Α.Δ.

ΔΕΛΚΜΙΙΑΣΒ

Η ΑΙΡΕΣΙΣ

ΤΟΥΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜον

Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ. ΣΩΤΗΡΙΑ, ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ

ΚΑΙ Η ΠΑΝΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΥ ΟIΚΟΥΜΕΝIΣΜΟΥ

«Τό ~σxατoν πτώμά έση 1f'Uxf1c;»

ΑθΒΝΑΙ 1972

 BPA.XΎrPAΦIAI

PG = Πα.τρoλoγΙ~ Migne.

ΒΕΠΕΣ = «Βt6λιοθ~κ'η 'Έλλ~Y'ων Πα.τέρων κ~ι "Εκ.κλ'ησ'ta.cπt'Χ,ων

Σuγγραφέων» .

Σ η μ. ΑΙ αrιμβιoόμβν~ι διιi * πrιρ~πoμπ~Ι ά.ν~φέρoντ~ι εΙ, dμqΗβ~λλ6μΒνl%

εΡϊΙΙ.
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Θέμα τού παρόντος βιβλίου εΙναι ό ΟΙκουμενισμός. 'Ό ΟΙκουμενισμός

εμφανίζεται παρά τών υποστηρικτών του ώς νέα κίνησις σχέσεων μεταξύ
τών χριστιανικών ~Εκκλησιών και αίρέσεων, ή όποία βασίζεται έπι της άγά­
πης καΙ σκοπεύει τήν εΙρήνην και ένότητα τού λεγομένου χριστιανικού κό­
σμου. .. Η οίκουμΒνιστική ή οΙκουμενική αυτη κίνησις κρίνεται παρά τών
πολλών διαφόρως. 'Άλλοι τήν 1Jεωρούν καλήν και 1Jεάρεστον, άλλοι τήν
βλέπουν ώς τόν άποτελεσματικώτερον τρόπον ένώσεως τών «Χριστιανών», ό
όποίος επιβάλλεται σήμερον εκ της άνάγκης τών πραγμάτων καΙ έτεροι τήν
εκλαμβάνουν ώς ευφυη έλιγμόν έκκλησιαστικης πολιτικης τών 'Ορθοδόξων
πρός τούς έτεροδόξους. ~Ως πρός τούς 'Oρ1Jοδόξους, πλείστοι εκ τών άσπα­
ζομένων τάς άπόψεις ταύτας συντάσσονται έμφανώς μετά τού ΟΙκουμενισμού,
μετέχουν ενεργώς της παγκοσμίου αυτού κινήσεως καί άναπτύσσουν πολ­
λάκις έντονον οΙκουμενιστικήν δρασιν. Ο ί υπόλοιποι, f} επαινούν τούς πρώ­
τους καΙ έπικρoτoVΝ τας πράξεις των, ή τούς άνέχονται συγκαταβατικώς.
,Εκτός τών άνωτέρω, τό σύνολον σχεδόν τών 'Ορθοδόξων άντικρύζovν τήν οΙ­
κουμενιστικήν κίνησιν μετά της επιβαλλομένης επιφυλάξεως, δηλαδή, εκεί­
νης, τήν όποίαν εδιδάχθησαν παρά τών Πατέρων των νά τηρούν έναντι παν­
\ -
τος καινοφανους κα Ι' Ι
ακριτov εισετι
"
.
.ο γράφων πιστεύει, ότι ό άναγνώστης θά άντιληφθfj, διά τών εκτιθε­
μένων εΙς τας σελίδας, αί όποίαι άκoλoυl)oύν, τήν άλήθειαν περι τού ΟΙκου­
μενισμού. "Η οΙκουμενιστική κίνησις οϋτε επί της άγάπης βασίζεται, ο·υτε
τήν ένότητα καΙ εΙρήνην δύναται να φέρπ, ώς Ισχυρίζονται οί ΟΙκουμενισταί,
άλλά άπατ{i τήν οίκουμένην, όπως καΙ πασα αίρεσις. ~o ΟΙκουμενισμός εΙναι
αΤρεσις καΙ δή ή μεγίστη αίρεσις τών αΙώνων, ό ύπουλότερος άντίπαλος
τών κατά τόπους Όρθοδόξων 'Εκκλησιών και ό πλέον έπικΖνδυνος
έχθρός της εν Χριστφ σωτηρίας τού ά"ιΙ}ρώπου. ~Ο sx1Jed, ούτος υ:..
ποκρίνεται πανούργως τόν σωτηρα τού Χριστιανισμού, προσποιείται τήν
ήμερον καΙ γλυκείαν φωνήν τού ~ΑρνΖου τού εσφαγμένου ύπερ τών
άνθρώπων, καΖ, ώς ό άρχαίος άνθρωποκτόνος όφις τού παραδεΖσου,
δηλητηριάζει πρός θάνατον τούς χωλαΖνοντας περί τήν πΖστιν. "ο­
δηγεί, δηλαδή, εΙς τό ψεύδος καΙ τήν αΙω.,Ζα., άπώλεια., εκεί.,ους, οί όποίοι
δεν ίστανται καλώς έπι της στερεας πέτρας της όρθοδόξου πίστεως πρός τόν
Κύριο" ήμών ' Ιησούν Χριστόν, άλλά έκκλίνovν άπ~ αυτης. ToιoVτoιεlναι, 8­
8 Η ΑΙΡΕ:ΣΙ:Σ Tor οικοnlΕΝΙ:ΣΜοr

σοι περιφέρονται άδεώς έπι τής άμμου τών αίρετικών ψευδοδιδασκαλιών και
τών λοιπών πεπλανημένων άν17ρωπίνων έπινοιών.
''Ο άντιαιρετικός άγών άποτελεί έκκλησιαστικήν παράδοσιν άναγομένην
εΙς τους ,Αποστόλους τού Κυρίου. "Από τής άποστολΙΚής έποχής ή "Εκκλη­
,
σια πο
λ - ι
εμει παντοτε
~ ι - f!' , ,
e;JIavrΙOJI των εκαστοτε αναφαινομενων αιρεσεων, ο
Ι t!' Ι ~ δ' ,
ε αν­

τιαιρετικος πόλεμος εΙναι διά την Έκκλησίαν όρος ύπάρξεώς της έν τψ κό­
σμφ τούτφ. Μεταξυ 'Ορθοδόξου Έκκλησjας κα'ί αίρέσεων εΙναι άδύνατος
οίοσδήποτε συμβιβασμός, όπως εΙναι άδιανόητος ή κοινωνία τού φωτός πρός
τό σκότος. <! Η πρέπουσα στάσις έκάστου' Ορ170δόξου Χριστιανού πρός πάσαν
αίρεσι.ν εΙναι μόνον ή μάχη κατ' αύΤής μέχρις άφανισμούτης. Έπειδη ό οι­
κουμενισμός εΙραι αίρεσις, ό κατ" αυτού .πόλεμος άποτελεί έπιβεβλημένQlΙ
~
κα'! "κον δ"
ια τον 'ΟΡ θόδ ο ξ ον Δριστιανον,
V , και, δ' ,~
εον να -ο. - δ'"
αντιμετωπισ'UrJ ια αν-:

τιαιρετικού άγώνος άναλόγου πρός τό μέγε170ς τής έπι17έσεως τής αίρέσεως

ταύτης κατά τής' Ορθοδοξίας. την άνάγκηνάναλήψεως και διεξαγωγής Toli
άντιαιρετικού τούτου άγώνος έναντίον του ΟΙκουμενισμού παρά πάντων τώ.ν
Όρ170δόξων Χριστιανών άποσκοπούν νά τονίσουν καί τά άναγραφόμενα εΙς
την παρούσαν συγγραφήν.

Τό άνά χείρας βιβλίον διαιρείται Ε Ις τέσσαρα κεφάλαια. ΕΙς το πρώτον

κεφάλαιον γίνεται λόγος περί τής έν Χριστφ σωτηρίας ήμών, εΙς τό δεύτε­
ρον περΙ τών αίρέσεων ώς έχ17ρών τής έν Χριστ.φ σωτηρίας τού άνθρώπου,
εΙς τό τρίτον περί τής σημερινής αίρέσεως του ΟΙκουμενισμού, εΙς δΙ τό
,τέταρτον περί της παρεκκλίσεως τής νεωτέρας Θεολογίας. Τό 17έμα της έν
Χριστφ σωτηρίας ήμών θίγεται συντόμως καΙ ώς ήμείς οί Όρ17όδοξοι τδ
πιστεύομεν και τό ζώμεν έντδς τής Όρ170δόξου ,. Εκκλησίας τού Κυρίου. Το
ζήτημα τών αίρέσεων ώς έχ17ρών τής έν Χριστφ σωτηρίας τού άνθρώπου ά­
ναπτύσσεται διά συνοπτικής άναδρομης εΙς τδ άντιχριστιανικόν έργον τών
αίρέσεων, άπδ τής έμφανίσεως της !ιΟρθοδόξου 'Εκκλησίας μέχρι σήμερον.
"Η δέ ύπόθεσις τής αίρέσεως τού ΟΙκουμενισμού έκτί17εται .εΙς δύο τμήματα.
ΕΙς μέν τό πρώτον τμήμα έξετάζ01lται ή έμφάνισις και άνάπτυξις αύτής
έντός τού κόσμου τών αίρετικών, εΙς δέ τδ δεύτερον άναγράφεται ή όλεθρία
στάσις πολλών 'Ορ170δόξων έναντι της οίκουμενιστικής κινήσεως. Τέλος,
ή παρέκκλισις της νεωτέρας Θεολογίας έν τϋ 'Ορ170δόξφ Έκκλησίg. .άναφέ­
ρεται ώς τό μέγιστον τών αίτίων, λόγφ τών όποίων πολλοί 'Ορθόδοξοι άνέ­
χονται την αίρεσιν τού ΟΙκουμε"ισμού, η συμμαχούν μετ" αvτ'ίj;, κα17ιστάμε-:­
νοι
"
ου τω
_ο.λιβ
'U ,
Ερα,
'λλ
α
' "
α και επικιν
, δv" ,
να ε"εργουμενα του.
,
C' Η άνάπτυξις τού παρόντος βιβλίου είς τά ώς άνω τέσσαρα κεφάλαια
έκρί17η άπαραίτητος, διά νά κατανοη17ϋ ό ΟΙκουμενισμδς ώς αίρεσις. Τά (1­
ναγραφόμενα είς τό πρώτο" κεφάλαιον συντελούν, εΙς τό .νά yi'V'[) άντιλη~~η
:fι σοβαρότης τού κινδύνου έκ τιQν αίρέαεων, περί τού όποίου γίνεται λόγος
, 'δ'
εις τq, ευτεf!ον κεφα'λ αιιw.,"Η γναισιςτων εΚΤΙ<υεμ~φ"
.. _ο.' - -, "το
εις '
, δ.ευτερον ~ε~

ψάλf:1ιον εΙραι .ά"ιι.γκαία,< διά ν4 διακριβω!}ΡΥ" τά γ"ιΡρίσμφ:α τού OΙ~01Ψ6;:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 9

ησμού, λόγφ των όποίων 015τος χaeακτηρίζεται ώς αΙρεσις εΙς το τρίτον κε­
φάλαιον. Τά δέ γραφόμενα εΙς το TiTaeTo" κεφάλαιον βοηθούν, άφ' έιιος μέ1ι
να γίνυ ή διάγνωσις των αΙτίων, ένεκα των όποίων πλείστοι 'Ορθόδοξοι
κληρικοΙ καί λαίκοΙ θεολόγοι παρεσύρθησαν ύπο τού ΟΙκουμενισμού, άφ' 1,­
τέρου δέ να εύρεθϋ ό όρθος τρόπος θεραπείας τού μεγάλου τούτου κακού.

Προς ένημέρωσιν τού άναγνώστου, σημειούμεν δτι, έκ των πaeαπομ­

πων, αί άναφερόμεναι εΙς τήν ~Αγίαν Γραφήν και τά έργα των αγίων Πα­
τέρων της Όρθοδόξου Έκκλησ[ας τωενται κάτωθεν τού κειμένου ι'κάστης
σελίδος, αί δέ λοιπαι πaeαπομπαΙ άναγράφονται εΙς το τέλος τού βιβλΙου.
ΚαΙ διά μέν τας τελεvτα[ας χρησιμοποιοϋνται οί άραβικοι άριθμοι iJ'To, πα­
ρενθέσεων, δια δέ τας πρώτας οί αύτοι άριθμοι ανευ παρενθέσεων.
 ΚΕΦΑΛΑιΟΝ Α' .

Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ. ΣΩΤΗΡΙΑ ΗΜΩΝ

1. Η ΕΝ ΑΔΑΜ ΠΤΩΣΙΣ

Ό π α Ρ ώ ν ι"; ί ο ς «κ ό π ο ς κ α Ι π ό ν ο ς». Ποιον

είναι το ίδιον γνώρισμα του παρόντος ι";ίου του άνθρώπου; Ό ά­
γιος πατήρ της Έκκλησίας Μ. Βασίλειος λέγει, ότι «οόδενός άν­
θρώπων ό ι";ίος διόλου μακάριος»1. Δι' ούδένα άνθρωπον είναι έν­
τελως μακαρία ή έπίγειος ζωή. 'Όχι δε μόνον τουτο, άλλα ή πρό­
σκαιρος αϋτη ζωη τυγχάνει καΙ πλήρης θλίψεων καΙ δεινών, ~ πέν­
θους καΙ όδυρμων. «Πένθους γαρ άληθως, πένθους καΙ όδυρμων
ό παρών απας καιρός»2, διδάσκει ό ίερος Χρυσόστομος. Έπί της
άληθείας ταύτης όμιλων καί ό αγιος Γρηγόριος ό Νύσσης έρωτg:
Ποιον έκ των κακων του ι";ίου δύναται να άναφέρη τις πρωτον των
(ί'λλων; Διότι «πάντα όμοτίμως εχει προς άλληλα, πάντα προ­
τερεύειταϊς των κακων έξοχαϊς, τcάντα των ίσων θρήνων άφοριμή
γίνεται»3. Τί της <iνθρωπίνης άθλιότητος να θρηνήση τις περισσό­
τερον; Το ι";ραχύΙSιoν του άνθρώπου καΙ το έπίποvoν της ζωης; την
άρχην καί το τέλος του ΙSίOυ, «το άπο δακρύων άρχεσθαι καί κα­
ταλήγειν είς δάκρυον, τήν έλεεινήν νηπιότητα, την έν Tt;> γήρ\χ πα­
ράνοιαν (μωρίαν)>>;4 Το άστατον της νεότητος, το πολύμοχθον
των ήλικιωμένων, «του γάμου το φορτικόν, της άγαμίας το ερη­
μον, της άπαιδίαςτο άρριζον»;5 Προσέτι, «του πλούτου το έπί­
ψθονον, της Π'ενίας το έπώδυvoν»;6 Καταλήγων δε ό αγιος πατήρ,
λέγει: «την δε των έρώτων μανίαν καΙ τον δυσώδη Ι;όρΙ;ορον, είς
ον καταστρέφεται ή τοιαύτη λύσσα, παρίημι (παρέρχομαι) »7.
ΤΟ: παρόντα δεινά ΤCαΡOμOιάζOVΤαι υπό του Μ. Βασιλείου
προς κύματα. τα όποία πολλάκις πλήττουν άκαταπαύστως τον

1. PG. 31, 561. 5. ΓΡ1i10Ρίόυ N6oa1ib' α.ύτόθt.

2. PG. 47, 395. 6. fP1iroptOU NUOO1ib, α.ύτόθι.
3. ~. 44, 709. 7. λύτόθι.
4. l'Ρ1iγορίοu 'Nuaa1i" ΙΧότ6θι.
12 Η ΑΙΡΕ.ΣΙ.Σ τοι οικοrΜΕΝΙ.ΣΜοr

άνθρωπον, εν'!> διαπλέει την θάλασσαν του επιγείου t;ίου. <Όπως

είς τα κύματα, το μεν λήγει καΙ άφανίζεται, το δε άνυψουται άπει­
λητικόν, το δε κυματούμενον μαυρίζει καΙ επέρχεται, τοιουτοτρό­
πως συμt;αίνει καΙ με τα άνθρώπινα κακά. τα μεν εχουν παύσει,
τα δέ είναι παρόντα, τα δε άλλα προσδοκαται να επέλθουν Kαθ~
ήμων. «"Ώσπερ γαρ εν τοίς κύμασι το μεν λήγει, το δε άνίσταται,
το δε ηδη φρίκη μελαίνεται, ούτω καΙ των ήμετέρων κακων τα
μεν πέπαυται,τα δε πάρεστι, τα δε προσδοκαται»8. ~Όντως, ώς δι­
δάσκει ό λόγος του θεου, «αί ήμέραι των ετων ήμων εν αύτοίς
έt;δομήκοντα ετη, εαν δε εν δυναστείαις, όγδοήκοντα ετη, καΙ το
πλείον αύτων κόπος καΙ πόνος»9. Δηλαδή, το μεγαλύτερον μέρος
της τόσον t;ραχείας άνθρωπίνης. ζωης είναι κόπος καΙ πόνος. Διότι
οχι ή πέραν των έt;δομήκοντα 11 όγδοήκοντα ετων ζωή, άλλα το
πλείον της ζωης των ετων αύτων είναι κόπος καΙ πόνος. «Ούχ δτι
T'i> ύπερ το μέτρον τουτο ζωντι ό t;ίος επίπονος, άλλ~ δτι της
οuτωt;ραχείας ζωης εν κόπιι:> το πλέον εστΙκαΙ πόνιι:>>> 10.

Ή τ Ρ υ φ η τ ο υ π α Ρ α δ ε ί σ ο υ. «Υπηρξεν εποχή,
καθ' ην ό άνθρωπος εζη άνευ κακου καΙ πλήρης παντος άΥαθοσ,
όπότε ~τo οντως μακάριος. cH εποχη αυτη είναι ή μακαρία εκείνη
διαt;ίωσις του πρωτοπλάστου είς τον παράδεισον «της τρυφης»l1,
τον όποίον «εφύτευσεν ό θεός ... κατα άνατολάς»12. CO δημιουργος
πάντων των κτιστων θεος είναι ό των «πάντωνάγαθωναίτιος,
κακου δε oύδ~ όπωστιουν (ούδε κατ' ελάχιστον) ούδενός»13. Δη­
μιουργήσας δε τον κόσμον, εποίησε τα «πάντα καλά, καΙ καλό:
λίαν»14. "Όταν, λοιπόν, κατεσκεύασεν ό θεος τον άνθρωπον, σωμα
εκτισεκαΙ ψυχην εποίησεν, οχι νόσον καΙ άμαρτίαν. «Ούκουν σω­
μα μεν εκτισεν ό θεός, ούχΙνόσον. ΚαΙ ψυχην τοίνυν εποίησεν. ό
θεός, ούχΙ δε άμαρτίαν»15. ~Όxι δε μόνον άνευ κακων εδημιoυρ~
γήθη ό άνθρωπος, άλλα καΙ πλήρης των θείων άγαθων. Κατα τον
Γρηγόριον Νύσσης, «γέγονε τα κατ' άρχας ό άνθρωπος ούδενος
των θείων άγαθων ενδεής»16. Δια τουτο ή ζωη του παραδείσου,
την ·όποίαν εζη τότε ό ~Αδάμ, ~τo ζωη άληθής, δηλαδη ζωη άπηλ­
λαγμένη κακων καΙ πλήρης άγαθων. Έντευθεν ό παράδεισος ώνο­
μάσθη παράδεισος της τρυφης. «Ζωη γαρ ~ν ή του παραδείσΟύ
τρυφή, εν G>εθετο ό θεας ταν άνθρωπον» 17.

S. PG. 544. 14. ΙΙ. B~atletou, PG. 31, 341, κα.Ι

9. Ψα-λ. Πθ', 10. rεν. α:, 31.
10. rPYI-yoptou Νύσσης, PG. 41, 4:64. 15. Μ. B~atletou, PG. 31, 344.
11. reν. β', 15. 16. PG. 44, 796.
12. reν. β', S. 17. rΡη-ΥΟΡίοu Νόσσης,Ρα. 44, 797.
13. Μ. Β~atλεΙοu, Ρα, 31, 1428.
Η ΕΝ XPIΣT~ι ΣQΤΗΡΙΑ .HMQN 13

<Η '
Παραδεισία ζωη t)., τρυφη του 'Πρo'ΠτωrrιKoυ άνθρώτroυ ητο
ζωηάΥαθη έντct> άΥαθct> 'θEct>. Ό 'Πρωτό'Πλαστος μετεϊχετότε του
θεού κατά χάριν καΙοσον είναι τούτο δυνατον είς την' &νθρω'Πί­
VΗν φυσιν. <ο θεός, το άκρότατον άΥαθόν, «τοσουτον ην έν ήi φύ­
σει ημων»18 'ΠΡΟ της τrτώσεως, ωστε ό Άδάμ θεωρεϊται ώς άλλο
τι διάφορον ημων των μετά την 'Πτωσιν άνθρώ'Πων,<Η διαφορά αϋ­
τη ρφείλεται οχι ~ε&αίως είς την άνθρω'ΠίVΗν φύσιν, ητις εΙναι η
αύτή, dλλά εΙς την άκριeεστάτην όμοίωσιν τοΟ'Αδαμ 'Προς το
'Πρωτότυ'Πον, ώς είκόνος του θεΟΟ 19 • Αότα τα ό'Ποία ημείς θεωρου­
μεν τώρα στοχαστικως 'Περί του ύ'Περτάτου dyaeoG, «τΑUτα 'Πάν­
τα καί τι:ερί τον ανθρωτroν ην»20. 7Ησαν δε τα, θεία ταυτα dya­
θα η
dψθαρσία καΙ η μακαριότης. «ΤΟ αότοκρατες καΙ το άδέ­
στroτoν, τό τε αλυ'Πον καΙ ά'ΠΡαΥμάτευτον της ζωης καΙ ή έν θει­
οτέροις δΙαΥωΥή»21. Έ'Πίσης, ή ζωη μετά του θεΟΟ καΙ η Ο'τενη
μετ' ΑύτοΩ ·έ'Πικοινωνία διά της άyάτrης, «η 'Προσεδρεία του θεου
καΙ η διά της dyάτrης σuνάφεια»22, ώς λέΥει ό Μ. Βασίλειος. ΚαΙ
έ'ΠΙ 'Πλέον, το «'Προς το άΥαθον ~λέ'Πειν»23 'Υυμνη ήi διανοίq: «καΙ
Kαθαρ~ 'Παντος 'Προκαλύμματος»24,
«Τότε θάνατος ούκ ην, νόσος άτrην (ά'Πουσίαζεν) »25 καί ό αν­
θρω'Πος ifζη ανευ θλίψεως καΙ 'Πόνου. ~Ωμoίαζε τότε ό 'Πρωτό'Πλα­
στος 'Πρός καθαρον KάτOτrτpOν, είς το ό'Ποίον ά'Πεικονίζετο ή θεία
μεΥαλειότης καΙ ά'Πέστιλ~εν ή μεΥαλο'Πρέ'Πεια Κυρίου Παντοκρά­
τορος. ·0 Άδαμ έν Tct> 'Παραδείσφ ά'Πεικόνιζε τον Πλάστην τοο
άνθρώ'Που άKρι~ως, συνέζη μετα των άΥίων άΥΥέλων, μετεϊχε των
δωρεων του ΆΥίου πνεύματος καΙ έφέρετο 'Προς τά ούράνια. «Ά­
'ΠΟ της 'Πρώτης ύ'Πάρξεως»26, ό άνθρω'Πος συνε'Πλάσθη ήi τελειό­
τητι «κατ' είκόνα Θεού καΙ όμοίωσιν»27. ~Αλλα το μεν «κατ' είκό­
να» «φύσει δέδοται»28, το δε «καθ' όμοίωσιν» «δυνάμει»29. ΤΟ δυ­
νάμει του «καθ' όμοίωσιν» θα έΥίνετο «ένεΡΥείc::»30 «έκ 'Προαιρέ­
σεως»31, ώς «d'Ποτέλεσμα της 'Πράξεως του λα~όVΤOς την 'Προαί­
ρεσιν»32 άνθρώ'Που. ΚαΙ τουτο, δια της τηρήσεως της θείας έντο­
λης. Έ'Πειδη ό Άδάμ έδημιουΡΥήθη φύσει «κατ' είκόνα θεοΩ», ύ­
'Πiiρξε σκευος των άΥαθων της Θείας Χάριτος. Έ'Πειδη δέ έ'Ποιήθη

18. Γρηγορίοιι N6σσΎjς:;, PG. 44, 1225, 25. ΓρrιγoρΙoιι Nόσσrις:;, PG. 44, 709.
1228. 26. ΓρrιγopΙoιι Νύσσης, PG. 44, 1109.
19, Γρrιγoρίoι> Nύσσrι;;, αυτόθι. 27. ΓprιγoρΙoιι Nι)σσrις:;, αυτόθι.
20. ΓρrιγoρΙoιι Nόσσrις, α.υτόθι. 28. ΑΙ. Βα.σιλεΙοιι, PG 30, 29.
21. ΓρrιγoρΙoιι Nόσσrις:;, αυ'tόθι. 29. ΓρrιγoρΙoιι Nόσσrις:;, PG. 44, 273.
22. PG. 31, 344. 30. ΓprιγoρΙoιι Νόσσης, α.ότόθι.
23. Γρrιγoρίoι> Nόσσrις:;, .PG. 44, 1225, 31. Γprιγρ ίου Νόσcrις:;, α.υτόθι.
1228. 32. Μ. Βα.σιλεΙοιι, PG. 30, 32.
24. fprιroptou N6σσrις, α.δτ6θι. '..
14 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

καΙ «καθ' δμοίωσιν» θεου δυνάμει, E1tpE1tE. νά d1tot!ιn «καθ' δμοί­

ωσιν» θεου ένεργεί~, φυλάσσων ουτως, oίKεί~ θελήσει τά'δωρηθέν­
τα είς αύτον θεία άγαθά. "Έργον λοι1tον είχε, διά της τηρήσεως
της θείας έντολης, «φυλάξαι μόνον τά άγαθά, ούχΙ κτήσαθαι»33.

"Η 1t Τ ω σ ι ς. "Ο ανθρω1tος δεν έτήρησε την θείαν έντολήν,

ώς ωφειλεν, άλλά την 1tαρέt!ιη. "Ημάρτησεν ένώ1tιον του θεου φθό­
νι::? διαGόλου καΙ oίKεί~ θελήσει. "Ο αγιος πατηρ της 'Εκκλησίας
Μ. Βασίλειος διδάσκει, δτι «έ1tονηρεύσατο δ διάt!ιoλoς δρων 1tολ­
λην ά1tόλαυσιν 1tεριρρέουσαν τφ άνθρώ1tC:?» 34. Έφθόνησε τον αν­
θρω1tον, οταν είδεν «άγγέλους 1tαιδαγωΥοuς 1tαρεδρεύοντας α:ύ­
τφ, θεον δμόγλωσσον γενόμενον τοίς άνθρώ1tοις, διαλεγόμενον
d1tO ίδίας φωνης, πανταχόθεν τον 1tαίδα τον VΉ1tΙOV 1tαιδευόμενον,
ίνα είς θεου δμοιότητα άναδράμη»35. Κινηθείς, λΟΙ1tόν, έκ φθόνου
δ διάt!ιoλoς, ώδήγησε τον ανθρω1tον 1tανούργως είς την άμαρτίαν
καΙ τον θάνατον. Έ1tρό σ εξεν δ 1tονηρος «τφ ... ά1tαλφ καΙ τφ οίκτι­
κφ (είς το συμ1tcxθες) »36 της γυναικείας φύσεως καί, διά της ά­
1tάτης, «την εύκολίαν την 1tρος άρετην εύκολίαν είς κακίαν έ1tοιή­
σατο»31. Διά της 1tανουργίας του δια~όλoυ ήμάρτησεν δ Άδάμ τη
συγκαταθέσει της θελήσεώς του καΙ ένέ1tεσεν είς τον θάνατον. Τοι­
ουτοτρό1tως, δ Άδάμ «ημαρτε μεν διά μοχθηράν 1tροαίρεσιν, ά1tέ­
θανε δε διά την άμαρτίαν' τά γάρ όψώνια της άμαρτίας θάνα­
τος»38. «ΚαΙ εύρέθη ... ή έντολη ή»39 δοθείσα «είς ζωήν, αυτη είς θά­
νατον» 39, διά της 1tαραt!ιάσεως, κατά τον λόγον. του Κυρίου 1tρος
τον πρωτό1tλαστον. Διότι εί1tεν δ θεος 1tρος τον Άδάμ: «~ δ' αν
ήμέρ~ φάγητε d1t' αύτου, θανάτ,:? ά1tοθανείσθε»40.
Διά του 1tP01taTOpLKOG άμαρτήματος δ Άδάμ ά1tεξενώθη του
θεου καΙ των άγίων άγγέλων καΙ ά1tώλεσε τον μακάριον έκείνον
1tαράδεισον της τρυφης. Ά1tεγυμνώθη των θείων άγαθων, κατέρ­
ρευσεν είς μυρία κακά καΙ κατήντησεν είς τον θάνατον, σώματος
καΙ ψυχης. Έκτίσθη δ ανθρω1tος, ώς καΙ τά λΟΙ1tά δημιουργήμα­
τα, «μετά της 1tρε1tούσης ... κατασκευης κατά φύσιν»41. Άλλά, διά
της έ1tινοίας της άμαρτίας, ένόσησε 1tαρατρα1tεiς «του κατά φύ­
σιν»42 είς το 1tαρά φύσιν. Έκτίσθη έν άφθαρσί~, 1tαρετρά1tη είς
την φθοράν. Έ κτίσθη έν μακαριότητι, 1tαρετρά1tη είς την άθλιό­
τη τα. Έκτίσθη αύτοκρατη,ς καΙ άδέσ1tοτος, 1tαρετρά1tη είς την δou­

33. rP'7jyoplou Νόσσ'7jς, PG. 44, 796.
34. PG. 31, 1453.
35. Μ. BMtle:Lou, α.Uτόθt.
36. Μ. Βα.σtλεΙοu, α.Uτόθt.
37. Μ. Βα.σtλείοu, α.!)τόθt.
38. Μ. Βα.σtλεΙοu, PG. 31, 345.
39. Ρωμ. ζ', 10.
40. Γεν. 6',17.
41. Μ. Βα.σtλεΙοu, PG. 31, 344.
42. Μ. Βα.σtλεΙοu, α.Uτόθt.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΊ'2ι .Σ2ΤΗΡΙΑ Η}ΙΩΝ 15

λείαν της άμαρτίας καΙ την έξάρτησιν έκ των γηίνων. Έκτίσθη ε­

χων άπραγμάτευτον την ζωήν, παρετράπη είς την μέριμναν. "Ε­
κτίσθη άπλους καΙ ευθύς, φερόμενος «ευθυ~όλως έπΙ την άλή­
θειαν»43, καΙ παρετράπη είς την διαστροφήν, ωστε να «φαντασιου­
ται περΙ των ουκ όντων ώς όντων»44. ΠαρατραπεΙς του κατα φύ­
σιν είς το παρα φύσιν, πολλάκις παρεδέχθη το παρα φύσιν ώς κα­
τα φύσιν, αγνοήσας το άληθες κατα φύσιν του Δη μιουργου. Δια
της ~ρώσεως του άπηγορευμένου καρπου, «άποστας της των άγα­
θων παγκαρπίας δ άνθρωπος, του φθοροποιοΟ καρπου διά της
παρακοης ένεπλήσθη»45. Τότε «ευθύς ένεκρώθη TC;> κρείττονι ~ίφ,
την άλογον καΙ κτηνώδη ζωην της θειοτέρας άνταλλ αξάμενος »46.
Έντευθεν νόσοι καΙ λύπαι, θλίψεις καΙ πένθη καΙ οδυρμοί καΙ τά
παντοϊα άλλα δεινά του άνθρωπίνou ~ίoυ, μέχρις αυτοΟ του θανά­
του.

Ή πτωσις του "Αδάμ είναι πτωσις της όλης άνθρωπότητος,

διότι η .άμαρτία του πρωτοπλάστου είναι άμαρτία πάντων των
άνθρώπων. Έν TC;> Άδάμ «πάντες ημαρτον»47. "Εν TC;> πρωτοπλά­
στφ εχει περιληφθη παρά του Θεου πασα η προελθουσα έξ αυτου
άνθρωπότης, λέγει δ Γρηγόριος Νύσσης: «τη θείttχ προγνώσει τε
καΙ δυνάμει πασα η άνθρωπότης έν τη πρώτη κατασκευΏ περιεί­
λη1tTαι»48. <Ένεκα τούτου, «διά της παρακοης του ένος d:vθρώπou
άμαρτωλοί κατεστάθησαν οί πολλοΙ»49 καί «TC;> του ένός παρα­
1tTώματι δ θάνατος έ<lιασίλευσε διά του ένος»50 είς πάντας. «Κατα­
μιχθέντος απαξ του θανάτου τη »51 ΆVθρωπίνn «φύσει»5!, «συνδ~ε­
ξηλθε ταϊς των τικτομένων διαδοχαϊς η νεκρότης»52 είς &παντας
τούς άνθρώπους. Τοιουτοτρόπως, «δι" ένός άνθρώπου η άμαρτία
είς τόν κόσμον είσηλθε καΙ διά της άμαρτίας δ θάνατος, καΙ οϋ­
τως είς πάντας άνθρώπους δ θάνατος διηλθεν»53.

«Ε ί ς Χ ώ Ρ α ν μ α κ Ρ ά ν». Μετά την έν "Αδάμ πτωσιν

δ άνθρωπος, ώς δ άσωτος υίός της δμωνόμου παρα<lιoλης, άπεμια­
κρύνθη ετι πλέον του θεου, όστις εΤναι «η ζωή»54. "Εγκατέλιπε την
πηγην της ζωης και «άπεδήμησεν είς χώραν μακράν»55, είς την
δποίαν ύπάρχει η άγνοια της άληθείας, η ποικίλη άμαρτία καΙ ~
σκιά του θανάτου 56 . "Εκεϊ περιηλθεν είς λήθην των θείων, άπέ<lιαλε

43. Μ. Βο:σιλεΙοιι, PG. 32, 865. 50. Ρωμ. e', 17.

