27/09/2020

LOGO

Chuyên đề 4:
Lý thuyết kế toán
theo giá gốc

PGS.TS. Phạm Đức Cường

1
www.trungtamtinhoc.edu.vn

Lý thuyết kế toán theo giá gốc

Các nội dung kế toán theo giá gốc

Các quan điểm bảo vệ giá gốc

Các quan điểm phê phán giá gốc

Câu hỏi thảo luận

2
www.trungtamtinhoc.edu.vn

1
 27/09/2020

Các nội dung cơ bản

• Thế nào là kế toán theo giá gốc:

– Là một cách định giá tài sản, công nợ trong kế
toán để ghi trên các báo cáo tài chính.
– Tài sản và công nợ được ghi theo giá gốc khi phát
sinh
• VCSH cũng được phản ánh theo giá gốc

3
www.trungtamtinhoc.edu.vn

Các nội dung kế toán giá gốc

• Mục tiêu của kế toán giá gốc:

– Khi công ty cổ phần xuất hiện thì chức năng quản lý và quyền sở hữu đã tách biệt.
Cổ đông và chủ nợ có mối quan hệ hợp đồng với DN- chuyển giao tài sản.
• Chủ sở hữu đơn giản là người cung cấp vốn cho hoạt động của doanh nghiệp. Tài sản và thu
nhập thuộc về doanh nghiệp chứ không phải thuộc về cổ đông.

– Kế toán giải trình cho cổ đông và chủ nợ về việc tài sản của các nhà cung cấp
nguồn đã thay đổi thế nào qua thời gian. Kế toán giá gốc gắn trách nhiệm người
quản lý với việc tài sản đầu vào. Báo cáo kết quả kinh doanh là rất quan trọng.
– Giá trị TS thuần (VCSH) không phải là thước đo thích hợp. Cổ đông muốn biết
được kết quả từ việc đã đầu tư vào DN và do đó việc xác định lợi nhuận chứ không
phải xác định giá trị TS thuần là chức năng quan trọng nhất của kế toán.

4
www.trungtamtinhoc.edu.vn

2
 27/09/2020

Các nội dung kế toán giá gốc

• Vốn chủ sở hữu và Lợi nhuận:
– Để xác định được lợi nhuận theo kế toán giá gốc, một đơn vị kế toán phải trước
tiên duy trì được lượng VCSH đầu năm- thời điểm mà tài sản và công nợ được
ghi nhận theo giá gốc (giá khi phát sinh).
– Lợi nhuận là phần tăng thêm của vốn chủ sở hữu theo giá gốc ngày cuối năm kế
toán
– Là thước đo đánh giá khả năng của nhà quản lý trong việc sử dụng các nguồn lực
đã được cổ đông và chủ nợ góp vào DN.
– Báo cáo kết quả kinh doanh là báo cáo quan trọng nhất vì cho thấy kết quả kinh
doanh của DN
– Bảng CĐKT:
• không có ý nghĩa quan trọng,
• chỉ đóng vai trò như là sự kết nối các báo cáo thu nhập kế tiếp nhau tạo thành một bức
tranh về luồng thu nhập.

5
www.trungtamtinhoc.edu.vn

Các nội dung kế toán giá gốc

• Nguyên tắc phù hợp:

– Kế toán phải theo dõi dòng chi phí phát sinh để gắn
với doanh thu.

– Một phần chi phí phát sinh hợp lý phải được trừ
vào doanh thu khi xác định lợi nhuận.

– Kế toán phải tuân thủ nguyên tắc phù hợp.

6
www.trungtamtinhoc.edu.vn

3
 27/09/2020

Các nội dung kế toán giá gốc

• Nguyên tắc phù hợp (tiếp):
• Có vai trò cực kỳ quan trọng trong kế toán theo giá gốc.

– Phân bổ chi phí là trọng tâm của kế toán theo giá gốc.
• Chi phí đã phát sinh trong niên độ được trình bày trên BCKQKD.

• Khoản chi chưa “sử dụng” cần trình bày trên bảng cân đối kế
toán.

• Kế toán viên vất vả với việc xác định chi phí nào đưa vào BCKQKD
và khoản chi nào chưa sử dụng để trình bày trên BCĐKT

7
www.trungtamtinhoc.edu.vn

Các nội dung kế toán giá gốc

• Nguyên tắc thận trọng:

• Sử dụng trong kế toán giá gốc

• Chi phí, rủi ro được ghi nhận ngay khi phát sinh

• Doanh thu, thu nhập chỉ được ghi nhận khi có bằng chứng
chắc chắn sẽ nhận được

• Tài sản tăng giá trị vào cuối năm không ghi nhận, tài sản
giảm giá trị sẽ được trích lập dự phòng

8
www.trungtamtinhoc.edu.vn

4
 27/09/2020

Các quan điểm ủng hộ kế toán giá gốc

• Giá gốc là cơ sở cho việc ra các quyết định kinh doanh.

