You are on page 1of 47

g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f

ljdfg:yn ;]jf z'Ns lgodfjnL, @)^&

k|sfzs M
g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f
k|wfg sfof{no
aa/dxn, sf7df8f}+

g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ldlt @)^&÷%÷!$ d'b|sM


klxnf] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)^(÷!!÷#) bLk ls/0f lk|lG6· P08 6]«8;{
bf]>f] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)&)÷!)÷!@ cgfdgu/, sf7df8f}+
t]>f] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)&!÷#÷#! kmf]g M $@!%$^)
rf}yf] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)&@÷#÷!$
ljifo ;"rL @%= cGo ;]jf z'Ns !*
@^= nfut cfk'/0fsf] cfwf/df ;]jf z'Ns lgwf{/0f ug]{ !*
kl/R5]b – ! @&= z'Ns a'emfpg] lhDd]jf/L !*
k|f/lDes @*= ljnDa z'Ns / 5'6 ;DaGwL Joj:yf !(
@(= z'Ns c;'n ug]{ lhDd]jf/L @)
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De ! #)= ;]jfdf /f]s nufpg] tyf cGo sf/afxL @)
@= kl/efiff ! #!= 5'6 lbg ;Sg] @!
#= lgodfjnLsf] JofVof #
kl/R5]b – #
kl/R5]b – @ 7]Ssf aGbf]a:t ;DaGwL Joj:yf
;]jf z'Ns b/
#@= cfo ;DaGwL 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ @!
$= cjt/0f -Nofl08Ë_+ ;]jf z'Ns $ ##= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL sfo{ljlw @!
%= la;fg kfls{Ë ;]jf z'Ns % #$= cfosf] k|If]k0f ug'{kg]{ @!
^= e"ld:y k|aGw ;]jf z'Ns ^ #%= 7]Ssf :jLs[t ug]{ clwsf/L @@
&= u[x cf>o -xfpl;Ë_ ;]jf z'Ns & #^= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL sfuhft :jLs[t ug'{kg]{ @@
*= ;~rf/ tyf p8\8og ;xfo ;]jf z'Ns & #&= jftf{ jf af]nkqsf] dfWodaf6 7]Ssf aGbf]j:t ug'{kg]{ @@
(= xjfO{ OGwg ljqmL ;]jf z'Ns * #*= ;"rgf k|sfzg @@
!)= dfn;fdfg -sfuf]{_ 9'jfgL z'Ns * #(= af]nkq kmf/fdsf] b:t'/ @$
!!= dfn;fdfg -sfuf]{_ k|aGw ;]jf z'Ns * $)= af]nkqsf] btf{ tyf vf]Ng] sfo{ljlw @%
!@= ;jf/L ;fwg la;fg ;]jf z'Ns * $!= k'gM af]nkq cfXjfg ug'{ kg]{ @%
!#= k|j]z z'Ns * $@= a}+s hdfgt -lj8 j08_ @^
!$= Joj;flos dxTjsf] sIf -l;=cfO{=kL= ?d_ k|of]u z'Ns ( $#= 7]Ssf :jLs[t ug]{ @^
!%= rnlrq 5fofFÍg z'Ns ( $$= k§f lbg] / sa'lnot u/fpg] @&
!^= ejg tyf sf]7f axfn z'Ns ( $%= 7]Ssf /sdsf] ls:tf a'emfpg] tl/sf @*
!&= jfo'ofg cf>o -x}Ë/_ axfn z'Ns !! $^= 7]Ssf tf]8\g] @(
!*= hUuf axfn z'Ns !! $&= 7]Ssfsf] Dofb ;DaGwL Joj:yf #)
!(= lj1fkg z'Ns !@ $*= jSof}tf /sd c;'nL ;DaGwL Joj:yf #)
@)= ;'/Iff hfFr z'Ns -;]So'l/6L rfh{_ !@
@!= Sof6l/Ë ;]jf z'Ns !@ kl/R5]b – $
@@= ofq' kl/jxg ;]jf !@ Psd'i7 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ ;DaGwL
@#= ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns !#
@#s= ljdfg:yn ljsf; z'Ns !$ $(= Psd'i7 7]Ssf aGbf]j:t ug{ ;lsg] #!
@$= cUgL lgjf/0f tyf hLjgf]åf/ ;]jf z'Ns !& %)= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL sfo{ljlw #!
@$s= Jofu]h, l:qmlgª z'Ns !& %!= cWoog k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{ #!
%@= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL sfuhft tof/ ug'{kg]{ #@ cg';"rL !
%#= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL dg;fokq cfXjfgsf] ;"rgf k|sfzg #@ -lgod $ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
%$= dg;fokq ;DaGwL sfuhftsf] b:t'/ ## cjt/0f -Nofl08Ë_ ;]jf z'Ns $*
%%= dg;fokq k]z ug]{ #$
%^= dg;fokq d"Nof+sgsf cfwf/ #$ cg';"rL @
%&= k'gM dg;fokq cfXjfg ug]{ #% -lgod % sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt
%*= ;+lIfKt ;"rL tof/ ug]{ #% lj;fg -kfls{Ë_ ;]jf z'Ns %@
%(= k|:tfj cfXjfg ug]{ #^
^)= k|:tfj ;DaGwL sfuhftsf vl/b b:t'/ #^ cg';"rL #
^!= k|:tfj k]z ug'{ kg]{ #^ -lgod ^ sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt
^@= lj8 j08 k]z ug'{ kg]{ #* e"ld:y k|aGw ;]jf -u|fp08 x]08lnË_ z'Ns %#
^#= k|:tfj 5gf}6 ug]{ #*
^$= /sd jf hdfgt bflvnf ug'{ kg]{ $! cg';"rL $
^%= ;Demf}tf ug]{ $@ lgod & sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt
^^= ;Demf}tfdf v'nfpg' kg]{ s'/fx? $@ u[x cf>o -xfpl;Ë_ ;]jf z'Ns %%
^&= ;Demf}tfsf] cjlw $#
^*= ;Demf}tf adf]lhd x'g] $# cg';"rL %
^(= dg;fokq tyf k|:tfj d"Nofª\sg ;ldlt $# lgod * sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt
&)= dg;fokq jf k|:tfj vf]Nbf d'r'Nsf u/fpg' kg]{ $$ ;~rf/ tyf p8\8og ;xfo ;]jf b:t'/ %^
&!= /Lt gk'u]sf] dg;fokq jf k|:tfj pk/ sf/afxL gx'g] $$
&@= ;+zf]wg jf Dofb yk ug{ ;Sg] $% cg';"rL %s
&#= :ki6 ug{ jf sfuhft k]z ug{ nufpg] $% -lgod * sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_
&$= cg'dltkqsf] cjlw lgwf{/0fsf] cfwf/ $^ ;~rf/ tyf p8\8og ;xfo ;]jf b:t'/ %&

kl/R5]b – % cg';"rL ^
ljljw -lgod ( ;Fu ;DalGwt_
xjfO{ OGwg laqmL ;]jf z'Ns %&
&%= 5'6 jf ldGxf lbg ;Sg] $^
cg';"rL &
&^= kl/jTo{ ljb]zL d'b|fsf] b/ $^
-lgod !) ;Fu ;DalGwt_
&&= lgb]{lzsf, sfo{ljlw agfpg ;Sg] $&
&*= k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g] $& dfn;fdfg -sfuf]{_ 9'jfgL z'Ns %&
&(= afwf c8\sfp km'sfp $&
cg';"rL *
*)= cg';"rLdf ;+zf]wg $&
-lgod !! ;Fu ;DalGwt_
*!= arfp $& dfn;fdfg -sfuf]{_ k|aGw ;]jf b:t'/ %*
cg';"rL ( cg';"rL !*
-lgod !@ ;Fu ;DalGwt_ -lgod @! ;Fu ;DalGwt_
;jf/L ;fwfg la;fg ;]jf z'Ns ^) Sof6l/Ë ;]jf z'Ns ^&

cg';"rL !) cg';"rL !(
-lgod !# ;Fu ;DalGwt_ -lgod @@ ;Fu ;DalGwt_
k|j]z z'Ns ^! ofq' kl/jxg ;]jf ^&

cg';"rL !! cg';"rL @)
-lgod !$ ;Fu ;DalGwt_ -lgod @# ;Fu ;DalGwt_
Joj;flos dxTjsf] sIf -;L=cfO{=kL= ?d_ k|of]u z'Ns ^# ofq' ;]jf z'Ns ^*

cg';"rL !@ cg';"rL – @)s


-lgod !% ;Fu ;DalGwt_ -lgod @#s ;Fu ;DalGwt_
Rnlrq 5fFofÍg z'Ns ^# ljdfg:yn ljsf; z'Ns ^(

cg';"rL !# cg';"rL @!
-lgod !^ ;Fu ;DalGwt_ -lgod @$ ;Fu ;DalGwt_
ejg tyf sf]7f axfn ^# cUgL lgjf/0f tyf hLjgf]4f/ ;]jf z'Ns &)

cg';"rL !$ cg';"rL @!s


-lgod !& ;Fu ;DalGwt_ -lgod @$ ;Fu ;DalGwt_
jfo'ofg cf>o u[x -x}Ë/_ axfn z'Ns ^$ Jofu]h l:qmlgË z'Ns &)

cg';"rL !% cg';"rL @@
-lgod !* ;Fu ;DalGwt_ -lgod @% ;Fu ;DalGwt_
hUuf axfn z'Ns ^$ cGo ;]jf z'Ns &!

cg';"rL !^ cg';"rL @@s


-lgod !( ;Fu ;DalGwt_ -lgod @% ;Fu ;DalGwt_
lj1fkg z'Ns ^% cGo ;]jf z'Ns &@

cg';"rL !& cg';"rL @@v


-lgod @) ;Fu ;DalGwt_ -lgod @% ;Fu ;DalGwt_
;'/Iff ;]jf z'Ns ^^ cGo ;]jf z'Ns &#
cg';"rL @@u
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_
cGo ;]jf z'Ns &#

cg';"rL @@3
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_
cGo ;]jf z'Ns &$

cg';"rL @@ª
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_
cGo ;]jf z'Ns &$

cg';"rL – @@r
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_
cGo ;]jf z'Ns &$

cg';"rL – @@5
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_
cGo ;]jf z'Ns &%

cg';"rL @#
-lgod $$ sf] pklgod -^_ ;Fu ;DalGwt
sa'lnotsf] kmf/fd &^

cg';"rL @$
-lgod $$ sf] pklgod -^_ ;Fu ;DalGwt
======================sfof{no
k§fsf] kmf/fd &(
  
g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f, -3_ ædxflgb]{zsÆ eGgfn] P]gsf] bkmf !( adf]lhd lgo'Qm
ljdfg:yn ;]jf z'Ns lgodfjnL, @)^& k|flws/0fsf] dxflgb]{zs ;Demg' k5{ .
-g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ldlt @)^&.%.!$_ -ª_ æ;]jf eGgfn] ljdfg:yn ;~rfngsf] qmddf k|flws/0f tyf
cGo ;]jf k|bfosn] pknAw u/fpg] laleGg k|sf/sf] ;]jf
klxnf] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)^(.!!.#), nfu" – @)^(.!!.#)
;Demg' kb{5 .
bf]>|f] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)&).!).!#, nfu" – @)&!.!.!
t]>f] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)&!.#.#!, nfu" – @)&!.$.! -r_ æz'NsÆ eGgfn] ljdfg:yn ;~rfngsf] qmddf pknAw u/fO{sf]
rf}yf] ;+zf]wg :jLs[t ldlt @)&@.#.!$, nfu" – @)&@.$.! ;]jf afkt k|flws/0fn] P]g adf]lhd nufpg] / c;"n pk/ ug]{
g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f P]g, @)%# sf] bkmf #$ n] lbPsf] clwsf/ z'Ns ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ef8f tyf b:t'/ ;d]tnfO{
k|of]u u/L g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0fn] b]xfosf lgodx? agfPsf]] hgfpF5 .
5. -5_ æljdfg:ynsf] k|d'vÆ eGgfn] ljdfg:ynsf] k|d'vsf] x}l;otdf
kl/R5]b – ! sfd ug{sf] nflu k|flws/0faf6 lgo'Qm ePsf] sd{rf/L ;Demg'
k|f/lDes k5{ .

!= ;+lIfKt gfd / k|f/DeM -!_ oL lgodx?sf] gfd æg]kfn gful/s -h_ æ7]SsfÆ eGgfn] o; lgodfjnL adf]lhd k|flws/0fnfO{ ef8f,
p8\8og k|flws/0f, ljdfg:yn ;]jf z'Ns lgodfjnL, @)^&Æ /x]sf] z'Ns, b:t'/, /f]oN6L, cfo c+z jf cGo lglZrt /sd a'emfpg]
5. u/L Jofkf/ Joj;fo jf ;]jf ;'ljwf ;+rfng ug{ ljdfg:yn
sfof{no jf k|flws/0f;Fu ul/Psf] lnvtnfO{ hgfpFb5 .
-@_ of] lgodfjnL g]kfn ;/sf/af6 :jLs[lt k|fKt ePsf ldltaf6
nfu" x'g]5 . -em_ æa9fa9 jf 36f36Æ eGgfn] o; lgodfjnL adf]lhd 7]Ssf
aGbf]a:t ug{sf nflu 7]Ssf lng rfxg] JolQmx?af6 8fFs
@= kl/efiffM ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,– af]nfO{ ul/Psf] a9fa9 jf 36f36nfO{ ;Demg'kb{5 .
-s_ æP]gÆ eGgfn] g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f P]g, @)%# -`_ æ8fFsÆ eGgfn] a9fa9 jf 36f36 x'Fbf 7]Ssf lng rfxg]
;Demg' k5{ . JolQmn] ;f] 7]Ssfsf ;DaGwdf sa'n u/]sf] gubL, lhG;L,
-v_ æk|flws/0fÆ eGgfn] P]gsf] bkmf # adf]lhd :yfkgf / u7g /f]oN6L, cfo c+z jf cGo /sdnfO{ ;Demg' kb{5 .
ePsf] g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f ;Demg' k5{ . -6_ æk§fÆ eGgfn] P]g / o; lgodfjnL adf]lhd k|rlnt sfg"gsf
-u_ æ;ldltÆ eGgfn] P]gsf] bkmf !# adf]lhd ul7t k|flws/0fsf] cwLgdf /xL ljdfg:yn sfof{no jf k|flws/0f / 7]s]bf/
;~rfns ;ldlt ;Demg' k5{ . aLrdf ePsf] zt{ adf]lhd 7]Ssf sfo{ ug{ zt{x? v'nfO{
1 2
ljdfg:yn sfof{no jf k|flws/0fn] lbPsf] Ohfht kqnfO{ kl/R5]b – @
;Demg'kb{5 . ;]jf z'Ns b/
-7_ æhdfgtÆ eGgfn] s'g} cfo 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ s"n 7]s $= cjt/0f -Nofl08Ë_ ;]jf z'Ns M -!_ k|flws/0fn] ljdfg:yndf jfo'ofg
c+ssf] lglZrt k|ltzt gub w/f}6L jf a}+s hdfgtnfO{ ;Demg' cjt/0f -Nofl08Ë_ ;]jf pknAw u/fP afkt cg';"rL ! df tf]lsP
kb{5 . adf]lhdsf] b/df cjt/0f ;]jf z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 .
-8_ æcfoÆ eGgfn] k|flws/0fn] P]g jf o; lgodfjnL adf]lhd -@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg b]xfo
c;"n ug]{ z'Ns, ef8f, b:t'/, /f]oN6L cfo c+z jf cGo adf]lhdsf] jfo'ofgsf] xsdf b]xfo adf]lhdsf] cjt/0f ;]jf
lglZrt cfonfO{ ;Demg' kb{5 . z'Ns nufOg] / c;"n pk/ ul/g]5 .
#= lgodfjnLsf] JofVof M -!_ o; lgodfjnLdf pNn]v ePsf k|fjwfg -s_ rf6{/ jfo'ofgsf] xsdf pklgod -!_ adf]lhdsf] z'Nsdf
s'g} clwsf/LnfO{ k|of]u ug{ cK7of/f] k/]df JofVofsf] lgldQ yk kRrL; k|ltzt,
dxflgb]{zs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 / To;df dxflgb]z
{ sn] u/]sf] JofVof -v_ k/LIf0f jf k|lzIf0f jfo'ofgsf] cjt/0fsf] xsdf
adf]lhd ug'{ kg]{5 . pklgod -!_ adf]lhdsf] z'Nssf] krfz k|ltzt z'Ns
5'6 x'g]5,
-@_ pklgod -!_ adf]lhd dxflgb]{zsn] u/]sf] JofVofdf lrQ
ga'em]df ;ldlt ;dIf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 / To;df ;ldltn] -u_ k|flws/0fn] s'g} vf; ljdfg:yndf pRr p8fg rfk
u/]sf] JofVof clGtd x'g]5 . ;do -lks cfj/_ jf Go"g p8fg rfk ;do
-lng cfj/_ lgwf{/0f u/]sf] ;dodf p8fg ug]{
jfo'ofgsf nflu pklgod -!_ adf]lhdsf] z'Nsdf
qmdzM kRrL; k|ltzt;Dd a[l4 ug{ jf 5'6 lbg
;Sg]5 .
-3_ s'g} jfo';]jf sDkgL jf lgsfon] g]kfndf p8fg
;+rfng ug'{ k"j{ tL; nfv ?k}ofF k|flws/0fnfO{
w/f}6Lsf] ?kdf a'emfpg' kg]{5 . ;DalGwt jfo';]jf
sDkgL j f lgsfon] ltg'{kg]{ /sd afFsL x'g cfPdf
*

                                                            

 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 

3 4
;f]xL† w/f}6L /sdaf6 s6[f ul/g]5 / o;/L s6[f -v_ tLg 306f;Dd lj;fg u/]sf],
ul/Psf] /sd pQm sDkgL jf lgsfon] t'?Gt k"lt{ ug'{ -u_ lgod & adf]lhd u[xcf>o ;]jf z'Ns lt/]sf] cjlw;Dd,
kg]{5 . kl5 p8fg ;]jf aGb ePdf k|flws/0fn] lng' kg]{
/sd s§f u/L afFsL /sd lkmtf{ lbOg]5 . -3_ k|flws/0fsf] cfkm\g} km\nfO6 Soflna|];g jf k/LIf0f
p8fgdf ;+nUg ePsf] .
-#_ cGt/f{li6«o p8fgsf] s'g} jfo'ofg uGtJo :yfgdf hfg g;sL
g]kfnsf] s'g} ljdfg:yndf cjt/0f u/]df pklgod -!_ -#_ p8fg of]Uotf k|df0fkqsf] Dofb ;dfKt eO{ ;~rfngdf g/x]sf
adf]lhdsf] k"/} z'Ns nufOg] / c;"n pk/ ul/g]5 . jfo'ofgsf] xsdf pklgod -!_ adf]lhd z'Nssf] kRrL;
k|ltzt dfq lj;fg ;]jf z'Ns nfUg]5 .
-$_ b]xfo adf]lhdsf] jfo'ofgnfO{ cjt/0f z'Ns nfUg]5}gM
-$_ k|To]s ^ 306fsf] ;donfO{ Ps lj;fg ;do dflgg]5 .
-s_ k|flws/0fsf] cfkm\g} km\nfO{6 Soflna|]zg jf k/LIf0f tLg306f eGbf a9L lj;fg u/]sf]df lj;fg u/]sf] ;do b]lvg}
p8fgdf ;+nUg u/fO{Psf] jfo'ofg, u0fgf ul/g]5 .