44. }Ι. Βο:σιλεΙου, ο:ΙΙτόθι. 51. ΓΡΎjγOρίOΌ N6σσΎjΙ;;, PG. 44, 1021.
45. ΓΡΎjγOΡΙOΌ N6σσΎjΙ;;, PG. 44, 1021. 52. ΓΡΎjγOρίOΌ N6σσΎjΙ;;, ο:ότόθι.
46. ΓΡΎjγoρΙoυ N6σσΎjΙ;;, ο:υτόθι. 53. Ρωμ. ε', 12.
47. Ρωμ. e', 12. 54. Ίω. ιδ', 6.
48. PG. 44. 185. 55. Λουχ. ιε', 13.
49. Ρωμ. e;', 19. 56. Mcιτθ. 8', 16.
 16 Η ΛΙΡΕ:ΣΙΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙ:ΣΜΟΙ

την αίσθησιν του κάλλους των έ1tουρανίων, έ1tεδίωξε την ήδονήν,

'Προσεκολλήθη είς τα αίσθητα καΙ κατήντησεν είς το «λψι{) ά'Πόλ­
λυμαι! »57. Ό &Υιος 1tατηρ της Έκκλησίας Μ. 'Αθανάσιος διδά­
σκει, δτι ή έΚ1tεσουσα ψυχη δεν ήρκέσθη είς την έ1tίνοιαν της κα­
κίας, άλλα «κατ' όλίγον καΙ είς τα χ'είρονα έαι>τιΊν έξάΥειν ηρξα­
το»58. Έ'Πορευθη την δδοντης ά'Πωλείας καΙ εφθασεν είς -τrαχυλην
ά-Υνοιαν. Έζώθη, ώς άλλος 1tονηρος δδοι'Πόρος, «την των Θείων λή­
θην»59, εμαθε τας διαφόρους γηίνας ήδονάς, καΙ ηρχισε να τέρ­
'Πεται 'Προς τα 1tάθη του σώματος. Κατ' άκολουθίαν συνή-θισε να
ά1tο~λέ'Πn μόνον είς τα 'Παρόντα αίσθητα καΙ να 'Πρoτιμ~ τας έ'Πι­
θυμίας άντΙ των άληθινων καΙ τας φαντασίας άντΙ των 'ΠΡαΥματι­
κων. Τοιουτοτρό1tως σκοτισθείσα, ένόμισεν δτι ούδεν άγαθον ύ­
'Πάρχει 'Πέραν των ~λε1tομένων, «άλλα μόνα τα 'Πρόσκαιρα καΙ τα
σωματικα είναι τα καλά»βΟ.
ΠολλοΙ άνθρω'Ποι, κτηνωδως σκε1tτόμενοι, 'Παρεδέχθησαν ώς
ύ'Πάρχοντα μόνον τα φαινόμενα. Οδτοι δρίζουν την διάρκειαν της
ζωης έκάστου άνθρώ1tουμέχρι του τάφου, «έλ'Πίδα μη εχοντες
καΙ άθεοι έν τι{) Kόσμ~»61. Έν τι{) ~ί~ των έ1tιδιώκουν την ήδονήν,
κατα το «φάγωμεν καΙ 'Πίωμεν, αϋριον γαρ ά'Ποθνήσκομεν»62, καΙ
έν τέλειά'Ποθνήσκουν άμεταμέλητοι. Τινες τούτων δεν ίκανΟ1tΟΙ­
ουνταιείς τον ήδονικον ~ίoν, ήττωνται ύ'Πο των 'Παρόντων δεινων,
ά1tογοητεύονται καΙ θέτουν ~ίαιoν τέρμα είς την έ1tίγειον ζωήν
των. 'Άλλοι άνθρω1tΟΙ σκέ'Πτονται συνετώτερον. Ύ1tΟ1tτεύονται τα
φαινόμενα καί, συμ1tεραίνοντες έκ των κακων συνε1tειων έν τη 'Πα­
ρούση ζωη, δια~λέ'Πoυν την ά1tάτην των 'Παρόντων. Λόγ~ δε του
κάλλους καΙ της άρμονίας της κτίσεως, δέχονται ϋ1tαρξιν άλλου
κόσμου καΙ 1tιστεύουν είς θεόν. Έκ τούτων, οί εϋ1tιστοι άσ1tάζον­
ται άφρόνως άνθρω1tίνας γνώμας καΙ φαντασίας 1tEpi των έ1tέκει­
να, 'Πλανωνται μακραν της άληθείας καΙ 1tί1tτουν είς το ψευδος.
Οί δε είλικρινείς καΙ σκε1tτόμενοι σo~αρως ζητουν την άλήΘειαν
'Πέραν των φαινομένων, ύ1tεράνω των ήδονων του ~ίoυ καΙ μακραν
των ά1tλως άνθρω1tίνων έ'Πινοιων.
Οί τελευταίοι ουτοι είναι οί άνθρω1tΟΙ, οί δ1tοίοι ζητουν τον
Κύριον, «'εί άρα γε ψηλαφήοειαν αύτον καΙ εϋροιεν»63, ώς λέγει
δ Ά1tόστολος του θεου. Οδτοι, άναζητουντες την άλήθειαν 1tέραν
των δρωμένων καΙ ύλικων 1tραγμάτων του κόσμου, ζητουν κατα
~άσιν Αύτον τον θεόν, δ δ1tοίος είναι «ή άλήθεια»64. 'Ε1tιζητουν­

57. Aoux. ιε', 17. 61. Έφ. 5', 12.

58. ΒΕΠΕ-Σ, 30, 37. 62. 1 Κορ. ιε', 32.
59. :Μ. Άθα.να.σίοu, α.ΙΙτόθι. 63. Προ ιζ', 27.
60. 1tI. 'Αθα.να.σίοu, a.Uτόθι. 64. Ίω. ιδ', 6.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩt ΣΩΤΗΡΙΑ ΗΜΩΝ 17

τες την άληθινην ζωην 6τcεράνω των σωματικων καί των ήδονων
του ΙSίoυ, όρέγovται τcάλιν Αύτου του Κυρ(ου, δστις είναι «ή ζωή »65,
ή δντως καΙ μακαρία ζωη των άνθρώτcων. Μη ίKανoΤCOΙOύμενoι δε
είς τάς άτcλως άνθρωτcίνας έτcινoίας, άλλά τρετcόμενoι τcρoς ευ­
ρεσιν σταθερωτέρας ΙSάσεως του άνθρωτcίνoυ τcνεύματoς καί άλη­
θινης διδασκαλίας τcερΙ των ύΤCεΡKειμένων του κόσμου τούτου, φέ­
ρονται τcρoς τον Κύριον, δ ότcoιoς είναι «ή δδός»66, «ή άΤCάγOυσα
είς την ζωήν»61. Οί άνθρωΤCOι των ούρανίων τούτων έκζητήσεων
μιμουνται τον άσωτον υίον έΤCιστρέφOVΤα είς τον τcατέρα. Καθως
έκεινος έτcoρε6ετo ΤCεινων είς τον οίκον του τcατρός του, σΤCOυ καΙ
οί μίσθιοι αύτου έΤCερ(σσευOν άρτων, δμοίως καΙ οδτοι φέρονται
τcρoς τον θεόν, «ΤCεινωντες καΙ διψωvτες την δικαιοσύνην»68 Αύ­
του, ή δτcoία τcληρoί τά σύμτcαντα καΙ KαλύΤCΤει τούς ούρανούς.

2. .
Β ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΣΩΤΉΡΙΑ

«θ ε ο ς έ φ α ν ε Ρ ώ θη έ ν σ α Ρ κ ί». ·0 Κύριοςήμων Ίη­

σους Χριστός, διά της ΤCαραΙSOλης του άσώτου, «την cXνθρωΤCίνην ά­
θλιότητα δείκνυσιν... ίστορικως διηγούμενος την άΤCoφOίτησιν αύτου
(του άνθρώΤCOυ) καΙ την άσωτείαν»69. Ό τcάνσoφoς θεος δεν έΤCα­
ναφέρει τcρότερoν τον άνθρωΤCOν «τcρoς την έξ άρχης εύκληρίαν»10
του τcαραδείσoυ, τcρΙν οδτος «είς έαυτον έλθείν καί μελετησαι τά
της μεταμελείας ·ρήματα»l1. ·0 έΤCιστρέψας άσωτος της ΤCαραΙSO­
λης άΤCOKατεστάθη είς τόν ΤCαΤΡΙKόν οίκον, άφου τcρoηγoυμένως
δ τcατήρ του, ίδων αύτόν μακρόθεν έΤCιστρέφOντα, «έστcλαyXνίσθη
καΙ δραμων έΤCέΤCεσεν έΤCί τόν τράχηλον αύτου καί κατεφίλησεν
αύτόν»72. ΚαΙ δ έκζητων τόν θεόν άνθρωτcoς άναγενναται «άνω­
θεν»73, έτcειδη δ «θεός έφανερώθη έν σαρκί»74 καΙ «έΤCεσKέψατO ή­
μας»75 ώς άνθρωτcoς. «·0 γίός καΙ Λόγος του θεου»76 εκλινεν ού­
ρανούς καΙ KατέΙSη έΤCΙ την γην, «ώς δρόσος ·Αερμων ή KαταΙSαί­
νουσα έΤCΙ τά δρη Σιών»71. ?Ηλθε τcρός τιμας τούς καθημένους «έν
xώρ~ καΙ σKΙ~ θανάτου»78 ώς χαρμόσυνος «άνατολη έξ ϋψους»79
καΙ έΤCέλαμψεν ώς «φως μέγα»80. ·0 Λόγος του θεου, 5στις είναι
«το φως τό άληθ ινόν, δ φωτίζει τcάντα άνθρωΤCOν έρχόμενον είς τον

65. Αότόθt. 73. 'Ιω. γ', 3.

66. ΑΙΙτόθι. 74. 1 Τιμ. γ', 16.
67. )ίC,(τθ. ζ', 14. 75. Aoux. c,(', 78.
68. l{C,(τθ. εΙ, 6. 76. "Ιμνος.
69. ΓΡ'ηγορ(ο!) Νόσσης, PG. 44, 1144. 77. Ψcxλ. ΡΛΒ/, 3.
70. ΓΡΎjγOρίO!) NόσoΎj;, C,(Uτ6θι. 78. }[C,(τθ. δΙ, 16.
71. ΓΡ'ηγορίο!) NίισσΎjς, C,(Uτόθι. 79. Aoux. c,(', 78.
72. Λουκ. ιε' ι 20. 80. Μσ.τθ. δΊ 16.

2
18 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟ! ΟΙΚΟfΜΕΝΙΣΜΟf

κόσμον»81, «σαρξ έγένετο»82 καΙ ένηνθρώπησε, «δια την ημετέραν

σωτηρίαν»83.
~H ένανθρώπησις του θεου ητο α1tαραίτητος δια την σωτηρίαν
του 1tε1tτωκότος &νθρώ1tου. Κατα τον Μ. ~Αθανάσιον, οί ανθρω1tΟΙ
μετα την 1tτωσιν d:1tεστράφησαν «την 1tρος τον θεον θεωρίαν»84
καΙ έν «τοϊς αίσθητοϊς τον θεον άνεζήτουν»85, 1tλανώμενοι καΙ θεο­
1tοιουντες «ανθρώ1tους θνητούς καΙ δαίμονας»86. «Τούτου ενεκα ό
φιλάνθρω1tος καΙ κοινος 1tάντων Σωτήρ, δ του θεου Λόγος λαμ­
(!)άνει έαυτ<tJ σωμα (δηλαδη άνθρω1tίνην φύσιν), καΙ ώς ανθρω1tος
έν άνθρώ1tοις αναστρέφεται» 87. 3 Αναστρέφεται έ1tΙ γης ώς ανθρω­
1tος, ίνα οί ανθρω1tΟΙ, «άφ~ &ν ό Κύριος έργάζεται, δια των του
σώματος εργων, d1t~ αυτων νοήσωσι την d:λή'θειαν, καΙ δι~ αυτου
τον Πατερα λογίσωνται»88. ·0 θεός Λόγος ένηνθρώ1tησεν, ίνα, δ­
πως γνωρίζεται έν τη κτίσει, οϋτω γινώσκηται καΙ έν τη &νθρω1tί­
νη φύσει. Τοιουτοτρό1tως, 1tληρων τα 1tάντα καΙ 1tερι(!)άλλων τόν
ανθρω1tον 1tανταχόθεν, δια της έαυτου γνώσεως, να όδηγήση του­
τον είς θεογνωσίαν. «ο θεός «σωμα d:vέλα(!)εν... ίν', lSo1tEP έν τη
κτίσει δια των εργων γνωρίζεται, οϋτω καΙ έν άνθρώ1t<tJ έργάσηται,
καΙ δείξη έαυτόν 1tανταχου, μηδεν ερη μον της έαυτου Θειότητος
καΙ γνώσεως καταλιμ1tάνων»89.
Κατα τον Μ. Βασίλειον, τα άνθρώ1tινα δεν έ1tιδέχονται αλλην
διόρθωσιν, «εί μη δια μόνης της του θεου Λόγου είς ανθρώ1tους
έ1tιδημίας»90. <Όταν ό θεός απηγόρευσεν έν 1tαραδείσφ το ξύλον
«του γινώσκειν καλον καΙ 1tονηρόν»91, εί1tε 1tρος τόν ~Aδάμ, δτι,
«η δ' αν ήμέΡ<t φάγητε d1t' αυτου, θανάτ<tJ O:1tοθανεϊσθε»92. Τοι­
ουτοτρό1tως ό θεός ένομοθέτησε «θανάτ<tJ d:1tοθνήσκειν τόν αν­
θρω1tον»ίι3, έαν 1tαρα(;η την θείαν έντολήν. <Ένεκα τούτου, μετα
την γενομένην 1tαρά(!)ασιν της έντολης, ε1tρε1tεν ό ανθρω1tος έξά­
1tαντος να ά1tοθάνn. «ουκ άληθης γαρ ην ό θεός, εί, εί1tόντος
αύτοϋ α1tοθνήσκειν ή μας, μη ά1tέθνnσκεν ό ανθρω1tος»94 άμαρτή­
σας. ~Aλλα ητο δλως άδύνατον να ψευσθΏ ό νομοθετήσας θεός,
δστις είναι ή άλήθεια. Συνε1tως, ό θάνατος έ1tεκράτησε δια της
άμαρτίας καΙ ίσχυσε νόμ<tJ καθ' ήμων . 95
θανάτου, λΟΙ1tόν, «ην
χρεία, καΙ θάνατον ύ1tερ 1tάντων εδει γενέσθαι, ίνα τό 1tαρα 1tάν­

81. Ίω. (1:, 9. 89. Μ. •Αθανασίοιι, ΒΕΠΕΣ, 30, 112.

82. Ίω. σ':, 14. 90. ΡΟ. 30, 461.
83. Σόμοολον τ1jς ΠΙσΤΖως. 91. Γεν. 6', 17.
84. ΒΕΠΕΣ, 30, 86. 92. Αότόθι.
85. Μ. •Αθανασ'οu, αότ6θι. 93. &1. •ΑθανασΙοιι, ΒΕΠΕΣ, 30, 79.
86. Μ. •ΑθανασΙοu, αι}τ6θι. 94. Μ. ΆθανασΙοιι, αότ6θι.
87. Μ. Άθανασίοu, ΒΕΠΕΣ, 30, 86 - 87. 95. Μ. 'AOιxvιxaLOU, αδτ6θι.
88. Μ. 'AOιxvιxa (οι>, ΒΕΠΕΣ, 30, 87.
 Η ΕΝ ΧΡl.ΣΤΩt .ΣΏΤΗΡΙΑ ΗΜΏΝ 19

των όφειλόμενον γένηται»96. Δεν ητο δυνατόν να λυθΏ άλλως «των

άνθρώτrων ή φθορά, εί μη δια του τrάντως (έξάτrαντoς) άτroθα·
νείν» 91. ~E πειδη δε ητο άδύνατον να άτrOθάν!l ύπερ των άνθρώπων
ό Θεός Λόγος, άθάνατος ων καί αυτοζωή, «τούτου ενεκεν τό δυ­
νάμενον άποθανείν έαυτC;> λαμ~άνει σωμα»98, δια της ένανθρω­
τrήσεως. Λαμ~άνει τό άνθρώτrινoν σωμα ό Θεός, ίνα τουτο άντΙ
τrάντων άνθρώπων ά'Ποθάν!l, «καί δια τόν ένοικήσαντα Λόγον α­
φθαρτον διαμείν!l καΙ λοιπόν άτro 'Πάντων ή φθορα 'Παύσηται τη
της άναστάσεως χάριτι»99.
Έτrί 'Πλέον, ή φθορα του άνθρώπου, δια του 'ΠρoτrατOΡΙKoυ
αμαρτήματος, δεν ητο εξωθεν του σώματος, άλλ~ εΙχε γίνει είς
αυτο το σωμα 1ΟΟ • ~Eό:ν δ θάνατος ητο εξωθεν του σώματος, «εξω­
θεν εδει καΙ την ζωην αυτου γεγονέναι» 101. Έτrειδη «έν σώματι
συνεπλάκη δ θάνατος»102 καΙ οϋτω, μετ' αυτου ων, κατεκράτει αυ­
τό, «άνάγκη καΙ την ζωην συμ'Πλακηναι TC;> σώματι, ίνα άντενδυ·
θεν το σωμα την ζωήν, άπo~άλ!l την φθοράν» 103. Έαν δ Θεός Λό·
γος ηρχετο είς τον κόσμον, εξω όμως του σώματος. καΙ ουχί έν
αυτc;> TC;> σώματι, θα ήττατο ύπ' Αυτου δ θάνατος φυσικώτατα,
διότι δεν ίσχύει δ θάνατος κατα της ζωη ς 104. Άλλα το σωμα δεν
θα έσώζετο, διότι θα «εμενεν έν TC;> σώματι ή 'Προσγενομένη φθο­
ρά»105. ~ΈνεKα τούτου, «ένεδύσατο σωμα δ Σωτήρ, ίνα, συμτrλα­
κέντος του σώματος τη ζωΏ, μηκέτι ώς θνητον άπομείν!l έν TC;>
θανάτφ άλλ' ώς ένδυσάμενον την άθανασίαν, λοιπον άναστό:ν ά­
θάνατον διαμείνΏ»106. ~o Υίος καΙ Λόγος του Θεου, δδτroίoς εΙναι
ή ζωη των άνθρώτrων, «ένεδύσατο σωμα, ίνα τόν θάνατον έν τc;>
σώματι εύρων άπαλείΨ!l»101. <Όπως το ύπάρχον έντος του οίκου
.σκότος διαλύεται δια της είσαγωγης του φωτός, «οϋτως δ ένδυ­
ναστεύων τΏάνθρωπίν!l φύσει θάνατος τΏ 'ΠαΡOυσίς:c της Θεότητος
ήφανίσθη»108. Δια της ένανθρωπήσεως του Θεου, το θνητον σωμα
«ένεδύσατο τον άσώματον του Θεου Λόγον» 109. 'Έχον δε τό σωμα
«ενδυμα την ζωήν»ll1Ί δεν φo~εϊται πλέον θάνατον, ουδε την φθο·
ράν.

«'Έ δ ε ι τr α θ ε ϊ ν τ ό ν Χ Ρ ι σ τ ό ν». Χάριν της σω­

96. Μ. Άθα.να.σΙοu, ΒΕΠΕ.Σ, 30, 91. 104. Μ. •Αθα.να.σCou, α.ι)τόθt.

97. Μ. Άθα.να.σΙοu, ΒΕΠΕ.Σ, 30, 81. 105. Μ. Άθα.να.σΙοu, α.ι)τόθt.
98. Μ. •Αθα.να.σΙοu, α.ι)τόθt. 106. Μ. >Αθα.να.σίοu, α.i)τόθt.
99. Μ. •Αθα.να.σ(οu, α.ι)τόθt. 107. lf. Άθα.να.σίου, α.i)τ6θt.
100. Μ. Άθα.να.σΙοu, ΒΕΠΕ.Σ, 30, 111. 108. Μ. Βα.σtλεΙοu, PG. 31, 1461.
101. Μ. 'Αθα.να.σΙοu, α.i)τόθt. 109. Μ. •Αθα.να.σΙου, ΒΕΠΕ.Σ, 30, 112.
102. Μ. Άθα.να.σίοu, α.i)τ6θt. 110. Μ. •Αθα.να.σίου, α.δτόθt.
103. Κ. Άθα.να.σίοtl, cώτ6θt.
 20 Η ΑΙΡΕΣΙΣ Tor οικοrΜΕΝΙΣΜοr

τηρίας του αιιθρώτroυ, ό θεος Λόγος γενναται έτrΙ γης ώς ανθρω­

τroς, άλλά «χωρίς άμαρτίας:~ll1. Λαμ~άνει «το ήμέτερον»112 σωμα,
.:ούχ άτrλως, άλλ~ έξ άKράνrOυ (αμoλύνroυ) καΙ άμιάντou (ά­
yvης), άνδρό<; άπείρου παρθένου, καθαρόν καΙ οντως dμιγες της
άνδρων συνουσίας» 113. Ό θεός, «δυνατος ων καΙ δημιουργος των
δλων, έν τΏ Παρθένct> κατασκευάζει έαυτφ ναον το σωμα, καί Ιδιο­
ποιείται τουτο ωστrερ οργανον, έν αύτφ Υνωριζόμενος και ένοι­
κων» 114. ·0 ένανθρωπήσας Λόγος του θεου ε'λα~εν αγιον μεν άν­
θρώτrινoν σωμα, άλλά «δυνάμενον άτroθανείν» 115. Διότι, ώ,ς τrρoε­
λέχθη, «θανάτου ... ην χρεία, καΙ θάνατον υτrερ πάντων εδει γενέ­
σθαι» 116, θάνατον δε σταυρου ΙΙ7 . ·Oπωσδήτroτε «εδει παθείν 'τον
Χριστόν» 118, ίνα ή άμαρτία άφανισθΏ καΙ ό θάνατος κατανικηθΏ,
καΙ «διά σταυρου εδει γενέσθαι την σωτηρίαν των πάντων»119. Έ­
πειδη τrάντες είμεθα υτrεύθυνoι «τΏ του θανάτου φθoρ~»120, «άτro
των ήμετέρων το δμοιον λα~ων»121 σωμα ό Σωτήρ, «άvτΙ τrάντων
αύτο θανάτct> παραδούς, προσηγε τφ ΠατρΙ»l22 φιλανθρώπως. Προσ­
ηγε τφ ΠατρΙ το έαυτου σωμα «ώς ίερείον καΙ θΟμα τrαντoς έ­
λεύθερον σπίλου» 123. Διά της τrρoσφoρας δε «του καταλλήλου» 124,
.:έτrλήρoυ το όφειλόμενον έν τφ θανάτct>>>125 Αύτου, καΙ «άτro τrάν­
των εύθύς των όμοίων ήφάνιζε τον θάνατον» 126. ·0 Κύριος ήμων
Ίησοϋς Χριστος παρέδωκεν έαυτον εΙς τον θάνατον του ΣταυροΟ,
ίνα «αύτος υτrερ τrάντων τrάσχων ... καταργήσΏ τον το κράτος εχον­
τα του θανάτου, τούτέστι τον διά~oλoν, καί άτrαλλάξΏ τούτους,
δσοι φό~ct> θανάτου διά τrαντoς τοΟ ζην ενοχοι ησαν δουλείας»127.
ΤΟ σωμα του θεου Λόγου επαθε μέν, άλλά δεν έφθάρη. Πά­
σχον έν τφ Σ ταuρφ το αγιον σωμα του Κυρίου, «ούκέτι κατά την
ίδίαν φ6σιν έφΘείρετο, άλλά διά τον ένοικήσαντα του θεου Λό­
γον, έκτος έγίνετο φθορας»128. Διά του Σταυρου συνέ~αινoν τά
δύο ταυτα τrαράδoξα καΙ σωτήρια διά το άνθρώτrινoν γένος: καί
ό θάνατος πάντων, καΙ ό άφανισμος του θανάτου. «Ό πάντων
θάνατος έν τφ κυριακφ σώματι έτrληρoυτO, καΙ ό θάνατος καΙ
ή φθορά διά τον συνόντα Λόγον έξηφανίζεΤΟ»129. Άμφότερα ταυτα

111. Έ6. δ', 15. 121. ~I. 'Aθcι.νcι.σ!oυ, α.ίιτόθι.

112. Μ. 'ΑθαΝσ;σίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 81. 122. Μ. 'Aθα.'ίcι.σίoυ, αUτόθι.
113. Μ. Άθα.να.σΙου, σ;ϊιτόθι. 123. Μ. Άθα.να.σίΟΙJ, σ;ίιτόθι.
114. Μ. 'AOiVIXaCou, α.ϊιτόθι. 124. Μ. 'ΑθCtνα.σΙοu, α.Uτόθι.
115. Μ. ' Αθα.να.σίου, α.Uτόθι. 125. Μ. Άθα.να.σΙου, α.ίιτόθι.
116. ,Μ. Άθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 91. 126. Μ. 'ABCt'Jaaiou, CtUτόθι.

117. Φιλ. ο', 8. 127. ΈΟ. ο',

14 - 15, καΙ Μ. Άθα.νcr.­
118. Λουκ. κδ', 26. οίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 91.
119. JιI. Άθα.να,σίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 95. 128. Μ. 'Aθανcι.σίoυ, α.ίιτόθι.
120. 11. Άθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 81. 129. Μ. Άθα.ναοΙου, cr.ι)τόθι.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΏι ΣΩΤΗΡΙΑ ΗΜΩΝ 21

κατεδείχθησαν δια της τριημέρου άναστάσεως του Κυρίου. «Έν

τΏ της αναστάσεως χάριτι»130 ή φθορα των άνθρώτcων τcαύεται
καί αφανίζεται. Δια τουτο. «ούκέτι νυν ωστcερ τcάλαι κατα την
του νόμου άτcειλην θανάτ<t> άΤCOθνήσKOμεν οί έν Χριστc;> τcιστoί ­
τcέτcαυται γαρ ή τοιαύτη καταδίκη-»131. Τώρα «κατα το του σώ­
ματος θνητον διαλυόμεθα μόνον τc;> χρόν<t>. δν έ κά~Τ<t> δ θεος ω­
ρισεν. ίνα κρείττονος άναστάσεως τυχείν δυνηθωμεν»132. Δια του
θανάτου του θνητου σώματος ήμων. «ούκ άτcoλλύμεθα διαλυόμε­
νοι»l33. άλλα στcειρόμεθα έν τΏ γη τcρoς άνάστασιν. Δίκην των κα­
τα~αλλoμένων έν τη γη σΤCερμάτων. «ώς σΤCειρόμενOΙ αναστησό­
μεθα. καταργηθέντος του θανάτου, κατά την του Σωτηρος χά­
ριν»l<14ι της αναστάσεως.

-Η Χ ά Ρ ι ς τ η ς ά ν α σ τ ά σ ε ω ς. -Η δοθείσα τcαρα
του Σωτηρος ήμων Χάρις της άναστάσεως «ούδεν ετερον ήμίν έ··
τcαγγέλλεται, 11 την είς τό άρχαίον των ΤCεΤCτωKότων άΤCOKατάστα­
σιν»135. -Η τφοσδωκομένη Χάρις τηςάναστάσεως «έτcΆVoδός ... τίς
έστιν έτcί την 'Πρώτην ζωην»136 καί έ'Πιστροφη του άνθρώ'Που είς τον
τcαράδεισoν, έκ του ότcoίoυ άτcε~λήθη, λόγφ της άνθρωΤCOKτόνOυ
άμαρτί ας137. Αυτη «ή είς το άΡXαϊOνάΤCOKατάστασις»B8 τqυ τcε­
'Πτωκότος άνθρώτcoυ είναι έτcάνoδoς εΙς ~ίoν τινα άγγελικόν, άλλα
καί 'Πλέον τι τούτου, ητοι εΙς την θέωσιν. "Ότcως 'l'rρo της τcαρα~ά­
σεως ό ~ίoς του άνθρώτcoυ «άγγελικός τις ην»139, ούτω «καΙ ή
τcρoς το άρχαϊον της ζωης ήμων έτcάνoδoς τοί.ς αγγέλοις ώμοίω­
ται»140, άλλα καΙ ΤCλέOν τι τούτων έγένετο 141 . Οί αγιοι αγγελοί
«είσι λειτουργικα ΤCνεύματα»142. «αί δε των αγίων μάλιστα ψυχαί
κατ' είκόνα θεου δεσΤCOΤΙKα ΤCΝεύματα»143. Έαν δε μετα την 'Παρα­
κοην ήλαττώθη ό ανθρω'Πος «~ραχύ τι ΤCαρ' άγγέλους»14\ δια της
του «θεου Λόγου καθ' υΤCόστασιν ένώσεως, έν αύτC;> μείζόν τι γε­
γένηται» 14;}. ·0 'Ποτέ κτισθείς «κατ' εΙκόνα θεου» ανθρωΤCOς καί
εΤCειτα «άχρειωθείς δια την άμαρτίαν, νυν δια της έν XpLOΤC;> σωτη­
ρίας «γέγονε το αμα θεφ»l~,θεOΤCOιηθείς έν ΧριστC;> κατα μετο­
χην καί Χάριν.

130. Μ. ' Αθανσ.:ιΙσu, α~τόθL, 139. ΓΡΤιγΟΡΙΟΌ Νόσσηζ,ro. 44, 188.

131, Μ, Άθα'iσ.c;Ιοu, αUτόθι. 140. Γρηγορίου Νόσσ'ης, ιχΙΙτόθι.
132. Μ. Άθ:χνασΙου, αUτόθι. 141. ΓριΓ(ΟΡΙΟΌ ΝόσσΥΙς, PG. 44, 1345.
133. Μ. 'Αθσ.νσ.σ(ου, ιχUτ6θι. 142. ΈΟ. ιχ', 14.
134. Μ. Άθανασ!οιι, ιχUτόθι. 143. ΓΡΥΙγΟΡΙΟΌ ΝόσσΥΙς, PG. 44. 1345.
13:"ι. ΓΡΥΙγορ!οιι Nόσ:'Ύj;, PG. 44, 188. 14'.1. ψ'αλ. Η', 6.

13ι). ΓΡΥΙγορ(οιι ΝόσΟ'ης, αότόθι. 145. ΓΡΤιγορΙοιι ΝόσσΥΙς, PG. 44, 134f'}.

137. Ι'ΡΥΙγορ [οιι Νόστης, αΙΙτόθι. 146. ΓΡΤιγΟΡΙΟΌ ΝόσσΥΙ';, ΙΧδτόθι.

138. ΓΡYιΎop~oυ N60aYj;, PG. 41. fi3i).
22 Η ΑrΡΕΣΙΣ Tor οικοrΜΕΝΙΣΜοr

·0 θεός «ένηνθρώπησεν, ίνα "ιμεϊς θεoτro ιηθωμεν» 141. ·0 Λόγος

του θεου «σωμα λα(;ών ... καΙ έθεoτroίησεν oτrερ ένεδύσατο» 148. <'0­
'Πως «ώς άνθρωτroς ό Χριστός άτrέθανε καΙ ύψώθη»149, οϋτως ώς
&νθρωτroς ελα(;εν «oτrερ είχεν άεΙ ώς θεός»150. τουτο δε έγένετο
κατα την θείαν οίκονομίαν, «ίνα είς ήμας φθάση καΙ ή τοιαύτη δο­
θεϊσα χάρις»151. Τούτέστιν ή θέωσις, κατα μετοχην καΙ κατα τό
μέτρον της κτιστης άνθρωτrίνης φύσεως, δια της ένσωματώσεως
ή μων είς τόν ένανθρωτrήσαντα Υίόν του θεου. Δια της ένσωματώ­
σεως ταύτης, «του Υίου μετέχοντες, του θεου μετέχειν λεγόμεθα'
καΙ τουτό έστιν, δ ελεγεν, ίνα γένησθε θείας κοινωνοί φύσεως» 152.
Δια της κατα Χάριν και μετοχην ταύτης θεώσεως έν ΧρισΤ<t>, τrλη­
ρουται ή σωτηρία ήμων. Δια τουτο «ού ξενισθήσονται αί ούράνιαι
δυνάμεις (;λέτroυσαι τους συσσώμους έκείνου τrάντας ήμας είσα­
γομένους είς τας χώρας αύτων» 153. Δια της έν XplσT<t> ταύτης θε­
ώσεως οί σ<t>ζόμενοι έγKαταλείτroυν τό τrαρα φύσιν, έτrανέρxσν­
ται είς το άρχαίον κατα φύσιν καΙ χωρουν τrέραν αύτου, είς τό
ύτrερ φύσιν. ~Aναyεννώμενoι άνωθεν έν Χριστ<t>, έγKαταλείτroυν τό
τrαρα φύσιν, είς τό ότroίoν τrεριηλθOν δια την άμαρτίαν, καΙ «έτrΙ
τό κατά φύσιν καλόν έτrανέρxoνται»154. Άνακαινιζόμενοι οϋτω Kατ~
είκόνα του κτίσαντος αύτού ς 155, τελειουνται έν Χριστ<t>, χω ρουν
είς τό «καθ' όμοίωσιν» θεου καΙ δια(;αίνουν είς τό ύτrερ φύσιν. "Ον­
τες δέ <ωίοΙ θεου ζωντος»156, 'Προορίζονται δια αίώνιον ζωην καΙ
«αίώνιον (;άρος δόξης»151 Κυρίου Παντοκράτορος.

