KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 10/2020
1JKLÃQFàXYDLWUÎFÛDSKÝJLDSRO\PHYÓFä
WURQJYLÈFJLDFÕQÄQF®WE¹QJ[LP¸QJ
FKÕQJKLÈQWÞéQJF®WFK¯\NKL[²\GãQJ
F®FFÓQJWUÉQKK±W³QJYHQELÆQ
n PGS. TS. TRẦN QUỐC ĐẠT
Trường Đại học Giao thông vận tải
n ThS. Thiếu tá. NGUYỄN VĂN HIỀN
Viện Thiết kế - Bộ Quốc phòng
n ThS. TRỌNG KIẾN DƯƠNG
Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải
707x7%­LE®RJLæLWKLÈXNÅWTX¯QJKLÃQFàX
WKãF QJKLÈP ¯QK KÞçQJ FÛD SKÝ JLD SRO\PH YÓ
FäWURQJJLDFÕQÄQF®WELÆQE¹QJ[LP¸QJQK¹P
FKÕQJKLÈQWÞéQJF®WFK¯\NKL[²\GãQJF®FFÓQJ
WUÉQKK±W³QJYHQELÆQQKÞQÄQöÞåQJP®LGÕF
7.+$1ÄQöÞåQJP®LGÕFF®WFK¯\SKÝJLD
SRO\PHYÓFä
$%675$&7 7KH DUWLFOH SUHVHQWV WKH UHVHDUFK
UHVXOWVRIWKHHIIHFWRILQRUJDQLFSRO\PHUDGPL[WXUH
LQ FHPHQW VHD VDQG UHLQIRUFHPHQW ZLWK FHPHQW
WR WUHDW VDQG IORZV E\ VHHSDJH LQ FRQVWUXFWLRQ RI
FRDVWDOLQIUDVWUXFWXUHVXFKDVURDGEHGVVORSH
.(<:25'6 5RDG EHG VORSH VDQG IORZV E\
VHHSDJHLQRUJDQLFSRO\PHUDGPL[WXUH
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Việt Nam là một quốc gia có chiều dài bờ biển lên
đến 3.260 km, cùng với đó là nhiều công trình vùng ven
biển như đê, kè biển, đường giao thông... Hiện nay, rất
nhiều công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình ổn định
mái dốc ven biển xuất hiện nhiều vấn đề vướng mắc
nhưng chưa được giải quyết triệt để, như vấn đề về điều
kiện sức chịu tải của nền cát kém, hiện tượng cát bay, cát
chảy liên tục xảy ra trong quá trình thi công và cả trong
thời kỳ khai thác.
Trong xử lý hiện tượng cát bay, cát chảy hiện nay có
đã có một số giải pháp, trong đó có giải pháp tác động
trực tiếp vào điều kiện hình thành cát bay, cát chảy bằng
cách gia cố nền cát bằng xi măng kết hợp với loại phụ gia
thích hợp làm thay đổi thuộc tính cơ lý của cát biển, nhờ
đó làm giảm hệ số thấm của cát, tăng dính bám của các
hạt cát mịn nên làm cho các hạt cát khó di chuyển. Để
tăng hiệu quả của giải pháp xử lý chống cát bay, cát chảy
cần lựa chọn loại phụ gia phù hợp về chủng loại và tỷ lệ
khi trộn vào nền cát gia cố xi măng.
Quá trình thực hiện các thí nghiệm đánh giá hệ số
thấm của cát biển khi chưa được gia cố và đã được gia cố
được thực hiện với 3 nhóm thí nghiệm: Nhóm thí nghiệm
thứ nhất tiến hành thí nghiệm với các mẫu cát biển tự
nhiên (chưa gia cố); Nhóm thí nghiệm thứ hai thí nghiệm
với những mẫu cát đã được gia cố với hàm lượng xi măng
hợp lý; Nhóm thí nghiệm thứ ba là thí nghiệm với những
mẫu cát đã được gia cố hàm lượng xi măng + phụ gia
hợp lý.
