Professional Documents
Culture Documents
حاكوى اجامتعية
1
المالئكة ال يحملون ال َكنب
حكاوى اجتماعية
القاهرة
يناير6102
2
احملتوى
3
اهداء
اُٗ ٠لٔ ٠حُظ ٠حٗظَٜص ػِ٣ ٠ؤٜٓخ ًٝظزض
ٍؿْ ًَ ٓخ ٣ي ٍٝىحهِٜخ ٝكُٜٞخ
اُ ٠حُـخثزش حُلخَٟس أٓ٢
اُ ٠أرٝ ٠اهٞطٝ ٢أٝ ٢ِٛأٛيهخث٢
ٖٓ ًَٝأٗظظَ طلو٤ن كِٔ٠
روَٝؽ أً ٍٝظخد ُ ٢اُ ٠حٍُ٘ٞ
اُ ٖٓ ًَ ٠هَأص ُ ٚكَكخ
أٔٓ ٝؼض ٓ٘ ٚكٌخ٣ش
اُ ٠أٛلخد حُلٌخ٣خص حُلو٤و٤ش
كٌٛ ٢ح حٌُظخد
ٝاُ ٖٓ ًَ ٠هٌُ٘..٢
4
اس هتالل
5
حاكية هند
)(1
ً٘ض أٍحهذ ىهخص حُٔخػش ٝأٍؿٛٞخ إٔ طَٔ كظ ٠طَ٘م حُْ٘ٔ
٣ٝؤط ٢حُ ّٞ٤حٌُ ٟحٗظظَطً ٚؼَ٤ح ،أ ٍٝأ٣خّ ىٍحٓظ ٠رخَُٔكِش
حُـخٓؼ٤شً٘ٝ ،ض ٓؼَ ١لِش ٛـَ٤س كِ٤ُ ٠ش حُؼ٤ي ط٘ظظَ َٗٝم
حُْ٘ٔ رـٞحٍ ٓ٬رٜٔخ حُـي٣يس رؤُٞحٜٗخ حُـِٔ٤ش حُٔوظِلشٝ ،أٗظَ
اُ ٖٓ ْٜ٤ك ٖ٤اُ ٠آهَ ٝأٗخ ًِ ٠حٗظ٤خم ُِلظش حُظٓ ٠ؤٍطيْٜ٣
كٜ٤خ ٠ٌُ ،أٗؼَ رؤٗٞػظ ٠حُلو٤و٤ش حُظً ٠خٕ حُِ ٟحُٔيٍٓ٣ ٠يكٜ٘خ
رِ ٚٗٞحُٞك٤ي حٌُج٤ذ ٝحُٔ٠خى ُطز٤ؼظً ٠ؤٗؼ ٠طؼ٘ن حُظِّٖ٣
ٝحُٞ٧حًٕٝ ،خٕ أ ْٛأٓزخد حٗظظخٌٍُٜ ٟح حٍُ ٞٛ ّٞ٤ؿزظ ٠ك ٠إٔ
أٍ ٟحُؼخُْ هخٍؽ كيٝى حُل ٠حُ٘ؼز ٠حٌُ ٟأػ ٖ٤ك ٫ٝ ٚ٤أؿخىٍٙ
اٗ ٫خىٍحٍٝ ،ؿْ حٗظ٤خهُ ٠زيح٣ش حٗط٬ه ٠ك ٠حُل٤خس حُـخٓؼ٤ش
ٝحُظؼَف ػِٜ٤خ ،ا ٫أًٗ٘ ٠ض أك٤خٗخ ًؼَ٤س أٍطزي ك ٖ٤أٓؤٍ ٗلٔ٠
ً٤ق ٓٗ ٌٕٞ٤ؼ ٍٟٞك ٠أ ٍٝطـَرش ُٓ ٠غ ح٫هظ ١٬رخُـْ٘
ح٥هَ حٌُ ٠ُ ٌٖ٣ ُْ ٟطـخٍد ٓؼ ْٜؿ ًًَٟ َ٤أُٔ٤ش ك١ ٠لُٞظ٠
ً٘ض أَٛد ىحثٔخ ٖٓ حُظلٌ َ٤كٜ٤خٜٗ٧ ،خ ٓززض ُ ٠أُٓش ٗلٔ٤ش طـخٙ
ًُي حُـْ٘ ُٔ٘ٞحص ًؼَ٤سٓ ٌُٖ ،غ ٓ٬٤ى أٗٞػظ ٠حُلو٤و٤ش ٝريح٣ش
طٌ ٠٘٣ٞحُـٔٔخٗٝ ٠حُ٘لٔ ٠ك ٠حَُٔكِش حُؼخٗ٣ٞش ريأص طظٌُ ٕٞيٟ
أكٌخٍ أهَٓ ٟوظِلش ٖٓ كٌخ٣خص حُز٘خص ػٖ (حُٜز٤خٕ أ ٝح٫ٝ٧ى)
ًٔخ ًخٗض حُز٘خص ٣طِوٖ ػِ ْٜ٤ك ٠كٌخ٣خطٓ ٕ٧ٝ ،ٖٜيٍٓظ ٠ك ٠طِي
حَُٔكِش ًخٗض رـٞحٍ حٍُِٔ٘٘ٛ ٌٖ٣ ُْ ،خى ٓزُِٔ َ٤ـخُكش رظـَرش
حَُٜٝد ٖٓ حُٔيٍٓش ٓغ اكي٬٤ُٓ ٟطُٔ ٠وخرِش ح٫ٝ٧ى ٝحُظؼَف
ػِ ٠أكيٝ ْٛحُيه ٍٞك ٠ػ٬هش ٓؼَ حٌُؼَ٤حص ٓ٘ ،ٖٜهخٛش حٗ٠
هٞحكش رطز٤ؼظ ٠رٔزذ حُطَ٣وش حُوخٓ٤ش حُظٍ ٠رخٗ ٠رٜخ أر،٠ً٘ض ّ
حَُؿَ حُٜؼ٤ي ٟحٌُ ٟأط ٠اُ ٠طِي حُٔي٘٣ش ُِزلغ ػٖ ػَٔ ٝٝؿي
ٟخُظ ٚكًُ ٠ي حُل ٠حُ٘ؼز ٠حًٌُ ٟخٕ ػِ ٠أَ١حف حُٔي٘٣ش ٌٖ٣ ُْٝ
6
ٌٚ٘ٔ٣حٌُؼ ٖٓ َ٤حُ٘خّ ػْ أٛزق رؼيٛخ ٣طِن ػِ ٚ٤حُ ٖ٤ٜحُ٘ؼز٤ش
طؼَف أر ٠ػِ ٠أٓ٠ رٔزذ حُظٌيّ حٌُٔخٗ ٠حُ٘ي٣ي رٝ ،ٚكّ ٚ٤
ٝطِٝؿٜخ ٝأٗـزض ُ ٚأه ٠هخْٓ ػْ أٗخ.
ًخٗض حُيهخثن ُ٫حُض طَٔ رز٢ء ك ٠طِي حُِِ٤شً٘ٝ ،ض أؿِْ ك٠
حُٜخُش حُٜـَ٤س حُظ ٠طل َٜر ٖ٤حُـَكش حُظٗ ٠ظوخٜٓٔخ أٗخ ٝهخْٓ
ٝر ٖ٤ؿَكش أرٝ ٠أٓٝ ،٠أػ٘خء ٓ٘خٛيطُِ ٠ظِلخُ ٝػيّ طٞحؿي أر٠
ٝأٓ ٠رخٍُِٔ٘ ،كـؤس هَؽ هخْٓ ٖٓ ؿَكظ٘خ ٓٔظ٤وظخ ٖٓ ٗٚٓٞ
ٝأػ٘خء حطـخ ٚٛاُ ٠حُلٔخّ ِ١ذ ٓ٘ -٠رطَ٣وظ ٚحُلظش حُٔؼظخىس ًٔخ ُٞ
ً٘ض هخىٓش -إٔ أك ُٚ َ٠حُطؼخّٝ ،رؼي ط٘خ ُٚٝحُطؼخّ ؿخىٍ حٍُِٔ٘،
ٝحٍطلض َُكٝ ِٚ٤ىهِض حُـَكش حُظ ٫ ٠أٗؼَ رخَُحكش كٜ٤خ ا ٫كٔ٘٤خ
" ٌٕٞ٣هخْٓ" هخٍؽ حًٍُِٔ٘ٝ ،خٕ ٖٓ ٖٟٔأك ٠ٓ٬حُزٔ٤طش إٔ
طٌ ٠ُ ٕٞؿَكش ٓٔظوِش أٗؼَ كٜ٤خ ُٞٝرخُوِ ٖٓ َ٤حُو٤ٜٛٞش.
حٍطي٣ض ٓ٬رٔ ٠حُـي٣يسّ ٗٝ ،ـِض أؿخٗٝٝ ،٠هلض أٓخّ حَُٔآس
أٍهٝٝ ،ٚهؼض ػ٘٤خ ٟػِ ًٌٍٞ٘ ٠حُٔلخَٟحص حُـي٣ي ،أهٌطٖٓ ٚ
ػِ ٠حُطخُٝش ٝحكظ٘٠ظٍٝ ،ٚكض أى ٍٝكٗ ٍٞلٔٝ ٠أطٔخ َ٣ك٠
ٗ٘ٞس ً ٍَٝٓٝؤٗ ٠أٍحه ٚكز٤ز.٠
)(2
أهَ٤ح ؿخء حُٜزخفٝ ،هَؿض اُ ٠حُ٘خٍع أٓظ٘٘ن ػز َ٤كَ٣ظ٠
رخُوَٝؽ ى ٠ٛٝ ٕٝأٍ ٝه٤ذ َٓ ٍٝ٧سٝٝ ،هلض أٗظظَ ح٧طٞر،ْ٤
ٝكً َٛٝ ٖ٤خٕ ِٓىكٔخ رخُ٘خّ ٝرٜؼٞرش ٢ٓٝحُظيحكغ ٝحُظ٬كْ
ٛؼيص اُٝ ،ٚ٤أٛزلض ك ٠ػِؼ ٚح٧هً٘ٝ ،َ٤ض أهق ك ٠حَُٔٔ حٌُٟ
ر ٖ٤حُٔوخػيٝ ،ريأص أٗخٛي ٖٓ ٗخكٌس ح٧طٞر ْ٤حُٔل٬ص ٝحُٔ٤خٍحص
ٝحُ٘خّٝٝ ،هؼض ػ٘٤خ ٟػِٓ ٠ـٔٞػش ٖٓ حُلظ٤خص َ٣طي ٖ٣حُِٟ
حُٔيٍٓ٣ٝ ٠ظزخىُٖ حُلي٣غ أػ٘خء ٓ٠٣ٝ َٖٛ٤لٌٖٝ ،طًٌَص أٍٝ
أ٣خّ حُيٍحٓش هزَ ًُي رؼخّ٤ًٝ ،ق ً٘ض كٗ ٠لْ حُٜٔ٘ي أٗخ
٬٤ُٓٝطٝ ،٠رؼي هِ َ٤طٞهق ح٧طٞر ْ٤كٓ ٠لطش أهَٛٝ ٟؼي
7
أهَٝ ،ٕٝهظٜخ ٗؼَص رخ٫هظ٘خم ٖٓ ُكٔش ح٧طٞرٝ ْ٤ػيّ هيٍط٠
ػِ ٠حُلًَش ٌُٖ ،كـؤس ٗؼَص رـٔي ٍؿَ ِ٣ظٜن ر ٖٓ ٠هِل٠
ٝكخُٝض إٔ أرظؼي ػً٘ ٌُٚ٘ٝ ،ٚخٕ ٣ظلَى ٓؼً ٠ؤٕ كًَش ح٧طٞرْ٤
٠ٛحُظ ٠طلًَ ٚرٌَ٘ ٫اٍحىٝ ،ٟرؼي ىهخثن رٔ٤طٗ ٚؼَص ر٘٠ء
ٓخهٖ ٘٣ظٜذ ٣ٝلظي ر ٠ػْ ٔ٘٣لذ ًؤٗ ٚػؼزخٕ ٣وظَد رلٌٍ ٝطَىى
كٜٓ ٠خؿٔش كَٔ٣ظ ،ٚحٗظل٠ض ِ١ٝزض ٖٓ حُٞحهق هِل ٠إٔ ٣زظؼي
هِ ٬٤كؼخى حُؼؼزخٕ حُ ٠ؿلَ٣َٓ ٙؼخ ٍٝى حُ٘و ٚر٘زَس ٤ٟن
٣ -ؼ٘ ٠حػَٔ ا٣ ٚ٣خ أٗٔش ٓخ حٗظٗ ٠خ٣لش حُِكٔش حرؼي أٍٝف ك ٖ٤؟
ٌٓضّ ُْٝأٍىً٘ ٠ٗ٧ ،ض ًؼخىط ٠هخثلشٝ ،حًظل٤ض رؤٗ ٚحرظؼي
هًِ٘ٝ ،٬٤ض أظٖ إٔ ح َٓ٧هي حٗظ ٠ٜػ٘ي ٌٛح حُلي ٌُٖ ،رؼي ىهخثن
طٞهق ح٧طٞرَٓ ْ٤س أهَٛٝ ،ٟؼي ٗخّ أًؼَ ٝحُظٜن حُٞحهق
هِل ٠رَٓ ٠س أهَٗٝ ،ٟؼَص رخُؼؼزخٕ َٓس أهَ٘٣ ٟظٜذ ٜ٣ٝخؿْ
كَٔ٣ظ ٌٙٛ ٌُٖ ،ٚحَُٔس رـَأس ٝى ٕٝكٌٍ كوِض رٜٞص ٣و٘وٚ
حُزٌخء.
ٔٓ ُٞ -لض حٍؿغ ٍٝح ٗ٣ٞش
ٝهخُض ٓ٤يس ػـ ُٞطـِْ أٓخٓ ٠ر٘زَس ِٓٔٝؿش رَؿخء ُٝ ٚاٗلخم
ػِ٠
ّ
ٓٝ -غ ُٜخ ٗ٣ٞش ٣خ حر٘ ٠ى ُٟ ٟحهظي ٌِٜٗٝخ ٖٓ ػخٍكش طوق
حٗٔلذ حُؼؼزخٕ َٓس ػخٗ٤ش ٌُٖ رٜيٝء ؿَ٣ذ ػْ ٍى حُ٘و ٚرزـخكش
ٝػٜز٤ش
كـش؟ ٞٛحٗخ ػخٍف حهق ٝرؼيٓ ٫ ٖ٣ئحهٌس ٓغ أٍٝف ك٣ ٖ٤خ ّ -أّ ٝ
ى ٙأطٞر ْ٤ػخّ ٝحُِ ٖٓ ٠ػخؿز ٚحُِكٔش ٣ ٍِ٘٣خهي طخًٔ٠
ٜزقٝر ٕ٬طََ٘خ ًَ ٚػِ )....( ٠أرٗٞخ ػِ ٠حُ ُ
ٝك ٠حُِلظش حُظ ٠طِض ٍىٔٛ ،ٙض ؿٔ٤غ حًَُخد ًٔـٔٞػش ٖٓ
حٗ٧زخف ٘٣خٛي ٕٝهظَ ١لِش ى ٕٝأٓ ٟلخُٝش ُٔ٘غ هظِٜخ ،رَ
8
٘٣ظظَٞٓ ٕٝطٜخ ٝطلُٜٞخ اُٗ ٠زق ٓؼِ ،ْٜػْ طوق اُ ٠ؿٞحٍْٛ
ط٘خٛي ًرق حُ٠ل٤ش حُظ ٠طِٜ٤خ.
ٝرؼي هِ َ٤ػخى حُٔظلَٕ ُِ٤ظٜن رٓٝ ،٠غ حٛظِحُ ح٫طٞرْ٤
ًخٕ ٔ٣ظـَ حُلَٛش ٣ٝوظَد رؤٗلخٓٝ ٖٓ ٚؿ ٠ٜظ٘خ ٓ٘ ٚأٗ٘٣ ٚلغ
كٝ ٠ؿ٤ُٜ ٠ٜذ ٜٗٞط٤ٜ٤ُ ٚز٘ ٠هيٍ حُٜ٘ٞس ٝأٓظِْٔ ُ ٚريٖٓ ٫
ٓلخ٫ٝط ٠حُظوِ ٖٓ ٚحُظٜخه ٚرٝ ،٠ك ٠طِي حُِلظ ٚطٞهق
ح٧طٞر ْ٤ك ٠اٗخٍس ًَٓ٘ٝ ،ٍٝض أٗظَ ٖٓ ٗخكٌس ح٧طٞرٝ ْ٤أٗخ
ُُ٫ض أهخ ّٝرلًَظ ٠حُٔظلَٕٝ ،أهخ ٍِٝٗ ّٝىٓٞػ ٠حُٔوظ٘وش
ٝكـؤس ٗخٛيص ٓ٤خٍس هخٛش كي٣ؼش ٝهلض رـٞحٍ ح٫طٞرًٝ ،ْ٤خٕ
٣وٞىٛخ ٗخد طٞك٤ٛ ٠جظ ٚحُٔظٞحٟؼش رؤٗٓ ٚـَى ٓخثنٝ ،ك ٠حُٔوؼي
حُوِل٤ُِٔ ٠خٍس ًخٗض طـِْ كظخس كٓ ٠ؼَ ػَٔ ٟطوَ٣زخًٝ ،خٗض
طظليع كٛ ٠خطلٜخ حُٔلٔٝ ٍٞط٠ليٝ ،رـٞحٍٛخ طٞأّ ًٌٍ٘ٞ
ٓلخَٟحط ٠حًٌُ٘ ٟض أٌٓٔ ٚك٣ ٠يٝ ،ٟك ٠طِي حُِلظش كويص
ٓوخٓٝظُِ ٠زٌخءٝ ،هٍَص حَُٜد ٝحٗظِٜص طٞهق ح٧طٞر ْ٤ك٠
حٗ٩خٍس ٝؿخىٍط.ٚ
)(3
ُْ أًٖ أػَف إٔ ٓي٘٣ظ٘خ حُظٛ ٠خٍص ٓوظ٘وش رخُِكخّ أٛزلض
ًخُـخرش حُِٔ٤جش رخُٞكٌٓ ٫ ٕٞخٕ ُِزَ٘ كٜ٤خ َٓٝ ،حُ ّٞ٤حُيٍحٓ٠
ح ٍٝ٧ػِ ٠ػٌْ ٓخ ً٘ض أكِْ رً٘ٝ ،ٚض ِ٤١ش حُٞهض ٗخٍىس أكٌَ
كٔ٤خ كيع ٝأه٘ٓ ٠خ ٓ٤ليع أػ٘خء ػٞىط.٠
هَؿض ٖٓ حٌُِ٤ش ٓٝؤُض ػٖ أهَد ٓٞهق "ٌَٓٝ٤رخ"ٙ
ٝػِٔض أٗ ٚػِ ٠رؼي أٓظخٍ ٖٓ حٌُِ٤شٝ ،ك٣َ١ ٠و ٠اُ ُْ ٚ٤أِْٓ ٖٓ
حُٔ٠خ٣وخص ٝحُٔؼخًٔخص ه ٍ٬حٓ٧ظخٍ حُوِِ٤ش حُظ٤٘ٓ ٠ظٜخ ،هلض
أًؼَ ًٍٝزض "طخًًٔ "٠خٗض أؿَطَٜٝٓ ٚكُٔ ٠يس ػ٬ػش أ٣خّ.
9
)(4
ُْ أٓظطغ حُِ٘٤ُ ّٞش ًُي حًُ٘ٝ ،ّٞ٤ض أطًٌَ ٓخ كيع ك٠
ح٧طٞرٝ ْ٤أٗؼَ رخُو َٜكؤرٌٝ ،٠ك ٖ٤ؿِز٘ ٠حُ٘ ّٞهِ ٬٤حٓظ٤وظض
ٓلِٝػش رؼي ٍإ٣ظ ٠أػ٘خء ٌُٗ ٠ٓٞخرٍ ّٞأ٣ض كٗ ٚ٤لٔ ٠أؿظٜذ
ٖٓ ٗخد ٓٓ٬ل ٚؿٝ َ٤حٟلش ٍؿْ اكٔخٓ ٠أػ٘خء حٌُخر ّٞأٗٚ
ًخٕ ٓٔوخ ر٘ؼخٝ ،رو٤ض ٓٔظ٤وظش أكخٍد حُ٘ ٌُٖ ّٞكِٗٝ ٠هٞك٠
ُحىح ك ٖ٤ريأص أطًٌَ طلخ َ٤ٛحًٌَُ ٟحٔ٤ُ٧ش حُظ ٠ػ٘ظٜخ كٔ٘٤خ
ً٘ض ١لِش ك ٠حُؼخَٗس ٖٓ ػَٔ ،ٟكِ٤ُ ٠ش كلَ ُكخف حر٘ش أكي
أػٔخًٓٝ ،٠خٗض ٗوظ٘خ حُٜـَ٤س ِٓىكٔش رؤر٘خء ٝر٘خص أػٔخٓ٠
حُوخىٓ ٖٓ ٖ٤حُٜؼ٤ي ُل ٍٞ٠حُللَٝ ،ك ٠آهَ طِي حُِِ٤ش حكظَٗ٘خ
ح٘ٔٗٝ ٍٝ٧خ ؿٔ٤ؼخ ح١٧لخٍ ٝحُ٘زخد رـٞحٍ رؼ٘٠خ حُزؼٝ ،ٞكـؤس
أػ٘خء ٗٗ ٠ٓٞؼَص ر٤ي طٔظي ٗلٝ ٞط ْٓ٬ؿٔيًٝ ،ٟخٗض ٣ي حرٖ
ػٔ ٠حُ٘خثْ هِلٝ ٠حًٌُ ٟخٕ ٌ٣زَٗ ٠رٔض ٓ٘ٞحص ً٘ٝض هزَ طِي
حُِلظش أػظزَٓ ٙؼَ أه ٢ٌُ٘ ،٠هلض ٓ٘ٝ ٚهظٜخ ً٘ٝض ٫أٛيم ٓخ
ًخٕ ٣ليع ُ ُْٝ ،٠أكٌَ إٔ أٗظلٌٓ ٖٓ ٞخٗٝ ٠أَٛم ٓٔظ٘ـيس
رؤًٓ٘ ٠ٗ٧ ٠ض أظٖ إٔ أٓٞٓ ٠ف طؼخهز٘ ،٠ك ٠ٜىحثٔخ ٓخ ًخٗض
طلؼَ ًُي ىٓ ٕٝزذ ،كظ ٠ػ٘يٓخ َ٠٣ر٘ ٠أهٝ ٠أَٛم ٓٔظ٘ـيس
رٜخً ،خٗض طٌظل ٠رظلٌَٟ ٖٓ َٙ٣ر ٠ػْ طَ٠ر٘ٝ ٠طلٌٍٖٗٓ ٠
حٓظلِحُ ٕ٧ ،ُٚ ٟأًٓ ٠خٗض ٓوظ٘ؼش أٗ ٫ ٚري أَٗ٠٣ ٫ ٚر٘ ٠ىٕٝ
إٔ أً ٕٞهي ٟخ٣وظٝ ٌٖ٣ ُْٝ ،ٚحٍىح أريح ػ٘يٛخ إٔ َٟ ٌٕٞ٣ر٘٠
ُ٠٤خ٣وٌُُ٘ ،٠ي ُْ حٓظ٘ـي رؤٓ ٫ٝ ٠رؤ ٟأكيٓ ًَٝ ،خ كٌَص كٚ٤
أػ٘خء حٗظٜخى ؿٔي ٞٛ ٟحٕ أًظْ أٗلخٓٝ ٠هٞكًٝ ٠ؤٗ١ ٠لِش ٝك٤يس
حهظلْ ُ ٚر٤ظٝ ْٜهظَ حُـٔ٤غ رٌَ٘ ػ٘ٞحث٣ٝ ٠وظَد ٜٓ٘خ ُ٤وظِٜخ
كِْ ٌٖ٣أٓخٓ ٜخ ا ٫إٔ طٌٓ ٕٞؼَ حُ٤ُ ْٜ٘ظٖ حُِ ٚأٜٗخ ؿؼش ٛخٓيس
ٓٝخطض ٓؼَ رخه ٠ػخثِظٜخ ٣ٝظًَٜخ َ٣ٝكَ ،ػْ طؼ ٖ٤رؼيٛخ ٝط٘ٔ٠
ٓخ كيع ٌُٖ ،حرٖ ػٔ ٠حُِ ٚحٓظـَ ٌٓٞطٍٝ ًْٜ٘ ٠كغ كٔظخٗ٠
ٝطـَأ أًؼَ٘٣ ُْٝ ،وٌٌٗٛ ٖٓ ٠ح حُٔٞهق ا ٫إٔ كيػض كًَش
10
رـٞحٍٗخ ،كخٍطؼذ حرٖ ػٔٓٝ ٠لذ ٣يٝ ٙحطوٌ ٞٛى ٍٝحُ،ْٜ٘
ًٝخٗض حُلًَش ٛخىٍس ٖٓ أهظ ٚحُظً ٠خٗض ط٘خّ ٓؼ٘خ كٗ ٠لْ
حُـَكش ٝحٓظ٤وظض ُظيهَ حُلٔخّٝ ،حٗظِٜص طِي حُلَٛش ٝهٔض ٖٓ
ٌٓخٗٝ ٠ك ٖ٤أٟخءص ر٘ض ػٔ ٍٞٗ ٠حُـَكش ٝٝؿيط٘ٔٓ ٠ظ٤وظش
ٝأطلَى ر ٖ٤أؿٔخى حُ٘خثٔٓ ٖ٤ظـ ٜٚاُ ٠رخد حُـَكش ٓؤُظ٘:٠
ٍ -ح٣لش ك٣ ٖ٤خ ٘ٛي
ٍ -ح٣لش حُلٔخّ
ُْٝأكٌَ ك ٠حَُ٘ٓ ّٞس أهَ ٟك ٠طِي حُِ٤شٝ ،رو٤ض ؿخُٔش كًٍٖ ٠
ٖٓ حُٜخُش ٌٓ٘ٔ٘ش ػِٗ ٠لٔ ٠أكظ ٖ٠هيٓ ّٝ ٠أرٌ.٠
ٌ٘ٓٝطِي حُِِ٤ش ػ٘ض كظَس ً٘ض أًٍٞ ٟحرٔ٤خ أػ٘خء ٗ ،٠ٓٞػْ ٓغ
َٓ ٍٝحُٞهض ٝرؼي ٓ٘ٞحص أٛزلض طِي حٌُٞحر ٫ ْ٤طؤط ٠٘٤اًَ ٫
كظَس ٌُٖ ًًَ ٟحٗظٜخى ؿٔيً ١خٗض ططخٍىٗٞ١ ٠حٍ حُٞهضً٘ٝ ،ض
أَٛد ٜٓ٘خ ىحثٔخٝ ،ه ٍ٬طِي حُٔ٘ٞحص ُْ أٍ حرٖ ػٔ ٠آَ ٫حص
هِِ٤شً٘ٝ ،ض أَٛد ىحثٔخ ٖٓ ٍإ٣ظ ٚأ ٝحُظٞحؿي كٌٓ ٠خٕ ٞٛك،ٚ٤
ً٘ ٠ٗ٧ض أًَ ٚٛر٘يس ٝأًَٗ ٙظَحط ٚحُظ ٠طوظَه٘ ،٠هخٛش رؼي إٔ
حًظِٔض أٗٞػظٓٞ٣ٝ ،٠خ ٓخ ػِٔض أٗ ٚحٗ ْ٠اُ ٠ؿٔخػش ى٤٘٣ش ٝأٛزق
ٓظ٘يىح ى٤٘٣خ ٠ٌُ٘ ،كٍ ٖ٤أ٣ظ ٚرؼيٛخ ًخٕ ك٣ ٢ُٞ٠زلغ ػٖ ٗظَحطٚ
ُ٤ً ٠ق ٓظٌ ٕٞرؼي ٓخ أٛزق ٓظ٘يىحٝٝ ،ؿيص ٗظَحطًٔ ٚخ ٌُٖ ٠ٛ
حُلخٍم حُٞك٤ي أًٗ ٚخٕ ٣وظِٜٔخ رؼي إٔ ًخٕ ٔ٣خٍٜٓخ رٞهخكش
ٝؿَأس ًؤٜٗخ كوٝ ،ٚأٍىص ٝهظجٌ إٔ أطؤًي أًؼَ أُٗ٫ ٚحٍ ُٜخ،
ٝأُو٤ض اُ ٚ٤رؼظٔش كِٜغ ٍٝحثٜخ ٝك ٖ٤حهظَد ٝؿي حُؼظٔش َٓحرخ
ٝػخى ٖٓ ك٤غ أطٍٝ ،٠أ٣ض ك ٠ػٗ ٚ٤٘٤ظَس ًَٝ ٙكوي ُٝ ،٠حُىىص
حكظوخٍح ًَٛٝخ ُٝ ،ٚأٛزلض حُٞك٤يس حُظ ٫ ٠طٜيم طي ٚ٘٣كٖ٤
ً٘لض ُ٣ق ٍٝػٝ ٚطوٞحٝ ٙكو٤وظ ٚحُٔ٘ٛٞش ٓؼِٔخ ً٘ق ٞٛ
ػٍٞطٝ ٠حٓظزخكٜخ كً٘ ٖ٤ض ١لِش َ٣ ُْٝكْ هٞك ٠حُطل.٠ُٞ
11
)(5
رؼي ًٞحر ْ٤أهَٗ٫ ٟظٜخى ؿٔي ٟك ٠حُٔٞح٬ٛصًَٛ ،ض ؿٔيٟ
ٝهٍَص إٔ أهل ٚ٤ػٖ حٌُثخد حُـخثؼش ُؼِ ٠أٓظَ٣ق ٖٓ ْٜٜٗ٘
ُِلٔ ٠ر٘ظَحط ْٜأُٔٔ ٝخط ْٜحُٔوَكشٝ ،ؿَ٤ص ٖٓ ٣َ١وش ُزٔ٠
ٝحٍطي٣ض حُ٘وخد ٝحٓ٩يحٍٝٝ ،ؿيص ك ٠حُ٘وخد ٍحكش ط٘خٓذ
ٗو٤ٜظً ٚٗ٫ ٠خٕ ٣ول ٠هٞكٝ ٢حٍطزخً ٢حُيحثٔ٘ٔ٣ٝ ،ٖ٤ل٘٢
ٓظخرؼش حُؼخُْ ٖٓ هِل ٚرلَ٣ش أًزَ ى ٕٝإٔ ٣ظخرؼ٘ ٠أكي ،ا ٫إٔ
ُزخٓ ٢حُل٠لخٗٝ ٝوخر٣ ُْ ٢ـؼ ٢ٗ٬أِْٓ ٖٓ ح٣٧خى ١حُ٘خ٘ٛش
ٝحُٔٔظز٤لش ُـٔيٓٞ٣ٝ ،ٟخ ٓخ رٔزذ أُٓش ٓ٤خٓ٤ش ًخٗض طَٔ رٜخ
حُز٬ى ر ٖ٤حُ٘ظخّ حُلخًْ ٝحُظ٤خٍحص حُي٤٘٣ش ،ريأص كٔ٬ص حػظوخ٫ص
ُزؼ ٞػ٘خٝ َٛه٤خىحص طِي حُظ٤خٍحصٝ ،ريأص ح٧ؿِٜس ح٤٘ٓ٧ش
حُظ٤٤٠ن ػَِٓ ًَ ٠رُِ ٠ل٤ظَٓ ًَٝ ،ٚطي٣ش ُ٘وخد ،كؤَٓٗ ٠أر٠
روِغ حُ٘وخد حًٌُ ٟخٕ ٣ؼخٍ ٝحٍطيحث ٖٓ ُٚ ٠حُزيح٣ش ،كوِؼظ.ٚ
ًٝحص ّٞ٣ػيص ٖٓ ًِ٤ظ ٠رؼي إٔ طؼَٟض ٌُخر ّٞؿي٣ي ٗ٫ظٜخى
ؿٔيٝ ،ٟرؼي إٔ ىهِض ؿَكظ ٠ؿِٔض أرٌٝ ٠أٓؤٍ ٗلٔ ٠آُ ٠ظ٠
ٌٛح حُؼٌحد؟ ٝإ ًخٕ ٛئ٫ء حٌُ٘٣ ٖ٣ظ ٌٕٜٞؿٔي ٟك ٠حُٔٞح٬ٛص
٣لؼًُِ ٕٞي رٔزذ ؿٔي ٟحُـٔٝ َ٤حُٔؼ ،َ٤كِٔخًح طْ حٗظٜخى ؿٔيٟ
ٝأٗخ أهل ٚ٤هِق حُِزخّ حُل٠لخٝ ٝحُ٘وخد ُٔٝخًح حٗظٜي حرٖ ػٔ٠
ؿٔيٝ ٟأٗخ ١لِش؟ ٍٝى ٞٛص ىحهِ ٠ػِٓ ٠ئحُ ٠رـٞحد ً٘ض
أَٛد ٓ٘ ٞٛٝ ٚإٔ حُٜٔض ٝحُوٞف ٔٛخ حُ٘٤جخٕ حٌُِحٕ رٔززٜٔخ
طؼَ ٝؿٔيٗ٬ُ ٟظٜخى كـ حرٖ ػًٔ ٠خٕ ٣زلغ ػٖ طلَ٣ؾ ٜٗٞطٚ
رظلْٔ أػ٠خء ط٘خٓ٤ِ٤ش كو٤و٤ش رؼ٤يس ػٖ ه٤خ٫ط ٚأ٘ٓ ٝخٛيس
ح٧ك ّ٬حُـ٘ٔ٤ش حُظ٣ ٠ظٓ ٠ٗ٬لؼُٜٔٞخ ٓغ حُٞهض أٓخّ طِح٣ي ٜٗٞطٚ
ك ٖٓ ٠حَُٔحٛوش ٚٗ٧ٝ ،ؿ َ٤هخىٍ ػِ ٠إٔ ٣لؼَ ًُي ٓغ كظخس ك٠
ٓؼَ ٓ٘ ٚهٞكخ ٖٓ ٍكٜ٠خ ٝك٤٠لظ ٚأ ٝهزُٜٞخ ٝكِٜٔخ ٓ٘ٚ
ٝطلَٔ ػٞحهذ كؼِظ ،ٚكٌخٗض حُطلِش حُـزخٗش ٠ٛحٔٗ٧ذ ُظلَ٣ؾ
12
ٜٗٞط ،ٚأ ٝإٔ ِ٣ـؤ ُِظلَٕ ربكيح ٖٛك ٠حُٔٞح٬ٛص ٓٔظـ٬
ٌٓٞطٜخ هٞكخ ٖٓ حُل٤٠لش.
ٝكـؤس طًٌَص كً٘ ٖ٤ض ك٣ُ ٠خٍس ُـيط ٠رخُٜؼ٤ي ً٘ٝض أهخف
ٖٓ حُوَٝؽ ٖٓ ر٤ظٜخ ٕ٧هخٍؿ ٚطٞؿي ً٬د ٫طٌق ػٖ حُ٘زخف،
كٌخٗض ؿيط ٠طو:٠ُ ٍٞ
-حهَؿ ٠ٔٗ ٠حُٜٞح ٣خ ٘ٛي ٓٝخ طوخك ٖٓ ٖ٤حٌُِذ ٞٛٝػَٔٓ ٙخ
٣وَد ُي ،حٌُِذ ٣خ ر٘٤ظ٘٣ ٫ ٠زق ٣ ٫ٝظـَأ اُ ٠ػِ ٠حُِ ْ٘٣ ٠كٚ٤
ٍ٣لش حُوٞف ٓخػظٜخ رْ حٌُِذ ٌٖٓٔ ُ ٖٜ٘٣لٔ.ٚ
ٝطًٌَص أ٠٣خ هزَ ًُي رٔ٘ظ ٖ٤كً٘ ٖ٤ض أٍ٣ي ك ٍٞ٠كلَ ُكخف
أػِ ٛي٣وخط ٠حُظ ُْ ٠طٌَٔ طؼِٜٔ٤خ ًٝخٕ كلَ ُكخكٜخ ٗٝلٖ ك٠
حُٜق ح ٍٝ٧حُؼخٗ ٌُٖ ،ٟٞأرٝ ٠هظجٌ حٗظٌَُٛ ١خرُِ ٠للَ إٔ
ٌٕٞ٣هخْٓ ٓؼُٔٝ ،٠خػخص هزَ ٓٞػي حُللَ ً٘ض أٍؿ ٞأه ٠إٔ
ٌٛ٣ذ ٓؼً ٌُٚ٘ ،٠خٕ َ٣كٍ ٞؿْ أًٗ ٚخٕ ٣ ٫لؼَ ٗ٤جخ ٟٓٞ
حُـِ ّٞك ٠حُز٤ض ُٝ ًَ٨حَُ٘د ٘ٓٝخٛيس حُظِلخُ ٝاُوخء حٝ٧حَٓ
حُظ ٠ط٘ؼَ ٙرؤٗٓٝ ًًَ ٚظلٌْٜٓٞ٣ ،خ رٌ٤ض ًؼَ٤ح ُلَٓخٖٗٓ ٠
أرٔ ٢كوٞه ٠ك٘ٓ ٠خًٍش أػِ ٛي٣وش ُٓ ٠ؼخىطٜخ رُ ّٞ٤كخكٜخ،
ٝأػ٘خء رٌخثٝ ٢هظجٌ حطِٜض ؿيط ٖٓ ٠حُٜؼ٤ي ٌٞٗٝص ُٜخ ٓخ كيع..
ٓٝؤُظٜخ رزَحءس ًٝؤٗ ٫ ٠أػَف ح٩ؿخرش:
٣ ٚ٤ُ -خ ؿيّس ٓخهيٍٕ أهَؽ ٝكي ُٟ ٟهخْٓ ٝأك َ٠كَف
ٛخكزظٍ ٠ؿْ إ حُٞهض ُٔ ٚريٍٝ ٟحُ٘ٞحٍع ِٓ٤خٗش ٗخّ ٖٓ
ٍح٣لش ك ٚٗ ٠حُِٓ َ٤ؼ ٬؟
ٍىص ؿيط ٠رٜٞطٜخ حُل٘:ٕٞ
-ػ٘خٕ حُ٘خٍع ِٓ٤خٕ ى٣خرش ٣خ ر٘٤ظٝ ٠حُيٗ٤خ َكيَحَٗخ ٝكُٓ ٠خٗخ روض
ٓخٗ٤ش ِهِق ه٬فٝ ،حَُحؿَ ريحٍ ٓخ ٣لخٍد حُي٣خرش ػ٘خٕ ر٘خطٚ
٣وَؿٞح ِ٣ٝؼزٞح هيحّ حُز٤ض ،كزْ حُز٘خص ٓٝخد حُي٣خرش ٝحهلش
13
ط٘ ٖٜحُِ٣ ٠طِغ ..طؼَك٣ ٚ٤ُ ٠خ ر٘٤ظ ٠طَى حُي٣خرش ٝحهلش ٝكزْ
ر٘خط ٚ؟
٣ ٚ٤ُ -خ ؿيّس ؟
ُٔ ٚٗ٧ -خ ٣طِغ رَ ٙر٤ظ ٚر٤ظل ٍٞى٣ذ ُ٘٣ٝ ْٜ٣ظظَ ر٘خص ؿَٙ٤
٣طِؼٞح ػ٘خٕ ٝ .. ْٜٜ٘٘٣حُي٣خرش ػْ ِ٣ؼزٞح ػِ ٖٜ٘٣ ٖ٤ٓ ٠ر٘خص
ؿٝ َٙ٤ر٘خطٓ ٚخ كي ٝ ،ْٜٜ٘٘٣حٌَُ هَٔحٕ ٣خ ر٘٤ظٓ ٕ٫ ٠خ كي ػْ
ٖٜ٘٣ه ٜٚٔؿٍٝ ٖٓ َ٤حٓ .. ٙخطِػِ٣ ٖ٤خ ر٘٤ظ ٠هيٍى طٌ٠ٗٞ
ر٘ض ٖٓ ى٣ذ.
ًٝخٗض حَُٔس ح٧هَ٤س حُظٔٓ ٠ؼض كٜ٤خ ٞٛص ؿيطٓٝ ٠خطض رؼي
طِي حٌُٔخُٔش رؤ٣خّ ً٘ ًْٝض أكظويٛخ ٝأكظوي كٌٔظٜخ ٝىػٜٔخ ك ٠أ٣خّ
ًٞحر.٠ٔ٤
ٓٝغ طٌَحٍ طؼَُ ٠ٟظِي حٌُٞحرٗٝ ْ٤ؼ ٍٟٞحُٔظِح٣ي رخُ٤٠ن
ٝحُلًِٕ ،خٕ هٞك ٠هي ُحى رخٌَُ٘ حٌُ ٟأٛزق ٫ري ٝإٔ ٣ظلٍٞ
اُٗ ٠وٗ ٖٓ ٚ٠٤ـخػش ٍٝؿزش ك ٠حُٔٞحؿٜش ،هخٛش رؼي حٕ
حٓظ٘لٌص ًَ ١خهظ ٠كٛ ٠ي ٛـٔخص حٌُ٬د ػ٘ٝ ،٠هٍَص إٔ أىحكغ
ػٖ ٗلٔٝ ٠أٝحؿ ٚأٓ ٟلخُٝش ُِظلَٕ ر ٠رلْٔ ٝهٞسَٓ ٌُٖ ،ص
أ٣خّ ُْ أطؼَ ٝكٜ٤خ ٟ٧طلَٕ ً٘ٝض أطؼـذ ٖٓ حهظلخء
حُٔظلَٗ ٖ٤رٌٜح حٌَُ٘! ٫ٝأػَف َٛ ..كـؤس أٛزلض حُـخرش حُظ٠
ٗؼ ٖ٤كٜ٤خ ىُٝش كو٤و٤ش ٝػخُؾ حُٔٔج ُٕٞٞػٜ٘خ ٌِٓ٘ش حُظلَٕ
ٝحػظوِٞح ًَ حُٔظلَٖٗ٤؟ ٌُٖ ًحص ّٞ٣أػ٘خء ًٍٞر ٠ح٫طٞرْ٤
حهظَد ٓ٘ ٠أكيٓٝ ْٛي ٣ي ٙرلٌٍ ٣ظِ ّْٔ ٓئهَطٝ ،٠حٓظـٔؼض
هٞحٝ ٟأَٓط ٚرؼٜز٤ش ٝكِّ إٔ ٣زظؼي ػ٘ٝ ٠إٔ ٣ ٫وق ٍٝحث٠
ٌٌٛحٍ ،ى حُٔظلَٕ رؼـَكش ٍحك٠خ ٣َ١وظ ٠ك ٠حٌُٓ ّ٬ؼٝ ٚحىػ٠
رؤٗ٣ ُْ ٚلؼَ ُ٤ٗ ٠جخٝ ،كـؤس ىحكغ ػ٘ٗ ٠خد أَٓٔ ٝ ْ٤ٓٝهخّ ٖٓ
ٓوؼيٝ ٙأؿٌِٔ٘ٓ ٠خٗٝ ،ٚظَ ٘٣ظَ ُ ٠كظ ٠كخٕ ٌَِٗٗٝ ٠ُٝطٚ
ػًِٝ ٠هٓ ٍِٗ ٌُٚ٘ ،ٚؼٝ ٠طؼَف ػِ ٠رِطق ًٝٝمٓٝ ،ؤُ٘ ٠ػٖ
14
ٓٞػي هَٝؿ٘٤ُ ٠ظظَٗ ٠ِ٘ٛٞ٣ٝ ٠هٞكخ ػِ ٫ٝ ..٠أػِْ ُٔخًح
ٝحكوض ػًُِ ٠ي.
)(6
ُْ طٔظَٔ ًؼَ٤ح هٜظٓ ٠غ ًُي حُ٘خد ح ٕ٧ ،َٔٓ٧رَؿْ أ٣خّ
حٓ٧خٕ حُظٗ ٠ؼَص رٜخ ٓؼٝ ٚطٌٝهض َٓ ٍٝ٧س ١ؼْ حٛ٫ظٔخّ
ٗٝؼ ٍٞإٔ ٘ٛخى ٖٓ ٣لٔ ٖٓ ٢٘٤رخه ٢حٌُثخد ا ٫اٗٝ ٢ؿيطً ٚثزخ
أ٠٣خ ٣َ٣ي إٔ ٣ؤهٌ ٓ٘ ٠أًؼَ ٓٔخ ٣لخ ٍٝحُٔظلَٗ ٕٞأهٌٌُٖ ٙ
رطَ٣وش أهَ ٟأ ٝطلض ؿطخء آهَ ًخٕ ٚ٤ٔٔ٣حُلذٝ ،حُلو٤وش أٗ٠
ُْ أٗؼَ أريح أٗ٣ ٚلز٘ ٢كوخً٘ٝ ،ض أك ْٜأٗٓ ٚـَى ػخ َ١ػٖ حُؼَٔ
٣ ٫ـي ٓخ ٣لؼِ ٟٞٓ ٚحُزلغ ػٖ ٓـخَٓحص ٓغ حُز٘خص ُ٘٤ـَ ٝهض
كَحؿٝ ٚرؼي اَٛحٍ ٟػِ ٠ػيّ ٓ٘لٓ ٚخ ٣َ٣ي ٍكَ َٓ٣ؼخ٤ُ ،زلغ
ػٖ كَٔ٣ش أهَ.ٟ
رؼي ًُي رٔ٘ظ ٖ٤طٞك ٠أر ٠رَٔ ٝحُلَ٘ حٌُِ ،ٟٞرؼي ػٌحد ك٠
حُٔٔظ٘ل٤خص حُلٌ٤ٓٞشً٘ٝ ،ض أػ ٖ٤كخُش كِٕ ىحثٔشٝ ،طؼَكض
ك ٠طِي حُلظَس ػِ ٠ُ َ٤ُٓ ٠رخُـخٓؼش٘ٗٝ ،ؤص ر٘٘٤خ هٜش كذ
ٗؼَص هُٜ٬خ أٗ ٠أكز ٫ٝ ٚأٓظط٤غ حٓ٫ظـ٘خء ػ٘ٝ ،ٚػٖ كٚ٘٠
ٝك٘خٗٝ ،ٚظِض ٌٙٛحُوٜش ٓٔظَٔس كظ ٠طوَؿض ٖٓ حٌُِ٤ش ٝكـؤس
ريأص طظـٓ َ٤ؼخِٓظ ٠ُ ٚىٓ ٕٝزذ ٝحٟقٝ ،هٍَ اٜٗخء حُؼ٬هش
رلـش أٗٔ٣ ٫ ٚظط٤غ حٍ٫طزخ ١حَُٓٔ٣َ٣ ٫ٝ ،٠ي إٔ ٣ظِٔ٘ٓ ٠ؼٚ
ٍٝؿْ ًَ ٓلخ٫ٝط ٠حُظٔٔي رٍٝ ٚؿخث ُٚ ٠إٔ ٣زو .. ٠طوِ ٠ػ٘٠
ٝرٔزذ طِي حُظـَرش حُظ ٠ػ٘ظٜخ رٌَ ً٤خٗٝ ٠كؼِض كٜ٤خ ٖٓ أؿِٚ
حٌُؼ ،َ٤ىهِض ك ٠كخُش ٗلٔ٤ش ٓ٤جش ٝحٗؼُِض ػٖ حُؼخُْ كظ٠
حٟطٍَص ُِوَٝؽ ٖٓ هٞهؼظُِ ٠ؼَٔ رؼي إٔ طْ حُوز ٞػِ ٠أه٠
رٔزذ ٓ٘خؿَس أكيع كٜ٤خ ٧كي ْٛػخٛش ٓٔظئ٣ش ٝطْ كزٔ،ٚ
ًٝخٕ ػِٝ ٠هظجٌ إٔ أهَؽ ُٔٞحؿٜش حٌُثخد ٖٓ ؿي٣ي.
