NOTA KULIAH BBM3402: MINGGU KESEPULUH

HINGGA KE-12

STJ hlm. 97

KAEDAH MENGEJA JAWI

KATA BERIMBUHAN

Imbuhan boleh dibahagikan kepada dua iaitu awalan dan akhiran.

AWALAN

Imbuhan awalan yang sering digunakan dalam bahasa Melayu ialah beR,
di-, ke-, meN, se-, dan teR. Dalam tulisan Jawi, imbuhan-imbuhan ini
ditulis seperti:

i. Awalan beR-
Ada tiga cara menggunakan imbuhan ini, iaitu:

a. ( † ) Ditulis begini pada kata dasar yang bermula dengan huruf (r)

atau (‫) ر‬, seperti:

Berantai @ ðbnãŠi
Berebut @ @pìiŠi
Berenda @ @a†äíŠi
Berumah @ @éßëŠi
Berempah @ @éÐߊi
Berehat @ @o°Ši
Berambut @ @pìjßaŠi
Berendam @ @â†ãŠi
Beramai-ramai @ @ðbßa‰MðbßaŠi
 2

b. („ †) Awalan ini hanya terdapat pada kata ajar dan unjur sahaja
seperti:

Belajar @ @Šuýi
Belunjur @ @‰ì¬ìÜi

c. ( Ši ) Ditulis begini pada semua kata dasar, kecuali yang disebut

pada (a) dan (b) seperti:

Beradu @ @ë…aŠi
Berekor @ @‰ìØíaŠi
Berdarah @ @ê‰a…Ši
Berlari @ @ð‰üŠi
Bercermin @ @´ßŠŠi
Bernanah @ @éãbãŠi
Berzikir @ @‰ðÙ퇊i
Bergolek @ @ÕîÛ왊i
Berpaling @ @ÍîÛbÏŠi
Bersalah @ @éÛbŠi
Berharta @ @bmŠçŠi
Berjanggut @ @pìšÌuŠi
Berombak @ @ÕjßëaŠi
Bermusuh @ @êììߊi
Berbedak @ @Ö†iŠi
 3

Bertampal @ @ÝзŠi
Berkumpul @ @ÞìÐßì׊i
Berwarna bã‰ëŠi
@
ii. Awalan di-

Ada dua cara penulisan imbuhan ini, iaitu:

a. ( c… ) sebagai awalan dan kata depan, ia ditulis untuk kata dasar

yang bermula dengan huruf alif ( a ).

Di Eropah @ @éÏëŠíc…
Di Assam @ @ác…
Di Anggola @ @üìšËc…
Di Amerika @ @bØíŠßc…
Diakui @ @ðõì×c…
Diarah @ @ê‰c…
Dialih @ @éîÛc…
Diadang @ @Î…c…
Diacu @ @ìc…

Atau kata-kata yang bermula dengan huruf vokal o, u, i, e (taling) dan e

(pepet) yang berfungsi sebagai alif ditulis seperti di atas:

Diolah @ @éÛëc…
Diikat @ @oØíc…
 4

Dieram @ @â‰c…
Diubat @ @oiëc…
Dielak @ @ÕÜíc…
Diembun @ @æìjßc…
Diusung @ @Îìëc…

b. …
( ) sebagai awalan dan kata depan ini ditulis pada kata dasar yang
bermula dengan huruf konsonan seperti:

Dibayar @ @Šíbi…
Didukung @ @Îì×ë……
Difitnah @ @‫ﺩﻓﺘﻨﻪ‬
Dihalau @ @ëübç…
Dikaji @ @ïub×…
Dimakan @ @å×bß…
Dipikul @ @ÞìØîÏ…
Dirasa @ @a‰…
Ditiup @ @Òìîm…
Di Barcelona @ @bãìÜîŠi…
Di Dubai @ @ïi……
Di Ghana ‫ﺩﻏﻨﺎﺀ‬
Di London @ @æ†äÛ…
 5

Dicap @ @Ñ…
Didaki @ @ï×a……
Digulung @ @ÎìÛì™…
Dijual @ @Þaìu…
Dilambung @ @Îìjßü…
Dinilai @ @ðýîã…
Dipinda @ @a†äîÏ…
Disuap @ @Òaì…
Diwajah @ @éuaë…
Di Yala @ @übí…
Di Campa @ @bм…
Di Jepun @ @æìÐu…
Di Kambodia @ @bí…ìjà×…
Di Norway ðë‰ìã…
@
iii. Awalan ke-

Ada dua cara penulisan imbuhan ini, iaitu:

a. (‫ ) آﺄ‬Sebagai awalan dan kata depan, ditulis pada kata dasar yang
bermula dengan huruf vokal alif (‫) ا‬.