2. PHƯƠNG PHÁP VÀ THIẾT BỊ THÍ NGHIỆM
2.1. Phương pháp thí nghiệm
Sử dụng phương pháp cột nước không đổi để xác
định hệ số thấm của vật liệu [3]. Đây là phương pháp
chuẩn, áp dụng cho đất rời (cát).
- Mẫu đất có dạng trụ tròn, đường kính tiết diện
ngang D = 10 cm, chiều cao h = 25 cm, được chế bị vào
ống mẫu thấm chuẩn, đảm bảo các độ chặt yêu cầu và
đồng đều, không có khe hở giữa đất và thành trong của
ống chứa mẫu.
- Nguyên tắc: Phương pháp này xác định hệ số thấm
của đất bằng cách đong lượng nước thấm qua tiết diện
thấm của mẫu đất theo chiều từ trên xuống, trong một
thời gian nhất định, dưới tác dụng của cột nước có chiều
cao không đổi; áp dụng định luật chảy tầng của Darcy để
tính hệ số thấm của đất.
2.2. Thiết bị thí nghiệm
- Thiết bị thấm đầu nước không đổi, kiểu ống mẫu
thấm, có kích thước chuẩn, được mô tả khái quát trên
Hình 2.1:
43
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 10/2020
7KÚQJNLPOR²LWUÏQNËQ÷¯\%°QNLPOR²L÷ÞFOØ/Ø÷R¯S
&¯FÖQJ÷R¯SVÖVÖVÖ/ØWU®QQßçF/ØWKR¯WQßçF
WKµPUD”QJ÷LÅXWLÆW*L¯÷éWKDQKWUßêW%ÊQKFµSQßçF
O”QJFµSQßçF9DQ÷ÐQJQßçF7KÚQJ÷RO
1KLÉW÷ÙNÆ0·XWKËQJKLÉP7´QJF¯WVÑL
+ÊQK7KLÆWEÎWKËQJKLÉPWKµPFÙWQßçFNKÔQJ÷×L
- Các thiết bị, dụng cụ khác: đầm gỗ, gồm đế đầm,
cán đầm và quả đầm; đế đầm hình tròn, mặt phẳng, vừa
bỏ lọt vào ống mẫu, dùng để chế bị mẫu.
3. KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM XÁC ĐỊNH HỆ SỐ THẤM
CỦA CÁT BIỂN KHI CHƯA GIA CỐ VÀ SAU KHI GIA CỐ
3.1. Mẫu thí nghiệm
3.1.1. Vật liệu thí nghiệm
- Cát được lấy tại khu vực Trường bắn biển thuộc xã
Vĩnh Tú, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị.
+ÊQK+ÊQK°QKYÅFÕQF¯WW²L÷ÎD÷LÇPOµ\P·XF¯WWKËQJKLÉP
Cát màu vàng có nguồn gốc biển - gió, phân bố
thành dãy cồn - đụn cát ven biển và kéo dài từ xã Vĩnh
Tú đến xã Vĩnh Thái. Cát vàng nhạt chủ yếu có nguồn
gốc biển và phân bố trên các dải gò cao. Cát vàng nghệ
nguồn gốc biển phần lớn bị cát vàng nhạt che phủ.
Loại cát này có hình thái phẫu diện ít phân hóa,
đồng nhất cả về màu sắc và thành phần hạt, từ trên
xuống dưới đều là cát tơi, rời rạc. Tỷ lệ bùn sét rất thấp
hoặc không đáng kể (đạt 0,61%), chủ yếu là cấp hạt cát
mịn với phần trăm lọt sàng 0,45 mm là 100% và lọt sàng
0,075 mm chỉ là 1,5%, hàm lượng hữu cơ cũng chỉ đạt
44
2,35%. Các đồn cát, đụn cát phần lớn chưa ổn định, hiện
tượng di dộng của cát đang thường xuyên xảy ra.
- Xi măng: Xi măng được xử dụng làm chất kết dính
cát biển tự nhiên, làm tăng cường độ, đạt sức chịu tải
mong muốn cho cát biển. Xi măng gia cố sử dụng loại xi
măng pooc-lăng thông thường PCB30.