15
)(7
ػ٬ع ٓ٘ٞحص ٓ٠ض ً٘ض أط٘وَ كٜ٤خ ٖٓ ػَٔ ٥هَ رٔزذ
طلَٗخص أٛخكذ ح٧ػٔخٍ حُظ ٠ػِٔض رٜخًٝ ،خٕ ػِٔ ٠ػخىس ٓخ
ٌٕٞ٣رخثؼش كٓ ٠ظـَ أٌَٓ ٝطَ٤س ك ٠أكي حٌُٔخطذ أ ٝحُؼ٤خىحص ،كِْ
ٓ ٌٖ٣ئ ٢ِٛحُيٍحٓ٘ٔ٣ ٢ل٘ ٢أ ٟػَٔ ٓ٘خٓذ ٣للع ًَُ ٠حٓظ٢
ٝآىٓ٤ظًٝ ،٢حص ُِ٤ش ً٘ض ػخثيس ٖٓ ػِٔ ٠اُ ٠ر٤ظًٍٝ ٠زض ًؼخىط٠
ح٧طٞرٝ ْ٤ؿِٔض رـٞحٍ حُ٘خكٌس ٍٝكض أٗظَ ٖٓ هُٜ٬خ ػِ٠
حُ٘ٞحٍع ٝحُ٘خّ حٌُ ٖ٣أٛزلٞح رخُ٘ٔزش ُٓ ٠ؼَ حٗ٧زخف أٍحْٛ
ٝأهخف ٖٓ ٝؿٞىٓ ٠ٌُ٘ ،ْٛخىٓض رؼ٤يس ػ٘ٝ ْٜػٖ َٗ ْٛكؤٗخ اُ٠
كي ٓخ روٝ ،َ٤حٗلِٜض ػٖ حُؼخُْ ٖٓ كَٓٝ ٠ُٞكض رؼ٤يح ك٠
ػَٔ ٟحٌُٝ ٠٠ٓ ٟأك ٠ٓ٬حُظٓ ٠خطض٤ًٝ ،ق طلُٞض اُ ٠كٞ٤حٕ
٣ؼَٔ ٖٓ أؿَ إٔ ٣ؤًَ َ٘٣ٝد ٘٣ٝخّٝ ،ػخٍص ريحهِ ٠حُ٘ـٕٞ
ً٘ٝض أٍ٣ي إٔ أَٛم رٌَ ٓخ أٝط٤ض ٖٓ هٞس كٝ ٠ؿٌٛ ٚح حُؼخُْ
حًٌُ٘ ٟض أػظزَٓ ٙـَى ٓوزَس طْ ٝأى ٟكٜ٤خ ٌُٖ ،كـؤس ٛؼيص ك٠
اكي ٟحُٔلطخص حَٓأس طلَٔ ١لٗٝ ،٬خىص ػِ ٠كؤهَؿظٖ٘ٓ ٢
ٓظخٛظ ٠ىحهَ أكِحٗٝ ٢أػخىط٘ ٢اُ ٠حُٞحهغًٝ ،خٗض اكيٛ ٟي٣وخط٢
ك ٢حَُٔكِش حُؼخٗ٣ٞش حُظ ٢حٗوطؼض أهزخٍٛخ ػ٘ ٌ٘ٓ ٠كظَس ،ؿِٔض
رـٞحٍٝ ١طزخىُ٘خ حُوز٬ص ٝحُؼ٘خم ٝريأص حٓ٧جِش ػٖ ح٧كٞحٍ ٝػٖ
حُظـَ٤حص حُظ ٢كيػض ك ٢ك٤خس ًَ ٓ٘خٝ ،ػِٔض ٜٓ٘خ أٜٗخ أُؿزَِص ٌٓ٘
ٓ٘ٞحص ػِ ٠حُِٝحؽ ٖٓ ٗو ٫ ٚطلزٝ ٚطؼٓ ٖ٤ؼَٓ ٚؿٔشٝ ،ك٠
حُٞهض حٌُ ً ٟخٗض طلٌ ٠ك ٚ٤ػٖ ٗلٜٔخ ً٘ض أٗظَ اُ ٠حرٜ٘خ حٌُٟ
طلِٔ ٚػًِ ٠ظلٜخ ٝط ٚٔ٠اُٛ ٠يٍٛخ ً٘ٝض أكٔيٛخ ػِٗ ٠ؼٍٞ
حٓٞٓ٧شٝ ،ك ٖ٤ؿخء ىٝ ٍٟٝكٌ٤ض ػٖ ٗلٔ ٠كٔيط٘ٛ ٢ي٣وظ٢
أُٗ٫ ٠حُض كَس ُٔٝض ك ٠هز٠ش ٍؿَٜٗٝ ،لظ٘ ٢أ ٫أطِٝؽ آٖ ٫
ٗو ٚأكزٝ ٚأٓظط٤غ إٔ أطؼَ ٟأٓخُٓ ٕ٧ ٚلظش حُظؼَُ ١لظش
هخٛش ٓٝويٓش ٣ ٫ـ ُٞإٔ ٗؼٜ٘٤خ ا ٫ك ٠كَ٠س ٖٓ ٣ؼ٘و٘خ
ٔ٣ٝظلن ٓ٘خًٍظ٘خ كٜ٤خًٌُٝ ،ي حُل٣ ٫ ٖ٠ـ ُٞإٔ طظَى أَٓأس
16
ٍؿ٣ ٬لظٜ٘٠خ ا ٫إ ًخٗض ٝحػوش إٔ ك ٚ٘٠هِن ٧ؿِٜخ ٌُ ٠طـي
ك ٚ٤حَُحكش ٝحٓ٧خٕ
كٔؤُظٜخ:
-كٔ٤ظ ٠رطؼْ حُلً ٖ٠خّ َٓس ك ٠ك٤خطي؟
َٓ ٫ٝ -س
َٓ ٫ٝ -س حُح ٫ٝ .. ٟكظٓ ٠غ كز٤زي هزَ حُـٞحُ ؟
-كز٤زً ٢خٕ هـ ٍٞؿيح ًٝخٕ ٓل ٖ٤ظَٝف طٔٔق رؤٕ ٣لَٜ
كخؿش ر٘٤خٓٝ ،غ ؿَٓ ٫ٝ ُٟٞس ػَكض ٣ؼ٘ ٠ا ٚ٣ك ٖ٠رـي٫ٝ ،
َُٓ ٙو٤ض كٝ ٚ٘٠هض ٓخ رلظخؿ ٚأ ٝكٔ٤ض إ كٓ ٚ٘٠وخٓٝ ٠اٗٚ
حطوِن ػ٘خَٗٓ ٫ٝ ،٠س ىهِض حُل ٖ٠ى ٙربٍحىط ٠أ ٝكٔ٤ض إ
حُل ٖ٠ى ٙر٤لٍٝ ٖ٠كَٓ ٫ٝ ٢س كظ ٠حطٔؤُض أٗخ ٗلٔ٤خ ػ٘يٟ
حٓظؼيحى ُِل ٖ٠ىٝ ،٧ ٫ٝ ٙرَٜف حُ٘ظَ ػٖ إ ٓٞحء ػ٘يٟ
ٔخ ..ٙرْحٓظؼيحى أ ٧ ٝاٗ ٠ك ًَ ٠حُلخ٫ص ٖٓ ػخِ٣ح ٖٓٝ ٙك ّ
اكٔخّ ٝكٖ هٛ ٟٞيه ،٠٘٤إ ٌٕٞ٣ك٘٠ي ٖٓ ٌِٓيٝ ،إ
ٓ ٌٕٞ٣لَ ٝٝػِ ،٠ٌ٤طؼٜ٘ٓ ٢٘٤ي حؿظٜخري ػَ٘حص حَُٔحص،
ري ٕٝأ ٟحػظَح ٝأٓ ٝلَ ٖٓ حُلَ ٝىُ ،ٙلي ٓخ طظؼٞى ١ػِ٠
ًيٝ ،ٙطؤهِٔٗ ٢لٔي اٗي ط٘ل ٠ِٜػٖ حُيٗ٤خ ٝػٖ حُل٤خس ه ٍ٬ىهخ٣ن
حؿظٜخري ًؤٗي رظظوِ ٠ػٖ ؿٔٔي ُلي ٓخ طظْ ػِٔ٤ش حٗظٜخًٚ
ٝطَٜر ٢رَٝكي رؼ٤ي ُٔٝخ ٘٣ظ ٠ٜحٗظٜخً ٚرظَؿؼ ٠رَٝكي ُـٔٔي
ٝطؼ ٢٘٤طخٗ ٠رٝ ٚ٤حٗظًَٛ ٠خ ٙرْ ٓ٠طَس ٍٝ ٕ٧كي ُّ٫طؼٖ٤
ؿ ٙٞؿٔي.
ُِ -يٍؿش ى ١؟؟؟!!!
ٝ -أًظَ ..أ َٛحُل ٖٓ ٖ٠ىٍحػٝ ٠ًٞٔ٠٣ ٖ٤ه ،ٙ٬حُلٖ٠
ٞٛحُُِٔ ٠خ طيهِ ٚ٤طلٔ ٢إ ٍٝكي ىهِض حُـ٘شٝ ،طزو ٢كخٓش
رٔ٘ظ ٠ٜحَُحكش ٝحٓ٧خٕ ٝحُٔ ّ٬حُ٘لٔ. ٢
ؿً َ٤يٛ ..ٙيه٣ ٠٘٤زوٓ ٠ـَى ؿٔيُ٫ ٖ٣ه ٖ٤ك ٠رؼٞ
17
)(8
ًحص ُِ٤ش ٗؼَص رخُ٠ؼق ٝرؤٞس حُٞكيسٗٝ ،ؼَص رخ٫كظ٤خؽ
ُِٔٔش كذ ٝك٘خٕ ٖٓ ٍؿَ ٣لز٘ ٠٘ٔ٠٣ٝ ٠اُٛ ٠يٍٝ ٙحٗظؼِض
ر ٢حَُؿزش ٫ٝحىٍُٔ ١خًح ًخٗض ٍؿزظ ٢ط٘ظؼَ حك٤خٗخ ٍؿْ حْٜٗ
حؿظؼٞح ٓزذ حٗظؼخُٜخ ٝحٗخ ١لِش؟
أٍهظ٘ ٠حَُؿزش ِ٤١ش حُِ َ٤كظٔٗ ٠ض رٜؼٞرشٝ ،حٓظ٤وظض ٖٓ
ٗ ٠ٓٞكٞٓ ٠ػي ١حُٔؼظخى ٝريأص حٓ٫ظؼيحى ُِوَٝؽ اُ ٠ػِٔ٢
ٝأػ٘خء ٝهٞك ٢أٓخّ حَُٔآس ٍ٫طيحء َ١كظ ٢ؿخثظٍ٘ٓ ٠خُش ػِ٠
حُٜخطق ٖٓ حر٘ش ػًٔٝ ٠خٗض حَُٓخُش طٜ٘جش رؼ٤ي ٓ٬٤ى ١حُٔخىّ
ٝحُؼَ٘ ،ٖ٣كظًَض حُٜخطق ٝطؤِٓض ٓٓ٬ل ٢ك ٠حَُٔآس ٗٝؼَص
رلِٕ ٗي٣ي ػِ ٠ػَٔ ٟحٌُ َٔ٣ ٟى ٕٝإٔ أٗؼَ ك ٚ٤رخُل٤خس ُٞٝ
َُٔس ٝحكيس ُْٝ ،أكون كظ ٠كِٔ ٠حُٔظزو ٖٓ ٠ؿِٔش أك ٠ٓ٬حُظ٠
أػيٜٓخ حُٞحهغ رؤٕ أٛزق ُٝؿش ٝأٓخًِٔٝ ،خ ًخٗض حُٔ٘ٞحص طَٔ
ًخٕ ٓ ْٜحُِٖٓ حُوخطَ ٣وظَد ٖٓ اٛخرش كِٔ ٠ح٧هٝ َ٤هظِ ٚأ٠٣خ،
ً٘ٝض أٓؤٍ ٗلٔ٤ً ٠ق ٌٕٞ٣طؤهَ كِْ حُِٝحؽ رٔزذ إٔ ًُي ٞٛ
هيٍٟ؟ ُٔٝخًح أٗخ ٓ ٖٓ ًَٝؼِ ٠طظؤهَ أهيحٍٗخ؟ ُٔٝخًح ٌٕٞ٣ ٫
حُٔزذ ٞٛحُٔـظٔغ رؼخىحطٝ ٚطوخُ٤يًُٝ ٙي حُِكخّ حُ٘ي٣ي ٝحُل٤خس
حُظ ْ٤ُ ٠كٜ٤خ ك٤خس؟؟ ُٔٝخًح ػِ ٠حُلظخس كٌٛ ٠ح حُٔـظٔغ إٔ طؼٖ٤
ُظ٘ظظَ ًَ ٗ٠ء كظ٘ٔ٣ ٠لُٜ ٙٞخ ٣ٝوزَٛٝخ أٗ ٚهيٍٛخ؟ ُٔٝخًح
حك٘ٓ٬خ ىحثٔخ ٓئؿِش حٓ ٝظٞهل ٚػِٓ ٠ـت حكي ْٛحٞٓ ٝحكوظٚ؟ كظ٠
حَُؿزش ك ٠طٌ ٖ٣ٞأَٓس ٝريح٣ش ك٤خس ٓوظِلش ٫ري إٔ ط٘ظظَ حُلظخس إٔ
٣ؤط ٠أكي٣ٝ ْٛطِزٜخ ُِِٝحؽ ُظزيأ ك٤خطٜخ َٛٝ ،حُِٝحؽ رخُلؼَ ريح٣ش
حُل٤خس أّ ٜٗخ٣ظٜخ أّ إٔ أ٤ٔٛظ ٚكٓ ٠ـظٔؼ٘خ طؼٞى آُ ٠خ ٣ظْ طلو٤وٚ
ٓ٘ ٚ؟؟
هَؿض اُ ٠ػًٍِٔٝ ٠زض ح٫طٞرًٝ ْ٤خٕ ٗي٣ي حُ٫ىكخّٝٝ ،هلض
ك ٠حَُٔٔ ر ٖ٤حُٔوخػي ً٘ٝض ُُ٫ض ػَِٝٗ ٠ىٝ ٟكِٗ٠
18
ٝحٗـٔخٓ ٠ك ٠أٓجِظٍٝ ،٠أ٣ض ٖٓ ٗخكٌس ح٧طٞرٍ ْ٤ؿَ٠٣ ٬د
أَٓحس طلَٔ ١ل٣ٝ ٬زي ٝحٜٗخ ُٝؿظ٣ ُْٝ ،ٚظلَى أكيح ٖٓ حُ٘خّ
ُِيكخع ػٜ٘خًُ ،ي ٕ٧كٓ ٠ـظٔؼ٘خ ٌٛح كن َُِؿَ إٔ َ٠٣د أَٓحطٚ
ٜ٘٤ٜ٣ٝخ ك ٠حٝ ٟهض ٘٣خءٓ ٢ٌُ٘ ،ؤُض ٗلٔٓ ٢خًح ًُ ٞخٕ ٌٛح
حَُؿَ ٣وزِّٜخ ح٣ ٝلظٜ٘٠خ ك ٠حُ٘خٍع؟ حُـٔ٤غ ٣ؼَف ح٩ؿخرش ٌُُٝي
ُ ْ٤ػِ٘٤خ إٔ ٗ٘ظظَ ٖٓ ٓـظٔغ ٣ز٤ق حَُ٠د ٘ٔ٣ٝغ حُلذ ا ٫إٔ
٘١ٞٓ ٌٕٞ٣خ ٌُخث٘خص ٓ٘ٛٞشٝ ،كـؤس حهظَد ٓ٘ ٠أكي ٖٓ ْٛحُوِق
ٝريأ رِٔٔ ٠رلٌٍ ،كٞؿيص ٗلٔٔٓ ٠ظِٔٔش ًُٝ ٚؤٗٓ ٠خ ػيص
أٓظط٤غ إٔ أهخ ّٝأ ٝأىحكغ ػٖ ٗلٔ ٠أُ ٝؼًِ٘ ٠ض ًَٛظٜخ ٗٝؼَص
رؤٜٗخ طٔظلن حٛ٩خٗش ٝإٔ طٜزق ٓٔظزخكش ٌٌٛحٝ ،أػ٘خء طلَٗ ٚر٠
ٔٛٝظ ٠طٞهق ح٧طٞر ْ٤ك ٠اٗخٍس َٓٝٝ ٍٝهؼض ػ٘٤خ ٟػِ٠
ٓ٤خٍس طوق رـٞحٍ ح٧طٞرًٝ ْ٤خٕ رٜخ كظخس كٓ ٠ؼَ ػَٔ ٟطـِْ
رـٞحٍ ٗخد ٣ٝ ْ٤ٓٝظزخى ٕ٫حُلي٣غ ٝػِٝ ٠ؿٜٔ٘ٓ ًَ ٚخ حرظٔخٓش
ٝك ٠حُٔوؼي حُوِل ٠رخُٔ٤خٍس ًخٕ ٘ٛخى ١لِ ٖ٤ك ٠ؿخ٣ش حُٓٞخٓش
ِ٣ؼزخٕ ٠٣ٝلٌخٕٝ ،هظٜخ كَص ٓ٘ ٠ىٓؼش ُْ أٓظطغ ٓ٘ؼٜخ ٝرو٤ض
ٓٔظِٔٔش ٌُُي حٌُ٣ ٟوق هِلٝ ٠ريأص ؿَأط ٚطِىحى.
)(9
ًحص ُِ٤شً٘ ،ض أٗؼَ رخَُِٔ ٝحُٞكيس ًؼخىطٝ ٠كظلض ٓٞهغ
حُظٞح َٛح٫ؿظٔخػ ٠ك ْ٤رٞى ًٝخٕ أٝ ٍٞ٘٘ٓ ٍٝهؼض ػ٘٤خٟ
ػُِ٘ ٚ٤و ٚحٓٔ " ٚهخُي " ًٝخٕ ٓ٘٘ ٍٙٞرؼ٘ٞحٕ (ٓلخ٣ ْ٤ٛـذ
إٔ طٜلق) ًٝخٕ ٣ؼزض رخُيًُ ٖٓ َ٤ظذ حُظلخٓ َ٤إٔ ٓؼخٗ ٢رؼٞ
ح٣٥خص ًُٔ ْ٤خ ٣لٜٜٔخ ٓؼظْ حُ٘خّ ٓؼَ ح٣٥ش " ٝأطٞح حُزٞ٤ص ٖٓ
أرٞحرٜخ" ٝأٜٗخ ُُٜ ْ٤خ ػ٬هش رخُِٝحؽ ٝحٕ ٓزذ ُِٜٗٝخ ًٔخ ػزض
ك ٠حُٜل٤لً ،ٖ٤خٕ ُِ٘ ٠ٜػٖ ػخىس ٖٓ ػخىحص أ َٛحُـخ٤ِٛش حٌُٖ٣
ًخٗٞح اًح أكَٓٞح٣ ُْ ،يهِٞح حُزٞ٤ص ٖٓ أرٞحرٜخ ،طؼزيح رٌُيٝ ،ظ٘خ
أٗ ٚرَ كؤهزَ هللا أٗ ْ٤ُ ٚرزَٝ ،ك ٠طلٔ َ٤ح٣٥ش " حُوز٤ؼخص
ُِوز٤ؼٝ ٖ٤حُوز٤ؼُِ ٕٞوز٤ؼخص ٝحُط٤زخص ُِط٤زٝ ٖ٤حُط٤زُِ ٕٞط٤زخص
19
أُٝجي ٓزَّأٔٓ ٕٝخ ٣وٓ ُْٜ ُٕٞٞـلَس ٍُٝم ًَ "ْ٣هخٍ أٜٗخ ؿخءص
ك٤ٓ ٠خم حُظؼو٤ذ ػِ ٠كخىػش ح٩كي ٝػوخد أٛلخرٝ ٚطؤى٣ذ
حُوخث ٖ٤٠ك ٠حػَح ٝحُ٘خّ ٓٝؼ٘خٛخ إٔ حٌُِٔخص حُوز٤ؼش ٫طٜيٍ
ح ٖٓ ٫حُوز٤ؼخص ٝحُوز٤ؼٝ ٖ٤حٌُِٔخص حُط٤زش ٫طوَؽ حٖٓ ٫
حُط٤زٝ ٖ٤حُط٤زخصٜ٣ ٫ٝ ،ق حُو ٍٞرؤٕ ٓؼ٘خٛخ ٞٛحٕ حَُؿَ
حُوز٤غ ٣ظِٝؽ هز٤ؼش ٓؼِٝ ٚحُط٤ذ ٣ظِٝؽ ٤١زش ٝح ٫كٔخ حُو ٍٞك٠
رؼ ٞحٗ٫ز٤خء حًٌُ ٖ٣خٗض ُٝؿخطً ْٜخكَحص ٓؼَ ٗٞف ١ُٞٝ؟؟
َحٕ" ح ١حُٜٔخكزخص َٓح ُٔٔخٍٓش حُِٗ٠ ص ْ
أهي ٍ ٝهُٓ ٫ٝ " ُٚٞظ َِّو ٌَح ِ
ًٔ ْ٤ُٝخ ه َ٤أٗ ٚح ١طؼخَٓ ر ٖ٤حَٓأس ٍٝؿَ ك ٠ا١خٍ ػَٔ حٝ
ُٓخُش ٘٣طزن ػِ ٠حَُٔأس ٌٙٛح٣٥ش.
ً٘ض أطخرغ ىحثٔخ ٍٓ٘٘ٞحطٝ ٚطؼـز٘ٓ ٠ؼظْ آٍحث ،ٚحُظ ٠ؿخُزخ ٓخ
طٜيٓ٘ٝ ٢طـ َ٤رؼ ٞه٘خػخطٝ ٠أؿيٛخ ٓظٔوش ٓغ حُٞحهغُْ ٠ٌُ٘ ،
أكٌَ أريح كٓ ٠لخىػظ ٚأ ٝكظ ٠اريحء اػـخر ٠رآٍحث ٚأ٘ٓ ٝخه٘ظٚ
كٜ٤خً٘ ٠ٗ٫ٝ ،ض ك ٠طِي حُِِ٤ش ك ٠أٗي حُلخؿش إٔ أكٌٓ ٠غ أٟ
ٗو ،ٚريأص ٓؼٓ ٚلخىػش ٗؼَص كٜ٤خ رخَُحكش ٌٓ٘ حُيهخثن ح،٠ُٝ٧
ٝحٓظَِٓض ك ٠حٌُ ّ٬ػٖ ٗلٔٝ ٠كٌ٤ض ُـ ٚكٌخ٣ظٓ ٠غ حٔٗ٩خٕ
حٌُ ٟأكززظ٘ٓٝ ٚلظ ٚحٌُؼ َ٤ػْ هٌٍُ٘ٝ ٠كَ" ٌٖ٣ ُْٝ ،هخُي"
أػ٘خء كٌَ٣ ُٚ ٢ى ٓ ٟٞرَىٝى ٓوظَٜس أٔ٣ ٝؤُ٘ ٠ػٖ ٗ٠ء
روٓ ٜٙٞخ أكٌٝ ٚ٤رؼي إٔ حٗظ٤ٜض ٖٓ َٓى هٜظ ٠حٗظظَص ٍىٙ
كِْ َ٣ى ٍؿْ ظ ٍٜٞػٓ٬ش ٍإ٣ظَُٓ ٚخثِٗ ،٠ؼَص رـَكٌُ ٚزَ٣خث٠
رظـخٝ ٠ُ ِٚٛأٍِٓض ٍُٓ ٚخُش أهَ٤س هِض كٜ٤خ "أٗخ أٓلش ُُ٪ػخؽ
ٝٝحٟق إٔ ظ٘ ٠ك٤ي ٓخًٖ٘ ٛق ٝٝحٟق اٗي كٜٔظ٘ ٠ؿِٝ ٢أً٤ي
هِض ػ٘ ٠أٗ ٠ر٘ض ٗٔخٍ رْ ٖٓ ٓٗ ٖٓ ٠ٗ٫ ..ْٜيٓخٗش ٝكؼ٬
حٍطلض ُٔخ كٌ٤ظِي".
ٝهزَ إٔ أٓـَ هَٝؿ ٖٓ ٠حُٔٞهغ ٝأٓظؼي ُِ٘ ّٞؿخثظ٘ٚ٘ٓ ٠
ٍٓخُش " أ ٫ٝأٓق ػِ ٠حُظؤه َ٤ك ٠حَُى ٣ٝخٍ٣ض ر ٕ٬طظَٔػ٠
ك ٠أكٌخٓي رؼي ًي ،ٙػخٗ٤خ أٗخ ٓٔظل َ٤أًٞٗ ٕٞكظي ًي١ٝ ،ٙزؼخ
20
حٗظ ٖٓ ٠ر٘ض ٗٔخٍ ػ٘خٕ حُز٘ض حُ٘ٔخٍ ٖٓ حُز٘ض حُِ ٠ؿِطض
ٕ٧أ ٟر٘ض ك ٠حٝ ٍٝ٧ح٥هَ رَ٘ ١ٝز٤ؼ ٠اٜٗخ طـِ ٢أٓخ حُز٘ض
حُ٘ٔخٍ رخُ٘ٔزش ُ ٠ك ٠ٜحُز٘ض حُِ ٠حطؼٞىص ػِ ٠حُـِ ٢ك ٠أٝ ٟهض
ٓٝغ أ ٟكيٝ ..حٗظً ٖٓ ٠يً٘ ُٞٝ ..ٙظ ٠ؿِطظ ٠طزو ٠ؿِطظي ك٠
حهظ٤خٍ حُ٘و ٚحُِٔ٣ ٠ظلن ط٠ل ٠ػ٘خٗ ٚأ ٝطٔ٘ل٘ٓ ٚ٤خػَى"
ٝك ٠هظخّ ٓلخىػظ٘خ حٍَٓ ُ " ٠حٗخ كخْٓ كٓ٬ً ٠ي حٗي رو٤ظ٢
طٌَٗ ٢ٛلٔيٝ ،ػخِ٣ى هزَ ٓخ ط٘خٓ ٢طخهي ١ىٕ ٝطول ٢هيحّ
َٓآ٣ظي ُٓ ّٞ٣ ١خ حطُٞيطٝ ،٢طزُ ٢ٜظلخ َ٤ٛحٗٞػظي رٜيٝء ٝطؤَٓ
ٝرؼي ٖ٣ط٘ـٌِ٣ِٓ ٢خ ٛخىٝ ٚ٣طٔظَه ٢ػَِ٣َٓ ٠ى ٗ٣ٞش،
ٝأكِٔٝ ٢حٗظٓ ٢لظلش ػ٘ ٢ٌ٤ح ١كِْ ؿٔ٣ َ٤وِ ٢ٌ٤طزظٔٔٝ ٢طزو٢
ٓزٔٝ ،ٚ١ٞرؼي ٖ٣طِزٔٛ ٢يٓٝي ٝط٘خٓ ٖٓ ٢ؿٓ َ٤خ طلٌَ ١ك ٠ح١
كخؿٝ ٚأظٖ حٗي رؼيٛخ ٛظٜلٝ ٢حٗظ ٠كخٓ ٚحٗي حطُٞيطٖٓ ٢
ؿي٣ي"
ُْ أًٖ أط ٍٜٞحريح إٔ ٣يم هِزَٓ ٠س أهَ٣ٝ ٟؼ٘ن أكي رظِي
حُطَ٣وش حُظ ٠ػ٘وض رٜخ "هخُي" حُ٘خد حُٔؼوق حًٌُ ٟخٕ ٗخكٌط٠
َُإ٣ش ٌٛح حُؼخُْ رٌَ٘ ٓوظِق ٝر٘ظَس حرؼي ًؼَ٤ح ٖٓ ٗظَط٠
حُٔليٝىس هزَ ٓؼَكظ ٢رٝ ،ٚأٛزق ىُُِ ٠ِ٤ؼ ٖ٤ك ٌٙٛ ٢حُيٗ٤خ
رخُطَ٣وش ح٧ك ُْٝ ،َ٠أٗؼَ أريح أٗ ٠أًزَ ٓ٘ ٚرٔ٘ظً٘ٝ ٖ٤ض أٗؼَ
أٗ١ ٠لِش أٓخّ أِٓٞرٝ ٚػِٔٝ ٚػوخكظٝ ٚكُ ًَ ٠لظش ًخٗض طَٔ ػِ٠
ٓؼً٘ ،ٚض أطؼِْ ٓ٘ ٚحٌُؼ.َ٤
ًٝحص ّٞ٣حٗظوِض ُؼَٔ ؿي٣يً٘ٝ ،ض أٌٗ ُٚ ٞػيّ حٍط٤خك ٠كٚ٤
ٞٓٝء ٓؼخِٓش حُِٓ٬٤ص ٘ٛخى ٝاَٛحٍ ٖٛػِ ٠إٔ أه ّٞرؼِٔ٠
رخُطَ٣وش حُٔؼظخىس ٫ٝ ،حٓظؼَٔ ػوِ ٢ك ٠حرظٌخٍ ح٣َ١ ١وش أهَ،ٟ
ٍؿْ إٔ ُيَ١ ٟم أك َ٠طـؼِ٘ ٠أطْ ػِٔ ٠ػِ ٠أًَٔ ٝؿ ٚكٝ ٠هض
أَٓع ٝر٘ظخثؾ أكٟ ،َ٠لي "هخُي" كظؼـزض ٖٓ ٟلٌظٍ ٚؿْ أٗ٠
ً٘ض ك ٠كخُش َ٣ػُٜ ٠خ ٖٓ حُ٤٠ن ٝحُلِٕ ٌُٚ٘ ،رٍَ ٓزذ ٟلٌٚ
ك ٖ٤هخٍ "ػخٍكشٌِ٘ٓ ..ظي ى ٟرظلٌَٗ ٠رخُؼخُْ حُِ ٠حك٘خ ػخٖ٤٘٣
21
ك ،ٚ٤حُؼخُْ ًِ ٚػخَٓ ٌُٓ ٟخٕ ٗـِي رخُظز ٕ٧ ٢كٗ ٚ٤خّ كخًَٖ٣
اٗ ْٜػ٘خٕ ِٞٛٝح ٌُِٔخٕ ى ٙهزِي٣ ،زؤٛ ٠خ أػِْ ٓ٘ي ر٘جٚٗٞ
ٝػِ ٠ٌ٤حٗي طؼ ٠٘٤ك ٚ٤ر٘لْ هٞحٗ٣َ١ٝ ْٜ٘٤وظٓ ْٜغ إ حُوٞحٖٗ٤
ٝحُطَم حُِ ٠هٍَٝح ٣ؼٞ٘٤ح رٜ٤خ حهظَػٛٞخ ٔٛخ أٗ ٝخّ هزِْٜ
ػ٘خٕ ٣يَٝ٣ح رٜ٤خ حٌُٔخٕ ٖٓ ًخٗض ٓٞؿٞىس ٝحٌُٔخٕ كَٜٟخ
ػِٝ ،ْٜ٤حُـَ٣ذ إ أٓ ٟلخُٝش ُ٫ ٠ٌ٤هظَحع ٣َ١وش ؿي٣يس
ط ٠ِٛٞرٜ٤خ ُِٜيف رٌَ٘ أك َ٠ر٤ؼظزَٛٝخ طٜي٣ي ُٞؿٞىٕ٧ ْٛ
ٓؼً٘ ٠ي ٙحٗي ٛظخهيٌٓ ٟخٗٝ ْٜطـ َٟ٤ػخُٔ ..ْٜرْ ُّ٫طلخٍر٠
ػ٘خٕ طلَ٣َ١ ٠ٟوظي ٓخىحٓض ؿي٣يٛٝ ٙل٤لٝ ٚطؤًي ٟاٗي ُّ٫
ك ّٞ٣ ٠ط٘ظ ٕ٧ َٟٜحُِٖٓ ػَٔٓ ٙخ ر٤وق ػ٘ي كي ٔٓٝظلَ٤
َ٣ؿغ ُِوِق أريح.
ٝك ّٞ٣ ٠آهَ ً٘ض أُؼٖ ك ٚ٤حُويٍ حٌُ ٟؿؼِ٘ ٠أٌٖٓ كًُ ٠ي حُل٠
حُ٘ؼزً٘ٝ ،٠ض أٌٗ ُٚ ٞطَٜكخص حُـَ٤حٕٝ ،هزق حُ٘ٞحٍع رٔزذ
اُوخء حُؤخٓش كٜ٤خٝ ،حٗظ٘خٍ حُزِطـشٝ ،كٔيط ٚأٗ٣ ٚؼ ٖ٤كٌٓ ٠خٕ
ٍحم ٓغ أكي أٛيهخثٜٓٞ٣ٝ ،ٚخ ٟلي أ٠٣خ ٓٝؤُ٘ٓ ٠خًح ُ ٞإٔ ٍ
حَُ٘١ش حػظوِض ًَ حُزِطـ٤ش ٝحُوخٍؿ ٖ٤ػٖ حُوخٗٝ ،ٕٞحطلن أَٛ
حُل ٠ػٍِ ٠كغ حُؤخٓش ٝػيّ اُوخثٜخ رٌَ٘ ػ٘ٞحثٓٝ ،٠ؼخهزش ٖٓ
٣وخُق أِٞٓ ٟى ك٠خٍ َٛ ،ٟرؼي ًُي ٓ ٌٕٞ٤حُل ٠حٌُ ٟأٌٖٓ
ك ٚ٤أك ٖٓ َ٠ك ٌْ٤حُ٘ؼز٠؟ هِض ،٫ك٠لي ٝهخٍ إً ٠ٛحٍ٩حىس
ٔ٤ُٝض ح٧هيحٍ.
ُْٝطؼي حَُٓخثَ ٝحُٔلخىػخص حُٜخطل٤ش طٌل٘٤خ ًٝحص ِ١ ّٞ٣ذ هخُي
ٍإ٣ظٝ ،٠ك ٠أُ ٍٝوخء ر٘٘٤خ ٓؤُظٝ ٚأٗخ أؿِْ رـٞحٍ ٙك٠
"ًخكظ٣َ٤خ" ٓطِش ػِ ٠حَُٜ٘
-ا ٚ٣حُلخؿش حُِ ٠طوِ٤ي طلخكع ػِ ٠ر٘ض رظلزٜخ
ٗ -ظَ٣ش حُ٘٫ًٞٞطش
ك٠لٌض ٓٝؤُض :
22
-ا ٚ٣روٗ ٠ظَ٣ش حُ٘٫ًٞٞطش ى ٟ؟
-حُز٘ض ُٔخ طو ٍٞأٜٗخ رظلذ حُ٘٫ًٞٞطش ىٓ ٖٓ ٙؼ٘خ ٙأٗ ٠أىهَ
ٓلَ كِ٣ٞخص ٝأٗظَ ٟػَ٘س ً٫ًٞٞٗ ِٞ٤طش ٝأهُٜٞخ "هي ٟػِ٠
هللا ٣طَٔ كٝ ٠ٌ٤حٍطخف رو ٖٓ ٠حُِٕ ٝحًُٜٔٞش رظخع ٛخص ُ٠
ٗ٫ًٞٞطش ػخِ٣س ٗ٫ًٞٞطش ".
ٝأٟخف رطَ٣وش ٓخهَس
-رخُؼٌْ حرِٔ ٞطٍِ ٕ٧ ،٠ؿْ اٗ ٠رخُلؼَ ؿزض ُٜخ حُِ ٠ٛ ٠ػخِ٣حٙ
ٝأًظَ ٓٔخ ٠ٛػخًٔ ِٙ٣خٕ ،ا ٫أٗ ٠ؿَكض ٓ٘خػَٛخ ٝرٞظض حُِ٠
أٗخ ػِٔظ ٕ٧ ٚحُز٘ض ُٔخ طو ٍٞػخِ٣س كخؿش رظزو ٠ػخِ٣س حٛ٫ظٔخّ
أًظَ ٖٓ حُلخؿش ٗلٜٔخ ٜٗ٧خ ٓوِٞم ػ٘يٗ ٙؼٜٗ ٫ ٍٞخث٠
رخ٫كظ٤خؽ ُٛ٬ظٔخّ ٝحُلذ كطز٤ؼ ٌٕٞ٣ ٠ح٧ؿَٔ رخُ٘ٔزش ُٜخ حٗ٠
أؿ٤ذ ُٜخ ػَ٘س ً٫ًٞٞٗ ِٞ٤طش رْ أهز ْٜ٤ػٜ٘خ َٓ ًَٝس أهيّ
ُٜخ ٗ٫ًٞٞطخ٣ش رطَ٣وش ٓؼ٘٤ش أ ٝك٘ٓ ٠خٓزش ٓؼ٘٤ش ُ ُٞٝػٗ٬ش
أٛخُلٜخ رخُ٘٫ًٞٞطش ُ ُٞٝػٜ٘ٓ ٕ٬خ أكَٜٓخ ٖٓ حُ٘٫ًٞٞطش"،
ٌٌٛٝح ٌٖٔٓٝطزيٌُٓ ٠خٕ حُ٘٫ًٞٞطش ى ٟرؤ ٟكخؿش رظلزٜخ حُز٘ض،
حُز٘ض ١لِش ٌٕٞ٣ ُّ٫ػ٘يُٜ ٟخ ٘ٛيٝم كٌخ٣خص ٓٝلخؿآص أهزّٚ٤
ػٜ٘خ ٝأ ِّ١غ ٓ٘ ٚكخؿش ؿي٣يس ًَ كظَس ػ٘خٕ طلٓ َ٠زٔ١ٞش
ٝكَكخٗش ٓ ٠ٛٝؼخ٣خ ٝػ٘خٕ حكخٍد حَُِٔ أًزَ ػي٣ ٌٖٔٓ ٝوظَ أٟ
ػ٬هش ٜٓٔخ ًخٗض ه٣ٞش ..كٜٔظ ٠؟
هِض ٟخكٌش
-آ ٙكٜٔض هٟٞ
٫ًٞٞٗ -طش
-ى ٟريٍ ه٘طش
-ه٘طش ى ٟهيٓض ه ٙ٬ىُٞهظ٘ٛ ٠ـٗٝ َ٤و٫ًٞٞٗ ٍٞطش.
-هخُي
-أْٓٔٔٔ
23
-ه ٠ُٞحٓظ ٠حُز٘ض طزو ٠ؿِٔ٤ش ؟
ُٔ -خ طلظق هِزٜخ ٝطلٌ ٠حُِ ٠ؿٞحٛخ رٌَ ٟٞٝفٝ ،طزو ٖٓ ٠هخ٣لش
ٌٞٔٓ ٫ٝكش ٖٓ ٟؼلٜخ ،رظٌ ٕٞؿِٔ٤ش كٗ ٠ظَ ٟكظٖٓ ُٞ ٠
ٗخ٣لٜخ ُٟ ،أَٓ ٍٝس كظلظ ٠هِزي ٝكٌ٤ظٝ ،٠ُ ٠هظٜخ ً٘ض ٓظوَ٤
طلخٓ٬ٓ َ٤ٛلي ؿِٔ٤ش ؿيحٝ ،ػخٍف إ ُٔ ٚؿٞحًً ٠ظٓ َ٤لظخؿش
طلٌٝ ،ٚ٤أٗخ ٓٔظ٘ ٠حٓٔؼٝ ،ٚهخرِي رٌَ كخ٫طي ٜٓٔخ ًخٕ حُِ٠
َٓ٣ظ ٠ر.ٚ٤
أٗ ٚٓ٬ً ٠ٜػْ ٠ٟ٘ٔاُٛ ٠يٍٝ ٙهزَّ ٍأًٓ٘ٝ ٠ض ٓؼَ ػٜلٍٞس
طلض ؿ٘خف ُٝؿٜخ.
ٝرؼي حُِوخء ح ٍٝ٧ر٘٘٤خ حُىىص طؼِوخ رُٝ ٚحى كزٝ ُٚ ٠حٗزَٜص أًؼَ
ر٘و٤ٜظ ٚرؼي إٔ طٌٝهض ٍهظٝ ٚك٘خٗٝ ٚهلش ىٍٓٝ ٚه ٚ٤ك ٠حُظؼخَٓ
ٓؼٝ ،٠طٌٍَص حُِوخءحص ٝطؼٔوض حُؼ٬هش أًؼَ ٓٔخ ً٘ض أظٖ إٔ
ط َٜاُ٤ٔٗٝ ،ٚ٤ض طٔخٓخ كخٍم حُٖٔ ر٘٘٤خٓٝ ،خ أؿَٔ حُلذ حٌُ١
ٗ٘ٔ ٠ك ٚ٤أٗلٔ٘خ ٖٓٝ ،كَ ١ػ٘وٝ ُٚ ٠ػوظ ٠حُؼٔ٤خء كٗٝ ٚ٤ؼٍٟٞ
حُيحثْ رخٓ٧خٕ ٓؼِ١ ٚزض ًٓ٘ ٚحص ّٞ٣إٔ ِٗظو ٠كٗ ٠وظ٠ٌُ ٚ
أطؼَف ػِ ٠ػخُٔ ٚحُوخ ٙحٌُ٣ ٟلٌ ٠ُ ٠ػً٘ ٚؼَ٤ح٘ٛٝ ،خى
ٗؼَص رَحكش ؿَ٣زش ٌٓ٘ ُلظش ىهٗ ٠ُٞوظٝ ٚػ٘وض ًَ ٗ٠ء
كٜ٤خً ،ظز٬ٓ ،ٚرَٔٓ ،ٚآ٣ظ ٚحٌُزَ٤س ك ٢ٓٝ ٠حُٜخُش ،حَُٓٓٞخص
حُظ ٖ٣ِ٣ ٠رٜخ حُـيٍحٕٓ ،ؼـ ٕٞأٓ٘خٗٝ ٚأىٝحص حُل٬هش ،هخٍٍٝس
ػطَ ،ٙكلظض ًَ ٗزَ كٜ٤خٝ ،كـؤس ٝأٗخ أؿِْ رـٞحٍ٣ ٞٛٝ ٙؼي ُ٘خ
حُوٜٞس ٗؼَص أٗ ٚحَُؿَ حٌُ ٟأٓظط٤غ إٔ أطؼَ ٟك ٠كَ٠طٝ ٚإٔ
ك ٚ٘٠هِن ٖٓ أؿِ ٠كٔ٘لظٓ ٚخ ُْ أٓ٘ل٧ ٚكي هزِ ٠ٌُ٘ ،ٚكخكظض
ػِٛ ٠ي اػزخص حَُ٘ف أٓخّ حُٔـظٔغًٝ ،خٕ ٠ٓ ٞٛطَح إٔ ٫
٣طٔغ ك ٠أًؼَ ٖٓ ًُي ،هخٛش أًٗ ٚخٕ ٣َٛلخ ٓؼ ٖٓ ٠حُزيح٣ش
ًٝخٕ ٣وزَٗ ٠رٔ٘ظ ٠ٜحَُٜحكش أُٗ ْ٤ُ ٚي ٚ٣ػَٔ٣ ٫ٝ ،ؼَف ُٚ
ٓٔظوزَٝ ،ؿٔٓ َ٤ظؼي ُِِٝحؽ ٓ٘ ٠كًُ ٠ي حُٞهضِٔ٣ ٫ ٚٗ٧ ،ي أٟ
ٗ٠ء ٖٓ طٌخُ٤ق حُِٝحؽ ٍؿْ أًٗ ٚخٕ كخ ٬ٛػِ ٠رٌخُ ّٞ٣ٍٞك٠
24
حُؼًِٝ ،ّٞخٕ ُي ٚ٣حٌُؼ ٖٓ َ٤ح٧رلخع حُؼِٔ٤ش ٝح٧كٌخٍ ُٔ٘خٍ٣غ ُٞ
أٗ ٚك ٠ىُٝش أهٌَُ ٟخٕ ػوِٓ ٚززخ ك ٠ك ُٜٚٞػِ ٠ك٤خس ٍؿيس
ٝػَحء َٓ٣ق.
ً٘ٝض ٖٓ كَ ١اكٔخٓ ٠رخَُحكش ٝحٓ٧خٕ ك ٠كز ُْ ٚأًٖ ٓٔظؼيس
إٔ أٟل ٠رٔؼخىط ٠حُظً٘ ٠ض أكظويٛخ ُْٝأٗؼَ ه ٢رٔؼِٜخ ِ٤١ش
ك٤خطً٘ٝ ،٠ض أػ٘خء ػ٬هظ٘خ حُوخٛش ٘٣ ٫و ٟٞٓ ٠ٜ٘إٔ طٌظَٔ
ٓظؼظٓ ٠ؼًٝ ،ٚخٕ ٣ؤطٛ ٠٘٤خؿْ ٠ُ ّٞٓٞ٣إٔ أِ١ذ ٓ٘ ٚإٔ
ِٔ٣م ٛي حَُ٘ف كٝ ٠ؿٌٛ ٚح حُٔـظٔغ ٣ٝوظَم كُ ٠ٜ٘ظٌظَٔ
ٓظؼظ٘خ ٓؼخ ،كوي أٛزق ح َٓ٧ك ٠إٔ أٛزق ُٝؿش ٝأٓخ ٣ظٓ ٠ٗ٬غ
َٓ ٍٝحُٔ٘ ٠ًٗٞٝ ٖ٤أهض ٓـٝ ٖ٤أٗ ٠أٛزلض ك ٠كٌْ
"حُؼخْٗ" ٌٛح حُِوذ حٌُ ٟحهظَػٓ ٚـظٔؼ٘خ حُزخثْ حٌُ٣ ٟوِن
حُزئّ ٖٓ ؿٜش ػْ ٣لظوَ ٣ٝلخًْ حُٜٔخر ٖ٤ر ٖٓ ٚحُـٜش ح٧هَٟ
ك ٜٞحُـخٗٝ ٠حُوخ ٠ٟىحثٔخ ٠ٌُ٘ ،رؼي إٔ ػ٘وض هخُي ً٘ض ٫أٍ٣ي
ُلِْ حُِٝحؽ حٌُ ٟحٗظظَط ٬٣ٞ١ ٚإٔ ٣ظلون آ ٫ؼٝ ،ٚإ ً٘خ ٫
ِٗٔي طلو٤وٓ ٚؼخ كؼ َّ ٬أطٔٔي رخُٜي حٌُ٣ ٟؼزض كو ٠ك ٠حُلٍٜٞ
ػٌِٛ ٠ح حُلِْ ُٔٝخًح ٫أطَى كز٤زِٔ٣ ٠هٚ؟ ٖٓٝؿٔ٣ َٙ٤ظلن
ٓ٘خًٍظُ ٠لظش ًَٔ ٌٛح حُو٤ي حٌُ ٟهُ٤يص ر ٌ٘ٓ ٚإٔ ُٝيص ٝػ٘ض
َٓػٞرش ٖٓ كِ٘ ٠كٜٔٓ ٠ش حُٔلخكظش ػِٗٝ ،ٚ٤ؼَص رؼوَ ٌٙٛ
حُٜٔٔش ًَٛٝض ًُي حُو٤ي أًؼَ ،ك ٖ٤أٛزق ٓززخ ك ٠كَٓخٖٗٓ ٠
اكٔخٓ ٠رخُٔظؼش حٌُخِٓش ك ٠ك ٖ٠حُ٘و ٚحٌُ ٟأكززظ.ٚ
ًٝحص ُوخء ؿٔؼ٘خ رؼي أ ٍٝكَحم ر٘٘٤خً ،خٕ ٗٞه٘خ ؿخٍكخ ًٝخٗض
ٜٗٞط٘خ هي رِـض ًٍٝطٜخٔ٣ ُْٝ ،ظطغ "هخُي" حُظلٌْ كٗ ٠لٔٚ
ًٝؤٗ ٚحٓظٔغ اُ ٠كٞحٍ ٟحٌُ ٟىحٍ ىحهَ ٗلٔٝ ٠حهظ٘غ رٔخ أػخٍٙ
ٛخؿٔ ٖٓ ٠حٓجِشً٘ ،ض أٗؼَ ٝهظجٌ رخُوطَ ٣وظَد ًٝخٕ ػوِ٠
ٓ٘ظزٜخ ُٔخ ًخٕ ػِٗٝ ٠ي حُليٝع ٌُ٘ ٠طًَض كز٤ز٣ ٠لؼَ ٓخ ًخٕ
ٓويٓخ ػًِٝ ٚ٤ؤٗ ٠هٍَص حُٔو ٖٓ ١ٞأػِ ٠ؿزَ ٣طَ ػَِٜٗ ٠
ٜٓٔخ ًخٗض ػٞحهذ ًُي حُٔوٝ ١ٞكَىص ًٍحػٝ ٠أؿٔ٠ض ػ٠ّ ٘٤
25
ٝأُو٤ض ر٘لٔٗ ٠ل ٞحُ٘ٝ َٜحٓظٔظؼض رٔظؼش حُٔو ١ٞكظ ٠ؿَٔط٘٠
حُٔ٤خ.ٙ
ٝرؼي حٗيكخػ ٚكٔٓ ٠خٍٓش ١و ّٞؿ٘ ٕٞػ٘وٞٗٝ ٚهٚ
ٝحهظَحم كٝ ٠ٜ٘طِٔ٣ن ،٠ٌٛكخم "هخُي" ٖٓ ٗٞرش ؿ٘ٚٗٞ
ٝحٓظٞػذ ٓخ كيع كؤ٤ٛذ رٜيٓش أهَٓض ُٔخٗ٘ٓٝ ٚؼظٖٓ ٚ
حُظؼِ٤ن رؤ٠ٗ ٟء كظ ٠حُظؼز َ٤ػٖ ٗؼ ٍٙٞرخٓ٧ق ٝحُ٘يّٝ ،ػِ٠
ػٌْ كخُظً٘ ٚض رؼي إٔ حٗظ ،٠ٜأٗؼَ رخَُحكش ٝحُٔؼخىسً٘ٝ ،ض
أٗظَ ُٝ ٚػِٝ ٠ؿ ٠ٜحرظٔخٓشٝ ،هِض ُ ٚرؼ ٞحُؼزخٍحص حُظ ٠أٍىص
إٔ أٔ١ج٘ ٚرٜخ ٝأكؼ ٚػِ ٠أ٘٣ ٫يّ أ٘٣ ٝؼَ رؤ ٟهٞف ُٖ ٠ٗ٧
أِ١ذ ٓ٘ ٚإٔ ِ٣ظِّ ٗخك٤ظ ٠ر٘٠ءٓٝ ،ظظَ ػ٬هظ ٠رًٔ ٚخ ٠ٛرَ
أؿَٔ ٝأكً ٌُٚ٘ ،َ٠خٕ ٘٣ظَ اُ ٠رظؼـذ ؿٓ َ٤يٍى ُٔخ أهُٚٞ
ُٝؼِ ٚظٖ رؤٗ ٠أٛخر٘ ٠حُـ٘ٛ ٍٞٛ ٖٓ ٕٞيٓظ ٠رٔخ كويص هخٛش
كٍ ٖ٤أ ٟىٓؼخص طظٔخه ٖٓ ٢ػ ٠٘٤ط٘خه ٞحُٔؼخىس حُظ ٠أىػٜ٤خ
ٝأٍٜٓٔخ رخرظٔخٓش ػِٝ ٠ؿ.٠ٜ
ًخٕ ٓخ كيع ُُِحَٟ ٫د ك٤خس "هخُي" ٝؿؼِ٣ ٚؼ٤ي حُظلٌ َ٤ك٠
حٗ٤خء ًؼَ٤سٗٝ ،ؼَ رخَُؿزش ك ٠ح٫رظؼخى ػٖ ًَ حُ٘خّ ٝأ ُْٜٝأٗخ
ًٝخٕ ٣ؼِْ حٕ حرظؼخى ٙػ٘ٞٓ ٠ف ٜ٣يٓ٘ ٠ك٣ٝ ٚ٤لطٌُٔ٘ٚ٘ٝ ،٢
ًخٕ ٣ ٫ؼِْ ٝهظٜخ ٓخ ٣ـذ ػِ ٚ٤كؼِ٣ ُْٝ ،ٚوٍَ إٔ ًخٕ حهظلخثٚ
ٓ ٌٕٞ٤ىحثٔخ ٝاُ ٠ح٧ري ٣ٝوٌُ٘ ،٠أّ أٗ٤ٓ ٚـي ك ٬آهَ ٌَٔ٣رٚ
هٜظ٘خ ٌَٔ٣ٝر ٚك٤خط ٚػٔٓٞخ ٝرؼي إٔ طَى ٓلَ ٌٓ٘٣ ُْٝ ،ٚؼي
٘ٛخى ِ٤ٓٝش حطٜخٍ أ ٖٓ َٛهُٜ٬خ اُٗ ،ٚ٤ؼَص رخُٜيٓش ًٝخى
حُلِٕ إٔ ٠ٜ٘٣ك٤خطٝ ٠كٌَص ًؼَ٤ح ك ٠حٗ٫ظلخٍ ٌُٖ ،رٖٓ ٚ٤ٜ
أَٓ ًخٕ ٤٠٣ت ؿِء ٓخ ىحهَ ٍٝك٤ٗٝ ٠جخ ٓخ ًخٕ ٣وزَٗ ٠ىحثٔخ
رؤٗ٤ٓ ٚؼٞى.
