John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Philosophy

Learned Society of the John Paul II Catholic University of Lublin

NIEZNANY MISTRZ PARYSKI JAN LE DAMOISIAU I KOMENTARZE DO DZIEŁ

ARYSTOTELESA W RKP IV F 8 BIBLIOTEKI UNIWERSYTECKIEJ WE WROCŁAWIU
Author(s): ZOFIA WŁODEK
Source: Roczniki Filozoficzne / Annales de Philosophie / Annals of Philosophy, Vol. 16, No.
1, PHILOSOPHIE DE L'ÊTRE ET DE LA CONNAISSANCE / FILOZOFIA TEORETYCZNA (1968),
pp. 133-138
Published by: John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Philosophy and the
Learned Society of the John Paul II Catholic University of Lublin
Stable URL: https://www.jstor.org/stable/43406933
Accessed: 13-04-2021 05:39 UTC

JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide
range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and
facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at
https://about.jstor.org/terms

John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Philosophy, Learned Society of

the John Paul II Catholic University of Lublin are collaborating with JSTOR to digitize,
preserve and extend access to Roczniki Filozoficzne / Annales de Philosophie / Annals of
Philosophy

This content downloaded from 156.17.58.251 on Tue, 13 Apr 2021 05:39:43 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
 ROCZNIKI FILOZOFICZNE

Tom XVI, zeszyt 1

ZOFIA WŁODEK

NIEZNANY MISTRZ PARYSKI JAN LE DAMOISIAU

I KOMENTARZE DO DZIEŁ ARYSTOTELESA
W RKP IV F 8 BIBLIOTEKI UNIWERSYTECKIEJ WE WROCŁAWIU

Statuty wydziału artium liberalium Uniwersytetu Paryskie

ku 1452 określały dokładnie, z którymi dziełami Arystotelesa
poznać się student ubiegający się o stopnie na tym wydziale 1.
ku z tym w drugiej połowie XV wieku powstał w Paryżu cał
komentarzy objaśniających przepisane przez statuty księgi Ary
Najczęściej oddzielnie spisywano krótkie i treściwe komentarz
tym, którzy pragnęli uzyskać stopień bakałarza, a oddzielnie tym
starali się o stopień magistra artium. W Paryżu utarł się w te
zwyczaj, by nie objaśniać wszystkich ksiąg dzieł Arystotelesa,
znajomość była potrzebna do uzyskania stopnia magistra. Kom
więc wprawdzie 8 ksiąg Fizyki, ale za to tylko 3 księgi De cae
czając trzecią księgę, dalej 3 księgi dzieła Meteora , a z ksiąg P
turalia objaśniano tylko De sensu et sensato, De memoria et re
scentia, De somno et vigilia, De longitudine et brevitate vitae
niczano się poza tym tylko do 6 ksiąg Metafizyki, wykładan
całość, a czasem tylko część Etyki Nikomachejskiej 3. Trzy k
anima przepisane były zasadniczo dla pragnących zdobyć tytu
rza4, ale umieszczano często komentarz do tych ksiąg wśród kom
dzieł wyżej wymienionych, stanowiących całość zwaną philos
turalis Arystotelesa.
Rkp IV F 8 * Biblioteki. Uniwersyteckiej we Wrocławiu zaw

1 H. D e n i f 1 e iE. C h a t e 1 a i n, Ćłiartularium Universitatis Pa

nr 2690, t. IV, Paryż 1894, s. 713-734.
2 P, Duhem, Le système du mondé , t. X, Paris 1959, s; 59.
3 Ibidem.

4 Statuty przewidywały, że przyszli bakałarze mają zapoznać się, po

łem De anima , z dziełami logicznymi, mianowicie z: Izagogą Porfiriusz
riami Arystotelesa, De sex principus Gilberta de la Porre, czterema pier
księgami Topik, De sophisticts elenchis, Pierwszymi i Drugimi Analitykam
5 Rkp. Bibl. Uniw. we Wrocławiu IV F 8, łacina, ostatnia ćwierć XV wieku,
(1479- 1480), papier, wvymiary: 28;5 x 20,5 cm, ff. 306, napisany jedną ręką: Miko-
łaja Z Cumeres, na f. 1: inicjał malowany, oprawa: tektura obciągnięta skórą.
Rkp. pochodzi z Biblioteki Dominikanów we Wrocławiu. Stara sygnatura: 135. '