+ Khi dùng xi măng gia cố đất, do lượng xi măng
trộn vào đất rất ít, phản ứng thủy giải và thủy hóa của
xi măng hoàn toàn thực hiện trong môi trường có hoạt
dính nhất định - sự khuây kín của đất, do đó tốc độ đóng
rắn chậm và tác dụng phức tạp cho nên quá trình tăng
trưởng cường độ xi măng gia cố đất chậm.
+ Nguyên lý cơ bản của việc gia cố xi măng - đất: Xi
măng sau khi trộn với đất sẽ sinh ra một loạt phản ứng
hóa học rồi đóng rắn lại.
+ Nguyên lý cơ bản của việc gia cố đất - xi măng sau
khi trộn với đất sẽ sinh ra một loạt phản ứng hóa học rồi
dần đóng rắn lại. Các phản ứng chủ yếu của chúng là: Sự
trao đổi cation - Tái cấu trúc các hạt - Thủy hóa xi măng -
Phản ứng Pozzolan.
+ÊQK6äDWUDR÷×LLRQJLãDF¯FK²W÷µWVÀWY®[LP¹QJ
+ÊQK4X¯WUÊQKW¯LFµXWUÛFF¯FK²W÷µW
- Chất phụ gia polyme vô cơ: Phụ gia polyme vô cơ
là một trong những dạng vật liệu mới nhằm cải thiện
tính năng của các vật liệu truyền thống để tăng cường
chất lượng của vật liệu. Các loại phụ gia hóa cứng được
sử dụng ở Việt Nam cho đến thời điểm hiện nay chủ
yếu gồm có: Phụ gia TS (Công ty TS - Việt Nam), phụ gia
RoadCem - Rovo (Công ty LSTW - Freiberg - Đức), phụ
gia Geostab (Tập đoàn GTM - Australia), phụ gia DB 500
(Worldwise Enterprises, Inc - Mỹ)... Mỗi sản phẩm hóa
cứng đất đều có những ưu và nhược điểm nhất định
khi sử dụng trên những loại đất khác nhau do những
đặc điểm thổ nhưỡng riêng của chúng. Không có sản
phẩm nào có thể sử dụng tối ưu cho tất cả các loại đất.
Nhằm tăng cường tính chất vật liệu, các sản phẩm này
kết hợp với vật liệu vô cơ truyền thống như xi măng,
cao lanh, vôi...

+ Chất phụ gia polyme thường được sử dụng ở dạng
phân tán trong dung dịch nước (hay còn gọi là latex hoặc
nhũ tương).
+ Theo công bố trong các tài liệu của Công ty GTM,
Geostab là một loại phụ gia polymer dạng lỏng sử dụng
cho các hỗn hợp của đất hoặc/và đá dăm với xi măng và
nước. Các hỗn hợp này sau khi được trộn đều, đầm nén
và bảo dưỡng sẽ tạo ra dạng vật liệu kiểu bê tông cường
độ cao, kháng nứt tốt và đặc biệt có khả năng kháng sự
thâm nhập của nước vào trong hỗn hợp.

+ÊQK3KÞJLD*HRVWDEP®XWU»QJVãD
Việc lựa chọn hàm lượng xi măng và loại phụ gia
nào là hợp lý được tiến hành trên cơ sở thí nghiệm các
mẫu với hàm lượng xi măng khác nhau và sử dụng một
số loại phụ gia khác nhau, sau đó so sánh một số chỉ tiêu
cơ lý đạt được của mẫu thí nghiệm. Hàm lượng xi măng
cũng như loại phụ gia và hàm lượng phụ gia hợp lý được
lựa chọn trên cơ sở đánh giá các chỉ tiêu về cường độ
hay chỉ tiêu về độ bền của mẫu thí nghiệm. Trong khuôn
khổ của bài báo này sẽ không trình bày các thí nghiệm
kể trên mà chỉ giới thiệu các kết quả thí nghiệm về hệ số
thấm của vật liệu cát biển với hàm lượng xi măng cũng
như phụ gia hợp lý (phụ gia Geostab).