ٝرؼي ػ٬ػش ٗ ٍٜٞحط َٜر" ٢هخُي" ٝحػظٌٍ ُ ٠ػٖ ؿ٤خرٚ
ٝحهزَٗ ٠أٗ٣ ُٖ ٚظوِ ٠ػ٘ٝ ،٠حٗ٤ٓ ٚلؼَ حُٔٔظل ٖٓ َ٤أؿَ
حُِٝحؽ رِ١ٝ ٢ذ ٓ٘ ٠إٔ َ٣حٗ ٠كٍٞحٝ ،هظٜخ ٗؼَص رٔؼخىس أًزَ
26
ٖٓ أٛٝ ٟق ُؼٞىطٝ ٚهَحٍ ٠ٌُ٘ ،ٙأهزَط ٚأٗ ٫ ٠حٓظط٤غ ُوخثٚ
ٕ٧أه ٠هَؽ ٖٓ ٓـ٘٘ٓٝ ،ٚؼ٘ ٖٓ ٠حٌُٛخد اُ ٠حُؼَٔ ٝػخى اُ٠
حٓظزيحىٝ ٙظِٔٝ ،٠ُ ٚهزَ هخُي حُظلي ٟحً٧زَٝ ،هٍَ إٔ ٣ؤط ٠اُ٠
ر٤ظ٣ٝ ٠طِذ ٣ي ٖٓ ٟأهٝ ،٠ؿِْ أٓخّ هخْٓ حًٌُ ٟخٕ أهَ ٓ٘ ٚك٠
ًَ ٗ٠ء ا ٫ك ٠هيٍط ٚحُل ٍٜٞػِ ٠حُٔخٍ ،هخٛش رؼي هَٝؿٖٓ ٚ
حُٔـٖٝ ،رؼي إٔ َٗف هخُي ظَٝكٍ ٚك ٞهخْٓ ِ١زٗٝ ،ٚؼَص
أٗ٘٣ ٢ـذ إٔ أً ٕٞػِ ٠هيٍ حُٔٞهق حٌُ ١هخّ رٜخ هخُي ٖٓ أؿِ٠
ٝهٍَص إٔ أٓل ٞهٞك ٖٓ ٠أهٝ ٠إٔ أٝحؿ ٜٚرَؿزظ ٠ك ٠حُِٝحؽ
ٖٓ هخُي ٠ٗ٧أكز ُْٝ ،ٚأًٖ أكٔذ كٔخرخ َُى كؼَ أه ٠حُٜؼ٤يٟ
ٝكيس حٗلؼخُ ٚرؼي حُٔ٘ٞحص حُظ ٠ه٠خٛخ ك٠ حٌُُ ٟحىص هٔٞطِ ٚ
حُٔـٖ ،كٌخٕ ٍى هخْٓ هخٓ٤خٛٝ ،يىٗ ٠روظِٝ ٚهظِٝ ٠ريأ ٣ؼخِٓ٘٠
رٌَ٘ أهٔٝ ٠أٓٞأ ٓٔخ ًخٕ٘ٓٝ ،ؼ٘ ٖٓ ٠حُوَٝؽ ٖٓ حُز٤ض ٜٗخث٤خ،
ٝهطغ ػ٘ٓٝ ًَ ٠خثَ ح٫طٜخٍٝ ،حٗوطؼض ػ٘ ٠حهزخٍ هخُي ٜٗخث٤خ
ُْٝأًٖ أػَف ػ٘٤ٗ ٚجخ ً٘ٝض أػ ٖ٤كو ٢ػِ ٠أَٓ حُِوخء رَٓ ٚس
أهَ.ٟ
)(10
حٓظَٔص كظَس كزٔ ٠رخٍُِٔ٘ ٝطؼٌ٣ز ٠حُ٘لٔ ٢كظ ٠طويّ ُوطزظ٠
ٗو ٚك ٠آٝحهَ حُؼ٬ػ٤٘٤خص ٖٓ ػًَٔٝ ،ٙخٕ ٖٓ ٓٔوٍ ٢أّ أر٠
ك ٠حُٜؼ٤ي ٝك ٖ٤حػظَٟض ػِ ٠حُِٝحؽ ٓ٘ ٚرلـش أٗ ٚأًزَ ٓ٘٠
ك ٠حُٖٔ ؿَك٘ ٠أه ٠رَى ٙحُوخٓ٠
_ًز َ٤ك ٠حُٖٔ ح ٚ٣؟ حٗظ ٠كخًَٗ ٙلٔي ُٔش ٛـَ٤س ٝػخِ٣س
طوظخٍ ٟح٣خىٝ ،رؼيٍ ٞٛ ٖ٣حؿَ ٣ ٫ؼ٤ز ٌِٚٗ ٫ٝ ٚ٘ٓ ٚػْ اًٗ ٚخٕ
رٗ ٌٕٞ٤لٔ ٚػ٘خٕ ٣ويٍ ٣ظـ ُٞر٘ض ٓلظَٓش ٖٓٝػِ٤ش ٣ٝزو٠ ّ
هخىٍ حٗ٣ ٚلظق ر٤ض ٖٓ حُ٘لخص حًُِ٘ ٠ظ ٠ػخِ٣س طظـٝ ٚ٣ُٞػِ٠
حُؼٔ ّٞأٗخ ٝحكوض ٝهَ٣ض كخطلش ه.ٙ٬
27
ٝهزَ ُِ٤ش ُكخك ٠هٔض رخؿَحء ػِٔ٤ش أػيص رٜخ ٗٔوش ِٓ٣لش ٖٓ
حُٜي حٌُ ٟكويطٝ ،ٚىهَ رُٝ ٠ؿٝ ٠كٓ ٖ٤وطض هطَحص حَُ٘ف،
أٓٔي رٔ٘يُٞٝ َ٣ػ ٚرخُيّ ٝكظق حُ٘خكٌس ٍحكؼخ حُٔ٘يٞ٘ٓ َ٣كخ رٚ
ٝ ِٚٛ٧أ ٠ِٛحًٌُ ٖ٣خٗٞح ٣ول ٕٞأٓخّ رخد حُز٤ض ٓ٘ظظَ ٖ٣اػٕ٬
ٗظ٤ـش حهظزخٍ حَُ٘فٝ ،رؼي إٔ ٍكغ ىَُٗ َ٤كٝ ٠كٖٔ أه٬ه،٠
أِ١وض ح٧ػَ٤س حُ٘خٍ٣ش ٔٓٝؼظٜ٘٣ ْٜج" ٕٞهخْٓ" ً٘ٝض ُُ٫ض
ٗخث ٔش ػِ ٠حُلَحٕ ٓٝغ ىٓٞػ ٠حُظً ٠خٗض طظٔخه ٠٘ٓ ٢حٗظخر٘٠
ٗؼ ٍٞؿَ٣ذ ك ٖ٤طٔخءُض ىحهَ ٗلٔ َٛ ٠أٗخ ك ٠طِي حُِلظش
حُـخٗ ٠رويحػ ُْٜ ٠أّ حُٔـ٘ ٠ػِٜ٤خ رظِٔٝ ٠ُ ْٜكَٓخٖٗٓ ٠
كز٤ز ٠؟
)(11
ًخٕ ُٝؿ ٠ك ٠ريح٣ش ُٝحؿ٘خ ٗوٜخ ُط٤لخ ٔ٣ًَٝخ ؿيح ٓؼًٝ ٠خٕ
٣ؼخِٓ٘ٓ ٠ؼخِٓش ٤١زشً ٌُٚ٘ ،خٕ ٌ٣ ٫ق ػٖ ِ١ذ كو ٚحَُ٘ػ٠
ًٓ٘ٝ ،٠خٕ ٣ظلٖ٘ كٓ ٠لخُٝش آؼخى ٟأػ٘خء ٓٔخٍٓظٌٛ ٚح حُلن،
ًٌُ٘٘ ٠ض أػ٘خء ًُي أطو َ٤هخُي ٌٓخًٗٝ ،ٚخٕ ًَّ ُٝؿٓ ٠ؼ٠
ٝكٖٔ ٓؼخَٗط٣ ٠ُ ٚـؼ ٠ٗ٬أٗؼَ ٗخك٤ظ ٚرخٌُٗذ ٠ٗ٧أهٚٗٞ
رخُظلٌِ٤١ َ٤ش حُٞهض كٍ ٠ؿَ آهَٝ ،ريأص أػٞى اُ ٠هللا ٝأػِٖ
طٞرظٝ ،ُٚ ٠أكخ ٍٝؿخٛيس إٔ أًق ػٖ حُظلٌ َ٤ك ٠هخُي ُْٝ ،أًٖ
أٗـق ٌُٖ اكٔخٓ ٠رخُوَد ٖٓ هللا ٝحٓظـلخٍ ٟحُيحثْ ًُ ٚخٗخ
٣وللخٕ ًؼَ٤ح ٖٓ ٗؼ ٍٟٞرخٌُٗذ.
ًخٕ ُٝؿ٣ ٢ؼَٔ رٜٔ٘ظ ٖ٤كظٔ٣ ٠ظط٤غ ٓيحى طٌخُ٤ق ٓؼ٘٤ظ٘خ،
ًٝخٕ ٣ـ٤ذ ػٖ حٍُِٔ٘ ٓؼظْ حُٞهض ٝريأص أٗؼَ رخَُِٔ ِ١ٝزض
ٓ٘ ٚإٔ أػَٔ ٌُ٘ ٚؿ٠ذ ٍٝك ٞر٘يس هخث:٬
ُٔ -خ أٓٞص أ ٝحطٌٔق ارو ٠حٗظـِ ،٠أٗخ ٍحؿَ ٣خ ٘ٛي ٝحٗظ ٠ػخٍكش
ًيٝ ،ْ٣ًٞ ٙػَٔٓ ٟخ أهزَ إ َٓ ََط ٠ط٘ظـَ كظِٛٝ ُٞ ٠ض اٗ٠
أٗلض ػ٘خٕ أَٛف ػِٜ٤خ
28
ٝريأص حُو٬كخص طيد ر٘٘٤خٝ ،كظ ٠كو ٚحَُ٘ػ٣ ُْ ٠ؼي ٣طِزٚ
رٌؼَس ًٔخ ًخٕ٣ٝ ،زي ٝأٗٗ ٚزغ ٖٓ ٓٔخٍٓظِٛ٣ ُْ ٌُٚ٘ٝ ٚيًٝ ،ٙخٕ
٣طِز ًَ ٚكظَس ٣ٝئى ٚ٣رٌَ٘ ٍٝط٣َٓ ٠٘٤غ ْ٤ُٝك ٚ٤أٍٝ ٟف ُْٝ
٣ ٌٖ٣ؼًُ٘ ٠٘٤ي ً٘ٝض أُزِ١ ٠زً ٚؤٗ ٠أٗخًٞ ُٚٝد ٓخء َُ٘٤د.
ًٝحص ً ّٞ٣خٗض ٛيٓظ ٠حٌُزَ ٟك ٖ٤حًظ٘لض إٔ ُٝؿ٣ ٠و٠٘ٗٞ
رؼي إٔ ٍأ٣ض ٍٓخثَ رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤حَٓأس أهًَٝ ،ٟخٕ ٣وزَٛخ أٗ٫ ٚ
٣ط٤و٘ٝ ٠أٗ ٠حَٓأس ًج٤زش ٝػئ٣ش ح٩كٔخّ ٝىحثٔخ ٓوَٜس ك٠
كوٝ ٚأٗٗ ٚخىّ ًَ حُ٘يّ أٗ ٚطِٝؿً٘ٝ ،٠خٕ ٣ؼ٤ي ٓؼٜخ طلخُ َ٤ٛوخثٚ
رٜخ ك ٠ر٤ظٜخ أػ٘خء ؿ٤خد ُٝؿٜخ ٝإٔ ُ٣خٍحطُٜ ٚخ ٠ٛحُظ ٠طولق
ػ٘٘ٓ ٚوش حُؼًَٔٝ ،خٗض ػ٘٤وظ ٚطٌُ٘ٝ ٖٓ ُٚ ٞؿٜخ حٌُٟ
طِٝؿظٍ ٚؿٔخ ػٜ٘خ.
ٜٓٞ٣ٝخ أ٣وظظٝٝ ٚٓٞٗ ٖٓ ٚحؿٜظ ٚرٔخ ٗخٛيط ٚكَ٠ر٘ٝ ٠أٛخٗ٘٠
ٓٝز٘ ٠رؤٓٞأ حُ٧لخظ ،كطِزض ٓ٘ ٚحُط٬م ٌٍُ٘ ٚكٝ ٞأهْٔ إٔ
ًُي ُٖ ٣ليع أريحٝ ،حٗظظَص كظ ٠ؿخىٍ حٍُِٔ٘ٝ ،ؿخىٍطٓ ٚظـٜش
اُ ٠ر٤ظ٘خ٘ٛٝ ،خى ُْ ٜ٘٣ل٘ ٠أهٍٝ ٠أ ٟأٗٓ ٠وطجش ٠ٗ٧ؿخىٍص
ر٤ض ُٝؿ ٠ى ٕٝاًٗٝ ،ٚأػخىٗ ٠اُٝ ،ٚ٤رؼي ٓ٘خىس كيػض رٜٔ٘٤خ،
ٛيأ هخْٓ ً٘ٝض ك ٠ؿَكش حُ٘ ّٞأرٌ ٠ػْ ٓٔؼظ٣ ٚوُِٝ ٍٞؿ٠
ًِ٘ -خ ر٘ـِ ٢رْ حُلَٝ ٙحؿذ ..هِ٤ي كَ٣ٞٗ ٚ٣ش
ًُ ٌ٘ٓٝي حُ ّٞ٤ػ٘ض ؿٔيح رٍٝ ٬ف ُْٝأػي أٗؼَ أ ٝأطؤػَ رؤٟ
ٗ٠ءً٘ٝ ،ض ٫أًق ػٖ حُظلٌ َ٤ك ٠هخُيًٝ ،حص ُِ٤ش ً٘ض أكٌَ كٚ٤
ٝحرٌ ٖٓ ٠كَ ١حٗظ٤خهٝ ،ُٚ ٠كـؤس ؿخءطٍ٘ٓ ٠خُش ٓ٘ ٚػِ ٠كٔخر٠
ػِ ٠ك ْ٤رٞى ًخٗض ًِٔخص هِِ٤ش ٝرٔ٤طش ٌُٜ٘خ ٍىص اُ ٠حَُٝف
"أٗخ ػخٍف اٗي حطـُٞطٝ ٠كخُٝض ٍٞ١حُلظَس حُِ ٠كخطض حٗ ٠حرؼي
ػٖ ك٤خطي رْ ٖٓ هخىٍٓ ،خٓلٝ .. ٠٘٤رـي كٞم ١خهظ٠
ٝك٘ظًٝ "٠٘٤خٗض طِي ٠ٛأٓؼي ُلظش ك ٠ك٤خطٝ ٠كيػظِ٤ُ ٚظٜخ
ًؼَ٤حٝ ،كٌ٤ض ُٓ ًَ ٚخ َٓ رِ١ٝ ،٠زض ٓ٘ ٚإٔ أُظو ٠رٍٝ ٚطزض
ُِ٣خٍط ٠ُ ٚأػ٘خء ؿ٤خد ُٝؿٝ ،٠طٞحُض حُِ٣خٍحص ُْٝأػي أريح أٗؼَ
29
رخٌُٗذٝ ،أهٌص ر٘٤ٜلش أهُِٝ ٠ؿًِ٘( ٠خ ر٘ـِ ٢رْ حُلَٙ
ٝحؿذ) ٝهي ً٘ض كَ ٜٚ٣أ ٫أكَّ ٖٓ هخُي َٓس أهَ.ٟ
30
النعش الطائر
ًخٕ أ َٛحُوَ٣ش ِ٣وز ٚٗٞرخُلخؽ ػَٔحٕ ٍؿْ أٌٗٓ َ٣ ُْ ٚش ا ٫ك٠
حُٝ ٍٜٞحُِوطخص حُظِ٤لِ٤ٗٞ٣ش ُِلَّٓ ٌٖ٣ ُْٝ ،زذ ػيّ ُ٣خٍطٚ
٤ٟن حُ٤ي كوي ًخٕ طخؿَح ًزَ٤حِٔ٣ٝ ،ي ٖٓ حُٔخٍ ٓخ ٣ـؼِ٣ ٚلؾ ًَ
ػخٍّٝ ،ؿْ ؿ٘ؼ ٚك ٠طـخٍطٓٝ ٚؼخِٓظ ٚحُٔ٤جش ُِ٘خّ ًخٗٞح
٣ظٞىى ُٚ ٕٝه٘٤ش ؿ٠زٝ ٚحٓظويحّ ٗلٓٝ ًٙٞخُ ٚك ٠اٌ٣حثُْٝ ،ْٜ
طٌٖ طلخٍم ٣ي ٚ٣أريح طِي حُٔزلش حُطِ٣ٞش حُز٠٤خءٗٝ ،خىٍح ٓخ ٣ظؤهَ
ػٖ ٬ٛس حُـٔخػش ك ٠حُٔٔـيًٝ ،خٕ ٣ظل ٖ٤حُلَ ٙحُظ٣ ٠وَؽ
كٜ٤خ ٖٓ ٓخُُِ ٚلوَحء أٓخّ حُ٘خّ ُٔ٤زلٞح رلٔي ًَٓٝ ٚػطل،ٚ
ًٝحص ّٞ٣أػ٘خء طٞحؿي ٙك ٠حُٔٔـي رؼي ٬ٛس حُؼ٘خءِ١ ،ذ أكي
ٗزخد حُوَ٣ش ٖٓ ػَٔحٕ إٔ ٌٛ٣ذ ٓؼ ٚاُ ٠ر٤ض ٗٔزخثِٜ٤ُ ٚق رٚ٘٤
ٝر٣ٝ ،ْٜ٘٤ؼ٤ي ُٝؿظ ٚاُ ٠ر٤ظ٣ٝ ٚؼٜ٘٤خ ػٖ ِ١زٜخ حُط٬مٝٝ ،حكن
ػَٔحٕ ى ٕٝطَىى ٕ٧حُٜٔٔش ِٜٓش ٓٝؼظخىس ٣ٝؼظزَٛخ ٖٓ أٌٗخٍ
حُٞؿخٛش ح٫ؿظٔخػ٤ش رخُ٘ٔزش ُ.ٚ
ك ٬ٛٝ ٖ٤اُ ٠ر٤ض ٗٔزخء حُ٘خد ٔٓٝغ ػَٔحٕ ٍٓ٘ ْٜأ ْٜ٣ك٠
حٌُِٔ٘شِ١ ،ذ ٍٓ٘ ْٜإ٣ش حُِٝؿش ُٔٔ٤غ ٜٓ٘خٝ ،ىهِض حُِٝؿش
آُ ٠ـًِٔٝ ْٜخٗض حَٓأس ؿِٔ٤ش ٓٔ٘ٞهش حُوٞحّ ك٘ٓ ٠ظٜق
حُؼَ٘٤٘٣خص ٖٓ ػَٔٛخ ٝكِٔٓ ٖ٤ض ػِٝٝ ٚ٤هؼض ػ ٚ٘٤ك ٠ػٜ٘٤خ،
ٝؿي ك ٠حرظٔخٓظٜخ ٗ٤جخ آهَ ؿًُ َ٤ي حُظَك٤ذ حُٜٔط٘غِ١ٝ ،ذ
ٜٓ٘خ إٔ طـِْٝ ،ػَ ٝػِٜ٤خ إٔ ططِذ ٓخ ط٘خء ٞٓٝف ٣ظؼٜي
رظ٘ل ٌٙ٤ػيح حُط٬م ،كطِزض ٓ٘ ٚإٔ ط٘لَى رٜٗ٧ ٚخ طوـَ إٔ طلٌ٠
أٓخّ ًُي حُـٔغ ،هَؽ حُـٔ٤غ ٝؿِٔض رـٞحٍٝ ٙطليػض رلِٕ
ٝرٌخء ٓلظؼٍِٝ ،ٖ٤حكض طٌ٘ ٖٓ ُٚ ٞرُوَ ُٝؿٜخ ٓٝؼخِٓظ ٚحُوخٓ٤ش
ٝهخٓض رظؼَ٣ش هيٜٓخ ٝؿِء ٖٓ ًظلٜخ ُظلَى ٜٗٞس ٌٛح حَُؿَ
حُؤٔ ٢٘٤حًُٔ ،ْ٤ٓٞخ كًَض ػَٝط ٚحٌُزَ٤س ٜٗٞطٜخٝ ،رؼي إٔ
31
ٍأط٣ ٚزظِغ ٍ٣و ٚرٜؼٞرش ،كؼِٔض رؤٕ ُُؼخد ٍؿزظ ٚأٗٝي إٔ َ٤ٔ٣
طلض أهيحّ أٗٞػظٜخ ٝأِ١وض ٗلٜٞٗ ٞطٜٔٓ ٚخ آهَ هخثِش :
٣ٝ -خٍ٣ض ػِ ٠حُزُوَ ك ٠حُٔخٍ رْ ٣خ كخؽ ى ٙرو َ٤ك ًَ ٠كخؿش
كظ ٠حُلذٝٝ ..حؿزخط ٚحَُ٘ػ٤ش ٓو َٜكٜ٤خ ًٔخٕ
ٓي ٣يٍٝ ٙرض ػًِ ٠ظلٜخ ٝهخٍ روزغ ٍٝؿزش
-حٍؿؼُ ٠ز٤ض ؿُٞى ػ٘خٕ هخٓ َ١ـّ٤ظ ٠ىٝ ٟأٗخ طلض أَٓى ك٠
ًَ كخؿش ٓو َٜكٜ٤خ ؿُٞى ٝأ ٟكِ ّٞطلظخؿٜ٤خ أٗخ طلض أَٓى
ك ٠أٝ ٟهض ،رْ هِ ٠حُٟٔٞٞع ى َٓ ٙر٘٤خ
حرظٔٔض ريٝ ٍ٫ؿ٘ؾ ٝهخُض
-أَٓى ٣خ كخؽ
ٝهزَ إٔ ٣لوي حُٔ٤طَس ػُِ ٠ـخّ ٍؿزظ ،ٚىهِض أهظٜخ حُٜـَ٤س
طلَٔ حُ٘خٝ ،ٟهظٜخ حٓظٞػذ ػَٔحٕ هطٍٞس ٓخ ًخٕ ػِٗٝ ٠ي إٔ
٣لؼِٝ ٚحٓظَى ػوِٓ ٖٓ ٚطٞس ٜٗٞطٗٝ ،ٚخى ٟػِ ٠حُـٔ٤غُٝ ،ف
ُ ْٜهزَ ٓٞحكوظٜخ ػِ ٠حُؼٞىس ُز٤ض ُٝؿٜخ .
ُ٤خٍ ػيس ٖٓ طِي حُِِ٤ش ٓخكَ "هطخد" ًؼخىطُِ ٚؼَٔ ٍ رؼي
رخُؼخٔٛشٝ ،طَى "ٗؼٔ٤ش" ُٝؿظ ٚك ٠حُز٤ض حٌُ ٟر٘خ ٙػِ ٠أَ١حف
حُوَ٣ش ػِ ٠ؿِء ٖٓ أٍ ٟٚحٍُِحػ٤شًٝ ،خٕ ػِ ٠حُِٝؿش رؼي ٓلَ
ُٝؿٜخ ،إٔ طيكغ كخطٍٞس ٓخ أهٌط ٖٓ ٚػَٔحٕ ٌٓ٘ إٔ طْ ح٫طلخم
رٜٔ٘٤خًٝ ،خٗض طؼِْ أٗ٣ ٚوٜي ًَ ٗ٠ء كظٝ ٠حؿزخص ُٝؿٜخ
حَُ٘ػ٤ش حُظ ٠حٗظٌض ًٌرخ طو َٙ٤ٜكٜ٤خٝ ،حُلو٤وش ًخٗض إٔ ػطخءٙ
ىحثٔخ ٓخ ًخٕ أهَ ٖٓ ٓوق ٞٔ١كٜخ ٜٞٗٝحطٜخ ٝؿ٘ؼٜخًٝ ،خٗض
طٔؤٍ ٗلٜٔخ إ ًخٕ ػَٔحٕ ٌٓ٘ حطلخهٜٔخ أٍَٓ ُٜخ حٌُؼ ٖٓ َ٤حُٔخٍ
حٌُ ٟحىهَط ٚى ٕٝػِْ ُٝؿٜخ ٌٖ٣ ُْٝ ،كظ ٠طِي حُِلظش هي ٗخٍ
ٜٓ٘خ ٍؿزظ ،ٚكٔخًح ُ ٞطٌٝم ٜٗي ؿٔيٛخ؟ ًْ ٓ٤يكغ ٘ٔ٤ٓ ًْٝق؟
ٓٝخًح ٣لن ُٜخ إٔ ططِذ رؼيٛخ ؟
*********
32
رؼي ٓ٘ظٜق حُِ َ٤ىم ػَٔحٕ رخد ر٤ظٜخ ،رؼي إٔ ًخٕ ٗي٣ي
حُلَ ٙػِ ٠أَ٣ ٫ح ٙأكي كظ٤٠غ ٤ٛزظٝ ٚطٔٞء ٓٔؼظٝ ،ٚىحهَ
ر٤ظٜخ هٝ ٠٠هظخ ٖٓ حُزٜـش ٝحُٔؼخىس ٝهزَ ط٘خُٜ٘ ُٚٝي أٗٞػظٜخ
أهٌ كزٞرخ كخطلش ُِ٘٤ٜش كؤًَ رَ٘حٛش ٝػ٘ق ٌٖ٣ ُْٝأريح هي ًحم
ٜٗيح ر ٌٜٙحُلٝ٬س ًٝخٗض حُٞؿزش ٗ٤ٜش ٝىٓٔش ُِيٍؿش حُظ ٠أػَص
ػِٛ ٠لظٝ ٚػِ ٠هِز ٚحَُٔ ٞ٣حٌُ ٟأؿَ ٟر ٚػِٔ٤ش هزَ ط٘خُٜٝخ
ر٘ ٍٜٞهِِ٤شٗ ،ؼَ رخُظؼذ حُ٘ي٣ي ٝهخف ٖٓ ٓٞط ٚك ٠كَحٕ
ػ٘٤وظ ،ٚكظَى ُٜخ حٌُؼ ٖٓ َ٤حٞٓ٧حٍٝ ،ؿخىٍ ر٤ظٜخٝ ،أػ٘خء ػٞىطٚ
اُ ٠ر٤ظٝ ٚهزَ ُٚٞٛٝاُ ٚ٤رؼيس أٓظخٍ ٓو ٢كخهيح حُٞػَٔ٣ ُْٝ ،٠
أكي ُ٘٤وٌ ٙا ٫رؼي ٓخػش ًخِٓش ،ك ٖ٤هَؽ ٓئًٕ حُوَ٣ش ٖٓ ر٤ظٚ
ٓظـٜخ اُ ٠حُٔٔـي ُ٤لظل ٚحٓظؼيحىح ُ٬ٜس حُلـَٝٝ ،ؿي ػَٔحٕ
ِٓو ٠ػِ ٠ح ،ٍٝ٧كَٜم حُٔئًٕ رؤػِٞٛ ٠ص
-كي ٘٣ـيٗخ ٣خ ٝٝٝٞٛحُلخؽ ػَٔحٕ ٝحهغ ػِ ٠حٝ ٍٝ٧هخ١غ
حُ٘لْ
ٝرؼي ٜٗق ٓخػش ك َ٠حُطز٤ذ ٔ٣ ُْٝظـَم ٓ ٟٞىهخثن
ٓؼيٝىس ك ٠حٌُ٘ق ػِٝ ٚ٤اػ ٕ٬هزَ ٝكخط. ٚ
ُْ ٌٖ٣أكي ٣يٍ ٖٓ ٟأً ٖ٣خٕ ػَٔحٕ ػخثيح ٓٓ" ٟٞخُْ"
"ٝكٔيحٕ" حُؼخ ٕ٬١حٌُِحٕ ٣ ٫ؼَكخٕ ٓ ٟٞحُظٌٔغ ك ٠حُطَهخص
ُٝ ،٬٤طظزغ ػٍٞحص حُ٘خّ ٝحُو ٝٞك ٠أػَحٝ ،ْٜٟحٌُِحٕ ٗخٛيح
ػَٔحٕ ٣ ٞٛٝيهَ ر٤ض "ٗؼٔ٤ش ".
ٝأػ٘خء طـٔ َ٤ؿؼٔخٕ ػَٔحٕ كيع ٓخ ًخٕ ٣ليع ًؼَ٤ح كٗ ٠ظ٠
روخع حٌُ ٍٝ٧ؼ ٖٓ َ٤حُزَ٘ رٔوظِق ػوخثيٝ ْٛحٗظٔخءحط ْٜكٖ٤
ٞٔ٣طٝ ،ٕٞحٍطوض ػ٬٠ص ٝؿٝ ٚكي حُٔ٤ض ػْ حٗوز٠ض ػ٬٠ص
ٝؿ ٜٚكظًٝ َٜؤٗ٣ ٚزظُْٔٔٝ ،خ ٍأ ٟحُٔـَٔ ٝؿ ٚػَٔحٕ حٗيٖٛ
ُٝلض حٗظزخ ٙحُ٘و ٚحٌُٔ٣ ٟخػي ٙك ٠حُظـٔٛٝ ،َ٤ظلخ هللا أًزَ،
ٝرؼي إٔ طْ طٌلٓٝ ٚ٘٤ظَ ػٍٞطٗ ،ٚخىح ػِ ٠أ٫ٝى حُٔ٤ض ٝأِٚٛ
ُ٘٤خٛيٝح ػٓ٬ش ٍٟخ هللا ػٖ ػَٔحٕ ٝإٔ حرظٔخٓظ ٚىُ َ٤ػِ ٠أٗٚ
33
ٖٓ أ َٛحُـ٘شٝ ،طؼخُض ٤ٛلخص حُظٌز َ٤ػْ طْ ٟٝؼ ٚك ٠حُ٘ؼٖ
ٝكِٔ ٙٞاُ ٠حُٔٔـي ُ٬ٜس حُـ٘خُس ػِ.ٚ٤
ًخٗض حُْ٘ٔ هي أَٗهضٝ ،أِ١وض ٜٓخّ أٗؼظٜخ ٞٛد ح،ٍٝ٧
ٌُٖ رَٝىس حُطوْ ِٓٛض كَحٍطٜخ ٝؿؼِظٜخ ٓـَى أٗؼش ٟٞء
هخُ٤ش ٖٓ أ ٟكَحٍسٝ ،أػ٘خء كَٔ حُ٘ؼٖ ٝحُٔ َ٤ر ٚاُ ٠حُٔوخرَ
حُٔٞؿٞىس ػِ ٠أَ١حف حُوَ٣شً ،خٕ "ٓخُْ" "ٝكٔيحٕ" ٣لٕٔ٬
حُ٘ؼٖ ٖٓ حٓ٧خّٗٝ ،ؼَ "ٓخُْ" رخَُؿزش حُ٘ي٣يس ك ٠ه٠خء
كخؿظٝ ٚأهزَ كٔيحٕ رٌُي كَى ػِٚ٤
-أؿٔي ه ٙ٬كخً َٟخّ ٓظَ ٗٝيهَ حُٔوخرَ ر ٕ٬ك٠خ٣ق
ٌُٖ ٍؿزظً ٚخٗض طِىحى كوٍَ إٔ َٔ٣ع ٖٓ ٓ٘ ،ّٚ٤هزَ إٔ ٣لوي
حُٔ٤طَس ػِٗ ٠لٔٝ ،ٚطـخٝد حُؼ٬ػش حٌُ٘٣ ٖ٣خًٍ ٚٗٞكَٔ حُ٘ؼٖ
ٓغ َٓػظ ٌُٖ ،ٚكـؤس ٛظق أكي ح٫ػ٘ ٖ٤حٌُِحٕ هِق كٔيحٕ ٓٝخُْ
٣ -خ رًَش ٓ٤يٗخ حُ٘ز ٠حُ٘ؼٖ ١خٝ َ٣هللا ًؤٗٓ ٠خ ٗخ َ٣كخؿش ..هللا
أًزَ هللا أًزَ
ٛٝظلض ؿٔٞع حُ٘خّ حُٔ٘خًٍش ك ٠ط٘٤٤غ حُـؼٔخٕ "هللا أًزَ هللا
أًزَ"ٗ ،ظَ ٓخُْ اُ ٠كٔيحٕ ًٝظٔخ ٟلٌٜٔخٝ ،رٔزذ ط٘ظض طلٌَ٤
ٓخُْ ٝطًَ ِٙ٤ك ٠ط٘لٍ ٌ٤ؿزظ ٚك ٠طِز٤ش ٗيحء حُطز٤ؼش ،طؼؼَ ك٠
كـَ ٛـ ،َ٤كٔوٓٝ ٢و ٢حُ٘ؼٖ َٓٝص ىه٤وش ٔٛض ػْ كـؤس
طؼخُض حُ٤ٜلخص رخُظٌزٝ َ٤هخٍ أكيْٛ
٣ -خ ٓزلخٕ هللا حُ٘ؼٖ ٝهغ ؿ٘ذ أٍ ٝحُلخؽ ػَٔحٕ حُُِٚٔ ٠
ٗخٍٜ٣خ ٖٓ ٗٗ٫ٞٓ .. ٖ٣َٜخ حهظخٍ ٌٓخٕ ىك٘٣ ٚخ حهٞحٗخ ى ٟػٓ٬ش
ٝأَٓ ٘ٗ ُّ٫ٝلٌ ٙا٣خًْ ٓٝؼ٤ٜش أ٤ُٝخء هللا حُٜخُل.ٖ٤
ًخٗض طِي ح ٍٝ٧ػِ ٠رؼي حٓظخٍ هِِ٤ش ٖٓ ر٤ض "ٗؼٔ٤ش" حُظ٠
ًخٗض ٝهظٜخ ٌُٓٞٛش ٫ٝطٜيم أٗٓ ٚخص ٝحػ٘خء َٓ ٍٝؿ٘خُطٚ
أٓخٜٓخ ًخٗض طِؼٖ كظٜخ حُؼؼَ حٌُ ٟأٟخع ٤ٛيٛخ حُؼٔ. ٖ٤
34
ٝرؼي ٖٓ ٖ٤ٓٞ٣ىك٘ ٚك ٠أٍ ،ٟٚر٘ ٠أ٫ٝى ٙؿَكش ك ٍٞهزَٝ ٙطْ
ىٛخٜٗخ رـٔٓ ُٚٗٞ َ٤خًٝ ٟٝظذ أػِ ٠رخرٜخ رخُِ ٕٞح٧كَٔ (ٓوخّ
ٓ٤ي ٟػَٔحٕ حُِحط )٠ػْ رؼي أٓخر٤غ ًخٕ أ٫ٝى ٙهي ر٘ٞح رـٞحٍ
حُـَكش ٓٔـيح ٝأٛزق حُٔٔـي ٝحُٔوخّ هزِش ًَ ٓلظخؽٝ ،أٛزق
حُ٘خّ ٣لـ ٕٞاُ٤ُ ّٞ٣ ًَ ٚ٤ظزًَٞح ر٣ٝ ٚطِز ٚ٘ٓ ٕٞإٔ ٣ظ٢ٓٞ
ُ ْٜػ٘ي هللا ٌُ٣ ٠لون أٓخٗٝ ،ْٜ٤حٓظـٓ ٬خُْ ٝكٔيحٕ ح٩هزخٍ ػِ٠
حُٔوخّ ٝأِ١ن ًَ ٜٓ٘ٔخ ُل٤ظٝ ،ٚحىػ٤خ أٜٗٔخ هي حٛظي٣خ ػِ٣ ٠ي
ٓٔٛ٫ٞخ ػَٔحٕ حُِحطٝ ،٠أٛزلخ رٌُي أًؼَ حُٔٔظل٤يُٝ ٖٓ ٖ٣حٍ
حٌُٔخٕ ٖٓٝػطخ٣خًٝ ْٛخٕ ٖٓ ٛ ٖٟٔئ٫ء حُِٝحٍ ٝحُٔـيهٖ٤
ػِٓ ٠خُْ ٝكٔيحٕ ٗؼٔ٤ش حُظ ٠طخرض اُ ٠هللا ٝهٍَص إٔ ط٘وطغ
ُؼزخىطٝ ٚهيٓش ر٤ض ٓٛ٫ٞخ ػَٔحٕ ٛخكذ حٌَُحٓخص .
ٝك ٖ٤حهظَد ٓٞػي أُٞ ًًَٟ ٍٝكخطً ٚخٕ حُ٘خّ هي هٍَٝح حُٔـ٠ء
ٝحُٔز٤ض ك ٍٞحُٔوخّ ٝؿخء حُيٍحٜٓٞ٣ ٖ٣ٝخ ٖٓ ًَ ٌٓخٕ ٝحكظلِٞح
رٌُي حُ ّٞ٤رطَه ْٜحُٔؼظخىس ك ًَ ٠حُٔٞحُي ػْ حٗل ٞحُـٔغ .
ًٝحص ً ّٞ٣خٗض ػٞحَٓ حُظؼَ٣ش ٍٝىحءس ٗٞع حُـ َ٤حٌُ ٟىُ٘ٛض رٚ
ؿَكش حُ ٔوخّ ،ؿؼِض أؿِحء ٖٓ حُـ َ٤طٔوًٝ ،٢خٕ ٖٓ ٖٟٔطِي
ح٧ؿِحء ،ؿِء ٣لَٔ ًِٔش ٓ٤ي ٟحُظً ٠ظزض أػِ ٠رخد حُٔوخّ ٝؿِء
أهَ أٛـَ َٓلٗ ٠وطش ٖٓ كَف حُظخء كًِٔ ٠ش حُِحطُ ٠وذ ػخثِظٚ
كؤٛزق ٌٓظٞد ػِ ٠رخد حُٔوخّ (ٓوخّ ػَٔحٕ حُِحَٗٓٝ ، )٠ص
أػٞحّ ُ٫ٝحٍ حُ٘خّ اًُُ ٠ي حُٔوخّ ٣لـ.ٕٞ
35
حاممة بيضاء
31/12/2014
6:30 pm
ًخٗض طـِْ ك ٠ؿَكظٜخ طيَّػ ٠أٜٗخ ٓٔظـَهش كٌٓ ٠حًَس ىٍٜٓٝخ
حُـخٓؼ٤ش ٌُٜ٘خ ًخٗض ؿخٍهش ك ٠كِٜٗخ ٝكـؤس كظلض أٜٓخ حُزخد
ٝهخُض ك ٍٞىهُٜٞخ
-رَ ٖٓ ٟٚػخ ِٙ٣ط٤ـٓ ٠ؼخٗخ ػ٘ي ؿي...ٝ
ٓ -ؼِٖ ٣خ هِز ٠ػ٘يٌٓ ٟحًَس ًظ ٠ِ٤ِٔٓ..َ٤ػِْٜ٤
ٓ -خُي رْ ٣خر٘ظ ٠؟
ٓ -لٝ ٖ٤هللا ٣خ ٓخٓخ اٍٛخم رْ ٝهِن ػ٘خٕ حٓ٫ظلخٗخص
رليٜٓخ ٝاكٔخٜٓخ ًخٗض ح ٫ ّ٧طٜيم إٔ ٓزذ ًر ٍٞحر٘ظٜخ
َٝٗٝىٛخ حُيحثْ ٓـَى حُوِن ٖٓ حٓ٫ظلخٗخصٌُٜ٘ ،خ ُْ ط٠ـ ٢ػِٜ٤خ
رخُٔئحٍ أًؼَ ٖٓ ًُيٝ ،حٓظِٔٔض َُؿزظٜخ ك ٠اهلخء َٓ كِٜٗخ
ٝهخُض
٤١ -ذ أػِٔي كخؿش طخًِٜ٤خ هزَ ٓخ ٍِٗ٘
٣ ٧ -خ ٍٝك ٖٓ ٠ؿؼخٗش ىُٞهظُٔ ٠خ أؿٞع ٛخه ّٞأػَٔ كخؿش
أًِٜخ
*********
6:40 pm
ٓٔؼض ٞٛص أٜٓخ ٝاهٞطٜخ ٣وَؿ ٖٓ ٕٞحُز٤ض ٞٛٝص اؿ٬م رخد
حُ٘وشٝ ،طًَض حٌُظخد ٖٓ ٣يٛخ ٝأٌٓٔض ٛخطلٜخٝ ،كظلض ٛللش
36
كز٤زٜخ ػِ ٠حُل ْ٤رٞىًٝ ،خٗض طؤَٓ إٔ طـي ٙهي َٗ٘ ٗ٤جخ ؿي٣يح
ٝططٔجٖ ػِ ٌُٖ ،ٚ٤هخد أِٜٓخ ٝٝؿيص ٛللظ٣ ُْ ٚظْ طلي٣ؼٜخ ٌٓ٘
طخٍ٣ن حُ ّٞ٤حٌُ ٟحكظَهخ ك ،ٚ٤رؼيٓخ ؿَكض ًزَ٣خثًَٝ ٚحٓظ ٚرٔزذ
ؿَ٤طٜخ حُٔـ٘ٗٞش حُظ ٠ؿخُزخ ٓخ ًخٗض طؼزَ ػٜ٘خ رـ٠ذ ٓزخُؾ ك،ٚ٤
ػْ طٜيأ ٝطَحؿغ ٗلٜٔخ ٝطيٍى إٔ ٍىٝى أكؼخُٜخ ًخٗض كخىس ٝهخٓ٤ش
أًؼَ ٖٓ حُٝ ،ُّ٬طؼٞى آُ ٚ٤ؼظٌٍس كٔ٤خٓلٜخٝ ،طٌٍَ ٌٛح حَٓ٧
ًؼَ٤ح كظُ ٠حىص ػٜز٤ظٜخ ػٖ كيٛخ ٣ ُْٝؼي كز٤زٜخ ٣لظَٔ أكؼخُٜخ،
ٝك ٠حَُٔس هزَ ح٧هَ٤س ٖٓ ٗٞرخص ؿ٠زٜخ ٜٗلٜخ إٔ طظلٌْ ك٠
ٍىٝى أكؼخُٜخٝ ،كٌٍٛخ ٖٓ حُٔٔخّ رٌَحٓظَٓ ٚس أهٌَُٜ٘ ،ٟخ ُْ
طٜظْ ر٘٤ٜلظ ٫ٝ ٚطلٌ.َٙ٣
ٝك ٠حَُٔس ح٧هَ٤س ًخٗض ط٘ظظَ ٙك ٠حٌُِ٤ش ٝطؤهَ ػِٜ٤خ َ٣ ُْٝى
ػِ ٠حطٜخ٫طٜخُٔٝ ،خ َٛٝاُٜ٤خ ٝؿيٛخ ؿخٟزش ٓٝي ٣ئِْ٤ُ ٙ
ػِٜ٤خ كِْ طٔي ٣يٛخ اُٗ ،ٚ٤ؼَ رخُلَؽ ٝهخٍ ٓخُكخ ٓٝوللخ كيس
كَؿٚ
ٓ -ؼِٖ حطؤهَص ػِ ٠ٌ٤ؿٜذ ػ٘ ..٠رْ ٓي ١ا٣يى ػ٤ذ حُ٘خّ
رظز ٚػِّ٤خ
ٛزّض ٝحهلش ٝحٗلـَ رًَخٕ ؿ٠زٜخ
ٌٞٔٓ -ف ه ٟٞإ حُ٘خّ رظز ٚػِ٤ي؟؟ ٓٝخكٌَطٖ ك ٠حُلٞ٤حٗش
حُِٔٓ ٠ظ٘٤خى ٝهخػيس ُٞكيٛخ ٝحُ٘خّ رظز ٚػِٜ٤خٝ ،أً٤ي هخُٞح
اٜٗخ ٖٓ كخٍهش ٓغ حٓ٧ظخً حُِٔٓ ٠ظّ٘٤خٓ ٖٓٝ ٙلظَٜٓخ١ٝ ،زؼخ
حطؤهَص ٓ ٖٓٝخٓغ حطٜخُ ٠ػ٘خٕ ً٘ض ٝحهق ٓغ ٝحكيس.