This content downloaded from 156.17.58.251 on Tue, 13 Apr 2021 05:39:43 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
134 ZOFIA WŁODEK

ff. 1 - 302 komentarze do A

Janowi Le Damoisiau. Mistrz ten występuje w Auctarium Chartularii
Universitatis Parisiensis pod rokiem 1482 6. Komentarze znajdujące się
w wymienionym rękopisie stanowią jeden z podręczników, jakie po-
wstawały w Paryżu w drugiej połowie XV wieku dla bakałarzy ubiega-
jących się o tytuł mistrza. Dzieło przypisane Janowi Le Damoisiau od-
powiada wymogom statutu z r. 1452 i ułożone jest też zgodnie z panują-
cymi wówczas zwyczajami. Unaoczni to podany poniżej wykaz treści
rękopisu IV F 8.
Drugi rękopis wymienionych komentarzy, przypisywanych mistrzowi
paryskiemu, znaleźliśmy również w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wro-
cławiu: oznaczony on jest sygnaturą IV Q 26 7. W rękopisie tym ko-
mentarze występują jako anonimowe, brak tu komentarza do Fizyki
i Metafizyki .
Podajemy folia incipitów i eksplicitów według rkp IV F 8, zaznacza-
jąc również, na których foliach znajdują się dane teksty w rkp IV Q 26.

WYKAZ TREŚCI RKP IV F 8

(Commentum in Physicam)
f.l (prologus) Circa inicium tocius Phisice Aristotelis queritur u
de rebus naturalibus sit potencia naturalis habens pro primo et
adequato subiecto corpus sub racione naturalitatis. Arguitur
primo contra primam partem)
f.5v (posito in 6o Posteriorum. Sequitur textus: quoniam quidem in-
telligere et scire contingit.
f .6 Iste est liber Phisicorum Aristotelis in quo determinatur de cor-
pore naturali secundum precisam et simplicem eius racionem)
f. 138 (ad omnia argumenta patet solucio. Et hoc de questione et per
consequens de toto libro Phisicorum, de cuius fine Deo sit honor
et gloria, quem finivit Ludovicus Mares quinto nonas marcii
mensis, anno Domini MCCCCLXXIX.

6 C. Samaran i A. A. Van M o é, Auctarium Chartularii Universitatis

Parisiensis , t. III, Paryż 1935, kol. 491, n. 1; kol. 492, n. 2; rok 1482: magister Johan
nes Damoisiaulx. Cf. W. S e ń k o, Les commentaires sur la „ Métaphysique " d'A
stote conservés dans la Bibliothèque de l'Université de Wrocław , Miscellanea Me-
diae valía, t. 2: Die Metaphysik im Mittelalter , Berlin 1963, s. 765.
7 Rkp. Bibl. Uniw. we Wrocławiu IV Q 26, łacina, koniec XV wieku, papier,
wymiary: 21 x 15 cm, ff. 323,' napisany jedną ręką: Macieja Heczenuhaņusz, opra-
wa: deski w skórze, częściowo odrestaurowana. Rękopis należał od r. 1488 do mi-
strza Mikołaja Cribel, a następnie po jego śmierci do Biblioteki Dominikanów we
Wrocławiu. Stara sygnatura: 104.

This content downloaded from 156.17.58.251 on Tue, 13 Apr 2021 05:39:43 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
 JAN LE DAMOISIAU I KOMENTARZE DO ARYSTOTELESA 135

(Commentum in I- II, IV De caelo et mundo)

f. 139 Iste est liber De celo et mundo in quo Philosophus determinai d
corpore naturali contracto ad naturale mobile, ad ubi, sive sub
illa racione qua in se habet naturam)
f.164 (ad raciones ante oppositum patent conclusiones ex dictis huic
inde in questione. Et in hoc finitur totus liber De celo et mundo,
de cuius fine illi sit honor et gloria quoniam totum mundum sua
invariabili sapiencia regit et movet. Amen. Iste liber fuit finitus
per me Nicolaum de Cumeres XVIa die mensis marcii, anno Do-
mini M CCCC LXXIX.
rkp IV Q 26, f. 1-5 lv

(Commentum in I-II De generatione et corruptione )

f.l64v Iste est liber De generacione et corrupcione Aristotelis, qui prima
sui divisione dividitur in prohemium et tractatum. In prohemio
premittit intentum dicens: de generacione autem et corrupcione)
f.l81v (habent aliquam levitatem. Et hoc de questione et per consequens
de toto libro De generacione et corrupcione dieta sufficiant. Et
fuit finitus per me Nicolaum de Cumeres XXVIIIa die mensis
marcii, anno Domini M CCCC LXXIX.
rkp IV Q 26, f.52 - 89v

(Commentum in I-III Meteororum)

f.182 Iste liber Metheororum Aristotelis in quo determinai de impressio-
nibus methereologicis et dividitur in quattuor libros parciales, in
primo determinai de impressionibus ignitis)
f.207v (ad illud quod subiungitur patet solucio. Et hoc de questione et
per consequens de tribus primis libr is Metheororum dicta suffi-
ciant, de cuius fine sit laus et gloria Christo. Finitur iste tracta-
tus De anima [sic] tercia die mensis aprilis, anno Domini M CCCC
octuagesimo.
rkp IV Q 26, f.90- 137v