«·0 ε σ Χ α τ ο ς •Α δ ά μ». ·0 σαρκωθεΙς. γίός και Λόγος

του θεου «αύτός έστιν ό τrΡOσδOKώμενOς Χριστός»158 και «οστός
έστιν άληθως ό σωτηρ του κόσμου»15!), ό τrρoαγγελθείς δια των
τrρoφητων. Ό Κύριος ήμων Ίησους Χριστός ηλθεν έξ ούρανου έτrι
γης ώς «ό δεύτερος άνθρωτroς»160 και «ό εσχατος 'Αδάμ»161, «ίνα,
ωστrερ δι' αύτου γεγόναμεν, οϋτω και έν αύτ<t> των τrάντων λύ­
τρωσις άτro των άμαρτιων γένηται» 162. <'Oτrως, διά της τrαρα(;ά­
σεως του τrρώτoυ χοΤκοΟ άνθρώτroυ •Αδά μ 163, άμαρτωλοι καί ενο­
χοι θανάτου κατεστάθησαν οί τroλλoί, οϋτω καί, δια της δικαιο­

147. Μ. Άθctνctσίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 119. 155. ΓΡϊ((ορίου N1aarι;:;,PG. 44, 1049.
148. }ΟΙ. 'AOctvctatOU, ΒΊ:ίJΠΕΣ, 30, 157. 156. Ρωμ. θ', 26.
149. 11. Άθctvctσίου, (Χότόθι. 157. 2 Κορ. ~', 17.
150. Μ. ' Αθct'lctσiου, (Χότόθι. 158. Μ. ΆθιχνασΙου, ΒΕΙΙΕΣ, 30, 164.
151. Μ. 'AOctvctatOIJ, cι.ότόθι. 159. Ίω. δ', 42..
152. Μ. 'AOctvctato'J, ΒΕΙΙl'~Σ, 30, 136 χcι.Ι 160. 1 Κορ. ιε', 47.
2 ΠέΤί?' ιχ', 4. 161. 1 Ι(ορ. ιε', 45.
153. Μ. Άθcι.νιxσΙ()υ, ΒΕΠΕΣ, 30, 158. 1Η2. Μ. >Aθzνctσιoυ, ΒΕΠΕΣ, 30, 164.
154. Μ. Βιχσιλειου, PG. 31, 1381. 163. 1 Κορ. ιε', 45, 47.'
\ Η ΕΝ ΧΡΙΣΤ2ι ΣΩΤΗΡΙΑ ΗΜ2Ν 23

σύνης καΙ του σταυρικου θανάτου του δευτέρου έ'Πουρανίου l64 άν­
θρώ'Που, του έσχάτου fι δευτέρου Άδάμ, του Κυρίου ήμων Ί ησου
Χριστου, «δίκαιοι κατασταθήσονται οί τroλλoί»165. "Ό'Πως, «δια της
τrαραKoης»166 του 'Πρώτου Άδάμ, «είς 'Πάντας άνθρώ'Πους εφθασεν
ή άμαρτία» 167 καΙ «6 θάνατος δ ιηλθεν» 168, οϋτω «δια της ύτrαKO­
ης»169 του δευτέρου Άδαμ καΙ της άνατρο'Πης του οφεως, δηλαδ,ή
του δια@)όλου, 'Παρ' Αυτού, «είς 'Πάντας άνθρώτroυς ή τοιαύτη ίσχυς
δια@)ήσεται»170. "Ό'Πως το τrαρά'Πτωμα του τrρώτou ΆVθρώ'Πoυ ύ­
τrηρξεν άμάρτη·μα 'Πάντων των άvθρώτrων, οδτω καΙ ή νί κη του νέου
άνθρώτroυ, του θεανθρώ'Που Κυρίου ήμων Ίησου Χριστου, είναι
καΙ ήμων νίκη κατα,της άμαρτίας καΙ του θανάτου, είς άνάστασιν
ζωης.
Έ'Πειδή δια της άμαρτίας του •Αδάμ, «έξ άνθρώ'Πων είς άν­
θρώ'Πους 6 θάνατος έκράτησε»l71, «δια της ένανθρω'Πήσεως του
θεου Λόγου, ή του Θανάτου κατάλυσις γέγονε, καΙ ή της ζωης ά­
νάστασις»172 δια 'Πάντας άνθρώ'Πους. «Έτrειδή γαρ δι' άνθρώ'Που
6 θάνατος, καΙ. δι' άνθρώ'Που άνάστασις νεκρων. "'Ωστrερ γαρ έν τ~
, Αδαμ τrάντες ά'Ποθνήσκουσιν, οϋτω καΙ. έν Xριστ~ 'Πάντες ζωο'Ποι­
ηθήσονται»173. «"Όθεν γαρ είσήλθεν είς τον κόσμον 6 θάνατος, έκεϊ­
θεν 'Πάλιν καΙ έξ~Kίσθη (έξεδιώχθη). Δι' άνθρώ'Που είσήλθε, δι' άν­
θρώ'Που καΙ έξοικίζεται. "Ο τrρωτoς ανθρωτroς ηνοιξε τ~ θανάτ~ τήν
είσοδον' δια του δευτέρου ή ζωή άντεισάγεται»174. «·0 θάνατος, 6 έν
τft σαρκί, δια του "Αδαμ είς ήμας τrαρα'Πεμφθείς, KατεKότrη ύ'Πό
της θεότητος»175, ή δε «άμαρτία έξηναλώθη ύτrό της δικαιοσύνης
της έν Xριστ~ Ίησου»176. "Ένεκα τούτου, «ούκέτι ... νυν ώς κατακρι­
νόμενοι άτroθνήσKoμεν, άλλ' ώς έγειρόμενοι 'Περιμέvoιμεν την κοι­
VΗν 'Πάντων άνάστασιν»177.

«Ε ί κ ώ ν τ ο υ θ ε ο υ τ ο υ ά ο Ρ ά τ ο υ». "Ο Μονογενής

Υίός καΙ Σοφία του θεου «είκών έστι ... του Πατρός»178, 6μοούσιος
καΙ άΙδιος. «Ού γcφ εξωθέν έστι γραφομένη ή του θεου είκών»179, 0­
τrως τα κτιστά, «άλλ' αύτός δ θεος γεννητής έστι ταύτης, έν η
έαυτόν δρων τrρoσχαίρει ταύηl»180. Τοιαύτη είναι ή είκών του Πα­

164. 1 Κορ. ιε', 48. 173. 1 Κορ. ιε', 21 - 22.

165. Ρωμ. ε', 19. 174. ΓΡΤιΎορίου N,joaYj;;, PG. 44, 521.
166. Αυτόθι. 175. lf., Βα.σιλεΙοu, PG. 32, 972.
167. Μ. ' Αθα,να,σ!ου, ΒΕΠΕΣ, 30, 166. 176. ΙΙ. Βα.σιλείου, αυτόθι.
168. Ρωμ. ε', 12. 177. Μ. 'Αθανασίοu, ΒΕΠΕΣ, 30, 83.
169. Ρωμ. ε', 19. 178. ΆΙ. Άθανσ.σίου, ΒΕΠΕ-Σ, 30, 139.
170. Μ. 'Αθα.να,σ(οu, ΒΕΙΙΕΣ, 30, 166. 179. Μ. 'Αθανα,σΙου, ΒΕΠΕΣ, 30, 140.
171. Μ. Άθα.·ια.σ(οu, ΒΕΠΕΣ, 30, 83. 180. Μ. ' Αθα.να.σίοu, α.ΙΙ,τόθι.
172. Μ. Άθα,νασΙου, αΟτόθι.
24 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τοι ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

τρός, «οίός έστιν ό ταύτης Πατήρ»181. Πάντα τα κτιστα δια του

Λόγου καΙ Σοφίας του θεου «έγένετο, καΙ χωρΙς αύτου έγένετο
ούδε εν δ γέγονεν» 182. της δημιουργου καΙ αληθινης ταύτης Σο­
φίας του θεου είκων καΙ «τύπος έστΙν ή έν Kόσμ~ έκχυθείσα σοφία
καΙ έπιστήιμη»l83. Ή έν Kόσμ~ αϋτη σοφ'ία ένεκτίσθη π-αρα της α­
ληθινης ΣοφΙας «έν τοίς εργοις»18\ καί, ενεκα τούτου, «οί μεν
ούρανοΙ διηγουνται δόξαν θεου, ποίησιν δε χειρων αύτου αναγ­
γέλλει το στερέωμ:α» 185. Ό άνθρωπος έκτΙσθη παρ α του έν Τριάδι
θεου «κατ' είκόνα ... καΙ καθ' όμοίωσιν»186 Αύτου. Έδημιουργήθη
ό άνθρωπος είκων της Είκόνος του Πατρός, ενεκα δε τούτου διά­
φορος των άλλων κτιστων. Πλην του ανθρώπου, «ούδεν ετερον
Θεc;> έκ των οντων ώμοίωται»187. ΤΟ δημιούργημα άνθρωπος είναι
τρόπον τινα «εμψuχoς είκών ... κοινωνουσα TC;> αρxετύπ~ καΙ της
αξίας καΙ του όνόματος»188 Αύτου. Ό άνθρωπος ελα~ε ψυχην νΟΕ­
ράν, δια της όποίας περινοεί τον θεόν, KaBOpq: «των οντων την
φύσιν λογιOlμC;>>>189 καΙ δρέπει τον ηδιστον καρπον της σοφίας» 19().
CΩς είκων δε θεου νοείται είς εκαστος άνθρωπος, αλλα καΙ πά­
σα ή ανθρωπίνη φύσις, ή διήκοuσα «από των πρώτων» ανθρώπων
«!μέχρι των έσχάτων». «Πάσα τοίνυν ή φύσtς, ή από των πρώτων μέ­
χρι των έσχάτων διήκουσα, μία τις του οντος έστΙν είκών»191.
Δια της πτώσεως του Άδάμ, ηχρειώθη ό άνθρωπος ώς «κατ'
είκόνα». cQ Θεός, έν τ4> έλέει Αύτου, ανακαινίζει τον άνθρωπον
ώς «κατ' είκόνα», «αύτης της του θεου είκόνος παΡαΥενομένης,
του Σωτηρος ήμων Ίησου Χριστου»192. Δι' ανθρώπων δεν ητο δυ­
νατη ή σωτηρία, «έπεΙ Κ'αΙ αύτοΙ κατ' είκόνα γεγόνασι»193. Άλλα
ούδε δια αγγέλων, «ούδε γάρ, ούδε αύτοί είσιν είκόνες»194. «ΚαΙ
ουκ άλλου ην το κατ' είκόνα πάλιν ανακτίσαι τοίς aνθρώπoις' εί
μη της είκόνος του Πατρός» 195. «'Όθεν ότου θεου Λόγος δι' έαυ­
του παρεγένετο»196 ένάνθρώποις, «ίν' ώς είκων ων του Πατρός, τον
κατ' είκόνα ανθρωπον ανακτίσαι δυνηθη»19'ί. Ό Θεος Λόγος σαρ­
κωθεΙς πρoσέλα~ε τον δλον ανθρωπον, έκ ψυχης καΙ σώματος συγ­
κείμενον, ητοι «τέλειον σωμ:α έκ της άγίας Παρθένου· λέγω δε εμ­

181. Μ. 'Aθ~ν~σίoυ, ~lιτόθι. 189. 1\1. Β:χσιλείου, PG. 31, 212.

182. 'Ιω. ~', 3. 190. Μ. B~σιλείoυ, ~ίιτόθι.
183. Μ. Άθ~ν~σίoυ, ΒΕΠΕΣ, 30, 24fί. 191. Γρ-ηϊορίou Νόσσ-ης, PG. 44, ·185.
184. Μ. 'Aθαν~σίoυ, αίιτόθι. 192. 1\1. Άθ~ν~σίoυ, ΒΕΠΕΣ, 30, 85.
185. Μ. 'Αθανασίου αίιτόθι, Χ:Χί Wαλ. 193. :Μ. Άθ~ν~σίoυ, ~ίιτόθι.
ΙΗ', 2. 194. Μ. 'Aθ~ν~σίoυ, ~ίιτόθι.
186. Γεν. 17.', 26. 195. Μ. Άθ~ν~σίoυ, ΒΕΠΕΣ, 30, 90.
187. ΓΡ"Ιίγορίου Νό σσ"lί ς , PG. 44, 128. 196. Μ. Άθ~νασίoιι, ΒΕΠΕΣ, 30, 85.
188. ΓΡ"ΙίγΟ;Jίοu Νόσσ-ης, PG. 44, 136. 197. Μ. 'Aθ~ν~σΙoυ, αίιτόθι.
Β ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι ΣΩΤΗΡΙΑ ΗΜΩΝ 25

ΨUx oν καΙ εννουν» 198. Το σωμα τοΟτο, αν καΙ ητο τέλειον, δηλαδή
δ ολος ανθρωπος, «χωρίς άμαρτΙας»199, έν τούτοις δεν ητο τετε­
λειωμένον, αλλα ατελές, διότι ελει'Πεν έκ τοϋ άνθρώπου «ή ά:θα­
νασία, καΙ ή εΙς τον 'Παράδεισον δδός»2(Ο.Δια τοϋτο «θνητον»201 η­
το το ή μέτερον σωμα, το δ'Ποϊον προσέλα(;εν δ Κύριος. ·0 θεός
«Λόγος το ατελες 'Περιτίθεται σωμα ... ίνα, ανθ' ήμων την όψειλήν
α'Ποδιδο6ς, τα λείποντα τ<{) ά:νθρώπφ δι' έαυτου τελειώση»202. του­
το δε είναι το εργον, το δ'Ποιον εδωκεν είς Αύτον ό Πατήρ, ίνα
'Ποιήση, καί το δποϊον έτελείωσεν2Ο3 • <Όταν εγινεν ό:vθρωτως ό
Σωτήρ, τότε έτελείωσε το εργον τοΌτο, «ίασάμενος τα τραύματα
ήμων καΙ χαρισάμενος ήμιν την έκ νεκρων ανάστασιν»204. Δια της
έν Χριστ<{) οΙκονομίας, «τετελείωται οον έ.ν αύτ<{) καί α'Ποκατεστά­
θη, ώσ'Περ ην κατα την αρχήν γεγονός, το ανθρώ'Πινον γένος, καί
μείζονι μάλλον χάριτι»205. 'Εν Χριστ<{) ανεκτίσθη το «κατ' εΙκόνα»,
καΙ έτελειώθη το «καθ' δμοίωσιν» της ανθρωΊtίνης φύσεως.
·0 θεάνθρω'Πος Κύριος είναι ώς θεος ή αληθινή είκων του Πα­
τρός, καί ώς ανθρω'Πος δ τετ-ελειωμένος «κατ' εΙκόνα» καΙ «καθ'
δμοίωσιν» θεου ανθρω'Πος. Οϋτως δ Κύριος ήμων • Ι ησους Χρι­
στός «έστιν είκων του θεου του αοράτου, 'Πρωτότοκος 'Πάσης κτί­
σεως»206, έν Τ<{) ό'Ποίφ ανακτίζεται το «κατ' εΙκόνα» των σφζομέ­
νων. ·0 θεος 'Προώρισεν οί σφζόμενοι να είναι σύμμορφοι «της
εΙκόνος του υίου αύτου, είς το είναι αύτον 'Πρωτότοκον έν πολ­
λοίς αδελφοϊς »207. ·0 Κύριος είναι ή είκων του' έ'Πουρανίου ανθρώ­
'Που 208
, την δ'Ποίαν καλούμε-θα να φορέσωμεν οί έν Χριστ<{) έγειρό~
μενοι, ο'Πως Ο:λλοτε έφορέσαμεν την εΙκόνα του χοτκου 'Πε'Πτωκότος
Άδά μ209. Ά'Πεκδυόμενοι οί 'Πιστοί «τον 'Παλαιον ανθρω'Πον συν
ταϊς 'Πράξεσιν αύτοΟ»210, καλού με θα να ένδυθωμεν «τον νέον, τον
ανακαινούμενον είς έ'Πίγνωσιν κατ' εΙκόνα του κτίσαντοςαύτόν»211.
Πάντες οί έν Χριστ<{) σιt>ζόμενOΙ, «ανακεκαλυμμένφ προσώπφ την
δόξαν Κυρίου κατο'Πτριζόμενοι, τήν αύτην είκόνα μεταμορ­
φούμεβα α'Πο δόξης εΙς δόξαν»212. Τοιουτοτρό'Πως, ό τύπος καί ή
είκων του Κυρίου «έν ήμϊν είναι»213 καΙ έν τη ΈκκλησίφΗ4, ή δ­

198. 1\1. Άθχνχσ(ου, ΒΕΙΙΕΣ, 33, 217. 206. Κολ. α', 15.
199. Έ6. ~', 15. 207. Ρωμ. '1/', 29.
200. 1\1. 'i\.Ox'Jx:Jfou, ΒΕΠΕΣ, 30, 235. 208. 1 Κορ. te', 49.
201. }Ι. Άθ:χν:χσίου, ΒΕΙΙΕΣ, 30, .162. 209. Αiιτόθt.
202. Μ. Άθ::ινασΙου, ΒΕΙΙΕΣ, ,3Ω, ~35. 210. Κολ. γ', 9.
203. Ίω. ιζ', 4, χ:χι l\1. Άθ;χ,νcx.σίοu, αΌ­ 211. Κολ. γ', 10.
τόθι. 212. 2 Κορ. γ', 18.
204. 1\1. Άθcx.νcx.σΙοu, ΒΕΠΕΣ, 30, ~36. 213. Μ. 'AOavacrfou, ΒΕΠΕΣ, 30, 245.
2(}5. Μ. >Αθcx.'Jασ[οu, αUτόθt. . 214. ΙΙ. Άθα.vα.αίοu, ΒΕΠΕΣ, 30, 247.
26 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

'Ποία είναι σωμα Χριστου 215 .

«Έκκλησία θεου ζωντος». ΌΚύριοςήμωνΊη­

σους Χριστός, θεος ων καΙ δημιουργος των 'Πάντων, έκτίσθ η 216 κα­
τα σάρκα είς τα εργα Αuτου, ίνα τελειώση ταυτα, ώς έλέχθη α­
νωτέρω. ΚτισθεΙς οϋτω κατα σάρκα ό Σωτήρ, εγινεν άρχη των α­
νακτιζσμένων άνθρώ'Πων. Ό Σωτηρ εχει την ά'Παρχην της άνακτι­
σθείσης φύσεως τιμων, δηλαδη την άνθρω1tίνην σάρκα, «ην 'Προσέ­
λα<5εν»217. ''Εχσντος του Σωτηρος την ά'Παρχην ήμων, «άκολο6θως
μετ' αύτον καΙ ό μέλλων λαος κτίζεται»218, ή έτέρα, ή έρχομένη
γενεα του Κυρίου 219
. Είναι δε ή κτιζσμένη νέα αϋτη γενεά,
ή γενεα των άδελφων του Κυρίου, των υίων του θεου καΙ των
θεο'Ποιηθέντων έν Χριστι{) ανθρώ'Πωγ 2Ο
.
Οί ΧριστιανοΙ λεγόμεθα άδελφοι του Κυρίου, οχι διότι είμε­
θα φύσει υίοl θεου, ο'Πως ό Κύρl:ος, άλλα «δια την τσυ σώματσς
όμσίωσιν»221. Έ'Πειδη ό Κύριος Ίησους Χριστος «το κτιστον ένδυ­
σάμενσς γέγονεν τιμίν ομοιος κατα το σωμα, δια rroOrro είκότως
καΙ άδελφος ήμων καΙ 'Πρωτότσκος έκλήθη»222. Οί ΧριστιανοΙ λε­
γόμεθα και «υίοΙ θεου»223, ώς έλέχθη, οχι φύσει, άλλα «θέσει καΙ
κατα χάριν»224. Οί ανθρω'Ποι «OVΤες φύσει κτίσματα»225, δεν δυνά­
μεθα αλλως να γίνωμεν υίοl θεού, έαν μη ύ'Ποδεχθωμεν το Πν'ευ­
μα του άληθινου Υίου του θεου, δηλαδη «την του Πνεύματος χά­
ριν»226. Οί ανθρω'Ποι «έξ άρχης μεν κατα φύσιν έσμεν κτίσμαιτα,
καΙ κτίστης ήμων έστιν ό Θεος δια του Λόγου, ϋστερον δε υίο­
'Ποιούμεθα, καΙ λοι'Πον ό κτίστης θεος γίνεται καΙ Πατηρ ήμων»227.
Άλλα καί, μετα την θέσει καΙ κατα Χάριν υίο'Ποίησιν, «είσΙ 'Πάλιν
οί άνθρω'Ποι 'Ποιήιματα κατα φύσιν»228. <Ωσαύτως νοείται και ή θέ­
ωσις έν Χριστι{).<Ο θεος «γέγσνεν ανθρω'Πος, ίν' ήμας έν έαυτι{)
θεο'Ποιήσn »229. Προς τουτο «έθεο'Ποίησεν ο'Πlερ ένεδύσατο»230 σωμα.
<Ό'Πως λέγεται, δτι ό θεος ένηνθρώτησεν, μη 'Παύων να είναι
Θεός, οϋτω λέγεται, στι το σωμα «ο'Περ ένεδύσατο;) ό Κύριος, έθεο­
'Ποιή-θη, μη 'Παυον να είναι σωμα. ·0 Κύριος ήμων Ίησους Χριστος
λέγεται, δτι ένηνθρώ'Πησε καΙ έθεο'Ποιήθη, δια την έν Αύτι{) ύ'Πο­
στατικην ενωσιν των δύο φύσεων, θείας καΙ άνθρω'Πίνης. ·0 δε αν­
----------------------
215. KcA. σ..', 24. 223. Ρωμ. θ', 26 .
216. 1Ι, 'Αθσ..'ισ..σlοu, BEΠE~, 30, 235. 224. Μ. Άθα.ν:ισlOΙJ, α.ιjτόθι.
217. Μ. 'ΑθocνocσΙοu, αίιτόθι. 225. Μ. Άθαν:ι.σ(οu, ΒΕΠΕΣ, 30, 229.
218. Μ. ' ΑθανocσΙοu σ..ίιτόθι. 226. Μ. ' Αθα.'ια.σ(οu, ΒΕΠΕ.Σ, 30, 230.
219. Μ. 'ΑθocνocσΙοu, α.ΙΙτόθι χ:ι.Ι Ψαλ. 227. Μ. ' Αθα.να.σίοu, ΒΕΠΕΣ, 30, 229.
ΡΑ', 19 καΙ Ψα.λ. ΚΑ', 31. 228. Μ. ' Αθoc'ιocσίοu, ΒΕΠΕΣ, 30, 230.
220. Μ. •Αθανασίοu, ΒΕΙΙΕ.Σ, 30, 229. 229. Μ. Άθανασίοu, ΒΕΠΕΣ, 33, 163.
221. Μ. ΆθανασΙοu, ΒΕΠΕ.Σ, 30, 231. 230. Μ. Άθανσ..σίοu, ΒΕΠΕΣ, 30 ,157.
222. Μ. Άθα.'locσΙοu, αΙΙτόθι.
Π ΕΝ ΧΡΙΣΤ!2L Σ!2ΤΗΡΙΑ ΗΜ!2Ν 27

θρωπος, ένσωματούμενος έν TC;> XPLmC;>, δια του σώματος του Κυ­

ρίου, μετέχει των δωρεων της Θείας φύσεως, μη έκ(6αίνων της άν­
θρωπίνης αύτου φύσεως, άλλα έμJμένων έν αύτη, ώς κτίσ.μα θεου.
Οϋτως οί ΧριστιανοΙ γίνονται «κοινωνοΙ θείας φύσεως, ώς εγρα­
ψεν ό lμακάριος Πέτρος»231.
~O νέος λαός του Θεου άνακτίζεται δια της ένσω'ματώσεως
αύτου έν τC;> Χριστc;>. «Πάντων των άνθρώπων ΆΤCOλλυμένων κατα
τη.ν παρά(6ασιν του Άδάμ, πρώτη των άλλων έσώΘη καί ήλευθε­
ρώθη» ή σαρξ του Κυρίου 232 , «ώς αύτου του Λόγου σωμα γενομέ­
νη»233. Μετα την σωτηρίαν της άνθρωπίνης φύσεως του Κυρίου, οί
άνθρωποι σ~ζόμεθα, «σύσσωμοι τυγχάνοντες»234 ΑύτC;>. Δια τουτο
ό Κύριος ήμων ΊησουςΧριστός «πρωτότοκος λέγεται καΙ εστιν
ήμων»235. ·0 Κύριος είναι, δια το άνθρώπινον γένος, ή ΆΤCαΡXη της
νέας κτίσεως της άναστάσεως236, ό άKρoγων~αίoς θεμέλιος λίθος
της οίκοδομουμένης Έκκλησίας237 καΙ ή κεφαλή Ταότης. «Πάντες
TC;> ένΙ σώματι του Χριστου συνcrnτόμενοι ... εν αύτου γινόiμεθα
σωμα»238 «καί μέλη έκ μέρους»239. Οϋτως, ό Κύριος, «δια της προ­
σθήκης των σ~ζoμένων, οίκοδομεί» την '"Εκκλησίαν έν άγάπη24σ.
Οί άΠΟt'ελουντες την '"Ε κκλησίαν πιστοί γινόμεθα έν Χριστc;> εν,
κατα το έν ΑύτC;>, «σωμα καί κατα την αύτου τελείωσιν»241. '"EνΔUΘέν­
τες πάντες τον Χριστόν, πάντες γινόμεθα «εν σωμα καΙ εν τcνευμα»242.
Οί πάντες, μεταλαμ(6άνοντες του αύτου κυριακου σώματος, «εν γινό­
μεθα σωμα, τον ενα Κύριον εχοντες έν έαυτοίς»243. Γινόμ'εθα δε εν
σωμα, δια του σώματος του Κυρίου, «έν TC;> φρονήιματι καί τη του
τcνεύματoς συμφωνί\χ»244. Προς την ένότητα δε ταύτην φερόμεθα «μέ­
ι .: ι ~'CI - , '\­
χρι καταντησωμεν οι παvτες εις την ενοτητα της πιστεως και της

έπιγνώσεως του υίοί3 τοί3 θεοί3, είς άνδρα τέλεισν»245, κατα την εί­
κόνα τοί3 θεοί3 τοί3 άοράτου, δηλαδή, τοί3 Κυρίου ήμων '"Ιησοί3
Χριστου. Ή ένότης αϋτη εχει πρότυπον την ένότητα τοί3 Κυρίου
μετα τοί3 Πατρός246, δεν είναι δμω·ς ή αύτή. «Έαν καί ήμείς γενώ­
μεθα εν, καθως ό νίος έν TC;> Πατρί, ούκ έσόμεθα ωσπερ ό Υίός,
οΙΥδε ίσοι αύτC;>· άλλο γαρ καί άλλο έσμέν».241

231. Μ. Άθανα.σίου, ΒΕΠΕΣ, 33, 163 240. rPYjjoplou NuooYj~, PG. 44, 949.
καί2 Πέτρ. 1, 4. 241. Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 268.
232. Μ. •Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 231. 242. Μ. Άθανασίου, α.ΙΙτόθι.
233. 11. •Αθανασίου, ο:.υτόθι. 243. lI. ' Αθα.να.σίου, α.υτόθι.
234. Μ. > Αθανασίου, αUτόθt. 244. Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 269.
235. Μ. 'Αθανα.σίου, ο:.ΙΙτόθt. 245. Έφ. ?)', 13.
236. 1 Κορ. Lε', 20, 23. 246. Ίω. ζ', 21 κα,Ι Μ. ΆθανασΙου,
237. Έφ. ο', 20. ΒΕΠΕΣ, 30, 268.
238. ΓΡ1']γορΙου NUooYj,. PG. 44, 1317. 247. Μ. Άθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 269.
239. 1 Ι{ορ. ιο" 27.
28 Η ΑΙΡΕ.ΣΙ.Σ Tor οικοrΜΕΝΙ.ΣΜοr

Οϋτω νοουμένης της έν XpLσTc;, ένότητος των 'Πιστών, ή Έκ­

κλησία όνομάζεται, ως έλέχθη, σώμα Χριστου. «ΠολλαΧΏ Χριστός
ή 2Εκκλησία 'Παρά Παύλου κατοναμάζεται»248. Οϋτως, ό «πρός την
Έκκλησίαν ~λέπων, πρός τόν Χριστόν άντικρυς ~λέπει»249, καί ό
την 2Εκκληοίαν διώKΩV, τον Χριστόν διώκει. Διά τουτο, «Σαύλου
τότε διώκοντας την Έκκλησίαν... ώς αυτός (ό Χριστος) διωκόμε­
νος ελεγε' «Σαυλε, τί μέ διώκεις;»2S0. 21διοποιείτο δε ό Κόριος την
2Εκκλησίανδιά τόν έν Αυή1 ύ'Πάρχοντα τύπον Αυτου καΙ είκόνα.
Διότι ,έν ήi 2EKκλησί~ «τύπος ην αυτου καί είκών»2SΙ. Μετά την
'Π-αρουσ[αν της οίκοδομης της Έκκλησίας έν Tc;, κόσμ<t> ό Χριστός
νοείται συνημμένος μετα της Έκκλησίας. Δεν δύναται να ίδιι τις
'Πλέον τον Χριστόν, εί μη μόνον ήνωμένον μετα της ~E κκλησίας
Κ'αΙ άδυνατεί να γνωρίση τον θεόν, ,έΆV δεν λά~ll την έπίγνωσιν
της αποκεκαλυμμένης αλη'θείας έvτoς της ~EKKλησίας. cO θεός,
«ον ... ουδεΙς έώρακε πώποτε, καθώς φησιν ~ Ιωάννης, ουδε ίδείν
τις δύναται, καθώς ό Παυλος μαρτυρεί11αι, οδτος σώμα έαυτου
την ~EKKλησίΑV έ1roίησεν»252, ίνα οί άνθρωποι, δια της Έκκλησίας,
γνωρίσωμεν «τον έν Tc;, σώμ:ατι του Θεου Λόγον καΙ δι' αυτου τον
Πατέρα»253, πρός σωτηρίαν. "Όπως «οόδεΙς ερχεται 'Προς τον Πα­
τέρα» 254, εί μη δια του Κυρίου ~ Ι ησου Χριστου, οϋτως ουδείς ένου­
ται μετα του Κυρίου, «σύσσωμος aUTc;, γινόμενος»235, εί μη δια
της Έ κκλησίας.

Όρ θ ό δ ο ξ ο ς Κ -α 'θ ο λ ι κ η Έ κ κ λ η σία. cH Έ Κ­
κλησία είναι «Μία»256, δηλ-αδη «μόνη »251. CΌπως εΙς είναι ό σαρ­
κωθεΙς θεός καΙ εν τό σωμα του Κυρίου, οϋτω μία είναι καΙ ή
«Έκκλησία θεου ζώντος» 258. CH «Μία» Έκκλησία είναι έν Tc;, κό­
σμ<t> ό μοναδικός «στυλος καί έδραίωμα της ό:ληθείας»259, τό μόνον
Ταμείον της ανακαινιζούσης Χάριτος του' Άγίου Πνεύματος, καΙ
ή μόνη «<Αγία»260 Kι~ωτός της έν XplσTc;, σωτηρίας. Έκτός της
"Αγίας Έκκλησίας, «ό κόσμος όλος έν Tc;, 'TtOyηpc;, Κείται»261. <Ως
«Μία» καί «"Αγία» ήΈκκλησία είναι «Καθολική»262, μη δυναμένη
να διαιρεθη. Αί κατα τό'Πους Έκκλησίαι δεν κατατέμνουν την 'Εκ­
κλησίαν είς 'Πολλάς, άλλα ά:rcOτελOυν μέλη της «Μιας» ΈKKλη~

248. ΓΡ"Ijγορίοu Nιίoσrι;, PG. 44, 385. 2uu. ΓΡ"ljγfJρίοu Νιίσση;, ΡΟ. 44, 1317.
249. ΓρηγΟΡ(ΟΌ N~σσηι;;, ΡΟ. 44, 1048. 256. Σιίμ60λον τΎίς Π(στεως.
250. ~[. ·ΑθIl.Vll.σίοu, BEΠE~, 30, 247 257. Μ. ΒχοιλεΙou, PG. 31, 1629.
Xll.i 11ρ. θ', 4. 258. 1 Τιμ. γΙ, 15.
251. Μ. Άθll.νll.σίοu, Il.ι)τόθt. 259. Αίιτόθ ι .
252. ΓρηγΟΡ(ΟΌ Νόσσης, PG. 44, 949. 260. Σιίμ130λον 't1j; Πίστεως.
253. Μ. •Αθll.Vll.σΙοu, ΒΕΠΕΣ, 30,86. 261. 1 Ίω. εΙ, 19.
254. Ίω. ιδ', 6. 262. ΣtiμοολfJV 't1jc; ΠΙστεω;.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤ~t Σ~THPIA HM~N 29

σίας. ΤΟ δρατον καΙ &:όρατον στοιχείον της Έκκλησίας δέν μερί­

ζουν ταύτην εΙς δύο ~EKKλησίας, είς δρατην Έκκλησίαν καί είς ά­
όρατον ~EKKλησίαν. ΤΟ &:όρατον καί δρατον στοιχείον της ~EK­
κλησίας &:ποτελουν έν' Xptoτt;> εν, την «Μίαν... Καθολικην»263 ~E Κ­
κλησίαν, την &:ληθfj καΙ Όρθόδοξov ΈκκλησΙαν. Αϊ ;αΙρέσεις καΙ
τα σχίσματα δέν είναι μέλη της Έκκλησίας, &:λλό:. κ·είνται έκτος
τη.ς Έ κκλησίας καΙ ·έVΤOς του κόΟ1μου,δ δποίος «δλος έν Tt;> πο­
νηρt;> κείται».
cH «Μία "Αγία Καθολικη» Έκκλησία είναι ή «Άποστολικη»264
~EKKλησία. Ό Κύριος ώκοδόμησε την Έκκλησίαν έπΙ του Θεμε­
λίου «των •Αποστόλων καΙ των Προφητω·ν, ovτoς &:κρογωνιαίου
αύτου Ίησου Χριστου»265. ~EπΙ του θιεμελίου τούτου έποικοδομοΟν­
'['αι πάντες οί πιστοΙ &:να τους αίωνας. ~Eπί του &:κρογωνιαίου Ίη­
σου Χριστου, πασα ή οίκοδομη της Έκκλησίας «συναρμολογσυ­
μένη αυξει εΙς ναον αγιον έν Κυρίφ»266. Έν Tt;> vat;> τούτφ συνοι­
KOδOμOυvται πάντες σί σφζόμεvoι έν XplσTt;> «εΙς κατοικητήριον
του θεουέν Πνεύματι>.>2~7. Άνα τους αιωνας, ή <Εκκλησία δέν δύ­
ναται να είναι αλλη, εΙ μη ή διασώζουσα &:διάκοπον την διαδοχην
καΙ &:παραχάρακτον την πίστιν. <Όπως ύφίσταται έν Tt;> κόσμφ
σαρκικη πατρότης καΙ διαδοχή, οϋτως ύπάρχει καΙ έν τfi Έκκλη­
σί\χ πνεuματικη έν Xptoτt;> πατρότης καΙ δ~αδoxή. Ό θεος είναι δ
Πατηρ των XρισΤVανωy268. Άλλα καί οΙ Άπόστολοι269 καΙ οί μετ'
αύτους διάδοχοι αγιοι Πατέρες της Έκκλησί ας270, καΙαύτοl λέ­
γονται Πατέρες, «δια το τον τύπον αύτου (του θεου) έν ήμϊν εί­
ναι»271. Δια τουτο είπεν 6 Κύριος, «6 δεχόμενος ύμας έμέ δέχεται,
καΙ 6 έμέ δεχόμενος δέχεται τΟ·ν άποστείλαντά με»272.
Πάντα τα δοθέντα προς σωτη ρίαν παρα του θεου, παρεδόθη­
σαν είς την Έκκλησίαν δια των Άπο στόλ ων, φυλάσσονται δέ καί
φέρονται προς ήμας δια των άγίων Πατέρων .Ταυτα «έκ των Πα­
τέρων ήμων καλως κα!. (5ε(5αίως παρεδόΘησαν»273. ΟΙ πιστοΙ ε'ίμε­
θα «των ... Πατέρων κληρονάμοι»274, καί, «απερ παρ α των άγίων
Πατέρων δεδιδάγμεθα»275, ταυτα πιστεύομεν καΙ «ταυτα τοϊς έ­
ρωτωσιν ήμας διαγγέλλσμεν»276. Μόνον των άγίων Πατέρων ή πί­
στις είναι ή Όρθόδοξος πίστις. "Ως οί αγιοι Πατέρες διετήρησαν,

263. Σ6μβολον τΤις Πίστεως. 271. }f. 'Αθα,ναοίοlJ, ΒΕΠΕΣ, 30, 245.
264. Σόμ60λον τΤις Πίστεως. 272. !Ισ;τθ. t', 40 κα,ί Μ. 'Αθα,ναοίοlJ,
265. Έφ. 6', 20 κα.ι Άπ. χα', Η. α.ότόθι.
266. Έφ. 6', 21. 273. Μ. Άθα,να,σίoιJ, ΒΕΠΕΣ, 31, 193.
267. Έφ. 6', 22. 274. Μ. Bσ;σιλ;;ίoιJ, PG. 32, 392.
268. Μα.τθ. ς', 9. 275. Μ. Bα.oιλείoιJ, PG, 32, 588.
269. 1 Kcιp. δ', 15. 276. Μ. Β"ωιλείου, σ..ότόθι,
270. }Ι. Β:χ::;ιλεΙω, PG. 32, 588.
30 Η ΑΙΡΕΣΙΣ Tor OlKOrMENIΣMOr

οϋτως δ Κύριος έδΙδαξε και οί Άπόστολοι έκήρυξαν 77 . Κατα ταυ­

τα, ή άληθης ΈκκλησΙα, ή Μία, ·Aγ~α, Καθολικη και Άποστολι­
κη Έκκλησία, είναι ή διασώζουσα άνα τους αιωνας τα δό­
γμCX't'α και τους κανόνας, τους τύπους και 1tασαν παράδοσιν του
Κυρίου, διδαχθείσαν παρα των Άποστόλων και φερσμενην η και
διατυπουμένην δια των ·Αγίων ά1tαραχαράκτως. Αϋτη δε ή άλη­
θης Έκκλησία είναι έν τι{) Kόσμ~ μόνον ή ΌρΘόδοξος Καθολικη
~EKKλησία.