Keagamaan @ @æõbßb™d×
Keadaan @ @æõa…d×
 6

Keakraban @ @åiŠÓd×
Keangkuhan @ @åçìØËd×
Keasingan @ @åÌîd×
Keanehan @ @åèîãd×
Keabadian @ @åí…bid×
Keahlian @ @´Üçd×
Keamanan @ @åãbßd×
Kearaban @ @åiŠÈ×
Ke Ambon @ @æìjßd×
Ke Atlantik @ @ÙînäÜmd×
Kata-kata yang bermula dengan huruf vokal i,u, e (taling) dan e
(pepet), yang berfungsi sebagai alif ditulis seperti:

Keikhlasan @ @‫ﻛﺄﺧﻼﺻﻦ‬
Keenakan @ @åÔäíd×
Keunikan @ @åØîãëd×
Keimanan @ @åãb¹d×
Keutuhan @ @åçìmëd×
Keemasan @ @åßd×
Keempat @ @oÐßd×
Keibuan @ @æaìjíd×
Ke universiti @ î‰ûîãëd×
 7

b. (') sebagai awalan dan kata depan yang ditulis pada kata dasar
yang bermula dengan konsonan seperti:

Kebolehan @ @åèîÛìj×
Ke daerah @ @êŠíõa†×
Ke gelanggang @ @ÍšÌÜš×
Kejahatan @ @³çbv×
Kelajuan @ @æaìuý×
Ke negeri @ @ðŠšä×
Keresahan @ @åèŠ×
Ke taman @ @åßbn×
Ke warung @ @Îë‰aì×
Kezaliman @ @åàîÛbÄ×
Keajaiban @ @²íõbvÈ×
Kepalsuan @ @æaìÜÐ×
Kewarakan @ @åljaì×
Keazaman @ @åߌÈ×
Kecuaian @ @åíaì‚×
Kefahaman ‫ﻛﻔﻬﻤﻦ‬
Kehalusan @ @åìÛbè×
Kekalahan @ @åbØ×
Kemarahan @ @åç‰bà×
 8

Ke padang @ @Î…bÐ×
Kesetiaan @ @æõbîn×
Ke Vietnam @ @áänî÷íû×
Keyakinan @ @åäîÔî×
Ke zaman @ @æbߌ×
Ketaatan @ @³Çbİ×
Kenikmatan @ @³àÈä×
Kearifan ‫ﻛﻌﺎﺭﻳﻔﻦ‬
Ke alam ghaib @ @‫@ﻏﺎﺀﻳﺐ‬bÈ×
Ke Arab Saudi ð…ìÈ@lŠÈ×
iv. Awalan meN-

Ada lima cara penulisan imbuhan ini, iaitu:

a. (‫ )ﻤ‬Ditulis begini pada kata dasar yang bermula dengan huruf-

huruf Î~@ë~@t~@‰~@ð@Þ~@æ~@â~ seperti :

Melawat @ @pëýß
Menamakan @ @å×bßbäß
Menyanyi @ @ïqbrß
Mewangi @ @ïËaìß
Melawa @ @aëýß
Menyala @ @übrß
 9

Memabukkan @ @åØÓìib¾
Mengangakan @ @å×bËbÌß
Merawat @ @pëaŠß
Meyakini @ @îÔîß
Menamatkan @ @åØnßbäß
Mewarnakan @ @å×bã‰ìß
Merupakan å×bÏëŠß

b. (‫ ﻤﻤ‬atau ‫)ﳑ‬ Di tulis begini pada kata dasar yang bermula dengan

huruf-huruf ‫~ ﺏ‬ú ~Ò ,‫ ﻑ‬seperti:

Memberitahu @ @ìçbní¾
Memfitnah @ @‫ﳑﻔﺘﻨﻪ‬
Memfokuskan @ @‫ﳑﻔﻮﻛﻮﺳﻜﻦ‬
Memerangi @ @ïËaŠ¾
Memintal @ @Ýnäî¾
Memborong @ @Îë‰ìj¾
Memfatwakan @ @‫ﳑﻔﺘﻮﺍﻛﻦ‬
Memveto @ @ìníû¾
Mematuhi @ @ïçìmb¾
Mempelawa @ @aëýо
Membenarkan å׊äj¾
 10

c. ( Áœ) Ditulis begini pada kata dasar yang bermula dengan huruf-
huruf „ ,‫ ﺩ‬,‫ ﺝ‬,‫ ﺕ‬,‫ ﺯ‬,‫ﺵ‬ seperti:

Menempuh @ @êìÐàäß
Mendulang @ @ÍÛë†äß
Mendarat @ @p‰a†äß
Menjamu @ @ìßbväß
Menduakan @ @å×aë†äß
Menunjuk @ @Öì¬ìäß
Mencuci @ @ïì‚äß
Menjalin @ @´Ûbväß
Menziarah @ @ê‰bíŒäß
Mencuba @ @biì‚äß
Mensyaratkan @ @åØŠ’äß

d. ( ±œ) Di tulis bagi kata dasar yang bermula dengan huruf-huruf ‫خ‬,
‫ ا‬, , ‫ﻍ‬, ‫ﻩ‬ dan kata dasar satu suku kata, seperti:

Mengawas @ @ëbÌß
Mengurus @ @ë‰ìÌß
Mengganas @ @ãbšÌß
Menghilang @ @ÍÜîèÌß
 11

Mengisi @ @ïîÌß
Mengecil @ @Ýî‚Ìß
Menggulung @ @ÎìÛìšÌß
Mengecat @ @o‚Ìß
Mengelap @ @ÑÜÌß

e. ( /œ) Ditulis begini pada kata dasar yang bermula dengan huruf sin
( ‫ )ﺱ‬seperti:

Menyakiti @ @î×brß
Menyebabkan @ @åØjjrß
Menyuluh @ @êìÛìrß
Menyiasat @ @obîrß
Menyapu @ @ìÏbrß
Menyembah @ @éjàrß
Menyusur @ @‰ììrß
Menyiram @ @ârß
Menyokong Îì×ìrß
@ @
@ @
@ @
@ @
@ @
 12

i. Awalan peN-

Ada tujuh cara penulisan imbuhan ini, iaitu:

a. ( ) Hanya ditulis pada kata dasar ajar dan bagai.

Pelajar
@ @@ŠuýÏ
Pelbagai
@ðb™bjÜÏ@

b. ( ) Ditulis begini pada kata dasar yang dimulai dengan huruf-huruf:

‫ﺝ‬, ‫ ﻝ‬, ‫ ﻡ‬,‫ ﻥ‬,t ,‫ ﺩ‬, , ‫ﺭ‬, ‫ ﺱ‬,‫ ﺕ‬,‫ ﻭ‬,‫ ﻱ‬,‫ ﺯ‬,‫ﻙ‬
seperti:

Pedagang @ @Í™a†Ï
Pewangi @ @ïËaìÏ
Peladang @ @Î…ýÏ
Pekebun @ @æìjØÏ
Penyanyi @ @ïqbrÏ
Pesara @ @a‰bÏ
Pemalas @ @ÛbàÏ
Peguam âaìšÏ

c. ( ¯ ) Ditulis begini pada kata dasar yang bermula dengan huruf ba

( ‫ ) ﺏ‬dan ta ( ‫ ) ﺕ‬seperti:
Perbesar @ @ŠiŠÏ
Pertingkat @ @oØÌîmŠÏ
 13

Perbetul @ @ÞìniŠÏ
Perbuat @ @paìiŠÏ
Perbadanan @ @åã…biŠÏ
Perbanyak @ @ÕqbiŠÏ
Pertama @ @âbmŠÏ
Perbaik @ @ÕíõbiŠÏ
Perbilangan @ @åÌÜîiŠÏ
Pertunangan @ @åÌãìmŠÏ
Pertabal @ @ÝibmŠÏ

d. ( À ) ditulis pada kata dasar yang bermula dengan huruf-huruf ‫ﻑ‬

ú@l Ò seperti:

Pemborong @ @Îë‰ìjàÏ
Pembela @ @ýjàÏ
Pemadam @ @â…bàÏ
Pemaku @ @ì×bàÏ
Pembeli @ @ïÜjàÏ
Pembuat @ @paìjàÏ
Pemanah @ @éãbàÏ
Pemandu @ @ë†äàÏ
 14

e. ( ± ) Ditulis pada kata dasar yang bermula dengan huruf-huruf ™,

‫ﺽ‬, ‫ ﺍ‬, ž, ‫ﺥ‬ dan kata dasar satu suku kata, seperti:

Pengedar @ @‰†îÌÏ
Pengukur @ @‰ì×ìÌÏ
Pengotor @ @‰ìmìÌÏ
Penggosok @ @ÖììšÌÏ
Penghasut @ @pìbèÌÏ
Pengebom @ @âìjÌÏ
Pengiring @ @ÍíÌÏ
Pengacau @ @ëbbÌÏ
Pengoyak @ @ÕíìÌÏ
Pengeluar @ @‰aìÜÌÏ
Pengkhianat @ @睤ī±
Pengelap @ @ÑÜÌÏ
Pengecap @ @Ñ‚ÌÏ

f. ( / ) Ditulis pada kata dasar yang bermula dengan huruf sin ( ‫) ﺱ‬

seperti:

Penyakit @ @oî×brÏ
Penyikat @ @oØîrÏ
 15

Penyabit @ @oîibrÏ
Penyumpit @ @oîÐßìrÏ
Penyembur @ @‰ìjàrÏ
Penyayang @ @ÍíbrÏ
Penyunting @ @ÍînãìrÏ
Penyambung @ @ÎìjàrÏ
Penyokong @ @Îì×ìrÏ

g. ( Á ) Ditulis pada kata dasar yang bermula dengan huruf-huruf „,

‫ﺩ‬, ‫ ﺝ‬, ‫ ﺵ‬, ‫ ﺯ‬, ‫ ﺕ‬seperti:

Penagih @ @éî™bäÏ @

Peninju @ @ìväîäÏ
Pendua @ @aë†äÏ
Pensyarah @ @‫ﺡ‬Š’äÏ
Pendaki @ @ï×a†äÏ
Penerbit @ @oîiŠäÏ
Pencari @ @ð‰b‚äÏ
Penjilid @ @†îÜîväÏ
Penziarah @ @ê‰bíŒäÏ
Pencarum @ @âë‰b‚äÏ
Pencuri ð‰ì‚äÏ
 16

ii. Awalan se-

Ada dua penulisan imbuhan ini, iaitu:

a. ( ‫ ) ﺳﺄ‬Ditulis untuk kata dasar yang bermula dengan huruf

alif ( ‫ ) ا‬seperti:

Seagama @ @âb™d
Seenak @ @Õäíd
Seimbang @ @Íj¹d
Seorang @ @Ήëd
Seelok @ @ÖìÜíd
Seunit @ @oîãëd
Seabad @ @†id
Seirama @ @bßaŠíd
Seindah @ @ê†äíd
Seakrab @ @lŠÓd
Seulas @ @Ûëd
Seekor @ @‰ìØíd
Seiring @ @ÍíŠíd
Seutas @ @mëd
Seolah-olah @ @éÛëa-éÛëd
Seangkatan @ @³ØËd
Seuntai @ @ðbnãëd
 17

Seandai @ @ða†ãd
Seiras @ @Šíd
Seakan-akan @ @å×a-å×d
Seikhlas ‫ﺳﺄﺧﻼﺹ‬
Seurat @ @p‰ëd
Seusang @ Íëd

Ž
b. ( ) ditulis untuk kata dasar yang bermula dengan huruf bukan

‫ﺍ‬
alif ( ) seperti:

Sebuah @ @êaìj
Sedapat @ @oÏa†
Sehalus @ @ìÛbè
Sekali @ @ïÛbØ
Semanis @ @îãb
Secepat @ @oЂ
Segulung @ @ÎìÛìš
Sejenak @ @Õäv
Selurus @ @ë‰ìÜ
Senasib @ @kî–ä
Sepandai ða†äÐ
 18

iii. Awalan teR-

Ada tiga cara penulisan imbuhan ini:

a.  
( ) Ditulis pada kata dasar yang bermula dengan huruf

ra (‫ ) ر‬seperti:

Terasa @ @aŠm
Teraba @ @laŠm
Terangkum @ @âìØËŠm
Terapat @ @oÏaŠm
Terantai @ @ðbnãŠm
Teroboh @ @êìiëŠm
Teracun @ @æìaŠm
Terotan @ @åmëŠm
Terombak ÕjßëŠm

b. ( ‫ ) ﺗﺮ‬Ditulis pada semua kata dasar, kecuali yang tersebut

dalam (a) di atas, seperti:

Terambil @ @ÝîjßaŠm
Tercampak @ @ÕмŠm
Terelak @ @ÕÜíaŠm
Terfitnah ‫ﺗﺮﻓﺘﻨﻪ‬
Terhenti @ @äçŠm
Terjebak @ @ÕjuŠm
 19

Terlontar @ @ãìÛŠm
Ternampak @ @ÕиŠm
Terpaku @ @ì×bÏŠm
Tersalut @ @pìÛbŠm
Terwarna @ @bã‰ëŠm
Terbuang @ @ÎaìiŠm
Terdaki @ @ï×a…Šm
Terembun @ @æìjßaŠm
Tergamam @ @áßb™Šm
Terikat @ @oØíaŠm
Terkatup @ @Òìmb׊m
Termakan @ @å×bߊm
Terolah @ @éÛëaŠm
Terqada ‫ﺗﺮﻗﻀﺎﺀ‬
Tertanam bmŠm
 20

AKHIRAN

Akhiran yang sering digunakan dalam bahasa Melayu ialah –an, -i

dan –kan. Dalam tulisan Jawi akhiran ini ditulis seperti berikut:

i. Akhiran –an
Ada tiga cara penulisan akhiran ini iaitu:

a. (æa ) ditulis pada kata dasar yang diakhiri dengan huruf wau
(ë) seperti:

Buruan @ @æaë‰ìi
Duluan @ @æaìÛë…
Getuan @ @æaìn™
Ibuan @ @æaìjía
Kayuan @ @æaìíb×
Maluan @ @æaìÛbß
Pacuan @ @æaìbÏ
Satuan @ @æaìmb
Catuan @ @æaìmb
Garuan @ @æaë‰b™
Hiduan @ @æaë†îç
Jamuan @ @æaìßbu
Laluan @ @æaìÛü
Nafsuan ‫ﻧﻔﺴﻮﺍﻥ‬
Raguan @ @æaì™a‰
Tipuan @ @æaìÐîm
 21

b. (æõ) Ditulis pada kata dasar yang diakhiri dengan huruf

alif (a ) seperti:

Pembawaan @ @æõaëbjàÏ
Berdua-duaan @ @æõaë…-aë…Ši
Jelmaan @ @æõbàÜu
Lama-kelamaan @ @æõbßý×-âü
Celaan @ @æõý
Guna-gunaan @ @æõbãì™-bãì™
Keadaan @ @æõa…d×
Pembelaan @ @æõýjàÏ
Kepura-puraan æõa‰ìÏ-a‰ìÐ×

c. æ
( ) ditulis pada semua kata dasar kecuali yang sudah
disebut pada (a) dan (b) di atas:

Balasan @ @åÛbi
Debaran @ @æŠi…
Harian @ @åí‰bç
Jualan @ @åÛaìu
Lanjutan @ @åmìväÛ
Nukilan @ @åÜî×ìã
Putaran @ @æŠmìÏ
 22

Sajian @ @´ub
Urutan @ @åmë‰ëa
Cacian @ @´b
Genggaman @ @åàšÌ™
Idaman @ @å߆ía
Kuburan @ @æ‰ìjÓ
Makanan @ @åä×bß
Olahan @ @åëa
Rasukan @ @åÓìa‰
Tarian @ @åí‰bm
Warisan ‫ﻭﺍﺭﻳﺜﻦ‬
Zaliman @ @åàîÛbÃ
ii. Akhiran –i

Ada dua cara penulisan akhiran ini, iaitu:

a. ðõ) Ditulis begini pada kata dasar yang diakhiri dengan

(

huruf alif (a ) atau huruf wau (ë ) seperti:

Melupai @ @ðõbÏìÜß
Menandai @ @ðõa†ääß
Melalui @ @ðõìÛýß
Menyusui @ @ðõììrß
 23

Menyerbui ðõìiŠrß
Menyertai @ @ðõbmŠrß

b. ( ð) ditulis pada semua kata dasar kecuali yang

sudah disebutkan pada (a) di atas seperti:

Mengirimi @ @ï¹Ìß
Melayani @ @íýß
Mengatasi @ @ïmbÌß
Mencurahi @ @ïç‰ì‚äß
Menggabungi @ @ïËìibšÌß
Mengidami @ @ï߆îÌß
Merenungi @ @ïËìãŠß
Merangkumi @ @ïßìØËŠß
Mengulangi @ @ïÌÛìÌß
Memahami @ @ïàè¾
Menjalani @ @Ûbväß
Mengasihi @ @ïèîbÌß
Membasahi @ @ïèbj¾
Mendalami @ @ï½a†äß
Menghalusi @ @ïìÛbèÌß
Mematuhi @ @ïçìmb¾
 24

Mengkagumi @ @ïßì™bØÌß
Menziarahi @ @ïç‰bíŒäß
Menjauhi ïçëõbväß

iii. Akhiran –kan

( å×) Akhiran ini ditulis untuk perkataan seperti:

Adakan @ @å×a…a
Berikan @ @åØíŠi
Masakkan @ @åØÔbß
Carikan @ @åØí‰b
Fahamkan ‫ﻓﻬﻤﻜﻦ‬
Hentikan @ @åØînäç
Jauhkan @ @åØçëõbu
Larikkan @ @æÚÕí‰ü
Nantikan @ @åØînäã
Ratakan @ @å×bma‰
Tanamkan @ @åظbm
Memperagakan @ @å×b™aŠÐ¾
Terangkan @ @åØËŠm
Dalamkan @ @åؽa…
Elakkan @ @åØÔÜía
 25

Gantikan @ @åØînä™
Ingatkan @ @åØnÌía
Kasihkan @ @åØèîb×
Masukkan @ @åØÓìbß

APITAN (AWALAN – AKHIRAN)

