UNIVERZITET U TRAVNIKU

FAKULTET ZA TEHNIČKE STUDIJE

TEKSTILNO INŽINJERSTVO I DIZAJN

POLIAKRILONITRILNA VLAKNA
SEMINARSKI RAD TEKSTILNA VLAKNA

Kandidatkinja Mentor

Milica Pekić doc. dr. Samir Pačavar

Travnik,jul ,2021.

1
SADRŽAJ
UVOD.........................................................................................................................................2

1.VLAKNA.................................................................................................................................4

1.1.Vrste vlakana.........................................................................................................................4
1.2.Struktura vlakna....................................................................................................................4
1.3.Mikrostruktura vlakna...........................................................................................................5

2.POLIAKRILONITRIL.............................................................................................................6

3.ISTORIJA................................................................................................................................6

4.FIZIČKA SVOJSTVA.............................................................................................................7

5.SINTEZA.................................................................................................................................7

7.UGLJIČNA VLAKNA............................................................................................................8

8.OKSIDIRANA POLIAKRILONITRILNA VLAKNA (OPV)...............................................8

9.ZAKLJUČAK..........................................................................................................................9

10.LITERATURA.....................................................................................................................10
UVOD

Većina ugljičnih vlakana koja se danas koriste su na osnovi PAN-a. Proizvodnja sirovine je
izvedena namotavanjem PAN polimera u vlakna različitih varijanti. PAN vlakna su bijele
boje, približne gustoće 1,17 g/cm 3 . Stabilizacija se sastoji od istezanja i grijanja PAN
vlakana pri 200ºC do 300ºC u kisikovoj atmosferi. Istezanje poslije namotavanja i tijekom
stabilizacije omogućava visoko orijentiranu molekularnu strukturu pomoću koja se povećava
modul elastičnosti ( E ) i vlačnu čvrstoću ( Rm ).

Karboniziranje vlakana se sastoji od pirolize pri temperaturi od 1000ºC do 1500ºC u inertnoj

atmosferi koja se sastoji od 95% ugljika. Odmah nakon karboniziranja provodi se dodatna
toplinska obrada za dobivanje visokomodulnih ugljičnih vlakana. Tijekom karboniziranja,
vlaknima se smanjuje promjer i gube približno 50% mase.
1.VLAKNA

Vlakna su tanke savitljive niti kojima je dužina mnogo veća od oprečne izmjere, osnovni
strukturni sastojci tekstilnih proizvoda i papira. U tekstilnoj industriji se upotrebljava više od
stotinu vrsta vlakana, koja se međusobno razlikuju po podrijetlu, hemijskom sastavu, građi i
svojstvima, pa imaju i različito područje primjene. Vlakno je osnova cjelokupne tekstilne
proizvodnje i sirovina za proizvodnju pređe, koj se industrijskom preradom oblikuje u plošne
i konfekcijske tekstilne proizvode.
1.1.Vrste vlakana

Za izradu tekstila upotrebljava se veoma mnogo vrsta vlakana različita podrijetla, hemijskog
sastava, strukture i svojstava. Vlakna se mogu svrstati u prirodna i u hemijska vlakna.

Prirodna vlakna proizvod su prirodnih procesa žive prirode (biljni i životinjski svijet) i nežive
prirode (minerali). U prirodi se nalaze u obliku u kojem se mogu izravno upotrijebiti kao
tekstilna sirovina ili u takvom stanju da im je upotreba moguća nakon nekih fizikalno-
mehaničkih operacija.

Hemijska vlakna nastaju industrijskom proizvodnjom. Prikladno fizikalno- hemijskim

modifikacijama i preradom neki se prirodni polimeri (npr. drvna celuloza, bjelančevine
biljnog i životinjskog podrijetla, alginati) mogu proizvesti u vlaknast obliki i postupcima
hemijskog ispredanja ekstrudrati u vlakna.

1.2.Struktura vlakna

Struktura je vlakna definisana statičkim (geometrijskim) i dinamičkim značajkama osnovnih

strukturnih elemenata (strukturnih jedinica) svih strukturnih razina, od mjera makromolekule
(općenito: atoma i molekula) do okom vidljive građe vlakna. Osnovne strukturne značajke
kojima se vlakno razlikuje od ostalih izotropnih i anizotropnih tvorevina proistječu iz njegove
jednoosne orijentacije. Takvom se orijentacijom stvara strukturna anizotropnost, kako
osnovnih gradivnih elemenata u vlaknu (ponavljanih strukturnih jedinica makromolekule,
makromolekule, kristalita, amorfita, mikrofibrila, fibrila), tako i energija veza unutar tih
strukturnih elemenata i među njima (energijska anizotropnost, poznata kao strukturna
heterodinamičnost). Primjerice, heterodinamičnost makromolekula (razlike vrijednosti
energija veza unutar makromolekula i među njima dosežu i dva reda veličine) upravo
omogućuje
izvlačenje i istezanje vlakna, a strukturna anizotropnost utječe na nastajanje anizotropnosti
svojstava vlakna.

Struktura se vlakna može promatrati na različitim razinama, te otuda različite podjele

strukture vlakana i podjele vlakana prema strukturi. Najčešće strukturne temeljnice podjela
jesu hemijska

građa makromolekula, strukturne razine, te strukturna sređenost izvornog polimera ili nastalog
vlakna. Prema kemijskom sastavu makromolekula nastala je opća podjela vlakana na
anorganska i organska. S obzirom na broj hemijskih (polimernih) komponenata u vlaknu
razlikuju se jednokomponentna, dvokomponentna i višekomponentna vlakna. Vlakna se
međusobno razlikuju prema svojoj strukturnoj sređenosti (kristalna, kristalasta, mezomorfna
ili amorfna vlakna). Na temelju hijerarhije strukturnih elemenata, odnosno strukturnih razina
u vlaknu, razlikuje se mikrostruktura, nadmolekulna struktura i makrofazna struktura,
odnosno morfološka građa vlakna. Nadmolekulne strukture pojedinih komponenata u
dvokomponentnim i višekomponentnim vlaknima mogu izgraditi višu strukturnu razinu
nadmolekulne strukture koja se odnosi na faznu strukturu cjelokupnog vlakna, tj. mikrofaznu
strukturu vlakna.

1.3.Mikrostruktura vlakna

Mikrostruktura vlakna odnosi se na građu, raspored i međudjelovanje osnovnih gradivnih

jedinica: atoma i molekula u rijetkim niskomolekulnim vlaknima (metali, oksidi, karbidi), te
mera makromolekula u polimernim vlaknima, tj. na blisku i daleku sređenost tih strukturnih
jedinica. Budući da su vlakna pretežito polimernog podrijetla, za razumijevanje njihove
mikrostrukture potrebno je definisati građu makromolekule (njezinu mikrostrukturu, tj.
lokalnu građu) i slaganje makromolekula u područja veličine do granice između bliske i
daleke sređenosti (10 nm), jer je daleka sređenost samo ponavljanje tih područja.
Mikrostruktura makromolekule obuhvaća njezinu lokalnu građu s pripadnim primarnim i
sekundarnim strukturnim značajkama. Lokalna je građa makromolekule određena brojem,
vrstom i strukturom ponavljane konstitucijske, konfiguracijske i konformacijske jedinice.
Primarna lokalna građa, pravilno ili statistički ponavljana duž cijele makromolekule (primarna
struktura),