</0 π ι σ τ ε ύ σ α ς κ α ι ι? α π τ ι σ θ ε ι ς σ ~ θ ή σ ε­
τ α ι». ·0 αγιος πατηρ της Έκκλησίας Ί ωάννης ό Χρυσόστομος
διδάσκει, δτι σί Άπόστολοι ώκοδόμησαν την Έκκλησίαν έν Πνεύ­
ματι ·Aγί~, «ού δια λίθων, άλλα δια ψυχων και προαιρέσεων»278.
·Ό1tως δ θάνατος της ψυχης είναι θάνατος «προαιρέσεως και γνώ­
μης»279, οϋτω και ή ζωη τη,ς έν Χριστι{) άνα:στάσεως είναι έ1tίσης
ζωη 1tροαιρέσεως και γνώμης της ψυχης. "Ένεκα το 6του , μετα το
άπολυτρωτικον εργον του Κυ.ρίου, δεν σώζονται απαντες οί άν­
θρωποι άδιακρίτως, άλλα οί 'μεν σώζονται, οί δε ά1tόλλυνται. «·0
είς παραλαιμι?άνεται και ό είς 'άψίεται»280 παρα του Κυρίου. Πα­
ραλαμ(?άνεται είς σωτηρΙαν ό πιστος και αψίεται μακρό:ν του θεου
ό άπιστος κατακρι:νόμενος. Δια της δοΘείσης θείας Χάριτος, «ό
πιστεύσας και (?α1tTισθεις σ~θήσεται, ό δε άπιστήσας κατακριθή­
σεται»281. Βασικός και άπαραίτητος δρος της έν Χριστι{) σωτηρίας
παντος ανθρώπου είναι ή όρθη πίστις αύτου προς τον Χριστον και
την Έκκλησίαν Αύτου. cH πίστις αϋτη σημαίνει συμψωνίαν
1tροαιρέσεως και γνώμης της ψυχης προς τον θεόν, δστις είναι ή
ζωή. cH δε ά1tιστία δηλοί άντίθεσιν της ψυχης 1tρος την ζωήν. ·0
Κύριος καλεί «πάντας άνθρώπους»282 «είς σωτηρίαν έτοίμην»283,
έξ αύτων δέ αποδέχεται ταύτην, «δστις θέλει»284. θέλει ό πιστεύων,
δεν θέλει δε ό απιστων.
c' Ο πως .,.
«εις» 285 ειναι
'V
ο
C Κ'
υριος,« Μ"ια» η , Ε κκ λησια»~
' ?86 , '
μια ή

Χάρις του Άγίου ΠνεύΙματος287, μία ή άλήθΕια288 , μία ή έν Χριστι{)

ζωή289, οϋτω μία είναι και ή σώζουσα πί στις290. CH «μία πί­
στις»290 είναι ή παραδοθείσα τrαρα του θεου «α1tαξ»291 «τοίς ά­

277. Μ. Βασιλείου, :PG. 31, 612. 285. Έφ. δ', 5.

278. PG. 48, 832. 286. ΣΙJμοολον τ1jς Πίστεως.
279. Χρυσοστόμου, :PG. 48, 928. 287. Έφ. δ', 4.
280. Ματθ. κδ', 40. 288. Ίω. ιδ', 6.
281. Μάρ. ις', 16. 289. Αότόθι.
282. 1 Τιμ. ο', 4. 290. Έφ. δ', 5.
283. 1 Πέτρ. α', 5. 291. Ίοόδ. 3.
284. Μάρ. '1)', 34.
Η ΕΝ XPIΣTQt ΣQΤΗΡΙΑ HMQN 81

γίοις»291 'Πίστις. ~Ήτoι ή φερομένη έν τη Έκκλησί't διά των eΑγίων

ορθή 'Πίστις 'Προς τον ' Ι ησοί}ν Χριστόν, ή ορθόδοξος 'Πίστις. Διά
της ορθοδόξου 'Π[στεως ή γνώμη της ψυχης ένδύεται τήν 'θείαv α­
λή,θειαν, καΙ ή 'Προαίρεσις αυτης συντάσσεται τψ θεί~ θελήματι.
Οϋτως δ 'Πιστος οικοδομείται, διά της θείας Χάριτος, έν τη Έκ­
κλησί\Χ, ένσωματοΟται έν τψ Χριστψ καΙ γίνεται «καινή κτίσις»292.
Γενόμενος Xρ~στιανOς δ ανθρω'Πος, άνακτίζεται ώς «κατ' εικόνα»,
καΙ άναλαμ~άνων, δι' άγωνος έν τη θεί't Χάριτι, τήν χρηστότητα
~oO Κυρίου, τελειοΟται εις το «καθ' δμοίωσιν» θεοΟ. Στοιχων δ
Χριστιανός «τη α'Παξ 'Παραδοθείση τοίς άγίοις 'Πίστει, ltXEL νοΟν
ετερον έκείνου, δ δ'Ποίος ύ'Πάρχει έν τψ Kό01μ~, ητοι «νοΟν Χρι­
στο Ο »293. Άγωνιζόμενος δε «τον καλόν άγωνα της 'Πίστεως»294,
'Πράττει δοκιμάζων «τί το θέλημα τοΟ θεοΟ, το άΥιαθόν καΙ ιευά­
ρεστον καΙ τέλειον»29S. Τοιουτοτρό'Πως, δ Χριστιανός μεταμορφοο­
ται, «τη άνακαινώσει τοΟ νοος»296 αυτοο καΙ μιμείται «έν τψ ιδί~
~ίω ... της θείας φύσεως τά γνωρίσματα»297. Καί, «έκτός 'Πάντων
των έν κακί\χ νοουμένων γενόμενος, θεος τρό'Πον τινά διά της τοι­
αύτης εξεως γίνεται»298.

Κ ό σ μ ο ς ν έ ο ς. Διά της 'Προσθήκης καΙ τοΟ έν Χριστψ

καταρτισμοΟ των σ~ζoμένων, ή Έκκλησία οικοδομεϊται εις ναόν
Κυρίου αγιον καΙ τέλειον. Διά της Έκκλη,σίας, κτίζεται 'Παρά του
θεοΟ κόσμος νέος, ένψ δ 'Παλαιός κόσμος τοΟ 'ΠονηροΟ καΙ της ά­
μαρτίας φέρεται 'ΠρΟς άφαvισμόν. «Κόσμου γάρ κτίσις έστΙν ή της
Έκκλησίας κατασκευή »299. eΩ,ς ΣUνέ~η κατά την κτίσιν του ύλι­
κοΟ κόσμου, οϋτω γίνεται καί έν 'ΠΡOKειμέν~. Διά της Έκκλη­
σ~ας, «ουρανος κτίζεται καινός ... καΙ γη καινή κατασκευάζεται»300.
eo καινος ουρανός είναι «τό στερέωμα της εις Χριστόν 'Πίστεως,
καθως δ Παυλός φησιν»301. eH δε καινή γη, «ή 'Πίνουσα τον έ'Π' αυ­
τήν έρχόμενον ύετον»302 του θείου λόγου καΙ της Χάριτος του Κυ­
ρίου, είναι οί 'Πιστοί, «οίτινες έν καρδί't καλη καΙ άγαθη»303 άκού­
οντες «τόν λόγον, κατέχουσι καΙ καρ'ΠοφοροΟσιν έν ύ'Πομοvn»304
τάς -θείας άρετάς. Έν τψ νέ~ TOUTt{) Kόσμ~ της Έκκλησίας, ή ορ­
θόδοξος 'Πίστις κεϊται ώς στερεον καΙ άσά!λευτον θε.μέλιον, ή θεία
άλήθε~α έ'Πιλάμ'Πει 'Πανταχόθεν καΙ ή Χάρις τοΟ eΑγίου Πνεύματος

292. 2 Κορ. ε', 17. 299. rP1J"{opCou Ν6σσ1JΙ;;, PG. 44, 104.9.
293. 1 Κορ. 6', 16. 300. rP1JToPLotJ N6σσΎJς, (J.ι)τόθt.
294. 1 Τφ. ι;;', 12. 301. rP1JToPLou Ν6σσ1JΙ;;, cιi)τόθt.
295. Ρωμ. to', 2. 302. ΓΡΎJΤoρΙoιI Ν6σσ1JΙ;;, a.Uτόθt.
296. Αi)τόθt. 303. Δοιιχ. 1J', 15.
297. rp1JopCou Ν6σσ1JΙ;;, PG. 44, 1177. 304. ΑUτόθt.
298. ΓΡΎJ"{opΙoυ N6σOΎJΙ;;, a.U<tόθt.
32 Η ΑΙΡΕ.ΣΙ.Σ ΤΟ! OIKOrMENI.ΣMOr

ζωογονεί ίtρός σωτηρίαν. ~ΆνθρωίtOς δε «ίtλάσσεται άλλος, δ δια

της άνωθεν γεννήσεως ΆVΑKαινιζόμεvoς κατ" είκόνα του κτίσαν­
τος αύτόν»30S. «ΚαΙ φωστήρων φύσις έτέΡα γίνεται3Ο6 , ίtερΙ των
δίtOίων λέγει δ Κόριος, «δτι ύμείς έστε τό φως του κόσμου' καΙ
έν οίς φαίνεσθε ώς φωστηρες έν Kόσμ~»307. «ΚαΙ d:στέρες ίtOλ­
λοΙ»308 γίνονται, «οϊ έν Tt;> στερεώματι της ίtίστεως d:vατέλλον­
τες»308.

Ο ϊ Ό Ρ θ όδ ο ξ ο ι Χ Ρ ι σ τ ι α ν ο ί. Οϊ Όρθόδοξοι
ΧριστιανοΙ ένεσωματώΘησαν είς την "Ορθόδοξον καΙ μόνην "Εκ­
κλησίαν του Κυρίου, δια της δμολογίας της ίtατΡOίtαραδότoυ όρ­
θοδόξου ίtίστεως καΙ της θείας Χάριτος των Μυστηρίων. Έν ήi
"Oρθoδόξ~ ΈKKλησί~ εδρον «την άλήιθειαν»309 καΙ κατέχουν αύ­
την μετα d:σφαλείας. Έντός της "Ορθοδόξου Έκκλησίας ~xoυν
την άίtOKεKαλυμμένην d:λήθειαν του Θεου, την δίtOίαν δ Κόριος ή­
μων ,. Ι ησοϋς Χριστός ίtαρέδωσεν ,είς την Έκκλησίαν, οϊ προφηται
ίtΡOεδήλωσαν, οϊ •Aίtόστoλoι έκήρυξαν, οϊ Μάρτυρες έ(!)ε(!)αίω­
ιο
σαν , οϊ Πατέρες δ ι'εφύλαξαν, οϊ όρθοτομουντες τόν θ'είον λόγον
της d:ληθείας διδάσκαλοι της Έκκλησίας έδίδαξαν καΙ αί Σόνοδοι
καθώρισαν και διετύίtωσαν. Οϊ Όρθόδοξοι ΧριστιανοΙ ίtαρα της
ίtνεtJματκης αύτων μητρός καΙ τροφου "Ορθοδόξου Έ κκλησίας,
καΙ lμόvoν παρ' Αύτης, λαμ(!)άνουν τας <Αγίας Γραφας του θεου
καΙ ώς γράμμα καΙ ώς ίtνευμα. Μόνον ίtαρ' Αύτης τρέφονται ϊtVευ­
ματικως είς ζωην αίώνιον, ώς άλλα «<δρέφη»311 καΙ ίtαιδία έν Χρι­
oτt;>, δια γάλακτος καΙ 'μέλιτος. Δηλαδή, δια της στοιχειώδους
καΙ της στερεας ούρανίου τροφης της ψυχης, ητις είναι δ λόγος
του Θεου. 'Ήτοι, δ άγΙΟΥραφικός θείος λόγος καΙ δ αύτός λόγος
της • Ι ερας Παραδόσεως, ητις είναι ίσοστάσιος, ίσότιμος καΙ ίσό­
κυρος ίtρός την <Αγίαν Γραφήν.
Έντός της <Αγίας αύτων Όρθοδόξου Έκκλησίας, οί Όρθό­
δοξοι ζωογονουνται, δια της d:ίtοκεκαλυμμένης δογματικης καΙ
ηθικης άληθιείας καΙ της Χάριτος των Μυστηρίων. Οϋτως, ώς άλ­
λα «νεόφυτα έλαιων»312, αύξάνονται είς την όρθόδοξον ίtίστιν, είς
την δμολΟΥίαν της ίtίστεως ταύτης καΙ είς την άγάίtην της δμολο­
Υουμένης όρθοδόξου ίtίστεως. Ζωντες δε έντΟς νέφους Μαρτύ­
ρωΥ313 κα! ίtάντων των άίt' αίωνος <Αγίων, καΙ φρουρούμενοι δι'

305. ΓρrιγoρΙoυ Nuaa1jb, PG. 44, 1049. 309. 'Ύμνος.

306. ΓρrιγoρΙoυ Nόσσrις, α,ύτόθι. 310. Μ. Βα.σ!λειος, PG. 31, 612.
307. ΓρrιγoρΙoυ Nόσσrις, α;υτόθι χαΙ Ματθ. 311. 1 Πέτρ. ο', 2.
ε', 14 χαΙ Φιλ. 6', 15 - 16. 312. Ψαλ. ΡΚΖ', 3.
308. Γρrιγoρίoυ Νύσα'!');, αυτόθι. 313. ΈΟ. ι6', 1.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι ΣΩΤΉΡΙΑ ΗΜΩΝ 33

άγίων αγγέλων, φέρoνrαι τφος την κατά Χριοτον τελειότητα.

"EXανr,ες δε έκάστοτε «το 'Πέρας των 'Πραδιηννσμένων», άρχην των
δ1tερκειμένωVΙ 14 , σΚ01tεοουν, ίνα καταντήσουν «σί 'Πάντες είς την
ένότητα της 'Πίστεως καΙ της έ1tιγνώσεως του υloG του θεου, είς
άνδρα τέλειον, είς μέτρον ήλικίας του 'Πληρώ μ ατος του Χριστου»315.
Οί ανά τους αίωνας Όρθόδοξοι, διά της Χάριτος του Κυρίου, δεν
κλυδωνίζονται, ουδε 'Περιφέροντα «1tΑVΤl άνέμ'{) της διδασκαλίας,
έν Kυ(?εί~ (έν α1tάτn) τη των ανθρώ1tων, έν 1tαvoυpytq: 'ΠρΟς την
μιεθοδείαν της 'Πλάνης»316. 'Αλλά 1tροσ1tαθουν, 01tως, «αληθε6σν­
τες ... έν αγά1tπ»317, αυξάνουν «είς αυτον τά 'Πάντα, ος έστιν ή κε­
φαλή, 6 Χριστός, έξ οδ 'Παν το σωμα»318 της Έκκλησίας αύξάνε­
ται «είς οίκοδσμην έαυτου»319.
ιωVl1ες οί Όρθόδοξοι έν τ~ κόσμ'{) τoύτ~, 'Προγεύονται καΙ
έ1tι1tοθουν τά έ1tουράνια άγαθά, «α όψθαλμος ουκ είδε καΙ οος
ουκ ηκαυσε καΙ έ1tΙ καρδίαν ανθρώ1tου αυκ ανέ(?η»320. <Ύψιστον
δε καΙ κατό: 'Πάντα έψετ6ν καΙ μακαριστον των έλ'Πιζομένων αγα­
θων είναι αυτός 6 θεός της δόξης, ή αληθης ζωή. την έλ1tίδα της
αίωνίαυ ζωης εχουν έν Xριστ~ (?e(?atav οί Όρθόδοξαι Xριστιαvoί.
Δια ταύτης, δεν ά1tοκάμναυν αγωνιζόμενοι «τον καλον άγωνα της
'Πίστεως»32Ι, αλλά «δι' δ1tομονης» τρέχουν «τον 'Προκείμεναν ... α­
γωνα, αφορωντες είς τον της 'Πίστεως αρχηγον καΙ τελειωτην • Ι η­
σαΟν»322. Άγωνιζόμεναι, 1tροσ1tαθοuν,έν τη Χάριτι του Κυρίου,
να καθαρίσουν «έαυταυς a1tO 'Πανroς μολυσμοΌ σαρκος καΙ 'Πνεύ­
ματος, έ1tιτελοuνrες άγιωσύVΗν έν φό(?~ θεου»323. Χάριν ταότου,
σ1tOυδάζOυν «το φρόνη μα της σαρκός... δουλαΥωγησαι καί κατα­
'Παλαϊσαι καΙ δ1tοτάξαι τ~ 'Πνεόματι»324.
<Όταν οί Όρθόδοξοι κατορθώνωμεν την έν Xριστ~ αρετήν,
καυχώμεθα μέν, αλλα έν Kυρί~, συμφώνως 'Προς την έvτoλήν:
«6 καυχώμενος έν Κυρί'{) καυχάσθω»325. <Η κατόρθωσις του κα­
λαυ δηλαϊ, οτι «το δλον έν χάριτι»326 ζωμεν καί έν «δωρε~ θε­
ου»326. Έαν δε 1tί1tTωμεν, λόγ'{) 11 της άδυναμίας 11 της αγνωμασύ­
νης ήμων, δεν μέναμεν έν τη 'ΠΤώσει, άλλα έΥειρόμεθα 'Πάλιν. Παλ­
λα άμαρτάνομεν καθ' έ κάστην ή!μέραν καΙ «'Πολλά ... 'Πταίομεν α­
'Παντες»327. <Aιμαρτάνoνrες δέ «τα 'Πλεϊστα οϋτε συνίεμεν (ουδε αν­
τιλαμ(?ανόμεθα) »328. «ουκ άγΥ,ελοί έσμεν, αλλ' άν6ρωrrrοι' καΙ 'Πί­

314. Γρηγορίου ~όσσης, PG. 44, 889. 322. Έ6. ιο', 1 - 2.

315. Έφ. δ', 13. 323. 2 Κορ. ζ', 1.
316. Έφ. ~" 14. 324. Μ. Βασιλείου, PG. 30, 484.
317. Έφ. δ', 15. 325. 1 Κορ. α,', 31.
318. Έφ. δΊ 15 - 16. 326. Μ. Bcισιλε(oυ, PG. 31, 532.
319. Έφ. δ', 16. 327. Ία,κ. γ', 2.
320. 1 Κορ. 6', 9.· 328. Μ. Βα,σtλείοu, α,Uτόθι.
321. 1 Τιμ. ς', 12.
 34 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOrMENI.ΣMOr

1ϊrOμεν καΙ έγειρόμεθα, καί 1tΌλλάκις της αύτης ωρας»329. Δεν α­

πελπιζόμεθα διά τήν έν Χριστφ σωτηρίαν ήμων, λόγ<t> των άμαρ­
τιων μας, αλλά καταφεύγαμενέν μετανοί't είς τον Πατέρα των
οίκτιρμωγ30 καΙ έλεουντα θεόΥ131. Δεν απσστατουμεν απο του θε­
ου, αρνουμενοι την όρθόδοξον πίστιν, ενεκα των πτώσεων ήμων,
αλλά, τούναντίον, κρατουμεν στερρως την πίστιν ταότην «πρός
τον δυνάμενον σώζειν... έκ θανάτου »332. Πάντοτε παραμένομεν πι­
στοί είς τον θεόν, καί, ώς «σκεύη έλέους»333 Αύτου, λογιζόμεθα
μετά των "Αγίων τα ακόλουθα, περΙ της δuνάμεως της εύσε'~είας,
δηλαδή της όρθοδόξou πίστεως: «" Ανθρωπε, ει καΙ πολλαί σου
είσΙν αί άμαρτίαι, κράττει ίσχυρως την 'εις το θείον εύσέ~ειΑV. Δια
γαρ ταότην καΙ αφεσις των άμαρτιων παρα θεου δίδοται καΙ θά­
νατος νικαται καί εις ~ασιλείαν ούρανων ανθρωπος εισελάσαι αρι­
στα δυνήσεται»334. ΚαΙ έπΙ τούτοις προσευχόμεθα προς τον ., Αγιον
θεόν: «ΣοΙ μόν<t> άμαρτάνομεν, αλλά καΙ σοΙ μόν<t> λατρεόομεν'
ούκ οίδαμεν προσκυνείν θεφ άλλοτρί<t>, ούδε διαπετάζειν προς ε­
τερον θεον τας έαυτων, Δέσποτα, χείρας»335.
Δεν έξερχόμεθα της Όρθοδόξου Έκκλησίας, απελπιζόμενοι
διά την σωτηρίαν ήμων, λόγ<t> των αδυναμιων μας. Τούναντίον, πα­
ραμένομεν εσω του ψυχικου τούτou lθεραπευτηρίου καΙ της lμονα­
δικης Kι~ωτoυ της έν Χριστφ σωτηρίας. Έμάθομεν παρα της Ο::πΟ­
ΚΕκαλυμμένης θείας αληθείας, δτι έκτός της Όρθοδόξου 'εκκλη­
σίας δεν ύπάρχει οϋτε ·αλήθεια, οϋτεσωτηρία, αλλα το σκότος του
ψεύδους, ό κατακλυσμος της άμαρτίας καΙ ή αιωνία απώλεια. Έν
τft ΈKKλησί~ έπιγινώσκομεν τούς γνησί ους336 της πίστεως καί α­
ναγνωρίζOlμεν αύτούς έν Χριστφ αδελφούς, κατά θείαν έπι't1αΥήν.
Δι:ατελουμεν ασμένως 'μετά των άδελφωγ31 καί πpoθυμOΠOΙOύμJεθα
νά Κ·<Χ"(1ανοωμεν «αλλήλοuς ·εΙς παροξυσμον αγάπης καΙ καλων ερ­
γων»·338. Λατρεύομεν «όμοθυμαδον έπΙ το αύτό»339 τον έν Τριάδι
θεον έν Χριστφ καΙ κατα την παραδεδομένην διά των "Αγίων έκ­
κλησιαστικήν τάξιν. Τοιουτοτρόπως πιστεύομεν καΙ αγωνιζόμεθα
καΙ ζωμεν, διά του 'θείου έλέOL>ς, καΙ αναμένομεν την «ήμέραν Χρι­
στου »340. Έλπίζομεν «τη·ν κοινήν πάντων ανάστασιν, ην καιροίς ι­
δίοις δείξει ό καΙ ταύτην έργασάμενος καί χαρισάμενος θεός»341.

329. Μ. Βa.σιλeίοu, PG, 31, 1485. ποστολtΧijς Διοχονίa.ς 'tij; ΈΧΧλ1j­

330. 2 Κορ. a.', 3. σta.ς τijς ·Ελλάδος, 1971, σ. 228 ­
331. Ρωμ. θ', 16. 229.
332. ·Ε(3. ε', 7. 336. Μ. Άθa.νa.σίοu, ΒΕΠΕΣ, 35, 312.*
333. Ρωμ. θ', 23. 337. Μ. ' AOa.va.alou, <Χ.ότόθι.
334. Μ. Άθa.νa.σΙου, ΒΕΠΕΣ, 35, 311 - 338. ·Ε6. t', 24 - 25.
312.* 339. Προ (3', 1.
335. Β' Ευχή ·Εσπερ ινου -ci'j; llevt1jxo­ 340. Φιλ. a.', 10.
στijς;, c·Ιερa.τtΧόv., IΧδοσι; -ci'j; Ά- 341. Μ. Άθa.va.σfοu, ΒΕΠΕΣ, 30, 83.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'.

Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ, ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ

1. Η ΑΙΡΕΣΙΕ

«Τί ίδιον Χριστιανου; »342, έρωτ~ ό Μ. Βασίλειος, Καί άπαν­

τ~: «ΤΟ έφ' έκάστης ήμέρας καί ώρας γρηγορείν καί έν τη τελειό­
τητι της προς Θεον ευαρεστήσεως ετοιμον είναι»343. <Η διαρκής
έγρήγορσις, χάριν της εύαρεστήσεως προς τον Θεον κατα το τέ­
λειον Αυτοϋ θέλημα. είναι άναγκαία δια πάντα πιστόν. Εύθραυστα
όστράκινα σκεύη του θείου έλεους είμεθα ώς άνθρωποι οί Όρθό­
δοξοι Χριστιανοί. "Ένεκα τούτου, διατρέχομεν πλείστους όσους
κινδύνουςκαί άπειλο6μεθα όπο άπηνων έχθρων της έν XpLσT4J
σωτηρίας μας. Έφ' δσον χρόνον άναπνέομεν είς την παροϋσαν
ζωήν είναι άνε:Γnσφαλής ή σωτηρία μας καί ή προφύλαξις ταύτης
άναγκαία. Πρόσεχε, λέγει ό αυτος πατήρ Μ. Βασίλειος, άποτει­
νόμενος είς εκαστον πιστόν. Έν τ41 'Παρόντι ~ί<t> δεν πορεύεσαι
έπί φιλίου έδάφους, άλλα δια~αίνεις έν μέσ<t> παγίδων. Δεν ~αδί­
ζεις έπί άσφαλους έπιπέδου γης, άλλα περιπατείς «έπάνω τεί­
χους ύψηλοϋ». "ΌΘεν δεν είναι άκίνδυνος ή πνευματική πτωσις
δια τον καταπεσόντα. «Βλέπε γάρ, δτι έν μέσ<t> παγίδων δια~αί­
νεις καί έπάνω τείχους όψηλου περιπατείς, δθεν ουκ άκίνδυνον
τ41 καταπεσόντι τό πτωμα»344. Έπί πλέον, έν41 εόρίσκεσαι είς την
έπικίνδυνον ταύτην θέσιν, έχθρός δεινός, ό διά~oλoς, άντιπαλαίει
προς σέ. Κατα δε την πάλην, 'Προσάγει πολλα τεχνάσματα έναν­
τίον σου, δια να κατορθώση την πτωσίν σου είς την άμαρτίαν καί
έπιτ6χη την ματαίωσιν της σωτηρίας σου. «Δεινός ό έxθρός'τcoλ­
λά σοι προσάγει τεχνάσματα κατα την 'Πάλην»345. $Εκ των πολ­
λων δε τούτων τεχνασμάτων, τα όποία καταφέρει έναντίον τοϋ
Όρθοδόξου Χριστιανου δ δεινός πολέμιος του άγαθοΟ, τό πλέον
ύπουλον καί έπικίνδυνον είναι ή αίρεσις.

342. ΡΟ. 31. 869. 344. ΡΟ. 32, 349.

34.3. Αδτ6θι. 345. Μ. Βl.%σιλε Ιου, PG. 31, 1508.
 36 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝIΣΜοr

Τ ί ε Ι ν α ι ή α ί Ρ ε σ ι ς. Τί είναι ή αίρεσις; <Ως διδα­

σκαλία θεωρουμένη, είναι κακοδοξία3 46 και ψευδοδοξία347 και έτε­
ροδοξία3 48 . <Ως κακοδοξία ή αίρεσις άvrίKειται είς την Όρθοδο­
ξίαν του θεου, ώς ψευδοδοξία άρνείται την άΊrOKεKαλυμμένην ά­
λήθειαν του Κυρίου και ώς έτεροδοξία καταφρονεί και 'Πολεμεί
την 'Πίστιν και τους Κανόνας349 της Όρθοδόξου Έκκλησίας. <Η
αίρεσις χαρακτηρίζεται 'Παρα των Πατέρων της Έκκλησίας ώς
51 52
άσέ~εια350, ώς ά'Πιστία3 , ώς άθεία3 , ώς εσχατον -τrτωμα της ψυ­
χης353 Κ.α. Οί δε άσ'Παζόμενοι την αίρεσιν αίρετικοι όνομάζονται
'Παρομοίως, ασε~είς354, α'Πιστοι355 , αθεοι356 , έτερόδοξοι357 Κ.α. <Ως
σύνολον δε έ-rεροδόξων νοουμένη ή αίρεσις, είναι ή 'Περιλαμ~ά­
νουσα «τους 'Παντελως ό:'Περρηγμένους (ά'Πεσ'Πασμένους της Έκ­
κλησίας) και κατ' αύτην την 'Πίστιν ά-τrηλλOτριωμένOυς»358, τους
έκφέροντας την κακοδοξίαν των συστη ματικως, έ'Πιμόνως και ά­
μετανοήτως. <Η αίρεσις «άκοινώτητός έστι της Έκκλησίας και
των ούρανων άλλοτρία»359. Δια τουτο «θεομίσητός έστιν ή αίρε­
σις»360, οί δε <, Αγιοι του θεου άναθεματίζουν «'Πασαν αίρεσιν,
τουτέστι τους μη σντας έκ ταύτης της 'Πίστεως της άγίας και μό­
νης καθολικης Έκκλησίας»361. Δια της φράσεως «'Πασαν αίρεσιν»
νοουν οί <Άγιοι και την έν έλαχίστ~ άφισταμένην της Όρθοδο­
ξίας αίρεσιν. Διότι «έν ... μΙKΡ~ 'Πλάνn 'Πολυς ήμάρτηται λόγος»362.
<Η αίρεσις ~λασφη μεί τον θεόν, άσε~εί είς τον σαρκωθέντα
θεον Λόγον, τον Κύριον' Ι ησουν Χριστον και 'Πρoσ~άλλει την Όρ­
θόδοξον Αύτου Έκκλησίαν. <Η αίρεσις άρνειται την άλήθειαν.
καταλύ'ει την 'Πίστιν και άθετεί τους έκκλησιαστικους Κανό νας 363.
Έ'Πι 'Πλέον, φθείρει την άληθιVΗν άγά'Πην, διασ'Π~ την έκκλησιαστι­
κην ένότητα, άφανίζει την κατα θεον είρήνην, 'Πολεμει τηνέν Χρι­
στι{) σωτηρίαν του άνθρώ'Που και όδηγεί ά'Πο της ζωης είς τον θά­
νατον. Δια της αίρετικης διδασκαλίας 'Πλήττεται θανασίμως ή
όρθόδοξος 'Πίστις. <Η όρθόδοξος δμως 'Πίστις, ώς έλέχθη (σελ. 30 ­
31), είναι ό ~ασΙKoς και ά'Παραίτητος δρος της ένσωματώσεως
του άνθρώ'Που έν τι{) Χριστι{) 'Προς σωτηρίαν. <Η δε Έκκλησία αί­

346. Μ. 'Αθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 33, 162. 355. Χρυσοστόμ.ου, ΡΟ. 48, 709.
347. Μ. Βασιλείου, ΡΟ.30, 480. 356. ΓpΎJΎopίoυ ΝΙJσσης;, ΡΟ. 45, 789.
348. :Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 265. 357. Μ. 'Αθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 207.
349. Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 31, 195. 358. Μ. Βα.σιλείου, ΡΟ. 32, 665.
350. Μ. Άθανασίου, αίιτόθι. 359. Μ. 'Αθανα.σίου, ΒΕΠΕΣ, 33, 178.
351. ΓpΎJΎopίoυ NόσσΎJς;, ΡΟ. 45, 789. 360. Μ. ' Αθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 31, 241.
352. Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 31, 230. 361. Μ. Άθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 33, 188.
353. ΓpΎJΎoPΙoυ NόσσΎJς;, ΡΟ. 44, 504. 362. Μ. Βα.σιλείου, ΡΩ. 32, 1076.
354. Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 33,163. 363. Μ. 'Αθα.'ί!Χσίου, ΒΕΠΕΣ, 31, 1.95.
Η ΕΝ ΧΡΙ,ΣΊ'2ι Σ2ΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 87

κοδομείται «δια ψυχων καΙ 'Προαιρέσεων»364, ένουμένων μετα του

Κυρίου, δια της ορθοδόξου 'Πίστεως, εν τn Χάριτι του 'Άγίou Πνεύ­
ματος. Οί ΧριστιανοΙ εξακολουθουν να α'Ποτελουν μέλη του σώ­
ματος του Κυρίου, ητοι της ~EKκλησίας, εφ~ δσον κρατουν καΙ
επαυξάνουν την ορθόδοξον 'Πίστιν. ~Aρνo6μενoι δε την ορθόδοξον
πίστιν, εστω και κατα μι,κρόν, δια της 'Παραδοχης της αίρέσεως,
ά'Ποχωρίζονται του θεου οΙκειοθελως. Δια της α'Πωλείc ς. της ορ­
θοδόξου πίστεως τα μέλη της ~EKKλησίας αποκόπτονται εΘελο­
κάκως του σώματος του Κυρίου ήμων Ίησου Χριστου, εξέρχονται
της Έ'κκλησίας και εκπίπτουν της εν Χριστφ σωτηρίας, ~H 'Πα­
ραδοχη της αίρέσεως είναι σντως ή Εσχάτη πτωσις της ψυχης' «το
εσχατον πτωμά εστι ψυχης»365.