حٗظز ٚحُـٔ٤غ آُ ٠خ ٣ي ٍٝرٜٔ٘٤خ رٔزذ ٞٛطٜخ حُؼخُٝ ،٠رؼي إٔ
أٜٗض ًٜٓ٬خ أهٌص كو٤زظٜخ ٗٝظَص ُ ٚرظلي ٝؿ٠ذ ٝهزَ إٔ
طَكَ ًظْ ؿ٤ظٝ ٚحٓظٞهلٜخ هخث: ٬
-هزَ ٓخ طٔ٘ ٠هِ ٠ٌ٤كخًَ ٙاٗ ٠حطلِٔظي ًظٛٝ َ٤زَص ػِ٠ٌ٤
ًظ ُّ٫ٝ َ٤طؼَك ٠إ ٖٓ حُِلظش ى٠ٗ ًَ ٟء حٗظ ُٞٝ ٠ٜػخِ٣س
37
طلخكظ ٠ػِ ٠كخؿش كِٞس ًخٗض ر٘٤خ ٓخطلخ ٖ٤ُٝطٌِٔ ٠٘٤طخٗ ٠رؤٟ
٣َ١وشٍ ٕ٧ ..ى كؼِٓ ٠خػظٜخ ٤ٛوِ ٠حُٜ٘خ٣ش أٓٞأ ٖٓ ىُٞهظ٠
رٌظ. َ٤
ٝطًَٜخ ٝحهلش ٝؿخىٍ حٌُٔخٕ هزِٜخًُ ٌ٘ٓٝ ،ي حُ ّٞ٤هطغ ػ٬هظٚ
رٜخ ٝرٌَ حٛ٧يهخء حُٔ٘ظًَ ٖ٤رٜٔ٘٤خٝ ،حٓظ٘غ ػٖ حٌُٛخد ٌَُ
حٓ٧خًٖ حُظ ٠هي طـٔؼٜٔخ رٔخ كٜ٤خ حٌُِ٤ش ُْٝطؼي طؼَف ػ٘٤ٗ ٚجخ.
رؼي إٔ هخد أِٜٓخ ،هَؿض ٖٓ ٓٞهغ حُلٍٓٝ ْ٤ض ٛخطلٜخ
رـٞحٍٛخ ػَِٛ٣َٓ ٠خ ٝىك٘ض ٍأٜٓخ ر ٖ٤هيٜٓ٤خ حُٔٓٞٔ٠ظخٕ اُ٠
ٛيٍٛخ ٝريأص طزٌ ٠رلَهش ٝكـؤس هطغ رٌخثٜخ ٞٛص ٍٗٛ ٖ٤خطلٜخ
ًٝخٕ حطٜخٛ ٖٓ ٫ي٣وظٜخ
-أُ٘ٓ ًَ ..ٞش ٝحٗظ٤١ ٠زش ٣خ رٌٔٞط٢
٠ٛٝطٔٔق ىٓٞػٜخ ٍىص رٜٞص ٣ـخٛي ٓل ٞحُلِٕ ٖٓ ٗزَحطٚ
ٝ -حٗظ٤١ ٠زش ٣خ كز٤زظ٠
-حٓ ٚ٣خُي ؟؟
-طلظٌَ ٠ٔ٘٣ ٌٖٔٓ ٟػ٤ي ٓ٬٤ىٛ ٖٓٝ ٟـ٤ظَٜ؟
٤١ -ذ حٛي٣ ٟخ هِز ٠ػ٘خٕ هخَٟ١
رٌض أًؼَ ُٔٝخ ٛيأ رٌخإٛخ طيٍ٣ـ٤خ هخُض
-ط٬ص ٓ٘ ٖ٤ػَٔٓ ٙخ ٗٔ ٠حُ ّٞ٤ىٝ ٙػَٔ ٓخ حُٔخػش ؿخص ٕٔ ا٫
ٝحك٘خ ر٘ظٌِْ ٝأً ٕٞرزيأ ٓؼخ٘ٓ ٙش ؿي٣يس ٖٓ ػَٔٝ ٟػَٔ كز٘خ...
أٗخ ُ ٟحُِِ٤ش ى ٟهزَ ٓخ أػَك ٖٓ ٚط٬ص ًٓ٘ ٖ٤خٗض رظؼيِ٤ُ ٟش
ٍأّ حُٔ٘ش ُ ٟأِ٤ُ ٟش ػخى٣ش ٫رلْ رٜ٤خ ٫ٝرؤ ّٞ٣ ٍٝك٠
حُٔ٘ش حُـي٣يس حُِٞٓ ٠حكن ػ٤ي ٓ٬٤ى ٞٛ .. ٟرْ حُِ ٠هِ٣٧ ٠خٓ٠
١ؼْ ٓٝؼ٘ ..٠حُٔ٘ش حُِ ٠كخطض ً٘خ ُػ ٖ٤ٗ٬رَ ٟٞرْ ًخٕ ُػَ
ػخىٝ ١حطٓ ٌُٖ ،َٜخػظٜخ هُٞظًِ٘ ٚض هخ٣لش ٓخ طظ ِٖٜهخُِ٠
ٓ ّٞ٣خ حط ِٖٜر ٠ٌ٤ك ُٟ ّٞ٣ ٠ى٣ ،ٙزو ٠آخ ُٓض أ ٝرٔززي رو٠
38
ٓٔظلٗ َ٤ظٌِْ طخٗ ..٠هخ٣لش ٓخ٣ظ٣ٝ ِٖٜزو٠ٗ ًَ ٠ء ر٘٤خ ٓخص
رـي.
7:15 pm
40
ًخٕ ٞٛص ح٧ؿ٘٤ش حُظ ٠هٜٜظٜخ ُلز٤زٜخ ػِٛ ٠خطلٜخ حُٔلٍٔٞ
ً٘ـٔش ٍٗ٣ ٖ٤ظَىى رـٞحٍٛخ ٗ ٠ٛٝخثٔش طلِْٝ ،كـؤس حٓظ٤وظض
ٔٓٝؼظٍٝ ٚىصًٝ ،خٗض ٫طيٍُ٫ َٛ ٟحُض طلِْ أّ أٗ٣ ٚظ َٜرٜخ
ك ٠حُٞحهغ
-أُٞ
-أُٞ
٘ٓ ًَ -ش ٝحٗظ٤١ ٠زش
ٝ -حٗض ٓؼخ٣خ
ٝرٌض..
-رظؼ٤طٚ٤ُ ٠
-ػ٘خٕ ٝك٘ظ٘٢
١ -ذ ٝرؼيٝ ٖ٣حهَطٜخ ٓؼخً٠
-أٗخ أٓلش
ً -خّ َٓس حطؤٓلظًٝ ٠خّ َٓس ٍؿؼظ ٠ؿِطظ ٢رؼيٛخ
ٝ -ك٤خطي ػ٘يٓ ٟخ ٛخػَٔ كخؿش طخٗ٠
-أٗ خ ػخِ٣ى ُٝؿش ٝكز٤زش ٝأّ ٣ؼ٘ ُّ٫ ٠طظلِٔٔٓ ٠ج٤ُٞش
ٝطظـ َٟ٤ػ٘خٕ ًُ٘ ٞخ ىُٞهظٗ ٌٖٔٓ ٠ظوخٗٝ ْٛظٜخُق ٘ٗ٧خ
كز٤زُٔ ٖ٤خ ٗزوٓ ٠ظـ ٌٖٔٓ ٖ٣ُٞطَٜف ٖٓ طَٜكخطي ى٣ ٟزو٠
طٔ٘ ٚؿخُٜ٣ٝ ٠يّ ًَ ٗ٠ء ر٘٤خ ٣ٝزو ٠حَُؿٞع ٓٔظل.. َ٤كخٚٔٛ؟
-كخٔٛش ٣خ هِز ...٠كخٔٛش ..أٗخ أٓلش ٓخٓل٘ ٠أٗخ ٛخػَٔ حُٔٔظلَ٤
ػ٘خٕ حطـ َ٤رْ هِ٤ي ؿ٘زٓٝ ٠خطٔز٘ ٖ٤طخٗ٠
٤١ -ذ ٓخ ػِ٘٤خ ىُٞهظ ٖٓ ٠حُِ ٠كخص ه ٠ِ٤ُٞرو ٠ػِٔظ ٠ا٣ ٚ٣خ ٛخْٗ
ك ٠ؿ٤خر ٠حُلظَس ىًِٜ ٟخٛ ...خط ٠حُِ ٠ػ٘يى ٛخطٓ ٠خ ٌِٜٗ ٠ٛخ
ٓ٘ش ر٠٤ش ػِ ٠ىٓخؿي ه ٠ُٞػ٘خٕ رٌَُح ُٔخ ٗظوخرَ أكخٓزي َٓس
ٝحكيس ػِ.ًِٚ ٠
41
ط٠لي ٖٓ ر ٖ٤ىٓٞػٜخ ػِ٣َ١ ٠وظ ٚك ٠حٌُ ّ٬حُظً ٠خٗض ط٘ظخهٜخ
ر٘يس
ك٠٤لي ُ٠لٌٜخ ٣ٝوٍٞ
ٝ -ك٘ظٟ٘ ٠لٌظي
َٜ٣ٝم كٜ٤خ ٓخُكخ
-حهِ ٠ٜحكٌٝ ٠رخُظل ٖٓ َ٤ٜرؼي ٓخ حطوخٗو٘خ ٓٝزظي ٝحهلش ُٟ
حُزٞرٝ ٠ا٣خى ط٘ٔ ٠ػخٗ٤ش ٝحكيس ٖٓ ٓخػظٜخ ُلي حُؼخٗ٤ش حُِ ٠رٌِٔي
كٜ٤خ
ٟلٌض أًؼَ ُْٝطٔظطغ حَُى ٝأًَٔ ً ٚٓ٬رطَ٣وظ ٚحُٔخُكش
ٗ -ؼْ ..ى ٙػِ ٠أٓخّ حٗي رظٌِٔ َ٤ٔٓ ٠ؿخْٗ ٓخ طزطِٟ ٠لي ٣خ
ؿِٓش ٝطلٌ ٠كِ٤ُ ٠ظي ىٟ
ٍىص أهَ٤ح ٖٓ رٟ ٖ٤لٌٜخ حُٔظِح٣ي
٤١ -ذ هٛ ٙ٬خكٌ...........٠
**********
1/1/2015
ك ٠حُٔٞػي ٝحٌُٔخٕ حُٔليىحٕ رٜٔ٘٤خ طٌٛذ اُ ٠ٛٝ ٚ٤كً ٠خَٓ
أٗخهظٜخ ٞٗٝهٜخ َُإ٣ظٝ ،ٚطلَٔ ك٣ ٠يٛخ كٔخٓش ر٠٤خء ك ٠هلٚ
أكَٔ حُِ. ٕٞ
42
القيد
ًٜٓ٬خ ُ ٚطِي حَُٔس ًخٕ أهٔ ٠رٌؼ ٖٓ َ٤حَُٔحص حُٔخروش ،كوي
ٟـطض رؤٞس ػِ ٠أُْ ػـِ ٙػٖ طٞكٗ َ٤وش ٛـَ٤س طـٔؼ ٚرز٘ظٜخ
رؼي َٓ ٍٝأٍرغ ٓ٘ٞحص ػِ ٠هطزظٜٔخٍٝ ،ؿْ ػِٔ ٚرٜٔ٘ظٞ٤ُ ٖ٤كَ
طٌخُ٤ق ُٝحؿ ٌٖ٣ ُْ ٚحُٔزِؾ حٌُ٣ ٟيهَ ٖٓ ٙىهِ ٚحُٜ٘ٔ٘ٓ َٟٜخ
ٌ٣لَُ ٠رغ ػٖٔ ٗوش ٛـَ٤س ٓٝظٞحٟؼش ك ٠كٗ ٠ؼز ،٠هخٛش رؼي
ٜٓخٍ٣ق ُ٣خٍحطٛٝ ٚيح٣خُ ٙوط٤زظٝ ٚأَٓطٜخ ًَ ٗ.َٜ
ٝك ٠طِي حُِِ٤ش ؿخىٍ "ػَٔ" ر٤ض ٗٔزخثٌ٣ ٞٛٝ ٚخى ٘٣لـَ ٖٓ
ٗيس حُـ٤ع ٝح٩كٔخّ رخُؼـِ هخٛش رؼي ٗظَس حُ٘لوش حُظٍ ٠أٛخ
ك ٠ػ ٠٘٤هط٤زظ ٚأػ٘خء ًٝ ّ٬حُيطٜخ َٛٝ ،آُ ٠لطش حُٔظَٝ
ٝحٓظوَ أكي حُوطخٍحص ٝٝهق ٗخٍىح كِ٘٣خ رـٞحٍ رخد حُِ٘ ٍٝك٠
اكي ٟػَرخطٝ ،ٚرؼي إٔ هطغ حُوطخٍ ٓٔخكش ٓلطظ ٖ٤كـؤس أهَؿٚ
ٖٓ َٗٝى٤ٗ ٙن ٓؤُ ٚرِٜـش ري٣ٝش
-حٗـُٞي ٣خ ٤ُِٝي ٟكخ َٟؿي ا ٖ٣ػِٓ ٠لطش حُؼظزش
ٓ -لطش حُؼظزش ؟! حُٔلًَ٘ ٝٝض طًَذ ح٫طـخ ٙحُظخٗ٣ ٠خ ٝحُيٟ
حٍِٗ رو ٠حُٔلطش حُِ ٠ؿخٝ ٚ٣ػي٤َُِٛ ٟق حُٔوخرَ ٝحًٍذ ٖٓ
٘ٛخى ٝحٍِٗ رؼي أٍرغ ٓلطخص
-حٍكْ هللا ُٝي٣ي ٣خ ٤ُٝيٟ
ًخٕ حَُؿَ حُزي٣ ٟٝـِْ ٓوخرَ رخد حُِ٘ ٍٝحٌُ٣ ٟوق "ػَٔ"
رـٞحٍٝ ،ٙك ٌٙٛ ٠حُِلظش ًخٕ حُوطخٍ هي ىهَ حُٔلطش حُظخُ٤ش،
ِ١ٝذ حَُؿَ ٖٓ حَُٔأس حُؼـ ُٞحُٜٔخكزش ُ ٚإٔ ط٘ٝ ٜٞريأ
ٔ٣لزٜخ ٖٓ ٣يٛخ رَكن ًٝخٗض كًَظٜخ رط٤جش ،طٞهق حُوطخٍ ػِ٠
حَُ٤ٛق ٝكُظق حُزخد ٝؿخىٍ حَُؿَ حُؼَرشٝ ،رو٤ض ٜٗق ٣ئٓ ٙظيٙ
ىحهِٜخ طٔلذ حَُٔأس ٝكـؤس ح ُؿِن حُزخد ٓٝلذ ٣يُِ ٙوخٍؽ رٌَ٘
٫اٍحىٝ ،ٟطلَى حُوطخٍ ٝريأص حُٔ٤يس حُؼـ ُٞرخُزٌخء ًؤٜٗخ ١لِش
43
ٛـَ٤سٍ ،ؿق هِذ "ػَٔ" ُٜٔ٘ي رٌخء حُؼـٝٝ ،ُٞؿي ٗلٔٚ
رظِوخث٤ش ٣ليػٜخ رِٜـش كخ ٍٝإٔ طٌ ٕٞهَ٣زش ٖٓ ُٜـظٜخ حُزي٣ٝش ً٠
٫ط٘ؼَ رـَرش أ ٝهٞف.
٫ -طوخك٣ ٠خ ّٓ ٫ ٚطوخك ٖ٤ُ ٠طزٌ ..٠أِٗٓ ٍِ٘ٛ ٠ؼٌ ٠حُٔلطش
حُـخ٣شٗٝ ،ؼي٤َُِٛ ٟق حُظخَٗٗٝ ،٠ؿؼٓ ،ُٚٞؼي طِ٤ل ٕٞأ ٝكخكظٚ
ٍهٔٚ؟
٣ ٙ٫ -خ ٤ُٝي .. ٟأِٗٓ ٠ض ًَزَ٤س ٘ٓ ٙٓ ٠ُٝش ٓخ ؿخىٍص حُٞحىٟ
هخُِ ٠طؼخُ٣ ٠خ "ػ٘٤ش" حىُؼي ٝحُِٗي ٓ َٜهِض ُ ٚرؼي حُؼَٔ ىٙ
ًِ٣ ٚخ "ػّ٤خى" ؟ ٝأٗض طيٍ ١اٗ ٠أهخف ٖٓ ٓ ّٞ٣ ٖٓ َٜطخ ٙكٜ٤خ
أه ٖٓ ٟٞر ٟٞكُِٞٗ ٖ٤ح ٣ل َٕٝ٠ؿ٘خُس ػزي حُ٘خَٜٓ ..َٛ
هخٓ٤ش ٝأٗ٤خرٜخ ٝحػَس ٣خ ٤ُٝي ٟػِ ٠حُـ٬رش حٓؼخُ٘خ ٝأٗخ حطؼٞىص
ػِ ٠حُٞحىٗٝ ٟخٓ ٚحُط٤زٖ٤
ًخٗض ًِٔخطٜخ ح٧هَ٤س هي أٛخرض ؿَف "ػَٔ" حٌُِ٘٣ ٟف ًٚٗٞ
أكي "حُـ٬رش" حٌُ ٖ٣طلظَٓ٣ ٫ٝ َٜٓ ْٜـي ك ٠كٜ٘٠خ ٌٓخٕ ُٚ
كوخٍ
-ػ٘يى كن ٣خ ّٓ َٜٓ ٚهخٓ٤ش ٝٝحػَس
٫ -طظًَ٘٣ ٠خ ٤ُٝي ٟأًٔذ ك٤خ ػٞحد
٤ٔٛ ٖٓ -زي ٣خ ّٓ ٚؿُٔ َ٤خ َٗؿغ ُـؼْ ػّ٤خى
-إ ٗخء هللا طِْٔ ٣خ ٤ُٝيٟ
ٝهزَ إٔ ٣ظٞهق حُوطخٍِ١ ،ذ "ػَٔ" ٖٓ حُؼـ ُٞإٔ طوظَد ٖٓ
حُزخد ً٣ ٫ ٠ظٌٍَ ٓخ كيع َٓس أهَ ٫ِٗٝ ،ٟك ٠حُٔلطش حُظً ٠خٕ
ٖٓ حُٔلظَ ٝإٔ ٍِ٘٣كٜ٤خ "ػَٔ" ٜٗ٧خ ح٧هَد ُز٤ظٝ ٌُٚ٘ ،ٚك٠
رٞػيٓ ٙغ حُؼـٝ ُٞظَ ٓؼٜخٔٗ٩ ،خٗ٤ظ ٚحُٔؼظخىس ك ٠حُٔٞحهق
حُٔ٘خرٜشٗ ٚٗ٧ٝ ،ؼَ رؤٕ هللا أٍِٓ٧ ٚؿَ ٌٙٛحُؼـ ُٞحٌُٔٔ٘٤ش،
حُظ ُْ ٠طٔظطغ حُظـخػ٤ي حُظٗ ٢لظظٜخ حُٔ٘ ٖ٤ػِ ٠ؿزٜ٘٤خ إٔ طٔلٞ
44
ؿٔخُٜخًٝ ،خٕ ُٜ٣خ حُزي٣ِ٣ ١ٝيٛخ ٝهخٍح ٓٝلَحٝ ،ريأص ط٘ؼَ ٓغ
"ػَٔ" رخُ٧لش ٝحٓ٥خٕ ًؤٗ ٚأكي أكلخىٛخ ٝكيػظ ٚرٜٞطٜخ حَُه٤ن
-طؼَف حٗض ك٤ي ٗز ٖٓ ٚػِحّ ُِٝي ُٝئً" ٟخد" ٌٖٔ٣ٝؿ َِ٣ذ
ٖٓ ػَُٔى ٌُٚ٘ ،ؿخىٍ أرٝ ٙٞحُٞحىٝ ٟحطـَد ٧ؿَ حُٔخٍ حُُِ ٠كزٚ
َػ َٔخٍٝ ،ٙحف ٘٣ظـَ ك ٠ر٬ى حُو٣٬ـش ،طَى ػِٝطٝ ٚأٝ ِٚٛأِٚٛ
حُِ٣ ٠لٔي ٙٝػِ ٚ٤حُ٘خٍّٝ ،حف ٣ويّ ٜ٘٣ٝخٕ ػ٘خٕ حُٔخٍ ،ؿِض
ُ٣ ٖ٤ُ ٚخ ُٝي ٟطظًَ٘خ ٝطظَى أٍٟي ٍُٝػي ٝطَٝف طويّ
ح٧ؿَحد ،أهيّ ٗلٔي ٗٝخٓي ٝأِٛي ى ٍٝأَ ٠ُٝر٤ي ،ؿخٍ ُ٣ ٠خ ك٘٢
ٍُع اٝ ٖ٣أٍ ٝح ٖ٣أٗض حِٛي ٓخ ٍأ٣ظ ٠حُيٗ٤خ هخٍؽ حُٞحىٟ
ح ٖ٣طٌٕٞ؟ ؿِض ُٝ ٚحٗض حِٛي ػَٔى ٓخ ٍأ٣ض حُٞحىٍٞ١ ٟ
رَحٙ؟ ٝإ ً٘ض ًزَص ػِ ٠كخٓي ٝكخّ أرٞى ٝؿيى ػَٔى ط٘ظَ ّ
ر ٕ٬طٍِع حكظق ُي َٓ٘ٝع ٫ٝحطؼِْ ٘ٛؼش ٝح٘ٛغ ٝأٓ ٬هِزي
رخَُٟخ طَٟخ ٣خ ٤ُٝيٟ
-ػِحّ ٓؼٌ٣ ٍٝخ ّٓ ٚحُيٗ٤خ حطـَ٤ص ٝروض ِٓ٤خٗش ٓظخٍٝ َٛؿزخص
٠ٗ ًَٝء كٜ٤خ أٛزق ٓلظخؽ كًِ ّٞظ. َ٤
-حُ٘ ٢حُِ ٠طِٛي٣ ٙخ ٤ُٝي٣ ٟلوي هٔ٤ظَ٣ٝ ٚه٣ٝ ٚـٍَٝ ٟحى
ٝحٗض ٓ٤ي هِزي ٝكخًٔ ُٞ ٚأَٓكض ك ٠كذ ٗٝ ٢حٗظ٤ٜظٌِٔ٣ ٚي
رلزي ُ٤ٓ ٚيى ٝحُِ ٠طِِٔي ُ ٚريٜ٣ َ٣زق ٝؿٞىٓ ٙؼَ ٜ٣ٝزق ُ
ػيٓٝ ،ٚح ٖ٣حُلَم ٣خ ٤ُٝي ٟر ٚٓٞٗ ٖ٤ػِٗ ٖ٣ٍ ٠ؼخّ ٚٓٞٗٝ
ػِ ٠ك َ٤ٜهٖ٘ حُٔ ْٜطـل٣ ٠خ ُٝيٝ ٟحٗض َٓطخف حُزخٍ ٫هخ٣ق
٫ٝػِ٤ي ُلي ٓخٍ ،رْ أٗخ ؿِض ٍُُٝ ٚف ٓ ٚٗ٧خ ٣ؼَف هٔ٤ش ً٠ٓ٬
ؿُٔ َ٤خ ُٜٞ٘ َٛٞ٣ط٘٣ٝ ٚخّ ػِ ٖ٣ٍ ٠حُ٘ؼخّ ٣ٝيٍ ٟاًٗ ٚخٕ كِٞ
ُٟ َٜ ٝحُل ُ
ُ ٓ ٚٗ٧خ ًخٕ ٓٞؿٞىٝ ،كٓ ٖ٤خ حطٞؿي أٛزق ٞٛ
رؼ ،ٞح٫ط٘ٞٓ ٖ٤ؿٞى ٖٓٝ ،ٖ٣رؼ٤ي ٣ي ٍٝػٖ ؿٔٛ َْٛ٤خ ح٫ط٘،ٖ٤
أ٣ َٛخ ٤ُٝي ٟحٔٗ٩خٕ حطُٞي ٔ١خع ىح٣ ْ٣ي ٍٝػِ ٠حُٔلوٞى ٤ٔ٣ٝذ
حُٔٞؿٞى.
45
ًخٕ "ػَٔ" ٣ظؤَٓ ًٜٓ٬خ َٔ٣ٝف ك ٠أُٓظ ٚحُظ٣ ٠ؼٜ٘٤خ
ٔ٣ٝؤٍ ٗلُٔٔ ٚخًح ٫ري إٔ طٌٗ ٕٞوش ك ٠رَؽ َٓطلغ رٜٓ ٚؼي
ًَٜرخث ٠كظٝ ٠إ ًخٗض ٓٔخكش حُ٘وش ٗلٜٔخ ٤ٟوش؟؟ ُٔخًح ٣ـذ
إٔ ٌٕٞ٣ح٧ػخع ٝحُ٘زٌش ٝحُٔ َٜرٔزِؾ ٝهيٍ ٙ؟؟ كظ ٠طظزخ ٠ٛأٓ٠
ٝأّ حُؼَٓٝش أٓخّ أهخٍرٜٔخٍٝ ،ؿْ إٔ ٛئ٫ء ح٧هخٍد ٓٞف
٣ظل٘٘ ٕٞك ٠اهَحؽ حُؼٞ٤د كٔ٤خ ٓظظزخ ٠ٛر ٚأٓٝ ٠أٜٓخ ٓٞحء
ُلٔي أُ ٝـَ٤س أ ٕ٧ ٝرخُلؼَ ٘ٛخى ػٞ٤د ٜٗ٧ٝخ أٗ٤خء ٜٓٔخ ىكؼضُ
كٜ٤خ ٖٓ ؿٜي ٝطؼذ كظ ٠أٝكَٛخ ٍ ٠ٛهٜ٤ش رخُ٘ٔزش ٧هَٓ ،ٖ٣خًح
ًُ ٞخٗض هط٤زظٝ ٠أِٜٛخ ٞ٣حكو ٕٞإٔ ٌٖٗٔ ك ٠أٌٓ ٟخٕ ٝرؤ ٟأػخع
ٓظخف ٓٔظؼَٔ أ ٝؿي٣ي ُ َْ ًَ ٌٛح حُظؼو٤ي حٌُ ٟطٞحٍػ٘خ ٙرَ ُٝىٗخٙ
كظ ٠أٛزق ٓـ٘٘خ ٝأٛزق حُلٗ ٍ٬زٔٓ ٚظلَ٤؟
ك ٖ٤ػخىح اُ ٠حُٔلطش ٝؿيح ػّ٤خى ٝحهلخ ك ٠حٗظظخٍٔٛخ رِٚ٣
حُزيٝ ١ٝهخٓظ ٚحُؼخُ٤ش ٝؿٔي ٙحُ٘لٝ َ٤ػِٝ ٠ؿ ٜٚحرظٔخٓش ٍه٤وش
ٝكظق ًٍحػ٘٣ ٞٛٝ ٚ٤ظَ ك ٠ػُٝ ٖ٤ؿظ ٚحُظ ٠رخىُظ ٚح٫رظٔخٓش
ٗٝظَص اُ ٚ٤روـَ ٓخكَ ١ٝلٝ ،٠ُٞكٔ٘٤خ أٛزلض أٓخٓ٣ ْٟ ٚيٚ٣
ٍٝكؼٜٔخ ٝحكظٍ ٖ٠أٜٓخ ٝهزِّٜخ ٝهخٍ
ٍ -ح٣لض ػِ٣ ٢ٌ٤خ ػ٘٤ش ،طَ٣ي ٟطظ٠٘ٓ ٠ٛٞ؟ ُٛيط ٠ػّ٤خى ا٣خى؟
ٟلٌض ػ٘٤ش ُْٝطَى ٗٝظَ ػّ٤خى اُ " ٠ػَٔ " هخث٬
-طِْٔ ٣خ ٤ُٝي ٟطِؼز٘خى
٫ -حريح حُؼل ٫ ٞطؼذ ٫ٝكخؿش ،حٗخ رْ ً٘ض هخ٣ق طًَذ ٝط٤ـ٠
ٍٝحٗخ ٗٝلِٗ َ٠ق كٞحُ ٖ٤رؼ ٞهخٛش إ ٓل ٖ٤طِ٤لٓ ٕٞغ
حُلـش
ّ
-ػ٤ذ ٣خ ٤ُٝي ٞٛ ٟحٗخ ػز ٢٤ػٔي ػّ٤خى ٍحؿَ ًزٝٝ َ٤حػٝ ،٠كٖ٤
ٓؤُظي حٗض ى ٕٝػٖ حُِٝ ٠حؿلً ٖ٤خٕ ٍ ٠ٗ٧أ٣ض ك ٠ػ٤٘٤ي ٤١زش
ط٘ز٤١ ٚزظ٘خٝ ،كُِٗ ٖ٤ض ٝطًَض أٓي "ػ٘٤ش" ٓخ هلض ػِٜ٤خ
46
٤ٓ ٠ٗ٧زظخ ٓغ ٍحؿَٓٝ ،خ ٌٗ٤ض حٗي ٌٖٓٔ طظوِ ٠ػٜ٘خ ٝطٔ٤زٜخ،
ٝٝؿلض ٌٓخٗٓ ٠طٖٔ اٜٗخ ٓؼخى ٫ٝري ٍحؿؼٖ٤
-رْ ٓ َٜهخٓ٤ش ٝٝحػَس ٣خ ػْ أرٞحُٞكخ ػٍِ ٠أ ٟحُوخُٚ
"ػ٘٤ش" ٖٓٝ ،ىحٔ٣خ ٗويٍ ٗظطٖٔ ُِ٘خّ ٖٓ ٌَٗ حُٕ٧ ٕٞٗٞ
ٗخّ ًظٜٗٞٗٝ َ٤خ ٖٓ رَ ٙكِٞس ٌُٖ حٍٝحك ٖٓ ْٜؿ ٙٞرٞ٤ص
حٗزخف
ٓ ٖٓ -غ حُِ٣ ٢٣ُ ٠خ ٤ُٝي ٟحك٘خ حُٜلَح ػِٔظ٘خ ًظَ٤
-رْ ٌِٗي رظلذ حُوخُش ػ٘٤ش ٣خ ػْ ػّ٤خى
ٜٟٔخ ػّ٤خى اُٝ ٚ٤هخٍ ٘٣ ٞٛٝظَ ك ٠ػٜ٘٤خ رلذ
-ػ٘٤ش ىٓ ٟؼخىطٝ ٠ىٗ٤ظ .. ٠طؼَف؟ ػ٘٤ش ًخٗض أؿَٔ ر٘خص
حُٞحىِ ٛ ٠ٛٝ ٟـَ٤سُِٝ ،لٓ ٠ٛ ٖ٤ض حُٞحىُٓ ،ٟخٕ ً ..خٗض ٓؼَ
طلخكش ٛخرلش ػِ ٠حُ٘ـَ ًخٜٓ٤خ حُ٘يٓ ٟخػش كـَ٣شً٘ٝ ،ض
أكْ اٜٗخ طو ٠ُٞحهطل٘٣ ٠خ ػّ٤خىٝ ،هطلظٜخٝ ،هٔٔ٘ٓ ٖ٤ش ُٓ ٟخ
ٛ ٠ٛخرلش ٜٔٓٝخ أًَ ٜٓ٘خ ٓخ حٗزغ أريح ٝإ ٗزؼض أؿٞع طخٗ،٠
هٔٔ٘ٓ ٖ٤ش ٍؿْ اٜٗخ طظؼٜذ ػًِ ٠ظٝ َ٤ىٓخؿٜخ ٗخٗلش ا ٫إ
ؿٞحٛخ ٫ٝ
هِزٜخ أر ُٟ ٞ٤حُلِ٤ذ ٫ٝػَٔ ٟكٔ٤ض ر٤ٜزظ ٠هِِض ّ
ؿٞحٟ ّ
ٓٝؼِطٜخ هِِض ّ ٤ٛزظٜخ
كـؤ ٙريأص اٗخٍحص حٌٗحٍ حهظَحد هطخٍ ٖٓ ىه ٍٞحُٔلطش طٜيٍ
أٞٛحص ِٓػـش ٓٝظوطؼش كٔؤٍ "ػَٔ "
-حٗظْ ٍح٣ل ٖ٤ك٣ ٖ٤خ ػْ ػّ٤خى
-حك٘خ ٓخٗ ٖ٤٤حُلٔ٫ٝٝ ٖ٤ى حُل ٍ٬هخُٞح ُ٘خ طًَزٞح ٓظَ ٝطُِ٘ٞح
حُؼظزش ٝطًَزٞح ٖٓ ٘ٛخى ُِلٖٔ٤
-ه٣ ٙ٬زو ٠أٝ ٌِْٛٝأ ٖٔ١ػِٝ ٌْ٤حرو ٠أٍؿغ
ٓ -خ َٗ٣ي ٗظؼزي ٣خ ٤ُٝيٟ
-رخُؼٌْ ٣خػْ ػّ٤خى أٗخ ٓزٔ ١ٞاٗ ٠هخرِظٌْ حُٜ٘خٍىس
47
ٝرؼي ُ٣خٍس ٓوخّ حُلٔ ٖ٤ؿِٔٞح كٓ ٠و ٠ٜرـٞحٍ حُٔٔـيٝ ،كظق
ػَٔ هِزُٜٔ ٚخ ٝكٌ ٠ػٖ ٌِٓ٘ظٝ ،ٚػِن ػّ٤خى ٓخُكخ ٓغ ػَٔ رؼي
إٔ حٗظَٓ ٖٓ ٠ٜى ٌِٓ٘ظٓ ٚغ هط٤زظٝ ٚأِٜٛخ
٤ٛ -ض هط٤زظي ٝطؼخُٞح ػٞ٘٤ح ٓؼخٗخ ك ٠حُٞحىٝ ١حُٔزِؾ حُِ ٠حٗض
ٝكَط ٖٓٝ ٚؿخىٍ حطـ٤ذ ر ٚ٤ر٤ض ك ٠حُزِي حُٞحػَس ٣ ،٠٠ٛـ٤ذ
ُي ك ٠حُٞحى ١ػ٘يٗخ ر٤ض ٝحٓغ ٓل ١ٞرٔٝ ٍٞطـيٍ طِ٘ظـَ ٘ٛي
ٝطٌٔذ أكٖٔ ٖٓ ٘ٛخ ٕ٧حُٞحىٗ ١خهً ٖٜٓ ٜٚظٜٓٝ َ٤خٍ٣ق
حُل٤خس ػ٘يٗخ حرٔٝ ٢حٍه٘ٛ ٖٓ ٚخ رٞحؿي .
أػـذ "ػَٔ" رخُلٌَس ٝطلْٔ ُٜخ ٍؿْ إٔ ػّ٤خى هخُٜخ ػِٓ ٠زَ٤
حُِٔف ٝريأ "ػَٔ" ٔ٣ؤٍ ػٖ طلخ َ٤ٛآٌخٗ٤ش ط٘لٌٛ٤خٝ ،أريٟ
ػّ٤خى حٓظؼيحى ٙحُـخى ٓ٫ظوزخُٜٔخ ٝطٞك َ٤حٌُٖٔ ُٜٔخ ٌُ٘ٛ ٚخٍكٚ
رؤٕ حُل٤خس ك ٠حُٞحىٔ٤ُ ٟض ِٜٓش ُٜٝخ ػٞ٤رٜخ ح٠٣خٛٝ ،ؼٞرظٜخ
طِىحى ػِ ٖٓ ٠أػظخى ٌٖٓ حُٔي٘٣ش.
هٍَ "ػَٔ" إٔ ٣لؼَ حُٔٔظل ٖٓ َ٤أؿَ ط٘ل ٌ٤كٌَس حَُك َ٤اُ٠
حُٞحىٝ ،ٟأٛزق َٟ٣ ٫ؿَٛ٤خ ري٤ُ ٬٣لون كِٔ٣ٝ ٚظِٝؽ كز٤زظ،ٚ
ٝرؼي إٔ ٝىع ػّ٤خى ُٝٝؿظ ،ٚحط َٜروط٤زظٝ ٚكٌُٜ ٠خ ًَ ٓخ
كيعٍٝ ،ك٠ض حُلٌَس طٔخٓخ ٝظ٘ض أٗٝ ،ٌٟٜ٣ ٚحػظزَطٜخ كٌَس
ٓٔظلِ٤ش حُظ٘ل" ٌُٖ ٌ٤ػَٔ" ٍٓ ٠رٍٞهظ ٚح٧هَ٤س ك ٠حُ٘وخٕ
ٝهخٍ :
-حٗظ ٠ػخِ٣حٗ ٠كؼ ٬ك ٠أٌٓ ٟخٕ ٝرؤ ٟكخٍ ٫ٝػخِ٣حٗ ٠رْ
رَ٘ٓ ١ٝؼ٘٤ش؟ ى ٙأًزَ حهظزخٍ ُلزي ُ٤خ ..هي ٟهَحٍ ٝحطلِٔ٠
ٓٔج٤ُٞظ ٚأ٣خ ًخٕ ٕ٧ ،حُٞحٟق إ ٓٞحء ٗجض أّ أر٤ضٍ ُٞ ،ك٠ظ٠
حُلٌَس ىٝ ،ٟرؼي حُِ ٠هخُظٝ ٚحُيطي حُٜ٘خٍى ،ٙحػظوي حٗي هَ٣ذ
ٛظ٤٠ؼٝ ٠٘ٓ ٠طٌُ ٠ٗٞـُُ٫ ٠ٗ٧ َٟ٤ض ػخؿِ ػٖ طٞكِ١ َ٤زخص
ؿٞحُٗخ كٔذ أٝحَٓ أِٛي ٝحُؼخىحص ٝحُظوخُ٤ي.
48
رؼي ػ٬ػش ٗ ٖٓ ٍٜٞحُٔ٘خًَ ٝحُٔلخ٫ٝص كؼِض ك ْٜ٤هط٤زظًَ ٚ
ٗ٠ء ٖٓ أؿَ اؿزخٍ أِٜٛخ ػِ ٠حُٔٞحكوش ٝ ..حكوٞحٓٝ ،خكَ "ػَٔ"
اُ ٠حُٞحىٝ ٟحٗظَ ٟحٍُِٔ٘ ٝػِْ إٔ أٗ٤خء ًؼَ٤س رخُٞحى ٟطـؼَ
حُل٤خس كٛ ٚ٤ؼزش ٝأهزَ هط٤زظ ٚرٜخ ٜٗ٧خ ٓظٌٌ٣َٗ ٕٞظ ٚك٠
طلِٜٔخ.
ٝرؼي ػ٬ع ٓ٘ٞحص ٖٓ ُٝحؿٜٔخ ًخٕ ر٤ظٜٔخ ك ٠حُٞحى٠٣ ٟؾ
رخُلذ ٝحُٔؼخىس ٝهي ٘ٛؼخ ٓ٘٣ٞٓ ٚخ أؿَٔ رٞ٤ص حُٞحىًٝ ،ٟخٕ ًَ
أ َٛحُٞحى٣ ٟلزٜٔٗٞخ ُ ْ٤كو ٢ػّ٤خى ُٝٝؿظ ٚحٌُِحٕ أٛزلخ ًؤّ
ٝأد ُٜٔخٝ ،رؼي إٔ ًخٕ أِٜٔٛخ َ٣ك ٕٞ٠حُلٌَس ٣ٝلخٍر ٕٞط٘لٌٛ٤خ
أٛزق ًَ كَى ٓ٘٘٣ ْٜظظَ رلخٍؽ حُٜزَ إٔ ٌٛ٣ذ أُٜ٤خ ك٣ُ ٠خٍس
ُ٘٤ؼْ رٜيٝء ٛٝلخء حُل٤خس ك ٠حُٞحى ٟرؼ٤يح ػٖ ُكٔش ٝهٔٞس
حُؼخٔٛش .
ًٝحص ٛزخف ىهَ ػّ٤خى ػِ ٠ػَٔ ك ٠ر٤ظ٣ ٞٛٝ ٚـِْ ٓغ ١لِٚ
ُٝٝؿظ ٚك ٠حُلي٣وش حُظٍُ ٠ػخ أٗـخٍٛخ ٓ٣ٞخ ٝهخٍ ػّ٤خى ٞٛٝ
٠٣لي رٔؼخىس
-ح ٖ٣حهزخًٍْ ِٞٛؿض ،ؿ٤ض حٗـ ٌُِْٞاٗٔٓ ٠خكَ ٗخ ٝهخُظٌْ
ػ٘٤ش ٓٝ ،َٜحكـض رخُؼخك٤ش رؼي ػ٬ع حٓ٘ٓ ّٞ٣ ٖٓ ٖ٤خ ؿخرِ٘خًْ
ٓخ ًخٗض حطَ٣ي ططخٝػ٘٠
ٗظَ "ػَٔ" ُِٝؿظٟٝ ٚلي ٝهخٍ ٓٞؿٜخ ً ٚٓ٬اُ ٠ػّ٤خى
ٓ -خ ر٣ ٕ٬خ ػْ ػّ٤خى ٫طـ٤ذ كي طخٗ ٠ؿَٗ٤خ
ٟلي ػّ٤خى ٝهخٍ
ٓٝ -خُ ٚحٗظْ ؿ٤ظٞح ٝؿخء حُوُِٞ ًِٚ َ٤حى٣ٝ ٟخ َٓكزخ رٌَ
حُط٤ز ..ٖ٤حٗـ٤زٌِْ ح ٖ٣حٓؼخ َٜٓ ٖٓ ١؟
٧ -طِْٔ ٣خ ػٔ٘خ ،رْ ٓل ٍِٝٗ ٖ٤ك ٠ك٘خىم حَُٔس ى ،ٟحٗض
حُلُ ٖ٤ي أ َٛرخُوخَٛسٝ ،أٗخ ٛخًِّْ أه٣ٞخ ٔ٣ظ٘خًْ ك ٠حُٔلطش
ٝطَٝكٞح ػِ ٠حُز٤ض ػ٘يٗخ ػِ.ٍٞ١ ٠
49
ٝرؼيٓخ هَؽ ػّ٤خى هخٍ "ػَٔ" ُِٝؿظٚ
-ػخٍكُٓ .. ٚخًٕ٘ ،ض رلِْ رؤ ٟكَٛش حَٛد كٜ٤خ ٖٓ َٜٓ
ٝحٛخؿَ ٟ٧ىُٝش طخٗ٤ش ٝحػ٘ٛ ٖ٤خى ٌُٖ ُٔخ ؿ٤ض ٘ٛخ حًظ٘لض
حًٗ ٠خٕ ٌٖٓٔ حٛخؿَ ؿٞحٛخ ..رْ حُ٘ت حُِٗ ٠خه٘ٛ ٢ٜ٘خ ٞٛ
ٝؿٞى ًَ حُ٘خّ حُِٗ ٠زٜ٘خ حٗخ ٝحٗظ ًَ ٠حُٔؼولٝ ٖ٤حُٔزيػٖ٤
حُلو٤وٗٝ ٖ٤٤ؼَٔ ػخُْ ؿي٣ي ٓٞحُٗٝ ٟلٌْ ٗلٔ٘خ روٞحٗٗ ٖ٤وظَػٜخ
حك٘خ طظٞحكن ٓغ حك٘ٓ٬خ ٓٝزخىث٘خ ٝحكٌخٍٗخ ُ ١ح َٛحُٞحىٝ ٟحُوزخثَ
ٓخ ر٤لٌٔٞح ٗلٔ ْٜرؼخىحطٝ ْٜطوخُ٤ي .. ْٛطلظٌَ ١حُلِْ ىٌٖٔٓ ٙ
٣ظلون ك ٖٓ ّٞ٣ ٠ح٣٫خّ؟
ٌُٖ ُٝؿظ ُْ ٚطَى ٗٝظَ ػَٔ اُٜ٤خ كٞؿيٛخ ٗخٍىس
ٓ -خُي ٣خ هَٔ َٓكخٕ ك ٠ا ٚ٣؟
-رَٜحكش ٣خ ػَٔ رخرخ ٓٝخٓخ ٝأهٞحط ٠رٞ٤ك٘ ٠ٗٞؿيح ٝكٌخ٣ش رُؼي
حُٔٔخكش ٛٝؼٞرش ح٫طٜخٍ ر ْٜ٤رٔزذ ٟؼق ٗزٌخص حُٔلٔ ٍٞأْٛ
ػ٤ذ ك ٠ػ٘٤ش حُٞحى ٖٓٝ ٟهخىٍس حطلِٔ ٚأًظَ ٖٓ ًيٙ
ٟلي ػَٔ ٍٝى ػِٜ٤خ ٓخُكخ
٣ -خ كز٤زظ ٫ُٞ ٠رُؼي أِ٘ٛخ ػٖ ك٤خط٘خ ٝأٓي طلي٣يح ٛٝؼٞرش
ح٫طٜخٍ رٜ٤خ ًخٕ ُٓخٗخ أٗخ ٝحٗظٓ ٠طِوُٓ ٖٓ ٖ٤خٕ٣ ،ؼ٘ ٠ى ٙأْٛ
ِٓٔ٤حص حُٞحى ٖٓ ٟػٞ٤رٜخ
ٟلٌض رٜٞص ػخٍ ٌُِٝط ٚكً ٠ظل ٚك٠لي أًؼَ ٜٟٔٝخ اُ.ٚ٤
50
يوم اخلبزي
كٝ ٠هض حُ٠ل ٠حٓظ٤وظض "ٝكخء" ًؼخىطٜخ ًَ ّٞ٣كًُ ٠ي
حُز٤ض حُلٔ٤ق حٌُج٤ذٝ ،ريأص حُو٤خّ رؤػٔخُٜخ حُُِٔ٘٤ش ٝأػ٘خء ه٤خٜٓخ
رٜخ ًخٗض طزٌ ٠كظٜخ حُٔ٘ئ ّٝحٌُٓ ٟخهٜخ اُ ٠حُِٝحؽ ٖٓ ًُي
حَُؿَ حٌُ ٟك ٍٞك٤خطٜخ اُ ٠ؿل ،ْ٤رٔزذ ٌٗ ٚحُيحثْ كًَ ٠
أكؼخُٜخ ،ى ٕٝأىٗٓ ٠زٍَ ؿ َ٤إٔ ٌٛح حُ٘ي ًخٕ رٔزذ َٝٛد أٓٚ
ٓغ ٍؿَ آهًَٝ ،خٕ ٝهظٜخ ١لٛ ٬ـَ٤حٍٝ ،رّخ ٙأر ٚ٤ػِ ًَٙ ٠أٓٚ
ًَٙٝؿٔ٤غ حُ٘ٔخءٝ ،ػيّ حُؼوش ك ٠أ٣ش أَٓأس ًِٖٜ ٕ٧ ،هخث٘خص إ
ٝؿيص اكيحٍ ٖٛؿ٣ ٬لزٜخ أ٣ ٝآٖٓ ٌَٓٛخ طو ٚٗٞك ٠أهَد كَٛش،
ْٔ حٌُٗ ٟلؼ ٚأر ٚ٤كٛ ٠يٍٍٝٝ ٙك٤ُ ،ٚلٔ ٚ٤رَٗ ٖٓ ٚ ٝرؼي ًَ حُ ُ
حُ٘ٔخ ء َٗٝكزٛٝ ،ٖٜخ ٙأر ٚ٤هزَ إٔ ٞٔ٣ص إٔ ٣ظِٝؽ رؤَٓأس
٘٣ـذ ٜٓ٘خ ١ل٣ ٬لَٔ حٓٔ ٖٓ ٚرؼي٤ُ ،ٙظَ حْٓ ػخثِظٞٓ ْٜؿٞىح،
ٌٛ٣ ٫ٝذ اٍػُ ْٜـَ٣ذًٝ ،خٕ كع "ٝكخء" حُؼؼَ إٔ طٌ ٠ٛ ٕٞحُظ٠
حهظخٍٛخ حرُ٘ ٚظ٘ـذ حُطلَ حُٔ٘ظظَ.
