Bölüm1.

Giriş

Gün geçtikçe otomotiv sektörüne olan ilgi ve çalışma yoğunluğu artmaktadır. Otomotiv sektöründeki
çalışma yoğunluğunun artmasına bağlı olarak sektörde kullanılan parçalara veya ihtiyaç halinde
kullanılması gereken ekipmanlara da talep artmaktadır. Örneğin herhangi bir araç arızası halinde
aracın tamir sürecinde çeşitli parçalar haricinde birçok yardımcı ekipman da beraberinde kullanılır.
Tıpkı buradaki durum lastik bijonunu sökmek için bijon anahtarı, lastiği şişirmek için lastik şişirme
pompası veya aracın tekerleği değiştirmek için kriko kullanılması gibidir.

Otomotiv sektöründe gün geçtikçe gelişme sağlandığı için kullanılması gereken ekipmanlarda da
yenilikler sağlanıp geliştirilmelerin yapılması gerekir. Bu yapılan yeniliklerin maliyeti azaltması, insan
gücünü azaltması veya verimi arttırması beklenir.

Teknolojinin hızla geliştiği hayatımızda iş dünyasında gün geçtikçe insanların çalışma alanında artık
daha çok makinelerden yararlanıldığını görmekteyiz. İnsan gücünün kullanılmasının şart olduğu iş
alanlarında da insanı yormamak adına birçok makineden yararlanıldığını görebiliriz. Otomotiv
sektöründe insan gücünden ziyade daha çok parça taşınması ve montaj gibi yapılması zor işlemler
robotlarla kolayca yapılmaktadır. Fakat insanların kolayca halledebileceği arıza durumlarında büyük
robotlarla işlem yapmak yerine insan gücüyle kolaylıkla halledilebilmektedir. Örneğin araç
tekerleğinin değişmesi durumunu inceleyecek olursak tekerin sökülmesi için öncelikle aracı belirli bir
yüksekliğe kaldırmamız gerekmektedir. İnsan gücüyle bu işlemi yapamayacağımız için burada kriko
ismini verdiğimiz aleti kullanmamız gerekmektedir.
Bölüm 2 LİTERATÜR BİLGİLER

2.1.1 Kriko Tanımı

Eğilerek veya çömelerek belirli bir süre iş yapmak ve belirli ağırlıktan fazlasını kaldırmak insan bedeni
için uygun değildir. Bu sebepten ötürü yüksek ağırlıktaki cisimleri kaldırabilmek için bir mekanik
sistem tasarlanmasına ihtiyaç duyulmuştur. Yüksek ağırlıktaki cisimleri kaldırabilmek için
kullandığımız bu tasarımlara kriko adını vermekteyiz. Dişli, Elektrikli, hava basınçlı, vidalı veya hidrolik
sistemle çalışabilen krikolar insan gücü beraberinde kullanılır ve de basma veya çevirme
hareketlerinin sonucunda yükü kaldırılabilmesine olanak sağlar. Krikoları genel olarak hidrolik ve
mekanik krikolar olarak sınıflandırmak mümkündür.

2.1.2 Krikoların Sınıflandırılması

+Mekanik Krikolar

- Kremayerli krikolar

-Vidalı krikolar

-Makaslı kriko

+Hidrolik Krikolar

-Hidrolik şişe araç krikosu

-Tramvay Tipi Kriko

-Pnömatik Kriko

+Elektrikli Araç Krikosu

2.1.3 Kriko Çeşitleri Hakkında Genel Bilgiler

2.1.3.1 Mekanik Krikolar

Mekanik krikolar ağır cisimleri kaldırmak için kullanılır. En yaygın kullanılan kriko tipleri araç
bakımında kullanılan araç krikoları ve tramvay tipi krikolardır. Araba krikolarında insan gücüyle bir
aracı kaldırmak için mekanik avantajlardan yararlanılmaktadır. Mekanik krikolar yardımıyla yaklaşık
10 tona civarında yükler kaldırılabilir.

Kremayerli krikolar

Yük taşıma kapasiteleri 3.000 kg ile 10.000 kg arasında değişir. Fabrikalarda, çiftlik bakımlarında,
makine işlerinde, inşaat alanlarında, gemi inşaatında ve parça bakımlarında kullanılır. İçerisinde dişli
çark sistemi bulunan bu tip krikolarda düşük kol kuvvetiyle ağır yükler kaldırılabilir.
Vidalı Krikolar

Bir vida mekanizması kullanılarak yükü kaldırmak için kullanılan taşınabilir krikolardır. 2 tonluk yükü
kaldırabilen çeşitleri bulunmaktadır. Çalışacakları basıncın büyüklüğüne veya sığacakları alanın
büyüklüğüne bağlı olarak vidalı krikolar ince, kısa, uzun ve hatta şişman olarak yapılabilir. Krikoların
yapımında çeşitli metal türleri kullanılır fakat vidalı krikolarda özellikle kurşun malzeme kullanılır.