-v_ ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] btf{sf jfo'ofg . -%_ pklgod -#_ adf]lhdsf] jfo'ofg ljdfg:yn k|d'vn] lgwf{/0f
u/]sf] :yfgdf lj;fg ug'{ kg]{5 . ;f] afx]ssf] cGo :yfgdf
%= lj;fg -kfls{Ë_ ;]jf z'Ns M -!_ k|flws/0fn] ljdfg:yndf jfo'ofg lj;fg u/]sf] jfo'ofg lgwf{l/t :yfgdf ;fbf{ nfu]sf] vr{
lj;fg ;]jf pknAw u/fP afkt cg';"rL @ df tf]lsP adf]lhdsf] ;DalGwt jfo'ofg wgL jf ;~rfnsaf6 c;"n pk/ ul/g]5 .
b/df lj;fg ;]jf z'Ns nufpg] / c;"n pk/
ug]{5 . ^= e"ld:y k|aGw ;]jf -u|fp08 x]08lnË_ z'Ns M -!_ k|flws/0fn]
ljdfg:yndf cGt/f{li6«o p8fgx¿sf nflu e"ld:y k|aGw ;]jf
-@_ pklgod -!_ df h'g;s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg b]xfosf] pknAw u/fP afkt e"ld:y k|aGw ;]jf z'Ns nufpg] / c;'n pk/
cj:yfdf b]xfosf] cjlw;Ddsf] jfo'ofgnfO{ lj;fg ;]jf z'Ns ug]{5 .‡
nufOg] 5}g M
-@_ k|flws/0fn] /fli6«o jf c Gt/f{li6«o ;+:yf;Fu k|lt:kwf{af6
§

-s_ s'g} jfo'ofgsf] hfFr jf lg/LIf0fsf] l;nl;nfdf jf cGo ljdfg:yndf e"ld:y k|aGw ;]jf pknAw u/fpg]5 . e"ld:y
s'g} sf/0fn] dxflgb]{zssf] cfb]zn] lgu/fgLdf /fv]sf]df
;f] cjlw;Dd,                                                             

                                                             klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 

5 6
k|aGw ;]jf ;~rfngsf nflu cg'dlt lbg] k|lqmof o; ;DaGwL p8\8og ;xfo -cf]e/ˆnfO{_ ;]jf z'Ns nufpg] / c;"n pk/
lgb]{lzsfdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 . ug]{5 .
-#_ k|flws/0fn] e"ld:y k|aGw ;]jf pknAw u/fpg] /fli6«o jf -$_ k|flws/0faf6 km\nfO6 Soflna|]zg jf k/LIf0f p8fgdf ;+nUg
cGt/f{li6«o ;+:yf;Fu cg';"rL–# df tf]lsP adf]lhdsf] b/df u/fOPsf] jfo'ofgnfO{ pklgod -!_ / -#_ adf]lhdsf] ;+rf/
e"ld:y k|aGw ;]jf z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 . tyf p8\8og ;xfo ;]jf z'Ns nfUg] 5}g .
&= u[x cf>o -xfpl;Ë_ ;]jf z'Ns M -!_ k|flws/0fn] jfo'ofgnfO{ x}+u/ jf (= xjfO{ OGwg ljqmL ;]jf z'Ns M k|flws/0fsf] cg'dltdf ljdfg:yn
o:t} cGo k|sf/sf] cf>o ;]jf pknAw u/fP afkt ;DalGwt jfo';]jf If]qdf xjfO{ OGwg ljqmL ;]jf ;+rfng u/] afkt k|flws/0fn] To:tf]
;+rfng ;+:yf jf jfo'ofg wgL;Fu k|To]s rf}aL; 306f jf ;f]eGbf ;]jf k|bfos;Fu cg';"rL ^ adf]lhdsf] b/df xjfO{ OGwg ljqmL ;]jf
sd ;dosf]nflu Psk6s sfod u/L cg';"rL $ df tf]lsP z'Ns nufpg] / c;"n ug]{5 .
adf]lhdsf] b/df u[x cf>o ;]jf z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 .
!)= dfn;fdfg -sfuf]{_ 9'jfgL z'Ns M k|flws/0fn] cfGtl/s tyf
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg jfo';]jf cGt/f{li6«o p8fgdf dfn;fdfg 9'jfgL ;]jf pknAw u/fpg] jfo';]jf
cfkm}n] lgdf{0f u/L ;+rfng u/]sf] Xof+u/ jf o:t} cGo k|sf/sf] ;~rfng ;+:yf jf jfo'ofg wgL;Fu cg';r " L – & adf]lhdsf] b/df
cf>odf jfo'ofg lj;fg u/]sf]df lgod % adf]lhdsf] b/df dfn;fdfg 9'jfgL ;]jf z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 .
lj;fg ;]jf z'Ns dfq nfUg]5 .
!!= dfn;fdfg -sfuf]{_ k|aGw ;]jf z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:yn If]qleq
*= ;~rf/ tyf p8\8og ;xfo ;]jf z'Ns M -!_ k|flws/0fn] g]kfn /fHosf] dfn;fdfgsf] k|aGw ldnfpg] ;]jf pknAw u/fpg] ;+:yf;Fu cg';"rL
s'g} ljdfg:yndf cjt/0f ug]{ jfo'ofgnfO{ ;~rf/ tyf p8\8og – * df tf]lsP adf]lhdsf] b/df dfn;fdfg k|aGw ;]jf z'Ns nufpg]
;xfo ;]jf pknAw u/fP afkt k|To]s cjt/0fsf] nflu cg';"rL % df / c;"n pk/ ug]{5 .
tf]lsP adf]lhdsf] b/df ;~rf/ tyf p8\8og ;xfo ;]jf z'Ns
nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 . !@= ;jf/L ;fwg lj;fg ;]jf z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:yn If]qdf
ljdfg:yn k|d'vn] tf]s]sf] ;jf/L ;fwg lj;fg If]qdf ;jf/L ;fwg
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f pNn]v ul/Psf] ePtfklg rf6{/ lj;fg ;]jf pknAw u/fP afkt cg';"rL ( df tf]lsP adf]lhdsf]
ul/Psf] jfo'ofgsf] xsdf pklgod -!_ adf]lhdsf] z'NsMdf b/df ;jf/L ;fwg lj;fg ;]jf z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 .
yk kRrL; k|ltzt z'Ns nfUg]5 .
!#= k|j]z z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:yn sfof{non] k|j]z cg'dlt lbPsf]
-#_ k|flws/0fn] g]kfnsf] jfo'If]qdf p8fg ug]{ jfo'ofgnfO{ ;~rf/ If]qdf k|j]z ug]{ jf ;jf/L ;fwg k|j]z u/fpg] JolQm;Fu cg';"rL !)
tyf p8\8og ;xfo ;]jf pknAw u/fP afkt k|To]s df tf]lsP adf]lhdsf] b/df k|j]z z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 .
p8fgsf]nflu cg';"rL %s= adf]lhd b/df ;~rf/ tyf

7 8
!$= Joj;flos dxTjsf] sIf -l;=cfO=kL= ?d_ k|of]u z'Ns M k|flws/0fn] -u_ gofF cjwf/0ff jf k|ljlw ;dfj]z ePsf] Joj;fo ePdf,
ljdfg:yn k|d'vsf] :jLs[ltaf6 ljdfg:yndf Joj;flos dxTjsf] jf
sIf -;L=cfO=kL= ?d_ k|of]u ug]{ JolQm;Fu k|flws/0fn] cg';"rL !! df
tf]lsP adf]lhdsf] b/df Joj;flos dxTjsf] sIf k|of]u z'Ns nufpg] -3_ cGt/f{li6«o :t/sf] a|f08]8 sDkgLaf6 k|:tfj k|fKt
/ c;"n pk/ ug]{5 . ePdf,

!%= rnlrq 5fofFÍg z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:yn sfof{nosf] cg'dlt -ª_ cGt/f{li6«o ljdfg:yndf kfFr s/f]8 ?k}ofF /
k|fKt u/L ljdfg:yn If]q leq rnlrq, lel8of] rnlrq jf lj1fkg gu/kflnsf If]qsf ljdfg:yndf b'O{ s/f]8 ?k}ofF /
cflb 5fofÍg u/] afkt ;DalGwt JolQm jf lgsfo;Fu cg';"rL !@ df gu/kflnsf afx]ssf If]qdf Ps s/f]8 ?k}ofFeGbf a9L
tf]lsP adf]lhdsf] b/df 5fofÍg z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 . /sd nufgL ug'{ kg]{ nfutsf] of]hgf ePsf], /

!^= ejg tyf sf]7f axfn z'Ns M -!_ k|flws/0fn] ljdfg:yn sfof{nosf] :ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf]nflu ægu/kflnsfÆ
cg'dlt lnO{ ljdfg:yn If]q leq jfo'ofg ;~rfngsf]nflu eGgfn] dxfgu/kflnsf / pkdxfgu/kflnsf ;d]tnfO{
cTofjZos :yfg jf sf]7f k|of]u u/] afkt To:tf] k|of]ustf{;Fu ;Demg' k5{ .
cg';"rL !# df tf]lsP adf]lhdsf] b/df ejg tyf sf]7f axfn z'Ns
nufpg] tyf c;"n pk/ ug]{5 . -r_ s'g} sf/0fn] o; lgodfjnL adf]lhdsf] cGo sfo{ljlw
canDag ug{ pko'Qm gb]lvPsf] .
-@_ pklgod -!_ df n]lvPb]lv afx]s k|flws/0fn] ljdfg:yn If]qdf
/x]sf] ejgdf vfnL /x]sf] jf x'g cfPsf] sf]7f axfndf lbFbf -$_ pkbkmf -#_ adf]lhd jftf{åf/f ljdfg:ynIf]q leqsf] ejg jf
tTsfn ;f]xL ;/xsf] sf]7fsf] tTsfn sfod /x]sf] d"NonfO{ sf]7f Jofkfl/s jf cGo s'g} k|of]hgsf]nflu pkof]u ug{ lnh
Go"gtd d"No dfgL ;f] d"Nodf kf/bzL{ tl/sfaf6 k|lt:kwf{Tds jf ef8fdf lng rfxg] JolQmn] k|flws/0fn] tf]s]sf s'/fx?
?kdf 5gf}6 ePsf] kmd{÷sDkgLnfO{ axfndf lbO{g]5 . v'nfO{ k|flws/0f ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .

-#_ pkolgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg k|flws/0fn] -%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k|fKt ePsf] lgj]bg hfFra'em ubf{
b]xfosf cj:yfdf jftf{åf/f s/f/sf] dfWodaf6 ljdfg:yn If]q ljdfg:ynIf]q leqsf] ejg jf sf]7f Jofkfl/s jf cGo s'g}
leqsf] ejg jf sf]7f Jofkfl/s jf cGo s'g} k|of]hgsf]nflu k|of]hgsf] nflu pkof]u ug{ lnh jf ef8fdf lbg pko'Qm
pkof]u ug{ lnh jf ef8fdf lbg ;Sg]5 . b]lvPdf k|flws/0fn] lgj]bs;Fu jftf{åf/f s/f/sf] dfWodaf6
ljdfg:ynIf]q leqsf] ejg jf sf]7f Jofkfl/s jf cGo s'g}
-s_ o; lgod adf]lhd sDtLdf b'O{k6s af]nkq cfXjfg k|of]hgsf] nflu pkof]u ug{ lnh jf ef8fdf lbg ;Sg]5 .
ubf{klg af]nkq 5gf}6 x'g g;s]sf], jf
-^_ ljdfg:yn If]qdf /x]sf] ejgsf] sf]7f k;n ;~rfngsf]nflu
-v_ k|lt:kwf{ x'g ;Sg] ;Defjgf gePsf], jf jxfndf lbg] ;DaGwdf ePsf] ;Demf}tfdf tf]lsPsf] ef8f
9 10
/sddf k|To]s jif{ g]kfn /fi6« a}+sn] lgwf{/0f u/]sf] d"No a[l4 tyf x:tfGt/0f ug]{ ;DaGwdf k|flws/0fn] tT;DaGwdf agfPsf]
;"rsfÍsf] cg'kftdf :jtM a[l4 x'g]5 . lgod adf]lhd x'g]5 .
-&_ ljdfg:yn If]qdf /x]sf] ejgsf] sf]7f k;n ;~rfngsf]nflu !(= lj1fkg z'Ns M -!_ k|flws/0fn] ljdfg:yn k|d'vn] tf]s]sf] :yfgdf
axfndf lng] kmd{ tyf sDkgLn] ;Demf}tf adf]lhdsf] bfloTj lj1fkg u/] afkt lj1fkg ug]{ JolQm jf ;+:yf;Fu cg';"rL – !^ df
kfngf u/] gu/]sf] af/]df cGt/f{li6«o ljdfg:yn sfof{noaf6 tf]lsP adf]lhdsf] b/df lj1fkg z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 .
ePsf] d"NofÍg k|ltj]bgsf] cfwf/df dfq To:tf kmd{
sDkgL;Fusf] ;Demf}tfnfO{ lg/Gt/tf lbg] glbg] lg0f{o ul/g]5 . -@_ Ps} :yfgaf6 Ps eGbf a9L lj1fkg ug{ ;lsg] On]S6«f]lgs
dfWodaf6 ul/g] lj1fkgsf] xsdf Ps eGbf a9L lj1fkg u/]
-*_ o; lgodfjnL adf]lhd ejg, sf]7f, jfo'ofg cf>o, u[x / afkt pklgod -!_ adf]lhdsf] b/df k|lt lj1fkg lj;
hUuf cflb axfndf lng] JolQmn] To:tf] ejg, sf]7f, jfo'ofg k|ltztsf b/n] yk lj1fkg z'Ns nfUg]5 .
cf>o u[x / hUuf jf ;f] hUufdf ag]sf] 3/, ejg / uf]bfdsf]
dd{t tyf ;Def/ ubf{ ljdfg:yn k|d'vn] dgfl;a dflkmssf] -#_ w'd|kfg, ;"tL{, kfgk/fu, dlb/f ;DaGwL lj1fkgsf] xsdf
sf/0f b]vfO{ lgwf{/0f ul/lbPsf] :t/ adf]lhd ug'{kg]{5 . pklgod -!_ adf]lhdsf] b/df krf; k|ltzt yk b:t"/
nfUg]5 .
-(_ k|flws/0fn] ljdfg:yn If]qdf /x]sf] ejgdf vfnL /x]sf] jf x'g
cfPsf] sf]7f axfndf lbFbf ckgfpg' kg]{ cGo sfo{ljlw kl/R5]b @)= ;'/Iff hfFr z'Ns -;]So'l/6L rfh{_M k|flws/0fn] ljdfg:yndf xjfO{
# df n]lvP adf]lhd x'g]5 . ofq' tyf dfn;fdfgsf] ;'/Iff hfFrsf] ;]jf pknAw u/fP afkt
;DalGwt jfo'ofg wgL jf ;~rfns;Fu cg';"rL – !& df tf]lsP
!&= jfo'ofg cf>o u[x -x}Ë/_ axfn z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:ynIf]q adf]lhdsf] b/df ;'/Iff hfFr z'Ns nufpg] tyf c;"n pk/ ug]{5 .
leqsf] jfo'ofg cf>o u[x -x}Ë/_ ef8fdf lbFbf cg';"rL – !$ df
tf]lsP adf]lhdsf] b/df axfn z'Ns nufpg] tyf c;"n pk/ ug]{5 . @!= Sof6l/ª ;]jf z'Ns M k|flws/0fn] xjfO{ ofq'nfO{ vfgf pknAw u/fpg]
-Sof6l/Ë_ ;]jf pknAw u/fpg] ;]jf k|bfos ;+:yf;Fu To:tf] ;]jf
!*= hUuf axfn z'Ns M -!_ k|flws/0fn] ljdfg:yn sfof{nosf] cg'dltn] pknAw u/fP afkt cg';"rL –!* df tf]lsP adf]lhdsf] b/df
ljdfg:yn If]q leqsf] hUuf k|fof]u u/] afkt ;DalGwt JolQm jf Sof6l/Ë ;]jf z'Ns nufpg] tyf c;"n pk/ ug]{5 .
;+:yf;Fu cg';"rL !% df tf]lsP adf]lhdsf] b/df hUuf axfn z'Ns
nufpg] tyf c;"n pk/ ug]{5 . axfndf lnPsf] hUufdf k|flws/0fn] @@= ofq' kl/jxg ;]jf M k|flws/0fn] ljdfg:yn If]qleq ofq' kl/jxg ;]jf
:jLs[lt glnO{ ef}lts ;+/rgf lgdf{0f ug{ kfO{g] 5}g . pknAw u/fpg] ;]jf k|bfos;Fu To:tf] ;]jf pknAw u/fP afkt
cg';"rL –!( df tf]lsP adf]lhdsf] b/df ofq' kl/jxg ;]jf z'Ns
-@_ k|flws/0fn] ljdfg:yn If]q leqsf] hUuf bL3{sfnLg nufpg] tyf c;"n pk/ ug]{5 .
;dosf]nflu lnhdf lbg] / ;f] hUufdf Jofkfl/s k|of]hgsf]
nflu :yfoL k|s[ltsf] ;+/rgfsf] lgdf{0f ljsf; :jfldTjs/0f
11 12
@#= ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns M -!_ k|flws/0fn] b'O{ jif{sf] pd]/ gf3]sf k|To]s -&_ pklgod -$_ adf]lhd ljn hf/L ePsf] ldltn] ;ft lbgleq
xjfO{ ofq';Fu cg';"rL – @) df tf]lsP adf]lhdsf] b/df ofq' ;]jf /sd a'emfpg] jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] d"No clea[l4 s/
;'ljwf z'Ns nufpg] / c;"n pk/ ug]{5 . afx]ssf] lan /sddf tLg k|ltzt 5'6 kfpg]5 .
-@_ ** cGt/f{li6««o ljdfg:ynsf] cGt/f{li6«o tyf cfGtl/s p8fgsf t/ cl3Nnf] dlxgfsf] ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns ga'emfpg] jfo'
ofq'n] ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns xjfO{ l6s6 vl/b ubf{s} avt ;]jf ;~rfng ;+:yfn] To:tf] 5'6 kfpg] 5}g .
jfo';]jf ;~rfng ;+:yfnfO{ a'emfpg' kg]{5 . -*_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg rf6{/
p8fg ;~rfng ug]{ jfo' ;]jf ;~rfng ;+:yfn] cGt/f{li6«o
-#_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] jfo'ofg p8fg ug'{ cufj} ofq' jfo'ofg p8fg ug'{ cufj} ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns ;DalGwt
ljj/0f tyf pklgod -@_ adf]lhd ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns ljdfg:yn sfof{nonfO{ a'emfpg' kg]{5 .
afkt k|fKt /sdsf] ljj/0f cGt/f{li6«o ljdfg:yn sfof{nodf
a'emfpg' kg]{5 . -(_ cGt/f{li6«o ljdfg:yn sfof{non] jfo' ;]jf ;~rfng ;+:yfaf6
To:tf] ;+:yfsf] :jLs[t p8fg tflnsf adf]lhd k|To]s p8fgsf]
-$_ cGt/f{li6«o ljdfg:yn sfof{non] pklgod -#_ adf]lhd k|fKt l;6 Ifdtfsf] cfwf/df Ps dlxgfsf] ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns
ljj/0fsf cfwf/df jfo' ;]jf ;~rfng ;+:yfn] cl3Nnf] clu|d w/f}6Lsf] ?kdf dfu ug{ ;Sg]5 .
dlxgfdf ofq'af6 lnPsf] ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns afktsf] /sd -!)_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns afktsf] /sd
a'emfpgsf] nflu lu|uf]l/og Sofn]08/ cGtu{t x/]s dlxgfsf] g]kfnL ?k}ofFdf a'emfpg' kg]{5 .
kfFr tf/]v leq ;DalGwt jfo';]jf ;~rfng ;+:yfnfO{ ljn
hf/L ug'{ kg]{5 . -!!_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] ofq'af6 k|fKt u/]sf] ofq' ;]jf ;'ljwf
z'Nssf] n]vf cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 / ;f]sf] ljj/0f k|To]s
-%_ pklgod -$_ adf]lhd ljn hf/L ePsf] ldltn] PSsfO{O; dlxgf e'Qmfg ePsf] ;ft lbg leq ;DalGwt cGt/f{li6«o
lbgleq ;DalGwt jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] ljn adf]lhdsf] ljdfg:yn sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .
/sd cGt/f{li6«o ljdfg:yn sfof{nonfO{ a'emfpg' kg]{5 .
-!@_ ofq' ;]jf ;'ljwf z'Ns c;"n ug]{ ;DaGwL cGo Joj:yf
-^_ s'g} jfo' ;]jf ;~rfng ;+:yfn] pklgod -%_ adf]lhdsf] cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] k|d'vn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
cjlwleq To:tf] /sd ga'emfPdf k|To]s lbgsf] nflu lan 
adf]lhdsf] /sdsf] z'Go bzdna z'Go kfFr k|ltztsf] b/n] @#s= ljdfg:yn ljsf; z'NsM -!_ k|flws/0fsf] C0fsf] ;fjfFJofh e'QmfgL
lanDa z'Ns nfUg]5 . / lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] k"jf{wf/ ljsf;sf] nflu
                                                                                                                         

 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .  t];|f] ;+zf]wgaf6 yk 

13 14
k|flws/0fn] lqe'jg ljdfg:ynaf6 cGt/f{li6«o p8fg ug]{ k|To]s xjfO{ bzdna z'Go kfFr k|ltztsf] b/n] ljnDa z'Ns ltg'{ a'emfpg'
ofq';Fu cg';"rL–@)s df tf]lsP adf]lhdsf] b/df ljdfg:yn ljsf; kg]{5 .
z'Ns nufpg] / c;'n pk/ ug]{5 .
-*_ jfo';]jf ;~rfng ;+:Yffn] ljdfg:Yfn ljsf; z'Ns jfktsf]
-@_ b'O{ jif{sf] pd]/ k'/f gePsf] xjfO{ ofq' afx]s cGo ;a} xjfO{ /sd g]kfnL ?k}ofFdf a'emfpg' kg]{5 .
ofq'n] pklgod -!_ adf]lhdsf] z'Ns xjfO{ l6s6 vl/b ubf{s}
avt jfo';]jf ;~rfng ;+:yfnfO{ a'emfpg' kg]{5 . -(_ cGt/f{li6«o rf6{/ p8fg ;~rfng ug]{ jfo';]jf ;~rfng ;+:yf
jf JolQmn] To:tf] p8fg ug'{ cufj} lqe'jg cGt/f{li6«o
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] z'Ns / ljnDa z'Nsdf s'g} lsl;dsf] ljdfg:yn gful/s p8\8og sfof{no jf k|flws/0fn] tf]s]sf]
5'6 jf ldGxf x'g] 5}g . sfof{nodf ljdfg:yn ljsf; z'Ns a'emfpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhd xjfO{ ofq'n] a'emfPsf] z'Ns afkt k|fKt -!)_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] ofq'af6 k|fKt u/]sf] ljdfg:yn
/sdsf] ljj/0f / To:tf] /sd a'emfpg] k|To]s ofq'sf] ljj/0f ;f] ljsf; z'Nssf] n]vf cBfjlws /fVg' kg]{5 / ;f]sf] ljj/0f
jfo'ofg p8\g' cufj} ;Da4 jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] lqe'jg k|To]s dlxgf e'Qmfg ePsf] & lbg leq lqe'jg cGt/f{li6«o
cGt/f{li6«o ljdfg:yn gful/s p8\8og sfof{no jf k|flws/0fn] ljdfg:yn gful/s p8\8og sfof{no jf k|flws/0fn] tf]s]sf]
tf]lslbPsf] cGo sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 . sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd ;Da4 jfo';]jf ;~rfns ;+:yfaf6 k|fKt -!!_ ljdfg:yn ljsf; z'Ns jfkt p7]sf] d"No clej[l4 s/ afx]ssf]
ljj/0fsf cfwf/df lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yn gful/s /sd g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f k|wfg sfof{nosf] gfddf
p8\8og sfof{non] lu|uf]l/og Sofn]08/ adf]lhd x/]s dlxgfsf] a]Un} vftf vf]nL hDdf ug'{ kg]{5 .
kfFr tf/]vleq ;Da4 jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] ofq'x?af6
;+sng u/]sf] z'Ns jfktsf] /sd a'emfpg ljn agfO{ k7fpg]5 -!@_ ljdfg:yn ljsf; z'Ns :jLs[t kfFr jif]{ sfo{ of]hgf adf]lhd
/ ;f] sf] hfgsf/L g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f k|wfg vr{ ug'{ kg]{5 .
sfof{nonfO{ lbg]5 .
-!#_ pklgod -!@_ adf]lhdsf] vr{ jflif{s sfo{qmd tyf ah]6sf]
-^_ pklgod -%_ adf]lhd ljn k|fKt ePsf] ldltn] PSsfO{; lbgleq clwgdf /xL ug'{ kg]{5 .
;DalGwt jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] ljn adf]lhdsf] /sd
lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yn gful/s p8\8og sfof{no jf -!$_ pklgod -!#_ adf]lhdsf] :jLs[t jflif{s sfo{qmd tyf ah]6sf]
k|flws/0fn] tf]s]sf] sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 . k|efjsf/L sfof{Gjogsf] cg'udg ug{ b]xfo adf]lhdsf] Ps
ljdfg:yn ljsf; z'Ns pkof]u cg'udg ;ldlt /xg]5M–
-&_ pklgod -^_ adf]lhdsf] Dofbleq /sd ga'emfpg] jfo' ;]jf
;~rfng ;+:yfn] k|To]s lbgsf] nflu ljn /sdsf] z'Ns -s_ k|flws/0fsf] skf]{/]6 lgb]{zgfnosf pkdxflgb]{zs –;+of]hs