ًخٗض "ٝكخء" ١ ٠ٛٝلِش ٛـَ٤س طلِْ رخٕ طيهَ حُٔيٍٓش رؼي
حُظلخهٜخ رخُ ٌُظّخد هخٛش ٝإٔ حُ٘٤ن ك ٠حُ ٌُظّخد ٝهظٜخ ًخٕ ٔ٣يف
ػوِٜخ ًًٝخثٜخ ٌُٜ٘خ ًخٗض ٓؼَ رخه ٠حُلظ٤خص ك ٠طِي حُوَ٣ش حُٜـَ٤س
حُظُٝ ٠يص رٜخ ٫ ،طِٔي كن حهظ٤خٍ ٗ٠ءٍٝ ،ك ٞأرٜ٤خ طؼِٜٔ٤خ
ًٝخٗض طؼَف إٔ ػٞىٛخ ك٘٣ ٖ٤ظي ٝطظ َٜػٓ٬خص حًظٔخٍ أٗٞػظٜخ
ٓٞف ٣ظويّ أكيُ ْٛوطزظٜخٞ٣ٝ ،حكن أرٜ٤خ إ ًخٕ َ٣ح ٙحِٛ٧ق
ُٜخ ٕ٧ٝ ،أ ٖٓ ٍٝىم رخرً ْٜخٕ ٖٓ هَ٣ش رؼ٤يس ػٖ هَ٣ظًٝ ،ْٜخٕ
ٔ٣ظؼـَ حُِٝحؽ ٣ٝظزخ ٠ٛرٔخ ِٔ٣ي ٖٓ ؿخٓٝ ٙخٍٝ ،حكن أرٜ٤خ حٌُٟ
ًخٕ ُلوَ٣ ٙظٖ إٔ حُٔخٍ ٗ ٞٛزغ حُٔؼخىس حُٞك٤ي ك ٠حُيٗ٤خٝ ،ك ٠أهَ
ٖٓ ٗ َٜحٗظوِض "ٝكخء" آُ ٠ـٜ٘خ حُـي٣ي حٌُ٣ ٟظؼخَٓ كٚ٤
ُٝؿٜخ ٓؼٜخ رٞك٘٤ش ك٠ٗ ًَ ٠ء٣ ٫ٝ ،ظٞهق أريح ػٖ حُ٘ي رٜخ
51
ِ٤١ش حُٞهض ٍؿْ أٗ٣ ٫ ٚـؼِٜخ طلظق ٗٞحكٌ حُز٤ض أ ٝرخر ٚا ٫ربًٗٚ
ٝكٝ ٠ؿٞى ٙكو.٢
ٝكٌٛ ٠ح حُٜزخف حًٌُ ٟخٗض طظٔخه ٢ك ٚ٤ىٓؼخطٜخ ٝطظًٌَ ػخّ ٖٓ
حُؼٌحد ٝحُظِْ ٝحُو َٜه٠ظ ٚكًُ ٠ي حُز٤ض ،كـؤس حٓظٔؼض حُ٠
ٞٛص كٞحٍ هخٍؽ حُز٤ض رٍ ٖ٤ؿٕ٬
ٛ -زخف حُو٣ َ٤خ ػٖ٤ٟٞ
-هٛ َ٤زخك٣ ٖ٤خ ػْ ٓؤٕٓٞ
-ح ٚ٣ح٫هزخٍ ٣خ ػٝ ٖ٤ٟٞهؼ٘خ ًخّ ٤١خًٍٔ ٙخٕ رَ٘ٗ٣ ٢خ ُٚٝ
ً ٙٝٝٝٞ٣ -ظ٣ َ٤خ ػْ ٓؤٓٓ ٕٞخطؼيٕ حُؼيى ك ٠حُِٕٔٞ
ٝ -هللا رَحٝس ػِ ٚ٤حَُ ْ٣ػزي حُ٘خٝ َٛؿ٘٘٤خ حُؼظ ْ٤طؼَف ٣خ
ػ ٖ٤ٟٞح ٞٛػزي حُ٘خ َٛى ٙحُِٔ٤ٛ ٠ل ٢حَٓحث ٖٓ َ٤ػِٕٝ ٠
ح٣ٝ ٍٝ٫زو ٠حػظْ ٖٓ ٬ٛف حُيٝ ٖ٣رٌَُح طو ٍٞػْ ٓؤٓ ٕٞهخٍ
ٝحػ٘خء حٜٗخطٜخ ُلي٣ؼٜٔخ ٓٔؼض ٞٛص َ١هخص ػِ ٠رٞحرش حٍُِٔ٘
حُو٘ز٤ش حُؼٔ٬هشٝ ،طـخِٛظ ٚك ٠حُزيح٣شٞٛ ٌُٖ ،ص حُطَهخص ًخٕ
ِ٣ىحى رخُلخف ٔ٣ٝزذ ُٜخ ٛيحػخٝ ،ريأص طوظَد ٖٓ حُزٞحرش ٝطلخٍٝ
ٓٔخع ٞٛص حُطخٍم ٔٓٝؼض ٞٛص ١لَ ٛـ ،َ٤كظلض ُ ٚحُزخد
ُظٔظَ٣ق ٖٓ حُػخؿٍٝ ،ٚأص ك٣ ٠ي ٙكـَح ًخٕ ٣طَم ر ٚحُزخد،
ٝهزَ إٔ طؼَف ٖٓ حُطلَ ٓزذ ٓـ٤جٗ ،ٚظَص اُ ٠حُ٘خٍعُ ،ؼِٜخ
ًخٗض طَ٣ي إٔ طٔظـَ حُلَٛش ٝطَ٤ً ٟق ٌَٗ ٌٕٞ٣حُ٘خٍع ك٠
طِي حُٔخػش ٖٓ حُٜزخفٌُٜ٘ ،خ ٍأص ُٝؿٜخ ٣ؤط ٠أٓخٜٓخ ٍحًزخ
كٔخٍٝ ،ٙػخثيح ٖٓ حُلؤَُٝ ،خ ٍأٛخ طلظق حُزخد ططخ َ٣حُـ٠ذ ٖٓ
ػ ٖٓ ٍِٗٝ ٚ٘٤ػِ ٠حُلٔخٍ ٝأَٓع اُٜ٤خٝ ،هزَ إٔ ط٘طن رٌِٔش
ىكغ حُطلَ ر٤ي ٙاُ ٠حُوِقٝ ،ىكؼٜخ ٠ٛاُ ٠حُيحهَ ٝأؿِن حُزخد
رؼ٘ق ٝريأ ِٛٝش ؿي٣يس ٖٓ حُظؼٌ٣ذ ٝحٛ٧خٗش ٝحُظـَ٣قًٝ ،خٕ
اكٔخٜٓخ رؤُْ حُوٝ َٜحُظِْ ٝؿؼ ٚأٗي ٝأهٔ ٖٓ ٠أ ٟأُْ ؿٔي. ٟ
52
ٝكٔٓ ٠خء ًُي حُ ّٞ٤ؿِٔض "ٝكخء" طلٌَ ك٤ً ٠ل٤ش حُوٙ٬
ٖٓ حُـل ْ٤حٌُ ٟطؼ ٖ٤كًٝ ،ٚ٤خٗض طليع ٗلٜٔخ " ٓل ٖ٤هيحٓ٠
ؿ َ٤كَ ٖٓ حط٘ ٖ٤آخ اٗ ٠أطلَٔ ُلي ٓخ حهِق ُ ٚحُٞحى حُِ٠
حطـ ٠ُٗٞػ٘خٗٝ ٚأِ١ذ حُط٬م ٝحهِ٨ُ ٚ٤ّ٘ٓ ٚري رْ ٣ـٖ٤٘ٓ ٠
حُٞحى ٝأكزَ ً٤ق ٝحٗخ ٓخػَكخٕ حُؼ٤ذ ٓ٘ٞٛٝ ٠٘ٓ ٫ٝ ٚ
ٓخٍحَٝ٣ ٖ٤ٟف ُِلٌٓٝ ،ْ٤لٌْ ٍأ ٚ٣إٔ حُؼ٤ذ ٓ٘ٝ ٠هخُِ ٠هيحٓي
ٓ٘ش ًٔخٕ ُٓ ٞخكزِظٛ ٖ٤طِوي ٌُٖ ،أٗٓ ٠خهيٍحٕ أٛزَ ّٞ٣ ٫ٝ
طخٗٝ ٠أكَٛ ٝزَص ٝهِلض ر٘ض ٫ٝكظ ٠هِلض ٝحى أٛزَ ًٔخٕ
ٓ٘ظُ ٖ٤لي ٓخ أٍٟؼ١ ،ٚذ ٝحٗٔ٤ً ٠ق ٟ٘خ٣خ ٤ًٝق ح ٖٔ١ػِٚ٤
ٓغ أر ٙٞحُٔـ٘ ٕٞى٣،ٙزوٓ ٠ل ٖ٤ؿ َ٤حُلَ حُظخٗ ٠حٗ٫ظلخٍ أ ٝهظِٚ
رْ أٗ ٠أؿزٖ ٖٓ اٗ ٠أهظِٝ ،ٚكخُٝض ًظ َ٤أٓٞص ٗلٔٓ ٠خهيٍحٕ،
ٓغ أٗ ٠ك ًَ ٠حُلخ٫ص ّٓ٤ظش.
ٝظِض طزٌ ٢كظ ٠هطَص ُٜخ كٌَس ًخٕ ػٖٔ ط٘لٌٛ٤خ ؿخُ٤خ ٌُٜ٘خ
ًخٗض ط٘ؼَ أٜٗخ ُُ ْ٤يٜ٣خ ٓخ طؤَٝ ٙأَٛص ػِ ٠ط٘لٌٛ٤خ ٜٓٔخ
ًخٗض حُ٘ظ٤ـش ٜٗ٧خ طَ٣ي إٔ طِو٘ ٚىٍٓخ ٔ٘٣ ٫خ ٙأريح ٣ٝظَ ٣ؼٌرٚ
ِ٤١ش ك٤خط٘٣ٝ ٚظوْ ُٜخ ٓ٘ٝ ،ٚحهظخٍص ٓٞػي ط٘ل ٌ٤كٌَطٜخ ّٞ٣
حُوز.ِ٤
ًخٗض "ٝكخء" ك ّٞ٣ ٠حُؤ ًَ ٖٓ ْ٤أٓزٞع طوزِ حُلطخثَ
ٝحُوزِ ك ٠ؿَكش هخٍؿ٤ش ك ٠آهَ حُز٤ض رٜخ كَٕ ٖٓ حُطًٝ ٖ٤خٗض
طَر ٠رٜخ حُطٝ ٍٞ٤حُٔٞحٗٝ ،٠ك ّٞ٣ ٠حُوز ِ٤حٌُ ٟحهظخٍطُ ٚظ٘لٌ٤
هطظٜخ ًخٕ ُٝؿٜخ ًؼخىط٣ ٚـِْ ك ٠ؿَكش حُ٘٣ ّٞيهٖ حَُ٘ؿِ٤ش
ٔ٣ٝظٔغ حُ ٠حٌُٔ٣خعٝ ،ريأ حٗظوخٜٓخ ك ٖ٤هَؿض ٖٓ ؿَكش حُوزِ٤
ٝحطـٜض اًُٝ ٚ٤خٗض طيحٍ ٟهٞكٜخ ٝحٍطزخًٜخًٝ ،خٗض ىهخص هِزٜخ
طِىحى َٓػش ًِٔخ حهظَرض ٌُٜٓ٘٘ ،ٚخ ًخٗض طللِ ٗلٜٔخ ػِ٠
حُٔ ٠٠هيٓخ ك ٠ط٘ل ٌ٤هطظٜخ ٕ٧حُوٞف أ ٝحُظٔٔي رل٤خس ٓؼَ حُظ٠
طؼٜ٘٤خ ٓخ ػخى ٣ـيٝٝ ،ٟهلض أٓخٓ ٠ٛٝ ٚطَكغ ٣يٜ٣خ حُٔظؼخٛظٖ٤
رخُؼـِ١ٝ ،ٖ٤زض ٓ٘ ٚإٔ َ٣كغ ٓ٬رٜٔخ ِ٘٣ٝع ػٜ٘خ ُزخٜٓخ حُيحهِ٠
53
رَٔػش ٜٗ٧خ طَ٣ي إٔ طو ٠٠كخؿظٜخ ٝ ٫ٝهض ُـَٔ ٣يٛخًٝ ،خٗض
طيريد ك ٠ح ٍٝ٫رويٜٓ٤خ ًؤٜٗخ ١لَ ٛـ ،َ٤ك ٠حُزيح٣ش حٓظـَد
ِ١زٜخ ٝحٓظٌَ٘ ٓخ طلؼِٓ ٌُٖ ٚغ حُلخكٜخ حٓظـخد ُٜخ ٝكؼَ ٓخ
ِ١زظٝ ،ٚ٘ٓ ٚؿخرض ٓخ ٣وَد ٖٓ ػِغ ٓخػش ٝػخىص ُُٝ ٚزٔض ٓخ
ِٗػ ٚػٜ٘خ ٠ٛٝ ،ط٘ظَ ُٗ ٚظَس ٗؼَ أٜٗخ طيٍ ػِ ٠إٔ ٗ٤جخ ٓخ
طول ٚ٤ح٤ٓ ٝليع ،ؿِٔض رـٞحٍٗٝ ،ٙظَص ك ٠ػٍٝ ٚ٤٘٤أص أ٣خّ
ؿلٜٔ٤خ ٓؼٓٝ ،ٚؤُظ ٚرظلي ٝهٞس ٗو َٟ٣ ٚحُٔٞص ٣وظَد ٫ٝ
٣وخك َٙ٤ٜٓ ٚٗ٧ ٚحٌُٓ ٫ ٟلَ ٓ٘ٚ
-حٗض ُ ٚ٤حٓخ طؼخِٓ٘ ٠رخُظِْ ٝحُؤٞس ىٝ ٍٝط٘ي ك٤خ ٍٞ١حُٞهض
ٍؿْ حٗي ػَٔى ٓخ ٗلض ٓ٘ ٠كخؿ ٚرطّخُٚ
٫ُٞ -هٔٞطٗٝ ٠يطٓ ٠ؼخًً ٠خٕ ُٓخٗي ه٘ظٗ٧ ٠٘٤ي ٓ ًَََٝ ٙ
حُ٘ٔٞحٕ هخٖ٤٘٣
-رْ ٓل ٖ٤كخؿش ك ٠حُيٗ٤خ طٔ٘غ ٝحكيس ػخ ِٙ٣طو ٕٞاٜٗخ طوٕٞ
ٝحُؤٞس ٌٖٓٔ طٌٓ ٕٞزذ ُِو٤خٗش ٖٓ ُِوٞف ٖٓ كؼِٜخ
ٝهزؼٜخ ٝهخىٍٓ -خىحّ حَُحؿَ ٗي٣ي ٛٝخكََٔ ُ ٠طٝ ٚأ٫ػ٤زٜخ ُ
٣لٌٜٔخ ٣ٝوِٜ٤خ ٓخط٘ٞكٖ كظ ٠حُٖ٘ٔ ٔ٣ظل َ٤طويٍ طوٚٗٞ
٣ُ -ي اًي٣ ٙؼ٘٠
حػظيٍ ك ٠ؿِٔظٓٝ ٚلذ ٗلٔخ ٖٓ َٗؿِ٤ظٝ ٚهخٍ رلوَ
ًَ ُٞ -حَُؿخُش ُٓ ٠٣خًٖ٘ ك ََٙٓ ٚ٤هيٍص طو ٕٞؿُٛٞخ
كوخُض ُ ٚرخرظٔخٓش ٓخهَس
-رْ أٗ ٢ه٘ظي
ٛؼن ٖٓ ًِٔظٜخ ٝأٓٔي رظ٬ر٤زٜخ ٓخث ٬رـ٠ذ
-هٗٞظ٤ً ٠٘٤ق ٣خ ر٘ض حٌُِذ ِٓ ٝظ ٠ك َٜ؟
هخُض َٓ ٍٝ٧ ٠ٛٝس ٫طو٘ ٠ػٞحهذ ؿ٠ز ٚرَ طَ٣ي إٔ ِ٣ىحى
ؿ٠ز ٚرخٌَُ٘ حٌُ٣ ٟلون ٛيكٜخ آخ حُط٬م أ ٝحُٔٞص
54
-ه٘ظي ٖٓ ٗ ١ٞك ٠حٟٝ٧ش حُوزِ٤ش رظخع حُوزّ ِ٤
ىهِض ٍحؿَ ُز٤ظي
ٝحٗض ٓٞؿٞى ك ٖٓ ٚ٤ؿٓ َ٤خ ٣ؼَف حٗي ٓٞؿٞى ٝؿَهخٕ كُٞٛ ٠ى
ر٘لٔي ٝهخػي طٔٔغ كلِش حُٔض رٜٞص ػخًُ،٠خٗي حَُحؿَ حُٞك٤ي
ك ٠حُيٗ٤خ ٝرؼي ٓخ هِ ّؼظ٘ ٠رخ٣ي٣ي ،رو٤ض ؿخ.ُٚ ِٙٛ
ؿلظض ػ٘٤خ ٖٓ ٙحُـ٠ذ ًٝخىص ػَٝه ٚإٔ ط٘لـَٝ ،ريأ َ٠٣رٜخ
رٌَ٘ ٔٛظٔ٣ٝ َٟ٤ؤُٜخ
ٝ ٞٛ ٖ٤ٓ -ىهَ ٘ٛخ ً٤ق ؟
ُْ طٌٖ طَى ػِٓ ٠ئحًُٝ ،ٚخٗض طزظْٔ ُِٔٞصٓ ،وِٜٜخ حٌُٟ
أٛزق ٣يٜٗ٘ٓ ٞخ ًؤٗ ٚكخٍّ أكٜٓ٬خ حٌُ ٟط٘ظظَٝ ُٖٓ ٌ٘ٓ ٙؿخء
ػِ ٠كٜخٗ ٚح٧ر٤ُ ٞ٤وطلٜخ ٘٣ٝوٌٛخ.
ٝأهَ٤ح ٍِٗ حُلؤّ ػٍِ ٠أٜٓخ ٗٝو ٚاُٜٗ ٠لٝ ،ٖ٤طلٍَص ٖٓ
ًُي حُـل ْ٤اُ ٠ح٧ريًٝ ،خٗض ٍٝكٜخ أػ٘خء ٓـخىٍطٜخ ؿٔيٛخ
ٛٝؼٞىٛخ اُ ٠حُٔٔخء ط٘ؼَ رٔؼخىس ٝط٘ظَ هِلٜخ ٗل ٞح ٍٝ٧ػِ٠
ًُي حٌُ٣ ٟـِْ رـٞحٍ ؿؼظٜخ ِٜٓٓٝخ ٣زٌ ٠ر٘يّ ٝكَٔس ػِ٠
حٗ٤ٜخٍ رَؽ ٍؿُٞظ ٚحَُ٘ؿٔ٤ش حُزِٜخء.
55
املالئكة ال حيملون ال َكنب
ً٘ض ؿخُٔخ أهَأ كٗ ٠وظ ٢حُظ ٠حٓظؤؿَطٜخ هَد ٌٓخٕ ػِٔ،٠
ك ٠أكي ح٧ك٤خء حُ٘ؼز٤ش رخُؼخٔٛشٝ ،كـؤس هطغ حٓظـَحه ٠ك٠
حُوَحءس ٞٛص َ١هخص ػِ ٠رخد حُ٘وش ،كظلض حُزخد ٝٝؿيص
ٗو ٖ٤ٜك ٠أٝحثَ حُؼَ٘٤٘٣خص ٖٓ ػَٔٔٛخ طليع أكئٛخ روـَ
ٓلظؼَ رؼ ٞحُ٘٠ءٝ ،ر٘زَس ٞٛص ٓـِلش رخَُؿخء
أؿَص حُ٘وش حُِ ٠كٞم ػ٘خٕ حطـ ُٞكٜ٤خ ُٞٝ -أٗخ ٓلٔٞى حُِّ ٠
ٓٔلض رْ ٣خ رخٗخ ٗٔظؤًٗي ٗيهَ ػ٘يى حُزٌِٗٞش ػ٘خٕ ٗطِغّ
حُلَٕ رظخػ٠
رظَك٤ذ ٝحرظٔخٓش ٝى هِض
-آ ٙأٗض حُؼَ ..ْ٣حطلِٞ٠ح ١زؼخ
-هللا ٌَٓ٣ي ٓؼِٖ أٓل ٖ٤ػِ ٠حُ٩ػخؽ
٫ -أريح ٫اُػخؽ ٫ٝكخؿش أ٬ٜٓٝ ٬ٛ
ىهِض أٓخٜٓٔخ اُ ٠حَُ٘كشٗٝ ،ظَص اُ ٠أٓلَ ٝؿيص ك٠
حُ٘خٍع حُ٤٠ن ٓ٤خٍس ٗوَ ٛـَ٤س طوق أٓخّ حُؼٔخٍس ٝطلَٔ ح٧ػخع
ًٝخٕ ٘ٛخى ٗو٣ ٚوق ػِ ٠ظ َٜحُٔ٤خٍس ٘٣خ ٍٝهطغ ح٧ػخع
ُ٘و ٖ٤ٜآهَ٣ ٖ٣ولخٕ هِق حُٔ٤خٍسًٝ ،خٕ ح٧ػخع ػزخٍس ػٖ
ٓلظ٣ٞخص ؿَكش ًِٜٗ ،ّٞخ ٓلٌٌش ،ى٫ٝد ًزٝ ،َ٣َٓٝ ،َ٤طَٔ٣لش
ٝأ٠٣خ ٓلظ٣ٞخص ؿَكش ؿًِ٘ ،ّٞزظ ٖ٤اكيحٔٛخ ًزَ٤سٝ ،ح٧هَٟ
ٛـَ٤سٓٝ ،وؼيً ٖ٣ز٠٘ٓٝ ،ٖ٣َ٤يس ٛـَ٤س ،رخٟ٩خكش اُ ٠ى٫ٝد
أٛـَ ٖٓٝحُ٘وش حُظ ٠طؼِٗ ٞوظٗ ٠ٛٝ ٠وش حُؼًَ ْ٣خٕ ٣ظيُ٠
كزَ أه٤ٔٓ َ٠ي ٖٓ حُ٘ٞع حٌُُٔ٣ ٟظويّ كٍ ٠ر ٢ح٧كٔخٍ حٌُزَ٤س
ػِ ٠ػَرخص حُ٘وَٝ ،هل٘خ ػ٬ػظ٘خ ٗظِو ٠هطغ ح٧ػخع ٖٓ أٓلَ اُ٠
أػِ ،٠كٌخٕ أكي ح٫ػ٘ ٖ٤حٌُِ ٖ٣رخٓ٧لَ هِق حُٔ٤خٍس َ٣ر ٢هطؼش
56
ٖٓ أػخع ؿَكش حُ٘ ّٞرخُلزَ ػْ َ٣كؼٜخ ٔ٣ٝلزٜخ ؿخٍٗخ ٝأ٫ٝىٖٓ ٙ
َٗكش ك ٠حُطخرن ح ،ٍٝ٧رؼي إٔ ٘ٔ٣ؼٞح ػٜ٘خ كزخٍ حُـٔ َ٤حُظ ٠ك٠
حَُ٘كش ،ػْ ٣ؤط ٠حُي ٍٝػِ٘٤خ ٗٝلؼَ ٓؼِ ْٜكظ ٠ط َٜهطؼش ح٧ػخع
اُ ٠أػِٔ٣ٝ ٠لزٜخ ػ٬ػش أٗوخ ٙآهَ٣ ٖ٣ول ٕٞك ٠حُطخرن حُؼخُغ
حُٔلطش ح٧هَ٤س.
رؼي ٗوَ هطؼظ ٖ٤أ ٝػ٬ػش ًخٗض حُ٘ٞحكٌ ٝحَُ٘كخص رخُ٘خٍع هي كُظلض
ُٔ٘خٛيس ًُي حُليع حٌٍُ ًَٔ ٟطخرش ٛيٝء ٗخٍػ٘خ ٝهِش ح٧كيحع
كٝ ،ٚ٤كـؤس طـٔغ ػيى ٖٓ ح١٧لخٍ ٣ول ٕٞرخٓ٧لَ رـٞحٍ حُٔ٤خٍس
٣ٝظخرؼ ٕٞػِٔ٤ش ٗوَ ح٧ػخعٗ ،ؼَص رخُوِن ٖٓ ٓو ١ٞهطؼش أػخع
ػٍِ ٠أّ ١لَ أ ٝأًؼَٝ ،هِض ٓٞؿٜخ ٗيحثُِٔ٘ ٠خء ٝحٗ٧وخٙ
حُٔظلَؿ ٖ٤أٓلَ حُؼٔخٍس
-كي ٣زؼي ح٫ٝ٧ى ىٔٓ ُٞ ٟلظْ ٫ ،كخؿش طلِض ؿٜذ ػ٘خ ػِ ٠كي
كْٜ٤
ٍى أكي ْٛرخٓ٧لَ
ٓ -خطولٖ ٍر٘خ ٔ٣ظَ
رظؼـذ ٝحٓظٌ٘خٍ هِض
ٔ٣ -ظَ حُح٣ ٟؼ٘ ٖٓ ٠كخ ْٛ؟؟ حك٘خ ٗخهي رخٓ٧زخد ح ٍٝ٧ػ٘خٕ
ٓخ٣ل ِٖٜكخؿش ٝرؼي ًيٍ ٙر٘خ ٔ٣ظَ إ ٗخء هللا
اُ ٢حٌُ ٟكيػ٘ ٠رظؼـذ ٖٓ ٍى ٟػْ ٗظَ اُ ٠ح١٧لخٍ ٝأَْٓٛ ٗظَ ّ
إٔ ٣زظؼيٝح ٝظ َٜػِ٣َ١ ٠وظٗٝ ٚزَس ٞٛط٣ ٞٛٝ ٚؤَٓ ْٛحِٗػخؿٚ
ٖٓ ٣َ١وش طٍٝ ٠ٌٜٔك٤ٜٗ ٠٠لظ ٚرؼيّ حُوٞف .
ٝحٓظج٘ل٘خ ػِٔ٤ش ٗوَ ح٧ػخع ٝحٓظَٔص كظ ٠حٗظ٘٤ٜخ ٖٓ ٗوَ ًَ
هطغ ح٧ػخع ػيح أػخع ؿَكش حُـًِٝ ،ّٞخٗض حُٜٔٔش حٛ٧ؼذ
هخٛش ٗوَ حٌُ٘زش حٌُزَ ٟحُظ ٠ريأٗخ رٜخٝ ،طْ ٍرطٜخ ؿ٤يح ػْ ريأص
ػِٔ٤ش ٗوِٜخ حُظ ٠طٔض رٜؼٞرش كظِٛٝ ٠ض ٓلطظٜخ ح٧هَ٤سٌُٖ ،
حٌُ٘زش ظِض ٟٓٞٞػش ػِ ٍٞٓ ٠حَُ٘كش ٜٗلٜخ ىحهَ حَُ٘كش
57
ٝحُٜ٘ق ح٥هَ هخٍؿٜخ ٣ ُْٝظْ ٓلزٜخً٘ٝ ،خ ٗ ٫يٍٓ ٟخ ٠ٛ
حٌُِٔ٘ش حُظ ٠طؼٞم ىه ٍٞحُ ٌَ٘زش ،كظٛ ٠ؼيٗخ اُ ٠أػِٝ ٠ػِٔ٘خ إٔ
ه٤٠ذ ٖٓ حُلي٣ي ٓؼزض ٤ُٞ١خ ر ٍٞٓ ٖ٤حَُ٘كش ٓٝطلٜخ ٣ٝؤٜٔخ
اُ ٠ؿِأً ٖ٣ؤٜٗخ َٗكظٛ ٖ٤ـَ٤ط ٖ٤رـٞحٍ رؼٜٔ٠خ٘ٔ٣ٝ ،غ ىهٍٞ
حٌُ٘زشٝ ،حهظَف أكي أٛيهخء ٓلٔٞى إٔ ٣ظْ هِغ حُو٤٠ذ ٖٓ ٌٓخٗٚ
ٝأٓٔي أكي ْٛرٔطَهش ٛـَ٤س ٓلخ ٫ٝهِؼ ٚى ٕٝؿيٟٝ
ِ١زض ٓ٘ ٚحُظٞهق هخث٬
-رخَُحكش رْ ٝرخُؼوَ ػ٘خٕ حُِ ٠حٗض رظؼِٔ ٚىٓ ٙخُُٚٓ٫ ٕٞ
ٛٝظٌَٔ حُٔ ٠ٛ ..ًِٚ ٍٞحٌُ٘زش حُٔلَ ٝٝطيهَ ٓ٘ ٖ٤؟
ٍى أكيْٛ
ٖٓ -حُ٘زخى ىٙ
ٍِٗ٘ حٌُ٘زش طخٗ٣ٞٗ ٠ش ٛـٔٗٝ ٖ٣َ٤لزٜخ ٖٓ حُـِء ٤١ -ذ ٣زوّ ٠
ىٗٝ ٙطِؼٜخ ٖٓ حُـِء حُظخٗ ٖٓ ٠حُزٌِٗٞش حُِ ٠هٜخى حُ٘زخى.
اُٗ ٢ظَس اػـخد ًؤٗ ٠هٔض رخًظ٘خف ػظٝ ْ٤ريأٝح ٗظَ حُـٔ٤غ ّ
ط٘لٓ ٌ٤خ هِض ٌُٖٝ ،حُلِوش حُؼخٗ٤ش ٖٓ ٌِٓ٘ش ىه ٍٞحٌُ٘زش ريأص
رؼيٓخ حًظ٘ل٘خ إٔ ظ َٜحٌُ٘زش حٍطلخػ ٚأ ٍٞ١ ٖٓ ٍٞ١كظلش حُ٘خكٌس ،
اُ٢
ٝريأص ٓٓ٬ق حُٜيٓش ػِ ٠حُـٔ٤غ ٝأٓ ُْٜٝلٔٞىٗٝ ،ظَٝح ّ
٘٣ظظٍَ ٕٝأ ٠٣رؼي كُِِ ٠لِوش ح ٖٓ ٠ُٝ٧حٌُِٔ٘ش ،هِض ٞ٣ ٫ؿي
ٗـخٍ ٣ٝوطغ حُـِء حُؼِ ٖٓ ١ٞحٌُ٘زش حًٌُ ٟخٕ كَ ا ٫إٔ ٣ؤطّ ٠
ػِٓ ٌَٗ ٠ؼِغ ٓ٘لٞص ػِ ٚ٤حٌٗخٍ ٓوظِلش ٖٓ حُِٝ ،ٍٞٛرؼي
ىه ٍٞحٌُ٘زش ٣ظْ ُِم حُـِء حُٔوطٞع رخُـَحء ٝىٛخَٗٓ ٚس أهَ،ٟ
ٓٔغ "ٓلٔٞى" حهظَحكٗٝ ٠ظَ اُ ٠رخه ٠أٛيهخثً ٚؤٗٔ٣ ٚظـيٟ
طؼخ١ل ٖٓ ْٜأؿَ ٓؼخٍٟش كٌَطُ ٠ؼيّ ط٘ ٌَٗ ٚ٣ٞحٌُ٘زشٝ ،حهظَف
أكي ْٛإٔ ٣ظْ هِغ كِن حُ٘خكٌس ٞٛٝح١٩خٍ حُو٘ز ٠حٌُ٣ ٟؼزّض رٚ
رخر ٠حُ٘خكٌس ،هِض ُٖ ٣ـيٌٛ ٟح حُلَ ٗلؼخ ٕ٧هِغ حُلِن ُٖ ٞ٣كَ
حُٔٔخكش حُٔطِٞرش ٖٓ حُطُ ٍٞيه ٍٞحٌُ٘زش ٫ ٌُٖ ،أكي حٛظْ رَأ٠٣
58
ٝططٞع أكيٝ ْٛهِغ كِن حُ٘خكٌس ػْ كخُٞٝح حىهخٍ حٌُ٘زش كِْ ٌٖ٣
ًُي ٌٓٔ٘خ ًٔخ ًخٕ ٝحٟلخ ٗ ٟ٧و َٟ٣ ٚرؼ ٖ٤حُؼوَ ٝحُٔ٘طن،
ٝحهظَف آهَ ػِٓ "٠لٔٞى" إٔ ٜ٣يّ ٛق ٝحكي ٖٓ ٞ١د كخث٢
حُ٘خكٌس ٝرٌُي ٞ٣كَ حٍ٫طلخع حُٔطِٞد ٝحه٘ؼ ٚرؤٕ اػخىس ر٘خء حُ٘خكٌس
ٝىٛخٜٗخ ٓ ،َٜكٞحكن "ٓلٔٞى" ٓـِٞرخ ػِ ٠أَٓٝ ،ٙىهِض حٌُ٘زش
رؼي ٛيّ ؿِء ٖٓ حُ٘خكٌس ًٝخٕ هي ٗخُٜخ ٖٓ حُويٓ ٕٝخ ٗخُٜخ رٔزذ
حكظٌخًٜخ رلخث ٢حَُ٘كش ٝكخث ٢حُ٘خكٌس.
ً٘ ٝض أظٖ إٔ حٌُِٔ٘ش حٗظٜض اٌُٛ ٠ح حُلي ٌُٖ حُٔلخؿؤس ًخٗض إٔ
طِي حُـَكش حُظٗ ٠ـلٞح أهَ٤ح ك ٠اىهخٍ حٌُ٘زش اُٜ٤خ ُٔ٤ض ٠ٛ
حُـَكش حُٔوٜٞىس ُٟٞغ أػخع ؿَكش حُـِ ّٞرٜخًٝ ،خٕ ٣ـذ ٗوَ
حٌُ٘زش اُ ٠حُٜخُش حُوخٍؿ٤شًٝ ،خٕ رخد حُـَكش ػَ ٝكظلظ ٚأهَ
ٖٓ ػَ ٝحٌُ٘زش ٝريأص حُلِوش حُؼخُؼش ٖٓ طِي حُٔؤٓخسٝ ،كَّْ ٛ ٖ٤
أكي ْٛرخهظَحف هِغ رخد حُـَكش ٝحُلِن حُٔل ٢٤رً ٚخى "ٓلٔٞى"
إٔ ٣لوي طٞحُٗ٣ٝ ٚوغ ٓـ٘٤خ ػِ ٖٓ ٚ٤طٞحُ ٠حُؤخثَ حُظ ٠طِلن ر،ٚ
ٝرٔزذ ٝهٞك ٚػخؿِح أٓخّ طِي حٌُِٔ٘ش حُظ ٫ ٠كُِٜ ٍٞخ ا٫
رظ٘ٛٝ ٚ٣ٞيّ ٓخ ً ّي ٝطؼذ ٖٓ أؿَ طـ ِٙ٤ٜكٗ ٠وظٝ ٚحٟطَحٍٙ
ُظ٤ِٜل ٖٓ ٚؿي٣ي رظٌخُ٤ق ؿي٣يسً٘ٝ ،ض حطخرؼ٘ٓ ٚلوخ ػِٝ ٚ٤هِض
ُٚ
-حٗض حُح٣ ٟخ ٓلٔٞى ٓخكٔزظٖ ًَ ىٝ ٙأهيص حُٔوخٓخص هزَ ٓخ
طٍِ٘ ط٘ظَ ٟحٗ٧ظَٚ٣
ٍى رلِٕ ٤ٟٝن ٗٝزَس ٗيّ
-أٗخ ػخَٓ حُلَٕ ًِ ٚػُُٔٞش ػ٘ي ٝحكي ٖٓ ٗخٍ ّٚ٣ؿخِٛ
ٓ٘ي٘ٛخ ٓؤُظٚ
ًٔ -خٕ ػخِٓ ٚػ٘ي كي ٗ ٖٓٝخٍ ّٚ٣ؿخ١ !!ِٛذ حُحٓ ٟخؿزظٖ
حَُحؿَ حُِ ٠ػِٔ٣ ٚخهي ٓوخٓخص حُ٘وش ٣ٝلٔذ ىه ٍٞحُلَٕ هزَ
ٓخ ٣ؼِٔ ٚ؟؟
59
-أٗخ ٍٝكض هُٞظِ ٚػخ ِ٣أٗظَٝ ْ٣ًٞ ٚ٣ػَٔ ُٓ ُٟ ٠خ ر٤ؼَٔ
ُِ٘خّ ٝػِ ٠هي كِٝ ٠ٓٞهٙ٬
طلٜٔض ٓخ هخُ ٚروـَ ػٖ آٌخٗ٤خط ٚحُٔخى٣ش حُ٠ؼ٤لش ٝهِض
ٓ -خٗٓ ٠خ ًِ٘خ ػِ ٠هي كخُ٘خ ٗ ٌٖٔٓٝؼَٔ رخُِٗ ٠ويٍ ػِ ٚ٤كخؿش
ط٘خٓز٘خ
ٝكـؤس هطغ أكي ْٛكي٣ؼ٘خ ٝهخٍ ٓٞؿٜخ ًُٔ ٚٓ٬لٔٞى
٣ -خػْ ٓخطِػِٖ ٗلٔي هيٍ هللا ٓٝخ ٗخء كؼَ
هِض ٓزظٔٔخ
٫ -اُ ٚا ٫هللا ٍٝر٘خ ىهِ ٚا ٚ٣رْ ك ٠ػيّ ىه ٍٞحٌُ٘زش ٣ٝويٍّ ُٚ٤
ػيّ ىهُٜٞخ
-حُح ٟحُِ ٠رظو ُٚٞى ٙحٗض ٛظٌلَ ٫ٝا٣ ٚ٣خ أٓظخً ٍر٘خ ُ ٚىهَ
رٌَ كخؿٚ
رظٝ ٌْٜػوش ٝطلي هِض
٣ -خ ٓ٤ي ١حٗخ ً ٫خكَ ً ٫ٝلَص ،أٗخ رو ٍٞػ ٖ٤حُؼوَ ٝحٔ٣٩خٕ
١ٝزؼخ ٍر٘خ ُ ٚػِْ رٌَ ٗ٠ء ٣ليعٝ ،ػخٍف ٗظ٤ـظٓ ٕ٧ ٚلٖ٤
ٗ٠ء ٣وَؽ ػٖ ػِٔ١ٝ ،ٚز٤ؼ ٌٕٞ٣ ٢ػخٍف حُِ٤ٛ ٠لٚٗ٫ َٜ
ٗخ٣ق حُ ٖٓ ٍٜٙٞكٞمُٔ ١ُ ..خ طزوٗ ٠خ٣ق ١لَ هيحٓي ر٤لخٍٝ
٣ط ٍٞكخؿ ٚػخُٛ ُٚٔ ٞٛٝ ٚ٤ـٝ َ٤طزو ٠ػخٍف حٗ٤ٛ ٖٓ ٚطُٜٞخ
ح ُٞ ٫حٓظويّ كخؿٞ٣ ٚهق ػِٜ٤خٓٝ ،لٔٞى ٍحف حٗظًَ٘ ٟزش
ًزَ٤س ٖٓ ،ؿٓ َ٤خ ٔ٣ظويّ ػوِ ٚحُِٛٝ ٠زٍ ُٚ ٚر٘خ ػ٘خٕ ٣لٔذ
حُحٛ ٟظيهَ ٣ٝل ْٜإ ظَٝف ٗوظ ٚحُ٤٠وش ؿ َ٤ظَٝف أٗ ٟوش
طخٗ٤ش٣ ،زوٓ ٠لٔٞى حُِ ٠ػَٔ ًي ٙكٗ ٠لٍٔ ٖٓ ٚر٘خ٫ٝ ،
حُٔلَ ٝٝحك٘خ ٗؼَٔ حُِ ٠حك٘خ ػخٝ ٚ٘٣ِ٣رخُزًَش ُٓ ٟخ ر٘و،ٍٞ
ٍٝر٘خ ٣زؼض ٓ ٌٚ٣٬ػ٘خٕ ِٜ٣لٞح ٍٝحٗخ٣ٝ ،ؼُِٔ٘ٞخ حُٔؼـِحص،
ػ٘خٕ حك٘خ ٓئٍٓ٘ ،ٖ٤ر٘خ ػطخٗخ ػوَ ػ٘خٕ ٗٔظويٓ ًَٚ٘ٗ ،ٚحك٘خ
60
ػِ ٠ؿ٘ذٗٝ ،و ٍٞكِٜخ ٣خٍد ٖٓ ػ٘يىٓ ُٞٝ ،خ حطلِظٖ ٗوٚ٤ُ ٍٞ
٣خٍد ػِٔض ك٘٤خ ًي. ٙ
ٝهق حُـٔ٤غ كخثَح ٓٔخ أهًٝ ٍٞخٗض ػوظ ٠حُظ ٠حطليع رٜخ طَري
حُـٔ٤غٝ ،طـؼَ حُ٘و ٚحٌُ٣ ١لخ٣ ٢ٍٗٝوق ٛخٓظخ ٣ ٫يٍٓ ٟخًح
٣و ٍٞأ٣ ٝلؼَٝ ،حٗظظَ حُـٔ٤غ ٍىٍٝ ،ٙى ر٘زَس ٞٛص ريص أٟؼق
ٓٔخ ًخٗضٝ ،ؿِلٜخ ر٘٠ء ٖٓ ٝى ٜٓط٘غ
-حٗض ٓظؼٜذ ُ٣ ٚ٤خ أٓظخً رْ اك٘خ ٖٓ ر٘ظوخٗن
هِض رؼوش ٝطلي أًزَ حطؼٔي رٜٔخ إٔ أٛيٓ ٚأًؼَ ٝأؿؼِ٣ ٚلٌَ كٔ٤خ
أهٍٞ
-أٗخ ٓظؼٜذ هلل ُِٝلنُ٘ ٖٓ ،لٔٝ ،٠حٗض رظو ٍٞهيٍ هللا ٓٝخ
ٗخء كؼَٝ ،ىٓ ٙؼ٘خ ٙإٔ ٛخكذ حٌُِٔ٘ش ِ٣و ٠حُِ ّٞػِ ٠هللا،
٣ٝلٌَ رٝ ٚ٘٤رٗ ٖ٤لٔ ٚاٗ ٚػوخد ٖٓ ٍر٘خٔ٣ٝ ،ؤٍ ٗلٍٔ ٚ٤ُ ٚر٘خ
ر٤ؼخهز٘٠؟ٝ ،أٗخ ػِٔض حٚ٣؟٣ٝ ،ـ ٠كي ُ٣ي ٣و ُٚ ٍٞى ٙحرظ٬ء
ٝحهظزخٍٝ ،هِ٤ي ٛخرَ ٝحٗض ٓئٖٓ ٫ ٞٛٝ ،ػوخد ٫ٝحهظزخٍ،
ٝحُلٌخ٣ش رزٔخ١ش ُ ١هخثي ؿٝ ٖ٤ػطخى ٓ٬ف طيحكغ ر ٚ٤ػٖ ٗلٔي
هيحّ ح ١ػي ٝطو ّٞحٗض طٔ٤ذ حُٔ٬ف ٣ٝـ ٢حُؼيِٜٓ٣ ٝي كظوٍٞ
حُوخثي حُِ ٠حٍحى ًي ٚٗ٫ ٙػخٍف حٕ ك ٠ػيٓٝ ٝخهخُ١ ،ٖ٤ذ ٓخ ٞٛ
ػخ٤١ي حُٔ٬ف ٣ ٍِ٘٣ ٫ٝلخٍد ريحُي رخَُٔ ٙ؟
هخٍ أكي حُٞهٞف ٓلخ ٫ٝطٜيثش ح٧ؿٞحء
ِٞٛ -ح ػِ ٠حُ٘ز٣ ٠خ حهٞحٗخ ،اك٘خ ك ٠ا ٫ٝ ٚ٣ك ٠ا ،ٚ٣هِٗٞخ ٗ٘ٞف
٘ٛؼَٔ ا ٚ٣روخُ٘خ ط٬ص ٓخػخص ك ٠طيه َ٤حٌُ٘زش حُِكض ى ،ٟى ٙحك٘خ
ِّ١ؼ٘خ أٟٝش حًُِٜ٘ ّٞخ كٓ ٠خػش
ٝكـؤس ىهَ ػِ٘٤خ حُـَكش ٍؿَ ك ٠آٝحهَ حٍ٧رؼ٤٘٤خص ٝكٍ ٖ٤أٙ
ٓلٔٞى ًخٕ ًؤٗ ٚؿَ٣ن ٍأًَٓ ٟزخ طوظَد ٓ٘ ٚرؼي إٔ أٗٝي ػِ٠
حُـَم ٝهخٍ ُ ٚرِٜلش
61
-طؼخُ٣ ٠خ ػْ ٍ٣خٞٗ ٝف حُِ ٠ك َٜحٌُ٘زش حُِ ٠حٗض ػخِٜٓخ
ًزَ٤س ٖٓٝػخٍكٗ ٖ٤يهِٜخ
٣ ُْٝويّ ٍ٣خ ٝكِ ٫ٞؿي٣يسٝ ،طْ ط٘ل ٌ٤حُلٌَس حُٔخروش روِغ رخد
حُـَكش ٝحُلِن حُٔل ٢٤رٝ ٚهَؿض حٌُ٘زش ٖٓ حُـَكش ُظٜزق ك٠
حَُٝحم حُٔٔظط َ٤حُٜـ َ٤حُٞحهغ ر ٖ٤حُـَكش ٝر ٖ٤حُٔطزن ٝحُلٔخّ
ٝٝهلض أٗظظَ ػٓ٬خص حُٜيٓش حُـي٣يس ػِٝ ٠ؿ ْٛٝ ْٜٛٞػِ٠
ٗٝي حًظ٘خف إٔ حٌُ٘زش ُٖ طَٔ أ٠٣خ ٖٓ حُزخد حُلخ َٛر ٖ٤حُٜخُش
حُوخٍؿ٤ش ٝر ٖ٤حَُٝحم ٝرؼي حُٜيٓش حُـي٣يس ٝهق "ٓلٔٞى"
٘٣ظَ ُِـٔ٤غ ا ٫أٗخٓٝ ،ذ حُيٌُِ٘ ٖ٣ذ ٘ٛ ٖٓٝؼٝ ،ٚى ٖ٣حُِٝحؽ
٣َ٣ ٖٓٝي إٔ ٣ظِٝؽ ،حٓظـلَص رٜٞص ػخٍ ٣ ُْٝلؼِٜخ ٓيػ٠
حٔ٣٩خٕ حًٌُ ١خٕ ٣لخًٝ ٠ٍٗٝؤٗ٣ ٚؼٌٍ "ٓلٔٞى" ٕ٧حُٔٔخء
هٌُظ١ٝ ٚز٤ؼ ٠إٔ ٔ٣ذ ىٜ٘٣خ ٠ٌُ٘ ،رؼي حٓظـلخٍ ٟحُظِٓض حُٜٔض
ً٘ٝض ٫أٍ٣ي إٔ أػ َ٤ؿ٠ذ ٓلٔٞى أًؼَ ،هخٛش ٝأًٗ٘ ٠ض ٓ٘لوخ
ػِ ٖٓ ٚ٤ؿٝ ِٜٚؿ ٖٓ َٜكُ ٌٖ٣ ُْٝ ُٚٞي ٟؿي٣ي أ٤ٟل.ٚ
ًٝخٕ ػِ٣ٍ ٠خ ٝإٔ ٣لَ حُلِوش حُـي٣يس ٖٓ حٌُِٔ٘ش ًٌُ٘ ٚخٕ
٣ ٫ـي ٓخ ٣و ُٚٞأ٣ ٝلؼِٓ ٟٞٓ ٚلخ٫ٝص رخثٔش ُلَ٘ حٌُ٘زش رخُوٞس
ٝطََٔٛ٣خ ٖٓ حُزخد حُلخ َٛر ٖ٤حَُٝحم حُٜـٝ َ٤حُٜخُش حٌُزَ٤س،
ًٝخٕ ٓلٔٞى ٝحهلخ ٌ٣خى ٣زٌٗ ٖٓ ٠يس حُـ٤ع كوخٍ ٓيػ ٠حٔ٣٩خٕ ُٚ
-حٓظٜي ٟرخهلل ٣خ ٓلٔٞى ٝه ٠ِٛ ّٞحُؼ٘خ ط٬ه٤ي ٓخ ِٛظٖ
حُؼ٘خ ٝإ ٗخء هللا ٍري ٤ٛلِٜخ
كوِض رلِٕ ٝحٓق ٓٝوَ٣ش ىحهَ ٗلٔ٠
"هٛ ٠ِٛ ّٞق ..ط٬ه ٠حُٔزذ حٗي ٓخِٛظٖ حُؼ٘خ".