Makaslı Krikolar

1930 yılından itibaren kullanılan ve basit bir tasarıma sahip olan makaslı krikolar genellikle araç
bakımı esnasında ve küçük yükleri kaldırmak amacıyla kullanılır. Çapraz kapaklı bir mekanizmayla
yapılmış olan makaslı krikoların dizaynları oldukça basittir ve de güvenilir sağlam yapıları vardır.
Genellikle dikey şekilde çalışırlar. Merkeze yerleştirilmiş olan krikonun mili dişli mekanizması gibi
davranıp, makas şeklindeki krikoyu bir demir çubuk yardımıyla kaldırır veya indirir. Sürekli bir yük
uygulanması zorunlu değildir ve uygulanan kuvvetin sona ermesi durumunda mekanizma sabit
kitlenmiş şekilde durur. Bu tip krikolar boyut ve ağırlık taşıma kapasiteleri bakımından farklılık
gösterir.
Hidrolik Krikolar

Kullanım alanlarına göre 2 ton ile 100 ton arasında taşıyabilme kapasiteleri bulunmaktadır. Hidrolik
krikolarda büyük çaplı ve küçük çaplı iki tip silindir bulunur. Bu tip krikolar bir pompa pistonuyla
silindire basınç yapabilen sisteme sahiptir ve de bu sistemde sıkıştırılamayan bir sıvı kullanılır. Sıvı
olarak stabil olduğu için genellikle yağ tercih edilir. Piston geri çekildiğinde yağı hazneden pompa
odasına bir vakumlu kontrol kapağı aracılığıyla çeker. Piston ileri hareket ettirildiğinde yağı silindire
doğru tahliye eder. Kontrol kapağı bilyesi haznenin içindedir ve pistonun her çekişinde açılır. Terhis
kapağı bilyesi haznenin dışındadır, yağ her silindire itildiğinde açılır. Bu noktada, hazne içindeki
vakumlu bilye zorla kapanır ve silindir üzerinde yağ basıncı oluşur Bu sistemde yüzlerce tonluk yükler
taşınabilir.

Hidrolik şişe araç krikosu

Şişe şeklinde olan bu tip krikolar yağla dolu silindirik bir gövde ve boyuna ve pistona sahiptir. Birkaç
tonluk yükü kaldırmak için kullanılır. Üste sabitli destek rampasıyla beraber dikey bir kaldırma sağlar.
Bu tip krikolar hidrolik sistemle çalışabildiği gibi aynı zamanda vida hareketiyle de çalışabilir. Vana
sistemiyle kontrol edilen pistonla beraber sıvı basıncı yaratır bu sayede ise kaldırma ve indirme
hareketleri sağlar. Hidrolik kapak, herhangi bir tabanda veya uzak bir yerde, pompa tarafından
sağlanan basınçla hidrolik basınç sağlayarak gövdeden çıkarır. Tek faaliyetli pistonda kaldırma aralığı
sınırlıdır bu nedenle yüksek açıklığa sahip araçlarda kullanılabilir. Evlerdeki yapılar gibi hidrolik ara
bağlantılı bu krikolar, kapaklar boyunca yakın kontrol sağlarken bile kuvvetleri dağıtmaya olanak
sağlar.
Tramvay Tipi Kriko

Tekerlekler sayesinde kolayca hareket ettirilebilen bu tip krikolarda hidrolik sistemden yararlanılır. 2
ile 4 ton arasındaki yükleri kaldırma amacıyla kullanılır. Bazı modellerde otomatik kitlenme sitemi
bulunurken bazı modellerde ise bu kilit sistemi manuel olarak çalıştırılır. Diğer krikolara göre elverişsiz
yüzeylerde bu tip krikoların kullanılması daha uygundur. Tramvay tipi krikolarda yatay bir piston, bir
yatay bağlantı aracılığıyla kaldırma rampasında dikey hareket yapan uzun bir kol yardımıyla çan
krankının ucunu iter. Tramvay tipi krikolardaki tekerlekler kaldırma rampasındaki açıyı veya kavisi
telafi etmesini sağlar. Bu mekanizma çökmelerde, aracın altında kolay manevra yapabilme amacında
düşük profilde kullanılabilir ve de büyük hacimde genişlemeye izin verir.

Pnömatik Kriko

Pnömatik kriko insan gücü yerine basınçlı havayla çalışan hidrolik bir krikodur. Pnömatik krikolar
kullanıcının fazla güç sarf etmesini önler, hızı arttırır ve hidrolik mekanizmayı kullanma ihtiyacını
ortadan kaldırır. Bazen bu tip krikolar normal hidrolik mekanizmayla da çalıştırılabilir ve basınçlı hava
kaynağı olmasa bile işlevselliğini korur. Pnömatik krikolar hidrolik krikolara göre bazı dezavantajları
nedeniyle çok da tercih edilmez.
Elektrikli Araç Krikosu

Elektrikli araç krikoları, 12 v elektrikle çalışabilen ve araçlardaki çakmağın elektriğinden yararlanarak

çalıştırılabilen krikolardır. Araç tekerleği değiştirmek için veya benzer işlerde kullanmak için manuel
olarak kullanılabilir. Aracı yükseltmek için bir motor kullanılır. Krikonun motoru çalışırken kriko döner
ve aracı kaldırır. Elektrikli kriko manuel krikoya göre dönüş başına daha az kuvvet harcar ve daha hızlı
döner. 1 tonluk aracı 35cm e kadar kaldırabilirler.