15 16
-v_ k|ltlglw, ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfno–;b:o 
@%= cGo ;]jf z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:yn If]qleq ljB't ;]jf, 6]lnkmf]g
-u_ lq=c=lj=gful/s p8\8og sfof{no, /fhZj zfvfsf k|d'v–;b:o–;lrj ;]jf, df};dL ;]jf, cjnf]sg e|d0f ;]jf, OG6g{zLk ;]jf, sIfx? -
Class Room, Meeting Room, Press Room_ k|of]u, Common User
-!%_ pklgod -!$_ adf]lhd u7g ePsf] cg'udg ;ldltn] k|To]s tLg
Terminal Equipment (CUTE) k|of]u / Baggage
dlxgfdf cfkm\gf] k|ltj]bg ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og
Reconciliation System (BRS) k|of]usf] ;]jf pknAw u/fP afkt
dGqfno / k|flws/0f k|wfg sfof{nodf a'emfpg]5 .
qmdzM cg;"rL @@, @@-s_, @@-v_, @@-u_, @@-3_, @@-ª_, @@ -r_
-!^_ lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yn gful/s p8\8og sfof{non] jfo';]jf / @@-5_ df tf]lsP adf]lhdsf] b/df ljB't, 6]lnkmf]g, df};dL,
;+rfng ;+:yfaf6 To:tf] ;+:yfsf] :jLs[t p8fg tflnsf adf]lhd cjnf]sg e|d0f, OG6g{zLk, sIfx? k|of]u, CUTE / BRS k|of]usf]
k|To]s p8fgsf] l;6 Ifdtfsf] cfwf/df Ps dlxgfsf] ljdfg:yn z'Ns nufpg] tyf c;'n pk/ ug]{5 .
ljsf; z'Ns clu|d w/f}6Lsf] ?kdf dfu ug{ ;Sg]5 .
@^= nfut cfk"/0fsf] cfwf/df ;]jf z'Ns lgwf{/0f ug]{ M k|flws/0fn] o;
-!&_ ljdfg:yn ljsf; z'Nsaf6 p7]sf] /sdaf6 k|flws/0fsf] C0fsf] kl/R5]b adf]lhdsf] ;]jf pknAw u/fpFbf ;f] ;]jfsf] nfut cfk"/0fsf]
;fjfFJofh tyf lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] k"jf{wf/ ljsf;sf cfwf/af6 b//]6 lgwf{/0f u/L ;]jf ;'ljwf z'Ns nufpg] / c;"n pk/
nflu vr{ n]Vg] clVtof/L dxflgb]{zsnfO{ x'g]5 . ug]{5 .
-!*_ ljdfg:yn ljsf; z'Ns c;"n ug]{ tyf vr{ ug]{ ;DaGwL cGo :ki6Ls/0f M o; lgodsf] k|of]hgsf]nflu ænfut cfk"/0fÆ eGgfn] s'g}
Joj:yfsf nflu dxflgb]{zsn] lgb]{lzsf agfO{ lgwf{/0f u/] adf]lhd ;]jf pknAw u/fpgsf]nflu ePsf jf x'g] ck|ToIf vr{ / lz/f]ef/
x'g]5 . vr{sf] hDdf x'g cfpg] /sd k|lt O{sfO{ ;]jf z'Nssf] dfWodaf6
@$= cUgL lgjf/0f tyf hLjgf]åf/ ;]jf z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:yndf ul/g] kl/k"lt{ ;Demg' k5{ . o; k|of]hgsf] nflu k|zf;lgs vr{,
cUgL lgjf/0f tyf hLjgf]åf/ ;]jf pknAw u/fP afkt ;DalGwt ;+rfng vr{, x|f; vr{ tyf k"FhL jf C0fsf] nfut‡ ‡ / ;fdfGotM
jfo';]jf ;~rfng ;+:yf;Fu cg';"rL @! df tf]lsP adf]lhdsf] b/df kGw| k|ltzt;Dd b/sf] nufgL k|ltkmn ;d]t ;dfj]z x'g]5 .
cUgL lgjf/0f tyf hLjgf]åf/ ;]jf z'Ns nufpg] tyf c;"n pk/
ug]{5 . @&= z'Ns a'emfpg] lhDd]jf/L M -!_ k|flws/0fn] pknAw u/fPsf] ;]jf
pkof]u ug]{ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] o; lgodfjnL adf]lhd nfUg]
@$s= Jofu]h l:s|lgË z'Ns M k|flws/0fn] ljdfg:yndf Jofu]h l:s|lgË ;a} k|sf/sf z'Ns tTsfn} ;DalGwt ljdfg:yn sfof{nodf a'emfpg'
;]jf pknJw u/fP afkt ;DalGwt jfo';]jf ;+rfng ug]{ ;+:yf;+u kg]{5 .
cg';"rL @! s df tf]lsP adf]lhdsf] b/df Jofu]h l:s|lgË ;]jf                                                                                                                                      
z'Ns nufpg] tyf c;"n pk† † / ug]{5 .  

                                                             
 bf];|f] ;+zf]wgaf6 ;+zf]lwt 
 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 
17 18
t/ rf6{/ p8fg jf gg\ ;]8\o'n k|s[ltsf] p8fg ug]{ jfo';]jf ;~rfng @(= z'Ns c;'n ug]{ lhDd]jf/L M o; lgodfjnL adf]lhd k|flws/0fn]
;+:yfn] To:tf] p8fg ug'{ k"j{g} ;DalGwt ljdfg:yn sfof{nodf z'Ns nufpg] z'Ns c;"n pk/ ug]{ u/fpg] lhDd]jf/L ;DalGwt ljdfg:yn
bflvnf ug'{ kg]{5 . k|d'vsf] x'g]5 / lghn] To; ;DaGwdf k|ltj]bg k|To]s dlxgf k|wfg
sfof{nodf k7fpg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} z'Ns
k|To]s dlxgfdf Ps} k6s a'emfpg] u/L ljdfg:yn k|d'vn] #)= ;]jfdf /f]s nufpg] tyf cGo sf/afxL M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd
cfb]z lbg ;Sg]5 . a'emfpg' kg]{ z'Ns ;dodf ga'emfpg] JolQm jf ;+:yfnfO{
ljdfg:ynaf6 hf/L ePsf] cg'dltkq, ;Demf}tf kq jf cGo s'g}
-#_ ejg tyf sf]7f, hUuf axfn / jfo'ofg cf>o u[x axfn tyf sf/f]af/ ug{ lbPsf] cg'dlt ljdfg:yn k|d'vn] :yug u/L
lj1fkg cflb afkt k|To]s jif{sf] z'Ns clu|d ?kdf e'QmfgL ljdfg:yndf /x]sf] lghsf] ;DklQ /f]Ssf /fvL lghsf] sfd sf/afxL
ug'{kg]{5 . jf Joj;fodf /f]s nufpg ;Sg]5 / To;/L /f]s nufPsf] ;"rgf
clanDa k|wfg sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
@*= ljnDa z'Ns / 5'6 ;DaGwL Joj:yf M -!_ lgod @& sf] pklgod -@_
adf]lhd cfb]z k|fKt ePsf] cj:yfdf ;Da4 jfo';]jfn] k|flws/0fnfO{ -@_ s'g} JolQm jf lgsfon] lan hf/L ePsf] ldltn] ;f7L lbg;Dd
ltg'{ a'emfpg' kg]{ z'Ns lan hf/L ePsf] ldltn] tL; lbg leq ltg'{ klg ljdfg:yn;Fu ;DalGwt z'Ns ga'emfPdf ljdfg:ynsf]
a'emfpg' kg]{5 . k|d'vn] To:tf] JolQm jf ;+:yfnfO{ ljdfg:yndf Joj;fo ug{
/f]s nufpg] / jfo';]jfsf] xsdf p8fgdf tTsfn /f]s
-@_ k|flws/0fnfO{ z'Ns a'emfpg' kg]{ ;DaGwdf s'g} ;Demf}tf ePsf] nufpg]5 .
eP To:tf] z'Ns a'emfpg] ;dfofjlw klg ;f]xL ;Demf}tfdf
pNn]v eP adf]lhd x'g]5 . -#_ k|flws/0fn] o; lgodfjnL adf]lhd a'emfpg' kg]{ z'Ns
ga'emfPdf jf k|flws/0f;Fu ePsf] ;Demf}tf pNn+3g ug]{ JolQm
-#_ dfly pklgod -!_ / -@_ df tf]lsPsf] Dofb leq z'Ns tyf ;+:yfsf ;~rfnsnfO{ eljiodf xjfO{ ;]jf, ljdfg:yn
ga'emfPdf z'Ns a'emfpg] Dofb e'Qmfg ePsf] ldltn] tyf k|flws/0f;Fu ;Da4 s'g} lsl;dsf] sfd sf/afxL tyf
kGw|lbg;Dd kfFr k|ltztsf b/n] / ;f]x|f} lbgb]lv tL;f} Jofkf/ Joj;fodf ;xefuL x'g gkfpg] u/L sfnf] ;"rLdf /fVg
lbg;Dd k|Gw| k|ltztsf b/n] lanDa z'Ns nfUg]5 . tL; ;Sg]5 .
lbgkl5 hlt;'s} cjlwsf nflu eP klg tL; k|ltztsf b/n]
lanDa z'Ns c;"n ul/g]5 . -$_ o; lgodfjnL adf]lhd ;dodf z'Ns ga'emfpg] JolQm jf
;+:yf pk/ ;dod} o; lgod adf]lhdsf] sf/afxL k|s[of z'?
-$_ pklgod -!_ adf]lhd lan hf/L ePsf] ;ft lbg leq z'Ns gug]{ ljdfg:yn k|d'v pk/ ljefuLo sf/afxL ul/g]5 .
e'QmfgL ug]{nfO{ tLg k|ltztsf b/n] z'Nsdf 5'6 lbOg]5 .

19 20
 #%= 7]Ssf :jLs[t ug]{ clwsf/L M b]xfo adf]lhdsf] jflif{s 7]s cÍ
#!= 5'6 lbg ;Sg] M -!_ ljdfg:yndf sfo{/t k|flws/0fsf sd{rf/Lx?sf]
;]jfsf nflu ;~rflnt rd]gfu[xdf nfUg] z'Nsdf ljdfg:yn k|d'vn] :jLs[t ug]{ clwsf/ b]xfo adf]lhdsf] clwsf/LnfO{ x'g]5 M
cfjZos 5'6 lbg ;Sg]5 .
-s_ krf; nfv ?k}of;Ddsf] 5}7f}+ / ;ftf}+ txsf] sfof{no k|d'v,

kl/R5]b – # -v_ krf; nfv ?k}of eGbf a9L Ps s/f]8 ?k}of;Ddsf] cf7f}+ /
7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL Joj:yf gjf}+ txsf] sfof{no k|d'v,
-u_ Ps s/f]8 ?k}of eGbf a9L a9L b'O{ s/f]8 ?k}of;Ddsf] bzf}+ /
#@= cfo ;DaGwL 7]Ssf aGbf]a:t ug]{ M k|flws/0fn] cfkm\gf] :jfldTjdf P3f/f}+ txsf] sfof{no k|d'v,
/x]sf ef}lts ;+/rgf, hUuf tyf cGo If]qaf6 P]g / o; lgodfjnL
adf]lhd nufpg] / c;"n pk/ ug{ ;Sg] ;]jf z'Ns, b:t'/ ef8f cflb -3_ b'O{ s/f]8 ?k}ofeGbf a9L tLg s/f]8 ?k}of;Ddsf] afx|f}+ txsf]
cfo c;"n pk/ ug]{ sfo{ 7]Ssf aGbf]a:tsf] dfWodaf6 ;Dkbg ljefuLo sfof{no k|d'v,
u/fpg ;Sg]5 .
-ª_ v08 -3_ df pNn]v ePsf] eGbf a9L /sdsf] dxflgb]{zs,
##= 7]Ssf aGbf]a:t ;DaGwL sfo{ljlw M k|flws/0fn] lgod #@ adf]lhd
7]Ssf aGbf]j:t ubf{ o; kl/R5]b adf]lhdsf] sfo{ljlw canDag ug'{ #^= 7]Ssf aGbf]a:t ;DaGwL sfuhft :jLs[t ug'{kg]{ M lgod #$ adf]lhd
kg]{5 . c;"nL sfo{tflnsf / sfof{Gjog sfo{of]hgf :jLs[t eO{;s]kl5 7]Ssf
aGbf]a:t ug{sf] nflu k|flws/0fn] lgwf{/0f u/]sf] 7]s cÍ, 7]Ssfsf
t/ Ps} cfo zLif{s jf pkzLif{s cGtu{t jflif{s tLg s/f]8 ?k}of ;fdfGo tyf ljz]if zt{x?, ;"rgfdf pNn]v ul/g] s'/fx? tyf cGo
eGbf a9L /sdsf] 7]Ssf aGbf]a:t ug'{kbf{ kl/R5]b $ cg';f/sf] ljj/0fx? ;d]t ;dfj]z ePsf] 7]Ssf ;DaGwL sfuhft tof/ u/L
sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 . lgod #% adf]lhdsf] clwsf/Laf6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .
#$= cfosf] k|If]k0f ug'{ kg]{ M 7]Ssf aGbf]j:t ug'{ k"j{ 7]Ssf;Fu ;DalGwt #&= jftf{ / af]nkqsf] dfWodaf6 7]Ssf jGbf]j:t ug'{ kg]{ M lgod #^
cfo ;|f]tsf] pknAwtf, ;Defljt >f]t kl/rfng, ;f] ;|f]t adf]lhd :jLs[t sfuhftsf] cfwf/df To:tf] cfo>f]t jflif{s Psnfv
kl/rfngsf] Joj:yfkg tyf nfut / 7]Ssf cjlw, ljut kfFr jif{df krf; xhf/ ?k}ofF eGbf sd p7\g] ePdf jftf{åf/f / ;f]eGbf a9L
ePsf] jflif{s cfo / ofq' tyf jfo'ofgsf] cfjfudg ;d]tsf] cfwf/df p7\g] ePdf af]nkq cfXjfg u/L k|lt:kwf{sf] dfWodaf6 7]Ssf
cfosf] k|If]k0f u/L Go"gtd 7]s cÍ / c;"n sfo{tflnsf ;d]t ePsf] aGbf]j:t ug'{ kg]{5 .
sfof{Gjog sfo{ of]hgf tof/ ug'{kg]{5 .
                                                            
#*= ;"rgf k|sfzg M -!_ lgod #& adf]lhd af]nkq cfXjfg ubf{ bznfv
?k}of;Dd eP sDtLdf kGw| lbgsf] Dofb lbO{ :yfgLo jf /fli6«o:t/sf]

 t];|f] ;+zf]wgaf6 ;+zf]lwt  b}lgs klqsfdf ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 / To:tf] ;"rgf :yfgLo
:t/sf] klqsfdf k|sfzg u/]sf] cj:yfdf af]nkq dfu ug]{
21 22
k|flws/0fsf] sfof{no, lhNnf k|zf;g sfof{no, dfnkf]t sfof{no, ;DalGwt sfof{nosf] lg0f{on] Ps eGbf a9L k|flws/0fsf]
sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{no tyf ;f] lhNnfsf] ;b/d'sfddf s'g} sfof{nonfO{ ;d]t ;dfj]z ug{ ;lsg] 5_ .
lgdf{0f Joj;foL ;+:yf eP To:tf ;+:yfsf] sfof{nodf klg ;a}n] b]Vg]
u/L ;"rgf 6fF; ug]{ Joj:yf u/L 6fF; d'r'Nsf jf 6fF;]sf] hfgsf/L -em_ af]nkq afkt nfUg] b:t'/,
k|fKt ug'{ kg]{5 .
-`_ af]nkq bflvnf x'g' kg]{ clGtd ldlt / ;do, tyf
-@_ bznfv ?k}ofF eGbf a9L ePdf sDtLdf #) lbgsf] Dofb lbO{ af]nkq vf]lng] ;do, ldlt / :yfg,
/fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-6_ af]nkq pk/ lg0f{o x'g] clGtd ldlt -;Dej eP;Dd_
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;"rgfdf b]xfosf s'/fx? v'nfpg'
kg]{5M -7_ hdfgt -lj8j08_ afkt /fVg' kg]{ gub /sd jf a}Í
Uof/]G6Lsf] lsl;d / dfGo cjlw,
-s_ ;fljsdf 7]Ssf jGbf]j:t ePsf] eP slt /sd s]
zt{df ePsf] xf] ;f] s'/f ;+If]kdf, -8_ cGo cfjZos s'/fx? .

-v_ 7]Ssfsf d'Vo d'Vo zt{x?, -$_ pklgod -#_ sf] v08 -3_ adf]lhd 7]Ssfsf] cjlw ;fdfGotof
tLg jif{sf] nflu lgwf{/0f ul/g]5 / 7]Ssf z'? x'g] / cGTo x'g]
-u_ 7]Ssf cjlwsf] nflu k|If]k0f ul/Psf] cfo /sd, ldlt cfly{s jif{sf] z'? / cGTo sfod x'g] u/L aGbf]j:t ug'{
kg]{5 .
-3_ 7]Ssfsf] cjlw, 7]Ssf z'? x'g] / cGTo x'g] ldlt,
#(= af]nkq kmf/fdsf] b:t'/ M lgod #* sf] pklgod -#_ sf] v08 –em_
-ª_ 7]Ssf ;Demf}tf adf]lhdsf] /sd a'emfpg] ls:tf / ;do adf]lhd af]nkq kmf/fdsf] b:t'/ b]xfo adf]lhdsf] x'g]5M
tyf Psd'i6 a'emfpFbf 5'6 lbOg] eP ;f] s'/f,
-s_ bz nfv ?k}ofF;Ddsf] nflu – tLg;o ?k}ofF,
-r_ af]nkq sfuhft k|fKt x'g] :yfg -:yfg v'nfpFbf Ps
eGbf a9L k|flws/0fsf] sfof{no jf :yfg ;d]tnfO{ -v_ bznfv ?k}ofFeGbf dfly ;f7L nfv ?k}ofF;Ddsf] nflu – Ps
;dfj]z ug{ ;lsg]5_ . xhf/ ?k}ofF,