Awalan dan akhiran yang sering digunakan dalam bahasa Melayu ialah
beR- -an, beR – kan, di- -i, ke- -an, meN- -i, meN- -kan dan peN- -an.
Sistem penulisan imbuhan ini kebanyakannya merupakan gabungan
penulisan imbuhan awalan dan akhiran yang telah disebutkan sebelum ini.
Dalam tulisan Jawi imbuhan apitan ini ditulis seperti berikut:

i. beR-… -an

Ada tiga cara penulisan imbuhan ini, iaitu:

a. æa MŠi ) Ditulis untuk kata dasar yang berakhir dengan

(

huruf wau (ë ), seperti:

Berburuan @ @æaë‰ìiŠi
Berseru-seruan @ @æaëŠMëŠŠi
Bertiru-tiruan @ @æaëmMëmŠi
Bertinju-tinjuan @ @æaìväîmMìväîmŠi
Bersenda-gurauan æaëa‰ì™Ma†äŠi
 26

b. ( æõ MŠi ) Ditulis untuk kata dasar yang diakhiri dengan

a
alif ( ), seperti:

Bersuka-sukaan @ @æõb×ìMÚìŠi
Berdua-duaan @ @æõaë…Maë…Ši

c. ( æ MŠi) ditulis untuk semua kata dasar yang tidak disebut

dalam (a) dan (b) di atas:

Beranggapan @ @åКËaŠi
Bercakaran @ @æŠ×bŠi
Berembunan @ @åãìjßaŠi
Bergulingan @ @åÌîÛ왊i
Berikutan @ @åmìØíaŠi
Berkumpulan @ @åÛìÐßì׊i
Bermandian @ @åí†äߊi
Berbaringan @ @åÌí‰biŠi
Berdakapan @ @åÐ×a…Ši
Berfikiran ‫ﺑﺮﻓﻴﻜﲑﻥ‬
Berhamburan @ @æ‰ìjàçŠi
Berjauhan @ @åçëõbuŠi
Berlarutan @ @åmë‰üŠi
 27

Berpasangan @ @åÌbÏŠi
Bersalaman @ @åßýŠi
ii. beR-… -kan

Bagi imbuhan ini, awalannya ditulis sama seperti sistem yang terdahulu.

å×) sahaja, seperti:

Sementara akhirannya pula ditulis (

Berasaskan @ @åØbaŠi
Bercerminkan @ @åØäîߊŠi
Beremakkan @ @åØÔßaŠi
Bergincukan @ @å×ì‚äi
Berjirankan @ @åØãuŠi
Berlampukan @ @å×ìнŠi
Bernadakan @ @å×a…bãŠi
Berpandukan @ @å×ë†äÏŠi
Berdoakan @ @å×õbÇ…Ši
Berbuahkan @ @åØçaìiŠi
Berdasarkan @ @å׊a…Ši
Berfatwakan ‫ﺑﺮﻓﺘﻮﺍﻛﻦ‬
Berilmukan @ @å×ìàÜÇŠi
Berkipaskan @ @åØÐî׊i
Bermandikan @ @åØí†äߊi
 28

Berorientasikan @ @åØîbnäî÷í‰ëaŠi
Berkiblatkan @ @åØnÜjÓŠi
Bersulamkan @ @åؽìŠi
Berulamkan @ @åؽëaŠi

iii. di-… -i

Untuk imbuhan ini, awalannya ditulis seperti awalan di-, manakala

akhirannya adalah seperti akhiran –i, contoh:

Diajari @ @ðŠuc…
Dicurigai @ @ðõbší‰ì…
Difahami ‫ﺩﻓﻬﻤﻲ‬
Dihalusi @ @ïìÛbç…
Dijangkiti @ @îØÌu…
Dilayani @ @íü…
Dinasihati @ @zî–ã…
Dirasai @ @ðõba‰…
Dibajai @ @ðõbubi…
Didahului @ @ðõìÛìç……
Diganggui @ @ðõìšÌ™…
Diidami @ @ï߆íc…
Dikuasai @ @ðõbaì×…
 29

Dimasuki @ @ïÓìbß…
Dipatuhi @ @ïçìmbÏ…
Diselubungi @ @ïËìiìÜ…
Diubati @ @iëa…
iv. di-… -kan

Untuk imbuhan ini pula, awalannya ditulis seperti kaedah yang terdahulu,
contoh:

Diadakan @ @å×a…c…
Dicamkan @ @åؼ…
Dielakkan @ @åØÔÜíc…
Digarapkan @ @åØωb™…
Diilhamkan @ @åØßbc…
Dikabulkan @ @åØÛìjÓ…
Dimaklumkan @ @åØßìÜÈß…
Dipadankan @ @åØã…bÏ…
Dibiarkan @ @å׉bîi…
Didendangkan @ @å؈äí……
Difahamkan ‫ﺩﻓﻬﻤﻜﻦ‬
Diharapkan @ @åØωbç…
Dijalankan @ @åØäÛbu…
Diluruskan @ @åØë‰ìÛ…
 30