Τ α κ τ ι κ η τ ω ν α ί Ρ έ σ ε ω ν. Ή αίρεσις αναφαίνε­
ται έκάστοτε ώς καινοτομία εν τfi Έκκλησί\χ καΙ εν συνεχεί\χ ανα­
πτύσσεται εις αδιάιλλακτον'Πολέμιον της 'θείας αληθείας. Κατα
τον Μ. Βασίλειον, είναί τινες, οί όποίοι απαξιουν να ακολουθήσουν
άKριιsως τους Πατέρας της ~EKKλησίας καΙ τα παραδεδομένα
παρ~ αύτων δόγματα. «Διό καινοτομίας τινας παρεπινοουσι τ<{)
ορθφ λόγφ (εις τόν ορθόν θείον λόγον), γράφοντες πονηρίαν καΙ
'
άσέΙSειαν»366. Οοτοι πείθονται σχι εις τον αληθινόν Πατέρα θεόν,
αλλα εις «τόν ψευδώνυμον»367 τοιοΟτον, δηλαδη τον αντικείμενον
πρΟς τον θεόν διάΙSoλoy368, τόν πρωτον O'7rορέα των αίρέσεων καΙ
'Παντός κακου. Οί καινοτόμοι ΟΟτοι γίνονται με την σειράν των
πατέ ρες 3ϋ9 της ψευδωνύμου γνώσεως καΙ συγγραφεϊς «των αθέων
δογμάτων»370, «εις οΟς φθάνει το ούαΙ»311 του θεου. πασα αίρεσις
γενναται πάντΟ1"ε ώς άρνησις της θείας Άποκαλύψεως καί ύφί­
σταται ώς διαρκης αντίδρασις 'Πρός τό εργον της εν Χριστφ σω­
τηρίας του ά:νθρώπου. Άνέκαθεν εν εργον εχουν αί αίρέσεις, η­
τοι τόν αδιάλλακτον πόλεμον εναντίον του θεου ήμων Ί ησου Χρι­
στου, εναντίον της Όρθοδόξου Αύτου ~EKKλησ{ας καΙ της εν Χρι­
στφ απολυτρώσεως.
·0 αντίΘεος πόλεμος των αίρέσεων διεξάγεται άσπονδος καΙ
άσίγαστοςανα τούς αίωνας, από της εμφανίσεως της Έκκλησίας
ε'Πι γης μέχρι σήμερον. Ό Μ, ΆΘανάσιος χαρακτηρίζει τον αίρε­
τικόν πόλεμον ώς έπανάστασιν «της ασεΙSείας κατα της εόσε­

364. Χρuσοστόμοu, PG. 48, 832. 368. Ίω. η', «.

365. ΓρηγορΙοι> Ν6σσης, PG. 4·1, 504. 369. Μ. Βα.σιλεΙοt), PG. 30, 525.
366. PG. 30, 525. 370. Μ. Βα.σιλstοu, α.υτόθι.
367. Γρηγορίοι> Νόσσης, PG. 45, 889. 371. Μ. BiXatlsfou, ιχι)τ6θt.
38 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOrMENIlJMOr

~είας»372 καΙ ώς διωγμόν, καθ' ον ή «ευσέ~εια ύττο άσε~είας διώ­

κεται»373. Αϊ αίρέσεις μάχονται κατό: της Έ κκλησίας 1τΟΙΚLλοτρό­
ττως καΙ άναλόγως των καιρων, των ττεριστάσεων καΙ των ττανούρ­
γων ύ1τολογισμων του κινουντος αυτό:ς ττνεύματος της ττλάνης.
Δηλαδή, εμφανως η αφανως, εσωθεν της 'Εκκλησίας η καΙ εξω­
θεν Αυτης. 'Άλλοτε αϊ αϊρέσεις ττολεμουν τήν άλήθειαν εκ του φα­
νερου, κηρύσσουσαι το ψευδος καΙ τήν άσέ~ειαν γυμνη τη Kεφαλfι.
'" Αλλοτε ετταναστατουν κατό: της ευσε~είας, κρυmόμεναι ύττο το
κάλυμμα του γράμματος του βείου λόγου καΙ των νομιζομένων
καλων εργων. 'Άλλοτε ττάλιν αϊ αίρέσεις εξεγείρονται κατό: της
Έκκλησίας εσωθεν Αυτης, λαμ~άνoυσαι μορφήν καλης κατ' αν­
θρωττον εκκλησιαστικης καινοτομίας, Eττι~αλλOμένης δηθεν εκ­
κλησιαστικης μεταρρυθμίσεως καΙ ετταινετης κατό: κόσμον συγ­
χρονισμένης θρησκευτικης ττροστταθείας. ., Αλλοτε δέ ύττεισέρχον­
ται είς τήν Έκκλησίαν εξωθεν, δι' εττιδράσεως της κακοδοξίας
των ΕττΙ των άττροσέκτων ττιστων, η καί Εφορμουν εναντίον Αυτης
κατακτη τι κως.
ΤΟ τελευταίον τούτο Εττιχειρουν ττρο τταντος αί αίρέσεις, αί
δττοίαι άφίστανται της Έκκλησίας καΙ γεωγραφικως. Αί αίρέσεις
δηλαδή εκείναι, αί όττοίαι, άφου άττεσχίσθησαν της Όρθοδόξου
Έκκλησίας, εττεκράτησαν Εττί τινος γεωγραφικου χώρου, οττου
καΙ ώργανώθησαν. Τότε, εκ της θέσεως ταύτης, Εττέρχονται εναν­
τίον της Όρθοδοξίας ώς κατακτητικαΙ έτερόδοξοι δυνάμεις καΙ
άτταιτουν ίταμως τήν ύττοταγήν των Όρθοδόξων. Είς τήν άσε~η
δέ ταύτην έττιδίωξίν των ύττοστηρίζονται ττολλάκις καί τταρό: κο·
σμικης εξουσίας.

2. ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ

Αϊ αϊρέσεις άναφαίνονται άκατατταύστως, καθ' ολην τήν ίστο­

ρίαν της Έκκλησίας, άττο των ττρώτων χρόνων μέχρι σήμερον.
Αϊ αίρέσεις έμφανίζονται έκάστοτε ώς αλλαι δηλητηριώδεις κε­
φαλαΙ της μυθολογουμένης Λερναίας ϋδρας καί άττ·ειλουν έττιμό­
νως τας κατό: τόττους Όρθοδόξους Έκκλησίας του Κυρίου καΙ
τήν εν Χριστ4) σωτηρίαν των Όρθοδόξων ττιστων. Άκολούθως γί­
νεται λόγος ττερί ττλείστων εξ αυτων των αίρέσεων καί δή των
μεγαλυτέρων, κατα τήν άκόλουθον τάξιν. Κατ' άρχας άναφέρον­
ται αίρέσεις των τριων ττρώτων χριστιανικων αίώνων. Κατόττιν εκ­
τίθενται άναφανεϊσαι μετα τούς τρεϊς ττρώτους αίωνας άντιτριαδι­
καί, χριστολογικαΙ καΙ άντιεκκλησιαστικαΙ αίρέσεις. Τέλος θί­

372. ΒΕΠΕΣ, 31, 268. 373. ΒΕΠΕΣ, 31, 195.

 Η ΕΝ XPIΣΊ'Ω~ ΣΩΤΗΡίΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 39

γεται ή α'ίρεσις του Οίκουμενισμου, της όΉοίας διεξοδικη άνά­

Ήτυξις γίνεται είς τό άκολουθουν τρίτον κεφάλαιον.

«) Πρώτcxι «ίρέσεις

Αί Ήρωται αίρέσεις, λέγει ό Μ. Άθανάσιος, έστηλιτεύθησαν

ύΉΟ της Έ κκλησίας «έκ φανερου»374. Ή κακοδοξία των αίρέσεων
τούτων διεγνώσθη εύθυς και κατεΉολεμήθη εύχερως Ήως ύΉΟ των
Χριστιανων, έΉειδη έδιδάχθη Ήαρα, των αίρετικων φανερως.

~I ο υ δ α:ι ζ ο υ σ α ι α ί Ρ έ σ ε ι ς. ~Aρxαιότεραι αίρέσεις

θεωρουνται αί καλούμεναι ίουδα"Ιζουσαι(l). Αϊ αίρέσεις αδται
ώνομάσθησαν οϋτω, διότι τας ήσΉάσθησαν τrρo Ήαντός έξ ~Ioυ­
δαίων Χριστιανοί, οί όΉΟΙΟΙ, κακοδόξως φρονουντες, ένόουν τον
Χρ ιστ ιανισμόν ώς • Ι ουδα'ίσμόν (2) .
Έκ των αϊρέσεων τούτων, οϊ Ναζιραίοι, άσε~ως φρρνουντες
Ήερι του Κυρίου ήμων Ίησου Χριστου, ήρνουντο την Θεότητα Αύ­
του. Τόν έδέχοντο ώς ανθρωΉον, γεννηθέντα φυσικως και έμΉνευ­
σθέντα ύΉό του Πνεύματος του Θεου, δτrως καΙ οϊ προφηται (3).
Οϊ δε ΈλκεσαΊται ελεΥον, όμοίως, τόν Χριστόν «ανθρωτroν κοι­
νως Ήασι ΥεΥονέναι» (4), δηλαδή, Υεννηθέντα δΉως Ήάντες οί αν­
θρωτroι. ΈΉηρεασμένοι δε έκ της Υνωστης Ήλάνης του ΠυθαΥόρου
Ήερι μετασαρκώσεως, έδίδασκον άσε~ως τόν Χριστόν «Ήολλάκις
Υεννηθέντα και Υεννώμενον ... άλλάσσοντα Υενέσεις καΙ μετενσω­
ματούμενον» (5). Έτrι Ήλέον, ήσχολουντο με την άστρολΟΥίαν καΙ
την μαΥείαν (6). ~EΉειδή, λΟΙ'Τίόν, οϊ Ί ουδαίζοντες αίρετικοί έδφα­
σκον οϋτως άΉροκαλύΉτως. τό:ς ψευδοδοξίας των, έΥίνοντο άντι­
λητrτoΙ Ήαρα των Χριστιανων ώς «Ήλανωντες καΙ Ήλανώμενοι»375.
<Ένεκα τούτου κατεΉολεμήιθησανεύχερως Ήως Ήαρα της Έκκλη­
σίας καΙ άΉεδείχθησάν, δτι δεν φρονοΟν την άλήθειαν του Θεου,
άλλα τό:ς άσε~είς Ήλάνας των • Ι ουδαίων καΙ των είδωλολατρων.

Γ ν ω σ τ ι κ α Ι α ί Ρ έ σ ε ι ς. Κατό: τους τρείς Ήρώτους

χριστιανικους αιωνας άνεφάνησαν, έκτός των ίουδα"ίζουσων, και
αί λεΥόμεναι Υνωστικαί αϊρέσεις. Αϊ αϊρέσεις αδται ώνομάσθη­
σαν Υνωστικαί, διότι οϊ όΉαδοί των Γνωστικοί ίσχυρίζοντο, δτι
άνύψουν δηθεν την χριστιανικην Ήίστιν είς Υνωσιν(7). 'ΈλεΥον,
δτι «ηρχοντο είς αμεσον θέαν του Θεου, έλάμ~ανoν θεϊον Πνευμα
καί οϋτως άΉέκτων αμεσον Υνωσιν των θείων Ήραγμάτων» (8). Οί
Γνωστικοι Ήροσε'Τίάθουν να στηρίξουν την χριστιανικην διδασκα­
λίαν, δια Ήαραδοχης διδαΥμάτων ξένων Ήρος τόν Χριστιανισμόν.

374. ΒΕΠΕΣ, 30, 123. 375. 2 Τιμ. r" 13.

40 ,Η ΑΙΡΕ.ΣΙ:Σ ΤΟΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙ:ΣΜΟΙ

~EδίδασKoν τήν ϋπαρξιν δύο άρχων, του άγαθου θεοΟ καΙ τήν άνε­
ξάρτητον καΙ αίωνίαν ϋλην, ώς εδραν του κακου. Μεταξυ άΥαθου
θεου καΙ ϋληςέδέχοντο πληθος μεσαζόντων δντων (9). ·0 Γνω­
στικισμός προέκυψενέκ του θρησκευτικου συγκρητισμου της έπο­
χης του καΙ άπετέλεσε κραμα έλληνικων, ,άνατολικων, ίουδατκων
καΙ χριστιανικων στοιχείων (10) .
Ή μεγάλη πλάνη καΙ κατάπτωσις του ΓνωστικισμοΟ καταφαί­
νεται είς τας έπΙ μέρους κακοδοξίας των αίρεσιαρχων του καΙ
όπαδων αύτων. <ο Σίμων ό Μάγος π.χ., ό όποίος ήλέγχθη ύπο
του ~Aπoστόλoυ Πέτρου είς τήν Σαμάρειαν, διότι έζήτησε να λά­
ι9η τήν Χάριν του <Αγίου Πνεύματος έπΙ χρήμασιν&76, έκήρυσσεν
έαυτον δύναμιν τοΟ ·Υψίστου θεου ένανθρωπήσασαν καΙ θεόν! (11)
~Hσxoλείτo δε καΙ οδτος με τήν μαγείαν(12). Οί αίρετικοΙ Νικο­
λαίται έδείκνυον «άδιαφορίαν ι9ίου τε καΙ ι9ρώσεως» (13), έδίδα­
σκον δε καΙ εζων τήν πορνείw 77
(14). Ή α'ίρεσις του Βασιλε[δου,
(20ς αίών) , άκολουθουσα τα «~Aριστoτέλoυς του Σταγειρίτου δό­
γματα, ού Χριστου» (15) καΙ πέραν τούτων παραλογιζομένη, ώμί­
λει άνοήτως περί ύπάρξεως πολλων κατωτέρων θεων μετα τόν
ενα άγαθον θεόν. Οδτοι άποτελουν δηθεν τους μεσάζοντας μετα­
ξυ θεου καΙ ϋλης. Έπίσης έ'δίδασκεν άσει9ως, δτι ό Σωτήρ δεν
ένηνθρώπησεν, ουδε έσταυρώθη άληθως, άλλα φαινομενικως! (16)
"Η αίρεσις του ΜοντανισμοΟ έδίδασκε το κατάδηλον ψεϋδος, δτι
ό άρχηγος αυτου Μοντανός (20ς αίών) είναι δηθεν ό Παράκλη­
τος, δηλαδή τό Πνευμα το "Άγιον καΙ ό φορευς της τελευταίας
καΙ τελειοτάτης άποκαλύψεως(17). "Η δε αίρεσις του Μαρκίωνος
(2&; αίών) έκήρυσσε καΙ αϋτη τlΊν ϋπαρξιν δύο θεων καΙ άπέρρι­
πτε τήν Παλαιαν Δ ιαθήκηv3 78 , άλλα καΙ πλείστα ι9ιι9λία της Και­
νης Διαθήκης (18).

Ή αίρεσις του περσικου γνωστικισμου (19), ό Μανιχατσμός, ώ­

μίλει όμοίως περΙ δύο θεων(20) , άπέρριπτε τήν Παλαιαν Διαθή­
κηv3 , παρεδέχετο τον δοκητισμοv3 8Ο καΙ κατέληγε να άρνηται τήν
79

έλευθερίαν του άνθρώπου(21). Τόν Κύριον ήμων Ίησουν Χριστον

τον έθεώρει μόνον ανθρωπον καί τον έξίσωνε δυσσε~ως προς τόν...
~Αδάμ, τόν Νωε, τον ~A~ραάμ, προς τόν... Βούδδαν, τον Ζωροά­
στρην κ.α. (22). Άνώτερον πάντων τούτων παρεδέχετο οχι τον Κύ­
ριον, άλλα τον αίρεσιάρχην αύτου Μάνητα (30ς αίών) , του όποίου
ό Βούδδας, ό Ζωροάστρης καΙ ό Κύριος ύπηρξαν πρόδρομοι! (23).
"Η ι9λάσφη μος έξίσωσις του Κυρίου πρός άνθρώπους, 11 καί ή ύπο­

376. Πρ. "Ij', 20. 379. l\'1. Άθα.νΖσ(οο, α.ι)τόθt.

377. Άπ. 6', 14-15. 380. Μ. Άθ~να.σίoo, ΒΕΠΕΣ, 33, 155.
378. ~1. 'Αθα.να.σtοu, ΒΕΠΕΣ, 31, 222.
Π ΕΝ ΧΡΙΣΤ2ι ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 41

τίμησις Αυτου εναντι του αίρεσιάρχου Μάνητος εγίνετο (;άσει της

οικουμενικης άντιλήψεως του Μάνητος, 'ΠερΙ της 'Παραδόσεως της
μιας άλη-θείας. Ό αίρεσιάρχης, δηλαδή, Μάνης «διέ(;λεη:εν εΙς τον
κόσμον την ένότητα της 'Παραδόσεως της μιας άληθείας κατά δια~
φόρους καιρούς καΙ ύη:ο διαφόρους μορφας διά σειρας ά'Πεσταλ­
μένων» (24). "Ο Μάνης εσκέ'Πτετο νά ένώση -θρησκευτικως Άνατο­
λην καΙ Δύσιν(25) , διά νέας μορφης -θρησκείας, του ΜανιχαΤσμου.
Προς τουτο, επεδίωκε νά ενσωματώση εΙς την κακόδοξον διδαχήν
του την διδασκαλίαν των άλλων θρησκειων συγκρητιστικως. UE_
ν8κα τούτου ό MαvΙXαTσμός ά'Ποτελει κραμα στοιχείων Παρσισμου,
Βουδισμου καΙ Χριστιανισμου (26).
"Ο Μάνης ήξίου, στι ή αϊρεσίς του ίκανοη:οίει τόν όρθον άνθρώ­
η:ινον λόγον (27) , διά του όη:οίου ε'Πεχείρει την συγκρητιστικην ένο­
η:οίησιν των θρησκειων. «την διδασκαλίαν αύτου διεμόρφou άνα­
λόγως των λαων, εΙς τούς όη:οίους εδίδασκεν. Οϋτως εΙς τούς Πέρ­
σας άνεμίγνυεν όνόματα εκ της ίερας αυτων (;ί(;λου Ά(;έστα, εΙς
τούς <Έλληνας φιλοσοφικάς εννοίας, καΙ εΙς τούς Χριστιανούς στοι­
)Cεια εκ της Καινης Διαθήκης» (28). "Ο Μανιχα'ίσμόςεστερεϊτο εξω­
τερικης λατρείας. «Δεν είχεν εκκλησίας, ίεροτελεστίας, εΙκόνας,
αγια λείψανα, άγίους. Μόνη λατρεία, ή Ιδιωτικη η:ροσευχή, μόνη
έορτή, ή ήμέρα του (;ήματος ('Προσκύνησις της καθέδρας του Μά­
νητος, κατα την ε'Πέτειον του Ηανάτου αυτου, τον Μάρτιον). "Η έ­
σρτη του η:άσχα δεν ητο ύ'Ποχρεωτική»! (29). Ό Μανιχα'ίσμος διε­
δόθη η:ρό 'Παντός μεταξύ των άνωτέρων τάξεων καΙ μόνον εΙς την
άνατσλικην Συρίαν κατέσrη θρησκεία του η:λήθους(80).

'Ά λ λ α ι α ί Ρ έ σ ε ι ς. 'Όχι μόνον αί Ιουδαίζουσαι καΙ αί

γνωστικαί, άλλά καί αί άλλαι αίρέσεις των τριων η:ρώτων χριστι­
ανικων αΙώνων άη:ροκαλύη:τως η:ως εδίδαξαν την 'Πλάνην.
"Η αϊρεσις 'Π.χ. του Σα(Δελλίου (30ς αιών) η:ροσ(Δάλλει δυσσε­
(Δως το μέγα μυστήριον της "Αγίας Τριάδος. Έη:ηρεασμένος ό Σα­
(Δέλλιος ύη:ό των δ~δαγμάτων της στω'ίκης φιλοσοφίας (31) εκκλίνει
της όρθοδόξου 'Πίστεως. Συγχέει ύ'Ποστάσεις καί ουσίαν του θεου
καί συνά'Πτει ταύτας εις εν. Πατήρ, Υίός καΙ <Ι Αγιον Πνευμα δεν
7 ,,\ V , ,." \ C .... c
ειναι, κατα την αιρεσιν ταυτην, τα τρια 'Προσωη:α και αι τρεις υη:ο­

στάσεις του ένός θεου κατά την ουσίαν, ώς διδάσκει ή ~EK'Kλη­

σία, άλλά τρεις όνομασίαι καΙ τρεις διάφοροι καΙ 'ΠαροδικαΙ εμ­
φανίσεις του θεου. Τοιουτοτρόη:ως ό θεός, μονάς ων, είναι καΙ εν
τριώνυμον 'Πρόσωη:ον(32), του ό'Ποίου τά όνόματα Πατήρ, γίος καί
<Άγιον Πνευμαεναλλάσσονται άδιακρίτως!
Κατά την δυσσέ(Δειαν ταύτην, ό Λόγος του θεου δεν είναι 'θεία
42 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOf ΟΙΚΟfΜΕΝΙΣΜOl'

Ύ1τόστασις καΙ τό δεύτερον Πρόσω1τον της <Αγίας Τριάδος καΙ ό

Μονογενης γίός του θεου, ώς δι:δάσκεται τrαρά της θείας 'Α1τοκα­
λύψεως, άλλά άτrλη όνσμασία καί τρό1τος έμφανίσεως του θεου είς
τον κόσμον. Κατά Σαt;έλλιον, τrρoελθων έκ του θεσυ ό Λόγος, καΙ
τrάλιν είς τον θεόν άVΑλύεται 38 1, ταυτιζόμενος 1τρός τόν Πατέρα.
Οϋτως ό Πατη Ρ όνομάζεται, κακοδόξως, και γίός, ό δε γίός καΙ
Πατήρ, <ο Σαt;έλλιος λέγει «τόν Πατέρα είναι γίόν, καΙ ~μ1ταλιν
τόν γίόν είναι Πατέρα, ύ1τοστάσει μεν εν, όνόματι δε δύο»382.

Είναι καταφανές, στι, διά της κακοδοξίας ταύτης, καταλυεται

οχι μόνον το θεΟ1ταράδοτον δόγμα της τριαδικότητος του θεου,
άλλά καί τά θεία δόγματα της σαρκώσεως του θεου Λόγου καΙ
της έν Χριστc;, σωτηρίας του άνθρώ1του. Ούχί ό Πατηρ η το Πνευ­
μα το <Άγιον ένηνθρώ1τησε 1τρος σωτηρίαν του άνθρώ1του, άλλά
ό γίος καΙ Λόγος του θεου. Έάv δεν υφίσταται ώς Ύ1τόστασις δ
γίός καί Λόγος του θεου, εί μη μόνον κατ' ονομα, τότε ούδε καΙ
έσαρκώθη 383. Διότι τrως θά έσαρκουτο τό άνυ1τόστατον; Έάν δΕ
δεν ένηνθρώnησεν ό θεος Λόγος, είναι σλως άδύνατος ή σωτηρία
του άνθρώ1του, ώς έλέχθη άνωτέρω (σ. 18-19).
Άλλά δεν είναι </ρημα διαλυόμενον»384 ό «γίος καΙ Λόγος του
θεου»385, άλλά «ένούσιος»386 θεός. Οϋτε 1τροηλθεν έκ του θεου, και
τrάλιν εις τόν Πατέρα άνελύθη, κατά Σαt;έλλιον, άλλά έγεWΉθη
άρρή τως387 έκ του Πατρός, καΙ «συνυ1τάρχειν φημί τον γιον Tc;, Πα­
τρί»388, ·0 Λόγος του θεου «άληθης Λόγος ούσιώδης έστίν. <Ώσ1τΞΡ
γάρ άληθως Πατήρ, οϋτως άληθως Σοφία. Κατά τουτο οδν δύο
μέν, στι μη κατά Σαt;έλλιον ό αύτός Πατηρ καΙ γίός, άλλά ό Πα­
τηρ Πατήρ, καΙ ό γίος γίός' εν δέ, στι γΙός της ούσίας του Πατρός
έστι φύσει, 'ίδιος ύ1τάρχων Λόγος αύτου»389. Πατηρ καΙ γΙος είναι
δύο ώς 1τρός τας ύ1τοστάσεις, εν δε τrρoς την ούσίαν. <Ωσαύτως,
Πατήρ, γιος καί <Άγιον Πνευμα είναι τρία ώς 1τρος τας ύ1τοστά.­
σεις, εν δε ώς 1τρός την ούσίαν. «Μαίνεται δέ ... Σαt;έλλιος λέγων
τον Πατέρα είναι γίόν, καΙ εμ1ταλιν τον γΙόν είναι Πατέρα, ύ1τοστά­
σει μεν εν, όνόματι δε δύο»390. «Διά τουτο Σαt;έλλιος άλλότριος
της Έκκλησίας έκρίθη, τολμήσας εί1τεϊν έ1τΙ του Πατρος το γίός,
καΙ έ1τΙ του γιου το του Πατρός Ονομα»391.
<ο αίρετικος Παυλος ό Σαμοσατεύς (30ς αίών) ύ1τεστήριξε

381. Παρ&. Μ. Άθσ.'/;χ,σ!φ, ΒΕΗΕΣ, 35, 387. ~I. 'Αθσ.ν::ι.σίου, α,Οτόθ:.

325. 388. :aI. 'Αθα.'1ccσ(CιU, :.ιΟτόθι.
382. Μ. 'Αθσ.'ια.σ!ου, ΒΕΠΕΣ, 30, 322. 389. ~I. 'Αθα.νσ.σίcu, ΒΕΠΕΣ, 30, 307.
383. Μ. Άθα.'ιιχσΙου, ΒΕΙΙΕΣ, 30, 306. 390. Μ. 'Αθα.νσ.σΙου, ΒΕΠΕΣ, 30, 322.
384. ~I. Άθ.χ·ιασίου, ΒΕΠΕΣ, 35, 225. 391. Μ. 'Aθcι·lα.σίoυ, ΒΕΠΕΣ, 33, 136­
385. <Tμ·IO~. 137.
386. }{. Άθ:Ι:ΙΖσίοu, .χιjτόθι.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩt mTHPIA ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 43

κακοδοξίαν, δια της 6τωίας τrρoσ(;άλλεται το δόγμα της Άγίας

Τριάδος, της έwτrοστάτου θεότητας τοϋ Κυρίου ήμων Ίησαϋ Χρι­
στοϋ καΙ της ένανθρωτrήσεως τοϋ θεοϋ Λόγου. ·0 Λόγος τοϋ θεοϋ,
κατα τον Σαμοσατέα, δεν είναι θεία <Yτrόστασις, άλλα ΆWτrόστα­
τος. Δεν είναι ό ,ένυτrόστατoς νίος και Λόγος τοϋ θεοϋ, άλλα άνυ­
'Πόστατος έτrιστήμη καΙ σοφία Αύτοϋ, καΙ μόνον κατα την ένσάρ­
κωσιν τrρoσέλα(;εν ύτrόστασιν και έΘεoτroιήΘη. Ό «nαϋλος 6 Σαμο­
σατευς έφρόνει μη είναι τrρo Μαρίας τον Υίόν, άλλΟ άτr' αύτης άρ­
χην έσχηκέναι του είναι»392, καΙ «δτι, άφ' 00 τrρoηλθεν άτro της άτrει­
ρογάμου Παρθένου, άτro τότε νίος έχρημάτισεν»393. 'Έλεγεν 6 Σα­
μοσατευς δυσσε(;ως, αλλος είναι 6 Χριστός καΙ αλλος 6 θεός394;
>Ήτοι 6 Χριστος δεν είναι θεός, άλλα ανθρ ωτroς, εχων ένοικαϋντα
έν έαυτt;? τον eEbVS95 , ώς ένέργειάν τινα τrαρα τοϋ Πνεύματος395,
oτrως καΙ οί προφηται, άλλ' δλως εξαιρετικως και έν μείζονι (;α­
θμt;? (33). Κατα την δυσσε(;η, λoιτrόν, ταύτην αίρεσιν, δεν ένηνθρώ­
τησεν 6 Θεος Λόγος. ·0 Κύριος Ίησοϋς Χριστος δεν είναι 6 θεός,
άλλα μόνον ανθρωτroς, και συνετrως είναι άδύνατος ή σωτηρία τοϋ
άνθρώτroυ δι' Αύτοϋ. ­
Άλλ' δμως, 6 Ίησοϋς Χριστος είναι «6 εκ Μαρίας θεος αν­
θρωπος' ούχ ετερός τις Χριστός, άλλ' εΙς καΙ 6 αύτός' ΟΟτος τrρo
αίώνων έκ Πατρός, οοτος ετr' εσχάτων έκ της Παρθένου, άόρα­
τος το πρΙν και ταϊς εν ούραν<J> δυνάμεσιν άγίαις, 6ρατος νυνΙ δια
την τrρoς τον όρώμενον ανθρωτroν ενωσιν»397. Ό Κύριος 'ιησοϋς
Χριστός είναι 6 ένανθρωτrήσας θεός Λόγος. Δια τσϋτο, «οί τότε
συνελθόντες άρχιερεϊς, τroλλoΙ τον άρ~θμόν, καθεϊλον αύτόν (τόν
Σαμοσατέα) καΙ αίρετικόν άτrέφηναν»398. Προσέτι δε άτrέδειξαν,
(;άσει της θείας' AτrOKαλόψεως, δτι τrρo τrάντων είναι 6 νίος «καΙ
δτι ού,κ εξ άνθρώτrων γέγονε θεός, άλλά, θεός ων, ένεδύσατο δού­
λου μορφήν, καΙ Λόγος ων, γέγονε σάρξ, ώς είτrεν 6 'ι ωάννης»399,
(', - c - ,
υτrερ της ημων σωτηριας.

Αί άναφερΘεϊσαι αίρέσεις των τριων τrρώτων χριστιανικων αίώ­

νων και αί δμοιαι τούτων εδίδαξαν, ώς ελέχθη, άτrρoKαλύτrτως
τας κακοδοξίας των. <Ένεκα τούτου, οχι μόνον διεγνώσθη τrαρα
των Χριστιανων το ψεϋδος αύτων, άλλα καΙ κατεφάνη ή τrρoέλευ­

392. λΙ. Άθανα.σίου, BI~ΠE~, 33, 200. 397. Μ. ΆθlΧνα.σίou, ΒΕΠΕΣ, 30, 330.
393. Μ. 'Αθα.να.σίου, ΒΕΙΙΕΣ, 36, 15* 398. ΙΙ. 'Αθα.νασίο/), ΒΕΠΕΣ, 33, 200.
394. 11. Άθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 35, 290* 399. Ι-Ι. Άθα.'Jα.σ(οu, ΒΕΠΕΣ, 33, 200 .
395. Μ. Άθα;'Ια.σίου, α.ι)τόθι. 201.
396. Μ. Άθα;να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 36, 211*.
44 Η ΑΙΡΕΣΙΣ Tor οικοrΜΕΝΙΣΜοr

σις των ψευδοδιδασκαλιων των. Αϊ αίρέσεις αδται ηντλησαν την δι­

δαχήν των οχι έκ της ·Αγίας Γραφης καΙ της Ίεράς Παραδόσεως
της ~EKKλησίας, άλλά είί1ε έκ των ψευδωνθρησκειων, είτε έκ των
φιλοσοφικων συστημάτων. Αϊ Ίουδαίζουσαι τr.x. αϊρέσεις ελαf90ν
τά κακόδοξα στοιχεία της διδασκαλίας των τrρα τrαvτoς έκ του
άνηθέου ' Ι ουδα'ίσμου, ενεκα δε τ06του εσχον καΙ την σχετικην τrρo­
σωνυμίαν. Αϊ γνωστικαΙ αίρέσεις τrαρέλαf9ον τάς τrλάνας των τrρo
τrαντOς έκ των τroΙKίλων φιλοσοφικων ρευμάτων της 'έτroXης των.
·0 Μανιχα'ίσμός, συγγενε6ων τrρας τον Πλατωνισμόν(34) , ήρ6σθη
τάς ψευδοδοξίας του ώς έτrΙ το τrλείστoν έκ των άνατολικων θρη­
σκειων του Παρσισμου καΙ του Βουδισμου. ·0 Σαf9έλλιος ύτrέστη
την έτrίδρασιν των Στω'ίκων, ό δε Παυλος ό Σαμοσατευς έσκέψθη
f9άσει της τrρoτιμωμένης έν Άντιοχείct, ενθα ητο έτrίσKOΠOς, άρ!.­
στοτελικης φιλοσοφίας (35).
Αϊ έν λόγφ αίρέσεις άνέμειξαν τάς άλλοτρίας καΙ ψευ­
δείς δοξασίας των μετά χριστιανι:κου λόγου καΙ πρoσετrά­
θησαν νά τάς στηρίξουν καΙ έπΙ χριστιανικων μαρτυριων, αλ­
λά κατά τρότroν προκαλουντα ,μάλλον τον γέλωτα. ·0 αγιος Ει­
ρηναίος λέγει έν προκειμένφ, στι ή έτrίKλησις γραφικων μαρτυρι­
ων τrαρά των αίρετικων τ06των, ύτrερ της ψευδοδιδασκαλίας των,
είναι όμοία τrρας την έξης τrρoσπάθειαν. ·Ομοιάζει τrρoς την έπι­
δίωξιν τoGάπατεωνοςέκείνου, ό δτroίoς έτrΙXειρεί να τrείση τους
άΥνοουντας, στι ή κακότεχνος μορψη κυνος Τι άλώτrεKOς, την δ­
ποίαν έσχημάτισε, διά ψηφίδων καταστραφείσης ψηφιδωτης f9ασι­
λικης εικόνος, αύτη ή μορφη των ζώων είναι άληθωc; ή του f9ασι­
λέως, έτrε~δη άτroτελείται έκ ψηφίδων γνησίας εικόνος τ06του !400
Κατά τον σμοιον τρότroν καΙ οί αϊρετικοι αδτοι, «γραων μ6θους
συγκαττ6σαντες (συρράψαντες χονδροειδως), επειτα ·ρήματα καΙ
λέξεις καΙ τrαραf9ολάς σθεν καΙ τrόθεν άτroσττωντες, έφαρμόζειν f906­
λονται τοίς μ6θοις αύτων τα λόγια του θεου»401.
·Η καταδίκη των τrρώτων αίρέσεων τrαρά της όρθοδόξου χρι­
στιανικης συνειδήσεως ύτrηρξε τοια6τη, ωστε άτro του τετάρτου αί­
ωνος ό χαρακτηρισμας τινας ώς ότrαδoυ τ06των, έθεωρείτο τrρoσ­
f9λητικός. Έλογίζετο ώς τrροσf9ολη Τι ϋf9ρις ή συγκαταρρίθμησίς
τινος εις τους ότrαδoυς του Μαρκίωνος, του Σαf9ελλίου, του Σαμο­
σατέως καΙ των λoιτrων τrρώτων αίρεσιαρχων, μάλιστα δε του
Μάνητος.