-5_ af]nkq k7fpg' kg]{ tl/sf, -u_ ;f7Lnfv eGbf dfly 5 s/f]8 ?k}ofF;Ddsf] nflu–tLg xhf/
?k}ofF,
-h_ af]nkq bflvnf ug'{kg]{ sfof{no jf clwsf/L
-sfof{no jf clwsf/Lsf] gfd v'nfpFbf k|flws/0fsf] -3_ 5 s/f]8 eGbf dfly bz s/f]8 ?k}ofF;Ddsf] nflu – kfFr xhf/
?k}ofF,
23 24
-ª_ bz s/f]8 ?k}ofF eGbf dfly kRrL; s/f]8;Ddsf] nflu – 5 $@= j}s hdfgt -lj8j08_ M -!_ lgod #* / $! adf]lhd k|sflzt ;"rgf
xhf/ ?k}ofF, cg';f/ af]nkq lbg] jf a9fa9 8fFs af]Ng] JolQm g]kfnL gful/s eP
cfkm"n] sa"n u/]sf] cËsf] kfFr k|ltzt /sd / u}/ g]kfnL gful/s
-r_ kRrL; s/f]8 ?k}ofF eGbf dfly hlt;'s} /sdsf] nflu – bz eP saf]n cËsf] bz k|ltzt /sd pQm ;"rgfdf tf]lsPsf] a}+sdf
xhf/ ?k}ofF . /x]sf] To:tf] ;"rgf k|sfzg ug]{ sfof{nosf] gfddf hDdf u/]sf]
;Ssn a}+s ef}r/ ;+nUg /fvL jf g]kfn /fi6« a}+saf6 dfGotf k|fKt
$)= af]nkqsf] btf{ tyf vf]Ng] sfo{ljlw M lgod #* adf]lhd k|sflzt a}+sn] hf/L u/]sf] sDtLdf Ps ;o aL; lbg Dofb ePsf] a}+s hdfgt
;"rgfsf] Dofbleq kg{ cfPsf af]nkqsf] btf{, vf]Ng] sfo{ljlw -lj8j08_ sf] ;Ssn k|lt ;+nUg /fVg'kg]{5 .
k|flws/0fsf] k|rlnt lgodfjnLdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-@_ o; lgodfjnL adf]lhd hkmt x'g] cj:yfdf afx]s pklgod -
$!= k'gM af]nkq cfXjfg ug'{ kg]{ M -!_ lgod #* adf]lhd k|yd k6s !_ adf]lhd /flvPsf] hdfgt afktsf] /sd ;f] hdfgt /fVg]
af]nkq cfXjfg ubf{ af]nkq kg{ gcfPdf, tLg j6f eGbf sd af]nkq JolQm, kmd{, ;+:yf jf sDkgLn] lbPsf] af]nkq jf af]n]sf] 8fFs
k|fKt ePdf jf af]n saf]n cÍ lgwf{l/t Go"gtd 7]s cÍ eGbf sd c:jLs[t ePsf] ldltn] tL; lbgleq lghnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
ePdf k'gM af]nkq cfXjfg ug'{ kg]{5 .
t/ :jLs[t 7]Ssfsf] rng k"hL{ glnP;Dd jf k§f gp7fP;Dd ;f]
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k'gM af]nkq cfXjfg ubf{ klg Psdfq 7]Ssf sa'n ug]{ dWo] ;f] 7]Ssf qmd cg';f/ lbg l;kmfl/; ul/Psf
/Ltk"j{ssf] af]nkq k|fKt x'g cfPdf / pQm af]nkq lgwf{l/t hdfgtjfnfx?sf] hdfgt lkmtf{ gu/L :ylut /fVg' kg]{5 .
Go"gtd 7]s cÍ eGbf 36L gePdf pQm af]nkq :jLs[t u/L
7]Ssf aGbf]j:t ug{ ;lsg]5 . $#= 7]Ssf :jLs[t ug]{ M -!_ lgod #* jf $! adf]lhd k|sflzt ;"rgf
adf]lhd bflvnf ePsf] s'g} jf ;a} af]nkq jf af]n]sf] s'g} jf ;a}
-#_ pklgod -!_ adf]lhd k'gM af]nkq cfXjfg ubf{ klg l/tk"j{s 8fFs s'g} sf/0f b]vfO{ jf gb]vfO{ k|flws/0fn] :jLs[t jf c:jLs[t ug{
af]nkq gk/]df jf saf]n cÍ Go"gtd lgwf{l/t 7]s cÍ eGbf ;Sg]5 .
sd ePdf sDtLdf ;ft lbgsf] Dofb lbO{ lgod #*
adf]lhdsf] ;"rgfdf b]xfosf] s'/fx? yk u/L ;fj{hlgs -@_ /Ltk"j{ssf] af]nkq k|fKt eP kl5 sfod ePsf] Go"gtd
a9fa9sf] ;"rgf k|sfzg ug'{kg]{5M lgwf{l/t 7]s /sd eGbf a9L /sd af]n saf]n ug]{ JolQm, kmd{
;+:yf jf sDkgL dWo] ;a}eGbf a9L saf]n ug]{ JolQm, kmd{
-s_ a9fa9 x'g] sfof{no / :yfg, ;+:yf jf sDkgLsf] af]nkq :jLs[ltsf nflu 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
o;/L af]nkq :jLs[ltsf 5gf}6 ePsf] & lbgleq lgh / cGo
-v_ Go"gtd lgwf{l/t 7]s cÍ, ;DalGwt af]nkqbftfx?nfO{ af]nkq :jLs[t ug]{ cf;osf]
-u_ a9fa9 x'g] ;do / ldlt, ;"rgf lbg' kg]{5 . pQm ;"rgfdf 5gf}6 ePsf] af]nkqbftfsf]
gfd, 7]ufgf / /sdsf] hfgsf/L ;d]t lbg' kg]{5 .
-3_ cGo cfjZos s'/fx? .
25 26
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;"rgf lbPsf] ;ft lbgsf] cjlwleq -$_ lgod $# sf] pklgod -#_ adf]lhd ;"rgf lbFbf Dofbleq
s'g} af]nkqbftfn] af]nkq 5gf}6 af/] k'g/fjnf]sgsf nflu To:tf] JolQm xflh/ gePdf jf cfkm\gf] sa'n adf]lhd
;DalGwt sfof{no k|d'v ;dIf lgj]bg gu/]df pklgod -@_ sa'lnot ug{ d~h'/ gu/]df lghn] k]z u/]sf] w/f}6L jf a}+s
adf]lhd 5gf}6 ePsf] af]nkqbftfsf] af]nkq :jLs[t u/L hdfgt hkmt u/L lgh kl5sf] bf];|f], t];|f] qmd cg';f/ c?
glhnfO{ kGw| lbg leq 7]Ssf ;Demf}tf ug{sf] nflu lgod $$ af]nkq jf 8fFsjfnfnfO{ ;"rgf lbO{ 7]Ssf aGbf]j:t ug'{ kg]{5 .
sf] pklgod -^_ adf]lhdsf] hdfgt bflvnf ug{ ;"rgf lbg'
kg]{5 . -%_ o; lgod adf]lhd 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ sfod ePsf] Go"gtd
7]s cÍsf] /sd eGbf sd x'g] ePdf o; lgodfjnLsf] k|lqmof
-$_ lgod $! sf] pklgod -#_ adf]lhd ;fj{hlgs a9fa9 ubf{ k'¥ofO{ k'gM af]nkq cfXjfg ug'{kg]{5 .
lgwf{l/t Go"gtd 7]s cÍaf6 a9fa9 z'? u/L ;a}eGbf a9L
8fFs saf]n ug]{jfnfsf] 8fFs tTsfn} lgod $@ adf]lhd w/f}6L -^_ af]nkq jf 8fFs :jLs[t eP kl5 To:tf] af]nkqbftf jf
jf a}+s Uof/]G6L lnO{ :jLs[t ug'{ kg]{5 . 8fFsafnfaf6 :jLs[t s"n 7]s cÍsf] kRrL; k|ltzt /sdsf]
g]kfn /fi6« a}+ssf] sDtLdf sa'lnotsf] cjlw eGbf ^ dlxgf
-%_ o; kl/R5]b adf]lhdsf] af]nkq jf ;fj{hlgs a9fa9sf] 8fFs a9L Dofb ePsf] a}+s hdfgt jf gub} /sd bflvnf ePkl5
:jLs[t ug]{ clwsf/ lgod #% adf]lhdsf] 7]Ssf :jLs[t ug]{ 7]Ssf ;DaGwL ;a} zt{ v'nfO{ ;DalGwt 7]s]bf/;Fu cg';"rL @#
clwsf/LnfO{ x'g]5 . adf]lhdsf] 9fFrfdf sa'lnot u/fO{ cg';"rL @$ adf]lhdsf]
9fFrfdf k§f lbg' kg]{5 .
$$= k§f lbg] / sa'lnot u/fpg] M -!_ lgod $# sf] pklgod -#_ sf]
cjlwleq ;DalGwt af]nkqbftfn] hdfgt bflvnf u/L o; lgod -&_ o; lgod adf]lhd Dofbleq af]nkq jf 8fFsafnfn] ;Demf}tf
adf]lhd 7]Ssf ;Demf}tf ug'{ kg]{5 . u/L rngk"hL{ glnPdf jf k§f gp7fPdf lghn] lgod $#
adf]lhd /fv]sf] hdfgt hkmt eO{ k|flws/0fsf] sf]ifdf bflvnf
-@_ pklgod -!_ adf]lhd hdfgt bflvnf u/L tf]lsPsf] Dofbleq x'g]5 .
cfkm\gf] af]n sa"n adf]lhd 7]Ssf ;Demf}tf ug{ gcfPdf
lghsf] af]nkqsf] hdfgt /sd hkmt u/L lgh kl5sf] af]nkq $%= 7]Ssf /sdsf] ls:tf a'emfpg] tl/sf M -!_ k|flws/0fn] o; lgodfjnL
jf 8fFsjfnfnfO{ 7]Ssf lbOg] s'/fsf] hfgsf/L u/fpg' kg]{5 . adf]lhd 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ clu|d c;"n ug'{ kg]{ ls:tfsf] cÍ
lgwf{/0f 7]Ssf ;DaGwL ;"rgf / af]nkqdf plNnlvt c;"nL
-#_ lgod $# sf] pklgod -#_ adf]lhd lbOPsf] ;"rgfsf] Dofbdf sfo{tflnsf / cGo zt{ adf]lhd x'g]5 .
;f] JolQm xflh/ eO{ sa'lnot ug{ d~h'/ u/] 7]Ssf aGbf]j:t
ug]{ sfof{non] lghaf6 t'?Gt sa'lnot u/fO{ lgnhfO{ k§f jf t/ o;/L sfo{tflnsf agfpFbf z'Ns, b:t'/ jf ef8f p7\g] ;DefJo
rngk"hL{ lbg' kg]{5 . ;do / e'QmfgL ug]{ ls:tfsf] ;do ldnfg ePsf] x'g'kb{5 . ;fy}
ls:tfx? aLrsf] ;dofGt/ rf/ dlxgfeGbf a9L x'g] 5}g .

27 28
-@_ 7]s]bf/n] ;Demf}tfsf] ;dodf s"n 7]s /sdnfO{ jflif{s ls:tf hdfgtaf6 klg c;"n geP lghaf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;"n
sfod u/L Ps÷Ps jif{sf] Psd'i6 clu|d e'QmfgL ug{ dGh'/ pk/ ul/g]5 .
u/]df To:tf] clu|d e'QmfgL /sddf kfFr k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
t/ To:tf] 5'6sf] k|ltzt af]nkq jf a9fa9sf] ;"rgfdf pNn]v -^_ ljdfg:yndf ofq' jf sfuf]{ ;]jf ;~rfng ug]{ jfo';]jf
ePsf] x'g' kg]{5 . sDkgLx?nfO{ cfkm\gf] ;]jf ;~rfngsf] nflu cTofjZos :yfg
ef8fdf lbFbf o; lgodfjnLn] tf]s]sf] b//]6df Ps÷Ps jif{sf]
$^= 7]Ssf tf]8\g] M -!_ k§f sa'lnotsf] s'g} zt{ alv{nfk sfd u/]df jf clu|d ef8f e'Qmfg ug]{ zt{df / eG;f/, cWofudg h:tf
To:tf] zt{ adf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfd gu/]df afx]s o; lgodfjnL ljdfg:yn ;~rfngsf] nflu cfjZos kg]{ ;/sf/L
adf]lhd k§f sa'lnot e};s]kl5 7]Ssfsf] cjlw e'Qmfg gx'Fb} aLr}df lgsfox?nfO{ cfjZos :yfg ef8fdf lbbf o; lgodfjnLn]
s'g} 7]Ssf tf]8\g jf 5f]8\g x'Fb}g . tf]s]sf] b//]6df dfl;s ?kdf ef8f e'Qmfg ug]{ zt{df ;Demf}tf
u/L :yfg ef8fdf lbg ;lsg]5 .
-@_ s'g} 7]s]bf/n] k|flws/0fn] tf]s]sf] b/eGbf a9L b/df ;]jf,

z'Ns, b:t'/ jf ef8f cflb c;"n u/]df jf ;Demf}tfdf pNn]v $&==========================================
gePsf sfo{sf] ;]jf z'Ns, b:t'/ jf ef8f cflb c;"n u/]df
To:tf] /sd To:tf] 7]s]bf/af6 c;"n pk/ u/L ;DalGwt $*= jSof}tf /sd c;"nL ;daGwL Joj:yf M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd
JolQmnfO{ k|flws/0fn] lkmtf{ ug'{ kg]{5 . cfo c+z e'QmfgL ug]{ zt{df laleGg z'Ns c;"n pk/ ug]{ tyf
s/d'Qm k;n cflb ;+rfng ug]{ JolQm jf ;+:yfn] laqmL jf ;]jf
-#_ pklgod -@_ df plNnlvt lqmofsnfk k'gM bf]xf]l/Pdf To:tf] pknAw u/fPsf] dfl;s ljj/0f / ;f] adf]lhd k|flws/0fnfO{ ltg'{
7]s]bf/sf] 7]Ssf tf]8L w/f}6L hkmt ul/g]5 . lghsf] gfd sfnf] a'emfpg' kg]{ z'Ns tyf b:t'/ ;d]t csf]{ dlxgfsf] ;ft ut] leq
;"rLdf /fvL k|flws/0f cGtu{tsf sfof{nox?nfO{ tyf g]kfn ;DalGwt ljdfg:yn sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 .
;/sf/sf] To:tf] Joj;fo ;+rfng ug]{ Ohfht lbg]
sfof{nonfO{ ;d]t hfgsf/L u/fOg]5 . -@_ k|flws/0fn] laleGg sf/0faf6 c;"n x'g g;sL afFsL /x]sf]
aSof}tf /sd c;"n ug{ aSof}tf c;"nL sfo{of]hgf agfO{ /sd
-$_ pklgod -#_ adf]lhd 7]Ssf tf]l8Pdf ;f]xL 7]Ssfsf] afFsL c;"n pk/ ug'{ kg]{5 .
cjlwsf] lgldQ o; lgodfjnL adf]lhd 7]Ssf jGbf]j:t ug'{
kg]{5 . -#_ pklgod -@_ adf]lhd c;"n ug'{ kg]{ /sd c;"nLsf] nflu
:yfgLo k|zf;g, k|x/L, gful/s ;dfh jf cGo JolQmsf] ;d]t
-%_ pklgod -#_ adf]lhd 7]Ssf tf]l8Pdf To;af6 k|flws/0fnfO{ ;xof]usf] nflu cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
x'ghfg] gf]S;fgL / k|flws/0fn] 7]s]bf/af6 lng' kg]{ afFsL ePdf
To;sf] jflif{s ;os8f bz k|ltzt ;"b ;d]t ;f] 7]s]bf/n]                                                             
/fv]sf] hdfgtaf6 c;"n ul/g]5 . To;/L 7]s]bf/sf] 
 t];|f] ;+zf]wgaf6 vf/]hL 
29 30
-$_ pklgod -#_ adf]lhd ;xof]u k|fKt e} aSof}tf /sd c;"nL -3_ 7]Ssf jGbf]j:t lbg] zLif{s pkzLif{ssf] af/]df o; cl3 s'g}
ePdf ;DalGwt JolQm jf ;+:yfnfO{ k|flws/0fn] c;"nL cÍsf] cwoog ePsf] eP To;sf] ljj/0f,
a9Ldf kfFr k|ltzt;Dd /sd k'/:sf/ :j?k pknAw u/fpg
;Sg]5 . Ps eGbf a9L JolQm jf ;+:yfsf] ;lqmotfdf aSof}tf -ª_ 7]Ssf aGbf]j:t lbg] zLif{s pkzLif{ssf] k|s[lt,
/sd c;"nL ePsf] eP o:tf] k'/:sf/ /sd bfdf;fxLaf6
pknAw u/fpg' kg]{5 . -r_ 7]Ssf aGbf]j:t lbg] zLif{s pkzLif{saf6 rfn' cfDbfgL / ;f]sf]
Joj:yfgsf] nflu nfUg] vr{,
-%_ pklgod -@_, -#_ / -$_ adf]lhdsf] k|lqmofaf6 klg /sd
c;"n pk/ x'g g;s]df k|rlnt sfg"g adf]lhd ;/sf/L afFsL -5_ 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ tl/sf / cf}lrTotf,
;/x /sd c;"n pk/ ug'{ kg]{5 .
-h_ 7]Ssf jGbf]j:tsf] k|fyldstf / cjlw,
kl/R5]b – $ -em_ k|:tfjssf] of]Uotf,
Psd'i7 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ ;DaGwL Joj:yf
-`_ k|:tfjsf] gd"gf tyf k|:tfj d"Nofª\sgsf cfwf/,
$(= Psd'i7 7]Ssf aGbf]j:t ug{ ;lsg] M k|flws/0fn] P]g / o; lgodfjnL
adf]lhd nufpg] / c;"n pk/ ug{ ;Sg] ;]jf z'Ns, b:t'/ ef8f tyf -6_ 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL ;Demf}tfsf d'Vo d'Vo zt{,
cGo cfo nufpg] / c;"n pk/ ug]{ sfo{ cfo ;d"xut jf If]qut
?kdf Psd'i7 7]Ssf aGbf]j:tsf] dfWodaf6 ug{ u/fpg ;Sg]5 . -7_ k|flws/0fnfO{ x'g] ck]lIft kmfObf,
%)= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL sfo{ljlw M k|flws/0fn] kl/R5]b # sf] lgod -8_ cGo cfjZos s'/fx? .
## df plNnlvt /sdeGbf a9L /sdsf] 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ o;
kl/R5]b adf]lhdsf] sfo{ljlw canDag ug'{ kg]{5 . -@_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] nflu lgIfL If]qaf6 tof/ u/]sf cWoog
k|ltj]bgdf k|flws/0fn] cWoog ljZn]if0f u/L cfjZos
%!= cWoog k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{ M -!_ k|flws/0fn] lgod $( adf]lhd kl/dfh{g u/]sf] k|ltj]bgnfO{ ;ldltn] o; lgodsf] k|of]hgsf]
7]Ssf aGbf]j:t ug'{ k"j{ 7]Ssf aGbf]j:t lbO{g] ljifosf] ;DaGwdf nflu dfGotf lbg ;Sg]5 .
b]xfosf ljj/0fx? v'n]sf] cWoog k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{5M
%@= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL sfuhft tof/ ug'{kg]{ M lgod %! sf] pklgod
-s_ 7]Ssf aGbf]j:t lbg] zLif{s pkzLif{s, -!_ adf]lhd tof/ ePsf] cWoog k|ltj]bgsf] cfwf/df k|flws/0fn]
7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL sfuhft tof/ ug'{ kg]{5 .
-v_ 7]Ssf aGbf]j:t lbg' kg]{ cfjZostf tyf cfwf/e"t cjwf/0ff,
%#= 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL dg;fokq cfXjfgsf] ;"rgf k|sfzgM
-u_ k|flws/0faf6 :jLs[t gLlt, k|flws/0fn] 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ b]xfosf ljj/0f v'nfO{ of]Uotf k|fKt
31 32
JolQmaf6 dg;fokq k]z ug{ g]kfn /fHoleq k|sfzg x'g] sDtLdf -3_ bz s/f]8 ?k}ofF eGbf a9L hlt;'s}sf] nflu kGw| xhf/ ?k}ofF .
b'O{j6f /fli6«o b}lgs klqsfdf #% lbgsf] Dofb lbO{ ;"rgf k|sfzg
u/L To:tf] ;"rgf cfkm\gf] j]j;fO{6df ;d]t /fVg' kg]{5 . -@_ dg;fokq k]z ug{ OR5's JolQm cfkm}n] jf lghaf6 clwsf/
k|fKt JolQmn] k|flws/0faf6 k|flws/0fsf] 5fk / ;DalGwt
-s_ 7]Ssf aGbf]j:t lbg] zLif{s pkzLif{s, clwsf/Lsf] b:tvt ePsf] 7]Ssf aGbf]j:tsf] dg;fokq ;DaGwL
sfuhftx? vl/b ug'{kg]{5 .
-v_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] sfof{Gjfog tyf ;~rfng x'g] tl/sf,
-#_ dg;fokq vl/b rfxg]n] 7]Ssf aGbf]j:tsf] cWoog k|ltj]bgsf]
-u_ dg;fokq k]z ug]{ JolQmsf] of]Uotf, k|ltlnlk dfu u/]df k|flws/0fn] pknAw u/fpg' kg]{5 .
-3_ dg;fokq ;DaGwL sfuhft vl/b ug]{ sfof{no / ;f]sf] b:t'/, %%= dg;fokq k]z ug]{ M -!_ dg;fokq k]z ug{ rfxg] JolQmn] lgod %#
sf] v08 -ª_ adf]lhd tf]lsPsf] ldlt, ;do, / :yfgdf k|flws/0f
-ª_ dg;fokq k7fpg' kg]{ tl/sf, clGtd ldlt, ;do / :yfg, ;dIf b]xfosf] ljj/0f vf]n]sf] dg;fokq k]z ug'{ kg]{5M
-r_ dg;fokq vf]Ng] ldlt, ;do / :yfg, -s_ dg;fokqbftfsf] k"/f gfd y/ 7]ufgf,
-5_ dg;fokq 5gf}6 x'g] cfwf/, -v_ dg;fokq k]z ug]{ JolQmsf] cfly{s tyf k|fljlws Ifdtf,
-h_ dg;fokq pk/ lg0f{o ul/g] ldlt, -u_ 7]Ssf aGbf]j:t sfof{Gjog tyf ;~rfng ;DaGwL cg'ej,
-em_ cGo cfjZos s'/fx? . -3_ k|flws/0fn] tf]s]sf cGo s'/fx? .
%$= dg;fokq ;DaGwL sfuhftsf] b:t'/M -!_ b]xfo adf]lhdsf] jflif{s -@_ pklgod -!_ adf]lhd dg;fokq k|fKt ePkl5 k|flws/0fn] btf{
cfo cg'dfg ePsf] 7]Ssf aGbf]j:tsf] dg;fokq ;DaGwL u/L ;DalGwt JolQmnfO{ To;sf] lg:;f lbg' kg]{5 .
sfuhftx?sf] vl/b b:t'/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M
%^= dg;fokq d"Nofª\sgsf] cfwf/ M -!_ dg;fokq d"Nofª\sg ;ldltn]
-s_ Ps s/f]8 ?k}ofF;Ddsf] nflu b'O{ xhf/ ?k}ofF, dg;fokq k]z ug]{ JolQmsf] Ifdtf d"Nofª\sg ubf{ lghn] o; cl3
;DkGg u/]sf] ;dfg k|s[ltsf sfddf xfl;n u/]sf] c'gejsf] cfwf/df
-v_ Ps s/f]8 ?k}ofF eGbf a9L kfFr s/f]8 ?k}ofF ;Ddsf] nflu kfFr
ul/g]5 . o; k|of]hgsf nflu s"n Ifdtf afkt s"n !)) k"0ff{Ë dfgL
xhf/ ?k}of, b]xfo adf]lhd c+s ljefhg ul/g]5 M
-u_ kfFr s/f]8eGbf a9L / bz s/f]8 ?k}ofF;Ddsf] nflu bz xhf/
-s_ k|fljlws Ifdtf afkt @) cÍ,
?k}ofF,
33 34
-v_ cfly{s Ifdtf afkt &) cË, -@_ pklgod -!_ adf]lhd ;+lIfKt ;"rL tof/ u/]sf] ;ft lbg leq
k|flws/0fn] To:tf] ;"rLdf k/]sfnfO{ ;f]sf] lnlvt hfgsf/L lbg'
-u_ cg'ej afkt !) cË kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] k|fljlws tyf cfly{s Ifdtf tyf %(= k|:tfj cfXjfg ug]{ M k|flws/0fn] lgod %* adf]lhd ;+lIfKt ;"rL
cg'ejsf] d"Nofª\sgsf] cfwf/ b]xfo adf]lhd x'g]5M tof/ u/]kl5 b]xfosf s'/fx? v'nfO{ ;f] ;"rLdf k/]sfx?af6 k|:tfj
cfXjfg ug'{ kg]{5M
-s_ 7]Ssf aGbf]j:t sfof{Gjogsf] nflu pknAw oGq pks/0f jf
hgzlQm, -s_ k|:tfj ;DaGwL sfuhft vl/b ug]{ sfof{no / ;f]sf] b:t'/,
-v_ 7]Ssf aGbf]j:t sfof{Gjogsf] nflu cfjZos cfly{s ;|f]t -v_ k|:tfj k]z ug]{ clGtd ldlt, ;do / :yfg,
Joxf]g{ ;Sg] Ifdtf jf C0f lng] eP C0f pknAw x'g] ;|f]t,
-u_ k|:tfj vf]Ng] ldlt, ;do / :yfg,
-u_ 7]Ssf aGbf]j:t sfof{Gjog;Fu ;Da4 cg'ej .
-3_ k|:tfj d"Nofª\sgsf] cfwf/,
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ul/Psf] d"Nofª\sgaf6 sDtLdf k};7L
cÍ k|fKt ug]{sf] dg;fokq 5gf}6 ul/g]5 . k};7L cÍ k|fKt ug]{ -ª_ k|:tfj pk/ lg0f{o ul/g] ;do l;df,
sDtLdf b'O{hgfsf] 5gf}6 x'g g;s]df ;f7L cÍ k|fKt ug]{af6
klg 5gf}6 ul/g]5 . -r_ cGo cfjZos s'/fx? .