Dinasihatkan @ @åØnzî–ã…
Disarankan @ @åØã‰b…
Ditimbulkan åØÛìjàîm…
v. ke-… -an

Bagi imbuhan ini, sistem yang digunakan sama seperti sistem di atas iaitu:

Keagungan @ @åËì™d×
Kecantikan @ @åÔînä‚×
Keelokan @ @åÓìÜíd×
Keghairahan ‫ﻛﻐﲑﻫﻦ‬
Keikhlasan ‫ﻛﺄﺧﻼﺻﻦ‬
Kekuatan @ @åmaìÔ×
Kemaafan ‫ﻛﻤﻌﺎﻓﻦ‬
Kepakaran @ @æŠ×bÐ×
Kesetiaan @ @æõbîn×
Keunggulan @ @åÛìšËëd×
Kebesaran @ @æŠj×
Kedegilan @ @åÜ×
Kefahaman ‫ﻛﻔﻬﻤﻦ‬
Kehalusan @ @åìÛbè×
Kejahilan @ @åÜîçbv×
 31

Kelajuan @ @æaìuý×
Kenakalan @ @åÜ×bä×
Kerajaan @ @æõbuaŠ×
Ketaatan @ @³Çbİ×

vi. meN-… -i

Sistem yang sama juga digunakan bagi imbuhan ini:

Mengalami @ @ï½bÌß
Mencampuri @ @ð‰ìÐà‚äß
Memahami @ @ïàè¾
Mengharungi @ @ïËë‰bèÌß
Menjalani @ @Ûbväß
Melayani @ @íýß
Merasai @ @ðõbaŠß
Membasahi @ @ïèbj¾
Mendampingi @ @ïÌîÐ߆äß
Mengganggui @ @ðõìšÌšÌß
Mengimbangi @ @ïÌjàîÌß
Menguasai @ @ðõbaìÌß
Memerangi @ @ïËŠ¾
 32

Mentaati @ @Çbİäß
Mengubati iìÌß

vii. meN-… -kan

Sistem yang sama juga digunakan, seperti:

Mengabadikan @ @åØí…bibÌß
Mencurahkan @ @åØç‰ì‚äß
Mengelakkan @ @åØÔÜîÌß
Menggalakkan @ @åØÔÛbšÌß
Mengibaratkan @ @åØm‰bjÈÌß
Menguatkan @ @åØmaìÌß
Memasukkan @ @åØÓìb¾
Mematahkan @ @åØèmb¾
Menyatukan @ @å×ìmbrß
Membiarkan @ @å׉bîj¾
Mendebarkan @ @å׊i†äß
Memikirkan @ @å×Øî¾
Mengharumkan @ @åØßë‰bèÌß
Menjalankan @ @åØäÛbväß
Melambatkan @ @åØnjàÜß
Menamakan @ @å×bßbäß
 33

Merasakan @ @å×baŠß
Mengubatkan @ @åØniìÌß

viii. peN-… -an

Sistem yang sama juga digunakan, seperti:

Pengakuan @ @æaì×bÌÏ
Pencalonan @ @åãìÛb‚äÏ
Pengelokan @ @åÓìÜîÌÏ
Penghabisan @ @åîibèÌÏ
Penjualan @ @åÛaìväÏ
Perlumbaan @ @æõbjßìÛŠÏ
Penamaan @ @æõbßbäÏ
Pematahan @ @åèmbàÏ
Penyesalan @ @åÜrÏ
Perbuatan @ @åmaìiŠÏ
Pendalaman @ @å½a†äÏ
Penggunaan @ @æõbãìšÌÏ
Pengindahan @ @åç†äîÌÏ
Pengkajian @ @´ubØÌÏ
Pemakanan @ @åä×bàÏ
Pengolahan @ @åìÌÏ
 34

Perasmian @ @´aŠÏ
Peniruan @ @æaëäÏ

PARTIKEL

Ada empat partikel yang digunakan dalam bahasa Melayu, iaitu lah, kah,
tah dan pun. Di bawah ini digariskan cara-cara penggunaan partikel dalam
penulisan Jawi.

i. lah ( éÛ )
Partikel ini ditulis seperti berikut:

Ambillah ‫ﺍﻣﺒﻴﻠﻠﻪ‬
Carilah @ @éÜí‰b
Eloklah @ @éÜÓìÜía
Galilah @ @éÜîÛb™
Ikutlah @ @éÜmìØía
Kacaulah @ @éÛëbb×
Mandilah @ @éÜí†äß
Buatlah @ @éÜmaìi
Diamlah @ @éÜßbí…
Fahamlah ‫ﻓﻬﻤﻠﻪ‬
Habislah @ @éÜîibç
Janganlah @ @éÜäËbu
Larilah @ @éÜí‰ü
Nantilah @ @éÜînäã
 35

ii. kah ( é×)

