BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ

• Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye, zehirlenmeye

neden olabilen genetik olarak değiştirilmiş
olanlarda dahil mikroorganizmalar, hücre
kültürleri, insan parazitleri olarak tanımlanmıştır.
• Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon
veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya
hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıktır.
• Hücre kültürü: Laboratuar ortamında çok hücreli
organizmalardan türetilmiş hücrelerin
geliştirilmesidir.
1
• Hangi işlerde karşılaşabiliriz?
– Gıda üretilen fabrikalarda çalışma
– Tarımda çalışma
– Hayvanlarla veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma
– Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina
dahil morglarda çalılma
– Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki
kliniklerde veterinerlik ve teşhis laboratuarındaki
çalışma
– Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma
– Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma

2
• Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi
– Riski değerlendirmek ve gerekli önlemleri belirlemek için
maruziyetin; türü, düzeyi, süresi belirlenir. Birden fazla
etken varsa bütün etkenler dikkate alınarak yapılır.
– Riskler değerlendirilirken
• İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin
sınıflandırılması
• Yetkili makamların işçilerin sağlığını korumak için biyolojik
etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri
• İşçilerin işlerin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla
ilgili bilgiler
• İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya
toksik etkiler
• Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı
hastalıkla ilgili bilgiler

3
• İşveren aşağıda belirtilen hususlarda bakanlığa
bilgi vermekle yükümlüdür:
– Risk değerlendirmesinin sonuçları
– İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya
kalabileceği işler
– Maruz kalan işçi sayısı
– İSG sorumlusu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu
konudaki yeterliliği
– Çalışma şekli ve yöntemleri dahil olmak üzere alınan
koruyucu ve önleyici önlemler
– Fiziksel engellerin ortadan kalkmasından
kaynaklanabilecek, grup3 veya grup4 de yer alan
biyolojik etkenlere maruziyetten işçilerin korunması
için acil eylem planı.
4
• İşveren aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi,
eğitim ve talimatları verir:
– Olası sağlık riskleri
– Maruziyet önlemek için alınacak önlemler
– Hijyen gerekleri
– Koruyucu donanım ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi
– Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde
işçilere yapılması gerekenler.
• Eğitim;
– Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu
çalışmalara başlamadan önce verilecek,
– Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak
– Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır.
5
• Biyolojik etkenlere maruziyetle ilgili liste ve kayıtlarda
grup3/4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesi,
yapılan işin türü ve maruz kalınan biyolojik etkenler uygun
bir şekilde tutulur ve maruziyet sona erdikten sonra en az
20 yıl saklanır.
• Kalıcı/gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik
etkenlere maruziyette, eldeki bilgi ve verilere göre, seneler
sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette
bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl
boyunca saklanır.
• Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda kişisel tıbbi
kayıtlar maruziyet son bulduktan sonra en az 10 yıl süreyle
saklanır. Özel durumlarda kişisel kayıtların bilinen son
maruziyetten itibaren 40 yıl süreyle saklanma zorunluluğu
vardır.
6
• İnsanda hastalığa yol açacak biyolojik etkenler içerip
içermediği belirsiz olan maddelerle çalışan ancak asıl
amaçları biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan
laboratuarlarda koruma düzeyi en az 2 olan önlemler
uygulanır.
• Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin
yeterli olduğu belirtilmedikçe gerekli olduğu bilinen
ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi3 veya
4 olan önlemler uygulanır.
• Biyolojik etkenler listesinde biyolojik etkenin alerjik
veya toksik reaksiyonlara sebep olma ihtimalinin
bulunduğunu, etkili aşısının olduğunu veya maruz
kalan işçilerin isim listesinin 10 yıldan daha fazla
tutulmasının tavsiye edildiğini de göstermiştir.
7
• Bu göstergeler aşağıdaki harflerle ifade edilir.
• A: olası alerjik etkileri olan
• D: bu biyolojik etkene maruz kalan işçilerin
listesinin bilinen son maruziyetten sonra 10 yıldan
daha fazla saklanması gereken
• T: toksin üretimi olan
• V: etkili aşısı bulunan
• İşçilerin Sağlık Gözetimi İçin Uygulamaya Yönelik
Öneriler
– İşçinin mesleki ve tıbbi öyküsüyle ilgili kayıt tutmak
– İşçinin kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi
– Uygunsa erken ve geri döndürülebilir etkilerin
saptanması gibi biyolojik gözetimler.m
8