(Commentum in I-III De anima)

f. 208 Iste est liber De anima in quo Philosophus incipit determinare de
corporibus animatis quorum cognicio dependet a cognicione ani-
me, de qua et eius potenciis, passionibus et operacionibus deter-
minatur )
f.240v (intellectus coniunctus et separatus sunt diversa obiecta. Et hec
de questione et per consequens de toto libro De anima dieta suffi-
ciant. Finitur iste liber die XVIa mensis maii, anno Domini
M CCCC LXXX.
IV Q 26, f.138 - 240v

This content downloaded from 156.17.58.251 on Tue, 13 Apr 2021 05:39:43 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
 136 ZOFIA WŁODEK

(Commentum in Parva Naturalia. In De sensu et sensato)

f. 241 Iste est liber De sensu et sensato in quo Philosophus determinat
de corpore sensitivo. Et dividitur in novem capitula, in primo
capitulo ponit quedam preambula)
f.250v (sed comparando quodlibet eorum ad suas proprias passiones
ipsorum sunt distincte ścieńcie. Ad quintam patet solucio ex
dictis. Et hoc est de questione et per consequens de libro De sensu
et sensato dicta sufficiant. Finitur XX Va die maii, anno etc.

(In De memoria et reminiscentia)

f.250v Iste est liber de memoria et reminiscencia continens duo capitula.
Primům est de memoria et continet duas partes, in prima ostendit
quid sit memoria)
f.254v (memoria pro actu memorandi non est passio primi sensitivi nisi
suppositive et non subiective. Ad alias raciones patet solucio ex
dictis et hec de questione et per consequens de memoria et re-
miniscencia dicta sufficiant.

(In De somno et vigilia )

f.255 Iste est liber De somno et vigilia continens tria capitula. In primo
determinat de somno et vigilia, in secundo de somno et in tercio
de divinacione. Primum capitulum dividitur in tres principales
partes)
f. 260 (et ideo est quod homines minus somniant in iuventute quam in
senectute. Et hec de somno et vigilia dicta sufficiant.

(In De longitudine et brevitate vitae)

f.260v Iste est liber De longitudine et brevitate vite in quo Philosophus
determinat de causis longitudinis et brevitatis vite. Et dividitur
in duo capitula, in primo determinat de his, que non sunt causa)
f. 263 (que consistit in calido et húmido. Et hec de parvis naturalibus
et per consequens de tota phisica Aristotelis dicta sufficiant, de
cuius fine sit Deus in seculorum sécula benedictus. Finitur ista
philosophia naturalis per me Ludovicum Mares scripta, eiusdem
possessor em, sub venerabili viro Johanne le Damoisiau in artibus
magistro, nec non in sacra pagina baccalariato, anno Domini
M CCCC LXXX, tercia die mensis iunii.
IV Q 26, f.205- 246 (Parva Naturalia)

(Commentum in I-VI Metaphysfcae)

f.265 Circa inicium tocius Metaphisice Aristotelis, qui prima sui divi-
sione dividitur in prohemium et partem executivam, secunda

This content downloaded from 156.17.58.251 on Tue, 13 Apr 2021 05:39:43 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
 JAN LE DAMOISIAU I KOMENTARZE DO ARYSTOTELESA 137

pars ibi: quoniam autem manifestum est earum causarum, pars

prohemialis dividitur)
f.302 (in phisica de quantitate et in mathematica. Et tantum de sex
primis libris Metaphisice Aristotelis pro nunc dicta sufficiant.
Finitur ista Metaphisica sub venerabili viro Johanne le Damoisiau
in artibus magistro, necnon in sacra pagina baccalario per manum
Ludovici Mares eiusdem possessoris, anno Domini CCCC LXXX
luce vicésima septima mensis octobris.