400. ΒΕΠΕΣ, 5, 108 - 109. 401. ΒΕΠΕΣ, 5, 109,

 R ΕΝ ΧΡΙΣ'fQL ΣQ'fΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 45

β) ·ΑντιτριαδιχαΙ αίρέσεις

ΆντιτριαδικαΙ αίρέσεις λέγονται έκεϊναι, ·αί όΊτοιαι έΊτολέμη­

σαν την χριστιανικην &λήθειαν, 1tροσthάλλοuσαι 1tPO Ίταντος το δό­

γμα της <Αγίας Τριάδος. Προσthολη του τριαδικοϋ δόγματος ση­

μαίνει 1tροσthολην Ίτάντων των δογμάτων της θείας ΆΊτσκαλύψε­

ως, είτε άμέσως καί έμφανως, είτε έμμέσως καΙ άφανως, κατα

τας συνεΊτείας των έμφανων αίρετικων δοξασιων. Πάντοτε, ή άΊτόρ­

ριψις σίουδήΊτοτε δόγματος της χριστιανικης άληθείας άΊτοτελει

άΊτιστίαν Ίτρ.ος την δλην θείαν &λήθειαν, εστω κι αν έκ Ίτρώτης 0­

ψεως δέν γίνεται τουτο άντιλη1tτόν.

<ο •Α Ρ ε ι α ν ι σ μ ό ς. <Ως έλέχθη, αί Ίτρωται αίρέσεις έ­

δίδαξαν έμφανως τας Ίτλάνας των καΙ κατεΊτολεμήθησαν εύχερως.
Ή κατόΊτιν άναφανεισα'ApειΑVΗ αίρεσις, ij . Αρειανισμός (40ς
αίών) έδιδάχθη άΊτΟ το Ίτάθημα των 1tρεσthuτέρων αύτης άδελ­
φων καΙ ήκολοόθησε τακτικην Ίτολέμου κατα της &ληθείας έκ του
άφανους. «Δόλιος οοσα καΙΊτανσυργος»4Ο2 ή αίρεσις αϋτη, ύΊτεκρί­
θη είλικρίνειαν καΙ, 1tεριεthλήθη «τας των Γραφων λέξεις, c1>ς ό
Ίτατηρ αύτης ό διάthολος»4Ο3. Οϋτω ΊτροσεΊτάθησε να είσέλθη «είς
τον Ίταράδεισον της Έ κκλησίας, ίνα, Ίτλάσασα έαυτην c1>ς Χριστια­
νήν, άΊτατήση τινας κατα Χριστου φρονειν, τη Ίτιθανότητι των Ίτα­
ραλογισμων»404. ΧρησιμΟΊτοιων ό Άρειανισμός το γράμμα των θεί­
ων Γραφων καΙ διαστρέφων δολίως το Ίτνευμα αύτων, έΊτλάνησε
Ίτολλους των άφρόνων. Οϊ Ίτλανηθέντες Ίταρ' αύτου, οχι μόνον έ­
φθάρησαν c1>ς Ίτρος την άκοήν, ωστε να άκοόουν λέξεις των <Αγίων
Γραφων καΙ να νοουν έΊτινοίας διαthολικάς, άλλα καΙ λαthόντες, c1>ς
ή Εϋα, έγεύθησαν της κακοδοξίας. 'Αφου, λΟΙΊτόν, ήσΊτάσθησαν την
άρειανην ψευδοδοξίαν, ένόμισαν οϊ δυστυχεις έν τη Ίτλάνη των «το
Ίτικρον γλυκυ καΙ την thδελuκτην αϊρεσιν»4Ο5 την ελεγον καλήν, αν
καΙ ητο οντως δuσσεthής, 0Ίτως αί Ίτροηγοόμεναι.
CH αίρεσις του Άρείου thλασφημεϊ είς τον θεον Λόγον. Διδά­
σκει, ΟΤΙ ό Υίός καΙ Λόγος του θεου δέν είναι θεός, άλλα κτίσμα
του ΘεοΟ! «ΤΗν Ίτοτε, οτε ούκ ην ό Υίός»406, λέγει ό αιρεσιάρχης
'" Αρειος. Δηλαδή, ύ1tilρξεν έΊτοχή, καθ' ην δέν ύφίστατο ό Υίός. Δια
τοΟτο «ούκ άεΙ ην ό Υιός... άλλ' έξ ουκ οντων ύΊτέστη καΙ αύτός ...
κτίσμα γάρ έστι καΙ Ίτοίημα. ΚαΙ ούκ εστιν άληθινος θεος ό Χρι­
στός, &λλα μετοχη καΙ αύτος εθεΟΊτοιήθη »407.

ΒΕΠΕΣ, 30, 123. 406. IIcιpάo Μ. > Λθι:χνι:χσΙψ, ΒΕΠΕΣ, 30,

402. Μ. Άθι:χνι:χσΙο!),

403. :Μ. > Αθι:χνι:χσ (ο!), ι:χUτόθt. 131.

404. Μ. ΆΑθι:χνι:χσ Ιο!), ι:χΙΙτόθι. 407. Πι:χρά. Μ. Άθι:χνι:χσΙψ, ΒΕΠΕΣ, 30,
405. 1ί. Άθα.νι:χσΙου, ιχυτόθι. 129. ,
46 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOrMEN1tMOr

Έφ' δσον δμως, συμφώνως -rτρός την <!>λάσφημον άρειανήν κα­

"
"

κοδοξίαν, δέν είναι θεός ό Χριστός, τότε δέν σώζονται δι' Αότου
οί άνθρω1ίΟΙ. Καί, έ1ίΙ 1ίλέον,έάν ό ένΑVΘρωΤCΉσας Λόγος του θεου
δέν είναι θεός, άλλά κτίσμα, οϊ λατρεύοντες τόν ' Ι ησουν Χριστόν,
δέν λατρεύουν οντως τόν Κτίστην των -rτάντων θεόν, άλλά κτίσμα
του θεου 4Ο8 . Είναι, λoι-rτόν, οδτοι κτιστολάτραι καΙ δέν διαφέρουν
των είδωλολατρων, οϊ ό-rτOίOΙ «έλάτρευσαν τft κτίσει -rταρά του κτί­
σαντα, δς έστιν εύλογητός είς τους αίωνας»409. «Οδτοι δέ κτίσμα
λέγοντες τόν Κύριον είναι, καΙ ώς κτίσματι λατρεύοντες αύτι{>., τί
διαφέρουσιν "Ελλήνων;», δηλαδη είδωλολατρωv4 1Ο . «Ταυτα ... των
έτεροδόξων έστΙ τά σοφά κακουργήματα»411.
'Αλλ' δμως, ό Υίός καΙ Λόγος του θεου «ούκ εστι κτίσμα, οϋτε
-rτOίημα, άλλ' ίδιον της του Πατρός ούσίας γέννημα. Διό θεός έστιν
άλη'θινός, άληθινου Πατρός όμοούσιος υ-rτάρχων»412. «ΚαΙ ό Λόγος
σάρξ έγένετο καΙ έσκήνωσεν έν ή μϊν, καΙ έθεασάμεθα την δόξαν
αύτου, δόξαν ώς μονογενους 1ίαρά Πατρός»413. Οδτος είναι «6 Χρι­
στός, 6 ων έ-rτΙ -rτάντων θεός εύλογητός είς τους αίωνας»414. Διά
ταυτα καΙ οϊ αγιοι Πατέρες «ώμολόγησαν έν τft κατά Νίκαιαν
συνόδ~ 6μοούσιον καΙ έκ της ούσίας του Πατρός τόν νίόν»415, συμ­
φώνως -rτρός την θείαν 'Άποκάλυψιν περΙ "Αγίας Τριάδος. «Έν
Τ ριάδι ή θεολογία τελεία έστί, καΙ αϋτη ή άληθης καΙ μόνη θεο­
σέ<!>ειά έστι, καΙ τουτό έστι τό καλόν καΙ ή άλήθεια»416. <Η -rτερ'ί <Α­
γίας Τριάδος μάλιστα άλήθεια ούδεμίαν έ-rτιδέχεται τρo-rτo-rτoίη­
σιν διά του λογικου, ούδέ 1ίρόσθεσιν, ούδέ άφαίρεσιν. ·0 μη λαμ­
C?ΆVων έν -rτίστει τά ά1ίοκεκαλυμμένα -rτερΙ Τριαδικου θεου, άλλά
-rτεριεργαζόμενoς ταυτα, (&άσει του άνθρω1ίίνου λόγου, -rτί-rττει είς
άσέ(&ειαν καΙ άτιμάζει την "Αγίαν Τριάδα. <ο «άτιμάζων τόν Υίόν
άτιμάζει τόν Πατέρα»417 καΙ τό ΠνεΟμα τό ., Αγιον.
Οϊ ' ΑρειανοΙ δέν δύνανται νά είναι Χριστιανοί. «' ΑρειανοΙ ον­
τες, οΟκ είσι Χριστιανοί»418. Οϊ δέ «τούτους καλουντες Χριστια­
νους -rτOλυ καΙ λίαν -rτλανωνται, ώς μήτε τάς Γραφάς άνεγνωκό­
τες, μήτε δλως είδότες τόν Χριστιανισμόν καΙ την έν αύτι{> 1ίί­
στιν»419. Οϊ •Αρειανοί,άρνηθέντες την όρθόδοξον -rτίστιν της Έκ­
κλησίας καΙ άσ-rτασθέντες την αίρεσιν, εγιναν «θεομάχοι καΙ .. θεο­
στυγείς (θεομίσητοι) »42σ, ώς άτιμάζοντες τόν έν Τριάδι θεόν. Οϊ

408. Μ. 'Αθα.να.σ(ου, ΒΕΠΕΣ, 33, 117. 9, 5.

409. Ρωμ. α.', 25. 415. Μ. •Αθα.να.σΙοο, ΒΕΠΕΣ, 33, 124.
410. Μ. 'Αθα.να.σίου, ΒΕΠΕΣ, 31, 231. 416. Μ. 'Αθα.να.σ(ου, ΒΕΠΕ,Σ, 31, 156.
411. Μ. ' Αθα.να.σΙου, ΒΕΠΕ-Σ, 30, 207. 417. Μ. ' Αθα.να.σΙου, ΒΕΠΕΣ, 30, 138.
412. Μ. ' Αθα.να.σίου, ΒΕΠΕ.Σ, 30, 129. 418. Μ. •Αθα.να.σΕου, ΒΕΠΕ,Σ, 30, 131.
413. Ίω. α.', 14. 419. Μ. 'Αθα.να.σίου, ΒΕΠΕ,Σ, 30, 123.
414. Μ. ' Αθα.να.σΙοο, 30, 306 Χ:7.Ι Ρωμ. 420. Μ. ' Αθα.να.σεΟΌ, ΒΕΠΕ,Σ, 30, 297.
 Η ΕΝ ΧΡΙΣΤ2ι Σ2ΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕ.ΣΕΙΣ 47

όπαδοί του Άρειανισμου, άποκρούσαντες τήν τελείαν θεολογίαν

τcερί της Άγίας Τριάδος της ~Oρθoδόξoυ Έκκλησίας, ετcεσαν εκ
της θεoσε~είας εις την άσέ~ειαν, εκ του καλου εις το κακόν καΙ
εκ της άληθείας εις το ψευδος. "Επομένως δικαίως δύνανται να
όνο:μάζωνται «παρα πάντων αθεοι καί χριστομάχοι»421.
"Η άρειανή κακοδοξία δμοιάζει εν τcoλλoίς τcρoς την μνημο­
νευθείσαν άνωτέρω (σ. 43) αίρεσιν του Παύλου του Σαμοσατέ­
ως καί εχει τας αυτας προς αυτήν φιλοσοφικας προϋποθέσεις. "'0_
τcως εκείνη ή αίρεσις εστήριζε την διδασκαλίαν της οχι επί της
χριστιανικης τcίστεως, άλλα επί της άνευ λόγου θεου λογικης
καί της άριστοτελικης φιλοσοφίας, οϋτω καί δ Άρειανισμός (36).
'Έχων δ Άρειανισμος ~άσιν ερεύνης του θείου λόγου οχι την πί­
στιν εις τήν θείαν Άτco κάλυψ ιν, άλλα την άλογον λογικήν «καί
τινα συλογισμων εφοδον έξ άριστοτελικων άπηχημάτων»422, διέ­
φθειρε τήν άλήθειαν.

"Η Π ν ε υ μ α τ ο μ α χία. Οί Πνευματομάχοι τcρoηλθoν

εκ των ~Aρειανων τον τέταρτον αιωνα. ~AρειανoΙ καί Πνευματο­
μάχοι, ταυτίζονται καί διακρίνονται ώς τcρoς τας κακοδοξίας των.
Ταυτίζονται μέν, διότι άμφότεροι άπεκάλουν κτίσμα τον Υίον καί
το 'Ι Αγιον Πνευμα. Διακρίνονται δέ, διότι, έν9 οί ΆρειανοΙ τcρoσέ­
~αλλoν προ παντος τον Υίόν, Kατ~ άκολουΘίαν δε το Πνευμα, οϊ
Πνευματομάχοι τcρoσέ~αλλoν -ιτρο -ιταντος το Πνευμα, κατα τcρoϋ­
τcόθεσιν δε τον Υίόν. Οϊ ' ΑρειανοΙ επολέμουν τον Τριαδικον θεον
προ -ιταντος εν Τ9 Πρoσώπ~ του γίοϋ, οϊ δε Πνευματομάχοι εν Τ9
Πρoσώπ~ του Πνεύματος. Δια τουτο, οί μεν τελευταίοι άτcεKλήθη­
σαν τcνευιματoμάxoι, οί δε τcρωτoι χριστομάχοι.
"Όπως οί χριστομάχοι Άρειανοί, οϋτω καΙ οί Πνευματσμά­
χοι ήρνοϋντο το οντως καλόν, άπέρριπτον τήν άποκεκαλυμμένην
αλήθειαν καΙ ήσέ~oυν προς τονέν Τριάδι θεόν, «~λασφημoυντες
εις το Πνευμα το "ι Αγιον»423. 'Έλεγον, στι το ,Ι Αγιον Πνευμα είναι
«κτίσμα» καΙ «ποίημα»424. "Όπως οί ΆρειανοΙ εδίδασκον, στι δ
Πατήρ εκτισε θελήσει καΙ ~oυλήσει425 τον Υίόν, οϋτω καί οί Πνευ­
ματομάχοι εφρόνουν, στι δ Υϊ6ς εκτισε το Πνευμα «τρίτον ... τft φύ­
σει»426 καΙ τρίτην ουσίαν. Τoιoυτoτρότcως κατέτεμνον δυσσε(?ως
τήνδμοούσιον "Αγίαν Τριάδα εις τρείς ουσίας, του Πατρός, του
Υϊου καΙ του Πνεύματος κατα τρότcoν, ώστε «ή πρώτη ουσία τήν

421. Μ. 'Ae~v~a(ou, ΒΕΠΕΣ, 31, 156. 425. Μ. •Ae~v~atou, ΒΕΠΕΣ, 30, 298.
422. ΓΡΎJYoρΙo!) NόσσΎJζ, PG. 45, 261. 426. ΓΡΎJYoρ(o!) Π~λ~μa., ΣUΥΥρctμμ~τ~,
423. Μ. Άθ~ν~σ(ol.l, ΒΕΠΕΣ, 31, 131. θεσσ~λoν(;ΙΎJ 1962, τόμο 10ς;, ο.76. Ι,
424. Μ. Άθ<Χν<Χο(ου, σ.ότόθt. 427. rPTjjOP(ou Νόοστις, PG. 45,313.
11
ι
 48 Η ΑΙΡΕΣΩ: ΤΟί ΟΙΚΟίΜΕΝΙΣΜΟί

δευτέραν είργάσατο καΙ η δευτέρα την τρίτην»427.

Δια των κακοδοξιων των Πνευματομάχω-ν άνατρέπεται αρδην
το θείον δόγμα της έν Χριστ<{) σω-τηρίας. "Ως έλέχθη άνωτέρω, έαν
δ νίος καΙ Λόγος του Θεου δέν είναι Θεος άλλα κτίσμα, δέν έσώ­
θη δ O:vθρωΠOς δια του Ίησου Χριστου. Το αύτο δυνάμεθα να εί­
1ίωμεν καΙ περΙ του "Αγίου Πνεύματος. Έαν το Πνευμα τό <Άγιον
δέν είναι Θεός, dλλα κτίσμα, δ O:vθρωΠOς δέν ηνώθη μετα του
Θεου έν Τ<{) Χριστ<{), οϋτε ή άμαρτία ήφανίσθη, οϋτε 6 θάνατος
κατελύθη, δια του Θεανθρώπου. Διότι καΙ ή ένανθρώπησις του
Θεου «έκ Πνεύματος <Αγίου καΙ Μαρίας της Παρθένου »428 καθί­
σταται άμφί~oλoς, άλλα καΙ ή σώζουσα Χάρις του <Αγίου Πνεύ­
ματος άπo~αίνει άδύναμος 1ίρος σωτηρίαν. 2Εάν το Πνευμα το <, Α­
γιον είναι κτίσμα, οί πιστεύσαντες εις τον 2Ι ησουν Χριστον καΙ λα­
~όντες το Πνευμα4 29
καΙ σφραγισθέντες έν Αύτ<{) «εις ημέραν άπο­
λυτρώσεως»430, δέν ηνώθησαν μετα του Θεου, άλλα μετα κτίσμα­
τος Αύτου καΙ δη τρίτου τη φύσει! Εύρίσκονται έπομένως οί Χρι­
στιανοΙ είσέτι μακραν του Θεου καΙ ματαίως έλ1ίίζουν την έν Χρι­
στ<{) σωτηρίαν «εις ημέραν άπολυτρώσεως», έαν το Πνευμα δέν
είναι 6 Θεός. 2ΕπΙ πλέον, ναος τοϋ "Αγίου Πνεύματος431 οντες οί
Χριστιανοί, δέν ε'ίμεθα ναος τοϋ Θεοϋ, άλλά δημιουργήματος. Πι­
στεύovτες δέ, δτι μένομεν έν τ<{) Θε<{) καΙ 6 Θεος έν ημϊν, διότι 6
Θεος «έκ τοϋ Πνεύματος αύτοϋ δέδωκεν ήμϊν»432 ι δέν μένομεν
οντως έν Τ<{) Θε<{), άλλα κείμεθα μακράν Αύτοϋ καΙ ε'ίμεθα άπηλ­
λοτριωμένοι της ζωης τοϋ Θεου 433 . Ταυτα είναι τα σοφα κακουρ­
γήματα των έτεροδόξων434 .
Άλλ
2
δμως, «ούκ εστι κτίσμα το Πνεϋμα» το 'Ι Αγιον435 , άλλα
Θεός, ώς καΙ «6 Υίος ούκ εστι κτίσμα»436, άλλα Θεός, καθ' δτι «ού­
δέν έστι ... κτίσμα» έν τη Τ ριάδι 437 . «' Α'ιδιός έστιν ή Τ ριάς»438 κα!
άναλλοίωτος καΙ «άδιαίρετος»439 κα! ακτιστος, παν δέ κτιστόν, της
Τριάδος είναι ποίημα. Ή "Αγία τριας κτίζει τα πάντα, ητοι δ «Πα­
τηρ δια του Λόγου έν Τ<{) Πνεύματι κτίζει τα πάντα>}440. Μία είναι
της Τριάδος η ένέργεια44 ι, «έπειδη καΙ μία της Τριάδος η Θεό­
τη <;»442. «"Ο Πατηρ διά τοϋ Λόγου έν Τ<{) Πνεύματι ένεργεϊ καΙ δι­

428. Σόμοολον της Πίατεω;;. 435. .ΑΙ. ' Αθα.να.αίοu, ΒΕΠΕΣ, 33, 133.
429. 11. 'Αθα.να.σίοu, ΒΕΠΕΣ, 33, 129. 436. Μ. >Αθα.νσ.σίοu, α.ίιτόθι.

430. Έφ. δΙ, 30. 437. Μ. Άθα.να.σίοu, α.Οτόθι.

431. 1 Κορ. γΙ, 16. 438. Μ. Άθα.να.σίοu, ΒΕΠΕΣ, 33, 132.

432. Μ. ' ABavaaCou, ΒΕΠΕΣ, 33, 129­ 439. Μ .. ' ABavιxolotJ, α.Οτόθι.
130 καΙ 1 Ίω. ~Ι, 13. 440. Μ. Άθσ..νσ.σ(οu,ΒΕΠΕΣ, 33, 131.
433. Έφ. ~ Ι, 18. 441. 11. 'ABιxvσoaCou, ΒΕΠΕΣ, 33, 116.
434. 11. ΆθανασtotJ, ΒΕΠΕΣ, 30, 207. 442. 11. Άθσ..νασΙοu, ΒΕΠΕΣ, 33, 132.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤQt ΣQΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 49

δωσι τα πάντα» 443. Ή δε Χάρις του <Αγίου Πνεύματος είναι ή μία

Χάρις της αδιαιρέτου Τριάδος, καθ' οτι «μία της Τριάδος ή χ ά ­
ρις»444. 'Επειδή, λοιπόν, θεος είναι το Πνευμα το cΙ Αγιον καΙ σχ ι
κτίσμα. «6 το Πνευμα λαμl5άνων ναος του θεου χρηματίζει»445.
Ναος δε ων του θεου 6 Χριστιανός, δ θεος έν αύτ4> μένει καΙ αύ­
τος έν τ4> θε4>446. Έ πομένως άπαλλάσσεται της κατακρίσεως της
άμαρτίας, ένσωματουται έν τ4> Χριστ4> δια της Έκκλησίας καΙ
μετέχει της ζωης Αύτου. Χαίρων δε τη έλπίδι, άναμένει την KOιVΗν
πάντων ανάστασιν, οτε οί τυχόντες της έν Χριστ4> σωτηρίας «πάν­
τοτε συν KupLC:? έσόμεθα»447. Έπειδη θεος είναι το Πνευμα το <t Α­
γιον, δια τουτο οί αγιοι Πατέρες της Β ι Οίκουμενικης Συνόδου
έδογμάτισαν πίστιν «καΙ είς το Πνευμα το .Ι Αγιον, το Κύριον, το
ζωοποιόν. το έκ του Πατρός έκπορευόμενον, το συν Πατρί καΙ
Υί4> συμπροσκυνούμενον καί συνδοξαζόμενον, το λαλησαν δια των
προφητων» 448

Αί αντιτριαδικαί αίρέσεις, αί αναφερθείσα ι έν τ4> μέρει τούτφ,

ώς καί αί των προηγουμένων Χριστιανικων αίώνων, δύνανται να
καταταγουν, έξ έπόψεως διδαχης, είς δύο κατηγορίας. Είςέκεί­
νας, αί 6ποϊαι συγχέουν τα πρόσωπα του Τριαδικου θεου, έν όνό­
ματι της ένότητος της θεότητος, καί είς έκείνας, αί 6ποίαι διαι­
ρουν την ούσίαν του ένος θεου, έν όνόματι των θείων προσώπων.
Τοιουτοτρόπως, αί μεν πρωται τείνουν προς τον Ίουδα'ίσμόν, αί
δε δεότεραι φέρονται προς την είδωλολατρίαν. Ταυτα διδάσκων
ό Μ. Βασίλειος, γράφει: «Οί μεν γαρ έπΙ • Ι ουδα'ίσμον δια της
συγχύσεως των προσώπων. οί δε έπί <Ελληνισμον δια της των φύ­
σεων έναντιότητος παραφέρονται»449. Προς τον Ί ουδα'ίσμον ρέπει
ό Σαl5ελλιανισμος450 (σ. 41 - 42), προς δε την είδωλολατρίαν ό •Α­
ρειανισμος καΙ ή Πνευματομαχία. Αϊ έκ διαμέτρου αντίθετοι αδται
παρεκτροπαl των αίρετικων όφείλονται είς την άπιστίαν αύτων
προς τας Γραφας καΙ τας αποστολικας παραδό σεις45\ ώς καΙ είς
διαφόρους φιλοσοφικας αύτων προτιμήσεις. Οϋτως, 6 μεν Σαl5ελ­
λιανισμος l5ασίζεται έπΙ της στω'ίκης φιλοσοφίας, 6 δε Άρειανι­
σμός καΙ ή αδελφη αύτου αίρεσις των Πνευματομάχων στηρίζον­
ται έπΙ των αριστοτελικων φιλοσοφικων διδαγμάτων (σ. 47) .
.. _~---~_ .... -_._. --­
443. Μ. Άθανα:;(ou, ΒΕΠΕΣ, 33, 131, 448. Σ6μ60λο'ί τ'ijς ΠΙστεως.
444. Μ. 'Αθ,χ,l,χσ(ου, BEΠE~, 33, 132. 449. PG. 32, 213.
445. Μ. 'Αθα'ίασΙου, ΒΕΠΕΣ, 33, 13ό. 450. Μ. ΒΜtλlO!οιι, PG. 32, 772.
446. 1 Ίω. δ', 13. 451. Μ. Βα.σtλεΙοu, PG. 32, 213.
447. 1 θlOσ. ~Ι, 17.

4
50 Η ΑΙΡΕΣΙΣ T01" OIKOrMENItMOr

Υ) XpιστOλ.oyιxcιΙ CΙΙpέσεις

Αί λεγόμεναι χριστολογικαΙ αίρέσεις είναι άληθως άντίχρι­

στοι αίρέσεις. Αί άναφερθείσαι άντιτριαδικαΙ αίρέσεις έττολέμη­
σαν την θείαν άλήΘειαν, ττροσβάλλουσαι ττρό τταντός τό μέγα μυ­
στήριον της τριαδικότητος του Θεου. Αί χριστολογικαΙ αίρέσεις
έττολεμησαν την αυτην θείαν άλήθειαν, ττροσβάλλουσαι ττρό τταν­
τός τό δόγμα ττερΙ της ένώσεως θείας καΙ άνθρωττίνης φύσεως του
Κυρίου ήμων • Ι ησου Χριστου.

Ό Ά ττ ο λ λ ι ν α Ρ ι σ μ ό ς. eo αίρετικός Άττολλινάριος
(40ς αιων) ώμίλει ττερΙ της ένώσεως θείας καΙ άνθρωττίνης φύ­
σεως έν ΧριστΙ:;>, οχι συμφώνως ττρός την άττοκεκαλυμμένην θείαν
άλήθειαν, άλλα βάσει της ττλατωνικης φιλοσοφίας (31) . Συμφώνως
ττρός την ττλατωνικην ·θεωρ(αν ττερΙ ψυχης, 6 •Αττολλινάριος διήρει
την μίαν άνθρωττίνην ψυχην εΙς δύο. Εις ψυχην ζ<{)ώδη καΙ άλογον,
την 6ττοίαν ώνόμαζε σάρκα, καΙ εις ψυχην λογικην καΙ ττνευματι­
κήν, την 6ττοίαν άττεκάλει νουν η ττνευμα (38). Κατα την ττεττλανη­
μένην ταύτην άντίληψιν ττερΙ ψυχης, 6 •Αττολλινάριοςέδίδασκε
κακοδόξως, στι 6 σαρκωθεΙς Θεός Λόγος δεν ελαβε τόν σλον άν­
θρωττον, άλλα μέρος αυτου. Προσέλαβε, δηλαδή, μόνον σωμα καΙ
ζ<{)ώδη η άλογον ψυχήν, οχι σμως καΙ την λογικην ψυχήν. την δε
θέσιν της λογικης ψυχης κατέλαβεν 6 Λόγος του Θεου, 66ττοίος
ώς Θείος νους άντικατέστησε τόν άνθρώττινον νουν η την ττνευμα­
τικην ψυχήν. Έκ τούτου 6 Άττολλινάριος εττροχώρει εΙς μoνoΨU­
σιτικην άντίληψιν ττερΙ της σαρκώσεως του Θεου Λόγου, την 6ττοίαν
διετύττωνεν ώς έξης: «ου δύο φύσεις τον ενα Θεον (Χριστόν), άλ­
λα μία φύσις του Θεου Λόγου σεσαρκωμένη» (39). Τοιουτοτρόττως
6 'Αττολλινάριος συνέχεε τας δύο φύσεις του Κυρίου καΙ έδεχετο
στι, μετα την ενσάρκωσιν του Θεου Λόγου, ή άνθρωττίνη Αυτου φύ­
σις εξηφανίσθη εν τη θεί<t φύσει, ητις ύττελείφθη μόνη (40).
ΚαΙ δια της αίρέσεως ταύτης άνατρέττεται το δόγμα ττερΙ της
εν ΧριστΙ:;> σωτηρίας του άνθρώττου. Έαν 6 Ίησους Χριστός δεν
είναι σλος Θεος καΙ σλος άνθρωττος, άλλα σλος μεν Θεός, άνθρω­
ττος δε έν μέρει, 6 Θεος Λόγος σαρκωθεΙς ,δεν ττροσέλαβε ττρος
σωτηρίαν τηνσλην άνθρωττίνην φύσιν, άλλα μέρος ταύτης καΙ δη
το κατώτερον, ητοι το σωμα. Τοιουτοτρόττως ή ψυχη εμεινεν ά­
ττρόσλητττος καΙ άρα άθεράττευτος καΙ άνευ σωτηρίας. «Τό γαρ ά­
ττρόσλητττον άθεράττευτον' δ δε ηνωται τΙ:;> ΘεΙ:;>. τουτο καΙ σώζε φ
ται», διδάσκει 6 αγιος ττατηρ της Έκκλησίας Γρηγόριος 6 Θεο­
λόγος452. Μη σ<{)θείσα δε ή άνθρωττίνη ψυχή, ουδε το σωμα έσώ­
452. ΡΟ. 37, 181, 184.
 Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩL ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ

θη. Λέγων δ αίρεσιάρχης ~AτroλλινάΡΙOς, δτι σωμα μόνον ελα~εν

δ θεός «έκ της άχράVΤOυ καΙ άειτrαρθένoυ Μαρίας, καί αύτόν τόν
θεόν Λόγον άvτΙ ψυχης OVΤα»453, δια τούτων διδάσκει κακοφρό­
νως, δτι δ θεος ένανθρωτrήσας δεν ήνώθη μετα του τελείου άνθρώ­
τroυ. 'Ήτοι δ Ί ησους Χριστός είναι μεν τέλειος θεός, οχι δμως καΙ
τέλειος άνθρωτroς. Μη ων δε καί τέλειος άνθρωτroς δ ' Ι η σους Χρι­
στός, δεν σώζει τον άνθρωτroν. ~Eτrειδη δ τέλειος άνθρωτroς τrαρέ­
~η την θείαν έVΤOλην καΙ έξε~λήΘη του τrαραδείσOυ καί Kατέτrε..:
σεν εΙς τον Θάνατον, δια τουτο δ τέλειος άνθρωτroς εχρπζε σωτη.;
ρί ας454. Έαν δέ, ένούμενος δ θεος μόνον μετα του σώματος, «με­
ρικως εσ't'ζε τόν άνθρωτroν... τrως εμελλε σώζεσθαι ή ψυχή ;»45~
πως θα έσώζετο δ τέλειος άνθρωτroς;
Άλλ~ ομως, δ θεός «Λόγος σαρξ έγένετο»456, δηλαδη ανθρω­
τroς. Γενόμενος δε ανθρωτroς, ελα~εν, ώς έλέχΘη καί άνωτέρω (σ.
24 - 25), τον ολον καΙ τον τέλειον ανθρωτroν, τον συνιστάμενον
έκ ψυχης καΙ σώματος. Ό Κύριος ήμων Ίησους Χριστος είναι δ
δλος θεος καΙ δλος άνθρωτroς, τέλειος θεος καΙ τέλειος άνθρω­
τroς, δηλαδη θεάνθρωτroς. Συνετrως είναι οντως δ Σωτηρ των
άνθρώτrων. Ό Κύριος ένανθρωτrήσας ελα~ε σωμα, αλλα «τέλειον
σωμα έκ της άγίας Παρθένου ... εμψυχον καί εννουν»457. Δια τουτο
οί τέσσαρες ΕύαγγελισταΙ «άρτον τέλειον λέγουσι τrαραδoυναι τον
Κύριον έν τοις άγίοις μυστηρίοις καί ούκ άζυμον' ίνα τrιστώσηται
δτι τέλειον σωμα έκ της άγίας Παρθένου' λέγω δε εμψυχον καΙ
εννουν' καΙ ού Kαθάτrερ δ αίρετικος ΆτroλλινάΡΙOς ελεγεν, δτι
σωμα μόνον ανελά~ετo»458. Δια ταUτα ή αίρεσις του Άτroλλινα­
ρίου κατεδικάσθη τrαρα της Β f Οίκουμενικης Συνόδου (41).

