ΟΥΓΓΡΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ-1956

Μια εργασία του Ζήση Γκούτζιου

Μια περιληπτική εικόνα της επανάστασης

Η Ουγγρική Επανάσταση του 1956, κατά άλλους
Αντεπανάσταση, ήταν μια αντισοβιετική εξέγερση κατά της
κυβέρνησης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ουγγαρίας, η οποία
διήρκεσε από τις 23 Οκτωβρίου μέχρι τις 10 Νοεμβρίου 1956.

Η αφορμή της εξέγερσης ήταν μια διαδήλωση φοιτητών, η

οποία προσέλκυσε χιλιάδες κόσμο, που διαδήλωσαν στη
Βουδαπέστη με πορεία προς το κτίριο του Κοινοβουλίου.

Μια αντιπροσωπεία των φοιτητών, αφού εισέρχεται στο κτίριο

του ραδιοφώνου, σε μια προσπάθεια να επιδώσει ψήφισμα με
τις απαιτήσεις της, τέθηκε υπό κράτηση.

Οι διαδηλωτές ζητούν την απελευθέρωση της αντιπροσωπείας,

αλλά δέχονται πυροβολισμούς από το εσωτερικό του κτιρίου.

Οι ειδήσεις διαδίδονται με ταχύτητα και ταραχές και βία

ξεσπούν σε όλη την πρωτεύουσα.
 Υπόλοιπες πληροφορίες για την Επανάσταση

Στη σύντομη θητεία του ο Ίμρε Νάγκι (καθαιρέθηκε το 1955)

καλλιέργησε ελπίδες φιλελευθεροποίησης και
εκδημοκρατισμού, καθώς αποπειράθηκε πρόγραμμα
μεταρρυθμίσεων (Νέα Πορεία) και θέσπιση αυτόνομου
πολιτικού οργάνου (Πατριωτικό Λαϊκό Μέτωπο). Όταν η
προώθηση αυτονομιστικών και δημοκρατικών διαδικασιών του
Νάγκι ανακόπηκε, η κοινωνική δυσαρέσκεια διογκώθηκε.

Οι περιορισμένες ελευθερίες που είχε παραχωρήσει, στον

απόηχο και του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ {1956), επέτρεψε σε
ομάδες διανοουμένων και νεολαίων (π.χ. Ενωση Συγγραφέων,
Κύκλος Πέτοφι) διάδοση της κριτικής και των διεκδικήσεών
τους. Έτσι, η φοιτητική κινητοποίηση στη Βουδαπέστη, τον
Οκτώβριο του 1956, πήρε διαστάσεις.

Ο αναβρασμός στους κύκλους των φοιτητών οδηγεί σε πιο

ριζοσπαστικές ιδέες, αρχής γενομένης από τις 19 Οκτωβρίου. Ο
υπουργός Παιδείας δήλωσε την κατάργηση της εξέτασης της
υποχρεωτικής μελέτης των ρωσικών και μια σειρά από άλλες
μεταρρυθμίσεις. Η δήλωση αυτή ακολουθείται από
διαμαρτυρίες των φοιτητών σε όλη την Ουγγαρία, ειδικά στο
Ζέγκεντ, όπου στις 20 Οκτωβρίου 200 σπουδαστές θα
δημιουργήσουν μια ανεξάρτητη οργάνωση με την επωνυμία
"ουγγρική ομοσπονδία συλλόγων των σπουδαστών των
πανεπιστημίων και κολεγίων". Το κίνημα εξαπλώνεται στη
Βουδαπέστη με τους φοιτητές να επιβεβαιώνουν την
αλληλεγγύη τους προς τη νεολαία και την Πολωνούς
εργαζόμενους.
Η συνάντηση ορόσημο πραγματοποιείται στο Πολυτεχνείο στις
22 Οκτωβρίου. Στόχος της ήταν να καθορίσει μια σειρά καθαρά
ακαδημαϊκών αιτημάτων, όπως η μείωση των μαθημάτων για
τον μαρξισμό-λενινισμό, η εισαγωγή της διδασκαλίας της
γερμανικής, αγγλικής, γαλλικής και όχι μόνο της ρωσικής
γλώσσας. 5.000 άνθρωποι παίρνουν μέρος. Οι φοιτητές
διατυπώνουν και εγκρίνουν ένα πρόγραμμα με στόχο την
αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ουγγαρία σύμφωνα με το
πνεύμα της επανάστασης του 1848, για να εξασφαλιστεί ο
σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο του
Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και της Οικουμενικής Διακήρυξης
των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Αυτό το πρόγραμμα θα
υποβληθεί στην κυβέρνηση. Οι συμμετέχοντες παράλληλα
καλούν τον Ίμρε Νάγκυ να αναλάβει την εξουσία.

Νωρίς το απόγευμα της 22ας Οκτωβρίου τα αιτήματα των

εξεγερθέντων οριστικοποιούνται από τους φοιτητές και
δημιουργείται ένα ψήφισμα: τα 16 αιτήματα των φοιτητών.
Κατά τη συνάντηση αυτή, ένας εκπρόσωπος της Ένωσης
Συγγραφέων προτείνει την πραγματοποίηση τελετής στο
μνημείο με το άγαλμα του στρατηγού Μπεμ, εθνικού ήρωα
πολωνικής καταγωγής, που πολέμησε στο πλευρό των Ούγγρων
το 1848-1849.
 Οι δέκα ημέρες εχθροπραξιών

Ο Ίμρε Νάγκυ χρησιμοποιεί τον όρο "διανοούμενοι" με την

ευρεία έννοια, που περιλαμβάνει το σύνολο της μορφωμένης
μεσαίας τάξης και τα άτομα με πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Το
καθεστώς δεν εμπιστευόταν κανέναν από αυτούς και ο Ράκοσι
έδωσε έμφαση στην αντικατάσταση της παλιάς "ιντελιγκέντσια"
με ένα νέο στρώμα διανοουμένων και τεχνικών που
προέρχονται από τις τάξεις των νέων εργαζομένων και των
αγροτών, προνομοποιώντας την εισαγωγή στα πανεπιστήμια
νέων από φτωχές οικογένειες.

Αυτή η θέληση του Ράκοσι να ανανεώσει τη διανόηση οδηγεί

στην ταχεία κατάρτιση των νέων στελεχών για τη βιομηχανία,
το εμπόριο, τη διοίκηση και την εκπαίδευση. Το κόμμα
δημιούργησε σε χρόνο ρεκόρ σχολές δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης καθώς και νέα πανεπιστήμια και τεχνικές σχολές.
Η εξέγερση του 1956 όμως κατέδειξε την αδυναμία του
συστήματος να πλάσει νέους διανοούμενους, αφού οι
εξεγέρσεις έγιναν ακριβώς σε εκείνα τα τεχνικά τμήματα των
πανεπιστημίων.

Ο Ίμρε Νάγκυ ήταν ο μόνος πολιτικός στα μάτια των Ούγγρων

καπιταλιστών και φιλοδυτικών διανοούμενων που θα
μπορούσε να εκδημοκρατίσει επί το δυτικότερον το καθεστώς
της λαϊκής δημοκρατίας.

Μετά το διορισμό του ως πρωθυπουργού, ο Νάγκυ

προσπάθησε να διαπραγματευτεί με την ΕΣΣΔ. Επέτύχε την
απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων στις 28 Οκτωβρίου
και την 1η Νοεμβρίου, η Ουγγαρία αποχωρεί από το Σύμφωνο
της Βαρσοβίας και ο Νάγκυ διακηρύσσει την ουδετερότητα της
χώρας.
 Ίμρε Νάγκυ: η ελπίδα των φιλοδυτικών
διανοουμένων
Το έργο των πανεπιστημιακών και των διανοουμένων,
γενικά, αλλά ειδικότερα το πρώτο, δεν απολαμβάνει
την εκτίμηση που του αξίζει. Οι διανοούμενοι συχνά
περιβάλλονται από μια ατμόσφαιρα δυσπιστίας, κάτι
που οδηγεί στην περιθωριοποίηση ορισμένους εξ'
αυτών, ενώ σε όλους σχεδόν τους τομείς της
οικονομικής, πολιτιστικής και επιστημονική μας ζωής,
λείπει η πνευματική τους εμπειρία και κατάρτιση.

Η σοβιετική εισβολή
Στις 23 Οκτωβρίου 1956, 300.000 άνθρωποι ξεχύθηκαν στους
δρόμους της Bουδαπέστης για να συνταχθούν πίσω από τα
λάβαρα της MEFESZ, της Ένωσης Συγγραφέων, και την
τρίχρωμη ουγγρική σημαία, σύμβολο των επαναστατών. Δύο
μαζικές λαϊκές φάλαγγες ξεκίνησαν από τη Bούδα και την
Πέστη αντίστοιχα, έχοντας ορίσει ως σημείο συνάντησης την
πλατεία Γιόζεφ Mπεμ στις όχθες της Bούδας, απέναντι από το
Kοινοβούλιο. Tελικά, στις 23 Οκτωβρίου, ο Xρουτσώφ έδωσε τη
συγκατάθεσή του, αφού σε ειδική συνεδρίαση για το θέμα, η
Kεντρική Eπιτροπή του KKΣE επικύρωσε την απόφαση για την
αποστολή στρατευμάτων με ψήφους 9-1 προετοιμάζοντας 39
μηχανοκίνητες μεραρχίες, 128 μεραρχίες τυφεκιοφόρων υπό
την διοίκηση του στρατηγού Mαλίνιν του Γενικού Eπιτελείου
της EΣΣΔ. O Αρχηγός της KGB, στρατηγός Σέροφ, διορίστηκε
υπεύθυνος για την προπαγάνδα και τη συλλογή πληροφοριών,
ενώ δύο μέλη του Πολιτικού Γραφείου, οι Mικογιάν και
Σουσλόφ, θα λειτουργούσαν ως πολιτικοί σύμβουλοι της
επιχείρησης.
Η ανάμειξη του Σοβιετικού παράγοντα, μετέτρεψε έναν καθαρά
πολιτικό αγώνα σε ιερό πόλεμο για την εθνική ανεξαρτησία και
χιλιάδες πολίτες προσήλθαν εθελοντικά για να ενισχύσουν την
αντίσταση. Oι πολίτες οχυρώθηκαν στις μεγάλες πολυκατοικίες
που περιέβαλαν τους κεντρικούς δρόμους της Bουδαπέστης, με
στόχο να εμποδίσουν τα άρματα μάχης να φτάσουν στο κέντρο
της πόλης χωρίς όμως να υπάρχει ένα γενικό σχέδιο.

Mετά από δώδεκα ώρες επιχειρήσεων των Σοβιετικών, τα κύρια

ορμητήρια των επαναστατών στον κινηματογράφο "Kόρβιν",
στο κτήριο της Ραδιοφωνίας παρέμεναν στα χέρια της
αντίστασης. Oι αντιστασιακές ομάδες ήλεγχαν πλήρως τα
εργοστάσια της πολεμικής βιομηχανίας στη νήσο Tσέπελ, απ'
όπου οι πολίτες προμηθεύονταν τον οπλισμό και τα
πολεμοφόδιά τους.

Στις 28 Οκτωβρίου 7 μεραρχίες του ουγγρικού στρατού

προσχώρησαν στην επανάσταση. Τα σοβιετικά τεθωρακισμένα
αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από τη Βούδα και απ’ όπου, θα
αποσύρονταν την επομένη.[4]

Στις 30 Οκτωβρίου, ο Νάγκι ζήτησε την αποχώρηση των

Σοβιετικών από όλη την Ουγγαρία και ανακοίνωσε
ανασχηματισμό της κυβέρνησης.

Στις 4 Νοεμβρίου τα άρματα του Κόκκινου Στρατού μπαίνουν

ξανά στη Βουδαπέστη και τα σοβιετικά στρατεύματα ανοίγουν
πυρ. Ο Νάγκι καταφεύγει στη γιουγκοσλαβική πρεσβεία.
Ο Γιάνος Κάνταρ, με τον οποίο ο Νάγκυ είχε αντικαταστήσει τον
Γκέρο, ανακοινώνει τη δημιουργία μιας ουγγρικής
επαναστατικής κυβέρνησης, των εργαζομένων και των
αγροτών. Παράλληλα ανανεώνει τις σχέσεις με την ΕΣΣΔ.
Σχολαστικά προετοιμασμένη, η δεύτερη ρωσική επέμβαση ήταν
πολύ πιο αποτελεσματική από την πρώτη, με 200.000 άνδρες
και 2.000 άρματα να εισβάλλουν στη χώρα.
Για να διαφύγουν τη σύλληψη ή την απέλαση, 200.000
άνθρωποι αναζητούν καταφύγιο στη Δύση μέσω της Αυστρίας ή
της Γιουγκοσλαβίας, περνώντας το Σιδηρούν Παραπέτασμα.

Στις 7 Νοεμβρίου δόθηκε η διαταγή για τον μαζικό

βομβαρδισμό του Tσέπελ από εδάφους και αέρος. Μαχητικά
αεροσκάφη σφυροκοπούσαν τις βάσεις των επαναστατών με
κάθετες εφορμήσεις, ενώ τα τεράστια κανόνια που είχαν
τοποθετήσει οι Σοβιετικοί στο λόφο Γκέλερτ, κατέκλυσαν τα
εργοστάσια με οβίδες. Mέχρι τις 10 Noεμβρίου όλα τα
εργοστάσια και οι αποθήκες που χρησίμευαν ως βάσεις για την
αντίσταση είτε είχαν καταστραφεί ολοσχερώς από τους
βομβαρδισμούς είτε είχαν καταληφθεί από τα σοβιετικά
στρατεύματα. H μάχη της Bουδαπέστης είχε τελειώσει. [5]

Το αποτέλεσμα της δεύτερης σοβιετικής επέμβασης στην

Βουδαπέστη είναι 2.500 με 3.000 πολίτες νεκροί στην Ουγγαρία
και 720 νεκροί και 1251 τραυματίες από την πλευρά των
σοβιετικών στρατιωτών. Η εξέγερση εξαπλώνεται ταχύτατα σε
όλη την Ουγγαρία και η κυβέρνηση πέφτει. Χιλιάδες πολίτες
οργανώθηκαν σε παραστρατιωτικές ομάδες. Κομμουνιστές και
μέλη της ÁVH δολοφονήθηκαν ή φυλακίστηκαν, ενώ
φυλακισμένοι συνεργάτες των Ναζί απελευθερώνονται και
οπλίζονται. Αυτοσχέδια δημοτικά συμβούλια αποκόπτονται
από την πολυκομματική κυβέρνηση του Μετώπου
Ανεξαρτησίας του Ουγγρικού Λαού και απαιτούν πολιτικές
αλλαγές. Η νέα κυβέρνηση του Ίμρε Νάγκι διαλύει την Κρατική
Αστυνομία και δηλώνει την πρόθεσή της να αποχωρήσει από
το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, ενώ παράλληλα δεσμεύεται για τη
διεξαγωγή εκλογών με ανταγωνιστικά ψηφοδέλτια. Μέχρι το
τέλος του Οκτωβρίου, οι μάχες σταματούν και η αίσθηση της
ομαλότητας επιστρέφει.
Οι Σοβιετικοί, ενώ έδειξαν προθυμία να διαπραγματευθούν την
απόσυρση των σοβιετικών δυνάμεων, στη συνέχεια, και ενώ
άρχισαν να ηγούνται της εξέγερσης φιλοδυτικά στοιχεία, το
πολιτικό γραφείο άλλαξε γνώμη και άρχισε να σχεδιάζει τη
συντριβή της εξέγερσης. Οι εξεγερθέντες άντεξαν μέχρι τις 10
Νοεμβρίου. 200.000 Ούγγροι εγκατέλειψαν τη χώρα
ως πρόσφυγες και οι μαζικές συλλήψεις συνεχίστηκαν για
μήνες μετά, αν και αμνηστία δόθηκε το 1963.

Επίλογος
Mετά από 7 ημέρες παραμονής στην πρεσβεία της
Γιουγκοσλαβίας, ο Nάγκι μαζί με την έκπτωτη
κυβέρνησή του αιχμαλωτίστηκε από τους Σοβιετικούς.
Eκτελέστηκε δύο χρόνια μετά, στις 16 Ιουνίου 1958 στη
Βουδαπέστη. Xιλιάδες μαχητές της πολιτοφυλακής
δικάστηκαν από έκτακτα στρατοδικεία και
εκτελέστηκαν. Mεταξύ αυτών ο Σάμπο, ο Nτούντας, ο
Mπάρανυ και ο Πόνγκρατς. Στην εξουσία εδραιώθηκε η
νέα κυβέρνηση του Γιάνος Kάνταρ.