– Người ra quyết định liên quan đến tương lai phải sử dụng những
dữ liệu quá khứ, thông qua phân tích các hoạt động quá khứ.

– Giá gốc ảnh hưởng đến việc định giá và lựa chọn nguyên tắc ra
quyết định.

– Giá gốc là cơ sở cho khái niệm mang tính thay thế. Người ra quyết
định luôn quan tâm, so sánh giữa số thực tế và số kỳ gốc.

– Giá gốc được sử dụng vì nó tác động đến môi trường của các nhà
làm chính sách.
9
www.trungtamtinhoc.edu.vn

Các quan điểm ủng hộ kế toán giá gốc

• Giá gốc căn cứ vào thực tế, không chỉ đơn thuần là các khả năng

• Theo KT giá gốc, các giao dịch thực tế được ghi nhận và do đó cung
cấp dữ liệu cho việc lập các báo cáo tài chính.

• Trình độ quản lý được đánh giá bằng cách so sánh kết quả thực tế
cuối kỳ với số liệu giá gốc. Chỉ đánh giá được quản lý khi sử dụng
kế toán giá gốc.

• Sổ sách kế toán về những giao dịch trong quá khứ là cần thiết cho
việc giải trình trách nhiệm của quản lý.

10
www.trungtamtinhoc.edu.vn

10

5
 27/09/2020

Các quan điểm ủng hộ kế toán giá gốc

• Lợi nhuận là phần chênh lệch giữa giá bán và chi phí tính theo giá gốc.
– Đây là thước đo đánh giá sự thành công trong điều hành kinh doanh.
– Những quyết định liên quan đến hoạt động kinh doanh phụ thuộc vào
chênh lệch theo chiều hướng có lợi giữa doanh thu và chi phí.

• Giá gốc khó “bị chế biến” nên độ tin cậy cao hơn giá phí hiện hành
hoặc giá đầu ra (không dễ xác định giá trị hợp lý của một tài sản)
• Thông tin về thu nhập dựa trên giá phí hiện hành, giá đầu ra không dễ
xác định được tính hữu ích (VD tài sản DN đang dùng, không bán)

11
www.trungtamtinhoc.edu.vn

11

Các quan điểm ủng hộ kế toán giá gốc

– Giá gốc sử dụng trên bảng cân đối kế toán có vai trò
quan trọng đối với việc định giá chứng khoán.
• Thu nhập DN bao gồm thu nhập thường xuyên và TN không
thường xuyên.

• Giá gốc và các bộ phận của thu nhập được sử dụng để giải
thích giá trị thị trường (giá chứng khoán) của công ty.

12
www.trungtamtinhoc.edu.vn

12

6
 27/09/2020

Các quan điểm ủng hộ kế toán giá gốc

• Bằng chứng về tính hữu ích của dữ liệu kế toán theo

giá gốc:
– Sử dụng thu nhập quá khứ để dự đoán thu nhập tương lai
– Sử dụng dữ liệu hàng quý để dự đoán thu nhập hàng năm
– Sử dụng dữ liệu bộ phận để dự đoán thu nhập tổng thể
– Sử dụng các tỷ suất tài chính để dự đoán tình trạng khó
khăn về mặt tài chính
– Sử dụng thu nhập quá khứ để dự đoán dòng tiền tương lai
13
www.trungtamtinhoc.edu.vn

13

Bằng chứng về tính hữu ích của dữ liệu kế toán:

• Một số kết quả nghiên cứu thực nghiệm:

– Ball et al. (1972) nghiên cứu mô hình giải thích biến động của chuỗi lợi nhuận DN
qua các năm nhằm dự đoán lợi nhuận năm sau:
• KL: Cách tốt nhất để ước tính lợi nhuận tương lai là xem xét kết quả hoạt động đã qua của DN

– Brown et al. (1968) cho thấy báo cáo tài chính quý có thể sử dụng để dự đoán về
báo cáo tài chính năm.

– Bathke et al. (1989) nghiên cứu công ty niêm yết với quy mô lớn, nhỏ và vừa
• Khả năng dự đoán lợi nhuận năm dựa trên báo cáo quý bị ảnh hưởng bởi quy mô của DN. Các
DN có quy mô vừa và lớn có thể tạo ra một mô hình dự báo lợi nhuận chính xác hơn DN có quy
mô nhỏ

– Atman (1968) cho thấy khả năng dự báo phá sản dựa trên báo cáo tài chính khá cao

14
www.trungtamtinhoc.edu.vn

14

7
 27/09/2020

Các quan điểm bảo vệ giá gốc

• Tính khách quan:

– Giá gốc được cho là ít bị ảnh hưởng chủ quan và khó bị điều chỉnh bởi
các thủ thuật hơn là các loại giá khác như giá phí hiện hành.
– Việc sử dụng các loại giá khác (ngoài giá gốc) đặt câu hỏi về tính trung
thực của thông tin kế toán do khả năng kế toán viên chịu sức ép điều
chỉnh số liệu theo yêu cầu quản lý.