أػ٘خء ٓلخ٫ٝص ٍ٣خ ٝحُزخثٔش ،ك َ٠أكٔي أهٓ ٞلٔٞى ٓٝؼٚ
أهظٜٔخ ٝٝحُيطَٗٝ ،ْٜف ٓلٔٞى حُٔٞهق ُٝ ،ْٜهخٍ أكٔي إٔ حُلَ
حُٞك٤ي ُظِي حٌُِٔ٘ش إٔ ٣ظْ اػخىس حٌُ٘زش ٝحػخع حُٜخُ ٕٞرؤًِٔ ٚاُ٠
ٍ٣خ٣ٝ ٝظٌلَ ٝ ٞٛأه ٚ٤رؤ٤ش ٓخ ُلن رخٌُ٘زش ٖٓ أَٟحٍ أػ٘خء
62
ٓلخ٫ٝص اىهخُٜخ ٜ٘٣ٝغ ٍ٣خ ٝأػخع ٛخُ ٕٞؿي٣ي ٛـ٘٣ َ٤خٓذ
حُ٘وش حُٜـَ٤سٗٝ ،ؼَص رخُِ ٞٛىحهَ ٗلٌٔٛ ٕ٧ ٠ح ٓخ هِظٚ
ُٔلٔٞى ٌٓ٘ ريء حٌُِٔ٘شٝ ،حكظي حُ٘وخٕ ر ٖ٤أكٔي ٣ٍٝخ ٝحٌُٟ
حػظَ ٝك ٠حُزيح٣ش ػِ ٠كٌَس اػخىس ح٥ػخع ُ ٌُٖ ،ٚأكٔي ك٠
حُٜ٘خ٣ش أه٘ؼ ٚإٔ حُ٘وش ا٣ـخٍ ٝٝحٍى طًَٜخ ك ٠أٝ ٟهض ٓ ٟ٧زذ
ُ٣ ٫ٝؼوَ ٝهظٜخ إٔ ٣ؼ٤ي ًَٔ ٕٝح٧رٞحد ٝحُ٘ٞحكٌ َٓس أهَٟ
٩هَحؽ حٌُ٘زش ٖٓ حُ٘وش ٝاػخىس ط٤ِٜق حُؤخثَ َٓس أهَ ٟهزَ
طِٔ ْ٤حُ٘وش ُٔخٌُٜخًٝ ،خٕ حُٔزذ ح٧ه َ٤حٌُ ٟهخُ ٚأكٔي ُْ ٣وطَ
رزخٍُ ٠ؿْ ُ ٟٞٛرؼوِ.٠
ٝك ِِٔض َٓس
كِٔٞح أٛيهخء ٓلٔٞى حٌُ٘زش ٝأػخىٛٝخ اُ ٠أٓلَ ُ
أهَ ٟػِ ٠ظ َٜحُٔ٤خٍسً٘ٝ ،ض أ ْٛرخُِ٘ ٍٝاُٗ ٠وظ ٠رؼي إٔ
حٗظٜض طِي حُٔؤٓخس ٌُٖ أكٔي أهْٔ إٔ ٣ ٫ظلَى أكي ٖٓ حُلٍٞ٠
ٖٓ أٛيهخء "ٓلٔٞى" ٌٓٝخٕ حُؼٔخٍس هزَ إٔ َ٘٣د حُـٔ٤غ ٗ٤جخ
٠٣خ٣ل٘خ ر ٚطؼزَ٤ح ػٖ حٓظ٘خُٗٔٔ ٚخػيط٘خ أهٝ ،ٚ٤أٍَٓ أكي أٛيهخء
أه٤ُ ٚ٤لُ٘ َ٠خ َٓ٘ٝرخص ؿخُ٣ش ٝأػ٘خء حٗظظخٍٗخ ًخٕ ٓلٔٞى
٣ـِْ كِ٘٣خ ػِ ٠حَٟ٧حٍ حُظُ ٠لوض ر٘وظٝ ٚؿِٔض أٓ ٚرـٞحٍٙ
طٞحٓ ٚ٤هخثِش
-ى ٟػٛٝ ٖ٤خرظي ٣خ حر٘ٝ ٠حُلٔي هلل اٜٗخ ؿض ػِ ٠هي ًيٙ
ًظٔض ؿ٤ظٝ ٠ريٝص ٛخىثخ ٝهِض رخرظٔخٓش ٓلظؼِش
كـش ٠ٛحُ ٌَ٘زش ًزَ٤س ٓخ٘٣لؼٖ طيهَ
ٟٞٞٓ ٖٓ -ع ػ٣ ٖ٤خ ّ
ٍىص رلِّ
ٓ -خ أٗخ كخٔٛش ٣خ حر٘ ٠رْ حُؼ ٖ٤كِوض حُلـَ ٝػ ٖ٤حُلٔٞى ٝك٘ش
ٝحُلٔي ًٌٓ ٍٞك ٠حُوَإٓ
هِض ٝأٗخ ُُ٫ض أًظْ ؿ٤ظٝ ٠أكخكع ػِ ٠حرظٔخٓظٗٝ ٠زَس حُٞى ك٠
ٞٛط٠
63
-حُؼ ٖ٤كِوض حُلـَ ٝػ ٖ٤حُلٔٞى ى ٟأٓؼِش ٗؼز٤ش حُ٘خّ
ٓوظَػخٛخ ٖٓ ًٌٍٓٞس ك ٠حُوَإٓ أٓخ ح٣٥ش ك ٠حُوَإٓ رظوٍٞ
َٗ ٖٓ"ٝكخٓي اًح كٔي" ٣ؼ٘ ٠حك٘خ ر٘ٔظؼ ٌ٤رخهلل ٖٓ َٗ حُلخٓي
ٕ٧حُلٔي ٝحَُ٘ ك ٠حُوِٞد ٍٝر٘خ ٝكيٓ ٙطِغ ػِٜ٤خ كخك٘خ ر٘وٍٞ
٣خٍد حًل٘٤خ َٗ حُِ٣ ٠ظُٔ٘ٝ ٠حٍ حُ٘ؼٔش ٖٓ ػ٘يٗخ ٣ٝلٌَ ك ٠كؼَ
َٗ َٗ٠٣خ أ َ٣ِ٣ ٝحُ٘ؼٔش ٖٓ ٕ٧كٗ ٠ؼخع ر٤طِغ ٖٓ حُؼ٣ ٖ٤يَٓ
حُِ٣ٝ ٌِٚٔٗ ٠ـ َ٤ح٧هيحٍ ٘ٔ٣ٝغ ىه ٍٞحٌُ٘ذ .
ٓٝخى ٔٛض ٣يٍ ػِ ٠إٔ ٫أكي ٣لٓ ْٜخ أهٗٝ ،ٍٞؼَص ٝهظٜخ
رخُـَرش ٝحٗٗ ٠و٣ ٚظليع رِـش ٓوظِلش ٢ٓٝؿٔغ ٖٓ حُ٘خّ
٣ظليػُ ٕٞـش أهَٝ ،ٟهٍَص إٔ حٗٔلذ ٝحٓظؤًٗض ك ٠حُِ٘ ٍٝاُ٠
ٗوظ ٝ ،٠كخ ٍٝأكٔي إٔ ٣ـؼِ٘ ٠حٗظظَ هِ ٬٤كظ٣ ٠ؤط ٠حُ٘خد
رخَُٔ٘ٝرخص حُـخُ٣ش ٝأط٘خ٤ٜٗ ٍٝزٜ٘ٓ ٠خٌَٗ ٠ٌُ٘ ،طٔٔٛٝ ٚض
ػِ ٠حُِ٘ ،ٍٝكخٓظِْٔ َُؿزظ ٠ٌَٗٗٝ ٠ػِ ٠طؼزٓ ٠ؼُِٗٝ ،ْٜض
اُٗ ٠وظٝ ٠أػ٘خء كظلُ ٠زخرٜخ ًخٕ ٞٛص حُٔوَة حُ٘٤ن ػزي
حُزخٓ ٢ػزي حُٜٔي ٣ؤط ٖٓ ٠٘٤حٌُٔ٣خع حٌُ ٟحٟؼ ٚىحثٔخ ك ٠ؿَكش
ٗ ٠ٓٞرـٞحٍ كَحًٗٝ ٠خٕ ٣ظِ ٞح٣٥ش ٓٔ ٖٓ ٍٓٞس حُ ُِٔي
ٔ َٔ ُغ أَْ َٗ ٝؼوِ َُ َٓخ ًَُّ٘خ ك ٠أٛلخد حُ َّ
ٔ ِؼ.َِ ٤ َٝهَخُٞح َُ ًَُّْ٘ ٞخ َٗ ْ
64
صندوق الارسار
كِ٤ُ ٠ش ٤ٛل٤ش ٓؤَس ً٘ض ٓٔظِو٤ش ػِ ٠كَحٗ٣ ٠ـطٟٞ ٠٘٤ء
حُؤَ حُٔٔظي ٖٓ حُٔٔخء ػزَ رخد حَُ٘كش حُظ ٠طظَحهٓ ٚظخثَٙ
حُز٠٤خء ٓغ حًُ٘ٔ٘ٝ ،ْ٤ض حٓظـي ٟحُ٘ ّٞإٔ ٍِٝ٣ػ٘٤خ ٌُٖ ٟإَّٔ
ُِ٘ ّٞحٕ ٣يهِٜٔخٝ ،ػِ ٠رٞحرظٜٔخ طظٔخه ٢حُيٓٞع ٝحكيس طِٞ
ح٧هَ ٟكِٗخ ػِٓ ٠خ ٣ي ٍٝرَأٓ٣ًًَ ٖٓ ٠خص ،ػٖ طِي ح٣٧خّ حُظ٠
ؿٔؼظ٘ ٠رؤًؼَ اٗٔخٕ أكززظ ٚك ٠ك٤خطًٝ ،٠هض ػِ٣ ٠ي١ ٚ٣ؼْ
حُل٤خس ،كظ ٠روَ ػِ٘٤خ حُويٍ ًؼخىط ٚإٔ ٌ٣ظَٔ كِٔ٘خ ٣ٝـٔؼ٘خ ر٤ض
ٛـٝ ،َ٤ػٖ ٓخ آُض اُ ٚ٤ك٤خط ٌ٘ٓ ٠إٔ حكظَه٘خ.
هزَ ُِ٤ش ُكخكُ ٠ـ َٙ٤ؿِٔض ٓغ ٛي٣وظ ٠حُٞك٤يس ٝهِض ُٜخ رخً٤ش
ٍ -ؿْ أٗ٣ ُْ ٚؼي ٘ٛخى ٓخكش ُِـٞحٍ٣ ٟؼَ ٖٟكٜ٤خ أٓخّ حُؼخٓش
َُ٘حثٓ ٖٜؼِٔخ ًخٕ ٣ليع ك ٠حُٔخ ٠ٟحُزؼ٤ي ،ا ٫إٔ ٓٞم
حُـٞحٍُ٫ ٟحٍ ٓٔظَٔح ٝطـ َ٤كوٌٓ ٢خٕ حُؼَ ٝاُ ٠ىحهَ حُزٞ٤ص،
ك٤غ طَر ٠حُـٞحٍٝ ٟطٖٔٔٝ ،ط٤ٜؤ ُِز٤غٔ٣ٝ ،ؤٍ ٗوٓ ٚخ ػٖ
ؿخٍ٣ش طويٓٝ ٚطٔظّؼٝ ،ٚطًٌ ٕٞحص ٓٞحٛلخص ٓؼ٘٤ش ط٘خٓذ
آٌخٗ٤خط٣ٝ ،ٚيُ ٚأكي ْٛأ ٝاكيح ٖٛػِ ٠ر٤ض ك ٕ٬حٌُِٔ٣ ٟي حر٘ش
طِٜق ؿخٍ٣ش ط٘خٓذ حُٔٞحٛلخص حُٔطِٞرش ُِٔ٤ي حَُ٘هٛ ٠خكذ
حُٔخٌٍٛ٣ٝ ،ذ آُ ٠خُي حُـخٍ٣ش ٣ٝطِذ ٍإ٣ظٜخ ٝإ أػـزض
حُٔ٘ظَ ٟطٌِْ كٓ ٠ؼَ ١َٝٗٝحُز٤ؼش ٝإ ُْ طؼـزًٛ ٚذ ُ٤زلغ
ػٖ ؿَٛ٤خٝ ،ك ٠كخُش طٔخّ حُز٤ؼش ًخٗٞح ًٌرخ ٝحكظَحء ٕٞٔٔ٣ػوي
حُز٤غ رؼوي حُِٝحؽ ٍؿْ أٗ ٚؿخُزخ ٠ٗ ٫ء ٖٓ َٗ ١ٝطٔٔ٤ظ ٚرٌٜح
ح٣ ْٓ٫ظلون ،كٞٓ ٬ىس ٍ ٫ٝكٔش ٣ ٫ٝليع أُٝ ٟحؽ رَ١ ٖ٤ك٠
حُؼوي رخُٔؼ٘ ٠حُلو٤و ٠حٌُ٣ ٟـؼَ ًَ ٜٓ٘ٔخ ٜ٣زق ؿِء ٖٓ ك٤خس
ح٥هَ ِ٣ٝظٜن ٓٝ َٙ٤ٜهيٍ ٙرٓ ًَٝ ،ٚخ ٘ٛخُي ًُ ٞٛي حُ٫ظٜخم
حٌُ٣ ٟليع ك ٠ىهخثن ٓؼيٝىس ٜ٣زق كٜ٤خ َ١ك ٠حُؼوي ُٝؽ ٖٓ
65
حُـٔي ِ٣ظٜوخٕ رزؼٜٔ٠خٝ ،أ ٠ُٝرخُ٘خّ ك ٠طِي حُلخُش إٔ
ٚٗٞٔٔ٣ػوي حٓظخع حَُؿخٍ أ ٝػوي ر٤غ ؿخٍ٣ش .
ٍرظض ٛي٣وظ ٠ػِ٣ ٠يٞٓ ٟحٓ٤ش ٌُ٘ ٠أًِٔض رخً٤ش
_ٛل٤ق إٔ كز٤زِٔ٣ ٌٖ٣ ُْ ٠ي حُؼٖٔ حٌُ ٟكيّىط ٚػخثِظٓ ٠وخرَ
ٓخ َٛك ٙٞػِ ٠أًَِٗٝ ٠ر٬ٓٝ ٠رٔٝ ٠طؼٍِ ٌُٚ٘ ،٠ٔ٤ؿٔخ ػْٜ٘
ٌٓ٘ إٔ ػَكظٝ ٚأكززظ ٚأٓظِي هِزٍٝٝ ٠ك٠
***********
ٝكِ٤ُ ٠ش حُيهِش ،حُِِ٤ش حُظ٣ ٠ظلون كٜ٤خ حَُ٘ ١ح٧هُِ َ٤ز٤ؼش
ٝإٔ ٣ـي حُٔ٘ظَ ٟحُـخٍ٣ش ُٔ٤ض ٓٔظؼِٔش ٝروظٜٔخ حَُرخٗ ٠كظ٠
ٌٕٞ٣ ٫ك ٠حُز٤ؼش ؿٖ أ ٝهيحعً ،خٕ حُوٞف ٖٓ ٓخٌُ ٠حُـي٣ي
ٝاكٔخٓ ٠رؼيّ حٓ٧خٕ ٓؼ٣ِ٣ ٚي ٖٓ حٍطزخًٝ ٠هٞك ٖٓ ٠حُؼ٬هش
حُـ٘ٔ٤ش ٣ٝظَىى ريحهِ ٠حُٔئحٍ حُٔو٤ق ً٤ق ٓ٤ظؼخَٓ ٌٛح
حُ٘وٓ ٚغ ؿٔيٝ ،ٟريأص حُؼ٬هش ُْٝأٗظز ٚأػ٘خء حُؼ٬هش اُ ٠إٔ
ًلَ٤
ٍ ٓخ ٣ـؼِ٘ ٫ ٠أٓظط٤غ حُظ٘لْ ُ ْ٤كوًُ ٢ي حُـخػْ كٞه٠
ٟوْ ،رَ إٔ ٍحثلش كٔ ٚحٌَُٜ٣ش حُظ ٫ ٠ططخمً ،خٗض ٓزذ
حهظ٘خهٗ ٌُٖ ،٠ؼ ٍٟٞرخٔٗ٫جِحُ ٖٓ حُؼ٬هش ًٌَ ٝهظٜخ ١ـ ٠ػِ٠
أ ٟأكٔخّ آهَٓ ًَٝ ،خ طٔ٘٤ظٝ ٚهظٜخ ٞٛحٗظٜخء ًُي حٌُخر،ّٞ
ٝػـَ
َ حٌُ ٟطؼخَٓ كٓ ٚ٤غ ؿٔيً ٟؤُٗ ٚلْ ىؿخؽ ِ٣ظ ٜٚٔرَ٘حٛش
رؼي ؿٞع ٝكَٓخٕ ،ى ٕٝحٛظٔخّ ر ٠أ ٝرٔ٘خػَٝ ،ٟىٓٞػ ٠حُظ٠
ًخٗض طٍ٘ ٟٞٓ َٟ٣ ٌٖ٣ ُْٝ ،٠٘ٓ َٜٔؿزظ ٚك ٠طلو٤ن أه٠ٜ
ٓظؼش ٖٓ حُـخٍ٣ش حُظ ٠ىكغ كٜ٤خ ٓزِـخ ًزَ٤ح ٖٓ حُٔخٍ ٖٓ أؿَ ٓي
ؿٞع ٜٗٞط ٫ ٚأًؼَ ٫ٝأهَٗٝ ،ؼَص ٝهظٜخ رخَُؿزش حُ٘ي٣يس ك٠
حَُٜحم رٌَ ٓخ أٝط٤ض ٖٓ هٞس ٝحُ٘يحء ػِ ٠كز٤ز٤ُ ٠ؤط ٠اُ٠
٘٣ٝوًٌٗ٘ ٠ٌُ٘ ٠ض أػِْ إٔ ٜٓٔخ ًخٗض هٞس َٛحه ٠كِٖ َٜ٣
ٞٛط ٠أريحًٝ ..ظٔض َٛهظ.٠
66
ُِ٤ظٜخ كَف ٓخٌُ ٠إٔ حُز٤ؼش ًخٗض ى ٕٝؿٖ ٝٝؿي حُوظْ حَُرخٗ٠
ًٔخ ُهِنٝ ،حُز٠خػش ِٓٔ٤ش ٘٣ ٫وٜٜخ ٗ٠ء٤ُٝ ،ظ ٚػِْ إٔ أ٠ِٛ
رخػٞح ُ ٚؿٔيح ى ٕٝهِذ أٍٝ ٝفٝ ..أٗ ٚأكٔن.
***********
ٝرؼي ًٞحرٓ ْ٤ظظخُ٤ش ك٤ُ ٠خُ ٠ػي٣يس أهًَ٘ ،ٟض حػظيص
٣َ١وش ٓخٌُ ٠ك ٠ط٘خٝ ٍٝؿزظٍٝ ٖٓ ٚكًَٝ ٠حٓظ ٠كٝ ٠ػخء
ؿٔيً٘ٝ ،ٟض رؼي ًَ َٓس أٗؼَ رخٔٗ٫جِحُ ٝأٗخ أؿظًَٔ ،ؤٗ٠
أؿَٔ ٝػخء أًَ كٍ ٚ٤ؿَ ٓوُِ ٝرٜن ىحهِ ٚػيس َٓحص رؼي إٔ
حٗظٝ ،٠ٜريأص أطؼخٓ ٖ٣غ ًٓ ٠ٗٞـَى اٗٔخٕ آُٜٔٓ ٠ظ ٚاػيحى
حُٜٔخّ حُُِٔ٘٤ش ري ٬٣ػٖ حُوخىّ حُظوِ٤ي٤ُٝ ٟظ٘ ٠رخُلؼَ ُْ أًٖ ٖٓ
ُلْ ٝىّ ٫ٝأِٓي ٓخ ٣ـؼِ٘ٝ ٠ػخء رخٟ٫خكش اُ ٠ًٗٞ ٠هخىٓش،
ٍٝؿْ ًُي ُْ أٓظطغ حػظ٤خى طِي حَُحثلش حٌَُٜ٣ش حُظ٣ ٠ؼَٛ٤خ كٔٚ
ٝأٗ ّٜٔخ ٖٓ أٗلخًِٓٔ ٚخ حهظَد ٓ٘.٠
ٓٞ٣خ ٓخ ٌٗٞص ُٜي٣وظٞٓ ٠ء ٓؼخَٗس ٓخٌُٔٛٝ ٠ـ٤ظٍٝ ٚحثلش
كٔ ٚحُظ ٫ ٠ططخم ،كٜ٘لظ٘ ٠إٔ أٍ ٠ٟر٘٤ٜزٝ ٠هيٍٝ ،ٟأ ٫أهزَ
ُٝؿ ٠رٌ٘ٞطً ٚٗ٧ ٠ؤ٤ٓ ٟي َٗه٤ٓ ٠ؼظزَ ٌٗٞط ٠اٛخٗش
َُؿُٞظٝ ٚطـَ٣ق كً ٠زَ٣خثًَٝ ٚحٓظٚ
ٝك ٠ؿَكش رؼ٤يس ٜٓـٍٞس ىحهَ ٍٝكً ٠خٗض ًَحٓظ ٠طٜظق ٝأٖ٣
كو ٠أٗخ؟؟ ٌُ٘ٓ ٠خ ػيص أٛظْ رٜخ أ ٝأٓٔغ ٞٛطٜخ ٝحٓظِٔٔض
ٓـخٗش ػِ ٠رٞحرشُلٌْ كزٜٔخ ٌٓ٘ ١لُٞظ ٫ٝ ٠أىٍٓ ٟظ ٠ؿؼِّ ٠ٗٞ
ٍٝكٔٓٝ ٠جُٞش ػٖ ٓ٘ؼٜخ ٖٓ اٛيحٍ أٞٛ ٟص.
ًخٕ ٖٓ حُٜؼذ ػِ ٠ؿخٍ٣ش َٗه٤ش إٔ ط٘ظٌ ٖٓ ٠ػ٤ذ ك٠
ٓ٤يٛخ كظٝ ٠إ ًخٕ حُؼ٤ذ ٝحٟلخ ٟٞٝف حُْ٘ٔ كٌظٔض ٌٗٞط٠
ٝػ٘ض ًٞحرٔٓ ٠ٔ٤ظِٔٔش ُٔخ أهزَ ٠ٗٝرؤٗ ٚهيٍ. ٟ
كخُٝض ِ١ذ حُط٬م ٓ٘ ٚأًؼَ ٖٓ َٓس ٌٍُ٘ ٚك ُْ ،ٞأًٖ أىٍٟ
ً٤ق ًخٗض ٍؿُٞظ ٚحُٔظ٠ؤش ًٝزَ٣خث ٚحَُ٘ه ٠حُِٔػ٣ ّٞـؼٚٗ٬
67
َ٣ط ٠٠إٔ ٣ـزَ أَٓأس ٫طَ٣ي ٙػِ ٠حُؼٓ ٖ٤ؼًٝ ،ٚخٕ أ٠ِٛ
٣ؼخٍِ١ ٕٟٞز ٠هٞكخ ٖٓ ك٤٠لش كُِٔ ٠وذ ٓطِوشَٓٝ ،ص
ٓ٘ٞحص ُْ أػَف ً٤ق َٓص ٝأٗـزض ١لَ ػْ آهَ ٝأٛزق حَُى
١لِ٤ي.
ِ حُيحثْ ػِِ١ ٠ز ٠طلِٔ٧ ٠ؿَ
**********
ًخٗض هٜظٓ ٢غ كز٤ز ٢طوِ٤ي٣ش كٜٗ ٠خ٣ظٜخ ًٔؼظْ حُو ٜٚحُظ٠
٣لَٜٓخ ٌٛح حُٔـظٔغ كٓ ٠لَٓظ ٚحُ٤ٓٞ٤ش رظَ ّٝػخىحطٝ ٚطوخُ٤يٙ
ٝؿ َٜح٥رخء ٝحٜٓ٧خص ٌُٖ ،أكيحع هٜظ٘خ أريح ُْ طٌٖ ًٌُيًٝ ،خٕ
ًَ ٓخ ر٘٘٤خ هخٍؽ كيٝى حُٔ٘طن ٝحُؼوَ ٝحُٔـظٔغ حًٌُ٘ ٟخ ٗظَٔى
ػِ ٠هٞحٗٝ ٚ٘٤أكٌخٍ ٙىحثٔخ ٌٓ٘ إٔ ٗ٠ؾ ػوِ٘٤خٝ ،ك ٖ٤ؿٔؼ٘خ ًُي
حُظَٔى حُـخٓق هِو٘خ ػخُٔخ ٓٞحُ٣خ ُ٘خ ٝكيٗخ ٓخٍٓ٘خ ك١ ٚ٤وّٞ
كز٘خ ٝؿ٘٘ٗٞخ.
ُْ طٌٖ حُِِ٤ش ح٤ُ ٖٓ ٠ُٝ٧خُٞٗ ٠ه ٠اُ ٌُٖ ٚ٤حُل٘ٓ ٖ٤خكَ ر٠
ك ٠طِي حُِِ٤ش حُؤَ٣ش اُ٣ًًَ ٠خطٓ ٠ؼٝ ،ٚطًٌَص ُ٤ٜذ ٗلظ ٚ٤حٌُٟ
ًخٕ ٣ٌ٣ذ رٍٝ ٚك٣ٝ ٠يؿيؽ ٓ٘خػَ٤ًٝ ،ٟق ًخٕ ٣ؼظ ٠َٜٗرٖ٤
ًٍحػ ٚ٤حٗظ٤خهخ٣ٝ ،يًُِ٘ ٠طلِش ٫طٔظلن ٓ ٟٞحُٔؼخىس٣ٝ ،ل٠ٜ٘ٔ
ى ٕٝإٔ أطٌِِْ٣ٝ ،زِ١ ٠زخط ٠هزَ إٔ أِ١زٜخ٣ٝ ،وطق ػوِ ٠رـ٘ٚٗٞ
ٓٝلخؿؤط ،ٚهزَ إٔ َٜ٣ه٤خُُٔ ٠خ كٌَ كٔ٤ُ ٚ٤ؼيٗ ٠رٝ ،ٚكـؤس ٝأٗخ
حٓظَؿغ ًًَ٣خطٓ ٠ؼ ٚأهٌط٘ ٠هيٓخُِٞ ٟهٞف أٓخّ حَُٔآس ٍٝأ٣ض
كٜ٤خ ٗلٔ ُْٝ ٠أؿي طـَ٤ح ًزَ٤ح كٓ٬ٓ ٠ل ٠حُـِٔ٤ش حُظً ٠خٗض
ىحثٔخ ٓلَ اػـخد حُـٔ٤غٗ ٠ٌُ٘ ،ظَص ىحهٍِٝ ٠أ٣ض ً٤ق ُٗٛٞض
ٍٝك ٠رلؼَ ٓخ َٓ ر ٖٓ ٠هًٝ َٜزض ٝكَٓخٕ ٝك٤خس رٍٝ ٬ف
ٝطٔخهطض ىٓٞػ ٠رلَهشٗٝ ،ؼَص رؤٕ ًَ ٗ٠ء ك٘٣ ٠خى ٟكز٤ز٠
ًَٝهِ٤ش ٖٓ ه٣٬خ ؿٔيٍٝٝ ٟك ٠طلظخؽ اُ ٚ٤ك ٠طِي حُِلظش أًؼَ
ٖٓ أٝ ٟهض ًٓ٘ ،٠٠ض أكظخؽ أُُٔ ٠ش ٣ئٟٝ ٚ٣ظٞٛٝ ٚطٚ
ٟ ٖ٤ٍٗٝلٌظ١ٝ ٚؼْ ٗٞهُٜٝ ٚلظٝ ،ٚكٌَص ك ٠ح٫طٜخٍ رٝ ٚإٔ
أٗلٌ كٌَط ٌٙٛ ٠حَُٔس ىٓ ٕٝوخٓٝش أ ٝطَحؿغ ًخَُٔحص حُٔخروش،
68
ٝحُظلض اُ ٠حُوِق ٗٝظَص ٗخك٤ش كَحٗ ٠رخكؼش ػٖ ٛخطل،٠
ٝٝؿيطٟٞٞٓ ٚػخ ػِ ٠حُٓٞخىس ،حهظَرض ٓ٘ٝ ٚأٌٓٔض رٝ ٚأٗخ أرٌ٠
٣ٝيح ٟطَطؼ٘خٕ ًؤٗٓ ٠يٓ٘ش حٌٓٔض رلو٘ش ٓويٍٝ ،طًٌَص كز٤ز٠
٣ ٞٛٝوزَٗ ٠ك ٠آهَ ُوخء ر٘٘٤خ أٗ٣ ُٖ ٚـٍ َ٤هْ ٛخطل ٚأريح
ٞٓ ٌٕٞ٤ٓٝؿٞىح ك ٠أٝ ٟهض أكظخؿ ٚك ٠ٌُ٘ ،ٚ٤هزَ إٔ أٟـ ٢ػِ٠
ٍُ ح٫طٜخٍ ٝهؼض ػ٘٤خ ٟػٍِٞٛ ٠س ١لِٝ ،٠طًٌَص رؤٗ ٠أّ
ٓٝؤُض ٗلٔٓٝ ٠خًح رؼي ح٫طٜخٍ ٝاُ ٠أ ٖ٣هي طؤهٌى ػٞىس ػ٬هظي
ض ح ٕ٥أّ ٣ٝـذ أ ٫طوٌُ٠ رٚ؟ ػْ ريأ ٞٛص ىحهِ٣ ٠ليػ٘" ٠أٗ ِ
١لِ٤ي ،طؼوِ ٠كٔخ ػخى حَُؿٞع ٌٓٔ٘خ ٜٓٔخ ػيطٔخ كوي طـًَ َ٤
ِ
ٗ٠ء".
٠ِ٘ٓٛٝهٞكٝ ٠طَحؿؼض َٓس ؿي٣يس ػٖ ط٘ل ٌ٤كٌَطُٝ ٠ـؤص
ًخُؼخىس اُ٘ٛ ٠يٝه ٠حَُٔٝ ٟأهَؿض كَٗخطٝ ٠أُٞحٗٝ ٠ؿِٔض
أٍْٓ ُٞكش ؿي٣يس ٖٓ ُٞكخط ٠حَُٔ٣ش ُِلظخص طـٔؼ٘ ٠رلز٤ز،٠
ً٘ٝض كَٓ ًَ ٠س أًظذ ػِ ٠ظُٞ ًَ َٜكش أٍٜٓٔخًِٔ ،خص طؼزَ
ػٔخ ٣ي ٍٝروِيٝ ٟهض ٍٜٓٔخ ػْ أهلٜ٤خٝ ،ك ٠طِي حُِِ٤ش رؼي إٔ
ٍٓٔض ٗلٔ ٠أٌٖٓ ك ٚ٘٠ػخٍ٣ش ًظزض ػِ ٠ظ َٜحُِٞكش
(ً٘ض كز٤ز ُْٝ ٠طَ ٖٓ ؿٔي٤ٗ ٟجخ آ ٫خ ٘ٛؼظ ٖٓ ٚأكٓ٬ي
ػ٘ ٠ٌُ٘ ،ٚهِؼض ك ٠كَ٠طي أػٞحد ػوِٝ ٠ؿٍ٘ٝٝ ٠ٗٞك،٠
ٝ ٝكيى ٍأ٣ض ٍٝك ٠ػخٍ٣ش ا ٖٓ ٫كزُ ٠ي ،أٓخ ًُي حٌُ ٟأٛزق
ُٝؿٍٝ ٠أ ٟؿٔي ٟػخٍ٣خ ٝحٓظٌِ َ٣ ُْ ،ٚأريح كظ ٠حٍٝ ٕ٥كُْ ٠
َ٣حٗ ٠ػِ ٠كو٤وظٓ ٠ؼِٔخ ً٘ض ٓؼيً ،خٗض ٗظَطي كو ٢طٌ٣ذ ٍٝك٠
ٝؿٔيٝ ،ٟأٓخ ٞٛك٠ٗ ٬ء ٜٓ٘ٔٓ ٚخ كؼَ ٣لَى كٓ ٠خً٘خ)
كز٤زظي
69
خطبة الجمعة
ٓٞ٣خ ٓخ أهٌطٜخ حُٜيكش ُيهٓ ٍٞلَ ر٤غ حُٔ٬رْ حُٞحهغ ك٠
حَ١٧حف حَُ٘ه٤ش ُِوَ٣ش حُظ ٠طؼ ٖ٤كٜ٤خٍٝ ،أص ٘ٛخى "ٓئٖٓ"
ًُي حُ٘خد حٌُ ٟحٗظ َٜرلٖٔ هِوٝ ٚطيٝ ٚ٘٣ؿٌرظٜخ ٓٝخٓظٚ
ٝؿٔي ٙحُٔٔ٘ٞم ُٝحىٛخ اػـخرخ ر ٚهـَِٝٛٝ ٚر ٖٓ ٚػٜ٤٘٤خ،
ٝطلًَض ريحهِٜخ حَُؿزش حُظ ٫ ٠طٜيأ أريحٝ ،طؼٔيص ُْٔ ٣ي٠ٛٝ ٙ
طؤهٌ ٓ٘ ٚر٠خػظ ٚحُظ٣ ٠ؼَٜٟخ ػِٜ٤خ ٌُٚ٘ ،حٗظلً ٞؤٕ ط٤خٍح
ًَٜرخثٛ ٠ؼوٟٝ ،ٚلٌض رٔٞ٤ػشٝ ،هزَ إٔ طلظق ٓؼ ٚكٞحٍح
ٝطؼزَ ػٖ اػـخرٜخ ر ،ٚىهَ أكي حُ٘زخد ػِٜٔ٤خٝ ،طٜ٘ؼض ػيّ
ٍٟخثٜخ ػٖ حُز٠خػشٝ ،هزَ إٔ طـخىٍ أهزَص "ٓئٖٓ" أٜٗخ ٓظؼٞى
ُظٔؤٍ ٫كوخ ػٔخ طَ٣يًٝ ،ٙخٕ حُ٘و ٚحٌُ ٟىهَ ػِٜٔ٤خ أكي
أٛيهخء ٓئٖٓ حٌُ٣ ٟؤط ٠ر ٖ٤حُلٝ ٖ٤ح٥هَ ُ٤ـِْ ٓؼٝ ،ٚكٌٍٙ
ٖٓ طِي حَُٔأس حُٔؼَٝكش رٔٔؼظٜخ حُٔ٤جش ك ٠حُوَ٣ش ٝحهزَ ٙأٜٗخ
ٓظِٝؿش ٌُٜ٘خ ٖٓ حُ٘ٞع حٌٌُ٣ ٫ ٟظل ٠رَؿَ ٝحكيٝ ،طٔظـَ ٓلَ
ُٝؿٜخ كٜٓ ٠خكزش حَُؿخٍ.
ًخٕ "ٓئٖٓ" رؼي طِي حُِ٣خٍس ٛ ّ٬ًٝي٣ؤًِ ٚخ طًٌَٛخ ٔ٣ظؼٌ٤
ٜٓ٘خ ٖٓٝؿٔخُٜخ ٝأٗٞػظٜخ حٌُ ٖ٣كًَٞح ريحهَِ٤ٗ ٚحٕ حُٜ٘ٞس حُظ٠
ًخٕ ٣ؤيٛخ ىحثٔخ رخَُٜٝد ٖٓ ًَ ٓخ ٘٣ؼِٜخ ٘٣ٝـَ ٗلٔ ٚىحثٔخ
رخًٌَُ ٝحُ٬ٜس٤ٗ ٌُٖ ،جخ ٓخ ريحهِ ٚريأ ٘٣ظظَ ُ٣خٍطٜخ حُظخُ٤شُْٝ ،
٣ط ٍٞحٗظظخٍُٝ ،ٙحٍطَٓ ٚس أهَٝ ٟحٗظؼِض ريحهَِ٤ٗ ٚحٕ حَُؿزش
ٖٓ ؿي٣يٝ ،طٌٍَص ُ٣خٍحطٜخًٝ ،خٗض ًَ ُ٣خٍس طَٔ ػِٓ ٠ئٖٓ
ًؤٜٗخ ٓ٘ٞحص رٔزذ أكؼخُٜخ حُظ ٠طؼ َ٤ؿَحثِ ًًٍٞطًٝ ،ٚخٕ ٌ٣زظٜخ
كظ٣ ٠وظِ ٠ر٘لٔ ٬٤ُ ٚػِ ٠كَحٗ ٚهزَ حُ٘ٔ٣ٝ ،ّٞظل َ٠طلخَ٤ٛ
ُ٣خٍحطٜخ ٝحرظٔخٓخطٜخ ٣َ١ٝوش ًٜٓ٬خ ٓٝلخطٖ ؿٔيٛخ ٔ٣ٝظز٤لٜخ
ك ٠أكٝ ،ٚٓ٬ط٘ظؼَ حَُؿزش أًؼَ ٝأًؼَ كظ٣ ٠ؤيٛخ ػْ ٘٣خّ ػِ٠
ؿَٔ ٗيًٓٗ ٖٓ ٚذ حٍطٌزَٛٝ ٚحع رٝ ٚ٘٤رً ٖ٤حط ٚػِ٣ُ ٠ق طيٚ٘٣
70
ٝهِوٍٞٛٝ ٚط ٚأٓخّ حُ٘خّ ٝكو٤وظ ٚرٝ ٚ٘٤رٗ ٖ٤لٟٔٝ ٚؼل ٚأٓخّ
ٜٗٞطً ٌُٚ٘ ،ٚخٕ ٔ٣ظ٤وع ٣ٝـظَٔ ٔ٣ٝ ٠ِٜ٣ٝظـلَ كظ ٠طؼٞى
٣ٝؼ٤ي حٌَُسًٝ ،حص ُِ٤ش ٗي٣يس حُزَٝىس ُحٍطٝ ٚرِـض اػخٍطٜخ ُٚ
ًٍٝطٜخ رـ٘ـٜخ ٝاظٜخٍ ٓلخطٖ ؿٔيٛخ َٛٝكض ُ ٚرؤٜٗخ طَ٣يٙ
ٝط٘ظظَ ٙك ٠ر٤ظٜخ رؼي ٓ٘ظٜق حُِ٤ُ َ٤لون كِٔٝ ٚأهزَطٟ ٚخكٌش
أٜٗخ ٝحػوش ٖٓ حٓظزخكظُٜ ٚخ ك ٠أكِ٤ُ ًَ ٚٓ٬شٝ ،ك ٌٙٛ ٠حَُٔس
ٍأص ٜٗٞط٘ٓ ٚظٜزش ٝرخٍُس ٖٓ ؿِزخرًٝ ٚخٗض ٠ٛ ٌٙٛحَُٔس
حُٞك٤يس حُظٗ ٠خًٍظ ٚكٜ٤خ حُوـًَٝ ،خٕ هـِٝ ٚهظٜخ ٣لٞم أَٓ ٟس
أهَ.ٟ
ك ٠طِي حُِِ٤ش ػخٕ َٛحػخ آهَ رٍ ٖ٤ؿزظ ٚك ٠حٌُٛخد اُٜ٤خ ٝرٖ٤
هٞك ٖٓ ٚػوخد ٍر ٚك ٠ح٥هَس أ ٝحٌٗ٘خف أَٓٝ ٙك٤٠لظ ٚرٖ٤
حُ٘خّ ك ٠حُيٗ٤خٝ ،كْٔ هٞك ٚحَُٜحع ٌٛ٣ ُْٝذ ٝحًظل ٠رِ٣خٍطٚ
ُٜخ ك ٠أكٝ ٚٓ٬حٗظؼِض ٜٗٞط ٚكظ ٠أهٔيٛخ ًٝخٕ ؿَٔ ٗيٌٓٙٛ ٚ
حُِِ٤ش أهَ ُ٤ٜزخ ً ٚٗ٧خٕ ٘٣ؼَ رؤٗ ٚحكظيًٗ ٟزخ أًزَ رٌٗذ أٛـَ
ٝهٍَ إٔ ٣ؼخَٓ طِي حَُٔأس رؤٞس ٝؿلخء ك٣ُ ٠خٍطٜخ حُوخىٓش
٤ٓٝؤَٓٛخ إٔ طٔظ٘غ ػٖ ُ٣خٍطٝ ٚا٤ٓ ٫وزَ ٛخكذ حُؼَٔ رؤٜٗخ
طؤط ٖٓ ٢أؿَ حٌُ ّ٬كو ٢ىَٗ ٕٝحء ٗ٠ءٗٝ ،خّ ػخُٓخ حُظٞرش ػٖ
ًُي حٌُٗذ.
ٝك ٠حُٜزخف حُزخًَ ُِ ّٞ٤حُظخًُٝ ،٠خٕ ّٞ٣هٔٝ ْ٤هزَ ٓٞػي
ػِٔٝ ٚؿي أٓ ٚطٞهظٝ ٚطوزَ ٙرؤٕ ٛخكذ حُؼَٔ ٣َ٣ي ٙػِٝ ٠ؿٚ
حَُٔػشًٝ ،خٕ حُـٗ ٞي٣ي حُزَٝىسٔ٣ ُْٝ ،ظطغ إٔ ٣ـظَٔ رٔخء
رخٍى ٘ٛ ٌٖ٣ ُْٝخى ٝهض ُ٘٤ظظَ أٓ ٚكظ ٠طُٔوٖ ُٓ ٚخء ٣ـظَٔ ر،ٚ
كٌٛذ ُ ٞٛٝؿ٘ذ ٝأَٓٛ ٙخكذ حُؼَٔ رخُٔلَ ػِٝ ٠ؿ ٚحَُٔػش
اُ ٠حُٔلخكظش ٌُٔ٣ ٠ظِْ ر٠خػش طؤط ٖٓ ٠حُؼخٔٛش ػٖ ٣َ١ن
ًَٗش ٗوَ ٗٝلٌ "ٓئٖٓ" ح َٓ٧ػِ ٠حُلٝ ،ٍٞرؼي ٗ ّٞ٣خم ػخى ٖٓ
حُٔلَ ٝهخّ رظوِ ٖ٣حُز٠خػش حُظ ٠أكَٛ٠خٝ ،ػخى اُ ٠حُز٤ض
ٝحؿظَٔ ٠ِٛٝحُٔـَد ٝحُؼ٘خء كو ٖٓ ٢حُلَ ٝٝحُؤْ حُظ٠
71
كخطظ ٚػْ ٗخّ رؼٔن كظ ٠حٓظ٤وع هزَ ٬ٛس حُـٔؼش ٝك ٠هطزش
حُـٔؼش ًًَ حُوط٤ذ كي٣غ ٗٔز ٚاُ ٠حَُٓ ٍٞى٘ٓ ًًَ ٕٝي ٙأٝ
ٓيٛ ٟلظٝ ٚهخٍ ك ٚ٤رؤٕ ٖٓ ٣وَؽ ٖٓ ر٤ظ ٚػِ ٠ؿ٘خر ٚكبٕ ُٚ
رٌَ هطٞس ٣وطٛٞخ ٓ٤جشٛٝ ،ؼن "ٓئٖٓ" كٔٓ ٖ٤غ حُلي٣غ
ٝظَ ٗخٍىح َٓٝػٞرخ ٖٓ ٓؼٌ٘ٛ ٠ح حُلي٣غ حٌُ ُٞ ٟحٗطزن ػِٚ٤
ٌُخٕ كٛ ٠ل٤لش أػٔخُ ّٞ٣ ٚحُو٤خٓش ٓ٤جخص طيهِ ٚحُ٘خٍ ىٕٝ
كٔخدٝ ،رؼي حٗظٜخء حُ٬ٜس ًٛذ اُ ٠حُوط٤ذ ٓٝؤُ ٚػٖٔ ٓخكَ
ٓلَح رؼ٤ي ،ػَ٘حص حٌُٓ ِٞ٤ظَحص ٓؼ ٬رخُٔ٤خٍس ُ ٞٛٝؿ٘ذ ً٤ق
٣لخٓذ؟ كوخٍ حُوط٤ذ رلِّٜٔٓ :خ ًخٗض حُٔٔخكشٜٔٓٝ ،خ ًخٗض
حُِ٤ٓٞش حُظٔ٣ ٠ظويٜٓخ ك ٠حُٔلَ كٔٞف ٣لخٓذ حُ٘و ٚرٔ٤جش
ٓوخرَ ًَ هطٞس ٖٓ رخد ر٤ظ ٚاُ ٠حٌُٔخٕ حٌُ٣ ٟوٜيً ،ٙخٕ حُوط٤ذ
كخُٓخ ٝهخ١ؼخ ك ٠كظٞحٝ ،ٙرٜيٓش ٗي٣يس طِوخٛخ "ٓئٖٓ" حُ٘خد
حُوَ ٟٝحُٔظٞحٟغ ك ٠طؼِٝ ٚٔ٤ك٠ٗ ًَ ٠ء ا ٫طي ٚ٘٣حًٌُ ٟخٕ
٣زخُؾ كٔٓ ٢خٍٓش ١و٤ُ ٚٓٞؼ ٝٞر ٚأٓخّ حُ٘خّ أٗ٤خء ًؼَ٤س
ط٘وًٝ ،ٜٚخٕ ٣ويّ ًَ ٗو٣ ٚظليع رخْٓ حُي٣ٝ ٖ٣ؼظوي رؤٗ٫ ٚ
٘٣طن أريح ػٖ حُٗٝ ،ٟٜٞؼَ رؤٗٛ ٚخُي ٜٓٔخ كؼَ ٖٓ كٔ٘خص
ٜٔٓٝخ حٓظـلَ كِٖ ٘٣ـ ٞأريح ٖٓ حُ٘خٍ ٝهي حٓظ٨ص ٛل٤لظٚ
رخُٔ٤جخص رٔزذ ًٗز ٚحٌُ ٟرخص ػِٝ ،ٚ٤هَؽ ٓئٖٓ ٖٓ حُٔٔـي
ٜٓٓٞٔخ رٌٗزٝ ٚحطـ ٚاُ ٠ػِٔٝ ،ٚأطظ ٚحَُٔأس ًٝخٗض ؿخٟزش ٖٓ
ػيّ كٝ ،ٍٙٞ٠كيػظٗ ٚلٔ ٚرؤٗ ٫ ٚىحػ ٠حَُ ٕ٥ك ٞىػٞطٜخ
ٓخىحّ ٓ َٙ٤ٜاُ ٠حُ٘خٍ رٜل٤لش ًٗٞر ٚحُظ ٠حٓظ٦صٝ ،ػِ ٠ح٧هَ إٓ
حٝ٧حٕ إٔ ٔ٣ظٔظغ رٌَ ٓخ كَّ ٗلٔ ٖٓ ٚ٘ٓ ٚأؿَ حُـ٘ش حُظ٠
ٟخػض رٔزذ ًٗزٓٝ ،ٚخىحّ ٌٓٛ٤ذ اُٜ٤خ ُ ٌٕٞ٣ٝ ،٬٤كَٜ٣خ ػِ٠
أَ٣ ٫ح ٙأكي ،كِٖ ٌ٘٘٣ق أَٓ ُٖٝ ٙط٘خٍ ٓٔؼظ ٚأ ٟك٤٠لش،
٣ٝظٔظغ رـٔي حَٓأس ؿِٔ٤ش ٔ٣ ٫ظط٤غ رٔزذ كوَ ٙإٔ ٣ل َٜػِ٠
حَٓأٓ ٙؼِٜخ أريح رخُل. ٍ٬
72
ٝرؼي ٗ ٖٓ ٍٜٞحٗـٔخٓٓ ٚؼٜخ ك ٠حُؼَٔ حُٔلًَّ ،خٕ "ٓئٖٓ"
ًحص ُِ٤ش ػ٘يٛخٝ ،كُٝ َ٠ؿٜخ كـؤس رؼي إٔ ٓٔغ أػ٘خء ؿَرظ ٚػٖ
ٓٞء ًِٜٓٞخًٝ ،خٕ ٘٣ي كٛ ٠لش ٓخ ه٣ ٌٖ٣ ُْٝ ،ُٚ َ٤ظو َ٤أريح
إٔ ٣لخؿؤ رِٝؿظ ٚػخٍ٣ش ك ٠كَحٗ ٚطلض ٗخد كو ٖٓ َ٤هَ٣ظ،ٚ
ٝكخٓ" ٍٝئٖٓ" حَُٜد ٌُٖ ،حُِٝؽ أٓٔي رٝ ٚحٗظي حُؼَحى كظ٠
ًخى حُِٝؽ إٔ ٣و٘و ٚكٞهؼض ػٓ" ٖ٤ئٖٓ" ػِ ٖ٤ٌٓ ٠ك١ ٠زن
كخًٜش ًخٗض ػ٘٤وظ ٚهي أكَ٠ط ُٚ ٚهزَ إٔ ٠٣خؿؼٜخ ٝأٓٔي
رخٌُٔ١ٝ ٖ٤ؼٖ ر ٚحُِٝؽ ك ٠ؿ٘ز١ ٚؼ٘ش ٗخكٌس ػْ طٛ٬خ رؼيس ١ؼ٘خص
ٓٝو ٢حُِٝؽ هظ. ٬٤
َٓ ػخّ ػَِٝٛ ٠د ٓئٖٓ ٖٓ هَ٣ظ ٚهَٔ كٗ ًَ ٚ٤ت ٝطؼَٝ
هُ٘ ُٚ٬ظ ٠أٗٞحع حُٔ٘وش ٝحٛ٩خٗش ٝح٣ ُْ ٌُٚ٘ ٍ٫ً٫ي ٘٣ؼَ رؤُْ
ٓؼَ أُْ اٗظ٤خهٝ ٚٓ٧ ٚهٞك ٚػِٜ٤خ ٝطلٌ َٙ٤حُيحثْ رٜخ ٝػيّ ػِٔٚ
ً٤ق ًخٗض طؼ ٖ٤ريٝ ٚٗٝهي ًخٕ ٘ٓ ٞٛيٛخ حُٞك٤ي ك ٠حُل٤خس رؼي
ٝكخس ٝحُيًٝ ،ٙحص ً ّٞ٣خٕ ٣ـِْ أٓخّ كـَط ٚأٓلَ ِْٓ حُؼٔخٍس
حُظً ٠خٕ ٣ؼَٔ كٜ٤خ رٞحرخ َٓٝ ،ػًُِ ٚ٤ي حَُؿَ حُط٤ذ ً ٝحُٞؿٚ
حُز٘ٝ ٕٞحُِل٤ش حُز٠٤خء ًٝخٕ ٓخً٘خ ؿي٣يح رخُؼٔخٍس ٝكٍ ٖ٤أٟ
ٓئٖٓ أٍحى إٔ ٣يػ٬ُٜ ٙٞس حُلـَ ًٌُ٘ ٚخٕ ُ٫حٍ ػِ ٠حٗوطخػٚ
ػٖ حُ٬ٜس ٝطلـؾ رؼيّ حٓظطخػظ ٚطَى حُؼٔخٍس ٝأٗ ٠ِٜ٤ٓ ٚك٠
كـَطٝ ،ٚرؼي حٓخر٤غ ٖٓ حُظؼخَٓ ٓؼ ٚرٞى ٍٝكٔش ٝأرٞس ِ١ذ
حُ٘٤ن ٖٓ "ٓئٖٓ" إٔ ٣لظق ُ ٚهِز٣ٝ ٚلٌ ُٚ ٠هٜظٓٝ ٚزذ رُؼيٙ
ػٖ هللا ،كؤهزَ ٙروٜظً ٚخِٓش ٝحٗلـَ ٓ٘ ٚحُزٌخء حًٌُ ٟخٕ ٣ولٚ٤
ِ٤١ش ٓيس َٝٛرٝ ،ٚرؼي إٔ ٛيأ ٖٓ رٌخثً ٚخٗض حُٜخػوش حُظ٠
ػٜلض ر ٚأًؼَ ك ٖ٤أهزَ ٙحُ٘٤ن رؤٗٞ٣ ٫ ٚؿي كي٣غ ٛل٤ق ػٖ
حُ٘ز٣ ٠و ٍٞرٔؼَ ٓخ هخٍ حُوط٤ذ ك ٠طِي حُوطزشٝ ،كظً ُٞ ٠خٕ
حُلي٣غ ٛل٤لخ كؤٍ ٖ٣كٔش هللا ٝأ ٖ٣ه" ُٚٞهَ ٣خ ػزخى ٟحٌُٖ٣
أَٓكٞح ػِ ٠أٗلٔ ٫ ْٜطو٘طٞح ٖٓ ٍكٔش هللا"ٓ ًَُٛ ،ئٖٓ ٓٔخ
73
٣و ُٚٞحُ٘٤ن ٓٝؤُ ٚػٖ ٜٓيٍ ػوظ ٚكٔ٤خ ٣و ٍٞكخرظْٔ حُ٘٤ن
حرظٔخٓش ػوش ٗٝلوش ٍٝرض ػًِ ٠ظلٝ ٚهخٍ ُٗ ٚخٛلخ
٣ -خ ُٝي٣ ٟـذ أ ٫طؤهٌ ًَ ً٣ ّ٬وخٍ ُي ػٖ حُيً ٖ٣ؤٗٓ ّ٬ً ٚويّ
٣ ٖٓ ًَ ٫ٝظٌِْ رخْٓ حُيٗ ٖ٣وٓ ٚويّٝ ،ػِ٤ي إٔ طُؼَٔ حُؼوَ
كٓ ًَ ٠خ ٣وخٍ ُي ٝطٔؤٍ ٝطزلغ أًؼَ ػٖ ًَ ٓخ طلظخٍ ك ٚ٤أٝ
٣وظِ ٢ػِ٤ي.