3.1.2. Mẫu thí nghiệm
Để tiến hành đánh giá hệ số thấm của cát biển trước
khi gia cố và sau khi gia cố, các mẫu thí nghiệm được chế
bị để tiến hành 3 nhóm thí nghiệm sau:
- Đối với nhóm thí nghiệm thứ nhất, chế tạo 3 mẫu
thí nghiệm cát biển có dung trọng khô như thực tế ngoài
hiện trường;
- Đối với nhóm thí nghiệm thứ hai, chế tạo 3 mẫu
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 10/2020
thí nghiệm cát biển có dung trọng khô như thực tế ngoài
hiện trường + xi măng với hàm lượng hợp lý;
- Đối với nhóm thí nghiệm thứ ba, chế tạo 3 mẫu thí
nghiệm cát biển có dung trọng khô như thực tế ngoài hiện
trường + xi măng + phụ gia Geostab với hàm lượng hợp lý.
3.2. Thí nghiệm xác định hệ số thấm
- Thí nghiệm thấm được thực hiện tại Phòng Thí
nghiệm và Kiểm định LAS-XD 799 theo Tiêu chuẩn TCVN
8723:2012.

+ÊQK7KLÆWEÎY®GÞQJFÞWKËQJKLÉPFÜD/$6;'
- Thí nghiệm thấm các mẫu được thực hiện với các
cột áp khác nhau để đánh giá khách quan hệ số thấm
của mỗi loại vật liệu.
- Kết quả thí nghiệm bao gồm hệ số thấm kth, vận
tốc thấm và gradien thủy lực i.
3.3. Nhận xét các kết quả thí nghiệm
Để đánh giá ảnh hưởng của chất gia cố xi măng
cũng như phụ gia đến hệ số thấm của cát biển, yêu cầu
các thí nghiệm cần xác định được vận tốc thấm, hệ số
thấm, gradien thủy lực của các mẫu thí nghiệm.
45
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 10/2020

3.3.1. Kết quả thí nghiệm mẫu cát biển tự nhiên Kết quả thí nghiệm cho thấy, hệ số thấm của 3 loại
%°QJ.ÆWTX°[¯F÷ÎQKKÉVÖWKµPFÜDF¯FP·XF¯WWäQKLÄQ mẫu thí nghiệm (cát tự nhiên, cát + gia cố XM và cát +
Hệ số thấm Gradien gia cố XM + phụ gia Geostab) có sự khác biệt rõ rệt. Cát
Hệ số Gradien Vận tốc
Mẫu Kth hiệu thủy lực biển tự nhiên có hệ số thấm rất lớn kth = 0,0442 cm/s so
thấm thủy lực thấm
TN chỉnh tới hạn với hai loại còn lại kth = 0,0239 cm/s (cát + XM) và kth =
Kth (cm/s) i (cm/s)
(cm/s) ic 0,0319 cm/s (cát + XM + phụ gia Geostab). Do đó, có thể
1 0,0559 thấy, việc gia cố cát biển bằng xi măng hay Xm + phụ gia
2 0,0514 sẽ làm giảm đáng kể hệ số thấm của cát biển tự nhiên,
0,0442 6,52 0,94 0,29
3 0,0487 nhưng để chống hiện tượng cát chảy của cát biển thì cần
Quá trình tiến hành đo hệ số thấm trong phòng xét thêm thông số gradien thủy lực.
thí nghiệm thấy có hiện tượng cát chảy qua vào ống Theo R.Whitlow [5], đối với cát hạt trung tới hạt mịn,
đo áp kế. điều kiện chảy xảy ra khi gradien thủy lực bằng khoảng ic ~
3.3.2. Kết quả thí nghiệm mẫu cát biển + xi măng 11% 1,0 . Như vậy, mẫu thí nghiệm cát biển tự nhiên có gradien i
%°QJ.ÆWTX°[¯F÷ÎQKKÉVÖWKµP = 6,52 sẽ xảy ra hiện tượng cát chảy, mẫu cát + gia cố XM có
FÜDF¯FP·XF¯WWäQKLÄQ[LP¹QJ i = 0,81 nên đã giảm khả năng cát chảy nhưng vẫn còn gần
Hệ số với trạng thái giới hạn theo R.Whitlow (ic), mẫu cát + gia cố
Hệ số XM + phụ gia Geostab có i = 0,49 << ic = 0,97 nên có thể coi
thấm Gradien Gradien Vận tốc
Mẫu thấm như đã triệt tiêu được hiện trượng cát chảy, mặc dù có hệ
Kth hiệu thủy thủy lực thấm
TN Kth số thấm lớn hơn mẫu cát + gia cố XM.