• Sử dụng thuyết minh:

– Không cần chuyển từ giá gốc sang giá phí hiện hành. Chỉ cần sử dụng
thuyết minh

• Chưa có kết quả thực nghiệm tin cậy để thay thế giá gốc

15
www.trungtamtinhoc.edu.vn

15

Các quan điểm phê phán giá gốc

• Mục đích của kế toán:

– Kế toán hướng vào trách nhiệm giải trình.
– Trách nhiệm giải trình không nhất thiết phải phản ánh các
giao dịch dựa trên giá gốc. Ghi nhận theo giá phí hiện hành
sẽ cung cấp thông tin hữu ích hơn.
• Tài sản thuần của chủ sở hữu phản ánh theo giá phí hiện hành,
thay vì giá gốc
• Trong thời kỳ lạm phát, lợi nhuận ghi nhận theo giá gốc sẽ cao
hơn, chia lãi nhiều hơn, dẫn đến “ăn dần vào vốn”

16
www.trungtamtinhoc.edu.vn

16

8
 27/09/2020

Các quan điểm phê phán giá gốc

• Lợi nhuận:
– Bị phê phán về ý nghĩa kinh tế
– Chi phí dùng để xác định lợi nhuận là chi phí cơ hội, là khoản phải
hy sinh để dùng cho sản xuất thay vì bán ra vào thời điểm sử
dụng. Do vậy, sử dụng giá phí hiện hành sẽ phù hợp hơn.
– Ví dụ: DN mua 1 lô vật liệu cho SX vào tháng 1 giá 100 triệu đồng.
Tháng 5 DN xuất số VL trên cho SX. Tại tháng 5, để mua lô VL trên,
DN phải chi ra 120 triệu. Như vậy, chi phí dùng cho xác định lợi
nhuận là 120 (giá phí hiện hành) thay vì 100 triệu (giá gốc).

17
www.trungtamtinhoc.edu.vn

17

Các quan điểm phê phán giá gốc

• Phê phán về các giả định kế toán liên quan:

– Các giả định kế toán:
• Thước đo tiền tệ
• Hoạt động liên tục
• Kỳ kế toán
– Giả định thước đo tiền tệ bị thách thức bởi lạm phát.
– Giả định hoạt động liên tục có vẻ không còn phù hợp
khi số lượng DN phá sản ngày càng nhiều.

18
www.trungtamtinhoc.edu.vn

18

9
 27/09/2020

Các quan điểm phê phán giá gốc

• Phê phán về nguyên tắc phù hợp:

– Là nguyên tắc cơ bản trong kế toán theo giá gốc
– Các phê phán nguyên tắc phù hợp:
• Nhiều trường hợp, không thể xác định mối quan hệ giữa DT và CP
• Việc phân bổ chi phí mang tính tùy tiện vì không có cơ sở cho việc
lựa chọn giữa các phương pháp phân bổ cũng như thiếu vắng
những nghiên cứu thực nghiệm.
• Việc áp dụng NT này có thể dẫn đến sự suy giảm vai trò của bảng
cân đối kế toán.

19
www.trungtamtinhoc.edu.vn

19

Các quan điểm phê phán giá gốc

• Phê phán tính khách quan:

– Giá gốc không phải là nguyên lý cơ bản trong kế toán;

– Giá gốc là một đo lường thừa nhận của nguyên tắc

thận trọng trong đánh giá.

– Giá gốc vẫn phải sử dụng các giải pháp điều chỉnh cho
các khoản giảm giá, dự phòng,…

20
www.trungtamtinhoc.edu.vn

20

10
 27/09/2020

Câu hỏi thảo luận và ôn tập

1. Hãy trình bày quan điểm của bạn đối với kế toán theo giá gốc. Liên hệ với
chế độ kế toán hiện hành ở Việt Nam và đưa ra ý kiến của mình?

2. Khi xem xét đến mục đích của kế toán, lí thuyết kế toán theo giá gốc chú
trọng đến điều gì?

3. Các nhà lý luận theo trường phái kế toán theo giá gốc biện luận cho việc
sử dụng giá gốc bằng cách liên hệ tới mục tiêu của kế toán như thế nào?

4. Hãy trình bày những lý do mà bạn đưa ra cho việc ủng hộ kế toán theo giá
gốc. Với mỗi lí do bạn đưa ra thì lập luận phản biện của những người phản
đối kế toán theo giá phí gốc như thế nào?

21
www.trungtamtinhoc.edu.vn

21

11