ًخٕ ٓئٖٓ أػ٘خء كي٣غ حُ٘٤ن ُ ٚهي َٗى رؼ٤يح٣ ،لٌَ ك ٠كظٟٞ
ًُي حُوط٤ذ حُظ ٠هٌكض ر ٚاُ ٠رلخٍ حُٜ٘ٞس ٝحٌُٗٞد كظ ٠كؼَ
ًزخثَ ح٩ػْ ٝحكويط ٚك٤خط ٚحُٜخىثشٝ ،رؼي ً ّ٬حُ٘٤ن ُ٤ٜٗٝ ٚلظُٚ ٚ
رؤٕ ٣ؼٞى اُ ٠هللا ،هِ٤ُ ٠٠ش ًج٤زش ر ٖ٤رٌخء ٗٝيّ ٝكَٔس ٍٝؿزش
ك ٠حٗ٫ظوخّ ٖٓ ًُي حُوط٤ذ حٌُ ٟىَٓ ك٤خط.ٚ
ٝك ٠حُ ّٞ٤حُظخُ ٠كخٓ ٍٝئٖٓ َٓ ٍٝ٧س ٌٓ٘ َٝٛر ٚح٩طٜخٍ
رؤٓٝ ٚػِْ أٜٗخ ػِ ٠كَحٕ حُٔٞص ٔ٣ ُْٝظطغ طو َ٤إٔ طٔٞص هزَ
إٔ َ٣حٛخ ٝهطُِٔ ٢خكَ اُ ٠هَ٣ظ ٌُٚ٘ ،ٚرٔـَى ُٚٞٛٝاُ ٠حُوَ٣ش
طؼَف ػِ ٚ٤أه ٞحُوظُٝ َ٤ؽ ػ٘٤وظٝ ٚأك َ٠ر٘يه٤ظٝ ٚأِ١ن ػِ٠ ّ
ٓئٖٓ ػيس ِ١وخص ٓو ٢رٜخ هظ. ٬٤
74
هَيام
ًخٕ " كَ٣ي " ٗخرخ ٔ٤ٓٝخ كٓ ٠وظزَ ػَٔٗٝ ٙخؿلخ ؿيح ك ٠ػِٔٚ
ًٝخٕ ًُي ٣ـؼِٓ ٚل ٢حػـخد حٌُؼ ٖٓ َ٤حُلظ٤خص ك ٠ك٤خطُْ ٌُٚ٘ ،ٚ
٘٣ ٌٖ٣ؼَ إٔ ر ٖٜ٘٤كظخس أك ،ٚٓ٬حُظ٣ ٠لِْ إٔ ٣ؼ٘وٜخ ٖٓ أٍٝ
ٗظَس ٘٣ٝؼَ أٜٗخ طٔظلن كزٝ ٚك٘خٗ ،ٚكَؿْ إٔ ظخٗ َٙٛو٤ٜش
ػِٔ٤ش ح ٫إٔ ؿخٗذ آهَ ٖٓ ٗو٤ٜظً ٚخٕ ٣لَٔ ريحهِٗ ٚوٜخ
كخُٔخ ٝػخ١ل٤خ ٣ٝزلغ ػٖ حٌُٔخٍ كٗ ًَ ٠ت ك ٠ك٤خطٝ ٚػٖ حُلذ
كٍٞٛ ٠ط ٚحُٔؼخُ٤ش ًٝخٕ ُي ٚ٣رؼ ٞحُٜٞح٣خص حُظٔ٣ ٠خٍٜٓخ ك٠
حٝهخص كَحؿٓ ٚؼَ ًظخرش حُ٘ؼَ ٝحَُْٓ ًٝخٕ ٣زي ٝحك٤خٗخ ُٖٔ كُٚٞ
حٗٗ ٚو ٚؿَ٣ذ حٞ١٫حٍ رٔزذ ٍىٝى حكؼخُ ٚحُـَ٣زش ٝحُـَ٤
ٓظٞهؼش ك ٠رؼ ٞحُٔٞحهق.
ًحص ّٞ٣ىهِض ػٌِٓ ٚ٤ظز ٚاكي٬٤ُٓ ٟط ٚك ٠حُؼَٔ ٝحُظً ٠خٕ
ُٜ ٌِٖ ُ٣خ ًَ طويٝ َ٣حكظًَّٝ ،خٗض حَٓأس ؿِٔ٤ش ٝػِ ٠هِن ٝطٌزَٙ
رٔ٘ٞحص هِِ٤شِ١ ،زض ٓ٘ ٚإٔ طظليع ٓؼ ،ٚكَكذ رٜخًٝ ،خٕ آهَ ٓخ
٣ظٞهغ إٔ طليّػ ٚػ٘ ٞٛ ٚاػـخرٜخ رٗٝ ،ٚؼَ ربٛخٗظٜخ ُ ٚكٖ٤
َٛكض ُ ٚرلزٜخ ٍٝى ػِٜ٤خ رؤٞس ٝكِّ ٘٣ ٞٛٝظَ ك ٠ػٜ٘٤خ
رـ٠ذ ٌٓظ:ّٞ
_ أٗخ ٖٓ ٌَٓٔ ػخ١ل ٫ٝ ٠ؿُ٘ٔ ٠لي ٣خ ٛخْٗ ٗٞكٝ ٠حكي ؿَٟ٤
ٝحكظَٓٗ ٠لٔي ٘ٓٝي ٝحَُحؿَ حُِ ٠حٗظٓ ٠ظـُٞحٙ
٫اٍحى٣خ ٝؿيص ٗلٜٔخ طَطؼٖ ٝطزٌٝ ٢رٌٓ ٍٞٛؤُظٚ
_ح ٚ٣حُِ ٠حٗض رظو ُٚٞى ٙ؟ ٞٛىٍ ٙىى ػِٝ ٠حكيس رظوُٞي اٜٗخ
ؿٜذ ػٜ٘خ ُوض ٗلٜٔخ رظلزي؟
_أ ٞٛ ٙٞ٣ىٍ ٙىٓ ُٟ ٟخ ٓٔؼظ ٚ٤رخُظزُٔ ٕ٧ ٢خ طزوٓ ٠ظـُٞس
ٝطو ٠ُ ٠ُٞاٗي رظلز٣ ٠٘٤زوٓ ٠ل ٖ٤ؿٓ َ٤ؼ٘ ٖٓ ٠حط٘ ٖ٤آخ حٗي
ٓزٔ١ٞش ػخ١ل٤خ ٓغ ؿُٞى رْ ٓو َٜكٝ ٠حؿزخط ٚحُظخٗ٤ش ٓؼخً٠
75
ٓٝخػظٜخ ٖٓ ٛزو ٠كز٤زي ٝأظٖ حٗظ ٠ػخٍكش ٛزو ٠ا ٚ٣؟ أ ٝاٗي
ٓظـُٞس ٍحؿَ هخ ْ٣رٌَ ٝحؿزخطٓ ٚؼخً ٠رْ ٓو ٚ٣ٞٗ َٜك٠
حٛ٫ظٔخّ ّ٬ًٝحُـٍِ ٝحُلذ ٝؿخ ٠ُ ّٚ٣أٗخ حُؼخُد ،حَُٓٝخٗٔ٠
حُ٘خػَ حُِ٣ ٠ويٍ ٣ـَهي رٌ ّ٬كذ ٝؿٍِ طَ ٠ٟر ٚ٤ؿٍَٝى
٣ٝؼٟٞي ػٖ حُِٗ ٠خهٜي ..أٓق ؿيح ٣خ ٓيحّ ٖٓ أٗخ ٓ٬ًٝي ُ٤خ
ىُٞهظ ٠اٛخٗش ٫أٓٔق رٜ٤خ ا٬١هخ.
ٝهلض طزٌ ٠كٔٛ ٠ض ًٝخٗض ػخؿِس ػٖ أٍ ٟى أٓخّ ً ٚٓ٬حٌُٟ
ُْ طظٞهغ أريح ك ٠أٓٞأ حُلَ ٝٝإٔ ٍ ٌٕٞ٣ى كؼِ ٚر ٌٜٙحُؤٞس
ٝحُظـَ٣ق ٝظ٘ض ٝهظٜخ أٗٓ ٚـ٘.ٕٞ
رؼي ًُي ر٘ ٍٜٞطْ ٗيرُِ ٚؼَٔ ٓغ ٓـٔٞػش ٖٓ ُٓ٬ث ٚك٠
اكي ٟحُٔيٕ حُـ٘ٞر٤شًٝ ،حص ً ّٞ٣خٕ ؿخُٔخ ك ٠اكي ٟحَُٔحًذ
حَُحٓ٤ش ػِٗ ٠خ١ت حُ٘٣ َ٤ظ٘خ ٍٝهٜٞط٣ٝ ٚظؤَٓ ٛللش ٓخء حَُٜ٘
حُؼظ ْ٤حُظً ٠خٗض طِٔغ ٖٓ حٗؼٌخّ ٟٞء ْٗٔ حُظَ٤ٜس ػِٜ٤خ
ًٝؤٜٗخ أٍٓ ٝلَٗٝش رخُـٞحٝ ،َٛكـؤس ؿخءص كظخس ؿِٔ٤ش ٝأٗ٤وش
ٞ٘ٔٓٝهش حُوٞحّ ٝػٜٗٞ٤خ ٍُهخء ُ ٕٞكٔظخٜٗخ حًٌُ ١خٗض طَطيٚ٣
ِٔٓٝض ػِ ٠أهًَ ٟخٗض طـِْ ك ٠حُطخُٝش حُظ ٠أٓخٓٝ ٚؿِٔض
ٓؼٜخ ٝىحٍ رٜٔ٘٤خ كي٣ؼخ ٛخٓٔخ ٌ٘ٓٝ ،حُِلظش ح ٠ُٝ٧حُظٝ ٠هؼض
ػ٘٤خ ٙػًِ ٠حص حُؼ ٕٞ٤حٍُِهخء ىم هِز ٚرؼ٘ق ًٔخ ًخٕ ٣لِْ ٗٝؼَ
إٔ "أً "َ٤حُل٤خس ريأ َٟٔ٣ريحهُِ٣ٝ ٚل ًَ ٢ه٣٬خ ٍٝكٚ
ٝهِزٝ ،ٚحٛزق ريحهِ٣ ٚو ٖ٤حٜٗخ ٣ ٖٓ ٠ٛزلغ ػٜ٘خ٫ٝ ،كظض
حُلظخس حٛظٔخ ٓٗٝ ٚظَحط ٚاُٜ٤خ ٌُٜ٘خ ًخٗض ٓ٘ٔـٔش ٓغ ٛي٣وظٜخ ُْٝ
طٜظْ رٍ ،ٚؿْ ٓٝخٓظ ٚحُ٬كظش ُِ٘ظَٝ ،أػ٘خء طلٌ َٙ٤ك ٠حٌُٛخد اُ٠
١خُٝظٜٔخ ٝحُظؼَف ػِٜ٤خ ٝؿئٛخ طـخىٍحٕ حُطخُٝش ٝحًَُٔذ،
ٝري ٕٝطَىى هَؽ ٍٝحءٔٛخٝ ،طزؼٜٔخ كظ ٠كخٍهض كظخطٛ ٚي٣وظٜخ
ٝحطـٜض حُ ٠حكي ح٧ك٤خء حَُحه٤ش رخُٔي٘٣ش ٝىهِض ر٤ض ػظ٤ن ٣وغ
ك٘ٓ ٠ظٜق ٗخٍع ٝحٓغ ػِ ٠ؿخٗزٍِٝٓ ٚ٤ػش حٗـخٍ ػخُ٤ش.
76
ٝػخى كَ٣ي آُ ٠ز٘ ٠حُ٤٠خكش حُٔو ْ٤كٓ ٚ٤غ ُٓ٬ث ُْٝ ٚطلخٍهٚ
ٓٓ٬لٜخ ِ٤١ش حُٞهضٝ ،هِ٤ُ ٠٠ظ٣ ٚلٌَ ً٤ق ٔ٣ظط٤غ ٍإ٣ظٜخ َٓس
أهَٟ؟ ٤ًٝق ٌٚ٘ٔ٣حُظؼَف ػِٜ٤خ ك ٠طِي حُٔي٘٣ش حُٔؼَٝكش
رظؼٜذ أِٜٛخ ،هخٛش كٔ٤خ ٣و ٚح٫هظَحد ٖٓ ٗٔخث ٌُٚ٘ ،ْٜأٛزق
َٟ٣ ٫ا ٫كِْ حٍ٫طزخ ١رٜخ ٜٓٔخ ًِل ٚح.َٓ٧
ٝك ٠حُ ّٞ٤حُظخًُٛ ٠ذ اُ ٠حُز٤ض حُؼظ٤نٝ ،ظَ ٣ل ّٞكٖٓ ُٚٞ
أؿَ إٔ َ٣حٛخ أ ٝكظِٔ٣ ٠ق ٤١لٜخ أٔ٣ ٝؼي ٙحُلع ٝطوَؽ ٖٓ
حُز٤ض ٌُٖ ،كظ ٚهٌُٝ ،ٚكٔ٘٤خ ًٍَ ٓلخُٝظ ٚك ٠حُ ّٞ٤حٌُٚ٤ِ٣ ٟ
٫كع أكي حُ٘زخد هخ ٠٘١حُ٘خٍع ًَٓٛ ٍٙٝخرخ ٝا٣خرخ ٗٝؼَ أٗٚ
ؿَ٣ذ ػٖ حُٔي٘٣ش ،كخهظَد حُ٘خد ٓ٘ٓ ٚخث ٬ػٖ ٓزذ طٞحؿي ٙك٠
حُ٘خٍعٝ ،حػظَ ٝكَ٣ي ػِٓ ٠ئحُٝ ٚكيػض ٓ٘خىس رٔ٤طش رٜٔ٘٤خ
ًٝخٕ ح٘٤ٓ َٓ٧ظ ٫ُٞ ٠ٜإٔ كَ٣ي ُٔق اكي ٟحُ٘ٞحكٌ طُلظق ك ٠ػٔخٍس
ٓوخرِش ُز٤ض كظخطٝ ٚهَؿض اكيح ٖٛط٘خٛي ٓخ ٣ليعٝٝ ،هظٜخ هٍَ
إٔ ٣لظؼَ ٓ٘خؿَس ٓغ حُ٘خد ُؼَ ٗخكٌس كظخط ٚطلظق٣ٝ ،ظلون َٓحىٙ
َ٣ٝحٛخ ٌُٖ ،ح َٓ٥ططًٝ ،ٍٞخى إٔ ٣وَؽ ػٖ حُٔ٤طَس٘٣ ُْٝ ،وٌ
كَ٣ي ٝهظٜخ حٛ ٍَٝٓ ٫ي٣ن ُ ٌ٘ٓ ٚأ٣خّ حُـخٓؼش ًخٕ ٖٓ حُٔي٘٣ش،
ٝك ٖ٤طؼَف ػِ ٠كَ٣ي ٢ٓٝحُٔ٘خؿَس ىحكغ ػ٘ٝ ٚطيهَ رٝ ٚ٘٤رٖ٤
حُ٘خّ ٝأهزَ ْٛرؤٗ٤ٟ ٚق ًٝخٕ ٣زلغ ػٖ ر٤ظٝ ،ٚحٗظٜض حٌُِٔ٘ش.
ٝك ٠ر٤ض ٛي٣و ٚكٌ ٠كَ٣ي حُٔزذ حُلو٤وٍٝ ٢حء طٞحؿي ٙرٌُي
حُ٘خٍع ٝكو٤وش ٓ٘خػَِ١ٝ ٙذ ٖٓ ٛي٣و ٚإٔ ٔ٣خػي ٙرؤ٣َ١ ٟوش
إٔ َٜ٣اُ ٢حُلظخسٍٝ ،ى ٛي٣و ٚرؼي إٔ ظَٜص ػِٓ٬ٓ ٠لٚ
ػٓ٬خص حُ٤٠ن
-حُِ ٠أٗض رظطِز ٚى ٙك ٠ػَُك٘خ ٝطوخُ٤يٗخ ٣ؼظزَ ػ٤ذ ًَز َ٤ك ٠كو٠
٣خ كَ٣ي ٫ُٞٝأٗي ؿَ٣ذ أٗخ ًخٕ ٍى كؼِٓ ٠ؼخى حهظِق ٝرؼي٣ ٖ٣خ
أه ٢ىٗ ٙـَ َٓحٛوٝ ٖ٤حك٘خ ًزَٗخ ػِ ٠حٌُ ّ٬ى ٙػ٤ذ حٗض ٍحؿَ
ٓظؼِْ ٓٝظ٘ٗٝ ٍٞـخٍ كٝ ٠ظ٤لش ٓلظَٓش
77
-أٗخ ٓخهٜيٕ ١زؼخ ٛٝيه٘ ٠أٗخ ٗ٤ظ ٠ه ٖٓٝ َ٤هٜي ٟأُؼذ أٝ
أطِٔٝ ٠أظٖ حٗض ػخٍف أه٬هٝ ،ْ٣ًٞ ٠ػ٘خٕ أػزض ُي ُكٖٔ
ٗ٤ظٝ ٠حٗٗ ٖٓ ٚـَ َٓحٛو ٖ٤أٗخ ػخِ٣ى طَٝف ٓؼخ٣خ ٗوطزٜخ ٖٓ
أِٜٛخ أٗخ كخْٓ اٜٗخ كؼ ٬حٔٗ٩خٗش حُِ ٠ري ٍٝػِٜ٤خ ٖٓ ٓ٘ٝ ٖ٤إ
٠ٛى ٟحُِٛ ٠ظٔؼيٗ. ٠
٫ٝ -كظ ٠حُِ ٠ػْ طو ٍٞػِ ٚ٤ى٘٣ ٙلغ ٣خ كَ٣ي ُ ٞكظ ٠حٗطزوض
حُٔٔخ ػِ ٠حٔٓ ٍٝ٧ظل َ٤طويٍ طظـُٛٞخ.
ٚ٤ُ -رظوً ٍٞيٝ ٙح ٚ٣حُِ٘ٔ٣ ٠غ اٗ٣ ٚل َٜ؟
-حُِ٘ٔ٣ ٠غ اٜٗخ ٖٓ ػِ٤ش ًَزٝ َٙ٤ػ٘ئٓ ْٜ٣ظل َ٤ر٘ض ٖٓ ر٘خص
حُؼِ٤ش طظـ ُٞؿٗ َ٤خد ٖٓ ػِ٤ظٜخ كظ ُٞ ٠حطويّ ُٜخ حرٖ ٍثْ٤
أٌَٓ٣خ ٝؿخد ُٜخ ً٘ ُٞحٝ ٍٝ٧هٛ٬خ ٌِٓش حٌُٔ٣ ٕٞظل َ٤طظـُٞ
اٝ ٫حكي ٖٓ ٫ٝى أػٔخٜٓخ.
٣ -ؼ٘ ٠أٓ ٚ٣ظلٝ َ٤ك ٠أَٗ ٟع ٝى ٖ٣حٌُ ّ٬ىٙ؟
-كَٗ ٠ع ػِ٤ظٜخ ٖٓ هي ْ٣حٓٝ ٍُ٧ليٕ ٣ويٍ ٣ـَٗ َ٤ػٝ ْٜحُِ٠
كخ ٍٝهزَ ًِيًَ ٙظٓٝ َ٤ليٕ هيٍ ٣ـ َٙ٤كِ ٞػخ٤ٜٗ ِ٣لظ٣ ٠خ حرٖ
حُ٘خّ هِِٗ ٚـِي ك ٠حُزِي ى ٟػِ ٠هٝ َ٤حٗٔ ٠حُِ ٠كٜٗ َٜخث٠
ٝحٗٔ ٠اٗي ٗٞكظٜخ ٝحٍؿغ رِيى ك ٠رلَٝ ٟحطـٝ ُٞحكيس ٖٓ ٘ٛخى
طٌ ٖٓ ٕٞطٞري ٝط٘زِٜي
-أٗخ ٔ٣ظل َ٤حٓظِْٔ ٌٕٞ٣ ُّ٫ٝك ٠كَ ٝأً٤ي ٬ٛه ٠حُلَ ٕ٧
حُِ ٠ػخ ٫ ِٙ٣ػ٤ذ ٫ٝكَحّ أٗخ ػخ ِ٣أطـ ُٞػِ٘ٓ ٠ش هللا ٍُٚٞٓٝ
٣ -خ كَ٣ي ر ٕ٬طٌٍ ٕٞحٓي ٗخٗلش ٝحٓٔغ ًِ ،٠ٓ٬ػ٘يى ىٌٖٔٓ ٙ
٣زو ٠طٔ٘ ٚؿخُ٢
ٔ٣ -ظل َ٤حطوِ ٠ػٖ كِٔ ٠رؼي ٓخ ُو٤ظٚ
٣ -زو ٠حٗض حُـخٗ ٠ػِٗ ٠لٔي ٝأٗخ ٜٗلظي ٝه.ٙ٬
رؼي هَٝؿ ٖٓ ٚر٤ض ٛي٣و ٚظَ ٣٧خّ ٣لٌَ ٓخًح ٓ٤لؼَ ٖٓ أؿَ
طلو٤ن كِٔ ٚرخُِٝحؽ ٜٓ٘خ ِ٤١ٝش طِي ح٣٧خّ ًخٕ ٌٛ٣ذ ًَ ّٞ٣اُ٠
78
حًَُٔذ حٌٍُ ٟأٛخ ك ٚ٤ػِ ٠أَٓ إٔ َ٣حٛخ َٓس أهَ٣ٝ ٟظليع
ٓؼٜخًٝ ،خٕ َ٤ٔ٣كٞٗ ٠حٍع حُٔي٘٣ش ُؼَ حُٜيكش طـٔؼ ٚرٜخ ٌُٖ
ى ٕٝؿيٝ ،ٟٝرؼي إٔ أٌٗٝض أ٣خّ ػِٔ ٚرظِي حُٔي٘٣ش إٔ ط٘و،٠٠
هٍَ إٔ ٌٛ٣ذ اُ ٠ر٤ض أِٜٛخ ٣ٝطِذ ٣يٛخ ٌُٚ٘ ،ػخى ٖٓ ٘ٛخى
ٌٓٔ ٍٞحُوخ َ١رؼي إٔ ٍك ٞأرٛٞخ ٍك٠خ هخ١ؼخًٝ ،خٗض أؿٞحء
حُِوخء ٓ٘لٗٞش رخُظٞطَ ٗٝؼَ كَ٣ي أًٗ ٚخٕ ؿَٓ َ٤ؿٞد رٖٓ ٚ
ريح٣ش اكٜخك ٚػٖ ٓزذ ُ٣خٍط ًٚٗٞ ٫ُٞٝ ٚؿَ٣زخ ٝأٗ٤ٟ ٚلْٜ
ٌُخٗٞح َ١ىَ١ َٗ ٙٝىسًٝ ،خٕ ٣ظٔ٘ ٠إٔ ِٔ٣ق ُٞٝظِٜخ أػ٘خء
طٞحؿي٘ٛ ٙخى ٌُٖ ًُي أ٠٣خ ًخٕ ٖٓ ٖٟٔحُٔٔظل٬٤ص.
حٗو٠ض أ٣خّ ػًِٔٝ ٚخٕ ػِ ٚ٤إٔ ٣ـخىٍ ٓز٘ ٠حُ٤٠خكش ٓغ ُٓ٬ثٚ
َ٣ٝكَ ػٖ حُٔي٘٣شٔ٣ ُْ ٌُٚ٘ ،ظِْٔ ٝحٓظؤؿَ ٌٓخٗخ آهَ ٣و ْ٤كٚ٤
كظ٣ ٠ظلون كِٔٝ ،ٚكٌَ ك ٠حٌُٛخد اُ ٠أكي ٍؿخٍ حُي ٖ٣حٌُٔٓ ٟغ
ػً٘ ٚؼَ٤ح ٌٓ٘ ُٚٞٛٝاُ ٠حُٔي٘٣ش أٍٗ ٚؿَ ٣و ٍٞحُلن ٣ٝيػ ٞاُٚ٤
٣ ٫ٝو٘ ٠ك ٠هللا أكيح ٝطليع اُ ٠حُ٘٤ن ٝأهزَ ٙرٔخ ٣َ٣يًٝ ٙخٕ
كي٣ؼ٘ٓ ٖٓ ًِٚ ٚطِن حُيٝ ٖ٣إٔ ِ١ز ٚكن َٓ٘ٝع ٣ ٫وخُق حُيٖ٣
ٝحُٔوخُلش كٔ٤خ ٣لؼِ ٚأ َٛحُلظخسِ١ٝ ،ذ ٖٓ حُ٘٤ن إٔ ٌٛ٣ذ اُْٜ٤
٣ٝو٘ؼ ْٜرخُٔٞحكوش ٣ٝؤَٓ ْٛح٣ ٫وخُلٞح حُيٝ ٖ٣حَُ٘ع رؤػَحف
ٝػخىحص ٓخ أٍِٗ هللا رٜخ ٖٓ ِٓطخٕ ٌُٖ ،حُ٘٤ن كخ ٍٝاه٘خع كَ٣ي
رخُظوِ ٠ػٖ طِي حُلٌَس ٜٗٝل ٚإٔ ٣ ٫لظق حُ٘خٍ ػِٗ ٠لٔ ،ٚهخٛش
أٗٔ٣ ٚظط٤غ إٔ ٣ظِٝؽ ؿَٛ٤خ ْ٤ُٝرخٍَُٝ٠س طِي حُلظخس ٍٝى كَ٣ي
ػِ ٚ٤رؼي إٔ ٫كع ٓٓ٬ق حُ٘٤ن حُظ ٠طـَ٤ص ٗٝزَس ٞٛط ٚحُظ٠
ًخٗض طَطؼٖ رؼي ٓٔخع حْٓ ػخثِظٜخ
-رْ أٗخ ػخ ِ٣حطـ ُٞحٔٗ٩خٗش ى ٟرخٌُحص ٣خ ٗ٤ن ٫ٝك ٠كخؿش ك٠
حُي ٖ٣طٔ٘غ اٗ ٠حهظخٍ ٝحكيس ٓؼ٘٤ش ػٖ ؿَٛ٤خ أ ٝاٗ ٠أكذ ٝحكيس
ٝحرو ٠ػخ ِ٣أطـُٛٞخ ك ٠حُل ٠ٛ ٫ٝ ٍ٬حُٔ٘خػَ ى٠ٗ ٖٓ ٟء
هِوٍ ٚر٘خ ؿٞحٗخ
79
ٓ -ليٕ هخٍ كٓ ٠خٗغ ٖٓ ٗخك٤ش حُي ٖ٣رْ حُي ٖ٣ر٤و ٫ٝ ٍٞطِوٞح
رؤ٣ي ٌْ٣اُ ٠حُظٓٝ ٌِٜٚخىحّ أ َٛحُز٘ض حُِ ٠حٗض ػخِٛ٣خ ٖٓ
ٓٞحكو٣ ٖ٤زو ٠ه ٙ٬حٍ ٠ٟرويٍى ٞٗٝف ؿَٛ٤خ
-هٜيى كٌٔ ٖٓ ْٜهيٍٝ ،١رؼي ٖ٣ىٞٓ ٖٓ ٍٝحكوْٜٗ٧ ٖ٤
ٓوظَػَٗ ٖ٤ع ؿي٣ي ٣خ ٓٗ٫ٞخ َٗع ر٤و ٍٞاٜٗخ ُّ٫طظـٝ ُٞحكي
ٖٓ حُؼِ٤ش كظ ٖٓ ُٞ ٠ػخِ٣حٝ ٙرؼي ٖ٣حُح ٟحُ٘خّ ى٣ ٍٝز٘ٞح
حُـٞحٓغ ك ًَ ٠كظش ٣ٝظزخٞٛح رلؼَ حُوٝ َ٤حًُِخس ػِ ٠حُلوَح ٝك٠
ٗلْ حُٞهض ٣وخُلٞح َٗع هللا رَ٘ع ؿي٣ي ػ٘خٕ ى ٙحٍُِٝ ٠ػٖٓ ٙٞ
ؿيٝىٓٝ ْٛليٕ ٣ويٍ ٣وق ٣و ُْٜٞكَحّ ػِ ٌْ٤كظ ٠حٗض ٣خ ٓٗ٫ٞخ
هخ٣ق طوٓ ُْٜٞغ اٗي ُٜٗ َ٤خٍ طوطذ ُِ٘خّ ػٖ حُلن ٝحُؼيٍ
٣ -خ ٓ٤ي ٟحػظزَٞٓ ٖٓ ْٛحكوٝ ٖ٤هٝ ٙ٬أظٖ ٖٓ كوْٜ
َ٣كٞ٠ح ٓ ٟ٧زذ ى ٟر٘ظٔٛٝ ْٜخ أكَحٍ .
ٖٓ -ؿٓ َ٤خ طخهي كَٛش ط٘ٞف حُؼَ ْ٣حُِٓ ٠ظويّ ُٜخ ٣ٝؼَكٞح
ٍأٜ٣خ ٣خ ٓٗ٫ٞخ ؟
-حرٛٞخ حػِْ رِٜٔلظٜخ ٝهِض ُي ٔٛخ حكَحٍ ٫ٝىًٔ ٙخٕ ٟي
حُي ٖ٣ا٣خى؟
ٝ -هللا ٖٓ ػخٍف ٣خ ٗ٤ن رْ حُِ ٠أػَك ٚإٔ أً٤ي ٓل ٖ٤اٍُِ٘٣ ٚ
ى٣ ٖ٣وِ ٠ك ٚ٤اٗٔخٗش ًخِٓش ح٤ِٛ٧ش ٓٝوِٞهش ٖٓ ُلْ ٝىّ ٔ٣ٝخٟٝ
رٜ٘٤خ ٝر ٖ٤حُـْ٘ ح٥هَٝ ،رَ٣ ٟٞلٌْ ػِٜ٤خ طزو ُٟ ٠هطؼش
ٗطَٗؾ ك ٠ا٣ي أِٜٛخ ٣لًَٛٞخ ُٓ ٟخ ٔٛخ ػخ. ٖ٣ِ٣
***********
ًٝحص ّٞ٣ؿٔؼظ ٚحُٜيكش رٜخ أهَ٤ح كٗ ٠لْ حٌُٔخٕ حٌٍُ ١أٛخ
كَٓ ٍٝ٧ ٚ٤س ًٝخٗض ٓؼٜخ ٛي٣وظٜخ كخهظَد ٜٓ٘ٔخ ٝأريٍ ٟؿزظ ٚك٠
حُلي٣غ ٓؼٜخ ٌُٖٝهزَ إٔ طَى ػِِ١ ٠زٗ ٚخٛي ٙحرٖ ػٜٔخ حٌُٟ
ًخٕ ٓظٞحؿيح رخٌُٔخٕ ٝط٘خؿَ ٓؼٝ ٚحٗظي حُ٘ـخٍ كظ ٠ط ٍٜٞحرٖ
ػٜٔخ ١ٝؼٖ كَ٣ي رًٌٔ ٖ٤خٕ ٟٓٞٞػخ ػِ ٠اكي ٟحُطخ٫ٝصٝ ،هزَ
80
إٔ ٣لَ ٛخٍرخ طٜخىف ٝؿٞى أكي ٟزخ ١حَُ٘١ش ٓغ أَٓط ٚرخًَُٔذ
ٝأهَؽ حُ٠خر٬ٓ ٢كٝ ٚأٗ َٜٙكٝ ٠ؿٝ ٜٚحٓظٞهلٝ ٚطْ حٓظيػخء
حَُ٘١ش ٝحٓ٩ؼخف.
ك ٠حُٔٔظ٘ل ٌٖ٣ ُْ ،٠حُـَف ٗخكٌح ٝطْ اٗوخً ك٤خس كَ٣ي ٝرؼي إٔ
حٓظؼخى ٝػٝ ٚ٤ؿي حَُٟٔٔش طؼط ٚ٤هطخرخ ٝأهزَط ٚرؤٕ كظخس ؿِٔ٤ش
كَ٠ص ٝطًَظ ،ُٚ ٚأهٌ كَ٣ي حُوطخد ٜٓ٘خ ٝكظلٝ ٚهَأ ك" ٚ٤أُق
ٓٓ٬ش ػِ٤ي ٝأٗخ أٓلش ؿيح ٌَُ حُِ ٠كُ َٜي رٔزز ،٠أٗخ ػَكض
ًَ حُِ ٠ػِٔظ ٚػ٘خٗٝ ..٠ػخٍك ٚاٗي حٗٔخٕ ٓلظَّ ٝأ ٟر٘ض
طظٔ٘خى ٌُٖ ر ٌلخ٣ش ًي ٙأٍؿٞى ٝحٍؿغ ِٛ٧ي ٝحٗٔخٗٗ٧ ٠ي طٔظخَٛ
ٝحكيس أكٖٔ ٓ٘ ٠رٌظٝ َ٤حكيس طٔظلن طؼَٔ ػ٘خٜٗخ ًَ ى..ٙ
ٛٝيه٘ ٠أٗخ ػخٍك٤ٜٗ ٚزٍٝ ٠ح٤ٟش رُٓ ٖٓ ٚ٤خٕ ٕ٫ى ٙهيٍ..ٟ
٤َٛخّ " ًٝخٗض ٠ٛ ٌٙٛحَُٔس ح ٠ُٝ٧حُظ ٠ػَف كٜ٤خ حٜٓٔخ ٝكْٜ
ٖٓ هطخرٜخ أٜٗخ طَ٣يٌُٜ٘ ٙخ طوخف ػِ ٖٓ ٚ٤أِٜٛخ كخُىحى اَٛحٍح
ٌٔخ رلِْ حُِٝحؽ ٜٓ٘خٝ ،ؿخءط ٚكٌَس ُٔلخُٝش ؿي٣يس، ٝػِٔ٣ش ٝطٔ ُ
ٝحط َٜرٜي٣و ٚحُٞك٤ي رخُٔي٘٣شِ١ٝ ،ذ ٓ٘ ٚإٔ ٌٛ٣ذ اُ ٠أِٜٛخ
٣ٝوزَ ْٛأٗٔٓ ٚظؼي ُ٬ى٫ء رؤهٞحٍ ط٘ل ٠ػٖ حر٘ ْٜطٜٔش حَُ٘ٝع
ك ٠هظِ ،ٚرَ٘ ١حٕ ٣ل َٜػِٞٓ ٠حكوظ ْٜػِِ١ ٠ز ٚحُِٝحؽ ٖٓ
ر٘ظ٣ٝ ْٜؼًُِ٘ ٕٞي هزَ ح٩ى٫ء رؤهٞحُ ٚأٓخّ حُ٘٤خرش.
ٝرؼي ٓلخ٫ٝص ٝحطٜخ٫ص ٓٓٞؼش ٗ٩وخً حر٘ ٖٓ ْٜحُٔـٖ ر٘ظ٠
حُطَم حُظ ٠رخءص ًِٜخ رخُلَ٘ ٝحكن ٝحُي ٤َٛخّ ٓ٠طَح ػِِ١ ٠ذ
حُِٝحؽ ٖٓ أؿَ حٗوخً رٖ ػٜٔخ ٝطلخى٣خ ُل٤٠لش أًزَ هي طِلن
رخُؼخثِش ٝطٜزق ٓززخ ك ٠هٔخٍس حُؼخثِش ك ٠حٗ٫ظوخرخص حُزَُٔخٗ٤ش
َٓ ٍٝ٧س ٌٓ٘ حُؼٜي حٌُِٔ.٠
ُْ ٌٖ٣أكي ػِٝ ٠ؿ ٚح ٍٝ٧أًؼَ ٓؼخىس ٖٓ كَ٣ي ك ٖ٤طلون
كِٔٝ ٚػخى اُ ٠رِيٓٝ ٙؼ ٚكز٤زظ ٚرؼي إٔ أٛزلض ُٝؿظٝ ،ٚرؼي حٕ
طؼخك ٠طٔخٓخ ٖٓ حٛخرظ ٚؿخءص حُِلظش حُظً ٠خٕ ٘٣ظظَٛخ ُ٤طلت
ُ٤ٜذ ٗٞه ٚاُٜ٤خ ًٝخٗض ُٝؿظٔٓ ٚظِٔٔش طٔخٓخ ُ ُْٝ ٚطوـَ أٝ
81
طظٔ٘غ ًؼَٝ ،ّٝحٛطيّ ُ٤ٜذ ٗٞهٍٝ ٚؿزظ ٚرـزَ ؿِ٤يٛخ ُْٝ
ٌُ٣د ٓ٘٤ٗ ٚجخٛٝ ،يأص حُ٘خٍ ػْ حٗطلؤص ٝحُؼِؾ ًٔخ .ٞٛ
حٓظخء كَ٣ي ٖٓ رَٝى ُٝؿظ ٚأػ٘خء ُوخء ؿٔئٜ٣خًٝ ،خٕ ٣ظٖ إٔ
ًُي رٔزذ هـِٜخ ٝهٞكٜخ ك ٠أُ ٍٝوخء رٜٔ٘٤خٝ ،رؼي ػيس ُوخءحص
طخُ٤ش ؿ َّ٤طلخِٜ٤ٛخ أًؼَ ٖٓ َٓس ٝكخٓ ٍٝي ؿٔ ٖٓ ٍٞحُظلخْٛ
ٝحُٔٞىس رٜٔ٘٤خ ٖٓ أؿَ ػ٬ؽ رَٝى ٓ٘خػَٛخ ٓؼٝ ٚػيّ طـخٝرٜخ
أ ٝاكٔخٜٓخ ر٘٠ء أػ٘خء حُؼ٬هش ٌُ٘ ٚكَ٘ ك ٠إٔ ٣لَى كٜ٤خ
ٓخً٘خًٝ ،خٗض ٓلخ٫ٝطٜخ ُِظـخٝد ٓؼٓ ٚلظؼِٝ ٚطؼ َ٤ػٜز٤ظ،ٚ
ٝكِ٘ض حُطز٤زش حُظ ٠طَىىح ػِٜ٤خ ًٝخٗض طوزَ ٙأٗٝ ٫ ٚؿٞى ٟ٧
ٓزذ ١زُ ٠زَٝى ُٝؿظٍٝ ٚؿلض إٔ ٌٕٞ٣حُٔزذ ٗلُٔ ٠ظَٝف
َٓص رٜخ ك١ ٠لُٞظٜخ ٝأػَص ػِٜ٤خ ٜٗٝلظ ٚحُطز٤زش إٔ ٍِٝ٣ح
١ز٤ذ أَٓحٗ ٝلٔ٤ش ٌُٖ كظ ٠حُؼ٬ؽ حُ٘لٔ٣ ُْ ٠ؼَٔ ح٣ ٝؼط ٠ػٔش
أَٓ ك ٠حُ٘لخء أ ٝاكيحع أ٣ش ٗظ٤ـش ا٣ـخر٤شَٓٝ ،ص أٓخر٤غ ىٕٝ
ؿي٣ي .
ًٝحص ُِ٤ش ًخٕ كَ٣ي ُْ ٤٣ؤّ ٝأػ٘خء ٓلخُٝش ؿي٣يس ًخٕ كٜ٤خ ٓؼَ
رًَخٕ ػخثَ ٣وٌف كٔٔ ٚروٞس ٝرؼ٘ق ٝرؼي إٔ هٔيص ٗخٍٛٝ ٙيأص
ػٍٞط ،ٚكٞؿت رؤٕ ُٝؿظ ٚكٓ ٠زخص ػٔ٤ن ُْٝطٌٖ ط٘ؼَ رؤٟ
ٔزٜخ
ٗ٠ء ،حٗلـَ ؿ٤ظٍٝ ٚحف َ٠٣د ُٝؿظً ٚخُٔـُ٘ ٣ٝ ٕٞ
٘٣ٝؼظٜخ رخُزخٍىس ػئ٣ش ح٩كٔخًّٝ ،خٕ ٔ٣ظلِ ٙأًؼَ أٜٗخ كظ٠
أػ٘خء َٟرُٜ ٚخ ُْ طٌٖ طَٜم أ ٝطٔظـ٤غ.
ٝك ٠حُ ّٞ٤حُظخُ ٠ؿِْ كَ٣ي كٌٓ ٠ظزًٝ ٚخٕ ُ٫حٍ ٜٓٓٞٔخ
ٝكِ٘٣خ رٔزذ ٓخ آُض اُ ٚ٤ػ٬هظ ٚرِٝؿظًٝ ٚخٕ ٣ليع ٗلٔٚ
ٓ -ؼو ٍٞطٌ ٠ٛ ٕٞى ٟحٔٗ٩خٗ ٚحُِ ٠كز٤ظٜخ ؟ ٓؼو ٍٞطٌ ٕٞر٘ض
رخُـٔخٍ حُِ٣ ٠وطق ػوَ أٍ ٟحؿَ ٝطزو ٠رخٍىس ك٘ٓ ٠خػَٛخ ًيٙ
؟ ١ذ حطـُٞط٘ ٚ٤ُ ٠؟ ٚ٤ُٝرؼظض حُـٞحد حًُِ ٠خٕ ٓزذ ك ٠حٗ٠
أك ْٜاٜٗخ ػخِ٣حٗ ٠؟ ١ذ ً٘ض أػَف اٜٗخ ًي ٙهزَ حُـٞحُ حُحٟ؟
82
ى ٟكخؿش ٓخطظؼَكٖ ؿ َ٤رؼي ٓخ حَُحؿَ ٣ظولَ ػِ ٚ٤رخد ٞٛ
َٓٝحطٝ ٚطزو ٠ك. ُٚ٬
ٝهطغ كٞحٍٓ ٙغ ٗلٔٝ ٚهٞف ُِٓ٤ظ ٚأٓخّ ٌٓظزَٓ ٍٝ٧ٝ ٚس ٗظَ
اُ ٠ؿٔيٛخ رَؿزش ٝىهن ك ًَ ٠طلخٝ ِٚ٤ٛكيػظٗ ٚلٔ ٚإٔ ٣ؼظٌٍ
ػٖ اٛخٗظُٜ ٚخ ك ٖ٤ػزَص ُ ٚػٖ ٓ٘خػَٛخٝ ،إٔ ٣زيأ ٓؼٜخ ػ٬هش
٣ؼ ٝٞرٜخ ٓخ ٘٣وٓ ٜٚغ ُٝؿظ ٌُٚ٘ ٚطوِ٣َٓ ٚؼخ ٖٓ ٓٞٓٝظٚ ّ
ٍٝك ٞكٌَس حُو٤خٗش ٝػخى ُِظلٌ َ٤ك٤ٛ" ٠خّ" َٓس أهًَ ٟلز٤زظٚ
حُظ ٠كؼَ حُٔٔظل ٖٓ َ٤أؿِٜخٗ ّ٫ٝ ،لٔ ٚػَِٟ ٠رُٜ ٚخٝ ،طوَ٤
أٜٗخ أػ٘خء طلٌ َٙ٤كٜ٤خ ٝهظجٌ ٫ري أٜٗخ ًخٗض حٓظ٤وظض ٝط٘ؼَ
رخُٞكيس ٝحُـَرش ٝطزٌ ٠رٔزذ َٟرُٜ ٚخ ،كوَؽ ٖٓ ٌٓظزٓ ٚظـٜخ
حٌُٓ ٠ظذ ٓيِ١ٝ َٙ٣ذ أًَٜٗٗ٬ُ ٚحفٝ ،هٍَ حٌُٛخد ٩ك٠خٍ
ٛي٣ش ُٜخ ٝحُؼٞىس حُ ٠حُز٤ض ُ٤طِذ ٛللٜخ ٜٔ٠٣ٝخ اُٛ ٠يٍ،ٙ
ٝػِّ ػِ ٠كؼَ حُٔٔظل ٖٓ َ٤أؿَ ا٣ـخى كَ ُلخُظٜخ ٕ٧هِزً ٚخٕ
ُ٫حٍ ػخَٓح رلزٜخ.