Cara menulisnya adalah seperti berikut:

Adakah @ @é×a…a
Curikah @ @éØí‰ì
Benarkah @ @é׊äi
Dudukkah @ @éØÓë…ë…
Fahamkah ‫ﻓﻬﻤﻜﻪ‬
Indahkah @ @éØç†äía
Kilatkah @ @éØnÜî×
Mandikah @ @éØí†äß
Patutkah @ @éØmìmbÏ
Silapkah @ @éØÐÜî

iii. tah (ém )

Partikel ini tidak banyak digunakan, contoh:

Apatah @ @émbÏa
Bilatah @ @émýîi

iv. pun ( æìÏ)

Penggunaan partikel ini adalah seperti berikut:

Apapun @ @æìÏbÏa
Biarpun @ @æìωbîi
 36

Bagaimanapun @ @æìÏbãb¹b™bi
Kendatipun @ @æìÐîma†ä×
Lagipun @ @æìÐî™ü
Meskipun @ @æìÐîØß
Mahupun @ @æìÏìçbß
Sungguhpun @ @æìÐçìšËì
Walau apapun @ @æìÏbÏa@ëüaë
Walau bagaimanapun @ @æìÏbãb¹b™bi@ëüaë

KATA GANTI SINGKAT

Kata ganti singkat yang digunakan dalam bahasa Melayu ialah kau, ku, mu
dan nya.

i. kau ( ëb× )
Kata ini ditulis sekali, seperti:

Kauambil @ @Ýîjßaëb×
Kaucabut @ @pìibëb×
Kaufitnah @ @‫ﻛﺎﻭﻓﺘﻨﻪ‬
Kauhembus @ @ìjàçëb×
Kaujanji @ @ïväuëb×
Kaulontar @ @ãìÛëb×
Kaupijak @ @ÕvîÏëb×
Kaubawa @ @aëbiëb×
 37

Kauduga @ @ë…ëb×
Kaugali @ @ïÛb™ëb×
Kaukibar @ @î×ëb×
Kauminta @ @bnäîßëb×
Kauragut @ @pì™a‰ëb×

ii. ku (‫)ﻛﻮ‬
Kata ini ditulis sekali, seperti:

Kuangkat @ @oØËaì×
Kucincang @ @Í‚äîì×
Kuenap @ @Ñãaì×
Kugaru @ @ë‰b™ì×
Kuingkar @ @ŠØÌíaì×
Kukejar @ @Šv×ì×
Kubuang @ @Îaìiì×
Kudengar @ @ŠË…ì×
Kufikir ‫ﻛﻮﻓﻴﻜﲑ‬
Kuhalang @ @ÍÛbçì×
Kujual @ @Þaìuì×
Kulambak @ @Õj½ì×
Kurasa @ @a‰ì×
 38

iii. mu ( ‫) ﻣﻮ‬
Kata ini ditulis sekali, seperti:

Anakmu @ @ìàÔãa
Cucumu @ @ìßìì
Emakmu @ @ìàÔßa
Gambarmu @ @ìßßb™
Intanmu @ @ìàänäía
Kasutmu @ @ì·ìb×
Matamu @ @ìßbmbß
Ongkosmu @ @ììØËëa
Bapamu @ @ìßbÏbi
Datumu @ @ìßìma…
Fikirmu ‫ﻓﻴﻜﲑﻣﻮ‬
Harimu @ @칉bç
Jarimu @ @칉bu
Lampumu @ @ìßìн
Nasimu @ @ìàîbã
Pasumu @ @ìßìbÏ
Suratmu @ @ì·‰ì
 39

iv. nya ( t)
Kata ini ditulis sekali, seperti:

Asalnya @ @sܕa
Cintanya @ @tbnäî
Emaknya @ @sÔßa
Gurunya @ @të‰ì™
Imannya @ @sãb¹a
Kesalnya @ @sÜ×
Matinya @ @sîmbß
Ototnya @ @smìmëa
Resamnya @ @s‰
Tuanya @ @taìm
Warungnya @ @sËë‰aë
Buahnya @ @sçaìi
Dulunya @ @tìÛë…
Fikirnya @ @t‫ﻓﻴﻜﲑ‬
Hasilnya @ @sÜî–y
Jadinya @ @sí…bu
Lajunya @ @tìuü
Nisabnya @ @sj–ã
 40

Pahitnya @ @snîçbÏ
Sumpahnya sèÐßì

@ @
@ @
@ @@
@ @
@ @@
@ @