chỉnh lực i tới hạn ic (cm/s)
(cm/s)
(cm/s)
1 0,0281 5. KẾT LUẬN
Thuật ngữ dân gian “cát chảy” xuất phát ở chỗ, hiện
2 0,0284
0,0239 0,81 0,97 0,019 tượng này thường xảy ra ở trong các loại đất cát mịn tới
3 0,0261
cát trung, tại nơi tính thấm và gradien thủy lực có sự kết
Trong quá trình tiến hành đo hệ số thấm trong hợp đặc biệt làm tăng nhanh tới điều kiện chảy.
phòng thí nghiệm, mẫu thí nghiệm ổn định, không còn Kết quả thí nghiệm cho thấy, khi cát biển tự nhiên
hiện tượng cát chảy vào ống áp kế. được gia cố thêm xi măng và phụ gia Geostab với hàm
3.3.3. Kết quả thí nghiệm mẫu cát biển + xi măng 11% lượng thích hợp đã làm giảm tính thấm và gradien thủy
+ 6% phụ gia Geostab lực từ đó có thể coi như triệt tiêu được hiện tượng cát
%°QJ.ÆWTX°[¯F÷ÎQKKÉVÖWKµPFÜDF¯FP·XF¯WWäQKLÄQ chảy. Việc triệt tiêu được hiện tượng cát chảy của cát biển
;0*HRVWDE gia cố phụ gia cũng có thể được giải thích thông qua việc
Hệ số hàm lượng xi măng và phụ gia thích hợp đã làm tăng sức
Hệ số
thấm
Gradien Gradien Vận tốc kháng cắt (đặc trưng bởi các tham số c, M) của vật liệu.
Mẫu Kth Như vậy có thể thấy, việc bổ sung thêm chất phụ gia
thấm thủy thủy lực thấm
TN hiệu polyme vô cơ, cụ thể trong các thí nghiệm đã nêu là phụ gia
Kth (cm/s) lực i tới hạn ic (cm/s)
chỉnh
Geostab, khi gia cố cát biển bằng xi măng đã làm thay đổi rõ
(cm/s)
rệt gradien thủy lực và hệ số thấm của cát, nên triệt tiêu được
1 0,0376
hiện tượng cát chảy. Việc sử dụng chất phụ gia giúp xi măng
2 0,0352
0,0319 0,49 0,97 0,016 tăng tính dính kết các hạt cát, từ đó cũng hạn chế được hiện
3 0,0348 tượng cát bay (do gió) và giúp cho mái dốc được ổn định.
Trong quá trình tiến hành đo hệ số thấm trong
phòng thí nghiệm, mẫu thí nghiệm ổn định, không còn Tài liệu tham khảo
hiện tượng cát chảy vào ống áp kế. [1]. Bùi Anh Định (2004), Cơ học đất, NXB. GTVT, Hà Nội.
[2]. Nguyễn Hồng Đức (2009), Cơ sở địa chất công trình
4. NHẬN XÉT CÁC KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM và địa chất thủy văn công trình, NXB. Xây dựng, Hà Nội.
[3]. Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 8723:2012, Đất xây
dựng công trình thủy lợi - Phương pháp xác định hệ số
thấm của đất trong phòng thí nghiệm.
[4]. Dоbrоv E.М, M. (2008), Cơ học đất, Trung tâm
xuất bản “Viện hàn lâm”, Liên bang Nga.
[5]. R. Whitlow (1997), Cơ học đất, tập 1, NXB. Giáo dục.

Ngày nhận bài: 19/8/2020

Ngày chấp nhận đăng: 21/9/2020
Người phản biện:  TS. Mai Tiến Chinh
TS. Nguyễn Hồng Phong

46