***********
م
كظق كَ٣ي رخد ٗوظٝ ٚك ٍٞىه ُٚٞأطخٞٛ ٙص أُٗٝ ٖ٤ؿظ ،ٚكـي ّ
هِز ٚرَٔػش ٝطٞهق ػوُِِ ٚلظخص ٜ٣ ُْٝيم إٔ ٓخ ٔٔ٣ؼ ٚكو٤و٠
ٝأٗ ٚػِ ٠رؼي هطٞحص ٖٓ ٍإ٣ش ُٝؿظ ٚػخٍ٣ش طلض ٍؿَ آهَ ٝطجٖ
ٖٓ ٌُس ٓظؼظٜخ ٓؼًٛ ،ٚذ ٗل ٞحُٜٞص حًٌُ ٟخٕ ٣ؤط ٖٓ ٠ؿَكش
حُ٘ٝ ّٞحٓخّ رخد حُـَكش ٝهق ٌٍٓ ٖٓ ٫ٞٛإ٣ش ُٝؿظ ٚػخٍ٣ش ٓغ
ٛي٣وظٜخَٓٝ ،ص ػٞحٗ ٠حٗوطؼض كٜ٤خ حٗ٧لخّ ػٖ ػ٬ػظًٝ ْٜؤٕ
ػٍِ ٠إٓ ْٜحُطٝ ،َ٤كـؤس هطؼض ٛي٣وظٜخ حُٜٔض ٝهطلض
ٓ٬رٜٔخ ٝحكظ٘٠ظٜخ َٛٝرض ػخٍ٣ش اُ ٠هخٍؽ حُـَكش ٜ٘ٓٝخ اُ٠
هخٍؽ حُ٘وشٝ ،حٌٗٔ٘ض ٤َٛخّ ػِٗ ٠لٜٔخ ٫ ٠ٛٝطِحٍ ػخٍ٣ش آٖ ٫
هٞكٜخ ٗٝؼَص أٜٗخ ػِ ٠رؼي ُلظخص ٖٓ ٓوظِٜخ ػِ٣ ٠ي ُٝؿٜخ
ٌُ٘ ٚحهظَد ٜٓ٘خ ٝحٜٗخٍ ػِٜ٤خ رخَُ٠د كظ ٠حٌٜٗض هٞح٠ٍٓٝ ٙ
ػِٜ٤خ ٖ٤ٔ٣حُط٬م ٝأَٓٛخ إٔ طَطي٬ٓ ٟرٜٔخ ٝطـخىٍ ر٤ظ ٚكٍٞح.
83
ًخٗض "٤ٛخّ" رؼي حٗظٜخء حؿخُس كَ٣ي ٝػٞىط ٚحُ ٠ػِٔ ،ٚريأص
ط٘ؼَ رخَُِٔ ٝحُٞكيس أػ٘خء كظَس ؿ٤خرٓٞ٣ٝ ٚخ ٓخ طؼَكض ٛيكش ػِ٠
ؿخٍطٜخ ٘ٗٝؤص رٜٔ٘٤خ ٛيحهش ٝريأطخ طزخىٍ حُِ٣خٍحص ك ٠حُٜزخف
ًٝخٗض ٛيحهظٜٔخ ك ٠حُزيح٣ش ػخى٣ش كظ ٠ؿخء ٝ ّٞ٣كٌض ُٜخ ؿخٍطٜخ
أػ٘خء اكي ٟؿِٔخطٜٔخ حُٜزخك٤ش ػٖ ػ٬هظٜخ حُلٔ٤ٔ٤ش ٓغ ُٝؿٜخ
هخثِش.
-ك ٠أ ٍٝأ٣خّ ؿٞحُٗخ ًخٗض ح ٍٞٓ٧ى ٟكٜ٤خ ٓ١٬لش ٓٝيحػزش
ٍٓٝٝخٗٔ٤شًٝ ..خٕ ً ْ٣ٞاُ ٠كي ٓخ٣ ..ؼً٘٘ ٠ض رزوٓ ٠زٔ١ٞش
ٌُٖ ٖٓ ُِيٍؿش حُِٓ ٠لظخؿ ٚأٜ٤ُ َٛٝخ ٌُٖ كـؤس ًَ ىٍ ٙحف
ٝػَكض رؼيٛخ اًٗ ٚخٕ ٖٓ ١ز٤ؼٝ ٠حُطز٤ؼ ٠رظخػ ٞٛ ٚحُِ ٠ظَٜ
رؼيٝ ٖ٣رو ًَ ٠كخؿش رظل َٜرَٔػش ًٝؤىحء ٝحؿذ ٖٓ أًظَ
ً٘ٝض ٝهظٜخ ٖٓ رِلن كظ ٠أكْ رٞؿٞىًٝ ٙخٕ ُٔخ ٣خهي ؿَٟٚ
رخُِٔ ٚٛوق ٝ ٌُٚٞٛٓٝحٓؤٍ ٗلٔٓ ٠ؼوٍٞ ّ ٔ٘٣ٝلذ ً٘ض أكَ٠
ٞٛ ٌٕٞ٣ى ٙحُـٞحُ حًُِ٘ ٠ض ٛخرَس ٔٓٝظ٘ ٚ٤أػ ٚ٘٤؟؟ ٖٓٝ
ٝهظٜخ رطِض حٗظظَ كخؿش ٖٓ ؿ ُٟٞك ٠حُٟٔٞٞع ىًَٛٝ ٙض
حُِلظش حُِ ٠ر٤طِذ كٜ٤خ ٘٣خّ ٓؼخ٣خ ًٝخٗض حُيهخ٣ن حُِ ٠ر٘لٌ ِ١زٚ
كٜ٤خ رظَٔ ػِ٤خ ًؤٜٗخ ٜٓ٘ٗ٧ ٖ٤خ ؿٜذ ػٜ٘ٗ٧ٝ ٠خ ًخٗض ٍٝط٤٘٤ش
رٌَ٘ ر٘غ.
حهظَرض ٤َٛخّ ٜٓ٘خ ٗٝظَص ُ٘لظٜ٤خ رَؿزش ٝهخُض:
-حَُؿخُ ٍٞ١ ٚػَٔٓ ْٛخهيٍ٣ ٖ٘٣لٜٗٞٔخ ٓ٤زي ٓ٘ ٕ٧ ْٜ٤أك٘خ
رْ حُِٗ ٠ويٍ ٗلٜٞٔح حكظ٤خؿخص رؼٗٝ ..ٞؼَف حُحٔٗ ٟؼي رؼ..ٞ
٫ٝح ٚ٣؟
ٝريأص ػ٬هظٜٔخ طؤهٌ ٌٗ ٬ؿي٣يح ٌٓ٘ طِي حُِلظش ٝطٞحُض
حُِوخءحص ٝأٛزلض ١ؤٜٓٞخ حُ٤ٓٞ٤ش ٠ٛحُؼَػَس ػْ ٓ٘خٛيس
ح٧ك ّ٬حُـ٘ٔ٤ش حُ٘ٔخث٤شٝ ،رؼي حُٔ٘خٛيس أ ٝأػ٘خثٜخ طٜ٘ؼخٕ ٓ٣ٞخ
كِٜٔٔ٤خ حُوخ.ٙ
84
ٝهزَ ٓخػش ٖٓ حًظ٘خف كَ٣ي َٓٔٛخ ًخٗض ٤َٛخّ حٓظ٤وظض ٖٓ
ٜٗٓٞخ ًٝؤٕ ٗ٤جخ ُْ ٌٖ٣أْٓ ًُي حُ ُْٝ ّٞ٤طلٌَ كٔ٤خ كيع كظ٠
كٍ ٖ٤أص ك ٠حَُٔآس آػخٍ َٟد ُٝؿٜخ ػِٝ ٠ؿٜٜخٝ ،ط٘خُٝض
كطٍٛٞخ كٛ ٠يٝء ٝحطِٜض رٜي٣وظٜخ طيػٛٞخ ُِ٣خٍطٜخًٝ ،ؼخىطٜٔخ
ؿِٔظخ ُظزخىٍ ح٧كخى٣غ ػٖ طلخِ٤ُ َ٤ٛش ًَ ٜٓ٘ٔخ ٓغ ُٝؿٜخ،
ًٝخٗظخ ط٘ؼ٤ٓ ٕ٬ـخٍس طِ ٞح٧هَ ٟأػ٘خء كي٣ؼٜٔخٝ ،رؼي حٕ كٌض
٤ٛخّ ٓخ كيع ٓؼٜخ ػِوض ٛي٣وظٜخ ٟخكٌش
-رَٜحك ٚػ٘ي ٙكن ٝطٔظخ ٢ِٛحَُ٠دٓ ..ؼو٣ ٍٞخ ٤ٛخّ ً٘ظ٢
ٗخ ٚٔ٣هخُ ٖٓٝ ٚكخٓ ٚرلخؿ ٚ؟
-ؿٜذ ػ٘ ..٢حُ ّٞ٤ىً٘ ٙض طؼزخٗ ٚكؼٗ ٖٓ ٬وخٝط٘خ حٗخ ٝحٗظ٠
حُٜزق ٗ ٖٓٝـَ حُز٤ض
-حٗخ ٖٓ ػخٍك ٚحٗخ رو٤ض ًيٓ ٙؼخً ٢حُح ٟحٗظ ٢ؿ٘٘ظ .. ٢٘٤رْ
رَٜحكُٔ ٚخ رٔؤٍ ٗلٔ ٢حُٔئحٍ ىً٘ ٙض رو ٍٞأً٤ي ٕ٧ك٤خطً ٢خٗض
ٗخهٜٜخ حُـ٘ٝ ٕٞحُٔظؼ ٚحُِ ٠كٔ٤ظٜخ ٓؼخًً٘ٝ ٢ض ٓلظويحٛخ ٓغ
ؿ ١ُٞرْ طٜيهُ ٢لي ىُٞهظ ٢حٗخ ٖٓ ػخٍك ٚحٗظ ٚ٤ُ ٢رو٤ظً ٢يٙ
ح ٝكظ ٠رو٤ظً ٢ي ٙأٓظ٠
ٓ -خػَكخٕ ًَ ..حُِ ٠حػَك ٚأٗٛ ٖٓ ٢ـَٝ ٟأٗ ٢طًَ٤زظِ ًِ ٠يٙ
ٓل ٖ٤أٍ ٟحؿَ ٌٖٓٔ ٘٣يٗ ٠ح٣ ٝؤػَ كّ٤خ ٜٓٔخ ًخٕٓٝ ..خػَكخٕ
ٓزز ٚح ٚ٣ى ٙأ ٝريح٣ظً ٚخٗض ِٓظٓٝ .. ٠خػُٞحٕ حػَف ..رْ حُِ٠
حػَك ٚحٕ كٓ ًَ ٠يٍٓش ر٘خص ىهِظٜخ ٖٓ حرظيحثُِ ٠ؼخًٗ٘ ..ٟٞض
ػٔز٬ه ٠ر٘خص ًُ٘ٝ ٢٣خ ر٘ؼَف رؼ ٞرطَ٣وظ٘خ ٝاكٔخٓ٘خ ،رْ
رَحٗخ ٣ؼَف اٗ٘خ ًِ ِيٓ ٕ٧ ٙـظٔؼ٘خ ُٓ ١خ حٗظ٢
١زؼخ ٛؼذ كي ٖٓ ّ
هخرَ ٙػَٔ٤ك ٞأ٠ٗ ٟء ؿَ٣ذ ٣ٝؼظزَٗ ٙخً ٫ٝري ٖٓ حػيحٓٚ
٫ؿَ ٓخ ٗ ًِٚ ٌٕٞ٣ز ٚرؼٓ ،ٚ٠غ اٗ ٚأٓ ٬ٛـظٔغ ٗخً ػٖ ًَ
حُيٗ٤خ حُِ ٠كٞحُ ٚ٤رْ ٓيحٍ ١ػِٗ ٠لٔٝ ٚرَٜ٤د ٖٓ كو٤وظ،ٚ
ٝأٗ ٖٓ ٢ػْ ريحكغ ػٖ ٗلٔ ٫ٝ ٠ػْ رلخ ٍٝأرٍَ ٫ٝكخٓ ٚإ
85
١ز٤ؼظ ٠ى ٟطٜٗ٧ ٜٚٔخ ٖٓ حهظ٤خٍ ،ٟأٗخ رْ ػٔزوُٞي حٕ أٗ٢
ٝحُِٝ ٢٣ُ ٠حهغ ٓٞؿٞى رخُلؼَ.
٣ -ؼ٘ ٢حٗظً ٢خٕ ُ ٢ٌ٤ػ٬هخص هزَ ػ٬هظ٘خ ىً ١ظَ٤
ًَ ٖٓ ٙ٫ -ظ ٢ٛ َ٤ػ٬هٝ ٚحكيٓ ٙغ ٛي٣و٤ُ ٚخ ٖٓ ٝحك٘خ ٛـٖ٣َ٤
ٍٝؿْ حٕ ُ٤خ حٛلخد ًظ َ٤رْ ٢ٛحهَد كي ُ٤خ ٓٝغ رؼ ٞىحٔ٣خ
ك ًَ ٠كخؿٝ ٚكظ ٠ىهِ٘خ ًِٝ ٚ٤حكي ٙػ٘خٕ ٓخٗلظَه ٕٞرْ ك٠
كظَس حُـخٓؼش حًظ٘ل٘خ أٗخ ٠ٛٝحٕ حُز٘خص حُِ٘٣ُ ٠خ أًظَ ٓٔخ ً٘خ
كخًًَ٘ٝ ،ٖ٣خ ػٔ٘ٔٔغ كٌخ٣خص ًظ َ٤ؿيح رخٌُحص ك ٠حُٔيٕ حُـخٓؼ٤ش
ُِز٘خص ٝرٞ٤ص حُٔـظَرخص ًٝخٕ ك ْٜ٤حُِ ٠حٌٗ٘ق َْٓٛ
ٝحَُٔ٘كخص ٓظَٝح ػِ ْٜ٤ػ٘خٕ أٝ ْٜ٤ِٛكٗ ٠لْ حُٞهض ك٠لْٛٞ
ر٬٤ُٓ ٖ٤طٝ ْٜكِ٠ض حُؼ ٕٞ٤طلظوَٝ ْٛط٠طٜيٝ ْٛك ْٜ٤حُِ٠
ِ١ؼٞح ٗخٛلٝ ٖ٤كِٞ٠ح ٓلخكظ ٖ٤ػَِْٛٓ ٠
ٍٝ -حكض كٛ ٖ٤خكزظي ى ١ىُٞهظ ٢؟
-حطـُٞص رؼيٓٝ ١خكَص حُٔؼٞىٓ ٚ٣غ ؿُٛٞخ
١ -ذ ٝكخُٜخ ٓغ ؿُٛٞخ ُ٣ي رَ ٟٞ؟
٢ٛ ٙ٫ -ؿ ١َ٤حٗ ٢حُِ ٠كخُٗ ٚخىٍٙ
-حُح ١؟
ٓ -ؼظْ حُِ٘٣ُ ٠خ ر٤ؼٞ٘٤ح ك٤خط ْٜػخىٝ ١ك ْٜ٤حُِ ٠ػْ طٔظٔظغ ٓغ
حَُحؿَ ٝحُٔض كٗ ٠لْ حُٞهض رْ ١زؼخ ٓظؼظٜخ ٓغ حُِٜ٣ُ ٢خ حًزَ
ٝك ْٜ٤حُِٓ ٠خرظزوخٕ كخٍٓ ٚحؿِٜخ ٫ٝكخٍم ٓؼخٛخ رْ رظؼَف
طويػٝ ٚطٔؼَ ٓؼخ ٙحٜٗخ ًٓٝ ٚٔ٣ٞزٔٝ ،ٚ١ٞحٗظ ٠هخرَ ٙحؿِذ
حَُؿخُ ٚح٣٫خّ ىٓ ١خ٣ؼَك ٕٞكظٔ٣ ٠ؼيٝح ِٗٔ ٚرْ حٗ ٢رو ٠كخِٗٚ
ك ٠حُظٔؼٓٝ َ٤خرؼَكٖ حػَٔ كخؿ ٖٓ ٚكٔخٛخ
١ -ذ ٝحطـُٞط ٚ٤ُ ٚ٤؟
ً ٕ٫ -يً ٫ٝ ٙيً٘ ٙض ٛظـٝ ُٞحٗٓ ٢خ حهظَط ٞٛ ٕٞحُِ ٠ػَٔ
حُٔٔظل َ٤ػ٘خٕ ٣ظـٝ ٢ُٗٞرَٜحكٛ ٚؼذ ػِ٤خ ٝكز٤ظً ٚخٗٔخٕ
86
ٗٝ ْٜؿيع ٍٝحؿَ ر٤يحكغ ػٖ كٍِٔٝ ٚؿْ حٜٗٗ ٢لظٔ٘٣ ٚخٗ٢
ٔ٣ ٚٗ٫ظخ َٛح٫كٖٔ ٓ٘ ٢رْ ٞٛأ َٛػِ ٠كِٔٝ ٚكَ ٝػِ٠
ح ٠ِٛحٗ٣ ٚظـٝ ٢ُٗٞأٗٓ ٢خٌَٗحٕ حًٗ٘ ٢ض ػخِ٣س أً ٕٞأٝ ٍٝحكيس
طٌَٔ هخٗ ٕٞحُؼِ٤ش ًٔٝخٕ ً٘ض ػخِ٣س أَُ ٛد ٌُٔخٕ رؼ٤ي ٝأٗٞف
ىٗ٤خ طخٗ٤ش رؼ٤ي ػٖ حُـٞحُ ٖٓ ٝحكي ٖٓ أ٫ٝى حػٔخٓٝ ٠أكَ٠
رؼيٛخ ٓيكٗٞش ك ٠حُٜؼ٤ي ك ٠ك٤خس ػخٍكش طلخِٜ٤ٛخ هزَ ٓخ طزيأ ٜٗ٧خ
ٗٔوش ٌٍَٓس ٖٓ ك٤خس ػخٗظٜخ ٛٝظؼٜ٘٤خ ًَ ٝحكيس ك ٠ػِ٤ظ.٠
١ -ذ كٌَط ٢طَ٣لٝ ٚ٤طو ِٚ٤ُٞػَِٓ ٠ى ريٍ ٓخ ً٘ظْ رظِلٞح ػِ٠
حُيًخطَٗٝ ٙخ٣لخ٤ٛ ٙظـٖ٘؟
-كٌَص ًَظ َ٤حهٝ ُٚٞكٌَص ًٔخٕ حػَ ٝػِ٣ ٚ٤ظـٝ ُٞحكي ٙطخٗٚ٤
رْ ٓخهيٍطٖ ً٘ٝض ػخٍك ٚحَٗ٤ٛ ٖٓ ٚطخف.
ٝأٜٗض ٤ٛخّ حُلي٣غ رطَ٣وظٜخ حَُٔكش
-رٌل٤خً ٢ؿْ رو ٠حك٘خ ٘ٛوٞ٠ح حُ ًِٚ ّٞ٤ك ٠حُلي٣ض حُٔخٓن ىٙ
٫ٝح ٚ٣ػخٗ ٖ٣ِ٣وؼيٝح ٓغ رؼ١ٞٗ ٞ
ٝريأطخ ٓٔخٍٓش َٓٔٛخ.
87
عسل بالملح
حٓظ٤وظض ػِٞٛ ٠ص حُٜخطق كٞؿيص حٜٓٔخ ػِٗ ٠خٗظٝ ،ٚهزَ
إٔ أٍى حٗوطغ ح٫طٜخٍ ٝك ٍٞحٗوطخػ ٚظ َٜػِ ٠حُ٘خٗش ػيى
حٌُٔخُٔخص حُلخثظش حُظ ُْ ٠أٓٔؼٜخ أػ٘خء ًٗٝ ،٠ٓٞخٗض حطٜخ٫طٜخ
ٛخكزش ٗ٤ٜذ حٓ٧ي ٜٓ٘خٝ ،رٔـَى إٔ ٝهؼض ػ ٠٘٤ػِ ٠ػيىٛخ،
أ٣وَظضُ ػوِ ٠حًٌُ ٟخٕ ُ٫حٍ ٗخثٔخ ٝحٓظٞػزض أًٗ ٠ؼخىط٤ٔٗ ٠ض
ٓٞػيٓ ٟؼٜخٝ ،أ٣وع ػوِ َٟ٤ٟٔ ٠حٌُ ُْ ٟأًٖ أػَف ً َٛخٕ
ُ٫حٍ ٗخثٔخ أ٠٣خ أّ أًٗ ٚخٕ ٘٣خٛي ٖٓ رؼ٤ي ٣ٝوظزت كظ٠٣ ٫ ٠طَ
٘٣ ٕ٧ؼَ رٞهِحص حػظخىٛخ ٌٓ٘ إٔ ػَكض "َٓٝس" طِي حُلظخس
حٌُٔٔ٘٤ش حُظٝ ٠هلض رـخٗز ٠رؼي ٛيٓظ ٠ك ٠أهَ ٟهخٗض ػوظ٠
ٝطوِض ػ٘ ٠ك ٠أهَد كَٛشٌُٜ٘ ،خ طًَض ُ ٠كزخ ٣ ٫ظوِ ٠ػ٘٠
أريحً٘ٝ ،ض ٍؿْ هٌٜٗ٫خ ُُُ٫ ٢ض أػ٘وٜخ ٫ٝ ،أٓظط٤غ حُظ٘لْ
ريٜٗٝخٝ ،ىهِض ك ٠ؿ٤زٞرش ؿزض كٜ٤خ ػٖ حُل٤خس ٝأٛزلض أك٤خ
ر ٖ٤حُ٘خّ آًَ ٝأَٗد ٝأطلَى ٌُٖ ٍٝك ٠كٌٓ ٠خٕ آهَ رٖ٤
حُل٤خس ٝحُٔٞصٝٝ ،هظٜخ طؼَكض ػَِٝٓ" ٠س" حُظً ٠خٗض ٓؼَ
ٓ٬ثٌش حَُكٔش ٝأٛزلض ١ز٤زظَٟٔٓٝ ٠ظ ٠ك ٠طِي حُل٤خس حُظ٠
أػ ٖ٤كٜ٤خ ًؤٜٗخ ؿَكش اٗؼخٕ ًزَ٤س ٣ ٫ٝؼِْ أ٘٣ ٝؼَ رَٔ٠ٟ
حكيح ؿَٛ٤خٍٝ ،حكض طٔ َٜػٍِ ٠حكظٝ ٠طليػِ٘٤١ ٠ش حُِ٫ ٠ٌُ َ٤
أٗؼَ رخُٞكيس ٝطظلٖ٘ كَ١ ٠م آؼخىٓٞ٣ ،ٟخ طوظخٍ ُٛ ٠ي٣ش
أكزٜخ ّٞ٣ٝ ،آهَ ططِذ ٓ٘ ٠حُوَٝؽ ٓؼٜخ ٝطوظخٍ أٓخًٖ أػ٘وٜخ،
أ ٝأٓخًٖ ُْ أًٛذ اُٜ٤خ ٖٓ هزَٝ ،ك ًَ ٠حٝ٧هخص حُظٗ ٠وٜ٤٠خ ٓؼخ
ًخٗض طليػ٘ ٠ػٖ أٗ٤خء أكذ حُظليع كٜ٤خ ٓؼَ حَُٔٔف ٝحُٔٔ٘٤خ
ٝحُٔ٤خٓشٝ ،طِو ٠ػِ ٢حٌُ٘خص ٌُ ٠طَ ٟحرظٔخٓظ ٫ٝ ،٠أٌَٗ أٗ٠
ً٘ض رؼي كظَس هي ريأص حٍطخف ؿيح أػ٘خء حٝ٧هخص حُظ ٠أهٜ٤٠خ ٓؼٜخ
ٌُٖ ُٓ٨ق ًخٕ ًَ ٓخ طلؼِٓ ٚؼٓ ٠ـَى ٌٖٓٔ ٣ ٫يح ٟٝأريح
حُـَف حٌُ ٟهِلظ ٚحُظ ٠هٌُظ٘ ُْٝ ،٠طٔي أكؼخُٜخ حُ٘زِ٤ش حُلـٞس
88
حٌُزَ٤س حُظ ٠أكيػٜخ ؿ٤خد ٖٓ ً٘ض أػ٘وٜخ ،كؤك٤خٗخ ٌٕٞ٣ ٫حُيٝحء
كو َٓ ٞٛ ٢حُ٘لخء رَ حهظ٘خػ٘خ رؤٕ ٌٛح حُيٝحء كٗ ٚ٤لخإٗخٝ ،كٖ٤
ٗوظ٘غ رؤٕ ٗلخءٗخ ٣ظٞهق ػِ ٠ىٝحء ٓؼ٣ ُٖ ،ٖ٤و٘ؼ٘خ أ ٟىٝحء آهَ
ٜٓٔخ ًخٕ ٓلؼ ُٚٞأٜٔٓ ٝخ ط٘خرٜض طًَ٤زظٓ ٚغ ىٝحث٘خ حُٔؼظخى.
ًخٗض ُلظش ٛؼزش ك ٖ٤حػظَكض َُٝٓ" ٠س" رلزٜخ ،أٛؼذ ٓخ
كٜ٤خ أٗ ُْ ٠أًٖ أكزٜخً٘ ٠ٌُ٘ ،ض ٓؼو ٬رٌَ أك٠خُٜخ ٝأكؼخُٜخ حُظ٠
كؼِظٜخ ٖٓ أؿٌُِ ،٠ح طـخٝرض ٓغ كزٜخ ٝحػظَكض رلذ ُْ ٌٖ٣
كو٤و ،٠رويٍ ٓخ ًخٕ ٍى ُـٔ٣ َ٤طٞم ػ٘ن هِز ٌ٘ٓٝ ،٠طِي حُِلظش
ُْ أػي أٗؼَ رلٝ٬س أ٠ٗ ٟء طلؼِ ٖٓ ٚأؿِٝ ،٠أٛزلضُ أٗؼَ
رؤٗ ٠ىكؼض حُؼٖٔٓ ًَ ٕ٧ ،خ ًخٗض طلؼِ ٚكؼِظ ٖٓ ٚحؿَ حُلٍٜٞ
ػِ ٠هِزٛٝ ،٠خ ٠ٛحٓظٌِظ ٚرخَُؿْ ٖٓ أٗٔٓ ٚظِٜي ٤ِ٣ ٫ٝن رٜخ،
ا ٫أٜٗخ ًخٗض طو٘غ ٗلٜٔخ رؤٗ ٚحُ٘٠ء حٌُٗ ٟخٍ اػـخرٜخ ٓٝؼض
ٓ٫ظٜٗ٧ ،ًٚ٬خ طؼَف هٔ٤ظ ،ٚك٤ٜ٘جخ ُٜخ ر. ٚ
ٝطؼِٔض أٗ٠ٗ ٫ ٚء رٓ ٬وخرَ ٠ٌُ٘ ،حػظَف أٜٗخ ًخٗض أؿَٔ كٖ٤
ًخٗض طؼط ٠ريٓ ٕٝوخرَ أُ ٝؼَ ًُي ًخٕ ٠َٟ٣أٗخٗ٤ظٝ ٠ؿٍَٟٝ
أًؼٍَ ،ؿْ إٔ ٓخ ًخٗض طؼط ٖٓ ٠ُ ٚ٤حٛظٔخّ ٝكذ ً٘ض ىحثٔخ أطٌٝهٚ
ًخُؼَٔ حُٔـٔ ّٞكِٓ ٠ق ٖٓ ٝؿغ حُ.َ٤ٔ٠
هٔض َٓ٣ؼخ ٖٓ ػِ ٠كَحٗٝ ٠حٍطي٣ض ٓ٬رُِٔٗٝ ٠ض اُ٠
حُ٘خٍع أهٌص ٓٞحِٛش اُ ٠أهَد ٓظًٍَٞ ٕ٧ ٝد حُٔظًَ ٝخٕ
ٓٔ٤خ ْٛك ٠حهظٜخٍ ًؼ ٖٓ َ٤حُٞهض ٣ٝوَِ ٖٓ ُ٣خىس طؤهَٟ٤
ػِٜ٤خِٛٝ ،ض ٓلطش حُٔظَٝ ٝهطؼض طًٌَس ػْ َُٝٛض آُ ٠خً٘٤ش
حَُٔٝ ٍٝأىهِض رٜخ حُظًٌَس ُِٗٝض رؤَٓع ٓخ ٌٖٔ٣ػِ ٠حُِْٔ
حٌَُٜرخثٍٝ ٠ؿْ ػيّ حُظلخط ٠أٗ ٝؼ ٍٟٞرخُ٘خّ ٖٓ ك٠ُٞ
ٝطًَ ِٟ٤حٌُخَٓ ك ٠إٔ أًٛذ رؤَٓع ٝهض ٝأ ٫أطؤهَ ػِ٠
"َٓٝس" أًؼَ ،ا ٫أًٗ٘ ٠ض أٗؼَ ر٘ظَحص طؼـذ ٝحٓظٌ٘خٍ طؼِٞ
حُٞؿٌُُ ٙٞي حُٔـ٘ ٕٞحًٌُٝ ٍَٜٝ٣ ٟؤٗ ٚكٜ٘ٓ ٠ي ٓطخٍىس ك٠
ك ِْ٤أَُٓٝ ٠ٌ٣ؼَ حً٧ؼَ اىٛخٗخ رخُ٘ٔزش ُِ٘خّ ،إٔ ٠ٗ ٫ء ك٠
89
ٌٙٛحُزِي ٔ٣ظلن حَُُٜٝش اُ ٚ٤هزَ إٔ ٘٣لٌ أ ٝط٤٠غ حُلَٛش ك٠
حٓظ ًٚ٬ك٠ٗ ٬ء أٛزق ٖٓ حٌُٖٔٔ حٓظ ًٚ٬ك ٌٙٛ ٠حُيُٝش كظٓ ٠خ
ٗٔظٌِ ٚرؤ٣ي٘٣خ ٔٗ ٫ظٌِ ٚرؤٍٝحك٘خ ٜ٘٣ ٫ٝغ ٓؼخىط٘خ.
ِٛٝض اُ ٠حُِْٔ حُؼخٗ ٠حُٔئى ٟاُ٤ٍٛ ٠ق حُٔلطش ً٘ٝض
أٓٔغ ٝأٗخ ك٘ٓ ٠ظٜلٞٛ ٚص اٌٗحٍ اؿ٬م أرٞحد حُوطخٍ ً٘ٝض ػِ٠
ٗٝي إٔ أهلِ ٖٓ كٞم حُ٘خّ أ ٝأىكؼ ْٜروٞس ٝػ٘ق كظ٫ ٠
٣لٞطٌ٘ٛ ٠ح حُوطخٍ كِ٤ىحى طؤهٍَ ،ٟؿْ أٗ ٖٓ ٚحُٔؼظخى إٔ رًَ ٖ٤
هطخٍ ٝح٥هَ ىهخثن هِِ٤ش ًَ ٌُٖ ،كٞحٓٝ ٠أكؼخًُ ٠خٗض طؼَٔ طلض
ٟـ ٖٓ ٢طٜي٣ي ٝ َٟ٤ٟٔاٜٗخٍ ٓ٬ك ٚكٝ ٠ؿ ٠ٜرؤٗ ٚهي ٣وظِ٘٠
ٗيٓخ إ طٔززض َٓس ؿي٣يس ك ٠أُْ ُ ٌٜٙحُلظخس حٌُٔٔ٘٤شٝ ،هزَ ُلظش
ٖٓ ىه ٠ُٞػَرش حُوطخٍ حُظً ٠خٕ ٌٓخٕ ٝهٞكٜخ أٓخّ حُِْٔ ٓزخَٗس
حُؿِن حُزخد كٌ٘ض ػِٗٝ ٠ي إٔ أرٌ ٖٓ ٠حُـ٤ع ٝٝهلض حكيم ك٠
حُوطخٍ ٝأٗظظَ إٔ ٣ظلَى ٣ٝلَى ٓؼ ٚأٓٞحؽ ؿ٠زٝ ٠ؿ٤ظٌُٖ ،٠
حُٔلخؿؤس إٔ حُوطخٍ ُْ ٣ظلَى ٝكـؤس ٝري ٕٝأ٣ش أٓزخد ٝحٟلش طْ
كظق ح٧رٞحد َٓس أهَ ،ٟكلُظلض ريحهِ ٠أرٞحد حُٔؼخىسٗٝ ،ؼَص
ر٘٘ٞس حٗظٜخٍ ػِ ٠كظ ٠حُؼؼَ حًٌُ٘ ٟض أُؼ٘ ٚهزِٜخ رِلظخص،
ٝهلِص َٓ٣ؼخ ىحهَ حُؼَرش ٝكٔيص هللا إٔ كيػض ٌٙٛحُٜيكش،
ٝٝهؼض ػ٘٤خ ٟػِ ٠كظخس طوق رـٞحًٍ ،ٟخٗض ؿِٔ٤ش ؿٔخٍ ٛخىة
ٖٓ حُ٘ٞع حٌُ٣ ٟوطق حٍٝ٧حف حُظ ٠طَٔٓض ػ٘ن حُـٔخٍ ٓؼِ،٠
ٝريأص حُظؤَٓ ك ٠طلخٓ٬ٓ َ٤ٛق ٝؿٜٜخ حُطلٝ ،٠ُٞك ٖ٤حٗظزٜض
اُٗ ٠ظَحص اػـخر ٠حُظ ٠طـِٝ ٝؿٜٜخ رخد حُيه ٍٞاُ ٠كَّ ؿٔخٍ
ٍٝكٜخ ،ظَٜص ػٓ٬خص حٍ٫طزخى ػِٓ٬ٓ ٠لٜخ ،كِحىٛخ حٍطزخًٜخ
ُكٔ٘خ ػِ ٠كٜٔ٘خ ٝرؼي ػيى ٖٓ حُٔلطخص حُظ ٠طٞهق كٜ٤خ حُوطخٍ
ُْٝأًٖ أػَف ػيىٛخ ٍٝ ٕ٧كً ٠خٗض ؿخىٍص حُوطخٍ كٍ ٠كِش ك٠
كَ٠س ًُي حُٞؿ ٚحُٔ٬ثٌُ ،٠ظٌظ٘ق طلخٝ ِٚ٤ٛطوٗ ْ٤ؼخثَ ح٧كّ٬
رِْٔ طِي حُظلخٝ َ٤ٛطوزِٜ٤خٝ ،ك ٠اكي ٟحُٔلطخص ٝؿيص حُٔؼـِس
حُظ ٠ؿٌرظ٘ ٠طظلَى كظلًَض ٍٝحثٜخٝ ،ؿخىٍص حُؼَرش كلؼِض ٓؼِٜخ
90
ٝأٗخ ًخُٔٔل ٍٞكويص ح٩كٔخّ رٌَ ٗ٠ء ا ٫ح٩كٔخّ رخَُؿزش
ك ٠طظزؼٜخ ٝٝؿيص ٗلٔ ٠هخٍؽ ٓلطش ٓظَ ٝحُٔخىحص ك٤ٓ ٠يحٕ
حُظلَٗ ٖٓ ،َ٣خك٤ش ٗخٍع ِ١ؼض كَدٝ ،ىهِض حُ٘خٍع ٓخٗ٤ش ػِ٠
حَُ٤ٛق حٝ ،َٔ٣٧حهظَرض أًؼَ ٜٓ٘خ ٝأٗخ ُُ٫ض أٓ٘ ٠هِلٜخ ،كـؤس
حكظ٘٠ظ٘ٔٗ ٠خثْ ػطَٛخ حُؼخٛق رخُ٧زخد ٝحُىىص ٌَٓح ػِ٠
ٌَٓٝ ،ٟأٛزلض ٍٝك ٠كخثٔش كُٜٞخ طَطَ آ٣خص حُ٘٘ٞس ٝحُٔؼخىس
رخُوَد ٜٓ٘خ.
ِ٘ٛٝخ اُ٤ٓ ٠يحٕ ِ١ؼض كَدٝ ،حٗؼطلض ٔ٣خٍح ٗخك٤ش ٓو٠ٜ
"ؿَٝرٝ "٠ىهِظٝ ٚؿِٔض ػِ ٠اكي ٟحُطخ٫ٝصٝ ،هظٜخ كو،٢
حٗظزٜض ُْٝأىهَ هِلٜخ ٝٝهلض ػِ ٠حَُ٤ٛق حُٔٞحؿُِٔ ٚو٠ٜ
ً٘ٝض حطخرؼٜخ ٖٓ هُ ٍ٬ؿخؿ.ٚ
ٝريأص حٓ٧جِش طليع ٟـ٤ـخ ريحهُِٔ ،٠خًح ىهِض ٘ٛخ؟ ٖٓٝ
ط٘ظظَ؟ ٝىد حُوٞف ك ٠أٍٝهش ٍٝك ٖٓ ٠إٔ طٌ ٕٞط٘ظظَ كز٤زخ أٝ
ٛي٣وخٝ ،ريأ ػؤِ٣ ٠ؤٍٓٝ ،خًح كًُ ٠ي إ ًخٗض ط٘ظظَ كز٤زخ أٝ
ٛي٣وخ؟ ُٔٝخًح طوق أٗض ٘ٛخ ُٔٝخًح طظزؼٜخ أُٔ ٝخًح ُْ طيهَ هِلٜخ؟
ًٌُ٘٘ ٠ض ٫أػ ًَ َ٤حٓ٧جِش حُظ ٠طي ٍٝريحهِ ٠حٛظٔخٓخ ًٝخٕ
حٛظٔخٜٓ٘٣ ًِٚ ٠ذ ك ٠حُظًَ ِ٤ػَِٓ ٠حهزظٜخ ٖٓ رؼ٤يٝ ،رؼي كظَس
ػ٘ض كٜ٤خ ٓوخٝف إٔ طٌ ٕٞط٘ظظَ ٍؿَ آهَ ؿٓ ًَ ٌٕٞ٣ٝ ،َٟ٤خ
أك٤خ كٓ ٚ٤ـَى ْ٤ُٝ ْٛٝريح٣ش كِْ ؿًٔٔ َ٤خ أطٔ٘ ،٠ىهِض كظخس
كٓ ٠ؼَ ػَٔٛخ حُٔوٝ ،٠ٜحهظَرض ٜٓ٘خٝ ،حكظ٘٠ظٜخ ،ك٘ؼَص
رخُٔؼخىس أٜٗخ ًخٗض ط٘ظظَ كظخس ْ٤ُٝكظٗٝ ،٠ؼَص أ٠٣خ رخُـَ٤س
ٖٓ أٜٗخ حكظ٘٠ظٜخٝ ،كـؤس ٓٔؼض ٞٛص ٛخطل َٕ٣ ٠رخُ٘ـٔش حُظ٠
هٜٜظٜخ َُِٓخثَ ًٝخٗض ٍٓخُش ٖٓ "َٓٝس" طوزَٗ ٠كٜ٤خ أٜٗخ
ك٣َ١ ٠ن ػٞىطٜخ اُ ٠حٍُِٔ٘ ٕ٧حُٞهض طؤهَ ٝرؼي حٗظظخٍُ ٟؼ٬ع
ٓخػخص هٌُظٜخ ُْٝآص ًؼخىط ،٠حطِٜض رٜخ ُٔٝخٗ٣ ٠ؼوِ ٚحُ٘يّ
ٍٝىص ٖٓ أ٫ ٖ٤ٍٗ ٍٝطٜخُ ٠كوِض ريٓ ٕٝويٓخص
-أٗخ أٓق
91
ٝؿخءٗٞٛ ٠طٜخ رزٌخء ٌٓظّٞ
-أٓق ػِ ٠ا ٚ٣أٗخ ه ٙ٬حطؼٞىص
ً٘ض أٗؼَ رؤٗ ُْ ٠أػي أٓظطغ إٔ حٓظَٔ كِ ٠كَٔ ٌٛح حٌُٗذ أًؼَ
ٖٓ ًُي أ ٝحٓ٫ظَٔحٍ ك ٠ػ٬هش كو ٠ٗ٧ ٢أٗؼَ رؤٗ٘٣ ٠ـذ إٔ أىكغ
ػٖٔ ٓخ أهٌطَ١ ٖٓ ٚكٜخ ح٥هَ ٖٓ حٛظٔخّ ٝكذ ..كوِض
-أٗخ ػخٍف اٗ ٠ظِٔظي ًظٓ َ٤ؼخ٣خ ٝػخٍف اٗي حطلِٔظً ٠ظ َ٤رْ
ٛيه ٠٘٤أٗخ كخُش ٓ٤ئّ ٜٓ٘خ
ٓؤُظ٘ ٠رخً٤ش
ٌٖٔٓ -طـخٝر٘ٓ ٠ئحٍ ٝحكي رْ ٝرٌَ َٛحكش ٠ٗ٧طؼزض ..أٗض
كز٤ظ٘ ٠كؼ ٬أ ٝكظ ٠كٔ٤ض اٗي ػخ ٠ِٗ٣رـي ؟؟
.................................... -
-حٗض ٓٔؼض ٓئحُ ٠؟؟
-أٔٓ ٙٞ٣ؼض
١ -ذ ك ٖ٤حَُى
.................................... -
-ه ٙ٬كٜٔض
-أٗخ أٓق ٓخٓل ٠٘٤رـي
ّ٬ٓ -
................................... -
ٝأؿِوض حُٜخطق ٝٝهلض ُِلظخص ريحهِ٘ٓ ٠خػَ ٓوظِطش رٖ٤
اكٔخّ رخُلَ٣ش ٍٝحكش حُ ٠ٗ٧ َ٤ٔ٠طوِٜض ٖٓ ٗؼ ٍٞىحثْ
رخٌُٗذ ٝرؼيّ حَُحكش ك ٠طِي حُؼ٬هش حُظ ُْ ٠أٓظطغ أريح إٔ أه٘غ
ٗلٔ ٠أٜٗخ كذ ٝرٗ ٖ٤ؼ ٍٞرخُلِٕ ٠ٗ٧هَٔص اٗٔخٗش ٍه٤وش
ٗٝزِ٤ش ٓؼِٜخ ٠ٗ٧ٝ ،أػِْ أٜٗخ ٓظؼ ٖ٤كخُش كِٕ ػٔ٤وش رٔزز٠
ٍٝؿْ أٜٗخ ًخٗض أٗ ٍٝو ٚرـخٗز ٠ك ٠كِٗ ٠ا ٫أٗ ٠آهَ ٗوٚ
92
ِٜ٣ق ٌٕٞ٣ ٕ٧رـخٗزٜخ ك ٠كِٜٗخ ٓ ٠ٗ٧ززُٝ ٚؼَ ٗوٜخ آهَ
ٓ٤وظَد ٜٓ٘خ٣ٝ ،ظؼِن رٜخ ٫ٝط٘ؼَ ر٣ٝ ،ٚؼ٘وٜخ ٝطظَ طؼ٘و٘٠
ٍؿْ اكٔخٜٓخ روٌُٜ ٠ٗ٫خٝ ،طي ٍٝحُيحثَس حُظ٣ ٫ ٠ظٞهق ىٍٝحٜٗخ
أريح ٖٓ هٌٗ ٖٓ ٕ٫لزٝ ْٜكذ ٖٓ ٣وٌُٗٞخ.
ػيص ُِلِْ حًٌُ ٟخٕ ٣ـِْ أٓخٓ ٠كٓ ٠و" ٠ٜؿَٝر"٠
ٗٝـؼ٘ ٠إٔ أهظَد أٗ٫ ٠كظض أٜٗخ طلٌُٜ ٠ي٣وظٜخ ػً٘ٝ ٠خٕ
ًُي ٝحٟلخ ٖٓ حرظٔخٓظٜخ ٠ٛٝطلٌٝ ٠ط٘ظَ ٗل ٟٞػِ ٠حٓظل٤خء
ػْ ط٘ظَ ٛي٣وظٜخ رؼيٛخ ٝطظ٠لٌخٕ ،هِض ُ٘لٔ ٫ ،٠ري أٜٗخ طلٌ٠
ُٜخ ػٖ ًُي حُٔـ٘ ٕٞحٌٍُ ٟأٛخ ك ٠حُٔظَ ُْٝ ٝطـخىٍ ٗظَحطٚ
ٝؿٜٜخ حُٔخكَ ػْ طزؼٜخ ًخُٔـٌٝد ٝٝهق هخٍؽ حُٔو٘٣ ٠ٜظَ ُٜخ
َ٣ٝحهزٜخ.
ريأص ك ٠ح٫هظَحد ٜٓ٘ٔخٝ ،طلُٞض ٗظَحطٜخ اُٗ ٠ظَحص هِن
ٝهٞف٣ٝ ،زي ٝأٜٗخ كيػض ٛي٣وظٜخ رؤٕ ًُي حُٔـ٘٣ ٕٞوظَد
ك٘ظَص ٛي٣وظٜخ هِلٜخ ٗلٝ ٟٞطلُٞض ٓٓ٬ق ٝؿٜٜخ ٠ٛأ٠٣خ
اُ ٠كِع ٝهِنِٛٝٝ ،ض ٓٓ٬ق حُوِن ٝحٍ٫طزخى ٍُٝطٜٔخ كٖ٤
ِٛٝض أٓخّ حُطخُٝش حُظً ٠خٗظخ طـِٔخٕ ػِٜ٤خ ٝٝهلض ٍحٓٔخ ػِ٠
ٝؿ ٠ٜحرظٔخٓش ػوش ٝٝى ٝهِض
-ح ٙٞ٣أٗخ حُٔـ٘ ٕٞرظخع حُٔظَ ٌٖٔٓٝ ٝأطٌَّ ٝحٓ٘لٌْ كَٛش أٗ٠
أ١لٗ ٠خٍ ك َُٔ ٌُْٞ٠حُـ٘ ٕٞىٝ ٙأكٌ ٌِْ٤كٌخ٣ظ ،٠ك ٠كخُش ُٞ
ٓٔلظٞح ُ ٠حهؼي ٓؼخًْ ،أٓخ ٍُ ٞك٠ظْ كؤً٤ي ٛخٗٔلذ ٛٝخطلَ٠
ًًَ ٟحُـ٘ ٕٞى ٟكخَٟس ك ٠ه٤خُ ًًٌَٟ ٠كِْ كِ ٞػ٘ظ ،ٚأٓخ
أٗظْ كـ ٛظل ًًَٟ َ٠ك٘ٓ ٍٞ٠ظؼَ ػَٔٓ ٙخ ٣ؤي حريح ....
ٌٓٝض ُِلظخص ٝهي ػِض ٓٓ٬ق حُي٘ٛش ٝؿٜٔ٤ٜخ ٝأًِٔض كي٣ؼ٠
رؼوش أًزَ
-هيحٌْٓ ػَ٘ ػٞحٗ ٠ػ٘خٕ طوٍَٝح أٓ٘ ٫ٝ ٠أهؼي ٝأكٌٌِْ٤
كٌخ٣ظ٠
93
ٝهزَ إٔ أٓٔغ ٍىٔٛخ ٓلزض أكي حٌَُٓ ٖ٤٤حُ٘خؿَ ٖ٣ػِٗ ٠لْ
حُطخُٝش رـٞحٍٔٛخ ٝؿِٔض ػْ هِض ٝأٗخ أٗظَ ك ٠ػٜ٘٤خ رخرظٔخٓش
كذ
_ طلز ٠طٔٔؼ ٠حُلٌخ٣ش ٖٓ أ ٍٝا ٚ٣؟ حُز٘ض حُِ ٠هٌُظ٘ ٫ٝ ٠حُز٘ض
حُِ ٠هٌُظٜخ ٫ٝحُويٍ حُِ ٠ؿٔؼ٘ ٠رٝ ٠ٌ٤ه ٠ٗ٬كٔ٤ض إ ٍٝكي
ٓـ٘خ ْ٤١ؿٌر٘ٓٝ ٠لَٗٝ ٠كٔ٤ض اٍٗ ٚؿؼ٘ ٠طخُِٗ ٠ل٤خس ؟ ٛخ
ٗزظي ٖ٤٘ٓ ٟحُلٌخ٣ش ػٍِ ٠أ ٟكِ ْ٤؟ أٝػ ٠طٌ ٖٓ ٠ٗٞرظلز٠
كِ ٠٣ُ ْ٤أُػَ رـي
ُْ طَى ٓ ٟٞرخرظٔخٓش ٓلَط٘ٗٝ ٠ظَص ُٜي٣وظٜخ حُظً ٠خىص إٔ
طـٖ ٖٓ كٍٞس حٗيٛخٜٗخ ُـ٘ ُْ ٠ٌُ٘ ٠ٗٞأٛظْ ٝريأص أكٌ ٠كٌخ٣ظ٠
ًٝخٗض ريح٣ش كٌ ٠ٛ ٠٤ريح٣ش كٌخ٣ظٓ ٠ؼٜخ.
94
ٕٓٔ٘/ٕ8ٓ7ٖ يحع٣٩ٍهْ ح
978977ٖ8ٖٖٕٙٙ ٠ُْٝ حُي٤حُظَه
َ ٓغ حٌُخطذٛحُِٞظ
Facebook : Mohamed.abdelwhab.18
95
املالئكة ال حيملون ال َكنب
حاكوى اجامتعية
1