Ό Ν ε σ τ ο Ρ ι α ν ι σ μ ό ς. Άντιθέτως τrρός τόν Άτroλ­

λινάριον έφρόνει δ αίρετικος Νεστόριος (50ς αΙών). ·0 Άτroλλι­
νάριος σuνέXεεν έν XplOTC;> τας δύο φύσεις, την θείαν καί την αν­
θρωτrίνην. Ό Νεστόριος, τούναντίον, έχώριζε τας δύο φόσεις του
Κυρίου (42) καΙ ήρνείτο την ύτrOσταΤΙKην ενωσιν αύτων, δηλαδη
την ενωσιν της θείας καΙ της άνθρωτrίνης φύσεως έν τη ·Yτroστάσει
καΙ TC!> Προσώτr't' του θεου Λόγου (43). ·0 Νεστόριος, τελων ύτro
την έτrίδρασιν των •Αριστοτελικων iθεωρη μάτων (44), έταύτιζε φύ­
σιν καΙ τrρόσωτroν. Βάσει της φιλοσοφικης ταύτης άρχης, διέκρινεν
έν TC;> XpLOTC;> όχι μόνον δύο φύσεις) cXλλα καΙ δύο τrρόσωτrα, το
τrρόσωτroν της θοείας φύσεως του Λόγου καΙ το τrρόσωτroν της Άv­

453. Μ. Άθα.να.σΙο!), ΒΕΠΕΣ, 36, 18 - 19* 456. Ίω. α.', 14.

454. Μ. ' Αθα.να.σΙο!), ΒΕΠΕΣ, 36, 19* 457. Μ. Άθα.να.σΙο!), ΒΕΠΕΣ, 33, 217.
455. Μ. Άθα.να.σΙου, ιWτόθL. 458. Μ. •ΑθιχνιχσΙου, ιχUτόθt.
 &

52 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΉΕΝΙΣΉοr

θρω1tίνης φύσεως (45). CΈνεκα τούτου,. την έν Χριστ<tJ ενωσιν των

δύο φύσεων την ήννόει κατα τρό1tον μη 1tαρα~λάmοντ:α την αυ­
τοτελη ϋ1tαρξιν των δύο 1tροσώ1των. Ή έν XplσTi{) ενωσις των δύο
φύσεων, κατα την Νεστοριανην κακοδοξίαν, δεν ητο φυσικη ενω­
σις αυτων έν Ti{) ένΙ Προσώ1tφ του Θεου Λόγου, άλλα ήθικη ενω­
σις των δύο Προσώ1tων, κατ' ευδοκίαν καΙ θέλησιν. Δια της ήθι­
ι<ης ταύτης ένώσεως των αυτοτελων δύο 1tροσώ1των, συνετέθη ε­
τερον, κοινόν, τρίτον τρό1tον τινά 1tρόσω1tον, τό 1tρόσω1tον της έ­
νώσεως, τό ό1tοίον έν τη 1tΡαΥματικότητι είναι φαινομενικόν καΙ
όνομαστικόν(46). Έν Ti{) φαινομενΙΚ<tJ TOUτ't' 1tροσώ1t't' ένOυVΤαι
τα δύο 1tρόσω1tα, «ευδOKί~ καΙ άμoι~αί~ άγά1tΙ1» (41) καΙ κατά
ά1tλην «σuνάφειαν»! (48). Τό 1tλασματικόν τουτο 1tρόσω1tΟ\! ώνό­
μαζεν ό Νεστόριος Χριστόν (49) . Λόγ't' της φαινομενικης ταύτης έ­
νώσεως, δεν είναι δυνατη ή άντίδοσις των ίδιωμάτων των δύο φύ­
σεων, 'θείας καΙ άνθρω1tίvης. Συνε1tως, δεν δύναται νά εί1tΙ1 τις,
δτι ό Θεός ε1tαθε σαρκί, η δτι δ Θεός έγεννήθη ώς ανθρω1tος. ' Ι δου
διατί δ αίρεσιάρχης Νεστόριος άΤCεKάλει την Παρθένον Μαρίαν
Χριστοτόκον καΙ οχι Θεοτόκον(50).
Διά της αίρέσεως του Νεστοριανισμου άνατρέ1tοvται τα θεία
δόγματα της σαρκώσεως του Θεου Λόγου καΙ της έν Χριστ<tJ ά'Π:Ο­
λυτρώσεως. Έαν δ Κύριος ήμων Ίησους Χριστός είναι φαινομε­
νικόν καΙ οχι άληΘες 1tρόσω1tον, μη άληθής, άλλά φαινομενικη εί­
ναι καΙ ή ένανθρώ1tησις του Θεου καΙ ή δι' Αυτου σωτηρία του άν­
θρώ1tου. Έαν δ ' Ι ησους Χριστός δεν είναι τό δεύτερον Πρόσω1tον
της ~Aγίας Τριάδος, ό νίός καΙ Λόγος του Θεου, ό δ1tοίος, γεν­
νηθεΙς έκ της Θεοτόκου, «σαρξ έγένετο», τότε δ Σωτηρ δεν είναι
Θεός καΙ ή έν Xploτ<tJ ά1tολύτρωσις εΤναι ματαία. Έαν αί δύο φύ­
σεις, ή θεία καΙ ή άνθρω1tίνη, δεν ήνώθησαν έν τη Ύ1tοστάσει του
Λόγου του Θεου καΙ δέν όφίσταταιή άντίδοσις των ίδιωμάτων
των δύο φύσεων, τότε οϋτε ό Θεός έγεννήθη ώς ανθρω1tος, οϋτε δ
Θεάνθρω1tος E1taeE καΙ ά1tέθανε καΙ άνέστη καΙ άνελήφθη έν δε­
ξι{Χ του Θεου. Κενή, λοι1tόν, καΙ «ματαία ή 1tίστις ήμων, ετι έσμέν
έν ταίς άμαρτίαις ήμων»459. Άλλά ουδέ ή Έκκλησία είναι σωμα
του Θεανθρώτtoυ Χριστου, έαν ό Χριστός δέν είναι ό Θεός γενVΗ­
θεΙς ώς ανθρω1tος έκ της Θεοτόκου. Έό:ν ή 'Εκκλησία δεν είναι
σωμα του ένανθρω1tήσαντος Θεου, ουδέ τά μέλη Αυτης, σί 1tιστοί,
ένεσωματώθησαν έν Ti{) Θεανθρώ1t't' ένδυθέντα τόν Χριστόν, καΙ έ­
ΤCOμένως δεν ήνώθησαν μετά του Θεου 1τρός σωτηρίαν (ίδέ καΙ
άνωτέρω σ. 26 - 28). Δια τουτο δ Γρηγόριος ό Θεολόγος τονίζει:
\<εί τις ου Θεοτόκον την άγίαν Μαρίαν ό1tολαμ~άνει, χωρίςέστι

4:59.1 Κορ. ιε', 17.

Η ΕΝ ΧΡΙ.'ΣΤΩι ΣΩΤΗΡΙΑ κΑι Αι' ΑΙΡΕΣΕΙΣ

της Θεότητος»460.
Άλλ' δμως, «θεός ... έστιν ό γεννηθείς έκ Παρθένου »461 Χρι­
στός. Έφ' δσον είναι '«Θεός ό Κύριος ήμων Ίησους Χριστός, τcως
ού Θεοτόκος ή τεκουσα ή άγία Παρθένος; »482, <ο Λόγος του Θεοϋ,
«Θεός ων, γέγOνενΑVθρωΤCOς δι' ήμας, καΙ έγενVΗ'θη έκ της Θεο­
τόκου Μαρίας, ίνα έλεuθερωση ήμάς έκ της δυναστείας του δια­
~OXOu»46J. <Hατcελευθέρωσιςήμων έκτης δυναστείας του δια­
~oxougΤCPEΤCE να γίνη δια της άνωθεν γεννήσεως464, Χάριν τούτου,
ό «γεννηθείς άνωθεν έκ του Πατρός Λόγος αρρήτως, αφράστω<;,
άKαταλήτcτως, αΤδίως, δ αύτός έν χρόνφ γεννάται 'κάτωθεν έκ
παρθένου Θεοτόκου Μαρίας, ίνα οί κάτωθεν τcρότερoν γεννηθέψ
τες άνωθεν γεννη'θωσιν έκ δευτέρου, τούτέστιν έκ Θεου»465. Αί δύο
φύσεις, θεία καί ανθρωΤCίνη, ήνώθησαν έν Χριστφ ύτcoσταΤΙKως, έν
τη ΎΤCOστάσει, του Θεου Λόγου. Έν Χριστφ ύφίστανται δύο φύ­
σεις, άσυΥχύτως καί ατρέτrτως' ήνωμέναι καΙ ~ν ΤCρόσωΤCOν, το
Πρόσωτcoν του Υίου καΙ Λόγου του Θεου(51). Λόγφ της ύΤCOστατι­
κης ταύτης ένώσεως, ύφίσταται G:>ς ακολουθία ή άντίδοσις 11 κοι­
νoτco(ησις των Ιδιωμάτων των δύο φύσεων, 'καθ' ην ίδιώματα της
άνθρωτcίνης φύσεως ατcoδίδoνταιείς τήνθείαν καί ίδΊώματα της
θείας φύσεως ατcoδίδoνται είς την ανθρωτcίvην(52). Δια τουτο δ
Ίησους Χριστός «καΙ Θεός καΙ d:νθρωτcος λέγεται, καΙ κτιστός
καΙ 'άκτιστος, καΙπαθητος καΙ ΆΤCαθής»466, , Έτcειδη ό θεος Λόγος
«γέγονε σάρξ, τούτέστιν ήνώθη σαρκΙ ψυχην έχούση τήν λογικήν;
γεγενVΗσθαι λέγεται καΙ σαρκικωςδια γυναικός»461. Οϋτως «ή ά~
γία 'Παρθένος Χριστοτόκος τε δμου καΙ Θεοτόκος νοείταί τε καΙ
λέγεται' γεγέννηκε γαρ ού ψιλον άνθρωτcoν, καθ' ήμάς,' σαΡKω~
θέντα δε μάλλον καΙ ένανθρωΤCήσαντα τόν έκ Θεου Πατρός Λό:..
γον»468. Έτcειδή δε ό Κύριος ήμων Ίησους Χριστος είναι ό Θεός~
ή Έκκλησία είναι σωμα του Θεανθρώτcoυ καΙ οί έν Αύτη πιστοΙ
λαμ~άνoυν την αίωνίαν έν· Χριστφ σωτηρίαν. Ίδου διατί ή ασε~ής
αίρεσις του Νεστοριανισμου κατεδικάάθη τcαρά της Γ' Οίκουμενι­
κης Συνόδου (53).

Ό Μ ο ν ο φ υ σ ι τ ι σ μ ό ς. Τόν αύτον αίωνα (50ς αίων)

καί μετα τόν Νεστοριανισμόν, ήγέρθη νέα μεγάλη αίρεσις κατα
της αληθείας, ό Μονοφυσιτισμός. ·0 Μονοφυσιτισμος άντιτίθεται

460. PG. 37, 177. 4ϋ5. ~I. 'AθiΧνα.σΙo,), ΒΕΠΕΣ, 33, 225*.
461. Μ. 'AG~'iX'JtO!J, ΒΕΙΙΕΣ, 33, 237. ,ωβ. Ίωli'i'iΟιJ Δα:μα:σΚ"/j'iΟU, PG. 94, 997~
462. KιJ?Ιλλω ΆλlOςα;'/δ;.ιι>ί;χ;, PG. 77, 467. Κυρ[λλΟΌ Άλ$ξiΧν8Ρ6ίΊ~ς;, PG. 77,
113. 21.
463. }Ι. Άθ;XνσΙOιJ, ΒΕΠΚΣ, 3i3, 61. 468. K!JpCHo') Άλsξχvδ"stα.;;, α.όΤ60ι:
464. Ίω. γ', 3.
 Η ΑΙΡΕ.ΣΙΣ Tor OIKOrMENIΣMOr
•

τφός τόν Νεστοριανισμόν καΙ συμφωνεί πρός τόν Άπολλιναρι­

σμόν. ·0 Νεστοριανισμός έχώριζε κακοφρόνως τας δύο φύσεις του
Κυρίου καΙ ήρνείτο την έν XpLOΤCi) ύποστατικην ενωσιν αύτων, ώς
καΙ την γέννησιν του Θεανθρώπου έκ της Θεοτόκου. "Ο Μονοφυ­
σιτισμός, άντιθέτως, συγχωνεύει την άνθρωπίνην φύσιν του Κυρίου
είς την θείαν φύσιν λύτου καΙ παραδέχεται κακοδόξως μίαν φύσιν
έν ΧριστCi). Οϋτως ή νέα αϋτη αίρεσις πλησιάζει τόν Άπολλιναρι­
σμόν(54), την μονοφυσιτικην κακοδοξίαν του όποίου άνα'Πτύσσει είς
σύστημα αίρετικης διδασκαλίας (55).
"Η αίρεσις του Μονοφυσιτισμου ύποστηρίζει την παράλογον
άποψιν, ΟΤΙ ό Κύριος ήμων Ί ησους Χριστός εγινε πρό μεν της έ­
νώσεως έκ δύο φόσεων, άλλα μετα την ενωσιν αύτων ύφίσταται
μία, καΙ δχι δύο φύσεις! (56). "Η έν ΧριστCi) ενωσις των δύο φύσεων
νοείται, κατα την έν λόγ<{J άσέ~ειαν, δχι ώς ενωσις, άλλα ώς κρά­
σις καΙ σύγκρασις αύτων εις ~άρoς της άνθρωπίνης φύσεως. Δια
της ένώσεως ταύτης, ή άνθρωπίνη φύσις άπερροφήθη έξ όλοκλή­
ρου ύπό της θείας φύσεως, καΙ οϋτως ή μεν άνθρωπίνη ήφανίσθη,
ή δε θεία ύπελείφθη μόνη. Τοιουτοτρόπως, ό Ίησους Χριστός εί­
ναι εν Πρόσωπον καΙ μία Ύπόστασις, ό Θεός Λόγος, άλλα καΙ μία
φύσις, ή θεία φύσις (57). Ό Μονοφυσιτισμός παραδέχεται τόν Κύ­
ριον ώς «μίαν φύσιν του Θεου Λόγου σεσαρκωμένην» κατα μονο­
φUσΙΤΙKην εννοιαν(58). Δηλαδή, ό Θεός Λόγος έσαρκώθη μέν, άλλ'
όμως δεν είναι καΙ σάρξ, άλλα μόνον Θεότης. Ένηνθρώπησεν, άλλ'
όμως δεν είναι καΙ άνθρωπος, άλλα μόνον Θεός. Ταυτα είναι ~ε­
Gαίως, άνrιφατΙKά. ' λλλα ή άντίφασις είναι ίδιον της αίρέσεως.
Πάσα αίρεσις άντιφάσκει δχι μόνον πρός την άλήΘειαν, άλλα καΙ
πρός έαυτήν. "Ένεκα τούτου ή αίρεσις «ταίς ιδίαις κατασκευαίς
διαλύεται»469, εστω κι αν τιμηθΏ προσωρινως ώς άλήθεια.
Δια της άνωτέρω έτεροδιδασκαλίας του Μονοφυσιτισμοϋ, πο­
λεμε'ίται τό μυστήριον του ένανθρωπήσαντος Θεου Λόγου, άλλα
καΙ τα συνημμένα μετ' αύτου μυστήρια της έν Χριστφ σωτηρίας
καΙ της Έκκλησίας. Έφ' όσον, κατα την μονοφυσιτικην κακοδο­
ξίαν, ό Κύριος ήμων ' Ι ησοϋς Χριστός, μετα την ενωσιν των δύο φύ­
σεων, δεν εχει την άνθρωπίνην φύσιν, άλλα μόνον την θείαν, τότε
δεν είναι δντως ό Θεάνθρωπος, άλλα μόνον Θεός. Τότε, «τό μέγα
της οΙκονομίας μυστήΡ ιον»470, εγινε «δοκήσει»471 καί δχι άληθείQ:,
ό δε Θεός δεν είναι εισέτι «μεθ' ήμων»472, ώς προεφητεύθ η 473, άλλα
μακραν ήμων. Ό Κύριος ήμων Ίησοϋς Χριστός δεν είναι δ «άτρε­

469. {'P'fjYOptO!J ΝιjσCJ"fJς, PG. 45, 441. 471. Αό:όθ ι.

470. ΑΙ Κανών τijς:; έ'ίTρotίλλφ Οlκοuμε;· 472. λίατ. ι:ι:, 23.
,\ILx'i'j, Σuν6~οu. 473. Ίίσ. ζ', 14.
Η ΕΝχΡ1.ΣΤQι ΣQΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙΑΙΡΕΣΕΙΣ 55

ιrrτoς» 47
4ι θεάνθρω'Πος, ό «διδούς... ώς θεοί) Λόγος»475 την Χά­
ριν καί «λαμt!άνων... ώς άνθρωπος»476, δια την ήμων σωτηρίαν,
έό:ν εΧΏ μόνον τήν θείαν φύσιν, όχι δε καί τήν άνθρωπίνην. Έτrί
πλέον ή κακοδοξία περί άτroρρoφήσεως της άνθρωπίνης φύσεως
ύπό της θείας δηλοϊ, δτι, κατα τόν Μονοφυσιτισμόν, ή σωτηρία της
άνθρωτrίVΗς φύσεως νοείται όχι ώς σωτηρία ταύτης, άλλά ώς άφα­
νισμός αυτης έν τη θεότητι, δπερ ύτrενθυμίζει ίνδοΙστικας άντιλή­
ψεις τrερί λυτρώσεως. Προσέτι, έάν ό • Ι ησους Χριστός δέν εχει τήν
άνθρωπίνην φύσιν, δηλαδή τό σωμα μετα ΨUXης λογικης, πως ή
Έκκλησία εΙναι σωμα Χριστου; πως οί τrιστoί ένσωματούμεθα έν
tl;:> Χριστl;:>; πως κοινωνουμεν του σώματος καΙ του αίματος του
Κυρίου, καί τrως σ~ζόμεθα έν Tl;:> σώματι του Σωτηρος; Άρμό­
ζουν, λοιπόν καΙ ένταυθα οί λόγοι του Μ. Άθανασίου: «~Eάν δέ
τις, θε'ίκως τα παρα του Λόγου γινόμενα t!λέτrωv, άρνήσηται τό
σωμα... ό τοιουτος, ώς... ίουδα'ίκός KάτrηλOς μίσγων τόν οΙνον ϋ­
δατι. σκάνδαλον νομίσει τόν σταυρόν»477.
Ό Κύριος ήμων ' Ι ησους Χριστός δεν εχει μίαν φύσιν, ώς κα­
κοδόξως διδάσκει ή αίρεσις του Μονοφυσιτισμου, άλλά δύο φύ­
σεις, την θείαν καΙ την άνθρωτrίνην, ήνωμένας ύτrOστατΙKως έν Tl;:>
Πρoσώτr~ του θεου Λόγου. «ου γάρ θεότης ή φύσις γέγονε της
σαρκός, άλλ' ωστrερ ό Λόγος σάρξ άτρέτrτως γέγονε, μείνας δτrερ
ην, οϋτω καΙ ή σάρξ Λόγος γέγονεν, ουκ άπολέσασα τουθ' δπερ
έστί, ταυτιζομένη δέ μαλλον τrρός τόν Λόγον καθ' ύτrόστασιν»4ί8.
<ο ' Ι ησους Χριστός λέγεται καί θεός έναθρωπήσας καί ανθρωπος
θ-εoτroιηθεί ς479. "Οχι άφανισθείς έν τη θεότητι, ώς διδάσκει ό άσε­
t!ης Μονοφυσιτισμός, άλλά άνυψώσας «τήν φύσιν την ήμων έν τcρ
θρόν~ του Βασιλέως, τη δόξη της άθανασίας έKλάμτroυσαν»480.
Διά ταυτα, συμφώνως πρός τόν δογματικόν δρον της Δ ι Οίκου­
μενικης Συνόδου, ητις κατεδίκασε τόν Μονοφυσιτισμόν, οί τrιστoι
όμολογουμεν: «τόν Κύριον ήμων Ίησουν Χριστόν ... τέλειον τόν
αυτόν έν θεότητικαί. τέλειον τόν αυτόν έν άνθρωπότητι, θεόν ά­
ληθως καί ανθρωπον άληθως τόν αυτόν, έκ ψυχης λογικης καί
σώματος, όμοούσιον Tl;:> ΠατρΙ κατά την θεότητα καΙ όμοούσιον ή­
μίν τόν αυτόν κατά την άνθρωπότητα, κατά τrάντα δμοιον ήμϊν
χωρίς άμαρτίας ... έν δύο φύσεσιν άσυγχύτως, άτρέτrτως, αδιαιρέ­
τως, άχωρίστως γνωριζόμενον' ουδαμου της των φύσεων διαφορας

474. Μ. 'Aθ(~:J:ισίoυ, .ΒΕlΙΕΣ, 30, 163. 1236.

475. 11. ΆAθ~ν!Χσίoυ, α.ΙΙτόθι. 479. rP1JIOpiou θεολόγου, PG. 37, 180.
476. Μ. 'Αθα:n,σΙου, ~ΙΙτόθι. 480. ΧρuσοστCμοu. lΙ::φόι: Mansi, νι,
477. ΒΕΠΕΣ,30; 279. 968.
478. Ίωά,',;νου Δ α.μα.σκ:qνoίί, PG. 94,
 56 Η AIPEl1IΣ TOr ΟΙΚOlΊ.fΕΝΙl1}lοr

ανηρημένης διά την ενωσιν,σct>ζομένης δε μαλλον της Ιδιότητος

έ κατέρας φύσεως καΙ εΙς εν 'Πρόσω'Πον καΙ μίαν ό'Πόστασιν συν­
τρεχούσης ... ενα καΙ τόν αύτόν υίόν μονογενη, θείον Λόγον... » (59) .

"Ο Μ ο ν ο θ- ε λ η Τ ι σ μ ό ς.. ~H αϊρεσις τoG Μονοθελητι­

σμου ένεφανίσθη τόν εΙ;δομον αιωνα καΙ άκολουθεί τόν Μονοφυ­
σιτισμόν καΙ τόν 'Προγενέστερον αύτου ~A'Πoλλιναρισμόν. "Ό'Πως δ
Μονοφυσιτισμός ώμίλει 'ΠερΙ μιας φύσεως του Κυρίου, οϋτω καΙ
δ Μονοθελητισμός διδάσκει 'ΠερΙ μιας θελήσεως Αύτου. Καί, ο'Πως
δ ~A'Πoλλιναρισμός ελεγεν, δτι την θέσιν της, κατ' αύτόν, λογικης
ψυχης· κατέλαΙ;εν δ Λόγος του θεου, οϋτω καΙ δ Μονοθελητισμός
ό'Ποστηρίζει, δτι την θέσιν της θελήσεως του Κυρίου την κατεϊχεν
ένεργεί~ μόνον ή θεία θέλησις. -Η αίρεσις, δηλαδή, του Μονοθελη­
τισμου διδάσκει, δτι 'έν Τct> Χριστct>. δεν υφίσταντο δύο φυσικα θε­
λήματα καΙ ένέργειαι, μιας της θείας φύσεως καΙ έτέρας της άν­
θρω'Πίνης, άλλά μόνον εν θέλημα καΙ μία ένέργεια. "Ήτοι ή θέ­
λησις καΙ ένέργεια της θείας ,φύσεως, ό'Πό την κυριαρχίαν της δ­
'Ποίας έτέλει ή άνθρω'Πίνη φύσις ανευ Ιδίας ένεργείας. Ή άνθρω­
'Πίνη φύσις ητο, κατα την κακοδοξίαν του Μονοθελητισμου, ά'Πλουν
όργανον του θεου Λόγου,· κινούμενον, δ'Πότε, καθ' δν τρό'Πον καΙ
δσον δ Λόγος έΙ;ούλετο (60). Ή κακοδοξία του ΜΟΥοθελητισμoG
είναι κατα (;άσιν Μονοφυσιτισμός, διότι, ώς 'Παρατηρεί δ αγιος
, Ι ωάννης δ Δαμασκηνός, «εΙ των θελη μάτων καΙ ένεργειων (του
Κυρίου) σύνθεσιν λέξομεν» , τότε θ~ άναγκασθωμεν νά εί'Πωμεν
«καΙ των άλλων φυσικων Ιδιωμάτων (του Κυρίου) σύνθεσιν, του
άκτίστου και του κτιστου. του άοράτου καΙ του· δρατου καΙ των
τοιούτων» (61). ·0 Μονοθελητισμός είναι δ μετριο'Παθέστερος Mo~
νοφυσιτισμός και τό έλάχιστον δριον αύτου (6'2).
Έό:ν δ θεάνθρω'Πος δεν είχε τό θέλημα της άνθρω'Πίνης φύ­
σεως, άλλα μόνον της θείας, ητο άδύνατος ή έν XpLOΤct> σωτηρία.
Τότε ή άμαρτία των άνθρώ'Πων δεν -θα ηφανίζετο, δια της δικαιο­
σύνης του Κυρίου (ίδε άνωτέρω, σ. 23). ΟύδεΙς ανθρω'Πος ύ'Πάρχει.
«δς ούκ ά'Πέσ'Πασεν εαυτόν ά'Πό θελήματος θεου κατά τι μέρος
~ 'Πράγματος ~ χρόνου»48Ι. Πάντες οί άνθρω'Ποι είμεθα έν άμαρτίc,?:
και μακράν του θεου. Έ κ της άμαρτωλου ταύτης καταστάσεως
και ά'Ποστασίας σct>ζόμεθα. διά του Ίησου Χριστου, διότι «έν μό­
vct> ... Τct> Χριστct> τό άχώριστον της θελήσεως έφυλάχθη»482. Τόν Ίη­
σουν Χριστον «συνακολουθουντες. κερδαίνομεν την συνάφειαν την
'Πρός θεον καΙ την ενωσιν την σωτήριον»483. Έάν δ Σωτηρ δεν εί­

481. 1\[. ' Αθ:χ.να.ο!ου, ΒΕΙΙΕΣ, 33, 193. 483. Μ. 'Αθα.ν:χ.σΙοο, α.Uτόθι.
i i
482. 1\1. 'Αθ:χνα.ο(ου, CLUτόθt.
 , .. ~

ΒΕΝ χΡί.ΣΤΩι ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ Αι ΑΙΡΕΣΕΙΣ 51

χενάνθρώπινον θέλημα, οϋτε σώζουσανδικαιοσύνην ώς άνθρω,τος

θα είχεν, οϋτε'ή των άνθρώπων φύσις θα ήνουτο έν Αότc;> θελή,σει
μετα του θεου, καί ή έν Χριστc;> σωτηρία ήμων των άνθρώτrων θα
ητο ματαία. .
Δια ταΟτα, ή 20 ρ θόδοξος Καθολικη 2Εκκλησία, κατέκρινε τον
Μονσθελητισμόν, δια της ΣΤ' καΙ της ,έν Τρούλλ9 Πενθέκτης Οί·
κουμενί'κων Συνόδων(63). Ή Έκκλησία, Gάσει της θείας 'ΆτrOKα­
λύψεως κατεδίκασε «τους το ευθες της άληθείας δόγμα παραχα·
ράξαντας, καΙ εν θέλη μα, καί μίαν ένέργειαν έπΙ του ένός Κυρίου
του Θεοϋ ήμων ~Iησoϋ Χριστου τους λαους έκδιδάξαντας»484. Οί
δε ~Opθόδoξoι Χριστιανοί, άκολουθουντες την π(στιν των Πατέ­
ρων, δμολογοΟμεν καΙ κηρύσσομεν «δύο φυσικας θελήσεις, ητοι
θελήματα, καί δύο φυσικας ένεργείας έπΙ της ένσάρκου οίκονο·
μίας του ένας Κυρίου ήμων Ίησου Χριστου, του άληθινου θεου»-185.
Ό Κύριος ήμων > Ι η σους Χριστός, «εΙ .. καΙ θεός, Cι.λλ~ έν σαρκί καί
κατα σάρκα την ύτrαKoην τrληρoί, καΙ του θελfιματος της σαρκός
τc;> θελήματι της θεότητος κρατεί»486, δια την ήμων σωτηρίαν. του·
το δε λέγοντες,δμολογουμεν, κατα τόν δογματικόν σρον της ΣΤ'
Οίκουμενικης Συνόδου, έν τc;> ένΙ καΙ τc;> αότc;> Χριστc;> δύο φύσεις
«καΙ δύο φυσικας ένεργείας άδιαιρέτως, άτρέτrτως, άμερίστως,
άσυγχύτως ... καί δύο μεν φυσικα θελήματα ουχ ύτrεναντία ... άλλ~
έτrόμενoν τό άνθρώπινον αυτου θέλημα, καί μη άντιπίπτον η άντι·
παλαίον, μαλλον μεν οδν καί ύτroτασσόμενoν τφ θεί9 αότου καί
πανσθενεί θελήματ'ι» (64).
Ή αίρεσις του Μονοθελητισμου άποτελεί καρπον σχι μόνον
άτrλως κακοδόξου φρονήματος, άλλα καί κοσμικου πνεύματος πολι:'
τειακης σKoτrιμότητoς καί συμGι~ασμου έτrί ζητημάτων τrίστεως.
"Ο αυτοκράτωρ Ήράκλειος καΙ δ Πατριάρχης Σέργιος, οί δια·
λάμψαντες. είς ένδόξουςάγωνας, ύπεστήριξαν την πλάνην τrερί έ­
νός θελήματος του Κυρίου ήμων ~ Ι ησου Χριστου, χάριν της δογμα­
τικης ένώσεως των αίρεΤLκων Μονοφυσιτων μετα των ~Oρθoδόξων
της Βυζαντινης Αυτοκρατορίας (65). Τoιoυτoτρότrως, σμως, τό
ζήτημα της δογματικης διαφορας άντεμετωπίσθη 6πο το τrρίσμα
σχι της άληθείας, άλλα της πολιτειακης σκοπιμότητος, χάριν της
ένότητος. "Η έπιδίωξις της ένότητος αίρετικων καΙ Όρθοδόξων ύ­
περίσχυσε του σεGασμου εναντι της θείας δογματικης άληθείας
μεάτroτέλεσμα, να τεθΏ ώς 0άσις της εΙρήνης καΙ κοινωνικης ευ­
τrραγίας σχι ή άλή,θεια, άλλα ή κακοδοξία. Οϋτω τrΡOέKυψεν ή
νέα αίρεσις του Μονοθελητισμου. «Όπως, παλαιότερον έτrΙ Άρεια·
_ ..... _---------_._-­
484. Α' Iioc'tιbv της έν Τροόλλφ OLXOU- 485. Α6τ6θι. .,
μενιχιη;; .ΣυνΜου. 486. Μ. Άθιχνιχσ Ιou, ΒΕΠΕΣ, 33, 193.
58 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοnΙΕΝΙΣΜοr

νισμοΟ, αί ΊτροΟ'ττάθειαι Ίτρος ενωσιν των Άρειανων δμοιουσιανων

μετά των Όρθοδόξων, ~άσει συμ~ι~ασμoϋ Όρθοδοξίας καΙ αίρέ­
σεως, Ίτροώθησαν την αίρεσιν της Πνευματομαχίας, οϋτω καί τώ­
ρα .Αϊ Ίταρόμοιαι δηλαδη διαλλακτικαΙ ΊτροσΊτάθειαι ένώσεως των
Μονοφυσιτων μετά των Όρθοδόξων Ίτροεκάλεσαν την αίρεσιν του
Μονοθελ ητισμοϋ (66) .
Καί, ναΙ μέν, οί άναφερθέντες ένδοξοι άνδρες ΤΊτεδίωξαν την
ώς άνω ενωσιν καλοδιαθέτως, άλλά την είργάσθησαν έσφαλμέ­
νως. 'Έθεσαν ύΊτεράνω της χριστιανικης άληθείας την Ίτολιτεια­
κην καΙ κοσμικήν σΚΟΊτιμότητα, την έξυπηρετοϋσαν κατά το φαι­
νόμενον την ένότητα, ~άσει συμ~ι~ασμoϋ έΊτΙ δογματικοϋ θέματος.
Λέγομεν έξυπηρετοϋσαν κατά το φαινόμενον, διότι ή έΊτιτευχθείσα
τότε διά της έσφαλμένης ταύτης τακτικης ενωσις καΙ είρήνη Μο­
νοφυσιτων καΙ Όρθοδόξων διεσΊτάσθη εύθυς είς μείζονα διαίρε­
σιν καΙ ταραχήν. Αϊ 1τρότερον δύο άντιμαχόμεναι Ίταρατάξεις, Μο­
νοφυσιτων καΙ Όρθοδόξων, εγιναν τρεϊς, Μονοφυσιτων, Μονοθε­
λητων καΙ 'Ορθοδόξων, είς δε τους Ίτολεμίους της Όρθοδόξου 'Εκ­
κλησίας Ίτροσετέθη νέα αίρεσις, ή τοΟ Μονοθελητισμοϋ! (67). Κα­
ταδεικνύεται, λΟΙΊτόν, διά μίαν είσέτι φοράν, στι οντως το καλον
ρεν ~ίναι καλόν, έάν δεν Ίτοιηται καλως. Καί ,έΊτΙ Ίτλέον, δεν άρκεϊ
έν τιι ζωΙι μόνη ή καλη διάθεσις, άλλά άΊταιτεϊται καΙ ή όρθη
γνώμη, διά της όΊτοίας, καΙ μόνον δι' αύτης, άξΙΟΊτοιείται ή καλή
διάθεσις καΙ Ίτροαίρεσις. cH όρθόδοξος γνώμη Ίτροηγείται Ίταντος
άγαθοϋ σΚΟΊτοϋ καΙ καλοϋ έργου, καί, ταύτης μη ύΊταρχούσης,
έκεϊνα είναι μεν δυνατον νά φαίνωνται καλά καί συμφέροντα,
ό:ττοδεικνύονται σμως ovτως Ίτονηρά καΙ όλέθρια.