Wszystkie komentarze zawarte w rkp IV F 8 zostały napisane jedną

ręką, mianowicie ręką Mikołaja z Cumeres 8. Bliższe badania jednak nad
kolofonami znajdującymi się na ff. 138, 263, 302 wykazały, że imiona:
Johannes le Damoisiau i Ludovicus Mares 9, pojawiające się w tych ko-
lofonach, zostały wpisane na miejsce wydrapanych dokładnie innych
słów. Wpisane zostały inną ręką niż ręka Mikołaja z Cumeres, prawdo-
podobnie ręką Ludwika Mares. Słów wydrapanych nie dało się niestety
odczytać, nawet przy pomocy promieni ultrafioletowych, z jednym wy-
jątkiem, mianowicie na f.302 odczytaliśmy pod imieniem Ludovicus
Mares: imię Nicolaus de Cumeres.
W świetle faktu, że imię Johannes le Damoisiau zostało wpisane na
innym, nie dającym się odczytać imieniu,, nie możemy twierdzić, że Jan
le Damoisiau był autorem omawianych komentarzy, możemy jedynie
przypuszczać, że wykładał je po roku 1480. Jest to data ukończenia
przez Mikołaja z Cumeres przepisywania ostatniego z zawartych w rkp
IV F 8 komentarzy. Przypomnijmy, że w Auctarium nasz mistrz pa-
ryski wymieniony jest pod rokiem 1482.
Należy zatem przypuścić, że autorem wymienionych komentarzy jest
mistrz, którego imię zostało wydrapane, a który nosił nie tylko tytuł
magistra artium, ale też bakałarza teologii. Ludovicus Mares był praw-
dopodobnie tym, który usunął w kolofonach imię autora i na jego miej-
sce wpisał imię mistrza Jana le Damoisiau, którego wykładów zapewne
słuchał. Usunął z rękopisu także imię skryby i właściciela rękopisu, czyli
Mikołaja z Cumeres - nie uczynił tego wszakże we wszystkich kolofo-
nach, pozostawił np. imię Mikołaja na f.164 i 181 - i wpisał na to miej-
sce swoje imię. Wnosimy stąd, że Ludwik Mares był drugim z kolei po
Mikołaju z Cumeres właścicielem rkp IV F 8. Być może, że przyszłe
badania rękopiśmienne pozwolą całkowicie rozwiązać zagadkę kryjącą
się w kolofonach rękopisu wrocławskiego.
Wspomnijmy jeszcze, że na podstawie dotychczasowych badań może-
my stwierdzić w omawianych komentarzach wpływ szczególnie Jana

8 Postaci tej nie udało się nam zidentyfikować.

9 Jw.

This content downloaded from 156.17.58.251 on Tue, 13 Apr 2021 05:39:43 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
 138 ZOFIA WŁODEK

Dunsa Szkota i Jana Burydana. Problemy filozoficzne rozwiązywane są

w duchu doktryny Dunsa Szkota, ale tam, gdzie chodzi o problemy ściślej
fizyczne, wpływ Burydana góruje. Łączenie doktryny Dunsa Szkota i- Bu-
rydana nie jest rzadkością na uniwersytecie paryskim w drugiej połowie
XV wieku. Warto zauważyć, że podręczniki, takie właśnie jak zespół
omawianych komentarzy, powstawały przede wszystkim w tych środo-
wiskach filozoficznych, które przykładały większą w&gę do formalnej
poprawności wykładu i do sprawności dialektycznej autora niż do zwar-
tości i koherentności wykładanej doktryny. Takim środowiskiem był
niewątpliwie uniwersytet paryski w omawianej epoce, a zarówno szko-
tyzm, jak i szeroko pojęty nominalizm sprzyjały postawie, w której
sprawność przestrzegania wymogów formalnych wysuwała się na pierw-
sze miejsce.

UN MAITRE PARISIEN INCONNU, JEAN LE DAMOISIAU

ET LES COMMENTAIRES DES OEUVRES D'ARISTOTE

DANS LE MS. IV F 8 DE LA BIBLIOTHEQUE DE L'UNIVERSITE DE WROCŁAW

Les mss IV F 8 et IV Q 26 de la Bibliothèque de L'Univ. de Wrocław contien-

nent des commentaires identiques sur les oeuvres d'Aristote, que le ms IV F 8
attribue au maître parisien Jean le Damoisiau ( Auctarium Chart., t. III, année
1482, coll. 491 - 492). Le texte des commentaires contenus dans le ms IV F 8 fut
écrit par une seule main, à savoir celle de Nicolas de Cumeres. Une analyse plus
détaillée des colophons nous fait voir que les noms de Jean le Damoisiau et Louis
Mares furent inscrits par une main différente de celle de Nicolas de Cumeres (pro-
bablement la main de Louis Mares) à la place des mots grattés (cf. ff. 138, 263, 302).
Le grattage a été malheureusement si bien fait qu'on n'a pu déchiffrer sur le
f. 302, à l'aide de la lampe de Wood, sous le nom de Louis Mares, que le nom
gratté de Nicolas de Cumeres. Il est possible que Jean le Damoisiau ait professé
ces cours sur Aristote, mais il nous semble que le maître dont le nom fut gratté
a été l'auteur des commentaires en question. Nous espérons qu' il sera possible,
peut-être, de trouver d'autres copies de ces commentaires, ce qui permettrait de
résoudre la difficulté. Ajoutons que deux influences sollicitent surtout l'enseigne-
ment présenté par nos commentaires, celle de Duns Scot et celle de Buridan.

This content downloaded from 156.17.58.251 on Tue, 13 Apr 2021 05:39:43 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms