Huongdanxaydungtrambienap SECURE

môc lôc
ch¬ng 1 Giíi thiÖu chung ......................................................................... 1-1

1.1. Giíi thiÖu ........................................................................................................... 1-1
1.2. TiÕp nhËn vµ bèc dì ......................................................................................... 1-1
1.3. B¶o qu¶n ............................................................................................................ 1-1
1.4. L¾p ®Æt ............................................................................................................... 1-2
1.5. B¶n vÏ hoµn c«ng .............................................................................................. 1-2
1.6. ThÝ nghiÖm ........................................................................................................ 1-2
ch¬ng 2 C«ng viÖc x©y dùng t¹i hiÖn trêng ............................. 2-1
2.1. Çc c«ng viÖc t¹i hiÖn trêng .......................................................................... 2-1
2.2. GiÕng khoan .................................................................................................... 2-10
2.3. HÖ thèng tho¸t níc vÖ sinh vµ tho¸t níc ma .......................................... 2-32
2.4. NÒn mãng ......................................................................................................... 2-67
ch¬ng 3 D©y dÉn trªn kh«ng ................................................................. 3-1

3.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................................ 3-1
3.2. VËt liÖu lµm d©y dÉn......................................................................................... 3-1
3.3. VËt liÖu - Çc phô kiÖn nèi .............................................................................. 3-5
3.4. TiÕp nhËn, Bèc dì vµ B¶o qu¶n....................................................................... 3-7
3.5. øng dông ........................................................................................................... 3-9
3.6. L¾p ®Æt ............................................................................................................. 3-12
3.7. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 3-14
3.8. Tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t ..................................................................................... 3-14
3.9. Phô lôc ............................................................................................................. 3-20
ch¬ng 4 Thanh çi ......................................................................................... 4-1

4.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................................ 4-1
4.2. GhÐp nèi çc thanh çi ................................................................................... 4-10
4.3. TiÕp nhËn, Chuyªn chë vµ B¶o qu¶n ............................................................ 4-16
4.4. L¾p ®Æt ............................................................................................................. 4-17
4.5. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 4-20
4.6. NhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ......................................................................... 4-20
ch¬ng 5 M¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn.................................................... 5-1

5.1. Kh¸i qu¸t ........................................................................................................... 5-1
5.2. ThiÕt kÕ .............................................................................................................. 5-2
5.4. L¾p ®Æt ............................................................................................................ 5-12
5.5. N¹p dÇu ........................................................................................................... 5-18
5.6. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 5-22
5.7. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t .......................................................... 5-29
5.8. Phô lôc ............................................................................................................. 5-33
ch¬ng 6 M¸y c¾t ............................................................................................. 6-1

6.1. Ph¹m vi .............................................................................................................. 6-1
6.2. X¸c ®Þnh çc thuËt ng÷ .................................................................................... 6-1
6.3. Giíi thiÖu chung ............................................................................................. 6-21
6.4. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n ..................................................................... 6-36
6.5. L¾p r¸p vµ l¾p ®Æt .......................................................................................... 6-37
6.6. Nèi víi ®êng d©y ........................................................................................... 6-42
6.7. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ................................................................... 6-42
6.8. Phô lôc ............................................................................................................. 6-47
ch¬ng 7 Dao çch ly .................................................................................... 7-1

7.1. Ph¹m vi .............................................................................................................. 7-1
7.2. §Þnh nghÜa cña çc h¹ng môc.......................................................................... 7-1
7.3. Tæng qu¸t .......................................................................................................... 7-7
7.4. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷..................................................................... 7-15
7.5. L¾p r¸p vµ l¾p ®Æt .......................................................................................... 7-15
7.6. Çc thÝ nghiÖm hiÖn trêng ........................................................................... 7-21
7.7. Çc tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t............................................................. 7-22
7.8. Phô lôc ............................................................................................................. 7-22
ch¬ng 8 Çc lo¹i çch ®iÖn .................................................................... 8-1

8.1. Tæng qu¸t .......................................................................................................... 8-1
8.2. Trô çch ®iÖn .................................................................................................... 8-2
8.3. Çc sø çch ®iÖn treo ....................................................................................... 8-7
8.4. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷....................................................................... 8-8
8.5. L¾p ®Æt .............................................................................................................. 8-9
8.6. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 8-15
8.7. Kh¸i qu¸t vÒ çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t............................................ 8-18
8.8. Phô lôc ............................................................................................................. 8-18
ch¬ng 9 Çc bé thu sÐt .............................................................................. 9-1

9.1. Ph¹m vi .............................................................................................................. 9-1
9.2. §Þnh nghÜa çc h¹ng môc................................................................................. 9-1
9.3. Tæng qu¸t .......................................................................................................... 9-5
9.4. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷ ..................................................................... 9-11
9.5. L¾p r¸p vµ l¾p ®Æt .......................................................................................... 9-11
9.6. Çc thÝ nghiÖm ................................................................................................ 9-13
9.7. Çc tr¸ch nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t........................................................ 9-15
9.8. Phô lôc ............................................................................................................. 9-15
ch¬ng 10 M¸y biÕn dßng ............................................................................. 10-1

10.1. Tæng qu¸t .................................................................................................... 10-1
10.2. Çc øng dông .............................................................................................. 10-5
10.3. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷ ............................................................... 10-12
10.4. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 10-13
10.5. ThÝ nghiÖm ................................................................................................ 10-16
10.6. Çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ............................................................ 10-23
10.7. Phô lôc ....................................................................................................... 10-23
ch¬ng 11 M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô .................... 11-1

11.1. Tæng qu¸t .................................................................................................... 11-1
11.2. Çc øng dông .............................................................................................. 11-9
11.3. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷ ............................................................... 11-19
11.4. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 11-20
11.5. ThÝ nghiÖm ................................................................................................ 11-23
11.7. Phô lôc ....................................................................................................... 11-29
ch¬ng 12 CÊu tróc thÐp ............................................................................. 12-1

12.1. Tæng qu¸t .................................................................................................... 12-1
12.2. VËt liÖu ......................................................................................................... 12-2
12.3. Çc lo¹i cÊu tróc ......................................................................................... 12-5
12.4. ThiÕt kÕ ........................................................................................................ 12-6
12.5. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷ ................................................................. 12-9
12.6. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 12-11
12.7. ThÝ nghiÖm ................................................................................................ 12-15
12.9. Phô lôc ....................................................................................................... 12-16
ch¬ng 13 cuén c¶n cao tÇn ..................................................................... 13-1

13.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 13-1
13.2. Ph©n lo¹i cuén c¶n cao tÇn ........................................................................ 13-8
13.3. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n: .............................................................. 13-10
13.4. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 13-11
13.5. Thö nghiÖm ............................................................................................... 13-14
13.6. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ................................................... 13-16
13.7. Phô lôc ....................................................................................................... 13-17
ch¬ng 14 ThiÕt bÞ ®iÒu hëng (bé läc nèi) ..................................... 14-1

14.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 14-1
14.2. Nguyªn lý ho¹t ®éng................................................................................... 14-9
14.3. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n ............................................................... 14-14
14.4. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 14-14
14.5. §iÒu chØnh vµ thö nghiÖm ........................................................................ 14-16
14.6. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi kiÓm tra .................................................... 14-18
14.7. Phô lôc ....................................................................................................... 14-18
ch¬ng 15 §iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ............................................................... 15-1

15.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 15-1
15.2. Lý thuyÕt b¶o vÖ ......................................................................................... 15-1
15.3. HÖ thèng b¶o vÖ 500kV ............................................................................ 15-20
15.4. TiÕp nhËn bèc dì vµ b¶o qu¶n ................................................................ 15-28
15.5. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 15-29
15.6. Thö nghiÖm vµ chuyÓn giao sö dông ...................................................... 15-45
15.7. Phô lôc ....................................................................................................... 15-47
ch¬ng 16 Çp ®iÖn ........................................................................................... 16-1

16.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 16-1
16.2. Ph©n lo¹i çp ®iÖn ...................................................................................... 16-1
16.3. Çc yªu cÇu èng b¶o vÖ çp ....................................................................... 16-8
16.4. Vá b¶o vÖ çp .............................................................................................. 16-9
16.6. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 16-16
16.7. §Çu cuèi çp .............................................................................................. 16-22
16.8. Thö nghiÖm ............................................................................................... 16-28
16.9. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t .................................................... 16-33
16.10. Phô lôc ....................................................................................................... 16-33
ch¬ng 17 hÖ thèng thiÕt bÞ ghi nhanh ............................................. 17-1

17.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 17-1
17.2. øng dông ..................................................................................................... 17-1
17.3. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n.................................................................. 17-5
17.4. L¾p ®Æt ......................................................................................................... 17-6
17.5. Thö nghiÖm vµ kiÓm tra cuèi cïng............................................................ 17-9
17.6. B¶n tãm t¾t tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ......................................... 17-10
17.7. Phô lôc ....................................................................................................... 17-14
ch¬ng 18 ThiÕt bÞ sö dông t¹i tr¹m .................................................... 18-1

18.1. ¾c qui ........................................................................................................... 18-1
18.2. Çc bé n¹p cña battery ............................................................................ 18-21
18.3. Çc trung t©m phô t¶i AC & DC (Çc b¶ng ®iÖn) ................................ 18-33
18.4. LCUS, m¸y biÕn ¸p ph©n phèi vµ chãp sø ............................................. 18-40
ch¬ng 19 Nèi ®Êt ............................................................................................. 19-1

19.1. Ph¹m vi ........................................................................................................ 19-1
19.2. §Þnh nghÜa çc ®¹i lîng ............................................................................ 19-1
19.3. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 19-3
19.4. TiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n ......................................................... 19-6
19.5. L¾p ®Æt ......................................................................................................... 19-6
19.6. ThÝ nghiÖm hiÖn trêng............................................................................ 19-14
19.7. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ............................................................. 19-15
19.8. Phô lôc A ................................................................................................... 19-24
19.9. Phô lôc B ................................................................................................... 19-26
ch¬ng 20 Çc ph¬ng ph¸p kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm nghiÖm

thu tr¹m biÕn ¸p ................................................................................................... 20-1
20.1. Kh¸i qu¸t ..................................................................................................... 20-1
20.2. ThiÕt bÞ chÝnh cña tr¹m ®îc thÝ nghiÖm ................................................. 20-1
20.3. Çc yªu cÇu ®èi víi thÝ nghiÖm thiÕt bÞ tr¹m ........................................... 20-1
20.4. NghÜa vô cña nhµ thÇu khi thÝ nghiÖm thiÕt bÞ ........................................ 20-2
20.5. Çc thÝ nghiÖm nghiÖm thu tr¹m .............................................................. 20-2
20.6. Çc phÐp ®o ®iÖn trë .................................................................................. 20-4
20.7. §o lêng tû sè biÕn cña m¸y biÕn ¸p lùc .................................................. 20-8
20.8. Çc thÝ nghiÖm cùc tÝnh ........................................................................... 20-12
20.9. §o lêng hÖ sè c«ng suÊt çch ly ............................................................. 20-12
20.10. ThÝ nghiÖm dÇu ......................................................................................... 20-18
20.11. ViÖc thÝ nghiÖm çch ®iÖn ........................................................................ 20-19
ch¬ng 21 an toµn trong tr¹m ®iÖn .................................................... 21-1

21.1. Nguyªn t¾c chung ....................................................................................... 21-1
21.2. Lµm viÖc trong ph¹m vi tr¹m.................................................................... 21-3
21.3. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p............................................................. 21-4
21.4. Thao t¸c ....................................................................................................... 21-6
21.5. §Æt tiÕp ®Êt .................................................................................................. 21-7
21.6. Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng viÖc ................................................................... 21-8
21.7. Thñ tôc kho¸ phiÕu c«ng t¸c ..................................................................... 21-8
21.8. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ ®îc ®iÒu khiÓn tù ®éng hoÆc ®iÒu khiÓn tõ xa . 21-9
21.9. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ cã thïng dÇu .......................................................... 21-9
21.10. ThÝ nghiÖm thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p ............................................................... 21-10
21.11. Phô lôc ....................................................................................................... 21-15
ch¬ng 22 gi¸ ®ì, m¸ng vµ hÖ thèng ®ì çp ................................... 22-1

22.1. Ph¹m vi ........................................................................................................ 22-1
22.2. §Þnh nghÜa ................................................................................................... 22-1
22.3. Çc tiªu chuÈn chÕ t¹o ............................................................................... 22-2
22.4. Çc thµnh phÇn hÖ thèng c¬ b¶n............................................................... 22-3
22.5. Çc phô kiÖn ............................................................................................... 22-8
22.6. Çc giíi h¹n cña m¸ng çp ........................................................................ 22-9
22.7. Nèi ®Êt hÖ thèng m¸ng ............................................................................. 22-12
22.8. Gi¸ ®ì ........................................................................................................ 22-13
22.9. ThiÕt kÕ hÖ thèng ...................................................................................... 22-30
22.11. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 22-33
ch¬ng 23 Dµn tô ............................................................................................... 23-1

23.1. Giíi thiÖu chung ......................................................................................... 23-1
23.2. TiÕp nhËn, Bèc dì vµ B¶o qu¶n ................................................................ 23-3
23.3. L¾p ®Æt ........................................................................................................ 23-3
23.4. ThÝ nghiÖm .................................................................................................. 23-4
23.5. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ............................................................... 23-7
23.6. Phô lôc ....................................................................................................... 23-11
ch¬ng 24 Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng ................................................. 24-1

24.1. Giíi thiÖu ..................................................................................................... 24-1
24.2. Çc ®Þnh nghÜa ............................................................................................ 24-1
24.3. §Æc trng cña hîp bé m¸y ph¸t diesel ..................................................... 24-2
24.4. CÊu h×nh hîp bé m¸y ph¸t ........................................................................ 24-2
24.5. Dung lîng cña bé m¸y ph¸t..................................................................... 24-3
24.6. M¸y ph¸t...................................................................................................... 24-5
24.7. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ............................................................................... 24-10
24.8. HÖ thèng truyÒn c«ng suÊt ....................................................................... 24-13
24.9. §éng c¬ diesel ............................................................................................ 24-17
24.10. §iÒuchØnh tÇn sè ....................................................................................... 24-18
24.11. Bé läc kh«ng khÝ ....................................................................................... 24-20
24.12. HÖ thèng khëi ®éng ®éng c¬ .................................................................... 24-20
24.13. §é s½n sµng cña hÖ thèng dù phßng ........................................................ 24-21
24.14. B¶o vÖ ®éng c¬ diesel ................................................................................ 24-22
24.15. B¶o vÖ ®éng c¬ diesel ................................................................................ 24-23
MôC LôC tËp 1
ch¬ng 1 Giíi thiÖu chung ......................................................................... 1-1

1.1. Giíi thiÖu ........................................................................................................... 1-1
1.2. TiÕp nhËn vµ bèc dì ......................................................................................... 1-1
1.3. B¶o qu¶n............................................................................................................ 1-1
1.4. L¾p ®Æt .............................................................................................................. 1-2
1.5. B¶n vÏ hoµn c«ng .............................................................................................. 1-2
1.6. ThÝ nghiÖm ........................................................................................................ 1-2
ch¬ng 2 C«ng viÖc x©y dùng t¹i hiÖn trêng............................. 2-1

2.1. Çc c«ng viÖc t¹i hiÖn trêng .......................................................................... 2-1
2.1.1. Giíi thiÖu .................................................................................................... 2-1
2.1.2. Çc kiÓu nÒn tr¹m ....................................................................................... 2-1
2.1.2.1. Tr¹m b»ng ph¼ng ............................................................................... 2-1
2.1.2.2. Tr¹m cã ®ª bao ................................................................................... 2-1
2.1.2.3. Tr¹m dèc ............................................................................................ 2-2
2.1.2.4. Tr¹m bËc thang (hai hay nhiÒu bËc) .................................................. 2-3
2.1.3. Çc lu ý vÒ hÖ thèng tho¸t níc ............................................................... 2-3
2.1.3.1. HÖ thèng tho¸t níc ma ................................................................... 2-3
2.1.3.2. HÖ thèng tho¸t níc kÝn ..................................................................... 2-3
2.1.3.3. HÖ thèng tho¸t níc cho tr¹m cã ®ª bao ........................................... 2-4
2.1.3.4. Qui ho¹ch ........................................................................................... 2-4
2.1.4. C«ng viÖc ®µo ®¾p ...................................................................................... 2-4
2.1.4.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................. 2-4
2.1.4.2. §Êt mîn ............................................................................................ 2-5
2.1.4.3. Líp ®Êt trªn cïng ............................................................................... 2-5
2.1.4.4. §µo vµ ®¾p ......................................................................................... 2-5
2.1.4.5. §Çm ®Êt .............................................................................................. 2-6
2.1.4.6. Dän dÑp mÆt b»ng .............................................................................. 2-6
2.1.5. Lµm bÒ mÆt tr¹m ........................................................................................ 2-6
2.1.6. Hµng rµo b¶o vÖ .......................................................................................... 2-7
2.1.7. Chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ........................................... 2-8
2.2. GiÕng khoan .................................................................................................... 2-10
2.2.1. Giíi thiÖu chung ....................................................................................... 2-10
2.2.2. Çc giÕng thö nghiÖm vµ nhËt ký khoan giÕng......................................... 2-10
2.2.3. X©y dùng çc giÕng khoan ....................................................................... 2-10
2.2.3.1. Ph¬ng ph¸p tiªu chuÈn ................................................................... 2-11
2.2.3.2. Ph¬ng ph¸p California hay Stovepipe ............................................ 2-12
2.2.3.3. Ph¬ng ph¸p xoay ............................................................................ 2-13
2.2.3.4. Ph¬ng ph¸p khoan b»ng tia níc ................................................... 2-14
2.2.3.5. Khoan lâi .......................................................................................... 2-14
2.2.4. Hoµn thiÖn giÕng khoan ............................................................................ 2-15
2.2.4.1. L¾p ®Æt mµn ch¾n cho giÕng ............................................................. 2-15
2.2.4.2. ChuÈn bÞ khai th¸c giÕng khoan (h×nh 2.2.7) ................................... 2-16
2.2.4.3. GiÕng ®îc bao b»ng sái .................................................................. 2-17
2.2.5. Thö nghiÖm s¶n lîng cña giÕng .............................................................. 2-18
2.2.6. B¬m giÕng s©u .......................................................................................... 2-18
2.2.7. Ph¬ng ph¸p Ranny .................................................................................. 2-20
2.2.8. VÖ sinh giÕng ............................................................................................ 2-21
2.2.9. Çc ®Ò ¸n níc ngÇm ................................................................................ 2-22
2.2.10. §o s¶n lîng cña giÕng ........................................................................ 2-23
2.2.10.1. §ång hå chªnh lÖch ¸p suÊt ............................................................. 2-23
2.2.10.2. §ång hå c¬ khÝ.................................................................................. 2-25
2.2.11. ChÊt lîng níc vµ çc tiªu chuÈn chÊt lîng...................................... 2-25
2.2.12. Çc ®Æc ®iÓm kü thuËt cña giÕng khoan ............................................... 2-28
2.2.13. Çc sù cè cña giÕng .............................................................................. 2-29
2.2.14. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t....................................... 2-30
2.3. HÖ thèng tho¸t níc vÖ sinh vµ tho¸t níc ma .......................................... 2-32
2.3.1. Giíi thiÖu chung ....................................................................................... 2-32
2.3.2. Cung cÊp níc .......................................................................................... 2-32
2.3.2.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................ 2-32
2.3.2.2. VËt liÖu lµm ®êng èng ..................................................................... 2-32
2.3.2.3. Van vµ vßi níc ................................................................................ 2-37
2.3.2.4. L¾p ®Æt .............................................................................................. 2-41
2.3.3. HÖ thèng tho¸t níc ma vµ vÖ sinh ......................................................... 2-46
2.3.3.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................ 2-46
2.3.3.2. VËt liÖu lµm ®êng èng ..................................................................... 2-46
2.3.3.3. BÓ tù ho¹i .......................................................................................... 2-53
2.3.3.4. HÖ thèng cèng ch¶y tù nhiªn ®êng kÝnh nhá (SDG)........................ 2-56
2.3.3.5. Çc c«ng tr×nh ®Æc biÖt vµ çc c«ng tr×nh phô trî ........................... 2-57
2.3.3.6. L¾p ®Æt ®êng èng ............................................................................ 2-59
2.3.3.7. Hå s¬ ................................................................................................. 2-65
2.3.4. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t........................................... 2-65
2.4. NÒn mãng ......................................................................................................... 2-67
2.4.1. Giíi thiÖu .................................................................................................. 2-67
2.4.2. Çc kiÓu nÒn mãng ................................................................................... 2-67
2.4.2.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................ 2-67
2.4.2.2. Cét trô bª t«ng.................................................................................. 2-67
2.4.2.3. Mãng bª t«ng ch©n vÞt ...................................................................... 2-67
2.4.2.4. Cäc ®ãng b»ng m¸y .......................................................................... 2-68
2.4.2.5. TÊm l¸t sµn ....................................................................................... 2-68
2.4.3. Lùa chän nÒn mãng .................................................................................. 2-68
2.4.4. Thi c«ng nÒn mãng ................................................................................... 2-70
2.4.4.1. Ph¹m vi ............................................................................................. 2-70
2.4.4.2. §µo mãng ......................................................................................... 2-70
2.4.4.3. Cäc bª t«ng ®óc t¹i chç .................................................................... 2-70
2.4.4.4. Çc cäc ®ãng víi mò cäc b»ng bª t«ng ............................................ 2-73
2.4.4.5. Mãng ch©n vÞt bª t«ng ...................................................................... 2-75
2.4.5. §æ bª t«ng díi níc ............................................................................... 2-75
2.4.6. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t: ......................................... 2-76
2.4.6.1. Giíi thiÖu chung ............................................................................... 2-76
2.4.6.2. Mãng cäc, mãng ch©n vÞt vµ çc tÊm l¸t nÒn ................................... 2-76
2.4.6.3. §ãng cäc........................................................................................... 2-79
ch¬ng 3 D©y dÉn trªn kh«ng ................................................................. 3-1

3.1. Giíi thiÖu chung ............................................................................................... 3-1
3.2. VËt liÖu lµm d©y dÉn ........................................................................................ 3-1
3.2.1. D©y dÉn lµm thanh çi ................................................................................ 3-1
3.2.1.1. ACSR................................................................................................... 3-3
3.2.1.2. ACAR .................................................................................................. 3-3
3.2.1.3. Hîp kim nh«m .................................................................................... 3-3
3.2.2. D©y chèng sÐt trªn kh«ng ........................................................................... 3-4
3.2.2.1. Çc ®Æc tÝnh c¬ häc ............................................................................ 3-4
3.2.2.2. §Æc tÝnh chèng gØ ............................................................................... 3-4
3.2.2.3. SÐt ®¸nh .............................................................................................. 3-4
3.2.2.4. VËt liÖu ............................................................................................... 3-4
3.3. VËt liÖu - Çc phô kiÖn nèi .............................................................................. 3-5
3.3.1. Giíi thiÖu chung ......................................................................................... 3-5
3.3.2. Çc kho¸ h·m kiÓu b¾t bul«ng ................................................................... 3-6
3.3.3. Çc kho¸ h·m kiÓu Ðp................................................................................. 3-6
3.3.4. §Çu cèt nèi lÌo ........................................................................................... 3-6
3.3.5. Phô kiÖn nèi ................................................................................................ 3-6
3.3.6. Nèi nh¸nh ch÷ T ......................................................................................... 3-6
3.3.7. §Çu cèt ....................................................................................................... 3-7
3.3.8. Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch - KiÓu bul«ng ................................................... 3-7
3.4. TiÕp nhËn, Bèc dì vµ B¶o qu¶n ...................................................................... 3-7
3.4.1. TiÕp nhËn .................................................................................................... 3-7
3.4.1.1. D©y dÉn .............................................................................................. 3-7
3.4.1.2. Çc ®Çu nèi......................................................................................... 3-8
3.4.2. Bèc dì ......................................................................................................... 3-8
3.4.2.1. D©y dÉn .............................................................................................. 3-8
3.4.2.2. Çc ®Çu nèi......................................................................................... 3-8
3.4.3. B¶o qu¶n ..................................................................................................... 3-8
3.4.3.1. D©y dÉn .............................................................................................. 3-8
3.4.3.2. Çc ®Çu nèi vµ phô kiÖn ..................................................................... 3-8
3.5. øng dông ........................................................................................................... 3-9
3.5.1. Giíi thiÖu chung ......................................................................................... 3-9
3.5.2. ThiÕt kÕ c¬ b¶n ........................................................................................... 3-9
3.5.3. Lùc c¨ng ................................................................................................... 3-10
3.5.4. Çch bè trÝ ................................................................................................ 3-10
3.5.5. TÝnh to¸n ®é vâng lín nhÊt ....................................................................... 3-11
3.6. L¾p ®Æt ............................................................................................................. 3-12
3.6.1. D©y dÉn ..................................................................................................... 3-12
3.6.2. Çc ®Çu nèi kiÓu Ðp................................................................................... 3-13
3.6.3. Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch ......................................................................... 3-14
3.7. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 3-14
3.8. Tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t ..................................................................................... 3-14
3.9. Phô lôc ............................................................................................................. 3-20
3.9.1. Danh môc kiÓm tra d©y dÉn trªn kh«ng .................................................... 3-20
3.9.2. D÷ liÖu cña d©y dÉn .................................................................................. 3-21
ch¬ng 4 Thanh çi ......................................................................................... 4-1

4.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................................ 4-1
4.1.1. Çc nÒn t¶ng c¬ b¶n .................................................................................... 4-1
4.1.2. VËt liÖu lµm thanh çi ................................................................................. 4-1
4.1.3. Çc ®Æc tÝnh ................................................................................................ 4-2
4.1.3.1. DÉn ®iÖn ............................................................................................. 4-2
4.1.3.2. Kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn .................................................................. 4-2
4.1.3.3. Gi·n në nhiÖt ...................................................................................... 4-7
4.1.3.4. C¬ vµ ®iÖn ........................................................................................... 4-7
4.1.4. H×nh d¸ng vµ vËt liÖu .................................................................................. 4-8
4.1.4.1. Thanh çi h×nh ch÷ nhËt ..................................................................... 4-8
4.1.4.2. Çc thanh trßn .................................................................................... 4-8
4.1.4.3. Thanh dÉn kiÓu èng ............................................................................ 4-8
4.2. GhÐp nèi çc thanh çi ................................................................................... 4-10
4.2.1. Giíi thiÖu chung ....................................................................................... 4-10
4.2.2. Xö lý bÒ mÆt tiÕp xóc ............................................................................... 4-10
4.2.3. §iÖn trë tiÕp xóc ....................................................................................... 4-11
4.2.4. Çc mèi nèi b»ng bul«ng.......................................................................... 4-11
4.2.4.1. M« men vµ ¸p lùc Ðp ......................................................................... 4-11
4.2.4.2. Sè lîng vµ kÝch cì ........................................................................... 4-12
4.2.4.3. øng suÊt trong çc mèi nèi bul«ng .................................................. 4-12
4.2.4.4. HiÖu qu¶ ........................................................................................... 4-12
4.2.5. Çc mèi nèi hµn ........................................................................................ 4-14
4.2.5.1. Giíi thiÖu chung ............................................................................... 4-14
4.2.5.2. Hµn b»ng hå quang ®iÖn ®îc bao bäc b»ng khÝ tr¬ ....................... 4-14
4.2.5.3. Hµn h¬i ............................................................................................. 4-15
4.2.5.4. §é bÒn vµ ®iÖn trë mèi hµn .............................................................. 4-16
4.2.6. Hµn b»ng ®ång thau.................................................................................. 4-16
4.3. TiÕp nhËn, Chuyªn chë vµ B¶o qu¶n ............................................................ 4-16
4.3.1. TiÕp nhËn .................................................................................................. 4-16
4.3.2. Chuyªn chë ............................................................................................... 4-16
4.3.3. B¶o qu¶n ................................................................................................... 4-17
4.4. L¾p ®Æt ............................................................................................................ 4-17
4.4.1. Giíi thiÖu chung ....................................................................................... 4-17
4.4.2. Phô tïng ghÐp nèi b»ng bul«ng ................................................................ 4-17
4.4.2.1. Phô tïng hµn .................................................................................... 4-18
4.4.2.2. Çc ®Çu nèi ...................................................................................... 4-18
4.4.2.3. Çc ph¬ng ph¸p nèi èng kh¸c ........................................................ 4-18
4.4.2.4. Nèi gi÷a thanh çi vµ d©y dÉn ......................................................... 4-18
4.4.3. Çc bé phËn gi·n në ................................................................................. 4-18
4.4.3.1. GhÐp nèi çc thanh çi ph¼ng .......................................................... 4-19
4.4.3.2. Thanh çi d¹ng èng .......................................................................... 4-19
4.4.3.3. Uèn vµ t¹o d¸ng ............................................................................... 4-19
4.5. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 4-20
4.6. NhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ........................................................................ 4-20
ch¬ng 5 M¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn ................................................... 5-1

5.1. Kh¸i qu¸t ........................................................................................................... 5-1
5.1.1. Giíi thiÖu .................................................................................................... 5-1
5.1.2. §Þnh nghÜa .................................................................................................. 5-1
5.1.2.1. M¸y biÕn ¸p lùc .................................................................................. 5-1
5.1.2.2. M¸y biÕn ¸p tù ngÉu ........................................................................... 5-1
5.1.2.3. Cuén kh¸ng......................................................................................... 5-1
5.1.2.4. TØ sè biÕn ¸p ....................................................................................... 5-1
5.1.2.5. VËn hµnh song song ............................................................................ 5-2
5.1.3. KiÓu ............................................................................................................ 5-2
5.1.3.1. KiÓu lâi ............................................................................................... 5-2
5.1.3.2. M¸y biÕn ¸p kiÓu bäc .......................................................................... 5-2
5.2. ThiÕt kÕ .............................................................................................................. 5-2
5.2.1. Kh¸i qu¸t chung .......................................................................................... 5-2
5.2.1.1. Çch ®iÖn ............................................................................................ 5-2
5.2.1.2. Lµm m¸t .............................................................................................. 5-3
5.2.1.3. ChuyÓn nÊc cã t¶i ............................................................................... 5-4
5.2.1.4. HÖ thèng b¶o qu¶n dÇu....................................................................... 5-5
5.2.1.5. Ph¸t hiÖn sù cè ................................................................................... 5-6
5.2.1.6. Chèng sÐt ............................................................................................ 5-7
5.2.1.7. Sø xuyªn .............................................................................................. 5-7
5.2.1.8. M¸y biÕn dßng trong sø xuyªn ............................................................ 5-7
5.2.2. GhÐp nèi...................................................................................................... 5-8
5.2.2.1. VËn hµnh song song ............................................................................ 5-8
5.2.2.2. Tæ ®Êu d©y .......................................................................................... 5-8
5.2.2.3. Tæ ®Êu d©y sao - sao ........................................................................... 5-8
5.2.2.4. §Êu tam gi¸c hë.................................................................................. 5-9
5.2.2.5. §Êu sao lÉn nhau................................................................................ 5-9
5.3.1. TiÕp nhËn .................................................................................................... 5-9
5.3.2. Bèc dì ....................................................................................................... 5-10
5.3.3. Lu kho ..................................................................................................... 5-10
5.4. L¾p ®Æt ............................................................................................................. 5-12
5.4.1. NÒn mãng ................................................................................................. 5-12
5.4.2. X¸c ®Þnh ®é kh« cña çch ®iÖn ................................................................. 5-12
5.4.2.1. §o ®iÓm ®äng s¬ng ......................................................................... 5-12
5.4.2.2. Bé gom l¹nh ...................................................................................... 5-13
5.4.3. Lo¹i bá khÝ ®îc n¹p khi chuyªn chë ....................................................... 5-14
5.4.4. KiÓm tra bªn trong .................................................................................... 5-15
5.4.5. Çc thiÕt bÞ phô bªn ngoµi ........................................................................ 5-15
5.4.5.1. Sø xuyªn ............................................................................................ 5-15
5.4.5.2. Çc çnh t¶n nhiÖt ............................................................................ 5-16
5.4.5.3. B×nh dÇu phô ..................................................................................... 5-17
5.4.5.4. Tñ ®iÒu khiÓn .................................................................................... 5-17
5.4.5.5. Qu¹t m¸t ........................................................................................... 5-17
5.4.5.6. §éng c¬ chuyÓn m¹ch ....................................................................... 5-18
5.4.5.7. Çc phô tïng kh¸c ............................................................................ 5-18
5.5. N¹p dÇu ........................................................................................................... 5-18
5.5.1. SÊy kh« ..................................................................................................... 5-18
5.5.2. ThÝ nghiÖm dÇu tríc khi n¹p................................................................... 5-19
5.5.3. ThiÕt bÞ n¹p dÇu vµ sù ®Ò phßng ............................................................... 5-20
5.5.3.1. B¬m ch©n kh«ng ............................................................................... 5-20
5.5.3.2. Çc phô kiÕn nèi èng ........................................................................ 5-20
5.5.3.3. Sù ®Ò phßng ...................................................................................... 5-20
5.5.4. Xö lý ch©n kh«ng vµ n¹p dÇu ................................................................... 5-20
5.5.5. ThÝ nghiÖm dÇu sau khi n¹p ..................................................................... 5-21
5.6. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 5-22
5.6.1. Giíi thiÖu chung ....................................................................................... 5-22
5.6.2. §o ®iÖn trë çch ®iÖn ............................................................................... 5-22
5.6.3. §o ®iÖn trë cuén d©y ................................................................................ 5-23
5.6.4. ThÝ nghiÖm hÖ sè tg ................................................................................ 5-24
5.6.4.1. M¸y biÕn ¸p hai cuén d©y (thÝ nghiÖm hÖ sè tg) ............................ 5-25
5.6.4.2. M¸y biÕn ¸p ba cuén d©y (thÝ nghiÖm hÖ sè tg).............................. 5-26
5.6.4.3. Sø xuyªn (thÝ nghiÖm hÖ sè tg) ........................................................ 5-27
5.6.5. ThÝ nghiÖm tØ sè biÕn (tØ sè vßng d©y) ...................................................... 5-27
5.6.6. KiÓm tra cùc tÝnh ...................................................................................... 5-28
5.6.7. ThÝ nghiÖm çc thiÕt bÞ kh¸c .................................................................... 5-29
5.7. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t .......................................................... 5-29
5.8. Phô lôc ............................................................................................................. 5-33
ch¬ng 6 M¸y c¾t ............................................................................................. 6-1

6.1. Ph¹m vi .............................................................................................................. 6-1
6.2. X¸c ®Þnh çc thuËt ng÷ .................................................................................... 6-1
6.3. Giíi thiÖu chung ............................................................................................. 6-21
6.3.1. Chøc n¨ng ................................................................................................. 6-21
6.3.2. M«i trêng c¾t .......................................................................................... 6-22
6.3.3. ThiÕt kÕ vµ cÊu t¹o cña m¸y c¾t SF6 ......................................................... 6-22
6.3.4. Nguyªn t¾c ng¾t dßng ®iÖn ....................................................................... 6-23
6.3.5. ChÞu ®ùng cña çch ®iÖn .......................................................................... 6-23
6.3.6. Ng¾t dßng ng¾n m¹ch ............................................................................... 6-23
6.3.7. KiÓm so¸t çc sãng ®ãng c¾t .................................................................... 6-23
6.3.8. §ãng l¹i .................................................................................................... 6-24
6.3.9. Thêi gian ®ãng kh«ng ®ång thêi .............................................................. 6-24
6.3.10. Sù kh«ng thèng nhÊt pha ...................................................................... 6-24
6.3.11. C¬ cÊu truyÒn ®éng............................................................................... 6-24
6.3.12. TiÕp ®iÓm phô ....................................................................................... 6-25
6.3.13. M¸y biÕn dßng ®iÖn .............................................................................. 6-25
6.3.14. Çc gi¸ trÞ ®Þnh møc.............................................................................. 6-25
6.3.14.1. §iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc ............................................................... 6-26
6.3.14.2. HÖ sè d¶i ®iÖn ¸p ®Þnh møc K .......................................................... 6-26
6.3.14.3. TÇn sè ®Þnh møc ............................................................................... 6-26
6.3.14.4. Dßng ®iÖn liªn tôc ®Þnh møc ............................................................. 6-27
6.3.14.5. §é bÒn çch ®iÖn ®Þnh møc .............................................................. 6-27
6.3.14.6. Chu kú lµm viÖc tiªu chuÈn .............................................................. 6-29
6.3.14.7. Thêi gian c¾t ®Þnh møc ..................................................................... 6-29
6.3.14.8. Kho¶ng trÔ c¾t cho phÐp Y ............................................................... 6-29
6.3.14.9. Thêi gian ®ãng l¹i ®Þnh møc ............................................................. 6-29
6.3.14.10. Dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc ............................................................. 6-31
6.3.14.11. §iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua ®Þnh møc.......................................... 6-33
6.3.14.12. Kh¶ n¨ng ®ãng c¾t dßng ®iÖn t¶i vµ tuæi thä.................................. 6-33
6.3.14.13. §ãng c¾t dßng ®iÖn dung ®Þnh møc ................................................ 6-34
6.3.14.14. HÖ sè sãng ®ãng c¾t ®êng d©y ®Þnh møc ...................................... 6-34
6.3.14.15. Dßng ®ãng c¾t mÊt pha .................................................................. 6-34
6.3.14.16. §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Þnh møc (®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn danh ®Þnh) ........ 6-35
6.3.14.17. ¸p lùc lµm viÖc ®Þnh møc cña lu chÊt. .......................................... 6-35
6.3.15. Çc kh¶ n¨ng cÇn cã cña ®iÖn trë ......................................................... 6-35
6.3.15.1. Kh¶ n¨ng nhiÖt cÇn cã ...................................................................... 6-35
6.3.15.2. Kh¶ n¨ng çch ®iÖn cÇn cã .............................................................. 6-36
6.4. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n...................................................................... 6-36
6.4.1. TiÕp nhËn .................................................................................................. 6-36
6.4.2. Bèc dì ....................................................................................................... 6-36
6.4.3. B¶o qu¶n ................................................................................................... 6-36
6.5. L¾p r¸p vµ l¾p ®Æt .......................................................................................... 6-37
6.5.1. Giíi thiÖu chung ....................................................................................... 6-37
6.5.2. Çc híng dÉn vµ b¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o ................................................ 6-37
6.5.3. Qui tr×nh.................................................................................................... 6-37
6.5.4. N¹p khÝ çch ®iÖn ..................................................................................... 6-40
6.5.5. KiÓm tra hÖ thèng cung cÊp m«i trêng truyÒn ®éng ............................... 6-40
6.5.6. KiÓm tra ho¹t ®éng cña m¸y c¾t ............................................................... 6-40
6.5.7. Çc thÝ nghiÖm t¹i hiÖn trêng kh¸c ......................................................... 6-41
6.6. Nèi víi ®êng d©y ........................................................................................... 6-42
6.7. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ................................................................... 6-42
6.8. Phô lôc ............................................................................................................. 6-47
ch¬ng 7 Dao çch ly .................................................................................... 7-1
7.1. Ph¹m vi .............................................................................................................. 7-1
7.2. §Þnh nghÜa cña çc h¹ng môc.......................................................................... 7-1
7.3. Tæng qu¸t .......................................................................................................... 7-7
7.3.1. Chøc n¨ng ................................................................................................... 7-7
7.3.2. Çc lo¹i dao çch ly.................................................................................... 7-8
7.3.2.1. Dao çch ly lo¹i ®ãng th¼ng ®øng...................................................... 7-8
7.3.3. Çc th«ng sè ®Þnh møc ............................................................................. 7-11
7.3.3.1. Dßng ®iÖn liªn tôc ............................................................................ 7-11
7.3.3.2. Dßng ®iÖn ng¾n m¹ch ....................................................................... 7-11
7.3.3.3. §iÖn ¸p ............................................................................................. 7-11
7.3.3.4. Dung lîng c¾t ng¾n m¹ch ............................................................... 7-11
7.3.3.5. Møc ®é çch ®iÖn c¬ b¶n (BIL) ........................................................ 7-11
7.3.3.6. §iÖn ¸p radio (RIV) .......................................................................... 7-12
7.3.4. Çch ®iÖn phï hîp .................................................................................... 7-12
7.3.5. Ho¹t ®éng c¬ khÝ ...................................................................................... 7-12
7.3.6. Çc dao tiÕp ®Þa ........................................................................................ 7-13
7.3.7. Kho¶ng çch ............................................................................................. 7-14
7.3.8. Çc tiÕp ®iÓm phô ..................................................................................... 7-14
7.3.9. Søc chÞu giã .............................................................................................. 7-14
7.3.10. B¶o vÖ ngêi vËn hµnh.......................................................................... 7-14
7.4.1. NhËn hµng ................................................................................................ 7-15
7.4.1.1. Thñ tôc .............................................................................................. 7-15
7.4.1.2. H háng ............................................................................................ 7-15
7.4.2. §ãng gãi ................................................................................................... 7-15
7.4.3. Lu kho .................................................................................................... 7-15
7.5. L¾p r¸p vµ l¾p ®Æt .......................................................................................... 7-15
7.5.1. B¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o vµ çc chØ dÉn ...................................................... 7-15
7.5.2. KÕt cÊu ®ì................................................................................................. 7-16
7.5.3. Nèi ®Êt ...................................................................................................... 7-16
7.5.4. Qu¸ tr×nh l¾p ............................................................................................. 7-16
7.6. Çc thÝ nghiÖm hiÖn trêng ........................................................................... 7-21
7.7. Çc tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t............................................................. 7-22
7.8. Phô lôc ............................................................................................................. 7-22
ch¬ng 8 Çc lo¹i çch ®iÖn .................................................................... 8-1

8.1. Tæng qu¸t .......................................................................................................... 8-1
8.1.1. ChØ dÉn ....................................................................................................... 8-1
8.1.2. Çc ®Þnh nghÜa ............................................................................................ 8-1
8.1.3. Çc øng dông .............................................................................................. 8-2
8.2. Trô çch ®iÖn .................................................................................................... 8-2
8.2.1. §é bÒn dÇm ch×a ......................................................................................... 8-2
8.2.2. Moment cña çc ®iÒu kiÖn cÇn vÒ qu¸n tÝnh ............................................... 8-5
8.2.3. Sù nhiÔm bÈn .............................................................................................. 8-6
8.2.4. BIL vµ sù chÞu ®ùng qu¸ ®iÖn ¸p khi thao t¸c ®ãng c¾t .............................. 8-6
8.3. Çc sø çch ®iÖn treo ........................................................................................ 8-7
8.4. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷ ....................................................................... 8-8
8.4.1. NhËn hµng ................................................................................................... 8-8
8.4.2. §ãng gãi ..................................................................................................... 8-8
8.4.3. Lu kho ....................................................................................................... 8-8
8.5. L¾p ®Æt ............................................................................................................... 8-9
8.5.1. NÒn mãng ................................................................................................... 8-9
8.5.2. Çc kÕt cÊu ®ì............................................................................................. 8-9
8.5.3. XÕp çc sø ................................................................................................... 8-9
8.5.4. T¸n che ma................................................................................................ 8-9
8.5.5. Sø treo ......................................................................................................... 8-9
8.5.6. Lau chïi ...................................................................................................... 8-9
8.5.6.1. Lµm s¹ch sø ®êng d©y ®ang mang ®iÖn .......................................... 8-10
8.5.6.2. Nh÷ng chó ý an toµn ......................................................................... 8-13
8.6. ThÝ nghiÖm ...................................................................................................... 8-15
8.6.1. §iÖn trë çch ®iÖn ..................................................................................... 8-15
8.6.2. HÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn ........................................................................ 8-15
8.6.2.1. Nh÷ng yªu cÇu vÒ kiÓm tra hÖ sè c«ng suÊt...................................... 8-15
8.6.2.2. Thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt sø çch ®iÖn tr¹m ................................ 8-15
8.6.2.3. Thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt víi sø treo ............................................ 8-17
8.6.3. Tæng qu¸t .................................................................................................. 8-17
8.7. Kh¸i qu¸t vÒ çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ............................................ 8-18
8.8. Phô lôc ............................................................................................................. 8-18
ch¬ng 9 Çc bé thu sÐt .............................................................................. 9-1

9.1. Ph¹m vi .............................................................................................................. 9-1
9.2. §Þnh nghÜa çc h¹ng môc ................................................................................. 9-1
9.3. Tæng qu¸t .......................................................................................................... 9-5
9.3.1. Chøc n¨ng ................................................................................................... 9-5
9.3.2. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng ................................................................................. 9-5
9.3.3. CÊp chÝnh x¸c ............................................................................................. 9-6
9.3.4. §Þnh møc ®iÖn ¸p. ....................................................................................... 9-6
9.3.5. §iÖn ¸p vËn hµnh liªn tôc cùc ®¹i ............................................................... 9-7
9.3.6. §iÖn ¸p phãng ®iÖn..................................................................................... 9-7
9.3.7. Kh¶ n¨ng tiªu t¸n n¨ng lîng ..................................................................... 9-8
9.3.8. Kh¶ n¨ng chÞu qu¸ ®iÖn ¸p ......................................................................... 9-9
9.3.9. Sù gi¶m ¸p lùc ............................................................................................ 9-9
9.3.10. Bé ®Õm sÐt ............................................................................................ 9-10
9.3.11. Çc hÖ sè b¶o vÖ ................................................................................... 9-10
9.3.12. §Þnh vÞ l¹i çc chèng sÐt ...................................................................... 9-10
9.4.1. NhËn hµng ................................................................................................ 9-11
9.4.1.1. Thñ tôc .............................................................................................. 9-11
9.4.1.2. H háng ............................................................................................ 9-11
9.4.2. §ãng gãi ................................................................................................... 9-11
9.4.3. Lu kho .................................................................................................... 9-11
9.5. L¾p r¸p vµ l¾p ®Æt .......................................................................................... 9-11
9.5.1. Çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o ..................................................................... 9-11
9.5.2. KÕt cÊu gi¸ ®ì ........................................................................................... 9-11
9.5.3. Thùc hiÖn .................................................................................................. 9-12
9.5.4. M¸y biÕn thÕ/cuén kh¸ng ®îc l¾p chèng sÐt .......................................... 9-13
9.6. Çc thÝ nghiÖm ................................................................................................ 9-13
9.6.1. Çc thö nghiÖm vÒ thiÕt kÕ vµ h×nh tr¹ng thiÕt bÞ ..................................... 9-13
9.6.2. Çc thö nghiÖm vïng ................................................................................ 9-14
9.7. Çc tr¸ch nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ....................................................... 9-15
9.8. Phô lôc ............................................................................................................. 9-15
ch¬ng 10 M¸y biÕn dßng............................................................................. 10-1

10.1. Tæng qu¸t .................................................................................................... 10-1
10.1.1. Çc ®Þnh nghÜa ...................................................................................... 10-1
10.1.2. Çc øng dông cña m¸y biÕn dßng ........................................................ 10-3
10.1.3. Nguyªn lý c¬ b¶n .................................................................................. 10-3
10.1.4. Lo¹i m¸y biÕn dßng .............................................................................. 10-4
10.2. Çc øng dông .............................................................................................. 10-5
10.2.1. Dung lîng ........................................................................................... 10-5
10.2.2. CÊp chÝnh x¸c cña biÕn dßng ®iÖn ®o lêng ......................................... 10-6
10.2.3. CÊp chÝnh x¸c ®èi víi biÕn dßng cÊp cho r¬ le ..................................... 10-7
10.2.4. Lîng ®Þnh møc vµ tû sè .................................................................... 10-10
10.2.5. HÖ sè nhiÖt ®Þnh møc. ......................................................................... 10-11
10.2.6. NhiÖt vµ c¬ ®Þnh møc.......................................................................... 10-11
10.3. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷............................................................... 10-12
10.3.1. VËn chuyÓn ......................................................................................... 10-12
10.3.2. NhËn hµng vµ ®ãng gãi ....................................................................... 10-12
10.3.3. Lu kho ............................................................................................... 10-13
10.4. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 10-13
10.4.1. §Æt mãng ............................................................................................ 10-13
10.4.2. Chó ý................................................................................................... 10-13
10.4.3. Cùc tÝnh cña m¸y biÕn dßng ............................................................... 10-14
10.4.4. Çc ®Êu nèi ......................................................................................... 10-14
10.4.5. TiÕp ®Þa ............................................................................................... 10-14
10.4.6. DÇu çch ®iÖn ..................................................................................... 10-15
10.4.7. Çc miÕng ®Öm ................................................................................... 10-16
10.4.8. Sø trô ................................................................................................... 10-16
10.5. ThÝ nghiÖm ................................................................................................ 10-16
10.5.1. Tæng qu¸t ............................................................................................ 10-16
10.5.2. KiÓm tra tû sè biÕn.............................................................................. 10-16
10.5.3. KiÓm tra cùc tÝnh ................................................................................ 10-18
10.5.4. §o ®iÖn trë cuén d©y vµ d©y dÉn ........................................................ 10-20
10.5.5. KiÓm tra kÝch thÝch ............................................................................. 10-20
10.5.6. §o dung lîng m¸y biÕn dßng ........................................................... 10-21
10.5.7. §o çch ®iÖn ....................................................................................... 10-22
10.5.8. §o hÖ sè c«ng suÊt (tg) ..................................................................... 10-22
10.5.9. §é tõ d vµ sù khö tõ cña m¸y biÕn dßng .......................................... 10-22
10.7. Phô lôc ....................................................................................................... 10-23
ch¬ng 11 M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô .................... 11-1

11.1. Tæng qu¸t .................................................................................................... 11-1
11.1.1. X¸c ®Þnh ................................................................................................ 11-1
11.1.2. Dïng çc biÕn ®iÖn ¸p .......................................................................... 11-6
11.1.3. Çc lo¹i biÕn ®iÖn ¸p............................................................................. 11-6
11.1.4. Nguyªn lý ho¹t ®éng............................................................................. 11-7
11.1.4.1. Lý thuyÕt tæng qu¸t ........................................................................... 11-7
11.1.4.2. Çc m¹ch t¬ng ®¬ng ..................................................................... 11-7
11.2. Çc øng dông .............................................................................................. 11-9
11.2.1. CÊp chÝnh x¸c ....................................................................................... 11-9
11.2.2. KÝch thÝch qu¸ ®é................................................................................ 11-12
11.2.3. §iÖn ¸p ®Þnh møc vµ tû sè biÕn .......................................................... 11-12
11.2.3.1. Tæng qu¸t ........................................................................................ 11-12
11.2.3.2. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 1 ........................................................ 11-12
11.2.3.3. ............................................................................................................ 11-13
11.2.3.8. Tû sè biÕn vµ ®iÖn ¸p ®Þnh møc ...................................................... 11-17
11.2.4. Çc thµnh phÇn chñ yÕu cña CCVT .................................................... 11-18
11.2.4.1. Tæng qu¸t ....................................................................................... 11-18
11.2.4.2. Tô nèi ............................................................................................. 11-18
11.2.4.3. BiÕn ®iÖn ¸p trung ¸p ..................................................................... 11-18
11.2.4.4. Cuén c¶n ........................................................................................ 11-18
11.2.4.5. Khe b¶o vÖ ...................................................................................... 11-18
11.2.4.6. Dao nèi ®Êt..................................................................................... 11-18
11.2.4.7. M¹ch chÆn céng hëng .................................................................. 11-19
11.2.4.8. Vßng ®¼ng thÕ................................................................................. 11-19
11.3. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷............................................................... 11-19
11.3.1. VËn chuyÓn ......................................................................................... 11-19
11.3.2. NhËn hµng vµ ®ãng gãi ....................................................................... 11-19
11.3.3. Lu kho .............................................................................................. 11-20
11.4. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 11-20
11.4.1. Mãng .................................................................................................. 11-20
11.4.2. Chó ý .................................................................................................. 11-21
11.4.3. Cùc tÝnh .............................................................................................. 11-21
11.4.4. §Êu nèi ............................................................................................... 11-21
11.4.5. Nèi ®Êt ................................................................................................ 11-22
11.4.6. DÇu çch ®iÖn ..................................................................................... 11-22
11.4.7. MiÕng ®Öm.......................................................................................... 11-23
11.4.8. Sø ........................................................................................................ 11-23
11.5. ThÝ nghiÖm ................................................................................................ 11-23
11.5.1. KiÓm tra cùc tÝnh ................................................................................ 11-23
11.5.1.1. Tæng qu¸t ....................................................................................... 11-23
11.5.1.2. KÝch thÝch dßng ®iÖn mét chiÒu ...................................................... 11-24
11.5.1.3. So s¸nh víi VT cã cïng tû sè vµ biÕt râ cùc tÝnh ............................ 11-24
11.5.1.4. So s¸nh ®é lín ®iÖn ¸p cuén d©y .................................................... 11-25
11.5.1.5. Bé thÝ nghiÖm TTR .......................................................................... 11-26
11.5.2. §o ®iÖn trë d©y dÉn vµ cuén d©y ........................................................ 11-26
11.5.2.1. Tæng qu¸t ....................................................................................... 11-26
11.5.3. ThÝ nghiÖm cÊp chÝnh x¸c .................................................................. 11-26
11.5.4. HÖ sè c«ng suÊt (tg) .......................................................................... 11-27
11.5.4.1. Tæng qu¸t ....................................................................................... 11-27
11.5.4.2. HÖ sè c«ng suÊt cña vËt liÖu çch ®iÖn .......................................... 11-27
11.5.4.3. HÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn cao ....................................................... 11-27
11.5.4.4. Qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt cña biÕn ®iÖn ¸p ................. 11-27
11.5.5. §iÖn trë çch ®iÖn ............................................................................... 11-27
11.5.6. §o ®iÖn dung vµ hÖ sè tiªu t¸n............................................................ 11-28
11.7. Phô lôc ....................................................................................................... 11-29
ch¬ng 12 CÊu tróc thÐp ............................................................................. 12-1

12.1. Tæng qu¸t .................................................................................................... 12-1
12.1.1. KiÓu líi (Lattice) ................................................................................ 12-1
12.1.2. CÊu tróc d¹ng chÞu lùc nÐn (Solid Profile) ............................................ 12-1
12.1.3. CÊu tróc d¹ng b¸n chÞu lùc (Semi-solid profile) ................................... 12-1
12.2. VËt liÖu ......................................................................................................... 12-2
12.2.1. ThÐp ...................................................................................................... 12-2
12.2.2. Nh«m .................................................................................................... 12-2
12.2.3. Bul«ng ................................................................................................... 12-2
12.2.4. Çc c«ng ®o¹n kÕt thóc. ........................................................................ 12-4
12.2.4.1. M¹..................................................................................................... 12-4
12.2.4.2. S¬n .................................................................................................... 12-5
12.3. Çc lo¹i cÊu tróc ......................................................................................... 12-5
12.3.1. Çc cÊu tróc ®ì ®êng d©y ................................................................... 12-5
12.3.2. Çc cÊu tróc ®ì thiÕt bÞ ......................................................................... 12-6
12.3.3. Çc cÊu tróc ph©n phèi.......................................................................... 12-6
12.4. ThiÕt kÕ ........................................................................................................ 12-6
12.4.1. Tæng qu¸t. ............................................................................................. 12-6
12.4.2. Çc ®Æc ®iÓm thiÕt kÕ chung. ................................................................ 12-6
12.4.3. Çc t¶i ................................................................................................... 12-7
12.4.3.1. Çc t¶i do t¶i träng thiÕt bÞ. ............................................................. 12-7
12.4.3.2. Çc t¶i ®Çu cuèi vµ çc t¶i träng d©y dÉn. ...................................... 12-7
12.4.3.3. Çc t¶i do giã. .................................................................................. 12-8
12.4.3.4. Çc giíi h¹n sai lÖch ........................................................................ 12-8
12.4.3.5. øng suÊt cho phÐp. ............................................................................ 12-8
12.4.4. Çc ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt ........................................................................... 12-9
12.5. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷ ................................................................. 12-9
12.5.1. NhËn hµng ............................................................................................. 12-9
12.5.2. §ãng gãi ............................................................................................. 12-10
12.5.3. Lu tr÷ ................................................................................................ 12-10
12.6. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 12-11
12.6.1. Tæng qu¸t ............................................................................................ 12-11
12.6.2. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p díi ®Êt ............................................................. 12-11
12.6.3. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p theo tõng ®o¹n ................................................... 12-12
12.6.4. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p tõng phÇn .......................................................... 12-12
12.6.5. ViÖc l¾p ®Æt çc thiÕt bÞ vµ thùc hiÖn .................................................. 12-13
12.6.5.1. Çc cÇn trôc ................................................................................... 12-13
12.6.5.2. Çc cäc têi ..................................................................................... 12-13
12.6.5.3. Quy tr×nh xiÕt bul«ng ..................................................................... 12-13
12.6.5.4. Çc bé phËn bÞ h háng vµ bÞ chÕ t¹o sai. ..................................... 12-14
12.7. ThÝ nghiÖm ................................................................................................ 12-15
12.8. Çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ........................................................... 12-15
12.9. Phô lôc ....................................................................................................... 12-16
Môc lôc tËp 2
ch¬ng 13 cuén c¶n cao tÇn ..................................................................... 13-1

13.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 13-1
13.1.1. §Þnh nghÜa ............................................................................................ 13-1
13.1.2. Chøc n¨ng cña cuén c¶n cao tÇn........................................................... 13-2
13.1.3. Ho¹t ®éng cña cuén c¶n cao tÇn ........................................................... 13-4
13.1.3.1. Cuén c¶n cao tÇn ®¬n ...................................................................... 13-4
13.1.3.2. Cuén c¶n cao tÇn kÐp ....................................................................... 13-5
13.1.3.3. Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cè ®Þnh .................................................. 13-7
13.1.3.4. Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cã thÓ ®iÒu chØnh .................................. 13-8
13.2. Ph©n lo¹i cuén c¶n cao tÇn ........................................................................ 13-8
13.2.1. §iÖn c¶m chuÈn .................................................................................... 13-8
13.2.2. Dßng ®iÖn ®Þnh møc ............................................................................. 13-8
13.2.3. Dßng ®iÖn ng¾n h¹n .............................................................................. 13-9
13.2.3.1. Dßng ®iÖn nhiÖt ng¾n h¹n ................................................................ 13-9
13.2.3.2. §é bÒn c¬ häc ®èi víi dßng ®iÖn ng¾n h¹n .................................... 13-10
13.2.4. ThiÕt bÞ b¶o vÖ .................................................................................... 13-10
13.2.5. Møc çch ®iÖn cuén d©y chÝnh ........................................................... 13-10
13.3. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n: .............................................................. 13-10
13.4. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 13-11
13.4.1. Kh¸i qu¸t chung ................................................................................. 13-11
13.4.2. L¾p ®Æt kiÓu treo ................................................................................. 13-13
13.4.3. L¾p ®Æt trªn gi¸ ®ì .............................................................................. 13-13
13.4.4. Vßng vÇng quang ®iÖn (corona) ......................................................... 13-13
13.4.5. §Çu nèi ®êng truyÒn ......................................................................... 13-14
13.5. Thö nghiÖm ............................................................................................... 13-14
13.6. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ................................................... 13-16
13.7. Phô lôc ....................................................................................................... 13-17
ch¬ng 14 ThiÕt bÞ ®iÒu hëng (bé läc nèi) ..................................... 14-1
14.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 14-1
14.1.1. §Þnh nghÜa ............................................................................................ 14-1
14.1.2. Sö dông thiÕt bÞ ®iÒu hëng .................................................................. 14-2
14.1.3. KiÓu thiÕt bÞ ®iÒu hëng ®êng truyÒn ................................................. 14-2
14.1.3.1. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng ®¬n tÇn sè ......................................................... 14-4
14.1.3.2. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè kÐp .......................................................... 14-6
14.1.3.3. ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng réng: ......................................................... 14-8
14.2. Nguyªn lý ho¹t ®éng ................................................................................... 14-9
14.2.1. Kh¸i qu¸t chung .................................................................................... 14-9
14.2.2. BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng ................................................................. 14-11
14.2.3. PhÇn tö céng hëng L/C song song .................................................... 14-11
14.2.4. PhÇn tö c¶m øng nèi tiÕp .................................................................... 14-12
14.2.5. PhÇn tö b¶o vÖ ..................................................................................... 14-13
14.3. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n................................................................ 14-14
14.4. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 14-14
14.4.1. L¾p r¸p ................................................................................................ 14-14
14.4.2. ChØ ®Þnh an toµn .................................................................................. 14-14
14.4.3. D©y dÉn cöa vµo .................................................................................. 14-14
14.4.3.1. Kh¸i qu¸t chung ............................................................................. 14-14
14.4.3.2. D©y dÉn ®¬n ................................................................................... 14-15
14.4.3.3. Çp ®ång trôc ................................................................................. 14-15
14.5. §iÒu chØnh vµ thö nghiÖm ........................................................................ 14-16
14.5.1. Kh¸i qu¸t chung .................................................................................. 14-16
14.5.2. TÇn sè trung b×nh h×nh häc GMF ....................................................... 14-16
14.5.3. §é réng b¨ng tÇn ................................................................................ 14-16
14.5.4. §iÖn dung song song .......................................................................... 14-16
14.5.5. §iÖn c¶m song song ............................................................................ 14-17
14.5.6. §iÖn c¶m nèi tiÕp ................................................................................ 14-17
14.5.7. BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng ................................................................. 14-18
14.6. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi kiÓm tra .................................................... 14-18
14.7. Phô lôc ....................................................................................................... 14-18
ch¬ng 15 §iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ ............................................................... 15-1

15.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 15-1
15.2. Lý thuyÕt b¶o vÖ.......................................................................................... 15-1
15.2.1. §Þnh nghÜa ............................................................................................ 15-1
15.2.2. B¶o vÖ ®êng d©y truyÒn t¶i ................................................................. 15-2
15.2.2.1. Kh¸i qu¸t chung ............................................................................... 15-2
15.2.2.2. S¬ ®å khãa ........................................................................................ 15-3
15.2.2.3. S¬ ®å c¾t ........................................................................................... 15-6
15.2.2.4. S¬ ®å hçn hîp ................................................................................... 15-8
15.2.2.5. TruyÒn c¾t trùc tiÕp (DTT) ............................................................. 15-10
15.2.2.6. Tù ®ãng l¹i ..................................................................................... 15-11
15.2.2.7. Yªu cÇu b¶o vÖ ®êng truyÒn t¶i 500 kV so víi líi h¹ ¸p ............ 15-12
15.2.3. Yªu cÇu b¶o vÖ thanh çi .................................................................... 15-16
15.2.4. Yªu cÇu b¶o vÖ biÕn ¸p tù ngÉu .......................................................... 15-16
15.2.5. Yªu cÇu b¶o vÖ ®iÖn kh¸ng bï ngang ................................................. 15-19
15.2.6. B¶o vÖ sù cè m¸y ng¾t ........................................................................ 15-20
15.3. HÖ thèng b¶o vÖ 500kV ............................................................................ 15-20
15.3.1. Kh¸i qu¸t chung ................................................................................. 15-20
15.3.2. HÖ thèng b¶o vÖ chÝnh ®êng truyÒn t¶i ............................................. 15-20
15.3.2.1. Kh¸i qu¸t ........................................................................................ 15-20
15.3.2.2. ThiÕt bÞ hÖ thèng r¬le ®êng truyÒn s¬ cÊp .................................... 15-23
15.3.3. B¶o vÖ dù phßng ®êng truyÒn ........................................................... 15-25
15.3.3.1. Kh¸i qu¸t chung ............................................................................. 15-25
15.3.3.2. ThiÕt bÞ hÖ thèng r¬le dù phßng ..................................................... 15-25
15.3.4. B¶o vÖ thanh çi.................................................................................. 15-26
15.3.5. B¶o vÖ m¸y biÕn ¸p............................................................................. 15-27
15.3.6. B¶o vÖ kh¸ng bï ngang....................................................................... 15-28
15.3.7. B¶o vÖ h háng m¸y c¾t...................................................................... 15-28
15.3.8. R¬le kiÓm tra ®ång bé tr¹m ®ãng c¾t ................................................. 15-28
15.4. TiÕp nhËn bèc dì vµ b¶o qu¶n ................................................................ 15-28
15.5. L¾p ®Æt ...................................................................................................... 15-29
15.5.1. Kh¸i qu¸t chung ................................................................................. 15-29
15.5.2. §Êu nèi thiÕt bÞ ................................................................................... 15-30
15.5.3. HiÖu chuÈn vµ chØnh ®Þnh ................................................................... 15-30
15.6. Thö nghiÖm vµ chuyÓn giao sö dông ...................................................... 15-45
15.6.1. Kh¸i qu¸t chung ................................................................................. 15-45
15.6.2. Hîp bé thö nghiÖm ............................................................................. 15-46
15.6.3. R¬le ®êng truyÒn .............................................................................. 15-46
15.6.4. C¾t m¸y c¾t ......................................................................................... 15-46
15.6.5. §ãng ®iÖn ........................................................................................... 15-47
15.7. Phô lôc ....................................................................................................... 15-47
ch¬ng 16 Çp ®iÖn ........................................................................................... 16-1

16.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 16-1
16.2. Ph©n lo¹i çp ®iÖn ...................................................................................... 16-1
16.2.1. Çp cho m¸y biÕn dßng (CT)................................................................ 16-1
16.2.1.1. Yªu cÇu ............................................................................................. 16-1
16.2.1.2. VÝ dô (theo H×nh 1) ........................................................................... 16-2
16.2.2. Çp cho m¸y biÕn ®iÖn ¸p ..................................................................... 16-4
16.2.3. Çp ®iÒu khiÓn ...................................................................................... 16-4
16.2.3.1. Kh¸i qu¸t chung ............................................................................... 16-4
16.2.3.2. §iÖn ¸p r¬i........................................................................................ 16-4
16.2.3.3. VÝ dô (theo H×nh 2) ........................................................................... 16-4
16.2.4. Çp lùc .................................................................................................. 16-6
16.2.4.1. Kh¸i qu¸t chung ............................................................................... 16-6
16.2.4.2. VÝ dô 1 (H×nh3) ................................................................................. 16-6
16.3. Çc yªu cÇu èng b¶o vÖ çp ....................................................................... 16-8
16.3.1. §é lÊp ®Çy èng b¶o vÖ çp .................................................................... 16-8
16.3.2. VËt liÖu èng b¶o vÖ çp ........................................................................ 16-8
16.4. Vá b¶o vÖ çp .............................................................................................. 16-9
16.4.1. HiÖu øng vá b¶o vÖ tiÕp ®Êt .................................................................. 16-9
16.4.2. Sãng nhiÔu ............................................................................................ 16-9
16.4.3. Sãng nhiÔu x©m nhËp vµo hÖ thèng ®iÒu khiÓn .................................. 16-10
16.4.3.1. Nèi ghÐp ®iÖn trêng ...................................................................... 16-10
16.4.3.2. GhÐp nèi tõ trêng .......................................................................... 16-10
16.4.3.3. HiÖu øng ghÐp nèi liªn hîp ............................................................. 16-10
16.4.3.4. §iÖn dung nèi ghÐp cña çp ®iÒu khiÓn .......................................... 16-11
16.4.4. Çp kh«ng vá b¶o vÖ ........................................................................... 16-11
16.4.5. Çp cã vá b¶o vÖ ................................................................................. 16-11
16.4.6. Nèi ®Êt vá b¶o vÖ çp phÝa ®Çu ph¸t ................................................... 16-12
16.4.7. Nèi ®Êt vá b¶o vÖ phÝa ®Çu thu ........................................................... 16-12
16.4.8. Nèi ®Êt vá b¶o vÖ ë c¶ hai ®Çu ............................................................ 16-12
16.4.9. B¶o vÖ vá çp ...................................................................................... 16-13
16.4.10. Çp ®iÒu khiÓn .................................................................................... 16-13
16.4.11. Çp lùc ................................................................................................ 16-13
16.4.12. Çp tÝn hiÖu nhá .................................................................................. 16-14
16.4.13. Çp ®ång trôc ...................................................................................... 16-14
16.5. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n................................................................ 16-14
16.5.1. TiÕp nhËn ............................................................................................ 16-14
16.5.2. Bèc dì ................................................................................................. 16-15
16.5.3. B¶o qu¶n ............................................................................................. 16-15
16.6. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 16-16
16.6.1. Kh¸i qu¸t chung .................................................................................. 16-16
16.6.2. L¾p ®Æt trong èng b¶o vÖ .................................................................... 16-17
16.6.2.1. §é lÊp ®Çy ...................................................................................... 16-17
16.6.2.2. ChuÈn bÞ ......................................................................................... 16-17
16.6.2.3. Lùc c¨ng ......................................................................................... 16-17
16.6.3. L¾p ®Æt trong m¸ng vµ khay ............................................................... 16-21
16.6.4. Çp ch«n trùc tiÕp ............................................................................... 16-22
16.7. §Çu cuèi çp .............................................................................................. 16-22
16.7.1. Nguyªn nh©n sù cè ............................................................................. 16-22
16.7.2. NhËn d¹ng .......................................................................................... 16-23
16.7.3. §Çu cuèi çp ®iÒu khiÓn ..................................................................... 16-23
16.7.4. §Çu cuèi çp cao ¸p............................................................................ 16-23
16.7.4.1. Çc chó ý ........................................................................................ 16-24
16.7.4.2. ChuÈn bÞ ......................................................................................... 16-24
16.7.4.3. Nèi çc ®Çu nèi .............................................................................. 16-25
16.7.4.4. §Çu nèi b¨ng b¶o vÖ ...................................................................... 16-26
16.7.4.5. Dung m«i lµm s¹ch......................................................................... 16-27
16.8. Thö nghiÖm ............................................................................................... 16-28
16.8.1. Thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn ........................................................... 16-28
16.8.2. Thö nghiÖm cao ¸p 1 chiÒu ................................................................. 16-29
16.8.2.1. Kh¸i qu¸t chung ............................................................................. 16-29
16.8.2.2. Thñ tôc thö nghiÖm ......................................................................... 16-29
16.8.2.3. KÕt qu¶ thö nghiÖm ........................................................................ 16-31
16.8.2.4. VÊn ®Ò thö nghiÖm .......................................................................... 16-32
16.8.2.5. Thö nghiÖm b¶o tr× ......................................................................... 16-32
16.8.3. Thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt ............................................................... 16-32
16.9. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t .................................................... 16-33
16.10. Phô lôc ....................................................................................................... 16-33
ch¬ng 17 hÖ thèng thiÕt bÞ ghi nhanh ............................................. 17-1

17.1. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 17-1
17.1.1. Giíi thiÖu .............................................................................................. 17-1
17.1.2. Yªu cÇu hÖ thèng .................................................................................. 17-1
17.2. øng dông ..................................................................................................... 17-1
17.2.1. §Çu vµo analog ..................................................................................... 17-1
17.2.2. §Çu vµo sù kiÖn .................................................................................... 17-2
17.2.3. KÝch ho¹t .............................................................................................. 17-2
17.2.3.1. KiÓu kÝch ho¹t .................................................................................. 17-2
17.2.3.2. Møc chØnh ®Þnh................................................................................. 17-2
17.2.3.3. Tèc ®é kÝch ho¹t ............................................................................... 17-2
17.2.4. Ghi d÷ liÖu ............................................................................................ 17-3
17.2.4.1. VÏ ®å thÞ ........................................................................................... 17-3
17.2.4.2. TiÒn sù cè ......................................................................................... 17-3
17.2.4.3. HËu sù cè .......................................................................................... 17-3
17.2.4.4. Bé giíi h¹n ho¹t ®éng....................................................................... 17-3
17.2.4.5. D÷ liÖu phô ....................................................................................... 17-3
17.2.5. §ång bé ho¸ ......................................................................................... 17-4
17.2.6. TruyÒn xa .............................................................................................. 17-4
17.2.6.1. Tr¹m chñ........................................................................................... 17-4
17.2.6.2. Kªnh th«ng tin .................................................................................. 17-4
17.2.6.3. Tr¹m tõ xa ........................................................................................ 17-5
17.3. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n.................................................................. 17-5
17.3.1. TiÕp nhËn vµ bèc dì .............................................................................. 17-5
17.3.2. B¶o qu¶n ............................................................................................... 17-6
17.4. L¾p ®Æt ......................................................................................................... 17-6
17.4.1. Kh¸i qu¸t .............................................................................................. 17-6
17.4.2. Ca bin (tñ b¶ng) hÖ thèng ..................................................................... 17-6
17.4.3. Thµnh phÇn cÊu thµnh ........................................................................... 17-6
17.4.4. Nèi d©y ................................................................................................. 17-7
17.4.4.1. Nèi d©y hÖ thèng .............................................................................. 17-7
17.4.4.2. Nèi d©y bé phËn ............................................................................... 17-7
17.4.4.3. Nèi d©y tÝn hiÖu t¬ng tù .................................................................. 17-8
17.4.4.4. Nèi d©y sù kiÖn ................................................................................. 17-8
17.4.4.5. Nèi d©y ®ång bé thêi gian ................................................................ 17-8
17.4.4.6. Çp m¸y in ....................................................................................... 17-9
17.4.4.7. Khëi ®éng bªn ngoµi......................................................................... 17-9
17.4.5. Nèi ®Êt .................................................................................................. 17-9
17.5. Thö nghiÖm vµ kiÓm tra cuèi cïng............................................................ 17-9
17.6. B¶n tãm t¾t tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ......................................... 17-10
17.7. Phô lôc ....................................................................................................... 17-14
ch¬ng 18 ThiÕt bÞ sö dông t¹i tr¹m .................................................... 18-1

18.1. ¾c qui ........................................................................................................... 18-1
18.1.1. Kh¸i qu¸t chung .................................................................................... 18-1
18.1.1.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n ......................................................................... 18-1
18.1.1.2. Çc lo¹i ¾c qui ................................................................................. 18-1
18.1.1.3. Çc Battery thÕ hÖ 2 ......................................................................... 18-2
18.1.2. Çc øng dông ........................................................................................ 18-5
18.1.2.1. Ho¹t ®éng c¬ b¶n (nguyªn lý ho¹t ®éng) ......................................... 18-5
18.1.2.2. Çc øng dông tiªu biÓu ..................................................................... 18-6
18.1.2.3. Çc d¶i ®iÖn ¸p ................................................................................ 18-6
18.1.2.4. HÖ thèng mét chiÒu ........................................................................... 18-7
18.1.3. TiÕp nhËn, VËn chuyÓn vµ B¶o qu¶n .................................................... 18-8
18.1.3.1. TiÕp nhËn.......................................................................................... 18-8
18.1.3.2. VËn chuyÓn ....................................................................................... 18-9
18.1.3.3. B¶o qu¶n .......................................................................................... 18-9
18.1.4. L¾p ®Æt .................................................................................................. 18-9
18.1.4.1. VÞ trÝ l¾p ®Æt ..................................................................................... 18-9
18.1.4.2. Lu ý ............................................................................................... 18-10
18.1.4.3. Çc m¸ng ....................................................................................... 18-10
18.1.4.4. S¾p xÕp pin ..................................................................................... 18-11
18.1.4.5. §Çu nèi b×nh ¾c quy ....................................................................... 18-11
18.1.4.6. N¹p t¬i ......................................................................................... 18-12
18.1.4.7. Nång ®é dung dÞch ......................................................................... 18-13
18.1.4.8. Çc pin n¹p kh« ............................................................................. 18-14
18.1.5. Çc ho¹t ®éng ..................................................................................... 18-15
18.1.5.1. §iÖn ¸p tr«i .................................................................................... 18-15
18.1.5.2. N¹p c©n b»ng ................................................................................. 18-16
18.1.5.3. Thªm níc ...................................................................................... 18-16
18.1.5.4. Pin ch¹y thö ................................................................................... 18-16
18.1.5.5. Lµm s¹ch ........................................................................................ 18-16
18.1.5.6. Çc ghi chÐp ................................................................................... 18-17
18.1.6. ThÝ nghiÖm ......................................................................................... 18-17
18.1.6.1. ThÝ nghiÖm phãng ®iÖn ................................................................... 18-17
18.1.6.2. Dung lîng cña battery .................................................................. 18-19
18.1.6.3. §iÖn trë ®Çu nèi gi÷a çc b×nh ¾c quy con .................................... 18-20
18.1.6.4. KiÓm tra lÇn cuèi............................................................................ 18-20
18.1.7. Tãm t¾t çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t .......................................... 18-20
18.1.8. Phô lôc ................................................................................................ 18-21
18.2. Çc bé n¹p cña battery ............................................................................ 18-21
18.2.1. Kh¸i qu¸t ............................................................................................ 18-21
18.2.1.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n ....................................................................... 18-21
18.2.1.2. Çc lo¹i bé n¹p .............................................................................. 18-21
18.2.1.3. Bé n¹p chØnh lu tÜnh ..................................................................... 18-22
18.2.2. Çc øng dông ...................................................................................... 18-23
18.2.2.1. Ho¹t ®éng c¬ b¶n ........................................................................... 18-23
18.2.2.2. Çc d¶i ®iÖn ¸p .............................................................................. 18-23
18.2.3. Ho¹t ®éng ........................................................................................... 18-24
18.2.3.1. N¹p tr«i .......................................................................................... 18-24
18.2.3.2. Çc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p................................................................... 18-25
18.2.3.3. §Æc tÝnh vËn hµnh b×nh thêng ...................................................... 18-25
18.2.3.4. HÑn giê n¹p c©n b»ng ..................................................................... 18-25
18.2.3.5. N¹p l¹i ............................................................................................ 18-25
18.2.4. TiÕp nhËn, VËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n ................................................... 18-27
18.2.4.1. TiÕp nhËn ........................................................................................ 18-27
18.2.4.2. VËn chuyÓn ..................................................................................... 18-27
18.2.4.3. B¶o qu¶n......................................................................................... 18-27
18.2.5. L¾p ®Æt ................................................................................................ 18-28
18.2.5.1. VÞ trÝ................................................................................................ 18-28
18.2.5.2. Lu ý ............................................................................................... 18-28
18.2.5.3. Çc mèi nèi .................................................................................... 18-28
18.2.5.4. §ãng ®iÖn ....................................................................................... 18-28
18.2.6. Çc c¶nh b¸o/Çc r¬ le ....................................................................... 18-29
18.2.6.1. C¶nh b¸o/R¬ le sù cè AC................................................................ 18-29
18.2.6.2. C¶nh b¸o/R¬ le ®iÖn ¸p .................................................................. 18-30
18.2.6.3. R¬ le/c¶nh b¸o ph¸t hiÖn ch¹m ®Êt ................................................ 18-30
18.2.7. ThÝ nghiÖm .......................................................................................... 18-30
18.2.9. Phô lôc ................................................................................................ 18-33
18.3. Çc trung t©m phô t¶i AC & DC (Çc b¶ng ®iÖn) ................................ 18-33
18.3.1. Kh¸i qu¸t ............................................................................................ 18-33
18.3.1.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n ....................................................................... 18-33
18.3.1.2. Çc b¶ng ®ãng c¾t .......................................................................... 18-33
18.3.1.3. Çc b¶ng ®iÖn ................................................................................. 18-34
18.3.2. Çc vËt liÖu ......................................................................................... 18-35
18.3.2.1. CÊu tróc .......................................................................................... 18-35
18.3.2.2. Çc phô tïng ®iÖn kÌm theo ........................................................... 18-35
18.3.2.3. Çc ®Êu nèi bªn trong ®iÓn h×nh .................................................... 18-36
18.3.3. Çc øng dông ...................................................................................... 18-36
18.3.3.1. Çc ho¹t ®éng c¬ b¶n ..................................................................... 18-36
18.3.3.2. Chøc n¨ng cña tr¹m ....................................................................... 18-37
18.3.3.3. Çc vËt liÖu vÝ dô ............................................................................ 18-37
18.3.4. TiÕp nhËn, VËn chuyÓn vµ B¶o qu¶n .................................................. 18-37
18.3.4.1. TiÕp nhËn ........................................................................................ 18-37
18.3.4.2. VËn chuyÓn ..................................................................................... 18-38
18.3.4.3. B¶o qu¶n......................................................................................... 18-38
18.3.5. L¾p ®Æt ................................................................................................ 18-38
18.3.5.1. VÞ trÝ................................................................................................ 18-38
18.3.5.2. Çc mèi nèi .................................................................................... 18-38
18.3.5.3. §ãng ®iÖn ....................................................................................... 18-39
18.3.6. ThÝ nghiÖm ......................................................................................... 18-39
18.3.8. Phô lôc ................................................................................................ 18-39
18.4. LCUS, m¸y biÕn ¸p ph©n phèi vµ chãp sø ............................................. 18-40
18.4.1. Kh¸i qu¸t ............................................................................................ 18-40
18.4.1.1. Nh÷ng viÖc c¬ b¶n .......................................................................... 18-40
18.4.1.2. §é tin cËy ....................................................................................... 18-40
18.4.1.3. ViÖc më réng .................................................................................. 18-40
18.4.2. Çc øng dông ...................................................................................... 18-41
18.4.2.1. VËn hµnh c¬ b¶n ............................................................................ 18-41
18.4.2.2. Çc yªu cÇu hÖ thèng ..................................................................... 18-41
18.4.2.3. Mae Moh ........................................................................................ 18-41
18.4.2.4. Tha Tako ........................................................................................ 18-42
18.4.3. ThiÕt bÞ ............................................................................................... 18-42
18.4.3.1. M¸y biÕn ¸p ph©n phèi................................................................... 18-42
18.4.3.2. Khèi phô t¶i trung t©m cña tr¹m biÕn ¸p (LCUS).......................... 18-43
18.4.3.3. Çc ®Çu çp vµ ®Çu ........................................................................ 18-45
18.4.4. TiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n.................................................... 18-45
18.4.4.1. TiÕp nhËn........................................................................................ 18-45
18.4.4.2. VËn chuyÓn ..................................................................................... 18-46
18.4.4.3. B¶o qu¶n ........................................................................................ 18-47
18.4.5. ViÖc l¾p ®Æt ......................................................................................... 18-47
18.4.5.1. Çc m¸y biÕn ¸p ph©n phèi............................................................ 18-47
18.4.5.2. ThiÕt bÞ phô t¶i trung t©m tr¹m biÕn ¸p ......................................... 18-48
18.4.5.3. Çc ®Çu çp vµ chãp sø ................................................................. 18-48
18.4.6. Tæng kÕt nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t ............................................... 18-49
ch¬ng 19 Nèi ®Êt ............................................................................................. 19-1

19.1. Ph¹m vi ........................................................................................................ 19-1
19.2. §Þnh nghÜa çc ®¹i lîng ........................................................................... 19-1
19.3. Kh¸i qu¸t chung ......................................................................................... 19-3
19.4. TiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n ......................................................... 19-6
19.4.1. TiÕp nhËn .............................................................................................. 19-6
19.4.2. VËn chuyÓn ........................................................................................... 19-6
19.4.3. B¶o qu¶n ............................................................................................... 19-6
19.5. L¾p ®Æt ........................................................................................................ 19-6
19.5.1. Çc mèi nèi ®Êt..................................................................................... 19-6
19.5.1.1. Kh¸i qu¸t .......................................................................................... 19-6
19.5.1.2. Hµn nhiÖt .......................................................................................... 19-7
19.5.1.3. M¹ng nèi ®Êt..................................................................................... 19-7
19.5.1.4. Cäc tiÕp ®Êt ...................................................................................... 19-8
19.5.1.5. Hµng rµo tr¹m biÕn ¸p ..................................................................... 19-8
19.5.1.6. Çc trô ®Ìn ....................................................................................... 19-9
19.5.1.7. Çc hÇm çp ..................................................................................... 19-9
19.5.1.8. NÒn mãng ......................................................................................... 19-9
19.5.1.9. Gi¸ ®ì thanh çi vµ thiÕt bÞ ®ãng c¾t vµ d©y ch»ng c«ng tr×nh vµ cét
thÐp .......................................................................................................... 19-9
19.5.1.10. BÖ vËn hµnh dao çch ly vµ çc th¶m an toµn ............................. 19-10
19.5.1.11. ThiÕt bÞ ®ãng c¾t ........................................................................... 19-11
19.5.1.12. HÖ thèng níc chèng ch¸y m¸y biÕn ¸p lùc ................................. 19-12
19.5.1.13. Nhµ ®iÒu khiÓn ............................................................................. 19-12
19.5.1.14. èng dÉn........................................................................................ 19-13
19.5.1.15. Vá çp ........................................................................................... 19-13
19.5.1.16. M¹ch thø cÊp cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn ....................... 19-14
19.5.2. BÒ mÆt ®¸ vôn cña s©n c¾t ................................................................... 19-14
19.6. ThÝ nghiÖm hiÖn trêng............................................................................ 19-14
19.8. Phô lôc A ................................................................................................... 19-24
19.9. Phô lôc B ................................................................................................... 19-26
ch¬ng 20 Çc ph¬ng ph¸p kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm nghiÖm

thu tr¹m biÕn ¸p ................................................................................................... 20-1
20.1. Kh¸i qu¸t ..................................................................................................... 20-1
20.2. ThiÕt bÞ chÝnh cña tr¹m ®îc thÝ nghiÖm ................................................. 20-1
20.3. Çc yªu cÇu ®èi víi thÝ nghiÖm thiÕt bÞ tr¹m ........................................... 20-1
20.4. NghÜa vô cña nhµ thÇu khi thÝ nghiÖm thiÕt bÞ ........................................ 20-2
20.5. Çc thÝ nghiÖm nghiÖm thu tr¹m .............................................................. 20-2
20.6. Çc phÐp ®o ®iÖn trë .................................................................................. 20-4
20.6.1. Kh¸i qu¸t .............................................................................................. 20-4
20.6.2. Çc ph¬ng ph¸p ®o ®iÖn trë ................................................................ 20-4
20.6.3. Ph¬ng ph¸p cÇu ................................................................................... 20-5
20.6.4. Ph¬ng ph¸p ®ång hå v«n-®ång hå ampe............................................. 20-7
20.7. §o lêng tû sè biÕn cña m¸y biÕn ¸p lùc .................................................. 20-8
20.7.1. Kh¸i qu¸t .............................................................................................. 20-8
20.7.2. §é chÝnh x¸c ......................................................................................... 20-9
20.7.3. Çc d¶i ®o lêng ................................................................................... 20-9
20.7.4. Çc thñ tôc thÝ nghiÖm .......................................................................... 20-9
20.7.5. KiÓm tra ®ång hå ®o thÝ nghiÖm ......................................................... 20-10
20.7.6. Nh÷ng thñ tôc ®Ò phßng ®o lêng ...................................................... 20-10
20.7.7. Gi¶i thÝch ®Üa sè.................................................................................. 20-10
20.7.8. VÝ dô vÒ c©n b»ng thiÕt bÞ ®o: ............................................................. 20-11
20.8. Çc thÝ nghiÖm cùc tÝnh ........................................................................... 20-12
20.9. §o lêng hÖ sè c«ng suÊt çch ly ............................................................. 20-12
20.9.1. Kh¸i qu¸t ............................................................................................ 20-12
20.9.2. Lîi Ých cña çc thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt ........................................ 20-14
20.9.3. Çc thñ tôc thÝ nghiÖm........................................................................ 20-15
20.9.4. ThÝ nghiÖm Che-Nãng ........................................................................ 20-15
20.9.5. Çc thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-Nãng .......................................................... 20-15
20.9.6. Çc thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-L¹nh trªn çc sø xuyªn ............................. 20-16
20.9.7. Çc thÝ nghiÖm nhiÒu Vµnh ®ai-Nãng ................................................ 20-17
20.9.8. TÝnh to¸n kÕt qu¶ thÝ nghiÖm.............................................................. 20-17
20.10. ThÝ nghiÖm dÇu ......................................................................................... 20-18
20.10.1. Çc thÝ nghiÖm cuèi cïng ®é bÒn ®iÖn m«i cña dÇu ........................... 20-18
20.10.2. VÝ dô bé thÝ nghiÖm dÇu ..................................................................... 20-18
20.11. ViÖc thÝ nghiÖm çch ®iÖn ........................................................................ 20-19
20.11.1. Môc ®Ých cña thÝ nghiÖm çch ®iÖn .................................................... 20-19
20.11.2. Çc nguyªn nh©n lµm h háng çch ®iÖn ........................................... 20-19
20.11.3. §o lêng ®iÖn trë çch ®iÖn ............................................................... 20-20
20.11.4. Çc thÝ nghiÖm ®Þnh kú ®iÖn trë çch ®iÖn ......................................... 20-20
20.11.5. Çc thñ tôc thÝ nghiÖm ®èi víi ®iÖn trë çch ®iÖn .............................. 20-21
20.11.6. Çc mÆt an toµn khi thÝ nghiÖm .......................................................... 20-22
20.11.7. Çc ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm .............................................................. 20-22
20.11.7.1. ThÝ nghiÖm thêi gian-ng¾n hoÆc "viÖc ®äc xen kÏ" ...................... 20-22
20.11.7.2. Ph¬ng ph¸p ®iÖn trë thêi gian.................................................... 20-24
20.11.7.3. ThÝ nghiÖm "®äc kÐp" ................................................................... 20-25
20.11.8. Tû sè hÊp thô ®iÖn m«i (D.A.R) ......................................................... 20-26
20.11.9. Çc ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm ®îc khuyªn dïng ........................................ 20-27
20.11.10. ViÖc thÝ nghiÖm AC vµ DC cña thiÕt bÞ .......................................... 20-27
20.11.11. Bé thÝ nghiÖm ®iÖn m«i .................................................................. 20-28
20.11.12. Çc thÝ nghiÖm trong khi ®ang sÊy kh« thiÕt bÞ .............................. 20-28
20.11.13. ¶nh hëng cña nhiÖt ®é lªn ®iÖn trë çch ®iÖn .............................. 20-29
20.11.14. ¶nh hëng cña ®é Èm lªn ®iÖn trë çch ®iÖn ................................. 20-30
20.11.15. ChuÈn bÞ thiÕt bÞ ®Ó thÝ nghiÖm ...................................................... 20-30
20.11.16. ThËn träng an toµn .......................................................................... 20-31
20.11.17. Çc ®Êu nèi phôc vô thÝ nghiÖm víi Megger .................................. 20-31
20.11.18. Sö dông ®Çu nèi b¶o vÖ G ............................................................... 20-32
ch¬ng 21 an toµn trong tr¹m ®iÖn .................................................... 21-1

21.1. Nguyªn t¾c chung ....................................................................................... 21-1
21.1.1. Giíi thiÖu .............................................................................................. 21-1
21.1.2. Çc ®Þnh nghÜa ...................................................................................... 21-1
21.2. Lµm viÖc trong ph¹m vi tr¹m .................................................................... 21-3
21.2.1. Kho¶ng çch an toµn lµm viÖc .............................................................. 21-3
21.2.2. M¸y biÕn dßng ®iÖn .............................................................................. 21-3
21.2.3. §iÖn ¸p bíc ......................................................................................... 21-4
21.2.4. Sö dông thang di ®éng .......................................................................... 21-4
21.2.5. Sö dông cÇn cÈu .................................................................................... 21-4
21.3. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p. ............................................................ 21-4
21.3.1. Giíi thiÖu .............................................................................................. 21-4
21.3.2. Chó ý ®Çu tiªn khi b¾t ®Çu c«ng viÖc .................................................... 21-4
21.3.3. Çc biÓn b¸o nguy hiÓm ....................................................................... 21-5
21.3.4. Çc kho¸ an toµn ................................................................................... 21-5
21.3.5. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ cã nhiÒu nguån ®iÖn cÊp ®Õn. ............................ 21-5
21.3.6. TiÕp cËn çc thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p ........................................................... 21-5
21.3.7. PhiÕu c«ng t¸c. ...................................................................................... 21-6
21.4. Thao t¸c ....................................................................................................... 21-6
21.4.1. LÖnh thao t¸c ........................................................................................ 21-6
21.4.2. Th«ng tin liªn l¹c .................................................................................. 21-6
21.4.3. §iÒu kiÖn bÊt thêng trong thao t¸c...................................................... 21-7
21.4.4. Thèng nhÊt trong thao t¸c ..................................................................... 21-7
21.4.5. ViÖc ghi chÐp ........................................................................................ 21-7
21.5. §Æt tiÕp ®Êt .................................................................................................. 21-7
21.5.1. TiÕp ®Êt cè ®Þnh .................................................................................... 21-7
21.5.2. TiÕp ®Êt di ®éng (t¹m thêi) ................................................................... 21-7
21.5.3. D©y nèi ®Êt............................................................................................ 21-7
21.5.4. ThiÕt bÞ ®ãng c¾t ®Æt trong tñ kim lo¹i ................................................. 21-8
21.5.5. Ghi chÐp ................................................................................................ 21-8
21.6. Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng viÖc ................................................................... 21-8
21.7. Thñ tôc kho¸ phiÕu c«ng t¸c...................................................................... 21-8
21.8. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ ®îc ®iÒu khiÓn tù ®éng hoÆc ®iÒu khiÓn tõ xa .. 21-9
21.9. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ cã thïng dÇu .......................................................... 21-9
21.9.1. ViÖc çch ly thiÕt bÞ .............................................................................. 21-9
21.9.2. Çc thñ tôc lµm viÖc trªn m¸y biÕn ¸p. ................................................. 21-9
21.10. ThÝ nghiÖm thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p ............................................................... 21-10
21.10.1. Yªu cÇu chung .................................................................................... 21-10
21.10.2. An toµn trong khu vùc thÝ nghiÖm ...................................................... 21-10
21.10.3. ViÖc çch ly thiÕt bÞ khu vùc thÝ nghiÖm ............................................ 21-12
21.10.4. Nèi ®Êt trong khu vùc thÝ nghiÖm ....................................................... 21-13
21.10.5. Çc lu ý bæ sung ............................................................................... 21-14
21.10.6. Çc thÝ nghiÖm ®Æc biÖt ...................................................................... 21-14
21.10.6.1. Lu ý chung .................................................................................. 21-14
21.10.6.2. ThÝ nghiÖm mét chiÒu. .................................................................. 21-15
21.11. Phô lôc ....................................................................................................... 21-15
ch¬ng 22 gi¸ ®ì, m¸ng vµ hÖ thèng ®ì çp ................................... 22-1

22.1. Ph¹m vi ........................................................................................................ 22-1
22.2. §Þnh nghÜa ................................................................................................... 22-1
22.3. Çc tiªu chuÈn chÕ t¹o ............................................................................... 22-2
22.4. Çc thµnh phÇn hÖ thèng c¬ b¶n............................................................... 22-3
22.4.1. Çc phÇn cã ®o¹n th¼ng ........................................................................ 22-4
22.4.2. Çc vËt r¸p nèi ...................................................................................... 22-6
22.4.3. X©y dùng .............................................................................................. 22-6
22.4.3.1. VËt liÖu ............................................................................................. 22-6
22.4.3.2. NhiÖm vô .......................................................................................... 22-7
22.4.3.3. ChÕ t¹o ............................................................................................. 22-7
22.4.3.4. ViÖc hoµn thiÖn................................................................................. 22-8
22.5. Çc phô kiÖn ............................................................................................... 22-8
22.6. Çc giíi h¹n cña m¸ng çp ........................................................................ 22-9
22.6.1. Çp nhiÒu sîi ........................................................................................ 22-9
22.7. Nèi ®Êt hÖ thèng m¸ng ............................................................................. 22-12
22.8. Gi¸ ®ì ........................................................................................................ 22-13
22.8.1. Th«ng tin øng dông ............................................................................ 22-13
22.8.1.1. Gi¸ ®ì ............................................................................................. 22-13
22.8.2. Çc ph¬ng ph¸p chÝnh ...................................................................... 22-16
22.8.3. Qui tr×nh thiÕt kÕ cÇn tu©n theo .......................................................... 22-16
22.8.3.1. Gi¶ thiÕt thiÕt kÕ ............................................................................. 22-16
22.8.3.2. Çc yªu cÇu thiÕt kÕ ....................................................................... 22-18
22.8.3.3. Qui tr×nh c¬ b¶n ............................................................................. 22-18
22.8.3.4. Ký hiÖu vµ ®Þnh nghÜa .................................................................... 22-19
22.8.3.5. Çc bíc qui tr×nh thiÕt kÕ cô thÓ .................................................. 22-20
22.8.3.6. Çc çch bè trÝ gi¸ ®ì ®îc a chuéng ......................................... 22-26
22.9. ThiÕt kÕ hÖ thèng ...................................................................................... 22-30
22.9.1. Th«ng tin øng dông ............................................................................ 22-30
22.9.2. Qui tr×nh thiÕt kÕ ................................................................................ 22-31
22.10.1. TiÕp nhËn ............................................................................................ 22-33
22.10.2. Bèc dì ................................................................................................. 22-33
22.10.3. B¶o qu¶n ............................................................................................. 22-33
22.11. L¾p ®Æt ....................................................................................................... 22-33
22.11.1. Néi quy ............................................................................................... 22-33
22.11.2. L¾p ®Æt c¬ häc..................................................................................... 22-33
22.11.3. L¾p ®Æt çp.......................................................................................... 22-36
22.11.3.1. Ph¬ng ph¸p................................................................................. 22-36
22.11.3.2. S¾p xÕp çp vµ ®Æt kho¶ng çch ................................................... 22-37
22.11.3.3. Cè ®Þnh çp .................................................................................. 22-37
22.11.3.4. Lèi ra cña çp............................................................................... 22-37
22.11.3.5. B¶o vÖ çch ®iÖn ........................................................................... 22-37
22.11.4. Söa ch÷a h háng ................................................................................ 22-38
ch¬ng 23 Dµn tô ............................................................................................... 23-1

23.1. Giíi thiÖu chung .......................................................................................... 23-1
23.1.1. §Þnh nghÜa ............................................................................................ 23-1
23.1.2. Chøc n¨ng ............................................................................................. 23-1
23.1.3. ¸p dông ................................................................................................ 23-2
23.1.3.1. Çch bè trÝ ........................................................................................ 23-2
23.1.3.2. Çc yªu cÇu ®ãng c¾t tô ................................................................... 23-2
23.2. TiÕp nhËn, Bèc dì vµ B¶o qu¶n................................................................. 23-3
23.2.1. TiÕp nhËn .............................................................................................. 23-3
23.2.2. Bèc dì ................................................................................................... 23-3
23.2.3. B¶o qu¶n ............................................................................................... 23-3
23.3. L¾p ®Æt ......................................................................................................... 23-3
23.3.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................... 23-3
23.3.2. L¾p ®Æt .................................................................................................. 23-3
23.3.3. Nèi d©y dÉn ........................................................................................... 23-3
23.3.4. Çc thiÕt bÞ kh«ng c©n b»ng ë trung tÝnh .............................................. 23-4
23.3.5. Nèi ®Êt .................................................................................................. 23-4
23.3.6. Hµng rµo ............................................................................................... 23-4
23.4. ThÝ nghiÖm .................................................................................................. 23-4
23.4.1. Giíi thiÖu chung ................................................................................... 23-4
23.4.2. §iÒu kiÖn lµm viÖc ................................................................................ 23-5
23.4.3. §iÖn ¸p sö dông .................................................................................... 23-5
23.4.4. §iÖn trë çch ®iÖn ................................................................................. 23-6
23.4.5. §iÖn dung ............................................................................................. 23-6
23.4.6. HÖ sè c«ng suÊt tiªu t¸n (tg) ............................................................... 23-6
23.4.7. KiÓm tra rß rØ ........................................................................................ 23-6
23.4.8. KiÓm tra bªn ngoµi ............................................................................... 23-7
23.5. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ............................................................... 23-7
23.6. Phô lôc ....................................................................................................... 23-11
ch¬ng 24 Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng ................................................. 24-1

24.1. Giíi thiÖu ..................................................................................................... 24-1
24.2. Çc ®Þnh nghÜa ............................................................................................ 24-1
24.2.1. HÖ thèng ph¸t ®iÖn dù phßng ............................................................... 24-1
24.2.2. Dù phßng .............................................................................................. 24-1
24.2.3. Dù phßng bæ sung................................................................................. 24-1
24.2.4. C«ng suÊt cña m¸y ph¸t........................................................................ 24-1
24.2.5. C«ng suÊt kh¶ dông cña m¸y ph¸t ........................................................ 24-1
24.2.6. C«ng suÊt giíi h¹n ............................................................................... 24-2
24.3. §Æc trng cña hîp bé m¸y ph¸t diesel ..................................................... 24-2
24.3.1. ThiÕt bÞ tiªu chuÈn ................................................................................ 24-2
24.3.2. ThiÕt bÞ chän thªm ................................................................................ 24-2
24.4. CÊu h×nh hîp bé m¸y ph¸t ........................................................................ 24-2
24.4.1. S¬ ®å mét m¸y ph¸t ®¬n ....................................................................... 24-2
24.4.2. M¸y ph¸t cã nhiÒu ®éng c¬ .................................................................. 24-2
24.5. Dung lîng cña bé m¸y ph¸t..................................................................... 24-3
24.5.1. X¸c ®Þnh çc yªu cÇu cña phô t¶i ......................................................... 24-3
24.5.2. C«ng suÊt giíi h¹n ................................................................................ 24-4
24.5.3. Yªu cÇu vÒ nhµ xëng .......................................................................... 24-4
24.5.4. Çc chøc n¨ng cña m¸y ph¸t dù phßng ................................................ 24-4
24.5.5. Çc m¸y ph¸t vËn hµnh song song........................................................ 24-5
24.6. M¸y ph¸t ..................................................................................................... 24-5
24.6.1. Çc lo¹i m¸y ph¸t ................................................................................. 24-5
24.6.2. CÊu h×nh m¸y ph¸t ................................................................................ 24-5
24.6.3. TÇn sè vµ tèc ®é quay cña m¸y ph¸t ..................................................... 24-6
24.6.4. M¸y ph¸t kÝch thÝch .............................................................................. 24-6
24.6.5. B¶o vÖ vµ lµm m¸t cña m¸y ph¸t ......................................................... 24-6
24.6.6. C«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y ph¸t........................................................ 24-7
24.6.7. ¶nh hëng cña hÖ sè c«ng suÊt ............................................................ 24-8
24.6.8. Sù gia t¨ng nhiÖt ®é .............................................................................. 24-8
24.6.9. Dung lîng m¸y ph¸t theo yªu cÇu ...................................................... 24-9
24.6.10. HiÖu suÊt cña m¸y ph¸t ........................................................................ 24-9
24.6.11. Thø tù pha ........................................................................................... 24-10
24.7. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ............................................................................... 24-10
24.7.1. §iÒu chØnh ®iÖn ¸p.............................................................................. 24-10
24.7.2. Sù æn ®Þnh cña ®iÖn ¸p ........................................................................ 24-11
24.7.3. Sôt gi¶m ®iÖn ¸p vµ phôc håi .............................................................. 24-11
24.7.4. Chän bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ................................................................ 24-12
24.7.5. Çc lo¹i bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ............................................................ 24-12
24.7.6. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p dïng chØnh lu cã ®iÒu khiÓn .......................... 24-12
24.7.7. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p dïng transistor ®iÒu khiÓn ............................... 24-12
24.7.8. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p - M¸y kÝch thÝch tÜnh....................................... 24-13
24.7.9. Çc m¸y ph¸t vËn hµnh song song ...................................................... 24-13
24.7.10. B¶o vÖ tèc ®é thÊp ............................................................................... 24-13
24.8. HÖ thèng truyÒn c«ng suÊt ....................................................................... 24-13
24.8.1. Çc chøc n¨ng cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t ................................................... 24-13
24.8.2. VËn hµnh b»ng tay .............................................................................. 24-14
24.8.3. VËn hµnh b¸n tù ®éng ......................................................................... 24-14
24.8.4. VËn hµnh tù ®éng................................................................................ 24-14
24.8.5. Kho¸ chuyÓn m¹ch ............................................................................. 24-14
24.8.6. R¬le b¸o sù cè nguån ®iÖn.................................................................. 24-15
24.8.7. Thêi gian trÔ cña chuyÓn m¹ch ........................................................... 24-15
24.8.8. Çc thiÕt bÞ chØ thÞ ............................................................................... 24-16
24.8.9. B¶o vÖ chèng h háng m¸y ph¸t ......................................................... 24-16
24.8.10. B¶o vÖ chèng c«ng suÊt ngîc ............................................................ 24-16
24.8.11. B¶o vÖ ®éng c¬ .................................................................................... 24-16
24.9. §éng c¬ diesel ............................................................................................ 24-17
24.9.1. Çc ®Æc tÝnh cña ®éng c¬ diesel .......................................................... 24-17
24.9.2. Çc kiÓu ®éng c¬ ................................................................................ 24-17
24.9.3. Çc ®iÒu kiÖn giíi h¹n c«ng suÊt ........................................................ 24-18
24.10. §iÒuchØnh tÇn sè ....................................................................................... 24-18
24.10.1. Sù ®iÒu chØnh ...................................................................................... 24-18
24.10.2. Ph¶n øng qu¸ ®é ................................................................................. 24-19
24.10.3. Çc lo¹i bé ®iÒu tèc ............................................................................ 24-19
24.11. Bé läc kh«ng khÝ ....................................................................................... 24-20
24.11.1. ViÖc läc kh«ng khÝ.............................................................................. 24-20
24.11.2. Kh«ng khÝ ®i vµo ................................................................................ 24-20
24.12. HÖ thèng khëi ®éng ®éng c¬ .................................................................... 24-20
24.12.1. Khëi ®éng b»ng cÇn quay ................................................................... 24-20
24.12.2. Çc lo¹i hÖ thèng cÇn quay ................................................................. 24-21
24.12.3. Khëi ®éng b»ng khÝ nÐn...................................................................... 24-21
24.12.4. Khëi ®éng b»ng thuû lùc .................................................................... 24-21
24.13. §é s½n sµng cña hÖ thèng dù phßng ........................................................ 24-21
24.13.1. KiÓm tra thêng xuyªn hÖ thèng dù phßng ........................................ 24-21
24.14. B¶o vÖ ®éng c¬ diesel ................................................................................ 24-22
24.14.1. HÖ thèng b¶o vÖ .................................................................................. 24-22
24.14.2. T¸ch m¸y ph¸t khÈn cÊp ..................................................................... 24-22
24.14.3. B¶o vÖ nhiÖt ®é m«i chÊt lµm m¸t ...................................................... 24-22
24.14.4. B¶o vÖ ¸p lùc dÇu ................................................................................ 24-22
24.14.5. B¶o vÖ vît tèc ................................................................................... 24-22
24.14.6. B¸o tÝn hiÖu sù cè ............................................................................... 24-23
24.15. B¶o vÖ ®éng c¬ diesel................................................................................ 24-23
24.15.1. T×nh tr¹ng lµm viÖc ............................................................................. 24-23
24.15.2. Çc ®ång hå ®o ®iÖn ........................................................................... 24-23
24.15.3. Çc ®ång hå vµ çc chØ thÞ chän thªm kh¸c ....................................... 24-23
ch¬ng 1 Giíi thiÖu chung
1.1. Giíi thiÖu

Tµi liÖu nµy m« t¶ chung vÒ viÖc l¾p ®Æt çc thiÕt bÞ chÝnh cña tr¹m vµ çc yªu
cÇu vÒ thÝ nghiÖm, kiÓm tra. Çc yªu cÇu vÒ l¾p ®Æt trang thiÕt bÞ ®îc ®Ò cËp ®Õn
trong tµi liÖu nµy hoµn toµn t¬ng tù nh trong trêng hîp mét ®¬n vÞ cña EVN
hoÆc mét nhµ thÇu t nh©n nµo ®ã tiÕn hµnh c«ng viÖc l¾p ®Æt.
Khi mét ®¬n vÞ hoÆc mét nhµ thÇu l¾p ®Æt thiÕt bÞ th× hä cã tr¸ch nhiÖm gi¸m
s¸t viÖc nhËn hµng, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt, thÝ nghiÖm vµ ®iÒn vµo çc biÓu mÉu, tµi liÖu
yªu cÇu.
Ngêi gi¸m s¸t ph¶i thùc hiÖn quan s¸t vµ kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o sù l¾p ®Æt hoµn
h¶o vµ ng¨n ngõa çc çc sù cè n¶y sinh sau ®ã. BÊt kú mét vÊn ®Ò lín nµo còng
ph¶i ®îc b¸o ço vµ gi¶i quyÕt ngay lËp tøc.
Çc nh©n viªn x©y l¾p vµ gi¸m s¸t ph¶i hiÓu çc ®Æc tÝnh kü thuËt cña thiÕt bÞ,
çc b¶n vÏ vµ çc s¸ch híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o. Híng dÉn sö dông cña nhµ chÕ
t¹o thêng bao gåm çc yªu cÇu cô thÓ vÒ trang thiÕt bÞ cho viÖc tiÕp nhËn, bèc dì,
l¾p ®Æt vµ thÝ nghiÖm ch¹y thö.
1.2. TiÕp nhËn vµ bèc dì

TÊt c¶ çc thiÕt bÞ cÇn ®îc kiÓm tra h háng khi tiÕp nhËn. Danh môc hµng
ho¸ ph¶i ®îc kÌm theo víi tõng thiÕt bÞ, thiÕt bÞ tiÕp nhËn ph¶i ®óng víi danh môc
hµng ho¸. NÕu ph¸t hiÖn thiÕt bÞ hoÆc vËt t h háng ph¶i cã b¸o ço vÒ thiÕt bÞ vµ
vËt t h háng.
MÉu b¸o ço tiÕp nhËn vµ kiÓm tra cho tõng vËt t vµ thiÕt bÞ chÝnh ph¶i ®îc
®iÒn ®Çy ®ñ. ThiÕt bÞ cÇn ®îc kiÓm tra tÝnh phï hîp hoµn toµn víi çc th«ng sè cña
cña thiÕt bÞ. BÊt kú sù kh«ng phï hîp nµo còng ph¶i ®îc ghi l¹i trong mÉu tiÕp
nhËn vµ kiÓm tra.
Çc tµi liÖu vËn chuyÓn vËt t thiÕt bÞ vµ çc ®Æc tÝnh kü thuËt cÇn ®îc kiÓm
tra ®Ó ®¶m b¶o kh«ng bÞ thiÕu.
1.3. B¶o qu¶n

Çc híng dÉn b¶o qu¶n cña nhµ chÕ t¹o ph¶i ®îc tu©n thñ nghiªm ngÆt. TÊt
c¶ çc thiÕt bÞ ph¶i ®îc b¶o qu¶n thÝch hîp vµ çc thiÕt bÞ yªu cÇu b¶o qu¶n trong
nhµ ph¶i ®îc cÊt gi÷ trong nhµ. Th«ng thêng tÊt c¶ thiÕt bÞ ph¶i ®îc b¶o qu¶n ë
n¬i kh« r¸o, n¬i Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra viÖc tiÕp xóc víi níc hoÆc th©m nhËp cña h¬i
Èm. Çc vÞ trÝ b¶o qu¶n thiÕt bÞ ph¶i tr¸nh ph¶i chÞu çc chÊt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ
qu¸ cao.
1-1
NÕu cã thÓ, thiÕt bÞ nªn ®îc ®Ó nguyªn trong çc container dïng ®Ó chuyªn
chë, sau khi kiÓm tra ®Ó b¶o qu¶n cho ®Õn khi l¾p ®Æt.
Th«ng thêng thiÕt bÞ cÇn ®îc n©ng cao trªn mÆt ®Êt hoÆc mÆt sµn. MÉu b¸o
ço vÒ çc ph¬ng tiÖn b¶o qu¶n ph¶i ®îc ®iÒn ®Çy ®ñ cho tõng vÞ trÝ b¶o qu¶n vµ
cho toµn bé çc thiÕt bÞ vµ vËt t chÝnh.
1.4. L¾p ®Æt

Çc yªu cÇu kiÓm tra trong khi l¾p ®Æt sÏ ®îc nãi ®Õn trong çc phÇn cô thÓ.
Ngêi kiÓm tra cÇn ph¶i cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi tiÕn hµnh bÊt kú c«ng viÖc l¾p
®Æt quan träng nµo. Ngêi kiÓm tra ph¶i ®¶m b¶o r»ng ®¬n vÞ l¾p ®Æt ®· thùc hiÖn
®óng theo çc ®Æc tÝnh kü thuËt, b¶n vÏ vµ çc yªu cÇu cña nhµ chÕ t¹o.
MÉu b¸o ço thÝch hîp cho viÖc l¾p ®Æt thiÕt bÞ cho tõng thiÕt bÞ chÝnh ph¶i
®îc ®iÒn ®Çy ®ñ khi cÇn thiÕt. MÉu l¾p ®Æt thiÕt bÞ chung ®îc sö dông cho çc
h¹ng môc mµ kh«ng cã çc mÉu l¾p ®Æt çc thiÕt bÞ cô thÓ.
1.5. B¶n vÏ hoµn c«ng

Mét bé ®Çy ®ñ çc b¶n vÏ hoµn c«ng ph¶i ®îc lu gi÷ vµ cËp nhËt ®Ó ph¶n
¸nh toµn bé thay ®æi vµ t×nh tr¹ng l¾p ®Æt thùc tÕ cuèi cïng. §¬n vÞ l¾p ®Æt cã tr¸ch
nhiÖm lu gi÷ vµ cËp nhËt çc b¶n vÏ hoµn c«ng. Ngêi gi¸m s¸t còng ph¶i lu gi÷
vµ cËp nhËt mét bé b¶n vÏ hoµn c«ng.
1.6. ThÝ nghiÖm

Tr¸ch nhiÖm cña ®¬n vÞ l¾p ®Æt lµ ®iÒn ®Çy ®ñ çc b¸o ço thÝ nghiÖm chÝnh
thøc vµ tr×nh EVN phª duyÖt. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i ký çc mÉu cña ®¬n vÞ l¾p ®Æt
x¸c nhËn r»ng çc thÝ nghiÖm thùc sù ®· ®îc thùc hiÖn vµ çc sè liÖu ®· ®îc ghi
chÐp chÝnh x¸c.
Ngêi gi¸m s¸t kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ghi chÐp hoÆc diÔn gi¶i çc kÕt qu¶ thÝ
nghiÖm. Ngêi gi¸m s¸t chØ cÇn x¸c nhËn r»ng çc thÝ nghiÖm ®· ®îc thùc hiÖn vµ
®¬n vÞ l¾p ®Æt ®· ghi chÐp ®óng çc d÷ liÖu. NÕu ngêi gi¸m s¸t ph¸t hiÖn bÊt kú qu¸
tr×nh thÝ nghiÖm hoÆc ghi kÕt qu¶ kh«ng ®óng, hä ph¶i b¸o ço cÊp trªn.
Thêng cã nhiÒu ph¬ng ph¸p thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm cô thÓ. §¬n vÞ l¾p ®Æt
cã quyÒn lùa chän mét ph¬ng ph¸p thÝch hîp ®îc ®Ó thÝ nghiÖm.
1-2
ch¬ng 2 C«ng viÖc x©y dùng t¹i hiÖn trêng
2.1. Çc c«ng viÖc t¹i hiÖn trêng

2.1.1. Giíi thiÖu
Mét môc tiªu cña viÖc thiÕt kÕ vµ x©y dùng t¹i tr¹m biÕn ¸p lµ t¹o mét khu vùc
®i l¹i thuËn tiÖn, kh« r¸o thuËn lîi cho viÖc l¾p ®Æt vµ vËn hµnh çc thiÕt bÞ trong
tr¹m biÕn ¸p. CÇn khai th¸c çc thuËn lîi cña viÖc tho¸t níc tù nhiªn vµ çc ®Æc
®iÓm cña ®Þa h×nh trong viÖc v¹ch kÕ ho¹ch ®ång thêi thèng nhÊt víi çc bè trÝ thiÕt
bÞ ®iÖn, sù phèi hîp cña c¶ hai vÊn ®Ò nµy lµ rÊt cÇn thiÕt.
2.1.2. Çc kiÓu nÒn tr¹m

Nãi chung cã 4 kiÓu nÒn tr¹m ®îc ph©n lo¹i:
+ B»ng ph¼ng - phæ biÕn nhÊt (h×nh 2.1.1)
+ Cã ®ª bao - ®«i khi ®îc sö dông (h×nh 2.1.2)
+ Dèc - ®«i khi ®îc sö dông (h×nh 2.1.3)
+ BËc thang - Ýt khi ®îc sö dông (h×nh 2.1.4)
2.1.2.1. Tr¹m b»ng ph¼ng
Tr¹m b»ng ph¼ng lµ tèt nhÊt cho viÖc bè trÝ s¾p ®Æt vµ vËn hµnh tr¹m biÕn ¸p.
Nã cho phÐp thèng nhÊt ®é cao nÒn vµ chiÒu cao cét. Trõ khi cã nh÷ng h¹n chÕ nh
®Æc ®iÓm ®Þa h×nh hiÓm trë, ®¸ ngÇm hay çc h¹n chÕ kh¸c, tr¹m biÕn ¸p nªn cã ®Þa
h×nh b»ng ph¼ng.
H×nh 2.1.1 Tr¹m b»ng ph¼ng

2.1.2.2. Tr¹m cã ®ª bao
§«i khi, ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®ßi hái tr¹m biÕn ¸p ph¶i cã ®ª bao xung quanh.
Tr¹m cã ®ª bao x©y dùng ®ª xung quanh chu vi tr¹m b»ng çch ®µo vµ ®¾p bÒ mÆt
(xem h×nh 2.1.2). CÇn ph¶i cã mét hÖ thèng tho¸t níc bÒ mÆt hay hÖ thèng tho¸t
níc kÝn (xem phÇn 2.1.3) nèi víi mét tr¹m b¬m ®Ó tho¸t níc ma.
Tr¹m cã ®ª bao ®îc sö dông cho mét hoÆc mét vµi môc ®Ých sau ®©y:
a) T¹o mÜ quan khi tr¹m ë gÇn khu vùc d©n c lín.
b) Ng¨n tiÕng ån cho çc khu vùc d©n c l©n cËn.
2-1
c) Chèng lôt khi tr¹m biÕn ¸p ®îc x©y dùng khu vùc ®ång b»ng cã lò vµ khèi
lîng ®Êt ®¾p nÒn ®ßi hái ®Ó b¶o vÖ qu¸ lín.
§ª bao xung quanh ®îc x©y dùng t¬ng tù nh ®êng giao th«ng ®¾p cao,
nh ®îc m« t¶ trong phÇn 2.1.4. Cã thÓ cÇn ph¶i cã ®ª phô ®Ó chèng xãi mßn vµ
thêng ph¶i trång cá c¶ hai bÒ mÆt cña ®ª.
Do hÖ thèng cã ®ª bao dùa vµo hÖ thèng b¬m chñ ®éng ®Ó b¶o vÖ chèng lò nªn
cÇn ph¶i lu ý h¬n trong thiÕt kÕ, x©y dùng vµ b¶o dìng hÖ thèng tho¸t níc so víi
çc lo¹i tr¹m kh¸c. Ngêi kü s thiÕt kÕ ph¶i thËn träng c©n nh¾c tÊt c¶ çc u ®iÓm
vµ nhîc ®iÓm trong viÖc lùa chän gi÷a tr¹m b»ng ph¼ng ®îc x©y cao ®Ó chèng lò
vµ tr¹m cã ®ª bao xung quanh. Tr¹m cã ®ª bao tèt h¬n khi xÐt ®Õn çc u ®iÓm cña
nã, ®Æc biÖt lµ chi phÝ lµm nÒn vµ çc c«ng viÖc lµm ®Êt thÊp lîi h¬n so víi chi phÝ
mua s¾m, vËn hµnh vµ b¶o dìng hÖ thèng b¬m, kÓ c¶ viÖc nã bÞ gi¶m ®é tin cËy
(xem phÇn 2.1.3.3).
H×nh 2.1.2
KiÓu tr¹m cã ®ª bao nh vËy ®· ®îc thiÕt kÕ cho tr¹m Tha Tako (Th¸i Lan).
Trong trêng hîp nµy, b¸o ço kh¶ thi ®· so s¸nh tr¹m cã ®ª bao víi tr¹m ®îc x©y
dùng trªn 6m ®Êt ®¾p nÒn (çc khu vùc cÇn ®¾p bao gåm phÇn b·i ®ãng c¾t, khu nhµ
®iÒu khiÓn, khu vùc sinh ho¹t vµ ®êng giao th«ng). TÝnh to¸n cho thÊy r»ng, mÆc
dï víi 2 tr¹m b¬m, mét ®Ó dù phßng, gi¶i ph¸p tr¹m cã ®ª bao kinh tÕ h¬n.
Bªn c¹nh tiÕt kiÖm chi phÝ ®µo ®¾p (bao gåm lo¹i bá líp ®Êt bªn trªn) vµ lµm
nÒn (çc cäc chèng ph¶i dµi 6m hoÆc h¬n) so víi phêng ph¸p ®¾p nÒn, tr¹m cã ®ª
bao cã mét sè u ®iÓm kh¸c vÒ mÆt x©y dùng. §Çu tiªn, ®ãng cäc qua líp ®Êt ®¾p
®Õn líp ®Êt sÐt cøng hoÆc rÊt cøng cã thÓ dÉn ®Õn gÉy cäc. H¬n thÕ n÷a, khèi lîng
®Êt cÇn cho tr¹m cã ®ª bao Ýt h¬n so víi tr¹m ®¾p nÒn, do ®ã sè lîng, diÖn tÝch vµ
®é s©u cña çc hè ®Êt mîn (lÊy ®Êt cho viÖc x©y dùng tr¹m) nhá h¬n vµ nh vËy sÏ
gi¶m çc ¶nh hëng xÊu ®Õn m«i trêng.
2.1.2.3. Tr¹m dèc
§«i khi çc h¹n chÕ vÒ ®Þa h×nh vµ chØ tiªu vÒ kinh tÕ kh«ng cho phÐp x©y
dùng tr¹m b»ng ph¼ng vµ tr¹m cã ®é dèc liªn tôc sÏ cã lîi h¬n.
2-2
H×nh 2.1.3 Tr¹m dèc ë vÞ trÝ cã ®é dèc võa ph¶i.
2.1.2.4. Tr¹m bËc thang (hai hay nhiÒu bËc)
Tr¹m bËc thang thêng ®îc x©y dùng khi cã çc h¹n chÕ ngÆt nghÌo vÒ ®Þa
h×nh nh ®Þa h×nh miÒn nói hay khu vùc cã ®¸ ngÇm lµm cho viÖc ®µo hè trë nªn
kh«ng kinh tÕ.
H×nh 2.1.4 Tr¹m bËc thang.

Cã thÓ cÇn thiÕt ph¶i söa ®æi bÊt kú mét trong bèn d¹ng nÒn tr¹m trªn ®Ó ®¹t
®îc mét thiÕt kÕ tèi u. Çc tr¹m kiÓu dèc vµ bËc thang ®ßi hái ph¶i quan t©m
nhiÒu h¬n ®Õn viÖc bè trÝ çc thiÕt bÞ ®iÖn.
2.1.3. Çc lu ý vÒ hÖ thèng tho¸t níc

Ngêi ®äc cÇn xem thªm phÇn 2.2 - "HÖ thèng tho¸t níc ma vµ níc th¶i".
2.1.3.1. HÖ thèng tho¸t níc ma
Nãi chung cã 3 d¹ng mÆt nghiªng cho phÐp tù tho¸t níc bÒ mÆt. Nã bao gåm
mét bÒ mÆt cã ®é dèc nhá (0.5% ®Õn 0.75%) do ®ã níc cã thÓ rót ®Õn phÇn r×a
tr¹m hoÆc ®Õn çc m¬ng n«ng ë trong tr¹m. Çc m¬ng nµy cã thÓ ch¶y vµo çc
cèng ngÇm hoÆc çc kªnh n«ng ngoµi trêi.
2.1.3.2. HÖ thèng tho¸t níc kÝn
HÖ thèng tho¸t níc kÝn lµ mét hÖ thèng cã çc chç tròng thu níc vµ hÖ thèng
çc èng cèng cho phÐp t¹o ra ®êng tho¸t níc chñ ®éng h¬n cho hÖ thèng tho¸t
níc cña tr¹m. HÖ thèng nµy kh¸ tèn kÐm. Tuy nhiªn, cã thÓ ph¶i sö dông hÖ thèng
nµy do hoµn c¶nh b¾t buéc h¬n lµ do tÝnh kinh tÕ. Çc tr¹m ë vïng n«ng th«n sÏ Ýt
khi ®ßi hái hÖ thèng tho¸t níc kÝn.
2-3
Khi sö dông hÖ thèng kÝn, ®é dèc cña mÆt b»ng vµ çc ®êng èng dÉn trë nªn
thiÕt yÕu h¬n. Nãi chung, cÇn ®é dèc cña bÒ mÆt tèi thiÓu lµ 1.0% vµ ®é dèc tèi
thiÓu cña èng lµ 0.5% ®Ó b¶o ®¶m cho níc bÒ mÆt chñ ®éng ch¶y vÒ çc ®iÓm thu
níc vµ tr¸nh ®äng níc.
2.1.3.3. HÖ thèng tho¸t níc cho tr¹m cã ®ª bao
Cã thÓ sö dông hÖ thèng bÒ mÆt hay hÖ thèng kÝn ®Ó thu níc ma. HÖ thèng
nµy ®îc nèi víi tr¹m b¬m ®Ó th¸o níc ra hå tho¸t níc hay ra hÖ thèng thu níc
kh¸c ë ngoµi khu vùc tr¹m.
Tr¹m b¬m bao gåm hÇm chøa, b¬m ®îc ®iÒu khiÓn tù ®éng, ®éng c¬, nhµ
®iÒu khiÓn. B¬m vµ ®éng c¬ thêng ®îc ®Ó trong hÇm bª t«ng díi mÆt ®Êt, trong
khi çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn ®îc sö dông trªn mÆt ®Êt. B¬m ly t©m kiÓu ch¶y quanh
trôc lµ lo¹i phæ biÕn nhÊt cho viÖc b¬m tho¸t níc ma ë nh÷ng n¬i mùc níc thÊp
(díi 9 m).
Sè b¬m ®îc l¾p ®Æt trong tr¹m phô thuéc chñ yÕu vµo c«ng suÊt cña tr¹m vµ
lu lîng. Thêng th× c«ng suÊt b¬m tæng b»ng víi lîng níc ch¶y vµo lín nhÊt dù
kiÕn víi mét b¬m kh«ng ho¹t ®éng. Trong çc tr¹m nhá, hai b¬m ®îc l¾p ®Æt,
th«ng thêng mçi b¬m cã c«ng suÊt ®ñ ®¸p øng møc níc ch¶y vµo lín nhÊt.
2.1.3.4. Qui ho¹ch
HÖ thèng tho¸t níc bÒ mÆt cña tr¹m ph¶i phèi hîp víi vÞ trÝ cña çc m¬ng
çp vµ ®êng giao th«ng trong tr¹m. Tuú d¹ng tr¹m (b»ng ph¼ng, dèc hay bËc
thang) cã thÓ dÉn ®Õn ph¶i xem xÐt thiÕt kÕ hÖ thèng tho¸t níc kh¸c nhau. Ph¶i
nhÊn m¹nh viÖc kiÓm tra cÈn thËn sè lîng, chÊt lîng vµ ®Æc biÖt lµ vÞ trÝ níc
tho¸t. §«i khi cÇn ph¶i qui ho¹ch hÖ thèng tho¸t níc ban ®Çu cho tr¹m míi trong
t¬ng lai. Nãi chung, mét nguyªn t¾c tèt cÇn tu©n theo lµ: kh«ng th¶i thªm níc vµo
chç tho¸t níc hiÖn cã cña khu vùc. Çc m¬ng ch¾n ®îc ®Æt cã chñ ý sÏ ng¨n sù
xãi mßn mÆt dèc hoÆc ®ª.
2.1.4. C«ng viÖc ®µo ®¾p

2.1.4.1. Giíi thiÖu chung
Ngêi ®äc xem thªm phÇn 7.2 - "C«ng viÖc ®µo ®¾p".
TÝnh to¸n khèi lîng ®µo ®¾p thêng lµ bíc ®Çu tiªn nh»m t¹o mÆt b»ng ban
®Çu cña tr¹m. CÇn ph¶i dän s¹ch mäi thø trªn bÒ mÆt tr¹m, toµn bé c©y cèi ph¶i
®îc dì bá vµ vøt ®i. Thêng th× phÇn ®Êt phÝa trªn cña khu vùc tr¹m ®îc chuyÓn
®i vµ ®îc gi÷ ®Ó sö dông khi trång cá.
Chó ý: khi cÇn x¸c ®Þnh líp ®Êt bªn trªn bao gåm nh÷ng g×, ngêi kü s ph¶i
x¸c ®Þnh cµng cô thÓ cµng tèt giíi h¹n cña viÖc bãc bá líp ®Êt bªn trªn.
2-4
2.1.4.2. §Êt mîn
Khi mÆt b»ng tù nhiªn cña vÞ trÝ dù ®Þnh x©y tr¹m vÒ c¬ b¶n lµ ph¼ng, cã thÓ
cÇn ph¶i lÊy ®Êt ë n¬i kh¸c (®Êt mîn) ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn tho¸t níc cña tr¹m.
Tuy nhiªn, nÕu cã thÓ th× nªn tr¸nh sö dông ®Êt mîn trong thiÕt kÕ x©y tr¹m.
§Êt mîn cÇn bao gåm ®Êt kh«ng lÉn cá, gèc c©y, rÔ c©y hoÆc çc vËt cã thÓ bÞ
thèi kh¸c. Nã ph¶i cã kh¶ n¨ng t¹o thµnh çc ®ª æn ®Þnh khi nÐn theo nh yªu cÇu
trong phÇn nµy. Çc lo¹i ®Êt cã thÓ sö dông lµm ®Êt mîn theo nh çch gäi tªn cña
hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt thèng nhÊt lµ GW, GP, GM, GC, SW, SP, SM vµ SC. (xem
phÇn 7.2).
Çc hè ®Êt mîn thêng ë t¹i chç nÕu cã thÓ. NÕu hè ®Êt mîn ë xa so víi
hiÖn trêng, ngêi kü s cÇn ®¸nh gi¸ l¹i thiÕt kÕ ®Ó tr¸nh kho¶ng çch lÊy ®Êt mîn
dµi.
2.1.4.3. Líp ®Êt trªn cïng
ViÖc di chuyÓn líp ®Êt trªn cïng lµm t¨ng nhu cÇu ®Êt mîn hay ®Êt san lÊp.
Çc trêng hîp sau rÊt kh«ng kinh tÕ ®Ó di chuyÓn toµn bé líp ®Êt bªn trªn:
+ §é dµy cña líp ®Êt bªn trªn lín h¬n hoÆc b»ng 0.5m.
+ Khi ®Êt san lÊp ph¶i vËn chuyÓn mét kho¶ng çch xa.
Mét gi¶i ph¸p khi di chuyÓn líp ®Êt trªn cïng kh«ng thuËn lîi lµ trén líp trªn
cïng víi líp ®Êt n»m díi nã. Hçn hîp nµy thÝch hîp cho viÖc ®¾p çc ®ª cao tíi 3
feet. Hçn hîp nµy còng cã thÓ ®îc ®Çm chÆt t¹i chç vµ cã vai trß lµm nÒn ®ì hoµn
toµn tho¶ m·n cho viÖc ®¾p ®êng. Tuy nhiªn, ®Êt dïng ®Ó trén lÉn víi líp ®Êt trªn
cïng ph¶i lµ lo¹i ®Êt chñ yÕu lµ ®Êt h¹t. Phï sa hay ®Êt sÐt cã thÓ kh«ng thÝch hîp.
Hçn hîp ph¶i bao gåm mét phÇn hoÆc nhiÒu h¬n ®Êt tèt so víi phÇn ®Êt trªn cïng.
2.1.4.4. §µo vµ ®¾p
ë çc mÆt b»ng kh«ng ph¶i b»ng ph¼ng tù nhiªn, mÆt b»ng cña tr¹m thêng
®îc x¸c ®Þnh dùa trªn sù c©n b»ng gi÷a lîng ®Êt cÇn cã ®Ó ®¾p nÒn vµ lîng ®Êt
s½n cã ph¶i ®µo ë nh÷ng khu vùc cao. TÊt c¶ çc ®é dèc ®µo vµ ®¾p cÇn ph¶i lµ 1
theo chiÒu ®øng ®Õn 3 theo chiÒu ngang nÕu cã thÓ.
Khèi lîng ®µo vµ ®¾p ®îc tÝnh to¸n b»ng "ph¬ng ph¸p diÖn tÝch giíi h¹n
trung b×nh" ®îc gi¶i thÝch trong hÇu hÕt çc s¸ch nghiªn cøu. Nãi kh¸i qu¸t,
ph¬ng ph¸p bao gåm viÖc vÏ çc mÆt c¾t ngang t¹i tõng kho¶ng 15m hay 30 m.
DiÖn tÝch cña phÇn c¾t ®i vµ thªm vµo ®îc x¸c ®Þnh tõ çc phÇn tÝnh to¸n b»ng
dông cô ®o diÖn tÝch. MÆt c¾t thêng ®îc vÏ víi tØ lÖ trôc tung gÊp 10 lÇn tØ lÖ trôc
hoµnh. MÆt c¾t thÓ hiÖn c¶ d¹ng ®Þa h×nh hiÖn cã vµ d¹ng ®Þa h×nh dù kiÕn.
§Ó tÝnh to¸n c«ng viÖc ®µo ®¾p, diÖn tÝch c¾t ®i vµ thªm vµo cña tõng phÇn
®îc céng riªng biÖt vµ céng víi lîng c¾t ®i vµ thªm vµo cña phÇn liÒn kÒ.
2-5
Gi¸ trÞ trung b×nh cña tæng c¾t vµ gi¸ trÞ trung b×nh cña tæng thªm vµo ®èi víi
tõng cÆp cña çc phÇn kÒ nhau ®îc nh©n víi kho¶ng çch gi÷a çc phÇn ®Ó ®îc
thÓ tÝch cña lîng c¾t ®i vµ thªm vµo. Qu¸ tr×nh nµy ®îc tiÕp tôc tÝnh t¹i tõng phÇn
theo chiÒu ngang tr¹m.
Thêng cÇn cã mét sè ®iÒu chØnh mÆt b»ng dù kiÕn ®Ó c©n b»ng c«ng viÖc ®µo
®¾p. Nh tÝnh tríc chØ kho¶ng tõ 80% ®Õn 85% cña khèi lîng ®µo ®îc gi¶ thiÕt
lµ cã thÓ sö dông ®Ó ®¾p, 15% ®Õn 20% gi¶m sót mÊt m¸t do ®Çm ®Êt, bÞ ®æ hoÆc lµ
vËt liÖu kh«ng sö dông ®îc.
2.1.4.5. §Çm ®Êt
ViÖc ®Çm ®Êt mét çch thÝch hîp trong khi ®¾p lµ cÇn thiÕt ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng
chÞu lùc cÇn thiÕt cña ®Êt vµ ®é chÞu ®ùng ngang cña çc thiÕt kÕ nÒn mãng. Còng ®Ó
tr¸nh viÖc bÞ lón do cñng cè çc ®ª kÌ, nã cã thÓ g©y ra tròng, vì èng dÉn, hÇm
çp... NÕu kh«ng cã qui ®Þnh kh¸c th× tÊt c¶ diÖn tÝch ®¾p cÇn ®îc nÐn thµnh çc
líp 200 mm ë nh÷ng chç sö dông cho xe cé ®i l¹i ®îc. §êng giao th«ng ®îc
thiÕt kÕ vµ ®Æt bªn trong khu vùc tr¹m, ®êng ®¾p, nÒn ngÇm, bÒ mÆt nÒn vµ phÇn
cßn l¹i cña tr¹m, ®ª bao cña tr¹m cã ®ª bao còng cÇn nÐn.
PhÇn 7.2 sÏ tr×nh bµy chi tiÕt vÒ ph¬ng ph¸p ®Çm, thÝ nghiÖm vµ thiÕt bÞ.
2.1.4.6. Dän dÑp mÆt b»ng
Khi hoµn thµnh c«ng viÖc ®µo ®¾p tÊt c¶ ®Êt ®µo lªn kh«ng sö dông ®Ó lÊp cÇn
ph¶i ®îc san ph¼ng hoÆc s¾p ®Æt sao cho khu vùc s¹ch gän, ng¨n n¾p vµ kh«ng lµm
c¶n trë viÖc tho¸t níc. Çc hè lÊy ®Êt mîn cÇn ph¶i söa ®é dèc t¹o mét d¹ng biÕn
®æi ®Òu. Cã thÓ cÇn ph¶i trång c©y phñ lªn trªn khu vùc nµy.
2.1.5. Lµm bÒ mÆt tr¹m

CÇn ph¶i cã tõ 100 ®Õn 150 mm ®¸ nghiÒn phñ toµn bé tr¹m vµ më réng 1 m ra
bªn ngoµi hµng rµo tr¹m. ë mét sè khu vùc cã thÓ dïng vá sß. VËt liÖu phñ bÒ mÆt
ng¨n kh«ng cho cá d¹i ph¸t triÓn, t¹o ra mét bÒ mÆt t¬ng ®èi kh«, s¹ch sÏ trong
mïa ma, chèng l¹i sù xãi mßn do ma vµ gãp phÇn lµm cho çc ph¬ng tiÖn nhÑ cã
thÓ ®i l¹i dÔ dµng.
Trong çc trêng hîp khi muèn cã mét khu vùc ch¾c ch¾n h¬n vµ cã thÓ dïng
cho xe cé, cÇn ®Æt mét líp dµy 100 mm sái lo¹i tèt (vËt liÖu ®¸ dïng lµm nÒn cña
®êng cao tèc) vµ lu ch¾c. Mét líp 75 mm ®¸ nghiÒn ®îc phñ lªn trªn cïng, ë
nh÷ng vïng cã vá sß, vá trai còng cã thÓ dÔ dµng t¹o mét bÒ mÆt rÊt bÒn. KÝch cì
cña ®¸ dïng lµm vËt liÖu phñ bÒ mÆt nªn tõ 10 mm ®Õn 25 mm.
VËt liÖu ®îc lùa chän ®Ó lµm bÒ mÆt tr¹m cã thÓ bÞ ¶nh hëng bëi thiÕt kÕ nèi
®Êt cña tr¹m. Do dßng ®iÖn sù cè, cã thÓ ph¶i dïng vËt liÖu phñ bÒ mÆt lo¹i kh¸c tuú
2-6
yªu cÇu trong çc trêng hîp kh¸c nhau. Cã thÓ cÇn mét líp tõ 100 ®Õn 150 mm ®¸
nghiÒn th« ë møc cã thÓ bíc trªn ®ã, víi mét Ýt ®¸ nhá.
Tríc khi sö dông vËt liÖu phñ bÒ mÆt, bÒ mÆt tr¹m cÇn ®îc n©ng tíi ®é cao
dù ®Þnh vµ lu ®Õn møc ®é ch¾c cÇn thiÕt. Sö dông thiÕt bÞ khö trïng ®Êt c¶ tríc vµ
sau khi lµm bÒ mÆt ®Ó ng¨n kh«ng cho cá mäc. §¸ hay vá sß sau ®ã ®îc r¶i ®Òu vµ
kh«ng cÇn nÐn. C«ng viÖc nµy nªn b¾t ®Çu khi çc c«ng viÖc trong tr¹m ®· hoµn
thµnh c¬ b¶n.
2.1.6. Hµng rµo b¶o vÖ

Nãi chung tÊt c¶ çc tr¹m ngoµi trêi ®îc bao bäc b»ng hµng rµo b¶o vÖ. Hµng
rµo nµy cÇn ®îc x©y dùng ngay sau khi çc c«ng viÖc t¹i hiÖn trêng hoµn thµnh.
Çc bé phÇn chñ yÕu cña hµng rµo lµ:
a. VËt liÖu: d©y thÐp m¹ dÖt thµnh líi kiÓu nghiªng kho¶ng 45o, çc m¾t líi
kho¶ng 5 - 7 cm, cì d©y tèi thiÓu nªn kho¶ng 3.175 mm, ®îc l¾p ë ®é cao 1.83 -
2.44 m.
b. Trô hµng rµo: cÊu tróc èng thÐp m¹ víi çc kÝch cì kh¸c nhau ®îc sö dông
nh trô têng, trô cæng vµ trô cuèi hay trô gãc.
c. Cæng: cã khung lµm b»ng çc èng thÐp kÝch cì kh¸c nhau cïng víi líi
b»ng d©y thÐp m¹ (t¬ng tù nh dïng cho vËt liÖu lµm hµng rµo). Cæng cã chiÒu
réng vµ chiÒu cao phï hîp víi hµng rµo.
d. D©y thÐp gai (nÕu cÇn): hai hoÆc nhiÒu h¬n d©y thÐp m¹ víi 3 hoÆc 4 gai l¾p
theo ph¬ng th¼ng ®øng lªn hµng rµo hoÆc më réng lªn trªn vµ ra phÝa ngoµi trªn
çc xµ më réng cña trô, thêng b»ng thÐp çn hoÆc s¾t rÌn. D©y thÐp ph¶i ®îc ®Æt
vµ g¾n ë çc kho¶ng çch ®Òu nhau trªn çc kÑp gi÷ trªn xµ më réng.
e. NÒn mãng: tÊt c¶ çc trô ph¶i ®îc ®Æt trong çc hè cã kÝch thíc thÝch hîp
vµ lÊp b»ng bª t«ng hoÆc ®Æt trong çc mãng thiÕt kÕ cô thÓ nÕu cÇn. PhÇn ®Ønh cña
mãng cÇn ph¶i ®îc uèn thµnh vßm mét chót ®Ó ng¨n çch níc.
f. Ch¾n song hµng rµo: bé phËn èng thÐp m¹ lµm khung cho çc tÊm dïng ®Ó
nèi çc trô cæng, trô gãc vµ trô hµng rµo víi nhau.
g. Nh÷ng bé phËn kh¸c: sau ®©y lµ çc bé phËn kh¸c nhau thêng cÇn ph¶i sö
dông khi l¾p ®Æt hµng rµo: (çc bé phËn nµy cã thÓ m¹ hoÆc s¬n).
+ B¶n lÒ
+ Chèt
+ Çi chÆn
+ èc h·m
+ Gia cè
+ Ghim dïng ®Ó cè ®Þnh líi hµng rµo, d©y thÐp gai vµo ch¾n song...
2-7
Th«ng thêng, çc líi lµm hµng rµo ®îc ®Æt bªn ngoµi çc trô, ®îc c¨ng ra
vµ g¾n vµo ch¾n song vµ çc trô b»ng b¨ng, kÑp... hµn hoÆc çc çch kh¸c.
Kho¶ng çch gi÷a çc trô hµng rµo kho¶ng 3m. Cæng cã nhiÒu kÝch thíc kh¸c
nhau tuú theo chøc n¨ng nh cæng mét çnh cho ngêi ®i bé, cæng hai çnh cho xe
« t«...
Hµng rµo cña tr¹m còng cÇn ph¶i ®îc nèi ®Êt b»ng d©y dÉn nèi vßng ch«n bªn
ngoµi tr¹m vµ nèi ®Êt cña hµng rµo ph¶i ®îc nèi víi hÖ thèng nèi ®Êt chÝnh cña
tr¹m.
2.1.7. Chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

Chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ®èi víi c«ng viÖc ®µo ®¾p nÒn lµ
nh sau:
1. B¶o ®¶m r»ng toµn bé khu ®Êt ®îc khoanh vïng chÝnh x¸c.
2. B¶o ®¶m r»ng hiÖn trêng ®îc dän dÑp s¹ch sÏ vµ toµn bé c©y cèi ®îc dì
bá vµ bè trÝ thÝch hîp. Khi cÇn thiÕt, b¶o ®¶m r»ng líp ®Êt trªn cïng ®îc dù tr÷ ®Ó
dïng cho viÖc trång cá sau nµy.
3. Khi sö dông ®Êt mîn, b¶o ®¶m r»ng ®Êt kh«ng cã sái, gèc c©y, rÔ c©y hay
çc vËt cã thÓ thèi r÷a kh¸c. B¶o ®¶m r»ng çc vËt liÖu kh¸c còng tho¶ m·n ®iÒu
kiÖn nµy.
4. B¶o ®¶m lµ ®Êt ®¾p nÒn ®îc ®æ vµ ®Çm ®óng ph¬ng ph¸p, tu©n theo çc
yªu cÇu kü thuËt.
5. B¶o ®¶m r»ng toµn bé khu vùc hiÖn trêng s¹ch sÏ, çc hè ®µo ®Êt ®îc san
®Òu.
6. B¶o ®¶m tr¹m cã ®é cao nÒn thÝch hîp tríc khi xö lý bÒ mÆt.
7. B¶o ®¶m lµ ®Êt san nÒn ®· ®îc xö lý ®Ó ng¨n kh«ng cho cá mäc.
8. B¶o ®¶m çc vËt liÖu ®· ®îc phª duyÖt ®îc sö dông vµ tr¶i kh¾p toµn bé
tr¹m víi ®é dÇy qui ®Þnh.
9. B¶o ®¶m r»ng vÞ trÝ hµng rµo ®îc x¸c ®Þnh ®óng tríc khi x©y dùng.
10. B¶o ®¶m r»ng vËt liÖu lµm hµng rµo ®îc cung cÊp ®óng víi çc yªu cÇu kü
thuËt. §Æc biÖt, b¶o ®¶m r»ng vËt liÖu cã bÒ mÆt m¹ tèt, s¹ch sÏ, kh«ng bÞ søt sÑo,
mµi mßn hoÆc gØ.
11. B¶o ®¶m çc trô ®îc l¾p ®óng çch vµ ®óng vÞ trÝ.
MÉu kiÓm tra t¹i hiÖn trêng nh sau:
2-8
Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam
§¬n vÞ x©y dùng ®êng d©y truyÒn t¶i vµ tr¹m
Danh môc kiÓm tra t¹i hiÖn trêng
Tªn tr¹m: C«ng viÖc sè:
Dù ¸n: Ngµy:
Nhµ thÇu: Ngêi gi¸m s¸t:
1 V¹ch tuyÕn vµ ®¸nh dÊu ®óng
2 C«ng trêng ®îc lµm s¹ch vµ xíi cá
3 §Êt mîn
4 §Êt ®îc ®¾p vµ ®Çm ®óng yªu cÇu
5 C«ng trêng ®îc lµm s¹ch tríc khi lµm bÒ mÆt
6 NÒn cã ®é dèc ®óng yªu cÇu tríc khi lµm bÒ mÆt
7 MÆt nÒn ®îc diÖt cá
8 VËt liÖu phñ bÒ mÆt
9 Hµng rµo ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ
10 VËt liÖu lµm hµng rµo
11 Hµng rµo ®îc l¾p ®Æt ®óng
Ghi chó:
MÉu sè:
2-9
2.2. GiÕng khoan
2.2.1. Giíi thiÖu chung
Çc khu vùc d©n c sö dông níc ngÇm lµm nguån cung cÊp níc thêng phô
thuéc vµo çc giÕng khoan. Çc giÕng khoan nµy cã u ®iÓm lµ sö dông çc tÇng
níc ngÇm s©u vµ lín, mét ®iÒu kiÖn ®Ó tr¸nh khái sù dao ®éng cña møc níc ngÇm
hoÆc ¸p suÊt vµ t¹o ra mét c«ng suÊt lín vµ æn ®Þnh. Níc ë ®é s©u nh vËy nhiÒu
kh¶ n¨ng lµ s¹ch trõ khi cã sù nhiÔm bÈn do sù rß rØ vµ tÇng níc ngÇm qua çc
hang ®éng hoÆc çc vÕt nøt cña tÇng ®¸ n»m bªn trªn. Nhîc ®iÓm lµ gi¸ thµnh cña
çc giÕng vµ thùc tÕ lµ níc khi ®i qua mét qu·ng ®êng dµi díi ®Êt cã thÓ cã çc
chÊt r¾n hoµ tan lµm nã trë nªn cøng, cã tÝnh ¨n mßn vµ çc ®Æc tÝnh kh«ng mong
muèn kh¸c.
2.2.2. Çc giÕng thö nghiÖm vµ nhËt ký khoan giÕng

Tríc khi khoan giÕng ë mét khu vùc míi thêng ph¶i ®Æt çc lç khoan thö.
Môc ®Ých cña çc lç khoan thö lµ x¸c ®Þnh ®é s©u tíi mùc níc ngÇm, chÊt lîng
níc ngÇm, vµ çc ®Æc tÝnh vËt lý vµ ®é dÇy cña tÇng níc ngÇm tr¸nh çc tèn kÐm
cho çc giÕng khoan mµ cã thÓ lµ kh«ng thµnh c«ng. §êng kÝnh Ýt khi qu¸ 20 ®Õn
25 cm. Çc lç khoan thö cã thÓ thùc hiÖn b»ng bÊt kú ph¬ng ph¸p nµo; tuy nhiªn,
çc ph¬ng ph¸p Khoan tiªu chuÈn, Khoan quay, vµ Khoan b»ng tia níc thêng
®îc sö dông. NÕu lç khoan thö cho thÊy cã thÓ sö dông ®îc cho mét giÕng hoµn
chØnh, nã cã thÓ ®îc khoan réng b»ng thiÕt bÞ quay thñy lùc ®Ó biÕn nã thµnh mét
giÕng khoan s©u vÜnh cöu lín h¬n.
Trong khi khoan mét çi giÕng thö nghiÖm ph¶i cã mét b¸o ço tØ mØ, hoÆc
nhËt ký khoan giÕng lu gi÷ vÒ çc d¹ng ®Þa tÇng kh¸c nhau vµ çc ®é s©u cña
chóng. Mét ph¬ng ph¸p h÷u hiÖu lµ thu thËp çc mÉu trong çc b×nh thuû tinh, d·n
nh·n ghi ®é s©u cña çc mÉu ®ã. Sau ®ã çc mÉu nµy sÏ ®îc nghiªn cøu vµ ph©n
tÝch vÒ ph©n bè çc kÝch thíc thí. NhiÒu níc yªu cÇu çc c«ng ty khoan giÕng
®îc cÊp giÊy phÐp ph¶i ®Ö tr×nh ghi chÐp, ®é s©u khi nhËn, mµu s¾c, ®Æc tÝnh, kÝch
thíc vËt chÊt, vµ vµ cÊu tróc cña ®Þa tÇng xuyªn qua, ®èi víi çc giÕng mµ hä
khoan. ViÖc nhËn biÕt ®óng çc ®Þa tÇng khi dïng ph¬ng ph¸p quay ®ßi hái çc
ph©n tÝch tØ mØ bëi v× bïn trong khi khoan bÞ trén lÉn víi tõng mÉu. Ghi chÐp vÒ thêi
gian khoan ®«i khi cã Ých vÒ mÆt nµy.
2.2.3. X©y dùng çc giÕng khoan

Çc giÕng khoan ®îc x©y dùng b»ng mét vµi ph¬ng ph¸p trong ®ã çc
ph¬ng ph¸p sau lµ quan träng nhÊt: Standard, California, Stovepipe, Quay, Tia níc
vµ Khoan lâi.
2-10
2.2.3.1. Ph¬ng ph¸p tiªu chuÈn
Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi mäi lo¹i vËt liÖu. Nã ®ßi hái ®Æt mét giµn
khoan bªn trªn giÕng cho phÐp vá vµ mét chuçi çc dông cô cã thÓ n©ng lªn vµ h¹
xuèng (xem h×nh 2.2.1). ViÖc khoan ®îc tiÕn hµnh b»ng çch treo mét mòi khoan
b»ng d©y çp g¾n vµo cÇn dËm ch©n hay ®ßn bÈy. Tay ®ßn nµy ®îc n©ng lªn vµ h¹
xuèng, lµm cho ®Çu mòi khoan ®©m vµo ®¸y hè. Lß xo cña d©y çp lµm cho ®Çu mòi
khoan n¶y lªn mét chót vµ do ®ã tr¸nh cho nã bÞ kÑp trong hè. Khi cÇn thiÕt, cã thÓ
t¨ng träng lîng vµo chuçi dông cô b»ng mét thanh nÆng b»ng thÐp.
H×nh 2.2.1 Çc dông cô çp

Trong khi tiÕn hµnh khoan, çp ®îc kÐo dµi b»ng çch vÆn mét çi ®inh vÝt
b»ng thÐp t«i ra mét vµi vßng cïng mét lóc. §Çu tiªn giÕng ®îc khoan tíi 30 m
b»ng çch khoan dËp, mét qu¸ tr×nh cÇn thiÕt tríc khi d©y çp ®ñ dµi ®Ó sö dông
cÇn dËm ch©n. Trong khi khoan dËp, viÖc va ®Ëp cña mòi khoan ®îc thùc hiÖn b»ng
çch treo çc dông cô tõ ®Ønh cña giµn khoan vµ liªn tôc n©ng lªn vµ cho chóng r¬i
xuèng.
Sau khi ®· vÆn hÕt toµn bé chiÒu dµi cña vÝt b»ng thÐp t«i, çc dông cô ®îc
kÐo lªn, vµ çc vËt liÖu long ra ë trong hè ®îc móc ra b»ng èng móc mïn khoan.
§ã lµ mét èng hót dµi cã van n¾p ë ®¸y. Khi th¶ vµo trong giÕng nã chøa ®Çy mïn
khoan vµ van sÏ ®ãng l¹i khi nhÊc lªn ®Ó lµm s¹ch giÕng khoan. Sau khi móc mïn
khoan, cã thÓ thay thÕ ®Çu mòi khoan ®îc mµi s¾c, çp ®îc kÐo dµi vµ qu¸ tr×nh
khoan l¹i tiÕp tôc. Khi gÆp ph¶i çc vËt liÖu cã thÓ bÞ sËp, ngêi ta thêng th¶ èng
®ì xuèng cïng víi qu¸ tr×nh khoan. Mét ®Çu bÞt b»ng thÐp ®îc vÆn hoÆc Ên vµo
®Çu phÝa díi cña èng ®ì ®Ó cho viÖc ®µo cã thÓ hoµn thµnh mµ kh«ng h háng g×.
Mét çi ®Çu truyÒn ®éng ®îc ®Æt ë ®Çu bªn trªn cña èng chèng ®Ó tr¸nh h háng t¹i
®iÓm ®ã. Thay ®æi mét chót b»ng çch sö dông cÇn rçng b»ng thÐp qua ®ã cã thÓ
2-11
®a lªn trªn çc vËt liÖu ®· bÞ vì trén lÉn víi níc. Khi cÇn ®i xuèng, níc vµ vËt
liÖu vì ®i lªn trong èng rçng, van sÏ ng¨n kh«ng cho chóng tôt xuèng khi çc dông
cô ®îc nhÊc lªn (xem h×nh 2.2.2)
H×nh 2.2.2 Khoan giÕng b»ng ph¬ng ph¸p tiªu chuÈn víi mét cét khoan cã
thÓ di chuyÓn ®îc g¾n trªn xe kÐo. Toµn bé chuçi dông cô cã thÓ nh×n thÊy ë bªn
ph¶i cét khoan. Mét phÇn cña èng chèng ®ang ®îc h¹ xuèng giÕng, çc phÇn kh¸c
n»m trªn mÆt ®Êt. èng hót mïn khoan, ®ì b»ng çp tõ cét ë bªn ph¶i cña giÕng.
2.2.3.2. Ph¬ng ph¸p California hay Stovepipe
Ph¬ng ph¸p nµy ®Çu tiªn ®îc sö dông t¹i California, nã cã t¸c dông ë nh÷ng
má ®Êt phï sa (®Êt båi) kh«ng v÷ng ch¾c. Nã bao gåm viÖc ®ãng mét vá thÐp ng¾n
dµy 2 ®Õn 4 mm vµo trong ®Êt b»ng mét çi kÝch thuû lùc (h×nh 2.2.3). Sö dông hai
èng ®êng kÝnh kh¸c nhau, çi nµy trît bªn trong çi kia. èng bªn ngoµi vµ bªn
trong ®îc hîp nhÊt víi nhau b»ng çch ®ôc lâm chóng vµ çc ®o¹n èng liªn tiÕp
nhau ®îc nèi vµo vµ Ên xuèng.
2-12
H×nh 2.2.3 X©y dùng giÕng khoan b»ng ph¬ng ph¸p California Stovepipe.
Trong qu¸ tr×nh ®µo giÕng, líp vá ®îc gi÷ th¨ng b»ng vµ tiÕn th¼ng vÒ phÝa
tríc, çc vËt liÖu bªn trong líp vá ®îc chuyÓn ®i b»ng gÇu xóc. §¸ cuéi bÞ vì ra
vÒ mét phÝa. Khi ®¹t ®îc ®é s©u cÇn thiÕt, sö dông mét dông cô dïng ®Ó c¾t mét
khe däc trªn vá ë mét tÇng ngËm níc. Víi ph¬ng ph¸p nµy ®· x©y dùng ®îc
giÕng ®êng kÝnh tíi 1m vµ s©u ®Õn 60 m.
2.2.3.3. Ph¬ng ph¸p xoay
Ph¬ng ph¸p nµy sö dông cho çc vïng ®Êt kh«ng v÷ng ch¾c vµ cã kÕt cÊu
mÞn. Nã còng cÇn cã mét giµn khoan vµ viÖc khoan ®îc thùc hiÖn b»ng çch quay
mét chuçi èng b»ng bµn quay ®Æt trªn sµn khoan (h×nh 2.2.4). èng cã phÇn ®Çu bÞt
®Ó c¾t ë phÝa díi. Níc ®îc b¬m vµo trong giÕng ®Ó d©ng lªn gi÷a thµnh hè vµ
èng mang theo çc vËt liÖu khoan ra cïng víi nã. Níc ®îc b¬m liªn tôc vµo hè,
çt vµ çc vËt nÆng h¬n l¾ng trong mét hè bïn lo·ng.
§èi víi çc vËt liÖu ch¾c h¬n sö dông mòi khoan d¹ng ®u«i ç hoÆc mòi khoan
d¹ng h×nh thoi quay trong giÕng ®Ó c¾t vµ lµm long ®Êt ®Õn khi hè cã ®êng kÝnh
yªu cÇu. Níc hay hçn hîp níc vµ bïn, bïn khoan ®îc b¬m qua èng khoan rçng
vµ nã cïng víi ®Êt long ra ®îc cuèn tr«i qua èng. Bïn ch¶y sang mét hè chøa mµ ë
®ã ®Êt khoan ra sÏ l¾ng l¹i trong khi níc ®îc b¬m trë l¹i giÕng ®Ó sö dông l¹i.
èng chèng ®îc Ên vµo trong qu¸ tr×nh khoan hoÆc bïn khi khoan cã thÓ t¹o ra ®é
bÒn ®ñ cho thµnh cña hè lµm cho cã thÓ hoµn thµnh hè khoan tríc khi ®Æt èng
chèng vµo.
2-13
H×nh 2.2.4 S¬ ®å bè trÝ thiÕt bÞ khoan quay.
Ph¬ng ph¸p nµy ®· ®îc sö dông ®Ó khoan çc giÕng ®êng kÝnh ®Õn 1.5 m
vµ s©u h¬n 1500 m.
2.2.3.4. Ph¬ng ph¸p khoan b»ng tia níc
Ph¬ng ph¸p khoan b»ng tia níc ®îc thùc hiÖn b»ng mét èng khoan víi
miÖng hay ®Çu mòi khoan ë phÝa díi. Níc ®îc b¬m xuèng qua èng khoan vµ
tho¸t ra ë ®Çu mòi khoan, ®Çu mòi khoan ®îc n©ng lªn, h¹ xuèng vµ quay tõ tõ.
Luång níc lµm cho ®Êt long ra vµ mang phÇn mÞn h¬n ra khái hè. Çi vá ®îc h¹
xuèng b»ng b¶n th©n träng lîng cña nã hoÆc ®îc Ên xuèng nÕu cÇn thiÕt. Cïng
víi viÖc ®µo th× ®Êt sÐt hoÆc çc lo¹i ®Êt cã cÊu tróc mÞn kh¸c cã thÓ chÌn vµo sau
khi giÕng ®îc phun ®Õn ®é s©u cÇn thiÕt.
2.2.3.5. Khoan lâi
Ph¬ng ph¸p nµy ®«i khi ®îc sö dông ®Ó khoan ®Êt cøng. Khoan lâi gåm cã
mét çi vßng cã r¨ng b»ng kim c¬ng hoÆc b»ng thÐp. Vßng nµy ®îc g¾n vµo cÇn
khoan vµ quay, níc ®îc sö dông ®Ó lµm s¹ch phoi. Khi lìi c¾t ®a lªn, çi lâi sÏ
®îc rót lªn bªn trong çi vßng bÞ gÉy ë tõng lÇn khoan vµ ®îc thay thÕ. §Êt ®îc
lÊy ra b»ng èng hót mïn khoan bao gåm mét èng rçng cã van n¾p ë ®Çu díi. Van
nµy cho phÐp níc vµ ®Êt ®i vµo tõ phÝa ®¸y nhng ng¨n kh«ng cho nã ch¶y ra khi
èng ®îc rót lªn khái giÕng. Çc giÕng ®· ®îc khoan ®Õn ®êng kÝnh lµ 0.3 m vµ
®é s©u lín nhÊt lµ 1500 m. ë nh÷ng chç ®Êt kh«ng v÷ng ch¾c, èng ®îc ®a xuèng
khi hè bÞ lón b»ng çch g¾n çc kÑp dÉn vµo cÇn khoan.
2-14
2.2.4. Hoµn thiÖn giÕng khoan
2.2.4.1. L¾p ®Æt mµn ch¾n cho giÕng
ë nh÷ng chç ®Êt kh«ng v÷ng ch¾c, phÇn èng chèng giÕng khoan n»m trong
mét hoÆc mét vµi tÇng níc ngÇm ®Ó hót níc ra sÏ ph¶i ®îc thay b»ng mét sè lo¹i
mµn ch¾n hay thiÕt bÞ läc chØ cho phÐp níc chø kh«ng cho sái hay çt ®i qua. KÝch
thíc cña lç hë sÏ phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña ®Êt, thùc tÕ ®é réng bªn ngoµi tõ 0.01
mm trë lªn. Çc lç hë thêng ®îc lµm loe vµo bªn trong ®Ó tr¸nh bÞ bÞt kÝn b»ng
çc h¹t mÞn trong ®ã. §èi víi çt th«, cã thÓ sö dông çc lç lín trªn èng chèng
giÕng khoan. Tuy nhiªn, thêng th× cÇn cã çc líi läc tinh vi. Cã nhiÒu c«ng ty
cung cÊp chóng vµ cã nhiÒu kiÓu kh¸c nhau. Mét sè lµ çc èng ®ång cã çc khe
ngang hoÆc däc. Nh÷ng çi kh¸c bao gåm khung b»ng çc thanh kim lo¹i hoÆc çc
èng ®ôc lç ®îc cuèn xung quanh b»ng d©y kim lo¹i, khe gi÷a çc vßng d©y t¹o ra
çc khe hë. GiÕng khoan ®«i khi bÞ háng do çc mµn ch¾n bÞ gØ nªn ph¶i sö dông
kim lo¹i chèng gØ. ë Th¸i Lan thêng sö dông thÐp kh«ng gØ. ë MÜ u tiªn sö dông
theo thø tù: hîp kim (70% nikel, 30% ®ång), kim lo¹i Everdur (®ång 96%, silicon
3%, m¨ngan 1%), ®ång thau ®á silicon, ®ång thau ®á Anaconda. Çc thiÕt bÞ läc
b»ng bª t«ng, ®îc nèi víi çc èng thµnh giÕng b»ng bª t«ng, còng ®îc sö dông.
H×nh 2.2.6 minh ho¹ hai kiÓu thiÕt bÞ läc b»ng kim lo¹i.
H×nh 2.2.5 Mét sè kiÓu giÕng. (a) §èi víi tÇng ®Êt kh«ng v÷ng ch¾c. (b)
Gièng nh kiÓu (a) nhng tr¸t b»ng v÷a láng ®Ó chèng l¹i sù « nhiÔm. (c) GiÕng ë
tÇng ®Êt ch¾c ch¾n ®îc che b»ng líp ®¸. (d) GiÕng khoan kiÓu phun. Ng¨n ngõa sù
mÊt m¸t níc vµo çc tÇng ®Êt tríc ®ã. CÇn thiÕt ph¶i cã çc èng chèng thµnh
giÕng vµ mµn ch¾n trong çc tÇng ®Êt ngËm níc nÕu x¶y ra xãi mßn. Çc èng bªn
trong cã thÓ thay thÕ ®îc (theo AWWA A100, tiªu chuÈn cho giÕng s©u, HiÖp héi
s¶n xuÊt níc cña MÜ).
2-15
Tæng diÖn tÝch cña çc khe hë cña thiÕt bÞ läc ph¶i cã gi¸ trÞ lµm sao ®Ó vËn tèc
níc kh«ng vît qu¸ 50 ®Õn 100 mm/s. Sù ®Ò phßng nµy ®Ó tr¸nh viÖc çt cã thÓ ®i
theo ë tèc ®é lín bÝt kÝn çc thiÕt bÞ läc vµ gi¶m thiÓu sù tæn thÊt ¸p suÊt ë ®Çu vµo.
Çc khe hë nªn cã kÝch thíc sao cho nhá h¬n kÝch thíc 20 ®Õn 30% vËt chÊt trong
tÇng ngËm níc trõ khi chóng cã kÝch cì rÊt gièng nhau. Çc mµng ng¨n kh«ng nªn
®Æt khiÕn cho mùc níc h¹ thÊp xuèng díi phÝa ®Ønh cña mµng bëi v× nã sÏ cho
phÐp kh«ng khÝ tiÕp xóc víi mµng vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng bÞ gØ.
H×nh 2.2.6 Hai kiÓu mµn ng¨n kim lo¹i.
H×nh 2.2.7 Mµn ng¨n líi cña giÕng khoan trong tÇng ngËm níc thÓ hiÖn çc
tÇng ®Êt khi khai th¸c giÕng khoan.
2.2.4.2. ChuÈn bÞ khai th¸c giÕng khoan (h×nh 2.2.7)
Sau khi ®Æt mµn ng¨n, giÕng khoan ®îc chuÈn bÞ khai th¸c b»ng çch b¬m lªn
cao hay dån ®Èy b»ng piston. §«i khi ph¬ng ph¸p quen thuéc ®Ó lµm thuËn lîi qu¸
tr×nh nµy lµ b¬m qu¸ møc, cã nghÜa lµ b¬m ë møc ®é cao h¬n møc ®é dù kiÕn lµm
viÖc b×nh thêng, qu¸ tr×nh ®îc biÓu thÞ b»ng s¶n lîng t¨ng lªn trªn mçi ®¬n vÞ h¹
thÊp møc níc. Tuy nhiªn, nh÷ng ngêi khoan giÕng kinh nghiÖm nhËn thÊy r»ng
2-16
cÇn cã çc ph¬ng ph¸p tÝch cùc h¬n ®Ó lo¹i bá çc h¹t çt trong tÇng ®Êt vµ gi¶m
bít ma s¸t gÇn mµn ng¨n. Ngêi ta nhËn thÊy r»ng cÇn ph¶i cã sù chuyÓn ®éng
ngîc l¹i cña níc ®Ó ph¸ vì sù liªn kÕt çc phÇn tö mÞn ë khe hë cña mµn ng¨n vµ
gi÷a çc phÇn tö lín vµ ®Èy m¹nh çc phÇn tö mÞn qua mµn ng¨n. Sù dån ®Èy ®îc
thùc hiÖn b»ng çch n©ng pit t«ng lªn vµ h¹ xuèng, khi nã ®i xuèng sÏ Ðp níc ch¶y
ra ngoµi qua mµn ng¨n. ¸p lùc khÝ còng ®îc sö dông cho t¸c dông t¬ng tù nh
vËy. Cã thÓ cho ch¹y b¬m tua bin kh«ng cã van ë ch©n vµ sau ®ã dõng l¹i, vµ cét
níc trong b¬m sÏ g©y ra dßng ch¶y ngîc trë l¹i. §èi víi giÕng míi, ®Ó chuÈn bÞ
khai th¸c, thêng ®ßi hái çc ®Æc tÝnh kü thuËt cña giÕng khoan. C«ng viÖc nµy cÇn
tay nghÒ cao, tuy nhiªn níc cã thÓ bÞ Ðp lªn ë gi÷a èng thµnh giÕng vµ hè vµ cã thÓ
lµm háng giÕng.
ViÖc x©y dùng vµ chuÈn bÞ khai th¸c giÕng khoan rÊt quan träng. DiÖn tÝch
mµng ng¨n kh«ng thÝch hîp hoÆc chuÈn bÞ khai th¸c giÕng kh«ng ®óng çch g©y ra
sù tæn thÊt ¸p suÊt qu¸ møc ë ®Çu vµo vµ lµm t¨ng ¸p lùc b¬m lªn. Sù kh«ng th¼ng
hµng cña hè hoÆc mét èng chèng thµnh giÕng nµo ®ã bÞ háng cã thÓ lµm khã kh¨n
cho viÖc sö dông b¬m giÕng s©u th«ng thêng vµ ®ßi hái ph¶i sö dông m¸y n©ng khÝ
nÐn hiÖu qu¶ thÊp. Lµm kÝn kh«ng tèt, èng thµnh giÕng bÞ nøt hoÆc ®ôc lç ë møc
kh«ng ®óng cã thÓ lµm « nhiÔm giÕng khoan vµ tÇng níc ngÇm hoÆc rß rØ níc vµo
tÇng ®Êt kh¸c. BÊt kú mét h háng nµo còng cã thÓ dÉn ®Õn ph¶i bá giÕng khoan hay
ph¶i thùc hiÖn söa ch÷a tèn kÐm.
2.2.4.3. GiÕng ®îc bao b»ng sái
Trong çc tÇng ngËm níc cã chøa nh÷ng vËt liÖu th« vµ çc khe hë mµn ng¨n
cã kÝch thíc thÝch hîp, cÇn cã qu¸ tr×nh bao bäc b»ng sái tù nhiªn trong khi khai
th¸c. Çc vËt liÖu mÞn ®îc b¬m ra ngoµi ®Ó l¹i mét bäc vËt liÖu th« dÔ thÈm thÊu
xung quanh mµn ng¨n. GiÕng nh vËy kh«ng nªn b¬m çt sau khi nã ®· lµm viÖc
b×nh thêng. NÕu tÇng ngËm níc lµ nh÷ng vËt liÖu rÊt mÞn, rÊt ®ång nhÊt, cÇn ph¶i
cã mµn ng¨n cã khe hë rÊt nhá vµ viÖc bÞ t¾c tõng phÇn cã thÓ x¶y ra cïng víi viÖc
b¬m çt. Cã thÓ ®¹t s¶n lîng lín h¬n vµ lo¹i bá b¬m çt b»ng çch bao bäc b»ng
sái nh©n t¹o. ViÖc nµy ®îc thùc hiÖn b»ng çch khoan giÕng to h¬n mµn ch¾n mét
chót vµ ®iÒn ®Çy kho¶ng trèng h×nh khuyªn xung quanh nã b»ng sái nhá ®îc ®Æt
tèt nhÊt lµ qua mét chuçi çc èng b¾t ®Çu tõ ®¸y cña mµng èng, hoÆc èng, nÕu líp
lãt ®îc kÐo lªn ®Õn ®Ønh cña mµn ch¾n. Trong mét sè trêng hîp sái ®îc nhÐt vµo
kho¶ng trèng h×nh khuyªn gi÷a hè vµ èng ®ì thµnh giÕng ë phÝa ®Ønh cña giÕng.
§é dµy vµ kÝch thíc cña líp sái rÊt quan träng. §é dµy qu¸ lín sÏ lµm cho
viÖc khai th¸c giÕng kh«ng tèt, do níc ®îc Ðp xuèng sÏ kh«ng t¸c ®éng cã hiÖu
qu¶ vµo çt cña tÇng ngËm níc. §é dµy kho¶ng 75 mm cã thÓ thÝch hîp. Nªn cã ®é
2-17
dµy lµ tõ 75 ®Õn 225 mm. Sái to cã thÓ dÉn ®Õn viÖc b¬m çt cã thÓ bÞ t¾c. Sái nhá
víi hÖ sè ®ång ®Òu thÊp tõ 1,5 ®Õn 1,7 lµ thÝch hîp.
Víi mét sè n¬i, giÕng ®îc bao bäc b»ng sái kh«ng cÇn thiÕt l¾m, khi tÇng
mang níc tù nhiªn cã kÝch cì lµ lín h¬n 0,25 mm vµ hÖ sè ®ång nhÊt lµ h¬n 2,0.
2.2.5. Thö nghiÖm s¶n lîng cña giÕng

Sau khi b¾t ®Çu khai th¸c giÕng míi, cÇn ph¶i kiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh s¶n lîng
cña giÕng vµ ®é gi¶m mùc níc. Th«ng tin nµy lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng cung
cÊp níc cña giÕng, ®Ó lùa chän lo¹i b¬m vµ íc tÝnh chi phÝ cho viÖc b¬m. ThÝ
nghiÖm ®îc thùc hiÖn b»ng çch ®o møc níc tÜnh, sau ®ã giÕng ®îc b¬m víi
c«ng suÊt lín nhÊt cho ®Õn khi mùc níc trong giÕng æn ®Þnh. Sau ®ã ghi l¹i ®é s©u
cña níc. §é chªnh lÖch ®é s©u lµ ®é gi¶m mùc níc vµ tØ sè lîng níc b¬m ra víi
®é gi¶m mùc níc lµ sù íc tÝnh kh¶ n¨ng cô thÓ cña giÕng. Lîng níc b¬m ra cã
thÓ x¸c ®Þnh bëi mét thiÕt bÞ ®o nèi vµo èng x¶ níc. §é s©u mùc níc trong giÕng
®îc ®o b»ng b¨ng phÊn, d©y ®o chiÒu s©u b»ng ®iÖn, hoÆc ®êng kh«ng khÝ vµ m¸y
®o ¸p lùc.
2.2.6. B¬m giÕng s©u

GiÕng s©u thêng ®îc b¬m b»ng b¬m ly t©m khuÕch t¸n nhiÒu tÇng, thêng
®îc gäi lµ tuabin ®øng. B¬m lo¹i nµy lµm t¨ng cét níc b»ng çch sö dông mét
lo¹t çc b¸nh xe c«ng t¸c liªn tiÕp nhau thay cho mét b¸nh xe lín. B¬m tua bin trôc
®øng cã thÓ ®îc b«i tr¬n b»ng dÇu hoÆc b»ng níc. B¬m b«i tr¬n b»ng níc ®«i
khi ®îc gäi lµ b¬m trôc hë do trôc b¬m tiÕp xóc víi dßng níc (h×nh 2.2.9). B¬m
giÕng s©u cã thÓ ®îc truyÒn ®éng b»ng ®éng c¬ ë trªn ®Ønh ®îc nèi víi trôc b¬m,
hoÆc ®éng c¬ ch×m trong níc ë díi ®¸y cña giÕng (h×nh 2.2.10).
Tua bin trôc ®øng dïng cho giÕng s©u cã ®êng kÝnh tõ 1000 mm ®Õn 750mm
t¹o ra cét níc 5000 kPa vµ lu lîng ®Õn 100 m3/phót.
2-18
H×nh 2.2.8 GiÕng khoan cã têng ch¾n b»ng sái kiÓu khoan réng bªn díi, thÓ
hiÖn mµn ch¾n kiÓu chíp vµ v÷a xi m¨ng gi÷a èng thµnh giÕng vµ hè (cã ®îc do sù
gióp ®ì cña Layne vµ Bowler, Inc.)
H×nh 2.2.9 M¸y b¬m tua bin ®øng (cã ®îc do sù gióp ®ì cña Layne vµ
Bowler, Inc.)
2-19
H×nh 2.2.10 B¬m cã thÓ ®Æt ch×m ®îc (cã ®îc do sù gióp ®ì cña Layne vµ
Bowler, Inc.)
2.2.7. Ph¬ng ph¸p Ranny

H×nh 2.2.11 minh ho¹ ph¬ng ph¸p nµy dïng ®Ó lÊy níc tõ tÇng ngËm níc
cã liªn quan trùc tiÕp víi nguån níc bÒ mÆt. Mét çi thïng to ®îc th¶ xuèng tÇng
çt hoÆc sái ngËm níc liÒn kÒ víi mét dßng suèi hay mét çi hå. §¸y cña thïng
sau ®ã ®îc nót l¹i vµ çc líi ch¾n n»m ngang ®îc ®a vµo tÇng ngËm níc qua
çc lç. Çc líi ch¾n ®îc ®Æt b»ng çch kÕt hîp b¬m vµ hót, mét phÇn lín çc vËt
liÖu nhá, mÞn ®îc lo¹i bá trong qu¸ tr×nh nµy nh»m t¹o ra mét bøc têng b»ng sái
tù nhiªn xung quanh líi ch¾n. Nã t¹o ra mét sè bé phËn thu níc n»m ngang gÇn
nh çc ®êng hÇm víi chiÒu dµi ®¸ng kÓ vµ t¹o ra sù thÊm tõ nguån níc bÒ mÆt.
Çc èng thu cã thÓ bè trÝ nh trªn h×nh vÏ, hoÆc tÊt c¶ hoÆc mét vµi çi kÐo dµi díi
lßng s«ng. Bè trÝ kiÓu nµy còng ng¨n chÆn níc th©m nhËp vµo tÇng ngËm níc
b»ng çch thÊm vÒ phÝa bê cña dßng suèi. §é dµi lín cña líi ch¾n cho phÐp s¶n
lîng s¶n xuÊt níc lín víi tæn thÊt nhá vÒ cét níc. Khèi lîng níc cã ®îc sÏ
liªn quan chñ yÕu ®Õn dßng suèi h¬n lµ ®Õn sù lªn xuèng cña çc møc ¸p suÊt cña
tÇng ngËm níc vèn cã.
2-20
H×nh 2.2.11 Ph¬ng ph¸p Ranney, sö dông çc giÕng n»m ngang.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc mét sè thµnh phè vµ rÊt nhiÒu nhµ m¸y c«ng nghiÖp cã
vÞ trÝ thuËn lîi sö dông. Sù chuyÓn ®éng cña dßng s«ng cã khuynh híng ng¨n
kh«ng cho phï sa lµm bÝt kÝn khu vùc lÊy níc ë ®¸y dßng s«ng. S¶n lîng níc
phô thuéc vµo ®é thÊp níc cña tÇng ngËm níc vµ nhiÖt ®é cña níc, cã thÓ kh«ng
cÇn ph¶i xö lý níc nhê viÖc läc níc qua çt.
2.2.8. VÖ sinh giÕng

Mét u ®iÓm quan träng cña níc ngÇm lµ nã t¬ng ®èi kh«ng bÞ nhiÔm
khuÈn. Níc ngÇm ch¶y trong çc kªnh lín díi mÆt ®Êt cã thÓ mang theo sù «
nhiÔm ®i mét kho¶ng çch xa ®¸ng kÓ nhng níc ch¶y qua çc vËt liÖu läc tinh
thêng kh«ng bÞ nhiÔm khuÈn trong vßng 30 m.
Níc bÒ mÆt bÞ « nhiÔm cã thÓ th©m nhËp vµo níc ngÇm qua phÝa ®Ønh cña
thµnh giÕng hoÆc qua kho¶ng çch h×nh khuyªn gi÷a thµnh giÕng vµ thµnh cña hè.
CÇn ph¶i cã biÖn ph¸p lµm kÝn ë phÝa trªn cña thµnh giÕng vµ kho¶ng çch xung
quanh thµnh giÕng cã thÓ ph¶i ®îc tr¸t kÝn.
ViÖc nµy bao gåm tr¸t xi m¨ng gi÷a thµnh giÕng vµ hè tõ trªn bÒ mÆt tíi ®é
s©u khi thµnh giÕng ®i vµo ®Þa tÇng kh«ng thÈm thÊu ®Çu tiªn. Nã cã u ®iÓm ng¨n
chÆn sù thÈm thÊu cña níc bÒ mÆt hoÆc níc ngÇm n«ng vµo tÇng ®Êt ngËm níc
vµ b¶o vÖ thµnh giÕng kh«ng bÞ gØ tõ bªn ngoµi. Ph¬ng ph¸p ®Æt v÷a bao gåm h¹
2-21
èng chèng thµnh giÕng xuèng, nã cã thanh ®Þnh vÞ hµn bªn ngoµi ®Ó ®Æt nã ®óng
t©m cña hè tíi vÞ trÝ b¾t ®Çu ®Æt v÷a. Nã cã mét çi n¾p ë phÝa ®Çu díi cña nã víi
van kiÓm tra trong ®ã. PhÇn díi cña hè, nÕu ®· ®îc khoan, ®îc ®Ëy kÝn b»ng nót.
èng dÉn v÷a ®îc h¹ xuèng trong èng thµnh giÕng ®Ó nèi víi van kiÓm tra, vµ sau
®ã v÷a ®îc b¬m xuèng cho ®Õn khi nã d©ng lªn tíi bÒ mÆt cña kho¶ng hë h×nh
khuyªn gi÷a thµnh giÕng vµ hè, van kiÓm tra ng¨n kh«ng cho v÷a ch¶y ngîc trë l¹i.
èng dÉn v÷a ngay lËp tøc ®îc xoay trë ra vµ ®îc nhÊc lªn vµi milimÐt vµ thµnh
giÕng ®îc h¹ xuèng hoÆc Ên xuèng tíi ®¸y hè. Sau ®ã níc ®îc xèi vµo qua èng
dÉn v÷a vµ èng thµnh giÕng ®Ó lµm s¹ch c¶ hai èng. GiÕng ®îc lµm s¹ch b»ng çch
khoan thñng çi nót, kiÓm tra van vµ bÊt kú lîng v÷a nµo cßn l¹i trong giÕng.
Níc kh«ng ®îc phÐp ø ®äng xung quanh phÝa trªn bÒ mÆt cña giÕng. Çc
giÕng kh«ng sö dông cÇn ®îc bÞt kÝn b»ng ®Êt sÐt, bª t«ng, hoÆc çc vËt liÖu ®iÒn
kÝn kh¸c ®Ó tr¸nh lµm nhiÔm bÈn tÇng ngËm níc. MÆc dï giÕng ®îc sö dông cho
môc ®Ých tíi tiªu hay cho c«ng nghiÖp, lu«n cÇn thiÕt cã çc biÖn ph¸p phßng ngõa
vÖ sinh ®Ó tr¸nh lµm nhiÔm bÈn çc giÕng bªn c¹nh.
Bíc cuèi cïng trong x©y dùng giÕng lµ viÖc khö trïng b»ng clo ®Ó lo¹i trõ
mäi sù nhiÔm bÈn x¶y ra trong qu¸ tr×nh x©y dùng. ViÖc khö trïng b»ng clo ®îc
thùc hiÖn b»ng çch ®æ vµo giÕng mét Ýt dung dÞch clo vµ ®Ó trong vßng 2 giê. Sau
®ã röa b»ng níc s¹ch b¬m vµo ®¸y giÕng.
2.2.9. Çc ®Ò ¸n níc ngÇm

§«i khi cÇn ph¶i tiÕn hµnh çc nghiªn cøu thÊu ®¸o, kü lìng kh¶ n¨ng khai
th¸c níc ngÇm tríc khi khoan giÕng. Tríc khi khai th¸c cÇn tiÕn hµnh çc ®iÒu
tra nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh qui m« vµ b¶n chÊt cña tÇng ngËm níc. Nã cã thÓ bao
gåm çc thö nghiÖm vÒ ®Þa-vËt lý. Çc th«ng tin vµ b¶n ®å ®Þa chÊt hiÖn cã m« t¶
chung sù tån t¹i vµ ®é s©u cña çc tÇng ngËm níc ®· x¸c ®Þnh. Çc hè thö nghiÖm
lu«n ph¶i ®îc khoan tríc khi hoµn thµnh dù kiÕn x©y dùng giÕng vµ mua s¾m
b¬m. Çc hè thö nghiÖm nµy ph¶i ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh ®é s©u, ®é dµy, vµ b¶n chÊt cña
tÇng ngËm níc ë khu vùc dù ®Þnh khai th¸c vµ l©n cËn. Çc hè khoan th¨m dß cã
®êng kÝnh 50 mm ®îc khoan ®Ó cã ®îc çc th«ng tin chung vµ lÊy çc mÉu vËt
liÖu. Çc hè thö nghiÖm ®êng kÝnh 100 mm ®îc b¬m ®Ó x¸c ®Þnh s¶n lîng. Çc
mÉu tiªu biÓu ®îc lÊy cho biÕt çc th«ng tin vÒ b¶n chÊt çc hè vµ ®¸nh dÊu theo
®é s©u, vÞ trÝ. Møc níc ngÇm gÆp khi khoan còng ®îc ghi l¹i vµ çc mÉu níc
®îc lÊy tõ tõng tÇng ngËm níc. NhËt ký cña giÕng bao gåm ghi chÐp vÒ çc tÇng
®Êt ®i qua trong khi khoan vµ cho biÕt chóng cã ngËm níc hay kh«ng. Çc b¸o ço
cña ngêi khoan cã kh¶ n¨ng kh«ng chÝnh x¸c vµ chóng cÇn ®îc kiÓm tra b»ng
çch ghi th«ng tin b»ng ®iÖn. Nã vÏ ®å thÞ ®iÖn trë cña çc ®Þa tÇng kh¸c nhau vµ
2-22
sau khi ®îc çc chuyªn gia dÞch ra, nã cho phÐp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vÞ trÝ cña çc
®Þa tÇng kh¸c nhau vµ biÕt ®îc çc ®Þa tÇng nµy cã chøa níc hay kh«ng. Ghi chÐp
th«ng tin b»ng ®iÖn ®îc thùc hiÖn bëi çc c«ng ty chuyªn vÒ c«ng viÖc nµy.
Çc chuyªn gia thùc hiÖn ph©n tÝch vÒ níc vµ çc ®Þa tÇng cã níc. B¶n ®å
níc ngÇm lËp ®îc sÏ thÓ hiÖn tÊt c¶ çc th«ng tin thÝch ®¸ng. Sau ®ã cã thÓ x¸c
®Þnh ®îc sè lîng, vÞ trÝ vµ kiÓu giÕng.
2.2.10. §o s¶n lîng cña giÕng

§o s¶n lîng cña giÕng thêng ®îc thùc hiÖn b»ng çch sö dông çc dông cô
®o nèi víi ®êng èng x¶ níc tõ m¸y b¬m ra.
Nãi chung, cã hai lo¹i dông cô ®o:
1) Dông cô ®o chªnh lÖch ¸p suÊt, ®Ó ®o tèc ®é dßng ch¶y
2) Dông cô ®o c¬ khÝ, ®Ó ®o tæng thÓ tÝch cña dßng ch¶y
2.2.10.1. §ång hå chªnh lÖch ¸p suÊt
Dßng chÊt láng ch¶y qua mét chç hÑp trong èng ¸p lùc sÏ t¹o mét sù gi¶m ¸p ë
chç hÑp. §é chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a dßng ch¶y kh«ng bÞ c¶n trë vµ chç hÑp lµ hµm
cña tèc ®é dßng ch¶y. Dông cô ®o Venturi, èng phun ®o lu lîng vµ dông cô ®o
Orifice (h×nh 2.2.12) lµ çc dông cô ®o cã chç hÑp sö dông nguyªn t¾c nµy. §é
chªnh lÖch ¸p suÊt cã thÓ ®o ®îc b»ng dông cô ®o ¸p suÊt. §Ó cho dông cô l¾p ®Æt
lµm viÖc ®óng, chiÒu dµi ®o¹n èng th¼ng phÝa tríc dông cô ®o Ýt nhÊt ph¶i dµi gÊp
10 lÇn ®êng kÝnh. Çc çnh n¾n dßng còng cã thÓ ®îc l¾p trong èng dÉn ngay
phÝa tríc (theo dßng ch¶y) dông cô ®o ®Ó lo¹i bá çc nhiÔu lo¹n trong dßng ch¶y.
Trong hai lo¹i dông cô ®o, tæn thÊt ¸p suÊt qua dông cô ®o Venturi lµ nhá h¬n ®¸ng
kÓ so víi lo¹i kia.
H×nh 2.2.12 Ba lo¹i ®ång hå ®o lu lîng èng dïng çc chç th¾t.
§ång hå Venturi lµ mét thiÕt bÞ ®îc ®óc cì lín vµ t¬ng ®èi ®¾t tiÒn so víi
èng phun hoÆc dông cô ®o Orifice lµ çc thiÕt bÞ cã thÓ dÔ dµng nhÐt vµo gi÷a çc
mÆt bÝch cña cña ®êng èng.
2-23
Mét kiÓu kh¸c cña dông cô ®o chªnh lÖch ¸p lùc lµ ®ång hå cong, nã tËn dông
sù kh¸c nhau vÒ ¸p suÊt gi÷a bªn trong vµ bªn ngoµi chç cong cña èng. Dông cô ®o
®¬n gi¶n vµ kh«ng ®¾t tiÒn. Cã thÓ sö dông mét èng khuûu ®Æt s½n trong dßng ch¶y
mµ kh«ng g©y thªm tæn thÊt ¸p suÊt. §Ó cã kÕt qu¶ tèt nhÊt ®ång hå cong cÇn ®îc
x¸c ®Þnh cì t¹i chç.
H×nh 2.2.13 RÊt nhiÒu kiÓu thiÕt bÞ ®o lu lîng kiÓu èng thö
Ph¬ng tr×nh cña dông cô ®o lµ:
Q = CdA(2gh)1/2
Trong ®ã:
h - lµ ®é chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a bªn ngoµi vµ bªn trong cña èng khuûu
ë t¹i phÇn gi÷a
A - lµ tiÕt diÖn ngang cña èng.
Lansford cho r»ng ®èi víi èng khuûu 90o tiªu chuÈn, hÖ sè Cd n»m trong
kho¶ng 10% cña (r/2D)1/2.
Trong ®ã:
D - lµ ®êng kÝnh cña èng
r - lµ b¸n kÝnh ®êng t©m cña chç cong, nhá h¬n 1,5D
Çc èng thö tÜnh vµ Pitormeter (h×nh 2.2.13) còng cã thÓ ®îc ph©n lo¹i nh
dông cô ®o ¸p suÊt chªnh lÖch. Çc thiÕt bÞ nµy thÓ hiÖn vËn tèc t¹i mét ®iÓm trong
tiÕt diÖn ngang cña èng. NÕu çc phÐp ®o ®îc thùc hiÖn t¹i çc kho¶ng theo chiÒu
ngang cña èng th× x¸c ®Þnh ®îc d¹ng biÕn thiªn vËn tèc vµ íc tÝnh ®îc lu lîng.
B»ng viÖc sö dông quan hÖ cña lu lîng vµ vËn tèc ®êng t©m, mét phÐp ®o ë t©m
cã thÓ cho biÕt gi¸ trÞ xÊp xØ lu lîng.
Ph¬ng tr×nh chung cho èng ®o ¸p lùc vµ vËn tèc lµ:
V = C1[ 2g (PS – P’) / y]1/2
Trong ®ã PS vµ P’ ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.2.13.
Çc èng thö tÜnh vµ Pitormeter kh«ng thêng dïng cho viÖc ®o dßng ch¶y liªn
tôc mµ dïng cho viÖc x¸c ®Þnh cì çc lo¹i ®ång hå ®o kh¸c t¹i chç vµ cho çc phÐp
®o gi¸n ®o¹n.
Çc dông cô ®o ¸p suÊt chªnh lÖch kh«ng cã phÇn chuyÓn ®éng vµ gi÷ ®îc ®é
chÝnh x¸c ban ®Çu miÔn lµ chóng ®îc gi÷ s¹ch. Khã cã thÓ ®o ®îc sù chªnh lÖch
¸p suÊt ®èi víi dßng ch¶y chËm. Mét sè nhµ chÕ t¹o s¶n xuÊt çc thiÕt bÞ chØ thÞ vµ
2-24
ghi nhËn cho phÐp ®äc trùc tiÕp lu lîng vµ dßng ch¶y tæng qua çc ®ång hå chªnh
lÖch.
2.2.10.2. §ång hå c¬ khÝ
§ång hå c¬ khÝ th«ng thêng dïng ®Ó ®o thÓ tÝch tæng céng cña dßng ch¶y.
PhÇn lín ®«ng hå kh«ng cã thiÕt bÞ ®o thêi gian cho phÐp ®äc trùc tiÕp lu lîng.
Çc ®ång hå c¬ khÝ cã ®é chÝnh x¸c h¹n chÕ vµ ®é chÝnh x¸c cña chóng gi¶m theo
thêi gian sö dông do çc phÇn chuyÓn ®éng bÞ mßn. Nã kh«ng thÝch hîp ®Ó ®o lu
lîng cña dßng ch¶y rÊt chËm bëi v× chÊt láng cã thÓ ch¶y qua ®ång hå mµ kh«ng
lµm chuyÓn ®éng çc phÇn tö c¬ khÝ. Do tæn thÊt ¸p suÊt lín nªn chóng thêng
kh«ng ®îc sö dông cho çc dßng ch¶y cã lu lîng trªn 0,3 m3/ gi©y. Çc ®ång hå
c¬ khÝ ®îc sö dông réng r·i trong çc hÖ thèng ph©n phèi níc nhê çc u ®iÓm
quan träng cña nã so víi çc ®ång hå kh¸c lµ gi¸ thµnh thÊp vµ kÝch thíc nhá. Hai
lo¹i ®ång hå c¬ khÝ ®îc sö dông phæ biÕn lµ ®ång hå chuyÓn dÞch vµ ®ång hå suy
luËn.
§ång hå chuyÓn dÞch ®¬n gi¶n cã mét piston di chuyÓn lïi vµ tiÕn víi chÊt
láng ch¶y qua. Bé ®Õm ghi sè hµnh tr×nh cña piston vµ kho¶ng dÞch chuyÓn cña tõng
hµnh tr×nh. §ång hå ®Üa dao ®éng ®îc sö dông réng r·i trong hÖ thèng níc thµnh
phè bao gåm mét ®Üa dao ®éng trong ng¨n ®o. Víi mçi dao ®éng biÕt ®îc mét
lîng níc di chuyÓn qua ®ång hå. Mét çi cÇn phÝa bªn ph¶i cña ®Üa nh¶ çi ®ßn
bÈy nèi víi bé ®Õm. §ång hå ®Üa míi cã ®é chÝnh x¸c trong kho¶ng 1% nhng nã
®Õm thiÕu ®¸ng kÓ sau mét thêi gian sö dông.
§ång hå suy luËn bao gåm mét ch©n vÞt mµ tèc ®é quay cña nã lµ hµm cña vËn
tèc dßng ch¶y. Sè vßng quay ®îc tÝnh b»ng mét c¬ cÊu ®Õm vµ ®îc liªn hÖ víi
lîng níc ch¶y qua b»ng viÖc kh¾c ®é trªn ®ång hå. §ång hå lo¹i nµy thêng cã
çc çnh n¾n dßng cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc ®Ó thay ®æi viÖc kh¾c ®é. NÕu bÒ mÆt cña
çc çnh ch©n vÞt bÞ mßn hoÆc bÞ phñ bëi çc chÊt l¾ng ®äng, viÖc chia ®é cã thÓ
thay ®æi.
2.2.11. ChÊt lîng níc vµ çc tiªu chuÈn chÊt lîng

ChÊt lîng cña níc ®îc ®¸nh gi¸ theo nghÜa vÒ çc tÝnh chÊt vËt lý, ho¸ häc,
sinh häc vµ môc ®Ých sö dông. VÝ dô, mÆc dï níc chng cÊt lµ hoµn toµn tinh khiÕt
vÒ mÆt vËt lý, ho¸ häc vµ vi khuÈn häc nhng vÞ cña nã kh¸ nh¹t nhÏo vµ cã tÝnh ¨n
mßn cao. Ngêi ta thÊy r»ng níc cã chøa mét sè chÊt hoµ tan ngon h¬n nhiÒu so
víi níc tinh khiÕt. C©u hái lµ çc chÊt hoµ tan nµo vµ nång ®é chÊt hoµ tan lµ bao
nhiªu cã thÓ cho phÐp tríc khi níc trë nªn “kh«ng chÊp nhËn ®îc” trªn quan
®iÓm thÈm mü, søc khoÎ vµ kinh tÕ? Çc tiªu chuÈn vÒ chÊt lîng níc ®îc thiÕt
lËp ®Ó x¸c ®Þnh ý nghÜa cña côm tõ “kh«ng chÊp nhËn ®îc” lµ g×. ë MÜ, c¬ quan
2-25
b¶o vÖ m«i trêng (EPA) ®· thiÕt lËp çc tiªu chuÈn chÊt lîng cho níc uèng, nã
®· ®îc ®a vµo luËt vµ ®îc quèc héi MÜ th«ng qua. Çc tiªu chuÈn vµ híng dÉn
vÒ níc uèng ®îc EPA thiÕt lËp tãm t¾t trong b¶ng 2.2.1. Çc giíi h¹n ®îc phª
chuÈn ®èi víi çc tÝnh chÊt ho¸ häc ®îc thÓ hiÖn trong b¶ng díi çc ®Çu môc lµ
thÈm mÜ vµ søc khoÎ.
B¶ng 2.2.1 Çc tiªu chuÈn vÒ níc uèng cña EPA
Çc tÝnh chÊt vi khuÈn häc

Khi mét lîng 10 ml níc ®îc thÝ nghiÖm b»ng kü thuËt èng lªn men, trong
bÊt kú th¸ng nµo kh«ng ®îc qu¸ 10% cho thÊy sù xuÊt hiÖn cña nhãm trùc khuÈn.
NÕu lîng níc thÝ nghiÖm lµ 100 ml, kh«ng qu¸ 60% d¬ng tÝnh. Khi sö dông
ph¬ng ph¸p mµng läc, mËt ®é trùc khuÈn trung b×nh cña tÊt c¶ çc mÉu kiÓm tra
trong mét th¸ng kh«ng ®îc vît qu¸ 1/100 ml.
Çc tÝnh chÊt vËt lý

Giíi h¹n ®îc chÊp nhËn
TÝnh ®ôc 1 ®¬n vÞ
Mµu 15 ®¬n vÞ
Mïi 3 ngìng vÒ mïi
Çc ®Æc tÝnh ho¸ häc tÝnh b»ng mg/lÝt
Çc giíi h¹n ®îc chÊp nhËn

ThÈm mÜ Søc khoÎ
Arsenic (As) 0.1
Barium (Ba) 1.0
Cadmium (Cd) 0.01
Chloride (Cl) 250.0
Chromium 0.05
Copper (Cu) 1.0
Carbon chloroform extract (CCE) 0.7
Cyanide (CN) 0.2
Fluoride (F) 0.6 – 1.8
Iron (Fe) 0.3
Lead (Pb) 0.05
Manganese (Mn) 0.05
Mercury (Hg) 0.002
2-26
Methylene-blue active substances 0.5
Nitrate nitrogen (NO3 nh N) 10.0
Selenium (Se) 0.01
Silver (Ag) 0.05
Sulfate (SO4) 250.0
ChÊt r¾n hoµ tan tæng céng (kh«ng x¸c ®Þnh giíi h¹n)
Zinc (Zn) 5.0
Thuèc trõ s©u mg/ lÝt

Çc giíi h¹n ®îc chÊp nhËn
ThÈm mÜ Søc khoÎ
Aldrin (cha quyÕt ®Þnh)
DDT (cha quyÕt ®Þnh)
Diedrin (cha quyÕt ®Þnh)
Chlordane 0.003
Endrin 0.0002
Heptachlor 0.0001
Heptachlor epoxide 0.0001
Lindane 0.004
Methoxychlor 0.1
Toxaphene 0.005
Organophosphorus insecticides
Azodrin 0.003
Dichlorvos 0.01
Dimethoate 0.002
Ethion 0.02
Chlorophenoxy herbicides
2, 4-D 0.1
2, 4, 5-T (2, 4, 5-TP vµ Silvex) 0.01
Nång ®é cña çc chÊt kh¸c nhau vît qu¸ çc giíi h¹n cho phÐp ®èi víi søc
khoÎ con ngêi sÏ lµ nguyªn nh©n ®Ó lo¹i bá mét nguån cung cÊp níc. Çc giíi
h¹n cho phÐp vÒ thÈm mÜ ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së çc tiªu chuÈn lµm cho níc Ýt
®îc a thÝch sö dông.
2-27
2.2.12. Çc ®Æc ®iÓm kü thuËt cña giÕng khoan
Do giÕng khoan thêng ®îc x©y dùng th«ng qua hîp ®ång nªn cÇn ph¶i viÕt
çc ®Æc tÝnh kü thuËt mét çch cÈn thËn ®Ó ®¶m b¶o giÕng khoan tho¶ m·n yªu cÇu.
Tríc khi viÕt çc ®Æc tÝnh kü thuËt cÇn ph¶i cã çc kh¶o s¸t ®¸ng kÓ cña çc
Kü s. Ph¶i íc lîng vÒ kÝch cì cña giÕng - b»ng çc ph¬ng ph¸p tr×nh bµy trong
ch¬ng nµy hoÆc b»ng viÖc tham kh¶o çc b¸o ço vÒ çc giÕng khoan ®· ®îc khai
th¸c ë cïng tÇng ngËm níc - tõ ®ã cã thÓ íc lîng ®îc c«ng suÊt dù kiÕn cña
giÕng. NÕu ®· khoan çc hè khoan thö nghiÖm th× cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc kiÓu giÕng,
®êng kÝnh thµnh giÕng vµ chiÒu dµi cña mµng ng¨n. Còng cÇn ph¶i kh¶o s¸t çc
cèng r·nh gÇn kÒ vµ çc c«ng tr×nh kh¸c cã thÓ ¶nh hëng ®Õn ®é an toµn cña giÕng
vµ níc cña nã. Hîp ®ång ph¶i bao gåm çc ®iÒu sau:
1. §¬n vÞ x©y dùng lu«n ph¶i b¶o ®¶m c«ng suÊt cña giÕng. §èi víi viÖc nµy
cÇn cã ®iÒu kho¶n qui ®Þnh tiÒn thëng cho mçi ®¬n vÞ c«ng suÊt cao h¬n c«ng suÊt
®îc cam kÕt vµ tiÒn ph¹t cho mçi ®¬n vÞ c«ng suÊt thÊp h¬n c«ng suÊt ®îc cam
kÕt cïng víi giíi h¹n cho sè tiÒn thëng vµ ph¹t.
2. GiÕng kh«ng ®îc lÖch khái ph¬ng th¼ng ®øng mét kho¶ng vît qu¸
®êng kÝnh nhá nhÊt cña phÇn giÕng thö nghiÖm trªn mét chiÒu dµi 30 m.
3. Ph¶i b¶o ®¶m sù th¼ng hµng cña giÕng vµ ph¶i kiÓm tra yªu cÇu nµy, 10 m
èng cã ®êng kÝnh ngoµi nhá h¬n ®êng kÝnh cña thµnh giÕng 12mm ph¶i di
chuyÓn ®Ô dµng trong giÕng tíi chç ®Æt b¬m dù kiÕn thÊp nhÊt.
4. §¬n vÞ x©y dùng ph¶i ®a ra th¬ng hiÖu cña mµng ng¨n dù ®Þnh sö dông.
CÇn x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh cña kim lo¹i ®îc sö dông vµ sù mµi v¸t thÝch hîp cña çc
khe. §¬n vÞ x©y dùng ph¶i tÝnh gi¸ tõng ®¬n vÞ chiÒu dµi mµn ng¨n ®îc sö dông.
5. KiÓu vµ träng lîng cña thµnh giÕng ph¶i ®îc x¸c ®Þnh. Khi thµnh giÕng
thay ®æi vÒ kÝch thíc, phÇn lång vµo nhau ph¶i ®îc x¸c ®Þnh vµ cÇn ph¶i cã biÖn
ph¸p bao bäc ®Ó ng¨n ngõa sù rß rØ cña níc bÈn vµo giÕng hoÆc mÊt m¸t níc vµo
trong ®Êt. PhÇn bao bäc thêng lµ çc vµnh miÖng giÕng ®îc më réng ®Ó ®iÒn ®Çy
çc khe hë h×nh vßng khuyªn. Nã quan träng kh«ng chØ ®Ó ng¨n sù rß rØ mµ cßn
ng¨n níc bÒ mÆt vµ níc ë tÇng n«ng cã thÓ bÞ nhiÔm bÈn th©m nhËp vµo giÕng. Sù
rß rØ tõ bÒ mÆt bªn ngoµi thµnh giÕng còng ph¶i ®îc ng¨n chÆn b»ng çch lµm kÝn
gi÷a thµnh giÕng vµ tÇng ®¸ ngÇm ®Çu tiªn gÆp ph¶i. NÕu kh«ng ®i qua tÇng ®¸
ngÇm nµo th× ®Êt sÐt nh·o ph¶i ®îc cho vµo gi÷a thµnh giÕng vµ hè. Lu«n lu«n ph¶i
lµm kÝn chç nèi cña líi läc vµo thµnh giÕng. NÕu cÇn th× ph¶i g¾n xim¨ng.
6. CÇn ph¶i ý thøc ®îc çc yªu cÇu vÒ vÖ sinh b»ng çch ®ãng kÝn phÝa trªn
®Ønh cña giÕng lµm cho níc bÒ mÆt kh«ng thÓ th©m nhËp vµo. §Çu phÝa trªn cña
giÕng cÇn ph¶i cao h¬n sµn cña nhµ ®Æt m¸y b¬m hoÆc bÊt kú bé phËn che phñ t¬ng
tù Ýt nhÊt lµ 150 mm vµ tèt nhÊt lµ 300 mm. GiÕng ph¶i ®îc lµm s¹ch m¶nh vì, dÇu
2-28
mì, bïn vµ sö dông bµn ch¶i nÕu cÇn thiÕt. CÇn ph¶i khö trïng giÕng khoan, sau ®©y
sÏ giíi thiÖu qui tr×nh khö trïng:
- Dung dÞch clo víi nång ®é Ýt nhÊt lµ 50 mg/l ®îc ®æ vµo trong giÕng ®Çy
®Õn mùc níc tÜnh.
- KhuÊy trén kü vµ ®Ó trong thêi gian Ýt nhÊt lµ 2 giê.
- Sau ®ã xèi níc vµo tõ ®¸y giÕng. Khi dung dÞch clo d©ng lªn nã sÏ tiÕp
xóc víi phÇn phÝa trªn cña thµnh giÕng vµ khö trïng phÇn nµy, nÕu cho
níc d©ng lªn vµ h¹ xuèng mét vµi lÇn sÏ rÊt tèt.
- Sau ®ã giÕng ®îc b¬m ra cho ®Õn khi kh«ng cã mïi clo trong níc. Tríc
khi giÕng ®îc sö dông, çc mÉu níc ph¶i cho thÊy kh«ng cã trùc khuÈn.
7. §¬n vÞ x©y dùng ph¶i lu gi÷ çc ghi chÐp vÒ çc tÇng ®Êt ngÇm gÆp ph¶i vµ
®é s©u cña mçi tÇng. CÇn ph¶i göi cho c«ng tr×nh s ghi chÐp nµy cïng víi mÉu cña
®Êt ®µo ®· ®îc d¸n nh·n chÝnh x¸c, ®îc lÊy t¹i tõng kho¶ng 3 m.
8. §¬n vÞ x©y dùng ph¶i m« t¶ ph¬ng ph¸p khai th¸c vµ thö nghiÖm giÕng ®Ó
biÕt c«ng suÊt vµ tèc ®é h¹ thÊp mùc níc mµ §¬n vÞ x©y dùng dù ®Þnh sö dông bao
gåm çc chi tiÕt vÒ b¬m vµ ph¬ng ph¸p ®o lu lîng. Kho¶ng thêi gian thö nghiÖm
cuèi cïng ph¶i ®îc x¸c ®Þnh. PhÇn gi¸ thµnh nµy cña giÕng cã thÓ lµ mét môc
riªng, trong trêng hîp ®ã gi¸ chµo ph¶i bao gåm thiÕt bÞ, vËt liÖu vµ nh©n c«ng sÏ
®îc sö dông.
2.2.13. Çc sù cè cña giÕng

Cã kh«ng Ýt giÕng bÞ háng hay bÞ gi¶m c«ng suÊt. Nguyªn nh©n cã thÓ do viÖc
hót níc ra lín h¬n sù tiÕt níc cña khu vùc n¹p l¹i cho tÇng ngËm níc. Th«ng
thêng h¬n lµ do sù khai th¸c qu¸ møc ë khu vùc l©n cËn cña giÕng. Trong trêng
hîp ®ã cã sù gi¶m møc níc qu¸ møc ë khu vùc l©n cËn cña giÕng ®Ó hót thªm níc
vÒ phÝa ®ã. Møc níc ngÇm trong giÕng tÊt nhiªn sÏ thÊp h¬n. H¹ thÊp m¸y b¬m
xuèng cã thÓ t¨ng c«ng suÊt cña giÕng lªn trong mét thêi gian nhng çch gi¶i quyÕt
l©u dµi lµ ph¶i gi¶m c«ng suÊt b¬m.
Thµnh giÕng hay mµn ng¨n cã thÓ bÞ sËp hoÆc sôp ®æ tõng phÇn hoÆc hoµn toµn
lµm t¾c giÕng. Trong trêng hîp nµy cÇn ph¶i thay thµnh giÕng vµ mµn ng¨n. NÕu
giÕng ®îc khoan trong khu vùc ®Êt kh«ng v÷ng ch¾c cã thÓ ph¶i bá giÕng.
Thµnh giÕng cã thÓ bÞ ¨n mßn vµ bÞ thñng lµm cho níc cã thÓ tho¸t vµo trong
®Êt hoÆc níc nhiÔm bÈn cã thÓ th©m nhËp vµo giÕng. Çch söa ch÷a ë ®©y lµ ph¶i
rót lªn vµ thay thÕ thµnh giÕng. NÕu giÕng cã ®êng kÝnh lín cã thÓ ®Æt mét thµnh
giÕng nhá h¬n vµo bªn trong thµnh giÕng cò. Sö dông v÷a tr¸t vµo gi÷a thµnh giÕng
vµ hè ®Ó tr¸nh ¨n mßn. NÕu tÝnh chÊt ¨n mßn cao cã thÓ sö dông thµnh giÕng b»ng
gang hoÆc bª t«ng. Trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng, cã thÓ sö dông thµnh giÕng b»ng
thÐp trong vßng 15 ®Õn 20 n¨m.
2-29
Mµn ng¨n cã thÓ g©y ra sù cè do bÞ ¨n mßn hoÆc bÞ bäc b»ng mét líp vá cøng.
§èi víi viÖc ¨n mßn trong giÕng th× khã cã thÓ lµm g× ®îc, nhng ®èi víi viÖc t¹o
ra líp vá cøng bªn ngoµi th× cã mét sè çch kh¾c phôc. Líp vá cøng ®îc t¹o ra
kh«ng chØ ë trªn mµn ng¨n mµ c¶ trªn chç çt ë gÇn nã. Líp vá cøng ®îc t¹o ra bëi
viÖc gi¶m ¸p suÊt ë gÇn mµn ng¨n lµm gi¶m kh¶ n¨ng gi÷ mét sè hîp chÊt cña níc
®Æc biÖt lµ can-xi çc-b«-n¸t, mÆc dï líp cÆn ®Æc biÖt cøng cã thÓ ®îc t¹o ra trong
níc cã nhiÒu sun-ph¸t. Mét d¹ng thø ba cña chÊt cÆn, ®«i khi thÊy trong níc cã
s¾t, ®îc t¹o ra bëi crenothrix, mét lo¹i vi sinh vËt. TÊt c¶ çc d¹ng cña líp vá cøng
bao bäc ®Òu cã thÓ xö lý b»ng a-xÝt b»ng çch ®æ vµo phÇn mµn ng¨n cña giÕng vµ
cao h¬n mét chót, a-xÝt ®îc h¹n chÕ b»ng gelatin ®Ó gi¶m thiÓu t¸c dông lªn çc bé
phËn b»ng s¾t. A-xÝt ®îc khuÊy lªn 2 giê mét lÇn. Sau 8 ®Õn 12 giê giÕng ®îc hót
m¹nh víi çc chÊt g©y t¾c ë thÓ r¾n trong vµi phót ®Ó lµm long çc v¶y cøng. Sau 2
®Õn 4 giê n÷a giÕng ®îc hót m¹nh trong mét thêi gian ng¾n vµ sau ®ã lµm s¹ch
b»ng gÇu hót. Sau ®ã giÕng ®îc b¬m cho ®Õn khi kh«ng cã dÊu vÕt cña a-xÝt ë
trong níc. ë mét sè ®Þa ph¬ng, n¬i tÇng ngËm níc cã nhiÒu chÊt h÷u c¬ vµ ®Êt
sÐt, sö dông ph¬ng ph¸p xö lý b»ng a-xÝt hai lÇn, lÇn ®Çu tiªn nh ®· m« t¶ vµ lÇn
thø hai sö dông a-xÝt sun-phu-ric cha läc. Mét gi¶i ph¸p kh¸c lµ sö dông b¨ng kh«
cac-bon ®i-«-xÝt ®Ëm ®Æc ®Ó t¹o ra ¸p suÊt ngîc ®¸nh bËt çc chÊt cÆn. Sö dông
díi 1kg b¨ng kh« cho 11kg níc trong giÕng nÕu kh«ng cã thÓ x¶y ra ®ãng b¨ng
vµ cÇn sö dông thiÕt bÞ x¶ ¸p thÝch hîp ®Ó tr¸nh h háng. Çc cÆn crenothrix cã thÓ
bÞ ph¸ huû b»ng clo. Polyphosphates còng ®· ®îc sö dông thµnh c«ng ®Ó lo¹i bá
çc cÆn b¸m víi liÒu lîng lµ 30 ®Õn 40 g/l níc trong giÕng.
2.2.14. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng
giÕng khoan s©u lµ nh sau:
1. B¶o ®¶m r»ng nhµ thÇu cã trong tay b¶n kÕ ho¹ch khoan giÕng ®îc phª
chuÈn tríc khi x©y dùng. B¶n kÕ ho¹ch cÇn ph¶i cã:
- Ph¬ng ph¸p x©y dùng sÏ ®îc sö dông
- Çc vËt liÖu x©y dùng giÕng sÏ ®îc sö dông
- Ph¬ng ph¸p khai th¸c vµ thö nghiÖm
- Çc chi tiÕt cña b¬m vµ ph¬ng ph¸p ®o lu lîng.
2. B¶o ®¶m r»ng giÕng ®îc khoan ®óng vÞ trÝ.
3. B¶o ®¶m r»ng giÕng ®îc khoan th¼ng ®øng vµ th¼ng hµng, víi ®é sai lÖch
cho phÐp.
4. B¶o ®¶m r»ng nhµ thÇu lu gi÷ nhËt ký trong khi khoan, ghi chÐp çc chÊt
®Êt gÆp ph¶i vµ çc ®Æc tÝnh cña níc ngÇm sau tõng kho¶ng 3 m .
2-30
5. Khi hoµn thµnh viÖc khoan giÕng, ph¶i b¶o ®¶m lµ mµn ng¨n ®îc l¾p ®Æt
®óng.
6. B¶o ®¶m r»ng giÕng ®îc khai th¸c theo nh kÕ ho¹ch.
7. B¶o ®¶m r»ng çc yªu cÇu vÖ sinh ®îc tu©n thñ bao gåm viÖc x©y dùng
phÇn lµm kÝn ng¨n chÆn viÖc rß rØ çc chÊt bÈn vµo trong giÕng vµ khö trïng theo
®óng yªu cÇu kü thuËt.
8. B¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm cÇn thiÕt ®èi víi giÕng khoan ®· ®îc
hoµn thµnh tèt.
S¸ch tham kh¶o

Linsley, Ray K. and Franzini, Joseph B.
“Water Resources Engineering”
McGraw-Hill International Book Co., Singapore, 3rd edition, 1979
Steel, E.W. and McGhee, Terence J.

“Water Supply and Serverage”
McGraw-Hill International Book Co., Singapore, 5th edition, 1981.
Todd, David Keith

“Ground Water Hydrology”
John Wiley and Sons, Inc., 1967
2-31
2.3. HÖ thèng tho¸t níc vÖ sinh vµ tho¸t níc ma
Cã rÊt nhiÒu lo¹i dÞch vô ngÇm liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña tr¹m biÕn ¸p. Çc
dÞch vô chñ yÕu lµ:
- CÊp níc
- Tho¸t níc vÖ sinh
- Tho¸t níc ma
ë ®©y sÏ bµn ®Õn viÖc l¾p ®Æt ®êng cÊp níc, cøu ho¶, ®êng èng tho¸t níc
vÖ sinh, tho¸t níc ma vµ çc thiÕt bÞ phô.
2.3.2. Cung cÊp níc

Khi chØ cã mét nguån níc ®· ®îc xö lý - mét hÖ thèng ®¬n kÕt hîp c¶ cung
cÊp níc uèng vµ ch÷a ch¸y ®îc l¾p ®Æt. Tuy nhiªn, khi cã c¶ nguån níc kh«ng
uèng ®îc nh mét ao níc th¶i, nÕu cã hÖ thèng cøu ho¶ riªng biÖt sö dông níc
cha xö lý sÏ trë nªn kinh tÕ h¬n. NÕu ®iÒu nµy x¶y ra th× hÖ thèng cøu ho¶ b¾t buéc
ph¶i ®îc ®¸nh dÊu thÝch hîp cïng víi biÓn b¸o ®Ó tr¸nh sö dông vµo môc ®Ých
níc uèng. Çc ®iÒu nµy chñ yÕu ®îc qui ®Þnh trong çc b¶n ghi ®Æc ®iÓm kü
thuËt.
BÓ chøa níc, th¸p níc vµ bÓ ¸p lùc dïng cho viÖc cung cÊp níc lµ çc vÊn
®Ò tiªu chuÈn cña nhµ chÕ t¹o vµ trong môc nµy sÏ kh«ng nãi ®Õn. GiÕng khoan s©u
®îc sö dông khi kh«ng cã hÖ thèng cung cÊp níc cña thµnh phè ®îc tr×nh bµy
trong môc 2.2. ë ®©y chØ nãi ®Õn çc bÓ chøa níc ngÇm ®îc x©y t¹i hiÖn trêng,
®êng èng vµ çc thiÕt bÞ phô.
2.3.2.2. VËt liÖu lµm ®êng èng
HÖ thèng ph©n phèi vµ hÖ thèng ch÷a ch¸y cì nhá cña çc tr¹m biÕn ¸p ®iÓn
h×nh thêng sö dông çc ®êng èng vµ phô tïng b»ng gang, thÐp vµ nhùa. ViÖc lùa
chän vËt liÖu chñ yÕu dùa trªn gi¸ thµnh vµ tÝnh s½n cã cña nã.
Çc ®êng èng xim¨ng ami¨ng ®îc sö dông ®Ó dÉn níc trong kho¶ng 50
n¨m. Tuy nhiªn, kinh nghiÖm gÇn ®©y ë MÜ cho thÊy r»ng trong nhiÒu trêng hîp,
çc ®êng èng dÔ bÞ h háng nghiªm träng tríc thêi h¹n sö dông dù kiÕn nhiÒu
n¨m. Do ®ã, çc ®êng èng xim¨ng ami¨ng kh«ng nªn sö dông cho hÖ thèng cung
cÊp níc vµ nã kh«ng ®îc nãi ®Õn ë ®©y. Çc èng kim lo¹i kh«ng ®îc b¶o vÖ bao
gåm gang vµ thÐp kh«ng s¬n phñ kh«ng ®îc sö dông trong khu vùc ®ãng c¾t cña
tr¹m n¬i ngêi ta sö dông ®ång lµm hÖ thèng nèi ®Êt ngÇm do x¶y ra t¬ng t¸c gi÷a
2-32
®ång vµ èng s¾t hoÆc thÐp. èng s¾t hoÆc thÐp ®ãng vai trß nh a-nèt, viÖc ¨n mßn
x¶y ra víi tèc ®é lín dÉn ®Õn h háng vµ ph¶i thay thÕ ®êng èng.
1. Gang
Gang lµ vËt liÖu sö dông nhiÒu nhÊt trong hÖ thèng ph©n phèi trªn toµn thÕ
giíi. Nã chèng ¨n mßn vµ do ®ã cã tuæi thä cao. èng gang ë Versailles, France
®îc ®µo lªn sau thêi gian sö dông 250 n¨m vÉn ë trong t×nh tr¹ng tèt. RÊt nhiÒu
èng lo¹i nµy ®îc sö dông tõ n¨m 1664 vÉn lµm viÖc. Tuæi thä trung b×nh cña èng
gang khã cã thÓ nãi ®îc bëi v× nã cßn phô thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau mµ
nã ph¶i chÞu ®ùng nhng nã an toµn trong kho¶ng 100 n¨m trong ®iÒu kiÖn ®Êt cã
tÝnh ¨n mßn nhÑ vµ trung b×nh. Tuy nhiªn, trong mét sè lo¹i ®Êt chóng dÔ bÞ sÇn
hoÆc rç lµm gi¶m kh¶ n¨ng chèng ®ì cña nã tíi 70%. HÇu hÕt çc èng gang ®îc
s¶n xuÊt b»ng mét trong ba ph¬ng ph¸p:
- §óc th¼ng ®øng hay ®óc trong hè
- §óc ly t©m trong khu«n kim lo¹i
- §óc ly t©m trong khu«n lãt b»ng çt
ViÖc thay ®æi híng cña dßng ch¶y ®îc thùc hiÖn b»ng çc phô tïng, nh÷ng
phô tïng phæ biÕn nhÊt ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.3.1. Chóng cã thÓ lµ çc mèi nèi
lång ghÐp hoÆc toµn bé lµ çc ®ai nèi hay çc mÆt bÝch, ®Æc biÖt lµ ®ai nèi víi mÆt
bÝch hoÆc mÆt bÝch víi ®Çu nèi. Còng cã thÓ cã çc chç nèi ch÷ T, ch÷ thËp, vµ cong
900 cïng víi çc chç ra ë bªn c¹nh vµ çc nh¸nh gi¶m tiÕt diÖn.
Çc mèi nèi lång ghÐp dïng ch× lµm vËt liÖu ®iÒn kÝn vÉn ®îc sö dông phæ
biÕn. Bíc ®Çu tiªn ®Ó t¹o ra chç nèi lµ quÊn sîi xung quanh ®Çu nèi mét ®o¹n, sau
®ã lång ®Çu èng nµy vµo ®Çu èng kia, sîi chØ ®îc n¾n th¼ng vµ ®iÒu chØnh. Ph¶i sö
dông ®ñ sîi ®Ó lµm kÝn chç nèi trong kho¶ng 50 mm bÒ mÆt cña phÇn më réng cña
èng. Sau ®ã kÑp mét miÕng ®Öm ë vÞ trÝ xung quanh chç nèi sao cho nã võa kÝn
xung quanh mÐp ngoµi cña ®Çu èng ®îc më réng. §Êt sÐt ít cã thÓ ®îc dïng ®Ó
t¹o ra tiÕp xóc chÆt chÏ gi÷a r·nh dÉn vµ èng sao cho ch× nãng sÏ kh«ng ch¶y ra
ngoµi chç nèi. Ch× ®îc ®æ vµo khe hë h×nh ch÷ V ë phÝa trªn ®Ønh qua r·nh dÉn nµy
vµ ®iÒn ®Çy kho¶ng trèng gi÷a d©y chØ vµ r·nh dÉn. Sau khi ch× ®· cøng l¹i, r·nh dÉn
®îc th¸o ra. Ch× ®îc dån vµo çc kho¶ng trèng chç ghÐp nèi b»ng çc dông cô vµ
bóa, b»ng tay hoÆc b»ng m¸y. C«ng viÖc nµy ®ßi hái cã kü n¨ng, khÐo lÐo nÕu
kh«ng mèi nèi sÏ kh«ng kÝn. MÆt kh¸c, nÕu ®Ëp qu¸ m¹nh sÏ lµm nøt ®Çu èng ®îc
më réng. Cã c¶ vËt liÖu chØ ®· khö trïng, ngoµi ra cã thÓ dïng giÊy ®· xö lý.
Sîi ch× hoÆc ch× ë d¹ng m¶nh vôn ®«i khi ®îc sö dông khi cã níc ë trong
r·nh. Trong ph¬ng ph¸p nµy mèi nèi ®îc ®iÒn kÝn b»ng d©y sîi kho¶ng 30 mm
cña bÒ mÆt. Çc mèi nèi kiÓu nµy ®¾t h¬n mèi nèi kiÓu rãt ch× do chi phÝ vËt liÖu lín
h¬n vµ cÇn nhiÒu c«ng h¬n.
2-33
Ngêi ta ®· sö dông çc chÊt thay thÕ cho ch× vµ ®· thay thÕ ë mét møc ®é
®¸ng kÓ. Leadite ®îc sö dông ®Çu tiªn vµ ®îc biÕt ®Õn nhiÒu nhÊt ®èi víi lo¹i hîp
chÊt kiÓu nµy, Metalium vµ Hydrotite còng ®· ®îc sö dông thµnh c«ng. Nã lµ hçn
hîp cña sulfur, çt vµ çc chÊt kh¸c vµ cã ë d¹ng ®ãng b¸nh hoÆc bét ®en. Chóng
®îc nÊu ch¶y vµ rãt vµo chç nèi, ®îc chuÈn bÞ nh lµ ®èi víi mèi nèi sö dông ch×.
Nªn dïng sîi gai dÇu h¬n lµ çc vËt liÖu cã phñ h¾c Ýn hoÆc dÇu. ¦u ®iÓm cña
Leadite lµ nhÑ do ®ã dÔ vËn chuyÓn, t¹o ra mèi nèi ch¾c ch¾n, kh«ng cã kh¶ n¨ng bÞ
vì vµ chóng rÎ h¬n ch×. Çc mèi nèi b»ng vËt liÖu nµy bÞ rß rØ hay thÊm ra chót Ýt lóc
®Çu nhng ®îc bÞt kÝn sau mét thêi gian ng¾n. Do chç nèi thêng cøng nh¾c kh«ng
linh ®éng nªn kh«ng ®îc sö dông chóng ®Ó nèi ®êng èng míi ®Æt víi ®êng èng
cò do viÖc lón xuèng cña ®êng èng míi cã thÓ lµm vì ®êng èng. CÇn ph¶i sö
dông çc mèi nèi b»ng ch× ë çc chç nèi nh vËy. Trong mét vµi trêng hîp çc
chÊt dïng thay thÕ cho ch× bÞ h háng, h×nh nh ®Òu do kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña vi
khuÈn.
H×nh 2.3.1 Mét sè phô tïng mèi nèi lång ghÐp b»ng gang tiªu chuÈn.
2-34
H×nh 2.3.2 Çc mèi nèi èng gang. (a) Mèi nèi ch× tiªu chuÈn cho èng nèi lång
ghÐp. (b) Push-on-joint. (c) Mèi nèi c¬ häc. (d) Mèi nèi b»ng mÆt bÝch. (e) Mèi nèi
cÇu. (f) Mèi nèi ren I.P.S. (g) Nèi Victaulic. (h) Nèi Dresser.
Çc mèi nèi b»ng xim¨ng cho çc èng níc b»ng gang ®îc sö dông ë çc
thµnh phè kh¸c nhau thuéc California trong nhiÒu n¨m. §Ó t¹o ra mèi nèi b»ng xi
m¨ng, ®Çu tiªn chç nèi ®îc quÊn chØ. Xi m¨ng ®îc chuÈn bÞ b»ng çch ®æ mét Ýt
®ñ cho mét mèi nèi vµo mét çi khay, r¾c níc cho ®Õn khi nã ®ñ ít ®Ó ®¾p nhng
vÉn ®ñ kh« ®Ó vì vôn khi r¬i 300 mm. V÷a xim¨ng ®îc nhåi nhÐt vµo chç nèi b»ng
dông cô kh¶m. Nã ®îc thùc hiÖn toµn bé xung quanh chç nèi cho ®Õn khi nã lÊp
kÝn tíi mét nöa ®é s©u cña nã. Xi m¨ng ®îc tr¸t cøng tíi møc cã thÓ. ViÖc ®iÒn kÝn
®îc hoµn thµnh vµ xi m¨ng l¹i ®îc tr¸t l¹i. Chç nèi ®îc b¶o vÖ b»ng v¶i ít cho
®Õn khi xi m¨ng cøng. Mét ngêi cã thÓ lµm 16 mèi nèi èng 200mm mét ngµy. Sau
24 giê, cã thÓ cho níc ch¶y trong èng vµ mÆc dï mèi nèi xi m¨ng cã vÎ nh cã
níc thÊm ra nhng nã sÏ hÕt ngay.
Víi èng gang cã thÓ dïng çc mèi nèi kiÓu ®Æc biÖt nh mèi nèi lång ghÐp.
Mét vßng ®Öm b»ng cao su ®îc chÌn vµo trong mét ®Çu èng ®îc më réng cã xoi
mét ®êng r·nh ®Æc biÖt vµ ®îc b«i dÇu. Sau ®ã ®Çu nèi ®îc Ên vµo trong ®Çu èng
®îc më réng nµy vµ mèi nèi ®îc hoµn thµnh. KiÓu nèi nµy chÆt ngay lËp tøc
kh«ng cÇn ch×, quÊn sîi, kh¶m... Cã thÓ uèn cong ®Ó t¹o thµnh ®êng cong vµ viÖc
nèi ®îc tiÕn hµnh nhanh chãng. Tuy nhiªn, mèi nèi kh«ng khoÎ theo chiÒu däc vµ
viÖc cè ®Þnh hoÆc neo chÆt ®Æc biÖt cÇn thiÕt ë nh÷ng chç ®æi híng.
Çc mèi nèi kiÓu Dresser bao gåm mét vßng ®ai ë gi÷a vµ hai bé phËn ®i theo
theo ®îc nèi b»ng bul«ng vµ Ðp chÆt vßng ®Öm bªn díi chiÕc vßng ®ai ë gi÷a. Nã
®îc chÕ t¹o cho c¶ èng gang vµ èng thÐp vµ nã ®îc dïng ë nh÷ng n¬i cÇn ®é linh
ho¹t vµ ®é kÝn chèng l¹i ¸p suÊt cao. Mét mèi nèi kiÓu Dresser ®îc thÓ hiÖn trªn
h×nh 2.3.2 (h).
2-35
Çc mèi nèi kiÓu Victaulic bao gåm hai nöa vá bäc ®îc vÆn bul«ng cïng víi
nhau ë xung quanh èng. Nã gµi vµo çc r·nh gÇn ®Çu èng vµ bao gåm mét ®ai
chèng rß rØ hay vßng ®Öm. Khi lµm mèi nèi, ph¶i cã mét kho¶ng çch võa ®ñ gi÷a
vá vµ r·nh cña èng ®Ó cho phÐp viÖc gi·n në, co ngãt vµ uèn cong. KiÓu mèi nèi nµy
®îc sö dông cho èng gang, thÐp hoÆc çc èng s¾t mÒm. Çc mèi nèi nh vËy
thêng ®îc sö dông ®èi víi çc èng lé ra ngoµi, ®Æc biÖt ë nh÷ng n¬i cã kh¶ n¨ng
x¶y ra rung ®éng ®¸ng kÓ (h×nh 2.3.2 (g)).
Çc mèi nèi c¬ häc cã mét çi ®ai mµ khi xiÕt chÆt çc bul«ng lµm në çc
vßng ®Öm b»ng cao su ®Ó lµm chÆt mèi nèi.
Cã thÓ t¹o ra çc mèi nèi ®îc bÝt tríc ®èi víi çc èng gang cã cì nhá h¬n.
Çc mèi nèi ®îc quÊn sîi vµ ®æ ch× tõ nhµ m¸y. Çc ®Çu nèi ®îc lång vµo nhau
khi thùc hiÖn c«ng viÖc vµ mèi nèi ®îc lµm kÝn b»ng çch bÝt nöa phÝa trªn. Mét
vµi ®o¹n èng cã thÓ lång vµo nhau vµ bÝt tríc khi ®Æt vµo r·nh. èng kiÓu nµy cã thÓ
®Æt nhanh chãng vµ cã thÓ nèi trong çc r·nh ít.
èng vµ çc phô kiÖn ®êng èng chñ yÕu ®îc kiÓm tra bëi nhµ chÕ t¹o, nhng
nh÷ng kh¸ch hµng lín cã thÓ cö nh÷ng ngêi kiÓm tra ®Õn nhµ m¸y. Çc c«ng ty t
vÊn cã v¨n phßng t¹i nhµ m¸y cã thÓ ®îc ngêi mua thuª ®Ó thÝ nghiÖm vµ kiÓm
tra. ViÖc nµy bao gåm kiÓm tra kÝch thíc vµ ®é dµy, t×m kiÕm çc chç h háng, lÊy
çc mÉu kiÓm tra søc c¨ng vµ thÝ nghiÖm t¸c ®éng theo chiÒu ngang, chøng kiÕn çc
thÝ nghiÖm søc c¨ng, nÐn vµ thÝ nghiÖm thuû tÜnh.
MÆc dï èng gang trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp cã ®ñ kh¶ n¨ng chèng gØ ®Ó ng¨n
ngõa h háng, nhng nhiÒu khi chóng bÞ ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn kh¶ n¨ng chÞu
lùc do sù xuÊt hiÖn cña çc nèt gØ. Nh÷ng nèt nµy cã thÓ trë nªn nhiÒu vµ lín g©y trë
ng¹i ®Õn dßng ch¶y cña níc vµ g©y ra tæn thÊt ¸p lùc lµm cho cÇn ph¶i tiÕn hµnh
lµm s¹ch tèn kÐm. ViÖc phñ nhùa ®êng t¹o ra sù b¶o vÖ hiÖu qu¶ chèng l¹i gØ
nhng çc vÕt nøt nhá hoÆc nh÷ng chç kh«ng hoµn chØnh kh¸c cã thÓ g©y ra sù cè,
®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt. Do ®ã víi ®Êt cã tÝnh chÊt ¨n mßn cÇn ph¶i cã
çc biÖn ph¸p b¶o vÖ ®Çy ®ñ h¬n. Cã thÓ sö dông bitum, nhùa hoÆc çc ®êng èng
xim¨ng.
2. ThÐp
ThÐp thêng ®îc sö dông lµm ®êng èng níc ®Æc biÖt lµ çc èng thÐp m¹.
Çc èng thÐp rÎ h¬n, dÔ l¾p ®Æt h¬n vµ dÔ vËn chuyÓn h¬n gang. Tuy nhiªn còng cã
çc nhîc ®iÓm. Çc ®êng èng kh«ng thÝch hîp chÞu çc t¶i träng bªn ngoµi.
Thµnh èng máng h¬n vµ dÔ bÞ gØ h¬n g©y ra çc chi phÝ b¶o dìng lín vµ tuæi thä
thÊp. Çc èng thÐp trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng cã tuæi thä tõ 25 ®Õn 50 n¨m. Çc
®iÒu kiÖn bÊt lîi lµ ®Êt vµ níc cã tÝnh chÊt ¨n mßn. Çt, ®Êt sÐt, ®¸ phiÕn sÐt vµ
ashes ®Æc biÖt cã kh¶ n¨ng g©y ra çc vÕt rç tõ bªn ngoµi.
2-36
ë ph¬ng T©y, èng thÐp mäi kÝch cì cã thÓ t¹o ra b»ng çc mèi hµn däc. Çc
mèi nèi theo chu vi cã thÓ hµn t¹i hiÖn trêng hoÆc viÖc ghÐp nèi cã thÓ thùc hiÖn
b»ng mÆt bÝch hay bé phËn ghÐp nèi kiÓu Dresser hoÆc çc bé phËn ghÐp nèi tiªu
chuÈn b»ng vÝt. Çc mèi nèi kiÓu lång ghÐp ®îc sö dông cho èng kÝch thíc ®Õn
760 mm.
ViÖc b¶o vÖ èng thÐp cµng trë nªn quan träng h¬n so víi èng gang. NhiÒu hay
Ýt çc tÊm kim lo¹i ®Òu cã çc v¶y kim lo¹i trªn bÒ mÆt sau khi çn vµ cÇn ®îc lau
s¹ch. èng sau ®ã ®îc phñ nhùa ®êng hoÆc bitum. Çc vÕt søt sÑo hoÆc khuyÕt tËt
kh¸c trªn líp bao phñ g©y ra bëi bèc dì vµ ®Æt ®êng èng ph¶i ®îc söa ch÷a tríc
khi ®a èng vµo sö dông. NÕu çc khuyÕt tËt nhá, sö dông ®Ìn hµn sÏ lµm líp bao
phñ ch¶y ra ®iÒn ®µy çc vÕt trÇy xíc. Çc khuyÕt tËt lín sÏ dïng thªm vËt liÖu vµ
lµm ch¶y vËt liÖu míi vµ cò b»ng ®Ìn hµn. B»ng çch quÊn xo¾n èc çc tÊm v¶i
thÊm ®Ém nhùa ®êng xung quanh èng sÏ b¶o vÖ èng tèt h¬n chèng l¹i ¨n mßn cña
®Êt. Çc giÊy lîp ®îc gi÷ b»ng d©y còng ®îc sö dông cho çc èng cã kÝch thíc
nhá h¬n.
Khi ®Êt cã çc ®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt, cã thÓ ph¶i cÇn ®Õn çc biÖn ph¸p b¶o vÖ
tèt h¬n n÷a ë d¹ng hÖ thèng b¶o vÖ ®iÖn cùc catèt, anèt hoÆc sö dông çc líp phñ
ho¸ häc hay kim lo¹i.
3. Nhùa
Ngµy nay, èng nhùa ®îc s¶n xuÊt ®ång nhÊt hay çc vËt liÖu sîi t¨ng cêng
®îc sö dông réng r·i trong hÖ thèng níc trong nhµ còng nh hÖ thèng ph©n phèi
níc. Çc èng nh vËy dÔ l¾p ®Æt h¬n nhiÒu, dÔ xö lý h¬n vµ nãi chung chi phÝ vËt
liÖu rÎ h¬n çc vËt liÖu truyÒn thèng. Kh¶ n¨ng lµm viÖc l©u dµi cña vËt liÖu nµy ph¶i
x¸c ®Þnh qua thêi gian. TÝnh trë nªn gißn theo thêi gian vµ t¸c ®éng cña çc øng suÊt
khi l¾p ®Æt cã thÓ g©y ra çc khã kh¨n. Mét sè nhµ s¶n xuÊt cã thÓ ®a ra b¶o hµnh
25 n¨m theo tØ lÖ vÒ c¶ vËt liÖu vµ c«ng lao ®éng. Çc ®Æc tÝnh kü thuËt tiªu chuÈn
cña èng PE ®· ®îc HiÖp héi çc c«ng viÖc vÒ níc cña MÜ xuÊt b¶n.
2.3.2.3. Van vµ vßi níc
A. Van
CÇn cã mét sè lîng lín çc lo¹i van kh¸c nhau ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña
mét ®êng èng. Sau ®©y sÏ m« t¶ mét sè lo¹i van thêng dïng vµ lÜnh vùc sö dông
cña chóng.
Van cæng: khi cÇn söa ch÷a trong mét hÖ thèng ph©n phèi cÇn ph¶i kho¸ níc.
Do ®ã ph¶i cã nhiÒu van ®Ó chØ mét phÇn nhá cña hÖ thèng cÇn kho¸ l¹i t¹i mét thêi
®iÓm. Nãi chung van ®îc ®Æt ë nh÷ng gãc phè n¬i çc con ®êng giao nhau. Trong
çc hÖ thèng cung cÊp níc, th«ng thêng van ®îc ®Æt ë mçi ®êng èng t¹i chç
2-37
giao nhau vµ cã nghÜa lµ chØ cã mét khèi bÞ c¾t ra khi x¶y ra sù cè hoÆc söa ch÷a.
Tuy nhiªn ®iÒu nµy cã thÓ tèn kÐm vµ sù bè trÝ phæ biÕn ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh
2.3.3 víi 2 van ë mçi chç giao nhau.
H×nh 2.3.3 VÞ trÝ çc van trong hÖ thèng ph©n phèi

Çc van cæng lµm viÖc nh sau: phÇn lín çc thµnh phè ë Mü sö dông kiÓu cöa
hoÆc ®Üa kÐp nh thÓ hiÖn trªn h×nh 2.3.4. Nã bao gåm mét cÇn van kh«ng gØ vµ ®Üa
trong ®ã ®Üa ®îc xoay sao cho nã sÏ tù chÌn chÆt gi÷a çc mÆt tiÕp xóc ®îc vuèt
thon (cã ®é c«n). CÇn van cã thÓ lµ lo¹i n©ng lªn hoÆc kh«ng. KiÓu më chuÈn lµ
quay sang tr¸i vµ do ®ã ren xoay vÒ bªn ph¶i. Còng cã thÓ cã van cã ren xoay vÒ bªn
tr¸i. Tèt nhÊt lµ tÊt c¶ çc van trong hÖ thèng lµm viÖc cïng mét kiÓu, nÕu kh«ng sÏ
x¶y ra nhÇm lÉn vµ h háng. Çc van nhá thêng cã cÇn van ®Æt trong hép b»ng
nhùa hoÆc gang vµ toµn bé hép kh«ng hÒ chÞu t¶i träng vËn chuyÓn ®Æt trªn van.
H×nh 2.3.4 Van cæng kÐp.

A - èc thao t¸c. B - Trôc xoay. C - BéphËn dÉn híng. D - Buloong. E - Bé
phËn chÌn. F - Vá. G - Th©n. H - Buloong th©n. I - C«n . J - Cæng.
K - §ai cæng. L - §ai hép
2-38
H×nh 2.3.5 Van lång nhau
Nªn ®Æt van trong miÖng hè, thêng lµm víi çc van lín. Van cã thÓ cã ®Çu cã
ren hoÆc mÆt bÝch, çc ®Çu nèi kiÓu lång ghÐp hoÆc kÕt hîp c¶ hai nÕu cÇn. Chóng
thêng ®îc thÝ nghiÖm ®Õn 1000 kPa.
PhÇn lín çc van cöa ®îc thiÕt kÕ ®Ó l¾p ®Æt víi cÇn van ë ph¬ng th¼ng ®øng
vµ sÏ kh«ng lµm viÖc ®óng ë çc t thÕ kh¸c. NÕu viÖc l¾p ®Æt ®ßi hái cÇn van
nghiªng mét gãc, cã thÓ sö dông van ®Æc biÖt víi çc r·nh ®Üa. Çc van lµm viÖc
thêng xuyªn cã thÓ ph¸t ®éng b»ng thuû lùc hoÆc b»ng ®iÖn còng nh b»ng tay.
Van mét chiÒu: van mét chiÒu cho phÐp dßng ch¶y chØ theo mét híng. Nã cã
thÓ l¾p ®Æt ë phÝa x¶ cña b¬m ®Ó ng¨n dßng ch¶y ngîc l¹i khi b¬m ngõng ho¹t
®éng. Van mét chiÒu còng ®îc sö dông ë nh÷ng chç nèi gi÷a hÖ thèng níc bÈn vµ
hÖ thèng níc uèng ®îc ®Ó ng¨n ngõa sù th©m nhËp cña chÊt « nhiÔm vµo níc
s¹ch. Van mét chiÒu ®¬n gi¶n nhÊt lµ van n¾p cã n¾p sÏ ®ãng l¹i do träng lîng cña
b¶n th©n nã khi dßng ch¶y theo chiÒu cho phÐp ngõng l¹i.
H×nh 2.3.6 Van mét chiÒu.

Van x¶ níc: çc van x¶ níc rÊt cÇn thiÕt ë nh÷ng ®iÓm thÊp cña ®êng èng
®Ó cho phÐp x¶ níc khái ®êng èng cho môc ®Ých kiÓm tra vµ söa ch÷a.
Van gi¶m ¸p: ¸p suÊt va ch¹m thuû lùc trong èng trong èng cã thÓ ®îc gi¶m
tèi thiÓu b»ng viÖc sö dông van gi¶m ¸p (h×nh 2.3.7) ®îc ®iÒu chØnh ®Ó më tù ®éng
2-39
ë mét ¸p suÊt ®Þnh tríc. KiÓu van nµy ®îc sö dông ë çc ®êng èng nhá, ë ®ã khi
mét lîng níc nhá tho¸t ra sÏ lµm gi¶m bít ¸p suÊt va ch¹m thuû lùc trong èng. Cã
thÓ sö dông lß xo hoÆc qu¶ nÆng ®Ó ®Æt ¸p suÊt më cho van gi¶m ¸p.
H×nh 2.3.7 Van gi¶m ¸p ë vÞ trÝ më.

Van h×nh cÇu hoÆc van gãc: van h×nh cÇu vµ van gãc Ýt khi sö dông trong hÖ
thèng ph©n phèi níc do ®Æc tÝnh lµm tæn thÊt ¸p suÊt cao cña nã. Çc lo¹i van nµy
sö dông chñ yÕu trong hÖ thèng níc trong nhµ ë ®ã gi¸ thµnh thÊp cña nã bï l¹i ®Æc
tÝnh thuû lùc häc tåi cña nã (h×nh 2.3.8).
H×nh 2.3.8 Van h×nh cÇu ë vÞ trÝ ®ãng.

B. Vßi níc
Vßi níc bao gåm mét çi th©n b»ng gang víi mét çi chu«ng hay mÆt bÝch
l¾p ë díi ®¸y ®Ó nèi víi mét nh¸nh tõ nguån níc, mét çi van kiÓu cöa hay nÐn,
mét cÇn van dµi kÕt thóc b»ng mét ®ai èc ë trªn th©n vßi vµ mét hoÆc nhiÒu ®Çu ra.
Vßi cã thÓ cÊp 2.3 m3 /phót víi tæn thÊt ¸p lùc do ma s¸t kh«ng lín h¬n 20 kPa trong
vßi vµ kh«ng qu¸ 30 kPa tõ ®êng èng chÝnh ®Õn vßi níc. Chóng ph¶i cã Ýt nhÊt hai
vßi ra 63.5 mm vµ mét vßi b¬m lín khi cÇn thiÕt. Vßi ®îc ph©n lo¹i lµ mét ®êng,
hai ®êng, ba ®êng hoÆc bèn ®êng tuú theo sè lîng ®Çu vßi ra. §Æc tÝnh kü thuËt
cña vßi níc ®· ®îc hiÖp héi çc c«ng viÖc vÒ níc cña Mü nãi râ. S¬ lîc nã bao
gåm:
(a) Bíc r¨ng cña cÇn van sÏ lµm sao ®Ó ¸p suÊt va ch¹m thuû lùc sÏ
kh«ng vît qu¸ ¸p suÊt lµm viÖc.
(b) NÕu phÇn trªn cña th©n vßi bÞ vì, vßi vÉn ph¶i kÝn.
2-40
(c) Khi vßi níc x¶ ë tèc ®é 0.95 m3/phót tõ mçi vßi 63.5 mm, tæng tæn
thÊt do ma s¸t cña vßi kh«ng ®îc vît qu¸ 10 kPa cho lo¹i hai
®êng ra, 20 kPa cho ba ®êng vµ 30 kPa cho vßi bèn ®êng.
H×nh 2.3.9 Vßi cøu ho¶

2.3.2.4. L¾p ®Æt
1. Giíi thiÖu chung
ë nh÷ng ®iÓm thÊp cña ®êng èng, ngêi ta ®Æt çc nh¸nh x¶ cã van ®Ó x¶ vµ
lo¹i bá chÊt cÆn l¾ng ®äng. CÇn ph¶i tr¸nh ®êng èng cao trªn møc thuû tÜnh v× cã
thÓ x¶y ra tô khÝ ë ®ã. Nãi chung, tÊt c¶ çc ®iÓm cao trong çc ®êng èng dµi tÝch
tô khÝ hoµ tan trong níc. Çc van khÝ, van ch©n kh«ng vµ van x¶ khÝ ®îc ®Æt t¹i
çc ®iÓm ®ã. Nh÷ng thiÕt bÞ nµy cã thÓ cho phÐp kh«ng khÝ tho¸t ra khi b¬m níc
®êng èng vµ tù ®éng cho phÐp kh«ng khÝ chui vµo khi ®êng èng trèng kh«ng, ®ã
lµ ®iÒu ®Æc biÖt quan träng ®èi víi èng thÐp do mét phÇn ch©n kh«ng kh«ng c©n
b»ng víi ¸p suÊt kh«ng khÝ bªn ngoµi cã thÓ lµm bÑp èng. Van x¶ khÝ cho phÐp khÝ
tÝch tô tho¸t ra ngoµi. Sù va ch¹m thuû lùc trong èng ®îc ®Ò phßng b»ng çch sö
dông b×nh d©ng trµo hoÆc cét níc ®øng ë cuèi cña ®êng èng.
Kh«ng ®îc phÐp thiÕu thËn träng khi vËn chuyÓn, giao nhËn hoÆc ®Æt ®êng
èng vµ viÖc cung cÊp èng ®óng yªu cÇu lµ ph¶i r¶i èng däc tuyÕn tríc khi b¾t ®Çu
c«ng viÖc ®µo. Çc ®Çu nèi vµ èng nèi ph¶i ®îc quay ®óng híng khi r¶i èng vµ
2-41
®Æc biÖt ®îc h¹ xuèng theo mét chuçi chÝnh x¸c, toµn bé viÖc ®µo bíi ë vïng cã ®¸
hoÆc ®Êt cøng kh¸c cÇn ph¶i ®îc çc nhãm ®µo r·nh thùc hiÖn tríc ®Ó viÖc ®Æt
èng kh«ng bÞ chËm trÔ ë çc ®iÓm ®ã. §ång bé thùc hiÖn çc c«ng viÖc ph©n ph¸t,
®µo hµo, ®Æt èng, kiÓm tra vµ lÊp ®Êt l¹i lµm cho c«ng viÖc tiÕn lªn víi cïng mét tèc
®é ë mäi ®iÓm lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó cã ®îc mét c«ng viÖc hoµn h¶o.
2. §µo ®Êt
Kh«ng cÇn thiÕt ph¶i chó ý nhiÒu tíi viÖc ®Æt chÝnh x¸c ®êng èng níc ë ®é
s©u nµo ®ã, nhng ph¶i ®ñ líp ®Êt bªn trªn ®Ó cã thÓ b¶o vÖ khái çc t¸c ®éng cña
ph¬ng tiÖn ®i l¹i. Líp phñ tèi thiÓu thêng ®îc chØ ra trªn b¶n vÏ. NÕu kh«ng nhµ
thÇu ph¶i tu©n theo çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
Çc m¬ng ®µo ph¶i ®ñ réng cho phÐp c«ng nh©n lµm viÖc thuËn tiÖn. Ph¶i cã
kho¶ng çch Ýt nhÊt lµ 200 mm gi÷a èng vµ thµnh m¬ng. Ph¶i ®µo thªm ë çc hè
chu«ng t¹i çc chç nèi. Çc hè nµy ph¶i s©u 150 mm h¬n ®êng kÝnh lín nhÊt cña
chu«ng, më réng 300 mm däc theo èng ë trªn chç nèi vµ 600 mm däc theo ®Çu nèi.
CÇn ph¶i cã mét kho¶ng réng thªm 250 mm vÒ mçi phÝa trong mét kho¶ng 900 mm
®Ó lµm mèi nèi dÔ dµng. Cã rÊt nhiÒu lo¹i thiÕt bÞ kh¸c nhau ®îc m« t¶ trong phÇn
2.3.4.D.2
Thêng th× m¬ng kh«ng ®îc ®µo s©u tíi møc ®Êt r¾n cÇn thiÕt. Cã kh¶ n¨ng
®µo Ýt nÕu ®Êt ®îc ®ãng cäc mçi phÝa, ®iÒu nµy kh«ng thÓ lµm ®îc nÕu èng ®îc
l¨n vµo m¬ng r·nh. Nªn ®Ó mÐp cña r·nh çch chç ®Êt ®· bÞ ®µo xíi tõ tríc Ýt
nhÊt 1.5 m. Khi ®µo trong ®¸, ®¸ ph¶i ®îc di chuyÓn çch ®êng èng hoµn chØnh Ýt
nhÊt 150 mm. Mét líp ®Öm b»ng çt hoÆc ®Êt, dµy 150 mm ph¶i ®îc ®Æt gi÷a ®¸ vµ
èng.
Khi r·nh s©u qu¸ 1.5m ®Êt kh«ng v÷ng ch¾c vµ çc ®iÒu kiÖn cña hiÖn trêng
cã kh¶ n¨ng g©y s¹t lë têng hµo nªn cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p chèng ®ì.
Çc r·nh ®µo kh«ng nªn ®Ó qu¸ l©u, nÕu kh«ng thêi tiÕt xÊu cã thÓ g©y ra sôp
®æ thµnh r·nh vµ dÉn ®Õn çc sù cè liªn tôc vµ chËm trÔ.
3. Th¸o dì vµ s¾p ®Æt èng
C«ng viÖc nµy bao gåm vËn chuyÓn èng tõ çc xe chuyªn chë tíi n¬i lµm viÖc,
lu gi÷ trong b·i hoÆc trªn ®êng vµ ®Æt vµo trong r·nh. ViÖc bèc dì çc èng cã
kÝch thíc nhá ®îc thùc hiÖn thuËn tiÖn b»ng çch sö dông çc cÇn trôc g¾n trªn
çc toa xe h¹ng nÆng. Mçi ®o¹n èng ®îc n©ng lªn b»ng d©y treo tõ xe, kiÓm tra h
háng cã thÓ x¶y ra khi vËn chuyÓn vµ sau ®ã ®îc ®Æt vµo thïng xe hoÆc r¬ moãc.
Xe cÈu còng lµm thuËn lîi cho c«ng viÖc bèc dì t¹i n¬i thi c«ng, èng cã thÓ ®Æt trùc
tiÕp vµo r·nh mµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ghÐp thµnh chuçi däc theo ®êng. NÕu kh«ng
cã cÇn trôc ph¶i trît èng tõ thïng xe xuèng ®Êt vµ viÖc nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái
lµm gÉy èng.
2-42
Khi èng ®îc r¶i ra däc theo chiÒu dµi cña r·nh, ph¶i chó ý ®Ó b¶o ®¶m r»ng
toµn bé èng vµ çc bé phËn ®Æc biÖt ph¶i ®îc ®Æt theo ®óng thø tù vµ ®óng vÞ trÝ
(xem h×nh 2.3.10). H¹ èng xuèng r·nh b»ng tay b»ng çch dïng d©y thõng ë hai ®Çu
víi nót buéc ë mçi ®Çu, mét ®Çu cña d©y thõng ®îc gi÷ díi ch©n cña ngêi c«ng
nh©n, vµ ®Çu kia ®îc th¶ ra cµng c©n b»ng cµng tèt. Khi nhÊc khái mÆt ®Êt, èng cÇn
ph¶i ®îc kiÓm tra mét lÇn n÷a xem cã h háng kh«ng tríc khi th¶ xuèng r·nh.
èng ph¶i ®îc lau cÈn thËn tríc khi ®Æt vµ çc chç nèi ph¶i ®îc thùc hiÖn
cÈn thËn kh«ng ®Ó cho r¬i v·i çc vËt liÖu dïng cho viÖc ghÐp nèi vµo bªn trong èng.
§Çu hë cña ®êng èng ph¶i ®îc nót l¹i khi dõng c«ng viÖc ®Ó tr¸nh cho çc vËt
liÖu bªn ngoµi chui vµo.
Mét vµi ph¬ng ph¸p lãt nÒn cho èng ë ®¸y r·nh ®îc sö dông, chóng ®îc thÓ
hiÖn trªn h×nh 2.3.11. Sö dông çc thít kª trong ph¬ng ph¸p 3 vµ 4 cã u ®iÓm cho
phÐp dÔ dµng lµm th¨ng b»ng vµ th¼ng hµng, nã t¹o ra t¶i träng ®Ì lªn lín h¬n
ph¬ng ph¸p 1, 2 vµ 5. Khi sö dông çc tÊm kª ph¶i ®Æt ë hai ®iÓm däc theo mét
®o¹n èng. Chóng ph¶i ®îc ®Æt trªn ®Êt cha bÞ ®µo xíi vµ ®Æt thµnh çc khe ®Ó cho
chóng nh« lªn kho¶ng 25 mm trªn ®¸y cña r·nh. §Êt lÊp lªn ph¶i ®îc nhçi cÈn thËn
xung quanh vµ bªn díi cña èng sao cho phÇn ®Öm kª chØ chÞu mét phÇn t¶i träng
nhá, lãt nÒn kiÓu 2 thêng ®îc sö dông.
ë çc chç cong èng ®îc bäc trong khèi cè ®Þnh b»ng bª t«ng ®Ó tr¸nh bãp
mÐo ®êng èng do ¸p suÊt cña níc.
4. ThÝ nghiÖm
Sau khi hoµn thµnh viÖc l¾p ®Æt vµ èng ®îc lÊp ®Êt ®Õn 2/3 ®êng kÝnh cña nã,
thêng ph¶i kiÓm tra sù rß rØ cña ®êng èng. §é rß rØ cho phÐp cña ®êng èng míi
thêng ®îc qui ®Þnh trong hîp ®ång, thay ®æi tõ 5 ®Õn 25 l/mm ®êng kÝnh trªn
km trong 24 giê ë ¸p lùc lµm viÖc. Do mét sè hîp chÊt dïng ®Ó nèi, nh Leadite,
lµm kÝn tõ tõ, nªn viÖc kiÓm tra ngay lËp tøc kh«ng dïng cho çc mèi nèi Leadite.
Cho phÐp kiÓm tra trong 30 ngµy cã thÓ cho kÕt qu¶ mèi nèi sö dông hîp chÊt b»ng
hoÆc tèt h¬n çc mèi nèi ch×.
2-43
H×nh 2.3.10 §µo r·nh vµ ®Æt èng ®êng kÝnh 450 mm.
Yªu cÇu kü thuËt cña HiÖp héi çc c«ng viÖc vÒ níc cña MÜ ®ßi hái r»ng çc
mèi nèi èng chØ ®îc chÊp nhËn nÕu ®é rß rØ nhá h¬n:
L  ( ND P ) / C
Trong ®ã:
L lµ ®é rß rØ cho phÐp
N sè chç nèi trªn chiÒu dµi ®êng èng kiÓm tra
D lµ ®êng kÝnh danh ®Þnh cña èng
P lµ ¸p lùc thÝ nghiÖm trung b×nh trong thêi gian thÝ nghiÖm rß rØ
C lµ h»ng sè phô thuéc vµo ®¬n vÞ vµ b»ng 326 (l/giê, mm, kPa) hoÆc
1850 (Gal/giê, in, psi).
ThÝ nghiÖm thêng ®îc thùc hiÖn trªn chiÒu dµi èng kh«ng vît qu¸ 300m.
èng ®îc ®æ ®Çy níc, ®Æt ¸p lùc vµo vµ duy tr× b»ng b¬m tay. Ph¶i chó ý ®Ó ®¶m
b¶o r»ng kh«ng cßn kh«ng khÝ trong ®êng èng ®îc kiÓm tra. Nªn sö dông ¸p suÊt
kiÓm tra b»ng 150% ¸p suÊt lµm viÖc b×nh thêng trong thêi gian Ýt nhÊt lµ 30 phót.
2-44
H×nh 2.3.11 Çc tr¹ng th¸i ®Æt èng tiªu chuÈn
5. LÊp ®Êt
VËt liÖu dïng ®Ó lÊp ®êng èng ph¶i kh«ng cã gØ s¾t, chÊt phÕ th¶i hoÆc ®¸ lín.
§¸ cã kÝch thíc lín nhÊt ®Õn 200 mm cã thÓ sö dông cho phÇn trªn cïng cña r·nh,
b¾t ®Çu tõ 300 mm trªn ®Ønh cña èng. LÊp tõ ®¸y cña r·nh cho ®Õn ®êng t©m cña
èng ph¶i dïng çt, sái, vá sß hoÆc çc vËt liÖu kh¸c ®îc r¶i mét líp 75 mm vµ ®Çm,
nÖn. Líp vËt liÖu nµy ®îc tr¶i ra ®Õn thµnh r·nh. Tõ ®êng t©m cña èng ®Õn 300
mm trªn èng ph¶i lÊp b»ng tay hoÆc nÕu b»ng m¸y ph¶i lµm rÊt cÈn thËn.
6. Sù tÈy uÕ
Trong qu¸ tr×nh th¸o dì vµ l¾p ®Æt èng, kh«ng thÓ tr¸nh khái ®êng èng míi
®Æt sÏ bÞ nhiÔm bÈn. Çc ®êng èng cã thÓ bÞ bÈn khi ®Æt trªn ®êng tríc khi ®µo
çc r·nh ®Æt èng, bÞ bÈn do bïn ë díi ®¸y r·nh, do níc bÈn cã thÓ ch¶y vµo trong
r·nh hoÆc do çc m¶nh vì, m¶nh vôn ngêi c«ng nh©n nhÐt vµo ®Çu hë cña èng vµ
quªn lÊy ®i. Do ®ã, nhÊt thiÕt çc ®êng níc uèng vµ ®êng níc kÕt hîp níc
uèng vµ níc ch÷a ch¸y ph¶i ®îc lµm s¹ch tríc khi ®a vµo sö dông.
2-45
Tríc khi lµm s¹ch ®êng èng xèi níc víi tèc ®é Ýt nhÊt lµ 0.76 m/s. Nªn
dïng mét vËt liÖu lµm s¹ch ®Èy qua ®êng èng b»ng ¸p suÊt níc hoÆc kÐo qua b»ng
d©y çp. §êng èng ®îc lµm s¹ch hoµn toµn b»ng çc hîp chÊt clo kh¸c nhau,
permanganate kali, sun ph¸t ®ång vµ çc lo¹i kim lo¹i nÆng. Kh«ng cã mét çi g× cã
thÓ thay thÕ ®îc sù s¹ch sÏ tõ ®Çu cña ®êng èng. Kh«ng cã mét chÊt tÈy uÕ nµo cã
thÓ giÕt chÕt ®îc vi khuÈn ®îc che chë bëi çc m¶nh vôn. Lµm s¹ch b»ng çch
trªn vµ x¶ níc víi vËn tèc Ýt nhÊt lµ 0.76 m/s, sau ®ã lµ ®æ ®Çy b»ng níc chøa clo
d tù do víi nång ®é Ýt nhÊt lµ 1.0 mg/l. §é d tù do Ýt nhÊt lµ 0.5 mg/l ph¶i duy tr×
sau 24 giê. TiÕp theo qu¸ tr×nh nµy ph¶i lµm çc ph©n tÝch níc vÒ vi khuÈn häc ®Ó
b¶o ®¶m chóng dïng ®îc. NÕu tæng sè vi khuÈn vît qu¸ 500/ml hoÆc t×m thÊy vi
khuÈn coli, ®êng èng ph¶i ®îc ®æ ®Çy níc chøa 50 mg/l clo, kh«ng gi¶m xuèng
díi 25 mg/l trong chu kú 24 giê.
Khi cÇn ph¶i söa ch÷a hoÆc c¾t vµo hÖ thèng hiÖn cã, c«ng viÖc tÈy uÕ còng
cÇn ph¶i thùc hiÖn. Kh«ng thÓ ®a ra mét qui ®Þnh nµo vÒ ph¬ng ph¸p nhng cã thÓ
tu©n theo qui tr×nh nãi trªn nÕu sö dông vßi cøu ho¶ ®Ó röa vµ sö dông çc vßi chÕ
t¹o ®Æc biÖt.
KÕt qu¶ çc thÝ nghiÖm vi khuÈn häc kh«ng ®¸p øng yªu cÇu ®«i khi lµ do çc
sîi ®ay hay gai dÇu ®· bÞ nhiÔm bÈn l¹i ®îc sö dông ë çc chç nèi. Ph¶i mua çc
vËt liÖu ®· ®îc tiÖt trïng vµ b¶o vÖ chèng l¹i sù nhiÔm bÈn tríc khi dïng.
2.3.3. HÖ thèng tho¸t níc ma vµ vÖ sinh

Ngêi gi¸m s¸t cã tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o r»ng hÖ thèng tho¸t níc ma tu©n
thñ theo çc s¬ ®å, yªu cÇu kü thuËt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm cho phÐp çc thay ®æi cÇn
thiÕt trong qu¸ tr×nh x©y dùng. Ph¬ng ph¸p vµ kÕ ho¹ch lµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ
thÇu cßn ngêi gi¸m s¸t ph¶i kiÓm so¸t thÝch ®¸ng ®Ó ng¨n ngõa çc trôc trÆc hoÆc
chËm trÔ cã thÓ dù tÝnh tríc ®îc. Thùc tÕ, c«ng viÖc x©y dùng hÖ thèng cèng r·nh
bao gåm ®µo r·nh, gia cè thµnh vµ b¬m níc ra khái r·nh, l¾p ®Æt ®êng èng, x©y
dùng çc bÓ tù ho¹i, x©y dùng çc thiÕt bÞ phô, lÊp ®Êt vµ ®Çm chÆt.
2.3.3.2. VËt liÖu lµm ®êng èng
Trõ çc trêng hîp ®ßi hái hÖ thèng èng chÞu ¸p lùc hoÆc cã çc ®iÒu kiÖn t¶i
träng kh«ng b×nh thêng, vËt liÖu lµm ®êng èng cho hÖ thèng cèng tho¸t níc
thêng kh«ng cÇn chÞu lùc tèt nh hÖ thèng cÊp níc. §èi víi hÖ thèng ch¶y tù
nhiªn èng cã thÓ b»ng ®Êt sÐt, bª t«ng ami¨ng hoÆc nhùa.
1. §Êt sÐt
§êng èng b»ng ®Êt sÐt thuû tinh (vitreous clay pipe – VCP) ®îc lµm b»ng
®Êt sÐt hoÆc ®¸ phiÕn sÐt ®· ®îc nghiÒn, nhµo níc, ®ãng khu«n, ph¬i kh« vµ nung
2-46
trong lß nung. GÇn cuèi qu¸ tr×nh nung, natri cloride ®îc thªm vµo trong lß vµ bèc
h¬i t¹o thµnh mét líp men cøng chèng thÊm níc do ph¶n øng víi bÒ mÆt cña èng.
Qu¸ tr×nh nung lµm ®Êt sÐt ch¶y ra, hay lµ bÞ thuû tinh hãa, lµm cho ®Êt sÐt trë nªn
rÊt ®Æc vµ cøng. èng ®Êt sÐt ®îc tr¸ng men thñy tinh kh«ng bÞ ¨n mßn do vi khuÈn
hoÆc ¨n mßn v« c¬.
èng b»ng ®Êt sÐt ®îc s¶n xuÊt cïng víi çc ®Çu nèi kiÓu lång ghÐp ®îc l¾p
çc vßng ®ai b»ng polymer víi nhiÒu thiÕt kÕ kh¸c nhau ®èi víi çc ®Çu nèi, cïng
víi çc ®Çu èng ®îc më réng lµm b»ng sîi thuû tinh polyester ®îc chÕ t¹o võa
khÝt vµ trong trêng hîp cÊu t¹o ®Çu èng b»ng sÏ ®îc nèi b»ng èng m¨ng-s«ng bäc
bªn ngoµi hai ®Çu tiÕp r¸p. èng ®Êt sÐt ®îc s¶n xuÊt theo çc yªu cÇu kü thuËt tiªu
chuÈn, ®êng kÝnh tõ 100 mm. Cã çc ®êng èng cã ®é bÒn tiªu chuÈn vµ cao h¬n.
Çc phô kiÖn èng ®îc ®óc theo çc d¹ng nh minh ho¹ trªn h×nh 2.3.12. Çc
d¹ng kh¸c cã thÓ ®îc lµm theo ®¬n ®Æt hµng ®Æc biÖt. Ngêi ta nót çc ®Çu èng
hoÆc çc phô tïng nèi vµ bÝt chÆt b»ng v÷a cho ®Õn khi tiÕn hµnh nèi èng sau nµy.
Chç nèi h×nh yªn ngùa ®îc thùc hiÖn b»ng çch ®ôc mét lç trªn phÇn trªn cña cèng
t¹o thµnh mét chç nèi theo ph¬ng th¼ng ®øng. Chç nèi nh vËy ®îc sö dông khi
®êng èng chung n»m rÊt s©u. Çc chç nèi nghiªng ®îc thùc hiÖn b»ng çch ®ôc lç
bªn c¹nh cña ®êng cèng vµ ®êng nh¸nh nèi vµo theo mét gãc nghiªng ®Æc biÖt
nÕu ®êng cèng chÝnh b»ng bª t«ng. Sö dông bª t«ng vµ v÷a tr¸t xung quanh chç
nèi ®Ó lµm cho nã ch¾c ch¾n vµ chèng rß rØ.
2-47
H×nh 2.3.12 Çc phô kiÖn kiÓu mèi nèi lång ghÐp. (a) Nh¸nh ch÷ Y. (b) Nh¸nh
ch÷ Y kÐp. (c) Nh¸nh ch÷ T. (d) Gi¶m tiÕt diÖn. (e). T¨ng tiÕt diÖn. (f) Nèi nghiªng,
®îc sö dông ®Ó nèi vµo çc ®êng èng g¹ch vµ bª t«ng. (g) Nèi cong b¸n kÝnh nhá
1/8. Còng cã nèi cong b¸n kÝnh lín 1/16. (h) Nèi kiÓu yªn ngùa ch÷ Y. (i) Nèi kiÓu
yªn ngùa ch÷ T. Çc chç nèi kiÓu yªn ngùa ®îc sö dông khi çc nh¸nh tiªu chuÈn
kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc. (j) Nèi cong hay nèi khuûu b¸n kÝnh lín 1/4. Cã c¶ lo¹i
b¸n kÝnh nhá. (k) Chç ng¨n b»ng níc.
Ph¬ng ph¸p lãt ®Öm ®êng èng rÊt quan träng ®Ó t¹o ra ®é bÒn cña ®êng
èng, ®Ó b¶o ®¶m r»ng ®êng èng ®îc ®Æt ®óng ®é dèc vµ tr¸nh kh«ng bÞ lón sau
nµy. ë nh÷ng khu vùc ®iÒu kiÖn ®Êt kÐm (®Êt sÐt, than bïn,...) viÖc lãt ®Öm cµng ®Æc
biÖt quan träng. Trong mét sè trêng hîp cã thÓ ®ßi hái cã vËt liÖu lãt nÒn hoÆc
thËm chÝ cét ®ì èng ®Ó ng¨n ®êng èng kh«ng bÞ lón qu¸ møc vµ bÞ h háng.
Ph¬ng ph¸p lãt nÒn ®îc lùa chän phô thuéc vµo:
a. T¶i träng tÜnh cña ®êng èng
b. ChiÒu réng vµ chiÒu s©u cña r·nh ®Æt èng
c. TÝnh chÊt cña c«ng tr×nh x©y dùng
d. VËt liÖu ®iÒn ®Çy vµ
e. §é bÒn cña ®êng èng
Cã 5 ph¬ng ph¸p lãt nÒn nh thÓ hiÖn trªn h×nh 2.3.13. Kü s thiÕt kÕ ®Çu tiªn
ph¶i x¸c ®Þnh hÖ sè t¶i träng, dùa trªn çc th«ng sè trªn. Sau ®ã lùa chän cÊp lãt nÒn
thÝch hîp.
2-48
H×nh 2.3.13 Ph¬ng ph¸p lãt ®êng èng xi m¨ng vµ hÖ sè t¶i träng
ViÖc l¾p ®Æt ®êng èng thuû tinh ®iÓn h×nh ®îc minh ho¹ trªn h×nh 2.3.14
2-49
H×nh 2.3.14 L¾p ®Æt ®êng èng ®Êt sÐt thuû tinh trong r·nh ®îc chèng, gi»ng t¹m
thêi.
2. Bª t«ng
Çc èng bª t«ng ®óc s½n ®îc s¶n xuÊt theo çc tiªu chuÈn kü thuËt dïng trong
çc hÖ thèng cèng tho¸t níc, çc chç nèi ph¶i sö dông çc vßng ®Öm cao su (h×nh
2.3.15). Çc ®êng èng s¶n xuÊt ®Ó sö dông çc mèi nèi cã ®Öm cao su ph¶i cã ®é
sai lÖch Ýt h¬n çc èng bª t«ng th«ng thêng vµ ph¶i ®îc ®Æt cÈn thËn h¬n.
TÝnh to¸n t¶i träng cña ®êng èng bª t«ng ®îc nãi ®Õn ë phÇn sau. èng ®îc
s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn c«ng nghiÖp víi çc cÊp vµ ®êng kÝnh sau:
R.C. èng cÊp 1, ®êng kÝnh 0.30 ®Õn 1.20 m.
Çc lo¹i lãt ®èi víi èng bª t«ng ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.3.16. Ph¶i chó ý r»ng
mÆc dï t¬ng tù nhng kh«ng gièng nh h×nh 2.2.13 cho èng ®Êt sÐt.
2-50
Çc chç nèi sö dông ë ®êng èng tho¸t níc ma cã thÓ lµm b»ng vËt liÖu
bitum, hoÆc xi m¨ng díi d¹ng v÷a, xim¨ng nguyªn chÊt hoÆc v÷a láng (h×nh
2.3.15).
H×nh 2.3.15 Çc mèi nèi èng bª t«ng ®iÓn h×nh
2-51
H×nh 2.3.16 Çc ph¬ng ph¸p lãt dïng cho èng bª t«ng
3. Xi m¨ng ami¨ng
èng xi m¨ng ami¨ng ®îc s¶n xuÊt víi kÝch cì tõ 102 ®Õn 914 mm vµ ë 3 cÊp
®é bÒn kh¸c nhau. T¶i träng cña èng nµy cã thÓ ®îc tÝnh to¸n gièng nh cho èng
cøng kh¸c. Çc chç nèi ®îc lµm b»ng çch dïng mét èng m¨ng s«ng vµ çc vßng
®Öm trît lªn trªn ®Çu cuèi cña èng cã kÝch thíc nhá ®i mét chót vµ cã xÎ r·nh ®Ó
gi÷ çc vßng ®Öm cao su (xem h×nh 2.3.17).
Xi m¨ng ami¨ng chÞu t¸c dông cña c¬ chÕ ¨n mßn chung ®èi víi çc cèng
tho¸t níc vÖ sinh vµ v× lý do ®ã kh«ng ®îc a dïng.
4. Nhùa
èng cã cÊu tróc giµn khung b»ng nhùa (h×nh 2.3.18) bao gåm mét líp vá ®îc
®ïn ra, Ðp ra víi giµn líi lµm cøng bªn trong nèi gi÷a líp mµng bªn trong vµ bªn
ngoµi. Kho¶ng trèng gi÷a bÒ mÆt bªn trong vµ bªn ngoµi ®îc ®æ ®Çy bª t«ng nhÑ
lµm t¨ng ®é cøng cña èng. Çc ®o¹n èng ®îc nèi víi nhau b»ng çch hµn ho¸ häc
b»ng vËt liÖu nguån gèc ABS t¹o ra mét ®êng èng liªn tôc. Cã çc bé phËn ghÐp
nèi kh¸c nhau cho phÐp nèi ®êng cèng b»ng ®Êt sÐt, nhùa ®Æc, xi m¨ng ami¨ng, sîi
tÈm... èng chØ ®îc s¶n xuÊt víi kÝch thíc tõ 200 ®Õn 380 mm.
èng cã cÊu tróc giµn khung b»ng nhùa kh«ng ®îc ®¸nh gi¸ xÕp h¹ng theo
cïng kiÓu víi èng bª t«ng hoÆc ®Êt sÐt. Qui tr×nh thiÕt kÕ cã trong çc tµi liÖu cña
nhµ chÕ t¹o. ¦u ®iÓm chñ yÕu cña lo¹i èng nµy lµ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng sù lón kh¸c
nhau kh«ng bÞ h háng. §é bÒn l©u dµi vµ kh¶ n¨ng chèng ¨n mßn khi bÒ mÆt bªn
trong bÞ h háng chØ cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh qua qu¸ tr×nh sö dông. èng lo¹i nµy ®·
®îc sö dông tõ n¨m 1965.
2-52
H×nh 2.3.17 §Æt èng xi m¨ng ami¨ng.
H×nh 2.3.18 èng cã giµn khung b»ng nhùa

2.3.3.3. BÓ tù ho¹i
BÓ tù ho¹i chñ yÕu lµ mét bÓ l¾ng ®äng mÆc dï cã thÓ x¶y ra mét lîng nhá
chÊt r¾n ph©n huû do viÖc ph©n huû khÝ hiÕm. Mçi bÓ thêng cã kÝch thíc cho
phÐp thêi gian lu gi÷ 24 giê ë lu lîng trung b×nh hµng ngµy.
BÓ tù ho¹i d©n dông ®iÓn h×nh ®îc minh ho¹ trªn h×nh 2.3.19. BÓ thêng ®îc
lµm b»ng bª t«ng, còng cã thÓ sö dông thÐp vµ sîi thuû tinh. Níc tho¸t ra tõ bÓ tù
2-53
ho¹i thêng h«i h¸m vµ kh«ng an toµn. CÇn ph¶i xö lý tiÕp tôc ®èi víi níc th¶i ra
tõ bÓ tù ho¹i, trong mét qu¸ tr×nh phô hoÆc ®æ xuèng ®Êt.
H×nh 2.3.19 BÓ tù ho¹i ë khu d©n c

Níc th¶i ®· ®îc lo¹i bá bít çc chÊt r¾n l¬ löng vµ thµnh phÇn h÷u c¬ trong
bÓ tù ho¹i cã thÓ ®æ lªn nhiÒu lo¹i ®Êt tù nhiªn. Kh¶ n¨ng cña hÖ thèng th¶i líp díi
bÒ mÆt (thÊm) bÞ giíi h¹n chñ yÕu bëi kh¶ n¨ng thÊm níc l©u dµi cña nã, do vËy
thiÕt kÕ cña hÖ thèng th¶i líp díi bÒ mÆt dùa trªn thÝ nghiÖm thÊm níc tiªu chuÈn.
ThÝ nghiÖm thÊm níc ®îc thùc hiÖn b»ng çch ®µo mét hè ®êng kÝnh 100
mm hoÆc h¬n tíi ®é s©u dù ®Þnh cña khu vùc th¶i (Ýt nhÊt 500 mm). Thµnh hè ®îc
cµo s¹ch vµ tÊt c¶ ®Êt lë ra ®îc chuyÓn ®i, sau ®ã ®Æt mét líp sái mÞn hoÆc çt vµng
xuèng ®¸y hè. Sau ®ã ®æ níc vµo hè ®Õn ®é s©u 300 mm (12 in) vµ ®é s©u ®ã ®îc
duy tr× Ýt nhÊt lµ 4 giê vµ tèt nhÊt lµ qua ®ªm b»ng çch ®æ thªm níc. NÕu hè gi÷
níc qua ®ªm, mùc níc ®îc ®iÒu chØnh kho¶ng 150 mm trªn líp sái vµ ®é gi¶m
mùc níc trong 30 phót ®îc ghi l¹i. NÕu hè hÕt níc, nã ®îc ®æ thªm kho¶ng 150
mm trªn líp sái vµ ghi l¹i mùc níc h¹ xuèng sau tõng qu·ng thêi gian 30 phót
trong 4 giê. Níc ®îc ®æ thªm khi cÇn thiÕt. §é gi¶m mùc níc ®îc ghi l¹i trong
30 phót cuèi cïng ®îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é thÊm níc. Sau ®ã cã thÓ dïng
b¶ng 2.3.1 ®Ó x¸c ®Þnh diÖn tÝch bÓ yªu cÇu. Mét çch kh¸c, ph¬ng tr×nh sau ®©y
cho biÕt lu lîng cã thÓ ¸p dông cho mét ®¬n vÞ diÖn tÝch trong mét ngµy lµ hµm
cña tèc ®é thÊm:
Q  204 / t
Trong ®ã
Q = lu lîng l/m2 trªn ngµy vµ
t = thêi gian cÇn ®Ó møc níc gi¶m 25 mm, tÝnh b»ng phót.
2-54
B¶ng 2.3.1 Çc møc sö dông cho viÖc th¶i níc líp díi bÒ mÆt (thÊm)
Møc ngÊm níc (thêi gian ®Ó mùc níc Tèc ®é th¶i níc lín nhÊt, l/m2
gi¶m 25 mm (1 in), phót) trªn ngµy
1 (hoÆc nhá h¬n) 204
2 143
3 118
4 102
5 90
10 65
15 53
30 37
45 33
60 24
> 60 Kh«ng thÝch hîp cho viÖc ngÊm níc.
Xem xÐt viÖc ngÊm níc ngÇm
NÕu tèc ®é rót níc lín h¬n 0.5 mm mét phót, bÓ tù ho¹i cïng mét khu vùc
th¶i níc thêng lµ mét ph¬ng ph¸p xö lý hiÖu qu¶. Khu vùc th¶i díi líp bÒ mÆt
®îc x©y dùng b»ng çc ®êng èng 100 mm hoÆc lµ çc ®o¹n èng ng¾n víi çc chç
nèi hë, hoÆc çc èng b»ng nhùa hoÆc sîi cã ®ôc lç. §é dèc cña m¬ng lµ 0.17 ®Õn
0.33% vµ çc tõng ®êng èng riªng thêng cã ®é dµi lµ 30m hoÆc ng¾n h¬n. èng
®îc ®Æt trong r·nh s©u Ýt nhÊt lµ 500 mm ®îc ®µo tíi líp ®Êt cã thÓ ngÊm níc
®îc. M¬ng réng tõ 300 ®Õn 900 mm vµ ®îc lÊp dµy 300 ®Õn 400 mm b»ng sái,
çt vµng tríc khi ®Æt èng. Mét líp sái dµy 50 mm n÷a ®îc phñ lªn trªn èng tríc
khi phÇn cßn l¹i cña m¬ng ®îc lÊp b»ng líp ®Êt trªn cïng. Tæng chiÒu dµi cña èng
phô thuéng vµ ®é réng cña m¬ng do tÝch sè cña çc ®¹i lîng nµy ph¶i b»ng diÖn
tÝch tÝnh ®îc tõ møc thÊm níc. Çc èng c¹nh nhau ®îc ®Æt çch 2 m (6 ft) tÝnh tõ
t©m.
2-55
H×nh 2.3.20 Çc líp läc díi bÒ mÆt: (a) läc çt. (b) läc çt (mm0.04 = in).
Cã thÓ cÇn ph¶i cã çc biÖn ph¸p läc níc th¶i nhê vµo líp läc çt gi¸n ®o¹n
hoÆc líp läc çt díi bÒ mÆt khi ®Êt t¬ng ®èi kh«ng thÊm níc. Møc ®é thÊm níc
cña líp läc b»ng çt kh«ng liªn tôc xö lý dßng ch¶y tõ bÓ tù ho¹i lµ tõ 0.20 ®Õn 0.16
m/ngµy. BÒ mÆt ph¶i ®îc lµm s¹ch sau 3 ®Õn 9 th¸ng, phô thuéc vµo møc ®é xö lý
s¬ bé ban ®Çu ®¹t ®îc.
Líp läc çt bªn díi bÒ mÆt ®îc r¶i ë chç líp vËt liÖu kh«ng thÊm níc. TiÕt
diÖn ®iÓn h×nh ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.3.20. Çt ph¶i kh¸ lµ th« (1 mm) vµ ®ång
nhÊt ®Ó cho phÐp th«ng tho¸ng triÖt ®Ó. Møc ®é thÊm níc lµ kho¶ng 0.04 m/ngµy.
Dßng níc ch¶y ra tõ qu¸ tr×nh läc ph¶i ®îc tho¸t vµo hÖ thèng níc bÒ mÆt.
2.3.3.4. HÖ thèng cèng ch¶y tù nhiªn ®êng kÝnh nhá (SDG)
Trong mét sè trêng hîp, viÖc läc dßng níc ch¶y ra tõ bÓ tù ho¹i trong ®Êt ë
khu vùc l©n cËn cña bÓ cã thÓ kh«ng thÝch hîp. Cã thÓ ®Êt kh«ng thÝch hîp hoÆc cã
thÓ cã çc lý do liªn quan ®Õn søc khoÎ nh lµ viÖc cã mét giÕng cung cÊp níc ë
gÇn ®ã.
Trong trêng hîp ®ã, ngêi thiÕt kÕ ph¶i lùa chän mét hÖ thèng nh SDG.
SDG, nh thÓ hiÖn trªn h×nh 2.3.21, bao gåm çc ®êng èng ch¶y tù nhiªn th¶i níc
th¶i cha xö lý ®êng kÝnh nhá. BÓ tù ho¹i ®îc thÓ hiÖn lµ çc bÓ riªng biÖt, nhng
tÊt nhiªn còng cã thÓ gép chung mét vµi çi. HÖ thèng cèng thu nhËn çc dßng níc
th¶i vµ cho ch¶y tíi mét khu vùc läc ë mét vÞ trÝ thÝch hîp nµo ®ã.
2-56
H×nh 2.3.21 HÖ thèng SDG cho khu vùc d©n c
2.3.3.5. Çc c«ng tr×nh ®Æc biÖt vµ çc c«ng tr×nh phô trî
1. Çc c«ng tr×nh phô trî tho¸t níc ma
Mét sè c«ng tr×nh phô trî lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc ho¹t ®éng tèt cña mäi hÖ
thèng tho¸t níc ma. Nã bao gåm çc miÖng cèng, çc ®Çu vÐt cèng, ®êng níc
ch¶y vµo, çc chç tròng vµ çc c«ng tr×nh hay çc thiÕt bÞ cã thiÕt kÕ ®Æc biÖt kh¸c.
Çc c¶i tiÕn gÇn ®©y vÒ çc phô kiÖn nèi èng cho thÊy r»ng cã kh¶ n¨ng cho
phÐp mét lîng lín lu lîng bªn ngoµi ch¶y qua çc phô tïng cña ®êng èng vµ
çc mèi nèi ®îc x©y dùng ®¬n gi¶n. ViÖc chó ý nhiÒu h¬n ®èi víi ph¬ng diÖn nµy
khi x©y dùng ®êng cèng lµ rÊt cÇn thiÕt nÕu lu lîng níc bÒ mÆt vµ níc ngÇm
trong çc cèng tho¸t níc vÖ sinh sÏ bÞ gi¶m thiÓu.
Çc nguyªn t¾c hoµn chØnh vÒ x©y dùng ¸p dông cho çc cÊu tróc bª t«ng cèt
thÐp vµ cÊu tróc g¹ch x©y còng ph¶i ¸p dông cho çc miÖng cèng tho¸t níc ma.
Tu©n theo çc bíc x©y dùng sau ®©y sÏ lo¹i trõ phÇn lín kh¶ n¨ng rß rØ cña çc
miÖng cèng x©y b»ng g¹ch:
a. §Æt çc tÊm lãt nÒn miÖng cèng lªn trªn mÆt nÒn ®· ®îc chuÈn bÞ kü
b. Sö dông níc s¹ch, kh«ng cã bïn, phï sa vµ ®Êt sÐt
c. Lµm ít g¹ch x©y b»ng níc s¹ch tíi møc b·o hoµ níc ë bÒ mÆt tríc khi
®Æt xuèng
d. §Æt g¹ch víi çc m¹ch v÷a ®Çy
e. Gâ vµ Ðp çc m¹ch v÷a nèi
f. Tr¸t v÷a ë bªn ngoµi miÖng cèng víi chiÒu dµy Ýt nhÊt lµ 1.25 cm
g. Lµm Èm b¶o dìng phÇn x©y
h. T¹o ra mèi nèi mÒm ë têng miÖng cèng hay më réng nÒn cña miÖng cèng
vµ èng tíi chç nèi mÒm ®Çu tiªn
2-57
i. ChÌn g¹ch vì vµo èng ë chç hë trªn têng ®Ó gi¶m tèi ®a sù co ngãt
k. T¹o khung cña miÖng cèng vµ che phñ ®Ó ng¨n níc bÒ mÆt
N¾p vµ nót bÞt cña çc ®Çu cuèi cña çc nh¸nh ph¶i ®îc lµm kÝn níc nh tÊt
c¶ çc chç nèi vµ ®îc cè ®Þnh ®Ó chèng l¹i ¸p suÊt bªn trong vµ lùc t¸c ®éng bªn
ngoµi.
2. Çc kªnh hë
Çc kªnh hë ®Ó th¸o níc ma cã thÓ bao gåm çc con suèi tù nhiªn, çc
®êng tho¸t níc tù nhiªn ®· ®îc c¶i t¹o hoÆc lµ çc c«ng tr×nh hoµn toµn míi. C¶i
t¹o çc kªnh hiÖn cã ®ßi hái çc biÖn ph¸p ®Æc biÖt ®Ó b¶o vÖ c«ng viÖc ®ang tiÕn
hµnh cïng çc tµi s¶n gÇn kÒ khái çc dßng ch¶y lín trong thêi gian x©y dùng. Çc
kªnh cã thÓ ®îc lãt hoÆc kh«ng phô thuéc vµo kho¶ng kh«ng hiÖn cã, ®é lín dßng
ch¶y vµ çc vËt liÖu tõ çc nguån ®Êt mîn.
X©y dùng çc kªnh lín cã thÓ liªn quan ®Õn sö dông mét lo¹t çc thiÕt bÞ
chuyªn dông ®Ó ®µo, ®¾p vµ lãt ®êng níc theo mét chuçi çc ho¹t ®éng liªn tôc.
Tuy nhiªn, qui tr×nh th«ng thêng lµ hoµn thµnh viÖc ®µo ®Êt b»ng çc thiÕt bÞ lµm
®Êt th«ng thêng, tiÕp theo lµ ®Æt çc phÇn tö b¶o vÖ kh«ng thÊm níc hoÆc kh«ng
bÞ xãi mßn khi cÇn thiÕt.
Nãi chung, cÇn theo dâi viÖc ®µo ®Êt ®Ó b¶o ®¶m ®¹t ®îc çc ®é s©u vµ tiÕt
diÖn thiÕt kÕ. NÕu çc kªnh ®îc lãt ph¶i kiÓm tra tÝnh thÝch hîp cña nÒn kªnh vµ
yªu cÇu ®µo thªm ®Ó lo¹i bá çc vËt liÖu kh«ng thÝch hîp gÆp ph¶i.
ViÖc x©y dùng çc kÌ ph¶i ®îc theo dâi vµ thÝ nghiÖm cÊp ®é thÝch hîp cña
vËt liÖu hoÆc cña hçn hîp vËt liÖu khi cÇn trén hai hoÆc nhiÒu h¬n hai vËt liÖu, duy
tr× ®é Èm thÝch hîp vµ ®¹t ®îc ®é nÐn chÆt thÝch hîp. Cã thÓ kiÓm tra thÝ nghiÖm
®é chÆt vµ ®é Èm cña ®Êt t¹i hiÖn trêng kÕt hîp víi x¸c ®Þnh mËt ®é cùc ®¹i
Proctor.
KiÓm tra ®é chÆt cña ®Êt rêi r¹c cã sái vµ ®Êt çt ph¶i b»ng çc thÝ nghiÖm mËt
®é t¹i hiÖn trêng kÕt hîp víi çc x¸c ®Þnh mËt ®é t¬ng ®èi. §Êt ë thµnh biªn ph¶i
®îc kiÓm tra b»ng 95% mËt ®é cùc ®¹i Proctor hoÆc 70% mËt ®é t¬ng ®èi, nã t¹o
ra träng lîng riªng lín nhÊt.
Cã thÓ sö dông biÖn ph¸p lãt nÒn kªnh ®Ó lµm gi¶m viÖc rß rØ vµ kh¶ n¨ng ngËp
níc çc vïng ®Êt liÒn kÒ, kiÓm so¸t viÖc xãi mßn vµ t¨ng çc ®Æc tÝnh thuû lùc.
KiÓm so¸t viÖc rß rØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng viÖc sö dông líp bao phñ b»ng ®Êt
kÕt dÝnh t¬ng ®èi kh«ng thÊm níc, ®îc phñ vµ nÐn thµnh mét líp máng trªn bÒ
mÆt cña kªnh. C«ng viÖc x©y dùng vµ kiÓm tra nµy t¬ng tù nh viÖc x©y dùng çc
®ª kÌ. Khi vËn tèc níc qu¸ lín ®èi víi ®Êt nÖn hoÆc ®êng níc ngÊm níc, cã thÓ
ph¶i ®Æt sái, cuéi hoÆc ®¸ ®Ó kiÓm so¸t viÖc xãi mßn. ViÖc nµy ®ßi hái kiÓm tra ®é
lín cña sái, ®¸..., theo dâi ®é s©u vµ mËt ®é thÝch hîp cña líp phñ. Thêng th× cã
2-58
mét tÊm ®¸ vì ®¸nh dÊu ë chç khëi ®Çu cña c«ng tr×nh ®Ó thÓ hiÖn kÝch thíc tiªu
chuÈn vµ c«ng nh©n dïng lµnh nghÒ so s¸nh b»ng m¾t ®Ó thùc hiÖn çc c«ng viÖc
cßn l¹i. §¸ nghiÒn ®îc ®æ tõ çc toa xe t¹o thµnh sên dèc hoÆc ®îc chuyÓn b»ng
gµu. Sau khi dµn ®¸ ra tiÕp tôc söa b»ng tay vµ phñ ®¸ côc t¹o thµnh mét kÌ v÷ng
ch¾c ®îc liªn kÕt tèt.
Khi ®ßi hái viÖc chèng xãi mßn vµ t¨ng ®Æc tÝnh thuû lùc, cã thÓ cÇn ph¶i dïng
líp lãt nhùa ®êng hay bª t«ng xim¨ng. Qui tr×nh x©y dùng vµ ph¬ng ph¸p kiÓm
tra líp lãt liªn tôc lo¹i nµy cã trong çc tµi liÖu híng dÉn l¸t ®êng vµ phè.
ë nh÷ng chç líp lãt liªn tôc ®îc thiÕt kÕ cho b¶o vÖ n©ng cÊp th× qui tr×nh vµ
tr×nh tù x©y dùng còng ph¶i ®îc lËp kÕ ho¹ch phï hîp. Cã thÓ cÇn cã çc thiÕt bÞ
tho¸t níc ngÇm hay çc thiÕt bÞ tho¸t níc kh¸c ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých nµy.
2.3.3.6. L¾p ®Æt ®êng èng
1. TuyÕn vµ ®é dèc
Çc tuyÕn ®êng cèng tho¸t níc ma ®îc bè trÝ cÈn thËn trong khi lËp kÕ
ho¹ch ®Ó tr¸nh çc c«ng tr×nh ngÇm hiÖn cã. ë çc khu vùc tha d©n cã thÓ Ýt ph¶i
chó ý h¬n, nãi chung chØ ph¶i tr¸nh çc ®êng cÊp níc. §êng th¼ng gãc víi
®êng chÝnh ®îc ®Þnh vÞ ë n¬i nã kh«ng bÞ ®ông ch¹m hoÆc bÞ phñ lÊp. Sau ®ã nhµ
thÇu ph¶i ®o tõ ®êng th¼ng gãc nµy vµ ®Æt çc m¬ng trªn mÆt ®Êt. Sau khi viÖc
®µo ®Êt gÇn hoµn thµnh, çc tÊm v¸n ®îc ®Æt ngang qua r·nh tõng kho¶ng 10 ®Õn
15 m víi çc dÊu kh«ng thÓ xo¸ ®îc. Nã cã thÓ ®îc ®ì nh trªn h×nh 2.3.22 hoÆc
cã thÓ ®îc ®Æt vµo vÞ trÝ b»ng çc cäc chèng xuèng ®Êt. §êng t©m cña cèng tho¸t
níc ®îc thÓ hiÖn trªn nh÷ng tÊm v¸n ®Æt ngang r·nh b»ng ®inh hoÆc tèt h¬n lµ
b»ng c¹nh cña çc cäc th¼ng ®øng. Ph¶i sö dông cïng mét c¹nh cña çc cäc ®Ó chØ
thÞ tuyÕn. Sau ®ã dïng phÐp chiÕu, vµ ®¸nh dÊu trªn tõng cäc ë nh÷ng kho¶ng çch
b»ng nhau trªn ®¸y cña ®êng cèng. §inh ®îc ®ãng lªn cäc ë dÊu ®¸nh dÊu ®é dèc
vµ mét sîi d©y thõng nhá ®îc nèi gi÷a çc cäc. TuyÕn cèng ®îc chiÕu tõ sîi d©y
sang ®¸y cña m¬ng b»ng qu¶ däi. §é dèc ®îc dÞch chuyÓn b»ng mét çi gËy ®îc
®¸nh dÊu çc kho¶ng b»ng nhau vµ cã mét mÈu gËy ®îc buéc vu«ng gãc ë ®Çu
díi cña nã. §é dèc ®îc kiÓm tra b»ng çch ®Æt mÈu gËy nµy lªn ®¸y cña tõng
®o¹n èng cèng vµ chó ý xem çc dÊu ®¸nh dÊu cã ch¹m d©y thõng kh«ng.
2-59
H×nh 2.3.22 Çc tÊm v¸n lãt ®îc sö dông ®Ó chuyÓn dÞch tuyÕn vµ ®é dèc. GËy ®Ó
kiÓm tra ®é dèc ®îc thÓ hiÖn t¹i vÞ trÝ.
Mét kü thuËt míi h¬n dïng ®Ó b¶o ®¶m c¶ tuyÕn vµ ®é dèc lµ sö dông chïm
tia laser ph¸t ra tõ miÖng cèng vµ ®iÒu khiÓn viÖc h¹ ®êng èng khi ®Æt chóng. §é
chÝnh x¸c cña tuyÕn vµ ®é dèc cã thÓ ®¹t tíi 0.01% trªn kho¶ng çch 300 m (h×nh
2.3.23).
H×nh 2.3.23 Bè trÝ s¾p th¼ng hµng b»ng tia laze

2. §µo ®êng cèng
ë ph¬ng T©y Ýt khi thùc hiÖn ®µo ®êng cèng b»ng tay trong x©y dùng çc
®êng cèng tho¸t níc. Çc tuyÕn ®êng cèng chñ yÕu ®îc bè trÝ ®Ó cho phÐp sö
dông tèi ®a çc m¸y mãc c¬ khÝ vµ viÖc ®µo b»ng tay ®îc giíi h¹n ë nh÷ng n¬i c¾t
ngang çc c«ng tr×nh ®· cã vµ mét chót ë nh÷ng chç nèi ®êng èng.
Khi khi çc r·nh ®µo b»ng tay s©u qu¸ 1.5 m cÇn ph¶i xem l¹i lîng ®Êt ®µo tõ
®¸y r·nh ®Ó chuyÓn nã ra xa mÐp r·nh h¬n. Kho¶ng çch nhá nhÊt trªn thµnh ph¶i
lín h¬n 500 mm. ë nh÷ng r·nh s©u h¬n 2.5 m cÇn ph¶i tæ chøc çc nhãm thî thay
thÕ nhau ë tõng qu·ng 2m. Çc yªu cÇu vÒ gia cè ch¾c ch¾n thµnh r·nh còng t¬ng
tù nh ®èi víi ®êng cÊp níc (xem 2.3.2.C.2).
2-60
ë nh÷ng n¬i ®µo ®êng cèng b»ng m¸y rÎ h¬n ®µo b»ng tay th× cÇn ph¶i sö
dông m¸y mãc. Çc hµo, r·nh cã thÓ ®îc ®µo b»ng m¸y, èng ®îc ®Æt vµ lÊp l¹i
trong mét kho¶ng thêi gian Ýt h¬n khi ®µo b»ng tay. Khi gÆp ph¶i çc ®êng èng ga,
níc hoÆc ®iÖn, cÇn ph¶i ®µo b»ng tay trong çc kho¶ng çch ng¾n.
Çc hµo r·nh ®îc ®µo b»ng çc thiÕt bÞ chuyªn dông hoÆc çc thiÕt bÞ x©y
dùng tiªu chuÈn nh gµu xóc ngîc, gµu n¹o vÐt bïn, m¸y xóc cã gµu hoÆc m¸y xóc
kiÓu gµu t¶i phÝa tríc. Sau ®©y lµ çc m« t¶ s¬ qua tõng lo¹i thiÕt bÞ.
a. Çc thiÕt bÞ chuyªn dông
Çc thiÕt bÞ chuyªn dông bao gåm çc chuçi liªn tôc trªn ®ã cã g¾n çc gµu
cïng víi r¨ng c¾t. Çc gµu nµy ®æ ®Êt vµo çc b¨ng t¶i vµ çc b¨ng t¶i nµy ®æ ®Êt
sang vÞ trÝ bªn c¹nh r·nh. Çc lìi c¾t l¾p vµo bªn c¹nh cña gµu xóc cho phÐp ®µo
çc r·nh réng tíi 1.3 m. Cã thÓ ®µo tíi ®é s©u 9 ®Õn 10 m víi thiÕt bÞ nh vËy. M¸y
®µo r·nh ®îc l¾p trªn mét chiÕc m¸y kÐo vµ cã thÓ ®µo mét r·nh n«ng víi tèc ®é
®Õn 10 m /phót trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi.
b. Gµu xóc ngîc
Gµu xóc ngîc (h×nh 2.3.24) cã thÓ tÝch gµu thay ®æi tõ 0.3 ®Õn 2.3 m3. Chóng
thuËn tiÖn cho viÖc ®µo çc r·nh víi ®é réng h¬n 0.7m vµ tíi ®é s©u ®Õn 8m vµ lµ
thiÕt bÞ thuËn tiÖn nhÊt ®Ó ®µo ®¸. §é réng nhá nhÊt cña r·nh t¬ng øng víi mét sè
kÝch cì gµu th«ng dông trong b¶ng 2.3.2.
B¶ng 2.3.2 Çc ®é réng cña r·nh cïng víi çc thÓ tÝch gµu xóc kh¸c nhau
§é réng tèi thiÓu cña r·nh (in)
ThÓ tÝch gµu xóc
Kh«ng cã lìi Cã lìi c¾t bªn
(yd khèi)
c¾t bªn c¹nh c¹nh
3/8 22 24 – 28
1/2 27 28 – 32
3/4 28 28 – 38
1 34 34 – 44
1/4
1 37 37 – 46
11/2 38 38 – 46
2 50 50 - 58
Chó ý: in  2.54 = cm vµ yd khèi  0.76 = m3
M¸y xóc còng ®îc sö dông víi d©y çp treo ®Ó h¹ ®êng èng xuèng r·nh.
B»ng çch nµy mét thiÕt bÞ cã thÓ ®¶m ®¬ng c«ng viÖc ®Æt ®êng èng ë nh÷ng
®iÓm gÇn víi chç nã ®µo. Khi ®Êt kh«ng ®ßi hái ph¶i lãt phñ vµ gia cè, ph¬ng ph¸p
nµy trë nªn rÊt kinh tÕ. Khi viÖc lãt phñ vµ gia cè ph¶i tiÕp theo s¸t ngay viÖc ®µo
r·nh th× thêng ph¶i kÕt hîp m¸y xóc ®Ó ®µo vµ cÇn cÈu ®Ó ®Æt èng.
2-61
H×nh 2.3.24 Ho¹t ®éng cña mét m¸y xóc
c. M¸y xóc gµu t¶i phÝa tríc
Khi ®µo nh÷ng r·nh réng vµ s©u, m¸y xóc kiÓu gµu t¶i phÝa tríc ®«i khi ®îc
sö dông ®Ó phô cho m¸y xóc gµu ngîc. Víi çch bè trÝ nµy m¸y xóc gµu ngîc ®µo
phÇn trªn cña r·nh vµ cã thÓ phÇn gi÷a, cßn phÇn r·nh ë ®¸y ®Ó cho m¸y xóc kiÓu
gµu t¶i phÝa tríc hoÆc m¸y ñi, m¸y hóc, çc m¸y nµy sÏ hoµn chØnh viÖc ®µo, ®Ó ®Êt
®¸ ®µo ®îc vµo tÇm víi cña m¸y xóc gµu ngîc hoÆc gµu n¹o vÐt bïn.
Khi ®µo r·nh cÇn ®µo s©u h¬n mÆt díi cïng cña ®êng èng ®Ó cã thÓ sö dông
çc vËt liÖu lÊp d¹ng h¹t t¹o ra líp lãt tèt. Khi sö dông mèi nèi kiÓu lång ghÐp cÇn
ph¶i ®µo b»ng tay ®èi víi tõng chç ®Çu èng ®îc më réng sau khi ®· ®Æt vËt liÖu lãt.
Ph¶i ®µo Ýt nhÊt thªm 200 mm xuèng díi víi çc r·nh tíi 5 m vµ thªm 40 mm cho
mçi mÐt ®µo tiÕp theo.
§µo r·nh ®Æt ®êng èng trong ®¸ ph¶i ®µo tíi ®é s©u thªm 1/4 ®êng kÝnh cña
èng bªn díi ®¸y èng vµ trong mäi trêng hîp ph¶i lín h¬n 100 mm. Kho¶ng çch
gi÷a ®¸y cña r·nh vµ ®êng èng ph¶i ®îc ®æ ®Çy vËt liÖu d¹ng h¹t. Khi gÆp mét
khèi ®¸ nhá th× cã thÓ lµm vì chóng b»ng cuèc chim, xµ beng hoÆc ®ôc h×nh nªm,
®ôc nhän vµ bóa t¹. Çc ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông cho ®¸ mÒm vµ cã ghÐp nèi.
Víi ®¸ cøng h¬n cã thÓ khoan mét hµng lç vµ lµm t¸ch mét khèi ®¸ lín b»ng çch
®ãng chèt vµ then l¨ng trô vµo ®ã. §ã lµ mét ph¬ng ph¸p khai th¸c ®¸ chñ yÕu cã
thÓ sö dông ®îc khi khèi lîng ®¸ kh«ng lín ®¸ng ®Ó sö dông thuèc næ.
Ngêi ta thêng tËn dông gç chèng vµ r·nh. Çc thanh gi»ng ®Çu tiªn ®îc
th¸o ra, viÖc nµy ®ßi hái cÈn thËn vµ kinh nghiÖm, nÕu kh«ng chóng cã thÓ bÞ sËp
xuèng vµ ngêi c«ng nh©n cã thÓ bÞ m¾c trong ®ã. NÕu cã cÇn trôc, têi th× buéc d©y
qua çc tÊm v¸n vµ kÐo chóng lªn. Çc èng s¾t cã lç ë phÝa trªn vµ cã thÓ mãc vµo
®ã. KÐo b»ng tay çc tÊm gç lãt ®îc thùc hiÖn b»ng mét çi thanh vµ kÑp thÓ hiÖn
trªn h×nh 2.3.25.
2-62
Kü thuËt lÊp r·nh vµ th¸o dì çc tÊm lãt ph¶i ®îc qui ®Þnh cÈn thËn ®Ó tr¸nh
lµm h háng èng. Nh ®· nãi ë phÇn tríc, lùc t¸c dông cña ®Êt lªn èng sÏ bÞ gi¶m
do ma s¸t gi÷a vËt liÖu lÊp vµ thµnh r·nh. NÕu çc tÊm gç lãt ®îc kÐo ra sau khi
r·nh ®îc lÊp, sÏ kh«ng t¨ng ®îc lùc ma s¸t vµ t¶i träng cña ®Êt lªn èng sÏ lín h¬n
gi¸ trÞ tÝnh ®îc. Tèt nhÊt lµ kÐo çc tÊm lãt khi lÊp r·nh hoÆc kÐo mét phÇn cña nã
vµ c¾t. Trong çc ®iÒu kiÖn ®Êt ®Æc biÖt khã, nguy hiÓm cho c«ng nh©n hoÆc cho çc
cÊu tróc cÇn ®Õn nã, çc tÊm lãt cã thÓ ph¶i ®Ó l¹i.
3. Lµm s¹ch níc trong r·nh
NÕu mùc níc ngÇm cao h¬n ®¸y cña r·nh, níc sÏ ch¶y vµo trong r·nh. §iÒu
kiÖn nh vËy ®ßi hái ph¶i lãt vµ chèng ®ì cÈn thËn vµ dïng b¬m ®Ó b¬m níc ra
khái r·nh. NÕu r·nh lµ b»ng çt, lu lîng níc lín, g©y ra vòng lÇy, vµ sÏ gÆp khã
kh¨n ®¸ng kÓ. Vòng lÇy lµ do çc vËt liÖu d¹ng h¹t bong ra qua ®ã níc chuyÓn
®éng víi mét vËn tèc ®ñ ®Ó t¸ch chóng ra vµ gi÷ chóng ë d¹ng l¬ löng. Trõ khi sö
dông tèt çc tÊm lãt, nÕu kh«ng níc sÏ ch¶y vµo r·nh vµ lµm xãi mßn çc thµnh
r·nh. §Æt cá hoÆc r¬m ë ®¸y r·nh, ®Ì xuèng b»ng g¹ch hoÆc çc vËt nÆng kh¸c, sÏ
lµm æn ®Þnh çt vµ cho phÐp níc d©ng lªn mµ kh«ng g©y nguy hiÓm têng r·nh cho
®Õn khi hoµn thµnh c«ng viÖc.
H×nh 2.3.25 KÑp b»ng s¾t dïng ®Ó bãc çc tÊm lãt
Cã thÓ xö lý çc vïng çt lÇy b»ng viÖc sö dông bé läc èng kim. §©y lµ çc
èng ®êng kÝnh tõ 50 ®Õn 75 mm ®îc vãt nhän ®Çu díi, víi chiÒu dµi cña líi chØ
ë trªn ®Çu nhän. Nã cã t¸c dông nh nh÷ng giÕng khoan nhá. Çc èng ®îc c¾m vµo
®Êt thµnh hµng ë mét bªn hoÆc c¶ hai bªn cña r·nh, kho¶ng 2 m tõ ®êng t©m, 1m
vÒ mét phÝa vµ ®îc khoan díi mùc níc ngÇm. Çc èng phun tõ 150 ®Õn 200 mm
®îc ®Æt song song víi r·nh vµ cã çc nh¸nh cã van nèi víi b¬m. Çch bè trÝ nµy
lµm gi¶m mùc níc ngÇm xuèng díi ®¸y cña r·nh vµ gi÷ cho r·nh kh«.
2-63
ë nh÷ng chç cã níc nhng cã çt, th«ng thêng níc sÏ ®îc cho ch¶y däc
theo r·nh tíi mét hè thu níc vµ ®îc b¬m tõ ®ã ra ngoµi. Do níc nµy cã chøa s¹n,
çt nªn chØ cã b¬m ly t©m, b¬m kiÓu mµng, b¬m tia vµ b¬m ch©n kh«ng lµ thêng
®îc sö dông.
4. Th¸o dì vµ ®Æt èng
Tríc khi ®Æt èng cÇn ph¶i kiÓm tra ®é dèc cña ®¸y r·nh. Çc th«ng sè kü
thuËt yªu cÇu gi¸ trÞ ®é dèc thiÕt kÕ ®¹t ®îc trong kho¶ng 10 mm.
èng ph¶i ®îc kiÓm tra ®Ó b¶o ®¶m r»ng chóng kh«ng bÞ nøt hoÆc h háng,
®Æc biÖt chó ý ®Õn çc chç nèi. èng nèi kiÓu lång ghÐp ®«i khi ®îc ®Æt b»ng çc
mãc èng, nh thÓ hiÖn trªn h×nh 2.3.28, nhng çc èng sö dông gio¨ng ®Öm thêng
®îc n©ng lªn b»ng çc d©y treo. Çc èng cã çc vßng nèi ®óc s½n hoÆc çc khíp
nèi g¾n s½n ph¶i ®îc n©ng b»ng çch sao cho kh«ng cã träng lîng bao gåm c¶
träng lîng cña b¶n th©n èng, ®Æt lªn vËt liÖu nèi.
Çc ®o¹n èng ®îc ®Æt vµo r·nh vµ lÊy ®é dèc sau khi r·nh ®· ®îc lµm s¹ch
níc. Çc ®o¹n èng ®îc nèi víi nhau b»ng çch Ðp chóng l¹i víi nhau b»ng ®ßn
bÈy hoÆc têi. èng sÏ dÔ chuyÓn ®éng h¬n nÕu mét phÇn träng lîng cña nã vÉn ®Æt
trªn d©y treo. èng ®êng kÝnh nhá cã gio¨ng cao su cã thÓ cã chiÒu híng t¸ch ra
mét chót trõ khi ®Êt ®îc lÊp xung quanh tríc khi nã ®îc th¶ ra.
H×nh 2.3.26 Mãc vµ chuçi xÝch dïng ®Ó h¹ ®êng èng xuèng r·nh.
Çc èng b»ng xi m¨ng ami¨ng, ®Êt sÐt hay nhùa cã thÓ ®îc ®Æt ®ai nèi ë mét
®Çu tríc khi nã ®îc h¹ xuèng r·nh. Ph¶i tu©n theo çc híng dÉn riªng cña nhµ
chÕ t¹o. Phô thuéc vµo kü thuËt nèi, viÖc ®Æt çc phÇn phô cã thÓ chê ®Õn khi çc
mèi nèi s½n trë nªn cøng.
5. LÊp r·nh
R·nh cÇn ph¶i ®îc lÊp l¹i ngay sau khi èng ®· ®îc ®Æt trõ khi sö dông
ph¬ng ph¸p lãt nÒn lo¹i A (h×nh 2.3.15), trong trêng hîp nµy viÖc lÊp r·nh ®îc
chê cho ®Õn khi bª t«ng ®· cøng ®ñ ®Ó chÞu lùc cña ®Êt lÊp lªn. Kh«ng ®îc phÐp
cho níc ch¶y vµo r·nh cha lÊp.
2-64
VËt liÖu dïng ®Ó lÊp ph¶i kh«ng ®îc lÉn cµnh c©y, g¹ch vì, çc vËt liÖu ®«ng
cøng hoÆc ®¸ lín. Kh«ng nªn cã ®¸ trong kho¶ng 400 mm ®Õn 500 mm phÝa trªn
cña r·nh hoÆc trong vßng 900 mm trªn ®Ønh cña èng.
§Êt ph¶i ®îc ®Çm thµnh tõng líp 150 mm xung quanh, bªn díi vµ bªn trªn
èng tíi ®é dµy 600 mm. Tõng líp ph¶i ®îc th¶ cÈn thËn vµo cho ®Õn khi t¹o ®îc
líp phñ dµy 600 mm. Sau ®ã qu¸ tr×nh lÊp r·nh cã thÓ tiÕn hµnh nhanh h¬n. LÊp
r·nh ë bªn díi çc con phè hoÆc bªn díi bÒ mÆt çc c«ng tr×nh x©y dùng kh¸c
ph¶i sö dông vËt liÖu lãt nÒn, çt hoÆc ®Êt nÖn t¹o thµnh çc líp ®èng nhÊt víi ®é Èm
®¶m b¶o mËt ®é tèi ®a vµ sö dông çc kü thuËt nÐn, ®Çm nÒn.
ViÖc tíi níc ®Ó lµm ch¾c vËt liÖu lÊp r·nh chØ ®îc sö dông víi çt hoÆc sái.
NÕu dïng ph¬ng ph¸p nµy, lÇn tíi níc ®Çu tiªn chØ ®îc sö dông sau khi líp 600
mm ®Êt ®· ®îc phñ bªn trªn èng vµ ®îc nÖn chÆt, lÇn tíi níc thø hai x¶y ra
trong khi hoÆc sau khi lÊp r·nh sau ®ã. Khi r·nh ë nh÷ng khu vùc bªn ngoµi (®ång
ruéng, nói ®åi,...) ®Êt lÊp ë trªn møc 600 mm kh«ng cÇn nÖn chÆt. TÊt c¶ ®Êt ®îc
®Æt l¹i vµ t¹o ra bÒ mÆt tù nhiªn cña nã.
2.3.3.7. Hå s¬
Çc hå s¬ ph¶i ®ñ ®Ó cã thÓ kh«i phôc l¹i b¶n th©n hÖ thèng tho¸t níc vµ toµn
bé çc cÊu tróc ngÇm.
Çc mÆt chiÕu nh ®· x©y dùng ph¶i ®îc ghi l¹i cho tõng miÖng cèng vµ tõng
c«ng tr×nh. Trong mét sè trêng hîp, nªn ®Æt mét sè dÊu ®¸nh dÊu b»ng bª t«ng ®Ó
thuËn tiÖn cho viÖc phôc håi sau nµy.
2.3.4. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t liªn quan ®Õn c«ng viÖc x©y dùng
hÖ thèng tho¸t níc ma vµ cèng tho¸t níc th¶i nh sau:
1. §¶m b¶o tÊt c¶ çc vËt liÖu ®îc giao bao gåm èng, çc phô kiÖn, van vµ
çc phô tïng kh¸c kh«ng bÞ h háng vµ phï hîp tiªu chuÈn kü thuËt.
2. B¶o ®¶m çc ph¬ng ph¸p nhµ thÇu sö dông ®Ó vËn chuyÓn bèc dì èng phï
hîp víi çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o ®Ó b¶o vÖ èng khái h háng.
3. B¶o ®¶m çc tuyÕn ®îc x¸c ®Þnh ®óng tríc khi ®µo.
4. B¶o ®¶m ®µo ®óng tuyÕn vµ ®óng ®é s©u. Khi ®µo s©u qu¸, ph¶i ®¶m b¶o
cung cÊp ®ñ vËt liÖu lÊp vµ lãt nÒn ®êng theo sù chÊp thuËn cña kü s thiÕt kÕ.
5. B¶o ®¶m chiÒu réng cña r·nh ®îc ®µo theo b¶n vÏ. Khi kh«ng ®îc nªu râ,
ph¶i ®¶m b¶o kho¶ng çch Ýt nhÊt lµ 20 cm gi÷a mÆt ngoµi cña èng vµ thµnh r·nh.
6. B¶o ®¶m çc vËt liÖu ®µo lªn ph¶i ®îc ®æ çch mÐp chç ®µo Ýt nhÊt lµ 1 m.
7. B¶o ®¶m r»ng èng ®îc ®Æt ®óng tuyÕn, ®óng ®é dèc vµ ®îc lãt liªn tôc,
®ång nhÊt ë bªn díi èng.
2-65
8. B¶o ®¶m çc chç nèi èng lµ s¹ch vµ ®îc l¾p ®Æt theo ®óng híng dÉn cña
nhµ chÕ t¹o.
9. B¶o ®¶m çc phô tïng vµ çc cÊu tróc ®Æc biÖt ®îc x©y dùng ®óng vÞ trÝ vµ
®óng ®é cao. B¶o ®¶m çc cÊu tróc ®óc t¹i chç ®îc x©y dùng theo çc tiªu chuÈn
®îc chÊp nhËn.
10. Khi cÇn ph¶i thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm thuû khÝ, b¶o ®¶m ®êng èng ®¸p
øng çc tiªu chuÈn thÝ nghiÖm tríc khi lÊp.
11. B¶o ®¶m viÖc lÊp ®îc thùc hiÖn b»ng çc vËt liÖu ®îc chÊp nhËn víi ®é
dµy qui ®Þnh vµ theo ph¬ng ph¸p ®· ®îc phª chuÈn. §Æc biÖt, kiÓm tra çc thao
t¸c ®Ó kh«ng lµm h háng çc chç nèi èng.
12. B¶o ®¶m r»ng thÝ nghiÖm mËt ®é, ®é chÆt ®îc thùc hiÖn vµ kÕt qu¶ nhËn
®îc phï hîp víi tiªu chuÈn.
13. §èi víi çc nguån cung cÊp níc uèng, b¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc ®êng èng
®· ®îc khö trïng tèt tríc khi ®a vµo sö dông.
Môc lôc s¸ch tham kh¶o

“Sæ tay x©y dùng cho x©y dùng ®êng cao tèc” AASHO, Washington
DC, 1968
“ThiÕt kÕ vµ x©y dùng hÖ thèng tho¸t níc ma vµ tho¸t níc th¶i”,
ASCE, New York, N.Y., 1979
Antill, J.M vµ Ryan, P.W.S., “X©y dùng d©n dông”, Harstead Press,
Sydney, Australia, 1972
Steel, E.W., vµ Mc Ghee T.J., “CÊp vµ tho¸t níc”, xuÊt b¶n lÇn thø 5,
McGraw-Hill, Singapore, 1981
2-66
2.4. NÒn mãng
2.4.1. Giíi thiÖu
PhÇn sau ®©y tr×nh bµy vÒ çc d¹ng nÒn mãng thêng ®îc xÐt ®Õn trong çc
cÊu tróc tr¹m vµ thiÕt bÞ.
Ngêi ®äc cã thÓ xem thªm çc th«ng tin liªn quan phÇn trong “KÕt cÊu bª
t«ng cèt thÐp” vµ phÇn “§ãng cäc bª t«ng øng suÊt tríc”.
2.4.2. Çc kiÓu nÒn mãng

§èi víi c«ng tr×nh tr¹m biÕn ¸p vµ thiÕt bÞ cã nhiÒu d¹ng nÒn mãng kh¸c nhau
bao gåm cét trô bª t«ng, mãng ch©n vÞt, d¹ng cäc, d¹ng tÊm lîp, d¹ng neo vµo ®¸.
2.4.2.2. Cét trô bª t«ng
D¹ng mãng nµy cã thÓ tho¶i ch©n hoÆc th¼ng ®øng, cã hoÆc kh«ng cã nÒn më
réng (loe). Nãi chung, nã ®îc khoan b»ng m¸y khoan hoÆc ®µo b»ng m¸y ®µo,
gåm c¶ bóa m¸y t¸c ®éng lªn thµnh b»ng thÐp. Tuy nhiªn, ®«i khi çc cét trô ®îc
®µo b»ng tay nÕu cã kÝch thíc nhá vµ n«ng. Çc cäc ®îc khoan tíi ®êng kÝnh
nhÊt ®Þnh vµ ®îc më réng ë ®Õ (lµm loe ra) nÕu muèn.
D¹ng mãng nµy rÊt phï hîp víi ®Êt sÐt cøng vµ vËt liÖu h¹t kÕt chÆt cã thÓ
khoan ®îc, ®øng v÷ng ®Ó l¾p ®Æt cèt thÐp vµ ®æ bª t«ng, çc mÊu ch©n vµ bul«ng
neo. Tuy nhiªn, d¹ng cét trô cã thÓ sö dông cho ®iÒu kiÖn ®Êt kh«ng æn ®Þnh b»ng
çch ®æ ®Çy níc hoÆc bentonit (®Êt sÐt tr¾ng dÔ tr¬ng në) tríc khi ®æ bª t«ng.
Trong çc trêng hîp kh¾c nghiÖt nhÊt, cÇn ph¶i l¾p çc cèt pha b»ng thÐp vÜnh
viÔn. (xem phÇn “L¾p ®Æt nÒn mãng”).
Çc cét trô thêng cã d¹ng h×nh trßn, mÆc dï nhá, çc cét trô vu«ng cã thÓ
dïng ®Ó ®ì çc thiÕt bÞ nhÑ ®Æt trªn ®Êt cã kh¶ n¨ng chÞu lùc tèt. KÝch thíc th«ng
thêng cña mãng tr¹m lµ tõ 0.6m ®Õn 1.5 m ®êng kÝnh vµ 150 mm më réng. Çc
trô khoan víi ®êng kÝnh trªn 1.5 m cã thÓ l¾p ®Æt víi ®é t¨ng 300 mm víi kÝch
thíc lín nhÊt cho çc tr¹m th«ng thêng lµ 2.5 m.
2.4.2.3. Mãng bª t«ng ch©n vÞt
Mãng ch©n vÞt bao gåm cét th¼ng ®øng hoÆc têng ®Æt trªn mét tÊm h×nh
vu«ng hoÆc ch÷ nhËt ®Æt s©u h¬n nÒn, ®· ®îc sö dông tõ l©u trong thiÕt kÕ tr¹m.
Chóng thÝch hîp nhÊt cho nh÷ng vïng ®Êt cã kh¶ n¨ng chÞu lùc trung b×nh trë lªn.
Chóng thêng thÝch hîp cho çc m¸y biÕn ¸p, cét nÐo, m¸y c¾t vµ çc thiÕt bÞ
®iÖn kh¸c vµ thêng lµ kinh tÕ ë nh÷ng n¬i cÇn sè lîng nÒn mãng nhá. Chóng cã
®é tin cËy cao vµ thiÕt kÕ dÔ dµng.
2-67
Thêi gian l¾p ®Æt vµ chi phÝ cho mãng ch©n vÞt thêng lín h¬n lo¹i cäc trô bëi
do ph¶i ®µo khu«n, th¸o khu«n, lÊp vµ ®Çm chÆt.
2.4.2.4. Cäc ®ãng b»ng m¸y
D¹ng mãng nµy chØ sö dông ë nh÷ng ®iÒu kiÖn chÞu ®ùng t¶i träng lín, khi
kh«ng cã tÇng ®Êt ®ñ søc chÞu ®ùng ë ®é s©u th«ng thêng cña mãng hoÆc ®é s©u
chÊp nhËn ®îc. Çc cÊu tróc ®ì çc thiÕt bÞ nÆng vµ nÒn mãng cña nhµ ®iÒu khiÓn
lµ çc trêng hîp tiªu biÓu thÝch hîp sö dông cäc lo¹i nµy.
2.4.2.5. TÊm l¸t sµn
Çc tÊm l¸t sµn ®«i khi ®îc sö dông lµm nÒn mãng ®ì cho nhiÒu lo¹i thiÕt bÞ
kh¸c nhau nh dao çch ly, m¸y c¾t vµ m¸y biÕn ¸p. Çc tÊm l¸t nµy thÝch hîp cho
nh÷ng n¬i ®Êt æn ®Þnh cã ®é chÞu lùc tõ trung b×nh trë lªn.
Çc tÊm l¸t thêng cã ®é dµy thay ®æi trong kho¶ng 30 vµ 60 mm, phô thuéc
vµo çc th«ng sè thiÕt kÕ kh¸c nhau. Çc tÊm l¸t ®îc ®Æt trªn nÒn ®· ®îc chuÈn bÞ
tèt ®Ó tr¸nh bÞ vì vµ bÞ lón.
2.4.3. Lùa chän nÒn mãng

KiÓu nÒn mãng ®îc lùa chän cho mét vÞ trÝ cô thÓ phô thuéc vµo t¶i träng vµ
cÊu tróc, ®Êt vµ ®iÒu kiÖn c«ng trêng, phô thuéc chi phÝ vËt liÖu, thiÕt bÞ vµ nh©n
c«ng. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy quyÕt ®Þnh viÖc lùa chän d¹ng nÒn mãng ®¸p øng yªu
cÇu víi chi phÝ thÊp nhÊt.
VÝ dô, ®Ó lùa chän gi÷a mãng ch©n vÞt hay cäc ®óc t¹i chç chóng ta phai xem
xÐt: lµm mãng ch©n vÞt tèn nhiÒu thêi gian h¬n, do ®ßi hái mét khèi lîng lµm cèt
pha vµ ®µo ®Êt lín h¬n. Vµ còng cÇn cã sù quan t©m lín h¬n ®Ó b¶o ®¶m ®Êt lÊp l¹i
®· ®îc ®Çm tèt ®óng víi tiªu chuÈn kü thuËt (viÖc ®Çm ®óng kü thuËt lµ rÊt quan
träng trong nhiÒu trêng hîp, t¹o ra sù chèng ®ì tèt kh«ng bÞ nhæ mãng). MÆt kh¸c,
cÊu tróc cäc sö dông çc thiÕt bÞ khoan ®¾t tiÒn. Cïng víi ®iÒu nµy, mét ®iÒu quan
träng lµ ph¶i lùa chän ph¬ng ph¸p ®¶m b¶o tiÕn ®é x©y dùng.
VÝ dô, khi so s¸nh riªng rÏ, d¹ng mãng b¶n ph¼ng cã vÎ Ýt tèn kÐm h¬n d¹ng
cäc. Tuy nhiªn, thêi gian ®ßi hái nhiÒu h¬n ®Ó lµm mãng b¶n ph¼ng so víi mãng
cäc cã thÓ g©y ra sù tr× ho·n çc c«ng viÖc kh¸c nh viÖc l¾p r¸p cét thÐp vµ sÏ g©y
ra chi phÝ x©y dùng chung cña c¶ c«ng tr×nh lín h¬n. Ph¬ng ph¸p CPM (ph¬ng
ph¸p nghiªn cøu çc ho¹t ®éng ®Ó x¸c ®Þnh qui tr×nh tèi u) cã thÓ sö dông ®Ó ®¸nh
gi¸ çc ¶nh hëng liªn quan ®èi víi viÖc x¾p xÕp kÕ ho¹ch. B¶ng 2.4.1 tãm t¾t viÖc
sö dông vµ çc u vµ nhîc ®iÓm cña tõng lo¹i nÒn mãng ®îc bµn ®Õn.
2-68
B¶ng 2.4.1 Çc kiÓu nÒn mãng tr¹m
KiÓu Sö dông ¦u ®iÓm Nhîc ®iÓm
Trô mãng T¶i träng nÆng §ßi hái Ýt hoÆc §ßi hái çc thiÕt bÞ khoan
khoan t¹i chç n¬i nÒn ®Êt cã kh«ng cÇn cèp pha, vµ ®µo t¬ng ®èi ®¾t
søc chÞu ®ùng khèi lîng ®µo ®Êt Ýt tiÒn;Cã thÓ kh«ng thÝch
trªn trung b×nh h¬n lµm mãng ch©n hîp víi nÒn ®Êt kh«ng kÕt
vÞt, vµ kh«ng cÇn lÊp dÝnh, dÔ sËp, lón khi ®ang
khoan hoÆc nÒn d¹ng
cøng nh ®¸ khã khoan
Mãng bª t«ng Gièng nh ®èi DÔ thi c«ng h¬n KiÓm so¸t chÊt lîng
ch©n vÞt víi cäc khoan t¹i d¹ng cäc trªn nÒn th«ng qua viÖc ®Çm ®Êt
chç ®Êt kh«ng æn ®Þnh; trë nªn thiÕt yÕu h¬n; nÕu
trong mét sè trêng cÇn dùng khuån vµ cèp
hîp, cã thÓ lµ pha tèn thêi gian vµ tèn
ph¬ng ¸n duy nhÊt tiÒn h¬n.
kh¶ thi
Cäc T¶i träng nÆng ë L¾p ®Æt nhanh; kiÓm L¾p ®Æt vµ thÝ nghiÖm tèn
nh÷ng vïng ®Êt so¸t chÊt lîng dÔ kÐm; chøa s½n nh÷ng yÕu
rÊt mÒm vµ h¬n ®èi víi lo¹i tè kh«ng ch¾c ch¾n vµ do
cêng ®é chÞu mãng ch©n vÞt; rÎ ®ã, nhiÒu kh¶ n¨ng ph¶i
lùc kÐm h¬n nhiÒu so víi chuyÓn vÞ trÝ thi c«ng do
lo¹i mãng ch©n vÞt kh«ng thÝch hîp
khi lµm ë nÒn ®Êt rÊt
mÒm
Çc tÊm Çc thiÕt bÞ phô HÖ thèng ®ì Ýt tèn §ßi hái ph¶i chó ý cÈn
l¸t sµn trî cã kh¶ n¨ng kÐm nhÊt; C«ng viÖc thËn ®Õn vËt liÖu nÒn vµ
®Æt trªn nÒn ®Êt l¾p ®Æt nhanh vµ ®ßi viÖc chuÈn bÞ nÒn ®Ó
cã kh¶ n¨ng chÞu hái Ýt cèp pha nhÊt tr¸nh viÖc lón vµ gÉy; cÇn
®ùng tõ trung hoµn thiÖn chÝnh x¸c ®Ó
b×nh trë lªn tr¸nh nh÷ng chç ®äng
níc phÝa díi thiÕt bÞ
g©y nªn gØ
2-69
2.4.4. Thi c«ng nÒn mãng
2.4.4.1. Ph¹m vi
PhÇn nµy cung cÊp nh÷ng chØ dÉn c¬ b¶n ®Ó lùa chän ph¬ng ph¸p, thiÕt bÞ vµ
dông cô thêng sö dông trong thùc tÕ ®Ó thi c«ng nÒn mãng bª t«ng cèt thÐp ®æ t¹i
chç vµ cäc ®ãng m¸y víi bÖ vµ chãp bª t«ng.
2.4.4.2. §µo mãng
B¹n ®äc cã thÓ tham kh¶o phÇn “§Êt vµ viÖc xö lý nÒn ®Êt” ®Ó biÕt thªm th«ng
tin chi tiÕt vÒ ®µo mãng.
Khi ®µo mãng cÇn ph¶i chèng ®ì, gi»ng nÐo hay t¹o ®é dèc nÕu cÇn thiÕt ®Ó
tr¸nh r¬i m¶nh vì hoÆc lón sôt. HÇu hÕt cÇn ph¶i dùng cét chèng nÕu ®é s©u cña hè
lín h¬n 1.5m ë t¹i vÝ trÝ ®Êt liªn kÕt kÐm. Vµ còng cÇn chó ý ®Ó ®Êt ®îc ®µo lªn ë
xa mÐp hè. Çc cét chèng ph¶i ®îc di chuyÓn tríc khi lÊp ®Êt, nhng ph¶i sau khi
bª t«ng cøng ®Ó bª t«ng chÞu ®îc ¸p lùc cña ®Êt vµ cña çc ho¹t ®éng ®Çm nÒn.
Tèt nhÊt lµ tr¸nh ®îc níc trong suèt thêi gian ®µo mãng. B¬m hoÆc çc thiÕt
bÞ kh¸c cÇn ®îc sö dông ®Ó tho¸t níc khu vùc ®µo mãng.
Çc hè ®Ó qua ®ªm cÇn ®îc che ®Ëy hoÆc b¶o vÖ ®Ó tr¸nh nguy hiÓm cho
ngêi hay ®éng vËt ®i qua.
2.4.4.3. Cäc bª t«ng ®óc t¹i chç
NÕu trong hîp ®ång kh«ng chØ ®Þnh râ, th× coi nh t©m ®Ønh cña mçi cét kh«ng
®îc sai lÖch qu¸ 10% ®êng kÝnh cña cét vµ sÏ ®îc räi n»m trong kho¶ng 2% cña
tæng chiÒu dµi. Trôc ngang cña mãng cét s¾t (th¸p) kh«ng ®îc lÖch khái ®êng
ph©n gi¸c gãc trong t¹i th¸p ®ã qu¸ 30’ cña cung t¹o nªn do viÖc quay toµn bé
mãng. Tuy nhiªn, trong hîp ®ång thêng qui ®Þnh râ nh÷ng yªu cÇu nµy.
§Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao nhÊt, tèt nhÊt ®èi víi viÖc l¾p ®Æt çc cét bª t«ng ®óc
t¹i chç ph¶i sö dông hai nhãm riªng biÖt. §èi víi çc hè kh«ng cã thµnh bao bäc
mét nhãm ®µo hè vµ ®Æt cèt thÐp. §èi víi hè cã thµnh bao bäc, nhãm nµy sÏ ®ãng
çc vá b»ng thÐp xuèng, di chuyÓn ®Êt ra khái vá thÐp nµy vµ ®Æt cèt thÐp. NÕu sö
dông mèi nèi kÕt cÊu cho cét cã vá hoÆc kh«ng cã vá bao bäc, nhãm nµy còng sÏ ®æ
bª t«ng ®Õn chç nèi vµ l¾p ®Æt kho¸ nèi kÕt cÊu. Khi lµm cét kh«ng cã vá bäc, nhãm
thø hai sÏ l¾p çc v¸n khu«n cÇn thiÕt ë phÝa trªn, ®Æt khu«n vµ çc gãc nh¸nh vµ ®æ
bª t«ng. §èi víi cét cã vá bäc, nhãm nµy sÏ ®Æt khu«n, bul«ng neo vµ ®æ bª t«ng.
C«ng viÖc cña nhãm nµy lµ t¬ng tù dï cã sö dông mèi nèi kÕt cÊu hay kh«ng, chØ
cã c«ng viÖc ®æ bª t«ng sÏ ®ßi hái Ýt h¬n.
CÇn cã mét ®èc c«ng chung chÞu tr¸ch nhiÖm toµn bé ho¹t ®éng l¾p ®Æt cét trô
cho cÊu tróc tr¹m vµ thiÕt bÞ vµ mét ®èc c«ng riªng phô tr¸ch viÖc x©y dùng. Çc
thiÕt bÞ thÝch hîp ®Ó ®æ bª t«ng t¹i chç thêng bao gåm: mét m¸y khoan/®µo hè cã
2-70
kh¶ n¨ng ®µo ®îc hè cã kÝch thíc réng nhÊt vµ s©u nhÊt còng nh cã kh¶ n¨ng
®µo ®¸ khi gÆp ph¶i ®¸, mét cÇn cÈu cã kh¶ n¨ng n©ng nh÷ng èng thÐp lín nhÊt vµ
dµi nhÊt dïng ®Ó lµm thµnh hè, mét ®Çu truyÒn ®éng kiÓu rung vµ çc thiÕt bÞ kÌm
theo, mét m¸y ph¸t AC, mét xe t¶i cã thïng chë hµng, mét ®Çm rung bª t«ng vµ çc
thiÕt bÞ vµ dông cô kh¸c.
A. Hè kh«ng cã èng
NÕu cét trô nh thÓ hiÖn trong b¶n vÏ hay trong danh môc cÊu tróc kh«ng ®ßi
hái cã èng chèng th× ngêi c«ng nh©n ®µo ®Êt cã thÓ ®Æt t©m lìi c¾t cña m¸y ®µo
t¹i chÝnh gi÷a ®inh t©m mãng. KiÓm tra b»ng däi xem nã ®· th¼ng ®øng cha, sau
®ã b¾t ®Çu ®µo. NÕu ®Êt tèt vµ kh«ng x¶y ra sôt lë, hè sÏ ®îc ®µo ®Õn ®é s©u cÇn
thiÕt vµ çc hè sau còng ®îc ®µo theo çch nh vËy. C«ng nh©n cÇn xóc ®Êt ®¸ ra
xa khái hè ®Ó lÊy chç thi c«ng tiÕp vµ tr¸nh kh«ng cho ®Êt r¬i trë l¹i hè. Khi mçi hè
®îc hoµn thµnh ngêi ®iÒu khiÓn m¸y khoan cã thÓ ®Æt kÕt cÊu cèt thÐp nÕu nh
m¸y khoan kÕt hîp giµn khoan hay khung ch÷ A vµ m¸y ®µo, hay sö dông khung
ch÷ A g¾n trªn xe t¶i hoÆc sö dông cÇn cÈu.
ë MÜ, ph¬ng ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt lµ sö dông çc thiÕt bÞ riªng ®Ó khoan vµ ®Æt
lâi thÐp. Theo çch nµy nhãm ®µo hè cã thÓ liªn tôc di chuyÓn tõ hè nµy sang hè
tiÕp theo trong khi mét nhãm kh¸c riªng biÖt cã thÓ ®Æt lâi thÐp vµ bul«ng neo, vµ ®æ
bª t«ng.
Çc khung cèt thÐp cã thÓ ®îc l¾p r¸p s½n ë b·i sau råi míi vËn chuyÓn tíi vÞ
trÝ thi c«ng hoÆc còng cã thÓ vËn chuyÓn çc thanh thÐp nguyªn ®Õn chç thi c«ng vµ
l¾p r¸p t¹i ®ã. C¶ hai ph¬ng ph¸p ®Òu tèt. Thêng hai c«ng nh©n cã thÓ hoµn thµnh
c«ng viÖc l¾p cèt thÐp. Kho¶ng çch gi÷a çc thanh thÐp däc vµ çc gi»ng ngang
ph¶i thùc hiÖn ®óng nh thÓ hiÖn trong b¶n vÏ.
Khung lâi thÐp cã thÓ ®îc ®Æt chÝnh x¸c vµ ®îc gi÷ ®óng vÞ trÝ b»ng çch sö
dông çc viªn g¹ch b»ng bª t«ng víi kÝch thíc thÝch hîp vµ ®îc buéc b»ng d©y s¾t
ë tõng kho¶ng 1 ®Õn 1.3 m ë bªn ngoµi cña khung. CÇn ®Æt nh÷ng viªn g¹ch nµy ë
mét vµi vÞ trÝ xung quanh khung ®Ó gi÷ cho khung ë ®óng gi÷a hè.
NÕu sö dông çc mèi nèi kÕt cÊu, bª t«ng cÇn ®îc ®æ vµ dõng ë chç nèi
kh«ng nhá h¬n 2 m tõ ®Ønh cét. Kho¸ nèi kÕt cÊu, nÕu ®îc thÓ hiÖn trªn b¶n vÏ, cÇn
l¾p ®Æt tríc lÇn ®æ bª t«ng cuèi cïng.
ë nh÷ng chç sö dông bul«ng neo, nhãm ®Æt bul«ng b¾t ®Çu lµm viÖc sau khi
khung thÐp ®îc ®Æt vµ/hoÆc bª t«ng ®îc ®æ tíi chç nèi kÕt cÊu (nÕu cã). Nhãm
nµy sÏ l¾p nh÷ng v¸n khu«n cÇn thiÕt ë trªn phÇn ®Ønh cña cét bª t«ng vµ gi»ng
chóng l¹i ®Ó tr¸nh xª dÞch khi ®æ bª t«ng. V¸n khu«n cÇn ®îc lµm s¹ch vµ b«i dÇu
tríc khi ®æ bª t«ng. Bul«ng neo vµ çc khu«n ®Æt bul«ng neo cÇn ®îc l¾p r¸p
cïng víi nhau vµo vÞ trÝ ®Ó ®¹t ®îc vÞ trÝ ®Æt chÝnh x¸c cho tõng bul«ng. Çc khu«n
2-71
®Æt bul«ng neo ®îc cung cÊp bëi nhµ thÇu. Çc khu«n ®Æt bul«ng neo ph¶i ®¶m b¶o
sao cho chóng cã thÓ ®iÒu chØnh çc kho¶ng çch vµ ®é nghiªng kh¸c nhau nh yªu
cÇu cho cÊu tróc ®ang ®îc x©y dùng. Thêng th× b¶n vÏ sÏ ®îc cung cÊp ®Ó thÓ
hiÖn kiÓu vµ çc d÷ liÖu l¾p r¸p. §é nghiªng cña bul«ng neo ph¶i ®îc thÓ hiÖn trªn
b¶n vÏ cho tõng lo¹i cét. Mét çi mÉu b»ng gç nhá ®îc lµm cho tõng ®é nghiªng
cña cét vµ ®îc sö dông ®Ó kiÓm tra dÔ dµng h¬n.
Sau khi ®· thùc hiÖn tÊt c¶ çc kiÓm tra cÇn thiÕt vµ ®iÒu chØnh nÕu cÇn, cã thÓ
®æ bª t«ng ®Ó hoµn thµnh çi cét. Sau mét ngµy b¶o dìng cã thÓ th¸o khu«n mÉu ra
vµ sau 12 ngµy cã thÓ dì hÕt v¸n khu«n. ë nh÷ng chç cÇn cã thÓ phñ mét líp bitum
bªn trªn mÆt nÒn vµ thêng më réng 0.5 m xuèng díi mÆt nÒn. CÇn chó ý tu©n theo
bÊt kú yªu cÇu ®Æc biÖt nµo ®îc m« t¶ trªn b¶n vÏ.
B. Hè cã èng
èng thÐp hay líp lãt ph¶i cã ®é dµi, cì vµ ®é dµy nh thÓ hiÖn trªn danh môc
th«ng sè kü thuËt. Ngêi vËn hµnh m¸y ®Æt èng thÐp vµo cäc mèc gi÷a cña cét vµ nã
®îc gi÷ cè ®Þnh trong khi m¸y ®ãng ®îc ®Æt lªn ®Ønh cña èng thÐp. D¹ng bóa rung
thÝch hîp cho nÒn ®Êt sÐt pha hoÆc ®Êt h¹t, cßn d¹ng m¸y ®ãng cäc ®îc sö dông
cho ®Êt sÐt. èng thÐp ®îc gi÷ cè ®Þnh nhê çc thanh ®¸nh dÊu vµ/ hoÆc b»ng mét
xe t¶i cã khung ch÷ A. Sau khi m¸y mãc ®· ë ®óng vÞ trÝ, èng thÐp cÇn ®îc kiÓm
tra xem ®· th¼ng ®øng cha nhê mét çi thíc li-v« ®Æt trªn mét c¹nh vµ trªn c¹nh
thø hai vu«ng gãc víi nã. èng thÐp ®îc ®ãng xuèng ®Õn khi ®Ønh cña nã cao h¬n
0.5 m trªn ®¸y cña cét kiÓm tra.
Khi ®Ønh cña èng thÐp ®· ë ®óng ®é cao, m¸y ®ãng ®îc dì ®i vµ m¸y ®µo
®îc l¾p vµo gi÷a èng, ®Êt ®¸ trong èng ®îc chuyÓn ra. Sau ®ã çc khung cèt thÐp
®îc l¾p vµ cè ®Þnh nh m« t¶ ë trªn. NÕu cÇn thiÕt ®Ó èng thÐp t¹i chç, nhãm c«ng
nh©n ®µo cã thÓ di chuyÓn tíi vÞ trÝ tiÕp theo sau khi mçi cét ®îc l¾p ®Æt. Tuy
nhiªn, nÕu cã thÓ th× th¸o dì èng cho lÇn sö dông sau.
NÕu ®iÒu kiÖn cho phÐp vµ èng thÐp ®îc sö dông l¹i, cÇn ph¶i ®æ bª t«ng ®Õn
chç nèi kÕt cÊu. èng thÐp ph¶i ®îc rót ra sau khi bª t«ng ®îc ®æ ®Õn ®Ønh cña
èng. C«ng viÖc nµy ®îc thùc hiÖn bëi nhãm c«ng nh©n ®µo vµ l¾p ®Æt. ViÖc rót çc
èng ra cã thÓ thùc hiÖn b»ng cÇn cÈu sau khi bª t«ng ®· ®æ xong. NÕu cét ®îc dùng
trªn nÒn çt vµ èng thÐp ®îc lµm tõ s¾t phÕ liÖu, tèt h¬n c¶ lµ ®Ó èng thÐp t¹i chç.
Gi¶i ph¸p cho nh÷ng hè s©u lµ ®Æt çc ®o¹n èng cã kÝch cì kh¸c nhau, vµ cã
thÓ chiÒu dµi kh¸c nhau, theo d¹ng bËc (h×nh 2.4.1). Khi mçi ®o¹n èng ®îc ®ãng
xuèng, bª t«ng ®îc ®æ tíi ®Ønh cña phÇn ®ã. èng sau ®ã ®îc th¸o ra vµ ®o¹n èng
kh¸c, phÇn lín h¬n ®îc l¾p lªn trªn. Qu¸ tr×nh ®îc tiÕp tôc cho ®Õn khi hoµn
thµnh ®o¹n trªn cïng. ¦u ®iÓm chÝnh cña ph¬ng ph¸p nµy dÔ dµng l¾p vµ th¸o çc
2-72
®o¹n èng nhá h¬n so víi mét ®o¹n èng dµi. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p lµm tõng bíc
g©y ra mét chót l·ng phÝ bª t«ng do kÝch thíc cña hè sÏ lín h¬n khi ®æ dÇn tõ díi
lªn bÒ mÆt.
H×nh 2.4.1 X©y dùng çc líp vá theo tõng bËc

Nhãm c«ng nh©n ®Æt bul«ng neo thùc hiÖn cïng mét qui tr×nh gièng nh trong
trêng hîp cét kh«ng cã vá.
2.4.4.4. Çc cäc ®ãng víi mò cäc b»ng bª t«ng
B¹n ®äc cã thÓ xem phÇn “§ãng cäc bª t«ng øng suÊt tríc”, ®Ó biÕt th«ng tin
®Çy ®ñ h¬n. Mét nhãm cäc cã cïng mét chãp bª t«ng vµ ®Õ víi gãc nghiªng ë ch©n
yªu cÇu cho tõng cét cã thÓ ®îc sö dông nh chØ dÉn. Lo¹i cäc ch÷ “H” b»ng thÐp
thêng ®îc sö dông do chóng cã kh¶ n¨ng xuyªn qua çt vµ ®¹t ®îc kh¶ n¨ng
n©ng cÇn thiÕt. §«i khi do ®iÒu kiÖn cña ®Êt, ®iÒu kiÖn kinh tÕ hoÆc ®iÒu kiÖn s½n cã
mµ ph¶i sö dông lo¹i cäc kh¸c nh bª t«ng ®óc s½n hoÆc çc èng thÐp ®îc ®ãng
xuèng vµ ®æ ®Çy bª t«ng. Ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt t¬ng tù vµ sö dông cïng mét nhãm
c«ng nh©n vµ thiÕt bÞ.
ViÖc ®ãng cäc víi ®Çu cét bª t«ng cã thÓ sö dông hai ®éi c«ng nh©n riªng biÖt.
Mét ®éi ®ãng cäc, ®éi kia l¾p ®Çu cét vµ çc gãc ch©n hoÆc bul«ng neo. Nhãm ®ãng
cäc cã thÓ bao gåm mét ngêi chØ huy chung, mét ngêi vËn hµnh m¸y, mét ngêi
b¶o dìng m¸y, mét ngêi phô tr¸ch kÐo b¸nh xÝch hoÆc xe ñi ®Êt, mét ngêi l¸i xe
t¶i, mét thî c¬ khÝ, mét thî hµn vµ mét hoÆc hai c«ng nh©n. Nhãm c«ng nh©n ®Æt
gãc ch©n cã thÓ bao gåm mét ngêi chØ huy, mét ngêi vËn hµnh gÇu xóc, hai thî
méc, hai thî thÐp, mét thî b¶o dìng d©y ®iÖn, mét ngêi l¸i xe t¶i vµ hai c«ng
nh©n. Sè lîng c«ng nh©n trong mçi nhãm sÏ thay ®æi tuú theo ®iÒu kiÖn vµ thiÕt kÕ
cña nÒn mãng.
2-73
§éi vËn chuyÓn cung cÊp tÊt c¶ çc cäc, cèt thÐp, gç cèp pha vµ çc vËt liÖu
kh¸c. Nh÷ng thø nµy cÇn cã ®Çy ®ñ t¹i c«ng trêng tríc khi b¾t ®Çu thi c«ng.
Bíc ®Çu tiªn ®Ó thi c«ng nÒn mãng cã ®ãng cäc lµ ®µo hè cho mçi cét s©u tíi
sµn ®¸y cña mò cäc. CÇn ®µo ®ñ réng ®Ó cho phÐp l¾p cèp pha gç cho mò cäc bª
t«ng. Gµu xóc sau ®ã ®îc chuyÓn sang vÞ trÝ tiÕp theo. X¸c ®Þnh vÞ trÝ cäc ë ®¸y hè
vµ kiÓm tra l¹i. §Ó dïng cho viÖc ®ãng cäc ngêi ta sö dông chñ yÕu cÇn cÈu g¾n
liÒn víi m¸y ®ãng cäc. CÇn cÈu ®îc ®Æt ë vÞ trÝ sao cho bé phËn ®Þnh híng cã thÓ
x¸c ®Þnh vÞ trÝ cäc víi ®é nghiªng hay ®é dèc chÝnh x¸c. Cäc ®îc nhÊc vµo vÞ trÝ
trªn bé phËn ®Þnh híng phÝa díi bóa m¸y b»ng çc çp tõ cÇn cÈu. Bóa m¸y cã
thÓ lµ lo¹i bóa m¸y diesel hoÆc lo¹i kh¸c t¬ng tù. Bóa m¸y ph¶i cã c«ng suÊt ®ñ t¹o
n¨ng lîng cho tõng nh¸t bóa ®ãng cäc vµo ®Êt. Bé phËn ®Þnh híng cã thÓ dµi 15
m hoÆc mét ®é dµi thÝch hîp ®Ó ®ì cäc dµi nhÊt ®îc ®ãng. T¶i träng ®îc n©ng lªn
b»ng cÇn cÈu ho¹t ®éng b»ng m« t¬ g¾n trªn xe t¶i b¸nh xÝch hoÆc lo¹i cÇn cÈu thÝch
hîp kh¸c.
ë Th¸i Lan ngêi ta thêng sö dông lo¹i khung ®ãng cäc trªn tÊm trît víi
bóa gâ. §é dèc cña cäc ®îc ®Æt b»ng ®iÒu chØnh c¬ häc ch©n ®Õ cña giµn gi¸o.
§é dèc cã thÓ kiÓm tra nhê mét khu«n gç ®¬n gi¶n cã ®é nghiªng chuÈn b»ng
çch ¸p mét çi thíc li-v« vµo khu«n trong khi ®Ó khu«n ¸p vµo cäc. Khi gãc vµ ®é
nghiªng ®· ®óng cã thÓ b¾t ®Çu ®ãng cäc. Khi ®ãng cäc, sè nh¸t bóa ®Ëp lªn cäc
trªn mét mÐt ®îc ®Õm vµ ghi l¹i. Tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh xem cäc ®· ®¹t ®îc ®ñ
kh¶ n¨ng chÞu lùc hay cha. Khi cÇn thiÕt cã thÓ ph¶i ®ãng cäc s©u h¬n ®Ó ®¹t ®îc
kh¶ n¨ng chÞu lùc mong muèn. NÕu sè nh¸t bóa ®Õm ®îc cho thÊy kh«ng cÇn thiÕt
®ãng hÕt chiÒu dµi cña cäc, thêng ngêi ta sÏ c¾t bá phÇn cäc thõa trªn mÆt nÒn khi
®· ®¹t ®îc kh¶ n¨ng chÞu lùc cÇn thiÕt cña cäc. NÕu phÇn cäc thõa chØ cã 0.5 m ®Õn
1 m thêng sÏ nhanh vµ Ýt tèn kÐm h¬n nÕu ®ãng cäc ®Õn hÕt. Çc cäc kh¸c cã thÓ
®ãng theo çch t¬ng tù nh vËy.
Cã thÓ sö dông bÊt kú ph¬ng ph¸p vµ çch bè trÝ nµo t¬ng tù nh vËy miÔn
lµ cã thÓ ®¹t ®îc ®óng vÞ trÝ, ®é dèc vµ kh¶ n¨ng chÞu lùc.
PhÇn ®Çu cäc ®îc ph¸ vì b»ng m¸y ca, bóa khoan vµ/hoÆc çc dông cô cÇm
tay, ®Ó lé ra lâi thÐp. Çc thanh s¾t sau ®ã ®îc uèn cong ®Ó Ên vµo bªn trong mò bª
t«ng. TiÕp theo ®ã, ®éi lµm bul«ng neo t¹o khu«n cho mò bª t«ng cña cäc, ngêi ta
®Æt cèt thÐp cña phÇn mò vµ bÖ cña cét vµ ®æ mò bª t«ng. Lâi thÐp cña phÇn bÖ cét
®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ vµ ®é nghiªng mµ kh«ng cÇn t¹o khu«n. PhÇn lâi thÐp nµy ®îc
buéc vµo phÇn lâi thÐp cña mò bª t«ng vµ ®îc ch»ng theo Ýt nhÊt hai híng ®Ó gi÷
cho khái bËt ra trong khi ®æ mò bª t«ng. Sau ®ã ®æ bª t«ng mò cäc.
Sau khi mò bª t«ng ®· ®îc t¹o ®ñ, viÖc ®Æt çc bul«ng neo vµ khu«n hoµn
thµnh vµ cã thÓ ®æ phÇn bª t«ng cßn l¹i. Çc bul«ng neo cã thÓ ®Æt t¹m thêi vµo
2-74
phÇn thÐp cña ®Õ vµ cã thÓ t¹o phÇn khu«n cña ®Õ cét. Còng cã thÓ t¹o phÇn khu«n
cña ®Õ cét tríc vµ ®Æt bul«ng neo vµo phÇn thÐp sau. Thêng ngêi ta hay dïng
ph¬ng ph¸p ®Çu tiªn h¬n. Khu«n ®Õ cét cã thÓ lµ lo¹i ®îc s¶n xuÊt b»ng çc èng
cã ®êng kÝnh thÝch hîp b»ng çc-t«ng Ðp hoÆc b»ng vËt liÖu dµy 1 in ®îc b«i
parafin ®Ó b¶o vÖ ®Õn khi ®æ bª t«ng. §«i khi ngêi ta sö dông cèp pha b»ng s¾t
th¸o l¾p ®îc nhng chóng cång kÒnh vµ nÆng vµ ®ßi hái ph¶i lau s¹ch vµ ph¶i
chuyªn chë tíi vÞ trÝ tiÕp theo. Cèp pha ®îc gi÷ ë ®óng vÞ trÝ b»ng khung gç do
nh÷ng ngêi thî méc l¾p r¸p. Çc bul«ng nÒn ®îc gi÷ t¹i vÞ trÝ b»ng çc khu«n ®Æt
bul«ng nÒn b»ng thÐp.
Sau khi th¸o cèp pha, ngêi ta hoµn thµnh viÖc lÊp ®Êt vµ san ñi xung quanh
cét. C«ng viÖc san ñi cã thÓ ®îc thùc hiÖn bëi ngêi vËn hµnh m¸y xóc gµu ngîc
hoÆc nhãm ®Æt bul«ng neo hay nã cã thÓ hoµn thµnh b»ng mét thao t¸c ho¹t ®éng
riªng biÖt do ngêi vËn hµnh sö dông lìi ñi cña m¸y xóc hoÆc m¸y kÐo.
2.4.4.5. Mãng ch©n vÞt bª t«ng
ViÖc lËp kÕ ho¹ch nh©n c«ng vµ tiÕn ®é c«ng viÖc cho mãng ch©n vÞt còng
t¬ng tù nh cäc khoan. Thêng th× mét m¸y xóc gÇu ngîc (m¸y ®µo hµo), m¸y
xóc kiÓu gµu t¶i phÝa tríc vµ m¸y ®Çm lµ nh÷ng m¸y mãc c¬ khÝ cÇn thiÕt ®Ó thi
c«ng. Khi gÆp ®¸ cøng, cã thÓ cÇn bóa khoan vµ/hoÆc thiÕt bÞ ph¸ vì ®¸.
MÆt ®¸y mãng thêng ®îc dùng cèp pha. Tuy nhiªn, cã thÓ ®µo hè thËt s¹ch
b»ng m¸y ®µo hµo vµ dïng xÎng gät tØa nã xÊp xØ kÝch thíc cña ®¸y mãng + 5 cm.
Theo çch nµy cã thÓ tr¸nh ®îc chi phÝ lµm cèp pha vµ ®¸y mãng dêng nh cã
mèi liªn hÖ khoÎ h¬n víi ®Êt xung quanh.
Nªn dïng m¸y ®Çm thay cho lao ®éng b»ng tay. Trong khi lao ®éng b»ng tay,
bÒ ngoµi cã vÎ rÎ h¬n, nhng rÊt khã ®¹t ®îc kÕt qu¶ mong muèn. Lao ®éng b»ng
tay di chuyÓn chËm, thêng lµm vôn çc hßn ®Êt kh«, lín. H¬n n÷a, do møc ®é khã
cña c«ng viÖc, kÕt qu¶ kh«ng ®ång nhÊt vµ n¨ng suÊt bÞ giíi h¹n. M¸y ®Çm dÔ sö
dông vµ cho chÊt lîng c«ng viÖc cao, kÕt qu¶ ®ång nhÊt. C¶ hai ph¬ng ph¸p cÇn
ph¶i ®îc cÇn nh¾c kü tríc khi chuÈn bÞ kÕ ho¹ch x©y dùng.
2.4.5. §æ bª t«ng díi níc

Khi cÇn ph¶i ®æ bª t«ng díi níc, qui tr×nh chung nh sau:
1. Dïng mòi khoan lµm vôn ®Êt, vµ thªm bentonite (lo¹i ®Êt sÐt cã gi¸ trÞ dÔ
thÊm níc) vµ nÕu cÇn thiÕt, thªm níc ®Ó t¹o thµnh mét chÊt sÒn sÖt. Quan träng lµ
møc cña líp bïn sÖt nµy ph¶i gi÷ xÊp xØ møc nÒn ban ®Çu.
2. §Æt cèt thÐp trong hè ®îc ®µo.
2-75
3. §æ bª t«ng qua èng ®æ bª t«ng díi níc, thay thÕ cho líp bïn sÖt. Trong
phÇn lín çc trêng hîp, lîng bª t«ng cÇn thiÕt ®Ó ®æ ®Çy chç ®µo vît qu¸ 20%
®Õn 40%. Líp bïn sÖt cã thÓ sö dông l¹i.
Trong trêng hîp khi ®Êt däc theo têng r·nh ®ñ æn ®Þnh ®Ó chèng xãi mßn,
cã thÓ chØ sö dông níc kh«ng cã betonite. Nh ®èi víi líp bïn sÖt, mùc níc ph¶i
®îc gi÷ b»ng mÆt ®Êt ®Ó cho ¸p suÊt thuû tÜnh ®ñ ®Ó b¶o vÖ têng khái bÞ sËp.
Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn mét sè lý thuyÕt vµ cÇn nhiÒu kinh nghiÖm. Cho
môc ®Ých cña chóng ta, ®ñ thÊy r»ng ph¬ng ph¸p nµy thùc hiÖn ®îc vµ lµ mét
c«ng cô rÊt tèt ®Ó x©y dùng nÒn mãng.
2.4.6. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t:

A. B¶n th©n ngêi gi¸m s¸t ph¶i quen thuéc víi tÊt c¶ çc b¶n vÏ vµ çc tiªu
chuÈn kü thuËt liªn quan ®Õn nÒn mãng tríc khi b¾t ®Çu c«ng viÖc.
B. Tríc khi b¾t ®Çu x©y dùng, ngêi gi¸m s¸t ph¶i gÆp nhµ thÇu ®Ó kiÓm tra
l¹i sù bè trÝ tæng thÓ c«ng viÖc lµm nÒn mãng sÏ ph¶i thùc hiÖn, çch tæ chøc cña
nhµ thÇu vµ thiÕt bÞ sÏ ®îc sö dông. Ph¶i chó ý ®Æc biÖt ®Õn viÖc ®µo ®Êt, trén bª
t«ng, vËn chuyÓn, ®æ bª t«ng vµ ®Çm, ph¬ng ph¸p chèng ®ì, th¸o cèp pha vµ b¶o
dìng bª t«ng.
C. Tríc khi b¾t ®Çu ®µo mãng, ngêi gi¸m s¸t ph¶i kiÓm tra çc cäc mèc cña
nhµ thÇu ®Ó b¶o ®¶m vÞ trÝ ®µo lµ chÝnh x¸c. B¶o ®¶m r»ng çc cäc qui chiÕu (R/P)
kh«ng bÞ nhÇm lÉn víi trôc t©m. B¶o ®¶m r»ng nhµ thÇu lµm theo danh môc çc
c«ng viÖc ®îc duyÖt míi nhÊt.
D. §¬n vÞ x©y dùng ph¶i ®Æt çc cäc mèc cña hä cho çc vÞ trÝ mãng sö dông
trôc t©m vµ R/P ®îc ®Æt bëi nhãm ®o ®¹c ®Þa h×nh. Ngêi gi¸m s¸t kh«ng ®îc
chÞu tr¸ch nhiÖm qua viÖc x¸c nhËn, phª duyÖt viÖc ®Æt cäc cña nhµ thÇu. Tr¸ch
nhiÖm cña anh ta lµ ®Æt nÒn vµ bul«ng neo ë ®óng vÞ trÝ vµ cao ®é.
E. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i cã mÆt mäi lóc trong khi ®µo ®Êt, ®Æt çc thanh cèt
thÐp, ®Æt çc bul«ng neo, ®æ bª t«ng vµ ®ãng cäc. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i ®¶m b¶o r»ng
tÊt c¶ çc bu l«ng neo ë ®óng vÞ trÝ, ®óng bé vµ ®îc nèi víi cèt thÐp. Ngêi gi¸m
s¸t còng ph¶i kiÓm tra ®Ó b¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc èng ngÇm, çc phÇn èng nhùa dÉn
®iÖn níc..., ®îc ®Æt ®Çy ®ñ tríc khi ®æ bª t«ng. Çc b¸o ço chÝnh x¸c theo mÉu
ph¶i ®îc lu gi÷ (xem phô lôc B).
2.4.6.2. Mãng cäc, mãng ch©n vÞt vµ çc tÊm l¸t nÒn
A. Ghi l¹i ®é s©u, ®êng kÝnh vµ nÕu cÇn t×nh tr¹ng cña tõng hè khoan theo
mÉu cã s½n. §¶m b¶o r»ng ®iÒu kiÖn cña ®Êt ®¸p øng ®iÒu yªu cÇu nªu trong hîp
®ång tríc khi khi ®æ bª t«ng hoÆc ®Æt mãng. Mãng ®îc thiÕt kÕ cho mét cÊu tróc
2-76
®Æc biÖt, ®é dèc cña ®Êt vµ ®iÒu kiÖn cña ®Êt, çc sai kh¸c víi th«ng sè kü thuËt vµ
b¶n vÏ chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn víi sù gi¸m s¸t cña ngêi gi¸m s¸t. Mäi kh¸c biÖt
®¸ng kÓ cña ®iÒu kiÖn thùc tÕ so víi thiÕt kÕ ®Òu ph¶i ®îc b¸o ço cho kü s thiÕt
kÕ ®Ó ngêi kü s thiÕt kÕ cã thÓ quyÕt ®Þnh cã cÇn thiÕt thay ®æi thiÕt kÕ hay kh«ng.
TÊt c¶ çc vËt liÖu rêi ra, kh«ng ®îc nÐn l¹i ph¶i ®îc dän s¹ch tríc khi ®æ bª
t«ng. Ph¶i cÈn thËn ®Ó b¶o ®¶m r»ng kh«ng cã vËt l¹ r¬i vµo trong qu¸ tr×nh ®æ bª
t«ng.
B. Khi kiÓm tra çc hè khoan h×nh trô, ph¶i b¶o ®¶m r»ng tæng ®é s©u cña hè
nhá nhÊt nh x¸c ®Þnh trong danh môc x©y dùng, víi dù kiÕn h×nh trô bª t«ng x¸c
®Þnh t¹i c«ng trêng b»ng hoÆc lín h¬n chiÒu dµi cña kiÓu mãng ®· ®Þnh.
C. §èi víi mãng ch©n vÞt, viÖc ®µo mãng hay lµm ®¸y mãng ph¶i ®îc thiÕt
lËp ®Ó t¹o ra ®é nÐn thÝch hîp cña ®Êt vµ/ hoÆc çt ®æ vµo.
D. §èi víi viÖc ®µo ®¸, khi gÆp ph¶i ®¸ qu¸ cøng ®Ó cã thÓ dïng mòi khoan
hoÆc gÆp ph¶i ®¸ l¨n, cã thÓ sö dông chÊt næ. Hai vÊn ®Ò chÝnh mµ ngêi gi¸m s¸t
cÇn kiÓm tra khi ®µo ®¸ vµ neo trªn hè lµ viÖc sö dông chÊt næ qu¸ møc vµ sù an
toµn. KiÓm tra çc th«ng sè kü thuËt ®Ó b¶o ®¶m møc sö dông thuèc næ cho phÐp.
Qui tr×nh sö dông chÊt næ n»m ngoµi ph¹m vi cña tµi liÖu nµy. Cã thÓ nghiªn cøu tµi
liÖu cña çc c«ng ty chÊt næ vµ ph¬ng ph¸p cña çc c«ng nh©n chÊt næ cã kinh
nghiÖm.
Ghi chÐp chÝnh x¸c ®iÒu kiÖn cña nh÷ng n¬i ph¶i ®µo ®¸. Ph¶i thèng nhÊt, nÕu
cã thÓ, víi ngêi ®èc c«ng cña nhµ thÇu vÒ sè lîng vµ ph©n lo¹i ®¸ theo ®Æc tÝnh.
NÕu kh«ng ®¹t ®îc sù thèng nhÊt, ph¶i ghi chÐp l¹i nh÷ng bÊt ®ång ý kiÕn vµ thu
thËp çc chøng cí tõ çc ngêi lµm chøng kh¸c, cïng víi ¶nh chôp vµ çc b¶n vÏ
kÝch thíc kh¸c ®Ó b¶o vÖ cho ý kiÕn cña m×nh. B¸o cho ngêi kü s thiÕt kÕ çc bÊt
®ång ý kiÕn vÒ çc t×nh tr¹ng ®µo ®¸.
E. §¶m b¶o r»ng nh÷ng vËt liÖu thõa quanh c¹nh hè mãng ®îc chuyÓn ®i hÕt.
NÕu kh«ng chóng cã thÓ r¬i xuèng hè mãng. Cã thÓ lµm bÞ th¬ng c«ng nh©n
vµ/hoÆc lµm gi¶m kho¶ng çch çc thanh cèt thÐp xuèng díi møc qui ®Þnh.
F. Ghi l¹i mùc níc trong tÊt c¶ çc hè mãng. Níc cÇn ®îc th¸o hÕt ra khái
hè mãng tríc khi ®æ bª t«ng, hoÆc ph¶i sö dông phÔu, èng ®æ bª t«ng díi níc.
Ph¶i chó ý khi sö dông èng ®æ bª t«ng díi níc kh«ng chØ ®Ó b¶o ®¶m r»ng kh«ng
cã bª t«ng bÞ kÕt tña trong níc mµ cßn ®Ó b¶o ®¶m r»ng toµn bé khèi lîng ®îc
®æ ®ång nhÊt.
G. KiÓm tra cèt thÐp cña bª t«ng vÒ kÝch cì, chñng lo¹i, kho¶ng çch vµ
kho¶ng çch nhá nhÊt ®Ó b¶o ®¶m sù phï hîp víi b¶n vÏ vµ th«ng sè kü thuËt. KiÓm
tra mÆt ngoµi cña thÐp xem cã v¶y çn, gØ hoÆc çc vÕt nøt hoÆc uèn cong hay
kh«ng. Çc thµnh thÐp thêng cã mét líp gØ máng trªn bÒ mÆt. Cã thÓ lo¹i bá nh÷ng
2-77
thanh thÐp cã nh÷ng vÕt vµ v¶y gØ qu¸ nhiÒu. Çc thanh s¾t ph¶i s¹ch kh«ng dÝnh çc
vËt liÖu kh¸c. Hµn çc thanh s¾t thêng kh«ng ®îc chÊp nhËn. KiÓm tra çc yªu
cÇu cô thÓ cña dù ¸n qua çc kü s thiÕt kÕ hoÆc nh ®îc nãi ®Õn trong hîp ®ång.
H. Çc thanh thÐp t¨ng cêng ph¶i s¹ch. DÇu hoÆc çc vËt liÖu kh«ng b¸m
dÝnh trªn thÐp ph¶i ®îc lµm s¹ch.
Tríc khi ®æ bª t«ng, nªn lµm ít çc thanh thÐp, thµnh mãng vµ cèp pha.
KiÓm tra tÊt c¶ çc kÝch thíc thÓ hiÖn trªn b¶n vÏ mãng.
B¶o ®¶m r»ng nhµ thÇu ®· chuÈn bÞ ®Çy ®ñ cho viÖc ®æ bª t«ng (cã ®ñ ®Çm
rung, hîp chÊt b¶o dìng bª t«ng, dông cô hoµn thiÖn, b¬m... t¹i hiÖn trêng).
I. KiÓm tra ®Ó x¸c nhËn r»ng bª t«ng ®îc trén trong ®iÒu kiÖn ®îc gi¸m s¸t
theo th«ng sè kü thuËt. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i quan s¸t liªn tôc viÖc trén bª t«ng ®Ó
b¶o ®¶m kiÓm so¸t chÊt lîng cña tÊt c¶ çc hçn hîp. Ph¶i thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm
nhiÖt ®é, thÝ nghiÖm ®é sôt vµ ®é kÕt hîp, nÕu cã chØ ®Þnh, tríc khi ®æ bª t«ng. Ph¶i
thÝ nghiÖm hçn hîp ë phßng thÝ nghiÖm tríc khi sö dông mét nhµ cung cÊp nµo
hoÆc tríc khi hçn hîp ®îc thay ®æi. Sè lÇn thÝ nghiÖm ®îc x¸c ®Þnh trong çc qui
®Þnh cña hîp ®ång.
J. ViÖc kiÓm so¸t chÊt lîng bª t«ng ®îc duy tr× kh«ng chØ qua çc thÝ
nghiÖm mµ cßn qua viÖc nh×n, c¶m nhËn vµ qua ®é dÔ ®æ cña mÎ bª t«ng trªn c«ng
trêng. ViÖc b¶o ®¶m bª t«ng phï hîp víi çc yªu cÇu kü thuËt tríc khi ®æ phô
thuéc hoµn toµn vµo ngêi gi¸m s¸t. Chóng ta kh«ng thÓ chÊp nhËn viÖc ®æ bª t«ng
cã lçi bëi v× ®iÒu nµy cã thÓ ®·n ®Õn ph¶i thay thÕ hoÆc söa ch÷a sÏ lµm tèn thêi
gian vµ tiÒn cña cña dù ¸n. Ph¶i chó ý ®Ó tr¸nh sö dông nh÷ng mÎ bª t«ng trén ®i
trén l¹i qu¸ l©u trªn xe trén bª t«ng (tèi ®a lµ 60 phót).
K. Çc bul«ng neo ph¶i ®îc kiÓm tra kü cµng vÞ trÝ, ®é nghiªng vµ viÖc neo
vµo cèt thÐp chÞu lùc ®Ó tr¸nh di chuyÓn sau khi ®æ bª t«ng. Kh«ng ®îc ®æ bª t«ng
vµo gãc ch©n hoÆc khung sên cña bul«ng neo.
L. Ph¶i kiÓm tra ph¬ng ph¸p sö dông bª t«ng cña nhµ thÇu ®Ó tr¸nh sù ph©n ly
kh«ng mong muèn. §Çm rung ph¶i tõ 7000 ®Õn 11000 vßng/phót. ViÖc ®Çm ph¶i
®¶m b¶o sù liªn kÕt tèt víi cèt thÐp. ViÖc ®Çm qu¸ l©u cã thÓ g©y ra viÖc ph©n ly cña
vËt liÖu.
M. Khi cho phÐp nèi ë mãng, çc th«ng sè kü thuËt ph¶i ®îc tu©n thñ chÆt
chÏ khi ®æ bª t«ng ë mèi nèi vµ khi cÇn ph¶i ®Æt thªm çc thanh cèt thÐp.
N. BÒ mÆt bª t«ng ph¶i ®îc hoµn thiÖn theo qui ®Þnh. MÆt trªn cïng ph¶i dèc
®Ó tho¸t níc vµ kh«ng cã vòng níc ®äng.
O. Hîp chÊt b¶o dìng vµ çc ph¬ng ph¸p b¶o dìng ®îc phª duyÖt kh¸c
ph¶i ®îc ¸p dông sau khi bª t«ng ®· cøng, nhng bÒ mÆt bª t«ng vÉn Èm vµ ®Çy h¬i
níc. Çc hîp chÊt lµm kÝn ph¶i lµ lo¹i ®· ®îc phª duyÖt dùa trªn çc chøng chØ
2-78
cña nhµ s¶n xuÊt cã uy tÝn. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i ®¶m b¶o r»ng hçn hîp nµy kh«ng bÞ
nhiÔm bÈn hay t¹p chÊt tríc khi sö dông vµ ph¶i ®îc trén kü. Mét mµng máng hîp
chÊt ph¶i ®îc phñ liªn tôc (kh«ng ®øt qu·ng) trªn mét chiÒu dµi b¶o dìng qui
®Þnh. Hîp chÊt b¶o dìng ph¶i ®îc ®æ lªn tÊt c¶ mäi chç bª t«ng lé ra sau khi cèp
pha ®îc th¸o ra.
P. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i quan s¸t cÈn thËn qu¸ tr×nh lÊp mãng ®Ó ®¶m b¶o r»ng
chÊt lîng vËt liÖu vµ ®é nÐn ®óng theo tiªu chuÈn kü thuËt. ViÖc r¶i ®Òu hoÆc ®æ ®i
çc ®Êt thõa lµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ thÇu.
Q. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i kiÓm tra kÝch thíc ngay tÊt c¶ çc mãng ®· ®îc
hoµn thµnh. C«ng viÖc nµy ph¶i ®îc ghi chÐp vµ ®Ö tr×nh theo çc mÉu ®îc cung
cÊp. Ph¶i sö dông çc dông cô ®o lêng ®Æc biÖt cÇn thiÕt nh ®o ®é dèc vµ ®é b»ng
ph¼ng. Ngêi gi¸m s¸t sÏ kh«ng ph¶i lµm bÊt kú viÖc ®o ®¹c nµo cho nhµ thÇu hoÆc
phª chuÈn bÊt kú phÇn nµo. QuyÕt ®Þnh chÊp nhËn cuèi cïng lµ chØ cña ngêi kü s
thiÕt kÕ.
R. LÊp ®Êt
1. KiÓm tra sù phï hîp cña vËt liÖu dïng ®Ó lÊp. LÊy mÉu ®Ó kiÓm tra nÕu cÇn.
2. §¶m b¶o r»ng viÖc lÊp ®Êt kh«ng b¾t ®Çu Ýt h¬n 8 giê sau khi sö dông hîp
chÊt chèng thÊm vµ 36 giê sau khi ®æ bª t«ng.
3. KiÓm tra viÖc lÊp vµ ®Çm theo nh yªu cÇu kü thuËt.
4. B¶o ®¶m chèng thÊm níc. B¸o cho nhµ thÇu biÕt bÊt kú h háng nµo cÇn
ph¶i söa ch÷a tríc khi ®æ thªm träng lîng ®Êt lÊp.
5. KiÓm tra líp ®Êt trªn cïng theo çc ®iÒu kiÖn kü thuËt cña hîp ®ång, nÕu
cÇn.
6. B¶o ®¶m r»ng toµn bé nh÷ng kho¶ng trèng t¹o ra do sù di chuyÓn çc vËt
liÖu t¹m thêi ®îc ®æ ®Çy b»ng vËt liÖu thÝch hîp (nh çt, v÷a xi m¨ng) nÕu cÇn.
2.4.6.3. §ãng cäc
2-79
Danh môc kiÓm tra mãng ch©n vÞt
Dù ¸n: Ngµy:
1 VÞ trÝ cét ®óng
2 §¸y mãng ®îc lµm sao cho viÖc ®¾p thªm lµ tèi thiÓu
3 Tu©n thñ qui tr×nh khi sö dông chÊt næ
4 Cã biÖn ph¸p chèng sôt khi ®é s©u qu¸ 1.5 m vµ ®Êt liªn kÕt kÐm
5 §Êt thõa ®îc di chuyÓn çch miÖng hè mét kho¶ng an toµn
6 KÝch thíc ch©n mãng, kÝch cì vµ vÞ trÝ cña lâi thÐp theo ®óng b¶n vÏ
7 NhËn ®óng chñng lo¹i xi m¨ng, chÊt liªn kÕt, çt, çc thanh thÐp lâi cña
bª t«ng cïng víi çc chøng chØ thÝch hîp
8 Çc thanh thÐp kh«ng bÞ gØ qu¸ møc cho phÐp, kh«ng bÞ bÈn hoÆc dÝnh
çc chÊt kh¸c
9 TÊt c¶ çc vËt liÖu ®îc lu tr÷ ®óng yªu cÇu
10 TÊt c¶ níc ®îc lo¹i bá khái khu vùc ®µo
11 PhÇn ®¸y v÷ng ch¾c - ®Êt kh«ng bÞ ®µo xíi
12 §¬n vÞ x©y dùng ®· chuÈn bÞ cho viÖc ®æ bª t«ng, cã ®Çm rung, chÊt b¶o
dìng bª t«ng, çc dông cô hoµn thiÖn, b¬m... t¹i hiÖn trêng
13 Cèt liÖu bª t«ng s¹ch kh«ng lÉn t¹p chÊt bª ngoµi, vÝ dô nh çc t¶ng ®Êt
sÐt vµ nh÷ng hßn ®¸ lín...
14 ViÖc trén bª t«ng ®îc kiÓm so¸t, theo çc ®Æc tÝnh yªu cÇu cã nghÜa lµ
lîng níc vµ çt chÝnh x¸c, thµnh phÇn ®é Èm thÝch hîp ®èi víi cèt liÖu
bª t«ng
15 Sè xi lanh thÝ nghiÖm bª t«ng thÝch hîp trªn mét mÎ, xi lanh ®îc lu tr÷
vµ b¶o dìng thÝch hîp t¹i c«ng trêng trong thêi gian 24 giê
2-80
16 ThÝ nghiÖm ®é sôt n»m trong kho¶ng lín nhÊt cho phÐp theo tiªu chuÈn
17 Çc bul«ng neo cã cì vµ ®é dµi thÝch hîp, kh«ng bÞ trÇy xíc, ®îc nèi
víi lâi thÐp vµ ®Æt ®óng vÞ trÝ, ®óng ®é nghiªng
18 TÊt c¶ çc èng (nÕu cã) ®Æt trong bª t«ng ®îc ®Æt ®óng
19 Çc bul«ng vµ ®ai èc nÐo cã kÝch cì thÝch hîp vµ ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ
20 Theo tiªu chuÈn, bª t«ng ®îc xö lý theo ph¬ng ph¸p thÝch hîp tr¸nh
kh«ng lµm ph©n t¸ch cèt liÖu bª t«ng
21 Sö dông thiÕt bÞ vµ qui tr×nh ®Çm rung thÝch hîp
22 Mét lîng bª t«ng tèi thiÓu bao phñ cèt thÐp, ®Æc biÖt gi÷a thÐp vµ ®Êt,
gi÷a thÐp vµ mÆt trªn cïng cña cét
23 Chç nèi gi÷a çc mÎ ®æ bª t«ng ®îc chuÈn bÞ tèt
24 Çc hîp chÊt b¶o dìng vµ chèng thÊm ®îc sö dông cÈn thËn
25 ViÖc lÊp ®Êt b¾t ®Çu kh«ng sím h¬n 8 giê sau khi sö dông vËt liÖu chèng
thÊm, 36 giê sau khi ®æ bª t«ng
26 VËt liÖu dïng ®Ó lÊp ®óng tiªu chuÈn yªu cÇu
27 ViÖc ®Çm ®Êt ®îc thùc hiÖn theo tiªu chuÈn

+ §é låi lâm kh«ng lín h¬n tiªu chuÈn
+ §Êt ®îc lµm Èm nÕu cÇn
+ Thªm níc khi ®Êt kh« vµ lµm kh« khi ®Êt ít
+ NÐn ®Õn mËt ®é yªu cÇu hoÆc lín h¬n
28 §é dèc cuèi cïng lµm cho níc cã thÓ tho¸t khái c«ng tr×nh
29 Çc b¸o ço vÒ ®µo ®Êt vµ lµm nÒn mãng vµ çc b¸o ço kh¸c (nÕu cã)
®îc hoµn chØnh vµ ®Ö tr×nh
Ghi chó:
MÉu sè:
2-81
Danh môc kiÓm tra mãng cäc
Dù ¸n: Ngµy:
1 VÞ trÝ cäc ®óng
3 Çc vËt liÖu thõa ®îc vËn chuyÓn çch hè mét kho¶ng çch an toµn
4 §êng kÝnh hè khoan ®óng
çc chÊt kh¸c
7 Cèt liÖu bª t«ng s¹ch kh«ng lÉn t¹p chÊt bªn ngoµi, vÝ dô nh çc t¶ng ®Êt
sÐt vµ nh÷ng hßn ®¸ lín
9 Nhµ thÇu ®· chuÈn bÞ cho viÖc ®æ bª t«ng, cã ®Çm rung, chÊt b¶o dìng
bª t«ng, çc dông cô hoµn thiÖn, b¬m... t¹i hiÖn trêng
10 KÝch cì cña çc thanh thÐp ®óng yªu cÇu: çc lång thÐp ®îc l¾p ®Æt víi
çc kho¶ng çch ®óng yªu cÇu
11 TÊt c¶ níc ®îc lo¹i bá khái hè
12 ViÖc trén bª t«ng ®îc kiÓm so¸t theo çc ®Æc tÝnh yªu cÇu cã nghÜa lµ
bª t«ng
14 14. ThÝ nghiÖm ®é sôt: ®é sôt n»m trong kho¶ng lín nhÊt cho phÐp theo
tiªu chuÈn
2-82
16 TÊt c¶ çc èng(nÕu cã) trong bª t«ng ®îc ®Æt ®óng
17 Theo tiªu chuÈn, bªt«ng ®îc xö lý theo ph¬ng ph¸p thÝch hîp tr¸nh
19 Sö dông hîp chÊt chèng thÊm vµ b¶o dìng
20 §é dèc cuèi cïng cho phÐp tho¸t níc khái c«ng tr×nh
21 Çc b¸o ço vÒ viÖc ®µo ®Êt, lµm mãng vµ çc b¸o ço kh¸c nÕu cã ®îc
hoµn chØnh vµ ®Ö tr×nh
Ghi chó:
MÉu sè:
2-83
ch¬ng 3 D©y dÉn trªn kh«ng
3.1. Giíi thiÖu chung

Çc d©y dÉn bÖn ®îc sö dông lµm thanh çi trªn kh«ng vµ d©y chèng sÐt ë
çc tr¹m biÕn ¸p do chóng mÒm dÎo vµ tiÖn lîi khi vËn chuyÓn. Sè lîng sîi trªn
mét tiÕt diÖn cµng nhiÒu th× ®é mÒm dÎo cña d©y dÉn cµng cao. Nãi chung, trong
mét d©y dÉn bÖn thêng bè trÝ ®ång t©m, tÊt c¶ çc sîi ®Òu cïng kÝch thíc vµ cïng
vËt liÖu, mét sè d©y dÉn ®Æc biÖt bao gåm çc sîi cã kÝch thíc kh¸c nhau vµ b»ng
çc vËt liÖu kh¸c nhau (®Æc biÖt trong çc d©y dÉn bÖn bao gåm çc sîi cã ®iÖn dÉn
cao vµ çc sîi cã ®é bÒn cao).
3.2. VËt liÖu lµm d©y dÉn

3.2.1. D©y dÉn lµm thanh çi
Nh«m sö dông ®Ó lµm hÇu hÕt çc d©y dÉn ®iÖn cã d¹ng d©y vµ d©y bÖn nhiÒu
sîi lµ hîp kim nh«m 1350, mét lo¹i vËt liÖu dÉn ®iÖn ®îc gäi lµ EC. Çc ®Æc tÝnh
c¬ b¶n cña EC còng nh çc vËt liÖu dÉn ®iÖn kh¸c ®îc nãi ®Õn trong b¶ng 1.
B¶ng 1
795 54/7 ACSR 1272 45/7 ACSR
Condor Bittern
TiÕt diÖn 0.7049 inch2 1.068 inch2
Kh¶ n¨ng t¶i dßng ®iÖn 885 A 1155 A
Khèi lîng trªn 1000 ft. 1024 pounds 1434 pounds
§é bÒn ®Þnh møc 28200 pounds 34100 pounds
Sè lîng sîi vµ ®êng kÝnh tõng sîi
Nh«m 54  0.1213 inch 45  0.1681 inch
ThÐp 7  0.1213 inch 7  0.1121 inch
PhÇn tr¨m tæng khèi lîng
Nh«m 73.25% 83.7%
ThÐp 26.75% 16.3%
D©y dÉn sö dông phæ biÕn nhÊt cho ®êng d©y truyÒn t¶i vµ thanh çi trªn
kh«ng ë çc tr¹m biÕn ¸p lµ ACSR (Aluminum Cable Steel Reinforced - d©y nh«m
lâi thÐp), ACAR (Aluminum Conductor Aluminum alloy Reinforced - d©y nh«m
t¨ng cêng b»ng hîp kim nh«m), vµ hîp kim nh«m ®é bÒn cao.
Thanh çi nh¸nh, çc thanh çi trªn kh«ng ë c¶ hai tr¹m Mae Moh vµ Tha
Tako 500kV (Th¸i Lan) ®îc thiÕt kÕ sö dông 3 d©y 1272 MCM ACSR. Trong
3-1
trêng hîp thanh çi nèi víi m¸y biÕn ¸p tù ngÉu 230 kV, sö dông hai d©y 1272
MCM.
Sö dông 3 d©y 1272 MCM trong tr¹m 500 kV ®Ó gi¶m tæn thÊt vÇng quang vµ
tiÕng ån. B¶ng 2 cho biÕt çc dÆc tÝnh vÇng quang vµ tiÕng ån cña çc cÊu tróc d©y
dÉn kh¸c nhau.
B¶ng 2
CÊu tróc §êng I (A) §é ån db. Kho¶ng cét §é bÒn §é vâng Ghi chó
d©y dÉn kÝnh mçi (A) (ft) ®Þnh møc (ft)
d©y (lbs)
(mm)
2  1272 34.17 1848 62.2 592.15 34,100 4.24 S¶n phÈm d©y dÉn
MCM HÖ sè suy (150 m) (1.12 m) ®iÖn ACSR
gi¶m “Bittern”. Khèi
D..R.= 0.8 lîng m¹ tiªu
chuÈn 1,434 lbs
trªn 1000 ft.
3  795 27.72 2124 51.2 492.15 28,200 3.66 ACSR “Condor”.

MCM D..R. = 0.8 (150 m) (1.12 m) Khèi lîng m¹ tiªu
chuÈn 1,024lbs.
trªn 1000 ft.
4  795 27.72 2655 41.6 492.15 18,200 3.66 ACSR “Condor”.

D..R. = 0.75 (150 m) (1.22 m) Khèi lîng m¹ tiªu
chuÈn 1,024lbs.
trªn 1000 ft.
AUD. NOISE Sö dông b¸o ço DOE RA/2133-01 ®Ó íc tÝnh ®é ån.
CONFIG. Kho¶ng çch pha cao 10 m, ngang 15.2 m
SAG S = WL2 / 8H,
S: ®é vâng tÝnh b»ng feet, W = khèi lîng lb/ft.
L: ®é dµi kho¶ng cét b»ng feet.
H: lùc c¨ng theo ph¬ng n»m ngang cña d©y dÉn tÝnh b»ng lbs = 30% ®é bÒn
®Þnh møc.
Mét vÊn ®Ò chñ yÕu liªn quan ®Õn sù giao chÐo thanh çi d¹ng èng víi thanh
çi b»ng d©y bÖn lµ hËu qu¶ cña viÖc h háng d©y dÉn. Tuy nhiªn, cét nÐo thanh çi
cã kÝch thíc t¹o ra kho¶ng çch chÊp nhËn ®îc víi ®é vâng lín nhÊt vµ víi lùc
c¨ng nhá nhÊt ®èi víi d©y dÉn vµ víi qui tr×nh kiÓm tra chÊt lîng tèt khi thi c«ng
cã thÓ gi¶m ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng h háng.
3-2
3.2.1.1. ACSR
ACSR lµ d©y dÉn bÖn ®ång t©m bao gåm mét hoÆc nhiÒu líp d©y nh«m bÖn
1350 kÐo nguéi víi lâi thÐp m¹ cã cêng ®é chÞu lùc cao (xem h×nh 1). Lâi cã thÓ lµ
mét d©y hoÆc d©y bÖn tuú thuéc vµo kÝch cì. Do cã thÓ dïng nhiÒu kiÓu bÖn kÕt hîp
nh«m vµ lâi thÐp, cã thÓ thay ®æi tØ lÖ nh«m vµ thÐp ®Ó ®¹t ®îc sù liªn hÖ gi÷a kh¶
n¨ng t¶i dßng ®iÖn vµ ®é bÒn c¬ häc thÝch hîp nhÊt ®èi víi tõng trêng hîp sö dông.
VÝ dô, d©y dÉn cã tØ lÖ thÐp nhá cã thÓ sö dông dÔ dµng vµ hiÖu qu¶ ®Ó truyÒn t¶i
mét n¨ng lîng lín trong mét kho¶ng çch t¬ng ®èi nhá (nh thanh çi trªn kh«ng
trong tr¹m biÕn ¸p) trong khi d©y dÉn víi mét tØ lÖ lín thÐp cã thÓ sö dông cho
nh÷ng kho¶ng cét truyÒn t¶i lín (nh d©y vît s«ng).
Lâi thÐp cã m¹ nh«m hoÆc kÏm ë ba møc kh¸c nhau. Lo¹i lâi thÐp cña d©y
ACSR ®îc m« t¶ b»ng phÇn ®u«i cña tªn d©y dÉn. Chóng ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
ACSR/AX - ACSR cã lâi m¹ nh«m.
ACSR/GB - ACSR víi lâi m¹ kÏm møc B
ACSR/GC - ACSR víi lâi m¹ kÏm møc C
ACSR/AW - ACSR víi lâi bäc nh«m
ACSR - ACSR víi lâi m¹ kÏm tiªu chuÈn
Chó ý: Møc ®é m¹ kÏm dùa trªn tiªu chuÈn ASTM kh¸c víi m¹ kÏm tiªu
chuÈn (ASTM B498) cho phÐp b¶o vÖ tèt h¬n khi ®iÒu kiÖn ¨n mßn lµ nghiªm träng
(m¹ møc B vµ C).
3.2.1.2. ACAR
ACAR lµ mét d¹ng kh¸c cña d©y dÉn bÖn bao gåm d©y nh«m 1350 bÖn t¨ng
cêng bëi lâi vµ/hoÆc bëi çc d©y ph©n bè lùc b»ng hîp kim 6201-T21 cêng ®é cao
(xem h×nh 2).
Do çc sîi d©y t¨ng cêng 6201-T81 cã thÓ sö dông trong lâi hoÆc ph©n bè
nªn hÇu nh ®¹t ®îc ®Æc tÝnh dÉn ®iÖn vµ ®é bÒn mong muèn (gi÷a cÊu tróc sîi
1350 vµ çc sîi 6201-T81)
3.2.1.3. Hîp kim nh«m
Çc d©y dÉn bÖn hîp kim nh«m 1350 cã mét vµi møc bÖn vµ ®é cøng thÝch hîp
nhÊt ®èi víi çc øng dông ®ßi hái chóng (xem h×nh 3).
Çc d©y dÉn bÖn hîp kim nh«m 1350 ®îc ph©n lo¹i nh sau:
a. Lo¹i AA - d©y dÉn trÇn thêng sö dông cho ®êng d©y trªn kh«ng
b. Lo¹i A - lµ lo¹i d©y dÉn ®îc phñ vËt liÖu chÞu t¸c ®éng cña thêi tiÕt vµ çc
d©y dÉn trÇn cã ®é mÒm dÎo cao h¬n lo¹i AA.
c. Lo¹i B - lµ lo¹i d©y dÉn ®îc çch ®iÖn b»ng nhiÒu vËt liÖu kh¸c nhau nh
cao su, giÊy, men (vec-ni)...
3-3
D©y dÉn bÖn b»ng çc sîi hîp kim nh«m cã ®é bÒn cao 6201-T81 ®îc bÖn
®ång t©m, t¬ng tù vÒ cÊu tróc vµ h×nh d¸ng víi lo¹i d©y dÉn hîp kim nh«m 1350.
Chóng thêng ®îc sö dông cho çc øng dông ®ßi hái cêng ®é cao h¬n so víi d©y
hîp kim nh«m 1350 mµ kh«ng dïng lâi thÐp (xem h×nh 4). Çc d©y dÉn b»ng hîp
kim 201-T81 cã kh¶ n¨ng chÞu cä x¸t h¬n lo¹i d©y hîp kim nh«m 1350.
3.2.2. D©y chèng sÐt trªn kh«ng

ViÖc b¶o vÖ tr¹m biÕn ¸p b»ng çc d©y chèng sÐt ®· ®îc thùc hiÖn tõ l©u vµ
®îc chøng minh lµ cã hiÖu qu¶.
ViÖc lùa chän vËt liÖu sö dông cho d©y chèng sÐt thêng dùa trªn c¬ së çc
®Æc tÝnh ®iÖn vµ c¬, kh¶ n¨ng chèng gØ cÇn thiÕt ®¶m b¶o tuæi thä vµ kh¶ n¨ng cña
d©y dÉn chÞu ®ùng dßng ®iÖn sÐt.
3.2.2.1. Çc ®Æc tÝnh c¬ häc
Çc ®Æc tÝnh c¬ häc lµ nguyªn t¾c rÊt quan träng do çc yªu cÇu vÒ ®é vâng. Sù
phèi hîp cña ®é vâng cña d©y chèng sÐt víi ®é vâng cña d©y dÉn lµ rÊt quan träng.
§é vâng còng cã thÓ ®îc tÝnh to¸n ®Ó cho kho¶ng çch ë gi÷a kho¶ng cét phï hîp
khi cã sÐt cho d©y dÉn pha. §Ó ®¹t ®îc çc kho¶ng çch ®é vâng nµy vµ çc yªu
cÇu kh¸c ®ßi hái cÇn cã mét tØ sè lín gi÷a ®é bÒn vµ träng lîng cña d©y chèng sÐt.
3.2.2.2. §Æc tÝnh chèng gØ
§Æc tÝnh chèng gØ còng lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng khi lùa chän d©y chèng
sÐt. RÊt nhiÒu tr¹m biÕn ¸p ®îc l¾p ®Æt ë nh÷ng khu vùc chÞu ¶nh hëng cña çc
yÕu tè g©y gØ.
Sù suy gi¶m ®é bÒn lµ mét ¶nh hëng cña gØ. Mét yÕu tè kh¸c còng quan träng
lµ sù tiÕp xóc kÐm t¨ng khi d©y dÉn bÞ gØ. Ngêi ta thÊy r»ng ®iÖn trë tiÕp xóc cña
çc mèi nèi bÞ phñ « xÝt (bÞ gØ) cã thÓ rÊt lín trong mét sè trêng hîp. KÕt qu¶ lµ
hiÖu øng nhiÖt ë mèi nèi cã thÓ lín ®Õn møc lµm ch¶y d©y chèng sÐt.
3.2.2.3. SÐt ®¸nh
Mét yÕu tè kh¸c kh¸ lµ râ rµng nhng kh«ng ph¶i lu«n lu«n ®îc quan t©m lµ
kh¶ n¨ng cña d©y chèng sÐt chÞu ®ùng sÐt ®¸nh trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña nã.
Thùc tÕ lµ Ýt cã d©y chèng sÐt bÞ ®èt ch¸y cho thÊy r»ng çc vËt liÖu vµ kÝch
thíc cña d©y chèng sÐt sö dông hiÖn nay lµ thÝch hîp. Mét sè trêng hîp bÞ ®èt
ch¸y ®· x¶y ra vµ ngêi ta tin r»ng ®ã lµ kÕt qu¶ cña b¶n th©n sÐt ®¸nh h¬n lµ do
n¨ng lîng hå quang sau khi sÐt ®¸nh.
3.2.2.4. VËt liÖu
D©y chèng sÐt trªn kh«ng sö dông t¹i tr¹m Mae Moh vµ Tha Tako 500 kV
(Th¸i Lan) nh sau:
3-4
Mae Moh: 7 No. 8 Alumoweld
Tha Tako: 3/8 inch thÐp ®é bÒn cao
7 No. 8 Alumoweld ®îc sö dông t¹i tr¹m Mae Moh chñ yÕu ®Ó t¨ng cêng
kh¶ n¨ng chèng gØ vµ chèng nhiÔm bÈn cã t¹i khu vùc. §êng d©y truyÒn t¶i còng
sö dông 7 No. 8 Alumoweld ë ®o¹n gÇn tr¹m.
3/8 inch thÐp ®é bÒn cao lµ tiªu chuÈn cña EGAT (Th¸i Lan) ®èi víi d©y
chèng sÐt trªn kh«ng ë çc tr¹m biÕn ¸p. Nã thÝch hîp ë çc m«i trêng kh«ng gØ vµ
rÎ h¬n 7 No. 8 Alumoweld. §Æc tÝnh ®iÖn cña 3/8 inch thÐp ®é bÒn cao vµ 7 No. 8
Alumoweld ®îc thÓ hiÖn trªn b¶ng 3.
B¶ng 3 - §Æc tÝnh ®iÖn cña d©y chèng sÐt

(Ohms trªn dÆm)
ThÐp ®é bÒn cao, inches
§Æc tÝnh 1/4 5/16 3/8 7/16 1/2
§iÖn kh¸ng, X 2.06 2.01 1.97 1.93 1.90
§iÖn trë, R 12.70 9.10 7.50 6.05 5.40
Tæng trë 12.86 9.32 7.75 6.35 5.72
7 Strand Alumoweld, cì bÖn
Cì #10 #9 #8 #7 #6 #5
§iÖn kh¸ng, X 1.74 1.73 1.72 1.70 1.68 1.67
§iÖn trë, R 3.98 3.17 2.54 2.04 1.65 1.34
Tæng trë, Z 4.34 3.61 3.06 2.65 2.35 2.14
3.3. VËt liÖu - Çc phô kiÖn nèi

Sau ®©y lµ çc lo¹i phô kiÖn nèi kh¸c nhau ®îc sö dông trong çc tr¹m biÕn
¸p ®Ó nèi çc thanh çi trªn kh«ng:
a. Kho¸ h·m (chÞu lùc) - gåm c¶ kiÓu bul«ng vµ kiÓu Ðp
b. §Çu nèi lÌo - kiÓu Ðp
c. Phô kiÖn nèi (joints) - kiÓu Ðp
d. Nèi nh¸nh ch÷ T - kiÓu Ðp
e. §Çu cèt - kiÓu Ðp
f. Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch - kiÓu bul«ng
Çc phô kiÖn ®Êu nèi nµy (®îc sö dông cho c¶ d©y ACSR vµ d©y hîp kim
nh«m) ®îc chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m rÌn ®é cøng 1100.
3-5
3.3.2. Çc kho¸ h·m kiÓu b¾t bul«ng
Çc mèi nèi h·m kiÓu bul«ng ®îc chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m ®óc cêng ®é
cao 356-T6. Çc kho¸ h·m cña ®êng d©y th¼ng cã çc kÝch cì tõ No. 6 ®Õn 1,590
MCM. Tuy nhiªn, çc kho¸ h·m bul«ng kh«ng bao giê ®îc sö dông ë ®iÖn ¸p EHV
(cùc cao ¸p) do çc bul«ng vµ ®ai èc cã thÓ g©y ra vÊn ®Ò vÒ vÇng quang lín qu¸
møc.
3.3.3. Çc kho¸ h·m kiÓu Ðp

Çc kho¸ h·m kiÓu Ðp cã d¹ng h×nh èng cïng víi mét ch÷ U b»ng thÐp cè ®Þnh
hay cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc hoÆc mét çi vßng b»ng thÐp cè ®Þnh ®ãng vai trß nh bé
phËn ghÐp nèi. Chóng cho phÐp nèi/kÑp c¶ lâi thÐp vµ phÇn d©y nh«m vµ nã cã ®é
bÒn tèi thiÓu kh«ng nhá h¬n 95% ®é bÒn tèi thiÓu cña d©y dÉn.
KiÓu vßng ®Æc biÖt thÝch hîp cho viÖc l¾p ®Æt çc chuçi sø ®¬n hoÆc kÐp (cì
d©y dÉn tõ 336.4 ®Õn 2,750 kcmil) cïng víi çc bé phËn tiªu chuÈn.
KiÓu ch÷ U thÝch hîp h¬n víi viÖc l¾p ®Æt çc d©y dÉn lín (1113.5 ®Õn 2750
kcmil) t¹o ra çc mèi nèi dÔ dµng h¬n cho cÊu tróc kÑp cho 3 chuçi hoÆc nhiÒu h¬n.
§Çu cèt ph¼ng (d¹ng lìi ph¼ng) ®îc cÊu t¹o víi mét gãc 15 ®é, cho phÐp
çc ®Çu cèt nèi lÌo (®îc m« t¶ ë phÇn 3.3.4) sÏ ®îc b¾t bul«ng hoÆc ë vÞ trÝ th¼ng
hoÆc ë vÞ trÝ 30 ®é do c¶ hai phÝa cña miÕng ®Öm ®Òu cã bÒ mÆt tiÕp xóc ®iÖn tèt.
3.3.4. §Çu cèt nèi lÌo

§Çu cèt nèi lÌo còng ®îc cÊu t¹o thµnh mét miÕng ®Öm g¾n gãc 15 ®é cho
phÐp çc ®Çu cuèi ®îc b¾t bul«ng ë c¶ vÞ trÝ th¼ng hoÆc 30 ®é. Víi çc lç ghÐp nèi
®îc khoan víi tiªu chuÈn 1 3/4 in (44mm), tÊt c¶ ®Çu cèt nèi lÌo cã thÓ ®îc sö
dông víi bÊt kú kho¸ h·m nµo, kh«ng cÇn kÑp nèi víi lâi thÐp.
3.3.5. Phô kiÖn nèi

§Ó nèi thanh çi trªn kh«ng, çc mèi nèi Ðp (t¬ng tù nh kho¸ nÐo) ®îc sö
dông ®èi víi d©y dÉn ACSR lín h¬n vµ d©y dÉn hîp kim nh«m. Nã cho phÐp nèi c¶
lâi thÐp vµ khi ®îc l¾p r¸p ®óng nã cã ®é bÒn tèi thiÓu b»ng 95% cña ®é bÒn tèi
thiÓu cña d©y dÉn. Çc mèi nèi Ðp Ýt khi ®îc sö dông ®èi víi thanh çi trªn kh«ng
cña çc tr¹m biÕn ¸p (do chiÒu dµi xÊp xØ cña d©y dÉn cã thÓ tÝnh to¸n ®îc vµ
kh«ng cÇn ph¶i nèi). Çc mèi nèi thêng ®îc sö dông ®Ó nèi çc ®o¹n d©y dÉn dµi
h¬n trªn ®êng d©y truyÒn t¶i.
3.3.6. Nèi nh¸nh ch÷ T

§Ó nèi thanh çi ë gãc 90 ®é (nèi ch÷ T), cã mét sè cÊu tróc nèi nh sau:
a. Nèi ch÷ T thao t¸c hë (tÊm ph¼ng)
b. Nèi ch÷ T thao t¸c kÝn (tÊm ph¼ng)
3-6
c. Nèi ch÷ T thao t¸c hë (çp)
d. Nèi ch÷ T thao t¸c kÝn (çp)
KiÓu thao t¸c hë bao gåm hai bé phËn riªng biÖt, ®Çu nèi r·nh trît (phÝa díi)
vµ ®Çu nèi gi÷ (phÝa trªn). KiÓu nµy cho phÐp l¾p trªn d©y dÉn hiÖn cã víi mèi nèi
cã thÓ th¸o ®îc b¾t bul«ng víi tÊm ®Öm ph¼ng hoÆc mèi nèi kh«ng th¸o ®îc víi
d©y dÉn ®îc Ðp t¹i vÞ trÝ rÏ nh¸nh.
KiÓu thao t¸c kÝn thêng ®îc l¾p trªn nh÷ng d©y dÉn cã chiÒu dµi rÊt ng¾n do
phÇn th©n cña ®Çu nèi ph¶i trît tõ mét ®Çu cña d©y dÉn ®Õn vÞ trÝ thÝch hîp ®Ó Ðp.
Çc ®Çu nèi rÏ nh¸nh th× t¬ng tù nh kiÓu thao t¸c hë.
Kh«ng cã ghÝp cho lâi thÐp trong c¶ hai trêng hîp thao t¸c hë hoÆc thao t¸c
kÝn.
3.3.7. §Çu cèt

Çc ®Çu cèt chñ yÕu dïng ®Ó nèi d©y dÉn víi thiÕt bÞ, t¬ng tù nh ®Çu cèt nèi
lÌo trõ tÊm ®Öm nèi cã cÊu tróc th¼ng hoÆc 900, nã cho phÐp nèi d©y dÉn c¶ hai
híng th¼ng ®øng vµ n»m ngang tíi thiÕt bÞ. Kh«ng cã ghÝp cho lâi thÐp.
3.3.8. Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch - KiÓu bul«ng

C¶ phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch hay phô kiÖn chèng rung thêng ®îc sö dông ®Ó
triÖt tiªu çc dao ®éng nhá cña chïm d©y dÉn. §èi víi thanh çi trªn kh«ng cã
kho¶ng cét t¬ng ®èi nhá thêng sö dông phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch trong khi phô
kiÖn chèng rung ®îc sö dông cho kho¶ng cét lín h¬n trªn ®êng d©y truyÒn t¶i.
Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch còng thêng ®îc sö dông ®èi víi çc chïm d©y dÉn
khi ®îc th¶ xuèng hay ®i lªn theo ph¬ng th¼ng ®øng tõ thanh çi trªn kh«ng do
çc chïm d©y dÉn nµy khã cã thÓ t¸ch riªng biÖt trong ®iÒu kiÖn cã giã.
3.4. TiÕp nhËn, Bèc dì vµ B¶o qu¶n

3.4.1. TiÕp nhËn
3.4.1.1. D©y dÉn
D©y dÉn thêng ®îc kiÓm tra cÈn thËn t¹i nhµ chÕ t¹o tríc khi chuyªn chë
nhng tÊt c¶ çc cuén d©y sau khi chuyÓn chë cÇn ®îc kiÓm tra khi giao hµng. Víi
çc cuén d©y, cÇn ph¶i kiÓm tra çc dÊu hiÖu cña viÖc chuyªn chë kh«ng cÈn thËn
nh çc khung bÞ vì hoÆc bÞ bãp mÐo líp b¶o vÖ bªn ngoµi ®èi víi çc tang quÊn
d©y b»ng gç hoÆc biÕn d¹ng çc vµnh xung quanh uèn vµo bªn trong ®èi víi çc
tang quÊn d©y b»ng thÐp. Víi çc tang quÊn d©y b»ng gç cÇn ®îc kiÓm tra cÈn thËn
®inh vµ çc vËt cã c¹nh s¾c cã thÓ lµm søt d©y dÉn. TÊt c¶ d©y dÉn cÇn ph¶i ®îc
kiÓm tra cÈn thËn çc h háng do cä x¸t, ®Æc biÖt líp bªn ngoµi, nÕu cã dÊu hiÖu h
háng çc tang quÊn d©y.
3-7
3.4.1.2. Çc ®Çu nèi
Çc ®Çu nèi thêng ®îc chuyªn chë trong çc thïng çc t«ng hoÆc t¬ng tù lµ
lo¹i bao b× dÔ bÞ h háng nÕu kh«ng ®îc xö lý thÝch hîp khi chuyªn chë. NÕu bÊt
kú thïng çc t«ng nµo cã dÊu hiÖu h háng, thïng ®ã ph¶i ®îc më ra, çc vËt t
ph¶i ®îc kiÓm tra so víi danh môc hµng ho¸ chuyªn chë xem cã bÞ thiÕu kh«ng vµ
sau ®ã ®ãng kÝn trë l¹i. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i ®èi chiÕu vËt t víi danh môc hµng ho¸
dï cho çc thïng çc t«ng cã dÊu hiÖu h háng hay kh«ng.
3.4.2. Bèc dì
3.4.2.1. D©y dÉn
Çc cuén d©y dÉn lu«n ph¶i ®îc n©ng lªn b»ng ph¬ng ph¸p dïng thanh c¨ng
vµ kh«ng cho phÐp n©ng çc cuén d©y nµy b»ng çc ph¬ng ph¸p cã thÓ lµm biÕn
d¹ng hay lµm cho d©y dÉn bÞ h háng, bÞ bãp hoÆc chång lªn nhau.
3.4.2.2. Çc ®Çu nèi
Çc thïng çc t«ng dïng trong chuyªn chë thêng ®îc buéc vµo çc palÐt.
Çc palÐt nµy thêng cã çc híng dÉn cho viÖc n©ng (hoÆc di chuyÓn) vµ cÇn ph¶i
tu©n theo híng dÉn nµy trong mäi lóc.
3.4.3. B¶o qu¶n

3.4.3.1. D©y dÉn
Do çc tang quÊn d©y dÉn thêng ®îc b¶o vÖ b»ng c¶ líp bäc ngoµi b»ng gç
vµ b»ng líp bäc nhùa xung quang d©y dÉn (bªn díi líp bäc ngoµi) do ®ã kh«ng cÇn
thiÕt ph¶i b¶o qu¶n çc tang quÊn d©y nµy trong xëng hoÆc nhµ kho. Tuy nhiªn,
çc tang nµy ph¶i lu«n ®îc ®Æt ë vÞ trÝ th¼ng ®øng chø kh«ng ph¶i ®Æt trªn phÝa
ph¼ng cña nã, ®Æt nh vËy sÏ lµm cho d©y dÉn x« l¹i, chång lªn nhau g©y ra h háng
do cä x¸t.
Çc tang d©y kh«ng ®îc b¶o qu¶n ë çc vÞ trÝ mµ níc sÏ tiÕp xóc thêng
xuyªn víi d©y dÉn hoÆc t¹i çc vÞ trÝ thÊp cã thÓ lµm ®äng níc. Sau mét thêi gian
lu kho dµi, cã thÓ t¹o ra mµng « xÝt trªn d©y dÉn mµ cÇn ph¶i lµm s¹ch ®Ó chèng
hiÖu øng vÇng quang vµ tiÕng ån nghe thÊy ®îc.
Chó ý: Tríc khi th¸o bÊt kú d©y dÉn nµo ra khái tang trèng ®Ó l¾p ®Æt, líp bäc
b¶o vÖ bªn ngoµi cÇn ®îc gì bá cÈn thËn vµ toµn bé bÒ mÆt tiÕp xóc víi d©y dÉn
khi kÐo ra cÇn ph¶i kiÓm tra çc ®inh nh« ra, çc ®ai èc hoÆc çc vËt kh¸c cã thÓ lµm
h háng ®Õn d©y dÉn.
3.4.3.2. Çc ®Çu nèi vµ phô kiÖn
Do çc ®Çu nèi vµ phô kiÖn thêng ®îc chuyªn chë trong thïng çc t«ng dÔ
bÞ h háng, cÇn chó ý b¶o vÖ cÈn thËn çc thïng çc t«ng nµy ë møc tèt nhÊt cã thÓ.
3-8
B¶o qu¶n trong nhµ kÝn lµ rÊt tèt nhng kh«ng cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, cÇn chó ý
phñ çc palÐt hoÆc çc thïng çc t«ng ®Ó b¶o vÖ chóng khái ma hoÆc çc ®iÒu kiÖn
cã thÓ lµm h háng vµ mÊt m¸t vËt t kh¸c.
3.5. øng dông

Cã thÓ kÕt hîp nhiÒu yÕu tè vÒ chiÒu cao d©y dÉn, lùc c¨ng d©y, t¶i träng vµ ®é
vâng cho phÐp. Çc yÕu tè nµy cã vai trß quan träng nh nhau trong viÖc x¸c ®Þnh
thiÕt kÕ cña tr¹m biÕn ¸p. Sù kÕt hîp cña çc yÕu tè nµy thêng ®îc xem xÐt sau
khi viÖc bè trÝ cña s©n ®ãng c¾t ®· ®îc x¸c ®Þnh. §Æc biÖt, ®iÒu nµy ®óng cho chiÒu
dµi kho¶ng cét hoÆc khi sö dông çc cÊu tróc thiÕt kÕ tríc cã kh¶ n¨ng mang t¶i cô
thÓ hoÆc cã giíi h¹n.
Tuy nhiªn, nh»m x¸c ®Þnh tèi u sù l¾p ®Æt vµ sö dông d©y dÉn trªn kh«ng vµ
çc th«ng sè liªn quan ®Õn c«ng viÖc nµy, vËt liÖu, kÝch thíc, t¶i träng vµ çc yªu
cÇu vÒ ®é vâng, thiÕt kÕ ®îc sö dông ë tr¹m 500 kV Mae Moh vµ Tha Tako (Th¸i
Lan) sÏ ®îc sö dông lµm vÝ dô.
3.5.2. ThiÕt kÕ c¬ b¶n

ë tr¹m 500 kV Mae Moh vµ Tha Tako (Th¸i Lan), tÊt c¶ cÊu tróc xuÊt tuyÕn
®êng d©y truyÒn t¶i 500 kV vµ cÊu tróc thanh çi 500 kV cã cïng mét ®é cao cét
®ì nhng ë mét vµi chiÒu dµi kho¶ng cét kh¸c nhau.
Nãi chung, çc cét thÐp cña tr¹m ®îc thiÕt kÕ cho chiÒu cao ®ì d©y lµ 28 m,
tÝnh ®Õn çc kho¶ng çch yªu cÇu vÒ ®iÖn ®èi víi çc thiÕt bÞ ®iÖn trong tr¹m vµ cho
phÐp ®é vâng cña d©y dÉn xÊp xØ 4 m.
a. NhiÖt ®é m«i trêng
Kh¶ n¨ng t¶i dßng ®iÖn cña thanh çi bÞ giíi h¹n bëi hiÖu øng nhiÖt do dßng
®iÖn sinh ra. Thanh çi nãi chung ®îc ®Þnh møc dùa trªn c¬ së cña ®é t¨ng nhiÖt ®é
cã thÓ cho phÐp kh«ng g©y nguy hiÓm vÒ qu¸ nhiÖt ®èi víi çc ®Çu cèt cña çc thiÕt
bÞ kh¸c, çc chç nèi thanh çi. §é t¨ng nhiÖt ®é cho phÐp ®èi víi thanh çi nh«m
thêng ®îc giíi h¹n ®Õn 300C trªn nhiÖt ®é m«i trêng lµ 400C, gi¸ trÞ nµy ®îc
chÊp nhËn theo tiªu chuÈn cña IEEE, NEMA vµ ANSI. Tuy nhiªn, qua kÕt qu¶ th¶o
luËn vµ tho¶ thuËn víi EGAT (Th¸i Lan), nhiÖt ®é m«i trêng 450C ®îc lùa chän.
§iÒu nµy cã nghÜa lµ ®é t¨ng 250C sÏ g©y ra nhiÖt ®é d©y dÉn t¬ng ®¬ng.
b. T¶i träng cña giã
D©y dÉn thanh çi ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng lùc c¬ häc dù kiÕn do giã. Lùc
t¸c ®éng do giã (cùc ®¹i) thêng x¶y ra trong ®iÒu kiÖn giã giËt m¹nh. Çc yÕu tè
¶nh hëng tíi lùc t¸c ®éng cña giã lµ tèc ®é vµ ®é giËt cña giã, h×nh d¹ng, ®é cao vµ
híng cña çc vËt liÖu liªn quan.
3-9
T¶i träng giã ®èi víi d©y dÉn khi x¸c ®Þnh cho ®êng d©y truyÒn t¶i 500 kV lµ
giã cã tèc ®é 33.6 m/s ë ®é cao 10 m. T¶i träng nµy gÇn víi tiªu chuÈn NEMA SG-6
lµ 34.9 m/s.
c. HÖ sè an toµn
Còng x¸c ®Þnh cho ®êng d©y truyÒn t¶i 500 kV, hÖ sè an toµn lµ 1.3 ®îc
thªm vµo vËn tèc cña giã.
d. NhiÖt ®é d©y dÉn cùc ®¹i
NhiÖt ®é thiÕt kÕ cuèi cïng ®Ó thiÕt lËp çc kho¶ng çch an toµn vµ ®é vâng
cña d©y dÉn ®îc x¸c ®Þnh lµ 750C.
KÕt qu¶ cã ®îc tõ çc nghiªn cøu b»ng m¸y tÝnh cho thÊy r»ng sÏ kh«ng cã
qu¸ t¶i ®èi víi çc cÊu tróc b»ng thÐp.
3.5.3. Lùc c¨ng

Dùa trªn çc th«ng sè ®· ®îc ph¸c th¶o, lùc c¨ng tèi ®a sau ®©y ®îc x¸c
®Þnh t¹i çc tr¹m 500 kV Mae Moh vµ Tha Tako:
A. 31272 MCM ACSR - gi÷a çc thanh çi 500 kV - 6000 kg/ pha hay 2000
kg/mét d©y dÉn ph©n pha (4400 lbs/ d©y dÉn con) ë Mae Moh vµ Tha Tako.
B. 3/8 inch EHS d©y chèng sÐt - gi÷a çc thanh çi 500 kV - 600 kg/ d©y dÉn
(1320 lbs/ d©y dÉn) - ë Tha Tako.
C. 7 - #8 d©y chèng sÐt Alumoweld - gi÷a çc thanh çi 500 kV - 600 kg/ d©y
dÉn (1320 lbs/ d©y dÉn) - ë Mae Moh
D. 21272 MCM ACSR gi÷a çc thanh çi 500 kV vµ 230 kV - 6000 kg/ pha
hay 3000 kg/d©y ph©n pha (6600 lbs/ d©y ph©n pha) - ë Tha Tako.
E. 31272 MCM ACSR - gi÷a çc thanh çi 500 kV vµ nhµ m¸y ®iÖn 4500 kg/
pha hay 1500kg / d©y ph©n pha (3300 lbs/ d©y ph©n pha) - ë Mae Moh
F. 31272 MCM ACSR - gi÷a çc thanh çi 500 kV vµ cét xuÊt tuyÕn - 6000
kg/pha hay 2000 kg/ d©y ph©n pha (4400 lbs/ d©y ph©n pha) - ë Tha Tako.
3.5.4. Çch bè trÝ

Sau ®©y lµ çc chiÒu dµi kho¶ng cét ë çc tr¹m Mae Moh vµ Tha Tako:
Mae Moh
91.5 m gi÷a çc thanh çi 500 kV (31272 MCM ACSR vµ 7 # 8
Alumoweld)
86.0 m gi÷a çc thanh çi 500 kV (31272 MCM ACSR vµ 7#8
Alumoweld)
80.5 m gi÷a çc thanh çi 500 kV vµ nhµ m¸y ®iÖn (31272
MCM ACSR vµ 7#8 Alumoweld)
3-10
Tha Tako
91.5 m gi÷a çc thanh çi 500 kV (31272 MCM ACSR vµ 3/8"
Alumoweld)
104.5 m gi÷a çc thanh çi 500 kV vµ 230 kV (21272 MCM
ACSR vµ 3/8" HSS)
171.0 m gi÷a çc thanh çi 500 kV vµ cét xuÊt tuyÕn 500 kV
(31272 MCM ACSR vµ 3/8 " thÐp)
Çc thanh çi ®îc nèi víi cét ë ®é cao 28 m, d©y chèng sÐt trªn kh«ng ë ®é
cao 34 m.
3.5.5. TÝnh to¸n ®é vâng lín nhÊt

Hai ph¬ng tr×nh c¬ b¶n ®îc sö dông ®Ó tÝnh to¸n ®é vâng cña d©y dÉn lµ:
A. Catenary - kh¸ chÝnh x¸c
B. Parabol - gÇn chÝnh x¸c, nhng ®¬n gi¶n h¬n vµ ®ñ chÝnh x¸c ®èi víi ®é
vâng nhá.
Víi ®é vâng nhá kh«ng lín h¬n 4 m, ph¬ng tr×nh parabol/d=ws2/8t ®îc sö
dông.
A. Trong ®ã:
d = ®é vâng cña d©y dÉn (tÝnh b»ng feet)
w = träng lîng (tÝnh b»ng pounds/ foot) cña d©y dÉn hoÆc 1.374 lbs / ft.
s = kho¶ng cét (tÝnh b»ng feet) hoÆc 560.88 ft (dùa trªn kho¶ng cét thiÕt kÕ dµi
nhÊt ë Tha Tako).
t = lùc c¨ng cña d©y dÉn (tÝnh b»ng pound) hoÆc 4400 lbs/ d©y ph©n pha.
TÝnh to¸n:
d = (1.374)(560.88)2 / (8)(4400)
d = 12.28 ft hay 3.75 m
Do ®ã, víi kho¶ng cét thiÕt kÕ dµi nhÊt (ë Tha Tako), ®é vâng cùc ®¹i sÏ lµ
3.75 m víi lùc c¨ng cña d©y dÉn ë ®é vâng thiÕt kÕ nhá nhÊt.
B. Dùa trªn chiÒu dµi kho¶ng cét ®iÓn h×nh lµ 91.5 m (300.12 feet) gi÷a çc
thanh çi 500 kV (ë c¶ Mae Moh vµ Tha Tako), ®é vâng cña d©y dÉn ®îc tÝnh to¸n
nh sau:
d = ws2 / 8t
d = (1.374)(300.12)2 / (8)(4400)
d = 3.52 feet hay 1.07 m
Tuy nhiªn, Ýt khi d©y dÉn ®îc l¾p ®Æt ë lùc c¨ng thiÕt kÕ tèi thiÓu. Th«ng
thêng d©y dÉn ®îc l¾p ®Æt ë lùc c¨ng b¶o ®¶m ®¸p øng ®iÒu kiÖn ®é vâng lín nhÊt
(4 m).
3-11
3.6. L¾p ®Æt
3.6.1. D©y dÉn
RÊt nhiÒu qui tr×nh liªn quan ®Õn l¾p ®Æt d©y dÉn trªn kh«ng ®èi víi ®êng d©y
truyÒn t¶i sÏ ®îc nãi ®Õn trong phÇn sau. Çc qui tr×nh nµy còng ®îc ¸p dông cho
l¾p ®Æt d©y dÉn trªn kh«ng ë tr¹m biÕn ¸p.
Tuy nhiªn, do chiÒu dµi kho¶ng cét ®iÓn h×nh trong tr¹m thêng kh«ng lín,
(kho¶ng cét ®iÓn h×nh ë Mae Moh-Tha Tako 500 kV lµ 91.5m), thêng lµ nhµ thÇu
cã thÓ tÝnh chÝnh x¸c ®é dµi cña d©y dÉn cho tõng kho¶ng cét tÝnh ®Õn c¶ ®é vâng
cÇn thiÕt.
Do ®ã, mét sè thao t¸c nh tr×nh bµy trong phÇn sau kh«ng ¸p dông cô thÓ ë
®©y nh kÐo d©y, nÐo d©y...
Tuy nhiªn ph¶i quan t©m ®Õn çc t×nh huèng kh¸c.
1. Do cã thÓ tÝnh to¸n chiÒu dµi cña d©y dÉn ®Ó lµm thanh çi trªn kh«ng, ph¶i
®o vµ c¾t chÝnh x¸c, ®Æc biÖt nÕu l¾p ®Æt çc d©y dÉn ph©n pha vµ nÕu ®Þnh l¾p kho¸
h·m kiÓu Ðp ë mçi ®Çu cuèi cña d©y dÉn tríc khi n©ng d©y dÉn lªn kho¶ng kh«ng
gi÷a hai cét (hoÆc hoÆc lÌo rÏ nh¸nh theo ph¬ng th¼ng ®øng).
2. Ph¶i chuÈn bÞ khi dì d©y ra khái trèng quÊn d©y sao cho nã kh«ng n»m trªn
mÆt ®Êt. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã líp ®Öm kh¸ dµi, mét khu vùc ngoµi trêi kh«ng sö
dông cµng gÇn chç l¾p ®Æt trªn kh«ng cµng tèt. Tuy nhiªn, khu vùc nµy nhÊt thiÕt
ph¶i kh«ng cã ph¬ng tiÖn giao th«ng qua l¹i vµ kh«ng cã ®äng níc lµm h háng
®Õn d©y dÉn.
3. §Çu d©y ph¶i ®îc bäc l¹i cÈn thËn ®Ó tr¸nh kh«ng cho d©y dÉn bÞ t·i ra.
4. D©y dÉn ph¶i ®îc ®Æt ë vÞ trÝ b»ng ph¼ng, th¼ng vµ kh«ng ®îc ®Ó bÞ xo¾n
lµm cho çc d©y bÖn bÞ va ch¹m, cä x¸t víi nhau lµm cho d©y dÉn bÞ xíc vµ h
háng. Còng nh vËy, nÕu d©y dÉn kh«ng ®îc ®Æt ph¼ng vµ th¼ng, nã cã thÓ g©y ra
çc vÞ trÝ bÞ xo¾n cña çc bé phËn kho¸ h·m.
5. CÇn ph¶i l¾p ®Æt cÈn thËn çc kho¸ h·m khi d©y dÉn ®îc bã ®Ó b¶o ®¶m ®Æt
®óng vÞ trÝ çc ch÷ U (nÕu kho¸ h·m lµ lo¹i kh«ng ®iÒu chØnh ®îc).
6. NÕu cã thÓ, cÇn ph¶i l¾p ®Æt hoµn chØnh tuyÕn d©y dÉn cïng mét lóc cã
nghÜa lµ n©ng d©y dÉn vµo vÞ trÝ vµ nèi vµo xµ ®ì ë c¶ hai ®Çu d©y trong cïng mét
thao t¸c l¾p ®Æt.
7. MÆc dï kh«ng hoµn toµn cÇn thiÕt, nªn giíi h¹n sè lîng d©y trªn tÊm ®Öm
lµ mét ®Õn hai pha nÕu d©y dÉn ph©n pha vµ 3 pha nÕu d©y dÉn pha ®¬n.
Çc qui tr×nh l¾p ®Æt vµ xö lý kh¸c t¬ng tù nh qui tr×nh tr×nh bµy trong phÇn
sau.
3-12
3.6.2. Çc ®Çu nèi kiÓu Ðp
Çc híng dÉn cô thÓ thêng ®îc çc nhµ s¶n xuÊt hoÆc nhµ cung cÊp ®Çu nèi
cung cÊp cho viÖc l¾p ®Æt tõng lo¹i phô kiÖn. Çc híng dÉn nµy cÇn ®îc tu©n thñ
chÆt chÏ.
Còng nh vËy, çc th«ng tin liªn quan ®Õn dông cô Ðp víi kÝch cì cè ®Þnh sÏ
®îc kÌm theo hoÆc mçi phô kiÖn ®îc ®¸nh dÊu cì Ðp cè ®Þnh. NhÊt thiÕt ph¶i b¶o
®¶m lùc Ðp cè ®Þnh thÝch hîp ®Ó b¶o ®¶m çc ®Æc tÝnh ®iÖn vµ c¬ cña mèi nèi.
Qui tr×nh lÊy lµm vÝ dô sau ®©y lµ híng dÉn l¾p ®Æt cho kho¸ h·m kh«ng ®iÒu
chØnh Alcoa ACSR (xem h×nh 5):
1. Tríc khi nèi, d©y dÉn vµ lßng bªn trong phô kiÖn ph¶i ®îc lau. NÕu d©y
dÉn ®æi mµu do t¸c ®éng cña thêi tiÕt hoÆc bÞ ®en, cÈn thËn th¸o phÇn d©y nh«m ra
mét ®o¹n dµi h¬n 3/4 chiÒu dµi cña phÇn nh«m vµ lau s¹ch kü lìng b»ng bµn ch¶i
kim lo¹i hoÆc giÊy r¸p. KiÓm tra lßng bªn trong cña phô kiÖn, lo¹i bá çc vËt l¹ nÕu
cã.
2. Bäc d©y dÉn tríc khi c¾t b»ng b¨ng ®Ó gi÷ nguyªn d¹ng h×nh trßn ®Ó cã thÓ
dÔ dµng trît ®Çu d©y qua kho¸ h·m b»ng nh«m.
3. Trît phÇn th©n b»ng nh«m cña kho¸ h·m qua d©y dÉn cho ®Õn khi d©y dÉn
thß ra khái cuèi lìi mét kho¶ng lµm võa ®ñ.
4. C¾t tØa bít çc sîi nh«m mét kho¶ng b»ng ®é s©u cña lßng èng nèi thÐp
céng víi 5/16 inch (8 mm). Kh«ng c¾t çc sîi thÐp, giòa çc chç gê r¸p nÕu cÇn ®Ó
nhÐt vµo cho dÔ.
5. NhÐt lâi thÐp vµo èng thÐp.
6. Chän kÝch cì dËp thÝch hîp ®Ó Ðp èng thÐp (kÝch cì dËp ph¶i gièng nh cì
®¸nh dÊu trªn èng thÐp).
7. Ðp èng thÐp trªn toµn bé chiÒu dµi b¾t ®Çu tõ gÇn chç gÊp nÕp. NÐn chång
lªn nhau cì 1/4 vÕt Ðp.
8. Th¸o bá b¨ng bäc ë ®Çu cuèi d©y nh«m vµ trît th©n kho¸ h·m b»ng nh«m
lªn phÇn thÐp bÞ Ðp cho ®Õn khi cuèi lìi hóc mét çch ch¾c ch¾n vµo vßng ®Öm vµ
gê b»ng nØ cña kho¸ h·m. S¾p th¼ng hµng çc ch÷ U víi cuèi lìi h·m ®Ó b¶o ®¶m
®óng vÞ trÝ khi xiÕt chÆt kho¸ h·m víi phÇn kim lo¹i cña chuçi sø.
9. Lau s¹ch bÒ mÆt tiÕp xóc cña ®Çu cèt vµ kho¸ h·m b»ng bµn ch¶i kim lo¹i
cïng víi hçn hîp tiÕp xóc ®iÖn.
10. B¾t ®Çu cèt vµo kho¸ h·m. VÆn chÆt tõng bul«ng theo s¬ ®å vÆn bul«ng
h×nh 6.
Qui tr×nh t¬ng tù ®îc sö dông ®Ó l¾p ®Æt c¶ cho çc mèi nèi tÜnh b»ng thÐp
EHS vµ Alumoweld.
Xem qui tr×nh l¾p ®Æt çc mèi nèi Ðp kh¸c.
3-13
3.6.3. Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch
Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch ®îc chÕ t¹o víi bÒ mÆt ®îc thiÕt kÕ vµ kiÓm tra
cÈn thËn ®Ó sö dông ë ®iÖn ¸p cao vµ cùc cao (EHV). Xö lý t¹i hiÖn trêng cÇn ph¶i
cÈn thËn ®Ó tr¸nh çc h háng c¬ häc ®èi víi çc bÒ mÆt cña kÑp.
D©y dÉn ph¶i vâng chÝnh x¸c ë çc vÞ trÝ song song hoÆc bã vµ h·m hai ®Çu
tríc khi l¾p ®Æt phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch.
Qui tr×nh ®îc lÊy lµm vÝ dô sau ®©y lµ híng dÉn l¾p ®Æt cho phô kiÖn gi÷
kho¶ng çch cña Alcoa:
1. Th¸o láng çc bul«ng sao cho çc çi kÑp cã thÓ më ®ñ cho ®Æt d©y dÉn vµo
çc r·nh.
2. L¾p th¼ng hµng çc kÑp trªn d©y dÉn. PhÇn th©n cña çc phô kiÖn gi÷
kho¶ng çch ph¶i th¼ng vµ vu«ng gãc víi tõng d©y dÉn.
3. VÆn chÆt bul«ng b»ng cê lª troßng. Çc bul«ng ph¶i ®îc vÆn lÇn lît.
Chó ý: Mét sè phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch ®îc cung cÊp víi bul«ng tù g·y. Çc
híng dÉn khi vÆn cô thÓ sÏ ®îc nhµ chÕ t¹o cung cÊp cho biÕt thø tù vÆn bul«ng
®Ó b¶o ®¶m thø tù g·y ®óng cña çc bul«ng.
3.7. ThÝ nghiÖm

Kh«ng cã thÝ nghiÖm cô thÓ ®ßi hái ®èi víi viÖc l¾p ®Æt d©y dÉn trªn kh«ng.
3.8. Tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t

§èi víi viÖc l¾p ®Æt d©y dÉn, ngêi gi¸m s¸t chñ yÕu cÇn quan t©m çc vÊn ®Ò
sau:
1. B¶o ®¶m qu¸ tr×nh tiÕp nhËn, xö lý vµ b¶o qu¶n ®óng.
2. Hoµn thµnh çc biÓu mÉu cña EVN cho viÖc tiÕp nhËn, xö lý, b¶o qu¶n, l¾p
®Æt vµ gi¸m s¸t.
3. B¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc vËt liÖu ®· ®îc kiÓm tra ®èi víi çc h háng nh
søt sÑo hay cä x¸t vµ çc h háng nh vËy ®· ®îc xö lý b»ng giÊy r¸p mÞn vµ lau
kü.
4. KiÓm tra çc tang trèng quÊn d©y ®èi víi çc dÊu hiÖu cña viÖc vËn chuyÓn
kh«ng cÈn thËn nh çc khung bÞ nøt hoÆc bÞ mÐo phÇn vá b¶o vÖ bªn ngoµi vµ cã
thÓ lµm h háng d©y dÉn.
5. TÊt c¶ çc trèng quÊn d©y bÞ h háng, do vËn chuyÓn hay giao hµng ph¶i
®îc b¸o ço trong b¸o ço vÒ h háng vËt t, thiÕt bÞ.
6. KiÓm tra xem çc trèng quÊn d©y ph¶i ®îc ®Æt ë vÞ trÝ th¼ng ®øng chø
kh«ng ph¶i ®Æt trªn mÆt ph¼ng cña nã v× cã thÓ sÏ lµm cho d©y dÉn bÞ x«, vÆn, chång
lªn nhau g©y ra h háng do cä x¸t.
3-14
7. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i cã mÆt ®Ó quan s¸t qu¸ tr×nh l¾p ®Æt çc ®Çu nèi Ðp ®Ó
cã thÓ kiÓm tra viÖc sö dông çc khu«n Ðp ®óng lo¹i vµ viÖc tu©n thñ cña nhµ thÇu
®èi víi çc ph¬ng ph¸p theo híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o cho qui tr×nh l¾p ®Æt vµ Ðp
çc ®Çu nèi.
8. Khi l¾p ®Æt çc d©y dÉn ph©n pha (thµnh mét bã) víi çc phô kiÖn h·m,
ngêi gi¸m s¸t cÇn kiÓm tra viÖc bè trÝ song song ®óng cña çc chç ghÐp nèi trªn
kÑp nèi ®Ó tr¸nh bÞ vÆn kho¸ h·m, g©y ra h háng d©y dÉn hay lµm cho çc sîi
nh«m bÞ tÏ ra.
9. Ngêi gi¸m s¸t cÇn kiÓm tra tÊt c¶ ®é vâng cuèi cïng cña thanh çi b»ng
m¾t hoÆc b»ng thiÕt bÞ.
H×nh 1. Minh ho¹ d©y bÖn ACSR
3-15
H×nh 2. Minh ho¹ d©y bÖn ACAR
H×nh 3. Minh ho¹ d©y bÖn hîp kim nh«m 1350
H×nh 4. Minh ho¹ d©y bÖn hîp kim
3-16
H×nh 5
3-17
H×nh 6
VÆn chÆt çc ®ai èc theo thø tù thÓ hiÖn trªn h×nh vÏ, tõ 1 ®Õn 4 dïng m« men
nh sau:
a. 50% gi¸ trÞ m« men cuèi cïng
b. 65% gi¸ trÞ m« men cuèi cïng
c. 80% gi¸ trÞ m« men cuèi cïng
d. 90% gi¸ trÞ m« men cuèi cïng
e. 100% gi¸ trÞ m« men cuèi cïng
Chó ý: sai kh¸c mét chót vÒ m« men ®Çu tiªn, thø hai... cã thÓ chÊp nhËn ®îc,
tuy nhiªn m« men ®Çu tiªn kh«ng bao giê ®îc vît qu¸ 65% cña m« men cuèi
cïng vµ tèi thiÓu b»ng 3 lÇn vÆn t¹o ra sù b¶o ®¶m thÝch hîp nhÊt vÒ ¸p lùc Ðp c©n
®Òu.
B¶ng 3
795 54/7 1272 45/7
ACSR Condor ACSR Brittern
TiÕt diÖn 0.7049 inch vu«ng 1.068 inch vu«ng
Kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn 885 A 1155 A
Träng lîng trªn 1000 ft. 1,024 pounds 1,434 pounds
§é bÒn ®Þnh møc 28,200 pounds 34,100 pounds
§êng kÝnh cña d©y bÖn
3-18
Nh«m 54  0.1213 in. 45  0.1681 in.
ThÐp 7  0.1213 in. 7  0.1121 in.
PhÇn tr¨m cña tæng träng lîng
Nh«m 73.25% 83.7%
ThÐp 26.75% 16.3%
3-19
3.9. Phô lôc
3.9.1. Danh môc kiÓm tra d©y dÉn trªn kh«ng

Danh môc kiÓm tra d©y dÉn trªn kh«ng
Dù ¸n: Ngµy:
1 Tµi liÖu vËn chuyÓn/ danh môc hµng ho¸
2 VËn chuyÓn hoµn thµnh
3 ThiÕt bÞ ®óng tiªu chuÈn kü thuËt
4 KiÓm tra h háng
5 B¶o qu¶n tèt
6 S¹ch
7 Çc bul«ng nèi ®îc vÆn ®óng yªu cÇu
8 Uèn ®óng yªu cÇu
9 Sö dông ®óng khu«n
10 Phô kiÖn gi÷ kho¶ng çch ®· ®îc l¾p ®Æt
11 Çc d©y dÉn bã ®îc s¾p th¼ng hµng
12 KiÓm tra ®é vâng cuèi cïng
Ghi chó:
MÉu sè 3.1
3-20
3.9.2. D÷ liÖu cña d©y dÉn

Danh môc kiÓm tra d÷ liÖu d©y dÉn
Dù ¸n: Ngµy:
1 KiÓu d©y dÉn
2 Cì d©y dÉn
3 Nhµ s¶n xuÊt
4 ChiÒu dµi xÊp xØ cña çp
5 Träng lîng xÊp xØ cuén d©y
6 Sè cña cuén d©y
7 Çc cuén d©y cã thÓ tr¶ l¹i
8 Sè hîp ®ång
9 Ngµy s¶n xuÊt
Ghi chó:
Méu sè 3.2
3-21
ch¬ng 4 Thanh çi

4.1.1. Çc nÒn t¶ng c¬ b¶n
Çc thanh thanh çi cña tr¹m biÕn thÕ lµ mét phÇn rÊt quan träng cña cÊu tróc
tr¹m bëi v× chóng truyÒn t¶i mét lîng n¨ng lîng lín trong mét kh«ng gian h¹n
chÕ. Nã ph¶i ®îc thiÕt kÕ cÈn thËn ®Ó cã thÓ truyÒn t¶i ®iÖn mét çch hiÖu qu¶ ®ång
thêi cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng çc lùc lín nhÊt t¸c ®éng lªn d©y dÉn vµ çc cÊu tróc cét
®ì do çc dßng ®iÖn ng¾n m¹ch lín hoÆc ¶nh hëng cña giã.
Tríc ®©y trong nhiÒu kiÓu thiÕt kÕ tr¹m, phÇn cao ¸p cña tr¹m thêng sö dông
thanh çi mÒm, t¬ng tù nh ®êng d©y truyÒn t¶i, sö dông d©y dÉn nh d©y nh«m
lâi thÐp ACSR hoÆc hîp kim nh«m cêng ®é cao c¨ng gi÷a çc cét cña tr¹m. Çc
tr¹m siªu cao ¸p thêng sö dông thanh çi cøng v× cã u ®iÓm lµ tr¹m sÏ cã chiÒu
cao thÊp. Thanh çi cøng vµ thanh çi mÒm thêng ®îc ®îc sö dông chung trong
çc tr¹m th«ng thêng, lóc ®ã thanh çi chÝnh lµ thanh çi cøng vµ thanh çi bªn
trªn gi÷a çc cét thÐp truyÒn t¶i lµ kiÓu thanh çi mÒm.
4.1.2. VËt liÖu lµm thanh çi

VËt liÖu lµm thanh çi nãi chung lµ nh«m vµ ®ång, víi nh«m ®îc kÐo nguéi,
®Æc biÖt ë d¹ng èng, chuyªn dïng cho çc tr¹m cao vµ siªu cao ¸p. Nh«m cã u
®iÓm lµ chØ nÆng b»ng mét phÇn ba ®ång. Thªm vµo ®ã, nh«m yªu cÇu b¶o dìng Ýt
vµ cã thÓ sö dông hîp kim nh«m thÝch hîp ®Ó cã ®é cøng cÇn thiÕt cho thanh çi.
Nh«m cã thÓ sö dông cho tÊt c¶ mäi lo¹i thanh çi. Cã rÊt nhiÒu lo¹i hîp kim
cïng víi çc ®Æc tÝnh vÒ ®iÖn vµ c¬ kh¸c nhau ®Ó ®¸p øng mäi yªu cÇu chÕ t¹o thanh
çi.
Mét lo¹i nh«m ®îc biÕt ®Õn nh lµ "vËt liÖu dÉn ®iÖn" hay "EC" ®îc ph©n
biÖt víi çc lo¹i nh«m kh¸c cã cïng hµm lîng nh«m bëi ®iÖn dÉn suÊt cña nã lµ
61% theo International Annealed Copper Standard (IACS). EC cã nhiÒu ®é bÒn kh¸c
nhau, ®é bÒn cña mçi lo¹i ®îc x¸c ®Þnh bëi møc ®é gia c«ng kim lo¹i trong khi s¶n
xuÊt.
Tªn mét sè lo¹i vµ ®Æc tÝnh cña chóng nh sau:
a. EC-H12 vµ EC-H112 ®îc sö dông chñ yÕu cho ®iÖn ¸p thÊp, thanh çi cã
dßng ®iÖn lín ë ®ã ®iÖn dÉn lµ yÕu tè quan träng cÇn quan t©m.
b. EC-H13 ®îc sö dông chñ yÕu cho thanh çi cña çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t, ë ®ã
cÇn cã ®é bÒn lín h¬n mét chót vµ ®é sai lÖch vÒ kÝch thíc nhá.
c. EC-H17, cã ®é bÒn lín nhÊt ®èi thanh çi EC - vèn ®îc chÕ t¹o cho lÜnh
vùc thanh çi.
4-1
d. 2EC-T6 ®îc sö dông cho çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t bäc kim lo¹i cÇn ®Õn c¶ ®é
bÒn vµ ®iÖn dÉn.
ViÖc lùa chän çc thanh çi tr¹m biÕn ¸p cao ¸p ngoµi trêi thêng bÞ chi phèi
bëi çc yªu cÇu c¬ häc h¬n lµ çc yªu cÇu vÒ ®iÖn. KÕt qu¶ lµ thanh çi d¹ng èng
trßn vµ èng vu«ng ®îc sö dông nhiÒu nhÊt cho øng dông nµy. Thanh çi nãi chung
®îc lµm b»ng çc hîp kim th«ng thêng sö dông cho çc øng dông x©y dùng. Mét
trong sè nµy lµ lo¹i 6063-T6 cã çc ®Æc tÝnh tuyÖt vêi vÒ c¬ häc vµ ®iÖn. Mét lo¹i
kh¸c lµ 6061-T6 cã ®é bÒn c¬ häc ®Æc biÖt cao nhng ®iÖn dÉn thÊp h¬n mét chót.
Còng nh vËy, khi ®ßi hái ®iÖn dÉn rÊt cao, víi hy sinh tèi thiÓu vÒ ®Æc tÝnh c¬ häc,
lo¹i 2EC ®îc sö dông víi nhiÒu h×nh d¹ng kh¸c nhau.
4.1.3. Çc ®Æc tÝnh

4.1.3.1. DÉn ®iÖn
§iÖn dÉn cña hîp kim nh«m ®îc x¸c ®Þnh phÇn lín bëi thµnh phÇn vµ ®Æc
tÝnh ho¸ häc cña nã vµ bëi tr¹ng th¸i vËt lý cña çc yÕu tè hîp kim mµ nã chøa
®ùng.
Nh«m tinh khiÕt cã ®iÖn dÉn suÊt lµ kho¶ng 65% IACS. Çc yÕu tè hîp kim
hoÆc kh«ng tinh khiÕt lµm gi¶m ®iÖn dÉn suÊt cña nã. HÇu hÕt çc nguyªn tè vµ hîp
chÊt ë d¹ng hoµ tan r¾n g©y ra sù gi¶m ®iÖn dÉn lín nhÊt.
Hîp kim lµ tr¹ng th¸i hoµ tan b»ng nhiÖt vµ lµm l¹nh tõ nhiÖt ®é cao ®îc b·o
hoµ bëi çc chÊt hîp kim. §iÖn dÉn suÊt t¹o ra cã thÓ t¨ng lªn bëi çc chÊt nh©n t¹o
t¹i nhiÖt ®é cao cña çc yÕu tè ®«ng cøng tõ chÊt r¾n hoµ tan. VÝ dô 2EC (hîp kim
magiª silÝc) cã ®iÖn dÉn suÊt lµ 52% IACS ë tr¹ng th¸i hoµ tan b»ng nhiÖt. Gi¸ trÞ
nµy cã thÓ ®îc t¨ng lªn tõ 55 ®Õn 59% IACS bëi sù l·o ho¸ nh©n t¹o tiÕp theo.
Khi thanh çi lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, ®iÖn trë cña chóng t¨ng lªn theo quan hÖ
liªn quan ®Õn hÖ sè nhiÖt ®é cña ®iÖn trë. Khi tiÕp tôc lµm viÖc ë nhiÖt ®é ®ã, ®iÖn
dÉn cña kim lo¹i lªn mét chót. Sù thay ®æi lµ cè ®Þnh vµ ®iÖn trë cña thanh çi do ®ã
trë nªn thÊp xuèng mét chót ë bÊt kú nhiÖt ®é nµo.
VÝ dô, khi 2 EC-T6 ®îc lµm nãng trong mét n¨m ë 1000C, ®iÖn dÉn suÊt cña
nã t¨ng tõ 56% lªn kho¶ng 56.5%.
4.1.3.2. Kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn
1. Giíi thiÖu chung
Çc hÖ sè c¬ b¶n cÇn quan t©m khi x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn cña
thanh çi lµ:
§é t¨ng nhiÖt ®é
§iÖn ¸p gi¸ng
Tæn thÊt c«ng suÊt
4-2
2. §é t¨ng nhiÖt ®é
a. Thanh çi kh«ng nªn lµm viÖc ë nhiÖt ®é cã thÓ g©y ra thay ®æi ®¸ng kÓ ®Æc
tÝnh c¬ häc cña nã (cã thÓ x¸c ®Þnh çc giíi h¹n nhiÖt ®é kh¸c dùa vµo çc thiÕt bÞ
mµ thanh çi nèi tíi).
Çc ®Æc tÝnh t«i cña nh«m EC gièng nh cña ®ång. Trong c¶ hai trêng hîp ®é
bÒn ®îc t¹o ra bëi gia c«ng nguéi. §Ó h¹n chÕ ®Õn møc nhá nhÊt bÊt kú sù suy
gi¶m ®é bÒn do nhiÖt trong çc ghÐp nèi b»ng bul«ng, nhiÖt ®é lµm viÖc cña nh«m
EC kh«ng ®îc vît qu¸ 930 C (2000 F). §é bÒn cao h¬n cña 2EC ®¹t ®îc chñ yÕu
do xö lý nhiÖt. Nã cã nhiÖt ®é lµm viÖc lín nhÊt kho¶ng 1210 C (2500 F) lµ cao h¬n
so víi EC hoÆc ®ång. NÕu thiÕt kÕ cho phÐp sù suy gi¶m çc ®Æc tÝnh c¬ häc do
nhiÖt ®é vît qu¸ giíi h¹n, th× c¶ thanh çi EC vµ 2 EC cã thÓ lµm viÖc ë nhiÖt ®é
cao h¬n nhiÒu.
PhÇn lín çc thiÕt bÞ ®iÖn ®îc ph©n møc dùa trªn c¬ së nhiÖt ®é lµm viÖc lín
nhÊt (thêng lµ 700 C ë çc ®Çu d©y), quyÕt ®Þnh bëi vËt liÖu çch ®iÖn ®îc sö
dông. Thanh çi nèi víi çc thiÕt bÞ nh vËy kh«ng nªn vËn hµnh ë nhiÖt ®é cã thÓ
t¹o ra nhiÖt truyÒn vµo thiÕt bÞ. NhiÖt ®é nh vËy còng cã thÓ lµm cho çc mèi nèi
b»ng bul«ng cña nh«m vµ ®ång bÞ háng. Khi nhiÖt ®é t¨ng lªn rÊt khã duy tr× tèt çc
mèi nèi b»ng bul«ng. Do vËy, ®é t¨ng nhiÖt ®é 300 C trªn møc nhiÖt ®é xung quanh
400 C trë thµnh møc nhiÖt ®é tiªu chuÈn cho çc thanh çi mang ®Çy t¶i.
Chó ý: Tiªu chuÈn AIEE sè 27, 1995 (ASA C37.20) cho çc bé phËn cña thiÕt
bÞ ®ãng c¾t vµ thanh çi ®Æt trong tñ kim lo¹i cho phÐp ®é t¨ng nhiÖt ®é lµ 500 C cho
thanh çi vµ çc mèi nèi, 450 C cho çc chç nèi víi çp çch ®iÖn, miÔn lµ çc chç
nèi vµ tiÕp xóc ®îc hµn, hµn ®ång thau, tr¸ng b¹c, hµn hîp kim hoÆc t¬ng ®¬ng.
Kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn cña çc thanh çi ®îc liÖt kª trong b¶ng ®Þnh møc
®îc dùa trªn çc thÝ nghiÖm vµ tÝnh to¸n. MÆc dï çc hÖ sè ®èi lu trong c«ng thøc
lµ gi¸ trÞ xÊp xØ nhng vÉn ®¹t ®îc sù phï hîp gi÷a çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vµ kÕt
qu¶ tÝnh to¸n n»m trong giíi h¹n sai sè thÝ nghiÖm. Sù dao ®éng lµ kh«ng thÓ tr¸nh
khái trong çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm v× kh«ng thÓ lÆp l¹i chÝnh x¸c çc ®iÒu kiÖn thÝ
nghiÖm. Khi tÝnh to¸n ®é t¨ng nhiÖt ®é , cÇn ph¶i sö dông gi¸ trÞ ®é bøc x¹ thÝch hîp
cho thanh çi. Bøc x¹ nhiÖt thay ®æi ®¸ng kÓ víi çc ®iÒu kiÖn bÒ mÆt kh¸c nhau.
§Ó tÝnh to¸n, ®é bøc x¹ sau ®©y ®îc cho lµ tiªu biÓu:
- Møc dßng ®iÖn trong nhµ (bÒ mÆt bÞ « xi ho¸ tõng phÇn) – 0.35
- Møc dßng ®iÖn ngoµi trêi (bÒ mÆt bÞ « xi ho¸ b×nh thêng) – 0.5
- BÒ mÆt ®îc s¬n (toµn bé) – 0.90
- Kho¶ng hë gi÷a çc bé phËn cña thanh çi – 0.90
Sù to¶ nhiÖt b»ng ®èi lu x¶y ra do kh«ng khÝ gÇn d©y dÉn bÞ nãng vµ bèc lªn
cao trong khi kh«ng khÝ xung quanh vÉn ®øng yªn (trong mét phßng kÝn réng). Toµn
4-3
bé nhiÖt ®îc to¶ ®i do dßng kh«ng khÝ tù nhiªn. Lîng nhiÖt to¶ ®i b»ng ®èi lu
trªn mét inch vu«ng (6.45 cm2) bÒ mÆt cña d©y dÉn ®èi víi mét ®é t¨ng nhiÖt ®é cho
tríc phô thuéc vµo kÝch thíc vµ h×nh d¹ng cña d©y dÉn. D©y dÉn nhá to¶ nhiÖt
nhanh h¬n d©y lín. Gi¶ ®Þnh kh«ng khÝ tÜnh hay cã giã ë çc vËn tèc kh¸c nhau ¶nh
hëng ®Õn kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn do thay ®æi møc ®é nhiÖt ®îc to¶ ®i.
b. ¶nh hëng cña kÝch thíc
KÝch thíc cã ¶nh hëng lín ®Õn ®iÖn dÉn. Sau ®©y lµ sù m« t¶ lµm thÕ nµo ®Ó
chän thanh çi nh«m cã ®é t¨ng nhiÖt ®é gièng nh thanh çi ®ång t¬ng øng víi
cïng gi¸ trÞ dßng ®iÖn.
NÕu viÖc lùa chän vËt liÖu dùa trªn sù b»ng nhau vÒ ®é t¨ng nhiÖt ®é, mçi ®¬n
vÞ bÒ mÆt cña c¶ nh«m vµ ®ång sÏ tiªu t¸n cïng mét lîng nhiÖt. Nãi çch kh¸c, tæn
thÊt watts trªn mçi ®¬n vÞ diÖn tÝch bÒ mÆt ph¶i nh nhau trong c¶ hai trêng hîp.
Gi¶ sö xÐt hai thanh çi cã çc kÝch thíc th«ng thêng vµ çc ®iÒu kiÖn bÒ mÆt nh
nhau, cã thÓ ®¹t ®îc sù to¶ nhiÖt b»ng nhau b»ng çch t¨ng chiÒu réng hoÆc chiÒu
dµy cña thanh çi nh«m. B¾t ®Çu b»ng hai thanh çi cã kÝch thíc b»ng nhau lµ 4
inch  1/4 inch.
NÕu chiÒu réng cña thanh çi nh«m EC t¨ng 25% thµnh 5  1/4 inch (khèi
lîng 1.47 lbs (1 lb. = 1 pound  450 gam) trªn mét foot (1 foot = 0.3048 m) chiÒu
dµi ®é t¨ng nhiÖt ®é sÏ xÊp xØ b»ng thanh çi ®ång 4  1/4 inch (khèi lîng 3.88
pound trªn foot). Nãi çch kh¸c, chØ cÇn 0.38 pound nh«m (1.47/3/88) ®Ó to¶ mét
lîng nhiÖt gièng nh 1 pound ®ång.
NÕu chiÒu dµy cña thanh çi nh«m t¨ng kho¶ng 50% thµnh 4  3/8 inch, thanh
çi nh«m EC (1.76 lbs./ft) sÏ cã ®é t¨ng nhiÖt ®é t¬ng ®¬ng víi cña thanh çi
®ång 41/4 inch (3.88 lbs./ft.). Do ®ã, chØ cÇn 0.455 lbs. nh«m (1.76/3.88) ®Ó to¶
mét nhiÖt lîng t¬ng ®¬ng víi 1 pound ®ång.
Do ®ã, khi quan t©m ®Õn ®é t¨ng nhiÖt ®é, çch hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó t¨ng tiÕt diÖn
cña toµn bé thanh çi lµ t¹o ra diÖn tÝch bÒ mÆt lín nhÊt. NÕu kh«ng thÓ t¨ng chiÒu
réng cña mét thanh çi, cã thÓ t¨ng sè lîng thanh çi h¬n lµ chiÒu dµy cña tõng
thanh çi. §«i khi còng cã thÓ chØ cÇn t¨ng tiÕt diÖn b»ng çch t¨ng ®é dµy. Trong
trêng hîp dßng ®iÖn xoay chiÒu, cÇn quan t©m ®Õn hiÖu øng bÒ mÆt.
c. ¶nh hëng cña ®iÖn dÉn
TØ sè cña çc dßng ®iÖn sÏ sinh ra cïng ®é t¨ng nhiÖt ®é ë thanh çi nh«m vµ
thanh çi ®ång cã cïng kÝch thíc víi cïng ®iÒu kiÖn bÒ mÆt cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc sau:
I2RAl = I2RCu
IAl/ICu = (61.0/99.0)1/2 = 78.5% ®èi víi nh«m EC
4-4
IAl/ICu = (57.0/99.0)1/2 = 75.9% ®èi víi nh«m s« 2 EC-T61
Trong ®ã:
I = dßng ®iÖn tÝnh b»ng A
R = ®iÖn trë cña d©y dÉn tÝnh b»ng 
Çc gi¸ trÞ nµy chØ thÓ hiÖn kh¶ mang dßng ®iÖn mét chiÒu lý thuyÕt cña thanh
çi nh«m so víi thanh çi ®ång cã cïng kÝch thíc vµ cïng ®iÒu kiÖn bÒ mÆt. §èi
víi dßng ®iÖn xoay chiÒu, ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu øng bÒ mÆt vµ hiÖu øng gÇn kÒ. HiÖu
øng bÒ mÆt lµm cho sù so s¸nh trë nªn cã lîi cho nh«m. ThÝ nghiÖm víi çc thanh
çi ®ång vµ nh«m EC cã cïng kÝch thíc vµ çch bè trÝ, mang dßng ®iÖn 60 Hz cho
thÊy kh¶ n¨ng cña nh«m lªn ®Õn 84% kh¶ n¨ng cña ®ång.
3. §iÖn ¸p gi¸ng
a. §iÖn ¸p gi¸ng mét chiÒu
§iÖn ¸p gi¸ng mét chiÒu ®îc x¸c ®Þnh bëi ®Þnh luËt Ohm
Vd = IRdc
Trong ®ã:
Vd = ®iÖn ¸p gi¸ng
I = dßng ®iÖn tÝnh b»ng A
Rdc = ®iÖn trë cña m¹ch ®iÖn (tæng chiÒu dµi ®i vµ trë vÒ)
§iÖn ¸p gi¸ng trë nªn quan träng h¬n ë nh÷ng chç mµ ®iÖn ¸p thÊp vµ dßng
®iÖn cao. §èi víi çc thanh çi cao ¸p vµ siªu cao ¸p ®iÖn ¸p gi¸ng thêng kh«ng
®¸ng kÓ do ®iÖn ¸p rÊt cao vµ dßng ®iÖn t¬ng ®èi thÊp (so víi møc cùc ®¹i) vµ
kho¶ng çch kh¸ ng¾n.
TØ sè cña tiÕt diÖn cña thanh çi nh«m (61% IACS) so víi ®ång (99% IACS),
®èi víi cïng ®iÖn ¸p gi¸ng, tØ lÖ nghÞch víi ®iÖn dÉn cña chóng. TØ sè cña ®iÖn dÉn
cña ®èng so víi nh«m lµ:
99/61 = 1.623
Do träng lîng cña ®«ng b»ng 3.29 lÇn träng lîng cña cïng thÓ tÝch nh«m,
0.493 lbs. thanh çi EC (1.62/3.29) sÏ t¹o ra cïng ®iÖn ¸p gi¸ng mét chiÒu nh cña 1
pound ®ång.
b. §iÖn ¸p gi¸ng xoay chiÒu
§iÖn ¸p gi¸ng xoay chiÒu trong hÖ thèng 3 pha c©n b»ng cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc sau:
Vdn = Vs - Vr (®©y lµ sai kh¸c sè häc gi÷a ®iÖn ¸p ®èi víi trung tÝnh ë phÝa ®Çu
vµ phÝa ®Çu cuèi)
Vd = (Vdn)(31/2)
Trong ®ã:
Vdn = ®é sai lÖch ®iÖn ¸p
4-5
Vs = ®iÖn ¸p phÝa ph¸t (so víi trung tÝnh)
Vr = ®iÖn ¸p phÝa nhËn (phÝa t¶i)
Vd = ®é lÖch ®iÖn ¸p pha – pha
§iÖn trë xoay chiÒu, “®iÖn trë thùc sù”, ®îc sö dông trong tÝnh to¸n ®iÖn ¸p
gi¸ng lµ kÕt qu¶ cña ®iÖn trë mét chiÒu hiÖu chØnh theo nhiÖt ®é, hÖ sè hiÖu øng bÒ
mÆt vµ trong mét sè trêng hîp theo hÖ sè hiÖu øng gÇn kÒ.
HiÖu øng bÒ mÆt:
TØ sè cña ®iÖn trë xoay chiÒu thùc tÕ cña d©y dÉn çch ly víi ®iÖn trë mét
chiÒu cña nã lµ hÖ sè bÒ mÆt. Sù t¨ng lªn cña ®iÖn trë ®èi víi dßng ®iÖn xoay chiÒu
lµ do bëi tõ trêng thay ®æi xung quanh d©y dÉn. HiÖu øng lµm tËp trung dßng ®iÖn
vÒ phÝa bÒ mÆt cña d©y dÉn.
HÖ sé hiÖu øng bÒ mÆt phô thuéc kh«ng chØ vµo kÝch thíc, h×nh d¸ng vµ cÊu
tróc cña vËt dÉn mµ cßn phô thuéc vµo tÇn sè cña dßng ®iÖn vµ ®iÖn trë vµ çc ®Æc
tÝnh vÒ tõ cña vËt liÖu. Sù t¨ng ®iÖn trë suÊt do hiÖu øng mÆt ngoµi cña nh«m thÊp
h¬n cña ®ång víi cïng kÝch thíc vµ h×nh d¹ng mét chót. HiÖu øng bÒ mÆt ®îc
gi¶m thiÓu khi sö dông thanh çi d¹ng èng.
HiÖu øng gÇn kÒ:
Khi çc thanh çi ë gÇn nhau, g©y ra sù mÐo mËt ®é dßng ®iÖn do t¬ng t¸c
cña çc tõ trêng cña thanh çi. NÕu hai thanh çi mang dßng ®iÖn ngîc chiÒu
nhau, tõ trêng cña chóng ngîc nhau sÏ g©y ra gi¶m ®êng søc tõ ë çc phÇn n»m
gÇn nhau vµ t¨ng ë çc phÇn n»m xa. §iÒu nµy lµm tËp trung dßng ®iÖn ë phÇn gÇn
nhau. NÕu çc dßng ®iÖn cã cïng híng, th× kÕt qu¶ ngîc l¹i.
Sù mÐo cña ph©n bè dßng ®iÖn do hiÖu øng gÇn kÒ g©y ra sù t¨ng cña ®iÖn trë
thùc tÕ. Møc ®é cña sù mÐo phô thuéc vµo mét sè yÕu tè nh kho¶ng çch vµ çch
bé trÝ cña çc thanh gãp, tØ sè çc kÝch thíc mÆt c¾t cña thanh gãp, tÇn sè cña dßng
®iÖn vµ ®iÖn trë mét chiÒu. HÖ sè gÇn kÒ cã thÓ g©y ra sù t¨ng râ rÖt cña ®iÖn trë
thùc tÕ cña çc thanh çi mang dßng ®iÖn xoay chiÒu.
§èi víi çc èng trßn, khi kho¶ng çch gi÷a çc t©m lín gÊp ®«i ®êng kÝnh, hÖ
sè gÇn kÒ (Kp) sÏ kh«ng lín h¬n 1.20 lÇn ®iÖn trë mét chiÒu khi çch ly. Víi
kho¶ng çch kho¶ng 5 lÇn ®êng kÝnh cã thÓ bá qua sù t¨ng nµy. VÒ nguyªn t¾c,
hiÖu øng gÇn kÒ cã thÓ bá qua víi çc kho¶ng çch pha lín h¬n 3 hoÆc 4 lÇn kÝch
thíc lín nhÊt cña tiÕt diÖn ngang.
4. Tæn thÊt c«ng suÊt
TrÞ gi¸ ®iÖn n¨ng tæn thÊt do ®iÖn trë cña thanh çi trë nªn quan träng khi nã
t¶i dßng ®iÖn lín. Trong çc trêng hîp nh vËy, cã thÓ sö dông thanh çi ë díi
giíi h¹n nhiÖt cña nã. NÕu sù lùa chän kÝch cì thanh çi dùa trªn tæn thÊt c«ng suÊt
vµ gi¸ thµnh cña thanh çi th× sù lùa chän kinh tÕ nhÊt cña thanh çi theo çc lý
4-6
thuyÕt cæ ®iÓn lµ lùa chän thanh çi cã møc chi phÝ hµng n¨m do tæn thÊt b»ng víi tØ
lÖ l·i suÊt hµng n¨m cho vèn ®Çu t vµo vËt liÖu thanh çi céng víi sù khÊu trõ. BiÓu
diÔn quan hÖ nµy b»ng to¸n häc vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gãc cong trªn Ampere, sö dông
c«ng thøc sau:
cm/amp = (k)(c/ap)
Trong ®ã:
cm = gãc cong
k = 1,360 ®èi víi nh«m EC (61% theo IACS)
k = 590 cho ®ång 99%
c = gi¸ cña 1 kw-n¨m tæn thÊt
p = gi¸ mét pound thanh çi
a = phÇn tr¨m l·i suÊt vµ khÊu hao
4.1.3.3. Gi·n në nhiÖt
Gi·n në nhiÖt cña thanh çi lµ mét yÕu tè quan träng khi thiÕt kÕ, ®Æc biÖt khi
thanh çi t¶i dßng lín vµ cã ®é dµi lín. Thanh çi nh«m sÏ gi·n kho¶n 0.825 mm /
1m chiÒu dµi ®èi víi ®é t¨ng nhiÖt ®é 380 C. §Ó b¶o vÖ çc sø ®ì, dao çch ly, çc
®Çu thiÕt bÞ khái øng suÊt t¹o ra bëi sù gi·n në vÒ nhiÖt cña thanh çi, ngêi ta ®· cã
çc biÖn ph¸p nh çc kÑp vµ nèi gi·n në cho phÐp çc èng cã thÓ trît.
Thanh çi d¹ng èng t¹o ra mét tiÕt diÖn lín trong mét kho¶ng kh«ng nhá nhÊt
vµ cã ®é bÒn lín nhÊt trong çc tiÕt diÖn t¬ng ®¬ng, cho phÐp kho¶ng çch dµi
h¬n gi÷a çc sø ®ì. Trong çc tr¹m ngoµi trêi kho¶ng çch ®Õn 18m ®èi víi èng
nh«m ®êng kÝnh 5 inch vµ 6 inch lµ phæ biÕn.
Chó ý: CÊu tróc èng 5 inch ®îc sö dông trong phÇn ph©n phèi cña tr¹m Mae
Moh vµ Tha Tako 500kV (Th¸i Lan) vµ cÇn kiÓm tra kü cÈn thËn ®Ó b¶o ®¶m r»ng
çc mèi nèi ®îc ®Æt vµ l¾p ®óng ®Ó cã thÓ cho phÐp gi·n në nhiÖt.
4.1.3.4. C¬ vµ ®iÖn
Thanh çi cña tr¹m biÕn ¸p ph¶i cã ®ñ ®é bÒn c¬ häc ®Ó chÞu ®ùng øng suÊt khi
ng¾n m¹ch. Cã hai yÕu tè: (a) ®é bÒn cña sø vµ cÊu tróc ®ì cña chóng vµ (b) ®é bÒn
cña vËt dÉn lµm thanh çi.
Lùc ®iÖn tõ gi÷a hai vËt dÉn mang dßng ®iÖn lµ hµm cña t¶i träng giã, dßng
®iÖn, møc suy gi¶m cña nã, h×nh d¸ng vµ bè trÝ cña vËt dÉn, tÇn sè giao ®éng riªng
cña toµn bé çc bé phËn thanh çi bao gåm cÊu tróc ®ì, sø ®ì vµ vËt dÉn.
Chó ý: Çc tÝnh to¸n kü lìng vµ c©n nh¾c cÈn thËn vËt liÖu ®îc chän vµ sö
dông trong tr¹m Mae Moh vµ Tha Tako 500kV (Th¸i Lan) ®îc tr×nh bµy trong Sæ
tay thiÕt kÕ cña dù ¸n HÖ thèng truyÒn t¶i Mae Moh - Bangkok. Nghiªn cøu cÈn thËn
híng dÉn nµy sÏ thÊy ®îc çc th«ng sè sö dông trong quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ vËt
4-7
liÖu vµ cÊu tróc riªng biÖt liªn quan ®Õn lùc t¸c dông mµ thanh çi sÏ ®îc thiÕt kÕ
®Ó chÞu ®ùng.
4.1.4. H×nh d¸ng vµ vËt liÖu

4.1.4.1. Thanh çi h×nh ch÷ nhËt
D¹ng phæ biÕn nhÊt cña thanh çi lµ cã tiÕt diÖn h×nh ch÷ nhËt. H×nh dµng nµy
vèn dÔ cho chÕ t¹o, cÊt gi÷, xö lý vµ l¾p r¸p. Mét bÒ mÆt t¬ng ®èi lín cã thÓ t¹o ra
®Ó to¶ nhiÖt khi sö dông thanh çi gåm nhiÒu thanh. Çc chç nèi cã thÓ lµm dÔ dµng
b»ng viÖc ®Æt chång ®¬n gi¶n.
§èi víi dßng ®iÖn mét chiÒu còng nh dßng ®iÖn xoay chiÒu ®Õn mét giíi h¹n
nµo ®ã, kh¶ n¨ng cña thanh çi lµm b»ng nhiÒu thanh ph¼ng cã thÓ ®iÒu khiÓn ®¬n
chØ b»ng viÖc thay ®æi sè thanh máng song song. Tuy nhiªn, ®èi víi dßng ®iÖn xoay
chiÒu lín, çc thanh nµy ®îc bè trÝ ®Æc biÖt. §iÒu nµy nh»m tr¸nh sù suy gi¶m kh¶
n¨ng t¶i dßng ®iÖn cña çc thanh çi bæ sung do sù ph¶n t¸c dông cña tõ trêng
xung quanh çc thanh máng lµm ®¶o lén sù ph©n bè thèng nhÊt cña dßng ®iÖn trong
thanh çi.
Thanh çi h×nh ch÷ nhËt thêng ®îc s¶n xuÊt tõ vËt liÖu EC sè 2. §é cøng
®îc lùa chän chñ yÕu trªn c¬ së ®é bÒn vµ çc ®Æc tÝnh chÞu uèn yªu cÇu cho viÖc
chÕ t¹o vµ l¾p ®Æt. §é chÝnh x¸c vÒ kÝch thíc vµ tÝnh trau chuèt cña bÒ mÆt còng cã
tÇm quan träng t¬ng ®¬ng trong mét sè øng dông. EC-H12, EC-H112 vµ EC-
H111 cã ®é bÒn ®ñ cho çc øng dông thanh çi trong c«ng nghiÖp ë møc trung b×nh,
trong khi EC-H13 cã ®é bÒn vµ ®é chÝnh x¸c cao h¬n. §èi víi çc øng dông khi ®é
bÒn quan träng h¬n yªu cÇu vÒ ®iÖn dÉn, cã thÓ sö dông EC-H17. Cho çc øng dông
yªu cÇu ®é bÒn cïng víi ®iÖn dÉn cao, hîp kim sè 2 EC ®Æc biÖt thÝch hîp.
4.1.4.2. Çc thanh trßn
Trong mét sè trêng hîp, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc cao ¸p, cã thÓ yªu cÇu thanh
çi cã d¹ng thanh dÉn trßn. Tuy nhiªn kiÓu thanh dÉn nµy kh«ng ®îc khuyÕn khÝch
cho çc dßng ®iÖn xoay chiÒu lín bëi v× dßng ®iÖn cã xu híng tËp trung ë mÆt
ngoµi cña thanh dÉn. Nã lµm cho viÖc sö dông kim lo¹i ë phÇn gi÷a trë nªn kh«ng
kinh tÕ. Phô tïng sö dông t¬ng tù nh thanh dÉn kiÓu èng.
4.1.4.3. Thanh dÉn kiÓu èng
NhiÒu u ®iÓm cña thanh dÉn nh«m kiÓu èng trßn ®· lµm cho nã ®îc sö dông
réng r·i cho çc tr¹m biÕn ¸p ngoµi trêi vµ tr¹m ®ãng c¾t.
H×nh d¹ng trßn cña nã lµm cho nã cã ®é cøng nh nhau theo mäi híng. §©y
lµ u ®iÓm trong chÞu ®ùng b¨ng, giã vµ dßng ng¾n m¹ch cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø n¬i
nµo.
4-8
TiÕt diÖn ®èi xøng cña nã lµm cho dÔ dµng uèn khi t¹o thµnh çc vßng trßn vµ
khuûu èng mµ kh«ng cÇn ®Õn çc thiÕt bÞ phô bæ xung.
Trong thiÕt kÕ çc tr¹m ®ãng c¾t cao ¸p, ph¶i cã çc kho¶ng trèng thÝch hîp
gi÷a çc phÇn mang ®iÖn gÇn nhau hoÆc gi÷a çc phÇn mang ®iÖn vµ ®Êt. Trong çc
trêng hîp nh vËy, yªu cÇu nh÷ng kho¶ng thanh çi dµi trong khi yªu cÇu vÒ t¶i
dßng ®iÖn lµ kh¸ thÊp. Do ®ã, cã thÓ sö dông èng nh«m máng cã d kh¶ n¨ng t¶i
dßng ®iÖn. §é cøng vµ nhÑ cña nã gióp cho tr¸nh ®îc çc ®é vâng lín khã coi cña
çc kho¶ng thanh dÉn. §é vâng thÊp h¬n lµm cho vÎ ngoµi ®Ñp h¬n ®îc coi lµ mét
®Æc ®iÓm quan träng ë nhiÒu n¬i.
D¹ng èng còng ®îc sö dông cho çc m¸y ph¸t c«ng suÊt lín vµ çc thanh çi
®ãng c¾t trong çc tr¹m trung t©m. MÆc dï çc thanh çi nh vËy ®îc ®ì trªn çc
sø ®ì nhng chóng còng thêng ®îc bäc b»ng vËt liÖu çch ®iÖn ®Ó tr¸nh çc sù cè
ng¾n m¹ch bÊt ngê x¶y ra. Çc thanh dÉn èng h×nh vu«ng ®îc sö dông phæ biÕn do
chóng cã thÓ dÔ dµng t¹o ra çc mèi nèi b»ng bul«ng víi çc bÒ mÆt ph¼ng.
Trong nhiÒu n¨m, hîp kim chuÈn cho thanh çi èng nh«m lµ 2S-H18, b©y giê
lµ 1100-H18. Tõ n¨m 1946, khi cã 6063, 6063-T6 ®· ®îc sö dông ngµy cµng nhiÒu
®èi víi çc thanh dÉn d¹ng èng. §é bÒn cña 6063-T6 lín h¬n 45% so víi 1100-H18
vµ kh¶ n¨ng t¶i dßng ®iÖn cña nã chØ thÊp h¬n 3%. NÕu yªu cÇu thanh çi cã ®é bÒn
cao vµ ®iÖn dÉn cao, hîp kim EC sè 2 ®Æc biÖt thÝch hîp. Khi cÇn ®iÖn dÉn cao h¬n
nhng ®é bÒn cã thÓ thÊp h¬n, cã thÓ dïng nh«m EC.
Çc m¸ng dÉn nh«m thêng chiÕm Ýt kh«ng gian h¬n çc h×nh ch÷ nhËt rçng
t¬ng ®¬ng lµm b»ng çc thanh ch÷ nhËt. H¬n n÷a, khèi lîng nhÑ vµ ®é cøng cña
thanh çi kiÓu m¸ng lµm cho cã thÓ ®Æt nã trªn çc v× kÌo cña m¸i hiÖn cã mµ kh«ng
lµm t¨ng t¶i träng ®èi víi m¸i dÉn ®Õn ph¶i söa ®æi toµ nhµ. Çc sø ®ì cã thÓ ®Æt
trªn v× kÌo vµ nÕu cÇn thiÕt cã thÓ ®Æt sø trung gian gi÷a çc pha. KiÓu thanh dÉn
nµy. KiÓu thanh dÉn nµy còng thuËn lîi cho çc thanh çi ®øng vµ ®Çu ra m¸y ph¸t.
§èi víi çc m¹ch mét chiÒu, kh«ng cã hiÖu øng bÒ mÆt, çc m¸ng nh«m ®«i
khi ®îc ®Æt quay lng vµo nhau víi çc c¹nh xoay ra ngoµi, t¹o thµnh thanh dÉn.
Çch bè trÝ nh vËy cã thÓ thuËn tiÖn cho viÖc ®ì h¬n lµ çc h×nh ch÷ nhËt rçng. Cã
thÓ dÔ dµng t¨ng thªm kh¶ n¨ng t¶i dßng ®iÖn cña thanh çi b»ng çch thªm mét
hoÆc vµi thanh çi dÑt, kho¶ng çch ®Æt thÝch hîp gi÷a çc sèng lng cña çc m¸ng.
EC-H12 lµ vËt liÖu chuÈn cho çc m¸ng kim lo¹i vµ vËt dÉn cã gãc. 2 EC t¹o ra
thªm ®é bÒn cao vµ ®iÖn dÉn tèt cho çc s¶n phÈm tiªu chuÈn nµy.
4-9
4.2. GhÐp nèi çc thanh çi
Nãi chung, ngêi ta cho r»ng mét mèi nèi tèt vÒ c¬ còng lµ tèt vÒ ®iÖn. §iÒu
nµy ®óng trong nhiÒu trêng hîp nh çc mèi nèi Ðp hoÆc bul«ng quyÕt ®Þnh ®iÖn
trë t¹i çc mèi nèi.
BÒ mÆt cña mét mÈu kim lo¹i dï ®îc ®¸nh bãng ®Õn møc nµo còng bao gåm
nh÷ng sù phÇn nhÊp nh« rÊt nhá. Do ®ã, mÆc dï díi ¸p lùc lín nhÊt, diÖn tÝch tiÕp
xóc thùc tÕ chØ lµ mét phÇn rÊt nhá cña tæng diÖn tÝch bÒ mÆt tiÕp xóc.
BÊt kú bÒ mÆt kim lo¹i nµo tiÕp xóc víi kh«ng khÝ còng cã mét líp máng gißn
trªn bÒ mÆt g©y ra bëi sù « xi ho¸ hoÆc sù hÊp thô khÝ. Khi t¹o mét mèi nèi b»ng
bul«ng, kim lo¹i bÞ biÕn d¹ng díi ¸p lùc cao ë çc ®iÓm ghÐp nèi b»ng bul«ng. Líp
máng vµ gißn kh«ng thÓ chÞu ®îc sù biÕn d¹ng vµ sù lón cña cña kim lo¹i t¹o thµnh
tiÕp xóc kim lo¹i thùc sù. Bëi vËy, cã mét sè diÖn tÝch lµ tiÕp xóc kim lo¹i tèt vµ
dßng ®iÖn cã thÓ ch¹y qua, çc khu vùc kh¸c th× dßng ®iÖn nhá hoÆc kh«ng cã dßng
®iÖn ch¹y qua.
4.2.2. Xö lý bÒ mÆt tiÕp xóc

Do dßng ®iÖn ch¹y qua mét líp mµng rÊt máng vµ mµng dµy cã thÓ xem nh lµ
çch ®iÖn, xö lý bÒ mÆt tiÕp xóc tríc khi l¾p r¸p sÏ t¹o ra çc chç ghÐp nèi cã hiÖu
qu¶ vÒ ®iÖn nh mong muèn. Cã thÓ t¹o ra çc bÒ mÆt tiÕp xóc cña çc mèi nèi tèt
b»ng çch sö dông çc hîp chÊt tiÕp xóc ®iÖn hoÆc phñ b¹c.
Hîp chÊt ghÐp nèi: Çc nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm sö dông l©u dµi cho thÊy
r»ng ®èi víi çc thanh çi nh«m nÕu çc bÒ mÆt tiÕp xóc ®îc phñ mét hîp chÊt
d¹ng mì ngay tríc hoÆc sau khi ®¸nh s¹ch sÏ ng¨n ngõa sù « xi ho¸ cña phÇn kim
lo¹i míi lé ra. Mèi nèi cÇn ®îc l¾p r¸p cïng víi líp phñ b¶o vÖ nh»m bäc kÝn mèi
nèi vµ ng¨n ngõa sù th©m nhËp cña çc chÊt « xi ho¸.
Cã thÓ ®¹t ®îc kÕt qu¶ tèt nhÊt khi bÒ mÆt tiÕp xóc kh«ng cã bôi bÈn vµ ®îc
phñ mét líp hîp chÊt vµ sau ®ã ch¶i hoÆc ®¸nh s¹ch qua líp nµy b»ng chæi kim lo¹i
hoÆc giÊy r¸p. Hîp chÊt nµy kh«ng lµm gØ nh«m vµ sÏ hç trî vÒ mÆt ho¸ häc ®Ó lo¹i
trõ líp mµng « xÝt khái nh«m.
Chó ý: NhiÒu nhµ chÕ t¹o thiÕt bÞ cung cÊp çc tÊm ®Öm ®· ®îc phñ b¹c, thiÕc
hoÆc catmi. Kh«ng ®îc ch¶i bÒ mÆt cña çc tÊm ®Öm nµy. ChØ cã çc bÒ mÆt tiÕp
xóc cña thanh çi nh«m mµ sÏ ®îc b¾t bul«ng víi çc tÊm ®Öm nµy míi cÇn ®îc
xö lý.
Çc mèi nèi phñ b¹c: Møc ®é ph¸t triÓn cña líp « xÝt trªn kim lo¹i trong kh«ng
khÝ t¨ng lªn khi nhiÖt ®é t¨ng. BÒ mÆt tiÕp xóc ë nhiÖt ®é cao ph¶i ®îc b¶o vÖ khái
kh«ng khÝ hoÆc ph¶i ®îc phñ kim lo¹i mµ « xÝt cña nã dÉn ®iÖn.
4-10
PhÇn lín çc líp « xÝt t¹o ra trªn nh«m do t¸c dông cña çc phÇn tö trong
kh«ng khÝ cã ®iÖn trë cao, tuy nhiªn « xÝt t¹o ra trªn b¹c trong kh«ng khÝ thêng cã
®iÖn trë thÊp h¬n nhiÒu. Xö lý çc bÒ mÆt tiÕp xóc b»ng çch phñ b¹c ®· ®îc chøng
minh lµ thÝch hîp víi hÇu hÕt çc øng dông cña thiÕt bÞ ®iÖn vµ trë thµnh biÖn ph¸p
quen thuéc ®èi víi çc nhµ s¶n xuÊt.
Cã thÓ thùc hiÖn phñ b¹c çc bÒ mÆt tiÕp xóc t¹i hiÖn trêng trong qu¸ tr×nh l¾p
®Æt b»ng çc thiÕt bÞ thÝch hîp. Tuy nhiªn, do dïng hîp chÊt th× dÔ dµng h¬n, nªn
qu¸ tr×nh phñ b¹c thêng ®îc lµm ë nhµ chÕ t¹o h¬n lµ t¹i hiÖn trêng.
4.2.3. §iÖn trë tiÕp xóc

DiÖn tÝch vµ ph©n bè cña çc ®iÓm dÉn ®iÖn trªn bÒ mÆt tiÕp xóc cña çc tiÕp
®iÓm lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®iÖn trë ban ®Çu cña çc tiÕp xóc s¹ch. Çc yÕu tè nµy nãi
chung ®îc quyÕt ®Þnh bëi ®é lín cña lùc Ðp vµ çch Ðp chóng. Mäi thiÕt bÞ Ðp t¹o ra
çc ®iÓm dÉn ®iÖn ®îc ph©n bè theo ®Æc ®iÓm cña thiÕt bÞ Ðp vµ cña thanh çi.
4.2.4. Çc mèi nèi b»ng bul«ng

4.2.4.1. M« men vµ ¸p lùc Ðp
Quan hÖ gi÷a m« men xiÕt vµ ¸p lùc Ðp ë çc mèi nèi b»ng bul«ng phô thuéc
vµo viÖc b«i tr¬n çc ren vµ çc bÒ mÆt chÞu lùc kh¸c. Ngay c¶ ®èi víi çc ®iÒu kiÖn
®¸nh bãng vµ b«i tr¬n cô thÓ, cã mét sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ trong mèi quan hÖ nµy.
M« men xiÕt phô thuéc vµo ¸p lùc nÐn yªu cÇu ®èi víi thanh çi cô thÓ. XÐt vÒ
®é bÒn cña bul«ng, m« men xiÕt tèi ®a nªn b»ng 80% cña m« men ®øt cña nã. Tuy
nhiªn, phÇn lín çc nhµ cung cÊp çc mèi nèi sÏ cung cÊp b¶ng gi¸ trÞ çc m« men
xiÕt víi tõng mèi nèi cho biÕt m« men cÇn thiÕt ¸p dông cho çc bul«ng ®Ó ®em l¹i
lùc Ðp lín nhÊt. VÝ dô: B¶ng sau ®©y lµ m« men xiÕt cùc ®¹i cña Alcoa cho çc
bul«ng vµ ®ai èc:
M« men xiÕt cùc ®¹i çc bul«ng vµ ®ai èc Alcoa (Gi¸ trÞ xÊp xØ ®èi víi çc
bul«ng vµ ®ai èc nh«m Alcoa 2024-T4 cïng víi vßng ®Öm Alclad 2024-T4, tÊt c¶
çc bé phËn ®îc phñ No-Ox-ldXX)
Cì bul«ng M« men
in. lb-ft.
3/8 11
1/2 23
5/8 50
3/4 70
NÕu çc th«ng tin nh vËy ®îc cung cÊp bëi çc nhµ s¶n xuÊt phô kiÖn nèi,
gi¸ trÞ m« men cô thÓ ph¶i ®îc tu©n theo s¸t víi çc gi¸ trÞ nµy vµ ®Æc biÖt chó ý lµ
kh«ng ®îc vît qu¸.
4-11
4.2.4.2. Sè lîng vµ kÝch cì
Sè lîng vµ kÝch cì çc bul«ng trong çc mèi nèi lµ ®Æc biÖt quan träng do cÇn
t¹o ra ¸p lùc thÝch hîp ®Ó cã hiÖu qu¶ nèi ban ®Çu cao mµ kh«ng lµm vît qu¸ kh¶
n¨ng chÞu uèn cña çc bul«ng.
TÊt c¶ çc nhµ s¶n xuÊt ®· tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm vµ nghiªn cøu toµn diÖn vÒ
sè lîng vµ kÝch cì bul«ng cÇn thiÕt ®Ó cã hiÖu qu¶ nèi cÇn thiÕt nhng nh ®· nãi ë
trªn, viÖc tu©n thñ theo ®óng híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o vÒ m« men xiÕt tèi ®a lµ
®iÒu kiÖn cÇn ®Ó cã hiÖu qu¶ nèi cao nhÊt.
Chó ý: Çc thÝ nghiÖm cña nhµ s¶n xuÊt ®· chøng minh r»ng khi sè bul«ng
t¨ng lªn, ®iÖn trë cña mèi nèi gi¶m xuèng. HiÖu qu¶ cña mèi nèi t¨ng nhanh nhÊt
khi sè bul«ng t¨ng tõ 1 ®Õn 4 ®Æc biÖt cho çc mèi nèi çc tÊm ph¼ng. Khi sö dông 5
hoÆc 6 bul«ng, hiÖu qu¶ nèi t¨ng Ýt.
4.2.4.3. øng suÊt trong çc mèi nèi bul«ng

Ngêi ta thÊy r»ng bul«ng trong çc mèi nèi nh«m vµ mèi nèi ®ång cã thÓ rÊt
chÆt trong 24 h sau khi vÆn vµ Ýt chÆt h¬n sau ®ã mÆc dï çc mèi nèi ®îc chÕ t¹o
®Ó chÞu ®ùng sù nãng lªn vµ nguéi ®i cña thanh dÉn vµ mèi nèi. §ã lµ do sù d·o nÐn
cña mèi nèi thanh çi (çc ®iÓm tiÕp xóc trë nªn ph¼ng) vµ d·o vÒ søc c¨ng cña çc
bul«ng ®Æc biÖt ë çc ren cña nã.
Sù nãng lªn vµ nguéi ®i cña çc mèi nèi thanh çi do çc thay ®æi b×nh thêng
cña phô t¶i ®iÖn g©y ra sù t¨ng vµ gi¶m t¬ng øng chiÒu dµy cña çc mèi nèi
bul«ng. Lóc phô t¶i cao trong chu kú phô t¶i, sù gi·n në kh¸c biÖt cña vËt dÉn thanh
çi t¹o ra thªm øng suÊt vµo øng suÊt vèn cã cña nã trong vËt dÉn vµ bul«ng. ThÝ
nghiÖm cho thÊy r»ng nÕu çc bul«ng b»ng hîp kim nh«m ®îc sö dông víi thanh
çi nh«m, sù kh¸c gi·n në kh¸c nhau lµ rÊt nhá vµ kh«ng cã ¶nh hëng thùc sù lªn
sù lµm viÖc cña mèi nèi.
Tuy nhiªn, khi phô t¶i ®iÖn trªn thanh çi t¨ng lªn trong chu kú phô t¶i b×nh
thêng, mèi nèi bÞ nãng lªn vµ nh«m cã xu híng në ra vµ t¹o ra mét h×nh d¹ng cè
®Þnh. Khi mèi nèi nguéi ®i, h×nh d¹ng cè ®Þnh nµy lµm mèi nèi bÞ láng ra. Trong
chu kú nãng lªn tiÕp theo, mèi nèi cña thÓ tiÕp tôc gi·n në, sù d·o vµ biÕn d¹ng tiÕp
tôc x¶y ra lµm gi¶m lùc Ðp khi nguéi ®i. Cuèi cïng, cã thÓ x¶y ra h háng hoµn toµn
mèi nèi. PhÇn 4.2.4.4 tiÕp sau ®©y sÏ tr×nh bµy ph¬ng ph¸p kh¾c phôc hiÖu qu¶ cña
vÊn ®Ò nµy.
4.2.4.4. HiÖu qu¶
HiÖu qu¶ ®Çu tiªn cña mèi nèi ®îc xö lý tèt cã thÓ ®îc duy tr× m·i m·i miÔn
lµ ¸p lùc Ðp cña bul«ng kh«ng gi¶m xuèng qu¸ nhiÒu díi møc ¸p lùc ban ®Çu. Cã
4-12
thÓ duy tr× mét ¸p lùc t¬ng ®èi kh«ng ®æi víi mét trong hoÆc kÕt hîp çc ph¬ng
ph¸p sau ®©y:
1. Sö dông çc bul«ng b»ng nh«m: Do hÖ sè gi·n në cña thanh dÉn nh«m vµ
çc bul«ng nhÊt thiÕt ph¶i gièng nhau, ¸p lùc tiÕp xóc cao sÏ ®îc duy tr× trong c¶
chu kú nãng lªn vµ nguéi ®i. Çc bul«ng hîp kim nh«m cã søc c¨ng gièng nh thÐp
®é bÒn xo¾n thÊp h¬n mét chót so víi thÐp mÒm. CÇn ph¶i cã kinh nghiÖm thÝch hîp
xö lý çc bul«ng nh«m hoÆc ph¶i cã çc cê lª hiÖu chØnh m« men thÝch hîp, nÕu
kh«ng çc bul«ng thêng bÞ ®øt khi xiÕt chÆt. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®é bÒn xo¾n thÊp
nµy, nhµ chÕ t¹o thêng sö dông bul«ng hîp kim lín h¬n 3 mm so víi çc bul«ng
thÐp yªu cÇu th«ng thêng cho çc thiÕt bÞ nèi vµ cung cÊp çc m« men xiÕt cÇn
thiÕt ®èi víi bul«ng.
2. Sö dông çc bul«ng thÐp vµ vßng ®Öm Belleville: ViÖc sö dông vßng ®Öm
kiÓu lß xo cong ngîc Belleville bªn díi ®ai èc cña çc bul«ng thÐp t¹o ra kh«ng
nh÷ng diÖn tÝch chÞu lùc lín h¬n mµ cßn lµm cho ¸p lùc duy tr× kh¸ æn ®Þnh khi
nh«m vµ thÐp gi·n në lín. Trong khi l¾p ®Æt bul«ng thÐp cïng víi vßng ®Öm
Belleville, ®ai èc, cÇn ph¶i vÆn ®ai èc cho ®Õn khi vßng ®Öm ph¼ng ra vµ sau ®ã vÆn
®ai èc trë l¹i kho¶ng 1/4 vßng ®Ó bï l¹i sù gi·n në cña thanh çi vµ bul«ng. ViÖc vÆn
chÆt sau ®ã níi ra nh vËy b¶o ®¶m kÕt qu¶ tèt nhÊt cã thÓ. ViÖc sö dông çc bul«ng
thÐp vµ vßng ®Öm Belleville lµ ph¬ng ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó duy tr× ¸p lùc kh«ng
®æi cÇn thiÕt ®Ó ghÐp nèi víi bÒ mÆt ph¼ng.
3. Çc kÑp ®Æc biÖt: Cã thÓ ®¹t ®îc ¸p lùc kh¸ ®ång ®Òu khi nhiÖt ®é lµm viÖc
thay ®æi lín khi sö dông çc kÑp ®Æc biÖt.VÝ dô vÒ lo¹i kÑp nµy lµ lo¹i “kÑp lng låi”
vµ “kÑp cã vßng ®Öm lß so”. Çc kÑp nµy ®îc thiÕt kÕt ®Ó cã ®é ®µn håi s½n cã bªn
trong vµ chñ yÕu sö dông víi çc thanh çi ph¼ng lµ lo¹i Ýt ®îc dïng trong çc tr¹m
cao ¸p.
4. Çc vßng ®Öm ph¼ng vµ dµy: BÒ mÆt chÞu lùc cña çc bul«ng vµ ®ai èc s¸u
c¹nh lµ rÊt nhá. Ngêi ta còng thêng khoan lç bul«ng lín h¬n kÝch cì cña nã. KÕt
qu¶ lµ ®Çu cña bul«ng hay ®ai èc cã thÓ dÇn dÇn lón vµo trong thanh dÉn díi ¸p lùc
b×nh thêng ®Æt lªn mèi nèi bul«ng. Çc vßng ®Öm ph¼ng tiªu chuÈn gióp cho lùc Ðp
t¸c dông lªn mét diÖn tÝch lín, nhng trõ khi vßng ®Öm ®ñ dµy, çc vßng ®Öm
thêng cã xu híng bÞ lâm díi ¸p lùc cÇn thiÕt cña ®Çu l«ng hoÆc ®ai èc.
Çc mèi nèi b»ng bul«ng chØ yªu cÇu çc dông cô vµ thiÕt bÞ ®¬n gi¶n. Nã t¹o
ra sù linh ®éng trong l¾p r¸p vµ thuËn tiÖn cho viÖc thay ®æi hoÆc th¸o bá çc mèi
nèi. DiÖn tÝch cÇn thªm Ýt ®èi víi çc mèi nèi bul«ng. Tuy nhiªn, çc mèi nèi
bul«ng thêng yªu cÇu thªm çc c«ng lao ®éng ®Ó khoan hoÆc b¾n çc lç bul«ng. Sù
th¼ng hµng cña çc lç bul«ng còng cã thÓ trë thµnh vÊn ®Ò. Tuy nhiªn, çc nhµ s¶n
xuÊt næi tiÕng trªn toµn thÕ giíi vÒ çc s¶n phÈm hîp kim nh«m b¾t bul«ng sÏ thiÕt
4-13
kÕ çc mèi nèi thanh çi b¾t bul«ng cã hiÖu qu¶, tuæi thä cao vµ vËn hµnh kh«ng cã
h háng.
4.2.5. Çc mèi nèi hµn

Hµn nh«m trong çc c«ng tr×nh ®iÖn ®a ra mét biÖn ph¸p cao cÊp vµ kinh tÕ
®Ó nèi çc thanh dÉn. Hµn hå quang ®iÖn sö dông sö ®îc bao bäc b»ng khÝ tr¬ t¹o
ra çc mèi nèi hoµn h¶o vÒ ®iÖn vµ c¬ mµ kh«ng yªu cÇu chÊt trî dung hoÆc xö lý bÒ
mÆt ®Æc biÖt ngo¹i trõ lau s¹ch bÒ mÆt sÏ hµn.
Mét mèi nèi ®îc hµn mét çch thÝch hîp lµ mèi nèi tin cËy nhÊt vÒ ®iÖn do
kh«ng cã ®iÖn trë tiÕp xóc ®Ó cã thÓ ph¸t nhiÖt khi cã dßng ®iÖn lín. Sù ®ång nhÊt
cña mèi hµn ®em l¹i hiÖu qu¶ nèi cao nÕu chó ý ®Õn ®iÖn dÉn cña kim lo¹i ®iÒn ®Çy.
Mèi nèi nh vËy rÊt gän vµ lµm khèi lîng thanh dÉn t¨ng Ýt (hµn lµ biÖn ph¸p ®Æc
biÖt hiÖu qu¶ ®èi víi çc thanh dÉn b»ng hîp kim nh«m).
4.2.5.2. Hµn b»ng hå quang ®iÖn ®îc bao bäc b»ng khÝ tr¬
Hai ph¬ng ph¸p thÝch hîp nhÊt cho hµn nh«m ®Òu sö dông khÝ tr¬ bao bäc
xung quanh hå quang ®iÖn. Mét biÖn ph¸p sö dông ®iÖn cùc vonfram kh«ng ch¸y vµ
thêng ®îc gäi lµ hµn hå quang vonfram. Ph¬ng ph¸p kh¸c sö dông ®iÖn cùc
nh«m kh«ng bäc tù ®éng ®iÒn vµo chç hµn vµ ®îc gäi lµ hµn ®iÖn cùc ch¸y. Lùa
chän biÖn ph¸p nµo phô thuéc vµo c«ng viÖc ph¶i lµm. Kh«ng biÖn ph¸p nµo cÇn ®Õn
chÊt trî dung, ®iÒu ®ã lµm cho kh«ng cÇn thiÕt ph¶i lo¹i bá chÊt trî dung d ë chç
hµn. Thay cho chÊt trî dung, heli hoÆc argon bao bäc chç hµn, ng¨n ngõa kh«ng khÝ
t¹o thµnh « xÝt víi nh«m ch¶y. Heli t¹o ra hå quang s©u h¬n, nhng argon ®îc sö
dông réng r·i h¬n bëi v× nã cho phÐp kiÓm so¸t vïng hµn tèt h¬n. Thªm vµo ®ã, cã Ýt
khãi vµ do ®ã kim lo¹i sÏ s¸ng h¬n trong vá bäc argon.
S¹ch sÏ lµ mét ®iÒu quan träng sèng cßn ®èi víi c¶ hµn hå quang vonfram vµ
®iÖn cùc ch¸y. BÊt kú chÊt bÈn nµo nh mì vµ bôi bÈn trªn bÒ mÆt còng sÏ lµm háng
mèi hµn. Çc chÊt bÈn nh v©y t¹o ra líp v¸ng trªn kim lo¹i ch¶y, lµm cho khã cã
mét dßng kim lo¹i ch¶y tr¬n tru nhuÇn nhuyÔn. H¬i vµ dung m«i tÈy nhên cã thÓ
dïng lµm s¹ch bÒ mÆt. Tuy nhiªn do bÒ mÆt cña çc thanh dÉn thêng bÞ « xi ho¸ vµ
bÈn nÆng nªn cã thÓ cÇn ph¶i dïng çc ph¬ng ph¸p c¬ häc ®Ó lµm s¹ch (vÝ dô nh
dïng chæi kim lo¹i).
Hµn hå quang vonfram ®Æc biÖt thÝch hîp ®èi víi viÖc hµn t¹i hiÖn trêng çc
thanh dÉn ®iÖn vµ dïng dßng ®iÖn xoay chiÒu ®Ó lµm viÖc. §iÖn ¸p phãng ®iÖn cao
tÇn ®îc sö dông ®Ó t¹o hå quang. §iÖn ¸p tÇn sè cao cña çc thiÕt bÞ hµn ®Æt mét
dßng ®iÖn æn ®Þnh thÊp lªn m¹ch ®iÖn hµn. N¨ng lîng cao tÇn cã thÓ dïng t¹i mäi
thêi ®iÓm ®èi víi ®iÖn ¸p hë m¹ch thÊp hoÆc nã cã thÓ chØ ®îc sö dông ®Ó t¹o hå
4-14
quang ë çc m¸y lµm viÖc víi ®iÖn ¸p hë m¹ch cao vµ m¹ch æn ®Þnh. M¹ch cao tÇn
nµy cÇn ®îc nèi ®Êt thÝch hîp vµ che ch¾n ®Ó chèng nhiÔu ®èi víi çc thiÕt bÞ thu
radio vµ v« tuyÕn. Hµn hå quang vonfram cã thÓ ®îc sö dông dÔ dµng ë mäi vÞ trÝ.
Hµn ®iÖn cùc ch¸y cã nh÷ng u ®iÓm ®Æc biÖt miÔn lµ ®é dµy kim lo¹i cho
phÐp sö dông. Mèi hµn b»ng ph¬ng ph¸p nµy cã çc ®Æc tÝnh c¬ khÝ tèt bëi v× víi
tèc ®é hµn nhanh h¬n kim lo¹i Ýt bÞ t«i luyÖn. §iÖn cùc kim lo¹i tù ®éng cung cÊp
vµo hå quang qua sóng hµn vµ cho phÐp t¹o ra çc mèi hµn tèt, hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ
mét çch nhanh h¬n vµ dÔ dµng h¬n rÊt nhiÒu so víi qu¸ tr×nh hå quang vonfram.
Nãi chung, hµn nh«m b»ng ph¬ng ph¸p ®iÖn cùc ch¸y nhanh h¬n hµn thÐp. Mèi
hµn tèt cã thÓ thùc hiÖn ë mäi vÞ trÝ víi sù gi¸m s¸t chÆt chÏ. Hµn ®iÖn cùc ch¸y sö
dông nguån dßng mét chiÒu. Cã thÓ dïng m¸y ph¸t hoÆc chØnh lu. Kho¸ hoÆc c«ng
t¾c t¬ cho phÐp ng¾t m¹ch hµn khi cha thùc sù hµn. §iÖn cùc ch¸y ®îc cung cÊp
qua sóng hµn tõ mét èng cuèn b»ng mét thiÕt bÞ ®iÖn. §êng kÝnh cña ®iÖn cùc nhá
h¬n d©y ch¶y kim lo¹i sö dông trong hµn hå quang vonfram.
C¶ thiÕt bÞ hµn hå quang vonfram vµ ®iÖn cùc ch¸y ®Òu yªu cÇu çc biÖn ph¸p
lµm m¸t b»ng níc dÉn tíi ®Çu má hµn qua èng nhá. Níc nµy cã thÓ tuÇn hoµn lµm
cho thiÕt bÞ hoµn toµn cã thÓ x¸ch tay. Níc, khÝ argon vµ d©y dÉn ®iÖn ®Õn ®Ìn hµn
cã thÓ lµm ®ñ dµi tíi çc vÞ trÝ hµn trong tr¹m biÕn ¸p ngay c¶ khi m¸y biÕn ¸p hµn
vµ thiÕt bÞ phô trî ®Æt díi ®Êt.
4.2.5.3. Hµn h¬i
Hµn h¬i ®èi víi nh«m ®a ra mét ph¬ng ph¸p h÷u hiÖu kh¸c ®Ó nèi çc thanh
çi nh«m. ¦u ®iÓm chñ yÕu lµ tÝnh s½n cã cña nã. Nã ®îc sö dông réng r·i khi sè
mèi hµn Ýt. Ngän löa Oxyacetylene vµ oxhydrogen ®îc sö dông phæ biÕn trong hµn
h¬i nh«m vµ hîp kim cña nã, khÝ tù nhiªn vµ propane còng cã thÓ dïng ®îc nÕu
cÇn.
Hµn h¬i thêng lµm nãng mét vïng lín h¬n khi hµn hå quang ®iÖn khÝ tr¬. Do
®ã, khi thiÕt kÕ çc mèi nèi vµ bè trÝ khung ®ì, ph¶i tÝnh ®Õn mét diÖn tÝch bÞ t«i lín
h¬n ë çc vïng l©n cËn mèi hµn. Má hµn, èng vµ thiÕt bÞ ®iÒu chØnh tiªu chuÈn thÝch
hîp cho viÖc hµn nh«m. Çc d÷ liÖu hµn sÏ cho biÕt cì cña cña mòi hµn vµ ¸p lùc
h¬i hµn.
Thanh ®iÒn ®Çy ®îc sö dông vµ nã ®îc phñ b»ng chÊt trî dung tríc khi hµn.
ChÊt trî dung lo¹i bá « xÝt nh«m cã trªn bÒ mÆt mèi nèi. ChÊt trî dung kh«ng kÕt
hîp víi kim lo¹i nhng næi lªn trªn bÒ mÆt mèi hµn vµ nã cã thÓ lµm s¹ch sau khi
çc phÇn ®· ®îc nèi víi nhau.
ChÊt trî dung cÇn ®îc lau s¹ch khái mèi nèi ngay lËp tøc. ChÊt nµy cßn l¹i
trªn nh«m sÏ g©y ra gØ. Cã thÓ cä röa b»ng níc nãng sau ®ã tr¸ng b»ng níc s¹ch.
4-15
4.2.5.4. §é bÒn vµ ®iÖn trë mèi hµn
Nãi chung, mèi hµn b»ng hå quang ®iÖn khÝ tr¬ hay oxyacetylene sÏ cøng h¬n
phÇn kim lo¹i gÇn nã do ®· bÞ mÒm bëi nhiÖt khi hµn. Tuy nhiªn kim lo¹i ë chç nµy
còng kh«ng hoµn toµn bÞ t«i. §é bÒn thÊp nhÊt thÊy ®îc qua thÝ nghiÖm vÉn cao
h¬n ®é bÒn kÐo ®iÓn h×nh. §é bÒn nãi chung chÞu ¶nh hëng bëi ®é dµy vµ t¸c dông
cña nhiÖt khi hµn h¬n lµ sù thay ®æi vÒ ®é cøng. Çc mèi hµn hå quang thêng cã ®é
bÒn cao h¬n mét chót so víi çc mèi hµn oxyhydrogen do nhiÖt tËp trung khi hµn.
§iÖn trë cña çc mèi nèi hµn ®óng, x©m nhËp hoµn toµn kh«ng hÒ lín h¬n ®iÖn trë
cña vËt liÖu lµm thanh çi.
4.2.6. Hµn b»ng ®ång thau

Ph¬ng ph¸p hµn ®ång thau dïng ®Ó nèi çc thanh dÉn thanh çi nhá mµ viÖc
dïng thiÕt bÞ hµn trë nªn kh«ng kinh tÕ vµ kh«ng yªu cÇu b¾t bul«ng. Çc mèi nèi
hµn ®ång thau thùc hiÖn ®¬n gi¶n vµ tr«ng rÊt gän. Chóng chØ lµm t¨ng khèi lîng
thanh dÉn mét chót vµ hoµn toµn thÝch hîp vÒ ®iÖn vµ c¬ nÕu ®îc lµm ®óng. Hµn
®ång thau kh«ng ®ßi hái çc phÇn ®îc nèi ch¶y ra nhng nã ®ßi hái sù lµm nãng
thèng nhÊt cña mèi nèi ®Õn nhiÖt ®é mµ ë ®ã vËt liÖu ®iÒn ®Çy khi hµn ®ång ch¶y. ë
nhiÖt ®é thÝch hîp, víi chÊt trî dung thÝch hîp, kim lo¹i ®iÒn ®Çy sÏ ch¶y hoµn toµn
vµo mèi nèi vµ t¹o thµnh ®êng gÇn ®Çy vµ tr«ng ®ång nhÊt. Do giíi h¹n vÒ nhiÖt,
chØ nªn hµn ®ång thau çc èng cã cì ®Õn 2 1/2 in. vµ nhá h¬n.
4.3. TiÕp nhËn, Chuyªn chë vµ B¶o qu¶n

4.3.1. TiÕp nhËn
§Æc tÝnh dÔ uèn cña èng nh«m thêng g©y ra vÊn ®Ò trong vËn chuyÓn vµ xö
lý. Çc èng nh«m cã kÝch thíc lín thêng yªu cÇu çc çch ®ãng gãi ®Æc biÖt
nh»m ®ì liªn tôc nhng ®ñ kho¶ng çch ®Ó ng¨n çc èng va ch¹m víi nhau g©y ra
xíc, biÕn d¹ng...
Chó ý: Víi kho¶ng thanh çi lín nhÊt lµ 15m sö dông ë tr¹m 500kV Mae Moh
vµ Tha Tako (Th¸i Lan), çc èng 15m hoÆc dµi h¬n sÏ ®îc cung cÊp. Dï cho çc
èng nµy cã ®îc vËn chuyÓn trong çc thïng kÝn hay kh«ng, nã cÇn ®îc ®ì lÆp l¹i
tõng kho¶ng ®Ó tr¸nh lµm cho nã bÞ vâng xuèng do träng lîng b¶n th©n. Çc gi¸ ®ì
nªn cã h×nh d¸ng t¬ng tù nh ch©n ®Õ ®ì èng níc (hoÆc dÇu) vµ çc bé phËn ®Öm
trung gian kh«ng chØ cã t¸c dông ®ì mµ cßn ng¨n kh«ng cho çc èng va ch¹m víi
nhau.
4.3.2. Chuyªn chë

§Ó chuyªn chë chØ nªn ®Æt tèi ®a 12 èng trong mét thïng ®Æc biÖt khi mçi èng
dµi qu¸ 10m. Víi çc èng lín h¬n, cã thÓ cã çc thïng riªng víi khèi lîng kho¶ng
4-16
1500kg. Çc thïng lu«n lu«n ph¶i ®îc di chuyÓn, n©ng hoÆc mang tu©n theo
nghiªm ngÆt çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o hoÆc çc híng dÉn ®îc in hay ®¸nh
dÊu trªn vá thïng.
4.3.3. B¶o qu¶n

B¶o qu¶n trong nhµ còng tèt cho çc thanh çi nhng kh«ng cÇn thiÕt. Tuy
nhiªn, kh«ng nªn th¸o bá çc thïng ®ãng gãi khi vËn chuyÓn v× nã cho phÐp ®ì çc
thanh çi mét çch thÝch hîp ®Ó tr¸nh cho chóng khái bÞ vâng. NÕu kh«ng thÓ ®Ó
trong nhµ cã m¸i che, çc thïng chøa thanh çi cÇn ®îc che phñ khái ¶nh hëng
cña thêi tiÕt hoÆc h háng do çc ph¬ng tiªn giao th«ng g©y ra.
4.4. L¾p ®Æt

Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, çc mèi nèi cã thÓ lµ çc bé phËn b¾t bul«ng hoÆc hµn.
C¶ hai ph¬ng ph¸p ®Òu linh ho¹t vµ cho phÐp sö dông çc thanh çi d¹ng èng víi
dung sai trong th¬ng m¹i. C¶ hai ph¬ng ph¸p ®Òu tin cËy, hiÖu qu¶ vµ yÕu tè chi
phÝ ®èi víi nhµ thÇu l¾p ®Æt quyÕt ®Þnh ph¬ng ph¸p sÏ ®îc sö dông.
Chó ý: C¶ hai ph¬ng ph¸p ®Òu ®îc chÊp nhËn vµ phª chuÈn cho sö dông
trong l¾p ®Æt thanh çi ë Mae Moh vµ Tha Tako (Th¸i Lan).
4.4.2. Phô tïng ghÐp nèi b»ng bul«ng

Çc thÝ nghiÖm ë phßng thÝ nghiÖm vµ kinh nghiÖm trong 40 n¨m gÇn ®©y cho
thÊy r»ng nªn sö dông çc phô tïng ghÐp nèi bul«ng b»ng nh«m ®èi víi çc thanh
dÉn nh«m. Çc phô tïng b»ng hîp kim nµy ®îc thiÕt kÕ víi çc ®Æc ®iÓm sau:
- BÒ mÆt tiÕp xóc hay sè ®iÓm chÞu ¸p lùc ®ñ.
- Cïng hÖ sè gi·n në víi thanh dÉn nh«m.
- M« ®un ®µn håi cña nh«m thÊp.
NhÊt thiÕt ph¶i tu©n theo ®óng híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o vÒ gi¸ trÞ m« men
cña bul«ng/®ai èc ®Ó cã ®îc lùc/¸p suÊt Ðp lín nhÊt. Tuy nhiªn, mét ®iÒu quan
träng lµ çc bul«ng ph¶i ®îc vÆn chÆt theo mét s¬ ®å mÉu cô thÓ ®îc chøng minh
mét çch tin cËy (qua kinh nghiÖm t¬ng tù t¹i hiÖn trêng) lµ sÏ t¹o ra lùc/ ¸p suÊt
Ðp b»ng nhau cho tõng bul«ng. VÝ dô trªn h×nh 1 vµ 2 cho thÊy s¬ ®å b¾t bul«ng sö
dông cho con nèi d¹ng èng vµ ®Çu cèt ph¼ng.
4-17
4.4.2.1. Phô tïng hµn
Qu¸ tr×nh hµn hå quang ®iÖn khÝ tr¬ sö dông ®iÖn cùc vonfram hoÆc ®iÖn cùc
ch¸y ®Òu ®îc dïng réng r·i cho çc bé phËn nèi hµn thanh çi d¹ng èng.
4.4.2.2. Çc ®Çu nèi
Çc ®Çu nèi thêng thùc hiÖn trªn çc thanh çi d¹ng èng b»ng çch chÌn mét
èng vµo bªn trong chç nèi. èng nµy t¹o ra sù t¨ng cêng vÒ mÆt c¬ häc ë khu vùc bÞ
t«i luyÖn cña mèi nèi vµ cßn cã vai trß nh ®å g¸ l¾p khi thanh çi ®ang ®îc l¾p r¸p
tríc khi tiÕn hµnh hµn lÇn cuèi cïng.
ChiÒu dµi cña èng m¨ng s«ng ®îc x¸c ®Þnh b»ng 6 lÇn kÝch thíc danh ®Þnh
cña thanh çi d¹ng èng cã kÝch thíc ®Õn 10cm. ChiÒu dµi lång vµo nhau kho¶ng 61
®Õn 76 cm lµ thÝch hîp cho hÇu hÕt çc cì thanh çi d¹ng èng. èng lång trong ph¶i
võa khÝt víi thanh dÉn.
Chó ý: Cã thÓ sö dông èng cã ®êng kÝnh nhá h¬n mét chót so víi thanh dÉn
(thêng lµ cì nhá h¬n tiÕp theo ®èi víi çc èng IPS tiªu chuÈn) vµ c¾t mét khe theo
chiÒu däc ®Ó cho phÐp èng cã thÓ “më ra” hoÆc “®ãng l¹i” mét chót ®Ó cho nã võa
khÝt khi nhÐt vµo bªn trong thanh dÉn d¹ng èng.
§Ó mèi nèi cã ®é cøng lín nhÊt, cã thÓ hµn çc mèi hµn chèt gi÷a thanh dÉn vµ
èng chÌn vµo bªn trong qua çc lç khoan trªn thanh dÉn.
H×nh 1 minh ho¹ ph¬ng ph¸p hµn mèi nèi nµy vµ cho biÕt thªm çc th«ng tin
liªn quan ®Õn vÞ trÝ cña khe cña èng bªn trong thanh çi, kÝch thíc cña mèi hµn
gi÷a çc èng ®îc nèi, ...
4.4.2.3. Çc ph¬ng ph¸p nèi èng kh¸c
§èi víi çc lo¹i nèi èng kh¸c nh m¹ch rÏ h×nh T, nèi d¹ng yªn ngùa hoÆc ®Çu
cèt, çc phô kiÖn ®óc s½n ®¬n gi¶n ®îc sö dông ®Ó t¹o ra sù th¼ng hµng khi hµn vµ
t¹o ra mèi nèi hoµn h¶o khi hoµn thµnh.
4.4.2.4. Nèi gi÷a thanh çi vµ d©y dÉn
Cã thÓ hµn nèi nh¸nh d¹ng yªn ngùa trªn thanh çi ®Õn d©y dÉn vµ çc ®Çu cèt
tíi d©y dÉn. Khi hµn d©y dÉn víi çc phô tïng nµy, tríc hÕt çc sîi cña d©y dÉn
bÖn ph¶i ®îc hµn ®Ó t¹o thµnh khèi kim lo¹i ch¶y ®«ng cøng. Sau ®ã ®îc hµn víi
phô kiÖn. Tuy nhiªn, kiÓu ghÐp nèi nµy kh«ng nªn sö dông ë nh÷ng chç mµ d©y dÉn
ph¶i chÞu lùc lín do viÖc d©y dÉn sÏ bÞ t«i ngay ë khu vùc l©n cËn mèi hµn.
4.4.3. Çc bé phËn gi·n në

HÖ sè gi·n në dµi cña nh«m lµ 0.0005 mm trªn ®é C. Do ®ã tÝnh ®îc ®é gi·n
në tæng céng cña thanh çi 15.25 m lµ 17.5 mm nÕu nhiÖt ®é cña thanh çi t¨ng
500C hay kho¶ng 8.8 mm tõ ®iÓm gi÷a cña thanh çi tÝnh vÒ hai phÝa. Møc ®é gi·n
4-18
në nh vËy cã thÓ g©y nªn h háng ®èi víi sø ®ì ë vÞ trÝ tÜnh cña nã nÕu kh«ng cã
biÖn ph¸p ®Ó cho thanh çi cã thÓ gi·n në tù do.
4.4.3.1. GhÐp nèi çc thanh çi ph¼ng
Khi chiÒu dµi liªn tôc cña thanh çi kh«ng h¬n 15.25 – 22.85 m vµ khi thanh
çi chÞu ®ùng sù thay ®æi b×nh thêng cña nhiÖt ®é, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i chó ý ®Æc
biÖt ®Õn sù gi·n në. Çc kÑp ®ì ®îc l¾p chÆt vµ thay ®æi nhá vÒ chiÒu dµi cña thanh
çi ®îc triÖt tiªu do ®é dÎo theo mét chiÒu cña thanh çi ph¼ng.
4.4.3.2. Thanh çi d¹ng èng
Nh÷ng kho¶ng thanh çi d¹ng èng cã chiÒu dµi ®¸ng kÓ ®ßi hái çc mèi nèi
gi·n në (vµ/hoÆc kÑp) cho phÐp thanh çi cã thÓ trît khi gi·n në ®Æc biÖt khi mét
èng cã ®êng kÝnh lín, hai ®Çu nèi víi thiÕt bÞ ®iÖn th× kh«ng thÓ chÞu øng suÊt lín.
C¶ hai lo¹i bé phËn gi·n në kiÓu b¾t bu l«ng vµ hµn ®Òu tån t¹i vµ sö dông çc d©y
tÕt (dÖt) hoÆc tÊm d¸t máng t¹o ra sù mÒm dÎo cho viÖc gi·n në. KiÓu ghÐp nèi nµy
còng cã thÓ ®¬n gi¶n ho¸ b»ng çch kÕt hîp kÑp ®ì thanh çi vµ bé phËn gi·n në
thµnh mét bé phËn.
4.4.3.3. Uèn vµ t¹o d¸ng
Çc yÕu tè quan träng nhÊt chi phèi viÖc uèn thanh çi lµ:
- TÝnh mÒm (dÔ uèn) cña thanh dÉn
- KÝch thíc vµ h×nh d¸ng thanh dÉn
- Ph¬ng ph¸p uèn
- ThiÕt bÞ sö dông
Khi uèn, vËt liÖu ë phÝa bªn ngoµi chç uèn th× bÞ kÐo vµ bªn trong th× bÞ nÐn.
Thanh dÉn ph¶i ®ñ mÒm ®Ó cho phÐp viÖc kÐo vµ nÐn nµy. èng nh«m cã sù kÕt hîp
cña gi¸ trÞ kÐo dµi lín vµ tØ sè thÊp gi÷a ®é bÒn uèn vµ ®é bÒn kÐo t¹o ra ®é mÒm
tho¶ m·n cao nhÊt.
YÕu tè thø hai, kÝch cì vµ h×nh d¸ng cña thanh dÉn, cã thÓ dÔ dµng nh×n thÊy
®èi víi èng nh«m. èng víi ®êng kÝnh ®ång nhÊt vµ ®é dµy kh«ng ®æi sÏ cho mét
chç uèn ®Òu kh«ng cã chç uèn gËp vµ çc chç yÕu.
Ph¬ng ph¸p uèn vµ dông cô sö dông ®Ó uèn sÏ cã ¶nh hëng ®Õn ®é gËp cña
chç uèn vµ møc ®é mµ thanh çi cã thÓ uèn ®îc.
VÝ dô 1: Khi uèn èng cã kÝch cì lín h¬n, sö dông lùc uèn liªn tôc trªn mét
®o¹n ng¾n cña èng vµ ®Èy vÒ phÝa tríc tõng phÇn èng bÞ uèn vµ kÐo ra khái khu
vùc uèn, tr¸nh cho nã khái chÞu sù kÐo thªm tiÕp theo sau.
VÝ dô 2: Mét ph¬ng ph¸p uèn t¬ng tù lµ sö dông trôc çn cã r·nh xÊp xØ
b»ng ®êng kÝnh cña èng. Chç uèn ®îc t¹o ra b»ng çch ®Èy trôc çn xung quanh
4-19
b¸nh xe cã r·nh, çn uèn èng vµ ®Èy èng cïng mét lóc. Sö dông çc dÊu ®¸nh dÊu,
cã thÓ t¹o çc chç uèn gièng nhau tõ vµi ®é ®Õn 90 ®é.
Chó ý: ThiÕt bÞ uèn èng thuû lùc lµ tèt nhÊt ®Ó duy tr× ®êng kÝnh trong thêng
mong muèn lµ 5 ®Õn 7 lÇn kÝch cì èng danh ®Þnh ®èi víi èng 40 vµ 80 – hîp kim
6063 – T6.
Dï sö dông ph¬ng ph¸p uèn nµo, cÇn ph¶i kiÓm tra cÈn thËn chç uèn ®· hoµn
thµnh víi sù chó ý ®Æc biÕt ®Õn çc vÕt nøt hoÆc dÊu hiÖu d·n thÓ hiÖn çc øng suÊt
uèn côc bé.
4.5. ThÝ nghiÖm

Kh«ng cã thÝ nghiÖm riªng yªu cÇu ®èi víi thanh çi. Tuy nhiªn, cÇn kiÓm tra
®iÖn trë çch ®iÖn cña phÇn thanh çi. CÇn ®o pha víi pha vµ pha víi ®Êt. ThÝ
nghiÖm nµy sÏ chØ ra çc h háng cã ë phÇn thanh çi ®îc thÝ nghiÖm.
4.6. NhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t

§èi víi c«ng viÖc l¾p ®Æt thanh çi, ngêi kiÓm tra ®Çu tiªn ph¶i quan t©m ®Õn
çc vÊn ®Ò sau:
1. B¶o ®¶m qui tr×nh tiÕp nhËn, chuyªn chë vµ b¶o qu¶n ®îc thùc hiÖn ®óng.
2. Hoµn thµnh çc mÉu b¸o ço cÇn thiÕt ®èi víi viÖc tiÕp nhËn, vËn chuyÓn,
b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ kiÓm tra.
3. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi l¾p ®Æt bÊt kú bé phËn thanh çi nµo.
4. B¶o ®¶m r»ng viÖc l¾p ®Æt ®îc lµm theo çc b¶n vÏ vµ çc ®Æc ®iÓm kü
thuËt cña nhµ chÕ t¹o. Ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn:
- M« men xiÕt bul«ng ®èi víi çc mèi nèi bul«ng
- Qui tr×nh hµn ®èi víi çc mèi nèi hµn
5. B¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc vËt liÖu thanh çi ®· ®îc kiÓm tra çc khuyÕt tËt
nh ch¸y, mÎ hoÆc xíc vµ tÊt çc çc khuyÕt tËt ®· ®îc kh¾c phôc b»ng giÊy r¸p
vµ lau kü lìng
6. B¶o ®¶m r»ng bÒ mÆt tiÕp xóc cña çc bé phËn b»ng nh«m vµ çc èng nh«m
®· ®îc lau kü b»ng chæi kim lo¹i hoÆc giÊy r¸p mÞn vµ ®îc phñ b»ng bét chèng «
xi ho¸.
4-20
H×nh 1. VÆn bul«ng çc phô kiÖn nèi kiÓu bul«ng
VÆn chÆt çc ®ai èc theo thø tù ®îc thÓ hiÖn, 1 ®Õn 8 (hay 1 ®Õn 4) sö dông
gi¸ trÞ m« men nh sau:
50% cña gi¸ trÞ m« men cuèi cïng
Chó ý: cã thÓ sai kh¸c mét chót víi çc gi¸ trÞ m«t men ®Çu tiªn, thø hai...
nhng gi¸ trÞ m« men khëi ®Çu kh«ng bao giê ®îc vît qu¸ 65% m« men cuèi
cïng vµ ph¶i vÆn Ýt nhÊt 3 lÇn ®Ó b¶o ®¶m ¸p lùc Ðp ®Òu.
4-21
H×nh 2. Hµn thanh çi d¹ng èng
4-22
Danh môc kiÓm tra thanh çi
Dù ¸n: Ngµy:
1 Cã b¶n copy cña vËn ®¬n
2 X¸c nhËn viÖc vËn chuyÓn hoµn thµnh theo qui ®Þnh
3 KiÓm tra thiÕu hut, b¸o ço thiÕu hôt
4 KiÓm tra h háng, b¸o ço h háng
5 B¶o qu¶n ®¸p øng yªu cÇu
6 Çc vËt liÖu ®îc xö lý ®óng qui ®Þnh
7 VËt liÖu ®îc lµm s¹ch
8 KiÓm tra m« men cña bul«ng ®èi víi çc phô kiÖn kiÓu bul«ng
9 Qui tr×nh uèn èng ®¸p øng yªu cÇu
10 ChÊt chèng « xi ho¸ ®îc sö dông ®óng yªu cÇu
11 Çc tÊm chuyÓn tiÕp ®îc l¾p ®Æt
12 Thùc hiÖn ®o ®iÖn trë çch ®iÖn
Ghi chó:
MÉu sè 4.1
4-23
ch¬ng 5 M¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn
5.1. Kh¸i qu¸t

5.1.1. Giíi thiÖu
Ngo¹i trõ çc ®Þnh nghÜa nªu trong phÇn 5.1.2, phÇn nµy chØ nãi ®Õn m¸y biÕn
¸p. Tuy nhiªn, çc ®Þnh nghÜa, qui tr×nh... còng sÏ ®îc sö dông cho kh¸ng ®iÖn.
Víi çc ®Æc thï cña thiÕt bÞ cung cÊp cho çc tr¹m 500kV Mae Moh vµ Tha
Takao (Th¸i Lan), çc kh¸c biÖt chÝnh gi÷a m¸y biÕn ¸p lùc vµ çc cuén kh¸ng lµ:
- M¸y biÕn ¸p cã nhiÒu cuén d©y trong khi kh¸ng cã mét.
- M¸y biÕn ¸p ®îc trang bÞ thiÕt bÞ chuyÓn nÊc.
- M¸y biÕn ¸p cã qu¹t ®Ó qu¹t giã lµm m¸t.
- Çc d·y m¸y biÕn ®iÖn ¸p cùc cao EHV th«ng thêng bao gåm ba m¸y biÕn
¸p mét pha trong khi cuén kh¸ng EHV thêng lµ mét pha hoÆc ba pha (cuén kh¸ng
ë Mae Moh vµ Tha Tako lµ ba pha).
5.1.2. §Þnh nghÜa

5.1.2.1. M¸y biÕn ¸p lùc
M¸y biÕn ¸p lùc lµ mét thiÕt bÞ ®iÖn cã kh¶ n¨ng biÕn ®æi ®iÖn n¨ng tõ mét
møc ®iÖn ¸p danh ®Þnh nµy sang mét møc kh¸c vµ liªn tôc mang dßng c«ng suÊt ë
vÞ trÝ cña nã trong hÖ thèng.
5.1.2.2. M¸y biÕn ¸p tù ngÉu
M¸y biÕn ¸p tù ngÉu lµ mét m¸y biÕn ¸p lùc dïng ®Ó nèi hai hÖ thèng truyÒn
t¶i cã ®iÖn ¸p kh¸c nhau, thêng víi cuén d©y thø ba ®Êu tam gi¸c cã c«ng suÊt
b»ng mét phÇn ba c«ng suÊt toµn bé. M¸y biÕn ¸p tù ngÉu cã mét cuén d©y chÝnh
víi mét phÇn cuén d©y chung cho c¶ phÝa cao vµ h¹, phÇn thø hai cña cuén d©y nèi
nèi tiÕp gi÷a phÝa cao vµ h¹ vµ mét ®iÓm trung tÝnh chung cho phÝa cao vµ h¹.
5.1.2.3. Cuén kh¸ng
Cuén kh¸ng lµ mét thiÕt bÞ ®iÖn lu tr÷ n¨ng lîng tõ trêng trong cuén d©y
cña nã vµ cã kh¶ n¨ng cung cÊp dßng ®iÖn n¹p cña ®êng d©y vµ gi¶m qu¸ ®iÖn ¸p
trong thêi gian phô t¶i thÊp ®èi víi çc tr¹m lµm viÖc víi ®êng d©y dµi.
5.1.2.4. TØ sè biÕn ¸p
TØ sè biÕn ¸p lµ tØ sè vßng d©y cña çc cuén d©y t¬ng øng cña mét m¸y biÕn
¸p.
5-1
5.1.2.5. VËn hµnh song song
VËn hµnh song song lµ vËn hµnh t¬ng øng cña hai m¸y biÕn ¸p mét pha ®îc
nèi cïng cùc tÝnh hoÆc cña hai m¸y biÕn ¸p ba pha cã cïng tæ ®Êy d©y, nèi cïng cùc
tÝnh vµ cã thø tù pha gièng nhau.
5.1.3. KiÓu
5.1.3.1. KiÓu lâi
M¸y biÕn ¸p ®îc gäi lµ kiÓu lâi khi m¹ch m¹ch tõ cã d¹ng mét vßng ®¬n
®îc bao quanh bëi hai hoÆc nhiÒu h¬n çc nhãm çc cuén d©y s¬ cÊp vµ thø cÊp
ph©n bè xung quanh chu vi cña vßng.
§Æc ®iÓm ®Æc trng cña m¸y biÕn ¸p kiÓu lâi lµ chiÒu dµi trung b×nh cña m¹ch
tõ dµi vµ chiÒu dµi trung b×nh cña cuén d©y ng¾n.
5.1.3.2. M¸y biÕn ¸p kiÓu bäc
M¸y biÕn ¸p ®îc gäi lµ m¸y biÕn ¸p kiÓu bäc khi çc cuén d©y s¬ cÊp vµ thø
cÊp t¹o thµnh mét vßng chung ®îc bao bëi hai hoÆc nhiÒu h¬n vßng vËt liÖu tõ
ph©n bè xung quanh chu vi cña nã.
§Æc ®iÓm ®Æc trng cña m¸y biÕn ¸p kiÓu bäc lµ chiÒu dµi trung b×nh m¹ch tõ
ng¾n vµ chiÒu dµi trung b×nh cña cuén d©y dµi.
5.2. ThiÕt kÕ
5.2.1. Kh¸i qu¸t chung
ThiÕt kÕ thµnh c«ng cña mét m¸y biÕn thÕ yªu cÇu lùa chän mét d¹ng cÊu tróc
®¬n gi¶n sao cho dÔ dµng quÊn çc cuén d©y vµ chÕ t¹o m¹ch tõ. §ång thêi, chiÒu
dµi trung b×nh cña çc cuén d©y vµ cña m¹nh tõ ph¶i ng¾n nhÊt cã thÓ ®èi víi mét
tiÕt diÖn cho tríc sao cho lîng vËt liÖu yªu cÇu vµ tæn thÊt thÊp nhÊt cã thÓ. KiÓu
cÊu tróc cÇn ph¶i cho phÐp sù to¶ nhiÖt dÔ dµng b»ng biÖn ph¸p th«ng giã, nã cÇn cã
gi¶i ph¸p çch ®iÖn ®¬n gi¶n vµ çc cuén d©y ph¶i lµ d¹ng cã thÓ dÔ dµng t¨ng
cêng kh¶ n¨ng chÞu øng suÊt c¬ häc.
5.2.1.1. Çch ®iÖn
HÖ thèng çch ®iÖn sö dông trong m¸y biÕn ¸p lùc bao gåm hÖ thèng chÊt láng
vµ hÖ thèng chÊt khÝ. HÖ thèng chÊt láng chñ yÕu sö dông dÇu kho¸ng, hÖ thèng chÊt
khÝ bao gåm ni t¬ vµ khÝ flo.
Çch ®iÖn chÝnh ng¨n çch cuén d©y cao ¸p vµ h¹ ¸p. Çch ®iÖn nµy mang
®iÖn ¸p cao nhÊt vµ chiÕm mét kho¶ng kh«ng bÞ giíi h¹n nhÊt, do ®ã nã thêng lµm
viÖc víi cêng ®é cao nhÊt. Tuú thuéc vµo cÊu tróc, gi÷a çc phÇn cña cuén d©y sÏ
cã çch ®iÖn d¹ng líp hoÆc d¹ng èng. Çch ®iÖn vßng d©y ®îc sö dông ®èi víi
tõng b¸nh d©y dÉn hay ®èi víi nhãm çc b¸nh d©y dÉn t¹o thµnh mét vßng ®¬n.
5-2
a. M¸y biÕn ¸p çch ®iÖn b»ng dÇu: §é bÒn ®iÖn cao vµ kh¶ n¨ng phôc håi sau
khi chäc thñng çch ®iÖn lµm cho dÇu kho¸ng trë thµnh vËt liÖu çch ®iÖn ®îc sö
dông réng r·i nhÊt cho m¸y biÕn thÕ. DÇu ®îc t¨ng cêng víi çch ®iÖn r¾n bao
gåm çc tÊm ng¨n b»ng b×a çc-t«ng cã nguån gèc tõ gç. V× h»ng sè ®iÖn m«i cña
tÊm b×a çc-t«ng lµ kho¶ng 4.0 so víi 2.0 cña dÇu, ®é bÒn ®iÖn cña dÇu lµ kho¶ng
gÊp ®«i cña tÊm b×a çc-t«ng vµ ®é bÒn ®iÖn cho phÐp cña dÇu thêng giíi h¹n ®é
bÒn ®iÖn cña cÊu tróc.
Çch ®iÖn cña d©y dÉn trong cuén d©y cã thÓ lµ men hoÆc giÊy quÊn xung
quanh cã nguån gèc tõ gç hoÆc ni-l«ng. Thùc tÕ, sö dông çch ®iÖn cã h»ng sè ®iÖn
m«i cao ngay t¹i d©y dÉn sÏ lµm gi¶m øng suÊt ®iÖn m«i tËp trung t¹i bÒ mÆt d©y
dÉn vµ giíi h¹n cña ®é bÒn ®iÖn l¹i phô thuéc vµo dÇu.
Çch ®iÖn cã nguån gèc tõ giÊy cã nh÷ng lç thñng li ti vµ cã tÝnh n¨ng hÊp thô
h¬i Èm ph¶i ®îc sÊy mét çch cÈn thËn vµ lµm ngÊm ch©n kh«ng b»ng dÇu ®Ó lo¹i
bá hoµn toµn h¬i Èm vµ khÝ nh»m ®¹t ®îc ®é bÒn çch ®iÖn cao nhÊt theo yªu cÇu
vµ chèng l¹i sù xuèng cÊp ë nhiÖt ®é vËn hµnh.
§Æc biÖt çc tói hoÆc çc bät khÝ ë trong çch ®iÖn sÏ ph¸ ho¹i ®é bÒn çch
®iÖn bëi v× khÝ (thêng lµ kh«ng khÝ) cã h»ng sè ®iÖn m«i thÊp kho¶ng 1.0 cã nghÜa
lµ nã chÞu mét cêng ®é ®iÖn trêng lín h¬n çc çch ®iÖn kh¸c mµ trong khi ®ã nã
cã ®é bÒn çch ®iÖn thÊp.
b. M¸y biÕn ¸p çch ®iÖn b»ng khÝ flo Fluorogas: Fluorogases cã ®é bÒn çch
®iÖn vµ kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt tèt h¬n khÝ ni-t¬ hay kh«ng khÝ. C¶ ®é bÒn ®iÖn vµ
kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt ®Òu t¨ng theo mËt ®é khÝ vµ m¸y biÕn ¸p sö dông Fluorogas
lµm viÖc víi ¸p suÊt lín h¬n ¸p suÊt khÝ quyÓn, trong mét sè trêng hîp lªn tíi ¸p
suÊt gÊp 3 lÇn ¸p suÊt khÝ quyÓn. Çch ®iÖn khÝ ®îc t¨ng cêng víi çch ®iÖn r¾n
®îc sö dông díi d¹ng çc tÊm ng¨n, çch ®iÖn líp, çch ®iÖn vßng d©y vµ çch
®iÖn cña d©y dÉn.
Thêng vËn hµnh m¸y biÕn ¸p çch ®iÖn b»ng khÝ fluorogas ë nhiÖt ®é cao
kinh tÕ h¬n lµ m¸y biÕn ¸p çch ®iÖn b»ng dÇu. VËt liÖu çch ®iÖn r¾n thÝch hîp bao
gåm thuû tinh, ami¨ng, mica, chÊt dÎo tæng hîp nhiÖt ®é cao, gèm ...
øng suÊt ®iÖn m«i ®Æt lªn chÊt khÝ cao gÊp vµi lÇn øng suÊt ®Æt lªn çch ®iÖn
r¾n liÒn kÒ nèi tiÕp nhau trong cÊu tróc çch ®iÖn. CÇn ph¶i cÈn thËn trong thiÕt kÕ
®Ó tr¸nh vît qu¸ øng suÊt cho phÐp ®èi víi çch ®iÖn khÝ.
5.2.1.2. Lµm m¸t
ViÖc lµm to¶ nhiÖt ph¸t sinh do tæn thÊt cña m¸y biÕn thÕ lµ cÇn thiÕt ®Ó ng¨n
ngõa sù t¨ng qu¸ cao nhiÖt ®é cã thÓ lµm gi¶m tuæi thä cña çch ®iÖn. ViÖc to¶ nhiÖt
hay lµm m¸t th«ng thêng ®îc thùc hiÖn b»ng viÖc l¾p ®Æt nhiÒu lo¹i thiÕt bÞ phô
kh¸c nhau vµ çc ®iÒu kiÖn vËn hµnh tiªu chuÈn cho m¸y biÕn thÕ.
5-3
a. Sù lu th«ng cña dÇu: DÇu trong m¸y biÕn thÕ nãi chung di chuyÓn lªn phÝa
trªn th«ng qua çc èng dÉn trong lâi thÐp vµ trong cuén d©y, nhiÖt ®é dÇu t¨ng lªn
khi nã di chuyÓn. DÇu ®i xuèng qua çc çnh t¶n nhiÖt, dÇu h¹ nhiÖt ®é khi nã di
chuyÓn. Dßng dÇu chuyÓn ®éng liªn tôc sÏ duy tr× mét nhiÖt ®é cè ®Þnh nµo ®ã.
b. Çc çnh t¶n nhiÖt: Çnh t¶n nhiÖt thêng lµ çc èng máng rçng lµm t¨ng
thªm lµm m¸t cho dÇu çch ®iÖn b»ng çch lu th«ng dÇu qua çc èng ®îc nèi bªn
ngoµi cña vá m¸y biÕn thÕ. Tuy nhiªn, çc èng nµy chØ cho phÐp mét sù tiÕp xóc h¹n
chÕ víi kh«ng khÝ lµm m¸t.
c. Lµm m¸t b»ng qu¹t: M¸y biÕn thÕ lµm m¸t b»ng qu¹t sö dông çc qu¹t bªn
ngoµi lµm t¨ng cêng kh¶ n¨ng to¶ nhiÖt tõ çc çnh t¶n nhiÖt vµ ®«i khi çc b¬m
®Æt bªn trong nh»m lu th«ng h¬n n÷a dÇu qua çc çnh t¶n nhiÖt vµ/hoÆc çc èng
lµm m¸t bªn trong lâi thÐp vµ cuén d©y.
d. Lµm m¸t cìng bøc: M¸y biÕn ¸p lµm m¸t cìng bøc sö dông çc bé trao
®æi nhiÖt gi÷a dÇu vµ kh«ng khÝ bªn ngoµi yªu cÇu c¶ qu¹t giã vµ b¬m dÇu trong mäi
®iÒu kiÖn vËn hµnh.
e. Lµm m¸t b»ng níc: M¸y biÕn ¸p lµm m¸t b»ng níc b»ng çch dÇu ®îc
rót ra ë bªn trªn cña m¸y biÕn thÕ, b¬m qua bé lµm m¸t bªn ngoµi vµ trë vÒ ë phÝa
®¸y cña m¸y biÕn thÕ.
5.2.1.3. ChuyÓn nÊc cã t¶i
Trong çc m¸y biÕn ¸p ®îc dïng ®Ó duy tr× ®iÖn ¸p kh«ng ®æi trong hÖ thèng
®iÖn, tØ sè biÕn ®æi thêng ®îc thay ®æi b»ng çch t¨ng hay gi¶m sè vßng d©y sö
dông ®èi víi vßng d©y kh¸c. Do tØ sè vßng d©y ph¶i ®îc thay ®æi kh«ng ¶nh hëng
®Õn viÖc cung cÊp ®iÖn cho phô t¶i, ngêi ta ®· sö dông biÖn ph¸p ®Ó chuyÓn dßng
t¶i tõ mét ®Çu ra cuén d©y sang ®Çu tiÕp theo. Cho môc ®Ých nµy, auxiliary
preventive autotransformer thêng ®îc sö dông, dïng ®Ó giíi h¹n dßng ®iÖn ng¾n
m¹ch ë gi¸ trÞ an toµn trong lóc hai ®Çu ph©n ¸p ®îc nèi víi nhau. Dßng ®iÖn ng¾n
m¹ch vµ dßng t¶i ch¹y qua trë kh¸ng giíi h¹n dßng lu«n sinh ra hå quang khi m¹ch
lùc chuyÓn tõ ®Çu ph©n ¸p nµy sang ®Çu ph©n ¸p kh¸c.
a. C¬ cÊu chuyÓn m¹ch díi t¶i dïng ®éng c¬: C¬ cÊu ®iÒu khiÓn bé chuyÓn
m¹ch vµ bé phËn ®iÒu khiÓn cña c¬ cÊu nµy ph¶i ®îc thiÕt kÕ sao cho viÖc chuyÓn
m¹ch, khi ®· ®· b¾t ®Çu ph¶i ch¾c ch¾n hoµn thµnh.
GhÐp nèi c¬ khÝ gi÷a ®éng c¬ truyÒn ®éng vµ çc kho¸ chuyÓn m¹ch cã thÓ lµ
qua çc b¸nh r¨ng cã tØ sè truyÒn cè ®Þnh, cam, lß so hoÆc sù kÕt hîp cña çc bé
phËn nµy. TÊt c¶ çc c¬ cÊu ®ßi hái biÖn ph¸p gi÷ cho ®éng c¬ ®îc cung cÊp n¨ng
lîng cho ®Õn khi viÖc chuyÓn m¹ch ®îc hoµn thµnh vµ lµm cho bé chuyÓn m¹ch
dõng l¹i t¹i mçi vÞ trÝ vËn hµnh.
5-4
Sù cÇn thiÕt ®Ó ®éng c¬ dõng l¹i tuyÖt ®èi chÝnh x¸c tr¸nh ®îc b»ng çch bè
trÝ çc bé phËn sao cho ®éng c¬ cã thÓ "trît" mét chót sau khi ®¹t tíi vÞ trÝ lµm viÖc
mµ kh«ng lµm di chuyÓn bé chuyÓn m¹ch xung quanh vÞ trÝ lµm viÖc. ViÖc nµy cã
thÓ hoµn thµnh b»ng bé phËn thô ®éng lµ b¸nh r¨ng "Gevena" hoÆc cam hay b»ng
®éng c¬ vèn ®· liªn quan ®Õn viÖc n¹p l¹i lß so. C¬ cÊu ®éng c¬ ®îc cung cÊp cïng
víi çc c«ng t¾c giíi h¹n hoÆc chèt chÆn c¬ khÝ ®Ó ng¨n ngõa viÖc lµm viÖc vît qu¸
vÞ trÝ giíi h¹n. Bé phËn ®Õm sè lÇn thao t¸c vµ bé phËn chØ thÞ vÞ trÝ lµ çc bé phËn
tiªu chuÈn cña phÇn lín çc bé chuyÓn nÊc. T¹i çc m¸y biÕn ¸p ë çc tr¹m lín çc
thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn thêng ®îc g¾n trªn b¶ng ®iÒu khiÓn tõ xa, chØ thÞ vÞ trÝ tõ xa
hoÆc thêng sö dông kiÓu ®Ìn hay kiÓu tù ®ång bé.
b. §iÒu khiÓn tù ®éng bé ®iÒu ¸p díi t¶i: Thùc tÕ thêng sö dông mét sè lo¹i
thiÕt bÞ ®o ®iÖn ¸p ®Ó ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña ®éng c¬ ®iÒu khiÓn bé chuyÓn nÊc.
ThiÕt bÞ nh vËy cã thÓ lµ c¬ khÝ, c©n b»ng lùc cña cuén ®iÖn tõ cung cÊp b»ng ®iÖn
¸p ®èi víi träng lùc hoÆc lß so hoÆc cã thÓ lµ hÖ thèng ®iÖn, thêng lµ m¹ch cÇu c©n
b»ng víi ®iÖn ¸p cña çc ®i-èt zener. Víi bÊt kú lo¹i thiÕt bÞ nµo, mét ®iÖn ¸p cao
h¬n giíi h¹n trªn mong muèn sÏ khëi ®éng ®éng c¬ ®iÒu khiÓn bé chuyÓn nÊc ®Ó
chuyÓn sang ®iÖn ¸p nÊc thÊp h¬n kÕ tiÕp. T¬ng tù, ®iÖn ¸p thÊp h¬n giíi h¹n díi
mong muèn sÏ lµm chuyÓn sang nÊc cao h¬n kÕ tiÕp.
5.2.1.4. HÖ thèng b¶o qu¶n dÇu
MÆc dï dÇu m¸y biÕn thÕ lµ mét s¶n phÈm ®îc tinh läc rÊt cao, nhng nã
kh«ng ph¶i lµ nguyªn chÊt vÒ ho¸. Nã lµ mét hçn hîp chñ yÕu cña hydrocarbon víi
çc hîp chÊt tù nhiªn kh¸c kh«ng cã h¹i. Cã mét sè b»ng chøng lµ mét Ýt trong sè
çc hîp chÊt nµy cã lîi cho viÖc lµm chËm sù oxi ho¸ cña dÇu.
DÇu m¸y biÕn thÕ kh«ng ph¶i lµ mét nguyªn chÊt, mét chót chÊt bÈn ph¸ ho¹i
®é bÒn çch ®iÖn vµ ®Æc tÝnh çch ®iÖn cña nã. YÕu tè chñ yÕu g©y r¾c rèi lµ níc,
«xi vµ rÊt nhiÒu sù kÕt hîp cña çc hîp chÊt t¹o bëi t¸c dông kÕt hîp cña çc chÊt
nµy khi nhiÖt ®é t¨ng. BÒ ngoµi kh«ng cã sù liªn hÖ râ rµng gi÷a çc hîp chÊt nµy vµ
®é bÒn çch ®iÖn thùc tÕ cña cÊu tróc çch ®iÖn cña m¸y biÕn thÕ.
DÇu sÏ hoµ tan mét lîng rÊt nhá níc, kho¶ng 70 phÇn triÖu ë 250C vµ 360
phÇn triÖu ë 700C. Lîng níc nµy trong tr¹ng th¸i hoµ tan thËt sù cã ¶nh hëng kh¸
nhá ®Õn ®é bÒn çch ®iÖn cña dÇu. Tuy nhiªn, nÕu axÝt cã trong mét lîng t¬ng tù,
lîng dÇu ®Ó hoµ tan níc t¨ng lªn vµ ®é bÒn çch ®iÖn cña nã bÞ gi¶m bëi níc hoµ
tan. Mét lîng nhá níc ë d¹ng çc h¹t nhá ly ti g©y ra sù suy gi¶m nghiªm träng
®é bÒn çch ®iÖn. Nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y ra sù lo ng¹i ®Õn h¬i Èm trong dÇu m¸y
biÕn thÕ cã thÓ kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n dÇu mµ lµ giÊy vµ çc t«ng, çc vËt liÖu sÏ
nhanh chãng hÊp thô h¬i Èm, t¨ng tæn thÊt ®iÖn m«i vµ lµm gi¶m ®é bÒn ®iÖn m«i
còng nh lµm t¨ng sù l·o ho¸ cña giÊy çch ®iÖn.
5-5
Nãi chung ngêi ta thÊy r»ng c©u tr¶ lêi tèt nhÊt ®èi víi vÊn ®Ò cña khÝ vµ níc
lµ lo¹i trõ chóng vµ gi÷ kh«ng cho chóng th©m nhËp.
Nh»m môc ®Ých nµy, vá m¸y biÕn thÕ lµ hoµn toµn kÝn vµ ba biÖn ph¸p ®îc sö
dông ë m¸y biÕn ¸p kÝn ®Ó cho phÐp sù gi·n ra vµ co l¹i cña dÇu (0.00075 trªn ®¬n
vÞ thÓ tÝch gi·n në trªn ®é C) nh sau:
a. Mét kho¶ng khÝ bªn trªn dÇu ®ñ lín ®Ó thu nhËn sù gi·n ra vµ co l¹i cña dÇu
mµ kh«ng t¹o ra sù thay ®æi ¸p suÊt qu¸ lín. Cã thÓ kh«ng tr¸nh khái cã mét Ýt
kh«ng khÝ trong kho¶ng khÝ khi l¾p ®Æt nhng khÝ « xi sÏ nhanh chãng kÕt hîp víi
dÇu mµ kh«ng g©y ra sù xuèng cÊp ®¸ng kÓ, ®Ó l¹i kho¶ng kh«ng chñ yÕu lµ khÝ ni
t¬.
b. Mét líp nit¬ ë trªn dÇu duy tr× ë mét ¸p lùc d¬ng võa ph¶i b»ng thïng chøa
khÝ ni t¬ nÐn vµ van tù ®éng. BiÖn ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ viÖc th©m nhËp cña kh«ng
khÝ vµ h¬i Èm ®îc ng¨n ngõa bëi lu«n cã ¸p suÊt d¬ng bªn trong, vµ nhîc ®iÓm
lµ gi¸ cã phÇn cao h¬n.
c. Mét mµng cao su nh©n t¹o linh ®éng ë phÝa trªn cña dÇu. BiÖn ph¸p nµy cã
u ®iÓm lµ dÇu kh«ng bao giê ph¶i chÞu ¸p suÊt hoÆc ch©n kh«ng hoÆc chÞu ¸p suÊt
thay ®æi vµ nhîc ®iÓm lµ gi¸ cao h¬n (mét sè thay ®æi c¬ khÝ vµ sù chÕ t¹o c«ng
phu tõ ý tëng chung nµy ®· ®îc ph¸t minh bao gåm c¶ viÖc sö dông thïng gi·n në
bªn ngoµi m¸y biÕn thÕ).
5.2.1.5. Ph¸t hiÖn sù cè
a. Chç nèi bÞ láng: §iÒu khã ph¸t hiÖn nhÊt lµ çc chç nèi bÞ láng. NÕu nhiÖt
®é chç mèi nèi bÞ láng ®¹t ®Õn 4000C, cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc mét lîng khÝ ch¸y
®îc ph¸t sinh do viÖc dÇu bÞ ph©n tÝch nhanh chãng. Ngêi ta thêng sö dông mét
r¬ le (hoÆc nhiÒu r¬ le) ph¸t hiÖn khÝ ch¸y vµ b¸o tÝn hiÖu t×nh tr¹ng nguy hiÓm ®Ó
kiÓm so¸t vÊn ®Ò nµy.
b. Ng¾n m¹ch gi÷a çc vßng d©y: MÆc dï rÊt hiÕm x¶y ra, sù cè nµy thêng
g©y ra bëi çc sù cè ®êng d©y hoÆc sÐt hay çc xung ®ãng c¾t. Ng¾n m¹ch thêng
ph¸t triÓn thµnh hå quang vµ hå quang t¹o ra khÝ cã thÓ nhËn biÕt bëi bé tÝch luü khÝ
(gas accumulator), çc r¬ le ¸p lùc dÇu vµ ¸p lùc khÝ ®îc dïng ®Ó gi¸m s¸t viÖc
ph¸t sinh khÝ bªn trong hoÆc møc ®é cña viÖc t¨ng ¸p lùc bªn trong. Çc r¬ le nh
vËy kh«ng cÇn thiÕt qu¸ nh¹y v× nã cã thÓ lµm viÖc ®èi víi møc ®é t¨ng ¸p lùc ®îc
xem lµ b×nh thêng x¶y ra khi b¬m dÇu khëi ®éng.
c. Çc sù cè cña cuén d©y còng cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc b»ng çc r¬ le so lÖch
nÕu cã ®ñ nhiÒu vßng d©y bÞ sù cè, mét cuén d©y bÞ ch¹m ®Êt hoÆc sù cè nhiÒu h¬n
mét pha. CÇn sö dông çc r¬ le nh¹y ®èi víi sù x©m nhËp ®Çu tiªn cña dßng kÝch
thÝch. ViÖc b¶o vÖ thÝch ®¸ng ®èi víi m¸y biÕn ¸p 3 cuén d©y ®«i khi lµ khã kh¨n.
5-6
d. Çc r¬ le sù cè ch¹m ®Êt giíi h¹n thêng ®îc sö dông ®Ó b¶o vÖ ch¹m ®Êt
cã ®é nh¹y cao cho m¸y biÕn ¸p.
e. Çc thiÕt bÞ gi¸m s¸t nhiÖt ®é dÇu vµ cuén d©y ®îc sö dông ®Ó giíi h¹n sù
qu¸ nhiÖt ®é cña m¸y biÕn ¸p, thêng g©y ra do m¸y biÕn ¸p bÞ qu¸ t¶i.
f. Çc r¬ le qu¸ dßng dù phßng thêng ®îc sö dông ®Ó giíi h¹n qu¸ t¶i vµ lµm
dù phßng ®èi víi çc sù cè bªn ngoµi.
5.2.1.6. Chèng sÐt
M¸y biÕn ¸p cã thÓ ph¶i chÞu ®ùng ®iÖn ¸p sÐt rÊt lín do sÐt ®¸nh trùc tiÕp vµ
®Çu cùc m¸y biÕn ¸p, çc thanh çi l©n cËn hoÆc ®êng d©y t¶i ®iÖn. §iÖn ¸p kÐm d÷
déi h¬n cã thÓ g©y ra bëi çc có sÐt ®¸nh ë çc phÇn ë xa trong hÖ thèng. Do ®iÖn ¸p
sÐt cã thÓ vît qu¸ ®é bÒn çch ®iÖn cña m¸y biÕn ¸p nªn cÇn thiÕt ph¶i cã thiÕt bÞ
b¶o vÖ. ViÖc nµy ®îc gi¶i quyÕt b»ng çc chèng sÐt.
§Ó b¶o vÖ tèt nhÊt chèng sÐt cÇn ®îc ®Æt gÇn m¸y biÕn ¸p hÕt møc cã thÓ, vµ
®u«i chèng sÐt cÇn ®îc nèi trùc tiÕp b»ng d©y dÉn ng¾n tíi vá m¸y biÕn ¸p vµ hÖ
thèng nèi ®Êt cña tr¹m.
Th«ng sè ®Þnh møc cÇn thiÕt cña chèng sÐt phô thuéc hiÖu lùc cña nèi ®Êt
trung tÝnh. Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Þnh møc ®îc biÓu diÔn b»ng phÇn tr¨m cña ®iÖn ¸p d©y
tÇn sè c«ng nghiÖp mµ chèng sÐt sÏ chÞu. HiÖu lùc cña hÖ thèng nèi ®Êt ®îc m« t¶
b»ng tØ sè cña ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng thø tù kh«ng ®èi víi ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng thø
tù thuËn. Chèng sÐt 80% thêng ®îc sö dông khi tØ sè thø tù kh«ng vµ thø tù thuËn
lµ kho¶ng 0.5 ®Õn 1.5 ®èi víi ®iÖn trë vµ 1 ®Õn 3 ®èi víi ®iÖn kh¸ng. TØ sè thÊp h¬n
cã thÓ cho phÐp chèng sÐt 70 hoÆc 75%; TØ sè cao h¬n cã thÓ ®ßi hái chèng sÐt 85
hoÆc 90%.
5.2.1.7. Sø xuyªn
Sø xuyªn cña m¸y biÕn thÕ thêng lµm b»ng sø, composit hoÆc c¶ hai vµ sø
xuyªn cã cÊu tróc ®Æc biÖt ë ®iÖn ¸p cao.
Sø xuyªn thêng ®îc lµm b»ng çc líp giÊy kh«ng xö lý vµ çc l¸ kim lo¹i
xen kÏ nhau, quÊn xung quanh d©y dÉn. ë sø xuyªn cao ¸p, çch ®iÖn ®îc lµm
thµnh çc bíc b»ng çc l¸ kim lo¹i vµ çc mµng ch¾n ¶nh hëng cña thêi tiÕt b»ng
gèm ®Æt khi l¾p r¸p, sau ®ã ®îc ®æ ®Çy dÇu.
5.2.1.8. M¸y biÕn dßng trong sø xuyªn
BiÕn dßng ®Æt trong sø xuyªn bao gåm lâi h×nh xuyÕn lµm b»ng çc l¸ thÐp
máng vµ ®îc quÊn b»ng d©y ®ång t¹o thµnh cuén thø cÊp. M¸y biÕn dßng ®îc ®Æt
bªn trong sø xuyªn, víi d©y dÉn cao ¸p ch¹y qua sø xuyªn, t¹o thµnh cuén s¬ cÊp
mét vßng d©y cña m¸y biÕn dßng. Çc thiÕt kÕ hiÖn ®¹i ®· ®îc hoµn thiÖn rÊt nhiÒu
vÒ ®Æc tÝnh V-A, ®é chÝnh x¸c vµ m¸y biÕn dßng trong sø xuyªn ®îc sö dông víi
5-7
m¸y biÕn ¸p vµ m¸y c¾t cho çc thiÕt bÞ chØ thÞ vµ r¬ le. Chóng thêng cã nhiÒu ®Çu
ra ®Ó cã ®îc nhiÒu tØ sè kh¸c nhau.
M¸y biÕn dßng kh«ng cã phÇn s¬ cÊp nhng ®îc l¾p ®Æt xung quanh çp hoÆc
d©y dÉn trong sø xuyªn, tù t¹o ra çch ®iÖn cña nã víi lâi vµ cuén thø cÊp. TØ sè
thêng ®îc thiÕt kÕ ®Ó t¹o ra dßng 5 A thø cÊp ë dßng s¬ cÊp ®Þnh møc.
5.2.2. GhÐp nèi

5.2.2.1. VËn hµnh song song
NÕu hai m¸y biÕn ¸p (hay hai tæ m¸y biÕn ¸p) cã cïng ®iÖn ¸p ®Þnh møc, cïng
tØ sè biÕn ¸p, cïng tæng trë (theo phÇn tr¨m) vµ cïng tØ sè gi÷a ®iÖn kh¸ng trªn ®iÖn
trë, chóng sÏ chia dßng phô t¶i theo tØ lÖ c«ng suÊt kVA cña chóng, vµ kh«ng cã sù
lÖch pha gi÷a çc dßng ®iÖn cña hai m¸y. NÕu mét trong çc ®iÒu kiÖn nµy kh«ng
tho¶ m·n, dßng phô t¶i sÏ cã thÓ kh«ng tØ lÖ víi c«ng suÊt ®Þnh møc kVA cña hai
m¸y vµ cã thÓ cã sù lÖch pha gi÷a çc dßng ®iÖn cña hai m¸y.
5.2.2.2. Tæ ®Êu d©y
Çc tæ ®Êu d©y tam gi¸c - tam gi¸c, tam gi¸c - sao, sao - sao lµ çc tæ ®Êu d©y
chung nhÊt ®èi víi çc m¸y biÕn ¸p ba pha. Tæ ®Êu d©y tam gi¸c - tam gi¸c vµ sao -
tam gi¸c cã thÓ ®îc sö dông ë m¸y biÕn ¸p t¨ng ¸p ë ®iÖn ¸p võa ph¶i. Tæ ®Êu d©y
sao - tam gi¸c cã u ®iÓm lµ t¹o ra ®iÓm nèi ®Êt tèt ë phÝa sao mµ sÏ kh«ng dÞch
chuyÓn víi phô t¶i kh«ng c©n b»ng vµ cã çc u ®iÓm kh¸c n÷a nh lµ kh«ng bÞ ¶nh
hëng cña sãng hµi bËc 3 cña dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p, tæ ®Êu d©y tam gi¸c - tam gi¸c
cã u ®iÓm lµ cho phÐp vËn hµnh trong t×nh tr¹ng tam gi¸c hë nh trêng hîp h
háng mét trong çc bé phËn. §Êu tam gi¸c kh«ng ph¶i lµ tèt nhÊt ®èi víi truyÒn t¶i ë
®iÖn ¸p rÊt cao. Tæ ®Êu d©y gi¶m ¸p tam gi¸c - sao vµ sao - tam gi¸c lµ tèt nhÊt cho
hÖ thèng truyÒn t¶i ®iÖn ¸p cao.
5.2.2.3. Tæ ®Êu d©y sao - sao
Tæ ®Êu d©y sao - sao (hoÆc m¸y biÕn ¸p tù ngÉu ®Êu sao) cã thÓ sö dông ®Ó nèi
hai hÖ thèng tam gi¸c víi nhau vµ t¹o çc ®iÓm trung tÝnh thÝch hîp cho nèi ®Êt cña
c¶ hai hÖ thèng. Mét m¸y biÕn ¸p tù ngÉu ®Êu sao còng cã thÓ sö dông ®Ó nèi hai hÖ
thèng sao ®· cã s½n trung tÝnh nèi ®Êt. Trong trêng hîp nµo th× cuén d©y thø ba nèi
tam gi¸c còng thêng ®îc sö dông v× mét trong çc môc ®Ých sau:
a. Sù æn ®Þnh cña trung tÝnh sÏ lµm t¨ng dßng sù cè qua trung tÝnh khi ng¾n
m¹ch mét pha ®Ó c¶i thiÖn sù lµm viÖc cña r¬ le b¶o vÖ.
b. Thµnh phÇn sãng hµi bËc ba cña dßng kÝch thÝch t×m thÊy mét ®êng cã tæng
trë t¬ng ®èi thÊp ë cuén d©y thø ba nèi tam gi¸c ë m¸y biÕn ¸p nèi sao vµ dßng
®iÖn hµi bËc ba xuÊt hiÖn trªn d©y ®êng truyÒn t¶i nèi víi m¸y biÕn ¸p n¬i chóng
cã thÓ g©y nhiÔu ®èi víi m¹ch th«ng tin sÏ nhá h¬n.
5-8
c. Mét phô t¶i bªn ngoµi cã thÓ cung cÊp tõ cuén d©y thø ba ®Êu tam gi¸c nh
tô tÜnh hoÆc m¸y bï ®ång bé ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vËn hµnh cña hÖ thèng hoÆc lµm
nguån cho phô t¶i tù dïng cña tr¹m
5.2.2.4. §Êu tam gi¸c hë
§Êu tam gi¸c hë hoÆc ®Êu V lµ ®Êu kh«ng ®èi xøng ®îc sö dông nÕu mét
m¸y biÕn ¸p cña mét d·y ba m¸y biÕn ¸p mét pha ®Êu tam gi¸c ph¶i c¾t ra khái vËn
hµnh do sù cè. Còng nh vËy, nÕu mét pha cña mét m¸y biÕn ¸p ba pha ®Êu tam
gi¸c kiÓu bäc bÞ sù cè, cã thÓ tiÕp tôc vËn hµnh víi víi c«ng suÊt nhá h¬n b»ng çch
ng¾n m¹ch pha bÞ sù cè, nÕu m¸y biÕn ¸p kiÓu lâi, cã thÓ tiÕp tôc vËn hµnh b»ng
çch ®Ó pha sù cè hë m¹ch miÔn lµ cuén d©y vÉn cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®iÖn ¸p.
Dung lîng danh ®Þnh cña d·y m¸y biÕn ¸p tam gi¸c hë gi¶m xuèng cßn 57.7% cña
c«ng suÊt tam gi¸c cña nã.
5.2.2.5. §Êu sao lÉn nhau
§Êu sao lÉn nhau thêng ®îc gäi lµ ®Êu zigzag. Nã cã thÓ ¸p dông víi cuén
d©y ®Êu tam gi¸c hoÆc cuén d©y ®Êu sao ®Ó vËn hµnh t¨ng ¸p hoÆc gi¶m ¸p. Trong
trêng hîp nµo, cuén zigzag t¹o ra cïng mét gãc lÖch pha nh mét cuén d©y ®Êu
tam gi¸c vµ thªm vµo ®ã, t¹o ra ®iÓm trung tÝnh ®Ó nèi ®Êt.
§Êu zigzag ®îc sö dông réng r·i cho çc m¸y biÕn ¸p t¹o ®iÓm nèi ®Êt, môc
®Ých duy nhÊt cña nã lµ t¹o ra ®iÓm trung tÝnh ®Ó nèi ®Êt, do ®ã kh«ng cÇn cuén d©y
nµo kh¸c.

5.3.1. TiÕp nhËn
Khi tiÕp nhËn m¸y biÕn ¸p, ph¶i kiÓm tra b»ng m¾t vá m¸y, çnh t¶n nhiÖt,
b×nh dÇu phô... BÊt kú h háng nµo ph¸t hiÖn b»ng m¾t ph¶i ®îc ghi l¹i vµ b¸o ço.
NÕu cã thÓ, cÇn chôp ¶nh vµ lu gi÷ cïng víi b¸o ço.
Mét kiÓm tra t¬ng tù còng cÇn thiÕt víi thiÕt bÞ ghi va ch¹m thêng ®îc nhµ
chÕ t¹o g¾n trªn m¸y. Mäi sù t¨ng tèc vît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp cña nhµ chÕ t¹o –
thêng lµ 1G (10 m/s2) theo th¼ng ®øng hoÆc 4G (40 m/s2) theo chiÒu däc ph¶i ®îc
ghi l¹i vµ b¸o ço.
KiÓm tra ¸p lùc khÝ lµ cùc kú cÇn thiÕt. TrÞ sè ¸p suÊt ®äc ®îc khi nhËn m¸y
biÕn ¸p ph¶i ®îc ghi l¹i. NÕu ¸p lùc ë díi gi¸ trÞ qui ®Þnh trong sæ tay híng dÉn,
nhÊt thiÕt ph¶i ®a ¸p suÊt tíi gi¸ trÞ qui ®Þnh.
§Æc biÖt chó ý: Nhµ chÕ t¹o m¸y biÕn thÕ sÏ thêng yªu cÇu r»ng kiÓm tra ®é
kh« ph¶i ®îc thùc hiÖn ®èi víi khÝ trong m¸y. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng cã ¸p lùc
d¬ng ®îc chØ thÞ, ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra ®iÓm ®äng s¬ng cña khÝ cßn bªn trong
5-9
m¸y biÕn ¸p b»ng ®ång hå ®o ®iÓm ®äng s¬ng. NÕu ®iÓm ®äng s¬ng nhá h¬n gi¸
trÞ chÊp nhËn ®îc thÓ hiÖn trong sæ tay híng dÉn, cÇn ph¶i tham kh¶o ý kiÕn cña
nhµ chÕ t¹o (cã thÓ cÇn ph¶i sÊy m¸y biÕn ¸p).
Çc çnh t¶n nhiÖt thêng ®îc vËn chuyÓn kh«ng ®îc che ®Ëy vµ ®îc buéc
vµo çc tÊm. Ph¶i kiÓm tra kü lìng ®Ó x¸c nhËn r»ng kh«ng cã çc chç nøt, biÕn
d¹ng... xuÊt hiÖn trong khi chuyªn chë, ®Æc biÖt ®èi víi çc çnh ë bªn ngoµi do
chóng dÔ bÞ h háng trong khi vËn chuyÓn. B×nh dÇu phô thêng ®îc vËn chuyÓn
víi ®iÒu kiÖn ®ãng gãi t¬ng tù nh çnh t¶n nhiÖt phô thuéc vµo kÝch cì cña chóng.
Ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra t¬ng tù nh ®èi víi çnh t¶n nhiÖt. Çc bé phËn nµy cÇn
®îc vËn chuyÓn trong t×nh tr¹ng kÝn víi ¸p suÊt d¬ng bªn trong.
Çc sø xuyªn thêng ®îc vËn chuyÓn trong çc thïng tha sÏ cho biÕt khèi
lîng c«ng viÖc kiÓm tra cÇn ph¶i thùc hiÖn.
Chó ý: Khi di chuyÓn sø xuyªn ra khái thïng cña nã, cÇn ph¶i quan s¸t kü bªn
trong thïng xem cã çc m¶nh vôn sø chøng tá sø bÞ vì hoÆc nøt.
5.3.2. Bèc dì
Sau ®©y lµ danh môc çc viÖc cÇn bèc dì:
a. M¸y biÕn ¸p lu«n ph¶i ®Æt ë vÞ trÝ th¼ng ®øng trõ khi cã çc phª chuÈn cô
thÓ hoÆc çc híng dÉn ®îc b¶o ®¶m tõ nhµ chÕ t¹o ®èi víi viÖc bèc dì ®Æc biÖt.
b. Sö dông tÊt c¶ çc vÊu kÝch ®Èy hoÆc mãc n©ng khi n©ng m¸y biÕn ¸p. Mét
m¸y biÕn ¸p lín cã thÓ cã 8 (lo¹i b×nh thêng lµ 4) mãc n©ng hoÆc vÊu kÝch ®Èy cã
nghÜa lµ cÇn ph¶i sö dông 8 kÝch díi çc vÊu kÝch hoÆc 8 d©y treo trªn çc mãc
n©ng.
c. §Õ cña m¸y biÕn ¸p ®îc thiÕt kÕ ®Ó cã thÓ trît ®îc. Sö dông Ýt nhÊt hai
mãc kÐo khi di chuyÓn m¸y biÕn ¸p.
5.3.3. Lu kho

Mét vµi ph¬ng ph¸p cã thÓ ®îc sö dông ®Ó b¶o qu¶n m¸y biÕn ¸p trong mét
thêi gian ng¾n hoÆc dµi. Nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ ph¬ng ph¸p sö dông ph¶i gi÷ cho
m¸y biÕn ¸p kh« vµ b¶o vÖ çc bé phËn khái çc h háng do h¬i Èm.
M¸y biÕn ¸p kh«ng nªn ®îc lu kho cho ®Õn khi nã ®îc x¸c ®Þnh lµ kh«.
Tiªu chuÈn th«ng thêng ®Ó x¸c ®Þnh ®é kh« lµ ®o ®iÓm ®äng s¬ng. NÕu m¸y biÕn
¸p cã ®iÓm ®äng s¬ng kh«ng chÊp nhËn ®îc, nã cÇn ph¶i ®îc sÊy kh« tríc khi
cho vµo lu kho. SÏ dÔ dµng h¬n nhiÒu khi lo¹i bá h¬i Èm tríc khi lu kho h¬n lµ
sau khi h¬n Èm ®· th©m nhËp s©u vµo trong çch ®iÖn sau mét vµi th¸ng lu kho.
B¶o qu¶n b»ng çch n¹p khÝ hoÆc n¹p dÇu cã thÓ thùc hiÖn víi m¸y biÕn ¸p
hoÆc ®· l¾p r¸p, l¾p r¸p tõng phÇn hoÆc th¸o rêi. Çc yªu cÇu ®èi víi l¾p ®Æt thêng
chØ râ ph¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó b¶o qu¶n tõng bé phËn.
5-10
a. B¶o qu¶n n¹p dÇu m¸y biÕn ¸p ®· ®îc l¾p r¸p: Ph¬ng ph¸p b¶o qu¶n tèt lµ
l¾p ®Æt toµn bé vµ n¹p ch©n kh«ng m¸y biÕn ¸p. Sau khi n¹p dÇu, hÖ thèng b¶o qu¶n
dÇu (nÕu ®îc cung cÊp) ph¶i ®îc ®a vµo ho¹t ®éng. CÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn b¶o
dìng thêng xuyªn t¬ng tù nh vËn hµnh thiÕt bÞ. Nã bao gåm thÝ nghiÖm ®Þnh kú
®é bÒn ®iÖn cña dÇu, ch¹y qu¹t vµ b¬m, kiÓm tra møc chÊt láng vµ ¸p suÊt, kiÓm tra
b¸o tÝn hiÖu vµ kiÓm tra sù lµm viÖc cña thiÕt bÞ chuyÓn nÊc. M¹ch sÊy ë tñ ®iÒu
khiÓn cÇn ph¶i ®îc ®a vµo lµm viÖc.
b. B¶o qu¶n n¹p dÇu m¸y biÕn ¸p cha ®îc l¾p r¸p: §«i khi cÇn ph¶i b¶o qu¶n
m¸y biÕn ¸p ®îc n¹p dÇu mÆc dï nã cha ®îc l¾p r¸p. CÇn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra
vá m¸y tríc khi n¹p dÇu ®Ó b¶o ®¶m r»ng toµn bé n¾p khi vËn chuyÓn lµ kÝn. Sau
khi n¹p dÇu, mét hÖ thèng cÇn ®îc l¾p ®Æt ®Ó duy tr× ¸p lùc d¬ng trªn vá m¸y ®Ó
tr¸nh hót kh«ng khÝ nÕu cã sù rß rØ. Mét ph¬ng ph¸p lµ duy tr× mét ¸p suÊt khÝ
d¬ng bªn trªn dÇu, víi møc dÇu ®îc ®iÒu chØnh ®Ó cho phÐp sù dao ®éng nhiÖt ®é.
NÕu cã thÓ, thiÕt bÞ b¸o møc ¸p suÊt vµ møc chÊt láng thÊp cÇn ph¶i ®îc l¾p ®Æt,
nÕu kh«ng, cÇn ph¶i kiÓm tra ®Þnh kú.
c. B¶o qu¶n n¹p khÝ: §«i khi çc ®iÒu kiÖn b¾t buéc m¸y biÕn ¸p ph¶i ®îc b¶o
qu¶n n¹p khÝ. C¶ kh«ng khÝ kh« vµ nit¬ kh« ®Òu lµ m«i trêng thÝch hîp cho b¶o
qu¶n trong thêi gian kho¶ng 18 th¸ng. Kh«ng khÝ kh« ph¶i cã Ýt nhÊt ®iÓm ®äng
s¬ng lµ -500F (-100C). NÕu cã thÓ, ®ång hå ®o ¸p lùc vµ hÖ thèng b¸o tÝn hiÖu ¸p
lùc thÊp ph¶i ®îc l¾p trªn vá m¸y. Çc chØ sè ®iÓm ®äng s¬ng hµng th¸ng ph¶i
®îc ®äc trong qu¸ tr×nh lu kho ®Ó b¶o ®¶m r»ng kh«ng cã h¬i Èm th©m nhËp vµo
bªn trong vá m¸y.
Mét sè thiÕt bÞ ®ßi hái ph¶i b¶o qu¶n trong nhµ trong khi nh÷ng çi kh¸c cã
thÓ b¶o qu¶n ngoµi trêi nÕu thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa thÝch hîp. VÞ trÝ
b¶o qu¶n trong nhµ cÇn ph¶i kh« vµ nÕu cã thÓ ph¶i ®iÒu khiÓn ®îc nhiÖt ®é. B¶o
qu¶n ngoµi trêi ph¶i bao gåm viÖc ®Æt lªn çc tÊm kª ®Ó tr¸nh vËt t n»m trùc tiÕp
trªn mÆt ®Êt vµ cã b¹t che phñ b¶o vÖ m¸y mãc khái t¸c ®éng cña thêi tiÕt. Sau lµ
çc ph¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó b¶o qu¶n mét sè phô tïng kh¸c nhau.
a. Qu¹t: CÇn ph¶i ®îc b¶o qu¶n trong nhµ hoÆc b¶o qu¶n ngoµi trêi víi biÖn
ph¸p b¶o vÖ thÝch hîp.
b. Sø xuyªn: Cã thÓ b¶o qu¶n ngoµi trêi trong thïng vËn chuyÓn cña nã.
c. Tñ ®iÒu khiÓn: Lu«n lu«n ph¶i ®îc b¶o qu¶n trong nhµ víi sù lµm viÖc cña
thiÕt bÞ sÊy ®Ó tr¸nh h háng do h¬i Èm ngng ®äng.
d. B¬m, van: Nªn b¶o qu¶n trong nhµ.
e. §ång hå ®o: Khi ®îc th¸o ra khái m¸y biÕn ¸p ®Ó vËn chuyÓn ph¶i ®îc
b¶o qu¶n trong nhµ.
5-11
f. Çnh t¶n nhiÖt: Cã thÓ b¶o qu¶n ngoµi trêi trong çc thïng vËn chuyÓn cña
nã.
g. B×nh dÇu phô: Cã thÓ b¶o qu¶n ngoµi trêi trong thïng vËn chuyÓn cña nã.
5.4. L¾p ®Æt

5.4.1. NÒn mãng
NÒn mãng cho m¸y biÕn ¸p ph¶i ®îc l¾p ®Æt theo çc yªu cÇu m« t¶ trong
phÇn nÒn mãng cña quyÓn híng dÉn nµy.
Tríc khi ®Æt m¸y biÕn thÕ lªn trªn nÒn bª t«ng, cÇn ph¶i kiÓm tra çc ®iÒu
sau:
a. Çc vÞ trÝ ®êng t©m trªn nÒn.
b. Sù s¹ch sÏ cña nÒn
c. Kh«ng cã çc ®iÓm cao hay thÊp trªn nÒn ®Ó b¶o ®¶m r»ng kh«ng bÞ ®äng
níc. NÒn ph¶i b»ng ph¼ng trong vßng  5 cm.
Khi m¸y biÕn ¸p ®· ®îc ®Æt lªn nÒn, vÞ trÝ cña nã ph¶i ®îc kiÓm tra víi çc
®êng t©m.
5.4.2. X¸c ®Þnh ®é kh« cña çch ®iÖn

Trong khi l¾p ®Æt t¹i hiÖn trêng, çc phÇn quan träng cña m¸y biÕn ¸p thêng
dÔ bÞ hë ra do thiÕu thËn träng. Nãi chung ngêi ta nhËn thÊy mèi nguy hiÓm cña
h¬i Èm ®èi víi çc cÊu tróc çch ®iÖn vµ ph¶i tiÕn hµnh çc biÖn ph¸p phßng ngõa ®Ó
tr¸nh sù th©m nhËp cña h¬i Èm vµo trong m¸y biÕn thÕ. Nguån t¹o ra h¬i Èm khã
kiÓm so¸t nhÊt lµ h¬i thë vµ må h«i cña çc nh©n viªn chui vµo trong m¸y ®Ó kiÓm
tra vµ l¾p r¸p. Ph¶i thùc hiÖn lµm s¹ch liªn tôc b»ng kh«ng khÝ kh« trong khi lµm
viÖc vµ sö dông ¸p suÊt d¬ng cña nit¬ hoÆc kh«ng khÝ kh« sau khi lµm viÖc. MÆc
dï víi çc biÖn ph¸p phßng ngõa nµy kh«ng ch¾c ch¾n lµ ®é kh« cña m¸y biÕn ¸p
®îc duy tr×.
Kh«ng cã biÖn ph¸p thùc tÕ t¹i hiÖn trêng ®Ó ®o víi ®é chÝnh x¸c tuyÖt ®èi
hµm lîng h¬i Èm trong cÊu tróc çch ®iÖn tÈm dÇu phøc t¹p cña m¸y biÕn thÕ. Tuy
nhiªn, cã mét biÖn ph¸p ®o cã thÓ sö dông ®Ó x¸c ®Þnh ®é kh« cña m¸y biÕn ¸p víi
®é chÝnh x¸c thÝch hîp.
5.4.2.1. §o ®iÓm ®äng s¬ng
§iÓm ®äng s¬ng mét b×nh kÝn t¬ng øng víi ®é Èm bÒ mÆt trªn çch ®iÖn.
PhÐp ®o tin cËy ®ßi hái ®¹t ®îc tr¹ng th¸i c©n b»ng gi÷a møc ®é ®é Èm bÒ mÆt vµ
møc ®é ®é Èm cña kho¶ng kh«ng xung quanh. Sù c©n b»ng ®¹t ®îc trong 6 ®Õn 12
giê. Khi m«i trêng kh«ng khÝ çch ®iÖn thay ®æi, vÝ dô do viÖc ®a kh«ng khÝ kh«
hay nit¬ vµo sau khi kiÓm tra viÖc l¾p r¸p bªn trong, cÇn ph¶i cã mét chu kú c©n
5-12
b»ng míi ®Ó cho ®iÓm ®äng s¬ng thÓ hiÖn ®óng ®é Èm bÒ mÆt. Sù c©n b»ng tån t¹i
khi trong mét tr¹ng th¸i tÜnh kh¸c, lîng h¬i Èm ®o ®îc lµ h»ng sè trong vßng 6
®Õn 12 giê.
Sù di chuyÓn cña h¬i Èm bªn trong ®Õn çch ®iÖn tÈm dÇu chËm vµ cã thÓ mÊt
nhiÒu ngµy, trong mét sè trêng hîp cã thÓ thËm chÝ nhiÒu tuÇn, ®Ó c©n b»ng víi ®é
Èm ë mÆt ngoµi. ë mét nhiÖt ®é ®ång nhÊt, sù di chuyÓn h¬i Èm cã thÓ ®îc t¨ng tèc
mét chót b»ng çch t¹o ra mét t×nh tr¹ng h¬i Èm bÒ mÆt “cùc kh«”. Mét sè nhµ chÕ
t¹o sö dông sù æn ®Þnh cña møc h¬i Èm bÒ mÆt cùc kh« trong kho¶ng thêi gian 12
®Õn 24 giê ®Ó ®¸nh gi¸ xem møc ®é Èm bªn trong cã qu¸ cao kh«ng. ANSI nãi r»ng
møc th«ng thêng ë nhµ m¸y cña lîng h¬i Èm trong trong çch ®iÖn lµ kho¶ng
0.5% cña träng lîng kh« cña çch ®iÖn. Møc ®é Èm bÒ mÆt duy tr× gÇn nh kh«ng
®æi ë 0.2% trong kho¶ng thêi gian 24 giê chøng tá r»ng ®é Èm trung b×nh cña çch
®iÖn ch¾c kh«ng vît qu¸ møc 0.5% yªu cÇu. NÕu nhËn thÊy cã çc qu·ng thêi gian
tiÕp xóc víi h¬i Èm ph¶i xö lý ch©n kh«ng ®Ó lo¹i bá h¬i Èm bÒ mÆt tríc khi ®o.
Tuy nhiªn, hoµn toµn kh«ng khuyÕn khÝch ngêi sö dông t¨ng gÊp ®«i møc ®¹t ®îc
cña nhµ chÕ t¹o lµ 0.2% ®é Èm bÒ mÆt. Ngîc l¹i, mét ®iÒu quan träng lµ ngêi
dïng kh«ng lµm kh« m¸y biÕn thÕ tíi møc ®é cao h¬n møc ®é ®¹t ®îc ë nhµ chÕ
t¹o do nã cã thÓ g©y ra sù co vµ níi láng vÒ vËt lý cña çch ®iÖn. Sù x¸c ®Þnh ®é Èm
bÒ mÆt lµ 0.5% trong tr¹ng th¸i c©n b»ng thêng lµ tho¶ m·n ®èi víi m¸y biÕn thÕ.
Çc phÐp ®o ®iÓm ®äng s¬ng cã thÓ thùc hiÖn víi çc thiÕt bÞ thö nghiÖm
®iÓm ®äng s¬ng nh lo¹i Alnor Model 7300 Fog Chamber vµ theo çc híng dÉn
cña m¸y thö. PhÇn lín çc m¸y thö kiÓu buång nµy lµm viÖc trªn nguyªn t¾c lµ h¬i
Èm trong kh«ng khÝ sÏ ngng tô hoÆc ®äng s¬ng trong mét quan hÖ x¸c ®Þnh víi
thÓ tÝch vµ ¸p suÊt tÜnh cña khÝ khi khÝ ®îc gi¶i phãng nhanh tõ ¸p suÊt lín h¬n ¸p
suÊt khi quyÓn ®Õn ¸p suÊt khÝ quyÓn. Mét sè nhµ chÕ t¹o cho r»ng mét hµm lîng
h¬i Èm nhá h¬n 1.5% lµ cã thÓ chÊp nhËn ®îc do ®Æc tÝnh ®iÖn m«i cña çch ®iÖn
kh«ng bÞ ¶nh hëng nhiÒu víi lîng h¬i Èm díi 2%.
§Ó cã thªm th«ng tin liªn quan tíi qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm ®iÓm ®äng s¬ng vµ
çc kÕt qu¶ chÊp nhËn ®îc, xem TËp 3, phÇn 20, “ThiÕt bÞ thÝ nghiÖm, kiÓm tra vµ
ch¹y thö”.
5.4.2.2. Bé gom l¹nh
Yªu cÇu cã ®é ch©n kh«ng tèt h¬n trong qu¸ tr×nh xö lý t¹i hiÖn trêng lµm
cho viÖc sö dông bé gom l¹nh trë nªn kh«ng thÓ thiÕu ®îc. Bé gom l¹nh nh»m hai
môc ®Ých. Thø nhÊt, sù nhiÔm bÈn dÇu b¬m ch©n kh«ng ®îc tèi thiÓu ho¸, t¨ng
hiÖu suÊt cña b¬m ®Ó t¹o ra møc ®é ch©n kh«ng thÊp cÇn thiÕt. Thø hai, nã cho phÐp
ngêi vËn hµnh cã thÓ x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng cña m¸y biÕn thÕ b»ng çch ®o lîng
níc ngng tô ®îc lÊy ra tõ m¸y biÕn thÕ. Tæng lîng níc trong çch ®iÖn cã thÓ
5-13
íc tÝnh khi biÕt träng lîng cña çch ®iÖn vµ lîng h¬i Èm cña nã tÝnh theo phÇn
tr¨m träng lîng kh« cña çch ®iÖn. Cã thÓ khã íc lîng víi çch ®iÖn tÈm dÇu
trong trêng hîp bÞ lé ra ë hiÖn trêng, nhng cã thÓ thùc hiÖn víi ®é chÝnh x¸c
tho¶ ®¸ng. Dùa trªn sù so s¸nh träng lîng níc ngng tô gom l¹i ®îc víi träng
lîng íc tÝnh, cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc ®iÒu kiÖn ®é kh«. Sù so s¸nh träng lîng níc
ngng tô trong kho¶ng thêi gian 6 giê sÏ cho biÕt møc ®é níc ®îc lÊy ra vµ cã thÓ
cho biÕt ®iÓm kÕt thóc.
Bé gom l¹nh cã thÓ bao gåm hai ng¨n, ng¨n bªn trong chøa ®Çy chÊt lµm l¹nh
lµ b¨ng kh« vµ mét chÊt chèng ®«ng nhiÖt ®é thÊp thÝch hîp hoÆc sö dông mét bé
phËn lµm l¹nh. Mét sè n¬i ®· sö dông axªt«n vµ çc chÊt kh¸c ®Ó chèng ®«ng nhng
chóng ®Òu cã phÇn nguy hiÓm vµ hiÖn nay nªn dïng methanol hoÆc isopropyl
alcohol. Bé gom l¹nh cã hai chç nèi cho phÐp l¾p ®Æt thiÕt bÞ trªn ®êng ch©n kh«ng
gi÷a m¸y biÕn ¸p vµ b¬m ch©n kh«ng. H¬i níc ®îc chiÕt ra tõ çc phÇn ho¹t ®éng
cña m¸y biÕn ¸p ®îc tiÕp xóc víi bÒ mÆt rÊt l¹nh cña bé gom l¹nh vµ ë ®ã chóng sÏ
ngng tô. §Ó lo¹i bá h¬i Èm cã hiÖu qu¶, cÇn thiÕt cã ®é ch©n kh«ng thÊp vµ gia
nhiÖt mét lÇn n÷a.
5.4.3. Lo¹i bá khÝ ®îc n¹p khi chuyªn chë

KhÝ nit¬ hoÆc kh«ng khÝ víi hµm lîng «xi thÊp cã thÓ g©y ra ng¹t thë. KhÝ
nit¬ hoÆc kh«ng khÝ cã hµm lîng «xi thÊp nµy lu«n lu«n ph¶i ®îc thay thÕ b»ng
kh«ng khÝ cã hµm lîng «xi Ýt nhÊt lµ 19.5% tríc khi bÊt k× mét ngêi nµo chui
vµo bªn trong m¸y.
Cã mét vµ ph¬ng ph¸p lo¹i bá hay th¸o rót thêng ®îc sö dông nh sau:
a. Ch©n kh«ng vµ kh«ng khÝ kh«: Trong ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng nit¬ sÏ gi¶m
xuèng xÊp xØ 125 mm thuû ng©n ¸p suÊt tuyÖt ®èi. T¹i thêi ®iÓm nµy, tr¹ng th¸i
ch©n kh«ng sÏ ®îc ph¸ vì b»ng viÖc ®a kh«ng khÝ kh« vµo. Mét dßng kh«ng khÝ
kh« kh«ng ®æi víi ¸p suÊt kho¶ng 5 ®Õn 10 psi (pao trªn 1 inch vu«ng) sÏ ®îc ®a
vµo gÇn ®¸y cña m¸y biÕn thÕ hoÆc mét vÞ trÝ thÝch hîp kh¸c vµ ®îc ch¶y qua m¸y
trong khi nã ®îc më. Qu¸ tr×nh nµy sÏ ng¨n kh«ng cho kh«ng khÝ Èm th©m nhËp vµ
t¹o ra mét ®iÒu kiÖn lµm viÖc thuËn lîi nhÊt bªn trong m¸y biÕn thÕ. Kh«ng khÝ kh«
sö dông trong ph¬ng ph¸p nµy ph¶i cã ®iÓm ®äng s¬ng lµ -100C hoÆc thÊp h¬n.
b. Kh«ng khÝ kh«: Mét ph¬ng ph¸p kh¸c lµ lo¹i bá nit¬ b»ng kh«ng khÝ kh«.
Ýt nhÊt hai miÖng lç ë trªn n¾p m¸y ph¶i ®îc më ra vµ kh«ng khÝ kh« ®îc n¹p vµo
qua van x¶ chÝnh hoÆc lç kh¸c ë gÇn ®¸y cña m¸y cho ®Õn khi hµm lîng « xi cña
toµn bé hçn hîp Ýt nhÊt lµ 19.5%. CÇn ph¶i cÈn thËn ®Ó b¶o ®¶m r»ng kh«ng khÝ
kh«ng lµm næi bong bãng qua líp dÇu cßn l¹i ë ®¸y cña m¸y biÕn thÕ.
5-14
5.4.4. KiÓm tra bªn trong
M¸y biÕn ¸p kh«ng bao giê ®îc më ra khi cã hoÆc cã kh¶ n¨ng ma hoÆc
s¬ng mï. Bôi bÈn ph¶i ®îc lo¹i bá khái phÝa díi mÐp cña toµn bé çc n¾p trªn
mÆt m¸y tríc khi th¸o ra. Nªn dùng mét m¸i che phñ, vÝ dô b»ng nhùa, phÝa trªn
m¸y biÕn ¸p ®Ó b¶o vÖ thªm.
Khi lµm viÖc trªn mét m¸y biÕn ¸p më n¾p, cÇn ph¶i cÇn thËn kh«ng ®Ó bÊt kú
vËt bªn ngoµi nµo r¬i vµo bªn trong vá m¸y. Ngêi c«ng nh©n ph¶i buéc chÆt çc
dông cô cã thÓ ph¶i sö dông vµo ngêi hoÆc vµo vá m¸y tríc khi chui vµo trong
m¸y. Ph¶i sö dông ®Ìn chèng næ vµ vá bäc ch©n s¹ch nh giÇy èng ng¾n ë bªn trong
m¸y.
Ph¶i tu©n thñ chÆt chÏ sæ tay híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o vÒ qui tr×nh kiÓm tra
bªn trong. Tuy nhiªn, sau ®©y lµ çc chøc n¨ng kiÓm tra lu«n lu«n ph¶i thùc hiÖn:
a. KiÓm tra phÝa ®Ønh cña lâi d©y, cuén d©y vµ mÆt bªn díi n¾p xem cã h¬i
Èm kh«ng.
b. KiÓm tra khu«n kÑp cuén d©y hoÆc çc miÕng ®Öm theo ph¬ng b¸n kÝnh
g¾n vµo ®Ønh vßng ®Öm çch ®iÖn xem cuén d©y cã bÞ láng kh«ng.
c. KiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh r»ng cuén d©y m¸y biÕn ¸p chØ nèi ®Êt t¹i mét ®iÓm
b»ng viÖc th¸o nèi ®Êt cña cuén d©y ra khái çi kÑp cña nã vµ sö dông ®ång hå v«n
®o gi÷a ®Çu nèi ®Êt cña cuén d©y vµ kÑp.
d. KiÓm tra tØ sè cña bé chuyÓn nÊc ®îc trang bÞ cïng víi m¸y biÕn ¸p. Xem
TËp 3, phÇn 20, “ThÝ nghiÖm, kiÓm tra vµ ch¹y thö” ®Ó biÕt çc qui tr×nh cô thÓ.
Chó ý: ViÖc kiÓm tra tØ sè nµy còng cã thÓ thùc hiÖn sau khi m¸y biÕn ¸p ®·
®îc ®ãng kÝn l¹i nhng thêng viÖc kiÓm tra nµy sÏ thuËn tiÖn h¬n khi m¸y biÕn ¸p
®ang më.
5.4.5. Çc thiÕt bÞ phô bªn ngoµi

5.4.5.1. Sø xuyªn
Sø xuyªn thêng ®îc vËn chuyÓn tõ nhµ chÕ t¹o, ®îc ®ãng trong çc thïng
tha víi ®Ønh dèc lªn kho¶ng 50.
Khi cÈu sø xuyªn lªn, d©y ®eo chØ ®îc phÐp nèi vµo çc mãc dïng ®Ó cÈu ë
trªn sø xuyªn hoÆc çc thiÕt bÞ ghÐp nèi kh¸c ®îc cung cÊp tõ nhµ chÕ t¹o. Sø
xuyªn cÇn ®îc cÈu ë tr¹ng th¸i th¼ng ®øng hoÆc tr¹ng th¸i dèc mét gãc thÝch hîp.
Ngay tríc khi l¾p sø vµo m¸y biÕn thÕ, bÒ mÆt sø cÇn ®îc lau s¹ch.
BÒ mÆt cña hèc sø vµ chç ghÐp nèi sø ph¶i ®îc lau kü lìng vµ l¾p vßng ®Öm
míi. ChÊt dÝnh do nhµ chÕ t¹o cung cÊp cÇn ®îc b«i ®Òu c¶ hai mÆt cña vßng ®Öm.
Th«ng thêng çc chÊt dÝnh ph¶i ®îc ®Ó kh« 3 ®Õn 5 phót tríc khi nèi vµ vÆn
bul«ng.
5-15
§èi víi sø xuyªn kiÓu d©y dÉn ®îc lång qua trong ruét sø thêng ®îc sö
dông cho ®iÖn ¸p cao h¬n, sau ®©y lµ çc qui tr×nh l¾p ®Æt thêng ®îc nhµ chÕ t¹o
khuyÕn ço:
a. Lau s¹ch èng ë gi÷a (sau khi th¸o ®Çu phÝa ngoµi) b»ng çch cho mét sîi
d©y qua èng, buéc mét kh¨n lau phÝa cuèi cña sîi d©y vµ kÐo sîi d©y qua èng.
b. L¹i cho mét sîi d©y qua èng, ®Ó kho¶ng mét mÐt d©y thß ra khái ®Çu phÝa
díi. Nèi sîi d©y vµo mãc dïng ®Ó n©ng cña ®Çu d©y bªn trong, nã thêng ®îc
cuén bªn trong vá m¸y vµ buéc cÈn thËn khi vËn chuyÓn, lu kho.
c. L¾p sø xuyªn vµo hèc l¾p sø vµ b¾t chÆt çc bul«ng. KÐo dÇu d©y bªn trong
lªn qua èng ë gi÷a tíi vÞ trÝ cuèi cïng vµ buéc chÆt vµo vÞ trÝ cuèi cïng b»ng çch
vÆn chÆt çc lß so hoÆc ®ai èc (xem sæ tay híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o ®Ó biÕt bé
phËn kÑp thùc tÕ ®îc sö dông).
d. L¾p l¹i ®Çu bªn ngoµi vµ b¾t chÆt vµo vÞ trÝ.
Çc sø xuyªn thêng ®îc cung cÊp ®· n¹p dÇu tíi mét møc thÝch hîp. Møc
dÇu nµy cÇn ®îc kiÓm tra sau khi sø ë vµo vÞ trÝ vµ ®iÒu chØnh nÕu cÇn.
5.4.5.2. Çc çnh t¶n nhiÖt
Çc çnh t¶n nhiÖt thêng ®îc vËn chuyÓn tõ nhµ chÕ t¹o trong çc thïng hë
vµ thêng bao gåm tõ hai çnh t¶n nhiÖt trë lªn trong mét thïng.
Khi cÈu çnh t¶n nhiÖt lªn, d©y ®eo chØ ®îc quµng vµo çc mãc n©ng, çc d©y
®eo nµy kh«ng bao giê ®îc mãc vµo bªn sên, bªn r×a cña çnh t¶n nhiÖt bëi nh÷ng
chç nµy rÊt máng m¶nh vµ cã thÓ dÔ bÞ háng.
Sau khi th¸o bá líp vá bäc t¹m thêi ra khái phÇn ®Çu nèi, mÆt bªn trong cña
phÇn ®Çu nèi nµy ph¶i ®îc kiÓm tra çc h háng do gØ, níc, bôi bÈn... BÒ mÆt chç
nèi cã gio¨ng cña phÇn ®Çu nèi ph¶i ®îc lau kü vµ ph¶i cÈn thËn ®Ó ng¨n kh«ng
cho bÊt kú vËt nµo r¬i vµo bªn trong cña çnh t¶n nhiÖt. Tríc khi l¾p vßng ®Öm
vÜnh viÔn, chÊt dÝnh ®îc nhµ chÕ t¹o cung cÊp ph¶i ®îc b«i ®Òu c¶ vßng ®Öm vµ
chç nèi cña phÇn ®Çu nèi. Thêng th× chÊt dÝnh ®îc ®Ó kh« kho¶ng tõ 3 ®Õn 5 phót
tríc khi l¾p vµ vÆn çc bul«ng vµo vÞ trÝ cña çnh t¶n nhiÖt.
Sau khi çnh t¶n nhiÖt ®îc ®Æt cÈn thËn vµo vÞ trÝ, mÆt bÝch phÝa trªn cÇn ®îc
vÆn ®Çu tiªn b»ng tay vµo ®óng vÞ trÝ. Sau khi ®Þnh vÞ bíc ®Çu, mÆt bÝch phÝa díi
®îc vÆn b»ng tay vµo vÞ trÝ (nÕu mét mÆt bÝch ®îc b¾t chÆt, thêng sÏ khã kh¨n
khi b¾t mÆt bÝch thø hai, do ®ã c¶ hai mÆt bÝch nªn vÆn t¹m thêi tríc khi b¾t chÆt).
Çc bul«ng cÇn ®îc vÆn chÆt theo ®óng m« men cña nã theo nh sæ tay híng dÉn
cña nhµ chÕ t¹o.
5-16
5.4.5.3. B×nh dÇu phô
B×nh dÇu phô thêng ®îc vËn chuyÓn tõ nhµ chÕ t¹o ë trong thïng hë nhng
còng cã thÓ vËn chuyÓn trong thïng kÝn nÕu kÝch thíc cña nã nhá.
Khi cÈu b×nh dÇu phô, d©y ®eo chØ ®îc mãc vµo çc mãc n©ng; kh«ng bao giê
®îc quµng d©y vµo th©n cña b×nh hoÆc çc mÆt bÝch bªn ngoµi.
Mçi mÆt bÝch cña b×nh dÇu phô cÇn ®îc bäc kÝn. §Çu bäc kÝn nµy kh«ng ®îc
th¸o ra cho ®Õn khi g¾n b×nh dÇu phô vµo m¸y biÕn ¸p ®Ó tr¸nh bôi bÈn hoÆc h¬i Èm
th©m nhËp vµo trong b×nh.
TÊt c¶ çc mÆt bÝch ph¶i ®îc lau s¹ch vµ l¾p vßng ®Öm míi tríc khi nèi b×nh
dÇu phô vµ çc èng liªn quan:
Chó ý: Trong khi l¾p ®Æt b×nh dÇu phô, ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Ó b¶o ®¶m kh«ng
lµm h háng çc ®Çu èng vµ mÆt bÝch.
5.4.5.4. Tñ ®iÒu khiÓn
Tñ ®iÒu khiÓn thêng ®îc vËn chuyÓn tõ nhµ chÕ t¹o trong thïng kÝn. Khi
n©ng tñ ®iÒu khiÓn lªn, çc d©y n©ng cÇn ph¶i ®îc mãc vµo çc mãc n©ng (nÕu cã)
hoÆc quÊn xung quanh tñ ë hai vÞ trÝ t¹o ra mét çi “giá” cho phÐp n©ng ®Òu.
Tñ ®iÒu khiÓn ph¶i ®îc lau s¹ch bôi, h¬i Èm... vµ nÕu cã thÓ nªn cho ch¹y
thiÕt bÞ sÊy sau khi l¾p ®Ó b¶o vÖ thªm chèng h¬i Èm.
Còng nh vËy, çc d©y ®· ®îc ®Êu s½n cÇn ph¶i ®îc quÊn cÈn thËn vµ ®Ó an
toµn trong tñ ®iÒu khiÓn ®Ó sau nµy nèi víi çc r¬ le bªn ngoµi, ®iÒu khiÓn qu¹t...
5.4.5.5. Qu¹t m¸t
Qu¹t m¸t sÏ thêng ®îc vËn chuyÓn tõ nhµ chÕ t¹o trong çc thïng kÝn. Çc
qu¹t nµy thêng ®îc nhÊc ra b»ng tay vµ l¾p vµo vÞ trÝ cña nã mµ kh«ng cÇn mét
thiÕt bÞ n©ng nµo.
Mét vµi yÕu tè quan träng cÇn quan t©m trong khi l¾p qu¹t lµm m¸t. §ã lµ:
a. Thêng nhµ chÕ t¹o sÏ qui ®Þnh sè cô thÓ cho tõng qu¹t ph¶n ¸nh vÞ trÝ l¾p
®Æt cô thÓ. CÇn ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn sæ tay híng dÉn vµ b¶n vÏ bè trÝ ®Ó b¶o ®¶m
r»ng l¾p ®óng vÞ trÝ cña çc qu¹t.
b. Qu¹t thêng ®îc dïng ®Ó thæi kh«ng khÝ theo ph¬ng n»m ngang hoÆc
th¼ng ®øng (lªn trªn) qua çnh t¶n nhiÖt hoÆc khèi çnh t¶n nhiÖt. CÇn ph¶i ®Æc biÖt
chó ý ®Õn sæ tay híng dÉn vµ h×nh vÏ bªn ngoµi ®Ó b¶o ®¶m híng l¾p ®Æt ®óng
cho mçi qu¹t.
Mçi qu¹t ®îc cung cÊp cïng víi mét hép ®Çu nèi. Hép nµy nªn ®Æt ë vÞ trÝ cã
thÓ víi tíi dÔ dµng sau khi ®· l¾p qu¹t. (®iÒu kiÖn “b” ë trªn cã thÓ cho biÕt vÞ trÝ
cuèi cïng cña hép ®Çu nèi nµy).
5-17
5.4.5.6. §éng c¬ chuyÓn m¹ch
§éng c¬ chuyÓn m¹ch thêng ®îc vËn chuyÓn tõ nhµ chÕ t¹o trong çc thïng
kÝn vµ thêng cã çc híng dÉn cô thÓ ®îc in trªn vá thïng dïng cho viÖc di
chuyÓn, th¸o dì... Çc híng dÉn nµy lu«n lu«n ph¶i ®îc tu©n thñ.
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh l¾p ®Æt ®éng c¬, nhÊt thiÕt ph¶i b¶o ®¶m r»ng tÊt c¶
çc côm l¾p r¸p ph¶i ®îc l¾p víi nhau ®óng vÞ trÝ. Çc chç nèi cña çc bé phËn l¾p
r¸p thêng ®îc thÓ hiÖn trªn b¶n vÏ vµ ®îc ®¸nh dÊu mµu trªn tñ truyÒn ®éng
®éng c¬ vµ trªn trôc truyÒn ®éng kÐo dµi tíi vá m¸y biÕn thÕ.
Chó ý: HÇu hÕt çc nhµ chÕ t¹o khuyªn r»ng viÖc l¾p ®Æt ®éng c¬ chuyÓn nÊc
ph¶i ®îc thùc hiÖn khi çc bé phËn l¾p r¸p ë vÞ trÝ sè kh«ng vµ tÊt c¶ çc phÇn kÐo
dµi cña çc trôc ®îc l¾p ch¾c ch¾n kh«ng cã sù trît hoÆc chuyÓn ®éng kh«ng
chÝnh x¸c.
5.4.5.7. Çc phô tïng kh¸c
Sæ tay híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o thêng bao gåm çc qui tr×nh cô thÓ cho viÖc
l¾p ®Æt çc phô tïng. Çc qui tr×nh nµy lu«n ph¶i ®îc tu©n thñ. Nã bao gåm çc qui
tr×nh cho çc thiÕt bÞ sau:
a. B×nh thë hót Èm
b. ChØ thÞ nhiÖt ®é cuén d©y
c. ChØ thÞ nhiÖt ®é dÇu
d. R¬ le ga
e. ThiÕt bÞ x¶ ¸p lùc
f. Van bím (cho çnh t¶n nhiÖt)
g. M¸y dß khÝ
h. Van hçn hîp
i. ChØ thÞ møc dÇu
j. R¬ le ¸p lùc
k. R¬ le dßng dÇu ®Õn bé chuyÓn nÊc (LTC)
5.5. N¹p dÇu

5.5.1. SÊy kh«
Tríc khi n¹p dÇu, m¸y biÕn ¸p ph¶i kh«. Cuèi cïng ph¶i thùc hiÖn mét thÝ
nghiÖm kiÓm tra ®iÓm ®äng s¬ng ®Ó x¸c ®Þnh r»ng kh«ng cã h¬i Èm th©m nhËp vµo
trong m¸y biÕn ¸p trong thêi gian nã ®îc më ra ®Ó l¾p ®Æt sø xuyªn... NÕu ®iÓm
®äng s¬ng nµy kh«ng ®¸p øng yªu cÇu, m¸y biÕn ¸p ph¶i ®îc sÊy kh«. Qu¸ tr×nh
sÊy kh« ph¶i ®îc tiÕp tôc cho ®Õn khi cã ®îc mét gi¸ trÞ ®iÓm ®äng s¬ng hoÆc
mét lîng h¬i Èm gi¶m xuèng møc ®îc phª chuÈn (kho¶ng 3 gam mét giê trªn
5-18
1000 kg träng lîng çch ®iÖn) khi sö dông kü thuËt ®é ch©n kh«ng cao hoÆc bé
gom l¹nh.
Ngêi ta thÊy r»ng cÇn ph¶i sÊy t¹i hiÖn trêng, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh mét trong
hai ph¬ng ph¸p thêng ®îc chÊp nhËn ®Ó sö dông. KÕt hîp cña viÖc cÊp nhiÖt vµ
hót ch©n kh«ng lµ mét hÖ thèng hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó lo¹i bá h¬i Èm vµ lµ ph¬ng ph¸p
duy nhÊt ®îc chÊp nhËn cho m¸y biÕn ¸p cùc cao ¸p EHV. ChØ hót ch©n kh«ng sÏ
lµm kh« m¸y biÕn ¸p, nhng ë mét møc ®é thÊp h¬n vµ chØ sö dông khi nhiÖt ®é cña
çch ®iÖn Ýt nhÊt lµ 100C.
Chó ý: Møc ®é lµm kh« t¨ng ®¸ng kÓ khi nhiÖt ®é cña çch ®iÖn t¨ng. CÇn ph¶i
®¸nh gi¸ ®Ó x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng Èm cña m¸y biÕn thÕ cã nghiªm träng ®Õn møc ph¶i
thùc hiÖn xö lý b»ng dÇu nãng kh«ng. NÕu ®iÓm ®äng s¬ng lµ +70C vµ nhiÖt ®é cña
çch ®iÖn lµ kho¶ng 210C, m¸y biÕn ¸p cÇn ph¶i ®îc lµm kh« tíi mét møc ®é chÊp
nhËn ®îc b»ng biÖn ph¸p hót ch©n kh«ng trong 24 giê.
a. Ph¬ng ph¸p hót ch©n kh«ng: CÇn ph¶i t¹o ra trong m¸y biÕn ¸p mét m«i
trêng kh«ng khÝ mµ ë ®ã níc sÏ bèc h¬i vµ bÞ lÊy ra khái çch ®iÖn. §Ó thùc hiÖn
®iÒu nµy, ¸p suÊt bªn trong m¸y ph¶i gi¶m ®¸ng kÓ xuèng díi ¸p suÊt bèc h¬i.
NhiÖt ®é cña m¸y cµng thÊp, ¸p suÊt cÇn ph¶i t¹o ra cµng thÊp. Díi 100C ¸p suÊt
®ßi hái bªn trong m¸y rÊt khã ®¹t ®îc nÕu kh«ng cã mét hÖ thèng b¬m lín. Mét bé
gom l¹nh sö dông tríc b¬m ch©n kh«ng sÏ t¨ng ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng lÊy níc cña
b¬m. Bé gom l¹nh còng cã thÓ dïng ®Ó ®o lîng níc lÊy ra ®îc khái m¸y.
b. Ph¬ng ph¸p xö lý b»ng dÇu nãng: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc thùc hiÖn b»ng
çch n¹p dÇu çch ®iÖn ®îc nhµ chÕ t¹o phª chuÈn vµo m¸y biÕn thÕ tíi møc díi
cña cuén d©y vµ sau ®ã lµm nãng b»ng çch tuÇn hoµn dÇu qua bé trao ®æi nhiÖt cho
®Õn khi ®Ønh cña çch ®iÖn vµ lâi thÐp ®¹t ®Õn 600C hoÆc cao h¬n. Thùc hiÖn hót
ch©n kh«ng cïng víi viÖc sÊy. Gi÷ ë nhiÖt ®é 600C ë 1 mm thuû ng©n hoÆc thÊp h¬n
trong 8 ®Õn 24 giê tríc khi ®o ®iÓm ®äng s¬ng míi. NÕu kÕt qu¶ ®o kh«ng ®¹t
yªu cÇu, qu¸ tr×nh nµy ph¶i ®îc lÆp l¹i cho ®Õn khi ®¹t ®îc kÕt qu¶ yªu cÇu.
5.5.2. ThÝ nghiÖm dÇu tríc khi n¹p

a. §é bÒn ®iÖn m«i: Tríc khi n¹p dÇu vµo m¸y biÕn thÕ, dÇu míi cha xö lý
nhËn tõ nhµ chÕ t¹o ph¶i ®îc thÝ nghiÖm ®é bÒn ®iÖn m«i. ThiÕt bÞ thÝ nghiÖm ®iÓn
h×nh lµ Baur PGO 90A-2 Portable Tester. Sö dông thiÕt bÞ nµy (hoÆc thiÕt bÞ t¬ng
tù) dÇu ph¶i cã ®iÖn ¸p chäc thñng thÊp nhÊt lµ 35 kV víi khe hë thö nghiÖm lµ 1.02
mm (trõ khi gi¸ trÞ kh¸c ®îc chØ thÞ riªng lµ cã thÓ chÊp nhËn ®îc trong sæ tay
híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o).
b. X¸c ®Þnh ®é Èm: Thêng çc ý kiÕn hiÖn cã cho r»ng dÇu m¸y biÕn thÕ nhËn
trùc tiÕp tõ nhµ chÕ t¹o lµ ®· s½n sµng ®Ó b¬m vµo mét m¸y biÕn thÓ ®· xö lý toµn
bé. ViÖc läc dÇu thêng cung cÊp dÇu cã hµm lîng ®é Èm xÊp xØ 30 ppm (phÇn
5-19
triÖu). Ngay c¶ dÇu sau khi läc ®· ®îc khö khÝ vµ cã ®é Èm díi 10 ppm, hÇu nh
ch¾c ch¾n r»ng trong qu¸ tr×nh n¹p vµo thïng, ®iÒu kiÖn cña thïng chøa trªn xe t¶i
hoÆc tµu biÓn vµ qu·ng thêi gian vËn chuyÓn tíi hiÖn trêng sÏ t¹o ra khÝ vµ h¬i Èm
®ñ ®Ó cÇn ph¶i tiÕn hµnh khö níc, khö khÝ vµ läc l¹i tríc khi dÇu ®îc b¬m vµo
m¸y biÕn ¸p.
Ph¶i thËn träng kiÓm tra ®é Èm cña dÇu tríc khi ®a vµo m¸y biÕn ¸p. Ph¬ng
ph¸p Karl Fisher thêng ®îc sö dông lµ qu¸ tr×nh ®îc thùc hiÖn t¹i hiÖn trêng
ngay sau khi mÉu dÇu ®îc lÊy sö dông Photovolt Aquatester II, Panametric
Hygrometer (hoÆc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm t¬ng ®¬ng).
5.5.3. ThiÕt bÞ n¹p dÇu vµ sù ®Ò phßng

5.5.3.1. B¬m ch©n kh«ng
Mét b¬m ch©n kh«ng hiÖu suÊt cao víi kh¶ n¨ng xÊp xØ 10 micron khi t¹o ch©n
kh«ng vµ Ýt nhÊt 140 cfm thêng thÝch hîp cho viÖc n¹p dÇu ®èi víi hÇu hÕt çc m¸y
biÕn ¸p. NÕu sö dông b¬m nhá h¬n, thêi gian n¹p dÇu thêng ph¶i kÐo dµi.
5.5.3.2. Çc phô kiÕn nèi èng
Çc cì nèi èng nhá nhÊt dùa trªn cì b¬m ch©n kh«ng ®îc nãi ®Õn ë phÇn trªn
5.5.3.1 “B¬m ch©n kh«ng”. Qu¸ tr×nh hót ch©n kh«ng cã thÓ ®îc thóc ®Èy b»ng
çch sö dông mét ®êng hót ch©n kh«ng lín nÕu b¬m vµ çc bé phËn nèi èng tíi
n¾p chuyªn chë ®Æc biÖt ®îc cung cÊp.
5.5.3.3. Sù ®Ò phßng
Ph¶i ®Ò phßng çc vÊn ®Ò sau tríc khi n¹p dÇu m¸y biÕn ¸p trong ch©n kh«ng:
a. Çc van ®Õn çnh t¶n nhiÖt, bé phËn lµm m¸t, r¬ le ¸p suÊt sù cè hoÆc çc
ng¨n nèi vµo kh¸c ph¶i kiÓm tra lµ ®· më.
b. NÕu m¸y biÕn ¸p cã bé chuyÓn nÊc ®îc trang bÞ cïng víi mét thiÕt bÞ ng¾t
ch©n kh«ng ®Æc biÖt, ng¨n tiÕp ®iÓm lùa chän ph¶i ®îc n¹p dÇu ch©n kh«ng riªng
biÖt víi ng¨n chÝnh cña m¸y (sæ tay híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o sÏ cung cÊp çc
th«ng tin vÒ chøc n¨ng nµy vµ ph¶i ®îc tu©n thñ chÆt chÏ).
c. BÊt kú mét ®êng èng nµo tõ b×nh dÇu phô ph¶i ®îc th¸o ra do b×nh dÇu
phô thêng kh«ng ®îc thiÕt kÕ ®Ó chÞu ch©n kh«ng ë møc cao nhÊt.
d. Bé chuyÓn nÊc díi t¶i kh«ng bao giê ®îc sö dông trong khi m¸y ë ®iÒu
kiÖn ch©n kh«ng.
e. TÊt c¶ çc thanh chèng vá m¸y cã thÓ th¸o l¾p ®îc ph¶i ®îc l¾p ®Æt.
5.5.4. Xö lý ch©n kh«ng vµ n¹p dÇu

Tríc khi hót ch©n kh«ng, m¸y biÕn ¸p cÇn ®îc n¹p ¸p lùc mét lÇn n÷a tíi
5.0 psig (35 kPa) hoÆc theo híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o, b»ng çch thªm kh«ng khÝ
5-20
kh« hoÆc nit¬ vµ ®o ®iÓm ®äng s¬ng cuèi cïng ®Ó x¸c ®Þnh ®é kh«. M¸y ®îc kiÓm
tra l¹i sù rß rØ vµo lóc nµy. NÕu cã sù rß rØ, hót ch©n kh«ng cã thÓ hót kh«ng khÝ Èm
vµo trong m¸y.
Sau khi hoµn thµnh viÖc kiÓm tra cuèi cïng nµy, m¸y biÕn ¸p s½n sµng ®Ó n¹p
dÇu. Hót ch©n kh«ng m¸y biÕn ¸p vµ gi÷ ë møc ch©n kh«ng 2 mm Hg (260 Pa) hoÆc
thÊp h¬n vµ n¹p dÇu ®îc lµm kh«, ®îc läc, khö khÝ, lµm nãng tíi nhiÖt ®é m«i
trêng hoÆc Êm h¬n, nhng Ýt nhÊt lµ 200C hoÆc ®îc qui ®Þnh bëi nhµ chÕ t¹o. DÇu
nªn ®îc ®a vµo tõ ®iÓm ®èi diÖn víi b¬m ch©n kh«ng ë trªn lâi thÐp vµ cuén d©y
theo çch kh«ng xèi vµo líp çch ®iÖn giÊy. Tèc ®é n¹p cÇn ®îc giíi h¹n ®Ó tr¸nh
t¹o ra çc bät khÝ trong çch ®iÖn. Gi¸ trÞ lín nhÊt nªn lµ 100 lÝt hoÆc 10 mm d©ng
lªn mét phót. §é ch©n kh«ng cÇn ®îc duy tr× trong kho¶ng 1 mm Hg (130 Pa) cña
gi¸ trÞ ban ®Çu. N¹p Ýt nhÊt tíi ®iÓm trªn cuén d©y vµ lâi thÐp, ph¶i trong cïng mét
qu¸ tr×nh liªn tôc. NÕu ch©n kh«ng bÞ ph¸ vì trong mét kho¶ng thêi gian ®¸ng kÓ, cã
thÓ ph¶i x¶ dÇu ra vµ n¹p l¹i ®Ó tr¸nh t¹o ra çc bät khÝ trong çch ®iÖn. Gi÷ ¸p suÊt
®êng èng dÇu d¬ng trong toµn bé qu¸ tr×nh n¹p dÇu. §èi víi m¸y biÕn ¸p víi hÖ
thèng ¸p lùc nit¬, n¹p tíi møc ®îc chØ thÞ, ®èi víi m¸y biÕn ¸p cã b×nh dÇu phô,
n¹p cao ®Õn møc cã thÓ (cã thÓ 100 mm tõ ®Ønh) tríc khi bá ch©n kh«ng. Lµm mÊt
tr¹ng th¸i ch©n kh«ng b»ng çch n¹p khÝ kh« ®ãng trong chai tíi ¸p suÊt d¬ng, ¸p
suÊt nµy víi hÖ thèng ¸p lùc nit¬ sÏ lµ 2 ®Õn 5 lb/in2 (15 ®Õn 35 kPa).
Sau ®ã th¸o thiÕt bÞ hót ch©n kh«ng ra. §èi víi m¸y biÕn ¸p kiÓu ¸p lùc nit¬,
®a hÖ thèng khÝ tù ®éng vµo lµm viÖc vµ duy tr× ¸p suÊt d¬ng liªn tôc. §èi víi m¸y
biÕn ¸p lo¹i sö dông b×nh dÇu phô, l¾p ®Æt b×nh dÇu phô vµ çc thiÕt bÞ phô cßn l¹i vµ
phô tïng kÌm theo. Hoµn thµnh viÖc n¹p dÇu m¸y biÕn ¸p vµ n¹p b×nh dÇu phô theo
híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
5.5.5. ThÝ nghiÖm dÇu sau khi n¹p

DÇu trong m¸y biÕn ¸p sau khi n¹p sÏ thêng ®¸p øng çc yªu cÇu vÒ ®é bÒn
®iÖn vµ hµm lîng ®é Èm nÕu c¶ hai yªu cÇu nµy ®Òu ®îc ®¸p øng tríc khi n¹p.
§iÖn ¸p chäc thñng ph¶i Ýt nhÊt lµ 30kV vµ hµm lîng níc kh«ng vît qu¸ 10 ppm.
§«i khi dÇu ®îc thÝ nghiÖm ngay sau khi n¹p kh«ng ®¸p øng çc yªu cÇu trªn,
nhng sau mét thêi gian tõ 24 ®Õn 48 giê sÏ ®îc c¶i thiÖn tíi møc thÝ nghiÖm chÊp
nhËn ®îc. NÕu ®iÒu nµy kh«ng x¶y ra, cÇn ph¶i xö lý dÇu thªm b»ng çch khö khÝ,
khö níc vµ läc.
5-21
5.6. ThÝ nghiÖm
Môc ®Ých cña viÖc thÝ nghiÖm m¸y biÕn ¸p lµ ®Ó x¸c ®Þnh xem cã çc h háng
hoÆc nhiÔm Èm x¶y ra khi vËn chuyÓn kh«ng, viÖc l¾p ®Æt cã thùc hiÖn hoµn h¶o
kh«ng, m¸y biÕn ¸p ®· s½n sµng lµm viÖc cha.
Çc thÝ nghiÖm sau ®©y yªu cÇu ph¶i ®îc thùc hiÖn t¹i hiÖn trêng sau khi
m¸y biÕn ¸p ®· ®îc l¾p ®Æt hoµn chØnh vµ n¹p dÇu:
a. ThÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn cña tõng cuén d©y víi ®Êt vµ gi÷a çc cuén
d©y.
Chó ý: ChØ cÇn mét thÝ nghiÖm víi m¸y biÕn ¸p tù ngÉu, gi÷a cuén d©y vµ ®Êt.
NÕu gi¸ trÞ ®o ®îc thÊp, nã thêng lµ do çch ®iÖn bÞ Èm qu¸ møc hoÆc sø xuyªn bÞ
háng.
b. §o ®iÖn trë cña tÊt c¶ çc cuén d©y ë ®Çu ph©n ¸p ®Þnh møc vµ tÊt c¶ çc
®Çu ph©n ¸p.
c. §o hÖ sè tg tõng cuén d©y vµ gi÷a çc cuén d©y víi nhau.
d. §o hÖ sè tg cña tÊt c¶ çc sø xuyªn.
e. ThÝ nghiÖm tØ sè cuén d©y trªn tõng ®Çu ph©n ¸p.
Chó ý: nÕu lµ m¸y biÕn ¸p ®iÒu chØnh díi t¶i, tØ sè çc cuén d©y trªn tÊt c¶
çc vÞ trÝ ph¶i ®îc kiÓm tra.
f. ThÝ nghiÖm cùc tÝnh.
g. ThÝ nghiÖm ®é bÒn ®iÖn cña dÇu.
h. Sù lµm viÖc cña tÊt c¶ çc thiÕt bÞ nh lµm viÖc cña chØ thÞ nhiÖt ®é dÇu,
®iÓm nãng vµ thiÕt bÞ gi¸m s¸t, qu¹t lµm m¸t dÇu, b¬m tuÇn hoµn dÇu, tÊt c¶ çc
®ång hå chØ thÞ, çc r¬ le hçn hîp...
Chó ý: Çc thÝ nghiÖm nµy ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo sæ tay híng dÉn cña nhµ
chÕ t¹o.
i. Çc thö nghiÖm c¬ khÝ hçn hîp cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ çc liªn kÕt,
tiÕp xóc vµ c¬ cÊu chØ thÞ ®îc l¾p r¸p chÝnh x¸c vµ kh«ng bÞ kÑt, biÕn d¹ng...
5.6.2. §o ®iÖn trë çch ®iÖn

ThÝ nghiÖm nµy thêng ®îc thùc hiÖn b»ng çch nèi ®ång hå v«n 2500-
5000V gi÷a mäi cuén d©y cã thÓ ®îc çch ly víi ®Êt tíi tÊt c¶ çc cuén d©y kh¸c
nèi ®Êt còng nh çc cuén d©y ®îc nèi cïng víi nhau tíi ®Êt. §iÖn ¸p ®Æt vµo Ýt
nhÊt mét phót tríc khi ®äc kÕt qu¶ ®iÖn trë çch ®iÖn. NhiÖt ®é dÇu trung b×nh cña
m¸y biÕn ¸p ë thêi ®iÓm lµm thÝ nghiÖm ph¶i ®îc ghi l¹i.
a. M¸y biÕn ¸p tù ngÉu: Çc cuén d©y víi ®Êt.
b. M¸y biÕn ¸p hai cuén d©y: HV víi LV vµ ®Êt
5-22
LV víi HV vµ ®Êt
HV vµ LV víi ®Êt
c. M¸y biÕn ¸p 3 cuén d©y: HV víi LV, TV vµ ®Êt
LV víi HV, TV vµ ®Êt
TV víi HV, LV vµ ®Êt
HV, LV vµ TV víi ®Êt
§iÖn trë çch ®iÖn ®o ®îc khi thÝ nghiÖm çc cuén d©y m¸y biÕn ¸p ®· n¹p
dÇu vµo lóc çc cuén d©y l¹nh sÏ lín h¬n lóc çc cuén d©y nãng. Nã còng lín h¬n
khi kh«ng cã dÇu. Nhµ s¶n xuÊt cho biÕt gi¸ trÞ ®iÖn trë çch ®iÖn cña cuén d©y ë
200C víi m¸y biÕn ¸p ®îc n¹p dÇu kh« vµ s¹ch. Theo ®ã, tÊt c¶ çc gi¸ trÞ ®iÖn trë
çch ®iÖn ph¶i hiÖu chØnh b»ng çch nh©n víi hÖ sè hiÖu chØnh thÝch hîp cho trong
b¶ng 1.
H×nh 1, 2 vµ 3 thÓ hiÖn çch ®Êu d©y cña çc kiÓu ®o kh¸c nhau khi ®o ®iÖn trë
çch ®iÖn cña m¸y biÕn ¸p.
5.6.3. §o ®iÖn trë cuén d©y

Çc phÐp ®o ®iÖn trë quan träng bëi v× nã lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng h háng
cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh l¾p ®Æt t¹i hiÖn trêng. Ph¬ng ph¸p cÇu thêng ®îc
sö dông trong çc phÐp ®o nµy do chóng cho ®é chÝnh x¸c cao h¬n çc ph¬ng ph¸p
kh¸c. §Ó ®o çc gi¸ trÞ ®iÖn trë 1 hoÆc lín h¬n ngêi ta thêng sö dông cÇu
Wheatstone (hoÆc t¬ng ®¬ng), ®Ó ®o çc gi¸ trÞ nhá h¬n 1, ngêi ta thêng ®îc
sö dông cÇu Kelvin. Mét sè cÇu ®o hiÖn ®¹i cã kh¶ n¨ng ®o trong c¶ hai gi¶i ®o. CÇu
Kelvin lo¹i bá ®îc nh÷ng ¶nh hëng cña ®iÖn trë d©y dÉn vµ ®iÖn trë tiÕp xóc lµ
çc yÕu tè ¶nh hëng ®¸ng kÓ khi ®o ®iÖn trë thÊp. LÊy gi¸ trÞ 1 cã thÓ cã phÇn
nµo tuú ý do mét sè tµi liÖu cho r»ng cÇu Kelvin cã thÓ sö dông ®Ó ®o çc ®iÖn trë
díi 5.
Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nµy thêng ®îc biÕt díi tªn gäi “§o ®iÖn
trë nguéi”, trong ®ã ®iÖn trë nguéi ®îc ®o cho tÊt c¶ çc cuén d©y cho tõng ®Êu nèi
cô thÓ.
a. §iÒu quan träng lµ çc cuén d©y ®· ®îc ®Æt trong dÇu çch ®iÖn kh«ng bÞ
kÝch thÝch vµ kh«ng cã dßng ®iÖn ®i qua cuén d©y tõ 3 ®Õn 8 giê (phô thuéc vµo
kÝch thíc m¸y biÕn ¸p) tríc khi ®o ®iÖn trë nguéi nµy.
b. NhiÖt ®é cña dÇu çch ®iÖn æn ®Þnh, vµ sù chªnh lÖch nhiÖt ®é trªn ®Ønh vµ
díi ®¸y kh«ng vît qu¸ 50C.
Çc ®iÒu kiÖn nµy ph¶i ®îc tu©n thñ cµng chÝnh x¸c cµng tèt ®Ó x¸c ®Þnh ®îc
nhiÖt ®é nguéi cña cuén d©y do nhiÖt ®é cña cuén d©y cã thÓ coi b»ng nhiÖt ®é cña
dÇu çch ®iÖn.
5-23
Chi tiÕt cô thÓ cña thÝ nghiÖm ®o ®iÖn trë cuén d©y, xem phÇn 20, “ThÝ nghiÖm
vµ ®a vµo vËn hµnh”.
5.6.4. ThÝ nghiÖm hÖ sè tg

Çc m¸y biÕn ¸p lùc ®iÖn ¸p cao hiÖn ®¹i, ®îc lµm kh« mét çch thÝch ®¸ng,
ph¶i cã hÖ sè tg nhá h¬n 0.5% ë 200C. Çc nhµ chÕ t¹o m¸y biÕn ¸p lùc kh«ng khã
kh¨n khi ®¸p øng ®iÒu kiÖn kü thuËt nh vËy. ThÝ nghiÖm ®o tg ë nhµ chÕ t¹o ph¶i
bao gåm viÖc ®o tõng cuén d©y riªng biÖt víi ®Êt vµ çc cuén d©y víi nhau chø
kh«ng ®o toµn thÓ, ®Ó n©ng cao ®é nh¹y cña phÐp ®o t¹i nhµ m¸y vµ cho phÐp liªn
hÖ víi çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm t¹i hiÖn trêng.
HÖ sè tg cña çch ®iÖn lµ tØ sè cña c«ng suÊt tiªu hao trong çch ®iÖn tÝnh
b»ng W vµ c«ng suÊt hiÖu dông tÝnh b»ng VA.
M¸y biÕn ¸p ®îc thÝ nghiÖm cÇn ph¶i cã:
a. TÊt c¶ çc cuén d©y nhóng ngËp trong dÇu çch ®iÖn
b. TÊt c¶ çc sø xuyªn nèi ng¾n m¹ch
c. TÊt c¶ çc sø ®îc l¾p vµo vÞ trÝ
d. NhiÖt ®é çc cuén d©y vµ dÇu çch ®iÖn gÇn víi nhiÖt ®é tham chiÕu mong
muèn lµ 200C.
Chó ý: HÖ sè hiÖu chØnh theo nhiÖt ®é cho hÖ sè tg cña çch ®iÖn phô thuéc
vµ vËt liÖu çch ®iÖn, cÊu tróc cña chóng, hµm lîng ®é Èm... Gi¸ trÞ cña hÖ sè hiÖu
chØnh K ®îc cho díi ®©y lµ ®iÓn h×nh vµ tho¶ m·n cho sö dông trong ph¬ng tr×nh
sau:
Fp20 = Fpt/K
Trong ®ã:
Fp20 hÖ sè tg ®îc hiÖu chØnh vÒ 200C
Fpt hÖ sè tg ®o ®îc ë T
T nhiÖt ®é thÝ nghiÖm, 0C
K hÖ sè hiÖu chØnh
NhiÖt ®é thÝ nghiÖm T, 0C HÖ sè hiÖu chØnh K

10 0.80
15 0.90
20 1.00
25 1.12
30 1.25
35 1.40
40 1.55
5-24
45 1.75
50 1.95
55 2.18
60 2.42
65 2.70
70 3.00
B¶ng 1
Çc hÖ sè hiÖu chØnh ®îc liÖt kª dùa trªn hÖ thèng çch ®iÖn sö dông dÇu
kho¸ng. Çc chÊt láng çch ®iÖn kh¸c cã thÓ cã çc hÖ sè hiÖu chØnh kh¸c.
5.6.4.1. M¸y biÕn ¸p hai cuén d©y (thÝ nghiÖm hÖ sè tg)

Çch ®iÖn liªn quan trong m¸y biÕn ¸p hai cuén d©y ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng
s¬ ®å trong h×nh 5. Çch ®iÖn ®îc biÓu thÞ b»ng CH, CL, CHL t¬ng øng lµ çch ®iÖn
gi÷a phÝa cao ¸p vµ ®Êt, çch ®iÖn gi÷a phÝa h¹ ¸p vµ ®Êt, çch ®iÖn gi÷a cuén cao ¸p
vµ h¹ ¸p.
MÆc dï thùc tÕ çch ®iÖn ®îc ph©n bè däc theo cuén d©y ®îc thÓ hiÖn nh
mét tô ®¬n trªn h×nh vÏ nh»m môc ®Ých ®¬n gi¶n. Çc çch ®iÖn nµy kh«ng ®îc t¹o
ra bëi mét ®iÖn m«i ®¬n gi¶n: vÝ dô, CH - çch ®iÖn gi÷a phÝa cao ¸p vµ ®Êt bao gåm
sø xuyªn, çch ®iÖn gi÷a cuén d©y cao ¸p vµ ®Êt vµ dÇu gi÷a cuén d©y vµ ®Êt.
Çc chØ sè CH vµ CL ®îc ®äc trùc tiÕp. Khi cuén d©y cao ¸p cã ®iÖn vµ cuén
d©y h¹ ¸p nèi ®Êt, ®o ®îc CH. Khi cuén cao ¸p nèi víi mµn ch¾n, ®o ®îc CL. B»ng
çch thùc hiÖn thªm mét sè thÝ nghiÖm, cã ®îc CHL b»ng tÝnh to¸n ®¬n gi¶n.
Qui tr×nh thÝ nghiÖm nh sau:
a. Çch ly m¸y biÕn ¸p khái thanh çi.
b. Th¸o tÊt c¶ çc d©y dÉn nèi víi ®Çu sø xuyªn.
c. Çch ly trung tÝnh cña tõng cuén d©y víi ®Êt.
d. Nèi ng¾n m¹ch tõng cuén d©y t¹i ®Çu sø cña chóng.
e. Nèi ®Êt vá m¸y.
TiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm nh tr×nh bµy díi ®©y.
Cuén d©y Cuén d©y Cuén d©y nèi Çch ®iÖn
ThÝ nghiÖm
cã ®iÖn nèi ®Êt víi mµn ch¾n ®o ®îc
1 Cao H¹ ---- CH + CHL
2 Cao --- H¹ CH
3 H¹ Cao --- CL + CHL
4 H¹ --- Cao CL
B¶ng 1
Çc phÐp ®o ®îc thùc hiÖn trong thÝ nghiÖm hÖ sè tg.
5-25
Ph¬ng ph¸p 1 Ph¬ng ph¸p 2
ThÝ nghiÖm kh«ng cã m¹ch ch¾n* ThÝ nghiÖm cã m¹ch ch¾n*
M¸y biÕn ¸p hai cuén d©y** M¸y biÕn ¸p hai cuén d©y**
Cao víi h¹ vµ ®Êt Cao víi h¹ vµ ®Êt
H¹ víi cao vµ ®Êt Cao víi ®Êt, m¹ch ch¾n nèi víi h¹
Cao vµ h¹ víi ®Êt H¹ víi cao vµ ®Êt
H¹ víi ®Êt, m¹ch ch¾n nèi víi cao
M¸y biÕn ¸p ba cuén d©y** M¸y biÕn ¸p ba cuén d©y**
Cao víi h¹, cuén thø ba, vµ ®Êt Cao víi h¹ vµ ®Êt, ch¾n cuén thø ba
H¹ víi cao, cuén thø ba, vµ ®Êt Cao víi ®Êt, ch¾n cuén h¹ vµ cuén thø ba
Cuén thø ba víi cao, h¹ vµ ®Êt H¹ víi cuén thø ba vµ ®Êt, ch¾n cao
Cao vµ h¹ víi cuén thø ba vµ ®Êt H¹ víi ®Êt, ch¾n cao vµ cuén thø ba
Cao vµ cuén thø ba víi h¹ vµ ®Êt Cuén thø ba víi ®Êt, ch¾n cao vµ h¹
H¹ vµ cuén thø ba víi cao vµ ®Êt Cao vµ h¹ víi cuén thø ba vµ ®Êt
Cao, h¹, vµ cuén thø ba víi ®Êt Cao vµ cuén thø ba víi h¹ vµ ®Êt
* ThuËt ng÷ “ch¾n” biÓu thÞ mét hoÆc nhiÒu phÇn tö dÉn ®iÖn ®îc bè trÝ vµ
nèi trªn thiÕt bÞ ®iÖn hoÆc m¹ch ®o lµm cho trÖch híng dßng ®iÖn kh«ng mong
muèn khái ph¬ng tiÖn ®o.
5.6.4.2. M¸y biÕn ¸p ba cuén d©y (thÝ nghiÖm hÖ sè tg)

Çch ®iÖn liªn quan trong m¸y biÕn ¸p ba cuén d©y ®îc thÓ hiÖn theo s¬ ®å
trªn h×nh 6. Çch ®iÖn ®îc thÓ hiÖn b»ng çc ®iÖn dông CH, CL vµ CT t¬ng øng víi
çch ®iÖn gi÷a cao vµ ®Êt, çch ®iÖn gi÷a h¹ vµ ®Êt vµ çch ®iÖn gi÷a cuén thø ba vµ
®Êt.
Çch ®iÖn ®îc thÓ hiÖn b»ng CHL, CHT vµ CLT t¬ng øng víi çch ®iÖn gi÷a
çc cuén d©y cao vµ h¹, çch ®iÖn gi÷a çc cuén d©y cao vµ thø ba vµ çch ®iÖn gi÷a
h¹ vµ cuén thø ba. MÆc dï thùc tÕ çch ®iÖn ®îc ph©n bè däc theo cuén d©y ®îc
thÓ hiÖn nh mét tô ®¬n trªn h×nh vÏ cho ®¬n gi¶n. Çc çch ®iÖn nµy ®îc t¹o
thµnh cã thÓ kh«ng ph¶i b»ng mét ®iÖn m«i, vÝ dô CH lµ çch ®iÖn gi÷a cao vµ ®Êt
bao gåm sø xuyªn, çch ®iÖn gi÷a cuén cao ¸p vµ ®Êt vµ dÇu gi÷a cuén cao ¸p vµ vá
m¸y.
Çc gi¸ trÞ ®îc ®äc trùc tiÕp víi CH, CL vµ CT. Khi cuén cao ¸p cã ®iÖn vµ çc
cuén h¹ ¸p vµ cuén thø ba ®îc ch¾n ®o ®îc CH. Khi cuén h¹ ¸p cã ®iÖn vµ cuén
cao ¸p vµ cuén thø ba ®îc ch¾n ®o ®îc çch ®iÖn CL. Khi cuén thø ba cã ®iÖn vµ
cuén h¹ vµ cao ¸p ®îc ch¾n ®o ®îc çch ®iÖn CT. B»ng çch thùc hiÖn thªm çc
thÝ nghiÖm bao gåm c¶ çc cuén d©y ®îc nèi ®Êt vµ ch¾n çch ®iÖn gi÷a çc cuén
d©y CHL, CHT vµ CLT ®îc x¸c ®Þnh b»ng çc phÐp tÝnh ®¬n gi¶n.
5-26
Qui tr×nh thÝ nghiÖm nh sau:
a. Çch ly m¸y biÕn ¸p khái thanh çi cã ®iÖn.
b. Th¸o tÊt c¶ çc d©y nèi víi ®Çu sø.
c. Th¸o çc ®iÓm trung tÝnh cña mçi cuén d©y khái nèi ®Êt.
d. Ng¾n m¹ch tõng cuén d©y t¹i çc ®Çu sø cña chóng.
e. Nèi ®Êt vá m¸y.
Lµm mét lo¹t çc thÝ nghiÖm nh sau
Cuén d©y Cuén d©y Cuén d©y Çch ®iÖn
ThÝ nghiÖm
cã ®iÖn nèi ®Êt nèi víi mµn ch¾n ®o ®îc
1 Cao H¹ Cuén thø ba CH + CL
2 Cao --- H¹ vµ cuén 3 CH
3 H¹ Cuén 3 Cao CL + CLT
4 H¹ --- Cao vµ cuén 3 CL
5 Cuén 3 Cao H¹ CT + CH
6 Cuén 3 --- Cao vµ h¹ CT
7 TÊt c¶ --- --- CH + CL + CT
5.6.4.3. Sø xuyªn (thÝ nghiÖm hÖ sè tg)

Çc thÝ nghiÖm hÖ sè tg ph¶i thùc hiÖn víi tÊt c¶ çc sø xuyªn. ThÝ nghiÖm
kh«ng nèi ®Êt còng cÇn ®îc thùc hiÖn khi cã thÓ. Trong mäi trêng hîp khi ®o
®îc hÖ sè tg cao cña mét çch ®iÖn víi ®Êt (CH, CL hay CHL) ph¶i thùc hiÖn çc thÝ
nghiÖm riªng biÖt ®èi víi çc sø xuyªn lµ mét bé phËn cña çch ®iÖn nµy ®Ó biÕt
ch¾c cã ph¶i do b¶n th©n sø xuyªn g©y ra hÖ sè tg trong thÝ nghiÖm toµn thÓ cao
hay kh«ng. Trong khi cã thÓ ph¸t hiÖn çc sø xuyªn bÞ háng cña çc m¸y biÕn ¸p
nhá th«ng qua thÝ nghiªm toµn thÓ, râ rµng r»ng ¶nh hëng cña sø xuyªn kÐm chÊt
lîng hay h háng lªn hÖ sè tg cña toµn thÓ çch ®iÖn gi¶m ®i khi c«ng suÊt cña
m¸y biÕn ®îc thÝ nghiÖm t¨ng lªn. Khi thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm riªng trªn sø
xuyªn, hÖ sè tg ph¶i ®iÒu chØnh nhiÖt ®é cña dÇu m¸y biÕn ¸p vÒ 200C vµ hÖ sè
nh©n cho trong b¶ng 1.
5.6.5. ThÝ nghiÖm tØ sè biÕn (tØ sè vßng d©y)

ThÝ nghiÖm nµy ®îc thùc hiÖn ®Ó b¶o ®¶m r»ng m¸y biÕn ¸p ®îc chÕ t¹o víi
çc tØ sè ®· ®Þnh vµ kh«ng cã vßng d©y nµo bÞ ng¾n m¹ch. Çc cuén d©y m¸y biÕn
¸p ®îc thÝ nghiÖm ®Ó b¶o ®¶m r»ng mçi cuén d©y vµ mçi nÊc ph©n ¸p cã sè vßng
®óng, kh«ng cã ng¾n m¹ch trong cuén d©y vµ bªn trong lâi thÐp vµ vßng d©y. Cùc
tÝnh cña ®iÖn ¸p trong çc cuén d©y kh¸c nhau còng thêng ®îc kiÓm tra trong thÝ
nghiÖm nµy.
5-27
VÒ çc chi tiÕt cô thÓ cña qui tr×nh thÝ nghiÖm tØ sè biÕn, xem phÇn 20, “ThÝ
nghiÖm vµ ®a vµo vËn hµnh”.
Tuy nhiªn, tríc khi thÝ nghiÖm m¸y biÕn ¸p, phÇn sau ®©y lµ çc biÖn ph¸p
phßng ngõa lu«n lu«n ph¶i kiÓm tra kh«ng chØ v× sù an toµn cña nh©n viªn thÝ
nghiÖm mµ cßn gióp b¶o ®¶m r»ng kh«ng x¶y ra h háng cho thiÕt bÞ trong khi thÝ
nghiÖm.
a. ThÝ nghiÖm tØ sè biÕn ph¶i ®îc thùc hiÖn ë ®iÖn ¸p ®Þnh møc hoÆc thÊp h¬n
vµ ë tÇn sè ®Þnh møc.
b. NÕu m¸y biÕn cã kh«ng nhiÒu h¬n 2 cuén d©y, mçi cuén d©y ph¶i ®îc
kiÓm tra Ýt nhÊt lµ mét lÇn.
c. M¸y biÕn ¸p cã çc cuén d©y víi c¶ ®iÒu ¸p díi t¶i (load tap changer –
LTC) vµ kh«ng t¶i (no load tap changer - NLTC) ph¶i kiÓm tra tØ sè biÕn víi bé ®iÒu
¸p kh«ng t¶i ë vÞ trÝ cã sè vßng d©y lín nhÊt cho tÊt c¶ çc vÞ trÝ cña bé ®iÒu ¸p díi
t¶i vµ sau ®ã víi bé ®iÒu ¸p díi t¶i ë vÞ trÝ b×nh thêng cho tÊt c¶ çc vÞ trÝ cña bé
®iÒu ¸p kh«ng t¶i.
d. §èi víi bÊt kú cuén d©y nµo cã nÊc ph©n ¸p, tØ sè vßng d©y ph¶i ®îc x¸c
®Þnh cho tÊt c¶ çc vÞ trÝ ph©n ¸p còng nh cho toµn bé vßng d©y.
e. Cho m¸y biÕn ¸p ba pha cã tæ ®Êu d©y tam gi¸c - sao trªn cïng cuén d©y tØ
sè vßng d©y ph¶i ®îc ®o trªn tÊt c¶ çc ®Çu ph©n ¸p ë mét vÞ trÝ cña kho¸ chuyÓn
m¹ch tam gi¸c - sao vµ chØ ë mét vÞ trÝ ph©n ¸p ®Þnh møc ë vÞ trÝ kh¸c cña kho¸
chuyÓn tam gi¸c - sao.
5.6.6. KiÓm tra cùc tÝnh

Cùc tÝnh cña mét m¸y biÕn ¸p lµ ®Þnh râ chiÒu çc dßng ®iÖn t¬ng øng tøc
thêi trong çc d©y dÉn cña nã. Çc d©y dÉn s¬ cÊp vµ thø cÊp ®îc nãi lµ cã cïng
cùc tÝnh khi ë mét thêi ®iÓm, dßng ®iÖn ®i vµo d©y dÉn s¬ cÊp ®ang ®îc kiÓm tra
t¹o ra dßng ®iÖn t¬ng øng trong d©y dÉn thø cÊp cã cïng híng nh lµ çc d©y dÉn
t¹o thµnh mét m¹ch liªn tôc. D©y dÉn H1 cña mét m¸y biÕn ¸p ba pha ®îc ®a ra
ngoµi phÝa bªn tay ph¶i cña vá m¸y, nh×n tõ phÝa cao ¸p, nÕu m¸y biÕn ¸p ®îc bè
trÝ theo nh tiªu chuÈn ANSI. M¸y biÕn ¸p mét pha ®iÓn h×nh cã cùc tÝnh trõ nÕu
®Çu H1 vµ X1 lµ t¬ng øng trùc tiÕp víi nhau vµ cùc tÝnh céng nÕu ®Çu X1 ®îc ®Æt ë
vÞ trÝ øng víi H1 qua ®êng chÐo. §iÒu nµy cÇn ph¶i ®îc kiÓm tra b»ng thÝ nghiÖm.
Sù x¸c ®Þnh cùc tÝnh hoµn chØnh cña m¸y biÕn ¸p ba pha ®ßi hái mét s¬ ®å vec
t¬ thÓ hiÖn sù chuyÓn gãc cña çc cuén d©y vµ mét b¶ng tãm t¾t vÞ trÝ vµ ®¸nh dÊu
çc ®Çu d©y.
Cùc tÝnh cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch sö dông mét v«n mÐt mét chiÒu vµ ¾c
qui. Nèi ¾c qui vµ v«n mÐt vµo çc ®Çu cao ¸p sö dông mét thang ®o t¹o ra mét ®é
lÖch nhá theo chiÒu d¬ng cña kim trªn mÆt chia ®é. Sau ®ã chuyÓn çc d©y cña v«n
5-28
mÐt th¼ng qua m¸y biÕn ¸p cã nghÜa lµ d©y v«n mÐt ë phÝa ®Çu d©y cao ¸p bªn tay
ph¶i ®îc chuyÓn qua ®Çu d©y h¹ ¸p phÝa tay ph¶i, vµ d©y ë ®Çu cao ¸p bªn tay tr¸i
®îc chuyÓn qua ®Çu h¹ ¸p bªn tay tr¸i. Ng¾t m¹ch ¨c-qui, c¶m øng mét ®iÖn ¸p lªn
cuén d©y h¹ ¸p vµ t¹o ra sù dÞch chuyÓn cña kim chØ thÞ ®iÖn ¸p. NÕu kim l¾c theo
híng d¬ng (t¨ng), cùc tÝnh lµ céng. NÕu kim l¾c theo chiÒu ©m (gi¶m xuèng), cùc
tÝnh lµ trõ.
5.6.7. ThÝ nghiÖm çc thiÕt bÞ kh¸c

Sæ tay híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o sÏ thêng cung cÊp çc híng dÉn cô thÓ ®Ó
kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm çc thiÕt bÞ phô trî kh¸c. Çc híng dÉn nµy cÇn ph¶i tu©n
thñ nghiªm ngÆt.
Sau ®©y lµ çc kiÓm tra cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó b¶o ®¶m t×nh tr¹ng ho¹t ®éng tèt
cña mét sè thiÕt bÞ phô trî:
a. ThÝ nghiÖm m¹ch ®iÒu khiÓn
- TÊt c¶ çc d©y ®iÒu khiÓn ph¶i ®îc kiÓm tra theo b¶n vÏ çc m¹ch ®iÒu
khiÓn ®Ó b¶o ®¶m r»ng chóng ®· ®îc ®Êu nèi ®óng tõ çc thiÕt bÞ bªn ngoµi kh¸c
nhau vµo ®Õn tñ ®iÒu khiÓn.
- TÊt c¶ çc d©y ®iÒu khiÓn ph¶i ®îc kiÓm tra ®iÖn trë çch ®iÖn ë ®iÖn ¸p
2500 V hoÆc theo nh yªu cÇu kü thuËt cña hîp ®ång.
- TÊt c¶ çc m¹ch ®iÒu ¸p díi t¶i ph¶i ®îc kiÓm tra sù lµm viÖc cña nã ë c¶
hai vÞ trÝ t¹i chç vµ tõ xa, ®¶m b¶o r»ng viÖc t¨ng vµ gi¶m ®iÖn ¸p qua bé c¶m biÕn ë
hép ®iÒu khiÓn tù ®éng lµm t¨ng vµ gi¶m vÞ trÝ chuyÓn m¹ch.
b. Çc thiÕt bÞ kh¸c
- TÊt c¶ çc qu¹t (vµ ®éng c¬ b¬m lµm m¸t nÕu cã) ph¶i ®îc kiÓm tra tèc ®é
vµ chiÒu quay.
- TÊt c¶ çc c«ng t¾c vµ r¬ le cã thÓ ®ông ch¹m ®îc ph¶i kiÓm tra sù lµm viÖc
cña nã.
- TÊt c¶ çc m¹ch b¸o tÝn hiÖu vµ chØ thÞ ph¶i kiÓm tra viÖc ho¹t ®éng ®óng.
- Ph¶i kiÓm tra sù lµm viÖc cña c«ng t¾c giíi h¹n cña bé ®iÒu ¸p ë vÞ trÝ t¨ng vµ
gi¶m tèi ®a.
5.7. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t

§èi víi viÖc l¾p ®Æt m¸y biÕn ¸p, ngêi gi¸m s¸t chñ yÕu quan t©m:
a.B¶o ®¶m r»ng çc qui tr×nh chuyªn chë vµ bèc dì ®îc thùc hiÖn ®óng.
b. B¶o ®¶m r»ng viÖc l¾p ®Æt lµ phï hîp víi çc yªu cÇu kü thuËt vµ b¶n vÏ cña
nhµ chÕ t¹o.
c. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi thùc hiÖn bÊt kú c«ng viÖc nµo.
d. Ghi chÐp l¹i th«ng sè trªn m¸c m¸y.
5-29
e. Quan s¸t çc thÝ nghiÖm vµ b¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®îc
ghi chÐp ®óng.
f. Hoµn chØnh çc biÓu mÉu cho viÖc chuyªn chë, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ kiÓm
tra.
H×nh 1
S¬ ®å nèi d©y thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn cña cuén d©y cao ¸p vµ sø xuyªn
vµ nèi song song víi dao çch ly cao ¸p, so víi cuén d©y h¹ ¸p vµ ®Êt. Chó ý r»ng
cuén d©y h¹ ¸p ®îc nèi ®Êt trong thÝ nghiÖm nµy.
H×nh 2
S¬ ®å nèi d©y ®Ó thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn cña cuén d©y cao ¸p cña m¸y
biÕn thÕ vµ sø xuyªn vµ dao çch ly cao ¸p nèi song song so víi ®Êt mµ kh«ng cã
¶nh hëng cña dßng rß gi÷a cuén d©y cao vµ h¹ ¸p qua sö dông ®Êu nèi víi mµn
ch¾n.
5-30
H×nh 3
S¬ ®å nèi d©y ®Ó thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn gi÷a çc cuén d©y cao vµ h¹ ¸p
kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi dßng rß xuèng ®Êt.
5-31
H×nh 4. Sø xuyªn kiÓu Draw lead.
5-32
H×nh 5. ThÝ nghiÖm ®o tg cho m¸y biÕn ¸p 2 cuén d©y
H×nh 6. ThÝ nghiÖm ®o tg cho m¸y biÕn ¸p ba cuén d©y
5.8. Phô lôc

B¶ng tªn vµ çc th«ng sè thÝ nghiÖm
B¶ng danh môc çc ®iÓm kiÓm tra
§o ®iÖn trë çch ®iÖn vµ ®iÖn trë çc cuén d©y
ThÝ nghiÖm tg
ThÝ nghiÖm tØ sè biÕn
ThÝ nghiÖm pha
ThÝ nghiÖm dÇu
ThÝ nghiÖm çc thiÕt bÞ phô vµ çc kiÓm tra ®iÒu chØnh
KiÓm tra hÖ thèng chèng ch¸y
M¸y biÕn ¸p lùc
5-33
M¸y biÕn ¸p lùc hoÆc kh¸ng ®iÖn
B¶ng tªn vµ sè liÖu thÝ nghiÖm
Tr¹m
§iÖn ¸p
Ngêi gi¸m s¸t
Nhµ thÇu
Ngµy
Chñng lo¹i thiÕt bÞ
D÷ liÖu b¶ng tªn

Nhµ s¶n xuÊt Träng lîng:
KiÓu Lâi vµ cuén d©y
Sè hiÖu nhµ s¶n xuÊt Vá vµ phô kiÖn
N¨m s¶n xuÊt DÇu
§iÖn ¸p ®Þnh møc - cao Träng lîng tæng céng
§iÖn ¸p ®Þnh møc - h¹ Sè lîng dÇu
§iÖn ¸p ®Þnh møc - cuén thø 3 Sè bíc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p
Dung lîng ®Þnh møc D¶i ®iÖn ¸p
KiÓu lµm m¸t Sè hiÖu cña EVN
Träng lîng vËn chuyÓn ID. No.
S¸ch híng dÉn Hîp ®ång sè
ThiÕt bÞ thÝ nghiÖm

ThiÕt bÞ Nhµ chÕ t¹o KiÓu Sè hiÖu
Mª g«m
Amper mÐt
§ång hå v¹n n¨ng
CÇu kelvin
§ång hå ®o gãc pha
§o ®é bÒn çch ®iÖn cña dÇu
Hîp bé thÝ nghiÖm tØ sè biÕn
m¸y biÕn ¸p (TTR)
§o tg
5-34
Danh môc kiÓm tra mãng ch©n vÞt
Dù ¸n: Ngµy:
1 VÞ trÝ cét ®óng
3 Tu©n thñ qui tr×nh khi sö dông chÊt næ
4 Cã biÖn ph¸p chèng sôt khi ®é s©u qu¸ 1.5 m vµ ®Êt liªn kÕt kÐm
5 §Êt thõa ®îc di chuyÓn çch miÖng hè mét kho¶ng an toµn
6 KÝch thíc ch©n mãng, kÝch cì vµ vÞ trÝ cña lâi thÐp theo ®óng b¶n vÏ
çc chÊt kh¸c
10 TÊt c¶ níc ®îc lo¹i bá khái khu vùc ®µo
11 PhÇn ®¸y v÷ng ch¾c - ®Êt kh«ng bÞ ®µo xíi
12 §¬n vÞ x©y dùng ®· chuÈn bÞ cho viÖc ®æ bª t«ng, cã ®Çm rung, chÊt b¶o
dìng bª t«ng, çc dông cô hoµn thiÖn, b¬m... t¹i hiÖn trêng
13 Cèt liÖu bª t«ng s¹ch kh«ng lÉn t¹p chÊt bª ngoµi, vÝ dô nh çc t¶ng ®Êt
sÐt vµ nh÷ng hßn ®¸ lín...
14 ViÖc trén bª t«ng ®îc kiÓm so¸t, theo çc ®Æc tÝnh yªu cÇu cã nghÜa lµ
bª t«ng
5-35
16 ThÝ nghiÖm ®é sôt n»m trong kho¶ng lín nhÊt cho phÐp theo tiªu chuÈn
18 TÊt c¶ çc èng (nÕu cã) ®Æt trong bª t«ng ®îc ®Æt ®óng
19 Çc bul«ng vµ ®ai èc nÐo cã kÝch cì thÝch hîp vµ ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ
20 Theo tiªu chuÈn, bª t«ng ®îc xö lý theo ph¬ng ph¸p thÝch hîp tr¸nh
22 Mét lîng bª t«ng tèi thiÓu bao phñ cèt thÐp, ®Æc biÖt gi÷a thÐp vµ ®Êt,
gi÷a thÐp vµ mÆt trªn cïng cña cét
23 Chç nèi gi÷a çc mÎ ®æ bª t«ng ®îc chuÈn bÞ tèt
24 Çc hîp chÊt b¶o dìng vµ chèng thÊm ®îc sö dông cÈn thËn
25 ViÖc lÊp ®Êt b¾t ®Çu kh«ng sím h¬n 8 giê sau khi sö dông vËt liÖu chèng
thÊm, 36 giê sau khi ®æ bª t«ng
26 VËt liÖu dïng ®Ó lÊp ®óng tiªu chuÈn yªu cÇu
27 ViÖc ®Çm ®Êt ®îc thùc hiÖn theo tiªu chuÈn

+ §é låi lâm kh«ng lín h¬n tiªu chuÈn
+ §Êt ®îc lµm Èm nÕu cÇn
+ Thªm níc khi ®Êt kh« vµ lµm kh« khi ®Êt ít
+ NÐn ®Õn mËt ®é yªu cÇu hoÆc lín h¬n
28 §é dèc cuèi cïng lµm cho níc cã thÓ tho¸t khái c«ng tr×nh
29 Çc b¸o ço vÒ ®µo ®Êt vµ lµm nÒn mãng vµ çc b¸o ço kh¸c (nÕu cã)
®îc hoµn chØnh vµ ®Ö tr×nh
Ghi chó:
MÉu sè:
5-36
Danh môc kiÓm tra m¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn
Dù ¸n: Ngµy:
Sè hiÖu thiÕt bÞ:
TiÕp nhËn Ghi chó
1 VËn ®¬n RCVD & CHKD
2 VËn chuyÓn hoµn thµnh
3 KiÓm tra çc dÊu hiÖu h háng hoÆc dÞch chuyÓn nh×n thÊy
4 Ghi nhËn va ch¹m:

§øng
Däc
Bªn c¹nh
5 §iÓm ®äng s¬ng
6 ¸p lùc khÝ
7 NhiÖt ®é kh«ng khÝ
tiÕp nhËn dÇu
8 Ph¬ng ph¸p vËn chuyÓn
9 Sè lîng
10 §é bÒn çch ®iÖn

Khi vËn chuyÓn Khi tiÕp nhËn
kV
Khe hë
11 DÇu chuyÓn tíi bÓ dù tr÷
B¶o qu¶n
12 M¸y ®îc n¹p: DÇu KhÝ
5-37
13 KhÝ ®îc kiÓm tra ®Þnh kú
14 Çc bé phËn dÔ h háng ®îc b¶o qu¶n ®óng qui ®Þnh
15 Çc vÊn ®Ò kh¸c
§Æt m¸y
16 §êng t©m nÒn ®îc ®¸nh dÊu
17 CÊp ®é nÒn
( 5 cm kh«ng cã ®iÓm cao hay thÊp)
18 NÒn ®îc lµm s¹ch tríc khi ®Æt m¸y
19 Träng t©m cña m¸y biÕn ¸p th¼ng víi nÒn
KiÓm tra bªn trong
20 §iÒu kiÖn thêi tiÕt
21 M¸y ®îc lµm s¹ch b»ng kh«ng khÝ kh« tríc khi më
22 Khu vùc xung quanh cöa th¨m s¹ch
23 ¸p lùc bªn trong m¸y d¬ng
24 Thµnh phÇn « xi > 19% tríc khi chui vµo m¸y
25 Cã ngêi gióp ®ì ë cöa th¨m khi cã ngêi bªn trong m¸y
26 KiÓm tra sù thay ®æi cña çch ®iÖn, cuén d©y vµ lâi thÐp
27 KiÓm tra ®Çu d©y bÞ tíc
28 §¶m b¶o mäi bul«ng ®· ®îc vÆn chÆt
29 Th¸o nèi ®Êt cña lâi thÐp vµ ®o çch ®iÖn (®¶m b¶o lâi thÐp
®îc nèi ®Êt ë mét ®iÓm)
30 §¶m b¶o lâi thÐp ®· ®îc nèi ®Êt
31 Th¸o bá mäi vËt kª chÌn trong khi vËn chuyÓn
32 §o çch ®iÖn biÕn dßng bªn trong
5-38
33 KiÓm tra çc chÊt bÈn, çc vËt nhá b»ng kim lo¹i vµ dÊu
hiÖu cña h¬i Èm
34 §¶m b¶o kh«ng cã vËt l¹ vµ dông cô bá l¹i bªn trong m¸y
35 Kh¸c
36 M¸y ®îc ®ãng kÝn tríc sau khi kiÓm tra
37 T¹o ¸p lùc kh«ng khÝ kh« trong m¸y sau khi ®ãng
38 §äc ®iÓm ®äng s¬ng 24h sau khi ®ãng m¸y
L¾p ®Æt çc thiÕt bÞ phô

L¾p ®Æt sø
39 KiÓm tra sø r¹n vµ nøt
40 Sø ®îc bèc dì ®óng qui ®Þnh
41 N¾p sø ®îc lau tríc khi më
42 Kh«ng khÝ kh« ®îc thæi vµo m¸y khi më
43 L¾p miÕng ®Öm míi
44 Nèi bªn trong
45 VÆn bul«ng ®óng m« men yªu cÇu
46 Møc dÇu ®óng yªu cÇu
47 §iÖn trë çch ®iÖn tríc khi l¾p sø
Pha H1 X1 Y1 N
A
B
C
48 Lau sø
L¾p b×nh dÇu phô
49 KiÓm tra h háng
50 L¾p gio¨ng ®Öm míi cho tÊt c¶ çc vÞ trÝ nèi èng
5-39
51 TÊt c¶ çc mÆt bÝch cña èng ®îc kiÓm tra h háng vµ bÈn
52 Bul«ng ®îc vÆn ®óng m« men cho tÊt c¶ çc vÞ trÝ nèi èng
53 R¬ le dßng dÇu ®îc l¾p ®óng (®óng híng vµ ®óng ®é dèc)
54 Çc van ho¹t ®éng tèt
L¾p ®Æt çnh t¶n nhiÖt
55 KiÓm tra h háng
56 Çc mÆt bÝch ®îc lau s¹ch
57 Gio¨ng ®Öm míi ®îc l¾p cho mäi vÞ trÝ nèi èng
58 Bul«ng ®îc vÆn ®óng m« men ë mäi vÞ trÝ nèi èng
59 Van ho¹t ®éng tèt
Läc dÇu
60 §iÓm ®äng s¬ng tríc khi hót ch©n kh«ng
61 KiÓm tra rß rØ vá m¸y tríc khi hót ch©n kh«ng
62 Ch©n kh«ng trong m¸y ®îc gi÷ 12 giê tríc khi n¹p dÇu
63 §é bÒn çch ®iÖn cña dÇu (tríc khi läc)
64 DÇu ®îc tuÇn hoµn qua bé läc 8 giê tríc khi n¹p
65 ThÝ nghiÖm dÇu (xem mÉu thÝ nghiÖm dÇu)
66 Gi÷ ch©n kh«ng trong khi n¹p dÇu
67 Tèc ®é n¹p dÇu (t¨ng  10 mm mét phót)
68 KiÓm tra rß rØ dÇu 24 giê sau khi n¹p
69 §iÒu chØnh møc dÇu
L¾p ®Æt bªn ngoµi
70 §o ®iÖn trë çch ®iÖn cho tÊt c¶ çc thiÕt bÞ phô
71 KiÓm tra ho¹t ®éng cña çc ®ång hå vµ c¶m biÕn
5-40
72 KiÓm tra ho¹t ®éng cña qu¹t, b«i dÇu mì
73 KiÓm tra chøc n¨ng cña çc m¹ch b¶o vÖ, ®iÒu khiÓn vµ b¸o
tÝn hiÖu
74 L¾p ®Æt chèng sÐt vµ bé ®Õm
75 §o dßng rß cña chèng sÐt
76 Lau sø
77 Nèi ®Êt:
Vá m¸y
Chèng sÐt
§iÓm trung tÝnh
78 Nèi ®Êt ®iÓm trung tÝnh
79 KiÓm tra h háng mäi thiÕt bÞ
80 KiÓm tra h háng bÒ mÆt vµ s¬n t« söa nÕu cÇn
KiÓm tra çc thiÕt bÞ phô
81 R¬ le dßng dÇu
82 ThiÕt bÞ x¶ ¸p (vá m¸y)
83 ThiÕt bÞ x¶ ¸p (®iÒu ¸p díi t¶i)
84 §ång hå ®o møc dÇu
85 Qu¹t m¸t
86 B¸o tÝn hiÖu
87 §o nhiÖt ®é dÇu
88 §o nhiÖt ®é cuén d©y
89 R¬ le ¸p lùc
90 R¬ le dßng dÇu cña bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p
ThÝ nghiÖm (xem mÉu thÝ nghiÖm)
5-41
91 §iÖn trë çch ®iÖn (cuén d©y)
92 §iÖn trë çch ®iÖn (çc thiÕt bÞ phô)
93 §iÖn trë cuén d©y
94 Tg cña çch ®iÖn
95 TØ sè biÕn cña m¸y biÕn ¸p (TTR)
96 KiÓm tra thø tù pha
97 §o dßng kh«ng t¶i
98 ThÝ nghiÖm dÇu
99 Ho¹t ®éng cña bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p
100 KiÓm tra chøc n¨ng cña tÊt c¶ çc thiÕt bÞ vµ m¹ch
101 HÖ thèng cøu ho¶
102 M¸y biÕn ¸p ®îc ®ãng ®iÖn tèt
MÉu sè:
5-42
§o ®iÖn trë cuén d©y vµ ®iÖn trë çch ®iÖn cña m¸y biÕn thÕ
Tr¹m M¸y biÕn thÕ

§iÖn ¸p ®Þnh møc MVA Serial No.
§iÖn trë çch ®iÖn
§iÖn ¸p mª g«m Ngµy Ngµy thÝ nghiÖm tríc
Pha Cuén d©y ®o Nèi ®Êt Nèi mµn ch¾n §iÖn trë çch ®iÖn
1 phót 10 phót P.I.
A
NhËn xÐt:
Chó ý: P.I. (chØ sè ph©n cùc) = 10 phót/ 1phót (ph¶i lín h¬n 2)
§iÖn trë cuén d©y
Ph¬ng ph¸p ®o Ngµy
Pha Cuén d©y §iÖn trë
A
5-43
NhËn xÐt
Ngêi thÝ nghiÖm Ngµy
Ngêi gi¸m s¸t cña Ngµy
5-44
ThÝ nghiÖm ®o tg
Tr¹m M¸y biÕn ¸p MVA
Nhµ chÕ t¹o Sè hiÖu m¸y biÕn ¸p
Cao ¸p kV §Êu d©y sao tam gi¸c KiÓu sø xuyªn
H¹ ¸p kV §Êu d©y sao tam gi¸c KiÓu sø xuyªn
Cuén thø 3 kV §Êu d©y sao tam gi¸c KiÓu sø xuyªn
Ngµy NhiÖt ®é kh«ng khÝ NhiÖt ®é dÇu §é Èm Thêi tiÕt
Ngµy thÝ nghiÖm tríc
ThÝ nghiÖm tæng thÓ
§Êu nèi Gi¸ trÞ 10 kV t¬ng ®¬ng HÖ sè tg % Çch ®iÖn T×nh tr¹ng
ThÝ Cuén d©y Cuén d©y Cuén d©y §iÖn ¸p Miliampe Watts §o ®îc HiÖu chØnh vÒ ®o ®îc çch ®iÖn
nghiÖm sè ®Æt ®iÖn ¸p nèi ®Êt nèi vµo thÝ nghiÖm 200c
mµn ch¾n
TrÞ HÖ sè TrÞ HÖ sè
Miliampe Watts
sè®äc nh©n sè®äc nh©n
KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®îc

Ngêi gi¸m s¸t Ngµy
5-45
ThÝ nghiÖm tg çch ®iÖn m¸y biÕn thÕ
ThÝ nghiÖm sø
Sè serial §iÖn §iÖn ¸p thÝ
Sø sè Pha TrÞ sè ®äc 10 kV t¬ng ®¬ng
cña sø ¸p sø nghiÖm
Collar test T×nh tr¹ng
Micro ampe Watts tg %
watts/curr çch ®iÖn
TrÞ sè HÖ sè TrÞ sè HÖ sè HiÖu chØnh

Miliampe Watts §o
®äc nh©n ®äc nh©n vÒ 200C
X3 X2 X1
Y2 NhËn xÐt
N
H3 H2 H1 Ngêi gi¸m s¸t Ngµy
Y1
5-46
Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam
MÉu thÝ nghiÖm tØ sè biÕn m¸y biÕn ¸p
Tr¹m C«ng viÖc sè

Dù ¸n Ngµy
Nhµ thÇu Gi¸m s¸t
M· sè thiÕt bÞ
Nhµ chÕ t¹o Ngµy chÕ t¹o

Sè chÕ t¹o Sè ®¬n hµng
MVA OA FA FA/FA
§iÖn ¸p ®Þnh møc HV LV TV
NÊc TØ sè thiÕt kÕ ChØ sè ®äc HÖ sè nh©n TØ sè ®o ®îc Sai lÖch

HV LV
A 16R
A 15R
A 14R
A 13R
A 12R
A 11R
A 10R
A 9R
A 8R
A R
A 6R
A 5R
A 4R
A 3R
A 2R
A 1R
A N
B N
C N
D N
5-47
E N
A 1L
A 8L
A 16L
A TV
LV TV

Chó ý:
1. Çc gi¸ trÞ tØ sè trong b¶ng vµ hÖ sè nh©n cã ®îc tõ thiÕt bÞ ®o olman kiÓu
TR 800 cho thÝ nghiÖm tØ sè biÕn
2. TØ sè ®o ®îc b»ng tØ sè nh©n víi hÖ sè nh©n
3. VÒ çch nèi d©y xem h×nh 4 trong sæ tay híng dÉn
4. Cho viÖc ®o tØ sè biÕn cña m¸y biÕn ¸p 3 pha sö dông lùa chän thÝch hîp
cho d©y cao ¸p vµ h¹ ¸p nh tr×nh bµy trªn sæ tay thiÕt bÞ
5-48
KiÓm tra pha m¸y biÕn ¸p
Tr¹m M¸y biÕn ¸p

Sè m¸y biÕn ¸p Ngµy
KiÓm tra thø tù pha
Ph¬ng ph¸p kÝch thÝch §iÖn ¸p kÝch thÝch
§Çu H1 H2 H3 X1 X2 X3 Y1 Y2 Y3
Híng quay
NhËn xÐt:
Chó ý:
1. D©y dÉn tõ H1 chuyÓn sang X1, d©y dÉn tõ H2 chuyÓn sang X2... ®Ó so s¸nh ®óng
2. ChiÒu quay ®óng nÕu kh«ng cã thay ®æi
KiÓm tra dÞch chuyÓn pha
Tæ ®Êu d©y m¸y biÕn ¸p Tæ ®Êu d©y m¸y biÕn ¸p

sao - sao hay tam gi¸c - tam gi¸c sao - tam gi¸c hay tam gi¸c - sao
§Çu d©y §iÖn ¸p §Çu d©y §iÖn ¸p
h2 – x2 h3 – x2
h3 – x2 h3 – x3
h1 – h2 h1 – h3
h2 – h3 h2 – x2
h3 – x3 h2 – x3
NhËn xÐt
5-49
ThÝ nghiÖm dÇu

Sè m¸y biÕn ¸p Ngµy
VÞ trÝ lÊy mÉu

Ngµy lÊy mÉu
§é bÒn çch ®iÖn Khe hë
Sè trung hoµ axÝt
Mµu
Hµm lîng níc (phÇn triÖu)
interfactial tension

5-50
KiÓm tra çc thiÕt bÞ phô

§iÖn trë çch KiÓm tra
ThiÕt bÞ §iÖn ¸p thö
®iÖn (m) chøc n¨ng
R¬ le dßng dÇu
TÝch tô khÝ
Bé phËn lu lîng dÇu
ThiÕt bÞ x¶ ¸p lùc
(thïng m¸y chÝnh)
(bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p)
§o nhiÖt ®é dÇu
§o nhiÖt ®é ®iÓm nãng nhÊt cña cuén d©y
R¬ le ¸p lùc ®ét ngét
R¬ le dßng dÇu bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p
§ång hå ®o møc dÇu
§éng c¬ qu¹t m¸t
B¸o tÝn hiÖu
§iÒu khiÓn bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

5-51
KiÓm tra hÖ thèng cøu ho¶

èng phun níc
KiÓm tra ¸p suÊt
ThÝ nghiÖm phun níc
Lu lîng
D¹ng níc phun
KiÓm tra rß rØ
Lµm viÖc cña b¬m phô
Lµm viÖc cña b¬m chÝnh
ThÝ nghiÖm hÖ thèng ®iÒu khiÓn
§iÖn trë çch ®iÖn
KiÓm tra chøc n¨ng cña hÖ thèng
5-52
ch¬ng 6 M¸y c¾t
6.1. Ph¹m vi
PhÇn nµy nãi vÒ çc m¸y c¾t çch ®iÖn b»ng khÝ SF6 (sunfur-hexafloride) sö
dông ë çc hÖ thèng ®iÖn cao ¸p (HV) vµ cùc cao ¸p (EHV).
6.2. X¸c ®Þnh çc thuËt ng÷

ë phÇn sau ®©y sÏ x¸c ®Þnh çc thuËt ng÷, ®îc qui ®Þnh theo tiªu chuÈn ANSI
/IEEE C37.100, sö dông cho m¸y c¾t, bao gåm c¶ çc thiÕt bÞ phô vµ thiÕt bÞ ®iÒu
khiÓn. Trong mét sè trêng hîp, mét sè tõ thay thÕ kh«ng phæ biÕn ®îc thÓ hiÖn
trong ngoÆc.
TiÕp ®iÓm a Lµ tiÕp ®iÓm më khi thiÕt bÞ chÝnh ë vÞ trÝ chuÈn vµ ®ãng khi thiÕt
bÞ ë vÞ trÝ ngîc l¹i.
Chó ý:
1. §Ó chØ thÞ mét ®iÓm cô thÓ cña hµnh tr×nh mµ t¹i ®ã tiÕp ®iÓm chuyÓn vÞ trÝ,
cã thÓ thªm mét ch÷ çi phô hoÆc con sè phÇn tr¨m vµo sau ch÷ a theo nh ANSI /
IEEE C37.2.
2. Xem vÞ trÝ qui chiÕu chuÈn.
TiÕp ®iÓm aa Lµ tiÕp ®iÓm më khi c¬ cÊu truyÒn ®éng cña thiÕt bÞ chÝnh ë vÞ
trÝ qui chiÕu chuÈn vµ ®ãng khi c¬ cÊu truyÒn ®éng ë vÞ trÝ ngîc l¹i.
Chó ý: Xem vÞ trÝ qui chiÕu chuÈn.
ThiÕt bÞ phô ThiÕt bÞ thùc hiÖn çc chøc n¨ng thø cÊp hoÆc chøc n¨ng phô cho
bé phËn s¬ cÊp, bé phËn chÝnh cña thiÕt bÞ.
§iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua hiÖn t¹i §iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua hiÖn t¹i x¶y
ra gi÷a hai ®Çu cùc cña thiÕt bÞ c¾t m¹ch trong mét lÇn c¾t ®Æc biÖt.
Chó ý: §©y lµ ®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua cña m¹ch ®iÖn ®· ®îc biÕn ®æi víi
bÊt kú d¹ng mÐo nµo cã thÓ x¶y ra do thiÕt bÞ ng¾t m¹ch.
TiÕp ®iÓm b¸o tÝn hiÖu (cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t) Mét tiÕp ®iÓm phô khëi ®éng
thiÕt bÞ b¸o tÝn hiÖu dùa trªn sù c¾t tù ®éng cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t kÕt hîp nã.
Thµnh phÇn dßng xoay chiÒu (cña dßng tæng) Xem çc thµnh phÇn ®èi xøng
(cña dßng tæng).
NhiÖt ®é xung quanh NhiÖt ®é cña m«i trêng xung quanh tiÕp xóc víi thiÕt bÞ.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ xung quanh NhiÖt ®é cña kh«ng khÝ xung quanh tiÕp xóc
víi thiÕt bÞ.
HÖ sè ®é lín (cña ®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua) TØ sè cña ®Ønh cao nhÊt cña
®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua so víi gi¸ trÞ ®Ønh cña ®iÖn ¸p phôc håi tÇn sè c«ng
nghiÖp.
6-1
Chó ý: Trong çc thÝ nghiÖm ®îc lµm ë mét ®iÒu kiÖn ®Ó m« pháng cho mét
®iÒu kiÖn kh¸c nh thÝ nghiÖm mét pha thùc hiÖn ®Ó m« pháng sù cè ba pha kh«ng
ch¹m ®Êt, hÖ sè ®é lín ®îc biÓu diÔn nh c«ng suÊt ®îc m« pháng.
ThiÕt bÞ chèng gi· giß Mét thiÕt bÞ chèng ®ãng l¹i sau khi thao t¸c c¾t cïng víi
thiÕt bÞ khëi ®éng ®ãng ®îc duy tr× ë vÞ trÝ ®ãng.
TiÕp ®iÓm hå quang TiÕp ®iÓm cña çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t mµ ë ®ã hå quang ph¸t
sinh sau khi çc tiÕp ®iÓm chÝnh (vµ trung gian nÕu sö dông) t¸ch ra.
Thêi gian ch¸y cña hå quang (cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ) Kho¶ng thêi gian
gi÷a thêi ®iÓm hå quang ph¸t sinh vµ thêi ®iÓm dËp t¾t hå quang cuèi cïng ë tÊt c¶
çc cùc.
Chó ý: §èi víi çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t gåm çc ®iÖn trë ®ãng c¾t, cÇn ph©n biÖt
gi÷a thêi gian hå quang ch¸y cho ®Õn khi dËp t¾t hå quang chÝnh vµ thêi gian hå
quang ch¸y cho ®Õn khi ng¾t dßng ®iÖn trë.
Dßng kh«ng ®èi xøng Xem dßng kh«ng ®èi xøng tæng.
ThiÕt bÞ phô kÌm theo Çc thiÕt bÞ phô kÌm theo thiÕt bÞ ®ãng c¾t (kh¸c víi
thiÕt bÞ phô).
C¾t tù ®éng C¾t thiÕt bÞ ®ãng c¾t ë mét ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh tríc kh«ng cã sù
can thiÖp cña çc ngêi vËn hµnh.
Thao t¸c tù ®éng (cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t) Kh¶ n¨ng hoµn thµnh mét tr×nh tù x¸c
®Þnh tríc cña çc thao t¸c b»ng ®iÒu khiÓn tù ®éng kh«ng cã sù hç trî cña ngêi
vËn hµnh.
ThiÕt bÞ tù ®éng ®ãng l¹i Mét thiÕt bÞ tù ®éng dïng ®Ó ®ãng l¹i thiÕt bÞ ®ãng
c¾t khi cÇn thiÕt sau khi nã ®· c¾t tù ®éng ë çc ®iÒu kiÖn bÊt thêng.
Chó ý: Çc ®iÒu kiÖn ®ãng l¹i tù ®éng cã thÓ ®îc c¶m nhËn tõng phÝa hoÆc c¶
hai phÝa cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t tuú ý muèn.
C¾t tù ®éng Xem c¾t tù ®éng
ThiÕt bÞ phô Çc thiÕt bÞ phô sö dông cïng víi thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
R¬ le phô R¬ le cã chøc n¨ng hç trî çc r¬ le hoÆc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn kh¸c
thùc hiÖn çc chøc n¨ng chung b»ng çch t¹o ra çc t¸c ®éng bæ xung.
Chó ý:
1. Mét sè chøc n¨ng cô thÓ cña r¬ le phô lµ:
a. T¨ng cêng kh¶ n¨ng mang dßng cña tiÕp ®iÓm cña r¬ le vµ thiÕt bÞ kh¸c
b. Cung cÊp chøng n¨ng kho¸ m¹ch.
c. T¨ng sè tiÕp ®iÓm ®éc lËp cã thÓ
d. Cung cÊp çc tiÕp ®iÓm c¾t thay cho çc tiÕp ®iÓm ®ãng hoÆc ngîc l¹i
e. Cung cÊp thêi gian trÔ khi hoµn thµnh mét chøc n¨ng
f. Cung cÊp çc chøc n¨ng ®¬n gi¶n cho liªn ®éng vµ lËp tr×nh.
6-2
2. Cuén thao t¸c cña çc tiÕp ®iÓm cña r¬ le phô cã thÓ sö dông trong m¹ch
®iÒu khiÓn cña r¬ le hay thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn kh¸c. VÝ dô: R¬ le phô cã thÓ ®îc sö
dông cho çc m¹ch tiÕp ®iÓm phô cña m¸y c¾t ®Ó phèi hîp tr×nh tù ®iÒu khiÓn ®ãng
vµ c¾t.
C«ng t¾c phô Mét c«ng t¾c c¬ häc ho¹t ®éng theo thiÕt bÞ chÝnh dïng cho b¸o
tÝn hiÖu, liªn ®éng hoÆc çc môc ®Ých kh¸c.
Chó ý: Çc tiÕp ®iÓm c«ng t¾c phô ®îc ph©n thµnh çc lo¹i nh: a, b, aa, bb,
LC... nh»m môc ®Ých chØ râ çc vÞ trÝ tiÕp ®iÓm ®îc x¸c ®Þnh ®èi víi thiÕt bÞ chÝnh.
TiÕp ®iÓm b Mét tiÕp ®iÓm ®ãng khi thiÕt bÞ chÝnh ë vÞ trÝ chuÈn vµ më khi
thiÕt bÞ chÝnh ë vÝ trÝ ngîc l¹i.
Chó ý:
1. §Ó chØ thÞ ®iÓm cô thÓ cña hµnh tr×nh t¹i ®ã tiÕp ®iÓm chuyÓn vÞ trÝ, cã thÓ
thªm mét ch÷ çi hoÆc mét con sè phÇn tr¨m nh qui ®Þnh chi tiÕt trong ANSI/IEEE
C37.2.
2. Xem vÞ trÝ qui chiÕu chuÈn
Mµn ch¾n Mét tÊm ng¨n çch ®iÖn hoÆc çch ly çc m¹ch ®iÖn hoÆc hå quang
®iÖn.
Møc çch ®iÖn xung c¬ b¶n Cêng ®é çch ®iÖn xung ®îc biÓu diÕn b»ng gi¸
trÞ ®Ønh cña ®iÖn ¸p chÞu ®ùng cña sãng ®iÖn ¸p chuÈn.
TiÕp ®iÓm bb lµ tiÕp ®iÓm ®ãng khi c¬ cÊu truyÒn ®éng cña thiÕt bÞ chÝnh ë vÞ
trÝ chuÈn vµ më khi c¬ cÊu truyÒn ®éng ë vÞ trÝ ngîc l¹i.
Chó ý: Xem vÞ trÝ chuÈn
Bell crank Mét ®ßn bÈy víi hai çnh tay ®ßn ®Æt víi nhau mét gãc tõ mét ®iÓm
cho tríc, do ®ã lµm ®æi híng chuyÓn ®éng cña c¬ cÊu.
Bell crank hanger Lµ gi¸ ®ì cho bell crank.
Kho¶ng çch c¾t (cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t) Lµ kho¶ng çch khe hë nhá nhÊt gi÷a
çc tiÕp ®iÓm cña m¹ch chÝnh hoÆc çc phÇn mang ®iÖn nèi vµo ®ã, khi çc tiÕp
®iÓm ë vÞ trÝ më.
Chó ý: Trong thiÕt bÞ nhiÒu vÞ trÝ c¾t, nã lµ tæng cña çc chç c¾t nèi tiÕp.
Sø xuyªn Mét cÊu tróc çch ®iÖn cho phÐp vËt dÉn ®iÖn xuyªn qua hoÆc t¹o
mét hµnh lang cho vËt dÉn ®iÖn, cïng víi viÖc t¹o ra mµn ch¾n nh»m çch li d©y dÉn
vµ dßng ®iÖn phÝa nµy víi phÝa kia cña mµn ch¾n.
TØ sè qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é ®iÖn dung ®ãng c¾t TØ sè cña gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Ønh,
trong ®iÒu kiÖn tho¸ng qua g©y ra do sù lµm viÖc cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t, víi gi¸ trÞ
®Ønh cña ®iÖn ¸p pha trong tr¹ng th¸i æn ®Þnh.
6-3
Chó ý: Nã ®îc ®o ë ®Çu nµo cã gi¸ trÞ cao h¬n cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t vµ ®îc
biÓu diÔn b»ng béi sè cña gi¸ trÞ ®iÖn ¸p pha lµm viÖc cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t víi ®iÖn
dung.
M¸y c¾t tô M¸y c¾t cã kh¶ n¨ng ®ãng vµ c¾t çc dßng ®iÖn dung cña çc bé
tô.
M¸y c¾t Lµ mét thiÕt bÞ c¬ khÝ cã kh¶ n¨ng ®ãng, mang vµ c¾t dßng ®iÖn ë
®iÒu kiÖn b×nh thêng còng nh ®ãng, mang trong mét thêi gian x¸c ®Þnh vµ c¾t
dßng trong ®iÒu kiÖn kh«ng b×nh thêng nh dßng ng¾n m¹ch.
Chó ý:
1. M¸y c¾t thêng ®îc vËn hµnh kh«ng thêng xuyªn mÆc dï cã mét sè lo¹i
cã thÓ vËn hµnh thêng xuyªn.
2. Tuú theo m«i trêng qu¸ tr×nh c¾t m¹ch x¶y ra trong ®ã mµ m¸y c¾t cã thÓ
®îc gäi víi çc tiÒn tè thÝch hîp nh m¸y c¾t thæi khÝ, m¸y c¾t kh«ng khÝ, m¸y c¾t
khÝ nÐn, m¸y c¾t khÝ, m¸y c¾t dÇu, m¸y c¾t ch©n kh«ng, m¸y c¾t Ýt dÇu...
3. Çc m¸y c¾t ®îc ph©n lo¹i theo øng dông çc ®Æc tÝnh cña nã vµ çc ph©n
lo¹i nµy ®îc gäi b»ng çc tõ vµ çc côm tõ m« t¶ mét vµi ph¹m vi øng dông hoÆc
mét sè ®Æc tÝnh thÝch hîp:
- Cao ¸p trªn 1000 V AC
- H¹ ¸p lµ 1000 V AC hoÆc nhá h¬n, 3000 V DC hoÆc nhá h¬n, kh«ng kÓ ¸p t«
m¸t.
- Çc m¸y c¾t mét chiÒu ®iÖn ¸p thÊp ®îc chia theo kh¶ n¨ng cô thÓ cña
chóng ®Ó giíi h¹n ®é lín dßng sù cè vµ ®îc gäi nh lµ General Purpose, High
Speed, Semi High Speed hay Anode.
§iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi §iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi ®Æc tÝnh ho¸ m¹ch vµ thu
®îc víi 100% ®iÖn ¸p phôc håi tÇn sè danh ®Þnh, dßng ®iÖn ®èi xøng, vµ kh«ng
thay ®æi ¶nh hëng cña thiÕt bÞ c¾t.
Chó ý: §iÖn ¸p nµy chØ thÞ tÝnh nghiªm ngÆt vèn cã cña m¹ch liªn quan ®Õn
hiÖu øng ®iÖn ¸p phôc håi.
Kho¶ng trèng Xem kho¶ng trèng tèi thiÓu.
Thêi gian lo¹i trõ (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ häc) Kho¶ng çch gi÷a thêi
gian ®¹i lîng khëi ®éng ë m¹ch chÝnh ®¹t ®Õn gi¸ trÞ lµm c¬ cÊu t¸c ®éng gi¶i
phãng vµ ngay khi t¾t cña hå quang sau cïng trªn çc cùc cña çc tiÕp ®iÓm hå
quang chÝnh.
Chó ý: Thêi gian lo¹i trõ vÒ mÆt sè häc b»ng víi tæng cña thêi gian t¸ch tiÕp
®iÓm vµ thêi gian hå quang.
Thao t¸c ®ãng-më (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t) Mét thao t¸c ®ãng ®· tiÕp theo
ngay lËp tøc mét thao t¸c më mµ kh«ng cã sù trÔ mét çch chñ ý.
6-4
Chó ý: Çc ch÷ CO biÓu thÞ thao t¸c nµy: ®ãng - më.
Thao t¸c ®ãng (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t) Sù chuyÓn dÞch cña çc tiÕp ®iÓm tõ
vÞ trÝ thêng më sang vÞ trÝ thêng ®ãng.
Chó ý: Ch÷ C biÓu thÞ thao t¸c nµy: §ãng.
Thao t¸c §ãng - Thêi gian trÔ - Më (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t) Mét thao t¸c
®ãng ®îc tiÕp theo bëi mét thao t¸c më sau mét sù trÔ cã chñ ý.
Chó ý: Çc ch÷ CTO biÓu diÔn thao t¸c nµy: §ãng - TrÔ thêi gian - Më.
Cuén ®ãng (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t) Mét cuén d©y ®îc sö dông trong nam
ch©m ®iÖn cung cÊp n¨ng lîng ®Ó ®ãng thiÕt bÞ.
Chó ý: Trong mét thiÕt bÞ vËn hµnh b»ng khÝ, hoÆc thiÕt bÞ ho¹t ®éng b»ng
n¨ng lîng tÝch tr÷ kh¸c, cuén ®ãng cã thÓ lµ cuén d©y ®îc sö dông ®Ó gi¶i phãng
khÝ hoÆc n¨ng lîng ®· tÝch tr÷ kh¸c lµm nhiÖm vô ®ãng thiÕt bÞ.
R¬ le ®ãng Mét d¹ng r¬ le trung gian ®îc sö dông víi mét thiÕt bÞ ho¹t ®éng
b»ng ®iÖn ®Ó ®iÒu khiÓn viÖc ®ãng vµ viÖc më cña m¹ch ®ãng cña thiÕt bÞ nhê ®ã
dßng ®iÖn ®ãng chÝnh kh«ng ch¹y qua kho¸ ®iÒu khiÓn hoÆc thiÕt bÞ khëi ®éng kh¸c.
Thêi gian ®ãng (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ) Kho¶ng thêi gian gi÷a viÖc
khëi ®éng thao t¸c ®ãng vµ thêi ®iÓm khi sù liªn th«ng kim lo¹i ®îc thiÕt lËp ë çc
cùc.
Chó ý:
(1) Nã bao gåm thêi gian ho¹t ®éng cña çc thiÕt bÞ phô cÇn thiÕt ®Ó ®ãng thiÕt
bÞ ®ãng c¾t, vµ nã cã d¹ng mét phÇn tÝch hîp cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
(2) §èi víi çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t cã çc ®iÖn trë ®ãng c¾t, ph¶i cã sù ph©n biÖt
gi÷a thêi gian ®ãng cho ®Õn thêi ®iÓm thiÕt lËp mét m¹ch ë çc tiÕp ®iÓm hå quang
thø cÊp, vµ thêi gian ®ãng cho ®Õn khi viÖc thiÕt lËp cña mét m¹ch ë çc tiÕp ®iÓm
hå quang chÝnh hoÆc s¬ cÊp, hoÆc c¶ hai.
M¸y c¾t khÝ nÐn Xem ghi chó díi m¸y c¾t.
Mèi nèi c¬ khÝ dÉn ®iÖn §iÓm nèi cña hai bÒ mÆt dÉn ®iÖn trë lªn ®îc gi÷ bëi
c¬ cÊu c¬ khÝ.
Chó ý: Çc bé phËn ®îc nèi bëi xö lý nÊu ch¶y, nh viÖc hµn ®iÖn, , hoÆc
hµn h¬i, ®îc lo¹i ra khái ®Þnh nghÜa nµy.
TiÕp ®iÓm Mét bé phËn dÉn ®iÖn kÕt hîp víi bé phËn dÉn ®iÖn kh¸c ®Ó thùc
hiÖn hoÆc ng¾t mét m¹ch ®iÖn.
Thêi gian t¸ch tiÕp ®iÓm (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ) Kho¶ng çch gi÷a
thêi gian ®¹i lîng khëi ®éng ë m¹ch c¾t ®¹t ®Õn gi¸ trÞ lµm c¬ cÊu t¸c ®éng c¾t vµ
thêi ®iÓm khi çc tiÕp ®iÓm hå quang s¬ cÊp ®· t¸ch rêi ë tÊt c¶ çc cùc.
Chó ý: Thêi gian t¸ch tiÕp ®iÓm lµ tæng sè cña trÔ thêi gian më vµ thêi gian
më.
6-5
BÒ mÆt tiÕp ®iÓm BÒ mÆt cña tiÕp ®iÓm mµ qua ®ã dßng ®iÖn ®îc truyÒn gi÷a
çc bé phËn cña tiÕp ®iÓm.
Çc thÝ nghiÖm dßng ®iÖn liªn tôc Çc thÝ nghiÖm ®îc thùc hiÖn ë dßng ®iÖn
danh ®Þnh, cho ®Õn khi nhiÖt ®é kh«ng t¨ng, ®Ó x¸c ®Þnh r»ng dông cô hoÆc thiÕt bÞ
cã thÓ mang dßng ®iÖn liªn tôc danh ®Þnh cña nã mµ kh«ng t¨ng nhiÖt ®é qu¸ giíi
h¹n cho phÐp.
§iÒu khiÓn Mét ®Þnh nghÜa cña çch mµ thiÕt bÞ ®îc chØ huy, ®ã lµ, bëi mét
ngêi phôc vô, bëi viÖc tù ®éng, hoÆc mét phÇn bëi viÖc tù ®éng vµ mét phÇn bëi
mét ngêi phôc vô.
Chó ý: Tõ "®iÒu khiÓn" thêng ®îc sö dông theo nghÜa réng bao gåm c¶ "chØ
thÞ".
R¬ le ®iÒu khiÓn Mét r¬ le phô chøc n¨ng cña nã nh»m khëi ®éng hoÆc cho
phÐp t¸c ®éng mong muèn tiÕp theo trong mét tr×nh tù ®iÒu khiÓn.
Kho¸ ®iÒu khiÓn Mét thiÕt bÞ ®îc vËn hµnh b»ng tay ®Ó ®iÒu khiÓn çc thiÕt bÞ
vËn hµnh b»ng ®iÖn.
Chó ý: Nã cã thÓ bao gåm tÝn hiÖu, kho¸ liªn ®éng, v.v..., nh nh÷ng chøc
n¨ng phô thuéc.
§iÖn ¸p ®iÒu khiÓn §iÖn ¸p ®a vµo c¬ cÊu truyÒn ®éng cña mét thiÕt bÞ ®Ó
khëi ®éng nã, thêng ®îc ®o ë çc ®Çu cùc nguån ®iÒu khiÓn cña c¬ cÊu.
Kho¶ng çch. Kho¶ng çch ng¾n nhÊt gi÷a hai bé phËn dÉn ®iÖn ®îc ®o däc
theo bÒ mÆt hoÆc chç nèi cña vËt liÖu çch ®iÖn gi÷a chóng.
Bé phËn mang dßng ®iÖn. Mét bé phËn dÉn ®iÖn dïng ®Ó nèi trong mét m¹ch
®iÖn víi mét nguån ®iÖn ¸p.
Chó ý: Çc bé phËn kh«ng mang dßng ®iÖn lµ bé phËn kh«ng dïng ®Ó nèi nh
vËy.
Thïng kh«ng mang ®iÖn cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t. Mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t trong ®ã
mét (çc) thïng ë ®iÖn thÕ ®Êt xung quanh vµ cã chøa (çc) bé phËn c¾t vµ m«i
trêng çch ®iÖn.
Thêi gian chÕt (cña mét m¸y c¾t trong mét thao t¸c ®ãng l¹i). Kho¶ng thêi
gian gi÷a viÖc gi¸n ®o¹n ë tÊt c¶ çc cùc trong kú më vµ viÖc thiÕt lËp l¹i m¹ch trong
kú ®ãng l¹i.
Chó ý: Thêi gian chÕt cña mét sù cè hå quang trong mét thao t¸c ®ãng l¹i
kh«ng cÇn thiÕt ph¶i gièng víi thêi gian chÕt cña çc m¸y c¾t liªn quan, bëi v× thêi
gian chÕt cña sù cè lµ kho¶ng çch thêi gian trong ®ã d©y dÉn sù cè ®îc c¾t ®iÖn tõ
tÊt c¶ çc cùc.
6-6
TrÔ thêi gian-x¸c ®Þnh. Mét ®¹i lîng chÊt lîng chØ ra r»ng mét ®é trÔ thêi
gian ®îc ®a vµo cã môc ®Ých trong thao t¸c, trÔ thêi gian ®ã duy tr× vÒ c¬ b¶n lµ
kh«ng ®æi ngo¹i trõ biªn ®é cña ®¹i lîng g©y ra ho¹t ®éng.
Møc ®é mÊt ®èi xøng (cña dßng ®iÖn ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo). Tû sè cña thµnh
phÇn dßng ®iÖn mét chiÒu víi gi¸ trÞ ®Ønh cña thµnh phÇn ®èi xøng ®îc x¸c ®Þnh tõ
®êng bao cña d¹ng sãng dßng ®iÖn ë thêi ®iÓm ®ã.
Chó ý: Gi¸ trÞ nµy lµ 100% khi thµnh phÇn dßng ®iÖn mét chiÒu b»ng víi gi¸
trÞ ®Ønh cña thµnh phÇn ®èi xøng.
Thao t¸c phô thuéc nguån. Mét thao t¸c b»ng n¨ng lîng h¬n lµ b»ng tay,
trong ®ã viÖc hoµn thµnh cña thao t¸c phô thuéc vµo sù liªn tôc cña nguån cÊp (®Õn
cuén c¶m, ®éng c¬ ®iÖn hoÆc khÝ...)
Çc thÝ nghiÖm ®iÖn ¸p chÞu ®ùng cña ®iÖn m«i. Çc thÝ nghiÖm ®îc thùc hiÖn
®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng cña çc vËt liÖu çch ®iÖn vµ kho¶ng çch ®Õn qu¸ ®iÖn ¸p
chÞu ®ùng ®· ®îc x¸c ®Þnh trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh mµ kh«ng bÞ
phãng ®iÖn hoÆc ®¸nh thñng.
ThiÕt bÞ c¾t qu¸ dßng ®iÖn t¸c ®éng trùc tiÕp. Xem c¾t trùc tiÕp (c¾t lo¹t) c¾t
kh«ng trùc tiÕp (c¾t) vµ c¾t qu¸ dßng (c¾t).
Thµnh phÇn dßng ®iÖn mét chiÒu (cña mét dßng ®iÖn tæng). Mét phÇn cña
dßng ®iÖn tæng cã chøa çc thµnh phÇn kh«ng ®èi xøng.
LÖnh trùc tiÕp (c¾t nèi tiÕp). Mét lÖnh c¾t ®îc ®ãng ®iÖn trùc tiÕp bëi dßng
®iÖn trong m¹ch ®iÖn chÝnh cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Thao t¸c ®iÖn. Thao t¸c ®îc cung cÊp lùc bëi n¨ng lîng ®iÖn.
LÖnh ®iÖn - tù do (c¾t - tù do) (khi ¸p dông vµo mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc vËn
hµnh b»ng ®iÖn). Mét ®¹i lîng chØ ra r»ng viÖc c¾t cã thÓ më thiÕt bÞ ngay c¶ khi
m¹ch ®iÒu khiÓn ®ãng ®îc ®ãng ®iÖn.
Chó ý: ViÖc c¾t ®iÖn - tù do cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t thêng ®îc bè trÝ sao cho
chóng còng chèng ®Ëp. Víi mét çch bè trÝ nh vËy c¬ cÊu ®ãng sÏ kh«ng ®ãng l¹i
thiÕt bÞ ®ãng c¾t sau khi më cho ®Õn khi m¹ch ®iÒu khiÓn ®ãng ®îc më ra vµ ®îc
®ãng l¹i.
C¾t ®iÖn - tù do. Xem c¾t ®iÖn - tù do.
§êng bao mò - C«sin (sè mò trõ c« sin) (cña mét ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi).
Mét ®êng cong ®iÖn ¸p theo thêi gian thÓ hiÖn cùc ®¹i cña ®êng bao 1 - c« sin (1
trõ c« sin) vµ ®êng bao mò.
§êng bao mò (Cña mét ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi). Mét ®êng cong ®iÖn ¸p
theo thêi gian cña hµm mò cã d¹ng tæng qu¸t e1 = E1[1-ex(t/T)] trong ®ã e1 biÓu
diÔn ®iÖn ¸p qu¸ ®é gi¸ng trªn çc cùc cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t, ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ®Ønh E1 ë
thêi ®iÓm v« cïng.
6-7
Chó ý: Trªn thùc tÕ ®êng bao nµy nhËn ®îc tõ mét m¹ch trong ®ã mét
nguån ¸p E1, n¹p ®iÖn, nhê mét kho¸, mét m¹ch cã ®iÖn c¶m L nèi tiÕp víi ®iÖn
kh¸ng Z song song víi ®iÖn dung C. §iÖn ¸p cña e1 ®îc ®o trªn Z.
E1 biÓu diÔn ®iÖn ¸p xoay chiÒu truyÒn ®Õn hoÆc cao nhÊt ®îc xem nh ë t¹i
®Ønh cña nã t¹i thêi ®iÓm dßng ®iÖn b»ng kh«ng vµ duy tr× gÇn nh lµ h»ng sè trong
khi thµnh phÇn qu¸ ®é ®ã ®îc ®Þnh nghÜa bëi phÇn ®Çu cña ®êng cong. Do ®ã, nã
cã thÓ ®îc xem nh mét nguån dc trong kho¶ng thêi gian nµy. §iÖn ¸p sö dông
®îc m« pháng b»ng çch ®ãng kho¸ ®ãng c¾t.
e1 biÓu diÔn ®iÖn ¸p qu¸ ®é ®Æt trªn çc cùc m¸y c¾t.
L biÓu diÔn ®iÖn c¶m t¸c dông qui ®æi vÒ phÝa nguån cña m¸y c¾t.
Z biÓu diÔn tæng trë sãng t¬ng ®¬ng cña çc ®êng d©y truyÒn t¶i t¬ng øng.
C biÓu diÔn ®iÖn dung tËp trung t¬ng ®¬ng vÒ phÝa nguån cña m¸y c¾t vµ
thay ®æi ®êng bao mò bëi yÕu tè cã thÓ xem nh lµ mét ®é trÔ thêi gian ban ®Çu
tho¸ng qua, T1.
R lµ tû lÖ ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi, t¬ng øng víi ®é dèc ban ®Çu cña ®êng
bao mò.
CÇu ch×. Mét thiÕt bÞ b¶o vÖ qu¸ dßng ®iÖn cã mét bé phËn nãng ch¶y më
m¹ch khi bÞ ®èt nãng vµ t¸c ®éng bëi qu¸ dßng ®iÖn ch¹y qua nã.
Thao t¸c thuû lùc. Thao t¸c ®îc cung cÊp lùc bëi sù di chuyÓn cña mét chÊt
láng díi ¸p lùc.
C¾t tù do thuû lùc (c¾t-tù do) (®îc ¸p dông ®èi víi mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc
thao t¸c b»ng thuû lùc). Mét kh¸i niÖm nh»m chØ r»ng b»ng ®iÒu khiÓn thuû lùc çc
thiÕt bÞ ®ãng c¾t cã thÓ më tù do ë bÊt cø vÞ trÝ nµo trong chu kú ®ãng nÕu m¹ch c¾t
®îc ®ãng ®iÖn.
Chó ý: §Æc tÝnh më tù do nµy ®îc ho¹t ®éng ngay c¶ khi kho¸ ®iÒu khiÓn
®ãng ®îc duy tr× ®ãng.
§iÖn ¸p chÞu ®ùng xung. §iÖn ¸p ®Ønh cña mét xung mµ, trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn x¸c ®Þnh, cã thÓ sö dông mµ kh«ng g©y ra phãng ®iÖn hoÆc ®¸nh thñng.
ViÖc c¾t pha ®éc lËp. ViÖc sö dông m¸t c¾t nhiÒu pha trong nh÷ng trêng hîp
mét hoÆc nhiÒu pha lµ viÖc sai chøc n¨ng hoÆc çc m¹ch ®iÒu khiÓn t¬ng øng sÏ
kh«ng chÆn tríc viÖc c¾t thµnh c«ng cña (çc) pha cßn l¹i.
Chó ý:
(1) Çc m¸y c¾t ®îc sö dông cho viÖc c¾t pha ®éc lËp ph¶i cã ®Çy ®ñ kh¶
n¨ng më tõng pha riªng biÖt.
(2) ViÖc c¾t tõng pha ®éc lËp ®îc sö dông trong çc hÖ thèng ®iÖn xoay chiÒu
nh»m n©ng cao tÝnh æn ®Þnh cña hÖ thèng b»ng çch tèi ®a x¸c suÊt lo¹i trõ tèi thiÓu
çc pha cña mét sù cè nhiÒu pha.
6-8
Nguån thao t¸c ®éc lËp. Mét thao t¸c b»ng n¨ng lîng h¬n lµ b»ng tay trong
®ã sù hoµn thµnh cña thao t¸c lµ ®éc lËp víi tÝnh liªn tôc cña nguån ®iÖn cung cÊp.
Thao t¸c b»ng tay kh«ng trùc tiÕp (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t)). Thao t¸c b»ng
tay th«ng qua mét tay n¾m thao t¸c ®îc l¾p ë mét kho¶ng çch tõ, vµ ®îc nèi ®Õn
thiÕt bÞ c¾t b»ng, liªn hÖ c¬ khÝ.
Thao t¸c kh«ng trùc tiÕp (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). ViÖc thao t¸c dùa vµo mét
c¬ cÊu thao t¸c ®îc nèi ®Õn trôc thao t¸c chÝnh hoÆc phÇn më réng cña nã, th«ng
qua liªn kÕt vµ trôc khuûu.
Thao t¸c tõng pha ®éc lËp (cña mét m¸y c¾t hoÆc thiÕt bÞ ®ãng c¾t nhiÒu pha).
Mét kh¸i niÖm m« t¶ nh»m chØ r»ng bÊt cø (çc) pha nµo cña thiÕt bÞ cã thÓ bÞ thay
®æi tr¹ng th¸i (më hoÆc ®ãng) mµ kh«ng lµm thay ®æi tr¹ng th¸i cña (çc) pha cßn
l¹i. Çc thiÕt bÞ cã thÓ cã kh¶ n¨ng më tõng pha ®éc lËp, ®ãng tõng pha ®éc lËp,
hoÆc c¶ hai.
Tøc thêi. Mét thuËt ng÷ chÊt lîng dïng ®Ó chØ r»ng kh«ng cã sù trÔ thêi gian
cã chñ ®Ých trong ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ.
Khèi çch ®iÖn. Mét çch ®iÖn ®îc l¾p r¸p víi çc bé phËn kim lo¹i ®Ó cã thÓ
g¾n nã víi çc thiÕt bÞ çch ®iÖn hoÆc çc bé phËn cña thiÕt bÞ kh¸c.
Kho¸ liªn ®éng. Mét thiÕt bÞ ®îc khëi ®éng b»ng ho¹t ®éng cña mét vµi thiÕt
bÞ kh¸c ®îc liªn kÕt trùc tiÕp, nh»m khèng chÕ sù hoµn thµnh cña çc thao t¸c cña
cïng thiÕt bÞ hoÆc thiÕt bÞ liªn quan.
Chó ý: Mét hÖ thèng kho¸ liªn ®éng lµ mét lo¹t cña çc kho¸ liªn ®éng ®îc
dïng cho thiÕt bÞ liªn quan nh»m môc ®Ých ng¨n chÆn hoÆc cho phÐp thiÕt bÞ ho¹t
®éng chØ theo mét tr×nh tù ®· ®îc bè trÝ tríc. Çc kho¸ liªn ®éng ®îc ph©n lo¹i
thµnh ba lo¹i chÝnh: Çc kho¸ liªn ®éng c¬ khÝ, çc kho¸ liªn ®éng ®iÖn, vµ kho¸
liªn ®éng dïng ch×a, dùa trªn c¬ së lo¹i ®Êu nèi gi÷a çc thiÕt bÞ liªn kÕt.
Çc tiÕp ®iÓm trung gian (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Çc tiÕp ®iÓm trong m¹ch
chÝnh t¸ch ra sau çc tiÕp ®iÓm chÝnh vµ tríc khi çc tiÕp ®iÓm hå quang ®· t¸ch
xong.
Ng¾t ®iÖn. Mét phÇn tö ®îc thiÕt kÕ ®Ó ng¾t çc dßng ®iÖn x¸c ®Þnh trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh.
Dßng ®iÖn ng¾t (c¾t). Dßng ®iÖn trªn mét cùc cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t t¹i thêi
®iÓm b¾t ®Çu cña hå quang.
Thêi gian ng¾t (c¾t hoµn toµn) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ). Kho¶ng çch
gi÷a thêi gian khi mµ ®¹i lîng khëi ®éng cña m¹ch c¾t ®¹t ®Õn gi¸ trÞ t¸c ®éng,
thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®ang ë tr¹ng th¸i ®ãng, vµ thêi ®iÓm hå quang t¾t trªn çc tiÕp ®iÓm
hå quang chÝnh.
Chó ý:
6-9
(1) Thêi gian ng¾t lµ tæng ®¹i sè cña thêi gian më vµ thêi gian hå quang.
(2) Trong thiÕt bÞ cã nhiÒu pha thêi gian ng¾t cã thÓ ®îc ®o cho tõng pha hoÆc
cho thiÕt bÞ nh mét tæng toµn bé, trong ®ã trêng hîp sau cïng th× kho¶ng thêi gian
®îc ®o ®Õn thêi ®iÓm hå quan t¾t trªn pha cuèi cïng.
Dßng ®iÖn chèt (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Dßng ®iÖn t¹o lËp trong mét th¸c
t¸c ®ãng trong ®ã thiÕt bÞ ®ãng b»ng chèt hoÆc t¬ng ®¬ng.
Kho¸ ®ãng c¾t phô LC. Xem kho¸ phô vµ tiÕp ®iÓm LC.
TiÕp ®iÓm LC. Mét tiÕp ®iÓm kiÓm tra-chèt ®îc ®ãng khi liªn kÕt c¬ cÊu thao
t¸c ®îc më chèt sau mét thao t¸c më cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
§êng rß cña çch ®iÖn bªn ngoµi. Xem ®êng creepage.
HÖ sè sãng thao t¸c ®ãng ®êng d©y. Tû sè cña ®iÖn ¸p lín nhÊt cña sãng thao
t¸c ®ãng ®êng d©y víi ®Ønh cña ®iÖn ¸p d©y víi ®Êt ë tÇn sè danh ®Þnh ë phÝa
nguån cña thiÕt bÞ thao t¸c ®ãng ngay tríc khi ®ãng.
§iÖn ¸p lín nhÊt cña sãng thao t¸c ®ãng ®êng d©y. §iÖn ¸p ®Ønh qu¸ ®é lín
nhÊt so víi ®Êt ®îc ®o ë ®êng d©y truyÒn t¶i trong khi cã sãng thao t¸c lµ kÕt qu¶
cña viÖc phãng ®iÖn ®êng d©y ®ã.
Çc bé phËn mang ®iÖn. §ã lµ çc bé phËn ®îc thiÕt kÕ ®Ó vËn hµnh ë ®iÖn ¸p
kh¸c víi ®iÖn ¸p cña ®Êt.
Thïng mang ®iÖn cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t. Mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t trong ®ã (çc) vá
thïng cña bé phËn c¾t ë ®iÖn thÕ cao h¬n ®Êt.
Çc tiÕp ®iÓm chÝnh (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Çc tiÕp ®iÓm mang toµn bé
hoÆc hÇu hÕt dßng cña dßng ®iÖn chÝnh.
ThiÕt bÞ vËn hµnh khi b¶o dìng. Mét thiÕt bÞ cã thÓ th¸o ra ®Ó dïng víi çc
m¸y c¾t ®îc thao t¸c b»ng nguån ®iÖn mµ nã ®îc sö dông ®Ó thao t¸c b»ng tay
mét m¸y c¾t kh«ng mang ®iÖn chØ khi ®ang b¶o dìng.
Chó ý: ThiÕt bÞ nµy kh«ng ®îc sö dông ®Ó ®ãng m¸y c¾t trªn m¹ch ®· ®ãng
®iÖn.
Dßng ®iÖn h×nh thµnh (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Gi¸ trÞ cña dßng ®iÖn cã
®îc ë thêi ®iÓm thiÕt bÞ ®ãng.
Chó ý:
(1) Gi¸ trÞ hiÖu dông cña nã ®îc ®o tõ ®êng bao cña d¹ng sãng dßng ®iÖn ë
thêi gian ®Ønh dßng ®iÖn chÝnh ®Çu tiªn.
(2) Dßng ®iÖn h×nh thµnh còng cã thÓ ®îc biÓu diÔn b»ng gi¸ trÞ tøc thêi cña
dßng ®iÖn trong trêng hîp nã ®îc ®o ë ®Ønh chÝnh ®Çu tiªn cña d¹ng sãng dßng
®iÖn. Nã ®îc gäi lµ dßng ®iÖn h×nh thµnh ®Ønh.
6-10
§iÒu khiÓn b»ng tay. §iÒu khiÓn trong ®ã çc thiÕt bÞ chÝnh ®ang ®iÒu khiÓn,
kÓ c¶ vËn hµnh b»ng tay hoÆc b»ng nguån ®iÖn, ®îc ®iÒu khiÓn bëi mét ngêi lµm
viÖc.
VËn hµnh b»ng tay. VËn hµnh b»ng tay mµ kh«ng sö dông bÊt cø nguån lùc
nµo kh¸c.
ThiÕt bÞ c¾t b»ng tay. Mét thiÕt bÞ ®îc nèi ®Õn liªn kÕt c¾t vµ cã thÓ ®îc vËn
hµnh b»ng tay ®Ó c¾t mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
§iÖn ¸p thiÕt kÕ cùc ®¹i (cña mét thiÕt bÞ). §iÖn ¸p cao nhÊt t¹i ®ã thiÕt bÞ ®îc
thiÕt kÕ ®Ó vËn hµnh.
ThiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ. Mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc thiÕt kÕ ®Ó ®ãng vµ më
mét hoÆc nhiÒu m¹ch ®iÖn nhê çc tiÕp ®iÓm riªng.
Chó ý: Çc thiÕt bÞ trong ®ã çc tiÕp ®iÓm t¸ch rêi cã thÓ ®îc thiÕt kÕ b»ng
thªm vµo phï hîp; ®ã lµ, kh«ng khÝ, khÝ, dÇu, v.v...
LÖnh - tù do c¬ khÝ (c¾t-tù do) (khi sö dông cho mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Mét
thuËt ng÷ dïng chØ r»ng m¹ch c¾t cã thÓ më thiÕt bÞ ngay c¶ th«ng qua 1) trong mét
thiÕt bÞ ®ãng c¾t vËn hµnh b»ng tay ®ßn bÈy thao t¸c ®ang ®îc di chuyÓn vÒ phÝa vÞ
trÝ ®ãng; hoÆc 2) trong mét c¬ cÊu t¸c ®éng vËn hµnh b»ng ®iÖn ®ang ®îc di
chuyÓn vÒ phÝa vÞ trÝ ®ãng hoÆc b»ng çch sö dông liªn tôc nguån ®ãng hoÆc b»ng
mét ®ßn bÈy ®ãng b¶o dìng.
C¬ cÊu (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). L¾p r¸p ®Çy ®ñ cña ®ßn bÈy vµ çc bé phËn
kh¸c khëi ®éng sù di chuyÓn cña çc tiÕp ®iÓn cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Kho¶ng trèng tèi thiÓu gi÷a çc cùc (çc pha). Kho¶ng çch ng¾n nhÊt gi÷a bÊt
cø bé phËn mang ®iÖn cña çc cùc (pha) liÒn kÒ nhau.
Chó ý: CÇn ph¶i cã sù ph©n biÖt gi÷a kho¶ng trèng vµ kho¶ng çch hoÆc
kho¶ng çch t©m - ®Õn - t©m.
§iÖn ¸p phôc håi qu¸ ®é thay ®æi m¹ch. §iÖn ¸p phôc håi qu¸ ®é cña m¹ch
®îc thay ®æi t¬ng øng víi ®iÖn ¸p phôc håi tÇn sè danh ®Þnh vµ tÝnh ®èi xøng cña
d¹ng sãng dßng ®iÖn nhËn ®îc trong mét ng¾t ®Æc biÖt.
Chó ý: §iÖn ¸p nµy chØ thÞ tÝnh nghiªm träng cña ng¾t ®Æc biÖt theo hiÖu øng
®iÖn ¸p phôc håi.
M¸y c¾t vá ®óc. Mét thiÕt bÞ ®îc l¾p r¸p nh mét thiÕt bÞ tÝch hîp trªn mét vá
®ì vµ ®ãng kÝn cña vËt liÖu çch ®iÖn ®îc ®óc.
Dßng ®iÖn tho¸ng qua. Dßng ®iÖn ch¹y qua mét thiÕt bÞ, mét bé phËn l¾p r¸p,
hoÆc mét thanh çi t¹i ®Ønh chÝnh cña chu kú cùc ®¹i nh ®îc x¸c ®Þnh tõ ®êng
bao cña d¹ng sãng dßng ®iÖn.
Chó ý: Dßng ®iÖn ®îc biÓu diÔn nh gi¸ trÞ hiÖu dông, kÓ c¶ thµnh phÇn dßng
®iÖn mét chiÒu, vµ cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p thÓ hiÖn trong çc
6-11
ph¬ng ph¸p tiªu chuÈn quèc gia Mü ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña mét d¹ng sãng dßng
®iÖn h×nh sin vµ ®iÖn ¸p phôc håi tÇn sè danh ®Þnh ®èi víi çc m¸y c¾t cao ¸p xoay
chiÒu, ANSI/IEEE C37.09.
TiÕp ®iÓm di chuyÓn. Mét bé phËn dÉn ®iÖn mang mét bÒ mÆt tiÕp ®iÓm ®îc
bè trÝ ®Ó di chuyÓn ®Õn vµ tõ tiÕp ®iÓm tÜnh.
Thao t¸c nhiÒu cùc (cña mét m¸y c¾t hoÆc thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Mét thuËt ng÷
diÔn t¶ dïng ®Ó chØ r»ng tÊt c¶ çc cùc cña thiÕt bÞ ®îc liªn kÕt c¬ khÝ, ®iÖn, hoÆc
b»ng çch kh¸c nh chóng thay ®æi tr¹ng th¸i (më hoÆc ®ãng) ch¾c ch¾n ®éng thêi.
Çc thiÕt bÞ cã thÓ cã kh¶ n¨ng ®Ó më nhiÒu cùc, ®ãng nhiÒu cùc, hoÆc c¶ hai.
§iÖn ¸p hÖ thèng ®Þnh møc. Mét ®iÖn ¸p danh ®Þnh ®îc g¸n cho tªn mét hÖ
thèng cña mét lo¹i ®iÖn ¸p ®· cho.
Chó ý: Xem ANSI C48.1.
ViÖc më kh«ng tù ®éng (ViÖc c¾t kh«ng tù ®éng). ViÖc më mét thiÕt bÞ ®ãng
c¾t chØ ®¸p øng víi hµnh ®éng cña mét ngêi phôc vô.
TÇn sè danh ®Þnh. TÇn sè t¹i ®ã mét thiÕt bÞ hoÆc mét hÖ thèng ®îc thiÕt kÕ
®Ó vËn hµnh.
§iÖn ¸p chÞu ®ùng s¬ng tÇn sè danh ®Þnh (tÇn sè thÊp). §iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn
sè danh ®Þnh ®îc ¸p dông cho çch ®iÖn ®îc bao phñ hoµn toµn mét chÊt Èm
ngng tô.
Chó ý: Xem ®iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn sè danh ®Þnh.
§iÖn ¸p chÞu ®ùng kh« tÇn sè danh ®Þnh (tÇn sè thÊp). §iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn
sè danh ®Þnh ®îc ¸p dông cho çch ®iÖn kh«.
§iÖn ¸p phôc håi d©y - ®Õn - d©y tÇn sè danh ®Þnh. §iÖn ¸p phôc håi tÇn sè
danh ®Þnh, ®îc ph¸t biÓu trªn c¬ së d©y - ®Õn - d©y, xuÊt hiÖn vÒ phÝa nguån cña
mét thiÕt bÞ ng¾t m¹ch ba pha sau khi viÖc ng¾t ®· hoµn thµnh trªn c¶ ba pha.
§iÖn ¸p phôc håi cùc m¸y c¾t tÇn sè danh ®Þnh. §iÖn ¸p phôc håi tÇn sè danh
®Þnh xuÊt hiÖn trªn mét cùc cña thiÕt bÞ ng¾t m¹ch do viÖc ng¾t m¹ch.
§iÖn ¸p phôc håi tÇn sè danh ®Þnh. §iÖn ¸p phôc håi tÇn sè danh ®Þnh xuÊt
hiÖn trªn çc cùc cña mét thiÕt bÞ ng¾t m¹ch xoay chiÒu sau viÖc ng¾t dßng ®iÖn sau
qu¸ tr×nh qu¸ ®é tÇn sè cao ®· kÕt thóc.
Chó ý: §Ó x¸c ®Þnh ®iÖn ¸p phôc håi tÇn sè danh ®Þnh, xem ANSI/IEEE
C37.09.
§iÖn ¸p chÞu ®ùng ít tÇn sè danh ®Þnh (tÇn sè - thÊp). §iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn
sè danh ®Þnh ®îc ¸p dông cho çch ®iÖn ít.
6-12
§iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn sè danh ®Þnh (tÇn sè - thÊp). §iÖn ¸p tÇn sè danh ®Þnh
cã thÓ ¸p dông ®èi víi çch ®iÖn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh trong mét thêi gian
x¸c ®Þnh mµ kh«ng g©y phãng ®iÖn hoÆc ®¸nh thñng.
Chó ý:
(1) Gi¸ trÞ nµy thêng ®îc biÓu diÔn ë gi¸ trÞ hiÖu dông.
(2) Xem c¶ ®iÖn ¸p chÞu ®ùng s¬ng tÇn sè danh ®Þnh, ®iÖn ¸p chÞu ®ùng kh«
tÇn sè danh ®Þnh, ®iÖn ¸p chÞu ®ùng ít tÇn sè danh ®Þnh.
§êng bao 1 trõ c«-sin (1-cosin) (cña mét ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi). Mét
®êng cong ®iÖn ¸p theo thêi gian cña d¹ng tæng qu¸t e2 = E2(1-cos Kt) trong ®ã e2
biÓu diÔn ®iÖn ¸p qu¸ ®é trªn mét cùc cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t, ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ®Ønh cña
nã E2 ë thêi ®iÓm T2.
Thao t¸c më (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). ViÖc di chuyÓn cña çc tiÕp ®iÓm tõ vÞ
trÝ thêng ®ãng sang vÞ trÝ thêng më.
Chó ý: Ch÷ O ký hiÖu thao t¸c nµy: Më (Open).
Thao t¸c c¾t m¹ch (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Xem thao t¸c më (cña mét thiÕt
bÞ ®ãng c¾t).
Thêi gian c¾t m¹ch (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Kho¶ng thêi gian gi÷a thêi
®iÓm khi ®¹i lîng khëi ®éng cña m¹ch c¾t ®¹t ®Õn gi¸ trÞ t¸c ®éng, vµ thêi ®iÓm khi
çc tiÕp ®iÓm hå quang chÝnh ®· t¸ch. Mäi thêi gian trÔ cña thiÕt bÞ cã d¹ng mét
phÇn tÝch hîp cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc ®iÒu chØnh ®Õn chØnh ®Þnh tèi thiÓu cña nã
hoÆc, nÕu ®îc, lµ bá ®i toµn bé ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh thêi gian c¾t m¹ch.
Chó ý: Thêi gian c¾t m¹ch bao gåm thêi gian t¸c ®éng cña mét r¬ le phô trong
m¹ch c¾t khi mét r¬ le nh thÕ lµ b¾t buéc vµ ®îc cung cÊp nh mét phÇn cña thiÕt
bÞ ®ãng c¾t.
Kho¶ng çch pha (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Kho¶ng çch gi÷a çc d©y gi÷a
cña çc bé phËn mang ®iÖn cña çc cùc liÒn kÒ nhau cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
KhÝ thao t¸c. Nguån lùc thao t¸c nhê vµo khÝ nÐn.
LÖnh tù do b»ng khÝ (c¾t - tù do) (khi ¸p dông cho mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t vËn
hµnh b»ng khÝ). Mét thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ r»ng ®iÒu khiÓn b»ng khÝ th× thiÕt bÞ
®ãng c¾t lµ tù do më ë bÊt cø vÞ trÝ nµo trong chu kú ®ãng nÕu m¹ch c¾t ®· ®ãng
®iÖn.
Chó ý: §Æc tÝnh lÖnh-tù do ®îc t¸c ®éng ngay c¶ khi kho¸ ®iÒu khiÓn ®ãng
®îc gi÷ ë vÞ trÝ ®ãng.
Cùc (Mét cùc) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). PhÇn ®ã cña thiÕt bÞ t¬ng øng
riªng víi mét ®êng dÉn riªng biÖt vÒ ®iÖn cña m¹ch chÝnh cña thiÕt bÞ.
Chó ý:
6-13
(1) Nh÷ng phÇn ®ã cung cÊp ph¬ng tiÖn ®Ó l¾p vµ vËn hµnh tÊt c¶ çc cùc víi
nhau lo¹i trõ tõ ®Þnh nghÜa cña cùc.
(2) Mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc gäi lµ ®¬n-cùc nÕu nã chØ cã mét cùc. NÕu nã
cã nhiÒu h¬n mét cùc, nã cã thÓ ®îc gäi lµ nhiÒu-cùc (hai cùc, ba-cùc, v.v...) vµ
®îc cung cÊp, trong trêng hîp cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t, çc cùc ®ã lµ hoÆc cã thÓ
cÆp víi nhau theo nghÜa lµ t¸c ®éng cïng víi nhau.
Chu tr×nh ho¹t ®éng (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Mét sè x¸c ®Þnh vµ lo¹i ho¹t
®éng ë nh÷ng kho¶ng ®Þnh tríc.
C¬ cÊu t¸c ®éng (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). PhÇn ®ã cña c¬ cÊu khëi ®éng tÊt
c¶ çc tiÕp ®iÓm m¹ch chÝnh cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t hoÆc trùc tiÕp hoÆc b»ng çch sö
dông çc c¬ cÊu cña khèi - cùc.
§iÖn ¸p vËn hµnh. §iÖn ¸p cña hÖ thèng trong ®ã mét thiÕt bÞ ®îc vËn hµnh.
Chó ý: §iÖn ¸p nµy, nÕu thay ®æi, thêng ®îc biÓu diÔn ë gi¸ trÞ hiÖu dông.
Ngoµi trêi. §îc thiÕt kÕ ®Ó sö dông ngoµi trêi bªn ngoµi toµ nhµ.
Hµng rµo ngoµi trêi. Mét hµng rµo cho øng dông ngoµi trêi ®îc thiÕt kÕ ®Ó
b¶o vÖ chèng l¹i t¸c h¹i cña thêi tiÕt ng ma, tuyÕt, hoÆc ma ®¸.
Chó ý: Sù ngng tô ®îc tèi thiÓu ho¸ b»ng çch sö dông çc bé sëi nãng
kh«ng khÝ.
Dßng ®iÖn n¹p cña ®êng d©y trªn kh«ng. Dßng ®iÖn ®îc cung cÊp cho mét
®êng d©y trªn kh«ng kh«ng t¶i.
Chó ý: dßng ®iÖn ®îc biÓu diÔn ë ampe hiÖu dông.
C¬ cÊu truyÒn ®éng khèi cùc (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). PhÇn ®ã cña mét c¬
cÊu khëi ®éng di chuyÓn çc tiÕp ®iÓm cña mét cùc.
Nguån thao t¸c. Thao t¸c b»ng nguån kh¸c víi nguån lùc tõ tay.
R¬ le ¸p lùc. Mét r¬ le ®¸p øng theo ¸p lùc cña chÊt láng hoÆc khÝ.
ChÝnh (sö dông nh mét tÝnh tõ).
(1) Tríc víi t¸c ®éng; vÝ dô, çc tiÕp ®iÓm hå quang chÝnh, bé ph¸t hiÖn
chÝnh.
(2) Tríc trong h¬n lµ; vÝ dô, b¶o vÖ chÝnh.
(3) Tham chiÕu ®Õn m¹ch chÝnh nh tr¸i ngîc víi phô trong çc m¹ch ®iÒu
khiÓn; vÝ dô, çc thiÕt bÞ çch ly chÝnh.
Çc tiÕp ®iÓm hå quang chÝnh (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t). Çc tiÕp ®iÓm trªn
®ã hå quang ban ®Çu ®îc sinh ra vµ dßng ®iÖn cuèi cïng, ngo¹i trõ ®èi víi dßng
®iÖn ®iÖn trë s¬n hå quang, bÞ ng¾t sau khi çc tiÕp ®iÓm chÝnh ®· t¸ch ra.
Gi¸ trÞ danh ®Þnh. Mét kh¸i niÖm chÊt lîng ®ã lµ, ®îc sö dông cho mét ®Æc
tÝnh vËn hµnh, chØ ra giíi h¹n chØ ®Þnh hoÆc çc giíi h¹n cña ®Æc tÝnh cho øng dông
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh.
6-14
Chó ý: Giíi h¹n x¸c ®Þnh hoÆc çc giíi h¹n cã thÓ ¸p dông ®îc ®èi víi mét
thiÕt bÞ ®a ra ®îc x¸c ®Þnh theo tiªu chuÈn cho thiÕt bÞ ®ã, vµ ®îc kÓ ®Õn trong
tªn cña ®Æc tÝnh danh ®Þnh, ®ã lµ ®iÖn ¸p danh ®Þnh lín nhÊt, d¶i tÇn sè danh ®Þnh...
Gi¸ trÞ. Çc giíi h¹n ®· ®îc chØ ®Þnh cña çc ®Æc tÝnh vËn hµnh danh ®Þnh cña
mét thiÕt bÞ.
Chó ý: çc ®Æc tÝnh vËn hµnh nh thÕ lµ dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p, tÇn sè, v.v..., cã thÓ
®îc ®a ra b»ng gi¸ trÞ.
Thêi gian ®ãng (cña mét m¸y c¾t). Kho¶ng çch gi÷a thêi gian khi ®¹i lîng
khëi ®éng cña m¹ch c¾t (c¾t) ®¹t ®Õn gi¸ trÞ t¸c ®éng (m¸y c¾t ®ang ë vÞ trÝ ®ãng) vµ
sù thiÕt lËp l¹i m¹ch ®iÖn trªn çc tiÕp ®iÓm hå quang chÝnh trong kú ®ãng.
§iÖn ¸p phôc håi. §iÖn ¸p xuÊt hiÖn trªn çc ®Çu cùc cña mét pha cña mét
thiÕt bÞ ng¾t m¹ch do viÖc ng¾t dßng ®iÖn.
Sù phãng ®iÖn l¹i. Mét sù tiÕp tôc l¹i cña dßng ®iÖn gi÷a çc tiÕp ®iÓm cña mét
thiÕt bÞ ®ãng c¾t trong mét thao t¸c më sau mét kho¶ng dßng ®iÖn qua kh«ng nhá
h¬n 1/4 chu kú ë tÇn sè danh ®Þnh.
R¬ le. Mét thiÕt bÞ ®iÖn ®îc thiÕt kÕ ®Ó ®¸p øng theo çc ®iÒu kiÖn vµo theo
mét çch ®Þnh tríc vµ sau khi ®¹t ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· x¸c ®Þnh lµm cho tiÕp
®iÓm t¸c ®éng hoÆc thay ®æi ®ét ngét t¬ng tù trong çc m¹ch ®iÒu khiÓn t¬ng øng.
Chó ý:
(1) çc ®Çu vµo thêng lµ ®iÖn, nhng cã thÓ lµ c¬ häc, nhiÖt, hoÆc çc ®¹i
lîng kh¸c hoÆc mét tæ hîp cña çc ®¹i lîng. Çc kho¸ giíi h¹n lµ çc thiÕt bÞ ®¬n
gi¶n t¬ng tù nhng kh«ng ph¶i lµ r¬ le.
(2) Mét r¬ le cã thÓ bao gåm mét vµi ®¬n vÞ r¬ le, mçi r¬ le ®¸p øng theo çc
®Çu vµo ®Þnh tríc víi tæ hîp cung cÊp ®Æc tÝnh lµm viÖc tæng thÓ mong muèn cña
r¬ le.
LÖnh (c¬ cÊu c¾t) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ). Mét thiÕt bÞ, ®îc ®Êu nèi
c¬ khÝ víi mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ, nh¶ c¬ cÊu gi÷ vµ cho phÐp ®ãng hoÆc më
çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Cuén ra lÖnh (c¾t) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ). Mét cuén ®îc sö dông
trong nam ch©m ®iÖn khëi ®éng mét lÖnh (c¾t).
TrÔ lÖnh (c¾t) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ). TrÔ thêi gian cã chñ ®Þnh ®a
vµo thêi gian t¸ch cña tiÕp ®iÓm céng vµo thêi gian më.
Chó ý: Trong thiÕt bÞ sö dông mét s¬n c¾t, trÔ thêi gian ra lÖnh bao gåm thêi
gian t¸c ®éng cña r¬ le b¶o vÖ vµ phô trî bªn ngoµi thiÕt bÞ. Trong çc thiÕt bÞ cã sö
dông lÖnh trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp, trÔ thêi gian ra lÖnh bao gåm thêi gian chñ ®Þnh
®îc dïng nh lµ chøc n¨ng cña lÖnh.
6-15
LÖnh - tù do (c¾t - tù do) (nh sö dông cho mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ). Mét
kh¸i niÖm m« t¶ chØ ra r»ng thao t¸c më cã thÓ trïm lªn thao t¸c ®ãng trong nh÷ng
phÇn x¸c ®Þnh cña thao t¸c ®ãng.
LÖnh - tù do (c¾t - tù do) ë bÊt cø vÞ trÝ nµo. Mét thuËt ng÷ m« t¶ chØ ra r»ng
mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc c¾t - tù do ë bÊt cø phÇn nµo cña thao t¸c ®ãng.
Chó ý: NÕu m¹ch c¾t ®îc hoµn thµnh th«ng qua mét kho¸ phô, c¾t ®iÖn sÏ
kh«ng t¸c ®éng cho ®Õn khi kho¸ phô ®ã ®ãng.
§iÒu khiÓn tõ xa. ViÖc ®iÒu khiÓn cña mét thiÕt bÞ tõ mét ®iÓm ë xa.
Chó ý: §iÒu khiÓn tõ xa cã thÓ qua (1) D©y dÉn trùc tiÕp, hoÆc qua 2) çc
d¹ng kªnh kÕt nèi kh¸c nh mang-dßng hoÆc vi ba, hoÆc qua 3) gi¸m s¸t ®iÒu khiÓn
hoÆc b»ng 4) ph¬ng tiÖn c¬ häc.
Thao t¸c tõ xa. Thao t¸c mét thiÕt bÞ b»ng ®iÒu khiÓn tõ xa.
Phãng ®iÖn trë l¹i. Mét sù tiÕp tôc l¹i cña dßng ®iÖn gi÷a çc tiÕp ®iÓm cña
mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t trong mét thao t¸c më sau mét kho¶ng dßng ®iÖn qua kh«ng
nhá h¬n 1/4 chu kú hoÆc dµi h¬n ë tÇn sè danh ®Þnh.
R¬ le tù gi÷. Mét r¬ le phô duy tr× t¸c ®éng th«ng qua mét trong çc tiÕp ®iÓm
cña nã mµ tiÕp ®ã nèi t¾t m¹ch khëi ®éng cho ®Õn khi ®îc phãng ®iÖn l¹i b»ng mét
vµi thiÕt bÞ kh¸c.
Phô (®îc dïng nh mét tÝnh tõ).
(1) T¸c ®éng sau thiÕt bÞ chÝnh; vÝ dô, çc tiÕp ®iÓm hå quang phô.
(2) Thø hai trong tham chiÕu.
(3) Tham chiÕu nh phô trî hoÆc çc m¹ch ®iÒu khiÓn ngîc víi m¹ch chÝnh;
vÝ dô, çc thiÕt bÞ çch ly phô, çc d©y dÉn ®iÒu khiÓn vµ nhÞ thø.
ViÖc ®ãng c¾t pha cã lùa chän. ViÖc thùc hiÖn c¾t vµ ®ãng l¹i mét hoÆc nhiÒu
pha cña mét m¸y c¾t nhiÒu pha mµ kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i cña çc pha cßn l¹i víi
viÖc c¾t ®ang ®ùoc khëi ®éng bëi çc r¬ le b¶o vÖ ph¶n øng mét çch chän läc theo
çc pha bÞ sù cè.
Chó ý: Çc m¸y c¾t ®îc ¸p dông ®ãng c¾t pha chän läc ph¶i cã ®Çy ®ñ kh¶
n¨ng më tõng pha riªng biÖt.
Kho¸ chän. Mét sù s¾p xÕp cho phÐp ®Êu nèi mét d©y dÉn víi bÊt cø d©y dÉn
nµo trong sè çc d©y dÉn.
R¬ le tù nghØ (r¬ le gi¶i trõ tù ®éng). Mét r¬ le ®îc chÕ t¹o sao cho nè trë vÒ
vÞ trÝ gi¶i trõ cña nã tiÕp theo mét thao t¸c sau ®¹i lîng ®Çu vµo ®îc bá ®i.
ThiÕt bÞ l¾p trªn mÆt gÇn ph¼ng. Mét thiÕt bÞ trong ®ã th©n cña thiÕt bÞ låi ra vÒ
phÝa tríc cña bÒ mÆt l¾p ®Æt mét kho¶ng çch ®· x¸c ®Þnh gi÷a kho¶ng çch ®îc
x¸c ®Þnh cho l¾p ®Æt trªn mÆt ph¼ng vµ bÒ mÆt l¾p ®Æt thiÕt bÞ.
6-16
Ng¾n m¹ch. Mét ®Êu nèi kh¸c thêng (kÓ c¶ mét hå quang) cña trë kh¸ng
t¬ng ®èi thÊp, cho dï lµ ®îc t¹o ra do tai n¹n hoÆc chñ ý, gi÷a hai ®iÓm cã ®iÖn
thÕ kh¸c nhau.
Chó ý: ThuËt ng÷ sù cè hoÆc sù cè ng¾n m¹ch ®îc sö dông ®Ó m« t¶ mét
ng¾n m¹ch.
Qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi sù cè ®êng d©y ng¾n. §iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi
nhËn ®îc khi mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t m¹ch ng¾t mét sù cè gÇn trªn ®êng d©y.
Chó ý: Nã kh¸c víi çc ®iÒu kiÖn sù cè ®Çu cùc trong ®ã chiÒu dµi cña ®êng
d©y céng thªm thµnh phÇn r¨ng ca tÇn sè cao vµo ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi. Khi
kho¶ng çch ®Õn sù cè trë lªn lín h¬n, biªn ®é cña thµnh phÇn r¨ng ca t¨ng, tèc ®é
t¨ng cña thµnh phÇn r¨ng ca gi¶m vµ dßng ®iÖn sù cè gi¶m.
Biªn ®é t¨ng ¶nh hëng bÊt lîi ®Õn kh¶ n¨ng c¾t dßng cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t
m¹ch trong khi viÖc gi¶m tèc ®é t¨ng vµ sù gi¶m dßng ®iÖn lµm cho viÖc c¾t dÔ dµng
h¬n. Çc hiÖu øng kh«ng ph¶i tû lÖ vµ mét kho¶ng çch ®¹t ®îc trong ®ã viÖc c¾t
rÊt khã kh¨n dï cho dßng ®iÖn nhá h¬n ®èi víi mét sù cè ë ®Çu cùc. Gi¸ trÞ tíi h¹n
thay ®æi mét çch ®¸ng kÓ theo lo¹i cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t m¹ch (dÇu, kh«ng khÝ thæi,
khÝ thæi, v.v...), vµ cã thiÕt kÕ ®Æc biÖt. Kho¶ng çch tíi h¹n cã thÓ ®Õn hµng dÆm ë
çc ®iÖn ¸p cao h¬n. Kho¶ng çch tíi h¹n thÊp h¬n ë ®iÖn ¸p thÊp h¬n ®îc xem
xÐt.
Dßng ®iÖn thêi gian ng¾n. Dßng ®iÖn ®îc mang bëi mét thiÕt bÞ , mét bé phËn
l¾p r¸p, hoÆc mét thanh çi cho mét kho¶ng thêi gian ng¾n x¸c ®Þnh.
Dßng ®iÖn bé tô bï ngang. Dßng ®iÖn, bao gåm çc hµi, ®îc cung cÊp ®Õn
mét bé tô bï ngang.
Chó ý: Dßng ®iÖn ®îc biÓu diÔn b»ng ampe hiÖu dông.
LÖnh s¬n (c¾t). Mét lÖnh ®îc cÊp ®iÖn b»ng mét nguån ®iÖn ¸p.
Chó ý: §iÖn ¸p cã thÓ ®îc cung cÊp hoÆc tõ m¹ch chÝnh hoÆc tõ mét nguån
®éc lËp.
Çc bÒ mÆt - b¹c hoÆc t¬ng ®¬ng. ThuËt ng÷ chØ çc vËt liÖu kim lo¹i cã ®Æc
tÝnh lµm viÖc l©u dµi tho¶ m·n vµ lµm viÖc trong giíi h¹n t¨ng nhiÖt ®é thiÕt lËp cho
çc bé phËn tiÕp ®iÓm ®iÖn bÒ mÆt b¹c vµ çc ®Êu nèi c¬ khÝ dÉn ®iÖn.
ViÖc ®ãng c¾t mét pha. Thùc tÕ c¾t vµ ®ãng l¹i mét pha cña mét m¸y c¾t nhiÒu
pha mµ kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i cña çc pha cßn l¹i, víi viÖc c¾t ®ang ®îc khëi
®éng b»ng çc r¬ le b¶o vÖ ®¸p øng mét çch chän läc ®èi víi pha sù cè.
Chó ý:
(1) Çc m¸y c¾t ®îc dïng cho viÖc ®ãng c¾t mét pha ph¶i vèn cã ®ñ kh¶ n¨ng
më mét pha riªng rÏ.
6-17
(2) Trong hÇu hÕt çc s¬ ®å ®ãng c¾t mét pha trªn thùc tÕ ®i c¾t tÊt c¶ çc pha
cho bÊt cø sù cè nµo liªn quan ®Õn nhiÒu h¬n mét pha.
Thao t¸c lß xo. TÝch tr÷ n¨ng lîng thao t¸c nhê vµo n¨ng lîng tÝch tr÷ trong
lß xo.
VÞ trÝ tham chiÕu tiªu chuÈn (cña mét tiÕp ®iÓm). VÞ trÝ kh«ng t¸c ®éng hoÆc
kh«ng mang ®iÖn cña thiÕt bÞ chÝnh t¬ng øng víi nã vÞ trÝ tiÕp ®iÓm ®îc tham
chiÕu.
Chó ý: Çc vÞ trÝ tham chiÕu tiªu chuÈn cña çc thiÕt bÞ ®iÓn h×nh ®îc liÖt kª
trong ANSI/IEEE C37.2
ThiÕt bÞ VÞ trÝ tham chiÕu tiªu chuÈn
M¸y c¾t çc tiÕp ®iÓm chÝnh më
Dao çch ly Çc tiÕp ®iÓm chÝnh më
R¬ le VÞ trÝ kh«ng mang ®iÖn
C«ng t¾c VÞ trÝ kh«ng mang ®iÖn
Van VÞ trÝ ®ãng
Bé phËn tiÕp ®iÓm tÜnh. Mét bé phËn dÉn ®iÖn cã mét bÒ mÆt dÉn ®iÖn duy tr×
vÒ c¬ b¶n lµ tÜnh.
ChØ thÞ lu tr÷ n¨ng lîng. Mét chØ thÞ cã thÓ nh×n thÊy ®îc thÓ hiÖn r»ng c¬
cÊu tÝch tr÷ n¨ng lîng ®ang ë vÞ trÝ n¹p hoÆc gi¶i phãng.
Thao t¸c tÝch tr÷ n¨ng lîng. Thao t¸c theo nghÜa tÝch tr÷ n¨ng lîng trong b¶n
th©n c¬ cÊu ®Ó hoµn thµnh thao t¸c vµ ®ñ kh¶ n¨ng hoµn thµnh nã trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn ®· ®Þnh tríc.
Chó ý: Lo¹i thao t¸c nµy cã thÓ ®îc chia t¬ng øng víi:
1) Çch n¨ng lîng ®îc lu tr÷ (lß xo, träng lîng...)
2) Çch n¨ng lîng khëi ®Çu (b»ng tay, ®iÖn...)
3) N¨ng lîng ®îc gi¶i phãng nh thÕ nµo (b»ng tay, ®iÖn...)
Kho¶ng çch phãng ®iÖn. Kho¶ng çch ng¾n nhÊt, ®îc ®o trong kh«ng khÝ,
gi÷a çc bé phËn cã cùc tÝnh kh¸c nhau.
ThiÕt bÞ l¾p trªn bÒ mÆt. Mét thiÕt bÞ, toµn bé th©n cña nã ®îc l¾p phÝa tríc
cña bÒ mÆt g¸ l¾p.
ThiÕt bÞ ®ãng c¾t (kho¸ ®ãng c¾t). Mét thiÕt bÞ ®îc thiÕt kÕ ®Ó ®ãng hoÆc më,
hoÆc c¶ hai, mét hoÆc mét sè m¹ch ®iÖn.
Chó ý: (1) ThuËt ng÷ kho¸ ®ãng c¾t trong quèc tÕ (IEC) qui vµo mét thiÕt bÞ
®ãng c¾t c¬ khÝ cã kh¶ n¨ng më vµ ®ãng dßng ®iÖn phô t¶i danh ®Þnh liªn tôc.
Thµnh phÇn ®èi xøng (thµnh phÇn dßng ®iÖn xoay chiÒu) (cña mét dßng ®iÖn
tæng). PhÇn cña dßng ®iÖn tæng t¹o thµnh hÖ ®èi xøng.
6-18
§Ých (chØ thÞ ho¹t ®éng) (cña mét r¬ le). Mét thiÕt bÞ phô trî ®îc ho¹t ®éng
hoÆc b»ng c¬ khÝ hoÆc b»ng ®iÖn, nh»m chØ thÞ nh×n thÊy ®îc r»ng r¬ le ®· t¸c ®éng
hoÆc ®· hoµn thµnh chøc n¨ng cña nã.
Chó ý:
(1) Mét ®Ých t¸c ®éng c¬ häc chØ thÞ t¸c ®éng vËt lý cña r¬ le.
(2) Mét ®Ých ®· t¸c ®éng b»ng ®iÖn khi kh«ng ®îc m« t¶ thªm ®îc khëi
®éng bëi dßng ®iÖn trong m¹ch ®iÒu khiÓn t¬ng øng víi r¬ le vµ do ®ã chØ thÞ
kh«ng chØ r¬ le ®· t¸c ®éng mµ cßn chØ thÞ nã ®· hoµn thµnh chøc n¨ng cña nã bëi
dßng ®iÖn g©y ra ch¹y qua m¹ch ®iÒu khiÓn t¬ng øng.
(3) Mét ®Ých s¬n ®ãng ®iÖn chØ thÞ ho¹t ®éng cña tiÕp ®iÓm r¬ le vµ kh«ng cÇn
thiÕt thÓ hiÖn r»ng dßng ®iÖn ®· ®i qua thùc tÕ trong m¹ch ®iÒu khiÓn t¬ng øng.
KÑp (®Çu kÑp). Mét con nèi ®Ó g¾n mét d©y dÉn vµo thiÕt bÞ ®iÖn.
Hµng kÑp (b¶ng kÑp). Mét ch©n ®Õ çch ®iÖn ®îc trang bÞ kÌm çc ®Çu kÑp ®Ó
®Êu nèi d©y dÉn ®iÒu khiÓn vµ nhÞ thø.
§Çu kÑp. Xem kÑp.
TÊm kÑp. Mét bé phËn dÉn ®iÖn thêng ph¼ng cña mét thiÕt bÞ mµ ®Çu kÑp
®îc cµi chÆt vµo ®ã.
R¬ le thêi gian (hoÆc khèi r¬ le). Mét r¬ le phô hoÆc khèi r¬ le mµ chøc n¨ng
cña nã lµ t¹o ra mét hoÆc mét sè trÔ thêi gian khi hoµn thµnh chøc n¨ng t¬ng øng.
Dßng ®iÖn (kh«ng ®èi xøng) tæng. Tæ hîp cña thµnh phÇn ®èi xøng vµ thµnh
phÇn dßng ®iÖn mét chiÒu cña dßng ®iÖn.
Dßng ®iÖn x«ng qu¸ ®é. Dßng ®iÖn lµ kÕt qu¶ khi thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc ®ãng
®Ó phãng ®iÖn mét m¹ch ®iÖn dung hoÆc ®iÖn c¶m.
Chó ý: dßng ®iÖn ®îc biÓu diÔn bëi gi¸ trÞ ®Ønh cao nhÊt b»ng ampe vµ tÇn sè
b»ng Hz.
Qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é. §iÖn ¸p ®Ønh trong çc ®iÒu kiÖn qu¸ ®é kÕt qu¶ cña ho¹t
®éng cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Chó ý: VÞ trÝ vµ çc ®¬n vÞ ®o lêng ®îc x¸c ®Þnh trong çc tiªu chuÈn thiÕt
bÞ. So s¸nh víi tû sè qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é (hÖ sè).
Tû sè qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é (hÖ sè). Tû sè cña qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é víi ®iÖn ¸p
®Ønh vËn hµnh d©y víi ®Êt cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t khi ®ãng cã phô t¶i nèi vµo.
Chó ý: VÞ trÝ vµ çc ®¬n vÞ ®o lêng ®îc x¸c ®Þnh trong çc tiªu chuÈn thiÕt
bÞ.
§iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi. §iÖn ¸p qu¸ ®é xuÊt hiÖn trªn çc cùc cña mét pha
cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t do viÖc c¾t dßng ®iÖn g©y ra.
Chó ý:
6-19
(1) Nã lµ kh¸c biÖt víi qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é víi ®Êt xuÊt hiÖn trªn çc ®Çu cùc.
Nã cã thÓ lµ ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi cña m¹ch, mét ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi thay
®æi m¹ch, hoÆc mét ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi thËt.
(2) Trong m¸y c¾t nhiÒu cùc, thuËt ng÷ thêng ®îc ¸p dông cho ®iÖn ¸p gi¸ng
trªn cùc ®Çu tiªn ®i c¾t. §èi víi çc m¸y c¾t cã mét sè khèi ®ãng c¾t m¾c nèi tiÕp,
thuËt ng÷ cã thÓ ¸p dông cho ®iÖn ¸p gi¸ng trªn çc khèi hoÆc nhãm çc khèi.
Tèc ®é qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi. Tèc ®é t¹i ®ã ®iÖn ¸p t¨ng trªn çc ®Çu
cùc cña mét cùc cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t m¹ch do viÖc c¾t dßng ®iÖn g©y ra.
Chó ý: Nã thêng ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch chia ®iÖn ¸p ë mét trong çc ®Ønh
cña ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi cho thêi gian tõ khi dßng ®iÖn b»ng kh«ng ®Õn ®Ønh ®ã.
Trong trêng hîp kh«ng tån t¹i ®Ønh x¸c ®Þnh, tèc ®é cã thÓ ®îc lÊy tõ gi¸ trÞ x¸c
lËp nµo ®ã thêng lµ tuú ý lùa chän nh mét phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh cña gi¸ trÞ ®Ønh
cña ®iÖn ¸p phôc håi tÇn sè b×nh thêng. Trong trêng hîp qu¸ tr×nh qu¸ ®é lµ mét
hµm mò tèc ®é cã thÓ ®îc lÊy ë ®iÓm ®iÖn ¸p b»ng kh«ng. Nã lµ tèc ®é t¨ng cña sai
lÖch ®¹i sè gi÷a ®iÖn ¸p qu¸ ®é xuÊt hiÖn trªn çc ®Çu cùc cña çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t
do viÖc c¾t dßng ®iÖn. Tèc ®é ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi cã thÓ lµ mét tèc ®é ®iÖn ¸p
qu¸ ®é phôc håi m¹ch hoÆc mét ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi thay ®æi m¹ch, hoÆc mét
tèc ®é ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi thùc tÕ t¬ng øng víi lo¹i qu¸ ®é mµ tõ ®ã nã nhËn
®îc. Khi ®a ra çc tèc ®é ®iÖn ¸p qu¸ ®é phôc håi thùc tªs, çc ®iÓm gi÷a chóng
mµ tèc ®é ®îc ®o ph¶i x¸c lËp hoµn toµn.
C¾t ®îc sö dông nh ®éng tõ)
(1) Ph¸t lÖnh nh»m khëi t¹o hoÆc mét viÖc më hoÆc mét thao t¸c ®ãng hoÆc
thao t¸c ®· x¸c ®Þnh kh¸c.
(2) Ph¸t lÖnh nh»m khëi t¹o mét thao t¸c chØ më.
(3) Khëi t¹o vµ hoµn thµnh mét thao t¸c më.
C¾t (®îc sö dông nh mét danh tõ)
(1) Mét lÖnh nh»m khëi t¹o hoÆc mét viÖc më hoÆc mét thao t¸c ®ãng hoÆc
thao t¸c ®· x¸c ®Þnh kh¸c.
(2) Mét lÖnh nh»m khëi t¹o mét thao t¸c chØ më.
(3) Mét thao t¸c më hoµn thµnh.
(4) Hµnh ®éng t¬ng øng víi viÖc më cña mét m¸y c¾t hoÆc thiÕt bÞ ng¾t kh¸c.
C¾t hoÆc viÖc c¾t (§îc sö dông nh tÝnh tõ)
(1) §i kÌm víi mét lÖnh khëi ®éng hoÆc mét thao t¸c më hoÆc mét thao t¸c
®ãng hoÆc mét hµnh ®éng ®· x¸c ®Þnh kh¸c.
(2) §i kÌm víi mét lÖnh khëi t¹o mét chØ thao t¸c më.
(3) §i kÌm víi mét thao tçc më hoµn toµn.
6-20
* TÊt c¶ çc thuËt ng÷ cã sö dông c¾t, viÖc c¾t, hoÆc dÉn xuÊt cña chóng ®îc
tham chiÕu ®Õn thuËt ng÷ thÓ hiÖn chñ ý cña ngêi sö dông.
Cuén c¾t. Xem cuén ph¸t lÖnh (c¾t) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t).
C¾t - tù do. Xem lÖnh - tù do (c¾t - tù do) (nh ®îc ¸p dông cho mét thiÕt bÞ
®ãng c¾t c¬ khÝ).
C¾t - tù do ë bÊt cø vÞ trÝ nµo. Xem lÖnh - tù do (c¾t - tù do) ë bÊt cø vÞ trÝ nµo.
R¬ le c¾t - tù do (r¬ le lÖnh - tù do). Mét r¬ le phô chøc n¨ng cña nã lµ ®i më
m¹ch ®ãng cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t thao t¸c b»ng ®iÖn sao cho thao t¸c më cã thÓ
chiÕm u thÕ trong thao t¸c ®ãng.
ChØnh ®Þnh c¾t. Xem chØnh ®Þnh lÖnh (c¾t).
TrÔ c¾t. Xem trÔ ph¸t lÖnh (c¾t) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ).
C¬ cÊu c¾t. Xem lÖnh (c¬ cÊu c¾t) (cña mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t c¬ khÝ).
B¶o vÖ thÊp ¸p (b¶o vÖ ®iÖn ¸p thÊp). Mét d¹ng b¶o vÖ t¸c ®éng khi ®iÖn ¸p
thÊp h¬n mét gi¸ trÞ ®îc ®Þnh tríc.
Thao t¸c thiÕt bÞ (CO) (cña mét m¸y c¾t). Xem thao t¸c ®ãng - më (cña mét
thiÕt bÞ ®ãng c¾t).
§iÖn ¸p chÞu ®ùng. §iÖn ¸p ®· ®îc x¸c ®Þnh, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh,
cã thÓ ®îc ¸p dông cho çch ®iÖn mµ kh«ng g©y ra phãng ®iÖn hoÆc ®¸nh thñng.

6.3.1. Chøc n¨ng
VÒ c¬ b¶n, m¸y c¾t lµ ph¬ng tiÖn dïng ®Ó nèi hoÆc ng¾t nguån cung cÊp víi
thanh çi cña tr¹m biÕn ¸p, çc thiÕt bÞ vµ mét hay nhiÒu nguån trong ®iÒu kiÖn
kh«ng t¶i, cã t¶i hay sù cè.
Trong çc øng dông th«ng thêng, chøc n¨ng c¬ b¶n cña m¸y c¾t lµ mang
dßng t¶i vµ lµ ph¬ng tiÖn ®Ó ng¾t dßng ng¾n m¹ch. Tuy nhiªn, nã cã thÓ ®îc sö
dông ®Ó ®ãng c¾t t¶i thêng xuyªn, dßng kÝch thÝch hoÆc dßng ®iÖn dung. Trong
mét sè trêng hîp, yªu cÇu ®ãng c¾t cã thÓ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän
h¬n lµ yªu cÇu c¾t dßng ng¾n m¹ch. Ph¶i chó ý ®Æc biÖt ë nh÷ng n¬i mµ m¸y c¾t
®îc sö dông ®ãng c¾t thêng xuyªn.
Trong viÖc lùa chän m¸y c¾t, ph¶i quan t©m ®Õn nhu cÇu hiÖn t¹i còng nh
trong t¬ng lai ®èi víi dung lîng c¾t vµ kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn. VÝ dô nh kh¶
n¨ng thay ®æi m¹ch ®Êu nèi, thªm çc ph¬ng tiÖn lµm m¸t bæ xung cho m¸y biÕn
thÕ, nèi çp hoÆc çc ®êng d©y trªn kh«ng vµo m¸y c¾t hay kh¶ n¨ng trong t¬ng
lai chuyÓn m¸y c¾t tõ vÞ trÝ ban ®Çu cña nã sang mét vÞ trÝ nµo kh¸c.
6-21
6.3.2. M«i trêng c¾t
Cã hai lo¹i m¸y c¾t ®îc dïng cho phÇn lín çc cÊp ®iÖn ¸p. Hai lo¹i nµy ®îc
ph©n theo sù ph©n lo¹i chung lµ lo¹i m¸y c¾t dÇu vµ m¸y c¾t kh«ng dïng dÇu.
Theo nh tªn cña m¸y c¾t, m¸y c¾t dÇu sö dông dÇu çch ®iÖn nh lµ m«i
trêng c¾t. M¸y c¾t kh«ng dïng dÇu sö dông kh«ng khÝ hoÆc khÝ nh lµ m«i trêng
c¾t.
Çc m¸y c¾t hiÖn ®¹i nhÊt dïng cho cao ¸p vµ siªu cao ¸p lµ lo¹i kh«ng dÇu sö
dông khÝ SF6 nh lµ m«i trêng c¾t.
KhÝ SF6 cã tÝnh tr¬ vÒ mÆt vËt lý, ho¸ häc vµ kh«ng ch¸y ®îc. ë ¸p suÊt khÝ
quyÓn, khÝ nµy cã ®é bÒn ®iÖn gÊp 2 hoÆc 3 lÇn kh«ng khÝ vµ tØ sè nµy t¨ng khi ¸p
suÊt t¨ng lªn. ë ¸p suÊt gÊp 3 lÇn ¸p suÊt khÝ quyÓn, gi¸ trÞ ®iÖn m«i t¬ng ®¬ng
víi dÇu m¸y biÕn ¸p. SF6 kh«ng chØ cã ®é bÒn çch ®iÖn cao, cã t¸c dông ng¨n hå
quang ph¸t sinh mµ cßn phôc håi nhanh ®é bÒn çch ®iÖn vèn cã cña nã sau khi cã
hå quang. Kh¶ n¨ng phôc håi nµy ®· lµm SF6 trë thµnh mét m«i trêng dËp hå
quang tuyÖt vêi vµ hiÖu qu¶. §Æc tÝnh phôc håi ®é bÒn çch ®iÖn cña khÝ SF6 lµm nã
dÔ dµng tho¶ m·n çc yªu cÇu lµm viÖc kh«ng cã phãng ®iÖn trë l¹i khi cã xuÊt hiÖn
cña ®iÖn ¸p phôc håi cao tho¸ng qua.
ë ¸p suÊt khÝ quyÓn, m¸y c¾t SF6 cã ®é bÒn çch ®iÖn ®¸ng kÓ vµ cã thÓ ®Ó ë vÞ
trÝ c¾t. ThÝ nghiÖm ë ¸p suÊt b»ng kh«ng cho thÊy r»ng kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®iÖn ¸p
tÇn sè c«ng nghiÖp cña m¸y c¾t SF6 lín h¬n hai lÇn ®iÖn ¸p pha. Kh¶ n¨ng duy tr×
m¸y c¾t ë vÞ trÝ c¾t khi nã bÞ háng lµ mét yªu cÇu rÊt cÇn thiÕt.
Tuú thuéc vµo çc thiÕt kÕ riªng biÖt, ¸p suÊt danh ®Þnh cña khÝ SF6 cña m¸y
c¾t lµ n»m trong kho¶ng tõ 4 ®Õn 7.5 bar. Dßng ®iÖn sù cè lín nhÊt mµ m¸y c¾t ®îc
®Þnh møc ®Ó c¾t vµ ®iÖn ¸p lín nhÊt mµ m¸y c¾t cã thÓ chÞu ®ùng phô thuéc vµo viÖc
duy tr× ¸p lùc khÝ lín h¬n giíi h¹n thÊp nhÊt ®· ®îc x¸c ®Þnh. Cã çc tiÕp ®iÓm ®Ó
gi¸m s¸t ¸p lùc khÝ. Çc tiÕp ®iÓm nµy ®îc nèi ®Ó b¸o tÝn hiÖu ë møc ¸p suÊt thÊp
®Çu tiªn vµ ë møc ¸p suÊt thÊp thø hai th× sÏ kho¸ ®iÒu khiÓn m¸y c¾t.
6.3.3. ThiÕt kÕ vµ cÊu t¹o cña m¸y c¾t SF6

VÒ c¬ b¶n cã hai lo¹i thiÕt kÕ cña m¸y c¾t SF6 - thiÕt kÕ "thæi"¸p suÊt ®¬n vµ
thiÕt kÕ ¸p suÊt kÐp. KiÓu “thæi” ¸p suÊt ®¬n cã thiÕt kÕ Ýt phøc t¹p h¬n lµ lo¹i ®îc
sö dông phæ biÕn nhÊt. ë kiÓu m¸y c¾t nµy, khÝ SF6 ®îc nÐn trong khi m¸y c¾t c¾t
tíi ¸p lùc cÇn thiÕt cho viÖc c¾t.
Çc m¸y c¾t SF6 cã c¶ hai lo¹i "dead tank" (vá m¸y c¾t kh«ng cã ®iÖn) vµ "live
tank" (vá m¸y c¾t cã ®iÖn, ®îc ®Æt trªn sø). Lo¹i "live tank" th«ng dông h¬n v× cã
gi¸ thµnh thÊp h¬n. §èi víi çc tr¹m çch ®iÖn b»ng khÝ, ngêi ta chØ sö dông lo¹i
"dead tank".
6-22
§èi víi thiÕt kÕ "dead tank", bé phËn ng¾t dßng ®iÖn ®îc ®Æt trong vá kim
lo¹i cã ®iÖn thÕ b»ng ®iÖn thÕ cña ®Êt. KhÝ SF6 t¹o ra çch ®iÖn gi÷a bé phËn ng¾t
dßng ®iÖn vµ vá. D©y dÉn ®îc nèi víi bé phËn ng¾t dßng qua sø xuyªn t¹o ra çch
®iÖn gi÷a d©y dÉn vµ vá m¸y. §èi víi thiÕt kÕ kiÓu "live tank", bé phËn ng¾t dßng
®îc g¾n trªn ®Ønh cña mét hoÆc nhiÒu h¬n çc cét sø çch ®iÖn ®Ó çch ®iÖn víi
®Êt. Mçi cùc cña m¸y c¾t SF6 kiÓu "live tank" ë cÊp ®iÖn ¸p 500 kV cã thÓ cã mét,
hai hoÆc 3 cét çch ®iÖn tuú thuéc vµo thiÕt kÕ riªng cña tõng lo¹i vµ c«ng suÊt.
6.3.4. Nguyªn t¾c ng¾t dßng ®iÖn

M¸y c¾t SF6 “kiÓu thæi” ng¾t dßng ®iÖn t¶i vµ dßng ®iÖn sù cè trong mét hoÆc
nhiÒu buång dËp hå quang qua viÖc t¸ch rêi çc tiÕp ®iÓm vµ mét luång khÝ SF6 ¸p
suÊt cao thæi qua khe hë cña c¬ cÊu tiÕp ®iÓm ®éng. Sö dông luång khÝ SF6 ¸p suÊt
cao ®Ó hç trî viÖc dËp hå quang lµ c¬ së ®Ó gäi lo¹i m¸y c¾t sö dông kiÓu ng¾t nµy
lµ "kiÓu thæi". M¸y c¾t SF6 cho hÖ thèng 500 kV nãi chung cã tõ 2 ®Õn 4 bé phËn
ng¾t dßng ®iÖn trªn mét cùc tuú theo thiÕt kÕ vµ c«ng suÊt c¾t.
6.3.5. ChÞu ®ùng cña çch ®iÖn

Çch ®iÖn cña m¸y c¾t ®èi víi ®Êt vµ çch ®iÖn gi÷a çc tiÕp ®iÓm khi më cña
m¸y c¾t ph¶i cã kh¶ n¨ng kh«ng chØ chÞu ®ùng liªn tôc ®iÖn ¸p hÖ thèng cùc ®¹i vµ
®iÖn ¸p tho¸ng qua mµ cßn ph¶i chÞu ®ùng sãng ®iÖn ¸p g©y ra bëi sÐt, ®ãng c¾t vµ
®ãng l¹i.
6.3.6. Ng¾t dßng ng¾n m¹ch

M¸y c¾t kh«ng chØ ph¶i cã kh¶ n¨ng mang liªn tôc dßng ®iÖn t¶i lín nhÊt cã
thÓ ®i qua nã mµ nã còng ph¶i cã kh¶ n¨ng c¾t thµnh c«ng dßng ®iÖn sù cè lín nhÊt
cã thÓ ®i qua vÞ trÝ m¸y c¾t. Dßng sù cè nµy cã thÓ cã ®é lín gÊp 10 lÇn hoÆc h¬n
dßng ®Þnh møc liªn tôc cña m¸y c¾t.
C¾t thµnh c«ng dßng sù cè lín nhÊt ph¶i ®i kÌm víi tèc ®é ®ñ nhanh ®Ó duy tr×
®îc æn ®Þnh cña hÖ thèng cã nghÜa lµ ®Ó cho çc nguån liªn kÕt kh«ng bÞ mÊt ®ång
bé do hËu qu¶ cña viÖc c¾t ®iÖn kÐo dµi vµ cã thÓ lµm h háng thiÕt bÞ. §èi víi hÖ
thèng 500 kV, nãi chung m¸y c¾t cÇn cã thêi gian c¾t ®Þnh møc lµ tõ 2 ®Õn 2.5 chu
kú ®Ó b¶o ®¶m sù æn ®Þnh cña hÖ thèng.
6.3.7. KiÓm so¸t çc sãng ®ãng c¾t

Khi m¸y c¾t ®ãng hoÆc ®ãng l¹i ®Ó nèi nguån vµ ®êng d©y truyÒn t¶i, sãng
dßng ®iÖn trµn tíi ®Ó n¹p cho ®iÖn dung gi÷a ®êng d©y truyÒn t¶i vµ ®Êt. §é lín
cña dßng ®iÖn nµy ®îc x¸c ®Þnh bëi tr¹ng th¸i n¹p hiÖn t¹i cña ®êng d©y, ®iÖn ¸p
nguån vµ tæng trë cña hÖ thèng. Sãng ®iÖn ¸p, ®îc gäi lµ sãng ®ãng c¾t, cïng víi
dßng ®iÖn n¹p xuÊt hiÖn trªn ®êng d©y vµ truyÒn theo ®êng d©y. Sãng ®iÖn ¸p trªn
6-23
®êng d©y t¶i ®iÖn bÞ suy gi¶m khi nã truyÒn däc theo ®êng d©y nhng t¨ng gÊp
®«i vÒ gi¸ trÞ nÕu nã bÞ ph¶n x¹ khi hë m¹ch nh khi m¸y c¾t ë cuèi ®êng d©y c¾t.
§é lín cña sãng ®iÖn ¸p cã thÓ gÊp vµi lÇn ®iÖn ¸p cña hÖ thèng vµ cã thÓ lµm h
háng m¸y c¾t vµ çc thiÕt bÞ nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p kiÓm so¸t. Nãi chung, sãng
®ãng c¾t cã thÓ giíi h¹n ë gi¸ trÞ an toµn b»ng çch giíi h¹n møc mµ ®iÖn dung
®êng d©y ®îc n¹p. §iÒu nµy ®îc gi¶i quyÕt b»ng çch gµi thªm ®iÖn trë (®iÖn trë
gµi tríc khi ®ãng) gi÷a çc tiÕp ®iÓm chÝnh trong mét thêi gian ng¾n (thêi gian gµi
tríc) tríc khi ®ãng çc tiÕp ®iÓm. Gi¸ trÞ tÝnh b»ng ohm cña ®iÖn trë ®ãng vµ thêi
gian gµi tríc nãi chung ®îc x¸c ®Þnh qua çc nghiªn cøu hÖ thèng.
6.3.8. §ãng l¹i

Ho¹t ®éng vµ sù æn ®Þnh cña hÖ thèng ®iÖn siªu cao ¸p cã thÓ ®îc c¶i thiÖn
b»ng çch c¾t mét pha vµ ®ãng l¹i m¸y c¾t trong trêng hîp sù cè ch¹m ®Êt mét
pha. V× lý do nµy, cïng víi çc yªu cÇu ng¾t dßng vµ çch ly ®iÖn ¸p, çc m¸y c¾t
cùc cao ¸p thêng lµ lo¹i cã cÊu tróc mét pha. ViÖc sö dông ®ãng l¹i mét pha còng
lµm gi¶m ®¸ng kÓ ®é lín cña sãng ®ãng c¾t.
6.3.9. Thêi gian ®ãng kh«ng ®ång thêi

Thêi gian ®ãng kh«ng ®ång thêi cña m¸y c¾t lµ kho¶ng thêi gian tõ lóc pha
®Çu tiªn ®ãng ®Õn lóc pha cuèi cïng ®ãng còng ¶nh hëng ®Õn ®é lín cña qu¸ ®iÖn
¸p ®ãng c¾t. §iÒu quan träng lµ kho¶ng thêi gian nµy ph¶i ng¾n nhÊt cã thÓ. Kho¶ng
thêi gian lín nhÊt cho phÐp ®îc x¸c ®Þnh tõ nghiªn cøu hÖ thèng.
6.3.10. Sù kh«ng thèng nhÊt pha

Mét hay hai pha cña m¸y c¾t cã thÓ kh«ng ®ãng trong qu¸ tr×nh ®ãng hoÆc
trong khi ®ãng l¹i ba pha hay cã thÓ kh«ng c¾t khi yªu cÇu c¾t 3 pha. T×nh tr¹ng nµy
®îc gäi lµ "kh«ng thèng nhÊt pha". Khi x¶y ra "kh«ng thèng nhÊt pha", m¹ch ®iÒu
khiÓn m¸y c¾t ®îc bè trÝ ®Ó tù ®éng c¾t l¹i tÊt c¶ çc cùc cña m¸y c¾t sau mét thêi
gian trÔ x¸c ®Þnh tríc. M¹ch b¶o vÖ h háng m¸y c¾t ®îc khëi ®éng tù ®éng sau
mét thêi gian trÔ x¸c ®Þnh tríc khi kh«ng thèng nhÊt pha x¶y ra trong khi c¾t 3 pha.
6.3.11. C¬ cÊu truyÒn ®éng

ViÖc ®ãng vµ c¾t m¸y c¾t ®îc hoµn thµnh qua mét c¬ cÊu truyÒn ®éng kiÓu
®iÖn - thuû lùc, kiÓu khÝ nÐn hoÆc kiÓu lß so nÐn b»ng ®éng c¬. C¬ cÊu kiÓu ®iÖn -
thuû lùc sö dông dÇu ®îc nÐn b»ng nit¬ vµ mét b¬m thuû lùc ®Ó t¨ng lùc thao t¸c.
Nguyªn t¾c lµm viÖc cña c¬ cÊu kiÓu khÝ nÐn lµ gi¶i phãng kh«ng khÝ ®îc nÐn b»ng
m¸y nÐn. Lùc thao t¸c cña c¬ cÊu lß so nÐn b»ng ®éng c¬ ®îc sinh ra bëi çc lß so
®îc nÐn hay n¹p b»ng ®éng c¬.
6-24
§Ó cung cÊp n¨ng lîng dù tr÷ cho mét hoÆc mét vµi thao t¸c ®ãng c¾t trong
trêng hîp b¬m thuû lùc hoÆc m¸y nÐn khÝ bÞ trôc trÆc, çc c¬ cÊu truyÒn ®éng cña
m¸y c¾t kiÓu thuû lùc vµ khÝ nÐn kÕt hîp víi thiÕt bÞ chøa n¨ng lîng dù tr÷. §èi víi
c¬ cÊu kiÓu thuû lùc, thiÕt bÞ nµy ®îc gäi lµ acqui. Mét b×nh ®îc dïng víi c¬ cÊu
kiÓu khÝ nÐn ®Ó chøa lîng khÝ nÐn cÇn thiÕt. Dung lîng cña acqui vµ b×nh chøa
khÝ nÐn phô thuéc vµo sè lÇn thao t¸c ®ãng - c¾t ®ßi hái n¨ng lîng dù tr÷.
6.3.12. TiÕp ®iÓm phô

Mçi pha cña m¸y c¾t cã mét tiÕp ®iÓm phô lµm viÖc kiÓu c¬ häc kÝch ®éng
b»ng c¬ cÊu truyÒn ®éng. Trong giíi h¹n thiÕt kÕ, cã ®ñ çc tiÕp ®iÓm cho ®iÒu
khiÓn vµ liªn ®éng m¹ch r¬ le b¶o vÖ, b¸o tÝn hiÖu, chØ thÞ vÞ trÝ b»ng ®iÖn vµ çc
chøc n¨ng kh¸c. Mét sè tiÕp ®iÓm cã thÓ më khi m¸y c¾t c¾t vµ ®ãng khi nã ®¹t tíi
vÞ trÝ ®ãng. Çc tiÕp ®iÓm kh¸c cã thÓ lµm viÖc ngîc l¹i. Mét sè yªu cÇu nµo ®ã cã
thÓ dÉn ®Õn mét sè tiÕp ®iÓm ®îc ®iÒu chØnh ®Ó chuyÓn vÞ trÝ ë mét ®iÓm lng
chõng cña tr×nh tù ®ãng hoÆc c¾t.
6.3.13. M¸y biÕn dßng ®iÖn

Víi m¸y c¾t lo¹i dead tank, çc m¸y biÕn dßng ®iÖn dïng cho ®o lêng, r¬le
b¶o vÖ ®îc g¾n trªn m¸y c¾t xung quanh çc sø xuyªn (m¸y biÕn dßng kiÓu sø
xuyªn). ThiÕt kÕ cña m¸y c¾t kiÓu live tank kh«ng cho phÐp nã kÕt hîp víi çc biÕn
dßng g¾n trªn m¸y c¾t. BiÕn dßng riªng biÖt ®îc sö dông cho lo¹i m¸y c¾t nµy. Khi
quan t©m ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ, tÊt c¶ çc cuén d©y thø cÊp cña m¸y biÕn dßng ®iÖn
cho mçi cùc nãi chung ®îc ®Æt trªn cïng cét ®îc l¾p ®Æt ë mét phÝa cña m¸y c¾t.
6.3.14. Çc gi¸ trÞ ®Þnh møc

Gi¸ trÞ ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ mét giíi h¹n çc ®Æc ®iÓm vËn hµnh ®îc thiÕt
kÕ theo tiªu chuÈn ANSI, dùa trªn viÖc vËn hµnh ë nhiÖt ®é m«i trêng kh«ng qu¸
400C hoÆc kh«ng díi -300C vµ ë nh÷ng n¬i cã ®é cao kh«ng qu¸ 1000m. Dßng ®iÖn
lµm viÖc liªn tôc ®Þnh møc cã thÓ ph¶i ®îc ®iÒu chØnh ®Ó ®¹t ®îc gi¸ trÞ cña dßng
®iÖn liªn tôc ë ®ã m¸y c¾t cã thÓ ®îc sö dông khi nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh
lín h¬n hoÆc thÊp h¬n d¶i nhiÖt ®é tiªu chuÈn hoÆc ë ®é cao vît qu¸ 1000 m. §é
bÒn çch ®iÖn ®Þnh møc vµ ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc cña m¸y c¾t cã thÓ ph¶i ®îc
®iÒu chØnh ®Ó ®¹t ®îc gi¸ trÞ cã thÓ ¸p dông ë ®é cao vît qu¸ 1000 m.
Çc gi¸ trÞ ®Þnh møc cña m¸y c¾t bao gåm:
a. §iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc
b. HÖ sè d¶i ®iÖn ¸p ®Þnh møc K
c. TÇn sè ®Þnh møc
d. Dßng ®iÖn liªn tôc ®Þnh møc
6-25
e. Cêng ®é çch ®iÖn ®Þnh møc
f. Chu tr×nh thao t¸c chuÈn ®Þnh møc (chu kú lµm viÖc chuÈn)
g. Thêi gian c¾t ®Þnh møc
h. §é trÔ c¾t cho phÐp ®Þnh møc Y
i. Thêi gian ®ãng l¹i ®Þnh møc
j. Dßng ®iÖn ng¾n m¹ch ®Þnh møc
k. §iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua ®Þnh møc
l. Tuæi thä vµ kh¶ n¨ng c¾t dßng t¶i cÇn thiÕt
m. §ãng c¾t dßng ®iÖn dung ®Þnh møc
n. HÖ sè sãng ®ãng c¾t ®êng d©y ®Þnh møc
o. Dßng c¾t mÊt pha ®Þnh møc
p. §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Þnh møc
q. ¸p lùc lµm viÖc cña khÝ ®Þnh møc
§Ó biÕt çc gi¸ trÞ ®Þnh møc tiªu chuÈn cña m¸y c¾t, xem tiªu chuÈn ANSI
C37.06, danh môc çc gi¸ trÞ ®Þnh møc u tiªn vµ çc n¨ng lùc cÇn thiÕt liªn quan
cho m¸y c¾t cao ¸p AC.
6.3.14.1. §iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc
§iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ ®iÖn ¸p hiÖu dông lín nhÊt rms, cao
h¬n ®iÖn ¸p hÖ thèng danh ®Þnh theo ®ã m¸y c¾t ®îc thiÕt kÕ vµ lµ giíi h¹n trªn cho
vËn hµnh. §iÖn ¸p hÖ thèng danh ®Þnh lµ cÊp ®iÖn ¸p nãi chung vµ ®iÖn ¸p lín nhÊt
®Þnh møc t¬ng tù nh gi¸ trÞ ®Þnh møc cña ®iÖn ¸p thiÕt kÕ lín nhÊt theo ANSI
C84.1, çc gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Þnh møc cho hÖ thèng ®iÖn lùc vµ thiÕt bÞ (60Hz), vµ
ANSI C92.2, çc gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Þnh møc u tiªn cho hÖ thèng ®iÖn xoay chiÒu vµ
çc thiÕt bÞ lµm viÖc ë ®iÖn ¸p trªn 230 kV danh ®Þnh.
6.3.14.2. HÖ sè d¶i ®iÖn ¸p ®Þnh møc K
HÖ sè d¶i ®iÖn ¸p ®Þnh møc K lµ tØ sè cña ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc vµ giíi
h¹n díi cña d¶i ®iÖn ¸p lµm viÖc mµ ë ®ã çc kh¶ n¨ng ng¾t ®èi xøng vµ kh«ng ®èi
xøng biÕn thiªn tØ lÖ nghÞch ®èi víi ®iÖn ¸p lµm viÖc. VÒ çc gi¸ trÞ cña K, xem b¶ng
çc gi¸ trÞ ®Þnh møc trong ANSI C37.06.
6.3.14.3. TÇn sè ®Þnh møc
TÇn sè ®Þnh møc cña m¸y çt lµ tÇn sè ë ®ã m¸y c¾t ®îc thiÕt kÕ ®Ó lµm viÖc.
TÇn sè tiªu chuÈn lµ 60 Hz.
ë tÇn sè thÊp h¬n mét chót nh 50 Hz, çc phÇn mang dßng chñ yÕu sÏ thÝch
hîp, nhng thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn xoay chiÒu cã thÓ kh«ng thÝch hîp cho sö dông.
6-26
ViÖc ng¾t dßng ®iÖn sù cè cña hÖ thèng lµm viÖc ë tÇn sè kh¸c víi tÇn sè ®Þnh
møc cã thÓ ®ßi hái ph¶i söa ®æi hÖ thèng c¬ khÝ ®Ó thay ®æi tèc ®é c¾t hoÆc cã thÓ
cÇn ph¶i thay ®æi møc c¾t ®Þnh møc cña m¸y c¾t.
6.3.14.4. Dßng ®iÖn liªn tôc ®Þnh møc
Dßng ®iÖn liªn tôc ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ giíi h¹n ®îc thiÕt kÕ tríc cña
dßng ®iÖn tÝnh b»ng A gi¸ trÞ hiÖu dông ë tÇn sè ®Þnh møc mµ m¸y c¾t ph¶i mang
liªn tôc kh«ng lµm vît qu¸ giíi h¹n nhiÖt ®é ®Þnh tríc cña vËt liÖu dïng cho çc
bé phËn cña m¸y c¾t.
NhiÖt ®é toµn bé cña çc phÇn cña m¸y c¾t trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc phô thuéc
vµo c¶ dßng ®iÖn t¶i thùc tÕ vµ nhiÖt ®é m«i trêng thùc tÕ. Do ®ã cã thÓ vËn hµnh ë
dßng ®iÖn cao h¬n dßng ®iÖn liªn tôc ®Þnh møc khi nhiÖt ®é m«i trêng thÊp h¬n
400C, miÔn lµ kh«ng vît qu¸ giíi h¹n nhiÖt ®é toµn bé cho phÐp. T¬ng tù, khi
nhiÖt ®é m«i trêng lín h¬n 400C dßng ®iÖn ph¶i ®îc gi¶m xuèng thÊp h¬n dßng
liªn tôc ®Þnh møc ®Ó gi÷ nhiÖt ®é toµn thÓ n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Lµm viÖc ë dßng ®iÖn lín h¬n dßng ®iÖn liªn tôc ®Þnh møc sÏ g©y ra vît qu¸
giíi h¹n nhiÖt ®é cho phÐp vµ cÇn ph¶i tr¸nh ngo¹i trõ trong çc trêng hîp sau:
a. Trong thêi gian ng¾n nh khi khëi ®éng ®éng c¬ hoÆc m¸y bï ®ång bé, hoÆc
khi cÊp ®iÖn çc t¶i lµm l¹nh. Nãi chung, kho¶ng thêi gian mµ dßng ®iÖn t¨ng lªn
trong çc trêng hîp nµy ng¾n vµ kh«ng lµm t¨ng nhiÖt ®é mét çch ®¸ng kÓ.
b. Khi lµm viÖc ë nhiÖt ®é mét trêng thÊp h¬n 400C.
c. Trong nh÷ng thêi gian ng¾n sau khi lµm viÖc ë dßng ®iÖn thÊp h¬n møc cho
phÐp tÝnh theo nhiÖt ®é m«i trêng lóc ®ã.
Khi m¸y c¾t cao ¸p ®îc sö dông trong m¹ch cung cÊp cho tô tÜnh, gi¸ trÞ ®Þnh
møc cña dßng liªn tôc cÇn ®îc lùa chän tÝnh ®Õn çc ¶nh hëng cña:
a. Lµm viÖc ë ®iÖn ¸p díi vµ cao h¬n ®Õn 10% ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña tô
b. Sai sè d¬ng vÒ ®iÖn dung cña tô
c. ViÖc lµm nãng thªm g©y ra bëi sãng hµi cña dßng ®iÖn
d. ¶nh hëng cña nèi ®Êt hoÆc kh«ng nèi ®Êt trung tÝnh cña tô
Khi thiÕu th«ng tin cô thÓ, thêng ph¶i dù tr÷ 1.25 lÇn dßng tô ®Þnh møc ë ®iÖn
¸p tô ®Þnh møc khi vËn hµnh trung tÝnh çch ®iÖn hoÆc 1.35 lÇn dßng ®Þnh møc khi
vËn hµnh trung tÝnh nèi ®Êt.
6.3.14.5. §é bÒn çch ®iÖn ®Þnh møc
§é bÒn çch ®iÖn ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®iÖn ¸p cña nã
víi ®é lín vµ d¹ng sãng ®iÖn ¸p thö nghiÖm trong çc ®iÒu kiÖn thö nghiÖm ®Þnh
tríc. M¸y c¾t sÏ chÞu ®ùng nhiÒu ®iÖn ¸p thö nghiÖm kh¸c nhau mµ kh«ng x¶y ra
6-27
phãng ®iÖn hoÆc chäc thñng ë bÊt kú phÇn nµo ngo¹i trõ nh nãi trong ANSI/IEEE
C37.04 vµ trong ANSI/IEEE C37.09.
§é bÒn çch ®iÖn ®Þnh møc cña m¸y c¾t bao gåm:
a. §iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn sè thÊp kh« vµ ít (nÕu cã). M¸y c¾t ph¶i chÞu ®îc
trong mét phót vµ 10 gi©y t¬ng øng ®iÖn ¸p thö nghiÖm tÇn sè th«ng thêng ®Þnh
tríc.
b. §iÖn ¸p thö nghiÖm xung. §©y lµ ®iÖn ¸p thö nghiÖm xung toµn sãng ®Þnh
møc hay møc çch ®iÖn xung c¬ b¶n. M¸y c¾t ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng gi¸ trÞ
®Ønh ®Þnh tríc cña ®iÖn ¸p xung 1.2  50 chuÈn.
Môc ®Ých cña thö nghiÖm ®iÖn ¸p xung lµ ®Ó cho thÊy møc çch ®iÖn cña m¸y
c¾t, khi phèi hîp víi çc thiÕt bÞ b¶o vÖ thÝch hîp sÏ b¶o vÖ chèng l¹i çc h háng
hay phãng ®iÖn do sãng sÐt hoÆc ®iÒu kiÖn t¬ng tù.
Khi chèng sÐt ®îc l¾p ë thanh çi hoÆc ë m¸y biÕn thÕ vµ kh«ng ë tõng m¸y
c¾t, sãng ®iÖn ¸p ë m¸y c¾t cã thÓ vît qu¸ ë chèng sÐt, trÞ sè vît qu¸ phô thuéc ®é
dèc cña ®Çu sãng vµ kho¶ng çch tõ m¸y c¾t tíi chèng sÐt. Khi m¸y c¾t ë tr¹ng th¸i
c¾t, sãng ®iÖn ¸p tíi cã thÓ t¨ng gÊp ®«i do ph¶n x¹ ë ®Çu hë m¹ch. ViÖc lùa chän
møc çch ®iÖn qu¸ thÊp cña m¸y c¾t khi mµ kh«ng ®îc b¶o vÖ riªng biÖt b»ng
chèng sÐt cã thÓ g©y h háng m¸y c¾t hoÆc hoÆc mét sè lÇn t¸c ®éng thõa cña m¸y
c¾t t¹i chç hoÆc ë xa ®Ó ng¾t sù cè g©y ra bëi phãng ®iÖn bªn ngoµi.
c. ChÞu xung cã d¹ng sãng bÞ c¾t trong ®iÒu kiªn kh« (nÕu cã)
§èi víi m¸y c¾t ngoµi trêi cã ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc 15.5 kV vµ lín h¬n,
®iÖn ¸p chÞu ®ùng xung cã d¹ng sãng bÞ c¾t ®Þnh møc lµ gi¸ trÞ ®Ønh cña ®iÖn ¸p
xung chuÈn cao h¬n ®iÖn ¸p chÞu ®ùng xung cã d¹ng sãng ®Çy ®ñ mµ mét m¸y c¾t
míi ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng trong mét thêi gian ®Þnh tríc tõ lóc b¾t ®Çu cña
sãng ë thêi ®iÓm thùc kh«ng (zero) cho ®Õn khi x¶y ra phãng ®iÖn cña khe hë ®iÖn
cùc hoÆc khe hë phèi hîp khi thÝ nghiÖm díi mét ®iÒu kiÖn ®Þnh tríc.
Gi¸ trÞ ®iÖn thÝ nghiÖm chÞu ®ùng xung cã d¹ng sãng bÞ c¾t sÏ bao gåm 2 gi¸
trÞ:
+ 129% cña ®iÖn ¸p chÞu ®ùng xung cã d¹ng sãng ®Çy ®ñ ®Þnh møc bÞ c¾t t¹i
thêi ®iÓm nhá nhÊt lµ 2 micro gi©y.
+ 115% cña gi¸ trÞ ®iÖn ¸p chÞu ®ùng xung cã d¹ng sãng ®Çy ®ñ ®Þnh møc bÞ
c¾t ë thêi ®iÓm nhá nhÊt lµ 3 micro gi©y.
d. §iÖn ¸p chÞu ®ùng xung ®ãng c¾t
§èi víi m¸y c¾t ngoµi trêi cã ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc lµ 362 kV vµ cao h¬n,
®iÖn ¸p chÞu ®ùng xung ®ãng c¾t lµ gi¸ trÞ ®Ønh cña sãng ®iÖn ¸p xung ®ãng c¾t 250
 2500 micro gi©y mµ mét m¸y c¾t míi ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng kh«ng x¶y ra
chäc thñng hoÆc h háng khi thÝ nghiÖm c¶ kh« vµ ít díi ®iÒu kiÖn cho tríc. Nã
6-28
thÓ hiÖn kh¶ n¨ng cña m¸y c¾t chÞu ®ùng çc sãng ®iÖn ¸p tho¸ng qua liªn quan tíi
vµ t¹o bëi viÖc ®ãng c¾t çc ®êng d©y kh«ng t¶i, cã t¶i hoÆc sù cè vµ çc thiÕt bÞ.
Çc sãng ®iÖn ¸p xung ®ãng c¾t cã thÓ cã nhiÒu d¹ng: mét híng, dao ®éng
hoÆc ®ång thêi c¶ hai.
T¹i ®iÖn ¸p chÞu ®ùng xung ®ãng c¾t, m¸y c¾t ®ãng sÏ cã kh¶ n¨ng phãng ®iÖn
ngoµi xuèng ®Êt lµ 10% hoÆc Ýt h¬n.
6.3.14.6. Chu kú lµm viÖc tiªu chuÈn
Chu kú lµm viÖc tiªu chuÈn cña mét m¸y c¾t lµ sè lÇn ®ãng c¾t (CO) cã kh¶
n¨ng thùc hiÖn trong mét kho¶ng thêi gian ®Þnh tríc (nh CO - 15s - CO)
6.3.14.7. Thêi gian c¾t ®Þnh møc
Thêi gian c¾t ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ kho¶ng thêi gian cho phÐp lín nhÊt gi÷a
thêi ®iÓm ®ãng ®iÖn m¹ch c¾t ë ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Þnh møc vµ thêi ®iÓm c¾t m¹ch
chÝnh ë tÊt c¶ çc pha ë thao t¸c c¾t, khi c¾t dßng ®iÖn n»m trong kh¶ n¨ng c¾t yªu
cÇu vµ b»ng 25% hoÆc lín h¬n kh¶ n¨ng c¾t kh«ng ®èi xøng ë ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh
møc. Xem h×nh 1. ë møc ®é díi 25% cña kh¶ n¨ng c¾t kh«ng ®èi xøng ë ®iÖn ¸p
lín nhÊt ®Þnh møc, m¹ch sÏ bÞ c¾t nhng thêi gian cÇn thiÕt cho viÖc c¾t cã thÓ lín
h¬n thêi gian c¾t ®Þnh møc ®Õn 50 % ®èi víi m¸y c¾t 5 vµ 8 chu kú vµ 1 chu kú ®èi
víi m¸y c¾t 3 chu kú hoÆc nhá h¬n. §èi víi m¸y c¾t cã ®iÖn trë, thêi gian c¾t cña
dßng ®iÖn trë cã thÓ dµi h¬n. Thêi gian c¾t cho thao t¸c ®ãng - c¾t ë c«ng suÊt c¾t
®Þnh tríc sÏ kh«ng vît qu¸ thêi gian c¾t ®Þnh møc 1 chu kú cho m¸y c¾t 5 vµ 8
chu kú vµ 1/2 chu kú cho m¸y c¾t 3 chu kú vµ nhá h¬n.
6.3.14.8. Kho¶ng trÔ c¾t cho phÐp Y
Kho¶ng trÔ c¾t cho phÐp cña m¸y c¾t lµ Y gi©y vµ lµ gi¸ trÞ lín nhÊt cña thêi
gian mµ m¸y c¾t ®ßi hái ph¶i mang K lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc sau khi ®ãng
vµo dßng nµy vµ tríc khi c¾t. Xem h×nh 1.
Thêi gian trÔ c¾t cho phÐp ®Þnh møc t¹o nªn giíi h¹n nhiÖt mµ kh«ng nªn vît
qu¸ cho tr×nh tù ®ãng, mang dßng ®iÖn vµ c¾t ë K lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc.
6.3.14.9. Thêi gian ®ãng l¹i ®Þnh møc
Thêi gian ®ãng l¹i ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ thêi gian ®ãng l¹i ng¾n nhÊt mµ
m¸y c¾t ®ßi hái ph¶i ®¸p øng víi ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Þnh møc vµ ¸p lùc lµm viÖc cña
khÝ ®Þnh møc. Xem h×nh 1.
§ãng l¹i tèc ®é cao cã thÓ ¸p dông víi çc ®êng d©y h×nh tia ®Ó gi¶m thiÓu
¶nh hëng cña mÊt ®iÖn. Trong phÇn lín çc trêng hîp, ®ãng l¹i trong vßng 1/2
gi©y tõ khi t¸c ®éng cña sù cè sÏ ng¨n ngõa çc ¶nh hëng cã h¹i do mÊt ®iÖn lªn
çc kh¸ch hµng th¬ng m¹i vµ sinh ho¹t. Trong nhiÒu trêng hîp, kh¸ch hµng c«ng
6-29
nghiÖp cã thÓ söa ®æi thiÕt bÞ cña hä ®Ó lo¹i trõ phÇn lín çc ¶nh hëng cã h¹i cña
mÊt ®iÖn tho¸ng qua nÕu sö dông ®ãng l¹i tèc ®é cao.
§ãng l¹i tèc ®é cao ®· ®îc sö dông thµnh c«ng ë çc ®êng d©y m¹ch vßng
khi c¾t m¸y c¾t t¸ch mét phÇn cña hÖ thèng khái phÇn cßn l¹i. Trong trêng hîp
nµy, cÇn ph¶i ®ãng l¹i tríc khi møc ®é thay ®æi vµ ®é lín cña gãc pha ®iÖn ¸p trªn
phÇn m¹ch t¸ch ra ®¹t tíi gi¸ trÞ vît qu¸ kh¶ n¨ng cña m¹ch phôc håi sù ®ång bé
sau khi ®ãng l¹i. Trong rÊt nhiÒu øng dông trªn hÖ thèng m¹ch vßng, ®ãng l¹i tèc ®é
cao ®îc sö dông ®Ó tr¸nh mÊt æn ®Þnh, ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ®iÖn ¸p vµ gi¶m thiÓu
¶nh hëng cña mÊt ®iÖn ®êng d©y.
Tríc khi m¹ch ®iÖn ®îc ®ãng ®iÖn trë l¹i thµnh c«ng, ph¶i cã ®ñ thêi gian
chÕt (dead time) ë m¸y c¾t ®Ó cho ®êng hå quang ë n¬i sù cè ®îc khö i-on ho¸.
Trªn mét ®êng d©y h×nh tia khi phô t¶i bao gåm thµnh phÇn ®éng c¬ lín, hå quang
cã thÓ kÐo dµi sau khi m¸y c¾t ë phÝa nguån c¾t. §éng c¬ ®ång bé vµ çc tô tÜnh ë
phô t¶i sÏ cã xu thÕ lµm kÐo dµi thêi gian phãng ®iÖn hå quang. Trªn ®êng d©y
m¹ch vßng, thêi gian chÕt trªn m¹ch lµ kho¶ng thêi gian gi÷a ng¾t dßng ®iÖn cña
m¸y c¾t cuèi cïng ®Ó ph©n çch vµ t¹o nªn tiÕp xóc ë m¸y c¾t ®Çu tiªn ®Ó ®ãng l¹i.
Dùa trªn çc kinh nghiÖm ®· cã, thêi gian chÕt cña m¹ch lµ t = 10.5 + kV/34.5
chu kú lµ cÇn thiÕt ®Ó khö i-on cña hå quang sù cè vµ cho phÐp ®ãng l¹i thµnh c«ng.
H×nh 1
Thêi gian lµm viÖc cña m¸t c¾t
6-30
6.3.14.10. Dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc
Dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ gi¸ trÞ cao nhÊt cña thµnh phÇn dßng
®èi xøng cña dßng ng¾n m¹ch nhiÒu pha hoÆc ng¾n m¹ch pha - pha tÝnh b»ng A gi¸
trÞ hiÖu dông ®îc ®o tõ ®êng bao cña sãng dßng ®iÖn lóc t¸ch rêi tiÕp ®iÓm hå
quang s¬ cÊp mµ m¸y c¾t cÇn ph¶i c¾t ë ®iÖn ¸p ®Þnh møc lín nhÊt vµ trong chÕ ®é
vËn hµnh tiªu chuÈn. Nã còng thiÕt lËp, b»ng tØ sè cè ®Þnh x¸c ®Þnh tríc, dßng ®iÖn
lín nhÊt mµ m¸y c¾t sÏ ph¶i ®ãng vµ chèt l¹i, mang vµ c¾t.
a. Çc kh¶ n¨ng cÇn thiÕt liªn quan
M¸y c¾t ph¶i cã çc kh¶ n¨ng cÇn thiÕt liªn quan nh sau dùa trªn thêi gian
r¬le mét nöa chu kú, nhng cã thÓ ®îc sö dông víi bÊt kú r¬le c¾t nµo.
- Kh¶ n¨ng c¾t ®ång bé çc sù cè nhiÒu pha hoÆc pha - pha:
§èi víi sù cè nhiÒu pha hoÆc pha - pha, n¨ng lùc c¾t ®èi xøng cÇn thiÕt cña
m¸y c¾t lµ gi¸ trÞ lín nhÊt cña thµnh phÇn ®èi xøng cña dßng ng¾n m¹ch tÝnh b»ng A
gi¸ trÞ hiÖu dông t¹i thêi ®iÓm t¸ch tiÕp ®iÓm hå quang thø nhÊt m¸y c¾t yªu cÇu
ph¶i c¾t t¹i ®iÖn ¸p lµm viÖc ®Þnh tríc ë chÕ ®é lµm viÖc tiªu chuÈn kh«ng kÓ ®Õn
thµnh phÇn dßng mét chiÒu cña dßng ng¾n m¹ch tæng. Gi¸ trÞ b»ng sè cña n¨ng lùc
c¾t ë ®iÖn ¸p lµm viÖc n»m gi÷a 1/K lÇn ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc vµ ®iÖn ¸p lín
nhÊt ®Þnh møc ®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau:
Iint. = ISC  (Vmax/Voper)
Trong ®ã:
Iint N¨ng lùc c¾t ®èi xøng yªu cÇu
ISC Dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc
Vmax §iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc
Voper §iÖn ¸p lµm viÖc
K HÖ sè d¶i ®iÖn ¸p ®Þnh møc
Kh«ng bao giê n¨ng lùc c¾t ®èi xøng yªu cÇu vît qu¸ K lÇn dßng ng¾n m¹ch.
- N¨ng lùc c¾t dßng ng¾n m¹ch kh«ng ®èi xøng cña çc sù cè nhiÒu pha hoÆc
pha - pha:
§èi víi çc sù cè nhiÒu pha vµ pha - pha, n¨ng lùc c¾t kh«ng ®èi xøng yªu cÇu
cña m¸y c¾t lµ gi¸ trÞ lín nhÊt cña dßng ng¾n m¹ch tæng tÝnh b»ng A gi¸ trÞ hiÖu
dông t¹i thêi ®iÓm t¸ch tiÕp ®iÓm hå quang thø nhÊt mµ m¸y c¾t yªu cÇu ph¶i c¾t ë
®iÖn ¸p lµm viÖc x¸c ®Þnh vµ ë chÕ ®é lµm viÖc chuÈn. Gi¸ trÞ b»ng sè sÏ b»ng kÕt
qu¶ cña tØ sè S, x¸c ®Þnh díi ®©y, nh©n víi n¨ng lùc c¾t ®èi xøng cña m¸y c¾t ®îc
x¸c ®Þnh theo ®iÖn ¸p lµm viÖc. Gi¸ trÞ cña S x¸c ®Þnh theo ANSI sÏ lµ 1.4, 1.3, 1.2,
1.1 hoÆc 1.0 cho çc m¸y c¾t cã thêi gian t¸ch tiÕp ®iÓm hå quang thø nhÊt t¬ng
øng lµ 1, 1.5, 2, 3, 4 chu kú hoÆc nhiÒu h¬n. Gi¸ trÞ cña S ®èi víi çc thêi gian t¸ch
tiÕp ®iÓm hå quang thø nhÊt n»m gi÷a çc gi¸ trÞ trªn sÏ ®îc x¸c ®Þnh b»ng phÐp
6-31
néi suy tuyÕn tÝnh. Thêi gian t¸ch tiÕp ®iÓm hå quang thø nhÊt sÏ ®îc coi lµ b»ng
tæng cña mét nöa chu kú (®é trÔ c¾t nhá nhÊt thùc tÕ hiÖn nay) víi gi¸ trÞ nhá nhÊt
cña:
+ Thêi gian c¾t thùc cña mét m¸y c¾t cô thÓ hoÆc
+ 1.0, 1.5, 2.5, hoÆc 3.5 chu kú cho çc m¸y c¾t cã thêi gian c¾t ®Þnh møc
t¬ng øng lµ 2, 3, 5, hoÆc 8 chu kú.
BÊt kú sù kÕt hîp nµo cña thµnh phÇn dßng ®iÖn ®èi xøng vµ mét chiÒu ®Òu
chÊp nhËn ®îc miÔn lµ tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn sau t¹i thêi ®iÓm t¸ch tiÕp ®iÓm hå
quang thø nhÊt:
+ Thµnh phÇn ®èi xøng kh«ng vît qu¸ n¨ng lùc c¾t ®èi xøng yªu cÇu
+ Møc ®é kh«ng ®èi xøng kh«ng vît qu¸ 100%.
+ Tæng dßng ®iÖn ng¾n m¹ch kh«ng vît qu¸ n¨ng lùc c¾t kh«ng ®èi xøng yªu
cÇu
- N¨ng lùc c¾t yªu cÇu cho çc sù cè ch¹m ®Êt mét pha:
§èi víi çc sù cè ch¹m ®Êt mét pha, n¨ng lùc c¾t ®èi xøng vµ kh«ng ®èi xøng
yªu cÇu cña m¸y c¾t ®îc x¸c ®Þnh theo ANSI sÏ lµ 1.15 lÇn gi¸ trÞ t¬ng øng x¸c
®Þnh cho sù cè nhiÒu pha hoÆc pha-pha, trong bÊt k× trêng hîp nµo n¨ng lùc ®èi víi
sù cè ch¹m ®Êt mét pha yªu cÇu còng kh«ng vît qu¸ K lÇn n¨ng lùc c¾t ®ång bé
(cã nghÜa lµ, K lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc) vµ K lÇn n¨ng lùc c¾t kh«ng ®ång bé,
t¬ng øng, x¸c ®Þnh t¹i ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc.
- N¨ng lùc ®ãng - chèt - mang - ng¾t yªu cÇu:
M¸y c¾t ph¶i cã n¨ng lùc thùc hiÖn çc thao t¸c sau liªn tiÕp nhau:
+ §ãng vµ ngay sau ®ã chèt bÊt kú dßng ®iÖn t¹o lËp tÇn sè c«ng nghiÖp nµo
kh«ng vît qu¸ 1.6 K lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc hoÆc gi¸ trÞ ®Ønh kh«ng vît
qu¸ 2.7 lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc.
+ Mang dßng ng¾n m¹ch I cho ®Õn khi hÕt thêi gian trÔ c¾t cho phÐp.
+ C¾t bÊt kú dßng ng¾n m¹ch nµo mµ t¹i thêi ®iÓm t¸ch rêi tiÕp ®iÓm hå quang
®Çu tiªn, cã gi¸ trÞ ®ång bé kh«ng vît n¨ng lùc c¾t kh«ng ®ång bé yªu cÇu.
- N¨ng lùc mang dßng ®iÖn trong thêi gian ng¾n yªu cÇu:
M¸y c¾t ph¶i cã n¨ng lùc mang, trong Ts= 3s, bÊt kú dßng ng¾n m¹ch cã gi¸ trÞ
hiÖu dông, x¸c ®Þnh tõ gi¸ trÞ biªn cña sãng dßng ®iÖn t¹i thêi ®iÓm ®Ønh cùc ®¹i,
kh«ng vît qu¸ 1.6K lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc hoÆc cã gi¸ trÞ ®Ønh lín nhÊt
kh«ng vît qu¸ 2.7 lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc, vµ cã gi¸ trÞ hiÖu dông I x¸c ®Þnh
qua chu kú hoµn chØnh 3 gi©y, kh«ng vît qu¸ K lÇn dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc.
Xem ANSI C37.04 vÒ biÓu diÔn to¸n häc gi¸ trÞ I hiÖu dông cña dßng ng¾n m¹ch
qua chu kú Ts. Ngêi ta kh«ng cho r»ng m¸y c¾t cã kh¶ n¨ng c¾t sau çc thao t¸c
nãi trªn cho ®Õn khi nã ®îc lµm m¸t ®Õn nhiÖt ®é lµm viÖc b×nh thêng. Tuy nhiªn
6-32
m¸y c¾t cÇn ph¶i mang gi¸ trÞ dßng ng¾n m¹ch trong mét thêi gian Y nµo ®ã (thêi
gian trÔ c¾t cho phÐp ®Þnh møc) vµ sau c¾t dßng ng¾n m¹ch nµy.
- Kh¶ n¨ng ®ãng l¹i yªu cÇu:
Çc hÖ sè c«ng suÊt c¾t cho çc chu kú lµm viÖc ®ãng l¹i kh¸c víi chÕ ®é lµm
viÖc chuÈn sÏ ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së cña kh¶ n¨ng c¾t ®ång bé yªu cÇu ë ®iÖn ¸p
vËn hµnh vµ sÏ ®îc ¸p dông cho kh¶ n¨ng c¾t ®ång bé vµ kh«ng ®ång bé. Xem
ANSI C37.06 ®èi víi hÖ sè gi¶m tÝnh to¸n chu kú lµm viÖc chuÈn d1 ¸p dông cho çc
m¸y c¾t 72.5 kV vµ cao h¬n, kh«ng tÝnh ®Õn gi¸ trÞ ®Þnh møc cña dßng liªn tôc vµ
çc m¸y c¾t díi 72.5 kV cã dßng liªn tôc lµ 1200 A vµ nhá h¬n.
Khi nµo m¸y c¾t sö dông chu kú lµm viÖc hoÆc cã nhiÒu thao t¸c h¬n hoÆc
kho¶ng thêi gian gi÷a çc thao t¸c ng¾n h¬n chu kú lµm viÖc chuÈn CO + 15 s + CO,
dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc cña nã vµ çc n¨ng lùc yªu cÇu cã liªn quan sÏ ®îc söa
®æi bëi hÖ sè kh¶ n¨ng ®ãng l¹i R, ®îc x¸c ®Þnh vµ ¸p dông theo ANSI C37.04.
6.3.14.11. §iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua ®Þnh møc
T¹i ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc cña m×nh, mçi m¸y c¾t ph¶i cã kh¶ n¨ng c¾t sù
cè ®Çu cùc 3 pha kh«ng ch¹m ®Êt t¹i dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc trong bÊt kú m¹ch
nµo trong ®ã ®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua m¹ch 3 pha kh«ng ch¹m ®Êt kh«ng vît
qu¸ ®êng bao cña ®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua ®Þnh møc.
Mçi møc ®Þnh møc ®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua lµ cho mét m¸y c¾t 3 pha.
Kh«ng ®ßi hái r»ng mét pha cña m¸y c¾t ng¾t m¹ch mét pha t¹o ra ®iÖn ¸p phôc håi
tho¸ng qua cña m¹ch b»ng ®êng bao cña ®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua ®Þnh møc.
Xem ANSI C37.04 cho viÖc gi¶i thÝch ®êng bao ®iÖn ¸p phôc håi tho¸ng qua
®Þnh møc vµ cho kh¶ n¨ng yªu cÇu chÞu ®iÖn ¸p tho¸ng qua liªn quan.
6.3.14.12. Kh¶ n¨ng ®ãng c¾t dßng ®iÖn t¶i vµ tuæi thä
Kh¶ n¨ng ®ãng c¾t dßng t¶i yªu cÇu vµ tuæi thä nh qui ®Þnh trong ANSI
C37.06 lµ kiÓu vµ sè lÇn toµn bé thao t¸c ®ãng - c¾t mµ m¸y c¾t cã kh¶ n¨ng thùc
hiÖn ë bÊt kú ®iÖn ¸p nµo cho tíi ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc díi çc ®iÒu kiÖn sau:
a. Víi ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn hoÆc khÝ thao t¸c hoÆc ¸p lùc dÇu ®Þnh møc.
b. Sè lÇn thao t¸c kh«ng vît qu¸ 20 lÇn trong 10 phót hoÆc 30 lÇn trong 1h,
ngo¹i trõ m¸y c¾t cã çc thiÕt bÞ phô nh ®iÖn trë, chØnh lu... mµ çc thiÕt bÞ nµy cã
çc giíi h¹n cña riªng chóng vÒ tÇn sè lµm viÖc.
ChÕ ®é khëi ®éng cña ®éng c¬ ®ßi hái m¸y c¾t kh«ng c¾t khi cã dßng khëi
®éng lín gÊp nhiÒu lÇn dßng ®iÖn lµm viÖc. §iÒu nµy sÏ kh«ng giíi h¹n ë m¸y c¾t
cã gi¸ trÞ ®Þnh møc dßng liªn tôc Ýt nhÊt lµ b»ng dßng lµm viÖc cùc ®¹i cña ®éng c¬.
M¸y c¾t ®Æc biÖt cã thÓ ®îc yªu cÇu cho cho çc øng dông bao gåm thao t¸c
lÆp l¹i nhiÒu lÇn nh ®ãng c¾t lß hå quang hoÆc ®¶o chiÒu cña ®éng c¬.
6-33
6.3.14.13. §ãng c¾t dßng ®iÖn dung ®Þnh møc
§ãng c¾t dßng ®iÖn dung cã thÓ bao gåm mét phÇn hoÆc toµn bé c«ng suÊt
lµm viÖc cña m¸y c¾t nh dßng n¹p cña ®êng d©y truyÒn t¶i kh«ng t¶i hoÆc çp
hoÆc dßng t¶i cña d·y tô. M¸y c¾t cã thÓ ®îc söa ®æi hoÆc thiÕt kÕ ®Æc biÖt cho çc
chÕ ®é lµm viÖc nh vËy.
Xem ANSI C37.04 vÒ çc yªu cÇu cña m¸y c¾t ®èi víi ®ãng c¾t dßng ®iÖn
dung.
6.3.14.14. HÖ sè sãng ®ãng c¾t ®êng d©y ®Þnh møc
Khi m¸y c¾t ®îc ®ãng ®Ó cung cÊp ®iÖn cho ®êng d©y truyÒn t¶i trªn kh«ng,
nã t¹o ra trong hÖ thèng mét qu¸ ®iÖn ¸p tho¸ng qua, biªn ®é lín nhÊt cña nã ®îc
gäi lµ ®iÖn ¸p cùc ®¹i cña xung ®ãng c¾t ®êng d©y.
HÖ sè sãng ®ãng c¾t ®êng d©y ®Þnh møc lµ gi¸ trÞ ®Þnh møc g¾n cho m¸y c¾t
362 kV vµ cao h¬n (®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc) ®îc thiÕt kÕ riªng biÖt ®Ó kiÓm so¸t
®iÖn ¸p lín nhÊt cña sãng ®ãng c¾t ®êng d©y. Gi¸ trÞ ®Þnh møc chØ ®Þnh râ r»ng
m¸y c¾t cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®iÖn ¸p sãng ®ãng c¾t ®êng d©y do ®ã kh¶ n¨ng
kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ ®Þnh møc lµ 98% hoÆc cao h¬n khi ®ãng c¾t mét ®êng d©y
truyÒn t¶i qui chuÈn tõ mét nguån qui chuÈn. H¬n n÷a, tÊt c¶ çc hÖ sè sãng ®ãng
c¾t ®êng d©y ph¶i nhá h¬n 1.2 lÇn hÖ sè sãng ®ãng c¾t ®êng d©y khi ®ãng c¾t
®êng d©y qui chuÈn víi nguån qui chuÈn.
HÖ sè sãng ®ãng c¾t ®êng d©y ®îc ¸p dông víi hÖ thèng ë ®ã m¸y c¾t nèi
trùc tiÕp ®êng d©y truyÒn t¶i víi nguån. HÖ sè nµy ¸p dông cô thÓ cho hÖ thèng
®iÖn lùc cã çc ®Æc tÝnh cña hÖ thèng n¨ng lîng qui chuÈn nh m« t¶ trong ANSI /
IEEE C37.09 vµ còng cho çc hÖ thèng ®iÖn lùc thùc tÕ cã çc ®Æc tÝnh kh«ng kh¸c
biÖt lín so víi hÖ thèng n¨ng lîng qui chuÈn.
6.3.14.15. Dßng ®ãng c¾t mÊt pha
Gi¸ trÞ ®Þnh møc ¸p dông cho çc m¸y c¾t dù tÝnh ®îc sö dông ®Ó ®ãng c¾t
liªn kÕt cña hai phÇn cña hÖ thèng ba pha trong ®iÒu kiÖn mÊt pha.
Do chÕ ®é lµm viÖc ®ãng c¾t mÊt pha ®îc ®ßi hái chØ ®èi víi øng dông cña
mét sè m¸y c¾t, ngêi ta kh«ng coi lµ cÇn thiÕt ph¶i xem nã nh lµ gi¸ trÞ ®Þnh møc
chuÈn cho çc m¸y c¾t nãi chung.
M¸y c¾t cã thÓ ®îc Ên ®Þnh gi¸ trÞ ®Þnh møc dßng ®ãng c¾t mÊt pha khi kh¶
n¨ng ®ãng c¾t mÊt pha cña nã ®· ®îc thÓ hiÖn qua çc thÝ nghiÖm qui ®Þnh trong
ANSI / IEEE C37.09 hoÆc bëi çc thÝ nghiÖm t¬ng ®¬ng kh¸c.
Gi¸ trÞ ®Þnh møc dßng ®iÖn ®ãng c¾t mÊt pha ®îc Ên ®Þnh lµ dßng ®iÖn mÊt
pha lín nhÊt mµ m¸y c¾t ph¶i cã kh¶ n¨ng ®ãng c¾t t¹i ®iÖn ¸p phôc håi mÊt pha
b»ng gi¸ trÞ qui ®Þnh trong ANSI / IEEE C37.09 vµ díi çc ®iÒu kiÖn qui ®Þnh. NÕu
6-34
m¸y c¾t cã trÞ sè dßng ®ãng c¾t mÊt pha ®Þnh møc, gi¸ trÞ nµy sÏ b»ng 25% dßng
ng¾n m¹ch (®ång bé) ®Þnh møc tÝnh b»ng kA, ngo¹i trõ çc trêng hîp kh¸c ®îc
qui ®Þnh.
Thêi gian c¾t cho ®ãng c¾t mÊt pha ®îc phÐp vît qu¸ thêi gian ng¾t ®Þnh
møc 50% cho çc m¸y c¾t 5 vµ 8 chu kú, vµ 1 chu kú cho çc m¸y c¾t 2 vµ 3 chu kú.
Xem ANSI / IEEE C37.010 cho çc ®iÒu kiÖn sö dông vÒ vÊn ®Ò dßng ®ãng c¾t
mÊt pha ®Þnh møc.
§iÖn ¸p ®iÒu khiÓn cã thÓ ®îc phÐp thay ®æi, trªn hoÆc díi ®iÖn ¸p ®iÒu
khiÓn ®Þnh møc, trong mét giíi h¹n cho tríc. §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®îc ®o t¹i çc
®Çu cña cuén d©y thao t¸c víi dßng ®iÖn lµm viÖc ch¹y qua. Xem ANSI C37.06 vÒ
®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn vµ d¶i cña nã.
§iÖn ¸p tho¸ng qua trong toµn bé m¹ch ®iÒu khiÓn do viÖc ng¾t dßng ®iÒu
khiÓn sÏ ®îc giíi h¹n ®Õn gi¸ trÞ ®Ønh 1500 V.
6.3.14.16. §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Þnh møc (®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn danh
®Þnh)
§iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Þnh møc cña m¸y c¾t lµ ®iÖn ¸p ®îc chØ ®Þnh ®Æt lªn çc
thiÕt bÞ ®ãng hoÆc c¾t ®Ó ®ãng hoÆc c¾t m¸y c¾t.
§iÖn ¸p ®iÒu khiÓn cã thÓ ®îc phÐp thay ®æi, trªn hoÆc díi ®iÖn ¸p ®iÒu
khiÓn ®Þnh møc, trong mét giíi h¹n ®Þnh tríc. §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®îc ®o ë çc
®Çu cña cuén d©y thao t¸c cã dßng lµm viÖc ch¹y qua. Xem ANSI C37.06 vÒ ®iÖn ¸p
®iÒu khiÓn ®Þnh møc d¶i cña nã.
6.3.14.17. ¸p lùc lµm viÖc ®Þnh møc cña lu chÊt.

¸p lùc lµm viÖc ®Þnh møc cña lu chÊt cña m¸y c¾t lµ ¸p lùc t¹i ®ã çc c¬ cÊu
lµm viÖc b»ng khÝ hoÆc chÊt láng ®îc chØ ®Þnh lµm viÖc. Gi¸ trÞ ®îc phÐp thay ®æi
trªn hoÆc díi gi¸ trÞ ®Þnh møc cña nã trong mét giíi h¹n cho tríc.
6.3.15. Çc kh¶ n¨ng cÇn cã cña ®iÖn trë

M¸y c¾t cã thÓ cã ®iÖn trë ®îc gµi vµo ®êng dßng ®iÖn chÝnh trong khi c¾t
hoÆc ®ãng hoÆc c¶ hai, víi môc ®Ých chung lµ ph©n ¸p trªn çc khe hë nèi tiÕp cña
tiÕp ®iÓm, biÕn ®æi ®iÖn ¸p phôc håi, kiÓm so¸t sãng ®ãng c¾t ®êng d©y. Çc chøc
n¨ng riªng biÖt nµy cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng çc phÇn tö ®iÖn trë riªng biÖt hoÆc
b»ng cïng mét phÇn tö.
6.3.15.1. Kh¶ n¨ng nhiÖt cÇn cã
Kh¶ n¨ng nhiÖt ®ßi hái ®èi víi çc ®iÖn trë ®ãng vµ c¾t cña m¸y c¾t ®iÖn ¸p
®Þnh møc 121 kV vµ lín h¬n sÏ dùa trªn sù lµm viÖc cña m¸y c¾t khi ®ãng vµo vµ
khi ng¾t dßng ng¾n m¹ch 3 pha ch¹m ®Êt khi nguån nèi ®Êt tèt (0.58 lÇn ®iÖn ¸p lín
6-35
nhÊt ®Þnh møc) theo çc tr×nh tù thao t¸c sau: CO - 0 s - CO - 15 s - CO - 15 s - CO -
1h - CO - 30min - CO - 30min - CO, khi sö dông ë ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc.
6.3.15.2. Kh¶ n¨ng çch ®iÖn cÇn cã
Kh¶ n¨ng çch ®iÖn yªu cÇu ®èi víi ®iÖn trë c¾t sÏ dùa trªn sù lµm viÖc cña
m¸y c¾t ®Ó c¾t dßng ng¾n m¹ch 3 pha kh«ng ch¹m ®Êt ë ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc,
khi ®ã 0.87 lÇn ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc cã thÓ xuÊt hiÖn cho ®Õn 0.4 chu kú khi
pha ®Çu tiªn c¾t.
Kh¶ n¨ng çch ®iÖn yªu cÇu cña ®iÖn trë ®ãng sÏ dùa trªn sù lµm viÖc cña m¸y
c¾t ®ãng vµo dßng ng¾n m¹ch 3 pha kh«ng ch¹m ®Êt ë ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc,
khi ®ã ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc cã thÓ xuÊt hiÖn ë ®iÖn trë cña pha thø hai vµ thø
ba, tõ thêi ®iÓm ®iÖn trë pha thø nhÊt ®îc nèi vµo cho ®Õn khi ®iÖn trë pha thø hai
®îc nèi vµo.
§iÖn trë sÏ ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu vÒ çch ®iÖn tríc, trong khi vµ ngay
sau chu kú lµm viÖc x¸c ®Þnh trong phÇn 6.3.5.1
6.4. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n

6.4.1. TiÕp nhËn
Qu¸ tr×nh tiÕp nhËn thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu, bao gåm c¶ viÖc ®iÒn çc b¸o
ço, ®îc m« t¶ trong phÇn 1 quyÓn III ph¶i ®îc tu©n thñ.
Ph¶i kiÓm tra ®Æc biÖt cÈn thËn çc sø ®Ó ph¸t hiÖn çc chç mÎ hoÆc nøt, ®Æc
biÖt nÕu cã dÊu hiÖu cña viÖc ®ãng gãi cÈu th¶ cña çc container ®ãng gãi. Çc bé
phËn bÞ h háng sø çch ®iÖn kh«ng ®îc phÐp l¾p ®Æt.
6.4.2. Bèc dì
Çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o cho viÖc bèc dì, bao gåm çc biÖn ph¸p thÝch
hîp ®Ó b¶o vÖ sø çch ®iÖn ph¶i ®îc tu©n thñ.
6.4.3. B¶o qu¶n

Çc bé phËn thiÕt bÞ ph¶i ®îc ®Ó trong çc phßng th«ng giã tèt. Tèi thiÓu,
chóng ph¶i ®îc che phñ b¶o vÖ khái bôi bÈn, ma, ¸nh s¸ng mÆt trêi vµ çc h
háng.
Çc vËt dông dïng ®Ó ®ãng gãi trong khi vËn chuyÓn cã thÓ dïng khi lu kho.
Tuy nhiªn, mäi tÊm che phñ b»ng plastic ph¶i ®îc th¸o bá ®Ó chèng gØ.
Çc n¾p chôp che phñ hoÆc b¶o vÖ çc khíp nèi kh«ng ®îc th¸o ra cho ®Õn
khi l¾p r¸p.
Çc bé phËn çch ®iÖn b»ng khÝ thêng ®îc n¹p ®Çy khÝ çch ®iÖn tíi mét ¸p
suÊt d¬ng nhá ë nhµ chÕ t¹o tríc khi vËn chuyÓn. Khi çc bé phËn nµy ®îc lu
6-36
kho trong mét thêi gian dµi, ¸p lùc khÝ ph¶i ®îc kiÓm tra ®Þnh kú theo híng dÉn
6.5. L¾p r¸p vµ l¾p ®Æt

Çc vÊn ®Ò bµn trong phÇn nµy ®îc giíi h¹n ë m¸y c¾t kiÓu live tank.
Qui tr×nh l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt cô thÓ cña m¸y c¾t phô thuéc vµo kiÓu m¸y c¾t vµ
nhµ s¶n xuÊt møc ®é l¾p r¸p t¹i nhµ m¸y. Do ®ã, qui tr×nh l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt m« t¶ ë
®©y lµ cã tÝnh chÊt chung. Qui r×nh ®îc th¶o luËn dùa trªn m¸y c¾t 500 kV trang bÞ
cho tr¹m Tha Tako vµ Mae Moh.
VÒ c¬ b¶n, m¸y c¾t live tank SF6 3 pha sÏ bao gåm tõ 3 ®Õn 9 cét, mét tñ ®iÒu
khiÓn chung vµ mét hoÆc nhiÒu hÖ thèng ®iÒu khiÓn.
Çc bé phËn c¬ b¶n cña cét m¸y c¾t bao gåm:
a. Mét cét ®ì çch ®iÖn g¾n trªn cÊu tróc gi¸ ®ì.
b. Mét hoÆc nhiÒu h¬n çc buång dËp hå quang nèi nèi tiÕp víi nhau g¾n ë
®Ønh cña cét ®ì çch ®iÖn. Mçi buång dËp hå quang bao gåm tô vµ ®iÖn trë ®ãng,
khi cÇn thiÕt ®îc nèi song song víi buång dËp hå quang.
c. C¬ cÊu truyÒn ®éng
H×nh 2 cho thÊy mÆt tríc cña m¸y c¾t live tank SF6 ®iÓn h×nh víi c¬ cÊu
truyÒn ®éng b»ng khÝ.
H×nh 3 thÓ hiÖn mÆt bªn cña mét pha m¸y c¾t trong H×nh 2. Pha m¸y c¾t bao
gåm 2 cét, mçi cét cã 2 buång dËp hå quang mét bé truyÒn ®éng. §èi víi m¸y c¾t
cô thÓ nµy, bé phËn truyÒn ®éng cña tÊt c¶ çc pha ®îc ho¹t ®éng theo kiÓu khÝ nÐn
tõ mét nguån cÊp khÝ chung.
6.5.2. Çc híng dÉn vµ b¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o

ViÖc l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt m¸y c¾t ®ßi hái ph¶i lµm quen vµ hiÓu kü lìng néi
dung çc híng dÉn vµ b¶n vÏ ®îc cung cÊp cïng víi m¸y c¾t.
6.5.3. Qui tr×nh

1. L¾p vµ lÊy th¨ng b»ng cÊu tróc gi¸ ®ì trªn nÒn theo nh b¶n vÏ bè trÝ l¾p
®Æt. Ph¶i cÈn thËn ®Ó ch¾c ch¾n r»ng çc gi¸ ®ì nµy ®îc ®Æt ®óng híng theo ®óng
vÞ trÝ cña tñ ®iÒu khiÓn vµ thiÕt bÞ gi¸m s¸t khÝ. Çc cÊu tróc vÆn bul«ng sÏ ®îc vÆn
chÆt mét çch cÈn thËn (theo nh çc híng dÉn vÒ m« men cña nhµ chÕ t¹o nÕu
cã).
2. Tríc khi l¾p r¸p mçi cét çch ®iÖn, ¸p lùc vµ thµnh phÇn h¬i Èm trong khÝ
çch ®iÖn trong cét ph¶i ®îc kiÓm tra theo híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
6-37
3. KiÓm tra çc mèi nèi vÆn bul«ng cña mÆt bÝch phÝa díi vÆn chÆt víi çc
m« men theo híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
4. N©ng trô sø çch ®iÖn theo nh híng dÉn n©ng cña nhµ chÕ t¹o chó ý
kh«ng lµm h háng vá sø. §Æt vµ b¾t chÆt tõng cét lªn gi¸ cña nã. Çc ghÐp nèi cét
víi gi¸ ®ì b»ng bu l«ng ph¶i ®îc xiÕt chÆt theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
Ph¶i quan s¸t cÈn thËn tr¸nh lµm háng çc èng nèi dÉn khÝ vµ ®Ó ®¶m b¶o r»ng
chóng ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ nh b¶n vÏ.
5. §Æt vßng ®¼ng thÕ ë trªn ®Ønh cña mçi trô ®ì çch ®iÖn.
6. Tríc khi l¾p r¸p tõng bé phËn cña buång dËp hå quang, ¸p suÊt vµ thµnh
phÇn h¬i Èm cña khÝ çch ®iÖn trong çc bé phËn nµy ph¶i ®îc kiÓm tra theo híng
dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
7. Lau s¹ch vµ b«i mét líp mì máng tÊt c¶ çc bÒ mÆt tiÕp xóc cña tô ph©n ¸p
theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
8. L¾p ®Æt tô ph©n ¸p lªn ng¨n dËp hå quang theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ
t¹o.
9. Lau s¹ch vµ b«i mì tÊt c¶ bÒ mÆt tiÕp xóc cña ®iÖn trë ®ãng theo nh híng
10. L¾p ®iÖn trë ®ãng ë gi÷a tõng ng¨n dËp hå quang vµ ng¨n tiÕp ®iÓm ®iÖn
trë ®ãng theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o. Xem H×nh 4 cho ng¨n dËp hå quang
kÐp vµ bé phËn ®iÖn trë ®ãng.
11. N©ng tõng bé phËn cña buång dËp hå quang theo nh híng dÉn cña nhµ
chÕ t¹o. Khi çc bé phËn ®Õn ®é cao ngang ®Çu ngêi, dì bá çc n¾p b¶o vÖ khi vËn
chuyÓn. Lµm theo çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o khi dì bá.
12. Tríc khi tiÕp tôc n©ng çc bé phËn cña ng¨n dËp hå quang, kiÓm tra xem
çc bé phËn l¾p r¸p cÇn thiÕt theo nh yªu cÇu cña nhµ chÕ t¹o ®· ®îc l¾p ®Æt.
13. Th¸o n¾p b¶o vÖ ë phÝa ®Ønh cña trô sø ®ì ®îc l¾p khi vËn chuyÓn. Tu©n
theo çc híng dÉn vÒ viÖc th¸o dì.
14. N©ng çc bé phËn cña ng¨n dËp hå quang lªn trªn trô sø ®ì vµ h¹ thÊp tõ tõ
xuèng b¶o ®¶m r»ng trôc cña bé phËn l¾p r¸p vµ trôc cña sø ®ì lµ trïng nhau.
15. Xoay híng cña bé phËn l¾p r¸p ng¨n dËp hå quang, phÇn ghÐp nèi cña
cÇn truyÒn ®éng vµ cÇn truyÒn ®éng theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
16. H¹ thÊp bé phËn l¾p r¸p cña ng¨n dËp hå quang mét çch tõ tõ cÈn thËn gµi
cÇn truyÒn ®éng vµo bé phËn ghÐp nèi víi cÇn truyÒn ®éng cña bé phËn l¾p r¸p.
17. Lµm theo çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o ®Ó nèi cÇn truyÒn ®éng vµ bé
phËn ghÐp nèi víi phÇn truyÒn ®éng cña ng¨n dËp hå quang. Khi lµm c«ng viÖc nµy,
thiÕt bÞ n©ng sÏ dïng nh÷ng lùc nhÑ nhµng ®èi víi bé phËn ng¨n dËp hå quang theo
nh qui ®Þnh an toµn.
6-38
18. Th¸o nh÷ng n¾p b¶o vÖ dïng khi vËn chuyÓn khái ®¸y cña trô sù ®ì. Lµm
theo çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o cho viÖc th¸o dì.
19. Víi toµn bé träng lîng cña ng¨n dËp hå quang ®îc treo bëi thiÕt bÞ n©ng,
lµm theo çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o vÒ viÖc th¸o bá çc bé ®å g¸ l¾p r¸p.
20. B«i mì çc bÒ mÆt ghÐp kÝn ë phÝa ®Ønh cña trô sø ®ì theo nh híng dÉn
21. Ph¶i b¶o ®¶m r»ng çc vßng ®Öm lµm kÝn ph¶i ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ vµ tÊt c¶
bÒ mÆt ghÐp kÝn kh«ng cã bôi bÈn.
22. Tõ tõ h¹ ng¨n dËp hå quang lªn trªn bÒ mÆt bÝch ghÐp kÝn trªn ®Ønh cña trô
sø ®ì vµ g¾n bé l¾p r¸p vµo mÆt bÝch. Vßng ®¼ng thÕ lóc nµy sÏ ®îc g¾n chÆt vµo
mÆt bÝch. VÆn chÆt çc bé phËn kÌm theo theo çc híng dÉn vÒ m« men cña nhµ
chÕ t¹o.
23. NÕu mçi cùc bao gåm nhiÒu h¬n mét trô, l¾p ®Æt d©y nèi gi÷a çc trô theo
nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o. Vßng vÇng quang, nÕu cÇn thiÕt sÏ ®îc l¾p lóc nµy.
24. L¾p ®Æt bé ®å g¸ cña bé truyÒn ®éng vµ dïng dÇu b«i tr¬n vµ dÇu h·m theo
nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
25. N©ng bé truyÒn ®éng lªn b»ng çc bé ®å g¸. Nèi bé truyÒn ®éng víi piston
vµ khíp nèi cÇn truyÒn ®éng theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
26. N©ng bé truyÒn ®éng lªn vµ b¾t bu l«ng vµo hép nèi ë ®Õ cña cét sø ®ì.
VÆn chÆt çc phÇn ghÐp nèi theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
27. §Êu çc ®Êu nèi vÒ ®iÖn t¹i c«ng t¾c phô g¾n trªn vá bé truyÒn ®éng.
28. Nèi èng dÉn m«i trêng truyÒn ®éng (trong trêng hîp nµy lµ khÝ nÐn) tíi
bé truyÒn ®éng.
29. Th¸o bá çc bé g¸ l¾p bé truyÒn ®éng.
30. L¾p bé ®iÒu khiÓn theo nh b¶n vÏ
31. L¾p ®Æt bé phËn cung cÊp m«i trêng truyÒn ®éng (trong trêng hîp nµy
bao gåm m¸y nÐn khÝ, bé nhËn khÝ vµ tñ ®iÒu khiÓn)
32. G¾n khèi èng phun khÝ SF6 vµ thiÕt bÞ gi¸m s¸t mËt ®é khÝ ë phÝa tríc cÊu
tróc trô ®ì cña mçi cùc m¸y c¾t.
33. L¾p ®Æt çc èng dÉn khÝ SF6 gi÷a çc cùc theo híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
Ph¶i cÈn thËn ®Ó b¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc ®êng dÉn khÝ lµ s¹ch vµ kh« ®· ®îc thæi
b»ng khÝ SF6 tríc khi l¾p ®Æt. Sau khi l¾p ®Æt tÊt c¶ çc bé phËn liªn kÕt sÏ ®îc
phñ mét líp b¶o vÖ theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
34. L¾p ®Æt çc èng dÉn khÝ nÐn gi÷a çc bé truyÒn ®éng cña çc cùc vµ bé
phËn cung cÊp khÝ theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o. Tríc khi l¾p ®Æt, tÊt c¶ çc
èng dÉn ph¶i s¹ch Sau khi l¾p ®Æt, tÊt c¶ çc chç liªn kÕt èng sÏ ®îc phñ líp b¶o vÖ
theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
6-39
35. §Êu nèi vÒ ®iÖn gi÷a çc bé truyÒn ®éng vµ çc c«ng t¾c phô vµ tñ ®iÒu
khiÓn, gi÷a bé phËn cung cÊp khÝ nÐn vµ tñ ®iÒu khiÓn. TÊt c¶ çc ®Êu nèi thùc hiÖn
theo b¶n vÏ vµ híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
36. L¾p d©y nèi ®Êt b»ng ®ång bÖn No. 4/0 AWG theo çc b¶n vÏ ®îc phª
duyÖt. Çc yªu cÇu nèi ®Êt m¸y c¾t ®îc nãi ®Õn trong phÇn 19.5.1.9. quyÓn III.
37. KiÓm tra viÖc l¾p ®Æt m¸y c¾t hoµn chØnh ®· bao gåm tÊt c¶ çc èng dÉn vµ
d©y dÉn nh çc b¶n vÏ ®îc phª chuÈn. TÊt c¶ çc sø ®îc kiÓm tra çc vÕt nøt vµ
mÎ cã thÓ.
6.5.4. N¹p khÝ çch ®iÖn

1. KiÓm tra bé phËn gi¸m s¸t mËt ®é khÝ ®¸p øng l¹i sù ®iÒu chØnh ¸p suÊt -
gi¶m ¸p suÊt khÝ SF6 theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o. ViÖc kiÓm tra nµy sÏ ®îc
thùc hiÖn tríc khi nèi èng dÉn khÝ SF6 tíi cùc m¸y c¾t.
2. N¹p trô cùc m¸y c¾t b»ng khÝ SF6 tíi ¸p suÊt danh ®Þnh ®îc hiÖu chØnh theo
®é cao vµ nhiÖt ®é. Xem H×nh 5 vµ H×nh 6 cho biÕt çc hÖ sè ®iÒu chØnh tiªu biÓu.
3. Sau khi c©n b»ng nhiÖt ®é, kiÓm tra ¸p lùc khÝ SF6 vµ ®iÒu chØnh nÕu cÇn
thiÕt.
4. KiÓm tra tÊt c¶ çc chç nèi kÝn trªn ng¨n dËp hå quang, cùc m¸y c¾t vµ èng
dÉn khÝ víi thiÕt bÞ ph¸t hiÖn rß khÝ. Söa ch÷a çc rß rØ nÕu cÇn thiÕt.
5. KiÓm tra thµnh phÇn h¬i Èm cña khÝ SF6 tríc khi ®a m¸y c¾t vµo vËn hµnh.
6.5.5. KiÓm tra hÖ thèng cung cÊp m«i trêng truyÒn ®éng
1. M¸y c¾t kh«ng ®îc phÐp lµm viÖc kh«ng cã khÝ SF6 ë ¸p suÊt danh ®Þnh
bªn trong m¸y.
2. KiÓm tra hÖ thèng cung cÊp m«i trêng truyÒn ®éng vÒ sù ho¹t ®éng, rß rØ,
®¸p øng víi ¸p suÊt kho¸... theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
6.5.6. KiÓm tra ho¹t ®éng cña m¸y c¾t

1. Çc thÝ nghiÖm ho¹t ®éng cña m¸y c¾t chØ ®îc thùc hiÖn khi cã khÝ SF6 ë
¸p suÊt danh ®Þnh bªn trong m¸y vµ ¸p suÊt cung cÊp m«i trêng truyÒn ®éng n»m
trong d¶i ¸p suÊt lµm viÖc.
2. §o çc thêi gian ®ãng c¾t sau ®©y cña tõng pha sö dông thiÕt bÞ ghi thêi
gian:
a. Thêi gian ®ãng. Cã mét sè biÖn ph¸p ®iÒu chØnh thêi gian ®ãng ®ång thêi
gi÷a çc pha.
b. Thêi gian c¾t cho c¶ thao t¸c c¾t vµ ®ãng - c¾t
c. Thêi gian ®ãng - c¾t
d. Thêi gian gµi tríc ®iÖn trë ®ãng
6-40
3. Dïng sù cè m« pháng theo híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o vµ kiÓm tra ®Æt ®é trÔ
thêi gian kh¸c nhau cña pha cho tõng pha cho c¶ thao t¸c ®ãng vµ c¾t.
4. KiÓm tra chøc n¨ng m¹ch chèng gi· giß.
5. KiÓm tra chøc n¨ng cña bé phËn sÊy.
6.5.7. Çc thÝ nghiÖm t¹i hiÖn trêng kh¸c

Ngoµi çc thÝ nghiÖm lµm viÖc nãi ®Õn trong phÇn 6.5.6, çc thÝ nghiÖm t¹i
hiÖn trêng sau ®©y sÏ ®îc thùc hiÖn:
1. §o ®iÖn trë tiÕp xóc cho tõng pha (®iÖn trë tõ ®Çu nä ®Õn ®Çu kia cña m¹ch
s¬ cÊp).
2. Ho¹t ®éng cña tÊt c¶ çc m¹ch b¶o vÖ, b¸o tÝn hiÖu vµ ®iÒu khiÓn.
3. §o ®iÖn trë çch ®iÖn b»ng mªg«m víi tÊt c¶ çc m¹ch.
4. §o ®iÖn trë çch ®iÖn b»ng mª g«m çc ®Çu d©y ®èi víi ®Êt.
5. HÖ sè tg cña ®iÖn trë ®ãng, tô, buång dËp hå quang vµ trô sø çch ®iÖn.
ThÝ nghiÖm ®o ®iÖn trë tiÕp xóc ®îc tiÕn hµnh b»ng çch cho dßng ®iÖn ch¹y
qua gi÷a hai ®Çu cña tõng pha m¸y c¾t vµ ®o ®iÖn ¸p r¬i gi÷a hai ®Çu. PhÐp ®o thiÕt
lËp d÷ liÖu tham chiÕu ®Ó so s¸nh víi çc d÷ liÖu cã ®îc sau çc thÝ nghiÖm sau nµy
®Ó cã thÓ kiÓm tra sù mßn vµ h háng cña tiÕp ®iÓm.
ThÝ nghiÖm ®o ®iÖn trë çch ®iÖn vµ tg lµ biÖn ph¸p ®Ó ph¸t hiÖn çc h háng
kh«ng nh×n thÊy cña sø çch ®iÖn vµ t¹o c¬ së so s¸nh víi çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm
sau nµy.
Do thÝ nghiÖm ®o tg lµ thÝ nghiÖm toµn diÖn h¬n so víi thÝ nghiÖm ®iÖn trë
çch ®iÖn ®Ó x¸c ®Þnh çc h háng cña m¸y c¾t, sù cÇn thiÕt thùc hiÖn thÝ nghiÖm
sau trªn tõng cét lµ cÇn ph¶i xem xÐt tÝnh ®Õn thêi gian vµ c«ng viÖc ph¶i lµm. Cã
thÓ biÖn ph¸p thùc tÕ h¬n lµ thùc hiÖn thÝ nghiÖm trªn mét ®o¹n thanh çi bao gåm
çc thiÕt bÞ liªn quan. Sau ®ã nÕu thÝ nghiÖm cho thÊy cã vÊn ®Ò, khu vùc cã vÊn ®Ò
cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng biÖn ph¸p lo¹i trõ.
Çc ph©n tÝch d÷ liÖu cã ®îc qua thÝ nghiÖm tg thêng dùa trªn chØ sè dßng
®iÖn vµ tæn thÊt c«ng suÊt t¸c dông. ThÝ nghiÖm nµy thùc tÕ lµ thÝ nghiÖm tæn thÊt
®iÖn m«i xoay chiÒu do hÖ sè c«ng suÊt thêng kh«ng ®îc tÝnh ®Õn. Tæn thÊt watts
c«ng suÊt t¸c dông kh«ng b×nh thêng thêng thÓ hiÖn sù cã mÆt cña h¬i Èm, mßn,
gÉy hoÆc rç cña sø, h háng c¬ häc hoÆc l¾p r¸p kh«ng ®óng. Giíi h¹n tæn thÊt c«ng
suÊt t¸c dông cho phÐp cã thÓ lÊy tõ nhµ chÕ t¹o.
BÒ mÆt sø bÞ bÈn vµ h¬i Èm sÏ ¶nh hëng lín ®Õn kÐt qu¶ thÝ nghiÖm. Do ®ã,
®iÒu quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o bÒ mÆt sø ph¶i s¹ch vµ kh« khi tiÕn hµnh thÝ
nghiÖm.
6-41
Çc d÷ liÖu thÝ nghiÖm chÝnh x¸c ph¶i ®îc ghi l¹i ®Ó cã çc ph©n tÝch cã ý
nghÜa.
6.6. Nèi víi ®êng d©y

1. Lau s¹ch vµ b«i dÇu çc bÒ mÆt tiÕp xóc cña m¸y c¾t víi ®êng d©y.
2. L¾p çc bé phËn ghÐp nèi víi d©y dÉn vµ çc vßng vÇng quang nÕu cÇn thiÕt.
M« men xiÕt theo nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
3. L¾p d©y dÉn vµo ®Çu nèi d©y cña m¸y c¾t.
6.7. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

Sau ®©y lµ tæng kÕt çc tr¸ch nhiÖm chung cña ngêi gi¸m s¸t liªn quan ®Õn
tiÕp nhËn, b¶o qu¶n vµ cÊt gi÷, l¾p r¸p, l¾p ®Æt, thÝ nghiÖm vµ ®a vµo vËn hµnh m¸y
c¾t.
1. §¶m b¶o r»ng qui tr×nh tiÕp nhËn ®îc tu©n thñ vµ bao gåm kiÓm tra tµi liÖu
vËn chuyÓn, danh môc ®ãng gãi vµ d÷ liÖu trªn b¶ng tªn, kiÓm tra vµ b¸o ço çc h
háng hoÆc thiÕu.
2. B¶o ®¶m r»ng qui tr×nh b¶o qu¶n ®îc tu©n thñ cÈn thËn vµ chÝnh x¸c vµ
m¸y c¾t ®îc cÊt gi÷ víi çc biÖn ph¸p b¶o vÖ khái çc h háng.
3. Ghi l¹i çc d÷ liÖu cña b¶ng tªn theo mÉu ®óng.
4. Cã mÆt khi bÊt kú c«ng viÖc l¾p r¸p, l¾p ®Æt, thÝ nghiÖm vµ ®a vµo vËn hµnh
nµo ®îc tiÕn hµnh.
5. B¶o ®¶m r»ng cÊu tróc ®ì ®îc cè ®Þnh ch¾c ch¾n vµ c©n b»ng vµ ®îc l¾p
r¸p sao cho trô m¸y c¾t sÏ ®øng th¼ng ®øng.
6. B¶o ®¶m r»ng ¸p suÊt vµ hµm lîng h¬i Èm cña khÝ çch ®iÖn trong mçi trô
cùc vµ trong buång dËp hå quang lµ chÊp nhËn ®îc tríc khi l¾p r¸p.
7. B¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc hép nèi ®îc l¾p ch¾c ch¾n vµo mÆt bÝch phÝa díi
cña trô sø çch ®iÖn tríc khi l¾p r¸p.
8. B¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc cÊu tróc ®ì cÇn thiÕt vµ nèi ®Êt cña m¸y c¾t ®îc
l¾p ®Æt ®óng.
9. B¶o ®¶m r»ng toµn bé viÖc l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt m¸y c¾t ®îc thùc hiÖn theo
çc b¶n vÏ vµ híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o vµ çc b¶n vÏ ®îc phª duyÖt.
10. B¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc bÒ mÆt tiÕp xóc ®· ®îc lau s¹ch vµ b«i mì theo
nh híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
11. B¶o ®¶m r»ng çc vßng ®¼ng thÕ, tô ph©n ¸p, vßng hå quang, ®iÖn trë ®ãng
vµ d©y nèi dßng gi÷a çc cùc ®îc l¾p ®Æt ®óng.
12. §¶m b¶o r»ng mì, dÇu b«i tr¬n, çc chÊt lµm s¹ch vµ liªn kÕt ®îc sö dông
®óng theo çc híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
6-42
13. B¶o ®¶m r»ng çc ®Êu nèi vÒ ®iÖn vµ çc èng dÉn ®îc l¾p ®óng, tÊt c¶ çc
èng dÉn ®îc lµm s¹ch tríc khi l¾p ®Æt vµ tÊt c¶ çc chç nèi èng ®îc phñ líp b¶o
vÖ vµ ®îc kiÓm tra rß rØ.
14. B¶o ®¶m r»ng thiÕt bÞ kiÓm tra mËt ®é khÝ SF6 vµ c«ng t¾c ¸p suÊt ®îc
kiÓm tra vµ çc møc ®Æt cña nhµ chÕ t¹o ®îc kiÓm tra l¹i.
15. B¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ çc cùc ®îc n¹p khÝ SF6 ®Õn ¸p lùc lµm viÖc danh
®Þnh tríc khi thùc hiÖn bÊt kú thao t¸c nµo víi m¸y c¾t.
16. B¶o ®¶m r»ng m¸y c¾t vµ çc c«ng t¾c phô lµm viÖc ®óng vµ chØ thÞ vÞ trÝ
chØ thÞ chÝnh x¸c.
17. Quan s¸t vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra çc kÕt qu¶
thÝ nghiÖm chÝnh x¸c ®îc ghi theo çc mÉu b¸o ço thÝ nghiÖm ®óng.
18. B¶o qu¶n çc nhËt ký hµng ngµy vÒ çc ho¹t ®éng x©y dùng víi sù nhÊn
m¹nh ®Æc biÖt ®Õn çc vÊn ®Ò trôc trÆc vµ çc biÖn ph¸p gi¶i quyÕt.
19. Hoµn thµnh çc mÉu b¸o ço hiÖn cã theo nh çc yªu cÇu.
6-43
H×nh 2. M¸y c¾t 500 kV SF6 truyÒn ®éng b»ng khÝ nÐn
6-44
H×nh 3. M¸y c¾t SF6 500 kV mét pha truyÒn ®éng b»ng khÝ nÐn
2 trô, 4 ng¨n dËp hå quang
6-45
H×nh 4. M¸y c¾t SF6, ng¨n dËp hå quang kÐp l¾p cïng víi ®iÖn trë ®ãng
H×nh 5. HiÖu chØnh ¸p suÊt SF6 theo ®é cao
6-46
H×nh 6. HiÖu chØnh ¸p suÊt SF6 theo nhiÖt ®é
6.8. Phô lôc

Sè liÖu b¶ng tªn
B¸o ço thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn
6-47
B¸o ço thÝ nghiÖm hÖ sè tg
B¸o ço thÝ nghiÖm khÝ SF6
B¸o ço thÝ nghiÖm hÖ thèng nÐn khÝ
B¸o ço thÝ nghiÖm thêi gian

Danh môc kiÓm tra m¸y c¾t
Dù ¸n: Ngµy:
1 VËn ®¬n/danh môc hµng ho¸
2 Hoµn thµnh vËn chuyÓn
3 KiÓm tra th«ng sè phï hîp
4 KiÓm tra h háng
5 B¶o qu¶n tèt
6 Sø tèt
7 Bèc dì tèt
8 NÒn mãng tèt
9 Çc cét trô ®ì ®óng yªu cÇu
10 TÊt c¶ çc bé phËn chØ dïng khi vËn chuyÓn ®îc th¸o bá
11 Vßng ch÷ O ®îc l¾p ®óng
12 Çc bÒ mÆt Ðp chÆt ®îc lµm s¹ch vµ b«i dÇu mì theo nh híng dÉn cña
nhµ chÕ t¹o
13 Vßng b¶o vÖ hay vÇng quang ®îc l¾p ®Æt
14 KÝ hiÖu c¬ cÊu truyÒn ®éng ®óng
15 Çp ®iÒu khiÓn ®îc l¾p ®óng theo b¶n vÏ
6-48
16 Hép ®Êu nèi ®óng yªu cÇu
17 KiÓm tra nèi m¹ch bao gåm kÝ hiÖu, giíi h¹n vµ nèi ®Êt
18 ThiÕt bÞ c¾t nguån OK
19 KiÓm tra çc tiÕp ®iÓm phô
20 §ãng b»ng tay OK
21 C¾t c¬ khÝ OK
22 Thao t¸c b»ng ®iÖn OK
23 KiÓm tra s¬ ®å ®ãng kh«ng ®ång pha
24 Lµm viÖc cña tiÕp ®iÓm phô OK
25 Ho¹t ®éng cña chØ thÞ vÞ trÝ c¬ khÝ OK
26 Lµm viÖc cña bé ®Õm thao t¸c c¬ khÝ OK
27 Conv outlet, HTR & LTG CKTS OK
28 Nèi ®Êt tèt
29 Nèi m¹ch tèt
30 M¹ tèt
31 Hoµn chØnh s¬n OK
32 Bul«ng vµ ®ai èc ®îc vÆn chÆt vµ ®¶m b¶o
33 ThÝ nghiÖm rß rØ
34 Thö nghiÖm ¸p suÊt SF6
35 Thö nghiÖm hµm lîng h¬i Èm cña khÝ SF6
36 ThÝ nghiÖm lµm viÖc cña tiÕp ®iÓm khÝ SF6
37 ThÝ nghiÖm thêi gian
38 ThÝ nghiÖm lùc thao t¸c b»ng tay
39 ThÝ nghiÖm ®iÖn trë ®êng dßng ®iÖn
6-49
40 ThÝ nghiÖm ®iÖn trë tiÕp xóc ®Çu cèt nèi víi ®êng d©y
41 ThÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn b»ng mªg«m
42 ThÝ nghiÖm tg
43 Hoµn thµnh çc b¸o ço thÝ nghiÖm
Bé phËn nÐn khÝ (cung cÊp khÝ nÐn)
44 KiÓm tra møc dÇu nÐn
45 KiÓm tra nèi cÊp khÝ
46 ThÝ nghiÖm thêi gian n¹p vµ x¶ khÝ
47 KiÓm tra rß rØ hÖ thèng cÊp khÝ
48 §o tiªu thô khÝ
49 KiÓm tra ®ång hå ®o ¸p suÊt
50 KiÓm tra tiÕp ®iÓm ¸p suÊt
51 KiÓm tra van an toµn
52 KiÓm tra bé sÊy
53 Bé nhËn kh«ng khÝ
Ghi chó:
MÉu sè:
6-50
M¸y c¾t 500 kV
Sè liÖu trªn biÓn tªn vµ sè liÖu thÝ nghiÖm
Tr¹m
§iÖn ¸p
Ngêi gi¸m s¸t
Nhµ thÇu
Ngµy hoµn thµnh
KÝ hiÖu thiÕt bÞ
Sè liÖu trªn biÓn tªn cña m¸y c¾t

Nhµ s¶n xuÊt
KiÓu thiÕt kÕ cña nhµ s¶n xuÊt
Sè s¶n xuÊt
N¨m s¶n xuÊt
TÇn sè ®Þnh møc
Dßng liªn tôc ®Þnh møc
§iÖn ¸p lín nhÊt ®Þnh møc (kV)
HÖ sè d¶i ®iÖn ¸p ®Þnh møc k
Møc chÞu ®ùng ®iÖn ¸p xung c¬ b¶n ®Þnh møc (bil) kV
§iÖn ¸p chÞu ®ùng xung ®ãng c¾t ®Þnh møc
Gi÷a cùc m¸y c¾t vµ ®Êt - m¸y c¾t ®ãng
Gi÷a çc cùc m¸y c¾t - m¸y c¾t c¾t
HÖ sè sãng ®ãng c¾t ®êng d©y ®Þnh møc
Dßng ng¾n m¹ch ®Þnh møc
Thêi gian c¾t ®Þnh møc
¸p suÊt lµm viÖc b×nh thêng
¸p suÊt lµm viÖc tèi thiÓu
Träng lîng khÝ
Toµn bé träng lîng kÓ c¶ khÝ
HÖ sè qu¸ ®iÖn ¸p tho¸ng qua ®Þnh møc
§iÖn trë ®ãng Ohms
Thêi gian chÌn ®iÖn trë ®ãng
Sè s¸ch híng dÉn
Sè danh môc çc bé phËn
Sè ®¬n hµng
6-51
Sè môc
Sè seri
Chó ý: LiÖt kª çc d÷ liÖu kh¸c cã trªn biÓn tªn
D÷ liÖu trªn biÓn tªn cña c¬ cÊu truyÒn ®éng
Nhµ chÕ t¹o

KiÓu thiÕt kÕ cña nhµ chÕ t¹o
Sè s¶n xuÊt
N¨m s¶n xuÊt
D¶i ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®ãng
Dßng ®ãng
D¶i ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn c¾t
Dßng c¾t
TiÕp ®iÓm ®iÒu khiÓn b¬m hoÆc thiÕt bÞ nÐn
¸p suÊt ®ãng
¸p suÊt më
TiÕp ®iÓm b¸o ¸p suÊt thÊp
¸p suÊt ®ãng
¸p suÊt më
TiÕp ®iÓm kho¸ ¸p suÊt thÊp
¸p suÊt ®ãng
¸p suÊt më
Thêi gian n¹p
Sè b¶n vÏ
Sè s¸ch híng dÉn
Sè danh môc
Sè ®¬n hµng
Sè môc
Chó ý: LiÖt kª çc d÷ liÖu kh¸c cã trªn biÓn tªn
6-52
D÷ liÖu trªn biÓn tªn cña sø
Nhµ s¶n xuÊt

Sè kÝ hiÖu cña nhµ s¶n xuÊt
N¨m s¶n xuÊt
§iÖn ¸p pha lín nhÊt ®Þnh møc
Dßng ®iÖn liªn tôc ®Þnh møc
Bil
§iÖn dung C1
§iÖn dung C2
HÖ sè tg ë 250c
ChiÒu dµi cña sø
§¬n hµng cña EVN sè
Môc sè
Chó ý: liÖt kª çc d÷ liÖu kh¸c cã trªn biÓn tªn
KÝ hiÖu çch ®iÖn
Nhµ s¶n xuÊt

N¨m s¶n xuÊt
Sè catalogue cña nhµ s¶n xuÊt
Chó ý: LiÖt kª çc ký hiÖu çch ®iÖn kh¸c
6-53
ch¬ng 7 Dao çch ly
7.1. Ph¹m vi
Ch¬ng nµy nãi vÒ dao çch ly víi çc ®Æc tÝnh sö dông quan träng vµ çch l¾p
®Æt nã trªn hÖ thèng ®iÖn.
7.2. §Þnh nghÜa cña çc h¹ng môc

Díi ®©y lµ ®Þnh nghÜa cña çc h¹ng môc, ®îc c«ng bè theo tiªu chuÈn cña
viÖn tiªu chuÈn quèc gia Hoa Kú xuÊt b¶n vµ ban hµnh (ANSI), nã ®îc ¸p dông cô
thÓ cho çc lo¹i dao çch ly.
Accessories (çc phô kiÖn): lµ çc thiÕt bÞ ®ãng vai trß phô hoÆc thiÕt bÞ Ýt quan
träng h¬n nh lµ vËt phô trî cho thiÕt bÞ chÝnh hoÆc thiÕt bÞ quan träng h¬n cña c¶
bé thiÕt bÞ.
Air switch (cÇu dao kh«ng khÝ): lµ thiÕt bÞ ®îc thiÕt kÕ ®Ó ®ãng vµ c¾t mét
hoÆc nhiÒu m¹ch ®iÖn b»ng çch t¸ch çc tiÕp ®iÓm cña nã ra trong kh«ng khÝ.
Ambient temperature (nhiÖt ®é xung quanh): lµ nhiÖt ®é xung quanh cña thiÕt
bÞ vµ tiÕp xóc víi thiÕt bÞ.
Arcing contact (çc tiÕp ®iÓm hå quang): çc tiÕp ®iÓm hå quang cña thiÕt bÞ
®ãng c¾t mµ hå quang sÏ bÞ dËp t¾t sau khi tiÕp ®iÓm chÝnh më ra.
Arcing horn (vïng hå quang): mét chiÕc trong mét ®«i ®iÖn cùc ph©n ly mµ hå
quang ®îc kÐo dµi tíi ®iÓm dËp t¾t sau khi çc tiÕp ®iÓm chÝnh cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t
më ra.
Chó ý: vïng hå quang ®«i khi cã sù dÞch chuyÓn vÞ trÝ.
Attachments (thiÕt bÞ ®i kÌm): lµ çc phô kiÖn ®îc ®i kÌm víi thiÕt bÞ ®ãng
c¾t, ®Ó ph©n biÖt víi çc thiÕt bÞ phô.
Auxiliaries (çc thiÕt bÞ phô): çc thiÕt bÞ phô ®îc dïng cïng víi thiÕt bÞ ®ãng
c¾t nhng kh«ng ®i kÌm víi nã, ®Ó ph©n biÖt víi çc thiÕt bÞ ®i kÌm
Back connected switch (dao nèi sau): lµ mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t mµ phÇn dÉn
®iÖn ®îc ®Êu nèi víi phÇn cuèi ë phÝa sau cña phÇn ch©n ®Õ.
Barrier (v¸ch ng¨n): lµ mét çi tÊm ®Ó ph©n çch hoÆc çch ly cña çc m¹ch
®iÖn hoÆc çc hå quang ®iÖn.
Bell crank (èng ®ãng h×nh chu«ng): lµ mét çi cÇn víi hai çnh tay ®îc ®Æt t¹i
mét gãc lÖch tõ mét ®iÓm qui ®Þnh, nh vËy sÏ thay ®æi híng chuyÓn ®éng cña mét
bé truyÒn ®éng c¬ khÝ.
Bell crank hanger : lµ thanh chèng cho bell crank.
7-1
Blade (lìi dao): lµ phÇn tiÕp ®iÓm chuyÓn ®éng cña dao çch ly mµ nã ®a
vµo hoÆc «m lÊy tiÕp ®iÓm.
Blade guide (híng dÉn dao): lµ phÇn phô ®i kÌm ®Ó ®¶m b¶o ch¾c ch¾n r»ng
lìi dao vµ tiÕp ®iÓm dao khi ®ãng vµo lµ th¼ng hµng.
Blade latch (chèt dao): lµ mét çi chèt ®îc dïng ®Ó gi÷ cho lìi dao ë ®óng vÞ
trÝ.
Break distance (kho¶ng çch ly): lµ kho¶ng çch khe hë nhá nhÊt gi÷a tiÕp
®iÓm chÝnh cña dao khi më, hoÆc lµ phÇn dÉn ®iÖn ®îc ®Êu nèi thªm vµo khi çc
tiÕp ®iÓm ë vÞ trÝ më.
Chó ý: NÕu lµ thiÕt bÞ cã nhiÒu khe hë th× nã sÏ lµ tæng çch khe hë nèi tiÕp.
Closing operating time (thêi gian ho¹t ®éng ®ãng): lµ thêi gian trong khi dao
çch ly chuyÓn ®éng tõ vÞ trÝ më hoµn toµn sang vÞ trÝ ®ãng hoµn toµn.
Closing time (thêi gian ®ãng): lµ kho¶ng thêi gian gi÷a lóc b¾t ®Çu chu tr×nh
®ãng vµ thêi ®iÓm khi çc tiÕp ®iÓm ®· tiÕp víi nhau ch¾c ch¾n ë tÊt c¶ çc cùc.
Conducting mechanical joint (khíp dÉn ®éng c¬ khÝ): lµ chç nèi cña hai hoÆc
nhiÒu mÆt dÉn ®îc gi÷ cïng víi nhau b»ng c¬ khÝ.
Chó ý: çc chi tiÕt khíp nèi ®îc nèi b»ng ph¬ng ph¸p hµn hîp kim.
Connecting rod or shaft (trôc nèi): lµ mét phÇn cña bé truyÒn ®éng ®îc thiÕt
kÕ ®Ó truyÒn chuyÓn ®éng tõ èng quay h×nh chu«ng tíi bé phËn chuyÓn ®éng çc
cùc dao çch ly.
Contact (tiÕp ®iÓm): lµ mét phÇn dÉn ®iÖn mµ nã kÕt hîp víi mét phÇn dÉn
®iÖn kh¸c sÏ t¹o ®ãng m¹ch hoÆc më m¹ch ®iÖn.
Contact clip (kÑp tiÕp ®iÓm): lµ çi kÑp mµ lìi dao çch ly ®îc ®a vµo hoÆc
«m lÊy.
Contact surface (bÒ mÆt tiÕp ®iÓm): lµ bÒ mÆt cña tiÕp ®iÓm mµ dßng ®iÖn ®i
qua tíi tiÕp ®iÓm.
Contact-wear allowance (®é hao mßn tiÕp ®iÓm cho phÐp): lµ tæng bÒ dÇy cña
vËt liÖu mµ nã cã thÓ bÞ hao mßn tríc khi tiÕp ®iÓm ngõng thùc hiÖn thao t¸c.
Current carrying part (phÇn dÉn ®iÖn): lµ phÇn dÉn ®iÖn dù ®Þnh ®îc ®Êu nèi
víi mét m¹ch ®iÖn lµ nguån cÊp ®iÖn ¸p.
Chó ý: çc phÇn kh«ng mang ®iÖn th× nã sÏ kh«ng ®îc ®Êu nèi.
Direct operation (sù thao t¸c trùc tiÕp): lµ thao t¸c dïng mét c¬ cÊu c¬ khÝ
®îc nèi trùc tiÕp tíi thanh thao t¸c chÝnh hoÆc mét ph¬ng thøc t¬ng tù.
Disconnecting or isolating switch (dao çch ly): lµ mét thiÕt bÞ c¬ khÝ dïng ®Ó
®ãng m¹ch hoÆc çch ly mét m¹ch ®iÖn hay mét thiÕt bÞ ra khái nguån ®iÖn.
Chó ý: ®Ó mang dßng ®iÖn lµm viÖc th«ng thêng trong thêi gian dµi vµ dßng
bÊt thêng hoÆc dßng ng¾n m¹ch trong çc kho¶ng thêi gian ®Þnh tríc.
7-2
Double-break switch (dao 2 tiÕp ®iÓm): lµ mét dao çch ly c¾t m¹ch ®iÖn t¹i 2
®iÓm.
Double-throw (trôc khuûu kÐp): lµ mét phÇn h¹n chÕ mµ thiÕt bÞ cã thÓ thay
®æi çc m¹ch nèi tíi b»ng çch dïng mét trong hai vÞ trÝ lµm viÖc cña nã.
Chó ý: khuûu kÐp dao çch ly kh«ng khÝ thay ®æi m¹ch nèi tíi b»ng çch di
chuyÓn lìi dao çch ly tõ mét trong hai vÞ trÝ cña çc tiÕp ®iÓm «m
Drip-proof (m¸i b¶o vÖ ): b¶o vÖ ®Ó kh«ng c¶n trë qu¸ tr×nh lµm viÖc khi cã sù
t¸c ®éng cña chÊt láng hoÆc khi cã sù va ®Ëp cña çc h¹t chÊt r¾n th× nã ®îc bao
quanh mét gãc tõ 0 tíi 150 so víi trôc th¼ng ®øng.
Driptight (mµng ng¨n níc): b¶o vÖ chÊt láng hoÆc h¹t chÊt r¾n b¾n vµo t¹i bÊt
kú mét gãc nµo tõ 0 ®Õn 150 so víi trôc th¼ng ®øng vµo vïng ®îc b¶o vÖ mét çch
trùc tiÕp hoÆc sù va ®Ëp vµ tr¶i dµi ë mÆt ph¼ng ngang hoÆc mÆt ph¼ng ngiªng bªn
trong.
Dustproof (m¸i ng¨n bôi): b¶o vÖ bôi bÈn c¶n trë tíi sù lµm viÖc cña thiÕt bÞ .
Dust-Tight (vµnh ng¨n bôi): ®îc thiÕt kÕ sao cho bôi sÏ kh«ng vµo chç ®ãng
Enclosed indoor or outdoor switch (dao çch ly trong nhµ hoÆc ngoµi trêi): dao
çch ly ®îc thiÕt kÕ cho vËn hµnh c¶ trong nhµ hoÆc ngoµi trêi.
Explosionproof apparatus (çc thiÕt bÞ phßng næ): çc thiÕt bÞ n»m trong hép
cã kh¶ n¨ng chÞu sù ph¸t næ cña khÝ hoÆc h¬i níc cã thÓ xÈy ra vµ ®Ó ng¨n ngõa sù
ph¸t sinh ch¸y næ cña khÝ hoÆc h¬i níc bao quanh bëi tia löa. Çc thiÕt bÞ lµm viÖc
ë nhiÖt ®é ngoµi trêi ¸p lùc xung quanh g©y ra kh¶ n¨ng ch¸y sÏ kh«ng cã.
Front-and-back connected switch (mÆt tríc-mÆt sau dao çch ly khi ®ãng):
mçi dao çch ly ®Òu cã bè trÝ dù phßng cho mét vµi m¹ch ®iÖn nèi tíi ë phÝa tríc
hay sau cña dao vµ b¾t chÆt t¹i trô ®ì.
Front-connected switch (mÆt phÝa tríc dao çch ly ®· ®ãng): mçi phÇn dÉn
dßng dao çch ly ®îc b¾t chÆt t¹i ®iÓm cuèi khèi trô ®ì phÝa tríc dao çch ly.
Fume-reistant (kh¶ n¨ng chèng khãi): dao çch ly kh«ng bÞ h háng bëi khãi
b¸m do hå quang sinh ra.
Gasproof (chèng lät khÝ): thiÕt kÕ ®Ó b¶o vÖ chèng l¹i sù th©m nhËp cña çc
lo¹i khÝ mµ kh«ng c¶n trë tíi sù lµm viÖc cña thiÕt bÞ.
Gastight (ng¨n sù lät khÝ): ®îc thiÕt kÕ sao cho khÝ sÏ kh«ng lät vµo hép ®ùng
thiÕt bÞ díi nh÷ng ®iÒu kiÖn ¸p lùc x¸c ®Þnh.
Grounded parts (çc phÇn ®îc nèi ®Êt): lµ çc phÇn ®îc chñ ®Þnh nèi ®Êt.
Ground switch (dao nèi ®Êt): dao dïng c¬ khÝ thao t¸c ®ãng, c¾t ®Ó nèi mét
m¹ch hay mét phÇn cña thiÕt bÞ víi ®Êt.
Group operation (thao t¸c mét nhãm dao): lµ sù thao t¸c cña nhiÒu pha cïng
mét lóc víi DCL nhiÒu ®iÓm c¾t bëi cïng mét thao t¸c c¬ khÝ.
7-3
High-pressure contact (tiÕp ®iÓm chÞu ¸p lùc cao): mét trong nh÷ng ¸p lùc lín
g©y ra cho vËt liÖu còng nh bÒ mÆt tiÕp ®iÓm gÇn tíi giíi h¹n ®µn håi cña vËt liÖu.
Hinge clip
Hook ring
Horn-gap switch (khe hë hå quang): mçi thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc thiÕt kÕ cã
nh÷ng vïng hå quang nhÊt ®Þnh.
Indirect operation (thao t¸c gi¸n tiÕp): viÖc thao t¸c ®îc thùc hiÖn b»ng çch
mét trong nh÷ng bé phËn thao t¸c b»ng c¬ khÝ ®îc nèi tíi thanh thao t¸c chÝnh hay
mét bé phËn trung gian qua sù dÞch chyÓn c¬ cÊu ®ßn bÈy vµ vßng bi.
Indoor: ®îc thiÕt kÕ chØ ®Ó l¾p ®Æt ë trong nhµ
Insulator unit (khèi sø çch ly): gåm côm sø çch ®iÖn víi çc thanh kim lo¹i
nh lµ mét phÇn cña thiÕt bÞ.
Interlock (kho¸ liªn ®éng): mét thiÕt bÞ ®îc ®a vµo vËn hµnh bëi sù thao t¸c
cña vµi thiÕt bÞ kh¸c liªn quan trùc tiÕp víi nã, ®Ó qu¶n lý çc thao t¸c tiÕp theo cña
çc thiÕt bÞ t¬ng tù.
Chó ý: mét hÖ thèng kho¸ liªn ®éng lµ mét nhãm çc kho¸ liªn ®éng ®îc ¸p
dông cho çc thiÕt bÞ liªn hÖ víi nhau, nh vËy víi çch nµy sÏ ng¨n ngõa hoÆc cho
phÐp thao t¸c thiÕt bÞ theo qui tr×nh ®· ®Æt tríc. Çc kho¸ liªn ®éng ®îc chia ra
lµm ba d¹ng chÝnh: çc liªn ®éng c¬ khÝ, çc liªn ®éng ®iÖn vµ çc kho¸ liªn ®éng
cã ch×a, ®îc chän trªn c¬ së çc çch ®Êu nèi cña çc thiÕt bÞ liªn hÖ víi nhau.
Interphase rod or shaft (thanh truyÒn çc pha hoÆc trôc truyÒn): lµ mét bé phËn
cña bé truyÒn ®éng c¬ khÝ ®îc thiÕt kÕ ®Ó nèi tíi hai hoÆc nhiÒu cùc cña mét dao
çch ly nhiÒu cùc ®Ó thao t¸c nhãm.
Lifting-insulator switch (sø ®ì dao çch ly): mét dao çch ly mµ nã cã mét hay
nhiÒu sø ®ì çch ®iÖn ®îc g¾n liÒn víi lìi dao çch ly, di chuyÓn cïng víi nã vµ
®ì cho nã ®Õn vÞ trÝ më.
Live parts (çc phÇn mang ®iÖn): çc phÇn ®îc thiÕt kÕ ®Ó ho¹t ®éng t¹i ®iÖn
¸p kh¸c so víi ®Êt.
Low-pressure contact (tiÕp ®iÓm ¸p lùc thÊp)
Main contacts: lµ çc tiÕp ®iÓm mµ tÊt c¶ hoÆc phÇn lín dßng ®iÖn cña m¹ch
®iÖn chÝnh ®i qua nã.
Making current (dßng ®iÖn thao t¸c): lµ gi¸ trÞ dßng ®iÖn t¹i thêi ®iÓm ®ãng
thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Manual operation: lµ sù thao t¸c b»ng tay mµ kh«ng dïng bÊt cø lùc nµo kh¸c.
Mechanical operation: lµ sù ho¹t ®éng b»ng çch thao t¸c mét bé c¬ khÝ ®îc
nèi víi dao çch ly b»ng c¬ khÝ.
7-4
Chó ý: sù ho¹t ®éng c¬ khÝ cña çc dao çch ly còng cã thÓ thùc hiÖn b»ng tay,
b»ng ®iÖn hoÆc b»ng bÊt cø çch g× cã thÓ ®îc.
Minimum clearance bettwen poles (phase): kho¶ng çch ng¾n nhÊt gi÷a bÊt kú
phÇn mang ®iÖn nµo cña çc pha liÒn kÒ.
Minimum clearance to ground: lµ kho¶ng çch ng¾n nhÊt gi÷a phÇn mang ®iÖn
vµ phÇn tiÕp ®Êt liÒn kÒ.
Moisture-resistant: kh«ng bÞ h háng ngay khi ®Ó ra ngoµi kh«ng khÝ Èm.
Momentary current: dßng ®iÖn trong thiÕt bÞ, trªn thanh çi hay mét bé phËn
l¾p r¸p ë ®Ønh chÝnh cña chu tr×nh cùc ®¹i nh ®· x¸c ®Þnh tõ biªn ®é cña sãng dßng.
Mounting position: lµ vÞ trÝ ®îc x¸c ®Þnh phï hîp theo vÞ trÝ cña ®Õ cña thiÕt
bÞ.
Moving contact: lµ phÇn dÉn ®iÖn cã bÒ mÆt tiÕp ®iÓm ®îc l¾p ®Æt ®Ó di
chuyÓn vµ tõ phÇn tiÕp ®iÓm kh«ng chuyÓn ®éng
Nonenclosed indoor or outdoor switch (dao çch ly trong nhµ hoÆc ngoµi trêi):
dao çch ly ®îc thiÕt kÕ cho vËn hµnh chØ trong nhµ hoÆc ngoµi trêi.
Offset brearing: mét bé phËn cña mét c¬ cÊu thao t¸c ®ãng c¾t ®Ó cung cÊp
mét gi¸ ®ì cho mét bé phËn vËn hµnh xo¾n vµ mét cÇn trôc cho phÐp chuyÓn ®éng
qua l¹i cho thao t¸c ®ãng c¾t.
Opening operation time (thêi gian thao t¸c më): kho¶ng thêi gian mµ dao çch
ly ®îc chuyÓn tõ tr¹ng th¸i ®ãng hoµn toµn sang tr¹ng th¸i më hoµn toµn.
Operation mechanism (c¬ cÊu thao t¸c): bé phËn cña c¬ cÊu ph¸t ®éng tÊt c¶
çc tiÕp ®iÓm m¹ch chÝnh cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Operation: lµ çc ho¹t ®éng cña çc phÇn cña thiÕt bÞ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô
b×nh thêng cña nã.
Outdoor: lµ thiÕt bÞ ®îc thiÕt kÕ ®Ó sö dông bªn ngoµi trêi.
Outrigger: mét phô tïng g¸ l¾p ®îc g¾n vµo hoÆc ®Ó bªn c¹nh çi ®Öm cùc ®Ó
duy tr× kho¶ng hë vÒ ®iÖn gi÷a d©y dÉn vµ çc phÇn kh¸c hoÆc khi ®îc g¾n vµo
xung quanh ®Ó lµm gi¶m bít søc c¨ng c¬ häc lªn cùc hoÆc c¶ hai.
Phase spacing: kho¶ng çch pha cña çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t lµ kho¶ng çch gi÷a
®êng trung t©m cña çc phÇn mang ®iÖn cña çc cùc xung quanh thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Pipe guide: mét bé phËn cña mét c¬ cÊu vËn hµnh thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc thiÕt
kÕ ®Ó duy tr× sù th¼ng hµng cña mét cÇn hoÆc cña mét trôc th¼ng ®øng.
Pole: phÇn nµy cña thiÕt bÞ ®îc nèi riªng víi mét ®êng dÉn ®iÖn t¸ch biÖt vÒ
®iÖn víi m¹ch chÝnh cña thiÕt bÞ.
Çc chó ý:
1. Çc phÇn nµy cung cÊp mét ph¬ng tiÖn ®Ó l¾p r¸p vµ thao t¸c tÊt c¶ çc cùc
cïng víi nhau, ®îc lo¹i ra khái ®Þnh nghÜa cña cùc.
7-5
2. Mét thiÕt bÞ ®ãng c¾t hoÆc mét cÇu ch× ®îc gäi lµ mét cùc ®¬n nÕu nã chØ
cã mét cùc. NÕu nã cã nhiÒu h¬n mét cùc nã cã thÓ ®îc gäi lµ ®a cùc (hai cùc, ba
cùc...) çc cùc ®ã cã thÓ ®îc nèi theo çch ®Ó chóng cã thÓ vËn hµnh ®îc cïng víi
nhau.
Power operation: thao t¸c ®îc thùc hiÖn kh«ng ph¶i b»ng søc tay
Proof: ®îc x©y dùng, ®îc b¶o vÖ hoÆc ®îc xö lý ®Ó cho thao t¸c thµnh c«ng
kh«ng bÞ g©y trë ng¹i.
Protective gap: mét khe hë ®îc ®Æt gi÷a çc phÇn mang ®iÖn vµ ®Êt, giíi h¹n
qu¸ ®iÖn ¸p cùc ®¹i cã thÓ x¶y ra.
Quick-break: mét thiÕt bÞ cã tèc ®é më tiÕp ®iÓm cao kh«ng phô thuéc vµo
ngêi thao t¸c.
Quick-make (®ãng nhanh): mét thiÕt bÞ cã tèc ®é ®ãng tiÕp ®iÓm cao kh«ng
phô thuéc vµo ngêi thao t¸c.
Reciprocating mechanism (c¬ cÊu dÞch chuyÓn qua l¹i): c¬ cÊu vËn hµnh sinh
ra sù dÞch chuyÓn lªn xuèng theo chiÒu däc cña ph¬ng tiÖn thao t¸c ®Ó më hoÆc
®ãng çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Reignition (sù ®¸nh löa l¹i): sù xuÊt hiÖn l¹i cña dßng ®iÖn gi÷a çc tiÕp ®iÓm
cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t trong khi thao t¸c më sau mét kho¶ng thêi gian cña dßng ®iÖn
zero hoÆc Ýt h¬n 1/4 chu kú t¹i ®iÖn ¸p th«ng thêng.
Remote operation: thao t¸c cña thiÕt bÞ ®îc thùc hiÖn tõ xa.
Replacement part: mét bé phËn ®Ó sö dông vµo chç ®ang cã mét bé phËn kh¸c
tån t¹i.
Resistant: ®îc x©y dùng, ®îc b¶o vÖ hoÆc ®îc xö lý ®Ó cho thao t¸c thµnh
c«ng kh«ng bÞ g©y trë ng¹i víi thiÕt bÞ.
Restrike: sù xuÊt hiÖn l¹i cña dßng ®iÖn gi÷a çc tiÕp ®iÓm cña thiÕt bÞ ®ãng
c¾t trong khi thao t¸c më sau mét kho¶ng thêi gian cña dßng ®iÖn zero hoÆc Ýt h¬n
1/4 chu kú t¹i ®iÖn ¸p th«ng thêng hoÆc l©u h¬n.
Rotating-insulator switch: mét thao t¸c mµ sù dÞch chuyÓn ®ãng c¾t qua l¹i cña
lìi dao ®îc thùc hiÖn bëi sù quay cña mét hoÆc nhiÒu sø çch ®iÖn ®ì çc phÇn
dÉn cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Short-time current: dßng ®iÖn ®îc mang bëi mét thiÕt bÞ, mét bé phËn l¾p r¸p
hoÆc cña mét thanh çi trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n ®· x¸c ®Þnh.
Shunt: mét d©y dÉn ®iÖn mÒm bao gåm çp lµm b»ng d©y bÖn hoÆc çc líp
ph¼ng ®îc thiÕt kÕ ®Ó dÉn dßng ®iÖn vßng qua chç nèi c¬ häc gi÷a hai d©y dÉn.
7-6
7.3. Tæng qu¸t
7.3.1. Chøc n¨ng
Dao çch ly ®îc sö dông ®Ó t¸ch m¹ch gi÷a m¸y c¾t, m¸y biÕn ¸p, cuén
kh¸ng vµ çc thanh çi trong hÖ thèng ®iÖn vµ ®Ó çch ly gi÷a çc tr¹m, tõ ®êng
d©y truyÒn t¶i ®Õn çc m¸y ph¸t
Dao çch ly lµ mét thiÕt bÞ çch ly ®îc më sau khi dßng t¶i ®i qua nã ®îc
c¾t b»ng mét m¸y c¾t hoÆc çc m¸y c¾t. Mét dao çch ly ®îc ®ãng tríc khi ®ãng
mét m¸y c¾t hoÆc çc m¸y c¾t, sù ®ãng tríc cña nã lµ kÕt qu¶ ®Ó ®ãng dßng ®iÖn
cã t¶i lªn. Nh vËy th× yªu cÇu ®Ó thao t¸c dao çch ly lµ kh«ng cã dßng t¶i khi ®ãng
còng nh khi c¾t. Tuy vËy, nã còng ph¶i c¾t ®îc dßng ®iÖn ®iÖn dung.
Sù liªn ®éng ®iÖn gi÷a mét dao çch ly cã ®iÒu khiÓn ®éng c¬ vµ mét m¸y c¾t
hoÆc çc m¸y c¾t mµ cã dßng t¶i ch¹y qua dao çch ly ®Ó ch¾c ch¾n r»ng dao çch
ly kh«ng thao t¸c c¾t dßng t¶i hoÆc ®ãng ®Ó cÊp dßng ®iÖn cho phô t¶i. Sù liªn ®éng
nµy ®îc thùc hiÖn b»ng çch chÌn vµo m¹ch ®iÒu khiÓn dao çch ly mét tiÕp ®iÓm
phô thêng ®ãng cña m¸y c¾t. §Ó chèng l¹i sù ho¹t ®éng kh«ng chÝnh x¸c cña çc
dao çch ly thao t¸c b»ng tay ngêi ta yªu cÇu cã çc liªn ®éng gi÷a dao çch ly vµ
mét m¸y c¾t hoÆc çc m¸y c¾t.
Çc yªu cÇu ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ngêi thùc hiÖn çc c«ng viÖc b¶o dìng
çc thiÕt bÞ çch ly, çc thanh çi vµ ®êng d©y lµ çc thiÕt bÞ çch ly, thanh çi vµ
®êng d©y ph¶i ®îc nèi ®Êt. Mét ®iÓm cña hÖ thèng nèi ®Êt ®îc cung cÊp chÝnh lµ
dao çch ly cã dao tiÕp ®Þa.
§Ó chèng l¹i sù thao t¸c ®ãng tiÕp ®Þa vµo thiÕt bÞ mang ®iÖn hoÆc ®ãng ®iÖn
vµo thiÕt bÞ ®ang ®îc tiÕp ®Þa ®ßi hái ph¶i cã mét vµi liªn ®éng gi÷a dao chÝnh vµ
dao tiÕp ®Þa ®îc sö dông. Mét ph¬ng ph¸p liªn ®éng lµ b»ng c¬ khÝ. Mét lìi dao
®ang ë vÞ trÝ ®ãng sÏ chèng l¹i çc dao kh¸c ®ang ë vÞ trÝ më thao t¸c. Sù liªn ®éng
nh vËy ®îc øng dông cho c¶ çc dao thao t¸c b»ng tay còng nh çc dao thao t¸c
b»ng ®éng c¬ cña mét dao hay hai dao tiÕp ®Þa. Mét ph¬ng ph¸p kh¸c cña liªn
®éng øng dông cho lo¹i dao mµ cã mét dao ®iÒu khiÓn b»ng ®éng c¬ lµ chÌn çc tiÕp
®iÓm phô cña çc dao kh¸c trong m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬. Çc tiÕp ®iÓm phô còng
kho¸ hoÆc cho phÐp sù ho¹t ®éng cña ®éng c¬, phô thuéc vµo vÞ trÝ cña dao ®îc l¾p
víi çc dao tiÕp ®Þa mµ cã c¶ hai lo¹i liªn ®éng (çc dao b×nh thêng cã ®éng c¬ cho
thao t¸c dao chÝnh vµ çc dao tiÕp ®Þa thao t¸c b»ng tay víi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng b»ng
®éng c¬ trong t¬ng lai).
§Ó tiÕp ®Þa thanh çi, ngêi ta l¾p ®Æt mét dao tiÕp ®Þa trªn mét dao thanh çi
cña mét lé. §Ó chèng l¹i sù ®ãng tiÕp ®Þa vµo thanh çi ®ang cã ®iÖn ngêi ta yªu
cÇu kh«ng chØ cã liªn ®éng gi÷a dao tiÕp ®Þa vµ dao chÝnh cña dao çch ly (mµ dao
7-7
tiÕp ®Þa thanh çi ®îc l¾p trªn ®ã), mµ cßn liªn ®éng gi÷a dao tiÕp ®Þa víi tÊt c¶ çc
dao chÝnh cña çc dao çch ly nèi víi thanh çi ®ã. Mét ph¬ng ph¸p ®îc thùc
hiÖn liªn ®éng sau lµ hÖ thèng kho¸ thao t¸c, nã thêng ®îc sö dông nh kho¸ liªn
®éng. Çc ph¬ng ph¸p liªn ®éng kh¸c ®ßi hái ph¶i dïng mét cuén hót ®Ó liªn ®éng
c¬ khÝ.
7.3.2. Çc lo¹i dao çch ly

Çc lo¹i dao çch ly kh¸c nhau s½n cã ®ñ ®¸p øng cho tÊt c¶ çc øng dông ë
®iÖn ¸p cùc cao. Nã bao gåm çc lo¹i sau:
7.3.2.1. Dao çch ly lo¹i ®ãng th¼ng ®øng
Díi ®©y ®a ra sù m« t¶ tæng qu¸t hai lo¹i dao s½n cã cña lo¹i dao çch ly
®ãng th¼ng ®øng.
a. Lo¹i dao ®¬n: tiÕp ®iÓm chuyÓn ®éng gåm cã mét lìi dao ®¬n mµ nã cã
h×nh ch÷ U vµ mét tiÕp ®iÓm tÜnh. Bé truyÒn ®éng c¬ khÝ dao cña mét dao çch ly
cùc cao ¸p cã tiÕp ®iÓm h×nh U thêng ®îc thiÕt kÕ bëi v× lìi dao khi quay vµo
tiÕp ®iÓm sÏ cã tiÕp xóc tèt vµ lau s¹ch çc chÊt bÈn hoÆc çc ®iÓm rç cña tiÕp ®iÓm.
Trong khi ®ãng, lìi dao cña dao çch ly cã tiÕp ®iÓm dao h×nh nhÉn chuyÓn ®éng
tõ vÞ trÝ th¼ng ®øng sang vÞ trÝ n»m ngang sau ®ã t¹i vÞ trÝ cuèi cña hµnh tr×nh, lìi
dao ®îc ®Èy vµo trong tiÕp ®iÓm tÜnh.
b. Lo¹i ®ãng ë gi÷a: çc tiÕp ®iÓm gåm cã 2 lìi dao chuyÓn ®éng ®îc ®iÒu
khiÓn riªng theo chiÒu quay cña trô sø vµ cã chung mét bé truyÒn ®éng.
7-8
7-9
7-10
7.3.3. Çc th«ng sè ®Þnh møc
7.3.3.1. Dßng ®iÖn liªn tôc
Mçi mét dao çch ly ph¶i cã kh¶ n¨ng mang ®îc mét dßng ®iÖn lín nhÊt
trong hiÖn t¹i vµ c¶ dßng ®iÖn lín nhÊt trong t¬ng lai t¹i cÊp dßng ®iÖn cña nã .
Çc dao çch ly 500 kV ®îc thö nghiÖm tíi dßng ®iÖn 3000 A liªn tôc dùa
trªn c¬ së tÝnh to¸n dßng t¶i lín nhÊt cã thÓ ®i qua (®· bao gåm c¶ çc ®iÒu kiÖn bÊt
ngê xÈy ra), mét vµi chç tÝnh ®Õn c¶ sù më réng trong t¬ng lai.
7.3.3.2. Dßng ®iÖn ng¾n m¹ch
Mçi mét dao çch ly ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu mét dßng ®iÖn ng¾n m¹ch trong
mét thêi gian ng¾n.
Dùa trªn tiªu chuÈn ANSI vÒ ®Þnh møc, dao chÝnh vµ dao tiÕp ®Þa cña dao çch
ly cã dßng ®iÖn ®Þnh møc liªn tôc 3000 A th× cã gi¸ trÞ dßng ®iÖn thùc kh«ng ®èi
xøng trong tøc thêi (1 chu kú) vµ 3 gi©y lµ 70 kA vµ 43,75 kA. Çc gi¸ trÞ dßng ®Þnh
møc trªn ®¸p øng ®Çy ®ñ cho çc lo¹i sù cè ®· ®îc tÝnh tríc trong hÖ thèng ®iÖn
500 kV.
Çc thiÕt kÕ cho dao çch ly ph¶i ®¶m b¶o r»ng dao chÝnh vµ dao tiÕp ®Þa
kh«ng më ra trong thêi ®iÓm cã dßng ng¾n m¹ch ®i qua.
7.3.3.3. §iÖn ¸p
HÖ thèng çch ®iÖn cña dao çch ly ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu ®îc liªn tôc ®iÖn
¸p lín nhÊt cña cÊp ®iÖn ¸p ®ã. HÖ thèng ®iÖn ¸p 500 kV cã ®iÖn ¸p ®Þnh møc lµ 525
kV vµ ®iÖn ¸p lín nhÊt lµ 550 kV.
7.3.3.4. Dung lîng c¾t ng¾n m¹ch
Çc dao çch ly trong hÖ thèng ®iÖn 500 kV ®îc sö dông cho môc ®Ých çch
ly h¬n lµ môc ®Ých ®ãng c¾t, ngêi ta kh«ng yªu cÇu ph¶i cã mét dung lîng c¾t
dßng t¶i, nhng vÉn ph¶i cã mét dung lîng ®Ó c¾t dßng ®iÖn do dßng ®iÖn ®iÖn
dung trªn thanh çi g©y ra. Dung lîng nµy lµ dung lîng ®Ó c¾t mét dßng ®iÖn ®iÖn
dung cña thanh çi d¹ng èng nh«m cã chiÒu dµi 200 m, tiÕt diÖn 5 inch.
7.3.3.5. Møc ®é çch ®iÖn c¬ b¶n (BIL)
Tiªu chuÈn ANSI ®· ®a ra møc ®é çch ®iÖn ®Þnh møc cho çc dao çch ly cã
®iÖn ¸p ®Þnh møc 550 kV lµ 1550 kV vµ 1800 kV ®èi víi ®iÖn ¸p ®Ønh. Çc dao çch
ly 500 kV ®îc lùa chän cã çch ®iÖn cña ®iÖn ¸p ®Ønh 1800 kV ®Ó phï hîp víi
çch ®iÖn cña m¸y c¾t vµ çc trô çch ®iÖn cña tr¹m.
7-11
7.3.3.6. §iÖn ¸p radio (RIV)
§iÖn ¸p radio lµ mét thiÕt bÞ ph¸t ®îc ®iÖn ¸p cã tÇn sè cao mµ nã cã thÓ g©y
nhiÔu ®Õn hÖ thèng th«ng tin. §iÖn ¸p radio giíi h¹n ¶nh hëng ®Õn çc dao çch ly
trong hÖ thèng 500KV lµ 250 microvolt vµ 2000 microvolt cho çc dao riªng biÖt vµ
çc cét çch ®iÖn, t¬ng øng khi ®ãng ®iÖn t¹i ®iÖn ¸p 1,05 lÇn ®iÖn ¸p lµm viÖc cña
hÖ thèng (340 kV).
7.3.4. Çch ®iÖn phï hîp

CÇn xem xÐt çch ®iÖn phï hîp cña mét dao çch ly ®Ó thiÕt kÕ dao çch ly
nh kho¶ng çch gi÷a hai trô sø cña dao khi dao më ®ñ ®Ó ®¹t kÕt qu¶ víi mét kh¶
n¨ng ch¾c ch¾n, sù ph¸ háng çch ®iÖn g©y ra bëi xung sÐt xuÊt hiÖn ®i ngang qua
chuçi sø xuèng ®Êt lín h¬n ®i ngang qua kho¶ng çch cña dao.
Tèi thiÓu, çch ®iÖn cña dao çch ly ph¶i phï hîp víi tiªu chuÈn ANSI.
7.3.5. Ho¹t ®éng c¬ khÝ

Sö dông çc bé truyÒn ®éng b»ng ®éng c¬ cho phÐp thùc hiÖn tèt çc yªu cÇu
vÒ ®iÒu khiÓn tõ xa nh tõ trong nhµ ®iÒu khiÓn hoÆc tõ trung t©m ®iÒu ®é.
Sù trïng xuèng cña kÕt cÊu truyÒn ®éng, sù thay ®æi vÒ h×nh d¹ng hoÆc cong
xuèng, sù biÕn d¹ng vâng xuèng, èng ®iÒu khiÓn bÞ chïng lµ çc vÊn ®Ò khi cung
cÊp mét bé truyÒn ®éng cho çc dao çch ly cã 3 pha riªng biÖt. Çc vÊn ®Ò trªn
®îc gi¶m tèi thiÓu b»ng çch cung cÊp çc bé truyÒn ®éng c¬ khÝ riªng biÖt cho
tõng pha.
Dïng mét bé truyÒn ®éng c¬ khÝ riªng biÖt cho mçi mét pha sÏ cã nhiÒu çc
tiÖn lîi h¬n lµ dïng chung mét bé truyÒn ®éng do:
a. Chi phÝ söa ch÷a háng hãc sÏ gi¶m ®¸ng kÓ. Çc h háng thêng x¶y ra lµ
cÇn tiÕp ®Þa kh«ng cã bé truyÒn ®éng c¬ khÝ cña çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t ho¹t ®éng ë
møc ®é cao h¬n.
b. Gi¶m çc lÇn kiÓm tra hiÖu chØnh ®Þnh kú vµ kiÓm tra tÝnh nguyªn vÑn cña
®éng c¬ ®iÒu khiÓn.
c. Träng t¶i cña ®éng c¬ truyÒn ®éng dÔ bÞ ¶nh hëng khi dao çch ly ®îc
®ãng v× c¬ b¶n chØ cã mét bé nèi vµ mét èng ®¬n cho mçi cùc. Çc thµnh phÇn nµy
®îc l¾p ë bªn díi cña ®Õ dao. §éng c¬ truyÒn ®éng cña bé truyÒn ®éng chung sÏ
cã cïng mét sè cña çc thµnh phÇn l¾p thªm (nhãm ®iÒu khiÓn, çc èng quay ngang,
b¸nh gi¶m tèc, ®éng c¬ n¹p), nã ®îc l¾p ®Æt ë trong phÇn lµm viÖc cña dao vµ nã
chØ ¶nh hëng khi dao kh«ng mang ®iÖn.
Víi bé truyÒn ®éng cã ®éng c¬ ba pha riªng biÖt, cã kh¶ n¨ng bÞ kh«ng ®ång
pha cña çc lìi dao khi thao t¸c song song víi nhau (dao ®ång thêi hoÆc tÊt c¶ çc
7-12
dao chuyÓn ®éng ®ång thêi). Tuy nhiªn, ®iÒu nµy còng kh«ng thËt quan träng khi
mµ dao çch ly chØ ®îc sö dông cho môc ®Ých çch ly.
Çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn chung l¾p t¹i dao çch ly hoÆc mét hay nhiÒu ®iÓm tõ
xa ®îc yªu cÇu ®Ó thùc hiÖn ®iÒu khiÓn ®ång bé b»ng ®iÖn víi çc nhãm dao çch
ly 3 pha t¹i chç vµ tõ xa cña çc dao mét cùc cã çc ®éng c¬ truyÒn ®éng riªng biÖt.
§iÒu khiÓn dù phßng t¹i chç cña tõng pha lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc b¶o dìng vµ
kiÓm tra.
Mét trong ba ®éng c¬ truyÒn ®éng mµ háng th× cùc ®ã sÏ kh«ng thao t¸c ®îc
trong ho¹t ®éng ®ång bé. Ngêi ta sÏ yªu cÇu thªm vµo s¬ ®å kh«ng ®ång pha cña
çc cùc ®Ó ph¸t hiÖn ra trêng hîp nµy. S¬ ®å ®îc s¾p xÕp ®Ó ®a ra mét tÝn hiÖu vµ
khëi ®éng tù ®éng më ra cña çc cùc kh«ng bÞ sai sau khi trÔ mét thêi gian.
Çc ®éng c¬ dao çch ly b×nh thêng ho¹t ®éng ®îc ë mét ®iÖn ¸p x¸c ®Þnh
nh 125 V mét chiÒu víi kh¶ n¨ng cã thÓ ho¹t ®éng trªn d¶i ®iÖn ¸p tõ 90 ®Õn 130
V mét chiÒu.
Çc ®éng c¬ truyÒn ®éng ®îc yªu cÇu ph¶i cã thêi gian lín nhÊt cho mét lÇn
thao t¸c tõ ®ãng ®Õn më vµ tõ më ®Õn ®ãng lµ 10 gi©y. Mçi mét bé ®éng c¬ truyÒn
®éng ph¶i bao gåm c¶ çc chç ®Ó t¸ch ra cã nghÜa lµ nã cho phÐp thao t¸c b»ng tay
trong trêng hîp bé truyÒn ®éng sai chøc n¨ng vµ cßn ®Ó thÝ nghiÖm vµ b¶o dìng.
7.3.6. Çc dao tiÕp ®Þa

Çc dao çch ly ®îc sö dông ®Ó çch ly thanh çi, m¸y biÕn ¸p vµ çc ®êng
d©y truyÒn t¶i ®îc l¾p víi dao tiÕp ®Þa gióp tiÕp ®Þa ®êng d©y hoÆc thanh çi tiÖn
lîi, nhanh vµ an toµn khi cÇn thùc hiÖn b¶o dìng thiÕt bÞ.
Çc dao l¾p ®Æt ®îc lµm trong hÖ thèng 500 kV thêng cã khíp nèi ë cuèi
cña mçi mét dao, nã ®îc nèi víi çc thiÕt bÞ nh m¸y c¾t, cuén kh¸ng, m¸y biÕn
thÕ hoÆc ®êng d©y. §iÒu nµy cã nghÜa lµ dao tiÕp ®Þa ph¶i cã kh¶ n¨ng l¾p ®îc
trªn khíp nèi hoÆc trªn m¸ (tiÕp ®iÓm) cña ®Çu khíp dao çch ly cña thiÕt bÞ, ®êng
d©y hay thanh çi khi çc dao tiÕp ®Þa ®îc sö dông ®Ó nèi ®Êt thanh çi.
Çc ph¬ng ph¸p thö ph¶i ®¶m b¶o ch¾c ch¾n mét dao tiÕp ®Þa kh«ng ®ãng
®îc trong khi dao çch ly chÝnh liªn hÖ víi nã ®ãng vµ ngîc l¹i. §iÒu nµy ®îc
thùc hiÖn bëi hÖ thèng liªn ®éng gi÷a lìi dao chÝnh vµ lìi dao tiÕp ®Þa nh ®·
®îc m« t¶ trong môc 7.3.1.
Tríc khi thao t¸c dao tiÕp ®Þa ®Ó tiÕp ®Þa thanh çi, ph¶i ch¾c ch¾n r»ng thanh
çi hoµn toµn kh«ng cã ®iÖn. §iÒu nµy sÏ ®îc ®¶m b¶o nÕu nh tÊt c¶ çc dao çch
ly nèi víi thanh çi ë vÞ trÝ më nghÜa lµ tÊt c¶ çc dao chÝnh nèi víi thanh çi ph¶i
®îc kho¸ liªn ®éng víi çc dao tiÕp ®Þa. Nh trong chó ý ë môc 7.3.10. Çc yªu
cÇu liªn ®éng cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng çch l¾p ®Æt cña mét hÖ thèng kho¸ hoÆc
7-13
çc lo¹i t¬ng tù nh kho¸ liªn ®éng gi÷a çc dao tiÕp ®Þa vµ çc dao çch ly kh¸c
kh«ng ®îc l¾p víi dao tiÕp ®Þa. HÖ thèng kho¸ liªn ®éng cã s½n mét kho¸ "free
key" cho phÐp thao t¸c dao tiÕp ®Þa sau khi dao çch ly chÝnh më. Ph¬ng ph¸p kh¸c
®Ó thùc hiÖn yªu cÇu liªn ®éng lµ sö dông mét kho¸ liªn ®éng c¬ khÝ cho phÐp thao
t¸c cuén hót trªn dao tiÕp ®Þa. Mét m¹ch nèi tiÕp cña tiÕp ®iÓm thêng ®ãng cña tiÕp
®iÓm phô cña dao chÝnh ®iÒu khiÓn sù ®ãng c¾t cña cuén hót. Mét liªn ®éng c¬ khÝ
kho¸ thao t¸c dao tiÕp ®Þa trõ khi nã ®îc hót ra bëi cuén hót. Mét tiÕp ®iÓm thêng
®ãng cña tiÕp ®iÓm phô cña dao tiÕp ®Þa ®îc chÌn vµo trong m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng
c¬ cña mçi dao chÝnh kho¸ thao t¸c cña dao chÝnh trõ khi dao tiÕp ®Þa më.
Yªu cÇu cung cÊp mét kho¸ dao tiÕp ®Þa ë vÞ trÝ ®ãng hoÆc më nh lµ thªm mét
chøc n¨ng an toµn.
Ngêi ta cho r»ng çc dao tiÕp ®Þa ®îc thao t¸c b»ng ®éng c¬ lµ kh«ng cÇn
thiÕt khi kh«ng thêng xuyªn thao t¸c dao vµ cã thêng cã ngêi vËn hµnh trong
khu vùc thao t¸c khi cÇn thao t¸c dao. Tuy nhiªn, khi cung cÊp ®· bao gåm çc tÝnh
n¨ng nµy ®Ó trong t¬ng lai cã thÓ dïng bé truyÒn ®éng c¬ sau khi ®· c©n nh¾c xem
xÐt vµ ®¶m b¶o khi sö dông.
7.3.7. Kho¶ng çch

7.3.8. Çc tiÕp ®iÓm phô
C¶ hai lìi dao chÝnh vµ dao tiÕp ®Þa ®Òu ph¶i cã çc tiÕp ®iÓm phô ®Ó dïng
cho ®iÒu khiÓn vµ çc chøc n¨ng chØ thÞ. Çc tiÕp ®iÓm phô ®îc x¸c ®Þnh lµ riªng
nhau vÒ phÇn ®iÖn, tiÖn lîi vµ ®iÒu chØnh ®îc thêi gian theo çc lìi dao.
7.3.9. Søc chÞu giã

Çc dao çch ly ph¶i chÞu ®îc søc giã 125 km/giê mµ kh«ng bÞ h háng,
kh«ng lµm sai lÖch vÞ trÝ thao t¸c ®ãng vµ më cña çc dao chÝnh vµ dao tiÕp ®Þa. Çc
dao chÝnh vµ dao tiÕp ®Þa ph¶i ®îc chèt ë c¶ vÞ trÝ ®ãng vµ vÞ trÝ më ®Ó chèng l¹i
søc giã.
7.3.10. B¶o vÖ ngêi vËn hµnh.

§Ó tr¸nh ®a ngêi vËn hµnh vµo chç cã ®iÖn ¸p bíc nguy hiÓm vµ ch¹m vµo
vËt mang ®iÖn ¸p, trong thùc tÕ ®· ®Æt mét tÊm th¶m çch ®iÖn vµo bËc thao t¸c lµ
n¬i mµ ngêi vËn hµnh sÏ ®øng khi thao t¸c dao tiÕp ®Þa b»ng tay hoÆc khi thùc hiÖn
b¶o dìng dao çch ly cã truyÒn ®éng b»ng ®éng c¬.
Çc bÖ thao t¸c ®îc l¾p ®Æt chÝnh lµ ®Ó b¶o vÖ cho ngêi vËn hµnh khi thao
t¸c çc dao tiÕp ®Þa b»ng tay
7-14
7.4. NhËn hµng, ®ãng gãi vµ lu gi÷
7.4.1. NhËn hµng
7.4.1.1. Thñ tôc
Thñ tôc nhËn çc thiÕt bÞ vµ vËt liÖu bao gåm hå s¬ çc biªn b¶n, ®îc m« t¶
trong phÇn sau.
7.4.1.2. H háng
Çc trô sø cña dao çch ly cÇn ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ vì hoÆc nøt
kh«ng, ®Æc biÖt nÕu cã çc dÊu ®ãng hµng vËn chuyÓn. Mét trô sø hoÆc mét b¸t sø
mµ çc h háng cã thÓ nh×n thÊy ®îc th× kh«ng ®îc l¾p ®Æt.
NÕu mét thïng hµng vËn chuyÓn cã chøa mét phÇn kh¸c cña dao çch ly cã
çc dÊu cña ®ãng hµng vËn chuyÓn, th× phÇn nµy ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ h
háng hoÆc bÞ mÐo kh«ng.
7.4.2. §ãng gãi

Çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o vÒ viÖc ®ãng gãi bao gåm ®Çy ®ñ çc phÇn b¶o vÖ
chèng h háng cho trô sø ph¶i ®îc chó ý.
7.4.3. Lu kho

Çc bé phËn cña dao çch ly cã thÓ ®îc lu gi÷ ë trong nhµ hoÆc ngoµi trêi.
Trong bÊt kú vÞ trÝ lu kho nµo th× çc chi tiÕt cña dao çch ly còng ph¶i ®îc b¶o vÖ
chèng h háng. Çc chi tiÕt ®Ó ë ngoµi trêi ph¶i ®îc che phñ mét líp nil«ng hoÆc
mét m¸i chèng ma ®Ó gi÷ cho chóng s¹ch sÏ, tr¸nh cã r¸c vµ ®Ó ngoµi trêi tiÕp xóc
víi níc.
Bé truyÒn ®éng c¬ khÝ ph¶i ®îc ®Ó ë vÞ trÝ l¾p ®Æt b×nh thêng cña nã, chèng
níc vµo. Çc lç ph¶i ®îc cho phÐp tù do th«ng khÝ. Çc phÇn ë bªn trong kh«ng
bao giê ®îc phÐp ®Ó ngoµi trêi. NÕu cã sù ngng tô h¬i níc th× ph¶i bËt hÖ thèng
sÊy bªn trong dao çch ly lªn.
B×nh thêng, çc dao çch ly ph¶i ®îc lu trong thïng hµng vËn chuyÓn cã
®Çy ®ñ çc b¶o vÖ cho nã.

7.5.1. B¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o vµ çc chØ dÉn
§Ó l¾p r¸p dao çch ly cho ®óng yªu cÇu ph¶i cã tr×nh ®é hiÓu biÕt çc b¶n vÏ
l¾p r¸p thiÕt bÞ vµ çc h¹ng môc chØ dÉn l¾p ®Æt cho dao çch ly.
7-15
7.5.2. KÕt cÊu ®ì
Tríc khi thùc hiÖn l¾p ®Æt mét dao çch ly, ph¶i kiÓm tra kÕt cÊu ®ì ®Ó ®¶m
b¶o r»ng nã ch¾c ch¾n, th¼ng ®øng vµ çc mãng cña dao çch ly 3 pha ph¶i song
song vµ ph¶i cã khe hë gi÷a çc pha ®Ó thùc hiÖn b¶o dìng.
7.5.3. Nèi ®Êt

Mét phÇn cña qu¸ tr×nh l¾p ®Æt lµ kiÓm tra çc bÖ thao t¸c vµ/hoÆc çc th¶m an
toµn ph¶i ®îc l¾p ®Æt vµ tÊt c¶ çc ®iÓm nèi ®Êt ph¶i ®îc thùc hiÖn theo çc b¶n vÏ
®· ®îc cung cÊp. Çc yªu cÇu vÒ tiÕp ®Þa cña dao çch ly ®îc m« t¶ trong TËp 3,
phÇn 19.5.1.9, 19.5.1.10 vµ 19.5.1.11.
7.5.4. Qu¸ tr×nh l¾p

Sè bíc thùc hiÖn l¾p ®Æt dao çch ly phô thuéc vµo lo¹i dao çch ly vµ nhµ
chÕ t¹o. Tæng qu¸t, mét dao çch ly sÏ cã çc chi tiÕt c¬ b¶n nh sau:
a. §Õ
b. PhÇn mang dßng ®iÖn di chuyÓn ®îc
c. TiÕp ®iÓm ®éng hoÆc tiÕp ®iÓm tÜnh
d. èng hoÆc cÇn thao t¸c.
e. Çc chç nèi vµ b¶ng chØ dÉn.
f. TruyÒn ®éng c¬ khÝ.
g. Çc bé phËn ®iÒu khiÓn.
h. Bé phËn l¾p dao tiÕp ®Þa.
i. Çc gi¸ ®ì vµ tay quay.
j. C¬ cÊu thao t¸c dao tiÕp ®Þa.
k. Çc phô kiÖn bæ sung (çc dao phô, çc bé chØ thÞ vÞ trÝ...).
Nªn l¾p r¸p vµ ®iÒu chØnh hoµn toµn dao ë díi ®Êt tríc khi nã ®îc ®Æt vµo
vÞ trÝ ®Ó gi¶m bít nh÷ng thao t¸c ®iÒu chØnh. ViÖc n©ng dao ®· ®îc l¾p r¸p nªn
®îc thùc hiÖn b»ng çc ph¬ng tiÖn cã g¾n víi ®Õ dao trõ phi ®îc chØ ®Þnh theo
ph¬ng ph¸p kh¸c. Tr¸nh viÖc n©ng b»ng çc khèi sø çch ®iÖn, çc tiÕp ®iÓm hoÆc
çc phÇn mang ®iÖn.
H×nh vÏ thÓ hiÖn mét dao ®¬n - dao çch ly siªu cao thÕ (EVH) kiÓu c¾t th¼ng
®øng l¾p trªn mét cÊu tróc ®ì th«ng thêng vµ sö dông mét c¬ cÊu vËn hµnh b»ng
tay, ®ång thêi nã gåm c¶ viÖc hç trî cho ngêi ®äc trong viÖc nhËn biÕt çc chi tiÕt
thµnh phÇn dao ®Ò cËp tíi trong tµi liÖu nµy.
7-16
Lu ý, thùc hiÖn viÖc l¾p ®Æt dao çch ly ph¶i theo chØ dÉn trong môc híng
dÉn tæng qu¸t vÒ l¾p ®Æt. Kh«ng ph¶i quan t©m ®Õn çc bíc l¾p ®Æt dao tiÕp ®Þa nÕu
nh dao tiÕp ®Þa kh«ng ®îc yªu cÇu.
Çch ®iÖn
1. L¾p ®Æt vµ siÕt chÆt ®Õ dao çch ly trªn gi¸ ®ì cña nã. Tríc khi siÕt ®Õ vµo
gi¸ ®ì, l¾p ®Æt çc miÕng ®Öm nÕu cÇn ®Ó ®¶m b¶o r»ng ®Õ cña dao çch ly lµ c©n
b»ng theo c¶ chiÒu dµi vµ chiÒu réng. Cã mét vµi dao çch ly ®îc cung cÊp ®Õ bao
gåm ba phÇn: mét ®Õ vÒ phÝa thao t¸c, mét ®Õ vÒ phÝa phÇn ch©n ®Õ vµ mét lµ èng
nèi ®Õ. KiÓm tra ch¾c ch¾n r»ng çi ®Õ ®îc l¾p ®Æt ®Ó sao cho trô sø quay (hoÆc trô
sø quay cã tay quay ®«i trong trêng hîp mét dao cã hai trô sø quay) sÏ ®îc l¾p ë
trªn cña chç l¾p ®éng c¬ truyÒn ®éng.
2. KiÓm tra ch¾c ch¾n r»ng çc trô ®ì çch ®iÖn, çc miÕng ®Öm vµ çc ®Çu
khèi ®ì trôc quay ®îc l¾p trªn ®Õ lµ vu«ng vµ b»ng nhau. NÕu cã yªu cÇu ph¶i hiÖu
chØnh theo çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
3. L¾p çc trô çch ®iÖn ë díi ®Êt vµ l¾p chóng lªn trªn çc gi¸ cña ®Õ dao
çch ly. Ch¾c ch¾n r»ng cÇn thao t¸c ®îc l¾p ®óng gãc cña nhµ chÕ t¹o vµ çc lç
l¾p cè ®Þnh ë trªn ®Ønh cña çc trô sø çch ®iÖn ®îc ®óng híng.
7-17
4. S¾p xÕp çc trô sø çch ®iÖn cho th¼ng hµng theo c¶ chiÒu ngang vµ chiÒu
däc. Çc vËt l¾p trªn ®Ønh cña çc trô sø çch ®iÖn ph¶i b»ng nhau vÒ chiÒu ngang.
Sù s¾p xÕp cho th¼ng hµng ®îc thùc hiÖn b»ng çc çch vÆn çc vÝt lµm ph¼ng trô
®ì hoÆc hiÖu chØnh çc bu l«ng cuèi cña trô ®ì. Mét vµi lo¹i dao çch ly sö dông çc
miÕng ®Öm ®Ó s¾p xÕp.
Sù liªn kÕt theo chiÒu däc cña mét trô sø cã thÓ ®îc kiÓm tra theo 2 híng t¹i
®Ønh víi cïng mét cÊp.
Sù liªn kÕt theo trôc quay cña mét trô çch ®iÖn quay tõ ®Çu ®Õn cuèi hµnh
tr×nh quay cña nã cã thÓ ®îc kiÓm tra b»ng thanh chØ gi÷a çc ®Ønh cña trô sø çch
®iÖn quay vµ trô sø ®øng yªn bªn c¹nh.
5. Khi l¾p çc phÇn mang ®iÖn trªn çc trô sø çch ®iÖn ph¶i rÊt cÈn thËn ®Ó
tr¸nh lµm x©y xíc hoÆc h háng çc bé phËn nµy. Ph¶i chó ý chØ dÉn l¾p ®Æt cña
nhµ chÕ t¹o vÒ c©n b»ng ®Ó tr¸nh g©y th¬ng tÝch cho çc c«ng nh©n. Ch¾c ch¾n
r»ng ®Õ ®· ®îc l¾p ë ®óng vÞ trÝ khi l¾p çc phÇn mang ®iÖn.
6. HiÖu chØnh tiÕp ®iÓm cña dao çch ly theo çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o. §èi
víi dao çch ly cã mét tiÕp ®iÓm tÜnh, vÆn çc bul«ng l¾p ®Õ tiÕp ®iÓm sau khi ®·
hiÖu chØnh phÇn gi÷a cña tiÕp ®iÓm chuyÓn ®éng cña dao vµo trong phÇn tiÕp ®iÓm
tÜnh.
7. NÕu ®îc yªu cÇu th× thùc hiÖn viÖc tra dÇu mì vµo tiÕp ®iÓm theo ®óng chØ
8. HiÖu chØnh çc ®iÓm dõng thÝch hîp cho gãc më cña lìi dao.
9. NÕu dao çch ly cã hai trô sø çch ®iÖn quay, l¾p cÇn nèi thao t¸c gi÷a çc
khèi quay.
10. NÕu dao çch ly cã mét khuûu truyÒn ®éng, l¾p ®Æt vµ hiÖu chØnh thanh nèi
thao t¸c gi÷a çc khèi trô truyÒn ®éng.
11. L¾p hép ®ùng ®éng c¬ truyÒn ®éng trªn çc trô ®ì dao çch ly ë vÞ trÝ bªn
díi cña khèi trô truyÒn ®éng cña sø çch ®iÖn hoÆc trôc khuûu truyÒn ®éng hay
trôc thao t¸c. SiÕt chÆt çc miÕng ®Öm ®ñ ®Ó cho phÐp lµm ph¼ng èng thao t¸c cña
bé truyÒn ®éng.
12. C©n chØnh th¼ng ®øng trôc truyÒn ®éng ®øng cña bé truyÒn ®éng vµ trôc
roto cña ®éng c¬ hoÆc trôc khuûu truyÒn ®éng hay cÇn thao t¸c. §iÒu nµy ®îc thùc
hiÖn b»ng çch dïng mét thanh th¼ng hoÆc dïng d©y däi. §Öm thªm çc miÕng ®Öm
vµo tñ ®ùng ®éng c¬ truyÒn ®éng nÕu cÇn thiÕt. SiÕt chÆt çc bul«ng cña tñ ®ùng bé
truyÒn ®éng sau khi ®· chØnh th¼ng xong.
13. NÕu ®îc cÊp tÊm dÉn trôc truyÒn ®éng th× l¾p nã lªn gi¸ ®ì tríc khi l¾p
trôc truyÒn ®éng. Kh«ng siÕt chÆt tÊm dÉn nµy cho ®Õn khi l¾p xong trôc truyÒn
®éng.
7-18
14. GhÐp èng truyÒn ®éng ®øng vµo çc chç nèi víi ®éng c¬ hoÆc çc trôc
khuûu truyÒn ®éng vµ trôc truyÒn ®éng cña ®éng c¬. Dao çch ly ph¶i ®îc ®Æt ë vÞ
trÝ ®ãng hoµn toµn vµ bé truyÒn ®éng ®éng c¬ ph¶i ®îc ë vÞ trÝ t¬ng øng khi mµ
trôc truyÒn ®éng ®øng ®· ®îc l¾p ®Æt. Trôc truyÒn ®éng n»m trªn cïng mét mÆt c¾t
mµ ph¶i nèi th× dïng çc èng nèi ®· ®îc cÊp.
15. SiÕt chÆt çc bul«ng b¾t tÊm dÉn trôc truyÒn ®éng ®Ó ch¾c ch¾n r»ng nã
kh«ng bÞ kÑt víi trôc truyÒn ®éng.
16. L¾p tiÕp ®iÓm phô cña dao çch ly, liªn ®éng c¬ khÝ, chØ thÞ vÞ trÝ, d©y tiÕp
®Þa... Çc thiÕt bÞ trªn ®Òu ®îc l¾p trªn trôc truyÒn ®éng ®øng.
17. §Êu d©y tiÕp ®Þa cña trôc truyÒn ®éng ®øng víi trô ®ì.
18. T¸ch trôc truyÒn ®éng ®øng ra khái ®éng c¬ truyÒn ®éng thao t¸c tõ vÞ trÝ
®ãng sang vÞ trÝ më vµ ngîc l¹i tr¬n tru kh«ng bÞ kÑt. KiÓm tra chØ thÞ vÞ trÝ cña dao
çch ly lµ ®óng vÞ trÝ vµ vÞ trÝ tiÕp ®iÓm phô dao çch ly ®ãng vµ më nh trong b¶n
vÏ.
19. Lµm çc ®Çu kÑp ®Êu nèi víi thanh çi hoÆc ®êng d©y. Lau tÊt c¶ çc bÒ
mÆt tiÕp ®iÓm vµ dïng çc ho¸ chÊt tÈy theo sù híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o. KiÓm tra
cÈn thËn ®Ó ch¾c ch¾n r»ng çc lùc nÐn vµ lùc c¨ng ®Æt lªn dao çch ly g©y ra bëi
çc ®Çu cèt ®Êu nèi ®êng d©y ®îc gi÷ nhá nhÊt. Çc lùc thõa ®Æt lªn dao çch ly
bëi çc ®Çu nèi do nã qu¸ ng¾n, qu¸ dµi hoÆc kh«ng th¼ng hµng víi çc tiÕp ®iÓm
®· ®îc s¾p xÕp th¼ng hµng tríc. Sù kh«ng th¼ng hµng nµy dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ tiÕp
®iÓm bÞ trît vµ cã kh¶ n¨ng g©y ra çc vÕt nøt trªn sø çch ®iÖn hoÆc g©y ra hå
quang trªn tiÕp ®iÓm vµ ch¸y tiÕp ®iÓm. Dao çch ly thao t¸c trªn mét lÇn ë trong
tr¹ng th¸i çc tiÕp ®iÓm kh«ng th¼ng sÏ tiÕp tôc t¨ng ®é kh«ng th¼ng cña çc tiÕp
®iÓm.
20. L¾p ®Æt lìi dao tiÕp ®Þa, tiÕp ®iÓm tÜnh vµ hiÖu chØnh tiÕp ®iÓm theo híng
21. NÕu ®îc yªu cÇu, tra dÇu mì cho çc tiÕp ®iÓm dao tiÕp ®Þa theo híng
22. NÕu ®îc cÊp tÊm dÉn trôc truyÒn ®éng cña dao tiÕp ®Þa th× l¾p nã lªn gi¸
®ì tríc khi l¾p trôc truyÒn ®éng. Kh«ng siÕt chÆt tÊm dÉn nµy cho ®Õn khi l¾p xong
trôc truyÒn ®éng.
23. GhÐp èng thao t¸c vµ ®Çu nèi víi trôc truyÒn ®éng cña dao tiÕp ®Þa. èng
thao t¸c cã thÓ ph¶i nèi trong cïng mét mÆt ph¼ng th× ph¶i sö dông çc ®Çu nèi ®îc
cung cÊp.
24. GhÐp bé truyÒn ®éng b»ng tay dao tiÕp ®Þa víi trôc truyÒn ®éng vµ víi trô
®ì. KiÓm tra xem vÞ trÝ thao t¸c phï hîp víi vÞ trÝ cña dao tiÕp ®Þa.
7-19
25. ChØnh th¼ng trôc truyÒn ®éng cña bé truyÒn ®éng vµ dao tiÕp ®Þa. Sau ®ã
xiÕt chÆt bul«ng b¾t miÕng dÉn híng vµ ch¾c ch¾n r»ng kh«ng bÞ kÑt gi÷a miÕng
dÉn híng vµ èng thao t¸c.
26. GhÐp d©y tiÕp ®Þa cña èng thao t¸c ®øng víi trô ®ì.
27. GhÐp d©y tiÕp ®Þa t¹i ®Çu cuèi cña khíp nèi cña dao tiÕp ®Þa víi ®Õ dao
çch ly vµ ch¾c ch¾n r»ng çc bul«ng ®· ®îc xiÕt chÆt an toµn.
28. Khi lìi dao chÝnh cña dao çch ly ®· ë tr¹ng th¸i më hoµn toµn, thao t¸c
dao tiÕp ®Þa. KiÓm tra ch¾c ch¾n r»ng dao tiÕp ®Þa thao t¸c tõ vÞ trÝ ®ãng hoµn toµn
sang vÞ trÝ më hoµn toµn vµ ngîc l¹i tr¬n tru kh«ng bÞ kÑt. KiÓm tra chØ thÞ vÞ trÝ cña
dao tiÕp ®Þa lµ ®óng vµ çc tiÕp ®iÓm phô cña dao tiÕp ®Þa ë vÞ tri ®ãng vµ më ®óng
nh trong b¶n vÏ.
29. KiÓm tra ®Ó ch¾c ch¾n r»ng liªn ®éng c¬ khÝ kh«ng cho phÐp ®ãng dao tiÕp
®Þa khi dao chÝnh ®ang ®ãng vµ ngîc l¹i.
30. NÕu nh ®îc cung cÊp mét hép ®iÒu khiÓn riªng, l¾p nã lªn trô ®ì nh
trong b¶n vÏ ®· ®îc duyÖt. Nhµ chÕ t¹o sÏ cã çc lùa chän cña çc hép ®iÒu khiÓn
®Ó l¾p lªn çc trô ®ì riªng.
31. Lµm çc ®Çu nèi ®Êt víi hÖ thèng nèi ®Êt trong hép ®iÒu khiÓn vµ trong hép
®éng c¬ truyÒn ®éng.
32. Khi ®· l¾p xong phÇn c¬ khÝ cña dao çch ly, l¾p ®Æt phÇn ®iÖn çc ®Êu nèi
víi hép ®iÒu khiÓn vµ çc tiÕp ®iÓm phô cña dao çch ly, gi÷a hép ®iÒu khiÓn víi
hép ®éng c¬ truyÒn ®éng.
- Çc lç ®a çp vµo ph¶i ®îc bÞt ®Ó ng¨n kh«ng cho níc vµo hoÆc çc ®éng
vËt nhá vµo.
- Çc ®iÖn trë sÊy ph¶i ®îc ®Êu nèi vµ ®ãng ®iÖn nÕu nh cã kh¶ n¨ng xÈy ra
sù ngng tô h¬i níc. Çc tói ®ùng çc h¹t hót Èm ®Ó chèng l¹i sù ¨n mßn khi vËn
chuyÓn ph¶i ®îc th¸o ra tríc khi ®ãng ®iÖn trë sÊy lªn.
33. Khi nguån ®iÒu khiÓn ®· ®îc cung cÊp, èng truyÒn ®éng cña dao chÝnh ®·
®îc nèi víi ®éng c¬ truyÒn ®éng, dao tiÕp ®Þa ®· ë vÞ trÝ më hoµn toµn vµ kho¸ lùa
chän vÞ trÝ trong hép ®iÒu khiÓn ®ang ë vÞ trÝ t¹i chç (LOCAL), thao t¸c dao çch ly
tõng pha mét b»ng çch bÊm phÝm trong hép ®éng c¬ truyÒn ®éng.
- KiÓm tra çc cùc cña dao çch ly thao t¸c tr¬n tru kh«ng bÞ kÑt.
- KiÓm tra çc tiÕp ®iÓm hµnh tr×nh mµ nã ®Ó giíi h¹n c¾t ®éng c¬ truyÒn ®éng
khi dao çch ly võa ®Õn vÞ trÝ ®ãng vµ më.
- Khi dao çch ly ë vÞ trÝ më, ®ãng dao tiÕp ®Þa vµ kiÓm tra ®éng c¬ truyÒn
®éng kh«ng thÓ ho¹t ®éng ®îc.
- KiÓm tra thiÕt bÞ h·m ®éng c¬ truyÒn ®éng sÏ dõng vµ gi÷ lìi dao chÝnh ë
bÊt kú vÞ trÝ ë gi÷a nµo.
7-20
34. Dïng çc phÝm ®iÒu khiÓn ®ãng më trong hép ®iÒu khiÓn ®Ó thao t¸c vµ
kiÓm tra r»ng tÊt c¶ çc cùc ®Òu ®ãng më ®ång thêi trong çc giíi h¹n x¸c ®Þnh.
35. Khi tÊt c¶ çc cùc cña dao çch ly ë vÞ trÝ më, th¸o nguån ®iÒu khiÓn ®éng
c¬ truyÒn ®éng ra khái mét cùc cña dao çch ly. §ãng dao çch ly b»ng phÝm bÊm
®ãng trong hép ®iÒu khiÓn. Lìi dao chÝnh cña cùc mµ ®· bÞ th¸o nguån ®iÒu khiÓn
th× vÉn ë vÞ trÝ më. KiÓm tra xem hai cùc cßn l¹i cã tù ®éng më ra sau khi cã thêi
gian trÔ kh«ng.
36. §Æt kho¸ chuyÓn ®æi vÞ trÝ sang vÞ trÝ ®iÒu khiÓn tõ xa (REMOTE).
- KiÓm tra kh«ng cã cùc nµo cña dao çch ly cã thÓ ®iÒu khiÓn ®îc t¹i hép
®iÒu khiÓn hoÆc hép ®éng c¬ truyÒn ®éng.
- KiÓm tra tÊt c¶ çc cùc cña dao çch ly ®ãng vµ më khi ®Êu m¹ch ®iÒu khiÓn
®Õn hµng kÑp ®iÒu khiÓn tõ xa trong hép ®iÒu khiÓn.
37. Lau chïi s¹ch çc trô sø ®ì tríc khi thùc hiÖn thÝ nghiÖm.
7.6. Çc thÝ nghiÖm hiÖn trêng

Thªm vµo çc kiÓm tra ®îc m« t¶ trong phÇn 7.5.4, çc thÝ nghiÖm t¹i hiÖn
trêng ®îc thùc hiÖn víi dao çch ly lµ :
a. §o ®iÖn trë tiÕp xóc (®iÖn trë chç tiÕp xóc nhÊt thø)
b. §o ®iÖn trë çch ®iÖn.
c. HÖ sè c«ng suÊt.
ThÝ nghiÖm ®o ®iÖn trë tiÕp xóc ®îc thùc hiÖn b»ng çch cho dßng ®iÖn ®i
qua chç tiÕp xóc vµ ®o ®iÖn ¸p r¬i trªn chç tiÕp xóc, ®Ó cã kÕt qu¶ chÝnh x¸c cÇn
chØnh th¼ng vµ lau s¹ch çc tiÕp ®iÓm. Sù ®o lêng còng ®îc thùc hiÖn ®Ó lÊy sè
liÖu so s¸nh víi çc sè liÖu thÝ nghiÖm trong t¬ng lai mµ nã cã thÓ thùc hiÖn ®Ó
kiÓm tra sù chØnh th¼ng tiÕp ®iÓm.
§o ®iÖn trë çch ®iÖn vµ kiÓm tra hÖ sè c«ng suÊt lµ çch ®Ó ph¸t hiÖn sù h
háng cña trô sø çch ®iÖn vµ ®Ó lÊy sè liÖu so s¸nh cho çc thÝ nghiÖm sau nµy. Bëi
v× ®o hÖ sè c«ng suÊt lµ thÝ nghiÖm tèt h¬n thÝ nghiÖm ®o ®iÖn trë çch ®iÖn trong
viÖc x¸c ®Þnh çc h háng cña trô sø çch ®iÖn nªn cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn. Nh vËy
nÕu thÝ nghiÖm thÊy r»ng cã vÊn ®Ò th× vïng sù cè sÏ ®îc t×m ra b»ng çch lo¹i trõ.
Ph©n tÝch çc d÷ liÖu trong khi thùc hiÖn ®o hÖ sè c«ng suÊt dùa trªn c¬ së ®äc
gi¸ trÞ dßng ®iÖn vµ tæn hao c«ng suÊt. ThÝ nghiÖm nµy thùc ra lµ thÝ nghiÖm dßng rß
tríc ®©y th× hÖ sè c«ng suÊt thêng kh«ng ®îc tÝnh to¸n. B×nh thêng th× gi¸ trÞ
tæn thÊt c«ng suÊt chØ thÞ mét tr¹ng th¸i kh«ng b×nh thêng nh cã sù ®äng h¬i
níc, cã sù ¨n mßn, cã sù r¹n nøt hoÆc cã lç thñng cña sø çch ®iÖn. Çc gi¸ trÞ tæn
hao c«ng suÊt ®äc ®îc ph¶i n»m trong d¶i cña nhµ chÕ t¹o.
7-21
BÒ mÆt cña sø çch ®iÖn bÈn hoÆc cã h¬i níc sÏ lµm ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ cña
thÝ nghiÖm. Nh vËy, mét ®iÒu rÊt quan träng lµ ch¾c ch¾n r»ng bÒ mÆt cña sø s¹ch
vµ kh« khi thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm.
Çc ph¬ng ph¸p cña dßng rß sÏ ®îc ®Ò cËp trong tËp kh¸c trong ch¬ng vÒ
thÝ nghiÖm. Toµn bé çc d÷ liÖu thÝ nghiÖm ph¶i ®îc ghi l¹i ®Ó cã thÓ ph©n tÝch.
7.7. Çc tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

Díi ®©y lµ çc tr¸ch nhiÖm cña mét chuyªn gia gi¸m s¸t cã liªn quan tíi viÖc
nhËn hµng, ®ãng gãi, lu kho, l¾p ®Æt , thÝ nghiÖm ®ãng ®iÖn cña mét dao çch ly.
a. §Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh nhËn hµng ®îc thùc hiÖn ®óng cÇn kiÓm tra çc tµi
liÖu vËn chuyÓn, danh môc hµng ®ãng gãi vµ d÷ liÖu trªn nh·n, kiÓm tra çc biªn
b¶n vÒ h háng hoÆc thiÕu vÒ sè lîng.
b. Ch¾c ch¾n r»ng çc qu¸ tr×nh ®ãng gãi ®îc thùc hiÖn tèt vµ trong kho lu
tr÷ ®îc cÊp çc thiÕt bÞ b¶o vÖ tr¸nh h háng.
c. Ghi l¹i çc d÷ liÖu trªn nh·n theo mÉu.
d. Çc c«ng viÖc thÝ nghiÖm ph¶i ®îc thùc hiÖn víi bÊt kú qu¸ tr×nh l¾p r¸p vµ
l¾p ®Æt nµo.
e. Ch¾c ch¾n r»ng çc trô ®ì ph¶i ®îc b¾t ch¾c ch¾n, th¼ng ®øng vµ l¾p r¸p
sao cho çc ®Õ dao çch ly ph¶i song song vµ ®ñ yªu cÇu vÒ çc kho¶ng çch pha.
f. Ch¾c ch¾n r»ng çc bÖ thao t¸c an toµn ®· ®îc l¾p ®Æt ®óng vµ ®îc tiÕp ®Þa
víi hÖ thèng líi tiÕp ®Þa vµ çc trô ®ì.
g. Ch¾c ch¾n r»ng tÊt c¶ çc trô ®ì ®· ®îc ®Êu tiÕp ®Þa.
h. Ch¾c ch¾n r»ng qu¸ tr×nh l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt dao çch ly ®· ®îc thùc hiÖn
theo ®óng çc b¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o vµ çc chØ dÉn vµ çc b¶n vÏ ®îc duyÖt.
i. Ch¾c ch¾n r»ng çc cùc dao çch ly ®îc l¾p ®Æt th¼ng hµng víi çc trô sø vµ
çc tiÕp ®iÓm ®· ®îc chØnh ®óng, çc hÖ thèng liªn ®éng c¬ khÝ ®· ®îc l¾p ®Æt
®óng.
j. Ch¾c ch¾n r»ng çc d©y tiÕp ®Þa cña thanh truyÒn ®éng lìi dao chÝnh vµ lìi
dao tiÕp ®Þa ®· ®îc nèi víi çc trô ®ì vµ çc d©y tiÕp ®Þa cña dao tiÕp ®Þa ®· ®îc
®Êu nèi víi ®Õ dao.
k. Ch¾c ch¾n r»ng çc lìi dao chÝnh vµ dao tiÕp ®Þa ho¹t ®éng tr¬n chu kh«ng
bÞ kÑt, c¶ ®iÒu khiÓn b»ng ®iÖn vµ b»ng tay vµ çc tiÕp ®iÓm phô cña dao çch ly
ho¹t ®éng ®óng, chØ thÞ vÞ trÝ dao çch ly ®óng.
l. Quan s¸t, x¸c nhËn thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm vµ hoµn thµnh ghi, x¸c nhËn çc
kÕt thÝ nghiÖm theo mÉu.
m. Hoµn thµnh vµ ®iÒn tÊt c¶ çc mÉu øng dông phï hîp víi çc yªu cÇu.
7.8. Phô lôc

7-22
ch¬ng 8 Çc lo¹i çch ®iÖn
8.1. Tæng qu¸t

8.1.1. ChØ dÉn
Ch¬ng nµy viÕt vÒ çc lo¹i çch ®iÖn ®îc sö dông trong çc tr¹m 500 kV
Mae Moh vµ Tha Tako cña Th¸i Lan. Tuy nhiªn, vÒ nguyªn t¾c th× cã thÓ ¸p dông
chóng cho bÊt kú n¬i nµo.
8.1.2. Çc ®Þnh nghÜa

Post Insulator (trô sø çch ®iÖn): Lµ trô sø ®ì cøng çch ®iÖn ®Ó ®ì çc d©y
dÉn ®iÖn.
Suspension Insulator (çch ®iÖn treo): Mét sø ®ì cã g¾n thªm çc chi tiÕt kim
lo¹i t¹o thµnh gi¸ treo mÒm ®Ó treo çc d©y dÉn ®iÖn.
Low frequency (tÇn sè thÊp): Lµ tÇn sè tõ 15 ®Õn 100 Hz.
Low frequence flashover voltage (®iÖn ¸p hå quang tÇn sè thÊp): Lµ gi¸ trÞ hiÖu
dông cña ®iÖn ¸p tÇn sè thÊp mµ víi ®iÖn ¸p ®ã vµ ë çc ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh g©y nªn
sù phãng ®iÖn hå quang qua m«i trêng xung quanh.
Low frequence withstand voltage (®iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn sè thÊp): Lµ gi¸ trÞ
®iÖn ¸p hiÖu dông tÇn sè thÊp mµ ë çc ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cã thÓ chÞu ®ùng kh«ng
g©y ra sù ®¸nh thñng hoÆc phãng ®iÖn.
Low frequence puncture voltage (®iÖn ¸p ®¸nh thñng tÇn sè thÊp): Lµ gi¸ trÞ
hiÖu dông cña ®iÖn ¸p tÇn sè thÊp mµ víi ®iÖn ¸p ®ã díi nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh
g©y ra chäc thñng çch ®iÖn.
BIL: Møc çch ®iÖn xung c¬ së
BSL: Møc çch ®iÖn xung ®ãng c¾t c¬ së
§iÖn ¸p xung tíi h¹n: Lµ gi¸ trÞ ®Ønh cña sãng xung díi nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c
®Þnh g©y ra sù phãng ®iÖn qua m«i trêng thö nghiÖm ®îc ¸p dông.
§iÖn ¸p phãng ®iÖn xung: Lµ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p xung díi ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh g©y
ra phãng ®iÖn qua m«i trêng xung quanh.
Sãng xung: Lµ mét xung v« híng ph¸t ra do n¨ng lîng ®iÖn ®îc gi¶i phãng
vµo líi ®iÖn.
§é bÒn kÕt hîp c¬ vµ ®iÖn: T¶i c¬ häc t¹i n¬i mµ mµ çch ®iÖn kh«ng thÓ hiÖn
®îc chøc n¨ng cña nã hoÆc lµ ®iÖn hoÆc lµ c¬ khi øng suÊt ®iÖn ¸p vµ c¬ häc ®ång
thêi ®îc ®Æt vµo.
8-1
§é bÒn va ch¹m c¬ häc: Sù va ch¹m trong çc ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh çch ®iÖn cã
thÓ chÞu ®ùng ®îc mµ kh«ng bÞ h h¹i.
Søc bÒn chÞu t¶i thêi gian: T¶i c¬ häc mµ díi çc ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cã thÓ
liªn tôc ®Æt vµo sø çch ®iÖn mµ kh«ng bÞ h háng vÒ c¬ häc hoÆc vÒ ®iÖn.
§é bÒn c¬ häc kh«ng ph©n tÝch ®îc: T¶i t¹i bÊt kú phÇn nµo cña sø çch ®iÖn
kh«ng thÓ hiÖn ®îc chøc n¨ng cña mét gi¸ ®ì c¬ häc kh«ng cã h háng vÒ phÇn
®iÖn.
Kho¶ng çch hå quang kh«: Kho¶ng çch ng¾n nhÊt qua vËt trung gian chung
quanh gi÷a çc ®iÖn cùc hoÆc tæng kho¶ng çch gi÷a çc ®iÖn cùc trung gian, lÊy
theo ®iÖn cùc nµo ng¾n h¬n, víi çch ®iÖn ®îc l¾p ®Ó kiÓm tra ®¸nh thñng çch
®iÖn kh«.
§iÖn ¸p t¸c ®éng tÇn sè radio: §iÖn ¸p tÇn sè radio ®o ®îc díi çc ®iÒu kiÖn
nhÊt ®Þnh.
ESDD: MËt ®é l¾ng ®äng muèi t¬ng ®¬ng lµ mét phÐp ®o hµm lîng cña t¹p
chÊt vµ lµ khèi lîng NaCl mang l¹i tÝnh dÉn gièng nh mét gi¶i ph¸p t¹p chÊt ®Æc
biÖt.
8.1.3. Çc øng dông

Çc trô sø çch ®iÖn ®îc sö dông t¹i tr¹m ®Ó t¹o nªn mét gi¸ ®ì cøng cho çc
d©y dÉn ®iÖn. Çc d©y dÉn cã thÓ lµ çp ®iÖn hoÆc lµ èng cøng. Sø çch ®iÖn ph¶i cã
kh¶ n¨ng chÞu lùc giã t¸c ®éng lªn b¶n th©n nã vµ lªn d©y dÉn nã ®ì ®ång thêi chÞu
çc lùc sinh ra do ng¾n m¹ch trong ®iÒu kiÖn sù cè nghiªm träng nhÊt trªn thanh çi.
Çc sø treo ®îc sö dông cho viÖc l¾p ®Æt çc thanh çi c¨ng vµ t¹o ra mét gi¸
®ì mÒm b»ng d©y dÉn. Çc sø treo th«ng thêng ®îc sö dông t¹i çc tr¹m cã
®êng d©y truyÒn t¶i ®Õn.
Çc sø çch ®iÖn d¹ng cét vµ sø treo dïng trong tr¹m ph¶i ®¹t çc yªu cÇu vÒ
®é bÒn, hµm lîng t¹p chÊt vµ yªu cÇu vÒ çch ®iÖn.
8.2. Trô çch ®iÖn

8.2.1. §é bÒn dÇm ch×a
Çc yªu cÇu vÒ ®é bÒn dÇm ch×a cho trô sø ®ì cã thÓ ®îc tÝnh to¸n tõ tiªu
chuÈn IEEE híng dÉn thiÕt kÕ çc cÊu tróc thanh çi cøng cho tr¹m.
Sau ®©y lµ çc tÝnh to¸n sö dông ®Ó x¸c ®Þnh çc yªu cÇu vÒ ®é bÒn dÇm ch×a
cho çc tr¹m 500 kV Mae Moh vµ Tha Tako cña Th¸i Lan. Çc tr¹m kh¸c cã thÓ ¸p
dông çc thñ tôc t¬ng tù.
Tiªu chuÈn tõ híng dÉn IEEE
FIS = Kl[FWI /2 + (Hi + Hf) FWB /Hi] + K2[(Hi + Hf)FSB /Hi]
8-2
Trong ®ã:
FIS: Lùc do dÇm ch×a tæng t¸c ®éng lªn ®Çu sø çch ®iÖn.
FWI: Lùc do ¶nh hëng cña giã lªn sø.
FSB: Lùc dßng ng¾n m¹ch truyÒn tíi gi¸ ®ì thanh çi.
FSC: Lùc do dßng ng¾n m¹ch sinh ra.
FWB: Lùc giã ®îc truyÒn tíi gi¸ ®ì thanh çi.
FWS: Lùc giã trªn cÊu tróc khung "A".
Hi: §é cao sø
HF: §é cao ®êng d©y gi÷a cña thanh çi phÝa trªn sø ®ì.
K1: HÖ sè qu¸ t¶i ¸p dông víi lùc giã
K2: HÖ sè qu¸ t¶i ¸p dông víi lùc dßng ng¾n m¹ch sinh ra.
FW = 2.132  10-4 CDKZGFV2(d + 2RI)

Trong ®ã:
FW: Lùc giã lªn thanh çi tÝnh b»ng lbs/ft
d: §êng kÝnh d©y dÉn ngoµi (inc)
RT: §é dÇy tõ t©m vËt dÉn (inc)
CD: HÖ sè kÐo
KZ: §é cao vµ hÖ sè nguy hiÓm
GF: HÖ sè ma giã
V: VËn tèc giã ®o t¹i chiÒu cao 30m so víi mÆt ®Êt (mph)
Chó ý:
1. C«ng thøc nµy ®îc ®a ra tõ NEMA SG-6. N¬i cã P= 0,0026 V2 (tÝnh b»ng
lbs/ft) cho 1 mÆt trô.
2. Lùc cña giã 122kg/m20,36 = 76,7kgm2 çc kÕt qu¶ tÝnh víi P = 0,0026V2
cho vËn tèc giã kh«ng giËt 35m/s
3. VËn tèc giã 35m/s ®· ®îc chän tõ vËn tèc giã cùc ®¹i cã ë Th¸i Lan 50
n¨m gÇn ®©y.
4. AISC th«ng b¸o r»ng çc øng suÊt cho phÐp ®èi víi kÕt cÊu thÐp cã thÓ t¨ng
1/3 nÕu t¶i trong giã cã ¶nh hëng tréi (nhiÒu h¬n). Víi hÖ sè giã (GF) lµ 1,3, nªn
dïng hµm GFV2 h¬n lµ (GF.V)2.
FSB = L.FSC
Trong ®ã:
L chiÒu dµi kho¶ng vît thanh çi
FSC: lùc dßng ng¾n m¹ch
FSC = Kf(27.6MIsc)/(107D) tÝnh b»ng (lbs/ft)
Trong ®ã:
8-3
Kf: hÖ sè linh ho¹t sø ®ì b»ng 0.9 ®èi víi cÊu tróc líi
M: h»ng sè dùa trªn d¹ng ng¾n m¹ch b»ng 0.86 víi ng¾n m¹ch 3 pha
ISC: dßng ng¾n m¹ch RMS ®èi xøng
D: kho¶ng çch t©m - tíi - t©m cña çc d©y dÉn (inc)
Çc tÝnh to¸n ®èi víi cÊu tróc khung "A" ®ì sø:
FWB = (76.7kg/m2)(1.3)(0.1413)(30m)(5/8)
Trong ®ã:
76.7 kg/m2: Lùc giã trªn diÖn tÝch bÒ mÆt (m2)
1.3: HÖ sè giã giËt.
0.01413: §êng kÝnh ngoµi thanh çi (5 trong thanh çi IPS)
30 m: Kho¶ng çch cùc ®¹i thanh çi, 15m cho çc thanh çi ë c¶ hai
phÝa cña trô sø.
5/8: HÖ sè theo chØ dÉn cña IEEE cho t¶i träng cùc ®¹i t¹i ®iÓm cuèi
cña trô sø.
FWS = (76.7kg/m2)(1.3)(0.0889)(7m)(2) =124 kg

Trong ®ã:
0.889: Lµ ®êng kÝnh ngoµi cÊu tróc
7m: Tæng chiÒu dµi kÕt cÊu
2: Sè cña çc phÝa
FWI = (76.7kg/m2)(1.3)(382)(3.89m)= 148 kg

Trong ®ã:
0.382m: §êng kÝnh trung b×nh cùc ®¹i cña trô sø
3.89m: ChiÒu cao cùc ®¹i cña trô sø çch ®iÖn
FSC=(0.9)(27.60.8640,0002)/(10)7(314)=10.8lbs/ft=16,2 kg/m
FSB = 243kg ®èi víi mét kho¶ng vît lµ 15m
FIS = Kl[FWI/2 + (Hi + Hf) FWB /Hi (Hi + Ha)FWs] + K2[(Hi + Hf)FSB /Hi]
HA: §é cao ®iÓm gi÷a cña kÕt cÊu khung kiÓu "A"
FIS = 2.5[148kg/2+3.89m+(1.727m)(265kg)/3.89m+(3.89m
+3.627m)(124kg)/(3.89m)] + 1.1[(3.89m+7.127m)(243kg)/(3.89m)]
FIS=2658kg+757kg=3415kg (7513 lbs)
8-4
Nh vËy lùc nµy qu¸ lín cho 1 trô sø, ®ßi hái ph¶i dïng 2 trô sø ®ì cho kÕt cÊu
khung "A". Khi tÝnh to¸n lùc do t¶i träng giã t¸c ®éng ®ång thêi víi lùc dßng ng¾n
m¹ch, tÝnh to¸n víi çc hÖ sè qu¸ t¶i an toµn K1=2.0 vµ K2=1 hay K1=2.5 vµ K2=0
th× thùc tÕ h¬n. Bëi v× lùc dßng ng¾n m¹ch chØ tån t¹i trong thêi gian nhá h¬n 1s, nã
hoµn toµn kh¸c víi trêng hîp lùc dßng ng¾n m¹ch t¸c ®éng ®ång thêi víi lùc do t¶i
träng giã sinh ra. Sö dông 2 trô sø sÏ thay ®æi momen t¸c ®éng vµo trô sø thµnh çc
lùc c¨ng, lùc nÐn trªn c¶ 2 trô sø. ViÖc lo¹i trõ momen nµy vµ sö dông hÖ sè b¶o vÖ
qu¸ t¶i nhá h¬n dÉn tíi lùc tiÕp sau t¸c ®éng lªn ®Ønh cña trô sø.
FIS = 2.0[148/2+265+124]+1.0[243]=1169 kg=11.456 kN
Trong trêng hîp cña Mae Moh, Tha Takao lùc nµy sÏ chia sÎ cho 2 trô sø víi
cêng ®é 8.9 kN.
Çc tÝnh to¸n ®èi víi mét gi¸ ®ì thanh çi th«ng thêng:
FIS = 2.0(149kg/2+265kg) + 1.0(243kg)=921kg (2026lbs)
Khèi lîng dÇm ch×a lÊy b»ng 2000 lbs lµ tho¶ ®¸ng.
8.2.2. Moment cña çc ®iÒu kiÖn cÇn vÒ qu¸n tÝnh

§èi víi çc côm trô sø ®ì gièng nhau, khèi lîng dÇm cã thÓ tÝnh trùc tiÕp
cêng ®é cña moment b»ng çch nh©n khèi lîng cña dÇm ch×a t¹i ®Çu cét víi chiÒu
cao cña trô sø.
Khi çc côm trô sø kh«ng ®ång bé víi nhau th× ph¬ng ph¸p trªn kh«ng ®óng,
v× vËy ®Ó x¸c ®Þnh râ ®é bÒn cña dÇm ch×a, cêng ®é m«men c¶ ë ®Çu trô vµ c¶ ë ®Õ
ph¶i ®îc x¸c ®Þnh vµ nhµ chÕ t¹o ph¶i cung cÊp víi çc s¬ ®å m«men. Çc lùc do
dßng ng¾n m¹ch sinh ra ®îc lo¹i ra bëi v× chóng chØ tån t¹i trong mét thêi gian rÊt
ng¾n víi x¸c suÊt x¶y ra ®ång thêi víi lùc giã cùc ®¹i lµ rÊt nhá.
§èi víi çc gi¸ ®ì khung "A" t¹i çc tr¹m 500KV Mae Moh vµ Tha Tako:
MC(t¹i ®Çu trô) = (265kg)(7m)+(124kg)(3.5m)+(243kg)(7m)
MC= 3990m-kg=345,502 in-lbs
MB(t¹i ®Õ) =(265kg)(7m+3.89m)+(124kg)(3m+3.89m)+(148kg)(3.89m/2)
+ (243kg)(7m+3.89m)
MB= 7099m-kg=614,717 in-lbs
Yªu cÇu vÒ m«men nµy lµ qu¸ lín ®èi víi 1 sø ®¬n, v× vËy nh ®· nãi ë phÇn
tríc, hai trô sø ®ì ®îc sö dông cho yªu cÇu vÒ m«men nµy.
§èi víi çc gi¸ ®ì th«ng thêng t¹i çc tr¹m 500KV Mae Moh vµ Tha Tako:
MC=265kg(0.127)= 34 m-kg
MC=2914 in-lbs
MB=265kg(3.89) + (148kg)(3.89m/2)
MB=1319 m-kg hoÆc114,190 in-lbs
8-5
V× vËy, mét sø çch ®iÖn cã thÓ s½n sµng dïng ®îc cã çc trÞ sè ®îc chØ ®Þnh
sau ®©y t¹i Mae Moh vµ Tha Tako:
MC=80,000 in-lbs
MB=160,000 in-lbs
8.2.3. Sù nhiÔm bÈn

PhÇn nµy víi môc ®Ých x¸c ®Þnh râ møc nhiÔm bÈn cña çc sø çch ®iÖn t¬ng
®¬ng víi tû träng muèi l¾ng ®äng (ESDD) tÝnh b»ng mg/cm2.
NÕu x¸c ®Þnh ®îc møc ®é muèi l¾ng ®äng (ESDD) th× viÖc x¸c ®Þnh çc yªu
cÇu vÒ sù nhiÔm bÈn sø çch ®iÖn kh¸ lµ dÔ dµng. NÕu kh«ng biÕt ESDD, çc cuéc
kiÓm tra ph¶i ®îc thùc hiÖn t¹i c«ng trêng hoÆc ph¶i dïng mét ph¬ng ph¸p chñ
quan h¬n ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é nhiÔm bÈn.
Tiªu chuÈn IEC 71-2 vµ b¶n th«ng b¸o s¬ th¶o cña IEC tõ uû ban kü thuËt sè
36 cung cÊp mét ph¬ng ph¸p chñ quan h¬n ®Ó x¸c ®Þnh ®é nhiÔm bÈn vµ chuyÓn
®æi chóng thµnh kho¶ng çch dßng rß yªu cÇu ®èi víi mét sø çch ®iÖn tÝnh b»ng
mm/kV. Møc nhiÔm bÈn ®îc IEC ph©n lµm bèn cÊp: kh«ng cã dÊu hiÖu nhiÔm bÈn,
nhÑ, nÆng vµ rÊt nÆng (IEC 71-2). Mét b¶n m« t¶ vÒ "Çc m«i trêng ®iÓn h×nh"
®îc cung cÊp theo çc ph©n lo¹i ®· ®Þnh. TiÕc r»ng bèn cÊp nhiÔm bÈn cña IEC
kh«ng trùc tiÕp chØ ®Þnh vÒ çc h¹ng môc møc ®é muèi l¾ng ®äng.
Khi chØ ®Þnh çc sø çch ®iÖn, cÇn ph¶i ®inh râ møc ®é muèi l¾ng ®äng, yªu
cÇu thö nghiÖm sù nhiÔm bÈn hoÆc çc sè liÖu kiÓm tra cña nhµ chÕ t¹o.
T¹i çc tr¹m Mae Moh vµ Tha Tako, cÊp IEC cã vÎ m« t¶ tèt nhÊt çc møc ®é
« nhiÔm m«i trêng cÊp trung b×nh. Nã ®îc íc tÝnh tõ tµi liÖu tham kh¶o cña IEC
vµ th«ng b¸o cña uû ban IEEE víi møc ®é nhiÔm bÈn tõ 0.06 - 0.1 t¬ng øng víi
møc nhiÔm bÈn trung b×nh, yªu cÇu kho¶ng çch dßng rß lµ 20mm/kV cho 1 trô sø
®ì çch ®iÖn t¹i tr¹m.
NÕu muèn mét cÊp ®iÖn ¸p chÞu ®ùng trong ®iÒu kiÖn « nhiÔm 350 kV (550
kV/ 31.1) víi møc ESDD ®îc thõa nhËn.
V× vËy, møc nhiÔm bÈn muèi l¾ng ®äng 0.06 mg/cm2 ®îc coi lµ ®óng víi çc
tr¹m Mae Moh vµ Tha Tako vµ x¸c ®Þnh mét kho¶ng çch rßng dß lµ 20mm/kVLL
(hoÆc 11,000 mm ®èi víi ®iÖn ¸p hÖ thèng 550 kV).
8.2.4. BIL vµ sù chÞu ®ùng qu¸ ®iÖn ¸p khi thao t¸c ®ãng c¾t
Çc sø ®ì çch ®iÖn ®îc chän ®Ó cã kho¶ng hë phãng ®iÖn ®¶m b¶o ®îc yªu
cÇu vÒ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng çc ®iÖn ¸p qu¸ ®é ®· ®îc lêng tríc cña hÖ thèng.
§iÖn ¸p chÞu ®ùng xung ®ãng c¾t ®èi víi çc sø ®ì çch ®iÖn ®îc tÝnh to¸n
sao cho cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®îc tæng CFO-2.
8-6
Çc tÝnh to¸n vÒ kho¶ng çch thanh çi cho tr¹m dïng tiªu chuÈn ANSI C.2 sö
dông kh¶ n¨ng chÞu ®ùng lµ tæng CFO-3.
CFO lµ ®iÖn ¸p ®¸nh thñng tíi h¹n, ®iÖn ¸p nµy dÉn tíi x¸c suÊt ®¸nh thñng
50% (hoÆc x¸c suÊt chÞu ®ùng lµ 50%). Tæng ®Ò cËp tíi çc ®é lÖch tiªu chuÈn víi
hai tæng cã x¸c suÊt chÞu ®ùng lµ 97.7% vµ 3 tæng cã x¸c suÊt chÞu ®ùng lµ 99.7%.
Xung ®ãng c¾t cùc ®¹i cho çc môc ®Ých thiÕt kÕ tr¹m ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ 2.32
cho mçi khèi (500 kVLL c¬ së) trong nghiªn cøu cña TNA. §Ó ®¹t ®îc gi¸ trÞ xung
®ãng c¾t nµy, yªu cÇu mét sø çch ®iÖn tr¹m víi 1 BIL Ýt nhÊt lµ 1550 kV. Çc tham
kh¶o chøa ®ùng çc d÷ liÖu t¬ng quan víi BIL vµ çc yªu cÇu vÒ kh¶ n¨ng chÞu
®ùng xung ®ãng c¾t. §èi víi çc sø çch ®iÖn trong ®iÒu kiÖn Èm ít, kh¶ n¨ng chÞu
®ùng ®iÖn ¸p xung thao t¸c (®èi víi kh¶ n¨ng chÞu ®ùng mét tæng CFO-2) xÊp xØ lµ
64% cña cÊp çch ®iÖn c¬ së.
Xung ®ãng c¾t 2.32 cho mçi khèi (947 kV) lµ dùa trªn hÖ thèng lµm viÖc ë
®iÖn ¸p 550 kV, ®iÖn ¸p xung thao t¸c (1.05 cho mçi khèi), ®iÖn ¸p xung thao t¸c cã
thÓ lµ 994 kV. CÊp çch ®iÖn xung c¬ së cña mét trô sø çch ®iÖn tr¹m, cã çc th«ng
sè BIL lµ 1550 vµ 1800 kV, t¬ng øng xÊp xØ lµ 992 kV vµ 1152 kV. Bëi v× tiªu
chuÈn thiÕt kÕ thanh çi ®ßi hái kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®iÖn ¸p xung thao t¸c lín h¬n
xung thao t¸c cùc ®¹i, mét sø cã cÊp çch ®iÖn c¬ së lµ 1800 kV cho ®iÖn ¸p chÞu
xung ®ãng c¾t (BSL) chÝnh x¸c b»ng çch céng thªm Ýt nhÊt lµ 15%.
Møc ®é nhiÔm bÈn ®îc lùa chän víi çc môc ®Ých thiÕt kÕ t¹i çc tr¹m Mae
Moh vµ Tha Tako yªu cÇu kho¶ng çch dßng rß lµ 20mm/kV hoÆc 11,000mm víi
®iÖn ¸p hÖ thèng cùc ®¹i lµ 550 kV. Kho¶ng çch dßng rß nµy yªu cÇu nhµ s¶n xuÊt
cung cÊp sø çch ®iÖn víi cÊp çch ®iÖn c¬ së lµ 18,000 kV.
Tõ çc yªu cÇu trªn çc sø çch ®iÖn cã cÊp çch ®iÖn c¬ së lµ 18,000 kV ®·
®îc chän cho çc tr¹m 500 kV Mae Moh vµ Tha Tako.
8.3. Çc sø çch ®iÖn treo

Çc sø treo t¹i tr¹m ®iÖn ®îc chän thÝch hîp víi çc sø çch ®iÖn cña ®êng
d©y truyÒn t¶i xung quanh mçi tr¹m. Çc sø treo ë Mae Moh vµ Tha Tako lµ kiÓu
"fog type" víi kho¶ng çch rß lµ 432mm cho mçi sø çch ®iÖn vµ 28 b¸t sø cho mçi
chuçi sø. §iÒu nµy cho tæng kho¶ng çch rß lµ 12096mm. T¹i Tha Tako çc sø treo
500 kV theo tiªu chuÈn ANSI lo¹i 52-8 víi kho¶ng çch rß cho mçi b¸t sø 305mm.
Mçi chuçi sø sö dông 28 b¸t sø cho tæng kho¶ng çch rß lµ 8540mm.
Çc sø çch ®iÖn treo ¸p dông cho tr¹m ®iÖn 230 kV ph¶i thÝch hîp víi tiªu
chuÈn cña ANSI lo¹i 52-3 mçi chuçi sø sö dông 14 b¸t sø.
Sau ®©y lµ mét b¶n tãm lîc çc ®Æc tÝnh:
8-7
Tha Tako Tha Tako Mae Moh
CÊp ANSI 52-3 52-8 kiÓu Fog
Kho¶ng çch dßng rß Min. 292mm 435mm 432mm
§é bÒn va ®Ëp c¬ khÝ 6,800kg 16,300kg 16,300kg
Chèng c¨ng 0.63m-kg 1.04m-kg 1.04m-kg
T¶i vÜnh viÔn 4,500kg 10,800kg 10,880kg
§iÖn ¸p ®¸nh thñng çch ®iÖn kh« tÇn sè thÊp 80kV 80kV 80kV
§iÖn ¸p ®¸nh thñng çch ®iÖn ít tÇn sè thÊp 50kV 50kV 50kV
Xung ®¸nh thñng tíi h¹n, d¬ng 125kV 125kV 125kV
Xung ®¸nh thñng tíi h¹n, ©m 130kV 130kV 130kV
§iÖn ¸p ®¸nh thñng tÇn sè thÊp 110kV 110kV 110kV
§iÖn ¸p kiÓm tra RIV 10kV 10kV 10kV
RIV cùc ®¹i 50 microV 50 microV 50 microV
KiÓu ®Êu nèi B K K
MÇu s¾c N©u s«c«la N©u s«c«la N©u s«c«la

8.4.1. NhËn hµng
Sø treo vµ sø ®ì ph¶i ®îc chuyªn chë b»ng ®êng biÓn trong çc c«ng ten n¬
®¶m b¶o an toµn cho sø çch ®iÖn vµ ng¨n ngõa vì sø.
Khi nhËn sø çch ®iÖn, ph¶i kiÓm tra chóng ngay lËp tøc xem cã nh÷ng h
háng nh×n thÊy nh çc vÕt r¹n, vÕt søt hoÆc bÞ h háng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn
b»ng çc c«ng ten n¬.
CÇn ph¶i lu t©m ®Æc biÖt ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc trô sø çch ®iÖn ®îc b¶o qu¶n
®óng vµ cã m¸i che ma thÝch hîp (nÕu nh ®Æc tÝnh kü thuËt yªu cÇu).
8.4.2. §ãng gãi

TÊt c¶ çc b¸t sø ph¶i ®îc ®ãng gãi cÈn thËn ®Ó ng¨n ngõa sù va ch¹m gi÷a
çc sø víi nhau vµ gi÷a sø çch ®iÖn víi çc thiÕt bÞ ®iÖn kh¸c mµ cã kh¶ n¨ng g©y
søt mÎ hoÆc lµm vì sø. Kh«ng bao giê ®îc ®¸nh rít çc c«ng ten n¬ vËn chuyÓn sø
theo ®êng biÓn. Nãi chung, çc sø çch ®iÖn chØ ®îc ®a ra khái thïng chøa khi
chóng ®· s½n sµng cho viÖc l¾p ®Æt.
8.4.3. Lu kho

Çc sø çch ®iÖn cã thÓ ®îc cÊt gi÷ trong nhµ hoÆc ngoµi trêi t¹i mét vïng mµ
chóng kh«ng bÞ çc thiÕt bÞ kh¸c va ®Ëp vµo hoÆc çc xe khi di chuyÓn ch¹m ph¶i.
8-8
Ph¶i cÈn thËn khi nÕu çc thïng chøa ®îc xÕp chång lªn nhau bëi v× çc thïng
chøa kh«ng cã kh¶ n¨ng chÞu thªm khèi lîng vµ cã thÓ x¶y ra sù gÉy vì.
8.5. L¾p ®Æt

8.5.1. NÒn mãng
Çc mãng ®Ó l¾p ®Æt çc trô sø çch ®iÖn ph¶i ®îc l¾p sao cho phï hîp víi
víi nh÷ng yªu cÇu m« t¶ trong phÇn vÒ nÒn mãng.
8.5.2. Çc kÕt cÊu ®ì

Çc cÊu tróc ®ì cho çc sø çch ®iÖn tr¹m 500 kV lµ mét thiÕt kÕ d¹ng èng
lµm cho viÖc l¾p ®Æt rÊt ®¬n gi¶n. KÕt cÊu trô ®ì d¹ng èng chØ cÇn ®îc l¾p r¸p
chÝnh x¸c trªn çc bul«ng nÐo nÒn mãng vµ ®îc lµm b»ng ph¼ng. KÕt cÊu nµy ph¶i
®îc nèi víi m¹ng líi tiÕp ®Þa cña tr¹m b»ng mét d©y dÉn ®ång vµ ®îc hµn nhiÖt.
8.5.3. XÕp çc sø

Çc khèi sø ®ì ph¶i ®îc s¾p xÕp theo thø tù nhµ s¶n xuÊt qui ®Þnh. Çc sø xÕp
chång d¹ng chãp nghÜa lµ çc khèi sø ®êng kÝnh nhá xÕp ë trªn çc phÇn tö ®êng
kÝnh lín h¬n xÕp ë ®¸y. TÊt c¶ çc bul«ng ph¶i ®îc vÆn chÆt chÝnh x¸c nh nhµ s¶n
xuÊt ®· qui ®Þnh.
8.5.4. T¸n che ma

Çc t¸n che ma ®îc cung cÊp cïng víi çc côm sø vµ còng ph¶i ®îc l¾p
®Æt. Th«ng thêng çc t¸n che ma ®îc l¾p ®Æt gi÷a çc côm sø khi chóng ®îc b¾t
bul«ng víi nhau. Çc t¸n che ma gióp cho sø n©ng cao møc chÞu ®iÖn ¸p trong thêi
tiÕt Èm ít vµ cã thÓ cÇn thiÕt nÕu nh viÖc lµm s¹ch ®êng d©y mang ®iÖn lu«n
lu«n ®îc yªu cÇu.
8.5.5. Sø treo
Çc sø treo ®· ®îc l¾p ®Æt theo ph¬ng ph¸p cø chÝn b¸t mÇu n©u l¾p víi b¸t
thø 10 cã mÇu x¸m.
8.5.6. Lau chïi

TÊt c¶ çc sø çch ®iÖn ph¶i ®îc lµm s¹ch tríc khi thö nghiÖm. Çc ph¬ng
ph¸p ®Ó lµm s¹ch ®êng d©y t¶i ®iÖn sÏ ®îc ¸p dông cho çc sø çch ®iÖn ë tr¹m
®iÖn. Kh«ng cã vÊn ®Ò g× víi kho¶ng çch dßng rß ®· chØ ®Þnh, viÖc lµm s¹ch sø
b»ng tay sÏ cÇn thiÕt nÕu nh ma tù nhiªn kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng lµm s¹ch sø. Thêi
gian lµm s¹ch sÏ ®îc kÐo dµi ra b»ng çch sö dông çc kho¶ng çch dßng rß cao
h¬n.
8-9
HiÖn thêi, ngêi ta cho r»ng ma r¬i th«ng thêng sÏ ®ñ kh¶ n¨ng lµm s¹ch
cÇn thiÕt. §iÒu nµy kÕt hîp víi kho¶ng çch dßng rß ®· chän sÏ cung cÊp cho çc sø
kh«ng cÇn b¶o tr×.
8.5.6.1. Lµm s¹ch sø ®êng d©y ®ang mang ®iÖn
NÕu sù lµm s¹ch sø tù nhiªn nhê ma r¬i kh«ng ®ñ, cã thÓ dïng biÖn ph¸p lµm
s¹ch b»ng tay vµ ®· ®îc chøng minh lµ ph¬ng ph¸p hiÖu qu¶ h¬n ®Ó lµm s¹ch sù
nhiÔm bÈn sø çch ®iÖn. NÕu viÖc lµm s¹ch sø b»ng tay lµ cÇn thiÕt, chóng ph¶i ®îc
thùc hiÖn tríc khi ®¹t tíi møc nhiÔn bÈn tíi h¹n. §iÓm nµy cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh
b»ng mét trong çc ph¬ng ph¸p sau:
1. Kinh nghiÖm qu¸ khø
2. §o ESDD
3. Sù hiÖn diÖn cña phãng ®iÖn tõng phÇn trªn sø trong ®iÒu kiÖn Èm ít.
4. Çc møc RIV t¨ng.
Cã lÏ ph¬ng ph¸p chÝnh x¸c nhÊt ®Ó ®o møc ESDD vµ lµm s¹ch çc sø çch
®iÖn khi møc nhiÔm bÈn lµ 0.06-0.1mg/cm2. Bëi v× viÖc ®o lêng møc ESDD ®ßi hái
c¾t ®iÖn bít mét phÇn thanh çi. Thö nghiÖm chuçi sø çch ®iÖn ®· l¾p ®Æt t¹i tr¹m
mµ kh«ng ph¶i c¾t ®iÖn lµ rÊt cÇn thiÕt.
Mét b¸o ço cña uû ban IEEE vÒ sù nhiÔm bÈn sø çch ®iÖn diÔn t¶ 3 ph¬ng
ph¸p sö dông ®Ó lµm s¹ch sø cho ®êng d©y ®ang mang ®iÖn, 2 trong sè 3 ph¬ng
ph¸p ®ã ¸p sö dông thiÕt bÞ di ®éng vµ 1 trong çc ph¬ng ph¸p ®ã dïng thiÕt bÞ cè
®Þnh. §Æc trng cña 3 ph¬ng ph¸p ®îc miªu t¶ díi ®©y:
1. Çc kiÓu vßi lµm s¹ch
Vßi x¸ch tay Vßi ®iÒu khiÓn tõ xa Vßi cè ®Þnh
KiÓu vßi Ph¶n lùc Ph¶n lùc Phun
Sè lîng vßi 1 1 NhiÒu
ThÊp tíi trung b×nh
¸p suÊt níc Cao (500-1000psi) Cao (500-1000psi)
(50-430 psi)
§îc g¾n c¬ khÝ lªn §îc l¾p thêng trùc
L¾p ®Æt vßi CÇm tay
®Çu cÇn trôc vµo kÕt cÊu thÐp
§iÒu khiÓn tõ xa bëi
§iÒu khiÓn trùc tiÕp
§iÒu khiÓn lµm s¹ch thî ®êng d©y tõ xe §iÒu khiÓn cè ®Þnh
bëi thî ®êng d©y
n©ng
Dßng níc ch¹m vµo Dßng níc ch¹m vµo
Níc bao phñ vµ lµm
ViÖc lµm s¹ch líp vá lÇn lît vµo çc sø lÇn lît vµo çc sø
ít çc sø çch ®iÖn
çch ®iÖn çch ®iÖn
ThÝch hîp víi çc ThÝch hîp víi çc ThÝch hîp cho nh÷ng
VËn hµnh
vïng lµm s¹ch kh«ng vïng lµm s¹ch kh«ng vïng lµm s¹ch
8-10
thêng xuyªn, vµi thêng xuyªn, vµi thêng xuyªn (Ýt nhÊt
lÇn mét n¨m vµ lÇn mét n¨m vµ lµ mçi th¸ng mét
nh÷ng n¬i cÇn lµm nh÷ng n¬i cÇn lµm lÇn) vµ ë nh÷ng n¬i
s¹ch khÈn cÊp s¹ch khÈn cÊp, nh÷ng çc cét th¸p vµ çc
n¬i viÖc lµm s¹ch tõ cÊu tróc tr¹m rÊt cao.
cét hoÆc çc cÊu tróc
tr¹m lµ khã kh¨n nh
çc chuçi sø çch
®iÖn h×nh ch÷ V cña
mét pha phÝa ngoµi
trªn nh÷ng ®êng
d©y siªu cao ¸p
Yªu cÇu viÖc dÉn
èng tíi vßi cho ®èi
ThiÕt bÞ ®¬n gi¶n vµ ThiÕt bÞ ®¾t tiÒn vµ
víi mçi bé phËn çch
rÎ h¬n çc hÖ thèng yªu cÇu ngêi vËn
Çc ®Æc ®iÓm kh¸c ®iÖn l¾p r¸p.
cè ®Þnh. Dïng Ýt hµnh ph¶i cã kü
L¾p ®Æt ®¾t tiÒn.
níc n¨ng. Dïng Ýt níc
Thêng dïng nhiÒu
níc.
Chó ý:
ViÖc sö dông çc thïng xe çch ®iÖn trªn kh«ng hay 1 sµn çch ®iÖn dïng lµm
viÖc trªn kh«ng cã thÓ lµm cho çc c«ng viÖc thuËn tiÖn h¬n vµ cã thÓ lµm cho viÖc
tiÕp cËn sø çch ®iÖn tèt h¬n còng nh ®a c¶i thiÖn vÒ mÆt an toµn. Trong trêng
hîp nµy nh÷ng ngêi c«ng nh©n lµm viÖc trong çc thïng xe n©ng trªn kh«ng hoÆc
lµm viÖc trªn sµn ®îc buéc víi vßi phun vµ mét èng kh«ng dÉn ®iÖn ®îc dïng ®Ó
cung cÊp níc.
2. Vßi phun
Çc vßi phun x¸ch tay ®· ®îc thiÕt kÕ chung vµ ®îc ph¸t triÓn bëi nh÷ng
ngêi sö dông riªng ®Ó phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt cña hä vµ thiÕt bÞ. Mét
vßi phun ®îc thiÕt kÕ chÝnh x¸c sÏ cho dßng níc gän víi tèc ®é cao phun tíi çc
sø çch ®iÖn trong mäi lóc.
HiÖu qu¶ lµm s¹ch sø b»ng va ch¹m cña dßng níc víi sø çch ®iÖn sÏ bÞ mÊt
nÕu dßng ch¶y bÞ ph©n t¸n gi÷a vßi vµ sø. MÆc dÇu mét vßi phun nhá thêng ®îc
sö dông ®Ó tiÕt kiÖm níc, cã thÓ cÇn mét vßi phun cã ®êng kÝnh lín h¬n ®Ó lµm
s¹ch tèt h¬n trong ®iÒu kiÖn cã giã.
¸p suÊt cña dßng níc b»ng 500psi hoÆc lín h¬n thêng ®îc dïng ®Ó lµm
s¹ch ®êng d©y truyÒn t¶i.
8-11
Çc vßi phun cè ®Þnh ®îc thiÕt kÕ cho mét mÉu phun riªng vµ cã u thÕ trong
th¬ng m¹i.
Dßng níc th«ng thêng lµ mét vßi ¸p suÊt cao ®êng kÝnh 3/4 inc hoÆc 1 inc
cã ¸p suÊt næ tèi thiÓu lµ 3,200 psi. Dïng çc èng dµi liªn tôc (kh«ng nèi) ®Ó tr¸nh
gi¶m ¸p suÊt ë çc chç nèi. VÝ dô mét chç nèi gãc 900 sÏ lµm gi¶m ¸p suÊt ®i 50psi.
èng n»m trªn tang cuèn cßn lµm gi¶m ¸p suÊt lín h¬n lµ ®îc kÐo hoµn toµn khái
tang cuèn vµ ®Æt n»m víi ®é cong tèi thiÓu.
3. Xe chë níc (xe b¸nh nhá)
Hai kiÓu xe t¶i cã thïng chøa ®îc sö dông. Çc xe lµm s¹ch cã vßi phun ®iÒu
khiÓn tõ xa ®îc trang bÞ mét cÇn thao t¸c thuû lùc, ®iÒu nµy còng cho phÐp vßi
phun níc ®îc ®Æt trong mét kho¶ng çch lµm s¹ch mong muèn tíi sø çch ®iÖn.
Xe röa g¾n vßi phun x¸ch tay ®îc th× kh«ng cã cÇn thuû lùc, nhng nã ®îc trang
bÞ tang cuén b»ng ®iÖn cho vßi phun vµ giíi h¹n tay cÇm. C¶ hai kiÓu xe chuyªn
dông trªn ®Òu ®îc cã kh¶ n¨ng chøa níc tõ 300 ®Õn 2900 galon phô thuéc nhu
cÇu hoÆc t×nh huèng ®Æc thï. Vá thïng chøa níc thêng lµm b»ng thÐp kh«ng rØ,
tuy nhiªn, nh«m vµ sîi thñy tinh còng ®· ®îc sö dông trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi 2 lo¹i xe chuyªn dïng
- Xe röa cã vßi phun x¸ch tay:
+ Vá chøa níc: nh«m, c«ng suÊt 2900 galons.
+ §éng c¬ b¬m: 2 kú, ch¹y dÇu diezel, bèn xilanh, c«ng suÊt më tèi thiÓu 212
inc khèi (inc3), c«ng suÊt h·m kh«ng nhá h¬n 123 HP vµ kh«ng lín h¬n 2500 RFM.
+ B¬m níc: ¸p lùc cao kiÓu ly t©m víi c«ng suÊt thiÕt kÕ lµ 730 PPM t¹i 100
GPM kh«ng nhá h¬n 1050 psi.
- Xe lµm s¹ch cã vßi phun ®iÒu khiÓn tõ xa cã cÇn trôc 100 foot.
+ Thïng chøa níc: thÐp kh«ng rØ c«ng suÊt 2000 galons.
+ B¬m: ¸p xuÊt cao 1200 PSI víi ®Çu vµo lµ 50HP t¹i 1500 RPM.
+ CÇn trôc: chia 4 cÊp, cÊp thø nhÊt b»ng thÐp, thø 2,3,4 b»ng nh«m. TÊt c¶ 4
cÊp cã thÓ më réng ra hay thu vµo ®ång thêi víi nhau. Tæng thêi gian ®Ó cÇn trôc
më ra hÕt kh«ng qu¸ 20s. Thêi gian ®Ó cÇn trôc quay mét vßng 3600 kh«ng liªn tôc
kh«ng qu¸ 54s. Thêi gian tæng ®Ó n©ng trôc tõ 100 ®Õn 800 lµ 17s.
ChiÒu cao vßi n»m ngang kh«ng bÐ h¬n 100 Feet.
+ Chç ®iÒu khiÓn: chç ®iÒu khiÓn bao gåm mét chç cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc vµ
mét sµn ®îc hµn toµn bé vµo ô chøa cÇn xoay.
ViÖc n©ng, quay, më réng cÇn trôc, rÇm ch×a, nèi çc vßi níc b»ng khíp vµ
khëi ®éng hÖ thèng níc ®Òu cã çc ®iÒu khiÓn riªng biÖt.
+ Sóng phun níc ë ®Çu cÇn trôc truyÒn: sóng phun níc ®îc khëi ®éng b»ng
thuû lùc b»ng çch quÐt mét gãc ph¬ng vÞ 2700 vµ mét gãc n©ng 2700
8-12
8.5.6.2. Nh÷ng chó ý an toµn
ViÖc lµm s¹ch ®êng d©y mang ®iÖn b»ng m¸y x¸ch tay lµ mét ph¬ng ph¸p
an toµn, hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ ®Ó röa s¹ch chÊt bÈn cña sø çch ®iÖn. CÇn thiÕt lËp çc
thñ tôc vµ tiªu chuÈn an toµn ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ngêi sö dông.
Tiªu chuÈn an toµn:
- §· ®îc kiÓm tra bëi mçi c«ng ty.
- Cung cÊp mét møc dßng ®iÖn rß an toµn trong dßng níc cä röa
- §¶m b¶o r»ng dßng níc röa ®îc ®Þnh híng sao cho vßi phun níc ®îc
gi÷ ë ®»ng sau mÆt ph¼ng cña çc bé phËn cÊu tróc cét th¸p. §iÒu nµy sÏ cho ngêi
sö dông møc ®é an toµn cao nhÊt trong trêng hîp phãng ®iÖn trong khi lµm s¹ch
çch ®iÖn.
Dßng rß:
- Dßng rß lµ dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ cña ngêi vËn hµnh theo dßng níc nÕu
nh vßi phun kh«ng cã tiÕp ®Êt, 5mA lµ dßng ®iÖn nhá nhÊt ®ñ ®Ó g©y co th¾t c¬ vµ
g©y khã kh¨n cho ngêi vËn hµnh th¶ vßi phun níc ra.
- Møc dßng ®iÖn 1mA lµ dßng ®iÖn ngìng c¶m nhËn b»ng tri gi¸c mµ mét
ngêi thÓ ph¸t hiÖn ®îc b»ng c¶m gi¸c bÞ ch©m nhÑ ë tay hoÆc ngãn tay do cã
dßng ®iÖn ®i qua. Khi d©y tiÕp ®Êt cña vßi ®îc nèi ®Êt chÝnh x¸c, sÏ kh«ng cã dßng
®iÖn rß ®¸ng kÓ ®i qua c¬ thÓ ngêi trong qu¸ tr×nh lµm s¹ch.
Tuy nhiªn, mét kh¶ n¨ng ph¶i tiªn liÖu tríc lµ d©y nèi ®Êt cña vßi cã thÓ ngÉu
nhiªn bÞ hë hoÆc bÞ ng¾t. V× lý do nµy, ngêi ta khuyÕn ço r»ng dßng rß trong
luång níc röa ph¶i ®îc giíi h¹n lµ 1mA. NÕu cã thÓ tay vµ ch©n cña ngêi vËn
hµnh ph¶i cã ®iÖn thÕ xÊp xØ nh nhau.
Çc th«ng sè ¶nh hëng ®Õn dßng rß ë luång níc röa lµ kho¶ng çch dÉn vßi
phun, ®iÖn trë suÊt cña níc, ¸p lùc níc vµ ®êng kÝnh vßi phun.
Bëi v× kh«ng cã çc tiªu chuÈn trong ph¹m vi c«ng nghiÖp vÒ viÖc lµm s¹ch
®êng d©y mang ®iÖn, viÖc ®Æt ra çc th«ng sè lµm s¹ch kh¸ lµ ®a d¹ng. V× vËy bÊt
kú sù thay ®æi nµo ®èi víi gi¸ trÞ díi ®©y ph¶i ®îc nghiªn cøu sao cho phï hîp víi
tÊt c¶ çc yªu cÇu an toµn.
Çc th«ng sè lµm s¹ch sø çch ®iÖn ®iÓn h×nh:
§iÖn ¸p Kho¶ng çch §iÖn trë suÊt cùc ¸p suÊt vßi §êng kÝnh
®êng d©y dÉn vßi tiÓu cña níc cùc tiÓu vßi cùc ®¹i
(kV) m ft (ohm-cm) (psi) (inch)
115 3.05 (10) 1,300 400 3/16
115 3.96 (13) 1,300 400 1/4
8-13
230 3.66 (12) 1,300 400 3/15
230 4.57 (15) 1,300 400 1/4
230 4.27 (14) 1,000 800 1/4
230 6.10 (20) 3,000 550 5/16
500 4.27 (14)* 50,000 800 1/4
500 6.10 (20) 3,000 550 5/16
Kho¶ng çch bÞ h¹n chÕ bëi kÝch thíc cét th¸p vµ h×nh d¹ng cét th¸p, bëi v×
kho¶ng çch kÐo vßi bÞ h¹n chÕ, ph¶i sö dông níc ®îc khö kho¸ng víi ®iÖn trë
suÊt lµ 50,000 ohm-cm hoÆc lín h¬n.
Chó ý:
Çc th«ng sè lµm s¹ch nµy ®îc thiÕt lËp ®Ó phï hîp víi nhu cÇu riªng biÖt cña
tõng n¬i vµ cã thÓ kh«ng ¸p dông ®îc cho ch¬ng tr×nh lµm s¹ch ë n¬i kh¸c.
Kho¶ng çch dÉn vßi phun níc lµ tham sè quan träng nhÊt, nã ¶nh hëng c¶
dßng ®iÖn rß vµ hiÖu qu¶ lµm s¹ch sø cña dßng níc. HiÖu qu¶ lµm s¹ch vµ cêng
®é cña dßng rß gi¶m khi kho¶ng çch dÉn vßi t¨ng lªn.
Trong çc trêng hîp kho¶ng çch dÉn vßi bÞ giíi h¹n bëi kÝch cì cét th¸p vµ
h×nh d¹ng ®êng d©y vµ dßng rß vît qu¸ møc, cÇn sö dông níc ®îc khö kho¸ng
cã ®iÖn trë suÊt 50,000 ohm-cm hoÆc lín h¬n.
§iÖn trë suÊt cña níc lµ mét th«ng sè quan träng kh¸c ¶nh hëng tíi dßng rß
cña luång níc vµ cña chuçi sø çch ®iÖn. §iÖn trë suÊt cña níc lµm s¹ch thÊp cã
thÓ dÉn tíi viÖc ®¸nh thñng sø çch ®iÖn trong qu¸ tr×nh lµm s¹ch.
Níc cã ®iÖn trë suÊt lín h¬n 1,500 ohm-cm ®îc sö dông réng r·i vµ lu«n
lu«n cã thÓ lÊy ®îc tõ çc vßi níc m¸y ë thµnh phè. Níc ®· ®îc khö kho¸ng cã
®iÖn trë suÊt b»ng 50,000 ohm-cm hoÆc lín h¬n còng ®îc sö dông vµ cã thÓ lÊy
®îc tõ çc nhµ m¸y ®iÖn h¬i níc hoÆc tõ çc thiÕt bÞ khö kho¸ng lu ®éng.
Vßi phun cè ®Þnh:
Çc hÖ thèng lµm s¹ch b»ng vßi phun cè ®Þnh thêng dïng ¸p suÊt thÊp, tiªu
biÓu lµ tõ 50-100psi vµ chñ yÕu ®îc sö dông ë nh÷ng vïng yªu cÇu lµm s¹ch
thêng xuyªn. ¸p suÊt cao h¬n mét chót tíi 430 psi ®îc sö dông t¹i NhËt b¶n. ViÖc
lµm s¹ch ®êng d©y mang ®iÖn b»ng vßi phun cè ®Þnh cã hiÖu qu¶ trong viÖc ng¨n
ngõa çc vÊn ®Ò ®¸nh thñng do sø bÞ nhiÔm bÈn v× muèi biÓn. Ph¬ng ph¸p lµm s¹ch
nµy ®îc sö dông réng r·i ë NhËt B¶n. Bëi v× çc th«ng sè côc bé cã ¶nh hëng tíi
viÖc lµm s¹ch rÊt ®a d¹ng, thiÕt bÞ ph¶i ®îc ph¸t triÓn vµ thiÕt lËp cho mçi sù l¾p
®Æt. Çc th«ng sè nh vËy lµ ®é l¾ng ®äng (kÕt tña), ®iÖn trë suÊt cña níc, giã, møc
®é trÇm träng cña nhiÓm bÈn, viÖc thiÕt kÕ, bè trÝ l¾p ®Æt sø çch ®iÖn cÇn lµm s¹ch.
8-14
8.6. ThÝ nghiÖm
8.6.1. §iÖn trë çch ®iÖn
§iÖn trë çch ®iÖn cña mét ph©n ®o¹n thanh çi cã thÓ ®îc thö nghiÖm b»nng
1 meg«m 5000V DC. Çc phÐp ®o gi÷a çc pha víi pha vµ pha víi ®Êt ®îc thùc
hiÖn. B×nh thêng viÖc ®o nµy kh«ng cÇn thiÕt vµ kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc ®o riªng
biÖt ®iÖn trë 1 çch ®iÖn sø ®ì hay sø chuçi. Gi¸ trÞ cña çc thö nghiÖm nµy lµ ®¸ng
ngê. Çc thö nghiÖm sÏ cho ta biÕt nÕu cã sù cè tån t¹i trªn ph©n ®o¹n thanh çi
trong khi thö nghiÖm, nhng çc cuéc thö nghiÖm cã vai trß thÊp trong viÖc kiÓm tra
®iÒu kiÖn cña riªng tõng sø çch ®iÖn.
8.6.2. HÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn

8.6.2.1. Nh÷ng yªu cÇu vÒ kiÓm tra hÖ sè c«ng suÊt.
B×nh thêng viÖc kiÓm tra hÖ sè c«ng suÊt cho mçi trô sø ®ì hay sø treo lµ
kh«ng cÇn thiÕt trõ khi nghi ngê lµ cã vÊn ®Ò. ViÖc ®o lêng trªn çc bé phËn ®·
®îc lùa chän cã thÓ ®îc thùc hiÖn nh lµ mét cuéc kiÓm tra ®ét xuÊt hoÆc ®Ó so
s¸nh víi lÇn sau. Tuy nhiªn, viÖc thö nghiÖm tÊt c¶ çc thµnh phÇn ë tr¹m ®iÖn cã
thÓ l·ng phÝ thêi gian. Th«ng thêng chØ cÇn kiÓm tra ®iÖn trë çch ®iÖn lµ ®ñ.
8.6.2.2. Thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt sø çch ®iÖn tr¹m
Çc sø çch ®iÖn cho tr¹m kiÓu trô lµm b»ng sø nguyªn khèi h×nh thµnh nªn
mét phÇn cña cÊu tróc thanh çi cã thÓ ®îc kiÓm tra riªng b»ng mét bé thö nghiÖm
hÖ sè c«ng suÊt.
Thñ tôc lµm viÖc bao gåm c¾t ®iÖn thanh çi, nèi ®Êt thanh çi vµ ®Õ sø çch
®iÖn, ®Æt ®iÖn ¸p thö sø vµo mét b¨ng kim lo¹i bao võa vÆn xung quanh sø çch ®iÖn
ë gi÷a sø çch ®iÖn nh h×nh vÏ. §Õ sø th«ng thêng ®îc nèi ®Êt vµo cÊu tróc ®ì.
8-15
ThÝ nghiÖm nµy ®o tæn hao trong çc nöa trªn vµ nöa díi cña sø song song
víi ®Êt.
Çc sø çch ®iÖn thö nghiÖm theo çch nµy ®îc x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vËn hµnh
cña chóng trªn c¬ së so s¸nh çc dßng ®iÖn vµ çc tæn hao ghi l¹i ®îc ®èi víi çc
phÇn tö gièng nhau ®îc thÝ nghiÖm t¹i cïng mét thêi ®iÓm trong cïng mét ®iÒu
kiÖn. Çc thÝ nghiÖm díi ®©y trªn mét sè phÇn tö gièng nhau cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc
çc gi¸ trÞ vÒ dßng ®iÖn vµ tæn hao c«ng suÊt. Çc sø çch ®iÖn cã dßng ®iÖn vµ tæn
hao lín h¬n møc trung b×nh ph¶i ®îc ngõng vËn hµnh ®Ó cã thÓ tiÕp tôc çc thÝ
nghiÖm vµ kiÓm tra kh¸c vÒ sù nøt vì hoÆc h háng.
Khi 2 hay nhiÒu sø xÕp chång nhau, mµ th«ng thêng lµ ®Ó ®ì mét thanh çi
tr¹m. Chóng còng cã thÓ ®îc thö nghiÖm dÔ dµng vµ nhanh chãng b»ng bé kiÓm tra
hÖ sè c«ng suÊt.
Khi mét côm sø ®îc t¹o nªn tõ 2 sø çch ®iÖn, ®iÖn ¸p thö ®îc ®Æt vµo phÇn
kim lo¹i gi÷a çc sø nh h×nh vÏ. §©y lµ sù kÕt nèi duy nhÊt cÇn thiÕt cho cuéc kiÓm
tra thêng lÖ. Çc ®Çu nèi ®Êt phô ®îc sö dông ®Ó cã thÓ thö nghiÖm çc sø çch
®iÖn theo tõng cÆp víi çc nèi ®Êt phÝa ngoµi phÇn kim lo¹i. §iÖn ¸p thö ®îc ®Æt
8-16
vµo phÇn kim lo¹i gi÷a mçi cÆp sø çch ®iÖn, 2 sø çch ®iÖn ®îc thÝ nghiÖm ®îc
nèi song song vÒ ®iÖn. ViÖc ®äc çc gi¸ trÞ ®iÖn ¸p, dßng, c«ng suÊt ®îc thùc hiÖn
nh thêng lÖ. Sè lîng sø trong mét côm lµ mét sè lÎ.
Çc nhµ s¶n suÊt thiÕt bÞ thÝ nghiÖm th«ng b¸o r»ng mét dßng ®iÖn xÊp xØ 200
A vµ tæn hao xÊp xØ 0.05W ®îc ghi l¹i ë ®iÖn ¸p 10 kV ®èi víi mét sø cì trung
b×nh, tèt, cã hai khèi. Bëi vËy 2 phÇn sø ®îc thö nghiÖm song song ph¶i cã dßng
xÊp xØ 400 A vµ tæn hao xÊp xØ 0.1W. Çc sø çch ®iÖn kh¸c nhau sÏ cho çc trÞ sè
kh¸c nhau ®«i chót.
Mét sù t¨ng ®¸ng kÓ çc tæn hao dßng vµ/hoÆc c«ng suÊt vît qu¸ çc gi¸ trÞ
trung b×nh cã thÓ cho biÕt líp vá cña mét trong hai sø çch ®iÖn thö nghiÖm bÞ ng¾n
m¹ch mét phÇn hoÆc toµn bé. Khi cã sù t¨ng dßng ®iÖn xÊp xØ 100 A vµ/hoÆc sù
t¨ng tæn hao c«ng suÊt xÊp xØ 50% qu¸ møc b×nh thêng th× ph¶i thö nghiÖm riªng
biÖt trªn tõng sø çch ®iÖn.
8.6.2.3. Thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt víi sø treo
§èi víi sø çch ®iÖn treo còng cã thÓ ®îc kiÓm tra b»ng ph¬ng ph¸p tæn hao
®iÖn m«i. Thñ tôc kiÓm tra (h×nh vÏ) bao gåm viÖc nèi ®Êt ë phÇn kim lo¹i trªn mét
b¸t sø vµ díi b¸t sø kh¸c, ®iÖn ¸p thö ®Æt vµo phÇn kim lo¹i gi÷a chóng. V× vËy
kiÓm tra 2 b¸t sø tiÕn hµnh song song víi nhau.
Sau khi mét sè bé phËn gièng nhau ®îc thö nghiÖm trong cïng ®iÒu kiÖn, cã
thÓ x¸c ®Þnh ®îc çc gi¸ trÞ th«ng thêng vÒ dßng ®iÖn vµ tæn hao c«ng suÊt. Çc
sø cã dßng ®iÖn vµ tæn thÊt c«ng suÊt lín h¬n ®¸ng kÓ so víi gi¸ trÞ trung b×nh ph¶i
lo¹i ra khái vËn hµnh.
Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng 1 ®«i sø tiªu biÓu, tèt sÏ cã dßng ®iÖn tõ 250-300
A vµ tæn hao c«ng suÊt t¬ng øng lµ 0.05-0.1W t¹i ®iÖn ¸p 10 kV.
8.6.3. Tæng qu¸t

TÊt c¶ çc sø ®ì vµ sø treo ph¶i ®îc kiÓm tra b»ng m¾t nh søt, nøt hay sù l¾p
r¸p kh«ng ®óng.
VÕt nøt trªn 1 hay 2 b¸t sø cña sø xÕp chång th«ng thêng kh«ng c¶n trë sù
lµm viÖc chÝnh x¸c cña côm sø çch ®iÖn khi cã ®ñ r×a cho kho¶ng çch dßng rß.
Tuy nhiªn, nã lµm h×nh thøc cña sø xÊu ®i vµ cho thÊy sù ®ãng gãi kh«ng chuÈn
x¸c. V× vËy nªn c©n nh¾c ®Ó lo¹i bá hoÆc thay thÕ sø ®ang sö dông b»ng sø míi.
BÊt kú lóc nµo nh×n thÊy vÕt nøt, cÇn thay sø. ViÖc thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt
cÇn ®îc thùc hiÖn ®èi víi çc sø xÕp chång cã nghi ngê bÞ h háng hay ®ãng gãi
kh«ng chÝnh x¸c. Còng ph¶i th«ng b¸o cho nhµ s¶n xuÊt.
8-17
Tríc khi nghiÖm thu mét ph©n ®o¹n thanh çi vµo lµm viÖc, tÊt c¶ sø çch
®iÖn ph¶i ®îc lµm s¹ch vµ kh«ng cã h háng nµo nh×n thÊy ®îc.
8.7. Kh¸i qu¸t vÒ çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t

§èi víi viÖc l¾p ®Æt sø çch ®iÖn, ngêi gi¸m s¸t chñ yÕu cÇn quan t©m ®Õn
çc vÊn ®Ò sau:
1. §¶m b¶o çc thñ tôc mua b¸n vµ giao nhËn lµ chÝnh x¸c.
2. §¶m b¶o viÖc l¾p ®Æt phï hîp víi b¶n vÏ vµ çc ®Æc tÝnh kü thuËt cña nhµ
chÕ t¹o.
3. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi l¾p ®Æt çc bé phËn sø.
4. Ghi l¹i çc sè liÖu cña thiÕt bÞ.
5. Cã kh¶ n¨ng nhËn xÐt viÖc thö nghiÖm sø vµ ®¶m b¶o çc kÕt qu¶ ®îc ghi
l¹i chÝnh x¸c.
6. Gi÷ mét nhËt ký ç nh©n vÒ ho¹t ®éng x©y l¾p.
7. Hoµn thµnh thñ tôc cÇn thiÕt ®èi víi viÖc nhËn, lu kho, l¾p ®Æt vµ kiÓm tra.
8.8. Phô lôc

MÉu sè liÖu thÝ nghiÖm vµ thiÕt bÞ
MÉu thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn
MÉu thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt cña çch ®iÖn.
MÉu thÝ nghiÖm sø treo.
B¶n liÖt kª trô sø ®ì çch ®iÖn tr¹m.
B¶n liÖt kª sø çch ®iÖn treo.
8-18
ch¬ng 9 Çc bé thu sÐt
9.1. Ph¹m vi
PhÇn nµy ¸p dông riªng çc bé thu sÐt - "Thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt hiÖn
®¹i" kiÓu dïng «xit kim lo¹i hiÖn ®ang ®îc sö dông.
9.2. §Þnh nghÜa çc h¹ng môc

Díi ®©y lµ çc ®Þnh nghÜa cña çc môc, ®îc c«ng bè trong çc tiªu chuÈn
®îc ViÖn Tiªu chuÈn Quèc gia Hoa Kú ban hµnh, ®îc ¸p dông riªng cho çc bé
chèng sÐt dïng «xÝt kim lo¹i.
Møc çch ®iÖn xung tiªu chuÈn (BIL): Mét ®é bÒn çch ®iÖn xung ®îc biÓu
®¹t trong çc h¹ng môc vÒ gi¸ trÞ ®Ønh cña ®iÖn ¸p chÞu ®ùng cña mét sãng xung
®iÖn ¸p ®Çy ®ñ tiªu chuÈn.
Chó ý: Xem trong ANSI C92.1.
Çc thÝ nghiÖm ®Ó lÊy giÊy chøng nhËn: Çc thÝ nghiÖm ®îc tiÕn hµnh trªn
mét c¬ së ®Òu ®Æn, theo chu kú ®Ó kiÓm tra çc ®Æc tÝnh lµm viÖc chñ yÕu cña mét
s¶n phÈm hoÆc çc mÉu ®¹i diÖn ®îc chän lùa vÉn ë trong çc ®Æc tÝnh kü thuËt
lµm viÖc cña b¶n th©n chóng.
Sù ph©n lo¹i chèng sÐt: Sù ph©n lo¹i chèng sÐt ®îc x¸c ®Þnh b»ng çc yªu cÇu
thö nghiÖm b¾t buéc. Çc ph©n lo¹i nµy lµ :
- Chèng sÐt van tr¹m
- Chèng sÐt van trung ¸p
- Chèng sÐt van ph©n phèi
- Chèng sÐt van nhÞ thø
HÖ sè cña nèi ®Êt: Tû sè ELG/ELL, ®îc tÝnh theo phÇn tr¨m gi¸ trÞ cao nhÊt cña
c¨n bËc hai cña ®iÖn ¸p tÇn sè c«ng nghiÖp pha - ®Êt ELG trªn mét pha th¨m dß, t¹i
mét vÞ trÝ ®· chän, thu ®îc trong khi x¶y ra sù cè ch¹m ®Êt trªn mét hoÆc nhiÒu pha
víi ®iÖn ¸p tÇn sè c«ng nghiÖp pha - pha ELL, t¹i vÞ trÝ ®· chän, víi sù cè ®· ®îc
lo¹i bá.
Çc thö nghiÖm theo yªu cÇu: Çc thö nghiÖm ®îc thùc hiÖn, khi cã yªu cÇu,
®Ó tr×nh diÔn çc ®Æc tÝnh lµm viÖc cña b¶n th©n mét s¶n phÈm hoÆc çc mÉu ®¹i
diÖn ®· chän.
Dßng phèi hîp: Dßng phèi hîp lµ dßng xung cùc ®¹i dù tÝnh ®îc phãng qua
chèng sÐt.
Gi¸ trÞ ®Ønh (cña mét sãng, xung hoÆc qu¸ ®iÖn ¸p): Lµ gi¸ trÞ cùc ®¹i mµ nã
®¹t ®îc.
9-1
Bé lµm lÖch: Mét ph¬ng tiÖn ®Ó híng dßng khÝ phãng ®iÖn ®Õn lç tho¸t cña
chèng sÐt.
Çc kiÓm tra thiÕt kÕ: Çc kiÓm tra ®îc nhµ s¶n xuÊt thùc hiÖn trªn mçi thiÕt
kÕ ®Ó thiÕt lËp çc ®Æc tÝnh lµm viÖc vµ ®Ó thÓ hiÖn sù phï hîp víi çc tiªu chuÈn
c«ng nghiÖp. C«ng viÖc nµy chØ ®îc thùc hiÖn mét lÇn, kh«ng cÇn ph¶i lÆp l¹i cho
®Õn khi thiÕt kÕ ®îc söa ®æi ®Ó thay ®æi tÝnh n¨ng lµm viÖc.
Bé ®Õm sè lÇn phãng ®iÖn: Mét ph¬ng tiÖn ®Ó ghi l¹i sè lÇn ho¹t ®éng cña
chèng sÐt.
Dßng ®iÖn phãng: Dßng ®iÖn xung phãng qua chèng sÐt.
Bé chØ thÞ sù phãng ®iÖn: Mét ph¬ng tiÖn cho biÕt chèng sÐt ®· phãng ®iÖn.
§iÖn ¸p phãng ®iÖn: §iÖn ¸p xuÊt hiÖn trªn çc cùc cña chèng sÐt trong khi cã
dßng ®iÖn phãng ch¹y qua.
§Æc tÝnh dßng - ¸p cña phãng ®iÖn: Sù biÕn ®æi çc gi¸ trÞ ®Ønh cña ®iÖn ¸p
phãng ®iÖn t¬ng øng víi dßng ®iÖn phãng.
Chó ý: §Æc tuyÕn nµy th«ng thêng ®îc diÔn t¶ b»ng ®å thÞ dùa vµo 3 trÞ sè
hay nhiÒu h¬n cña xung dßng ®iÖn cïng d¹ng sãng nhng cã çc gi¸ trÞ ®Ønh kh¸c
nhau.
Sù phãng ®iÖn chäc thñng: Sù t¨ng dßng ®iÖn ®ét ngét víi cêng ®é lín qua
m«i trêng çch ®iÖn, do sù h háng hoµn toµn m«i trêng çch ®iÖn díi øng suÊt
tÜnh ®iÖn.
Dßng sù cè: Dßng ®iÖn trong mét m¹ch bÞ ng¾n m¹ch.
Sù ®¸nh thñng çch ®iÖn: Sù phãng ®iÖn chäc thñng xung quanh hoÆc qua bÒ
mÆt cña çch ®iÖn láng hoÆc r¾n.
Kh«ng cã khe hë (MOSA): Kh«ng cã khe hë, song song hoÆc nèi tiÕp, nh
trong "chèng sÐt kh«ng cã khe hë".
Vßng ®iÒu khiÓn hay ph©n cÊp: Mét chi tiÕt kim lo¹i, thêng cã h×nh trßn hoÆc
h×nh oval, ®îc l¾p ®Ó thay ®æi sù ph©n cÊp ®iÖn ¸p vµ ®é dèc ®iÖn ¸p vÒ mÆt tÜnh
®iÖn.
HÖ thèng ®îc nèi ®Êt: Mét hÖ thèng ®iÖn cã Ýt nhÊt mét d©y dÉn hoÆc mét
®iÓm (th«ng thêng d©y trung hoµ hoÆc ®iÓm trung tÝnh çc d©y quÊn cña biÕn ¸p
hoÆc cña m¸y ph¸t) ®îc chñ ý nèi ®Êt hoÆc trùc tiÕp hoÆc th«ng qua mét thiÕt bÞ
nèi ®Êt.
Cùc nèi ®Êt: Chi tiÕt ®îc cung cÊp cho viÖc nèi chèng sÐt xuèng ®Êt.
Xung: Mét sù t¨ng ®ét biÕn cña ph©n cùc theo mét híng duy nhÊt.
Møc b¶o vÖ xung: Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p phãng ®iÖn t¬ng øng ®èi víi mét d¹ng sãng
x¸c ®Þnh.
9-2
§iÖn ¸p chÞu ®ùng xung: Gi¸ trÞ ®Ønh cña mét xung mµ díi çc ®iÒu kiÖn ®·
®Þnh cã thÓ ®îc øng dông mµ kh«ng g©y ra sù phãng ®iÖn chäc thñng.
Dßng Ion ho¸: Dßng ®iÖn sinh ra do sù dÞch chuyÓn cña çc ®iÖn tÝch trong
m«i trêng bÞ Ion ho¸ díi sù t¸c ®éng cña ®iÖn trêng ®Æt vµo.
§iÖn ¸p Ion ho¸: Mét ®iÖn ¸p tÇn sè cao xuÊt hiÖn t¹i çc cùc cña mét bé
chèng sÐt, ®îc ph¸t ra bëi tÊt c¶ çc nguån, kh«ng chØ riªng dßng ®iÖn Ion ho¸
trong chèng sÐt, khi mét ®iÖn ¸p tÇn sè c«ng nghiÖp ®îc ¸p vµo çc cùc.
SÐt: Mét sù phãng ®iÖn x¶y ra trong khÝ quyÓn gi÷a çc ®¸m m©y mang ®iÖn
víi nhau hoÆc gi÷a çc ®¸m m©y mang ®iÖn víi ®Êt.
Xung sÐt: Mét sù nhiÔu ®iÖn trong mét thêi gian ng¾n trong mét m¹ch ®iÖn do
sÐt g©y ra.
Cùc ®êng d©y: Mét bé phËn dÉn ®îc cung cÊp ®Ó nèi chèng sÐt víi d©y dÉn
m¹ch ®iÖn.
§iÖn ¸p lµm viÖc liªn tôc cùc ®¹i (MCOV): Gi¸ trÞ hiÖu dông cùc ®¹i cña ®iÖn
¸p tÇn sè c«ng nghiÖp chÊp nhËn ®îc ®Ó ®Æt liªn tôc gi÷a çc cùc cña chèng sÐt.
§iÖn ¸p hÖ thèng cùc ®¹i (cao nhÊt): §iÖn ¸p cao nhÊt t¹i mét hÖ thèng ®· vËn
hµnh.
Chó ý: §iÖn ¸p hÖ thèng cùc ®¹i quy ®Þnh trong tiªu chuÈn ANSI C84.1.
Bé chèng ®ét biÕn dïng «xit kim lo¹i (MOSA): Mét bé chèng ®ét biÕn dïng
çc phÇn tö van ®îc chÕ t¹o tõ çc vËt liÖu «xit kim lo¹i.
Møc t¨ng danh ®Þnh (cña ®Çu sãng xung): Th«ng thêng ®îc tÝnh b»ng V«n
hoÆc Ampe /s
§iÖn ¸p hÖ thèng danh ®Þnh: Mét gi¸ trÞ ®îc g¸n ®Ó gäi mét cÊp ®iÖn ¸p ®·
quy ®Þnh cña hÖ thèng.
Chó ý: Xem tiªu chuÈn ANSI C84.1
Chu kú lµm viÖc: Mét hay nhiÒu qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña phÇn tö, nh ®· ®Þnh.
Xung dao ®éng: Mét xung cã c¶ çc gi¸ trÞ cùc tÝnh d¬ng vµ ©m.
§iÖn ¸p chÞu ®ùng tÇn sè c«ng nghiÖp: Gi¸ trÞ hiÖu dông ®· x¸c ®Þnh cña ®iÖn
¸p thö mµ kh«ng g©y ra sù phãng ®iÖn chäc thñng.
Khoang tû lÖ (prorated section): Mét khoang chøa hoµn thiÖn, phï hîp víi mét
bé chèng sÐt gåm tÊt c¶ çc cÊu kiÖn cÇn thiÕt, gåm c¶ m«i trêng khÝ, nh lµ mét
n¬i chÝnh x¸c cho mét thö nghiÖm ®Æc thï çc ®Æc tÝnh vÒ nhiÖt vµ vÒ ®iÖn cña
chèng sÐt.
§Þnh møc (rating): Sù chØ ®Þnh giíi h¹n lµm viÖc ®èi víi mét thiÕt bÞ.
§iÖn ¸p t¸c ®éng tÇn sè radio (RIV): Mét ®iÖn ¸p tÇn sè cao sinh ra do tÊt c¶
çc nguån cña dßng ®iÖn Ion ho¸, xuÊt hiÖn t¹i çc cùc cña thiÕt bÞ mang n¨ng lîng
®iÖn hoÆc çc m¹ch ®iÖn.
9-3
Çc cuéc kiÓm tra thêng lÖ: Çc thö nghiÖm ®îc nhµ s¶n xuÊt thùc hiÖn trªn
mçi thiÕt bÞ hoÆc çc mÉu ®¹i diÖn, trªn çc chi tiÕt, çc vËt liÖu theo yªu cÇu ®Ó
kiÓm tra xem liÖu s¶n phÈm cã ®¹t çc ®Æc tÝnh kü thuËt hay kh«ng.
Khe hë nèi tiÕp (MOSA): Mét (nhiÒu) khe hë cã chñ ý gi÷a çc ®iÖn cùc ®Ó
çch nhau nèi nèi tiÕp vÒ ®iÖn víi çc phÇn tö van qua ®ã xuÊt hiÖn tÊt c¶ hoÆc mét
phÇn ®iÖn ¸p trªn çc cùc ®Æt vµo chèng sÐt.
Khe hë song song (MOSA): Mét (nhiÒu) khe hë cã chñ ý gi÷a çc ®iÖn cùc ®Ó
çch nhau nèi song song vÒ ®iÖn víi mét hay nhiÒu phÇn tö van.
Sparkover: Mét sù phãng ®iÖn chäc thñng gi÷a çc ®iÖn cùc cña mét khe ®o
lêng, khe ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p, thiÕt bÞ b¶o vÖ kiÓu khe hë.
Sù t¨ng vät - xung sÐt (surge): Mét sãng tån t¹i trong thêi gian ng¾n cña dßng
®iÖn, ®iÖn ¸p hoÆc c«ng suÊt trong mét m¹ch ®iÖn.
ThiÕt bÞ chèng sÐt: Mét thiÕt bÞ b¶o vÖ ®Ó giíi h¹n ®iÖn ¸p xung trªn thiÕt bÞ
®îc b¶o vÖ b»ng çch híng dßng ®iÖn xung ®i chç kh¸c vµ ®a thiÕt bÞ vÒ t×nh
tr¹ng vèn cã cña nã. Chøc n¨ng nµy cã thÓ ®îc lÆp l¹i nh ®· chØ ®Þnh.
§iÖn ¸p hÖ thèng: Gi¸ trÞ hiÖu dông cña ®iÖn ¸p tÇn sè c«ng nghiÖp pha - pha
®îc ph©n biÖt víi ®iÖn ¸p pha - ®Êt.
Çc cùc: Çc phÇn dÉn ®iÖn ®îc cung cÊp ®Ó nèi chèng sÐt qua çch ®iÖn b¶o
vÖ.
Sù ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ: Sù phãng ®iÖn cña mét xung th«ng qua mét thiÕt bÞ
chèng sÐt trong khi thiÕt bÞ chèng sÐt lµm viÖc.
Chèng sÐt van: Mét chèng sÐt bao gåm çc phÇn tö van.
PhÇn tö van: Mét ®iÖn trë nhê ®Æc tÝnh von-ampe phi tuyÕn cña nã giíi h¹n
®iÖn ¸p ®i qua çc cùc cña chèng sÐt trong khi dßng phãng ®iÖn ®i qua vµ gãp phÇn
giíi h¹n dßng ®iÖn ch¶y qua ë ®iÖn ¸p tÇn sè c«ng nghiÖp.
Lç th«ng h¬i: Mét lç hë cã chñ ®Þnh ®Ó tho¸t khÝ ra bªn ngoµi.
Kho¶ng thêi gian tån t¹i ®Çu sãng thùc sù (cña mét xung): Gi¸ trÞ thùc sù cho
thêi gian tån t¹i cña mét ®Çu sãng nh sau:
1. §èi víi çc sãng ®iÖn ¸p cã thêi gian tån t¹i Ýt h¬n 30s hoÆc toµn bé hoÆc
®îc t¸ch ra thµnh ®Çu sãng, ®Ønh sãng, ®u«i sãng, b»ng 1.67 lÇn thêi gian ®Ó t¨ng
gi¸ trÞ ®Ønh cña nã tõ 30 ®Õn 90%.
2. §èi víi çc sãng ®iÖn ¸p cã thêi gian tån t¹i ®Çu sãng lín h¬n hoÆc b»ng
30s lµ thêi gian ®Ó ®iÖn ¸p t¨ng tõ ®iÓm kh«ng hiÖn thêi ®Õn gi¸ trÞ ®Ønh cùc ®¹i.
3. §èi víi çc sãng dßng ®iÖn, b»ng 1.25 lÇn thêi gian ®Ó dßng t¨ng tõ 10%
®Õn 90% gi¸ trÞ ®Ønh.
§iÓm kh«ng (zero point) thùc sù (cña mét xung): Sù giao víi trôc zero cña mét
®êng th¼ng vÏ qua çc ®iÓm cã trÞ sè b»ng 10% vµ 90% gi¸ trÞ ®Ønh trªn ®Çu sãng
9-4
cña mét sãng dßng ®iÖn hoÆc qua çc ®iÓm cã trÞ sè b»ng 10% vµ 90% gi¸ trÞ ®Ønh
trªn ®Çu sãng cña mét sãng ®iÖn ¸p.
§Þnh møc ®iÖn ¸p (chu tr×nh lµm viÖc): §iÖn ¸p cho phÐp cùc ®¹i ®îc chØ ®Þnh
gi÷a çc cùc cña nã, thiÕt bÞ chèng sÐt ®îc thiÕt kÕ ®Ó thùc hiÖn chu tr×nh lµm viÖc
cña m×nh t¹i ®iÖn ¸p ®ã.
Sãng: Sù biÕn ®æi theo thêi gian cña dßng ®iÖn, ®iÖn thÕ, hoÆc c«ng suÊt t¹i bÊt
kú ®iÓm nµo trong mét m¹ch ®iÖn.
§Çu sãng (cña mét xung hoÆc t¨ng vät ®ét biÕn - surge): PhÇn xuÊt hiÖn tríc
gi¸ trÞ ®Ønh.
D¹ng sãng (cña mét sãng xung thö nghiÖm): §å thÞ cña mét sãng nh mét
hµm cña thêi gian.
Sù ®Þnh râ d¹ng sãng (cña mét xung):
1. D¹ng sãng cña mét xung (kh«ng ph¶i xung ch÷ nhËt) dßng ®iÖn hoÆc ®iÖn
¸p ®îc ®Þnh râ bëi sù kÕt hîp 2 sè. Thø nhÊt, mét chØ sè cña ®Çu sãng, lµ thêi gian
tån t¹i thùc sù cña ®Çu sãng tÝnh b»ng s nh ®· ®Þnh nghÜa tõ tríc tíi nay. Thø
hai, mét chØ sè cña ®u«i sãng, lµ thêi gian tÝnh b»ng s tõ ®iÓm kh«ng thùc sù tíi
lóc 1/2 gi¸ trÞ ®Ønh ®îc ®¹t tíi trªn ®u«i sãng, vÝ dô lµ çc sãng 1.2/50 vµ 8/20.
2. D¹ng sãng cña mét xung ch÷ nhËt cña dßng ®iÖn hoÆc ®iÖn ¸p ®îc biÓu thÞ
b»ng 2 sè. Sè thø nhÊt chØ ®Þnh gi¸ trÞ cùc tiÓu cña dßng ®iÖn hoÆc ®iÖn ¸p duy tr×
®èi víi thêi gian tÝnh b»ng s ®îc chØ ®Þnh bëi con sè thø hai.
VÝ dô: sãng 75 A. 1000 s.
§u«i sãng (cña mét xung): Lµ phÇn gi÷a gi¸ trÞ ®Ønh vµ ®iÓm cuèi mét xung.
9.3. Tæng qu¸t

9.3.1. Chøc n¨ng
Chèng sÐt lµ mét thµnh phÇn quan träng sèng cßn trong mét tr¹m ®iÖn siªu cao
¸p. Chøc n¨ng cña nã lµ h¹n chÕ qu¸ ®iÖn ¸p t¹i çc ®Çu cùc cña thiÕt bÞ rÊt ®¾t tiÒn
cã thêi gian söa ch÷a hoÆc thay thÕ l©u, chñ yÕu lµ m¸y c¾t, m¸y biÕn ¸p lùc, çc
cuén kh¸ng, tíi gi¸ trÞ ®iÖn ¸p thÊp h¬n mµ chóng ®îc thiÕt kÕ ®Ó cã thÓ chÞu ®îc.
Nh÷ng thiÕt bÞ nh thÕ cã thÓ bÞ h háng bëi çc qu¸ ®iÖn ¸p g©y ra bëi sÐt ®¸nh, do
®ãng c¾t çc ®êng d©y truyÒn t¶i, çc sù cè, sù sa th¶i ®ét ngét çc phô t¶i...
9.3.2. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng

Chèng sÐt kiÓu oxÝt kim lo¹i vÒ c¬ b¶n gåm mét chång ®Üa b»ng oxÝt kÏm n»m
bªn trong mét vá sø çch ®iÖn. §Þnh møc ®iÖn ¸p cña chèng sÐt quy ®Þnh sè ®Üa cã ë
trong chång.
9-5
§Æc tÝnh duy nhÊt cña oxÝt kÏm lµ cã ®Æc tuyÕn vol-ampe phi tuyÕn. §iÖn ¸p
gÇn nh lµ h»ng sè trªn mét d¶i réng çc dßng ®iÖn ch¶y qua çc ®Üa khi chèng sÐt
chÞu ®ùng çc xung sÐt vµ çc ®ét biÕn ®iÖn. Mét sù biÕn ®æi vÒ ®iÖn ¸p víi hÖ sè
chØ b»ng 1,56 cÇn sù thay ®æi theo bËc 5 cêng ®é dßng ®iÖn(105).
Çc ®Üa nµy còng cã hÖ sè thay ®æi nhiÖt ®é kh«ng ®¸ng kÓ trong ph¹m vi b¶o
vÖ ®Ó çc ®Æc tÝnh b¶o vÖ kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi sù thay ®æi nhiÖt ®é cña chèng
sÐt.
Khi mét chèng sÐt ®Þnh møc cùc tiÓu (72% cña ®iÖn ¸p pha - pha cùc ®¹i) kiÓu
«xÝt kÏm ®îc kÝch ho¹t t¹i ®iÖn ¸p cùc ®¹i pha - ®Êt, mét dßng rß 1mA sÏ liªn tôc
ch¶y qua chèng sÐt. Dßng ®iÖn rß sÏ ®îc gi¶m xuèng khi ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña
chèng sÐt vµ kh¶ n¨ng chÞu ®iÖn ¸p lµm viÖc liªn tôc t¨ng ®îc t¨ng lªn trªn çc gi¸
trÞ cùc tiÓu yªu cÇu. Khi ®iÖn ¸p ®Æt vµo chèng sÐt t¨ng lªn, dßng ch¶y trong chèng
sÐt t¨ng tíi møc ®iÖn ¸p phãng ®iÖn hoÆc b¶o vÖ ®èi víi çc xung hoÆc sãng xung
riªng biÖt. Chèng sÐt sÏ chØ cho dßng ®iÖn nµo cã cêng ®é cÇn ®Ó duy tr× møc ®iÖn
¸p phãng ®iÖn hoÆc b¶o vÖ, bá qua gi¸ trÞ ®Ønh cña xung ®iÖn ¸p hoÆc ®ét biÕn ®iÖn.
Sù dÉn dßng ®iÖn th«ng qua thiÕt bÞ chèng sÐt g©y ra sù t¨ng, gi¶m nhÑ vµ liªn tôc
bëi v× ®iÖn ¸p ®Æt vµo t¨ng, gi¶m cho ®Õn khi ®¹t tíi møc ®iÖn ¸p phãng ®iÖn hoÆc
møc ®iÖn ¸p b¶o vÖ.
9.3.3. CÊp chÝnh x¸c

Çc chèng sÐt ®îc gäi tªn theo cÊp nh tr¹m, trung ¸p, ph©n phèi vµ nhÞ thø.
Çc chèng sÐt cÊp tr¹m cã d¶i çc ®iÖn ¸p ®Þnh møc lín nhÊt, çc ®Æc tÝnh b¶o vÖ tèt
nhÊt vµ bÒn nhÊt, nãi chung ®îc lùa chän cho çc øng dông tr¹m.
9.3.4. §Þnh møc ®iÖn ¸p.

Çc chèng sÐt ®îc quy ®Þnh çc cÊp ®iÖn ¸p t¬ng øng víi çc trÞ sè tiªu
chuÈn ®· ®îc thiÕt lËp. §iÖn ¸p ®Þnh møc ®îc quy ®Þnh lµ ®iÖn ¸p hiÖu dông mµ
chèng sÐt cã thÓ chÞu ®ùng liªn tôc trong cuéc kiÓm tra chu tr×nh lµm viÖc vµ vÉn
cßn phôc håi nhiÖt ®é (nhiÖt ®é gi¶m) khi ®iÖn ¸p ®Æt vµo gi¶m tíi ®iÖn ¸p ®Þnh møc
vËn hµnh liªn tôc cùc ®¹i.
Thö nghiÖm chu tr×nh lµm viÖc cña ANSI bao gåm sù phãng ®iÖn qua chèng
sÐt mét sè xung cña mét d¹ng sãng ®· x¸c ®Þnh (vïng BIL) vµ gi¸ trÞ ®Ønh (15 kA
cho hÖ thèng 500 kV) ®îc ¸p dông t¹i mét vµi kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh.
Mét chèng sÐt ®Þnh møc cùc tiÓu cho mét hÖ thèng nèi ®Êt hiÖu qu¶ ®îc gäi
lµ chèng sÐt 72%. NghÜa lµ, tû sè cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña chèng sÐt víi ®iÖn pha-
pha cùc ®¹i cña hÖ thèng lµ 72%.
9-6
9.3.5. §iÖn ¸p vËn hµnh liªn tôc cùc ®¹i
Mçi ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña mét chèng sÐt dïng «xit kim lo¹i cã mét ®iÖn ¸p
vËn hµnh liªn tôc cùc ®¹i ®Þnh møc t¬ng øng (MCOV) mµ nã lµ ®iÖn ¸p pha - ®Êt
cùc ®¹i cã thÓ ®îc ®Æt vµo chèng sÐt. §iÖn ¸p ®Þnh møc nµy b»ng 81% ®iÖn ¸p ®Þnh
møc cña chèng sÐt, x¸c ®Þnh ®iÖn ¸p ®Þnh møc cùc tiÓu cña chèng sÐt cã thÓ ®îc
dïng cho mét øng dông ®Æc thï trªn mét hÖ thèng nèi ®Êt hiÖu qu¶.
9.3.6. §iÖn ¸p phãng ®iÖn

Mét thiÕt bÞ chèng sÐt dïng «xit kim lo¹i sÏ duy tr× mét cÊp ®iÖn ¸p ®Ønh nhÊt
®Þnh t¹i cùc cña nã khi ®ang phãng mét dßng ®iÖn cã cêng ®é vµ d¹ng sãng riªng.
§èi víi bÊt kú ®Þnh møc riªng biÖt nµo cña chèng sÐt, ®iÖn ¸p phãng ®iÖn lµ
mét hµm cña c¶ cêng ®é dßng ®iÖn ®ang ®îc phãng vµ ®é dèc cña ®Çu sãng dßng
®iÖn. Nã sÏ t¨ng mét chót víi sù t¨ng cña cêng ®é dßng ®iÖn. Nã sÏ gi¶m khi thêi
gian-tíi-®Ønh (time-to-crest) hoÆc ®é dèc ®Çu sãng cña sãng dßng ®iÖn t¨ng lªn
nghÜa lµ ®iÖn ¸p phãng ®iÖn lµ ®iÖn ¸p cao nhÊt ®èi víi mét xung ®Çu-cña-sãng
(front-of-wave) vµ thÊp nhÊt ®èi víi xung ®ãng c¾t. §èi víi mét chèng sÐt ®Þnh møc
396 kV (hÖ thèng 550 kV), çc ®iÖn ¸p ®Çu sãng vµ ®iÖn ¸p phãng ®iÖn xung thao
t¸c ®ãng c¾t theo thø tù lµ 120% vµ 85% t¬ng øng cña ®iÖn ¸p phãng ®iÖn xung c¬
së BIL ë çc d¹ng sãng ®· ®îc x¸c ®Þnh bëi ANSI vµ çc dßng ®iÖn kÕt hîp.
Khi mét xung hoÆc mét ®ét biÕn ®iÖn t¬ng øng víi mét dßng ®iÖn phãng cña
mét chèng sÐt riªng biÖt ®i tíi cùc cña chèng sÐt, gi¸ trÞ ®Ønh cña ®iÖn ¸p t¹i cùc cña
chèng sÐt sÏ ®îc giíi h¹n tíi ®iÖn ¸p phãng ®iÖn ®èi víi dßng ®iÖn ®ã. §©y lµ c¬ së
cña sù b¶o vÖ mµ chèng sÐt t¹o nªn.
Môc ®Ých cña viÖc sö dông chèng sÐt lµ ®Ó ®¶m b¶o giíi h¹n an toµn tèi thiÓu
gi÷a møc ®é chÞu ®ùng cña çch ®iÖn cña thiÕt bÞ ®îc b¶o vÖ vµ ®iÖn ¸p phãng ®iÖn
cña chèng sÐt hoÆc çc cÊp ®iÖn ¸p b¶o vÖ. Giíi h¹n gi÷a chóng ®îc ®Ò cËp tíi nh
lµ giíi h¹n b¶o vÖ.
Nãi chung giíi h¹n b¶o vÖ tèi thiÓu chÊp nhËn ®îc lµ 20% ®èi víi çc sãng
®îc t¸ch ra vµ çc xung sÐt vµ 15% ®èi víi çc xung thao t¸c. C«ng thøc ®Ó tÝnh
to¸n çc giíi h¹n b¶o vÖ lµ
% PM = (IWL-PL)/PL100
Trong ®ã:
PM = Giíi h¹n b¶o vÖ
IWL = Møc ®iÖn ¸p chÞu ®ùng cña çch ®iÖn
PL = Møc ®iÖn ¸p b¶o vÖ cña chèng sÐt
Çc møc b¶o vÖ chèng sÐt cã liªn quan ®Õn çc møc ®iÖn ¸p chÞu ®ùng cña
çch ®iÖn cµng thÊp th× çc giíi h¹n b¶o vÖ vµ møc ®é b¶o vÖ thiÕt bÞ cµng lín. Bëi
9-7
v× ®Æc tÝnh b¶o vÖ nãi chung tû lÖ víi ®Þnh møc chèng sÐt vµ t¨ng cïng víi nã, ngêi
ta muèn sö dông ®Þnh møc thÊp nhÊt cho phÐp cña chèng sÐt.
ANSI ®· chØ râ çc cÊp ®iÖn ¸p chÞu ®ùng cña çch ®iÖn cña trë kh¸ng vµ cña
m¸y biÕn ¸p ®Ó sö dông cho viÖc x¸c ®Þnh çc giíi h¹n b¶o vÖ chèng sÐt lµ møc
xung c¬ së (BIL) ®èi víi çc xung sÐt, 1.15BIL ®èi víi çc sãng t¸ch ra (®Ó so
s¸nh víi møc b¶o vÖ ®Çu sãng cña chèng sÐt) vµ 0.83BIL ®èi víi çc xung thao t¸c
®ãng c¾t. Bëi v× ®iÖn ¸p phãng ®iÖn hoÆc møc b¶o vÖ lµ mét hµm cña cêng ®é dßng
ch¶y qua chèng sÐt, ®îc gäi lµ dßng phèi hîp, ®èi víi mçi cÊp b¶o vÖ. Çc dßng
phèi hîp ®îc chän th«ng thêng b»ng hoÆc lín h¬n çc gi¸ trÞ trong vËn hµnh thùc
tÕ. §èi víi çc hÖ thèng 550 kV, tiªu chuÈn ANSI chØ râ çc dßng kÕt hîp lµ 10 kA
®èi víi møc ®é b¶o vÖ ®Çu sãng, 15 kA ®èi víi møc ®é b¶o vÖ xung BIL vµ 2 kA
cho møc ®é b¶o vÖ xung thao t¸c ®ãng c¾t. §èi víi kho¶ng xung BIL, ANSI còng
yªu cÇu r»ng çc ®iÖn ¸p phãng ®iÖn (çc møc ®é b¶o vÖ) ®îc thiÕt lËp cho çc
dßng ®Ønh cña chèng sÐt 1.5, 3, 5, 10 vµ 20 kA. Mét sè nhµ s¶n xuÊt còng thiÕt lËp
mét møc b¶o vÖ cho dßng ®Ønh qua chèng sÐt 40 kA.
Khi øng dông yªu cÇu nh vËy, çc møc b¶o vÖ cña mét chèng sÐt «xit kim
lo¹i cã thÓ ®îc gi¶m xuèng b»ng çch l¾p mét khe hë song song víi mét phÇn chia
cña çc ®Üa «xit kÏm. Khi mét xung hoÆc mét ®ét biÕn ®iÖn ¸p ®i tíi chèng sÐt ®¹t
tíi mét cêng ®é nhÊt ®Þnh, khe hë phãng tia löa ®iÖn qua ®Ó lµm ng¾n m¹ch mét sè
®Üa.
Møc b¶o vÖ ®îc x¸c ®Þnh b»ng tæng cña çc ®iÖn ¸p phãng ®iÖn cña çc ®Üa
cã dßng thùc sù dÉn qua chø kh«ng ph¶i toµn bé sè ®Üa cña chèng sÐt. Chó ý r»ng
khe hë phãng ®iÖn th«ng qua sau khi chèng sÐt b¾t ®Çu sù dÉn b¶o vÖ. Kh«ng ®ßi
hái sù phãng ®iÖn cña khe hë cña chèng sÐt ®Ó dÉn dßng xung hoÆc dßng ®ét biÕn
nh trêng hîp mét chèng sÐt cã khe hë phãng ®iÖn nèi tiÕp.
9.3.7. Kh¶ n¨ng tiªu t¸n n¨ng lîng

Kh¶ n¨ng cña mét chèng sÐt oxit kim lo¹i ®Ó chÞu ®ùng çc qu¸ ®iÖn ¸p tÇn sè
c«ng nghiÖp t¹m thêi vµ ®Ó gi¶i phãng n¨ng lîng cña xung vµ ®ét biÕn ®iÖn ¸p bÞ
giíi h¹n bëi kh¶ n¨ng tiªu t¸n n¨ng lîng cña nã chø kh«ng ph¶i ®iÖn ¸p ®Þnh møc
cña nã.
Dßng ®iÖn ®i qua çc phÇn tö van ZnO lµm ph¸t ra nhiÖt. Khi bÞ mÊt sù c©n
b»ng gi÷a nhiÖt lîng ph¸t ra tõ çc phÇn tö van vµ nhiÖt ®îc to¶ ra tõ sø cña chèng
sÐt (vît qu¸ gi¸ trÞ giíi h¹n) chèng sÐt sÏ bÞ mÊt kh¶ n¨ng lµm m¸t nã khi hÖ thèng
®iÖn ¸p ®îc kh«i phôc vÒ møc b×nh thêng. T×nh tr¹ng nµy ®îc gäi lµ sù mÊt kh¶
n¨ng ®iÒu nhiÖt. NhiÖt ph¸t ra trong mét chèng sÐt lµ mét hµm cña cêng ®é, thêi
gian tån t¹i cña qu¸ ®iÖn ¸p vµ lîng «xit kÏm sö dông. Kh¶ n¨ng chÞu qu¸ ®iÖn ¸p
9-8
cña chèng sÐt ®îc x¸c ®Þnh bëi çc th«ng sè nµy. CÊp tr¹m, chèng sÐt kiÓu «xit
kim lo¹i cã mét côm ®¬n çc phÇn tö van nhiÒu h¬n kh¶ n¨ng tiªu t¸n n¨ng lîng
t¬ng øng cho hÇu hÕt çc øng dông tr¹m.
Çc ®¬n vÞ ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng th«ng thêng ®îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng
tiªu t¸n n¨ng lîng chèng sÐt ®Þnh møc lµ "kilowat gi©y trªn kV" (kWs/kV] hay
J/kV. §Þnh møc kh¶ n¨ng tiªu t¸n n¨ng lîng ®Þnh møc ®îc x¸c ®Þnh theo çc ®¬n
vÞ nµy lµ n¨ng lîng cùc ®¹i ®îc ph¸t ra mµ chèng sÐt cã thÓ tiªu t¸n ®îc trong
thêi gian 1 phót mµ kh«ng mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu nhiÖt.
ViÖc tiªu t¸n n¨ng lîng ®Þnh møc lÆp l¹i lµ chÊp nhËn ®îc nÕu gi÷a çc chu
kú lµm viÖc, ®iÖn ¸p ®îc gi¶m xuèng tíi trÞ sè MCOV vµ chèng sÐt ®îc cho phÐp
lµm m¸t (th«ng thêng trong vµi gi©y).
Çc chèng sÐt cã çc côm phÇn tö van nèi song song cã thÓ dïng ®îc cho çc
øng dông ®ßi hái kh¶ n¨ng tiªu t¸n n¨ng lîng phô vµo.
9.3.8. Kh¶ n¨ng chÞu qu¸ ®iÖn ¸p

Kh¶ n¨ng tiªu t¸n n¨ng lîng cña mét chèng sÐt kiÓu «xit kim lo¹i lµm cho
viÖc lùa chän mét chèng sÐt cã ®iÖn ¸p ®Þnh møc b»ng hoÆc lín h¬n qu¸ ®iÖn ¸p t¹m
thêi cùc ®¹i lµ kh«ng cÇn thiÕt. VÝ dô, xem xÐt sù t¨ng cña ®iÖn ¸p t¹m thêi trªn mét
pha kh«ng bÞ sù cè cña mét hÖ thèng nèi ®Êt hiÖu qu¶ trong khi cã sù cè ch¹m ®Êt.
§iÒu nµy lµ nguån gèc chung cña hÇu hÕt sù qu¸ ®iÖn ¸p vµ lµ kiÓu sù cè sinh ra çc
qu¸ ®iÖn ¸p pha nghiªm träng nhÊt. Mét hÖ thèng nèi ®Êt hiÖu qu¶ lµ mét hÖ thèng
mµ trong khi cã sù cè ch¹m ®Êt, tû sè ®iÖn ¸p pha - ®Êt cña pha kh«ng bÞ sù cè víi
®iÖn ¸p cùc ®¹i pha - pha th«ng thêng t¹i ®iÓm sù cè kh«ng vît qu¸ 80%. §iÖn ¸p
pha - ®Êt cùc ®¹i cña pha kh«ng bÞ sù cè t¬ng øng víi ®iÖn ¸p pha - pha cùc ®¹i cña
hÖ thèng lµ 550 kV sÏ lµ 0.8550 hay 440 kV. NÕu sö dông mét chèng sÐt kiÓu «xit
kim lo¹i cã ®iÖn ¸p ®Þnh møc 396 kV (®Þnh møc cho phÐp cùc tiÓu) qu¸ ®iÖn ¸p t¹m
thêi b»ng 1.11 lÇn ®Þnh møc cña chèng sÐt. D÷ liÖu vÒ kh¶ n¨ng chÞu qu¸ ®iÖn ¸p
cña chèng sÐt 1 côm ®Üa cña mét nhµ s¶n xuÊt cho thÊy thêi gian chÞu ®ùng lµ 10
®Õn 950s t¬ng øng ®Ó thu n¨ng lîng cùc ®¹i vµ zero t¹i thêi kú ®Çu cña qu¸ ®iÖn
¸p. Çc thêi gian chÞu ®ùng nµy vÒ c¨n b¶n vît qu¸ giíi h¹n thêi gian gi¶i trõ sù cè
b»ng 1/2s cho mét hÖ thèng cã r¬ le t¬ng øng.
9.3.9. Sù gi¶m ¸p lùc

Çc chèng sÐt ®îc trang bÞ 1 thiÕt bÞ gi¶m ¸p (khe hë) ®Ó më lç cho ¸p suÊt bÞ
tÝch l¹i bªn trong khoang chøa th«ng víi bªn ngoµi trong trêng hîp chèng sÐt h
háng hoµn toµn.
Môc ®Ých cña thiÕt bÞ gi¶m ¸p lµ cung cÊp sù më lç th«ng cho ¸p suÊt bªn
trong chèng sÐt t¹i mét gi¸ trÞ bÐ h¬n gi¸ trÞ cã thÓ lµm næ khoang sø.
9-9
Çc tiªu chuÈn ANSI cho phÐp sø cña chèng sÐt hay çc bé phËn ®îc lo¹i bá
ë chiÒu cao kh«ng lín h¬n chiÒu cao cña chèng sÐt bÞ háng nghÜa lµ toµn bé chèng
sÐt cã thÓ r¬i xuèng.
Kh¶ n¨ng gi¶m ¸p lùc cña chèng sÐt ph¶i Ýt nhÊt lµ b»ng dßng ®iÖn ng¾n m¹ch
cùc ®¹i cña hÖ thèng cã trªn chèng sÐt.
9.3.10. Bé ®Õm sÐt

ThiÕt bÞ ®Õm sè lÇn phãng ®iÖn ®îc nèi gi÷a cùc ®Êt cña chèng sÐt vµ líi nèi
®Êt sÏ tù ®éng ghi l¹i trªn mét bé ®Õm sè lÇn xung sÐt vµ xung thao t¸c ®ãng c¾t cã
mét biªn ®é cùc tiÓu ®· x¸c ®Þnh phãng ®iÖn qua chèng sÐt.
ThiÕt bÞ ®Õm sÐt cã thÓ kÕt hîp mét bé chØ thÞ dßng rß / dßng bªn trong a-c liªn
tôc, thiÕt bÞ nµy sÏ ghi l¹i tæng cña bÊt kú dßng ®iÖn rß nµo qua bÒ mÆt sø céng víi
dßng ®iÖn rß bªn trong qua çc phÇn tö van Zn0. Sù t¨ng møc dßng ®iÖn ghi trªn bé
chØ thÞ cã thÓ chØ ra r»ng cã sù nhiÔm bÈn trªn bÒ mÆt sø hay cã thÓ cã h háng bªn
trong chèng sÐt.
9.3.11. Çc hÖ sè b¶o vÖ

HiÖu qu¶ giíi h¹n ®iÖn ¸p cña mét thiÕt bÞ chèng sÐt trong thiÕt bÞ b¶o vÖ chÞu
¶nh hëng cña kho¶ng çch cña chèng sÐt víi thiÕt bÞ vµ cña ®iÖn trë nèi ®Êt. Møc
®é hiÖu qu¶ gi¶m xuèng khi thiÕt bÞ cÇn chèng sÐt t¸ch biÖt víi thiÕt bÞ chèng sÐt vµ
khi ®iÖn trë cña çc chç nèi chèng sÐt víi thiÕt bÞ ®Õm sÐt, thiÕt bÞ ®Õm sÐt víi líi
nèi ®Êt t¨ng lªn. §Ó b¶o vÖ ®îc tèi ®a, chèng sÐt ph¶i ®îc ®Æt ë n¬i gÇn thiÕt bÞ
®îc b¶o vÖ nhÊt mµ kh«ng gian cho phÐp vµ çc ®Êu nèi víi ®Êt ph¶i cµng ng¾n
cµng tèt.
9.3.12. §Þnh vÞ l¹i çc chèng sÐt

NÕu cÇn ®Æt chèng sÐt ë vÞ trÝ míi hay víi mét thiÕt bÞ kh¸c víi thiÕt bÞ vèn
®Þnh sö dông chèng sÐt ®Ó b¶o vÖ, çc gi¸ trÞ ®Þnh møc sau ®©y lµ çc trÞ sè tíi h¹n
vµ ph¶i ®îc kiÓm tra l¹i tÝnh t¬ng thÝch.
- §iÖn ¸p hÖ thèng
- BIL cña thiÕt bÞ (d©y quÊn vµ sø xuyªn)
- §iÖn ¸p vËn hµnh liªn tôc cùc ®¹i (MCOV) cña chèng sÐt.
- Çc cÊp b¶o vÖ.
- Dßng ®iÖn phãng ®Þnh møc.
- Kh¶ n¨ng hÊp thô (tiªu t¸n) n¨ng lîng
- Kho¶ng çch dßng rß bÒ mÆt cùc tiÓu.
- Kho¶ng çch ng¨n (gi÷a chèng sÐt vµ çc trang bÞ ®îc b¶o vÖ)
9-10
9.4.1. NhËn hµng
9.4.1.1. Thñ tôc
Qu¸ tr×nh nhËn thiÕt bÞ vµ vËt liÖu bao gåm tÊt c¶ çc ho¸ ®¬n, thùc hiÖn theo
çc m« t¶ trong phÇn tríc.
9.4.1.2. H háng
1. Sø
Vá bäc sø cña chèng sÐt ph¶i ®îc kiÓm tra vÒ çc vÕt nøt hoÆc r¹n, tØ mØ nÕu
nh cã dÊu hiÖu cña tr¹ng th¸i ®ãng hµng vµo c«ngten¬. Mét chèng sÐt mµ cã biÓu
hiÖn h háng râ rµng th× kh«ng ®îc l¾p ®Æt.
2. Bé ®Õm sÐt
Bé ®Õm sÐt lµ mét thiÕt bÞ mµ nã cã thÓ bÞ çc h háng ë bªn trong qua qu¸
tr×nh ®ãng gãi. NÕu t×nh tr¹ng ®ãng gãi lµ râ rµng, ph¶i lÊy çc chØ dÉn cña nhµ chÕ
t¹o çch kiÓm tra t×nh tr¹ng nguyªn vÑn cña bé ®Õm sÐt.
9.4.2. §ãng gãi

Çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o vÒ ®ãng gãi bao gåm çc b¶o vÖ thÝch hîp chèng
h háng sø, ph¶i ®îc thùc hiÖn.
9.4.3. Lu kho

Mét chèng sÐt cã thÓ ®îc lu gi÷ ë ngoµi trêi trong vÞ trÝ th¼ng ®øng hoÆc
n»m ngang. Khi ®îc lu gi÷ ë vÞ trÝ th¼ng ®øng, van ¸p lùc ph¶i quay mÆt xuèng
phÝa díi ®Êt ®Ó tr¸nh bÞ níc vµo. Trong mçi trêng hîp, chèng sÐt ph¶i ®îc che
phñ b»ng nil«ng hoÆc vËt liÖu chèng níc kh¸c ®Ó gi÷ cho chèng sÐt s¹ch sÏ vµ
kh«ng bÞ níc vµo.
Bé ®Õm sÐt ph¶i ®îc lu gi÷ ë vÞ trÝ mµ nã cã thÓ ®îc b¶o vÖ ®Ó tr¸nh khái sù
va ®Ëp.

9.5.1. Çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o
§Ó l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt ®óng mét chèng sÐt ®ßi hái sù th«ng th¹o tØ mØ vµ hiÓu
çc b¶n vÏ l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt vµ çc h¹ng môc cña çc quyÓn chØ dÉn ®i kÌm víi
chèng sÐt vµ bé ®Õm sÐt.
9.5.2. KÕt cÊu gi¸ ®ì

Tríc khi l¾p ®Æt chèng sÐt lªn çc trô ®ì, trô ®ì ph¶i ®îc kiÓm tra vÒ tÝnh
th¼ng ®øng, ®Þnh híng, vÞ trÝ ®óng cña çc bé ®Õm sÐt vµ nÐo an toµn.
9-11
9.5.3. Thùc hiÖn
§Ó l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt ®óng mét chèng sÐt vµ nã ®îc kÕt hîp víi çc bé ®Õm
sÐt, yªu cÇu thùc hiÖn çc bíc nh sau, mÆc dï cã thÓ kh«ng cÇn thùc hiÖn theo thø
tù:
a. Tríc khi l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt chèng sÐt ph¶i kiÓm tra vá bäc b»ng sø xem cã
bÞ h háng kh«ng. Mét chèng sÐt ®· thÊy râ sù h háng th× kh«ng ®îc l¾p ®Æt.
b. Çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o vÒ ®ãng gãi bao gåm çc b¶o vÖ thÝch hîp
chèng h háng sø, ph¶i ®îc thùc hiÖn.
c. §Õ çch ®iÖn ph¶i ®îc l¾p ®Æt gi÷a trô ®ì hoÆc çc bé phËn vµ ®Õ l¾p chèng
sÐt phï hîp víi çc chØ dÉn vµ çc b¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o. §Õ çch ®iÖn cña chèng
sÐt ®Ó chèng l¹i çc dßng phãng vµ dßng rß ®i qua trô ®ì hoÆc çc bé.
§Õ çch ®iÖn ph¶i ®îc ®Æt cøng lªn trô ®ì hoÆc çc bé phËn vµ nã ®îc l¾p
sao cho chèng sÐt ph¶i th¼ng ®øng. Çc miÕng ®Öm sÏ ®îc ®Æt bªn díi tÊt c¶. Çc
bul«ng b¾t ®îc xiÕt chÆt cøng.
d. Chèng sÐt nhiÒu tÇng ph¶i ®îc l¾p ®Æt theo chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o. Mét
vµi lo¹i chèng sÐt cã thÓ ®îc l¾p b»ng çch sö dông nhiÒu tÇng chèng sÐt cã cïng
kiÓu nhng kh¸c sè seri. Cã mét sè chèng sÐt kh¸c th× l¹i yªu cÇu lµ tÊt c¶ çc tÇng
chèng sÐt cã cïng sè seri hoÆc g¾n çc tÇng kh¸c hîp víi nhau vµ l¾p ®Æt ®îc thùc
hiÖn theo mét thø tù x¸c ®Þnh.
e. Van ¸p lùc an toµn ph¶i ®îc ®Þnh híng sao cho sù nguy hiÓm ®èi víi çc
thiÕt bÞ bªn c¹nh vµ ngêi lµ nhá nhÊt do khÝ nãng trong chèng sÐt bÞ háng tho¸t qua
van.
f. TÊt c¶ çc bul«ng cña trô ®ì ph¶i ®îc xiÕt cøng.
g. Çc vßng ®¼ng thÕ nh yªu cÇu, ph¶i ®îc l¾p ®Æt theo çc chØ dÉn vµ b¶n vÏ
cña nhµ chÕ t¹o. Chó ý ph¶i kiÓm tra ®Ó tr¸nh çc vßng ®¼ng thÕ x©y xíc. Çc vÕt
xíc sÏ t¹o thµnh vïng phãng ®iÖn vÇng quang.
h. Bé ®Õm sÐt/chØ thÞ sÐt ph¶i ®îc l¾p ®Æt t¹i ®óng vÞ trÝ vµ chiÒu cao.
i. Mét thanh ®ång sè 4/0 AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt gi÷a ®Çu nèi ®Êt cña chèng
sÐt vµ ®Çu nèi cña bé ®Õm sÐt. Thanh dÉn ph¶i ®îc çch ®iÖn theo çc chØ dÉn cña
nhµ chÕ t¹o vµ cung cÊp víi çc chÊt çch ®iÖn.
j. Mét thanh çi ®ång sè 4/0 AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt gi÷a ®Çu nèi ®Êt cña bé
®Õm sÐt vµ líi tiÕp ®Êt. §Êu nèi nµy ph¶i ®îc thùc hiÖn kh«ng cã chç uèn nµo,
theo çch nµy th× kh¶ n¨ng h háng cña thanh dÉn lµ nhá nhÊt. Khi chèng sÐt ®îc
l¾p ®Æt trªn trô thÐp, ®Êu nèi nµy cã thÓ ®îc hµn nhiÖt víi trô ®ì ë xÊp xØ 0.75m
phÝa bªn díi bé ®Õm sÐt. §Êu nèi víi líi tiÕp ®Þa ph¶i ®îc hµn nhiÖt. CÈn thËn,
çc ®Çu nèi ®¸nh dÊu ph¶i ®îc kiÓm tra t¹i bé ®Õm sÐt /chØ thÞ ®Ó tr¸nh lµm h
háng nã.
9-12
k. Çc ®Êu nèi víi ®êng d©y ph¶i ®îc thùc hiÖn theo çch mµ chèng sÐt
kh«ng ph¶i chÞu çc t¸c ®éng c¬ khÝ qu¸ møc.
l. Sø çch ®iÖn cña chèng sÐt ph¶i ®îc lau s¹ch theo çc lÇn ®Þnh kú.
9.5.4. M¸y biÕn thÕ/cuén kh¸ng ®îc l¾p chèng sÐt

Khi chèng sÐt cña m¸y biÕn thÕ hoÆc cuén kh¸ng ®îc l¾p trªn thïng cña m¸y
biÕn thÕ hoÆc cuén kh¸ng th× b×nh thêng nã vÉn ®îc ®Ó nguyªn bäc vµ çc b¶o vÖ
cho ®Õn khi lµm thÝ nghiÖm. §iÒu nµy còng ®îc ¸p dông ®èi víi sø cña m¸y biÕn
¸p hoÆc cuén kh¸ng.
B×nh thêng kh«ng ®Êu nèi chèng sÐt víi sø ®Çu vµo cao ¸p ®Ó tr¸nh tia löa
®iÖn lµm háng sø ®Çu vµo cao ¸p.
§Æc trng cña çc m¸y biÕn thÕ hoÆc cuén kh¸ng ®îc l¾p trªn mãng cè ®Þnh
sÏ lu«n lu«n ®îc b¶o vÖ bëi çc d©y chèng sÐt trªn kh«ng hoÆc líi chèng sÐt. NÕu
chuyÓn ®Õn çc chç l¾p míi, ®Çu nèi cña sø ph¶i ®îc tiÕp ®Þa hoÆc sø sÏ ®îc l¾p
sau khi çc d©y dÉn trªn kh«ng hoÆc çc d©y chèng sÐt ®· ®îc l¾p ®Æt xong. Còng
kh«ng cã ®ßi hái sù ®Êu nèi cña çc chèng sÐt.
9.6. Çc thÝ nghiÖm

9.6.1. Çc thö nghiÖm vÒ thiÕt kÕ vµ h×nh tr¹ng thiÕt bÞ
Çc thö nghiÖm vÒ thiÕt kÕ vµ h×nh tr¹ng thiÕt bÞ sÏ ®îc nhµ chÕ t¹o triÓn khai
®Ó ®¸nh gi¸ ®Æc tÝnh t¬ng øng cña chèng sÐt kiÓu «xit kim lo¹i. Sau ®©y lµ mét
danh s¸ch çc thö nghiÖm ®îc ANSI chØ ®Þnh cïng víi sù m« t¶ v¾n t¾t môc ®Ých
mçi thö nghiÖm.
KiÓm tra ®iÖn ¸p chÞu ®ùng: Çc thö nghiÖm sù çch ®iÖn cña chèng sÐt cho
thÊy r»ng çch ®iÖn cña chèng sÐt ë trªn møc cùc tiÓu ®· chØ ®Þnh.
Thö nghiÖm kh¶ n¨ng chÞu ®ùng dßng ®iÖn phãng: Çc thö nghiÖm kh¶ n¨ng
chÞu ®ùng dßng ®iÖn phãng bao gåm sù ®¸p øng víi dßng ®iÖn cao, thêi gian tån t¹i
ng¾n vµ ®èi víi dßng ®iÖn nhá trong thêi gian dµi ®Ó biÓu lé sù t¬ng øng vÒ ®iÖn,
c¬ vµ nhiÖt thiÕt kÕ cña chèng sÐt..
Thö nghiÖm ®iÖn ¸p phãng ®iÖn: Çc thö nghiÖm ®iÖn ¸p phãng ®iÖn dïng ®Ó
thiÕt lËp quan hÖ gi÷a ®iÖn ¸p qua çc cùc chèng sÐt vµ dßng ®iÖn phãng ë mét vµi
trÞ sè cña dßng phãng cña d¹ng sãng x¸c ®Þnh. Chóng còng thÓ hiÖn sù liªn quan
gi÷a ®iÖn ¸p phãng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p ®Þnh møc ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc çc ®Æc tÝnh
®iÖn ¸p phãng ®iÖn cña çc chèng sÐt cao ¸p b»ng ph¬ng ph¸p ngo¹i suy.
Thö nghiÖm chu tr×nh lµm viÖc: Thö nghiÖm chu tr×nh lµm viÖc dïng ®Ó x¸c
®Þnh kh¶ n¨ng phãng çc dßng xung cña chèng sÐt trong khi chèng sÐt lµm viÖc
9-13
(®îc kÝch ho¹t) ë ®iÖn ¸p ®Þnh møc vµ kh¶ n¨ng phôc håi nhiÖt t¹i ®iÖn ¸p lµm viÖc
liªn tôc cùc ®¹i MCOV.
Thö nghiÖm ®iÖn ¸p t¸c ®éng tÇn sè radio: Thö nghiÖm nµy cho phÐp ®¸nh gi¸
®iÖn ¸p tÇn sè cao ph¸t ra tõ chèng sÐt, ®iÖn ¸p nµy cã thÓ g©y ra nhiÔu th«ng tin.
Thö nghiÖm ®iÖn ¸p ion ho¸ bªn trong: Thö nghiÖm nµy nh»m x¸c ®Þnh sù cã
mÆt cña dßng ®iÖn ion ho¸ trong mét chèng sÐt.
Thö nghiÖm sù gi¶m ¸p: Çc thö nghiÖm nµy cho thÊy r»ng çc chèng sÐt h
háng sÏ dÉn dßng sù cè trong çc ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh mµ kh«ng x¶y ra sù tan r· trÇm
träng.
Çc thö nghiÖm ®é nhiÔm bÈn: Thö ®é nhiÔm bÈn dïng ®Ó kiÓm tra chèng sÐt
chÞu ®iÖn ¸p tÇn sè c«ng nghiÖp ®· quy ®Þnh trong ®iÒu kiÖn nhiÔm bÈn bÒ mÆt mµ
kh«ng mÊt kh¶ n¨ng æn ®Þnh nhiÖt.
Lµm t¨ng tèc sù ho¸ giµ: Cung cÊp mét ph¬ng ph¸p ®Ó xÊp xØ çc t¸c ®éng
trong mét thêi gian dµi cña ®iÖn ¸p vµ nhiÖt ®é trªn çc th«ng sè thiÕt kÕ.
9.6.2. Çc thö nghiÖm vïng

Çc thö nghiÖm vïng ®îc thùc hiÖn trªn mét chèng sÐt kiÓu «xit kim lo¹i lµ
çc thö nghiÖm kÕt hîp ®iÖn trë çch ®iÖn vµ hÖ sè c«ng suÊt. Çc thö nghiÖm nµy lµ
mét ph¬ng tiÖn ®Ó dß t×m çc h háng bªn trong (kh«ng lé ra ngoµi) cña mét vá sø
vµ viÖc thiÕt lËp çc d÷ liÖu tham kh¶o ®Ó so s¸nh víi çc d÷ liÖu cã ®îc trong çc
thö nghiÖm vÒ sau.
Sù ph©n tÝch çc d÷ liÖu thu ®îc trong khi thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt dùa
trªn çc th«ng sè cña tæn hao dßng ®iÖn vµ tæn hao c«ng suÊt. Thö nghiÖm nµy thùc
sù lµ mét thö nghiÖm vÒ tæn hao ®iÖn m«i a-c bëi v× hÖ sè c«ng suÊt nãi chung
kh«ng tÝnh to¸n ®îc. Mét sù tæn hao c«ng suÊt bÊt thêng thêng biÓu thÞ sù Èm
ít, ¨n mßn, sø bÞ rç hoÆc bÞ r¹n, çc sai sãt vÒ c¬ khÝ hoÆc l¾p r¸p. Mét d¶i çc gi¸
trÞ tæn hao c«ng suÊt chÊp nhËn ®îc cã thÓ cã ®îc tõ nhµ s¶n xuÊt.
Sù Èm ít vµ nhiÔm bÈn trªn bÒ mÆt sø sÏ ¶nh hëng nhiÒu ®Õn çc kÕt qu¶ thö
nghiÖm. V× vËy, mét ®iÒu rÊt quan träng lµ ®¶m b¶o r»ng bÒ mÆt sø s¹ch vµ kh« khi
thùc hiÖn çc thö nghiÖm.
Çc ph¬ng ph¸p thùc hiÖn çc thö nghiÖm ®iÖn m«i ®îc nãi ®Õn trong phÇn
"Thö nghiÖm vµ nghiÖm thu bµn giao".
Çc th«ng tin liªn quan ®Õn çc thö nghiÖm, nÕu cã, ®îc thùc hiÖn trªn bé chØ
thÞ / ®Õm sè lÇn phãng ®iÖn sÏ ®îc nhµ s¶n xuÊt cung cÊp.
Çc sè liÖu thö nghiÖm chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ ph¶i ®îc ghi l¹i ®Ó viÖc ph©n tÝch
cã ý nghÜa.
9-14
Vµo thêi ®iÓm nghiÖm thu bµn giao, trÞ sè ®äc trªn bé chØ thÞ dßng rß cña
chèng sÐt ®îc ghi l¹i ®Ó so s¸nh víi çc sè ghi sau nµy. BÒ mÆt cña sø ph¶i ®îc
lµm s¹ch vµ kh« khi ®äc sè chØ thÞ.
9.7. Çc tr¸ch nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t

Díi ®©y lµ tãm lîc çc tr¸ch nhiÖm chung cña mét thanh tra cã liªn quan tíi
viÖc nhËn hµng, ®ãng gãi, lu kho, l¾p r¸p, l¾p ®Æt, thÝ nghiÖm vµ nghiÖm thu bµn
giao cña mét chèng sÐt.
a. §¶m b¶o çc thñ tôc nhËn hµng chÝnh x¸c ®îc thùc hiÖn bao gåm kiÓm tra
çc tµi liÖu vËn chuyÓn, danh môc hµng ®ãng gãi vµ d÷ liÖu trªn nh·n, kiÓm tra vµ
th«ng b¸o vÒ h háng, kiÓm tra hoÆc th«ng b¸o vÒ nh÷ng thiÕu hôt.
b. §¶m b¶o r»ng çc qu¸ tr×nh ®ãng gãi ®îc thùc hiÖn cÈn thËn vµ chÝnh x¸c
vµ kho ®îc cung cÊp çc thiÕt bÞ b¶o vÖ ®Ó thiÕt bÞ kh«ng bÞ h háng.
c. Ghi l¹i çc d÷ liÖu trªn nh·n theo mÉu chuÈn (correct form).
d. BÊt kú lóc nµo l¾p r¸p, l¾p ®Æt thö nghiÖm vµ bµn giao thiÕt bÞ, ngêi gi¸m
s¸t còng ®Òu ph¶i cã mÆt.
e. §¶m b¶o r»ng qu¸ tr×nh l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt chèng sÐt ®îc thùc hiÖn theo
®óng çc b¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o, çc chØ dÉn vµ çc b¶n vÏ ®îc duyÖt.
f. Quan s¸t vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra qu¸ tr×nh ghi
l¹i çc kÕt qu¶ ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c theo çc mÉu b¶o ço thö nghiÖm.
g. Gi÷ mét nhËt ký ç nh©n vÒ ho¹t ®éng x©y l¾p víi çc nhÊn m¹nh riªng vÒ
çc vÊn ®Ò vµ çch gi¶i quyÕt chóng.
h. Hoµn thµnh vµ ®iÒn tÊt c¶ çc mÉu th«ng b¸o thÝch hîp víi çc yªu cÇu
trong phÇn tæng hîp.
9.8. Phô lôc

B¶ng tªn vµ d÷ liÖu thö nghiÖm
HÖ sè c«ng suÊt/®iÖn trë çch ®iÖn
MÉu biªn b¶n thö nghiÖm
MÉu thö nghiÖm dßng rß
B¶n liÖt kª cña thanh tra gi¸m s¸t.
9-15
ch¬ng 10 M¸y biÕn dßng
10.1. Tæng qu¸t

Díi ®©y lµ çc h¹ng môc vµ ®Þnh nghÜa ®îc øng dông cho m¸y biÕn dßng,
nh ®îc x¸c ®Þnh trong tiªu chuÈn ANSI C57.13.
M¸y biÕn dßng ®iÖn kiÓu l¾p vµo thanh çi: M¸y biÕn dßng ®iÖn cè ®Þnh, çch
®iÖn víi thanh çi d¹ng thanh hoÆc èng lµ cuén s¬ cÊp xuyªn qua cuén d©y thø cÊp.
C«ng suÊt: Phô t¶i bao gåm c«ng suÊt t¸c dông vµ ph¶n kh¸ng nèi tíi çc cùc
thø cÊp cña m¸y biÕn dßng ®iÖn. C«ng suÊt cña biÕn dßng ®îc xem nh sù quan hÖ
cña tæng trë víi çc thµnh phÇn ®iÖn trë hoÆc ®iÖn kh¸ng hoÆc lµ gi¸ trÞ Voltage -
Ampere víi hÖ sè c«ng suÊt t¹i çc gi¸ trÞ cña dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p vµ tÇn sè.
BiÕn dßng ®iÖn kiÓu ch©n sø: M¸y biÕn dßng ®iÖn víi lâi h×nh vµnh khuyªn vµ
cuén d©y thø cÊp mµ kh«ng cã cuén d©y s¬ cÊp. M¸y biÕn dßng lo¹i nµy ®îc sö
dông víi toµn bé çc lo¹i vËt dÉn çch ®iÖn lµm m¹ch s¬ cÊp.
HÖ sè gia t¨ng nhiÖt ®é theo dßng ®iÖn (RF): HÖ sè x¸c ®Þnh dßng ®iÖn lµm
viÖc lín nhÊt liªn tôc trªn dßng ®iÖn danh ®Þnh s¬ cÊp cña biÕn dßng ®iÖn mµ kh«ng
lµm nhiÖt ®é gia t¨ng vît qu¸ giíi h¹n t¨ng nhiÖt ®é trªn 30oC so víi nhiÖt ®é m«i
trêng.
M¸y biÕn dßng ®iÖn (CT): Mét m¸y biÕn dßng ®iÖn lµ 1 thiÕt bÞ biÕn ®æi cã
cuén d©y s¬ cÊp cña nã nèi vµo thiÕt bÞ ®iÖn dïng cho ®o lêng hoÆc ®iÒu khiÓn.
M¸y biÕn dßng ®iÖn cã 2 cuén thø cÊp: Mét m¸y biÕn dßng ®iÖn cã 2 cuén thø
cÊp mçi mét cuén cã 1 m¹ch tõ riªng vµ 2 m¹ch tõ nµy cïng ®îc tõ ho¸ bëi cïng 1
cuén s¬ cÊp.
Tæn thÊt tõ ho¸: C«ng suÊt thùc (Watt) yªu cÇu ®Ó cung cÊp n¨ng lîng cÇn
thiÕt ®Ó tõ ho¸ m¸y biÕn dßng. Çc tæn thÊt nµy bao gåm tæn thÊt ®iÖn m«i (Watt)
tæn thÊt lâi tõ (Watt) vµ tæn thÊt cuén d©y tõ ho¸ (Watt) th«ng qua dßng ®iÖn tõ ho¸.
M¸y biÕn dßng ®o lêng: M¸y biÕn dßng t¹o ra trong cuén thø cÊp cña nã
dßng ®iÖn hoÆc ®iÖn ¸p tû lÖ thuËn tuyÕn tÝnh víi dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p trong cuén s¬
cÊp víi sai sè gãc pha cã thÓ bá qua.
Tû sè biÕn: Tû sè cña dßng ®iÖn nhÊt thø danh ®Þnh víi gi¸ trÞ dßng ®iÖn nhÞ
thø danh ®Þnh ®îc ghi trªn b¶ng m¸c cña biÕn dßng.
M¸y biÕn dßng ®iÖn cã nhiÒu cuén thø cÊp: M¸y biÕn dßng cã 3 hoÆc nhiÒu
h¬n sè cuén thø cÊp, mçi mét cuén cã m¹ch tõ riªng vµ toµn bé çc cuén ®îc kÝch
tõ bëi cïng mét cuén s¬ cÊp.
10-1
M¸y biÕn dßng cã nhiÒu nÊc tû sè biÕn: M¸y biÕn dßng cã nhiÒu h¬n 1 tû sè
biÕn cã thÓ sö dông b»ng viÖc thay ®æi çc nÊc cña cuén thø cÊp (cuén thø cÊp nèi tù
ngÉu).
Tû sè phÇn tr¨m (%): Tû sè thùc ®îc gi¶i thÝch b»ng % cña tû sè ghi trªn m¸c
m¸y.
Tû sè phÇn tr¨m hiÖu chØnh: Sù kh¸c nhau gi÷a hÖ sè hiÖu chØnh tû sè vµ tÝnh
®ång nhÊt (%).
HÖ sè hiÖu chØnh gãc pha: Tû sè cña hÖ sè c«ng suÊt ®óng trªn hÖ sè c«ng suÊt
®o ®îc. Nã lµ hµm sè cña gãc lÖch pha cña biÕn dßng ®iÖn ®o lêng vµ hÖ sè c«ng
suÊt cña m¹ch s¬ cÊp sÏ ®o.
Gãc pha: Gãc sai pha, tÝnh b»ng phót gi÷a gi¸ trÞ s¬ cÊp vµ gi¸ trÞ thø cÊp.
Cùc tÝnh: X¸c ®Þnh mèi quan hÖ vÒ híng tøc thêi cña dßng ®iÖn ®i vµo çc
cùc s¬ cÊp vµ ®i ra khái çc cùc thø cÊp trong nöa chu kú.
Dßng ®iÖn danh ®Þnh: Dßng ®iÖn s¬ cÊp ®îc lùa chän trªn c¬ së thiÕt kÕ biÕn
dßng ®iÖn.
Dßng ®iÖn thø cÊp danh ®Þnh: Dßng ®iÖn chia cho tû sè ghi trªn m¸c m¸y.
HÖ sè hiÖu chØnh tû sè (RCF): Tû sè cña tû sè thùc trªn tû sè ghi trªn m¸c
m¸y. Dßng ®iÖn s¬ cÊp b»ng dßng ®iÖn thø cÊp nh©n víi tû sè ghi trªn m¸c m¸y vµ
hÖ sè RFC.
Cuén d©y thø cÊp: Cuén d©y ®îc nèi tíi thiÕt bÞ ®o lêng vµ ®iÒu khiÓn.
HÖ sè hiÖu chØnh m¸y biÕn dßng ®iÖn: Tû sè cña c«ng suÊt hoÆc n¨ng lîng
t¸c dông thùc trªn c«ng suÊt hoÆc n¨ng lîng t¸c dông ®o ®îc chia cho tû sè trªn
m¸c m¸y. TCF lµ tû sè hiÖu chØnh ®îc nh©n bëi hÖ sè hiÖu chØnh gãc pha cho hÖ
sè c«ng suÊt m¹ch s¬ cÊp.
Tû sè ®óng: Tû sè cña dßng ®iÖn s¬ cÊp hiÖu dông trªn dßng ®iÖn thø cÊp hiÖu
dông díi çc ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt.
Tû sè vßng cña m¸y biÕn dßng ®iÖn: Tû sè cña sè vßng cuén d©y thø cÊp trªn
sè vßng cuén d©y s¬ cÊp.
BiÕn dßng ®iÖn kiÓu cöa sæ: M¸y biÕn dßng cã cuén d©y thø cÊp çch ®iÖn,
kh«ng cã cuén d©y s¬ cÊp. PhÇn çch ®iÖn toµn bé t¹o ra m¹ch s¬ cÊp cã d¹ng cöa
sæ, cuén d©y s¬ cÊp gåm 1 vßng sÏ luån qua.
BiÕn dßng ®iÖn kiÓu d©y quÊn: M¸y biÕn dßng cã cuén s¬ cÊp gåm 1 hoÆc
nhiÒu vßng d©y quÊn trßn quanh lâi, çc cuén s¬ cÊp vµ thø cÊp ®îc çch ®iÖn víi
nhau.
10-2
10.1.2. Çc øng dông cña m¸y biÕn dßng
Çc m¸y biÕn dßng ®îc dïng ®Ó ®a gi¸ trÞ dßng ®iÖn vµo trong çc thiÕt bÞ
r¬ le, ®ång hå vµ çc thiÕt bÞ ®o kh¸c, b¶o vÖ ngêi vµ thiÕt bÞ tõ ®iÖn ¸p cao vµ cho
phÐp çc møc ®é çch ®iÖn võa ph¶i.
Víi ®iÒu kiÖn lµ ®iÖn ¸p trong mét m¹ch thÊp (480 V hoÆc thÊp h¬n), çc ®iÖn
¸p cã thÓ ®äc trùc tiÕp víi çc ®ång hå ®o, çc thiÕt bÞ ®o vµ çc r¬ le ®îc ®Êu nèi
trùc tiÕp víi çc ®êng d©y ®iÖn. NÕu dßng ®iÖn t¬ng øng còng nhá (th«ng thêng
200 A hoÆc nhá h¬n), çc thiÕt bÞ ®o lêng dßng ®iÖn gi¸ rÎ còng dÔ dµng ®îc ®Êu
nèi trùc tiÕp vµo ®êng ®iÖn. MÆc dï çc ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn lµ rÊt cao, çc thiÕt bÞ
®o ph¶i ®îc sö dông çc lo¹i thiÕt bÞ gi¸ rÎ.
NhiÒu n¨m qua, çc kinh nghiÖm cho thÊy khi ®iÖn ¸p cao h¬n møc 480 V
hoÆc khi dßng vîc qu¸ 200 A, çc thiÕt bÞ biÕn ®æi ®o lêng ®îc sö dông sÏ cã
hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n so víi çc thiÕt bÞ ®o trùc tiÕp.
Çc thiÕt bÞ biÕn ®æi ®o lêng ho¹t ®éng t¬ng tù nh m¸y biÕn thÓ vÒ mÆt lý
thuyÕt ngo¹i trõ chóng kh«ng ®îc thiÕt kÕ ®Ó biÕn ®æi c«ng suÊt. Chóng ®îc thiÕt
kÕ ®Ó biÕn ®æi çc gi¸ trÞ cña ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn s¬ cÊp víi ®é chÝnh x¸c cao.
Çc thiÕt bÞ ®iÖn vµ ngêi sö dïng ®iÖn n¨ng cã rÊt nhiÒu lý do ®Ó mong muèn,
®Ó do çc phÇn tö cña HT§. §o dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p, c«ng suÊt ph©n phèi gi÷a çc
HT§, lu©n chuyÓn trªn çc ®êng d©y, n¨ng lîng tiªu thô vµ cÊp n¨ng lîng cho
çc thiÕt bÞ ®iÖn tö th«ng minh (IED) bao gåm hÖ thèng r¬ le b¶o vÖ, çc thiÕt bÞ
®iÒu khiÓn HT§ khái çc t×nh tr¹ng qu¸ t¶i hoÆc kh«ng b×nh thêng ®Ó b¶o vÖ chÕ
®é lµm viÖc cña HT§ vµ thiÕt bÞ.
Çc biÕn dßng ®iÖn ®îc sö dông khi 1 hoÆc c¶ 2 ®iÒu kiÖn díi ®©y tån t¹i:
1. Khi dßng ®iÖn cÇn ®o qu¸ lín so víi kh¶ n¨ng ®o cña thiÕt bÞ ®o.
2. Khi ®iÖn ¸p cña m¹ch cÇn ®o dßng ®iÖn qu¸ cao so víi møc çch ®iÖn cña
thiÕt bÞ ®o.
10.1.3. Nguyªn lý c¬ b¶n

MÆc dï vÒ lý thuyÕt, c¶ m¸y biÕn dßng ®iÖn vµ biÕn ®iÖn ¸p cã cïng c¬ së lý
thuyÕt song çc øng dông l¹i hoµn toµn kh¸c nhau. BiÕn dßng ®iÖn t¹o ra dßng ®iÖn
thø cÊp tû lÖ víi dßng ®iÖn s¬ cÊp vµ biÕn ®iÖn ¸p t¹o ra ®iÖn ¸p thø cÊp tû lÖ víi
®iÖn ¸p s¬ cÊp.
M¸y biÕn dßng ®iÖn, nh tÊt c¶ çc m¸y biÕn ¸p cã kÕt cÊu cã mét lâi thÐp
®îc lµm tõ çc l¸ thÐp ghÐp l¹i vµ cuén d©y s¬ cÊp vµ thø cÊp ®îc quÊn quanh lâi
thÐp .
Cuén d©y s¬ cÊp vµ thø cÊp kh«ng cã mèi liªn l¹c b»ng ®iÖn mµ chØ liªn l¹c
b»ng tõ bëi dßng tõ th«ng ch¶y theo lâi thÐp. Dßng ®iÖn ®i trong cuén s¬ cÊp cña
10-3
biÕn dßng sinh ra dßng ®iÖn thø cÊp tû lÖ ch¹y trong cuén d©y thø cÊp khi nèi ng¾t
m¹ch thø cÊp hoÆc nèi kÝn m¹ch thø cÊp qua thiÕt bÞ ®o thÝch hîp. Theo lý thuyÕt vÒ
m¸y biÕn thÕ, tÝch sè ampe - vßng cña cuén s¬ cÊp vµ thø cÊp lµ b»ng nhau, tøc lµ
tÝch sè dßng ®iÖn vµ sè vßng d©y cña phÝa s¬ cÊp vµ thø cÊp (®èi víi biÕn dßng lý
tëng) b»ng nhau . §iÒu nµy ®îc chØ ra bëi biÓu thøc to¸n häc sau:
NP AP=NSAS
Trong ®ã:
NP: Sè vßng cuén d©y s¬ cÊp.
AP: Dßng ®iÖn trong cuén d©y s¬ cÊp.
NS: Sè vßng cuén d©y thø cÊp.
AS: Dßng ®iÖn trong cuén d©y thø cÊp.
Trªn c¬ së b¶o toµn ampe - vßng, biÓu thøc trªn ®îc viÕt l¹i nh sau:
As= APNP/NS
BiÓu thøc nµy chØ ra r»ng dßng ®iÖn thø cÊp sÏ b»ng dßng ®iÖn s¬ cÊp nh©n víi
tû sè vßng. LÊy vÝ dô, nÕu NP lµ mét vßng vµ NS lµ 100 vßng, khi cã dßng ®iÖn ch¹y
trong cuén thø cÊp sÏ b»ng 1/100 dßng ®iÖn ch¹y trong cuén s¬ cÊp. Nãi mét çch
kh¸c, nÕu tû sè biÕn lµ 100/1 th× dßng ®iÖn 200 A ch¹y trong cuén s¬ cÊp sÏ sinh ra
dßng ®iÖn 2 A ch¹y trong cuén thø cÊp.
BiÕn dßng ®iÖn ®îc thiÕt kÕ cã cuén s¬ cÊp cña nã ®îc nèi trùc tiÕp vµo
m¹ch nhÊt thø ph¶i ®o lêng vµ ®iÒu khiÓn.
Cuén s¬ cÊp cña biÕn dßng ®iÖn th«ng thêng lµ mét thanh dÉn xuyªn qua lâi
thÐp hoÆc còng cã thÓ lµ mét sè vßng quÊn quanh lâi thÐp. Cuén s¬ cÊp ph¶i cã kh¶
n¨ng chÞu ®îc dßng ®iÖn cùc ®¹i cña ®êng d©y. Nã còng ph¶i cã kh¶ n¨ng çch ly
phÝa ®iÖn ¸p s¬ cÊp víi lâi thÐp, cuén thø cÊp vµ ®Êt.
Cuén thø cÊp cña biÕn dßng ®îc quÊn nhiÒu vßng d©y cã tiÕt diÖn nhá h¬n
cuén s¬ cÊp. B»ng çch kiÓm tra kü sè vßng cuén s¬ cÊp, thø cÊp, tû sè biÕn cña
biÕn dßng ®iÖn, NP/Ns cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc çc th«ng sè mong muèn.
10.1.4. Lo¹i m¸y biÕn dßng

Cã ba lo¹i cña m¸y biÕn dßng thêng ®îc sö dông lµ:
1. Lo¹i cöa sæ.
2. Lo¹i thanh çi
3. Lo¹i nhÊt thø.
A. BiÕn dßng ®iÖn kiÓu cöa sæ: kh«ng cã cuén s¬ cÊp g¾n vµo, nã ®¬n gi¶n lµ
d¹ng më hoÆc cöa sæ cho thanh dÉn s¬ cÊp xuyªn qua. Cuén s¬ cÊp lµ thanh dÉn s¬
cÊp. Cuén d©y thø cÊp ®îc g¾n vÜnh viÔn trªn lâi thÐp vµ çch ®iÖn hoµn toµn. D¹ng
nµy cña biÕn dßng ®iÖn ®îc ¸p dông víi møc ®iÖn ¸p th«ng dông lµ 600 V.
10-4
Çc d¹ng t¬ng tù cña biÕn dßng ®iÖn kiÓu cöa sæ ®îc sö dông ë møc ®iÖn ¸p
cao, dßng ®iÖn cao nh l¾p lªn ch©n sø m¸y biÕn ¸p hoÆc m¸y c¾t ®iÖn. BiÕn dßng
lo¹i nµy gäi lµ biÕn dßng ch©n sø hoÆc BCTS. Chóng còng ®îc sö dông nh çc
biÕn dßng riªng t¹i çc tr¹m cao ¸p vµ siªu cao ¸p.
B. BiÕn dßng kiÓu thanh çi s¬ cÊp rÊt gièng víi biÕn dßng ®iÖn d¹ng cöa sæ
ngo¹i trõ mét thanh dÉn s¬ cÊp ®îc ®Æt vµo vÞ trÝ cña cöa sæ hoÆc lµ l¾p vÜnh cöu
hoÆc cã thÓ th¸o ra ®îc. Çp lùc ®Çu vµo (hoÆc thanh çi) ®îc nèi vµo thanh dÉn
lµ toµn bé m¹ch s¬ cÊp cña biÕn dßng. Çc phÇn kh¸c gièng víi biÕn dßng d¹ng cöa
sæ.
C. BiÕn dßng kiÓu d©y quÊn: Gièng nh tªn cña nã cã cuén s¬ cÊp quÊn quanh
lâi thÐp. D¹ng d©y quÊn s¬ cÊp nµy gièng nh thanh s¬ cÊp cña biÕn dßng kiÓu
thanh dÉn nhng thanh dÉn ë ®©y lµ mét sè vßng. D¹ng thiÕt kÕ nµy nãi chung ®îc
sö dông víi m¹ch cã dßng ®iÖn nhá vµ tû sè biÕn nhá. Çc kiÓu nµy ®îc sö dông
cho toµn bé çc møc ®iÖn ¸p.
10.2. Çc øng dông

10.2.1. Dung lîng
Dung lîng cña m¸y biÕn dßng lµ tæng dung lîng t¶i - ®iÖn trë vµ trë kh¸ng -
cña tÊt c¶ çc thiÕt bÞ ®o, r¬ le vµ çc ®ång hå ®îc ®Êu nèi nèi tiÕp trong m¹ch nhÞ
thø vµ céng víi ®iÖn trë cña çp nèi vµ hµng kÑp.
H¹ng môc "dung lîng" ®îc dïng ®Ó ph©n biÖt c«ng suÊt cña çc thiÕt bÞ ®o
lêng tõ t¶i cña çc ®êng d©y mµ nã ®o lêng hoÆc ®iÒu khiÓn.
Dung lîng cña mét m¸y biÕn dßng ®îc m« t¶ nh lµ tæng trë ®îc ®o b»ng
Ohm. Çc tiªu chuÈn vÒ dung lîng nµy so s¸nh dÔ rµng víi çc biÕn dßng kh¸c
nhau. Chó ý r»ng dung lîng ®îc chØ ®Þnh lµ ký tù ch÷ B vµ sè (vÝ dô B-0.1).
Sè 0.1 chØ thÞ tæng trë cña dung lîng ®o ë Ohm (trong trêng hîp 1/10 Ohm)
Víi mçi mét tiªu chuÈn tiªu thô sÏ chØ ra trë kh¸ng, d¶i voltage - ampere vµ hÖ sè
c«ng suÊt. VÝ dô mét biÕn dßng ®iÖn víi dung lîng B-0.1 cã thÓ duy tr× cÊp chÝnh
x¸c ®èi víi bÊt kú phô t¶i nµo cã trë kh¸ng kho¶ng 0.1 Ohm. Phô t¶i cña çc thiÕt bÞ
®îc ®Êu nèi tíi cuén thø cÊp cña biÕn dßng kh«ng ®îc vît qu¸ kh¶ n¨ng cña
biÕn dßng ®iÖn cho çc cÊp chÝnh x¸c, nÕu kh«ng viÖc ®o sÏ kh«ng chÝnh x¸c.
Çc hÖ sè ghi nhËn ph¶i ®îc nghiªn cøu lµ thÝch hîp cña víi kh¶ n¨ng tiªu
thô c«ng suÊt thay ®æi theo çc ph¬ng ¸n thay ®æi. Th«ng thêng c«ng t¬ vµ thiÕt
bÞ ®o ®¬n gi¶n ®îc nèi tíi çc cùc cña nã sÏ tiªu thô c«ng suÊt rÊt thÊp (thêng nhá
h¬n 1/10 Ohm nhng kh«ng bao giê vît qu¸ 1,2 Ohm.
10-5
Ngîc l¹i, nhiÒu r¬le hçn hîp vµ cã nhiÒu vßng d©y mµ cã ¶nh hëng lín ®Õn
dung lîng cña biÕn dßng ®iÖn (t¶i thêng lµ 1 Ohm hoÆc lín h¬n) §iÒu nµy rÊt
quan träng ®Ó ch¾c r»ng phô t¶i vµ dung lîng cña biÕn dßng lµ thÝch hîp víi nhau.
VÝ dô: M¸y biÕn dßng cã c«ng suÊt nhá kh«ng thÓ sö dông cho çc r¬ le cã
c«ng suÊt tiªu thô lín.
10.2.2. CÊp chÝnh x¸c cña biÕn dßng ®iÖn ®o lêng

Mét m¸y biÕn dßng ®iÖn cã kh«ng chÝnh x¸c sÏ ¶nh hëng ®Õn cÊp chÝnh x¸c
cña s¬ ®å ®o mµ ë ®ã biÕn dßng ®iÖn ®îc sö dông. Cã hai nguyªn nh©n g©y lçi
trong tÊt c¶ çc d¹ng biÕn dßng ®iÖn ®o lêng lµ lçi tû sè vµ lçi gãc pha. Trong m¸y
biÕn dßng ®iÖn, lçi ®o lêng lµ kÕt hîp cña c¶ hai lçi riªng rÏ. Sù kÕt hîp nµy gäi lµ
TCF( Transformer Correction Factor), giíi h¹n cña çc lçi ®èi víi çc tiªu chuÈn
chÝnh cña biÕn dßng ®iÖn ®îc chØ ra ë b¶ng díi ®©y.
Lçi cho phÐp
CÊp chÝnh x¸c T¹i 10% dßng ®iÖn danh ®Þnh T¹i 100% dßng ®iÖn danh ®Þnh
0.3 + 0.6% + 0.3%
0.6 -1.1% +1.5%
1.2 -1.4% + 1.7%
NÕu mét m¸y biÕn dßng ®iÖn cã tû sè lµ 800/5 cã nghÜa tû sè biÕn lµ 160/1, khi
sö dông cã thÓ nh©n cho thang ®äc cña c«ng t¬, sÏ kh«ng cã sai lÖch lín h¬n  0.3
cña 1% (0.0003%) t¹i 100% dßng ®iÖn danh ®Þnh hoÆc kh«ng lín h¬n  0.6% cña
1% (0.006%) t¹i 100% dßng ®iÖn danh ®Þnh.Giíi h¹n cña lçi cho phÐp cña biÕn
dßng ®iÖn lµ gi¸ trÞ cÊp chÝnh x¸c t¹i 100% dßng ®iÖn danh ®Þnh vµ cho phÐp lçi nµy
b»ng hai lÇn t¹i 10% dßng ®iÖn danh ®Þnh.
Lçi 0.3% lµ ®iÓn h×nh chÊp nhËn ®îc cho ®ång hå ®o ®iÖn n¨ng, møc lçi
0.6% vµ 1.2% cho çc thiÕt bÞ ®o vµ 10% cho r¬le b¶o vÖ. Thªm vµo n÷a, çc ®iÓm
t¹i møc 10% vµ 100%, cÊp chÝnh x¸c còng ®îc x¸c ®Þnh b»ng tiªu chuÈn t¹i ®iÓm
hÖ sè danh ®Þnh.
T¹i ®iÓm hÖ sè danh ®Þnh, cÊp chÝnh x¸c còng ph¶i b»ng cÊp chÝnh x¸c ®îc
ghi trªn m· m¸y (VÝ dô: CT cã tû sè biÕn 800/5 víi cÊp chÝnh x¸c danh ®Þnh 2, ph¶i
cã cïng cÊp chÝnh x¸c t¹i 1600/10 còng nh t¹i trÞ sè trªn m¸c m¸y lµ 800/5).
Giíi h¹n cÊp chÝnh x¸c cña biÕn dßng cho viÖc ®o lêng ®îc biÓu diÔn bëi
çc ®êng song song trªn h×nh vÏ. Çc ®êng song song ®Æc trng cho TCF, víi hÖ
sè phô t¶i 0.6 -1.0, ®èi víi viÖc tÝnh to¸n theo c«ng thøc TCF = RCF/2600, ë ®©y
®îc x¸c ®Þnh b»ng gãc pha, tÝnh b»ng phót.
10-6
C«ng suÊt tiªu thô nèi víi m¹ch nhÞ thø g©y ¶nh hëng ®Õn cÊp chÝnh x¸c, cÊp
chÝnh x¸c ®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng suÊt tiªu thô. Nh vËy t¹i møc danh ®Þnh 0.3 t¹i
B-0.5 sÏ kh«ng ®îc mong ®îi duy tr× lµ 0.3 nÕu phÝa thø cÊp cña biÕn dßng lín h¬n
0.5 Ohm. Lçi biÕn dßng cã thÓ gia t¨ng hoÆc gi¶m trong çc ®êng song song víi
®êng cÊp chÝnh x¸c 0.3, phô thuéc vµo sù thay ®æi trong m¹ch thø cÊp nèi tíi TC
lín h¬n çc gi¸ trÞ ®Æc trng, lçi cña biÕn dßng cã thÓ vît qu¸ 0.3%.
10.2.3. CÊp chÝnh x¸c ®èi víi biÕn dßng cÊp cho r¬ le
Cuén biÕn dßng cung cÊp cho r¬ le t¬ng ®èi kh¸c so víi cuén biÕn dßng cho
®o lêng, nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau nµy ®îc thÓ hiÖn trªn 2 ®iÓm:
1. C«ng suÊt tiªu thô cña cuén cung cÊp cho r¬ le thêng lín h¬n c«ng suÊt
tiªu thô cña cuén cung cÊp cho ®o lêng.
2. Cuén cung cÊp cho r¬ le kh«ng ®ßi hái cÊp chÝnh x¸c cao t¹i dßng ®iÖn ®Þnh
møc. §é chÝnh x¸c cña r¬ le lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng t¹i çc biªn ®é cña dßng
®iÖn sù cè lín h¬n 20 lÇn cña dßng ®iÖn t¶i ®Þnh møc cña biÕn dßng ®iÖn (tøc lµ 100
A dßng nhÞ thø trªn biÕn dßng cã dßng thø cÊp ®Þnh møc lµ 5A)
Dßng ®iÖn cao nµy t¹i ®iÒu kiÖn sù cè lµ t¬ng ®èi quan träng, dßng ®iÖn cao
cã quan hÖ víi c«ng suÊt tiªu thô cao cña m¹ch r¬le lµ nguyªn nh©n g©y ra ®iÖn ¸p
cao trªn cùc cña biÕn dßng ®iÖn. §iÖn ¸p thø cÊp cña biÕn dßng ®iÖn lµ hÖ qu¶ cña
dßng ®iÖn thø cÊp (E=IZ). NÕu Z=0.2 Ohm vµ I=5A, ®iÖn ¸p gi÷a çc cùc biÕn dßng
cho ®o lêng lµ 1V.NÕu m¹ch r¬ le lµ 1 Ohm vµ dßng ®iÖn lµ 100 A th× ®iÖn ¸p trªn
cuén biÕn dßng cho r¬le lµ 100 V.
10-7
Sù kh¸c nhau cña ®iÖn ¸p ra gi÷a sö dông cho r¬ le vµ ®o lêng gi¶i thÝch c¬ së
kh¸c biÖt gi÷a çc yªu cÇu vÒ cÊp chÝnh x¸c cña çc cuén d©y r¬ le vµ ®o lêng cña
biÕn dßng ®iÖn.
§iÖn ¸p thø cÊp cña biÕn dßng ®iÖn ®îc c¶m øng tõ sè vßng d©y cuén s¬ cÊp,
dßng ®iÖn s¬ cÊp, sè vßng cuén thø cÊp, phô t¶i cuén thø cÊp vµ m¹ch tõ. §èi víi lâi
cña biÕn dßng ®iÖn lµ m«i trêng dÉn tõ cña dßng tõ th«ng vµ cã quan hÖ víi sè
ampe vßng tríc khi b·o hoµ. §iÒu nµy cã nghÜa lµ víi ®iÒu kiÖn dßng ®iÖn ng¾n
m¹ch lín, mét lâi tõ nhá t¬ng ®¬ng víi viÖc sö dông cho viÖc ®o lêng sÏ bÞ
"®Çy" vµ kh«ng thÓ biÕn ®æi chÝnh x¸c ®îc. Khi ®iÒu nµy x¶y ra, biÕn dßng ®iÖn
kh«ng thÓ sinh ra ®iÖn ¸p ®ñ cao ®Ó duy tr× dßng ®iÖn ch¶y trong cuén d©y thø cÊp.
§iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc lµm t¨ng lçi cña biÕn dßng.
M¸y biÕn dßng ®iÖn sö dông cho r¬ le b¶o vÖ ®îc chia thµnh 2 lo¹i chung cã
¶nh hëng ®Õn ph¬ng ph¸p ®o.
BiÕn dßng ch©n sø, kiÓu cöa sæ, kiÓu thanh dÉn cã çc cuén d©y ph©n phèi
®ång nhÊt kh«ng cã cuén d©y s¬ cÊp nhng ®îc sö dông thanh dÉn xuyªn qua t©m
cña lâi ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy. Çc cuén d©y thø cÊp còng ®îc ph©n bè ®ång
nhÊt trªn lâi vµ chØ cã 1 vßng s¬ cÊp ®îc sö dông, ®Æc biÖt tÊt c¶ çc dßng tõ th«ng
liªn hÖ víi thanh dÉn s¬ cÊp còng liªn kÕt víi cuén d©y thø cÊp nh trªn h×nh vÏ.
Tõ th«ng rß cña biÕn dßng cÊp T

V× kh«ng cã tõ th«ng t¶n trªn thiÕt bÞ nªn cã thÓ bá qua trë kh¸ng rß. Do vËy,
®Æc tÝnh kÝch thÝch cã thÓ sö dông trùc tiÕp ®Ó x©y dùng quan hÖ. Çc m¸y biÕn dßng
kiÓu nµy cã cÊp C theo tiªu chuÈn ANSI/ IEEE C57.13 chØ ra r»ng çc tû sè hiÖu
chØnh t¹i bÊt kú dßng ®iÖn nµo còng cã thÓ tÝnh to¸n c©n b»ng nÕu biÕt c«ng suÊt
tiªu thô, ®iÖn kh¸ng cña cuén thø cÊp vµ ®Æc tÝnh tõ ho¸ ANSI/ IEEE C57.13 chØ ra
r»ng nÕu biÕn dßng ®iÖn cÊp C trªn toµn bé cuén d©y, tÊt c¶ çc nÊc ph©n dßng sÏ
ph¶i cã cïng ®Æc tÝnh tõ ho¸.
10-8
D©y quÊn cña biÕn dßng ®îc ph©n bè ®ång nhÊt thêng ®îc sö dông trong
biÕn dßng cã nhiÒu h¬n 1 vßng s¬ cÊp vµ çc cuén d©y kh«ng ph©n phèi. V× kh«ng
gian vËt lý yªu cÇu cho çch ®iÖn vµ t¨ng cêng cuén d©y s¬ cÊp vµ ¶nh hëng cña
®êng viÒn cña çc cuén d©y ph©n bè kh«ng ®ång nhÊt, dßng tõ th«ng kh«ng thÓ
mãc vßng qua c¶ 2 cuén s¬ cÊp vµ thø cÊp.
Ph©n biÕn dßng kiÓu T t¬ng øng víi ANSI/ IEEE C57.13 chØ dÉn r»ng tû sè
®óng ®îc x¸c ®Þnh b»ng thö nghiÖm.
§èi víi biÕn dßng sö dông cho r¬le, møc ®é qui ®Þnh ®iÖn ¸p thø cÊp cùc ®¹i
cã thÓ trªn 20 lÇn ®iÖn ¸p g©y ra bëi dßng ®Þnh møc ng¾n m¹ch - víi mét sai sè giíi
h¹n cña dßng biÕn ®æi tíi 10%. VÝ dô mét biÕn dßng CT dßng nhÞ thø ®Þnh møc 5A
cã thÓ ®é chÝnh x¸c r¬ le t¹i 200 V. §iÒu nµy sÏ chØ ra r»ng CT sÏ cã ®é chÝnh x¸c
10% (ë 20 lÇn dßng ®Þnh møc thø cÊp hay 100 A). Dµi nh vËy ®iÖn ¸p thø cÊp IZ
kh«ng vît qu¸ 200 V, ë trêng hîp nµy t¶i cùc ®¹i ®îc sö dông cã thÓ ®îc tÝnh
to¸n nh sau.
Z(T¶i) = E(®iÖn ¸p ®Þnh møc) / I(20 lÇn dßng sù cè)
Z= 200V / 100A = 2
T¶i thùc tÕ sÏ sö dông ë phÇn thø cÊp CT sÏ ph¶i ®îc x¸c ®Þnh b»ng viÖc thªm
çc ®iÖn trë cña çc ®Çu nèi tíi vµ trë kh¸ng cña çc lo¹i r¬le vµ çc dông cô ®iÖn
®îc nèi tíi ë trêng hîp nèi tiÕp.
T¶i cña çc thiÕt bÞ riªng biÖt cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh tõ d÷ liÖu kü thuËt cung cÊp
ra bëi nhµ chÕ t¹o.
''C'' ®îc chØ râ viÖc tÝnh to¸n ®é chÝnh x¸c vµ ''T'' ®é chÝnh x¸c ®îc chØ ra
b»ng thö nghiÖm. Mét CT víi lîng ®Þnh møc T100 sÏ ®îc thö nghiÖm x¸c ®Þnh
r»ng nã cã thÓ chÞu ®ùng ®iÖn ¸p 100V trong 10% giíi h¹n chÝnh x¸c. Trong khi ®ã
C200 chØ ra r»ng viÖc tÝnh to¸n thÓ hiÖn r»ng çc bé phËn chÞu ®ùng 200 V thø cÊp
vµ kh«ng bÞ thay ®æi giíi h¹n chÝnh x¸c 10% . Më réng víi nhÞ thø CT kiÓu cöa sæ,
ë ®©y nã kh«ng thÓ thùc hiÖn viÖc thö nghiÖm çc bé phËn víi toµn bé dßng ®iÖn sÏ
lµ b×nh thêng víi kiÓu C.
Tiªu chuÈn ANSI hÖ sè chÝnh x¸c cña CT cho r¬le ë 50, 100, 200, 40 vµ 800.
§o chÝnh x¸c ®îc yªu cÇu theo môc ®Ých sö dông. Cho vÝ dô ë sai sè 10% cña
20 lÇn dßng ®Þnh møc hay 100 A dßng ®Þnh møc thø cÊp, dßng tõ ho¸ nhá h¬n 10 A.
Nã kÕ tôc nÕu ®êng ®iÖn thÊp, t¶i cã thÓ cao ë phÇn kh«ng cã sù vît qu¸ giíi h¹n
®iÖn ¸p ®Çu ra vµ dßng kÝch thÝch ®· qua sÏ kh«ng vît qu¸ 10A.
NÕu cã thÓ cã t¶i 2 ë 100A (200V t¹i çc cùc cuén d©y nhÞ thø ) nã cã thÓ t¶i
4 ë 50 A còng 200 V ë çc cùc cuén d©y nhÞ thø mµ kh«ng cã sù mÊt m¸t lín h¬n
cïng gièng 10A qua nh¸nh kÝch thÝch.
10-9
Dßng kÝch thÝch kh«ng liªn tôc dï sù biÕn ®æi dßng ®iÖn cã thÓ t¶i dßng lín
h¬n 20 lÇn dßng ®Þnh møc víi t¶i nhá t¬ng øng vµ ®¹t tíi 10% ®é chÝnh x¸c (vÝ dô
t¶i 1 vµ 40 lÇn I® m sÏ cã kÕt qu¶ çc cùc cuén d©y nhÞ thø 200 V nhng kh«ng nhÊt
thiÕt víi 10% ®é chÝnh x¸c )
§iÖn ¸p cÊp t¶i kÝch thÝch bao gåm ®iÖn ¸p sôt r¬i trë kh¸ng bªn trong vµ dßng
t¶i lín sÏ t¹o ra ®iÖn ¸p cao qua nh¸nh kÝch thÝch. §iÒu nµy sÏ cã kÕt qu¶ lµ sù t¨ng
dßng tõ ho¸ vµ t¨ng sai sè.
10.2.4. Lîng ®Þnh møc vµ tû sè

Dßng ®Þnh møc lµ tû sè ®Þnh møc cña CT diÔn ®¹t b»ng 2 nhãm sè biÓu hiÖn
dßng ®Þnh møc mµ dßng ®iÖn nµy cã thÓ cung cÊp tíi cuén d©y s¬ cÊp vµ dßng s¬
cÊp ®ã sÏ t¹o ra dßng ®iÖn ë cuén thø cÊp. ViÖc ®Þnh râ 400/5A nghÜa lµ dßng ®Þnh
møc cuén d©y thø cÊp 5A (díi çc ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh) vµ 5A qua cuén d©y thø cÊp
®îc t¹o ra bëi dßng ®iÖn 400 A qua cuén d©y s¬ cÊp.
PhÇn dÉn s¬ cÊp t¹o thµnh cuén d©y s¬ cÊp cña CT (mét thanh dÉn qua cöa sæ
cña 1 CT kiÓu cöa sæ) vµ tiÕt diÖn ph¶i ®ñ lín cho viÖc mang toµn bé dßng t¶i ®Þnh
møc.
PhÇn thø cÊp bao gåm nhiÒu vßng d©y dÉn nhá. Sè vßng d©y phô thuéc vµo s¬
cÊp cho viÖc biÕn ®æi vßng thø cÊp yªu cÇu. NÕu dßng ®Þnh møc nhá h¬n dßng hiÖn
h÷u ®ßi hái quÊn vßng d©y s¬ cÊp qua lç trèng cña CT kiÓu cöa sæ. Mét vÝ dô sÏ cÇn
thiÕt cho 100/5 A khi mµ dßng ®Þnh møc nhá h¬n dßng ®Þnh møc ®îc lµm ra tõ nhµ
s¶n suÊt ë 200/5A.
B»ng çch quÊn vßng çp qua lç trèng cña CT 2 vßng, 100/5A cã thÓ ®îc t¹o
ra tõ 200/5A.
Sù Ýt cña thay ®æi dßng ®iÖn cã thÓ ®¹t ®îc b»ng viÖc thªm hay bít vßng nhÞ
thø còng nh vßng nhÊt thø.
TØ sè 110/5 A cã thÓ t¹o ra tõ 200/5A (nã cã 1 vßng s¬ cÊp vµ 40 vßng thø cÊp)
b»ng çch thªm mét vßng s¬ cÊp vµ 4 vßng thø cÊp. Nh vËy sè ampe vßng s¬ cÊp
ph¶i ngang b»ng sè ampe vßng thø cÊp, kÕt qu¶ 220 A vßng cña cuén d©y nhÊt thø
(2.110 =220 A vßng) ph¶i ®îc c©n b»ng trªn cuén d©y thø cÊp. Tõ viÖc c©n b»ng
nµy phÝa thø cÊp ®ßi hái thªm 4 vßng qua cöa sæ cña CT, cho ta tæng 44 vßng thø
cÊp vµ 220A vßng [(44.5) =220].
Theo çch nµy CT cã tØ sè tiªu chuÈn 220/5A cã thÓ söa ®æi tíi 110/A b»ng
viÖc thªm mét vßng s¬ cÊp vµ 4 vßng d©y thø cÊp. NÕu nh 4 vßng d©y thø cÊp bít
®i thay v× thªm th× CT cã tØ sè 90/5A.
VÝ dô nªu trªn gióp diÔn t¶ çc tØ sè cña CT vµ nã kh«ng thùc cÇn thiÕt yªu cÇu
cho lÜnh vùc lµm thay ®æi mµ kh«ng cã sù xem xÐt t¸c dông cña ®é chÝnh x¸c. Vßng
10-10
quÊn thªm cã nghÜa r»ng víi sè lîng lín tõ th«ng nhÊt thø sÏ kh«ng dµi h¬n phÇn
kÕt hîp víi lâi víi cuén d©y nhÞ thø.
10.2.5. HÖ sè nhiÖt ®Þnh møc.

HÖ sè ®Þnh møc (RF) lµ tõ chuyªn m«n vµ biÓu hiÖn b»ng sè, ë sè lîng b»ng
dßng t¶i s¬ cÊp cã thÓ t¨ng qu¸ dßng ®Þnh møc ghi trªn nh·n, nhng ®é t¨ng nhiÖt
kh«ng vît qu¸ møc ®é cho phÐp. Nãi çch kh¸c nã lµ sù ®Þnh râ kh¶ n¨ng qu¸ t¶i
cña CT. §Ó cã sù gi¶i thÝch chÆt chÏ nhiÖt ®é m«i trêng ë ¸p dông hÖ sè nhiÖt ®Þnh
møc sÏ ®îc x¸c ®Þnh.
Tiªu chuÈn nhiÖt ®é m«i trêng tham kh¶o ë çc møc 30 0C vµ 55 0C ë tµi liÖu
nhµ chÕ t¹o hÖ sè nhiÖt tr×nh bµy møc ®iÓn h×nh
RF = 2 khi nhiÖt ®é m«i trêng 30 0C.
RF = 1,5 khi nhiÖt ®é m«i trêng 55 0C.
§iÒu nµy diÔn t¶ r»ng ë m«i trêng nhiÖt ®é 30 0C, CT sÏ an toµn lµm viÖc liªn
tôc víi 2 lÇn dßng ®Þnh møc ghi trªn nh·n m¸y vµ ë m«i trêng 55 0C nã sÏ mang t¶i
1,5 lÇn dßng ®iÖn ghi trªn nh·n m¸y. NhiÖt ®é m«i trêng rÊt quan träng, nã ®îc
x¸c ®Þnh vµ nªu trªn çc nh·n cña CT ®îc sö dông. Çc hÖ sè ®Þnh møc trªn nh·n
cña CT 1.0, 1.25, 1.33, 1.5, 2.0, 3.0, vµ 4.0.
NhiÒu nhµ s¶n xuÊt sÏ chØ hÖ sè nhiÖt ®Þnh møc cña CT ë 30 0C (nhiÖt ®é trong
nhµ). NÕu muèn biÕt hÖ sè nhiÖt ®Þnh møc ë mét sè n¬i kh¸c cã thÓ chuyÓn ®æi b»ng
çch sö dông mét sù ngang b»ng t¬ng øng.
10.2.6. NhiÖt vµ c¬ ®Þnh møc

Díi nh÷ng ®iÒu kiÖn cña sù cè m¹ch ®iÖn CT cã thÓ bÞ nguy hiÓm khi gi¸ trÞ
dßng ng¾n m¹ch vît qu¸ dßng ®Þnh møc. Dßng ®iÖn cùc ®¹i ë m¹ch ®iÖn trong çc
®iÒu kiÖn sù cè sÏ kh«ng lín h¬n kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña CT.
Çc sù cè ng¾n m¹ch thêng x¶y ra trong thêi gian rÊt ng¾n nhng cã dßng
®iÖn cùc ®¹i rÊt cao cã thÓ ®i qua trong giai ®o¹n nµy. ë chu kú ®Çu tiªn th«ng
thêng kh«ng chØ dßng lín, nã thêng ®îc bï bëi mét thµnh phÇn d-c thµnh phÇn
d-c nµy cã thÓ lµ nguyªn do cho viÖc bï hoµn toµn t¹i chu kú ®Çu.
Kh¶ n¨ng chÞu ®ùng CT t¹i dßng ban ®Çu g©y ra bëi ng¾n m¹ch ®îc gäi lµ ®é
bÒn ®Þnh møc, ANSI x¸c ®Þnh ®Þnh møc lµ biÓu hiÖn nh mét gi¸ trÞ hiÖu dông cña
thµnh phÇn A-C cña sãng dßng s¬ cÊp, dßng mµ CT cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng víi sù
ng¾n m¹ch thø cÊp. Nh vËy, dßng biÕn ®æi trong ®Þnh møc cña CT sÏ kh«ng g©y ra
h h¹i vÒ c¬ cho CT nh÷ng h háng kiÓu nµy cã ®Æc ®iÓm chung lµ sù biÕn d¹ng cña
cuén d©y.
Thªm n÷a lµ t¸c ®éng vÒ c¬, t¸c ®éng nh cña dßng ng¾n m¹ch còng ph¶i ®îc
x¸c ®Þnh. Kh¶ n¨ng cña CT chÞu ®ùng nhiÖt ®îc gäi lµ lîng ®Þnh møc ng¾n m¹ch
10-11
nhiÖt cña thiÕt bÞ, lîng ®Þnh møc nµy ®îc xem nh gi¸ trÞ hiÖu dông cña mét dßng
®iÖn liªn tôc mµ CT cã thÓ chÞu ®ùng kh«ng cã sù vît qu¸ nhiÖt ®é cùc ®¹i x¸c
®Þnh (250 0C cho hÇu hÕt çc thiÕt kÕ) trong kho¶ng thêi gian nµo ®ã thêng nhá
h¬n 5 gi©y.
Çc lîng c¬ vµ nhiÖt ®Þnh møc cña CT kh¸c nhau trong d÷ liÖu cung cÊp cho
nhµ chÕ t¹o nh÷ng thiÕt bÞ ®ã. NhiÖt ®Þnh møc thêng cho 1 sec. Nhng chóng còng
cã thÓ ®îc tÝnh to¸n cho bÊt kú mét chu kú thêi gian ®¹t tíi 5 sec.
Sù øng dông phï hîp CT ®ßi hái chóng ph¶i ®îc chän lùa víi lîng c¬ nhiÖt
®Þnh møc t¬ng øng çc dßng ®iÖn hîp lý trªn m¹ch ®iÖn ®o ®îc.

10.3.1. VËn chuyÓn
Mét biÕn dßng ®iÖn lo¹i nhá mµ kh«ng vît qu¸ çc ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn
b×nh thêng cho phÐp th× nã sÏ ®îc ®Æt th¼ng ®øng vµ ®· ®îc l¾p ®Æt hoµn chØnh
víi tÊt c¶ çc chç nèi kÝn. NÕu dÇu ®îc ®æ vµo trong biÕn dßng, nã ®îc ®æ ®Õn
møc ®ñ dÇu vµ s½n sµng cho l¾p ®Æt sö dông ngay lËp tøc. Khi vËn chuyÓn b×nh
thêng th× sö dông mét thïng gç ®ãng ®Ó b¶o vÖ cho çc biÕn dßng ®iÖn. Khi
chuyÓn çc thiÕt bÞ ra khái thïng gç th× ph¶i cÈn thËn ®Ó tr¸nh lµm h háng çc sø
çch ®iÖn.
Víi mét m¸y biÕn dßng ®iÖn lo¹i lín th× ph¶i cÇn cã thïng vËn chuyÓn ®Æc biÖt
hoÆc t¨ng cêng ®é khoÎ cho thïng vËn chuyÓn. Nhµ chÕ t¹o cã thÓ vËn chuyÓn biÕn
dßng ®iÖn ë vÞ trÝ th¼ng ®øng hoÆc n»m ngang. Trong trêng hîp vËn chuyÓn vÞ trÝ
n»m ngang, ph¶i chó ý ®Æc biÖt ®Õn çc chØ dÉn vËn chuyÓn nh vÞ trÝ cña hép ®Êu
d©y, thanh r»ng vµ çc biÓu hiÖn cña dß dÇu.
B×nh thêng sau khi nhËn, nÕu cã thÓ biÕn dßng ®iÖn ph¶i ®îc ®Æt ë vÞ trÝ
th¼ng ®øng. CÇn thiÕt ph¶i cã mét ®é nghiªng nhá nh lµ trªn ®êng, ®Çu cña bé
biÕn ®iÖn ¸p ph¶i cã ®é nghiªng nhá h¬n 1 inch trªn 1 foot cña chiÒu cao. §é
nghiªng cã thÓ t¨ng lªn ®Õn 2 inch trªn 1 foot chiÒu cao víi çc çi kÑp ë ®Ønh. Çc
gi¸ trÞ nµy sÏ cã trªn çc biÕn dßng ®iÖn.
10.3.2. NhËn hµng vµ ®ãng gãi

Ngay trong khi nhËn thiÕt bÞ, kiÓm tra thiÕt bÞ xem cã bÊt kú h háng nµo trong
khi vËn chuyÓn kh«ng. Th«ng thêng ph¶i chó ý ®Õn kiÓm tra xem dÇu cã bÞ rß hay
kh«ng, sø cã bÞ h háng kh«ng vµ çc ®iÒu kiÖn cña thïng vËn chuyÓn. NÕu cã h
háng hoÆc qu¸ tr×nh ®ãng gãi kh«ng tèt, khiÕu n¹i víi c«ng ty vËn chuyÓn ngay vµ
th«ng b¸o víi nhµ chÕ t¹o. Chôp ¶nh víi bÊt kú h háng nµo. Yªu cÇu chi tiÕt kü
10-12
thuËt thiÕt bÞ trong dù ¸n lµ tÊt c¶ çc phÇn cña thiÕt bÞ ®îc cung cÊp ph¶i cã trong
danh môc nhËn hµng kÌm theo biÕn dßng ®iÖn.
Mét m¸y biÕn dßng ®iÖn lo¹i nhá th× cã thÓ n©ng b»ng mãc kho¸ ®Æt t¹i trªn
®Ønh cña n¾p ®Ëy. Mét m¸y biÕn dßng lo¹i lín th× ®îc cung cÊp thïng ®Õ ®Ó n©ng,
çc mãc n©ng ph¶i ®îc l¾p ë ®©y h¬n lµ l¾p trªn n¾p ®Ëy. Çc miÕng ®Öm ph¶i
®îc ®Æt lãt vµo bªn díi nÕu nh d©y n©ng tiÕp xóc víi sø. §Ó tr¸nh sù h háng ®èi
víi sø çch ®iÖn. Çc biÕn dßng ®iÖn hoÆc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô ph¶i ®îc ®Æt th¼ng
®øng b»ng çch quµng d©y vµo ®Çu cña biÕn ®iÖn ¸p. Kh«ng cho phÐp bÊt cø sù
n©ng kÐo nµo mµ g©y ra lùc c¨ng trªn bÒ mÆt sø. §Ó tr¸nh g©y ra lùc c¨ng vµ çc
gio¨ng ®Öm, khi kÐo n©ng ph¶i tõ tõ vµ kh«ng t¨ng tèc ®é. M¸y biÕn ®iÖn ¸p chØ
®îc ®ãng hßm ë vÞ trÝ n»m ngang.
§Çu mÐp cña ®Õ thïng ®ùng m¸y ph¶i cã çc tÊm kª ®Ó chØnh khi vËn chuyÓn.
Çc khèi ®îc sö dông ®Ó chèng l¹i sù tr¬n trît cña bÒ mÆt sø khi chuyÓn hµng lªn
tÇu. Sau khi l¾p ®Æt m¸y biÕn dßng ®iÖn lªn mãng, çc miÕng kª vµ phÇn cøng kÌm
theo ®îc th¸o ra. NÕu çc m¸y biÕn dßng ®iÖn cã nhiÒu sø çch ®iÖn th× ph¶i l¾p
thªm gi¸ ®ì ®Ó gi÷ ®ång t©m çc sø çch ®iÖn. TÊt c¶ çc gi¸ ®ì, hay bÊt kú çc
thanh vËn chuyÓn nµo ph¶i ®îc th¸o bá tríc khi ®ãng ®iÖn.
10.3.3. Lu kho

Khi çc m¸y biÕn dßng ®iÖn cã thÓ ®îc l¾p ®Æt ë vÞ trÝ cè ®Þnh th× nã nªn ®îc
l¾p ®Æt dï cho lµ nã cã thÓ ®ang ®îc ®Æt ë vÞ trÝ kh«ng ph¶i lµ vÞ trÝ vËn hµnh. NÕu
cÇn thiÕt, m¸y biÕn dßng ®iÖn cã thÓ ®îc lu gi÷ ngoµi trêi, nhng ph¶i s¹ch sÏ,vÞ
trÝ kh« r¸o lµ thÝch hîp ®èi víi m¸y biÕn dßng.
10.4. L¾p ®Æt

10.4.1. §Æt mãng
CÊp cña mãng ph¶i ®îc lµm mµ nã ®ñ khoÎ ®Ó mang ®îc khèi lîng cña
m¸y biÕn dßng ®iÖn vµ trô ®ì cña nã. Mãng ph¶i ®îc lµm sao cho kh«ng bÞ ¶nh
hëng bëi sù thay ®æi cu¶ thêi tiÕt. Dïng çc bul«ng ®Ó b¾t chÆt trô ®ì cña m¸y biÕn
dßng ®iÖn vµo mãng.
Çc yªu cÇu ®Æt mãng thiÕt bÞ tæng qu¸t sÏ ®îc m« t¶ trong môc mãng cña
s¸ch híng dÉn kiÓm tra nµy.
10.4.2. Chó ý
M¸y biÕn dßng lu«n lu«n ph¶i chó ý ®Õn çc phÇn mµ nã ®îc ®Êu nèi ®Õn.
Khi m¸y biÕn dßng mang ®iÖn th× phÇn phÝa trªn cña m¸y biÕn dßng cã ®iÖn ¸p cao.
Kh«ng thùc hiÖn bÊt cø mét ®Êu nèi nµo hoÆc tiÕp xóc víi phÇn nµy. PhÇn ®Õ cña
biÕn dßng ®iÖn chØ lµ phÇn më réng cña hÖ thèng nèi ®Êt.
10-13
M¸y biÕn dßng ®iÖn kh«ng bao giê ®îc hë m¹ch thø cÊp bëi v× sÏ xuÊt hiÖn
®iÖn ¸p nguy hiÓm do dßng ®iÖn ®i qua cuén nhÊt thø cña m¸y biÕn dßng.
10.4.3. Cùc tÝnh cña m¸y biÕn dßng

Çc ®Çu nèi cña CT ph¶i ®îc ®¸nh dÊu phï hîp víi hÖ thèng nhËn biÕt ®îc
®a ra bëi hiÖp héi tiªu chuÈn Hoa Kú (ANSI). VÝ dô nh H1 vµ H2 dïng cho phÝa
s¬ cÊp, X1 vµ X2 lµ ®Çu ra cña phÝa thø cÊp. Mét m¸y CT víi s¸u cuén thø cÊp sÏ cã
tªn çc ®Çu ®Êu thø cÊp t¬ng øng nh lµ X, Y, Z, U, V vµ W. Çc tªn ®Çu ®Êu sÏ
®îc chØ ra trong tÊm nh·n cña m¸y biÕn dßng ®iÖn. Trªn nh·n cña m¸y biÕn dßng
®iÖn mét ®Çu cña phÝa s¬ cÊp vµ mét hoÆc nhiÒu ®Çu cña çc cuén thø cÊp ®îc
®¸nh dÊu sao ®Ó chØ thÞ híng cña dßng ®iÖn ë trong çc cuén d©y t¬ng øng. Khi
dßng ®iÖn ®i vµo ®Çu cã ®¸nh dÊu cña cuén s¬ cÊp th× dßng cña phÝa thø cÊp sÏ ®i ra
khái ®Çu ®Êu cã ®¸nh dÊu cña cuén thø cÊp.
10.4.4. Çc ®Êu nèi

§Ó gi¶m çc kh¶ n¨ng g©y lçi trong çc chØ thÞ ®o lêng vµ tr¸nh çc ®iÓm nèi
bÞ ®èt nãng, tÊt c¶ çc chç ®Êu nèi ph¶i ch¾c ch¾n c¶ vÒ ®iÖn vµ c¬ khÝ. Çc hîp kim
®Êu nèi ®îc duyÖt bëi nhµ chÕ t¹o ph¶i ®îc g¾n vµo çc phÇn ®Êu nèi cao ¸p tríc
khi b¾t bul«ng. Çc bul«ng ®Êu nèi ph¶i ®îc xiÕt phï hîp víi çc chØ dÉn cña nhµ
chÕ t¹o. NÕu vÆn chÆt qu¸ th× sÏ g©y h háng çc bul«ng cßn nÕu vÆn láng th× sÏ
kh«ng tiÕp xóc tèt vÒ dÉn ®iÖn. Nh·n cña CT sÏ chØ ra çc ®iÓm ®Êu nèi cao ¸p vµ h¹
¸p, d©y dÉn, ®¸nh dÊu cùc tÝnh vµ sù x¾p xÕp cña çc cuén d©y. Çc d©y ®Êu nèi cao
¸p ®îc ®Êu trùc tiÕp vµo chç ®Êu trªn ®Ønh cña m¸y biÕn dßng ®iÖn. Toµn bé khèi
lîng, chiÒu dµi cña ®o¹n d©y nèi lªn thanh çi ph¶i ®îc ®ì nh vËy th× lùc c¨ng
kh«ng t¸c ®éng lªn m¸y biÕn dßng ®iÖn. M¸y biÕn dßng ®iÖn cã kh¶ n¨ng ®îc ®ì
víi mét khèi lîng thÝch hîp theo chiÒu däc mµ kh«ng cã h háng, nhng çc bé
phËn ë bªn c¹nh, còng nh lùc xiÕt qu¸ m¹nh ë trªn hµng kÑp H1 th× ph¶i tr¸nh.
Çc hµng kÑp ®Êu cña cuén nhÞ thø ®îc ®Ó trong hép ®Êu d©y cã m¸i che ma
ë ®Õ cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p. Nã cã çc chç ®Êu çp ®iÖn ë trong hép ®Êu d©y nµy.
Cuén d©y thø cÊp cña m¸y biÕn dßng ph¶i ®îc ®Êu t¾t khi kh«ng cã nèi víi
t¶i bëi v× lý do an toµn. Cuén d©y thø cÊp cña CT kh«ng bao giê ®îc hë m¹ch.
10.4.5. TiÕp ®Þa

Kh«ng kÓ ®Õn lo¹i cña mãng hoÆc trô ®ì, sù tiÕp ®Þa ch¾c ch¾n vµ cã hiÖu qu¶
ë ®Õ cña CT, sö dông khèi tiÕp ®Þa ®îc cung cÊp cho môc ®Ých nµy. TiÕp ®Þa chØ cã
ë ®¸y cña thïng dÇu sö dông d©y dÉn ®ång 4/0 AWG. Cì d©y dÉn nµy chÞu ®îc çc
®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kh«ng b×nh thêng nh lµ ng¾n m¹ch trªn ®êng d©y víi ®Êt,
10-14
mµ kh«ng h háng. §iÖn trë tiÕp ®Þa thÊp lµ thÝch hîp cho b¶o vÖ t¬ng øng vµ cho
ho¹t ®éng chÝnh x¸c.
Mçi mét ®iÓm trung tÝnh cña cuén d©y thø cÊp ph¶i ®îc tiÕp ®Þa vµ chØ t¹i mét
®iÓm. Çc ®iÓm ®Êu tiÕp ®Þa cã thÓ ®îc ®Êu trong nhµ ®iÒu khiÓn. §Êu tiÕp ®Þa t¹i
mét ®iÓm ®èi víi çc cuén d©y dßng ®iÖn lo¹i trõ ®îc çc dßng ®iÖn ch¹y quÈn vµ
cã thÓ kiÓm tra ®iÖn trë çch ®iÖn dÔ dµng v× chØ cã mét ®iÓm bÞ t¸ch ra. Çc ®iÓm
®Êu ®Êt thêng ®îc ®Êu trong nhµ ®iÒu khiÓn phÇn lín lµ v× lý do an toµn. NÕu phÇn
®Êu tiÕp ®Þa cña vá çp bÞ h háng hoÆc bÞ hë m¹ch, ®iÖn ¸p cao xuÊt hiÖn trong
phßng ®iÒu khiÓn cã kh¶ n¨ng lµm cho thiÕt bÞ ho¹t ®éng sai hoÆc h háng hoÆc
nguy hiÓm cho ngêi.
10.4.6. DÇu çch ®iÖn

B×nh dÇu vµ trô sø cña m¸y biÕn dßng ®îc ®æ dÇu çch ®iÖn mµ nã ®îc bÞt
kÝn vµ kh«ng bÞ dß rØ. Nh vËy lµ m¸y biÕn dßng hoµn toµn ®îc bÞt kÝn vµ kh«ng
cÇn cã yªu cÇu ®Æc biÖt. B×nh thêng nhµ chÕ t¹o ®Ò nghÞ kh«ng ph¶i lÊy mÉu dÇu ®Ó
kiÓm tra. NÕu çc mÉu dÇu ®îc lÊy ra, vÝ dô nh tèi ®a vµo kho¶ng 1 ®Õn 2 lÝt th×
nã cã thÓ ®îc lÊy ra khái m¸y biÕn dßng mµ kh«ng cÇn ®æ vµo l¹i.
NÕu nh mét nót bÞt kÝn cña m¸y biÕn dßng bÞ háng vµ nã dÉn ®Õn sù lät
kh«ng khÝ vµo trong dÇu hoÆc cã bÊt cø lý do nµo dÉn ®Õn ®iÒu kiÖn cña dÇu bÞ thay
®æi, dÇu m¸y biÕn dßng ph¶i ®îc kiÓm tra ®iÖn ¸p phãng ®iÖn l¹i. Çc chØ dÉn vÒ
lÊy mÉu vµ kiÓm tra ®é çch ®iÖn cña dÇu t¬ng tù nh cña m¸y biÕn ¸p lùc.
NÕu ®iÖn ¸p phãng ®iÖn cña dÇu ®îc kiÓm tra thÊp h¬n 30 kV, tham kh¶o nhµ
chÕ t¹o çc th«ng tin chi tiÕt vÒ t×nh tr¹ng nµy.
NÕu nh víi bÊt cø lý do g× dÇu bÞ thÊp h¬n so víi çc chÊt çch ®iÖn kh¸c
hoÆc cuén d©y bÞ tiÕp xóc víi kh«ng khÝ, nã cÇn ph¶i ®îc b¬m vµo 0.6mm Hg ¸p
suÊt ch©n kh«ng vµo thiÕt bÞ tríc vµ trong khi b¬m dÇu vµo hoÆc nh lµ chØ dÉn cña
nhµ chÕ t¹o.
Møc dÇu, trong b×nh ®ùng dÇu ë phÝa trªn cña biÕn dßng ®iÖn b×nh thêng
®îc chØ thÞ b»ng b×nh ®o møc. Møc dÇu trong b×nh ®o b×nh thêng ®îc chØ thÞ khi
møc dÇu trong thïng chøa ë møc b×nh thêng. ChØ thÞ møc dÇu trong m¸y cã thÓ
cung cÊp ®Çu mèi cña çc vÊn ®Ò trong m¸y biÕn ®iÖn ¸p nh lµ :
1. TÊt c¶ chØ thÞ møc cña çc m¸y biÕn dßng trong mét tr¹m cã cïng møc chØ
thÞ lµ tèt.
2. VÞ trÝ rÊt kh¸c nhau cña çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p sÏ chØ thÞ kh¶ n¨ng cã vÊn ®Ò
®èi víi m¸y ®ã.
3. Møc dÇu kh«ng thay ®æi theo nhiÖt ®é cã thÓ lµ çc èng xÕp kh«ng ho¹t
®éng ®óng hoÆc gio¨ng bÞt kÝn bÞ háng.
10-15
4. Møc dÇu chØ thÞ thÊp cã thÓ lµ do dÇu bÞ rß hoÆc bÞ lÊy mÉu dÇu qu¸ nhiÒu.
5. Møc dÇu ë trªn chØ thÞ møc cao cã thÓ ¸p lùc trong m¸y biÕn ®iÖn ¸p g©y ra
bëi sù phãng ®iÖn néi bé.
10.4.7. Çc miÕng ®Öm

Çc miÕng ®Öm ®îc lµm b»ng lo¹i cao su nit¬ hoÆc b»ng çc vËt liÖu t¬ng
®¬ng. B×nh thêng th× çc miÕng ®Öm cã thÓ ®îc dïng l¹i nÕu nã ®ang cßn tèt.
Tuy nhiªn tèt h¬n lµ thay nã b»ng çi míi h¬n lµ sö dông l¹i çi cò.
Lu gi÷ çc miÕng ®Öm nµy trong chç tèi vµ b»ng ph¼ng, phßng l¹nh, tr¸nh
çc n¬i cã nhiÖt ®é cao vµ cã nhiÒu ¸nh mÆt trêi.
Tríc khi l¾p çc miÕng ®Öm lau s¹ch nã vµ trªn bÒ mÆt mµ nã sÏ ®îc ®Æt vµo
tÊt c¶ çc gØ s¾t, níc, mì, dÇu çch ®iÖn, çc mÈu s¬n, çc líp gØ vµ tÊt c¶ çc vËt
liÖu bªn ngoµi kh¸c ngo¹i trõ líp dÇu kh«. Ngêi ta cã thÓ dïng cån ®Ó lau s¹ch trªn
bÒ mÆt.
§Æt miÕng ®Öm vµo vÞ trÝ. Çc miÕng ®Öm cao su sÏ lµm cho kÝn thïng mµ
kh«ng cÇn dïng ®Õn keo g¾n, tuy nhiªn, nÕu nh miÕng ®Öm ph¶i l¾p ë trªn vÞ trÝ
th¼ng ®øng, th× cã thÓ cÇn sö dông mét líp keo máng lªn mét vµi vÞ trÝ cña miÕng
®Öm, theo chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
10.4.8. Sø trô
Lo¹i trõ trêng hîp trong çc ®iÒu kiÖn xÊu, chÊt bÈn hoÆc çc nhiÔm bÈn kh¸c
trªn bÒ mÆt sø çch ®iÖn hoÆc trªn cét cã thÓ g©y ra phãng ®iÖn trªn sø trong ®iÒu
kiÖn ®iÖn ¸p b×nh thêng.
Sø ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ søt mÎ hoÆc h háng tríc khi l¾p ®Æt vµ thÝ
nghiÖm.
10.5. ThÝ nghiÖm

10.5.1. Tæng qu¸t
Thö nghiÖm lµ cÇn thiÕt cho CT ®Ó ch¾c ch¾n r»ng çc ®Æc tÝnh cña nã kh«ng
biÕn ®æi so víi çc thö nghiÖm cña nhµ m¸y. Ph¹m vi thö nghiÖm sÏ x¸c ®Þnh sù phï
hîp l¾p ®Æt hay xem xÐt nÕu cã bÊt kú sù h háng x¶y ra tíi thiÕt bÞ ®iÖn. Cã nhiÒu
ph¬ng ph¸p chÊp nhËn ®îc cho viÖc tiÕn hµnh çc thö nghiÖm, ë trêng hîp kh¸c
khi mét hîp ®ång bªn ngoµi viÖc thö nghiÖm, nã sÏ ®îc ®a ra tíi ph¬ng ph¸p lùa
chän.
10.5.2. KiÓm tra tû sè biÕn

Cã hai ph¬ng ph¸p ¸p dông cho viÖc thö nghiÖm tØ sè cho tÊt c¶ çc kiÓu cña
CT, çc d¹ng thö nghiÖm cung cÊp cã thÓ chän 1 trong 2 ph¬ng ph¸p;
10-16
1. Ph¬ng ph¸p ®iÖn ¸p
Mét ®iÖn ¸p thÝch hîp díi møc b·o hoµ ®îc cung cÊp tíi phÝa thø cÊp
(toµn bé cuén d©y) vµ ®iÖn ¸p s¬ cÊp ®îc ®äc víi mét ®ång hå volmet cã ®èi kh¸ng
cao (20.000/V hay lín h¬n) volmet nµy cã d¶i ®o thÊp nh h×nh vÏ. TØ sè vßng xÊp
xØ ngay b»ng víi tû sè ®iÖn ¸p . Møc b·o hoµ th«ng thêng kho¶ng 1 V/vßng ë hÇu
hÕt nh÷ng CT sø xuyªn cã tû xuÊt thÊp vµ võa CT cña m¸y ph¸t cã tû sè cao, CT
kiÓu cöa sæ sö dông ë thiÕt bÞ ®êng c¾t m¹ kim lo¹i cã thÓ cã çc møc b·o hoµ 0,5
V/vßng, ë trêng hîp CT tû sè rÊt cao, sö dông ®iÖn ¸p thø cÊp ngang b»ng cho 1
vßng cã thÓ yªu cÇu cho viÖc tr¸nh nh÷ng nguy hiÓm vµ cã thÓ h háng thiÕt bÞ theo
ANSI hÖ sè chÝnh x¸c r¬le ®iÖn ¸p ®Þnh møc sÏ kh«ng vît qu¸ trong thö nghiÖm
nµy.
KiÓm tra tØ sè biÕn b»ng ph¬ng ph¸p ®iÖn ¸p

Cïng thêi gian tØ sè toµn bé cña CT ®îc x¸c ®Þnh tû sè ph©n nh¸nh cã thÓ
®îc kiÓm tra víi volmet b»ng çch so s¸ch ®iÖn ¸p çc nh¸nh víi ®iÖn ¸p ®o ®îc
trªn toµn bé cuén nµy. Mét Ampemet ®ßi hái cã thö nghiÖm b»ng ph¬ng ph¸p nµy
nh lµ çch ®Ó ph¸t hiÖn sù qu¸ dßng kich thÝch.
NÕu thuËn lîi ®iÖn ¸p cã thÓ cÊp tíi mét phÇn cuén d©y thø cÊp.
Chó ý: Sö dông ®iÖn ¸p dï thÕ nµo vÉn nh ®iÖn ¸p qua toµn bé cuén d©y sÏ
t¬ng øng ®iÖn ¸p cao nhÊt bëi do sù tù ngÉu ( tù biÕn ®æi).
2. Ph¬ng ph¸p dßng ®iÖn
Ph¬ng ph¸p nµy x¸c ®Þnh tû sè vßng cÇn ®Õn mét nguån cÊp cña dßng cao,
thªm vµo ®ã mét CT biÕt ®îc tû sè víi 1 Ammet cña CT biÕt tû sè ®ã vµ thªm 1
Ammet thø 2 cho CT thÝ nghiÖm. BÊt kú nh÷ng CT kh¸c nèi tiÕp víi CT thö nghiÖm
sÏ ®îc nèi ng¾n m¹ch vµ cã thÓ t¸ch t¶i cña chóng nÕu nh cã h háng tíi nh÷ng
®ång hå ®o kh¸c hay r¬le b¶o vÖ hoÆc mét sù c¾t ngÉu nhiªn. Ph¬ng ph¸p nµy
kh«ng thùc hiÖn cho nh÷ng CT ®îc hîp bé víi m¸y biÕn thÕ hay m¸y ph¸t.
Nguån cÊp dßng cho thö nghiÖm nµy lµ mét m¸y biÕn thÕ ®iÖn ¸p ®Þnh møc ë
120/240-6V víi dßng thø cÊp ®Þnh møc 1200A trong 30phót.
10-17
KiÓm tra tØ sè biÕn b»ng ph¬ng ph¸p dßng ®iÖn

Cã 3 ph¬ng ph¸p ¸p dông cho viÖc kiÓm tra cùc tÝnh CT, çc ph¬ng ph¸p thö
nghiÖn cùc tÝnh miªu t¶ díi ®©y:
1. Thö nghiÖm b»ng ®iÖn ¸p mét chiÒu 6-10 V ¾c quy ®îc nèi t¹m thêi tíi thø
cÊp CT thö nghiÖm vµ ®é lÖch t¹m thêi cña 1 mA hay mV ®îc nèi víi s¬ cÊp. NÕu
cùc d¬ng cña ¾c quy ®îc nèi tíi cùc S1 vµ cùc d¬ng MA nèi tíi cùc H1 xem
h×nh vÏ, kim mA sÏ lÖch theo chiÒu t¨ng cña híng ®o khi ¾c quy ®îc nèi tíi vµ
lÖch phÝa gi¶m híng ®o khi ¾c quy t¸ch ra nÕu cùc tÝnh CT víi sù ®¸nh dÊu çc cùc
trªn nh·n m¸c. Thö nghiÖm nµy còng h÷u dông khi ¾c quy cung cÊp tèt nhÊt thö vµ
çc ®ång hå ®o nèi tíi thø cÊp nã kÝch ®éng do viÖc khö tõ ë bÊt kú CT ®îc thö
nghiÖm...
KiÓm tra cùc tÝnh b»ng ®iÖn ¸p mét chiÒu

NÕu l¾p ®Æt biÕn dßng sø xuyªn ë m¸y biÕn ¸p thö nghiÖm ®îc lµm b»ng çch
nèi ¾c quy tíi çc ®Çu dao cña m¸y biÕn ¸p, çc cuén ®©y kh¸c cña m¸y biÕn ¸p trªn
cïng mét pha cña m¸y biÕn ¸p ng¾n m¹ch víi môc ®Ých ®¹t ®îc kÕt qu¶.
Chó ý: Mét ®iÖn ¸p nguy hiÓm cã thÓ ph¸t ra trong khi c¾t ¾c quy tõ cuén d©y
CT. Bëi vËy nÕu kh«ng sö dông dao ®ãng c¾t th× g¨ng cao su ph¶i ®îc sö dông cho
viÖc nèi vµ t¸ch ¾c quy.
2. Thö ®iÖn ¸p AC- M¸y hiÖn sãng
Mét m¸y hiÖn sãng cã thÓ sö dông cho viÖc kiÓm tra cùc tÝnh CT, xem h×nh vÏ
ph¬ng ph¸p sö dông ë ®©y lµ ®a mét ®iÖn ¸p AC tíi cuén d©y thø cÊp vµ so s¸nh
®iÖn ¸p ®ã víi ®iÖn ¸p c¶m øng ë cuén d©y s¬ cÊp nÕu m¸y hiÖn sãng chØ cã 1 kªnh,
ph¬ng ph¸p kÝch ®éng lµ cung cÊp ®iÖn ¸p thø cÊp tíi çc cùc vµo V th¼ng ®øng vµ
®iÖn ¸p s¬ cÊp mét vµi m¸y biÕn ¸p t¶i kh¸c cã s½n cïng çc dßng ®Þnh møc cao
h¬n. Mét m¸y biÕn ¸p ®iÒu chØnh còng ®ßi hái tõng viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p s¬ cÊp
10-18
cña m¸y biÕn ¸p. Çc trang bÞ thö nghiÖm ®îc nèi nh h×nh F thö nghiÖm ®îc
thùc hiÖn b»ng çch ®iÒu chØnh dßng thö nghiÖm cao qu¸ çc gi¸ trÞ cña d¶i yªu cÇu
vµ ghi l¹i 2 dßng thø cÊp. Tû sè cña CT ®îc thö nghiÖm sÏ ngang b»ng víi tû sè
vßng cña CT mÉu nh©n víi tû sè cña dßng thø cÊp CT mÉu víi CT thö nghiÖm:
NT= N R I R / II
Cùc tÝnh cã thÓ ®îc kiÓm tra b»ng ph¬ng ph¸p ë phÇn 10.5.3.3 sau phÇn thö
nghiÖm nµy. D©y dÉn nèi thö nghiÖm nªn kÐo dµi ë møc cã thÓ däc theo trôc CT ®Ó
gi¶m tíi møc tèi thiÓu ¶nh hëng cña tõ th«ng t¶n. VÊn ®Ò nµy cã tÇm quan träng
®Æc biÖt víi riªng CT kiÓu cöa sæ.
KiÓm tra cùc tÝnh b»ng ®iÖn ¸p xoay chiÒu

Sö dông nhiÒu vßng d©y thö nghiÖm xuyªn qua t©m cña lâi tõ cña CT kiÓu cöa
sæ ¶nh hëng tíi viÖc biÕn ®æi tØ sè cña nã, ®iÒu nµy g©y nªn sù bÊt b×nh thêng vÒ
trë kh¸ng rß thø cÊp vµ çc kÕt qu¶ sai do tØ sè ®o ®îc. T¸c dông nµy kh«ng biÕt
tríc ®îc vµ tuy nhá víi CT cuén d©y cuén d©y quÊn r¶i t¶i ®îc thø cÊp nhá, nã
cã thÓ t¹o ra ra sai sè ë CT kiÓu cò, ®Æc biÖt khi t¶i cao ®îc nèi tíi çc cùc vµo n»m
ngang (H) víi çc cùc tÝnh ®· chØ râ trªn s¬ ®å, ®êng vÏ trªn m¸y hiÖn sãng cã ®é
dèc d¬ng nh×n thÊy khi mµ ®iÖn ¸p cÊp tíi c¶ hai ®Çu vµo cã cùc tÝnh t¬ng øng víi
cùc ®¹i ®¸nh dÊu CT. NÕu m¸y hiÖn sãng cã hai kªnh s½n, ®iÖn ¸p s¬ cÊp vµ thø cÊp
sÏ ®îc chØ thÞ trªn çc kªnh riªng biÖt. NÕu kÕt qu¶ çc ®êng cong d¹ng sãng chÊp
nhËn, nh vËy chóng ph¶i cïng ®iÖn ¸p cÊp tíi 2 cùc tÝnh ®óng. NÕu m¸y hiÖn sãng
®îc hiÖu chØnh th× tû sè cña CT cã thÓ nhËn ®îc trùc tiÕp b»ng sù ®o ®é lín cña
sãng ®êng cong ®iÖn ¸p vµ nh©n qua b»ng sè thang ®o cña m¸y hiÖn sãng.
Ammeter ®îc cung cÊp chØ víi viÖc chØ thÞ dßng qu¸ kÝch thÝch thö nghiÖm
nµy cã thÓ lµm kÕt hîp víi thö nghiÖm tØ sè ë phÇn 10.5.2.1. Nã còng ®îc sö dông
cho viÖc thö CT ë cuén d©y nèi  cña MBA 3 pha.
3. Ph¬ng ph¸p dßng
Sau khi kiÓm tra tû sè phÇn 10.5.2.2 cùc tÝnh CT cã thÓ ®îc kiÓm tra thuËn
tiÖn b»ng viÖc nèi song song thø cÊp CT chuÈn víi CT ®îc kiÓm tra qua 2 Ammeter
xem h×nh vÏ. NÕu A2 ®äc ®îc lín h¬n A1 th× cùc tÝnh cña CT t¬ng øng víi kÝ
hiÖu çc cùc ®¸nh dÊu.
10-19
KiÓm tra cùc tÝnh b»ng dßng ®iÖn xoay chiÒu
10.5.4. §o ®iÖn trë cuén d©y vµ d©y dÉn

Víi môc ®Ých tÝnh to¸n ®óng tû sè cho CT hÖ sè chÝnh x¸c C. §iÖn trë trong vµ
tæng trë bªn ngoµi (bao gåm c¶ ®iÖn trë çc ®Çu ra thø cÊp) ph¶i ®îc biÕt. Cuén
d©y bªn trong vµ ®iÖn trë çc ®Çu ra cã thÓ ®îc ®o víi cÇu ®o ®iÖn trë. Th«ng
thêng nã thÝch hîp tõ viÖc sö dông gi¸ trÞ trung b×nh cña ®iÖn trë cña CT ë c¶ 3 pha
cho çc kÕt qu¶ tÝnh to¸n .
NÕu muèn t¸ch riªng ®iÖn trë ®Çu ra vµ ®iÖn trë cuén d©y ®Ó cung cÊp d÷ liÖu
cho çc kÕt qu¶ tÝnh to¸n kh¸c, ®iÖn trë cuén d©y cña toµn bé cuén d©y vµ nh¸nh rÏ
sÏ ®îc ®o. Gi¶ ®Þnh tÊt c¶ vßng d©y t¬ng ®¬ng ®iÖn trë, ®iÖn trë 1 vßng vµ ®iÖn
trë çc ®Çu nèi cã thÓ ®îc tÝnh to¸n.
TÊt c¶ sù ®o ®¹c sÏ ®îc lµm t¹i CT nèi ng¾n m¹ch çc cÆp cùc kh¸c, nguyªn
do lµ cã thÓ cã tõ d, CT sÏ khö tõ sau khi kÕt thóc thö nghiÖm nµy. Nh vËy ®Ò cËp
tríc tiªn lµ an toµn phßng ngõa sÏ ph¶i thùc hiÖn khi ®ãng hay c¾t cÇu dao bëi ®iÖn
thÕ nguy hiÓm cña çc ®iÖn ¸p ®Ønh .
10.5.5. KiÓm tra kÝch thÝch

Çc thö nghiÖm sù kÝch thÝch cã thÓ ®îc lµm cho c¶ CT Lo¹i C vµ T so s¸nh
giíi h¹n víi nhµ s¶n xuÊt hay sè liÖu ®o ®Çu tiªn ®Ó x¸c ®Þnh râ nÕu cã sù lÖch ®Æc
tÝnh tõ ho¸. Tríc khi thö nghiÖm tõ ho¸ CT sÏ ph¶i khö tõ .
Thùc hiÖn thö nghiÖm nµy: Mét ®iÖn ¸p thö nghiÖm xoay chiÒu ®îc cung cÊp
tíi cuén d©y thø cÊp, cuén d©y s¬ cÊp ®Ó hë m¹ch, xem h×nh vÏ.
KiÓm tra kÝch thÝch

§iÖn ¸p xoay chiÒu cÊp tíi cuén d©y thø cÊp biÕn ®æi vµ dßng ®iÖn t¹i mçi gi¸
trÞ chän lùa cña ®iÖn ¸p biÕn ®æi ®îc ghi l¹i.
10-20
ViÖc ®äc gi¸ trÞ ë gÇn ®iÓm ng¶ cña ®êng cong tõ ho¸ ®Æc biÖt quan träng cho
viÖc lËp ®å thÞ ®êng cong ®èi chiÕu cho CT cã çc ®Çu ph©n nh¸nh thø cÊp sÏ ®îc
®¶m b¶o r»ng CT cã thÓ ®îc lµm b¶o toµn b»ng trang thiÕt bÞ thö nghiÖm sö dông.
Chó ý: NÕu ®iÖn ¸p cÊp tíi mét phÇn cuén d©y thø cÊp CT, ®iÖn ¸p qua toµn bé
cuén d©y t¬ng øng cao nhÊt bëi do sù tù ®éng biÕn ®æi CT sÏ kh«ng thay ®æi sù
kÝch thÝch t¹i ®iÖn ¸p cao h¬n ®iÓm ng¶ ®êng cong tõ ho¸ cÇn thiÕt kÐo dµi thêi
gian dµi h¬n cho viÖc ®äc gi¸ trÞ.
BÊt kú ®é lÖch thùc tÕ ®êng cong tõ ho¸ cho CT ®îc thö nghiÖm víi ®êng
cong cña CT t¬ng tù hay sè liÖu nhµ chÕ t¹o sÏ ®îc nghiªn cøu çc ®êng cong tõ
ho¸ ®iÓn h×nh.
Thö nghiÖm nµy còng cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng çch kÝch thÝch vµo s¬ cÊp
cña CT 1 nguån thö nghiÖm dßng ®iÖn cao vµ viÖc lËp ®å thÞ dßng kÝch thÝch s¬ cÊp
ngîc l¹i lóc nµy hë m¹ch thø cÊp vµ ®o ®iÖn ¸p thø cÊp theo dßng s¬ cÊp. Dßng
®iÖn ®o ®îc ph¶i chia cho tØ sè biÕn cña CT víi môc ®Ých so s¸nh sè liÖu ®o ®îc
víi sè liÖu chuÈn.
10.5.6. §o dung lîng m¸y biÕn dßng

ViÖc ®o t¶i vµ dßng ng¾n m¹ch hÖ thèng cung cÊp d÷ liÖu cho viÖc tÝnh to¸n
çc hÖ sè tû sè dïng cho CT lo¹i C. ViÖc sö dông çc hÖ sè cã thÓ ph©n tÝch tÝnh
n¨ng kü thuËt r¬le. Tæng t¶i cña m¹ch lµ tæng t¶i bªn trong CT vµ t¶i bªn ngoµi nèi
tíi CT ph¶i ®îc x¸c ®Þnh râ. T¶i trong CT lµ ®iÖn trë cuén d©y thø cÊp céng thªm
®iÖn trë ®Çu ra tõ cuén d©y tíi cùc nèi t¾t ë hép ®Çu d©y ra tíi V-A ë dßng thø cÊp
®Þnh møc. Çch thøc ®o ®iÖn trë trong CT ®îc miªu t¶ trong phÇn 10.5.4.
T¶i ngoµi ®îc nèi tíi cã thÓ còng ®îc tÝnh to¸n hay ®o ®îc tõ viÖc x¸c ®Þnh
t¶i ngoµi ®îc nèi tíi ë V-A yªu cÇu ®iÖn ¸p ®o tõ dßng ®Þnh møc dÉn qua t¶i nèi
tíi.
NÕu c¶ hai ®iÖn trë suÊt vµ trë kh¸ng cña t¶i ®óng yªu cÇu, mét ®ång hå ®o
gãc pha cã thÓ ®îc nèi tíi.
§o t¶i, khi so s¸nh víi çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n gióp cho viÖc c«ng nhËn m¹ch nèi
d©y vµ ®iÖn trë tiÕp xóc phï hîp cña çc khèi ®Çu ra vµ çc thiÕt bÞ thö nghiÖm.
Çc sè liÖu t¶i ®óng nhËn ®îc khi lu ý 4 ®iÒu sau:
1. Çc r¬ le vµ çc thiÕt bÞ kh¸c bªn ngoµi ph¶i nèi ®óng víi thø cÊp CT.
2. CT ®Çu song song sÏ ®îc th¸o ra.
3. Sù ®o t¶i pha tíi ®Êt ë çc m¹ch r¬ le cã thÓ cao, ®Æc biÖt nÕu çc r¬ le nèi
kiÓu c¬ ®iÖn víi viÖc ®Æt çc tay so¾n cuén vµo.
4. ViÖc ®o t¶i pha vµ pha - pha cña thanh dÉn çc m¹ch kh¸c nhau cã thÓ cao
bëi v× trë kh¸ng cña cuén d©y lµm viÖc r¬le kh¸c nhau.
10-21
10.5.7. §o çch ®iÖn
§iÖn trë çch ®iÖn gi÷a thø cÊp CT víi ®Êt th«ng thêng ®îc kiÓm tra b»ng
çc trang bÞ thö nghiÖm quy ®Þnh. Trung tÝnh nèi ®Êt ph¶i ®îc th¸o bá vµ t¹i CT tèt
nhÊt lµ çch ly víi t¶i cña nã cho thö nghiÖm nµy. Thùc sù trung tÝnh cã thÓ ®îc sö
dông cho viÖc thö tÊt c¶ 3 pha ®ång thêi nÕu çc r¬le t¸ch ra khái thø cÊp CT ®ang
thö nghiÖm, nhµ s¶n xuÊt r¬le sÏ lu ý tríc cho gi¸ trÞ thö nghiÖm trªn 500 V.
NhiÒu r¬le tr¹ng th¸i so¾n cã thiÕt kÕ ng¨n chÆn sù t¨ng ®iÖn dung tõ çc cùc
®Çu vµo nèi ®Êt cã thÓ h háng bëi sö dông 1 ®iÖn ¸p cao.
§iÖn trë sÏ ®îc so s¸nh víi ®iÖn trë cña çc thiÕt bÞ t¬ng tù kh¸c, ph¶i cÈn
xÐt cÈn thËn viÖc ®äc ®iÖn trë thÊp h¬n ®iÖn trë nh÷ng thiÕt bÞ ®· ®îc biÕt. Nh×n
chung ®iÖn trë çch ®iÖn nhá nhÊt chÊp nhËn ®îc lµ 1 M. Mét trong phÇn lín lý
do cho viÖc ®äc ®îc gi¸ thÞ ®iÖn trë thÊp do cã sù xuÊt hiÖn ®é Èm. Lµm kh« bªn
ngoµi cña thiÕt bÞ ®iÖn vµ thö nghiÖm l¹i sÏ ®îc chÊp nhËn tríc lóc th¸o rì thiÕt bÞ
thö nghiÖm.
10.5.8. §o hÖ sè c«ng suÊt (tg)

ViÖc ®o hÖ sè c«ng xuÊt lµ ph¬ng ph¸p thÝch hîp cña viÖc kiÓm tra chÊt lîng
çch ®iÖn CT mµ kh«ng g©y x¸o trén kh«ng cÇn thiÕt ë çc bé phËn hµn kÝn. HÖ sè
c«ng xuÊt ®o ®îc biÕn ®æi ®¸ng kÓ gi÷a çc m¸y vµ v× lý do nµy çc gi¸ trÞ riªng
biÖt cña hÖ sè c«ng suÊt lµ kh«ng cã ý nghÜa.
Mét sù thay ®æi hÖ sè c«ng xuÊt cao h¬n hÖ sè ®o lÇn ®Çu tiªn trªn bÊt kú m¸y
riªng biÖt chØ ra r»ng sù thay ®æi tr¹ng th¸i cña m¸y, ®iÒu ®ã sÏ ®îc xem xÐt.
HÖ sè c«ng suÊt cùc ®¹i cña CT cho phÐp biÕt ®îc tríc khi xem xÐt ë tr¹ng
th¸i bªn trong CT.
ChØ dÉn tèt nhÊt cho viÖc x¸c ®Þnh t¹i sè ®o cña hÖ sè c«ng suÊt lµ so s¸nh víi
gi¸ trÞ ®o tríc ë cïng m¸y biÕn dßng hay ®a gi¸ trÞ nhµ m¸y xem xÐt chÊp nhËn
cho viÖc so s¸nh víi sè liÖu ®o gèc. Ghi l¹i ®Çy ®ñ tÊt c¶ sù ®o ®¹c cho viÖc tham
kh¶o t¬ng lai vµ so s¸nh vµ çc gi¸ trÞ ®äc míi.
10.5.9. §é tõ d vµ sù khö tõ cña m¸y biÕn dßng

§Æc trng cña c¶ hai lo¹i CT "C" vµ "T" lµ sù ¶nh hëng bëi c¶m øng tõ d
hay tõ d. Çc vËt liÖu sö dông lµm lâi tõ ®Òu phô thuéc tõ trÔ. HiÖn tîng ®îc xem
b»ng çc ®êng cong ®å thÞ cña mËt ®é tõ th«ng, tõ tÝnh. KÕt qu¶ nhËn ®îc c¶ hai
phÝa dÞch chuyÓn tõ gèc vµ bÞ bãp mÐo h×nh d¹ng víi sù më réng ra lín h¬n sang
ph¶i hai tr¸i ë phÝa thµnh phÇn DC.
10-22
NÕu dßng ®iÖn bÞ c¾t cao hay nã chøa thµnh phÇn DC lín vµ bÞ c¾t khi tæng tõ
th«ng cao c¶m øng tõ d cã thÓ tån t¹i cao h¬n tõ th«ng t¬ng ®¬ng cña ®iÓm ng¶
xem trªn ®êng cong tõ ho¸.
Khi CT kÝch thÝch tiÕp, tõ th«ng thay ®æi yªu cÇu sÏ khëi ®éng tõ gi¸ trÞ tõ d
vµ nÕu sù thay ®æi theo chiÒu thªm tõ th«ng d, mét phÇn lín chu tr×nh cã thÓ nhËn
thÊy CT ®· b·o hoµ khi ®iÒu nµy xÈy ra. PhÇn lín cña dßng s¬ cÊp ®ßi hái cho viÖc
kÝch tõ vµ phÇn ra thø cÊp lµ sù quan träng viÖc gi¶m vµ lµm biÕn d¹ng ë 1/2 chu kú
xoay chiÒu.
T×nh tr¹ng nµy cã thÓ c¶i thiÖn ®îc b»ng viÖc khö tõ CT. Khö tõ ®îc tiÕn
hµnh b»ng çch cung cÊp mét ®iÖn ¸p xoay chiÒu thÝch hîp tíi phÝa thø cÊp víi ®é
lín ban ®Çu ®ñ kh¶ n¨ng vît trªn mËt ®é tõ th«ng ®iÓm b·o hoµ CT, sau ®ã gi¶m
®iÖn ¸p cÊp tíi mét çch tõ tõ vµ liªn tôc tíi 0. NÕu ë ®ã cã bÊt kú lý do nghi ngê
r»ng CT hiÖn t¹i phô thuéc ®iÖn ¸p lín cã thÓ mét thµnh phÇn DC lín hay lÖ thuéc tõ
çch ®Æt bÊt kú mét ®iÖn ¸p DC, CT sÏ ®îc khö tõ tríc khi nã ®îc sö dông cho
bÊt kú thö nghiÖm ®o dßng ®iÖn chÝnh x¸c.
10.6. Çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t

1. Ch¾c ch¾n r»ng qu¸ tr×nh ®ãng gãi vµ nhËn hµng lµ tèt.
2. Ch¾c ch¾n r»ng sù l¾p ®Æt lµ phï hîp víi çc th«ng sè nhµ chÕ t¹o vµ víi b¶n
vÏ.
3. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi bÊt kú mét m¸y biÕn dßng nµo ®îc l¾p ®Æt hoÆc
kiÓm tra.
4. Ghi l¹i çc th«ng sè trªn nh·n m¸c.
5. Quan s¸t çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm.
6. Ch¾c ch¾n r»ng ngêi thÝ nghiÖm ghi l¹i kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®óng.
7. Ghi mét ngêi vµo sæ nhËt ký c«ng trêng
8. Hoµn thµnh çc biªn b¶n vÒ nhËn hµng, lu kho, l¾p ®Æt vµ kiÓm tra m¸y
biÕn dßng.
10.7. Phô lôc

Nh·n m¸c vµ çc th«ng sè cña m¸y biÕn dßng
MÉu biªn b¶n kiÓm tra tû sè biÕn
MÉu biªn b¶n kiÓm tra cùc tÝnh
MÉu biªn b¶n ®o ®iÖn trë cuén d©y vµ d©y dÉn
§o c«ng suÊt m¸y biÕn dßng vµ hÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn
10-23
ch¬ng 11 M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô
11.1. Tæng qu¸t

11.1.1. X¸c ®Þnh
Sau ®©y lµ çc ®Þnh nghÜa, xuÊt hiÖn trong çc tiªu chuÈn ANSI cña çc h¹ng
môc sö dông víi çc biÕn ®iÖn ¸p vµ çc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô.
Çc cÊp chÝnh x¸c
Çc giíi h¹n, trong çc h¹ng môc vÒ gãc pha vµ hÖ sè chØnh ®Þnh tû sè biÕn, ®·
®îc thiÕt lËp.
CÊp chÝnh x¸c cña çc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô: Çc ph¬ng thøc diÔn ®¹t møc ®é
tuú thuéc cña çc gi¸ trÞ thùc nhËn ®îc tõ phÝa nhÞ thø tíi çc gi¸ trÞ sÏ nhËn ®îc
nhê tÝnh to¸n theo hÖ sè tû lÖ.
Çc ®Æc tÝnh lµm viÖc kÕt hîp víi cÊp chÝnh x¸c cña biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô ®îc
diÔn ®¹t trong çc h¹ng môc vÒ hÖ sè chØnh ®Þnh tû sè biÕn vµ gãc pha.
CÊp chÝnh x¸c ®Þnh møc: CÊp chÝnh x¸c phô thuéc vµo dung lîng t¶i mµ cÊp
chÝnh x¸c ®ã ¸p dông vµo.
CÊp çch ®iÖn xung sÐt c¬ së (BIL): §é bÒn vÒ ®iÖn (çch ®iÖn) cña sø çch
®iÖn ®îc diÔn ®¹t ë trong çc h¹ng môc vÒ gi¸ trÞ ®Ønh cña mét xung sÐt tiªu chuÈn
cã thêi gian ®¹t tíi cùc ®¹i (front time) lµ 1.2ms vµ thêi gian ®¹t tíi gi¸ trÞ trung
b×nh (half value) lµ 50ms. Kho¶ng dung sai lµ 1.2-5.040-60ms.
CÊp çch ®iÖn xung chuyÓn m¹ch (®ãng c¾t) c¬ së (BSL): §é bÒn ®iÖn cña
çch ®iÖn diÔn ®¹t trong çc h¹ng môc vÒ gi¸ trÞ ®Ønh nhän cña mét xung chuyÓn
m¹ch tiªu chuÈn cã thêi gian ®¹t gi¸ trÞ ®Ønh lµ 250ms vµ thêi gian ®¹t tíi gi¸ trÞ
trung b×nh lµ 2500ms. Kho¶ng dung sai lµ 100-500x2000-4000 ms.
Dung lîng t¶i: Kh¶ n¨ng cña mét m¹ch ®îc nèi tíi cuén d©y thø cÊp x¸c
®Þnh c«ng suÊt t¸c dông vµ ph¶n kh¸ng ë çc ®Çu cùc thø cÊp. T¶i ®îc biÓu diÔn
b»ng tæng trë Ohm víi çc thµnh phÇn ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng hoÆc lµ tæng gi¸ trÞ
tÝnh b»ng Volt-Ampe vµ hÖ sè c«ng suÊt t¹i gi¸ trÞ x¸c ®Þnh cña dßng ®iÖn hoÆc ®iÖn
¸p vµ tÇn sè.
Tô ®iÖn: Tõ "Tô ®iÖn" ®îc sö dông khi kh«ng cÇn thiÕt ph¶i nhÊn m¹nh víi
nh÷ng nghÜa kh¸c nh lµ "khèi tô" hoÆc lµ "dµn tô"
Bé chia tô: Mét dµn tô gåm 2 khèi tô nèi nèi tiÕp nhau ®Ó t¹o thµnh mét thiÕt
bÞ chia ®iÖn ¸p kiÓu tô.
PhÇn tö tô ®iÖn: Mét phÇn kh«ng ph©n chia ®îc cña tô ®iÖn gåm çc ®iÖn cùc
®îc ng¨n çch bëi mét chÊt ®iÖn m«i.
Dµn tô: Mét khèi tô ®iÖn hoÆc lµ sù l¾p r¸p cña nhiÒu khèi tô.
11-1
Khèi tô: Çc phÇn tö tô ®îc l¾p r¸p l¹i thµnh mét hép tô cã çc ®Çu nèi ®Ó cã
thÓ sö dông ®îc.
Cuén c¶n cao tÇn: Mét phÇnc¶m ®iÖn ®îc nèi gi÷a cùc h¹ ¸p vµ cùc ®Êt cña
mét tô nèi (coupling capacitor), ng¨n tæng trë thÊp tíi dßng tÇn sè c«ng suÊt vµ tæng
trë cao tíi dßng tÇn sè mang.
§iÖn dung tÇn sè mang: §iÖn dung t¹i tÇn sè ®· cho trong d¶i tÇn sè mang.
§iÖn dung nµy ®îc ®a ra nhê hiÖu øng cña ®iÖn dung bªn trong vµ tù c¶m cña tô
®iÖn.
Dao nèi ®Êt: Mét dao nèi gi÷a ®Çu nèi h¹ ¸p vµ ®Çu ®Êt cña mét tô nèi.
§Çu dÉn tÝn hiÖu vµo: §Çu nèi mµ d©y dÉn tõ thiÕt bÞ ®iÒu chØnh sãng ®Êu nèi
vµo.
Khe hë b¶o vÖ: Kho¶ng çch ®iÖn cùc ®îc ®Êu nèi gi÷a dÇu nèi h¹ ¸p vµ ®Çu
nèi ®Êt cña mét bé tô ®iÖn cho giíi h¹n qu¸ ®iÖn ¸p qu¸ ®é gi÷a çc ®Çu nèi nµy.
M¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tÇng: Mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p trung tÝnh çch ®iÖn víi
®Êt, cuén s¬ cÊp ®îc ph©n bæ trªn mét vµi cuén d©y víi çc lâi ®iÖn tõ ®îc kÕt nèi
b»ng çc cuén d©y nèi. Cuén d©y thø cÊp ®îc ®Æt trªn lâi cuèi cña cuén cao ¸p.
Mçi mét lâi cña lo¹i m¸y biÕn ®iÖn ¸p nµy ®îc çch ®iÖn víi çc lâi cßn l¹i vµ duy
tr× t¹i mét ®iÖn ¸p cè ®Þnh víi ®Êt vµ ®iÖn ¸p pha ®Êt.
Bé tô nèi: §îc l¾p ®Æt mét hay nhiÒu bé tô víi nhau vµ bao gåm çc ®Çu nèi
cao ¸p, h¹ ¸p, nèi ®Êt vµ ®Õ cña bé tô nèi nÕu ®îc sö dông.
§Õ bé tô nèi: Lµ mét kÕt cÊu kÝn mµ nã ®îc g¾n chÆt víi tô h¹ ¸p bªn díi
cña mét khèi tô vµ cã thÓ cã çc phô kiÖn dïng cho môc ®Ých chøc n¨ng hoÆc b¶o
vÖ.
M¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô (CCVT): Mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p bao gåm mét bé chia
®iÖn ¸p kiÓu tô vµ mét bé ®iÖn tõ ®îc thiÕt kÕ vµ ®Êu nèi bªn trong mµ cuén nhÞ thø
cña bé ®iÖn tõ c¬ b¶n lµ tû lÖ vÒ ®é lín vµ gãc pha víi cuén d©y s¬ cÊp mµ nã ®îc
g¾n vµo víi bé chia ®iÖn ¸p kiÓu tô cho tÊt c¶ çc gi¸ trÞ cña çc t¶i thø cÊp n»m
trong ®Þnh møc cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô.
Bé ®iÖn tõ: PhÇn tö cña CCVT ®Êu nèi gi÷a ®Çu nèi ®iÖn ¸p trung ¸p vµ ®Êt
cña bé chia ®iÖn ¸p kiÓu tô.
Chó ý: Bé ®iÖn tõ c¬ b¶n bao gåm mét cuén c¶m xÊp xØ b»ng ®iÖn kh¸ng tô t¹i
tÇn sè ®Þnh møc cña 2 tô (C1 vµ C2) cña bé chia tô ®Êu nèi song song vµ mét m¸y
biÕn ¸p ®Ó h¹ ®iÖn ¸p trung ¸p xuèng gi¸ trÞ ®iÖn ¸p h¹ ¸p yªu cÇu. Cuén c¶m cã thÓ
®îc sö dông toµn bé hoÆc mét phÇn trong m¸y biÕn thÕ.
HÖ sè tiªu t¸n: Tang cña gãc ®îc t¹o ra bëi so lÖch pha gi÷a ®iÖn ¸p ®îc ®a
®Õn tô vµ dßng ®iÖn lÖch 900. §iÒu nµy m« t¶ phÇn tr¨m cña hÖ sè tiªu t¸n.
11-2
M¸y biÕn ®iÖn ¸p 2 cuén thø cÊp: Mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã 2 cuén thø cÊp trªn
cïng mét m¹ch tõ mµ nã çch ®iÖn víi nhau vµ víi s¬ cÊp.
Tæn hao kh«ng t¶i: C«ng suÊt (watts) ®îc yªu cÇu ®Ó cung cÊp mét n¨ng
lîng cÇn thiÕt ®Ó kÝch thÝch cho m¸y biÕn ®iÖn ¸p, nã bao gåm c¶ tæn hao ®iÖn m«i,
tæn hao lâi s¾t, vµ tæn hao trong cuén d©y t¹i dßng ®iÖn kÝch thÝch.
Céng hëng s¾t tõ: Céng hëng lµ mét hiÖn tîng dao ®éng mµ nã cã thÓ tån
t¹i trong çc m¹ch cã chøa ®iÖn dung vµ cuén c¶m phi tuyÕn víi lâi thÐp. Céng
hëng xuÊt hiÖn nh lµ kÕt qu¶ cña sù b·o hoµ cña lâi thÐp vµ qu¸ tr×nh lµm mÐo
d¹ng sãng hoÆc qu¸ ®iÖn ¸p, hoÆc c¶ hai.
M¸y biÕn ®iÖn ¸p lo¹i cÇu ch×: Mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p mµ nã ®îc cung cÊp víi
çc ph¬ng ph¸p ®Ó l¾p mét hay nhiÒu cÇu ch× nèi tiÕp víi cuén d©y nhÊt thø nh lµ
mét phÇn cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p.
M¸y biÕn ®iÖn ¸p lo¹i trung tÝnh nèi ®Êt: Mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p mµ nã cã trung
tÝnh cña cuén d©y cao ¸p ®îc nèi víi vá hoÆc ®Õ l¾p.
§iÓm ®Êu ®Êt: Lµ ®iÓm ®Ó ®Êu víi ®Êt.
Tô ®iÖn cao ¸p C1: Lµ tô ®iÖn ®îc m¾c gi÷a ®Çu nèi cao ¸p vµ ®Çu nèi trung
¸p.
§Çu nèi cao ¸p: Lµ ®Çu ®Ó nèi víi ®êng d©y cao ¸p.
M¸y biÕn ®iÖn ¸p lo¹i trung tÝnh çch ®iÖn: Mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p mµ nã cã
trung tÝnh cña cuén d©y cao ¸p çch ®iÖn víi vá hoÆc víi ®Õ vµ ®îc ®Êu ra mét cùc
mµ nã ®îc cung cÊp çch ®iÖn cho mét ®iÖn ¸p thÊp h¬n yªu cÇu cho ®Êu nèi
®êng d©y.
§iÖn ¸p trung ¸p: §iÖn ¸p ®èi víi ®Êt ë ®Çu nèi trung ¸p cña bé chia ®iÖn ¸p tô
khi mµ ®Çu nèi ®Êt cña bé chia ®iÖn ¸p nèi ®Êt trùc tiÕp hoÆc qua cuén c¶n cao tÇn.
Møc çch ®iÖn: §é bÒn çch ®iÖn ë ®îc m« t¶ trong çc môc cña thö nghiÖm
®iÖn ¸p chÞu ®ùng.
Tô ®iÖn trung ¸p C2: Çc cùc ®îc nèi víi mét m¹ch trung gian nh lµ bé ®iÖn
tõ cña mét biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô.
Kho¶ng çch rß: §é dµi cña bÒ mÆt çch ®iÖn bªn ngoµi tõ cùc cao ¸p ®Õn cùc
nèi ®Êt.
Cùc ®iÖn ¸p thÊp: Cùc ë ®Çu cuèi cña bé tô.
Tû sè ®îc ghi: Lµ tû sè mµ nã ®îc ghi trªn nh·n, cña sù thùc hiÖn biÕn ®æi
®iÖn ¸p xuèng ®iÖn ¸p thø cÊp.
§iÖn ¸p ®Þnh møc cùc ®¹i: Lµ gi¸ trÞ hiÖu dông cao nhÊt cña ®iÖn ¸p h×nh sin
gi÷a çc cùc mµ tô ®îc dù ®Þnh chÞu ®ùng liªn tôc. §Ó x¸c ®Þnh lµ mét khèi tô cã
thÓ thÝch hîp cho ®iÖn ¸p gi÷a cùc cao ¸p vµ cùc h¹ ¸p hoÆc gi÷a cùc cao ¸p vµ ®Êt
vµ mét tô cho ®iÖn ¸p gi÷a çc cùc.
11-3
Chó ý: §iÖn ¸p nµy t¬ng øng víi ®iÖn ¸p hÖ thèng lín nhÊt cho mét khèi tô
chia cho 3.
§iÖn ¸p hÖ thèng cùc ®¹i: §iÖn ¸p hiÖu dông pha-pha lín nhÊt mµ nã chÞu
®îc trong çc ®iÒu kiÖn vËn hµnh b×nh thêng vµ t¹i bÊt kú ®iÓm nµo trong hÖ
thèng, bao gåm c¶ sù biÕn ®æi t¹m thêi ®Õn ®iÒu kiÖn sù cè hoÆc sù ng¾t m¹ch ®ét
ngét khi cã t¶i lín.
§iÖn ¸p hÖ thèng b×nh thêng: Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p hiÖu dông pha-pha b×nh thêng
®Þnh cho mét m¹ch hoÆc mét hÖ thèng.
Phãng ®iÖn côc bé: Mét sù phãng tia löa ®iÖn mµ nã ®i qua chÊt çch ®iÖn gi÷a
çc ®iÖn cùc.
Khe b¶o vÖ qu¸ ®iÖn ¸p: Mét khe ®îc kÕt hîp víi mét CCVT ®Ó môc ®Ých
lµm giíi h¹n qu¸ ®iÖn ¸p mµ nã xuÊt hiÖn qua mét hoÆc nhiÒu çc phÇn tö cña
CCVT hoÆc chèng l¹i sù céng hëng duy tr×, hoÆc c¶ hai.
PhÇn tr¨m tû sè: Tû sè thùc ®îc m« t¶ nh mét phÇn tr¨m cña tû sè ®îc ghi.
PhÇn tr¨m tû sè hiÖu chuÈn: Sù sai lÖch gi÷a hÖ sè hiÖu chuÈn tû sè vµ ®¬n vÞ,
®îc m« t¶ nh mét phÇn tr¨m.
Chó ý: phÇn tr¨m tû sè hiÖu chuÈn lµ sè d¬ng nÕu nh hÖ sè phÇn tr¨m tû sè
lín h¬n mét ®¬n vÞ. NÕu nh phÇn tr¨m tû sè hiÖu chuÈn lµ d¬ng, ®iÖn ¸p thø cÊp
®îc ®o sÏ nhá h¬n ®iÖn ¸p ®a ®Õn ®Çu cao ¸p ®îc chia cho tû sè ®îc ghi.
§Æc tÝnh ®iÖn ¸p qui ®æi: §iÖn ¸p ®îc lùa chän nh lµ ®iÖn ¸p c¬ b¶n ®Ó x¸c
®Þnh tÝnh chÝnh x¸c, ®Æc tÝnh qu¸ ®é vµ cung cÊp cho çc cùc cao ¸p. §Æc tÝnh ®iÖn
¸p qui ®æi lµ ®¹t ®îc b»ng çch nh©n víi ®iÖn ¸p nhÞ thø (115 V) b»ng tû sè ®îc
ghi thÊp h¬n.
Gãc pha cña biÕn ®iÖn ¸p: Sù dÞch chuyÓn pha, tÝnh b»ng phót (hoÆc
miliradian), gi÷a çc ®iÖn ¸p t¹i ®Çu cao ¸p vµ ®Çu cùc tÝnh cña thø cÊp.
Chó ý: Gãc pha cña biÕn ®iÖn ¸p ®îc chØ ®Þnh bëi ký tù gamma (). Nã cã thÓ
lµ d¬ng khi ®iÖn ¸p thø cÊp tõ ®Çu cã cùc tÝnh ®Õn ®Çu kh«ng cùc tÝnh vît tríc
®iÖn ¸p t¬ng øng cña ®Çu cao ¸p.
HÖ sè hiÖu chuÈn gãc pha: Tû lÖ cña hÖ sè c«ng suÊt thùc víi hÖ sè c«ng suÊt
®o ®îc. Nã lµ mét chøc n¨ng cña c¶ hai gãc pha cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p c«ng cô vµ
hÖ sè c«ng suÊt cña m¹ch s¬ cÊp ®îc ®o.
Cùc tÝnh: ChØ ®Þnh cña çc híng liªn quan cña çc ®iÖn ¸p trªn çc ®Çu cao ¸p
vµ ®Çu h¹ ¸p trong phÇn lín cña mçi mét nöa chu kú.
Chó ý: Çc ®Çu cao ¸p vµ ®Çu h¹ ¸p ®îc gäi lµ cã cïng cùc tÝnh khi, trong
phÇn lín cña mét nöa chu kú tøc thêi, çc ®iÖn ¸p trªn çc ®Çu cao ¸p vµ h¹ ¸p cïng
mét híng.
11-4
CÇu dao nèi ®Êt ®iÖn ¸p: Mét cÇu dao nèi gi÷a m¹ch ®iÖn ¸p trung ¸p vµ ®Çu
nèi ®Êt cña CCVT.
§iÖn dung ®Þnh møc: Çc gi¸ trÞ cña ®iÖn dung ë gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Þnh møc vµ
tÇn sè c«ng nghiÖp mµ bé tô ®îc thiÕt kÕ. Sù x¸c ®Þnh nµy ¸p dông cho :
- Mét bé tô, ®iÖn dung gi÷a çc cùc cña mét tô.
- Mét khèi tô, ®iÖn dung gi÷a cùc cao ¸p vµ nèi ®Êt cña khèi.
§iÖn ¸p ®Þnh møc thø cÊp: §iÖn ¸p ®Þnh møc chia cho hÖ sè tû lÖ ®îc ghi.
§iÖn ¸p ®Þnh møc: §iÖn ¸p s¬ cÊp ®îc chän lµm c¬ b¶n cña çc ®Æc tÝnh kü
thuËt cña biÕn ®iÖn ¸p.
HÖ sè hiÖu chuÈn tû sè (RCF): Tû lÖ cña tû sè thùc trªn tû sè ®îc ghi. §iÖn ¸p
s¬ cÊp b»ng ®iÖn ¸p thø cÊp nh©n víi tû sè ®îc ghi nh©n víi hÖ sè hiÖu chuÈn tû lÖ.
Çc ®Çu nhÞ thø cña VT hoÆc CCVT: Çc ®Çu ®îc nèi víi çc thiÕt bÞ ®o
lêng, ®iÒu khiÓn hoÆc r¬ le b¶o vÖ.
Cuén d©y nhÞ thø cña mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p c«ng cô: Cuén d©y mµ nã ®îc dù
®Þnh ®Ó ®Êu nèi víi çc thiÕt bÞ ®o lêng hoÆc ®iÒu khiÓn.
Dung lîng t¶i nhiÖt ®Þnh møc cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p: §Çu ra vol-ampe mµ m¸y
biÕn ®iÖn ¸p cã thÓ cung cÊp liªn tôc t¹i ®iÖn ¸p ®Þnh møc thø cÊp mµ kh«ng cã sù
t¨ng nhiÖt nµo vît qu¸ th«ng sè nhiÖt ®é.
Ng¾n m¹ch ®Þnh møc: Thêi gian tÝnh b»ng gi©y mµ VT hoÆc CCVT ®ang cã
®iÖn t¹i ®iÖn ¸p ®Þnh møc cùc ®¹i cã kh¶ n¨ng chÞu ng¾n m¹ch trùc tiÕp qua çc ®Çu
thø cÊp.
Dung lîng ®Þnh møc t¶i nhiÖt: §Çu ra vol-ampe mµ VT hoÆc CCVT sÏ cung
cÊp liªn tôc t¹i ®iÖn ¸p ®Þnh møc lín nhÊt mµ kh«ng cã sù vît qu¸ th«ng sè nhiÖt
®é giíi h¹n.
HÖ sè hiÖu chuÈn m¸y biÕn ¸p (TCF): Tû sè cña watt hoÆc watt-giê víi gi¸ trÞ
watt hoÆc watt-giê ®o ®îc chia hÕt cho tû sè ®îc ghi.
Chó ý: HÖ sè hiÖu chuÈn m¸y biÕn ¸p cho mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p lµ hÖ sè hiÖu
chuÈn tû sè biÕn ®îc nh©n bëi hÖ sè hiÖu chuÈn gãc pha cho mét hÖ sè c«ng suÊt
m¹ch s¬ cÊp lý thuyÕt.
C«ng suÊt h÷u c«ng thùc hoÆc ®iÖn n¨ng h÷u c«ng, b»ng víi c«ng suÊt h÷u
c«ng hoÆc ®iÖn n¨ng ®o ®îc, nh©n bëi hÖ sè hiÖu chuÈn m¸y biÕn thÕ vµ tû sè ®îc
ghi.
C«ng suÊt h÷u c«ng s¬ cÊp thùc hoÆc ®iÖn n¨ng h÷u c«ng s¬ cÊp thùc, b»ng víi
hÖ sè hiÖu chuÈn m¸y biÕn dßng nh©n víi hÖ sè hiÖu chuÈn m¸y biÕn ®iÖn ¸p ®îc
nh©n bëi tÝch cña çc tû sè ®îc ghi cña çc m¸y biÕn dßng vµ m¸y biÕn ®iÖn ¸p
nh©n víi c«ng suÊt h÷u c«ng thùc hoÆc ®iÖn n¨ng h÷u c«ng thùc cña ®èi tîng quan
s¸t.
11-5
Ph¶n øng qu¸ ®é cña VT hoÆc CCVT: §o chÝnh x¸c çc d¹ng sãng cña ®iÖn ¸p
thø cÊp, trong çc ®iÒu kiÖn qu¸ ®é, nh lµ so s¸nh víi d¹ng sãng ®iÖn ¸p t¹i çc cùc
s¬ cÊp.
Tû sè thùc: Tû sè cña c¨n bËc 2 ®iÖn ¸p (hiÖu dông) tÇn sè c«ng nghiÖp t¹i çc
cùc cao ¸p trªn ®iÖn ¸p hiÖu dông tÇn sè c«ng nghiÖp t¹i çc cùc thø cÊp trong çc
®iÒu kiÖn lý thuyÕt.
Tû sè vßng d©y cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p: Tû sè cña sè vßng d©y cuén d©y s¬ cÊp
trªn sè vßng d©y cña cuén d©y thø cÊp.
M¸y biÕn ®iÖn ¸p: Lµ mét m¸y biÕn ¸p cã cuén d©y s¬ cÊp ®Êu nèi víi m¹ch
cung cÊp ®iÖn, ®iÖn ¸p cña nã ®îc sö dông ®Ó ®o lêng hoÆc ®iÒu khiÓn.
11.1.2. Dïng çc biÕn ®iÖn ¸p

Çc biÕn ®iÖn ¸p ®îc sö dông ë bÊt kú ®êng d©y nµo cã ®iÖn ¸p vît qu¸
480 V, mÆc dï vËy vÉn cã çc thiÕt bÞ ®o lêng cã ®iÖn ¸p lµ 240 V hoÆc cao h¬n sö
dông biÕn ®iÖn ¸p.
Khi mµ m¹ch ®iÖn ¸p thÊp h¬n 480 V, ®ång hå ®o lêng, r¬ le vµ çc thiÕt bÞ
kh¸c cã thÓ nèi trùc tiÕp víi ®êng d©y mµ kh«ng cÇn cã biÕn ®iÖn ¸p. BÊt cø khi
nµo ®iÖn ¸p cao h¬n 480 V biÕn ®iÖn ¸p sÏ trë nªn cÇn thiÕt ®Ó çch ®iÖn (an toµn
cho ngêi vµ gi¶m çc yªu cÇu vÒ çch ®iÖn) vµ cho phÐp sö dông çc thiÕt bÞ ®o
lêng cã gi¸ trÞ thÊp.
11.1.3. Çc lo¹i biÕn ®iÖn ¸p

Cã hai lo¹i m¸y biÕn ®iÖn ¸p thêng ®îc sö dông trong hÖ thèng ®iÖn, lo¹i
®iÖn tõ vµ lo¹i tô. M¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tÇng lµ sù biÕn ®æi cña lo¹i biÕn ®iÖn ¸p
kiÓu ®iÖn tõ th«ng thêng víi cuén d©y ®iÖn ¸p cao ®îc thùc hiÖn bëi mét vµi cuén
d©y cao ¸p nèi nèi tiÕp víi nhau hoÆc "tÇng" . ThiÕt kÕ kiÓu nµy sÏ gi¶m ®îc gi¸
cña çch ®iÖn, ®Æc biÖt lµ ®èi víi çc bé cao ¸p.
Tãm l¹i, çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p lo¹i ®iÖn tõ ®îc sö dông trong hÖ thèng cã
®iÖn ¸p ®Þnh møc tõ 69 kV vµ thÊp h¬n. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô còng ®îc sö
dông ®Ó ®a çc tÝn hiÖu th«ng tin t¶i ba lªn ®êng d©y truyÒn t¶i. Cã mét vµi n¬i
thÝch sö dông m¸y biÕn ®iÖn ¸p lo¹i ®iÖn tõ trong hÖ thèng cao ¸p cho çc ®iÓm ®o
lêng n¬i ®ßi hái ph¶i cã cÊp chÝnh x¸c cao. Çc m¸y biÕn ¸p kiÓu tô còng cã thÓ
®îc trang bÞ cã cïng cÊp chÝnh x¸c víi lo¹i m¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu ®iÖn tõ, nhng
nã bÞ ¶nh hëng nhiÒu h¬n bëi sù thay ®æi cña nhiÖt ®é vµ l·o ho¸. Chu kú kiÓm tra
cÊp chÝnh x¸c ph¶i thêng xuyªn ®îc thùc hiÖn.
11-6
11.1.4. Nguyªn lý ho¹t ®éng
11.1.4.1. Lý thuyÕt tæng qu¸t
M¸y biÕn biÕn ®iÖn ¸p, ®óng nh tªn gäi cña nã, ®îc dïng ®Ó biÕn ®æi tõ ®iÖn
¸p cao ®Õn ®iÖn ¸p thÊp - thêng tõ 120 V hoÆc 115 V - bëi v× nã cã thÓ an toµn cho
çc thiÕt bÞ ®o lêng, r¬ le vµ çc thiÕt bÞ kh¸c.
M¸y biÕn ®iÖn ¸p biÕn ®æi ®iÖn ¸p tû lÖ trùc tiÕp theo tû lÖ cña çc cuén d©y
cña nã, nh ®îc m« t¶ trong h×nh vÏ. §iÒu nµy ®îc diÔn t¶ lý thuyÕt nh sau :
Vp/Np = Vs/Ns
hoÆc Vs = Vp(Ns/Np)
§Ó biÕn ®æi 240 V xuèng 120 V, mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p ph¶i cã sè vßng d©y
cña cuén phÝa 240 V b»ng 2 lÇn sè vßng d©y cña cuén phÝa 120 V - nã cã tû sè biÕn
cña 2 tíi 1 (240 chia cho 120 b»ng 2).
M¸y biÕn ®iÖn ¸p th«ng thêng lµ çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã 2 cuén d©y vµ
thêng ®îc sö dông trong tÊt c¶ çc thiÕt kÕ ngo¹i trõ khi dïng cho ®iÖn ¸p vµ çch
®iÖn kh¸c. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p, ®iÖn ¸p ®Þnh møc tõ 25 kV trë xuèng, ®îc cung
cÊp víi çc cuén d©y thø cÊp ®¬n thiÕt kÕ cho 120 V ®Çu ra. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p
cã ®iÖn ¸p ®Þnh møc trªn 25 kV b×nh thêng cã ®iÖn ¸p cña cuén thø cÊp lµ115 V.
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã thÓ ®îc trang bÞ mét hoÆc nhiÒu cuén thø cÊp, còng nh
cã nÊc hoÆc kh«ng cã nÊc.
11.1.4.2. Çc m¹ch t¬ng ®¬ng
Çc m¹ch t¬ng ®¬ng cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ s¬ ®å vect¬ sÏ ®îc chØ ra
trong h×nh vÏ. Dßng sÏ ®îc chØ ra ë h×nh vÏ vµo çc phÇn bªn ngoµi cña lâi. Nã
®îc biÓu diÔn bëi trë kh¸ng Xm triÓn khai ®iÖn ¸p ®îc cung cÊp ®Õn nh¸nh kÝch
thÝch Zm mµ nã biÓu diÔn phÇn ngoµi cña lâi. Nã cã thÓ ®îc xem nh lµ tæng trë nèi
11-7
tiÕp Rp + Rs + j(Xp + Xs) lµ nguyªn nh©n tæn thÊt ®iÖn ¸p trong sù biÕn ®æi, v× vËy
çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p ph¶i ®îc thiÕt kÕ cÈn thËn ®Ó gi÷ cho tæng trë nµy cµng thÊp
cµng tèt. Theo çch kh¸c, nã cã thÓ ®îc coi r»ng sù hao hôt cña dßng ®iÖn trong sù
biÕn ®æi lµ ®óng dßng ®îc ®i qua b»ng nh¸nh kÝch thÝch Zm. Bëi v× mçi lo¹i cña
m¸y biÕn ¸p ®îc thiÕt kÕ cho môc ®Ých cña nã, kh«ng ph¶i bÊt kú m¸y biÕn ¸p nµo
còng lµm tèt çc chøc n¨ng cña çc lo¹i kh¸c. Mét m¸y biÕn dßng ®iÖn sÏ lµ mét
m¸y biÕn ®iÖn ¸p rÊt kÐm vµ mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p sÏ lµ mét m¸y biÕn dßng ®iÖn rÊt
kÐm.
Çc m¸y biÕn ¸p lý tëng hoÆc hoµn h¶o c¶m øng cïng mét sè vol trªn 1 vßng
d©y trong cuén d©y thø cÊp còng nh ®èi víi s¬ cÊp vµ ®a ra cïng sè ampe-vßng
trong cuén thø cÊp còng nh ®îc tÝnh to¸n trong cuén s¬ cÊp, ®Ó cung cÊp bÊt kú tû
sè biÕn mong muèn nµo cña ®iÖn ¸p hoÆc dßng ®iÖn phÝa s¬ cÊp ®èi víi phÝa thø
cÊp. Trong trêng hîp m¸y biÕn ¸p cô thÓ nh trong h×nh vÏ, bao giê th× dßng ®iÖn
®Çu ra cuén thø cÊp b»ng hiÖu cña tæng dßng ®i qua trõ ®i dßng c¶m øng vµ çc ®Çu
ra ®iÖn ¸p thø cÊp b»ng ®iÖn ¸p ®Æt trªn m¸y biÕn thÕ th«ng qua tæng trë.
HÖ sè söa tû sè biÕn vµ gãc pha ph¶i ®îc x¸c ®Þnh t¹i çc t¶i liªn quan cô thÓ.
Çc gi¸ trÞ cung cÊp ®Õn cuén ®iÖn ¸p thø cÊp t¹i çc ®Çu ®Êu nèi m¸y biÕn thÕ. NÕu
nh d©y dÉn tõ m¸y biÕn thÕ ®Õn t¶i lµ rÊt dµi, gi¸ trÞ tæng trë cña nã cã thÓ ®ñ ®Ó
thªm vµo ®iÖn ¸p r¬i vµ sai sè.
§iÖn ¸p r¬i trªn d©y dÉn cã thÓ ®îc tÝnh to¸n b»ng çch sö dông dßng ®iÖn ®i
ra tõ m¸y biÕn thÕ vµo tæng trë cña d©y dÉn. NÕu nã lµ tæng ®é lín tÝnh theo phÇn
tr¨m cña ®iÖn ¸p thø cÊp, sù tÝnh thªm sai sè vÒ tû sè vµ gãc pha t¹i gi¸ trÞ t¶i cã thÓ
®îc tÝnh to¸n phï hîp víi s¬ ®å vect¬ trong h×nh vÏ vµ çc c«ng thøc.
11-8
PhÇn tr¨m tû sè sÏ ®îc t¨ng lªn bëi:
IB(RLcos + XLsin)/VS100
Céng thªm tæng nµy theo ph¬ng ph¸p ®¹i sè vµo gãc pha cña m¸y biÕn thÕ ®Ó
lÊy gi¸ trÞ sai kh¸c thùc gi÷a phÝa s¬ cÊp vµ phÝa ®iÖn ¸p t¶i.
H×nh vÏ sau sÏ chØ ra m¹ch t¬ng ®¬ng cña mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô
(CCVT). CCVT dïng 2 tô m¾c nèi tiÕp ®Ó thùc hiÖn nh lµ mét bé ph©n ¸p. Mét
m¸y biÕn ¸p trung ¸p ®iÖn tõ ®îc rót xuèng bªn díi ®Ó gi¶m ®iÖn ¸p ®Õn çc ®Çu
ra thø cÊp. Mét cuén kh¸ng ®îc l¾p gi÷a m¸y biÕn ¸p vµ tô ®Ó t¹o céng hëng víi 2
tô t¹i hÖ thèng tÇn sè cã bï cho ®iÖn ¸p r¬i vµ sai sè gãc pha.
M¹ch t¬ng ®¬ng cña mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô
11.2. Çc øng dông

11.2.1. CÊp chÝnh x¸c
Nh ®· nãi v¾n t¾t trong môc tríc, cÊp chÝnh x¸c cña mét biÕn ®iÖn ¸p lµ ¶nh
hëng bëi ®iÖn ¸p r¬i vµ sù xoay gãc pha khi qua m¸y biÕn ¸p.
Nh trªn h×nh vÏ, sai sè ®óng víi t¶i hoÆc dung lîng t¶i phô thuéc vµo c¶ ®é
lín cña IB vµ gãc gi÷a VS vµ IB. Bëi vËy, sai sè cßn phô thuéc vµo c¶ hai ®é lín vµ hÖ
sè c«ng suÊt cña ZB, mµ nã lµ dung lîng t¶i bªn ngoµi trong m¹ch thø cÊp. BÊt cø
sù thay ®æi nµo vÒ sè lîng hoÆc lo¹i thiÕt bÞ mµ nã ®îc l¾p trong m¹ch thø cÊp cña
m¸y biÕn ®iÖn ¸p sÏ thay ®æi RB hoÆc jXB, hoÆc c¶ hai, vµ sÏ ¶nh hëng ®Õn ®é lín
sai sè ®óng víi t¶i. NÕu hÖ sè c«ng suÊt cña ZB ®îc gi÷ lµ h»ng sè, ®é lín cña sai
sè ®óng víi dung lîng t¶i sÏ biÕn ®æi gÇn víi dung lîng t¶i VA.
PhÇn lín çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p ®îc thiÕt kÕ sao cho dßng tõ ho¸ vµ trë kh¸ng
cña cuén d©y lµ nhá nhÊt. §iÒu nµy cã nghÜa lµ thiÕt kÕ c¬ b¶n lµ thiÕt kÕ sao cho sai
sè ®îc gi÷ lµ nhá nhÊt.
11-9
§é chÝnh x¸c cña çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p kh«ng bÞ ¶nh hëng nhiÒu ®Õn sù thay
®æi cña nhiÖt ®é cña ®iÖn trë cuén d©y mµ nã biÕn ®æi theo nhiÖt ®é. Sù thay ®æi ®é
chÝnh x¸c cña mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu ®iÖn tõ thêng xuyªn lµ díi 0.1% cho sù
thay ®æi 550C.
Sai sè m¸y biÕn ®iÖn ¸p kh«ng ¶nh hëng bëi sù thay ®æi cña ®iÖn ¸p trõ khi
sù thay ®æi cña ®é lín còng nh thay ®æi tû sè cña dßng tõ ho¸ ®Õn ®iÖn ¸p ®êng
d©y. Nh vËy, çc ®iÖn ¸p thÊp h¬n ®iÖn ¸p ®Þnh møc (®Þnh møc trªn nh·n) sÏ kh«ng
bÞ ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn cÊp chÝnh x¸c, nhng víi çc ®iÖn ¸p lín h¬n ®iÖn ¸p ®Þnh
møc cã thÓ g©y ra b·o hoµ lâi tõ dÉn ®Õn lµ sai sè lín vµ ph¸t nhiÖt. PhÇn lín çc
m¸y biÕn ¸p ho¹t ®éng tèt ë qu¸ ®iÖn ¸p 10%, nhng víi çc ®iÖn ¸p lín h¬n th× nã
sÏ g©y ra t¨ng sai sè vµ qu¸ nhiÖt.
B×nh thêng, m¸y biÕn ®iÖn ¸p ®îc coi nh chØ ho¹t ®éng chØ ë mét tÇn sè,
mÆc dï vËy rÊt nhiÒu çc thiÕt kÕ cho m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã thÓ sö dông c¶ hai lo¹i
tÊn sè 50Hz vµ 60Hz.
Tæng qu¸t, khi t¨ng lªn 100% tÇn sè ®Þnh møc sÏ g©y ra sai sè t¨ng lªn kh«ng
®¸ng kÓ. Nhng bÊt cø khi nµo gi¶m tÇn sè xuèng díi 5% ®Õn 10% cã thÓ ®a ®Õn
çc sai sè m¸y biÕn thÕ trÇm träng, còng nh sù ph¸t nhiÖt.
Trong trêng hîp tÇn sè t¨ng, mËt ®é tõ th«ng trong lâi vµ dßng kÝch tõ gi¶m
xuèng, nhng trë kh¸ng cña c¶ hai cuén d©y vµ dung lîng t¶i ®Òu t¨ng. Sù t¨ng
c¶m kh¸ng trong t¶i sÏ lµm gi¶m dßng t¶i trong çc cuén d©y. Nh vËy, dßng t¶i vµ
dßng tõ ho¸ gi¶m sÏ lµm gi¶m ®iÖn ¸p r¬i trªn cuén d©y. KÕt qu¶ tæng cßn phô
thuéc vµo vÊn ®Ò thiÕt kÕ cña m¸y biÕn thÕ vµ kh«ng thay ®æi m¹ch cña t¶i. Tæng
qu¸t, chØ cã sù t¨ng rÊt nhá cña sai sè tû sè vµ sai sè gãc lµ kÕt qu¶ cña sù t¨ng
nhiÒu cña tÇn sè.
Mét sù gi¶m tÇn sè lµ nguyªn nh©n g©y t¨ng mËt ®é tõ th«ng, dßng t¶i vµ dßng
tõ ho¸, trong khi nã lµ nguyªn nh©n g©y gi¶m trë kh¸ng. Phô thuéc vµo thiÕt kÕ cña
m¸y biÕn thÕ, sù b·o hoµ cña lâi cã thÓ ®¹t tíi víi mét sù gi¶m rÊt nhá cña tÇn sè.
T¹i ®iÓm nµy, sai sè rÊt lín vµ sÏ xÈy ra sù ph¸t nhiÖt.
Çc tiªu chuÈn ANSI cho çc m¸y biÕn ¸p c«ng cô, C57.13, ®Þnh râ ph¬ng
ph¸p tiªu chuÈn cña ph©n lo¹i cÊp chÝnh x¸c cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p. Tõ ®ã cÊp chÝnh
x¸c cßn phô thuéc vµo dung lîng t¶i, çc dung lîng t¶i tiªu chuÈn ph¶i ®îc ®Þnh
râ. CÊp chÝnh x¸c sÏ ®îc x¸c ®Þnh t¹i çc dung lîng t¶i nµy.
Çc dung lîng t¶i tiªu chuÈn ®îc chän ®Ó bao gåm c¶ d¶i trong lóc ho¹t
®éng b×nh thêng vµ n»m theo danh s¸ch theo çc ch÷ çi w,x,y,z vµ zz nh trong
b¶ng 1.
11-10
B¶ng 1. Dung lîng tiªu chuÈn cho çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p
§Æc tÝnh trªn §Æc tÝnh trªn §Æc tÝnh trªn
dung lîng tiªu chuÈn* c¬ së 120 V c¬ së 69.3 V
HÖ sè §iÖn §iÖn kh¸ng Tæng §iÖn §iÖn kh¸ng Tæng
Tªn V-A
c«ng suÊt trë () (H) trë() trë() (H) trë()
w 12.5 0.1 115.2 3.04 1152 38.4 1.01 384
x 25 0.7 403.2 1.09 576 134.4 0.346 192
y 75 0.85 163.2 0.268 192 54.5 0.0894 64
z 200 0.85 61.2 0.101 72 20.4 0.0335 24
zz 400 0.85 30.6 0.0503 36 10.2 0.0168 12
m 35 0.2 82.3 1.07 411 27.4 0.356 137
* Çc tªn dung lîng t¶i nµy kh«ng cã ý nghÜa lín ngo¹i trõ ë tÇn sè 50 hoÆc
60Hz.
Chó ý: CÊp chÝnh x¸c tiªu chuÈn ®o lêng cho m¸y biÕn ®iÖn ¸p thiÕt lËp giíi
h¹n tõ 90% ®Õn 110% cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc, mµ nã thêng xuyªn phï hîp lµ 120V
hoÆc 115V thø cÊp. Khi mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p ®îc ho¹t ®éng ë 58% cña ®iÖn ¸p
®Þnh møc, cÊp chÝnh x¸c sÏ kh¸c h¬n víi ë 100% ®iÖn ¸p. Çc dung lîng tiªu
chuÈn trong b¶ng 1 cã tæng trë kh¸c nhau t¹i ®iÖn ¸p thø cÊp 120 V vµ 69.3 V. Nh
vËy mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã çc sai sè kh¸c nhau nhiÒu ë 69.3 V h¬n ë 120 V dïng
çc t¶i ®Þnh møc thùc hiÖn trong b¶ng. NÕu tæng trë t¶i t¹i 58% tõ ho¸ lµ b»ng víi
t¹i 100% tõ ho¸ (mét ®iÒu kiÖn mµ cã thÓ xÈy ra trong thùc tÕ nhng lµ kh«ng bao
gåm bëi çc dung lîng ®Þnh møc) tÝnh chÝnh x¸c thay ®æi Ýt h¬n mét chót.
Çc nh·n cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p chØ ra mét tû sè trªn nh·n, mµ nã thêng lµ
mét sè nh lµ 20:1. Tû sè thùc cña s¬ cÊp vµ thø cÊp lµ mét sè mµ nã cã thÓ cao h¬n
hoÆc thÊp h¬n mét chót so víi tû sè trªn nh·n bëi mét lîng ®îc gäi lµ sai sè tû sè,
mµ nã ®îc x¸c ®Þnh vµ m« t¶ trong ANSI C57.13 nh hÖ sè hiÖu chuÈn tû sè
(RCF). Cho vÝ dô, nÕu tû sè thùc lµ 20.2 trªn 1, hÖ sè hiÖu chuÈn tû sè lµ 1.01 vµ sai
sè tû sè lµ 1%. Tû sè vßng d©y lµ thêng xuyªn ®îc hiÖu chuÈn ®Ó bï cho sù tæn
hao trong m¸y biÕn thÕ. V× sù bï nµy mµ ®Çu ra nhÞ thø thùc cã thÓ cao h¬n gi¸ trÞ
®îc tÝnh tõ tû sè trªn nh·n.
RCF: tû sè thùc / tû sè trªn nh·n
Tû sè thùc = Tû sè trªn nh·n  RCF
Thªm n÷a, ®Çu ra thø cÊp cã thÓ cã dÞch chuyÓn mét gãc pha nhá so víi ®Çu
vµo s¬ cÊp. Lçi nµy ®îc gäi lµ sai sè gãc (thêng ®îc ®o b»ng phót) vµ ®îc x¸c
®Þnh lµ d¬ng nÕu ®Çu ra cuén thø cÊp vît tríc ®Çu vµo s¬ cÊp.
11-11
Sai sè gãc pha () lµ gãc gi÷a vÐct¬ ®iÖn ¸p s¬ cÊp vµ vect¬ ®iÖn ¸p thø cÊp ®¶o
ngîc. Nã thêng ®îc biÓu diÔn b»ng phót. Gãc nµy thêng ®îc coi nh lµ d¬ng
khi mµ vect¬ ®iÖn ¸p thø cÊp ®¶o ngîc vît tríc vect¬ ®iÖn ¸p s¬ cÊp.
Nh vËy, hÖ sè hiÖu chuÈn tû sè lµ mét sè nh lµ 1.004 hoÆc 0.998. Gãc pha
() lµ phót vît tríc hoÆc chËm sau.
HÖ sè hiÖu chuÈn m¸y biÕn ¸p (TCF) tîng trng mét ph¬ng ph¸p cña mét sè
chØ ®Þnh, kÕt hîp ¶nh hëng cña sai sè tû sè vµ sai sè gãc pha trªn mét wattmet hoÆc
thiÕt bÞ ®o lêng t¬ng tù n¬i mµ sù thay ®æi cña hÖ sè c«ng suÊt tõ s¬ cÊp sang
m¹ch thø cÊp ¶nh hëng ®Õn ®o lêng.
11.2.2. KÝch thÝch qu¸ ®é

11.2.3. §iÖn ¸p ®Þnh møc vµ tû sè biÕn
11.2.3.1. Tæng qu¸t
Çc tiªu chuÈn ANSI ph©n lo¹i çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p thµnh 5 nhãm nh ®îc
m« t¶ díi ®©y.
Danh s¸ch çc tiªu chuÈn ANSI ®iÖn ¸p ®Þnh møc tiªu chuÈn ®îc ®¸nh cho
CCVT, mµ nã sÏ ®îc chØ ra trong môc 11.2.3.7.
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nèi ®êng d©y ®Õn ®Êt trong hÖ thèng kh«ng nèi ®Êt
kh«ng thÓ ®îc sö dông nh lµ çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nèi ®Êt vµ kh«ng ®îc ho¹t
®éng víi çc cuén d©y thø cÊp ®Êu nèi h×nh tam gi¸c bëi v× çc dßng ®iÖn thõa sÏ
ch¹y trong h×nh tam gi¸c.
11.2.3.2. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 1
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p trong nhãm 1, ®îc chØ ra trong b¶ng 3, ®îc øng dông
víi 100% cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc s¬ cÊp ®i qua cuén d©y s¬ cÊp khi ®Êu nèi pha - pha
hoÆc pha - ®Êt (çc ®Êu nèi ®Æc trng, xem H×nh A vµ B).
H×nh A, B. §Êu nèi çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 1
11-12
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p ë nhãm 1 lµ cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng t¹i 125% ®iÖn ¸p
®Þnh møc trong trêng hîp khÈn cÊp trªn c¬ së nhiÖt ®é kh«ng vît qu¸ 750C, dung
lîng t¶i ®îc cung cÊp, theo vol-ampe t¹i ®iÖn ¸p ®Þnh møc, kh«ng vît qu¸ 64%
cña c«ng suÊt t¶i nhiÖt (nh vËy, sù ho¹t ®éng lµ kÕt qu¶ cña sù gi¶m tuæi thä b×nh
thêng t¹i gi¶i ®Þnh møc 0.2% trªn ngµy). Nhµ chÕ t¹o sÏ th¶o luËn çc th«ng tin vÒ
kh¶ n¨ng ho¹t ®éng t¹i çc ®iÖn ¸p cao hoÆc dung lîng t¶i cao. Çc m¸y biÕn ¸p
nhãm 1 sÏ cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc t¹i 110% ®iÖn ¸p ®Þnh møc ®îc cung cÊp
t¶i, ë vol-ampe t¹i ®iÖn ¸p nµy, kh«ng vît qu¸ dung lîng t¶i nhiÖt ®Þnh møc.
Çc ký hiÖu trong b¶ng 3 chØ ra ®iÖn ¸p ®Þnh møc nhÊt thø cña m¸y biÕn ®iÖn
¸p vµ ®iÖn ¸p lín nhÊt (pha-pha) cho hÖ thèng nèi ®Êt hoÆc hÖ thèng 4 d©y, mµ çc
gi¸ trÞ ®Þnh møc nµy cã thÓ ®îc ¸p dông nÕu nèi ®êng d©y víi ®Êt.
B¶ng 3. Nhãm 1, çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p
§iÖn ¸p ®Þnh møc nhÊt thø Møc çch ®iÖn xung
Tû sè biÕn
§iÖn ¸p ®Þnh møc pha - pha (V) c¬ b¶n (KV)
120 cho 208 Y 1:1 10
240 cho 416Y 2:1 10
300 cho 520Y 2.5:1 10
120 cho 208 Y 1:1 30

240 cho 416Y 2:1 30
300 cho 520Y 2.5:1 30
480 cho 832Y 4:1 30
600 cho 1040Y 5:1 30
2400 cho 4160Y 20:1 60
4200 cho 7280Y 35:1 75

4800 cho 8320 Y 40:1 75
7200 cho 12.470Y 60:1 100 hoÆc 95

8400 cho 14.560Y 70:1 100 hoÆc 95
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p trong nhãm 2, chØ ra trong b¶ng 4 ho¹t ®éng chÝnh ë pha
- pha. Chóng còng cã thÓ ®îc nèi pha - trung tÝnh hoÆc pha - ®Êt trong hÖ thèng
kh«ng nèi ®Êt nÕu ®iÖn ¸p s¬ cÊp cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p b»ng ®iÖn ¸p ®Þnh møc s¬
cÊp cña hÖ thèng chia cho 3 (çc lo¹i ®Êu nèi ®iÓn h×nh xem H×nh C vµ D).
11-13
H×nh C, D. §Êu nèi çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 2
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p ë nhãm 2 ph¶i cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc t¹i 110%
®iÖn ¸p ®Þnh møc, ®îc cung cÊp t¶i, ë vol-ampe t¹i ®iÖn ¸p nµy, kh«ng vît qu¸
dung lîng t¶i nhiÖt ®Þnh møc.
Tû sè biÕn
120 cho 120 Y 1:1 10
240 cho 240Y 2:1 10
300 cho 300Y 2.5:1 10
480 cho 480Y 4:1 10
600 cho 600Y 5:1 10
2400 cho 2400Y 20:1 45
4800 cho 4800Y 40:1 60
7200 cho 7200Y 60:1 75
12.000 cho 12.000Y 100:1 100 hoÆc 95

14.400 cho 14.400Y 120:1 100 hoÆc 95
24.000 cho 24.000Y 200:1 150 hoÆc 125

34.000 cho 34.000Y 300:1 200 hoÆc 150
46.000 cho 46.000Y 400:1 250
69.000 cho 69.000Y 600:1 350
11-14
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 3 ®îc chØ ra trong b¶ng 5. Chóng chØ ®îc ®Êu
nèi pha-®Êt, trong hÖ thèng nèi ®Êt hoÆc kh«ng nèi ®Êt, vµ cã 2 cuén thø cÊp. Chóng
cã thÓ cã trung tÝnh nèi ®Êt hoÆc trung tÝnh kh«ng nèi ®Êt.
D¶i ®Þnh møc cho lªn ®Õn 92.000 V cho çc ®Êu nèi pha-®Êt trong hÖ thèng
wye cã kh¶ n¨ng chÞu 3 lÇn ®iÖn ¸p ®Þnh møc trong 1 phót. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p
cã ®iÖn ¸p ®Þnh møc 138.000 V vµ cao h¬n, nèi pha-®Êt trong hÖ thèng wye cã kh¶
n¨ng chÞu 140% cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc (çc ®Êu nèi ®iÓn h×nh xem H×nh E). Çc
m¸y biÕn ®iÖn ¸p ë nhãm 3 ph¶i cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc t¹i 110% ®iÖn ¸p
®Þnh møc, ®îc cung cÊp t¶i, ë vol-ampe t¹i ®iÖn ¸p nµy, kh«ng vît qu¸ dung lîng
t¶i nhiÖt ®Þnh møc.
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 3 sö dông hai tû sè biÕn cho mçi cuén d©y thø
cÊp. Hai tû sè biÕn cho mçi cuén d©y ®îc thêng xuyªn thùc hiÖn b»ng mét nÊc
trong cuén d©y thø cÊp víi ®Çu ®Êu kh«ng cùc tÝnh cña cuén d©y lµm ®Çu chung.

Tû sè biÕn
§iÖn ¸p ®Þnh møc pha - pha (V) c¬ b¶n (kV)
14.400 cho 25.000 Gnd Y 120/200:1 150 hoÆc 125
20.125 cho 34.500 Gnd Y 175/300:1 200
27.600 cho 46.000 Gnd Y 240/400:1 250
40.250 cho 69.000 Gnd Y 350/600:1 350
69.000 cho 115.000 Gnd Y 600/1000:1 550 hoÆc 450
80.00 cho 138.000 Gnd Y 700/1200:1 650 hoÆc 550
92.000 cho 161.000 Gnd Y 800/1400:1 750 hoÆc 650
138.000 cho 230.000 Gnd Y 1200/2000:1 1050 hoÆc 900
207.000 cho 362.000 Gnd Y* 1800/3000:1 1300 hoÆc 1175
287.000 cho 550.000 Gnd Y* 2500/4500:1 1800 hoÆc 1675
435.250 cho 800.000 Gnd Y* 3750/6250:1 2050
* Çc ®iÖn ¸p cao 362.000, 550.000 vµ 800.000 lµ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p nhÊt thø ®Þnh
møc cao nhÊt v× ®îc thiÕt kÕ cho sö dông víi hÖ thèng siªu cao ¸p bëi ANSI uû ban
C92.
11-15
H×nh E. §Êu nèi çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 3
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 4 ®îc chØ ra trong B¶ng 6. Chóng chØ ®îc ®Êu
nèi pha-®Êt, trong hÖ thèng nèi ®Êt hoÆc kh«ng nèi ®Êt. Chóng cã thÓ cã lo¹i trung
tÝnh nèi ®Êt hoÆc trung tÝnh kh«ng nèi ®Êt (çc ®Êu nèi ®Æc trng cña nhãm 4A, xem
H×nh B, çc ®Êu nèi ®Æc trng cña nhãm 4B, xem H×nh D).
dung lîng t¶i nhiÖt ®Þnh møc. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p ë nhãm 4A ph¶i cã kh¶ n¨ng
ho¹t ®éng t¹i 125% cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc trong t×nh tr¹ng khÈn cÊp, ®îc cung cÊp
t¶i, ë vol-ampe t¹i ®iÖn ¸p ®Þnh møc, kh«ng vît qu¸ 64% dung lîng t¶i nhiÖt ®Þnh
møc, kh«ng t¨ng qu¸ nhiÖt ®é 750C (nh vËy, sù ho¹t ®éng lµ kÕt qu¶ cña sù gi¶m
tuæi thä b×nh thêng t¹i d¶i ®Þnh møc 0.2% trªn ngµy). Nhµ chÕ t¹o sÏ th¶o luËn çc
th«ng tin vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng t¹i çc ®iÖn ¸p cao hoÆc dung lîng t¶i cao.
Tû sè biÕn
Nhãm 4A sù ho¹t ®éng t¹i xÊp xØ 100% ®iÖn ¸p ®Þnh møc
2400 Cho 4160 Gnd Y 20:1 60
4200 Cho 7200 Gnd Y 35:1 75
4800 Cho 8320 Gnd Y 40:1 75
7200 Cho 12.470 Gnd Y 60:1 110 hoÆc 95
8400 Cho 14.560 Gnd Y 70:1 110 hoÆc 95
Nhãm 4B ho¹t ®éng ë xÊp xØ 58% cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc
4200 Cho 4200 Gnd Y 35:1 60
4800 Cho 4800 Gnd Y 40:1 60
7200 Cho 7200 Gnd Y 60:1 75
12.000 Cho 12.000 Gnd Y 100:1 100 hoÆc 95
14.400 Cho 14.400 Gnd Y 120:1 100 hoÆc 95
11-16
Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhãm 5 ®îc chØ ra trong b¶ng 7. Chóng chØ ®îc ®Êu
nèi ngoµi trêi, trong hÖ thèng nèi ®Êt vµ cã thÓ trung tÝnh nèi ®Êt hoÆc trung tÝnh
kh«ng nèi ®Êt. Çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã kh¶ n¨ng chÞu 140% cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc
trong 1 phót (çc ®Êu nèi ®iÓn h×nh xem H×nh E).
dung lîng t¶i nhiÖt ®Þnh møc.
Tû sè biÕn
§iÖn ¸p ®Þnh møc pha - pha (V) c¬ b¶n (kV)
7200 cho 12.470 Gnd Y 60:1 110
8400 cho 14.500 Gnd Y 70:1 110
12000 cho 20.800 Gnd Y 100:1 150 hoÆc 125
14.400 cho 25.000 Gnd Y 120:1 150 hoÆc 125
20.125 cho 34.500 Gnd Y 175:1 200 hoÆc 150
11.2.3.7. Tû sè biÕn vµ ®iÖn ¸p ®Þnh møc
B¶ng 8 lµ mét danh s¸ch cña tiªu chuÈn ANSI cña CCVT vÒ ®iÖn ¸p vµ tû sè
biÕn.
B¶ng 8. Tiªu chuÈn CCVT ®iÖn ¸p vµ tû sè biÕn
H/t ®/¸p bt §/¸p lín
(kV) nhÊt (kV)
Cét 1 Cét 2 Cét 3 Cét 4 Cét 5 Cét 6
34.5 38 22 20.125 175:1 300:1
46 48.3 28 27.000 240:1 400:1
69 72.5 42 40.250 350:1 600:1
115 121 70 69.000 600:1 1000:1
138 145 84 80.500 700:1 1200:1
161 169 98 92.000 800:1 1400:1
230 242 140 138.000 1200:1 2000:1
345* 362 209 207.000 1800:1 3000:1
500* 550 317 287.500 2500:1 4500:1
735-765* 800 462 431.250 3750:1 6250:1
11-17
11.2.4. Çc thµnh phÇn chñ yÕu cña CCVT
11.2.4.1. Tæng qu¸t
M« t¶ çc thµnh phÇn c¬ b¶n cña CCVT lµ ®îc ®a ra theo tõng môc díi
®©y.
11.2.4.2. Tô nèi
Mét CCVT sö dông mét bé tô ®Ó lµm thµnh bé chia ®iÖn ¸p, bao gåm cã tô C1
vµ tô C2 nh trong h×nh vÏ. Bé chia ®iÖn ¸p nµy h¹ tõng bËc ®iÖn ¸p s¬ cÊp pha - ®Êt
xuèng ®iÖn ¸p trung ¸p ë vµo kho¶ng 11 kV (®iÖn ¸p trung ¸p cã thÓ thay ®æi theo
çc nhµ chÕ t¹o).
Bé tô nµy còng cßn ®Ó sö dông ®Ó ®a çc tÝn hiÖu th«ng tin lªn ®êng d©y t¶i
®iÖn.
§iÖn dung cña bé tô nµy cã ¶nh hëng ®Õn tÝnh chÝnh x¸c vµ kÕt nèi çc tÇn sè
mang. Tæng qu¸t, ®iÖn dung cao sÏ lµm t¨ng tÝnh chÝnh x¸c vµ kh¶ n¨ng kÕt nèi. CÊp
chÝnh x¸c cña CCVT ®o lêng b×nh thêng ®îc yªu cÇu ®iÖn dung cao h¬n lµ
CCVT kh«ng cã ®o lêng.
11.2.4.3. BiÕn ®iÖn ¸p trung ¸p
Mét m¸y biÕn ¸p trung ¸p cã tõ tÝnh sÏ h¹ ®iÖn ¸p trung ¸p xuèng ®iÖn ¸p thø
cÊp yªu cÇu (®iÓn h×nh lµ 115 V). M¸y biÕn ¸p trung ¸p ®îc l¾p cã nÊc ®Ó cho phÐp
thay ®æi trªn mét d¶i nhá cña tû sè m¸y biÕn ®iÖn ¸p.
11.2.4.4. Cuén c¶n
Mét cuén c¶n cao tÇn ®îc yªu cÇu khi mµ CCVT cßn ®îc sö dông trong hÖ
thèng th«ng tin t¶i ba. Cuén c¶n sÏ ®a mét gi¸ trÞ trë kh¸ng thÊp (kho¶ng 20 )
cho phÇn thÝch hîp cña tÇn sè c«ng nghiÖp 50 Hz vµ mét trë kh¸ng cao (kho¶ng
10,000  cho kªnh th«ng tin t¶i ba) cho phÇn thÝch hîp cña th«ng tin t¶i ba. Cuén
c¶n kh«ng cho çc tÝn hiÖu tÇn sè c«ng nghiÖp 50 Hz vµo thiÕt bÞ th«ng tin t¶i ba vµ
lµm nhá nhÊt çc kÕt nèi bÞ mÊt.
11.2.4.5. Khe b¶o vÖ
Khe b¶o vÖ ®îc cung cÊp trong CCVT ®Ó b¶o vÖ qu¸ ®iÖn ¸p cña çc m¹ch so
s¸nh. Çc khe b¶o vÖ cã thÓ ®îc trang bÞ qua cuén c¶n vµ m¸y biÕn ¸p trung ¸p vµ
trong m¹ch chÆn céng hëng.
11.2.4.6. Dao nèi ®Êt
Mét dao nèi ®Êt ®îc cung cÊp v× çc lý do an toµn. Bé tô cã thÓ gi÷ cho phÝa
s¬ cÊp cña m¸y biÕn ¸p trung ¸p ë gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña nã (v¶o kho¶ng
11-18
11kV). Nh vËy dao tiÕp ®Þa ®îc ®ãng vµo tríc khi lµm bÊt cø viÖc g× ë bªn trong
hép ®Êu d©y cña CCVT, thËm chÝ kÓ c¶ khi CCVT kh«ng cã ®iÖn.
11.2.4.7. M¹ch chÆn céng hëng
C¶m kh¸ng cña m¸y biÕn ¸p trung ¸p vµ ®iÖn dung cña bé tô ®iÖn lµm thµnh
mét m¹ch céng hëng ë mét vµi tÇn sè. Sù céng hëng nh vËy cã thÓ lµm gi¶m
tÝnh chÝnh x¸c hoÆc thËm chÝ cã thÓ lµm h háng çc phÇn tö nÕu nã ®ñ lín, mét
m¹ch chÆn ®îc l¾p thªm vµo ®Ó lµm gi¶m bít bÊt kú tr¹ng th¸i céng hëng nµo. V×
çc m¹ch chÆn chøa çc phÇn tö R, L vµ C ph¶n øng tøc thêi cña CCVT bÞ gi¶m ®i
mét vµi phÇn. Nh vËy, thiÕt kÕ cña çc m¹ch so s¸nh lµ mét sù tho¶ thuËn.
11.2.4.8. Vßng ®¼ng thÕ
Çc vßng ®¼ng thÕ trªn ®Ønh cña CCVT b×nh thêng ®îc cung cÊp trong hÖ
thèng ®iÖn cao ¸p ®Ó lµm gi¶m çc vÊn ®Ò vÒ phãng ®iÖn côc bé (vÇng quang).

Mét biÕn ®iÖn ¸p nhá hoÆc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô mµ nã kh«ng vît qu¸ çc ®iÒu
kiÖn vËn chuyÓn cho phÐp th× b×nh thêng nã sÏ ®îc ®Æt th¼ng ®øng vµ ®· ®îc l¾p
®Æt hoµn chØnh víi tÊt c¶ çc chç nèi kÝn. NÕu dÇu ®îc ®æ vµo trong biÕn ®iÖn ¸p,
nã ®îc ®æ ®Õn møc ®ñ dÇu vµ s½n sµng cho l¾p ®Æt sö dông ngay lËp tøc. Khi vËn
chuyÓn b×nh thêng th× sö dông mét thïng gç ®ãng ®Ó b¶o vÖ cho çc biÕn ®iÖn ¸p.
Khi chuyÓn çc thiÕt bÞ ra khái thïng gç th× ph¶i cÈn thËn ®Ó tr¸nh lµm h háng çc
sø çch ®iÖn.
Víi mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p lín hoÆc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô th× ph¶i cÇn cã thïng
vËn chuyÓn ®Æc biÖt hoÆc t¨ng cêng ®é khoÎ cho thïng vËn chuyÓn. Nhµ chÕ t¹o cã
thÓ vËn chuyÓn biÕn ®iÖn ¸p ë vÞ trÝ th¼ng ®øng hoÆc n»m ngang. Trong trêng hîp
vËn chuyÓn vÞ trÝ n»m ngang, ph¶i chó ý ®Æc biÖt ®Õn çc chØ dÉn vËn chuyÓn nh vÞ
trÝ cña hép ®Êu d©y, thanh gi»ng vµ çc biÓu hiÖn cña rß dÇu.
B×nh thêng sau khi nhËn, nÕu cã thÓ, biÕn ®iÖn ¸p hoÆc biÕn biÖn ¸p kiÓu
tô ph¶i ®îc ®Æt ë vÞ trÝ th¼ng ®øng. CÇn thiÕt ph¶i cã mét ®é nghiªng nhá, ®Çu cña
bé biÕn ®iÖn ¸p ph¶i cã ®é nghiªng nhá h¬n 1 inch trªn 1 foot (0,3m) cña chiÒu cao.
§é nghiªng cã thÓ t¨ng lªn ®Õn 2 inch trªn 1 foot chiÒu cao víi çc çi kÑp ë ®Ønh.
Çc gi¸ trÞ nµy sÏ cã trªn çc biÕn ®iÖn ¸p hoÆc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô.
11.3.2. NhËn hµng vµ ®ãng gãi

Ngay trong khi nhËn thiÕt bÞ, kiÓm tra thiÕt bÞ xem cã bÊt kú h háng nµo trong
khi vËn chuyÓn kh«ng. Th«ng thêng ph¶i chó ý ®Õn kiÓm tra xem dÇu cã bÞ rß hay
kh«ng, sø cã bÞ h háng kh«ng vµ çc ®iÒu kiÖn cña thïng vËn chuyÓn. NÕu cã h
11-19
háng hoÆc qu¸ tr×nh ®ãng gãi kh«ng tèt, khiÕu n¹i víi c«ng ty vËn chuyÓn ngay vµ
th«ng b¸o víi nhµ chÕ t¹o. Chôp ¶nh víi bÊt kú h háng nµo. Yªu cÇu chi tiÕt kü
thuËt thiÕt bÞ trong dù ¸n lµ tÊt c¶ çc phÇn cña thiÕt bÞ ®îc cung cÊp ph¶i cã trong
danh môc nhËn hµng kÌm theo biÕn ®iÖn ¸p hoÆc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô.
Mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p nhá th× cã thÓ n©ng b»ng mãc kho¸ ®Æt t¹i trªn ®Ønh cña
n¾p ®Ëy. Mét m¸y nÆng th× ®îc cung cÊp thïng ®Õ ®Ó n©ng, çc mãng kho¸ ph¶i
®îc l¾p kÌm theo ë ®©y, h¬n lµ ë trªn miÕng n¾p ®Ëy. Çc miÕng ®Öm ph¶i ®îc ®Æt
lãt vµo bªn díi nÕu nh d©y n©ng tiÕp xóc víi sø. §Ó tr¸nh sù h háng ®èi víi sø
çch ®iÖn. Çc biÕn ®iÖn ¸p hoÆc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô ph¶i ®îc ®Æt th¼ng ®øng b»ng
çch quµng d©y vµo ®Çu cña biÕn ®iÖn ¸p. Kh«ng cho phÐp bÊt cø sù n©ng kÐo nµo
mµ g©y ra lùc c¨ng trªn bÒ mÆt sø. §Ó tr¸nh g©y ra lùc c¨ng vµ çc gio¨ng ®Öm, khi
kÐo n©ng ph¶i tõ tõ vµ kh«ng t¨ng tèc ®é. M¸y biÕn ®iÖn ¸p chØ ®îc ®ãng hßm ë vÞ
trÝ n»m ngang.
Çc c«ngtenn¬ vËn chuyÓn ph¶i ®îc h¹ xuèng tõ tõ ®Ó tr¸nh sù va ®Ëp m¹nh
víi ®Êt. §iÒu nµy thùc sù lµ quan träng nÕu nh m¸y biÕn dßng ®îc vËn chuyÓn ë
vÞ trÝ n»m ngang th× sø çch ®iÖn lµ ®èi tîng dÔ bÞ h háng ë vÞ trÝ nµy.
§Çu mÐp cña ®Õ thïng ®ùng m¸y ph¶i cã çc tÊm kª ®Ó chØnh khi vËn chuyÓn.
Çc khèi ®îc sö dông ®Ó chèng l¹i sù tr¬n trît cña bÒ mÆt sø khi chuyÓn hµng lªn
tµu. Sau khi l¾p ®Æt m¸y biÕn ®iÖn ¸p lªn mãng, çc miÕng kª vµ phÇn cøng kÌm
theo ®îc th¸o ra. NÕu çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p mµ cã nhiÒu sø çch ®iÖn th× ph¶i l¾p
thªm gi¸ ®ì ®Ó gi÷ ®ång t©m çc sø çch ®iÖn. TÊt c¶ çc gi¸ ®ì, hay bÊt kú çc
thanh vËn chuyÓn nµo ph¶i ®îc th¸o bá tríc khi ®ãng ®iÖn.
11.3.3. Lu kho

Khi çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã thÓ ®îc l¾p ®Æt ë vÞ trÝ cè ®Þnh th× nã nªn ®îc
l¾p ®Æt dï cho lµ nã cã thÓ ®ang ®îc ®Æt ë vÞ trÝ kh«ng ph¶i lµ vÞ trÝ vËn hµnh. NÕu
cÇn thiÕt, m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã thÓ ®îc lu gi÷ ngoµi trêi, nhng ph¶i s¹ch sÏ,vÞ trÝ
kh« r¸o thÝch hîp ®èi víi m¸y biÕn ®iÖn ¸p.
N¬i mµ VT vµ CCVT ®îc l¾p ®Æt, nã ph¶i ®îc b¶o vÖ ®Ó tr¸nh çc xe ®i l¹i
vµ çc vËt thÓ cã thÓ g©y h háng.
KiÓm tra ®Þnh kú ph¶i ®îc thùc hiÖn cho m¸y biÕn ®iÖn ¸p ë trong kho ®èi víi
møc dÇu, thay ®æi vÒ mÇu cña dÇu çch ®iÖn vµ çc dÊu vÕt h háng.
11.4. L¾p ®Æt

11.4.1. Mãng
CÊp cña mãng ph¶i ®îc lµm ®ñ khoÎ ®Ó mang ®îc khèi lîng cña m¸y biÕn
®iÖn ¸p hoÆc biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô vµ trô ®ì cña nã. Mãng ph¶i ®îc lµm sao cho
11-20
kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi sù thay ®æi cña thêi tiÕt. Dïng çc bul«ng ®Ó b¾t chÆt gi¸ ®ì
m¸y biÕn ®iÖn ¸p vµo mãng.
11.4.2. Chó ý
VT vµ CCVT ph¶i thêng xuyªn ®îc quan t©m ®Õn nh lµ mét phÇn cña m¹ch
®iÖn mµ nã ®îc nèi vµo. Thïng phÝa trªn lµ cã ®iÖn ¸p cao khi mµ m¸y ®îc ®ãng
®iÖn. Kh«ng thùc hiÖn bÊt kú ®Êu nèi nµo hoÆc tiÕp xóc víi phÇn nµy cña thiÕt bÞ. §Õ
cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p chØ lµ phÇn bªn ngoµi ®îc nèi víi ®Êt.
11.4.3. Cùc tÝnh

Çc ®Çu nèi cña VT hoÆc CCVT ph¶i ®îc ®¸nh dÊu phï hîp víi hÖ thèng
nhËn biÕt ®îc ®a ra bëi hiÖp héi tiªu chuÈn Hoa Kú (ANSI). VÝ dô nh H1 dïng
cho phÝa s¬ cÊp, X1 vµ X2 lµ ®Çu ra cña phÝa thø cÊp. Mét m¸y VT hoÆc CCVT víi
ba cuén thø cÊp sÏ cã tªn çc ®Çu ®Êu thø cÊp t¬ng øng nh lµ X, Y vµ W. Çc tªn
®Çu ®Êu sÏ ®îc chØ ra trong tÊm nh·n cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p. Trªn nh·n cña m¸y
biÕn ®iÖn ¸p mét ®Çu cña phÝa s¬ cÊp vµ mét hoÆc nhiÒu ®Çu cña çc cuén thø cÊp
®îc ®¸nh dÊu sao ®Ó chØ thÞ híng cña dßng ®iÖn ë trong çc cuén d©y t¬ng øng.
Khi dßng ®iÖn ®i vµo ®Çu cã ®¸nh dÊu cña cuén s¬ cÊp th× dßng cña phÝa thø cÊp sÏ
®i ra khái ®Çu ®Êu cã ®¸nh dÊu cña cuén thø cÊp.
11.4.4. §Êu nèi

§Ó gi¶m çc kh¶ n¨ng sai sè ®o lêng vµ tr¸nh çc ®iÓm nèi bÞ ®èt nãng, tÊt c¶
çc chç ®Êu nèi ph¶i ch¾c ch¾n c¶ vÒ ®iÖn vµ c¬ khÝ. Çc hîp kim ®Êu nèi ®îc
duyÖt bëi nhµ chÕ t¹o ph¶i ®îc g¾n vµo çc phÇn ®Êu nèi cao ¸p tríc khi b¾t
bul«ng. Çc bul«ng ®Êu nèi ph¶i ®îc xiÕt phï hîp víi çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
NÕu vÆn chÆt qu¸ th× sÏ g©y h háng çc bul«ng cßn nÕu vÆn láng th× sÏ kh«ng tiÕp
xóc tèt vÒ ®iÖn. Nh·n cña VT vµ CCVT sÏ chØ ra çc ®iÓm ®Êu nèi cao ¸p vµ h¹ ¸p,
d©y dÉn, ®¸nh dÊu cùc tÝnh vµ sù x¾p xÕp cña çc cuén d©y. Çc d©y ®Êu nèi cao ¸p
®îc ®Êu trùc tiÕp vµo chç ®Êu trªn ®Ønh cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p. Toµn bé khèi lîng,
chiÒu dµi cña ®o¹n d©y nèi lªn thanh çi ph¶i ®îc ®ì nh vËy th× lùc c¨ng kh«ng
t¸c ®éng lªn m¸y biÕn ®iÖn ¸p. M¸y biÕn ®iÖn ¸p cã kh¶ n¨ng ®îc ®ì víi mét khèi
lîng thÝch hîp theo chiÒu däc mµ kh«ng cã h háng, nhng çc bé phËn ë bªn
c¹nh, còng nh lùc xiÕt qu¸ m¹nh ë trªn hµng kÑp H1 th× ph¶i tr¸nh.
Çc hµng kÑp ®Êu cña cuén nhÞ thø ®îc ®Ó trong hép ®Êu d©y cã m¸i che ma
ë ®Õ cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p. Nã cã çc chç ®Êu çp ®iÖn ë trong hép ®Êu d©y nµy.
Cuén d©y thø cÊp ph¶i hë m¹ch khi kh«ng cã t¶i ®îc ®Êu nèi. Cuén d©y thø
cÊp cña biÕn ®iÖn ¸p kh«ng bao giê ®îc ®Êu t¾t.
11-21
11.4.5. Nèi ®Êt
Kh«ng kÓ ®Õn lo¹i cña mãng hoÆc trô ®ì, sù tiÕp ®Þa ch¾c ch¾n vµ cã hiÖu qu¶
ë ®Õ cña VT hoÆc CCVT, sö dông khèi tiÕp ®Þa ®îc cung cÊp cho môc ®Ých nµy.
TiÕp ®Þa chØ cã ë ®¸y cña thïng dÇu dö dông d©y dÉn ®ång 4/0 AWG. Cì d©y dÉn
nµy chÞu ®îc çc ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kh«ng b×nh thêng nh lµ ng¾n m¹ch trªn
®êng d©y víi ®Êt mµ kh«ng h háng. Mét ®iÒu tèt, ®iÖn trë tiÕp ®Þa thÊp lµ thÝch
hîp cho b¶o vÖ t¬ng øng vµ cho ho¹t ®éng chÝnh x¸c.
Mçi mét cuén d©y thø cÊp ph¶i ®îc nèi ®Êt vµ chØ nèi t¹i mét ®iÓm. Çc ®iÓm
nèi ®Êt cã thÓ lµ ®îc nèi ë trong nhµ ®iÒu khiÓn.
11.4.6. DÇu çch ®iÖn

B×nh dÇu vµ trô sø cña biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô ®îc ®æ dÇu çch
®iÖn ®îc bÞt kÝn hoµn toµn vµ kh«ng cÇn chó ý ®Õn dÇu çch ®iÖn. B×nh thêng th×
nhµ chÕ t¹o kh«ng yªu cÇu ph¶i lÉy mÉu dÇu ®Ó kiÓm tra çc ®iÒu kiÖn cña dÇu. NÕu
cÇn lÊy mÉu dÇu th× chØ ®îc lÊy tèi ®a 1 ®Õn 2 lÝt mµ kh«ng cÇn yªu cÇu ®æ thªm
dÇu.
NÕu nh cã thÓ, dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch khÝ hoµ tan trong dÇu ®Ó ph¸t
hiÖn kh¶ n¨ng cã phãng ®iÖn côc bé tõng phÇn. Sö dông ph¬ng ph¸p nµy cã thÓ
ph¸t hiÖn vÊn ®Ò phãng ®iÖn sím h¬n lµ ®îi cho ®Õn khi ph¸t hiÖn b»ng çc møc dÇu
thÊp.
NÕu nh mét gio¨ng ®Öm bÞ h háng th× sÏ cã dù trao ®æi khÝ trong khoang
phÝa trªn cña dÇu çch ®iÖn, nÕu cã bÊt kú lý do g× ®iÒu kiÖn cña dÇu çch ®iÖn bÞ
nghi ngê, dÇu çch ®iÖn sÏ ®îc thÝ nghiÖm phãng ®iÖn vµ ph©n tÝch khÝ hoµ tan.
Çc chØ dÉn vÒ çch lÊy mÉu vµ thÝ nghiÖm còng gièng nh ®èi víi m¸y biÕn thÕ.
NÕu nh gi¸ trÞ thö ®iÖn ¸p phãng ®iÖn thÊp h¬n 30 kV hoÆc nÕu tæng sè lîng
khÝ cã mÆt lµ qu¸ lín, tham kh¶o çc th«ng sè chi tiÕt cña nhµ chÕ t¹o vÒ çc th«ng
sè ®óng.
NÕu nh víi bÊt cø lý do g× møc dÇu çch ®iÖn bÞ thÊp th× çch ®iÖn hoÆc cuén
d©y cña biÕn ®iÖn ¸p cã thÓ bÞ tiÕp xóc víi kh«ng khÝ, tríc vµ trong khi n¹p thªm
dÇu vµo trong biÕn ®iÖn ¸p cÇn cung cÊp mét ¸p suÊt ch©n kh«ng lµ 0.6mm thuû
ng©n hoÆc theo híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
Møc dÇu, trong b×nh ®ùng dÇu ë phÝa trªn cña biÕn ®iÖn ¸p b×nh thêng ®îc
chØ thÞ b»ng b×nh ®o møc. Møc dÇu trong b×nh ®o b×nh thêng ®îc chØ thÞ khi møc
dÇu trong thïng chøa ë møc b×nh thêng. TÊt c¶ çc møc dÇu trong m¸y biÕn ®iÖn
¸p ë trong mét tr¹m gièng nhau lµ tèt. ChØ thÞ møc dÇu trong m¸y cã thÓ cho biÕt
®Çu mèi cña çc vÊn ®Ò trong m¸y biÕn ®iÖn ¸p nh lµ :
11-22
1. VÞ trÝ rÊt kh¸c nhau cña çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p sÏ chØ thÞ kh¶ n¨ng cã vÊn ®Ò
®èi víi m¸y ®ã.
2. Møc dÇu kh«ng thay ®æi theo nhiÖt ®é cã thÓ lµ çc èng xÕp kh«ng ho¹t
®éng ®óng hoÆc gio¨ng bÞt kÝn bÞ háng.
3. Møc dÇu chØ thÞ thÊp cã thÓ lµ do dÇu bÞ rß hoÆc bÞ lÊy mÉu dÇu qu¸ nhiÒu.
4. Møc dÇu ë trªn chØ thÞ møc cao cã thÓ ¸p lùc trong m¸y biÕn ®iÖn ¸p g©y ra
bëi sù phãng ®iÖn néi bé.
11.4.7. MiÕng ®Öm

Çc miÕng ®Öm ®îc lµm b»ng lo¹i cao su nit¬ hoÆc b»ng çc vËt liÖu t¬ng
®¬ng. B×nh thêng th× çc miÕng ®Öm cã thÓ ®îc dïng l¹i nÕu nã ®ang cßn tèt.
Tuy nhiªn tèt h¬n lµ thay nã b»ng çi míi h¬n lµ sö dông l¹i çi cò.
Lu gi÷ çc miÕng ®Öm nµy trong chç tèi vµ b»ng ph¼ng, phßng l¹nh, tr¸nh
çc n¬i cã nhiÖt ®é cao vµ cã nhiÒu ¸nh mÆt trêi.
Tríc khi l¾p çc miÕng ®Öm lau s¹ch nã vµ trªn bÒ mÆt mµ nã sÏ ®îc ®Æt vµo
tÊt c¶ çc gØ s¾t, níc, mì, dÇu çch ®iÖn, çc mÈu s¬n, çc líp gØ vµ tÊt c¶ çc vËt
liÖu bªn ngoµi kh¸c ngo¹i trõ líp dÇu kh«. Ngêi ta cã thÓ dïng cån ®Ó lau s¹ch trªn
bÒ mÆt.
§Æt miÕng ®Öm vµo vÞ trÝ. Çc miÕng ®Öm cao su sÏ lµm cho kÝn thïng dÇu mµ
kh«ng cÇn dïng ®Õn keo g¾n, tuy nhiªn, nÕu nh miÕng ®Öm ph¶i l¾p ë trªn vÞ trÝ
th¼ng ®øng th× cã thÓ cÇn sö dông mét líp keo máng lªn mét vµi vÞ trÝ cña miÕng
®Öm, theo chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
11.4.8. Sø
Lo¹i trõ trêng hîp trong çc ®iÒu kiÖn xÊu, chÊt bÈn hoÆc çc nhiÔm bÈn kh¸c
trªn bÒ mÆt sø çch ®iÖn hoÆc trªn cét cã thÓ g©y ra phãng ®iÖn trªn sø trong ®iÒu
kiÖn ®iÖn ¸p b×nh thêng.
Sø ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ søt mÎ hoÆc h háng tríc khi l¾p ®Æt vµ thÝ
nghiÖm.
11.5. ThÝ nghiÖm

11.5.1.1. Tæng qu¸t
Cã ba ph¬ng ph¸p chung ®Ó x¸c ®Þnh cùc tÝnh cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p lµ:
- KÝch thÝch dßng ®iÖn mét chiÒu
- So s¸nh víi mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p kh¸c ®· biÕt cùc tÝnh vµ cïng tû sè biÕn
- So s¸nh çc ®iÖn ¸p cuén d©y.
11-23
11.5.1.2. KÝch thÝch dßng ®iÖn mét chiÒu
1. Nèi ®Çu sè 1 cña phÝa cao ¸p víi ®Çu sè 1 cña phÝa h¹ ¸p cña m¸y biÕn ®iÖn
¸p, nh trªn h×nh vÏ. Trong phÇn lín çc trêng hîp, ®Çu cña cuén d©y cao ¸p lµ H1-
H2.
2. Nèi mét volmet mét chiÒu qua cuén d©y cao ¸p.
3. Nèi mét côc pin ®i qua m¹ch cuén d©y cao ¸p. §a ®iÖn ¸p cña pin vµo cuén
d©y cao ¸p ®Ó sù kÝch thÝch dÉn ®iÖn nhá nhÊt ®Ó tr¸nh nguy hiÓm cho ngêi vµ thiÕt
bÞ.
4. Th¸o ®Çu cña volmet nèi víi ®Çu nèi 2 cña cuén cao ¸p vµ nèi víi ®Çu sè 2
cña cuén h¹ ¸p.
5. C¾t m¹ch pin vµ quan s¸t híng cña volmet bÞ kÝch thÝch. NÕu nh kim cña
volmet bÞ quay xuèng th× ®Çu nèi sè 1 cña cuén cao ¸p vµ ®Çu nèi sè 1 cña cuén h¹
¸p lµ cïng cùc tÝnh.
6. KÕt qu¶ lµ cã thÓ kiÓm tra cùc tÝnh b»ng çch ®¸nh dÊu l¹i vµ c¾t m¹ch pin.
NÕu ®Çu nèi sè 1 vµ ®Çu nèi sè 2, kim cña ®ång hå volmet sÏ ®i lªn khi ®ãng m¹ch
vµ ®i xuèng khi ng¾t m¹ch pin.
KiÓm tra cùc tÝnh b»ng çch kÝch thÝch dßng ®iÖn mét chiÒu
11.5.1.3. So s¸nh víi VT cã cïng tû sè vµ biÕt râ cùc tÝnh
1. §Êu nèi çc cuén d©y cao ¸p cña hai biÕn ®iÖn ¸p song song, nh trªn h×nh
vÏ, b»ng çch ®Êu ®Çu H1 cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p biÕt cùc tÝnh vµ H1 cña m¸y biÕn
®iÖn ¸p cha biÕt cùc tÝnh vµ H2 cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p biÕt cùc tÝnh vµ H2 cña m¸y
biÕn ®iÖn ¸p cha biÕt cùc tÝnh.
2. §Êu mét volmet vµo cuén thø cÊp nh sau: ®Êu X1 cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p
biÕt cùc tÝnh ®Õn X1 cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p cha biÕt cùc tÝnh vµ X2 cña m¸y biÕn
®iÖn ¸p biÕt cùc tÝnh ®Õn mét ®Çu cña volmet vµ X2 cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p cha biÕt
cùc tÝnh ®Õn ®Çu kia cña volmet.
3. §a ®iÖn ¸p nguån 50 Hz cã ®iÓu khiÓn vµo m¹ch t¹i H1 vµ H2. §iÖn ¸p ®a
vµo ph¶i cã thÓ ®iÒu chØnh ®Õn gi¸ trÞ b»ng ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p.
11-24
4. NÕu ®äc trªn ®ång hå lµ 0 th× cùc tÝnh cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p cha biÕt lµ
®óng nh ®· ®îc ®¸nh dÊu. NÕu gi¸ trÞ ®äc ®îc b»ng tæng cña çc ®iÖn ¸p trªn
cuén d©y thø cÊp th× cùc tÝnh cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p cha biÕt lµ ngîc l¹i.
Chó ý: §iÖn cao ¸p sÏ xuÊt hiÖn trªn c¶ hai ®Çu phÝa cao ¸p cña hai m¸y biÕn
®iÖn ¸p.
KiÓm tra cùc tÝnh b»ng çch so s¸nh víi mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p kh¸c ®· biÕt cùc tÝnh
vµ cïng tû sè biÕn.
11.5.1.4. So s¸nh ®é lín ®iÖn ¸p cuén d©y
Víi ph¬ng ph¸p nµy, nguån ®iÖn ¸p thêng xuyªn ®îc ®a vµo cuén d©y cao
¸p, h¬n n÷a, cã thÓ gÆp ph¶i ®iÖn ¸p cao ¸p g©y nguy hiÓm.
Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông cho çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p ®o lêng cã tû sè biÕn
thÊp. Trªn çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã tû sè biÕn cao, sù kh¸c nhau vÒ ®iÖn ¸p kh«ng
thÓ x¸c ®Þnh ngay ®îc.
1. §Êu nèi cuén d©y cao ¸p nh h×nh vÏ. Trong phÇn lín çc trêng hîp ®Çu
cña cuén d©y cao ¸p lµ H1 - H2.
2. §a ®iÖn ¸p cã ®iÒu khiÓn vµo hai ®Çu A vµ B cña cuén d©y cao ¸p.
3. §äc gi¸ trÞ ®iÖn ¸p cña AB vµ ®iÖn ¸p cña BD.
4. NÕu nh ®iÖn ¸p cña BD nhá h¬n ®iÖn ¸p AB th× cùc tÝnh gièng nh ®îc
®¸nh dÊu. NÕu nh ®iÖn ¸p cña BD lín h¬n ®iÖn ¸p AB th× cùc tÝnh lµ ngîc l¹i.
KiÓm tra cùc tÝnh b»ng çch so s¸nh çc ®iÖn ¸p cuén d©y.
11-25
11.5.1.5. Bé thÝ nghiÖm TTR
Cùc tÝnh cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng thiÕt bÞ ®o tû sè biÕn
vµ gãc pha cña m¸y biÕn ¸p (TTR). NÕu cùc tÝnh mµ ®óng th× thiÕt bÞ kh«ng thÓ lµm
c©n b»ng ®îc.
11.5.2. §o ®iÖn trë d©y dÉn vµ cuén d©y

11.5.2.1. Tæng qu¸t
Dßng ®iÖn ®i qua cuén d©y cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ ®iÖn trë cña d©y dÉn sÏ
¶nh hëng ®Õn tû sè biÕn bëi v× ph¶i céng thªm ®iÖn ¸p r¬i. Nh vËy th× ®iÖn trë cña
cuén d©y vµ d©y dÉn ph¶i ®îc biÕt ®Ó tÝnh to¸n tû sè biÕn thùc trong ®iÒu kiÖn cã
dßng t¶i ®i qua. Tæ hîp ®iÖn trë cña cuén d©y vµ d©y dÉn b×nh thêng kh«ng ¶nh
hëng ®Õn cÊp chÝnh x¸c cña r¬ le nhng nã l¹i trë nªn rÊt quan träng cho cÊp chÝnh
x¸c cña ®o lêng.
Çc cuén d©y cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p kh¸c víi cuén ®ang ®îc ®o lêng th× ph¶i
®îc ®Êu t¾t. §iÒu nµy lµ rÊt quan träng cho c¶ vÒ mÆt an toµn vµ tÝnh chÝnh x¸c ®Ó
chèng l¹i sù dÉn ®iÖn ¸p cao vµ gi¶m thêi gian chê cho dßng mét chiÒu ®Õn æn ®Þnh.
§iÖn trë còng cã thÓ ®îc ®o b»ng hÖ thèng 2 ®Çu nèi hoÆc hÖ thèng 4 ®Çu nèi.
Trong hÖ thèng 2 ®Çu nèi, hÖ thèng ®iÖn trë ®îc nèi víi m¹ch ®o th«ng qua 1 ®«i
d©y dÉn. Nh vËy c¶ hai ®iÖn trë tiÕp xóc t¹i çc ®iÓm ®Êu nèi vµ ®iÖn trë d©y dÉn
trë thµnh mét phÇn cña ®iÖn trë ®îc ®o vµ sù më réng mµ ngêi ta kh«ng nhËn ra,
hÖ thèng 2 ®Çu nèi lµ kh«ng tin cËy.
Ph¬ng ph¸p kh¸c ®Ó ®o ®iÖn trë chÝnh x¸c h¬n lµ dïng hÖ thèng ®o 4 ®Çu
(ph¬ng ph¸p cÇu) vµ ph¬ng ph¸p vol-ampe.
11.5.3. ThÝ nghiÖm cÊp chÝnh x¸c

CÊp chÝnh x¸c cña thÝ nghiÖm VT vµ CCVT bao gåm ®o sai sè gãc vµ sai sè tû
sè biÕn, nh ®îc m« t¶ trong phÇn 11.2. Trong biªn b¶n ®o lêng bao gåm yªu cÇu
vÒ cÊp chÝnh x¸c hiÖu chuÈn cao cña VT vµ CCVT (0.3% hoÆc cao h¬n). Mét sai sè
mét vµi phÇn mêi cña phÇn tr¨m, ë n¬i mµ cã gi¸ trÞ n¨ng lîng lín, th× kÕt qu¶ cã
thÓ lµ mét sè tiÒn quan träng.
Cã s½n çc bé thÝ nghiÖm ®Ó hiÖu chuÈn biÕn ®iÖn ¸p cã ®iÖn ¸p ®Þnh møc díi
25 kV. Çc bé thÝ nghiÖm nµy bao gåm so s¸nh mét VT ®· biÕt cÊp chÝnh x¸c víi
mét VT cha biÕt cÊp chÝnh x¸c.
Çc VT vµ CCVT trong hÖ thèng 500 kV hiÖn t¹i cã mét vÊn ®Ò. Mét trong sè
biÕn ®iÖn ¸p dïng mét biÕn ®iÖn ¸p ®· ®îc hiÖu chuÈn nh lµ mét tiªu chuÈn ®Ó
hiÖu chuÈn tÊt c¶ çc VT vµ CCVT ®o lêng. §iÒu nµy yªu cÇu mua mét biÕn ®iÖn
¸p 500 kV (®¾t h¬n rÊt nhiÒu so víi mét CCVT) vµ vËn chuyÓn lªn tr¹m, mÆc dï çc
cÊp chÝnh x¸c 0,1% cã thÓ thùc hiÖn. V× tÊt c¶ çc VT vµ CCVT ®îc sö dông trong
11-26
500 kV chØ yªu cÇu cÊp chÝnh x¸c cña r¬ le, tû sè biÕn vµ gãc pha cã thÓ thÝ ngiÖm
víi bé thÝ nghiÖm ®o tû sè biÕn cña m¸y biÕn thÕ (TTR).
11.5.4. HÖ sè c«ng suÊt (tg)

11.5.4.1. Tæng qu¸t
HÖ sè c«ng suÊt cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p ®îc ®o ®Ó x¸c ®Þnh çc ®iÒu kiÖn çch
®iÖn cña biÕn ®iÖn ¸p.
NÕu ®iÖn dung cña mét cuén d©y ®îc ®o víi ®Êt hoÆc víi çc cuén d©y kh¸c
sÏ lu«n lu«n thÊy mét vµi tæn hao. Sù tæn hao theo phÇn tr¨m cña tæng dung lîng
n¹p vol-ampe lµ hÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn. Sù tæn hao nµy chñ yÕu lµ ®Ó duy tr× t¹i
møc ®ñ thÊp mµ kh«ng bÞ nãng hoÆc h háng çc çch ®iÖn. Sù tæn hao nµy cã thÓ bÞ
g©y ra bëi ba nguyªn nh©n:
1. Dßng ®iÖn dÉn hoÆc rß qua vËt çch ®iÖn.
2. Phãng ®iÖn vÇng quang.
3. TrÔ ®iÖn m«i hoÆc ®iÖn trë ph©n cùc cña chÊt ®iÖn m«i.
Trong çc nguyªn nh©n trªn, 1 vµ 3 thêng xuyªn tuyÕn tÝnh. §iÒu nµy cã
nghÜa lµ phÇn tr¨m tæn hao hoÆc phÇn tr¨m hÖ sè c«ng suÊt lµ gièng nhau trªn mét
d¶i ®iÖn ¸p, nã chØ ra r»ng kh«ng cã vÇng quang nµo trong d¶i ®Õn ®iÖn ¸p lín nhÊt.
11.5.4.2. HÖ sè c«ng suÊt cña vËt liÖu çch ®iÖn
HÖ sè c«ng suÊt cña hÇu hÕt çc vËt liÖu çch ®iÖn chung (nh lµ giÊy krafit,
b×a Ðp, b¨ng cotton vµ dÇu m¸y biÕn thÕ) ®îc dïng trong m¸y biÕn thÕ nãi chung lµ
rÊt thÊp. Mét lîng rÊt nhá çc t¹p chÊt cã thÓ g©y t¨ng hÖ sè c«ng suÊt cña çc vËt
liÖu trªn lªn. Sù hÊp thô h¬i níc vµo trong chÊt çch ®iÖn sÏ lµm t¨ng hiÖn tîng trÔ
®iÖn m«i vµ còng ¶nh hëng ®iÖn dung. Nã còng cã thÓ cho phÐp dÉn ®iÖn theo bÒ
mÆt. NÕu lîng h¬i níc hoÆc t¹p chÊt lín th× cã thÓ g©y phãng ®iÖn côc bé vµ
ngîc l¹i, nã cã thÓ ng¨n chÆn qu¸ tr×nh qu¸ ®iÖn ¸p néi bé.
HÖ sè tæn hao ®iÖn m«i thêng xuyªn t¨ng nhanh theo nhiÖt ®é, tæn hao phô
thuéc vµo çc vËt liÖu ®îc dïng vµ sù cã mÆt cña çc t¹p chÊt.
11.5.4.3. HÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn cao
11.5.4.4. Qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt cña biÕn ®iÖn ¸p
Qu¸ tr×nh kiÓm tra hÖ sè c«ng suÊt cña VT ®îc chØ ra trong " Power factor test
data reference". Qu¸ tr×nh nµy còng ®îc m« t¶ trong "Test data reference book".

§o ®iÖn trë cña çc cuén d©y víi ®Êt b»ng meg«m sÏ chØ ra vÊn ®Ò g× lµm cho
®iÖn trë bÞ gi¶m xuèng díi gi¸ trÞ b×nh thêng. Khi ®o ®iÖn trë cña mét cuén d©y,
tÊt c¶ çc cuén d©y kh¸c ®Òu ®îc nèi ®Êt. TÊt c¶ biÕn ®iÖn ¸p çch ®iÖn b»ng dÇu
11-27
ph¶i cã gi¸ trÞ trªn 1 M/V t¹i 250 gi÷a cuén d©y cao ¸p vµ cuén d©y h¹ ¸p hoÆc
gi÷a çc cuén d©y víi ®Êt.
§iÖn trë çch ®iÖn ph¶i ®îc ®o ë nhiÖt ®é phßng (kh«ng vît qu¸ 300C) bëi v×
nã gi¶m bít sù gi¶m ®iÖn trë çch ®iÖn t¹i nhiÖt ®é cao. Çc phÐp ®o ph¶i ®îc thùc
hiÖn khi ®· cã dÇu trong b×nh dÇu hoÆc trong b×nh cã ch©n kh«ng.
§o ®iÖn trë çch ®iÖn ph¶i ®îc thùc hiÖn cho c¶ hai lÇn 1 phót vµ 10 phót ®Ó
tÝnh to¸n ®é ph©n cùc.
11.5.6. §o ®iÖn dung vµ hÖ sè tiªu t¸n

Mét chØ thÞ ch¾c ch¾n cña sù suy gi¶m cêng ®é ®iÖn m«i cña biÕn ®iÖn ¸p lµ
®o lêng ®iÖn dung vµ hÖ sè tiªu t¸n.
Sù thay ®æi gi¸ trÞ cña ®iÖn dung vµ hÖ sè tiªu t¸n cña mét bé tô so víi gi¸ trÞ
ban ®Çu phÇn lín lµ çc biÓu hiÖn h háng cña bé tô hoÆc gi¶m chÊt lîng cña chÊt
®iÖn m«i.
So s¸nh tuyÖt ®èi chØ cã khi çc phÐp ®o ®îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn nh
khi ®o t¹i nhµ chÕ t¹o vµ çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm cã cÊp chÝnh x¸c t¬ng øng ®Ó x¸c
®Þnh çc thay ®æi nhá trong çc gi¸ trÞ trªn.
Çc phÐp ®o trong ®iÒu kiÖn t¹i hiÖn trêng víi çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm th«ng
thêng (nh lµ thiÕt bÞ ®o hÖ sè c«ng suÊt Doble) còng cã thÓ thùc hiÖn ®îc, nã sÏ
cung cÊp çc th«ng tin ®Ó x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i t¬ng ®èi cña biÕn ®iÖn ¸p. Trªn thùc
tÕ, tõ l©u viÖc so s¸nh tuyÖt ®èi víi çc gi¸ trÞ thÝ nghiÖm ban ®Çu lµ kh«ng thêng
xuyªn, ph©n tÝch so s¸nh çc gi¸ trÞ thÝ nghiÖm trong cïng ®iÒu kiÖn t¬ng tù vÒ
nhiÖt ®é, ®é Èm vµ çc ®iÒu kiÖn xung quanh vµ víi cïng lo¹i thiÕt bÞ thÝ nghiÖm
gièng nhau lµ cÇn thiÕt. Khi mét lo¹t çc phÐp ®o ®îc thùc hiÖn vµ mét trong çc
m¸y biÕn ®iÖn ¸p cã çc gi¸ trÞ kh¸c víi çc bé kh¸c th× thay thÕ nã hoÆc ®Ò nghÞ
thùc hiÖn thªm çc phÐp ®o nÕu nh hÖ sè tiªu t¸n vµ ®iÖn dung kh«ng sai kh¸c
nhiÒu so víi b¶ng th«ng sè díi ®©y.
Th«ng sè tô ®iÖn
HÖ sè tiªu t¸n(Max %) Dung lîng n¹p (Max %) Chó thÝch
0.5 +2
1 +4
§iÖn dung vµ hÖ sè tiªu t¸n cña mét bé tô cã thÓ ®îc ®o víi cïng mét thiÕt bÞ
víi thiÕt bÞ ®o gi¸ trÞ hÖ sè c«ng suÊt. §èi víi biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô, thiÕt bÞ ®o hÖ sè
c«ng suÊt cã thÓ ®a çc th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng cña tô vµ t×nh tr¹ng cña çch ®iÖn.
Çc d÷ liÖu ®îc lÊy trong tµi liÖu cña c«ng ty Doble, chØ ra qu¸ tr×nh ®o tô vµ
hÖ sè c«ng suÊt cña biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô còng nh cña çch ®iÖn.
11-28
Mét tô míi ph¶i cã hÖ sè tiªu t¸n xÊp xØ 0,2% ®Õn 0,25%. Çc kÕt qu¶ kh¸c
nhau lµ v× dïng çc ph¬ng ph¸p kh¸c nhau

§èi víi viÖc l¾p ®Æt VT hoÆc CCVT, ngêi gi¸m s¸t quan t©m ®Õn çc vÊn ®Ò
sau:
1. Ch¾c ch¾n r»ng qu¸ tr×nh ®ãng gãi vµ nhËn hµng lµ ®óng.
2. Ch¾c ch¾n r»ng qu¸ tr×nh l¾p ®Æt theo ®óng çc chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o vµ
çc b¶n vÏ.
3. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi thùc hiÖn bÊt cø c«ng viÖc g×.
4. Ghi l¹i th«ng sè trªn nh·n cña thiÕt bÞ.
5. Quan s¸t çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm.
6. Ch¾c ch¾n r»ng çc sè liÖu thÝ nghiÖm ®îc ghi lµ chÝnh x¸c.
7. KÕt hîp víi mét ngêi cña bªn l¾p ®Æt thùc hiÖn.
8. Hoµn thµnh çc biÓu mÉu cña EVN vÒ nhËn hµng, lu kho, l¾p ®Æt vµ kiÓm
tra.
11.7. Phô lôc
11-29
ch¬ng 12 CÊu tróc thÐp
12.1. Tæng qu¸t

Ba kiÓu h×nh thÓ cÊu tróc thêng sö dông trong çc tr¹m ®iÖn. Chóng ®îc
ph©n lo¹i theo bÒ ngoµi vËt lý chung vµ çc bé phËn thµnh phÇn cÊu tróc. Çc kiÓu
cÊu tróc nµy lµ cÊu tróc kiÓu líi (lattice), kiÓu chÞu lùc nÐn, kiÓu b¸n chÞu lùc.
12.1.1. KiÓu líi (Lattice)

CÊu tróc kiÓu líi gåm chñ yÕu lµ nh÷ng bé phËn gãc (thÐp gãc) h×nh thµnh
çc d©y vµ nÐo cña mét khung ®ì h×nh hép ho¹t ®éng nh lµ mét çi rÇm hoÆc cét.
ThiÕt kÕ cña çc bé phËn cã thÓ phøc t¹p hoÆc kh«ng tuú thuéc vµo chøc n¨ng
cña kÕt cÊu (kÕt cÊu cña bÖ ®ì thanh çi vµ cÊu tróc ®ì ®êng d©y ®Çu kÕt - dead
end).
CÊu tróc líi ®· ®îc sö dông réng r·i trong çc tr¹m ®iÖn trong nhiÒu n¨m.
Nh÷ng çi rÇm, kÌo h×nh hép vµ çc cét cña nã cho phÐp sö dông hiÖu qu¶ çc vËt
liÖu vµ ®a ®Õn kÕt qu¶ lµ nã lµ cÊu tróc cã träng lîng thÊp nhÊt trong çc cÊu tróc
®ì ®êng d©y kh¸c. Nã còng rÊt æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c, dÔ chÕ t¹o, dÔ m¹ vµ chuyªn
chë b»ng ®êng biÓn nhng nã l¹i ®ßi hái mét sè lîng lín bul«ng vµ thêi gian l¾p
r¸p trªn c«ng trêng.
12.1.2. CÊu tróc d¹ng chÞu lùc nÐn (Solid Profile)

CÊu tróc d¹ng chÞu lùc nÐn ®îc t¹o ra tõ nh÷ng mÆt bÝch vµ èng, çc d¹ng
h×nh chãp nãn vµ chãp ®a gi¸c vµ çc mÆt èng ch÷ nhËt. Víi bÒ ngoµi thÈm mü vµ
kho¶ng thêi gian x©y dùng kh¸ ng¾n thêng t¹o cho cÊu tróc nµy kh¶ n¨ng ®îc lùa
chän cho çc cÊu tróc ®ì thiÕt bÞ.
Çc cÊu tróc bÖ ®ì ®êng d©y cã thÓ ®îc lµm tõ çc cùc cã h×nh trßn d¹ng
èng th¼ng hoÆc h×nh nãn hoÆc tõ çc cùc h×nh ®a gi¸c. Cét th¸p cã thÓ lµ cã mét
h×nh d¹ng khung "A" hoÆc lµ mét cäc ®¬n. Çc mÆt cã gê réng cã thÓ ®îc sö dông
trong th¸p khung ch÷ A. Çc thanh ngang ®îc lµm tõ çc bé phËn cã h×nh th¼ng
®øng hoÆc h×nh ®a gi¸c. Mét sù kÕt hîp cña çc mÆt bÝch réng còng ®îc sö dông
cho çc thanh ®ì ngang.
12.1.3. CÊu tróc d¹ng b¸n chÞu lùc (Semi-solid profile)

CÊu tróc b¸n chÞu lùc ®îc lµm tõ çc mÆt bÝch réng, çc èng hoÆc çc èng
h×nh vu«ng, çc mÆt chãp nãn vµ chãp ®a gi¸c t¹o nªn çc bé phËn chÝnh vµ chóng
®îc nèi (gi»ng) víi nhau b»ng çc thanh gi»ng gãc.
12-1
ThiÕt kÕ cña lo¹i cÊu tróc nµy t¬ng tù víi c¶ cÊu tróc líi (cho çc th¸p ®ì
®êng d©y) vµ cÊu tróc chÞu lùc (®èi víi çc cÊu tróc ®ì thiÕt bÞ). Nã còng rÊt æn
®Þnh vµ v÷ng ch¾c nhê thanh gi»ng).
Chó ý: sù kÕt hîp cña çc cÊu tróc líi vµ cÊu tróc b¸n chÞu lùc ®îc sö dông
®èi víi çc tr¹m Mae Moh vµ Tha Tako 500 kV, kiÓu líi cho nh÷ng cÊu tróc ®ì
®êng d©y trªn kh«ng vµ nh÷ng cÊu tróc b¸n chÞu lùc sö dông cho çc gi¸ ®ì thiÕt bÞ
vµ dao çch ly.
12.2. VËt liÖu

Cã bèn lo¹i vËt liÖu c¬ b¶n ®îc sö dông cho çc cÊu tróc tr¹m gåm: thÐp,
nh«m, bª t«ng vµ gç. Trong sè nµy chØ cã thÐp vµ nh«m lµ ®îc sö dông trong çc
tr¹m cao ¸p, ®Æc biÖt lµ ë çc tr¹m siªu cao ¸p (EHV).
12.2.1. ThÐp
ThÐp ®îc sö dông ë hÇu hÕt çc cÊu tróc tr¹m. Nhê cã kh¶ n¨ng vèn cã vµ
nh÷ng ®Æc tÝnh cÊu tróc tèt nªn nã rÊt ®îc chuéng dïng trong tÊt c¶ çc tr¹m lín
nhá kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ph¶i cã sù b¶o vÖ thÝch hîp cho thÐp ®Ó ng¨n ngõa sù ¨n
mßn. M¹ kÏm lµ biÖn ph¸p chèng ¨n mßn phæ biÕn nhÊt mÆc dÇu s¬n còng lµ mét
biÖn ph¸p thêng ®îc sö dông trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
ThÐp ASTM A36 lµ lo¹i thÐp lo¹i tiªu chuÈn ®îc sö dông cho hÇu hÕt çc
thiÕt kÕ cÊu tróc cña çc bé phËn cã h×nh d¹ng cuén trßn. Çc øng suÊt thµnh phÇn
th«ng thêng lµ thÊp mÆc dÇu thêng sö dông thÐp cã ®é bÒn cao khi gÆp t¶i träng
lín. Çc cÊu tróc yªu cÇu çc ®iÒu kiÖn nh thÕ lµ çc cÊu tróc ®ì ®Çu kÕt - dead end
cña ®êng d©y. èng thÐp kÕt cÊu vµ èng thÐp h×nh vu«ng thêng ®îc lµm b»ng thÐp
ASTM A53 vµ ASTM A501 t¬ng øng.
12.2.2. Nh«m
Nh«m ®«i khi ®îc sö dông cho çc cÊu tróc tr¹m n¬i cÇn ph¶i cã çc ®Æc tÝnh
chÞu ¨n mßn tèt. Tuy nhiªn nã hiÕm khi ®îc sö dông trong çc tr¹m siªu cao ¸p.
NÕu nh nh«m ®îc sö dông th× çc kiÓu lo¹i vµ kÝch cì bé phËn sÏ lín h¬n
®¸ng kÓ ®Ó cã thÓ tËn dông ®îc tèi ®a tÝnh cÊu tróc tèt cña nh«m. Nh÷ng cÊu tróc
nµy thêng ®îc chÕ t¹o tõ hîp kim nh«m 6061.
12.2.3. Bul«ng
Cã ba lo¹i bul«ng thêng ®îc sö dông trong viÖc liªn kÕt cÊu tróc tr¹m.
Nh÷ng bul«ng nµy ®îc chän lùa theo çc ®Æc tÝnh kü thuËt tiªu chuÈn ASTM
A394, A307 vµ A325. §èi víi tÊt c¶ nh÷ng lo¹i nµy th× ®îc thiÕt kÕ nh vËy. §èi
víi hÇu hÕt çc cÊu tróc ngo¹i trõ cÊu tróc chÞu t¶i träng nhiÒu nhÊt, thêng sö dông
çc lo¹i bul«ng A394 vµ A307 cho phï hîp.
12-2
ASTM A394
Çc bul«ng s¸u c¹nh m¹ kÏm cïng víi çc ®ai èc s¸u c¹nh cã ®êng kÝnh tõ
12,7 ®Õn 25,4 mm ®îc lµm b»ng thÐp A394 theo ®Æc tÝnh kü thuËt tiªu chuÈn
ASTM.
ASTM A307
Bul«ng cã ®Çu vu«ng th«ng thêng hoÆc bul«ng s¸u c¹nh vµ çc ®ai èc cã
®êng kÝnh tõ 6,35 ®Õn 101,6 mm ®îc lµm b»ng b»ng thÐp A307 theo ®Æc tÝnh tiªu
chuÈn kü thuËt ASTM. §Æc tÝnh kü thuËt nµy còng ®îc sö dông cho çc bul«ng
nÐo phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña thÐp kÕt cÊu ASTM A36. Çc bul«ng lo¹i A
®îc sö dông trong çc tr¹m. BiÖn ph¸p m¹ nhóng nãng phï hîp víi ASTM A153
®îc ®ßi hái ®èi víi çc øng dông tr¹m.
ASTM A325
Khi cÇn ph¶i sö dông çc bul«ng cã ®é bÒn cao (®é chÞu lùc cao) th× nªn sö
dông çc bul«ng ®é bÒn cao A325 ®Æc tÝnh kü thuËt tiªu chuÈn ASTM. Çc bul«ng
chÞu lùc cao cã s½n çc lo¹i kÝch cì ®êng kÝnh tõ 12,7 ®Õn 38,1mm. Çc bul«ng,
®ai èc vµ gio¨ng(vßng ®Öm) nªn ®îc m¹ cho phï hîp víi ASTM A153, lo¹i C. Çc
®ai èc th× theo lo¹i ASTM A563 DH.
V× çc t¶i ®îc lÆp l¹i cho nªn çc cÊu tróc sö dông çc bul«ng A307 hoÆc
A394 nµy ph¶i kÕt hîp víi çc gio¨ng h·m hoÆc víi çc ®ai èc h·m ®Ó tr¸nh bÞ níi
láng çc chç nèi. Çc gio¨ng tiªu chuÈn thêng kh«ng ®îc sö dông víi çc bul«ng
nµy.
Mét vµi gi¸ trÞ bul«ng ®îc lËp thµnh b¶ng cho sù trît ®¬n ®îc chØ trong
b¶ng díi ®©y. Çc gi¸ trÞ nµy cã thÓ ®îc sö dông cho çc thiÕt kÕ cÊu tróc tr¹m cã
sö dông tíi çc øng suÊt cong hoÆc øng suÊt lµm viÖc.
B¶ng chØ dÉn sù trît bul«ng trong ph¹m vi cho phÐp
Sù trît ®¬n trªn çc bul«ng, KIP (®¬n vÞ ®o lêng cña Anh)
D¹ng øng suÊt lµm viÖc
KiÓu lo¹i øng suÊt trît cho phÐp §êng kÝnh danh ®Þnh (inches)
ASTM Fv (ksi) 1/2 5/8 3/4 7/8 1
A307 & A394 15.0 2.95 4.60 6.63 9.02 11.78

A325 24.0 4.71 7.36 10.60 14.43 18.85
Sù trît ®¬n trªn çc bul«ng, KIP (®¬n vÞ ®o lêng cña Anh)
D¹ng øng suÊt uèn cong
12-3
ASTM Fv (ksi) 1/2 5/8 3/4 7/8 1
A307 & A394 30.0 5.89 9.20 13.25 18.04 23.56
A325 40.0 7.85 12.27 17.67 24.05 31.42
Sù trît ®¬n trªn çc bul«ng, kn (®¬n vÞ ®o lêng cña Anh)

d¹ng øng suÊt uèn cong
ASTM Fv (kN/cm2) 12.70 15.88 19.05 22.23 25.40
A307 & A394 10.34 2.03 3.17 4.57 6.22 8.12
A325 16.55 3.25 5.07 7.31 9.95 13.00
Sù trît ®¬n trªn çc bul«ng, kn (®¬n vÞ ®o lêng cña Anh)

D¹ng øng suÊt uèn cong
KiÓu lo¹i øng suÊt trît cho phÐp §êng kÝnh danh ®Þnh (mm)
ASTM Fv (kN/cm2) 12.70 15.88 19.05 22.23 25.40
A307 & A394 20.68 4.06 6.34 9.14 12.44 16.28
A325 27.58 5.41 8.46 12.18 16.58 21.66
12.2.4. Çc c«ng ®o¹n kÕt thóc.

12.2.4.1. M¹
ThÐp m¹ ®îc øng dông réng r·i cho çc cÊu tróc tr¹m. ViÖc m¹ b»ng ph¬ng
ph¸p nhóng nãng ®îc sö rông réng r·i nhÊt cho çc cÊu tróc tr¹m v× nh÷ng lý do
sau:
a. TiÕt kiÖm (chi phÝ ban ®Çu, tiÓu tu vµ b¶o tr× chung)
b. Cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng tèt víi hÇu hÕt çc m«i trêng ¨n mßn.
c. Cã çc ®Æc tÝnh "tù hµn g¾n" ®èi víi çc trÇy xíc nhá.
Çc cÊu tróc míi ®îc m¹ theo ®Æc tÝnh kü thuËt tiªu chuÈn ASTM A123. Çc
bé phËn chèng sù gißn, vªnh vµ sù mÐo mã trong qu¸ tr×nh m¹ ph¶i phï hîp víi çc
®Æc tÝnh tiªu chuÈn kü thuËt ASTM A143 vµ A384 t¬ng øng. Çc bé phËn ®îc m¹
bÞ lµm h háng trong qu¸ tr×nh ®ãng gãi vµ l¾p ®Æt ph¶i ®îc s¬n b»ng s¬n giµu
kÏm.
12-4
TÊt c¶ çc bul«ng vµ çc bé phËn b»ng thÐp ph¶i ®îc m¹ theo ®Æc tÝnh tiªu
chuÈn kü thuËt ASTM A153 ®èi víi çc vËt liÖu líp C.
12.2.4.2. S¬n
Khi cÇn çc cÊu tróc cã s¬n, nhiÒu hÖ thèng s½n sµng cho çc bé phËn b»ng
nh«m hoÆc b»ng thÐp. Tuy nhiªn, çc ph¬ng ph¸p sÏ kh¸c ®i khi s¬n nh«m v× lo¹i
cÊu tróc nµy thêng ®îc sö dông trong çc ®iÒu kiÖn ¨n mßn vµ ph¶i sö dông lo¹i
s¬n ®Æc biÖt chèng sù x©m nhËp cña khÝ quyÓn vµo trong cÊu tróc.
Mét ph¬ng thøc s¬n cã thÓ ¸p dông cho çc cÊu tróc thÐp ë çc tr¹m nh sau:
a. ChuÈn bÞ bÒ mÆt s¬n: BÒ mÆt ph¶i ®îc lµm s¹ch kü lìng khái dÇu, mì,
chÊt bÈn, rØ hoÆc çc chÊt cã h¹i kh¸c b»ng dung m«i hoµ tan hoÆc lµm s¹ch b»ng c¬
khÝ.
b. Líp s¬n ¸o: Çc bé phËn b»ng thÐp çc bon ph¶i ®îc s¬n mét líp s¬n lãt
b»ng s¬n hçn hîp cã kÏm vµ «xit s¾t. Çc bé phËn m¹ ®îc s¬n lãt b»ng lo¹i s¬n cã
bét «xit kÏm.
c. Líp trung gian: S¬n phñ bªn ngoµi
d. Líp cuèi: S¬n phñ bªn ngoµi.
Çc cÊu tróc ®îc s¬n ph¶i ®îc s¬n lãt vµ líp trung gian t¹i xëng. Líp s¬n
cuèi cïng cã thÓ ®îc s¬n t¹i xëng hoÆc t¹i c«ng trêng. Líp s¬n cuèi cã thÓ ®îc
s¬n trong çc ®iÒu kiÖn lý tëng ë xëng; Tuy nhiªn çc cÊu tróc cã thÓ bÞ xíc
trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hoÆc l¾p r¸p vµ yªu cÇu ph¶i ®îc s¬n söa l¹i ë c«ng
trêng. Th«ng thêng ngêi ta thÝch s¬n líp cuèi cïng t¹i xëng vµ s¬n söa l¹i khi
cÇn thiÕt.
Chó ý: Çc cÊu tróc ®îc s¬n thêng yªu cÇu b¶o tr× söa ch÷a ®Þnh kú hoÆc
s¬n l¹i, phô thuéc vµo sù kh¾c nghiÖt cña m«i trêng vµ chÊt lîng cña c«ng viÖc.
12.3. Çc lo¹i cÊu tróc

Cã 3 kiÓu cÊu tróc cÇn thiÕt cã thÓ ®îc ph©n lo¹i tõ mét d¹ng cÊu tróc cã liªn
quan ®Õn chøc n¨ng lµm viÖc trong tr¹m. §©y lµ çc cÊu tróc ®ì ®êng d©y, çc cÊu
tróc ®ì thiÕt bÞ vµ çc cÊu tróc ph©n phèi.
12.3.1. Çc cÊu tróc ®ì ®êng d©y

Çc cÊu tróc nµy ®îc sö dông nh çc cÊu tróc ®Çu ra cña ®êng d©y. Çc cÊu
tróc chÞu øng suÊt côc bé vµ çc cÊu tróc cuèi ®êng d©y. VÒ c¬ b¶n chóng gåm hai
th¸p vµ mét giµn ®ì h×nh ch÷ thËp trªn d©y dÉn cña ®êng d©y nµo ®îc g¾n vµo.
Chóng cã thÓ ®îc sö dông nh lµ cÊu tróc khoang ®¬n hoÆc cÊu tróc nhiÒu khoang.
12-5
Çc lùc chÝnh mµ çc cÊu tróc nµy ph¶i chÞu lµ do thanh çi, ®êng d©y trªn
kh«ng, søc c¨ng cña ®êng d©y vµ søc giã.
Çc cÊu tróc nµy th«ng thêng lµ lo¹i chÞu ®îc øng suÊt cao do kÝch cì cña
cÊu tróc lín vµ do cêng ®é çc lùc ®Æt vµo chóng.
12.3.2. Çc cÊu tróc ®ì thiÕt bÞ

Çc cÊu tróc nµy thêng ®îc ®Ò cËp ®Õn nh lµ çc cÊu tróc ®ì thanh çi, çc
gi¸ ®ì dao, gi¸ ®ì bé thu sÐt...
Trong mét tr¹m chuÈn, nh÷ng cÊu tróc nµy c¬ b¶n lµ çc dÇm ®ì ch×a ra theo
ph¬ng th¼ng ®øng chÞu çc lùc do giã vµ ng¾n m¹ch lµ çc lùc chÝnh t¸c ®éng trªn
nh÷ng cÊu tróc nµy.
Çc cÊu tróc ®ì dao th«ng thêng cøng nh¾c h¬n çc cÊu tróc ®ì thanh çi
hoÆc çc cÊu tróc kh¸c do t¶i t¸c ®éng cña lìi dao çch ly vËn hµnh ph¶i ®ãng tíi
mét kho¶ng çch kh¸ nhá cña ®Çu khíp hoÆc hµm (®Çu dao).
12.3.3. Çc cÊu tróc ph©n phèi

KiÓu cÊu tróc nµy th«ng thêng lµ mét cÊu tróc cét vµ dÇm, gièng nh mét
khung nhµ. Nã cã thÓ gåm mét hoÆc nhiÒu khoang theo chiÒu dµi vµ th«ng thêng
mét khoang vÒ chiÒu réng. ChiÒu cao cña nã cã thÓ biÕn ®æi tõ 6-12m.
CÊu tróc nµy ®ì çc dao vµ çc thiÕt bÞ kh¸c. Th«ng thêng nã cã ®êng d©y
g¾n vµo theo mét hay nhiÒu phÝa hoÆc çc nèi kÕt ngÇm díi ®Êt cho çc lé ®êng
d©y. Çc cÊu tróc nµy nãi chung gåm çc bé phËn khung h×nh hép.
12.4. ThiÕt kÕ
12.4.1. Tæng qu¸t.
Çc cÊu tróc tr¹m ®îc thiÕt kÕ theo çc yªu cÇu cña tiªu chuÈn NEMA SG6 -
phÇn 36. Hoµn toµn gièng víi çc d¹ng cÊu tróc ®îc liÖt kÓ ë phÇn 12.3 lµ çc lo¹i
cÊu tróc mµ thiÕt kÕ tiªu chuÈn dùa vµo.
Çc lo¹i nµy lµ:
a. Lo¹i "A": Çc cÊu tróc lo¹i "A" hay ®îc dïng ®Ó ®ì çc thiÕt bÞ cao thÕ
nh çc dao çch ly, m¸y c¾t... ViÖc tÝnh to¸n c¬ së cho thiÕt kÕ chÝnh x¸c lµ dù
phßng ®é cøng thÝch ®¸ng cho viÖc vËn hµnh cña thiÕt bÞ nµy.
b. Lo¹i "B": Lµ çc cÊu tróc mµ ®é lÖch th«ng thêng kh«ng ¶nh hëng ®Õn
çc thiÕt bÞ ®îc chóng ®ì nh lµ çc cÊu tróc ®Çu cuèi, çc cÊu tróc ®ì thanh çi...
12.4.2. Çc ®Æc ®iÓm thiÕt kÕ chung.

Trong viÖc thiÕt kÕ çc cÊu tróc tr¹m, nªn chó ý tíi bèn ®Æc ®iÓm cÇn thiÕt mµ
çc cÊu tróc ®Þnh ®îc ®Æc tÝnh ho¸ cho çc tr¹m.
12-6
Gåm cã:
a. §é chÝnh x¸c vµ ®Æc tÝnh
Çc cÊu tróc cÇn ®îc chÕ t¹o chÝnh x¸c ®Ó viÖc l¾p r¸p ®îc dÔ dµng. Nªn cã
lu ý ®Æc biÖt ®Ó ng¨n ngõa h h¹i cho çc vá b¶o vÖ mµ vËt liÖu nµo ®ã yªu cÇu.
b. §é cøng
Nªn lu ý ®Ó dù phßng ®ñ ®é cøng ®Ó tÊt c¶ çc thiÕt bÞ nh çc dao çch ly
kh«ng khÝ, çc dao ng¾t vµ çc thiÕt bÞ c¾t m¹ch sÏ vËn hµnh chÝnh x¸c vµ ®Ó ®é lÖch
cña çc bé phËn kh«ng vît qu¸ giíi h¹n ®· ®Þnh cña nhµ s¶n xuÊt thiÕt bÞ.
c. L¾p r¸p
Çc tr¹m ngoµi trêi thêng ®îc l¾p r¸p bëi çc ç nh©n víi çc cÊp ®é kinh
nghiÖm kh¸c nhau. §iÒu nµy yªu cÇu çc b¶n vÏ ph¶i thËt chi tiÕt, râ rµng. ViÖc chÕ
t¹o ph¶i chÝnh x¸c vµ ph¶i cÈn thËn trong viÖc ®¸nh dÊu çc cÊu kiÖn.
d. ThiÕt kÕ
Th«ng thêng cÇn cã ®é lÖch trªn thùc tÕ trong thiÕt kÕ cÊu tróc ®Ó t¹o çc
kho¶ng hë vÒ ®iÖn vµ c¬ cÇn thiÕt hoÆc ®Ó ng¨n ngõa sù va ch¹m víi çc c¬ cÊu vËn
hµnh dao.
12.4.3. Çc t¶i

Çc cÊu tróc ph¶i ®îc thiÕt kÕ ®Ó chÞu ®îc çc t¶i träng cña thiÕt bÞ, çc t¶i
cuèi, t¶i giã, çc t¶i ®Æc biÖt kh¸c vµ çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc bÊt thêng. Nhµ s¶n
xuÊt thiÕt bÞ nªn ®îc t vÊn vÒ çc t¶i ®Æc biÖt vµ çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc bÊt
thêng.
12.4.3.1. Çc t¶i do t¶i träng thiÕt bÞ.
Çc t¶i thiÕt bÞ (c¶ çc d©y dÉn) gåm çc t¶i sau:
a. Çc t¶i träng tÜnh
- Khèi lîng thiÕt bÞ
- Khèi lîng cña d©y dÉn (kh«ng gåm søc c¨ng cña ®êng d©y)
b. Çc t¶i ®éng vµ çc t¶i khi vËn hµnh
- Çc lùc ma s¸t, m« men vµ çc lùc xo¾n do vËn hµnh c¬ cÊu cña thiÕt bÞ nh
çc dao çch ly vµ dao tiÕp ®Þa.
- Çc lùc ®éng, m« men vµ çc lùc xo¾n do çc t¶i gia tèc sinh ra do çc thiÕt
bÞ c¾t m¹ch cao tèc theo lý thuyÕt.
12.4.3.2. Çc t¶i ®Çu cuèi vµ çc t¶i träng d©y dÉn.
Çc t¶i ®Çu cuèi gåm khèi lîng cña cÊu tróc vµ søc c¨ng cña ®êng d©y. NÕu
çc d©y dÉn c¨ng vµ çc ®êng d©y tÜnh ®îc sö dông, t¶i c¨ng trªn d©y dÉn vµ
®êng d©y ph¶i ®îc chØ ®Þnh bëi ngêi sö dông.
12-7
12.4.3.3. Çc t¶i do giã.
T¶i giã trªn çc cÊu tróc vµ çc thiÕt bÞ l¾p trªn nã ®· ®îc tÝnh tæng lµ 122
2
kg/m trªn vïng mÆt ®øng nh« ra cña çc bé phËn cÊu tróc cña cÊu tróc ®Çu tiªn (sè
liÖu nµy dùa trªn søc giã xÊp xØ 34,9 m/s).
§èi víi çc th¸p, çc khung ®ì vµ çc cét lµm b»ng çc thanh s¾t b¾t chÐo
nhau, vïng nh« ra cña thiÕt bÞ ®îc tÝnh lµ 2 lÇn tæng vïng nh« ra cña mét mÆt çc
bé phËn cÊu kiÖn.
Çc c«ng thøc sau ®· ®îc sö dông ®Ó tÝnh toµn ¸p lùc giã tÜnh:
a. Trªn çc mÆt ph¼ng, P=0.100 V2
b. Trªn çc mÆt trô, P=0.063 V2
Trong ®ã:
P: ¸p lùc tÝnh b»ng Kg/m3 cña vïng nh« ra.
V: Tèc ®é giã tÝnh b»ng m/s.
Chó ý: Tèc ®é giã ®· ghi ë trªn lµ 34.9 m/s hÇu nh ®óng víi tèc ®é giã trong
chu kú 50 n¨m t¹i ®é cao 10 m lµ 33.6 m/s ®îc thiÕt lËp ®èi víi thiÕt kÕ ®êng d©y
truyÒn t¶i tõ nh÷ng sè liÖu khÝ tîng cña nh÷ng vïng ®Æt ®êng d©y truyÒn t¶i.
12.4.3.4. Çc giíi h¹n sai lÖch
§é sai lÖch ®îc ®Þnh nghÜa lµ ®é lÖch cña bé phËn cÊu tróc tõ vÞ trÝ thiÕt kÕ
theo lý thuyÕt víi vÞ trÝ thùc tÕ cña nã trong ®iÒu kiÖn t¶i cùc ®¹i.
Çc giíi h¹n ®é lÖch sau ®©y ¸p dông khi cÊu tróc ph¶i chÞu mét tËp hîp çc
t¶i t¬ng øng bao gåm t¶i träng thiÕt bÞ, çc t¶i träng b¶n th©n cÊu tróc, çc t¶i träng
d©y dÉn vµ çc t¶i do giã kh«ng kÓ çc lùc sinh ra do ng¾n m¹ch. Giíi h¹n sai lÖch
kh«ng ¸p dông trong ®iÒu kiÖn ng¾n m¹ch.
a. Çc cÊu tróc lo¹i "A"
§é lÖch ngang cña çc bé phËn th¼ng ®øng ph¶i ®îc giíi h¹n tíi 1/100 chiÒu
cao th¼ng ®øng cña cÊu tróc. §é lÖch däc cña çc bé phËn ngang ph¶i ®îc giíi h¹n
tíi 1/200 cña khÈu ®é ngang.
b. Çc cÊu tróc lo¹i "B"
§é lÖch ngang cña çc bé phËn th¼ng ®øng ph¶i ®îc giíi h¹n tíi 1/50 chiÒu
cao th¼ng ®øng cña cÊu tróc. §é lÖch däc cña çc bé phËn ngang ph¶i ®îc giíi h¹n
tíi 1/200 cña khÈu ®é ngang.
12.4.3.5. øng suÊt cho phÐp.
Çc øng suÊt cho phÐp ®èi víi çc bé phËn cÊu tróc díi t¶i giã céng thªm t¶i
träng b¶n th©n cÊu tróc víi t¶i träng lµm viÖc ph¶i ®îc tÝnh to¸n vµ cã mét hÖ sè an
toµn theo çc ph¬ng ph¸p ®· ®îc tr×nh bµy trong tiªu chuÈn m« t¶ trong ViÖn tiªu
12-8
chuÈn Hoa Kú vÒ cÊu tróc b»ng thÐp (AISC) chØ ®Þnh cho thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ l¾p r¸p
thÐp kÕt cÊu cho çc toµ nhµ.
Chó ý: HÖ sè an toµn vèn cã ®îc ®Æc t¶ trong AISC th«ng thêng lµ 5/3.
12.4.4. Çc ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt

Çc cét th¸p xuÊt tuyÕn cho çc tr¹m 500 kV Mae Moh vµ Tha Tako ®· ®îc
thiÕt kÕ ®èi víi t¶i ngang t¬ng ®¬ng víi 220 m cho ®êng d©y truyÒn t¶i ®Õn vµ
çc d©y dÉn cã bäc, thªm vµo çc sø çch ®iÖn, céng thªm khèi lîng cña 100 m
d©y dÉn cã bäc vµ thanh çi c¨ng, céng thªm 30 % øng suÊt ®êng d©y khÈu ®é
vâng, céng thªm 1500 kg (cho xe ch¹y trªn çp mang theo 6 ngêi) vµ çc thiÕt bÞ,
phÇn cøng cÇn thiÕt... Çc cét th¸p ®· ®îc thiÕt kÕ ®Ó chÞu øng suÊt cña tÊt c¶ çc
çp trªn nhÞp vâng ®êng d©y ®Õn kh«ng kÓ søc c¨ng cña thanh çi, céng thªm bé
phËn ngang øng suÊt cña çp do gãc ®êng d©y víi ph¬ng ngang - lµ gãc gi÷a
®êng d©y ®Õn vµ ®êng vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng cña cét th¸p xuÊt tuyÕn, gãc nµy
nªn vµo kho¶ng 150 hoÆc nhá h¬n.
TÊt c¶ çc cÊu tróc ®ì thanh çi ®· ®îc thiÕt kÕ cho kho¶ng çch gi¸ ®ì thanh
çi lín nhÊt ®îc ph¸t triÓn tõ çc ®Æc tÝnh ®é bÒn vµ ®é sai lÖch cña gi¸ ®ì thanh
çi hoÆc tõ ®é bÒn cña mót ch×a cña çc sø ®ì thanh çi, tuú theo çi nµo bÐ h¬n.
C«ng thøc th«ng thêng ®îc sö dông cho viÖc ®¸nh gi¸ çc lùc ng¾n m¹ch
trªn çc cÊu tróc thanh çi cøng lµ:
FSC = (kf) (70.1) (m) (ISC)2 / [ (10)7 (D)]
Trong ®ã:
FSC: Lùc ng¾n m¹ch trªn chiÒu dµi ®¬n vÞ cña thanh çi
ISC: Dßng ng¾n m¹ch ®èi xøng danh ®Þnh, Ampe
D: Kho¶ng çch t©m - tíi - t©m (center-to-center) cña d©y dÉn, cm
m: H»ng sè dùa trªn d¹ng ng¾n m¹ch vµ vÞ trÝ d©y dÉn, kh«ng cã ®¬n vÞ
kf: HÖ sè mÒm dÎo gi¸ ®ì, kh«ng cã ®¬n vÞ.

12.5.1. NhËn hµng
ThÐp kÕt cÊu th«ng thêng ®îc chuyªn chë trªn çc xe kÐo mooc nÒn ph¼ng.
Çc c©y thÐp dµi h¬n cÇn ®îc bã l¹i vµ ph©n nhãm theo ®é dµi, çc c©y ng¾n h¬n
cã thÓ ®îc bã gièng nh vËy vµ ®Æt vµo çc thïng gç hoÆc c«ng ten n¬ ®Ó thuËn
tiÖn cho viÖc ®ãng gãi vµ dì hµng.
Çc bã thÐp nµy nªn ®îc t¸ch víi nhau, rÊt khã ®Ó kiÓm tra sù h háng cña tÊt
c¶ çc bé phËn. Tuy nhiªn, mét viÖc rÊt quan träng lµ kiÓm tra çc ®Çu cña çc bã
thÐp n¬i hay x¶y ra h h¹i, ®Æc biÖt lµ sù trÇy xíc líp m¹.
12-9
§Ó ®¶m b¶o lµ trªn thùc tÕ ®· nhËn ®îc vËt liÖu nµo, ph¶i lµm mét b¶n kiÓm
kª chÝnh x¸c khi dì hµng. §iÒu nµy sÏ gióp x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm trong trêng hîp
mét sè thÐp t×m ®îc sau khi bÞ mÊt.
12.5.2. §ãng gãi

Lu«n lu«n ph¶i cÈn thËn khi ®ang bèc dì hµng, chÊt hµng vµ kÐo hµng sao cho
kh«ng lµm h h¹i ®Õn líp m¹. Khi bèc dì thÐp khái sµn xe cÇn dïng çc d©y mãc
phï hîp quanh bÊt kú bé phËn hoÆc bã nµo. Kh«ng bao giê sö dông çp vµ d©y xÝch.
Th«ng thêng, çc bã thÐp sÏ ®îc dì b»ng çc chÜa n©ng. Çc nhµ thÇu nªn
dïng ph¬ng ph¸p nµy ®Ó dì hµng, çc chÜa n©ng (çnh n©ng) ph¶i ®îc bäc an toµn
b»ng giÎ hoÆc b»ng mét d¹ng b¶o vÖ nµo ®ã ®Ó khái lµm háng líp m¹ cña çc bé
phËn.
12.5.3. Lu tr÷

ThÐp kÕt cÊu nªn ®îc lu tr÷ theo çch lµm thÕ nµo cã thÓ ng¨n ngõa sù rØ sÐt
(rØ tr¾ng). Nh÷ng miÕng ®Öm nhá ng¨n çch çc bé phËn b»ng thÐp trong cïng mét
bã lµ mét ph¬ng tiÖn ®Ó tr¸nh ®îc vÊn ®Ò nµy. Çc ph¬ng ph¸p kh¸c ®Ó b¶o vÖ
chèng rØ bao gåm:
a. Kh«ng ®îc ®Æt thÐp trùc tiÕp xuèng ®Êt. Nã ph¶i ®îc çch mÆt ®Êt Ýt nhÊt
lµ 30 cm (b»ng çch dïng çch khèi ®ì).
b. ThÐp ph¶i lu«n lu«n ®îc lµm s¹ch níc ø ®äng.
c. ThÐp gãc ph¶i ®îc cÊt gi÷ sao cho níc cã thÓ ch¶y ra vµ ng¨n ngõa sù
vâng (®Æt gãc quay lªn trªn).
d. ThÐp nªn ®Ó trong kho cã m¸i che, ®Æc biÖt lµ çc bé phËn nhá chë b»ng
c«ng ten n¬ cã thÓ chøa ®ùng vµ gi÷ níc.
Çc vËt liÖu nh bul«ng, vßng ®Öm, ®ai èc... ph¶i ®îc gi÷ ë n¬i ®¶m b¶o
chèng l¹i sù mÊt c¾p hoÆc thÊt l¹c, bëi v× nh÷ng vËt liÖu nµy rÊt dÔ dµng bÞ ®Ó nhÇm
chç. Çc bul«ng, vßng ®Öm, ®ai èc... nªn ®îc chuyªn chë trong çc c«ng ten n¬
®îc bÞt kÝn (nh mét thïng chøa), kh«ng bao giê më chóng cho ®Õn khi çc vËt liÖu
nµy cÇn ®îc dïng cho l¾p r¸p ®Ó chèng l¹i sù mÊt m¸t hoÆc sö dông nhÇm.
Trong mét vïng cã h¹n chÕ nh tr¹m ®iÖn, nªn chØ ®Þnh mét vïng riªng biÖt ®Ó
®Ó lu tr÷ thÐp, vïng nµy ph¶i dÔ dµng vµ thuËn tiÖn cho viÖc ra vµo trong thêi gian
l¾p r¸p tr¹m. Vïng nµy chØ ®îc sö cho viÖc cÊt gi÷ thÐp vµ/hoÆc l¾p r¸p tõng côm
thiÕt bÞ vµ cµng gÇn n¬i l¾p r¸p, l¾p ®Æt thùc tÕ cµng tèt.
12-10
12.6. L¾p ®Æt
12.6.1. Tæng qu¸t
Nh×n chung, vïng l¾p r¸p cña çc cÊu tróc tr¹m chÞu ¶nh hëng bëi nh÷ng sù
thay ®æi cña thiÕt kÕ cÊu tróc, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, çc yªu cÇu kÕ ho¹ch vµ lùc lîng
nh©n sù - thiÕt bÞ s½n cã. Çch tiÕp cËn th«ng thêng ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p tèt
nhÊt cho viÖc l¾p r¸p lµ dùa vµo tiÕn ®é c«ng viÖc hoµn thµnh.
Cã 3 ph¬ng ph¸p thêng sö dông. §ã lµ:
a. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p díi ®Êt
b. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p tõng ®o¹n
c. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p tõng phÇn.
BÊt kÓ ph¬ng ph¸p nµo ®îc sö dông ®Ó l¾p r¸p çc cÊu tróc, chóng ph¶i ®îc
l¾p r¸p hoµn toµn phï hîp víi çc b¶n vÏ chi tiÕt vµ sù l¾p r¸p cña nhµ s¶n xuÊt. Çc
cÊu tróc ph¶i ®îc l¾p r¸p ë vÞ trÝ ®óng, víi tÊt c¶ çc bé phËn ë ®óng vÞ trÝ vµ tÊt c¶
çc bul«ng ®îc l¾p vµ xiÕt chÆt chÝnh x¸c theo çc m« t¶ trong hîp ®ång hoÆc theo
sù khuyÕn ço cña nhµ chÕ t¹o, s¶n xuÊt.
Trong qu¸ tr×nh l¾p r¸p çc bé phËn, kh«ng ®îc lµm cong hoÆc dïng lùc qu¸
lín ®Ó ®a chóng vµo vÞ trÝ. Sù "l«i kÐo" çc bé phËn víi mét lùc võa ph¶i lµ cã thÓ
chÊp nhËn ®îc trong qu¸ tr×nh l¾p r¸p. ViÖc "l«i kÐo" th«ng thêng cã thÓ ®îc
kh¾c phôc b»ng çch sö dông d©y ch·o hoÆc têi nhng ph¶i cÈn thËn ®Ó tr¸nh lµm
mÐo lç do chèt l«i.
12.6.2. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p díi ®Êt

Trong ph¬ng ph¸p nµy, toµn bé cÊu tróc thÐp ®îc l¾p r¸p trªn mÆt ®Êt. Tuy
nhiªn, ®èi víi kiÓu l¾p r¸p nµy, çc bé phËn ph¶i ®îc ®Æt ë nh÷ng n¬i phï hîp ®Ó
gi÷ chóng khái bÈn, bïn hoÆc çc chÊt l¹ cã thÓ b¸m vµo cÊu tróc hoÆc lµm h háng
líp vá ngoµi. ViÖc ®Æt çc khèi ®ì ph¶i thùc hiÖn theo çch t¹o nªn mÆt ph¼ng ®Ó
ng¨n ngõa viÖc qu¸ øng suÊt hoÆc lµm mÐo çc bé phËn vµ ®Ó duy tr× h×nh d¹ng h×nh
häc chÝnh x¸c cña cÊu tróc.
VÝ dô:
CÊu tróc ®Çu cuèi d©y dÉn trªn kh«ng. Mét ph¬ng ph¸p ®Ó b¾t ®Çu gi¶i quyÕt
lµ l¾p r¸p cÊu tróc thµnh çc phÇn, phô thuéc vµo chiÒu cao cña cÊu tróc, nh çc
®¸y th¸p h×nh chãp, nh÷ng më réng phÇn th©n cña chóng (cã hoÆc kh«ng çc cét
"goathead") vµ çc khung ®ì ch÷ thËp. Çc thµnh phÇn ®a d¹ng nµy ®îc têi riªng
biÖt tíi vÞ trÝ l¾p r¸p b»ng mét cÇn trôc vµ ®îc l¾p r¸p mét çch hÖ thèng cho ®Õn
khi toµn bé cÊu tróc ®· ®îc l¾p r¸p.
Mét çch thø hai còng gièng nh çch thø nhÊt, viÖc l¾p cÊu tróc thµnh çc
phÇn, nhng hoµn thµnh cét th¸p vµ l¾p ®Æt toµn bé khèi trªn nÒn mãng cña nã theo
12-11
mét thñ tôc. Çch nµy hiÓn nhiªn bÞ giíi h¹n bëi kÝch thíc cét th¸p vµ kh¶ n¨ng
n©ng cña cÇn trôc.
12.6.3. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p theo tõng ®o¹n

Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p theo tõng ®o¹n th«ng thêng ®îc thùc hiÖn b»ng çch
b¾t bu l«ng toµn bé çc phÝa cña çc ®o¹n víi nhau b»ng mét cÇn trôc hoÆc mét têi
n©ng. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc b¾t ®Çu víi nh÷ng ®o¹n thÊp h¬n vµo lµm cao dÇn. Nh
ph¬ng ph¸p l¾p r¸p díi ®Êt, çc bé phËn ph¶i ®îc ®Æt ë nh÷ng n¬i thÝch hîp khi
b¾t ®Çu l¾p r¸p.
VÝ dô:
CÊu tróc ®Çu cuèi d©y dÉn trªn kh«ng - l¾p r¸p tõng ®o¹n mét cÊu tróc ®Çu
cuèi h×nh chãp sÏ thuËn lîi h¬n cho viÖc l¾p r¸p hai mÆt cña chãp, n©ng riªng tõng
phÝa lªn vµo vÞ trÝ trªn mãng vµ tiÕp tôc víi viÖc l¾p r¸p bé phËn trªn çc mÆt ph¼ng
cña th¸p mét çch ®ång thêi.
Chó ý: ViÖc ®Æt çc mÆt chãp nãi chung cã thÓ thùc hiÖn b»ng cÇn trôc hoÆc
têi n©ng.
MÆc dÇu cïng mét thñ tôc cã thÓ ®îc tËn dông b»ng viÖc l¾p r¸p çc mÆt
ph¼ng trªn mÆt ®Êt, nã thuËn lîi h¬n cho viÖc l¾p r¸p bëi v× lo¹i trõ viÖc ®iÒu khiÓn
b»ng tay quay dµi h¬n vµ còng cho phÐp ç nh©n l¾p ®Æt lµm c«ng viÖc l¾p r¸p kh¸
gièng nhau trªn çc mÆt ph¼ng.
12.6.4. Ph¬ng ph¸p l¾p r¸p tõng phÇn

Trong ph¬ng ph¸p nµy, çc bé phËn ®îc buéc, gi»ng liªn kÕt b»ng d©y ch·o
vµ ®îc n©ng tíi vÞ trÝ l¾p riªng biÖt b»ng mét xe t¶i cã khung n©ng vµ/hoÆc khèi ®ì,
buli vµ çc d©y kÐo, cã thÓ sö dông cäc têi ®Ó viÖc l¾p r¸p kÕt cÊu thÐp c©n b»ng
hoµn toµn. Mét cäc têi cã thÓ ®îc sö dông thay thÕ ®Ó n©ng riªng tõng bé phËn
hoÆc nhãm çc bé phËn ®Õn vÞ trÝ l¾p r¸p.
VÝ dô:
CÊu tróc ®Çu cuèi d©y dÉn trªn kh«ng - ViÖc l¾p r¸p cÊu tróc nµy b¾t ®Çu b»ng
viÖc l¾p 4 ch©n cét/ bé phËn vµo vÞ trÝ vµ sau ®ã xiÕt bu l«ng vµo vÞ trÝ thanh gi»ng.
Th«ng thêng bè trÝ mçi ngêi c«ng nh©n cho mét ch©n vµ khi çc bé phËn ®· ®îc
n©ng lªn, anh ta b¾t bu l«ng vµo çc bé phËn ch©n vµ vµo çc thanh gi»ng cña çc
phÝa cña ch©n bªn c¹nh. Anh ta sö dông mçi phÇn ®· hoµn thµnh ®Ó dïng thang trÌo
lªn tiÕp tôc ®Õn hÕt th¸p. Mét cäc têi ®îc sö dông ®Ó n©ng çc bé phËn thiÕt bÞ cho
mçi ®o¹n lªn khi lµm lªn phÝa trªn cét th¸p.
12-12
12.6.5. ViÖc l¾p ®Æt çc thiÕt bÞ vµ thùc hiÖn
12.6.5.1. Çc cÇn trôc
KiÓu cÇn trôc phô thuéc vµo mét sè hÖ sè. Bëi v× chiÒu cao vµ khèi lîng cña
çc cÊu tróc tr¹m th«ng thêng nhá h¬n ®¸ng kÓ so víi çc cÊu tróc ®ì ®êng d©y,
çc cÇn trôc thuû lùc sö dông çc cÇn b»ng çc èng lång nhau cã thÓ ®îc sö dông
hiÖu qu¶ trong ph¹m vi tr¹m. Tuy nhiªn, ®«i khi cã khã kh¨n cho viÖc thao t¸c vµ
x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Æt çc cÇn trôc thuû lùc c«ng suÊt lín gi÷a çc rÊt nhiÒu çc mãng
c«ng tr×nh trong ph¹m vi tr¹m. Trong trêng hîp nµy, cã thÓ sö dông çc cÇn trôc cã
cÇn cøng. LËp kÕ ho¹ch tríc cho viÖc bè trÝ çc cÇn trôc cÇn cøng lµ rÊt quan träng
bëi v× mét vÞ trÝ cã thÓ ®îc sö dông ®Ó l¾p r¸p nhiÒu cét th¸p (hoÆc nhiÒu cÊu tróc
kh¸c) tríc khi ®æi l¹i vÞ trÝ. Còng nh vËy liªn tôc ®iÒu khiÓn çc ®o¹n cÇn cã thÓ
dÉn ®Õn h háng cho cÇn cña cÇn trôc.
12.6.5.2. Çc cäc têi
Hai kiÓu cäc têi th«ng dông nhÊt lµ cäc têi d¹ng gãc ®îc ®ì bëi ch©n gãc cña
mét cÊu tróc cét th¸p vµ têi h×nh ræ ®îc ®ì t¹i t©m cña mét cÊu tróc cét th¸p vµ mét
ræ phÝa trªn cña nã. Çc têi d¹ng ræ thêng ®îc sö dông cho çc th¸p truyÒn t¶i lín,
çc têi d¹ng gãc thêng ®îc dïng cho çc th¸p nhá h¬n, çc th¸p cã ®Õ hÑp h¬n
nh th¸p ®Çu cuèi ®ì d©y dÉn trªn kh«ng.
Trªn mét têi gãc, mét trong çc ch©n cña têi vµ/hoÆc çc bé phËn h×nh ch÷
thËp ®îc dïng ®Ó n©ng çc bé phËn kh¸c. NÕu thiÕt kÕ cÊu tróc cho phÐp, mét cÇn
nhá còng cã thÓ ®îc dùng lªn trªn mét trong çc bé phËn cña cét th¸p cho çc môc
®Ých kÐo lªn.
Chó ý: ®Ó cã thªm th«ng tin vÒ çc kh¶ n¨ng vµ çc h¹n chÕ cña cäc têi tiªu
biÓu, xem phÇn sau.
12.6.5.3. Quy tr×nh xiÕt bul«ng
Sè lîng, kiÓu vµ ®é dµi yªu cÇu cña çc bul«ng ph¶i ®îc chØ ®Þnh ë çc b¶n
vÏ chi tiÕt vµ l¾p r¸p cña nhµ chÕ t¹o. Çc bul«ng l¾p r¸p th«ng thêng lµ cã ®êng
kÝnh 16 mm, 20 mm hoÆc 24 mm vµ thêng cã kho¶ng çch 10 - 15 mm ®èi víi ®ai
èc ®îc xiÕt chÆt. Çc bul«ng l¾p r¸p nµy thêng ®îc l¾p sao cho çc ®ai èc n»m
phÝa ngoµi ch©n cét thÐp hoÆc trong trêng hîp çc bé phËn ngang th× l¾p ë phÝa trªn
chç nèi.
Çc ®ai èc ®îc l¾p trªn çc bé phËn ngang (®Ó çc ®ai èc r¬i ra ngoµi nÕu nh
th¸o ®ai èc) vµ ®îc l¾p bªn ngoµi çc thµnh phÇn ®äc ( bëi v× l¾p çc ®ai èc ë ngoµi
th× dÔ r¬i h¬n).
Mét qui tr×nh chung lµ çc bul«ng vµ ®ai èc ®Çu tiªn ®îc l¾p "finger tight".
§iÒu nµy cho phÐp çc khíp nèi n»m ë vÞ trÝ chÝnh x¸c khi cÊu tróc ®îc l¾p hoµn
12-13
thiÖn vµ cho phÐp ®iÒu chØnh ®Ó ®¹t çc yªu cÇu vÒ dung sai cña cÊu tróc n»m trong
vïng "chÝnh x¸c" mµ ®Æc ®iÓm cÊu tróc yªu cÇu. Híng cña çc bul«ng cã thÓ lµm
dÔ dµng c«ng ®o¹n xiÕt chÆt cuèi cïng.
Chó ý: §èi víi çc cÊu tróc ®Çu cuèi ®êng d©y trªn kh«ng ®îc l¾p r¸p díi
®Êt, tÊt c¶ çc ®ai èc ph¶i ®îc xiÕt chÆt tríc khi n©ng lªn vµ ®iÒu nµy sÏ ng¨n ngõa
sù sai lÖch qu¸ møc cho phÐp trong qu¸ tr×nh n©ng.
Cì Bu l«ng Ph¹m vi xo¾n
12mm 600-800 kg cm
16mm 1000-1200 kg cm
20mm 1400-1800 kg cm
24mm 3100-3700 kg cm
Sau khi çc bu l«ng thêng ®· ®îc xiÕt chÆt chÝnh x¸c, çc ®ai èc h·m ph¶i
®îc ®Æt trªn çc bu l«ng ''finger tight'' vµ tiÕp tôc ®îc xiÕt chÆt thªm 1/2 ®Õn 1/4
vßng b»ng mét cµ-lª thÝch hîp.
TÊt c¶ çc bul«ng ph¶i ®îc xiÕt chÆt ch¾c ch¾n tríc khi chÞu t¶i cña çc d©y
dÉn vµ çc d©y ®Êt ®Æt lªn bÊt kú cÊu tróc nµo.
Chó ý: Nh ®· chØ ra trong çc ®iÒu kho¶n hîp ®ång, ®èi víi çc tr¹m 500 kV
Mac Moh- Thatako, nhµ thÇu cã thÓ l¾p ®Æt hoÆc çc ®ai èc h·m hoÆc çc ®Öm vªnh
®Ó xiÕt chÆt an toµn çc ®ai èc vµ bul«ng.
12.6.5.4. Çc bé phËn bÞ h háng vµ bÞ chÕ t¹o sai.
Çc bé phËn bÞ h háng hoÆc s¶n xuÊt sai cã thÓ:
a. §îc söa ch÷a t¹i hiÖn trêng
b. §îc söa ch÷a t¹i xëng
c. §îc göi tr¶ l¹i
ViÖc quyÕt ®Þnh nµy ph¶i ®îc thùc hiÖn t¹i c«ng trêng x©y dùng. NÕu lµ mét
viÖc söa ch÷a t¬ng ®èi ®¬n gi¶n nh h h¹i kh«ng ®¸ng kÓ líp m¹ ngoµi th× thuËn
lîi h¬n lµ cho phÐp söa ch÷a t¹i hiÖn trêng. Còng nh vËy, cÇn yªu cÇu tÊt c¶ çc
bé phËn bÞ cong ph¶i ®îc söa ch÷a t¹i xëng hoÆc ®îc thay thÕ çc bé phËn
kh«ng söa ®îc b»ng çc bé phËn míi .
Çc bé phËn bÞ s¶n xuÊt sau, bÞ h háng, bi xo¾n, bÞ cong lµm cho viÖc l¾p r¸p
kh«ng chÝnh x¸c, kh«ng võa vÆn th× kh«ng ®îc sö dông.
TÊt c¶ çc bé phËn ®îc l¾p ®Æt ngoµi hiÖn trêng nÕu cã çc mÐp ph¶i c¾t bít
®i, çc lç ®îc ®ét míi hoÆc ®îc doa míi hoÆc n¬i líp m¹ bÞ xíc ph¶i ®îc m¹ l¹i
theo yªu cÇu trong çc ®Æc ®iÓm kü thuËt cña hîp ®ång.
12-14
12.7. ThÝ nghiÖm
Çc ®Æc ®iÓm kü thuËt theo hîp ®ång kh«ng yªu cÇu bÊt kú kiÓm tra nµo t¹i
hiÖn trêng ®èi víi kÕt cÊu thÐp.

Díi ®©y lµ mét b¶n liÖt kª çc tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t ph¶i thùc hiÖn
®èi víi phÐp kÕt cÊu:
1. Ngêi gi¸m s¸t sÏ ë hiÖn trêng trong suèt thêi gian thùc tÕ l¾p r¸p cÊu tróc
thÐp vµ ph¶i yªu cÇu nghiªm ngÆt çc thñ tôc an toµn khi l¾p r¸p.
2. Ph¶i cÈn thËn ®èi víi çc bé phËn cña mét cÊu tróc nhÊt ®Þnh mµ chØ sö
dông cho cÊu tróc ®ã. Lu«n lu«n ph¶i kiÓm tra çc vËt liÖu vµ bé phËn theo b¶ng kª
vËt liÖu ®Ó ®¶m b¶o sö dông chÝnh x¸c çc h¹ng môc. Sù thiÕu hôt sÏ xÈy ra nÕu
b¶ng kª vËt liÖu kh«ng cã. NÕu cã bÊt kú sai lÖch nµo ®Òu nªn ®îc hiÖu chØnh l¹i
khi l¾p r¸p.
3. Mét môc quan träng nhÊt ®èi víi ngêi gi¸m s¸t lµ kiÕn thøc ®äc hiÓu çc
b¶n vÏ l¾p r¸p thÐp. §iÒu nµy rÊt quan träng ®Ó cã ®îc sù tin cËy cña ®éi l¾p r¸p vµ
®éi trëng ®éi l¾p r¸p
Ngêi thanh tra ph¶i biÕt b¶n vÏ nµo ¸p dông cho khèi ®ang ®îc l¾p r¸p vµ ®·
®îc dùng lªn . Anh ta ph¶i biÕt lµm thÕ nµo ®Ó diÔn gi¶i tÊt c¶ çc kÕ ho¹ch vµ ®Þnh
híng cña b¶n th©n bé phËn vµ viÖc ®Þnh híng çc khèi ®· r¸p ®Ó l¾p ®Æt.
4. Ph¶i ®Ó mãng bª t«ng Ýt nhÊt lµ 7 ngµy tõ khi ®óc tríc khi cho phÐp b¾t ®Çu
l¾p r¸p. Kh«ng ®îc cho phÐp l¾p r¸p çc cét th¸p, çc gi¸ ®ì, ch©n cét trô, gi¸ l¾p
r¸p trªn çc bÖ cha ®îc ®¾p kÝn.
5. Ngêi thanh tra sÏ thêng xuyªn xem xÐt líp m¹ çc bé phËn ®Ó tr¸nh l¾p
r¸p çc bé phËn kh«ng ®ñ tÝnh n¨ng kü thuËt. Nhµ thÇu cÇn chó ý tíi viÖc lµm s¹ch
çc khíp nèi. TÊt c¶ çc khíp nèi ph¶i ®îc lµm s¹ch kü lìng tÊt c¶ çc chÊt bÈn
tríc khi l¾p ®Æt.
6. Khi nhµ thÇu chän çc phÇn kh¸c nhau cña mét cét th¸p hoÆc gi¸ ®ì..., ®Ó
l¾p r¸p tríc trªn mÆt ®Êt, ph¶i cÈn thËn khi n©ng çc ®o¹n thiÕt bÞ vµo vÞ trÝ l¾p r¸p
cuèi cïng cña nã. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i ®¶m b¶o r»ng: Sö dông çc bé d©y treo vµ
çc ®êng dÉn híng lo¹i kh«ng mµi mßn, kh«ng sö dông çc xÝch n©ng ®Ó ®a çc
bé phËn vµo vÞ trÝ. Kh«ng ®îc ®Æt khèi ®· ®îc r¸p tríc, cã çc bu l«ng ë vÞ trÝ kÕt
thóc ®· vÆn chÆt vµo vÞ trÝ kÕt thóc.
Chó ý: Nhµ thÇu nªn chän xem nh÷ng phÇn nµo l¾p r¸p tríc ®Ó kiÓm tra çc
viÖc ®¸nh dÊu, vÞ trÝ... cña çc bé phËn cµng kü cµng tèt ®Ó gi¶m thiÓu sù biÕn ®æi
cña thÐp do c«ng nh©n sau khi phÇn ®ã ®îc ®Æt trong kh«ng trung.
12-15
7. BÊt kú viÖc c¾t bít, ®ét lç hoÆc khoan hay doa çc lç b¾t bul«ng ë chç nèi
®· ®îc nhµ chÕ t¹o lµm ra t¹i c«ng trêng ®Òu ph¶i ®îc th«ng b¸o trong b¶n th«ng
b¸o vÒ l¾p r¸p cÊu tróc thÐp.
8. Gièng nh çc phÇn ®· l¾p r¸p tríc, ngêi thanh tra kh«ng bao giê ®îc
cho phÐp sö dông çc çc xÝch n©ng ®Ó buéc bÊt kú bé phËn nµo víi nhau. NÕu yªu
cÇu kiÓu dïng lùc nµy th× kh«ng ®îc l¾p ®Æt çc bé phËn. §Çu tiªn lµ kiÓm tra lçi
chÕ t¹o, bé phËn mÊt ®¸nh dÊu hoÆc bé phËn dïng sai. Trong bÊt kú trêng hîp nµo,
sù h háng cña çc bé phËn l¾p r¸p ph¶i ®îc sù chó ý cña ngêi gi¸m s¸t qua b¶n
b¸o ço.
9. KiÓm tra tÊt c¶ çc bul«ng cã ®îc l¾p theo kiÓu ''lªn'', ''ngoµi''. §iÒu nµy cã
nghÜa lµ çc bul«ng l¾p däc cã ®ai èc ë phÝa trªn vµ çc bul«ng l¾p ngang cã çc ®ai
èc l¾p ë phÝa ngoµi. Lµm sai quy t¾c nµy cã thÓ dÉn ®Õn kh«ng thÓ cho cµlª vÆn vµo
®ai èc. Ngêi gi¸m s¸t ph¶i cùc kú cÈn thËn ®Ó dùng ®øng bul«ng cã ®é dµi cÇn thiÕt
(phô thuéc kiÕn thøc cña anh ta vÒ b¶n vÏ l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt) .
10. Trong khi hiÖu chØnh mét cÊu tróc th«ng thêng ngêi gi¸m s¸t ph¶i kiÓm
tra l¹i ®èi víi çc bé phËn h háng, kh«ng võa vµ yªu cÇu nhµ thÇu thay thÕ.
11. Ngêi thanh tra ph¶i kiÓm tra Ýt nhÊt lµ 10% çc bul«ng cña mçi cÊu tróc
b»ng mét cµlª vÆn hiÖu chØnh (hoÆc ph¬ng ph¸p nµo kh¸c) ®Ó ®¶m b¶o sù phï hîp
víi çc ®Æc tÝnh kü thuËt m« t¶ trong hîp ®ång.
12. BÊt kú çc ®Æc tÝnh kü thuËt nµo thiÕu hôt vµ ®· ®îc hiÖu chØnh ph¶i ®îc
ngêi thanh tra ghi chó vµo Form Order t¹i c«ng trêng .
13. Dùa trªn sù hoµn thiÖn cña viÖc l¾p r¸p vµ l¾p ®Æt, vïng l¾p ®Æt ph¶i ®îc
dän s¹ch sÏ. Çc m¶nh vôn hçn t¹p nh vôn d©y dÉn, gç hoÆc thïng çt t«ng, khèi
®ì, çc trôc b»ng giÊy... ph¶i ®îc dän s¹ch ngay lËp tøc.
12.9. Phô lôc
12-16
ch¬ng 13 cuén c¶n cao tÇn
13.1. Kh¸i qu¸t chung

Çc ®Þnh nghÜa sau ®©y vÒ cuén c¶n cao tÇn phï hîp víi tiªu chuÈn ANSI.
ThiÕt bÞ b¶o vÖ ngo¹i vi: ThiÕt bÞ phèi hîp víi thiÕt bÞ ®iÒu hëng ®Ó b¶o vÖ
çc bé phËn riªng biÖt b»ng çch giíi h¹n gi¸ trÞ qu¸ ¸p ng¾n h¹n.
§é réng b¨ng tÇn: D¶i tÇn sè trong ®ã trë kh¸ng chÆn kh«ng nhá h¬n mét gi¸
trÞ cho tríc.
Trë kh¸ng chÆn: Trë kh¸ng tæng hîp cña cuén c¶n cao tÇn trong d¶i tÇn sè
sãng mang ®· ®îc ®Þnh tríc.
TÇn sè trung b×nh h×nh häc (GMF): Trung b×nh h×nh häc cña tÇn sè giíi h¹n
b¨ng tÇn ®é réng b¨ng tÇn mµ nã ®îc tÝnh b»ng c¨n bËc hai tÝch cña chóng.
§iÖn c¶m (biÓu kiÕn): §iÖn kh¸ng cña cuén d©y chÝnh chia cho tÇn sè gãc mµ
ë ®ã ®iÖn kh¸ng ®îc x¸c ®Þnh, kh«ng ®îc bï do hiÖu øng ®iÖn dung ph©n bè.
§iÖn c¶m (®Þnh møc): Gi¸ trÞ nhá nhÊt cña ®iÖn c¶m thùc x¸c ®Þnh ë tÇn sè
100 kHz.
§iÖn c¶m (thùc): §é tù c¶m cña cuén d©y ë tÇn sè cho tríc vµ ®· ®îc bï
hiÖu øng ®iÖn dung ph©n bæ.
Cuén c¶n cao tÇn: Cuén d©y chÝnh cïng víi mét thiÕt bÞ b¶o vÖ, cã hoÆc kh«ng
cã thiÕt bÞ ®iÒu chØnh, ®îc m¾c nèi tiÕp trong m¹ch ®iÖn lùc ®Ó t¹o ra mét trë
kh¸ng cao ë tÇn sè mang vµ trë kh¸ng kh«ng ®¸ng kÓ ë tÇn sè c«ng nghiÖp.
Cuén d©y chÝnh: Cuén c¶m dÉn dßng ®iÖn ë tÇn sè c«ng nghiÖp.
ThiÕt bÞ b¶o vÖ: ThiÕt bÞ b¶o vÖ cuén c¶n cao tÇn b»ng çch giíi h¹n qu¸ ¸p
ng¾n h¹n. Nã ®îc nèi song song víi thiÕt bÞ ®iÒu hëng vµ cuén d©y chÝnh.
Trë kh¸ng chÆn ®Þnh møc: Gi¸ trÞ nhá nhÊt cña trë kh¸ng chÆn trªn toµn d¶i
b¨ng tÇn.
Dßng ®iÖn dµi h¹n ®Þnh møc: Dßng ®iÖn hiÖu dông ë tÇn sè c«ng nghiÖp mµ
cuén c¶n cao tÇn cã thÓ lµm viÖc dµi h¹n mµ kh«ng vît qu¸ nhiÖt ®é lín nhÊt cho
phÐp cña çch ®iÖn.
Dßng ®iÖn ng¾n h¹n ®Þnh møc: Gi¸ trÞ hiÖu dông sin (®èi xøng) cña dßng ®iÖn
mµ cuén c¶n cao tÇn cã thÓ chÞu trong 2s mµ kh«ng vît qu¸ nhiÖt ®é cho tríc.
§iÖn trë cña b¨ng tÇn: D¶i tÇn sè trong ®ã trë kh¸ng chÆn cña ®iÖn trë kh«ng
nhá h¬n gi¸ trÞ cho tríc .
§iÖn trë cña trë kh¸ng chÆn: Thµnh phÇn ®iÖn trë thuÇn cña trë kh¸ng chÆn .
13-1
TÇn sè céng hëng: Mét hay nhiÒu tÇn sè mµ cuén c¶n cao tÇn ®· ®îc ®iÒu
hëng.
Cuén c¶n cao tÇn ®¬n: Cuén c¶n cao tÇn ®îc ®iÒu hëng song song ë mét tÇn
sè mang ®îc chän.
Cuén c¶n cao tÇn kÐp: Cuén c¶n cao tÇn ®îc ®iÒu hëng song song ë hai tÇn
sè mang ®îc chän.
ThiÕt bÞ ®iÒu hëng: M¹ch thô ®éng ®îc ®Êu song song víi cuén d©y chÝnh ,
t¹o ra trë kh¸ng t¬ng ®èi cao cña cuén c¶n cao tÇn cho mét hoÆc nhiÒu tÇn sè hoÆc
d¶i tÇn sè. Nã bao gåm çc tô ®iÖn vµ cã thÓ cã çc cuén c¶m, ®iÖn trë vµ çc thiÕt
bÞ b¶o vÖ ngo¹i vi.
D¶i ®iÒu hëng: lµ phÇn cña d¶i tÇn sè mang mµ qua nã tÇn sè trung b×nh h×nh
häc hay tÇn sè céng hëng cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc.
Cuén c¶n cao tÇn kh«ng ®iÒu chØnh: Cuén c¶n cao tÇn kh«ng cã thiÕt bÞ ®iÒu
hëng vµ cã mét tÇn sè tù ®iÒu hëng trªn d¶i tÇn sè mang.
Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng: Cuén c¶n cao tÇn t¹o ra b¨ng tÇn réng h¬n so víi
cuén c¶n cao tÇn ®¬n cho cïng mét mét cuén d©y ®iÖn c¶m chÝnh, tÇn sè céng
hëng (hay trung b×nh h×nh häc) vµ møc trë kh¸ng.
13.1.2. Chøc n¨ng cña cuén c¶n cao tÇn

Chøc n¨ng cña cuén c¶n cao tÇn lµ t¹o ra trë kh¸ng cao ë mét hoÆc nhiÒu tÇn
sè mang ®îc sö dông, trong khi t¹o ra trë kh¸ng kh«ng ®¸ng kÓ ë tÇn sè c«ng
nghiÖp, do vËy ng¨n chÆn tÝn hiÖu sãng mang khái :
(1) tæn hao trong çc thiÕt bÞ tr¹m, (2) nèi ®Êt trong trêng hîp cã sù cè bªn
ngoµi ®êng truyÒn sãng mang, hoÆc (3) suy gi¶m bëi 1 tuyÕn rÏ hay mét nh¸nh
®êng truyÒn chÝnh. Cuén c¶n cao tÇn ng¨n chÆn sù tiÕp nhËn tÝn hiÖu lÖch pha cã
thÓ x¶y ra nÕu ®êng truyÒn ®a kªnh cña sãng mang cho phÐp lät vµo. Sù tiÕp nhËn
tÝn hiÖu lÖch pha xuÊt hiÖn khi cã nhiÒu h¬n hai ®êng truyÒn tõ m¸y ph¸t ®Õn m¸y
thu vµ khi mét trong çc ®êng truyÒn dµi h¬n (çc) ®êng kh¸c. Cuén c¶n cao tÇn
cho phÐp chän nhiÒu tÇn sè mang h¬n b»ng çch gi¶m thiÓu sù giao thoa tõ çc kªnh
sãng mang kh¸c.Nhê vËy môc tiªu cña cuén c¶n cao tÇn lµ ®¶m b¶o duy tr× sù çch
ly cña ®êng truyÒn sãng mang ë çc tÇn sè mang, tr¸nh khái çc phÇn tö cßn l¹i
cña hÖ thèng. H×nh 1 cho toµn bé hÖ thèng ®êng truyÒn sãng mang víi mét ®o¹n
tuyÕn vµ vÞ trÝ cña cuén c¶n cao tÇn.
Cuén c¶n cao tÇn cã thÓ ®iÒu chØnh hoÆc kh«ng ®iÒu chØnh ®îc. Lo¹i cuén
c¶n cao tÇn ®iÒu chØnh ®îc (rÊt th«ng dông) thùc chÊt lµ mét m¹ch L/C song song
13-2
víi nh÷ng chç thay ®æi cã s½n trong m¹ch ®iÒu chØnh (hép ®iÒu hëng) cho phÐp
chän tÇn sè ®¬n, tÇn sè kÐp,hoÆc ®iÒu hëng d¶i réng.
LT Cuén c¶n cao tÇn

SSB D¶i b¨ng tÇn ®¬n biªn
T/R M¸y thu /ph¸t
CC Tô ®iÖn ghÐp nèi
S+T Bé läc t¸ch lêi tho¹i vµ ©m thanh
H×nh 1. HÖ thèng ®êng truyÒn sãng mang
Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng rÊt tiÖn lîi cho çc øng dông ®a kªnh bëi rÊt khã
thiÕt kÕ bé läc chÆn víi 3 tÇn sè sãng mang trë lªn. Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng ®îc
®iÒu hëng theo b¨ng tÇn riªng biÖt, nh tõ 90 ®Õn 200 kHz, trong ®ã cã thÓ bè trÝ
çc kªnh. Lo¹i cuén c¶n cao tÇn nµy cã thiÕt bÞ ®iÒu hëng liªn hîp víi ®iÖn c¶m
cña cuén d©y chÝnh t¹o ra trë kh¸ng chÆn nhá nhÊt qua toµn d¶i b¨ng.
Hép ®iÒu hëng cña bé läc chÆn tÇn sè kiÓu ®iÒu hëng thêng ®îc thiÕt kÕ
cho d¶i tÇn sè mang ®Æc biÖt. Nh÷ng b¨ng tÇn nµy ®îc ®Þnh s½n bëi çc nhµ s¶n
xuÊt theo çc d¶i tiªu chuÈn.
Cuén c¶n cao tÇn kh«ng ®iÒu hëng thùc chÊt lµ mét ®iÖn c¶m thuÇn tuý, nã
çch ly ®êng truyÒn sãng mang bëi trë kh¸ng c¶m øng rÊt cao cña cuén d©y.
13-3
13.1.3. Ho¹t ®éng cña cuén c¶n cao tÇn
13.1.3.1. Cuén c¶n cao tÇn ®¬n
Cuén c¶n cao tÇn ®¬n lµ lo¹i th«ng dông nhÊt thuéc kiÓu cuén c¶n cao tÇn ®iÒu
hëng hiÖn cã. Nã cã thÓ ®iÒu chØnh tÇn sè céng hëng song song bÊt k× nµo trong
d¶i b¨ng tÇn ®Þnh møc. B¨ng t©n sè chÆn cña nã thêng ®îc x¸c ®Þnh nh d¶i tÇn
sè cã biªn ®é trë kh¸ng lín h¬n 400 . Cuén c¶n cao tÇn còng cã lo¹i d¶i b¨ng chÆn
cã trë kh¸ng 600  hoÆc 800 . S¬ ®å m¹ch vµ ®Æc tÝnh trë kh¸ng cña cuén c¶n cao
tÇn ®¬n cho t¬ng øng ë h×nh 2a vµ 2b.
Z - Trë kh¸ng bé läc chÆn

R- §iÖn trë bé läc chÆn
X - §iÖn kh¸ng bé läc chÆn
fO - TÇn sè céng hëng
fA - Giíi h¹n díi cña b¨ng tÇn
fB - Giíi h¹n trªn cña b¨ng tÇn
H×nh 2a. S¬ ®å cuén c¶n cao tÇn ®¬n
TÇn sè fA vµ fB trªn h×nh 2b x¸c ®Þnh çc giíi h¹n cña b¨ng tÇn cã trë kh¸ng
chÆn trªn 400 .
Cuén c¶n cao tÇn ®¬n t¹o ra trë kh¸ng chÆn ®èi víi mét tÇn sè riªng rÏ hoÆc
cho mét d¶i tÇn sè hÑp.
Trong H×nh 2a vµ 2b , tÇn sè céng hëng thÊp nhÊt fO cña cuén c¶n cao tÇn ®¬n
cÇn ®iÒu chØnh theo ®iÖn dung cho tríc C1, ®îc x¸c ®Þnh theo ph¬ng tr×nh céng
hëng song song:

f O  1 / 2 L1C1 
TÇn sè cao h¬n ®îc ®iÒu chØnh nhê con ch¹y trªn L1 xa dÇn khái ®Çu cuèi cña
cuén d©y. Cuén d©y cña cuén c¶n cao tÇn lµm viÖc nh biÕn ¸p tù ngÉu.
Gi¶m gi¸ trÞ ®iÖn dung C1 lµm t¨ng tÇn sè céng hëng vµ ®é réng b¨ng tÇn
(xem c«ng thøc trªn). §iÖn c¶m L1 còng gi¶m ®îc ®Õn møc ®é ®¸ng kÓ, trõ khi sè
vßng gi÷a con ch¹y vµ vÞ trÝ ®Çu cuèi cña bé läc chÆn qu¸ lín. Toµn bé cuén d©y cña
bé läc chÆn lu«n n»m gän gi÷a çc ®Çu nèi chÝnh .
Trë kh¸ng céng hëng ZO cña cuén c¶n cao tÇn ®¬n cã thÓ ®îc tÝnh theo biÓu
thøc:
ZO = 2 fO L1 Q
13-4
H×nh 2b. Trë kh¸ng cuén c¶n cao tÇn ®¬n
HÖ sè chÊt lîng Q ®îc tÝnh b»ng th¬ng cña ®iÖn kh¸ng c¶m øng chia cho
®iÖn trë nèi tiÕp trong m¹ch. Gi¶ sö Q ®îc duy tr× æn ®Þnh theo tÇn sè, khi ®ã hiÓn
nhiªn trë kh¸ng tÇn sè céng hëng sÏ tØ lÖ víi ®é c¶m øng cña bé läc chÆn vµ tÇn sè
céng hëng .
Hai hay nhiÒu kªnh sãng mang cã thÓ ®îc sö dông víi bé läc chÆn tÇn sè ®¬n
nÕu çc tÇn sè sãng mang cña chóng r¬i vµo d¶i b¨ng tÇn cña bé läc chÆn. Kho¶ng
ng¨n çch tèi ®a 12% ®îc khuyÕn ço nh nguyªn t¾c kinh nghiÖm. Tuy nhiªn, tØ
lÖ phÇn tr¨m thùc tÕ ®îc sö dông thay ®æi theo tÇn sè céng hëng vµ cßn cã thÓ cao
h¬n nhiÒu.
13.1.3.2. Cuén c¶n cao tÇn kÐp
Cuén c¶n cao tÇn kÐp t¹o ra hai ®Ønh céng hëng trë kh¸ng, ®èi víi mçi tÇn sè
t¬ng tù nh trêng hîp cuén c¶n cao tÇn ®¬n. Nh×n chung, trë kh¸ng ë mçi tÇn sè
céng hëng b»ng kho¶ng mét nöa trë kh¸ng mµ nã cã thÓ cã víi bé läc chÆn tÇn sè
®¬n. H×nh 3a vµ 3b tr×nh bÇy s¬ ®å vµ ®Æc tÝnh trë kh¸ng t¬ng øng cña cuén c¶n
cao tÇn kÐp. Trªn H×nh 3a cho thÊy c¶ hai m¹ch céng hëng L1C1 vµ L2C2 ®îc ®iÒu
chØnh cao h¬n c¶ hai tÇn sè.
13-5
f01 - TÇn sè céng hëng thø nhÊt
f02 - TÇn sè céng hëng thø hai
H×nh 3a. S¬ ®å cuén c¶n cao tÇn kÐp
H×nh 3b. Trë kh¸ng cuén c¶n cao tÇn kÐp

Céng hëng ë tÇn sè thÊp khi ®ã ®îc thiÕt lËp th«ng qua viÖc chän gi¸ trÞ
thÝch hîp cña tô ®iÖn C3 vµ ®Çu nèi t¬ng øng trªn cuén d©y chÝnh L1.Th«ng thêng
hai tÇn sè céng hëng ®îc qui ®Þnh ®Æt çch nhau 25kHz hoÆc 25% trÞ sè tÇn sè
cao vµ lu«n cã tû lÖ lín h¬n. Kho¶ng çch gÇn h¬n sÏ lµm mÐo h×nh d¸ng ®êng
cong trë kh¸ng gi÷a çc ®Ønh vµ lµm t¨ng sù mÊt ®èi xøng trong mçi d¶i b¨ng tÇn .
Kh«ng cã sù h¹n chÕ ®èi víi kho¶ng çch tÇn sè cùc ®¹i Hai tÇn sè céng
hëng nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i n»m trong cïng mét d¶i ®iÒu hëng ®Þnh møc nh
trong trêng hîp cho mçi hép ®iÒu hëng riªng biÖt.
13-6
13.1.3.3. Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cè ®Þnh
Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cè ®Þnh ®îc thiÕt kÕ s½n cho d¶i tÇn sè riªng biÖt
vµ kh«ng thÓ ®iÒu chØnh t¹i hiÖn trêng.
Cuén c¶n cao tÇn kiÓu nµy ®¶m b¶o ®Æc tÝnh trë kh¸ng d¶i réng. §Ó cã ®Æc tÝnh
mong muèn, çc thµnh phÇn m¹ch ®îc bæ sung cho s¬ ®å cuén c¶n cao tÇn d¶i
réng nh trong H×nh 4a. H×nh 4b cho biÕt ®Æc tÝnh trë kh¸ng cña cuén c¶n cao tÇn
d¶i réng cè ®Þnh.

fO - TÇn sè trung b×nh h×nh häc (GMF)
f1 - Giíi h¹n díi cña b¨ng tÇn
f2 - Giíi h¹n trªn cña b¨ng tÇn
H×nh 4a. S¬ ®å cuén c¶n cao tÇn d¶i réng
H×nh 4b. Trë kh¸ng cuén c¶n cao tÇn d¶i b¨ng réng
Còng nh çc lo¹i cuén c¶n cao tÇn kh¸c, cuén c¶n cao tÇn d¶i réng ®îc chÕ
t¹o víi trë kh¸ng chuÈn 400, 600, 800, 1000 ... cho tÊt c¶ çc tÇn sè trong d¶i b¨ng
tÇn ®· c«ng bè.
BiÓu thøc tÝnh b¨ng tÇn (BW) cña mét cuén c¶n cao tÇn d¶i réng :
13-7
BW = 8.89 TL1fO2/R (kHz)
Trong ®ã :
FO - tÇn sè trung b×nh h×nh häc (GMF), kHz;
T - hÖ sè mÊt ®iÒu hëng (kho¶ng 0,9);
L1 - §iÖn c¶m cuén d©y chÝnh, mH;
R - §iÖn trë cuén c¶n cao tÇn, ;
TÇn sè giíi h¹n b¨ng tÇn thùc tÕ f1 vµ f2 cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh khi biÕt GMF vµ BW:
f1  BW / 2   f O2  BW / 2
2
f2  BW / 2   f O2  BW / 2
2
13.1.3.4. Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cã thÓ ®iÒu chØnh
Cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cã thÓ ®iÒu chØnh gåm cã mét cuén kh¸ng víi hép
®iÒu hëng cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc. Trêng hîp ®iÓn h×nh, d¶i ®iÖn c¶m cuén d©y tõ
0,265 ®Õn 1,59 mH. M¹ch ®iÖn cña nã t¬ng ®¬ng víi m¹ch cña bé läc chÆn b¨ng
tÇn d¶i réng cè ®Þnh .
§é réng vµ giíi h¹n b¨ng tÇn cña mét cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cã thÓ ®iÒu
chØnh còng ®îc tÝnh b»ng çc c«ng thøc nh víi cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cè ®Þnh.
HÖ sè mÊt ®iÒu hëng T cã thÓ h¬i nhá h¬n tuú vÞ trÝ ®Æt cña ®Çu nh¸nh cuén d©y
chÝnh .
Møc trë kh¸ng nhá nhÊt trong d¶i tõ 400 ®Õn 1000 .
13.2. Ph©n lo¹i cuén c¶n cao tÇn

13.2.1. §iÖn c¶m chuÈn
D·y ®iÖn c¶m chuÈn theo tiªu chuÈn ANSI cho cuén d©y chÝnh cuén c¶n cao
tÇn nh sau :
0,265 ; 0,53 ; 1,06 ; 1,59 ; 2,12 ; 2,65 mH.
Ghi chó: Çc gi¸ trÞ ®iÖn kh¸ng ®Þnh møc sau ®©y tÝnh theo  ®îc ®a ra cho
d·y ®iÖn c¶m trªn:
0,1 ; 0,2 ; 0,4 ; 0,6 ; 0,8 ; 1,0 ; (øng víi tÇn sè 60 Hz)
0,08; 0,17; 0,33; 0,50 ; 0,67 ; 0,83 ; (øng víi tÇn sè 50 Hz)
13.2.2. Dßng ®iÖn ®Þnh møc

Dßng ®iÖn ®Þnh møc lµ dßng ®iÖn mµ cuén c¶n cao tÇn cã thÓ lµm viÖc ë chÕ
®é dµi h¹n. TrÞ sè ®Þnh møc dßng ®iÖn dµi h¹n theo tiªu chuÈn ANSI lµ: 400, 800,
1200, 1600, 2000, 3000, vµ 4000A.
Çc tiªu chuÈn cña ANSI còng qui ®Þnh møc t¨ng nhiÖt ®é cùc ®¹i cho cuén
c¶n cao tÇn ë çc dßng ®iÖn ®Þnh møc dµi h¹n. Møc nhiÖt ®é cùc ®¹i theo tiªu chuÈn
13-8
ANSI t¨ng kho¶ng 40oC, 24h nhiÖt ®é m«i trêng trung b×nh sÏ kh«ng ®îc vît
qu¸ çc trÞ sè sau:
NhiÖt ®é t¨ng cùc ®¹i ®èi víi dßng ®iÖn dµi h¹n ®Þnh møc :
ChØ sè nhiÖt ®é
NhiÖt ®é t¨ng cùc ®¹i ,oC
çch ®iÖn
§iÓm nãng nhÊt Cuén d©y trung b×nh
(b»ng cÆp nhiÖt ngÉu) (b»ng ®iÖn trë)
105 75 65
130 110 90
155 135 115
180 155 140
13.2.3. Dßng ®iÖn ng¾n h¹n

13.2.3.1. Dßng ®iÖn nhiÖt ng¾n h¹n
ANSI yªu cÇu cuén c¶n cao tÇn ph¶i chÞu ®îc hiÖu øng ®èt nãng cña dßng
®iÖn ng¾n h¹n ®Þnh møc trong 1s, kh«ng vît qu¸ çc gi¸ trÞ nhiÖt ®é díi ®©y:
NhiÖt ®é giíi h¹n víi dßng ng¾n h¹n ®Þnh møc :
ChØ sè nhiÖt ®é çch ®iÖn Giíi h¹n nhiÖt ®é thùc tÕ,oC

105 205
130 285
155 315
180 350
Dßng ®iÖn nhiÖt ng¾n h¹n cùc ®¹i ph¶i phï hîp víi çc trÞ sè sau :
Dßng ®iÖn dµi h¹n ,A Dßng ®iÖn ng¾n h¹n , kA

400 15
800 20
1200 36
1600 44
2000 63
3000 63
4000 80
13-9
13.2.3.2. §é bÒn c¬ häc ®èi víi dßng ®iÖn ng¾n h¹n
Cuén c¶n cao tÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu ®îc lùc c¬ häc sinh ra do dßng ®iÖn
c©n b»ng cã ®Ønh ®¬n cã gi¸ trÞ b»ng 2,55 lÇn dßng ®iÖn ng¾n h¹n ®Þnh møc. Cã kh¶
n¨ng chÞu cã nghÜa lµ nÕu ®Æt vµo ®iÒu kiÖn nµy, cuén c¶n cao tÇn ph¶i chøng tá
kh«ng bÞ háng vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tÊt c¶ çc yªu cÇu kh¸c cña tiªu chuÈn nµy.
13.2.4. ThiÕt bÞ b¶o vÖ

§iÖn ¸p ®Þnh møc cña thiÕt bÞ b¶o vÖ ph¶i kh«ng thÊp h¬n ®iÖn ¸p E ®Æt trªn
thiÕt bÞ läc víi dßng ng¾n h¹n ®Þnh møc ®i qua nã. E ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
E = 1,1  2 f  L  I (V)
Trong ®ã:
f - tÇn sè c«ng nghiÖp , Hz;
L - §iÖn c¶m biÓu kiÕn cña cuén chÝnh ë tÇn sè c«ng nghiÖp,H;
I - Dßng ®iÖn ng¾n h¹n ®Þnh møc, A;
ThiÕt bÞ b¶o vÖ ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu cña tiªu chuÈn ANSI: C62.1-1975
(IEEE: 28-1974) "Chèng sÐt cho líi ®iÖn truyÒn t¶i. Ph©n lo¹i vµ møc ®iÖn ¸p".
Ghi chó: Møc ®iÖn ¸p cña thiÕt bÞ b¶o vÖ lµ ®iÖn ¸p ho¹t ®éng cùc ®¹i cho phÐp
gi÷a çc ®Çu nèi t¹i ®ã thiÕt bÞ b¶o vÖ ®îc thiÕt kÕ ®Ó ng¾t ®îc dßng ®iÖn ®i qua
thiÕt bÞ cuén c¶n cao tÇn.
13.2.5. Møc çch ®iÖn cuén d©y chÝnh

Møc çch ®iÖn cuén d©y chÝnh theo yªu cÇu cña tiªu chuÈn ANSI ph¶i lín h¬n
Ýt nhÊt 15% gi¸ trÞ cùc ®¹i cña sên tríc sãng ®iÖn ¸p ®¸nh löa hay ®iÖn ¸p phãng
t¬ng øng 20 kA cña thiÕt bÞ b¶o vÖ, vµ lu«n lu«n lín h¬n.
13.3. TiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n:

Tæ hîp cuén c¶n cao tÇn vµ çc phô kiÖn, nh gi¸ ®ì l¾p r¸p, ®Çu nèi vµ gèi ®ì
thêng ®îc göi ®i trong cïng mét bao gãi. Ngay khi nhËn hµng, cuén c¶n cao tÇn
cÇn ®îc kiÓm tra ®Ó ph¸t hiÖn háng hãc do vËn chuyÓn. NÕu ph¸t hiÖn háng hãc
cÇn lËp biªn b¶n víi h·ng vËn chuyÓn vµ th«ng b¸o cho ngêi s¶n xuÊt biÕt.
Cuén d©y chÝnh ®îc cè ®Þnh vµo çc khung ®ì vËn chuyÓn. NÕu cuén c¶n
cao tÇn ®îc bèc dì kh«ng ®óng qui çch trong vËn chuyÓn hay bÞ l¾p ®Æt vµo vÞ trÝ
kh«ng thÝch hîp (gi¸ khung ®ì kh«ng n»m ë ®¸y), rung xãc sÏ lµm cho çc vßng
d©y bÞ mÐo mã .§iÒu nµy cã thÓ kh«ng lµm háng vÜnh cöu cuén d©y. Th«ng thêng
lçi nµy cã thÓ kh¾c phôc b»ng çch ®Æt 24 thanh gç (ng¾n h¬n kho¶ng çch gi÷a
çc mÆt ph¼ng çc m©m cña bé läc chÆn läc mét chót) ngang qua chç bÞ biÕn d¹ng
vµ gâ cho ®Õn khi tr¶ çc vßng cuén d©y vÒ vÞ trÝ n»m ngang. B¾t ®Çu gâ tõ mét ®Çu
13-10
chuyÓn dÇn vÒ t©m víi cêng ®é t¨ng dÇn vµ gi¶m dÇn vÒ ®Çu bªn kia ®Ó gi¶m nguy
c¬ lµm dÞch chuyÓn l¹i çc vßng d©y bªn c¹nh.
NÕu cuén c¶n cao tÇn ®îc dì bao gãi t¹i nhµ kho, nã cã thÓ ®îc gi÷ nguyªn
trong gi¸ ®ì, ®¶m b¶o chèng rung sãc vµ háng hãc cuén d©y cho ®Õn khi ®îc chë
®i vµ l¾p ®Æt t¹i hiÖn trêng cho ®Õn vÞ trÝ l¾p ®Æt.
13.4. L¾p ®Æt

Cã hai ph¬ng ph¸p phæ biÕn ®Ó l¾p ®Æt cuén c¶n cao tÇn, kiÓu treo vµ gi¸ ®ì.
L¾p ®Æt kiÓu treo phæ biÕn h¬n v× lo¹i trõ ®îc çc thanh, gi¸ hoÆc bÖ ®ì (H×nh 5).
H×nh 5. Cuén c¶n cao tÇn l¾p ®Æt treo
13-11
Cuén d©y chÝnh vµ hép ®iÒu hëng ®îc b¶o vÖ bëi chèng sÐt (bé chèng qu¸
®iÖn ¸p) l¾p song song víi chóng. PhÇn tö chèng sÐt thêng ®îc niªm phong (®æ)
kÝn , do vËy viÖc ®Þnh híng ®Ó tho¸t níc lµ kh«ng cÇn thiÕt.
Bu l«ng xuyªn qua nèi ®iÖn víi ®Çu nèi ®êng truyÒn trªn hép ®iÒu hëng cña
cuén c¶n cao tÇn (H×nh 6). Do vËy bul«ng kiÓu nµy kh«ng ®îc ®ång thêi nèi víi c¶
2 ®iÓm nèi cña çc ®êng truyÒn, bëi sÏ lµm ng¾n m¹ch cuén c¶n cao tÇn. CÇu nèi
ng¾n m¹ch cã thÓ ®îc cung cÊp ®Ó hoµn tÊt viÖc ®Êu nèi gi÷a ®iÓm nèi cña 1 ®êng
truyÒn víi bu l«ng xuyªn qua.
H×nh 6. Çc ®êng kÕt nèi néi bé cña cuén c¶n cao tÇn d¶i réng cã thÓ ®iÒu chØnh
®îc
13-12
13.4.2. L¾p ®Æt kiÓu treo
§Ó l¾p treo, hai m¾t nèi cã thÓ ®îc cung cÊp kÌm theo cã ®êng ren ë mçi
®Çu cña bul«ng xuyªn qua. Mét çch ®iÖn d¹ng kÐo vµ mãc s¾t ®îc cung cÊp ®Ó
dïng trªn ®Çu cuèi cña cuén c¶n cao tÇn ®èi diÖn víi ®Çu phÝa hép ®iÒu hëng. Treo
cuén c¶n cao tÇn ë vÞ trÝ mong muèn vµ thùc hiÖn çc mèi nèi gi÷a çc ®iÓm nèi
®êng truyÒn vµ cña cuén d©y chÝnh.
Khi l¾p ®Æt cuén c¶n cao tÇn theo vÞ trÝ ®øng, b¶n th©n cuén c¶n cao tÇn ph¶i
®îc lùa chiÒu sao cho hép ®iÒu hëng n»m ë phÝa díi, bëi ®Çu nµy m¸t h¬n vµ dÔ
tiÕp cËn cho ngêi thao t¸c.
13.4.3. L¾p ®Æt trªn gi¸ ®ì

Gi¸ ®ì l¾p ®Æt thêng ®îc cung cÊp cïng víi cuén c¶n cao tÇn, song tÊm çch
®iÖn cho gi¸ ®ì cÇn thiÕt ph¶i ®îc cung cÊp tõ n¬i kh¸c. ë mét ®Çu cuén c¶n cao
tÇn chèt h·m cét gi¸ ®ì vµo m©m cuèi ®Ó chèng xoay. ChiÒu l¾p ®Æt cuén c¶n cao
tÇn, chän sao cho çc ®iÓm nèi cña cuén d©y chÝnh n»m phÝa trªn. L¾p bé läc chÆn
tÇn sè trªn bÖ çch ®iÖn vµ nèi ®êng truyÒn t¶i (c«ng suÊt) vµo ®Çu nèi cña cuén
d©y chÝnh.
Bé läc chÆn cã thÓ ®îc xoay ®Ó lùa chiÒu l¾p ®Æt theo ®Çu nèi b»ng viÖc ®Æt
l¹i chèt khãa ë cuèi hép. §Ó lµm viÖc nµy, ph¶i níi vµ th¸o chèt, xoay cuén c¶n cao
tÇn cho ®Õn khi ®¹t vÞ trÝ mong muèn khoan mét lç chèt míi vµ l¾p l¹i.
13.4.4. Vßng vÇng quang ®iÖn (corona)

Khi vßng coron ®îc chØ ®Þnh, nh ®èi víi hÖ thèng 500kV, vßng vµ çc cÊu
kiÖn l¾p ®Æt ®îc vËn chuyÓn hîp bé kh«ng th¸o rêi. Çc vßng nµy ®îc gi÷ nguyªn
bao gãi cho ®Õn khi ®îc l¾p ®Æt trªn cuén c¶n cao tÇn. CÇn thËn träng ®Ó kh«ng
lµm x©y x¸t bÒ mÆt vßng.
§èi víi çc lo¹i cuén c¶n cao tÇn l¾p ®Æt kiÓu gi¸ ®ì, thêng tiÖn lîi h¬n nÕu
l¾p ®Æt vßng c¬ron sau khi ®Æt cuén c¶n cao tÇn vµo vÞ trÝ, song ph¶i thùc hiÖn ®Êu
nèi çc ®êng truyÒn tríc ®ã.
§èi víi çc lo¹i cuén c¶n cao tÇn l¾p ®Æt kiÓu treo, ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Ó vßng
coron ph¶i ®îc l¾p ®Æt vµo cuén c¶n tríc khi l¾p ®Æt cuén c¶n cao tÇn.
Bé cÊu kiÖn vßng coron ®îc thiÕt kÕ víi çc m¶nh çch ®iÖn hoÆc khe hë ®Ó
lo¹i trõ hiÖu øng vßng ng¾n m¹ch. Ph¬ng thøc nµy thêng ®îc ¸p dông ®Ó khoanh
vïng l©n cËn khe hë ®èi víi cöa ®êng truyÒn cña cuén c¶n cao tÇn.
Vßng vÇng quang coron liªn kÕt víi trôc t©m cña cuén c¶n cao tÇn, thêng ë
phÇn ®Êu nèi vµ t¹i ®Çu cuèi phÝa hép ®iÒu hëng cña cuén c¶n cao tÇn. D©y dÉn
13-13
hoÆc ®Çu nèi thanh dÉn t¹i cöa vµo cña ®êng d©y kh¸c ph¶i t¹o kho¶ng çch ®iÖn
t¬ng thÝch gi÷a vßng coron vµ d©y dÉn hay ®êng dÉn.
13.4.5. §Çu nèi ®êng truyÒn

NÕu d©y dÉn b»ng ®ång ch¹y xuèng phÝa díi vÒ cuén c¶n cao tÇn, ph¶i chuÈn
bÞ vßng ®äng ng¨n níc cöa vµo cña cuén c¶n cao tÇn ®Ó ng¨n chÆn sù ¨n mßn
nh«m bëi tiÕp xóc víi muèi ®ång theo níc ch¶y xuèng tõ d©y dÉn. Th«ng thêng
d©y dÉn ®êng truyÒn lµ nh«m.
Çc thñ tôc sau qui ®Þnh ®Ó thùc hiÖn çc mèi nèi ®Õn cöa vµo cuén c¶n cao
tÇn:
1. Lo¹i bá vÕt bÈn vµ hçn hîp b¶o vÖ khái toµn bé bÒ mÆt tiÕp xóc.
2. Phñ bÒ mÆt dao tiÕp xóc b»ng hçn hîp mì b¶o vÖ cã tÝnh n¨ng khö mµng
oxit nh«m, nh hçn hîp Alcoa #2 hay lo¹i mì do h·ng s¶n xuÊt qui ®Þnh. Lµm s¹ch
bÒ mÆt tiÕp xóc b»ng bµn ch¶i d©y kim lo¹i hoÆc giÊy r¸p cã møc r¸p trung b×nh.
Nh vËy, mµng oxÝt ®îc lo¹i trõ bÒ mÆt b»ng biÖn ph¸p kÕt hîp c¬- ho¸ häc.
3. L¾p r¸p çc mèi nèi mµ kh«ng lo¹i bá hçn hîp mì b¶o vÖ. Bul«ng nh«m vµ
vßng ®Öm nh«m cã thÓ dïng cho c¶ 2 lo¹i tiÕp xóc nh«m-nh«m vµ nh«m-®ång. NÕu
bul«ng thÐp ®îc sö dông cÇn dïng ®Öm lß xo vªnh. Hçn hîp mì tr¸nh ¸p lùc ®îc
sö dông kh«ng cÇn lau tÈy.
4. NÕu çc mèi nèi víi d©y dÉn líi ®iÖn ®îc thùc hiÖn b»ng ®Çu nèi kiÓu kÑp
sö dông sù truyÒn dÉn nh«m-nh«m hoÆc nh«m-®ång, lo¹i bá mì b¶o vÖ vµ çu bÈn
khái bÒ mÆt tiÕp xóc theo thñ tôc m« t¶ trong phÇn (2). Gµi d©y dÉn vµo æ nèi vµ xiÕt
chÆt ®inh èc.
13.5. Thö nghiÖm

Cuén c¶n cao tÇn cã thÓ ®îc chÕ t¹o kiÓu cè ®Þnh, ®iÒu chØnh t¹i hiÖn trêng
hoÆc trong nhµ m¸y. NÕu cuén c¶n cao tÇn thuéc lo¹i cè ®Þnh hay ®iÒu chØnh t¹i nhµ
m¸y kh«ng cÇn bÊt cø sù ®iÒu chØnh nµo h¬n n÷a. Th«ng thêng cuén c¶n cao tÇn ®·
®îc ®iÒu chØnh t¹i nhµ m¸y ®îc sö dông, do vËy kh«ng cÇn thñ tôc hiÖu chØnh.
Tuy nhiªn, toµn bé cuén c¶n cao tÇn cÇn ®îc thö nghiÖm ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc ®Æc
tÝnh kü thuËt c«ng bè ®îc tho¶ m·n vµ ®a ra d÷ liÖu ®Ó so s¸nh ®Æc tÝnh cña bé läc
chÆn tÇn sè trong t¬ng lai.
a. Xem h×nh 7 vµ 8.
b. §¶m b¶o kho¶ng çch ®ñ lín gi÷a cuén c¶n cao tÇn vµ ®Êt vµ khèi kim lo¹i
lín. §©y lµ biÖn ph¸p phßng ngõa cÇn thiÕt v× tÇn sè céng hëng bé läc chÆn vµ trë
kh¸ng cã thÓ ¶nh hëng ®¸ng kÓ nÕu kho¶ng çch kh«ng ®ñ lín .
c. KiÓm tra quan s¸t cuén c¶n cao tÇn vÒ sù cã mÆt cña vËt liÖu hoÆc dông cô
bªn ngoµi lµm ng¾n m¹ch çc vßng d©y kh«ng?
13-14
d. Xem h×nh 7 ®Ó thö nghiÖm cuén c¶n cao tÇn tríc khi l¾p ®Æt.
H×nh 7. Thö nghiÖm bé läc chÆn tÇn tríc khi l¾p ®Æt
H×nh 8. Thö nghiÖm bé läc chÆn sau khi l¾p ®Æt

e. §iÒu chØnh m¸y ph¸t tÝn hiÖu vÒ tÇn sè mong muèn ®Ó ®¹t ®îc trë kh¸ng
t¬ng øng.
f. Ghi sè ®äc ®iÖn ¸p cña 2 volmÐt V1 vµ V2. Víi R1 ®· biÕt , trë kh¸ng ®îc
tÝnh theo c«ng thøc sau :
Trë kh¸ng = V1(V)  R1()/V2(V)
Ghi chó: NÕu R1 kh«ng ph¶i lµ ®iÖn trë chÝnh x¸c , gi¸ trÞ thùc tÕ cña nã cã thÓ
®o vµ sö dông trong tÝnh to¸n.
g. Trë kh¸ng cuén c¶n cao tÇn cã thÓ ®îc vÏ víi tÇn sè ®Ó biÓu diÔn ®Æc tÝnh
cña nã trªn d¶i b¨ng tÇn ®· cho (Xem biÓu ®å biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a trë kh¸ng
chÆn vµ tÇn sè cña cuén c¶n cao tÇn).
h. Sau khi l¾p ®Æt xong cuén c¶n cao tÇn, chän 1 trong çc tÇn sè sãng mang ®Ó
tiÕn hµnh kiÓm tra tÝnh n¨ng cña bé läc chÆn tÇn sè. §o dßng ®iÖn cöa ra sãng radio
cña m¸y ph¸t khu vùc. NÕu kh«ng cã m¸y ph¸t khu vùc th× ®o ®iÖn ¸p cöa vµo cña
m¸y thu khu vùc b»ng volmÐt ®iÖn tö. Sö dông m¸y ph¸t khu vùc ®Ó ph¸t tÝn hiÖu
13-15
®Õn m¸y thu lµm cho phÐp ®o æn ®Þnh, Ýt bÞ ¶nh hëng nhÊt bëi ®iÒu kiÖn bªn ngoµi,
nh suy gi¶m ®êng truyÒn, lµm gi¶m ®iÖn ¸p t¹i cöa vµo cña m¸y thu. Ghi çc kÕt
qu¶ ®o ®Ó sau nµy sö dông.
i. Víi tÝn hiÖu tÇn sè v« tuyÕn (radio) ®o ®îc t¹i thêi ®iÓm l¾p ®Æt, çc chØ sè
vÒ hiÖu qu¶ cña bé läc chÆn tÇn cã thÓ ®îc thùc hiÖn vµo ngµy h«m sau. Gi¶m ®iÖn
kh¸ng cña cuén c¶n cao tÇn sÏ lµm t¨ng dßng ®iÖn sãng v« tuyÕn ë cöa ra m¸y ph¸t
bëi dßng bæ xung sÏ ®îc hÊp thô trong m¹ch sau cuén c¶n cao tÇn. T¬ng tù g©y
nªn sù suy gi¶m tÝn hiÖu cao tÇn ë cöa vµo m¸y thu do t¨ng tæn hao. So s¸nh tÝn hiÖu
m¸y ph¸t khu vùc hay m¸y thu víi kÕt qu¶ ®o trong qu¸ khø cã thÓ suy ra møc ®é
hiÖu qu¶ cña cuén c¶n cao tÇn. NÕu cã dÊu hiÖu cña sù háng hãc trong bé läc chÆn,
cã thÓ ph¶i thùc hiÖn thªm thö nghiÖm.

VÒ viÖc l¾p ®Æt cuén c¶n cao tÇn, ngêi gi¸m s¸t kiÓm tra cÇn ph¶i quan t©m
tríc tiªn çc vÊn ®Ò sau:
a. §¶m b¶o çc thñ tôc tiÕp nhËn bèc dì phï hîp .
b. §¶m b¶o l¾p ®Æt tu©n thñ theo çc ®Æc tÝnh kÜ thuËt vµ b¶n vÏ cña nhµ s¶n
xuÊt.
c. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi mäi viÖc ®îc thùc hiÖn.
d. Quan s¸t viÖc thö nghiÖm thiÕt bÞ.
e. §¶m b¶o r»ng çc kÕt qu¶ cña tÊt c¶ çc thö nghiÖm ®îc ghi chÐp phï hîp.
f. Duy tr× ghi chÐp ç nh©n vÒ çc ho¹t ®éng x©y dùng.
g. Hoµn chØnh çc mÉu b¸o ço cÇn thiÕt vÒ tiÕp nhËn, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ
gi¸m s¸t vÒ cuén c¶n cao tÇn.
Chó ý :
V2 cÇn ph¶i lµ mét v«nmÐt chän läc tÇn sè mµ chÞu ®îc trêng bªn ngoµi vµ
çch ®iÖn víi ®Êt.
"A" = ®Çu nèi thö nghiÖm
R1 ®îc ®Êu trùc tiÕp vµo ®Çu cuèi ®êng d©y.
Nã cã thÓ cÇn thiÕt ®Ó gi¶m t¶i m¸y ph¸t ®Õn mét trë kh¸ng nguån thÊp khi
nh÷ng bé läc chÆn d¶i réng ®îc ®iÒu chØnh (®Õn 100  hoÆc Ýt h¬n).
Chó ý :
CÇn ph¶i c¾t d©y nguån .
V2 cÇn ph¶i lµ mét v«nmÐt chän läc tÇn sè mµ chÞu ®îc trêng bªn ngoµi vµ
çch ®iÖn víi ®Êt.
TÊt c¶ çc thiÕt bÞ ph¶i çch ®iÖn víi ®Êt.
"A" = ®Çu nèi thö nghiÖm
13-16
R1 ®îc ®Êu trùc tiÕp vµo ®Çu cuèi ®êng d©y.
Sö dông m¸y ph¸t tÝn hiÖu ®Ó cung cÊp tÝn hiÖu thö nghiÖm vµo bé läc chÆn
cÇn thö nghiÖm.
13.7. Phô lôc

Nh·n vµ sè liÖu thö nghiÖm
BiÓu mÉu b¶n ghi ®iÒu chØnh
PhiÕu kiÓm tra
13-17
Tªn ®¬n vÞ tiÕn hµnh kiÓm tra:
PhiÕu kiÓm tra cuén c¶n cao tÇn ®êng truyÒn

Tr¹m ph©n phèi: M· sè c«ng viÖc:
Dù ¸n: Ngµy:
Ngêi thùc hiÖn: Ngêi gi¸m s¸t:
M· sè thiÕt bÞ:
1. §· nhËn hå s¬ vËn chuyÓn/giÊy ®ãng gãi
2. Hoµn thµnh vËn chuyÓn
3. ThiÕt bÞ phï hîp víi ®Æc tÝnh kÜ thuËt
4. §· kiÓm tra háng hãc
5. Tho¶ m·n ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n
6. Vßng ®iÖn coron ®· ®îc l¾p ®Æt
7. Gi¸m s¸t háng hãc trùc quan
8. Cuén c¶n cao tÇn ®îc ®Þnh híng thÝch hîp
9. Çc cæng nèi thÝch hîp
10. Bé ®iÒu hëng ®· ®îc kiÓm tra
Lu ý:
13-18
MÉu sè:
Cuén c¶n cao tÇn

Tªn nh·n vµ d÷ liÖu thö nghiÖm
Tr¹m biÕn ¸p:
§iÖn ¸p:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngµy:
Pha:
D÷ liÖu nh·n m¸y

KiÓu §é réng b¨ng tÇn
Nhµ s¶n xuÊt TÇn sè trung t©m
MÉu sè S¸ch híng dÉn
Sè s¶n xuÊt §é bÒn kÐo
Dßng ®iÖn ®Þnh møc dµi h¹n Träng lîng
Dßng ®iÖn ®Þnh møc (1s) Líp ®Þnh híng
§iÖn c¶m
ThiÕt bÞ thö nghiÖm
ThiÕt bÞ H·ng s¶n xuÊt Model Sè s¶n xuÊt
M¸y ®Õm tÇn sè
M¸y ph¸t tÇn
Volmet ®iÖn tö
Volmet lùa chän tÇn sè
13-19
§¬n vÞ thùc hiÖn ®iÒu chØnh bé ®iÒu hëng:
§iÒu hëng cuén c¶n cao tÇn ®êng truyÒn

MÉu thö nghiÖm
Tr¹m biÕn ¸p:

Pha:
§· l¾p ®Æt ®Ó thö nghiÖm

Cuén c¶n cao tÇn
Cha l¾p ®Æt
§iÖn trë thö nghiÖm (R1) 

TÇn sè
§iÖn ¸p V1
§iÖn ¸p V2
Trë kh¸ng chÆn*
* Trë kh¸ng chÆn = (V1)(R1)/(V2)
Ngêi kiÓm tra:

Ngµy:
13-20
ch¬ng 14 ThiÕt bÞ ®iÒu hëng (bé läc nèi)

Nh÷ng ®Þnh nghÜa sau ¸p dông cho thiÕt bÞ ®iÒu hëng:
B¨ng tÇn: B¨ng hoÆc d¶i tÇn sè tÝn hiÖu ®¬n biªn ®é ®iÖn ¸p vît qua 1 gi¸ trÞ
ngìng.
Bé läc d¶i th«ng: Bé läc cã trë kh¸ng t¬ng ®èi thÊp ®èi víi mét d¶i tÇn vµ trë
kh¸ng t¬ng ®èi cao ®èi víi tÇn sè ngoµi d¶i b¨ng tÇn.
TÇn sè sãng mang: TÇn sè ®îc t¹o ra bëi m¸y ph¸t sãng mang vµ chÞu t¸c
®éng cã hoÆc kh«ng cã ®iÒu chØnh trªn ®êng d©y truyÒn t¶i. Th«ng thêng tÇn sè
sãng mang n»m trong d¶i 50 - 450 kHz.
§Æc tÝnh trë kh¸ng: Tû sè gi÷a sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ ®Æt vµo víi dßng ®iÖn
®îc t¹o ra t¬ng øng ë cïng 1 ®iÓm, khi ®é dµi ®êng d©y truyÒn t¶i dµi v« tËn.
Dexibel (dB): §¬n vÞ tÝnh theo thang ®o logarit b»ng 10 lÇn logarit c¬ sè 10
cña tû sè gi÷a 2 gi¸ trÞ c«ng suÊt.
Gi¸ trÞ trung b×nh h×nh häc GMF: GMF cña mét d¶i tÇn sè lµ gi¸ trÞ trung b×nh
h×nh häc cña hai tÇn sè giíi h¹n b¨ng tÇn cã gi¸ trÞ b»ng c¨n bËc 2 tÝch cña chóng
( GMF  F1  F2 )
Bé läc d¶i th«ng cao : Bé läc ®îc thiÕt kÕ cho ®i qua tÊt c¶ nh÷ng tÇn sè cao
h¬n vµ chÆn l¹i tÊt c¶ çc tÇn sè líi mét tÇn sè c¾t x¸c ®Þnh tríc .
M¸y biÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng (IMT): M¸y biÕn ¸p ®îc sö dông ®Ó phèi hîp
trë kh¸ng kh¸c nhau trong m¹ch cho phÐp truyÒn tÝn hiÖu víi c«ng suÊt lín nhÊt.
Rß çch ®iÖn: Sù suy gi¶m n¨ng lîng sãng mang bëi sè lîng nhiÒu çch
®iÖn, ®iÖn dung song song qu¸ lín, çch ®iÖn kh«ng t¬ng thÝch hoÆc bÈn, hay chÊt
lîng ®iÖn m«i cña çch ®iÖn tåi.
GhÐp nèi ®êng truyÒn: lµ tæ hîp nh÷ng tô ®iÖn kÕt nèi, thiÕt bÞ ®iÒu chØnh,
cuén c¶n cao tÇn, vµ çc ®Çu nèi m¹ch t¹o ra sù ghÐp nèi thÝch hîp gi÷a ®êng ®iÖn
lùc vµ thiÕt bÞ thu-ph¸t sãng mang .
ThiÕt bÞ ®iÒu hëng : Modul chøa çc cuén c¶m ®iÒu hëng, thiÕt bÞ b¶o vÖ vµ
chèng sÐt hay biÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng ®Ó phèi hîp trë kh¸ng thiÕt bÞ sãng mang
trªn ®êng d©y truyÒn t¶i.
ThiÕt bÞ ®iÒu hëng ®êng truyÒn: Tæ hîp thêng chøa trong mét cabin ngoµi
trêi 1 hoÆc nhiÒu phÇn tö ®iÒu hëng ghÐp nèi.
Bé läc d¶i th«ng thÊp : Bé läc ®îc thiÕt kÕ ®Ó cho ®i qua tÊt c¶ çc tÇn sè thÊp
díi tÇn sè ngìng c¾t nhÊt ®Þnh vµ lµm suy gi¶m nh÷ng tÇn sè cao h¬n.
14-1
GhÐp nèi kiÓu pha-®Êt : ghÐp nèi ®îc thùc hiÖn chØ mét d©y dÉn ®êng d©y
truyÒn t¶i, sö dông ®êng ®Êt trë vÒ.
GhÐp nèi pha-pha : GhÐp nèi sö dông hai d©y pha kh¸c nhau cña ®êng d©y
truyÒn t¶i.
14.1.2. Sö dông thiÕt bÞ ®iÒu hëng

ThiÕt bÞ ®iÒu hëng tÝn hiÖu ph¶i ®îc cung cÊp víi tô ®iÖn nèi ghÐp (hoÆc
CCVT) khi ghÐp nèi tÝn hiÖu sãng mang trªn ®êng d©y truyÒn t¶i. ThiÕt bÞ ®iÒu
hëng ®îc xem nh lµ bé ®iÒu hëng, mÆc dï chung ta ®· xem thiÕt bÞ nµy nh lµ
bé läc ghÐp nèi. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng th«ng thêng ®îc cung cÊp ®Ó :
a. GhÐp nèi hiÖu qu¶ m¸y ph¸t sãng mang vµ m¸y thu tÝn hiÖu trªn ®êng d©y
truyÒn t¶i.
b. Cho tÝn hiÖu sãng mang trªn ®êng truyÒn ®i vßng qua m¸y biÕn ¸p lùc,
thiÕt bÞ ®ãng c¾t, vµ lµm gi¸n ®o¹n çc bé phËn kh¸c trªn ®êng d©y ë tÇn sè mang.
c. Suy gi¶m nh÷ng tÝn hiÖu kh«ng mong muèn.
d. B¶o vÖ ngêi vµ thiÕt bÞ ®iÖn tö tr¸nh khái ®iÖn ¸p cao trªn ®êng d©y truyÒn
t¶i.
e. Phèi hîp trë kh¸ng cña thiÕt bÞ sãng mang trªn ®êng d©y truyÒn t¶i .
ThiÕt bÞ ®iÒu hëng cã thÓ ®¬n gi¶n hoÆc phøc t¹p, tuú thuéc vµo sè tÝn hiÖu
sãng mang ®i qua tô nèi ghÐp. Sè tÝn hiÖu cã thÓ ®i qua mét tô ghÐp ®¬n tuú thuéc
vµo gi¸ trÞ ®iÖn dung cña tô, tÇn sè tÝn hiÖu, ®é réng b¨ng tÇn, vµ kiÓu bé ®iÒu
hëng. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng thêng ®îc sö dông lµ thiÕt bÞ ®iÒu hëng ®éc lËp, cã
çc d·y ®iÖn c¶m vµ tô ®iÖn cã thÓ phèi hîp ®Ó h×nh thµnh m¹ch céng hëng nèi
tiÕp vµ song song, cho qua mét hoÆc nhiÒu kªnh trong d¶i tÇn sè mang.
H×nh 1 cho toµn bé s¬ ®å nèi thiÕt bÞ sãng mang ®êng truyÒn t¶i (PLC) vµ
çch çc bé phËn ®iÒu chØnh sãng giao diÖn víi çc PLC kh¸c. Nh÷ng tÝn hiÖu PLC
cã thÓ ®îc nèi ghÐp víi ®êng truyÒn t¶i kiÓu nèi pha-®Êt, nh ë trªn H×nh 2 , hoÆc
theo kiÓu pha-pha nh trªn H×nh 3. Nh÷ng s¬ ®å ghÐp nèi 3 pha, ghÐp nèi d©y-vá
bäc hoÆc ghÐp nèi t¬ng t¸c m¹ch cã thÓ, nhng v× chung ta kh«ng sö dông mét
trong çc s¬ ®å nµy nªn sÏ kh«ng th¶o luËn thªm. S¬ ®å ghÐp nèi pha-pha lµm t¨ng
®é tin cËy vµ cã tæn hao nèi ghÐp thÊp so víi nèi ghÐp ®¬n pha-®Êt. §iÒu nµy ®ßi hái
chi phÝ thªm ®Ó bæ sung thiÕt bÞ.
14.1.3. KiÓu thiÕt bÞ ®iÒu hëng ®êng truyÒn

Çc kiÓu thiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè thêng sö dông lµ céng hëng ®¬n tÇn sè,
céng hëng hai tÇn sè, d¶i th«ng b¨ng réng vµ d¶i th«ng b¨ng cao. ThiÕt bÞ ®iÒu
hëng ®êng truyÒn lµ tæ hîp bao gåm çc thµnh phÇn ®îc ®iÒu chØnh céng hëng
nèi tiÕp víi trë kh¸ng ®iÖn dung cña tô ®iÖn ghÐp nèi ë mét hoÆc nhiÒu tÇn sè. ThiÕt
14-2
bÞ ®iÒu hëng d¶i b¨ng réng chøa çc thµnh phÇn ®îc ®iÒu chØnh ®Ó cho phÐp çc
tÇn sè trong d¶i b¨ng ®i qua.
LT Cuén c¶n cao tÇn

SSB D¶i b¨ng tÇn ®¬n biªn
T/R M¸y thu /ph¸t
CC Tô ®iÖn ghÐp nèi
S+T Bé läc t¸ch lêi tho¹i vµ ©m thanh
H×nh 1. HÖ thèng ®êng truyÒn sãng mang
14-3
H×nh 2. TÝn hiÖu PLC ®îc ghÐp nèi víi ®êng truyÒn t¶i kiÓu nèi pha-®Êt
14.1.3.1. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng ®¬n tÇn sè
øng dông ®¬n gi¶n nhÊt cña dß sãng céng hëng ®ßi hái ph¶i nèi ghÐp tÇn sè
gi÷a tõng pha ®¬n cña ®êng truyÒn t¶i vµ ®Êt (nèi ghÐp pha-®Êt), sö dông 1 tô ®iÖn
ghÐp nèi vµ mét cuén c¶n cao tÇn ®êng truyÒn. Bëi CCVT th«ng thêng ®îc ®ßi
hái l¾p ®Æt trªn c¶ 3 pha cho r¬le b¶o vÖ, ghÐp nèi pha-pha nh trªn H×nh 3 còng cã
thÓ ®îc sö dông nÕu bæ sung cuén c¶n cao tÇn vµ thiÕt bÞ ®iÒu hëng ë mçi ®Çu cña
®êng d©y.
BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng vµ phÇn tö ®iÖn kh¸ng ®iÒu hëng ®êng truyÒn
hîp thµnh çc thµnh phÇn c¬ b¶n cña thiÕt bÞ ®iÒu hëng ®¬n tÇn sè (H×nh4). Khe hë
14-4
kh«ng khÝ b¶o vÖ vµ kho¸ tiÕp ®Êt còng lµ cÊu thµnh cña thiÕt bÞ. Mét sè thiÕt bÞ ®iÒu
hëng cßn ®îc trang bÞ thªm cuén d©y tho¸t vµ tô ®iÖn chÆn. Toµn bé çc thiÕt bÞ
nµy ®ång thêi çch ly m¸y ph¸t vµ m¸y thu khái ®iÖn ¸p 50Hz cña ®êng tryÒn t¶i,
lo¹i bá (bëi céng hëng nèi tiÕp) dung kh¸ng vµ c¶m kh¸ng ®Ó t¹o thµnh ®êng dÉn
cã ®iÖn trë thÊp cho tÝn hiÖu sãng mang, vµ thùc hiÖn phèi hîp trë kh¸ng thÊp cña
m¸y ph¸t/thu (vµ çp ®ång trôc kÌm theo) ®èi víi ®iÖn trë cao cña ®êng truyÒn bªn
trªn.
H×nh 3. TÝn hiÖu PLC ®îc ghÐp nèi víi ®êng truyÒn t¶i kiÓu nèi pha-pha
14-5
H×nh 4. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè ®¬n
Tæn hao chung bëi thiÕt bÞ ®iÒu hëng vµ tô ghÐp nèi thay ®æi theo tÇn sè, ®iÖn
dung cña tô ®iÖn ghÐp nèi, ®Æc tÝnh cña thiÕt bÞ ®iÒu hëng ®êng truyÒn vµ ®iÖn
kh¸ng biÓu kiÕn cña m¹ch c«ng suÊt.
14.1.3.2. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè kÐp
ë ®©u hai tÝn hiÖu cã tÇn sè ph©n biÖt râ rµng ®îc kÕt nèi víi ®êng truyÒn,
th× thiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè kÐp cã thÓ ®îc sö dông. S¬ ®å m¹ch cho ë H×nh 5.
§Ó cho phÐp ®iÒu hëng ®éc lËp, bé läc céng hëng song song ®îc ®a vµo
mçi ®êng truyÒn vµ dß chÆn kh«ng cho tÇn sè cña d¶i kia ®i qua. Nh÷ng phÇn tö
nµy ®Òu g©y tæn hao trong m¹ch, song nÕu 2 tÇn sè cã ph©n çch thÝch hîp, sù tæn
hao trong mçi bé läc ®èi víi çc tÇn sè qua m¹ch céng hëng nèi tiÕp sÏ thÊp.
Khi sö dông thiÕt bÞ céng hëng tÇn sè ®Ó ghÐp nèi 2 tÇn sè lªn ®êng truyÒn,
kho¶ng çch tÇn sè thÝch hîp ph¶i ®îc ®¶m b¶o. Kho¶ng çch qui ®Þnh tèi thiÓu lµ
25% cho tÇn sè cao h¬n hay b»ng 25kHz.
Th«ng thêng tæn hao do ghÐp nèi ®èi víi bé läc 2 tÇn sè lµ kho¶ng 2 lÇn so
víi bé läc 1 tÇn sè (çc yÕu tè kh¸c nh nhau). Ngîc l¹i ®é réng b¨ng tÇn cña mçi
d¶i b»ng kho¶ng mét nöa so víi bé läc ®¬n tÇn sè, luËt ph©n bè kho¶ng çch ph¶i
®îc ®¶m b¶o.
NÕu cÇn cã 3 ®êng céng hëng, sù phøc t¹p cña cuén c¶n cao tÇn t¨ng ®¸ng
kÓ. Bé läc 3 tÇn sè cho ë H×nh 6, ë ®ã mçi nh¸nh chøa çc bé läc chèng céng hëng
®èi víi hai tÇn sè sãng mang cña 2 nh¸nh cßn l¹i. Do vËy lµm t¨ng sù phøc t¹p cña
14-6
thiÕt bÞ ®iÒu hëng ®a tÇn sè. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè kÐp th«ng thêng ®îc øng
dông ®iÒu hëng giíi h¹n trªn . NÕu cÇn ghÐp nèi 3 tÇn sè trë lªn trªn ®êng truyÒn,
tèt nhÊt lµ sö dông thiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè b¨ng réng.
H×nh 5. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng tÇn sè kÐp
H×nh 6. ThiÕt bÞ ®iÒu hëng 3 tÇn sè
14-7
14.1.3.3. ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng réng:
VÊn ®Ò øng dông ®a tÇn sè g©y bèi rèi trong viÖc sö dông thiÕt bÞ ®iÒu hëng
tÇn sè ®· ®îc gi¶i ®¸p ngay b»ng viÖc ph¸t triÓn m¹ng ghÐp nèi d¶i b¨ng réng. D¶i
b¨ng réng tiÕn dÇn tíi viÖc nèi ghÐp vµ ®iÒu chØnh sö dông çc phÇn tö ®iÖn kh¸ng
®Ó h×nh thµnh m¹ch läc d¶i th«ng hay läc th«ng cao. Th«ng thêng kiÓu ®iÒu chØnh
nµy rÊt cÇn thiÕt khi ph¶i cho 1 d¶i tÇn sè ®i qua víi ®é tæn hao thÊp trªn ®êng
truyÒn ®¬n. VÝ dô vÒ yªu cÇu d¶i th«ng cã thÓ lÊy lµ øng dông hÖ bèn kªnh d¶i b¨ng
®¬n biªn (SSB) lªn cïng mét pha cña líi t¶i ®iÖn. HÖ 4 kªnh yªu cÇu d¶i b¨ng
16kHz cho c¶ chiÒu thu vµ ph¸t, thêng ®îc ®¶m b¶o d¶i b¨ng b¶o vÖ thÝch hîp
gi÷a chóng. D¶i b¨ng th«ng nµy th«ng thêng thiÕt bÞ kiÓu ®iÒu hëng céng hëng
kh«ng ®¸p øng ®îc.
§iÒu chØnh b¨ng th«ng: ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng, liªn kÕt víi tô ®iÖn
ghÐp nèi t¹o thµnh bé läc b¨ng th«ng, minh ho¹ trong H×nh 7a . Hîp bé thiÕt bÞ ®iÒu
chØnh th«ng thêng cã biÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng vµ çc phÇn tö b¶o vÖ. §é réng
mµ thiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng cã thÓ ®¶m b¶o tØ lÖ víi ®iÖn dung nèi ghÐp, gi¸
trÞ ®Þnh møc cña trë kh¸ng vµ b×nh ph¬ng cña tÇn sè trung b×nh h×nh häc.
ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh kiÓu nµy sÏ t¹o ra trë kh¸ng thÊp ®èi víi tÊt c¶ tÇn sè n»m
trong b¨ng nhÊt ®Þnh vµ trë kh¸ng cao ®èi víi çc tÇn sè n»m ngoµi b¨ng mong
muèn. Bëi vËy, bé ®iÒu chØnh d¶i th«ng nµy cã tÇn sè c¾t thÊp vµ tÇn sè c¾t cao.
ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng ®êng truyÒn cã s½n ®Ó cung cÊp. Còng nh
kiÓu b¨ng réng cè ®Þnh hay b¨ng réng ®iÒu chØnh ®îc. KiÓu ®iÒu chØnh b¨ng réng
cè ®Þnh ®îc lµm víi ®é réng b¨ng lín h¬n mét chót so víi kiÓu b¨ng réng ®iÒu
chØnh ®îc víi gi¸ lµ tæn hao kh«ng ®ång nhÊt qua d¶i th«ng. ThiÕt bÞ b¨ng réng
®iÒu chØnh ®îc cã thÓ b¶o ®¶m ®é tæn hao thÊp vµ ®ång ®Òu h¬n.
§iÒu chØnh d¶i th«ng cao ®êng truyÒn: ®iÒu chØnh d¶i th«ng cao cïng víi tô
®iÖn ghÐp nèi h×nh thµnh m¾t läc th«ng cao minh ho¹ nh trong H×nh 7b. M¹ng ®iÒu
chØnh sãng hoµn chØnh bao gåm biÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng vµ çc phÇn tö b¶o vÖ.
§iÒu chØnh d¶i th«ng cao thêng ®îc thiÕt kÕ ®Ó l¾p ®Æt bªn trong ®Õ cña tô ®iÖn
nèi ghÐp.
KiÓu thiÕt bÞ ®iÒu chØnh nµy sÏ cho qua b¨ng tÇn çc tÇn sè thÊp h¬n tÇn sè giíi
h¹n c¾t x¸c ®inh bëi ®iÖn dung cña tô ®iÖn ghÐp nèi vµ gi¸ trÞ ®Þnh danh cña trë
kh¸ng t¶i. ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh th«ng cao vÒ lý thuyÕt kh«ng cã giíi h¹n tÇn sè trªn.
Trong ®Æc tÝnh kÜ thuËt cña lo¹i ®iÒu chØnh nµy thêng ®a ra sù thay ®æi trë kh¸ng
cöa vµo ë phÇn díi cña d¶i th«ng.
Nh×n chung, ®iÒu hëng th«ng cao ®îc øng dông khi sö dông çc thiÕt bÞ
b¨ng réng ®a tÇn trªn ®êng truyÒn ®¬n, ë ®ã cã thÓ sö dông ®îc çc tÇn sè cao.
14-8
§èi víi ®iÖn dung ghÐp nèi vµ møc trë kh¸ng cho tríc, tÇn sè c¾t thÊp cña
thiÕt bÞ ®iÒu chØnh th«ng cao kh«ng thÊp h¬n tÇn sè giíi h¹n c¾t thÊp ®· cho víi thiÕt
bÞ ®iÒu chØnh d¶i th«ng.
H×nh 7a,b. ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng
14.2. Nguyªn lý ho¹t ®éng

Th«ng tin chi tiÕt vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng sÏ
®îc xem xÐt kü cµng h¬n bëi kiÓu thiÕt bÞ nµy thêng ®îc sö dông trong hÖ thèng
500 kV. PhÇn tö chÝnh cña thiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng cho ë H×nh 8.
Hîp bé ®iÒu chØnh b¨ng th«ng cïng víi tô ®iÖn ghÐp nèi h×nh thµnh bé läc d¶i
th«ng cho phÐp nèi ghÐp cã tæn hao ®Õn vµ tõ ®êng truyÒn t¶i. Nã còng t¹o ra tæn
hao ®êng dÉn ®èi víi tÇn sè díi 50 Hz, ng¨n chÆn kh«ng cho vµo thiÕt bÞ sãng
mang. BiÓu ®å ®¬n gi¶n cña bé ®iÒu chØnh b¨ng th«ng cho ë H×nh 9.
Tô ®iÖn ghÐp nèi m¹ch ngoµi cã gi¸ trÞ cè ®Þnh, ®îc x¸c ®Þnh tríc vµ in trªn
nh·n. TrÞ sè cña trë kh¸ng t¶i còng ®îc x¸c ®Þnh. Bëi vËy chØ cßn l¹i thµnh phÇn
®iÒu chØnh ®îc lµ tÇn sè trung b×nh h×nh häc(GMF).
14-9
H×nh 8. ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng d¶i réng
H×nh 9. M¹ch t¬ng ®¬ng cña thiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng th«ng
14-10
14.2.2. BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng
BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng dïng ®Ó phèi hîp trë kh¸ng gi÷a d©y dÉn ®ång trôc
víi trë kh¸ng cña líi truyÒn t¶i ®iÖn trong s¬ ®å nèi ghÐp pha-®Êt.
Trë kh¸ng phèi hîp ®îc dùa trªn c¬ së lµ trë kh¸ng nèi víi cöa ra cña biÕn ¸p
®¹t kÕt qu¶ gÝa trÞ trë kh¸ng nh×n tõ cöa vµo nh©n víi b×nh ph¬ng tØ sè vßng. Ngoµi
ra mét bªn cã thÓ ®îc xem lµ cöa vµo nÕu bªn kia nhËn lµ cöa ra .
Trong trêng hîp lý tëng, biÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng cña thiÕt bÞ ®iÒu chØnh
tÇn sè ®êng truyÒn cã thÓ nhËn lµm ®Æc tÝnh trë kh¸ng ®êng truyÒn gièng nh ®Æc
tÝnh trë kh¸ng cña çp ®ång trôc khi nh×n tõ phÝa thiÕt bÞ ®Çu cuèi (vÝ dô 75 ). Trë
kh¸ng ®Æc trng cña çp ®ång trôc còng cã thÓ trë thµnh trë kh¸ng ®Æc trng cña
®êng truyÒn khi nh×n tõ phÝa tô ®iÖn ghÐp nèi (vÝ dô 300 ).
Trë kh¸ng cña çp ®ång trôc thêng b»ng 50 hoÆc 75 , trë kh¸ng cña líi t¶i
n»m trong d¶i tõ 150 ®Õn 500 .
BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng thêng ®îc cung cÊp tõ phÝa líi ®iÖn, d¶i trë
kh¸ng xÊp xØ 150  ®Õn 500  tuú thuéc bíc cÇu nèi kim lo¹i. BiÓu ®å ®¬n gi¶n
cho ë H×nh10.
H×nh 10. BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng
14.2.3. PhÇn tö céng hëng L/C song song

PhÇn tö L/C song song thêng chøa m¹ch L/C song song bao gåm cuén biÕn
c¶m vµ tô ®iÖn biÕn thiªn cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc ®Ó céng hëng tÇn sè trong d¶i
xÊp xØ 1 MHz ®Õn 32 MHz, song thêng ®îc ®iÒu chØnh lµm viÖc ë tÇn sè 30 kHz
®Õn 400 kHz.
14-11
PhÇn tö L/C song song ®îc sö dông ®Ó t¨ng ®é réng b¨ng tÇn cña thiÕt bÞ ®iÒu
chØnh b¨ng th«ng. PhÇn tö biÕn c¶m cã thÓ lµ cuén d©y cã nhiÒu bé phËn riªng biÖt
cã thÓ nèi nhê cÇu nèi kim lo¹i, vµ dïng ®Ó ®iÒu chØnh min liªn tôc phÇn tö dß sãng.
Hép tô ®iÖn cã thÓ chøa çc tô ®iÖn, ®îc nèi phÝa ngoµi ®Ó phñ toµn ®é d¶i b¨ng tÇn
theo yªu cÇu.
14.2.4. PhÇn tö c¶m øng nèi tiÕp

PhÇn tö c¶m øng nèi tiÕp ®îc dïng ®Ó thiÕt lËp m¹ch céng hëng nèi tiÕp víi
tô ®iÖn ghÐp nèi víi biÕn ¸p, ®iÖn dung. §iÖn c¶m cña phÇn tö nµy cã thÓ lo¹i bá
®iÖn dung cña tô ®iÖn ghÐp nèi trªn d¶i tÇn sè qui ®Þnh cña thiÕt bÞ sãng mang
®êng truyÒn t¶i (kho¶ng 50 ®Õn 450 kHz).
PhÇn tö ®iÖn c¶m nèi tiÕp cã thÓ chøa cuén d©y lµm tõ mét sè ph©n ®o¹n riªng
biÖt cã thÓ nèi víi nhau nhê cÇu nèi kim lo¹i H×nh 12, çc trÞ sè ®iÖn c¶m kh¸c nhau
cã thÓ nhËn ®îc nhê ®æi chç cÇu nèi kim lo¹i theo çc tæ hîp kh¸c nhau.
Kh¶ n¨ng mang dßng hay c«ng suÊt ®i qua cña cuén c¶m ®îc x¸c ®Þnh bëi
tÇn sè vµ ®iÖn c¶m. §iÖn c¶m hay tÇn sè cµng cao th× kh¶ n¨ng mang dßng cµng
thÊp.
H×nh 11.PhÇn tö L/C song song
14-12
H×nh 12. PhÇn tö c¶m øng nèi tiÕp
14.2.5. PhÇn tö b¶o vÖ

PhÇn tö b¶o vÖ (H×nh 13) thùc hiÖn biÖn ph¸p ®¬n gi¶n lµ nèi ®Êt d©y dÉn m¹ch
vµo tõ tô ®iÖn ghÐp nèi khi nã ®îc sö dông trong thiÕt bÞ ®iÒu chØnh (dß sãng)
®êng truyÒn ngoµi trêi, hoÆc nèi ®Êt cÊp tõ thiÕt bÞ ®iÒu chØnh tÇn sè, nÕu thiÕt bÞ
nµy dïng trong thiÕt bÞ sãng mang bªn trong, khe hë b¶o vÖ cÇn giíi h¹n ®iÖn ¸p
trªn d©y dÉn cöa vµo ®Õn ®iÖn ¸p hiÖu dông 1,5kV.
H×nh 13. PhÇn tö b¶o vÖ

Cuén d©y tho¸t nèi ®Êt ®îc sö dông øng víi tÇn sè c«ng nghiÖp, trong khi cã
thÓ ®¶m b¶o duy tr× trë kh¸ng cao ®èi víi ®Êt ë tÇn sè sãng mang. §Æc tÝnh nµy
thêng cã s½n trong CCVT.
Tô ®iÖn ng¨n chÆn dßng ®iÖn 50Hz x©m nhËp vµo bªn thiÕt bÞ sãng mang, cã
thÓ ®îc trang bÞ cïng víi phÇn tö nµy. Tô ®iÖn chÆn nµy còng cã thÓ ®îc trang bÞ
víi mét trong çc phÇn tö kh¸c.
14-13
PhÇn tö ®iÒu chØnh sãng ®êng truyÒn cã kÝch thíc vËt lý nhá kh«ng g©y bÊt
cø khã kh¨n hoÆc vÊn ®Ò g× trong tiÕp nhËn, bèc dì hoÆc b¶o qu¶n.
ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh cã thÓ ®îc v©n chuyÓn trong thïng ®ùng hµng kÝn ®Ó tr¸nh
sù x©m nhËp cña níc hoÆc çc chÊt lµm bÈn kh¸c. Chóng lµ ®èi tîng ph¶i ®îc
gi¸m s¸t vÒ sù háng hãc khi tiÕp nhËn vµ ph¶i kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o sù phï hîp víi
tÝnh n¨ng kÜ thuËt. MÆc dï thiÕt bÞ ®iÒu chØnh sãng sÏ ®îc l¾p ®Æt ngoµi trêi, chóng
cÇn ®îc b¶o qu¶n trong thïng vËn chuyÓn cho ®Õn khi ®îc l¾p ®Æt.
14.4. L¾p ®Æt

14.4.1. L¾p r¸p
Sau ®©y lµ mét sè thñ tôc vµ yªu cÇu chung cÇn ®îc theo dâi khi l¾p r¸p phÇn
tö ®iÒu chØnh:
a. Cabin ®îc cè ®Þnh tèt nhÊt ë ®é cao kho¶ng 3 phÝt(1,2m) so víi mÆt ®Êt , vÞ
trÝ nµy ph¶i cho phÐp kh¶ n¨ng tiÕp cËn tèt cña tæ c«ng t¸c b¶o dìng vµ thö
nghiÖm.
b. Kh«ng gian tríc cabin cho phÐp më cöa dÔ dµng , kh«ng cã vËt c¶n.
c. Kh«ng gian nµy cÇn ®îc chiÕu s¸ng tèt vµ cã nguån ®iÖn 230V ®Ó vËn hµnh
thiÕt bÞ thö nghiÖm.
d. ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh sãng kh«ng ®îc l¾p ®Æt trong buång acqui, hay ë n¬i cã
h¬i ¨n mßn.
14.4.2. ChØ ®Þnh an toµn

D©y dÉn ®Çu vµo tõ tô ®iÖn ghÐp nèi ®Õn thiÕt bÞ ®iÒu chØnh sãng kh«ng ®îc
ng¾t ra nÕu bªn ®iÖn ¸p thÊp cña tô ®iÖn kh«ng ®îc tiÕp ®Êt tríc ®ã. §iÒu kiÖn tiÕp
®Êt cã thÓ thùc hiÖn b»ng çch ®ãng kho¸ tiÕp ®Êt trªn ®Õ cña tô ®iÖn hay nèi ®Êt ®Çu
díi cña tô ®iÖn víi d©y ®Êt. NÕu cã sù cè ch¹m ®Êt líi ®iÖn víi bªn ®iÖn ¸p thÊp
cña tô ®iÖn ghÐp nèi sÏ xuÊt hiÖn ®iÖn ¸p tÜnh ®iÖn nguy hiÓm tÝch dån t¹i ®iÓm nµy.
Th«ng thêng ®êng dÉn xuèng ®Êt ®îc b¶o ®¶m b»ng cuén d©y tho¸t trong ®Õ tô
®iÖn ghÐp nèi. §Ó bæ xung mét sè mÉu nhÊt ®Þnh, thiÕt bÞ ®iÒu chØnh (ghÐp nèi) sãng
cã thªm cuén d©y tho¸t ®Æt trong mçi phÇn tö b¶o vÖ.
14.4.3. D©y dÉn cöa vµo

14.4.3.1. Kh¸i qu¸t chung
Dßng ®iÖn sãng mang ®Çu vµo liªn quan ®Õn d©y dÉn ®Çu vµo nèi gi÷a tô ®iÖn
ghÐp nèi, phÇn tö ®iÒu chØnh sãng vµ hîp bé m¸y thu ph¸t. Hai lo¹i d©y dÉn ®îc
triÓn khai cho çc nèi kÕt nµy lµ d©y dÉn ®¬n vµ çp ®ång trôc. Mçi mét lo¹i nãi trªn
®Òu cã lÜnh vùc ¸p dông ®îc chØ dÉn chi tiÕt cho mçi kiÓu l¾p ®Æt riªng biÖt.
14-14
14.4.3.2. D©y dÉn ®¬n
D©y dÉn liÒn ®o¹n kiÓu nµy hay ®îc dïng ®Ó nèi gi÷a tô nèi ghÐp vµ thiÕt bÞ
®iÒu chØnh sãng phèi hîp ë bªn ngoµi. PhÝa trªn , kÕt cÊu hë ph¶i ®îc sö dông víi
d©y dÉn ®Çu vµo lo¹i nµy ®Ó giíi h¹n ®iÖn dung kÝ sinh. D©y dÉn ®¬n NO8AWG , çp
bÖn, çch ®iÖn cao su lµ vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ d©y dÉn ®Çu vµo ®îc çc nhµ chÕ t¹o
khuyÕn ço.
§iÖn dung kÝ sinh ®èi víi ®Êt vµ dßng ®iÖn rß g©y ¶nh hëng lªn ®Æc tÝnh cña
toµn m¹ch. §iÖn dung kÝ sinh g©y tæn hao trong ®é réng d¶i b¨ng vµ ®iÖn trë rß lµm
mÊt m¸t c«ng suÊt sãng mang, c¶ hai hiÖu øng trªn cµng râ rÖt nÕu ®iÖn ¸p ®êng
truyÒn cao vµ tÇn sè thÊp bëi c¶ hai ®iÒu kiÖn lµm t¨ng ®iÖn kh¸ng cña tô ®iÖn ghÐp
nèi.
§Ó gi¶m thiÓu ®iÖn dung vµ tæn hao do hiÖn tîng dßng rß, nªn ®ì d©y dÉn
trªn çc trô çch ®iÖn, cµng Ýt, cµng tèt vµ ®i d©y theo ®êng ng¾n nhÊt cã thÓ.
Tr¸nh sö dông d©y treo cho d©y dÉn ®Çu vµo ë phÝa trªn bëi nã g©y dßng rß
trùc tiÕp xuèng ®Êt. Qui ®Þnh sö dông d©y dÉn ®¬n çch ®iÖn cho kiÓu ®Çu vµo nµy
céng thªm ®êng rß theo bÒ mÆt çch ®iÖn ®Õn ®êng rß cña trô çch ®iÖn. CÇn cÈn
thËn khi dïng kho¸ kÑp d©y dÉn ®Ó tr¸nh lµm háng vá çch ®iÖn.
Kh«ng nªn sö dông d©y dÉn ®ång trôc cho d©y dÉn cöa vµo tõ tô ®iÖn nèi ghÐp
®Õn ®Õn phÇn tö ®iÒu chØnh sãng bëi ®iÖn dung ®èi víi ®Êt lín ®a vµo qua çp sÏ
lµm hÑp ®é réng d¶i tÇn cña toµn bé thiÕt bÞ ®iÒu chØnh sãng.
§Ó truy nhËp vµo hîp bé ngoµi trêi, d©y dÉn cöa vµo cã thÓ ch¹y qua thanh dÉn
trong cabin ®Õn ®iÓm nèi bªn trong lu«n lu«n kh«. Vßng ng¨n níc lu«n cÇn ®îc
bè trÝ bªn ngoµi thanh dÉn cabin ®Ó ng¨n níc x©m nhËp vµo qua thanh dÉn cöa vµo.
§êng kÝnh uèn cong nhá nhÊt cña çp dÉn ®¬n ®iÓn h×nh b»ng kho¶ng s¸u lÇn
®êng kÝnh çp.
14.4.3.3. Çp ®ång trôc
§Çu vµo cña çp ®ång trôc ®îc sö dông cho çc kÕt nèi trë kh¸ng thÊp gi÷a
çc phÇn tö ®iÒu chØnh sãng, gi÷a chóng víi çc të hîp m¸y thu-ph¸t l¾p ®Æt ngoµi
trêi, vµ trêng hîp sau biÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng thêng ®îc l¾p trong ®Õ cña tô
®iÖn nèi ghÐp.
Trong thùc tiÔn, viÖc l¾p ®Æt çp ®ång trôc thêng hoÆc vïi trùc tiÕp trong ®Êt
hoÆc trong èng çch ®iÖn díi ®Êt. Çp ®ång trôc còng cã thÓ ®îc l¾p ®Æt trong èng
çch ®iÖn däc theo nh÷ng d©y çp kh¸c. Çp cÇn ®îc ch¹y theo ®êng trùc tiÕp
ng¾n nhÊt ®Ó cã chiÒu dµi vµ tæn hao sãng mang Ýt nhÊt.
NÕu çp ®ång trôc ®îc nèi trùc tiÕp víi tô ®iÖn ghÐp nèi, d©y çp (hay c¶ çp
vµ èng çch ®iÖn) cã thÓ ®a vµo ®Õ cña tô ®iÖn ghÐp nèi, còng nh qua ®¸y më cña
mét sè hîp bé, hoÆc qua chç më bªn c¹nh ®¸y võa ®ñ chç cho èng çch ®iÖn tiªu
14-15
chuÈn. §êng kÝnh uèn cong tèi thiÓu cña çp ®ång trôc xÊp xØ b»ng 6 lÇn ®êng
kÝnh cña çp.
14.5. §iÒu chØnh vµ thö nghiÖm

Lo¹i ®iÒu hëng cè ®Þnh kh«ng thÓ ®iÒu chØnh ngoµi hiÖn trêng. ThiÕt bÞ ®iÒu
hëng ®· ®iÒu chØnh trong nhµ m¸y cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh l¹i t¹i hiÖn trêng ®Ó ®¹t
®îc ®Æc tÝnh tèi u víi CCVT t¹i chç vµ çc thiÕt bÞ kh¸c.
S¸ch híng dÉn sö dông ®· ®a ra çc thñ tôc ®óng cho c¶ hai trêng hîp ®iÒu
chØnh l¹i t¹i hiÖn trêng cho thiÕt bÞ ®· ®iÒu chØnh t¹i nhµ m¸y vµ thiÕt bÞ cã thÓ ®iÒu
chØnh.
14.5.2. TÇn sè trung b×nh h×nh häc GMF

Cã thÓ nhËn ®îc GMF tõ biÓu ®å trong H×nh 14 b»ng çch giíi h¹n tÇn sè
thÊp nhÊt cã thÓ qua trªn ®êng truyÒn F1 vµ tÇn sè cao nhÊt F2 t¬ng øng .
Nèi hai ®iÓm nµy b»ng ®êng th¼ng, ®äc gi¸ trÞ GMF tõ ®iÓm c¾t cña nã víi
®êng GMF.
14.5.3. §é réng b¨ng tÇn

Tõ biÓu ®å trªn H×nh 15 cã thÓ nhËn ®îc ®é réng d¶i b¨ng ®iÓn h×nh (BW)
cho GMF ®· x¸c ®Þnh ë môc trªn cho cì tô ®iÖn ghÐp nèi. §Ó x¸c ®Þnh b¨ng tÇn
3dB, ®¸nh dÊu trÞ sè GMF (trôc hoµnh) vµ vÏ ®êng th¼ng ®øng ®Õn ®êng cong
chÆn bëi gi¸ trÞ tô ®iÖn ghÐp nèi . Sau ®ã vÏ ®êng th¼ng n»m ngang ®Õn trôc tung
®äc tû sè 3dB BW . NhËn ®îc ®é réng d¶i b¨ng kho¶ng 0,5dB nÕu chia ®é réng
b¨ng cho 2.
(BW)0,5 dB = (BW)3 dB /2
Ghi chó: NÕu BW ®iÓn h×nh nhËn ®îc tõ H×nh15, gi¸ trÞ 200kHz,
BW thùc tÕ dù kiÕn sÏ thay ®æi 5% do ®é sai lÖch cña çc thµnh phÇn, kÓ c¶ tô
®iÖn ghÐp nèi. NÕu BW nhËn gi¸ trÞ lín h¬n 200kHz, khi ®ã BW thùc tÕ nhËn ®îc
tõ thiÕt bÞ ®iÒu chØnh b¨ng réng kh¸ thÊp so víi gi¸ trÞ ®· x¸c ®Þnh ®îc tõ biÓu ®å.
Trong trêng hîp nµy cÇn hái cô thÓ nhµ chÕ t¹o vµ yÕu tè suy gi¶m cã thÓ ®îc ¸p
dông.
14.5.4. §iÖn dung song song

Sö dông biÓu ®å H×nh 16 ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®iÖn dung tô C1 trong H×nh 9.
NhËp gi¸ trÞ 3 dB BW trªn trôc tung, vÏ ®êng th¼ng ngang ®Õn chç gÆp ®êng cong
ch¾n. H¹ ®êng vu«ng gãc cho ®Õn khi gÆp ®êng ch¾n C1 (trôc hoµnh). §äc gi¸ trÞ
C1.
14-16
PhÇn tö ®iÖn dung song song cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh ®Õn trÞ sè cÇn thiÕt b»ng
çch chän ®iÓm nèi thÝch hîp.
14.5.5. §iÖn c¶m song song

PhÇn tö ®iÖn c¶m song song L1 (H×nh 9) cã thÓ ®iÒu chØnh theo H×nh 17 vµ sö
dông çc thñ tôc sau. Mét sè d¶i ®iÒu chØnh ban ®Çu cã thÓ cÇn thiÕt tríc khi cã
®iÒu chØnh cuèi cïng.
H×nh 17. M¹ch dß sãng ®iÖn c¶m

a. §Æt m¸y ph¸t tÇn sè ë tÇn sè trung b×nh h×nh häc GMF
b. §ãng cÇu dao nèi ®Êt cña thiÕt bÞ ®iÒu chØnh sãng.
c. Më m¹ch gi÷a phÇn tö song song L/C vµ cuén c¶m nèi tiÕp L2
d. Nèi ®iÖn trë R=50300, 100W tõ thanh nèi bªn trong cña biÕn ¸p phèi
hîp trë kh¸ng xuèng ®Êt.
e. Nèi volmet chän läc tÇn sè qua ®iÖn trë.
f. §iÒu chØnh L1 trong phÇn tö L/C cho ®Õn khi ®äc trÞ sè nhá nhÊt trªn mÆt
volmet.
g. Cè ®Þnh phÇn tö ®iÒu chØnh trªn L1 vµ tr¶ m¹ch vÒ vÞ trÝ chuÈn ban ®Çu.
14.5.6. §iÖn c¶m nèi tiÕp

§iÖn c¶m nèi tiÕp L2 (H×nh 9) cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh theo H×nh 17 vµ sö dông
çc thñ tôc sau. Mét sè kÕt nèi ®iÒu chØnh d¶i ban ®Çu cã thÓ cÇn thiÕt tríc ®iÒu
chØnh lÇn cuèi.
a. §Æt m¸y ph¸t tÇn sè ë tÇn sè GMF
b. §ãng cÇu dao tiÕp ®Êt cña thiÕt bÞ ®iÒu chØnh sãng.
c. Nèi tô ®iÖn C'c víi gi¸ trÞ ®iÖn dung b»ng tô ®iÖn ghÐp nèi ,nèi tiÕp víi L2.
d. Nèi ®iÖn trë R=50300, 100W gi÷a tô ®iÖn vµ ®Êt.
e. Nèi volmet lùa chän tÇn sè qua ®iÖn trë.
g. §iÒu chØnh L2 ®Ó ®äc ®îc trÞ sè nhá nhÊt trªn Volmet.
h. Cè ®Þnh phÇn tö ®iÒu chØnh trªn L2 vµ tr¶ m¹ch vÒ vÞ trÝ chuÈn ban ®Çu.
14-17
14.5.7. BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng
BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh theo H×nh18a nh sau:
a. §Æt t¶i vµo m¸y ph¸t tÝn hiÖu 50  b»ng ®iÖn trë 50  , 100 W vµ ®o ®iÖn ¸p
trªn ®iÖn trë.
b. T¸ch ®iÖn trë 50  vµ nèi vµo m¸y ph¸t tÝn hiÖu vµ volmet víi biÕn ¸p phèi
hîp trë kh¸ng
c. Thay ®æi çc ®Çu nèi ®Õn khi cã trÞ sè ®äc t¬ng tù ë bíc (a) ®· quan s¸t
®îc.
§Çu nèi biÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng cã thÓ ®îc chän b»ng çch dïng m¸y
ph¸t tõ xa vµ m¹ch trªn H×nh 18b. Çc ®Çu nèi kh¸c nhau cÇn thö cho ®Õn khi nhËn
®îc gi¸ trÞ ®äc cùc ®¹i trªn volmet.
H×nh 18 a,b. BiÕn ¸p phèi hîp trë kh¸ng - Lùa chän ®Çu nèi vµ lùa chän ®Çu nèi víi
m¸y ph¸t tõ xa
14.6. Tãm t¾t nhiÖm vô cña ngêi kiÓm tra

VÒ l¾p ®Æt thiÕt bÞ ®iÒu chØnh tÇn sè, ngêi kiÓm tra tríc tiªn cÇn ph¶i quan
t©m çc néi dung sau:
a. §¶m b¶o çc thñ tôc bèc dì vµ l¾p ®Æt lµ thÝch hîp
b. §¶m b¶o l¾p ®Æt phï hîp víi çc yªu cÇu cña ngêi chÕ t¹o, ®Æc tÝnh kÜ
thuËt vµ b¶n vÏ
c. Ph¶i cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi mçi c«ng viÖc ®îc tiÕn hµnh.
d. Gi¸m s¸t viÖc ®iÒu chØnh vµ thö nghiÖm çc thiÕt bÞ
e. §¶m b¶o çc kÕt qu¶ thö nghiÖm ®îc ghi chÐp ®óng qui ®Þnh
f. Tu©n thñ viÖc ghi chÐp ç nh©n vÒ çc ho¹t ®éng x©y dùng
g. Hoµn thµnh çc biÓu mÉu cÇn thiÕt vÒ tiÕp nhËn, bèc dì, b¶o qu¶n vµ gi¸m
s¸t.
14.7. Phô lôc

D÷ liÖu thö nghiÖm vµ nh·n
PhiÕu kiÓm tra cña ngêi gi¸m s¸t, kiÓm tra
14-18
ThiÕt bÞ ®iÒu hëng (Bé läc ghÐp nèi)
Nh·n vµ d÷ liÖu thö nghiÖm
Tr¹m:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngµy:
Pha:
D÷ liÖu nh·n
Nhµ s¶n xuÊt C«ng suÊt
N¨m s¶n xuÊt D¶i tô ghÐp nèi sö dông
MÉu sè D¶i nhiÖt ®é
Sè xuÊt xëng Hîp ®ång sè
KiÓu Sè nhËn d¹ng cña c«ng ty

ThiÕt bÞ Nhµ s¶n xuÊt Model Sè xuÊt xëng
M¸y ph¸t tÇn sè
M¸y ®Õm tÇn sè
Volmet lùa chän tÇn sè
Hép t¶i
§Æc tÝnh kü thuËt bé ®iÒu hëng D÷ liÖu thö nghiÖm

B¨ng tÇn (3dB)
TÇn sè trung b×nh h×nh häc
L¾p ®Æt/ GhÐp nèi
MÉu sè 14-1
14-19
§¬n vÞ thùc hiÖn kiÓm tra:
PhiÕu kiÓm tra thiÕt bÞ ®iÒu hëng
Tr¹m: C«ng viÖc sè:

Dù ¸n: Ngµy:
M· sè thiÕt bÞ:
1. §· nhËn hå s¬ vËn chuyÓn/phiÕu ®ãng hµng
2. Hoµn thµnh vËn chuyÓn
3. ThiÕt bÞ phï hîp víi ®Æc tÝnh kÜ thuËt
4. §· kiÓm tra háng hãc
5. §¹t yªu cÇu b¶o qu¶n
6. Cabin ®îc nèi ®Êt theo qui ®Þnh
7. D©y dÉn cöa vµo ®óng qui ®Þnh
8. Bé ®iÒu hëng ®· ®îc kÕt nèi vµ ®iÒu chØnh
9. Bé ®iÒu hëng ®· ®îc thö nghiÖm
Ghi chó:
MÉu sè 14-2
14-20
ch¬ng 15 §iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ

HiÖn nay cã rÊt nhiÒu tµi liÖu vÒ yªu cÇu øng dông cña r¬le b¶o vÖ, träng t©m
cña phÇn viÕt nµy lµ çc yªu cÇu vÒ r¬le b¶o vÖ tr¹m ®ãng ng¾t 500 kV. Tríc tiªn
tr×nh bµy mét sè lý thuyÕt c¬ b¶n vµ øng dông cña r¬le b¶o vÖ cho hÖ thèng 500 kV.
B¶o vÖ ®êng truyÒn t¶i cã yªu cÇu b¶o vÖ hçn hîp phøc t¹p nhÊt, do vËy sÏ
®îc th¶o luËn nhiÒu nhÊt. Nh÷ng yªu cÇu b¶o vÖ thanh çi, b¶o vÖ m¸y biÕn ¸p vµ
b¶o vÖ sù cè t¸c ®éng m¸y ng¾t kh«ng kh¸c nhau gi÷a 500 kV vµ 230 kV. Chóng
®îc tiªu chuÈn ho¸ cao h¬n.
15.2. Lý thuyÕt b¶o vÖ

TÝnh phô thuéc Kh¶ n¨ng cña thiÕt bÞ ho¹t ®éng tho¶ m·n khi ®îc yªu cÇu ,
kh«ng bÞ rµng buéc bëi ®iÒu kiÖn cña hÖ thèng. §èi víi s¬ ®å r¬ le b¶o vÖ cã nghÜa
lµ ho¹t ®éng ®èi víi bÊt cø sù cè nµo trong vïng b¶o vÖ cña nã. §èi víi thiÕt bÞ kªnh
th«ng tin ©m thanh th× ho¹t ®éng tho¶ m·n kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi nhiÔu ån hay
giao thoa x©m nhËp vµo hÖ thèng.
TÝnh an toµn Kh¶ n¨ng cña thiÕt bÞ chÞu ®îc ®iÒu kiÖn bÊt lîi vµ kh«ng ho¹t
®éng hoÆc sÏ kh«ng ho¹t ®éng bëi sù cè hÖ thèng bªn ngoµi trong vïng b¶o vÖ
mong muèn hoÆc do nhiÔu hay giao thoa x©m nhËp vµo hÖ thèng.
S¬ ®å r¬le ®iÒu khiÓn S¬ ®å r¬le b¶o vÖ ®êng d©y truyÒn t¶i sö dông kªnh
th«ng tin ®Ó truyÒn ®i nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt gi÷a çc tr¹m.
Kh¶ n¨ng c¾t tõ xa Qu¸ tr×nh truyÒn tÝn hiÖu nh¶ ®i xa, nhê kªnh truyÒn tin ,
nhê ®ã t¸c ®éng nh¶ m¸y ng¾t ë kho¶ng çch xa.
T¸c ®éng c¾t trùc tiÕp Qu¸ tr×nh t¸c ®éng c¾t m¸y c¾t trùc tiÕp b»ng ®Çu ra cña
thiÕt bÞ truyÒn ®éng trùc tiÕp (thêng ®îc dïng cho b¶o vÖ thiÕt bÞ).
TruyÒn tÝn hiÖu cho phÐp c¾t ViÖc sö dông thiÕt bÞ (vÝ dô nh lµ hÖ thèng r¬le)
ë mét tr¹m ®Ó gi¸m s¸t thiÕt bÞ truyÒn tÝn hiÖu c¾t. ThiÕt bÞ cã thÓ yªu cÇu cöa ra cña
c¶ hai thiÕt bÞ gi¸m s¸t vµ thiÕt bÞ truyÒn tÝn hiÖu c¾t tríc khi m¸y c¾t cã thÓ t¸c
®éng (thêng dïng víi s¬ ®å r¬le mµ nã cã thÓ lµm viÖc ë mét chÕ ®é ngìng trªn
hoÆc ë chÕ ®é ngìng díi).
Kªnh kÐp Sö dông 2 kªnh song song ®ßi hái hai m¸y ph¸t vµ 2 m¸y thu cho
mçi chiÒu (s¬ ®å truyÒn nh¶ kªnh kÐp ®ßi hái ph¶i cã cöa ra tõ m¸y thu ë mçi kªnh
tríc khi tÝn hiÖu nh¶ cã thÓ truyÒn ®Õn m¸y c¾t m¹ch).
15-1
S¬ ®å c¾t §ßi hái ®iÒu hµnh chøc n¨ng c¾t t¹i chç vµ nhËn tÝn hiÖu c¾t tõ thiÕt
bÞ ®Çu cuèi tõ xa tríc khi khëi ®éng qu¸ tr×nh c¾t. S¬ ®å chØ chøa duy nhÊt chøc
n¨ng c¾t.
S¬ ®å kho¸ (h·m) Yªu cÇu lµm viÖc chøc n¨ng c¾t t¹i chç vµ kho¸ tÝn hiÖu c¾t
tõ xa ë ®Çu ra cña çc thiÕt bÞ tríc khi qu¸ tr×nh c¾t ®îc khëi ®éng. S¬ ®å chøa c¶
2 chøc n¨ng kho¸ vµ c¾t.
S¬ ®å hçn hîp S¬ ®å hçn hîp ®ßi hái lµm viÖc chøc n¨ng c¾t t¹i chç vµ nhËn
tÝn hiÖu c¾t tõ xa cña ®Çu ra thiÕt bÞ tríc khi qu¸ tr×nh c¾t ®îc khëi ®éng, nhng
tÝn hiÖu c¾t cã thÓ lµ tÝn hiÖu lÆp l¹i tõ ®Çu ra thiÕt bÞ nÕu mét trong çc chøc n¨ng
c¾t hoÆc kho¸ kh«ng ho¹t ®éng ë phÝa ®Çu ra thiÕt bÞ. S¬ ®å ®ßi hái c¶ hai chøc n¨ng
c¾t vµ kho¸.
T¶i ba PLC ®êng truyÒn t¶i th«ng tin
FSK §iÒu khiÓn dÞch chuyÓn tÇn sè lµ thay ®æi tÇn sè truyÒn trªn thiÕt bÞ kªnh
th«ng tin ®Õn bé phËn truyÒn tin.
RFI NhiÔu sãng radio
15.2.2. B¶o vÖ ®êng d©y truyÒn t¶i

Cã nhiÒu kiÓu s¬ ®å b¶o vÖ vµ kiÓu th«ng tin ®iÒu khiÓn ®Ó b¶o vÖ ®êng
truyÒn t¶i. Khã cã thÓ ®a ra çc m« t¶ chi tiÕt vÒ tÊt c¶ çc chñng lo¹i. Trong khu«n
khæ sæ tay híng dÉn nµy chØ ®a ra m« t¶ ®¹i c¬ng mét sè s¬ ®å b¶o vÖ th«ng
dông nhÊt, bao gåm çc s¬ ®å b¶o vÖ ®îc sö dông trªn ®êng d©y truyÒn t¶i Mae
Moh-Tha Tako-Nong Chok (Th¸i Lan).
Nh×n chung trªn ®êng d©y truyÒn t¶i, thiÕt bÞ b¶o vÖ vµ th«ng tin liªn quan
cÇn ®îc chó ý vÒ ®é an toµn. Sù kh¸c nhau gi÷a ®êng truyÒn t¶i 500 kV vµ 230kV
sÏ ®îc xem xÐt sau (®iÒu mÊu chèt lµ ®êng truyÒn t¶i 230 kV còng cã yªu cÇu ®é
an toµn cao). ë møc t¶i thÊp trªn ®êng d©y 500 kV, viÖc c¾t sai cã thÓ dÔ dµng lµm
qu¸ t¶i çc ®êng d©y l©n cËn. S¬ ®å th«ng tin b¶o vÖ ho¹t ®éng cïng víi kªnh
th«ng tin lo¹i trõ toµn bé kh¶ n¨ng c¾t khi kªnh kh«ng ho¹t ®éng sÏ ®¶m b¶o møc
®é an toµn cao, nhng ®é tin cËy bÞ gi¶m xuèng.
MÆt kh¸c, s¬ ®å cho phÐp c¾t khi kªnh th«ng tin kh«ng lµm viÖc sÏ t¹o ra ®é
tin cËy cao nhng ®é an toµn l¹i lµ tèi thiÓu. Mçi mét øng dông cÇn ®îc nghiªn cøu
kÞp thêi vÒ nhu cÇu cña hÖ thèng tríc khi s¬ ®å ®îc chän sö dông.
Çc vÊn ®Ò th¶o luËn trong cuèn híng dÉn nµy tËp trung vµo çc kiÓu s¬ ®å
b¶o vÖ so s¸nh híng. KiÓu s¬ ®å r¬le so s¸nh pha kh«ng ®îc xem xÐt ®Õn, nh çc
nhµ chÕ t¹o r¬le ®a phÇn cung cÊp kiÓu s¬ ®å so s¸nh híng ®Ó b¶o vÖ ®êng d©y
truyÒn t¶i cao ¸p EHV vµ ®· ®îc sö dông trong líi ®iÖn.
15-2
Tríc ®©y r¬le so s¸nh híng, hÇu hÕt trong çc s¬ ®å dïng PLC lµ s¬ ®å
kho¸, víi kªnh ON-OFF vµ trªn hÇu hÕt çc s¬ ®å sö dông sãng cao tÇn lµ s¬ ®å c¾t
víi mét kªnh FSK.
ViÖc ®a vµo sö dông kªnh FSK trªn PLC víi chÕ ®é vËn hµnh kh«ng kho¸ t¹o
ra kh¶ n¨ng ®¶m b¶o hoÆc lµ s¬ ®å c¾t hay kho¸ qua PLC hay sãng cùc ng¾n (Micro
Wave), tuú thuéc tÇn sè (c¾t hay b¶o vÖ) ®îc truyÒn ë chÕ ®é chê (stand-by). S¬ ®å
hçn hîp còng cã thÓ ®îc sö dông, nã cho phÐp sö dông mét sè u ®iÓm cña s¬ ®å
kho¸ (tèc ®é cao khi ®ãng vµo ®iÓm sù cè) nhng lµm viÖc nh lµ s¬ ®å c¾t c¬ b¶n.
HÖ thèng FSK cho phÐp c¶i thiÖn tÝn hiÖu so víi nhiÔu, duy tr× liªn tôc kªnh chØ
thÞ vµ linh ho¹t trong s¬ ®å r¬le b¶o vÖ so víi hÖ thèng kiÓu ON-OFF.
§Ó chän ®îc s¬ ®å r¬le vµ kªnh mong muèn cÇn ®¸p øng çc yªu cÇu sau:
1. S¬ ®å kho¸ víi chÕ ®é mang ON-OFF sÏ nh¶ m¸y c¾t côc bé ®èi víi mçi sù
cè háng hãc néi t¹i hay do chøc n¨ng nh¶ tõ xa kh«ng ho¹t ®éng, hoÆc do kªnh
th«ng tin kh«ng ho¹t ®éng b×nh thêng. Kªnh th«ng tin kh«ng ®ãn nhËn tÝn hiÖu
liªn tôc, do vËy khi kªnh cã sù cè kh«ng thÓ bÞ ph¸t hiÖn.
2. Çc kªnh ®iÒu khiÓn dÞch chuyÓn tÇn sè FSK cã thÓ ®îc sö dông víi sãng
cùc ng¾n vµ çc kªnh FSK kh«ng kho¸ víi sãng mang t¶i ba PLC.
3. ë ®©u sö dông kªnh FSK, s¬ ®å c¾t sÏ cã ®é an toµn cao h¬n, bëi v× chøc
n¨ng c¾t r¬le ë 2 ®Çu ®êng truyÒn ph¶i ph¸t hiÖn ra sù cè. Chóng thêng ®îc dïng
ë n¬i cã nguån tèt hay møc t¬ng thÝch víi dßng ®iÖn sù cè ë c¶ hai ®Çu ®êng
truyÒn.
4. ë n¬i mµ nguån ë mét ®Çu ®êng d©y yÕu nhiÒu h¬n so víi ®Çu kia, s¬ ®å
khãa sÏ cho phÐp c¾t nhanh h¬n phÝa ®Çu cã nguån m¹nh bëi sù c¾t kh«ng bÞ trÔ do
t¸c ®éng chËm cña chøc n¨ng c¾t ë phÝa ®Çu kia.
5. §èi víi qu¸ tr×nh c¾t nhanh cña nguån yÕu, m¹ch hçn hîp víi m¹ch nh¶ cã
nguån nu«i yÕu ®îc lùa chän.
6. NÕu 2 kªnh FSK ®îc sö dông ®Ó truyÒn tÝn hiÖu c¾t tiÕp ®èi víi sù cè cña
thiÕt bÞ, mét trong hai kªnh còng cã thÓ ®îc dïng cho r¬le so s¸nh híng. §iÒu nµy
lµ lý do ®Ó lùa chän s¬ ®å c¾t h¬n lµ s¬ ®å kho¸.
15.2.2.2. S¬ ®å khãa
S¬ ®å kho¸ nh ®Þnh nghÜa ë trªn bao gåm c¶ hai chøc n¨ng c¾t vµ kho¸, ë tÊt
c¶ çc ®Çu cuèi cña ®êng truyÒn. H×nh 1 minh ho¹ logic th«ng thêng cho lo¹i s¬
®å nµy. Sù lµm viÖc cña mçi mét chøc n¨ng kho¸ sÏ b¾t ®Çu tõ tÝn hiÖu kho¸ ®Õn
khèi c¾t ë tÊt c¶ çc ®Çu cuèi cña m¹ng ®îc b¶o vÖ. Chøc n¨ng c¾t ë mçi ®Çu ®îc
phÐp khëi ®éng c¾t trong khu«n khæ thêi gian trÔ cè ®Þnh sau khi chóng ho¹t ®éng
nÕu kh«ng cã tÝn hiÖu kho¸. Qu¸ tr×nh c¾t sÏ ®îc phÐp ë mçi ®Çu, ®éc lËp víi sù
15-3
ho¹t ®éng cña chøc n¨ng c¾t t¹i çc ®Çu cuèi cßn l¹i . Thêi gian trÔ phèi hîp cè ®Þnh
cho thêi gian cÇn thiÕt ®Ó nhËn ®îc tÝn hiÖu kho¸ tõ xa ë çc ®Çu ra thiÕt bÞ.
H×nh 1. S¬ ®å khèi Logic lîc gi¶n

Qu¸ tr×nh nµy phô thuéc vµo thêi gian lµm viÖc cña chøc n¨ng kho¸, thêi gian
®¸p øng cña kªnh vµ thêi gian truyÒn tÝn hiÖu. Nã còng bao gåm c¶ kho¶ng thêi gian
dù tr÷ an toµn. Bëi vËy thêi gian c¾t ë t¹i mçi ®Çu cuèi kh«ng phô thuéc vµo viÖc
thùc hiÖn çc chøc n¨ng c¾t t¹i çc ®Çu cuèi ë xa vµ b»ng thêi gian thao t¸c chøc
n¨ng c¾t t¹i chç céng víi thêi gian trÔ do ®iÒu phèi.
H×nh 2A, minh ho¹ tæng thêi gian thay ®æi tr¹ng th¸i cña s¬ ®å kho¸ sö dông
r¬le kho¶ng çch cã ®Æc tÝnh biÕn ®æi. §êng d©y dµi ®îc xem nh çc nguån
m¹nh (trë kh¸ng nhá) ë ®Çu bªn tr¸i vµ nguån yÕu (trë kh¸ng lín) ë ®Çu bªn ph¶i.
Gi¶ sö khi ®ã cã kªnh tèc ®é cao vµ tÇm víi cña chøc n¨ng c¾t lµ tèi thiÓu ®Ó lo¹i trõ
hiÖn tîng nhiÔu do dßng t¶i. Thêi gian toµn bé ®Ó thay ®æi tr¹ng th¸i ë mçi ®Çu
cuèi ®éc lËp bëi ho¹t ®éng cña çc chøc n¨ng c¾t ë t¹i çc ®Çu cuèi ë xa, vµ thêng
b»ng thêi gian thao t¸c chøc n¨ng c¾t céng víi thêi gian trÔ do ®iÒu phèi . H×nh 2B
miªu t¶ hiÖu øng sö dông kªnh tèc ®é trung b×nh. Trong trêng hîp nµy, thêi gian
thay ®æi tr¹ng th¸i (lËt) ë t¹i mçi ®Çu cuèi gia t¨ng mét lîng b»ng sù gia t¨ng trong
kªnh thêi gian.
H×nh 3A vµ 3B m« t¶ çc hiÖu øng khi bæ sung thªm çc chøc n¨ng cho vïng
1. Vïng g¹ch chÐo m« t¶ thêi gian tiÕt kiÖm ®îc ë ®Çu ra bªn tr¸i. Çc chøc n¨ng
15-4
nµy g©y ra hiÖu øng nhá nhÊt trªn s¬ ®å b¶o vÖ khi dïng kªnh tèc ®é cao, nhng
còng cho kh¶ n¨ng hç trî cho kªnh tèc ®é thÊp vµ trung b×nh.
H×nh 2
H×nh 3 H×nh 4
CÇn chØ ra r»ng, ®iÒu quan träng trong H×nh 2 vµ 3 lµ qu¸ tr×nh c¾t nhanh sÏ
lu«n lu«n b¾t ®Çu tõ ®Çu cuèi gÇn chç sù cè nhÊt. §iÒu nµy lµ mong muèn cho sù cè
15-5
"khÐp m¹ch" ë n¬i ®ßi hái cã tèc ®é c¾t cao. Qu¸ tr×nh c¾t tõ ®Çu cuèi ë xa sÏ chËm
h¬n mét Ýt song thêi gian trÔ bæ xung th«ng thêng cã thÓ cho phÐp tõ ®iÓm dõng æn
®Þnh, v× sù cè t¹i ®Çu cuèi ë xa Ýt nghiªm träng h¬n.
Trªn H×nh 4A vµ 4B miªu t¶ toµn bé qu¸ tr×nh lËt cña s¬ ®å kho¸ ¸p dông cho
®êng truyÒn ng¾n. Khi ®ã chøc n¨ng c¾t cã thÓ ®îc ®Æt tÇm víi tèt t¹i ®Çu cuèi ë
xa, sao cho ph¶n øng cña r¬le sÏ gÇn nh kh«ng ®æi ®èi víi toµn bé chiÒu dµi cña
®êng d©y. Thêi gian trÔ bæ xung chØ phô thuéc vµo thêi gian ®iÒu phèi. PhÇn bæ
xung cña chøc n¨ng vïng 1 cho ë H×nh 4B, sÏ hiÖu qu¶ h¬n ®èi víi çc kªnh tèc ®é
trung b×nh vµ thÊp. Kh«ng gian phÝa trªn minh ho¹ thêi gian tiÕt kiÖm cã thÓ ®¹t
®îc bëi viÖc bæ sung chøc n¨ng vïng 1 t¹i ®Çu cuèi bªn tr¸i.
15.2.2.3. S¬ ®å c¾t
Cã hai lo¹i s¬ ®å c¾t hay ®îc dïng (®îc dïng ®Ó b¶o vÖ ®êng d©y truyÒn t¶i
500 kV Mae Moh-Tha Tako-Nong Chok cho phÐp truyÒn c¾t ngoµi ph¹m vi d¶i trªn
(POTT) vµ d¶i díi (PUTT), sÏ ®îc m« t¶ sau ®©y.
H×nh 5A cho thÊy toµn bé thêi gian thõa hµnh cña s¬ ®å c¾t ¸p dông cho ®êng
d©y dµi víi nguån yÕu t¹i ®Çu bªn ph¶i vµ nguån m¹nh t¹i ®Çu bªn tr¸i. Gi¶ sö tèc
®é kªnh lµ trung b×nh, trong s¬ ®å kiÓu nµy qu¸ tr×nh c¾t kh«ng thÓ khëi ®éng t¹i bÊt
cø ®Çu cuèi nµo cho ®Õn khi tÝn hiÖu c¾t nhËn ®îc tõ çc ®Çu cuèi ë xa. Nh vËy
cho trêng hîp sù cè ë ®Çu bªn tr¸i ®êng d©y (H×nh 5A), chøc n¨ng c¾t lµm viÖc
nhanh chãng, song qu¸ tr×nh c¾t sÏ kh«ng ®îc khëi ®éng cho ®Õn khi chøc n¨ng c¾t
t¹i ®Çu cuèi bªn ph¶i lµm viÖc truyÒn ®i tÝn hiÖu c¾t. Trªn H×nh 5B cho hiÖu qu¶ bæ
sung cña chøc n¨ng vïng 1 cho s¬ ®å c¾t. ë ®©y çc chøc n¨ng ®Òu rÊt hiÖu qu¶ vµ
cho phÐp c¶i thiÖn ®¸ng kÓ tæng thêi gian chuyÓn tiÕp. Lu ý r»ng, çc r¬le cÇn ®îc
®Æt tÇm víi tèt sao cho çc ®Çu cuèi tõ xa trªn ®êng truyÒn ng¾n cã ®¸p øng r¬le
rÊt ph¼ng (æn ®Þnh). Nh vËy, trªn ®êng truyÒn ng¾n thêi gian c¾t ë t¹i mçi ®Çu
cuèi, vÒ c¬ b¶n sÏ b»ng thêi gian c¾t cña r¬le céng víi thêi gian kªnh truyÒn tin.
Cho phÐp truyÒn c¾t d¶i trªn (POTT)
S¬ ®å POTT bao gåm çc chøc n¨ng c¾t t¹i mçi ®Çu cuèi. Çc chøc n¨ng chi
phèi cña bé phËn truyÒn ph¸t liªn quan vÒ tÇn sè c¾t khi chóng ho¹t ®éng vµ chØ
khëi ®éng qu¸ tr×nh c¾t nÕu tÝn hiÖu c¾t ®ång thêi thu nhËn ®îc tõ çc ®Çu cuèi ë
xa. H×nh 6A cho s¬ ®å logic thuÇn tuý. Víi kªnh th«ng tin PLC cã sö dông logic
kh«ng kho¸, qu¸ tr×nh c¾t còng ®îc phÐp trong kho¶ng thêi gian ng¾n nÕu tÝn hiÖu
thu nhËn ®îc bÞ mÊt.
Cho phÐp c¾t d¶i díi (PUTT)
S¬ ®å PUTT còng sö dông cïng 1 lo¹i kªnh th«ng tin nh s¬ ®å POTT. Tuy
nhiªn trong s¬ ®å PUTT cã phÇn tö dß t×m ®iÓm sù cè ë t¹i mçi ®Çu cuèi phñ lªn
15-6
ph©n ®o¹n ®êng d©y ®îc b¶o vÖ (H×nh 6B). Çc phÇn tö dß t×m sù cè nµy ph¶i
kh«ng ®îc vît qu¸ giíi h¹n cña çc thiÕt bÞ ®Çu cuèi ®êng truyÒn t¶i.
H×nh 5. Logic lîc gi¶n cho s¬ ®å PUIT

MÆc dï s¬ ®å cã thÓ ho¹t ®éng ë chÕ ®é kh«ng cho phÐp b»ng çch cho nhËn
tÝn hiÖu ®Ó c¾t m¸y c¾t trùc tiÕp, song Ýt ®îc thùc hiÖn v× cã ®é an toµn thÊp. Sù sai
lçi cöa ra cña kªnh th«ng tin do nhiÔu cã thÓ g©y nªn sù c¾t sai lçi cña m¸y c¾t. S¬
15-7
®å cã thÓ cho phÐp thùc hiÖn b»ng çch bæ sung thªm bé dß sù cè qu¸ giíi h¹n trªn,
vµ ph¶i ho¹t ®éng ®èi víi tÊt c¶ çc sù cè néi bé. Qu¸ tr×nh c¾t m¸y c¾t sÏ x¶y ra t¹i
®Çu cuèi khi phÇn tö t¸c ®éng ngìng díi ho¹t ®éng hay nÕu phÇn tö dß sù cè
ngìng trªn ho¹t ®éng vµ tÝn hiÖu c¾t nhËn ®îc tõ ®Çu cuèi ë xa. V× phÇn tö dß sù
cè c¾t kh«ng ho¹t ®éng ®èi víi sù cè bªn ngoµi, s¬ ®å PUTT kh«ng ®ßi hái m¹ch
kho¸ b¶o vÖ nhiÔu trong qu¸ tr×nh lo¹i bá sù cè.
H×nh 6. S¬ ®å kiÓu nh¶ - Thêi gian nh¶ víi khu vùc sù cè

15.2.2.4. S¬ ®å hçn hîp
S¬ ®å hçn hîp sö dông c¶ hai chøc n¨ng kho¸ vµ c¾t. Trong s¬ ®å nµy, kªnh
truyÒn tin thêng ®îc vËn hµnh trong tr¹ng th¸i kho¸ nhng ho¹t ®éng cña chøc
n¨ng c¾t sÏ chi phèi nã ®èi víi tr¹ng th¸i c¾t. ViÖc tiÕp nhËn tÇn sè c¾t vµ ®iÒu hµnh
chøc n¨ng c¾t sÏ khëi ®éng cöa ra ®iÒu khiÓn c¾t, bëi v× s¬ ®å c¬ b¶n ho¹t ®éng
t¬ng tù s¬ ®å c¾t. Trªn H×nh 7 cho s¬ ®å logic rót gän. Tuy nhiªn, trong s¬ ®å c¾t
thùc tÕ, chØ çc ho¹t ®éng cña chøc n¨ng c¾t cã thÓ ®iÒu khiÓn bé phËn truyÒn vÒ tÇn
sè c¾t. Trong s¬ ®å hçn hîp, bé phËn truyÒn còng cã thÓ bÞ ®iÒu khiÓn vÒ tÇn sè c¾t
mçi khi tÇn sè c¾t nhËn ®îc ë ®Çu cuèi tõ xa vµ chøc n¨ng kho¸ t¹i chç kh«ng ho¹t
®éng. Nh vËy, lÆp l¹i tÝn hiÖu c¾t cho ®Çu cuèi ë xa ®Ó qu¸ tr×nh c¾t cã thÓ ®îc
15-8
khëi ®éng tõ ®©y. VÒ c¬ b¶n, s¬ ®å nµy ho¹t ®éng nh kiÓu s¬ ®å kho¸ mÆc dï kÕt
thóc b»ng ®Æc ®iÓm lÆp l¹i.
H×nh 7. Logic lîc gi¶n cho s¬ ®å hçn hîp

§Æc ®iÓm lÆp l¹i nµy th«ng thêng ®îc ®¶m b¶o t¹i çc ®Çu cuèi ë n¬i ®iÒu
kiÖn cöa vµo yÕu lµm cho çc ho¹t ®éng cña chøc n¨ng c¾t rÊt chËm hoÆc kh«ng thÓ
ho¹t ®éng ®îc. Thêi gian c¾t ë çc ®Çu cuèi (n¬i mµ chøc n¨ng c¾t thùc hiÖn
nhanh) sÏ b»ng thêi gian thao t¸c chøc n¨ng c¾t céng víi hai lÇn thêi gian kªnh
th«ng tin (tÝn hiÖu ®îc lÆp l¹i).
Thêi gian thao t¸c toµn bé s¬ ®å hçn hîp ®îc minh ho¹ trong H×nh 8 ®èi víi
®êng d©y dµi, ¸p dông víi nguån m¹nh bªn tr¸i vµ nguån yÕu bªn ph¶i. Trong s¬
®å kiÓu nµy, chøc n¨ng kho¸ ®îc céng vµo ë mçi ®Çu cuèi sao cho tÝn hiÖu c¾t sÏ
®îc göi ®Õn çc ®Çu cuèi ë xa mçi khi nhËn ®îc tÝn hiÖu c¾t vµ chøc n¨ng kho¸
cha ho¹t ®éng (ho¹t ®éng cña chøc n¨ng c¾t sÏ chi phèi m¸y ph¸t ®èi víi tÇn sè
c¾t). Kh«ng cã çc chøc n¨ng kho¸ vµ céng thªm logic ®iÒu khiÓn, s¬ ®å nµy chØ lµ
s¬ ®å c¾t th«ng thêng vµ thêi gian thao t¸c cho ë H×nh 8 cã thÓ ®îc ¸p dông. HiÖu
øng tÝn hiÖu m¹ch lÆp l¹i cã thÓ, lµm cho qu¸ tr×nh c¾t nhanh h¬n t¹i çc ®Çu cuèi,
thêng cã thÓ chËm nhÊt trong s¬ ®å c¾t thùc tÕ . HiÖu øng nµy ®îc minh ho¹ bëi
kho¶ng kh«ng phÝa trªn trong H×nh 8A, ë ®ã toµn bé thêi gian qu¸ tr×nh c¾t t¹i ®Çu
cuèi bªn tr¸i ®· ®îc gi¶m xuèng b»ng mét lîng nh vËy. VÒ c¬ b¶n, cho sù cè
x¶y ra gÇn ®Çu cuèi bªn tr¸i, chøc n¨ng c¾t sÏ thùc hiÖn rÊt nhanh. Khi vËn hµnh, nã
göi tÝn hiÖu c¾t ®Õn ®Çu cuèi ë xa vµ håi tiÕp trë l¹i v× phÇn tö kho¸ ë ®Çu bªn ph¶i
sÏ kh«ng vËn hµnh v× sù cè nµy. ViÖc nh¾c l¹i nµy x¶y ra tríc khi chøc n¨ng c¾t ë
15-9
®Çu bªn ph¶i vËn hµnh v× sù cè ë xa nµy, nh vËy tÝn hiÖu c¾t sÏ ®îc göi ®i ®Õn ®Çu
cuèi bªn tr¸i nhanh h¬n, nh vËy qu¸ tr×nh c¾t x¶y ra tøc th× t¹i ®Çu cuèi bªn tr¸i.
Kªnh tèc ®é trung b×nh ®îc xem xÐt nh mét vÝ dô. NÕu mét kªnh tèc ®é nhanh
h¬n ®îc sö dông, hiÖu øng ë ®Çu cuèi bªn tr¸i cã thÓ trë nªn g©y cÊn h¬n. Qu¸
tr×nh c¾t ë ®Çu cuèi bªn ph¶i còng cã thÓ bÞ gi¶m mét çch ®¸ng kÓ khi céng thªm
m¹ch c¾t cã nguån vµo yÕu. M¹ch nµy vÒ c¬ b¶n cho qu¸ tr×nh c¾t x¶y ra ë t¹i ®Çu
cuèi cã nguån vµo yÕu mçi khi tÝn hiÖu c¾t ®îc thu nhËn vµ chøc n¨ng kho¸ kh«ng
ho¹t ®éng. Chøc n¨ng gi¸m s¸t kh¸c nh qu¸ dßng hay thÊp ¸p céng vµo nh lµ mét
phÇn cña nguån vµo m¹ch c¾t yÕu ®Ó ®¶m b¶o sù an toµn cÇn thiÕt.
H×nh 8. S¬ ®å hçn hîp - Thêi gian nh¶ víi khu vùc sù cè

15.2.2.5. TruyÒn c¾t trùc tiÕp (DTT)
H×nh 9 chØ çch sö dông thiÕt bÞ truyÒn c¾t trùc tiÕp. Víi lo¹i thiÕt bÞ nµy 2
kªnh thêng ®îc dïng sao cho viÖc thu nhËn tÝn hiÖu c¾t bëi 2 m¸y thu theo yªu
cÇu khëi ®éng qu¸ tr×nh c¾t. Sö dông hai kªnh lµm t¨ng ®é an toµn cña DTT vµi lÇn
biªn ®é víi hiÖu øng ¶nh hëng rÊt nhá. Nh víi hÖ thèng r¬le ®êng truyÒn, ®é an
toµn còng rÊt quan träng. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi ®êng truyÒn liªn kÕt
chÝnh ë ®ã sai lçi c¾t cã thÓ lµm qu¸ t¶i çc ®êng truyÒn l©n cËn.
15-10
Sö dông thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn tÇn sè cho phÐp liªn tôc hiÓn thÞ t×nh tr¹ng hÖ
thèng, ®iÒu nµy v« cïng quan träng nh lµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ®îc x¸c ®Þnh
bëi chÊt lîng çc kªnh vµ thiÕt bÞ kªnh.
DTT th«ng thêng ®îc sö dông cho çc chøc n¨ng nh b¶o vÖ kh¸ng bï
ngang vµ m¸y c¾t. Sù cè néi t¹i cña ®êng d©y nèi víi s¬n ®iÖn kh¸ng, cã thÓ kh«ng
®îc hÖ thèng r¬le ph¸t hiÖn. Nh vËy chØ cã çch duy nhÊt ®Ó lµm râ ®Çu cuèi ë xa
lµ göi ®i tÝn hiÖu c¾t.
H×nh 9. Logic lîc gi¶n cho kªnh kÐp truyÒn nh¶ trùc tiÕp
15.2.2.6. Tù ®ãng l¹i
Tù ®ãng l¹i liªn quan ®Õn viÖc ®ãng m¸y c¾t tù ®éng sau khi ®· c¾t bëi sù cè
®êng d©y. Cã hai lo¹i ®ãng l¹i th«ng dông chñ yÕu mét pha vµ ba pha. Lo¹i mét
pha chØ c¾t 1 pha cña m¸y c¾t ®èi víi d©y cã sù cè víi ®Êt. Lo¹i 3 cùc sÏ c¾t c¶ 3 pha
kh«ng ph©n biÖt lo¹i sù cè. Lo¹i 1 pha so víi 3 pha cã u ®iÓm lµ gi¶m sù thay ®æi
®ét ngét vµ qu¸ ¸p do ®ãng ng¾t m¹ch cho m¸y ph¸t l©n cËn ®êng d©y truyÒn t¶i.
Víi 1 pha ®ãng l¹i vÉn b¶o ®¶m ®¸ng kÓ lîng ®iÖn ®îc truyÒn ®i (ë chÕ ®é 2 pha)
gi÷ cho hÖ thèng æn ®Þnh h¬n.
Theo sè liÖu thèng kª 80-90% sù cè ®êng truyÒn t¶i lµ sù cè ch¹m ®Êt 1 pha,
®ãng l¹i 1 pha cã thÓ c¶i thiÖn ®¸ng kÓ viÖc vËn hµnh ®êng truyÒn t¶i. Tuy nhiªn cã
mét sè môc cÇn ®îc nghiªn cøu kÜ ®Ó t¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ®ãng l¹i 1 pha.
Tríc tiªn, víi hai pha cßn l¹i vÉn truyÒn t¶i n¨ng lîng, ®iÖn ¸p vµ dßng khÐp m¹ch
qua pha bÞ ng¾t ph¶i ®îc gi¶m xuèng tèi thiÓu ®Ó giíi h¹n dßng qua chç bÞ sù cè
trong qu¸ tr×nh c¾t. §iÒu nµy ®¹t ®îc nhê viÖc chuyÓn vÞ trÝ ®êng d©y vµ khi sö
dông s¬n ®iÖn kh¸ng, m¾c thªm ®iÖn kh¸ng trung tÝnh gi÷a s¬n ®iÖn kh¸ng pha víi
15-11
®Êt. Sau ®ã ph¶i cã thêi gian tÜnh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn gi¶i phãng ion cho tù ®ãng
l¹i.
Thêi gian tÜnh (phôc håi) cÇn thiÕt ®Ó gi¶i phãng ®îc x¸c ®Þnh kho¶ng 10,5
chu kú + kVLL/34,5. Chóng t¬ng ®¬ng 26 chu kú cho hÖ thèng 525 kV, víi 30 chu
kú (600ms cho hÖ thèng 50 Hz) thêng ®îc chän. Thêng sau khi nghiªn cøu ph©n
tÝch qu¸ tr×nh qu¸ ®é ngêi ta ®a ra trÞ sè tèi thiÓu thêi gian tÜnh lµ 30 chu k×.
Kh¸ng bï ngang pha vµ kh¸ng trung tÝnh cã dung lîng sao cho gi¶m dßng ®iÖn hå
quang thø cÊp díi 20A, theo kÕt qu¶ nghiªn cøu th× kh¶ n¨ng ®ãng l¹i t¨ng lªn râ
rÖt nÕu giíi h¹n dßng hå quang thø cÊp < 20A. Thêi gian phôc håi thùc tÕ cã thÓ ®Æt
35 chu kú (700ms ®èi víi hÖ thèng 50 Hz) ®Ó ®¶m b¶o kho¶ng trèng lín h¬n vµ cã
thÓ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ®ãng l¹i mét çch kÕt qu¶.
Khi sö dông kiÓu ®ãng l¹i 3 pha ®êng d©y, tríc tiªn cã thÓ ®ãng l¹i ë ®Çu
cuèi xa tr¹m ph¸t ®iÖn nhÊt. NÕu viÖc ®ãng l¹i nµy thùc hiÖn ®îc th× sau ®ã míi
thùc hiÖn ®ãng l¹i çc ®Çu kia.
15.2.2.7. Yªu cÇu b¶o vÖ ®êng truyÒn t¶i 500 kV so víi líi h¹ ¸p
Th«ng thêng hÖ thèng r¬le b¶o vÖ ®êng d©y cao thÕ ph¶i tho¶ m·n çc yªu
cÇu kh¸c nhau hoÆc chó träng ë møc ®é kh¸c nhau ®èi víi hÖ thèng r¬le b¶o vÖ
®êng d©y. MÆc dï mçi mét øng dông ®Òu cã nh÷ng yªu cÇu riªng, nhng sau ®©y
sÏ m« t¶ chung mét sè yªu cÇu kh¸c nhau cña hÖ thèng b¶o vÖ ®êng d©y cao ¸p so
víi hÖ thèng b¶o vÖ ®êng d©y h¹ ¸p.
A. Sè ®êng d©y truyÒn t¶i
+ HÖ thèng siªu cao ¸p EHV
Th«ng thêng hÖ thèng siªu cao ¸p cã sè lîng ®êng d©y truyÒn t¶i Ýt vµ
truyÒn t¶i lîng ®iÖn n¨ng rÊt lín.
ChÊt lîng cña hÖ thèng r¬le b¶o vÖ cã thÓ lµ quan träng nhÊt. Chi phÝ ban ®Çu
cña hÖ thèng r¬le b¶o vÖ lµ Ýt quan träng ®èi víi hÖ thèng ®êng d©y siªu cao ¸p
EHV nhng viÖc ngõng vËn hµnh ®êng d©y sÏ g©y nhiÒu ¶nh hëng lªn hÖ thèng so
víi viÖc hÖ thèng h¹ ¸p.
CÇn sö dông çc b¶o vÖ víi kü thuËt tiªn tiÕn nhÊt ®Ó n©ng cao chÊt lîng hÖ
thèng r¬le b¶o vÖ.
+ HÖ thèng cao ¸p HV
Nh×n chung cã rÊt nhiÒu ®êng d©y cao ¸p nèi víi hÖ thèng ®iÖn, do vËy viÖc
mÊt mét ®êng d©y sÏ kh«ng g©y nhiÒu sù cè liªn quan so víi viÖc mÊt mét ®êng
d©y EHV. Cã nhiÒu ®êng d©y 230kV, do vËy mÊt mét ®êng d©y chØ g©y ¶nh
hëng nhá so víi mÊt ®êng d©y siªu cao ¸p.
15-12
Chi phÝ cña hÖ thèng r¬le lµ rÊt ®¸ng kÓ còng nh viÖc kh«ng ho¹t ®éng ®îc
xem xÐt trong ph¹m vi cho phÐp. Gi¸ trÞ hÖ thèng thÊp h¬n víi ®é an toµn gi¶m ®i
còng cã thÓ ®îc chÊp nhËn.
B. §é an toµn vµ ®Æc tÝnh phô thuéc
An toµn tuú thuéc vµo viÖc vËn hµnh hÖ thèng r¬le ®èi víi nhiÔu hÖ thèng tõ
bªn ngoµi vïng b¶o vÖ vµ ®Æc tÝnh phô thuéc tuú thuéc vµo viÖc vËn hµnh hÖ thèng
r¬le ®èi víi can nhiÔu hÖ thèng trong vïng b¶o vÖ.
+ HÖ thèng siªu cao ¸p
§é an toµn ph¶i ®îc quan t©m t¬ng ®¬ng nh ®é phô thuéc. Víi sè Ýt
®êng d©y siªu cao, viÖc vËn hµnh sai cã thÓ lµm n¶y sinh çc vÊn ®Ò hÖ thèng nh
khi xuÊt hiÖn sù cè. §èi víi hÖ thèng siªu cao ¸p víi hai ®êng d©y, sù cè trªn mét
®êng d©y cïng víi viÖc kh«ng ho¹t ®éng cña r¬le trªn ®êng d©y thø hai cã thÓ
lµm c¶ 2 ®êng d©y kh«ng ho¹t ®éng. §iÒu kiÖn nµy lµm t¨ng nhanh kh¶ n¨ng n¶y
sinh vÊn ®Ò vÒ ®é æn ®Þnh vµ dao ®éng hÖ thèng. HÖ thèng r¬le nªn cã sù c©n b»ng
tèi u vÒ ®é an toµn vµ ®é phô thuéc.
+ HÖ thèng cao ¸p HV
ë n¬i cã nhiÒu ®êng d©y kÕt nèi, ®é phô thuéc trë nªn quan träng h¬n an
toµn. Víi nhiÒu ®êng d©y th× thao t¸c sai thêng gÆp cã thÓ kh«ng qu¸ nguy h¹i.
Trong trêng hîp nµy cã thÓ bï l¹i b»ng çch gi¶m bít ®é an toµn ®Ó t¨ng ®é phô
thuéc, ®¶m b¶o sai lçi ®îc lo¹i trõ khái hÖ thèng.
C. Tèc ®é lµm viÖc
+ HÖ thèng EHV
Yªu cÇu lo¹i bá nhanh sù cè khái hÖ thèng siªu cao ¸p thêng ®îc chØ ®Þnh
u tiªn b¶o vÖ hÖ thèng ®iÖn chung h¬n lµ ng¨n ngõa sù háng hãc cña thiÕt bÞ.
§êng truyÒn t¶i siªu cao ¸p dµi nh»m giíi h¹n møc dßng ®iÖn sù cè møc hiÖn t¹i.
Sù cè 3 pha ë gÇn n¬i ph¸t ®iÖn cã thÓ g©y ra vÊn ®Ò æn ®Þnh nÕu chóng kh«ng ®îc
lo¹i bá kÞp thêi.
V× møc ®é yªu cÇu an toµn cao, cÇn cÈn thËn ®Ó kh«ng chän tèc ®é lµm viÖc
cña hÖ thèng r¬le qu¸ nhanh h¬n møc cÇn thiÕt. §èi víi ®iÒu kiÖn mµ ë ®ã tèc ®é
lµm viÖc nhanh lµ kh«ng qu¸ cÇn thiÕt, cÇn nhÊn m¹nh vai trß n©ng cao ®é an toµn.
+ HÖ thèng HV
ë n¬i cã nhiÒu ®êng d©y kÕt nèi, sù háng hãc thiÕt bÞ thêng quyÕt ®Þnh çc
yªu cÇu tèc ®é ®Ó lo¹i bá sù cè khái hÖ thèng.
D. Dù phßng hÖ thèng r¬le
+ HÖ thèng EHV
Nh×n chung hai hÖ thèng r¬le ®iÒu khiÓn s¬ cÊp thêng ®îc a dïng h¬n lµ hÖ
thèng r¬ le riªng biÖt kh«ng cã ®iÒu khiÓn. Lý thuyÕt lµm c¬ së cho viÖc sö dông 2
15-13
hÖ thèng r¬le ®iÒu khiÓn s¬ cÊp lµ ®é phô thuéc cã thÓ t¨ng lªn b»ng sù gi¶m ®i
kh«ng ®¸ng kÓ cña ®é an toµn khi ®îc thiÕt kÕ cho çc hÖ thèng r¬le riªng rÏ.
ViÖc sö dông 2 hÖ thèng r¬le ®iÒu khiÓn s¬ cÊp còng cho kh¶ n¨ng ®a 1 hÖ
thèng r¬le vµo b¶o dìng mµ vÉn cã thÓ vËn hµnh hÖ thèng. Th«ng thêng tÇm quan
träng vµ gi¸ c¶ cña ®êng d©y EHV cã thÓ lý gi¶i cho sù cÇn thiÕt cña hÖ thèng r¬le.
S¬ ®å b¶o vÖ toµn bé thêng ®îc lu«n hç trî thªm b»ng 1 hÖ thèng dù phßng.
Trong ®ã bao gåm m¸y biÕn dßng thø 2 riªng biÖt, nguån ®iÖn ¸p thø 2 riªng biÖt,
®êng d©y ®i riªng biÖt, çc cuén c¾t m¸y c¾t b»ng m¹ch kÐp, nguån acqui, DC, hÖ
thèng th«ng tin vµ hÖ thèng r¬le riªng biÖt. Chó träng nhiÒu h¬n cho dù phßng t¹i
chç h¬n lµ b¶o vÖ dù phßng tõ xa ®Ó c¶i thiÖn an toµn toµn hÖ thèng vµ lµm gi¶m
thêi gian c« lËp sù cè do b¶o vÖ dù phßng qu¸ møc.
+ HÖ thèng HV
HÖ thèng r¬le s¬ cÊp ®¬n víi mét vµi r¬le dù phßng lµ ®ñ tho¶ m·n yªu cÇu.
Thêng sö dông mét hÖ thèng r¬le ®iÒu khiÓn s¬ cÊp víi mét pha kh«ng ®iÒu khiÓn
riªng biÖt vµ r¬le nèi ®Êt dù phßng trªn ®êng d©y 230 kV.
Th«ng thêng ®îc chia lµm 3 vïng b¶o vÖ ®Ó qui ®Þnh viÖc b¶o vÖ ®êng d©y
vµ b¶o vÖ dù phßng tõ xa.
E. Yªu cÇu kªnh th«ng tin
+ HÖ thèng EHV
Çc kªnh th«ng tin chÊt lîng cao cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng, ë ®©u sö dông
hÖ thèng r¬le b¶o vÖ kiÓu më, çc kªnh th«ng tin chÊt lîng thÊp sÏ lµm gi¶m ®é an
toµn vµ ®é tin cËy, ë ®©u sö dông hÖ thèng r¬le b¶o vÖ kiÓu kho¸, çc kªnh th«ng tin
chÊt lîng kÐm sÏ ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn ®é an toµn.
Hai kªnh th«ng tin hoµn toµn riªng biÖt ®îc u tiªn, ®Ó khi xuÊt hiÖn sù cè víi
mét kªnh sÏ kh«ng ¶nh hëng ®Õn sù vËn hµnh ®óng cña r¬le b¶o vÖ. HÖ thèng t¶i
ba PLC vµ hÖ thèng sãng cao tÇn lµ sù lùa chän ®iÓn h×nh ®Ó ®¶m b¶o çc kªnh
th«ng tin riªng biÖt.
+ HÖ thèng HV
Th«ng thêng çc yªu cÇu vÒ kªnh th«ng tin kh«ng cÇn ph¶i nghiªm ngÆt nh
®èi víi hÖ thèng ®iÖn siªu cao ¸p nhê gi¶m çc yªu cÇu vÒ an toµn víi hÖ thèng cã
®iÖn ¸p thÊp h¬n. Nh viÖc ngõng vËn hµnh tøc thêi cña çc ®êng d©y do sù kh«ng
ho¹t ®éng cña r¬le g©y nªn Ýt vÊn ®Ò h¬n, nªn ®é tin cËy ®îc chó träng h¬n ®é an
toµn.
§êng d©y truyÒn t¶i cã ®iÖn ¸p thÊp h¬n víi s¬ ®å r¬le b¶o vÖ dù phßng
kh«ng ®iÒu khiÓn ®¶m b¶o viÖc b¶o vÖ ®êng d©y mµ kh«ng cÇn ®Æt r¬le trªn kªnh
th«ng tin.
Th«ng thêng mét kªnh th«ng tin lµ ®ñ tho¶ m·n nh÷ng g× cÇn thiÕt.
15-14
F. Tù ®ãng l¹i
+ HÖ thèng EHV
KiÓu ®ãng l¹i 1 lÇn ®îc u tiªn chän. §ãng l¹i mét pha cã vÞ trÝ quan träng
h¬n so víi ®ãng l¹i 3 pha trong viÖc c¶i thiÖn ®é æn ®Þnh cña hÖ thèng, gi¶m qu¸ ¸p
ng¾n h¹n vµ ng¨n chÆn sèc cho çc phÇn tö ph¸t ®iÖn.
§ãng l¹i 3 pha cã thÓ g©y nªn sù mÊt æn ®Þnh h¬n lµ gióp æn ®Þnh hÖ thèng nªn
ph¶i thËn träng khi sö dông. §ãng l¹i kiÓu 3 pha cã thÓ ®îc sö dông ®Ó ®a ®êng
d©y lµm viÖc trë l¹i nhanh chãng tríc khi bÞ mÊt ®iÖn lÇn 2 nÕu ®iÒu ®ã ®¶m b¶o
kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn ®é æn ®Þnh cña hÖ thèng. Çc møc sù cè phæ biÕn vµ lo¹i
h×nh sù cè cã thÓ ®îc chó ý ®Ó gi¸m s¸t qu¸ tr×nh ®ãng l¹i 3 pha nh»m ®¶m b¶o
kh«ng lµm mÊt æn ®Þnh cña hÖ thèng.
+ HÖ thèng HV
§ãng mét lÇn vµ nhiÒu lÇn, s¬ ®å ®ãng l¹i mét pha vµ 3 pha ®îc sö dông.
Th«ng thêng nÕu æn ®Þnh cña hÖ thèng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò lín, cã thÓ chÊp nhËn
sö dông s¬ ®å ®ãng l¹i 3 pha. CÇn cÈn thËn khi tù ®ãng l¹i ®èi víi m¸y ph¸t ®iÖn.
B×nh thêng tèc ®é ®ãng l¹i cao cã thÓ ®îc thùc hiÖn tríc tiªn ë ®Çu cuèi ®êng
d©y çch xa m¸y ph¸t, chØ khi sù ®ãng l¹i ë ®Çu cuèi phÝa xa thµnh c«ng th× míi
®ãng l¹i ®Çu nèi m¸y ph¸t qua r¬le kiÓm tra ®ång bé.
G. §Æc tÝnh cña r¬le
+ HÖ thèng EHV
Ph©n tÝch toµn diÖn tr¹ng th¸i qu¸ ®é, chÕ ®é x¸c lËp, æn ®Þnh tÜnh vµ ®éng cña
hÖ thèng ®iÖn lµ çc th«ng sè mµ nhµ chÕ t¹o cã thÓ ®ßi hái. Víi yªu cÇu thao t¸c
nhanh hÖ thèng r¬le b¶o vÖ thêng vËn hµnh ë chÕ ®é ®éng h¬n lµ chÕ ®é æn ®Þnh
tÜnh x¸c lËp. Çc thay ®æi qu¸ ®é ng¾n h¹n cña hÖ thèng c«ng suÊt sÏ cã t¸c ®éng
®¸ng kÓ lªn ®Æc tÝnh cña r¬le.
+ HÖ thèng HV
Ph©n tÝch chÕ ®é x¸c lËp cña hÖ thèng ®iÖn lµ ®ñ tho¶ m·n. Thêi gian vËn hµnh
hÖ thèng r¬le b¶o vÖ thêng ®ñ dµi ®Ó cho phÐp ph©n tÝch tr¹ng th¸i x¸c lËp.
H. §Êt vµ ®iÖn trë sù cè
+ HÖ thèng EHV
Ph¶i ®Æc biÖt chó ý trong viÖc thùc hiÖn thiÕt kÕ hÖ thèng r¬le b¶o vÖ cña EHV
®Ó ph¸t hiÖn sù cè b»ng çc gi¸ trÞ cña ®iÖn trë sù cè, v× nã cã thÓ lµm gi¶m ®¸ng kÓ
®é an toµn cña hÖ thèng r¬le.
Sù cè víi trÞ sè ®iÖn kh¸ng ®ñ cao rÊt cÇn ®îc lo¹i bá bëi hÖ thèng r¬le,
nhng cÇn ph¶i ®îc ph¸t hiÖn ®óng nÕu sù cè n»m trong vïng b¶o vÖ. Th«ng
thêng cã thÓ cho phÐp thêi gian lo¹i trõ sù cè chËm ®èi víi møc ®é sù cè thÊp, nh
vËy thêi gian trÔ ®îc dïng ®Ó c¶i thiÖn ®é an toµn.
15-15
+ HÖ thèng HV
á n¬i ®é an toµn hÖ thèng kh«ng ®Æt qu¸ cao, víi sù m¹o hiÓm lín h¬n, cã thÓ
ph¸t hiÖn sù cè víi gi¸ trÞ ®iÖn trë ®Êt vµ ®iÖn trë sù cè lín.
15.2.3. Yªu cÇu b¶o vÖ thanh çi

Hai bé r¬le so lÖch thêng ®îc sö dông trong çc tr¹m 500 kV ®Ó t¨ng cêng
®é tin cËy. Mét r¬le hay mét bé r¬le cã thÓ bÞ lo¹i khái vÞ trÝ lµm viÖc vµ bé r¬le
kh¸c sÏ ®¶m b¶o toµn bé viÖc b¶o vÖ. §èi víi, ®é tin cËy ®îc quan t©m h¬n lµ ®é
an toµn h¬n ®èi víi r¬le b¶o vÖ thanh çi. Víi s¬ ®å m¸y c¾t mét-rìi, sù ho¹t ®éng
sai lçi kh«ng g©y ra ngõng vËn hµnh trong mçi m¹ch. Sù c¾t sai cã thÓ g©y nªn vÊn
®Ò vÒ æn ®Þnh khi r¬le b¶o vÖ m¸y c¾t h háng (BF) lµm viÖc.
R¬le so lÖch thanh çi cã thÓ ®îc lùa chän ®Ó gi¶m thiÓu hiÖu øng b·o hoµ
m¸y biÕn dßng. Çc r¬le ph¶i ®¶m b¶o an toµn ®èi víi bÊt kú sù cè m¹ch ngoµi víi
biÕn dßng b·o hoµ 100%. Tèt nhÊt lµ çc r¬le ho¹t ®éng ®óng ®èi víi çc sù cè n«i
bé trong vßng 10ms b»ng tõ d cña mét trong çc m¸y biÕn dßng.
15.2.4. Yªu cÇu b¶o vÖ biÕn ¸p tù ngÉu

M¸y biÕn ¸p lùc lín thêng ®îc b¶o vÖ b»ng r¬le b¶o vÖ chÝnh vµ b¶o vÖ dù
phßng. MBA lùc cao thÕ ®iÓn h×nh ®îc b¶o vÖ víi bé r¬le so lÖch thø 2 ®· bæ sung
çc r¬le dù phßng th«ng thêng.
A. Çc yªu cÇu b¶o vÖ MBA ®iÓn h×nh ë H×nh 10 vµ ®îc xÐt díi ®©y. §êng
cong ph¸ huû m¸y biÕn ¸p theo tiªu chuÈn ANSI cho ë H×nh 11. TÊt c¶ çc ph¬ng
tiÖn b¶o vÖ ph¶i ®¶m b¶o b¶o vÖ theo ®êng cong nµy. §Ó h¹n chÕ sãng hµi bËc cao,
r¬le so lÖch cã thÓ ®îc ¸p dông ®Ó thùc hiÖn sù b¶o vÖ toµn diÖn cho tÊt c¶ çc pha
®èi víi ®Êt vµ sù cè pha-pha trong vïng b¶o vÖ. ViÖc ¸p dông r¬le so lÖch ®óp nh»m
t¨ng ®é tin cËy trong khi chØ gi¶m rÊt Ýt ®é an toµn. An toµn lµ chØ tiªu quan träng
trong thiÕt kÕ r¬le so lÖch m¸y biÕn ¸p. Mçi nç lùc ®Òu nh»m ®Ó cung cÊp cho r¬le
cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng thÝch hîp, kh«ng lµm viÖc ë ®iÒu kiÖn kh«ng cã sù cè.
B. B¶o vÖ sù cè cÊp thÊp thêng ®îc thùc hiÖn víi lo¹i biÕn ¸p truyÒn thèng
b»ng r¬le khÝ. Mét r¬le kiÓu nµy cã thÓ sö dông víi mét thïng MBA 1 pha. R¬le khÝ
(gas) sö dông mét bé phËn tÝch h¬i gas vµ ph©n cÊp ¸p lùc ®Ó lùa chän ®é nh¹y b¶o
vÖ, ®Ó çc sù cè cÊp thÊp bªn trong vµ ®o¶n m¹ch. Çc sù cè cÊp thÊp bªn trong s¶n
sinh ra khÝ gas. Çc khÝ nµy tÝch luü bëi bé phËn tÝch khÝ cña r¬le khÝ, sau khi ph©n
tÝch nã ®a ra chØ thÞ vÒ sù cè bªn trong. R¬le khÝ cã c¶nh b¸o ©m thanh vµ møc c¾t.
C. MÆc dï môc A vµ B ®· ®a ra biÖn ph¸p toµn diÖn ®Ó b¶o vÖ sù cè bªn
trong, r¬le qu¸ dßng pha - ®Êt thêng ®îc ¸p dông ®Ó thùc hiÖn b¶o vÖ dù phßng
cho çc sù cè bªn trong vµ bªn ngoµi. R¬le qu¸ dßng ph¶i ®îc kÕt nèi víi r¬le bªn
ngoµi vµ ®îc ®Æt ë vÞ trÝ t¶i cùc ®¹i vµ theo møc dßng ®iÖn ®i vµo. Nh vËy cã thÓ
15-16
t¹o ra trong mét kÏ hë nhá trong viÖc b¶o vÖ gi÷a dßng cùc ®¹i vµ møc thao t¸c tèi
thiÓu cña r¬le dßng qu¸ t¶i. B¶o vÖ qu¸ nhiÖt ®îc ®a vµo ®Ó ®¶m b¶o lÊp ®i khe hë
nµy.
D. R¬le ®iÓm nãng cuén d©y cã bï ®îc ¸p dông ®Ó ®¶m b¶o ph¸t hiÖn qu¸ t¶i
vµ qu¸ nhiÖt nh ®· tr×nh bµy ë môc C. R¬le lo¹i nµy cã thÓ ®¸p øng c¶ 2 nhiÖt ®é
líp dÇu trªn vµ hiÖu øng ph¸t nãng trùc tiÕp cña dßng t¶i. Qu¸ nhiÖt lµ nguyªn nh©n
chÝnh g©y h háng çch ®iÖn vµ do vËy cÇn b¶o vÖ ë chÕ ®é dßng qu¸ t¶i dµi h¹n.
E. Víi bé ®iÒu chØnh díi t¶i (LTC), r¬le ¸p suÊt hay r¬le møc dÇu cã thÓ ®îc
dïng trong hép ®iÒu chØnh chøa dÇu ®Ó thùc hiÖn b¶o vÖ sù cè. Hép ®iÒu chØnh LTC
®îc t¸ch riªng ra khái thïng m¸y biÕn ¸p chÝnh.
F. Víi bé ®iÒu chØnh kh«ng t¶i (NLTC) cÇn thùc hiÖn b¶o vÖ ®Ó ng¨n chÆn sù
lµm viÖc cña nã trong khi m¸y biÕn ¸p ®ang mang ®iÖn. NÕu NLTC lµ thiÕt bÞ vËn
hµnh b»ng tay, mäi nç lùc vËn hµnh nã ®Òu bÞ kho¸ hoÆc tÊt c¶ çc m¸y c¾t liªn
quan MBA sÏ c¾t.
G. B¶o vÖ qua kÝch thÝch m¸y biÕn ¸p cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng r¬le V-Hz , ë
®ã cã thÓ sÏ cã qu¸ ¸p vµ (hoÆc) ®iÒu kiÖn tÇn sè thÊp x¶y ra. §iÒu kiÖn tÇn sè thÊp
cã thÓ x¶y ra ®èi víi m¸y ph¸t, m¸y biÕn thÕ t¨ng ¸p, song sÏ kh«ng cã vÊn ®Ò víi
thanh dÉn m¸y biÕn ¸p. Tuy nhiªn, nÕu trÞ sè kh¸ng ®iÖn cña hÖ thèng truyÒn t¶i
®îc vËn hµnh kh«ng ®ñ lín, hoÆc khi vËn hµnh hÖ thèng trªn 525kV, cã kh¶ n¨ng ë
®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh sÏ t¹o ra qu¸ ¸p ®ñ lín lµm n¶y sinh sù cè qu¸ kÝch thÝch cho
thanh dÉn nèi víi m¸y biÕn ¸p. R¬le b¶o vÖ qu¸ kÝch thÝch ph¶i tu©n theo çc ®Æt
tÝnh kü thuËt vÒ ®iÖn tõ cña MBA, nh ®îc chØ ra trong H×nh 12.
H. TÊt c¶ çc chøc n¨ng b¶o vÖ m¸y biÕn ¸p cÇn thùc hiÖn c¾t ®èi víi tÊt c¶
m¸y c¾t ë çc m¹ch cÊp ®iÖn cho m¸y biÕn thÕ. §iÒu nµy cã thÓ ®¹t ®îc b»ng çch
®Æt l¹i b»ng tay kho¸ r¬le ®Ó kho¸ qu¸ tr×nh ®ãng cña m¸y c¾t.
I. ë n¬i mµ m¸y biÕn ¸p 3 cuén d©y mµ nã ®îc nèi víi phô t¶i bªn ngoµi,
cuén d©y thø 3 cã thÓ ®îc b¶o vÖ ®èi víi sù cè bªn ngoµi. NÕu cuén d©y thø 3 ®îc
nèi theo cÊu tróc tam gi¸c  , dßng ®iÖn sù cè nèi ®Êt sÏ rÊt nhá khi cã sù cè pha-
®Êt. Nh vËy r¬le ®iÖn ¸p thø tù kh«ng thêng ®îc sö dông cïng víi r¬le qu¸ dßng
pha ®Ó ph¸t hiÖn ®óng sù cè pha-®Êt. R¬le ®iÖn ¸p thø tù kh«ng kh«ng cã tÝnh lùa
chän, do vËy nã sÏ vËn hµnh cho mçi sù cè ch¹m ®Êt t¹i bÊt kú ®iÓm nµo nèi tíi
cuén thø 3 m¸y biÕn ¸p.
M¸y biÕn ¸p cã nèi ®Êt m¾c theo s¬ ®å ®Êu zic z¾c hay Y/ nèi ®Êt cã thÓ ®îc
sö dông ®Ó cho phÐp ®Æt gi¸ trÞ dßng sù cè ch¹m ®Êt víi sù cè pha-®Êt. R¬le qu¸
dßng ch¹m ®Êt cã thÓ ph¸t hiÖn dßng sù cè vµ ®¶m b¶o møc ®é lùa chän nhÊt ®Þnh
®èi víi çc vÞ trÝ sù cè kh¸c nhau.
15-17
ViÖc b¶o vÖ cuén d©y thø 3 cÇn cè g¾ng lo¹i bá sù cè b»ng t¸c ®éng c¾t m¸y
c¾t phÝa m¹ch thø 3 (nÕu ¸p dông mét) h¬n lµ c¾t çc m¸y c¾t phÝa cao ¸p. Thanh
dÉn gi÷a cuén d©y thø 3 m¸y biÕn ¸p vµ m¸y c¾t phÝa nµy nªn ®îc ®a vµo trong
m¹ch so lÖch m¸y biÕn ¸p.
ViÖc c¾t cã thÓ ®îc thùc hiÖn nhê ®Æt b»ng tay ®iÒu khiÓn r¬le kho¸, nã còng
kho¸ m¸y c¾t m¹ch cuén d©y thø 3 kh«ng cho thùc hiÖn ®ãng m¸y c¾t.
H×nh 10. B¶o vÖ biÕn ¸p
15-18
H×nh 12. Giíi h¹n kÝch thÝch qu¸ ®é MBA cña 3 nhµ chÕ t¹o
15.2.5. Yªu cÇu b¶o vÖ ®iÖn kh¸ng bï ngang

A. §êng truyÒn 500 kV dµi thêng sö dông kh¸ng bï ngang. PhÇn tö ®iÖn
kh¸ng cã thÓ lµ 1 hay 3 pha. ë n¬i sö dông m¹ch ®ãng l¹i 1 pha thêng cÇn sö dông
®iÖn kh¸ng trung tÝnh gi÷a ®iÖn kh¸ng pha vµ ®Êt .
B. §iÖn kh¸ng pha ®îc b¶o vÖ tèt nhÊt khi dïng thanh dÉn ®iÖn kh¸ng cao
kiÓu r¬le so lÖch, nhanh nh¹y dß t×m sù cè néi bé vµ trªn thanh dÉn. Mét r¬le so
lÖch cã thÓ ®îc dïng ®Ó ph¸t hiÖn sù cè trong mçi pha b»ng dßng ®iÖn thÝch hîp ë
çc ®iÓm nèi m¸y biÕn ¸p.
Tuy nhiªn, mét r¬le cho mçi pha thêng ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn dÔ dµng
viÖc nhËn d¹ng pha sù cè. ViÖc ®Æt r¬le so lÖch nµy ®ßi hái 1 m¸y biÕn dßng trªn
mçi thanh dÉn ë c¶ hai phÝa: ®iÖn ¸p cao vµ trung tÝnh.
C. R¬le gas còng thêng ®îc sö dông cho kiÓu thïng truyÒn thèng, thiÕt kÕ
®Ó ph©n biÖt sù cè trªn cuén d©y vµ tÊt c¶ çc sù cè cÊp thÊp. Lo¹i r¬le nµy chØ hiÖu
qu¶ ®Ó ph©n biÖt sù cè vßng d©y tríc khi chóng ph¸t triÓn thµnh sù cè pha-®Êt
nghiªm träng h¬n. Sù cè vßng d©y cã thÓ lµm n¶y sinh dßng néi bé lín h¬n bëi ph¶n
øng cña vßng d©y biÕn ¸p. Tuy nhiªn cã rÊt Ýt sù thay ®æi ë ®iÒu kiÖn t¹i ®iÓm ®Çu
nèi cña cuén kh¸ng ®iÖn. Sù thay ®æi ®iÖn kh¸ng cña cuén kh¸ng ®iÖn cã thÓ nhá
h¬n 3% cho sù cè vßng d©y. Sù thay ®æi trë kh¸ng kh«ng kh¸c nhiÒu so víi sù mÊt
c©n b»ng b×nh thêng cña cuén kh¸ng ®iÖn (kho¶ng 3%). Nh vËy r¬le trë kh¸ng
hay r¬le qu¸ dßng thø tù nghÞch kh«ng thùc sù hiÖu qu¶ ®Ó ®¶m b¶o sù b¶o vÖ ®èi
víi sù cè vßng d©y.
15-19
D. R¬le thêi gian qu¸ dßng, kh«ng cã híng, b¶o vÖ sù cè pha ®Êt, cã thÓ ®îc
¸p dông ®Ó b¶o vÖ dù phßng kh¸ng ®iÖn. R¬le qu¸ dßng pha cã thÓ ®îc nèi víi bé
gåm çc m¸y biÕn dßng trªn thanh çi riªng biÖt tõ r¬le so lÖch. R¬le qu¸ dßng ®Êt
cã thÓ ®îc nèi vµo m¹ch trung tÝnh .
E. Qu¸ nhiÖt dÇu vµ thiÕt bÞ t×m ®iÓm nãng nhÊt cuén d©y cã thÓ ®îc thùc
hiÖn víi ®iÖn kh¸ng trung tÝnh vµ pha víi c«ng t¾c cã s½n dïng cho chøc n¨ng c¾t.
F. R¬le kho¸ ®Æt b»ng tay cã thÓ ®îc ¸p dông víi s¬n ®iÖn kh¸ng pha vµ s¬n
®iÖn kh¸ng trung tÝnh ®Ó c¾t m¸y c¾t c«ng suÊt thÝch hîp vµ ®iÒu khiÓn chøc n¨ng
truyÒn c¾t theo yªu cÇu. R¬le h·m còng cã thÓ kho¸ sù ®ãng cña m¸y c¾t.
G. R¬le giíi h¹n sù cè ch¹m ®Êt cã thÓ ®îc sö dông víi m¸y ®iÖn kh¸ng
trung tÝnh ®Ó ph¸t hiÖn sù cè ®Êt trong m¸y ®iÖn kh¸ng trung tÝnh. Kh¶ n¨ng x¶y ra
sù cè ch¹m ®Êt trong m¸y ®iÖn kh¸ng trung tÝnh thêng Ýt h¬n so víi ®iÒu kiÖn lµm
viÖc b×nh thêng, khi dßng ®iÖn rÊt nhá ch¹y qua nã, bëi c¶ hai ®Çu cuèi ®Òu gÇn víi
®iÖn thÕ ®Êt. R¬le h¹n chÕ sù cè ch¹m ®Êt cã thÓ ®îc sö dông ®Ó c¶nh b¸o hoÆc chØ
®Ó c¾t.
15.2.6. B¶o vÖ sù cè m¸y ng¾t

B¶o vÖ sù cè m¸y ng¾t thêng ®îc ¸p dông ë çc tr¹m HV vµ EHV ®Ó thùc
hiÖn dù phßng khu vùc (t¹i chç). NÕu m¸y c¾t m¹ch kh«ng lo¹i trõ ®îc sù cè, g©y
nªn mét sù gi¸n ®o¹n nhá nªn sö dông dù phßng khu vùc thay v× yªu cÇu m¸y c¾t ë
khu vùc xa h¬n ®Ó lo¹i trõ sù cè nµy.
B¶o vÖ sù cè m¸y c¾t thêng cã bé phËn dß dßng pha vµ ®Êt, ®Ó chØ b¸o dßng
®iÖn ch¹y qua m¸y c¾t m¹ch. B¶o vÖ h háng m¸y c¾t ®îc khëi ®éng bëi sù ho¹t
®éng cña çc r¬le ®iÒu khiÓn m¸y c¾t. NÕu dßng ®iÖn tiÕp tôc ch¹y qua m¸y c¾t
m¹ch sau thêi gian trÔ ®· ®Æt, r¬le b¶o vÖ h háng m¸y c¾t sÏ ra lÖnh c¾t tÊt c¶ çc
m¸y c¾t m¹ch dù phßng.
15.3. HÖ thèng b¶o vÖ 500kV

Toµn bé r¬le trªn hÖ thèng 500 kV sÏ ®îc lÆp l¹i cµng nhiÒu cµng tèt. Bao
gåm 2 r¬le, CT vµ CCVT thø cÊp riªng biÖt, ®êng d©y çp ®iÖn vµ nguån acqui
riªng biÖt.
15.3.2. HÖ thèng b¶o vÖ chÝnh ®êng truyÒn t¶i

15.3.2.1. Kh¸i qu¸t
HÖ thèng b¶o vÖ chÝnh ®êng d©y 500kV Mae Moh - Tha Tako - Nong Chok
bao gåm çc phÇn sau:
15-20
A. Hai hÖ thèng b¶o vÖ chÝnh gièng nhau. Mét hÖ thèng sÏ sö dông kªnh liªn
l¹c mang trªn ®êng t¶i ba (PLC) vµ hÖ thèng kia sÏ sö dông kªnh th«ng tin sãng
cùc ng¾n microwave. HÖ thèng r¬le b¶o vÖ ®êng d©y sÏ sö dông r¬le BBC LZ96.
CÊu tróc hÖ thèng th«ng tin - hÖ thèng r¬le cho ë H×nh 13.
B. Cã thÓ vËn hµnh hai hÖ thèng theo chÕ ®é POTT hoÆc PUTT. Hai kªnh tuy
nhiªn ®îc cµi ®Æt ®Ó sao cho s¬ ®å r¬le dïng PLC sÏ vËn hµnh theo chÕ ®é PUTT
vµ s¬ ®å r¬le sãng cùc ng¾n vËn hµnh theo chÕ ®é POTT.
C. M¹ch håi tiÕp cã phÇn tö khëi ®éng ngîc (ph¶n håi) ®îc trang bÞ ®Ó
truyÒn l¹i vµ nhËn lÖnh c¾t nÕu phÇn tö khëi ®éng ngîc kh«ng lµm viÖc . M¹ch nµy
lµm viÖc theo s¬ ®å hçn hîp (môc 15.2.2.4).
D. B¶o vÖ sù cè ®iÖn trë tiÕp ®Êt cao, viÖc b¶o vÖ nµy ®îc thùc hiÖn bëi r¬le
BBC PPX 401. SÏ sö dông kªnh th«ng tin t¸ch biÖt khái hÖ thèng ®êng truyÒn
LZ96 (H×nh13).
E. B¶o vÖ dù phßng bëi hÖ thèng r¬le thø 3 kh«ng cã sãng mang (kh«ng cã
kªnh th«ng tin). §ã lµ r¬le BBC kiÓu LZ95.
F. HÖ thèng truyÒn c¾t trùc tiÕp ®Ó ®¶m b¶o c¾t tõ xa khi cã sù cè s¬n ®iÖn
kh¸ng, m¸y c¾t, qu¸ ¸p cuèi ®êng truyÒn vµ m¸y c¾t tõ xa c¾t sau mçi lÇn c¾t m¸y
c¾t t¹i chç. DTT gåm cã :
1. VËn hµnh kªnh kÐp.
2. ThiÕt bÞ ©m thanh BBC kiÓu NSD 45.
3. Hai hÖ thèng gièng hÖt nhau, mét lµm viÖc theo chÕ ®é PLC vµ mét nhê
sãng cao tÇn.
4. §Æc tÝnh h·m khi hÖ thèng DTT bÞ ®iÒu khiÓn bëi b¶o vÖ sù cè m¸y c¾t hay
s¬n ®iÖn kh¸ng.
G. R¬le tù ®éng ®ãng l¹i hai có ®¬n , hai r¬le kiÓm tra ®ång bé vµ r¬le qu¸
dßng ®Ó h·m ®ãng l¹i. S¬ ®å tù ®ãng l¹i lµm viÖc nh sau:
1. C¾t tõng pha vµ ®ãng l¹i cho tÊt c¶ çc pha ®èi víi sù cè ch¹m ®Êt.
2. C¾t 3 pha vµ ®ãng l¹i ®èi víi tÊt c¶ çc sù cè nhiÒu pha.
3. Sau khi c¾t 3 pha chØ mét m¸y c¾t sÏ ®îc ®ãng l¹i ®Ó kiÓm tra ®iÒu kiÖn
®êng d©y. NÕu líi ë tr¹ng th¸i an toµn, çc m¸y c¾t cßn l¹i sÏ ®ãng sau thêi gian
trÔ nhê r¬le kiÓm tra ®ång bé. M¸y c¾t ®Çu tiªn ®ãng l¹i sau khi c¾t 3 pha ë Tha
Tako sÏ lµ 0,5s thêi gian tÜnh. M¸y c¾t ®Çu tiªn ë Mac Moh khi ®ã ®îc ®Æt ®Ó ®ãng
l¹i 0,2s trÔ h¬n sau khi r¬le kiÓm tra ®ång bé hoÆc 0,7s sau khi c¾t. M¸y c¾t tiÕp
theo t¹i Mac Moh Tako sÏ ®ãng l¹i 2s sau khi c¾t.
4. Sau khi c¾t tõng pha m¸y c¾t ®Çu tiªn t¹i Tha Tako vµ Mae Moh sÏ ®ãng l¹i
sau 0,7s . M¸y c¾t tiÕp theo sÏ ®ãng l¹i sau 2s nÕu líi tèt.
5. ViÖc ®ãng l¹i 3 pha sÏ bÞ h·m l¹i nÕu dßng s¬ cÊp lín h¬n 4000A
15-21
6. M¸y c¾t ®Çu tiªn vµ çc m¸y c¾t tiÕp theo t¹i Mae Moh vµ Tha Tako cã thÓ
®îc chän (m¸y c¾t trung t©m hay thanh çi cã thÓ sÏ lµ m¸y c¾t ®Çu tiªn). Thêng
th× m¸y c¾t thanh çi sÏ ®îc chän lµm m¸y c¾t ®Çu tiªn.
7. R¬le ®ãng l¹i sÏ bÞ khãa trong 10s vµ tiÕp theo lµ çc nç lùc ®Ó thö ®ãng l¹i.
8. R¬le kiÓm tra ®ång bé sÏ ®îc ®Æt víi gãc lÖch pha 20o vµ ®iÖn ¸p sai lÖch lµ
20%.
H. Çch ly cuén d©y thø cÊp cña CCVT cho hai hÖ thèng b¶o vÖ chÝnh.
I. Çc lâi biÕn dßng riªng biÖt sÏ ®îc sö dông cho hÖ thèng r¬le chÝnh vµ dù
phßng. BiÕn dßng ®îc trang bÞ víi çc lâi thø cÊp 1A, trong ®ã hai lâi ®îc thiÕt kÕ
theo kiÓu TPY cña IEC, chóng cã thÓ dïng cho hÖ thèng r¬le chÝnh. Lâi TPY cã khe
hë kh«ng khÝ nhá ®Ó ®¶m b¶o tÝnh n¨ng thÝch hîp trong qu¸ tr×nh qu¸ ®é khi c¾t vµ
®ãng l¹i. Lâi biÕn dßng 1A ®îc sö dông v× kho¶ng çch trong tr¹m ®ãng ng¾t
500kV kh¸ dµi. Cì çp vµ dßng cho phÐp qua cña CT cã thÓ nhê vËy mµ gi¶m nhá
®i.
15-22
15.3.2.2. ThiÕt bÞ hÖ thèng r¬le ®êng truyÒn s¬ cÊp
Sau ®©y lµ danh môc çc phÇn tö ®îc trang bÞ víi hÖ thèng r¬le b¶o vÖ ®êng
d©y Mae Moh-Tha Tako-Nong Chok. Çc phÇn tö ®ßi hái ph¶i ®îc cµi ®Æt hoÆc
kiÓm tra çc gi¸ trÞ chØnh ®Þnh cña nhµ m¸y, sÏ ®îc ®¸nh dÊu.
+ R¬le ®êng truyÒn LZ96
15-23
PhÇn tö Sè hiÖu DiÔn d¶i
AB92 A01 PhÇn tö c¾t
*AV91A-1/K1 A02 PhÇn tö r¬le tÝn hiÖu (cöa ra r¬le phô)
AV92 A03 PhÇn tö r¬le tÝn hiÖu
AB93-1 A04 PhÇn tö khuyÕch ®¹i
UV91-1 A05 ChØ b¸o nguån
*XV92-1 A06 PhÇn tö chuÈn ®o¸n
*AL92 A07 Logic c¾t
VV92 A08 PhÇn tö b¸o hiÖu
*TT91 A09 PhÇn tö bíc thêi gian
*KA91 A10 Khëi ®éng (phÇn sè) chøa 3 phÇn tö
khëi ®éng sù cè 1 vµ 3- vµ mét
phÇn tö cho sù cè 2-.
*EA91 A11 Khëi ®éng (phÇn analog)
*IW91 A12 Cöa vµo dßng ®iÖn
XX91 A13 §Çu nèi kiÓm tra
*EB91a A14 CÆp thu ph¸t quang
*AV91A-5/K1 A15 R¬le tÝn hiÖu
ZA91 A16 Khëi ®éng lÖ thuéc
AB92 A17 PhÇn tö c¾t
KM91 A18 §o lêng(phÇn sè)
*EM92 A19 §o lêng (phÇn analog)
*IL91 A20 PhÇn tö dßng
*UL91-1 A21 PhÇn tö qu¸ ¸p
UW91 A22 Cöa vµo ®iÖn ¸p
*UP91 A23 PhÇn tö c«ng suÊt dao ®éng
*EL91-2/PRG.99 A24 Logic kh¶ tr×nh PUTT/POTT
*EL91-2/PRG.3B A25 Logic kh¶ tr×nh h·m ng¾n h¹n
*KA91 A26 Khëi ®éng(phÇn sè)
EA91 A27 Khëi ®éng (phÇn analog)
NF93A A28 Nguån cung cÊp
QSX406 A29 PhÇn tö kiÓm tra víi PPX 401
*PPX401-1 A30 B¶o vÖ sù cè ®Êt dù phßng
*AV91A-1/K1 A31 PhÇn tö tÝn hiÖu
+ R¬le ®ãng l¹i WL96
XX91 A01 §Çu nèi thö nghiÖm
15-24
*IT94-3 A02 PhÇn tö qu¸ dßng
EB91a A03 CÆp thu ph¸t quang
AV96 A04 PhÇn tö vµo ra
*AV91A-5/K1 A05 PhÇn tö cöa ra tÝn hiÖu
*AV91A-5/K1 A06 PhÇn tö cöa ra tÝn hiÖu
NF93a A07 Nguån cung cÊp
*WT96 A08 PhÇn tö ®ãng l¹i
*UN2940a A09 PhÇn tö kiÓm tra ®ång bé
*WT96 A10 PhÇn tö ®ãng l¹i
*UN2940a A11 PhÇn tö kiÓm tra ®ång bé
* ®¸nh dÊu sù cÇn thiÕt ®iÒu chØnh ghÐp nèi hoÆc chØnh ®Þnh.
15.3.3. B¶o vÖ dù phßng ®êng truyÒn

B¶o vÖ dù phßng ®êng truyÒn 500 kV Mae Moh-Tha Tako - Nong Chok bao
gåm hÖ thèng b¶o vÖ kho¶ng çch, kh«ng ®iÒu khiÓn. HÖ thèng nµy sö dông r¬le
BBC LZ95, nã cã çc r¬le trë kh¸ng híng pha vµ ®Êt cho 3 vïng b¶o vÖ.
15.3.3.2. ThiÕt bÞ hÖ thèng r¬le dù phßng
Sau ®©y lµ danh môc toµn bé çc phÇn tö ®îc trang bÞ vµ l¾p ®Æt trong hÖ
thèng r¬le dù phßng.
+ R¬le ®êng truyÒn dù phßng LZ95
XX91 A01 æ c¾m kiÓm tra
EW95 A02 PhÇn tö biÕn ¸p (cöa vµo V& I)
AB92 A03 PhÇn tö c¾t (cöa ra ®Õn PCB)
*UL91-2 A04 PhÇn tö thÊp ¸p (sù cè 3 pha)
*KA95 A05 PhÇn tö khëi ®éng
*TL95a A06 Logic chän pha
*KM95 A07 PhÇn tö ®o
*AL93 A08 Logic c¾t
*AV91A-1/K1 A10 PhÇn tö b¸o hiÖu & c¶nh b¸o.
*EB91a A11 CÆp thu ph¸t quang
*UV95 A12 Gi¸m s¸t ®iÖn ¸p (VT ckt)
*UP92-1 A13 Bíc h·m ngoµi
AB91-1 A15 PhÇn tö c¾t (khëi ®éng BF)
AB92 A16 PhÇn tö c¾t (cöa ra ®Õn PCB)
15-25
+ R¬le bíc GZX104
QSX407 101 æ c¾m kiÓm tra
*ZPT408-1 104 R¬le tiÕp ®iÓm trît
*RGX101-1 112 M¸y ®Õm xung
AAT451A 115 KhuyÕch ®¹i cöa ra
NF92 122 Nguån cung cÊp
+ B¶o vÖ va ®Ëp & V/Hz
XX91 A1 æ c¾m kiÓm tra
*UFX132 A2 R¬le V/Hz
*SGX116-1 A5 Bé tÝch ph©n
*SGX116-1 A6 Bé tÝch ph©n
RUT414a A7 Nguån cÊp cho phÇn tö bªn ngoµi.
XX91 A8 Khe c¾m kiÓm tra
*IT97 A9 R¬le qu¸ dßng (3 pha vµ ®Êt)
AV94a/k1 A10 PhÇn tö b¸o hiÖu vµ c¶nh b¸o
* Yªu cÇu chØnh ®Þnh
15.3.4. B¶o vÖ thanh çi

Mçi thanh çi trong tr¹m 500 kV ®îc b¶o vÖ bëi 2 r¬le thanh çi trë kh¸ng
cao gièng nhau. Sau ®©y lµ diÔn d¶i çc thµnh phÇn cña r¬le so lÖch:
+ R¬le so lÖch thanh çi SU91-3
* UZ92 101 R¬le trë kh¸ng cao
MSZ81 113 Modul thiÕt lËp l¹i
MSZ91 117 PhÇn tö kiÓm tra
* UT91 201 R¬le qu¸ ¸p
NF93 217 Nguån cung cÊp
R¬le phô 121 C¶nh b¸o
R¬le phô 209 C¶nh b¸o
* Yªu cÇu chØnh ®Þnh
15-26
15.3.5. B¶o vÖ m¸y biÕn ¸p
B¶o vÖ m¸y biÕn ¸p ®iÖn lùc 525/242/22 kV gåm cã 2 r¬le so lÖch ®ång nhÊt,
r¬le qu¸ dßng pha vµ ®Êt, r¬le kÝch thÝch qu¸ ®é (V/Hz) vµ b¶o vÖ t¹i biÕn ¸p gåm
r¬le gas, ®Çu dß t×m qu¸ nhiÖt, r¬le ¸p lùc ®ét biÕn, vµ r¬le ¸p lùc/dßng ch¶y dÇu
LTC. R¬le so lÖch sö dông 5 cöa vµo dßng ®iÖn cho çc m¸y biÕn dßng 2-500 kV,2-
230 kV,vµ 1-22 kV. Sau ®©y lµ diÔn d¶i çc thµnh phÇn cña r¬le kÝch thÝch qu¸ ®é,
qu¸ dßng vµ so lÖch:
+ R¬le so lÖch s¬ cÊp DT93
* DI93 A1 R¬le so lÖch
* IW93 A2-A6 PhÇn tö dßng ®iÖn vµo
NF92 A7 Nguån cÊp
+ R¬le so lÖch thø cÊp DT93
+ R¬le qu¸ dßng vµ V/Hz
*DI93 A1 R¬le so lÖch
*IW93 A2-A6 PhÇn tö dßng ®iÖn vµo
XX91 A7 Khèi thö nghiÖm
*UFX132 A8-A10 R¬le V/Hz
SGX116-1 A11,A12 R¬le V/Hz ngoµi
RUT414a A13 Nguån cung cÊp r¬le ngoµi
XX91 A14 Khèi thö nghiÖm
*MC91 A15 R¬le qu¸ dßng
NF93 A16 Nguån cung cÊp
+ R¬le qu¸ dßng cÊp 3 IC92 (3 pha) vµ r¬le qu¸ ®iÖn ¸p thø tù kh«ng UT91
XX91 A1 Khèi thÝ nghiÖm
*UT91 A2 R¬le qu¸ ¸p thø tù kh«ng
NF93A A3 Nguån cÊp
XX91 A4 Khèi kiÓm tra
*IC92 A5 R¬le qu¸ dßng pha (PCB 22122)
15-27
* Yªu cÇu chØnh ®Þnh.
15.3.6. B¶o vÖ kh¸ng bï ngang

B¶o vÖ kh¸ng bï ngang bao gåm mét bé r¬le so lÖch thanh çi trë kh¸ng cao,
r¬le qu¸ dßng, r¬le h¹n chÕ sù cè ch¹m ®Êt vµ m¹ch b¶o vÖ t¹i phÇn tö kh¸ng ®iÖn
chøa r¬le gas vµ phÇn tö qu¸ nhiÖt. Sau ®©y lµ diÔn gi¶i çc thµnh phÇn cña r¬le qu¸
dßng vµ so lÖch:
*UZ92-11 101 R¬le trë kh¸ng cao(87R)
MZB81 SU91 113 M«dun ®Æt vµ r¬le ngoµi
MSZ91 117 M«dun kiÓm tra
*UZ91-11 201 R¬le trë kh¸ng cao
MSZ81 SU91 213 M«dun kiÓm tra
MSZ91 1 217 M«dun ®Æt vµ r¬le ngoµi
XX91 301 æ c¾m kiÓm tra
*MC91 305 R¬le qu¸ dßng (50/51,50/51G)
NF93A-1 317 Nguån cung cÊp
R¬le ngoµi 121 K201,K202,K203
R¬le ngoµi 221 K211,K212,K213
15.3.7. B¶o vÖ h háng m¸y c¾t

HÖ thèng b¶o vÖ h háng m¸y c¾t ®¶m b¶o c¾t dù phßng, chØ b¸o vµ c¶nh b¸o
cho mçi sù cè m¸y c¾t m¹ch 500 kV ®Ó lo¹i trõ sù cè. HÖ thèng sù cè m¸y c¾t bao
gåm 2 khung gi¸ ®ì t¹i Mae Moh vµ Tha Tako. HÖ thèng ®îc lµm bëi phÇn tö logic
(HDT 486), phÇn tö ®iÒu hµnh (RUT 415) vµ chØ thÞ (GVL 113) cho tr¹m vµ phÇn tö
®o lêng (SIX 109b) cho mçi m¸y c¾t m¹ch. Toµn bé viÖc chØnh ®Þnh ®Òu thùc hiÖn
trªn phÇn tö SIX 109b.
15.3.8. R¬le kiÓm tra ®ång bé tr¹m ®ãng c¾t

Mét r¬le kiÓm tra ®ång bé BBC kiÓu UN2940 sÏ ®îc sö dông ®Ó gi¸m s¸t qu¸
tr×nh ®ãng cña tÊt c¶ çc m¸y c¾t 500 kV. R¬le nµy còng ®ßi hái ph¶i ®îc chØnh
®Þnh.
15.4. TiÕp nhËn bèc dì vµ b¶o qu¶n

Çc thñ tôc chung sau ®©y ¸p dông cho tÊt c¶ çc r¬le b¶o vÖ hay ®èi víi tiÕp
nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n hÖ thèng r¬le.
A. TÊt c¶ çc thiÕt bÞ b¶o vÖ vµ ®iÒu khiÓn cã thÓ ®îc gi¸m s¸t ngay khi tiÕp
nhËn vÒ sù háng hãc hay dÊu hiÖu bèc dì cÈu th¶. Mçi sù háng hãc ph¶i ®îc ghi
nhËn vµ b¸o ço cho nhµ s¶n xuÊt vµ c«ng ty vËn chuyÓn.
15-28
B. VËn ®¬n göi kÌm theo thiÕt bÞ ph¶i ®îc so s¸nh víi chøng tõ thanh to¸n vËt
liÖu vµ thiÕt bÞ ®· nhËn ®îc. Mçi sù khuyÕt thiÕu hay sù kh¸c nhau cÇn ®îc b¸o
ço (ghi biªn b¶n) ngay.
C. ViÖc m· ho¸ trªn thiÕt bÞ cÇn ®îc kiÓm tra ®Ó ch¾c ch¾n r»ng nã phï hîp
víi çc m· sè ®· c«ng bè. Ngoµi ra, tÊt c¶ møc ®iÖn ¸p, dßng ®iÖn hay tÇn sè cÇn
ph¶i t¬ng øng víi hÖ thèng n¬i mµ chóng sÏ ®îc l¾p ®Æt.
D. NÕu thiÕt bÞ kh«ng ®îc l¾p ®Æt ngay, nã cÇn ®îc b¶o qu¶n trong kho. N¬i
cÊt gi÷ cÇn ph¶i kh« r¸o, kh«ng qu¸ Èm ít, bôi, bÈn, nhiÖt ®é qu¸ cao hay thay ®æi
®ét ngét vµ kh«ng ®îc cã rung ®éng.
E. ThiÕt bÞ cÇn ®îc b¶o qu¶n ë n¬i tho¸ng m¸t. MÆc dï nhiÒu thiÕt bÞ b¶o vÖ
hay ®iÒu khiÓn kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi vÞ trÝ xÕp ®Æt b¶o qu¶n, song nªn ®Ó chóng ë
t thÕ nh khi vËn chuyÓn.
F. R¬le riªng rÏ ®îc che kÝn vµ cho vµo nhµ kho cã thÓ ®îc gi÷ kÝn ®Ó ng¨n
bôi vµ çc chÊt bÈn x©m nhËp. Tríc khi më bao gãi vµ cÊt gi÷ cÇn lµm s¹ch khu
vùc xung quanh ®Ó tr¸nh bôi vµ nhiÔm bÈn.
G. TÊt c¶ çc thö nghiÖm tiÕp nhËn vµ kiÓm tra ®îc qui ®Þnh bëi nhµ chÕ t¹o
®Ó nh»m kiÓm tra ®iÒu kiÖn cña thiÕt bÞ cÇn ®îc tiÕn hµnh.
15.5. L¾p ®Æt

ThiÕt bÞ b¶o vÖ vµ ®iÒu khiÓn , khung vµ gi¸ ®ì cÇn ®îc l¾p ®Æt ë n¬i theo qui
®Þnh. M«i trêng ë n¬i l¾p ®Æt ph¶i tho¶ m·n çc ®Æc tÝnh kü thuËt cña thiÕt bÞ.
1. NhiÖt ®é m«i trêng ph¶i kh«ng cao qu¸ hay thÊp qu¸ (®iÓn h×nh lµ tõ -20O
C ®Õn 55OC).
2. Tr¸nh ®é Èm kh«ng khÝ qu¸ cao hay ®é Èm ®äng níc .
3. Tr¸nh bôi qu¸ møc, vËt liÖu th« r¸p, kh«ng khÝ mÆn hay çc chÊt bÈn trong
kh«ng khÝ.
4. ThiÕt bÞ lµ ®èi tîng kh«ng chÞu rung sãc qu¸ møc hay chÊn ®éng.
5. ThiÕt bÞ lµ ®èi tîng kh«ng chÞu çc nhiÔu sãng radio, ®iÖn hoÆc tõ trêng
m¹nh hay dao ®éng qu¸ møc cña ®iÖn ¸p nguån.
6. ThiÕt bÞ ph¶i ®îc ®Ó ë n¬i tho¸ng ®Ó cã ®iÒu kiÖn lµm m¸t tèt.
7. Híng dÉn l¾p ®Æt cña nhµ chÕ t¹o cÇn ®îc tu©n thñ. §Æc trng kÜ thuËt,
çc b¶n vÏ kÜ thuËt vµ sæ tay híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o cÇn ®îc nghiªn cøu tríc
khi tiÕn hµnh l¾p ®Æt. TÊt c¶ çc khung vµ mÆt m¸y ph¶i ®îc dùng ®Æt, vÆn chÆt vµ
nèi ®Êt.
8. Tríc khi tiÕn hµnh thö nghiÖm vµ cho phÐp sö dông tÊt c¶ çc thanh gi¸ ®ì
vËn chuyÓn, vËt lãt, ph©n çch... ph¶i ®îc dì bá.
15-29
15.5.2. §Êu nèi thiÕt bÞ
Sau khi l¾p ®Æt xong çp ®iÒu khiÓn, toµn bé d©y ®iÖn vµ çp bªn ngoµi cÇn
®îc nèi víi çc thiÕt bÞ. §¶m b¶o r»ng çc d©y çp ®iÒu khiÓn ®îc dïng ®óng qui
®Þnh. Çp ®iÒu khiÓn cÇn ®îc kiÓm tra ®Ó ®óng cì, sè lîng d©y dÉn dù phßng, m·
mµu d©y dÉn vµ sè ®¸nh dÊu trªn d©y dÉn vµ çp.
TÊt c¶ çc chç nèi ®Òu ph¶i ®îc kiÓm tra ®èi víi s¬ ®å l¾p r¸p. Pha vµ thø tù
pha m¸y biÕn dßng vµ m¸y biÕn ¸p ph¶i phï hîp víi qui ®Þnh cña thiÕt bÞ.
TÊt c¶ çc biÕn ¸p ®o lêng, hÖ sè tû lÖ, d÷ liÖu, chiÒu nèi ®Êt... ph¶i phï hîp
víi çc yªu cÇu thiÕt bÞ b¶o vÖ vµ ®iÒu khiÓn. BiÕn ¸p ®o lêng thø cÊp cÇn ®îc nèi
®Êt chØ ë t¹i mét ®iÓm.
M¹ch l¾p r¸p ®iÖn bªn trong vµ bªn ngoµi çc thiÕt bÞ ph¶i ®îc kiÓm tra. Çc
b¶n vÏ, hay çc ph¬ng tiÖn t¬ng ®¬ng cÇn ®îc sö dông ®Ó kiÓm tra sù liªn tôc
cña m¹ch ®iÖn. Còng cÇn kiÓm tra sù nguyªn vÑn cña çch ®iÖn vµ çc chøc n¨ng
ho¹t ®éng. Çc chøc n¨ng ho¹t ®éng bao gåm ho¹t ®éng ®óng tÊt c¶ çc môc tiªu
r¬le, nh÷ng ®Ìn chØ thÞ, m¹ch c¾t m¸y c¾t, kho¸ liªn ®éng, chi phÝ n¨ng lîng ®Þnh
møc...
Bé b¶n vÏ l¾p ®Æt ph¶i ®îc g×n gi÷ vµ ®¸nh dÊu thÝch hîp ®Ó chØ dÉn tÊt c¶ çc
lçi hay çc thay ®æi hiÖn trêng.
HÖ thèng r¬le b¶o vÖ chÝnh ®êng d©y truyÒn t¶i vµ çc thiÕt bÞ th«ng tin liªn
quan ph¶i ®îc kiÓm tra vÒ çc ho¹t ®éng phï hîp víi tr¹m ë xa. Çc kªnh th«ng tin
cÇn kiÓm tra vÒ:
1. KiÓm tra c¾t thÝch hîp vµ tÝn hiÖu an toµn (tÇn sè vµ møc tÝn hiÖu chÝnh x¸c)
®îc truyÒn vµ nhËn. D÷ liÖu ®îc ghi gi÷ ®Ó tham chiÕu sau nµy.
2. KiÓm tra vÒ nhiÔu kªnh vµ vÒ sù ho¹t ®éng tho¶ m·n víi møc nhiÔu hiÖn t¹i.
ThiÕt bÞ cã thÓ ®îc nèi víi m¸y thu vµ cã thÓ vËn hµnh kho¸ ng¾t m¹ch trong tr¹m
®ãng ng¾t ®Ó m« pháng nhiÔu.
3. Thêi gian kªnh th«ng tin cÇn ®îc ®o vµ ghi gi÷.
15.5.3. HiÖu chuÈn vµ chØnh ®Þnh

Cã thÓ tÝnh to¸n ®Ó x¸c ®Þnh çc ®iÒu chØnh vµ chØnh ®Þnh cÇn thiÕt cho r¬le.
§èi víi ph¬ng thøc l¾p ®Æt ch×a kho¸ trao tay viÖc ®iÒu chØnh vµ chØnh ®Þnh ph¶i
®îc x¸c ®Þnh bëi nhµ thÇu.
Toµn bé çc ®iÒu chØnh vµ chØnh ®Þnh cho çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn, mÆt ®ång hå,
vµ r¬le b¶o vÖ cÇn ph¶i ®îc ghi chÐp cÈn thËn. MÉu ghi chÐp toµn bé viÖc ®iÒu
chØnh vµ chØnh ®Þnh cÇn ®îc thùc hiÖn bëi nhµ thÇu l¾p ®Æt theo ph¬ng thøc ch×a
kho¸ trao tay.
15-30
Çc r¬le b¶o vÖ kh¸c nhau cã çc yªu cÇu kh¸c nhau vÒ thö nghiÖm vµ chØnh
®Þnh. Tuy nhiªn, çc yªu cÇu vÒ thiÕt bÞ thö nghiÖm gi÷a çc nhµ chÕ t¹o lµ gièng
nhau. TÊt c¶ çc thiÕt bÞ thö nghiÖm cÇn ®îc hiÖu chuÈn tríc khi ®îc sö dông.
Sau ®©y lµ danh môc mét sè thiÕt bÞ chØnh ®Þnh ®iÓn h×nh cÇn thiÕt:
- M¸y hiÖn sãng ®iÖn tö
- §ång hå sè v¹n n¨ng
- M¸y ®Õm tÇn sè
- V«nmÐt chän tÇn sè
- Bé ®o thêi gian
- M¸y biÕn ®æi ®iÖn ¸p
- Nguån ®iÖn ¸p 3 pha ®èi xøng
- Nguån ®iÖn ¸p mét chiÒu
- Bé thö nghiÖm r¬le
- PhÝch c¾m thö nghiÖm cã ®Çu dÉn vµ tay cÇm
- Cuén ®iÖn kh¸ng thö nghiÖm
- Hép t¶i
- Card më réng (bo m¹ch in)
Çc yªu cÇu chØnh ®Þnh chung cho çc thiÕt bÞ b¶o vÖ ®îc thùc hiÖn cho tr¹m
®ãng ng¾t 500 kV cho sau ®©y. Çc dÊu sao (*) dïng ®Ó chØ n¬i cã yªu cÇu ®iÒu
chØnh, chØnh ®Þnh hay kÕt nèi. Gi¸ trÞ thùc hay mèi nèi ph¶i ®îc chØ râ trªn tê chØnh
®Þnh r¬le.
Toµn bé ®iÒu chØnh kÕt nèi liªn quan ®Õn phÝch c¾m bªn trªn m¹ch in. Toµn bé
çc chØnh ®Þnh ®îc lµm trªn mÆt tríc çc r¬le ngo¹i trõ cã qui ®Þnh kh¸c.
A. HÖ thèng r¬le ®êng truyÒn s¬ cÊp
A.1 R¬le LZ96
+ PhÇn tö AV91A-1
KÝ hiÖu DiÔn gi¶i Yªu cÇu chØnh ®Þnh
W12-W14 Nèi ®Ó chän tiÕp ®iÓm thêng më hay *
thêng ®ãng cña 3 r¬le ®Çu ra (pos 1 - NO, pos 2 - NC).
W11,W15 Nèi ban ®Çu cña nhµ s¶n xuÊt
+ PhÇn tö XV92-1
W10 Nèi ®Ó ®Æt hiÓn thÞ LED *
S11 C«ng t¾c trªn m¹ch in ®Ó *
®Æt thêi gian trÔ sau khi r¬le sù cè ®· b¸o tÝn hiÖu.
+ PhÇn tö AL92
15-31
W10 Nèi ®Ó lùa chän thêi gian *
trÔ cho bíc ®Çu tiªn khi c«ng t¾c S280-S3 t¾t (OFF)
W11 Nèi ®Ó ®Æt phÇn tö ®o thø 3 cã bíc thêi gian t3 *
W12 Nèi ®Ó ®Æt phÇn tö ®o thø 2 cã bíc thêi gian t2 *
W13 Nèi ®Ó lùa chän c¾t 3 pha hoÆc pha lùa chän sau *
çc bíc thêi gian t2, t3, t4.
W14 Nèi ®Ó lùa chän c¾t 3 pha khi nhËn tÝn hiÖu khëi *
®éng hÖ thèng pha-pha
W15 Nèi ®Ó lùa chän nót kiÓm tra tr¹ng th¸i h·m *
S280 C«ng t¾c trªn m¹ch in cho phÐp thiÕt lËp tr¹ng th¸i *
logic
S2 C¾t sau t4
S3 TrÔ cña bíc thø nhÊt
S4 HÖ thèng ®o hai ký øc
S5 §Æt logic c¾t khi nót kiÓm tra M ®îc Ên.
S6 §Æt chØ pha suèt qu¸ tr×nh c¾t
S281 C«ng t¾c trªn m¹ch in ®Ó ®Æt thêi *
gian h·m sãng mang.
+ PhÇn tö TT91
t2 Kho¶ng thêi gian vïng 2 ph¹m vi 0,01-0,99 s víi *
bíc 10ms.
t3 Kho¶ng thêi gian vïng 3 ph¹m vi 0,01-0,99s víi *
bíc 10ms
t4 Kho¶ng thêi gian khëi ®éng ph¹m vi 0,1-9,9s víi *
bíc 0,1s
S179 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó ®Æt hÖ sè K cho t3 *
(pos 1=10ms, pos 2 = 100ms)
tr 1,2 Kh«ng sö dông -
+ PhÇn tö KA91
S85 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó lùa chän ®Æc tÝnh *
15-32
vßng trßn hoÆc quay (pos1 lµ vßng trßn, pos 2 lµ quay).
W0940 Nèi ®Ó lùa chän 50 hay 60Hz *
(In = 50Hz, Out = 60 Hz).
+ PhÇn tö EA91
ZA Trë kh¸ng ®êng truyÒn thø cÊp phÇn tö khëi ®éng *
ZA = 50  Zm 100/ NA
ZB Trë kh¸ng nghÞch ®êng truyÒn thø cÊp phÇn tö khëi ®éng;
ZB = KB  ZA, (KB = 30%)
NA ChØnh ®Þnh ®Æt ban ®Çu.
+ PhÇn tö IW91
 Gãc trë kh¸ng m« h×nh ®Æt : 85 , 75 ,55 vµ 45O
O O O
*
/KO/ HÖ sè KO, hÖ sè bï dßng ®iÖn trung tÝnh *
d¶i 0-2,9 víi bíc 0,1.
KO Gãc KO ®Æt: 0,-30O,-60O,-90O,-120O, -150O ,-180O *
 Híng ®o +/- *
+ PhÇn tö EB91a
W1-W6 Nèi ®Ó lùa chän chÕ ®é cña cÆp thu-ph¸t quang *
+ PhÇn tö AV91A-5
W74-W78 ChØnh ®Þnh ®Æt t¹i nhµ m¸y -
+ PhÇn tö EM92
Zi Trë kh¸ng phÇn tö ®o lêng -
Zi = Zm  mi  100/Ni (/ph)
®Æt trªn mÆt tríc r¬le, i = 1 , 2 hoÆc 3.
Z1 Trë kh¸ng vïng 1, d÷ liÖu ®êng truyÒn thø cÊp -
m1/2/3 ChØnh ®Þnh 1, 10, 100 *
N1 D¶i 0-99,5 víi bíc 0,5 *
N2 D¶i 0-99 víi bíc 1,0 *
N3 D¶i 0-99 víi bíc 1,0 *
Zm HÖ sè truyÒn (0,1) -
15-33
S8-S10 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó ®Æt bé läc cho ®Çu *
vµo CCVT hoÆc VT.
+ PhÇn tö UL91-1
W12 Nèi ®Ó ®Æt thêi gian trÔ trªn bé nguån *
S0862 C«ng t¾c ®Ó ®Æt l¹i thêi gian cña bé gi¸m s¸t *
®iÖn ¸p
+ PhÇn tö IL91
I Dßng ®iÖn trung tÝnh chØnh ®Þnh trªn bo m¹ch *
+ PhÇn tö UP91
tW Thêi gian trÔ *
S187 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó lùa chän ®Æc tÝnh trÔ *
S188 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó ®Æt hÖ sè KW *
W222 Nèi ®· ®îc hµn trªn m¹ch in ®Ó lùa chän LED *
mµu vµng.
IRS Nèi trªn bo m¹ch in *
URS Nèi trªn bo m¹ch in *
+ PhÇn tö EL91
S180-1 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó lùa chän ®Çu vµo *
ma trËn ®ièt tõ bé thêi gian bªn trong T1-T4
hoÆc bªn ngoµi.
S181 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in cña bé thêi gian (t1- t4) *
S182 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó ®Æt chÕ ®é ho¹t *
®éng cña r¬le (1-PUTT, 2-POTT).
S235 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó ®Æt thêi gian trÔ *
khëi ®éng (t1).
S335 Giíi h¹n thêi gian (t2) cña tÝn hiÖu kh«ng h·m *
S435 Gi÷ trÔ (t3) cña ®Çu vµo kh«ng h·m *
S535 Giíi h¹n thêi gian (t4) cña tÝn hiÖu sãng mang *
lÆp l¹i.
A.2 B¶o vÖ sù cè ch¹m ®Êt trë kh¸ng cao
+ PhÇn tö PPX401
I> PhÇn tö qu¸ dßng b»ng %  IN *
15-34
IN Nèi ®Ó lùa chän ®Çu vµo dßng ®iÖn *
 Gãc ®Æc tÝnh *
tO Thêi gian trÔ c¬ b¶n *
tR Thêi gian trÔ c¾t dù phßng. *
tS Khèi më réng tÝn hiÖu h·m -
- Nèi ®Ó lùa chän c¾t lÆp l¹i *
A.3 Tù ®éng ®ãng l¹i
+ PhÇn tö WT96
n Ch¬ng tr×nh ®ãng l¹i *
tP1 ChØnh ®Þnh thêi gian tÜnh ®¬n pha *
tP3 ChØnh ®Þnh thêi gian tÜnh ba pha *
tw Thêi gian sù cè *
ts C«ng t¾c trªn bo m¹ch in 2 ®Ó ®Æt thêi gian *
phôc håi.
tD Thêi gian ph©n biÖt ph¹m vi *
S145 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó chØnh ®Þnh ch¬ng *
tr×nh ®ãng l¹i n
S150-1/2/3 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in 2 ®Ó chØnh ®Þnh *
thêi gian h·m tB
S150-4/5 C«ng t¾c (S3&S4) trªn bo m¹ch 2 *
S3 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in 2 ®Ó lùa chän duy nhÊt
c¾t 3 pha.
S4 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in 2 cho h·m ®ãng l¹i *
cña sù cè 3 pha.
KP C«ng t¾c trªn bo m¹ch in 2 ®Ó chØnh ®Þnh hÖ sè KP *
W180-W182 Nèi ®îc hµn trªn bo m¹ch in ®Ó chØnh ®Þnh thêi *

gian xung ®ãng tE.
A.4 R¬le qu¸ dßng h·m ®ãng l¹i
+ PhÇn tö IT94-3
I> PhÇn tö qu¸ dßng *
tI> Thêi gian trÔ cña phÇn tö qu¸ dßng *
I>> PhÇn tö qua dßng gi¸ trÞ cao *
sw1,2,3,4 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in ®Ó chØnh ®Þnh thêi gian *
trÔ cña cña phÇn tö qu¸ dßng gi¸ trÞ cao vµ ph¹m vi cña I>
15-35
W330 ChØnh ®Þnh t¹i nhµ m¸y -
A.5 R¬le kiÓm tra ®ång bé
+ PhÇn tö UN 2940a
 max 1 Ph¹m vi gãc pha *
K HÖ sè khuyÕch ®¹i gãc pha  *
U1/U2 §iÖn ¸p nhá nhÊt ( theo % cña ®iÖn ¸p ®Þnh møc) *
Umax §iÖn ¸p t¬ng ®èi lín nhÊt (%)gi÷a U1 vµ U2 *
Smax TÇn sè trît lín nhÊt (mHz) *
 Thêi gian gi¸m s¸t *
B. R¬le dù phßng ®êng truyÒn (LZ95)
+ PhÇn tö KM95
Zi Zi = Mi x 100/Ni , trë kh¸ng vïng (/pha thø cÊp) -
M1 HÖ sè ph¹m vi vïng 1 *
N1 ChØnh ®Þnh % vïng 1 *
(R/X)1 Tû lÖ ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng vïng 1 *
W1-W5 Nèi x¸c ®Þnh hÖ sè ®èi xøng *
Ke cho vïng ngoµi ph¹m vi.
W6 Nèi ®Ó thªm 0,5% gi¸ trÞ Ni (1-0,5%; 2- 0%) *
W7,W8 Nèi lùa chän tÇn sè hÖ thèng (1- 50Hz ; 2 - 60Hz ) *
W9 Nèi cho phÐp ®¶o chiÒu ®Æc tÝnh ®o *
(1-kh«ng, 2-cã)
+ PhÇn tö KA95
Z Khëi ®éng trë kh¸ng thÊp *
(ZXH/I trªn r¬le), Z=ZA/KZ
K2 Tû lÖ biÕn ¸p ®o lêng = 4500:1/2000:1 -
15-36
I Dõng sù cè ch¹m ®Êt (I  0,2 In r¬le) *
I Khëi ®éng qu¸ dßng *
w7,w8,w9,w10 §Æt ®Æc tÝnh ho¹t ®éng *
ZA Gi¸ trÞ t¬ng lai cña khëi ®éng thÊp trë kh¸ng -
(160 )
ZB Gi¸ trÞ nghÞch cña khëi ®éng thÊp trë kh¸ng -
(0,5ZA).
W6 Nèi x¸c ®Þnh ho¹t ®éng sau 1(vÞ trÝ 1) hoÆc *
2(vÞ trÝ 2) phÐp ®o vµ tÝch ph©n.
W5 Nèi lùa chän (1) hoÆc t¾t (2) hiÓn thÞ LED *
W4 Nèi x¸c ®Þnh h·m cña khëi ®éng *
trë kh¸ng (1) hoÆc tÊt c¶ r¬le.
W3 - -
W2 Nèi lùa chän chÕ ®é tÝn hiÖu *
1. T×nh huèng lÇn khëi ®éng cuèi t¹o tÝn hiÖu.
2. Nh÷ng tÝn hiÖu chØ ®îc t¹o ra khi r¬le c¾t.
3. Mäi sù cè ®Òu ph¸t tÝn hiÖu.
4. T¹o tÝn hiÖu ë qu¸ tr×nh c¾t cuèi.
W1 Nèi lùa chän tÇn sè hÖ thèng (1- 50Hz; 2- 60Hz ) *
W7-W10 Nèi thiÕt lËp ®Æc tÝnh r¬le *
W11 Nèi lùa chän logic ®iÒu khiÓn sù cè ch¹m ®Êt (E/F) *
3- logic E/F ®îc ®iÒu khiÓn duy nhÊt b»ng phÇn
tö dßng ®iÖn trung tÝnh
2- logÝc E/F yªu cÇu ho¹t ®éng c¶ hai phÇn tö dßng
®iÖn trung tÝnh vµ ®iÖn ¸p trung tÝnh
1- logÝc E/F yªu cÇu ho¹t ®éng phÇn tö dßng
®iÖn hoÆc ®iÖn ¸p trung tÝnh
S710 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in lùa chän tû lÖ gi÷a gi¸ trÞ *
thuËn vµ nghÞch (1- ZB  ZA, 2- ZB = ZA)
+ PhÇn tö TL95a
W1,W2 Lùa chän phÇn tö IS95 *
(W1&W2 - vÞ trÝ 1 víi IS95 vµ vÞ trÝ 2 kh«ng dïng IS95)
W3/W4 Nèi ®Ó ®iÒu chØnh ®é nh¹y dßng ®iÖn *
(vÞ trÝ 1- 070 IN ; vÞ trÝ 20-35 IN).
W5/W6 Nèi lùa chän tÇn sè hÖ thèng *
(vÞ trÝ 1- 50Hz; 2- 60Hz )
W7,W8 Nèi lùa chän chÕ ®é *
15-37
W9,W22 ChÕ ®é ho¹t ®éng
W10 Nèi x¸c ®Þnh ph¹m vi Kt2 cña thêi gian t2 vïng 2 *
(vÞ trÝ 1 = 0-0,99s, vÞ trÝ 2 = 0-9,9s)
W11 Nèi x¸c ®Þnh ph¹m vi Kt3 cña thêi gian t3 vïng 3 *
(vÞ trÝ 1 = 0-0,99s; vÞ trÝ 2 = 0-9,9s)
W12-W19 Nèi lùa chän thêi gian trÔ vïng 1(0,4s) *
W20 Nèi x¸c ®Þnh chÕ ®é ®o *
Vïng 1 (VÞ trÝ1 - ®o sím b»ng qu¸ tr×nh khëi ®éng kÕt qu¶ ®îc
nhËp vµo cho ®Õn kÕt thóc. VÞ trÝ 2 - kh«ng b¾t ®Çu ®o cho ®Õn khi
t1 hoµn toµn kÕt thóc).
W21 Nèi ®iÒu khiÓn r¬le tù ®éng ®ãng l¹i cho nh÷ng *
sù cè pha (vÞ trÝ 1- nh÷ng sù cè nhiÒu pha kh«ng bao gåm ®Êt,
vÞ trÝ2 - tÊt c¶ çc sù cè pha).
KO HÖ sè bï dßng ®iÖn trung tÝnh *
KO Gãc pha cña dßng ®iÖn trung tÝnh *
t2 Bé thêi gian vïng 2 *
+ PhÇn tö UP92-1
tw Bé thêi gian *
S187 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in lùa chän tÝnh trÔ *
(vÞ trÝ1- ho¹t ®éng kh«ng trÔ; vÞ trÝ 2- ho¹t ®éng cã trÔ)
S188 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in lùa chän hÖ sè Kw *
W222 Nèi ®· hµn lùa chän chØ thÞ LED vµng *
IRS Nèi trªn bo m¹ch in *
URS Nèi trªn bo m¹ch in *
+ PhÇn tö UL91
W12 Nèi ®Æt thêi gian trÔ trªn bé nguån. *
S0862 C«ng t¾c ®Æt thêi gian ®Æt l¹i cña bé gi¸m s¸t *
®iÖn ¸p.
+ PhÇn tö AV91a
W12-W14 Nèi lùa chän tiÕp ®iÓm thêng më hay thêng ®ãng *
15-38
trªn 3 r¬le ®Çu ra (1- NO, 2- NC).
W11,W12 Nèi ®Æt ban ®Çu t¹i nhµ m¸y. -
+ PhÇn tö AL93
I C«ng t¾c lùa chän híng ®o *

W2,W3,W4 Nèi ®Æt híng ®o vïng1,2 & 3 *
(1- phÝa tríc, 2- ngîc l¹i).
W6 Nèi cho ®Çu ra tÝn hiÖu khëi ®éng trÔ *
(vÞ trÝ 1- ®Çu ra tÝn hiÖu khëi ®éng trÔ, 2- nh÷ng
tÝn hiÖu khëi ®éng ho¹t ®éng ®ång thêi).
W8 Nèi lùa chän chØ c¾t vïng 1 trong suèt 80ms *
®Çu tiªn (vÞ trÝ 1- trong, vÞ trÝ 2- ngoµi).
W13 Nèi lùa chän kiÓm tra ®é tin cËy *
(vÞ trÝ 1 - kiÓm tra; vÞ trÝ 2 - kh«ng kiÓm tra).
W14 Nèi lùa chän ®Æc tÝnh híng vïng 4 *
(vÞ trÝ1- kh«ng híng, vÞ trÝ 2- cã híng).
W15 Nèi thiÕt lËp vïng 4 kh«ng ®Þnh híng sau mét *
thêi gian trÔ(vÞ trÝ1- ngoµi, 2- trong).
W16 - -
W12,W17 Nèi ®Ó sö dông s¬ ®å truyÒn *
W26 C¾t (kh«ng ®îc sö dông)
W18 Nèi lùa chän hiÓn thÞ LED *
(vÞ trÝ 1-trong; 2-ngoµi)
W19 Nèi ®Ó lùa chän ®Çu ra tÝn hiÖu khi Ên nót kiÓm tra *
(vÞ trÝ1- tÝn hiÖu h·m, 2- cã tÝn hiÖu)
W20 Nèi ®Ó lùa chän r¬le kho¶ng çch phï hîp hÖ thèng *
(vÞ trÝ1- LZ95; 2- LZ90 ).
W21 Nèi lùa chän ®Çu ra tÝn hiÖu khi phÇn tö khëi ®éng *
Z h·m (vÞ trÝ1- cã tÝn hiÖu, 2- kh«ng tÝn hiÖu).
W22 Nèi lùa chän chøc n¨ng r¬le kho¶ng çch khi *
phÇn tö khëi ®éng Z h·m (vÞ trÝ 1- chøc n¨ng nh
r¬le OC trÔ; 2- chøc n¨ng nh r¬le kho¶ng çch
víi phÇn tö khëi ®éng OC).
W23 Nèi lùa chän bé thêi gian d¶i chØnh ®Þnh cho W22 *
W24,W25 Nèi ®Æt tr¹ng th¸i cña cÆp thu- ph¸t quang 1 vµ 2 *
+ PhÇn tö UV95
15-39
W1-W8 ChØnh ®Þnh cña nhµ m¸y *
+ PhÇn tö EB91a
W1-W6 Nèi lùa chän chÕ ®é cña cÆp thu-ph¸t quang *
C. §Çu ra cña khèi b¶o vÖ bíc(GZX104)
+ PhÇn tö ZPT408-1
Zi Trë kh¸ng ®êng d©y Zi = 5/IN  100/NI -
i i = A,B,C -
IN Dßng ®iÖn ®Þnh møc r¬le -
ZA Vïng phÝa tríc -
ZB Vïng ngîc l¹i -
ZC Trë kh¸ng ®Õn t©m cña hÖ thèng n¨ng lîng -
(vÞ trÝ cña ®iÖn kh¸ng ®êng d©y)
N/A/B/C ChØnh ®Þnh trë kh¸ng *
 Gãc néi t¹i cña kÝnh ng¾m *
 ChØnh ®Þnh ®é nghiªng *
S791 Nèi trªn bo m¹ch in lùa chän híng trît khi m¸y *
ho¹t ®éng nh mét ®éng c¬.
S792 Nèi trªn bo m¹ch in lùa chän híng trît khi m¸y *
ho¹t ®éng nh m¸y ph¸t.
S794 Nèi trªn bo m¹ch in ®Ó ®Æt thêi gian chuÈn ph¸t *
hiÖn sù trît (m¸y ph¸t).
S796 Nèi trªn bo m¹ch in lùa chän phÐp ®o trît theo *
®iÓm vît.
+ PhÇn tö RGX101
S234, S244 C«ng t¾c trªn bo m¹ch in sè *
S245 TiÕp ®iÓm trît tríc khi cho phÐp c¾t.
A1/B1/C1 Nèi trªn bo m¹ch in cña h·m "cÊp II" *
A2/B2/C2 Nèi trªn bo m¹ch in cña h·m "cÊp I" *
D. B¶o vÖ gèc
+ PhÇn tö IT97
15-40
I> Thêi gian trÔ phÇn tö qu¸ dßng pha *
I>> Bé dß dßng ®iÖn cao (kh«ng sö dông) *
IE PhÇn tö qu¸ dßng sù cè ch¹m ®Êt *
t Thêi gian trÔ *
E. B¶o vÖ qu¸ ¸p / qu¸ kÝch thÝch
+ PhÇn tö UFX132
ea1,ea2,ea3 Gi¸ trÞ V/Hz *
et Bé thêi gian *
+ PhÇn tö SGX116-1
- Thêi gian trÔ *
F. R¬le so lÖch thanh çi (SU91-3)
+ PhÇn tö UZ92
Ue ChØnh ®Þnh ®iÖn ¸p *
Te Thêi gian trÔ *
G. B¶o vÖ m¸y biÕn ¸p
G.1 R¬le so lÖch DT93
+ PhÇn tö DI93
g[0,1xIN] Ngìng dßng ®iÖn r¬le *
(liªn quan tíi dßng ®iÖn ®Þnh møc r¬le).
Is Nèi trªn bo m¹ch in E1 chØnh ®Þnh ngìng b¸o hiÖu *
tM Nèi trªn bo m¹ch in E2 kho¶ng thêi gian c¾t *
SKL Nèi trªn bo m¹ch in E2 cho ®Æc tÝnh bíc thêi gian *
h·m vµ ho¹t ®éng
HZ Nèi trªn bo m¹ch in E2 chØnh ®Þnh tÇn sè(5060Hz) *
mt Nèi trªn bo m¹ch in E2 ®Ó chØnh ®Þnh thêi gian bé *
khuyÕch ®¹i cña ®Æc tÝnh bíc thêi gian.
ST Nèi trªn bo m¹ch in E2 ®Ó chØnh ®Þnh ®Æc tÝnh bíc *
thêi gian.
V242 §ièt trªn bo m¹ch E2 cho bíc thêi gian ng¾n *
H5 Nèi trªn bo m¹ch in E3 cho chØnh ®Þnh møc ®iÒu *
hoµ bËc n¨m.
15-41
+ PhÇn tö IW93
a HÖ sè bï tû lÖ *
v Bï pha (bï cho nèi d©y m¸y biÕn ¸p) *
ma-R/S/T Nèi trªn bo m¹ch in ®Æt d¶i hÖ sè bï *
G.2 R¬le qu¸ kÝch thÝch
+ PhÇn tö UFX 132
ea1,ea2,ea3 Gi¸ trÞ V/Hz *
et Bé thêi gian *
+ PhÇn tö SGX116-1
- Thêi gian trÔ *
G.3 R¬le qu¸ dßng
+ PhÇn tö MC91
KÝ hiÖu DiÔn gi¶i ChÕ ®é Yªu cÇu chØnh ®Þnh
IE ChØnh ®Þnh dßng ®iÖn 00 *
S1,S2 Nèi trªn bo m¹ch in P1 - *
lùa chän (ph¹m vi IE)
I>> B¶o vÖ sù cè pha (x<IE) 01 *
ti>> Thêi gian trÔ b¶o vÖ sù 02 *
cè pha
I>> B¶o vÖ qu¸ dßng (XIE) 03 *
tI> Thêi gian trÔ b¶o vÖ qu¸ 04 *
dßng
I2 B¶o vÖ thø tù nghÞch (XIE) 05 *
tI2 Thêi gian trÔ b¶o vÖ qu¸ 06 *
dßng thø tù nghÞch
IO B¶o vÖ sù cè ch¹m ®Êt (XIE) 07 *
tIO Thêi gian trÔ b¶o vÖ sù 08 *
cè ch¹m ®Êt
lùa chän ph¹m vi dßng ®iÖn trung tÝnh IO
ext/int Dßng ®iÖn trung tÝnh IO 09 *
cã nguån gèc bªn trong hoÆc bªn ngoµi.
15-42
V1 CÊp b¸o hiÖu b¶o vÖ nhiÖt 30 *
qu¸ t¶i
V2 CÊp c¾t b¶o vÖ nhiÖt qu¸ t¶i 31 *
HV Møc ®Æt díi V2 32 *
 H»ng sè thêi gian ®èt nãng 33 *
 H»ng sè thêi gian lµm m¸t 34 *
T1 NhiÖt ®é bªn ngoµi 35 *
T2 CÆp nhiÖt ngÉu 36 *
VO NhiÖt ®é ban ®Çu 37 *
CTRL1 Bé lùa chän chøc n¨ng c¾t 38 *
CTRL2 Nh÷ng ®Çu ra tÝn hiÖu 46 *
lùa chän
Key MËt lÖnh cho phÐp thay 49 *
®æi chØnh ®Þnh
S120 Nèi trªn bo m¹ch in P3 - *
lùa chän ®Çu vµo ®o më réng (T1 hoÆc T2)
cña r¬le h·m
Chó ý: Nh÷ng chÕ ®é kh¸c trªn r¬le kh«ng cÇn ®Æt.
G.4 B¶o vÖ m¸y biÕn ¸p 3 d©y quÊn
+ PhÇn tö UT91
U< ChØnh ®Þnh thÊp ¸p (kh«ng sö dông) -
U> ChØnh ®Þnh qu¸ ¸p *
t ChØnh ®Þnh thêi gian trÔ (yªu cÇu chØnh ®Þnh riªng *
cho chøc n¨ng U< vµ U>)
+ PhÇn tö IC92
IB PhÇn tö qu¸ dßng thêi gian ®Æt møc *
K Møc chØnh ®Þnh phÇn tö qu¸ dßng cã thêi gian *
U/V/W Nèi trªn bo m¹ch in lùa chän ®Æc tÝnh ngîc *
hoÆc rÊt ngîc
I>> PhÇn tö qu¸ dßng tøc thêi *
H. B¶o vÖ kh¸ng bï ngang (SU91-1, 91-3, MC91)
+ PhÇn tö UZ92
15-43
Ue §iÖn ¸p chØnh ®Þnh *
+ PhÇn tö UZ91
Ue §iÖn ¸p chØnh ®Þnh *
+ PhÇn tö MC91
KÝ hiÖu DiÔn gi¶i ChÕ ®é Yªu cÇu chØnh ®Þnh
IE ChØnh ®Þnh dßng ®iÖn 00 *
lùa chän (ph¹m vi IE)
I>> B¶o vÖ sù cè pha (x<IE) 01 *
ti>> Thêi gian trÔ b¶o vÖ sù 02 *
cè pha
I>> B¶o vÖ qu¸ dßng ( XIE) 03 *
tI> Thêi gian trÔ b¶o vÖ qu¸ 04 *
dßng
I2 B¶o vÖ thø tù nghÞch (XIE) 05 *
tI2 Thêi gian trÔ b¶o vÖ qu¸ 06 *
dßng thø tù nghÞch
IO B¶o vÖ sù cè ch¹m ®Êt (XIE) 07 *
tIO Thêi gian trÔ b¶o vÖ sù 08 *
cè ch¹m ®Êt
lùa chän ph¹m vi dßng ®iÖn trung tÝnh IO
ext/int Dßng ®iÖn trung tÝnh IO 09 *
cã nguån gèc bªn trong hoÆc bªn ngoµi.
V1 CÊp b¸o hiÖu b¶o vÖ nhiÖt 30 *
qu¸ t¶i
V2 CÊp c¾t b¶o vÖ nhiÖt qu¸ t¶i 31 *
HV Møc ®Æt díi V2 32 *
 H»ng sè thêi gian ®èt nãng 33 *
 H»ng sè thêi gian lµm m¸t 34 *
T1 NhiÖt ®é bªn ngoµi 35 *
T2 CÆp nhiÖt ngÉu 36 *
VO NhiÖt ®é ban ®Çu 37 *
CTRL1 Bé lùa chän chøc n¨ng c¾t 38 *
15-44
CTRL2 Nh÷ng ®Çu ra tÝn hiÖu 46 *
lùa chän
Key MËt lÖnh cho phÐp thay 49 *
®æi chØnh ®Þnh.
lùa chän ®Çu vµo ®o më réng (T1 hoÆc T2)
cña r¬le h·m
Chó ý: Nh÷ng chÕ ®é kh¸c trªn r¬le kh«ng cÇn ®Æt
I. R¬le b¶o vÖ h háng m¸y c¾t
+ PhÇn tö SIX109b
tI Thêi gian trÔ tÝn hiÖu phôc håi c¾t m¸y c¾t m¹ch -
sù cè
tII Thêi gian trÔ c¾t m¸y c¾t dù phßng *
R,S,T Chän møc chØnh ®Þnh dßng ®iÖn nhá nhÊt (% IN) *
J. R¬le kiÓm tra ®ång bé tr¹m ®ãng c¾t
+ PhÇn tö UZ2940
 max 1 Ph¹m vi gãc pha *
K KhuyÕch ®¹i gãc pha *
U1/U2 §iÖn ¸p nhá nhÊt (theo % ®iÖn ¸p ®Þnh møc) *
Umax §iÖn ¸p lÖch lín nhÊt (%)gi÷a U1 vµ U2 *
Smax TÇn sè trît lín nhÊt (mHz) *
 Thêi gian gi¸m s¸t *
15.6. Thö nghiÖm vµ chuyÓn giao sö dông

Nh÷ng yªu cÇu vµ thñ tôc chi tiÕt ®· ®îc nãi râ trong s¸ch chØ dÉn cña nhµ
s¶n xuÊt thiÕt bÞ kÌm theo ph¶i ®îc tu©n thñ ®óng.
Nãi chung, tÊt c¶ chØnh ®Þnh vµ kÕt nèi r¬le cÇn ph¶i lµm tríc khi thö nghiÖm
vµ chuyÓn giao sö dông thiÕt bÞ. Nã cÇn ®îc kiÓm tra kh¼ng ®Þnh lµ tÊt c¶ ®Çu c¾m
trong hîp bé cã ®ñ ®îc l¾p vµo vÞ trÝ ®óng trong m¸ng.
15-45
15.6.2. Hîp bé thö nghiÖm
Tæ hîp thö nghiÖm ®îc sö dông ®Ó b¬m dßng thø cÊp vµ ®Æt ®iÖn ¸p lªn r¬le
®Ó kiÓm tra tÝnh n¨ng ho¹t ®éng; møc c¾t thÝch hîp, thêi gian ®Æt, logic, çc ®Çu ra...
còng cÇn ®îc kiÓm tra. §Æc tÝnh cña r¬le tæng trë nªn ®îc vÏ ra râ rµng.
Khi nèi víi hîp bé thö nghiÖm, cÇn tiÕn hµnh çc viÖc sau:
+ Ng¾n m¹ch cuén thø cÊp m¸y biÕn dßng.
+ Çch ly r¬le khái m¸y biÕn dßng vµ biÕn ¸p.
+ Ng¾t m¹ch c¾t.
+ Kho¸ cöa ra vÒ thiÕt bÞ chØ b¸o, b¸o ®éng.v.v. vÒ tr¹m.
+ Nèi hîp bé thö nghiÖm víi cöa vµo cña r¬le dßng vµ ¸p.
Dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p t¶i thø cÊp cã thÓ ®îc kiÓm tra ë n¬i dÔ dµng thùc hiÖn,
vµ ho¹t ®éng r¬le còng nh çc nót Ên thö nghiÖm còng cÇn ®îc kiÓm tra.
15.6.3. R¬le ®êng truyÒn

ë n¬i sö dông kªnh th«ng tin víi hÖ thèng r¬le b¶o vÖ ®êng d©y, thiÕt bÞ nµy
ph¶i ®îc thö nghiÖm cïng víi r¬le b¶o vÖ ®êng d©y ë t¹i mçi ®Çu cuèi.
Còng nh ®èi víi hÖ thèng r¬le, toµn bé viÖc chØnh ®Þnh çc thiÕt bÞ ©m thanh
vµ ®iÒu chØnh kÕt nèi ph¶i ®îc tiÕn hµnh tríc khi chuyÓn giao sö dông. ThiÕt bÞ
nµy cÇn ®îc kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o c¾t ®óng tÇn sè ®iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ ®óng theo
qui ®Þnh.
Trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸, thiÕt bÞ ©m thanh cÇn ®îc kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o cã
møc tÝn hiÖu tho¶ m·n vµ nhËn ®îc çc tÇn sè t¹i çc ®iÓm cuèi (nèi) khi chóng
®îc ph¸t ®i tõ çc ®Çu cuèi kh¸c. Møc tÝn hiÖu vµ thêi gian truyÒn cÇn ®îc ghi l¹i
®Ó xem xÐt sau nµy khi cÇn thiÕt.
Mét çch lý tëng, nÕu ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ ©m thanh ®îc kiÓm tra trong
®iÒu kiÖn cã nguån nhiÔu tõ bªn ngoµi. Trong thö nghiÖm thùc tÕ khã tho¶ m·n ®iÒu
kiÖn trªn, nªn thêng thùc hiÖn thñ tôc sau: m« pháng nhiÔu b»ng çch ®ãng c¾t
kho¸ nguån nu«i.
15.6.4. C¾t m¸y c¾t

Tríc khi cÊp ®iÖn cho tr¹m, cÇn kiÓm tra tÊt c¶ çc r¬le mµ chóng sÏ c¾t, liªn
quan ®Õn m¸y c¾t. Sau ®ã ®Ó tr¸nh thao t¸c lÆp l¹i nhiÒu lÇn c¾t m¹ch, cã thÓ sö
dông t¹m thiÕt bÞ bªn ngoµi vµo cuén c¾t cña m¸y c¾t. Tuy nhiªn, sau khi kiÓm tra
xong toµn bé m¹ch c¾t, cÇn thùc hiÖn vµi lÇn thao t¸c cña cuén c¾t m¸y c¾t thùc tÕ.
15-46
15.6.5. §ãng ®iÖn
Trong qu¸ tr×nh ®ãng ®iÖn, ph¶i kiÓm tra chiÒu quay vµ sù ho¹t ®éng ®óng thø
tù pha hÖ thèng. §iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn thø cÊp cÇn ®îc kiÓm tra ®Ó vÒ gi¸ trÞ vµ thø
tù pha.
15.7. Phô lôc

D÷ liÖu thiÕt bÞ thö nghiÖm
Danh môc chØnh ®Þnh hÖ thèng r¬le 500kV
LZ96 R¬le ®êng truyÒn s¬ cÊp
WL96 R¬le tù ®ãng l¹i
LZ95 R¬le ®êng truyÒn dù phßng
GZX104 R¬le ngoµi bíc
UFX132/SGX116-1 R¬le kÝch thÝch qu¸ ®é/qu¸ ¸p
IT97 R¬le b¶o vÖ qu¸ dßng
DT93 R¬le so lÖch m¸y biÕn ¸p
MC91 R¬le qu¸ dßng/qu¸ t¶i MBA hoÆc cuén kh¸ng ®iÖn
UT91 R¬le qu¸ ¸p thø tù kh«ng
IC92 R¬le qu¸ dßng
SU91 R¬le so lÖch trë kh¸ng cao thanh çi hoÆc cuén kh¸ng
SIX109 R¬le sù cè h háng m¸y c¾t
UN2940a R¬le kiÓm tra ®ång bé
PhiÕu (biªn b¶n) kiÓm tra cña ngêi gi¸m s¸t:
15-47
Tr¹m Chøc n¨ng B¶o vÖ dù phßng ®êng d©y
R¬le: KiÓu LZ 95 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
B¶o vÖ r¬le
D÷ liÖu thiÕt bÞ thö nghiÖm
ThiÕt bÞ Nhµ s¶n xuÊt Sè model Sè sEriE
Hîp bé thö nghiÖm r¬le
BiÕn ¸p biÕn thiªn
Bé dÞch pha
M¸y ®o gãc pha
Hép t¶i
V¹n n¨ng kÕ vom
Bé ®Õm tÇn
M¸y dao ®éng kÝ
M¸y ph¸t tÝn hiÖu
Bé thêi gian
Card më réng
§Çu c¾m thö nghiÖm
Bé t¹o sù cè
Tr¹m:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngµy:
15-48
Sè CKT.BRKR.
§êng d©y D÷ liÖu ®êng d©y s¬ cÊp rU ri R¬le BËc ®êng truyÒn s¬ cÊp
HÖ sè
R X Ro X o HÖ sè HÖ sè Khëi ®éng Gi¸ trÞ ®o
Sè Kho¶ng çch Gãc pha trë kh¸ng IN U N
Tõ §Õn biÕn ¸p biÕn dßng KiÓu
km [/ph] O
rZ = rU/r I A V ZA Z B Z 1 Z 2 Z 3
kV A
Ngêi thùc hiÖn:

ChØnh ®Þnh b»ng: Ngµy:
KiÓm tra b»ng: Ngµy:
Ngêi gi¸m s¸t: Ngµy:
15-49
Sè CKT.BRKR.
D÷ liÖu ®êng d©y thø cÊp EA 91 TT 91 IW91 EM 92 EM 91 KE 91

Khëi ®éng Gi¸ trÞ ®o ChØnh ®Þnh Thêi gian Cöa vµo Gi¸ trÞ ®o, M1 Gi¸ trÞ ®o, §a gi¸c
khëi ®éng dßng ®iÖn M2
ZA ZB Z1 Z2 Z3 NA KB t1 t2 t3 M Ko  N1 m1 N2 m2 N3 m3 N m m kR
/ph % s grad % % % %
100    fN IN 100...130V 200...260V fN I II III IV V

Gi¸ trÞ ®o Zi = ZM  mi  i = 1,2,3
N i  Ph  Hz A ZM [/Ph] [Hz] M [ O ]
1 0,1 0,2 50 45 55 65 75 85
 100    50 2 0,05 0,1 60 37 49 60 72 83
Z A  50 Z M  N  Ph 
 A   5 0,02 0,04
Khëi ®éng 
1 0,12 0,24
Z  k  Z   
 B B A   60 2 0,06 0,12
 Ph 
5 0,024 0,048
15-50
Sè CKT.BRKR.
PhÇn tö ChØnh ®Þnh trªn phÇn tö Sè c«ng t¾c/cÇu nèi Chó thÝch
AL92 S2 S3 S4 S5 S6 S280
on
off
C « n g t¾ c o n /o ff th ê i g ia n S281
1 10 m s
2 20 m s
3 40 m s
4 80 m s
5 160m s
6 320 m s
7 640 m s
8 1280 m s tH = ____________
W10 W11 W12 W13 W14 W15 W10...

vµo 1-2 W15
ra 1-3
15-51
Sè CKT.BRKR.
chØnh ®Þnh gãc KO
IW91 vÞ trÝ 1 2 3 4 5 6 7
kO 0o -30o -60o -90o 50Hz -120o -150o -180o
0o -36o -69o -100o 60Hz -129o -155o -180o
chØnh ®Þnh trªn bo m¹ch in = 1 : kO = 00
KA91 2 L85 1 - ChÕ ®é vßng trßn

2 - ChÕ ®é quay
1
W0940 W0904 vµo - 50Hz

W0940
W0904 ra - 60Hz
bíc thêi gian t3
TT91 1 2 S179
1- 10ms
2- 100ms
Chó ý: t3 = 1400ms
15-52
Sè CKT.BRKR.
S182 chÕ ®é ho¹t ®éng cña r¬le
EL91-2 1 - PUTT kho¶ng çch
1- PUTT 2 - POTT
2 - POTT
T1 T2 T3 T4 S180-1 cöa vµo ma trËn ®ièt cho

on thêi gian t1.......t4
off hoÆc tõ bªn ngoµi
T1 T2 T3
S181 chØnh ®Þnh d¶i thêi gian
on 1...255ms
t1...t3 'on' = 1....255ms
off 10...2550ms
'off' = 10...2550ms
T4 t4 'on' = 10...2550ms
on 10...2550ms 'off' = 0,2...51s
off 0,2...51s
t1 = ____________
t2 = ____________
t3 = ____________
t4 = ____________
15-53
Sè CKT.BRKR.
TT91 x1 x2 x3 tR1 tR1 = vïng 1 cã trÔ

tR1 tR2 tR2 = thêi gian ngîc
tR2
W10 vµo: ®Ìn LED cña

XV92-1 W10 phÇn tö ph©n tÝch s¸ng víi
vµo ra tÇn sè 1Hz.
W10 ra: ®Ìn LED s¸ng
liªn tôc.
X Y S11 S11 thêi gian trÔ sau tÝn

Gi¸ trÞ 1 2 4 8 1 2 4 8 hiÖu b¸o cña r¬le khi cã
sù cè.
Tªn gäi 1 2 3 4 5 6 7 8
t = __________________ ,s
gi¸ trÞ chØnh ®Þnh: X = ________ t = X + Y . 10 s
Y = ________
15-54
Sè CKT.BRKR.
EL91-2 1 2 4 8 16 32 64 128 S181 thêi gian t1 - t4 chØ sö

t1 = 30ms (S235) dông ë chÕ ®é POTT.
t2 =100ms(S335) t1 = thêi gian trÔ khëi
t3 = 20ms (S435) ®éng (chØ cho hÖ thèng
t4 =150ms(S535) h·m).
t2 = giíi h¹n cña tÝn hiÖu
kh«ng h·m (chØ cho hÖ
thèng h·m).
t3 = trÔ cöa vµo kh«ng
h·m.
t4 = giíi h¹n cña tÝn hiÖu
mang lÆp l¹i.
15-55
Sè CKT.BRKR.
UL91 Gi¸ trÞ chØnh ®Þnh: X = Y= S0862 Thêi gian ®Æt l¹i cña chøc
n¨ng gi¸m s¸t ®iÖn ¸p.
X c«ng t¾c 1 2 3 4 Y 5 6 7 8 t = Y + 0,1 x X
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 = on
1 1 0 0 0 1 1 0 0 0 2 = off
2 0 1 0 0 2 0 1 0 0
3 1 1 0 0 3 1 1 0 0
4 0 0 1 0 4 0 0 1 0
5 1 0 1 0 5 1 0 1 0
6 0 1 1 0 6 0 1 1 0
7 1 1 1 0 7 1 1 1 0
8 0 0 0 1 8 0 0 0 1
9 1 0 0 1 9 1 0 0 1
Nh÷ng vÞ trÝ kh¸c kh«ng xÐt
W12- vµo  ra  W12
15-56
Sè CKT.BRKR.
W1 W2 W3 W4 W5 W6
EB91a W1 - W6 W1 = 3/1 + 3 ph
Q
W2 = h·m bªn ngoµi
Q W3 = chøc n¨ng ®ãng
W4 = khèi dao ®éng
chó ý : Q = 2 - 3 kh«ng chuyÓn ®æi nguån
Q = 1 - 2 chuyÓn ®æi W5 = vïng gia tèc
W6 = thu HF
S8 S9 S10
EM92 RC RC RC S8 ; S9 ; S10 Bé läc T ®èi víi dung
kh¸ng biÕn ¸p
RC + Møc RC + Møc RC + Møc Bé läc RC ®èi víi c¶m
T T T kh¸ng biÕn ¸p vµ
ZS / Z L < 5
IL91 Møc x¸c ®Þnh cña phÇn tö

0,4 x IN = 2 dßng ®iÖn trung tÝnh
0,15 x IN = 1
15-57
Sè CKT.BRKR.
W12 : r¬le hôt
AV91A-1 W12 W13 W14 W12 - W14
ë vÞ trÝ 1-3 tiÕp ®iÓm thêng ®ãng
1-2
105 1-2 tiÕp ®iÓm thêng më
1-3 W13 : r¬le b¸o nh¶
1-3 tiÕp ®iÓm thêng ®ãng
1-2 tiÕp ®iÓm thêng më
W14 : r¬le bÞ thö nghiÖm
W12: PPX bÞ thö nghiÖm 1-3 tiÕp ®iÓm thêng ®ãng

AV91A-1 W12 W13 W14
ë vÞ trÝ 1-2 tiÕp ®iÓm thêng më
1-2 W13 : PPX bÞ thö nghiÖm
416
1-3 1-3 tiÕp ®iÓm thêng ®ãng
W14 : r¬le bÞ thö nghiÖm
1-3 tiÕp ®iÓm thêng ®ãng
AV91a-5 W74/W75/W76/W77/W78 W74-W75 ChØnh ®Þnh cña nhµ m¸y
15-58
Sè CKT.BRKR.
PhÇn tö ChØnh ®Þnh trªn phÇn tö Sè c«ng Chó thÝch

t¾c/cÇu nèi
PPX401 HÖ sè biÕn dßng =

IN nèi ®Ó lùa chän cöa vµo dßng ®iÖn
I>: theo dßng ®iÖn
I > s¬ cÊp = _____________
I > thø cÊp = ____________
I > % x IN = _____________
tO = __________________ thêi gian trÔ c¬ b¶n
tS = __________________ thêi gian më réng tÝn hiÖu h·m.
tR = __________________ thêi gian nh¶ dù phßng
gãc ®Æc tÝnh = _____________________
15-59
Sè CKT.BRKR.
UP91 Tw ________________________________ Bé thêi gian

S187/1-2 
®Æc tÝnh thêi gian trÔ
1-3 
S188/1-2 
hÖ sè Kw
1-3 
S222/1-2 
chØ thÞ LED
1-3 
2-3 
IRS /1-2 
1-3 
URS /1-2 
1-3 
15-60
R¬le: KiÓu WL 96 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
ChØnh ®Þnh ban ®Çu :

ChÕ ®é ho¹t ®éng :
Ch¬ng tr×nh ®ãng l¹i n: ..........................
Thêi gian sù cè tW x 0,01 s : ..........................
Thêi gian tÜnh ®¬n pha tP1 x 0,02 s : .......................... Møc/ kÌm theo _________________________
Thêi gian tÜnh 3 pha tP3 x 0,01 s x kP ..........................
§iÒu chØnh trang 2 §iÒu chØnh trang 3

Thêi gian phôc håi tS (c«ng t¾c trît) 1 2  tS = t B Thêi gian xung ®ãng tE (cÇu nèi ®îc hµn W181)
 tS = 200 s  tE = 0,25
më ®ãng
s
Thêi gian h·m tB (c«ng t¾c DIL) S150/-1   tB = 5s 
/-2   tB = 10s   tE = t S
/-3   tB = 20s  CÇu nèi ®îc hµn W180 
Thêi gian ph¸n ®o¸n tD x 0,02 s : ........................... Y X

HÖ sè kP (c«ng t¾c trît) 1 2  1 2  kP =1  kP =100 
  kP =2  kP =200  CÇu nèi ®îc hµn W182 

më ®ãng
S3 C«ng t¾c DIL S150/-5  
S4 C«ng t¾c DIL S150/-4  
Ngêi thùc hiÖn: ChØnh ®Þnh b»ng: Ngµy:
Ngêi gi¸m s¸t: KiÓm tra b»ng: Ngµy:
15-61
Sè CKT.BRKR.

t¾c/cÇu nèi
UN2940  max: ( max = [O el ] x K) gãc pha

 max = ____________
[O el ] = ___________ (5 hoÆc 10O)
K = ___________
U1,U2 min [%] = __________ (50 100%) ®iÖn ¸p nhá nhÊt
Umax[%] = __________ (2  20%) ®iÖn ¸p lÖch lín nhÊt
Smax : (Smax = 20 x K) tÇn sè trît lín nhÊt (mHz)
Smax = __________________
K = __________________
thêi gian gi¸m s¸t
 : ( = t x k )
 = __________________
t = __________________ (5s hoÆc 20 ms)
k = __________________
15-62
Sè CKT.BRKR.

t¾c/cÇu nèi
IT94-3 HÖ sè biÕn dßng

I>: giai ®o¹n thêi gian trÔ
I > s¬ cÊp = ____________
I > thø cÊp = ____________
I > x IN = ____________
I >> : bé thêi gian ®èi víi giai ®o¹n thêi
I >> s¬ cÊp = ____________ gian trÔ
I >> thø cÊp = ____________
I >>x IN = ____________
t : bé thêi gian ®èi víi giai ®o¹n thêi
t = __________________ gian trÔ
t x 0,1s = __________________
t: bé thêi gian ®èi víi giai ®o¹n thêi
t = __________________ gian trÔ
15-63
Sè CKT.BRKR.

t¾c/cÇu nèi
IT94-3 SW1-4
më ®ãng
SW1
SW2
SW3
SW4
W330 __________________ W330 chØnh ®Þnh cña nhµ m¸y

15-64
Sè CKT.BRKR.
D÷ liÖu ®êng d©y s¬ cÊp ChØnh ®Þnh s¬ cÊp [/Ph] HÖ sè ChØnh ®Þnh thø cÊp[/Ph]
§êng d©y O
Sè §é dµi R X Ro Xo gãc pha, Khëi ®éng gi¸ trÞ ®o KZ = KU/K I Khëi ®éng gi¸ trÞ ®o
tr¹mtr¹m
[km] [ /ph ] ZA ZB Z1 Z2 Z3 [kV:kV/A:A] Z A ZB Z1 Z2 Z3
Ngêi thùc hiÖn:

15-65
Sè CKT.BRKR.
KA95 TL95 KM9 AL9 R¬le kho¶ng çch

Sè
Z I I ko ko t1 t2 t3 t4 N1 m1 (R/X)1 N2 m2 (R/X)2 N3 m3 (R/X)3 =I IN = , A Chó thÝch
UN = ,V
/ph [x IN] [O] [s]
15-66
Sè CKT.BRKR.
KM95 W1/1  W1
2
W2/1  W2
2
W3/1  W3
2
W4/1  W4
2
W5/1  W5
2
W6/1  W6
2
W7/1  W7
2
W8/1  W8
2
W9/1  W9
2
15-67
Sè CKT.BRKR.
KA95 W1/1  W1
2
W2/1  W2
2
3
4
W3/1  W3
2
W4/1  W4
2
W5/1  W5
2
W6/1  W6
2
W7/1  W7
2
W8/1  W8
2
W9/1  W9
2
15-68
Sè CKT.BRKR.
KA95 W11/1  W11

(tiÕp theo)
2
3
S710/1  S710
2
15-69
Sè CKT.BRKR.
TL95a W1/1  W1
2
W2/1  W2
2
W3/1  W3
2
W4/1  W4
2
W5/1  W5
2
W6/1  W6
2
W7/1  W7
2
W8/1  W8
2
W9/1  W9
2
W10/1  W10
2
W11/1  W11
2
15-70
Sè CKT.BRKR.
W12/1  W12
TL95a 2
(tiÕp W13/1  W13
theo) 2
W14/1  W14
2
W15/1  W15
2
W16/1  W16
2
W17/1  W17
2
W18/1  W18
2
W19/1  W19
2
W20/1  W20
2
W21/1  W21
2
W22/1  W22
2
15-71
Sè CKT.BRKR.
UP92-1 S187/1-2  S187 ®Æc tÝnh thêi gian trÔ

1-3 
S188/1-2 
1-3  S188 hÖ sè Kw
S222/1-2 
1-3  W222 chØnh ®Þnh cña nhµ m¸y
2-3 
Tw ________________________________
Bé thêi gian
IRS /1-2 
1-3 
URS /1-2 
1-3 
15-72
Sè CKT.BRKR.
UL91 W12 Vµo  Ra  W12

S0862/1 On  Off  S0862
2 On  Off 
3 On  Off 
4 On  Off 
5 On  Off 
6 On  Off 
7 On  Off 
8 On  Off 
15-73
Sè CKT.BRKR.
AV91a-1 W11/1  W11 ChØnh ®Þnh cña nhµ m¸y

2 
W12/1-2  W12
2-3 
W13/1-2  W13
2-3 
W14/1-2  W14
2-3 
W15/1  W15
2 
chó ý : sö dông 1-2 ®èi víi c«ng t¾c thêng më ChØnh ®Þnh cña nhµ m¸y
sö dông 2-3 ®èi víi c«ng t¾c thêng ®ãng
15-74
Sè CKT.BRKR.
W2/1  W2
AL93 2
W3/1  W3
2
W4/1  W4
2
W6/1  W6
2
W8/1  W8
2
W12/1  W12
2
W13/1  W13
2
W14/1  W14
2
W15/1  W15
2
W17/1  W17
2
W18/1  W18
2
15-75
Sè CKT.BRKR.
AL93 W19/1  W19

2
W20/1  W20
2
W21/1  W21
2
W22/1  W22
2
W23/1  W23
2
W24/1  W24
2
W25/1  W25
2
W26/1  W26
2
15-76
Sè CKT.BRKR.
W1/1  W1 ChØnh ®Þnh cña nhµ m¸y
UV95 2
3
2
2
2
2
2
2
2
3
2
15-77
Sè CKT.BRKR.

t¾c/cÇu nèi
W1 W2 W3 W4 W5 W6
EB91a W1 - W6 nh÷ng phÇn tö cÆp thu ph¸t quang.
Q
nh÷ng nèi lùa chän cöa ra.
Q
chó ý : Q = 2 - 3 kh«ng chuyÓn ®æi

Q = 1 - 2 chuyÓn ®æi
15-78
Tr¹m Chøc n¨ng PhÝa ngoµi bíc
R¬le: KiÓu GZX104 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
hÖ sè biÕn
dßng
hÖ sè biÕn
¸p
ZPT408-1 ZA = ____________________ híng phÝa tríc

ZB = ____________________ híng ngîc l¹i
ZC = ____________________ trë kh¸ng phÝa tríc ®Õn t©m cña hÖ
NA = ____________________ thèng c«ng suÊt.
NB = ____________________
NC = ____________________
 = ____________________ gãc néi t¹i cña l¨ng kÝnh
 = ____________________ ®é nghiªng kh«ng nh×n thÊy
Ngêi thùc hiÖn:

15-79
Sè CKT.BRKR.
S791  1  0  M S791
S792  1  0  G S792
S794  B  A  G S794
S795  B  A  M S795
S796 > XC  S796

 XC 
15-80
Sè CKT.BRKR.
RGX101- CÊp I
1 Sè xung lùc________
S244 S244
D C B A
CÊp II
Sè xung lùc________
S243 S243
D C B A
S245 S245
 P
15-81
Sè CKT.BRKR.
CÊp ChÕ ®é Nèi A2/C2 Nèi A1/C1

I ho¹t ®éng ®ãng
h·m më
II ho¹t ®éng ®ãng
h·m më
15-82
Tr¹m Chøc n¨ng B¶o vÖ bíc qu¸ dßng
R¬le: KiÓu IT97 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
HÖ sè biÕn dßng_______________
IN = ________________ dßng ®iÖn r¬le ®Þnh møc
I>: qu¸ dßng cã trÔ thêi gian
I > x 0,1 IN = ____________
t x 0,15 = ____________
I >> : qu¸ dßng møc ®Æt cao
I >> x IN = ____________
t x 0,015 = ____________
IE: sù cè ch¹m ®Êt
IE >> x 0,01IN = ____________
t x 0,15 = _________________
Ngêi thùc hiÖn:

15-83
Tr¹m Chøc n¨ng Qu¸ kÝch thÝch
R¬le: KiÓu UFX132/SGX116-1 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
UFX132 Bíc 1_____________________V/Hz
UFX132 Bíc 2_____________________V/Hz
UFX132 Bíc 3_____________________V/Hz
SGX116-1 Bíc 1_____________________sec

SGX116-1 Bíc 2_____________________sec
SGX116-1 Bíc 3_____________________sec
Ngêi thùc hiÖn:

15-84
Tr¹m Chøc n¨ng So lÖch m¸y biÕn ¸p
R¬le: KiÓu DT93 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
DI93 g(0,1 x IN ) ______________________________ chØnh ®Þnh c¬ b¶n

bo m¹ch in E1 :
IS _____________ møc c¶nh b¸o
bo m¹ch in E2 :
fN _____________ tÇn sè ®Þnh møc
tM _____________ ®Õm thêi gian nh¶
SKL _____________ ®Æc tÝnh bíc thêi gian
ST _____________ ®Æc tÝnh
V242 _____________ ®ièt cña bíc t1
mt _____________ bé khuyÕch ®¹i thêi gian
bo m¹ch in E3 :
H5 _____________ bé läc hµi bËc 5
Ngêi thùc hiÖn:

15-85
Tr¹m Chøc n¨ng So lÖch m¸y biÕn ¸p
R¬le: KiÓu DT93 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
PhÇn C¹nh biÕn BiÕn dßng TiÒn chØnh ®Þnh ChØnh ®Þnh bo m¹ch in
¸p Ph¹m vi Chó thÝch
tö M· sè HÖ sè §Êu nèi V a(%) ma-R ma-Y ma-E
IW93
IW93
IW93
IW93
IW93
15-86
Tr¹m Chøc n¨ng
R¬le: KiÓu Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
PhÇn tö ChØnh ®Þnh trªn phÇn tö Chó thÝch

MC91 IR = 1A  5A  dßng ®iÖn r¬le ®Þnh møc
TÇn sè = 50Hz  60Hz  tÇn sè ®Þnh møc
SN = ________________MVA Th«ng sè biÕn ¸p ®îc b¶o vÖ
UN= ________________kV
IN = ________________A
ChÕ ®é Ký hiÖu gi¸ trÞ
00 IE
01 I>>
02 tI>>
03 I>
04 tI>
05 I2
06 tI2
07 IO
08 tIO
09 ngoµi/trong
11 Ibl.R.
12 tI bl.R
13 IAnl
14 tI Anl
15 I<
15-87
Tr¹m Chøc n¨ng
Sè CKT.BRKR.
PhÇn tö ChØnh ®Þnh trªn phÇn tö Chó thÝch

ChÕ ®é Ký hiÖu Gi¸ trÞ
16 tI<
17 Ncold
18 Nhot
19 tN=N-1
30 v1
31 v2
32 Hv
33 
34 
35 T1
36 T2
37 T2/n
38 v0
39 v0
46 CTRL0
47 CTRL1
48 CTRL2
49 key
15-88
Tr¹m Chøc n¨ng
Sè CKT.BRKR.
S1,S2 (bo m¹ch in P1) dßng ®iÖn c¬ së IE S1,S2
E A E A E A E A
S4 S3 S2 S1
IE S1 S2
0,300...0,424 x IN E A 
0,425...0,600 x IN A A 
0,601...0,848 x IN E E 
0,849...1,200 x IN A E  S3,S4
S3,S4 (bo m¹ch in P1) dßng ®iÖn trung tÝnh IO
IO S3 S4
0,05..0,25 x IE A A 
ngoµi
0,2...1,0 x IE E A  S150
trong 0,2...1,0 x IE E E 
S150 (bo m¹ch in P2) h·m r¬le

1 2 3 S120
 r¬le hoµn toµn kh«ng chñ ®éng
 chØ h·m nh¶
S120 (bo m¹ch in P3) cöa vµo ®o më réng (tuú ý)
1 2 3
 nhiÖt ®é T2 hoÆc tèc ®é n
 nhiÖt ®é T1
15-89
Tr¹m Chøc n¨ng Qu¸ ¸p thø tù kh«ng MBA
R¬le: KiÓu UT91 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
HÖ sè biÕn ¸p_______________
U < ________________ chØnh ®Þnh gi¸ trÞ thÊp ¸p
U > _________________ chØnh ®Þnh gi¸ trÞ qóa ¸p
t ________________ thêi gian trÔ
Ngêi thùc hiÖn:

15-90
Tr¹m Chøc n¨ng Qu¸ dßng
R¬le: KiÓu IC92 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
HÖ sè biÕn dßng_______________
IB ________________ møc thêi gian t¸c ®éng qu¸ dßng
chØnh ®Þnh ph¹m vi cña phÇn tö
K _________________ OC
phÇn tö qu¸ dßng tøc thêi
I >> x IB ________________ nèi lùa chän ®Æc tÝnh ngîc hoÆc
rÊt ngîc
U/V/W __________________ U/V/W
Ngêi thùc hiÖn:

15-91
Tr¹m Chøc n¨ng So lÖch trë kh¸ng cao
R¬le: KiÓu SU91 Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
HÖ sè
biÕn dßng
PhÇn tö trë kh¸ng cao
UZ_____ ®iÖn ¸p chän
UE ________________ ®iÖn trë song song phÝa sau phÇn
RP _________________ tö
PhÇn tö qu¸ ¸p
UT91
UE ________________ gi¸m s¸t m¹ch ®o
TE _________________ thêi gian ®iÖn ¸p chän
Ngêi thùc hiÖn:

15-92
Tr¹m Chøc n¨ng Sù cè nh¶y m¸y c¾t
R¬le: KiÓu SIX109h Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.
HÖ sè biÕn dßng ___________________
IN __________________ dßng ®iÖn r¬le ®Þnh møc
tI _________________ thêi gian trÔ nh¶ l¹i
tI _________________ thêi gian trÔ nh¶ l¹i m¸y ng¾t dù
R ________________ (% IN) phßng
møc dßng ®iÖn chän nhá nhÊt
S _________________(% IN) pha A
møc dßng ®iÖn chän nhá nhÊt
pha B
T _________________(% IN) møc dßng ®iÖn chän nhá nhÊt
pha C
Ngêi thùc hiÖn:

15-93
Tr¹m Chøc n¨ng KiÓm tra ®ång bé
R¬le: KiÓu UN2940a Nhµ s¶n xuÊt ABB
Sè CKT.BRKR.

t¾c/cÇu nèi
max: ( max = [O el ] x K) gãc pha
max = ____________
[O el ] = ___________ (5 hoÆc 10O)
K = ___________
U1,U2 min [%] = __________ (50 100%) ®iÖn ¸p nhá nhÊt
Umax[%] = __________ (2  20%) ®iÖn ¸p lÖch lín nhÊt
Smax : (Smax = 20 x K) tÇn sè trît lín nhÊt (mHz)
Smax = __________________
K = __________________
 : ( = t x k )
 = __________________
t = __________________ (5s hoÆc 20 ms)
k = __________________
Ngêi thùc hiÖn:

15-94
danh môc kiÓm tra hÖ thèng b¶o vÖ r¬le
Dù ¸n: Ngµy:
1 Hå s¬ vËn chuyÓn/giÊy ®ãng hµng kÌm theo vËn ®¬n
3 §· kiÓm tra háng hãc
4 Tho¶ m·n ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n
5 VÞ trÝ l¾p ®Æt chÝnh x¸c
6 §¶m b¶o v¸n vµ thïng an toµn
7 HÖ sã biÕn ¸p vµ biÕn dßng chÝnh x¸c
8 §· kiÓm tra chøc n¨ng ®iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ CKTS
9 §· kiÓm tra l¹i phÇn nh¶ cña m¸y ng¾t
10 §· kiÓm tra çch ®iÖn cuén d©y ®iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ CKT
11 §· kiÓm tra çc møc chØnh ®Þnh, ®iÒu chØnh vµ çc chç nèi
12 Çc møc chØnh ®Þnh ®îc ghi l¹i
13 Thö nghiÖm thø cÊp
14 LÊy ®Æc tÝnh r¬le (nÕu ¸p dông)
15 §· kiÓm tra pha ®Çu vµo biÕn ¸p ®o lêng
16 §iÒu chØnh vµ chØnh ®Þnh thiÕt bÞ b¶o vÖ lêi tho¹i ®êng truyÒn
17 §· kiÓm tra vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ ghÐp nèi vµ SSB vi sãng radio vµ bé nh©n
cã hoÆc kh«ng PLC
18 §· kiÓm tra ®êng d©y nèi tõ ®Çu nµy ®Õn ®Çu kia cña thiÕt bÞ b¶o vÖ
®êng truyÒn vµ kªnh truyÒn
15-95
19 §· ghi vµ kiÓm tra sè lÇn truyÒn t¶i, tÇn sè vµ møc tÝn hiÖu thiÕt bÞ kªnh
truyÒn
Ghi chó:
MÉu sè:
15-96
ch¬ng 16 Çp ®iÖn

Ch¬ng nµy cung cÊp th«ng tin c¬ b¶n çc yªu cÇu ®Ó lùa chän, bèc dì, l¾p ®Æt
vµ thö nghiÖm çp ®iÖn.
YÕu tè chÝnh ®Ó lùa chän çp ®iÖn lµ kh¶ n¨ng mang ®iÖn, møc dßng ®iÖn ng¾n
m¹ch, sôt ¸p, møc ®iÖn ¸p ho¹t ®éng, møc qu¸ ¸p xung vµ ng¾n h¹n, çc yªu cÇu
líi b¶o vÖ çp vµ ®iÒu kiÖn m«i trêng.
Th«ng thêng kh¶ n¨ng chÞu dßng cña çp ®îc x¸c ®Þnh bëi sù ph¸t nãng
(nhiÖt). Trong m¹ng h¹ ¸p, ®iÖn ¸p r¬i sôt ¸p còng ®îc quan t©m nÕu yªu cÇu vÒ
dßng ®iÖn cao hay ®êng çp dµi.
Yªu cÇu møc ®iÖn ¸p çp ®iÖn th«ng thêng phô thuéc trùc tiÕp vµo ®iÖn ¸p hÖ
thèng vµ ®iÒu kiÖn vËn hµnh.
§iÒu kiÖn m«i trêng vËn hµnh trong khu vùc Èm ít, cã dÇu, mì hoÆc çc
chÊt lµm bÈn kh¸c ®ßi hái ph¶i quan t©m ®Õn çc líp vá b¶o vÖ ®Çu d©y dÉn ®Ó ng¨n
chÆn sù suy th¸i çch ®iÖn hoÆc sù x©m nhËp cña h¬i níc.
Vá b¶o vÖ çp ph¶i ®¸p øng yªu cÇu gi¶m thiÓu ®iÖn ¸p quanh thiÕt bÞ xuèng
díi møc nguy hiÓm hay gi÷ ®Ó ®iÖn ¸p chØ truyÒn trªn çp nguån cao ¸p. Vá çp
ph¶i ®îc nèi ®Êt theo mét sè qui ®Þnh (sÏ xem xÐt sau).
Çc thñ tôc bèc dì vµ l¾p ®Æt çp ph¶i ®îc tu©n thñ ®Ó tr¸nh háng hãc vµ sù
cè sau nµy. Mét tû lÖ lín çc sù cè çp thêng b¾t nguån tõ bèc dì vµ l¾p ®Æt sai qui
çch.
¸p dông viÖc thö nghiÖm çp ®Ó kiÓm tra ®iÒu kiÖn cña çp ®· l¾p ®Æt (®· ®îc
xem xÐt).
16.2. Ph©n lo¹i çp ®iÖn

Çc yÕu tè chÝnh cÇn quan t©m khi lùa chän d©y dÉn mong muèn thay ®æi tuú
thuéc çc øng dông riªng biÖt. Çp sö dông cho biÕn ¸p ®o lêng, çp ®iÒu khiÓn vµ
çp lùc ®îc m« t¶ díi ®©y nh çc yªu cÇu bao gåm nhiÒu øng dông trong tr¹m
®iÖn.
16.2.1. Çp cho m¸y biÕn dßng (CT)

16.2.1.1. Yªu cÇu
Çp ®iÒu khiÓn m¹ch biÕn dßng CT kh«ng cÇn quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng mang
t¶i. MÆc dï d©y dÉn chÞu dßng ®iÖn dµi h¹n, dßng ®iÖn thø cÊp nhá h¬n rÊt nhiÒu lÇn
so víi kh¶ n¨ng cña d©y dÉn. ViÖc lùa chän çp thêng ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së sôt
16-1
¸p cho phÐp trªn m¸y biÕn dßng do nèi víi t¶i thø cÊp. Gi¸ trÞ sôt ¸p nµy (ES) ®îc
x¸c ®Þnh bëi çc quan hÖ sau ®©y:
ES = 4,44 Nf ABmax 10-8 = IS (ZS + ZL + ZB) (V)

Trong ®ã:
N -sè vßng d©y thø cÊp
f - tÇn sè, Hz
A- tiÕt diÖn lâi thÐp m¸y biÕn dßng, (inch)2
Bmax- mËt ®é ®êng søc cña m¸y biÕn dßng, sè®êng/(inch)2
IS - dßng thø cÊp cùc ®¹i khi sù cè pha-®Êt, A
ZS - trë kh¸ng cuén thø cÊp cña m¸y biÕn dßng
ZL -trë kh¸ng d©y dÉn nèi
ZB -trë kh¸ng t¶i ®îc nèi vµo
M¸y biÕn dßng nèi theo s¬ ®å Y, møc t¶i d©y nèi cho phÐp khi cã sù cè pha-
®Êt, trªn hÖ thèng s¬ cÊp b»ng 2 lÇn ®iÖn trë 1 chiÒu. §èi víi sù cè nhiÒu pha kh«ng
ch¹m ®Êt, t¶i d©y nèi cho phÐp b»ng ®iÖn trë 1 chiÒu.
M¸y biÕn dßng nèi theo s¬ ®å , t¶i d©y nèi cho phÐp ®èi víi sù cè pha ®Êt
b»ng 2 lÇn ®iÖn trë 1 chiÒu.
Sau khi tÝnh to¸n ES trªn c¬ së d©y dÉn cho tríc, cã thÓ vÏ ®îc ®êng b·o
hoµ m¸y biÕn dßng ®èi víi IS. NÕu ®iÓm vÏ n»m trªn phÇn tuyÕn tÝnh cña ®êng
cong th× kÝch cì çp ®îc chÊp nhËn.
Çp m¹ch ®iÒu khiÓn m¸y biÕn dßng tiªu chuÈn thêng cã møc ®iÖn ¸p 600 V
b»ng ®ång xo¾n 4 sîi. Trong mäi trêng hîp kh«ng dïng d©y dÉn nhá h¬n 6 mm2
(#10AWG), bÊt chÊp kÕt qu¶ tÝnh to¸n nh thÕ nµo. Trong thùc tÕ lu«n sö dông cì
d©y Ýt nhÊt lµ 6mm2 ®Ó nèi m¸y biÕn dßng, gióp cho viÖc nhËn d¹ng çc m¹ch m¸y
biÕn dßng.
TÊt c¶ çc çp m¸y biÕn dßng cÇn ®îc bäc vá b¶o vÖ víi hai ®Çu nèi ®Êt.
16.2.1.2. VÝ dô (theo H×nh 1)
VÝ dô tÝnh to¸n ®îc minh ho¹ cho m¸y biÕn dßng thanh çi cña s¬n ®iÖn
kh¸ng 500 kV.
Dßng t¶i ®Þnh møc cña kh¸ng ®iÖn = 100 A
ISLGmax = 15.000 A (tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu sù cè)
Phô t¶i ®îc nèi = 0,8  (®iÓn h×nh cho r¬le pha tÜnh vµ ®Êt)
Çp - gi¶ sö 6 mm2 , dµi 370 m.
16-2
(370 m)(0,00302 /m)(2) = 2,23 
M¸y biÕn dßng - 1200/5 MR, C400
Møc dßng nhiÖt 1s = 350 A.
§iÖn trë cuén d©y = 0,0026 /vßng
TÝnh to¸n
Chän m¸y biÕn dßng hÖ sè 200/5 (tû lÖ nµy ®¶m b¶o m¹ch s¬ cÊp vµ thø cÊp
m¸y biÕn dßng cã thÓ chÞu ®îc dßng t¶i cùc ®¹i vµ cung cÊp dßng ®iÖn cùc ®¹i ®Ó
r¬le b¶o vÖ ho¹t ®éng ë ®iÒu kiÖn sù cè. VÊn ®Ò nµy sÏ ®îc s¸ng tá ngay sau ®©y).
IS = 15.000 / (200/5) = 375 A
ES = (375)(0,8 + 0,0026  40 + 2,23)
ES = 1175 V
KÕt qu¶ tÝnh to¸n hiÓn nhiªn chØ ra r»ng cÇn ®iÖn ¸p thø cÊp cao h¬n ®Ó ®¹t
®îc cÊp chÝnh x¸c ®Þnh møc cña m¸y biÕn dßng vµ cã thÓ b·o hoµ nhanh m¸y biÕn
dßng. TrÞ sè cña ES lý tëng cã thÓ thÊp h¬n ®iÖn ¸p thø cÊp cña m¸y biÕn dßng khi
®ã cã thÓ t¹o ra 10% sai sè (400 V ë vÞ trÝ ®æi nèi cùc ®¹i cho vÝ dô nµy).
TrÞ sè cña ES cã thÓ gi¶m nhá bëi dßng thø cÊp t¨ng (t¨ng tû sè truyÒn) hay
t¨ng phô t¶i nèi vµo. NÕu nh dßng thø cÊp rÊt lín (thùc tÕ nã lín h¬n møc nhiÖt cña
m¸y biÕn dßng 1s vµ thiÕt bÞ ®îc nèi vµo m¹ch), bíc ®Çu tiªn lµ gi¶m gi¸ trÞ nµy.
Chän tû sè m¸y biÕn dßng = 800/5
IS = 15.000/(800/5) = 94 A
ES = (94) (0,8 + 0,0026  160 + 2,23)
ES = 324 V
§èi víi cÊp chÝnh x¸c 10% ®iÖn ¸p cña m¸y biÕn dßng trªn vÞ trÝ nèi 800/5 lµ
(400) (800/1200) = 267 V
NÕu kh«ng cã r¬le riªng rÏ, vÝ dô vÊn ®Ò phèi hîp víi s¬n ®iÖn kh¸ng, ®iÖn ¸p
thø cÊp t¹o thµnh cã thÓ ®îc chÊp nhËn .Tuy nhiªn cã thÓ dÔ dµng c¶i thiÖn t×nh thÕ
nÕu dïng çp lín h¬n mét chót hoÆc ®Çu nèi m¸y biÕn dßng cao h¬n.
§èi víi çp 10mm2 , R= 0,0018 /m.
(370)(0,0018 /m)(2) = 1,33 .
ES = (94)(0,8 + 0,0026  160 + 1,33)
ES = 239 V.
Nh vËy sö dông d©y dÉn 10mm2 däc theo m¸y biÕn dßng cã tØ sè 800/5 sÏ t¹o
ra çc ®Æc tÝnh m¸y biÕn dßng mong muèn.
Sö dông vÞ trÝ nèi 1000/5 cña m¸y biÕn dßng còng cã thÓ t¹o ®îc nh÷ng kÕt
qu¶ t¬ng tù nhê viÖc gi¶m dßng thø cÊp. T¨ng tû sè truyÒn cña m¸y biÕn dßng
gi¶m ®îc ®é nhËy cña r¬le nèi trong m¹ch mét chót.
16-3
Møc dßng ®iÖn thø cÊp ng¾n h¹n ph¶i ®îc khèng chÕ díi møc thêi gian
nhiÖt ng¾n h¹n cña thiÕt bÞ cho tríc lµ 1s. Møc dßng ng¾n h¹n cho kho¶ng thêi
gian kh¸c cã thÓ tÝnh theo biÓu thøc :
I12 t1 = I22 t2 (hoÆc I 2  I12 t 1 / t 2 )
V× r¬le b¶o vÖ thêng cã thÓ ®¶m b¶o ho¹t ®éng vµ khëi ®éng nh¶ m¸y c¾t
trong thêi gian nhá h¬n 0,5 s , do vËy nã cã thÓ sö dông møc nhiÖt thêi gian ng¾n
h¹n thø cÊp 0,5 s khi x¸c ®Þnh dßng ®iÖn chÞu ®ùng ng¾n m¹ch.
16.2.2. Çp cho m¸y biÕn ®iÖn ¸p

Çp ®iÒu khiÓn m¸y biÕn ¸p VT kh«ng yªu cÇu chÞu dßng ®iÖn lín. ViÖc chän
çp cã thÓ ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së sôt ¸p, ®é bÒn, vµ chÊt lîng mèi nèi cã thÓ.
Th«ng thêng çp tiªu chuÈn cã møc ®iÖn ¸p 600V, 4 sîi , 4mm2 (#12AWG) d©y
®ång nhiÒu tao thÝch hîp cho m¸y biÕn ¸p.
Nh ®· m« t¶ trong khu vùc m¸y biÕn ¸p, sôt ¸p ë trªn d©y dÉn kh«ng ¶nh
hëng ®Õn cÊp chÝnh x¸c cña m¸y biÕn ¸p. §èi víi çc øng dông ®o phi th¬ng m¹i
vÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò quan träng. §èi víi nh÷ng yªu cÇu vÒ cÊp chÝnh
x¸c ®o cho th¬ng m¹i th× cÇn ®a vµo hÖ sè ®iÒu chØnh nh ®· miªu t¶ ë môc m¸y
biÕn ®iÖn ¸p.
Çp biÕn ¸p ®o lêng cÇn cã vá b¶o vÖ mµ nã ®îc tiÕp ®Êt ë hai ®Çu.
16.2.3. Çp ®iÒu khiÓn

ViÖc lùa chän çp ®iÒu khiÓn th«ng thêng ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së ®iÖn ¸p
r¬i vµ ®é bÒn c¬ häc.
16.2.3.2. §iÖn ¸p r¬i
§iÖn ¸p r¬i (sôt ¸p) gi÷a nguån c«ng suÊt ®iÖn 1 chiÒu vµ thiÕt bÞ ®îc ®iÒu
khiÓn ph¶i ®ñ nhá sao cho mäi ho¹t ®éng cña nã kh«ng bÞ ¶nh hëng bÊt lîi. §iÖn
¸p r¬i tû lÖ víi ®é dµi cña çp vµ møc dßng ®iÖn ch¹y qua cung cÊp cho thiÕt bÞ.
R¬le trung gian hoÆc çp lín h¬n cã thÓ ®îc ¸p dông ®Ó giíi h¹n ®iÖn ¸p r¬i trªn
thiÕt bÞ ®îc ®iÒu khiÓn.
16.2.3.3. VÝ dô (theo H×nh 2)
§iÒu kiÖn: Tr¹m ®ãng c¾t ph¸t ®iÖn cã yªu cÇu nh¶ m¸y c¾t.
Kho¶ng çch tõ r¬le b¶o vÖ m¸y ph¸t ®Õn nhµ ®iÒu khiÓn tr¹m ®ãng c¾t lµ 350 m.
Kho¶ng çch tõ nhµ ®iÒu khiÓn tr¹m ®ãng c¾t ®Õn m¸y c¾t m¹ch xa nhÊt lµ 275 m.
M¸y c¾t m¹ch c«ng suÊt sö dông cÇu dao ®iÖn ®Ó çch ly. Çch ®i çp cho ë H×nh 2.
Tham sè cuén nh¶ m¸y c¾t:
16-4
§iÖn ¸p ®Þnh møc : 70-140 VDC
Dßng ®iÖn ®Þnh møc : 7 A.
§iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Þnh møc lµ 125VDC . §iÖn ¸p ®èi víi nguån acqui ®·
phãng hÕt lµ
= (60 ng¨n) x 1,75 V/ng¨n
= 105 VDC
Th«ng thêng ®Ó cã dù tr÷ ch¾c ch¾n ®iÖn ¸p t¹i çc thiÕt bÞ kh«ng ®îc nhá h¬n
85% møc ®iÖn ¸p (0,85  125 = 106 VDC)
Cì d©y 6 mm2 ®îc l¾p ®Æt (®iÖn trë = 0,00302 /m)
C©u hái : Çp cã thÝch hîp kh«ng?
RPP - CH = (2)(0,00302 /m)  (350 m) = 2,1 
RPP-PCB = (4)(0,00302 /m)  (275 m)
= 3,3 
§èi víi acqui ®· phãng ®iÖn:
VTC = 105 V - (7A)  (5,4 ) = 67,2 VDC
Gi¸ trÞ nµy nhá h¬n cÊp ®iÖn ¸p cuén nh¶.
§èi víi acqui ®Þnh møc
VTC = 125 - (7 A)  (5,4 ) = 87,2 VDC
Gi¸ trÞ nµy thÊp h¬n ®iÖn ¸p cÇn thiÕt tèi thiÓu mong muèn.
Sö dông d©y dÉn 10mm2 :
R = 2  0,0018 /m  350m + (4)  (0,0018 /m  275m) = 3,24 
§èi víi acqui ®· phãng ®iÖn :
VTC = 105 V - (7 A)  (3,24 ) = 82,32 VDC
Gi¸ trÞ nµy lín h¬n møc cuén nh¶ mét chót.
§èi víi acqui ®Þnh møc:
VTC = 125 - (7 A)  (3,24 ) = 102,32 VDC
Sö dông r¬le trung gian:
R = 3,3 
VTC = 105 V - (7 A)  (3,3 ) = 81,9 VDC
Sö dông r¬le trung gian gióp c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc t¬ng ®¬ng viÖc
t¨ng cì d©y çp.
§èi víi acqui ®Þnh møc :
VTC = 125 - (7 A)  (3,3 ) = 101,9 VDC
16-5
Sö dông d©y dÉn 10 mm2 vµ r¬le trung gian :
R = 4  0,018 /m  275 m = 1,98 
VTC = 105 V - (7 A)(1,98 ) = 91,14 VDC
Gi¸ trÞ nµy thÝch hîp.
§èi víi acqui ®Þnh møc :
VTC = 125 - (7 A)  (1,98 ) = 111,14 VDC
Gi¸ trÞ nµy thÝch hîp.
NhËn xÐt: Cã thÓ thÊy râ r»ng sôt ¸p qu¸ lín trong trêng hîp d©y dÉn 6 mm2
vµ kh«ng cã r¬le trung gian. Sôt ¸p cã thÓ gi¶m nhê sö dông r¬le trung gian trong
nhµ ®iÒu khiÓn, nhê cã d©y dÉn lín h¬n hay ®i song song 2 d©y thø cÊp cïng cì.
Gi¶i ph¸p chÊp nhËn ®îc cã thÓ lµ ®ång thêi sö dông r¬le trung gian vµ d©y dÉn cì
10mm2.
16.2.4. Çp lùc

Çp lùc ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu t¶i cùc ®¹i theo yªu cÇu mµ kh«ng g©y sôt t¶i
qu¸ møc vµ chÞu ®îc dßng ng¾n m¹ch. Çch ®iÖn cña çp còng ph¶i ®îc chän phï
hîp víi yªu cÇu cña hÖ thèng. Sù ph¸t nãng d©y dÉn vµ nh vËy kh¶ n¨ng truyÒn t¶i
dßng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc vïi çp trùc tiÕp hay dïng èng çch ®iÖn h¬n lµ
®êng dÉn çp hë, sè lîng d©y dÉn trong èng çch ®iÖn, sù bè trÝ d©y dÉn, vá b¶o
vÖ tiÕp ®Êt (vµ nh tæn hao trong vá tiÕp ®Êt), nhiÖt ®é m«i trêng vµ hÖ sè t¶i.
16.2.4.2. VÝ dô 1 (H×nh3)
Çp lùc 22 kV ®îc l¾p ®Æt gi÷a tr¹m ®ãng c¾t cuén d©y thø 3 cña m¸y biÕn ¸p
525/242-22 kV vµ mét thiÕt bÞ c«ng suÊt liªn quan kh¸c ®Ó ®¶m b¶o nguån c«ng
suÊt khëi ®éng.
§iÖn ¸p hÖ thèng: 22 kV kh«ng nèi ®Êt
Phô t¶i: yªu cÇu khëi ®éng 60 MVA hoÆc 1575 A víi ®iÖn ¸p líi 22 kV
Kho¶ng çch: 300 m
Sôt ¸p: thÊp h¬n 2% trªn çp.
èng çch ®iÖn: 6 inch PVC.
HÖ sè t¶i: 50% (c«ng suÊt khëi ®éng chØ yªu cÇu cho thêi gian ng¾n, víi phô
t¶i ®Þnh møc cùc ®¹i dµi h¹n 30MVA).
Rho (suÊt ®iÖn trë nhiÖt ®Êt): 90
NhiÖt ®é m«i trêng ®Êt : 200C
ISC (max) = 20 kA
Çc yªu cÇu çp
16-6
§iÖn ¸p: 25kV, cã thÓ ho¹t ®éng dµi h¹n ë møc ®iÖn ¸p 133% ®iÖn ¸p ®Þnh
møc. Çc møc nµy ®îc lùa chän cho hÖ thèng 22kV cã thêi gian nh¶ ng¾n ®èi víi
sù cè líi-®Êt.
Dßng ®iÖn: CÇn ph¶i sö dông çp song song ®Ó cã kh¶ n¨ng truyÒn t¶i dßng
theo yªu cÇu - hai çp 1000MCM cã kh¶ n¨ng sau :
1460A dµi h¹n (55,6MVA @ 22kV)
1820A 30phót (69 MVA @ 22kV)
1580A 15phót (98 MVA @ 22kV)
§i d©y : qua èng çch ®iÖn PVC 6 inch .
VÒ lý thuyÕt çp 3x1000MCM cã thÓ ®i trong mét èng çch ®iÖn 6inch, tuy
nhiªn ®Ó tiÖn lîi nªn dïng mét èng çch ®iÖn cho 1 d©y dÉn trong l¾p ®Æt.
Trë kh¸ng çp: hai çp 1000 MCM song song cã vá b¶o vÖ tiÕp ®Êt ë mçi ®iÓm
(H×nh 3)
GMR PH  (GMR IC )(dl)
GMRIC: B¸n kÝnh trung b×nh h×nh häc cho d©y dÉn ®¬n.
GMRPH: b¸n kÝnh trung b×nh h×nh häc cho 1 pha chøa hai d©y dÉn song song.
Trong ®ã (dl) lµ kho¶ng çch çch ly gi÷a hai d©y dÉn pha song song (15cm
hay 0,492 ft trong vÝ dô nµy, 1ft=30,5cm)
GMR PH  (0,0368)(0.492)  0,135 ft
GMRLC = 0,0368 ft ( cho 1000MCM çp)
GMR3C: kho¶ng çch trung b×nh h×nh häc gi÷a 3 pha.
GMR  3 (0,492)(0,492)(0,98)
PH
Xl = (0,2794) (50/60) log(GMD3C /GMRPH )
Xl = (0,2794) (50/60) log(0,619/0,315)
Xl = 0,154 /dÆm (1 dÆm = 1609m)
Xl = 0,029 /1000ft
rac = 0,013 / 1000ft
Zl = 0,013 + j0,029 /1000ft
Zl = 0,0043 + j0,0095 /100m
Sôt ¸p: cho phô t¶i cùc ®¹i = 1500 A(57MVA) vµ hÖ sè c«ng suÊt 0,9.
Vsôt ¸p = [(0,0046 )(0,9) + j(0,0095)(0,435)](1500)(3)
Vsôt ¸p = 26 V ( ®¹t díi chuÈn 2%).
Dßng ng¾n m¹ch: Imax (hÖ thèng) = 20kA
Imax (çp 1000 MCM = 50kA cho 1,7s)
Tãm t¾t
16-7
Hai çp 1000MCM song song ®¶m b¶o cho phô taØ theo yªu cÇu kh¶ n¨ng
truyÒn t¶i kh«ng bÞ sôt ¸p vît qu¸ møc ®iÖn ¸p ®îc chän theo yªu cÇu cña hÖ
thèng. Çp ®îc ®i trong èng çch ®iÖn lµm cho c«ng viÖc l¾p ®Æt dÔ dµng. Møc
dßng ng¾n m¹ch cña mét çp 1000MCM cao h¬n nhiÒu so víi dßng ng¾n m¹ch cùc
®¹i cña hÖ thèng.
16.3. Çc yªu cÇu èng b¶o vÖ çp

16.3.1. §é lÊp ®Çy èng b¶o vÖ çp
Yªu cÇu ®é lÊp ®Çy èng b¶o vÖ çp ®îc qui ®Þnh bëi m· sè ®iÖn quèc gia
NEC nh sau:
Sè d©y dÉn 1 2 3 4 trªn 4
Tû lÖ tiÕt diÖn èng çch
53 31 40 40 40
®iÖn chiÕm bëi d©y dÉn %
DiÖn tÝch mÆt c¾t çp cho trong çc b¶ng cho s½n hoÆc tõ çc nhµ chÕ t¹o çp.
VÊn ®Ò lín nhÊt lµ khi vît qu¸ çc yªu cÇu lÊp ®Çy do NEC qui ®Þnh sÏ g©y
khã kh¨n cho viÖc luån d©y trong èng çch ®iÖn vµ cã thÓ lµm háng hãc çp dÉn.
T¨ng ®é lÊp ®Çy, tÊt nhiªn dÉn ®Õn viÖc t¨ng sù ®èt nãng çc d©y dÉn vµ gi¶m kh¶
n¨ng mang t¶i.
16.3.2. VËt liÖu èng b¶o vÖ çp

Th«ng thêng èng b¶o vÖ çp PVC ®îc sö dông ë cÊp thÊp ngo¹i trõ ë chç
xuyªn ngang qua ®êng ë ®ã cÇn cã çc èng thÐp cøng vµ bäc trong bªt«ng nÕu cÇn
®îc t¨ng cêng.
ë trªn mÆt ®Êt tÊt c¶ çc èng b¶o vÖ ph¶i lµ èng thÐp khoÎ ®Ó b¶o vÖ çp t¬ng
thÝch ë møc chuyªn nghiÖp.
Nh vá tiÕp ®Êt lµm b»ng ®ång, l¾p ®Æt èng b¶o vÖ b»ng thÐp (hay vËt liÖu kh¸c
b»ng thÐp), díi mÆt ®Êt cÇn chó ý tr¸nh bÞ ¨n mßn.
Çp lùc cao ¸p (vÝ dô 22kV) khi ®îc l¾p ®Æt díi ®Êt cã thÓ ®îc ®Æt trong
èng PVC bäc trong bª t«ng ®Ó t¨ng an toµn. Bäc trong bª t«ng gióp çp tr¸nh bÞ c¾t,
dËp do çc c«ng viÖc x©y dùng sau ®ã. CÇn tr¸nh ®i d©y ®¬n trong èng b¶o vÖ v× nh
vËy cã thÓ g©y ®iÖn ¸p c¶m øng trong èng b¶o vÖ. B×nh thêng nÕu cã èng thÐp
cøng-dµi b¶o vÖ, nªn ®i c¶ ba d©y pha trong mét èng b¶o vÖ.
16-8
16.4. Vá b¶o vÖ çp
16.4.1. HiÖu øng vá b¶o vÖ tiÕp ®Êt
Sö dông vá nèi ®Êt b¶o vÖ çp cã thÓ lµm gi¶m ®¸ng kÓ biªn ®é sãng nhiÔu
x©m nhËp qua ®Çu dÉn cña çp. Nã còng kiÒm chÕ mét çch hiÖu qu¶ ®iÖn tõ trêng
cña dßng ®iÖn lín ®èi víi çp lùc d©y ®¬n.
Thö nghiÖm ngoµi hiÖn trêng cho thÊy ®iÖn ¸p sãng nhiÔu trªn 1200V cã thÓ
x©m nhËp vµo ®êng d©y ®iÒu khiÓn, nÕu chóng kh«ng ®îc b¶o vÖ b»ng vá nèi ®Êt.
VÒ lý thuyÕt ®iÖn ¸p 3000 V lµ nguån nhiÔu ®¸ng kÓ. Sö dông tÊt c¶ çp nèi ®Êt lµ
cÇn thiÕt ®Ó gi¶m thiÓu lo¹i sãng nhiÔu nµy.
Çp cã vá b¶o vÖ nèi ®Êt ë ®Çu ph¸t cã thÓ lo¹i bá hÇu hÕt çc sãng ®iÖn ¸p
nhiÔu do ®iÖn trêng. TiÕp ®Êt t¹i ®Çu ph¸t, tuy nhiªn cã hiÖu qu¶ gi¶m nhiÔu ®iÖn
trêng rÊt thÊp .
Çp cã vá b¶o vÖ nèi ®Êt ë phÝa ®Çu nhËn còng lo¹i trõ hiÖu qu¶ sãng ®iÖn ¸p
nhiÔu do ®iÖn trêng. ViÖc nèi ®Êt ë ®Çu nhËn còng lµm gi¶m mét phÇn sãng nhiÔu
tõ trêng.
TiÕp ®Êt hai ®Çu vá b¶o vÖ çp lµm gi¶m mét çch hiÖu qu¶ c¶ sãng nhiÔu ®iÖn
trêng vµ tõ trêng x©m nhËp vµo. Khi tiÕp ®Êt vá b¶o vÖ ë c¶ 2 ®Çu, sãng nhiÔu tõ
trêng vÉn cßn. Nguyªn nh©n lµ do sôt ¸p IR däc theo vá b¶o vÖ do dßng ch¹y trong
vá b¶o vÖ, vµ chØ b»ng vµi v«n ®èi víi vá dÉn tèt. VÊn ®Ò nµy x¶y ra ®èi víi d©y dÉn
tÝn hiÖu bÐ nhng kh«ng g©y ¶nh hëng ®èi víi d©y dÉn ®iÒu khiÓn vµ m¸y biÕn ¸p,
biÕn dßng ®o lêng.
Nèi ®Êt vá b¶o vÖ d©y dÉn çp lùc ®¬n ë c¶ hai ®Çu cã thÓ g©y nªn dßng ®¸ng
kÓ ch¹y trong vá b¶o vÖ. ¶nh hëng nµy cã thÓ gi¶m kh¶ n¨ng mang t¶i cña çp v×
t¹o ra dßng trong vá b¶o vÖ cña çp bªn c¹nh. Nèi ®Êt vá b¶o vÖ çp t¹i mét ®Çu sÏ
lo¹i bá ®îc dßng tæn hao do t¨ng ®iÖn ¸p trªn çp.
16.4.2. Sãng nhiÔu

Cã hai nguån sãng nhiÔu trong m¹ch ®iÒu khiÓn tr¹m ®ãng c¾t, do thao t¸c
®ãng c¾t trªn hÖ thèng ®iÖn cao ¸p vµ trªn hÖ thèng h¹ ¸p cïng víi b¶n th©n hÖ
thèng ®iÒu khiÓn trong tr¹m. Chñ thÓ cña vá b¶o vÖ çp ®iÒu khiÓn ®îc xem xÐt
chñ yÕu víi nguån ®iÖn ¸p bªn ngoµi m¹ch ®iÒu khiÓn. Nguy hiÓm nhÊt sÏ xuÊt ph¸t
tõ hÖ thèng cao ¸p.
Sãng nhiÔu b¾t nguån tõ hÖ thèng cao ¸p thêng cã tÇn sè dao ®éng cao, bÞ suy
gi¶m nhÑ vµ sinh ra trong qu¸ tr×nh vËn hµnh cña mçi thiÕt bÞ ®ãng ng¾t trong tr¹m.
Th«ng thêng d¶i tÇn sè cã trÞ sè tõ vµi tr¨m kHz ®Õn vµi MHz. Sãng nhiÔu thùc
chÊt lµ sù ph©n phèi l¹i çc ®iÖn tÝch trong bÉy läc tÇn sè tõ tô ®iÖn cao ¸p, sù phãng
16-9
®iÖn cao ¸p, sù phãng n¹p vµ ph©n phèi l¹i ®iÖn dung trong çc thiÕt bÞ cao ¸p, trong
qu¸ tr×nh giíi h¹n hay thay ®æi tr¹ng th¸i cña çc thiÕt bÞ ®ãng ng¾t.
§é tù c¶m cña çc phÇn tö thanh çi, çc ®Çu nèi th¼ng ®øng ®Õn çc thiÕt bÞ,
vµ çc phÇn cña hÖ thèng nèi ®Êt còng g©y ¶nh hëng trong viÖc x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh
sãng nhiÔu vµ sù ph©n t¸n chóng trong ®Ó thiÕt lËp khu vùc vµ møc ®é ¶nh hëng
sãng nhiÔu vµo m¹ch ®iÒu khiÓn.
HÖ thèng cao ¸p trong tr¹m ®ãng ng¾t, çc ®êng dÉn ®iÖn dung kh¸c nhau tõ
thiÕt bÞ vÒ líi ®Êt vµ toµn bé líi t¹o thµnh trong kh«ng gian ba chiÒu cho ë H×nh 4.
Trong qu¸ tr×nh sãng nhiÔu, dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p dao ®éng qu¸ ®é trong kÕt cÊu
nµy. Qu¸ tr×nh nµy kÌm theo sù biÕn ®æi ®iÖn tõ trêng rÊt nhanh vµ m¹nh.
16.4.3. Sãng nhiÔu x©m nhËp vµo hÖ thèng ®iÒu khiÓn

Çp ®iÒu khiÓn n»m trong trêng nhiÔu ®iÖn tõ, sãng nhiÔu xuÊt hiÖn trong qu¸
tr×nh ho¹t ®éng cña tr¹m ®ãng c¾t. §iÒu nµy gÇn ®óng cho trêng hîp ghÐp nèi gi÷a
hai hÖ thèng vµ x¶y ra hiÖn tîng truyÒn n¨ng lîng nhiÔu tõ hÖ thèng cao ¸p sang
hÖ thèng ®iÒu khiÓn.
Sù ghÐp nèi chñ yÕu phô thuéc vµo çc tham sè h×nh häc gi÷a çc hÖ thèng cao
¸p vµ ®iÒu khiÓn. T¬ng quan h×nh häc ®óng sÏ lµm gi¶m x©m nhËp cña nhiÔu
nhng cha ®¶m b¶o ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ 100% v× cßn rÊt nhiÒu çc yÕu tè ¶nh hëng
kh¸c bªn ngoµi t¸c ®éng ®ång thêi lªn tr¹m cã thÓ g©y xung kh¾c víi çc yªu cÇu
nèi ghÐp møc thÊp.
16.4.3.1. Nèi ghÐp ®iÖn trêng
H×nh 5 cho thÊy nèi ghÐp kiÓu ®iÖn trêng gi÷a ®iÖn ¸p nhiÔu trªn thanh dÉn
cao ¸p vµ çp ®iÒu khiÓn song song trªn líi. §iÖn trêng qu¸ ®é gi÷a thanh dÉn vµ
líi nèi ®Êt khÐp m¹ch víi çp ®iÒu khiÓn còng nh lµ ®èi víi bÊt k× vËt kim lo¹i
nµo n»m trong tÇm víi. Do vËy t¹o ra mét ®iÖn thÕ nhiÔu trung gian trªn çp ®iÒu
khiÓn. §iÖn dung gi÷a thanh truyÒn, çp ®iÒu khiÓn vµ líi ®Êt ph¶n øng nh lµ bé
ph©n ¸p nèi víi çp ®iÒu khiÓn.
16.4.3.2. GhÐp nèi tõ trêng
Trong H×nh 6, tõ trêng nhiÔu kÕt hîp víi dßng ®iÖn ch¹y trong thanh dÉn sÏ
nèi kÕt kho¶ng kh«ng gi÷a çp ®iÒu khiÓn vµ líi ®Êt. Bëi dßng ®iÖn nhiÔu cã tÇn sè
cao, møc ®é thay ®æi tõ trêng cùc nhanh lµm cho nã cã thÓ ®a ®iÖn ¸p nhiÔu kh¸
lín trong vßng hÑp ë quanh thanh dÉn.
16.4.3.3. HiÖu øng ghÐp nèi liªn hîp
Do cïng mét nguån nhiÔu trªn thanh dÉn cao ¸p t¹o ra ®ång thêi sù ghÐp nèi
®iÖn vµ tõ, chóng cã xu thÕ kÕt hîp víi nhau trong çp ®iÒu khiÓn. V× sù phøc t¹p
16-10
cña hÖ thèng thùc khã cã thÓ dïng mét biÓu thøc to¸n häc chÝnh x¸c ®Ó m« t¶ toµn
bé hiÖu øng. Tuy nhiªn, kh«ng cÇn tÝnh to¸n chÝnh x¸c ®Ó gi¶i thÝch ho¹t ®éng cña
vá b¶o vÖ çp. Lêi gi¶i thÝch vÒ hiÖu øng cña vá b¶o vÖ çp cho mçi kiÓu ghÐp nèi
cã thÓ thùc hiÖn riªng rÏ vµ hçn hîp (theo nguyªn lý xÕp chång).
16.4.3.4. §iÖn dung nèi ghÐp cña çp ®iÒu khiÓn
M¹ng çp ®iÒu khiÓn trong tr¹m ®ãng c¾t b¾t ®Çu tõ ®Çu cöa ra cña mét sè lo¹i
thiÕt bÞ ®iÖn nh khãa ®ãng ng¾t, cuén thø cÊp cña biÕn ¸p, cuén r¬le ngoµi.v.v. Çc
thiÕt bÞ ®Çu cuèi nµy cã ®iÖn dung so víi ®Êt khu vùc, cã gi¸ trÞ nhá ë tÇn sè líi,
®iÓn h×nh kho¶ng vµi tr¨m pF. Tuy nhiªn ®iÖn dung nhá nµy chØ t¹o ra ®iÖn kh¸ng
vµi tr¨m «m ë tÇn sè sãng nhiÔu ®iÓn h×nh, chóng sÏ khÐp m¹ch tõ çp ®iÒu khiÓn
®Õn vá ®Êt cho phÐp dßng ®iÖn nhiÔu ng¾n h¹n ch¹y qua gi÷a líi ®Êt vµ çp.
16.4.4. Çp kh«ng vá b¶o vÖ

H×nh 7 lµ s¬ ®å t¬ng ®¬ng cña çp kh«ng vá b¶o vÖ. Trong m¹ch, Vr lµ ®iÖn
¸p nhiÔu ng¾n h¹n gi÷a d©y dÉn çp vµ ®Êt khu vùc t¹i ®Çu nhËn. Vm lµ nguån ®iÖn
¸p thÓ hiÖn ®iÖn ¸p nhiÔu ng¾n h¹n ®a vµo bëi tõ trêng trong m¹ch vßng ®Êt-çp
®iÒu khiÓn , ®iÖn dung gi÷a thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn C3 vµ líi ®Êt . Biªn ®é ®iÖn ¸p nµy
b»ng:
V= Lm(dIs)/dt
ë ®ã Lm lµ hç c¶m gi÷a m¹ch çp vßng ®Êt vµ vßng sãng nhiÔu s¬ cÊp. Víi
hµm sè nµy cã thÓ íc lîng gÇn ®óng ¶nh hëng cña ®iÖn ¸p t¹o bëi tõ trêng lªn
çp kh«ng vá b¶o vÖ. Gi¶ sö çc gi¸ trÞ ®iÓn h×nh:
Lm = 1,0 H
Is = 500 A
f = 1,0 MHz.
Khi ®ã: Vm = (10-6) (500) (2)(106)
Vm = 3141 V
Còng trªn H×nh 7 C1 lµ ®iÖn dung gi÷a thanh dÉn vµ çp ®iÒu khiÓn. C2 thÓ
hiÖn ®iÖn dung ph©n phèi cña çp ®èi víi líi ®Êt. Hai ®iÖn dung nµy h×nh thµnh
m¹ch ph©n ¸p . Trong tr¹m ®iÓn h×nh, m¹ch ph©n ¸p cã tû lÖ gi¶m kho¶ng 100. §iÒu
nµy cã nghÜa lµ sãng nhiÔu 300kV trªn thanh dÉn cao ¸p sÏ g©y nªn ®iÖn ¸p nhiÔu
trªn çp ®iÒu khiÓn Vr = 3000V.
16.4.5. Çp cã vá b¶o vÖ

S¬ ®å t¬ng ®¬ng H×nh 8, ®Æc biÖt gièng H×nh 7, nhng cã thªm vá b¶o vÖ
xung quanh çp thø cÊp cã kho¸ ®ãng c¾t ®Ó minh ho¹ hiÖu øng cña çc ph¬ng ¸n
nèi ®Êt kh¸c nhau. §iÖn dung ph©n bè gi÷a çp vµ vá b¶o vÖ lµ C4, cã gi¸ trÞ phô
16-11
thuéc vµo chiÒu dµi vµ cì çp. Çp tèt cã h×nh d¸ng trung b×nh lµ kho¶ng 0,01H
cho chiÒu dµi 500ft. Dung lîng cña mét d©y dÉn çp cã vá b¶o vÖ cã thÓ ®îc tÝnh
to¸n nh sau :
C = 7,35 (SIC) / (log (D/d))
Trong ®ã :
C - ®iÖn dung, pF/ft ;
SIC - h»ng sè ®iÖn m«i cña çch ®iÖn;
D - ®êng kÝnh ngoµi çch ®iÖn;
d - ®êng kÝnh trong çch ®iÖn.
16.4.6. Nèi ®Êt vá b¶o vÖ çp phÝa ®Çu ph¸t

Gi¶ sö kho¸ SW-1 trong H×nh 8 ®ãng l¹i sao cho vá b¶o vÖ nèi víi d©y ®Êt cña
thiÕt bÞ ë phÝa ®Çu ph¸t. Râ rµng lµ vá b¶o vÖ hoµn toµn gãi kÝn çp, ng¨n ngõa ®iÖn
trêng g©y nhiÔu x©m nhËp vµo ®Çu vµo çp. Nh vËy lo¹i bá dßng ®iÖn vÒ vá b¶o
vÖ qua C1 vÒ ®Êt ë phÝa ®Çu ph¸t. Cho mäi môc ®Ých thùc tiÔn, b»ng çch nµy cã thÓ
lo¹i trõ ®iÖn ¸p nhiÔu trªn çp ®iÒu khiÓn do ®iÖn trêng.
T×nh huèng hoµn toµn ngîc l¹i cho trêng hîp ®iÖn thÕ Vm sinh ra bëi ®iÖn
tõ. Víi kho¸ SW-1 ®ãng ®iÖn thÕ nµy xuÊt hiÖn trªn vá b¶o vÖ vµ khÐp m¹ch ®iÖn
dung víi çp qua tô ®iÖn C3 vµ C4 song song. TiÕp ®Êt cho vá b¶o vÖ t¹i ®Çu ph¸t lµ
kh«ng hiÖu qu¶ ®Ó lo¹i trõ sãng nhiÔu ng¾n h¹n cã nguån gèc tõ tÝnh.
16.4.7. Nèi ®Êt vá b¶o vÖ phÝa ®Çu thu

ChØ ®ãng SW-2 nèi ®Êt vá b¶o vÖ t¹i ®Çu thu. Vá b¶o vÖ còng ng¨n chÆn ®iÖn
trêng kh«ng cho x©m nhËp vµo çp, nh vËy thµnh phÇn tõ trêng bÞ lo¹i bá. Dßng
®iÖn bÞ lo¹i trõ khái vá b¶o vÖ nay ch¹y vÒ vá ®Êt ë phÝa ®Çu thu.
§Ó gi¶m thµnh phÇn tõ tÝnh, C3 lµ thµnh phÇn m¹ch duy nhÊt gi÷a Vm vµ çp.
§iÖn dung çp - vá b¶o vÖ C4 khi ®ã nèi gi÷a çp vµ ®Êt, t¹o thµnh m¹ch ph©n ¸p,
do vËy gi¶m ®iÖn ¸p nhiÔu trªn çp. TrÞ sè suy gi¶m t¨ng khi chiÒu dµi çp t¨ng.
Nèi ®Êt vá b¶o vÖ ë ®Çu thu kh«ng chØ lo¹i trõ thµnh phÇn nhiÔu ®iÖn trêng,
mµ cßn gi¶m 1 phÇn thµnh phÇn nhiÔu do tõ trêng.
16.4.8. Nèi ®Êt vá b¶o vÖ ë c¶ hai ®Çu

Nèi ®Êt c¶ hai ®Çu vá b¶o vÖ, m¹ch hoµn toµn ®îc khÐp kÝn víi çp vµ hÖ
thèng líi ®Êt. Tõ trêng nhiÔu nèi víi vßng nµy ®a vµo ®iÖn thÕ Vm, lµm n¶y sinh
dßng nhiÔu thø cÊp trong vßng m¹ch. Tõ trêng ph¸t sinh do dßng ®iÖn nµy chèng
l¹i trêng s¬ cÊp sao cho trêng cßn l¹i trong vßng võa ®ñ ®Ó sinh ra sôt ¸p ®iÖn
kh¸ng vµ trë kh¸ng xung quanh vßng ®iÖn. Dßng ®iÖn nµy ch¹y däc theo trôc suèt
chiÒu dµi vá b¶o vÖ çp.
16-12
Lý thuyÕt tõ trêng cho biÕt, dßng ®iÖn ch¹y trªn mÆt ngoµi cña d©y dÉn t¹o ra
tr¹ng th¸i kh«ng trêng bªn trong. T¬ng tù ®óng cho dßng ch¹y trong vá b¶o vÖ
çp, kh«ng cã dßng c¶m øng trªn d©y dÉn bªn trong vá b¶o vÖ çp.
Tuy nhiªn, cã mét ®iÖn thÕ ngÉu nhiªn nhá g©y nªn bëi tõ d. §ã lµ sôt ¸p IR
trªn chiÒu dµi vá b¶o vÖ g©y nªn bëi dßng ch¹y trªn nã. Th«ng thêng ®iÖn ¸p nµy
chØ kho¶ng vµi v«n nÕu vá b¶o vÖ lµ vËt dÉn tèt.
Nh vËy, nèi ®Êt vá b¶o vÖ ë c¶ 2 ®Çu cuèi cã ý nghÜa rÊt quan träng , gi¶m
®¸ng kÓ møc ®iÖn ¸p nhiÔu trªn çp ®iÒu khiÓn bëi ®ång thêi lo¹i trõ nhiÔu ng¾n h¹n
cã nguån gèc ®iÖn vµ tõ trêng.
16.4.9. B¶o vÖ vá çp

Khi vá b¶o vÖ çp ®îc nèi ®Êt ë 2 ®iÓm çch xa nhau, cã kh¶ n¨ng sinh ra
gradien ®iÖn thÕ lín trong hÖ thèng vá tiÕp ®Êt khi sù cè x¶y ra, khi ®ã dßng ®iÖn
trong vá b¶o vÖ cã biªn ®é ®ñ lín ®Ó lµm háng vá çp. Th«ng thêng vá b¶o vÖ
kh«ng ph¶i lµ d©y dÉn khoÎ (®ñ bÒn) nªn t¨ng cêng d©y dÉn ®ñ khoÎ song hµnh víi
çp ®iÒu khiÓn vµ nèi ë 2 ®iÓm tiÕp ®Êt víi vá b¶o vÖ. Nh vËy lo¹i trõ ®îc dßng
qu¸ lín ch¹y qua vá b¶o vÖ ®Ó tr¸nh bÞ h háng.
16.4.10. Çp ®iÒu khiÓn

Çp ®iÒu khiÓn vµ çp biÕn ¸p ®o lêng cÇn cã vá b¶o vÖ vµ ®îc nèi ®Êt ë hai
®Çu. Nh vËy sÏ ng¨n ngõa tèi ®a çc nguån sãng nhiÔu, b¶o vÖ kh«ng cho chóng
x©m nhËp vµo çc m¹ch ®iÒu khiÓn nh¹y c¶m vµ çc thiÕt bÞ ®éc lËp.
16.4.11. Çp lùc

Çp lùc d©y ®¬n cã thÓ vËn hµnh víi vá b¶o vÖ cña chóng nèi ®Êt ë mét ®Çu
hay cã hai ®Çu. Môc ®Ých chÝnh cña vá b¶o vÖ çp lùc lµ ng¨n çc trêng ®iÖn tõ.
TiÕp ®Êt ë mét ®Çu vá b¶o vÖ lo¹i trõ viÖc khÐp vßng dßng tæn hao sinh ra bëi ®iÖn
¸p nhiÔu trªn vá b¶o vÖ. §èi víi çp lùc cã dßng ®iÖn lín, dßng ®iÖn nhiÔu cã thÓ
lµm gi¶m ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng truyÒn t¶i. NÕu çp kh«ng qu¸ dµi, ®iÖn ¸p nhiÔu lät vµo
thêng kh«ng g©y vÊn ®Ò. Çp lùc qu¸ dµi cÇn ®îc quan t©m ®Æc biÖt, cã thÓ ph©n
®o¹n vá b¶o vÖ vµ thùc hiÖn tiÕp ®Êt ë mçi ®o¹n.
§iÖn ¸p tÝch luü trªn vá b¶o vÖ cã thÓ tÝnh nh sau :
V = IXmD
Xm = 0,2794 log (GMD3C / GMRvá )
Trong ®ã:
V - ®iÖn ¸p vá b¶o vÖ t¹i ®Çu kh«ng nèi ®Êt;
I - dßng t¶i;
Xm - ®é hç c¶m trªn mét dÆm dµi (1609m);
16-13
D - ®é dµi çp,dÆm.
§iÖn ¸p an toµn tèi ®a trªn vá b¶o vÖ çp cã thÓ thÊp h¬n 25V. TrÞ sè 25V lµ
gi¸ trÞ theo kinh nghiÖm, do mét sè nhµ chÕ t¹o çp khuyÕn ço dïng trong tÝnh to¸n
thiÕt kÕ, 25 V kh«ng nãi lªn ®é an toµn vµ kh¶ n¨ng mang t¶i cña çp.
B¶ng díi ®©y cho gi¸ trÞ íc lîng vÒ ®é dµi çp, ®îc nèi ®Êt ë mét ®Çu (víi
kho¶ng hë 7,5 inch, 75% hÖ sè t¶i vµ dßng ®Þnh møc), kh«ng vît gi¸ trÞ chuÈn 25V.
Cì d©y dÉn mét çp trong èng (ft.) ba çp trong èng (ft.)
1/0 1465 4965
4/0 1055 3530
350 MCM 820 2610
500 MCM 695 2200
750 MCM 595 1800
1000 MCM 565
2000 MCM 400
16.4.12. Çp tÝn hiÖu nhá

Çp tÝn hiÖu nhá cÇn tu©n thñ çc qui ®Þnh cña ngêi chÕ t¹o. Th«ng thêng
chØ cÇn nèi ®Êt vá b¶o vÖ ë ®Çu phÝa nhËn ®Ó lo¹i trõ dßng ®iÖn khÐp m¹ch. Nh ®·
th¶o luËn ë trªn, dßng ch¹y trong vá b¶o vÖ g©y nªn sôt ¸p kiÓu IR, t¹o ®iÖn ¸p
nhiÔu. §iÖn ¸p nhiÔu nµy rÊt bÐ so víi ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn; song cã thÓ lµ vÊn ®Ò ®èi
víi tÝn hiÖu nhá nh tÝn hiÖu cöa ra cña çc c¶m biÕn vµ tÝn hiÖu SCADA.
16.4.13. Çp ®ång trôc

Çp ®ång trôc cã kh¶ n¨ng nÐn sãng nhiÔu hiÖu qu¶ trong m¹ch sö dông d©y
nèi ®Êt nh m¹ch th«ng tin sãng radio. Vá b¶o vÖ çp ®ång trôc chØ cÇn ®îc nèi ®Êt
t¹i mét ®iÓm ë ®Çu nhËn tÝn hiÖu hay ®iÓm nèi ®Êt mÆt m¸y. Th«ng thêng çp ®ång
trôc kÕt thóc b»ng ®Çu nèi çp ®Æc biÖt vµ ®îc nèi ®Êt b»ng gi¾c mÆt m¸y thiÕt bÞ
thÝch hîp.

16.5.1. TiÕp nhËn
Çp ®îc vËn chuyÓn díi d¹ng èng d©y. Khi nhËn çp, cÇn quan s¸t xem xÐt
çc dÊu hiÖu háng hãc. NÕu cã háng hãc, cÇn ®iÒn vµo biªn b¶n vµ b¸o ço cho
ngêi vËn chuyÓn vµ s¶n xuÊt biÕt.
Trong trêng hîp riªng biÖt cÇn c¶nh b¸o vÒ sù háng hãc çp nÕu thÊy mét
trong çc vÊn ®Ò sau :
1. èng d©y bÞ bÑp mét bªn.
16-14
2. èng d©y bÞ rèi hay kÐm h¬n so víi çc chuyÕn hµng kh¸c.
3. §inh xuyªn vµo thµnh èng d©y (®inh ®Ó cè ®Þnh èng d©y).
4. Thµnh èng d©y bÞ háng , gÉy.
5. DÊu niªm phong bÞ háng hoÆc kh«ng cã.
6. èng d©y bÞ r¬i.
Ngay khi nhËn hµng, çp cÇn ®îc xem xÐt ®¸nh gi¸ trong khi çp cßn ë trong
èng. §iÒu nµy gióp cho viÖc x¸c ®Þnh çc vÊn ®Ò tríc ®ã vÒ çp vµ ng¨n chÆn sù
chËm trÔ sau nµy nÕu çp cã sù háng hãc. Thñ tôc thö nghiÖm gi¸m s¸t sÏ th¶o luËn
trong môc 20 " thö nghiÖm vµ chuyÓn giao sö dông".
16.5.2. Bèc dì
H×nh 9 chØ ra mét sè thñ tôc ®óng vµ thñ tôc kh«ng ®óng trong bèc dì çp.
ViÖc dì çp cÇn ®îc tiÕn hµnh sao cho çc thiÕt bÞ bèc dì èng d©y kh«ng tiÕp xóc
trùc tiÕp víi çp hay vá b¶o vÖ. KÝch, gi¸ ®ì thµnh èng d©y, cã thÓ ®îc dïng hoÆc
sö dông trôc xuyªn qua lç t©m ®Ó n©ng èng d©y lªn. Cµng m¸y n©ng h¹ kh«ng ®îc
ch¹m vµo chØ mét bªn thµnh èng d©y hoÆc ch¹m vµo d©y çp.
NÕu sö dông bÖ nghiªng ®Ó bèc dì, bÖ ph¶i ®ñ réng ®Ó tiÕp xóc víi 2 thµnh bªn
cña èng d©y vµ ph¶i ®¶m b¶o, chÌn èng d©y qua thµnh èng chø kh«ng ph¶i b¶n th©n
d©y çp.
Kh«ng ®îc ®Ó r¬i èng d©y. Kh«ng l¨n èng d©y qua khu vùc mµ ë ®ã thµnh
èng d©y kh«ng l¨n ®îc hoÆc l¨n qua chç cã ®Êt hoÆc ®¸ tiÕp xóc trùc tiÕp víi çp.
16.5.3. B¶o qu¶n

èng çp cÇn ®îc b¶o qu¶n phï hîp çc yªu cÇu sau ®©y :
1. Khu vùc b¶o qu¶n lµ n¬i mµ çc thiÕt bÞ x©y dùng, çc vËt bay hay bÞ r¬i
hoÆc çc vËt liÖu kh¸c kh«ng ®îc cã tÇm víi, tiÕp xóc víi çp.
2. èng d©y cÇn ®îc b¶o qu¶n trªn bÒ mÆt nÒn cøng sao cho thµnh èng d©y
kh«ng bÞ ch×m s©u vµo ®Êt vµ kh«ng cho phÐp träng lîng èng ®Ì lªn çp.
3. Khu vùc b¶o qu¶n cÇn xa çc s¶n phÈm ho¸ häc, dÇu khÝ cã thÓ phun hoÆc
b¾n vµo çp.
4. NÕu çp ®îc b¶o qu¶n ngoµi trêi, ®Çu cuèi cña çp ph¶i ®îc niªm phong
®Ó tr¸nh sù x©m nhËp cña h¬i níc vµ ¨n mßn.
5. Khi c¾t mét ®o¹n çp tõ èng, ®Çu cuèi trªn èng çp cÇn ®îc niªm phong
ngay ®Ó chèng h¬i Èm x©m nhËp.
6. èng d©y cÇn ®îc cè ®Þnh gi÷a çc thµnh èng ®Ó tr¸nh lµm háng çp. Cã thÓ
sö dông thanh ch¾n gi÷a hai thµnh èng khi b¶o qu¶n çc èng çp cã kÝch thíc kh¸c
nhau.
7. Khu vùc b¶o qu¶n cÇn çch xa löa vµ nguån nhiÖt ®é cao.
16-15
8. Xem xÐt èng d©y theo chu kú trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n cho ®Õn ngay tríc
khi l¾p ®Æt.
16.6. L¾p ®Æt

L¾p ®Æt çp, ®Æt chóng díi t¸c ®éng çc øng suÊt c¬ häc nhiÒu h¬n lóc nµo
hÕt. Theo çc b¸o ço 90% sù cè lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña ph¸ huû c¬ häc ngoµi ý
muèn con ngêi trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn vµ l¾p ®Æt. RÊt kh«ng may lµ çp bÞ
háng khã ph¸t hiÖn cho ®Õn khi bÞ h¬i Èm x©m nhËp vµ g©y nªn sù cè l¾p ®Æt.
Sau ®©y lµ mét sè ®iÓm cÇn quan s¸t trong qu¸ tr×nh l¾p ®Æt:
1. Luån kÐo çp cÇn ®îc kÐo c¨ng ®Òu, khi b¾t ®Çu kÐo çp c«ng viÖc ph¶i
®îc hoµn tÊt mét lÌo, ngo¹i trõ rÊt cÇn thiÕt míi ph¶i dõng gi÷a chõng. Çp ®· kÐo
c¨ng kh«ng ®îc dõng trong chèc l¸t. B¾t ®Çu kÐo vµ dõng kÐo çp lµm t¨ng øng
suÊt trªn çp vµ cã thÓ lµm háng çp.
2. Luån kÐo çp thùc hiÖn víi tèc ®é kh«ng nhanh h¬n 15m/phót.
3. CÈn thËn khi dïng ch·o (thõng) ®Ó kÐo çp. D©y ch·o cã thÓ cøa vµo èng
phi kim lo¹i ë chç uèn cong, lµm thµnh lìi c¾t s¾c cøa vµo çp, lµm t¨ng lùc kÐo vµ
lµm giËt côc. Thõng gi·n cã ®é dµi lín qu¸ g©y lùc c¨ng thÊt thêng t¨ng kh¶ n¨ng
lµm háng çp. Sù cè do kÐo b»ng d©y hay thõng cã thÓ rÊt nguy hiÓm.
4. Lùc kÐo qui ®Þnh cÇn ®îc tu©n thñ nghiªm ngÆt.
5. NÕu dïng kÑp vá, ®Çu sau cña kÑp vá cÇn ®îc xiÕt chÆt vµo çp (mét nhµ
chÕ t¹o khuyÕn ço bao b»ng ®ai kim lo¹i), nh vËy sÏ ®¶m b¶o ®é kÑp tèt h¬n vµ
chèng bÞ tuét khi lµm viÖc kÐo çp bÞ ®øt ®o¹n gi÷a chõng (nh ®· nãi ë trªn cÇn
tr¸nh gi¸n ®o¹n qu¸ tr×nh kÐo çp).
6. NÕu dïng kÑp vá, ®Çu kÐo çp cÇn ®îc c¾t tèt phÝa sau n¬i ®îc phñ líi
kÑp. Líp bao, vá b¶o vÖ vµ çch ®iÖn nÕu bÞ d·n ra trong qu¸ tr×nh kÐo ch¾c ch¾n sÏ
bÞ háng.
7. Çp ph¶i ®îc dÉn híng theo ®êng trît hay èng b¶o vÖ sao cho kh«ng bÞ
dån, xíc trªn ®êng trît hay ë miÖng èng. Nh vËy sÏ gi¶m thiÓu lùc c¨ng vµ
tr¸nh háng çp.
8. Çp cÇn ®îc kiÓm tra trong qu¸ tr×nh luån kÐo vÒ sù nøt, r¹n cã thÓ. Mäi
vÊn ®Ò ®îc ph¸t hiÖn cÇn ®îc b¸o ço tríc khi tiÕp tôc kÐo tiÕp.
9. Çp cÇn ®îc niªm phong sau khi luån kÐo ®Ó chèng h¬i Èm. §iÒu nµy rÊt
cÇn thiÕt cho khu vùc ngoµi trêi.
10. Duy tr× kho¶ng trèng t¬ng thÝch gi÷a ®êng kÝnh èng b¶o vÖ vµ ®êng
kÝnh çp. Kh«ng ®îc vît qu¸ tû lÖ lÊp ®Çy qui ®Þnh cña èng b¶o vÖ.
16-16
11. Gi¶m ma s¸t trong èng tríc khi luån kÐo çp b»ng çch sö dông mét
lîng chÊt b«i tr¬n thÝch hîp.
16.6.2. L¾p ®Æt trong èng b¶o vÖ

16.6.2.1. §é lÊp ®Çy
§é lÊp ®Çy lµ tû lÖ chiÕm kh«ng gian bªn trong èng b¶o vÖ bëi çp. Tû lÖ nµy
¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng mang dßng vµ l¾p ®Æt çp. HÖ sè lÊp ®Çy cÇn ®îc kiÓm tra
tríc khi luån kÐo çp. Yªu cÇu tû lÖ nµy cho ë môc 16.3.1.
16.6.2.2. ChuÈn bÞ
èng b¶o vÖ çp cÇn ®îclµm s¹ch b»ng çch dïng vËt liÖu thÊm cã kÝch thíc
t¬ng ®¬ng, ®Èy (kÐo) qua èng tríc khi ®i çp.
H×nh 10a cho vÝ dô vÒ vá kÑp vµ h×nh 10b - mãc kÑp. ChØ cã thÓ dïng mét
trong 2 lo¹i trªn tuú theo yªu cÇu cô thÓ.
Trong trêng hîp ®Æc biÖt cÇn cã ngêi måi çp vµo èng. ViÖc nµy lµ cÇn thiÕt
®èi víi níi nh r·nh çp hay hép çp hÑp.
èng b¶o vÖ dµi thêng cÇn cã ®å g¸ ®Æc biÖt ®Ó dÉn híng çp ®i th¼ng vµo
èng. H×nh 11 minh ho¹ mét sè d¹ng ®å g¸ cã thÓ ¸p dông.
Cã thÓ sö dông chÊt b«i tr¬n do nhµ chÕ t¹o çp qui ®Þnh ®Ó gi¶m lùc kÐo çp.
ChÊt b«i tr¬n d¹ng dÇu hay mì nhít kh«ng ®îc sö dông cho èng phi kim lo¹i. §èi
víi trêng hîp nµy dïng mét sè chÊt hçn hîp b«i tr¬n cã b¸n trªn thÞ trêng (tµi liÖu
chuyªn ngµnh), thÝch hîp cho çp kh«ng cã ®Çu dÉn. Chóng thêng chøa çc chÊt
nh xµ phßng, dung m«i m¹nh hay mica vµ ®îc thiÕt kÕ ®Ó kh«ng g©y h¹i cho çp.
Kh«ng ®îc sö dông chÊt b«i tr¬n dÉn ®iÖn vµ grafit cho çp kh«ng vá b¶o vÖ cã
®iÖn ¸p ®Þnh møc lín h¬n vµ b»ng 3kV. Çc lo¹i vËt liÖu nµy cã thÓ lµm háng líp ¸o
ngoµi cña çp.
16.6.2.3. Lùc c¨ng
Kh¸i qu¸t chung:
Lùc kÐo çp theo yªu cÇu kh«ng ®îc vît qu¸ gi¸ trÞ nhµ chÕ t¹o qui ®Þnh.
Sau ®©y lµ mét sè híng dÉn vÒ lùc c¨ng:
1. Th«ng thêng, lùc c¨ng cùc ®¹i kÐo çp kh«ng ®îc vît qu¸ 0,008 lÇn. TiÕt
diÖn ngang cña d©y dÉn khi kÐo b»ng mãc kÐo liªn kÕt vµo d©y dÉn b»ng ®ång hoÆc
nh«m.
Tm = 0,008  n  CM
Trong ®ã :
Tm - lùc c¨ng cùc ®¹i lb;
n - sè d©y dÉn trong çp;
16-17
CM - tiÕt diÖn ngang cña mçi d©y dÉn;
2. Khi kÐo d©y b»ng líi kÑp , lùc c¨ng cùc ®¹i (Tm) ®èi víi çp bäc ch× kh«ng
®îc vît qu¸ trÞ sè sau :
Tm = (4712 t ) (D-t)
Trong ®ã:
t - ®é dµy líp bäc ch×, inch.
D - ®êng kÝnh ngoµi cña çp, inch.
3. Lùc c¨ng cùc ®¹i (Tm) kh«ng ®îc vît qu¸ 1000 lb ®èi víi çp kh«ng bäc
vá ch× khi kÐo çp b»ng líi kÑp (tuy nhiªn kh«ng ®îc vît qu¸ lùc c¨ng cùc ®¹i
tÝnh theo c«ng thøc ë môc 1).
4. Lùc c¨ng cùc ®¹i (Tm) t¹i chç uèn cong kh«ng ®îc vît qu¸ 300 lÇn bµn
kÝnh cong cña èng b¶o vÖ tÝnh b»ng feet. Kh«ng vît qóa øng suÊt cùc ®¹i tÝnh theo
môc 1, 2 hoÆc 3. Nh vËy b¸n kÝnh tèi thiÓu R kh«ng ®îc vît qu¸ Tm/300. ë ®ã
Tm lµ gi¸ trÞ cùc ®¹i tÝnh theo môc 1, 2 hay 3. BiÖn ph¸p nµy nh»m giíi h¹n ¸p lùc
thµnh têng vµo chç uèn cña èng b¶o vÖ çp.
5. TrÞ sè lùc c¨ng cùc ®¹i Tm thay ®æi tuú thuéc nhµ s¶n xuÊt vµ sè lîng d©y
dÉn trong çp nhiÒu d©y. Nh vËy cÇn tham kh¶o ý kiÕn ngêi chÕ t¹o vÒ trÞ sè thùc
cña Tm.
§ã lµ giíi h¹n lùc c¨ng cùc ®¹i kh«ng ®îc vît qu¸. Tuy nhiªn çp vÉn cã thÓ
bÞ háng khi kÐo çp víi lùc c¨ng thÊp h¬n nÕu, vÝ dô kÕt cÊu cña èng b¶o vÖ çp tåi,
cã thµnh s¾c cøa vµo, hay vá çp quÖn vµo nhau khi qua chç cong gÊp. Ph¶i lu ý lµ
chØ ®¶m b¶o giíi h¹n lùc c¨ng tèi ®a lµ cha ®ñ ®Ó ®¶m b¶o thµnh c«ng trong l¾p ®Æt
çp nÕu çc thñ tôc l¾p ®Æt kh¸c kh«ng ®îc tu©n thñ.
Ph©n ®o¹n èng n»m ngang:
Cho çc ph©n ®o¹n èng th¼ng, lùc c¨ng çp tÝnh b»ng tÝch chiÒu dµi èng nh©n
víi khèi lîng riªng (cho 1 foot chiÒu dµi) çp vµ hÖ sè ma s¸t. HÖ sè ma s¸t thay
®æi phô thuéc vµo chÊt b«i tr¬n ®îc sö dông . §èi víi giíi h¹n trªn, cã thÓ sö dông
gi¸ trÞ 0,5.
T=Lwf
Trong ®ã:
T - øng suÊt kÐo toµn phÇn;
L - chiÒu dµi èng b¶o vÖ, ft;
w - khèi lîng riªng cña çp , lb/ft.;
f - hÖ sè ma s¸t.
Ph©n ®o¹n èng cong:
§èi víi ph©n ®o¹n èng b¶o vÖ çp cong, sö dông c«ng thøc sau:
16-18
T = T 2 + Tlefa
Trong ®ã:
T2 lµ lùc c¨ng ®èi víi ®o¹n th¼ng t¹i ®Çu kÐo céng víi øng suÊt tõ ph©n
®o¹n tríc ®ã;
T1 - øng suÊt cña çp ë chç cong;
f - hÖ sè ma s¸t;
e - logarit c¬ sè e cña 2,718;
a - gãc cong, rad;
C«ng thøc trªn ®îc tÝnh to¸n víi trÞ sè efa ®èi víi gãc cong ®Æc biÖt vµ hÖ sè
ma s¸t, cho trong B¶ng 1 .
B¶ng 1
Gi¸ trÞ cña efa phô thuéc hÖ sè ma s¸t
Gãc cong o/ rad f=
0,5 0,4 0,3
15 / 0,2618 1,14 1,11 1,08
30 / 0,5236 1,30 1,23 1,17
45 / 0,7854 1,48 1,36 1,27
60 / 1,0472 1,68 1,52 1,36
90 / 1,5708 2,20 1,88 1,60
VÝ dô 1(xem h×nh 12)

KÝch thíc çp = 3  500 MCM d©y ®ång.
§é dµy èng bäc ch× = 0,141 in
§êng kÝnh ngoµi çp = 3,0 in.
Khèi lîng riªng çp = 8 lb/ft.
HÖ sè ma s¸t = 0,5.
KÐo çp tõ A ®Õn D:
Lùc c¨ng A ®Õn B = T AB = ( L AB ) (w) (f)
TAB = 300  8  0,5 = 1200 lb.
Lùc c¨ng t¹i C = TC = TAB efa
a = 45O = 0,7854 rad.
efa = 1,48.
TC = 1200  1,48 = 1776 lb
Lùc c¨ng C ®Õn D = TCD
TCD = 100  8  0,5 = 400 lb.
Lùc c¨ng toµn phÇn T = TCD + TAB efa = 400 +1776 = 2176 lb.
16-19
lùc c¨ng tèi ®a cho phÐp :
Sö dông mãc kÐo, Tm = 0,008  3  500.000
Tm = 12.000lb.
Sö dông líi kÑp , Tm = 4712 x (0,141) (3,0 - 0,141)
Tm = 1900 lb.
lùc c¨ng cùc ®¹i trªn ®êng cong BC:
Tm = 300  80 = 24.000lb.
Nh vËy lµ çp ph¶i ®îc kÐo b»ng mãc kÐo khi luån d©y tõ A ®Õn D , bëi v×
lùc c¨ng khi dïng líi kÑp vît gi¸ trÞ cho phÐp.
KÐo tõ D ®Õn A:
Lùc c¨ng t¹i C:
TDC = (LDC ) (w)(f)
TDC = (100) (8) (0,5) = 400 lb.
Lùc c¨ng t¹i B:
TB = TDC efa
TB = 400  1,48 = 592 lb.
Lùc c¨ng toµn phÇn t¹i A
T = 1200 + 592 = 1792 lb.
Nh vËy çp cã thÓ ®îc kÐo tõ D ®Õn A hoÆc b»ng mãc kÐo hoÆc b»ng líi
kÑp.
B¸n kÝnh cong kh«ng ¶nh hëng ®Õn lùc c¨ng kÐo toµn phÇn nhng l¹i t¸c
®éng ¸p suÊt lªn èng b¶o vÖ çp . Trong têng hîp nµy b¸n kÝnh cong tèi thiÓu kÐo
tõ A b»ng 1776/300 = 5,9 ft , trong khi kÐo tõ D th× b»ng 592/300 = 2 ft.
VÝ dô 2 (xem h×nh 13)
KÝch thíc çp = 1  1000 MCM d©y ®ång.
§êng kÝnh ngoµi çp = 2,15 in.
Khèi lîng riªng çp = 6 lb/ft.
HÖ sè ma s¸t = 0,5.
KÐo çp tõ A ®Õn D:
Lùc c¨ng A ®Õn B = T AB = ( L AB ) (w) (f)
TAB = 300  6  0,5 = 900 lb.
Lùc c¨ng t¹i C = TC = TAB efa
a = 90O = 1,571 rad.
efa = 2,20.
TC = 900  2,2 = 1980 lb
Lùc c¨ng C ®Õn D = TCD
16-20
TCD = 10  6  0,5 + 1980 = 2010 lb.
lùc c¨ng tèi ®a cho phÐp :
Sö dông mãc kÐo, Tm = 0,008  1.000.000
Tm = 8.000lb.
Sö dông líi kÑp, Tm = 1000 lb. (lùc c¨ng cho çp kh«ng bäc ch× kÐo b»ng
líi kÑp).
Lùc c¨ng cùc ®¹i trªn ®êng cong BC:
Tm = 300  2 = 600lb.
Cã thÓ nh×n thÊy gi¸ trÞ nµy vît qu¸ 1000 lb lµ lùc c¨ng cùc ®¹i cho phÐp ®èi
víi "kÑp" kÐo , do vËy ph¶i kÐo b»ng "mãc" nã cã lùc c¨ng cùc ®¹i cho phÐp lµ
8000lb.
Lùc c¨ng cùc ®¹i trªn ®o¹n èng cong lµ 600lb .Nh vËy lµ çp nµy kh«ng thÓ
kÐo qua ®o¹n èng cong ®îc khi cã chiÒu kÐo tõ A , nÕu kh«ng vît qu¸ ¸p lùc cho
phÐp ®èi víi èng . Bëi vËy cÇn ph¶i kÐo çp tõ D.
KÐo tõ D ®Õn A :
Lùc c¨ng tõ D ®Õn C :
TDC = (LDC ) (w)(f)
TDC = (10) (6) (0,5) = 30 lb.
Lùc c¨ng t¹i B:
TB = 30  2,2 = 66 lb.
Lùc c¨ng toµn phÇn t¹i A
T = 900 + 66 = 966 lb.
Lùc c¨ng khi kÐo çp tõ D ®Õn A hoµn toµn tho¶ m·n çc yªu cÇu . Lùc c¨ng
toµn phÇn kh«ng vît qu¸ 1000lb vµ lùc c¨ng trªn ®êng cong kh«ng vît qu¸
600lb, nh vËy çp nµy cã thÓ ®îc kÐo tõ D ®Õn A b»ng kÑp kÐo.
KÕt luËn
Lùc c¨ng thÊp h¬n cã ®îc do ®Æt èng trît t¹i ®Çu cuèi gÇn chç uèn cong .
Lùc c¨ng ph¶i ®îc kiÓm tra tríc khi quyÕt ®Þnh ph¬ng ph¸p kÐo çp.
16.6.3. L¾p ®Æt trong m¸ng vµ khay

Th«ng thêng l¾p ®Æt çp trong m¸ng hay khay kh«ng gÆp vÊn ®Ò nh ®èi víi
èng çch ®iÖn.
Nh×n chung ph¶i cÈn thËn khi kÐo çp qua çc gãc c¹nh s¾c. M¸ng vµ khay çp
thêng ®îc xö lý ®Ó cã bÒ mÆt tr¬n sao cho çp khi l¾p ®Æt kh«ng bÞ kÐo qua chç
cã gãc c¹nh s¾c.
L¾p ®Æt çp vµo m¸ng çp minh ho¹ ë H×nh 14.
16-21
Çp lùc vµ çp ®iÒu khiÓn cÇn ®îc ph©n çch xa nhau ®Õn møc cã thÓ. D©y
®¬n, çp cao ¸p cÇn ®i çch biÖt nhau. Tr¹m ®ãng ng¾t 500kV dïng m¸ng çp cã
r·nh ph©n chia çp, viÖc bè trÝ çp t¸ch biÖt ®îc thùc hiÖn dÔ dµng.
16.6.4. Çp ch«n trùc tiÕp

Khi ch«n çp trùc tiÕp trong ®Êt, ®¸ sái vµ çc vËt liÖu th« cøng cÇn ®îc lo¹i
xa ®Ó tr¸nh bÞ háng çp. Líp ®Êt mÞn xung quanh gióp b¶o vÖ çp vµ c¶i thiÖn kh¶
n¨ng to¶ nhiÖt tõ çp. H×nh 15 cho thÊy yªu cÇu vÒ ch«n çp trùc tiÕp chØ hay ®¬c
dïng cho tr¹m ph©n phèi vµ chiÕu s¸ng.
Çc thñ tôc sau cÇn ®îc tu©n thñ khi ch«n çp trùc tiÕp.
1. §µo r·nh s©u 400 mm, hoÆc theo yªu cÇu trong b¶n vÏ. Th«ng thêng trong
tr¹m ®ãng c¾t çp ph¶i ®îc l¾p ®Æt trªn líi ®Êt, cã ®é s©u kho¶ng 500mm.
2. Líp çt ®Öm cÇn ®îc ®¶m b¶o ®é dµy 0,05m.
3. Çp ®Æt trªn ®Öm çt nµy, cã thÓ ®îc níi láng nhÑ cho phÐp çp dÞch
chuyÓn khi lÊp ®Êt lªn.
4. Çp ®îc ®Æt çch t©m ®ång nhÊt víi kho¶ng çch 0,1m sao cho çt lÊp vµo
sÏ n»m quanh çp , kh«ng c¾t chÐo nhau.
5. Çp cã thÓ ®îc phñ líp çt cã ®é dµy 0,1m.
6. Khèi xi m¨ng ®óc cã thÓ ®Æt ë trªn çt ®Ó t¹o líp vá b¶o vÖ.
7. Sau ®ã r·nh ch«n çp ®îc lÊp ®Çy ®Õn mÆt b»ng chung ( mÆt ®Êt).
16.7. §Çu cuèi çp

16.7.1. Nguyªn nh©n sù cè
§Çu cuèi çp ph¶i ®îc thiÕt kÕ vµ l¾p ®Æt ®óng, nÕu kh«ng trong thêi gian
ng¾n sÏ n¶y sinh sù cè. §Çu nèi l¾p ®Æt kh«ng ®¹t yªu cÇu cã thÓ t¹o ra khu vùc lùc
c¨ng ®iÖn ¸p, lùc c¨ng c¬ häc hay ®iÖn trë tiÕp xóc qu¸ lín. Sau ®©y lµ mét sè
nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù cè:
1. Çch ®iÖn bÞ r¸ch.
2. Xö lý ®Çu cuèi vá b¶o vÖ kh«ng thÝch hîp. Nãn lùc c¨ng kh«ng ®óng hoÆc
vá b¶o vÖ cã tua rua cha ®îc lo¹i bá.
3. Çch ®iÖn cha ®îc lµm s¹ch ®óng qui çch (vÝ dô dïng vËt r¸p hoÆc dung
m«i dÉn ®iÖn).
4. Khe hë, kho¶ng trèng, ®iÓm bÈn mì, hay do kh«ng t¹o d¸ng bót ch× ®Çu d©y
çp.
5. B¨ng cao ¸p kh«ng thÝch hîp, hay b¨ng cò qu¸ h¹n.
6. VËt liÖu kh«ng t¬ng thÝch.
7. Mèi nèi bÞ níi láng hoÆc sai qui çch.
8. §Çu d©y dÉn (xo¾n) bÞ vì.
16-22
9. Kh«ng gian lµm viÖc qu¸ hÑp (kh«ng ®¶m b¶o)
10. KÝch thíc ®Çu nèi / chç nèi qu¸ ng¾n.
11. Bavia s¾c nhän trªn d©y dÉn hoÆc hép nèi.
12. ¸p lùc ®ì tËp trung trªn b¨ng cao ¸p.
13. Chç cong gÊp t¹i / hay gÇn ®Çu nèi hoÆc chç nèi.
14. B¨ng çch ®iÖn qu¸ Ýt hay qu¸ nhiÒu.
15. PhÇn tö cøng (vÝ dô epoxy) kh«ng cho phÐp çp lùc d·n në hay tù lùa.
16. §Çu nèi d©y kh«ng «m khÝt vµo gi¸ nèi (kÝch thíc kh«ng phï hîp).
16.7.2. NhËn d¹ng

TÊt c¶ çp vµ çc d©y dÉn cÇn ®îc nhËn d¹ng bëi dÊu hiÖu nhËn d¹ng kiÓu l¾p
®Æt cè ®Þnh. Çp vµ d©y cÇn cã kiÓu ®¸nh dÊu thèng nhÊt ë mçi ®Çu phï hîp víi s¬
®å l¾p r¸p.
Mçi d©y dÉn sö dông èng nhËn d¹ng lång vµo ®Çu d©y nh cho trong H×nh 16.
Çp còng cã thÓ ®îc nhËn d¹ng nhê thÎ cè ®Þnh g¾n vµo çp (Hinh16).
16.7.3. §Çu cuèi çp ®iÒu khiÓn

§Çu nèi ®Æc biÖt th«ng thêng kh«ng ¸p dông cho çp thÊp ¸p, ngo¹i trõ chóng
lµm viÖc trong m«i tr¬ng Èm ít. §Çu phÝa ngoµi trêi cÇn ®îc bÞt kÝn chèng h¬i
Èm x©m nhËp vµ çp nhiÒu d©y ®îc bÞt kÝn t¹i ®iÓm c¾t lét vá çch ®iÖn.
KiÓu ®Çu nèi vßng trßn thêng ®îc sö dông víi çp ®iÒu khiÓn (H×nh17) , cho
phÐp ®Êu nèi dÔ dµng nhiÒu d©y vµo mét ®iÓm vµ ch¾c ch¾n h¬n lµ kiÓu ®Çu nèi
cßng cua. Mét sè nhµ s¶n xuÊt r¬le b¶o vÖ trang bÞ kiÓu nèi nhanh d¹ng h·m còng
®îc chÊp nhËn.
Nçi lo chÝnh cho çc ®Çu nèi lµ gi¸ ®ì bÞ vì gÇn chç nèi. Sö dông èng çch
®iÖn nhËn d¹ng cho gi¸ nèi d©y thÓ hiÖn ë H×nh 17, t¨ng cêng b¶o vÖ chèng vì cho
®Çu çch ®iÖn .
TÊt c¶ çc ®Çu nèi ph¶i ®ñ khoÎ ®¶m b¶o dÉn ®iÖn liªn tôc ®óng qui çch. Çc
gi¸ ®ì ®Çu nèi ph¶i ®óng vËt liÖu vµ cã kÝch thíc phï hîp. KÝch thíc gi¸ ®ì ®Çu
nèi lín sÏ kh«ng cho phÐp bãp t¹o d¸ng thÝch hîp ®Ó n»m gän vµo æ nèi t¹o tiÕp xóc
®iÖn tèt, nÕu qu¸ bÐ cã thÓ sÏ kh«ng ®ñ ®Ó chÞu dßng ®iÖn theo yªu cÇu. Sö dông
c«ng cô bãp t¹o d¸ng ®Çu d©y thÝch hîp lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o çc mèi nèi bÒn vÒ c¬
häc.
16.7.4. §Çu cuèi çp cao ¸p

Çp cao ¸p cã vá b¶o vÖ yªu cÇu cã nãn øng suÊt ®Ó thay ®æi gradien ®iÖn ¸p
t¹i ®Çu nèi, gi¶m vïng øng suÊt cao ¸p. H×nh 18 minh ho¹ øng suÊt ë ®Çu nèi çp
cao ¸p cã vá b¶o vÖ.
16-23
§Çu çp cao ¸p cho ë H×nh 19 cã mò che vµ H×nh 20 cã ®Çu nèi. Thñ tôc
chuÈn bÞ vµ xö lý ®Çu nèi çp cao ¸p ®îc liÖt kª díi ®©y:
16.7.4.1. Çc chó ý
1. Gi÷ cho khu vùc lµm viÖc vµ çp s¹ch, kh« r¸o.
2. Kh«ng kh¾c dÊu lªn hoÆc lµm xíc çch ®iÖn.
3. T¸ch vá b¶o vÖ dÉn ®iÖn chuyÓn lªn trªn vá çch ®iÖn sao cho kh«ng ®Ó sãt
l¹i ë chç c¾t.
4. §ì çp ë gÇn chç nèi (nhng kh«ng ®ì phÝa díi).
5. Gi÷ d©y dÉn ®· t¸ch líi b¶o vÖ ra xa khái ®Êt vµ çc d©y dÉn pha kh¸c .
6. Gi÷ cho nãn øng suÊt n»m th¼ng
7. Uèn cong nhÑ d©y dÉn ®· t¸ch vá b¶o vÖ .
8. Dïng lãt ®ì ®Çu nèi ngoµi trêi hay næi nhíp bÈn .
9. Gi÷ tÊm çch ®iÖn (kh«ng ph¶i mµu ®en) khái ¸nh n¾ng, sö dông èng hay
b¨ng kh«ng nhiÔm bÈn.
10. Ch¾c ch¾n lµ tÊt c¶ çc líi b¶o vÖ lµm viÖc víi ®iÖn ¸p > 2kV (tiªu chuÈn
yªu cÇu líi b¶o vÖ çp kho¶ng 5kV).
11. Gi÷ ®Ó vá ngoµi çp xa khái dÇu, dung m«i vµ chÊt b¶o qu¶n gç.
12. Sö dông lîng dung m«i lµm s¹ch tèi thiÓu.
13. Chän çp vá ch× cho m«i trêng kh«ng thuËn lîi (dÇu, níc, dung m«i, ho¸
chÊt...).
14. TÊm nèi b¨ng co d·n theo chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o (th«ng thêng 3/4 bÒ
réng), kÐo d·n çc ®Çu vµ quÊn tõng líp ®Ó tr¸nh chç hë, chØ sö dông b¨ng míi, lo¹i
bá g¸y ph©n ly, b¾t ®Çu vµ kÕt thóc b¨ng t¹i ®iÓm gi÷a chç nèi hoÆc ®Çu nèi.
16.7.4.2. ChuÈn bÞ
1. Ch¾c ch¾n r»ng ®Çu nèi/bÒ mÆt tiÕp xóc ®óng qui çch cho tõng lo¹i çp cô
thÓ.
2. Xem híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt çp. Xem l¹i vµ tu©n thñ chØ dÉn vÒ ®Çu
nèi/bÒ mÆt nèi.
3. X¸c ®Þnh kÝch thíc phï hîp.
4. N¾n çp vµo vÞ trÝ cuèi cïng. C¾t bá phÇn çp thõa .
5. Lo¹i bá phÇn vá ngoµi . Lo¹i bá vá d©y dÉn ®¬n , ngo¹i trõ kÕt cÊu cã d©y
tho¸t níc n»m trong vá çp.
6. Dïng k×m èng tuèt vµ c¾t (k×m chuyªn dïng) tuèt çch ®iÖn vµ chÏ b¨ng vá
b¶o vÖ thay v× dïng mòi dao.
7. §¸nh dÊu khu vùc çp ®Ó t¹o d¸ng h×nh bót ch× b»ng 2 cuén b¨ng PVC tõ 2
bªn vµ c¾t çch ®iÖn vÒ phÝa mòi b»ng dao. Lµm nh½n b»ng giÊy r¸p (kh«ng dÉn
16-24
®iÖn) vµ lo¹i bá b¨ng PVC vµ phÇn çch ®iÖn d ®· dïng ®Ó cÇm n¾m hoÆc b¶o vÖ.
NÕu sö dông mèi nèi hµn , mét phÇn cña çch ®iÖn d nµy cã thÓ gi÷ l¹i t¹m thêi ®Ó
ch¾n nhiÖt. T¹o d¸ng bót ch× gióp gi¶m gradien ®iÖn ¸p vµ ®¶m b¶o vïng liªn kÕt dµi
®Ó quÊn b¨ng.
8. Lµm s¹ch ®Çu nèi b»ng çch lau çch ®iÖn theo chiÒu líi b¶o vÖ b»ng dÎ
tÈm dung m«i ®Ó lo¹i bá çc phÇn tö dÉn ®iÖn trªn bÒ mÆt. Lo¹i bá vËt liÖu dÉn ®iÖn
cßn l¹i b»ng nylon t¬i xèp thÊm dung m«i ®ì b»ng tÊm dÎ. ChØ lµm nh½n bÒ mÆt nÕu
tuyÖt ®èi cÇn thiÕt b»ng giÊy r¸p kh«ng dÉn ®iÖn. Lau s¹ch b»ng dÎ (kh«ng coton)
thÊm dung m«i. Kh«ng lµm rít dung m«i trùc tiÕp lªn çp.
9. Bäc kÝn vµ b¶o vÖ çch ®iÖn b»ng 1 líp b¨ng PVC ®Ó h·m ®Çu nèi /mèi nèi,
vÝ dô ®Ó nghØ ¨n tra. Lau b»ng dÎ tÈm dung m«i (kh«ng cã cotton) ngay sau khi
lo¹i bá b¨ng PVC vµ tríc khi thùc hiÖn ®Çu/mèi nèi.
10. Nh÷ng vÕt xíc nhÑ trªn çch ®iÖn ph¶i ®îc lo¹i bá (®¸nh bãng) . C¾t hay
cøa ®Ó lo¹i bá çch ®iÖn ë ®iÓm ®ã vµ b¾t ®Çu chç kh¸c. Toµn bé çch ®iÖn ph¶i
®îc lo¹i bá khái khu vùc cha bÞ ®Êu nèi. Kh«ng vá b¶o vÖ cßn l¹i qua chç c¾t (bá)
hay cho phÐp ch×a ra hay cho dung m«i ch¶y theo díi líi b¶o vÖ. Thùc hiÖn çc
nh¸t c¾t gän gµng, tØa s¹ch bavia hay phÇn tö r©u ria.
11. Çch ®iÖn kh«ng cã líp dÉn cã mµu nh¹t cã ®é bÒn bÒ mÆt cao h¬n çch
®iÖn cao su ®en chøa cacbon ®en do vËy nã còng cã thÓ lµm mÊt mµu dÎ thÊm dung
m«i. H·y tu©n thñ híng dÉn sö dông chÊt dung m«i cña nhµ chÕ t¹o. Sö dông lîng
dung m«i tèi thiÓu vµ lµm s¹ch nh½n khu vùc ®Çu d©y çp ®· bãc çch ®iÖn. 1/4inch
çch ®iÖn liÒn kÒ chç vá b¶o vÖ bÞ c¾t kh«ng cÇn s¹ch mét çch hoµn h¶o, v× khu vùc
nµy sÏ ®îc nèi víi vá b¶o vÖ trong qu¸ tr×nh nèi ®iÖn vµ xö lý çch ®iÖn ®Çu nèi.
16.7.4.3. Nèi çc ®Çu nèi
1. Lµm s¹ch bÒ mÆt b»ng bµn ch¶i d©y thÐp kh«ng gØ
2. Dïng dông cô (chuyªn dïng) ®Þnh h×nh vµ thao t¸c theo híng dÉn cña
ngêi chÕ t¹o ®Çu nèi.
3. B¶o vÖ çch ®iÖn khái nhiÖt ®é cao khi hµn thiÕc, hµn ®ång hay hµn ®iÖn .
§Ó phÇn d çch ®iÖn (vÒ phÝa ®Çu çp, bªn c¹nh ®Çu nhän) , hµn, sau ®ã míi lo¹i
bá phÇn d çch ®iÖn, hay c¾t phÇn çch ®iÖn dµi h¬n vµ bäc çch ®iÖn b»ng v¶i
cotton . ChØ dïng dßng ch¶y colophon khi hµn ®ång çc mèi nèi ®iÖn.
4. §ång - cã thÓ hµn thiÕc, ®ång vµng, hµn ®iÖn, bãp ®Þnh h×nh, hay nèi b»ng
kÕt cÊu bulong, ªcu hay gi¸ nèi d©y.
5. Nh«m - dÔ bÞ «xi ho¸, cÇn ph¶i dïng kÜ thuËt ®Æc biÖt ®Ó xuyªn qua líp
mµng «xit bÒ mÆt khi nèi. Sö dông chÊt h·m «xi khi cã phÇn tö kim lo¹i bÞ treo. Hµn
®iÖn còng cho kÕt qu¶ tho¶ m·n. Lo¹i bá chÊt phô gia hµn cßn l¹i sau hµn khái chç
nèi.
16-25
6. Do dÔ bÞ «xi ho¸, viÖc nèi(liªn kÕt) nh«m víi çc vËt liÖu kh¸c ph¶i ®îc
thùc hiÖn thËn träng, ph¶i tr¸nh sù x©m nhËp cña h¬i Èm vµ tr¸nh muèi ®ång.
7. Kh«ng ®îc b¨m chÐm d©y dÉn, çc vÕt xíc kiÓu nµy lµ çc ®iÓm míi dÔ
lµm gÉy d©y dÉn.
8. §Öm lãt ªcu ®Çu nèi (35A hay nhá h¬n) cã thÓ cè ®Þnh d©y dÉn 3/4 b»ng
çch lãt quanh ªcu.
9. ChØ thiÕt bÞ ®îc thiÕt kÕ bëi UL 'AL' (liÖt kª cho sö dông víi nh«m) cã thÓ
®îc sö dông.
10. Dïng ®Çu nèi têng lo¹i khoÎ.
11. Kh«ng dïng "nót d©y".
12. Nèi bul«ng nh«m - dïng chÊt chèng «xi ho¸ t¹i chç tiÕp xóc. Dïng rong
®en h·m ®Ó gi÷ c¨ng vµ cè ®Þnh rong ®en ®Ó b¶o vÖ nh«m, thÐp kh«ng gØ hay
bulong. §èi víi çp nh«m 1/0 vµ lín h¬n nèi víi thanh dÉn b»ng ®ång, lãt tÊm b¶o
vÖ nh«m kiÓu ®Üa niken 6101-T6 hoÆc -T63, cã kh¶ n¨ng chÞu dßng 2 lÇn so víi vËt
dÉn gi÷a gi¸ nèi ®iÖn vµ thanh dÉn.
13. M«men vÆn: Hái nhµ chÕ t¹o vÒ trÞ sè m«men xo¾n qui ®Þnh.
14. Tao d©y dÉn: HÇu hÕt çc gi¸ nèi vµ ®Çu nèi ®Òu thuËn lîi cho líp C vµ líp
B tao r¾n nhng kh«ng ®îc chÊp nhËn cho tao mÒm (líp H, I, K, L, M). Çp cµng
mÒm sö dông cµng nhiÒu tao h¬n, do vËy mµ lµm t¨ng ®êng kÝnh phñ b× cña d©y
dÉn. GÝa nèi çp n»m díi ®Êt d¹ng kÑp vµ ®Çu nèi thêng phï hîp cho tao r¾n song
mét sè ®Çu nèi bul«ng kh«ng phï hîp. Hái nhµ chÕ t¹o cho chØ dÉn cô thÓ.
15. Lùa chän - HÇu hÕt gi¸ nèi, ®Çu nèi, vµ çc ®Çu cuèi ®îc ph©n cÊp sö
dông chØ mét d©y dÉn cho mçi chç nèi, ngo¹i trõ cã chØ dÉn kh¸c. §Çu nèi trªn thiÕt
bÞ ®iÖn vµ khÝ cô cho d©y 1/0 AWG hay nhá h¬n thêng ®îc ®Þnh møc 60OC, ®èi
víi d©y dÉn lín h¬n 1/0 AWG - møc nµy lµ 75OC, ngo¹i trõ cã chØ dÊu kh¸c.
16.7.4.4. §Çu nèi b¨ng b¶o vÖ
1. Nãn øng suÊt - ¸p dông tÊm nèi líp co d·n kÝn cao ¸p, çch ly tríc vµ sau
®Ó t¹o thµnh nãn øng suÊt gi÷ 1/4 inch xa khái bÊt cø thµnh phÇn líi b¶o vÖ nh
minh ho¹ trong H×nh 20.
2. Nèi ®Êt - Dïng 3/4 inch ®êng hµn lîc theo chiÒu däc ®Ó d÷ 6AWG ®ång
r¾n liªn kÕt víi çc thµnh phÇn vá b¶o vÖ b»ng kim lo¹i. Nèi liªn kÕt ®Êt vá b¶o vÖ
víi hÖ thèng ®Êt. (Nguy hiÓm - Vá b¶o vÖ kh«ng nèi ®Êt). Gi÷ kho¶ng çch gi÷a ®Çu
cuèi vµ chèng sÐt cña nã cµng gÇn cµng tèt.
3. Líi ch¾n - Cho tÊt c¶ çc lo¹i çp, sö dông tÊm nèi mét líp co d·n kÝn
b¨ng dÉn gèi lªn líi ch¾n çp ®Õn ®Ønh nãn øng suÊt trong kho¶ng 1/8 inch.
(Kh«ng cã kho¶ng trèng).
16-26
4. Vá bäc b¶o vÖ - ¸p dông hai líp tÊm nèi co d·n lªn trªn nãn øng suÊt b»ng
b¨ng çch ®iÖn cao ¸p, phñ lªn líp vá çp vµ lªn vßng d©y dÉn ®· bÞ lét hÕt çch
®iÖnnhiÒu nhÊt lµ 1/4inch. Bäc kÝn kü ®Çu ra liªn kÕt ®Êt. ¸p dông tÊm phñ 2 líp
b»ng b¨ng PVC lªn b¨ng cao ¸p nµy ngay sau ®ã, phñ lªn nã 1 kho¶ng b»ng 1/4
inch.
5. Bäc kÝn - §èi víi çc ®Çu nèi ngoµi trêi, bäc kÝn d©y dÉn ®Ó chèng sù x©m
nhËp cña h¬i Èm t¹i gi¸ nèi. Kh«ng cÇn thiÕt , còng nh kh«ng mong muèn bäc kÝn
®Çu cuèi çp t¹i n¬i kh« r¸o ®Ó chèng h¬i níc. Tuy nhiªn, cã thÓ cÇn bäc kÝn ®Ó
chèng çc m«i trêng ¨n mßn kh¸c.
6. Lµm ®Çy tÊt c¶ çc chç lâm trong gi¸ nèi b»ng d¶i b¨ng dÉn sau khi lo¹i bá
çc gê s¾c. ¸p dông tÊm nèi mét líp co d·n nhÑ b»ng b¨ng dÉn phñ lªn th©n gÝa nèi
vµ ®óng 1/16inch lªn çch ®iÖn h×nh bót ch×. ¸p dông tÊm nèi líp co d·n nhÑ b¨ng
çch ®iÖn cao ¸p ®Ó lÊp ®Çy khu vùc h×nh bót ch×, sau ®ã phñ lªn th©n gi¸ nèi vµ
çch ®iÖn. ¸p dông 2 líp b»ng PVC lªn trªn ®Çu ®· ®îc bäc kÝn (kh«ng ¸p dông
PVC lªn çch ®iÖn gi÷a ®Çu bäc vµ nãn øng suÊt).
Ghi chó: Khi thiÕt kÕ m¹ch vá bäc kh«ng nèi ®Êt ë mét ®Çu, ph¶i ®Æc biÖt chó
ý ®Ó gi÷ vá bao b¶o vÖ çch ly khái ®Êt.
7. B¶o vÖ nhiÔm bÈn - Cho khu vùc chÞu ¸nh n¾ng mÆt trêi hay bÞ nh¬ bÈn do
kh«ng khÝ (vÝ dô bôi) dïng tÊm nèi 2 líp b»ng b¨ng cao su silicon chèng bÈn. B¾t
®Çu tõ phÇn cao nhÊt cña çch ®iÖn bÞ hë (thêng lµ ®Çu gi¸ nèi) quÊn xuèng toµn bé
nãn øng suÊt , sau ®ã quÊn quay l¹i ®iÓm xuÊt ph¸t.
16.7.4.5. Dung m«i lµm s¹ch
1. Tu©n thñ híng dÉn vµ lêi c¶nh b¸o cña nhµ chÕ t¹o khi sö dông chÊt dung
m«i lµm s¹ch.
2. Xem l¹i lêi c¶nh b¸o khi sö dông dung m«i. Thùc hiÖn th«ng tho¸ng t¬ng
thÝch. Tr¸nh hÝt thë chÊt bèc h¬i, tr¸nh tiÕp xóc víi da, b¶o vÖ m¾t. Kh«ng ®îc hót
thuèc, dïng löa hay kim lo¹i nãng trong khu vùc.
Chó ý: tÊt c¶ çc dung m«i lµm s¹ch ®Òu nguy hiÓm. HÇu hÕt lµ ®éc hoÆc khi
ph©n r· thµnh khÝ ®éc ë nhiÖt ®é cao. Mét sè dÔ bèc ch¸y. Sö dông lîng tèi thiÓu.
Kh«ng cho dung m«i tiÕp xóc víi çch ®iÖn vµ çc thµnh phÇn vá çch ®iÖn.
3. Çc dung m«i sau ®©y thêng ®îc sö dông ®Ó lµm s¹ch çp cã çch ®iÖn
EPR, XLP vµ PE:
Dung m«i Bèc h¬i Kh¶ n¨ng lµm s¹ch
Freon kh«ng b¾t löa vµ Ýt ®éc TF
(1,1,2-tri clo-1,2,2 tribluorethan) rÊt nhanh tåi
Mªtylen Clorua rÊt nhanh kh¸ tèt
16-27
1,1,1-triclorotha nhanh tuyÖt h¶o
CRC-"lµm s¹ch çp" nhanh tuyÖt h¶o
Dow"clorothen Nu" nhanh tèt
3M-"bé dông cô chuÈn bÞ çp" nhanh rÊt tèt
West-'West an toµn' nhanh tèt
Nguy hiÓm h¬n
Acªton nhanh tèt
Gasolin,tr¾ng nhanh tèt
DÇu ho¶ chËm tèt
Toluen chËm tèt
Xylen rÊt chËm tèt
Cån -kho¸ng chËm kh¸ tèt
Rîu lo·ng chËm tèt
Tenpolen chËm tèt
West -"®iÖn gi¶i" chËm tèt
16.8. Thö nghiÖm

16.8.1. Thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn
Thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn cÇn ®îc tiÕn hµnh trªn toµn bé m¹ng vµ tÊt c¶
çc çp. Thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn ®îc thùc hiÖn b»ng thiÕt bÞ ®o ®iÖn trë cã
d¶i ®o cao vµ cã nguån thö tõ 0,5  5kV.
Thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn b»ng ®iÖn ¸p thÊp kiÓu nµy ®Æc biÖt tiÖn lîi ®Ó
ph¸t hiÖn çch ®iÖn qu¸ kÐm vµ ng¾n m¹ch tÜnh.
Sù h¹n chÕ cña thö nghiÖm çch ®iÖn b»ng ®iÖn ¸p thÊp lµ kh¶ n¨ng diÔn gi¶i.
§iÒu næi bËt cña phÐp thö nµy trªn çp kh«ng vá bäc, hay vá bäc phi kim lo¹i lµ rÊt
phô thuéc vµo yÕu tè m«i trêng bëi kh«ng biÕt ®Æc tÝnh cña m¹ch vÒ.
ThËm chÝ ®iÖn ¸p thö nghiÖm thÊp h¬n ®îc sö dông ®Ó c¶nh b¸o gi¸m s¸t an
toµn th«ng thêng ®«Ý víi thö nghiÖm cao ¸p mét chiÒu.
TrÞ sè ®iÖn trë ®äc ®îc thÊp cã thÓ do ®Çu çp bÞ Èm hoÆc bÈn. Sù thay ®æi
®iÖn ¸p thö do tay quay t¹o ¸p chËm hay ®iÖn ¸p nguån thay ®æi, ®é Èm cao... Sö
dông níc lµ ®Ó lµm s¹ch chÊt b«i tr¬n kÐo çp cã thÓ g©y sai sè cho kÕt qu¶ ®äc khi
çp hoµn toµn tèt.
Chi tiÕt vÒ thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn ®îc m« t¶ ë môc 20"thö nghiÖm vµ
cÊp phÐp".
16-28
16.8.2. Thö nghiÖm cao ¸p 1 chiÒu
Thö nghiÖm chÊp nhËn sö dông cao ¸p mét chiÒu, th«ng thêng ®îc yªu cÇu
®èi víi çp trªn 2,5 kV. Thö nghiÖm cao ¸p 1 chiÒu gióp ®¶m b¶o chÊt lîng çch
®iÖn tríc khi ®a çp vµo vËn hµnh. Thö nghiÖm nµy sÏ ph¸t hiÖn toµn bé sai sãt do
bèc dì vµ l¾p ®Æt cÈu th¶ dÉn ®Õn sù cè çp nhanh x¶y ra nÕu ®a hÖ thèng vµo vËn
hµnh. HiÖn nay, thö nghiÖm kh«ng-çp ®îc chÊp nhËn, mµ tõ ®ã cã thÓ ph¸t hiÖn
tríc çc sai sãt nhá mµ sau ®ã cã thÓ dÉn ®Õn çc vÊn ®Ò trÇm träng .
Thñ tôc thö nghiÖm tåi cã thÓ dÉn ®Õn sè liÖu sai vÒ ®iÒu kiÖn çp, thËm chÝ
lµm háng çp vµ dÉn ®Õn tai n¹n cho ngêi vËn hµnh. Tiªu chuÈn ANSI/IEEE 400
cÇn ®îc tu©n thñ ®Ó cã thñ tôc thö cao ¸p 1 chiÒu thÝch hîp.
Sau ®©y ®iÓm qua ®iÖn ¸p thö nghiÖm ngoµi hiÖn trêng ®îc qui ®Þnh bëi
ANSI/IEEE 400.
§iÖn ¸p hÖ thèng HÖ thèng BIL §iÖn ¸p thö nghiÖm l¾p §iÖn ¸p thö nghiÖm
kV(rms) (kV ®Ønh) ®Æt b¶o tr×
(pha-pha) (kV DC, d©y dÉn víi ®Êt ) (kV DC, d©y dÉn víi ®Êt)
2,5 60 25 20
5 75 35 25
8,7 95 40 30
15 110 55 40
25 150 80 60
34,5 200 100 75
Chó ý:
1) §iÖn ¸p thö nghiÖm cÇn ®îc duy tr× trong 15 phót.
2) §iÖn ¸p ®Õn 70% cña hÖ thèng BIL cã thÓ biÕt khi hái kh¸ch hµnh.
3) Khi thiÕt bÞ ®îc nèi víi çp , ®iÖn ¸p thö nghiÖm ph¶i thÊp h¬n møc ®iÖn
¸p qui ®Þnh cho thiÕt bÞ (nÕu kh«ng ph¶i th¸o bá thiÕt bÞ ra).
16.8.2.2. Thñ tôc thö nghiÖm
Çc thñ tôc cã thÓ chÊp nhËn, mÆc dï thay ®æi ®«i chót trong kÜ thuËt, Ýt nhiÒu
®· ®îc tiªu chuÈn ho¸ nh "thö nghiÖm bÒn" hay "thö nghiÖm dßng rß thêi gian".
§äc híng dÉn tríc khi tiÕn hµnh mçi phÐp thö qu¸ ¸p mét chiÒu:
1. TÊt c¶ çp nèi víi thiÕt bÞ ph¶i ng¾t ®iÖn tríc khi thö. §iÖn ¸p thö nghiÖm
ph¶i ®îc kiÓm tra b»ng ®ång hå v«n thÝch hîp vµ thùc hiÖn nèi ®Êt cho çp, tÊt c¶
çc thiÕt bÞ liªn quan vµ vËt kim lo¹i ë gÇn.
2. ThiÕt lËp kho¶ng trèng t¬ng thÝch vµ ®Æt rµo ch¾n thö nghiÖm t¹i ®Çu m¹ch
thö nghiÖm ®Ó tr¸nh tiÕp xóc bÊt ngê víi ngêi vËn hµnh.
16-29
3. T¹o ra kho¶ng çch t¬ng thÝch gi÷a ®iÓm cuèi m¹ch thö nghiÖm vµ tÊt c¶
çc phÇn thö kh«ng ph¶i ®èi tîng thö nghiÖm. Kho¶ng trèng tèi thiÓu lµ
2,5cm/10kV ®iÖn ¸p thö nghiÖm.
4. Lµm s¹ch bÒ mÆt çch ®iÖn t¹i ®iÓm nèi (tiÕp xóc) ®Ó gi¶m thiÓu dßng rß vµ
ng¨n tia löa ®iÖn .
5. KiÓm tra vËn hµnh thiÕt bÞ thö nghiÖm theo chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
6. Nªn nèi khe hë b¶o vÖ víi ®iÖn trë nèi tiÕp 50 (dËp n¨ng lîng tÝch luü
trong çp) ë mçi ®Çu nèi ®îc thö nghiÖm. Nh vËy sÏ lo¹i trõ ®iÖn ¸p nhiÔu do
phãng tia löa ®iÖn hay sù cè.
7. Hái nhµ chÕ t¹o ®Çu nèi vÒ qui ®Þnh ®iÖn ¸p thö nghiÖm cùc ®¹i vµ giíi h¹n
thêi gian .
8. §¶m b¶o ngêi thö nghiÖm mang g¨ng tay cao su.
Thñ tôc tiÕn hµnh:
1. T¸ch toµn bé thiÕt bÞ kh«ng ph¶i ®èi tîng thö nghiÖm nhng duy tr× nèi
®Êt. TÊt c¶ d©y dÉn kh«ng thö nghiÖm, tÊt c¶ vá bäc çp vµ çc thiÕt bÞ ë gÇn ph¶i
nèi ®Êt khu vùc.
2. Nèi ®Çu dÉn thiÕt bÞ thö nghiÖm vµo d©y dÉn ®Çu tiªn ®Ó thö vµ lo¹i d©y nèi
®Êt khái mçi ®Çu cuèi cña d©y dÉn. Vá bäc b¶o vÖ cÇn ®îc nèi chÆt víi ®Êt khu
vùc.
3. Mçi d©y trong çp nhiÒu d©y dÉn cÇn ®îc thö nghiÖm riªng rÏ.
4. NÕu d©y dÉn tríc ®ã truyÒn ®iÖn, cÇn ®îc lµm m¸t ®Õn nhiÖt ®é m«i
trêng tríc khi thö nghiÖm. §èi víi çp ®¬n l¾p ®Æt lÇn ®Çu ®iÒu nµy kh«ng cÇn
thiÕt.
5. §iÖn ¸p thö cã thÓ ®îc cÊp vµ t¨ng dÇn liªn tôc hay theo bíc. §iÖn ¸p ban
®Çu ph¶i nhá h¬n 1,8 lÇn møc ®iÖn ¸p hÖ thèng AC cña çp.
6. Khi t¨ng ®iÖn ¸p thö liªn tôc, tèc ®é t¨ng cÇn ®ång nhÊt vµ kh«ng ®¹t gi¸ trÞ
cùc ®¹i nhanh h¬n 10s vµ chËm h¬n 60s (1kV/s lµ tèc ®é t¨ng ®îc khuyÕn ço).
7. Khi t¨ng theo bíc, ®iÖn ¸p ®îc cung cÊp chËm trong 5 ®Õn 7 bíc. Thêi
gian hiÖu qu¶ cho mçi bíc lµ thêi gian cho phÐp ®Ó ®iÖn ¸p ®¹t trÞ sè æn ®Þnh (1
phót lµ ®ñ). Dßng thö cÇn ®o t¹i mçi bíc.
8. §iÖn ¸p thö nghiÖm cùc ®¹i cÇn ®îc duy tr× 15 phót. Biªn ®é dßng ®o t¹i 1
phót vµ 15 phót, vµ vµi lÇn trong thêi gian sau khi ®· ®¹t ®îc ®iÖn ¸p thö nghiÖm
cùc ®¹i.
9. Vµo cuèi chu k× thö nghiÖm, ®Æt zªr« cho thiÕt bÞ thö nghiÖm. §Ó ®iÖn ¸p d
trªn m¹ch suy gi¶m, sau ®ã nèi ®Êt d©y dÉn võa ®îc thö nghiÖm.
10. §èi víi çp cã chiÒu dµi trªn 300m, thêi gian x¶ (phãng ®iÖn) cã thÓ dµi
h¬n vµ cã thÓ rót ng¾n b»ng çch sö dông ®iÖn trë cã gi¸ trÞ thÝch hîp.
16-30
Chó ý: cã thÓ nhËn biÕt lµ ®iÖn tÝch 1 chiÒu cã thÓ n¹p lªn çp cã thÓ tÝch luü
thµnh ®iÖn thÕ nguy hiÓm nÕu tiÕp ®Êt bÞ lo¹i qu¸ nhanh. Duy tr× nèi ®Êt cøng sau
thö nghiÖm trªn çp Ýt nhÊt lµ 4 lÇn thêi gian thö nghiÖm. Ngo¹i trõ çp dµi cÇn t¨ng
thêi gian tiÕp ®Êt. SÏ bæ Ých nÕu duy tr× nèi ®Êt l©u h¬n vµ trong khi ®ã ng¾t m¹ch
çc phÇn tö m¹ng.
16.8.2.3. KÕt qu¶ thö nghiÖm
Thö nghiÖm qu¸ ¸p DC ®èi víi çp lùc trung ¸p thêng ®îc tiÕn hµnh víi cùc
©m nèi vµo d©y dÉn.
Thö nghiÖm qu¸ ¸p DC chØ lµ c«ng cô x¸c ®Þnh ®iÖn trë çch ®iÖn ë ®iÖn ¸p
cao. §iÖn trë çch ®iÖn t¸c dông cña hÖ thèng çp cã thÓ ®îc tÝnh theo ®Þnh luËt
«m: R = V/I, mèi quan hÖ lµ:
M = kV/A  1000
§iÖn trë çch ®iÖn còng ®îc ®o b»ng Megomet cho phÐp ®äc ë 500V (hoÆc
cao h¬n, tuú thuéc chÕ ®é ®o). §iÖn trë çch ®iÖn th«ng thêng kh«ng liªn quan
hoÆc liªn quan Ýt ®Õn ®iÖn m«i hoÆc ®é bÒn sù cè.
HiÖu qu¶ thö nghiÖm cao ¸p ®èi víi çp kh«ng vá bäc, hay vá bäc phi kim lo¹i
phô thuéc vµo m«i trêng chóng ®îc l¾p ®Æt, bëi kh«ng biÕt ®Æc tÝnh cña m¹ch.
M«i trêng ph¶i ®îc ®Æc biÖt chó ý, nÕu kh«ng kÕt qu¶ thö nghiÖm cã thÓ sÏ kh«ng
cã ý nghÜa . Thùc tÕ çc phÐp thö nµy cã thÓ lµm háng vá çch ®iÖn çp.
§é Èm kh«ng khÝ, ®äng níc vµ sù tÝch tô bÒ mÆt trªn ®Çu cuèi çp cã thÓ lµm
t¨ng dßng rß lªn vµi lÇn. §é Èm kh«ng khÝ còng lµm t¨ng dßng rß toµn phÇn. CÇn
gi¶m hay lo¹i trõ dßng c¬ron t¹i çc vËt kim lo¹i trÇn nh« ra (nhän) trªn çp hay ®Çu
nèi. §iÒu nµy cã thÓ tho¶ m·n b»ng çch phñ çc vïng nµy b»ng líp vá plastic, quÊn
b¨ng plastic hay matÝt ®iÖn thÝch hîp.
ThiÕt bÞ thö nghiÖm cÇn ®îc cÊp ®iÖn tõ nguån ®iÖn ¸p kh«ng ®æi, æn ®Þnh
kh«ng dïng chung nguån víi m¸y hµn hay çc thiÕt bÞ g©y dao ®éng ®iÖn ¸p líi.
§iÖn ¸p ra cña thiÕt bÞ thö nghiÖm ph¶i ®îc läc vµ ®iÒu chØnh ®îc. Cã thÓ dïng
nguån ph¸t ®iÖn quay tay.
Sù gi¶m tõ tõ hay kh«ng t¨ng dßng rß theo thêi gian t¹i ®iÖn ¸p thö cùc ®¹i
®îc nhËn lµm chuÈn sè cho phÐp thö hipot DC.
Sù gi¶m ®¸ng kÓ ®iÖn trë khi t¨ng ®iÖn ¸p lµ chØ sè cña vÊn ®Ò ®iÖn thÕ.
KÕt qu¶ thö nghiÖm cÇn ®îc so s¸nh víi kÕt qu¶ thö nghiÖm cña çp kh¸c
thùc hiÖn cïng thêi gian. Sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ chØ b¸o r»ng cã vÊn ®Ò (3 ®Õn 1 hay
lín h¬n cho çp dµi h¬n 300m).
GÝa trÞ thùc tÕ nhËn ®îc cã thÓ thay ®æi réng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn thö.
Nh vËy gi¸ trÞ thö cã thÓ trë thµnh kh«ng chÝnh x¸c (mÆc dï ®· sö dông nguyªn t¾c
ngãn tay trá: 1M cho mçi kV ).
16-31
§Õn nay cha cã c¬ së vÒ mèi liªn quan gi÷a kÕt qu¶ thö DC vµ tuæi thä dù
kiÕn cña çp.
16.8.2.4. VÊn ®Ò thö nghiÖm
Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò thêng x¶y ra trong thö nghiÖm cao ¸p DC.
Dßng rß qu¸ lín do:
1. Kh«ng h¹n chÕ ®îc sù ¶nh hëng cña vÇng quang
2. Cha lµm s¹ch bÒ mÆt çch ®iÖn.
3. Çp kh«ng ®¶m b¶o kh«.
4. §Æt khe hë vÒ ®Êt cha t¬ng thÝch.
5. §Çu cuèi vá bäc b¶o vÖ kh«ng ®¶m b¶o qui çch.
Sè ®äc kh«ng æn ®Þnh do:
1. Nguån nu«i thiÕt bÞ thö nghiÖm kh«ng æn ®Þnh
2. D©y ®o thö nghiÖm kh«ng ®óng qui çch.
16.8.2.5. Thö nghiÖm b¶o tr×
Thêng xuyªn ®Þnh k× thö nghiÖm DC b¶o tr× çp ®Ó ®¸nh gi¸ ®é bÒn çch ®iÖn
cña çp cha trë thµnh thùc tiÔn phæ th«ng. Mét sè ngêi sö dông çp chän ch¬ng
tr×nh thö nghiÖm m¹ng trong thêi gian ngõng ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch, hä tr«ng chê
sù cè cã thÓ x¶y ra trong khi thö nghiÖm h¬n lµ söa ch÷a hÕt h¹n. GÇn nh lµ kh«ng
thÓ ®a ra trÞ sè ®iÖn ¸p thö nghiÖm trong trêng hîp nµy theo thêi qu¸ khø cña
m¹ng çp. Møc ®iÖn ¸p thö nghiÖm theo kinh nghiÖm cã thÓ g©y sù cè m¹ng çp mµ
nÕu nh kh«ng thö nghiÖm nã vÉn cã thÓ cßn ho¹t ®éng víi ®iÖn ¸p AC.
16.8.3. Thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt

§Çu tiªn çp ph¶i ®îc t¸ch khái m¹ng dÞch vô. Thñ tôc thö bao gåm cÊp ®iÖn
¸p thö vµo d©y dÉn çp vµ nèi vá b¶o vÖ çp víi ®Êt mét çch hiÖu qu¶. Nªn ®o thö
hÖ sè c«ng suÊt çp ë mét vµi ®iÖn ¸p kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é gia t¨ng hÖ sè
c«ng suÊt víi ®iÖn ¸p. Sù gia t¨ng hÖ sè c«ng suÊt lín thêng chØ b¸o sù cã mÆt cña
c¬ron hay qu¸ tr×nh ion ho¸.
Trong thö nghiÖm çp nhiÒu d©y, mçi d©y dÉn cÇn ®îc thö riªng biÖt vµ çc
d©y kh¸c nèi ®Êt. Thö nghiÖm tæng thÓ thùc hiÖn víi tÊt c¶ çc d©y dÉn nèi chung vµ
cÊp ®iÖn ¸p vµo. Khi cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ gi÷a çc d©y dÉn cña çp 3 d©y ®îc
ghi nhËn thö nghiÖm tiÕp theo cÇn tiÕn hµnh ®Ó x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn çch ®iÖn gi÷a
çc d©y dÉn theo ph¬ng ph¸p thö nghiÖm m¸y biÕn ¸p 3 cuén d©y. Çch nµy kh«ng
¸p dông cho çp lo¹i H. Mçi d©y dÉn çp lo¹i H cã líi bäc riªng do vËy mçi d©y
dÉn ph¶i ®îc thö nghiÖm ®éc lËp.
NÕu kh«ng cã vá b¶o vÖ kim lo¹i nèi ®Êt trªn çch ®iÖn chÝnh cña çp cho
phÐp vá çp vµ vËt liÖu èng l©n cËn n»m trong trêng t¹o bëi ®iÖn ¸p thö. Tæn hao
16-32
bæ sung sÏ ®îc céng vµo kÕt qu¶ ®o vµ kÕt qu¶ ®äc ®îc ë ®©y sÏ bÐ h¬n ®iÒu kiÖn
çch ®iÖn chung.
§iÒu kiÖn cña çch ®iÖn çp cã thÓ dùa trªn c¬ së so s¸nh kÕt qu¶ thö nghiÖm
cña çp t¬ng tù trong ®iÒu kiÖn t¬ng tù. Møc ®é t¨ng hÖ sè c«ng suÊt vît trÞ sè
®Þnh møc cho lo¹i çp ®ã lµ yÕu tè quan träng.
HÖ sè c«ng suÊt ®Þnh møc ë 20OC cho çc lo¹i çp nh sau:
1. GiÊy çch ®iÖn bäc ch× - nhá h¬n 0,5%.
2. Quang dÇu Cambric-3% ®Õn 9% (phô thuéc vµo n¨m s¶n xuÊt vµ lo¹i quang
dÇu sö dông).
3. Cao su vµ mét sè vËt liÖu t¬ng tù tõ 4% ®Õn 6%.
4. Kerite cã thÓ cao ®Õn 15%.
5. Trong mét sè trêng hîp trÞ sè c«ng suÊt cao do nguyªn nh©n bªn ngoµi
çch ®iÖn chÝnh.
Khi cã thÓ, hÖ sè c«ng suÊt ®îc hiÖu chØnh vÒ 20OC. §iÒu nµy yªu cÇu xÊp xØ
kh¸ gÇn nhiÖt ®é çp, hiÓu biÕt vÒ lo¹i çch ®iÖn vµ ngµy s¶n xuÊt.

Trong qu¸ tr×nh l¾p ®Æt, ngêi gi¸m s¸t tríc tiªn cÇn quan t©m çc vÊn ®Ò sau:
1. §¶m b¶o tiÕp nhËn vµ bèc dì ®óng thñ tôc.
2. §¶m b¶o thùc hiÖn l¾p ®Æt theo chØ dÉn cña nhµ chÕ t¹o, ®Æc tÝnh dù ¸n
(c«ng tr×nh) vµ c«ng nghiÖp.
3. Theo dâi hiÖn trêng khi l¾p ®Æt çp vµ thö nghiÖm çp.
4. §¶m b¶o kÕt qu¶ thö nghiÖm ®îc ghi chÐp ®óng qui çch.
5. §¶m b¶o ghi chÐp ç nh©n vÒ çc ho¹t ®éng x©y dùng.
Hoµn tÊt çc biÓu mÉu cÇn thiÕt vÒ tiÕp nhËn, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ thö nghiÖm.
16.10. Phô lôc

D÷ liÖu vµ b¸o ço thö nghiÖm:
B¸o ço thö nghiÖm cao ¸p 1 chiÒu
B¸o ço thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn
B¸o ço thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn
B¸o ço l¾p ®Æt çp
B¸o ço l¾p ®Æt vµ thö nghiÖm çc m¹ch ®iÖn
Danh s¸ch liÖt kª cña ngêi gi¸m s¸t.
16-33
Danh môc kiÓm tra çp
Dù ¸n: Ngµy:
M· hiÖu çp:
1 §· nhËn hå s¬ vËn chuyÓn/ giÊy ®ãng hµng
3 ThiÕt bÞ phï hîp víi ®Æc tÝnh kÜ thuËt
4 Bèc dì an toµn
5 B¶o qu¶n an toµn
6 KÝch thíc èng hoµn h¶o
7 KÜ thuËt kÐo çp an toµn
8 Lo¹i çp cã nèi ®Êt
9 D©y nèi vµ ®Çu çp an toµn
10 §Çu nèi çp vµ d©y ®îc bÞt tèt
11 Líi nèi dÊt tèt
12 S¬ ®å l¾p ®Æt çp vµ d©y dÉn ®Çy ®ñ
13 KiÓm tra an toµn chØ tiªu ®iÖn trë çch ®iÖn
14 KiÓm tra an toµn chØ tiªu hvdc cña çp lùc
15 KiÓm tra an toµn chØ tiªu hÖ sè c«ng suÊt cña çp lùc
Ghi chó:
MÉu sè 16.4
16-34
ch¬ng 17 hÖ thèng thiÕt bÞ ghi nhanh

17.1.1. Giíi thiÖu
HÖ thèng ghi nhanh (dao ®éng ký - osciallographs) ®îc sö dông ®Ó chØ b¸o
d¹ng sãng hÖ thèng c«ng suÊt vµ d÷ kiÖn hÖ thèng tríc, trong vµ sau çc nhiÔu hÖ
thèng ®iÖn. D÷ liÖu ®îc ghi vµ sö dông ®Ó tÝnh to¸n hÖ thèng b¶o vÖ vµ ho¹t ®éng
cña m¸y c¾t. Kü thuËt hiÖn nay cho phÐp ghi côc bé b»ng m¸y dao ®éng kÝ còng nh
ghi tõ xa t¹i n¬i ®Æt m¸y chñ nÕu cã s½n kªnh th«ng tin .
Ch¬ng nµy ®a ra híng c¬ b¶n vÒ hÖ m¸y dao ®éng kÝ ®îc l¾p ®Æt ë tr¹m
®ãng c¾t 500kV Mae Moh & Tha Tako cña EGAT. Tuy nhiªn EGAT còng cã l¾p
®Æt çc thiÕt bÞ kh¸c t¬ng tù. ThiÕt bÞ bæ xung cïng lo¹i sÏ l¾p ®Æt ë Mae Moh &
Tha Tako trong t¬ng lai còng sÏ ®îc l¾p ®Æt ë nh÷ng vïng kh¸c.
17.1.2. Yªu cÇu hÖ thèng

§iÒu quan träng lµ sè ®êng d©y truyÒn t¶i, m¸y biÕn ¸p vµ m¸y ph¸t nèi vÒ
tr¹m ®ãng c¾t 500kV ë Mae Moh & Tha Tako ®ßi hái m¸y dao ®éng kÝ cã kh¶ n¨ng
ghi ®îc ®Õn 32 tÝn hiÖu ®Çu vµo t¬ng tù (analog). M¸y dao ®éng kÝ còng sÏ ®îc
trang bÞ víi kh¶ n¨ng gi¸m s¸t ®Õn 64 thao t¸c sù kiÖn tr¹m ph©n phèi, mÆc dï m¸y
ghi d÷ kiÖn lµm viÖc lu©n phiªn ë Mae Moh & Tha Tako sÏ ®iÒu khiÓn hÇu hÕt çc
qu¸ tr×nh ghi sù kiÖn tr¹m ph©n phèi .
Çc tÝn hiÖu cöa vµo analog cña tr¹m ®ãng c¾t 500kV sÏ ®îc ghi ë Mae Moh
vµ Tha Tako ®îc tr×nh bµy b»ng ®å thÞ, vÏ trªn h×nh 1 vµ h×nh 2. M¸y dao ®éng kÝ
®îc l¾p ®Æt ë nh÷ng n¬i kh¸c còng cã ®å thÞ t¬ng tù.
CÇn chó ý r»ng sè nhiÒu trong çc cöa vµo dßng ®iÖn nhËn tÝn hiÖu tõ m¸y biÕn
dßng CT víi d©y quÊn thø cÊp 1A. M¸y dao ®éng kÝ yªu cÇu çc phÇn tö ®Çu vµo
kh¸c (s¬n ®iÖn) cho çc cöa nhËn tÝn hiÖu tõ m¸y biÕn dßng 5A vµ 1A. Mçi kªnh
analog cã kh¶ n¨ng gi¸m s¸t mét ®Çu vµo ®iÖn ¸p (tõ VT/CCVT) hoÆc mét ®Çu vµo
dßng ®iÖn (tõ 1 CT).
17.2. øng dông

17.2.1. §Çu vµo analog
§Çu vµo analog liªn quan ®Õn dßng ®iÖn hay ®iÖn ¸p xoay chiÒu tõ d©y quÊn
thø cÊp cña VT, CCVT, hoÆc CT. Tríc ®ã nh÷ng cöa vµo nµy sö dông kü thuËt ghi
®iÖn c¬ b»ng thiÕt bÞ ghi gi¶n ®å vÏ d¹ng sãng. Kü thuËt sè hiÖn nay thay thÕ kü
17-1
thuËt ®iÖn c¬. Kü thuËt sè lÊy mÉu sãng t¬ng tù ë nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau cho phÐp
dÔ dµng lu gi÷, truyÒn vµ ghi d÷ liÖu .
Toµn bé çc kªnh analog ®îc ®ång bé ho¸ vµ ë n¬i sö dông ghi d÷ liÖu tõ xa,
®îc ®ång bé ho¸ víi çc phÇn tö tõ xa kh¸c cho phÐp ph©n tÝch can nhiÔu hÖ thèng
®iÖn. §iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn ®îc chØ b¸o cã ý nghÜa quan träng ®Ó ph©n tÝch sù nhiÔu
lo¹n hÖ thèng.
17.2.2. §Çu vµo sù kiÖn

Cöa vµo sù kiÖn liªn quan ®Õn çc cöa vµo tiÕp ®iÓm thiÕt bÞ nh lµ tiÕp ®iÓm
phô m¸y c¾t, r¬le b¶o vÖ, vµ l«gic ®iÒu khiÓn. Nh÷ng tiÕp ®iÓm lo¹i nµy cã thÓ lµ
thêng ®ãng hoÆc thêng më, víi çc kªnh sù kiÖn chØ b¸o sù thay ®æi tr¹ng th¸i
nh÷ng tiÕp ®iÓm nµy. Kªnh sù kiÖn thêng ®îc ghi song hµnh cïng víi çc kªnh
analog. M¸y dao ®éng kÝ cã ®é ph©n gi¶i 1 ®Õn 2 ms ®Ó cã thÓ ghi nhËn ®îc tÊt c¶
çc sù kiÖn. §iÒu nµy cã nghÜa lµ cã thÓ ph©n biÖt çc sù kiÖn x¶y ra trong kho¶ng
thêi gian lín h¬n 2ms.
17.2.3. KÝch ho¹t

17.2.3.1. KiÓu kÝch ho¹t
B×nh thêng mét m¸y dao ®éng kÝ kh«ng ghi d÷ liÖu. Sau mét can nhiÔu hÖ
thèng, m¸y dao ®éng kÝ ph¶i khëi ®éng (hoÆc lËt ngìng) vµ ®¹t ®îc tèc ®é lµm
viÖc tríc khi ghi d÷ liÖu. Th«ng thêng sö dông çc lo¹i c¶m biÕn vµ ®Þa ®iÓm kh¸c
nhau ®Ó b¶o ®¶m khëi ®éng ®óng cho bÊt kú nhiÔu hÖ thèng nµo .
Cã mét sè çc ®¹i lîng (chØ tiªu) hÖ thèng kh¸c nhau cã thÓ sö dông ®Ó kÝch
ho¹t m¸y dao ®éng kÝ. Trong ®ã bao gåm qu¸ ¸p hoÆc thÊp ¸p, qu¸ dßng, ®iÖn ¸p
thø tù nghÞch, ®iÖn ¸p thø tù kh«ng, ®é biÕn thiªn ®iÖn ¸p hoÆc dßng ®iÖn, ®é dao
®éng nguån, tÇn sè cao hoÆc thÊp, sù kiÖn vµ sù khëi ®éng bªn ngoµi tõ thiÕt bÞ
kh¸c (SER hoÆc m¸y dao ®éng kÝ thø hai) .
17.2.3.2. Møc chØnh ®Þnh
Mçi lo¹i c¶m biÕn sö dông ®Ó lËt tr¹ng th¸i (kÝch ho¹t), ngo¹i trõ lËt ngìng sù
kiÖn hoÆc bªn ngoµi cã møc chØnh ®Þnh cã thÓ ®Æt sao cho ®¸p øng çc yªu cÇu cña
hÖ thèng. Çc c¶m biÕn kÝch ho¹t vµ sù chØnh ®Þnh, hiÖu chuÈn chóng ®îc sö dông
ë tr¹m ®ãng c¾t 500kV Mae Moh & Tha Tako cho trªn ®å thÞ H×nh 1 vµ H×nh 2.
17.2.3.3. Tèc ®é kÝch ho¹t
Çc c¶m biÕn tr¹ng th¸i th«ng thêng cã kh¶ n¨ng khëi ®éng ghi m¸y dao
®éng kÝ ë nh÷ng tèc ®é kh¸c nhau. Tèc ®é cao, thÊp vµ hçn hîp thêng ®îc sö
dông ®Ó cho phÐp thao t¸c nhanh ®Ó chôp (d÷ kiÖu nÐn) trong qu¸ tr×nh nhiÔu hoÆc
17-2
lùa chän thêi gian, vµ tèc ®é thao t¸c chËm trong suèt thêi gian tÜnh & ho¹t ®éng trë
l¹i.
17.2.4. Ghi d÷ liÖu

17.2.4.1. VÏ ®å thÞ
M¸y dao ®éng kÝ 32 kªnh cho phÐp ghi tõ 1 ®Õn 32 ®å thÞ. Tr¹m ®ãng c¾t
500kV Mae Moh vµ Tha Tako cã 2 phÇn tö thu nhËn d÷ liÖu (DAU) vµ phÇn tö phèi
hîp cöa vµo m¸y in (IPU) víi 16 kªnh trªn tæng 32 kªnh. Çc ®êng ®å thÞ cÇn ph¶i
®îc hiÖu chuÈn ®óng v× vËy mçi ®å thÞ cã thÓ ®îc nh×n thÊy víi ®iÒu kiÖn hÖ
thèng c«ng suÊt nhá nhÊt vµ kh«ng bÞ giao thoa víi çc ®å thÞ kh¸c hoÆc qu¸ t¶i m¸y
dao ®éng kÝ víi ®iÒu kiÖn hÖ thèng c«ng suÊt lín nhÊt. Çc ®êng ®å thÞ ®iÖn ¸p dù
kiÕn chç réng h¬n, xen kÏ çc dßng vµ ¸p sÏ cho phÐp sö dông ®êng ®å thÞ hiÖu
chuÈn lín h¬n mµ kh«ng bÞ g©y nhiÔu lÉn nhau.
17.2.4.2. TiÒn sù cè
TiÒn sù cè liªn quan ®Õn giai ®o¹n tríc khi mét sù cè hoÆc mét nhiÔu x¶y ra.
B»ng viÖc ghi d liÖu hÖ thèng c«ng suÊt hoÆc dßng ®iÖn tríc khi mét sù cè x¶y ra,
sù thay ®æi sÏ lµ nguyªn nh©n cña mét sù cè sÏ ®îc ph¸t hiÖn.
Víi kü thuËt sè dÔ dµng cung cÊp d÷ liÖu tiÒn sù cè hÖ thèng, trªn hÖ thèng
liªn tôc ®îc gi¸m s¸t vµ d÷ liÖu ®îc nhËp vµo bé nhí trong thêi gian ng¾n. D÷ liÖu
sÏ kh«ng ®îc ghi ngo¹i trõ mét c¶m biÕn t¸c ®éng kÝch ho¹t qu¸ tr×nh ghi d÷ liÖu.
Thêi gian tiÒn sù cè cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh cho nh÷ng lÇn kh¸c nhau b»ng phÐp céng
®¬n gi¶n thªm dung lîng nhí.
17.2.4.3. HËu sù cè
HÇu hÕt m¸y dao ®éng kÝ ®îc cung cÊp víi chøc n¨ng ghi sau sù cè ®Ó cho
phÐp xem l¹i d÷ liÖu hÖ thèng trong thêi gian ng¾n sau mét nhiÔu hoÆc sù cè.
Kho¶ng thêi gian nµy sÏ b¾t ®Çu sau khi cã tÝn hiÖu khëi ®éng. TÝn hiÖu khëi ®éng
sÏ liªn tôc kÐo dµi theo sù tån t¹i cña tÝn hiÖu khëi ®éng cña c¶m biÕn hoÆc bªn
ngoµi.
17.2.4.4. Bé giíi h¹n ho¹t ®éng
Bé giíi h¹n ho¹t ®éng cã thÓ ®îc sö dông ®Ó ®Æt thêi gian ghi lín nhÊt. §Æc
tÝnh nµy thuËn lîi ®Ó tiÕt kiÖm giÊy ë n¬i x¶y ra sù trôc trÆc cña c¶m biÕn khëi ®éng
duy tr× qu¸ tr×nh ghi mét çch sai l¹c cho ®Õn khi tÊt c¶ sö dông hÕt toµn bé b¨ng
giÊy. Th«ng thêng ®Æt giíi h¹n lín h¬n mäi nhiÔu sù cè hÖ thèng.
17.2.4.5. D÷ liÖu phô
D÷ liÖu cña m¸y dao ®éng kÝ ghi ®îc thêng chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin kh¸c
nhau hç trî cho viÖc nhËn d¹ng vµ ®äc gi¶n ®å. Tªn tr¹m, ngµy, thêi gian vµ sè b¶n
17-3
ghi còng ®îc in trªn tõng ®å thÞ. Mçi ®å thÞ cÇn ®îc ®¸nh sè cho phÐp x¸c ®Þnh
víi mét ghi chó riªng.
17.2.5. §ång bé ho¸

ë n¬i sö dông nhiÒu h¬n 1 m¸y dao ®éng kÝ t¹i mét ®Þa ®iÓm hoÆc t¹i nhiÒu
®Þa ®iÓm kh¸c nhau, khi yªu cÇu ghi d÷ liÖu ë m¸y chñ, th× çc phÇn tö riªng biÖt
cÇn ®îc ®ång bé theo thêi gian. ViÖc nµy thêng ®îc thùc hiÖn nhê truyÒn mét
m· thêi gian IRIG-B tõ ®ång hå chñ. D¹ng m· cña tÝn hiÖu IRIG-B ®îc x¸c ®Þnh
trong sæ tay híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o m¸y dao ®éng kÝ.
M¸y dao ®éng kÝ ®éc lËp thêng ®îc ®ång bé theo tÇn sè hÖ thèng líi víi bé
ph¸t dao ®éng néi dù phßng khi tr¹m bÞ mÊt ®iÖn. TÝn hiÖu IRIG-B cã thÓ ®îc sö
dông ®Ó ®Æt ®ång hå hÖ thèng kh«ng ®ång bé víi hÖ thèng ®iÖn hoÆc bé ph¸t dao
®éng néi bé. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông ®èi víi tr¹m ®ãng c¾t 500kV Mae Moh
& Tha Tako víi tÝn hiÖu IRIG-B ®Õn tõ m¸y chñ ë Bangkok. M¸y ghi sù kiÖn dao
®éng kÝ tr¹m ®ãng c¾t 500kV ghi mét sè chøc n¨ng ®Ó hç trî t¬ng quan gi÷a tr¹m
nµy víi m¸y dao ®éng kÝ tr¹m ®ãng c¾t 230 kV mµ hiÖn t¹i cha ®îc phÐp chÊp
nhËn tÝn hiÖu IRIG-B.
17.2.6. TruyÒn xa
17.2.6.1. Tr¹m chñ
Tr¹m chñ ®îc sö dông bëi EGAT cho nh÷ng m¸y dao ®éng kÝ kü thuËt sè
Hathaway, bao gåm mét m¸y tÝnh IBM, phèi hîp mµn h×nh, bé liªn kÕt ngo¹i vi,
m¸y in, vµ çp víi phÇn mÒm. §iÒu khiÓn ho¹t ®éng vµ giao diÖn ngêi sö dông phï
hîp víi lËp tr×nh Pascal cho phÐp thay ®æi vµ më réng çc øng dông mong muèn.
M¸y chñ vµ m¸y tõ xa cã kh¶ n¨ng tù ®éng quay sè vµ sö dông ®êng d©y ®iÖn
tho¹i trong tr¹m ph©n phèi.
M¸y chñ “nãi” víi phÇn tö thu nhËn d÷ liÖu DAU tõ xa nhanh chãng vµ tiÖn
lîi. M¸y chñ thiÕt lËp cuéc gäi ®Õn DAU tõ xa suèt ®ªm ®Ó kiÓm tra vÒ tr¹ng th¸i vµ
®iÒu kiÖn cña ®êng d©y ®iÖn tho¹i. DAU ®¸p l¹i b»ng sù thay ®æi cê tr¹ng th¸i nÕu
cã d÷ liÖu ®Þnh göi ®i. M¸y chñ sÏ ®¸p l¹i sau khi d÷ liÖu ®îc truyÒn tíi. HÖ thèng
®îc cµi ®Æt ®Ó ngêi vËn hµnh ë tr¹m chñ cã thÓ lùa chän d÷ liÖu mong muèn ®îc
truyÒn ®i. Sau khi d÷ liÖu truyÒn nã cã thÓ bÞ xo¸ hoÆc lu gi÷ ë mét tÖp d÷ liÖu ®Ó
sö dông sau nµy.
17.2.6.2. Kªnh th«ng tin
§èi víi truyÒn tõ xa, yªu cÇu cã 1 kªnh th«ng tin ®¬n. §èi víi nh÷ng tr¹m sö
dông thiÕt bÞ ECADA, mét kªnh th«ng tin thêng s½n cã ®Ó sö dông cho m¸y dao
®éng kÝ. Kªnh ®iÖn tho¹i, PLC hoÆc sãng cao tÇn cã thÓ ®îc sö dông. Çc m¸y ghi
17-4
sù cè kÜ thuËt sè hiÖn nay cña EGAT sö dông ®êng ®iÖn tho¹i cña tr¹m ph©n phèi.
T¬ng tù cho c¶ Mae Moh & Tha Tako. Mét m«dem tèc ®é 1200 baud lµ ®iÓn h×nh
nhng nÕu tèc ®é truyÒn d÷ liÖu kh«ng qu¸ kh¾t khe, m«dem tèc ®é 300 hoÆc 600
còng ®îc sö dông. Tèc ®é truyÒn tin tríc tiªn ®îc x¸c ®Þnh bëi ®Æc tÝnh kªnh
th«ng tin, gi¸ cña m«dem vµ cÊp ®iÖn tho¹i.
17.2.6.3. Tr¹m tõ xa
Tr¹m tõ xa liªn quan ®Õn DAU ë tr¹m ph©n phèi trong khi m¸y chñ ®îc ®Æt ë
trung t©m ®iÒu khiÓn vïng, trung t©m hay tr¹m ®iÒu phèi v¨n phßng b¶o vÖ hÖ
thèng. Tr¹m tõ xa lu«n lu«n chÞu sù ®iÒu khiÓn bëi tr¹m chñ.

17.3.1. TiÕp nhËn vµ bèc dì
Khi m¸y dao ®éng kÝ ®îc tiÕp nhËn, tÊt c¶ çc bé phËn ®îc xem xÐt vÒ møc
®é h háng vµ çc dÊu hiÖu bèc dì nh thïng hµng bÞ vì, thñng hoÆc mÐo mã.
Khi m¸y dao ®éng kÝ ®îc cung cÊp trong cabin, th× cabin nµy ®îc chuyÓn
®Õn n¬i l¾p ®Æt tríc khi lo¹i bá bÊt k× vËt liÖu vËn chuyÓn.
Trong thêi gian më gãi hµng, tÊt c¶ çc bé phËn cÇn ®îc kiÓm tra tõng phÇn
xem liÖu cã bÞ vì hoÆc bÞ níi láng do rung sãc bèc dì thiÕu thËn träng. Bo m¹ch in
còng cÇn ®îc kiÓm tra vÒ sù háng hãc hoÆc mÊt m¸t.
Çc yªu cÇu gi¸m s¸t ®îc qui ®Þnh bëi nhµ chÕ t¹o m¸y dao ®éng kÝ nh sau.
CÇn tiÕn hµnh xem xÐt trùc quan m¸y DAU Hathaway cïng víi kÖ l¾p ®Æt vµ
b¶o vÖ 19 inch:
1. Níi bèn vÝt h·m phÇn tö c¾m cña DAU, cÇm tay n¾m vµ kÐo phÇn tö DAU
c¾m cho ®Õn khi dõng. L¾c vµ më phÇn tö vÒ bªn ph¶i.
2. KiÓm tra bo m¹ch ®· l¾p ë phÇn sau vÒ chÊt lîng c¾m t¬ng thÝch vµo æ
nèi.
3. KiÓm tra sù l¾p ®Æt t¬ng thÝch cña 5 bé h·m card; chèt kho¸ trªn ®Ønh vµ
ch©n cña mçi bé gi÷ card cÇn ®îc ®Æt vµo khe h×nh ch÷ nhËt cña vá DAU.
4. Xem xÐt b¨ng ®Çu nèi çp vµ çp nguån vÒ sù l¾p ®Æt t¬ng thÝch vµo bo
m¹ch chñ ë phÝa sau cña phÇn tö c¾m cña DAU. Thö b»ng ¸p lùc lªn mçi ®Çu nèi ®Ó
®¶m b¶o ®· c¾m nèi kÝn.
5. Th¸o mÆt ®iÒu khiÓn nguån cung cÊp vµ kiÓm tra hîp bé nguån cung cÊp vÒ
sù l¾p ®¨t t¬ng thÝch, kiÓm tra çc phÇn tö mèi nèi bÞ níi láng do vËn chuyÓn.
6. Níi láng 2 vÝt çi vµ më cöa DAU. Kh«ng vÆn 2 ®inh trªn mÆt m¸y vµ më
cöa phÝa tríc mÆt m¸y. Xem xÐt bo m¹ch bªn trong vÒ sù l¾p ®Æt t¬ng thÝch. KiÓm
tra nh÷ng phÇn hoÆc IC bÞ níi láng qua qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. Thö b»ng ¸p lùc lªn
mçi gi¾c c¾m ®Ó ®¶m b¶o c¾m nèi kÝn.
17-5
7. KiÓm tra l¾p ®Æt bo m¹ch phÝa mÆt tríc ®Õn cöa phÝa tríc mÆt m¸y ®Ó ®¶m
b¶o ®iÒu kiÖn an toµn.
17.3.2. B¶o qu¶n

NÕu m¸y dao ®éng kÝ kh«ng ®îc l¾p ®Æt ngay, cÇn b¶o qu¶n m¸y trong nhµ ë
n¬i tr¸nh bôi bÈn, sinh khÝ « nhiÔm, ®é Èm hoÆc nhiÖt ®é cao vµ h¬i níc hoÆc chÊt
¨n mßn.
17.4. L¾p ®Æt

17.4.1. Kh¸i qu¸t
Híng dÉn l¾p ®Æt ®îc qui ®Þnh bëi nhµ chÕ t¹o m¸y dao ®éng kÝ nªn ®îc
tu©n thñ khi tiÕn hµnh l¾p ®Æt. Th¶o luËn tiÕp theo sau ®©y ®îc dùa trªn c¬ së thiÕt
bÞ Hathaway ®· vµ ®ang ®îc trang bÞ cho Mae Moh vµ Tha Tako.
HÖ thèng m¸y dao ®éng kÝ cã thÓ ®îc cung cÊp trong cabin hoÆc çc phÇn
riªng biÖt tuú thuéc yªu cÇu cña ngêi sö dông. Do vËy chñng lo¹i vµ sè lîng thiÕt
bÞ hÖ thèng còng rÊt kh¸c nhau. Danh môc thiÕt bÞ vµ danh môc thµnh phÇn hÖ thèng
®îc cung cÊp víi hÖ thèng cïng sæ tay híng dÉn, tÊt c¶ nªn ®îc liÖt kª trong
danh môc khi ®Æt hµng.
17.4.2. Ca bin (tñ b¶ng) hÖ thèng

Çc b¶n vÏ l¾p r¸p hÖ thèng cña nhµ chÕ t¹o ®îc cung cÊp cïng víi m¸y dao
®éng kÝ riªng biªt liªn quan ®Õn ®¬n ®Æt hµng nÕu m¸y dao ®éng kÝ ®îc cung cÊp
nh mét hÖ thèng vµ l¾p ®Æt trong cabin. Çc b¶n vÏ l¾p r¸p chØ vÞ trÝ vµ kÝch thíc
cña lç l¾p ®Æt ë ®¸y cabin. Nh÷ng lç nµy ®îc sö dông ®Ó cè ®Þnh cabin xuèng sµn.
B¶n vÏ l¾p r¸p cho çc kÝch thíc phñ b× cña cabin.
CÇn cÈn thËn ®a cabin vµo vÞ trÝ cã kh«ng gian phÝa tríc vµ bªn c¹nh ®Ó cho
phÐp më cöa cabin ®îc (nÕu cã). NÕu kh«ng cã cöa, kh«ng gian ®Æt cabin vÒ phÝa
tríc vµ bªn c¹nh ph¶i ®¶m b¶o cho phÐp dÔ dµng cho môc ®Ých tiÕp cËn vµ thùc
hiÖn söa ch÷a thiÕt bÞ. NÕu thiÕt bÞ bæ xung th× thËn träng ®a çch 1,75inch phÝa
trªn vµ díi DAU ®Ó ®¶m b¶o ®é th«ng giã cÇn thiÕt.
17.4.3. Thµnh phÇn cÊu thµnh

HÖ thèng m¸y dao ®éng kÝ c¬ së ë Mae Moh vµ Tha Tako gåm 2 bé thu d÷
liÖu (DAU), 2 thiÕt bÞ in ®éc lËp (IPU), mét m¹ch r¬le c¶nh b¸o vµ bé läc nguån,
c¶m biÕn khëi ®éng, s¬n dßng ®iÖn, kho¸ kiÓm tra, khèi ®Çu nèi, bé chuyÓn ®æi
®ång bé IRIG-B víi mét m¸y chñ, vµ mét bé ®iÒu gi¶i tõ xa.
§èi víi m¸y dao ®éng kÝ Hathaway, sÏ l¾p ®Æt ë Mae Moh vµ Tha Tako th×
cÇn quan t©m ®Õn viÖc bè trÝ thµnh phÇn cÊu thµnh cabin nh sau.
17-6
1. IPU cã thÓ ®îc l¾p ®Æt trùc tiÕp díi DAU. NÕu bÊt kú bé phËn nµo ®îc
l¾p ®Æt díi mét DAU, th× kho¶ng çch 1,75inch cÇn ph¶i ®¹t ®îc gi÷a vá bªn
ngoµi DAU vµ vá bé phËn ®ã ®Ó t¹o ®êng kh«ng khÝ lµm m¸t.
2. Kho¶ng çch 1,75 inch còng cÇn ph¶i cã phÝa trªn mçi DAU ®Ó ®¶m b¶o
th«ng tho¸ng.
3. Çc bé phËn ph¸t ra lîng nhiÖt lín kh«ng ®îc l¾p díi DAU hoÆc IPU.
4. Bé nguån vµ m¹ch r¬le c¶nh b¸o cÇn ph¶i l¾p ®Æt gÇn nhÊt ®Õn møc cã thÓ
DAU vµ IPU. IPU cã mét d©y nguån 6 foot (1,8288m) ph¶i c¾m mÆt ®iÒu khiÓn cÊp
®iÖn. M¹ch r¬le c¶nh b¸o thêng ®îc cung cÊp víi mét çp 5 foot (1,524m) (çp
dµi h¬n cã thÓ cã do ®Æt hµng) ph¶i ®îc nèi vµo DAU.
5. Çc bé ®iÒu gi¶i hoÆc ®ång hå cÇn ®îc l¾p ®Æt gÇn ®Õn møc cã thÓ víi
DAU, v× vËy çp tÝn hiÖu cã ®é dµi ng¾n nhÊt cã thÓ.
6. Çc c«ng t¾c kiÓm tra, s¬n dßng ®iÖn, vµ çc bé phËn kh¸c ®îc l¾p sao cho
viÖc nèi d©y vµ söa ch÷a dÔ dµng.
7. IPU thêng ®îc ®ãng gãi vµ vËn chuyÓn riªng biÖt ®èi víi DAU. NÕu vËy
thñ tôc l¾p ®Æt chóng ph¶i tu©n thñ theo sæ tay híng dÉn l¾p ®Æt cña nhµ chÕ t¹o.
8. Chó ý quan s¸t ®Ó kh«ng vÆn çc èc Ýt qu¸ chÆt.
17.4.4. Nèi d©y

Chó ý: Kh«ng x«ng ®iÖn vµo bÊt kú m¹ch cöa vµo nµo cho ®Õn khi tÊt c¶ hÖ
thèng ®îc l¾p ®Æt xong vµ çc thñ tôc kiÓm tra ®· thùc hiÖn xong.
17.4.4.1. Nèi d©y hÖ thèng
HÖ thèng vËn chuyÓn trong cabin, tÊt c¶ çc bé phËn vµ phÇn tö hîp thµnh ®·
®îc nèi d©y s½n. ViÖc cßn l¹i thêng chØ ®ßi hái nèi d©y nguån cung cÊp AC vµ
DC, d©y tÝn hiÖu t¬ng tù vµ sù kiÖn, thêi gian ®ång bé, vµ chu«ng b¸o hoÆc tÝn hiÖu
th«ng tin vµo cabin. S¬ ®å nèi d©y vµ l¾p r¸p ®îc cung cÊp cho m¸y dao ®éng kÝ
riªng biÖt cÇn ph¶i ®îc tu©n thñ cho nh÷ng vÞ trÝ vµ kiÓu nèi d©y cÇn thiÕt ®Ó ®Õn
hép nèi ®Çu vµo trong cabin. KÝch thíc vµ kiÓu d©y nèi bªn ngoµi cÇn ®îc lùa
chän theo tiªu chuÈn hiÖn hµnh vµ ®Æc tÝnh cÊu tróc. D©y ®Çu vµo cÇn ®îc nèi víi
hép nèi ®Çu vµo, sö dông gi¸ ®ì kiÓu vßng trßn ®Ó d©y nèi kh«ng thÓ lÖch ra ngoµi
khi cha gì bá ®inh vÝt .
17.4.4.2. Nèi d©y bé phËn
HÖ thèng m¸y dao ®éng kÝ ®îc ®ãng gãi theo nh÷ng phÇn ®éc lËp cÇn ®îc
nèi d©y toµn bé bëi ngêi sö dông. Çc bíc chÝnh sau cÇn ®îc tu©n thñ khi nèi
d©y hÖ thèng :
17-7
1. Toµn bé d©y nguån nèi ®Õn DAU, IPU, ARP, bé nguån, bé ®iÒu gi¶i hoÆc
bé t¹o thêi gian më réng ph¶i ch¹y trªn mÆt tr¸i cña çc bé phËn hîp thµnh (nh×n tõ
phÝa sau).
2. Toµn bé çp d÷ liÖu vµ tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn hoÆc d©y nèi DAU, IPU, ARP, bé
®iÒu gi¶i hoÆc bé t¹o thêi gian më réng ph¶i ch¹y trªn mÆt tr¸i cña çc bé phËn hîp
thµnh (nh×n tõ phÝa sau). Çp hoÆc d©y nèi nµy ph¶i ®îc ®Æt xa d©y nguån.
3. Kh«ng ®îc buéc chÆt d©y nguån vµ d©y d÷ liÖu hoÆc tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn
cïng nhau. NÕu nh÷ng d©y nèi ph¶i bè trÝ gÇn nhau, chóng ph¶i vît qua theo gãc
bªn ph¶i.
4. Toµn bé d©y nguån, t¬ng tù, sù kiÖn vµ tiÕp ®iÓm ngoµi ®îc më réng qua
tr¹m, m¸ng nèi d©y ph¶i ch¹y vÒ mÆt bªn ph¶i cña çc bé phËn hîp thµnh (nh×n tõ
phÝa sau). Nh÷ng ®êng d©y nµy nªn ®Æt çch xa çp hoÆc çc d©y nguån, d©y d÷
liÖu hoÆc ®iÒu khiÓn bªn trong.
5. Toµn bé d©y nèi gi÷a çc bé phËn nªn lµ 16 AWG hoÆc lín h¬n.
6. Toµn bé d©y vÒ hép cæng nèi nªn sö dông gi¸ ®ì kiÓu vßng trßn #6 ®Ó d©y
nèi kh«ng bÞ lÖch ra ngoµi khi cha chñ ý th¸o bá ®inh vÝt .
17.4.4.3. Nèi d©y tÝn hiÖu t¬ng tù
TÝn hiÖu t¬ng tù nªn ®îc nèi ®Õn nh÷ng c«ng t¾c kiÓm tra vµ sau ®ã ®i ®Õn
s¬n ®iÖn. TÊt c¶ d©y nèi nµy cÇn ®îc ®i trªn mÆt ph¶i (nh×n tõ phÝa sau).
17.4.4.4. Nèi d©y sù kiÖn
Çc tiÕp ®iÓm sù kiÖn më réng cã ®iÖn thÕ tù do (c«ng t¾c kh«) hoÆc cã mét
nguån ®iÖn thÕ bªn ngoµi (c«ng t¾c ít). DAU cã thÓ chÊp nhËn c¶ hai c«ng t¾c kh«
vµ ít. Çc bé cæng nèi ®Çu vµo chØ cã mét kiÓu m¹ch (ít hoÆc kh«) ®îc nèi ®Õn
vµo cïng mét thêi ®iÓm. Nh vËy bé cæng nèi cã thÓ cã 8 c«ng t¾c kh« ®îc nèi vÒ
hoÆc 8 c«ng t¾c ít ®îc nèi vÒ, nhng DAU kh«ng thÓ cã c¶ hai c«ng t¾c kh« hoÆc
ít ®îc nèi vµo cïng mét thêi ®iÓm. Çc ®iÓm nèi th«ng liÒn nhau cña cöa vµo sù
kiÖn ®îc chØ râ trong b¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o. TÊt c¶ d©y nèi cöa vµo sù kiÖn møc
cao nªn ®i trªn mÆt bªn ph¶i (nh×n tõ phÝa sau).
17.4.4.5. Nèi d©y ®ång bé thêi gian
Hai lo¹i tÝn hiÖu ®ång bé thêi gian cã thÓ ®îc nèi víi DAU. TÝn hiÖu
115VAC 50Hz cã thÓ ®îc nèi vÒ DAU vµ tÝn hiÖu m· thêi gian IRIG-B ®îc nèi
víi cæng nèi ®Çu vµo IRIG trªn mÆt sau cña DAU.
Nguån ®ång bé ®êng truyÒn t¬ng tù hÖ thèng líi AC nèi vÒ mÆt ®iÒu khiÓn
nguån, sao cho DAU sö dông ®îc nguån nµy. NÕu d©y nguån ®ång bé ®êng
truyÒn kh¸c víi d©y nguån hÖ thèng AC th× tÝn hiÖu ®ång bé sÏ ®îc nèi ®Õn DAU.
D©y nèi nµy nªn ®i bªn ph¶i (nh×n tõ phÝa sau).
17-8
TÝn hiÖu IRIG-B ph¶i ®îc nèi vÒ æ nèi kiÓu BNC d©y dÉn ®«i cã nh·n IRIG
INPUT phÝa sau cña DAU b»ng çp ®ång trôc ®Õn s¬ ®å ®æi nèi d©y ®«i (cã thÓ
®îc cung cÊp).
Gi¾c chuyÓn ®æi BNC cÇn ®îc ®Æt gÇn nguån IRIG-B.
Vá bäc d©y dÉn ®«i ph¶i ®îc nèi vÒ ®Êt lËp ph¬ng trong khi vá çp ®ång trôc
nèi vÒ nguån IRIG-B.
17.4.4.6. Çp m¸y in
Cæng nèi vµo ra I/O m¸y in DAU ph¶i ®îc nèi ®Õn cæng nèi nhiÒu ch©n cña
IPU sö dông çp s½n cã ®îc cung cÊp cïng víi hÖ thèng. CÇn ph¶i cÈn thËn ®Æt çp
nµy çch xa d©y nguån. Nªn ®Æt çp ®ñ chïng ë IPU cho phÐp khay m¸y in trît ra.
17.4.4.7. Khëi ®éng bªn ngoµi
TÝn hiÖu ®iÖn ¸p bªn ngoµi ®îc nèi vÒ cöa vµo DAU ®Ó khëi ®éng ngoµi tõ
m¸y dao ®éng kÝ tr¹m ®ãng c¾t 230 kV. TÝn hiÖu ®Çu vµo nµy cÇn ®îc nèi ®Õn
TB23. D©y nèi nµy nªn ®i bªn ph¶i (nh×n tõ phÝa sau).
17.4.5. Nèi ®Êt

Thanh ®ång 6x25 mm ®îc cung cÊp cïng víi cabin. Thanh ®ång ph¶i ®îc
nèi víi ®Êt tr¹m. TÊt nhiªn nh÷ng ®iÓm cña thiÕt bÞ còng ®ßi hái nèi vÒ thanh tiÕp
®Êt. B¶n vÏ cña nhµ chÕ t¹o cÇn ®îc tu©n thñ vÒ çc ®iÓm nµy.
17.5. Thö nghiÖm vµ kiÓm tra cuèi cïng

S¸ch híng dÉn sö dông cña nhµ chÕ t¹o cã çc diÔn gi¶i chi tiÕt vÒ nh÷ng thñ
tôc thö nghiÖm vµ kiÓm tra cuèi cïng cÇn thiÕt sau ®©y. B¶n tãm t¾t çc thö nghiÖm
vµ kiÓm tra chÝnh cuèi cïng ®îc yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng Hathaway, t¬ng tù sÏ
®îc trang bÞ cho tr¹m ®ãng c¾t 500kV Mae Moh vµ Tha Tako.
1. Th«ng sè chØnh ®Þnh ®îc yªu cÇu:
a. Dung lîng nhí mµ thiÕt bÞ trë vÒ tèc ®é quÐt thÊp nhÊt.
b. Dung lîng nhí mµ thiÕt bÞ trë vÒ chÕ ®é chôp nhanh.
c. MÆt n¹ kÝch ho¹t.
d. MËt ®é in/Khu«n d¹ng in
e. §é lÖch ®å thÞ/Trôc ®å thÞ
f. Tr¹ng th¸i c«ng t¾c sù kiÖn.
g. §å thÞ kÝch ho¹t sù kiÖn
h. Th«ng sè bé ®iÒu gi¶i (modem)
i. M· sè tr¹m
j. M· sè kªnh t¬ng tù (analog)
k. M· sè kªnh sù kiÖn
17-9
l. M· sè c¶m biÕn khëi ®éng
m. HiÖu chuÈn kªnh t¬ng tù
n. Tèc ®é quÐt cao/Tèc ®é quÐt thÊp
o. Tríc sù cè/Sau sù cè lÇn #1/Sau sù cè lÇn #2/Sau sù cè lÇn #3
p. §ång hå (chó ý - chän IRIG-B ®Ó ®Æt vµ ®ång bé ®ång hå).
2. Gi¾c c¾m m¸y in
a. KiÓm tra chuyÓn ®éng cña m¸y in vµo ra ®èi víi ®Õ (s¸c si).
b. N¹p giÊy vµo m¸y in.
c. KiÓm tra chøc n¨ng in m¸y in.
d. §Æt c«ng t¾c çch ly sù kiÖn.
e. §Æt c«ng t¾c çch ly t¬ng tù.
f. KiÓm tra nguån cung cÊp DAU víi ®é nhiÔu vµ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p kiÓm tra t¬ng
thÝch.
g. KiÓm tra chu«ng vµ bé chØ thÞ tr¹ng th¸i.
h. KÝch ho¹t DAU b»ng tay vµ kiÓm tra chÕ ®é ghi .
i. KiÓm tra lÇn cuèi thiÕt bÞ sö dông nót Ên thö nghiÖm.
j. HiÖu chuÈn kªnh t¬ng tù.
k. §iÒu chØnh møc tÝn hiÖu c¶m biÕn
l. KiÓm tra c¶m biÕn, nèi t¬ng tù vµ sù kiÖn.
m. §iÒu chØnh bï çch ly vµ hÖ sè khuyÕch ®¹i DC.
n. HiÖu chuÈn phÇn tö A/D, kiÓm tra kh¶ n¨ng truyÒn tõ xa.
17.6. B¶n tãm t¾t tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t
Trong thêi gian l¾p ®Æt hÖ thèng ghi sù cè, gi¸m s¸t viªn tríc tiªn ph¶i quan
t©m çc vÊn ®Ò sau :
1. §¶m b¶o thñ tôc tiÕp nhËn vµ bèc dì an toµn.
2. §¶m b¶o l¾p ®Æt theo b¶n vÏ vµ híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
3. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi l¾p ®Æt, thö nghiÖm vµ hoµn tÊt ®èi víi mçi hÖ
thèng ghi nhanh.
4. Ghi d÷ liÖu nh·n m¸y.
5. Quan s¸t çc phÐp thö nghiÖm thiÕt bÞ.
6. §¶m b¶o ngêi thùc hiÖn ghi ®óng çc kÕt qu¶ thö nghiÖm.
7. §¶m b¶o ghi chÐp ç nh©n vÒ çc ho¹t ®éng x©y dùng.
8. Hoµn tÊt çc biÓu mÉu cÇn thiÕt vÒ tiÕp nhËn, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ gi¸m s¸t.
17-10
§å thÞ hÖ thèng ghi d÷ liÖu sù cè §å thÞ vïng - Tha Tako
AC HÖ sè HiÖu ®Çu vµo chØnh ®Þnh ®Çu ®o khëi ®éng
Sè Lo¹i DiÔn gi¶i S¬n
/DC CT/VT chuÈn toµnd¶i d¶itù®éng Lo¹i chuÈn OP.LIM PST.FLT
1 AC ¸p d©y pha A MM 500kV 2500/1 100V/CM 200V TT ngÞch 5V
2 AC ¸p d©y pha B MM 500kV 2500/1 100V/CM 200V & 15%
3 AC ¸p d©y pha C MM 500kV 2500/1 100V/CM 200V
4 AC ¸p d©y pha Vo MM 500kV 2500/1 50V/CM 100V
5 AC dßng d©y pha A MM 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
6 AC dßng d©y pha B MM 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
7 AC dßng d©y pha C MM 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
8 AC dßng d©y pha G MM 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2 1CC 0,1A
9 AC dßng A biÕn ¸p KT1A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
10 AC dßng B biÕn ¸p KT1A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
11 AC dßng C biÕn ¸p KT1A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
12 AC dßng G biÕn ¸p KT1A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
13 AC dßng Cuén thø 3 biÕn ¸p KT1A 4000/1 5A 25A/CM 75A 2 1OC 5A
14 AC dßng Trung tÝnh biÕn ¸p KT1A 2000/1 5A 4A/CM 12A 2
15 AC dßng A biÕn ¸p KT2A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
16 AC dßng B biÕn ¸p KT2A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
17 AC dßng C biÕn ¸p KT2A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
19 AC dßng Cuén thø 3 biÕn ¸p KT2A 4000/1 5A 25A/CM 75A 2 1OC 5A
21 AC dßng d©y pha A NC 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
22 AC dßng d©y pha B NC 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
23 AC dßng d©y pha C NC 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
24 AC dßng d©y pha G NC 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2 1OC 0,1A
25 AC ¸p d©y pha A NC 500kV 2500/1 100V/CM 200V TT ngÞch 5V
17-11
26 AC ¸p d©y pha B NC 500kV 2500/1 100V/CM 200V & 15%
27 AC ¸p d©y pha C NC 500kV 2500/1 100V/CM 200V
28 AC ¸p d©y pha Vo NC 500kV 2500/1 50V/CM 100V
29 AC ¸p A tuyÕn 500kV sè 1 2500/1 100V/CM 200V 1UV 70%NN
30 AC ¸p A tuyÕn 500kV sè 2 2500/1 100V/CM 200V 1UV 70%VN
17-12
§å thÞ hÖ thèng ghi d÷ liÖu sù cè biÓu ®å vïng - MAE MOH
AC HÖ sè HiÖu ®Çu vµo chØnh ®Þnh ®Çu ®o khëi ®éng
Sè Lo¹i DiÔn gi¶i S¬n
/DC CT/VT chuÈn toµnd¶i d¶itù®éng Lo¹i chuÈn OP.LIM PST.FLT
1 AC ¸p d©y pha A TTK 500kV 2500/1 100V/CM 200V TTngÞch 5V
2 AC ¸p d©y pha B TTK 500kV 2500/1 100V/CM 200V d®nguån 15%
3 AC ¸p 2500/1 100V/CM 200V tÇn sè 3Hz
d©y pha C TTK 500kV
4 AC ¸p d©y pha Vo TTK 500kV 2500/1 50V/CM 100V
5 AC dßng d©y pha A TTK 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
6 AC dßng d©y pha B TTK 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
7 AC dßng d©y pha C TTK 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
8 AC dßng d©y pha G TTK 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2 1 OC 0,1A
9 AC dßng pha A biÕn ¸p KT5A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
10 AC dßng pha B biÕn ¸p KT5A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
11 AC dßng pha C biÕn ¸p KT5A 500kV 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
13 AC dßng Cuén thø 3 biÕn ¸p KT5A 4000/1 5A 25A/CM 75A 2 1 OC 5A
15 AC dßng pha A M¸y ph¸t sè 8 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
16 AC dßng pha B M¸y ph¸t sè 8 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
17 AC dßng pha C M¸y ph¸t sè 8 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
18 AC dßng G M¸y ph¸t sè 8 2000/1 1A 4A/CM 12A 2 1 CC 0,1A
19 AC dßng pha A M¸y ph¸t sè 9 2000/1 5A 4A/CM 12A 2
20 AC dßng pha B M¸y ph¸t sè 9 2000/1 5A 4A/CM 12A 2
21 AC dßng pha C M¸y ph¸t sè 9 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
22 AC dßng G M¸y ph¸t sè 9 2000/1 1A 4A/CM 12A 2
23 AC ¸p pha A tuyÕn 500kV sè 1 2500/1 100V/CM 200V 1 UV 70%VN
24 AC ¸p pha A tuyÕn 500kV sè 2 2500/1 100V/CM 200V 1 UV 70%VN
17-13
17.7. Phô lôc
D÷ liÖu thiÕt bÞ
Cµi ®Æt hÖ thèng, hiÖu chuÈn vµ chØnh ®Þnh
ChØnh ®Þnh / vËn hµnh thiÕt bÞ bæ trî
PhiÕu kiÓm tra gi¸m s¸t.
17-14
HÖ thèng ghi sù cè
ThiÕt bÞ vµ d÷ liÖu thö nghiÖm
Tr¹m:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngµy:
D÷ liÖu thiÕt bÞ:

Nhµ s¶n xuÊt:
Ngµy s¶n xuÊt:
Níc s¶n xuÊt:
KiÓu sè:
Lo¹i sè:
Sè kªnh t¬ng tù:
Sè kªnh sù kiÖn:
Cµi ®Æt , hiÖu chuÈn vµ chØnh ®Þnh hÖ thèng

Kªnh Chøc S¬n HÖ sè §Çu vµo HiÖu KiÓu c¶m HiÖu Tèc ®é
t¬ng tù n¨ng ®Çu vµo CT/VT toµn d¶i chuÈn biÕn kÝch chuÈn kÝch
kªnh ho¹t ®Çu ®o ho¹t
Kªnh NO/NC Khëi

sù kiÖn ®éng
OSC
17-15
ChØnh ®inh / Ho¹t ®éng hçn hîp
Chøc n¨ng ChØnh ®Þnh Ho¹t ®éng
Bé thêi gian hËu sù cè
Bé giíi h¹n ho¹t ®éng
Tèc ®é vÏ biÓu ®å
§ång hå ®ång bé
TruyÒn xa ®Õn CDC
Ghi mÉu
Chøc n¨ng XuÊt hiÖn theo d÷ liÖu ghi
NhËn d¹ng tr¹m
Ngµy
Thêi gian lµm viÖc
NhËn d¹ng kªnh
§êng kªnh kh«ng
C¶m biÕn kÝch ho¹t
§å thÞ sù kiÖn
§å thÞ t¬ng tù
Tèc ®é vÔ biÓu ®å
17-16
Danh môc kiÓm tra tñ ph©n phèi
Tr¹m biÕn ¸p: M· sè c«ng viÖc:
Dù ¸n: Ngµy:
D÷ liÖu nh·n m¸y:
KiÓu:
Nhµ s¶n xuÊt:
Lo¹i sè:
Møc truyÒn:
Møc m¸y ng¾t:
Hîp ®ång sè:
Môc sè:
Chó ý:
17-17
danh môc kiÓm tra m¸y biÕn ¸p ph©n phèi vµ sø
Dù ¸n: Ngµy:
1 Hå s¬ vËn chuyÓn/giÊy nhËn
2 Hoµn thµnh vËn chuyÓn (cã v¨n b¶n)
3 ThiÕt bÞ phï hîp víi ®Æc tÝnh kÜ thuËt (cã v¨n b¶n)
4 §· kiÓm tra háng hãc (cãv¨n b¶n)
5 Tho¶ m·n ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n (cã v¨n b¶n)
6 Tho¶ m·n t×nh tr¹ng sø
7 Nh÷ng ®Çu nèi s¬ cÊp tho¶ m·n
8 Nh÷ng ®Çu nèi ®Êt tho¶ m·n
9 §Çu nèi cæng nèi tho¶ m·n
10 KiÓm tra cùc tÝnh
11 §o ®iÖn trë çch ®iÖn
12 §o hÖ sè c«ng suÊt
Ghi chó:
MÉu sè:
17-18
M¸y biÕn ¸p ph©n phèi
D÷ liÖu nh·n vµ thö nghiÖm
Tr¹m:
§iÖn ¸p:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngµy:
M· sè thiÕt bÞ:
D÷ liÖu nh·n
Nhµ s¶n xuÊt Träng lîng
KiÓu Tæng khèi lîng
Sè sªri s¶n xuÊt
N¨m s¶n xuÊt Khèi lîng dÇu
§iÖn ¸p s¬ cÊp Sè lîng dÇu
§iÖn ¸p thø cÊp Sè dÞch vô
C«ng suÊt (kVA) Sè nhËn d¹ng
Cao ¸p Hîp ®ång sè
H¹ ¸p
Pha
S¸ch híng dÉn

ThiÕt bÞ Nhµ s¶n xuÊt Lo¹i Sè s¶n xuÊt
Mªg«mmÐt
Ampe kÕ
CÇu Kelvin
Gãc pha kÕ
M¸y thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt
17-19
danh môc kiÓm tra hÖ thèng ghi sù cè
Dù ¸n: Ngµy:
4 §· kiÓm tra háng hãc
5 Tho¶ m·n ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n
6 Thïng cabin ®îc nèi ®Êt tèt
7 Giao tiÕp víi phÇn néi t¹i hiÖn cã
8 Giao tiÕp víi phÇn më réng hiÖn cã
9 Giao tiÕp víi m¸y chñ
10 Tr¹m, kªnh vµ ®Çu ®o khëi ®éng ®· ®îc lËp tr×nh
11 §ång hå thêi gian ®· hiÖu chuÈn
12 §Æt phÇn tö ®Çu vµo vµ çch ly
13 Kªnh vµ ®Çu ®o khëi ®éng ®îc hiÖu chuÈn
14 §Æt bé thêi gian sù cè & giíi h¹n ho¹t §éng
15 HÖ thèng ®îc thö nghiÖm
16 Ghi mÉu ®óng
Ghi chó:
17-20
MÉu sè:
M¸y n¹p ¨cqui
Tr¹m biÕn ¸p:

§iÖn ¸p:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngµy:
NhËn d¹ng thiÕt bÞ:
D÷ liÖu thiÕt bÞ
Lo¹i sè
Nhµ s¶n xuÊt
KiÓu sè
§iÖn ¸p vµo
Dßng ®iÖn vµo
Pha
§iÖn ¸p DC
Dßng ®iÖn DC
D¶i tÇn sè
Hîp ®ång sè

Mªg«mmÐt
AmpemÐt DC
V«nmÐt DC
M¸y dao ®éng kÝ
17-21
danh môc kiÓm tra t¶i AC & DC
Dù ¸n: Ngµy:
7 Nh÷ng ®Çu nèi s¬ cÊp ®¹t yªu cÇu
8 Nh÷ng ®Çu nèi thø cÊp ®¹t yªu cÇu
9 Nh÷ng ®Çu nèi ®Êt ®¹t yªu cÇu
10 §· kiÓm tra vËn hµnh c¬ khÝ çc phô kiÖn
11 §· ®o ®iÖn trë çch ®iÖn
12 Hoµn tÊt thö nghiÖm r¬le
13 Hoµn tÊt hiÖu chuÈn m¸y ®o
14 KiÓm tra cùc çp
Ghi chó:
MÉu sè:
17-22
danh môc kiÓm tra b¶ng ph©n phèi
Dù ¸n: Ngµy:
9 Nh÷ng ®Çu nèi ®Êt ®¹t yªu cÇu
10 §· thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn
11 KiÓm tra th«ng m¹ch
12 §· kiÓm tra ®Æc tÝnh kÜ thuËt hép m¸y c¾t
Ghi chó:
MÉu sè:
17-23
T¶i AC & DC
Nh·n vµ d÷ liÖu thö nghiÖm
Tr¹m biÕn ¸p:

§iÖn ¸p:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngµy:
NhËn d¹ng thiÕt bÞ:
D÷ liÖu nh·n
Nhµ s¶n xuÊt: Sè dÞch vô:
KiÓu: Sè nhËn d¹ng:
Sè kiÓu s¶n xuÊt: Hîp ®ång sè:
N¨m s¶n xuÊt:
KiÓu m¸y ng¾t:
KiÓu líi:
Ho¸ ®¬n:
S¸ch híng dÉn:

Mªg«mmÐt
Ampe mÐt
Gãc pha kÕ
M¸y ®o thø tù pha
17-24
danh môc kiÓm tra ¾c qui
Dù ¸n: Ngµy:
8 §· kiÓm tra cùc cña çc phÇn tö acqui
9 §· kiÓm tra ®é rß
10 KiÓm tra møc ®iÖn m«i acqui
11 §· thùc hiÖn thö nghiÖm phãng acqui
12 §· ®o ®Æc tÝnh phÇn tö acqui
13 §· ®o nhiÖt ®é phÇn tö acqui
14 §· ®o ®iÖn ¸p phÇn tö acqui
15 §o ®iÖn trë d©y nèi çc phÇn tö
Ghi chó:
MÉu sè:
17-25
¾cqui
Tr¹m biÕn ¸p:
§iÖn ¸p:
Ngêi gi¸m s¸t:
Ngêi thùc hiÖn:
Ngµy:
D¹ng thiÕt bÞ:
D÷ liÖu nh·n
KiÓu :
Nhµ s¶n xuÊt:
KiÓu s¶n xuÊt sè:
§iÖn ¸p:
PhÇn tö ¨cqui:
Dung lîng ®Þnh møc:
Dßng ®iÖn n¹p ®Þnh møc:
§iÖn ¸p n¹p ban ®Çu:
§iÖn ¸p n¹p c©n b»ng:
Hîp ®ång sè:

Mªg«mmÐt
Hydro mÐt
§ång hå ®o nhiÖt ®é
Ampe mÐt DC
V«nmÐt DC
17-26
danh môc kiÓm tra thiÕt bÞ n¹p ¾c qui
Dù ¸n: Ngµy:
9 Nèi ®Êt ®¹t yªu cÇu
10 Líp s¬n ®¹t yªu cÇu
11 §· kiÓm tra nh·n m¸y
12 §iÒu chØnh chÕ ®é n¹p ban ®Çu
13 §iÒu chØnh chÕ ®é n¹p c©n b»ng
14 §iÒu chØnh bé thêi gian n¹p tù ®éng
15 §· thö nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn
16 KiÓm tra th«ng m¹ch
17 D· kiÓm tra hÖ thèng c¶nh b¸o
18 §· kiÓm tra hÖ thèng ®o vµ ®iÒu khiÓn
17-27
19 Hoµn thµnh thö nghiÖm ®é ph©n cùc
20 Hoµn thµnh kiÓm tra ho¹t ®éng
21 Thö nghiÖm ®é nhÊp nh«
Ghi chó:
MÉu sè:
17-28
¾cqui
Thö nghiÖm ho¹t ®éng

KiÓm tra ®é ph©n cùc ( ) ChÝnh x¸c ( ) Kh«ng chÝnh x¸c
PhÇn tö sè §Æc tÝnh chÝnh NhiÖt ®é
N¹p ban ®Çu

KiÓm tra ®é kÝn cña tÊt c¶ çc ®Çu nèi
Nèi çc phÇn tö Trung b×nh: Lín nhÊt:
§iÖn trë
KiÓm tra møc ®iÖn m«i
KiÓm tra ®é rß
Thö nghiÖm qu¸ tr×nh phãng
O
NhiÖt ®é phÇn tö C
§iÖn ¸p ¾cqui V
T¶i acqui
Tríc khi thö
PhÇn tö sè §iÖn ¸p thö nghiÖm KÕt thóc thö nghiÖm
nghiÖm
Thêi gian phãng
Ngêi gi¸m s¸t:

Ngµy:
17-29
17-30
ch¬ng 18 ThiÕt bÞ sö dông t¹i tr¹m
18.1. ¾c qui
18.1.1.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n
¾c qui lµ mét nhãm çc pin ho¸ ®iÖn nhá ®îc liªn kÕt víi nhau nh»m cung
cÊp nguån ®iÖn mét chiÒu cho phô t¶i ®iÖn kÕt nèi víi nã. Sè lîng çc bé pin nµy
kÕt nèi víi nhau thµnh mét d·y x¸c ®Þnh lo¹i ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña ¾c qui. TÝnh chÊt
phãng ®iÖn cña çc pin trong mçi mét ¾c qui riªng lÎ lµ çc yÕu tè c¬ b¶n x¸c ®Þnh
møc dung lîng phãng ®iÖn cña toµn bé battery.
¾c qui cã thÓ sö dông çc pin thÕ hÖ 1 hoÆc thÕ hÖ 2. Çc pin thÕ hÖ 1 ®îc
thiÕt kÕ díi d¹ng bÞ lo¹i bá sau khi ®· phãng ®iÖn hÕt vµ kh«ng thÝch hîp víi viÖc
sö dông l©u dµi. Çc pin thÕ hÖ 2 ®îc thiÕt kÕ díi d¹ng quay vßng sö dông hay
phãng ®iÖn vµ n¹p ®i n¹p l¹i.
TÊm ®iÖn cùc acid lµ lo¹i pin thÕ hÖ 2 th«ng dông nhÊt (mÆc dï çc lo¹i kh¸c
thêng ®îc sö dông h¬n ®Æc biÖt lµ nickel-cadmium battery). Víi kÝch cì phï hîp,
®îc l¾p ®Æt vµ b¶o dìng, mét battery tÜnh sö dông çc tÊm ®iÖn cùc acid cã thÓ
®îc quay vßng sö dông hµng tr¨m lÇn trong suèt tuæi thä cña pin mµ kh«ng hÒ mÊt
®i trÞ sè dung lîng phãng ®iÖn.
ViÖc quay vßng sö dông çc pin thÕ hÖ 2 ®ßi hái ph¶i cã mét bé n¹p. §ã lµ
mét thiÕt bÞ ®iÖn hoÆc ho¸ ®iÖn ®Ó chuyÓn ®æi nguån ®iÖn xoay chiÒu sang nguån
®iÖn mét chiÒu t¬ng thÝch víi ®iÖn ¸p cña battery vµ çc tÝnh chÊt cña dßng ®iÖn vµ
çc yªu cÇu cña phô t¶i.
Tæ hîp cña bé n¹p, ¾c qui ch× - acid, vµ phô t¶i nèi vµo nã t¹o thµnh mét hÖ
thèng. Phô t¶i lµ thiÕt bÞ dïng nguån ®iÖn mét chiÒu tõ bé n¹p vµ battery. Tæ hîp bé
n¹p-battery-phô t¶i chØ cã hiÖu qu¶ nhÊt khi tÊt c¶ çc bé phËn trong tæ hîp hoµn
toµn phï hîp víi nhau.
18.1.1.2. Çc lo¹i ¾c qui
Do çc yªu cÇu kh¸c nhau ®èi víi nguån ®iÖn cña ¾c qui vµ çc ®iÒu kiÖn vÒ
phô t¶i vµ m«i trêng kh¸c nhau, çc thiÕt bÞ khi ho¹t ®éng cÇn sö dông çc lo¹i vµ
thiÕt kÕ battery kh¸c nhau, mçi lo¹i ®Òu cã çc tÝnh chÊt u viÖt tuú thuéc vµo çc
®iÒu kiÖn phãng ®iÖn cô thÓ. MÆc dï nhiÒu hÖ thèng thiÕt kÕ d¹ng ho¸ ®iÖn ®· ®îc
nghiªn cøu vµ ®Ò xíng nhng chØ cã mét sè lîng nhá hÖ thèng ®¹t ®îc sù th«ng
18-1
dông vµ cã quy m« s¶n xuÊt lín. Çc hÖ thèng Ýt phæ biÕn h¬n ®îc sö dông trong
çc øng dông ®Æc biÖt (nh lµ trong qu©n ®éi vµ c«ng nghiÖp).
a. Çc Battery thÕ hÖ 1 kh«ng cã kh¶ n¨ng n¹p l¹i b»ng ®iÖn. Chóng chØ phãng
®iÖn mét lÇn vµ bá ®i. NhiÒu battery thÕ hÖ 1 d¹ng pin kh«-dung dÞch ®iÖn ph©n
®îc ®ùng bëi çc nguyªn liÖu hót liÖu hoÆc t¸ch biÖt (kh«ng cã ®iÖn cùc d¹ng láng
hoÆc khÝ).
b. Çc Battery thÕ hÖ 2 lµ çc lo¹i pin sau khi phãng ®iÖn cã kh¶ n¨ng n¹p l¹i
b»ng ®iÖn trë vÒ ®iÒu kiÖn ban ®Çu b»ng çch cho nguån ®iÖn ch¹y qua theo híng
ngîc víi dßng ®iÖn phãng ra. Çc Battery nµy lµ çc thiÕt bÞ lu tr÷ n¨ng lîng
®iÖn thêng ®îc biÕt ®Õn nh lµ çc Battery lu tr÷ hay çc ¾c quy.
c. Çc Battery dù phßng lµ çc lo¹i pin thÕ hÖ 1 trong ®ã cã mét bé phËn chÝnh
t¸ch biÖt víi phÇn cßn l¹i cña battery cho ®Õn khi nµo ho¹t ®éng. Trong ®iÒu kiÖn
khÝ tr¬, battery cã dung lîng lu tr÷ l©u. Thêng th× dung dÞch ®iÖn ph©n nµy lµ bé
phËn çch ®iÖn. D¹ng nhiÖt cña battery dù phßng nµy kh«ng ho¹t ®éng cho ®Õn khi
nã bÞ ®un nãng ch¶y mét dung dÞch ®iÖn ph©n cøng ®Ó cung cÊp tÝnh dÉn ®iÖn.
Do çc yªu cÇu vÒ nguån ®iÖn cña battery cho ho¹t ®éng cña çc lo¹i thiÕt bÞ
®iÖn thay ®æi kh¸c nhau ®ßi hái ®é tin cËy cao vµ hÇu nh sö dông æn ®Þnh, nªn viÖc
sö dông çc batery thÕ hÖ 1 kh«ng cã kh¶ n¨ng n¹p l¹i lµ thiÕu thùc tÕ. Lo¹i battery
thÕ hÖ 2 ®· chøng minh lµ nguån ®iÖn mét chiÒu ®¸ng tin cËy vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt
cho çc chøc n¨ng ®ãng c¾t vµ ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ trong çc ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng vµ
®é dµi thêi gian cÇn thiÕt.
18.1.1.3. Çc Battery thÕ hÖ 2
Çc Battery thÕ hÖ 2 cã ®Æc ®iÓm ngoµi kh¶ n¨ng n¹p l¹i cßn cã mËt ®é c«ng
suÊt cao, trÞ sè phãng ®iÖn lín, ®Æc tÝnh phãng ®iÖn b»ng ph¼ng cao ho¹t ®éng ë
nhiÖt ®é thÊp tèt. MËt ®é n¨ng lîng cña chóng thêng thÊp h¬n mËt ®é cña çc
battery thÕ hÖ 1.
Cã hai lo¹i battery chñ yÕu ®îc sö dông nh lµ nguån ®iÖn cung cÊp cho çc
thiÕt bÞ tr¹m biÕn ¸p, battery tÊm ®iÖn cùc acid vµ battery nickel-cadmium.
a. Battery tÊm ®iÖn cùc acid cã lÏ lµ battery thÕ hÖ 2 ®îc sö dông réng r·i
nhÊt. Do chi phÝ thÊp, ®é tin cËy vµ çc tÝnh n¨ng ho¹t ®éng nh×n chung thuËn lîi
nªn íc tÝnh lo¹i battery nµy ®îc chÊp nhËn trong nhiÒu øng dông kh¸c nhau. Lo¹i
battery ®îc s¶n xuÊt víi nhiÒu kÝch cì, xÕp lo¹i dung lîng theo thø tù tõ díi 1
ampe giê ®Õn vµi ngh×n ampe giê.
Battery tÊm ®iÖn cùc acid sö dông miÕng xèp kh«ng thÊm níc dÔ ph¶n øng
ho¸ häc dÉn ®iÖn cho ®iÖn cùc ©m, dioxide ch× nh lµ nguyªn liÖu chÝnh ho¹t ®éng
vµ mét hçn hîp acid sulfuric cho dung dÞch ®iÖn ph©n. Khi pin phãng ®iÖn, çc
18-2
nguyªn liÖu ho¹t ®éng cña c¶ hai ®iÖn cùc ®îc chuyÓn thµnh sulfate ch× vµ níc
®îc t¹o ra. Trong qu¸ tr×nh n¹p, diÔn ra qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ngîc l¹i cña nguyªn
liÖu ho¹t ®éng thµnh ®iÖn cùc. Tr¹ng th¸i n¹p cña battery cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng
çch ®o lêng nång ®é cña dung dÞch ®iÖn ph©n, gi¶m khi phãng ®iÖn vµ t¨ng khi
n¹p ®iÖn. §Õn cuèi giai ®o¹n n¹p, còng diÔn ra qu¸ tr×nh ®iÖn ph©n níc, gi¶i phãng
ra hydrogen vµ oxygen t¹i ®iÖn cùc d¬ng.
ViÖc lùa chän nång ®é sö dông cho dung dÞch ®iÖn ph©n tuú thuéc vµo yªu cÇu
sö dông. Ph¶i tËp trung dung dÞch ®iÖn ph©n ®ñ nhiÒu ®Ó dÉn ®iÖn tèt vµ thùc hiÖn
çc yªu cÇu vÒ ho¸ ®iÖn. Nång ®é dung ®iÖn ph©n ph¶i kh«ng ®îc qu¸ cao ®Ó g©y
ra sù ph©n huû vµ ¨n mßn çc phÇn kh¸c cña pin, ®iÒu nµy sÏ rót ng¾n tuæi thä vµ
gi¶m kh¶ n¨ng tù phãng ®iÖn cña pin. Víi nång ®é dung dÞch thÊp ë kho¶ng 1.21
thêng ®îc sö dông cho çc battery dù phßng tÜnh. Tuy nhiªn, cÇn gi¶m bít nång
®é dung dÞch trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao. Trong qu¸ tr×nh phãng ®iÖn, nång ®é
dung dÞch gi¶m tõ 0.125 ®Õn 0.150 mol tõ lóc n¹p ®ñ ®Ó khi phãng hÕt ®iÖn. Sù thay
®æi nµy t¬ng øng víi mét ampe/nhiÒu giê phãng ra. V× vËy, ph¬ng ph¸p tÝnh nång
®é dung dÞch nµy lµ mét ph¬ng thøc kiÓm tra tr¹ng th¸i n¹p ®iÖn cña battery hoµn
h¶o.
§iÓn h×nh lµ, kh¶ n¨ng phôc vô cao h¬n tõ ¾c qui axit-ch× nhËn ®îc ë gi¸ trÞ
phãng thÊp h¬n vµ nhiÖt ®é cao h¬n.
MÆc dï battery acid-ch× sÏ ho¹t ®éng trong nhiÒu ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh¸c
nhau, ho¹t ®éng liªn tôc trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao cã thÓ gi¶m tuæi thä do viÖc
t¨ng trÞ sè hao mßn.
Tuæi thä ®Þnh møc cña çc battery d¹ng tÜnh ®îc thiÕt kÕ ®Ó sö dông l©u dµi tõ
15 ®Õn 25 n¨m, tuú thuéc vµo cÊu tróc cña chóng.
b. Nickel-cadmium battery lµ battery Alkaline thÕ hÖ 2 vµ cã dung lîng ®iÖn
lín, tuæi thä dµi, ho¹t ®éng tèt ë nhiÖt ®é thÊp, ch¾c ch¾n vµ ®¸ng tin cËy. Lo¹i
battery nµy ®îc s¶n xuÊt díi nhiÒu kÝch cì tõ lo¹i pin nhá nh cóc ¸o vµ h×nh trô
víi dung lîng kho¶ng 0.20 ampe giê, ®Õn lo¹i lín h¬n dïng trong trêng hîp dù
phßng vµ khÈn cÊp, víi dung lîng trªn 1000 ampe giê. §iÖn ¸p ®Þnh møc cña pin
nickel-cadmium lµ 1.2 v«n; ®iÖn ¸p hë m¹ch më lµ1.4 v«n.
Nguyªn liÖu ho¹t ®éng cña pin nickel-cadmium ®îc n¹p lµ nickel oxide ho¸
trÞ ba cho ®iÖn cùc d¬ng vµ catmi cho ®iÖn cùc ©m. Dung dÞch ®iÖn ph©n alkaline lµ
hçn hîp cña kali hydroxide. Trong qu¸ tr×nh phãng ®iÖn, nickel oxide bÞ gi¶m
xuèng ho¸ trÞ 2 vµ cadmium bÞ «-xi ho¸. Khi pin ®· n¹p ®ñ, sÏ gi¶i phãng ra
hydrogen and oxygen ë ®iÖn cùc ©m vµ d¬ng. Trong khèi lîng lín dung dÞch ®iÖn
ph©n, kh«ng cã hoÆc cã Ýt sù thay ®æi do ®ã viÖc ®o lêng nång ®é dung dÞch kh«ng
chØ ra ®îc tr¹ng th¸i n¹p.
18-3
CÊu tróc chung nhÊt cho pin nickel-cadmium lµ thiÕt kÕ d¹ng h×nh trßn bá tói
cã r·nh. Çc nguyªn liÖu ho¹t ®éng díi d¹ng nguån ®iÖn (nickel hydroxide ®îc
trén víi than ch× hoÆc nickel máng t¹o ra n¨ng lîng ®iÖn) vµ ®îc ®ãng trong çc
hép h×nh ch÷ nhËt ®îc khoan máng t¹o thµnh tõ thanh thÐp h×nh trßn b»ng nickel
khoan máng. Çc hép ®îc khoan máng nµy ®îc kÕt thµnh çc khung thÐp t¹o nªn
çc ®iÖn cùc víi çc kÝch cì vµ dung lîng kh¸c nhau. Çc lç khoan máng nµy cho
phÐp çc ®iÖn cùc nèi vµo, nhng chóng ®ñ nhá ®Ó chøa mét chót nguyªn liÖu ho¹t
®éng. Çc b¶n cùc tr¸i vµ ph¶i ®îc lÇn lît gµi chÆt víi nhau, ®îc çch ®iÖn víi
nhau, vµ sau ®ã ®îc l¾p trong mét vá thÐp h×nh trßn b»ng nickel hoÆc nhùa. Ngêi
ta thêng sö dông 20% dung dÞch ®iÖn ph©n kali hydroxide (nång ®é 1.2).
Çc pin d¹ng bá tói rÊt khoÎ vµ cã thÓ chÞu ®ùng viÖc n¹p ®iÖn qu¸ t¶i trong
thêi gian ng¾n còng nh ho¹t ®éng liªn tôc cña m¸y mãc. Chóng cã tuæi thä dµi vµ
kh«ng cÇn b¶o dìng nhiÒu ngoµi viÖc thØnh tho¶ng ®æ ®Çy níc. ViÖc b¶o qu¶n
®iÖn n¹p cña battery tèt vµ chóng cã thÓ ®îc nhóng hoÆc kh«ng nhóng vµo dung
dÞch ®iÖn ph©n trong mét thêi gian dµi mµ kh«ng bÞ ph©n huû.
Çc tÝnh n¨ng phãng ®iÖn cña battery d¹ng bá tói chÞu ¶nh hëng lín bëi ®é
máng vµ thiÕt kÕ cña çc vá h×nh trßn. KÝch cì cña vá trßn bÞ t¨ng dÉn ®Õn ®iÖn ¸p
vµ dung lîng thÊp h¬n nhng ®iÖn ¸p mÊt ®i l¹i lín h¬n so víi çc pin d¹ng ch×
acid. Çc pin d¹ng bá tói ®îc thiÕt kÕ víi çc ®iÖn cùc máng h¬n sÏ cã ®iÖn ¸p vµ
dung lîng phãng ®iÖn thÊp h¬n.
Battery thiÕt kÕ d¹ng h×nh trßn bá tói cã lç tho¸t còng sÏ ho¹t ®éng trong mét
lo¹t çc ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh¸c nhau. Çc pin ®îc nhóng vµo mét hçn hîp dung
dÞch ®iÖn ph©n cã nång ®é cao h¬n (xÊp xØ 30%) cã thÓ ®îc sö dông ë ®iÒu kiÖn
nhiÖt ®é rÊt thÊp.
Mét dung dÞch ®iÖn ph©n nhiÖt ®íi, sö dông nång ®é thÊp h¬n cã thÓ ®îc sö
dông trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh trªn 300C trong h¬n 30 ngµy
trong n¨m vµ kh«ng bao giê thÊp díi 00C. ViÖc sö dông mét dung dÞch ®iÖn ph©n
nhiÖt ®íi ë n¬i cã thÓ ®îc, sÏ lµm t¨ng tuæi thä cña Battery. §iÖn ¸p cìng bøc
®îc sö dông cho mét dung dÞch ®iÖn ph©n tiªu biÓu nªn thÊp h¬n ®iÖn ¸p cho mét
dung dÞch ®iÖn ph©n th«ng thêng.
Çc battery d¹ng h×nh trßn bá tói cã thÓ ®îc n¹p ®iÖn b»ng ph¬ng ph¸p hoÆc
lµ dßng ®iÖn kh«ng ®æi hoÆc lµ nguån ®iÖn kh«ng ®æi. Do øng dông tiªu biÓu ®èi víi
çc battery nµy lµ dù phßng, nªn chóng ®îc duy tr× trong ®iÒu kiÖn n¹p ®iÖn ®Çy
hoÆc b»ng ph¬ng ph¸p n¹p tõ tõ hoÆc cìng bøc. Nãi chung ®iÖn ¸p tr«i lµ 1.4
v«n/pin, nhng ®iÖn ¸p nµy th«ng thêng ®îc t¨ng ®Õn 1.45 v«n nÕu pin ®îc
phãng ®iÖn thêng xuyªn.
B¶ng 1 liÖt kª mét sè tÝnh n¨ng vµ çc øng dông cña çc battery thÕ hÖ 2.
18-4
B¶ng 1
Çc tÝnh n¨ng vµ øng dông chñ yÕu cña çc Battery thÕ hÖ 2
HÖ thèng Çc tÝnh n¨ng Çc øng dông

Acid-ch×:
D¹ng tÜnh §îc thiÕt kÕ ®Ó dù phßng, Çc thiÕt bÞ sö dông ®iÖn
tuæi thä l©u n¨ng khÈn cÊp, çc hÖ thèng
m¸y c¾t
§îc bÞt kÝn §îc bÞt kÝn, kh«ng ph¶i b¶o TV, Çc dông cô cÇm tay,
dìng, gi¸ rÎ, kh¶ n¨ng b»ng chiÕu s¸ng vµ çc øng dông,
ph¼ng tèt ®µi vµ cat-xÐt vµ thiÕt bÞ ch¹y
b¨ng tõ
Nicken-cadmium:
§îc th«ng h¬i Gi¸ trÞ cao tèt, cã kh¶ n¨ng ¾c qui m¸y bay, çc øng
nhiÖt ®é thÊp, ®iÖn ¸p b»ng dông c«ng nghiÖp vµ khÈn
ph¼ng, tuæi thä tèt. cÊp, thiÕt bÞ viÔn th«ng
§îc bÞt kÝn Gi¸ trÞ cao tèt, cã kh¶ n¨ng M¸y chôp, çc dông cô cÇm
nhiÖt ®é thÊp, tuæi thä tèt, tay, nguån ®iÖn dù phßng.
kh«ng cÇn b¶o dìng.
KÏm - B¹c MËt ®é n¨ng lîng cao, kh¶ Radio s¸ch tay nhÑ, TV, vµ
n¨ng gi¸ trÞ cao tèt, tuæi thä thiÕt bÞ viÔn th«ng; ®Èy ng
thÊp l«i, m¸y bay kh«ng ngêi l¸i,
tµu ngÇm, vµ çc øng dông
qu©n sù kh¸c

18.1.2.1. Ho¹t ®éng c¬ b¶n (nguyªn lý ho¹t ®éng)
Khi Bé n¹p vµ Battery ®îc nèi vÜnh cöu víi nhau vµ víi phô t¶i, víi bé n¹p cã
®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ¸p dông cho phô t¶i vµ battery ®ã, hÖ thèng nµy ®îc biÕt ®Õn
nh lµ mét hÖ thèng Battery d¹ng tÜnh hoÆc tr«i. Battery trong çc hÖ thèng nµy
th«ng thêng ®îc ®Æt trªn mét m¸ng hay nhiÒu m¸ng ®îc l¾p bªn trong toµ nhµ
hoÆc ®ãng kÝn.
HÇu hÕt çc hÖ thèng battery acid-ch× thay ®æi cung cÊp cho phô t¶i ®iÖn yªu
cÇu nguån ®iÖn mét chiÒu nh ®îc thÓ hiÖn trong H×nh 1.
Mét hÖ thèng battery d¹ng tÜnh còng cã thÓ cung cÊp dßng ®iÖn xoay chiÒu
b»ng çch ®a ®Çu ra nguån dc cña nã vµo mét bé nghÞch lu, bé nµy chuyÓn nguån
®iÖn 1 chiÒu thµnh nguån ®iÖn xoay chiÒu. Xem H×nh 2.
18-5
Çc hÖ thèng battery d¹ng tÜnh ®îc coi lµ nhanh nhÊt, cung cÊp nguån ®iÖn
khÈn cÊp ®¸ng tin cËy nhÊt cho phô t¶i trong kho¶ng thêi gian h¹n chÕ. Thêi gian
nhÊt ®Þnh cña mét chu kú phãng ®iÖn cña battery hay chu kú ho¹t ®éng cã thÓ ®îc
tÝnh b»ng gi©y, phót, hay giê, tuú thuéc vµo thêi gian b¶o vÖ mong muèn.
18.1.2.2. Çc øng dông tiªu biÓu
Çc hÖ thèng battery acid-ch× d¹ng tÜnh cung cÊp mét c«ng cô linh ho¹t cho
viÖc duy tr× tÝnh æn ®Þnh vµ liªn tôc cña nguån ®iÖn. Mét sè øng dông bao gåm:
a. HiÖu chØnh ®Õn çc møc ®é tôt ®iÖn ¸p nhÊt ®Þnh trong bé cung cÊp nguån
®iÖn chÝnh.
b. HÊp thô bëi hÖ thèng battery ®iÖn ¸p ®Ønh tríc khi chóng ®îc nèi vµo mét
thiÕt bÞ quan träng.
c. Läc çc nhiÔu ®iÖn ®îc ph¸t ra tõ mét lo¹t m¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng ®éng
c¬ hoÆc nguån ®iÖn cña chóng khái çc nguån ®iÖn.
d. Cung cÊp nhu cÇu dßng ®iÖn t¹m thêi vît qu¸ dung lîng cña nguån ®iÖn
vµo vµ/hoÆc bé n¹p.
e. Cung cÊp nguån ®iÖn khÈn cÊp, trong khi gi¸n ®o¹n cña nguån cÊp chÝnh ®Ó
t¹o ®iÒu kiÖn cho çc phô t¶i ®îc lùa chän tiÕp tôc ho¹t ®éng trong mét kho¶ng
thêi gian nhÊt ®Þnh.
f. Ho¹t ®éng nh lµ mét “cÇu nèi” nguån ®iÖn trong kho¶ng thêi gian yªu cÇu
®Ó chuyÓn tõ nguån ®iÖn vµo chÝnh sang nguån ®iÖn thay thÕ khi çc ho¹t ®éng yªu
cÇu cung cÊp nguån ®iÖn xoay chiÒu bÞ ng¾t qu·ng mét kho¶ng thêi gian dµi sau khi
söa ch÷a nguån ®iÖn ban ®Çu. Çc øng dông tiªu biÓu ®îc chuyÓn sang mét m¹ch
nguån líi ®iÖn dù phßng tõ mét m¸y biÕn thÕ kh¸c hoÆc ®Õn mét bé m¸y ph¸t dïng
®éng c¬ t¹i hiÖn trêng.
g. §Æt tríc ch¬ng tr×nh c¾t mét phô t¶i cã ®iÒu khiÓn khi kh«ng cã nguån
®iÖn xoay chiÒu.
18.1.2.3. Çc d¶i ®iÖn ¸p
Mét hÖ thèng battery acid-ch× d¹ng tÜnh cã thÓ ®îc thiÕt kÕ ®Ó thÝch øng víi
tÊt c¶ çc lo¹i ®iÖn ¸p. HÇu hÕt hÖ thèng thiÕt bÞ nguån ®iÖn mét chiÒu chØ trong
ph¹m vÞ çc nhãm ®iÖn ¸p mét chiÒu chñ yÕu sau:
a. 24 v«n - HÖ thèng c¶nh b¶o b»ng h×nh ¶nh vµ ©m thanh, khëi ®éng ®éng c¬,
hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c.
b. 32 v«n - HÖ thèng ®Ìn chiÕu s¸ng khÈn cÊp, khëi ®éng ®éng c¬, hÖ thèng
®ång hå ®iÖn.
c. 48 v«n- HÖ thèng thiÕt bÞ ®ãng c¾t, çc hÖ thèng ®iÖn tho¹i, khëi ®éng ®éng
c¬, hÖ thèng vi ba
18-6
d. 120 v«n- hÖ thèng thiÕt bÞ ®ãng c¾t, hÖ thèng ®iÒu khiÓn lß h¬i, çc hÖ thèng
®Ìn chiÒu s¸ng khÈn cÊp, çc hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, ®o xa, hÖ thèng ®iÒu khiÓn
gi¸m s¸t, çc hÖ thèng tõ xa, hÖ thèng b¸o löa, çc hÖ thèng cung cÊp nguån ®iÖn,
çc hÖ thèng cung cÊp nguån ®iÖn xoay chiÒu kh«ng thÓ ng¾t qu·ng, khëi ®éng
®éng c¬ lín, nguån ®iÖn mÉu ch¹y thö.
e. 240 v«n- çc hÖ thèng thiÕt bÞ ®ãng c¾t, çc hÖ thèng cung cÊp nguån ®iÖn
xoay chiÒu kh«ng thÓ gi¸n ®o¹n, khëi ®éng ®éng c¬ lín.
18.1.2.4. HÖ thèng mét chiÒu
Çc hÖ thèng battery d¹ng tÜnh ®îc duy tr× ë møc ®iÖn ¸p cao h¬n ®iÖn ¸p
danh ®Þnh cña hÖ thèng. VÝ dô, mét hÖ thèng 120 v«n danh ®Þnh thêng ho¹t ®éng
®îc ë ®iÖn ¸p 129 v«n. §iÒu nµy do xu híng cña mét battery dÇn dÇn mÊt ®i mét
sè ®iÖn n¹p do çc ph¶n øng ®iÖn hãa nhá diÔn ra lªn tôc trªn bÒ mÆt cña vá pin.
Nh÷ng ®iÖn ¸p mÊt ®i nµy do hiÖn tîng n¹p "tr«i" ®îc duy tr× ë møc nhÊt ®Þnh,
th«ng thêng lu«n lu«n cao h¬n ®iÖn ¸p hÖ thèng th«ng thêng, nhng thÊp h¬n
hoÆc b»ng ®iÖn ¸p n¹p l¹i.
HiÖn tîng n¹p "tr«i" diÔn ra khi phô t¶i ®iÖn ®îc cung cÊp nguån ®iÖn tõ
mét bé n¹p ®iÖn ¸p kh«ng ®æi trong kho¶ng thêi gian battery tÜnh ®îc n¹p ë ®iÖn
¸p tr«i bëi bé n¹p.
Mét çch ®Þnh kú, battery acid-ch× cÇn ®îc n¹p l¹i hoÆc n¹p t¬ng ®¬ng ë
®iÖn ¸p cho mét pin cao h¬n lµ n¹p tr«i ®Ó ®¶m b¶o lµ tÊt çc battery ®Òu ®îc n¹p
®Çy.
ThiÕt bÞ ®îc cung cÊp nguån bëi dc thêng ®îc thiÕt kÕ ®Ó vËn hµnh ë mét
d¶i kh¸ réng cña ®iÖn ¸p cung cÊp. §iÒu nµy lµ cÇn thiÕt cho 2 lý do sau:
a. §iÒu tiÕt sù tôt dÇn dÇn cña ®iÖn ¸p battery trong khi phãng ®iÖn.
b. ChÊp nhËn ®iÖn ¸p t¨ng khi yªu cÇu çc ho¹t ®éng n¹p ®iÖn l¹i hoÆc n¹p c©n
b»ng.
c. §Æt ®iÖn ¸p gi¶m tõ nguån ®iÖn mét chiÒu sang phô t¶i
Møc ®iÖn ¸p tèi thiÓu vµ tèi ®a cã thÓ chÊp nhËn cña thiÕt bÞ ®iÖn mét chiÒu lµ
rÊt quan träng ®èi víi battery vµ bé n¹p. Mét phô t¶i ®iÖn chung trong çc hÖ thèng
battery lµ hÖ thèng thiÕt bÞ ®ãng c¾t nguån ®iÖn. Mét vÝ dô tiªu biÓu cña d¶i ®iÖn ¸p
®îc duyÖt dùa trªn mét hÖ thèng ®iÖn ¸p ®Þnh møc 120 v«n, lo¹t ®iÖn ¸p mét chiÒu
gi÷a 70 vµ 149 v«n dïng cho çc m¸y c¾t ®iÖn. NÕu hÖ thèng nµy ®îc cung cÊp bëi
mét battery ch× - acid, nã sÏ cã 60 bé pin ®îc n¹p cìng bøc ë møc 2.15 v«n trªn
mét pin (t¬ng ®¬ng víi mét hÖ thèng 129 v«n). Trong qu¸ tr×nh n¹p l¹i sau khi
mét battery phãng ®iÖn, ®iÖn ¸p hÖ thèng nµy sÏ t¨ng ®Õn 140 v«n do t¨ng t¹m thêi
®iÖn ¸p ra cña bé n¹p lªn 2.33 v«n trªn m«t pin. ë cuèi giai ®o¹n n¹p l¹i, hÖ thèng
®iÖn ¸p nµy sÏ trë l¹i møc ®iÖn ¸p cìng bøc. Khi thiÕt bÞ phô t¶i ®iÖn mét chiÒu bao
18-7
gåm çc phô t¶i víi nhiÒu ®iÖn ¸p kh¸c nhau, trªn thùc tÕ th«ng thêng mçi lo¹i
®iÖn ¸p ®îc cung cÊp bëi mét battery vµ bé n¹p riªng biÖt. Trong ph¹m vi ho¹t
®éng cña hÖ thèng battery nµy, c¬ b¶n cã 3 ho¹t ®éng thiÕt bÞ riªng lÎ:
a. Çc phô t¶i liªn tôc cho çc ®Ìn b¸o hiÖu, çc hÖ thèng c¶nh b¸o r¬ le, vµ
mét sè thiÕt bÞ kh¸c sÏ liªn tôc dïng ®iÖn trong suèt chu kú ho¹t ®éng cña battery.
b. Çc phô t¶i h¹n chÕ thêi gian - cho çc motor, ®Ìn khÈn cÊp, hÖ thèng th«ng
tin liªn l¹c, v..v, çc hÖ thèng dïng ®iÖn l©u h¬n 1 phót trong suèt chu kú ho¹t ®éng
cña battery.
c. Çc phô t¶i tho¸ng qua- cho nguån ®iÖn cÇn thiÕt ®Ó ®ãng hoÆc c¾t thiÕt bÞ
®ãng c¾t, cã thÓ tho¸ng qua xuÊt hiÖn ë nh÷ng kho¶ng thêi gian trong suèt chu kú
ho¹t ®éng.
Çc dßng ®iÖn ng¾n m¹ch ¶nh hëng ®Õn çc hÖ thèng battery th«ng thêng
gåm ®iÖn ¸p hÖ thèng tæng vµ xuÊt hiÖn chÝnh trong dßng ®iÖn mét chiÒu cña thiÕt bÞ
®ãng c¾t hoÆc trong çc dßng ®iÖn phô t¶i kh¸c. Cã thÓ x¶y ra tøc thêi çc dßng ®iÖn
cao gÊp 10 lÇn tû lÖ phãng ®iÖn trong 1 phót cña battery. Th«ng thêng, hÖ thèng
battery tÜnh ®îc trang bÞ kÌm thiÕt bÞ ng¾t b¶o vÖ chèng dßng ®iÖn sù cè ®îc ®Æt
qua hÖ thèng ph©n phèi nguån ®iÖn ®Ó c« lËp çc bé phËn bÞ sù cè. Çc m¸y c¾t ®iÖn
hoÆc cÇu ch× mét lÇn cã thÓ ®îc sö dông nh lµ çc thiÕt bÞ b¶o vÖ dßng ®iÖn ng¾n
m¹ch. Nãi chung çc cÇu ch× lo¹i trõ sù cè nhanh h¬n m¸y c¾t ®iÖn.
18.1.3. TiÕp nhËn, VËn chuyÓn vµ B¶o qu¶n

18.1.3.1. TiÕp nhËn
a. Kh¸i qu¸t
Do çc côc pin cña battery rÊt dÔ vì, nªn thêng th× nhµ s¶n xuÊt hoÆc nhµ
cung cÊp sÏ ®Æc biÖt lu ý trong viÖc ®ãng gãi mçi mét battery khi chuyÓn hµng ®Ó
®¶m b¶o vËn chuyÓn an toµn. Çc bé pin thêng ®îc ®ãng gãi trong çc thïng
carton riªng ®îc quÊn d©y ®Æt vµo æ r¬m ®a lªn tÇu. Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn,
mét æ r¬m cÇn ®îc kiÓm tra kü lìng ®Ó phßng bÊt cø mét sù ®æ vì cã thÓ x¶y ra
khi vËn chuyÓn. Çc hép bÞ vì hay ph¸ huû sÏ lµ dÉn chøng cña viÖc vËn hµnh kh«ng
tèt.
b. Çc battery ®îc n¹p vµ ít
Sù rß rØ hoÆc tho¸t ra cña dung dÞch ®iÖn ph©n ®îc ph¸t hiÖn qua çc vÕt
acid ít. Ngay khi ®a vµo sö dông, kh«ng ®ãng gãi çc pin vµ kiÓm tra møc ®é
dung dÞch ®iÖn ph©n. NÕu møc ®é nµy thÊp h¬n 1/2 inch díi ®Ønh cña vá pin, pin
nµy sÏ bÞ lo¹i bá. CÇn th«ng b¸o ®Õn nhµ s¶n xuÊt vµ ®¹i lý vËn chuyÓn.
Kh«ng nªn ®æ thªm dung dÞch ®iÖn ph©n vµo battery trõ phi nhµ s¶n xuÊt cã
khuyÕn nghÞ riªng.
18-8
c. Çc battery ®îc n¹p vµ kh«
§Ó vËn chuyÓn ®i xuÊt khÈu, çc pin th«ng thêng ®îc n¹p kh« b»ng dung
dÞch ®iÖn ph©n riªng. Çc pin riªng lÎ nµy còng kh«ng nªn ®ãng gãi vµ nªn kiÓm tra
çc vÕt nøt hoÆc çc h h¹i kh¸c ®èi víi mçi thïng/hép. Hçn hîp dung dÞch ®iÖn
ph©n nµy sÏ th«ng thêng ®îc vËn chuyÓn trong çc hép nhùa (hoÆc thïng nhùa)
®îc d¸n l¹i vµ çc hép nµy cÇn ®îc kiÓm tra kü çc vÕt nøt hoÆc vì ë çc phÇn
d¸n cã thÓ dÉn ®Õn rß rØ.
18.1.3.2. VËn chuyÓn
Khi lÊy çc pin n¹p kh« hoÆc ít tõ çc thïng carton cña chóng, çc pin nµy
cÇn ®îc nhÊc ra tõ ®¸y cña ¾c quy; kh«ng bao giê b»ng çch ®iÖn cùc. §èi víi çc
¾c quy nÆng, nhµ s¶n xuÊt thêng cung cÊp mét d©y ®eo ®Æc biÖt dïng ®Ó nhÊc vµ
mét vá bäc ë ngoµi vµ ®îc ®ãng gãi trong hép çc phô tïng kÌm theo. NÕu cã çc
thø nµy th× pin sÏ ®îc buéc chÆt l¹i vµ cã d©y ®eo ®Æt ë díi. Sau ®ã, vá hép bäc ë
ngoµi sÏ ®îc phñ ë trªn cña ¾c quy, vµ nhÊc ¾c quy ra b»ng çch sö dông çc vßng
d©y buéc.
18.1.3.3. B¶o qu¶n
§èi víi pin kh« hay ít th× ®Þa ®iÓm chøa cÇn ë trong nhµ, cã m¸i che vµ tèt
h¬n c¶ lµ chç m¸t mÎ vµ kh« r¸o.
TÊt c¶ çc nhµ s¶n xuÊt ®Òu khuyÕn nghÞ lµ çc battery b¶o qu¶n ít vµ ®îc
n¹p nªn ®a vµo sö dông tríc ngµy d¸n trªn thïng carton vËn chuyÓn. NÕu b¶o
qu¶n sau thêi gian yªu cÇu nµy th× çc pin nµy cÇn ®îc kiÓm ta hµng th¸ng (hoÆc lµ
kiÓm tra tríc) ®Ó kiÓm tra ®é gi¶m nång ®é. Th«ng thêng, nÕu nång ®é gi¶m
0.025 so víi b×nh thêng th× battery nµy cÇn ®îc n¹p víi ®iÖn ¸p cao h¬n. Cã thÓ
n¹p nhiÒu lÇn cho tõng pin riªng lÎ hoÆc c¶ bé pin hoÆc cho toµn bé battery.
Ngêi ta khuyÕn nghÞ lµ çc battery kh« nªn b¶o qu¶n kh«ng qu¸ 12 th¸ng kÓ
tõ ngµy xuÊt hµng. NÕu thêi gian b¶o qu¶n l©u h¬n cÇn thiÕt th× cÇn t vÊn nhµ s¶n
xuÊt. HÇu hÕt çc pin kh« ®Òu ®îc vËn chuyÓn víi çc nót th«ng h¬i ®óng vÞ trÝ,
ch¾c ch¾n ®Ó tr¸nh çc t¸c ®éng bªn ngoµi x©m nhËp vµ lµm bÈn pin. NÕu cã thÓ b¶o
qu¶n l©u, cÇn kiÓm tra çc nót lç th«ng h¬i nµy ®Ó ®¶m b¶o ®¸p øng çc lu ý trªn.
18.1.4. L¾p ®Æt

18.1.4.1. VÞ trÝ l¾p ®Æt
Buång cho battery cÇn ®îc th«ng h¬i ®Ó tr¸nh khÝ hy®r« ®îc gi¶i phãng vît
qu¸ 1%. Th«ng h¬i cña buång nµy cÇn ®Çy ®ñ ®Ó ®¶m b¶o kh«ng xuÊt hiÖn çc tói
®ùng khÝ hy®r«, ®Æc biÖt ë trªn trÇn.
18-9
CÇn lùa chän vÞ trÝ l¾p ®Æt battery ®Ó tr¸nh níc, dÇu vµ bôi. Tèt h¬n c¶ lµ vÞ trÝ
l¾p ®Æt cÇn kh« r¸o vµ m¸t mÎ. Mçi mét bé pin ph¶i tiÕp cËn ®îc ®Ó ®îc ®æ thªm
níc vµ xem møc níc.
Kh«ng nªn ®Ó pin ë gÇn bÊt cø mét nguån nhiÖt hay ®Ó ¸nh s¸ng mÆt trêi chiÕu
vµo cã thÓ lµm pin Êm h¬n çc pin kh¸c trong battery.
18.1.4.2. Lu ý
- Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña battery, khÝ hy®r« ®îc t¹o thµnh cã thÓ næ
nÕu bÞ ®èt. Kh«ng bao giê ®îc mang bÊt cø vËt g× nh lµ diªm, thuèc l¸, v..v ®Õn
gÇn battery.
- §¶m b¶o tho¶ m·n tÊt c¶ çc yªu cÇu vÒ chiÕu s¸ng.
- Kh«ng ®Æt tÊt c¶ çc dông cô vµ çc vËt bªn ngoµi kh¸c lªn trªn ®Ønh cña
battery.
- TÜnh ®iÖn cÇn ®îc phãng ra khái c¬ thÓ b»ng çch ch¹m vµo bÒ mÆt tiÕp ®Êt
tríc khi ch¹m vµo çc ®Çu ®iÖn cùc.
- TÊt c¶ çc ®Çu nèi cña battery ph¶i chÆt. Çc mèi nèi láng lÎo cã thÓ g©y ra
phãng ®iÖn, lµm næ khÝ hy®r«.
- Trong khi vËn chuyÓn dung dÞch ®iÖn ph©n acid sulfuric, cÇn ®eo kÝnh b¶o hé
vµ g¨ng tay vµ t¹p dÒ b»ng nhùa (hoÆc cao su). NÕu bÞ dÝnh dung dÞch ®iÖn ph©n cÇn
x¶ níc s¹ch ngay lËp tøc. NÕu dung dÞch ®iÖn ph©n bÞ dÝnh vµo m¾t, cÇn xèi s¹ch
ngay b»ng níc vµ ®Õn t vÊn b¸c sü.
- Khi pha dung dÞch ®iÖn ph©n, lu«n lu«n ph¶i thªm acid vµo níc. Kh«ng bao
giê ®îc thªm níc vµo acid. CÇn ngo¸y tõ tõ ®Ó tr¸nh nãng qu¸ hoÆc ph¶n øng ho¸
häc m¹nh.
Mçi ç nh©n cÇn cã çc thiÕt bÞ b¶o vÖ sau:
- KÝnh b¶o hé
- G¨ng tay chèng acid
- T¹p dÒ vµ dÇy b¶o hé
- Níc ®Ó x¶ s¹ch m¾t vµ da trong trêng hîp bÞ dÝnh acid.
- Bicarbonate cña x« ®a hoÆc chÊt trung hoµ axit kh¸c
- ThiÕt bÞ nhÊc battery
- Dông cô b¾t bul«ng ®Çu nèi cã tay cÇm çch ®iÖn.
18.1.4.3. Çc m¸ng
CÊu h×nh cña m¸ng battery b×nh thêng lµ tõ 1 ®Õn 3 tÇng, hai tÇng 2 bËc hoÆc
2 hay 3 bËc ®îc s¾p xÕp quay lng vµo nhau, ®Çu cuèi hoÆc riªng biÖt. Chóng
thêng bao gåm çc gãc b»ng thÐp vµ t¹o nªn çc ®êng r·nh hoµn chØnh víi çc vá
çch ®iÖn b»ng nhùa hoÆc cao su. Tríc khi l¾p r¸p, tÊt c¶ çc phÇn cña m¸ng cÇn
18-10
®îc kiÓm tra kü lìng ®èi chiÕu víi b¶n kª vËt t cña nhµ s¶n xuÊt. Kh«ng nªn cè
g¾ng l¾p r¸p çc thanh truyÒn víi nhau nÕu kh«ng cã ®ñ tÊt c¶ çc nguyªn liÖu nµy.
Kh«ng nªn cè g¾ng ®Æt çc bé pin cña battery lªn m¸ng cho ®Õn khi m¸ng nµy
®· hoµn toµn ®îc l¾p r¸p, theo ®óng møc vµ tÊt c¶ çc bul«ng ®îc b¾t chÆt theo
lùc vÆn ®· ®Þnh cña nhµ s¶n xuÊt ®Ó tr¸nh sù xª dÞch hay sôp ®æ m¸ng dã thÓ x¶y ra
do träng lîng cña bé pin.
ViÖc l¾p ®Æt m¸ng thùc tÕ ph¶i tu©n theo Sæ tay híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt.
Kh«ng nªn cè g¾ng thùc hiÖn bÊy cø viÖc l¾p r¸p nµo tríc khi nghiªn cøu kü sæ tay
híng dÉn nµy.
M¸ng battery ph¶i ®îc nèi ®Êt. §iÒu nµy sÏ cho phÐp m¹ch c¶nh b¸o ph¸t
hiÖn ch¹m ®Êt cña bé n¹p battery ho¹t ®éng nÕu m¸ng ®· mang ®iÖn do çc d©y dÉn
(®iÖn cùc) d¬ng hoÆc ©m cña battery, ®ång thêi ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ngêi sö
dông.
18.1.4.4. S¾p xÕp pin
Çc côc pin cÇn ®îc s¾p xÕp trªn m¸ng sao cho trô ®iÖn d¬ng (®iÖn cùc) cña
mçi pin cã thÓ ®îc nèi víi ®iÖn cùc ©m cña pin tiÕp theo. Çc vÞ trÝ cña pin ®îc
®¸nh dÊu bëi çc biÓu tîng ®îc s¬n trªn vá. DÊu céng (+) chØ ®Çu ®iÖn cùc d¬ng
vµ dÊu trõ (-) chØ ®Çu ®iÖn cùc ©m. Thêng th× nhµ s¶n xuÊt sÏ cung cÊp mét b¶n vÏ
m¸ng thÓ hiÖn çch s¾p xÕp battery.
Nªn sö dông çc b¶n vÏ nµy v× çc d©y çp ®Æc biÖt hoÆc çc mèi nèi cã thÓ
®îc cung cÊp phï hîp víi çch s¾p xÕp pin nµy. Çc pin nµy ph¶i ®îc s¾p xÕp nh
chØ dÉn ®Ó sö dông mét çch chÝnh x¸c çc d©y çp/nèi ®îc cung cÊp.
Çc pin trong çc b×nh trong ph¶i ®îc l¾p sao cho c¹nh cña tÊt c¶ çc tÊm,
nh×n thÊy ®îc ®Ó kiÓm tra ë mét phÝa.
18.1.4.5. §Çu nèi b×nh ¾c quy
Çc thñ tôc sau ®©y lµ chung nhÊt vµ thêng sÏ ¸p dông cho tÊt c¶ çc ®Çu nèi
pin cña battery. Víi mçi nhµ s¶n xuÊt, çc quy tr×nh tõng bíc nµy cã thÓ kh¸c
nhau. Lu«n lu«n nªn nghiªn cøu Sæ tay híng dÉn kÌm theo cña battery nµy tríc
khi tiÕp cËn víi çc ®Çu nèi cña pin.
a. Çc trô pin cña mçi mét bé battery cÇn ®îc phñ b»ng mét hçn hîp dÇu
kh«ng bÞ « xi ho¸. BÒ mÆt ®Êu nèi cña çc trô ®Æt pin, çc kÕt nèi bªn trong pin ë
phÇn tiÕp xóc víi çc bu l«ng cña pin vµ tÊt c¶ çc bu l«ng cøng kÕt nèi, ®ai èc vµ
çc vßng ®Öm cÇn ®îc b«i mì. Mét sè nhµ s¶n xuÊt ®· cung cÊp xö lý tríc trô cña
b×nh vµ çc con nèi gi÷a çc b×nh b»ng mét hîp chÊt kh«ng bÞ « xi ho¸. Trong
trêng hîp nµy, dÇu cña nhµ s¶n xuÊt ph¶i ®îc lµm s¹ch nÕu cã bÊt cø dÊu hiÖu cña
sù ¨n mßn, bôi bÈn hay acid. Sau ®ã bÒ mÆt tiÕp xóc nµy cÇn ®îc b«i mì l¹i.
18-11
b. Çc con nèi gi÷a çc pin cÇn ®îc ®Æt lªn trªn çc ®iÖn cùc cña pin-®Çu cùc
d¬ng cña pin nµy ®îc ®Æt kÒ víi ®Çu cùc ©m cña pin tiÕp theo. Çc con nèi nµy
®îc g¾n chÆt víi çc ®Çu cùc cña pin b»ng çc ®Çu ®inh b»ng ®ång hoÆc çc bu
l«ng b»ng thÐp kh«ng rØ vµ çc vßng ®Öm.
c. TÊt c¶ çc bul«ng nµy ban ®Çu cÇn ®îc vÆn b»ng tay vµ sau ®ã ®îc vÆn
chÆt (mét çch hÖ thèng nÕu ®îc quy ®Þnh nh vËy trong Sæ tay híng dÉn) ®Õn
çc møc mµ th«ng thêng nhµ s¶n xuÊt cã nªu trong Sæ tay híng dÉn.
d. D©y dÉn ®iÖn d¬ng tõ bé n¹p cña battery cÇn ®îc nèi víi ®iÖn cùc d¬ng
cña battery vµ d©y dÉn ©m tõ bé n¹p vµo ®iÖn cùc ©m cña battery. Çc mèi nèi nµy
cÇn ®îc phñ b»ng hçn hîp kh«ng bÞ « xi ho¸. Çc mèi nèi nµy lu«n lu«n cÇn ph¶i
linh ho¹t. Çc con nèi ®iÖn cùc cøng cã thÓ truyÒn sù rung ®éng hay søc c¨ng ®Õn
çc ®iÖn cùc cña pin, cã thÓ dÉn ®Õn lµm láng çc mèi nèi hoÆc lµm h h¹i çc ®iÖn
cùc.
e. Çc côc pin nµy cÇn ®îc ®¸nh sè tÝnh tõ ®iÖn cùc d¬ng cña battery.Çc
con sè Ðp trªn nhùa thêng ®îc cung cÊp kÌm phô kiÖn battery. ViÖc lµm s¹ch bÒ
mÆt çc pin cña battery nh×n chung sÏ ®¶m b¶o çc pin b¸m chÆt nhau víi nhau.
Çc pin cã kÝch cì lín nhÊt ®Þnh dïng cho çc battery trÞ sè phãng ®iÖn cao cã
thÓ ®ßi hái çc ®Çu nèi bªn trong gÊp hai lÇn ®Ó ®¸p øng çc yªu cÇu cña dßng ®iÖn
lín. Çc ®Çu nèi nµy th«ng thêng nèi phÝa bªn ngoµi cña çc ®iÖn cùc víi çc ®iÖn
cùc cña çc pin tiÕp theo. Çc ®Çu nèi bªn trong pin nµy lµm t¨ng ®é dµy cña d©y
dÉn gi÷a çc pin. CÇn cã çc bul«ng dµi h¬n vµ phÇn cøng ®Ó phï hîp ®é dÇy ®îc
bæ sung nµy.
18.1.4.6. N¹p t¬i
TÊt c¶ çc battery ®îc vËn chuyÓn ít hoÆc ®· n¹p ®iÖn ®Çy mÊt mét sè ®iÖn
n¹p trong khi vËn chuyÓn hoÆc khi b¶o qu¶n. Trong trêng hîp ®Çu, chóng cÇn ®îc
n¹p khëi ®Çu hoÆc n¹p t¬i. Çc ph¬ng ph¸p ¸p dông n¹p t¬i sau ®©y lµ ph¬ng
ph¸p chung nhÊt mµ nhµ s¶n xuÊt khuyªn dïng:
a. X¸c ®Þnh ®iÖn ¸p cho phÐp tèi ®a cã thÓ ®îc ¸p dông cho thiÕt bÞ ®îc nèi.
b. Chia ®iÖn ¸p nµy cho sè lîng çc pin trong battery, tõ ®ã tÝnh ra ®iÖn ¸p tèi
®a trªn mét pin.
c. X¸c ®Þnh râ battery lµ lo¹i ch×-antimony hay ch×-calcium.
d. Tham kh¶o Sæ tay híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt vÒ ®iÖn ¸p n¹p thùc tÕ trªn
mét pin. B¶ng díi ®©y lµ mét vÝ dô vÒ n¹p trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®îc chØ
®Þnh ë møc ®iÖn ¸p tèi ®a cho phÐp ®èi víi 1 trong 2 lo¹i pin sau:
18-12
B¶ng 2- Çc Pin Ch×-Antimony
§iÖn ¸p n¹p cho mét b×nh ¾c qui (VPC)
Khëi ®Çu
VPC tr«i VPC c©n b»ng
VPC Giê
2.39 40 2.15 ®Õn 2.17 2.33
2.36 60 cho 8 ®Õn 24 giê
2.33 110
2.30 168
2.24 210
B¶ng 3- Çc Pin Ch×-Calcium

§iÖn ¸p n¹p cho mét b×nh ¾c qui (VPC)
SP. GR. Cña mét VPC tr«i Khëi t¹o/C©n b»ng (VPC)
b×nh ¾c qui MIN. §Þnh møc §iÖn ¸p Pin VPC danh ®Þnh
1.210 2.17 2.20-2.25 2.13 2.33-2.38
1.225 2.18 2.22-2.27 2.15 2.36-2.40
1.250 2.20 2.25-2.30 2.18 2.38-2.43
1.275 2.23 2.29-2.34 2.20 2.40-2.46
1.300 2.27 2.33-2.38 2.23 2.45-2.50
Cho 48-72 Giê
e. Trong qu¸ tr×nh n¹p t¬i nµy, cÇn kiÓm tra nhiÖt ®é cña mét pin mÉu ®Ó x¸c
®Þnh xem nã cã vît qu¸ 430 C (1100 F). NÕu ®iÒu nµy x¶y ra th× cÇn ph¶i kÕt thóc
viÖc n¹p vµ battery ®îc phÐp hë m¹ch cho ®Õn khi çc pin nµy m¸t l¹i. Sau ®ã cã
thÓ b¾t ®Çu l¹i viÖc n¹p.
f. §Ó kÕt thóc viÖc n¹p t¬i vµ víi møc dung dÞch ®iÖn ph©n cña tÊt c¶ çc côc
pin gi÷a çc v¹ch cao vµ thÊp, cÇn thùc hiÖn viÖc ®äc vµ ghi chÐp c¶ nång ®é dung
dÞch vµ nhiÖt ®é cña mçi pin. Çc th«ng sè ®o lêng nµy cÇn ®îc duy tr× nh lµ mét
phÇn cña viÖc ghi chÐp battery l©u dµi.
18.1.4.7. Nång ®é dung dÞch
Nång ®é lµ thuËt ng÷ ®îc sö dông ®Ó chØ tr¹ng th¸i n¹p cña mét pin. §ã lµ
®¬n vÞ ®o lêng mËt ®é hay träng lîng cña dung dÞch ®iÖn ph©n so víi lîng níc
cña dung dÞch (1.000).
Nång ®é gi¶m khi phãng ®iÖn vµ t¨ng lªn khi n¹p ®iÖn tuú thuéc vµo çc ph¶n
øng ®iÖn ho¸ trong pin. C¶ nhiÖt ®é vµ møc dung dÞch ®iÖn ph©n cña pin ®Òu cã ¶nh
18-13
hëng ®Õn nång ®é dung dÞch vµ cÇn ®îc ghi chÐp cïng lóc thùc hiÖn ®o nång ®é
dung dÞch.
ViÖc ®o nång ®é kh«ng nªn thùc hiÖn ngay sau khi thªm níc vµo pin. Thêng
mÊt nhiÒu ngµy ®Ó hoµn thµnh viÖc pha nµy ®èi víi çc pin antimony vµ vµi tuÇn ®èi
víi pin calcium, tuú thuéc vµo dßng ®iÖn n¹p thÊp trong khi sö dông n¹p tr«i.
Nhµ s¶n xuÊt sÏ cung cÊp mét thuû träng kÕ trong hép phô tïng kÌm theo, sÏ
®îc sö dông ®Ó ®o nång ®é dung dÞch. CÇn g¾n thªm chiÒu dµi ®Çu èng vµo lç cña
èng rót sao cho ®¸y cña ®Çu èng cßn l¹i ë trªn ®Çu cña èng rót. §iÒu nµy ®ßi hái
ph¶i c¾t ®Çu èng ®Ó chiÒu dµi cña nã thÝch hîp víi ho¹t ®éng nµy v× thuû träng kÕ
th«ng thêng sÏ ®îc cung cÊp bëi mét ®Çu èng ®ñ dµi ®Ó võa víi çc pin cña
battery lín nhÊt.
ViÖc sö dông chiÒu dµi phï hîp cña èng thuû kÕ sÏ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lÊy mÉu
dung dÞch ®iÖn ph©n t¹i ®iÓm 1/3 chiÒu dµi cña tÊm b¶n cùc tÝnh tõ ®Ønh cña tÊm
nµy. Møc dung dÞch ®iÖn ph©n nµy sÏ cho chØ thÞ ®¸ng tin cËy vÒ tr¹ng th¸i n¹p cña
mét pin.
Sæ tay híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt sÏ chØ ra mét lo¹t nång ®é dung dÞch cã thÓ
chÊp nhËn cho lo¹i battery ®îc cung cÊp. MÆc dï d¶i nång ®é dung dÞch cã thÓ
chÊp nhËn nµy sÏ thay ®æi rÊt Ýt, nh÷ng giíi h¹n cña tõng nhµ s¶n xuÊt ph¶i ®îc
tu©n thñ kh«ng cã sai lÖch.
Nång ®é cña dung dÞch ®iÖn ph©n chÞu ¶nh hëng cña viÖc mÊt níc do bay
h¬i vµ chÞu ¶nh hëng cña qu¸ tr×nh ®iÖn ph©n do dßng ®iÖn n¹p. ViÖc mÊt níc dÉn
®Õn møc dung dÞch ®iÖn ph©n thÊp h¬n vµ dung dÞch ®iÖn ph©n ®îc tËp trung nhiÒu
h¬n (®o nång ®é cao h¬n). Khi møc dung dÞch ®iÖn ph©n thÊp xuèng 1/2 inch, nång
®é dung dÞch sÏ t¨ng xÊp xØ 15 mol hay 0.15 Sp.Gr. ViÖc ®o nång ®é cÇn ph¶i ®îc
hiÖu chØnh theo nhiÖt ®é. Víi møc 1,67 0 C (3o F) cña nhiÖt ®é trªn hoÆc díi 25 0 C
(77 0 F), céng hoÆc trõ ®i t¬ng ®¬ng (.001) ®èi víi nång ®é dung dÞch ®o ®îc cña
thuû träng kÕ.
18.1.4.8. Çc pin n¹p kh«
Çc pin kh« cÇn ®îc ho¹t ho¸ (®æ dung dÞch ®iÖn ph©n vµ n¹p ®iÖn) chØ khi
nµo s½n sµng ®a vµo sö dông. Do vËy, ®iÒu nµy cã nghÜa lu©n lu«n cÇn ®Õn mét
kho¶ng thêi gian b¶o qu¶n kÐo dµi. Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n:
a. Kh«ng nªn nèi phô t¶i vµo battery cho ®Õn khi nµo ®îc kÝch ho¹t vµ hoµn
thµnh viÖc n¹p ban ®Çu ®Ó tr¸nh çc h h¹i cã thÓ x¶y ra, vµ
b. Çc nót lç th«ng h¬i ®· ®îc ®Ëy cÇn g¾n chÆt t¹i chç ®Ó tèi thiÓu ho¸ xu
híng çc l¸ cùc ®· n¹p phãng ®iÖn tõ tõ.
18-14
Quy tr×nh l¾p ®Æt ban ®Çu ®èi víi çc battery kh« gièng nh víi çc pin n¹p
ít bao gåm ®Þnh vÞ m¸ng vµ l¾p r¸p vµ s¾p xÕp çc pin vµ kÕt nèi pin. Th«ng
thêng cÇn chuÈn bÞ hçn hîp dung dÞch ®iÖn ph©n vµ ®æ vµo mçi pin.
a. Hçn hîp dung dÞch ®iÖn ph©n- acid ®Æc ph¶i ®îc ®æ lÉn víi níc cÊt (hoÆc
víi hçn hîp níc ®îc nhµ s¶n xuÊt chÊp thuËn hoÆc quy ®Þnh) ®Ó ®¹t ®îc nång ®é
dung dÞch quy ®Þnh trong sæ tay híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt.
b. L¾p ®Æt - hçn hîp dung dÞch ®iÖn ph©n cÇn ®îc pha trong mét hép b»ng
nhùa, cao su hoÆc ch× s¹ch theo çc lu ý vÒ an toµn ®îc nªu trong PhÇn 18.1.4.2.
Hçn hîp nµy sÏ trë nªn rÊt nãng cÇn ph¶i ®îc lµm m¸t xuèng xÊp xØ 32oC (90oF)
tríc khi ®æ vµo pin.
Khi dung dÞch ®iÖn ph©n nµy ®· ®îc ®æ vµo tÊt c¶ pin, cÇn kiÓm tra tæng ®iÖn
¸p cña battery. Nã ph¶i xÊp xØ b»ng 2 v nh©n víi sè b×nh ¾c quy con. NÕu ®iÖn ¸p
nhá h¬n gi¸ trÞ nµy, cÇn kiÓm tra çc cùc d¬ng vµ ©m cña pin, cã thÓ nèi 1 hoÆc
nhiÒu pin dù phßng. Battery cÇn ®îc ®Ó tõ 4-6 giê sau khi ®æ dung dÞch ®iÖn ph©n
tríc khi b¾t ®Çu n¹p. Çc quy tr×nh cßn l¹i ®Ó n¹p pin kh« t¬ng tù nh ®èi víi pin
ít. Tuy nhiªn, çc nhµ s¶n xuÊt cã thÓ cung cÊp th«ng tin trong çc Sæ tay híng
dÉn cña hä nh thêi gian n¹p, ®iÖn ¸p tèi u cho mét pin vµ nhiÖt ®é tèi ®a cho phÐp.
CÇn nghiªn cøu kü çc th«ng tin nµy tríc khi n¹p ®iÖn bÊt cø mét battery kh« nµo.
18.1.5. Çc ho¹t ®éng

18.1.5.1. §iÖn ¸p tr«i
ThuËt ng÷ tr«i (float) ®îc sö dông trong çc øng dông battery, ¸m chØ r»ng c¶
çc phô t¶i vµ battery ®îc nèi liªn tôc song song víi mét bé n¹p cã ®iÒu chØnh ®iÖn
¸p. Bé n¹p, ngoµi dßng ®iÖn cung cÊp cho battery, còng ph¶i cã kh¶ n¨ng cung cÊp
®ñ ®iÖn cho phô t¶i ®îc nèi liªn tôc víi nã. §iÒu nµy ®îc gäi lµ çc ho¹t ®éng
"floating" (tr«i) vµ ®¶m b¶o battery ®îc n¹p ®Çy ®ñ cho mäi thiÕt bÞ khÈn cÊp.
§ång hå ®o ®iÖn ¸p trªn b¶ng ®îc sö dông ®Ó theo dâi çc m¹ch n¹p tr«i cÇn
®îc c¨n chØnh chÝnh x¸c b»ng çch kiÓm tra víi mét chuÈn ®· biÕt, Ýt nhÊt lµ 12
th¸ng mét lÇn. Çc b¶ng 2 vµ 3 trong PhÇn 18.1.4.6 liÖt kª mét sè d¶i ®iÖn ¸p tr«i
tiªu biÓu cho mét vµi nång ®é dung dÞch ®îc sö dông trong çc battery tÜnh.
§iÖn ¸p tr«i cña pin thùc tÕ ®îc lùa chän, cïng víi çc ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng,
sÏ ¶nh hëng ®Õn tÇn suÊt thªm níc vµ tÝnh cÇn thiÕt ph¶i n¹p c©n b»ng. ViÖc
phãng ®iÖn nhiÒu vµ thêng xuyªn h¬n sÏ ®ßi hái n¹p c©n b»ng thêng xuyªn h¬n
hoÆc sö dông mét ®iÖn ¸p tr«i cao h¬n. Çc battery ®îc sö dông víi çc hÖ thèng
®iÖn kh«ng ®îc gi¸n ®o¹n cÇn ph¶i ho¹t ®éng ë møc trªn cña çc ®iÖn ¸p tr«i ®îc
liÖt kª trong b¶ng trªn.
Sù t¨ng nhiÖt ®é, ®iÖn ¸p tr«i vµ tÇn suÊt n¹p cÇn b»ng sÏ dÉn ®Õn nhu cÇu cÇn
thªm níc thêng xuyªn h¬n.
18-15
18.1.5.2. N¹p c©n b»ng
§©y lµ mét bé n¹p, ë møc ®iÖn ¸p cao h¬n n¹p tr«i, mÊt mét sè giê nhÊt ®Þnh
tuú thuéc vµo gi¸ trÞ cña ®iÖn ¸p n¹p. Môc ®Ých cña nã nh»m kh¾c phôc çc ®iÒu
kiÖn kh¸c thêng cã thÓ x¶y ra nh lµ ®iÖn ¸p tr«i thÊp trong mét kho¶ng thêi gian
kÐo dµi do viÖc ®iÒu chØnh sai bé n¹p, hoÆc do ®ång hå ®o ®iÖn ¸p (®iÖn kÕ) ®îc
hiÖu chØnh sai vÒ phÝa cao, hoÆc ®Ó kh¾c phôc sù chªnh lÖch gi÷a çc pin riªng lÎ
trong mét d·y b×nh. Nã còng cã t¸c dông phôc håi battery ®Õn lóc n¹p ®Çy trong
mét thêi gian tèi thiÓu sau khi thùc hiÖn phãng ®iÖn khÈn cÊp.
18.1.5.3. Thªm níc
Khi çc battery ®îc ®Ó tr«i vµ n¹p ®iÖn, mét lîng nhá níc trong dung dÞch
®iÖn ph©n bÞ chuyÓn thµnh hydrogen and oxygen bëi dßng ®iÖn n¹p. Çc khÝ nµy
®îc bèc h¬i qua mét lç tho¸t. Khi qu¸ tr×nh gi¶i phãng khÝ nµy diÔn ra, dung dÞch
®iÖn ph©n sÏ gi¶m dÇn tõng giê mét, cÇn ph¶i thay thÕ níc cho phÇn mÊt ®i nµy
còng nh lîng níc mÊt ®i do qu¸ tr×nh bay h¬i th«ng thêng x¶y ra khi n¹p. Møc
dung ®Þch ®iÖn ph©n nµy ®îc duy tr× gi÷a çc v¹ch møc cao vµ thÊp b»ng çch
thªm níc cÊt.
18.1.5.4. Pin ch¹y thö
Nªn chän ra mét pin trong battery ®Ó ch¹y thö vµ sö dông nh mét chØ dÉn t¹m
thêi, gi÷a ®iÖn ¸p ®· ®îc ®Þnh thêi gian mµ møc ®o nång ®é cña battery hoµn chØnh
th«ng thêng, trong ®iÒu kiÖn chung cña toµn bé battery t¬ng øng bëi ®iÖn ¸p,
nång ®é dung dÞch vµ nhiÖt ®é.
TÊt c¶ dung dÞch ®iÖn ph©n ®îc rót ra tõ mét pin ®Ó ®o nång ®é dung dÞch cÇn
®îc thùc hiÖn víi mét pin t¬ng tù. Mét lîng nhá dung dÞch ®iÖn ph©n cã thÓ mÊt
®i khi thùc hiÖn ®o thuû träng kÕ. Ngêi ta thêng khuyªn 6 th¸ng mét nªn chän ra
mét pin kh¸c nhau ®Ó kiÓm tra.
18.1.5.5. Lµm s¹ch
Nªn kiÓm tra ®é s¹ch cña battery thêng xuyªn. Khi cÇn, nªn phñi s¹ch bôi
trªn vá pin b»ng mét miÕng v¶i ®îc lµm Èm b»ng níc s¹ch. Kh«ng bao giê ®îc
sö dông mét lo¹i dÇu, dung m«i hay thu«c tÈy v× chóng cã thÓ lµm h h¹i ®Õn çc
vËt liÖu nhùa.
Çc ®Çu ®iÖn cùc vµ çc con nèi cña pin cÇn ®îc gi÷ s¹ch tr¸nh ¨n mßn nhê
lau chïi b»ng mét miÕng v¶i ®îc lµm Èm b»ng dung dÞch soda bicarbonate. Sau ®ã
ph¶i lau l¹i b»ng níc s¹ch.
Lu ý: ViÖc lµm s¹ch thêng xuyªn vµ m¹nh cã thÓ lµm mÊt ®i mét sè lîng
nhÊt ®Þnh dÇu b¶o vÖ chèng « xi ho¸. Sau ®ã toµn bé çc kÕt nèi ®Çu ®iÖn cùc cÇn
®îc phñ l¹i b»ng mét lîng thÝch hîp dÇu b»ng mét chæi s¬n nhá.
18-16
18.1.5.6. Çc ghi chÐp
ViÖc ghi chÐp ho¹t ®éng cña battery kh«ng cã gi¸ trÞ trong viÖc trî gióp x¸c
®Þnh çc nguyªn nh©n g©y ra trôc trÆc vÒ thiÕt bÞ vµ chØ ra çch ch÷a hay çc b¶o
dìng ®Æc biÖt cÇn thiÕt. Vµo çc kho¶ng thêi gian ®Þnh kú, sÏ kh¸c nhau tuú thuéc
vµo ®Þa ®iÓm (vÞ trÝ) vµ hÖ thèng, nªn ghi chÐp vµ b¸o ço çc th«ng tin theo yªu cÇu
sau:
a. Ngµy th¸ng
b. Ngµy th¸ng vµ m« t¶ lÇn n¹p c©n b»ng cuèi cïng
c. §iÖn ¸p cìng bøc cña battery
d. §o thuû träng kÕ cña pin thö.
e. NhiÖt ®é cña pin thö.
f. Lîng níc thªm vµo çc pin t¬ng øng.
g. NhiÖt ®é m«i trêng xung quanh.
h. §iÖn trë nèi gi÷a çc b×nh ¾c quy con.
Çc ghi chÐp ban ®Çu nªn bao gåm çc ®o lêng trªn thùc hiÖn khi ®· hoµn
thµnh viÖc n¹p t¬i vµ gåm ®iÖn ¸p cìng bøc, nång ®é dung dÞch cña mçi pin ®îc
hiÖu chØnh ®Õn 250 C (770 F), tæng ®iÖn ¸p hÖ thèng, møc dung dÞch ®iÖn ph©n vµ
nhiÖt ®é xÊp xØ 20% pin trong mçi d·y hoÆc mçi bËc cña m¸ng truyÒn. Nªn ghi chÐp
l¹i ®iÖn ¸p, nång ®é dung dÞch vµ çc th«ng sè ®o lêng nhiÖt ®é cho mçi lÇn n¹p
c©n b»ng battery.
18.1.6. ThÝ nghiÖm

Trong qu¸ tr×nh l¾p ®Æt battery, viÖc thÝ nghiÖm çc chøc n¨ng kh«ng thay ®æi
vÒ ph¬ng ph¸p theo çc quy tr×nh vÒ ho¹t ®éng vµ l¾p ®Æt cô thÓ ®îc nªu ra trong
Sæ tay híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt. Quan träng lµ tÊt c¶ çc qu¸ tr×nh vµ thÝ nghiÖm
nµy cÇn ®îc theo dâi kü vµ ghi chÐp chÝnh çc çc kÕt qu¶ ®¹t ®îc.
18.1.6.1. ThÝ nghiÖm phãng ®iÖn
Thêng th× sÏ cÇn thö chøc n¨ng phãng ®iÖn cña battery. Quy tr×nh díi ®©y
m« t¶ thùc tÕ thÝ nghiÖm chøc n¨ng phãng ®iÖn cña battery khuyªn dïng:
Díi ®©y liÖt kª çc yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu ®Ó thÝ nghiÖm phãng ®iÖn
battery:
a. Battery ®îc n¹p c©n b»ng hoµn chØnh trªn 3 ngµy vµ díi 7 ngµy tríc khi
b¾t ®Çu thÝ nghiÖm.
b. TÊt c¶ çc ®Êu nèi vµ con nèi cña battery ®Òu s¹ch, chÆt vµ kh«ng bÞ ¨n
mßn.
c. Nång ®é dung dÞch vµ ®iÖn ¸p cìng bøc cña mçi pin ®îc ®o vµ ghi chÐp
tríc khi b¾t ®Çu thÝ nghiÖm.
18-17
d. NhiÖt ®é trung b×nh cña dung dÞch ®iÖn ph©n trong battery ®îc tÝnh to¸n vµ
ghi chÐp b»ng çch thùc hiÖn ®o lêng nhiÖt ®é Ýt nhÊt lµ 6 pin chØ tríc khi b¾t ®Çu
thÝ nghiÖm.
e. §iÖn ¸p cìng bøc cña ®Çu ®iÖn cùc battery ®· ®îc ®o vµ ghi chÐp.
f. Bé n¹p cña battery ®· ®îc t¸ch ra khái battery.
§Ó thÝ nghiÖm phãng ®iÖn, trÞ sè phãng ®iÖn nªn lµ mét phô t¶i dßng ®iÖn
kh«ng ®æi t¬ng ®¬ng víi trÞ sè cña battery.
Dßng ®iÖn phãng thÝ nghiÖm b»ng víi dßng ®iÖn phãng danh ®Þnh cña battery
chia cho K trong ®ã K lµ hÖ sè hiÖu chØnh dßng ®iÖn phãng ®èi víi nhiÖt ®é cña
dung dÞch ®iÖn ph©n ban ®Çu ®îc nªu trong B¶ng 4 díi ®©y.
B¶ng 4
HÖ sè K hiÖu chØnh dßng ®iÖn phãng ra theo nhiÖt ®é
NhiÖt ®é ban ®Çu
o
( C) (oF) HÖ sè K
16.7 62 1.098
17.2 63 1.092
17.8 64 1.086
18.3 65 1.080
18.9 66 1.072
19.4 67 1.064
20.0 68 1.056
20.6 69 1.048
21.1 70 1.040
21.7 71 1.034
22.2 72 1.029
22.8 73 1.023
23.4 74 1.017
23.9 75 1.011
24.5 76 1.006
25.0 77 1.000
25.6 78 0.994
26.1 79 0.987
26.7 80 0.980
27.2 81 0.976
27.8 81 0.976
27.8 82 0.972
18-18
28.3 83 0.968
28.9 84 0.964
29.4 85 0.960
30.0 86 0.956
30.6 87 0.952
31.1 88 0.948
31.6 89 0.944
32.2 90 0.940
32.8 91 0.938
33.4 92 0.936
§Ó thùc hiÖn thÝ nghiÖm, chuÈn bÞ s½n ®Ó thay ®æi phô t¶i nh»m duy tr× mét
dßng ®iÖn phãng ra kh«ng ®æi b»ng víi trÞ sè cña battery, víi kho¶ng thêi gian
phãng ®iÖn lùa chän vµ ®îc hiÖu chØnh theo nhiÖt ®é dung dÞch ®iÖn ph©n nh ®·
lu ý ë trªn. Sö dông ampe kÕ vµ v«n kÕ ®Ó theo dâi ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn phãng ra
cña battery.
a. Víi phô t¶i nèi víi battery, duy tr× trÞ sè ®· tÝnh to¸n.
b. Duy tr× trÞ sè phãng ®iÖn ®Õn khi ®iÖn ¸p ®Çu ®iÖn cùc cña battery gi¶m ®Õn
mét gi¸ trÞ b»ng víi ®iÖn ¸p trung b×nh ®îc quy ®Þnh cho mét pin (thêng lµ 1.75
v«n) nh©n víi sè lîng pin.
c. §o vµ ghi chÐp c¶ ®iÖn ¸p cña pin riªng lÎ vµ ®iÖn ¸p ®Çu ®iÖn cùc cña
battery. Thùc hiÖn viÖc ®o lêng lóc b¾t ®Çu vµ kÕt thóc thÝ nghiÖm vµ mét hoÆc
nhiÒu lÇn trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm ë mét sè kho¶ng thêi gian ®· çc ®Þnh tõ tríc.
d. Mét pin ®¬n lÎ cÇn ®¹t ®Õn møc ®¶o ®Çu cùc (+ mét v«n hoÆc Ýt h¬n) tríc
khi ®iÖn ¸p cña ®Çu ®iÖn cùc ®¹t ®Õn møc giíi h¹n cña thÝ nghiÖm, tiÕp tôc thÝ
nghiÖm víi mét cÇu nèi t¾t ngang pin yÕu.
e. KiÓm tra trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm vÒ ®é nãng lªn cña çc bé mèi nèi gi÷a
çc b×nh con mµ th«ng thêng sÏ t×m ra ®îc çc ®Çu nèi láng lÎo hoÆc çc trô nèi
cña pin bÞ h háng.
f. KÕt thóc giai ®o¹n thÝ nghiÖm, x¸c ®Þnh dung lîng cña battery
g. Th¸o rêi tÊt c¶ çc thiÕt bÞ m¸y mãc thÝ nghiÖm. N¹p c©n b»ng cho battery
vµ thiÕt lËp l¹i çc ®iÒu kiÖn sö dông th«ng thêng
18.1.6.2. Dung lîng cña battery
Sö dông c«ng thøc sau ®Ó x¸c ®Þnh dung lîng cña battery:
% dung lîng ë 25oC (77ßF) = Ta/Ts100
Trong ®ã:
18-19
Ta: Thêi gian thÝ nghiÖm thùc tÕ ®Ó ®¹t ®îc ®iÖn ¸p cña ®Çu cùc ®· x¸c ®Þnh
Ts: Thêi gian danh ®Þnh ®· ®Þnh (hay tÝnh to¸n) yªu cÇu ®Ó ®¹t ®îc ®iÖn ¸p
cña ®Çu cùc x¸c ®Þnh
Thùc tÕ khuyªn dïng nªn thay thÕ battery nÕu dung lîng cña nã díi 80% trÞ
sè cña nhµ s¶n xuÊt (hoÆc lµ trÞ sè ®· ®îc x¸c ®Þnh tõ tríc).
18.1.6.3. §iÖn trë ®Çu nèi gi÷a çc b×nh ¾c quy con
§iÖn trë nèi bªn trong pin cÇn ®îc ®o lêng vµ ghi chÐp ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh ®Çy
®ñ cña viÖc l¾p ®Æt ban ®Çu còng nh sù duy tr× trong t¬ng lai. BÊt kú mèi nèi nµo
mµ ®îc ®o lµ cao h¬n 10% so víi møc trung b×nh th× cÇn ®îc lµm l¹i.
18.1.6.4. KiÓm tra lÇn cuèi
§Ó cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c ®¶m b¶o tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm ®îc quy ®Þnh
trong çc chi tiÕt kü thuËt cña hîp ®ång ®· ®îc hoµn tÊt, cÇn thùc hiÖn çc bíc
kiÓm tra lÇn cuèi sau:
a. §iÒu kiÖn chung cña battery
b. Sù rß rØ cña pin
c. Ghi chÐp nång ®é vµ nhiÖt ®é cña dung dÞch ®iÖn ph©n.
d. Ghi chÐp nhiÖt ®é cña pin
e. Møc dung dÞch ®iÖn ph©n cña pin
f. Sù kÕt nèi chÆt chÏ cña tÊt c¶ çc mèi nèi
g. Cùc tÝnh cña b×nh ¾c quy
18.1.7. Tãm t¾t çc nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t

§Ó kiÓm tra viÖc l¾p ®Æt battery, ngêi gi¸m s¸t chñ yÕu quan t©m ®Õn çc vÊn
®Ò sau:
a. §¶m b¶o r»ng çc thñ tôc tiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n ®Òu chÝnh x¸c.
b. §¶m b¶o viÖc l¾p ®Æt tu©n theo çc chi tiÕt kü thuËt vµ b¶n vÏ cña nhµ s¶n
xuÊt.
c. Cã mÆt ë hiÖn trêng khi thùc hiÖn bÊt cø c«ng viÖc hay thÝ nghiÖm nµo.
d. §¶m b¶o tÊt c¶ çc d÷ liÖu thÝ nghiÖm ®îc ghi chÐp chÝnh x¸c.
e. Ghi chÐp tÊt c¶ çc d÷ liÖu trªn m¸c m¸y.
f. Hoµn thµnh çc mÉu EVN cÇn thiÕt cho viÖc tiÕp nhËn, l¾p ®Æt, vµ kiÓm tra.
18-20
H×nh 1. HÖ thèng nguån ®iÖn mét chiÒu ®îc ®¬n gi¶n ho¸
H×nh 2. Nguån ®iÖn mét chiÒu cung cÊp cho phô t¶i xoay chiÒu
18.1.8. Phô lôc

ThiÕt bÞ vµ d÷ liÖu thÝ nghiÖm
MÉu thÝ nghiÖm ho¹t ®éng
Danh s¸ch kiÓm tra cña ngêi gi¸m s¸t
18.2. Çc bé n¹p cña battery

18.2.1. Kh¸i qu¸t
18.2.1.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n
Bé n¹p cña battery lµ mét thiÕt bÞ ®iÖn hoÆc c¬ ®iÖn dïng ®Ó chuyÓn dßng ®iÖn
xoay chiÒu (ac) thµnh dßng ®iÖn mét chiÒu (dc).
Trong mét hÖ thèng battery tÜnh, bé n¹p cung cÊp nguån ®iÖn mét chiÒu nµy
®Õn mét battery lu ®iÖn vµ mét phô t¶i ®iÖn. Nguån ®iÖn mét chiÒu nµy ®Õn ®îc
cung cÊp ë møc ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn phï hîp víi yªu cÇu cña battery vµ phô t¶i.
Çc bé n¹p cña Battery ®îc sö dông hiÖn nay trong çc hÖ thèng battery
th«ng thêng lµ çc bé n¹p ®iÖn ¸p kh«ng ®æi. ViÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p cã thÓ thùc
hiÖn víi ®é chÝnh x¸c ®Õn 1/100 v«n mét pin. §iÒu nµy lµ cÇn thiÕt v× çc møc ®iÖn
¸p tr«i vµ ®iÖn ¸p c©n b»ng cã ¶nh hëng quan träng ®Õn ho¹t ®éng vµ tuæi thä cña
battery. Çc chi tiÕt kü thuËt vÒ møc ®iÖn ¸p th«ng thêng ®îc biÓu diÔn ®Õn 2 sè
thËp ph©n sau dÊu phÈy, ch¼ng h¹n lµ 2.15 v«n.
Çc chi tiÕt kü thuËt vµ ®iÒu chØnh bé n¹p battery chÝnh x¸c lµ yÕu tè quan
träng cã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng vµ tuæi thä cña pin trong battery trong hÖ thèng
battery tÜnh. Çc møc ®iÖn ¸p tõ bä n¹p còng dïng cho mét phô t¶i ®iÖn, do vËy çc
thay ®æi trong ®iÖn ¸p ra cña bé n¹p cã ¶nh hëng ®Õn phô t¶i.
18.2.1.2. Çc lo¹i bé n¹p
Cã hai lo¹i bé n¹p battery tÜnh ®îc sö dông cïng víi çc hÖ thèng battery ch×-
acid d¹ng tÜnh. Mét lo¹i lµ m¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng ®éng c¬ vµ lo¹i kia lµ bé chØnh
lu tÜnh.
18-21
a. M¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng motor bao gåm mét ®éng c¬ ch¹y ®iÖn xoay chiÒu
truyÒn ®éng cho mét m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu. HiÖn nay, mét vµi bé n¹p míi lo¹i
nµy ®ang ®îc s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, nhiÒu bé n¹p nµy cßn dïng cho çc hÖ thèng
battery tÜnh víi tÊt c¶ çc cì. Nh÷ng c¶n trë chñ yÕu cña chóng lµ çc yªu cÇu b¶o
dìng ®Þnh kú, sù ph¸t ra çc tiÕng ån c¬ häc, vµ nhiÔu ®iÖn cã ¶nh hëng ®Õn tÝnh
æn ®Þnh cña ®iÖn ¸p mét chiÒu tõ m¸y ph¸t, vµ sù ®¸p øng chËm víi çc thay ®æi
trong nhu cÇu cña phô t¶i.
b. Bé chØnh lu tÜnh hiÖn ®¹i sö dông mét m¹ch ®iÖn tr¹ng th¸i r¾n ®Ó chuyÓn
nguån ®iÖn vµo xoay chiÒu thµnh nguån ®iÖn ra mét chiÒu. V× bé chØnh lu tÜnh
kh«ng cã çc bé phËn chuyÓn ®éng (trõ mét ®éng c¬ ®Õm thêi gian) nªn nã ®ßi hái
®îc b¶o dìng Ýt h¬n mét m¸y ph¸t ®iÖn. Bé chØnh lu tÜnh nµy còng ph¸t ra Ýt
tiÕng ån h¬n vµ cung cÊp ®Æc tÝnh ®iÒu khiÓn nhanh vµ chÝnh x¸c h¬n.
18.2.1.3. Bé n¹p chØnh lu tÜnh
Mét bé n¹p battery chØnh lu tÜnh do nhµ s¶n xuÊt nµy cung cÊp sÏ cã mét sè
®Æc ®iÓm kh¸c víi mét bé n¹p t¬ng tù do nhµ s¶n xuÊt kia cung cÊp. Tuy nhiªn, tÊt
c¶ çc bé chØnh lu nµy vÒ c¬ b¶n ®Òu sÏ cã thiÕt kÕ lµm viÖc bªn trong nh nhau.
Çc bé n¹p d¹ng chØnh lu tÜnh thuéc lo¹i ®iÖn ¸p kh«ng ®æi, cã thÓ duy tr×
®iÖn ¸p tr«i trong kho¶ng 0.5% trong suèt qu¸ tr×nh dßng ®iÖn thay ®æi tõ 0 ®Õn
100% trÞ sè dung lîng ampe cña bé n¹p, vµ víi çc sai sè ®iÖn ¸p vµo xoay chiÒu
vµo bé n¹p trong ph¹m vi céng trõ 10% ë møc tÇn suÊt hÖ thèng xoay chiÒu (50
hoÆc 60 chu kú).
Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi hoÆc chØnh lu tõ dßng ®iÖn xoay chiÒu sang dßng ®iÖn
mét chiÒu xuÊt hiÖn trong bé phËn chØnh lu cã ®iÒu khiÓn (thêng b»ng thiÕt kÕ
silicon). Çc thiÕt bÞ nµy còng sö dông nh lµ çc yÕu tè nguån ®iÖn cã ®iÒu khiÓn
pha.
Çc bé n¹p battery chØnh lu tÜnh cho çc hÖ thèng battery tÜnh c¬ b¶n ®îc
ph©n lo¹i theo nguån ®iÖn vµo xoay chiÒu mét pha hoÆc 3 pha. C¶ hai lo¹i nµy
thêng cã s½n trong çc bé läc hoÆc kh«ng läc ®iÖn. HÇu hÕt çc bé n¹p 1 pha cung
cÊp çc hÖ thèng ®iÖn mét chiÒu 120 v«n th«ng thêng ®îc quy ®Þnh ®iÖn ¸p ra
mét chiÒu tèi ®a tõ 25 ampe do h¹n chÕ d©y ®iÖn cña ®êng d©y ac. Bé n¹p 3 pha dc
®Çu ra cã d¶i tõ 25 ampe ®Õn møc cao nhÊt ®Õn 600 ampe. Çc hÖ thèng lín h¬n cã
thÓ sö dông çc bé n¹p ®îc nèi song song ®Ó cung cÊp çc nhu cÇu vÒ ampe cao
h¬n.
18-22
18.2.2.1. Ho¹t ®éng c¬ b¶n
§iÖn ¸p vµo xoay chiÒu ®îc ¸p dông th«ng qua mét m¸y c¾t ®iÖn ®Õn mét
m¸y biÕn ¸p. Cuén thø cÊp cña m¸y biÕn ¸p nèi vµo bé chØnh lu, bao gåm mét
trong çc bé phËn sau:
a. §èi víi çc bé chØnh lu 1 pha-1 cÇu sãng ®Çy ®ñ sö dông 2 bé chØnh lu
®îc ®iÒu khiÓn b»ng silicon vµ 2 diode silicon.
b. §èi víi çc bé chØnh lu 3 pha-1 cÇu sãng ®Çy ®ñ 3 pha sö dông 3 bé chØnh
lu ®îc ®iÒu khiÓn b»ng silicon vµ 3 diode silicon.
M¹ch ®iÖn ®Þnh chiÒu tr¹ng th¸i r¾n so s¸nh ®iÖn ¸p ra víi mét ®iÖn ¸p tham
chiÕu kh«ng ®æi. Do ®ã, çc tÝn hiÖu lçi sinh ra ®îc ®a vµo mét m¹ng di pha vµ
t¹o d¹ng xung. M¹ng nµy sÏ t¹o ra çc xung ®éng ®Ó më çc bé chØnh lu cã ®iÒu
khiÓn b»ng silicon trong trêng hîp cÇn duy tr× ngay ®iÖn ¸p ra mét chiÒu mong
muèn.
M¹ng ®Þnh d¹ng dßng ®iÖn chØnh ®Þnh t¹o ra 1 chØnh ®Þnh ®iÖn ¸p tû lÖ víi
dßng ®iÖn ra. ViÖc t¨ng dßng ®iÖn ra trªn møc giíi h¹n chØnh ®Þnh cña dßng ®iÖn sÏ
t¹o ra dÊu hiÖu giíi h¹n dßng ®iÖn ®Ó ng¾t m¸y kiÓm tra lçi vµ v× thÕ ®iÒu khiÓn bé
phËn chuyÓn pha. §iÒu nµy giíi h¹n dßng ®iÖn ra ®Õn 110% trÞ sè ra danh ®Þnh,
ngay c¶ khi ng¾n m¹ch ®iÖn cùc dc ra.
18.2.2.2. Çc d¶i ®iÖn ¸p
Trong nhãm bé n¹p 1 pha, cã 6 lo¹i ®iÖn ¸p hÖ thèng mét chiÒu ®Þnh møc tiªu
biÓu sau:
a. 12 v«n - sö dông 5 ®Õn 6 pin tÊm ch× acid
b. 24 v«n - sö dông 11 ®Õn 13 pin tÊm ch× acid
c. 32 v«n - sö dông 14 ®Õn 16 pin tÊm ch× acid
d. 48 v«n - sö dông 22 ®Õn 25 pin tÊm ch× acid
e. 120 v«n - sö dông 55 ®Õn 62 pin tÊm ch× acid
f. 240 v«n - sö dông 110 ®Õn 124 pin tÊm ch× acid
Trong bé ®iÖn ¸p 3 pha, cã 4 lo¹i ®iÖn ¸p hÖ thèng mét chiÒu ®Þnh møc tiªu
biÓu sau:
a. 24 v«n - sö dông 11 ®Õn 13 pin tÊm ch× acid
b. 48 v«n - sö dông 22 ®Õn 25 pin tÊm ch× acid
c. 120 v«n - sö dông 55 ®Õn 62 pin tÊm ch× acid
d. 240 v«n - sö dông 110 ®Õn 124 pin tÊm ch× acid
18-23
18.2.3. Ho¹t ®éng
18.2.3.1. N¹p tr«i
Mét bé n¹p cña battery sÏ cho dßng ®iÖn ch¹y qua chØ khi ®iÖn ¸p mét chiÒu tõ
bé n¹p cap h¬n ®iÖn ¸p cña hë m¹ch cña pin ®ã. §iÖn ¸p hë m¹ch th«ng thêng cña
mét pin ch× - acid ®îc n¹p ë møc nång ®é dung dÞch 1.210 vµ nhiÖt ®é dung dÞch
®iÖn ph©n lµ 25oC (77oF) kho¶ng 2.05 v«n. §iÖn ¸p hë m¹ch gi¶ thiÕt kh«ng cã phô
t¶i nèi vµo battery.
NÕu ®iÖn ¸p mét chiÒu tõ bé n¹p ®îc ®Æt ë gi¸ trÞ trong kho¶ng 2.10 ®Õn 2.33
v«n (t¨ng tõ .05 ®Õn .28 v«n víi ®iÖn ¸p cña hë m¹ch), th× dßng ®iÖn sÏ ch¹y vµo
pin. Sù chªnh lÖch vÒ ®iÖn ¸p cµng lín th× dßng ®iÖn ch¹y vµo pin cµng nhiÒu.
Môc ®Ých cña viÖc n¹p tr«i lµ nh»m duy tr× møc ®iÖn ¸p mét chiÒu tõ bé n¹p ®Ó
dßng ®iÖn tèi thiÓu ch¹y qua çc pin ®Ó gi÷ cho chóng ®îc n¹p mµ kh«ng bÞ qu¸
t¶i. ViÖc n¹p qu¸ sÏ lµm cho níc trµn lªn trªn bÒ mÆt vá pin, t¨ng tØ lÖ tiªu thô níc
vµ rót ng¾n tuæi thä cña battery.
ViÖc x¸c ®Þnh møc ®iÖn ¸p tr«i chÝnh x¸c ®ßi hái ph¶i cã sù hiÓu biÕt vÒ mèi
quan hÖ gi÷a bé n¹p vµ phô t¶i ®iÖn. NÕu nhu cÇu cña phô t¶i vît qu¸ trÞ sè ampe
cña bé n¹p, th× battery sÏ cung cÊp phÇn chªnh lÖch. Tuy nhiªn, battery còng sÏ
cung cÊp dßng ®iÖn ®Õn phô t¶i khi çc nhu cÇu vÒ xung ®iÖn n»m trong ph¹m vi trÞ
sè ampe cña bé n¹p nÕu nh thêi gian ®¸p øng cña bé n¹p bÞ chËm.
Khi lîng çc nhu cÇu xung ®iÖn nµy xuÊt hiÖn thÊp h¬n 10 ®Õn 30 lÇn mét
ngµy, th× sè c«ng suÊt ampe giê cña battery kh«ng cßn quan träng. Tuy nhiªn nhu
cÇu vÒ xung ®iÖn cao thÓ lµm c¹n ®i nguån ®iÖn ®ñ tõ mét battery lµm ¶nh hëng
®Õn dßng ®iÖn n¹p tr«i, nÕu nh çc nhu cÇu nµy xuÊt hiÖn thêng xuyªn trong mét
ngµy trung b×nh. Çc ®Ønh cña çc xung phãng ®iÖn ®èi víi phô t¶i thay ®æi mét
çch ®¸ng kÓ tõ viÖc l¾p ®Æt nµy ®Õn viÖc l¾p ®Æt kh¸c.
Çc ®iÖn ¸p n¹p tr«i nãi chung ®îc sö dông ®Ó cung cÊp dßng ®iÖn ch¹y qua
pin nh»m bæ sung cho nh÷ng mÊt mÊt bªn trong pin vµ thay thÕ cho çc mÊt m¸t do
çc xung vµ çc ®Ønh phô t¶i lµ:
a. §èi víi çc b×nh ¾c qui ch×-acid víi tÊm antimon víi mét nång ®é x¸c ®Þnh -
2.15 v«n mét b×nh.
b. §èi víi çc b×nh ¾c qui ch×-acid víi tÊm calcium víi mét nång ®é x¸c ®Þnh -
2.17 v«n mét b×nh.
§iÖn ¸p tr«i cña bé n¹p kh«ng bÞ ®iÒu chØnh l¹i theo çc thay ®æi vÒ nhiÖt ®é.
Thong thêng battery tù bï l¹i nh÷ng tæn thÊt t¹i chç trong khi nhËn ®iÖn ¸p tr«i.
Gi¸ trÞ danh ®Þnh cña bé n¹p tÝnh b»ng ampe kh«ng ¶nh hëng ®Õn viÖc n¹p
nghiÖm thu cña battery ®îc n¹p. ViÖc n¹p tr«i cña battery ®îc n¹p lµ nghiªm ngÆt
chñ yÕu ë viÖc ®Æt mét ®iÖn ¸p chÝnh x¸c lªn çc cùc cña battery.
18-24
18.2.3.2. Çc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p
ViÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tr«i kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p
n¹p c©n b»ng. Th«ng thêng, mçi viÖc ®iÒu chØnh cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng ®ång
hå ®iÖn thÕ ®îc l¾p trªn cöa tñ hoÆc trªn m«-®un ®iÒu khiÓn n»m trong tñ. Çc ®iÖn
¸p c©n b»ng vµ tr«i nµy cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh trong d¶i ®iÖn ¸p ®îc ghi trªn nh·n
bé n¹p. NÕu viÖc ®iÒu chØnh lµ cÇn thiÕt th× ®iÒu chØnh viÖc lËp ®iÖn møc ®iÖn ¸p tr«i
tríc, sau ®ã lµ ®iÖn ¸p c©n b»ng.(Th«ng thêng, viÖc vÆn trôc ®ång hå ®iÖn thÕ theo
chiÒu kim ®ång hå sÏ t¨ng ®iÖn ¸p, ngîc chiÒu kim ®ång hå sÏ gi¶m ®iÖn ¸p). §¸p
øng ®iÖn ¸p sÏ chËm nÕu mét ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®ang ®îc yªu cÇu, bëi v× tr¹ng
th¸i cña battery ®ang ®îc n¹p kh«ng thÓ thay ®æi ngay lËp tøc. TÝnh chÝnh x¸c cña
viÖc ®o lêng lµ quan träng khi chØnh ®Þnh çc ®iÖn ¸p tr«i vµ c©n b»ng. Do ®ã, nªn
sö dông çc c«ng cô ®o lêng chÝnh x¸c ®Ó ®o møc ®iÖn ¸p. Còng kh«ng cÇn xem
xÐt chØnh ®Þnh møc ®iÖn ¸p tr«i cuèi cïng cho ®Õn khi nµo ampe kÕ chØ tÊp h¬n trÞ
sè dßng ®iÖn cña bé n¹p vµ møc ®iÖn ¸p ®ã kh«ng thay ®æi trong mét vµi giê.
18.2.3.3. §Æc tÝnh vËn hµnh b×nh thêng
Gi¶ thiÕt r»ng bé n¹p võa lµm viÖc ë vÞ trÝ ®iÖn ¸p tr«i, mét chØ thÞ ®Æc tÝnh vËn
hµnh b×nh thêng cã thÓ thu ®îc b»ng çch ®Æt nã vµo ph¬ng thøc c©n b»ng. Dßng
®iÖn n¹p tèi ®a cÇn chØ trªn ampe kÕ cho ®Õn khi battery ®¹t ®îc møc ®iÖn ¸p c©n
b»ng, sau ®ã dßng ®iÖn sÏ gi¶m dÇn.
§ång thêi, nÕu bé n¹p ho¹t ®éng ë vÞ trÝ ®iÖn ¸p c©n b»ng, bé n¹p ph¶i ho¹t
®éng víi dßng ®iÖn ra Ýt hoÆc b»ng kh«ng sau khi hÑn giê trë tr¶ vÒ gi¸ trÞ kh«ng
cho ®Õn khi ®iÖn ¸p tr«i ®· ®¹t ®îc: sau ®ã dßng ®iÖn nµy sÏ t¨ng chËm ®Õn gi¸ trÞ
phô t¶i hÖ thèng. Battery hiÖn ®ang “tr«i” theo ®êng d©y víi møc xÊp xØ b»ng dßng
®iÖn vµo xoay chiÒu vµ dßng ®iÖn ra mét chiÒu.
18.2.3.4. HÑn giê n¹p c©n b»ng
Mét m¸y hÑn giê th«ng thêng cho n¹p ®Õn 72 giê ë møc ®iÖn ¸p cao h¬n ®iÖn
¸p tr«i ban ®Çu. §ång hå hÑn giê nµy còng cã thÓ ®îc sö dông cho viÖc n¹p l¹i çc
battery cò h¬n hoÆc cho viÖc n¹p t¬i çc battery míi. §ång hå hÑn giê nµy sÏ ho¹t
®éng trong kho¶ng thêi gian ®· ®Þnh tríc vµ ®Õn khi hoµn thµnh ®iÒu nµy, hÖ thèng
c¶m biÕn ®iÖn ¸p nµy sÏ tù ®éng trë vÒ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p tr«i.
18.2.3.5. N¹p l¹i
Khi mét battery ch×-acid d¹ng tÜnh ®îc n¹p tr«i ë møc 2.15 ®Õn 2.20 v«n trªn
mét pin vµ ®· ®îc phãng ®iÖn, ®iÖn ¸p ra mét chiÒu cña bé n¹p nµy ph¶i ®îc t¨ng
®Õn møc cho phÐp n¹p l¹i nhanh. NhiÒu hÖ thèng battery tÜnh mong muèn n¹p ®ñ
trong kho¶ng tõ 8 ®Õn 18 giê, v× vËy ngêi ta thêng sö dông møc ®iÖn ¸p 2.33 v«n
trªn mét pin.
18-25
Møc ®iÖn ¸p n¹p l¹i hoÆc c©n b»ng ph¶i ®îc ®Æt ë møc mµ çc phô t¶i nèi vµo
kh«ng thÓ vît qu¸ møc qu¸ ®iÖn ¸p. NÕu mét møc ®iÖn ¸p n¹p l¹i hoÆc c©n b»ng
2.33 v«n trªn mét pin lµ bÞ vît th× ¸p dông møc ®iÖn ¸p thÊp h¬n cho mét kho¶ng
thêi gian dµi h¬n.
Çc bé nap Battery ®îc trang bÞ thªm mét m¸y hÑn giê b»ng tay sÏ dïng
trong c¶ viÖc n¹p c©n b»ng vµ n¹p sau khi phãng ®iÖn. Th«ng thêng m¸y hÑn giê
nµy sÏ tù ®éng n¹p l¹i nhanh sau khi mÊt nguån ®iÖn xoay chiÒu kÐo dµi h¬n 5 gi©y.
§ång hå hÑn giê tù ®éng cã thÓ ®îc ®Æt ë l¹i bÊt cø kho¶ng thêi gian tõ 0 ®Õn
72 giê; vµ khi ®îc kÝch ho¹t nã tù ®éng t¨ng vät ®iÖn ¸p n¹p ®Õn møc ®iÖn ¸p hÖ
thèng tèi ®a ®· ®Þnh tríc (thêng c¨n cø vµo møc 2.33 v«n trªn mét pin nh ®· nªu
ë trªn) vµ duy tr× møc ®iÖn ¸p nµy trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m¸y hÑn giê.
Çc tÊm m¹ng b¶n cùc d¬ng vµ ©m lµm b»ng hîp kim ch×-antimo ®îc n¹p
l¹i ë cïng mét gi¸ trÞ çc tÊm hîp kim ch× - calcium cho ®Õn khi 95% trÞ sè dung
lîng cña pin ®îc kh«i phôc. Tuy nhiªn, çc pin ch×-acid ®ßi hái thêi gian n¹p l¹i
dµi h¬n ®Ó phôc håi nèt 5% cßn l¹i cña trÞ sè dung lîng cña pin.
B¶ng liÖt kª thêi gian n¹p l¹i díi ®©y ®îc dùa trªn mét bé n¹p 6 ampe sö
dông cho battery 100 ampe giê tÊm ch× - acid. D÷ liÖu nµy ¸p dông cho bÊt cø tæ
hîp nµo víi cïng tØ lÖ cña çc trÞ sè battery vµ bé n¹p. VÝ dô: Bé n¹p 24 ampe vµ
mét battery ch× - acid víi c«ng suÊt 400 ampe giê.
B¶ng thêi gian n¹p l¹i cho çc battery tÊm ch× - acid d¹ng tÜnh
% cña 8 - Hr. AH Thêi gian ®Ó n¹p l¹i ®Õn 95% (Xem lu ý)
®îc phãng ®iÖn @2.15 v.p.c @2.25 v.p.c @2.33 v.p.c
100% 75 giê 16.6 giê 14.8 giê
90% 73 giê 14.6 giê 13.0 giê
80% 71 giê 13.2 giê 11.7 giê
70% 69 giê 11.2 giê 10.3 giê
60% 67 giê 9.8 giê 8.6 giê
50% 65 giê 8.5 giê 7.1 giê
40% 62 giê 6.6 giê 5.8 giê
30% 55 giê 4.9 giê 4.0 giê
20% 45 giê 3.4 giê 2.5 giê
10% 27 giê 1.6 giê 1.0 giê
Lu ý: §Ó thêi gian n¹p l¹i n¹p ®Õn 100%, thªm thêi gian sau ®©y vµo çc con
sè trªn:
- ë møc 2.15 v.p.c., thªm 70 giê cho çc ¾cquy hîp kim antimony, hoÆc thªm
96 giê cho çc ¾c quy hîp kim calcium (xÊp xØ)
18-26
- ë møc 2.25 v.p.c., thªm 2.2 giê cho çc ¾cquy hîp kim antimony, hoÆc thªm
- ë møc 2.33 v.p.c., thªm 1.2 giê cho çc ¾cquy hîp kim antimony, hoÆc thªm
HÇu hÕt viÖc n¹p l¹i liªn quan ®Õn viÖc phãng ®iÖn Ýt h¬n mét nöa dung lîng
trÞ sè cña battery, tuú thuéc vµo kho¶ng thêi gian ng¾t ®iÖn g©y ra phãng ®iÖn céng
víi çc phô t¶i nèi vµo battery.
VÝ dô: C¨n cø vµo b¶ng thêi gian n¹p l¹i, mét battery ®îc phãng ®iÖn ®Õn
50% trÞ sè dung lîng cña nã cã thÓ ®îc n¹p l¹i ®Õn møc 95% chØ trong 7.1 giê sö
dông pin 2.33 v«n. NÕu ¾c quy ®ã thùc hiÖn phãng ®iÖn ®îc 10%, th× nã ®îc n¹p
l¹i ®Õn 95% chØ trong 1 giê víi pin 2.33 v«n. NÕu ¾c quy ®ã ®îc n¹p l¹i ë møc ®iÖn
¸p cìng bøc 2.15 v«n, th× battery ®· phãng ®iÖn 10% sÏ cÇn h¬n mét ngµy -27 giê -
®Ó ®îc n¹p l¹i ®Õn 95%.
18.2.4. TiÕp nhËn, VËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n

Mét bé n¹p battery, ngo¹i trõ trêng hîp hoÆc dïng ®Ó ®Æt trªn gi¸ ë têng
hoÆc ë sµn, th«ng thêng sÏ ®îc vËn chuyÓn trong mét thïng gç tha ®îc ®ãng
hép, ë vÞ trÝ th¼ng ®øng vµ ®îc l¾p r¸p hoµn chØnh. Thïng gç tha nµy ®îc sö
dông ®Ó ®¶m b¶o b¶o vÖ tr¸nh çc rñi ro vËn chuyÓn th«ng thêng vµ thêng th× cã
thÓ më ra mét çch dÔ dµng. Ngay khi nhËn ®îc hµng vËn chuyÓn, thïng nµy ph¶i
®îc më ra ®Ó kiÓm tra çc h h¹i hoÆc vËn chuyÓn m¹nh trong qu¸ tr×nh chuyÓn
hµng. Do tÝnh chÊt vµ cÊu tróc cña bé n¹p, ngo¹i trõ bé n¹p nµy cho thÊy cã h h¹i
vÒ vËt lý, cã thÓ khã x¸c ®Þnh ®îc h h¹i ®ã cã xuÊt hiÖn hay kh«ng. Tuy nhiªn,
nÕu thÊy dÊu hiÖu h h¹i, çc b¸o ço vµ tµi liÖu phï hîp ph¶i ®îc hoµn thµnh vµ
®iÒn ®Çy ®ñ nÕu cÇn.
Çc bé n¹p d¹ng ®Æt trªn gi¸ ë têng nhá h¬n cã thÓ ®îc dÔ dµng nhÊc lªn
b»ng viÖc sö dông çc vßng d©y nhÊc thêng ®îc l¾p ®Æt trªn ®Ønh cña bé n¹p hoÆc
b»ng çch sö dông çc d©y ®eo ®îc lãt díi. Çc bé n¹p d¹ng ®îc ®Æt trªn sµn to
h¬n th«ng thêng còng sÏ çc vßng d©y nhÊc g¾n trªn ®Ønh cña nã vµ lu«n lu«n ph¶i
sö dông çc vßng d©y nhÊc nµy khi vËn chuyÓn bé n¹p lo¹i nµy.
18.2.4.3. B¶o qu¶n
Ph¶i lu«n lu«n b¶o qu¶n çc bé n¹p Battery trong nhµ ë n¬i kh«, s¹ch vµ ph¶i
lu«n lu«n b¶o qu¶n ë vÞ trÝ th¼ng ®øng. Bé n¹p nµy ph¶i ®îc ®Æt l¹i vµo thïng gç
18-27
tha vËn chuyÓn cña nã ®Ó b¶o vÖ thªm tr¸nh sù ïn t¾c bôi vµ giao th«ng, vµ tèt h¬n
nªn ®îc phñ b»ng çc vËt liÖu nhùa hoÆc t¬ng tù.
18.2.5. L¾p ®Æt

18.2.5.1. VÞ trÝ
Bé n¹p nµy ph¶i ®îc ®Æt trong mét phßng kh«, s¹ch. Nã cã thÓ ®îc ®Æt trong
phßng chøa battery nhng kh«ng ®Æt trªn battery vµ ph¶i ®îc ®Æt th¼ng ®øng. Çc
bé n¹p ®îc s¶n xuÊt hiÖn nµy ®îc cung cÊp kÌm theo çc cöa më th«ng giã,
thêng th× ë c¶ ®¸y vµ ®Ønh cña vá. Çc cöa nµy kh«ng bao giê ®îc che khuÊt v×
chóng dïng ®Ó lµm m¸t vµ th«ng giã. NhiÖt ®é m«i trêng xung quanh trong kho¶ng
tõ 0oC (32oF) vµ 50oC (112oF) sÏ Ýt khi ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña bé n¹p. Bé n¹p
cã thÓ cã ®Æc tÝnh vËn hµnh ë nhiÖt ®é cao h¬n nÕu ®iÖn ¸p ra gi¶m theo sæ tay
híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt (hoÆc theo th«ng tin ban hµnh cã thÓ chÊp nhËn ®îc).
18.2.5.2. Lu ý
§iÒu quan träng lµ kÝch cì d©y dÉn dc cña bé n¹p ®îc lùa chän ®Ó:
a. T¶i trÞ sè dßng ®iÖn(ampe) cña bé n¹p.
b. Cung cÊp Ýt h¬n tæng tæn thÊt ®iÖn ¸p 0.5 v«n t¹i dßng ®iÖn danh ®Þnh trªn
d©y nh¸nh hoÆc d©y dÉn gi÷a bé n¹p vµ çc ®Çu ®iÖn cùc cña battery.
Thùc tÕ tèt h¬n lµ chän kÝch cì d©y kim lo¹i to h¬n ®Ó tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn
(a) vµ (b) vµ ®Ó gi÷ cho çc d©y dÉn nµy ®ñ ng¾n vµ ®ång thêi ®Ó ®¹t ®îc c¶m øng
®iÖn thÊp.
18.2.5.3. Çc mèi nèi
Çc d©y dÉn tõ çc ®Çu ®iÖn cùc cña bé n¹p, ®iÖn cùc d¬ng (+) vµ ©m (-) ph¶i
®îc nèi víi çc trô ®iÖn cùc t¬ng øng cña battery. Bé n¹p nµy ph¶i ®îc kiÓm tra
l¹i b»ng çch cho mét v«n kÕ ch¹y qua çc trô ®iÖn hë m¹ch cña battery. Møc ®o
cña v«n kÕ nµy ph¶i xÊp xØ 2 lÇn sè lîng pin cho çc battery ch× - acid (1.2 lÇn sè
lîng pin cho çc battery nickel-cadmium). §©y lµ çch kiÓm tra xem tÊt c¶ çc pin
®· ®óng sª ri vµ kh«ng cã çi nµo bÞ ®Êu ngîc.
Mét bé n¹p 3 pha lµ nh¹y c¶m víi thø tù pha. Thø tù pha ph¶i ®îc x¸c ®Þnh vµ
nèi ë ®iÖn ¸p vµo 1-2-3 ®Õm theo chiÒu kim ®ång hå (hoÆc lµ x¸c ®Þnh tríc).
TÊt c¶ çc d©y dÉn c¶nh b¸o vµ ®iÒu khiÓn ph¶i ®îc kiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh tÊt
c¶ çc mèi nèi ®Òu chÆt vµ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nh ®îc quy ®Þnh trong çc ®Æc tÝnh
kü thuËt.
18.2.5.4. §ãng ®iÖn
PhÇn chÝnh cña çc bé n¹p battery ®îc s¶n xuÊt hiÖn nµy ®îc cung cÊp víi
çc m¸y c¾t ®iÖn ë c¶ m¹ch mét chiÒu vµ xoay chiÒu ®Ó ®ãng ®iÖn cho bé n¹p (mÆc
18-28
dï mét sè bé n¹p cã thÓ ®îc cung cÊp kh¸c). Bé n¹p nµy ph¶i ®îc n¹p ®iÖn b»ng
çch ®ßng m¸y c¾t ®iÖn mét chiÒu tríc ®iÒu nµy sÏ cung cÊp çc tÝn hiÖu ®iÒu
khiÓn ®Õn khèi ®iÒu khiÓn vµ sau ®ã ®ãng m¸y c¾t dßng ®iÖn xoay chiÒu. Th«ng
thêng, çc bé n¹p ®îc trang bÞ mét m¸y c¾t dßng ®iÖn mét chiÒu. Th«ng thêng,
çc bé n¹p ®îc trang bÞ kÌm mét m¹ch ®iÖn ra mét chiÒu cã trÔ thêi gian nh»m
ng¨n chÆn bé n¹p ®Çy trong kho¶ng tõ 20-30 gi©y. Sau trÔ khëi ®Çu nµy, dù kiÕn bé
n¹p cã thÓ lªn ®Õn dßng ®iÖn tèi ®a (110% trÞ sè ®iÖn ¸p cña bé n¹p).
Nhµ s¶n xuÊt thêng còng sÏ ®Æt s½n ®iÖn ¸p tr«i vµ ®iÖn ¸p c©n b»ng vµ chØ ra
trong Sæ tay híng dÉn hoÆc lu ý kh¸c (nh lµ mét ghi chó g¾n vµo cöa tñ).
a. Khi ®¹t ®Õn møc ®iÖn ¸p tr«i ®Æt khi xuÊt xëng, ampe kÕ cña bé n¹p ph¶i
thÓ hiÖn dßng ®iÖn gi¶m chËm, æn ®Þnh ë gi¸ trÞ ®· ®îc x¸c ®Þnh bëi çc yªu cÇu
cña battery vµ phô t¶i.
b. §é dµi thêi gian yªu cÇu ®Ó ®iÖn ¸p cña battery t¨ng ®Õn møc ®iÖn ¸p c©n
b»ng ®Æt khi xuÊt xëng phô thuéc vµo c¶ kÝch cì cña battery vµ tr¹ng th¸i cña bé
n¹p. T¬ng tù víi møc ®iÖn ¸p tr«i, dßng ®iÖn n¹p ph¶i gi¶m ®Õn khi ®iÖn ¸p cña
battery ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ®iÖn ¸p c©n b»ng.
Víi bé n¹p ho¹t ®éng theo c¶ ph¬ng thøc ®iÖn ¸p tr«i vµ c©n b»ng, bé n¹p cã
thÓ ®îc xem nh ®· l¾p ®Æt vµ s½n sµng cho vËn hµnh hoÆc thÝ nghiÖm.
18.2.6. Çc c¶nh b¸o/Çc r¬ le

18.2.6.1. C¶nh b¸o/R¬ le sù cè AC
R¬ le c¶nh b¸o h háng AC ®îc sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn hoÆc lµ mét hÖ thèng
gi¸m s¸t vµ c¶nh b¸o liªn tôc, hoÆc lµ võa ®ång thêi, ®Ó chØ ra ngay khi ®iÖn ¸p
®êng d©y gi¶m xuèng díi gi¸ trÞ ®Þnh tríc, khi m¸y c¾t dßng ®iÖn trªn bé n¹p
ho¹t ®éng hoÆc khi bé n¹p bÞ t¾t, tai n¹n hoÆc trêng hîp kh¸c.
Trong b¶ng 1, c¶ cßi vµ ®Ìn ®îc nèi mét song song víi ®Çu ra cña bé n¹p vµ
nèi tiÕp víi tiÕp ®iÓm thêng ®ãng cña r¬ le. Khi r¬ le nµy cßn duy tr× mang ®iÖn th×
tiÕp ®iÓm nµy më. Khi ®iÖn ¸p ®êng d©y h háng hoÆc tôt xuèng díi møc ®iÖn ¸p
gi÷ kho¶ng 50% gi¸ trÞ th«ng thêng, r¬ le më vµ do ®ã tiÕp ®iÓm c¶nh b¸o ®ãng.
C¶ ®Ìn vµ cßi ho¹t ®éng ®Ó kªu gäi sù chó ý ®èi víi bé phËn bÞ h háng. Trong mét
hÖ thèng d¹ng nµy, cÇn thiÕt cung cÊp mét kho¸ “t¾t” (hoÆc mét kho¸ ng¨n chÆn r¬
le) khi söa ch÷a hoÆc kiÓm tra bé n¹p kh«ng mang ®iÖn, nÕu kh«ng mét c¶nh b¸o h
háng sÏ ®îc ®a ra. M¹ch ®iÖn trªn h×nh 2 thêng ®îc sö dông ®Ó cung cÊp mét
®Ìn theo dâi ë mét ®iÓm çch xa bé n¹p. V× ®Ìn nµy ®îc nèi víi nguån ®iÖn th«ng
qua mét tiÕp ®iÓm thêng më, vµ ngay khi bé ng¾t ®îc cÊp ®iÖn b»ng ®iÖn ¸p
®êng d©y cao h¬n gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®· tôt xuèng, ®Ìn duy tr× chiÕu s¸ng. Ngay khi
®iÖn ¸p nµy ®îc gi¶i trõ hoÆc gi¶m xuèng díi gi¸ trÞ ®iÖn ¸p h¹ xuèng, r¬ le më vµ
tiÕp ®iÓm ®îc më do viÖc t¸ch ®Ìn ra khái nguån ®iÖn. §Ìn t¾t, chØ ra r»ng ®iÖn ¸p
18-29
®êng d©y thÊp, mÊt hoÆc kho¸ ®ãng c¾t nguån ®iÖn bé n¹p hoÆc m¸y c¾t dßng ®iÖn
bÞ më.
C¶nh b¸o h háng AC cã thÓ ®îc kiÓm tra b»ng çch vÆn nót ‘t¾t”cña bé n¹p
hoÆc vËn hµnh b»ng tay r¬ le c¶nh b¸o h háng AC.
18.2.6.2. C¶nh b¸o/R¬ le ®iÖn ¸p
R¬ le ®iÖn ¸p ®îc sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn hoÆc lµ mét hÖ thèng gi¸m s¸t vµ
c¶nh b¸o liªn tôc, hoÆc lµ ®ång thêi, ®Ó chØ ra ngay khi ®iÖn ¸p mét chiÒu gi¶m
xuèng hoÆc t¨ng ®Õn gi¸ trÞ ®Þnh tríc.
Th«ng thêng, mét ®é trÔ thêi gian xÊp xØ 0.5 gi©y ®îc kÕt hîp trong thiÕt kÕ
®Ó tr¸nh ho¹t ®éng kh«ng cÇn thiÕt do ®é tôt ®iÖn ¸p ë ®Ønh sãng.
Ho¹t ®éng cña r¬ le song song víi ho¹t ®éng cña r¬ le c¶nh b¸o h háng AC
(PhÇn 18.2.6.1) vµ xö lý m¹ch c¶nh b¸o vµ çc ®Æc tÝnh ho¹t ®éng m¹ch gi¸m s¸t
gièng nhau.
18.2.6.3. R¬ le/c¶nh b¸o ph¸t hiÖn ch¹m ®Êt
R¬ le ph¸t hiÖn ch¹m ®Êt ®îc thiÕt kÕ ®Ó ho¹t ®éng khi cã sù chªnh lÖch ®iÖn
thÕ gi÷a d©y d¬ng víi ®Êt vµ d©y ©m víi ®Êt, vµ ®Ó khëi ®éng mét c¶nh b¸o xa hoÆc
hÖ thèng ®Ìn gi¸m s¸t khi chªnh lÖch ®iÖn ¸p ®ñ lín.
Kh¸c víi c¶ r¬ le h háng AC vµ r¬ le ®iÖn ¸p, R¬ le ph¸t hiÖn ch¹m ®Êt duy
tr× ë tr¹ng th¸i kh«ng mang ®iÖn. Khi kh«ng cã ®êng dÉn xuèng ®Êt tõ çc d©y dÉn
ra , kh«ng cã dßng ®iÖn ch¹y qua cuén d©y lµm viÖc cña r¬ le, vµ nã duy tr× ë vÞ trÝ
kh«ng mang ®iÖn. Nh thÓ hiÖn trªn h×nh 3, víi mét ®Ìn theo dâi liªn tôc ®îc nèi
víi tiÕp ®iÓm thêng ®ãng, ®Ìn chiÕu s¸ng chØ ra bé n¹p kh«ng bÞ ch¹m ®Êt. Khi
ch¹m ®Êt xuÊt hiÖn, r¬ le ®ãng vµ tiÕp ®iÓm më ra ®Ìn gi¸m s¸t bÞ t¸ch ra vµ t¾t.
Khi mét hÖ thèng c¶nh b¸o t¬ng tù víi hÖ thèng diÔn t¶ trªn h×nh 4 ®îc sö
dông, ho¹t ®éng cña r¬ le bëi mét kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ch¹m ®Êt sÏ ®ãng tiÕp ®iÓm r¬
le thêng më nèi hÖ thèng c¶nh b¸o víi nguån ®iÖn, khëi ®éng c¶nh b¸o vµ tÝn hiÖu
g©y chó ý.

Trong qu¸ tr×nh l¾p ®Æt vµ x©y dùng çc lo¹i bé n¹p kh¸c nhau, bé n¹p ®îc thÝ
nghiÖm thùc tÕ. Ho¹t ®éng cña nã trong viÖc thiÕt lËp ®iÖn ¸p tr«i vµ ®iÖn ¸p c©n
b»ng vµ kÕt qu¶ nhËn ®îc trong qu¸ tr×nh kiÓm tra nång ®é dung dÞch cña pin, v.v...
chØ lµ çc thÝ nghiÖm chÝnh ®îc ®a ra cho bé n¹p battery.
VÝ dô, viÖc chØnh vµ c¨n chØnh çc chøc n¨ng trong suèt qu¸ tr×nh l¾p ®Æt ban
®Çu cña çc thÝ nghiÖm thùc tÕ ®iÖn ¸p battery nh sau:
a. Ho¹t ®éng cña b¶n th©n ®ång hå thêi gian.
b. Kh¶ n¨ng bé n¹p mang battery ®Õn møc ®iÖn ¸p ho¹t ®éng mong muèn.
18-30
c. Kh¶ n¨ng bé n¹p duy tr× møc ®iÖn ¸p ho¹t ®éng mong muèn.
Çc thÝ nghiÖm kh¸c ®îc yªu cÇu vµ sÏ ho¹t ®éng mét çch hÖ thèng trong
qu¸ tr×nh l¾p ®Æt lµ:
a. KiÓm tra kÕt cÊu chung
b. KiÓm tra cùc tÝnh
c. KiÓm tra ®iÖn ¸p cña battery
d. Çc chØnh ®Þnh vµ c¨n chØnh ®óng
e. C¨n chØnh vµ ho¹t ®éng cña ®ång hå ®o
f. KiÓm tra chøc n¨ng cña tÊt c¶ çc m¹ch c¶nh b¸o bao båm ®iÖn ¸p thÊp, ph¸t
hiÖn ch¹m ®Êt vµ h háng xoay chiÒu.
g. ThÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn
h. ThÝ nghiÖm dao ®éng ®iÖn ¸p ra.
Cã thÓ sö dông mét v«n kÕ chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh çc cùc tÝnh ®óng, ®iÖn ¸p ra
cña bé n¹p vµ ®iÖn ¸p cña battery.
C¨n chØnh ®ång hå ®o cã thÓ ®îc kiÓm tra b»ng çch sö dông mét ®ång hå ®o
chÝnh x¸c ®Ó so s¸nh.
Khi thùc hiÖn thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn, bé n¹p cÇn ph¶i ®îc t¸ch khái tÊt
c¶ çc phô t¶i (bao gåm çc batterry).
ThÝ nghiÖm xung ®îc thùc hiÖn b»ng çch nèi mét m¸y ®o hiÖn sãng víi çc
cùc cña bé n¹p. Ph¶i quan s¸t thÊy d¹ng sãng mÒm m¹i, c©n ®èi. Tuy nhiªn, nÕu
quan s¸t thÊy sù kh«ng cÇn b»ng cña dßng ®iÖn bé n¹p, th× c©n b»ng ®ång hå ®iÖn
thÕ trªn çc m« ®un kÝch thÝch ph¶i ®îc ®iÒu chØnh cho ®Õn khi quan s¸t thÊy ®é
vâng tõ ®Ønh mong muèn ®Õn ®Ønh.
VÝ dô: Bé n¹p 3 pha Exide Moled UPC cung cÊp d¹ng sãng ®îc m« t¶ lµ 20
vac. NÕu quan s¸t thÊy d¹ng sãng bÞ mÐo, th¸o m« ®un kÝch ra khái b¶ng ®iÒu khiÓn
vµ nèi ®ång hå hiÖn sãng vµo çc ch©n t¬ng øng cña nã sÏ chØ ra ®iÖn ¸p ra cña bé
n¹p hoÆc çc m« ®un kÝch riªng lÎ cã bÞ lçi.
Ph¶i lu«n lu«n tu©n thñ chÆt chÏ sæ tay híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt khi thùc
hiÖn thÝ nghiÖm xung ®Ó ®¶m b¶o lµ çc mèi nèi ®îc thùc hiÖn chÝnh x¸c vµ biÕt
®îc çc d¹ng sãng mong muèn.

§Ó l¾p ®Æt bé n¹p battery mét ngêi gi¸m s¸t chñ yÕu cÇn quan t©m ®Õn çc
vÊn ®Ò sau:
a. §¶m b¶o çc thñ tôc tiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n ®Òu chÝnh x¸c.
b. §¶m b¶o viÖc l¾p ®Æt tu©n theo çc chi tiÕt kü thuËt vµ b¶n vÏ cña nhµ s¶n
xuÊt.
18-31
c. Cã mÆt ë hiÖn trêng khi thùc hiÖn bÊt cø c«ng viÖc ®Æc biÖt trong suèt qu¸
tr×nh thiÕt lËp, vËn hµnh hay ®Þnh møc hÖ thèng bé n¹p.
d. Ghi chÐp d÷ liÖu trªn m¸c d¸n.
e. Quan s¸t tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm yªu cÇu ®Æc biÖt vµ b¶o ®¶m lµ Nhµ thÇu ®·
ghi chÐp çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm nµy chÝnh x¸c.
f. Hoµn thµnh çc mÉu EVN cÇn thiÕt cho viÖc tiÕp nhËn, l¾p ®Æt vµ kiÓm tra.
H×nh 1. M¹ch c¶nh b¸o ®iÓn h×nh
H×nh 2. M¹ch gi¸m s¸t ®iÓn h×nh
H×nh 3. M¹ch c¶nh b¸o ph¸t hiÖn ch¹m ®Êt ®iÓn h×nh
18-32
H×nh 4. M¹ch gi¸m s¸t ph¸t hiÖn ch¹m ®Êt ®iÓn h×nh
18.2.9. Phô lôc

ThiÕt bÞ vµ d÷ liÖu thÝ nghiÖm
Danh s¸ch kiÓm tra cña ngêi gi¸m s¸t
18.3. Çc trung t©m phô t¶i AC & DC (Çc b¶ng ®iÖn)
18.3.1. Kh¸i qu¸t
18.3.1.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n
Çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t phôc vô tr¹m biÕn ¸p vµ çc trung t©m ph©n phèi chÝnh
thêng ®îc thiÕt kÕ ®Æc biÖt trong nhµ, c¶ trong ph¹m vi nhµ ®iÒu khiÓn tr¹m vµ
trong s©n tr¹m. Çc thiÕt bÞ l¾p ®Æt nµy thêng ®îc coi nh lµ s©n c¾t cho çc thiÕt
bÞ ®iÖn lín vµ çc b¶ng ®ãng c¾t cho çc l¾p r¸p nhá h¬n.
18.3.1.2. Çc b¶ng ®ãng c¾t
Mét b¶ng ®ãng c¾t thêng bao gåm mét b¶ng ®¬n réng, khung hoÆc bé phËn
l¾p r¸p cña çc b¶ng, trªn ®ã ®îc l¾p ®Æt trªn bÒ mÆt hoÆc phÝa sau hoÆc c¶ hai, çc
kh¸o ®ãng c¾t, qu¸ dßng vµ çc thiÕt bÞ b¶o vÖ kh¸c, çc thanh çi vµ thêng lµ çc
thiÕt bÞ ®o lêng. Nh×n chung çc b¶ng ®ãng c¾t cã thÓ truy cËp tõ phÝa sau còng
nh tõ phÝa tríc.
Çc b¶ng ®ãng c¾t th«ng thêng ®îc chia thµnh çc lo¹i sau:
a. PhÝa tríc mang ®iÖn - Mét b¶ng m¹ch phÝa tríc mang ®iÖn cã dßng ®iÖn
mang trªn çc bé phËn cña thiÕt bÞ ng¾t ®îc l¾p ë phÝa tríc çc pa-nen theo
ph¬ng th¼ng ®øng vµ chóng thêng bÞ h¹n chÕ ®èi víi çc hÖ thèng kh«ng vît qu¸
600 v«n. Nãi chung çc thiÕt bÞ nµy ®îc l¾p ®Æt ë çc khu vùc bÞ h¹n chÕ.
b. PhÝa tríc kh«ng mang ®iÖn - Mét b¶ng m¹ch phÝa tríc kh«ng mang ®iÖn
kh«ng cã çc bé phËn mang ®iÖn ®îc l¾p ë phÝa tríc b¶ng vµ thêng ®îc sö dông
trong çc hÖ thèng cã giíi h¹n tèi ®a lµ 600 v«n DC vµ 2500 v«n AC.
c. ThiÕt bÞ (hoÆc béi phËn) ®îc ®ãng kÝn an toµn - mét b¶ng ®ãng c¾t lo¹i
thiÕt bÞ an toµn lµ mét lo¹t thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®îc ®ãng kÝn b»ng kim lo¹i bao båm
18-33
mét cÊu tróc b»ng kim lo¹i tù hç trî ®îc ®ãng kÝn hoµn chØnh, gåm mét hoÆc nhiÒu
m¾t c¾t hoÆc kho¸ ®ãng c¾t.
d. §ãng kÝn an toµn kÐo ra ®îc- mét b¶ng ®ãng c¾t cã thÓ kÐo ra ®îc lµ mét
thiÕt bÞ ®ãng c¾t bäc kim lo¹i bao gåm mét gian tÜnh ®îc l¾p trªn mét khung b»ng
thÐp vµ mét mét cÊu tróc m¸y c¾t ®iÖn kÐo ra theo ph¬ng n»m ngang. ThiÕt bÞ cho
tõng m¹ch ®îc l¾p r¸p trªn mét khung t¹o nªn mét bé tù chøa vµ tù hç trî.
18.3.1.3. Çc b¶ng ®iÖn
Çc b¶ng ®iÖn lµ çc trung t©m ph©n phèi theo çc m¸y ®ãng c¾t vµ çc kho¸
®ãng c¾t. Trong ®ã m¸y ®ãng c¾t cã çc ®ãng c¾t cÇu ch× víi kh¶ n¨ng c¾t dßng ®iÖn
cao, çc b¶ng ®iÖn bao gåm çc m¸y c¾t hoÆc, cho çc phô t¶i lín, çc dao ®ãng c¾t
cÇu ch×.
Mét b¶ng ®iÖn lµ mét b¶ng ®¬n lÎ hoÆc mét nhãm çc b¶ng ®îc thiÕt kÕ ®Ó
l¾p r¸p díi d¹ng mét b¶ng ®¬n trong ®ã bao gåm çc thanh çi vµ cã thÓ cã çc
kho¸ ®ãng c¾t vµ çc thiÕt bÞ b¶o vÖ qu¸ dßng tù ®éng ®Ó ®iÒu khiÓn ¸nh s¸ng, ®é
nãng, hoÆc nguån ®iÖn cã dung lîng nhá. Nã ®îc thiÕt kÕ ®Æt trong mét tñ hoÆc
mét hép c¾t ®îc ®Æt trong hoÆc treo trªn têng hoÆc v¸ch ng¨n vµ chØ cã thÓ tiÕp
cËn tõ phÝa tríc. Nh×n chung, çc b¶ng ®iÖn t¬ng tù nhng nhá h¬n çc b¶ng ®ãng
c¾t.
Mét b¶ng ®iÖn bao gåm mét lo¹t trôc chÝnh b»ng ®ång tõ ®ã çc m¹ch ®iÖn
®¬n lÎ ®îc m¾c vµo qua çc thiÕt bÞ b¶o vÖ qu¸ t¶i hoÆc çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t.
Çc b¶ng ®iÖn ®îc thiÕt kÕ cho cÊu tróc phÝa tríc kh«ng mang ®iÖn hoÆc
phÝa tríc cã ®iÖn. Trong cÊu tróc kh«ng mang ®iÖn, çc phÇn mang ®iÖn kh«ng lé
ra khi cöa cña b¶ng ®iÖn ®îc më ra. Trong cÊu tróc phÝa tríc mang ®iÖn, çc bé
phËn mang dßng ®iÖn cña çc thanh çi hoÆc çc kho¸ ®ãng c¾t bÞ lé ra khi cöa cña
b¶ng ®iÖn ®îc më ra. Çc b¶ng ®iÖn thÝch hîp h¬n nªn lµ cÊu tróc phÝa tríc kh«ng
mang ®iÖn.
Çc b¶ng ®iÖn còng ®îc thiÕt kÕ ®Ó treo th¼ng ®øng, v¾t ngang, hoÆc ®Æt trªn
bÒ mÆt. Chóng chia thµnh hai lo¹i chung, lo¹i ®îc thiÕt kÕ cho çc phô t¶i trung
b×nh, thêng dïng cho çc hÖ thèng chiÕu s¸ng, vµ lo¹i cho çc phô t¶i ph©n phèi
®iÖn c«ng nghiÖp nÆng.
Çc b¶ng ®iÖn ph©n phèi ®îc thiÕt kÕ ®Ó ph©n phèi ®iÖn ®Õn çc b¶ng ®iÖn
chiÕu s¸ng vµ çc phô t¶i ®iÖn vµ çc b¶ng ®iÖn.
a. Çc b¶ng ®iÖn chiÕu s¸ng- çc b¶ng ®iÖn chiÕu s¸ng nãi chung ®îc sö dông
cho viÖc ph©n phèi m¹ch chiÕu s¸ng nh¸nh vµ chia thµnh çc lo¹i sau:
(1) Çc nh¸nh cÇu ch× c¾m ®iÖn.
(2) Kho¸ ®ãng c¾t mét cùc, víi çc nh¸nh mét cÇu ch×, lo¹i æ c¾m.
(3) Kho¸ ®ãng c¾t hai cùc, víi çc nh¸nh hai cÇu ch×, lo¹i æ c¾m hoÆc .
18-34
(4) Çc nh¸nh m¸y c¾t trÔ nhanh ®¬n cùc.
(5) Çc nh¸nh m¸y c¾t ®ãng vµ c¾t nhanh ®¬n cù.
b. B¶ng ®iÖn nguån - B¶ng ®iÖn nguån ®îc chia thµnh çc lo¹i sau:
(1) PhÝa tríc mang ®iÖn , c¾t nh¸nh b»ng cÇu ch×.
(2) PhÝa tríc mang ®iÖn, çc kho¸ ®ãng c¾t dao cÇu ch× trong çc nh¸nh.
(3) An toµn phÝa tríc kh«ng mang ®iÖn, çc kho¸ ®ãng c¾t kÐo trong çc
nh¸nh.
(4) An toµn phÝa tríc kh«ng mang ®iÖn, m¸y c¾t trong çc nh¸nh.
18.3.2. Çc vËt liÖu

18.3.2.1. CÊu tróc
Çc b¶ng ®iÖn th«ng thêng hoÆc lµ ®øng tù do hoÆc ®îc l¾p trªn têng ®Òu
®îc ®ãng hép (çc tñ) ®îc chÕ t¹o tõ tÊm kim lo¹i víi mét hoÆc nhiÒu cöa ®Ó dÔ
tiÕp cËn vµo çc thiÕt bÞ ®iÖn bªn trong. MÆc dï tÊt c¶ ®Òu ®îc ®ãng hép, lèi vµo
®îc cung cÊp ®Ó tiÕp cËn ®êng vµo çc d©y çp ®iÖn vµ çc tñ nµy th«ng thêng sÏ
®îc cung cÊp kÌm theo çc cöa thång h¬i cã m¸i ch¾n, ®Æc biÖt nÕu thiÕt bÞ ®ã
thuéc lo¹i ®øng tù do lín.
18.3.2.2. Çc phô tïng ®iÖn kÌm theo
Danh s¸ch çc vËt liÖu díi ®©y th«ng thêng sÏ gåm çc phôc tïng ®iÖn ®îc
cung cÊp kÌm theo mét b¶ng ®iÖn (mÆc dï thêng çc vËt liÖu cã thÓ ®îc cung cÊp
nhng çc chi tiÕt kü thuËt cña thiÕt bÞ còng ph¶i yªu cÇu nh thÕ) :
a. Çc thanh çi - ®ång (hoÆc nh«m bäc ®ång) cã kh¶ n¨ng mang dßng ®iÖn
cho çc thiÕt bÞ nhÊt ®Þnh.
b. Thanh çi tiÕp ®Êt - thanh ®ång ®îc cung cÊp ®Ó cho phÐp çc mèi nèi phï
hîp víi çc m¹ch ®iÖn kh¸c nhau.
c. Çc cÇu ch× - çc cÇu ch× c¾m ®iÖn hoÆc cã vá nh yªu cÇu cña çc ®Æc tÝnh
kü thuËt.
d. Çc m¸y c¾t - çc m¸y c¾t víi tay cÇm vËn hµnh b»ng tay bé phËn c¾t thÝch
hîp cho viÖc c¾t tù ®éng.
e. Çc m¸y biÕn dßng - víi çc trÞ sè thÝch hîp çc thiÕt bÞ nµy ph¶i tu©n theo
yªu cÇu vÒ cña çc ®Æc tÝnh kü thuËt.
f. Çc dông cô ®o lêng cã chØ thÞ - víi çc trÞ sè thÝch hîp çc thiÕt bÞ nµy
ph¶i tu©n theo yªu cÇu vÒ cña ®Æc tÝnh kü thuËt.
g. Çc hµng kÑp - lo¹i ®óc víi çc rµo çch ®iÖn, çc ®Çu cùc lo¹i ®inh vÝt vµ
çc èc vÝt ®¸nh dÊu.
h. Çc m¸c m¸y - m¸c d¸n tªn thiÕt bÞ (thêng ®îc g¾n phÝa tríc cöa vµo) vµ
çc m¸c d¸n t¬ng øng ®îc treo s¸t víi mçi m¸y c¾t.
18-35
i. D©y kim lo¹i - t¬ng øng víi sù nhËn d¹ng phï hîp theo yªu cÇu cña ®Æc
tÝnh kü thuËt.
18.3.2.3. Çc ®Êu nèi bªn trong ®iÓn h×nh
V× çc b¶ng ®iÖn kh¸c nhau vÒ kÝch cì, çc kho¸ ®ãng c¾t vµ m¸y c¾t còng
kh¸c nhau vÒ kÝch cì t¬ng øng víi trÞ sè cña thiÕt bÞ.
Çc b¶ng ®iÖn ®îc thiÕt kÕ ®Æc biÖt chñ yÕu cho çc hÖ thèng ph©n phèi bao
gåm:
a. Ba d©y, mét pha 120/240 v«n, trung tÝnh nèi ®Êt, AC
b. Bèn d©y, ba pha 120/280 v«n (hoÆc theo yªu cÇu cña çc ®Æc tÝnh kü thuËt),
trung tÝnh nèi ®Êt, AC
c. Hai d©y, 120/240 v«n (ho¨c theo yªu cÇu), DC
Lo¹i Panen 3 d©y 1 pha ®iÓn h×nh bao gåm 2 thanh b»ng ®ång ®îc ®Æt th¼ng
®øng ë gi÷a b¶ng vµ çc mèi nèi vÝt n»m ngang ë mçi phÝa cho çc m¸y c¾t nh¸nh
(hoÆc kho¸ ®ãng c¾t). D©y thø ba, hoÆc trung tÝnh, ®îc nèi ®Õn mét tÊm ®ång ë
®Ønh (hoÆc ®¸y) cña b¶ng.
B¶ng 4 d©y, 3 pha ®iÓn h×nh bao gåm 3 thanh ®îc dùng th¼ng ®øng ë gi÷a
b¶ng vµ mét tÊm b»ng ®ång ë ®Ønh (hoÆc ®¸y) cña b¶ng ®Ó nèi trung tÝnh.
Chó ý: Çc m¹ch ®iÖn 1 pha cã thÓ ®îc lÊy tõ c¶ 2 lo¹i b¶ng, nhng çc phô
t¶i ®iÖn cÇn c©n b»ng cµng gÇn cµng tèt rªn çc nh¸nh 2 hoÆc 3 pha ®Ó tèi thiÓu ho¸
dßng ®iÖn trong d©y trung tÝnh.

18.3.3.1. Çc ho¹t ®éng c¬ b¶n
ë c¶ s©n c¾t 500 kV Mae Moh vµ Tha Tako, nguån ®iÖn ®îc cung cÊp nh
sau:
a. Nguån ®iÖn AC chÝnh ®îc cung cÊp tõ khèi phô t¶i trung t©m cña tr¹m biÕn
¸p hiÖn cã (LCUS) ®îc ®Æt t¹i nhµ ®iÒu khiÓn. ThiÕt bÞ nµy lµ 400/230 v«n, 3 pha, 4
d©y trung tÝnh nèi ®Êt, 50 Hz.
(1) Mae Moh - 1 b¶ng ®iÖn PB-1 (Ngoµi trêi)
(2) Tha Tako - 1 b¶ng ®iÖn PB-3 (Ngoµi trêi)
b. Nguån ®iÖn DC chÝnh còng ®îc cung cÊp tõ LCUS hiÖn cã. ThiÕt bÞ nµy lµ
125 V«n.
(1) Mae Moh - 1 b¶ng ®iÖn PB-1 (Ngoµi trêi)
(2) Tha Tako - 1 b¶ng ®iÖn DPP-1 (Ngoµi trêi - Cã s½n)
c. Çc b¶ng ®iÖn ph©n phèi DC ®îc cung cÊp nh sau:
(1) Mae Moh - tÊt c¶ ®îc cung cÊp tõ LCUS hiÖn cã gåm DDP-3 (125 v«n),
DDP-4 (48 v«n) vµ DDP-5 (48 v«n)
18-36
(2) Tha Tako - DDP-2 ®îc cung cÊp tõ b¶ng ®iÖn DDP-1 (125 v«n)
DDP-4 ®îc cung cÊp tõ b¶ng ®iÖn DDP-2 (48 v«n)
DDP-5 vµ DDP-6 ®îc cung cÊp t LCUS hiÖn cã (48 v«n)
TÊt c¶ çc b¶ng ®iÖn ph©n phèi DC lµ sö dông trong nhµ.
18.3.3.2. Chøc n¨ng cña tr¹m
Díi ®©y lµ çc chøc n¨ng cña çc lo¹i b¶ng kh¸c nhau ë s©n c¾t 500 kV Mae
Moh vµ Tha Tako.
a. Mae Moh
(1) PB-1 - 400/230 V«n 3 pha cÊp nguån AC
(2) DDP-3 - 125 V«n cÊp nguån DC - §iÒu khiÓn 500 kV
(3) DDP-4 - 48 V«n cÊp DC - B¶o vÖ 500 kV
b. Tha Tako
(1) PB-3 - 400/230 V«n 3 pha cÊp AC
(2) DDP-2 - 125 V«n cÊp DC - ®iÒu khiÓn 500 kV
(3) DDP-4 - 125 V«n cÊp DC - §iÒu khiÓn 500 kV
18.3.3.3. Çc vËt liÖu vÝ dô
VÝ dô, díi ®©y lµ çc vËt liÖu ®îc yªu cÇu cho b¶ng ®iÖn 125 V«n DC DP-2
ë Tha Tako:
a. 1- b¶ng ®iÖn ®iÖn lo¹i trong nhµ víi thanh çi chÝnh 1000
b. 4-m¸y c¾t ®óc, 2 cùc - 400 AF, 20 KA IC, 250 V«n
c. 1- m¸y c¾t ®óc, 2 cùc 250 AF, 20KA IC, 250 V«n
d. 2- m¸y c¾t ®óc, 2 cùc 100 AF 18 KA IC, 250 V«n
e. 1-ampe kÕ DC 0-400am
f. 1-v«n kÕ DC 0-150 VDC
g. 1-r¬ le kÐm ¸p DC 125 VDC
h. 2- tiÕp ®iÓm chiÕu s¸ng, 2 cùc, 20 ampe
i. 2-cÇu ch×
j. Çc hµng kÑp, m¸c m¸y, çc vÝt, v..v.
18.3.4. TiÕp nhËn, VËn chuyÓn vµ B¶o qu¶n

Çc b¶ng ®iÖn, ngo¹i trõ trêng hîp hoÆc dïng ®Ó ®Æt trªn gi¸ ë têng hoÆc ë
sµn, sÏ ®îc vËn chuyÓn trong mét sè lo¹i thïng gç tha. ®îc ®ãng hép, ë vÞ trÝ
th¼ng ®øng vµ ®îc l¾p r¸p hoµn chØnh. Çc thïng gç tha nµy ®îc ®ãng hép tõng
18-37
phÇn hoÆc toµn bé tuú thuéc vµo kÝch cì cña bé thiÕt bÞ, b¶o vÖ cÇn thiÕt cho çc
thiÕt bÞ vµ tuú thuéc thiÕt bÞ dïng ®Ó l¾p ®Æt trong nhµ hay ngoµi nhµ. Ngay khi nhËn
®îc hµng vËn chuyÓn, thïng nµy ph¶i ®îc më ra ®Ó kiÓm tra çc h h¹i hoÆc vËn
chuyÓn m¹nh trong qu¸ tr×nh chuyÓn hµng. Do tÝnh chÊt vµ cÊu tróc cña bé n¹p, nÕu
bé n¹p nµy cho thÊy cã h h¹i vÒ vËt lý, cã thÓ khã x¸c ®Þnh ®îc h h¹i ®ã cã xuÊt
hiÖn hay kh«ng. Tuy nhiªn, nÕu thÊy dÊu hiÖu h h¹i, ph¶i chuÈn bÞ vµ lu file çc
b¸o ço vµ tµi liÖu chÝnh x¸c nÕu cÇn.
Çc bé n¹p d¹ng ®Æt trªn gi¸ ë têng nhá h¬n cã thÓ ®îc dÔ dµng nhÊc lªn
b»ng viÖc sö dông çc vßng d©y nhÊc thêng ®îc l¾p ®Æt trªn ®Ønh cña bé n¹p hoÆc
b»ng çch sö dông çc d©y ®eo ®îc lãt díi. Çc bé n¹p d¹ng ®îc ®Æt trªn sµn to
h¬n th«ng thêng còng sÏ çc vßng d©y nhÊc g¾n trªn ®Ønh hoÆc çc chØ dÉn nhÊc
®Æc biÖt ®îc in b»ng giÊy nªn trªn çc thïng vËn chuyÓn.
18.3.4.3. B¶o qu¶n
Ph¶i lu«n lu«n b¶o qu¶n çc b¶ng ®iÖn trong nhµ ë n¬i kh«, s¹ch, bÊt kÓ lµ l¾p
trong nhµ hoÆc ngoµi trêi vµ ph¶i lu«n lu«n b¶o qu¶n ë vÞ trÝ th¼ng ®øng. Çc b¶ng
®iÖn nµy ph¶i ®îc ®Æt l¹i vµo thïng gç tha vËn chuyÓn vµ ®îc phñ b»ng mét tÊm
nhùa hoÆc vËt liÖu t¬ng tù ®Ó t¨ng cêng b¶o vÖ chèng l¹i bôi tÝch luü.
18.3.5. L¾p ®Æt

18.3.5.1. VÞ trÝ
Lo¹i dïng trong nhµ nµy ph¶i ®îc ®Æt trong mét phßng kh«, s¹ch vµ ph¶i
®îc l¾p theo ph¬ng th¼ng ®øng. Lo¹i dïng ngoµi trêi th«ng thêng ®îc l¾p trªn
mét ch©n ®Õ b»ng bª t«ng vµ ®îc vÝt ch¾c vµo nÒn cña nã b»ng çc bu l«ng neo s¾t
t¬ng øng. V× hÇu hÕt çc b¶ng ®iÖn ®îc cung cÊp víi mét sè lo¹i cña më th«ng
giã, çc cöa nµy kh«ng bao giê ®îc che lÊp v× chóng võa lµm m¸t võa th«ng giã.
18.3.5.2. Çc mèi nèi
Çc ®iÖn ¸p cung cÊp chÝnh ph¶i ®îc nèi víi çc çc ®Çu cùc nguån t¬ng
øng trong çc b¶ng ®iÖn.
a. Çc b¶ng nguån AC - do çc b¶ng nµy gåm 3 d©y dÉn (3 pha), cÇn x¸c ®Þnh
çc ®Êu nèi thø tù pha vµ ®îc nèi díi d¹ng 1-2-3 (hoÆc d¹ng x¸c ®Þnh kh¸c).
b. Nguån DC hoÆc çc b¶ng ph©n phèi - Çc d©y dÉn tõ nguån DC, ®Çu cùc
d¬ng (+) vµ cùc ©m (-) ph¶i ®îc nèi víi çc ®Çu cùc t¬ng øng cña çc b¶ng. §iÒu
nµy cã thÓ kiÓm tra b»ng çch sö dông mét v«n kÕ nèi víi 2 pha cña d©y çp nguån.
CÇn cung cÊp çc dù phßng lèi vµo cho çc b¶ng ®iÖn trong nhµ tõ phÝa trªn vµ
phÝa díi; vµ cho çc b¶ng ®iÖn ngoµi trêi tõ phÝa díi.
18-38
Sau khi vµo çc b¶ng ®iÖn (hoÆc ®i ra khái thiÕt bÞ) çc d©y çp ph¶i ®îc nèi
trùc tiÕp víi çc thanh çi hoÆc çc m¸y c¾t. TÊt c¶ çc d©y çp n»m ngang ph¶i
®îc ®ì phï hîp ë çc phÝa ®Ó tr¸nh lµm cong çc mèi nèi. TÊt c¶ çc m¹ch ®iÖn
ph¶i ®îc nhËn biÕt ®óng theo yªu cÇu cña çc ®Æc tÝnh kü thuËt.
18.3.5.3. §ãng ®iÖn
Sau khi hoµn thµnh çc thÝ nghiÖm ®· nªu trong PhÇn 18.3.6, çc thiÕt bÞ ph¶i
s½n sµng cho viÖc ®ãng ®iÖn. TÊt c¶ çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t vµ m¸y c¾t ph¶i ®îc kiÓm
tra ë tr¹ng th¸i “më” hoÆc “t¾t”, vµ çc thiÕt bÞ ®îc ®ãng ®iÖn tõ çc vÝ trÝ nguån
cña chóng.

Ph¶i thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm díi ®©y ®èi víi mçi b¶ng ®iÖn!
a. KiÓm tra cÊu tróc chung (®Ó x¸c ®Þnh ®é chÆt cña çc mèi nèi kim lo¹i vµ
d©y çp. tÊt c¶ çc mèi nèi trung tÝnh hoÆc díi ®Êt ®· hoµn chØnh, v.v...) .
b. KiÓm tra cùc tÝnh cña d©y çp vµ tÝnh liªn tôc cña d©y kim lo¹i.
c. C¨n chØnh ®ång hå ®o (b»ng çch sö dông mét ®ång hå ®o chÝnh x¸c ®Ó so
s¸nh)
d. VËn hµnh c¬ häc cña çc m¸y c¾t, thiÕt bÞ ®ãng c¾t, v.v...
e. KiÓm tra ®iÖn trë çch ®iÖn.
f. ThÝ nghiÖm r¬ le vµ c¨n chØnh cho thÝch hîp.

§Ó l¾p ®Æt çc trung t©m phô t¶i AC vµ DC, mét ngêi gi¸m s¸t chñ yÕu cÇn
quan t©m ®Õn çc vÊn ®Ò sau:
a. §¶m b¶o çc thñ tôc tiÕp nhËn vµ vËn chuyÓn ®óng.
b. §¶m b¶o viÖc l¾p ®Æt tu©n theo çc ®Æc tÝnh kü thuËt cña hîp ®ång.
c. Cã mÆt ë hiÖn trêng khi thùc hiÖn c«ng viÖc.
d. Ghi chÐp d÷ liÖu trªn m¸c m¸y.
e. Quan s¸t tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm yªu cÇu vµ b¶o ®¶m lµ Nhµ thÇu ®· ghi chÐp
çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm nµy chÝnh x¸c.
f. Hoµn thµnh çc mÉu EVN cÇn thiÕt cho viÖc tiÕp nhËn, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ
kiÓm tra.
18.3.8. Phô lôc

B¸o ço gi¸m s¸t
Danh s¸ch kiÓm tra cña ngêi
18-39
18.4. LCUS, m¸y biÕn ¸p ph©n phèi vµ chãp sø
18.4.1. Kh¸i qu¸t
18.4.1.1. Nh÷ng viÖc c¬ b¶n
Mét tr¹m cung cÊp ®iÖn cho tr¹m biÕn ¸p thùc tÕ lµ mét hÖ thèng ®iÖn ph©n
phèi thu nhá.
Nh×n chung, mét hÖ thèng ph©n phèi bao gåm:
a. Çc m¹ch trong hÖ thèng truyÒn t¶i nhá víi ®iÖn ¸p thÊp ph©n phèi ®iÖn
n¨ng ®Õn çc hÖ thèng ph©n phèi ®iÖn ¸p thÊp (çc tr¹m biÕn ¸p hoÆc çc vÞ trÝ
kh¸c).
b. Çc tr¹m biÕn ¸p ph©n phèi hoÆc çc vÞ trÝ chuyÓn ®æi nguån ®îc ph©n phèi
sang mét hÖ thèng cÊp ®iÖn ¸p thÊp h¬n cho m¹ng ph©n phèi t¹i chç.
c. Çc m¹ch nhÊt thø hoÆc çc xuÊt tuyÕn cung cÊp ®iÖn ®Õn çc phô t¶i ®Æc
biÖt ®îc ®Þnh nghÜa tríc.
d. Çc m¹ch thø cÊp ë ®iÖn ¸p sö dông mµ çc m¹ch nµy mang nguån ®iÖn ®Õn
çc ®iÓm cung cÊp kh¸c nhau.
Mét çch râ rµng, chøc n¨ng cña mét hÖ thèng ph©n phèi hoÆc mét tr¹m cung
cÊp ®iÖn - lµ nhËn ®iÖn tõ mét nguån vµ ph©n phèi ®Õn çc phô t¶i ë çc møc ®iÖn ¸p
vµ víi çc møc ®é tin cËy thÝch hîp cho çc lo¹i phô t¶i.
18.4.1.2. §é tin cËy
§é tin cËy cung cÊp trong mét hÖ thèng cung cÊp tr¹m lµ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh
®Þnh lîng ®îc, nã cã thÓ ®îc m« t¶ b»ng çc hÖ sè nh tÇn sè vµ sù kÐo dµi cña
gi¸n ®o¹n cung cÊp ®iÖn. Trong khi çc gi¸n ®o¹n ng¾n vµ kh«ng thêng xuyªn cã
thÓ bá qua ë mét sè hÖ thèng ph©n phèi, thËm chÝ mét sù gi¸n ®o¹n ng¾n thêng
kh«ng thÓ chÊp nhËn ®îc trong hÖ thèng cung cÊp ®iÖn tr¹m. §èi víi çc phô t¶i
nh¹y c¶m, çc ®o lêng ®Æc biÖt ®îc thùc hiÖn kh¸ thêng xuyªn ®Ó ®¶m b¶o mét
møc tin cËy ®Æc biÖt cao.
18.4.1.3. ViÖc më réng
Tõ quan ®iÓm thiÕt kÕ, mét hÖ thèng cung cÊp ®iÖn tr¹m ph¶i ®îc thiÕt kÕ sao
cho bÊt cø sù t¨ng trëng phô t¶i nµo ®· ®îc tÝnh tríc còng cã thÓ ®îc ®¸p øng.
TÝnh mÒm dÎo nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng ®îc sù t¨ng trëng phô t¶i ë hÖ thèng
hiÖn t¹i còng nh sù t¨ng trëng phô t¶i ë çc khu vùc míi. §ång thêi, bÊt cø sù më
réng nµo cña hÖ thèng còng kh«ng ¶nh hëng ®Õn hÖ thèng cung cÊp hiÖn t¹i mµ
¶nh hëng ®ã cã thÓ dÉn ®Õn kÕt qu¶ ph¶i dõng bÊt thêng hoÆc vËn hµnh hÖ thèng
ë ph¬ng thøc kh«ng hiÖu qu¶.
18-40
18.4.2.1. VËn hµnh c¬ b¶n
Tr¹m cung cÊp ®iÖn cung cÊp cho çc tr¹m hÖ thèng 500 kV Mae Moh-
Bangkok song song, hÖ thèng ph©n phèi ®iÓn h×nh nh ®îc ph¸c th¶o ë phÇn
18.1.1.1 ë ®iÓm sau:
a. Mét hÖ thèng truyÒn t¶i nhá ®iÖn ¸p 22 kV cung cÊp ®iÖn cho hÖ thèng ph©n
phèi ®iÖn ¸p thÊp.
b. Mét m¸y biÕn ¸p lùc chuyÓn ®æi nguån ®iÖn cung cÊp (22 kV) sang mét
®iÖn ¸p hÖ thèng thÊp h¬n (400/230 V) cho m¹ng ph©n phèi t¹i chç.
c. M¹ng ph©n phèi t¹i chç (tõ khèi phô t¶i trung t©m cña tr¹m - LCUS) cung
cÊp nguån ®Õn nhiÒu trung t©m phô t¶i ®· ®îc ®Þnh nghÜa râ rµng (Çc hép nguån).
d. Mçi trung t©m phô t¶i cung cÊp m¹ch ®iÖn cÇn thiÕt vµ nguån ®iÖn ®Õn çc
®iÓm cung cÊp kh¸c nhau (ch¼ng h¹n nh çc m¸y c¾t vµ dao çch ly 500 kV tõ hép
nguån #3).
18.4.2.2. Çc yªu cÇu hÖ thèng
Nguån ®iÖn xoay chiÒu ®îc cung cÊp tõ nguån ®iÖn hoµn toµn ®éc lËp sao cho
kh«ng mét hÖ thèng ®¬n lÎ nµo sù cè (ngõng) sÏ dÉn ®Õn kÕt qu¶ dõng c¶ hai nguån
tù dïng xoay chiÒu (hoÆc thÝch hîp h¬n) ®èi víi nguån thø hai (hoÆc thay thÕ) ®îc
cung cÊp khi nguån chÝnh mÊt.
Hai nguån ®éc lËp nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng nèi víi nhau th«ng qua mét s¬ ®å
kho¸ liªn ®éng. Nh×n chung, s¬ ®å/hÖ thèng cung cÊp:
a. Phô t¶i ®îc cung cÊp tõ c¶ hai nguån.
b. Phô t¶i ®îc cung cÊp tõ mét nguån cã tù ®éng nguån khi mét nguån (hoÆc
nguån kia) h háng.
c. Phô t¶i ®îc cung cÊp tõ mét nguån th«ng qua ®ãng c¾t b»ng tay.
d. Kho¸ tù ®éng nh»m ng¨n chÆn chuyÓn nguån lµm cho r¬ le qu¸ dßng ho¹t
®éng.
18.4.2.3. Mae Moh
Tr¹m cung cÊp cho thiÕt bÞ ®ãng c¾t 230 kV hiÖn cã ®ang ®îc cung cÊp tõ
cuén d©y thø ba 22 kV cña m¸y biÕn ¸p tù ngÉu 230/115-22 kV hiÖn cã.
Víi viÖc cã thªm thiÕt bÞ ®ãng c¾t 500 kV, mét thanh çi nguån/cung cÊp tr¹m
22 kV sÏ ®îc thªm vµo vµ sÏ ®îc cung cÊp tõ cuén d©y thø ba 22 kV cña çc m¸y
biÕn ¸p tù ngÉu 500/230-22 kV míi.
Chó ý: §iÒu nµy dÉn ®Õn kÕt nèi víi nhµ m¸y ®iÖn cã mét kÕt nèi ®Õn thanh
çi tr¹m cung cÊp 22 kV cña s©n c¾t 230 kV.
18-41
18.4.2.4. Tha Tako
Tr¹m cung cÊp cho s©n c¾t 230 kV hiÖn cã ®îc cung cÊp tõ mét ®êng d©y 22
kV cña nhµ cung cÊp ®iÖn ®Þa ph¬ng víi mét m¸y ph¸t khÈn cÊp ®îc l¾p ®Æt nh
mét nguån ®iÖn thay thÕ.
Víi viÖc bæ sung s©n c¾t 500 kV vµ hÖ thèng bï tÜnh (SVS) tr¹m cung cÊp sÏ
®îc thay ®æi nh sau:
a. Mét m¸y biÕn ¸p 230/115:22 kV sÏ ®îc bæ sung vµ cuén d©y thø ba 22 kV
®îc n«Ýi ®Õn mét m¸y biÕn ¸p míi cña tr¹m cung cÊp thø hai cã kh¶ n¨ng cung cÊp
hoÆc LCUS hoÆc tr¹m cung cÊp SVS.
a. Mét m¸y biÕn ¸p 115/22 kV sÏ ®îc thªm vµo ®Ó cung cÊp m¸y biÕn ¸p
tr¹m cung cÊp hiÖn cã víi mét ®êng h×nh tia kh¸c ®Õn PEA.
c. Mét m¸y biÕn ¸p thø ba cña tr¹m cung cÊp sÏ ®îc bæ sung ®Ó nèi ®Õn tr¹m
cung cÊp SVS chØ tõ cuén d©y thø ba cña m¸y biÕn ¸p 525/242:22 kV. SVS cã thÓ
lµm cho møc ®iÖn ¸p cña cuén d©y thø ba thay ®æi nhiÒu ®Ó cã thÓ sö dông cho tr¹m
cung cÊp cña tr¹m biÕn ¸p b×nh thêng.
d. TÊt c¶ çc m¸y c¾t cña tr¹m cung cÊp ®îc kho¸ liªn ®éng theo yªu cÇu
nh»m cho phÐp cung cÊp cho phô t¶i chØ tõ mét nguån t¹i mét thêi ®iÓm.
18.4.3. ThiÕt bÞ
18.4.3.1. M¸y biÕn ¸p ph©n phèi
Çc m¸y biÕn ¸p ph©n phèi nh×n chung ®îc xem nh çc m¸y biÕn ¸p 500
kVA vµ nhá h¬n, 67000 V vµ thÊp h¬n, c¶ mét pha vµ ba pha. MÆc dï phÇn lín thiÕt
bÞ ®îc thiÕt kÕ ®Ó l¾p trªn trô, mét sè cã cì kVA lín h¬n trªn lo¹i 18 kV ®îc lµm
®Ó l¾p trong tr¹m hoÆc trªn mãng c«ng tr×nh. Çc thiÕt bÞ lo¹i tr¹m lµ thiÕt bÞ sÏ
thêng ®îc cung cÊp cho çc yªu cÇu tr¹m cung cÊp cña tr¹m biÕn ¸p.
Çc m¸y biÕn ¸p ph©n phèi kiÓu tr¹m thêng cã c«ng suÊt danh ®Þnh 250, 333
hoÆc 500 kVA vµ nh×n chung thêng lµ ba pha h¬n lµ mét pha.
a. M¸y biÕn ¸p kiÓu trô th«ng thêng bao gåm cuén d©y vµ lâi thÐp ®îc l¾p
trªn mét thïng chøa dÇu cã çc ®Çu cùc cÇn thiÕt nèi ra ngoµi th«ng qua çc sø
xuyªn n»m trªn ®Ønh cña thïng t¬ng øng. Lo¹i th«ng thêng nµy hiÕm khi cã kÌm
thiÕt bÞ b¶o vÖ ngo¹i trõ chèng sÐt thêng ®îc l¾p ®Æt trªn thïng m¸y biÕn ¸p.
b. M¸y biÕn ¸p tù b¶o vÖ cã l¾p ®Æt bªn trong, m¸y c¾t thø cÊp ®îc ®iÒu khiÓn
nhiÖt cho b¶o vÖ qu¸ t¶i vµ ng¾n m¹ch phô trî cho chèng sÐt ®îc cung cÊp cho b¶o
vÖ qu¸ ®iÖn ¸p.
c. M¸y biÕn ¸p l¾p trªn tÊm - ®îc thiÕt kÓ ®Ó l¾p trªn bÒ mÆt bª t«ng cña mét
tÊm. Kh¸c víi m¸y biÕn ¸p kiÓu trô chØ ë bè trÝ c¬ khÝ; cã chøa nh÷ng thø sau ®©y:
(1) Mét khung h×nh ch÷ nhËt cã chøa hai ng¨n.
18-42
(2) Mét ng¨n chøa l¾p r¸p cuén d©y - lâi th«ng thêng.
(3) Ng¨n thø hai cho ®Çu çp ngÇm vµ ®Çu nèi.
(4) B¶o vÖ cÇu ch× ®îc cung cÊp bëi mét cÇu ch× ®îc ®Æt ë vÞ trÝ dÔ dµng tiÕp
cËn ®Ó c¾t.
d. M¸y biÕn ¸p kiÓu tñ - lµ cÇn thiÕt mét tæ hîp cña mét trong çc thiÕt bÞ ®îc
m« t¶ trªn ®©y nh sau:
(1) Cuén d©y vµ lâi ®îc l¾p trªn mét thïng dÇu víi çc ®Çu cùc cÇn thiÕt ®îc
®a ra khái thïng th«ng qua çc sø xuyªn trªn thïng.
(2) Thêng cã thiÕt bÞ b¶o vÖ ®îc l¾p bªn trong.
(3) G¸ l¾p trªn tÊm bª t«ng.
(4) Çc ng¨n cho çc ®Çu cùc çp ngÇm.
M¸y biÕn ¸p ph©n phèi cña tr¹m cung cÊp cho çc s©n c¾t Mae Moh vµ Tha
Tako 500 kV lµ lo¹i tñ vµ hiÖn cã vµ ®ang vËn hµnh. C¶ sø xuyªn cap ¸p vµ h¹ ¸p
®îc bÞt kÝn hoµn toµn trong thïng trªn mÆt thïng dÇu cã çc ®êng vµo çp th«ng
qua ®¸y cña thïng.
18.4.3.2. Khèi phô t¶i trung t©m cña tr¹m biÕn ¸p (LCUS)
Khèi phô t¶i trung t©m cña tr¹m biÕn ¸p ®îc thiÕt kÕ ®Ó ph©n phèi phô t¶i ®Õn
s©n c¾t, phßng ®iÒu khiÓn... tõ çc m¸y biÕn ¸p ph©n phèi. LCUS ®îc cung cÊp kÌm
thiÕt bÞ nh»m kÕt thóc ba xuÊt tuyÕn vµo ®îc cung cÊp tõ çc m¸y biÕn ¸p ph©n
phèi riªng biÖt hoÆc m¸y ph¸t khÈn cÊp vµ mét mét sè lîng ®ñ lín çc nh¸nh xuÊt
tuyÕn ®Ó cung cÊp tho¶ ®¸ng çc yªu cÇu ®iÖn tõ çc trung t©m phô t¶i vµ thiÕt bÞ
tr¹m.
a. ThiÕt kÕ vµ thiÕt bÞ. LCUS t¹i Tha Tako cã bèn bé phËn chÝnh, bao gåm hai
bé phËn cã chøa hai m¸y c¾t vµ hai bé phËn ®Ó nèi çc m¸y c¾t cung cÊp cho çc
m¹ch phô t¶i riªng biÖt.
Çc m¸y c¾t kiÓu ng¨n kÐo ®îc cung cÊp cho tõng tuyÕn vµo vµ mét m¸y c¾t
phô ®îc cung cÊp ®Ó kÕt dµn hai ph©n ®o¹n thanh çi chÝnh. Mét m¸y c¾t thø t
®îc cung cÊp cho mét tuyÕn nguån phô tõ mét m¸y ph¸t dù phßng.
Kho¸ liªn ®éng ®îc cung cÊp sao cho chØ cã hai m¸y c¾t - hai m¸y c¾t tuyÕn
vµo hoÆc mét m¸y c¾t tuyÕn vµo vµ m¸y c¾t nèi çc thanh çi cã thÓ ®ãng ®îc cïng
1 lóc.
Chó ý: T¹i Tha Tako, cã m¸y c¾t thø t cho nguån ®iÖn dù phßng, kho¸ liªn
®éng còng ®îc trang bÞ nh»m ng¨n chÆn viÖc ®ãng trõ khi m¸y c¾t tuyÕn vµo ph©n
®o¹n thanh çi vµ m¸y c¾t nèi gi÷a çc thanh çi më.
b. Ho¹t ®éng - B×nh thêng, toµn bé LCUS ®îc cÊp ®iÖn tõ mét tuyÕn vµo.
Tuy nhiªn, hai ph©n ®o¹n thanh çi cã thÓ ®îc cÊp ®iÖn tõ çc nguån kh¸c nhau
nÕu m¸y c¾t ph©n chia thanh çi më.
18-43
Tù ®éng chuyÓn toµn bé phô t¶i LCUS sang tuyÕn vµo thay thÕ xuÊt hiÖn phô
thuéc vµo viÖc mÊt ®iÖn ¸p trªn tuyÕn vµo chÝnh trong kho¶ng thêi gian ®Þnh
tríc.Tù ®éng kh«i phô vÒ ph¬ng thøc vËn hµnh b×nh thêng xuÊt hiÖn dùa trªn
viÖc ph¸t hiÖn ®iÖn ¸p nguån trªn tuyÕn sù cè (thêng thêng b»ng çc r¬ le lo¹i
ph¸t hiÖn tôt ®iÖn ¸p) ®îc cung cÊp cho tuyÕn vµo mÊt ®iÖn ¸p kh«ng vît qu¸
kho¶ng thêi gian ®Þnh tríc.
NÕu viÖc mÊt ®iÖn ¸p tuyÕn vµo vît qu¸ kho¶ng thêi gian ®Þnh tríc, çc dù
phßng ®îc thùc hiÖn ë c¶ ph¬ng thøc chuyÓn tù ®éng vµ b»ng tay ®èi víi viÖc c¾t
m¸y c¾t tuyÕn vµo (cña tuyÕn cho ph©n ®o¹n thanh cµi mµ trªn ®ã xuÊt hiÖn mÊt ¸p)
vµ m¸y c¾t kÕt dµn thanh çi. ViÖc ®ãng tù ®éng cña mét m¸y c¾t ®Ó phãng ®iÖn
mét ph©n ®o¹n thanh çi sÏ kh«ng xuÊt hiÖn nÕu mét r¬ le b¶o vÖ ®· t¸c ®éng ®Ó c«
lËp ph©n ®o¹n ®ã.
Th«ng thêng, LCUS ®îc cung cÊp víi çc tiÕp ®iÓm c¶nh b¸o t¸ch riªng vÒ
®iÖn cho chØ thÞ b¸o hiÖu xa vµ bé ghi tr×nh tù sù kiÖn ®èi víi chuyÓn ®æi tù ®éng
phô t¶i ®iÖn ¸p thÊp vµ c¾t tù ®éng thanh çi ®iÖn ¸p thÊp.
c. X©y dùng - LCUS lµ lo¹i sö dông trong nhµ, tù th«ng giã, ®Ó ®øng tù do,
hoµn toµn ®ãng kÝn, tÊm mÆt tríc tñ kh«ng cã ®iÖn ¸p b»ng kim lo¹i cã chøa çc bé
phËn cÇn thiÕt ®Ó cung cÊp vá bäc cho hai tuyÕn vµo chÝnh, tuyÕn m¸y ph¸t dù
phßng vµ çc dù phßng kÕt nèi thanh çi.
Mçi bé phËn ®îc cung cÊp víi cöa tríc vµ cöa sau, n¾p ®Ëy phÝa trªn vµ çc
tÊm theo khu«n ®Ó ®ãng phÝa cuèi cña LCUS. §¸y cña tñ ®îc më ®Ó ®a çp lùc vµ
çp ®iÒu khiÓn vµo. Çc cöa phÝa tríc cã mét chèt ®iÒu khiÓn ®¬n vµ çc cöa phÝa
sau ®îc b¾t chÆt b»ng çc vÝt. Cöa sau còng cã m¸i h¾t ®îc che ë trªn ®Ønh vµ ®¸y.
d. Çc thiÕt bÞ vµ vËt t phô
(1) M¾t c¾t lùc - lo¹i kÐo ra ®îc, vËn hµnh b»ng ®iÖn, 3 cùc, mçi pha cho vËn
hµnh 480 V.
(2) M¸y c¾t ba pha l¾p trªn mÆt ®Êt, 225 ampe, 415 v«n, 50 Hz, kh¶ n¨ng c¾t
tèi thiÓu 20 kA.
(3) Çc kho¸-nhiÒu cÊp cho thiÕt bÞ ®o lêng vµ ®iÒu khiÓn, kiÓu quay trßn
®iÖn ¸p danh ®Þnh 600 v«n (kÓ ca mét kho¸ chän v«n kÕ, mét kho¸ chän ampe kÕ vµ
mét kho¸ chän vËn hµnh Tù ®éng/B»ng tay).
(4) ChØ thÞ çc thiÕt bÞ ®o lêng nèi phÝa sau, lo¹i b¶ng ®ãng c¾t cho g¸ l¾p lo¹i
vá gÇn ph¼ng (bao gåm mét v«n kÕ, am pe kÕ vµ ®ång hå c«ng suÊt).
(5) Çc ®Ìn chØ thÞ - nguån thÊp, ho¹t ®éng lµm m¸t, lo¹i tuæi thä dµi víi bãng
®Ìn 24 v«n vµ ®Ó g¸ l¾p trªn b¶ng ®ãng c¾t gÇn ph¼ng.
(6) çc m¸y biÕn ¸p, m¸y biÕn dßng ®o lêng 600 V, 800:5 ampe vµ m¸y biÕn
®iÖn thÕ, 400/115 V (hoµn thµnh víi çc cÇu ch× b¶o vÖ).
18-44
(7) Çc ®ång hå ®o nhu cÇu KW - ®îc nèi víi m¸y biÕn ¸p, nhiÒu pha, 3 pha
4 sîi, 50 Hz, lo¹i ba phÇn tö ®Ó ®Êu nèi phÝa sau víi b¶ng ®ãng c¾t - lo¹i b¾t trªn çc
khung gÇn ph¼ng.
(8) Çc r¬ le b¶o vÖ - lo¹i kÐo ra, ®îc nèi phÝa sau, lo¹i b¶ng ®ãng c¾t l¾p trªn
khung gÇn ph¼ng (bao gåm çc r¬ le qu¸ dßng ch¹m ®Êt, çc r¬ le kÐm ¸p AC, vµ
çc r¬ le thø tù pha).
(9) S¬ ®å Mimic - mét s¬ ®å mét sîi m« pháng çc ®Êu nèi ®iÖn chÝnh thùc tÕ
cña LCUS.
(10) M¸c m¸y - çc nh·n nhËn biÖt ®Ó ®iÒu khiÓn, cÊp nguån, thiÕt bÞ, vµ çc
khèi cÇu ch×.
18.4.3.3. Çc ®Çu çp vµ ®Çu
a. Çc ®Çu çp ph¶i thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng:
b. Cung cÊp ph¬ng tiÖn ®Ó nèi ®iÖn cña çp ®Õn çc thiÕt bÞ hoÆc mét m¹ch.
c. KiÓm so¸t øng suÊt tÜnh ®iÖn nhê ®ã kh«ng cã phãng ®iÖn ë çc ®Çu cùc ë
çc møc ®iÖn ¸p thiÕt kÕ.
d. Ng¨n chÆn sù mÊt khÝ hoÆc chÊt láng çch ®iÖn tõ çp hoÆc tõ ®Çu çp.
e. Cung cÊp ®Çu c¬ khÝ phï hîp vµ/hoÆc kÝn khÝ cña vá çp lùc ë nh÷ng n¬i sö
dông.
ë n¬i çp nèi víi hÖ thèng trªn kh«ng hoÆc thiÕt bÞ ®ãng c¾t, chóng thêng
®îc kÕt thóc b»ng chãp sø. PhÇn kÕt thóc chãp sø thêng ®îc sö dông sø cã søc
chÞu Èm ít cao ®Ó lµm çch ®iÖn bªn ngoµi vµ ruét mÒm ®îc nhµ s¶n xuÊt l¾p ®Æt
s½n hoÆc ®îc l¾p ®Æt t¹i hiÖn trêng cung cÊp çch ®iÖn bªn trong vµ lo¹i trõ kh«ng
khÝ, h¬i Èm vµ çc chÊt g©y « nhiÔm kh¸c tõ phÇn giao tiÕp cña sø vµ çp.
18.4.4. TiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n

a. M¸y biÕn ¸p ph©n phèi
KÝch thíc vËt lý cña m¸y biÕn ¸p ph©n phèi sÏ thêng quyÕt ®Þnh ph¬ng
ph¸p vËn chuyÓn. Do thiÕt bÞ nµy cÇn ph¶i ®ãng kÝn hoµn toµn (®Æc biÖt, kh«ng cã
çc sø xuyªn bªn ngoµi) nã cã thÓ lµ kh«ng cÇn thiÕt ®Ó vËn chuyÓn thiÕt bÞ trong
mét thïng kÝn. KiÓm tra b»ng m¾t tØ mØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn ®èi víi toµn bé m¸y
biÕn ¸p bao gåm c¶ çc dµn to¶ nhiÖt, buång ®iÒu khiÓn, v.v... Mäi h háng th©y
®îc cña thiÕt bÞ ph¶i ®îc ghi chó vµ ®îc b¸o ço khi cÇn thiÕt.
Chó ý: NÕu h háng bªn ngoµi râ rÖt, ph¶i chôp ¶nh vµ ®iÒn vµo b¸o ço.
B¶o qu¶n dÇu (nÕu yªu cÇu) sÏ thêng ®îc vËn chuyÓn trong mét thïng riªng
biÖt. Thïng tha ph¶i ®îc më vµ bé b¶o qu¶n ®îc kiÓm tra xem cã h háng vµ
®iÒn vµo çc b¸o ço t¬ng tù nÕu h háng quan s¸t ®îc.
18-45
Mét m¸y biÕn ¸p cña lo¹i nµy sÏ thêng ®îc vËn chuyÓn ®· ®æ dÇu. ViÖc
kiÓm tra çc ®Çu nèi cña dµn t¶n nhiÖt víi thïng ®Ó x¸c ®Þnh xem cã sù rß rØ nµo
kh«ng. Çc kiÓm tra t¬ng tù còng nªn thùc hiÖn cho tÊt c¶ çc van, çc b¬m dÇu...
nÕu çc thiÕt bÞ nµy ®i kÌm víi m¸y biÕn ¸p.
Tµi liÖu híng dÉn sö dông cña nhµ s¶n xuÊt ph¶i ®îc nghiªn cøu cÈn thËn ®Ó
x¸c ®Þnh xem viÖc tiÕp nhËn vµ viÖc kiÓm tra çc chøc n¨ng ®Æc biÖt ph¶i ®îc tu©n
thñ.
b. Khèi phô t¶i trung t©m cña tr¹m biÕn ¸p
Mçi bé phËn cña LCUS cã thÓ sÏ ®îc vËn chuyÓn trong çc thïng kÝn riªng
biÖt. Kh«ng cÇn ph¶i më tõng thïng ra ®Ó kiÓm tra thiÕt bÞ ngo¹i trõ h háng thÊy
®îc ®· xuÊt hiÖn ®èi víi çc thïng vËn chuyÓn. Tuy nhiªn, trong khi më ®Ó lÊy
thiÕt bÞ ra, ph¶i hÕt søc chó ý ®Ó ph¸t hiÖn dÊu hiÖu (©m thanh) cña kÝnh bÞ vì ®ang
®îc ph¸t hiÖn hoÆc çc chØ thÞ bªn ngoµi cña vËn chuyÓn m¹nh. NÕu ph¸t hiÖn ®îc
dÊu hiÖu h háng, çc thïng ®ã nªn ®îc më ra, kiÓm tra tØ mØ vµ ®iÒn vµo çc b¸o
ço, biÓu mÉu cÇn thiÕt liªn quan ®Õn h háng t×m thÊy.
c. Çc ®Çu çp vµ chãp sø
Çc chi tiÕt nµy sÏ thêng ®îc vËn chuyÓn trong çc thïng. Kh«ng cÇn cã
kiÓm tra ®Æc biÖt v× nhµ s¶n xuÊt thêng thùc hiÖn b¶o vÖ vËn chuyÓn thÝch hîp ®Ó
®¶m b¶o ®Õn ®Ých trong ®iÒu kiÖn tèt.
Chó ý: §èi víi chi tiÕt (b) vµ (c), çc ghi chó nªn ®îc thùc hiÖn trªn bÊt
cø/mäi biÓu mÉu vµ b¸o ço tiÕp nhËn ®Ó chØ ra r»ng do thïng cha ®îc më kh«ng
cã kiÓm tra b»ng m¾t ®îc thùc hiÖn cho çc chi tiÕt nµy.
ViÖc vËn chuyÓn m¸y biÕn ¸p phan phèi sÏ phô thuéc vµo ph¬ng ph¸p göi
hµng. NÕu thiÕt bÞ ®îc göi trong mét thïng kÝn, çc híng dÉn viÖc n©ng hoÆc di
chuyÓn sÏ thêng ®îc in trªn thïng (hoÆc ®îc ghi chó kh¸c). Çc híng dÉn nµy
ph¶i lu«n lu«n tu©n thñ chÆt chÏ v× çc thïng chøa nh×n chung ®îc lµm theo çch
nh»m ®¶m b¶o ®¸p øng ®óng çch vËn chuyÓn nh vËy.
NÕu thiÕt bÞ ®îc vËn chuyÓn mµ kh«ng cã thïng, ph¶i thùc hiÖn chó ý thËn
träng ®èi víi viÖc n©ng, ®Èy hoÆc kÝch thiÕt bÞ. ThiÕt bÞ ph¶i ®îc trang bÞ kÌm çc
tai/çc m¾t ®Ó n©ng ë trªn ®Ønh cña thiÕt bÞ vµ c¶ tai ®Èu vµ çc tÊm kÝch ë ®¸y cña
thiÕt bÞ.
b. ThiÕt bÞ phô t¶i trung t©m cña tr¹m biÕn ¸p
T¬ng tù víi m¸y biÕn ¸p ph©n phèi, çc thïng vËn chuyÓn cho tõng bé phËn
cña LCUS sÏ thêng ®îc cung cÊp víi çc híng dÉn n©ng hoÆc di chuyÓn mµ çc
híng dÉn nµy ph¶i lu«n lu«n ®îc tu©n thñ chÆt chÏ.
18-46
Chó ý: Çc thiÕt bÞ sÏ thêng yªu cÇu vËn chuyÓn ë mét vÞ trÝ ®øng ngo¹i trõ
®îc x¸c ®Þnh kh¸c ®i.
c. Çc ®Çu çp vµ chãp sø
ViÖc vËn chuyÓn çc thïng chøa çc thi tiÕt nµy ph¶i lu«n lu«n cÈn thËn vµ víi
thïng chøa ë vÞ trÝ ®øng.
Chó ý: Nh÷ng lo¹i chi tiÕt nµy thêng kh«ng lín vµ nh×n chung lµ dÔ vì. ViÖc
vËn chuyÓn va ®Ëp m¹nh çc thïng nµy thêng dÉn ®Õn hËu qu¶ h háng.
18.4.4.3. B¶o qu¶n
Lu tr÷ trong kho ®èi víi m¸y biÕn ¸p ph©n phèi ®îc khuyªn ço ¸p dông
nhng kh«ng ph¶i lµ nhÊt thiÕt. Tuy nhiªn, mäi vËt t ®îc vËn chuyÓn riªng biÖt víi
thïng chÝnh cña thiÕt bÞ ph¶i ®îc b¶o qu¶n trong nhµ vµ ë n¬i kh«.
b. ThiÕt bÞ phô t¶i trung t©m cña tr¹m biÕn ¸p
Chóng lµ çc thiÕt bÞ lo¹i trong nhµ vµ do ®ã ph¶i ®îc b¶o qu¶n trong nhµ ë
n¬i kh« r¸o, s¹ch sÏ vµ th«ng giã. Chóng ph¶i lu«n lu«n ®îc che ®Ëy ngay c¶ khi ë
trong thïng chøa ®Ó ®¶m b¶o r»ng bôi vµ Èm ít sÏ kh«ng chui vµo thiÕt bÞ g©y «
nhiÔm çc phÇn tö lo¹i vËn hµnh trong nhµ.
c. Çc ®Çu çp vµ çc chãp sø
ViÖc lu tr÷ trong nhµ cã m¸i che ph¶i ®îc cung cÊp cho çc chi tiÕt nµy còng
nh»m ®¶m b¶o r»ng chóng sÏ ®îc b¶o vÖ khái bôi bÈn vµ Èm ít.
18.4.5. ViÖc l¾p ®Æt

18.4.5.1. Çc m¸y biÕn ¸p ph©n phèi
§Ó l¾p ®Æt thiÕt bÞ trªn nÒn mãng bª-t«ng, ®iÒu quan träng lµ:
a. Çc vÞ trÝ ®êng trung t©m trªn mãng ®îc kiÓm tra xem chóng cã ®óng
kh«ng.
b. Çc ®êng vÖ sinh nÒn mãng ®îc ®¶m b¶o
c. NÒn mãng ®îc kiÓm tra cho møc
d. VÞ trÝ ®i vµo cña çp lùc ®îc kiÓm tra theo ®óng vÞ trÝ cña miÕng ®Öm çp
trªn m¸y biÕn ¸p.
e. VÞ trÝ çc ®êng vµo cña çp ®iÒu khiÓn ®îc kiÓm tra theo vÞ trÝ cña tñ ®iÒu
khiÓn m¸y biÕn ¸p (vµ ®æi nÊc biÕn ¸p nÕu còng yªu cÇu).
f. VÞ trÝ ®i vµo cña çp nèi ®Êt ®îc kiÓm tra theo vÞ trÝ cña cùc tiÕp ®Êt cña
m¸y biÕn ¸p.
Do mét m¸y biÕn ¸p cã kÝch cì nµy sÏ thêng ®îc vËn chuyÓn hÇu nh ®· l¾p
r¸p toµn bé, sÏ cã mét vµi chi tiÕt ®îc l¾p trªn thiÕt bÞ. Tuy nhiªn, nÕu cã çc chi
tiÕt ®îc l¾p ®Æt, çc chi tiÕt nµy thêng lµ:
18-47
a. B¶o qu¶n dÇu
b. NhiÖt kÕ dÇu
c. §ång hå ®o møc dÇu
d. èng th«ng h¬i kh«ngbÞ hydrat ho¸
e. Çc van läc.
f. §éng c¬ truyÒn ®éng ®æi nÊc biÕn thÕ (nÕu ®îc cung cÊp)
TÊt c¶ çc chi tiÕt nµy ngo¹i trõ bé b¶o qu¶n dÇu vµ ®éng c¬ lµ nhá vµ thêng
dÔ l¾p ®Æt. Tµi liÖu híng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt sÏ thêng cung cÊp çc thñ tôc x¸c
®Þnh ®Ó l¾p ®Æt çc chi tiÕt lín h¬n nµy vµ çc thñ tôc nµy ph¶i lu«n lu«n tu©n thñ
chÆt chÏ.
NÕu chuyÓn nÊc biÕn ¸p ®îc vËn hµnh c¬ khÝ b»ng tay ®ßi hái viÖc l¾p r¸p vµ
l¾p ®Æt, çc híng dÉn nhÊt ®Þnh t¬ng tù sÏ ®îc cung bëi nhµ chÕ t¹o.
C¶ çp lùc s¬ cÊp vµ thø cÊp ®i vµo hép çp qua ®¸y miÕng ®Öm ®Êu nèi/l¾p ®Æt
çp. ViÖc lµm s¹ch vµ xö lý çp vµ çc con nèi b»ng chÊt kh«ng g©y «-xy ho¸ nh»m
lµm cho çc tiÕp xóc l¾p r¸p lu«n lu«n ®îc thùc hiÖn.
ViÖc quan s¸t tØ mØ tñ m¸y biÕn ¸p ®Ó kiÓm tra níc rß rØ ph¶i ®îc thùc hiÖn
vµ bÊt cø sù rß rØ nµo nh thÕ xung quanh çc hép çp cao ¸p hoÆc h¹ ¸p ph¶i ®îc
kh¾c phô víi çc miÕng ®Öm, chÊt bÞt kÝn míi...
18.4.5.2. ThiÕt bÞ phô t¶i trung t©m tr¹m biÕn ¸p
§Ó l¾p ®Æt LCUS, çc kiÓm tra sau ®©y ph¶i ®îc thùc hiÖn:
a. Çc thiÕt kÕ cña thiÕt bÞ ®óng ®Ó ®¶m b¶o viÖc ®i d©y vµ bè trÝ ®óng trong
phßng ®iÖn.
b. VÞ trÝ thÝch hîp cña çc chç më trªn sµn ®Ó cho çp ®i vµo vµ ®i ra.
c. Møc th¨ng b»ng cña bÒ mÆt vÞ trÝ l¾p ®Æt
d. VÞ trÝ thÝch hîp cña çc bu-l«ng ®Þnh vÞ (nÕu ®îc l¾p ®Æt)
e. §iÒu kiÖn chung cña vá tñ, çc cöa, çc chèt...
TÊt c¶ çc çp lùc ph¶i ®îc kÕt thóc theo çch nh»m tr¸nh mäi øng suÊt c¨ng
truyÒn ®Õn çc d©y dÉn thanh çi.
Chó ý: Mäi m¸ng dÉn hå quang ®îc cung cÊp ph¶i ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ tríc
khi ®ãng ®iÖn thiÕt bÞ. ViÖc ®ãng c¾t çc dßng ®iÖn phô t¶i víi sù cã mÆt cña çc
m¸ng hå quang cã thÓ dÉn ®Õn phãng ®iÖn ®¸nh thñng vµ nh vËy lµm háng tñ.
18.4.5.3. Çc ®Çu çp vµ chãp sø
§Ó l¾p ®Æt çc ®Çu çp vµ chãp sø çc kiÓm tra sau ®©y ph¶i ®îc thùc hiÖn:
a. §iÒu kiÖn cña sø kh«ng thÊy bÊt cø sù søt mÎ hoÆc r¹n nøt nµo.
b. NÕu ®îc ®æ s½n hîp chÊt çch ®iÖn, kh«ng cã rß rØ thÊy ®îc.
18-48
c. KiÓm tra cÈn thËn danh môc cña tÊt c¶ vËt t/chi tiÕt ®Ó ®¶m b¶o hoµn thµnh
viÖc l¾p ®Æt cïng lóc khi c«ng viÖc ®· b¾t ®Çu.
Çc ®Çu çp vµ chãp sø cã thÓ ®îc vËn chuyÓn cã hîp chÊt çch ®iÖn trong
thïng chøa hoÆc cã hîp chÊt ®îc ®Æt s½n trong thiÕt bÞ. Nhµ s¶n xuÊt sÏ cung cÊp
çc híng dÉn nhÊt ®Þnh liªn quan ®Õn çc thñ tôc l¾p ®Æt ph¶i tu©n thñ. HiÕm khi
çc ®Çu çp hoÆc chãp sø cã thñ tôc l¾p ®Æt t¬ng tù. Do ®ã, ®iÒu cÇn thiÕt lµ çc thñ
tôc híng dÉn ®îc nghiªn cøu vµ tu©n thñ.
ThËn träng: Bëi v× ®Æc tÝnh cña hÇu hÕt çc hîp chÊt çch ®iÖn, cã thÓ x¶y ra
kh¶ n¨ng l·ng phÝ thùc tÕ ®Çu çp hoÆc chãp sø do çc thñ tôc l¾p ®Æt kh«ng ®óng.
Nh lµ mét vÝ dô, trªn hÇu hÕt çc chãp sø ®· ®îc ®æ s½n, hîp chÊt çch ®iÖn cã thÓ
trë lªn r¾n th«ng qua viÖc tiÕp xóc víi kh«ng khÝ. NÕu cã viÖc vËn chuyÓn çp lùc
kh«ng ®óng, thiÕu vËt t ®Ó hoµn thµnh l¾p ®Æt, ®Çu nèi kh«ng ®óng, v.v..., hîp chÊt
cã thÓ bÞ cøng lµ mÊt ®Çu çp.
18.4.6. Tæng kÕt nhiÖm vô cña ngêi gi¸m s¸t

§èi víi l¾p ®Æt cña LCUS, çc m¸y biÕn ¸p ph©n phèi vµ çc chãp sø, ngêi
gi¸m s¸t chñ yÕu quan t©m ®Õn çc vÊn ®Ò sau:
a. §¶m b¶o r»ng çc thñ tôc tiÕp nhËn vµ vËn chuyÓn ®óng.
b. §¶m b¶o r»ng viÖc l¾p ®Æt phï hîp víi çc ®Æc tÝnh kü thuËt vµ çc b¶n vÏ
cña nhµ s¶n xuÊt.
c. Cã mÆt t¹i hiÖn trêng khi bÊt cø c«ng viÖc nµo ®îc thùc hiÖn
d. Ghi l¹i d÷ liÖu trªn m¸c m¸y
e. Quan s¸t mäi thÝ nghiÖm vµ ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®îc
ghi ®óng.
f. Hoµn thµnh çc biÓu mÉu cÇn thiÕt cña EVN cho tiÕp nhËn, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt
vµ kiÓm tra.
18-49
18-50
ch¬ng 19 Nèi ®Êt
19.1. Ph¹m vi
PhÇn nµy bao gåm çc th«ng tin chung liªn quan ®Õn viÖc nèi ®Êt cña tr¹m
biÕn ¸p còng nh çc yªu cÇu liªn quan ®Õn viÖc tiÕp nhËn, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n,
l¾p ®Æt vµ thÝ nghiÖm vËt liÖu nèi ®Êt vµ mét hÖ thèng nèi ®Êt tr¹m biÕn ¸p.
19.2. §Þnh nghÜa çc ®¹i lîng

Díi ®©y lµ çc ®Þnh nghÜa cña mét sè ®¹i lîng, ®îc xuÊt b¶n trong tiªu
chuÈn ANSI/IEEE 81, ¸p dông cho mét hÖ thèng nèi ®Êt cña tr¹m biÕn ¸p.
§Êt Mét mèi nèi dÉn ®iÖn, dï chñ ý hay tai n¹n, nhê ®ã mét m¹ch ®iÖn hoÆc
thiÕt bÞ ®îc nèi xuèng ®Êt, hoÆc ®Õn th©n dÉn ®iÖn cña thiÕt bÞ nµo ®ã n»m trªn mÆt
®Êt chiÕm mét kho¶ng t¬ng ®èi réng.
Chó ý: Nã ®îc sö dông ®Ó thiÕt lËp vµ duy tr× ®iÖn thÕ cña ®Êt (hoÆc cña th©n
thiÕt bÞ cã dÉn ®iÖn) hoÆc xÊp xØ ®iÖn thÕ ®ã, trªn çc vËt dÉn ®îc nèi ®Õn nã, vµ ®Ó
dÉn dßng ®iÖn nèi ®Êt xuèng ®Êt vµ tõ ®Êt ®i lªn (hoÆc th©n thiÕt bÞ cã dÉn ®iÖn).
§îc nèi ®Êt Mét hÖ thèng, m¹ch, hoÆc çc thiÕt bÞ m¸y mãc ®îc xem nh
®îc cung cÊp mét nèi ®Êt.
M¹ch nèi ®Êt trë vÒ Mét m¹ch trong ®ã mÆt ®Êt ®îc sö dông ®Ó khÐp kÝn
m¹ch ®iÖn.
Dßng ®iÖn ®Êt Dßng ®iÖn ch¹y trªn mÆt ®Êt hoÆc trong mét mèi nèi ®Êt.
D©y dÉn nèi ®Êt. D©y dÉn ®îc sö dông ®Ó thiÕt lËp mét kÕt nèi víi ®Êt vµ nã
nèi mét thiÕt bÞ, dông cô, hÖ thèng d©y dÉn, hoÆc d©y dÉn kh¸c (thêng lµ d©y trung
tÝnh) víi ®iÖn cùc hoÆc çc ®iÖn cùc nèi ®Êt.
§iÖn cùc nèi ®Êt. Mét d©y dÉn ®îc dïng ®Ó thiÕt lËp mét nèi ®Êt.
Mèi nèi ®Êt Mét mèi nèi ®îc sö dông ®Ó thiÕt lËp mét nèi ®Êt vµ bao gåm
mét d©y nèi ®Êt, mét ®iÖn cùc nèi ®Êt vµ mÆt ®Êt (®Êt trång) bao quanh ®iÖn cùc
hoÆc mét vµi th©n thiÕt bÞ cã dÉn ®iÖn ®îc dïng thay cho mÆt ®Êt.
Líi nèi ®Êt. Mét hÖ thèng çc ®iÖn cùc nèi ®Êt cã chøa çc çp trÇn ®îc nèi
liªn kÕt víi nhau vµ ch«n díi ®Êt ®Ó t¹o ra mét nèi ®Êt chung cho çc thiÕt bÞ ®iÖn
vµ çc kÕt cÊu kim lo¹i.
Chó ý: Nã cã thÓ ®îc nèi víi çc ®iÖn cùc nèi ®Êt phô ®Ó gi¶m ®iÖn trë cña
nã.
Th¶m nèi ®Êt. Mét hÖ thèng çc d©y dÉn trÇn, n»m trªn hoÆc díi bÒ mÆt cña
mÆt ®Êt, ®îc nèi víi ®Êt hoÆc mét líi nèi ®Êt ®Ó dù phßng b¶o vÖ khái nguy hiÓm
cña ®iÖn ¸p sê.
19-1
Chó ý: Çc tÊm kim lo¹i vµ çc líi s¾t cã bÒ mÆt phï hîp lµ çc d¹ng thêng
thÊy cña th¶m nèi ®Êt.
HÖ thèng nèi ®Êt. Bao gåm tÊt c¶ çc mèi nèi ®Êt ®îc kÕt nèi víi nhau ë mét
khu vùc x¸c ®Þnh.
§iÖn trë ®Êt (®iÖn cùc nèi ®Êt). §iÖn trë tÝnh b»ng ohm gi÷a ®iÖn cùc nèi ®Êt vµ
mét ®iÖn cùc nèi ®Êt ë xa cã ®iÖn trë b»ng kh«ng.
Chó ý: ë xa cã nghÜa lµ ë mét kho¶ng çch sao cho ®iÖn trë t¬ng hç cña hai
®iÖn cùc vÒ c¬ b¶n lµ b»ng kh«ng.
§iÖn trë t¬ng hç cña çc ®iÖn cùc nèi ®Êt. B»ng ®iÖn ¸p thay ®æi trªn mét
®iÖn cùc ®îc t¹o ra bëi mét sù thay ®æi mét ampe dßng ®iÖn mét chiÒu trªn ®iÖn
cùc kia, vµ ®îc biÓu diÔn ë ohm.
§iÖn thÕ. Sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ gi÷a mét ®iÓm vµo mét bÒ mÆt ®¼ng thÕ,
thêng lµ mÆt ®Êt, bÒ mÆt ®ã ®îc chän tuú ý nh cã ®iÖn thÕ kh«ng (®Êt ë xa).
Chó ý: Mét ®iÓm cã mét ®iÖn thÕ cao h¬n mét bÒ mÆt cã ®iÖn thÕ b»ng kh«ng
®îc gäi lµ cã ®iÖn thÕ d¬ng; mét ®iÓm cã ®iÖn thÕ thÊp h¬n kh«ng cã ®iÖn thÕ ©m.
§êng hoÆc ®êng bao ®¼ng thÕ. QuÜ tÝch cña nh÷ng ®iÓm cã cïng ®iÖn thÕ ë
t¹i cïng mét thêi gian.
Ph©n bè ®iÖn thÕ. Mét ®å thÞ cña ®iÖn thÕ nh mét hµm cña kho¶ng çch theo
mét ®êng x¸c ®Þnh.
Gradient ®iÖn thÕ bÒ mÆt. §é dèc cña mét ph©n bè ®iÖn thÕ, mµ ®êng ®i cña
chóng giao c¾t víi çc ®êng ®¼ng thÕ ë nh÷ng gãc vu«ng.
§iÖn ¸p tiÕp xóc. Sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ gi÷a mét cÊu tróc kim lo¹i ®· nèi ®Êt
vµ mét ®iÓm trªn mÆt ®Êt ®îc çch biÖt bëi mét kho¶ng çch b»ng tÇm víi cña tay
theo chiÒu ngang lín nhÊt, xÊp xØ mét mÐt.
§iÖn ¸p bíc. Sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ gi÷a mét cÊu tróc kim lo¹i ®· nèi ®Êt vµ
mét ®iÓm trªn mÆt ®Êt, ®îc çch biÖt bëi mét kho¶ng çch mét bíc ch©n, nã ®îc
xem nh lµ mét mÐt, theo híng cã gradient ®iÖn thÕ lín nhÊt.
Chó ý: Sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ nµy cã thÓ nguy hiÓm khi dßng ®iÖn ch¹y qua
®Êt hoÆc vËt liÖu mµ ngêi lµm viÖc ®ang ®øng, ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn sù cè.
§iÖn trë suÊt (vËt liÖu). Mét hÖ sè theo ®ã mËt ®é dßng ®iÖn dÉn b»ng víi ®iÖn
trêng trong vËt dÉn chia cho ®iÖn trë suÊt.
Sù m¾c vßng. Sù liªn kÕt cña hai m¹ch hoÆc hÖ thèng trë lªn nhê ®ã mµ c«ng
suÊt hoÆc th«ng tin tÝn hiÖu cã thÓ ®îc chuyÓn tõ çi nµy sang çi kh¸c.
Chó ý: M¾c vßng ®îc m« t¶ nh chÆt hoÆc láng. Mét qu¸ tr×nh m¾c vßng chÆt
cã çc phÇn tö víi di pha nhá gi÷a çc biÕn ®· ®îc x¸c ®Þnh; Çc hÖ thèng m¾c
vßng chÆt cã hiÖu øng t¬ng hç m¹nh ®îc biÓu diÔn vÒ to¸n häc b»ng çc tÝch sè
trong ma trËn hÖ thèng.
19-2
§iÖn dung m¾c vßng. Sù liªn kÕt cña hai m¹ch trë lªn víi nhau b»ng ®iÖn dung
hç c¶m víi çc m¹ch.
§iÖn trë m¾c vßng. Sù liªn kÕt cña hai m¹ch trë lªn b»ng tù c¶m, ®iÖn dung,
®iÖn trë, hoÆc mét tæ hîp cña chóng ®ã lµ th«ng thêng ®èi víi çc m¹ch.
Hç c¶m (1) (çc m¹ch th«ng tin). Sù t¸c ®éng t¬ng hç cña hai m¹ch trë lªn
víi nhau bëi hç c¶m ®èi víi çc m¹ch hoÆc ®iÖn c¶m t¬ng hç t¬ng øng víi çc
m¹ch.
Chó ý: Kh¸i niÖm nµy, khi ®îc sö dông mµ kh«ng cã tõ nµo thay ®æi, thêng
®îc sö dông cho çch m¾c cña ®iÖn c¶m t¬ng hç, trong ®ã nh m¾c vßng theo
nghÜa cña tù c¶m ®èi víi çc m¹ch ®îc gäi lµ m¾c vßng ®iÖn c¶m trùc tiÕp.
(2) (Thùc tÕ kÕt hîp ®iÖn c¶m). Mçi quan hÖ qua l¹i cña çc nguån ®iÖn gÇn
nhau vµ çc m¹ch th«ng tin liªn l¹c do c¶m øng ®iÖn hoÆc tõ, hoÆc c¶ hai.
HiÖu qu¶ ®iÖn trë suÊt. Mét hÖ sè mµ mËt ®é dßng ®iÖn dÉn b»ng víi ®iÖn
trêng trong vËt liÖu chia cho ®iÖn trë suÊt
M¹ng nèi ®Êt (®êng d©y trªn kh«ng)(b¶o vÖ chèng sÐt). Mét d©y dÉn hoÆc hÖ
thèng çc d©y dÉn, ®îc bè trÝ phÝa díi ®êng d©y truyÒn t¶i, ®îc ®Æt trªn bÒ mÆt,
phÝa trªn hoÆc phæ biÕn nhÊt lµ phÝa díi cña mÆt ®Êt, vµ ®îc nèi víi ch©n cña cét
®iÖn hoÆc trô ®ì ®êng d©y.

Trong çc ®iÒu kiÖn sù cè, trµo lu dßng ®iÖn xuèng ®Êt sÏ g©y ra chªnh lÖch
®iÖn thÕ trong ph¹m vi xung quanh tr¹m biÕn ¸p. Ngo¹i trõ çc ®o lêng gi¸m s¸t ®·
®îc thùc hiÖn, chªnh lÖch ®iÖn thÕ cã thÓ ®ñ lín gi÷a çc cÊu tróc ®· nèi ®Êt hoÆc
çc khung thiÕt bÞ vµ ®Êt (®iÖn ¸p tiÕp xóc) vµ gi÷a çc ®iÓm däc theo mÆt ®Êt (®iÖn
¸p bíc) sÏ nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng cña con ngêi trong hoÆc ngoµi tr¹m hoÆc lµm
cho hä bÞ ®iÖn giËt nguy hiÓm. Xem phô lôc A vÒ çc th«ng tin liªn quan ®Õn viÖc
tÝnh to¸n ®iÖn ¸p tiÕp xóc vµ ®iÖn ¸p bíc.
VÒ c¬ b¶n, ®é lín cña sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ ®èi víi mét møc ®Æc biÖt cña
dßng ®iÖn sù cè ®îc x¸c ®Þnh bëi ®iÖn trë hoÆc tÝnh dÉn ®iÖn cña ®Êt. §Æc tÝnh nµy
cã thÓ thay ®æi theo çc vÞ trÝ kh¸c nhau vµ thêi gian kh¸c nhau v× sù kh¸c nhau vÒ
thµnh phÇn ho¸ häc cña ®Êt vµ do sù thay ®æi vÒ ®é Èm trong nã vµ nhiÖt ®é.
MÆc dï vËy, nh÷ng chªnh lÖch ®iÖn thÕ trong tr¹m vµ ë khu vùc ngay bªn
ngoµi hµng rµo tr¹m nh×n chung cã thÓ ®îc gi¶m ®Õn çc gi¸ trÞ an toµn b»ng çch
thùc hiÖn mét hÖ thèng nèi ®Êt cã ®iÖn trë thÊp. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®îc
b»ng çch l¾p ®Æt çc cäc tiÕp ®Êt (çc ®iÖn cùc nèi ®Êt phô) ®îc nèi ®Õn m¹ng liªn
kÕt cña çc d©y dÉn ch«n díi ®Êt vµ çc vËt dÉn phï hîp nèi gi÷a m¹ng ch«n díi
®Êt vµ çc vá thiÕt bÞ, c«ng tr×nh vµ hµng rµo tr¹m.
19-3
Hai chøc n¨ng kh¸c cña mét hÖ thèng nèi ®Êt tr¹m lµ thiÕt lËp çc nèi ®Êt cho
çc trung tÝnh cña çc m¸y biÕn ¸p vµ thiÕt bÞ ®iÖn vµ t¹o ®êng dÉn xuèng ®Êt cho
çc dßng ®iÖn sÐt vµ sãng dßng ®iÖn. Môc tiªu chÝnh cña hÖ thèng nèi ®Êt lµ cung
cÊp mét ®êng dÉn ®iÖn trë thÊp xuèng ®Êt, vµ duy tr× ë cïng mét ®iÖn thÕ trªn tÊt
c¶ çc c«ng tr×nh vµ thiÕt bÞ thêng kh«ng mang dßng ®iÖn.
Cäc nèi ®Êt, thªm phÇn gi¶m ®iÖn trë cña hÖ thèng nèi ®Êt, nh»m æn ®Þnh ®iÖn
trë b»ng çch ®Æt hÖ thèng vµo chç thÝch hîp mét çch hiÖu qu¶ tiÕp xóc víi mét líp
s©u h¬n cña ®Êt cã ®é Èm duy tr× cÇn thiÕt mµ ®iÖn trë suÊt cña nã Ýt thay ®æi theo
®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ®é Èm so víi ®Êt gÇn víi bÒ mÆt.
§Ó ®¶m b¶o ®iÖn trë nèi ®Êt thÊp ë vïng l©n cËn thiÕt bÞ chÝnh, thùc tÕ ngêi ta
l¾p ®Æt mét cäc tiÕp ®Þa gÇn víi mçi chèng sÐt, trung tÝnh m¸y biÕn ¸p vµ trung tÝnh
cña kh¸ng nèi ®Êt ë kho¶ng çch 5m däc theo d©y dÉn cña líi nèi ®Êt hoÆc h×nh
vu«ng bao quanh mét m¸y biÕn ¸p lùc hoÆc ®iÖn kh¸ng. Sè lîng, chiÒu dµi vµ vÞ trÝ
cña çc cäc nèi ®Êt vµ ®é lín còng nh ®é ch«n s©u cña m¹ng nèi ®Êt dùa trªn c¬ së
thiÕt lËp mét gi¸ trÞ ®iÖn trë nèi ®Êt lín nhÊt cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Gi¸ trÞ nµy ®îc
chän ®Ó giíi h¹n chªnh lÖch ®iÖn thÕ ë gi¸ trÞ an toµn viÖc sö dông mét gi¸ trÞ ®o
®îc trung b×nh cña ®iÖn trë suÊt cña ®Êt, vÒ mÆt to¸n häc ®îc lÊy tõ çc c«ng thøc
kinh nghiÖm, çc sè liÖu thùc nghiÖm vµ mét gi¸ trÞ gi¶ ®Þnh cña dßng ®iÖn sù cè víi
®Êt lín nhÊt.
Ngêi ta thêng l¾p ®Æt çc d©y dÉn cña m¹ng nèi ®Êt ë ®é s©u 0.5 m, ®ã lµ ®é
ch«n s©u ®îc sö dông bëi nhiÒu c«ng ty. §Ó ®¶m b¶o møc b¶o vÖ hîp lý ®èi víi
çc d©y dÉn cña m¹ng nèi ®Êt khái h háng c¬ häc, ®é ch«n s©y nµy lµ kinh tÕ nhÊt
tõ quan ®iÓm l¾p ®Æt.
Do viÖc thiÕt kÕ m¹ng nèi ®Êt kh«ng dùa trªn mét ph¬ng ph¸p chÆt chÏ, gi¸
trÞ thùc tÕ cña ®iÖn trë ch¾c ch¾n sÏ kh¸c víi gi¸ trÞ tÝnh to¸n. Do ®ã, çc thÝ nghiÖm
lµ cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña ®iÖn trë. Çc söa ®æi thiÕt kÕ cã thÓ lµ cÇn
thiÕt nÕu gi¸ trÞ ®o ®îc lín h¬n gi¸ trÞ lín nhÊt cho phÐp.
Çc gi¸ trÞ ®o ®îc cña ®iÖn trë cña m¹ng nèi ®Êt tr¹m biÕn ¸p ®îc l¾p ®Æt vµ
çc cäc nèi ®Êt sÏ bÞ ¶nh hëng bëi sù kÕt nèi víi mét m¹ng nèi ®Êt cã s½n vµ bëi
d©y chèng sÐt cña ®êng d©y trªn kh«ng ®îc nèi víi ®Êt th«ng qua d©y cét. Do ®ã,
vÊn ®Ò quan träng lµ ®iÖn trë cña hÖ thèng m¹ng nèi ®Êt ®îc ®o víi hÖ thèng ®îc
c« lËp víi m¹ng nèi ®Êt ®ang cã vµ víi d©y chèng sÐt cña ®êng d©y kh«ng (t¸ch ra
khái cét). ThÝ nghiÖm thø hai ®îc thùc hiÖn víi hÖ thèng m¹ng nèi ®Êt ®îc nèi víi
bÊt cø m¹ng nèi ®Êt hiÖn cã nµo vµ víi d©y chèng sÐt cña ®êng d©y kh«ng ®Ó ®o
gi¸ trÞ ®iÖn trë cña hÖ thèng nèi ®Êt toµn tr¹m.
Mét biÖn ph¸p an toµn phô trî ®îc thùc hiÖn b»ng çch d¶i mét líp ®¸ vô trªn
khu vùc tr¹m biÕn ¸p vµ trªn mét khu vùc x¸c ®Þnh bao quanh hµng rµo tr¹m. Líp
19-4
nµy lµm t¨ng ®iÖn trë gi÷a mÆt ®Êt vµ ch©n cña nh©n viªn tr¹m biÕn ¸p, nh÷ng ngêi
nµy cã thÓ thµnh vËt tiÕp xóc víi khung thiÕt bÞ hoÆc c«ng tr×nh vµ ®Êt vµ nh÷ng
ngêi cã thÓ tiÕp xóc víi hµng rµo cña tr¹m trong khi sù cè. BÊt cø sù chªnh lÖnh
®iÖn thÕ nµo ®Æt lªn ®iÖn trë ngêi ®îc nèi tiÕp víi ®iÖn trë cña líp ®¸ vôn nhê ®ã
gi¶m biªn ®é dßng ®iÖn ch¹y qua ngêi. Ngêi ta thêng thùc hiÖn d¶i mét líp ®¸
vô dµy tõ 10 ®Õn 20 cm cã ®iÖn trë suÊt tõ 3000 ®Õn 5000 ohm-m.
Hµn nhiÖt ®îc sö dông ®Ó nèi m¹ng nèi ®Êt víi nhau, nèi víi m¹ng nèi ®Êt vµ
çc ®Êu nèi ®Êt kh¸c ë nh÷ng n¬i cã thÓ ®îc. Hµn nhiÖt t¹o mèi liªn kÕt gi÷a çc
vËt liÖu hµn, nhê ®ã lo¹i trõ ®iÖn trë tiÕp xóc mµ ®iÖn trë nµy cã ë çc kiÓu ®Êu nèi
kh¸c. Nh×n chung, lo¹i kÑp bu-l«ng Ðp mèi nèi ®îc sö dông trong çc trêng hîp
thiÕt bÞ cã thÓ ph¶i th¸o ra ®Ó söa ch÷a hoÆc thay thÕ hoÆc ë nh÷ng n¬i mµ vËt liÖu
t¹i ®iÓm ®Êu nèi qu¸ máng ®Ó cã thÓ hµn nhiÖt mµ kh«ng g©y ch¸y nã.
Nh×n chung, tõng bé phËn cña çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®iÖn ®îc trrang bÞ kÌm
mét hoÆc mét sè kÑp, con nèi Ðp ®Ó thùc hiÖn ®Êu nèi d©y dÉn ®ång 4/0 AWG vµo
m¹ng nèi ®Êt. Çc con nèi ®îc g¾n hoÆc vµo thiÕt bÞ hoÆc vµo trung tÝnh b»ng ®ång
hoÆc thanh çi nèi ®Êt n»m trong thiÕt bÞ. Buång ®iÒu khiÓn, çc hép nèi vµ vá bäc
cña phÇn c¬ cÊu cã mét thanh nèi ®Êt, ®îc nèi cøng víi vá b»ng bu-l«ng hoÆc nhê
viÖc hµn, víi mét ®Çu nèi tiÕp ®Þa kh«ng yªu cÇu ®Êu nèi riªng biÖt víi m¹ng nèi
®Êt. Mét sè ®Çu nèi tiÕp ®Þa cña thiÕt bÞ ®îc chÕ t¹o bëi nhµ s¶n xuÊt; cßn l¹i,
chóng ®îc lµm trong khi l¾p ®Æt. Khi tõng bé phËn cña thiÕt bÞ ®iÖn ®îc trang bÞ
kÌm mét miÕng khoan lç tiÕp ®Þa kh«ng cã ®Çu kÑp, ®Çu nèi Ðp, mét çp hµn nhiÖt
nèi ®Õn tai nèi hai lç ®îc sö dông ®Ó nèi víi m¹ng tiÕp ®Þa.
Do thùc tÕ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc viÖc quan s¸t hoÆc kiÓm tra phÇn ch«n
xuèng ®Êt cña hÖ thèng nèi ®Êt, nªn kh«ng thÓ ph¸t hiÖn çc m¹ch bÞ hë trong nhiÒu
trêng hîp. §©y lµ mét lý do ®Ó chÊp nhËn nguyªn t¾c thùc hiÖn lµm ®óp ®Çu nèi
tiÕp ®Þa ®Õn çc ®iÓm kh¸c nhau trªn m¹ng nèi ®Êt cho thiÕt bÞ quan träng.
Çc d©y dÉn nèi theo chiÒu ngang cña m¹ng nèi ®Êt ®îc l¾p ®Æt nh»m cung
cÊp nhiÒu m¹ng cho ®êng ®i dßng ®iÖn xuèng ®Êt, ®Æc biÖt lµ tõ nh÷ng ®iÓm nh
®Êu nèi trung tÝnh m¸y biÕn ¸p, ®Ó gi¶m thiÓu tôt ®iÖn thÕ trªn m¹ng vµ nh»m t¨ng
cêng ®é ch¾c ch¾n liªn tôc trong trêng hîp h háng c¬ khÝ ®èi víi mét d©y dÉn
trong m¹ng nèi ®Êt.
Do viÖc nèi ®Êt kh«ng phï hîp cã thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ ngêi bÞ ®iÖn giËt hoÆc
bÞ chÕt, b¾t buéc hÖ thèng nèi ®Êt ph¶i l¾p phï hîp víi çc b¶n vÏ vµ çc th«ng sè ®·
®îc phª duyÖt vµ çc mèi nèi ph¶i ®îc hµn ®óng çch hoÆc b¾t chÆt.
19-5
19.4. TiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n
19.4.1. TiÕp nhËn
19.4.1.1 Thñ tôc
Thñ tôc tiÕp nhËn thiÕt bÞ vµ vËt t, kÓ c¶ viÖc ®iÒn vµo çc b¶n b¸o ço, ®îc
m« t¶ trong phÇn 1 cña tËp III díi ®©y.
19.4.1.2 H háng
D©y dÉn nèi ®Êt ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ ®øt hoÆc h háng çc sîi d©y.
Çc ®o¹n d©y dÉn bÞ ®øt hoÆc h háng çc sîi d©y con kh«ng ®îc l¾p ®Æt.
Çc gê dïng cho çc mèi hµn nhiÖt ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ nøt hoÆc h
háng kh¸c. Gê h háng ph¶i kh«ng ®îc sö dông.

D©y dÉn nèi ®Êt vµ çc gê hµn nhiÖt ph¶i ®îc vËn chuyÓn cÈn thËn ®Ó tr¸nh h
háng d©y dÉn nhiÒu sîi vµ çc gê.
19.4.3. B¶o qu¶n

D©y dÉn nèi ®Êt ph¶i ®îc b¶o qu¶n ®Ó b¶o vÖ nã khái h háng çc sîi d©y con
vµ tr¸nh bÞ Èm vµ ho¸ chÊt nh»m gi¶m sù h×nh thµnh cña líp «-xÝt vµ hîp chÊt ho¸
häc.
Gê, kim lo¹i ®Ó hµn vµ çc phô hiÖn kh¸c cho hµn nhiÖt ph¶i ®îc b¶o qu¶n ë
n¬i kh«.
19.5. L¾p ®Æt

L¾p ®Æt ®óng hÖ thèng nèi ®Êt cña tr¹m biÕn ¸p yªu cÇu b¸m s¸t thñ tôc ®îc
liÖt kª díi ®©y.
19.5.1. Çc mèi nèi ®Êt

19.5.1.1. Kh¸i qu¸t
BÒ mÆt cña tÊt c¶ çc khu vùc tiÕp xóc mèi nèi ph¶i ®îc lµm s¹ch «-xÝt, dÇu,
mì, s¬n vµ çc hîp chÊt cã h¹i kh¸c vµ ®îc lµm s¹ch hoµn toµn. Çc bÒ mÆt kim
lo¹i m¹ kÏm sÏ ®îc lµm s¹ch b»ng mét vËt liÖu s¬ nh giÊy r¸p. §iÒu cùc kú quan
träng lµ ®iÖn trë gi÷a çc bÒ mÆt tiÕp xóc ®îc gi÷ tèi thiÓu. Çc d©y dÉn nèi ®Êt,
ngo¹i trõ vá çp, çc m¹ch ®iÖn vµ r»ng mãng vµ çc mèi nèi bu-l«ng neo, kh«ng
nªn nhá h¬n cì d©y dÉn 2AWG nh ®îc thÓ hiÖn trªn çc b¶n vÏ ®îc phª duyÖt.
Sù gå ghÒ c¬ khÝ quyÕt ®Þnh cì d©y dÉn thùc tÕ tèi thiÓu. PhÇn lín c«ng nghiÖp ®iÖn
®· ®a vµo sö dông d©y ®ång No.4/AWG nh d©y dÉn tèi thiÓu cho hÇu hÕt çc ®Êu
nèi.
19-6
Çc d©y dÉn nèi ®Êt ph¶i ®îc l¾p ®Æt kh«ng cã chç uèn vµ gi¶m ®Õn møc tèi
thiÓu ®Ó lé ra cã thÓ bÞ h háng.
Çc d©y dÉn nèi ®Êt ph¶i cµng ng¾n cµng tèt ®Ó gi¶m ®iÖn trë cña d©y dÉn.
Nªn sö dông çc kho¸ ®Ó duy tr× tiÕp xóc chÆt gi÷a çc d©y dÉn nèi ®Êt vµ çc
bÒ mÆt bª t«ng.
Çc d©y dÉn nèi ®Êt thiÕt bÞ víi c«ng tr×nh nªn ®îc hµn nhiÖt vµo c«ng tr×nh ë
tõng kho¶ng 0.75 m.
Çc ®Êu nèi ®Êt t¹i hµng rµo, c«ng tr×nh... nªn thùc hiÖn ë møc thÓ hiÖn trªn
çc b¶n vÏ ®· phª duyÖt hoÆc ®· ®îc x¸c ®Þnh trong ®Æc tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶ hai.
TÊt c¶ çc d©y dÉn nhiÒu sîi ph¶i ®îc gµi hoµn toµn vµo çc ®Çu nèi.
PhÇn g¸ ®Çu nèi d©y dÉn nèi ®Êt g¾n vµ çc bu-l«ng gi÷ d©y dÉn ph¶i ®îc b¾t
chÆt.
Çc bÒ mÆt m¹ kÏm bÞ h háng ph¶i ®îc söa ch÷a b»ng çch sö dông mét hîp
chÊt giÇu kÏm hoÆc thanh m¹ kÏm.
19.5.1.2. Hµn nhiÖt
Kh«ng nªn thùc hiÖn ®Êu nèi khi trêi ma. Çc bÒ mÆt ®Êu nèi ph¶i kh« ë thêi
®iÓm hµn.
§Çu nèi, gê ®óng (kÌm bé chuyÓn ®æi hoÆc èng bäc ngoµi vµ/hoÆc ®ãng gãi,
nÕu yªu cÇu) vµ sè lîng vµ chñng lo¹i cña kim lo¹i hµn ph¶i ®îc sö dông trong
thùc hiÖn tõng ®Êu nèi cña d©y dÉn nèi ®Êt.
Çc bÒ mÆt kim lo¹i máng sÏ ®îc kiÓm tra ®Ó "®èt nãng toµn bé" ®Ó thùc hiÖn
®Êu nèi vµo ®ã. Mét nhµ chÕ t¹o çc ®Çu nèi hµn nhiÖt vµ thiÕt bÞ khuyÕn ço ®é dµy
an toµn tèi thiÓu cña thÐp ®Ó d©y dÉn ®ång cã thÓ hµn nhiÖt vµo ®ã nh sau:
1/8" (3.175mm) cho d©y dÉn No.2/0 AWG
3/16" (4.763mm) cho d©y dÉn No. 4/0 AWG
Nh÷ng mèi hµn bÞ rç hoÆc biÕn d¹ng hoÆc kh«ng chÞu ®ùng ®îc nh÷ng có ®Ëp
b»ng bóa th× ph¶i lµm l¹i.
Çc mèi hµn kh«ng chøa ®îc 100% ®Çu cuèi cña çc d©y dÉn vµ cäc tiÕp ®Êt
ph¶i ®îc lµm l¹i.
Çc gê bÞ mßn hoÆc h háng ph¶i kh«ng ®îc sö dông. Mét gê nh×n chung cã
thÓ ®îc sö dông trung b×nh cho 50 ®Êu nèi.
19.5.1.3. M¹ng nèi ®Êt
D©y ®ång nèi ®Êt nhiÒu sîi No. 4/0 AWG ®îc l¾p ®Æt bªn ngoµi vµ xung
quanh vµnh ®ai cña hµng rµo tr¹m ph¶i ®îc l¾p ®Æt ®óng vÞ trÝ vµ díi møc thÓ hiÖn
trªn çc b¶n vÏ ®îc duyÖt hoÆc ®îc x¸c ®Þnh trong çc ®Æc tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶
hai. D©y dÉn vµnh ®ai ph¶i ®îc hµn nhiÖt vµo d©n dÉn vµnh ®ai cña mét m¹ng nèi
19-7
®Êt hiÖn cã khi chóng ®îc thÓ hiÖn trªn çc b¶n vÏ ®· ®îc phª duyÖt hoÆc ®îc
x¸c ®Þnh trong ®Æc tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶ hai. L¾p ®Æt çc d©y dÉn lµ cÊn thiÕt ®Ó
®iÒu khiÓn ®iÖn ¸p tiÕp xóc ®èi víi nh÷ng ngêi ë bªn ngoµi hµng rµo tr¹m.
D©y nhiÒu sîi song song No. 4/0 AWG, çc d©y dÉn ®ång trong m¹ng nèi ®Êt
ph¶i ®îc l¾p ®Æt ë kho¶ng çch vµ ®é s©u nh thÓ hiÖn trªn çc b¶n vÏ ®îc phª
duyÖt hoÆc ®îc x¸c ®Þnh trong ®Æc tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶ hai. Trong thùc tÕ, çc
d©y dÉn cña m¹ng nèi ®Êt thêng ®îc ®Æt däc theo toµ nhµ hoÆc thiÕt bÞ ®Ó thuËt
tiÖn thùc hiÖn nèi tiÕp ®Êt. Mét vµi ®iÒu chØnh vÒ kho¶ng çch d©y dÉn cã thÓ lµ cÇn
thiÕt khi cã sù xen kÏ gi÷a d©y dÉn vµ mãng.
Çc d©y dÉn song song cña m¹ng nèi ®Êt ph¶i ®îc hµn nhiÖt ë mçi ®iÓm giao
nhau, ë tõng ®iÓm gÆp víi d©y dÉn vµnh ®ai vµ ë tõng ®iÓm giao víi mét m¹ng nçi
®Êt cã s½n khi thÓ hiÖn trªn çc b¶n vÏ ®· ®îc phª duyÖt hoÆc ®îc x¸c ®Þnh trong
®Æc tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶ hai xem h×nh sè 1 phÇn m¹ng nèi ®Êt ®iÓn h×nh. Hµn nhiÖt
ë tõng ®iÓm c¾t vµ nèi lµ cÇn thiÕt ®Ó nhËn ®îc ®iÖn trë cña m¹ng nèi ®Êt lµ tèi
thiÓu vµ ®Ó kiÓm so¸t ®óng gradient ®iÖn thÕ bÒ mÆt.
19.5.1.4. Cäc tiÕp ®Êt
Çc cäc tiÕp ®Êt ®îc sö dông cã ®êng kÝnh 5/8" vµ chiÒu dµi tèi thiÓu 10ft.
Çc cäc tiÕp ®Êt cã lâi thÐp víi mét ®Çu cã thÓ hµn ch¶y hoÆc electro deposited
copper outer shell.
Mét èng bäc ®Ó ®ãng cã thÓ ®îc sö dông ®Ó ng¨n ®Ønh cña cäc nèi ®Êt bÞ toÏ
khi ®ãng xuèng ®Êt.
Çc cäc nèi ®Êt ph¶i ®îc ®ãng ®óng çch sao cho ®é cao ®Ønh gièng víi çc
d©y dÉn cña m¹ng nèi ®Êt ë liÒn kÒ.
Nh×n chung thùc tÕ lµ sö dông kho¶ng çch tèi thiÓu cäc nèi ®Êt b»ng hoÆc lín
h¬n hai lÇn chiÒu dµi cña cäc. Khi ®iÖn trë suÊt cña ®Êt kh«ng ®Æc biÖt cao vµ khu
vùc m¹ng nèi ®Êt réng nh trêng hîp s©n c¾t 500 kV cña Mae Moh vµ Tha Tako,
nh×n chung nh vËy lµ ®ñ, ngo¹i trõ vïng l©n cËn cña thiÕt bÞ chÝnh nh lu ý trong
phÇn 19.3, ®Ó sö dông mét kho¶ng çch cäc nèi ®Êt gièng nh kho¶ng çch d©y dÉn
cña m¹ng nèi ®Êt.
19.5.1.5. Hµng rµo tr¹m biÕn ¸p
Mçi gãc hµng rµo vµ cét trô cæng vµ çc trô däc theo hµng rµo çch nhau
kho¶ng 15m ph¶i cã mét d©y ®ång nhiÒu sîi No. 4/0 AWG hµn nhiÖt nèi víi m¹ng
nèi ®Êt.
Mét d©y dÉn ®ång No.4/0 AWG hoÆc cì t¬ng ®¬ng ph¶i ®îc hµn nhiÖt gi÷a
cæng vµ b¶n lÒ çc trô. Çc ®Êu nèi ph¶i ®îc l¾p ®Æt ®Ó cho phÐp më cæng ë vÞ trÝ
më hoµn toµn vµ cho phÐp nã gi÷ ë vÞ trÝ ®ã mµ kh«ng cÇn thªm çi h·m.
19-8
19.5.1.6. Çc trô ®Ìn
Mçi hµng rµo (vµnh ®ai) vµ cét ®Ìn ®êng phè ph¶i cã mét d©y dÉn ®ång nhiÒu
sîi cì No.4/0 AWG hµn nhiÖt nèi víi m¹ng nèi ®Êt.
19.5.1.7. Çc hÇm çp
Mét d©y dÉn ®ång nhiÒu sîi No.4/0AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt ë mçi phÝa cña mét
hÇm çp mµ çc mãc treo çp ®îc l¾p ®Æt. D©y dÉn nªn ®îc ®Æt phÝa trªn ®Ønh cña
mãc treo vµ nªn ®îc hµn nhiÖt.
Çc ®Çu nèi ë trªn ph¶i ®îc hµn nhiÖt vµo m¹ng nèi ®Êt ë tõng ®iÓm giao c¾t
vµ ë kho¶ng çch tèi ®a 30m, vµ nªn ®îc hµn nhiÖt vµo m¹ng nèi ®Êt gÇn lèi vµo
phßng çp cña nhµ ®iÒu khiÓn.
19.5.1.8. NÒn mãng
TÊt c¶ çc thanh gia cêng vµ çc bu l«ng ®Þnh vÞ trong tõng thiÕt bÞ vµ mãng
c«ng tr×nh ph¶i ®îc kÕt nèi víi nhau vµ ®îc nèi víi m¹ng nèi ®Êt. Xem h×nh 3 ®èi
víi trêng hîp l¾p ®Æt ®iÓn h×nh. Çc d©y thÐp thêng ¸p dông ®èi víi çc thanh gia
cêng ®îc xem nh cung cÊp mèi liªn kÕt phï hîp gi÷a çc thanh cña khung gia
lùc. Mäi ®Êu nèi tiÕp ®Êt thùc hiÖn ë thanh gia cêng kh«ng nªn hµn nhiÖt ®Ó tr¸nh
lµm suy yÕu ®é bÒn cña thanh gia cêng.
Mét mèi nèi ®Êt tõ c«ng tr×nh víi m¹ng nèi ®Êt ®¶m b¶o mét mèi nèi tho¶
®¸ng víi m¹ng nèi ®Êt. Mét çp riªng tõ çc bu l«ng ®Þnh vÞ víi m¹ng nèi ®Êt (nh
thÓ hiÖn trªn h×nh 5) lµ kh«ng cÇn thiÕt nÕu b¶n th©n c«ng tr×nh ®îc nèi ®Êt.
Çc dßng ®iÖn rß gi÷a çc kho¶ng gÇn nhau, kh«ng nèi thÐp ë çc bé phËn cña
mãng bª t«ng trong ®iÒu kiÖn sù cè cã thÓ lµm suy yÕu nh lµm gÉy, nøt vì hoÆc
ph¸ huû bª t«ng do nhiÖt vµ gi·n në cña ®é Èm trong bª t«ng.
Dßng ®iÖn DC còng cßn thÓ g©y ra ¨n mßn çc thanh gia lùc kh«ng ®îc nèi
víi nhau. MÆc dï dßng ®iÖn AC sÏ kh«ng g©y ra ¨n mßn, mét phÇn nhá cña dßng
®iÖn AC sÏ bÞ chØnh lu thµnh mét chiÒu ë bÒ mÆt thÐp kh«ng nèi víi nhau vµ bª
t«ng. Do sù gi·n në cña cèt thÐp, cè thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ cuèi cïng lµ g©y vì bª
t«ng.
19.5.1.9. Gi¸ ®ì thanh çi vµ thiÕt bÞ ®ãng c¾t vµ d©y ch»ng c«ng
tr×nh vµ cét thÐp
D©y ®ång nèi ®Êt nhiÒu sîi ®îc hµn nhiÖt No.4/9 AWG nèi víi m¹ng nèi ®Êt
ph¶i ®îc l¾p ®Æt.
a. Mét d©y ë gi¸ ®ì thanh çi vµ tr¹m vµ thanh r»ng cña c«ng tr×nh.
b. Mét d©y ë çc ch©n ®èi diÖn cña tõng cét xuÊt tuyÕn.
c. Hai d©y ë tõng cÊu tróc ®ì m¸y c¾t tõng pha. Mét mèi nèi nªn ®îc më
réng ®Õn ®Çu nèi ®Êt cña m¸y c¾t. Mét d©y nèi còng ®îc më réng ®Õn thanh nèi
19-9
®Êt cña vá bé phËn truyÒn ®éng c¬ khÝ. C¶ hai d©y dÉn nªn ®i qua nèi ®Êt c«ng tr×nh
cña m¸y biÕn dßng ®iÖn nÕu cã trang bÞ, nhng kh«ng nèi víi m¹ng nèi ®Êt ë nh÷ng
®iÓm kh¸c nhau. NÕu tñ ®iÒu khiÓn ®îc l¾p trªn mét trong çc kÕt cÊu gi¸ ®ì m¸y
c¾t pha, mét trong çc mèi nèi ®Êt t¹i c«ng tr×nh nªn më réng ®Õn ®Çu nèi ®Êt cña
thanh nèi ®Êt cña tñ ®iÒu khiÓn.
d. Mét d©y cho kÕt cÊu m¸y c¾t nhiÒu pha. §Êu nèi nµy sÏ ®îc më réng ®Õn
®Çu cùc nèi ®Êt cña cét ®ì m¸y c¾t vµ sÏ ®i qua c«ng tr×nh l¾p trªn ®Êt cña m¸y biÕn
dßng ®iÖn, nÕu trang bÞ. §Êu nèi t¹i c«ng tr×nh trªn ®ã vá truyÒn ®éng c¬ khÝ ®îc
g¸ l¾p còng sÏ ®îc më réng ®Õn thanh nèi ®Êt trong vá truyÒn ®éng c¬ khÝ. NÕu tñ
®iÒu khiÓn ®îc g¸ l¾p trªn mét trong çc c«ng tr×nh ®ì m¸y c¾t pha, nèi ®Êt ë c«ng
tr×nh ®ã sÏ më réng ®Õn ®Çu cùc nèi ®Êt cña thanh nèi ®Êt trong tñ ®iÒu khiÓn.
e. Hai d©y ë mçi kÕt cÊu ®ì m¸y biÕn dßng. Mét ®Êu nèi sÏ ®îc më réng ®Õn
®Çu cùc nèi ®Êt c¬ b¶n cña m¸y biÕn ¸p. C¶ hai d©y dÉn sÏ ®i qua kÕt cÊu g¸ l¾p m¸y
biÕn dßng, nÕu trang bÞ, nhng sÏ ®îc nèi ®Õn m¹ng nèi ®Êt ë nh÷ng ®iÓm kh¸c
nhau.
f. Mçi mét d©y t¹i tiÕp ®iÓm vµ cuèi khíp nèi cña mçi kÕt cÊu ®ì dao çch ly
pha. Mét ®Êu nèi sÏ ®îc më réng ®Õn th¶m an toµn cña dao, khi ®îc trang bÞ, vµ
®Õn thang nèi ®Êt trong vá cña ®éng c¬ truyÒn ®éng c¬ khÝ. NÕu tñ ®iÒu khiÓn ®îc
g¸ l¾p trªn mét trong çc kÕt cÊu g¸ ®ì pha, ®Êu nèi tiÕp ®Êt cña gi¸ ®ì ë cuèi mµ t¹i
®ã tñ ®îc g¸ l¾p sÏ më réng ®Õn çc ®Çu cùc tiÕp ®Êt trªn thanh nèi ®Êt trong tñ.
g. Mçi d©y trªn çc mÆt ®èi diÖn cña tõng kÕt cÊu g¸ ®ì chèng sÐt. Mét ®Êu
nèi sÏ ®îc më réng ®Õn ®Çu cùc tiÕp ®Êt cña chèng sÐt hoÆc ®Õn ®Çu cùc tiÕp ®Êt
cña bé ®Õm sÐt, khi ®îc trang bÞ.
h. Mçi d©y ë çc mÆt ®èi diÖn cña tõng kÕt cÊu gi¸ ®ì m¸y biÕn ®iÖn ¸p tô.
Mét ®Êu nèi sÏ ®îc më réng ®Õn ®Çu cùc tiÕp ®Êt cña vë m¸y biÕn thÕ vµ ®Õn çc
®Çu cùc tiÕp ®Êt cña çc vá line tuner vµ bé läc ph©n ly, khi chóng ®îc trang bÞ.
i. Mçi d©y cho tõng kÕt cÊu gi¸ ®ì cho çc vá riªng biÖt g¸ l¾p cña truyÒn ®éng
c¬ khÝ vµ çc tñ ®iÒu khiÓn vµ çc hép nèi. Mèi nèi sÏ ®îc më réng ®Õn vá, tñ hoÆc
®Çu cùc tiÕp ®Êt cña thanh nèi ®Êt cña hép.
19.5.1.10. BÖ vËn hµnh dao çch ly vµ çc th¶m an toµn
Mét bÖ vËn hµnh kiÓu vØ thÐp sÏ ®îc l¾p ®Æt ë tõng vÞ trÝ vËn hµnh c¬ khÝ lìi
dao tiÕp ®Êt cña dao çch ly. BÖ ®ã ph¶i ®îc l¾p ®Æt trªn møc ®Êt sao cho nã kh«ng
cã tiÕp xóc trùc tiÕp víi ®Êt (xem h×nh sè 4). Mét d©y ®ång tiÕp ®Êt nhiÒu sîi hµn
nhiÖt No.4/0 AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt gi÷a bÖ vµ kÕt cÊu gi¸ ®ì dao. BÖ ph¶i kh«ng
®îc nèi trùc tiÕp ®Õn m¹ng nèi ®Êt. B»ng çch nèi c¶ bÖ vËn hµnh vµ tay n¾m vËn
hµnh lìi dao tiÕp ®Êt víi kÕt cÊu gi¸ ®ì, bÖ vµ tay n¾m cÇn ph¶i ë cïng mét ®iÖn
19-10
thÕ. Nhê ®ã, mét ngêi vËn hµnh lìi dao tiÕp ®Êt khi ®ang ®øng trªn bÖ vËn hµnh sÏ
kh«ng bÞ ®iÖn ¸p bíc ®¸ng kÓ do bÖ ®· ®îc ®¼ng thÕ.
Mét th¶m an toµn kiÓu líi d©y ®ång 1.2m x 1.2m, cã m¾t líi lín nhÊt 0.2m,
sÏ ®îc l¾p ®Æt tÇng díi ë mçi vÞ trÝ ®éng c¬ truyÒn ®éng c¬ khÝ cña tõng dao çch
ly, ngo¹i trõ nh÷ng chç cã bÖ vËn hµnh kiÓu vØ ®îc l¾p ®Æt sao cho mét ngêi còng
cã thÓ ®îc b¶o vÖ khi vËn hµnh b»ng tay dao chÝnh vµ khi duy tr× ®éng c¬ thao t¸c
c¬ khÝ. Th¶m can toµn ®îc l¾p ®Æt ë ®é cao thÓ hiÖn trªn çc b¶n vÏ ®îc phª duyÖt
hoÆc ®· ®îc x¸c ®Þnh trong ®Æc tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶ hai, ®Ó bao hÕt khu vùc trong
®ã mét ngêi cã thÓ ®øng khi vËn hµnh b»ng tay dao hoÆc khi b¶o dìng ®éng c¬
thao t¸c c¬ khÝ. Th¶m ph¶i cã d©y tiÕp ®Êt nhiÒu sîi No. 4/0 AWG ®Êu nèi ®Õn c¶
m¹ng nèi ®Êt vµ bé phËn cña kÕt cÊu gi¸ ®ì dao mµ vá ®éng c¬ thao t¸c c¬ khÝ ®Æt
trªn ®ã. Xem h×nh 5 ®èi víi l¾p ®Æt ®iÓn h×nh. Kho¶ng çch cña çc d©y dÉn th¶m an
toµn chia nhá mét çch cã hiÖu qu¶ m¾t líi cña m¹ng nèi ®Êt ë vÞ trÝ cña th¶m.
Líi ®· ®îc chia nhá dÉn ®Õn kÕt qu¶ gi¶m ®iÖn ¸p bíc mµ con ngêi sÏ gÆp ph¶i
khi ®øng trªn khu vùc bao phñ bëi tÊm th¶m. §Êu nèi cña th¶m an toµn ®Õn kÕt cÊu
còng cã t¸c dông lµm gi¶m thiÓu ®iÖn ¸p tiÕp xóc gi÷a th¶m vµ kÕt cÊu g¸ ®ì cña
dao.
19.5.1.11. ThiÕt bÞ ®ãng c¾t
a. Çc ®Êu nèi tiÕp ®Þa ®ång nhiÒu sîi No.4/0 AWG sau ®©y ®îc hµn nhiÖt víi
m¹ng nèi ®Êt ph¶i ®îc l¾p ®Æt:
1. Tõ ®Çu cùc tiÕp ®Êt lo¹i kÑp trªn nÒn mãng cña tõng dao çch ly.
2. Tõ tõng thïng g¸ l¾p ®Çu cùc tiÕp ®Êt kiÓu kÑp cña tÊm tiÕp ®Êt cña chèng
sÐt.
3. Tõ ®Çu cùc tiÕp ®Êt kiÓu kÑp cña tÊm tiÕp ®Êt trung tÝnh pha gi÷a m¸y biÕn
¸p.
4. Tõ mçi kh¸ng pha, hoÆc kh¸ng trung tÝnh nÕu cã, ®Çu tiÕp ®Êt kiÓu kÑp cña
tÊm tiÕp ®Êt trung tÝnh sø xuyªn.
5. Tõ ®Çu cùc nèi ®Êt kiÓu kÑp trªn tõng tÊm tiÕp ®Êt cña hai tÊm trªn vá thïng
m¸y biÕn ¸p lùc vµ kh¸ng.
6. Tõ mçi thanh trung tÝnh cña b¶ng m¹ch.
7. Tõ mçi ®Çu ra cña hÖ thèng níc cøu ho¶ vµ çc tñ ®Æt èng cøu ho¶.
8. Tõ mçi tñ r¬ le chiÕu s¸ng
9. Tõ ®Çu cùc tiÕp ®Êt kiÓu kÑp cña thanh nèi ®Êt trªn mçi tñ ®iÒu khiÓn m¸y
biÕn ¸p lùc.
10. Tõ ®Çu cùc tiÕp ®Êt lo¹i kÑp cña thanh nèi ®Êt trªn tõng tñ ®iÒu khiÓn
kh¸ng.
11. Tõ mçi b¶ng m¹ch vµ hép nguån.
19-11
12. Tõ tõng chi tiÕt kh¸c cña thiÕt bÞ ®iÖn, rµo kim lo¹i, kÕt cÊu, v.v...
b. Trung tÝnh m¸y biÕn ¸p lùc vµ vá hép g¸ l¾p chèng sÐt
D©y dÉn ®ång nhiÒu sîi çch ®iÖn No.4/0AWG, hoÆc mét thanh ®ång 30 x 5
mm, ®ì thïng ®Æt trªn çc sø çch ®iÖn ph¶i ®îc l¾p ®Æt nh sau:
1. Gi÷a sø xuyªn trung tÝnh pha gi÷a cña m¸y biÕn ¸p lùc vµ tÊm tiÕp ®Êt cña
sø xuyªn trung tÝnh. Çc ®Êu nèi ®îc l¾p ®Æt gi÷a çc sø xuyªn trung tÝnh vµ çc
tÊm tiÕp ®Êt sø xuyªn trung tÝnh cña phÝa ngoµi tõng pha ph¶i ®îc th¸o bá.
2. Gi÷a ®Çu cùc nèi ®Êt cña tõng thïng g¸ l¾p chèng sÐt kh«ng cã bé ®Õm sÐt
vµ tÊm tiÕp ®Êt t¬ng øng.
3. Gi÷a ®Çu cùc tiÕp ®Êt cña tõng thïng g¸ l¾p chèng sÐt van vµ ®Çu cùc ®êng
d©y cña bé ®Õm sÐt cña nã.
4. Gi÷a ®Çu cùc tiÕp ®Êt cña tõng thïng g¸ l¾p bé ®Õm sÐt cña chèng sÐt van vµ
tÊm tiÕp ®Êt t¬ng øng.
c. Dao çch ly
Mét d©y dÉn ®ång mÒm cì tèi thiÓu No.4/0 AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt
1. Tõ cuèi khíp nèi cña lìi dao nèi ®Êt cña tõng dao çch ly ®Õn nÒn mãng
cña dao th«ng qua mét bu-l«ng ®ång tr¸ng thiÕt ®Çu s¾t ®Õn tÊm tiÕp ®Êt cña nÒn
mãng.
2. Tõ ®Çu díi cña èng truyÒn ®éng ®øng cña mçi ®éng c¬ truyÒn ®éng dao
çch ly ®Õn gi¸ ®ì dao th«ng qua mét bu-l«ng ®ång tr¸ng thiÕc ®Çu bÞt s¾t ®Õn c«ng
tr×nh.
19.5.1.12. HÖ thèng níc chèng ch¸y m¸y biÕn ¸p lùc
Mçi kÕt cÊu ®ì hÖ thèng níc chèng ch¸y m¸y biÕn ¸p lùc ph¶i cã mét ®Êu nèi
®ång nhiÒu sîi No.4/0 AWG ®Õn m¹ng nèi ®Êt ®îc hµn nhiÖt ®Õn bé phËn ®ì tèi
thiÓu ë hai vÞ trÝ ®èi diÖn nhau.
19.5.1.13. Nhµ ®iÒu khiÓn
a. Çc khay vµ m¸ng çp
Mét d©y dÉn ®ång nhiÒu sîi No. 2/0 AWG ph¶i ®îc l¾p trªn tõng m¸ng çp
vµ trªn mçi khay çp vµ ®îc kÑp vµo çc thanh ngang vµ ®îc hµn nhiÖt vµo m¹ng
nèi ®Êt. ViÖc nèi víi nhau cña d©y dÉn theo suèt chiÒu dµi trong ®êng khay sÏ ®îc
thùc hiÖn b»ng hµn nhiÖt.
Çc ®o¹n liÒn kÒ nhau cña m¸ng çp hoÆc khay çp ph¶i ®îc liªn kÕt víi nhau
b»ng mét cÇu nèi ®ång cã ®iÖn trë tèi ®a lµ 0.00033 ë bªn ngoµi çc ®o¹n cña khay
vµ ®îc b¾t chÆt b»ng bu l«ng vµo tõng ®o¹n.
b. Khèi phô t¶i trung t©m vµ b¶ng ®iÒu khiÓn ®ãng c¾t cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t
tr¹m
19-12
Mét d©y dÉn ®ång nhiÒu sîi No.4/0 AWG nèi víi m¹ng nèi ®Êt ph¶i ®îc l¾p
®Æt ë mçi ®Çu thanh nèi ®Êt cña b¶ng ®iÒu khiÓn ®ãng c¾t vµ khèi phô t¶i trung t©m
cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t cña tr¹m. Thanh nèi ®Êt trong tõng thiÕt bÞ ph¶i liªn tôc.
c. ThiÕt bÞ kh¸c
1. Mét d©y dÉn ®ång nhiÒu sîi No. 4/0 AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt gi÷a m¹ng nèi
®Êt vµ thanh nèi ®Êt ë tõng:
a. Tñ r¬ le b¶o vÖ
b. Tñ thiÕt bÞ ©m thanh vµ PLC
c. Tñ thiÕt bÞ SCADA (gi¸m s¸t ®iÒu khiÓn vµ thu thËp d÷ liÖu)
d. Tñ thiÕt bÞ ghi tr×nh tù sù kiÖn
e. Tñ m¸y ghi dao ®éng
f. Tñ thiÕt bÞ ®Þnh vÞ sù cè
g. B¶ng m¹ch
Chó ý: §Çu cùc "®Êt" cña tõng bé phËn thiÕt bÞ l¾p trong mét tñ hoÆc trªn
m¸ng sÏ ®îc nèi víi ®iÓm tiÕp ®Êt cña m¸ng hoÆc tñ.
2. Mét d©y dÉn ®ång nhiÒu sîi No. 4/0 AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt gi÷a m¹ng nèi
®Êt vµ tõng thanh trung tÝnh cña b¶ng m¹ch, tõng vá thiÕt bÞ ®iÖn vµ chi tiÕt thiÕt bÞ
®iÖn vµ thiÕt bÞ kim lo¹i kh¸c cã thÓ trë thµnh cã ®iÖn.
d. Buång Battery
Mét d©y dÉn ®ång nhiÒu sîi No. 4/0 AWG ph¶i ®îc l¾p ®Æt gi÷a m¹ng nèi ®Êt
vµ tõng m¸ng battery vµ tñ n¹p battery.
19.5.1.14. èng dÉn

TÊt c¶ çc èng dÉn ®iÖn kim lo¹i ph¶i ®îc nèi víi m¹ng nèi ®Êt hoÆc b»ng
®Êu nèi vËt lý ®Õn vá kim lo¹i nèi ®Êt hoÆc çc chi tiÕt ®· nèi ®Êt cña thiÕt bÞ ®iÖn
hoÆc b»ng mét d©y dÉn ®ång nhiÒu sîi No. 4/0 AWG.
èng dÉn kim lo¹i cã thÓ cã ®êng kÝnh kh«ng ®ñ vµ/hoÆc cã ®é dµy ®Ó ®i trªn
têng ®Ó cã thÓ ®Êu nèi kiÓu hµn nhiÖt. Trong trêng hîp ®ã, nèi ®Êt ®Õn èng ®îc
thùc hiÖn b»ng çch sö dông mét con nèi kiÓu kÑp, Ðp ®Ó g¾n vµo c¶ èng vµ d©y dÉn
tiÕp ®Êt.
19.5.1.15. Vá çp
Vá çp lùc, çp ®Ìn chiÕu s¸ng vµ çp ®iÒu khiÓn ph¶i ®îc nèi ®Êt b»ng çch
sö dông mét d©y dÉn ®ång vá çch ®iÖn mm2 nèi tríc b¨ng vá çp vµ ®îc nèi qua
®Çu cùc ®ai l¸ kiÓu cã r·nh ®Õn mét ®iÓm tiÕp ®Êt. Vá çp kiÓu d©y tÕt cã thÓ ®îc
nèi ®Êt b»ng çch g¾n mét ®Çu cùc h×nh vµnh khuyªn vµo vá. PhÝa bªn ngoµi d©y
dÉn cña çp ®ång trôc cã thÓ ®îc nèi ®Êt qua con nèi ë cuèi sîi çp. Mét ph¬ng
ph¸p kh¸c tiÕp ®Êt vá çp kiÓu d©y tÕt b»ng çch sö dông mét sîi tÕt b»ng ®ång
19-13
tr¸ng thiÕc mÒm cã ®é réng tõ 12 ®Õn 25 mm. D©y tÕt ®îc quÊn xung quanh vµ
®îc hµn mét çch cÈn thËn vµo vá hoÆc vµo phÝa ngoµi d©y dÉn cña çp ®ång trôc.
Mèi nèi víi ®iÓm ®Êt ®îc thùc hiÖn th«ng qua mét vµnh khuyªn g¾n víi ®Çu
kia cña d©y tÕt ®ång nªn cµng ng¾n cµng tèt vµ d¶i liªn tôc kh«ng bÞ bÎ cong ë
nh÷ng chç cã thÓ thùc hiÖn ®îc. §iÓm tiÕp ®Êt cña vá çp sÏ lµ thanh nèi ®Êt cña
thiÕt bÞ hoÆc ®Çu cùc nèi ®Êt cña b¶ng m¹ch hoÆc ®iÓm tiÕp ®Êt phï hîp kh¸c.
Vá çp ph¶i ®îc nèi ®Êt ë mçi ®Çu cña çp ngo¹i trõ:
a. D©y dÉn ®¬n ®Ìn chiÕu s¸ng vµ çc çp nguån sÏ ®îc nèi ®Êt chØ ë mét ®Çu,
cã sÏ ë b¶ng m¹ch hoÆc hép nguån, t¹i thiÕt bÞ hoÆc t¹i vÞ trÝ ®îc thÓ hiÖn trªn çc
b¶n vÏ ®· phª duyÖt hoÆc ®îc x¸c ®Þnh trong ®Æc tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶ hai.
b. D©y dÉn bªn ngoµi cña çc sîi çp ®ång trôc vµ vá çp ®Çu ra cña bé chuyÓn
®æi ë møc thÊp, thiÕt bÞ SCADA vµ çc çp kh¸c, nh ®· x¸c ®Þnh, sÏ ®îc nèi ®Êt sÏ
®îc nèi ®Êt chØ ë mét ®Çu t¹i vÞ trÝ thÓ hiÖn trªn çc b¶n vÏ ®· phª duyÖt hoÆc ®îc
x¸c ®Þn trong çc ®Æc tÝnh kü thuËt hoÆc híng dÉn l¾p ®Æt cña nhµ s¶n xuÊt.
19.5.1.16. M¹ch thø cÊp cña m¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn
D©y dÉn trung tÝnh vµ d©y dÉn mét pha cña çc m¹ch cuén d©y thø cÊp ®Êu
tam gi¸c cña tõng cuén d©y thø cÊp cña m¸y biÕn dßng, m¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn
®iÖn ¸p tô ph¶i ®îc nèi ®Êt chØ ë mét ®iÓm, ®iÓm ®ã sÏ t¹i ®iÓm ®Çu tiªn vµo thiÕt
bÞ hoÆc trong nhµ ®iÒu khiÓn hoÆc trong nhµ thiÕt bÞ bï tÜnh. §Êu nèi tiÕp ®Êt thêng
thùc hiÖn ®Êu nèi d©y dÉn ®Õn mét ®iÓm cña b¶ng çc ®Çu cùc cña thiÕt bÞ mµ ®iÓm
®ã cã nèi tiÕp ®Êt ®Õn thanh nèi ®Êt cña thiÕt bÞ.
19.5.2. BÒ mÆt ®¸ vôn cña s©n c¾t

§¸ vôn ®· ®îc phª duyÖt ph¶i ®îc d¶i trªn tÊt c¶ bÒ mÆt ®Êt cña s©n c¾t ë
kho¶ng çch tèi thiÓu lµ 1.2m bªn ngoµi hµng rµo. Líp phñ bÒ mÆt sÏ ®îc lµm ë ®é
s©u nh thÓ hiÖn trªn çc b¶n vÏ ®îc phª duyÖt hoÆc ®îc x¸c ®Þnh trong çc ®Æc
tÝnh kü thuËt, hoÆc c¶ hai.
Hçn hîp ®Êt ®iÖn trë thÊp víi ®¸ d¨m sÏ gi¶m møc çch ®iÖn chung. Do ®ã,
nÕu cÇn ph¶i ®µo hè sau khi líp bÒ mÆt ®· ®îc lµm, cÇn ph¶i cÈn thËn tr¸nh trén lÉn
®Êt tõ hè víi líp ®¸ vôn trªn bÒ mÆt.
19.6. ThÝ nghiÖm hiÖn trêng

Nh ®· lu ý ë trªn, cÇn ph¶i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ
cña ®iÖn trë cña hÖ thèng nèi ®Êt cña mét tr¹m.
H×nh 6 thÓ hiÖn çc thiÕt bÞ cÇn thiÕt vµ m¹ch dïng ®Ó tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm
®o ®iÖn trë cña hÖ thèng nèi ®Êt. Çc que th¨m cho thiÕ nghiÖm dßng ®iÖn vµ ®iÖn
thÕ lµm cïng vËt liÖu nh çc cäc tiÕp ®Êt vµ cã chiÒu dµi kho¶ng 1 m, sÏ ®îc ®ãng
xuèng s©u tõ 0.5 ®Õn 0.75 m.
19-14
Hai thÝ nghiÖm ®îc thùc hiÖn ë thêi ®iÓm hoµn thµnh hÖ thèng nèi ®Êt. Mét
thÝ nghiÖm sÏ ®îc thùc hiÖn tríc khi m¹ng nèi ®Êt ®îc nèi víi çc m¹ng nèi ®Êt
cña s©n c¾t l©n cËn vµ d©y chèng sÐt cña ®êng d©y truyÒn t¶i trªn kh«ng. ThÝ
nghiÖm cßn l¹i sÏ ®îc thùc hiÖn khi mÆt ®Êt kh« v× sÏ nhËn ®îc gi¸ trÞ ®iÖn trë cao
nhÊt trong ®iÒu kiÖn nµy.
§èi víi mçi thÝ nghiÖm, que thÝ nghiÖm ®iÖn thÕ ®Çu tiªn ®îc ®Æt ë ®iÓm çch
xa hµng rµo tr¹m tõ 250 ®Õn 300 m. Que thÝ nghiÖm dßng ®iÖn sau ®ã ®îc ®Æt ë
cïng kho¶ng çch so víi hµng rµo tr¹m nhng ë híng tèi thiÓu lµ lÖch 900 so víi
híng cña que thÝ nghiÖm ®iÖn thÕ. ViÖc ®äc çc gi¸ trÞ ®o ë çc vÞ trÝ que sÏ ®îc
thùc hiÖn vµ ghi l¹i khi dßng ®iÖn ®îc khÐp vßng qua que thÝ nghiÖm dßng ®iÖn,
mÆt ®Êt vµ m¹ng nèi ®Êt. Mét pha cña ®êng d©y truyÒn t¶i cã thÓ ®îc sö dông ®Ó
liªn kÕt nguån thÝ nghiÖm dßng ®iÖn vµ que thÝ nghiÖm dßng ®iÖn. Que thÝ nghiÖm
dßng ®iÖn sau ®ã ®îc di chuyÓn ra xa 30 m cho ®Õn khi gi¸ trÞ ®äc ®îc ë v«n kÕ
èng ch©n kh«ng nh nhau t¹i ba vÞ trÝ kÕ tiÕp nhau khi dßng ®iÖn ®îc m¾c vßng qua
m¹ch thÝ nghiÖm. Çc gi¸ trÞ ®äc ®îc sau cïng nµy thÓ hiÖn gi¸ trÞ ®óng cña ®iÖn
trë hÖ thèng nèi ®Êt. Hai gi¸ trÞ ®äc ®îc cña tÊt c¶ çc ®ån hå ®o sÏ thu ®îc cho
tõng vÞ trÝ que thö dßng ®iÖn vµ ®iÖn thÕ - mét bé gi¸ trÞ ®äc cho mét trong hai vÞ trÝ
ë xa cña test source knife switch. Môc ®Ých cña çc ®Êu nèi dù phßng nh»m gi¶m
hiÖu øng ®iÖn ¸p d vµ ®Ó thùc hiÖn kiÓm tra viÖc ®o lêng (viÖc ®äc) cho tõng vÞ trÝ
que ®o. Çc gi¸ trÞ ®äc ®îc cho tõng vÞ trÝ que ®èi víi hai vÞ trÝ cña dao ®ãng c¾t
nh×n chung sÏ kh«ng sai lÖch lín h¬n vµi phÇn tr¨m. D÷ liÖu thÝ nghiÖm nªn ®îc
ghi ë biÓu mÉu thÝ nghiÖm t¬ng øng vµ nªn bao gåm c¶ tõng vÞ trÝ cña que thÝ
nghiÖm dßng ®iÖn vµ ®iÖn thÕ theo kho¶ng çch vµ híng gãc ph¬ng vÞ, vÞ trÝ líi
cña ®Êu nèi nguån thÝ nghiÖm dßng ®iÖn cña kho¸ ®ãng c¾t kiÓu dao, mét danh s¸ch
thiÕt bÞ thÝ nghiÖm ®· sö dông, ®iÒu kiÖn hiÖn trêng, tªn cña nh÷ng ngêi tiÕn hµnh
thÝ nghiÖm vµ thêi gian thÝ nghiÖm ®îc thùc hiÖn.
NÕu ®iÖn trë ®o ®îc cña hÖ thèng nèi ®Êt lín h¬n gi¸ trÞ thiÕt lËp lín nhÊt cã
thÓ chÊp nhËn ®îc, EVN sÏ quyÕt ®Þnh thay ®æi thiÕt kÕ ®Ó lµm gi¶m ®iÖn trë.
Tham kh¶o tiªu chuÈn 80 vµ 81 cña ANSI/IEEE ®Ó biÕt thªm çc th«ng tin liªn
quan ®Õn viÖc ®o lêng ®iÖn trë cña hÖ thèng nèi ®Êt vµ nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ gÆp
ph¶i khi tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm ®o lêng.

TiÕp theo lµ tãm t¾t çc tr¸ch nhiÖm chung cña ngêi kiÓm tra liªn quan ®Õn
viÖc tiÕp nhËn, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ çc yªu cÇu thÝ nghiÖm cho vËt t
nèi ®Êt vµ hÖ thèng nèi ®Êt cña tr¹m biÕn ¸p.
19-15
a. §¶m b¶o r»ng tu©n thñ ®óng thñ tôc tiÕp nhËn bao gåm viÖc kiÓm tra çc tµi
liÖu vËn chuyÓn vµ danh s¸ch ®ãng gãi, kiÓm tra vµ lµm b¸o ço h háng vµ kiÓm tra
vµ b¸o ço sè lîng thiÕu.
b. §¶m b¶o r»ng tu©n thñ çc thñ tôc vËn chuyÓn cÈn thËn vµ ®óng çch vµ kho
chøa cã thÓ b¶o vÖ tr¸nh h háng.
c. Ph¶i cã mÆt liªn tôc khi çc c«ng viÖc l¾p ®Æt vµ thÝ nghiÖm ®ang ®îc thùc
hiÖn.
d. §¶m b¶o r»ng viÖc l¾p ®Æt ®îc thùc hiÖn phï hîp víi çc yªu cÇu cña çc
b¶n vÏ vµ çc ®Æc tÝnh kü thuËt ®· ®îc phª duyÖt. §¶m b¶o r»ng tÊt c¶ çc ®Êu nèi
tiÕp ®Êt ®îc l¾p ®Æt, tÊt c¶ çc mèi nèi hµn nhiÖt ®îc thùc hiÖn vµ thùc hiÖn ®óng
çch, vµ tÊt c¶ çc bu-l«ng nèi ®Êt ®îc b¾t chÆt kh«ng thÓ h¬n ®îc n÷a.
e. Quan s¸t vµ x¸c nhËn viÖc thÝ nghiÖm ®o ®iÖn trë vµ x¸c nhËn viÖc hoµn
thµnh vµ ghi chÝnh x¸c d÷ liÖu thÝ nghiÖm trªn çc biÓu mÉu b¸o ço thÝ nghiÖm
®óng.
f. Duy tr× nhËn ký ç nh©n hµng ngµy cña c«ng viÖc l¾p ®Æt vµ tiÕn ®é víi lu ý
®Æc biÖt vÒ çc víng m¾c gÆp ph¶i còng nh gi¶i ph¸p cña hä.
g. Hoµn thµnh vµ ®iÒn tÊt c¶ çc biÓu mÉu b¸o ço cã sö dông víi çc yªu cÇu
trong phÇn chung.
H×nh 1. Líi nèi ®Êt tr¹m ®iÓn h×nh
19-16
H×nh 2. Çc ®iÓm nèi ®Êt hµng rµo tr¹m ®iÓn h×nh
H×nh 3. Çc ®iÓm nèi ®Êt hµng rµo tr¹m ®iÓn h×nh
19-17
H×nh 4
H×nh 5. Thanh gia cè vµ bul«ng nÐo ®iÓn h×nh liªn kÕt vµ nèi ®Êt
19-18
H×nh 6
H×nh 7
19-19
19-20
H×nh 8, 9, 10. Çc mèi nèi hµn
H×nh 11. Nèi ®Êt vµ l¾p ®Æt ®iÓn h×nh cña bôc thao t¸c ®ãng c¾t
19-21
H×nh 12. Nèi ®Êt ®iÓn h×nh cña th¶m an toµn ®ãng c¾t
19-22
19-23
19.8. Phô lôc A
Çc tÝnh to¸n ®iÖn ¸p tiÕp xóc vµ ®iÖn ¸p bíc cña tr¹m
Çc th«ng tin ë ®©y dùa trªn c«ng thøc vµ lêi giíi thiÖu trong tiªu chuÈn IEEE
80-1976 (IEEE híng dÉn an toµn trong nèi ®Êt tr¹m biÕn ¸p). Ngêi ®äc nªn tham
kh¶o çc tµi liÖu nµy ®Ó biÕt thªm th«ng tin liªn quan dÉn d¾t ra c«ng thøc, Çc
nguån d÷ liÖu thÝ nghiÖm vµ nguån gèc cña çc khuyÕn ço.
Môc tiªu c¬ b¶n trong thiÕt kÕ hÖ thèng nèi ®Êt tr¹m lµ giíi h¹n dßng ®iÖn
ch¹y qua c¬ thÓ con ngêi trong çc ®iÒu kiÖn sù cè ë gi¸ trÞ thÊp h¬n gi¸ trÞ g©y ra
kÕt thí cña t©m thÊt. KÕt thí t©m thÊt lµ mét ®iÒu kiÖn cña tim trong ®ã nã kh«ng
®¸p øng theo resusitation. Kü n¨ng vµ thiÕt bÞ ¸p dông ®iÒu khiÓn ®iÖn giËt, chØ biÕt
r»ng çch ch÷a ®èi víi kÕt thí t©m thÊt, trong thêi gian ng¾n mµ nã cã thÓ cã kÕt
qu¶, hÇu nh cha bao giê cã t¹i hiÖn trêng.
D÷ liÖu nghiªn cøu chØ ra r»ng 99.5% con ngêi cã thÓ chÞu ®îc kho¶ng thêi
gian ®Õn 3 gi©y, mµ kh«ng bÞ kÕt thí t©m thÊt, dßng ®iÖn tÇn sè c«ng nghiÖp ®îc
x¸c ®Þnh bëi biÓu thøc sau:
IK = 0.116/ t A
Trong ®ã:
IK lµ dßng ®iÖn hiÖu dông ch¹y qua ngêi, tÝnh b»ng ampe
t lµ thêi gian bÞ ®iÖn giËt, tÝnh b»ng gi©y
Trong çc trêng hîp ®iÖn thÕ g©y giËt cã thÓ vÉn kÐo dµi mét vµi phót hoÆc
h¬n mµ kh«ng ®¶m b¶o kªu cøu, ngêi ta khuyªn r»ng dßng ®iÖn ch¹y qua ngêi cã
thÓ giíi h¹n ë gi¸ trÞ cho ch¹y qua hiÖn t¹i cã thÓ chÊp nhËn ®îc lµ 9 mA ®èi víi
®µn «ng vµ 6mA ®èi víi phô n÷. Nhãm lµm viÖc IEEE khuyÕn ço mét gi¸ trÞ 5 mA.
Çc gi¸ trÞ ®îc sö dông ®èi víi thêi gian kÐo dµi ®iÖn giËt trong çc trêng
hîp lo¹i trõ sù cè b»ng çc r¬ le t¸c ®éng nhanh vµ tù ®ãng l¹i nhanh lµ mét vÊn ®Ò
xem xÐt. ViÖc sö dông thêi gian lo¹i trõ cña b¶o vÖ dù phßng sÏ lµ gi¸ trÞ võa ph¶i
cña dßng ®iÖn ch¹y qua ngêi. Ngêi ta khuyªn r»ng ®«i khi cho phÐp ®iÖn giËt lÆp
l¹i khi cã sö dông ®ãng l¹i nhanh. EGAT (Th¸i Lan) xem r»ng mét gi©y lµ thêi gian
lo¹i trõ sù cè an toµn.
Mét ngêi trong tr¹m hoÆc bªn ngoµi hµng rµo tr¹m cã thÓ bÞ hoÆc ®iÖn thÕ
bíc hoÆc tiÕp xóc hoÆc ®iÖn ¸p trong nh÷ng ®iÒu kiÖn sù cè.
Sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm bÊt kú trªn mÆt ®Êt, gi¶ thiÕt lµ 1 m,
chóng cã thÓ bÞ ch¹m ®ång thêi bëi ch©n ngêi ®îc xem nh ®iÖn thÕ hoÆc ®iÖn ¸p
bíc.
Chªnh lÖch ®iÖn ¸p gi÷a bÊt cø ®iÓm nµo trªn ®Êt mµ ë ®ã mét ngêi cã thÓ
®øng vµ bÊt cø ®iÓm nµo (vËt ®îc nèi b»ng d©y dÉn víi ®Êt bao gåm hµng rµo tr¹m)
mµ ®iÓm ®ã cã thÓ tiÕp xóc ®ång thêi hoÆc b»ng tay ®îc xem nh ®iÖn thÕ hoÆc
19-24
®iÖn ¸p tiÕp xóc. §Ó x¸c ®Þnh ®iÖn thÕ tiÕp xóc vµ ®iÖn thÕ bíc cã thÓ chÞu ®îc,
mét gi¶ thiÕt phï hîp ®Ó sö dông çc hÖ sè m¹ch gi¶ tëng phï hîp vµ ph¬ng tr×nh
cho dßng ®iÖn ch¹y qua ngêi cã thÓ chÞu ®îc ®îc IK. §iÖn thÕ chÞu ®ùng trë
thµnh:
Estep = (RK + 2RF)IK = (1000 + 6PS)0.116/ t = 116 + 0.7PS / t
Etouch = (RK + RF/2) = (1000 + 1.5PS)0.116/ t = 116 + 0.17PS / t
T rong ®ã:
RK lµ ®iÖn trë ngêi vµ da, tÝnh b»ng ohms (®îc gi¶ thiÕt b»ng 1000-ohms)
RF lµ ®iÖn trë ch©n-xuèng-®Êt, tÝnh b»ng ohms (®îc cho lµ b»ng 3PS ohms)
PS lµ ®iÖn trë suÊt cña ®Êt gÇn mÆt ®Êt ngay ë díi ch©n, tÝnh b»ng «m-mÐt
(Ohm trªn mÐt chiÒu dµi ®êng ®i dßng ®iÖn ®èi víi tiÕt diÖn ngang cña ®êng ®i
dßng ®iÖn mét mÐt vu«ng). Cã thÓ tÝnh ®Õn çc biÖn ph¸p xö lý bÒ mÆt (ch¼ng h¹n,
líp ®¸ d¨m) cã ®iÖn trë suÊt kh¸c víi ®Êt tù nhiªn. Trong thùc tÕ ngêi ta d¶i mét
líp ®¸ d¨m dµy tõ 10 ®Õn 20 cm cã ®iÖn trë suÊt (Ps) tõ 3000 ®Õn 5000 ohm-m.
Chó ý r»ng ®èi víi tiÕp xóc bíc, ®iÖn trë cña hai ch©n lµ nèi tiÕp, ®èi víi tiÕp
xóc ch¹m tay, chóng lµ song song.
§iÖn ¸p tiÕp xóc tay, nÆng nÒ h¬n ®iÖn ¸p bíc, ®îc xem xÐt trong tÝnh to¸n
®iÖn thÕ lín nhÊt mµ mét ngêi cã thÓ gÆp ph¶i do ®iÖn ¸p bíc thêng gÆp trong
thùc tÕ l¾p ®Æt thêng nhá h¬n ®iÖn ¸p tiÕp xóc. Mét trêng hîp ®Æc biÖt cña ®iÖn ¸p
tay tiÕp xóc tõ mét kÕt cÊu ®îc nèi ®Êt ®Õn trung t©m cña mét líi nèi ®Êt h×nh ch÷
nhËt ®îc sö dông, nÆng nÒ h¬n ®iÖn ¸p tiÕp xóc t¹i kho¶ng çch n»m ngang mét
mÐt tõ d©y nèi ®Êt. Lý do cña lùa chän nµy lµ cã rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng mét vËt thÓ
®îc tay tiÕp xóc, trong khi ®ang ®øng ë kho¶ng çch lín h¬n 1 mÐt, cã thÓ nèi trùc
tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp víi m¹ng nèi ®Êt. §iÖn ¸p tay tiÕp xóc nµy ®îc gäi lµ "®iÖn ¸p
líi". Nh×n chung, nã sÏ cã gi¸ trÞ lín h¬n ®iÖn ¸p tay tiÕp xóc ë kho¶ng çch mét
mÐt tõ d©y ®Én cña m¹ng nèi ®Êt.
BiÓu thøc tÝnh ®iÖn ¸p líi lµ:
Emesh = KmKiPI / L
Trong ®ã
Km lµ hÖ sè ®îc dïng ®Ó tÝnh ®Õn ¶nh hëng cña sè lîng, n, kho¶ng çch,
D, ®êng kÝnh d, vµ ®é ch«n s©u h cña çc d©y dÉn m¹ng nèi ®Êt.
Km = 1/2 1n D2 /16nd + 1/ 1n(3/4)(5/6)(7/8)......etc.
Sè lîng hÖ sè trong dÊu ngoÆc ®¬n trong ®¹i lîng thø hai ë trªn sÏ nhá h¬n
han lÇn sè d©y dÉn song song trong m¹ng c¬ b¶n, kh«ng kÓ çc mèi nèi ngang.
Ki lµ hÖ sè hiÖu chØnh kh«ng cã quy luËt, dïng cho dßng ®iÖn ®Êt kh«ng nhÊt
qu¸n tõ çc phÇn kh¸c nhau cña m¹ng nèi ®Êt.
19-25
P lµ ®iÖn trë suÊt trung b×nh cña ®Êt tÝnh b»ng ohm-m.
I lµ tæng dßng ®iÖn hiÖu dông lín nhÊt, tÝnh b»ng ampe, ch¹y gi÷a m¹ng nèi
®Êt vµ ®Êt, ®îc ®iÒu chØnh ®Ó cho phÐp lµm nÆng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng trong t¬ng
lai.
L lµ tæng chiÒu dµi cña d©y dÉn ch«n, tÝnh b»ng m. XÊp x× gÇn ®óng nhÊt cña
chiÒu dµi t¸c dông cña d©y dÉn ch«n díi ®Êt nªn sö dông b»ng çch céng thªm
chiÒu dµi cña çc cäc nèi ®Êt, phÇn bao ®Ó ch«n, mãng kim lo¹i , v.v vµo chiÒu dµi
thùc tÕ cña çc d©y dÉn m¹ng nèi ®Êt ®îc ch«n díi ®Êt.
Tham kh¶o tiªu chuÈn 80-1976 IEEE vÒ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh Ki ( nh×n chung
gi¸ trÞ thay ®æi tõ 1.2 ®Õn 2 hoÆc h¬n) vµ vÒ çc hÖ sè lµm nÆng ®îc khuyÕn nghÞ.
Ph¬ng tr×nh tÝnh ®iÖn ¸p bíc lµ:
E step = KSKip (I/L)
Trong ®ã:
Ks lµ hÖ sè ®îc tÝnh ®Õn ¶nh hëng cña sè lîng n, kho¶ng çch D, vµ ®é
s©u ch«n h cña çc d©y dÉn m¹ng. Gi¸ trÞ cña nã lµ:
KS = 1/ (1/2h + 1/D+h + 1/2D + 1/3D ....etc.)
Tæng sè ®¹i lîng n»m trong dÊu ngoÆc b»ng víi sè d©y dÉn song song trong
m¹ng nèi ®Êt c¬ b¶n, kh«ng kÓ çc mèi nèi ngang.
Çc hÖ sè kh¸c trong ph¬ng tr×nh nh ®· ®Þnh nghÜa ë trªn cho tÝnh to¸n ®iÖn
¸p líi.
19.9. Phô lôc B

BiÓu mÉu sè liÖu thÝ nghiÖm
Danh s¸ch kiÓm tra gi¸m s¸t
Sè liÖu thÝ ngiÖm nèi ®Êt tr¹m
Tr¹m biÕn ¸p §iÖn ¸p
Ngêi gi¸m s¸t Nhµ thÇu
ThiÕt bÞ thÝ nghiÖm

Thang ®o hoÆc RES OR VA
ThiÕt bÞ MFR MODEL gi¸ trÞ danh ®Þnh
AMP hoÆc V
§Çu vµo v«n kÕ (VM)
§Çu vµo ampe kÕ (AM)
VAC V«n kÕ èng (VTVM)
INSUTATING TRANSF
AUX CURRENT TRANSF
19-26
G R ID R ESISTAN CE
SOIL CON D ITION AB M TEM P TEST D ATE
IN PU T CU R EN T LOCATION m FR OM FEN CE N O.1 * SID E
m FR OM FEN CE N O.2 * SID E
FEN CE R EAD IN G S
D IST SW CALC
# * FR OM POS VM AM V TV M R ES
PR OB E LOC SID E (m ) N O COM PASS V M ETER M U LT AM P V
C IN ITIAL 1
C IN ITIAL 2
C 1 1
C 1 2
C 2 1
C 2 2
C 3 1
C 3 2
P IN ITIAL 1
P IN ITIAL 2
P 1 1
P 1 2
P 2 1
P 2 2
P 3 1
P 3 2
*NhËp vµo N,E,S hoÆc W

# D÷ liÖu ®îc ghi cho vÞ trÝ khëi ®Çu cña que th¨m vµ ba vÞ trÝ cuèi cña que
th¨m ®èi víi chóng gi¸ trÞ ®o lêng ®äc ®îc lµ gièng nhau.
19-27
ch¬ng 20 Çc ph¬ng ph¸p kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm
nghiÖm thu tr¹m biÕn ¸p
20.1. Kh¸i qu¸t

Díi ®©y lµ nh÷ng híng dÉn vÒ thÝ nghiÖm thiÕt bÞ tr¹m khi giao nhËn vµ giai
®o¹n nghiÖm thu çc thiÕt bÞ míi x©y dùng.
Môc tiªu cña híng dÉn nµy lµ gióp ®¶m b¶o vËn hµnh ®óng çch vµ ®¶m b¶o
®é tin cËy chung cña hÖ thèng ®iÖn bëi yªu cÇu kiÓm tra toµn bé çc viÖc l¾p ®Æt vµ
thùc hiÖn tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm hiÖn trêng cÇn thiÕt cña thiÕt bÞ tríc khi cho chóng
mang ®iÖn. ThÝ nghiÖm nghiÖm thu ®Æc biÖt quan träng lµ do dï sai sãt nhá nhÊt
hoÆc thiÕt bÞ sai chøc n¨ng, nÕu kh«ng ®îc kh¾c phôc, cã thÓ ¶nh hëng lín ®Õn ®é
tin cËy, hiÖu qu¶ vµ an toµn trong vËn hµnh. Dï ®¬n gi¶n nh v« t×nh ®Ó quªn mét
tÊm chÌn vËn chuyÓn trong m¸y c¾t hoÆc mét chØnh ®Þnh r¬ le sai mµ kh«ng ph¸t
hiÖn ®îc, nh÷ng sai sãt nhá nh vËy cã thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ ph¸ huû. ViÖc ph¸t
hiÖn vµ kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò nµy trong qu¸ tr×nh kiÓm tra sÏ ®¶m b¶o r»ng tÝnh
toµn vÑn cña thiÕt kÕ hÖ thèng nguyªn thuû sÏ ®îc upheld vµ kÕt qu¶ t¨ng ®é tin
cËy, vËn hµnh thuËn lîi vµ an toµn thiÕt bÞ.
20.2. ThiÕt bÞ chÝnh cña tr¹m ®îc thÝ nghiÖm

Çc m¸y biÕn ¸p
Çc kh¸ng
Çc bé tô
Çc m¸y c¾t
Çc dao çch ly
M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô
M¸y biÕn dßng ®iÖn
B¶o vÖ r¬ le, thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn vµ ®o lêng
ThiÕt bÞ viÔn th«ng
¾c qui vµ bé n¹p ¾c qui
Çp lùc vµ çp ®iÒu khiÓn
ThiÕt bÞ phô trî kh¸c nh thiÕt bÞ ®ãng c¾t
Tæ m¸y ph¸t dù phßng...
20.3. Çc yªu cÇu ®èi víi thÝ nghiÖm thiÕt bÞ tr¹m
Nh÷ng viÖc díi ®©y nªn ®îc thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o r»ng thiÕt bÞ ®îc thÝ
nghiÖm ®óng çch:
a. §¶m b¶o r»ng nh©n viªn thÝ nghiÖm cã ®ñ tr×nh ®é ®¶m ®¬ng c«ng viÖc
20-1
b. §¶m b¶o r»ng thiÕt bÞ thÝ nghiÖm phï hîp ®îc sö dông
c. Çc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra c¬ b¶n sÏ bao gåm: thÝ nghiÖm d©y dÉn, çp,
thiÕt bÞ vµ çc hÖ thèng ®îc l¾p ®Æt hoÆc ®Êu nèi theo hîp ®ång ®iÖn ®Ó ®¶m b¶o
chØnh ®Þnh l¾p ®Æt ®óng çch, ®Êu nèi vµ thùc hiÖn chøc n¨ng theo ®óng çc b¶n vÏ,
®Æc tÝnh kü thuËt vµ híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o. Môc ®Ých cña híng dÉn nµy lµ thÝ
nghiÖm hiÖn trêng ®Çy ®ñ vµ hoµn h¶o nh ®· x¸c ®Þnh nh»m ®¶m b¶o mét çch
tæng thÓ viÖc l¾p ®Æt vµ vËn hµnh thiÕt bÞ ®óng.
20.4. NghÜa vô cña nhµ thÇu khi thÝ nghiÖm thiÕt bÞ

Nhµ thÇu ph¶i:
1. Th«ng b¸o cho EVN tríc khi b¾t ®Çu bÊt cø thÝ nghiÖm nµo
2. Híng dÉn tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra ®îc khuyÕn ço bëi nhµ chÕ
t¹o thiÕt bÞ trõ khíc tõ ®Æc biÖt cña EVN.
3. Bao gåm mäi thÝ nghiÖm phô ®îc x¸c ®Þnh bëi EVN
4. Duy tr× b¶n ghi cña tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm ®îc thÓ hiÖn thêi gian, nh©n viªn
thùc hiÖn thÝ nghiÖm, thiÕt bÞ hoÆc vËt t ®îc thÝ nghiÖm, çc thÝ nghiÖm ®· thùc
hiÖn, nhµ s¶n xuÊt vµ sè seri cña thiÕt bÞ thÝ nghiÖm vµ çc kÕt qu¶.
5. Cung cÊp çc b¶n sao cña çc b¶n ghi thÝ nghiÖm cho EVN
6. §Ö tr×nh EVN çc b¶n vÏ "Hoµn c«ng" thÓ hiÖn tÊt c¶ nh÷ng thay ®æi ë hiÖn
trêng ®èi víi çc b¶n vÏ x©y dùng.
7. Cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi mäi h háng ®èi víi thiÕt bÞ hoÆc vËt t do çc thñ
tôc thÝ nghiÖm sai hoÆc dông cô thÝ nghiÖm kh«ng ®óng vµ sÏ thay thÕ hoÆc phôc håi
nguyªn tr¹ng mäi thiÕt bÞ hoÆc vËt t h háng.
20.5. Çc thÝ nghiÖm nghiÖm thu tr¹m

Nhµ thÇu ph¶i thùc hiÖn tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra ®îc yªu cÇu bëi ®Æc
tÝnh kü thuËt. Tõng bé phËn cña thiÕt bÞ ph¶i ®îc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra nh yªu
cÇu cña nhµ chÕ t¹o thiÕt bÞ tríc khi ®a vµo vËn hµnh. Nh÷ng híng dÉn chung
cho thÝ nghiÖm chÝnh thiÕt bÞ riªng lÎ ®îc tr×nh bµy trong çc phÇn thiÕt bÞ riªng lÎ.
Nh×n chung, çc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra sau ph¶i ®îc thùc hiÖn khi ®a vµo
vËn hµnh.
1. KiÓm tra tÊt c¶ çc b¸t sø çch ®iÖn xem cã bÞ vì hoÆc h háng. Çc b¸t sø
çch ®iÖn nªn ®îc lau s¹ch tríc khi ®ãng ®iÖn.
2. KiÓm tra tÊt c¶ çc d©y dÉn thanh çi vµ çc l¾p r¸p. §©y cã thÓ lµ kiÓm tra
x©y dùng chung bao gåm c¶ ®é xiÕt chÆt cña bu-l«ng, ta d©y dÉn, ®é vâng ®óng,
thø tù pha ®óng...
3. KiÓm tra tÊt c¶ çc kÕt cÊu thÐp xem x©y dùng cã ®óng kh«ng bao gåm xiÕt
chÆt bu l«ng, bong líp m¹ kÏm, vµ viÖc nèi ®Êt
20-2
4. KiÓm tra tÊt c¶ çc bÒ mÆt thiÕt bÞ xem cã bÞ søt mÎ hoÆc h háng vµ söa
ch÷a nÕu cÇn thiÕt.
5. KiÓm tra kho¶ng trèng pha vµ ®Êt trªn tÊt c¶ kho¶ng lµm viÖc thanh çi vµ
gi÷a çc bé phËn mang ®iÖn cña tÊt c¶ thiÕt bÞ vµ c«ng tr×nh hoÆc thiÕt bÞ mang ®iÖn
thÕ ®Êt kh¸c.
6. KiÓm tra tÊt c¶ çc dao çch ly ®èi víi phÇn x©y dùng chung, sù th¼ng hµng,
tÝnh ch¾c ch¾n vËn hµnh, kho¶ng trèng, kho¸ liªn ®éng c¬ khÝ thao t¸c vµ sù ho¹t
®éng ®óng cña bÊt cø ®éng c¬ truyÒn ®éng c¬ khÝ nµo.
7. KiÓm tra tÊt c¶ çc m¸y c¾t ®èi víi phÇn x©y dùng chung, vËn hµnh ®óng vµ
th¼ng hµng, ¸p lùc vµ mËt ®é SF6 phï hîp, sù ho¹t ®éng ®óng cña hÖ thèng thao t¸c
b»ng khÝ hoÆc lo¹i kh¸c, ghi nhËn sè lÇn ho¹t ®éng vµ sè lÇn ch¹y m¸y nÐn...
8. KiÓm tra chøc n¨ng tÊt c¶ çc m¹ch r¬ le b¶o vÖ vµ ®iÒu khiÓn. TÊt c¶ çc ®i
d©y ph¶i ®îc kiÓm tra ®óng víi çc b¶n vÏ, çc hµng kÑp ®îc lµm ®óng vµ d©y dÉn
®óng vµ cã l¾p ®Æt thÎ çp. C¾t m¸y c¾t ®óng, phèi hîp thiÕt bÞ, chØ thÞ, vµ chøc n¨ng
ho¹t ®éng nªn ®îc kiÓm l¹i.
9. Çc hÖ thèng r¬ le cña ®êng d©y truyÒn t¶i vµ thiÕt bÞ th«ng tin liªn l¹c
t¬ng øng nªn ®îc kiÓm tra tõ ®Çu cuèi ®Ó ®¶m b¶o c¾t xa vµ phèi hîp ®óng. ViÖc
c¾t ®óng, çc møc tÝn hiÖu th«ng tin liªn l¹c, çc tÇn sè, chØ thÞ, vµ çc chøc n¨ng
ho¹t ®éng nªn ®îc kiÓm tra l¹i.
10. §iÒu khiÓn xa, ®o lêng xa, vµ chØ thÞ th«ng qua SCADA nªn ®îc kiÓm
tra l¹i.
11. Çc m¹ch hoµ ®ång bé vµ ho¹t ®éng cña cét hoµ nªn ®îc kiÓm tra l¹i.
12. KiÓm tra ho¹t ®éng ®óng cña çc thiÕt bÞ söa ch÷a t¹i tr¹m, bao gåm chøc
n¨ng ho¹t ®éng, çc thao t¸c tù ®éng chuyÓn ®æi ®óng, ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ c¾t
®iÖn ¸p thÊp...
13. §¶m b¶o giao diÖn ®óng víi nhµ m¸y ®iÖn, hÖ thèng bï tÜnh, hoÆc líi
®iÖn kh¸c nÕu cã. C¾t m¸y c¾t ®óng, chØ thÞ, ®o lêng vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng nªn
®îc kiÓm l¹i.
14. §iÖn ¸p vµ thø tù pha ®óng nªn ®îc kiÓm l¹i tríc khi ®ãng mét m¸y c¾t
lùc lÇn ®Çu tiªn.
15. Ho¹t ®éng cña bé chuyÓn nÊc biÕn ¸p mang t¶i (LTC) nªn ®îc kiÓm l¹i
®èi víi tÊt c¶ çc çch vËn hµnh. Nã cã thÓ bao gåm tõ xa, t¹i chç, tù ®éng, b»ng
tay, vµ vËn hµnh riªng biÖt vµ tæ hîp ®èi víi tæ m¸y biÕn ¸p mét pha. Ho¹t ®éng
chÝnh - theo ®óng nªn ®îc kiÓm l¹i ®èi víi tÊt c¶ çc m¸y biÕn ¸p song song.
16. Lîng vµ møc dÇu nªn ®îc kiÓm tra trªn tÊt c¶ thiÕt bÞ cã ®æ dÇu, bao
gåm çc m¸y biÕn ¸p, çc ®iÖn kh¸ng, çc m¸y biÕn dßng, çc m¸y biÕn ®iÖn ¸p,
m¸y biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô vµ çc m¸y c¾t.
20-3
17. TÊt c¶ çc qu¹t vµ çc ®ång hå ®o nªn ®îc kiÓm tra ®Ó vËn hµnh ®óng, tèc
®é vµ chiÒu quay.
18. §o lêng RIV vµ tiÕng ån nghe ®îc nªn thùc hiÖn cho çc tr¹m EHV
nh»m ®¶m b¶o phï hîp víi çc ®Æc tÝnh kü thuËt.
19. Sau tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm vµ kiÓm tra, tr¹m biÕn ¸p nªn ®îc ®ãng ®iÖn
tõng phÇn, vµ ®Ó phãng ®iÖn trong thêi gian ng¾n tríc khi ®a vµo vËn hµnh.
20. Çc m¸y biÕn ¸p nªn ®îc ®ãng ®iÖn tõ phÝa ®iÖn ¸p thÊp tríc nÕu cã thÓ
vµ ®Ó ng©m ®iÖn trong mét ngµy trë lªn tríc khi mang t¶i.
20.6. Çc phÐp ®o ®iÖn trë

(Cña m¸y biÕn ¸p lùc, biÕn dßng, biÕn ®iÖn ¸p, biÕn ®iÖn ¸p tô...)
20.6.1. Kh¸i qu¸t

§Ó x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh kü thuËt cña thiÕt bÞ ®iÖn ngêi ta thêng cÇn ph¶i ®o
lêng ®iÖn trë cña hµng lo¹t çc phÇn tö cña thiÕt bÞ nh çc cuén d©y, lâi thÐp, tiÕp
®iÓm, çch ®iÖn...
Møc ®é chÝnh x¸c yªu cÇu vµ tr¹ng th¸i tù nhiªn cña m¹ch ®îc ®o sÏ quyÕt
®Þnh viÖc chän ph¬ng ph¸p ®o lêng. Nh×n chung çc thiÕt bÞ ®o sö dông m¹ch cÇu
c¬ b¶n (nh ph¬ng ph¸p Kelvin hoÆc Wheatstone) tù thÝch hîp víi ®o gi¸ trÞ ®iÖn
trë nhá, trung b×nh vµ cao cña m¹ch ®iÖn.
20.6.2. Çc ph¬ng ph¸p ®o ®iÖn trë

§é chÝnh çc cña çc ®o lêng ®iÖn trë cã gi¸ trÞ thÊp nhá h¬n kho¶ng 5 ohm
cã thÓ bÞ ¶nh hëng nghiªm träng bëi ®iÖn trë cña çc tiÕp ®iÓm vµ çc ®Çu cùc ®Êu
nèi. Do ®ã, çc ph¬ng ph¸p gi¶m çc ¶nh hëng nµy ®· ®îc ph¸t triÓn ®Ó ®o çc
gi¸ trÞ ®iÖn trë thÊp.
Mét ®iÖn trë cã thÓ ®îc ®o hoÆc nh mét m¹ng cã hai cùc hoÆc nh mét
m¹ng 4 cùc. Trong phÐp ®o hai cùc ®iÖn trë m¹ng ®îc nèi víi m¹ch ®o th«ng qua
mét ®«i b¶n cùc. Nh vËy, c¶ ®iÖn trë tiÕp xóc t¹i ®iÓm ®Êu nèi vµ ®iÖn trë cña b¶n
cùc sÏ trë thµnh mét phÇn cña ®iÖn trë ®ang ®îc ®o vµ kÕt qu¶ cña ph¬ng ph¸p
nµy lµ kh«ng ch¾c ch¾n.
NÕu mét m¹ng ®iÖn trë ®îc thùc hiÖn 4 cùc, ®iÖn trë cña nã cã thÓ ®îc x¸c
®Þnh mét çch chÝnh x¸c vµ ®îc ®o b»ng ph¬ng ph¸p 4 cùc. Mét ®«i cùc (çc cùc
dßng ®iÖn) ®îc ®Æt bªn ngoµi ®«i thø hai (çc cùc ®iÖn thÕ) nh trªn H×nh 1.
20-4
H×nh 1. M¹ng 4 cùc ®Ó ®o ®iÖn trë
§iÖn trë ®îc x¸c ®Þnh nh ®iÖn ¸p hë m¹ch gi¸ng trªn çc cùc ®iÖn thÕ chia
cho dßng ®iÖn ®i vµo vµ ra khái çc cùc dßng ®iÖn. Nh vËy, ch¼ng h¹n, nÕu ®iÖn trë
cña mét cuén d©y gi÷a hai ®iÓm a vµ b lµ cÇn thiÕt, çc b¶n cùc ®iÖn thÕ sÏ ®îc nèi
vµo cuén d©y ë çc ®iÓm nµy, trong khi ®ã çc cùc t¬ng øng víi C1 vµ C2 trªn h×nh
vÏ sÏ ®îc ®Æt bªn ngoµi. Nh vËy:
RX = Ep1 - p2/IC1-C2
Kh«ng cã qui t¾c nghiªm ngÆt nµo quyÕt ®Þnh viÖc lùa chän ®o lêng 4 cùc
thay cho 2 cùc. ViÖc lùa chän phô thuéc chñ yÕu vµo ®é lín cña ®iÖn trë vµ phô
thuéc vµo ®é chÝnh x¸c theo ®ã mµ nã ®îc ®o. Tuy nhiªn, c¶ ®iÖn trë tiÕp xóc hoÆc
®iÖn trë b¶n cùc cã thÓ lín ®Õn 0.01 ohm. NÕu cã mét phÇn râ rµng cña ®iÖn trë
®îc ®o, ph¬ng ph¸p ®o 4 cùc ®îc chän.
20.6.3. Ph¬ng ph¸p cÇu

Çc ph¬ng ph¸p cÇu hoÆc thiÕt bÞ ®o sè ®é chÝnh x¸c cao nãi chung lµ thÝch
hîp h¬n çc ph¬ng ph¸p kh¸c bëi v× sù thuËn tiÖn vµ chÝnh x¸c cña chóng, do
chóng cã thÓ ®îc sö dông ®Ó ®o ®iÖn trë ®Õn 10000 ohm. Chóng nªn ®îc sö dông
trong nh÷ng trêng hîp trong ®ã dßng ®iÖn danh ®Þnh cña cuén d©y m¸y biÕn ¸p
®îc ®o nhá hän 1 A nÕu mong muèn ®é chÝnh x¸c cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Hai lo¹i
m¹ch cÇu ®îc sö dông: (1) cÇu Wheatstone khi hai cùc ®o lêng lµ ®ñ; vµ (2) cÇu
nh¸nh tû sè kÐp (kelvin) khi yªu cÇu çc ®o lêng 4 cùc. §èi víi gi¸ trÞ ®iÖn trë tõ 1
ohm trë lªn, cÇu Wheatstone (hoÆc t¬ng ®¬ng) thêng ®îc sö dông; ®èi víi gi¸
trÞ nhá h¬n 1 ohm, cÇu Kelvin (hoÆc t¬ng ®¬ng) thêng ®îc sö dông. Mét vµi
cÇu ®iÖn trë hiÖn ®¹i cã kh¶ n¨ng ®o ë c¶ hai d¶i ®iÖn trë. C¶ hai lo¹i ®Òu cã trªn thÞ
trêng vµ yªu cÇu tèi thiÓu thiÕt bÞ ngo¹i vi. CÇu Wheatstone lµ mét cÇu 4 nh¸nh, nã
chøa mét ®«i nh¸nh vµ mét nh¸nh ®iÖn trë ®iÒu chØnh ®îc ®Ó thùc hiÖn c©n b»ng.
§iÖn trë ®îc ®o sÏ hoµn thµnh cÇu ®o. Trong phiªn b¶n th¬ng m¹i, tû sè çc
20-5
nh¸nh b»ng nhau do ®ã bÊt cø mét trong çc tû sè cã thÓ ®îc chän kh«ng khã kh¨n
g×. Nh vËy, çc ®iÖn trë cã thÓ ®îc ®o trªn mét d¶i réng víi ®é ph©n d¶i lín nhÊt
cã s½n tõ nh¸nh ®iÒu chØnh ®îc.
CÇu nh¸nh cã tû sè kÐp cã phøc t¹p h¬n c¶ trong thiÕt kÕ vµ vËn hµnh chóng.
Tiªu chuÈn IEEE 118 vµ s¸ch gi¸o khoa kÌm theo çc phÐp ®o lêng ®iÖn cã thÓ
®îc sö dông ®Ó biÕt thªm chi tiÕt th¶o luËn vÒ cÇu. Nãi chung, m¹ch cÇu ®o mét
®iÖn trë 4 cùc b»ng çch çc ®iÓm cña nã ®îc g¾n vµo çc m¹ch ®o lêng vµ çc
®iÖn trë cña çc b¶n cùc kh«ng ®i vµo phÐp ®o.
CÇu kÐp Kelvin, thÓ hiÖn trªn H×nh 2, ®îc sö dông ®Ó ®o lêng ®iÖn trë thÊp
cña çc cÊu tróc 4 cùc, chóng lµ, çc cùc ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn riªng biÖt.
H×nh 2. CÇu kÐp Kelvin

Khi cÇu c©n b»ng, nh chØ thÞ bëi gi¸ trÞ ®äc ®îc b»ng kh«ng cña dông cô ®o
(G), ®iÖn trë kh«ng biÕt (Rx) ®îc tÝnh b»ng biÓu thøc sau:
RX = RS(RA/RB) + [(RCRL)/(RC+RD+RL)] [RA/RB/RD]
Trong ®ã RL lµ ®iÖn trë cña liªn kÕt tõ r2 ®Ón r3
NÕu tû sè cña RA/RB ®óng b»ng RC/RD
RX = RS(RA/RB)
CÇn ph¶i chó ý r»ng ®iÖn trë cña çc b¶n cùc r1, r2, r3 vµ r4 gi÷a çc cùc cña
cÇu vµ çc cùc ®iÖn ¸p cña çc ®iÖn trë cã thÓ tham gia vµo mÊt c©n b»ng tû sè. §iÖn
trë cña çc cùc nµy nªn ë cïng tû sè nh çc nh¸nh mµ chóng ®îc nèi vµo. ë mét
sè cÇu Kelvin, çc ®iÖn trë nhá cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc ®îc sö dông ®Ó c©n b»ng
çc b¶n cùc. Ph¬ng ph¸p kh¸c lµ nèi s¬n nh¸nh Rc vµ RD b»ng mét ®iÖn trë cao
cho ®Õn khi RA/RB = RC/RD víi liªn kÕt L ®îc th¸o ra. Khi c©n b»ng nµy ®¹t ®îc,
liªn kÕt L ®îc thay thÕ vµ c©n b»ng cÇu chÝnh ®îc ®iÒu chØnh l¹i. ë mét sè cÇu, tû
sè trong vµ ngoµi çc nh¸nh ®îc ®iÒu chØnh chØ ë çc bíc thËp ph©n, vµ c©n b»ng
chÝnh ®îc b¶o ®¶m nhê vµo mét ®iÖn trë tiªu chuÈn ®iÒu chØnh ®îc gåm cã mét
b¨ng víi chÝn ®Çu ph©n ¸p 0.01 hoÆc 0.001 ohm mçi ®Çu vµ mét d©y dÉn trît. Çc
cÇu s¸ch tay cã thÓ sö dông çc nh¸nh tû sè d©y dÉn trît vµ çc ®iÖn trë tham chiÕu
®Ó bao hÕt d¶i tõ 10 micro-ohms ®Õn 10 ohms.
20-6
20.6.4. Ph¬ng ph¸p ®ång hå v«n-®ång hå ampe
Ph¬ng ph¸p v«n kÕ-ampe kÕ ®«i khi thuËn tiÖn h¬n ph¬ng ph¸p cÇu. Nã chØ
®ßi hái dßng ®iÖn danh ®Þnh cña cuén d©y m¸y biÕn thÕ lµ 1 A hoÆc h¬n ®Ó ®¹t ®îc
®é chÝnh x¸c chÊp nhËn ®îc.
PhÐp ®o ®îc thùc hiÖn víi dßng ®iÖn mét chiÒu. §äc ®ång thêi dßng ®iÖn vµ
®iÖn ¸p ®îc thùc hiÖn nhê viÖc sö dông ®Êu nèi trªn H×nh 3. §iÖn trë yªu cÇu ®îc
tÝnh to¸n tõ çc gi¸ trÞ ®äc ®îc theo ®Þnh luËt Ohm. Mét ¾c qui hoÆc chØnh lu läc
sÏ ®îc xem nh tho¶ m·n mét nguån dc h¬n lµ mét m¸y ph¸t xoay chiÒu. §iÖn ¸p
sö dông nªn ®ñ lín ®Ó t¹o ra dßng ®iÖn mong muèn 1A theo chÕ ®é ë trªn. Nguån
sau cã thÓ g©y ra chØ thÞ cña v«n kÕ bÞ dao ®éng do sù gîn sãng ®iÖn ¸p.
H×nh 3. PhÐp ®o v«n kÕ - ampe kÕ

§Ó gi¶m tèi thiÓu lçi quan s¸t:
(1) Çc dông cô ®o lêng nªn cã çc d¶i ®o sao cho sù ®æi híng ®ñ lín
(2) Cùc tÝnh cña cuén d©y m¹ch tõ nªn gi÷ kh«ng ®æi trong qu¸ tr×nh ®äc ®iÖn
trë. Sù ®¶o ngîc trong m¹ch tõ cña cuén d©y cã thÓ thay ®æi h»ng sè thêi gian vµ
kÕt qu¶ lµ çc gi¸ trÞ ®äc ®îc bÞ sai.
§Ó b¶o vÖ v«n kÕ khái h háng do sù lÖch ra khái thang ®o, v«n kÕ nªn th¸o
khái m¹ch tríc khi thao t¸c dßng ®iÖn bËt hoÆc t¾t. §Ó b¶o vÖ nh©n viªn thÝ nghiÖm
khái bÞ giËt do ®iÖn c¶m øng, dßng ®iÖn nªn ®îc c¾t b»ng mét kho¸ ®ãng c¾t phï
hîp ®îc çch ®iÖn.
NÕu ®iÖn ¸p gi¸ng nhá h¬n 1 V, ®ång hå ®o ®iÖn thÕ hoÆc ®ång hå ®o mili v«n
nªn ®îc sö dông.
ViÖc ®äc kh«ng nªn thùc hiÖn mµ chê cho dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p ®¹t ®Õn gi¸ trÞ
x¸c lËp.
Nh×n chung, cuén d©y sÏ cã h»ng sè thêi gian dc dµi (L/R). §Ó gi¶m thêi gian
yªu cÇu cho dßng ®iÖn ®¹t ®Õn gi¸ trÞ x¸c lËp cña nã, mét ®iÖn trë ngoµi kh«ng hç
c¶m nªn ®îc thªm nèi tiÕp víi nguån mét chiÒu. §iÖn trë ph¶i lín so víi ®iÖn c¶m
cña cuén d©y.
20-7
Sau ®ã cÇn ph¶i t¨ng ®iÖn ¸p nguån ®Ó bï l¹i ®iÖn ¸p gi¸ng trªn ®iÖn trë nèi
tiÕp. Thêi gian còng sÏ gi¶m nÕu tÊt c¶ çc cuén d©y cña m¸y biÕn ¸p ®îc vËn hµnh
hë m¹ch trong çc thÝ nghiÖm nµy.
ViÖc ®äc çc gi¸ trÞ nªn thùc hiÖn b»ng çch kh«ng díi 4 gi¸ trÞ dßng ®iÖn khi
çc thiÕt bÞ dïng kim chØ ®îc sö dông. Gi¸ trÞ trung b×nh cña ®iÖn trë ®îc tÝnh tõ
çc ®o lêng nµy nªn ®îc xem nh ®iÖn trë cña m¹ch.
Dßng ®iÖn sö dông kh«ng ®îc vîtt qu¸ 15% dßng ®iÖn danh ®Þnh cña cuén
d©y mµ ®iÖn trë cña nã ®ang ®îc ®o. Çc gi¸ trÞ lín h¬n cã thÓ g©y mÊt chÝnh x¸c
do viÖc lµm nãng cuén d©y vµ nh vËy lµm thay ®æi nhiÖt ®é vµ ®iÖn trë cña nã.
NÕu dßng ®iÖn qu¸ thÊp ®Ó ®äc ®îc trªn çc ampe dïng kim chØ, mét s¬n vµ
mili v«n hoÆc ®ång hå ®o ®iÖn thÕ sè nªn ®îc sö dông.
20.7. §o lêng tû sè biÕn cña m¸y biÕn ¸p lùc

20.7.1. Kh¸i qu¸t
Mét trong nh÷ng th«ng sè quan träng nhÊt cña m¸y biÕn ¸p lµ tû sè biÕn ¸p
kh«ng t¶i cña nã. Nã rÊt gÇn b»ng tû sè vßng d©y gi÷a çc cuén ®iÖn ¸p cao vµ ®iÖn
¸p thÊp. §Ó tr¸nh nh÷ng víng m¾c trong vËn hµnh vµ ®Ó ®Êu song song çc m¸y
biÕn ¸p lùc (vµ ph©n phèi), sÏ lµ rÊt quan träng ®Ó tû sè vßng d©y nµy ®îc x¸c ®Þnh
rÊt chÝnh x¸c. Hµng lo¹t çc tiªu chuÈn m¸y biÕn ¸p yªu cÇu r»ng çc tû sè thùc tÕ
cña m¸y biÕn ¸p n»m trong d¶i 0.5% cña tû sè biÕn ¸p ®îc ghi trªn m¸c m¸y. §iÒu
nµy yªu cÇu çc ®o lêng cña tû sè m¸y biÕn ¸p ®îc thùc hiÖn rÊt chÝnh x¸c.
Khi thùc hiÖn ®o lêng çc tû sè m¸y biÕn ¸p; thêng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh sai
lÖch tÝnh b»ng phÇn tr¨m so víi mét tû sè ®Þnh møc trªn m¸c m¸y ®· ®îc x¸c ®Þnh
tõ tríc. Çc kÕt qu¶ b¸o ço ®é lÖch nµy ®îc sö dông bëi nhµ chÕ t¹o trong ®¸nh
gi¸ cña hä vÒ ®iÒu kiÖn cña m¸y biÕn ¸p ®Ó hä ph¸t hµnh chøng chØ cho phÐp m¸y
biÕn ¸p ®îc phÐp ®ãng ®iÖn.
ViÖc ®o tû sè kh«ng hoµn thµnh trõ khi mét sè th«ng tin nh chªnh lÖch gãc
pha gi÷a çc ®iÖn ¸p s¬ cÊp vµ thø cÊp s½n sµng. Th«ng sè nµy rÊt quan träng v× nã
lµ ®é lín cña chªnh lÖch pha mµ chªnh lÖch ®ã cung cÊp ®Çu mèi x¸c ®Þnh xem m¸y
biÕn ¸p lùc ®ang thÝ nghiÖm cã bÞ ng¾n m¹ch bªn trong gi÷a çc vßng d©y trªn tÊt c¶
çc sîi d©y ®îc nèi song song, hoÆc cã ng¾n m¹ch gi÷a çc vßng d©y nµo kh¸c
kh«ng xung quanh lâi thÐp m¸y biÕn ¸p. TÊt c¶ çc hÖ sè nµy ¶nh hëng ®Õn gãc
pha gi÷a çc ®iÖn ¸p s¬ vµ thø cÊp.
MÆc dï kh«ng cã tiªu chuÈn c«ng nghiÖp nµo x¸c ®Þnh r»ng ®ång hå ®o tû sè
®îc cung cÊp kÌm çc ®Æc tÝnh ®o lêng gãc pha vµ tû sè, rÊt nhiÒu thiÕt bÞ thÝ
nghiÖm hiÖn nay ®îc çc nhµ s¶n xuÊt ®îc trang bÞ kÌm çc thiÕt bÞ nµy.
20-8
20.7.2. §é chÝnh x¸c
§é chÝnh x¸c cña çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm chñ yÕu ®îc x¸c ®Þnh bëi ®é chÝnh
x¸c cña bé chia ®iÖn ¸p tù c¶m ®îc nèi ë bªn trong. Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, ®iÒu rÊt
quan träng lµ tû sè nhËn ®îc lµ rÊt nghiªm ngÆt. Bëi vËy, bé chia ®iÖn ¸p ®iÖn c¶m
sÏ th«ng thêng cung cÊp mét ®é chÝnh x¸c ®o lêng toµn bé  0.1%.
MÆc dï kh«ng cã hai thiÕt bÞ thÝ nghiÖm nµo cã cïng çc ®Æc tÝnh vËt lý, tÊt c¶
çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm sÏ cã çc ®Æc tÝnh thÝ nghiÖm t¬ng tù. TÊt c¶ çc thiÕt bÞ thÝ
nghiÖm sÏ cung cÊp mét lo¹i ®iÓm c©n b»ng hoÆc ph¸t hiÖn kh«ng víi mét ®iÒu
khiÓn tinh ®é khuÕch ®¹i cho phÐp ®é nh¹y cao ®èi víi c¶ c©n b»ng pha vµ tû sè.
Tuú thuéc vµ c©n b»ng nµy mµ tÊt c¶ çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm sÏ chÝnh x¸c hoÆc kÐm
chÝnh x¸c h¬n.
20.7.3. Çc d¶i ®o lêng

Çc ®o lêng tû sè m¸y biÕn ¸p thêng ®îc thùc hiÖn ë 10 d¶i s¾p xÕp theo
çc bíc lÇn lît 2, 5 vµ 10. Çc d¶i kh¸c, çc tr×nh tù, v.v... vµ s¾p xÕp tû sè cã thÓ
cã tõ çc nhµ s¶n xuÊt kh¸c. Tuy nhiªn, hÖ thèng d¶i nµy ®îc cung cÊp theo çc
tr×nh tù t¬ng tù nhau bëi Olman Instruments, Associated Research Co., and James
Biddle.
Çc gi¸ trÞ ®o ®îc cña tû sè m¸y biÕn ¸p thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ theo biªn ®é
cña ®iÖn ¸p kÝch thÝch ®a vµ çc m¸y biÕn ¸p khi thÝ nghiÖm. RÊt nhiÒu thiÕt bÞ thÝ
nghiÖm hiÖn nay cã s½n hay ®iÖn ¸p kÝch thÝch ®éc lËp víi nhau. Mét ®iÖn ¸p,
th¬ng xÊp xØ 12 V, ®îc sö dông cho çc m¸y biÕn ¸p víi cuén d©y cao ¸p nhá h¬n
480 V; ®iÖn ¸p thø hai, xÊp xØ 120 V, ®îc sö dông víi çc m¸y biÕn ¸p lùc lín.
20.7.4. Çc thñ tôc thÝ nghiÖm

Tµi liÖu híng dÉn sö dông cña nhµ chÕ t¹o sÏ cung cÊp th«ng tin ®óng ®èi víi
çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm t¬ng øng cña hä vµ tµi liÖu nµy nªn lu«n lu«n ®îc nghiªn
cøu cÈn thËt ®Ó thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm thùc tÕ. Nghiªn cøu nµy kh«ng bao giê
®îc bá qua trong mäi trêng hîp.
Çc thñ tôc thÝ nghiÖm thùc tÕ lµ rÊt gièng nh vËy. Çc thao t¸c c¬ b¶n sau
®©y ®îc cung cÊp nh mét vÝ dô thÓ hiÖn lo¹i chøc n¨ng ®îc thùc hiÖn, çc ®Êu
nèi vµ ph¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó nhËn ®îc çc kÕt qu¶ tû sè biÕn. Çc thñ tôc nµy dùa
trªn c¬ së sö dông mét thiÕt bÞ cña Olman Model TR800, nhng kh«ng cã ý ®Þnh
nhêng l¹i hoÆc thay thÕ cho çc híng dÉn x¸c ®Þnh ®îc v¹ch ra trong tµi liÖu
híng dÉn sö dông cña Olman.
ViÖc sö dông thiÕt bÞ thÝ nghiÖm Olman, cuén d©y cao ¸p cña mét m¸y biÕn ¸p
®ang thÝ nghiÖm ®îc ®ãng ®iÖn song song víi mét bé chia ®iÖn ¸p ®iÖn c¶m. §Çu
ra cña bé chia ®iÖn ¸p sau ®ã ®îc ®iÒu chØnh vµ c©n b»ng víi ®iÖn ¸p cña cuén h¹
20-9
¸p. Khi c©n b»ng, ®Üa sè trªn bé chia ®iÖn ¸p ®äc tû sè cña m¸y biÕn ¸p ®ang thÝ
nghiÖm, sè lÇn tÝch sè d¶i ®o.
20.7.5. KiÓm tra ®ång hå ®o thÝ nghiÖm

§Ó ®¶m b¶o r»ng thiÕt thiÕt bÞ ®o ë ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng tèt, tµi liÖu híng dÉn
sö dông cña Olman cung çp thñ tôc phï hîp ®Ó tiÕp nhËn vµ khëi t¹o ®a thiÕt bÞ
thÝ nghiÖm vµo ho¹t ®éng. Çc thñ tôc nµy ph¶i ®îc tu©n thñ cÈn thËn tríc khi sö
dông thiÕt bÞ ®Ó khëi t¹o çc chøc n¨ng thÝ nghiÖm cña nã.
20.7.6. Nh÷ng thñ tôc ®Ò phßng ®o lêng

Tríc khi b¾t ®Çu viÖc ®o lêng víi çc thiÕt bÞ ®o, nªn thùc hiÖn çc kiÓm tra
sau:
(1) §¶m b¶o m¸y biÕn ¸p ®ang thÝ nghiÖm kh«ng cã bÊt cø ®Çu cùc nµo nèi
®Êt.
(2) §¶m b¶o r»ng çc d©y dÉn thÝ nghiÖm ®o tû sè biÕn cho ®Çu cùc ®Êu nèi
cña cuén cao ¸p vµ ®Çu cùc ®Êu nèi cña cuén h¹ ¸p ®îc nhËn biÕt râ rµng vµ ®îc
nèi ®Õn cùc tÝnh liªn quan gi÷a çc cuén d©y.
ThËn träng: Ph¶i hÕt søc cÈn thËn ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc d©y dÉn ®Êu nèi cùc
cña cuén d©y cao ¸p vµ h¹ ¸p kh«ng ®îc bÞ lÉn nhau. §iÖn ¸p cao cã thÓ sinh ra
trong m¸y biÕn ¸p khi thÝ nghiÖm mµ ®iÖn ¸p nµy cã thÓ g©y hËu qu¶ h háng thiÕt
bÞ ®o, m¸y biÕn ¸p, vµ g©y nguy hiÓm ®Õn an toµn cña ngêi vËn hµnh.
20.7.7. Gi¶i thÝch ®Üa sè

Sau khi ®ång hå ®o tû sè biÕn c©n b»ng, tû sè cña m¸y biÕn ¸p ®ang thÝ nghiÖm
®îc x¸c ®Þnh nh sau:
NÕu ®Üa sè ®é lÖch tû sè kh«ng ®îc sö dông, cã nghÜa lµ ®Æt ë 0 th×:
Tû sè b»ng nh©n sè  gi¸ trÞ ®äc trªn ®Üa sè cña tû sè.
VÝ dô
(1) NÕu nh©n sè b»ng 0.1 vµ ®Üa sè tû sè ®äc ®îc 17.32
Tû sè = 0.1 17.32 = 1.732 hoÆc 1.732 : 1
(2) NÕu nh©n sè b»ng 0.5 vµ ®Üa sè tû sè ®äc ®îc 10.02
Tû sè = 0.5  10.02 = 5.01 hoÆc 5.01 : 1
NÕu ®Üa sè ®é lÖch tû sè ®îc sö dông ®Ó c©n b»ng, x¸c ®Þnh tû sè nh ë trªn
vµ nh©n tû sè trªn víi mét hÖ sè 1000  D/1000 ®Ó nhËn ®îc tû sè chÝnh x¸c.
VÝ dô:
(1) NÕu tû sè trªn ®Üa sè ®äc ®îc lµ 10.00, nh©n sè b»ng 2.0 vµ ®é lÖch ®Üa sè
®äc ®îc + 1.5
Tû sè = 2  10.00  (1000 + 1.5)/1000 = 20.00  1001.5/1000 = 20.03
20-10
§Üa sè sai lÖch tû sè lµ hiÖu qu¶ nhÊt khi ®é lÖch % so víi mét gi¸ trÞ ®îc x¸c
®Þnh tríc ®· ®îc x¸c ®Þnh. NÕu gi¸ trÞ ®äc ®îc trªn ®Üa sè ®é lÖch d¬ng th× tû sè
cña biÕn ¸p ®ang thÝ nghiÖm lín h¬n gi¸ trÞ ®Æt tríc. Mét çch t¬ng tù, nÕu tû sè
cña m¸y biÕn ¸p ®ang thÝ nghiÖm thÊp h¬n gi¸ trÞ ®Æt tríc, th× ®Üa sè ®é lÖch sÏ ®äc
®îc gi¸ trÞ ©m.
20.7.8. VÝ dô vÒ c©n b»ng thiÕt bÞ ®o:

(1) Tû sè trªn m¸c m¸y 220 kV xuèng 115 kV
Tû sè = 1.9130
§Æt sè nh©n vµ çc ®Üa sè tû sè ®Ó nhËn ®îc mét tû sè t¬ng øng
R1 = 18.0 M = 0.1
R2 = 1.0
Chó ý: Çc chØnh ®Þnh kh¸c lµ cã thÓ ®îc
R3 = 0.13/19.13
Sù c©n b»ng chØ víi ®Üa sè ®é lÖch tû sè
(2) §é nh¹y thùc tÕ cña thiÕt bÞ ®o cã thÓ yªu cÇu mét vµi chØnh ®Þnh thay thÕ
®Ó nhËn ®îc çc gi¸ trÞ ®äc mong muèn mµ çc gi¸ trÞ ®ã cã thÓ lµm cho çc ®Üa sè
thø hai vµ ba bÞ "®Ì lªn nhau"
LÊy R1 = 18.0
R2 = 0.5
R3 = 0.63/19.13
§iÒu nµy ®ßi hái lo¹i chØnh ®Þnh kh«ng ®îc biÓu thÞ thiÕt bÞ thÝ nghiÖm kh«ng
®iÒu chØnh ®îc, chØ cã chñng lo¹i ®ã cña çc chØnh ®Þnh sÏ ®¨ng ký tû sè biÕn víi
®iÒu chØnh Ýt h¬n cña ®Üa sè ®é lÖch tû sè.
§Üa sè ®é lÖch pha ®äc trùc tiÕp ë x¨ng-ti radian (®èi víi thiÕt bÞ Olman
TR800) ngo¹i trõ tû sè, víi ®iÒu kiÖn lµ sè nh©n 0.1 hoÆc 1.0 ®îc sö dông. Trong
thÝ nghiÖm th«ng thêng, ®é lÖch pha nªn lµ tèi thiÓu. Çc gi¸ trÞ ®äc cña ®Üa sè vît
ra ngoµi th«ng thêng ph¶i ®îc ®iÒu tra nghiªn cøu bëi v× chóng cã thÓ chØ thÞ kh¶
n¨ng ng¾n m¹ch gi÷a çc vßng d©y, sù cã mÆt cña çc ®êng ®i dßng ®iÖn tuÇn
hoµn, hoÆc çc lçi kh¸c.
Chó ý: Mét x¨ng-ti radian b»ng 34.37 phót. §Ó chuyÓn ®æi gi¸ trÞ ®äc trªn ®Üa
sè cña ®é lÖch gãc pha tõ x¨ng-ti radian sang phót, nh©n gi¸ trÞ ®äc ®îc trªn ®Üa sè
víi:
3.437 khi sö dông sè nh©n 0.1
34.37 khi sö dông sè nh©n 1.0
VÝ dô lÊy D = 2.3 ®é lÖch M = 1.0
2.3  34.37 = 79.05 phót hoÆc 1o 19'05"
20-11
20.8. Çc thÝ nghiÖm cùc tÝnh
Cùc tÝnh cña mét m¸y biÕn ¸p cã thÓ ®îc kiÓm tra b»ng çch sö dông mét v«n
kÕ DC vµ mét ¾c qui 12 V nh ¾c qui « t«. Çc d©y dÉn s¬ cÊp vµ thø cÊp cña m¸y
biÕn ¸p (hoÆc mét m¸y biÕn dßng ®iÖn) cã cïng cùc tÝnh khi mét dßng ®iÖn ng¾n
®îc ®a vµo, ®i vµo d©y dÉn s¬ cÊp vµ rêi khái d©y dÉn thø cÊp t¬ng øng ë cïng
híng nh ®i qua d©y dÉn cã d¹ng nh mét m¹ch liªn tôc. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc
gäi lµ mét ph¬ng ph¸p kÝch c¶m øng vµ nã cã thÓ víi çc thÝ nghiÖm ®iÖn trë cuén
d©y l¹nh.
Cùc tÝnh cña çc cuén d©y m¸y biÕn ¸p chÝnh vµ çc m¸y biÕn dßng ®iÖn cã
thÓ dÔ dµng x¸c ®Þnh b»ng çch quan s¸t cùc tÝnh cña kÝch c¶m øng ë thø cÊp cña
m¸y biÕn ¸p nh dßng ®iÖn mét chiÒu ®· biÕt cùc tÝnh ë phÝa thø cÊp bÞ gi¸n ®o¹n.
S¬ cÊp vµ thø cÊp nhËn mét kÝch cã cïng cùc tÝnh th× b¶n th©n chóng cã cïng cùc
tÝh; cÇn ph¶i chó ý r»ng ®iÖn ¸p duy tr× trªn cuén s¬ cÊp khi dßng ®iÖn ch¹y qua, lµ
ngîc cùc tÝnh víi kÝch c¶m øng khi dßng ®iÖn bÞ ng¾t. CÇn ph¶i chó ý r»ng khi thÝ
nghiÖm çc m¸y biÕn dßng ®iÖn çc cuén thø cÊp ph¶i ®îc ng¾n m¹ch riªng rÏ
nh»m môc ®Ých an toµn. Çc m¸y biÕn dßng ®iÖn ph¶i ®îc khö tõ sau bÊt cø thÝ
nghiÖm DC nµo.
20.9. §o lêng hÖ sè c«ng suÊt çch ly

20.9.1. Kh¸i qu¸t
Çc ®o lêng hÖ sè c«ng suÊt lµ quan träng trong tÊt c¶ çc thiÕt bÞ ®iÖn nhng
lµ ®Æc biÖt h÷u dông trong viÖc ®¶m b¶o ®Æc tÝnh ho¹t ®éng cña çc m¸y biÕn ¸p,
çc sø xuªn vµ çc tô. HÖ sè c«ng suÊt çch ly lµ tû sè cña c«ng suÊt disspated trong
çch ®iÖn tÝnh b»ng W ®Õn tÝch sè cña ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn hiÖu dông tÝnh b»n V«n-
ampe. Khi ®a vµo ®iÖn ¸p cã d¹ng sãng Sin hÖ sè c«ng suÊt còng b»ng c«-sin cña
gãc pha gi÷a vec t¬ dßng ®iÖn vµ vÐc-t¬ ®iÖn ¸p ®a vµo. HÖ sè c«ng suÊt cña mét
m¸y biÕn ¸p nªn thu nhËn cho tõng cuén d©y víi ph¬ng diÖn nèi ®Êt vµ cho tõng
cuén d©y víi nhau. HÖ sè c«ng suÊt nµy ®èi víi m¸y biÕn ¸p lùc ph¶i nhá h¬n 0.5%
ë 20oC (68oF).
HÖ sè c«ng suÊt ®èi víi , sø xuyªn giÊy dÇu sÏ n»m trong thø tù tõ 0.25 ®Õn
0.5% vµ ®èi víi sø xuyªn giÊy nhùa th«ng gi÷a 0.7 vµ 0.9%. Dï hÖ sè c«ng suÊt
®îc ®o ë trong phßng thÝ nghiÖm hoÆc ë hiÖn trêng, gi¸ trÞ ®o ®îc sÏ bÞ ¶nh
hëng bëi nhiÖt ®é.
Thêng thêng sù biÕn ®æi cã mét chót ¶nh hëng ë hiÖn trêng. ChØ cã thay
®æi lín vÒ dÊu cña gi¸ trÞ cã thÓ g©y khã kh¨n. §Ó so s¸nh, hÖ sè c«ng suÊt ®îc lÊy
ë nhiÖt ®é kh¸c víi 20oC nªn ®îc hiÖu chØnh b»ng çch sö dông ph¬ng tr×nh:
Pf20 = Pft/K
20-12
Trong ®ã
Pft: HÖ sè c«ng suÊt ë nhiÖt ®é T
Pf20: " " ë 20oC
K: HÖ sè hiÖu chØnh (lÊy tõ b¶ng cho çch ®iÖn riªng biÖt)
Trong çc vËt liÖu ®iÖn m«i chÊt lîng tèt, ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn rÊt gÇn víi
lÖch nhau 90o. Trong khi gãc th× lu«n lu«n bÐ h¬n 90o mét Ýt th× vËt liÖu ®iÖn m«i
cµng tèt th× cµng gÇn víi 90o.
HÖ sè c«ng suÊt lµ ®¬n vÞ ®o lêng thµnh phÇn n¨ng lîng cña dßng ®iÖn n¹p.
Lîng v«n-ampe n¹p vµ tæn thÊ ®iÖn m«i tÝnh b»ng W, ë ®iÖn ¸p ®· cho, t¨ng víi
chÊt lîng çch ®iÖn tèt h¬n ®ang ®îc thÝ nghiÖm. Tuy nhiªn tû sè (hÖ sè c«ng
suÊt) gi÷a v«n-ampe n¹p vµ tæn thÊt W duy tr× gièng nhau ngo¹i trõ lîng çch ®iÖn
®îc thÝ nghiÖm; Gi¶ thiÕt r»ng çch ®iÖn lµ mét ®¹i lîng ®ång nhÊt. Mèi liªn hÖ
cã b¶n lo¹i trõ ¶nh hëng cña kÝch cì cña m¸y ®iÖn khi thiÕt lËp gi¸ trÞ çch ®iÖn
"b×nh thêng" vµ nh vËy lµm ®¬n gi¶n ho¸ viÖc thÝ nghiÖm.
ThiÕt bÞ thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt Doble çch ®iÖn ®o dßng ®iÖn n¹p vµ tæn
thÊt W tõ ®ã hÖ sè c«ng suÊt, ®iÖn dung vµ ®iÖn trë ac cã thÓ dÔ dµng tÝnh to¸n ë
®iÖn ¸p thÝ nghiÖm ®· cho. Bé thÝ nghiÖm çch ®iÖn ®iÓn h×nh Doble lµ lo¹i M2H
bao gåm mét khèi chÝnh cÊp ®iÖn 120V AC vµ çc d©y dÉn thÝ nghiÖm ®iÖn ¸p cao
vµ ®iÖn ¸p thÊp.
Bé thÝ nghiÖm nµy cã thÓ ®îc sö dông ®Ó thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt çch
®iÖn trªn nhiÒu lo¹i thiÕt bÞ ®iÖn nh:
- Sø xuyªn (m¸y c¾t vµ m¸y biÕn ¸p)
- §ì thanh çi (mét m¶nh hoÆc nhiÒu m¶nh)
- Çp cã chiÒu dµi kh¸c nhau (®Ó thÝ nghiÖm çp cã chiÒu dµi lín h¬n 500ft,
Doble lo¹i C céng hëng c¶m øng ®îc g¾n vµo bé M2H - xem h×nh 6)
- Nèi çp
- Çc tô
- Çc m¸y c¾t kh«ng khÝ (Çch ®iÖn, rµo ch¾n, cÇn thao t¸c)
- M¸y c¾t dÇu (Sø xuyªn, trô, thïng vµ stack)
- Çch ®iÖn (treo, trô, thïng vµ kiÓu stack)
- Chèng sÐt (khe hë vµ çc khèi van)
- Çc chãp sø
- Çc m¸y biÕn ¸p ®o lêng (Sø xuyªn, cuén d©y, dÇu)
- Çc m¸y biÕn ¸p lùc (Sø xuyªn, cuén d©y, dÇu)
§Ó ®¬n gi¶n ho¸ s¬ ®å ®Êu nèi cña bé thÝ nghiÖm M2H lo¹i C c¶m øng céng
hëng xem H×nh 4.
20-13
H×nh 4. S¬ ®å ®Êu nèi ®¬n gi¶n cña bé thÝ nghiÖm M2H lo¹i C c¶m øng céng hëng
Chó ý: Çc kh¸ng ®iÖn céng hëng mÉu thÝ nghiÖm vµ m¹ch ®o lêng; tuy
nhiªn m¹ch thÝ nghiÖm ®îc bè trÝ ®Ó ®o chØ dßng ®iÖn mÉu vµ tæn thÊt. Dßng ®iÖn
mang bëi bé céng hëng ®îc trë vÒ nguån cña nã mµ kh«ng ¶nh hëng ®Õn çc ®o
lêng.
20.9.2. Lîi Ých cña çc thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt

ThÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn lµ lo¹i thÝ nghiÖm kh«ng ph¸ huû vµ cã
t¸c dông trong viÖc x¸c ®Þnh nguy c¬ vËn hµnh trong thiÕt bÞ ®iÖn tríc khi nã h
háng. Lo¹i thÝ nghiÖm nµy cã çc lîi Ých sau.
1. Nã cã thÓ ph¸t hiÖn sù cã mÆt cña çch ®iÖn "tåi" ngay c¶ khi çc thÝ
nghiÖm DC cã thÓ thÓ hiÖn ®iÖn trë cña çch ®iÖn cao ®Õn "v« cïng"
2. Nã lµ mét ®o lêng tæng thÓ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña çch ®iÖn do hÖ sè
c«ng suÊt lµ ®éc lËp víi lîng çch ®iÖn ®ang ®îc thÝ nghiÖm. HÖ sè c«ng suÊt cña
çch ®iÖn t¨ng khi çch ®iÖn trë lªn h háng.
3. Nã cung cÊp mét sù ®o lêng tæng thÓ ®iÒu kiÖn çch ®iÖn cña thiÕt bÞ a-c
®îc m« pháng, çc ®iÒu kiÖn vËn hµnh tÇn sè b×nh thêng mµ chóng ®éc lËp víi
thêi gian kÐo dµi cña thÝ nghiÖm.
4. Nã cung cÊp d÷ liÖu cho mét ph©n tÝch chuyªn s©u vÒ b¶n chÊt cña sù h
háng çch ®iÖn vµ çc mèi nguy vËn hµnh theo ®¹i lîng tæn thÊt o¸t ®iÖn m«i vµ
20-14
dßng ®iÖn n¹p ë ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm ®· chän tõ ®ã hÖ sè c«ng suÊt, ®iÖn dung, ®iÖn
trë a-c vµ sù cã mÆt cña vÇng quang cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh.
5. Nã cung cÊp d÷ liÖu cho phÐp mét sù ph©n lo¹i cã tr×nh tù kh¶ n¨ng vËn
hµnh cña çch ®iÖn thiÕt bÞ b»ng çch so s¸nh víi çc kÕt qu¶ t¬ng ®¬ng liªn quan
cña çc thÝ nghiÖm thùc hiÖn cho çch ®iÖn thiÕt bÞ t¬ng tù.
6. Nã cung cÊp mét h×nh ¶nh toµn diÖn vÒ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng tæng thÓ cña
mét çch ®iÖn h¬n bÊt cø lo¹i thÝ nghiÖm ®¬n nµo.
20.9.3. Çc thñ tôc thÝ nghiÖm

Çc thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt çch ®iÖn trªn thiÕt bÞ ®iÖn ®îc thùc hiªn víi
thiÕt bÞ t¸ch khái vËn hµnh. Trong nhiÒu trêng hîp nã chØ lµ cÇn më dao çch ly ®Ó
chuÈn bÞ thiÕt bÞ cho b¾t ®Çu çc thÝ nghiÖm. Mét vµi thÝ nghiÖm ®îc thùc hiÖn
b»ng çch ®a mét ®iÖn ¸p A-C vµo d©y dÉn thiÕt bÞ ë vÞ trÝ l¾p r¸p cña nã vµ ®o tæn
thÊt ®iÖn m«i víi ®Êt sÏ chØ ra r»ng çch ®iÖn cã trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng hay
kh«ng.
NÕu çc thÝ nghiÖm ban ®Çu chØ ra mét ®iÒu kiÖn bÊt thêng, çc thÝ nghiÖm
®Æc biÖt kh¸c cã thÓ ®îc ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ çch ®iÖn bÞ h háng, ch¼ng h¹n
çc thÝ nghiÖm Che-Nãng (Hot-Guard). Çc thÝ nghiÖm vßng ®ai nãng, thÝ nghiÖm
mÉu-kh«ng nèi ®Êt (UST), çc thÝ nghiÖm dÇu v.v...
20.9.4. ThÝ nghiÖm Che-Nãng

ThÝ nghiÖm nµy ®îc sö dông ®èi víi thÝ nghiÖm çch ®iÖn tæng thÓ trªn mét
sø xuyªn m¸y biÕn ¸p cña lo¹i d©y dÉn kÐo ra mµ kh«ng gi¶m thÊp dÇu ®Ó t¸ch sø
xuyªn khái cuén d©y m¸y biÕn ¸p. Çc g¸ l¾p Che-Nãng lµ s½n sµng ®Ó sö dông víi
bé thÝ nghiÖm M2H cho phÐp çc thÝ nghiÖm nµy. Trong çc thÝ nghiÖm cña lo¹i
nµy, c¶ d©y dÉn m¸y biÕn ¸p vµ sø xuyªn ®îng phãng ®iÖn ë cïng mét ®iÖn thÕ;
tuy nhiªn çc ®ång hå ®o Che-Nãng ®îc nèi ®Ó ®o chØ dßng ®iÖn vµ tæn thÊt trong
sø xuyªn.
20.9.5. Çc thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-Nãng

Lo¹i thÝ nghiÖm nµy lµ duy nhÊt trong viÖc nã cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ®é Èm vµ
çc d¹ng h háng kh¸c trong mét phÇn cña mét sø xuyªn hoÆc ®Çu trô mµ kh«ng
¶nh hëng ®Õn çc ®Êu nèi chÝnh. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn b»ng çch dïng mét ®iÖn
cùc cã d¹ng vµnh ®ai ngoµi phÇn sø xuyªn ®ang ®îc kiÓm tra vµ sö dông mét ®iÖn
thÕ thÝ nghiÖm A-C gi÷a ®iÖn cùc vµnh ®ai vµ d©y dÉn sø xuyªn; tæn thÊt ®iÖn m«i
trong çch ®iÖn sø xuyªn díi vµnh ®ai sau ®ã cã thÓ ®îc ®o lêng.
20-15
MÆc dï çc thÝ nghiÖm vµnh ®ai løc ®Çu chñ yÕu ®îc sö dông ®Ó ph¸t hiÖn sù
cè trong hîp chÊt cña khoang ®æ hçn hîp sø xuyªn, hiÖn nay chóng ®îc sö dông
trong çc sø xuyªn sø ®Æc, ®Çu trô...
Cã ba lo¹i thÝ nghiÖm vµnh ®ai: Vµnh ®ai Nãng ®¬n, Vµnh ®ai-L¹nh ®¬n vµ
nhiÒu Vµnh ®ai-Nãng.
ThÝ nghiÖm Vµnh ®ai-Nãng ®¬n trªn çc sø xuyªn
Trong thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-Nãng ®¬n vµnh ®ai ®îc phãng ®iÖn bëi bé thÝ
nghiÖm, vµ d©y dÉn gi÷a sø xuyªn ®îc nèi ®Êt. ThÝ nghiÖm thêng ®îc thùc hiªn
víi mét vµnh ®ai kim lo¹i bäc xung quanh sø rainshed cña sø xuyªn phÝa díi ®Ønh
petticoat. NÕu tæn thÊt cña dßng ®iÖn lín h¬n b×nh thêng mét çch ®¸ng kÓ, th× mét
thÝ nghiÖm thø hai ®îc thùc hiÖn b»ng çch thÐo vµnh ®ai khëi phÝa díi ®Ønh
petticoat vµ quÊn nè quanh sø xuyªn phÝa díi petticoat thø hai.
Thñ tôc nµy cã thÓ ®îc chuyÓn xuèng phÝa díi sø xuyªn nÕu cÇn thiÕt ®Ó x¸c
®Þnh sù cè tiÕn triÓn xuèng díi nh thÕ nµo. Trong khi thùc hiÖn thÝ nghiÖm Vµnh
®ai-Nãng, cÇn ph¶i cÈn thËn ®Ó ®¶m b¶o r»ng d¶i kim lo¹i ®îc dïng nh mét çi
®ai ®îc b¾t chÆt xung quanh sø xuyªn, ®¶m b¶o tiÕp xóc tèt víi sø.
ThÝ nghiÖm Vµnh ®ai-Nãng thêng cã hiÖu qu¶ trong viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ nøt
vì trong sø xuyªn b»ng sø ®Æc. Mét so s¸nh cña çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm nªn ®îc
thùc hiÖn, vµ mét sø xuyªn tæn thÊt bëi thÝ nghiÖm vµnh ®ai thÓ hiÖn cao h¬n mét
çch ®¸ng kÓ so víi nhËn ®îc tõ çc sø xuyªn t¬ng tù kh¸c, nªn ®îc kiÓm tra vµ
nÕu cÇn thiÕt sø xuyªn nªn ®îc tu söa.
20.9.6. Çc thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-L¹nh trªn çc sø xuyªn

Çc thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-L¹nh (kÐm chÝnh x¸c h¬n thÝ nghiÖm vµnh ®ai nãng)
®îc thùc hiÖn víi vµnh ®ai ®îc nèi ®Êt vµ d©y dÉn cña sø xuyªn ®îc ®ãng ®iÖn
bëi bé thÝ nghiÖm.
Çc gi¸ trÞ nhËn ®îc tõ thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-L¹nh bao gåm tæn thÊt ®îc ®o
bëi thÝ nghiÖm tiªu chuÈn. §Ó x¸c ®Þnh tæn thÊt cña khu vùc nµy, çc gi¸ trÞ cña thÝ
nghiÖm c¬ b¶n ®îc trõ ®i çc gi¸ trÞ cña thÝ nghiÖm Vµnh ®ai-L¹nh. Ph¬ng ph¸p
Vµnh ®ai-Nãng cung cÊp lîi Ých cña viÖc ®o trùc tiÕp bÊt cø tæn thÊt ë ®Ønh cña sø
xuyªn, trong khi ®ã ë thÝ nghiÖm vµnh ®ai l¹nh mét phÐp trõ lµ cÇn thiÕt. Khi thùc
hiÖn çc thÝ nghiÖm vµnh ®ai -nãng nhiÔu tÜnh ®iÖn ®îc tèi thiÓu ho¸ bëi v× n¾p cña
sø xuyªn vµ thanh çi nèi víi nã ®îc nèi ®Êt.
Gi¸ trÞ ®äc ®îc thùc hiÖn bëi ph¬ng ph¸p Vµnh ®ai-Nãng ®éc lËp víi thiÕt bÞ
mµ sø xuyªn l¾p vµo ®ã.
20-16
20.9.7. Çc thÝ nghiÖm nhiÒu Vµnh ®ai-Nãng
Çc thÝ nghiÖm nhiÒu vµnh ®ai - Nãng lµ h÷u Ých trong viÖc kiÓm tra çc sø
xuyªn mµ chóng kh«ng thÝch hîp víi thÝ nghiÖm che-nãng vµ b¶n th©n chóng còng
kh«ng thÝch hîp víi thÝ nghiÖm tiªu chuÈn. Çc thÝ nghiÖm nhiÒu ®ai-nãng sÏ ®a ra
mét chØ thÞ vÒ ®iÒu kiÖn cña çch ®iÖn gi÷a mÆt bÝch ®Êt vµ n¾p ®Ëu cña sø xuyªn,
nhng kh«ng ®a ra chØ thÞ nµo vÒ çc sù cè trªn ®Çu díi. Çc thÝ nghiÖm nhiÒu
§ai-Nãng cã thÓ thùc hiÖn trªn tÊt c¶ çc lo¹i sø xuyªn vµ thñ tôc vÒ c¬ b¶n lµ gièng
víi çc thÝ nghiÖm mét ®ai-nãng ®¬n víi mét ngo¹i lÖ lµ hai hoÆc nhiÒu h¬n vµnh
®ai ®îc quÊn xung quanh sø. Mçi ®ai díi mçi b¸t sø. Çc ®ai nµy ®îc nèi víi
nhau vµ ®îc phãng ®iÖn bëi bé thÝ nghiÖm, vµ d©y dÉn ë gi÷a cña sù ®îc nèi ®Êt.
20.9.8. TÝnh to¸n kÕt qu¶ thÝ nghiÖm

A. B¶n ghi d÷ liÖu cña thÝ nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt Doble nªn bao gåm nh sau:
1. §iÖn thÕ thÝ nghiÖm thùc tÕ tÝnh b»ng kV
2. Gi¸ trÞ dßng ®iÖn trung b×nh ®äc ®îc trªn ®ång hå gÇn nhÊt víi 1/2 thang
ph©n chia.
3. Sè nh©n dßng ®iÖn
4. Dßng ®iÖn tÝnh to¸n ®îc (gi¸ trÞ ®äc ®îc trªn ®ång hå ®o trung b×nh nh©n
víi nh©n sè) vµ ®¬n vÞ cña dßng ®iÖn nÕu kh¸c víi ®¬n vÞ ®îc in trªn trang d÷ liÖu.
5. Gi¸ trÞ ®o trung b×nh o¸t gÇn nhÊt víi 1/2 thang ph©n chia
6. Sè nh©n cña O¸t
7. Tæn thÊt o¸t tÝnh to¸n ®îc (trung b×nh gi¸ trÞ ®äc ®îc nh©n víi sè nh©n)
8. HÖ sè c«ng suÊt tÝnh b»ng phÇn tr¨m ë nhiÖt ®é thÝ nghiÖm ®îc tÝnh nh
thÓ hiÖn díi ®©y.
9. HÖ sè c«ng suÊt gÇn nhÊt víi 1 phÇn mêi phÇn tr¨m, ë 20oC
% hÖ sè c«ng suÊt = W  Watts  100/Volts  Amperes
= Watts  100/kV Milliamperes
NÕu "Çc gi¸ trÞ qui ®æi 10-kV" ®îc sö dông trong tÝnh to¸n, ngo¹i trõ ®iÖn
thÕ thÝ nghiÖm thùc tÕ, kV trong c«ng thøc trªn cã thÓ gi¶ thiÕt b»ng 10 vµ tÝnh to¸n
cã thÓ ®îc ®¬n gi¶n ho¸:
% HÖ sè c«ng suÊt = Watts  10/Milliampers
NÕu çc thÝ nghiÖm ®îc thùc hiÖn ë ®iÖn thÕ thÝ nghiÖm kh¸c víi 10 kV th×
c«ng thøc cho hÖ sè c«ng suÊt % sÏ lµ:
HÖ sè c«ng suÊt % = Actual Watts  100/Test kV  Actual Milliampers
20-17
20.10. ThÝ nghiÖm dÇu
20.10.1. Çc thÝ nghiÖm cuèi cïng ®é bÒn ®iÖn m«i cña dÇu
ThÝ nghiÖm ®iÖn ¸p ®¸nh thñng ®iÖn m«i ®o lêng kh¶ n¨ng cña mét chÊt láng
çch ®iÖn chÞu ®ùng ®îc khã kh¨n vÒ ®iÖn. Nã biÓu thÞ b»ng ®iÖn ¸p mµ t¹i ®ã sù
®¸nh thñng xuÊt hiÖn. Sù cã mÆt cña çc chÊt g©y « nhiÔm nh níc, bôi, hoÆc m¶nh
nhá d©y dÉn cã thÓ g©y ra ®¸nh thñng ë mét ®iÖn ¸p thÊp h¬n møc cã thÓ chÊp nhËn
®îc.
ThÝ nghiÖm ®iÖn ¸p ®¸nh thñng ®iÖn m«i yªu cÇu r»ng mét mÉu dÇu ®îc ®Æt
trong mét cèc "tiªu chuÈn" s¹ch sao cho nã chïm lªn hai ®iÖn cùc ®øng cã d¹ng ®Üa
®êng kÝnh 1 inch (2.54 cm) vµ çch nhau mét phÇn mêi inch. Mét ®iÖn ¸p 50 Hz
hoÆc 60 Hz ®îc ®a vµo trªn çc ®iÖn cùc vµ ®îc t¨ng tõ tõ cho ®Õn khi xuÊt hiÖn
phãng ®iÖn trong dÇu. Gi¸ trÞ ®¸nh thñng tèi thiÓu lµ 22 kV ®èi víi dÇu m¸y biÕn ¸p
vµ 25 kV ®èi víi askarel. NÕu bÊt cø mÉu thÝ nghiÖm nµo díi çc gi¸ trÞ nµy, m¸y
biÕn ¸p kh«ng nªn ®ãng ®iÖn.
20.10.2. VÝ dô bé thÝ nghiÖm dÇu

Mét vÝ dô vÒ thiÕt bÞ thÝ nghiÖm dÇu lµ mét thiÕt bÞ thÝ nghiÖm dÇu s¸ch tay
PGO 75/90 A-2 ®îc chÕ t¹o bëi BAUR ¸o. ThiÕt bÞ nµy ®îc vËn hµnh bëi mét
mÉu kim lo¹i mµ mÉu nµy cã thÓ ®îc lËp ch¬ng tr×nh phï hîp víi mét chu tr×nh
thÝ nghiÖm ®Æc biÖt. Nã ®îc vËn hµnh b»ng tay hoÆc tù ®éng víi tèc ®é t¨ng ®îc
®iÒu khiÓn b»ng ®iÖn tö cã trë vÒ nhanh.
ThiÕt bÞ nµy phï hîp víi viÖc cho phÐp çc cì kh¸c nhau cña çc ®iÖn cùc thÝ
nghiÖm nh yªu cÇu bëi çc tiªu chuÈn kh¸c nhau nh IEC, VDE, ASTM hoÆc BSS
khi mét trong çc tiªu chuÈn nµy ®îc chän ®Ó tu©n thñ. M« t¶ vËn hµnh vµ çc thñ
tôc vËn hµnh ®îc tr×nh bµy trong tµi liÖu híng dÉn vËn hµnh, tµi liÖu nµy ph¶i
®îc ®äc vµ hiÓu tríc khi b¾t ®Çu çc thÝ nghiÖm. Çc ®Æc tÝnh ®Æc biÖt cña bé thÝ
nghiÖm Baur lµ:
- §îc thiÕt kÕ ®Æc biÖt, kh¶ n¨ng cao thÝ nghiÖm çc m¸y biÕn ¸p, kh«ng cã
mÐo d¹ng hµi
- Tù ®éng, tèc ®é t¨ng ®îc ®iÒu khiÓn ®iÖn tö víi trë vÒ nhanh
- M¹ch c¾t giíi h¹n dßng ®iÖn tö, tèc ®é ®Æc biÖt nhanh
- §iÒu khiÓn tr×nh tù tù ®éng ®èi víi lo¹i A; Bé thÝ nghiÖm tù ®éng hoµn toµn
Bé thÝ nghiÖm dÇu Baur dÔ dµng vËn hµnh vµ kh«ng ®ßi hái nh©n viªn ®îc
®µo t¹o ®Æc biÖt ®Ó vËn hµnh nã.
ë chÕ ®é tù ®éng, chØ cã nót khëi ®éng lµ ph¶i Ên vµ mét thÝ nghiÖm sÏ ch¹y
qua toµn bé mét chu tr×nh thÝ nghiÖm (5 hoÆc 6 lÇn ®¸nh thñng)
20-18
¶nh hëng hoÆc lçi cña ngêi vËn hµnh bÞ lo¹i trõ do viÖc duy tr× chÝnh x¸c
tr×nh tù ®a ®iÖn ¸p vµo, thêi gian nghØ, sù tuÇn hoµn cña dÇu vµ v.v... §iÖn ¸p thÝ
nghiÖm ®îc cung cÊp tõ mét nÊc trªn cuén ®iÖn ¸p cao cña m¸y biÕn ¸p thÝ nghiÖm
®Õn mét bé chuyÓn ®æi A/D ®Ó chØ thÞ kü thuËt sè trªn mét bé ®Õm. Çc ®iÒu khiÓn
thªm vµo ®îc cung cÊp ®Ó vËn hµnh bé thÝ nghiÖm ë ph¬ng thøc vËn hµnh b¸n tù
®éng ®Ó thay thÕ ®iÒu khiÓn b»ng tay trong mét chu kú thÝ nghiÖm tù ®éng.
20.11. ViÖc thÝ nghiÖm çch ®iÖn

20.11.1. Môc ®Ých cña thÝ nghiÖm çch ®iÖn
Tõng bé phËn cña thiÕt bÞ ®iÖn cho dï nß lµ ®éng c¬, m¸y ph¸t, çp, thiÕt bÞ
®ãng c¾t, m¸y biÕn ¸p, v.v... ®Òu cã mét vµi lo¹i çch ®iÖn. Çch ®iÖn nµy ph¶i lu«n
lu«n trong t×nh tr¹ng tèt vµ ph¶i ng¨n chÆn dßng ®iÖn ch¹y qua nã vµ gi÷ dßng ®iÖn
ch¹y qua ®êng ®i cña nã theo d©y dÉn.
Çch ®iÖn chÞu rÊt nhiÒu ¶nh hëng mµ chóng cã thÓ lµm cho nã bÞ h háng
chÝnh v× vËy nã ph¶i ®îc thÝ nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng vµ ®Ó kh¼ng ®Þnh ®iÖn
trë ®iÖn cña nã cao ®èi víi dßng ®iÖn. KiÓm tra ®Þnh kú thiÕt bÞ ®iÖn sÏ døt kho¸t
lo¹i trõ çc tæn thÊt vµ chi phÝ söa ch÷a kh«ng cÇn thiÕt cña thiÕt bÞ. Tuy nhiªn
kh«ng cã çch ®iÖn nµo lµ hoµn h¶o vµ mét lîng nhá dßng ®iÖn ch¹y qua (cã thÓ lµ
phÇn triÖu cña ampe-mét micro ampe) ch¹y qua çch ®iÖn xuèng ®Êt. Lîng nhá
dßng ®iÖn nµy thêng kh«ng lµm tæn hao mét çch ®iÖn tèt ngo¹i trõ çch ®iÖn bÞ h
háng. Luång dßng ®iÖn nhá ch¹y qua çch ®iÖn lµ c¬ së cña thiÕt bÞ thÝ nghiÖm çch
®iÖn.
Môc ®Ých cØa thÝ nghiÖm çch ®iÖn lµ kiÓm tra xem çch ®iÖn cã duy tr× chÊt
lîng tèt ®Ó cung cÊp mét ®iÖn trë cao ®èi víi dßng ®iÖn.
20.11.2. Çc nguyªn nh©n lµm h háng çch ®iÖn

Çch ®iÖn sÏ tåi do qu¸ nãng, hoÆc l¹nh, bôi, dÇu, dung l¾c, h háng c¬ khÝ,
h¬i ¨n mßn, h¬i Èm... Tæ hîp cña çc øng suÊt trªn çch ®iÖn trong qu¸ tr×nh lµm
viÖc cña nã vµ hÖ sè thêi gian lµ kÎ thï cña çch ®iÖn ë çc møc ®é kh¸c nhau.
"Nh÷ng kÎ thï" nµy t¸c ®éng lÉn nhau vµ mét qu¸ tr×nh h háng b¾t ®Çu nã cã thÓ
dÉn ®Õn dßng ®iÖn ch¹y qua çch ®iÖn qu¸ møc. Mét çch ®iÖn tèt cã ®iÖn trë cao
cã thÓ trë thµnh mét phÇn vËt dÉn. §«i khi ®é sôt trong ®iÖn trë çch ®iÖn lµ ®ét
ngét, nh khi thiÕt bÞ bÞ lôt. Tuy nhiªn th«ng thêng ®iÖn trë tôt dÇn dÇn vµ cã thÓ
®îc ph¸t hiÖn nÕu ®îc kiÓm tra ®Þnh kú. Çc kiÓm tra nh thÓ cho phÐp lËp kÕ
ho¹ch tu söa tríc khi háng hãc vËn hµnh. NÕu kh«ng cã çc kiÓm tra thiÕt bÞ cã
çch ®iÖn tåi cã thÓ trë lªn nguy hiÓm ®èi víi nh©n viªn vËn hµnh khi ®iÖn ¸p ®a
vµo vµ còng cã thÓ bÞ ch¸y.
20-19
20.11.3. §o lêng ®iÖn trë çch ®iÖn
T×nh tr¹ng cña çch ®iÖn cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch thùc hiÖn çc phÐp
®o ®iÖn trë vµ so s¸nh chóng víi mét vµi gi¸ trÞ tèi thiÓu ë cïng t×nh tr¹ng lµm viÖc.
Çc gi¸ trÞ ®iÖn trë thùc tÕ phô thuéc vµo çc hÖ sè nh nhiÖt ®é hoÆc ®é Èm chøa
trong nã. §iÖn trë cña çch ®iÖn gi¶m khi t¨ng nhiÖt ®é hoÆc ®é Èm. ThiÕt bÞ ®o
lêng cÇm tay cho thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn lµ c«ng nghiÖp nÆng Biddle, bé thÝ
nghiÖm quay tay Megger. §©y lµ mét thiÕt bÞ s¸ch tay nhá cho phÐp ®äc trùc tiÕp
®iÖn trë cña çch ®iÖn b»ng "ohm" hoÆc "megohm" (1megohm = 1000000 ohm).
Çch ®iÖn tèt ph¶i cã ®iÖn trë lín h¬n 1 megohm. Bè thÝ nghiÖm çch ®iÖn Megger
vÒ c¬ b¶n lµ mét ®ång hå ®o ®iÖn trë d¶i réng (®ång hå ohm) cã kÌm bªn trong m¸y
ph¸t ®iÖn mét chiÒu. §ång hå ®o ®îc lµm víi c¶ cuén d©y dßng vµ ¸p cho phÐp ®äc
®iÖn trë thËt trùc tiÕp vµ nã ®éc lËp víi ®iÖn ¸p thùc tÕ ®a vµo. §©y lµ ph¬ng ph¸p
"kh«ng-ph¸ huû" ®ã lµ, kh«ng lµm h háng çch ®iÖn.
M¸y ph¸t cã thÓ vËn hµnh b»ng ®iÖn hoÆc quay tay ®Ó t¹o ra m«t ®iÖn ¸p dc
cao lµm cho mét dßng ®iÖn nhá ch¹y qua vµ lªn trªn bÒ mÆt cña çch ®iÖn ®ang
®îc thÝ nghiÖm. Dßng ®iÖn nµy ®îc ®o lêng bëi ®ång hå ohm cã mét thang ®o
chØ thÞ víi çc gi¸ trÞ ®iÖn trë t¨ng tõ tr¸i sang ph¶i ®Ó ®äc "v« cïng" lµ lín h¬n 200
Megohm vµ qu¸ lín ®Ó ®o ®îc.
20.11.4. Çc thÝ nghiÖm ®Þnh kú ®iÖn trë çch ®iÖn

Khi thÝ nghiÖm t×nh tr¹ng çch ®iÖn vµ lÊy ra çc gi¸ trÞ ®äc ®îc trªn c¬ së
chu kú ngêi ta cã thÓ x¸c ®Þnh biÓu ®å xu híng khi so s¸nh çc gi¸ trÞ ®äc ®îc
cña Megger. Çc thu nhËn ®îc sÏ h÷u Ých ®Ó quyÕt ®Þnh r»ng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p
g× ®Ó ng¨n chÆn mét sù ®¸nh thñng çch ®iÖn cña thiÕt bÞ. Nh×n chung çc gi¸ trÞ
®iÖn trë cña çch ®iÖn ®o ®îc cã thÓ ®îc phiªn dÞch nh sau:
a. NÕu çc gi¸ trÞ ®äc ®îc lµ cao hîp lý vµ t×nh tr¹ng b¶o dìng tèt - kh«ng
cÇn ph¶i quan t©m lo l¾ng.
b. NÕu çc gi¸ trÞ ®äc ®îc lµ cao hîp lý nhng thÓ hiÖn mét xu híng kh«ng
®æi vÒ phÝa gi¸ trÞ thÊp h¬n - thiÕt bÞ ph¶i ®îc kiÓm tra ®Ó ®Þnh vÞ ®iÓm çch ®iÖn
yÕu cã thÓ vµ nguyªn nh©n g©y ra biÓu ®å xu híng ®i xuèng ph¶i ®îc lo¹i bá.
c. NÕu çc gi¸ trÞ ®äc ®îc thÊp nhng duy tr× æn ®Þnh hîp lý - t×nh tr¹ng cña
thiÕt bÞ cã lÏ lµ tèt nhng nguyªn nh©n lµm çc gi¸ trÞ thÊp ph¶i ®îc kiÓm tra.
d. NÕu çc gi¸ trÞ ®äc ®îc thÊp ®Õn møc kh«ng an toµn - thiÕt bÞ ph¶i ®îc vÖ
sinh, lµm kh« vµ thÝ nghiÖm l¹i cho ®Õn khi çc gi¸ trÞ t¨ng lªn tríc khi ®a thiÕt bÞ
vµo vËn hµnh (thÝ nghiÖm cã thÓ ®îc thùc hiÖn trong khi thiÕt bÞ ®îc sÊy kh«).
e. NÕu çc gi¸ trÞ ®äc ®îc cao hoÆc hîp lý trong lÇn b¶o dìng tríc nhng
l¹i thÓ hiÖn viÖc gi¶m thÊp ®ét ngét - ThiÕt bÞ ph¶i ®îc kiÓm tra ë nh÷ng kho¶ng
20-20
®Þnh kú cho ®Õn khi nguyªn nh©n cña çc gi¸ trÞ thÊp ®Þnh vÞ ®îc vµ ®îc lo¹i trõ;
hoÆc cho ®Õn khi çc gi¸ trÞ trë lªn x¸c lËp ë møc thÊp nhng an toµn cho vËn hµnh;
hoÆc cho ®Õn khi çc gi¸ trÞ trë lªn qu¸ thÊp ®Õn møu kh«ng an toµn nÕu duy tr× thiÕt
bÞ vËn hµnh.
20.11.5. Çc thñ tôc thÝ nghiÖm ®èi víi ®iÖn trë çch ®iÖn
Dßng ®iÖn ch¹y qua vµ theo çch ®iÖn ®îc t¹o ra mét phÇn cña dßng ®iÖn x¸c
lËp liªn quan trong çc ®êng rß trªn bÒ mÆt çch ®iÖn. Çc dßng ®iÖn còng ch¹y
qua thÓ tÝch cña çch ®iÖn.
Dßng ®iÖn tæng bao gåm ba thµnh phÇn. Dßng ®iÖn n¹p ®iÖn dung, dßng ®iÖn
tiªu t¸n vµ dßng ®iÖn dÉn hoÆc rß. Chóng ®îc biÓu diÕn trªn H×nh 5.
H×nh 5. Çc thµnh phÇn cña dßng ®o ®îc khi thÝ nghiÖm
a. Dßng ®iÖn n¹p tô - dßng ®iÖn ch¹y qua n¹p cho çc ph©n tö çch ®iÖn, nã
b¾t ®Çu cao nhng gi¶m xuèng nhanh chãng theo thêi gian sau khi çch ®iÖn ®·
®îc n¹p ®Çy ®iÖn ¸p.
b. Dßng ®iÖn tiªu t¸n lµ dßng ®iÖn phô thuéc vµo t×nh tr¹ng çch ®iÖn (®é Èm
vµ ®é « nhiÔm) vµ nã b¾t ®Çu cao nhng tôt xuèng dÇn dÇn theo thêi gian.
c. Dßng ®iÖn dÉn hoÆc rß lµ mét lîng nhá liªn quan vµ vÒ b¶n chËt lµ dßng
®iÖn x¸c lËp ch¹y qua vµ trªn çch ®iÖn.
Tæng cña ba thµnh phÇn nµy lµ dßng ®iÖn tæng cã thÓ ®îc ®o trùc tiÕp víi mét
ampe kÕ nh¹y, khi ®îc ¸p vµo thiÕt bÞ ®o lêng Megger, sÏ ph¶n ¸nh megohm cña
çch ®iÖn ë mét møc ®iÖn ¸p ®Æc biÖt. Dßng ®iÖn tæng nµy phô thuéc vµo thêi gian
mµ ®iÖn ¸p ®îc ®a vµo. VÒ mÆt lý thuyÕt nã cã thÓ lÊy thêi gian v« cïng tríc khi
20-21
dßng ®iÖn cã thÓ æn ®Þnh. Trong thùc tÕ kh«ng cÇn ph¶i ®îi ®Õn thêi gian v« cïng.
Çc gi¸ trÞ ®äc ®îc ph¶n ¸nh mét gi¸ trÞ ®iÖn trë râ rµng mµ gi¸ trÞ nµy ®ñ ®Ó x¸c
®Þnh tr¹ng th¸i cña çch ®iÖn.
20.11.6. Çc mÆt an toµn khi thÝ nghiÖm

Tõ h×nh 5 cho thÊy r»ng dßng ®iÖn n¹p tô biÕn mÊt nhanh chãng liªn quan theo
çch ®iÖn cña thiÕt bÞ ®ang thÝ nghiÖm trë thµnh ®· n¹p. Dßng ®iÖn nµy thÓ hiÖn mét
n¨ng lîng tÝch tr÷ trong çch ®iÖn vµ nã ph¶i ®îc phãng sau khi thÝ nghiÖm hoµn
thµnh. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn b»ng çch nèi ng¾n m¹ch vµ nèi víi ®Êt çch ®iÖn
®Ó an toµn cho nh©n viªn thÝ nghiÖm. Còng tõ h×nh 5 cho thÊy r»ng dßng ®iÖn tiªu
t¸n gi¶m nhng ë møc chËm h¬n nã phô thuéc vµo ®Æc tÝnh cña çch ®iÖn. N¨ng
lîng tÝch tr÷ trong çch ®iÖn do dßng ®iÖn tiªu t¸n ph¶i ®îc gi¶i phãng sau khi thÝ
nghiÖm hoµn thµnh. Ngêi ta yª cÇu mét thêi gian dµi h¬n ®Ó phãng dßng ®iÖn tiªu
t¸n so víi dßng ®iÖn n¹p tô. Thêi gian phãng ®iÖn dßng ®iÖn tiªu thô cã thÓ kÐo dµi
b»ng 4 lÇn thêi gian ®iÖn ¸p ®a vµo.
Dßng ®iÖn dÉn hoÆc t¶n t¨ng lªn trong çch ®iÖn tèt cho ®Õn khi nã ®¹t mét gi¸
trÞ æn ®Þnh. Trong çch ®iÖn ®ang ®îc thÝ nghiÖm nÕu dßng ®iÖn t¶n t¨ng lªn mét
çch ®ét ngét ®iÒu nµy cã thÓ lµ dÊu hiÖu cña háng hãc.
20.11.7. Çc ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm

20.11.7.1. ThÝ nghiÖm thêi gian-ng¾n hoÆc "viÖc ®äc xen kÏ"
§©y lµ mét ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n ®Ó x¸c ®Þnh çch ®iÖn "tèt" hoÆc "xÊu" nh
thÕ nµo. ThiÕt bÞ ®o lêng Megger ®îc nèi ngang qua çch ®iÖn ®îc thÝ nghiÖm
trong kho¶ng thêi gian 30 hoÆc 60 gi©y. (60 gi©y thêng ®îc khuyÕn ço). §êng
cong ®iÓn h×nh cña ®iÖn trë çch ®iÖn (t×nh b»ng megohm) theo thêi gian ®îc thÓ
hiÖn trªn H×nh 6 ®èi víi ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm "thêi gian-ng¾n" hoÆc "®äc-xen
kÏ".
H×nh 6. §êng cong ®iÓn h×nh cña ®iÖn trë çch ®iÖn theo thêi gian
20-22
Tõ H×nh 6 ngêi ta cã thÓ thÊy r»ng sau mét kho¶ng thêi gian ng¾n gi¸ trÞ ®äc
thÓ hiÖn.
Gi¸ trÞ tøc thêi cña ®iÖn trë çch ®iÖn do tæng dßng ®iÖn ch¹y qua çch ®iÖn cã
thÓ vÉn ®ang gi¶m ë thêi ®iÓm ®ã. Gi¸ trÞ ®äc ®îc nh vËy chØ lµ híng dÉn s¬ bé
vµ nã còng bÞ ¶nh hëng bëi t×nh tr¹ng cña çch ®iÖn, nhiÖt ®é vµ ®é Èm. Trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ quy t¾c gióp thiÕt lËp giíi h¹n thÊp nhÊt cho phÐp ®«ie víi
®iÖn trë çch ®iÖn cã thÓ ®îc c«ng thøc nh sau: §iÖn trë çch ®iÑn ph¶i xÊp xØ
mét megohm ®èi víi tõng 1000 v«n cña ®iÖn ¸p vËn hµnh, víi mét gi¸ trÞ tèi thiÓu 1
megohm.
VÝ dô mét ®éng c¬ cã ®iÖn ¸p danh ®Þnh lµ 4800 v«n ph¶i cã ®iÖn trë çch ®iÖn
tèi thiÓu 4.8 megohm, trong thiÕt bÞ míi hoÆc khi çch ®iÖn ë t×nh tr¹ng tèt Megohm
®äc ®îc xem xÐt trªn gi¸ trÞ ®äc tèi thiÓu thÓ hiÖn bëi c«ng thøc trªn. T×nh tr¹ng
çch ®iÖn thùc tÕ cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh tèt h¬n b»ng çch lÊy çc gi¸ trÞ ®äc ®îc
mét çch ®Þnh kú vµ so s¸nh chóng víi nhau. Mäi ®å thÞ xu híng gi¶m liªn tôc
thêng c¶nh b¸o çc vÊn ®Ò trong t¬ng lai mÆc dï çc gi¸ trÞ ®äc ®îc cã thÓ cao
h¬n çc gi¸ trÞ an toµn tèi thiÓu ®îc khuyÕn nghÞ. §ång thíi nÕu çc gi¸ trÞ ®äc
®îc kh«ng ®æi ngay c¶ khi thÊp h¬n gi¸ trÞ tèi thiÓu ®îc khuyÕn ço th× ®iÖn trë
çch ®iÖn cã thÓ ®îc chÊp nhÊn. H×nh 7 thÓ hiÖn ®êng cong mèi quan hÖ cña ®iÖn
trë çch ®iÖn cña thiÕt bÞ theo çc ®iÒu kiÖn vËn hµnh kh¸c nhau.
20-23
H×nh 7. §êng cong quan hÖ cña ®iÖn trë çch ®iÖn theo çc ®iÒu kiÖn vËn hµnh
kh¸c nhau.
20.11.7.2. Ph¬ng ph¸p ®iÖn trë thêi gian
Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn hiÖu øng hÊp thô cña çch ®iÖn tèt khi so s¸nh víi
çch ®iÖn ít hoÆc bÞ « nhiÔm.
Çc gi¸ trÞ ®äc liªn tiÕp ë nh÷ng thêi ®iÓm x¸c ®Þnh ®îc so s¸nh víi nhau ®Ó
thÊy ®îc sù kh¸c nhau. Çc ®Æc tÝnh ®iÓn h×nh thÓ hiÖn hiÖu øng hÊp thô ®iÖn m«i
trong mét thÝ nghiÖm "®iÖn trë-thêi gian" ®îc biÓu diÔn trªn H×nh 8. Çc gi¸ trÞ ®äc
®îc kh«ng bÞ ¶nh hëng nhiÒu bëi nhiÖt ®é, nhng bëi ®é Èm vµ çc « nhiÔm kh¸c.
20-24
H×nh 8. §êng cong ®iÓn h×nh thÓ hiÖn hiÖu øng hÊp thô ®iÖn m«i trong mét thÝ
nghiÖm "®iÖn trë - thêi gian"
Tõ H×nh 8 ngêi ta cã thÓ thÊy r»ng çch ®iÖn tèt thÓ hiÖn mét sù t¨ng liªn tôc
vÒ ®iÖn trë qua mét kho¶ng thêi gian n»m trong ph¹m vi tõ 5 ®Õn 10 phót (xem
®êng A). HiÖn tîng nµy g©y ra bëi dßng ®iÖn hÊp thô.
Çch ®iÖn tèt thÓ hiÖn hiÖu øng n¹p nµy theo thêi gian ph¶i dµi h¬n thêi gian
yªu cÇu ®Ó n¹p ®iÖn dung cña çch ®iÖn. NÕu çch ®iÖn cã chøa nhiÒu Èm hoÆc bÞt,
hiÖu øng hÊp thô ®îc che ®Ëy bëi mét dßng ®iÖn rß cao mµ dßng ®iÖn nµy duy tr× ë
gi¸ trÞ kh¸ cè ®Þnh, gi÷ gi¸ trÞ ®äc ®îc cña ®iÖn trë thÊp.
ThÝ nghiÖm ®iÖn trë-thêi gian ®éc lËp víi kÝch cì thiÕt bÞ. Kh«ng kÓ mét ®éng
c¬ lµ lín hoÆc nhá viÖc t¨ng ®iÖn trë cho lµm s¹ch vµ sÊy kh« çch ®iÖn xuÊt hiÖn
theo cïng mét çch. Do ®ã bÊt cø kÝch cì nµo cña ®éng cã thÓ ®îc so s¸nh víi
nhau vµ mét gi¸ trÞ tham chiÕu chuÈn cã thÓ ®îc thiÕt lËp cho çc ®éng c¬ míi
kh«ng kÓ ®Õn çc gi¸ trÞ søc ngùa danh ®Þnh cña chóng.
ThÝ nghiÖm ®iÖn trë-thêi gian trªn m¸y ®iÖn lín ®ßi hái d¶i ®iÖn trë çch ®iÖn
cao vµ ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm ph¶i lµ h»ng sè. ThiÕt bÞ ®o lêng c«ng nghiÖm Megger,
vËn hµnh b»ng ®iÖn nguån ®¸p øng sù cÇn thiÕt nµy.
20.11.7.3. ThÝ nghiÖm "®äc kÐp"
ThÝ nghiÖm "®äc vïng" cã thÓ chØ ra r»ng çch ®iÖn ë t×nh tr¹ng tèt nhng vÉn
kh«ng thÓ ®a ra mét h×nh ¶nh ®Çy ®ñ vÒ tr¹ng th¸i cña çch ®iÖn nhi çc vïng yÕu
hoÆc « nhiÔm. Ngêi ta thêng khuyÕn ço lÊy hai gi¸ trÞ ®äc ë 30 gi©y vµ ë 60 gi©y
vµ so s¸nh chóng víi nhau trªn mét ®å thÞ.
NÕu thiÕt bÞ ®o thÓ hiÖn mét sù t¨ng dÇn dÇn vÒ ®iÖn trë çch ®iÖn gi÷a çc lÇn
kiÓm tra 30 vµ 60 gi©y ngêi ta cã thÓ cã lý do ®Ó ®¶m b¶o r¨ng çch ®iÖn ë t×nh
tr¹ng tèt. VÝ dô thÝ nghiÖm "®äc gi¸ trÞ kÐp" ®îc biÓu diÔn trªn H×nh 9.
20-25
H×nh 9. BiÓu ®å ®iÓn h×nh cña ®iÖn trë çch ®iÖn theo thêi gian hay thÝ nghiÖm "®äc
gi¸ trÞ kÐp"
20.11.8. Tû sè hÊp thô ®iÖn m«i (D.A.R)

Tû ®è cña çc gi¸ trÞ ®äc ®îc cña hai lÇn ®äc ®iÖn trë t¹i 60 gi©y vµ 30 gi©y
®îc gäi lµ mét tû sè hÊp thô ®iÖn m«i. §©y lµ mét th«ng tin h÷u dông vÒ t×nh tr¹ng
cña çch ®iÖn. NÕu tñ sè lµ gi¸ trÞ ®äc ë 10 phót chia cho gi¸ trÞ ®äc ë 1 phót kÕt qu¶
®îc gäi lµ chØ sè ph©n cùc (P.I). RÊt dÔ thiÕt lËp DAR khi sö dông thiÕt bÞ ®o lêng
Megger quay tay nhng víi Megger ch¹y ®iÖn th× chØ sè ph©n cùc cã thÓ ®îc thiÕt
lËp. Miªu t¶ cña D.A.R. vµ P.I. nh thÓ hiÖn trong b¶ng I díi ®©y cã thÓ ®a ra gÇn
®óng mét vµi t×nh tr¹ng cña çch ®iÖn.
B¶ng-1 T×nh tr¹ng cña çch ®iÖn ®îc chØ thÞ bëi tû sè hÊp thô ®iÖn m«i *
§iÒu kiÖn çch ®iÖn Tû sè Tû sè 10/1-phót
60/30 gi©y (ChØ sè ph©n cùc)
Nguy hiÓm - Díi 1
Nghi vÊn 1.0 ®Õn 1.25 1.0 ®Õn 2
Tèt 1.4 ®Õn 1.6 2 ®Õn 4
TuyÖt vêi Trªn 1.6" Trªn 4"
* Çc gi¸ trÞ nµy ph¶i ®îc xem nh phô thuéc liªn quan vµ kh«ng ch¾c ch¾n
®Õn kinh nghiÖm víi ph¬ng ph¸p ®iÖn trë-thêi gian theo kho¶ng thêi gian.
* Trong mét sè trêng hîp, víi çc ®éng c¬, Çc gi¸ trÞ xÊp xØ 20% cao h¬n so
víi ®îc thÓ hiÖn ë ®©y chØ thÞ mét cuén d©y kh« dßn sÏ tôt xuèng díi çc ®iÒu
kiÖn va ch¹m hoÆc trong khi khëi ®éng.
§èi víi b¶o dìng phßng ngõa, cuén d©y cña ®éng c¬ ph¶i ®îc vÖ sinh, söa
ch÷a, vµ sÊy kh« ®Òu phôc håi tÝnh linh ho¹t cña cuén d©y.
20-26
20.11.9. Çc ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm ®îc khuyªn dïng
§èi víi b¶o dìng ®Þnh kú th«ng thêng sö dông çc ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm DC
®èi víi thiÕt bÞ cã gi¸ trÞ danh ®Þnh kh¸c nhau nh sau:
Gi¸ trÞ danh ®Þnh thiÕt bÞ AC Çc ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm DC
§Õn 100 V«n 100 vµ 250 V«n
440 ®Õn 550 V«n 500 vµ 1,000 V«n
2,400 V«n 1,000 ®Õn 2,500 V«n hoÆc cao h¬n
41,600 V«n 1,000 to 5,000 V«n hoÆc cao h¬n
§èi víi thÝ nghiÖm thö th¸ch thiÕt bÞ çc ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm cao h¬n ®¸ng kÓ
so víi b¶o dìng ®Þnh kú. Nhµ s¶n xuÊt thiÕt bÞ ph¶i ®îc t vÊn nÕu cã bÊt cø sù
nghi ngê nµo, nhng ®èi víi çc thiÕt bÞ cã bé phËn quay th× lÞch sau ®©y cã thÓ
®îc sö dông.
§iÖn ¸p thÝ nghiÖm ®èi víi thiÕt bÞ quay:
a. ThÝ nghiÖm çc hÖ sè AC = 2  N/P gi¸ trÞ danh ®Þnh céng 1000 V«n
b. ThÝ nghiÖm thö th¸ch DC khi l¾p ®Æt = 0.8ThÝ nghiÖm AC xuÊt xëng1.6
c. ThÝ nghiÖm thö th¸ch DC sau khi vËn hµnh = 0.6  ThÝ nghiÖm AC xuÊt
xëng  1.6
VÝ dô:
§éng c¬ 2400 v«n AC gi¸ trÞ danh ®Þnh trªn m¸c m¸y -
ThÝ nghiÖm AC xuÊt xëng = 2x(2400)+1000 = 5800 VAC
ThÝ nghiÖm DC cùc ®¹i khi l¾p ®Æt = 0.8 (5,800) 1.6 = 7,424 V.DC
ThÝ nghiÖm DC cùc ®¹i sau vËn hµnh = 0.6 (5,800) 1.6 = 5,568 V.DC
20.11.10. ViÖc thÝ nghiÖm AC vµ DC cña thiÕt bÞ

ViÖc thÝ nghiÖm ®iÖn ¸p DC dùa trªn c¬ së kh«ng ph¸ huû vµ thêng ®îc sö
dông ®Ó thiÕt lËp t×nh tr¹ng cña çch ®iÖn. Çc thiÕt bÞ ®o lêng thÝ nghiÖm DC cã
kÝch thíc nhá h¬n (®Æc biÖt ®èi víi thÝ nghiÖm thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm cao)
so víi çc thiÕt bÞ sö dông cho thÝ nghiÖm AC.
AC thêng ®îc sö dông cho thÝ nghiÖm ®iÖn thÕ cao; ®iÖn ¸p ®îc t¨ng ®Õn
®iÓm x¸c ®Þnh ®Ó xem çch ®iÖn cã thÓ chÞu ®îc møc ®iÖn ¸p ®Æc biÖt ®ã kh«ng.
Lo¹i thÝ nghiÖm nµy cã thÓ lµm h háng çch ®iÖn. Trong mét vµi trêng hîp, ThÝ
nghiÖm AC cã thÓ phï hîp h¬n cho thÝ nghiÖm thö th¸ch thiÕt bÞ h¬n lµ xem thiÕt bÞ
cã ®¹t çc tiªu chuÈn ®· ®Ò ra. Trong thÝ nghiÖm AC ®iÖn ¸p ®îc t¨ng lªn ®Õn gi¸
trÞ ®· chän vµ thiÕt bÞ hoÆc lµ vît qua hoÆc lµ kh«ng vît qua thÝ nghiÖm. Víi thÝ
nghiÖm DC cã thÓ nhËn ®îc nhiÒu th«ng tin vÒ chÊt lîng h¬n.
Çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm AC lín h¬n vµ nÆng h¬n vµ do ®ã ®¾t h¬n thiÕt bÞ thÝ
nghiÖm DC bëi v× nã ph¶i cung cÊp dßng ®iÖn n¹p mµ dßng ®iÖn ®ã trë lªn vµ ®îc
20-27
duy tr× rÊt cao trong çc m¸y ®iÖn lín. Çc bé thÝ nghiÖm DC v× thÕ ®îc sö dông
gÇn nh dµnh riªng cho b¶o dìng cao ¸p vµ thÝ nghiÖm hiÖn trêng chñ yÕu cho
çc lý do sau ®©y: gi¸ thÊp h¬n, khè lîng nhÑ, kÝch thíc nhá, thÝ nghiÖm kh«ng
ph¸ huû vµ cung cÊp th«ng tin tèt h¬n.
20.11.11. Bé thÝ nghiÖm ®iÖn m«i

Bªn c¹nh thiÕt bÞ ®o lêng Megger cho çc ®o lêng ®iÖn trë çch ®iÖn mét bé
thÝ nghiÖm kh¸c thêng ®îc sö dông ®Æc biÖt lµ cho thiÕt bÞ víi ®iÖn ¸p danh ®Þnh
cao. Bé thÝ nghiÖm ®iÖn m«i cung cÊp ®iÖn ¸p ra cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc vµ mét sù
gi¸m s¸t dßng ®iÖn kÕt qu¶ ë micro-ampe. Bé thÝ nghiÖm ®iÖn m«i ®îc s¶n xuÊt bëi
Biddle cã s½n ®iÖn ¸p ra n»m trong d¶i tõ 5 kV ®Õn 160 kV. ViÖc sö dông thiÕt bÞ ®o
nµy ®iÖn trë cña çch ®iÖn cã thÓ ®îc x¸c ®Þng b»ng çc ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm
lu gi÷ nh khi sö dông thiÕt bÞ ®o lêng Megger ®ã lµ, thêi gian-ng¾n, ®iÖn trë-thêi
gian vµ çc thÝ nghiÖm ®iÖn ¸p-bíc.
20.11.12. Çc thÝ nghiÖm trong khi ®ang sÊy kh« thiÕt bÞ
Cã nhiÒu çch lµm kh« thiÕt bÞ ®iÖn phô thuéc vµo kÝch thíc cña nã vµ tÝnh di
chuyÓn ®îc. Mét luång khÝ nãng, mét lß, dßng ®iÖn lu th«ng qua çc d©y dÉn,
hoÆc mét tæ hîp cña çc ph¬ng ph¸p nh vËy cã thÓ ®îc sö dông ®Ó sÊy kh« thiÕt
bÞ ®iÖn ít. Ph¬ng ph¸p tèt nhÊt xÊy kh« thiÕt bÞ nªn ®îc sö dông vµ çc ®iÒu kiÖn
t¹i chç vµ çc ph¬ng tiÖn còng nh çc khuyÕn ço cña nhµ s¶n xuÊt ph¶i ®îc
xem xÐt trong trêng hîp cÇn ph¶i sÊy thiÕt bÞ ®Æc biÖt. Tríc khi b¾t ®Çu sÊy thiÕt
bÞ th× ®iÖn trë çch ®iÖn nªn ®îc kiÓm tra vµ so s¸nh víi çc gi¸ trÞ ®äc ®îc cña
lÇn thÝ nghiÖm tríc nÕu cã trong çc b¶n lu. ë çc giai ®o¹n tríc cña viÖc sÊy
kh« møc ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm thÊp h¬n nªn ®îc sö dông nh 100 ®Õn 250 v«n nÕu
s½n sµng ®Ó dïng hoÆc bé thÝ nghiÖm quay tay chËm 500 v«n cã thÓ ®îc thay thÕ.
§êng ®Æc tÝnh ®iÓn h×nh sÊy kh« ®èi víi cuén d©y cña mét ®éng c¬ dc ®îc
thÓ hiÖn trªn H×nh 10. §êng ®Æc tÝnh thÓ hiÖn ®iÖn trë çch ®iÖn thay ®æi nh thÕ
nµo trong qu¸ tr×nh sÊy kh«.
20-28
H×nh 10. §êng cong sÊy kh« ®iÓn h×nh
20.11.13. ¶nh hëng cña nhiÖt ®é lªn ®iÖn trë çch ®iÖn
§iÖn trë cña chÊt çch ®iÖn gi¶m mét çch ®¸ng kÓ víi viÖc t¨ng nhiÖt ®é. Tuy
nhiªn çc thÝ nghiÖm ®iÖn trë bëi çc ph¬ng ph¸p ®iÖn trë-thêi gian vµ ®iÖn ¸p-
bíc quan hÖ ®éc lËp víi ¶nh hëng cña nhiÖt ®é cho çc gi¸ trÞ liªn quan. Çc so
s¸nh tin cËy gi÷a çc gi¸ trÞ ®äc ®îc cã thÓ ®îc thùc hiÖn khi çc gi¸ trÞ ®äc ®îc
hiÖu chØnh vÒ nhiÖt ®é c¬ së ch¼ng h¹n lµ 20oC.
Nh×n chung quy t¾c ®¬n gi¶n ho¸ cã thÓ ®îc ¸p dông nh sau: Víi mçi 10oC
t¨ng lªn vÒ nhiÖt ®é th× ®iÖn trë sÏ bÞ chia ®«i hoÆc ®¬i víi mçi 10oC gi¶m xuèng
®iÖn trë sÏ gÊp ®«i. VÝ dô, mét ®iÖn trë 2 megohm t¹i 20oC sÏ bÞ gi¶m xuèng mét
nöa megohm ë 40oC.
Mçi lo¹i vËt liÖu çch ®iÖn sÏ cã møc thay ®æi ®iÖn trë kh¸c nhau theo nhiÖt
®é.
B¶ng II ®a ra mét sè hÖ sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é cho thiÕt bÞ quay, m¸y biÕn ¸p
vµ çp.
Gi¸ trÞ ®iÖn trë ®óng lµ gi¸ trÞ ®äc thu ®îc nh©n víi hÖ sè t¬ng øng víi nhiÖt
®é (®o ®îc) thùc tÕ.
B¶ng II - Çc hÖ sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é *
NhiÖt ®é ThiÕt bÞ quay Çp
0 32 0.21 0.40 0.25 0.25 0.12 0.47 0.42 0.22 0.14 0.10 0.28
5 41 0.31 0.50 0.36 0.40 0.23 0.60 0.56 0.37 0.26 0.20 0.43
10 50 0.45 0.63 0.50 0.61 0.46 0.76 0.73 0.58 0.49 0.43 0.64
20-29
15.6 60 0.71 0.81 0.74 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00
20 68 1.00 1.00 1.00 1.47 1.83 1.24 1.28 1.53 1.75 1.94 1.43
25 77 1.48 1.25 1.40 2.27 3.67 1.58 1.68 2.48 3.29 4.08 2.17
30 86 2.20 1.58 1.98 3.52 7.32 2.00 2.24 4.03 6.20 8.62 3.20
35 95 3.24 2.00 2.80 5.45 14.60 2.55 2.93 6.53 11.65 18.2 4.77
40 104 4.80 2.50 3.95 8.45 29.20 3.26 3.85 10.70 25.00 38.5 7.15
45 113 7.10 3.15 5.60 13.1 54.00 4.15 5.08 17.10 41.40 81.0 10.7
50 122 10.45 3.98 7.85 20.0 116.0 5.29 6.72 27.85 78.00 170.0 16.0
55 131 15.50 5.00 11.20 6.72 8.83 45.0 345.0 24.0
60 140 22.80 6.30 15.85 8.58 11.62 73.0 775.0 36.0
65 149 34.00 7.90 22.40 15.40 118.0
70 158 50.00 10.00 31.75 20.30 193.0
75 167 74.00 12.60 44.70 26.60 313.0
* HiÖu chØnh vÒ 20oC ®èi víi thiÕt bÞ quay vµ çc m¸y biÕn ¸p, 15.6oC ®èi víi
çp.
VÝ dô gi¶ thiÕt r»ng mét ®éng c¬ cã çch ®iÖn lo¹i A cho mét gi¸ trÞ ®äc lµ 2.0
megohm t¹i nhiÖt ®é cuén d©y lµ 40oC. Tõ b¶ng 2 hÖ sè nh©n lµ 4..80 ë 40oC. Gi¸ trÞ
®· hiÖu chØnh cña ®iÖn trë lµ:
2.0 megohms  4.80 = 9.6 megohms
§ã lµ gi¸ trÞ ®iÖn trë hiÖu chØnh vÒ 20oC.
20.11.14. ¶nh hëng cña ®é Èm lªn ®iÖn trë çch ®iÖn

Khi ®o lêng ®iÖn trë çch ®iÖn cña thiÕt bÞ, ®é Èm kh«ng khÝ nªn ®îc ghi l¹i.
Sù cã mÆt cña Èm trong çch ®iÖn ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ ®iÖn trë ®äc ®îc ë nhiÒu
møc ®é kh¸c nhau. §é Èm kh«ng khÝ t¨ng lªn (chøa Èm) ë kh«ng khÝ xung quanh
(m«i trêng) cã thÓ cã mét hiÖu øng bÊt lîi lªn ®iÖn trë çch ®iÖn. NÕu thiÕt bÞ vËn
hµnh thêng xuyªn trªn nhiÖt ®é "®iÓm s¬ng" gi¸ trÞ thÝ nghiÖm ®äc ®îc thêng
sÏ kh«ng bÞ ¶nh hëng nhiÒu bëi ®é Èm. NÕu çch ®iÖn bÞ ph¬i ra, ®é Èm cã thÓ
®ãng trªn bÒ mÆt vµ chui vµo çc khe kÏ cña çch ®iÖn vµ nh vËy sÏ s¶nh hëng
®Õn kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. M«i trêng xung quanh ít vµ nhiÖt ®é bãng ®Ìn lµm kh«
nªn ®îc ghi l¹i khi thùc hiÖn çc phÐp ®o ®iÖn trë çch ®iÖn. Tõ çc gi¸ trÞ nµy
®iÓm ®ãng s¬ng vµ ®é Èm t¬ng ®èi phÇn tr¨m cã thÓ thu ®îc.
20.11.15. ChuÈn bÞ thiÕt bÞ ®Ó thÝ nghiÖm

ThiÕt bÞ ®Þnh thÝ nghiÖm nªn ®îc t¸ch ra khái vËn hµnh, ng¾t ®iÖn vµ t¸ch ra
khái çc thiÕt bÞ vµ çc m¹ch kh¸c, kÓ c¶ nèi trung tÝnh vµ nèi ®Êt b¶o vÖ. NÕu cã
khã kh¨n hoÆc tèn kÐm khi t¸ch çc thiÕt bÞ vµ çc m¹ch t¬ng øng, toµn bé l¾p ®Æt
ph¶i ®îc kiÓm tra cÈn thËn ®Ó x¸c ®Þnh xem thiÕt bÞ cßn nèi cã thÓ bÞ bao gåm
trong thÝ nghiÖm. Mét thÝ nghiÖm ban ®Çu nªn ®îc thùc hiÖn trªn tõng bé phËn cña
thiÕt bÞ mét çch riªng biÖt. Çc thÝ nghiÖm ®Þnh kú cho b¶o dìng cã thÓ ®îc thùc
20-30
hiÖn trªn çc m¹ch mµ kh«ng cÇn t¸ch thµnh çc bé phËn chi tiÕt. ThiÕt bÞ sÏ ®îc
thÝ nghiÖm ph¶i ®îc phãng hÕt ®iÖn tríc vµ sau thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn.
§iÒu nµy hÕt søc quan träng, ®Æc biÖt ®èi víi çc thiÕt bÞ lín cã thÓ tÝch luü mét
lîng lín n¨ng lîng ®iÖn dung.
Çc thiÕt bÞ ®o Megger thêng ®îc trang bÞ kÌm çc kho¸ gi¶i phãng ®iÖn
cho môc ®Ých nµy. Sau khi thiÕt bÞ ®îc c« lËp vµ gi¶i phãng ®iÖn, nhng tríc khi
b¾t ®Çu thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn, m¹ch ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ rß trªn
hoÆc rß qua çc thiÕt bÞ c¾t ®· më hoÆc çc khèi cÇu ch×. Sù rß nh thÕ cã thÓ g©y lçi
hoÆc çc gi¸ trÞ ®äc ®îc kh«ng nhÊt qu¸n vµ ph¶i ®îc lo¹i trõ. Nã cã thÓ ®îc
ph¸t hiÖn b»ng çch xem megger ë thêi gian çc d©y dÉn thÝ nghiÖm ®îc nèi vµ
tríc khi thiÕt bÞ ®o lêng ®îc vËn hµnh.
20.11.16. ThËn träng an toµn

Çc qui t¾c an toµn c¬ b¶n ph¶i ®îc tu©n thñ khi lµm viÖc xung quanh thiÕt bÞ
®iÖn ¸p cao. Khi ®a thiÕt bÞ ra khái vËn hµnh çc dao çch ly ph¶i ®îc kho¸ thao
t¸c. ThËn träng ph¶i ®îc thùc hiÖn bëi v× kh¶ n¨ng ®iÖn ¸p c¶m øng trong thiÕt bÞ
®ang thÝ nghiÖm tõ ®iÖn ¸p cao ®ãng vµo thiÕt bÞ ë gÇn kÒ. G¨ng tay cao su ph¶i
®îc dïng khi nèi çc d©y dÉn thÝ nghiÖm víi thiÕt bÞ vµ khi vËn hµnh thiÕt bÞ ®o
Megger. ThiÕt bÞ thÝ nghiÖm ph¶i ®îc t¸ch khái nguån ®iÖn vµ nèi ®Êt an toµn cã
thÓ lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o an toµn. NÕu trung tÝnh hoÆc çc ®Êu nèi tiÕp ®Êt kh¸c
ph¶i t¸ch ra ®Ó thÝ nghiÖm çc thiÕt bÞ ®Æc biÖt, çc thiÕt bÞ xung quanh ph¶i ®îc
duy trÞ nèi ®Êt ë thêi ®iÓm nµy.
Kh«ng cã thÝ nghiÖm b»ng thiÕt bÞ thÝ nghiÖm çch ®iÖn Megger ®îc thùc
hiÖn trªn thiÕt bÞ ®Æt ë n¬i cã thÓ ch¸y hoÆc næ bëi v× cã kh¶ n¨ng ph¸t ra phãng
®iÖn khe hë khi g¾n çc phô t¶i thÝ nghiÖm, hoÆc hå quang qua çch ®iÖn bÞ háng
hoÆc trong khi phãng ®iÖn ®iÖn dung sau khi thÝ nghiÖm.
ë nh÷ng n¬i cã thÓ nªn sö dông thiÕt bÞ thÝ nghiÖm ®iÖn ¸p thÊp hoÆc ®a thªm
mét ®iÖn trë nèi tiÕp vµo trong m¹ch nh»m h¹n chÕ dßng ®iÖn. VÊn ®Ò quan träng lµ
kh«ng ®îc th¸o çc d©y dÉn thÝ nghiÖm qu¸ nhanh sau khi hoµn thµnh thÝ nghiÖm.
Tèi thiÓu lµ 30 ®Õn 60 gi©y sau thÝ nghiÖm çc d©y dÉn thÝ nghiÖm nªn duy tr× nèi
nh»m cho phÐp thêi gian ®Ó phãng ®iÖn tô.
20.11.17. Çc ®Êu nèi phôc vô thÝ nghiÖm víi Megger

Khi sö dông mét bé thÝ nghiÖm çch ®iÖn Megger ®Ó ®o ®iÖn trë çch ®iÖn trªn
çc phÇn kh¸c nhau cña thiÕt bÞ ®iÖn ngêi vËn hµnh ph¶i xem l¹i tµi liÖu híng dÉn
sö dông nh»m n¾m ch¾c çch nèi çc d©y dÉn nh thÕ nµo vµ gi¸ trÞ ®o lêng ®äc
®îc nµo cÇn quan t©m. Bé thÝ nghiÖm Megger ®o lêng bÊt cø ®iÖn trë nµo ®îc
20-31
nèi gi÷a çc cùc cña nã. Nã cã thÓ bao gåm c¶ sù nèi tiÕp hoÆc song song cña çc
®êng rß qua çch ®iÖn hoÆc trªn bÒ mÆt çch ®iÖn.
Khi thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn cña mét ®éng c¬, thiÕt bÞ khëi ®éng vµ çc
d©y nèi song song lµ thÝch hîp ®Ó t¸ch çc bé phËn chi tiÕt vµ thÝ nghiÖm chóng
riªng biÖt nh»m x¸c ®Þnh tån t¹i chç yÕu ë ®©u.
Khi thÝ nghiÖm çp çch tèt nhÊt lµ thêng t¸ch c¶ hai ®Çu çp nh»m thÝ
nghiÖm b¶n th©n çp vµ nh»m tr¸nh lçi do rß ngang hoÆc qua çc b¶ng ®ãng c¾t
hoÆc çc b¶ng m¹ch.
Khi thÝ nghiÖm ®iÖn trë çch ®iÖn cña cuén d©y ®iÖn ¸p cao vµ çc sø xuyªn
mét m¸y biÕn ¸p lùc, vµ dao çch ly cao ¸p nèi song song, ®Çu nèi "L" trªn Megger
nªn ®îc nèi víi sø xuyªn cña m¸y biÕn ¸p víi dao çch ly më. §Çu nèi "E" ph¶i
®îc nèi ®Õn vá m¸y biÕn ¸p vµ ®îc nèi ®Êt. Cuén d©y h¹ ¸p còng ®îc nèi ®Êt ®èi
víi thÝ nghiÖm nµy.
20.11.18. Sö dông ®Çu nèi b¶o vÖ G

Çc bé thÝ nghiÖm çch ®iÖn Megger cã d¶i 1000 ohm vµ cao h¬n ®îc trang
bÞ kÌm çc ®Çu nèi b¶o vÖ (G). Mùc ®Ých cña ®Çu nèi nµy lµ cung cÊp ph¬ng tiÖn
®Ó thùc hiÖn ®o lêng m¹ng cã 3 ®Çu nèi, nhê ®ã ®iÖn trë cña mét trong hai ®êng
cã thÓ cã ®îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp. §ång thêi, môc ®Ých thø hai cña ®Çu nèi b¶o vÖ
nµy lµ cung cÊp mét nguån ®iÖn ¸p DC cã ®iÒu chØnh tèt vµ kh¶ n¨ng h¹n chÕ dßng
®iÖn.
Çc ®iÖn cña tÊt c¶ çc thiÕt bÞ ®iÖn cã hai ®êng ®·n ®iÖn hoÆc rß ®iÖn - mét
®êng qua vËt liÖu çch ®iÖn vµ ®êng kia qua çc bÒ mÆt cña nã. B»ng çch cung
cÊp mét ®Çu nèi thÝ nghiÖm thø ba trong ®êng rß ®iÖn bÒ mÆt nã ®îc t¸ch thµnh
hai phÇn, cã d¹ng mét m¹ng 3 cùc nh thÓ hiÖn trªn H×nh 11. Trªn thùc tÕ cùc thø
ba nµy cã thÓ ®îc sö dông nh thÓ hiÖn trªn h×nh 12-19.
20-32
H×nh 11
H×nh 12
H×nh 13
20-33
H×nh 14
H×nh 15
H×nh 16
20-34
H×nh 17
H×nh 18
20-35
H×nh 19. §o ®iÖn trë çch ®iÖn m¸y c¾t ngoµi trêi
20-36
ch¬ng 21 an toµn trong tr¹m ®iÖn
21.1. Nguyªn t¾c chung

TÊt c¶ nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c vËn hµnh vµ b¶o dìng thiÕt bÞ tr¹m cÇn n¾m
v÷ng çc quy ®Þnh vÒ an toµn ®iÖn nh»m ®¶m b¶o phßng tr¸nh çc tai n¹n do ®iÖn
g©y ra ®èi víi con ngêi.
Nh÷ng ngêi qu¶n lý, gi¸m s¸t ph¶i thêng xuyªn nh¾c nhë çc nh©n viªn vËn
hµnh, çc ®éi c«ng t¸c khi tiÕn hµnh çc c«ng viÖc trªn thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p ph¶i hÕt
søc cÈn thËn, thùc hiÖn ®óng çc bíc, çc thñ tôc, lµm ®Çy ®ñ çc biÖn ph¸p an
toµn cÇn thiÕt. Trong tæng sè çc sù cè, háng hãc, tai n¹n vÒ ®iÖn th× nguyªn nh©n
do con ngêi, v× tÝnh chñ quan vµ bÊt cÈn chiÕm mét tû lÖ rÊt lín. §Ó tr¸nh ®îc
nh÷ng thiÖt h¹i nh thÕ th× vÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i duy tr× ®îc m«i trêng lµm
viÖc kû luËt, nghiªm tóc vµ mçi ç nh©n ®Òu ph¶i cã ý thøc tèt.
ViÖc ®µo t¹o, híng dÉn cÇn râ rµng, tØ mØ vµ ph¶i xÐt ®Õn çc kh¶ n¨ng hiÓu
nhÇm, hiÓu sai vÊn ®Ò, lêng tríc ®îc çc sai sãt do chñ quan. NÕu ®îc nh thÕ
sÏ h¹n chÕ ®îc ®Õn møc thÊp çc rñi ro vµ thiÖt h¹i.

Ngêi cÊp phiÕu: (çn bé kü thuËt hoÆc ®iÒu ®é viªn líi ®iÖn) lµ ngêi biÕt râ
néi dung, ph¹m vi, khèi lîng c«ng viÖc, ®Ò ra çc biÖn ph¸p an toµn cÇn thiÕt, ph©n
c«ng ngêi l·nh ®¹o c«ng viÖc, ngêi chØ huy c«ng viÖc, ….
Ngêi l·nh ®¹o c«ng viÖc: (çn bé kü thuËt, kü thuËt viªn) lµ ngêi cã ®ñ n¨ng
lùc vµ kinh nghiÖm cÇn thiÕt, cã nhiÖm vô lµm çc thñ tôc tiÕp nhËn ®éi c«ng t¸c,
chÞu tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o çc biÖn ph¸p an toµn cho ®éi c«ng t¸c lµm viÖc víi çc
thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p.
Ngêi chØ huy trùc tiÕp hoÆc ngêi gi¸m s¸t: lµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕp
nhËn l¹i n¬i lµm viÖc, thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc biÖn ph¸p an toµn cÇn thiÕt kh¸c, bè trÝ,
ph©n c«ng, gi¸m s¸t thùc hiÖn c«ng viÖc mét çch an toµn vµ ph¶i liªn tôc cã mÆt t¹i
n¬i lµm viÖc.
Ngêi thùc hiÖn c«ng viÖc, hay c«ng nh©n, nh©n viªn ®éi c«ng t¸c: lµ ngêi cã
®ñ kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc nµo ®ã theo ph©n c«ng
cña ngêi chØ huy trùc tiÕp.
Nh©n viªn vËn hµnh tr¹m: lµ ngêi chuyªn tr¸ch vÒ vËn hµnh cña mét tr¹m
®iÖn, cã nhiÖm vô chÊp hµnh mÖnh lÖnh cña cÊp trªn (®iÒu ®é miÒn, ®iÒu ®é khu
vùc) chØ huy vËn hµnh tr¹m, thùc hiÖn çc c«ng viÖc nh: theo dâi, vËn hµnh thiÕt bÞ,
21-1
lµm thñ tôc vµ tr×nh tù çc thao t¸c, duyÖt çc phiÕu c«ng t¸c vµ phiÕu thÝ nghiÖm,
lÊy th«ng sè vµ lµm b¸o ço cÇn thiÕt, ghi sæ nhËt ký vËn hµnh (néi dung çc c«ng
viÖc trong tr¹m trong ca trùc), ...
Thao t¸c: VËn hµnh çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t: m¸y c¾t, dao çch ly, cÇu ch× hoÆc
çc biÖn ph¸p kh¸c lµm nèi hoÆc ng¾t m¹ch ®iÖn.
T¸ch thiÕt bÞ: Çch ly çc phÝa cña thiÕt bÞ víi nguån ®iÖn vµ ®a thiÕt bÞ vÒ
®iÖn ¸p ®Êt (0 V).
Kh«i phôc thiÕt bÞ: §ãng ®iÖn trë l¹i ®a thiÕt bÞ vµo vËn hµnh vµ do vËy sÏ
nguy hiÓm nÕu tiÕp cËn thiÕt bÞ.
PhiÕu yªu cÇu t¸ch thiÕt bÞ: ®îc chuÈn bÞ theo mÉu, do ngêi chØ huy trùc tiÕp
c«ng viÖc (ngêi gi¸m s¸t) viÕt ®Ó ®Ò nghÞ t¸ch thiÕt bÞ khái m¹ch ®iÖn phôc vô c«ng
viÖc b¶o dìng, söa ch÷a. Trªn phiÕu cÇn cã çc th«ng tin: môc ®Ých, tªn thiÕt bÞ,
m¹ch ®iÖn, thêi gian t¸ch, …
PhiÕu c«ng t¸c: ®îc chuÈn bÞ theo mÉu, do nh©n viªn vËn hµnh tr¹m ký vµ
giao cho ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc (ngêi gi¸m s¸t) ®Ó biÕt ®îc chÝnh x¸c
thiÕt bÞ nµo ®îc ng¾t ®iÖn, çch ly khái vËn hµnh hoÆc khái m¹ng ®iÖn, ®¶m b¶o ®·
®îc phãng ®iÖn, nèi ®Êt, an toµn cho viÖc thùc hiÖn çc c«ng viÖc nhÊt ®Þnh.
PhiÕu thÝ nghiÖm: ®îc chuÈn bÞ theo mÉu, nh d¹ng phiÕu c«ng t¸c, phôc vô
cho môc ®Ých thÝ nghiÖm.
Cã thÓ phiÕu c«ng t¸c vµ phiÕu thÝ nghiÖm cã chung mét d¹ng mÉu, ë ®ã cã
chó thÝch lµ lo¹i c«ng t¸c g×: kiÓm tra, söa ch÷a, thÝ nghiÖm,...
ThiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p: thiÕt bÞ, dông cô ®iÖn, cã ®iÖn ¸p vËn hµnh lín h¬n 600 V.
ThiÕt bÞ siªu cao ¸p: thiÕt bÞ, dông cô ®iÖn cã ®iÖn ¸p vËn hµnh lín h¬n 230kV.
ThiÕt bÞ ®iÖn cùc siªu cao ¸p: Çc thiÕt bÞ, dông cô ®iÖn, cã ®iÖn ¸p vËn hµnh
lín h¬n 765 kV.
Chó ý: §Ó ®¬n gi¶n tÊt c¶ çc thiÕt bÞ ®îc nãi ®Õn trong phÇn An toµn trong
tr¹m ®iÖn ®Òu lµ thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p.
Nguy hiÓm: Nguy c¬ chÕt ngêi, th¬ng tËt, sèc, báng hoÆc tæn h¹i søc khoÎ
kh¸c.
BiÓn b¸o nguy hiÓm: BiÓn b¸o víi kÝch thíc, kiÓu d¸ng ®îc thiÕt kÕ theo quy
®Þnh ®Ó g¾n trªn çc thiÕt bÞ nh»m môc ®Ých c¶nh b¸o r»ng thiÕt bÞ ®ang cã ®iÖn vµ
cã thÓ g©y nguy hiÓm cho con ngêi.
Nèi ®Êt: Nèi vµo hÖ thèng nèi ®Êt trong tr¹m, n¬i cã ®iÖn ¸p quy íc lµ 0 V.
Nèi ®Êt t¹m thêi hay tiÕp ®Êt di ®éng: Bæ sung nèi ®Êt khi tiÕn hµnh çc c«ng
viÖc b¶o dìng, söa ch÷a, thÝ nghiÖm nh»m t¨ng cêng an toµn cho ®éi c«ng t¸c.
21-2
21.2. Lµm viÖc trong ph¹m vi tr¹m
21.2.1. Kho¶ng çch an toµn lµm viÖc
TÊt c¶ çc c«ng viÖc tiÕn hµnh trong tr¹m ®iÖn mµ cã çc thiÕt bÞ ®iÖn, d©y dÉn
mang ®iÖn ¸p cao ®Ó trÇn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ thiÕt bÞ nµo ®îc phÐp lµm viÖc, thiÕt
bÞ nµo ®ang cã ®iÖn. Cã thÓ dïng rµo ch¾n, c¨ng d©y t¹o kho¶ng çch an toµn tèi
thiÓu. Kho¶ng çch an toµn tõ phÇn gÇn nhÊt cña thiÕt bÞ mang ®iÖn trÇn tíi mÆt ®Êt,
khu vùc mÆt b»ng lµm viÖc hoÆc lèi ®i ®îc sö dông khi tiÕn hµnh c«ng viÖc ®îc
yªu cÇu theo b¶ng sau ®©y:
Kho¶ng çch (m)

§iÖn ¸p pha-pha
Ph¬ng th¼ng ®øng Ph¬ng ngang Cã rµo ch¾n
500 kV 9.0 7.0 5.0
230 kV 6.0 4.0 3.0
20 kV 3.0 1.0 0.5
Ph¹m vi lµm viÖc trªn mÆt ®Êt, tøc lµ c«ng viÖc chØ ®îc tiÕn hµnh trªn ph¹m vi
x¸c ®Þnh ®Êy.
a. NÕu c«ng viÖc kh«ng thÓ tiÕn hµnh nÕu kh«ng rêi mÆt ®Êt, kho¶ng çch an
toµn tèi thiÓu trªn ®©y còng ®îc sÏ ¸p dông, tÝnh tõ phÇn gÇn nhÊt cña d©y dÉn
mang ®iÖn trÇn.
b. NÕu c«ng viÖc tiÕn hµnh trong kho¶ng çch nh vËy vÉn cã thÓ kh«ng an
toµn, çc biÖn ph¸p s¾p xÕp bè trÝ kh¸c sÏ ph¶i ®îc thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o an
toµn cho ngêi lµm viÖc trong khu vùc ®iÖn cao ¸p.
c. Trªn mÆt ®Êt, khu vùc lµm viÖc cÇn x¸c ®Þnh râ b»ng viÖc sö dông cê xanh
khi lµm viÖc ban ngµy vµ ®Ìn xanh khi lµm viÖc ban ®ªm. Çc b¸o hiÖu nµy cÇn ®Æt
trªn viÒn bao khu vùc an toµn vµ çch nhau kh«ng ®îc qu¸ 6 mÐt.
21.2.2. M¸y biÕn dßng ®iÖn

Khi dßng ®iÖn ch¹y qua cuén d©y s¬ cÊp cña m¸y biÕn dßng ®iÖn. Mét ®iÖn ¸p
trªn cuén d©y thø cÊp sÏ xuÊt hiÖn nÕu nã hë m¹ch. §iÖn ¸p nµy ®ñ lín ®Ó g©y ra
báng, ®iÖn giËt hoÆc çc chÊn th¬ng kh¸c hoÆc cã thÓ g©y tö vong. Trêng hîp
m¸y biÕn dßng cã cuén s¬ cÊp ®Ó hë m¹ch cã kh¶ n¨ng dÔ x¶y ra khi cã nhiÒu cuén
thø cÊp hoÆc cã nhiÒu m¸y biÕn dßng cã ®Çu nèi ®a vµo trong hép ®Êu nèi. Trong
trêng hîp nµy mét sai sãt trong viÖc chän ®Çu nèi trong khi chuyÓn hoÆc chän nÊc
cña cuén d©y thø cÊp cã thÓ g©y ra trong cuén thø cÊp cña m¸y biÕn dßng ®ang cã
®iÖn do v« ý nªn hë m¹ch ®iÖn. Ph¶i hÕt søc lu ý ®Ó ®¶m b¶o r»ng cuén d©y thø cÊp
cña tÊt c¶ m¸y biÕn dßng cÇn ph¶i ®îc ®Êu ng¾n m¹ch hoÆc khÐp m¹ch qua çc t¶i.
21-3
21.2.3. §iÖn ¸p bíc
Gradient ®iÖn ¸p bíc cao xuÊt hiÖn khi cã dßng ®iÖn thö trong phÐp ®o kiÓm
tra ®iÖn trë nèi ®Êt. Khi tiÕn hµnh viÖc kiÓm tra nµy th× ngêi vµ vËt kh«ng ®îc
phÐp ë gÇn ®ã.
21.2.4. Sö dông thang di ®éng

Khi sö dông thang di ®éng hoÆc vËt thÓ dµi mang v¸c ®îc, th× cÇn lu ý:
a. Kh«ng ®îc dµi qu¸ chiÒu dµi cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc vµ kiÓu d¹ng
phï hîp.
b. Kh«ng ®îc sö dông nÕu cha ®îc sù ®ång ý cña ngêi chØ huy trùc tiÕp
c«ng viÖc.
c. ViÖc di chuyÓn vµ sö dông cÇn thùc hiÖn díi sù gi¸m s¸t cña ngêi chØ huy
trùc tiÕp c«ng viÖc.
d. CÇn di chuyÓn theo kiÓu ®Æt n»m ngang vµ ®Ó cµng thÊp cµng tèt.
Khi sö dông lo¹i thang nµy ®Ó tiÕp cËn thiÕt bÞ ë ®é cao nµo ®Êy so víi mÆt ®Êt
cÇn ®Þnh vÞ ch¾c ch¾n vµo kÕt cÊu cña thiÕt bÞ ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc. KÓ c¶ khi
kh«ng sö dông còng cÇn cè ®Þnh theo vÞ trÝ n»m ngang.
21.2.5. Sö dông cÇn cÈu

Khi sö dông cÇn cÈu hoÆc çc thiÕt bÞ t¬ng tù phôc vô çc c«ng viÖc trong
tr¹m, cÇn cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt cña nh©n viªn vËn hµnh tr¹m vµ ngêi gi¸m s¸t
c«ng viÖc tõ viÖc x¸c ®Þnh ®êng ®i ®Ó ®a thiÕt bÞ vµo hay mang ra khái tr¹m, ®Õn
viÖc ph¹m vi giíi h¹n lµm viÖc cña thiÕt bÞ, c¶ trong viÖc l¾p ®Æt, th¸o dì thiÕt bÞ
tríc hay sau khi lµm viÖc. CÇn lu ý viÖc ®Þnh vÞ thiÕt bÞ ch¾c ch¾n xuèng nÒn tr¹m
ngay sau khi nã ®i vµo ®Þa ®iÓm tËp kÕt lµm viÖc.
21.3. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p.

Khi lµm viÖc trong çc m«i trêng cã ®iÖn ¸p cao th× yÕu tè an toµn ph¶i ®Æt
lªn hµng ®Çu, vµ ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc bíc thñ tôc cÇn thiÕt theo quy ®Þnh.
21.3.2. Chó ý ®Çu tiªn khi b¾t ®Çu c«ng viÖc

Nghiªm cÊm thùc hiÖn bÊt kú c«ng viÖc nµo (b¶o dìng, söa ch÷a, thÝ nghiÖm,
vÖ sinh, ...), bÊt kú phÇn nµo cña thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p trõ khi nã ®· ®îc:
a. Ng¾t ®iÖn.
b. Çch ly víi nguån ®iÖn.
c. Kho¸ çc nguån ®iÖn ®Õn.
d. Nèi ®Êt thiÕt bÞ t¹i çc ®iÓm çch ly, vÒ phÝa thiÕt bÞ.
21-4
e. Lµm rµo ch¾n cÇn thiÕt (nÕu cã kh¶ n¨ng nguy hiÓm).
f. Trng çc biÓn b¸o nguy hiÓm t¹i çc vÞ trÝ gÇn çc ®iÓm çch ly víi nguån
®iÖn.
g. TiÕn hµnh c«ng viÖc ph¶i cã phiÕu c«ng t¸c, thÝ nghiÖm.
Vµ ®iÒu quan träng n÷a lµ ngêi thùc hiÖn c«ng viÖc ph¶i hiÓu râ, ®Çy ®ñ b¶n
chÊt, néi dung c«ng viÖc. §Æc biÖt lµ ngêi cÊp phiÕu c«ng t¸c còng ph¶i tu©n thñ
çc quy ®Þnh ë trªn
21.3.3. Çc biÓn b¸o nguy hiÓm

C«ng viÖc kh«ng nªn ®îc tiÕn hµnh ngay, trªn thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p sau khi nã
®· ®îc ng¾t ®iÖn nÕu cha ®Æt çc biÓn b¸o nguy hiÓm t¹i çc phÝa cã nguån ®iÖn
®Õn ®Ó ng¨n chÆn nguy c¬ bÞ ®ãng ®iÖn trë l¹i do s¬ ý, nhÇm lÉn. BiÓn b¸o nguy
hiÓm còng cÇn ®îc ®Æt thªm trªn panel ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ vµ çc vÞ trÝ cña çc thiÕt
bÞ ®ang mang ®iÖn bªn ngoµi, c¹nh ph¹m vi giíi h¹n lµm viÖc. Çc biÓn b¸o ®îc
®Æt vµ gì bá theo lÖnh cña ngêi ban hµnh phiÕu c«ng t¸c.
21.3.4. Çc kho¸ an toµn

Kh¸c víi çc lo¹i kho¸ kh¸c, çc kho¸ an toµn ®îc sö dông trong tr¹m ®iÖn
nh»m môc ®Ých kho¸ tÊt c¶ çc chuyÓn m¹ch (ë vÞ trÝ ng¾t) t¹i çc ®iÓm trong m¹ch
®iÖn mµ nguån ®iÖn cã thÓ cÊp ®Õn thiÕt bÞ cÇn lµm viÖc. Çc kho¸ nµy cÇn ®îc ®Æt
ë d¹ng kho¸ liªn ®éng hoÆc theo quyÒn ®iÒu khiÓn cña ngêi gi¸m s¸t c«ng viÖc
hoÆc ngêi ban hµnh phiÕu c«ng t¸c.
21.3.5. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ cã nhiÒu nguån ®iÖn cÊp ®Õn.
Çc c«ng viÖc trªn thiÕt bÞ mµ cã thÓ cÊp ®iÖn tõ nhiÒu nguån ®Õn cÇn ®îc
tiÕn hµnh nh sau:
a. Tríc khi ng¾t m¹ch hoÆc ®ãng tiÕp ®Êt, cÇn cã phiÕu c«ng t¸c. Ngêi ban
hµnh phiÕu c«ng t¸c liªn l¹c víi nh÷ng ngêi chØ huy vËn hµnh hÖ thèng ®Ó xin phÐp
thao t¸c, vµ çc thñ tôc thao t¸c ng¾t m¹ch, ®ãng tiÕp ®Êt,… sÏ ®îc thùc hiÖn khi
®· cã sù thèng nhÊt.
b. TÊt c¶ çc yªu cÇu khi lµm viÖc trªn thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p cÇn tu©n thñ nghiªm
ngÆt.
c. ViÖc ng¾t m¹ch, ®ãng tiÕp ®Êt, ®Æt çc kho¸ thao t¸c vµ çc chi tiÕt kh¸c
trong phiÕu c«ng t¸c cÇn ®îc thùc hiÖn t¹i tÊt c¶ çc vÞ trÝ mµ thiÕt bÞ nèi ®Õn çc
nguån ®iÖn.
21.3.6. TiÕp cËn çc thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p

Çc tr¹m ®iÖn cã rµo ch¾n xung quanh, çc tñ ®Êu nèi, khèi hép ®ùng thiÕt bÞ
mang ®iÖn th× cã kho¸ b¶o vÖ. Çc ch×a kho¸ cña çc tñ nµy ph¶i ®îc gi÷ t¹i phßng
21-5
®iÒu khiÓn vµ chØ ®îc giao cho ngêi ®i thao t¸c hoÆc lµm çc c«ng viÖc trªn thiÕt
bÞ ®iÖn cao ¸p nÕu ®îc phÐp cña nh©n viªn vËn hµnh tr¹m.
21.3.7. PhiÕu c«ng t¸c.

TÊt c¶ çc c«ng viÖc söa ch÷a, thÝ nghiÖm... ë çc thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p, theo
nguyªn t¾c chØ ®îc thùc hiÖn theo phiÕu c«ng t¸c.
1. PhiÕu c«ng t¸c do çn bé kü thuËt cÊp vµ ®îc nh©n viªn vËn hµnh tr¹m
kiÓm tra l¹i, cã 2 b¶n, 1 b¶n giao cho ngêi chØ huy trùc tiÕp gi÷ vµ 1 b¶n giao cho
nh©n viªn vËn hµnh tr¹m gi÷ ®Ó theo dâi cho ®Ðn khi c«ng viÖc kÕt thóc vµ kho¸
phiÕu.
2. Kh«ng ®îc giao c«ng viÖc cho bÊt kú ngêi nµo mµ kh«ng ®ñ n¨ng lùc,
tr×nh ®é kü thuËt vµ kinh nghiÖm ®Ó ®¶m b¶o an toµn lµm viÖc trªn hoÆc gÇn víi çc
thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p. Nh©n viªn vËn hµnh tr¹m ph¶i yªu cÇu ngêi thùc hiÖn gi¶i
thÝch ®îc b»ng lêi néi dung c«ng viÖc theo phiÕu.
3. ChÕ ®é phiÕu c«ng t¸c cÇn ®îc thùc hiÖn nghiªm tóc theo quy ®Þnh.
21.4. Thao t¸c

21.4.1. LÖnh thao t¸c
TÊt c¶ çc thao t¸c ®Òu ph¶i theo lÖnh cña ®iÒu ®é viªn khu vùc hoÆc tõ trung
t©m ®iÒu ®é líi ®iÖn, trõ nh÷ng thao t¸c ®ãng c¾t thùc hiÖn hµng ngµy, hoÆc trong
çc trêng hîp khÈn cÊp, ®e do¹ tÝnh m¹ng con ngêi vµ nguy hiÓm cho thiÕt bÞ.
21.4.2. Th«ng tin liªn l¹c

Khi ®iÒu ®é viªn khu vùc ®îc yªu cÇu thùc hiÖn çc thao t¸c trªn thiÕt bÞ ®iÖn
cao ¸p tríc tiªn tríc tiªn cÇn liªn l¹c víi ngêi gi¸m s¸t c«ng viÖc. Ngêi thao t¸c
sÏ nhËn lÖnh trùc tiÕp tõ ®iÒu ®é viªn khu vùc nÕu kh«ng cã ngêi gi¸m s¸t c«ng
viÖc theo dâi.
Víi çc thao t¸c trªn phÇn hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®Þa ph¬ng mµ g©y ¶nh hëng
®Õn çc khu vùc l©n cËn th× cÇn cã sù phèi hîp thùc hiÖn, ghi nhËn kÕt qu¶ díi sù
chØ huy thèng nhÊt cña mét cÊp ®iÒu ®é.
Mäi mÖnh lÖnh thao t¸c trùc tiÕp tõ ®iÒu ®é viªn khu vùc hoÆc trung t©m ®iÒu
®é líi ®iÖn ph¶i ®îc thùc hiÖn kh«ng chËm trÔ, vµ kÕt qu¶ thao t¸c ph¶i ®îc
th«ng b¸o l¹i ngay sau khi thùc hiÖn xong. Çc th«ng tin, mÖnh lÖnh liªn quan ®Õn
c«ng t¸c vËn hµnh ph¶i ®îc nh¾c l¹i, ghi chÐp ®Çy ®ñ ®Ó ®¶m b¶o th«ng tin ®· ®îc
chuyÓn t¶i chÝnh x¸c.
21-6
21.4.3. §iÒu kiÖn bÊt thêng trong thao t¸c
Khi ph¸t hiÖn cã trôc trÆc trong thao t¸c, çc dÊu hiÖu kh«ng b×nh thêng cña
thiÕt bÞ ph¶i kÞp thêi th«ng b¸o cho ®iÒu ®é viªn khu vùc, sau ®ã ®iÒu ®é viªn nµy sÏ
cã çc quyÕt ®Þnh cô thÓ, tuú theo tõng trêng hîp.
21.4.4. Thèng nhÊt trong thao t¸c

§iÒu ®é viªn khu vùc tríc khi chÝnh thøc ra lÖnh thùc hiÖn çc bíc thao t¸c
cã thÓ ®îc tham kh¶o ý kiÕn cña chÝnh nh©n viªn vËn hµnh tr¹m, nh÷ng ngêi trùc
tiÕp theo dâi vµ qu¶n lý vËn hµnh, sau ®ã sÏ cã thèng nhÊt trong viÖc thao t¸c.
21.4.5. ViÖc ghi chÐp

TÊt c¶ çc thao t¸c trªn thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p trong tr¹m ph¶i ®îc ghi chÐp l¹i
theo thêi gian (ngµy, th¸ng, giê, phót) vµ lu tr÷ l¹i, trong sæ cña nh©n viªn vËn hµnh
tr¹m vµ ®iÒu ®é viªn khu vùc hoÆc ®iÒu ®é hÖ thèng ®iÖn.
21.5. §Æt tiÕp ®Êt

21.5.1. TiÕp ®Êt cè ®Þnh
ViÖc ®Æt tiÕp ®Êt hoÆc th¸o thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p ph¶i theo mÖnh lÖnh trùc tiÕp tõ
nh©n viªn vËn hµnh tr¹m hoÆc ®iÒu ®é líi ®iÖn khu vùc vµ sau ®ã thùc hiÖn díi sù
gi¸m s¸t trùc tiÕp cña ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc. Çc thao t¸c ph¶i ®îc b¸o
l¹i ®Çy ®ñ cho nh©n viªn vËn hµnh tr¹m ngay sau khi kÕt thóc. Tªn, vÞ trÝ tiÕp ®Êt
ph¶i ghi ®Çy ®ñ vµo phiÕu c«ng t¸c.
21.5.2. TiÕp ®Êt di ®éng (t¹m thêi)

ViÖc ®Æt hoÆc th¸o tiÕp ®Êt di ®éng thùc hiÖn theo híng dÉn cña ngêi chØ
huy trùc tiÕp c«ng viÖc.
Khi mét thiÕt bÞ cÇn ®îc ng¾t ®iÖn vµ ®ãng tiÕp ®Êt cÇn ph¶i:
a. Thùc hiÖn b»ng cÇn thao t¸c hoÆc thiÕt bÞ chuyªn dông kh¸c.
b. NÕu kh«ng cã th× theo quy ®Þnh.
21.5.3. D©y nèi ®Êt

D©y nèi ®Êt sö dông trong tr¹m thêng lµ çp ®ång nhiÒu sîi mÒm cã vá bäc
çch ®iÖn lo¹i çp 4/0 AWG (dïng cho ®êng d©y còng lo¹i nh vËy). Çc kÑp mãc
tõ d©y vµo thiÕt bÞ vµ hÖ thèng nèi ®Êt tr¹m ph¶i theo tiªu chuÈn cña tr¹m.
TiÕp ®Êt cè ®Þnh cÇn ®îc kiÓm tra ®Þnh kú vµ ph¶i ®îc kiÓm tra ngay tríc
khi sö dông. Khi cÊt gi÷, b¶o qu¶n ph¶i ®Æt trªn gi¸ ®Æc biÖt ®Ó tr¸nh vÆn xo¾n, h
háng. Mçi ®Çu cã ®¸nh sè vµ sè nµy ®îc ghi l¹i trªn phiÕu c«ng t¸c.
ViÖc ®Æt tiÕp ®Þa di ®éng cÇn thùc hiÖn theo thñ tôc sau:
21-7
a. Sau khi c¾t ®iÖn, ngêi thao t¸c ph¶i tiÕn hµnh x¸c minh kh«ng cßn ®iÖn ë
çc thiÕt bÞ ®· ®îc c¾t ®iÖn b»ng çch dïng bót thö (hay sµo thö ®iÖn) phï hîp ®iÖn
¸p cÇn thö trªn c¶ 3 pha. Ph¶i kiÓm tra bót thö tríc vµ sau khi thö ë n¬i cã ®iÖn.
b. Khi ®Æt tiÕp ®Êt ph¶i ®Êu mét ®Çu víi ®Êt tríc, sau ®ã míi kÑp ®Çu kia lªn
çc pha cña thiÕt bÞ, khi thùc hiÖn ph¶i mang g¨ng tay çch ®iÖn vµ dïng sµo çch
®iÖn. CÇn lu ý kiÓm tra tiÕp xóc tèt gi÷a d©y tiÕp ®Êt víi ®Êt vµ çc pha.
c. §Æt tiÕp ®Êt trªn c¶ 3 pha, ngay c¶ khi c«ng viÖc chØ tiÕn hµnh trªn mét pha.
d. T¹i nh÷ng n¬i cÇn thiÕt nªn ®Æt çc tiÕp ®Þa cè ®Þnh ®Ó tiÖn sö dông vµ ®¶m
b¶o chÊt lîng.
e. TiÕp ®Êt di ®éng kh«ng nªn sö dông trong çc khèi hép, thiÕt bÞ hîp bé mµ
trong ®ã mét phÇn çc thiÕt bÞ ®ang cã ®iÖn ¸p cao.
f. Khi th¸o tiÕp ®Êt, thùc hiÖn phÝa thiÕt bÞ tríc, sau míi th¸o ®Çu nèi ®Êt.
21.5.4. ThiÕt bÞ ®ãng c¾t ®Æt trong tñ kim lo¹i

ViÖc ®ãng tiÕp ®Êt ®èi víi thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®Æt trong tñ kim lo¹i chØ cÇn ®îc
thùc hiÖn víi çc thiÕt bÞ ®· ®îc quy ®Þnh. Nghiªm cÊm cho tay hoÆc dông cô vµo
trong thanh dÉn, d©y nèi ®Ó ®Æt tiÕp ®Êt di ®éng. Tríc khi tiÕn hµnh c«ng viÖc trªn
thiÕt bÞ ®Æt trong tñ kim lo¹i cÇn xem xÐt kü môc 21.5.3.a. ë trªn.
21.5.5. Ghi chÐp

Çc ghi chÐp vÒ çc thao t¸c ®Æt tiÕp ®Êt, thêi gian, ngµy th¸ng vµ çc chi tiÕt
cÇn thiÕt, trong ®ã cã sè çc ®Çu d©y tiÕp ®Êt ph¶i ®îc lu gi÷ trong sæ ghi chÐp vËn
hµnh cña nh©n viªn vËn hµnh tr¹m.
21.6. Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng viÖc

ThiÕt bÞ ®îc c¾t ®iÖn vµ ®Æt tiÕp ®Êt ®Ó lµm viÖc theo phiÕu c«ng t¸c th×:
a. CÇn ph¶i duy tr× hiÖn tr¹ng cho ®Õn khi c«ng viÖc kÕt thóc vµ kho¸ phiÕu,
mang trë l¹i phßng trùc vËn hµnh tr¹m, vµ
b. §Æt díi sù theo dâi, kiÓm tra cña ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc, ngêi
mµ ®îc quyÒn thÝ nghiÖm, thao t¸c thiÕt bÞ phôc vô c«ng viÖc theo phiÕu mµ kh«ng
cÇn xin ý kiÕn thªm cña nh©n viªn vËn hµnh tr¹m.
Ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc cã thÓ th¸o hÕt çc tiÕp ®Êt vµ ®ãng ®iÖn
thiÕt bÞ tõ nguån ®iÖn thÝ nghiÖm vµ ph¶i chÞu hoµn toµn tr¸ch nhiÖm vÒ an toµn ®èi
víi ngêi vµ thiÕt bÞ trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm.
21.7. Thñ tôc kho¸ phiÕu c«ng t¸c

Sau khi çc néi dung c«ng viÖc cña phiÕu c«ng t¸c hoµn thµnh hoÆc t¹m thêi
ngng l¹i theo lÖnh cña ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc, ngêi chØ huy trùc tiÕp
21-8
c«ng viÖc ph¶i ký vµo phiÕu c«ng t¸c vµ tiÕn hµnh lµm thñ tôc kho¸ phiÕu víi nh©n
viªn vËn hµnh tr¹m.
NÕu ngµy lµm viÖc kÕt thóc mµ çc c«ng viÖc theo phiÕu cha hoµn thµnh, viÖc
kh«i phôc cã thÓ g©y nguy hiÓm cho thiÕt bÞ, ngêi chØ huy trùc tiÕp cã thÓ cho t¹m
ngõng c«ng viÖc, kho¸ phiÕu vµ ®Ò nghÞ ®îc cÊp phiÕu míi cho ngµy lµm viÖc tiÕp
theo.
21.8. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ ®îc ®iÒu khiÓn tù ®éng hoÆc ®iÒu
khiÓn tõ xa
Tríc khi tiÕn hµnh c«ng viÖc trªn thiÕt bÞ ®îc ®iÒu khiÓn tù ®éng hoÆc ®iÒu
khiÓn tõ xa nh m¸y c¾t, dao çch ly ®iÒu khiÓn b»ng ®éng c¬, bé ®iÒu chØnh ®iÖn
¸p, m¸y nÐn khÝ... th× viÖc ®Çu tiªn cÇn lµm lµ kho¸ chøc n¨ng ®iÒu khiÓn tù ®éng vµ
®iÒu khiÓn tõ xa. Kh«ng ®îc tiÕn hµnh c«ng viÖc trªn çc thiÕt bÞ, d©y dÉn, s¬ ®å r¬
le b¶o vÖ mµ kh«ng cã sù gi¸m s¸t cña ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc vµ cha
®îc sù ®ång ý cña nh©n viªn vËn hµnh tr¹m.
21.9. Lµm viÖc trªn thiÕt bÞ cã thïng dÇu

21.9.1. ViÖc çch ly thiÕt bÞ
Khi lµm viÖc trªn m¸y biÕn ¸p cã ®iÖn ¸p cao, tÊt c¶ çc cuén d©y s¬ cÊp, thø
cÊp, d©y nèi ®Êt, ... çc m¸y c¾t vµ dao çch ly çc phÝa ph¶i ë tr¹ng th¸i më, vµ çc
cuén d©y nèi sao hay tam gi¸c, nÕu kh«ng cho nèi ®Êt th× ph¶i cho phãng ®iÖn. Sau
thêi gian phãng ®iÖn tù nhiªn, viÖc ®ãng tiÕp ®Þa di ®éng cã thÓ ®îc tiÕn hµnh theo
çc quy ®Þnh nh trong phÇn 21.5.
NÕu v× môc ®Ých thÝ nghiÖm, m¸y c¾t cã thÓ ®îc ®ãng l¹i khi çc dao çch ly
çc phÝa c¾t hÕt.
21.9.2. Çc thñ tôc lµm viÖc trªn m¸y biÕn ¸p.
a. Sau khi ®a m¸y biÕn ¸p vµo vÞ trÝ, viÖc ®Æt tiÕp ®Êt cho vá thïng m¸y biÕn
¸p cÇn thùc hiÖn tríc khi tiÕn hµnh bÊt kú c«ng viÖc nµo kh¸c.
b. CÇn nèi tiÕp ®Êt thiÕt bÞ läc dÇu vµ b¬m hót kh«ng khÝ tríc khi lµm viÖc.
c. KiÓm tra hµm lîng O2 (oxy) trong thïng  18% tríc khi vµo thïng MBA
lµm viÖc.
d. Khi cã ngêi trong thïng MBA cÇn lu«n lu«n cã ngêi tr«ng coi ®øng trªn
miÖng n¾p thïng MBA ®Ó theo dâi vµ cã hµnh ®éng kÞp thêi, phßng khi cã chÊn
th¬ng hay cã vÊn ®Ò vÒ h« hÊp.
e. CÇn cã thiÕt bÞ chèng ch¸y ®Æt xung quanh gÇn MBA khi tiÕn hµnh c«ng
viÖc.
f. Kh«ng ®îc ®Ó cã löa ë gÇn MBA thÝ nghiÖm.
21-9
g. CÊm hót thuèc ®èi víi c¶ ngêi bªn trong hay ë trªn thïng dÇu.
h. Kh«ng ®îc tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®iÖn khi rót ch©n kh«ng thïng dÇu.
i. CÇn ®Æt tiÕp ®Êt t¹i çc ®Çu sø xuyªn tríc khi ®æ dÇu l¹i vµo thïng MBA.
21.10. ThÝ nghiÖm thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p

21.10.1. Yªu cÇu chung
Khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm thiÕt bÞ ®iÖn cao ¸p, tríc khi ®ãng ®iÖn ngêi chØ
huy trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm ®ãng ®iÖn cÇn ®¶m b¶o thiÕt bÞ nÕu cã ®iÖn vÉn an
toµn cho ®éi c«ng t¸c vµ cÇn ®Æt biÓn b¸o nguy hiÓm t¹i vÞ trÝ cÇn thiÕt suèt thêi gian
thÝ nghiÖm. TÊt c¶ çp ®iÖn, cuén d©y ph¶i phãng ®iÖn tríc vµ sau khi ®Æt ®iÖn ¸p
thÝ nghiÖm.
Çc d©y nèi t¹m thêi sö dông trong thÝ nghiÖm cÇn cã kÝch thíc võa ®ñ, cã
mµu ®Æc trng vµ dÔ tr«ng thÊy. ViÖc ®Êu nèi kh«ng thùc hiÖn víi çc khèi hép bªn
trong cã phÇn thiÕt bÞ mang ®iÖn (Kh«ng lo¹i trõ trêng hîp dïng chØ thÞ ®Ìn b¸o
®iÖn ¸p hoÆc thiÕt bÞ t¬ng tù ®Ó kiÓm tra).
Chó ý ®Õn vÊn ®Ò an toµn kh«ng chØ ®èi víi con ngêi mµ cßn ®èi víi c¶ dông
cô, thiÕt bÞ ®îc thÝ nghiÖm. ViÖc chó ý nµy lµ nh nhau vµ thèng nhÊt khi lµm viÖc
bÊt kú t¹i ®©u: trong phßng thÝ nghiÖm, trong tr¹m ®iÖn, trªn ®êng d©y, …
Çc híng dÉn chung:
1. TÊt c¶ çc ®Çu nèi cña thiÕt bÞ, dông cô ®îc thÝ nghiÖm kh«ng ®îc nèi ®Êt
th× ®îc xem nh ®ang cã ®iÖn.
2. HÖ thèng nèi ®Êt chung cÇn ®îc nèi trùc tiÕp víi c¶ thiÕt bÞ thÝ nghiÖm vµ
®îc thÝ nghiÖm. Tèi thiÓu d©y nèi ®Êt ph¶i cã dung lîng ®ñ lín ®Ó ®¶m b¶o t¶i
®îc dßng ®iÖn xuèng ®Êt lín nhÊt cã thÓ. HiÖu øng g©y ra ®iÖn ¸p ®Êt t¨ng do ®iÖn
trë vµ ®iÖn kh¸ng cña nèi ®Êt cÇn ®îc xem xÐt.
3. CÇn chó ý phßng tr¸nh tiÕp xóc, va ch¹m víi phÇn thiÕt bÞ, çc ®Çu nèi mang
®iÖn do s¬ ý. Cã thÓ dïng vá bäc çch ®iÖn hoÆc ®Æt rµo ch¾n xung quanh.
4. M¹ch thÝ nghiÖm cÇn ®îc trang bÞ kÌm theo çc dông cô ®o vµ b¸o ®iÖn ¸p
thÝ nghiÖm.
5. Khi cÇn thiÕt cã thÓ ®Æt thªm ng¾t m¹ch dù phßng vµ cã ngêi theo dâi ®Ó
çch ly nguån ®iÖn trong trêng hîp khÈn cÊp. §èi víi m¹ch thÝ nghiÖm mét chiÒu
cÇn cung cÊp thªm çc ®Çu nèi ®Ó phãng ®iÖn, nèi ®Êt vµ thiÕt bÞ kÌm theo.
21.10.2. An toµn trong khu vùc thÝ nghiÖm

M«i trêng thÝ nghiÖm thêng kh¸c so víi thÝ nghiÖm trong phßng thÝ nghiÖm,
do vËy cÇn thËn träng khi tiÕn hµnh ®Ó ®¶m b¶o an toµn.
21-10
Thêng çc rµo ch¾n cè ®Þnh, cöa ra vµo, b¶o vÖ cho trang thiÕt bÞ d©y dÉn,...
kh«ng ®îc cung cÊp. H¬n n÷a, ngoµi nguån ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm cßn cã çc nguån
®iÖn ¸p cao ë çc khu vùc xung quanh.
Khi hÖ thèng thiÕt bÞ ®ang cã ®iÖn mµ gÇn víi hoÆc cã liªn hÖ víi thao t¸c thÝ
nghiÖm th× ph¶i ®a ra thñ tôc nghiªm ngÆt cho phÐp lµm viÖc ®Ó ®¶m b¶o an toµn
çch ly nguån ®iÖn tõ hÖ thèng víi khu vùc thÝ nghiÖm.
1. Trong mäi trêng hîp cÇn cã mét ngêi duy nhÊt chÞu tr¸ch nhiÖm çc thñ
tôc ®Ó tiÕn hµnh thÝ nghiÖm vµ híng dÉn kiÓm tra an toµn cho nh÷ng ngêi liªn
quan.
2. Nh÷ng ngêi tham gia vµo thÝ nghiÖm theo ph©n c«ng c«ng viÖc trong phiÕu
c«ng t¸c cÇn ph¶i hiÓu râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh liªn quan ®Õn an toµn trong c«ng
viÖc thÝ nghiÖm, vµ ph¶i kÓ c¶ nh÷ng ngêi v× lý do nµo ®Êy cã mÆt trong hoÆc gÇn
khu vùc thÝ nghiÖm.
3. Khi lµm viÖc ë khu vùc gÇn thiÕt bÞ dÉn ®iÖn, kho¶ng çch an toµn theo quy
®Þnh vÉn ph¶i tu©n thñ triÖt ®Ó.
Nh÷ng biÖn ph¸p ®Ò phßng cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ ngêi vµ thiÕt bÞ tr¸nh nguy
hiÓm do thiÕt bÞ cao ¸p hoÆc nguån thÝ nghiÖm c«ng suÊt lín ph¶i ®îc xem xÐt vµ
thùc hiÖn víi mçi thÝ nghiÖm. Do çc thÝ nghiÖm cã thÓ lµ ®¬n gi¶n, trªn tõng phÇn
nhá thiÕt bÞ hoÆc cã nhiÒu giai ®o¹n phøc t¹p kÕt hîp c¶ nguån ®iÖn thÝ nghiÖm vµ
nguån ®iÖn tõ hÖ thèng vµ rÊt khã ®Ó ®a ra çc bíc tiÕn hµnh thùc tÕ ®èi víi mäi
trêng hîp.
Tuy vËy híng dÉn chung ®a ra sau ®©y sÏ ¸p dông cho mäi trêng hîp:
1. Mäi thÝ nghiÖm vµ yªu cÇu cña nhµ chÕ t¹o ph¶i theo quy ®Þnh chung.
2. Ngoµi ngêi ®iÒu khiÓn dßng, ¸p thÝ nghiÖm, ph¶i cã Ýt nhÊt mét ngêi cã
kh¶ n¨ng hoÆc cã thÓ liªn l¹c víi ngêi kh¸c hµnh ®éng trùc tiÕp hoÆc ®iÒu khiÓn tõ
xa ®Ó ngõng l¹i viÖc thÝ nghiÖm khi cã çc sù viÖc ®iÔn ra ngoµi ý muèn.
3. Khi x¶y ra sù cè ®èi víi thiÕt bÞ ®îc thÝ nghiÖm cÇn xö lý hËu qu¶ theo çc
thñ tôc quy ®Þnh.
Trong çc thÝ nghiÖm ®Æc biÖt phøc t¹p vµ tØ mØ, chi tiÕt th× cÇn bæ sung mét
ngêi ®iÒu hµnh thÝ nghiÖm nh»m môc ®Ých qu¶n lý viÖc phèi hîp çc thñ tôc tiÕn
hµnh thÝ nghiÖm. Ngêi ®iÒu hµnh thÝ nghiÖm ph¶i rÊt th«ng th¹o víi thiÕt bÞ, lu«n
chó ý ®Õn ®¶m b¶o an toµn cÇn thiÕt cho ngêi, cho thiÕt bÞ vµ ®¶m b¶o ®îc t×nh
tr¹ng lµm viÖc b×nh thêng cña hÖ thèng.
Ngêi ®iÒu hµnh thÝ nghiÖm ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm truyÒn ®¹t çc quy t¾c, çc
híng dÉn mµ nh÷ng ngêi tham gia ph¶i tu©n theo ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ngêi
vµ cho thiÕt bÞ.
21-11
§èi víi çc thÝ nghiÖm cã nhiÒu bíc, nhiÒu giai ®o¹n phøc t¹p, cÇn phèi hîp
thªm, tham kh¶o thªm ý kiÕn nh÷ng ngêi cã kinh nghiÖm, c¶ trong viÖc chÕ t¹o,
vËn hµnh, b¶o dìng vµ thÝ nghiÖm.
1. ViÖc chØnh ®Þnh l¹i r¬le b¶o vÖ, kiÓm tra l¹i çc s¬ ®å lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m
b¶o an toµn tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, hoÆc lµm gi¶m thiÓu ¶nh hëng cña thÝ nghiÖm
®Õn çc phÇn tö kh¸c cña hÖ thèng.
2. Ngêi ®iÒu hµnh thÝ nghiÖm ph¶i kiÓm tra vµ ®¶m b¶o víi t çch ç nh©n
r»ng çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm, çc th«ng sè ®Æt ®· ®îc kiÓm tra tõ tríc ®¶m b¶o tiÕn
hµnh thÝ nghiÖm.
3. Çc hiÖn tîng cã thÓ x¶y ra nh céng hëng s¾t tõ, dÞch chuyÓn ®iÓm trung
tÝnh, tù kÝch thÝch cña m¸y ®iÖn quay, ... cÇn ph¶i ®îc xem xÐt cÈn thËn vµ ph¶i cã
ph¬ng ¸n ®Æc biÖt ®Ó ®Ò phßng çc nguy hiÓm cña ®iÖn ¸p sinh ra trong çc trêng
hîp ®ã.
21.10.3. ViÖc çch ly thiÕt bÞ khu vùc thÝ nghiÖm

ViÖc khoanh vïng lµm viÖc nh»m môc ®Ých ng¨n nh÷ng ngêi kh«ng thuéc
phËn sù cã mÆt trong vïng ®iÖn ¸p cao nguy hiÓm. Kh«ng ph¶i lóc nµo còng ng¨n
chÆn ®îc ngêi x©m nhËp vµo khu vùc thÝ nghiÖm nh kiÓu dïng rµo ch¾n vµ cöa
liªn ®éng nh kiÓu trong phßng thÝ nghiÖm. Thay vµo ®ã çc ph¬ng tiÖn ng¨n ngõa
dÔ nhËn biÕt, dÔ tr«ng thÊy sÏ ®îc sö dông.
TÝnh hiÖu qu¶ cña çc ph¬ng tiÖn phô thuéc vµo chÝnh tÝnh dÔ nhËn biÕt dÔ
tr«ng thÊy vµ çch ngêi ta thùc hiÖn ®Ó t¹o ®îc ý thøc kû luËt cho nh÷ng ngêi
tham gia vµo c«ng viÖc. VÝ dô viÖc ®Æt rµo ch¾n sÏ chØ ®Æt khi cÇn thiÕt, kh«ng nªn
®Æt rµo ch¾n c¶ mét tuÇn lÔ liªn tôc mµ thùc hiÖn thÝ nghiÖm chØ trong vßng mét, hai
giê mét ngµy, nh thÕ cã thÓ sÏ g©y ra chñ quan hay bÊt cÈn.
Cã thÓ çch ly b»ng çc çch.
1. Ch¨ng d©y an toµn quanh khu vùc cã thÓ g©y nguy hiÓm, kÌm theo cê hiÖu,
®©y lµ çch hay ®îc sö dông nhÊt.
2. KiÓu barie nh çc rµo ch¾n trªn ®êng phè còng thêng ®îc sö dông t¹i
çc c«ng tr×nh x©y dùng mµ cã mét phÇn çc thiÕt bÞ ®ang mang ®iÖn. Nã cã thÓ
®îc trang bÞ kÌm theo d©y an toµn, cê hiÖu, … Ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm thÝ nghiÖm
vµ ngêi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm cÇn kiÓm tra çc rµo ch¾n cÇn thiÕt ®· ®îc ®Æt tríc
khi tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm cã ®iÖn. Nh÷ng ngêi cã mÆt xung quanh khu vùc thÝ
nghiÖm còng cÇn biÕt çc ký hiªô, çc quy t¾c an toµn c¬ b¶n. Trong trêng hîp cÇn
thiÕt cã thÓ bè trÝ ngêi canh g¸c.
21-12
21.10.4. Nèi ®Êt trong khu vùc thÝ nghiÖm
Çc thiÕt bÞ thÝ nghiÖm vµ ®îc thÝ nghiÖm trong hÇu hÕt çc trêng hîp ®Òu
ph¶i ®îc nèi ®Êt theo yªu cÇu tríc khi kÕt nèi phôc vô cho môc ®Ých thÝ nghiÖm
bëi v× tõ çc thiÕt bÞ, d©y dÉn ®iÖn xung quanh cã thÓ g©y nguy hiÓm do ®iÖn c¶m
øng.
1. Çc d©y nèi ®Êt, d©y nèi ng¾n m¹ch (do ngêi ®iÒu hµnh thÝ nghiÖm kiÓm
tra gi¸m s¸t) cÇn ®îc ®Æt ®óng n¬i, ®óng chç, ®¶m b¶o tin cËy vµ ph¶i ®îc kiÓm
tra ®· th¸o dì hÕt sau khi ®· kÕt thóc thÝ nghiÖm.
2. Sau khi kÕt thóc thÝ nghiÖm tÊt c¶ çc d©y nèi, thiÕt bÞ, dông cô cÇn ph¶i
®îc kh«i phôc t×nh tr¹ng b×nh thêng, th¸o gì hÕt çc d©y nèi ®Êt, d©y nèi ng¾n
m¹ch.
3. Trong çc trêng hîp cã tÝch n¹p tÜnh ®iÖn trªn çc thiÕt bÞ th× çc d©y nèi
®Êt, d©y nèi ng¾n m¹ch,… cÇn gi÷ nguyªn vÞ trÝ sau kho¶ng thêi gian ®ñ ®Ó phãng
®iÖn, ®¶m b¶o møc an toµn.
Çc d©y nèi ®Êt yªu cÇu ph¶i t¶i ®îc dßng ®iÖn sù cè xuèng ®Êt do vËy nã
ph¶i cã kÝch thíc phï hîp.
1. TÊt c¶ çc d©y nèi ®Êt cÇn cã kÕt cÊu vµ kÝch thíc ®¶m b¶o an toµn vµ tin
cËy, cã thÓ t¶i ®îc dßng sù cè lín nhÊt cã thÓ.
2. Çc d©y nèi ®Êt cÇn ®îc ®¸nh dÊu ph©n biÖt b»ng mµu s¾c, ký hiÖu.
3. Trong mäi trêng hîp ®Çu tiÕp ®Êt ph¶i ®îc ®Êu tríc vµ th¸o sau.
CÇn lu ý cÈn thËn víi kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn gradient ®iÖn ¸p trong ®Êt khi cã
ng¾n m¹ch, xung ®iÖn, dao ®éng m¹nh. Gradient ®iÖn ¸p nh vËy g©y nªn chªnh
lÖch ®iÖn ¸p gi÷a çc bíc ch©n hoÆc c¬ thÓ vµ c¶ vËt thÓ nèi ®Êt. Lo¹i ®iÖn ¸p nh
vËy ®îc gäi lµ ®iÖn ¸p bíc.
1. Ngêi quan s¸t vµ ngêi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm cÇn ph¶i tr¸nh kh¶ n¨ng cã
thÓ xuÊt hiÖn ®iÖn ¸p bíc b»ng çch thiÕt lËp mét vïng ®¼ng ¸p an toµn cÇn thiÕt cã
thÓ nhê çc d©y nèi liªn kÕt hoÆc dïng çch ®iÖn tèt.
2. NÕu ®iÖn ¸p bíc kh«ng g©y nguy hiÓm th× ngêi tham gia thÝ nghiÖm còng
nªn gi÷ bíc ch©n gÇn nhau vµ tr¸nh tiÕp xóc víi çc phÇn cã kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn
trong suèt qua tr×nh thÝ nghiÖm.
3. Khi cêng ®é dßng ®iÖn lín cÇn lu ý chÕ ®é nèi ®Êt v× kh«ng cho phÐp
dßng ®iÖn qu¸ lín ch¹y vµo líi nèi ®Êt hoÆc ch¹y vµo ®Êt.
4. Çc çp ®iÖn, d©y nèi ®Êt, çp tÝn hiÖu ph¶i ®Æt t¸ch biÖt nhau.
NÕu sö dông xe thÝ nghiÖm th× vá xe ph¶i ®îc nèi ®Êt, vµ cÇn cã thªm kÕt nèi
cña vá xe, panel tÝn hiÖu, çc phÇn cã thÓ mang ®iÖn kh¸c mµ ngêi tham gia thÝ
nghiÖm cã thÓ tiÕp cËn. NÕu xe thÝ nghiÖm cã thÓ ph¸t sinh ®iÖn ¸p c¶m øng hoÆc do
bÞ tiÕp xóc th× cÇn cung cÊp thªm çc b¶o vÖ çch ly, çch ®iÖn.
21-13
1. Çc d©y nèi b¶o vÖ cã thÓ thay thÕ b»ng çc rµo ch¾n líi kim lo¹i xung
quanh xe thÝ nghiÖm.
2. Cã thÓ phñ quanh xe thÝ nghiÖm ch¨n cao su.
3. NÕu cÇn thiÕt cã thÓ ®a ngêi ra khái khu vùc cã thÓ tiÕp xóc víi xe thÝ
nghiÖm.
21.10.5. Çc lu ý bæ sung

Khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm cÇn cã lu ý kh¶ n¨ng nguy hiÓm g©y ra tõ phÝa thø
cÊp cã ®iÖn.
Çch ®iÖn cña çc d©y nèi thÝ nghiÖm, çc kho¸ chuyÓn m¹ch... ph¶i tu©n theo
tiªu chuÈn ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho con ngêi, v× lý do cã thÓ cã ®iÖn ¸p c¶m øng,
®iÖn ¸p qu¸ ®é gi¸ trÞ lín.
Çc ®êng çp vµ ®Êu nèi çp thÝ nghiÖm còng cÇn thùc hiÖn ®óng tiªu chuÈn,
®¶m b¶o an toµn cho ngêi vµ c¶ thiÕt bÞ.
21.10.6. Çc thÝ nghiÖm ®Æc biÖt

ThÝ nghiÖm ®iÖn cao ¸p trªn çc thiÕt bÞ, dông cô cã ®iÖn dung lín, vµ thÝ
nghiÖm víi ®iÖn ¸p mét chiÒu cÇn cã thªm mét sè lu ý.
21.10.6.1. Lu ý chung
1. Çc thiÕt bÞ cã çch ®iÖn lµ láng hoÆc r¾n ph¶i ®îc nèi ®Êt vµ nèi ng¾n
m¹ch thÝch hîp khi kh«ng ®îc sö dông, vËn hµnh.
2. Nèi ®Êt an toµn çc thiÕt bÞ cã tÝnh ®iÖn dung trong çc trêng hîp:
a. BÊt kú thiÕt bÞ cã tÝnh ®iÖn dung nµo kh«ng vËn hµnh nhng cã thÒ bÞ g©y
¶nh hëng bëi tõ trêng kÝch thÝch cña m¸y ®iÖn quay ph¶i ®îc nèi ®Êt phÇn nèi
®iÖn cao ¸p, nÕu kh«ng mét dßng ®iÖn c¶m øng lín sinh ra trªn thiÕt bÞ cã thÓ g©y ra
nguy hiÓm.
b. ThiÕt bÞ tô ®iÖn cã çch ®iÖn r¾n ph¶i ®îc nèi ng¾n m¹ch sau khi thÝ
nghiÖm mét chiÒu, nÕu kh«ng cã thÓ cã mét ®iÖn ¸p d trªn thiÕt bÞ do cã tÝch ®iÖn
trong çch ®iÖn, viÖc nèi ng¾n m¹ch ph¶i duy tr× cho ®Õn khi tÝch ®iÖn suy gi¶m hÕt
hoÆc ®Õn khi nèi l¹i thiÕt bÞ vµo m¹ch ®iÖn.
Lu ý: TÊt c¶ çc thiÕt bÞ tô ®iÖn nªn duy tr× nèi ng¾n m¹ch khi kh«ng lµm
viÖc.
c. ThiÕt bÞ tô ®iÖn ®ang hë m¹ch ph¶i ®îc nèi ng¾n m¹ch tríc khi ngêi tiÕn
hµnh c«ng t¸c cã tiÕp xóc.
21-14
21.10.6.2. ThÝ nghiÖm mét chiÒu.
1. ThÝ nghiÖm ®iÖn mét chiÒu yªu cÇu dßng ®iÖn rÊt nhá, cì vµi miliampe, tuy
vËy dßng ®iÖn nhá nhng ®a vµo thiÕt bÞ tô ®iÖn sÏ t¹o nªn ®iÖn ¸p lín sau mét
kho¶ng thêi gian tÝch luü.
2. Do v× n¨ng lîng tÝch luü nãi ë trªn nªn trong ®Êu nèi m¹ch ®iÖn thÝ nghiÖm
cÇn cã thiÕt bÞ bæ sung. ThÝ nghiÖm ®iÖn ¸p mét chiÒu thêng cã ®iÖn trë h¹n chÕ
m¾c nèi tiÕp phÝa ®Çu ra. Thùc tÕ ngêi ta trang bÞ thªm c¶ tiÕp ®Êt, nèi phÝa ®Çu cao
¸p cña m¹ch ®iÖn xuèng ®Êt khi ng¾t nguån ®iÖn cung cÊp.
3. Çc thiÕt bÞ ®îc thÝ nghiÖm mµ cã ®iÖn dung lín cã thÓ ®ßi hái thêi gian
®¸ng kÓ ®Ó phãng ®iÖn nhê ®iÖn c¶m lín. NÕu mét hÖ thèng nèi ®Êt bæ sung phôc vô
cho thiÕt bÞ ®îc thÝ nghiÖm th× thiÕt bÞ nµy cÇn nèi qua mét ®iÖn trë h¹n chÕ ®ñ lín
®Ó phãng ®iÖn.
Lu ý: H»ng sè thêi gian cña m¹ch phãng ®iÖn tÝch cµng nhá, th× kh¶ n¨ng
chÞu ®îc nhiÖt ®é cao cña ®iÖn trë cµng ph¶i yªu cÇu lín. §iÖn trë víi cïng c«ng
suÊt cã thÓ kh¸c nhau ë nhiÖt ®é chÞu ®ùng. §iÖn trë dïng trong m¹ch ®iÖn phãng
®iÖn nhanh ph¶i cã c«ng suÊt ®ñ lín.
1. Khi kÕt thóc thÝ nghiÖm ®iÖn ¸p mét chiÒu, tiÕn hµnh phãng ®iÖn xuèng hÖ
thèng nèi ®Êt (cÇn xem kh¶ n¨ng cña hÖ thèng nèi ®Êt), sau khi ®· phãng ®iÖn hoµn
toµn sÏ nèi ®Êt vµ nèi ng¾n m¹ch.
2. Khi thùc hiÖn thÝ nghiÖm qu¸ ®iÖn ¸p trªn çp, cÇn ®Æc biÖt lu ý çc ®Çu
çp ph¶i ®îc çch ly víi nguån ®iÖn hÖ thèng. Ph¶i cã barie vµ ngêi tr«ng coi phÝa
®Çu çp ë xa.
21.11. Phô lôc

Çc mÉu phiÕu tham kh¶o.
21-15
Tham kh¶o 1: (mÉu sö dông ë Th¸i Lan)
Phßng x©y dùng tr¹m vµ ®êng d©y truyÒn t¶i
giÊy yªu cÇu c¾t ®iÖn
Tr¹m ®iÖn: ----------------------------------------------------------------------------------------

Ngµy:-----------------------------------------------------------------------------------------------
KÝnh göi:-------------------------------------------------------------------------------------------
§Ò nghÞ ®îc c¾t ®iÖn çc thiÕt bÞ vµ çc m¹ch ®iÖn díi ®©y, môc ®Ých ----------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
C«ng viÖc dù kiÕn b¾t ®Çu lóc:------------------------------------------------------------------
Tªn m¹ch ®iÖn Çc ®Çu nèi
------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc:
Ký tªn:
§ång ý cho tiÕn hµnh c«ng viÖc:---------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ngêi gi¶i quyÕt:
Ký tªn:
21-16

PhiÕu thÝ nghiÖm
Tr¹m ®iÖn: ----------------------------------------------------------------------------------------

Ngµy: ----------------------------------------------------------------------------------------------
PhiÕu thÝ nghiÖm sè: -----------------------------------------------------------------------------
KÌm theo çc phiÕu : ----------------------------------------------------------------------------
1. CÊp cho ngêi chØ huy trùc tiÕp: -----------------------------------------------------------
2. Chøng nhËn çc thiÕt bÞ liÖt kª díi ®©y ®· ®îc c¾t ®iÖn çch ly khái nguån ®iÖn,
phôc vô cho môc ®Ých thÝ nghiÖm. Çc thiÕt bÞ sÏ kh«ng ®îc phÐp ®Êu l¹i vµo m¹ch
®iÖn khi cha cã sù ®ång ý cña nh©n viªn vËn hµnh tr¹m. C«ng t¸c thÝ nghiÖm sÏ tu©n
thñ triÖt ®Ó çc quy tr×nh an toµn ®iÖn nhng cã thÓ kh«ng cÇn tham kh¶o ý kiÕn cña
nh©n viªn vËn hµnh tr¹m.
3. ThiÕt bÞ ®· ®îc çch ly t¹i çc ®iÓm:
------------------------------------------------------------------------------------------------------
4. Çc vÞ trÝ çch ly cña thiÕt bÞ cã ®ãng tiÕp ®Êt:
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Lu ý: Çc tiÕp ®Êt cè di ®éng (t¹m thêi) cã thÓ ®îc ng¾t t¹m thêi díi sù gi¸m s¸t
cña ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc.
5. Çc nguån ®iÖn cung cÊp cho thÝ nghiÖm:
------------------------------------------------------------------------------------------------------
6. KiÓm tra phiÕu, nh©n viªn vËn hµnh tr¹m--------------------------------------------------
Thêi gian: -------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
Chó ý: Sau khi nh©n viªn vËn hµnh ký phiÕu, ngêi chØ huy trùc tiÕp c«ng viÖc ph¶i
ký vµo phÇn bµn giao phiÕu díi ®©y tríc khi tiÕn hµnh c«ng viÖc.
7. Bµn giao phiÕu:
T«i nhËn tr¸ch nhiÖm chØ huy tiÕn hµnh c«ng viÖc theo çc néi dung trªn ®©y.
Ngêi chØ huy trùc tiÕp
8. Tr¶ phiÕu:
T«i x¸c nhËn c«ng viÖc thÝ nghiÖm ®· hoµn thµnh, ngêi vµ tiÕp ®Þa di ®éng ®· rót
hÕt, ®¶m b¶o çc thiÕt bÞ ®ñ tiªu chuÈn ®a vµo vËn hµnh.
Çc bÊt thêng trong c«ng t¸c:-----------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
21-17
Ngêi l·nh ®¹o c«ng viÖc
9. Kho¸ phiÕu:
X¸c nhËn toµn bé c«ng viÖc thÝ nghiÖm ®· kÕt thóc.
Trùc vËn hµnh tr¹m
21-18
PhiÕu c«ng t¸c
Tr¹m ®iÖn: ----------------------------------------------------------------------------------------
Ngµy: ----------------------------------------------------------------------------------------------
PhiÕu c«ng t¸c sè: -------------------------------------------------------------------------------
KÌm theo çc phiÕu : ----------------------------------------------------------------------------
1. CÊp cho ngêi chØ huy trùc tiÕp: -----------------------------------------------------------
2. Chøng nhËn çc m¹ch ®iÖn vµ thiÕt bÞ liÖt kª díi ®©y ®· ®îc c¾t ®iÖn çch ly
khái nguån ®iÖn, vµ nèi ®Êt cÇn thiÕt:
------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
3. M¹ch ®iÖn ®· ®îc nèi ®Êt t¹i çc ®iÓm:
------------------------------------------------------------------------------------------------------
4. SÏ tiÕn hµnh çc c«ng viÖc:
------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. Çc biÓn b¸o nguy hiÓm ®îc ®Æt t¹i çc vÞ trÝ:
------------------------------------------------------------------------------------------------------
6. KiÓm tra phiÕu, nh©n viªn vËn hµnh tr¹m--------------------------------------------------
7. Bµn giao phiÕu:
T«i nhËn tr¸ch nhiÖm chØ huy tiÕn hµnh c«ng viÖc theo çc néi dung trªn ®©y.
8. Tr¶ phiÕu:
T«i x¸c nhËn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh, ngêi vµ tiÕp ®Þa di ®éng ®· rót hÕt, ®¶m
b¶o çc thiÕt bÞ ®ñ tiªu chuÈn ®a vµo vËn hµnh.
9. Kho¸ phiÕu:
X¸c nhËn toµn bé c«ng viÖc ®· kÕt thóc.
21-19
Trùc vËn hµnh tr¹m
Tham kh¶o 4: (mÉu hiÖn hµnh cña TCT §iÖn lùc ViÖt Nam)
c«ng ty
-------------------------------
®¬n vÞ:----------------------------------- PhiÕu ®¨ng ký c«ng t¸c
Sè:-------------------------------------------
Yªu cÇu:
฀ T¸ch thiÕt bÞ ®ang lµm viÖc ra söa ch÷a
Tªn thiÕt bÞ: ----------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Thêi gian:
Tõ -------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
§Õn-------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
฀ Liªn tôc trong thêi gian ®¨ng ký
฀ T¸ch h»ng ngµy
Lý do ®a thiÕt bÞ ra söa ch÷a hoÆc thÝ nghiÖm:-----------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nh÷ng ®iÓm lu ý hoÆc yªu cÇu ®Æc biÖt:------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
Ngêi ®¨ng ký
Gi¶i quyÕt-------------------------------------------------------------------------------------------------
฀ §ång ý nh ®¨ng ký ฀ Phô thuéc chÕ ®é HT§
฀ §ång ý c«ng t¸c ฀ Chê ý kiÕn Tæng c«ng ty
Thêi gian:
Tõ -------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
§Õn-------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
฀ Liªn tôc trong thêi gian ®¨ng ký
฀ T¸ch h»ng ngµy
Ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
21-20
Ngêi gi¶i quyÕt
Tham kh¶o 5: (mÉu hiÖn hµnh cña TCT §iÖn lùc ViÖt Nam)
c«ng ty
-------------------------------
®¬n vÞ:----------------------------------- PhiÕu c«ng t¸c t¸c cao ¸p
Sè:-------------------------------------------
Ngêi l·nh ®¹o c«ng viÖc:----------------------------------------------------BËc an toµn------------

Ngêi chØ huy trùc tiÕp:-------------------------------------------------------BËc an toµn------------
I- §¬n vÞ c«ng t¸c gåm:
STT Hä vµ tªn BËc AT STT Hä vµ tªn BËc AT
1 6
2 7
3 8
4 9
5 10
II- §Þa ®iÓm c«ng t¸c:-----------------------------------------------------------------------------------
III- Néi dung c«ng t¸c:----------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Thêi gian b¾t ®Çu c«ng viÖc: -------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
Thêi gian kÕt thóc c«ng viÖc:-------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
IV- BiÖn ph¸p an toµn cÇn thùc hiÖn:
CÇn c¾t ®iÖn §· c¾t ®iÖn
§Æt d©y tiÕp ®Êt §· ®Æt d©y tiÕp ®Êt
§Æt rµo ch¾n vµ treo biÓn §· ®Æt rµo ch¾n vµ treo biÓn
V- Çc ®iÓm ®Æc biÖt cÇn lu ý:

1. BiÖn ph¸p an toµn:--------------------------------------------------------------------------- --
--------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Ph¬ng thøc truyÒn lÖnh cho phÐp vµo lµm viÖc:----------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
Ngêi cÊp phiÕu
21-21
IV- LÖnh cho phÐp b¾t ®Çu lµm viÖc lóc: -------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
Ngêi l·nh ®¹o c«ng viÖc Ngêi chØ huy trùc tiÕp Ngêi cho phÐp
VII- Thay ®æi nh©n viªn ®¬n vÞ c«ng t¸c:
Hä tªn, bËc AT ngêi Hä tªn, bËc AT ngêi rót Ngµy th¸ng n¨m Ký tªn
®îc bæ sung khái ®éi c«ng t¸c
VIII- Cho phÐp lµm viÖc vµ kÕt thóc c«ng t¸c hµng ngµy, di chuyÓn n¬i lµm viÖc:
§Þa ®iÓm B¾t ®Çu giê KÕt thóc giê Ngêi chØ huy Ngêi cho
c«ng t¸c Ngµy th¸ng n¨m ngµy th¸ng n¨m trùc tiÕp ký phÐp ký
IX- KÕt thóc c«ng t¸c:

Toµn bé c«ng t¸c ®· kÕt thóc lóc:-------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------
Ngêi chØ huy trùc tiÕp Ngêi l·nh ®¹o c«ng viÖc
PhiÕu c«ng t¸c ®· kho¸ lóc: -------h-------ngµy-------th¸ng-------n¨m-------

Ngêi cho phÐp
§· kiÓm tra hoµn thµnh phiÕu. Ngµy-------th¸ng-------n¨m-------

Ngêi cÊp phiÕu
21-22
21-23
ch¬ng 22 gi¸ ®ì, m¸ng vµ hÖ thèng ®ì çp
22.1. Ph¹m vi
PhÇn nµy bao gåm çc vÊn ®Ò vÒ gi¸ ®ì çp, m¸ng çp vµ hÖ thèng ®ì çp
®îc sö dông ®Ó dÉn çc ®êng çp lùc vµ çp ®iÒu khiÓn tõ phßng çp tíi nhiÒu vÞ
trÝ vµ nhiÒu thiÕt bÞ kh¸c nhau, gi÷a çc thiÕt bÞ trong nhµ ®iÒu khiÓn t¹i tr¹m biÕn
¸p. Th¶o luËn chi tiÕt ®îc giíi h¹n ë thiÕt kÕ m¸ng ®ì çp kiÓu thang.
22.2. §Þnh nghÜa

Sau ®©y lµ çc ®Þnh nghÜa cña çc thuËt ng÷ cã trong Ên b¶n NEMA sè No.
VEl (çc hÖ thèng m¸ng çp) ¸p dông cho çc gi¸ ®ì çp vµ hÖ thèng m¸ng.
HÖ thèng m¸ng çp. Mét hÖ thèng m¸ng çp lµ mét hÖ thèng l¾p r¸p tõ çc
phÇn m¸ng çp b»ng kim lo¹i vµ çc thiÕt bÞ phô, t¹o thµnh mét hÖ thèng cÊu tróc
khung cøng ®Ó ®ì çp.
Çc kiÓu m¸ng çp
a. KiÓu thang. M¸ng çp kiÓu thang lµ mét cÊu tróc ®îc lµm s½n bao gåm hai
thµnh däc ®îc nèi b»ng çc thanh xµ ngang riªng biÖt.
b. KiÓu m¸ng. M¸ng çp kiÓu m¸ng lµ mét cÊu tróc kim lo¹i chÕ t¹o s½n chiÒu
réng h¬n 4 inch bao gåm mét ®¸y ®îc th«ng giã* trong giíi h¹n cña çc thanh bªn
c¹nh theo chiÒu däc riªng biÖt hoÆc g¾n liÒn.
* §îc x¸c ®Þnh nh lµ cã çc khe hë ®ñ cho th«ng khÝ thæi qua vµ sö dông 60
phÇn tr¨m hoÆc nhá h¬n diÖn tÝch mÆt ph¼ng lµm bÒ mÆt ®ì çp.
c. KiÓu ®¸y kÝn. M¸ng çp kiÓu ®¸y kÝn lµ mét cÊu tróc kim lo¹i chÕ t¹o s½n
bao gåm mét ®¸y kh«ng cã khe hë n»m trong ph¹m vi çc thanh däc bªn g¾n liÒn
hoÆc rêi.
d. KiÓu thÐp ch÷ U. M¸ng çp kiÓu thÐp ch÷ U lµ mét cÊu tróc kim lo¹i chÕ tao
s½n bao gåm ®¸y ®îc th«ng h¬i liÒn khèi* vµ/hoÆc phÇn thÐp ch÷ U ®¸y kÝn réng
kh«ng qu¸ 4 inchs.
§o¹n m¸ng çp. §o¹n m¸ng çp lµ mét ®o¹n ®¬n cña m¸ng çp, hoÆc th¼ng
hoÆc t¹o thµnh mét ®o¹n cong, ch÷ T, ch÷ thËp, ...
§o¹n th¼ng. §o¹n th¼ng lµ mét ®o¹n cña m¸ng çp kh«ng thay ®æi híng.
Çc vËt r¸p nèi. Çc vËt r¸p nèi m¸ng çp lµ nh÷ng phÇn dïng ®Ó nèi víi çc
phÇn m¸ng çp kh¸c nh»m ®Ó thay ®æi híng hoÆc kÝch thíc cña hÖ thèng m¸ng
çp.
Khuûu ngang. Khuûu ngang lµ mét ®o¹n m¸ng çp thay ®æi híng trong cïng
mÆt ph¼ng ngang.
22-1
Khuûu ®øng (mÆt trong hoÆc mÆt ngoµi). Khuûu ®øng lµ mét ®o¹n m¸ng çp
thay ®æi híng sang mét mÆt ph¼ng kh¸c.
a. Khuûu ®øng mÆt trong. Khuûu ®øng mÆt trong thay ®èi híng ®i lªn tõ mÆt
ph¼ng n»m ngang.
b. Khuûu ®øng mÆt ngoµi. Khuûu ®øng mÆt ngoµi thay ®æi híng ®i xuèng tõ
mÆt ph¼ng ngang.
Ch÷ T ngang Ch÷ T ngang lµ mét phÇn cña m¸ng çp thÝch hîp cho viÖc nèi
çc phÇn m¸ng çp theo ba híng ë nh÷ng kho¶ng 90 ®é trong cïng mét mÆt ph¼ng.
Ch÷ thËp ngang. Ch÷ thËp ngang lµ mét phÇn m¸ng çp thÝch hîp cho nèi çc
phÇn m¸ng çp theo 4 híng ë çc kho¶ng 90 ®é trong cïng mét mÆt ph¼ng.
Thu (th¼ng, sang ph¶i, sang tr¸i). Thu lµ mét phÇn m¸ng çp thÝch hîp ®Ó nèi
ç phÇn m¸ng çp cã chiÒu réng kh¸c nhau trong cïng mét mÆt ph¼ng.
Thu th¼ng cã hai c¹nh ®èi xøng qua ®êng t©m.
Thu ph¶i, khi nh×n tõ phÝa ®Çu to cã c¹nh th¼ng ë phÝa bªn ph¶i.
Thu tr¸i, khi nh×n tõ ®Çu to, cã c¹nh th¼ng ë phÝa bªn tr¸i.
§o¹n nèi. §o¹n nèi m¸ng çp lµ mét vËt nèi çc ®o¹n m¸ng çp th¼ng víi çc
vËt r¸p nèi.
Çc kiÓu c¬ b¶n cña ®o¹n nèi lµ:
a. Cøng
b. Më réng
c. Cã thÓ ®iÒu chØnh
Çc thiÕt bÞ phô. Çc thiÕt bÞ phô lµ nh÷ng vËt ®îc sö dông ®Ó bæ xung chøc
n¨ng cña çc ®o¹n th¼ng vµ çc vËt r¸p nèi, vµ bao gåm çc môc nh cöa ®Ó th¶ çp
xuèng, n¾p, nèi èng, kÑp, nèi ®iÒu chØnh ®îc, vËt chia, ...
Gi¸ ®ì. Gi¸ ®ì m¸ng çp lµ mét vËt t¹o ra mét ph¬ng tiÖn thÝch hîp ®Ó ®ì çc
®o¹n th¼ng m¸ng çp hoÆc çc vËt r¸p nèi.
Çc kiÓu c¬ b¶n cña gi¸ ®ì m¸ng çp lµ:
a. CÊu tróc con s¬n dÇm ch×a
b. CÊu tróc xµ treo
c. Treo thanh riªng biÖt
22.3. Çc tiªu chuÈn chÕ t¹o

Sau ®©y lµ çc tiªu chuÈn chÕ t¹o cã trong NEMA Publication No. VE1 cho
m¸ng çp kiÓu thanh vµ çc vËt r¸p nèi. Do EGAT (Th¸i Lan) sö dông m¸ng çp
kiÓu thanh vµ çc vËt r¸p nèi cho çc hÖ thèng m¸ng çp vµ m¸ng çp cña nhµ ®iÒu
khiÓn tr¹m, çc tiªu chuÈn chÕ t¹o cã trong NEMA Publication No. VE1 cho çc
kiÓu m¸ng çp kh¸c (m¸ng, ®¸y kÝn vµ kiÓu thÐp ch÷ U) kh«ng ®îc nãi ®Õn ë ®©y.
22-2
VËt liÖu. M¸ng çp ph¶i ®îc chÕ t¹o b»ng kim lo¹i chèng gØ hoÆc kim lo¹i cã
xö lý chèng gØ.
Xö lý. ThÐp sö dông cho m¸ng çp ph¶i ®îc b¶o vÖ chèng gØ b»ng çch:
a. M¹ çn nãng liªn tôc phï hîp víi ASTM “Çc ®Æc ®iÓm kü thuËt cña s¾t
hoÆc çc tÊm thÐp m¹ kÏm, cuén vµ chiÒu dµi c¾t” A525, hoÆc
b. M¹ nãng sau khi chÕ t¹o theo ASTM “Çc ®Æc ®iÓm kü thuËt cho m¹ kÏm
nãng cho çc s¶n phÈm thÐp l¾p r¸p” A386, hoÆc
c. Phñ nh«m theo çc tiªu chuÈn kü thuËt qu©n sù “TÊm thÐp vµ çc mÆt trÇn,
phñ nh«m, kiÓu cac bon thÊp” MIL-S-4174.
KÝch thíc.
a. ChiÒu dµi cña çc ®o¹n th¼ng-12 feet (1 feet = 0.3048 m)  3/16 inch (1 inch
= 2.54 cm) vµ 24 feet (1 feet = 0.3048 m)  5/16 inch (1 inch = 2.54 cm), kh«ng bao
gåm ®o¹n nèi nÕu g¾n liÒn.
b. ChiÒu réng-6, 12, 18, 24, 30 vµ 36 inch,  1/4 inch kÝch thíc bªn trong.
ChiÒu réng toµn bé sÏ kh«ng vît qu¸ chiÒu réng bªn trong h¬n 4 inch.
c. ChiÒu s©u bªn trong sÏ lµ 3, 4, 5 vµ 6 inch,  3/8 inch.ChiÒu s©u bªn ngoµi sÏ
kh«ng vît qu¸ chiÒu s©u bªn trong h¬n 1 1/4 inch.
d. Kho¶ng çch gi÷a çc thanh ngang trªn çc ®o¹n th¼ng-6, 12 hoÆc 18 inch
tÝnh theo ®êng t©m.
e. B¸n kÝnh-12, 24 hoÆc 36 inch
f. Gãc cña çc cung t¹i çc khuûu - 30, 45, 60 vµ 90 ®é.
B¶o vÖ çch ®iÖn cña çp. Bªn trong cña hÖ thèng m¸ng çp ph¶i kh«ng cã çc
c¹nh s¾c, gê r¸p hoÆc çc vËt nh« ra cã thÓ lµm háng çch ®iÖn cña çp.
VËt r¸p nèi. ThiÕt kÕ vµ cÊu tróc cña çc vËt r¸p nèi ph¶i dùa trªn sù gi¶ ®Þnh
r»ng chóng sÏ ®îc ®ì theo çc khuyÕn ço cho trong phÇn 23.8.1 cho vÞ trÝ ®ì.
§¸nh dÊu çc m¸ng khi sö dông nh vËt dÉn nèi ®Êt thiÕt bÞ. Khi hÖ thèng
m¸ng çp ®îc sö dông nh lµ vËt dÉn nèi ®Êt thiÕt bÞ, çc phÇn m¸ng çp vµ vËt r¸p
nèi sÏ ®îc ®¸nh dÊu ®Ó thÓ hiÖn tiÕt diÖn nhá nhÊt tu©n theo ®iÒu 318 cña “Tiªu
chuÈn ®iÖn quèc gia”.
22.4. Çc thµnh phÇn hÖ thèng c¬ b¶n

Çc thµnh phÇn c¬ b¶n cña mét r·nh çp vµ hÖ thèng khay, ngo¹i trõ hÖ thèng
®ì, lµ çc ®o¹n th¼ng vµ çc vËt r¸p nèi. H×nh 1 minh ho¹ viÖc sö dông çc thµnh
phÇn nµy còng nh mét trong çc phô kiÖn ®îc bµn ®Õn trong phÇn 23.5.
22-3
H×nh 1. Minh ho¹ viÖc dïng çc ®o¹n th¼ng vµ çc vËt r¸p nèi cña hÖ thèng
m¸ng çp
22.4.1. Çc phÇn cã ®o¹n th¼ng

§o¹n th¼ng, kh«ng cã sù thay ®æi híng, gåm cã phÇn chÝnh cña m¸ng çp vµ
hÖ thèng m¸ng çp. Chóng c¬ b¶n lµ çc ®o¹n d¹ng ch÷ “U” víi nhiÒu kiÓu kh¸c
nhau. Çc kiÓu hiÖn cã, toµn bé chóng ®îc x¸c ®Þnh trong phÇn 23.2, lµ kiÓu thang,
m¸ng, ®¸y kÝn vµ thÐp ch÷ U. KiÓu thang ®îc EGAT (Th¸i Lan) sö dông trong çc
nhµ ®iÒu khiÓn tr¹m.
22-4
TiÕt diÖn thùc cña m¸ng çp cã thÓ dïng ®îc cho çp ®îc x¸c ®Þnh bëi chiÒu
réng “W” vµ “D”. Xem H×nh 2.
H×nh 2
Çc tiªu chuÈn chÕ t¹o ®îc thiÕt lËp bëi NEMA cho çc kÝch thíc nµy cho
m¸ng çp kiÓu thang cã trong phÇn 23.3. Çc nhµ chÕ t¹o nãi chung ph©n lo¹i m¸ng
çp b»ng “W” vµ kÝch thíc ®é s©u danh ®Þnh. KÝch thíc “D” cã thÓ nhá h¬n ®é
s©u danh ®Þnh tíi 3/8 inch. ChiÒu réng m¸ng çp d¹ng thang tiªu chuÈn hiÖn cã lµ 6
inch, 9 inch, 12 inch, 18 inch, 24 inch, 30 inch vµ 36 inch.
§é s©u danh ®Þnh m¸ng çp tiªu chuÈn thêng cã lµ 4 inch vµ 6 inch. Çc kÝch
thíc ®é s©u vµ chiÒu réng m¸ng çp ®îc lùa chän ®îc quyÕt ®Þnh bëi sè lîng vµ
kÝch thíc cña çp sÏ chøa trong m¸ng vµ viÖc sö dông cô thÓ.
M¸ng cã ®é s©u danh ®Þnh 4 inch thêng ®îc sö dông trõ khi yªu cÇu vÒ xÕp
®Æt çp vµ m¸ng t¶i cña çp qui ®Þnh sö dông chiÒu s©u 6 inch.
ChiÒu dµi tiªu chuÈn thêng cho çc ®o¹n m¸ng çp thêng lµ 12 ft. cho lo¹i
c«ng suÊt trung b×nh vµ 12 ft. hoÆc 24 ft. cho lo¹i c«ng suÊt lín. ChiÒu dµi tiªu
chuÈn cña m¸ng çp ®îc c¾t cho phï hîp khi mét ®o¹n chiÒu dµi nhá h¬n ®îc yªu
cÇu tõ viÖc bè trÝ çc m¸ng çp hoÆc chiÒu cao m¸ng çp.
Kho¶ng çch gi÷a çc thanh ngang tiªu chuÈn cña m¸ng çp kiÓu thang ë
nh÷ng ®o¹n th¼ng lµ 6, 9, 12, vµ 18 inch tÝnh theo t©m. Kho¶ng çch gi÷a çc thanh
ngang b»ng 12 inch ®îc ngêi ta sö dông cho çc m¸ng çp n»m ngang. Kho¶ng
çch nµy cho phÐp t¹o ra viÖc ®ì thÝch hîp cho çp kh«ng bÞ vâng xuèng qu¸ møc
cho phÐp vµ t¹o ra mét kho¶ng trèng ®ñ cho l¾p tÊm ®a çp xuèng (drop out plate)
t¹i çc vÞ trÝ däc theo tuyÕn hÖ thèng m¸ng çp n¬i cÇn ®a çp xuèng thiÕt bÞ.
Ngêi ta sö dông kho¶ng çch gi÷a çc thanh ngang b»ng 6 inch khi çc ®o¹n m¸ng
çp ®îc sö dông nh gi¸ ®ì çp th¼ng ®øng. Kho¶ng çch gi÷a çc thanh ngang
gÇn h¬n cho phÐp nhiÒu vÞ trÝ neo çp h¬n vµ cho phÐp neo çp ë çc kho¶ng kh¸c
nhau ®èi víi çc çp liÒn kÒ.
22-5
22.4.2. Çc vËt r¸p nèi
Çc vËt r¸p nèi cña m¸ng çp lµ çc ®o¹n nèi víi çc ®o¹n m¸ng çp kh¸c
nh»m môc ®Ých thay ®æi híng hoÆc kÝch cì cña hÖ thèng m¸ng çp. Çc vËt r¸p nèi
tiªu chuÈn hiÖn cã lµ:
a. Ch÷ T ngang
b. Ch÷ thËp ngang
c. Thu nhá th¼ng ngang
d. Thu nhá bªn tr¸i hoÆc bªn ph¶i
e. Khuûu ngang, gãc cong 300, 450, 600, hoÆc 900
f. èng ®øng mÆt trong (khuûu), gãc cong 300, 450, 600 hoÆc 900
g. èng ®øng mÆt ngoµi (khuûu), gãc cong 300, 450, 600 hoÆc 900
Çc vËt r¸p nèi nµy ®îc x¸c ®Þnh trong phÇn 23.2. Çc vËt r¸p nèi m¸ng çp
kh¸c thêng hiÖn cã lµ:
a. Ch÷ Y 450 n»m ngang, tr¸i hoÆc ph¶i
b. Ch÷ thËp ®øng thÝch hîp cho nèi çc ®o¹n m¸ng çp trong kh«ng gian hai
chiÒu trong mét trong hai mÆt ph¼ng ë kho¶ng 900.
c. Ch÷ T ®øng thÝch hîp cho nèi çc ®o¹n m¸ng çp trong kh«ng gian hai
chiÒu trong cïng mét mÆt ph¼ng víi mét ®o¹n m¸ng lµm thµnh gãc 900 víi mÆt
ph¼ng.
B¸n kÝnh cong tiªu chuÈn hiÖn cã ®èi víi ch÷ thËp ngang, khuûu vµ ch÷ T vµ
cho ch÷ thËp ®øng, èng ®øng vµ çc vËt r¸p nèi ch÷ T lµ:
a. 12” vµ 24” ®èi víi c«ng suÊt trung b×nh, khay cã ®é s©u danh ®Þnh 4”
b. 24” cho c«ng suÊt trung b×nh, khay cã ®é s©u danh ®Þnh 6”
c. 12”, 24” vµ 36” ®èi víi c«ng suÊt lín, khay cã ®é s©u danh ®Þnh lµ 4”
d. 24” vµ 36” ®èi víi c«ng suÊt lín, khay cã ®é s©u danh ®Þnh lµ 6”
B¸n kÝnh cña çc vËt r¸p nèi kiÓu thang ®îc ®o tõ t©m cña ®o¹n cong tíi mÆt
ngoµi cña c¹nh gÇn nhÊt ®èi víi çc vËt r¸p nèi ®øng vµ tíi c¹nh cña çp cña xµ bªn
trong ®èi víi çc vËt r¸p nèi ngang.
B¸n kÝnh cong yªu cÇu cho çc vËt r¸p nèi ®îc ®iÒu khiÓn bëi b¸n kÝnh cong
nhá lín nhÊt theo yªu cÇu cña çp ®Æt trong m¸ng. B¸n kÝnh cong cña çp b»ng 7
®Õn 8 lÇn ®êng kÝnh ngoµi cña çp nãi chung ®îc chÊp nhËn, mÆc dï vËy cÇn ph¶i
kiÓm tra khuyÕn ço cña nhµ chÕ t¹o çp.
22.4.3. X©y dùng

22.4.3.1. VËt liÖu
M¸ng çp vµ çc vËt r¸p nèi thêng ®îc chÕ t¹o tõ thÐp hay hîp kim nh«m.
EGAT (Th¸i Lan) thêng sö dông thÐp v× kh¶ n¨ng mang t¶i träng lín h¬n vµ tÝnh
22-6
t¬ng tù vÒ vËt liÖu víi çc phÇn kh¸c, nh víi èng dÉn vµ vá bäc mµ hÖ thèng gi¸
vµ m¸ng çp cã thÓ nèi víi.
22.4.3.2. NhiÖm vô
M¸ng çp vµ çc vËt r¸p nèi nãi chung ®îc ph©n lo¹i thµnh lo¹i thùc hiÖn
nhiÖm vô trung b×nh hay nÆng nÒ . C¶ hai lo¹i ®Òu cã ®é s©u danh ®Þnh 4” hoÆc 6”.
Nh tªn gäi ®· thÓ hiÖn, lo¹i thùc hiÖn nhiÖm vô nÆng nÒ cã kh¶ n¨ng mang t¶i
träng çp lín h¬n ®¸ng kÓ. VÝ dô, ®èi víi m¸ng çp kiÓu thang tiªu chuÈn cña mét
nhµ chÕ t¹o, t¶i träng ph¸ háng, khi thÝ nghiÖm víi çc tiªu chuÈn NEMA VE1-3.01,
víi khÈu ®é m¸ng 12 ft. chiÒu réng 36”, ®é s©u danh ®Þnh cña m¸ng 4”, víi kho¶ng
çch gi÷a çc thanh ngang 12” lµ 182 lbs/ft. ®èi víi kiÓu c«ng suÊt trung b×nh vµ lµ
404 lbs/ft. ®èi víi lo¹i c«ng suÊt lín.
M¸ng lo¹i c«ng suÊt lín ®îc sö dông khi cã t¶i träng çp nÆng kh¸c thêng
hoÆc khi çc vÞ trÝ ®ì Ýt h¬n (t¨ng khÈu ®é m¸ng çp) ®îc sö dông.
Trong mét sè trêng hîp, kh¶ n¨ng mang t¶i träng cña m¸ng çp bÞ chi phèi
bëi ®é khoÎ cña çc thanh ngang h¬n lµ cña çc thanh däc. §èi víi çc m¸ng lo¹i
c«ng suÊt trung b×nh, çc thanh ngang ®Æc biÖt, ®îc chÕ t¹o b»ng thÐp dµy h¬n,
®îc sö dông ®Ó t¹o thªm kh¶ n¨ng mang t¶i träng.
Çc ®é dµy thÐp sau ®©y cña United States Steel Gage, ®îc sö dông bëi mét
nhµ chÕ t¹o, ®îc khuyÕn ço lµ ®é dµy tèi thiÓu ®èi víi thÐp dïng ®Ó chÕ t¹o çc
m¸ng çp vµ çc vËt r¸p nèi:
ChiÒu dµy xÊp xØ USSG Gage

Çc thµnh phÇn cña m¸ng vµ r¸p nèi
Inches mm No.
Thanh däc theo c¹nh c«ng suÊt trung b×nh 0.0598 1.519 16
Thanh ngang tiªu chuÈn c«ng suÊt trung b×nh 0.0478 1.214 18
Thanh ngang ®Æc biÖt c«ng suÊt trung b×nh 0.0747 1.897 14
Thanh däc c«ng suÊt lín 0.1046 2.657 12
Thanh ngang tiªu chuÈn c«ng suÊt lín 0.0747 1.897 14
22.4.3.3. ChÕ t¹o

VÒ c¬ b¶n, çc ®o¹n m¸ng çp kiÓu thang vµ çc vËt r¸p nèi bao gåm hai thµnh
däc kiÓu ch÷ U víi çc thanh ngang ch÷ U lµm cøng g¾n gi÷a hai thanh däc.
Tèt nhÊt lµ çc thanh däc ph¶i cã çc c¹nh nh« ra ngoµi víi c¹nh phÝa trªn cã
gê ®Ó lµm cøng. KiÓu cÊu tróc nµy t¹o ra kh¶ n¨ng truy nhËp tèi ®a vµo phÇn mang
22-7
çp khi kÐo çp vµ ng¨n ngõa çc h háng cã thÓ x¶y ra ®èi víi çch ®iÖn cña çp
do c¹nh phÝa trªn. Çc phÇn m¸ng çp vµ çc vËt r¸p nèi cã c¹nh trªn nh« vµo trong
®îc cuèn mÐp hoÆc çch nµo kh¸c ®Ó tr¸nh lµm h háng çch ®iÖn cña çp.
Çc thanh ngang ph¶i ®îc ®Æt víi phÇn th©n quay lªn trªn ®Ó t¹o ra mét bÒ
mÆt ®ì çp ph¼ng. BÒ mÆt ®ì çp b»ng thanh ngang nhá nhÊt lµ b»ng 7/8”. Çc
thanh ngang ph¶i ®îc hµn vµo çc thanh däc vµ çc mèi hµn ph¶i ®îc lµm s¹ch.
PhÇn m¸ng çp vµ çc vËt r¸p nèi mµ cã çc thanh ngang b¾t bu l«ng vµo thanh däc
kh«ng nªn sö dông. Çc bu l«ng b¾t thanh ngang cã thÓ bÞ láng ra trong qu¸ tr×nh
vËn chuyÓn vµ l¾p ®Æt, do ®ã ¶nh hëng xÊu ®Õn tÝnh cøng r¾n cña phÇn ®ã.
Mét vÊn quan t©m chñ yÕu lµ çc phÇn m¸ng çp vµ çc vËt r¸p nèi ph¶i t¹o ra
mét bÒ mÆt bªn trong tr¬n nh½n kh«ng cã çc c¹nh s¾c, r¸p hoÆc nh÷ng chç nh« ra
lµm háng çch ®iÖn cña çp.
22.4.3.4. ViÖc hoµn thiÖn
ViÖc hoµn thiÖn tiªu chuÈn ®èi víi çc ®o¹n m¸ng çp b»ng thÐp vµ çc vËt r¸p
nèi nãi chung lµ çn nãng m¹. M¹ nãng sau khi chÕ t¹o, cã thÓ dïng PVC vµ çc
chÊt phñ kh¸c. EGAT (Th¸i Lan) chØ ®Þnh ph¬ng ph¸p hoµn thiÖn m¹ nãng sau khi
chÕ t¹o.
22.5. Çc phô kiÖn

Sau ®©y lµ danh môc çc phô kiÖn thêng ®îc sö dông trong çc hÖ thèng
m¸ng vµ gi¸ çp:
a. TÊm ®Öm nèi c¬ b¶n
b. TÊm nèi 900 (cã thÓ sö dông ®Ó nèi m¸ng tíi hép hoÆc mÆt ph¼ng)
c. TÊm nèi ®iÒu chØnh ®îc, ph¬ng ngang vµ ph¬ng th¼ng ®øng (sö dông cho
nèi gãc bÊt kú gi÷a çc phÇn cña m¸ng)
d. Nèi tÊm thu nhá, th¼ng vµ khuûu (cã thÓ sö dông ë vÞ trÝ cña çc vËt r¸p nèi
thu nhá n»m ngang)
e. N¾p, kÑp vµ ghim n¾p vµ bé phËn ®Ó kÐo dµi n¾p
f. KÑp
g. TÊm bÞt cuèi (lµm thµnh n¾p cho ®Çu cuèi cña tuyÕn m¸ng çp)
h. VËt nèi m¸ng-®Õn-hép (t¹o ra chç nèi gi÷a m¸ng vµ çc hép nèi, thiÕt bÞ
®ãng c¾t hoÆc bÊt kú mét mÆt ph¼ng nµo vu«ng gãc víi m¸ng çp)
i. VËt dïng ®Ó ph©n chia vµ bã chÆt (t¹o ra vËt ng¨n çch, bªn trong m¸ng çp,
®Ó ph©n t¸ch çp ®iÖn ¸p kh¸c nhau hoÆc çp phôc vô cho çc chøc n¨ng kh¸c nhau)
j. VËt b¶o vÖ ®èi víi çc d¶i ph©n chia (®îc sö dông ®Ó b¶o vÖ çch ®iÖn cña
çp khi çp vît qua d¶i ph©n chia)
k. KÑp vµ buéc chÆt çp, b»ng thÐp hoÆc b»ng nhùa
22-8
l. Khuûu treo çp (sö dông ë phÝa ®Ønh cña tuyÕn m¸ng th¼ng ®øng ®Ó ®ì träng
lîng cña çp)
m. Chç th¶ çp, thêng lµ b¸n kÝnh 5” (sö dông ®Ó t¹o ra mét bÒ mÆt cong ®Ó
th¶ çp ra khái m¸ng)
n. Con s¬n vµ kÑp èng (sö dông ®Ó g¾n èng vµo c¹nh trªn cña thanh däc cña
m¸ng çp)
o. Khuûu ®iÒu chØnh ®îc n»m ngang, nãi chung ®iÒu chØnh gãc tõ 30 ®Õn 900
(sö dông ®Ó thay ®æi híng theo nh÷ng gãc kh¸c víi gãc t¹o ®îc bëi nh÷ng khuûu
cè ®Þnh)
p. Trôc l¨n (dïng ®Ó gi¶m ®é vâng khi çp ®îc kÐo vµo vÞ trÝ)
q. Puli çp (dïng ®Ó lµm gi¶m ®é c¨ng khi l¾p ®Æt çp qua çc chç cong theo
chiÒu ngang vµ chiÒu ®øng)
r. §ai neo (dïng ngang qua çc tÊm nèi)
22.6. Çc giíi h¹n cña m¸ng çp

Kh«ng kÓ ®Õn çc giíi h¹n vÒ t¶i träng m¸ng çp, PhÇn 318-8 vµ 318-9 cña bé
luËt ®iÖn quèc gia ¸p ®Æt giíi h¹n vÒ sè lîng çp ®iÖn lùc hoÆc çp chiÕu s¸ng
trong mét m¸ng, hoÆc kÕt hîp chóng víi çp tÝn hiÖu hoÆc çp ®iÒu khiÓn. Çc giíi
h¹n cña luËt ®iÖn quèc gia ®îc bµn ®Õn díi ®©y.
22.6.1. Çp nhiÒu sîi

Trêng hîp 1: §èi víi çp nhiÒu sîi chØ bao gåm çc sîi 4/0 hoÆc lín h¬n,
tæng ®êng kÝnh ngoµi cña tÊt c¶ çc çp trong m¸ng ph¶i kh«ng vît qu¸ chiÒu
réng cña m¸ng, vµ çp ph¶i ®îc ®Æt thµnh mét líp ®¬n. Xem h×nh 3, Trêng hîp 1.
Trêng hîp 2: §èi víi çp nhiÒu sîi bao gåm çc sîi nhá h¬n No. 4/0, tæng
tiÕt diÖn tÊt c¶ çc çp trong m¸ng ph¶i kh«ng ®îc vît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp trong
Cét 2 cña B¶ng 1. Xem h×nh 3, Trêng hîp 2.
Trêng hîp 3: §èi víi viÖc kÕt hîp çp nhiÒu sîi, No. 4/0 vµ nhá h¬n hoÆc lín
h¬n, tæng tiÕt diÖn bªn ngoµi cña çp nhá h¬n No. 4/0 céng 1.2 Sd (tæng ®êng kÝnh
bªn ngoµi tÝnh b»ng inch cña tÊt c¶ çp No. 4/0 hoÆc lín h¬n) ph¶i kh«ng vît qu¸
gi¸ trÞ cho trong Cét 1 cña B¶ng 1 ®èi víi mét chiÒu réng m¸ng cho tríc. Xem Cét
2 cña B¶ng 1 vµ h×nh 3, Trêng hîp 3.
Trêng hîp 4: §èi víi çp ®iÒu khiÓn hoÆc tÝn hiÖu nhiÒu sîi (kh«ng ph¶i çp
®iÖn vµ/hoÆc chiÕu s¸ng), tæng tiÕt diÖn çp t¹i bÊt kú tiÕt diÖn m¸ng cho tríc
kh«ng ®îc vît qu¸ 50% cña tiÕt diÖn m¸ng thùc bªn trong. ChiÒu s©u bªn trong
®îc giíi h¹n ®Õn 6 inch khi tÝnh tiÕt diÖn thùc bªn trong mÆc dï ®é s©u thËt cã thÓ
lín h¬n. Xem h×nh 3, Trêng hîp 4.
22-9
B¶ng 1. DiÖn tÝch ®iÒn ®Çy cho phÐp cña m¸ng çp
Çp nhiÒu sîi
ChiÒu réng bªn DiÖn tÝch ®iÒn ®Çy lín nhÊt

trong cña m¸ng çp Inch vu«ng
Inch Cét 1 Cét 2
6 7.0 7.0 - (1.2 Sd)
12 14.0 14.0 - (1.2 Sd)
18 21.0 21.0 - (1.2 Sd)
24 28.0 28.0 - (1.2 Sd)
30 35.0 35.0 - (1.2 Sd)
36 42.0 42.0 - (1.2 Sd)
Çp mét sîi (xem h×nh 4)

Trêng hîp 1: §èi víi çp 1000 MCM hoÆc lín h¬n, tæng ®îc kÝnh çp ph¶i
kh«ng vît qu¸ chiÒu réng cña m¸ng.
Trêng hîp 2: §èi víi çp nhá h¬n 1000 MCM, tæng tÊt c¶ çc tiÕt diÖn çp
ph¶i kh«ng vît qu¸ tiÕt diÖn çp cho phÐp trong Cét 1 B¶ng 2
Trêng hîp 3: §èi víi çp ®¬n c¶ lo¹i lín h¬n vµ nhá h¬n 1000 MCM, tæng
tiÕt diÖn bªn ngoµi cña çp nhá h¬n 1000 MCM céng víi 1.1 Sd (tæng ®êng kÝnh
ngoµi tÝnh b»ng inch cña tÊt c¶ çc çp 1000 MCM hoÆc lín h¬n) ph¶i kh«ng vît
qu¸ gi¸ trÞ cho trong Cét 1 B¶ng 2 ®èi víi mét chiÒu réng m¸ng cho tríc. Xem Cét
2 cña B¶ng 2.
22-10
H×nh 3. Çp nhiÒu sîi
H×nh 4. XÕp çp mét lâi trong m¸ng çp

B¶ng 2. DiÖn tÝch ®iÒn kÝn m¸ng çp cho phÐp
Çp mét lâi
ChiÒu réng bªn DiÖn tÝch ®iÒn ®Çy lín nhÊt
trong cña m¸ng çp inch vu«ng
inch Cét 1 Cét 2

6 6.5 6.5 - (1.1 Sd)
12 13.0 13.0 - (1.1 Sd)
18 19.5 19.5 - (1.1 Sd)
24 26.0 26.0 - (1.1 Sd)
30 32.5 32.5 - (1.1 Sd)
36 39.0 39.0 - (1.1 Sd)
Nhãm çp ®¬n lâi

Ngêi ta yªu cÇu r»ng çp ®¬n lâi trong mét m¹ch nhiÒu sîi trong m¸ng çp
ph¶i ®îc nhãm l¹i chÆt thµnh çc nhãm ®Ó gi¶m thiÓu sù di chuyÓn do lùc tõ trêng
cña dßng ®iÖn sù cè. VÝ dô, çc d©y dÉn pha A, B, C vµ trung tÝnh cña mét m¹ch
ph¶i ®îc nhãm cïng nhau. Kh«ng cã qui ®Þnh kho¶ng çch buéc nhãm. Nªn buéc
22-11
ë nh÷ng kho¶ng xÊp xØ 8 ft. Yªu cÇu nµy kh«ng ¸p dông khi çc d©y dÉn ®îc vÆn
xo¾n víi nhau, nh ë trong çc bé ba.
Ngoµi ra, yªu cÇu r»ng çc m¹ch bao gåm çc bé d©y dÉn ®¬n song song sÏ
®îc buéc vµ l¾p ®Æt thµnh çc nhãm riªng biÖt.
22.7. Nèi ®Êt hÖ thèng m¸ng

Çc yªu cÇu nh sau:
a. M¸ng çp ph¶i ®îc l¾p ®Æt nh mét hÖ thèng hoµn chØnh
b. Nh÷ng uèn cong hoÆc thay ®æi t¹i hiÖn trêng ph¶i ®îc lµm sao cho tÝnh
liªn tôc vÒ ®iÖn cña hÖ thèng m¸ng çp vµ gi¸ ®ì çp ph¶i ®îc duy tr×.
c. M¸ng çp kim lo¹i ®ì çp ®iÖn ph¶i ®îc nèi ®Êt
Ên phÈm NEMA No. VE1 yªu cÇu r»ng ®iÖn trë cña çc chç nèi gi÷a çc ®o¹n
m¸ng çp vµ gi÷a çc ®o¹n m¸ng çp vµ vËt r¸p nèi ph¶i kh«ng lín h¬n 0.00033
ohms.
Cho phÐp sö hÖ thèng m¸ng çp b»ng kim lo¹i sÏ ®îc dïng nh d©y dÉn nèi
®Êt thiÕt bÞ. M¸ng çp b»ng thÐp còng cã thÓ ®îc sö dông nh d©y nèi ®Êt miÔn
r»ng m¹ch ®iÖn ch¹y trªn m¸ng cã b¶o vÖ qu¸ dßng ®Þnh møc 600 A, hoÆc nhá h¬n.
Nãi çch kh¸c, ®Þnh møc dßng ®iÖn cùc ®¹i cña vËt dÉn nèi ®Êt cña m¸ng çp b»ng
thÐp lµ 600A. §èi víi m¸ng kiÓu thang b»ng thÐp, ®Þnh møc dßng ®iÖn bÞ chi phèi
bëi tiÕt ®iÖn tæng cña c¶ hai thanh däc. §Þnh møc dßng ®iÖn cña vËt dÉn nèi ®Êt cho
çc tiÕt diÖn kim lo¹i nhá nhÊt kh¸c nhau ®îc cho trong LuËt ®iÖn PhÇn 318. M¸ng
çp cã ®é s©u danh ®Þnh 4” cña mét nhµ chÕ t¹o cã tiÕt diÖn tæng céng çc thanh däc
lµ 0.76 inch vu«ng giíi h¹n ®Þnh møc dßng nèi ®Êt cña m¸ng ë 200 A.
Yªu cÇu tÊt c¶ çc ®o¹n m¸ng çp kiÓu thang vµ çc vËt r¸p nèi ®îc sö dông
nh d©y dÉn nèi ®Êt sÏ ®îc ®¸nh dÊu nhËn biÕt cho môc ®Ých nµy vµ ®îc ®¸nh dÊu
râ rµng vµ l©u bÒn ®Ó thÓ hiÖn tiÕt diÖn tæng céng cña c¶ hai thanh däc.
§Ó ®ãng vai trß nh d©y dÉn nèi ®Êt, hÖ thèng m¸ng çp ph¶i cã tÝnh liªn tôc
vÒ ®iÖn gi÷a tÊt c¶ çc thiÕt bÞ mµ m¸ng nµy mang çp cho chóng. ViÖc nµy ®îc
hoµn thµnh bëi m¸ng ®îc g¾n c¬ häc ch¹y tíi çc thiÕt bÞ, bëi çc èng thÐp ®îc
nèi lÉn nhau b»ng c¬ häc vµ bëi viÖc l¾p çc ®o¹n d©y nèi thÝch hîp.
Khi ®îc sö dông nh vËt dÉn nèi ®Êt, hÖ thèng m¸ng çp ph¶i cã kh«ng chØ sù
liªn tôc vÒ ®iÖn gi÷a tÊt c¶ çc thiÕt bÞ mµ chóng mang çp cho, mµ nã cßn ph¶i
®îc nèi ®Êt ch¾c ch¾n ë ®Çu cung cÊp cña nã.
Trong nhµ ®iÒu khiÓn tr¹m, hÖ thèng m¸ng çp bao gåm chñ yÕu çc phÇn
m¸ng çp ®îc sö dông nh çc gi¸ ®øng trong phßng çp vµ çc phÇn m¸ng çp
n»m ngang vµ çc vËt r¸p nèi ®Æt trong g¸c löng. Gi¸ ®øng cã thÓ cã hoÆc kh«ng g¾n
22-12
vÒ mÆt c¬ häc víi hÖ thèng m¸ng trong g¸c löng. ViÖc bè trÝ nµy giíi h¹n tÝnh kh¶
thi cña viÖc g¾n c¬ häc hÖ thèng m¸ng víi tÊt c¶ çc thiÕt bÞ ®îc phôc vô.
§Ó b¶o ®¶m tÝnh liªn tôc vÒ ®iÖn cña gi¸ vµ hÖ thèng m¸ng çp hoµn chØnh,
yªu cÇu d©y dÉn nèi ®Êt b»ng ®ång bÖn trÇn No. 2/0 AWG nèi víi hÖ thèng líi nèi
®Êt sÏ ®îc thùc hiÖn trong toµn bé hÖ thèng vµ ®îc gia cè thªm vÒ c¬ häc. VÞ trÝ
tèt nhÊt cho d©y nèi ®Êt lµ trong çc phÇn m¸ng çp víi rµng buéc c¬ häc víi gi¸ vµ
çc thanh ngang cña m¸ng. Çc thanh däc sÏ kh«ng ®îc phÐp khoan ®Ó g¾n çc
thiÕt bÞ buéc d©y nèi ®Êt.
Do nã kh«ng thùc tÕ ®Ó g¾n c¬ häc d©y nèi ®Êt tíi mäi gi¸ vµ thanh ngang cña
m¸ng, phÇn m¸ng vµ tÊm ghÐp nèi cã thÓ ®ãng vai trß nh d©y dÉn nèi ®Êt gi÷a çc
®iÓm g¾n d©y nèi ®Êt. V× lý do nµy, mét ®iÒu quan träng lµ mét d©y nèi dÊt cã ®iÖn
trë lín nhÊt lµ 0.00033 ohms sÏ ®îc l¾p ë tõng chç nèi m¸ng vµ gi¸ ®Ó ®¹t ®îc
hiÖu qu¶ nèi ®Êt lín nhÊt.
Yªu cÇu r»ng èng thÐp dïng ®Ó ®i çp tõ hÖ thèng m¸ng çp tíi thiÕt bÞ sÏ
®îc g¾n c¬ häc tíi hÖ thèng m¸ng çp. ViÖc buéc sÏ ®îc thùc hiÖn hoÆc víi c¹nh
trªn cña thanh däc hoÆc theo knockout ë tÊm bÞt cuèi cïng. Çc thanh däc kh«ng
®îc khoan hoÆc dïi.
22.8. Gi¸ ®ì
22.8.1. Th«ng tin øng dông
Sau ®©y lµ çc th«ng tin øng dông hÖ thèng gi¸ ®ì m¸ng çp cã trong Ên phÈm
NEMA No. VE1.
22.8.1.1. Gi¸ ®ì
Gi¸ ®ì cho m¸ng çp sÏ cã ®é cøng vµ kh¶ n¨ng chÞu t¶i träng lµm viÖc ®ñ ®Ó
®¸p øng yªu cÇu t¶i träng ®èi víi m¸ng çp vµ hÖ sè t¶i träng khuyÕn ço (hÖ sè an
toµn).
1. Gi¸ ®ì m¸ng ®øng vµ n»m ngang ph¶i cã bÒ mÆt chÞu lùc thÝch hîp cho
m¸ng çp vµ ph¶i cã chç cho kÑp gi÷ vµ buéc chÆt.
2. Thªm vµo ®ã, gi¸ m¸ng çp ®øng ph¶i cã çc biÖn ph¸p buéc ch¾c ch¾n,
kh«ng ph¶i b»ng ma s¸t, ®Ó buéc chÆt m¸ng çp vµo gi¸ ®ì.
VÞ trÝ gi¸ ®ì
a. Nãi chung
Gi¸ ®ì ph¶i ®Æt ë nh÷ng chç thÝch hîp sao cho chç nèi gi÷a çc ®o¹n n»m
ngang cña m¸ng çp n»m vµo gi÷a ®iÓm ®ì vµ ®iÓm 1/4 cña khÈu ®é. Nh÷ng ®o¹n
th¼ng kh«ng nèi nªn ®îc sö dông ë tÊt c¶ çc khÈu ®é ®¬n gi¶n vµ ë khÈu ®é cuèi
cïng cña viÖc bè trÝ çc khÈu ®é liªn tôc.
b. Çc vËt r¸p nèi cña m¸ng çp n»m ngang
22-13
1. Gi¸ ®ì khuûu n»m ngang (Xem H×nh 6) – Gi¸ ®ì cho çc vËt r¸p nèi m¸ng
n»m ngang sÏ ®îc ®Æt trong vßng 2 feet cña mçi ®Çu vËt r¸p nèi, vµ nh sau:
- Gi¸ 90 ®é t¹i ®iÓm 45 ®é cña cung
- Gi¸ ®ì 60 ®é t¹i ®iÓm 30 ®é cña cung
- Gi¸ ®ì 45 ®é t¹i ®iÓm 22 1/2 cña cung (ngo¹i trõ ®èi víi b¸n kÝnh 12 inch)
- Gi¸ ®ì 30 ®é t¹i ®iÓm 15 ®é cña cung (ngo¹i trõ b¸n kÝnh 12 inch)
2. §ì ch÷ T ngang (Xem H×nh 6) - trong vßng 2 feet cña mçi lç hë trong ba lç
hë nèi víi m¸ng çp kh¸c ®èi víi b¸n kÝnh 12 inch. §èi víi tÊt c¶ çc b¸n kÝnh
kh¸c, Ýt nhÊt mét gi¸ ®ì ph¶i ®îc ®Æt ë díi mçi thanh däc cña ch÷ T ngang, tèt
nhÊt lµ nh trªn h×nh 6.
3. §ì ch÷ thËp ngang (Xem H×nh 6) - trong vßng 2 feet cña mçi mét lç hë
trong bèn lç hë nèi víi m¸ng çp kh¸c cho b¸n kÝnh 12 inch. §èi víi tÊt c¶ çc b¸n
kÝnh kh¸c, Ýt nhÊt mét gi¸ ®ì ph¶i ®îc ®Æt díi mçi thanh däc cña ch÷ thËp, tèt
nhÊt nh trªn H×nh 6.
c. Khuûu m¸ng çp th¼ng ®øng (Xem H×nh 6)
Khuûu m¸ng çp th¼ng ®øng ë phÝa ®Ønh cña tuyÕn ph¶i ®îc ®ì t¹i mçi ®Çu.
Khuûu m¸ng çp th¼ng ®øng ë phÝa ®¸y cña tuyÕn ph¶i ®îc ®ì t¹i phÝa ®Ønh cña
khuûu vµ trong vßng 2 feet cña ®Çu thÊp cña khuûu.
22-14
H×nh 6
d. Çc ®o¹n th¼ng ®øng
Çc ®o¹n th¼ng ®øng ph¶i ®îc ®ì ë çc kho¶ng chi phèi bëi cÊu tróc x©y
dùng kh«ng vît qu¸ 24 feet tõ gi÷a.
e. M¸ng dèc
M¸ng dèc ph¶i ®îc ®ì t¹i çc kho¶ng kh«ng vît qu¸ çc kho¶ng cho m¸ng
n»m ngang cho cïng thiÕt kÕ vµ cïng çch l¾p ®Æt.
22-15
f. VËt r¸p nèi ë ®Çu cuèi cña tuyÕn
VËt r¸p nèi ®îc sö dông ë ®Çu cuèi cña tuyÕn th¶ çp xuèng ph¶i cã gi¸ ®ì
g¾n víi nã vµ ®ì nã mét çch ch¾c ch¾n.
22.8.2. Çc ph¬ng ph¸p chÝnh

Cã ba ph¬ng ph¸p chÝnh ®Ó ®ì m¸ng çp ngang vµ çc vËt r¸p nèi. Nh÷ng
ph¬ng ph¸p nµy ®îc chØ ra trªn H×nh 7. Trong mçi trêng hîp, m¸ng ®ãng vai trß
nh mét çi cÇu nèi gi÷a çc gi¸ ®ì.
22.8.3. Qui tr×nh thiÕt kÕ cÇn tu©n theo

Cã thÓ cã mét sè çch bè trÝ gi¸ ®ì m¸ng çp. Mét sè çch bè trÝ bao gåm çc
gi¸ ®ì kh«ng b×nh thêng (kh«ng ®èi xøng), cÇn ph¶i tr¸nh çc ph¬ng ph¸p nµy
nÕu cã thÓ. ë ®©y th¶o luËn mét qui tr×nh thiÕt kÕ ®îc gîi ý cho mét sè çch bè trÝ
gi¸ ®ì tèt dùa trªn nh÷ng gi¶ thiÕt vµ yªu cÇu nhÊt ®Þnh.
22.8.3.1. Gi¶ thiÕt thiÕt kÕ
1. TÊt c¶ çc ph©n tÝch vµ tÝnh to¸n gi¶ thiÕt lµ sö dông çc khung m¸ng ®Æc
kh«ng cã çc phÇn bÞ khoan lç, xÎ r·nh.
2. Gi¸ ®ì m¸ng çp ®îc g¾n chØ víi çc phÇn tö cÊu tróc cÊp mét hoÆc mét
vµi cÊu tróc cÊp hai cña cÊu tróc ®ì. Nh÷ng cÊu tróc nµy bao gåm cét, xµ, dÇm, v×
kÌo kh«ng ph¶i lµ çc cÊu kiÖn nh giµn gi¸o, ®ai phô, xµ phô, líi hoÆc gê nhá,
®inh g¾n trªn têng b»ng gç hoÆc kim lo¹i, panel têng hoÆc sµn, èng níc, çc
thiÕt bÞ c¬ khÝ hoÆc chiÕu s¸ng. ViÖc g¾n kÌm chØ ®îc thùc hiÖn ë çc ®iÓm panel
cña v× kÌo hoÆc thanh dÇm, trõ khi ®îc qui ®Þnh kh¸c bëi kü s kÕt cÊu, vµ chØ ®èi
víi çc phÇn tö cÊu tróc ®îc kiÓm tra tÝnh thÝch hîp.
3. ViÖc lùa chän tÊt c¶ çc phÇn tö ®îc dùa trªn t¶i träng cho phÐp cho m¸ng
çp ®îc sö dông; kh«ng ph¶i dùa trªn t¶i träng ban ®Çu hoÆc t¶i träng íc ®o¸n, vµ
kh«ng dùa trªn t¶i träng cho phÐp cña çc phÇn tö ®ì kh¸c. Träng lîng cña çc
phÇn tö cña hÖ thèng ®ì, ngo¹i trõ m¸ng çp vµ n¾p, ®îc bá qua khi x¸c ®Þnh t¶i
träng.
T¶i träng thiÕt kÕ tæng céng bao gåm kh«ng chØ t¶i träng tÜnh cña m¸ng çp
th¶o luËn trong nhiÒu kiÓu bè trÝ, mµ lµ t¶i träng sèng cho phÐp trong qu¸ tr×nh l¾p
®Æt vµ më réng ®îc ®o¸n tríc.
4. M¸ng çp liªn tôc nhiÒu khÈu ®é, chÞu t¶i träng ®Òu vµ çc khÈu ®é vµ t¶i
träng b»ng nhau, ë cïng mét mÆt b»ng vµ trªn mét ®êng th¼ng, ®îc gi¶ thiÕt cã
50% t¶i träng cña khÈu ®é ë mçi ®Çu ®ì vµ 125% t¶i träng khÈu ®é t¹i mçi ®iÓm ®ì
ë gi÷a.
22-16
5. Çc thanh däc cña m¸ng çp kiÓu thang ®îc gi¶ thiÕt lµ hai t¶i träng ®iÓm
tËp trung trªn gi¸ ®ì.
6. Thanh gi»ng chÐo thÓ hiÖn trªn mét sè b¶n vÏ chØ chèng l¹i sù vÆn ngang.
Chóng kh«ng ®îc coi lµ çc gi»ng bªn hay chÞu bÊt kú t¶i träng nµo.
H×nh 7. Çc ph¬ng ph¸p chÝnh ®ì m¸ng çp
22-17
22.8.3.2. Çc yªu cÇu thiÕt kÕ
1. T¶i träng cña m¸ng ph¶i ®îc c©n b»ng vµ ph©n bæ ®Òu nhÊt cã thÓ: (1) çp
ngang qua bÒ réng cña m¸ng, (2) m¸ng ®ì b»ng c«ngxon phÝa ®èi diÖn víi sù bè trÝ
treo ®èi xøng ë tõng møc, vµ trªn toµn bé. Sù sai lÖch kh«ng c©n b»ng ë phÇn (2)
®îc giíi h¹n ë 15%.
2. M¸ng ph¶i ®îc neo chÆt vµo gi¸ ®ì, sö dông kÑp ®îc thÓ hiÖn çc bè trÝ
®iÓn h×nh nh Bè trÝ 1 (xem PhÇn 23.8.3.6).
3. CÇn treo cã ren, ®îc thÓ hiÖn ®iÓn h×nh trªn Bè trÝ 1, ph¶i ®îc sö dông víi
vßng ®Öm ph¼ng 1-5/8”  1-5/8” ë ®Ønh, vµ vßng ®Öm trßn, ph¼ng tiªu chuÈn ë ®¸y,
thuéc çc thµnh phÇn khung cña m¸ng, víi ®ai èc vu«ng hoÆc lôc gi¸c trªn vµ díi.
Kho¸ ®ai èc cã thÓ kh«ng cÇn dïng.
4. Gi»ng gia cè thÝch hîp, c¶ theo chiÒu däc (kh«ng thÓ hiÖn trªn h×nh vÏ) vµ
c¶ ë bªn c¹nh nh ®îc thÓ hiÖn, ph¶i cã ®Ó ng¨n ngõa viÖc vÆn. Sù giao nhau cña
çc m¸ng çp gióp cho viÖc æn ®Þnh nµy. Ph¶i quan t©m ®Æc biÖt ®Ó ®¶m b¶o r»ng
çc tuyÕn ®øng ®îc neo thÝch hîp vµ gi»ng c¶ ë trªn vµ díi, do chóng mang toµn
bé t¶i träng cña tuyÕn. Cét gÇn kÒ cã thÓ ®îc dïng nh chç neo ®Ó gi¶m chiÒu dµi
gi»ng.
5. Gi»ng bªn ®îc thÓ hiÖn theo hai kiÓu: gi»ng cøng ë mét phÝa cña gi¸ ®ì, vµ
gi»ng linh ®éng (d©y ch»ng) ë c¶ hai phÝa. KiÓu nµo còng cã thÓ dïng thay ®æi lÉn
nhau, nhng d©y ch»ng kh«ng thÓ dïng chØ ë mét phÝa.
6. TØ sè ®é m¶nh (L/R) lín nhÊt cho tÊt c¶ çc bé phËn gi»ng m¸ng lµ: 200 khi
t¶i träng lµ t¶i träng nÐn, 240 khi t¶i träng kÐo.
7. M¸ng çp ë nh÷ng chç cong ph¶i cã gi»ng ë bªn ë tõng kho¶ng kh«ng qu¸
7’0” ®Ó ng¨n bÞ o»n bªn. B¶n th©n m¸ng çp cã thÓ ®îc sö dông, miÔn lµ çc çi
kÑp nèi m¸ng çp víi thÐp ch÷ U (channel) ®îc vÆn chÆt ®Ó t¨ng sù chèng trît cña
chóng. Thªm vµo ®ã, nÕu phÝa bªn hë cña thÐp ch÷ U bÞ nÐn, th× hai c¹nh cïng ph¶i
®îc b¾t chÆt ë t¹i ®Çu cuèi cña dÇm vµ ë kho¶ng gi÷a 3’6” hoÆc nhá h¬n.
8. Mét kho¶ng trèng cÇn thiÕt ph¶i ®îc ®Ó dµnh cho l¾p ®Æt çp trong m¸ng
®îc xÕp ®øng, víi m¸ng nhá h¬n ë trªn ®Ønh, ®Æc biÖt gi¸ ®ì kiÓu c«ngxon.
9. T¶i träng kÐo ®îc sö dông nhá h¬n 12” vÒ mét bªn trong g¾n bª t«ng ph¶i
®îc xem nh mét t¶i trong mét ®iÓm cho viÖc ph©n lo¹i g¾n bª t«ng.
22.8.3.3. Qui tr×nh c¬ b¶n
T¹i tõng vÞ trÝ lùa chän sù bè trÝ gi¸ ®ì thÝch hîp nhÊt vµ x¸c ®Þnh t¶i träng cho
tõng bé phËn, cho tõng ®iÒu kiÖn t¶i träng dù tÝnh tríc, b¾t ®Çu víi t¶i träng cña
m¸ng vµ lµm lÇn lît qua tõng bé phËn ®ì. Cuèi cïng x¸c ®Þnh chÞu trªn b¶n th©n
cÊu tróc bëi hÖ thèng m¸ng çp, vµ b¶o ®¶m ch¾c ch¾n r»ng cÊu tróc ®ì lµ thÝch hîp
22-18
®Ó chÞu ®ùng chóng. §Ó ®¹t ®îc tÝnh kinh tÕ vµ sù ®¬n gi¶n cao nhÊt khi thiÕt kÕ
çch bè trÝ vµ ®Þnh cì thÐp ch÷ U m¸ng, cè g¾ng tiªu chuÈn ho¸ Ýt nhÊt çc kh¸c biÖt
cña çc phÇn vµ kÝch cì cã thÓ.
22.8.3.4. Ký hiÖu vµ ®Þnh nghÜa
Sau ®©y lµ mét danh môc çc ký hiÖu kh¸c nhau, cïng víi ®Þnh nghÜa cña
chóng vµ ®¬n vÞ ®o, ®îc dïng trong çc c«ng thøc thiÕt kÕ gi¸ ®ì m¸ng çp trong
tµi liÖu nµy.
Ký hiÖu §¬n vÞ ®o §Þnh nghÜa
§Æc tÝnh cña çc phÇn
A in.2 TiÕt diÖn
I in.4 M« men qu¸n tÝnh
N ®é gãc (0) Gãc cã ®é lín kh«ng ®Þnh râ
R in. B¸n kÝnh quay
Z in.3 M« ®un tiÕt diÖn
Träng lîng, T¶i träng vµ Lùc
C lb. Lùc hay t¶i träng nÐn
c lb./lin.ft. Träng lîng n¾p m¸ng (t¶i träng ®Òu)
F lb. Lùc hai t¶i träng híng trôc (lùc nÐn hay lùc kÐo kh«ng x¸c ®Þnh)
fS psi øng suÊt sîi (cã thÓ kÐo hoÆc nÐn, nhng kh«ng ®øt gÉy)
M in.lb. M« men uèn
P lb. Tæng t¶i träng tõng khÈu ®é m¸ng ®Æt lªn gi¸ ®ì m¸ng
PO lb. T¶i träng kÐo trªn mãc cµi
Q lb. Tæng t¶i träng m¸ng riªng lÎ cho mét khÈu ®é
SR lb. Lùc chèng trît cña bul«ng/®ai èc kho¸ hoÆc çc kiÓu mãc kÑp kh¸c sö
dông lùc ma s¸t ®Ó chèng trît
T lb. T¶i träng hay lùc kÐo
t lb./lin.ft. Träng lîng cña m¸ng (t¶i träng ®Òu)
V lb. Lùc hay t¶i träng ®øt gÉy
W lb./lin.ft. T¶i träng ®Òu cña çp, m¸ng vµ n¾p kÕt hîp
w lb./lin.ft. T¶i träng cña çp (t¶i träng ®Òu)
22-19
Mèi liªn hÖ vÒ kÝch thíc gi÷a çc thµnh phÇn
a in. ChiÒu dµi côc bé cña mét phÇn tö
b in. ChiÒu dµi côc bé cña mét phÇn tö
e in. Kho¶ng lÖch t©m (tõ trôc däc) cña lùc ®Æt lªn mét thµnh phÇn cña cÊu
tróc
L in. ChiÒu dµi kh«ng ®îc gi»ng gia cè b»ng thanh chèng hoÆc gi»ng
l in. ChiÒu dµi ®¬n kh«ng nèi cña m¸ng çp hoÆc bé phËn kh¸c
S in. KhÈu ®é gi÷a çc gi¸ ®ì
x in. Çnh tay ®ßn m« men uèn cña lùc th¼ng ®øng
y in. Çnh tay ®ßn m« men uèn cña lùc n»m ngang
22.8.3.5. Çc bíc qui tr×nh thiÕt kÕ cô thÓ

Bíc 1 X¸c ®Þnh t¶i träng cña m¸ng. NÕu cã chç nèi m¸ng gi÷a çc gi¸ ®ì,
tham kh¶o d÷ liÖu cña nhµ chÕ t¹o ®Ó biÕt sù suy gi¶m cã thÓ t¶i träng cña m¸ng.
W=w+t+c
Q (tæng t¶i träng cña kho¶ng vît) = WS
Ph©n bè t¶i träng tæng cña tuyÕn m¸ng cho çc gi¸ ®ì:
Gi¸ ®ì cuèi - P = 0.5Q (tõng ®Çu cña cña tuyÕn m¸ng)
Gi¸ ®ì gi÷a - P = 1.25 Q (®èi víi tuyÕn m¸ng cã nhiÒu kho¶ng vît)
Sau ®ã theo “Qui tr×nh thiÕt kÕ” tr×nh bµy cho tõng çch bè trÝ gi¸ ®ì cô thÓ
®îc dïng. Sau khi hoµn thµnh tÊt c¶ çc gi¸ ®ì m¸ng, lµm theo bíc 7 vµ 8 cho
toµn bé tuyÕn çp.
Bíc 2 ThiÕt kÕ bè trÝ gi¸ ®ì vµ thanh gi»ng t¹i tõng vÞ trÝ. M¸ng çp ph¶i ®îc
®Æt ë chÝnh gi÷a dÇm ®ì (hoÆc c«ng xon), ®ã lµ thµnh phÇn ®Çu tiªn ®îc ®¸nh gi¸.
a. Gi¸ ®ì m¸ng - Treo hoÆc ®ì trùc tiÕp - Dïng t¶i träng cña m¸ng (P) lªn gi¸
®ì nh t¶i träng ®Òu, ®¸nh gi¸ dÇm ®ì, lùa chän thÐp ch÷ U cã t¶i träng ®ång ®Òu
cho phÐp gÇn nhÊt cho kho¶ng vît yªu cÇu. NÕu dÇm ®ì m¸ng lín h¬n 1 1/2 lÇn
chiÒu réng cña m¸ng, coi nh t¶i träng cña m¸ng lµ tËp trung vµ ®¸nh gi¸ theo ®ã.
b. Gi¸ ®ì m¸ng - kiÓu c«ng xon - §Æt m¸ng lªn c«ng xon cµng gÇn cµng víi
gi¸ c«ng xon cµng tèt ®Ó gi¶m thiÓu m« men uèn. Giíi h¹n chiÒu dµi 24” cña hÇu
22-20
hÕt çc lo¹i c«ng xon hiÖn cã giíi h¹n hiÖu qu¶ sö dông cña chóng víi çc m¸ng
kh«ng réng qu¸ 18”.
Sö dông çc ph¬ng tr×nh sau ®Ó x¸c ®Þnh m« men uèn (M), sau ®ã lùa chän
c«ng xon kiÓu thÝch hîp cã c¶ kh¶ n¨ng chÞu m« men vµ t¶i träng cho (M) vµ (P).
T¶i träng ®îc ¸p dông nh t¶i träng tËp trung hai ®iÓm.
Bíc 3: KiÓm tra sù truyÒn t¶i träng tõ dÇm ®ì sang dÇm treo. PhÇn sau
®©y bao gåm ba mèi nèi ®iÓn h×nh ®îc dïng trong tÊt c¶ çc çch bè trÝ gi¸ ®ì bµn
®Õn trong tµi liÖu nµy
a. Bu l«ng lôc gi¸c ®îc xem nh lµ bu l«ng tiªu chuÈn, kh«ng ph¶i bu l«ng cã
kho¸. T¶i träng dÇm ®ì (P) ®îc ph©n bæ ®Òu lªn çc thanh treo (gi¶ thiÕt r»ng m¸ng
®îc ®Æt chÝnh gi÷a) tøc lµ t¶i träng kÐo P/2 ®Æt trªn mçi çi. Ph¶i dïng kÑp m¸ng
çp.
b. T¶i träng tõ dÇm ®ì m¸ng ®îc truyÒn t¬ng tù ®Õn “a”, nhng qua sù
chèng trît cña ®ai èc kho¸ gãc ë gãc nèi dÇm víi m¸ng treo. Sö dông mét hoÆc hai
cÆp ke gãc nÕu cÇn thiÕt, ®Ó ®ì lùc P/2; nÕu mét cÆp, kh¶ n¨ng chèng trît cña
bul«ng kho¸ ph¶i lín h¬n P/4; nÕu hai cÆp, P/8.
22-21
c. Chó ý r»ng kÑp thanh däc hai bªn kh«ng chÞu lùc. §ai èc kho¸ g¾n víi c«ng
xon ph¶i ®ñ kh¶ n¨ng truyÒn t¶i träng cña m¸ng (P) vµ m« men uèn (M) t¬Ý gi¸ ®ì
®øng. Çc bul«ng c«ng xon ë phÝa ®Ønh ph¶i ®îc kiÓm tra sù kÐo ra (PO) - xem
bíc 2b - vµ c¶ bu«ng ®Ønh vµ ®¸y kiÓm tra chèng trît cïng víi chÞu ®îc (P).
Bíc 4:
1. Thanh treo cã ren - Tæng kÕt çc t¸c dông ®ì t¹i tõng thanh tõ tÊt c¶ çc
møc m¸ng, nh ph¸c th¶o ë Bíc 3. Çc thanh treo ph¶i ®îc ®¸nh gi¸ cho toµn bé
t¶i träng, vµ toµn bé t¶i träng cña m¸ng ph¶i ®îc tÝnh ®Õn. Lùa chän thanh treo cã
kh¶ n¨ng chÞu lùc kÐo phï hîp, vµ ®êng kÝnh t¬ng thÝch víi phÇn cøng g¾n cïng,
nhng kh«ng nhá h¬n 1/2”.
2. Ch÷ U treo - MÆc dï ®· ®îc thÓ hiÖn nh çc cÆp r¸p lng vµo nhau, çc
phÇn tö treo t¹o thµnh khung ch÷ U cã thÓ lµ mét phÇn ch÷ U ®¬n. ViÖc lùa chän,
tuy nhiªn, cã thÓ dùa trªn ®é bÒn kÐo hoÆc søc chèng trît cña ®ai èc h·m g¾n cïng
ë phÝa ®Ønh, thêng lµ nh÷ng phÇn chñ chèt. KiÓm tra nh÷ng bé phËn nµy tríc khi
x¸c ®Þnh cì cña ch÷ U, ch÷ U ®îc lùa chän ph¶i t¬ng thÝch víi c«ng xon.
a. Ch÷ U chÞu t¶i träng híng trôc - TÝnh kÝch cì ch÷ U treo b»ng mét qui
tr×nh t¬ng tù dµnh cho tÝnh to¸n t¶i träng nh ®îc ®a ra trong phÇn “Thanh treo
cã ren” vµ lùa chän kÝch cì cã ®é bÒn kÐo thÝch hîp. KiÓm tra ®é bÒn kÐo thÝch hîp
vµ ®é chèng trît cña çc bul«ng g¾n trªn ®Ønh. NÕu kh«ng ®ñ, tÝnh l¹i cì cña ch÷ U
vµ kiÓm tra l¹i ®é bÒn kÐo.
b. Çc ch÷ U chÞu t¶i träng kh«ng ®èi xøng - KiÓm tra sù lùa chän ch÷ U cho
c¶ t¶i träng híng trôc, nh ë trªn vµ m« men uèn tõ t¶i träng kh«ng ®èi xøng. Tæng
22-22
hîp t¶i träng híng trôc vµ m« men uèn ®Æt lªn çc ch÷ U tõ tÊt c¶ çc t¶i träng
m¸ng:
M = Te
Ttotal = T1 + T2 + T3
Mtotal = T1e1 + T2e2 + T3e3
Tæng øng suÊt fiber kh«ng vît qu¸ 24,000 psi. X¸c ®Þnh øng suÊt fiber kÕt
hîp tõ c¶ t¶i träng híng trôc vµ kh«ng ®èi xøng:
M tot . Ttot .
fS  
Z A
(Tæng øng suÊt fiber) = (øng suÊt fiber uèn) + (øng suÊt fiber däc trôc)
NÕu “fS” tÝnh nh trªn kh«ng vît qu¸ 24,000 (dïng “e” tÝnh b»ng inch, kh«ng
ph¶i b»ng feet), ch÷ U lùa chän ®îc lµ thÝch hîp. NÕu hai ch÷ U gi¸p lng vµo
nhau ®îc lùa chän, phÝa hë cña ch÷ U ®èi diÖn m¸ng bÞ nÐn nÕu M/Z vît T/A.
NÕu nh vËy, çc mÐp phÝa hë nµy ph¶i chèng l¹i bÞ uèn cong.
Bíc 5: B¶ng sau ®©y ®a ra çc giíi thiÖu cho viÖc g¸ l¾p hÖ thèng ®ì
m¸ng cho çc kiÓu cÊu tróc ®ì kh¸c nhau.
§å g¸ nªn dïng víi cÊu tróc
VËt liÖu lµm Kh«ng cã sù chuÈn bÞ s½n
Cã sù chuÈn bÞ s½n trong cÊu tróc cho gi¸ ®ì
cÊu tróc trong cÊu tróc cho gi¸ ®ì
m¸ng çp
m¸ng çp
G¹ch hoÆc bª t«ng Bul«ng neo Neo në 1
Bª t«ng ®óc s½n VËt ®Æc biÖt lång vµo ®Ó b¾t bul«ng hoÆc hµn Neo në 1
Bª t«ng ®æ t¹i chç Bul«ng neo chÌn vµo liªn tôc hoÆc tõng ®iÓm 2 Neo në 1
KÑp g¾n vµo dÇm b¾t

ThÐp x©y dùng KÑp g¾n vµo dÇm b¾t bul«ng hoÆc hµn
bul«ng hoÆc hµn
Lµm theo çc bíc thÝch hîp díi ®©y ®Ó cã ph¬ng ph¸p lùa chän ®å g¸ l¾p.
a. VËt gµi vµo bª t«ng vµ vÝt në
Sö dông t¶i träng kÐo tõ çc thanh cã ren hoÆc çc bé phËn treo b»ng s¾t ch÷
U, kiÓm tra kh¶ n¨ng kÐo thÝch hîp cña vËt gµi vµo bª t«ng. Sö dông mét sè lîng
vÝt në theo yªu cÇu ®Ó mang t¶i träng, Ýt nhÊt lµ hai. KiÓm tra cêng ®é cña cÊu tróc
®ì vµ cÊu tróc x©y.
1
Neo ph¶i ®îc lµm vµo b¶n th©n bª t«ng, kh«ng bao giê chØ vµo khu«n kim lo¹i cè ®Þnh khi
chóng ®îc sö dông.
2
Kho¶ng çch nhá nhÊt: theo híng dÉn cña Nhµ chÕ t¹o hoÆc 3 lÇn ®êng kÝnh o.c.,tuú theo
çi nµo lín h¬n.
22-23
NÕu çc bé phËn treo ch÷ U ®îc g¾n sao cho chÞu ®ùng t¶i träng trît cña chç
nèi, nh b¾t bul«ng vµo c¹nh cña dÇm ®ì, çc chç neo ph¶i ®îc kiÓm tra t¶i träng
trît cho phÐp h¬n lµ t¶i träng kÐo. KiÓm tra ®é bÒn cÊu tróc ®ì nh ë trªn.
b. Çc kÑp g¾n vµo dÇm
KiÓm tra nh÷ng çi kÑp g¾n vµo dÇm ®Ó biÕt r»ng kh¶ n¨ng mang t¶i cho phÐp
cña çc kÑp ®îc lùa chän lín h¬n t¶i träng kÐo mµ çc phÇn tö treo ph¶i chÞu. KiÓm
tra ®é bÒn cña çc dÇm ®ì.
c. Ke gãc
§èi víi mét mèi nèi cøng, th«ng thêng ke gãc cã 4 lç lµ lùa chän tèt nhÊt,
®Æc biÖt khi çc bé phËn treo h×nh ch÷ U chÞu t¶i träng kh«ng ®èi xøng. Mét kiÓu
nhÑ h¬n, nh ke gãc 4 lç, cã thÓ ®îc sö dông khi chØ cã t¶i träng däc trôc ®îc
truyÒn dÉn. Sö dông çc bul«ng ®êng kÝnh 1/2”.
Cã hai kiÓm tra riªng biÖt cÇn ph¶i lµm: (1) tÝnh chèng trît cña çc ®ai èc
h·m hç trî cho çc bé phËn treo b»ng thÐp h×nh ch÷ U vµ (2) ®é bÒn kÐo cña çc neo
g¾n vµo cÊu tróc ®ì. Do çc ke gãc thêng ®îc sö dông theo cÆp, mçi mét trong
bèn ®ai èc ®ì 1/4 (gi¶ sö chØ cã t¶i träng däc trôc) t¶i träng kÐo tõ çc bé phËn treo.
KiÓm tra ®Ó biÕt r»ng kh¶ n¨ng chèng trît cña çc bul«ng h·m lín 1/4 t¶i träng kÐo
ph¶i chÞu. TiÕp theo, kiÓm tra ®é bÒn kÐo cña çc neo g¸ l¾p nh m« t¶ ë bíc 5a
®èi víi çc bé phËn lång vµo bª t«ng, ngo¹i trõ gi¶ thiÕt t¶i träng kÐo tæng céng
phÊn bè trªn ba chø kh«ng ph¶i bèn bul«ng cho mét cÆp ke gãc. Gi¶ thiÕt 100% t¶i
träng dµnh cho lç ®Çu tiªn trong tõng gãc vµ 50% cho lç thø hai, hoÆc 1 1/2 bul«ng
cho mçi gãc. NÕu m« men uèn ®îc truyÒn qua mèi nèi gãc, c¶ kh¶ n¨ng chèng
trît vµ t¶i träng kÐo ph¶i cao h¬n tÝnh to¸n ë trªn. Sau cïng, kiÓm tra cÊu tróc ®ì
cho ®é bÒn thÝch hîp.
d. Çc vÝt në (g¾n bªn c¹nh)
DÇm ®ì bª t«ng ®îc thÓ hiÖn trong Bè trÝ 4 nhng çc bé phËn g¸ l¾p t¬ng tù
còng cã thÓ thùc hiÖn ®îc nh ®èi víi dÇm thÐp. TÝnh kÝch cì vÝt në gåm cã hai
bíc: (1) lùa chän gi¸ trÞ trît thÝch hîp ®Ó ®ì t¶i träng m¸ng tæng céng (däc trôc),
(2) kiÓm tra sù kÐo ra (PO) cña neo phÝa trªn cïng nÕu t¶i träng m¸ng kh«ng ®èi
xøng ®Æt mét m« men uèn lªn çc thanh treo ch÷ U. Tuy nhiªn, çc vÝt në ph¶i cã
®êng kÝnh tèi thiÓu lµ 1/2”. C©n b»ng t¶i träng m¸ng trong bè trÝ 4a ®èi xøng çc
thanh ®ì ch÷ U lo¹i trõ sù kh«ng ®èi xøng vµ cÇn cã bíc 2.
- Cho phÐp 100% cêng ®é trît cho phÐp cho tÊt c¶ çc neo (xem d÷ liÖu cña
nhµ chÕ t¹o neo ®Ó cã ®é trît cho phÐp; nÕu ®îc cho lµ “tèi ®a” (“ultimate”), chia
cho 2.0 hoÆc hÖ sè kh¸c vÒ ®é an toµn mong muèn). Tæng ®é bÒn trît cho çc neo
®îc sö dông ph¶i lín h¬n tæng t¶i träng kÐo (T) cña çc thanh treo ch÷ U.
- Tõ bè trÝ 4, x¸c ®Þnh m« men uèn trong çc thanh treo ch÷ U:
22-24
M = P1e1 + P2e2 - P3e3 – P4e4
vµ PO:
M = PO(y)
Gi¸ trÞ kÐo cña çc neo ph¶i lín h¬n (PO). NÕu (M) d¬ng, vÝt phÝa trªn ®Ønh
bÞ kÐo (PO); nÕu ©m, vÝt phÝa díi ch©n bÞ kÐo; nÕu b»ng 0, t¶i träng m¸ng ®îc c©n
b»ng. Nhãm nhiÒu vÝt ®Õn møc cÇn thiÕt ®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng chèng l¹i (PO), lÊy
(y) lµ kho¶ng çch gi÷a çc t©m cña nhãm bul«ng neo. Chó ý r»ng ®Æt çc nhãm
bul«ng neo cµng xa cµng tèt ®Ó gi¶m (PO). Chó ý kho¶ng çch nhá nhÊt tõ çc c¹nh
vµ gi÷a çc vÝt në. NÕu viÖc g¸ l¾p ®îc thùc hiÖn vµo dÇm thÐp; g©n lµm cøng cã
thÓ cÇn cã gi÷a çc c¹nh, vµ t¶i träng xo¾n ®Æt lªn dÇm còng cã thÓ lµ rÊt hÖ träng.
KiÓm tra dÇm ®ì.
Chó ý r»ng nÕu sö dông çc thanh ch÷ U gi¸p lng vµo nhau çc vÝt në n»m
trong thanh trît chiÒu s©u cña thanh ch÷ U rêi xa khái dÇm; chóng còng nÐn çc
c¹nh cña ch÷ U. V× lý do nµy, chØ çc thanh ch÷ U 12-ga. míi ®îc sö dông ®Ó gi¶m
tèi thiÓu viÖc uèn çc vÝt në vµ kh¶ n¨ng lµm o»n çc c¹nh cña ch÷ U. Mét thanh
ch÷ U ®¬n thêng lµ tèt h¬n nÕu kh¶ n¨ng cña chóng lµ thÝch hîp.
Bíc 6: ThiÕt kÕ çc thanh gi»ng bªn cho çc gi¸ ®ì khi cÇn thiÕt, lín nhÊt
lµ tõng ®o¹n 36 ft., hay lµ ®Æt ë mçi ®o¹n thø 3 ®èi víi çc ®o¹n m¸ng ®Õn 12 ft. Sö
dông mét trong çc ph¬ng ph¸p sau.
a. Ch»ng bªn c¹nh b»ng d©y ch»ng
D©y ch»ng chØ ch»ng trong t×nh tr¹ng c¨ng vµ ph¶i ®îc l¾p ®èi xøng theo cÆp,
mçi çi ë mçi bªn cña gi¸ ®ì. Mçi d©y ch»ng ph¶i cã søc c¨ng cho phÐp tèi thiÓu lµ
500 lbs. víi hÖ sè an toµn lµ 2.0. Çc d©y bªn tèt h¬n lµ d©y ®Æc.
b. Ch»ng bªn c¹nh b»ng çc thanh ch÷ U cøng
ViÖc lùa chän çc thanh ch÷ U dùa trªn ba gi¶ thiÕt: (1) t¶i träng dÇm thèng
nhÊt cho phÐp nhá nhÊt lµ 200 lbs., (2) ®é vâng tèi ®a lµ 1” (ë t¶i träng 200 lbs.), (3)
tØ sè L/R tèi ®a (tØ sè ®é m¶nh) lµ 200. Chän kÝch cì ch÷ U ®¸p øng hai yªu cÇu ®Çu
tiªn, sö dông chiÒu dµi cña thanh gi»ng (L) gi÷a çc chç nèi nh lµ kho¶ng vît. Sö
dông çc d÷ liÖu vËt lý vµ ®é bÒn ®Ó t×m b¸n kÝnh quay vßng (R) cho c¶ trôc X-X vµ
Y-Y. Chia gi¸ trÞ nhá h¬n cña b¸n kÝnh quay vßng ®èi víi c¶ trôc X-X vµ Y-Y cho
chiÒu dµi gi»ng (L). NÕu kÕt qu¶ L/R nhá h¬n 200, thanh ch÷ U lµ thÝch hîp; nÕu
lín h¬n 200, thö víi thanh ch÷ U to h¬n hoÆc lµm l¹i b»ng çch x¸c ®Þnh R nhá nhÊt
(chia chiÒu dµi cho 200), lùa chän thanh ch÷ U mµ gi¸ trÞ thÊp h¬n trong hai gi¸ trÞ
R cña nã lín h¬n gi¸ trÞ tèi thiÓu, vµ sau ®ã kiÓm tra t¶i träng cho phÐp cña nã vµ ®é
vâng.
c. Çc thanh gi»ng chÐo
22-25
Çc bé phËn ®ì hiÖn cã thêng bao gåm çc thanh gi»ng chÐo. Kh«ng cÇn
thiÕt kÕ thªm hoÆc kiÓm tra t¶i träng cña çc phÇn tö khi çc thanh gi»ng kiÓu nh
vËy ®îc thÓ hiÖn trong çch bè trÝ gi¸ ®ì trong tµi liÖu nµy.
Bíc 7: ThiÕt kÕ çc thanh gi»ng däc. Çc yªu cÇu thay ®æi theo chiÒu dµi
cña tuyÕn vµ ®é linh ho¹t cña gi¸ ®ì m¸ng. Qui tr×nh thiÕt kÕ vµ çch bè trÝ gièng
víi trong bíc 6 ë trªn cho gi»ng bªn.
Bíc 8: Sau khi thiÕt kÕ tÊt c¶ çc vÞ trÝ ®ì vµ hoµn chØnh thiÕt kÕ gi»ng, quay
trë l¹i vµ kiÓm tra toµn bé c«ng viÖc. KiÓm tra mäi gi¶ thiÕt ®Æt ra trong khi thiÕt kÕ.
T×m: (1) tÝnh kinh tÕ toµn diÖn, kh«ng chØ vÒ vËt liÖu, (2) ®é an toµn, (3) sù kÕt hîp
víi çc lÜnh vùc th¬ng m¹i kh¸c, (4) ®iÒu kiÖn lµm viÖc t¹i hiÖn trêng, (5) tiªu
chuÈn ho¸, tÝnh ®¬n gi¶n vµ t¬ng thÝch víi çc bé phËn phèi hîp, (6) tÝnh dÔ dµng
khi l¾p ®Æt.
22.8.3.6. Çc çch bè trÝ gi¸ ®ì ®îc a chuéng
Çch bè trÝ thø 1
Çc thanh gi¸ ®ì kiÓu treo
22-26
Qui tr×nh thiÕt kÕ (xem phÇn 23.8.3.5) – Tu©n theo thø tù tõ bíc 3 ®Õn bíc
5. Thêng dïng bíc 5a cho çch g¸ l¾p nh ®îc thÓ hiÖn. NÕu ®iÒu kiÖn yªu cÇu,
bÊt kú mét çch bè trÝ g¸ l¾p nµo kh¸c ®îc m« t¶ còng cã thÓ sö dông. ThiÕt kÕ
thanh gi»ng bªn, bíc 6a hay 6b tuú theo yªu cÇu.
Çc çch bè trÝ g¸ l¾p kh¸c
Çch bè trÝ 1(a), 1(b)
Sö dông t¶i träng c¨ng cña thanh treo nh tÝnh to¸n trong Bíc 4a cho çch bè
trÝ 1, trë l¹i Bíc 2a ®Ó x¸c ®Þnh kÝch cì cña dÇm treo khung ch÷ U. Xem xÐt çch
bè trÝ nghÞch ®¶o, nÕu nh dÇm bª t«ng lµ t¶i träng tËp trung, vµ x¸c ®Þnh kÝch cì
dÇm treo cho mét t¶i träng ®Òu b»ng hai lÇn t¶i träng cña dÇm bª t«ng (b»ng tæng t¶i
träng trªn c¶ hai thanh treo). Lùa chän çc thanh ch÷ U sö dông kho¶ng çch gi÷a
çc thanh nh lµ mét nhÞp. Sau ®ã kiÓm tra viÖc neo chÆt sö dông bíc 5a, cho çch
bè trÝ kh¸c 1(a), vµ t¶i träng cña c¶ hai thanh treo nh lµ t¶i träng kÐo tæng cña neo.
Çch bè trÝ 1(b) çc neo cã thÓ cã kÝch thíc nhá h¬n mét chót bëi v× t¶i träng thùc
tÕ lµ ®îc ®ì bëi dÇm bª t«ng. Do ®ã nªn sö dông çch bè trÝ 1(a). NÕu ph¶i sö dông
çch sau, thËn träng trong viÖc x¸c ®Þnh kÝch cì cña çc neo dÇm treo, vµ duy tr×
kho¶ng çch tèi thiÓu.
Çc çch bè trÝ kh¸c
Çch bè trÝ 1(c), 1(d)
(DÇm ë gi÷a)
22-27
X¸c ®Þnh kÝch cì çc phÇn tö nh trong çch bè trÝ 1(a) vµ 1(b) ë trªn vµ lùa
chän çc çi kÑp g¾n vµo dÇm thÝch hîp víi t¶i träng cho phÐp. Çc kÑp g¾n vµo
dÇm trong bè trÝ 1(d) kh«ng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh kÝch cì theo t¶i träng nÕu çc thanh
treo chÞu t¶i ®Òu nhau, bëi v× chóng chØ kÑp chÆt dÇm treo.
§ì treo - Çc thanh ch÷ U treo
Qui tr×nh thiÕt kÕ (Xem phÇn 23.8.3.5) - tu©n theo çc bíc 2a vµ 3b cho tÊt c¶
çc m¸ng ë gi÷a, bíc 2b vµ 3c cho çc m¸ng ë hai bªn, sau ®ã bíc 4b cho çc
thanh ch÷ U chÞu lùc däc trôc, vµ bíc 5c, 5a vµ 6d. BÊt kú mét çch bè trÝ g¸ l¾p
kh¸c tr×nh bµy trong phÇn nµy cã thÓ ®îc sö dông b»ng çch thay thÕ cho nã ë
bíc 5, nhng mµ viÖc treo b»ng thanh ch÷ U vÉn ph¶i ®îc gi÷ l¹i.
22-28
Gi¸ ®ì treo - Çc thanh ch÷ U treo
Qui tr×nh thiÕt kÕ (Xem phÇn 23.8.3.5) - lµm theo bíc 2b, 3c vµ 4b cho çc
thanh ch÷ U chÞu lùc däc trôc, 5c, 5a, 6a hoÆc 6b vµ 6c. T¶i träng m¸ng ph¶i ®îc
c©n b»ng ë c¶ hai bªn cña gi¸ ®ì treo, cµng c©n cµng tèt.
22-29
Gi¸ ®ì treo - Thanh ch÷ U treo
Qui tr×nh thiÕt kÕ (Xem phÇn 23.8.3.5) - Trong çch bè trÝ 4b nÕu cã thÓ, c©n
b»ng t¶i träng ë c¶ hai phÝa cña çc ch÷ U treo. Lµm theo çc bíc 2b, 3c, 4b, 5d vµ
7. Bíc 6 ®îc bá qua v× kh«ng cÇn çc thanh gi»ng bªn. Qui tr×nh cho çch bè trÝ
4a còng gièng hÖt nh vËy ngo¹i trõ bá bíc 4b.
22.9. ThiÕt kÕ hÖ thèng

22.9.1. Th«ng tin øng dông
Th«ng tin øng dông sau ®©y cã trong Ên phÈm NEMA No. VE1 ®îc ®a ra
cho viÖc sö dông ®Ó hç trî cho thiÕt kÕ hÖ thèng m¸ng vµ gi¸ ®ì çp.
a. Kh¶ n¨ng mang t¶i lµm viÖc cho phÐp - Kh¶ n¨ng mang t¶i lµm viÖc cho
phÐp thÓ hiÖn n¨ng lùc cña mét m¸ng çp ®Ó ®ì mét träng lîng tÜnh cña çp. Nã
t¬ng ®¬ng víi n¨ng lùc chÞu t¶i träng ph¸ huû chia cho mét hÖ sè t¶i träng an toµn
cho tríc.
HÖ sè t¶i träng an toµn sÏ phô thuéc vµo øng dông cô thÓ. HÖ sè nµy nªn tèi
thiÓu lµ b»ng 1.5. HÖ sè an toµn b»ng 1.5 vµ 2.0 ®îc sö dông bëi nhµ chÕ t¹o.
22-30
b. §é vâng - §é vâng thêng kh«ng ph¶i lµ mét giíi h¹n trong khi thiÕt kÕ
m¸ng çp. Khi ngêi sö dông yªu cÇu mét giíi h¹n vÒ ®é vâng, anh ta ph¶i x¸c ®Þnh
râ.
c. Çc phô kiÖn - Thay ®æi vÒ híng ph¶i liªn tôc vÒ c¬ khÝ vµ ®îc thùc hiÖn
b»ng çch sö dông çc phô kiÖn cã çc kÝch thíc phï hîp nh trong phÇn 23.4.2.
d. B¶o vÖ çch ®iÖn cña çp - Bªn trong cña hÖ thèng m¸ng çp ph¶i kh«ng cã
çc c¹nh s¾c, hoÆc çc vËt nh« ra cã thÓ lµm háng çch ®iÖn cña çp.
e. Sù co gi·n v× nhiÖt - B¶ng sau ®©y ®îc cung cÊp nh mét c«ng cô hç trî ®Ó
x¸c ®Þnh xem cã cÇn çc biÖn ph¸p ®Æc biÖt cho sù co gi·n hay kh«ng.
Khi sö dông çc chç nèi cã gi·n, m¸ng çp ph¶i ®îc phÐp chuyÓn ®éng tù do
theo chiÒu däc ë t¹i mäi vÞ trÝ ®ì ë gi÷a çc chç nèi gi·n ngo¹i trõ ë mét vÞ trÝ cè
®Þnh ë kho¶ng gi÷a çc chç nèi.
Çc ®o¹n chiÒu dµi cho 1 inch gi·n hoÆc co
Cho çc ®é chªnh lÖch nhiÖt ®é kh¸c nhau
§é chªnh lÖch nhiÖt ®é ThÐp §ång

®é F Feet Feet
25 512 363
50 256 182
75 171 121
100 128 90
125 102 72
150 85 60
185 73 52
f. Chó ý! §êng ®i bé - M¸ng çp ®îc thiÕt kÕ ®Ó ®ì çp ®iÒu khiÓn vµ/hoÆc
çp ®iÖn lùc vµ kh«ng ®îc thiÕt kÕ ®Ó lµm ®êng ®i bé cho nh©n viªn, ngêi sö
dông ph¶i thÓ hiÖn çc c¶nh b¸o ng¨n ngõa viÖc sö dông gi¸ ®ì nh lµ ®êng ®i bé.
Nªn dïng c©u c¶nh b¸o sau ®©y: “Chó ý: kh«ng sö dông nh ®êng ®i bé”.
22.9.2. Qui tr×nh thiÕt kÕ

Sau ®©y lµ qui tr×nh thiÕt kÕ ®îc gîi ý dïng cho hÖ thèng m¸ng vµ gi¸ ®ì çp
vµ hÖ thèng ®ì:
a. X¸c ®Þnh çc thiÕt bÞ vµ çc vÞ trÝ sÏ sö dông hÖ thèng.
b. ChuÈn bÞ sù bè trÝ hÖ thèng m¸ng çp, trong ph¹m vi kiÕn tróc cña toµ nhµ,
®Ó phôc vô cho çc thiÕt bÞ vµ çc vÞ trÝ kh¸c nhau. Khi x¸c ®Þnh çch bè trÝ, ph¶i
chó ý gi¶m tèi thiÒu viÖc ph¶i c¾t çc ®o¹n m¸ng t¹i hiÖn trêng, sö dông tèi ®a çc
22-31
vËt r¸p nèi tiªu chuÈn vµ chØ sö dông çc vËt r¸p nèi ®iÒu chØnh ®îc ë nh÷ng n¬i
®Æc biÖt cÇn thiÕt.
c. X¸c ®Þnh sè lîng vµ kÝch cì cña çp, bao gåm c¶ kÝch cì cña d©y dÉn, sÏ
®îc mang bëi çc phÇn kh¸c nhau cña hÖ thèng. Khi x¸c ®Þnh nh vËy ph¶i bao
gåm c¶ viÖc chuÈn bÞ cho çp trong t¬ng lai.
d. X¸c ®Þnh chiÒu réng vµ chiÒu s©u yªu cÇu cña m¸ng çp ë çc vÞ trÝ kh¸c
nhau ®Ó cã thÓ chøa çp theo nh÷ng giíi h¹n träng phÇn 23.6. Cã thÓ cÇn ®Õn hai
hoÆc h¬n sè tÇng m¸ng çp. Khi sö dông nhiÒu tÇng m¸ng, ph¶i dµnh kho¶ng trèng
theo chiÒu th¼ng ®øng thÝch hîp ®Ó l¾p ®Æt çp. Thêng kho¶ng çch theo chiÒu
th¼ng ®øng cÇn kho¶ng 18” mÆc dï kho¶ng çch nhá h¬n còng cã thÓ chÊp nhËn
®îc.
Chó ý r»ng ph¶i chuÈn bÞ cho viÖc l¾p nh÷ng d¶i ph©n çch ë nh÷ng phÇn
m¸ng chøa c¶ çp ®iÖn ¸p 600V vµ thÊp h¬n vµ çp ®iÖn ¸p trªn 600V ®Ó phï hîp
víi yªu cÇu chia t¸ch cña NEC.
e. X¸c ®Þnh träng lîng cña çp trong m¸ng ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau. Träng
lîng kh«ng ®îc vît qu¸ kh¶ n¨ng ®îc x¸c ®Þnh bëi nhµ chÕ t¹o, dùa trªn hÖ sè
an toµn lµ 1.5, khi mµ kh¶ n¨ng ®îc x¸c ®Þnh lµ hÖ sè giíi h¹n.
f. Sö dông hÖ sè an toµn b»ng 1.5 vµ çc sè liÖu t¶i träng m¸ng cña nhµ chÕ
t¹o, lùa chän kho¶ng nhÞp cho phÐp lín nhÊt.
g. Lùa chän çc vÞ trÝ ®ì sao cho çc kho¶ng nhÞp kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ cho
phÐp lín nhÊt.
VÞ trÝ tèi u cho xµ ®ì gÇn chç nèi çc ®o¹n m¸ng th¼ng lµ ë ®iÓm mµ çch
chç nèi 1/4 kho¶ng vît gi÷a çc xµ ®ì mµ ë ®ã cã chç nèi. Nã ®Æt chç nèi ë ®iÓm
cã m« men uèn b»ng kh«ng. VÞ trÝ ®ì tèt nhÊt tiÕp ®Õn lµ ë trong kho¶ng 1/4 kho¶ng
vît nµy. Nguyªn t¾c t¬ng tù ®îc ¸p dông cho viÖc lùa chän vÞ trÝ tèt nhÊt ®Ó nèi.
Çc bé phËn ®ì çc chç r¸p nèi cña hÖ thèng m¸ng çp ®îc ®Æt t¹i çc vÞ trÝ
phï hîp víi yªu cÇu trong phÇn 23.8.1.
h. Lùa chän cho tõng vÞ trÝ ®ì mét çch bè trÝ ®ì thÝch hîp cho çc ph¬ng tiÖn
®ì hiÖn cã. Khi cã thÓ, sö dông çc ph¬ng ph¸p ®ì tèt nhÊt ®îc nãi ®Õn trong
phÇn 23.8.3.6.
i. ThiÕt kÕ çc cÊu tróc ®ì kh¸c nhau theo qui tr×nh nãi ®Õn trong phÇn
23.8.3.5. HÖ sè an toµn b»ng 2 lµ nªn ®îc sö dông cho thiÕt kÕ vËt chèng, vËt ®ì.
Tèi thiÓu, hÖ sè an toµn t¶i träng thiÕt kÕ vËt ®ì ph¶i b»ng hÖ sè an toµn t¶i träng
m¸ng, hoÆc b»ng 1.5.
22-32
22.10.1. TiÕp nhËn
Qui tr×nh tiÕp nhËn thiÕt bÞ vµ vËt t, bao gåm viÖc ®iÒn çc b¸o ço ®· ®îc
m« t¶ ph¶i tu©n theo.
Çc phÇn m¸ng çp vµ çc vËt r¸p nèi ph¶i ®îc kiÓm tra xem cã bÞ uèn cong,
bÞ lâm hay çc h háng kh¸c kh«ng. Çc phÇn h háng sÏ kh«ng ®îc l¾p ®Æt.
22.10.2. Bèc dì
Çc phÇn m¸ng çp sÏ ®îc bèc dì víi çc d©y treo thÝch hîp hoÆc çc thiÕt bÞ
®Ó dµn ®Òu t¶i träng trong khi n©ng. Kh«ng sö dông çc thanh ngang ®Ó n©ng.
22.10.3. B¶o qu¶n

Çc phÇn m¸ng çp vµ vËt r¸p nèi sÏ ®îc b¶o qu¶n ë nh÷ng n¬i kh« r¸o,
th«ng giã tèt.
Çc phÇn m¸ng çp b¶o qu¶n ngoµi trêi sÏ ®îc xÕp thµnh chång ®Æt trªn
nh÷ng thanh kª vµ ®îc phñ ®Ó b¶o vÖ chóng khái h¬i Èm nhng ph¶i ®îc th«ng
giã ®Ó tr¸nh ®äng níc.
Çc phÇn m¸ng çp vµ vËt r¸p nèi khi ®îc b¶o qu¶n l©u h¬n vµi ngµy, ph¶i
th¸o bá líp vá bäc ®Ó tr¸nh bÞ bÈn do çc b¨ng, ®ai nÑp hoÆc vËt liÖu ®Öm.
22.11. L¾p ®Æt

22.11.1. Néi quy
HÖ thèng m¸ng vµ gi¸ ®ì çp ph¶i ®îc l¾p ®Æt phï hîp víi çc yªu cÇu cña
çc phÇn thÝch hîp cña Bé luËt ®iÖn quèc gia ®iÒu 318.
22.11.2. L¾p ®Æt c¬ häc

Qui tr×nh sau ®©y, mÆc dï kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i theo ®óng thø tù nh liÖt kª,
nhng chóng ph¶i ®îc tu©n theo khi l¾p ®Æt çc bé phËn cña hÖ thèng m¸ng vµ gi¸
®ì çp.
a. VËt ®ì m¸ng vµ gi¸ ®ì çp sÏ ®îc l¾p ®Æt ë çc vÞ trÝ thÓ hiÖn trªn b¶n vÏ vÒ
bè trÝ çc c¬ cÊu ®ì vµ çc thµnh phÇn nh ®îc qui ®Þnh.
1. Ph¶i tham kh¶o ý kiÕn cña kü s thiÕt kÕ khi thay ®æi çch bè trÝ vµ çc vÞ trÝ
vËt ®ì do çc rµng buéc cña kiÕn tróc ®· ®îc x¸c ®Þnh.
2. VËt ®ì çc vËt r¸p nèi ph¶i ®îc l¾p ®Æt phï hîp víi çc yªu cÇu cña phÇn
23.8.1.
3. VËt ®ì cho çc ®o¹n m¸ng çp th¼ng ®øng (gi¸ ®ì çp) sÏ ®îc l¾p ®Æt ë çc
kho¶ng tèi ®a lµ 3ft. o.c.
22-33
4. Çc vËt ®ì m¸ng sÏ t¹o ra chiÒu dµi chÞu lùc tèi thiÓu lµ 1 1/8” cho mçi
thanh däc vµ dµnh cho viÖc l¾p ®Æt çc kÑp hold-down vµ çc vËt r¸p nèi.
5. VËt ®ì yªu cÇu ph¶i cã ë tõng vÞ trÝ xuèng çp, n¬i mµ t¶i träng cña çp h¹
xuèng tËp trung lªn m¸ng cã thÓ lµm háng m¸ng çp. VËt ®ì còng ph¶i cã chç neo
kÑp çp.
6. Sau khi l¾p ®Æt vËt ®ì thanh cã ren, ®iÒu chØnh ®é th¨ng b»ng cña m¸ng çp
vµ c¾t nh÷ng ®o¹n vît qu¸ 1/2” bªn díi ®ai èc thÊp nhÊt, vµ giòa nh½n çc ®Çu
thanh. C¾t nÊc nh÷ng ren lé ra gÇn ®ai èc h·m ®Ó ng¨n kh«ng cho ®ai èc bÞ láng ra.
7. Kh«ng kÐo kÓ c¶ gi»ng cøng hoÆc b»ng d©y ch»ng qu¸ chÆt trong khi l¾p ®Æt
do nã sÏ kh«ng ®ì bÊt kú t¶i träng treo nµo, hoÆc kÐo çc vËt ®ì treo ra khái vÞ trÝ
th¼ng ®øng.
8. Hµn t¹i chç ph¶i phï hîp víi çc tiªu chuÈn cña HiÖp héi hµn Hao Kú vµ bÊt
kú ®iÒu luËt thÝch hîp kh¸c. Tr¸nh hµn çc bé phËn cña cÊu tróc ®ì, ®Æc biÖt çc
phÇn thÐp nhÑ, do nã cã thÓ lµm suy yÕu n¨ng lùc thiÕt kÕ cña çc bé phËn nµy. Khi
cÇn ph¶i hµn, ph¶i ®îc phÐp tríc cña kü s kÕt cÊu chÞu tr¸ch nhiÖm thiÕt kÕ cÊu
tróc ®ì.
b. Çc phÇn m¸ng, vËt r¸p nèi vµ çc phô kiÖn sÏ ®îc l¾p ®Æt theo nh chØ
®Þnh trong çc b¶n vÏ bè trÝ m¸ng çp vµ gi¸ ®ì çp.
1. Çc vËt r¸p nèi cøng tiªu chuÈn vµ phô kiÖn sÏ ®îc sö dông ë nh÷ng chç
nµo cã thÓ. §iÒu nµy cho phÐp duy tr× sù liªn tôc vÒ ®iÖn, ®é bÒn cña cÊu tróc vµ b¸n
kÝnh cong cña çp.
2. Çc vËt r¸p nèi tiªu chuÈn cã thÓ ®îc söa ®æi vÒ kÝch thíc ®Ó thÝch hîp
víi nh÷ng thay ®æi vÒ híng kh«ng thùc hiÖn ®îc víi nh÷ng vËt r¸p nèi tiªu chuÈn.
3. ViÖc sö dông çc bé phËn cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc chØ ®îc phÐp khi viÖc sö
dông çc vËt r¸p nèi cøng kh«ng thùc hiÖn ®îc miÔn r»ng b¸n kÝnh cong tèi thiÓu
cña çp, ®é bÒn cña cÊu tróc vµ ®é vâng vµ tÝnh liªn tôc vÒ ®iÖn ®îc duy tr×. H×nh
8. cho thÊy hai vÞ trÝ l¾p ®Æt yªu cÇu sö dông çc tÊm nèi ®iÒu chØnh ®îc.
4. Çc phÇn m¸ng çp sÏ ph¶i c¾t t¹i hiÖn trêng ®Ó thÝch hîp vÒ chiÒu dµi vµ
çc yªu cÇu vÒ vÞ trÝ nèi. Chç nèi sÏ ®îc ®Æt t¹i vÞ trÝ gÇn víi vËt ®ì nhÊt t¹i hoÆc
trong vßng 1/4 kho¶ng çch cña kho¶ng ®ì chøa chç nèi. TÊt c¶ gê vµ c¹nh s¾c ph¶i
®îc lo¹i bá khái çc phÇn c¾t. Kho¶ng çch gi÷a çc thanh ngang gi÷a çc phÇn
liÒn kÒ kh«ng ®îc vît qu¸ qui ®Þnh.
5. Çc tÊm nèi sÏ ®îc l¾p ®Æt bªn ngoµi çc thanh däc bªn c¹nh sö dông çc
®ai èc thÐp m¹ kÏm hoÆc thÐp kh«ng gØ, çc bul«ng vµ vßng ®Öm ®Ó nèi çc phÇn vµ
vËt r¸p nèi. Çc bul«ng cã ®Çu trßn víi ®ai èc vµ vßng ®Öm l¾p bªn ngoµi cña çc
thanh däc. Çc ®ai èc ®îc vÆn víi m« men phï hîp víi híng dÉn cña nhµ chÕ t¹o.
22-34
Sù thay ®æi nhiÖt ®é trong çc nhµ ®iÒu khiÓn tr¹m kh«ng ®îc coi lµ ®ñ lín ®Ó
cho phÐp l¾p ®Æt çc tÊm nèi gi·n në ®Ó cho phÐp sù co vµ gi·n nhiÖt cña m¸ng çp.
TÊm nèi n»m ngang ®iÒu chØnh ®îc
§îc sö dông thay cho çc khuûu n»m ngang ®Ó thay ®æi híng cña tuyÕn
m¸ng çp. Chóng ®îc sö dông chñ yÕu ë nh÷ng n¬i kh«ng ®ñ chç hoÆc çc gãc
kh«ng th«ng thêng ®Ó sö dông çc khuûu tiªu chuÈn.
TÊm nèi däc ®iÒu chØnh ®îc

§îc sö dông ®Ó thay ®æi ®é cao cña tuyÕn m¸ng çp. Kh«ng nªn sö dông
chóng khi ph¶i duy tr× b¸n kÝnh cong cña çp.
Çc tÊm nèi nµy ®Æc biÖt cã t¸c dông khi sù thay ®æi ®é cao nhá vµ gãc thay
®æi kh«ng th«ng thêng, kh«ng cho phÐp l¾p ®Æt çc khuûu n©ng ®øng mÆt ngoµi vµ
khuûu n©ng ®øng mÆt trong tiªu chuÈn trong kho¶ng kh«ng s½n cã.
H×nh 8. Çc tÊm nèi ®iÒu chØnh ®îc.

6. Tríc khi l¾p ®Æt çp, m¸ng çp ph¶i ®îc cè ®Þnh ch¾c ch¾n vµo çc vËt ®ì
b»ng çc kÑp ®Ó t¹o ra sù h·m c¬ häc tÝch cùc chèng l¹i sù dÞch chuyÓn ®øng hoÆc
22-35
sang bªn c¹nh cña çc m¸ng n»m ngang vµ giíi h¹n sù di chuyÓn cña çc tuyÕn
m¸ng ®øng theo bÊt kú híng nµo. Çc kÑp gi÷ ph¶i cµng Ýt lé ra tiÕp xóc víi çp
cµng tèt. Çc phÇn tiÕp xóc víi çp ph¶i ®îc lµm trßn.
7. Çc d¶i ph©n çch, chiÒu cao cña chóng ph¶i n»m trong chiÒu s©u cña m¸ng,
sÏ ®îc l¾p ®Æt khi yªu cÇu. Çc d¶i ph©n çch ph¶i ®îc l¾p ®Æt ®Ó t¸ch riªng, trong
cïng mét m¸ng çp, çp ®iÖn ¸p 600V vµ nhá h¬n víi çp cã ®iÖn ¸p trªn 600V. D¶i
ph©n çch sÏ ®îc cè ®Þnh ë tõng kho¶ng lín nhÊt lµ 24” b»ng çc mãc kho¸ g¾n
vµo çc thanh ngang cña m¸ng mµ kh«ng ph¶i khoan t¹i hiÖn trêng. Çc mãc kho¸
sÏ tiÕp xóc víi çp Ýt nhÊt víi phÇn tiÕp xóc ®îc lµm trßn.
8. Çc n¾p ®Ëy cuèi cïng ®îc l¾p ®Æt ®Ó kÕt thóc tuyÕn m¸ng çp. Ph¬ng
ph¸p l¾p ®Æt vµ çc ®å dïng ®Ó l¾p ®Æt nh qui ®Þnh cho çc tÊm nèi.
9. Çc tuyÕn èng gi÷a m¸ng çp vµ thiÕt bÞ ph¶i ®îc g¾n vµo çc thanh däc
cña m¸ng chØ víi çc kÑp èng vµ çc c«ng xon hoÆc bëi çc tÊm bÞt ®Çu cuèi ®îc
khoan t¹i hiÖn trêng. Kh«ng cho phÐp khoan çc lç trªn çc thanh däc ®Ó g¾n çc
èng nµy.
10. D©y nèi ®Êt cã ®iÖn trë lín nhÊt lµ 0.00033  ®îc l¾p t¹i tõng vÞ trÝ nèi ®Ó
®¶m b¶o sù liªn tôc vÒ ®iÖn tèi ®a.
c. N¾p ®Ëy ®îc lµm cho çc ®o¹n m¸ng th¼ng vµ çc ®o¹n r¸p nèi ®Ó b¶o vÖ
çp khái bôi bÈn vµ çc h háng bªn ngoµi. Çc vÊn ®Ò xung quanh vÒ n¾p vµ
ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt kh«ng ®îc nãi ®Õn ë ®©y do n¾p ®Ëy kh«ng thêng ®îc sö
dông cho çc hÖ thèng m¸ng vµ gi¸ ®ì çp trong çc nhµ ®iÒu khiÓn tr¹m.
22.11.3. L¾p ®Æt çp

Tríc khi l¾p ®Æt çp vµo hÖ thèng m¸ng vµ gi¸ ®ì çp, hÖ thèng ph¶i ®îc cè
®Þnh ë mét sè ®iÓm cè ®Þnh v÷ng ch¾c ®Ó gi÷ cho chóng kh«ng bÞ dÞch chuyÓn trong
khi l¾p ®Æt çp.
22.11.3.1. Ph¬ng ph¸p
Çp cã thÓ ®îc ®Æt trªn gi¸ ®ì hoÆc trong m¸ng hoÆc b»ng çch ®Æt qua bªn
c¹nh hoÆc kÐo däc theo m¸ng sö dông çc trôc l¨n vµ puli nh m« t¶ trªn h×nh 9.
22-36
H×nh 9. §Æt çp
Trôc l¨n sÏ ®îc ®Æt t¹i vÞ trÝ gÇn nhÊt cã thÓ víi mét vËt ®ì m¸ng. Trong khi
kÐo çp, trôc l¨n thêng ®îc g¾n vµo çc thanh däc vµ ph¶i ®ì träng lîng çp
th¼ng ®øng ®¸ng kÓ. Trõ khi çc trôc ë gÇn çc vËt ®ì, m¸ng çp cã thÓ bÞ h háng.
Khi mµ cho thÊy t¶i träng tËp trung cã thÓ vît qu¸ t¶i träng thiÕt kÕ, çc vËt ®ì ph¶i
®îc chèng t¹m thêi. Puli çp sÏ kh«ng ®îc cè ®Þnh vµo m¸ng çp hay vËt ®ì.
22.11.3.2. S¾p xÕp çp vµ ®Æt kho¶ng çch
Çp trong gi¸ ®ì çp vµ trong m¸ng çp sÏ ®îc bè trÝ vµ ®Æt theo qui ®Þnh vµ
phï hîp víi çc yªu cÇu cña phÇn 23.6.
D©y nèi ®Êt b»ng ®ång bÖn, d©y trÇn No. 2/0 AWG nèi víi hÖ thèng nèi ®Êt
cña tr¹m sÏ ®îc l¾p ®Æt suèt hÖ thèng m¸ng vµ gi¸ ®ì çp.
22.11.3.3. Cè ®Þnh çp
Çp sÏ ®îc cè ®Þnh chÆt vµo gi¸ ®ì vµ çc thanh ngang cña m¸ng b»ng çc
kÑp hoÆc d©y buéc b»ng nhùa hoÆc thÐp kh«ng gØ. ViÖc cè ®Þnh çp sÏ thùc hiÖn
tõng kho¶ng lín nhÊt lµ 36” víi çc tuyÕn n»m ngang vµ 12” víi tuyÕn th¼ng ®øng.
KÑp çp sÏ ®îc sö dông ®Ó cè ®Þnh d©y nèi ®Êt No. 2/0 AWG.
M¸ng çp sÏ kh«ng ®îc khoan ®Ó l¾p ®Æt çc vËt cè ®Þnh çp.
22.11.3.4. Lèi ra cña çp
H×nh 10 minh ho¹ mét sè çch kh¸c nhau khi çp ra khái m¸ng vµ gi¸ ®ì çp.
ViÖc th¶ çp trùc tiÕp qua çc thanh ngang kh«ng chÊp nhËn ®îc do çp cã
thÓ bÞ bÎ gËp vµ lµm h háng ®Õn çch ®iÖn. Çc tÊm ®Ó th¶ çp, t¹o ra mét mÆt
cong ®Ó çp ®i theo sÏ ®îc l¾p ®Æt cho tÊt c¶ çc vÞ trÝ th¶ çp.
22.11.3.5. B¶o vÖ çch ®iÖn
Nh÷ng vËt b¶o vÖ çch ®iÖn ë d¶i ph©n chia ®îc l¾p ®Æt ë çc vÞ trÝ çp vît
qua d¶i ph©n chia.
22-37
D¶i lµm nh½n víi b¸n kÝnh tèi thiÓu 3” hoÆc çc c¹nh ®îc bäc b»ng vËt liÖu
chÞu nÐn t¬ng tù nh vá bäc çp ®Ó b¶o vÖ çch ®iÖn sÏ ®îc l¾p ®Æt ë tõng vÞ trÝ
khi çp vît qua c¹nh m¸ng.
22.11.4. Söa ch÷a h háng

TÊt c¶ m¸ng çp bÞ h háng trong khi l¾p ®Æt hoÆc khi ®Æt çp ®îc kh«i phôc
hoÆc ®îc thay thÕ, ë ®©y bao gåm h háng líp m¹.
Çc lèi ra cña çp
§©y lµ mét sè çch mµ çp ®i ra khái m¸ng:
22-38
H×nh 10

Sau ®©y lµ tæng kÕt çc tr¸ch nhiÖm chung cña ngêi gi¸m s¸t liªn quan ®Õn
tiÕp nhËn, bèc dì, lu kho vµ l¾p ®Æt çc hÖ thèng ®ì, m¸ng vµ gi¸ ®ì çp.
a. B¶o ®¶m tu©n thñ ®óng qui tr×nh tiÕp nhËn bao gåm c¶ kiÓm tra tµi liÖu vËn
chuyÓn hµng vµ danh môc hµng ho¸; kiÓm tra vµ b¸o ço çc h háng; kiÓm tra vµ
b¸o ço çc thiÕu hôt.
b. B¶o ®¶m tu©n thñ qui tr×nh bèc dì mét çch chÝnh x¸c vµ cÈn thËn vµ b¶o
qu¶n cïng víi çc biÖn ph¸p chèng h háng ®îc thùc hiÖn.
22-39
c. Cã mÆt bÊt kú khi nµo c«ng viÖc l¾p ®Æt ®îc thùc hiÖn.
d. B¶o ®¶m r»ng viÖc l¾p ®Æt ®îc thùc hiÖn phï hîp víi çc híng dÉn cña
nhµ chÕ t¹o, víi çc b¶n vÏ ®îc phª chuÈn.
e. B¶o ®¶m çc m¸ng vµ gi¸ ®ì çp ®îc nèi ®Êt thÝch hîp.
f. B¶o ®¶m r»ng çch ®iÖn cña çp kh«ng tiÕp xóc víi çc c¹nh s¾c, çc vËt
nh« ra cã thÓ g©y h háng cho çch ®iÖn.
g. B¶o ®¶m r»ng çc m¸ng vµ gi¸ ®ì çp ®îc x¸c ®Þnh kÝch cì chÝnh x¸c vµ
®îc ®ì thÝch hîp.
h. B¶o ®¶m qui tr×nh l¾p ®Æt çp ®óng.
i. Duy tr× nhËt ký hµng ngµy vÒ çc ho¹t ®éng x©y dùng vµ l¾p ®Æt víi çc nhÊn
m¹nh ®Æc biÖt çc víng m¾c gÆp ph¶i vµ çch gi¶i quyÕt.
j. Hoµn thµnh vµ ®iÒn tÊt c¶ çc mÉu b¸o ço hiÖn cã phï hîp víi çc yªu cÇu
trong phÇn chung.
22-40
ch¬ng 23 Dµn tô

Sau ®©y lµ çc ®Þnh nghÜa ¸p dông cho tô vµ çc dµn tô phï hîp víi tiªu chuÈn
NEMA.
Tô ®iÖn - lµ mét thiÕt bÞ ®a ®iÖn dung vµo m¹ch ®iÖn.
PhÇn tö tô ®iÖn - lµ çc phÇn kh«ng thÓ ph©n chia ®îc cña tô ®iÖn bao gåm
çc ®iÖn cùc ph©n çch bëi ®iÖn m«i.
§¬n vÞ tô ®iÖn - sù l¾p r¸p cña mét hoÆc nhiÒu phÇn tö tô ®iÖn trong mét hép
®¬n víi çc ®Çu d©y ®îc ®a ra ngoµi.
Dµn tô - lµ sù l¾p r¸p cña mét hoÆc nhiÒu ®¬n vÞ tô ®iÖn ë t¹i mét vÞ trÝ.
Tæn thÊt tô ®iÖn - lµ c«ng suÊt t¸c dông tiªu thô bëi tô ®iÖn.
§¬n vÞ tô l¾p cÇu ch× - lµ mét ®¬n vÞ tô víi cÇu ch× g¾n ë çc ®Çu cùc cña nã,
bªn trong hép ®Çu cùc hoÆc bªn trong hép tô.
ThiÕt bÞ phãng - lµ mét thiÕt bÞ nèi qua çc ®Çu cùc cña tô hoÆc thanh çi hoÆc
l¾p vµo çc ®¬n vÞ tô ®iÖn ®Ó gi¶m ®iÖn ¸p d sau khi tô ®· ®îc t¸ch ra khái nguån
cung cÊp.
§iÖn ¸p ®Þnh møc - gi¸ trÞ hiÖu dông cña ®iÖn ¸p gi÷a çc cùc mµ tô ®îc dù
tÝnh sÏ chÞu ®ùng liªn tôc.
C«ng suÊt ®Þnh møc - c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ë ®iÖn ¸p vµ tÇn sè ®Þnh møc mµ
tô ®îc thiÕt kÕ.
Dßng ®iÖn ®Þnh møc - dßng ®iÖn hiÖu dông ®i qua mét cùc ë c«ng suÊt, ®iÖn ¸p
vµ tÇn sè ®Þnh møc.
Tô song song - dµn tô nèi tõ d©y pha víi ®Êt ë hÖ thèng ®iÖn.
Tô nèi tiÕp - dµn tô nèi nèi tiÕp víi ®êng d©y truyÒn t¶i.
23.1.2. Chøc n¨ng

Çc tô ®iÖn ®îc nèi song song trong hÖ thèng t¹o ra mét nguån tÜnh c«ng suÊt
ph¶n kh¸ng. Çc tô nèi song song bï cho çc phô t¶i ®iÖn c¶m nèi song song (lµ lo¹i
phô t¶i thêng gÆp), gióp n©ng cao ®iÖn ¸p vµ c¶i thiÖn hÖ sè c«ng suÊt cña hÖ thèng
ë ®iÓm ®Æt tô. Trªn çc ®êng d©y truyÒn t¶i cùc cao ¸p EHV t×nh h×nh thêng
ngîc l¹i víi çc cuén kh¸ng ®iÖn ®îc m¾c song song ®Ó bï dßng ®iÖn ®iÖn dung
n¹p cho ®êng d©y t¶i ®iÖn.
Çc tô nèi nèi tiÕp cã thÓ ®îc sö dông trªn ®êng d©y truyÒn t¶i ®Ó bï ®iÖn
c¶m nèi tiÕp cña b¶n th©n ®êng d©y truyÒn t¶i. Nã cã t¸c dông lµm gi¶m trë kh¸ng
®êng d©y vµ t¨ng ®é æn ®Þnh cña hÖ thèng vµ kh¶ n¨ng truyÒn t¶i n¨ng lîng.
23-1
L¾p ®Æt tô ®iÖn t¹i çc vÞ trÝ phô t¶i gi¶m c«ng suÊt ph¶n kh¸ng yªu cÇu tõ
nguån, do ®ã gi¶m dßng ®iÖn trªn ®êng d©y vµ tæn thÊt ®iÖn ¸p liªn quan.
ViÖc kiÓm so¸t dßng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng tøc thêi t¹i çc vÞ trÝ quan träng
trªn hÖ thèng ®iÖn cã thÓ ®îc sö dông ®Ó kiÓm so¸t ®iÖn ¸p vµ do ®ã kh¶ n¨ng
truyÒn t¶i c«ng suÊt cña hÖ thèng. HÖ thèng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng tÜnh ë Chumporn
vµ Tha Tako ®îc sö dông theo çch nµy ®Ó t¨ng cêng ®é æn ®Þnh cña hÖ thèng vµ
lµm gi¶m sù dao ®éng hÖ thèng, do ®ã cho phÐp truyÒn t¶i c«ng suÊt ë møc cao.
23.1.3. ¸p dông
23.1.3.1. Çch bè trÝ
Çc dµn tô nèi song song cã thÓ ®îc nèi víi hÖ thèng ®iÖn theo h×nh tam gi¸c,
sao hoÆc sao nèi ®Êt. Thêng çc dµn lín trªn çc thanh çi truyÒn t¶i vµ møc díi
truyÒn t¶i ®îc nèi sao víi trung tÝnh nèi ®Êt. Khi sö dông ë hÖ thèng kh«ng nèi ®Êt,
nh cuén thø ba ®Êu tam gi¸c cña m¸y biÕn ¸p, dµn tô ph¶i ®îc ®Êu tam gi¸c hoÆc
®Êu sao kh«ng nèi ®Êt.
Nh lµ mét nguyªn t¾c chung, çc dµn tô ®îc nèi ®Êt nÕu hÖ thèng mµ chóng
nèi vµo lµ nèi ®Êt.
23.1.3.2. Çc yªu cÇu ®ãng c¾t tô
§ãng c¾t çc dµn tô nèi sao kh«ng nèi ®Êt lµ mét ®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt ®èi víi
m¸y c¾t h¬n lµ dµn tô sao nèi ®Êt do ®iÖn ¸p phôc håi xuÊt hiÖn gi÷a çc tiÕp ®iÓm
cña m¸y c¾t. §iÖn ¸p phôc håi, khi ®ãng c¾t çc dµn tô kh«ng nèi ®Êt, cã thÓ ®¹t tíi
ba lÇn ®iÖn ¸p pha khi pha ®Çu tiªn më ra.
Víi ®iÖn ¸p ®Õn 69 kV kh«ng cã sù kh¸c biÖt ®ßi hái ®¸ng kÓ ®èi víi ®ãng c¾t
gi÷a çc øng dông nèi ®Êt hoÆc kh«ng nèi ®Êt. Do ®ã çc ®ßi hái thiÕt bÞ ®ãng c¾t
kh«ng ¶nh hëng ®Õn sù lùa chän çch ®Êu tô. Tuy nhiªn, ®èi víi hÖ thèng ®iÖn ¸p
trªn 69 kV, c«ng suÊt lín h¬n nhiÒu cho ®ãng c¾t çc dµn tô kh«ng nèi ®Êt nãi
chung dÉn ®Õn sù sö dông çc dµn tô nèi sao nèi ®Êt.
Qu¸ tr×nh qu¸ ®é n¹p n¨ng lîng khi ®ãng c¾t mét dµn tô sÏ thêng nhá h¬n
dßng ng¾n m¹ch t¹i vÞ trÝ cña dµn tô. Do ®ã m¸y c¾t thêng ph¶i mang dßng ®iÖn
n¹p trong qu¸ tr×nh n¹p n¨ng lîng. Qu¸ tr×nh qu¸ ®é n¹p n¨ng lîng khi ®ãng c¾t
mét dµn tô khi mµ mét hoÆc nhiÒu dµn tô kh¸c ®· ®îc n¹p ®iÖn trªn cïng mét
thanh çi cã thÓ t¹o ra dßng qu¸ ®é cã biªn ®é rÊt cao. Do ®ã ®iÖn kh¸ng b¶o vÖ
thêng ®ßi hái ph¶i tho¶ m·n khi nhiÒu dµn tô cã thÓ ®ãng vµo cïng mét thanh çi.
23-2
23.2.1. TiÕp nhËn
Khi tiÕp nhËn, çc ®¬n vÞ tô ®iÖn ph¶i ®îc kiÓm tra h háng vµ b¶ng th«ng sè
ph¶i ®îc so s¸nh víi çc yªu cÇu vËt t vµ tµi liÖu vËn chuyÓn. BÊt kú sù kh«ng
thèng nhÊt nµo còng ph¶i ®îc b¸o ço.
Ph¶i chó ý tíi çc dÊu hiÖu rß rØ, vì hoÆc søt mÎ sø çch ®iÖn, vÕt lâm hoÆc çc
dÊu hiÖu trªn çc b×nh tô, çc thïng chuyªn chë bÞ h háng hoÆc çc dÊu hiÖu kh¸c
do viÖc bèc dì kh«ng cÈn thËn.
23.2.2. Bèc dì
Çc ®¬n vÞ tô riªng lÎ th× t¬ng ®èi nhá vµ kh«ng thÓ hiÖn nhiÒu khã kh¨n khi
bèc dì. Çc vËn chuyÓn th«ng thêng tõ nhµ m¸y cÇn b¶o vÖ chèng çc rung ®éng
qu¸ m¹nh. §iÒu nµy cã thÓ b»ng çch buéc mét vµi ®¬n vÞ tô vµo çc thanh nh«m.
Çc thanh nµy kh«ng ®Þnh dïng ®Ó nèi ®iÖn vµ ph¶i ®îc bá ra tríc khi l¾p ®Æt.
Çc b×nh tô kh«ng bao giê ®îc phÐp nhÊc lªn b»ng çc sø xuyªn cña nã.
23.2.3. B¶o qu¶n

Tô kh«ng ®îc phÐp b¶o qu¶n trong çc thïng hµng Èm ít. Çc tô trong nhµ
ph¶i ®îc b¶o qu¶n trong nhµ vµ tèt nhÊt lµ tÊt c¶ çc lo¹i tô ph¶i ®îc b¶o qu¶n
trong nhµ ë nh÷ng n¬i kh« r¸o.
23.3. L¾p ®Æt

Tô ®iÖn cã thÓ lµ çc ®¬n vÞ riªng lÎ, çc phÇn nèi víi nhau ®Æt thµnh gi¸ hoÆc
thµnh çc module hoµn chØnh víi çc ®¬n vÞ ®îc g¾n trong gi¸. Çc híng dÉn cña
nhµ chÕ t¹o ph¶i ®îc tu©n thñ khi l¾p ®Æt çc b×nh tô.
23.3.2. L¾p ®Æt

Th«ng thêng çc gi¸ ®ì ®îc l¾p ®Æt b»ng çch g¾n, l¾p çc sø ®ì thÊp h¬n
tríc, l¾p ®Æt gi¸ ®ì thø nhÊt lªn trªn çc sø ®ì nµy, l¾p ®Æt nÊc tiÕp theo cña sø ®ì
vµ gi¸ ®ì lªn trªn ®Ønh... Sau khi tÊt c¶ çc gi¸ ®ì ®· ®îc l¾p r¸p cã thÓ l¾p ®Æt çc
thanh çi vµ çc b×nh tô. Çc b×nh tô ph¶i ®îc ®Æt nh qui ®Þnh cña nhµ chÕ t¹o.
23.3.3. Nèi d©y dÉn

Sau khi çc gi¸ ®ì vµ çc b×nh tô ®· ®îc l¾p r¸p cã thÓ l¾p çc d©y nèi. Çc
®Çu cùc ph¶i ®îc lµm s¹ch vµ vÆn bul«ng chÆt tíi m« men qui ®Þnh bëi nhµ chÕ t¹o.
Thêng th× çc bul«ng ph¶i ®îc vÆn chÆt l¹i mét lÇn n÷a tíi cïng mét m« men sau
24 giê.
23-3
Çc çp nèi cÇn ph¶i cã mét ®é cong nhá gi÷a çc sø xuyªn ®Ó cho phÐp sù co
gi·n. Nhµ chÕ t¹o ph¶i cung cÊp b¶n vÏ ®Ó thÓ hiÖn çc yªu cÇu. H×nh 6 thÓ hiÖn viÖc
l¾p ®Æt çc dµn tô ®iÓn h×nh vµ cã thÓ thÊy ®é cong cña çc çp nèi.
H×nh 7 cho thÊy viÖc thö nghiÖm cña çc b×nh tô víi çc ®Çu nèi kiÓu kÑp lªn
çc sø xuyªn cña tô, ®Ó nèi lÉn nhau gi÷a çc b×nh tô. Còng cã thÓ quan s¸t thÊy çc
yªu cÇu vÒ ®é cong cña çp cho kiÓu ®Çu nèi nµy.
23.3.4. Çc thiÕt bÞ kh«ng c©n b»ng ë trung tÝnh

Dµn tô thêng cã hoÆc biÕn dßng hoÆc biÕn ®iÖn ¸p g¾n gÇn dµn tô ®Ó ph¸t
hiÖn sù kh«ng c©n b»ng ë trung tÝnh. Xem phÇn biÕn dßng ®iÖn vµ biÕn ®iÖn ¸p ®Ó
biÕt thªm chi tiÕt.
23.3.5. Nèi ®Êt

Khung g¾n çc dµn tô ph¶i ®îc nèi ®Êt ch¾c ch¾n ë Ýt nhÊt hai ®iÓm b»ng çp
®ång 4/0. Çp ph¶i ®îc hµn nhiÖt vµo khung. H×nh 6 thÓ hiÖn c«ng viÖc l¾p ®Æt víi
khung ®îc nèi ®Êt ë 3 ®iÓm, díi tõng pha. CÊu tróc ®ì m¸y biÕn ®iÖn ¸p kh«ng
c©n b»ng trung tÝnh còng cã thÊy ®îc trªn H×nh 6.
PhÇn ®¸y cña çc b×nh tô còng sÏ cã mét cùc cho mçi b×nh ®îc nèi song song
vµ nèi ®Êt. Còng cã thÓ nh×n thÊy mèi nèi ®Êt nµy trªn H×nh 6.
Çc dµn tô còng yªu cÇu dao nèi ®Êt tõng pha cña çc ®Çu cùc cao thÕ cña dµn
tô tríc khi tiÕn hµnh bÊt kú c«ng viÖc b¶o dìng nµo. Dao nèi ®Êt nµy cã thÓ ®îc
kÕt hîp víi dao çch ly cña dµn tô.
23.3.6. Hµng rµo

Çc dµn tô kh«ng ®ñ kho¶ng çch cho ngêi ®i xung quanh ph¶i l¾p hµng rµo
v× lý do an toµn, ®Ó giíi h¹n tiÕp xóc vµo khu vùc nµy. Çc dµn tô thêng ®îc l¾p ë
®é cao b»ng mÆt ®Êt ®Ó cho viÖc thÝ nghiÖm vµ b¶o dìng dÔ dµng h¬n vµ chi phÝ
cho c¬ cÊu ®ì thÊp h¬n. H×nh 6 m« t¶ viÖc l¾p ®Æt dµn tô trªn mÆt ®Êt.
Hµng rµo nªn lµ lo¹i çc m¾t xÝch vßng vµ cao Ýt nhÊt lµ 1 mÐt. Çc yªu cÇu chi
tiÕt h¬n vÒ hµng rµo cã thÓ t×m thÊy ë phÇn çc c«ng viÖc thi c«ng hiÖn trêng.
23.4. ThÝ nghiÖm

Th«ng thêng çc thÝ nghiÖm t¹i hiÖn trêng ®èi víi çc dµn tô ph¶i bao gåm
thÝ nghiÖm cao thÕ, ®iÖn trë çch ®iÖn, ®o ®iÖn dung, hÖ sè c«ng suÊt vµ çc kiÓm tra
toµn diÖn sù rß rØ, h háng bªn ngoµi vµ t×nh tr¹ng ®Êu nèi çp.
23-4
23.4.2. §iÒu kiÖn lµm viÖc
§iÖn ¸p hÖ thèng cÇn ®îc ®o tríc vµ sau khi ®ãng c¾t dµn tô. Tô ®iÖn kh«ng
®îc phÐp chÞu ®ùng h¬n 110% ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña chóng. §iÒu kiÖn nµy ph¶i
®îc ¸p dông cho tÊt c¶ çc ®iÒu kiÖn mang t¶i.
Dµn tô kh«ng ®îc phÐp chÞu nhiÖt ®é lín h¬n cÊp nhiÖt ®é ®· ®Þnh.
Dßng kh«ng cÇn b»ng ph¶i ®îc ®o vµ nã kh«ng ®îc phÐp vît qu¸ 10% gi¸
trÞ c¾t cña hÖ thèng b¶o vÖ. §iÒu nµy cã thÓ kh«ng cã ë çc dµn tô nhá nhng ph¶i
®¸p øng gi¸ trÞ qui ®Þnh bëi nhµ chÕ t¹o.
Dßng ®iÖn kh«ng c©n b»ng ph¶i ®îc ®o khi tô ®· ®¹t ®îc nhiÖt ®é lµm viÖc
b×nh thêng cña chóng hoÆc vµi giê sau khi n¹p ®iÖn.
23.4.3. §iÖn ¸p sö dông

ThÝ nghiÖm ®iÖn ¸p sö dông cã thÓ bao gåm c¶ ®iÖn ¸p çc phÐp ®o ®iÖn ¸p
pha - pha vµ ®iÖn ¸p pha - vá. §iÖn ¸p ®îc sö dông kh«ng ®îc vît qu¸ 75% cña
gi¸ trÞ thÝ nghiÖm ë nhµ chÕ t¹o.
ThÝ nghiÖm ®iÖn ¸p gi÷a çc cùc lµ ®iÖn ¸p mét chiÒu ®îc qui ®Þnh nh sau:
§iÖn ¸p thÝ nghiÖm AC t¹i nhµ chÕ t¹o §iÖn ¸p thÝ nghiÖm AC t¹i hiÖn trêng
(hÖ sè nh©n víi ®iÖn ¸p hiÖu dông) (hÖ sè nh©n víi ®iÖn ¸p hiÖu dông)
2.15 1.6
§iÖn ¸p thÝ nghiÖm DC t¹i nhµ chÕ t¹o §iÖn ¸p thÝ nghiÖm DC t¹i hiÖn trêng
(hÖ sè nh©n víi ®iÖn ¸p hiÖu dông) (hÖ sè nh©n víi ®iÖn ¸p hiÖu dông)
4.3 3.2
§iÖn ¸p thÝ nghiÖm gi÷a cùc vµ vá ®èi víi çc b×nh tô ngoµi trêi nh sau:
§iÖn ¸p ®Þnh møc cña §iÖn ¸p thÝ nghiÖm §iÖn ¸p thÝ nghiÖm
çc b×nh tô AC t¹i hiÖn trêng DC t¹i hiÖn trêng
(V) (V)* (V)
216 - 1199 7,500 15,000
1200 - 5000 19,500 28,500
5001 - 15000 25,500 39,000
13200 - 22000 30,000 45,000
* §iÖn ¸p thÝ nghiÖm AC b»ng 75% ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm chÕ t¹o th«ng thêng
cña nhµ s¶n xuÊt.
Çc tô ®iÖn ph¶i ®îc n¹p ®iÖn ®Õn ®iÖn ¸p kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ ghi trªn
b¶ng th«ng sè cña nã, sau ®ã ®iÖn ¸p ®îc t¨ng ®Õn ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm. Kho¶ng thêi
23-5
gian thÝ nghiÖm ®iÖn ¸p t¨ng cao, bao gåm thêi gian ®Ó n¹p tô ®iÖn tíi gi¸ trÞ yªu
cÇu, kh«ng ®îc vît qu¸ 15 gi©y ®Ó kh«ng lµm háng ®iÖn trë phãng bªn trong.
Khi sö dông thö nghiÖm dßng ®iÖn mét chiÒu, møc n¹p ph¶i ®îc giíi h¹n ë
1A b»ng çch nèi nèi tiÕp ®iÖn trë víi tô ®iÖn. §iÖn trë ph¶i cã ®iÖn trë xÊp xØ b»ng
®iÖn ¸p thÝ nghiÖm víi c«ng suÊt kho¶ng 50W.
Ph¶i nèi ®iÖn trë 50,000 ®Õn 100,000  gi÷a çc cùc ®Ó phãng hoµn toµn sau
khi ®iÖn ¸p thö nghiÖm ®· ®îc lo¹i bá, nèi ng¾n m¹ch tô ®iÖn víi ®iÖn ¸p thÝ
nghiÖm vÉn cßn cã thÓ lµm háng tô ®iÖn.

§o ®iÖn trë çch ®iÖn bao gåm ®o ®iÖn trë çch ®iÖn gi÷a çc cùc vµ gi÷a cùc
vµ vá.
a. §o ®iÖn trë çch ®iÖn pha - pha
§o ®iÖn trë çch ®iÖn pha - pha ph¶i ®îc thùc hiÖn b»ng cÇu. Khi cã ®iÖn trë
phãng ®iÖn bªn trong, ®iÖn trë çch ®iÖn gi÷a çc cùc sÏ b»ng ®iÖn trë phãng. Gi¸ trÞ
nµy nhá h¬n nhiÒu gi¸ trÞ ®iÖn trë çch ®iÖn. §iÖn trë çch ®iÖn gi÷a çc cùc còng
cã thÓ tÝnh ®îc tõ dßng ®iÖn mét chiÒu vµ gi¸ trÞ ®äc ®îc ®iÖn ¸p cña thÝ nghiÖm
®iÖn ¸p cao.
b. §o gi÷a cùc vµ vá
§o ®iÖn trë çch ®iÖn gi÷a cùc vµ vá sÏ x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng cña sø xuyªn vµ
çch ®iÖn ®iÖn m«i víi vá. §iÖn trë ®o ®îc kh«ng ®îc nhá h¬n 1000 M.
23.4.5. §iÖn dung

§iÖn dung cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch ®o dßng ®iÖn khi ®Æt ®iÖn ¸p vµ tÇn
sè biÕt tríc (tèt nhÊt lµ gi¸ trÞ ®Þnh møc) víi mét d¹ng sãng tèt. ThÝ nghiÖm nµy
còng x¸c ®Þnh çc tô bÞ ng¾n m¹ch hoÆc hë m¹ch. H×nh 7 vµ 8 thÓ hiÖn çch ®o ®iÖn
dung víi thiÕt bÞ th× nghiÖm tõ mét nhµ chÕ t¹o.
23.4.6. HÖ sè c«ng suÊt tiªu t¸n (tg)

§o hÖ sè c«ng suÊt gi÷a pha - pha vµ pha - ®Êt lµ mét ph¬ng ph¸p kh¸c ®Ó x¸c
®Þnh t×nh tr¹ng cña sø xuyªn vµ cña çch ®iÖn ®iÖn m«i. ThÝ nghiÖm nµy kh«ng nhÊt
thiÕt lµ tèt h¬n ®o ®iÖn trë çch ®iÖn. Thêng th× kh«ng cÇn ph¶i thùc hiÖn c¶ hai
kiÓu thÝ nghiÖm, mét trong hai thÝ nghiÖm lµ ®ñ.
23.4.7. KiÓm tra rß rØ

Mçi b×nh tô ph¶i ®îc kiÓm tra cÈn thËn ®Ó xem cã bÞ rß rØ hay kh«ng tríc
khi l¾p ®Æt vµ kiÓm tra l¹i sau khi thÝ nghiÖm nhng tríc khi ch¹y thö.
23-6
23.4.8. KiÓm tra bªn ngoµi
Tríc khi n¹p ®iÖn, dµn tô ph¶i ®îc kiÓm tra b»ng m¾t bªn ngoµi ®Ó xem
®îc ®Êu nèi ®óng kh«ng, s¹ch kh«ng vµ çc sø kh«ng bÞ vì (c¶ sø xuyªn vµ sø ®ì).
TÊt c¶ çc b×nh tô ph¶i ®îc kiÓm tra çc vÕt xíc, lâm vµ çc h háng kh¸c.
Mäi vÕt xíc ph¶i ®îc t« söa tríc khi ®ãng ®iÖn ch¹y thö.

§èi víi çc dµn tô, ngêi gi¸m s¸t chñ yÕu liªn quan ®Õn çc c«ng viÖc sau:
1. §¶m b¶o çc qui tr×nh tiÕp nhËn, bèc dì vµ b¶o qu¶n diÔn ra ®óng
2. B¶o ®¶m viÖc l¾p ®Æt phï hîp víi çc yªu cÇu cña nhµ chÕ t¹o, víi çc th«ng
sè vµ b¶n vÏ.
3. Cã mÆt khi dµn tô ®îc l¾p r¸p
4. Ghi chÐp çc th«ng sè thiÕt bÞ
5. Quan s¸t çc thÝ nghiÖm vµ b¶o ®¶m r»ng d÷ liÖu ®îc ghi chÐp chÝnh x¸c
6. Gi÷ çc nhËt ký ho¹t ®éng vÒ x©y dùng
7. Hoµn chØnh çc mÉu biÓu cÇn thiÕt cho tiÕp nhËn, b¶o qu¶n, l¾p ®Æt vµ thÝ
nghiÖm.
23-7
23-8
23-9
H×nh 6. Dµn tô ®iÓn h×nh
23-10
H×nh 7. S¬ ®å ®o tô
23.6. Phô lôc

Dµn tô
B¶ng tªn vµ sè liÖu thÝ nghiÖm
Tr¹m:
§iÖn ¸p:
Ngêi gi¸m s¸t:
Nhµ thÇu:
Ngµy:
Chñng lo¹i thiÕt bÞ:
D÷ liÖu b¶ng tªn
KiÓu
Nhµ s¶n xuÊt
Sè hiÖu nhµ s¶n xuÊt
Dung lîng ®Þnh møc kVar
§iÖn ¸p ®Þnh møc
TÇn sè ®Þnh møc
Sè pha
Lîng dung m«i çch ®iÖn
§iÖn trë phãng ®iÖn
Ngµy s¶n xuÊt
§Êu nèi
23-11
ch¬ng 24 Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng
24.1. Giíi thiÖu

Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng ®îc l¾p ®Æt ®Ó t¹o nguån cung cÊp diÖn chÝnh vµ
dù phßng trong çc trêng hîp sù cè, khi mÊt nguån ®iÖn tõ çc hÖ thèng cung cÊp
®iÖn th«ng thêng. M¸y ph¸t ®iÖn dù phßng cã thÓ lµm viÖc, cung cÊp ®iÖn liªn tôc
cho çc phô t¶i quan träng t¹i çc tr¹m ®iÖn, nhµ m¸y ®iÖn, nh chiÕu s¸ng, b¬m
dÇu, níc...
24.2. Çc ®Þnh nghÜa

24.2.1. HÖ thèng ph¸t ®iÖn dù phßng
HÖ thèng gåm hîp bé m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu diesel, çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t,
®iÒu khiÓn cïng çc thiÕt bÞ kh¸c kÌm theo, cÇn thiÕt cho viÖc cung cÊp nguån ®iÖn
®éc lËp vµ hoµn toµn tù ®éng. HÖ thèng nµy cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn liªn tôc, chÊt
lîng ®iÖn n¨ng ®¶m b¶o trong suèt thêi gian gi¸n ®o¹n ngõng cung cÊp cña hÖ
thèng cung cÊp ®iÖn th«ng thêng.
24.2.2. Dù phßng
HÖ thèng cung cÊp ®iÖn dù phßng b×nh thêng sÏ ë tr¹ng th¸i dù phßng, kh«ng
ho¹t ®éng, nã sÏ khëi ®éng vµ cÊp ®iÖn cho phô t¶i khi nguån ®iÖn th«ng thêng cã
háng hãc, sù cè.
24.2.3. Dù phßng bæ sung

HÖ thèng cung cÊp ®iÖn mµ khi b×nh thêng cung cÊp cho mét phÇn sè çc
thiÕt bÞ vµ sÏ cung cÊp cho c¶ phÇn çc thiÕt bÞ cßn l¹i khi nguån ®iÖn th«ng thêng
cã háng hãc, sù cè.
24.2.4. C«ng suÊt cña m¸y ph¸t

Dung lîng cña m¸y ph¸t ®éng c¬ diesel tÝnh theo KW t¹i hÖ sè c«ng suÊt ®·
®Þnh s½n (lÊy lµ 0.8), c¨n cø vµo sù ho¹t ®éng cña hîp bé, khi ®îc trang bÞ çc thiÕt
bÞ kÌm theo nh çc bé läc, b¬m dÇu, b¬m níc lµm m¸t...
24.2.5. C«ng suÊt kh¶ dông cña m¸y ph¸t

C«ng suÊt m¸y ph¸t cã kh¶ n¨ng ®¹t ®îc trong ®iÒu kiÖn cô thÓ: çc yÕu tè
m«i trêng, ®é cao...
24-1
24.2.6. C«ng suÊt giíi h¹n
§éng c¬ m¸y ph¸t cÇn cã ®ñ c«ng suÊt trong trêng hîp t¶i cao nhÊt céng víi
phÇn c«ng suÊt cÇn cung cÊp thªm gióp cho phôc håi nhanh chãng sau qu¸ tr×nh qu¸
®é cña phô t¶i.
24.3. §Æc trng cña hîp bé m¸y ph¸t diesel

24.3.1. ThiÕt bÞ tiªu chuÈn
Hîp bé m¸y ph¸t diesel thêng ®îc trang bÞ kÌm theo ®Çy ®ñ çc m¸y c¾t,
çc ®ång hå ®o ®iÖn ¸p, tÇn sè, dßng ®iÖn, biÕn dßng, phô n¹p vµ b¶ng ®iÒu khiÓn
cïng çc chi tiÕt cÇn thiÕt.
24.3.2. ThiÕt bÞ chän thªm

Çc thiÕt bÞ chän thªm cã thÓ ®îc ®îc cung cÊp theo yªu cÇu vÝ dô nh bé tù
®éng dõng (trong çc trêng hîp vît tèc, nhiÖt ®é níc lµm m¸t qu¸ cao, ¸p suÊt
dÇu gi¶m thÊp), çc kho¸ ®iÒu khiÓn, gi¶i trõ tÝn hiÖu, ®ång hå ®o ®Õm thêi gian, ®Ìn
kiÓm tra ®ång bé.
24.4. CÊu h×nh hîp bé m¸y ph¸t

24.4.1. S¬ ®å mét m¸y ph¸t ®¬n
Th«ng thêng bé m¸y ph¸t ®¬n diesel gåm cã mét ®éng c¬ nèi trùc tiÕp víi
m¸y ph¸t, kh«ng qua khíp nèi. C¶ ®éng c¬ diesel vµ m¸y ph¸t ®îc ®Æt & s¾p xÕp
liªn kÕt trªn mét bÖ cøng lµm b»ng vËt liÖu thÐp.
Rotor m¸y ph¸t ®îc ®ì bëi mét hoÆc hai æ ®ì. KiÓu mét æ ®ì th× tiÕt kiÖm
®îc gi¸ thµnh vµ gi¶m kÝch thíc thiÕt bÞ. §èi víi kiÓu hai æ ®ì th× æ ®ì ®îc ®Æt
t¹i hai ®Çu cña trôc rotor. Trôc r«to ®îc ®îc nèi víi trôc b¸nh ®µ cña ®éng c¬ nhê
c¬ cÊu linh ho¹t ®Æc biÖt.
24.4.2. M¸y ph¸t cã nhiÒu ®éng c¬

Mét m¸y ph¸t cì lín cã thÓ ®îc vËn hµnh nhê hai hay nhiÒu ®éng c¬, hoÆc cã
nhiÒu ®éng c¬ ®îc sö dông ®Ó lµm t¨ng ®é tin cËy. Hai ®éng c¬ ®îc ®Æt c¹nh nhau
vµ nèi víi m¸y ph¸t qua khíp ly hîp vµ c¬ cÊu truyÒn ®éng. Mét çch thay ®æi kh¸c
lµ s¾p xÕp theo thø tù tríc sau, mçi ®éng c¬ nèi víi mçi ®Çu cña m¸y ph¸t qua
khíp ly hîp. KiÓu s¾p xÕp nµy lµm gi¶m c¬ cÊu truyÒn ®éng. §«i khi víi m¸y ph¸t
cì lín ngêi ta dïng kiÓu s¾p xÕp 4 ®éng c¬ theo kiÓu hai nhãm ghÐp nèi tiÕp t¹i
mçi ®Çu cña m¸y ph¸t vµ ghÐp nèi còng th«ng qua khíp ly hîp vµ c¬ cÊu truyÒn
®éng. Çc kiÓu s¾p xÕp kh¸c nhau còng cã thÓ phô thuéc vµo dßng ®iÖn cÇn cung
cÊp t¶i mét chiÒu hay xoay chiÒu.
24-2
KiÓu m¸y ph¸t dïng nhiÒu ®éng c¬, lÊy cÊu h×nh d thõa lµm t¨ng ®é tin cËy,
®Æc biÖt cã ý nghÜa trong trêng hîp t¨ng ®é tin cËy lóc khëi ®éng. Tuy vËy kÕt cÊu
d thõa chØ ®óng nghÜa hoµn toµn chØ khi çc bé thiÕt bÞ cung cÊp ®iÖn ghÐp nèi vËn
hµnh song song, mµ khi cã mét m¸y cña bé kh«ng ho¹t ®éng phÇn çc m¸y cßn l¹i
cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®ñ tæng çc phô t¶i.
24.5. Dung lîng cña bé m¸y ph¸t

24.5.1. X¸c ®Þnh çc yªu cÇu cña phô t¶i
Yªu cÇu c¬ b¶n cña bé m¸y ph¸t lµ ®ñ dung lîng theo kW ®Ó cung cÊp cho
phô t¶i lín nhÊt. Phô t¶i lín nhÊt cã thÓ lµ tæng phô t¶i kW ®îc nèi víi m¸y ph¸t,
tuy vËy nã thêng nhá h¬n tæng nµy, bëi v× sÏ ch¼ng cã khi nµo mµ tÊt c¶ çc t¶i nèi
víi m¸y ph¸t ®îc vËn hµnh mét çch ®ång thêi.
Khi chän kiÓu vµ cì cña bé m¸y ph¸t cÇn n¾m v÷ng çc th«ng tin nh sau:
A. Ph¹m vi øng dông (dù phßng, vËn hµnh liªn tôc...).
B. Phô t¶i yªu cÇu lín nhÊt.
C. HÖ sè c«ng suÊt cña phô t¶i.
D. CÊp ®iÖn ¸p vµ sè pha yªu cÇu (mét pha, ba pha).
E. §iÒu kiÖn m«i trêng xung quanh (nhiÖt ®é, ®é Èm, ®é cao).
F. Giíi h¹n biÕn ®æi tÇn sè cho phÐp vµ ph¶n øng ®èi víi çc qu¸ tr×nh qu¸ ®é
cña phô t¶i.
G. Giíi h¹n sôt gi¶m ®iÖn ¸p vµ thêi gian håi phôc cho phÐp.
H. Cì cña çc ®éng c¬ (phô t¶i) vµ çc ®Æc tÝnh khëi ®éng cña chóng
I. Phô t¶i cã thÓ ®¹t ®îc khi mµ cã bÊt kú mét ®éng c¬ lín nµo ®ã ®ang khëi
®éng.
Çc th«ng sè ®Ò cËp trªn ®©y sÏ gióp cho viÖc quyÕt ®Þnh chän dung lîng cña
m¸y ph¸t, s¾p xÕp tæ hîp çc ®éng c¬ diesel-m¸y ph¸t, çc bé ®iÒu chØnh tÇn sè vµ
®iÖn ¸p sao cho kinh tÕ nhÊt vµ ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ vËn hµnh. ViÖc dù b¸o
lîng phô t¶i t¨ng lªn vµ kh¶ n¨ng qu¸ t¶i còng lµ cÇn thiÕt, vµ thêng chän dung
lîng m¸y ph¸t cã thÓ lÊy qu¸ 10% so víi yªu cÇu phô t¶i hiÖn t¹i. Tuy nhiªn còng
kh«ng nªn chän c«ng suÊt m¸y ph¸t vît qu¸ con sè nµy bëi v× nã sÏ g©y ra tèn kÐm
kh«ng cÇn thiÕt. Thªm n÷a nã sÏ kÐm hiÖu qu¶ khi t¨ng chi phÝ trong qu¶n lý vËn
hµnh vµ b¶o dìng thiÕt bÞ.
Çc th«ng sè ®éng c¬ diesel vµ m¸y ph¸t chän dùa trªn nhu cÇu phô t¶i lín
nhÊt vµ ®Æc ®iÓm vËn hµnh (vÝ dô nh phô t¶i lµm viÖc gi¸n ®o¹n) sÏ ®¸p øng ®îc
®Çy ®ñ yªu cÇu vËn hµnh vµ ®¶m b¶o çc thiÕt bÞ lµm viÖc b×nh thêng trong thêi
gian dµi.
24-3
24.5.2. C«ng suÊt giíi h¹n
C«ng suÊt cña ®éng c¬ diesel ®Ó vËn hµnh m¸y ph¸t cÇn cã ®ñ c«ng suÊt khi t¶i
cùc ®¹i, trong ®ã bao gåm c«ng suÊt cÇn thiÕt thªm ®Ó håi phôc tèc ®é sau khi cã
suy gi¶m do qu¸ tr×nh qu¸ ®é. Tû sè ®îc yªu cÇu gi÷a c«ng suÊt ®Þnh møc tÝnh theo
m· lùc (horse power) so víi t¶i cùc ®¹i tÝnh theo kW (tû sè HP/kW) phô thuéc mét
phÇn vµo kh¶ n¨ng ph¶n øng cña ®éng c¬ diesel. Do ®éng c¬ hai th× cã kh¶ n¨ng
ph¶n øng tèt h¬n ®éng c¬ bèn th× nªn ®éng c¬ bèn th× yªu cÇu tû sè HP/kW cao h¬n
®Ó kh«i phôc tr¹ng th¸i b×nh thêng trong giíi h¹n thêi gian cho phÐp ®èi víi mét
møc t¶i tiªu thô. Tû sè yªu cÇu HP/kW phô thuéc vµo lîng phô t¶i tiªu thô x¸c
®Þnh mµ m¸y ph¸t cÇn tiÕp nhËn ë mét møc t¶i, víi thêi gian håi phôc vÒ tr¹ng th¸i
æn ®Þnh x¸c ®Þnh. Do vËy nÕu m¸y ph¸t ®îc yªu cÇu tiÕp nhËn mét møc phô t¶i vµ
håi phôc vÒ tr¹ng th¸i æn ®Þnh trong thêi gian lµ 1 gi©y th× tû lÖ HP/kW cÇn ph¶i lín
h¬n so víi tû lÖ yªu cÇu ®èi víi mét nöa t¶i trªn vµ håi phôc trong thêi gian 2 gi©y.
Yªu cÇu ph¶n øng ®èi víi qu¸ tr×nh qu¸ ®é ®îc ®Æt ra theo çc thiÕt bÞ mµ
m¸y ph¸t cung cÊp ®iÖn. Mét sè thiÕt bÞ ®ßi hái ®iÒu chØnh tÇn sè hÑp h¬n lµ çc
thiÕt bÞ kh¸c. §é lín cña phô t¶i sö dông phô thuéc vµo kiÓu phôc vô cña chóng.
Thêng gÆp kiÓu m¸y tiÕp nhËn mét møc phô t¶i ®Çy lu«n, trõ khi khëi ®éng tuÇn tù
®éng c¬ (t¶i) hoÆc thùc hiÖn h×nh thøc cung cÊp nh»m h¹n chÕ viÖc m¾c vµo m¸y
ph¸t t¶i ®Çy ®ét ngét sau khi cã çc sù cè hÖ thèng cung cÊp ®iÖn.
24.5.3. Yªu cÇu vÒ nhµ xëng

Phßng ®Æt m¸y ph¸t cïng çc thiÕt bÞ kÌm theo cÇn cã kÝch thíc thÝch hîp.
NÕu phßng qu¸ nhá nã kh«ng chØ g©y khã kh¨n cho viÖc vËn hµnh vµ b¶o dìng
thiÕt bÞ mµ cßn ¶nh hëng nghiªm träng viÖc th«ng giã lµm m¸t. Çc vÊn ®Ò kh¸c
kÌm theo lµ çc rung chÊn, viÖc dù tr÷ nhiªn liÖu, viÖc vËn chuyÓn vµ tiÕp cËn thiÕt
bÞ. Lèi ®i vßng quanh m¸y ph¸t víi chiÒu réng cÇn thiÕt lµ 1m. KÝch thíc phßng
còng cßn phô thuéc vµo çc yÕu tè kÌm theo nh bè trÝ thïng ®ùng nhiªn liÖu,
chèng ån, thiÕt bÞ lµm m¸t, ¾c quy, çc thiÕt bÞ ®ãng c¾t...
24.5.4. Çc chøc n¨ng cña m¸y ph¸t dù phßng

M¸y ph¸t dù phßng khëi ®éng hoµn chØnh thêi gian cÇn 10 ®Õn 15 sec tÝnh ®Õn
khi cÊp t¶i b×nh thêng (cßn tuú thuéc vµo kÝch cì m¸y ph¸t). NÕu cã sö dông çc
biÖn ph¸p phô trî nh sÊy nãng phßng, gia nhiÖt dÇu (víi khu vùc l¹nh, Èm), lµm
nguéi níc lµm m¸t, trî gióp bé phËn ®¸nh löa, kÝch thÝch... thêi gian khëi ®éng cã
thÓ gi¶m xuèng cßn 5 ®Õn 10 sec. Thµnh phÇn chÝnh cña mét hÖ thèng ®iÒu khiÓn tù
®éng - thiÕt bÞ tù ®éng khëi ®éng/dõng ®èi víi mét m¸y ph¸t dù phßng cã çc chøc
n¨ng nh sau:
A. Gi¸m s¸t ®iÖn ¸p hÖ thèng.
24-4
B. KiÓm tra ®é s½n sµng cña thiÕt bÞ.
C. HÖ thèng ®¸nh löa vµ khëi ®éng
D. KiÓm tra tr×nh tù khëi ®éng.
E. Khëi ®éng çc thiÕt bÞ tù dïng phôc vô khëi ®éng diesel.
F. Khëi ®éng kÝch tõ vµ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p.
G. Gi¸m s¸t, kiÓm tra ®iÖn ¸p m¸y ph¸t.
H. HÖ thèng chuyÓn cÊp ®iÖn phô t¶i lÊy tõ m¸y ph¸t.
I. Çc thiÕt bÞ b¶o vÖ vµ gi¸m s¸t chung.
J. HÖ thèng chuyÓn cÊp ®iÖn phô t¶i lÊy tõ hÖ thèng khi b×nh thêng trë l¹i.
K. §iÒu khiÓn ®éng c¬ diesel vËn hµnh vµ dõng l¹i.
24.5.5. Çc m¸y ph¸t vËn hµnh song song

Khi cã çc m¸y ph¸t dù phßng cã thÓ lµm viÖc song song th× ph¶i cã çc thiÕt
bÞ hoµ ®ång bé tù ®éng víi tèc ®é cao, tin cËy ®Æc biÖt cïng çc thiÕt bÞ chuyÓn nèi
song song. Cã nhiÒu trêng hîp cã thÓ sö dông kü thuËt hoµ ®ång bé trong khi n©ng
t¶i, khi ®ã sÏ tËn dông ®îc momen hoµ ®ång bé cña dßng dßng qu¸ ®é cña m¸y
ph¸t. Çc m¹ch chuyÓn nèi vµ m¹ch hoµ cÇn ®îc ghÐp dÔ dµng víi hÖ thèng ®iÒu
khiÓn tù ®éng cña m¸y ph¸t dù phßng. ViÖc ghÐp nèi do vËy ®ßi hái kÕt cÊu s¬ ®å
®Æc biÖt.
24.6. M¸y ph¸t

24.6.1. Çc lo¹i m¸y ph¸t
M¸y ph¸t ®iÖn diesel cã thÓ lµ lo¹i mét chiÒu hoÆc xoay chiÒu, nhng dïng
phæ biÕn nhÊt vÉn lµ m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu. Çc lo¹i m¸y ph¸t kh¸c nhau ë kÝch
cì, çc th«ng sè ®Þnh møc, çc cÊp ®iÖn ¸p theo yªu cÇu vµ t¶i cung cÊp. Mét m¸y
ph¸t cã thÓ ®îc thiÕt kÕ cho çc nhu cÇu thùc tÕ mét çch chÝnh x¸c trong ®ã cã
yªu cÇu vÒ çc cÊp ®iÖn ¸p, s¬ ®å ®Êu d©y mét pha hay nhiÒu pha (®Òu lÊy tõ mét
m¸y ph¸t). Çc phô t¶i cã thÓ ®Êu nèi víi m¸y ph¸t theo çc çch kh¸c nhau pha-
pha, pha-trung tÝnh... hoÆc khi cÇn thiÕt cã thÓ ph¶i sö dông m¸y biÕn ¸p ®Ó cung
cÊp ®iÖn ¸p theo møc phô t¶i yªu cÇu. §iÖn ¸p m¸y ph¸t cßn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh
tèt ®Ó çc phô t¶i “nh¹y c¶m” kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi ho¹t ®éng cña çc phô t¶i
kh¸c (trong cïng mét m¸y ph¸t cung cÊp). HÇu hÕt çc m¸y ph¸t cã d¶i ®iÒu chØnh
®iÖn ¸p cã thÓ bï l¹i ®îc ®é sôt gi¶m ®iÖn ¸p tõ m¸y ph¸t ®Õn m¸y c¾t phô t¶i.
24.6.2. CÊu h×nh m¸y ph¸t

V× tÝnh hiÖu qu¶ vµ lý do kinh tÕ, çc m¸y ph¸t hiÖn nay ®Òu ®îc cÊu t¹o theo
kiÓu tõ trêng quay, vµ cuén d©y c¶m øng lµ phÇn tÜnh. Tõ trêng quay lµ r«to vµ
phÇn øng lµ stato. BiÕn thiªn tõ th«ng kÝch tõ qua cuén d©y tÜnh phÇn øng sÏ sinh ra
24-5
®iÖn ¸p ë ®Çu ra ë cuén d©y ®ã. Cuén d©y kÝch tõ t¹o tõ trêng ®îc cung cÊp bëi
dßng ®iÖn mét chiÒu nhê m¸y kÝch thÝch. M¸y kÝch thÝch cã thÓ lµ tÜnh (®øng yªn)
hoÆc lµ mét m¸y ph¸t ®iÖn quay nhá.
24.6.3. TÇn sè vµ tèc ®é quay cña m¸y ph¸t

TÇn sè cña m¸y ph¸t phô thuéc vµo tèc ®é quay vµ sè cùc cña nã.
Tèc ®é ®ång bé = 120  tÇn sè / sè cùc (vßng / phót)
VÝ dô: NÕu sè cùc cña m¸y ph¸t lµ 4 (2 ®«i cùc) & tÇn sè lµ 50 Hz th× tèc ®é
®ång bé lµ 120  50 / 4 = 1500 vßng / phót.
TÇn sè sÏ dao ®éng khi cã t¶i ®îc m¾c vµo hay t¸ch ra. ViÖc ®iÒu chØnh tèc
®é cña ®éng c¬ diesel ®îc thùc hiÖn nhê bé ®iÒu tèc.
24.6.4. M¸y ph¸t kÝch thÝch

M¸y ph¸t kÝch thÝch lµ mét phÇn cña hîp bé m¸y ph¸t, nã cã nhiÖm vô cung
cÊp dßng ®iÖn mét chiÒu cho cuén d©y kÝch tõ m¸y ph¸t nh»m tõ ho¸ cÆp cùc quay.
M¸y ph¸t kÝch thÝch cã thÓ lµ mét m¸y ph¸t quay nhá cïng víi chØnh lu quay trôc
ghÐp nèi trùc tiÕp víi r«to cña m¸y ph¸t. Tõ trêng kÝch tõ cña m¸y ph¸t kÝch thÝch
®øng yªn, phÇn øng l¹i quay. §Çu ra cña m¸y ph¸t kÝch thÝch ®îc ®iÒu chØnh bëi bé
®iÒu chØnh ®iÖn ¸p (®iÒu chØnh kÝch tõ), bé ®iÒu chØnh nµy trÝch dßng ®iÖn ®i ra tõ
m¸y ph¸t chÝnh, qua chØnh lu vµ cung cÊp cho m¹ch kÝch tõ cña m¸y ph¸t kÝch
thÝch. Khi cã sù thay ®æi ®iÖn ¸p cña ®Çu ra m¸y ph¸t chÝnh, bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p
sÏ thay ®æi dßng ®iÖn kÝch tõ cña m¸y ph¸t kÝch thÝch lµm cho m¸y ph¸t kÝch thÝch
thay ®æi dßng ®iÖn ra, tøc lµ thay ®æi dßng kÝch thÝch m¸y ph¸t chÝnh ®Ó duy tr× ®iÖn
¸p ë ®Þnh møc. M¸y ph¸t kÝch thÝch víi chØnh lu quay kh«ng cÇn trang bÞ chæi than
®Ó cung cÊp dßng ®iÖn ra tõ m¸y ph¸t kÝch thÝch vµo m¹ch kÝch tõ m¸y ph¸t chÝnh
bëi v× m¹ch kÝch tõ, cuén d©y phÇn øng m¸y ph¸t kÝch thÝch, chØnh lu ®Òu quay
nh lµ mét khèi thèng nhÊt. Lo¹i m¸y ph¸t víi kiÓu ghÐp m¸y kÝch thÝch nh thÕ
®îc gäi lµ m¸y ph¸t kh«ng chæi than. Cã lo¹i kh¸c cña m¸y kÝch thÝch cã sö dông
chæi than lµ m¸y kÝch thÝch tÜnh dïng cho m¸y ph¸t mét chiÒu cì nhá. M¸y ph¸t
kÝch thÝch tÜnh kÕt hîp víi ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tÜnh vµ bé phËn khuÕch ®¹i tÜnh do vËy
kh«ng cã phÇn nµo chuyÓn ®éng. Nã trÝch dßng ®iÖn ®i ra tõ m¸y ph¸t chÝnh,
khuÕch ®¹i vµ cung cÊp trùc tiÕp cho cuén d©y kÝch tõ cña m¸y ph¸t chÝnh. M¸y
ph¸t kÝch thÝch tÜnh nh vËy thùc hiÖn c¶ vai trß cña bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p, vµ ®îc
gäi chÝnh x¸c h¬n lµ bé ®iÒu chØnh - kÝch thÝch.
24.6.5. B¶o vÖ vµ lµm m¸t cña m¸y ph¸t

PhÇn tæn thÊt ®ång vµ tæn thÊt s¾t cña m¸y ph¸t ®îc biÕn thµnh nhiÖt. Thµnh
phÇn tæn thÊt ®ång trong d©y dÉn tû lÖ víi I2R do ®ã thay ®æi phô thuéc vµo t¶i.
24-6
Thµnh phÇn tæn thÊt s¾t (tæn thÊt trong lâi thÐp) thay ®æi theo ®iÖn ¸p kh«ng phô
thuéc vµo t¶i. NhiÖt ®é cña cuén d©y phô thuéc vµo nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh
céng thªm víi phÇn nhiÖt ®é t¨ng lªn do tæn thÊt ®ång vµ tæn thÊt s¾t lµm nãng lªn.
Nh»m môc ®Ých gi÷ cho nhiÖt ®é cña phÇn cuén d©y n»m ë díi møc cho phÐp, ®¶m
b¶o tuæi thä cña çch ®iÖn th× m¸y ph¸t cÇn ph¶i ®îc lµm m¸t.
B×nh thêng çc m¸y ph¸t ®îc trang bÞ qu¹t hót giã vµo phßng ®Æt m¸y ë mét
®Çu vµ thæi ra ë ®Çu kia. Çc m¸y ph¸t cã thÓ ®îc chÕ t¹o víi kiÓu lµm m¸t d¹ng
më (open-ventilated), kiÓu m¸i nghiªng (drip proof) hoÆc kiÓu ®ãng kÝn hoµn toµn
(totally enclosed), tuú thuéc vµo yªu cÇu møc ®é lµm m¸t. Víi kiÓu më m¸y ph¸t cã
®é më ®ãn dßng kh«ng khÝ vµo vµ ra rÊt lín ë mçi ®Çu, víi c¶n trë sù lu th«ng Ýt
nhÊt. Theo kiÓu m¸i nghiªng th× çc giät chÊt láng r¬i trªn m¸i víi gãc nghiªng lín
h¬n 150 theo ph¬ng th¼ng ®øng sÏ kh«ng thÓ vµo ®îc bªn trong thiÕt bÞ. KiÓu
®ãng kÝn hoµn toµn ®¶m b¶o thiÕt bÞ ®îc b¶o vÖ tèt nhÊt khái níc, bôi vµ x©m
nhËp tõ bªn ngoµi do ®Æc ®iÓm cÊu tróc kÝn cña nã, tuy vËy kiÓu nµy gÝa thµnh sÏ
®¾t. ë nh÷ng níc khÝ hËu nhiÖt ®íi cÇn cã çc thiÕt bÞ sÊy m¸y ph¸t ®Ó gi÷ cho
cuén d©y ®îc kh« r¸o, hoÆc cã thÓ dïng çc chÊt çch ®iÖn ®Æc biÖt phï hîp víi
khÝ hËu nhiÖt ®íi ®Ó b¶o vÖ thiÕt bÞ khái x©m nhËp tõ bªn ngoµi nh Èm, nÊm mèc,
c«n trïng vµ nhiÖt ®é m«i trêng cao.
24.6.6. C«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y ph¸t

C«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y ph¸t dïng ®éng c¬ diesel giíi h¹n tõ 15 kW trë
lªn ®Õn tuú ý, vµ chóng cã rÊt nhiÒu kÝch cì (tÝnh theo ®¬n chiÕc hay hîp bé). Çc
m¸y ph¸t cã cÊp ®iÖn ¸p 120 V lo¹i mét pha ®Õn 4800 V lo¹i nhiÒu pha. Víi phô t¶i
hçn hîp vµ phô t¶i chiÕu s¸ng th× hÖ thèng 3 pha 4 d©y lµ thêng hay ®îc sö dông
nhÊt. Trªn b¶ng nh·n m¸y sÏ ghi çc sè liÖu: c«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y tÝnh theo
kW vµ kVA, ®iÖn ¸p ®Þnh møc, hÖ sè c«ng suÊt ®Þnh møc vµ ®é t¨ng nhiÖt ®é. C«ng
suÊt theo kW ®îc x¸c ®Þnh theo phô t¶i ®Ønh. C«ng suÊt theo kVA ®îc x¸c ®Þnh
t¬ng øng theo c«ng suÊt kW vµ hÖ sè c«ng suÊt.
B×nh thêng hÖ thèng m¸y ph¸t dù phßng ®îc nèi vµo phÝa thø cÊp cña m¸y
biÕn ¸p (cña hÖ thèng cung cÊp ®iÖn b×nh thêng) vµ cung cÊp ®iÖn ¸p theo yªu cÇu.
HÇu hÕt çc m¸y cã d¶i ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu sö dông thùc tÕ.
Do vËy ®iÖn ¸p cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh nh»m bï l¹i tæn thÊt trªn d©y dÉn, nh»m gi÷
cho ®iÖn ¸p t¹i çc m¸y c¾t phô t¶i kh«ng thay ®æi c¶ khi cung cÊp tõ hÖ thèng ®iÖn
b×nh thêng hoÆc tõ m¸y ph¸t dù phßng. NhiÒu m¸y ph¸t cã cuén d©y kÐp, cã thÓ
nèi vËn hµnh song song hay nèi tiÕp, nhng khi sö dông víi môc ®Ých dù phßng b×nh
thêng th× chóng ®îc nèi cè ®Þnh ®Ó taä ra møc ®iÖn ¸p x¸c ®Þnh.
24-7
24.6.7. ¶nh hëng cña hÖ sè c«ng suÊt
Çc m¸y ph¸t ®îc thiÕt kÕ theo tiªu chuÈn c«ng nghiÖp phï hîp víi phô t¶i cã
hÖ sè c«ng suÊt lµ 0.8. Tuy vËy trong nhiÒu trêng hîp t¶i cã hÖ sè c«ng suÊt thÊp
h¬n lµm n¶y sinh ra vÊn ®Ò lµ liÖu t¶i cÇn ®îc thay ®æi ®Ó ®¶m b¶o hÖ sè c«ng suÊt
hay m¸y ph¸t cÇn thiÕt kÕ phï hîp víi hÖ sè c«ng suÊt bÐ h¬n cña phô t¶i.
Çch kinh tÕ nhÊt lµ thay ®æi phô t¶i phï hîp víi hÖ sè c«ng suÊt m¸y ph¸t.
NÕu hÖ sè c«ng suÊt nhá, cã thÓ thay ®æi b»ng çch m¾c thªm dung kh¸ng vµo m¹ch
®iÖn, vÝ dô m¾c nèi song song bé tô, thay thÕ ®éng c¬ kh«ng ®ång bé b»ng ®éng c¬
®ång bé. HÖ sè c«ng suÊt b×nh thêng kh«ng ¶nh hëng ®Õn kÝch cì cña ®éng c¬
ch¹y m¸y ph¸t. T¶i cña ®éng c¬ nµy dùa theo chñ yÕu lµ c«ng suÊt kW ®Çu ra cña
m¸y ph¸t. Tuy vËy hÖ sè c«ng suÊt thÊp sÏ lµm gi¶m hiÖu suÊt m¸y ph¸t vµ cßn cã
thÓ lµm gi¶m tuæi thä m¸y ph¸t, trõ khi c«ng suÊt kVA ®ang cßn ®ñ lín hoÆc cã
biÖn ph¸p ®Æc biÖt t¨ng cêng çch ®iÖn cho cuén d©y ®Ó gióp cho nã chÞu ®îc
phÇn nhiÖt g©y ra bëi thµnh phÇn dßng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng.
24.6.8. Sù gia t¨ng nhiÖt ®é

Dßng ®iÖn ch¹y qua cuén d©y m¸y ph¸t lµm t¨ng nhiÖt ®é cuén d©y lªn nhiÒu
so víi m«i trêng xung quanh. NhiÖt trong cuén d©y nÕu ®ñ lín vµ duy tr× l©u cã thÓ
lµm h háng çch ®iÖn cña cuén d©y. Çc m¸y ph¸t ®îc chÕ t¹o theo tiªu chuÈn
NEMA cã tuæi thä çch ®iÖn thiÕt kÕ lµ 30.000 giê vËn hµnh liªn tôc. NÕu m¸y ph¸t
vËn hµnh t¹i møc dßng ®iÖn lín vît gi¸ trÞ ®Þnh møc th× çch ®iÖn cuén d©y sÏ bÞ
giµ, møc ®é l·o ho¸ cña çch diÖn sÏ t¨ng nhanh.
NhiÖt ®é ghi trªn b¶ng nh·n m¸y kh«ng ph¶i lµ nhiÖt ®é thùc tÕ cña cuén d©y
mµ lµ phÇn nhiÖt ®é t¨ng lªn, tøc lµ phÇn chªnh lÖch nhiÖt ®é m«i trêng xung
quanh vµ nhiÖt ®é trung b×nh trong cuén d©y sau khi m¸y ph¸t khëi ®éng vµ æn ®Þnh,
trong trêng hîp vËn hµnh ë chÕ ®é phô t¶i ®Þnh møc vµ hÖ sè c«ng suÊt ®Þnh møc.
NhiÖt ®é cuén d©y nãi çch kh¸c b»ng tæng nhiÖt ®é trong phßng vµ nhiÖt ®é t¨ng
lªn. B×nh thêng nhiÖt ®é phßng (tøc nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh n¬i ®Æt çc
m¸y ph¸t) lÊy b»ng 400C.
Sau khi m¸y ph¸t khëi ®éng th× bøc x¹ nhiÖt tõ ®éng c¬ vµ m¸y ph¸t sÏ lµm
t¨ng nhiÖt ®é phßng cho ®Õn khi nã æn ®Þnh ë giíi h¹n nµo ®Êy, giíi h¹n nµy phô
thuéc vµo nhiÖt ®é ngoµi trêi vµ kh¶ n¨ng th«ng giã trong phßng. NhiÖt ®é phßng
tÝnh to¸n trong trêng hîp xÊu nhÊt lµ khi m¸y ph¸t vËn hµnh ë t¶i lín nhÊt vµ nhiÖt
®é ngoµi trêi còng lín nhÊt. NhiÖt ®é nµy sÏ ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh chän lùa
thiÕt bÞ lµm m¸t cña m¸y ph¸t.
M¸y ph¸t dù phßng thêng lµm viÖc ë chÕ ®é ng¾n h¹n, vµi ngµy hoÆc vµi giê,
trong ®iÒu kiÖn vÒ bè trÝ kh«ng gian tèt. Do vËy c«ng suÊt ®Þnh møc theo kVA cã
24-8
thÓ lín h¬n c«ng suÊt m¸y ®iÖn lµm viÖc thêng xuyªn. Do vËy m¸y ph¸t nµy kh«ng
nªn ®Ó vËn hµnh ë chÕ ®é l©u dµi.
24.6.9. Dung lîng m¸y ph¸t theo yªu cÇu

M¸y ph¸t cÇn ph¶i cã c«ng suÊt theo kVA ®ñ lín ®Ó khëi ®éng ®éng c¬ lín
nhÊt mµ kh«ng g©y sôt ¸p qu¸ nhiÒu. KÝch cì tÝnh to¸n cña m¸y ph¸t khi chän dùa
vµo phô t¶i ®Ønh ®îc so s¸nh víi kÝch cì khi chän theo yªu cÇu ®¶m b¶o tr¸nh møc
sôt ¸p lín, con sè nµo lín h¬n sÏ ®îc lÊy lµ c«ng suÊt kVA yªu cÇu. T¶i ®Ønh cã thÓ
x¸c ®Þnh b»ng viÖc ®o nhu cÇu t¶i trong mét kho¶ng thêi gian, nÕu kh«ng thùc hiÖn
®îc, t¶i ®Ønh cã thÓ ®îc íc tÝnh b»ng tæng tÊt c¶ çc phô t¶i nèi víi m¸y ph¸t
nh©n víi hÖ sè nhu cÇu hay hÖ sè ®ång thêi mµ cã thÓ ®¹i diÖn cho tû lÖ lín nhÊt cã
thÓ cña tæng phô t¶i thùc t¹i thêi ®iÓm nµo ®Êy. Khi chän hîp bé m¸y ph¸t nh»m
®¶m b¶o ®ñ c«ng suÊt kVA th× sôt gi¶m ®iÖn ¸p lín nhÊt cho phÐp còng cÇn ®îc
x¸c ®Þnh râ. Khi mét ®éng c¬ lín khëi ®éng, mét dßng ®iÖn ®¸ng kÓ ®i vµo ®éng c¬
®ã vµ g©y ra sù sôt gi¶m ®iÖn ¸p chèc l¸t trong khi bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®ang ph¶n
øng t¨ng kÝch thÝch vµ thiÕt lËp l¹i møc ®iÖn ¸p míi. Çc dao ®éng vÒ ®iÖn ¸p
thêng kh«ng cho phÐp vît qu¸ 5% ®èi víi hÇu hÕt çc lo¹i phô t¶i, chØ mét sè
thiÕt bÞ c«ng nghiÖp cã thÓ cho phÐp sôt gi¶m ®iÖn ¸p tíi 35%.
24.6.10. HiÖu suÊt cña m¸y ph¸t

M¸y ph¸t ®iÖn lµ lo¹i m¸y biÕn ®æi n¨ng lîng cã hiÖu suÊt cao, ®Æc biÖt ®èi
víi çc m¸y cã c«ng suÊt lín. HiÖu suÊt cña m¸y ph¸t ba pha cã thÓ tõ 90% ®èi víi
m¸y ph¸t 100 kW tíi 95% ®èi víi çc m¸y ph¸t vµi tr¨m kW. M¸y ph¸t mét pha th×
Ýt h¬n 3-5% vÒ hiÖu suÊt so víi m¸y ph¸t ba pha t¬ng øng møc c«ng suÊt.
Phô t¶i vµ çc ®iÒu kiÖn vËn hµnh ¶nh hëng ®Õn hiÖu suÊt cña m¸y ph¸t. HiÖu
suÊt danh ®Þnh ®îc nãi ®Õn víi mét m¸y ph¸t cô thÓ thêng ¸p dông trong trêng
hîp vËn hµnh víi c«ng suÊt ®Þnh møc. NÕu c«ng suÊt ®Çu ra nhá h¬n hiÖu suÊt cña
m¸y ph¸t sÏ gi¶m ®i. ThËm chÝ khi m¸y ph¸t cÊp ®iÖn cho phô t¶i ë møc ®Ønh mµ
m¸y ph¸t cha sö dông hÕt c«ng suÊt th× nh vËy nã vÉn cha vËn hµnh víi hiÖu suÊt
cao nhÊt.
§iÒu nµy cã thÓ ®îc gi¶i thÝch khi ph©n tÝch tæn thÊt cña m¸y ph¸t gåm cã
çc thµnh phÇn: tæn thÊt I2R cña cuén d©y r«to vµ stato, tæn thÊt trong lâi thÐp vµ çc
tæn thÊt kh¸c nh do dßng ®iÖn xo¸y hoÆc do ph©n bè kh«ng ®Òu dßng ®iÖn trong
cuén d©y phÇn øng, çc tæn thÊt trong m¸y ph¸t kÝch thÝch, ®iÖn trë kÝch tõ, do ma
s¸t æ ®ì, khe hë. Thµnh phÇn tæn thÊt do ma s¸t, khe hë, tæn thÊt lâi thÐp lµ kh«ng
®æi vµ nã sÏ chiÕm tû lÖ lín khi phô t¶i nhá.
24-9
24.6.11. Thø tù pha
M¸y ph¸t dù phßng cÇn ph¶i ®îc ®Êu nèi ra thanh çi cÊp ®iÖn cho phô t¶i
theo ®óng thø tù pha gièng nh hÖ thèng cung cÊp ®iÖn b×nh thêng. CÇn ph¶i kiÓm
tra ®óng thø tù pha tríc khi lÇn ®Çu cÊp ®iÖn tõ m¸y ph¸t dù phßng cho phô t¶i.
ViÖc kiÓm tra ®óng thø tù pha sÏ ®îc thùc hiÖn b»ng çch: tríc tiªn x¸c ®Þnh
çc ®Çu ra cña m¸y ph¸t dù phßng ®¸nh sè lµ ®Çu sè 1, ®Êu nèi víi mét ®Çu cña hÖ
thèng. Çc ®Çu d©y cßn l¹i sè 2 vµ 3 tríc khi ®Êu nèi víi hai ®Çu cßn l¹i cña hÖ
thèng sÏ ®îc kiÓm tra nhê kho¸ chuyÓn m¹ch vµ çc chØ thÞ ®Ìn b¸o thø tù pha.
NÕu thø tù quay pha ®îc chØ ra lµ sai híng th× cÇn ph¶i ®¶o l¹i 2 d©y hoÆc cña
m¸y ph¸t hoÆc t¹i kho¸ chuyÓn m¹ch.
24.7. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

24.7.1. §iÒu chØnh ®iÖn ¸p
Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng b×nh thêng ®îc trang bÞ kÌm theo bé ®iÒu chØnh
®iÖn ¸p nh»m môc ®Ých ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p mét çch tù ®éng. Bé ®iÒu chØnh sÏ gi÷
®iÖn ¸p ®Çu ra cña m¸y ph¸t t¹i gi¸ trÞ ®Þnh møc, xª dÞch trong d¶i hÑp, vµ trong qu¸
tr×nh qu¸ ®é khi mang t¶i sÏ g©y ra thay ®æi vÒ ®iÖn ¸p, bé ®iÒu chØnh sÏ ph¶n øng
®Ó ®a trë l¹i vÒ d¶i nµy cµng nhanh cµng tèt. Phô t¶i ®ßi hái chÊt lîng ®iÖn ¸p tèt
th× m¸y ph¸t cÇn ®îc trang bÞ bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tÜnh, kiÓu b»ng chØnh lu cã
®iÒu khiÓn hoÆc dïng tranzitor.
Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tÜnh sÏ sö dông m¹ch ®o ®é sai lÖch, so s¸nh ®iÖn ¸p vËn
hµnh mét çch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp víi ®iÖn ¸p tham chiÕu vµ dïng tÝn hiÖu ®é
lÖch ®Ó ®iÒu chØnh møc kÝch tõ cña m¸y ph¸t.
Khi sö dông m¸y kÝch thÝch quay ®Ó t¹o tõ trêng kÝch tõ th× bé ®iÒu chØnh
®iÖn ¸p vËn hµnh theo çch gi¸n tiÕp b»ng çch ®iÒu chØnh dßng ®iÖn kÝch tõ cña
m¸y ph¸t kÝch thÝch thay v× ®iÒu chØnh dßng ®iÖn kÝch tõ cña m¸y ph¸t chÝnh. Khi
phô t¶i cã biÕn ®éng, t¨ng lªn ®ét ch¼ng h¹n, g©y ra sôt gi¶m ®iÖn ¸p ®Çu ra cña
m¸y ph¸t th× bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p c¶m nhËn sù thay ®æi vµ t¨ng nhanh dßng kÝch tõ
cña m¸y ph¸t kÝch thÝch, ®¶m b¶o nhanh chãng håi phôc trë l¹i ®iÖn ¸p b×nh thêng.
KÕt qu¶ cña viÖc t¨ng nhanh dßng kÝch tõ cña m¸y ph¸t kÝch thÝch sÏ lµm t¨ng dßng
kÝch tõ cña m¸y ph¸t chÝnh, do vËy sÏ t¨ng ®iÖn ¸p ®Çu ra. Do ®iÖn ¸p cña m¸y ph¸t
t¨ng ®Ó trë l¹i b×nh thêng bé ®iÒu chØnh ph¶i gi¸m s¸t, vµ nhê m¸y ph¸t kÝch thÝch,
gi¶m thÊp kh¶ n¨ng qu¸ ®iÖn ¸p.
Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p nh¹y c¶m kh«ng chØ víi ®iÖn ¸p mµ cßn ®èi víi dßng
®iÖn ®Çu ra cña m¸y ph¸t. Khi cã qu¸ tr×nh qu¸ ®é cña phô t¶i lín, cã dßng ®iÖn lín
tõ çc cuén d©y m¸y ph¸t, nh vËy còng lµm t¨ng dßng ®iÖn ch¹y trong m¹ch kÝch
tõ cña m¸y kÝch thÝch, viÖc t¨ng nµy dÉn ®Õn t¨ng dßng ®iÖn ®Çu ra cña m¸y ph¸t
24-10
kÝch thÝch tøc lµ t¨ng dßng ®iÖn kÝch tõ cña m¸y ph¸t chÝnh, chèng l¹i ®îc sôt gi¶m
®iÖn ¸p ®Çu ra m¸y ph¸t chÝnh. HiÖu qu¶ nµy ®îc gäi lµ kÝch thÝch cêng hµnh, lµm
t¨ng nhanh phôc håi ®iÖn ¸p.
24.7.2. Sù æn ®Þnh cña ®iÖn ¸p

Mét m¸y ph¸t ®îc trang bÞ bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tù ®éng sÏ duy tr× ®îc ®iÖn
¸p gÇn nh kh«ng ®æi t¹i bÊt kú møc phô t¶i lµm viÖc æn ®Þnh, tuy vËy ®iÖn ¸p vÉn
cã thÓ biÕn ®æi chót Ýt, trªn hoÆc díi so víi gi¸ trÞ trung b×nh. Sù thay ®æi nhá nµy
®îc xÐt ®Õn nh lµ ®é æn ®Þnh cña ®iÖn ¸p, vµ thêng ®îc ®¸nh gi¸ b»ng  %
(d¬ng hoÆc ©m) so víi ®iÖn ¸p ®Þnh møc. Çc bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p m¸y ph¸t
thêng cã ®é æn ®Þnh  2%, çc bé ®iÒu chØnh nh¹y cã thÓ ®é æn ®Þnh  0.5%.
§èi víi hÇu hÕt çc bé ®iÒu chØnh, ®iÖn ¸p trung b×nh sÏ kh«ng lµ nh nhau víi
çc chÕ ®é phô t¶i æn ®Þnh. Sù kh¸c nhau nµy xem nh lµ d¶i ®iÒu chØnh. Cô thÓ h¬n
d¶i ®iÒu chØnh chÝnh lµ sù kh¸c nhau gi÷a ®iÖn ¸p æn ®Þnh trung b×nh ë chÕ ®é lµm
viÖc kh«ng t¶i vµ chÕ ®é ®Çy t¶i. D¶i ®iÒu chØnh thêng ®îc biÓu diÔn theo % cña
®iÖn ¸p ®Þnh møc.
Çc giíi h¹n æn ®Þnh vµ ®iÒu chØnh ®îc chØ ra trªn B¶ng I díi ®©y:
Yªu cÇu Yªu cÇu
b×nh thêng chÝnh x¸c
D¶i ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p 4% %
Møc ®é thay ®æi ®iÖn ¸p cùc ®¹i ë t¶i æn ®Þnh  2%  0.5%
Sôt gi¶m ®iÖn ¸p lín nhÊt (®Çy t¶i, h/s c«ng suÊt 0.8) 30% 10%
Thêi gian håi phôc ®iÖn ¸p lín nhÊt 4 sec 1 sec
Ph¹m vi ®iÖn ¸p nhá nhÊt  10%  10%
24.7.3. Sôt gi¶m ®iÖn ¸p vµ phôc håi

ViÖc thay ®æi ®ét ngét t¶i sÏ g©y ra biÕn ®éng vÒ ®iÖn ¸p vµ ®iÖn ¸p cÇn ph¶i
®îc phôc håi vµ trë l¹i møc gÇn nh tríc ®ã. Sù sôt gi¶m hoÆc t¨ng ®iÖn ¸p t¹m
thêi khi ®ãng thªm t¶i vµo hoÆc ng¾t t¶i ra ph¶i ®îc h¹n chÕ nh»m tr¸nh h háng
thiÕt bÞ. VÊn ®Ò cÇn quan t©m lµ c¶ biªn ®é dao ®éng vµ thêi gian håi phôc. Nh
®îc chØ ra trªn B¶ng I ë trªn, giíi h¹n sôt gi¶m ®iÖn ¸p ®îc biÓu diÔn theo % ®iÖn
¸p ®Þnh møc, vµ thêi gian håi phôc lµ thêi gian tÝnh theo gi©y ®Ó håi phôc vµ gi÷
®iÖn ¸p trong d¶i æn ®Þnh ®· ®Æt ra. Sôt gi¶m ®iÖn ¸p nghiªm träng nhÊt lµ khi cã t¶i
lín víi hÖ sè c«ng suÊt thÊp bÊt ngê ®ãng vµo. Mét vÝ dô lµ khi khëi ®éng ®éng c¬
kh«ng ®ång bé c«ng suÊt lín. Víi m¸y ph¸t c«ng suÊt ®ñ lín sÏ ph¶n øng l¹i ®îc
®Ó ®¸p øng dßng t¶i lín theo yªu cÇu khi ®éng c¬ khëi ®éng mµ møc sôt ®iÖn ¸p lín
24-11
vÉn n»m trong giíi h¹n cho phÐp. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tèt ph¶n øng nhanh sÏ h¹n
chÕ ®îc biªn ®é sôt gi¶m ®iÖn ¸p còg nh rót ng¾n thêi gian håi phôc.
Ph¶n øng ®iÖn ¸p ®iÓn h×nh ®èi víi t¶i ®îc tr×nh bµy trªn h×nh 1.
24.7.4. Chän bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

Khi chän mét hîp bé m¸y ph¸t th× cÇn x¸c ®Þnh râ tÝnh chÊt yªu cÇu sö dông
vµ yªu cÇu ®iÒu chØnh. §Æc tÝnh kü thuËt xÐt ®Õn ®îc dùa trªn yªu cÇu thùc tÕ nh»m
môc ®Ých tr¸nh viÖc chän thiÕt bÞ víi gi¸ thµnh cao qu¸ kh«ng cÇn thiÕt. Møc ®é yªu
cÇu ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p, d¶i réng hay hÑp còng cÇn ®îc biÕt. NÕu møc ®iÒu chØnh
kh«ng cÇn hÑp qu¸ th× mét bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p thêng theo tiªu chuÈn sÏ ®¸p øng
®îc vµ sÏ lµ kinh tÕ nhÊt. Khi mµ cã khëi ®éng ®éng c¬ vµ ®é sôt gi¶m ®iÖn ¸p lµ
yÕu tè quyÕt ®Þnh viÖc chän m¸y ph¸t th× cÇn so s¸nh vÒ gi¸ thµnh gi÷a viÖc chän
m¸y ph¸t nhá h¬n víi bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®Æc biÖt vµ chän m¸y ph¸t lín h¬n víi
bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p theo tiªu chuÈn.
24.7.5. Çc lo¹i bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

Çc bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tÜnh vÒ c¬ b¶n ®îc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh dßng
®iÖn kÝch tõ cña çc m¸y kÝch thÝch quay.
Cã hai kiÓu ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tÜnh: ®iÒu chØnh b»ng chØnh lu cã ®iÒu khiÓn
vµ ®iÒu chØnh b»ng transistor. Mçi lo¹i lµ mét thiÕt bÞ ®iÖn tö tÜnh hoµn chØnh kh«ng
sö dông thµnh phÇn chuyÓn ®éng nµo, thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu chØnh tøc thêi, cã
kh¶ n¨ng ph¶n øng nhanh chãng víi mäi biÕn ®éng vÒ ®iÖn ¸p.
24.7.6. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p dïng chØnh lu cã ®iÒu khiÓn

Trong bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p dïng chØnh lu b¸n dÉn cã ®iÒu khiÓn (SCR), ®iÖn
¸p tõ ®Çu ra cña m¸y ph¸t ®îc biÕn ®æi tõ xoay chiÒu thµnh mét chiÒu nhê çc
chØnh lu. §Çu ra mét chiÒu ®îc läc vµ ®Æt vµo m¹ch so s¸nh ®iÖn ¸p. Nã sÏ thùc
hiÖn nhiÖm vô so s¸nh ®iÖn ¸p ra cña m¸y ph¸t víi ®iÖn ¸p tham chiÕu. §iÖn ¸p
tham chiÕu lµ cÇu ®i-èt zener, cã ®Æc tÝnh lµ duy tr× ®iÖn ¸p kh«ng ®æi cÇn thiÕt. Sù
kh¸c nhau cña ®iÖn ¸p tham chiÕu vµ ®iÖn ¸p thùc tÕ sinh ra tÝn hiÖu b¸o sai lÖch vµ
bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p l¹i thùc hiÖn ®iÒu chØnh, cho phÐp nã ®iÒu khiÓn ®îc thêi
gian më cña SCR, ®ñ lín trong mçi chu kú ®Ó cung cÊp dßng ®iÖn kÝch tõ cña m¸y
kÝch thÝch. Khi t¶i m¸y ph¸t thay ®æi g©y ra t¨ng hay gi¶m ®iÖn ¸p, bé ®iÒu chØnh sÏ
thay ®æi thêi gian ®iÒu khiÓn cña SCR ®Ó cung cÊp møc dßng ®iÖn kÝch tõ cÇn thiÕt
cho m¸y kÝch tõ.
24.7.7. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p dïng transistor ®iÒu khiÓn

Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p dïng transistor ®iÒu khiÓn dïng mét m¸y biÕn ¸p vµ mét
chØnh lu ®Ó lÊy ®iÖn ¸p kiÓm tra vµ cÇu ®i-èt zener ®Ó cã ®iÖn ¸p tham chiÕu, thùc
24-12
hiÖn nh ®èi víi bé ®iÒu chØnh dïng chØnh lu cã ®iÒu khiÓn. Tuy nhiªn ®èi víi bé
®iÒu chØnh dïng transistor ®iÖn ¸p sai lÖch ®îc dïng ®Ó bËt mét hay nhiÒu
transistor ®iÒu khiÓn, nh vËy sÏ ®iÒu khiÓn ®îc transistor c«ng suÊt vµ ®iÒu khiÓn
dßng trong m¹ch kÝch tõ cña m¸y ph¸t kÝch tõ.
24.7.8. Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p - M¸y kÝch thÝch tÜnh

Bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p - m¸y kÝch thÝch tÜnh lµ kÕt hîp gi÷a m¸y kÝch thÝch
khuÕch ®¹i tõ vµ ®iÒu chØnh b¸n dÉn. Bé ®iÒu chØnh thùc hiÖn ®o ®iÖn ¸p m¸y ph¸t
nhê mét m¸y biÕn ®iÖn ¸p. Bªn c¹nh m¸y biÕn ®iÖn ¸p, bé ®iÒu chØnh - m¸y kÝch
thÝch cã c¶ biÕn dßng ®iÖn t¹o tõ th«ng bæ sung trong khuÕch ®¹i tõ (ph¶n øng b·o
hoµ). Tõ th«ng nµy t¹o sù t¨ng lªn vÒ gi¸ trÞ vector víi ®iÖn ¸p cña kÝch thÝch m¸y
ph¸t, do vËy lµm t¨ng lªn dßng ®iÖn kÝch tõ trong ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, vÝ dô khi hÖ sè
c«ng suÊt thÊp, dßng ®iÖn khëi ®éng cña çc ®éng c¬ lín.
24.7.9. Çc m¸y ph¸t vËn hµnh song song

Khi çc m¸y ph¸t m¾c vËn hµnh song song cÊp ®iÖn cho phô t¶i, bé ®iÒu tèc sÏ
®iÒu chØnh sao cho mçi m¸y cã tû lÖ c«ng suÊt ®îc ph©n phèi theo dung lîng. Khi
cã phô t¶i cã hÖ sè c«ng suÊt nhá h¬n tæng thÓ, mçi m¸y ph¸t sÏ tù c©n b»ng nh»m
tr¸nh dßng ®iÖn quÈn c©n b»ng ch¹y gi÷a çc m¸y ph¸t. Ph¬ng ph¸p phæ biÕn nhÊt
®Ó tr¸nh hiÖn tîng nµy lµ më m¹ch vßng hoÆc bï riªng lÎ.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc tr×nh bµy trªn h×nh II, biÕn dßng ®iÖn ®îc nèi vµo mét
pha kh¸c víi pha mµ ®a vµo ®Çu vµo bé c¶m øng ®iÖn ¸p cña bé ®iªï chØnh, do vËy
nã lÖch nhau 900 (vÝ dô biÕn dßng ®îc nèi ë pha 2 cßn ®iÖn ¸p ®îc nèi gi÷a pha 2
vµ 3).
24.7.10. B¶o vÖ tèc ®é thÊp

§iÖn ¸p ®Çu ra m¸y ph¸t th× tû lÖ víi tèc ®é vµ tõ th«ng kÝch tõ. NÕu m¸y ph¸t
quay nhá h¬n tèc ®é ®Þnh møc, ®iÖn ¸p sÏ gi¶m xuèng vµ bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p sÏ
t¨ng kÝch thÝch ®Ó ®¹t ®îc møc ®iÖn ¸p duy tr× b×nh thêng. Do vËy vËn hµnh l©u
dµi khi tèc ®é gi¶m sÏ g©y ra lín qu¸ møc ë dßng ®Çu ra m¸y kÝch thÝch vµ bé ®iÒu
chØnh, sinh nhiÖt lµm nãng vµ cã thÓ lµm háng bé ®iÒu chØnh vµ háng m¹ch kÝch tõ
cña m¸y ph¸t kÝch thÝch hoÆc m¹ch kÝch tõ m¸y ph¸t chÝnh. B¶o vÖ chèng tèc ®é
gi¶m thÊp còng ®îc yªu cÇu kÌm theo ®èi víi bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p vµ cÇn x¸c
®Þnh khi nhµ s¶n xuÊt cung cÊp thiÕt bÞ hîp bé.
24.8. HÖ thèng truyÒn c«ng suÊt

24.8.1. Çc chøc n¨ng cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t
Cã hai chøc n¨ng chÝnh cña thiÕt bÞ ®ãng c¾t cña m¸y ph¸t dù phßng lµ:
24-13
1. ChuyÓn cung cÊp phô t¶i tõ nguån ®iÖn b×nh thêng hoÆc nguån ®iÖn dù
phßng theo yªu cÇu.
2. B¶o vÖ m¸y ph¸t vµ çc thiÕt bÞ khi cã sù cè.
ThiÕt bÞ ®ãng c¾t cÇn chän theo cÊp ®iÖn ¸p vµ dßng lµm viÖc ®Þnh møc, vµ
kÌm theo nã lµ çc thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ chèng çc lo¹i sù cè.
24.8.2. VËn hµnh b»ng tay

ViÖc khëi ®éng ®éng c¬, ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p vµ tÇn sè, chuyÓn t¶i lÊy nguån
®iÖn dù phßng cã thÓ thùc hiÖn b»ng tay nÕu cã ngêi trùc suèt thêi gian 24/24 vµ
cho phÐp gi¸n ®o¹n cÊp ®iÖn trong kho¶ng gi÷a thêi gian hÖ thèng cung cÊp ®iÖn
b×nh thêng bÞ sù cè vµ khi hÖ thèng cÊp ®iÖn sù cè b¾t ®Çu thùc sù ho¹t ®éng.
Th«ng thêng, ®éng c¬ diesel sÏ khëi ®éng khi bÊm nót nhÊn khëi ®éng hoÆc
®iÒu khiÓn b»ng tay bëi ngêi vËn hµnh, sau ®ã chuyÓn t¶i lÊy ®iÖn tõ nguån ®iÖn
b×nh thêng sang lÊy ®iÖn cña m¸y ph¸t dù phßng, thùc hiÖn b»ng kho¸ chuyÓn khi
tÇn sè vµ ®iÖn ¸p ®¹t gi¸ trÞ cho phÐp.
24.8.3. VËn hµnh b¸n tù ®éng

Theo çch khëi ®éng nµy, tÝn hiÖu khëi ®éng b»ng tay ®îc ph¸t ra tõ vÞ trÝ xa.
Khi tr×nh tù khëi ®éng hoµn thµnh, cã thÓ chuyÓn nguån cÊp ®iÖn phô t¶i b»ng tay
hoÆc tù ®éng, vµ çc thiÕt bÞ sÏ tù ®éng ®iÒu khiÓn ®éng c¬ vµ m¸y ph¸t. Çc thiÕt
bÞ th«ng b¸o tr¹ng th¸i cÇn ®îc trang bÞ tõ phßng ®iÒu khiÓn (tõ xa) ®Ó ngêi vËn
hµnh ®¶m b¶o tr×nh tù khëi ®éng ®· hoµn thµnh.
24.8.4. VËn hµnh tù ®éng

Mét hÖ thèng tù ®éng kiÓm tra gi¸m s¸t cung cÊp ®iÖn mét çch liªn tôc vµ ®a
ra tÝn hiÖu khëi ®éng khi cã sù cè háng hãc hoÆc suy gi¶m ®iÖn ¸p ë hÖ thèng nguån
cung cÊp ®iÖn b×nh thêng, sau ®ã nã sÏ thùc hiÖn tù ®éng chuyÓn cÊp ®iÖn phô t¶i
lÊy tõ nguån ®iÖn m¸y ph¸t dù phßng.
HÖ thèng vËn hµnh tù ®éng th× gi¸ thµnh sÏ ®¾t h¬n vµ khi chän h×nh thøc vËn
hµnh nµy th× cÇn xem xÐt çc vÊn ®Ò:
a. TÇm quan träng cña viÖc cung cÊp ®iÖn dù phßng.
b. Kho¶ng thêi gian chuyÓn ®æi cã thÓ ®îc phÐp.
c. Kh¶ n¨ng cã thÓ bè trÝ nh©n viªn trùc vËn hµnh thêng xuyªn.
24.8.5. Kho¸ chuyÓn m¹ch

Kho¸ chuyÓn m¹ch ®îc l¾p ®Æt gióp cho viÖc chuyÓn ®æi gi÷a nguån cung cÊp
®iÖn b×nh thêng vµ nguån ®iÖn dù phßng. VÞ trÝ b×nh thêng cña nã lµ lÊy ®iÖn tõ
nguån cung cÊp ®iÖn b×nh thêng, cßn vÞ trÝ sù cè kho¸ sÏ chuyÓn m¹ch lÊy ®iÖn tõ
m¸y ph¸t dù phßng.
24-14
HÖ thèng cung cÊp ®iÖn dù phßng ®îc khëi ®éng tù ®éng, sau ®ã chuyÓn
nguån nhê kho¸ chuyÓn m¹ch tù ®éng vËn hµnh b»ng cuén d©y ®iÖn tõ hoÆc ®éng c¬
®iÖn, thêng ®îc ®iÒu khiÓn b»ng r¬le kiÓm tra sù cè hÖ thèng ®iÖn. Dßng ®iÖn cÊp
nguån thao t¸c cho kho¸ chuyÓn m¹ch lÊy tõ nguån mµ sÏ chuyÓn phô t¶i lÊy ®iÖn ë
®ã. Do vËy mµ kho¸ sÏ cha thùc hiÖn phÐp chuyÓn trõ khi hÖ thèng cung cÊp ®iÖn
®¹t ®îc çc gi¸ trÞ tÇn sè vµ ®iÖn ¸p yªu cÇu.
Kho¸ chuyÓn m¹ch lu«n lu«n ®îc thiÕt kÕ ®Ó t¶i kh«ng bao giê lÊy tõ c¶ hai
nguån ®iÖn ®ång thêi. Muèn vËy ngêi ta chÕ t¹o kho¸ theo nguyªn t¾c liªn ®éng c¶
vÒ c¬ khÝ vµ vÒ ®iÖn.
24.8.6. R¬le b¸o sù cè nguån ®iÖn

R¬le b¸o sù cè nguån ®iÖn (PFR) thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm tra ®Ó kh¼ng ®Þnh
hÖ thèng ®iÖn cã sù cè, ®a ra tÝn hiÖu khëi ®éng ®éng c¬ diesel vµ ph¸t tÝn hiÖu
chuyÓn m¹ch. R¬le b¸o sù cè nguån ®iÖn cã nhiÖm vô kiÓm tra chÊt lîng ®iÖn ¸p
cña nguån ®iÖn b×nh thêng vµ ®«i khi nã ®äc xem nh lµ r¬le kiÓm tra ®iÖn ¸p
(VSR) hoÆc r¬le b¸o lçi ®iÖn ¸p (VFR). §Æt th«ng sè cho r¬le b¸o lçi ®iÖn ¸p
thêng n»m trong d¶i ®iÖn ¸p 85% - 92%, kiÓm tra ®iÖn ¸p nªn cã ë c¶ ba pha ®Ó ®¹t
hiÖu qu¶ b¶o vÖ tèt nhÊt.
24.8.7. Thêi gian trÔ cña chuyÓn m¹ch

§Ó b¶o vÖ hÖ thèng m¸y ph¸t ®iÖn tr¸nh viÖc khëi ®éng vµ dõng l¹i thêng
xuyªn, khi hÖ thèng cung cÊp ®iÖn chØ bÞ sôt ¸p trong chèc l¸t, ngêi ta m¾c thªm
r¬le trung gian thêi gian trong m¹ch ®iÒu khiÓn tù ®éng. Çc thiÕt bÞ cÇn thiÕt còng
®îc kÌm theo nh»m môc ®Ých trî gióp hÖ thèng m¸y ph¸t lµm viÖc ®¶m b¶o vµ tin
cËy. §ã lµ çc thiÕt bÞ:
a. R¬le lÊy mÉu nguån cung cÊp ®iÖn b×nh thêng.
b. R¬le thêi gian vËn hµnh cùc tiÓu.
c. R¬le æn ®Þnh nhiÖt ®é m«i chÊt lµm m¸t.
R¬le lÊy mÉu nguån cung cÊp ®iÖn b×nh thêng gióp ng¨n chÆn viÖc chuyÓn l¹i
t¶i lÊy nguån nµy trong khi nã vÉn ®ang cßn sù cè.
R¬le thêi gian vËn hµnh cùc tiÓu gi÷ cho ®éng c¬ vËn hµnh mang t¶i ®ñ thêi
gian ®Ó ®¹t ®Õn nhiÖt ®é vËn hµnh b×nh thêng.
R¬le æn ®Þnh nhiÖt ®é m«i chÊt lµm m¸t cho phÐp ®éng c¬ thªm thêi gian ch¹y
lµm nguéi nh»m môc ®Ých æn ®Þnh nhiÖt ®é sau khi t¶i ®· chuyÓn tíi lÊy l¹i nguån
b×nh thêng.
24-15
24.8.8. Çc thiÕt bÞ chØ thÞ
Thêng sö dông çc ®Ìn mµu xanh hoÆc mµu tr¾ng ®Ó hiÓn thÞ nguån ®iÖn
cung cÊp b×nh thêng vµ ®Ìn ®á ®èi víi nguån dù phßng. Nguån ®iÖn nµo ho¹t ®éng
th× sÏ cÊp cho çc ®Ìn tÝn hiÖu t¬ng øng.
24.8.9. B¶o vÖ chèng h háng m¸y ph¸t

M¸y ph¸t cÇn ®îc b¶o vÖ chèng ng¾n m¹ch vµ t×nh tr¹ng qu¸ t¶i duy tr×.
Ph¬ng ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt lµ l¾p ®Æt m¸y c¾t cã trang bÞ c¬ cÊu ng¾t tù ®éng, nã sÏ
ng¾t m¹ch khi cã ng¾n m¹ch vµ/hoÆc cã qu¸ t¶i duy tr×.
M¸y c¾t cÇn ®îc l¾p ®Æt gi÷a vÞ trÝ m¸y ph¸t vµ thanh çi cÊp ®iÖn cho phô
t¶i, kh«ng ph¶i l¾p ë m¹ch cña m¸y ph¸t kÝch thÝch. M¸y c¾t nh vËy ®îc trang bÞ
m¹ch c¾t dïng nguyªn lý ®o lêng çc ®¹i lîng tõ, nhiÖt ®Ó c¾t theo dßng ng¾n
m¹ch vµ c¾t qu¸ t¶i duy tr×. M¸y c¾t còng ®îc dïng ®Ó t¸ch m¸y ph¸t ra khái vËn
hµnh hoÆc t¸ch ra khi cã söa ch÷a. Thao t¸c m¸y c¾t cã thÓ thùc hiÖn tõ xa, ®iÒu
khiÓn b»ng tay hoÆc tù ®éng.
24.8.10. B¶o vÖ chèng c«ng suÊt ngîc

Trong hÖ thèng m¾c song song, mçi mét m¸y ph¸t cÇn ®îc b¶o vÖ chèng l¹i
viÖc bÞ quay theo bëi t¸c ®éng cña çc m¸y kh¸c. Khi mét m¸y mÊt c«ng suÊt lµm
cho nhãm çc m¸y ph¸t cßn l¹i sÏ nhËn phÇn t¶i mµ nã cung cÊp tríc ®ã vµ nã sÏ
quay nh ®éng c¬ tiªu thô ®iÖn tõ hÖ thèng. §Ó ng¨n ngõa qu¸ t¶i hÖ thèng hoÆc h
háng m¸y ph¸t (mµ mÊt c«ng suÊt), cÇn thiÕt ph¶i ®Æt r¬le chèng c«ng suÊt (hoÆc
chèng dßng ®iÖn) ®i ngîc nh»m t¸ch m¸y ph¸t ®ã hoÆc cÇn thiÕt cã thÓ c¶ nhãm
m¸y ph¸t. NÕu nhãm çc m¸y ph¸t cßn l¹i kh«ng ®ñ c«ng suÊt cÇn thiÕt mang theo
phÇn phô t¶i nãi trªn th× tÊt c¶ çc m¸y ph¸t bÞ ng¾t ra, sau ®ã phô t¶i ®îc ®iÒu
chØnh l¹i b»ng çch sa th¶i bít çc phô t¶i kh«ng quan träng, viÖc nµy thùc hiÖn
b»ng tay hoÆc tù ®éng.
R¬le chèng c«ng suÊt ngîc sÏ t¸c ®éng khi nã ®o ®îc lîng c«ng suÊt ®i
ngîc lín h¬n mét lîng c«ng suÊt ®Æt tríc. Gi¸ trÞ nµy ®îc lÊy theo % cña c«ng
suÊt ®Þnh møc kW cña m¸y ph¸t, thêng trong vËn hµnh ngêi ta ®Æt lµ 25%.
24.8.11. B¶o vÖ ®éng c¬

ChuyÓn ®æi cÊp ®iÖn tõ nguån b×nh thêng sang nguån dù phßng cÇn cã thêi
gian trÔ ®ñ lín ®Ó ®iÖn ¸p d trªn çc ®éng c¬ (phô t¶i) gi¶m xuèng ®Õn 25% ®iÖn
¸p ®Þnh møc. ViÖc nµy nh»m b¶o vÖ çc ®éng c¬ khái bÞ sèc lín vÒ tõ do ®iÖn ¸p t¸i
sinh lín xuÊt hiÖn trong thêi gian chuyÓn ®æi
24-16
24.9. §éng c¬ diesel
24.9.1. Çc ®Æc tÝnh cña ®éng c¬ diesel
§éng c¬ diesel dïng cho m¸y ph¸t cÇn cã ®ñ c«ng suÊt ®¸p øng l¹i ®îc phô
t¶i ®Ønh vµ cÇn cã c«ng suÊt giíi h¹n ®ñ lín (HP/kW) ®Ó håi phôc tÇn sè sau khi
®ãng thªm t¶i. Ngoµi yªu cÇu ph¶n øng nhanh nh»m duy tr× tÇn sè, çc th«ng sè
kh¸c còng cÇn quan t©m khi chän ®éng c¬, ®ã lµ ®é bÒn, ®é tin cËy, chi phÝ vËn hµnh
vµ b¶o dìng, yªu cÇu vÒ tho¸t khãi th¶i, yªu cÇu vÒ nhiªn liÖu (chñng lo¹i, bè trÝ).
24.9.2. Çc kiÓu ®éng c¬

Mçi mét ®éng c¬ ®îc nhµ chÕ t¹o ®Æt ra mét møc c«ng suÊt nhÊt ®Þnh phï
hîp theo ph¬ng thøc vËn hµnh mµ ®éng c¬ ®ã sÏ thùc hiÖn. Môc tiªu ®Æt ra lµ lµm
sao gi¶m thiÓu c«ng suÊt cùc ®¹i ®Çu ra mµ tuæi thä lµm viÖc cña ®éng c¬ theo mong
muèn vÉn sÏ ®¹t ®îc. VÝ dô víi cïng mét møc t¶i th× ®éng c¬ b×nh thêng sÏ yªu
cÇu c«ng suÊt chän nhá h¬n ®éng c¬ lµm viÖc liªn tôc nhng lín h¬n ®éng c¬ lµm
viÖc ë chÕ ®é dù phßng.
Cã nhiÒu çch ph©n lo¹i ®éng c¬: ®éng c¬ diesel 2 kú, 4 kú, b¬m trùc tiÕp hoÆc
ch¸y tríc. Çc ®éng c¬ ®îc s¶n xuÊt theo nhiÒu lo¹i mÉu, cã c«ng suÊt phï hîp
víi çc øng dông thùc tÕ kh¸c nhau.
Tuæi thä cña ®éng c¬ thêng ®îc tÝnh theo giê lµm viÖc cña ®éng c¬ tríc khi
cã söa ch÷a lín ®Çu tiªn. Tuæi thä cña ®éng c¬ lµm viÖc liªn tôc trung b×nh lµ
10.000 giê nÕu vËn hµnh vµ b¶o dìng theo ®óng yªu cÇu. §éng c¬ lµm viÖc dù
phßng cã thÓ vËn hµnh chØ 100 giê/n¨m. §éng c¬ lµm viÖc dù phßng do vËy cã thÓ
®Æt møc c«ng suÊt ®Þnh møc lín h¬n nhiÒu so víi c«ng suÊt ®Þnh møc cña ®éng c¬
lµm viÖc thêng xuyªn.
VÝ dô, khi gi¶ thiÕt r»ng mét ®éng c¬ cã kh¶ n¨ng lµm viÖc víi c«ng suÊt 750
HP (m· lùc), quay 1800 vßng/phót. Nã ®îc sö dông ®Ó lµm viÖc liªn tôc th× c«ng
suÊt ®Þnh møc lµ 465 HP ®Ó ®¹t tuæi thä mong muèn. Còng víi ®éng c¬ nh vËy
ch¹y m¸y ph¸t liªn tôc vµ cÊp t¶i dao ®éng trung b×nh kh«ng lín h¬n 465 HP, ®éng
c¬ nµy cã thÓ lµm viÖc c«ng suÊt 560 HP vµ vÉn ®¹t tuæi thä mong muèn. NÕu ®éng
c¬ nµy ch¹y m¸y ph¸t nhng lµm viÖc dù phßng víi thêi gian kh«ng qu¸ 100 giê/
n¨m, c«ng suÊt ®Þnh møc cña nã cã thÓ ®¹t gi¸ trÞ lín nhÊt cã thÓ lµ 750 HP.
Nh vËy khi chän ®éng c¬ cho m¸y ph¸t lµm viÖc dù phßng, cÇn xem xÐt tuæi
thä yªu cÇu ®Ó tr¸nh viÖc chän ®éng c¬ lín qu¸ cì víi tuæi thä dµi h¬n cÇn thiÕt.
Kh«ng cã çc tiªu chuÈn c«ng nghiÖp ®èi víi c«ng suÊt cña ®éng c¬ theo tÝnh lµm
viÖc liªn tôc hay dù phßng. Nhµ s¶n xuÊt ®Æt ra c«ng suÊt ®Þnh møc cña ®éng c¬ dùa
trªn kinh nghiÖm cña m×nh nh»m cung cÊp thiÕt bÞ vËn hµnh tin cËy vµ ®¶m b¶o tuæi
thä lµm viÖc.
24-17
Trong øng dông thùc tÕ, hÖ sè c«ng suÊt cña phô t¶i hiÕm khi ®¹t ®îc gi¸ trÞ
cè ®Þnh. Nh»m môc ®Ých vËn hµnh ®óng ®¾n vµ hiÖu qña ®éng c¬ th× cÇn thiÕt ph¶i
ph©n biÖt hai lo¹i c«ng suÊt ®Þnh møc nh»m ®¸p øng ®îc yªu cÇu øng dông. §ã lµ
c«ng suÊt c¬ b¶n vµ c«ng suÊt lµm viÖc dù phßng ®Þnh møc.
C«ng suÊt c¬ b¶n lµ c«ng suÊt cña nguån ph¸t ®iÖn duy nhÊt vµ thêng xuyªn
vµ ë gi¸ trÞ ®ã tuæi thä mong muèn cña ®éng c¬ tèt nhÊt. C«ng suÊt nµy lín h¬n mét
chót so víi c«ng suÊt cña chÕ ®é lµm viÖc liªn tôc, nh»m môc ®Ých tËn dông ®îc sù
biÕn thiªn cña phô t¶i. C«ng suÊt c¬ b¶n lµ c«ng suÊt ®Çu ra trung b×nh ®o ®îc
trong chu kú lµm viÖc 24 giê kh«ng vît qu¸ c«ng suÊt ®Þnh møc lµm viÖc liªn tôc
cña ®éng c¬. Trong øng dông cña ®éng c¬ diesel lµm viÖc dù phßng, nã ph¶i cã kh¶
n¨ng thùc hiÖn c«ng suÊt dù phßng ®Þnh møc liªn tôc trong trêng hîp mÊt nguån
cung cÊp ®iÖn trong thêi gian dµi.
24.9.3. Çc ®iÒu kiÖn giíi h¹n c«ng suÊt

Kh¶ n¨ng mang c«ng suÊt cña ®éng c¬ phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt m«i
trêng trong phßng ®Æt m¸y. NhiÖt ®é cao, ¸p suÊt thÊp sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng mang
c«ng suÊt cùc ®¹i cña ®éng c¬. Do vËy khi tÝnh to¸n c«ng suÊt KW yªu cÇu, cÇn x¸c
®Þnh nhiÖt ®é m«i trêng lín nhÊt vµ ®é cao n¬i ®Æt m¸y.
§iÒu kiÖn giíi h¹n bëi yÕu tè m«i trêng ®îc çc nhµ s¶n xuÊt ®a ra trong
viÖc ®Æt c«ng suÊt ®Þnh møc cña ®éng c¬ diesel nh sau:
Çc ®iÒu kiÖn theo S.A.E. Çc ®iÒu kiÖn theo tiªu chuÈn
850 600
500 feet trªn mùc níc biÓn mùc níc biÓn
S.A.E. cã ý nghÜa thùc tÕ h¬n khi ®Æc trng cho çc ®iÒu kiÖn m«i trêng, vµ
®îc nhiÒu nhµ s¶n xuÊt sö dông ®Ó ®Æt ra c«ng suÊt ®Þnh møc.
24.10. §iÒuchØnh tÇn sè

24.10.1. Sù ®iÒu chØnh
§Ó t¹o ra dßng ®iÖn xoay chiÒu víi tÇn sè x¸c ®Þnh, ®éng c¬ diesel cÇn ph¶i
quay m¸y ph¸t víi tèc ®é ®ång bé t¬ng øng. Tèc ®é ®ång bé phæ biÕn víi hÖ thèng
®iÖn xoay chiÒu tÇn sè 50 Hz lµ 1500 vßng/phót. Tèc ®é cña ®éng c¬ vµ m¸y ph¸t
®îc ®iÒu chØnh bëi bé ®iÒu chØnh tèc ®é, nã cã nhiÖm vô ®iÒu chØnh dßng nhiªn
liÖu vµo ®éng c¬ khi t¶i thay ®æi, dÉn ®Õn t¨ng hay gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬ ®Ó duy
tr× tèc ®é æn ®Þnh.
24-18
Khi t¶i ®îc m¾c vµo hay ng¾t ra, tÇn sè thay ®æi trong chèc l¸t, t¨ng hoÆc
gi¶m vµ m¸y ph¸t sÏ ph¶n øng l¹i ®Ó thay ®æi tèc ®é n¹p nhiªn liÖu vµ kh«i phôc l¹i
tÇn sè b×nh thêng.
Sù kh¸c nhau gi÷a tèc ®é trung b×nh hay tÇn sè t¹i chÕ ®é kh«ng t¶i vµ ®Çy t¶i
®îc gäi lµ d¶i ®iÒu chØnh. Nã ®îc biÓu diÔn theo % cña tèc ®é khi ®Çy t¶i.
ViÖc ®iÒu chØnh cã thÓ thùc hiÖn nhê bé ®iÒu tèc lo¹i drooping hoÆc
isochronous. KiÓu drooping thêng cã d¶i ®iÒu chØnh 3 - 5% nghÜa lµ viÖc ®iÒu
chØnh cã thÓ lµ 3% hoÆc 5% hoÆc bÊt kú ®iÓm nµo ë gi÷a kho¶ng ®ã. KiÓu
isochronous thêng cã d¶i ®iÒu chØnh tèc ®é 0 - 5%, víi kiÓu nµy tÇn sè ë chÕ ®é æn
®Þnh, lóc tríc vµ sau thay ®æi t¶i cã thÓ lµ nh nhau.
24.10.2. Ph¶n øng qu¸ ®é

Khi ®ãng thªm t¶i hoÆc ng¾t t¶i, tèc ®é vµ tÇn sè t¨ng hoÆc gi¶m trong chèc l¸t
tríc khi bé ®iÒu tèc ®iÒu chØnh sai sè vµ æn ®Þnh l¹i tèc ®é ë møc t¶i míi. Ph¶n øng
kÞp thêi cña bé ®iÒu tèc vµ ®éng c¬ sÏ lµm rót ng¾n thêi gian håi phôc vµ gi¶m giao
®éng ®iÖn ¸p.
Thêi gian håi phôc lµ thêi gian tÝnh theo gi©y tõ thêi ®iÓm tÇn sè b¾t ®Çu lÖch
khái gi¸ trÞ æn ®Þnh (cña mét chÕ ®é æn ®Þnh) ®Õn lóc ®¹t ®îc vµ duy tr× ®îc ë d¶i
chÕ ®é æn ®Þnh. Çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ph¶n øng qu¸ ®é lµ qu¸n tÝnh quay, kiÓu
bé ®iÒu tèc, tÝnh (kh¶ n¨ng) ph¶n øng vµ c«ng suÊt giíi h¹n cña ®éng c¬ (tû lÖ c«ng
suÊt HP/kW).
§éng c¬ cÇn cã giíi h¹n c«ng suÊt ®Æc biÖt ®Ó ph¶n øng ®îc víi qu¸ tr×nh qu¸
®é cña phô t¶i. Mét ®éng c¬ kh«ng cã ®ñ c«ng suÊt giíi h¹n cã thÓ duy tr× ®îc tèc
®é ®ång bé ë chÕ ®é ®Çy t¶i nÕu t¶i ®îc t¨ng lªn dÇn dÇn (møc ®é t¨ng nhá), cßn
nÕu t¶i ®îc ®ãng vµo chØ mét cÊp th× ®éng c¬ nh vËy sÏ kh«ng thÓ håi phôc vµ duy
tr× ë tèc ®é ®ång bé. Nh vËy còng ph¶i cÇn x¸c ®Þnh xem møc t¶i thªm vµo hoÆc
ng¾t ra lín nhÊt lµ bao nhiªu trong mét lÇn ®èi víi mét thiÕt bÞ ®ang vËn hµnh hoÆc
chuÈn bÞ ®a vµo vËn hµnh.
24.10.3. Çc lo¹i bé ®iÒu tèc

Cã hai lo¹i ®iÒu tèc ®îc sö dông phæ biÕn víi m¸y ph¸t diesel lµ kiÓu thuû lùc
vµ kiÓu ®iÖn. Bé ®iÒu tèc thuû lùc nhËn biÕt tèc ®é nhê c¬ cÊu v¨ng ly t©m vµ sö
dông kÝch thuû lùc ®Ó ®iÒu chØnh dßng nhiªn liÖu vµo ®éng c¬. Bé ®iÒu tèc kiÓu ®iÖn
nhËn biÕt tèc ®é b»ng ®iÖn vµ còng sö dông kÝch thuû lùc ®Ó ®iÒu chØnh dßng nhiªn
liÖu vµo ®éng c¬.
C¶ hai kiÓu bé ®iÒu tèc cã thÓ sö dông viÖc nhËn biÕt phô t¶i ®iÖn ®Ó ph¶n øng
nhanh h¬n ®èi víi thay ®æi cña phô t¶i. Dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p ®Çu ra cña m¸y ph¸t
®îc kiÓm tra ®Ó t¹o ra tÝn hiÖu nhËn biÕt phô t¶i. TÝn hiÖu phô t¶i sÏ ®îc ®a vµo
24-19
®Ó ®iÒu chØnh cuén d©y ®iÖn tõ, nhê cuén d©y nµy ®iÒu chØnh van tiÕt lu lµm dÞch
chuyÓn piston ®iÒu chØnh dßng nhiªn liÖu cung cÊp vµo ®éng c¬.
24.11. Bé läc kh«ng khÝ

24.11.1. ViÖc läc kh«ng khÝ
§Ó ®¶m b¶o ®éng c¬ lµm viÖc hiÖu qu¶ vµ cã hiÖu qu¶ th× viÖc läc kh«ng khÝ lµ
cÇn thiÕt vµ cÇn ph¶i xem xÐt cÈn thËn khi thiÕt kÕ l¾p ®Æt. Bôi bÆm vµ çc chÊt x©m
nhËp tõ bªn ngoµi qua çc xi lanh g©y nªn bµo mßn trªn vßng piston, bÒ mÆt xilanh
vµ çc van, çc bÒ mÆt æ ®ì, nã tÝch tô trong dÇu nhên, do vËy sÏ ph¶i thay dÇu
thêng xuyªn h¬n. Kh«ng khÝ cung cÊp cÇn ph¶i ®îc lÊy tõ nguån s¹ch víi nhiÖt
®é t¬ng ®èi m¸t. Tríc khi vµo ®éng c¬, kh«ng khÝ m¸t còng cÇn ®îc läc. ViÖc
läc kh«ng khÝ ®îc thùc hiÖn nhê mét hay nhiÒu bé läc ®îc trang bÞ kÌm theo ®éng
c¬. Läc kh«ng khÝ thùc hiÖn theo kiÓu t¾m dÇu hay kiÓu kh«, sö dông giÊy hoÆc v¶i
läc. C¶ hai lo¹i ®Òu cã thÓ sö dông ®èi víi hîp bé m¸y ph¸t diesel. §èi víi çc m¸y
ph¸t dù phßng ®Æt trong nhµ th× chØ cÇn bé läc ®¬n gi¶n, víi hÇu hÕt çc m¸y ph¸t
®Æt ë khu vùc m«i trêng bÈn, nhiÒu bôi th× nã ®ßi hái dïng bé läc kh«ng khÝ c«ng
suÊt lín. Bé läc kh«ng khÝ cÇn ®Æt ë vÞ trÝ dÔ tiÕp cËn, tiÖn lîi cho viÖc vÖ sinh vµ
b¶o dìng.
Dßng kh«ng khÝ ®i vµo cÇn ph¶i ®îc kiÓm tra ®Ó kh«ng bÞ c¶n trë do bé läc bÞ
bÈn, do vËy víi kiÓu läc kh«, bé läc cÇn ®îc trang bÞ ph¬ng tiÖn c¶nh b¸o b»ng
©m thanh hay ®Ìn tÝn hiÖu cho ngêi vËn hµnh biÕt khi nã vît qu¸ giíi h¹n cho
phÐp.
24.11.2. Kh«ng khÝ ®i vµo

B×nh thêng mét bé läc kh«ng khÝ ®îc ®Æt trùc tiÕp trªn ®éng c¬ vµ hót kh«ng
khÝ trong phßng. Khi ®éng c¬ ®Æt trong phßng nhá mµ kh«ng khÝ lu th«ng vµ th«ng
giã bÞ h¹n chÕ th× cÇn ph¶i lÊy kh«ng khÝ s¹ch tõ phÝa bªn ngoµi, nhê mét èng dÉn
vµ qua qu¹t giã vµo bé läc kh«ng khÝ cho ®éng c¬. ChiÒu dµi èng dÉn kh«ng ®îc
dµi qu¸ hay cã nhiÒu khóc uèn. Hîp bé m¸y ph¸t nªn ®Æt gÇn phÝa têng ngoµi.
24.12. HÖ thèng khëi ®éng ®éng c¬

24.12.1. Khëi ®éng b»ng cÇn quay
§Ó khëi ®éng ®éng c¬ diesel, cÇn ph¶i quay b»ng cÇn (quay tay hoÆc nhê ®éng
c¬) cho ®Õn khi thùc hiÖn ®îc viÖc ®¸nh löa ®èt nhiªn liÖu vµ ®éng c¬ tù nã ch¹y
®îc. ViÖc ®¸nh löa ®èt nhiªn liÖu x¶y ra trong mét xi lanh. Quay nhanh sÏ gióp nÐn
nhiªn liÖu vµ h¹n chÕ nhÊt thêi gian nguéi ®i (gi÷a hai chu kú nÐn), do vËy t¨ng
24-20
®îc nhiÖt tÝch luü cho sù ®èt ch¸y nhiªn liÖu trong xi lanh. Cµng quay nhanh th×
®éng c¬ khëi ®éng cµng nhanh.
ViÖc quay thêng ®îc thùc hiÖn nhê ®éng c¬ dïng ¾c quy, hoÆc ®éng c¬ khÝ
nÐn hay ®éng c¬ thuû lùc. Tèc ®é quay phô thuéc vµo dung lîng cña hÖ thèng khëi
®éng, nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh vµ ®é nhít cña dÇu.
24.12.2. Çc lo¹i hÖ thèng cÇn quay

Ph¬ng ph¸p phæ biÕn nhÊt cña viÖc khëi ®éng ®éng c¬ diesel lµ dïng hÖ
thèng cÇn quay vËn hµnh b»ng ®iÖn, vËn hµnh kinh tÕ vµ dÔ ®iÒu khiÓn. Trong hÖ
thèng nµy mét ®éng c¬ dïng ¾c quy cã nhiÖm vô quay khëi ®éng ®éng c¬ diesel cho
®Õn khi nã khëi ®éng hoÆc cho ®Õn khi hÕt thêi gian cho phÐp cña viÖc khëi ®éng tù
®éng, khi ®ã sÏ ngõng viÖc khëi ®éng.
Cã çc kiÓu hÖ thèng khëi ®éng kh¸c lµ dïng kh«ng khÝ nÐn hoÆc thuû lùc, ë
®ã ®éng c¬ khÝ nÐn hoÆc thuû lùc ®îc sö dông thay v× vÞ trÝ cña ®éng c¬ quay ®iÖn.
24.12.3. Khëi ®éng b»ng khÝ nÐn

HÖ thèng khëi ®éng kiÓu khÝ nÐn cã thÓ ®îc sö dông khi kh«ng khÝ nÐn ®ñ ¸p
lùc s½n cã. Thêng cã m¸y nÐn khÝ (ch¹y b»ng ®iÖn) cung cÊp nhng cÇn ph¶i dù tr÷
khÝ nÐn trong c¶ b×nh, phßng trêng hîp kh«ng khëi ®éng ®îc ®éng c¬ v× mÊt ®iÖn.
24.12.4. Khëi ®éng b»ng thuû lùc

HÖ thèng thuû lùc vËn hµnh b»ng tay hoÆc tù ®éng, sö dông chÊt láng nÐn ®Ó
vËn hµnh ®éng c¬ thuû lùc. B×nh thêng b¬m (mµ quay ®éng c¬) ®îc n¹p tõ hÖ
thèng phôc vô cho lÇn khëi ®éng sau. Tuy nhiªn còng cã thÓ sö dông b¬m n¹p b»ng
tay hoÆc b¬m vËn hµnh nhê ®éng c¬ mét chiÒu dïng ¾c quy nh»m ®¶m b¶o an toµn
®Ò phßng trêng hîp çc b×nh khÝ nÐn bÞ x¶ hÕt tríc khi cÇn khëi ®éng.
24.13. §é s½n sµng cña hÖ thèng dù phßng

24.13.1. KiÓm tra thêng xuyªn hÖ thèng dù phßng
HÖ thèng cung cÊp ®iÖn dù phßng cÇn ®îc cho vËn hµnh theo chu kú nh»m
kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o nã vÉn vËn hµnh tèt vµ s½n sµng ph¶n øng tøc thêi trong trêng
hîp khÈn cÊp.
Çch ngêi ta thêng dïng lµ t¹o sù cè gi¶ ®Ó t¶i ®îc chuyÓn sang lÊy ®iÖn tõ
hÖ thèng dù phßng. ViÖc tËp dît nµy sÏ gióp kiÓm tra ®éng c¬ vµ m¸y ph¸t ®ang ë
t×nh tr¹ng vËn hµnh tèt hay kh«ng, ®é tin cËy v× lÏ ®ã mµ tû lÖ mét çch trùc tiÕp víi
møc ®é thêng xuyªn kiÓm tra. Tèi thiÓu 1 th¸ng/1 lÇn hÖ thèng dù phßng ph¶i ®îc
thö nghiÖm vµ çc biªn b¶n ghi vÒ thêi gian khëi ®éng, vËn hµnh, dõng l¹i ph¶i ®îc
lu gi÷ ë chç ngêi vËn hµnh. Mçi lÇn thö nghiÖm nh vËy cÇn ch¹y thêi gian ®ñ lín
®Ó ®éng c¬ vµ toµn bé hÖ thèng dù phßng ®¹t ®îc nhiÖt ®é vËn hµnh b×nh thêng,
24-21
do vËy çc khiÕm khuyÕt cña çc thµnh phÇn thiÕt bÞ, m¹ch ®iÒu khiÓn, dÇu b«i
tr¬n... sÏ ®îc ph¸t hiÖn vµ kh¾c phôc kÞp thêi.
24.14. B¶o vÖ ®éng c¬ diesel

24.14.1. HÖ thèng b¶o vÖ
Khi ®iÒu kiÖn vËn hµnh kh«ng b×nh thêng xuÊt hiÖn trong ®éng c¬, m¸y ph¸t
cÇn ph¶i ®îc ngõng ho¹t ®éng. ViÖc nµy ®îc thùc hiÖn nhê çc thiÕt bÞ kiÓm tra
ph¸t hiÖn, khëi ®éng thiÕt bÞ m¹ch b¶o vÖ vµ tù ®éng t¸ch m¸y ph¸t. HÖ thèng b¶o
vÖ tèi thiÓu cÇn cã b¶o vÖ chèng nhiÖt ®é chÊt lµm m¸t t¨ng cao, b¶o vÖ chèng ¸p
suÊt dÇu gi¶m thÊp vµ b¶o vÖ vît tèc cña ®éng c¬.
24.14.2. T¸ch m¸y ph¸t khÈn cÊp

CÇn t¸ch m¸y ph¸t trong trêng hîp sù cè cµng nhanh cµng tèt. B×nh thêng ®Ó
dõng m¸y ph¸t th× vßi phun nhiªn liÖu ®îc chuyÓn sang chÕ ®é kho¸. Tèt h¬n n÷a
lµ sö dông kÌm theo thiÕt bÞ kho¸ khÝ ®Ó ®¶m b¶o ch¾c ch¾n ®éng c¬ dõng. NÕu
kh«ng ®îc cung cÊp kh«ng khÝ hoÆc nhiªn liÖu ®éng c¬ sÏ ngõng ho¹t ®éng.
24.14.3. B¶o vÖ nhiÖt ®é m«i chÊt lµm m¸t

Khi nhiÖt ®é m«i chÊt lµm m¸t vît giíi h¹n hoÆc bÞ rß rØ, cÇn ph¶i t¸ch ®éng
c¬ nhê thiÕt bÞ b¶o vÖ. Thêng hÖ thèng b¶o vÖ sÏ t¸c ®éng khi nhiÖt ®é lµm m¸t
t¨ng cao, trong kho¶ng 1050F - 2100F. Ngêi vËn hµnh biÕt ®îc th«ng tin nhê thiÕt
bÞ c¶m biÕn nhiÖt ®é vµ tÝn hiÖu c¶nh b¸o, khi ®ã sÏ quyÕt ®Þnh çc biÖn ph¸p cÇn
thiÕt, vµ nhê vËy hÖ thèng cã thÓ kh«ng cÇn ph¶i ngõng lµm viÖc.
24.14.4. B¶o vÖ ¸p lùc dÇu

ThiÕt bÞ ®o kiÓm tra ¸p lùc dÇu, nÕu møc gi¶m thÊp díi giíi h¹n mµ nhµ s¶n
xuÊt khuyÕn ço, th× tÝn hiÖu sÏ ®îc ®a vµo m¹ch c¾t. ViÖc ph¸t hiÖn, c¶nh b¸o
còng ®îc thùc hiÖn nh»m tr¸nh viÖc ngõng thiÕt bÞ kh«ng nh mong muèn trong
qu¸ tr×nh khëi ®éng. Khi ®ã nhê cã thiÕt bÞ t¹o thêi gian trÔ, viÖc t¸ch thiÕt bÞ do ¸p
suÊt thÊp sÏ cha ®îc thùc hiÖn, cho ®Õn khi ®éng c¬ n¹p ®ñ ¸p suÊt dÇu vµ ®¹t chÕ
®é lµm viÖc b×nh thêng.
24.14.5. B¶o vÖ vît tèc

Nh»m tr¸nh viÖc ®éng c¬ vµ m¸y ph¸t vËn hµnh víi tèc ®é lín h¬n gi¸ trÞ b×nh
thêng ngêi ta ®Æt thiÕt bÞ b¶o vÖ vît tèc tin cËy. Thêng ®Æt ngìng t¸c ®éng cña
b¶o vÖ vît tèc lµ 15% tèc ®é ®ång bé cña m¸y ph¸t ë chÕ ®é ®Þnh møc, t¶i ®Çy.
24-22
24.14.6. B¸o tÝn hiÖu sù cè
Khi cã sù cè trong ®éng c¬, çc tÝn hiÖu sù cè ®îc chØ thÞ b»ng çc lo¹i ©m
thanh vµ çc lo¹i ®Ìn b¸o (çc mµu) ë phßng ®iÒu khiÓn hoÆc kÌm theo trªn thiÕt bÞ
®ãng c¾t. Çc tÝn hiÖu ®Ìn b¸o cÇn ®îc ®Æt ë vÞ trÝ gÇn bé phËn ®iÒu khiÓn khëi
®éng tù ®éng.
Thªm vµo ®ã lµ çc tÝn hiÖu th«ng b¸o tr¹ng th¸i hÖ thèng vµ b¸o tÝn hiÖu khi
cã háng hãc, sù cè. §ã lµ:
- H háng hÖ thèng ¾c quy.
- Møc dÇu nhiªn liÖu gi¶m thÊp.
- Møc lµm m¸t kÐm khi ®éng c¬ kh«ng ho¹t ®éng.
- Møc dÇu gi¶m thÊp khi ®éng c¬ kh«ng ho¹t ®éng
- Trôc trÆc hÖ thèng hót giã, khãi th¶i.
- §iÖn ¸p thÊp.
24.15. B¶o vÖ ®éng c¬ diesel

24.15.1. T×nh tr¹ng lµm viÖc
ViÖc kiÓm tra ¸p suÊt dÇu vµ nhiÖt ®é m«i chÊt lµm m¸t lµ nhiÖm vô cÇn thiÕt
quan träng ®èi víi ngêi vËn hµnh ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc t×nh tr¹ng lµm viÖc cña çc thiÕt
bÞ kÌm theo víi ®éng c¬ diesel. Cã thÓ kiÓm tra trªn çc b¶ng tÝn hiÖu t¹i chç hoÆc
tõ xa. Mét dông cô quan träng lµ ampe kÕ ®o dßng n¹p ¾c quy.
Çc dông cô h÷u Ých kh¸c mÆc dï kh«ng ph¶i thiÕt yÕu lµ: dông cô ®o nhiÖt ®é
dÇu ®éng c¬, m¸y ®o tèc ®é, dông cô ®o nhiÖt ®é vµ b¸o ¸p suÊt khãi th¶i.
24.15.2. Çc ®ång hå ®o ®iÖn

Çc tÝn hiÖu ®ång hå ®o ®iÖn ®ßi hái tèi thiÓu ph¶i cã lµ: ®ång hå ®iÖn ¸p,
®ång hå dßng ®iÖn, ®ång hå tÇn sè. Çc ®ång hå nµy gióp cho nh©n viªn vËn hµnh
quan s¸t, theo dâi chÊt lîng ®iÖn n¨ng ®Çu ra vµ nÕu cÇn thiÕt cã thÓ cã can thiÖp
kÞp thêi ®iÒu chØnh çc gi¸ trÞ theo mong muèn.
Çc ®ång hå ®o ®iÖn ¸p cã thÓ ®îc cung cÊp kÌm theo kho¸ chän ®Ó kiÓm tra
®îc c¶ ®iÖn ¸p hÖ thèng lÉn ®iÖn ¸p m¸y ph¸t dù phßng. §ång hå dßng ®iÖn ®îc
nèi víi m¹ch cña m¸y biÕn dßng ®iÖn hoÆc qua m¹ch ®iÖn trë song song ®Ó kiÓm tra
dßng ®iÖn. §ång hå tÇn sè ®îc dïng ®Ó th«ng b¸o tÇn sè cña dßng ®iÖn ®i ra tõ
m¸y ph¸t. TÇn sè ®îc ®iÒu chØnh tù ®éng khi bé ®iÒu tèc ®iÒu chØnh nhiªn liÖu vµo
®éng c¬.
24.15.3. Çc ®ång hå vµ çc chØ thÞ chän thªm kh¸c

Trong hÖ thèng m¸y ph¸t - ®éng c¬ diesel dù phßng çc ®ång hå, çc chØ thÞ
kh¸c cã thÓ ®îc ®Æt thªm tuú chän nh çc ®ång hå c«ng suÊt (t¸c dông, ph¶n
24-23
kh¸ng), ®ång hå hÖ sè c«ng suÊt... Çc dông cô nµy nÕu ®îc ®Æt sÏ gióp cho viÖc
kiÓm tra diÔn biÕn cña m¸y ph¸t vµ cã thÓ t¨ng lªn nÕu cÇn thiÕt khi cã biÕn ®éng vÒ
c«ng suÊt, hÖ sè c«ng suÊt thÊp...
24-24

Huongdanxaydungtrambienap SECURE

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Huongdanxaydungtrambienap SECURE

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

môc lôc

ch­¬ng 1 Giíi thiÖu chung ......................................................................... 1-1

ch­¬ng 3 D©y dÉn trªn kh«ng ................................................................. 3-1

ch­¬ng 4 Thanh c¸i ......................................................................................... 4-1

ch­¬ng 5 M¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn.................................................... 5-1

ch­¬ng 6 M¸y c¾t ............................................................................................. 6-1

ch­¬ng 7 Dao c¸ch ly .................................................................................... 7-1

ch­¬ng 8 C¸c lo¹i c¸ch ®iÖn .................................................................... 8-1

ch­¬ng 9 C¸c bé thu sÐt .............................................................................. 9-1

ch­¬ng 10 M¸y biÕn dßng ............................................................................. 10-1

ch­¬ng 11 M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô .................... 11-1

ch­¬ng 12 CÊu tróc thÐp ............................................................................. 12-1

ch­¬ng 13 cuén c¶n cao tÇn ..................................................................... 13-1

ch­¬ng 14 ThiÕt bÞ ®iÒu h­ëng (bé läc nèi) ..................................... 14-1

ch­¬ng 15 §iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ............................................................... 15-1

ch­¬ng 16 C¸p ®iÖn ........................................................................................... 16-1

ch­¬ng 17 hÖ thèng thiÕt bÞ ghi nhanh ............................................. 17-1

ch­¬ng 18 ThiÕt bÞ sö dông t¹i tr¹m .................................................... 18-1

ch­¬ng 19 Nèi ®Êt ............................................................................................. 19-1

ch­¬ng 20 C¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm nghiÖm

ch­¬ng 21 an toµn trong tr¹m ®iÖn .................................................... 21-1

ch­¬ng 22 gi¸ ®ì, m¸ng vµ hÖ thèng ®ì c¸p ................................... 22-1

ch­¬ng 23 Dµn tô ............................................................................................... 23-1

ch­¬ng 24 Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng ................................................. 24-1

ch­¬ng 1 Giíi thiÖu chung ......................................................................... 1-1

ch­¬ng 2 C«ng viÖc x©y dùng t¹i hiÖn tr­êng............................. 2-1

ch­¬ng 3 D©y dÉn trªn kh«ng ................................................................. 3-1

ch­¬ng 4 Thanh c¸i ......................................................................................... 4-1

ch­¬ng 5 M¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn ................................................... 5-1

ch­¬ng 6 M¸y c¾t ............................................................................................. 6-1

ch­¬ng 8 C¸c lo¹i c¸ch ®iÖn .................................................................... 8-1

ch­¬ng 9 C¸c bé thu sÐt .............................................................................. 9-1

ch­¬ng 10 M¸y biÕn dßng............................................................................. 10-1

ch­¬ng 11 M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô .................... 11-1

ch­¬ng 12 CÊu tróc thÐp ............................................................................. 12-1

Môc lôc tËp 2

ch­¬ng 13 cuén c¶n cao tÇn ..................................................................... 13-1

ch­¬ng 15 §iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ ............................................................... 15-1

ch­¬ng 16 C¸p ®iÖn ........................................................................................... 16-1

ch­¬ng 17 hÖ thèng thiÕt bÞ ghi nhanh ............................................. 17-1

ch­¬ng 18 ThiÕt bÞ sö dông t¹i tr¹m .................................................... 18-1

ch­¬ng 19 Nèi ®Êt ............................................................................................. 19-1

ch­¬ng 20 C¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm nghiÖm

ch­¬ng 21 an toµn trong tr¹m ®iÖn .................................................... 21-1

ch­¬ng 22 gi¸ ®ì, m¸ng vµ hÖ thèng ®ì c¸p ................................... 22-1

ch­¬ng 23 Dµn tô ............................................................................................... 23-1

ch­¬ng 24 Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng ................................................. 24-1

1.1. Giíi thiÖu

1.2. TiÕp nhËn vµ bèc dì

1.3. B¶o qu¶n

1.4. L¾p ®Æt

1.5. B¶n vÏ hoµn c«ng

1.6. ThÝ nghiÖm

2.1. C¸c c«ng viÖc t¹i hiÖn tr­êng

2.1.2. C¸c kiÓu nÒn tr¹m

H×nh 2.1.1 Tr¹m b»ng ph¼ng

H×nh 2.1.4 Tr¹m bËc thang.

2.1.3. C¸c l­u ý vÒ hÖ thèng tho¸t n­íc

2.1.4. C«ng viÖc ®µo ®¾p

2.1.5. Lµm bÒ mÆt tr¹m

2.1.6. Hµng rµo b¶o vÖ

2.1.7. Chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi gi¸m s¸t

1 V¹ch tuyÕn vµ ®¸nh dÊu ®óng

2 C«ng tr­êng ®­îc lµm s¹ch vµ xíi cá

ch¬ng 1 Giíi thiÖu chung ......................................................................... 1-1

ch¬ng 3 D©y dÉn trªn kh«ng ................................................................. 3-1

ch¬ng 4 Thanh c¸i ......................................................................................... 4-1

ch¬ng 5 M¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn.................................................... 5-1

ch¬ng 6 M¸y c¾t ............................................................................................. 6-1

ch¬ng 7 Dao c¸ch ly .................................................................................... 7-1

ch¬ng 8 C¸c lo¹i c¸ch ®iÖn .................................................................... 8-1

ch¬ng 9 C¸c bé thu sÐt .............................................................................. 9-1

ch¬ng 10 M¸y biÕn dßng ............................................................................. 10-1

ch¬ng 11 M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô .................... 11-1

ch¬ng 12 CÊu tróc thÐp ............................................................................. 12-1

ch¬ng 13 cuén c¶n cao tÇn ..................................................................... 13-1

ch¬ng 14 ThiÕt bÞ ®iÒu hëng (bé läc nèi) ..................................... 14-1

ch¬ng 15 §iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ............................................................... 15-1

ch¬ng 16 C¸p ®iÖn ........................................................................................... 16-1

ch¬ng 17 hÖ thèng thiÕt bÞ ghi nhanh ............................................. 17-1

ch¬ng 18 ThiÕt bÞ sö dông t¹i tr¹m .................................................... 18-1

ch¬ng 19 Nèi ®Êt ............................................................................................. 19-1

ch¬ng 20 C¸c ph¬ng ph¸p kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm nghiÖm

ch¬ng 21 an toµn trong tr¹m ®iÖn .................................................... 21-1

ch¬ng 22 gi¸ ®ì, m¸ng vµ hÖ thèng ®ì c¸p ................................... 22-1

ch¬ng 23 Dµn tô ............................................................................................... 23-1

ch¬ng 24 Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng ................................................. 24-1

ch¬ng 1 Giíi thiÖu chung ......................................................................... 1-1

ch¬ng 2 C«ng viÖc x©y dùng t¹i hiÖn trêng............................. 2-1

ch¬ng 3 D©y dÉn trªn kh«ng ................................................................. 3-1

ch¬ng 4 Thanh c¸i ......................................................................................... 4-1

ch¬ng 5 M¸y biÕn ¸p vµ kh¸ng ®iÖn ................................................... 5-1

ch¬ng 6 M¸y c¾t ............................................................................................. 6-1

ch¬ng 8 C¸c lo¹i c¸ch ®iÖn .................................................................... 8-1

ch¬ng 9 C¸c bé thu sÐt .............................................................................. 9-1

ch¬ng 10 M¸y biÕn dßng............................................................................. 10-1

ch¬ng 11 M¸y biÕn ®iÖn ¸p vµ biÕn ®iÖn ¸p kiÓu tô .................... 11-1

ch¬ng 12 CÊu tróc thÐp ............................................................................. 12-1

ch¬ng 13 cuén c¶n cao tÇn ..................................................................... 13-1

ch¬ng 15 §iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ ............................................................... 15-1

ch¬ng 16 C¸p ®iÖn ........................................................................................... 16-1

ch¬ng 17 hÖ thèng thiÕt bÞ ghi nhanh ............................................. 17-1

ch¬ng 18 ThiÕt bÞ sö dông t¹i tr¹m .................................................... 18-1

ch¬ng 19 Nèi ®Êt ............................................................................................. 19-1

ch¬ng 20 C¸c ph¬ng ph¸p kiÓm tra vµ thÝ nghiÖm nghiÖm

ch¬ng 21 an toµn trong tr¹m ®iÖn .................................................... 21-1

ch¬ng 22 gi¸ ®ì, m¸ng vµ hÖ thèng ®ì c¸p ................................... 22-1

ch¬ng 23 Dµn tô ............................................................................................... 23-1

ch¬ng 24 Hîp bé m¸y ph¸t dù phßng ................................................. 24-1

2.1. C¸c c«ng viÖc t¹i hiÖn trêng

2.1.3. C¸c lu ý vÒ hÖ thèng tho¸t níc

2.1.7. Chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

2 C«ng trêng ®îc lµm s¹ch vµ xíi cá

4 §Êt ®îc ®¾p vµ ®Çm ®óng yªu cÇu

5 C«ng trêng ®îc lµm s¹ch tríc khi lµm bÒ mÆt

6 NÒn cã ®é dèc ®óng yªu cÇu tríc khi lµm bÒ mÆt

7 MÆt nÒn ®îc diÖt cá

9 Hµng rµo ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ

11 Hµng rµo ®îc l¾p ®Æt ®óng

2.2.5. Thö nghiÖm s¶n lîng cña giÕng

2.2.7. Ph¬ng ph¸p Ranny

2.2.9. C¸c ®Ò ¸n níc ngÇm

2.2.10. §o s¶n lîng cña giÕng

2.2.11. ChÊt lîng níc vµ c¸c tiªu chuÈn chÊt lîng

C¸c giíi h¹n ®îc chÊp nhËn

2.2.14. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

2.3.2. Cung cÊp níc

2.3.3. HÖ thèng tho¸t níc ma vµ vÖ sinh

H×nh 2.3.19 BÓ tù ho¹i ë khu d©n c

2.3.4. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t

2.4.5. §æ bª t«ng díi níc

2.4.6. NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸m s¸t:

5 §Êt thõa ®îc di chuyÓn c¸ch miÖng hè mét kho¶ng an toµn

10 TÊt c¶ níc ®îc lo¹i bá khái khu vùc ®µo

23 Chç nèi gi÷a c¸c mÎ ®æ bª t«ng ®îc chuÈn bÞ tèt

27 ViÖc ®Çm ®Êt ®îc thùc hiÖn theo tiªu chuÈn

4 §êng kÝnh hè khoan ®óng

11 TÊt c¶ níc ®îc lo¹i bá khái hè

16 TÊt c¶ c¸c èng(nÕu cã) trong bª t«ng ®îc ®Æt ®óng

19 Sö dông hîp chÊt chèng thÊm vµ b¶o dìng