%&= k'gM dg;fokq cfXjfg ug]{ M -!_ lgod %# adf]lhd dg;fokq ^)= k|:tfj ;DaGwL sfuhftsf] vl/b b:t'/M k|:tfj ;DaGwL sfuhftsf]
cfXjfg ubf{ Pp6f dfq dg;fokq k|fKt ePdf jf lgod %^ vl/b b:t'/ lgod %$ adf]lhdsf] dg;fokq ;DaGwL sfuhftsf]
adf]lhd d"Nofª\sg ubf{ sDtLdf b'O{j6f dg;fokq 5gf}6 x'g b:t'/ ;/x x'g]5 .
g;s]df k|flws/0fn] lgod %# adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L sDtLdf
kGw| lbgsf] ;"rgf k|sfzg u/L k'gM dg;fokq cfXjfg ug'{kg]{5 . ^!= k|:tfj k]z ug'{kg]{ M -!_ k|:tfj k]z ug{ rfxg] JolQmn] k|flws/0fsf]
5fk / ;DalGwt clwsf/Lsf] b:tvt ePsf] k|:tfj ;DaGwL sfuhft
-@_ pklgod -!_ adf]lhd dg;fokq cfXjfg ubf{ lgod %^ sf] vl/b u/L ;f] sfuhftdf pNn]v eP adf]lhdsf ljj/0fx? e/L
pklgod -#_ adf]lhd 5gf}6 ePsf dg;fokq ;f] k]z ug]{ k|fljlws / cfly{s k|:tfj 5'§f5'§} vfddf lznjGbL u/L tL b'a}
JolQmn] rfx]df sfod} /flvg]5 . vfdnfO{ csf]{ vfddf /fvL k'gM lznaGbL u/L k|flws/0f ;dIf k|:tfj
k]z ug'{ kg]{5 .
%*= ;+lIfKt ;"rL tof/ ug]{ M -!_ k|flws/0fn] o; lgodfjnL adf]lhd
dg;fokq 5gf}6 u/]kl5 To;sf] ;+lIfKt ;'rL tof/ ug]{5 . -@_ k|:tfjsn] pklgod -!_ adf]lhdsf] k|fljlws k|:tfjdf b]xfosf
s'/fx? v'nfpg' kg]{5M
35 36
-s_ 7]Ssf jGbf]j:tsf] k|f/lDes ;DefJotf cWoog, -%_ pklgod -!_ adf]lhd k|:tfj k]z ePkl5 k|flws/0fn] ;f]
k|:tfj btf{ u/L To;sf] lg:;f k|:tfjsnfO{ lbg' kg]{5 .
-v_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] cg'dflgt nfut,
^@= lj8 j08 k]z ug'{ kg]{ M k|:tfj k]z ubf{ k|:tfjsn] k]z u/]sf] nfut
-u_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] ljQLo ;|f]t, cg'dfg jf e'QmfgL ug{ sa'n u/]sf] /f]oN6L /sd dWo] h'g a9L x'G5
;f]sf] kfFr k|ltztn] x'g cfpg] /sd w/f}6L jf To;n] vfDg] /sd
-3_ 7]Ssf aGbf]j:t sfof{Gjog ;DaGwL ljj/0f, a/fa/sf] k|flws/0fn] tf]s]sf] 9fFrfdf hf/L ePsf] sDtL ^ dlxgf
dfGo cjlw /x]sf] a}+s k|Tofe"lt -lj8j08_ ;d]t k]z ug'{ kg]{5 .
-ª_ 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ ;Defljt hf]lvd / hf]lvd Go"g
ug]{ k|:tfljt pkfox?, ^#= k|:tfj 5gf}6 ug]{ M -!_ lgod ^! adf]lhd k|fKt k|:tfj dWo]
k|flws/0fn] ;j{k|yd k|fljlws k|:tfj vf]nL b]xfo adf]lhdsf] cfwf/df
-r_ 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL k|s[of,
d"Nofª\sg ug'{ kg]{5M
-5_ cfjZos cGo ljj/0f .
-s_ k|:tfjssf] cfly{s x}l;ot,
-#_ k|:tfjsn] pklgod -!_ adf]lhdsf] cfly{s k|:tfjdf b]xfo
-v_ k|:tfjssf] k|fljlws Ifdtf tyf cg'ej,
adf]lhdsf s'/fx? v'nfpg' kg]{5M
-u_ k|:tfjssf] sfo{bIftf tyf cg'ej,
-s_ 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ pkef]Qmf;Fu lng] k|:tfljt z'Ns /
tt\ ;DaGwL cGo cfjZos s'/fx?, -3_ 7]Ssf jGbf]j:t ;DaGwL sfof{Gjog k|s[of tyf sfo{tflnsf,
-v_ 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ k|flws/0fnfO{ e'QmfgL ug]{ ef8f -ª_ 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL ljQLo ;|f]t tyf tT;DaGwL of]hgf,
b:t'/, cfo c+z, /f]oN6Lsf b/ / e'QmfgL ug]{ /sdsf]
ls:tfaGbL cÍ -r_ 7]Ssf aGbf]j:tnfO{ a9L ;DefJo tyf pkof]uL agfpg k]z
ul/Psf cGo j}slNks pkfox? .
-u_ ;Demf}tfsf] k|:tfljt cjlw .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fljlws k|:tfjssf] d"NofÍg ubf{
-$_ cfly{s k|:tfj k]z ubf{ k|:tfjsn] pklgod -#_ adf]lhd v08 k|flws/0fn] sDtLdf ;f7L k|ltzt cÍ k|fKt ug]{ k|:tfj 5gf}6
-s_, -v_ / -u_ sf] ;DaGwdf PseGbf a9L j}slNks k|:tfj ug'{ kg]{5 . To;/L 5gf}6 ubf{ ;f7L k|ltzt cÍ k|fKt ug]{
k]z ug{ ;Sg]5 / j}slNks k|:tfj k]z ePsf]df pko'Qm sDtLdf b'O{j6f dg;fokq 5gf}6 x'g g;s]df k|flws/0fn]
k|:tfjsf] 5gf}6 ug]{ clwsf/ k|flws/0fdf lgxLt /xg]5 . sDtLdf krf; k|ltzt cÍ k|fKt ug]{ cGo k|:tfjssf] k|fljlws
k|:tfj klg 5gf}6 u/L :jLs[t ug'{ kg]{5 .

37 38
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|fljlws k|:tfj :jLs[t u/]kl5 -(_ pklgod -^_ adf]lhd k|:tfj :jLs[t ePkl5 k|flws/0fn]
k|flws/0fn] cfly{s k|:tfj vf]lng] ldlt, ;do / :yfg vf]nL k|:tfjs;Fu 7]Ssf aGbf]j:tsf] ;dembf/Lkq ;DkGg ug{
k|fljlws k|:tfj :jLs[t ePsf k|:tfjsnfO{ ;"rgf lbg'kg]{5 . ;Sg]5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhd k|fljlws k|:tfj :jLs[t gePdf -!)_ pklgod ( adf]lhdsf] ;dembf/Lkqdf tf]s]sf] ;dofjlwleq
k|flws/0fn] ;f] k|:tfjsnfO{ cfly{s k|:tfj lkmtf{ lng cfpg k|:tfjsn] 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwL b]xfosf ljj/0fx?
;"rgf ug'{ kg]{5 . To;/L ;"rgf lbPsf] tL; lbgleq cfly{s k|flws/0f ;dIf k]z ug'{ kg]{5M
k|:tfj lkmtf{ lng cfPdf k|flws/0fn] ;DalGwt k|:tfjsnfO{ ;f]
k|:tfj lkmtf{ lbg' kg]{5 . o;/L k|fljlws k|:tfj :jLs[t -s_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] ljj/0f,
gePsf k|:tfjsn] bflvnf u/]sf] lj8j08 jf w/f}6L ;f]xL avt
lkmtf{ lbO{g]5 . -v_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] lj:t[t ;DefJotf cWoog,
-%_ cfly{s k|:tfj b]xfosf] cfwf/df d"Nofª\sg ul/g]5M -u_ 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ tl/sf,
-s_ 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ pkef]Qmf;Fu lng] ;]jf z'Ns,
-3_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] cjlwsf] vr{ tyf cfDbfgLsf] k|If]k0f,
-v_ k|flws/0fnfO{ a'emfpg] /f]oN6L jf cGo k|sf/sf] /sd
tyf ;f] /sd e'QmfgL ug]{ ;do / tl/sf, -ª_+ 7]Ssf aGbf]j:tsf] sfof{Gjogsf] ;+:yfut k|:tfljt
-u_ ;Demf}tfsf] cjlw . z'Ns,
-^_ pklgod -%_ adf]lhd cfly{s k|:tfj d"NofÍg ul/;s]kl5 -r_ 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ pkef]Qmfaf6 lnO{g] k|:tfljt z'Ns,
k|flws/0fn] ;aeGbf a9L pko'Qm b]lvPsf] k|:tfj 5gf}6 ug'{
kg]{5 . -5_ 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwdf cGo JolQm;Fu s'g} ;Demf}tf
u/]sf] eP To;sf] ljj/0f,
-&_ pklgod -%_ adf]lhd cfly{s k|:tfj d"NofÍg ubf{ PseGbf
a9L dg;fo kq pko'Qm b]v]df k|flws/0fn] k|fyldstf tf]sL -h_ 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ k|flws/0fnfO{ a'emfpg] k|:tfljt
a}slNks k|:tfj klg 5gf}6 ug'{ kg]{5 . /f]oN6L,
-*_ pklgod -^_ jf -&_ adf]lhd 5gf}6 ePsf] k|:tfj ;~rfns -em_ nufgLsf ;DefJo ;|f]t ;DaGwL lj:t[t ljj/0f,
;ldltaf6 :jLs[t u/fO{ :jLs[t ePsf] ;ft lbgleq
k|flws/0fn] To;sf] hfgsf/L ;DalGwt k|:tfjsnfO{ lbg' -`_ 7]Ssf jGbf]j:tsf] ljdf ;DaGwL Joj:yf,
kg]{5 .
-6_ 7]Ssf jGbf]j:tsf] x'g] If]q,

39 40
-7_ 7]Ssf aGbf]j:t ;DaGwdf k|:tfjsn] canDag ug]{ -s_ ;+o'Qm pkqmddf k|:tfj k]z u/]sf]df s'g} JolQmn] cfkm"
cfly{s sfo{ljlw ;DaGwL Joj:yf ;f] pkqmdaf6 cnu ePsf] hfgsf/L k|flws/0fnfO{
lbPdf / afFsL /x]sf] JolQmn] dfq 7]Ssf jGbf]j:t ug{
-8_ ;dembf/Ldf tf]lsP adf]lhdsf cGo ljj/0f . ;Sg] gb]lvPdf jf ;fdfg of]Uotf ePsf] csf]{ JolQmnfO{
;f] pkqmddf ;dfj]z ug{ g;sL ;Demf}tf /2 ug'{ kg]{
-!!_ pklgod !) adf]lhdsf] ;dfofjlw leq k|:tfjsn] ljj/0f k]z ePdf,
gu/]df ;~rfns ;ldltn] lgh;Fu ePsf] ;Demf}tf jf k]z
ePsf] dg;fokq /2 ug{ ;Sg]5 . k|:tfjsn] To;/L k]z u/]sf] -v_ k|:tfjsn] ;dembf/L kq Pj+ ;Demf}tfkq adf]lhd ug'{
ljj/0f cWoog ubf{ sfof{Gjog ug{ ;DefJo / pko'Qm kg]{ sfd gu/]df jf ug{ gx'g] sfd s'/f u/]sf] sf/0f
gb]lvPdf k|flws/0fn] cfjZostf cg';f/ kl/jt{g jf ;+zf]wg ;Demf}tf /2 ug'{ kg]{ ePdf,
u/L k'g k]z ug{ lglZrt ;do k|bfg ug{ ;Sg]5 . ;f] ;do
leq klg ;f] adf]lhd kl/jt{g jf ;+zf]wg u/L k]z gu/]df -u_ ;Demf}tf adf]lhd k|flws/0fnfO{ a'emfpg' kg]{ /sd
;~rfns ;ldltn] sf/0f v'nfO{ k|:tfjs;Fu u/]sf] ga'emfPdf .
;dembf/Lkq tyf k|:tfj /2 ug{ ;Sg]5 .
^%= ;Demf}tf ug]{ M lgod ^# sf] pklgod !) adf]lhdsf] k|fKt ljj/0fsf]
-!@_ pklgod -!!_ adf]lhd ;dembf/Lkq tyf k|:tfj /2 ePdf cfwf/df k|:tfjs;Fu ;demf}tf ug{ pko'Qm b]lv ;~rfns ;ldltn]
k|:tfjsn] k|flws/0f;Fu s'g} lsl;dsf] xfgL gf]S;fgL afktsf] k|:tfjssf] ljj/0f ;lxtsf] k|:tfj :jLs[t u/]df k|flws/0fn]
Ifltk"lt{ bfjL ug{ kfpg] 5}g . cfjZostf cg';f/ jftf{ u/L ;Demf}tf ug]{5 .
^$= /sd jf hdfgt bflvn ug'{ kg]{ M -!_ k|flws/0fn] lgod ^# adf]lhd ^^= ;Demf}tfdf v'nfpg' kg]{ s'/fx?M ;Demf}tfdf b]xfosf s'/fx? v'nfpg'
5gf}6 ePsf] k|:tfjsnfO{ 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ ;DaGwdf hfgsf/L lbg' kg]{5M
kg]{5 .
-s_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] ljj/0f,
-@_ pklgod -!_ adf]lhd hfgsf/L k|fKt ePsf] ldltn] kGw|+
lbgleq s"n 7]s /sdsf] bz k|ltztn] x'g cfpg] /sd jf ;f] -v_ 7]Ssf z'? ug]{ ldlt / ;DkGg ug]{ ldlt,
a/fa/sf] 7]Ssf cjlwe/ dfGo x'g] jfl0fHo a}+s jf ljQLo
;+:yfn] hf/L u/]sf] k|flws/0fn] tf]s]sf] 9fFrfsf] k|Tofe"ltkq - -u_ 7]Ssf k|:tfjsn] kfpg] ;]jf tyf ;x'lnot,
k/km/d]G; j08_ k|flws/0fdf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-3_ ;Demf}tfsf] cjlw,
-#_ pklgod -!_ adf]lhd bflvnf u/]sf] hdfgt b]xfosf cj:yfdf
hkmt x'g]5M -ª_ 7]Ssf aGbf]j:t r/0fa4 ljj/0f / sfof{Gjogtflnsf,
-r_ 7]Ssf aGbf]j:t k|fljlws u'0f:t/ tyf :6f088{,
41 42
-5_ 7]Ssf aGbf]j:t ;+rfng ;DaGwL ljj/0f, -s_ dxflgb]{zsn] tf]s]sf] k|flws/0fsf] kbflwsf/L–;+of]hs
-h_ 7]Ssf aGbf]j:t cGo dfkm{t u/fpg] eP ;f]sf] ljj/0f / To;sf] -v_ dxflgb]{zsn] tf]s]sf] kl/of]hgf;Fu ;DalGwt ljifodf
zt{x?, cg'ejk|fKt k|flws/0fsf kbflwsf/L – ;b:o
-em_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] x:tfGt/0fsf] zt{, -u_ kl/of]hgf;Fu ;DalGwt sfof{nosf] cfly{s k|zf;g zfvfsf]
k|d'v – ;b:o
-`_ 7]Ssf aGbf]j:t ubf{ pkef]Qmf;Fu lng kfpg] z'Ns ;DaGwL
Joj:yf, -3_ dxflgb]{zsn] tf]s]sf] sfg"gljb jf sfg"g clws[t – ;b:o
-6_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] aLdf ;DaGwL Joj:yf, -ª_ kl/of]hgf;Fu ;DalGwt sfof{nosf] k|d'v – ;b:o ;lrj
-7_ k|flws/0fnfO{ a'emfpg' kg]{ z'Ns, ef8f, /f]oN6L -@_ dg;fokq tyf k|:tfj d"Nofª\sg ;ldltn] cfjZos b]v]df
cfkm\gf] j}7s ;DalGwt If]qsf ljz]if1nfO{ /fo k/fdz{ JoQm
-8_ ;Demf}tf /2 x'g] cj:yf, ug{ cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-9_ cGo cfjZos s'/fx? . -#_ dg;fokq tyf k|:tfj d"NofÍg ;ldltsf] j}7s ;~rfng
nufot lg0f{o ug]{ sfo{ljlw ;ldltn] cfkm}n] lgwf{/0f u/]
^&= ;Demf}tf cjlw M -!_ o; lgodfjnL cGtu{t ul/g] ;Demf}tfsf] adf]lhd x'g]5 .
clwstd cjlw bzjif{sf] x'g]5 .

&)= dg;fokq jf k|:tfj vf]Nbf d'r'Nsf u/fpg' kg]{ M k|flws/0fn]
-@_ ======================================== dg;fokq jf k|:tfj k]z ug]{ JolQm jf lghsf cflwsfl/s
k|ltlglwsf] /f]xa/df lgwf{l/t ldlt, ;do / :yfgsf d'r'Nsf u/L
^*= ;Demf}tf adf]lhd x'g] M o; lgodfjnL adf]lhd ePsf] ;Demf}tfdf dg;fokq jf k|:tfj vf]nL d'r'Nsfdf lghx?sf] ;d]t ;xL 5fk
n]lvPsf] s'/fdf ;Demf}tf adf]lhd g} x'g]5 . u/fpg' kg]{5 . dg;fokq jf k|:tfjdf s'g} s}lkmot b]lvPsf] Joxf]/f
d'r'Nsfdf v'nfpg' kg]{5 .
^(= dg;fokq tyf k|:tfj d"NofÍg ;ldlt M -!_ dg;fokq tyf k|:tfj
d"NofÍg tyf l;kmfl/z ug{ b]xfo adf]lhdsf] ;+of]hs tyf ;b:o &!= /Lt gk'u]sf] dg;fokq jf k|:tfj pk/ sf/afxL gx'g]M o; lgodfjnL
/x]sf dg;fokq tyf dg;fokq d"NofÍg ;ldlt /xg]5M adf]lhd /Lt gk'¥ofO{ k]z ePsf] dg;fo kq jf k|:tfj pk/ s'g}
                                                             sf/afxL ul/g]5}g .

 t];|f] ;+zf]wgaf6 vf/]hL 

43 44
&@= ;+zf]wg jf Dofb yk ug{ ;Sg] M -!_ k|flws/0fn] dg;fokq jf k|:tfj t/ dg;fokq tyf k|:tfj d"NofÍgdf tflTjs c;/ kg]{ u/L s'g}
;DaGwL sfuhft jf s'g} ljj/0f k]z ug]{ k|s[ofdf s'g} s'/f ;+zf]wg sfuhft k]z ug{ nufpg ;lsg]5}g .
ug{ k/]df To;sf] sf/0f v'nfO{ ;+zf]wg ug{ ;Sg]5 .
&$= cg'dltkqsf] cjlw lgwf{/0fsf] cfwf/ M lgod ^& sf] k|of]hgsf nflu
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;+zf]wg ubf{ dg;fokq jf k|:tfj k]z ;Demf}tfsf] cjlwsf] lgwf{/0f b]xfosf cfwf/df ul/g]5M
ug{ PSsfO{; lbgeGbf 36L ;do x'g] ePdf sDtLdf PSsfO{; -s_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] k|s[lt
lbg x'g] u/L Dofb lbg' kg]{5 . cGo s'g} sf/0fn] dg;fokq jf -v_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] nfut
k|:tfj ug]{ Dofb yk ug'{kg]{ cj:yf k/L Dofb yk ePsf]df
dg;fokq jf k|:tfj k]z ug]{ lghL kIfn] ;flassf] dg;fokq -u_ 7]Ssf jGbf]j:t ug]{n] p7fpg kfpg] z'Ns
jf k|:tfj sfod /fVg jf ;f] dg;fokq jf k|:tfj lkmtf{ lnO{ -3_ 7]Ssf aGbf]j:t ug]{n] k|flws/0fnfO{ a'emfpg' kg]{ z'NS, ef8f,
csf]{ dg;fokq jf k|:tfj k]z ug{ ;Sg]5 . /f]oN6L jf cGo k|sf/sf] /sd
-ª_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] s"n cjlw
-#_ pklgod -@_ af]lhd csf]{ dg;fokq jf k|;tfj k]z ug]{ kIfn]
o; lgodfjnL adf]lhd nfUg] b:t'/ lt/L dg;fokq jf k|:tfj -r_ 7]Ssf aGbf]j:tsf] ljQLo ;|f]t
;DaGwL sfuhft vl/b ug'{ kg]{5 . -5_ cGo s'/fx? .
&#= :ki6 ug{ jf sfuhft k]z ug{ nufpg] M -!_ dg;fokq jf k|:tfj k]z kl/R5]b–%
ug]{ kIfn] dg;fokq jf k|:tfj ;DaGwL sfuhft jf k|s[ofsf]
;DaGwdf s'g} s'/f :ki6 x'g cfjZos 7fgL dg;fokq jf k|:tfj k]z ljljw
ug]{ clGtd ldlt eGbf sDtLdf kGw| lbg cufj} k|flws/0fdf lnlvt &%= 5'6 jf ldgfxf lbg ;Sg] M s'6g}lts ;]jfsf], vf]htnf; tyf p4f/
cg'/f]w u/]df k|flws/0fn] cg'/f]w k|fKt ePsf] ldltn] ;ft lbgleq tyf k|sf]k Joj:yfkg sfo{df ;+nUg jfo'ofg Pj+ ;/sf/L tyf ;'/Iff
:ki6 ul/lbg' kg]{5 . ;]jfdf ;+nUg ;jf/L ;fwgdf k|flws/0fn] o; lgodfjnL adf]lhd
-@_ pklgod -!_ adf]lhd :ki6 ul/Psf] ljifodf dg;fokq jf nufpg] / c;"n pk/ ug]{ z'Ns cfjZostf cg';f/ k"0f{ jf cf+lzs
k|:tfj k]z ug]{ cGo kIfnfO{ klg hfgsf/L lbg' kg]{ b]lvPdf ?kdf 5'6 jf ldGxf lbg ;Sg]5 .
k|flws/0fn] h'g dfWodaf6 dg;fokq jf k|:tfj cfJxfg
ul/Psf] xf] ;f]xL dfWodaf6 hfgsf/L u/fpg' kg]{5 . &^= kl/jTo{ ljb]zL d'b|fsf] b/ M o; lgodfjnL adf]lhd s'g} ;]jf
pkef]ustf{n] k|flws/0fnfO{ ltg'{ a'emfpg' kg]{ z'Ns g]kfnL d'b|fdf
-#_ dg;fokq tyf k|:tfjdf ;+nUg sfuhftdf s'g} s'/f :ki6 ug{ e'Qmfg ubf{ ;]jf pkef]u u/]sf] lbgsf] g]kfn /fi6« a}+såf/f lgwf{l/t
cfjZos ePdf dg;fokq tyf k|:tfj d"NofÍg ;ldltn] cd]l/sL 8n/sf] ljlgod b/nfO{ cfwf/ dflgg]5 .
dg;fokq tyf k|:tfj k|:t'tstf{nfO{ yk sfuhft k]z ug{
nfufpg ;Sg]5 .
45 46
t/ dfl;s ?kdf Ps} k6s a'emfpg] u/L ;x'lnot k|fKt jfo'ofgsf] cg';"rL – !
xsdf eg] ljhs hf/L ug]{ lbgsf] nflu g]kfn /fi6« a}+sn] lgwf{/0f -lgod $ pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
u/]sf] cd]l/sL 8n/sf] ljlgod b/nfO{ cfwf/ dflgg]5 . cjt/0f -Nofl08Ë_ ;]jf z'Ns
&&= lgb]{lzsf, sfo{ljlw agfpg ;Sg] M o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf] != cGt/f{li6«o ljdfg:yndf
nflu k|flws/0fn] cfjZos lgb]{lzsf jf sfo{ljlw agfO{ nfu" ug{ qm=;+= jfo'ofgsf] tf}n z'Ns -cd]l/sL 8/ndf_
;Sg]5 . != bzxhf/ lsnf]u|fd;Dd k|ltxhf/ lsnf]u|fdsf] Ps 8n/ kRrL;
;]G6
&*= k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g] M o; lgodfjnLdf pNn]v ePsf] @= bzxhf/ lsnf]u|fd eGbf a9L klxnf] bzxhf/ lsnf]u|fdsf] afx| 8n/
Joj:yfsf xsdf o;} lgodfjnL adf]lhd / cGo ljifosf] xsdf P]g kRrL; xhf/ lsnf]u|fd;Dd kRrL; ;]G6 / To;kl5sf] k|To]s xhf/
tyf cGo k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd x'g]5 . lsnf]u|fdsf] b'O{ 8n/ krf; ;]G6
#= kRrL; xhf/ lsnf]u|fd eGbf klxnf] kRrL; xhf/ lsnf]u|fdsf]
&(= afwf c8\sfp km'sfp M o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf a9L krf; xhf/ pgfGkrf; 8n/ / To;kl5sf] k|To]s
s'g} lsl;dsf] afwf c8\rg pTkGg ePdf k|flws/0fsf] pRrtd lsnf]u+|fd;Dd xhf/ lsnf]u|fsf] tLg 8n/ krxQ/
lxtnfO{ b[li6ut u/L ;ldltn] g]kfn ;/sf/;Fu k/fdz{ u/L cfjZos ;]G6
lg0f{o ug{ ;Sg]5 . $= krf; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] krf;xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps ;o
a9L krxQ/ xhf/ rfnL; 8n/ krf; ;]G6/ To;kl5sf]
*)= cg';"rLdf ;+zf]wg M g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lnO{ k|flws/0fn] o; lsnf]u|fd;Dd k|To]s xhf/ lsnf]u|fdsf] 5 8n/
lgodfjnLsf] cg';"rLdf cfjZostf cg';f/ x]/km]/ jf yk36 ug{ %= krxQ/ xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] krxQ/ xhf/ lsnf]u|fdsf] b'O{
;Sg]5 . a9L Ps nfv lsnf]u|fd;Dd ;o lqofgAa] 8n/ kRrL; ;]G6 /
To;kl5sf] k|To]s xhf/ lsnf]u|fdsf]
*!= arfp M of] lgodfjnL k|f/De x'g' cufj} ljdfg:yn b:t'/ lgodfjnL, ;ft 8n/ k}tL; ;]G6
@)#* cg';f/ eP u/]sf] sfd sf/afxL o;} lgodfjnL adf]lhd eP ^= Ps nfv lsnf]u|fd eGbf klxnf] Ps nfv lsnf]u|fdsf] rf/ ;o
u/]sf] dflgg]5 . a9L tf}nsf] nflu krxQ/ 8n/ / To;kl5sf] k|To]s
xhf/ lsnf]u|fdsf] cf7 8n/ krkGg
;]G6

47 48
@= cfGtl/s p8fgsf ljdfg:yndf -u_ hgsk'/, e/tk'/, ;'v]{t, wgu9L / dx]Gb|gu/ ljdfg:yndf
-s_ lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yn / kf]v/f ljdfg:yn != bzxhf/ lsnf]u|fd;Ddsf] k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf] tL; ?k}of
!= bzxhf/ lsnf]u|fd;Ddsf] k|lt xhf/ lsnf]u|fd krkGg ?k}of @= bz xhf/ lsnf]u|feeGbf klxnf] bz xhf/ lsnf]u|fdsf] tLg ;o
@= bz xhf/ eGbf a9L kRrL; klxnf] bz xhf/ lsnf]u|fdsf] kfFr ;o a9L aL; xhf/ lsnf]u|fdDd ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s xhf/
xhf/ lsnf]u|fd;Dd krf; ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s lsnf]u|fdsf] ;f7L ?k}ofF
xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps ;o bz ?k}ofF #= aL; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] aL; xhf/ lsnf]u|fdsf] gf} ;o
a9L hlt;'s} tf}nsf] nflu ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s xhf/
#= kRrL; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] kRrL; xhf/ lsnf]u|fdsf] b'O{ lsnf]u|fdsf] gAa] ?k}ofF
a9L krf; xhf/ xhf/ b'O{ ;o ?k}ofF / To;kl5sf]
lsnf]u|fd;Dd k|To]s xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps ;o -3_ tfKn]h'ª, nfld8fF8f, t'lDnË6f/, 8f]Nkf, h'Dnf / l;dLsf]6
k};¶L ?k}ofF ljdfg:yndf
$= krf; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] krf;xhf/ lsnf]u|fd;Ddsf] 5 != bzxhf/ lsnf]u|fd;Dd k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf] kRrL; ?k}of
a9L hlt;'s} tf}nsf] nflu xhf/ tLg;o kRrL; ?k}ofF / @= bz xhf/ lsnf]u|feeGbf klxnf] bzxhf/ lsnf]u|fdsf] b'O{ ;o
To;kl5sf] k|To]s xhf/ a9L aL; xhf/ lsnf]u|fdDd krf; ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s
lsnf]u|fd;Ddsf] b'O{;o aL; ?k}ofF xhf/ lsnf]u|fdsf] krf; ?k}ofF
#= aL; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] aL; xhf/ lsnf]u|fdsf] ;ft
-v_ eb|k'/, lj/f6gu/, l;d/f, e}/xjf -uf}tda'4 ljdfg:yn_, g]kfnuGh, a9L hlt;'s} tf}nsf] nflu ;o krf; ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s
n'Snf, hf]d;f]d / d]3f}nL ljdfg:yndf xhf/ lsnf]u|fdsf] krxQ/ ?k}ofF .
!= bzxhf/ lsnf]u|fd;Dd k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf] rfnL; ?k}of -ª_ cGo ljdfg:yndf
@= bz xhf/ lsnf]u|feeGbf klxnf] bz xhf/ lsnf]u|fdsf] rf/ ;o != bzxhf/ lsnf]u|fd;Dd k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf] aL; ?k}of
a9L aL; xhf/ lsnf]u|fdDd k}tL; ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s xhf/ @= bz xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] bz xhf/ lsnf]u|fdsf] b'O{ ;o
lsnf]u|fdsf] c;L ?k}ofF a9L aL; xhf/ ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s xhf/
#= aL; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] aL; xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps lsnf]u|fd;Dd lsnf]u|fdsf] rfnL; ?k}ofF
a9L hlt;'s} tf}nsf] nflu xhf/ b'O{ ;o ?k}ofF / To;kl5sf] #= aL; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] aL; xhf/ lsnf]u|fdsf] 5 ;o
k|To]s xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps ;o aL; a9L hlt;'s} tf}nsf] nflu ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s xhf/
?k}ofF . lsnf]u|fdsf] ;f7L ?k}ofF .
b|i6Jo M
!= jfo'ofgsf] tf}ndf cfwfl/t ;]jf z'Ns lgwf{/0fsf nflu jfo'ofgsf]
p8fg of]Uotfsf] k|df0fkq -;l6{lkms]6 ckm Po/ jlb{g]z_ df p8fg

49 50
ug{ cg'dlt k|fKt clwstd tf}n -DoflS;dd\ kld{l;jn 6]s ckm j]6_ cg';"rL –@
nfO{ cfwf/ dflgg]5 . -lgod % sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt
@= s'g} jfo'ofgsf] ;DaGwdf s'g} ljdfg:yndf k|flws/0fn] tf}nsf] xb lj;fg -kfls{Ë_ ;]jf z'Ns
lgwf{/0f ePsf] /x]5 eg] To:tf] jfo'ofgsf] ;DaGwdf ;f]xL adf]lhdsf] != cGt/f{li6«o p8fgsf] ljdfg:yndf
tf}n sfod u/L z'Ns lgwf{/0f ul/g]5 .
#= jfo'ofgsf] tf}n sfod ubf{ k|lt Psxhf/ lsnf]u|fd kl5 rfgr'g qm=;+= jfo'ofgsf] tf}n b:t"/ -cd]l/sL 8n/df_
lsnf]u|fd sfod ePdf To:tf] rfgr'g lsnf]u|fdnfO{ klg z'Nssf] != krf;xhf/ lsnf]u|fd;Dd k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps 8n/
k|of]hgsf] nflu Psxhf/ lsnf]u|fd dflgg]5 . @= krf; xhf/ lsnf]u|fdeGbf
klxnf] krf; xhf/ lsnf]u|fdsf]
$= g]kfnL ?k}ofFdf ltg{ kfpg] jfo';]jfn] cd]l/sL 8n/df plNnlvt b:t"/ a9L Ps nfv lsnf]u|fd;Dd
pgGkrf; 8n/ / To;kl5sf] k|To]s
;f] p8fg ePsf] lbgsf] nflu g]kfn /fi6« a}+saf6 k|sflzt d'bf| xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps 8n/ kfFr ;]G6
ljlgdo b/ cg';f/ g]kfnL ?k}ofFdf a'emfpg ;lsg]5 . #= Ps nfv lsnf]u|fd eGbf klxnf] Ps nfv lsnf]u|fdsf] Ps ;o
a9L tf}nsf] nflu jfO{; 8n/ kRrL; ;]G6 / To;kl5sf]
k|To]s xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps 8n/
kGrfgAa] ;]G6
@= cfGtl/s p8fgsf ljdfg:yndf
!= rfnL;xhf/ lsnf]u|fd;Dd k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf] ;}tL; ?k}ofF
krf; k};f
@= rfnL; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] rfnL; xhf/ lsnf]u|fdsf]
a9L Ps nfv lsnf]u|fd;Dd kGw|;o ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s xhf/
lsnf]u|fdsf] rf}aGg ?k}ofF
#= Ps nfv lsnf]u|fdeGbf a9L klxnf] Psnfv lsnf]u|fdsf] rf/ xhf/
tf}nsf] nflu ;ft;o rfnL; ?k}ofF / To;kl5sf]
k|To]s xhf/ lsnf]u|fdsf] krxQ/ ?k}ofF

b|i6Jo M
!= jfo'ofgsf] tf}n lx;fa ubf{ cg';"rL ! sf] b|i6Josf] cfwf/df ul/g]5 .
@= lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yndf cfGtl/s p8fgsf] jfo'ofgaf6 v08 !
df pNn]lvt /sd a/fa/ g]kfnL ?k}ofFdf lnOg]5 .

51 52
cg';"rL # s"n cfo (Gross Revenue) sf] !% k|ltzt /sd k|flws/0fnfO{
-lgod ^ sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_ a'emfpg' kg]{5 .
e"ld:y k|aGw ;]jf -u|fp08 x]08lnË_ z'Ns
!= e"ld:y k|aGw ;'ljwf -u|fp08 x]08lnË_ ;]jf ;+rfngsf nflu cfj]bg ^= §§
p4f/ p8fg, xl:k6n p8fg, ;fgf cGt/f{li6«o rf6{/ p8fg jf o:t}
z'Ns k|s[ltsf Go"gtd pks/0f dfq k|of]u u/] k'Ug] lsl;dsf jfo'ofgn]
u|fp08 Xof08lnË P08 ;'k/lehg jfkt ;DjlGwt gful/s p•og
qm=;+= ;]jf z'Ns
!= ;]Nkm Xof08lnËsf nflu ?= %,)))÷– sfof{nonfO{ o"=P;=8n/ tLg ;o a'emfpg' kg]{5 .
@= sdlz{on u|fp08 Xof08lnËsf nflu ?= !),)))÷–
&= s/f/df sdlz{on u|fp08 Xof08lnË ug{ lbFbf s/f/ ug]{n] lng] z'Ns
@= e"ld:y k|aGw ;'ljwf -u|fp08 Xof08lnË_ ;]jf ;+rfng cg'dlt tyf k|flws/0faf6 :jLs[t u/fO{ dfq lng' kg]{5 .
k|df0fkq z'Ns
qm=;+= ;]jf z'Ns
!= ;]Nkm Xof08lnËsf nflu ?= !,)),)))÷–
@= sdlz{on Xof08lnËsf nflu ?= @,)),)))÷–
#= e"ld:y k|aGw ;'ljwf -u|fp08 Xof08lnË_ ;]jf ;+rfng ug]{+ cg'dflt
tyf k|df0fkq gjLs/0f z'Ns
qm=;+= ;]jf z'Ns
!= ;]Nkm Xof08lnËsf nflu ?= %),)))÷–
@= sdlz{on Xof08lnËsf nflu ?= !,)),)))÷–
$= e"ld:y k|aGw ;'ljwf -u|fp08 Xof08lnË_ ;]jf ;+rfng ug]{+ cg'dflt
tyf k|df0fkq k|fKt ug{ /fVg'kg]{ w/f}6L
qm=;+= ;]jf z'Ns
!= ;]Nkm Xof08lnËsf nflu ?= !),)),)))÷–
@= sdlz{on Xof08lnËsf nflu ?= @%,)),)))÷–
%= sdlz{on e'ld:y k|jGw ;'ljwf -u|fp08 Xof08lnË_ ;]jf ;+rfng u/]
jfkt cg'dlt tyf k|df0f–kq k|fKt ;+:yfn] To:tf] e'ld:y k|jGw ;'ljwf
                                                            
-u|fp08 Xof08lnË_ jfkt cfh{g u/]sf]
 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
53 54
cg';"rL – $ cg';"rL – %
-lgod & sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt -lgod * sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
u[x cf>o -xfpl;Ë_ ;]jf z'Ns ;~rf/ tyf p8\8og ;xfo ;]jf z'Ns
!= cGt/f{li6«o p8fgsf ljdfg:yndf
!= cGt/f{li6«o p8fgsf ljdfg:yndf qm=;+= jfo'ofgsf] tf}n b:t'/ -cd]l/sL 8n/df_
qm=;+= jfo'ofgsf] tf}n b:t'/ -cd]l/sL 8n/df_ != kRrL; xhf/ k}tfnL; 8n/ gAa] ;]G6
!= krf; xhf/ lsnf]u|fd;Dd k|ltxhf/ lsnf]u|fdsf] b'O{ 8n/ kRrL; lsnf]u|fd;Dd
;]G6 @= kRrL; xhf/ 5oxQ/ 8n/ krf; ;]G6
@= krf; xhf/ lsnf]u|fdeGbf klxnf] krf;xhf/ lsnf]u|fdsf] Ps;o lsnf]u|fdeGbf a9L krf;
a9L Ps nfv afx| 8n/ krf; ;]G6 / To;kl5sf] k|To]s xhf/ lsnf]u|fd;Dd
lsnf]u|fd;Dd xhf/ lsnf]u|fdsf] tLg 8n/ rfnL; ;]G6 #= krf; xhf/ lsnf]u|fdeGbf Ps ;o afpGg 8/ krxQ/ ;]G6
#= Ps nfv lsnf]u|fd eGbf klxnf] Ps nfv lsnf]u|fdsf] b'O{ ;o a9L krxQ/ xhf/
a9L tf}nsf] nflu aof;L 8n/ krf; ;]G6 / o;kl5sf] lsnf]u|fd;Dd
k|To]s xhf/ lsnf]u|fdsf] rf/ 8n/ $= krxQ/ xhf/ lsnf]u|fd tLg ;o kfFr 8n/ krf; ;]G6 .
k}tfnL; ;]G6 eGbf a9L tf}nsf] nflu
@= cfGtl/s p8fgsf ljdfg:yndf @= cfGtl/s p8fgsf ljdfg:yndf
qm=;+= jfo'ofgsf] tf}n b:t'/ -cd]l/sL 8n/df_ != cGt/f{li6«o ljdfg:yndf cg';"rL ! df tf]lsPsf] cjt/0f
!= rfnL; xhf/ k|ltxhf/ lsnf]u|fdsf] Ps ;o krf; z'Nssf] rfnL; k|ltztn],
lsnf]u|fd;Dd ?k}ofF @= sG6«f]n hf]g ePsf ljdfg:yndf cg';"rL ! df tf]lsPsf]
@= rfnL; xhf/ klxnf] rfnL; xhf/ lsnf]u|fdsf] kfFr cjt/0f z'Nssf] kRrL; k|ltztn],
lsnf]u|fdeGbf a9L Ps xhf/ gf} ;o rfnL; ?k}of / To;kl5sf] #= pkv08 -!_ / -@_ afx]ssf ljdfg:yndf cg';"rL ! df
nfv lsnf]u|fd;Dd k|To]s xhf/ slnf]u|fdsf] b'O{ ;o ;f]x| tf]lsPsf] cjt/0f z'Nssf] kGw| k|ltztn] .
?k}ofF
#= Ps nfv lsnf]u|fdeGbf klxnf] Ps nfv lsnf]u|fdsf] c7f/ xhf/ b|i6Jo M jfo'ofgsf] tf}n lx;fa ubf{ cg';"rL ! sf] b|i6Josf] cfwf/df
a9L tf}nsf] nflu gf} ;o ?k}ofF / To;kl5sf] k|To]s xhf/ ul/g]5 .
lsnf]u|fdsf] b'O{ ;o ;GtfgAa] ?k}ofF .
b|i6Jo M jfo'ofgsf] tf}n lx;fa ubf{ cg';"rL ! sf] b|i6Josf] cfwf/df
ul/g]5 . cGt/f{li6«o ljdfg:yndf cfGtl/s p8fgsf] jfo'ofgaf6 qm=;+= !
df pNn]lvt /sd a/fa/ g]kfnL ?k}ofFdf lnOg]5 .

55 56
cg';"rL – %s= cg';"rL – *
-lgod * sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_ -lgod !! ;Fu ;DalGwt_
;Grf/ tyf p8\8og ;xfo ;]jf z'Ns dfn;fdfg -sfuf]{_ k|aGw ;]jf b:t'/

!= cGt/f{li6«o p8fgtkm{ cf]e/km\nfO{ ;]jf pknAw u/fP afkt cg';"rL -s_ cGt/f{li6«o tkm{ M
% sf] v08 ! df plNnlvt b/n] p8fg b:t'/ nfUg]5 . dfn;fdfgsf] k|s[lt lgof{t ubf{ cfoft ubf{
@= Pp6f x]lnKof8af6 csf]{ x]lnKof8;Dd p8fg ug]{ x]lnsK6/nfO{ ;+rf/ != ;fwf/0f k|lt s]=hL= b'O{ ?k}ofF k|lt s]=hL= kfFr ?k}ofF k}tL;
tyf p8\8og ;xfo ;]jf pknAw u/fP afkt cg';"rL ! adf]lhdsf] krf;L k};f jf b'O{;o k};f jf Ps;o ?k}ofF dWo]
cj/0f b:t'/sf] rfnL; k|ltzt b:t'/ nfUg]5 . ?k}of dWo] h'g a9L h'g a9L x'G5 .
x'G5 .
cg';"rL – ^ @= ax'd"No k|lt s]=hL= tLg ?k}ofF k|lt s]=hL= cf7 ?k}ofF jf
-lgod ( ;Fu ;DalGwt_ jf tLg ;o ?k}ofF dWo] b'O{ ;o ?k}ofF dWo] h'g a9L
xjfO{ OGwg ljqmL ;]jf z'Ns h'g a9L x'G5 x'G5 .
#= gfzjfg k|lt s]=hL= tLg ?k}ofF k|lt s]=hL= cf7 ?k}ofF jf
jf tLg;o ?k}ofF dWo] b'O{;o ?k}ofF dWo] h'g a9L
ljqmL ePsf] xjfO{ OGwgsf] d"nosf] z'Go bzdnj tLg k|ltzt h'g a9L x'G5 . x'G5 .
$= vt/fhGo k|lt s]=hL= ^ ?k}of jf k|lt s]=hL= ;f]x| ?k}ofF jf
cg';"rL – & 5 ;o ?k}ofF dWo] h'g rf/;o ?k}ofF dWo] h'g a9L
-lgod !) ;Fu ;DalGwt_ a9L x'G5 . x'G5 .
dfn;fdfg -sfuf]{_ 9'jfgL z'Ns %= PS;k|]; s'l/o/ k|lt s]=hL= kfFr ?k}ofF k|lt s]=hL= kfFr ?k}ofF jf
Jofu / PS;k|]; jf Ps;o ?k}ofF dWo] b'O{;o ?k}ofF dWo] h'g a9L
!= cGt/f{li6«o p8fgdf cfudg tkm{ k|lt lsnf]u|fd krf; k};f s'l/o/ kf;{n / h'g a9L x'G5 x'G5
@= cfGtl/s p8fgdf k|:yfg tkm{ k|lt lsnf]u|fd tL; k};f PS;k|]; sfuf]{
^= hLljt hgfj/ cfoft jf lgof{t ubf{ ax'd"No dfn;fdfg cfoft jf lgof{t
b|i6Jo M dfn;fdfg tf}n ubf{ Ps lsnf]u|fd eGbf sd rfgr'g tf}n cfPdf ubf{ nfUg] b:t'/sf] bf]Aa/ ?k}ofF
rfgr'gnfO{ klg Ps lsnf]u|fd a/fa/sf] z'Ns nufO{g] / c;"n ul/g]5 .
-v_ cfGtl/s tkm{ M
lqe'jg ljdfg:yndf – k|lt s]=hL= Ps ?k}ofF
lj/f6gu/, ef}/xjf, kf]v/f, g]kfnu~h, hgsk'/
e/tk'/, hf]d;f]d, n'Snf / t/fO{sf
cGo ljdfg:yndf – k|lt s]=hL= krf; k};f
cGo ljdfg:yndf – k|lt s]=hL= kRrL; k};f

57 58
-u_ d[t z/L/ / b}jL k|sf]ksf] dfn;fdfg k|aGw afkt s'g} b:t'/ nfUg] cg';"rL – (
5}g . -lgod !@ ;Fu ;DalGwt_
;jf/L ;fwg lj;fg ;]jf z'Ns
b|i6Jo M != lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yndf
!_ v08 -s_ df plNnlvt dfn;fdfgsf] juL{s/0f cGt/f{li6«o gful/s qm=;+= ;jf/L ;fwg b:t'/ -Eof6 ;lxt_
p8\8og ;+u7gn] dfGotf lbPsf] dfn;fdfgsf] xjfO{ 9'jfgLsf] dx;'n != Dff]6/ ;fOsn, :s'6/, -s_ Kf|lt306f kfFr ?k}ofF
;DaGwL lgodfjnL -Po/ sfuf]{ 6\ofl/km ?N;_ adf]lhd x'g]5 . l/S;f cfbL -v_ k|ltlbg tL; ?k}ofF
@_ Kofn]6fOh]zg tyf l8–Kofn]6fOh]zg ug'{ k/]df k|lt6g krf; ?k}ofF @= sf/, lhk, 6]Dkf] -s_ Kf|lt306f aL; ?k}ofF
yk b:t'/ nfUg]5 . -v_ k|ltlbg Ps;oaL; ?k}ofF
#_ dfn;fdfg wgLsf] cg'/f]wdf sfof{nosf] cltl/Qm ;do / ljbfsf] -u_ k|lt tLgdlxgf tLgxhf/ ?k}ofF
lbgdf dfn;fdfg k|aGw ug'{ k/]df k|lt k'lnGbf #= lndf]lhg -s_ Kf|lt306f aL; ?k}ofF
-sG;fOgd]G6_ b'O{;o ?k}ofF yk b:t'/ nfUg]5 . -v_ k|ltlbg Ps;o aL; ?k}ofF
$_ lgof{t ubf{ klxnf] rf}aL; 306f;Ddsf] nflu l8d/]h b:t'/ nfUg] -u_ k|lt tLgdlxgf tLgxhf/ ?k}ofF
5}g . ;f] cjlwkl5 tL; lbg;Dd k|lt s]=hL= Ps ?k}of, PstL;f}F $= a; 6«s cfbL -ux|f}+ s_ Kf|lt O{06«L krf; ?k}ofF
lbgb]lv ;f7L lbg;Dd k|lt s]=hL= Ps ?k}ofF krf; k};f / ;f7L ;jf/L ;fwg_
lbgb]lv kl5 hlt ;'s} lbg ePklg k|lt s]=hL= b'O{ ?k}ofFsf b/n] %= xNsf ;jf/L ;fwg - -s_ k|lt306f tL; ?k}ofF
ldgLa;, dfOs|f]a; -v_ Kf|ltlbg Ps;okrf; ?k}ofF
l8d/]h b:t'/ nfUg]5 . cfbL_ -u_ k|ltdlxgf Psxhf/ kfFr;o ?k}ofF
%_ cfoft ubf{ kfFr sfo{ lbg;Dd l8d/]h b:t'/ nfUg] 5}g . ;f] cjlw -3_ k|lt tLgdlxgf rf/xhf/ ?k}ofF
kl5 tL; lbg;Dd k|lt s]=hL= b'O{ ?k}ofF, PstL;f}F lbgb]lv ;f7L @= cGo ljdfg:yndf
lbg;Dd k|lt s]=hL= b'O{ ?k}ofF krf; k};f / ;f7L lbgb]lv kl5 hlt qm=;+= ;jf/L ;fwfg b:t'/ -k|To]s b'O{ 306fs]f nflu_
;'s} lbg eP klg k|lt s]=hL= rf/ ?k}ofFsf b/n] l8d/]h b:t'/ ! df]6/;fOsn, :s'6/, l/S;f kfFr ?k}ofF
nfUg]5 . t/ 5'6 lbOPsf] cjlwleq dfn;fdfg gnu]df To:tf] #= sf/, hLk, 6]Dkf], PSsf, uf8f bz ?k}ofF
dfn;fdfg k|fKt ePsf] ldltb]lvg} l8d/]h b:t'/ nfUg]5 . $= aL; l;6 eGbf sd Ifdtf aL; ?k}ofF
^_ uf]bfdleq tf}n ubf{ ;fljsdf b]vfOPsf] eGbf a9L tf}n ePdf nfUg] ePsf] ldgL a;, a; jf jUuL
b:t'/sf] bf]Aa/ b:t'/ nfUg]5 . % aL; l;6 eGbf a9L Ifdtf rfnL; ?k}ofF
&_ ljb]zaf6 g]kfndf jf g]kfnaf6 ljb]zdf dfgj cjz]if Nofpg] n}hfg] ePsf] ldgL a;, a; jf aUuL
l;nl;nfdf ;f]sf] k|aGw u/] afkt s'g} b:t'/ nfUg] 5}g . b|i6Jo M
lgoldt ?kdf lj;fg ug]{ ;jf/L ;fwgsf] nflu Psd'i6 dfl;s b/n] clu|d a'emfpg]nfO{ tL;
lbgsf] nflu nfUg] b:t'/sf] b'O{ ltxfO{sf] b/n] x'g cfpg] /sd dfq nfUg]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

59 60
cg';"rL – !) $= ljdfg:yn If]qleq Ps lgsfosf] ;jf/L ;fwfg jf oGq pks/0f csf]{
-lgod !# ;Fu ;DalGwt_ lgsfonfO{ ljdfg:yn sfof{nosf] :jLs[lt lnO{ ef8fdf pknAw
k|j]z z'Ns u/fpFbf lnOg] ef8f /sdsf] kGw| k|ltztn] x'g] cfo c+z ef8fdf
pknAw u/fpg] lgsfon] k|flws/0fnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
!= cfuGt's k|j]z z'Ns %= b|i6Jo @ df plNnlvt ;jf/L ;fwg afx]ssf ;/sf/L, s'6g}lts,
-!_ lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] cGt/f{li6«o 6ld{gn ejgdf u}/;/sf/L ;+3, ;+:yfsf] xsdf kfFr ;o ?k}ofF k|ltkf; -:yfoL_ b:t'/
/x]sf] lelh6;{ 8]sdf k|j]z ubf{ d'=c=s/ ;lxtsf] kRrL; lnO{ pknAw u/fpg ;lsg]5 .
?k}ofF .
-@_ lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] cfGtl/s 6ld{gn ejgsf] b|i6Jo M
;fj{hlgs If]qdf k|j]z ubf{ bz ?k}ofF . != ljdfg:yndf vl6g] sd{rf/L, ;'/Iff k|x/L uf8{ tyf ;}lgsnfO{ b:t'/
-#_ cGo ljdfg:yndf ejgsf] ;fj{hlgs If]qdf k|j]z ubf{ kfFr ljgf g} k|j]zkq pknAw u/fpg' kg]{5 .
?k}ofF . @= ljdfg:yn sfof{no / ljdfg:yn ;'/Iff k|x/L uf8{ tyf ;}lgs
-$_ lq=c=lj= If]q k|j]z kf; afkt k|To]s b'O{ jif{sf] nflu Pshf/ sfof{nosf ;jf/L ;fwg / oGq pks/0fsf] k|j]z b:t'/ nfUg] 5}g .
?k}ofF . pQm k|j]z kf; x/fO{ k'g agfpg' k/]df hl/jfgf afkt #= l;ls:t la/fdL af]s]/ Nofpg] PDa'n]G;nfO{ Valid  Document  k]z
Ps xhf/ / gofF k|j]z kf; afkt Psxhf/ u/L b'O{ xhf/ u/]sf] cfwf/df k|j]z b:t'/ nfUg] 5}g .
?k}ofF .
@= ;jf/L ;fwg k|j]z b:t'/ -lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yn_
qm=;+= ;jf/L ;fwfg b:t'/
! xNsf ;jf/L ;fwg k|lt ^ 306f b'O{;o ?k}ofF
@ xNsf ;jf/L ;fwg k|lt dlxgf b'O{xhf/ ?k}ofF
# xNsf ;jf/L ;fwfg k|lt tLg dlxgf rf/ xhf/ ?k}ofF
$ ux|f} ;jf/L ;fwg a; cflb k|lt dlxgf b'O{ xhf/ kfFr ;o ?k}ofF
% ux|f} ;jf/L ;fwg a; cflb k|lt tLg dlxgf kfFrxhf/ kfFr;o
?k}ofF
***

#= cGo ljdfg:yndf ofq' k|j]zkq b:t'/ tyf ;jf/L ;fwg k|j]z b:t'/
v08 ! / # df pNn]v e Psf] b:t'/sf] cfwf/ b:t'/ nfUg]5 .
† † †

                                                                                                                                                                                                  

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .  klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

61 62
cg';"rL – !! #= kf]v/f, g]kfnuGh, lj/f6gu/, n'Snf ljdfg:yndf k|ltdlxgf
-lgod !$ ;Fu ;DalGwt_ k|ltju{ld6/ tLg;o ?k}ofF .
Joj;flos dxTjsf] sIf -;L=cfO{=kL= ?d_ k|of]u z'Ns $= eb|k'/, hgsk'/, l;d/f, e/tk'/, e}/xjf -uf}tdj'4 ljdfg:yn_,
hf]d;f]d, d]3f}nL, h'Dnf, ;'v]{t / wgu9L ljdfg:yndf k|ltdlxgf
cGt/f{li6«o ljdfg:yndf k|lt306f k|ltJolQm d'=c= s/ ;lxt rf/;o k|ltju{ld6/ b'O{;o ?k}ofF .
krf; ?k}of . %= cGo ljdfg:yndf k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ Ps;o krf; ?k}ofF .
cg';"rL – !@ ^= v08 ! / @ df n]lvP afx]s lqe'jg cGt/f{li6««o ljdfg:yn If]q
-lgod !% ;Fu ;DalGwt_ leqsf] cGo s'g} ejg, ejgsf] s'g} efu jf sf]7fdf k|ltdlxgf
rnlrq 5\ofFsg z'Ns k|ltju{ld6/ cf7;o ?k}ofF .
rnlrq, lel8of] rnlrq cflb lvr] afkt ;DalGwt rnlrq lgdf{tf;Fu cg';"rL – !$
k|To]s ^ 306fsf] Ps k6ssf] b/n] lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yndf -lgod !& ;Fu ;DalGwt_
bzxhf/ ?k}ofF / cGo ljdfg:yndf kfFrxhf/ ?k}ofFsf b/n] . jfo'ofg cf>o u[x -x}Ë/_ axfn z'Ns
cg';"rL – !#
-lgod !^ ;Fu ;DalGwt_ != lqe'jg cGt/f{li6««o ljdfg:yndf k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ tLg;o
ejg tyf sf]7f axfn z'Ns ?k}ofF .
@= cGo ljdfg:yndf k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ Ps;o krf; ?k}ofF .
!= lqe'jg cGt/f{li6««o ljdfg:ynsf] cGt/f{li6««o 6ld{gn ejgsf] r]s Og
Pl/of aflx/ k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ Psxhf/ kfFr;o ?k}ofF, r]s Og cg';"rL – !%
Pl/ofdf k|ltdlxgf k|lt ju{ld6/ b'O{xhf/ ?k}ofF, cfudg tk{m -lgod !* ;Fu ;DalGwt_
k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ b'O{xhf/ kfFr;o ?k}ofF, k|:yfg tk{m k|ltdlxgf hUuf axfn z'Ns
k|ltju{ld6/ tLgxhf/ ?k}ofF, :6]/fOn Pl/ofdf k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ != lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yn M
kfFrxhf/ ?k}ofF / cGt/f{li6««o ck/]zg Pc/nfOG; lalN8Ëdf -!_ gful/s p8\8og, ko{6g jf Jofkfl/s k|of]hgsf] nflu k|ltjif{
k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ Psxhf/ cf7;o ?k}ofF .   k|ltju{ld6/ Go'gtd 5 ;o ?k}ofFdf a9fa9 k|ls|of åf/f
@= lqe'jg cGt/f{li6««o ljdfg:ynsf] cfGtl/s 6ld{gn ejgdf k|ltdlxgf lgwf{l/t b/df .
k|ltju{ld6/ Psxhf/ ?k}ofF . t/ XofË/ lgdf{0fsf] nflu k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ b'O{;o
 krf; ?k}ofF .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

63 64
-@_ s[lif k|of]hgsf] nflu k|lt/f]kgL k|ltjif{ Psxhf/ -#_ cGt/f{li6««o jf cfGtl/s 6ld{gn ejg aflx/ ljdfg:yn If]q
?k}ofF . leq k|ltdlxgf k|lt ju{ld6/ cf7;o ?k}ofF .
-#_ uNkm sf]if{ tyf cGo v]ns'bsf] nflu k|lt/f]kgL k|ltjif{ -$_ cGt/f{li6««o jf cfGtl/s 6ld{gn ejg aflx/ ljdfg:yn If]q
b'O{xhf/ ?k}ofF . leq s'g} lsl;dsf] Jofg/, Kn]sf8{ cfbL c:yfoL ?kdf /fVg
 k|ltlbg k|ltju{ld6/ kfFr;o ?k}ofF .
-$_ O{SjLkd]G6 of8{df k|lt ju{ld6/ k|ltjif{ 5 ;o ?k}ofF .
@= cGo ljdfg:yndf M -%_ s'g} Joj;flos ;+:yfn] Flight  Information  Display  System
-!_ gful/s p8\8og, ko{6g jf Jofkfl/s k|of]hgsf] nflu k|ltjif{ cfk\mgf] Jofkfl/s k|of]hgsf] nflu k|of]u ug{ rfx]df /f]oN6L
k|lt ju{ld6/ Go'gtd Ps;o ?k}ofFdf a9fa9 k|ls|of jfkt k|ltjif{ cd]l/sL 8n/ kfFr;o .
åf/f lgwf{l/t b/df .
t/ XofË/ lgdf{0fsf] nflu k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ Ps;o krf; @= cGo ljdfg:yndf M
-!_ kf]v/f, lj/f6gu/, e}/xjf -uf}tdj'4 ljdfg:yn_, g]kfnuGh,
?k}ofF .
n'Snf / hf]d;f]d, ljdfg:yndf 6ld{gn ejg leq k|ltdlxgf
-@_ s[lif k|of]hgsf] nflu k|lt/f]kgL k|ltjif{ kfFr;o ?k}ofF .
k|ltju{ld6/ kfFr;o ?k}ofF / 6ld{gn ejg aflx/ ljdfg:yn
-#_ uNkm sf]if{ tyf cGo v]ns'bsf] nflu k|lt/f]kgL k|ltjif{ kfFr;o
If]qleq k|ltdlxgf k|ltju{ld6/ tLg;o ?k}ofF .
?k}ofF .
-@_ pkv08 -!_ afx]ssf cGo ljdfg:ynsf] 6ld{gn ejg leq
cg';"rL – !^ k|lt dlxgf k|lt ju{ld6/ b'O{ ;o ?k}ofF / 6ld{gn ejg aflx/
-lgod !( ;Fu ;DalGwt_ ljdfg:yn If]q leq k|lt dlxgf k|lt ju{ld6/ Ps ;o
lj1fkg z'Ns ?k}ofF .‡ ‡ ‡

!= lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yndf cg';"rL – !&


-!_ lqe'jg cGt/f{li6««o ljdfg:ynsf] 6ld{gn ejg leq k|ltdlxgf -lgod @) ;Fu ;DalGwt_
k|ltju{ld6/ b'O{xhf/ kfFr;o ?k}ofF . ;'/Iff ;]jf z'Ns
-@_ lqe'jg cGt/f{li6««o ljdfg:ynsf] cfGtl/s 6ld{gn ejg leq
k|ltdlxgf k|lt ju{ld6/ Psxhf/ kfFr;o ?k}ofF . cg';"rL – ! df tf]lsPsf] cjt/0f z'Nssf] bz k|ltzt .

                                                                                                                         

 Klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
 bf];|f] ;+zf]wgaf6 ;+zf]lwt 
65 66
cg';"rL – !* cg';"rL – @)
-lgod @! ;Fu ;DalGwt_ -lgod @# ;Fu ;DalGwt_
Sof6l/Ë ;]jf z'Ns ofq' ;]jf z'Ns
-s_ cGt/f{li6«o p8fgdf k|lt ofq'
ljqmL u/]sf] landf plNnlvt /sdsf] bz k|ltzt . lqe'jg cGt/f{li6«o cGo ljdfg:yn
ljdfg:yn
cg';"rL – !( ! ;fs{ d'n'ssf] &)) ?k}ofF %)) ?k}ofF
-lgod @@ ;Fu ;DalGwt_ nflu p8fg ug]{
ofq' kl/jxg ;]jf ofq';Fu
@ ;fs{ d'n's afx]s !,))) ?k}ofF &%) ?k}ofF
cGo d'n'sdf ofqf
;]jf pknAw u/fpFbfsf] landf plNnlvt /sdsf] kGw| k|ltzt . ug]{ ofq';Fu

d"=c=s/ ofq'n]
ofq';]jf
 cfGtl/s p8fgsf !#%sf b/n] ltg'{kg]{ s"n
-v_ ljdfg:yndf
z'Ns /sd
x'g cfpg] ofq' ;]jf
-?_
/sd ?= z'Ns ?=
! lqe'jg cGt/f{li6«o !&^.(( @)).– @#.)!
 ljdfg:yn, kf]v/f, rGb|u9L,
lj/f6gu/, l;d/f, e}/xjf
-uf}tda'4 ljdfg:yn_
g]kfnuGh, n'Snf, hf]d;f]d,
wgu9L, hgsk'/, e/tk'/
/ d]3f}nL ljdfg:yn .
@ h'Dnf, ;'v]{t, tfKn]h'ª\, /f/f, **.%) !!.%) !)).–
l;ldsf]6, dgfª, ?s'd
-;Nn]_ / t'lDnª\6f/
ljdfg:yn .
# pkv08 ! / @ afx]ssf *.*$ !.!^ !).–
cGo ljdfg:ynx?df
$ pkv08 -#_ adf]lhd s'g} ljdfg:ynsf] wfjgdfu{ sfnf]kq
                                                            

Klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 


 rf}yf]] ;+zf]wgaf6 yk 
67 68
ul/Pdf sfnf]kq ug]{ sfo{ ;DkGg eO{ kSsL wfjgdfu{ cg';"rL – @!
;~rfngdf cfPsf] cj:yfdf g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ -lgod @$ ;Fu ;DalGwt_
pkv08 -@_ ;/xsf] b:t'/ sfod x'g]5 . clUg lgjf/0f tyf hLjgf]åf/ ;]jf z'Ns
% ljb]zL ofq'sf] xsdf ;a} ljdfg:ynx?df dfly v08 -v_
-!_ df pNn]v eP adf]lhdsf] ofq' ;]jf z'Ns nfUg]5 . /Gj] kmf]ldª afkt
jfo'ofgsf] tf}n b:t'/
bz xhf/ lsnf]u|fd k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf] cd]l/sL 8n/ Ps ;o
 ;Ddsf] jfo'ofgsf] jf ;f] a/fa/sf] g]kfnL ?k}ofF
cg';"rL – @)s nflu
-lgod @#s ;Fu ;DalGwt_ bz xhf/ lsnf]u|fd klxnf] bzxhf/ lsnf]u|fd;Ddsf] cd]l/sL 8n/
ljdfg:yn ljsf; z'Ns eGbf a9L kRrL; Ps xhf/ To;kl5 k|lt xhf/ lsnf]u|fdsf]
-s_ k|flws/0fn] lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynaf6 cGt/f{li6«o p8fg ug]{ xhf/ lsnf]u|fd;Ddsf] cd]l/sL 8n/ krf; jf ;f] a/fa/sf] g]kfnL
ofq'x?;Fu k|lt ofq' ?=!))).– -d"No clej[l¢ s/ ;lxt_. jfo'ofgsf] nflu ?k}ofF
kRrL; xhf/ klxnf] kRrL; xhf/ lsnf]u|fdsf] cd]l/sL 8n/
lsnf]u|fdeGbf a9Lsf] Ps xhf/ ;ft;o / To;kl5 k|lt xhf/
jfo'ofgsf] nflu lsnf]u|fdsf] cd]l/sL 8n/ kGw| jf ;f] a/fa/sf]
g]kfnL ?k}ofF .
cg';"rL – @!s=
-lgod @$s ;Fu ;DalGwt_
Jofu]h l:qmlgË z'Ns
-s_ ljdfg:yndf jfo';]jf sDkgLn] /fv]sf] Secondary  Baggage 
Screening ;]jf cGo ljdfg sDkgLx?nfO{ pknJw u/fP jfkt k|fKt
x'g] s"n cfDbfgLsf] kGw| k|ltzt /sd
-v_ cGt/f{li6«o ljdfg:yndf sfof{nosf] tk{maf6 /fv]sf] Secondary 
Baggage  Screening ;]jf jfkt k|lt p8fg ;fgf] Category df
cd]l/sL 8n/ tL;, dWod Category df cd]l/sL 8n/ rfnL; /
Wide Body Category df cd]l/sL 8n/ krf; .

-u_ ==========

                                                                                                                         


 t];|f] ;+zf]wgaf6 yk  Klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 

 bf];|f] ;+zf]wgaf6 vf/]h .
69 70
-3_ s'g} jfo';]jfn] csf]{ s'g} jfo';]jfnfO{ z'Ns lnO{ s'g} klg ;]jf k|bfg cg';"rL – @@s=
ubf{ u|; lansf] kGw| k|ltzt /f]oN6L /sd . §§§ -lgod @% ;Fu ;DalGwt_
cGo ;]jf z'Ns
cg';"rL – @@
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_ 6]lnkmf]g ;]jf z'Ns
cGo ;]jf z'Ns -s_ b"/ ;Grf/ ;+:yfgaf6 lnOPsf 8fO/]S6 lnh nfO{gsf] nflu
sfof{nosf] s]a'n tyf ;le{; pknAw afkt s]a'n ;le{; rfh{ k|lt
ljB't ;]jf z'Ns nfO{g k|ltdlxgf tLg ;o ?k}ofF .
-s_ ;jld6/ h8fg ePsf]df g]kfn ljBt' k|flws/0fn] lng] k|lt o'lg6 -v_ lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yn sfof{nosf] kL=P=\aL= PS; nfO{g k|of]u
OghL{ z'Nssf] clwstd b/df krf; k|ltzt ;]jf z'Ns yk u/L u/] afkt b]xfo adf]lhdsf] b:t"/ nfUg]5M
;jld6/n] b]vfP cg';f/ vkt o'lg6sf] b/n] . -!_ ld6/ h8fg gePsf]df OG6/sd tyf nf]sn snsf] nflu
k|ltdlxgf kfFr;o ?k}ofF .
-v_ ;jld6/ h8fg gePsf]df g]kfn ljB't k|flws/0fn] lng] dfl;s OghL{
aLn /sdnfO{ ljdfg:yn ejgsf] If]qkmnn] efu u/L ef8fdf lnPsf] -@_ ld6/ h8fg ePsf]df g]kfn b"/ ;~rf/ ;+:yfgn] lnOg]
If]qkmn -/]06]8 Pl/of_ n] u'0fg ubf{ cfpg] cÍdf krf; k|ltzt ;]jf 6]lnkmf]g dxz"ndf kRrL; k|ltzt ;]jf b:t"/ yk u/L x'g
z'Ns yk u/L x'g cfpg] /sd . cfpg] /sd s'n ;+Vofsf] cfwf/df OG6/sd ;]jf k|of]u u/]
b]xfo adf]lhdsf] dfl;s Ps ;o krf; ?k}ofF .
-u_ ljdfg:yn leq tLg km]hsf] ljB't ;]jf pkof]u ug]{ ;+:yf jf JolQmn] -#_ nfO{g sDo'lgs]zg ug{ u/fpg rfxg] JolQmn] ;DalGwt
krf; k|ltzt z'Ns yk u/L x'g cfpg] l8df08 z'Ns . ljdfg:ynsf] cg'dlt lng' kg]{5 . h8fg ug{ cfjZos 8«k
jfo/ OToflb h8fg u/fpg rfxg] JolQm–;+:yfn] g} Joxf]g'{
kg]{5 . cg'dlt lnO{ ;]jf pknJw u/fpFbf To:tf] ;+:yfn]
;DalGwt pkef]Qmf;+u lng] /sdsf] kGw| k|ltztn] x'g cfpg]
b:t'/ ;DalGwt ljdfg:ynnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
-u_ 8f6fsf] nflu k|of]u ug{ lnOPsf clK6sn kmfOa/ lnh nfOgsf] nflu
sfof{nosf] s]a'n tyf ;]jf pknJw u/] afkt clK6sn kmfOa/ ;le{;
rfh{ k|ltdlxgf k|ltRofgn Psxhf/ ?k}ofF . yk Rofgn k|of]u u/]
afkt k|ltdlxgf k|ltRofgn kfFr;o ?k}ofF .

                                                            

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . Klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

71 72
-3_ 8f6f ;le{;sf] nflu k|of]u ug{ lnOPsf OG6/g]6–o'=l6=lk=–cGo cg';"rL – @@3=
s]a'n rfh{ nfOg k|of]u ubf{ sfof{nosf] s]a'n tyf ;]jf pknJw u/] -lgod @% ;Fu ;DalGwt_
afkt s]a'n ;le{; rfh{ k|ltdlxgf k|ltnfOg kfFr;o ?k}ofF . **** cGo ;]jf z'Ns
OG6g{zLk z'Ns M
cg';"rL – @@v= lq=c=lj= lglif4 If]qdf z}lIfs p2]Zosf nflu OG6g{lzk ug{ cfpg]x?n] !%
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_ lbg eGbf sd ;dosf nflu tLg xhf/ ?k}ofF / !% lbg eGbf a9L ePdf
cGo ;]jf z'Ns kfFr xhf/ ?k}ofFsf b/n] OG6g{lzk z'Ns ltg'{ kg]{5 .
df};dL ;]jf z'Ns M
cg';"rL – @@ª=
;fFemsf] !*=)) ah]b]lv laxfgsf] ^=)) ah] aLrsf] cjlwdf p8fg ug]{ -lgod @% ;Fu ;DalGwt_
jfo'ofgx?n] k|To]s p8fg jf cjt/0fsf] cd]l/sL 8n/ kGw|sf b/n] df};dL cGo ;]jf z'Ns
;]jf z'Ns a'emfpg' kg]{5 .
sIfx? k|of]u ;]jf z'Ns M
cg';"rL – @@u= -s_ Multimedia k|of]u ug]{ ul/ – ^ 306fsf] nflu ?= tLgxhf/
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_ -v_ Multimedia k|of]u gug]{ ul/ – k|ltlbgsf] nflu ?= tLgxhf/
cGo ;]jf z'Ns
t/ p•og ;'/Iff ;DaGwL sfo{s|dx?sf nflu of] z'Ns nfUg] 5}g .
cjnf]sg e|d0f z'Ns M

lq=c=lj= lglif4 If]qdf z}lIfs p2]Zosf nflu cjnf]sg e|d0f u/fpg rfxg] cg';"rL – @@r=
;+:yfn] lq=c=lj= gful/s p8\8og sfof{nosf dxfk|aGwsaf6 k"j{ :jLs[lt -lgod @% ;Fu ;DalGwt_
lnO{ k|lt;d"x tLgxhf/ ?k}ofFsf b/n] cjnf]sg e|d0f z'Ns a'emfpg' cGo ;]jf z'Ns
-s_ 6ld{gn pks/0fsf] ;femf pkof]u (CUTE) ;]jf pkof]u z'NsM
kg]{5 .
† † † †

k|flws/0fn] ljdfg:yn 6ld{gn pks/0fsf] ;femf pkof]u (Common


User Terminal Equipment–CUTE) ;]jf pkof]u u/] jfkt
;DalGWft jfo';]jfaf6 ;f]em} jf ;]jf k|bfosdfkm{{t k|lt ofq' cd]l/sL

                                                            
                                                            

 bf];|f] ;+zf]wgaf6 yk 
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 
73 74
8n/ Ps -d"No clej[l4 s/ afx]s_ sf b/n] z'Ns nufpg] tyf c;'n cg';"rL – @#
pk/ ug]{5 . -lgod $$ sf] pklgod -^_ ;Fu ;DalGwt_
sa'lnotsf] kmf/fd
 lnlvtd\================sf] gftL==========sf]==========5f]/f=====================a:g] jif{
cg';"rL – @@5=
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_ =================sf]==============cfu] tkl;n adf]lhdsf] zt{df tk;Ln adf]lhd
cGo ;]jf z'Ns If]qdf g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f,==============sfof{nosf] cfo ;DaGwL
-s_ Jofu]h l/slG;lnPzg k|0ffnL (BRS) ;]jf pkof]u z'NsM 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ u/L cfdlGqt ul/Psf] ldlt======================sf] ;"rgf
k|flws/0fn] ljdfg:yn Jofu]h l/slG;lnPzg k|0ffnL (Baggage g+================cg';f/ tkfO{ ;d]tn] lbPsf] af]nkq÷a9fa9sf] Joxf]/f k]z x'Fbf
Reconciliation System –BRS) ;]jf pkof]u u/] jfkt ;DalGwt 7]s cjlw=========jif{==============dlxgfsf] hDdf ?=================df 7]Ssf lbg]
jfo';]jfaf6 ;f]em} jf ;]jf k|bfos dfkm{t k|lt ofq' cd]l/sL 8n/ u/L tkfO{;Fu 7]Ssf aGbf]j:t ug{ ldlt=====================df lg0f{o ePsf] x'Fbf
k}+tL; ;]G6 -d"No clej[l4 s/ afx]s_ sf b/n] z'Ns nufpg] tyf lg0f{ofg';f/ tkl;ndf n]lvP adf]lhdsf] zt{df tkl;n adf]lhdsf] If]qdf
c;'n pk/ ug]{5 . cfo ;DaGwL 7]Ssfsf] sa'lnot ug{ dGh'/L 5 5}g elg cfh dnfO{ ;f]wgL
x'Fbf d]/f] lrQ a'em\of] . o;df d]/f] dGh"/L e} tkl;ndf n]lvP adf]lhdsf]
ldlt leq sfof{nonfO{========================ls:tfsf] /sd ?=================a'emfO{
ldlt============b]lv ldlt========;Dd=========jif{===========dlxgf=========lbgsf]
lgldQ 7]Ssf rnfpg] 5' . kl5 d}n] s'g} s'/fdf ph"/ ug]{ 5}g, u/] o;}
sfuhftaf6 ab/ ul/lbg' egL d]/f] dgf]dfgL v';L/fhL;Fu of] sa'lnot n]vL
o;} g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f========================sfof{nodf r9fPF .
tkl;n
-!_ ==========sf] If]q -P]l/of_ leq / zt{sf] clwgdf /xL cfly{s
jif{==================sf] ?==============cfly{s jif{===========sf]
?==================cfly{s jif{====================sf] ?==================;d]t u/L
hDdf ?=========================sf] 7]Ssf /sd k|lt ls:tf ?================sf
b/n] hDdf===================ls:tfdf b]xfosf] Dofbleq ls:tf 7]s
a'emfpg] u/L=================;fn===============ut]
b]lv===============;fn===============ut] ;dnfO{ k|rlnt sfg"gsf] clwgdf
/xL ===================sfof{nosf] cfo ;Íng ug]{5' .
                                                             -@_ pQm cfo ;+sng ug{sf lgldQ=======================sfof{nosf] If]q leq
 tf]lsPsf] b/df ;]jf z'Ns, b:t'/, ef8f====================sf] ?kdf
 bf];|f] ;+zf]wgaf6 yk  ;+sng u/L====================sfof{nonfO{ ls:tf /sd a'emfpg]5' . o;/L
75 76
cfo ;Íng ubf{ ;]jfu|fxLnfO{ lbO{g] e/kfO{ /l;b o;} sfof{noaf6
k|dfl0ft u/fO{ k|of]u ug]{5' . ls:tf hDdf ug]{ a'emfpg' kg]{ clGtd
-#_ ;f] cfo ;+sng ug{=====================sfof{noaf6 lgwf{/0f ePsf] b/ ls:tf ls:tf /sd
vftf g+= ldlt
adf]lhd afx]s cGo s'g} lsl;dsf] ;]jf z'Ns jf b}–b:t'/ OToflb k|yd
nufO{ lnOg] 5}g / sfof{noaf6 k|dfl0ft ul/P afx]ssf /l;bx? låtLo
k|of]u u/L cfo ;Íng ul/g] 5}g . olb s'g} To:tf cglws[t /sd t[tLo
c;"n pk/ u/]sf] jf cglws[t /l;b k|of]u u/]sf] kfO{Pdf k|rlnt rt'y{
sfg"g adf]lhdsf] sf/afxL / ;hfoF ef]Ug dGh'/ 5 . d}n] o; /sd
afkt a'emfpg' kg]{ b]xfosf] klxnf] ls:tf k§f sa'lnot ePsf lbg hDdf
cfh} a'emfpg' kg]{ ?===============;"rgfdf pNn]v ePsf] a}+s vftfdf
hDdf u/]sf] gub a}+s ef}r/ o;};fy ;+nUg u/]sf] 5' .
7]s]bf/ jf lghsf] tkm{af6 k|flws/0fsf] tkm{af6
-$_ cGo ls:tfsf] xsdf tf]lsPsf]
b:tvtM b:tvtM
ldlt===================leq==============sfof{nonfO{ a'emfpFb} hfg]5' .
gfd y/M gfd y/ M
-%_ of] cfo ;Íng 7]Ssf sa'lnotL u/L rng k"hL{ lngsf] nflu s'n
7]ufgf M kb M
7]s c+s ?==================sf] @% k|ltzt a/fa/sf] g]kfn /fi6« a}+saf6
afa'sf] gfd M
dfGotf k|fKt jfl0fHo a}+s=================sf] ldlt================;Dd Dofb
afh]sf] gfdM
/x]sf] k/km/d]G; j08 g+=================÷gub
sfof{nosf]===================a}+sdf /x]sf] vftf g+======================df gub}
;fIfLsf]M
bflvnf u/]sf] a}+s ef}r/ ;+nUg u/]sf] 5' . ls:tfaGbLsf]
gfd y/ M
/sd===================sfof{nonfO{ ga'emfPdf w/f}6L afkt /x]sf]
7]ufgf M
hdfgt==================sfof{non] hkmt ug{ ;Sg]5 .
b:tvt M
-^_ cGo cfjZos s'/f s]xL ePdf============================================
Olt ;Djt\=================;fn==============ut] /f]h===========z'ed\
ls:tfaGbLM
sa'lnot cjlw=========================================;fn==============================ut]
b]lv===================;fn ====================ut];Dd

77 78
cg';"rL – @$ tkl;n
-lgod $$ sf] pklgod -^_ ;Fu ;DalGwt_ -!_ ===========sf] If]q -Pl/of_ leq / zt{sf] clwgdf /xL cfly{s
k§fsf] kmf/fd jif{================sf] ?==================cfly{s jif{==============sf]
?=================cfly{s jif{================sf] ?=====================;d]t u/L
g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0fsf]===================sfof{noaf6 hDdf ?=====================sf] 7]Ssf /sd k|lt ls:tf ?==================sf
>L======================sf] gftL========================>L==========================sf] 5f]/f b/n] hDdf====================ls:tfdf b]xfosf] Dofbleq ls:tf 7]s
====================a:g] jif{========================sf] >L==========================n] g]kfn a'emfpg] u/L================;fn==========ut] b]lv===========;fn============ut]
gful/s p8\8og k|flws/0f, ljdfg:yn ;]jf tyf ;'ljwf z'Ns lgodfjnL, tsnfO{ k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL cfo ;Íng÷;]jf ;'ljwf
@)^& sf] lgod=======================adf]lhd==================>f]taf6 cfo /sd ;+rfng ug{ ;Sg]5 .
;Íng ug{ 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ u/L o; sfof{noaf6 dfu ul/P cg';f/ -@_ pQm cfo ;+sng ;]jf ;'ljwf ;+rfng ug{sf lgldQ tf]lsPsf] b/df
tkfO{ ;d]tn] lbg' ePsf] af]nkq jf a9fa9 jf==================-cGo Joj:yf_ ;]jf z'Ns, b:t'/ ef8f cflbsf] ?kdf cfo ;+sng u/L
sf] Joxf]/f k]z x'Fbf cfly{s jif{===============b]lv cfly{s o;======================sfof{nonfO{ ls:tf /sd a'emfpg]5' . o;/L cfo
jif{===============;Dd=================cjlwsf] nflu ?==============cIf?kL===========df ;Íng ubf{ ;]jfu|fxLbftfnfO{ lbO{g] e/kfO{ /l;b o;} sfof{noaf6
tkfO{sf ;fy 7]Ssf aGbf]j:t ug]{ u/L ldlt=====================df lg0f{o eP k|dfl0ft u/fO{ k|of]u ug'{ kg]{5 .
adf]lhd tkl;nsf n]lvPsf] ;]jf ;'ljwf ;+rfngaf6 cfo ;+sng ug{ -#_ ;f] cfo ;Íng ug{ g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f
dGh'/ e} tkfO{n] sa'lnot ul/lbg' ePsf] x'Fbf tkl;ndf n]lvPsf] zt{df ============sfof{noaf6 lgwf{/0f ePsf] b/ adf]lhd afx]s cGo s'g}
36L a9L gkf/L tkl;ndf n]lvP adf]lhd tkl;ndf tf]lsPsf] ldlt leq lsl;dsf] ;]jf z'Ns jf b}–b:t'/ OToflb nufO{ lng kfOg] 5}g / o;
tf]lsPsf] 7fpFdf rflxg]=====================ls:tfsf] ?k}ofF a'emfO{ sfof{noaf6 k|dfl0ft ul/P afx]ssf /l;bx? k|of]u u/L cfo ;Íng
ldlt=================b]lv ldlt==================;Ddsf] lgldQ b]xfo adf]lhdsf ug{ kfOg] 5}g . cglws[t /sd c;"n pk/ u/]sf] jf cglws[t /l;b
;|f]tx?af6 b]xfo adf]lhdsf] b/df cfo ;Íng÷;]jf ;'ljwf ;+rfng ug]{ k|of]u u/]sf] kfO{Pdf k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] sf/afxL x'g]5 .
sfo{ ug'{ xf]nf . tkfO{n] u/L lbg' ePsf] sa'lnot / of] k§fsf] alv{nfk -$_ cGo ls:tfsf] xsdf b]xfo adf]lhd o; sfof{nodf a'emfpg] kg]{5M
sfdsfh u/]sf] jf b]xfodf pNn]v ePsf] b/df km/s kf/L ;]jf z'Ns, b:t"/ ls:tf hDdf ug]{ a'emfpg' kg]{ clGtd
jf ef8f cflb c;'n u/]sf] 7x/] tkfO{;Fu ePsf] 7]Ssf tf]8L tkfO{sf] gfd ls:tf ls:tf /sd
vftf g+= ldlt
sfnf] ;"rLdf /flvg] / To;af6 k|flws/0fnfO{ x'g hfg] gf]S;fgLsf] ;Dk"0f{ k|yd
/sd tkfO{n] /fv]sf] a}+s hdfgt jf gub} bflvnf u/]sf] /sdaf6 c;"n u/L låtLo
gk'u x'g hfg] /sd ;/sf/L afFsL ;/x c;"n pk/ ul/g]5 . kl5 tkfO{sf] t[tLo
s'g} s'/fdf ph"/ bfaL nfUg] 5}g egL cfh} g]kfn gful/s p8\8og rt'y{
k|flws/0fsf] o;======================sfof{noaf6 7]Ssf rnfgsf] k"hL{ u/L
lbOPsf] 5 . hDdf
-%_ o;df lgodfg';f/ nfUg] d'=c=s/ yk u/L sfof{nodf ls:tf ;fy}
a'emfpg' kg]{5 .
79 80
-^_ o;df lgodfg';f/ nfUg] clu|d cfos/ tkfOs} tkm{af6 lgodfg';f/
cfGtl/s /fh:j sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 .
-&_ cGo cfjZos s'/f s]xL ePdf==========================================

7]s]bf/ jf lghsf] tkm{af6 k|flws/0fsf] tkm{af6


b:tvtM b:tvtM
gfd y/M gfd y/ M
7]ufgf M kb M
afa'sf] gfd M
afh]sf] gfdM

;fIfLsf]M
gfd y/ M
7]ufgf M
b:tvt M

Olt ;Djt\=================;fn==============ut] /f]h===========z'ed\

81 82

You might also like