Καθώς διεξέρχεταί τις τάς άναφερθείσας αίρέσεις, εχει το αί­

σθημα, στι άντικρύζει κυμαιvoμένην θάλασσαν. Τον •ΑΊτολλιναρι­
σμον τον διαδέχεται ό Νεστοριανισμός, τον Νεστοριανισμον ό Μο­
νοψυσιτισμος καί τον τελευταίον δ Μονοθελητισμός. Αί αίρέσεις
αδται έΊτέΡXOVΤαι έναντίον της άληθείας, ώς άλλεΊτάλληλα κύματα
της θαλάσσης τοϋ κόσμου, έγειρόμενα U1tO ~ι~αίων Ίτνει.ιιμάτων φι­
λοσοφικC;:·ν Ίτλανων. <ο ΆΊτολλιναρισμός, άλλά καΙ οί άκολουθοϋν­
τες αυτον Μονοφυσιτισμος καΙ Μονοθελητισμός, άναΊττύσσονται
Ίτρό ΊταVΤOς ~άσει έσφαλμένων Ίτλατωνικων άΊτόψεων, δ δε Νεστο­
ριά-νισμος Ίτρό Ίταντος ~άσει άριστοτελικων τοιούτων άντιλήψεων.
·0 άνευ θεοϋ άνθρC:)'πινος λόγος έΊταιρόμενος έΊτΙΊτίΊττει κατά τοϋ
θείου Λόγου καΙ τοϋ σκάφους της 'Εκκλησίας, το δΊτοϊον Ίτλήττει
άδιακό1tως, διά των διεΥειρομένων κυμάτων τωναίρέσεων, καΙ
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤ!2ι Σ!2ΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 59

έ1tιδιώκει να το κατα1tοντίσn είς τα άλμυρα καί 'ΤΤικρα ϋδατα του

ψεύδους του κόσμου. Ή Έκκλησία έν τιΊ> 1tαρόντι κόσμφ εύρίσKε~
ται έν μέσφ των κυμάτων των αίρέσεων, έκ των ό1tοίων «το μεν
λήγει, το δε άνίσταται, το δε ηδη φρίκη μελαίνεται»487. Οί δε 1tL­
σroί, ένιΊ> 1tPOa1taHOGv να δια1tλεύσουν τον 1tαρόντα ~ίoν, <5ασανί­
ζονται «έν μέσφ της θαλάσσης»488, άγωνιζόμενοι, ώς άλλοτε οί
Μαθηταί, κατα του έναντίου άνέμου, του ψεύδους καί της 1tλάνης .
•Αλλ' δμως, η άλήθεια του θεου, ητις είναι ό Κύριος, ίσrαται ύ1tερ­
άνω των αίρετικων κυμάτων, 'Ttερι1tτατεί μετα 1tάσης έξουσίας έ1tί
της 1tολυταράχου θαλά σσης489 του κόσμου καί σ1tεόδει είς ~oή­
θειαν των κινδυνευόντων 1tιστων. Το σκάφος της Όρθοδόξου Έκ­
κλησίας χειμάζεται μέν, άλλα δεν ~υθίζεται. Οί δε 1tαραμένοντες
έντος αύτου Όρθόδοξοι δεν κατα1tοντίζονται είς το ψεσδος καί
την ά1tώλειαν. 'Αγωνίζονται μέχρι τέλους της νυκτος του 1tαρόν­
τος ~ίoυ καί μέχρι της 1tαρουσίας του Κυρίου, 'ΤΤαρα του ό1tοίοu
όδηγουνται είς την γαλήVΗν της άναατάσεως.

δ) ΆντιεΧΧληαιcxατιχcxί «ίρέαεις

Δια των μέχρι τοΟδε άναφερθεισων αίρέσεων, ώς καΙ δια των

όμοίων 1tρος αύτάς, ό διά~oλoς έ1tολεμησε την χριστιανικην άλή­
θειαν, 1tροσ<5άλλων 1tpO 1tάvτων το δόγμα του έν Τριάδι θεου καΙ
το δόγμα της ένανθρω1tήσεως του θεου Λόγου 1tρος σωτηρίαν του
άνθρώ1tου. Δια των αίρέσεων, αί ό1tοίαι άκολουθουν έν συνεχείςι,
1tροσ~άλλεται 'ΤΤρο 1tάντων το θείον δόγμα 1tEpl Έκκλησίας. Ά­
1tοτυχων ό 1tοvηρος να άνατρέΨΩ την 1tίστιν των Όρθοδόξων είς
τον ενα Τριαδικον θεόν, δια των άντιτριαδικων αίρέσεων, έ1tεχεί­
ρησε να έ1tιτύχn την κατάλυσιν της 1tίστεως τούτων 1tρος τον
θεάνθρω1tον Κύριον ημων Ίησουν Χριστόν, δια των χριστολογι­
κών η άντιχρίστων αίρέσεων. Άστοχήσας δε καΙ είς την έ1tίΗεσίν
του κατα του Σωτηρος Χριστου καί ηττη'θείς 1tapcX της Όρθοδό­
ξου . Ε κ κλησίας, εστρεψε την λυσσώδη αύτου μάχην έναντίον Ταύ­
της. Βάλλων δε τα 1tε1tυρωμένα αύτου ~έλη κατατης θείας άλη­
θείας 1tEpl της Έκκλησίας του Κυρίου, 1tροεκάλεσεν αίρέσεις, δι;­
ναμένας να. ά1tοκληθουν άντιεκκλησιαστικαί αίρέσεις. 'Ακολούθως,
ώς άντιεκκλησιαστικαΙ αίρέσεις άναφέρονται η Είκονομαχία, ό
Παπισμός, η Διαμαρτύρησις η Προτεσταντισμος καΙ ό Οίκουμενι­
ομός, 1tEpl του ό1tοίου γίνεται έκτενης λόγος είς το έ1tόμενον κε­
φάλαιον.

487. 11. Βχοιλείου, PG. 32, 544. 489. Mip. ο'!:', 48..
488. Μά.ρ. στ', 47.
 Η A.IpinJIiJ Tor οικοrΜΕΝΙΣΜ:οr

Σ. Ή ΕΙ:κο\lομcσχ( cσ

Τόν ογδοον μ. Χ. αίωνα ένέσκηψεν ώς λαίλαψ ή μεγάλη αί·

ρεσις της Είκονομαχίας. CH αίρεσις αϋτη ηπάτησε την BυζαντιVΗν
Πολιτείαν καί, ύποστηριχθείσα παρ~ αύτης, έπολέμησε την Έκ­
κλησίαν δια παντός μέσου έπΙ ενα καΙ πλέον αίωνα.
Τί είναι ή αίρεσις της Είκονομαχίας; CH λέξις είκονομαχία
δηλοί την μάχην κατά των άγίων είκόνων της Έκκλησίας καΙ τόν
πόλεμον έναντίον της θρησκευτικης χρήσεως καΙ εύλα~ΙKης προσ­
κυνήσεως αύτων. Τό νόημα, σμως, της είκονομαχικης αίρέσεως
δέν περιορίζεται είς την έξήγησιν ταύτη ν, άλλΟ είναι ευρύτερον
καΙ ~αθύτερoν. ·0 έΘνικός ίστορικός Κ. Παπαρρηγ&πουλος, αν καΙ
προκατειλημμένος ύπέρ της Είκονομαχίας, λόγ~ έλλείψεως <!ια­
Θυτέρας θεολογικης μορφώσεως (68) καΙ έπηρεασμου τουέν τC;)
Θέματι τoύτ~ παρα της προτεσταντικης κινήσεως έν ήi Δύσει (69),
δμιλων έπΙ της έννοίας της Είκονομαχίας, διευρύνει ταύτην πέ­
ραν της καταλύσεως των άγίων είκόνων. «Δέν προέκειτο», λέγει,
«περΙ μόνης της των είκόνων καταλύσεως, άλλα καΙ περΙ πλεί­
στων άλλων θρησκευτικων αμα καΙ κοινωνικων 'μετα<!ιολων»', περί
άληθινης μεταρρυθμίσεως. Ή έκκλησιαστικη. καΙ κοινωνικη αϋ·
τη μεταρρύθμισις των Είκονομάχων αύτοκρατόρων όνομάζεται,
κατα τόν Παπαρρηγόπουλον, συνήΘως είκονομαχία, «ούχΙ δι" άλ­
λο, είμη διότι ή των είκόνων κατάλυσις, πρoσ~αλoϋσα τας περισ­
σοτέρας εξεις καΙ τα περισσότερα σuμφέροντα, κατέπληξε ζωη­
ρότερον την φαντασίαν τω\, άνθρώπων καΙ έπεσκίασε πάντα τα
λοιπα γεγονότα» (70).
«Ή είκονομαχία δέν άνεφέρετο μόνον είς την προσκύνησιν των
είκόνων, άλλΟ ητο εύρυτέρα θρησκευτικη καΙ έκκλησιαστικη με­
ταρρύθμισις. Ό χρονογράφος Θεοφάνης άναφέρει,' στι δ αύτοκρά­
των Λέων δ ΓΙ μετα της προσκυνήσεως των είκόνων ηρνείτο την
προσκύνησιν των άγίων λειψάνων καΙ τας πρεσ<!ιείας των άγίων
καΙ της Θεοτόκου» (71). ·0 πόλθμος των Είκονομάχων άνεφέρετο
οχι μόνον είς τας άγίας είκόνας, άλλα καΙ είς τα πρω­
τότυ1tα των άγίων είκόνων, τους -Αγίους καΙ τόν Κύριον Ίησουν
Χριστόν. co ,διάδοχος του Λέοντος ΓΙ, Κωνσταντίνος ό Ε', έκάλει
τους -Αγίους άσε<!ιως χριστιανικόν μυθολογικόν 'Όλυμπον καΙ
άπηγόρευσε παν είδος έκδηλώσεως σε~ασμoυ πρός αύτούς (12).
'Εδέχετο την κακοδοξίαν, δτι «ή Μαρία ετεκε τόν Χριστόν ψιλόν
άνθρωπον» (73) καΙ διέταξε να όνομάζουν την Μητέρα του Κυρίου
Χριστοτόκον καΙ οχι Θεοτόκον(74). CH Είκονομαχία άνεφάνη ώς
δυσσε<!ιης έπανάστασις κατα του Κυρίου. καΙ της Έκκλησίας: Αύ ..
του, την ·όποίαν έπολέμησε, δια ι6ιαίας μεταρρυθμίσεως των έκκλη ..
Η ΕΝ XPIlJTQt lJQTHPIA ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕ.ΣΕΙ.Σ 61

σιασηκων πραΥ μάτων.

Οϋτως, άπηΥορεύθησαν αί προσευχαΙ προς τους ΆΥίους καΙ
ή τιμή των άΥίων λειψάνων, των όποίων τά περιφημότερα, ώς τά
της'CΑΥ. Εύφημίας, έρρίφθηθαν είς τήν θάλασσαν(75). 7ΑπηΥορεύ­
θη ή χρησις καΙ προσκύνη,σις των άΥίων είκόνων καΙ έχαρακτηρί­
σθη ώς είδωλολατρία(76). «7Εσυντομεύθη ή θεία ΛειτουΡΥία,
κατηΡΥήΘησαν άΥρυπνίαι καΙ άλλαι άκολουθίαι, νηστείαι καΙ έορ­
ταί» (77). Πολλά μοναστήρια διελόθησαν, άλλα κατεστράφησαν(78)
καΙ έδημεύθη ή μοναστηριαΚ11 κτηματική περιουσία. Περιωρίσθη
καΙ ώρίσθη ό άριΘμος των ίερέων καΙ μοναχων, ή δέ έκλΟΥή των
έπισκόπων ύπε~λήθη είς τήν κύρωσιν του αύτοκρατορικου συμ­
~oυλίoυ (79). ΜοναχοΙ έξηναΥκάσθησαν νά άπo~άλoυν το μοναχι­
κον σχημα καΙ νά νυμφευΘουν, Υενόμενοι κοσμικοί, πολλοΙ δέ διε­
πομπεύθησαν εις τον ίππόδρομον(80). ΈπΙ τούτοις, οϊ Εικονομάχοι
έπεδίωξαν νά άφαιρέσουν τήν παιδείαν άπο τον κληρον καί πα·
ραδώσουν αύτήν εις τους λαΙκούς (81). Πάντα ταυτα έπεχειρήΘη­
σαν, δι
7

αύτοκρατορικων προσταΥων καΙ διαταΥμάτων, διά διω­

Υμων καΙ ~ασανιστηρίων(82), άλλά καΙ διά της είκονομαχικης
συνόδου του 754.
Οϊ Εικονομάχοι έφρόνουν οχι τά της 7Εκκλησίας, άλλά μαλ­
λον τα των αίρετικων Παυλικιανων, τους όποίους, καΙ είχον συμ­
μάχους είς τον διωΥμον κατά της 7Εκκλησίας. Οϊ Παυλικιανοί
άπετέλουν ό,μώνυμον αίρεσιν, ή όποία ένεφανίσθη τον Ζ' αίωVΑ
έν Μ. ~Aσί\X, ώς άνανέωσις μανιχατστικων προ παντος κακοδοξιων
(ίδέ άνωτέρω σ. 40 - 41). Οϊ ΠαυλικιανοΙ έπρέσ~ευoν τον δυ'ίσμον
του Παρσισμου, περί δύο Θεων άλληλομαχομένων. >Εθεώρουν τον
όρατον κόσμον δημιούΡΥημα του κακου Θεου καΙ άπέρριπτον τήν
Παλαιαν Διαθήκην. >Απέρριπτον έπίσης την άΥαμίαν, την νηστείαν
καΙ τον μοναχικον ~ίoν. Άπέρριπτον την έξωτερικην θείαν λα­
τρείαν, τα Μυστήρια, τας είκόνας, τά λείψανα των ΆΥίων καί την
'Προσκύνησιν των ΆΥίων καΙ της Θεοτόκου (83). ΆντΙ της Ί ερω­
σύνης, ύπεστήριζον τήν Υενικην ίερωσύνην καΙ ησαν έναντίον των
έκκλησιαστικων τύπων (84) . Ή αίρεσις αϋτη διεδόθη τάχιστα με­
ταξυ των Μονοφυσιτων της Συρίας (85), ενεκα της σχέσεως του
Παυλικιανισμου προς τον Μονοφυσιτισμόν. 'Όντως, οϊ ΠαυλικιανοΙ
δεν ώ'μολόΥουν την άνθρωπίνην φύσιν του Κυρίου καΙ τά πρα­
γματικά πάθη Αύτου, άλλ' ώμίλουν περί ούρανίου σώματος καί
κατό: δόκησιν παθων(86). Τούτους, λοιπόν, τους αίρετικους έχρη­
σιμοποίησαν ώς συμμάχους οί Εικονομάχοι εις το μεταρρυΘμιστι­
κον εΡΥον των, μάλιστα δε άπο του μετοικισμου των εις Θράκην
€'ΠΙ Κωνσταντίνου του Ε' (87).
62 Η ΑΙΡΕ!1Ι!1 TOr ΟΙΚOl'ΜΕΝΙΣl\lοr

"Η άναφερθείσα άνωτέρω σuμμαχία Είκονομ<χχων καί Παυλι­

κιανων δηλοί, δτι δ δρος εΙκονομαχία σημαίνει κυριολεκτικως την
Εννοιαν της εΙκονομαχικης αίρέσεως. "Ο Παυλικιανισμός άπετέ­
λεσε γέ,φυραν μετα(hι(hάσεως εΙς την Είκονομαχίαν της δυΤστικης
άντιλήψεως του Μανιχα'ίσμου καί Παρσισμου περί του δρατου κό­
σμου. της άντιλήψεως, δηλαδή, δτι δ δρατός κόσμος είναι δηθεν
κακόν δημιούργημα του κακου θεου της Παλαιας Διαθήκης καί
δεν δύναται να σχετίζεται πρός τόν άγαθόν θεόν. Βάσει της κα­
κοδόξου ταύτης άρχης είναι άδιανόητος ή παράστασις του Κυ­
ρίου δια ύλικων εΙκόνων καΙ τύπων. 'Ι δου διατί ή Είκονομαχία
έστρέφετο έναντίον των είκόνων καί των τύπων, ή δε άσε(hης είκο­
νομαχικη σύν6δος του 754 διεκήρυξεν, δτι είναι άδ6νατος ή παρά­
στασις του Ί ησου Χριστου (88). <Η ~άσις της Είκονομαχίας είναι
δυ'ίστική, ώς καί του Παυλικιανισμου καί των λοιπων δμοίων πρός
αυτόν αίρέσεων, τους όπαδους των δποίων οί Βυζαντινοί άπεκά­
λουν κοινως Μανιχαίους(89).

τα άνωτέρω γίνονται ευκρινέστερα, έαν ληφθη ύπ' Οψιν ή χρι­

στιανικη Εννοια της είκόνος, "Ως έλέχθη είς τό πρωτον κεφάλαιον
(ίδε σ. 23 - 25), έν τη CΑγίq: Τριάδι δ Υίός είναι όμοούσιος καί
άπαράλλακτος εΙκών του Πατρός (90), Κατα τόν αγιον 'Ι ωάννην
τόν Δαμασκηνόν, «είκόνες είσί τα δρατα των άοράτων καί άτυ­
πώτων, σωματικως τυπουμένων προς άμυδραν κατανόησιν)490, cH
Σκηνη του Μαρτυρίου της Παλαιας Διαθήκης, ή κατασκευασθείσα
«κατα το είδος το διεδειγμένον ... έν Τ't> ορει»49ι, καί δ Ναος του Σο­
λομωντος, ώς καί «ή έν σκηνΏ λατρεία»492 «τύπος»493 ησαν «των
έν OυΡΑVO'ίς μυστηρίων»493. "Η Παλαια Διαθήκη ύπηρξε τύπος καί
εΙκών της Καινης Διαθήκης (91) . «Πάντα τύπος ην τα πάλαι των
νέων»494. <ο Κύριος ήμων Ίησους Χριστος «έστίν είκών του θεου
του άοράτου»495. Οί έν Χριστ't> σct>ζόμενοι είναι οί φσρουντες ~την
εΙκόνα του έπουρανίου»496 άνθρώπου, του θεανθρώπου Ίησου Χρι­
στου. Οδτοι ένσωματούμενοι έν Τ't> Χριστ't> καί οντες ,μέλη του σώ­
ματος Αυτου, ητοι της Έκκλησίας, προορίζονται να γίνουν σύμ­
μορφοι «της εΙκόνος του Υίου» του θεου
497
.
'Εν τη 'Εκκλησίq: είναι δ τύπος καί ή εΙκών του Κυρίου498 . <Η
<Αγία Γραφη είναι μία, ή δε Καινη Διαθήκη συμφωνεί πρός την
Παλαιάν' «σύμφωνος ή Καινη τη Παλαι~»499. Δια τοΟτο έν τη και­

490. PG. 94, 1241. α',

15.
491. Έξ. κστ', 30. 496. 1 Κορ. ιε', 49.
492. Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΙΙΕΣ, 33, 79. 497. Ρωμ. Yj', 29.
493. Μ. •ΑθανασΙου, αUτόθι. 498. Μ. ' ΑθανασΙου ι ΒΕΠΕ!1, 30 ι 247.
494. Μ. ΆθανασΙου, αδτόθι. 499. Χρυσοστόμου, PG. 48, 799.
1I ΕΝ ΧΡΙ.ΣΊ'Qι ΣQΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕ.ΣΕΙ.Σ 63

νη έποχη της Έκκλησίας, «οϋτε άποGάλλομεν τον νόμον, οϋτε τα­

πεινως έκδεχόμεθα»500. Χρησιμοποιουμεν τύπους της Παλαιας Διό:­
θή κης έν τι{) 'ΠVεύματι της Καινης. Πλείστα. δσα έν τη Έ κ κλησίq:.
είναι «τύπος ... των έν ουρανοίς μυστηρίων». Διότι «οόδέπω πρΟ<;
τα άδυτα άφικνούμεθα. άλλ' ετι έν σκηνη έσμεν τι{) παρόντι
Gί~»501. Όμιλων σχετικως δ Μ. Άθανάσιος έπί τινος έορτης, λέ­
γει: «~ς δέ πάντα τύπος ην τα πάλαι των νέων. ουτω τύπος της
άνω χαρας καΙ ή νυν έστιν έορτή»502. Έν τη Έκκλησίq: τα δρατα
καΙ τα άόρατα άποτελουν εν. κατα την σχέσιν της Παλαιας προς
την Καινήν. <Όπως τα παλαια τύπος ησαν των νέων. ουτω καΙ τα
νυν δρατα έν τη Έκκλησίq: είναι τύπος καΙ εικων των έπουρανίων.
Αϊ αγιαι εΙκόνες είναι τύποι των Άγίων. Οϊ εΙκονιζόμενοι" Αγιοι
είναι αϊ έν Χριστι{) άνακτισθείσαι ζωσαι εΙκόνες καΙ τα τετελειωμέ­
να δμοιώματα του θεου. Ή Εικων του Πατρός, ένανθρωπήσασα
καΙ φορέσασα την σάρκα, καΙ περιγράφεται καΙ εΙκονίζεται.
Ό άρνούμενος την άπεικόνισιν του σαρκωθέντος θεου Λόγου
προσGάλλει την ένανθρώπησιν του θεου καΙ κακίζει την υλην. Δια
τουτο δ Ί ωάννης δ Δαμασκηνός γράφει πρός τόν ΕΙκονομάχον:
«Μη κάκιζε την υλην" ου γαρ άτιμος. ουδέν γαρ ατιμον, δ παρα
Θεου γεγένηται. των Μανιχαίων τουτο τό φρόνημα»503.
Κατόπιν των άνωτέρω, ή ΕΙκονομαχία δύναται να δρισθη. ~ς
αίρεσις προσGάλλουσα την Έκκλησίαν πρό παντός εΙς το δρατόν
στοιχείον Ταύτης καί τας αΙσθητας καί ύλικας έκδηλώσεις της
όρθοδόξου ευσεGείας. Έντευθεν δ πόλεμος των ΕΙκονομάχων κα­
τα τηςθρησκευτικης χρήσεως των άγίων εΙκόνων καΙ της τιμητι­
κης προσκυνήσεως αυτων. δια των δποίων τυπουνται αΙσθητως τα
δραθέντα. 'Ήτοι. δ ένανθρωτrήσας θεος Λόγος. ή Θεοτόκος, αϊ
όπτασίαι άγγέλων, οϊ 'Απόστολοι καΙ οϊ Προφηται, οϊ Μάρτυρες
καί οί 'Ομολογηταί, οί Πατέρες της Έκκλησίας καΙ οϊ όρθόδοξοι
διδάσκαλοι Αύτης. οί ., Αγιοι, οϊ "Όσιοι. Δια των άγίων εΙκόνων
παρίστανται αί προτυπώσεις της Παλαιας Διαθήκης, τα γεγονότα
της Καινης Διαθήκης. ή άγία ζωη του Κυρίου ήμων Ίησου Χρι­
στου καΙ της Έκκλησίας, τό σωτήριον εργον του θεανθρώπου, οϊ
έν Χριστι{) σ~ζόμενoι, δλος δ νέος έν Χριστι{) κόσμος της χριστια­
νικης πίστεως καΙ ζωης. Έντευθεν ή μάχη των ΕΙκονομάχων έναν­
τίον των έκκλησιαστικων τύπων των άοράτων καΙ έπουρανίων. των
θυμιαμάτων, των φώτων. των ϊερων άκολουθιων, των έορτων, καΙ
γενικως των έξωτερικων καΙ ύλικων στοιχείων της όρθοδόξου λα­
τρείας καΙ ευσεGείας, τα δποία παρεδόθησαν παρα των "Αγίων.

500. ΓΡYjγορΙοu ΝuσσYjς;, PG. 44, 609. 502. ΒΕΠΕ.Σ, 33, 79.
501. Μ. 'ABιxvιxcrtou, ΒΕΠΕ.Σ, 32, 237. 503. Ρα. 94, 1245.
64 Η ΑΙΡΕ-ΣΙ-Σ TOr OIKOrMENIoΣMOr

'Evτευθεν ή καταδρομη της ΕΙκονομαχίας έναvτίoν των ίερων λει­

ψάνων των Άγίων καΙ του μσναχισμου, της τελειοτέρας τα6της
μορφης του χριστιανικου ~ίoυ. 'EvτεGιθεν τέλος ό 'Περιορισμός του
κλήρου, ή έ'Πι~oλη της 'Πολιτικης έξουσίας έ'Π' αύτοϋ, ή άφαίρεσις
ά'Π' αύτου της 'Παιδείας, ώς καΙ ή δίωξις παντός Όρθοδόξου, ό ό·
'Ποϊος κρατεϊ Ο:'Παντα τα της C Ι ερας Παραδόσεως, καΙ ζη καΙ με·
ταδίδει εις έτέρους την όρθην έν Χριστι?> 'Πίστιν καΙ ζωήν.

Ή αίρεσις της Είκονομαχίας δύναται να 'Παρομοιασθη 'Πρός

την αϊρεσιν του Μονοφυσιτισμου. "Ο'Πως ό Μονοφυσιτισμός άρνεϊ.
ται την άνθρω'Πίνην φύσιν του Κυρίου, οϋτως ή Εικονομαχία 'Πρoσ~
~άλλει τό όρατόν στοιχειον της Έκκλησίας, ητις είναι σωμα Χρι­
στου. Ό Μονοφυσιτισμός 'Πολειμεϊ τό σωμα του Κυρίου ήμων Ίη­
σου Χριστου έν όνόματι της τιμης του Θεου Λόγου. Ή Εικονομα­
χία μάχεται κατα των άλικων στοιχείων καΙ των αίσθητων έκδη­
λώσεων της όρθοδόξου εύσε~είας, έ'Πικαλουμένη την 'Πνευματικην
θεώρησιν του Χριστιανισμου. Ή ΕΙκονομαχία έμφανίζεται ώς 1)
μονοφυσιτικη θεώρησις της Έκκλησίας, με την διαφοράν, δτι, ένι?> δ
Μονοφυσιτισμός όμιλεϊ 'Περι ά'Πορροφήσεως της άνθρω'Πίνης φύ­
σεως του Κυρίου 'Παρα της θείας, ή ΕΙκονομαχία τείνει να έξουδε­
τερώση το άλικον έκκλησιαστικον στοιχεϊον χάριν του 'Πνευματι­
κου. ·0 Μονοφυσιτισμος δεχεται μόνον την θείαν φύσιν του Κυρίου,
ή Εικονομαχία κατα ~άσιν ά'Πσδέχεται μόνον τον 'Πνευματικόν χα­
ρακτηρα της 'Εκκλησίας. <Η Μονοφυσιτικη έ'Πίκλησις του άορά­
του καΙ 'Πνευματικου έκκλησιαστικου στοιχείου καΙ ή μανιχαΤστι­
κη έ'Πίκρισις του άρατου καΙ άλικου τοιούτου δηλουν τήν, έν τε­
λευταίς:t: άναλύσει, δυ"ίστικην ~άσιν της είκονομαχικης αίρέσεως.
Ή αίρεσις της Εικονομαχίας διακρίνει όξέως δρατον καί άόρατον
έκκλησιαστικον στοιχεϊον καΙ άντι'Παραθέτει τό άόρατον εις το
όρατόν. Οϋτω διασ'Π~ την ένότητα της Μιας καΙ Καθολικης Έκ­
κλησίας καΙ εισάγει την μανιχαΤστικην άλληλομαχίαν αισθητων
καΙ 'Πνευματικων έκκλησιαστικων 'Πραγμάτων, 'Προς κατάλυσιν
της Έκκλησίας. Ή ΕΙκονομαχία κατά ~άσιν είναι δυ'ίσμος άπο εν­
δυμα έκκλησιολογικόν.
CH Εικονομαχία θεωρει τα άρατά καΙ άλικα ίερά της Έκκλη­
σίας καταλυτικα της γνησίας θρησκευτικης ζωης καΙ ά'Πάδοντα
δηθεν 'Προς την χριστιανικην 'Πνευματικότητα. Τοιουτοτρό'Πως άφαι­
ρεϊ ά'Πο της χριστιανικης ζωης τάς έκκλησιαστικας εικόνας, τους
τύ'Πους καΙ τα άλικα σύμ~oλα, δια των ά'Ποίων ό 'Πιστος αισθάνε­
ται την άόρατον 'Παρουσίαν του Κυρίου καΙ του έ'Πουρανίου κό­
σμου. Ά'Πομακρύνει ά'Πο της θρησκευτικης ζωης τα ίερα αΙσθητό.
σημεια της 'Παρουσίας η μεταδόσεως θείας εύλογίας καΙ χάριτος.
ΗΕΝΧΡΙΣΤ~t .Σ~THPΊ:A ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 65

'Aττo~ενώνει,δηλαδή, τον ττιστον άτro έκείνα τα ίερα ττράγματα

της Έκκλησίας του θεου καί άτro έκείνο το cXyLov ύλικον θρησκευ­
τικον ττερι~άλλoν, έντός του όττοίου ττροκαλείται καί άνατrτυσσε­
ται έν τ~ Xριστιαν~ ή ίερα θρησκευτικη συγκίνησις καί το ~αθυ
αίσθημα της γνησίας εύλα~είας τrρoς τα έν ούρανοίς μυστήρια.
Ή εΙκονομαχικη αίρεσις, δια της δια~oλης των όρατων της θρη­
σκείας, τrλήττει την θρησκευτικην εύλά~ειαν, καταλύει την γνη­
σίαν εύσέ6ειαν καΙ έμτroδίζει την τroρείαν της ψυχης ττρος την άλη.­
θη χριστιανικην τrvευματΙKότητα. Ή άσε~ης αίρεσις της ΕΙκονομα­
χίας δδηγεί τους ότταδούς της εΙς την άνευλά~ειαν, είς την άσέ­
~ειαν, εΙς την άττιστίαν καΙ την άτrΡOKάλυτrΤOν έχθρικην στάσιν
ττρος την Έκκλησίαν καΙ τον Κύριον.
Έττειδη ή ΕΙκονομαχία ττολεμεί την εύλά~ειαν της ψυχης, ττε­
ριορίζει την εύσέ~'ειαν κατ' άνάγκην είς την διάνοιαν. "Η εύσέ~εια
μετατρέτrεται είς άτrλην νοητικην ένασχόλησιν με τα χριστιανικα
δόγματα καί, ώς φυσικόν, κατα το καταλητττον μέρος αύτων. Έκ
της εύσε~είας ταύτης, άττουσιάζει ή ζωσα ττίστις, ή αίσθησις της
ζωογονούσης θείας Χάριτος καΙ ή συνείδησις της έμ~ατττίσεως του
ττιστου ψυχη τε καΙ σώματι έν τ~ Πνεύματι τ~ "Αγίl{? <Η εύσέ~εια
δμως αϋτη δεν είναι ή χριστιανική, άλλα ή εύσέ~εια των είδωλο­
λατρων φιλοσόφων, η μάλλον άσέ~εια. 'Όντως, ή έν δόγμασι μό­
νον εύσέ~εια άτταντάται εΙς τους εΙδωλολάτρας φιλοσόφους, οί ό­
τroίoι ττροστταθουν να άρθουν φιλοσοφουντες ύττεράνω των ύλικων,
δια της ένασχολήσεως με τα νοητά. Οϋτως, έττινοουν Ιδέας, έτrε­
ξεργάζονται ταύτας δια του λογικου καΙ δημιουργουν Ιδίους Ιδεα­
τους κόσμους, οί όττοίοι άφίστανται καΙ διαφωνουν καΙ ττρος την
άλήθειαν του άοράτου κόσμου καΙ ττρος την ττραγματικότητα του
όρατου. Προς την νοητικην ταύτη ν εύσέ~ειαν ρέτrει φυσικως ή στε­
ρουμένη άληθους θρησκευτικης εύλα~είας ΕΙκονομαχία με την
διαφοράν, δτι είς την θέσιν των φιλοσοφικων δογμάτων θέτει ΧΡΙ­
στιανικα δόγματα. Ή εικονομαχικη εύσέ~εια δεν άκολουθεί την
Παράδοσιν της Έκκλησίας, άλλα ειδωλολατρικα ττρότυττα. Δια
τουτο δεν δύναται να είναι χριστιανικη εύσέ~εια, άλλα εΙδωλολα­
τρική. Ό ττεριορισμος της εύσε~είας μόνον εις τα δόγματα, λέγει
ό αγιος Γρηγόριος ό Νύσσης, είναι ίδιον των <Ελλήνων, δηλαδη
των εΙδωλολατρων. «Το δε έν δόγμασι δείν μόνοις ο'ίεσθαι την
εύσέ~ειαν είναι, τίνος οϋτως ίδιον ώς των Έλλήνων; »504 <Η αίρεσις
της Εικονομαχίας συλλαμ~άνεται να ύττοστηρίζη εΙδωλολατρικην
εύσέ~ειαν, έν~ κατηγορεί την Όρθοδοξίαν έττΙ εΙδωλολατρίq:, δια
την χρησιν καΙ τrΡOσKύνησιν των είκόνων. Ή ΕΙκονομαχία «λάκ­

504. PG. 45, 881.

5
 66 . ΗΑΙΡΕ:ΣΙ:Σ τοrοικοrΜΕΝΙ:ΣΜοr

κον ωρυξε καΙ άνέσκαψεν αύτον»505 καΙ ενέττεσεν «εΙς (;όθρον, δν

εΙργάσατο»505.

"Ο άντιεκκλησιαστικος χαρακτηρ της ΕΙκονομαχίας καταφαί­

νεται ττρο ΤΤΑVΤOς εΙς την εττιδίωξιν των ΕΙκονομάχων, δττως μειώ­
σουν την Ισχύν της >Ε κ κλησίας εΙς τον κόσμον καΙ την άγαθην
εττιρροην Ταύτης εις την κοινωνί:αν. Χάριν τούτου, οί ΕΙκονομάχοι
αύτοκράτορες ήγωνίσθησαν νά ττλήξουν την γοητείαν των ίερων
της Έκκλησίας, νά εξουδετερώσουν τον μοναχισμόν, νά περιστεί­
λουν τον κληρον καΙ νά άφαιρέσουν την τταιδείαν άττο τούς κλη­
ρικούς. "Η >Εκκλησία εττρεττε, κατά την εΙκονομαχικην άVΤίληψιν,
νά άττοσυρθΩ της κοινωνικης ζωης, ή δέ Πολιτεία νά εττεκταθΩ
καισαροτταττικως εΙς ατταντα τον κοινωνικον (;ίον καΙ νά εχη λό­
γον έττΙ ττάVΤων των ζητημάτων, άκόμη καΙ εττι των θρησκευτικων
καΙ εκκλησιαστικων. το εΙκονομαχικον Ιδανικον διά την άνθρωττό­
τητα ύττηρξεν δλως άντίθετον του εκκλησιαστικου. 'Ήτοι ή διά­
πλασις κοινωνίας άλλης (92), καθαρως κοσμικης καΙ (;ιοτικης, καΙ
οχι έκκλησιαστικης καΙ χριστιανικης. Σκοττος της εΙκονομαχικης
μεταρρυθμίσεως ύττηρξεν ή άττοεκκλησιαστικοττοίησις της κοινω­
νίας καΙ ή κοσμικοττοίησις ταύτης. «Ά'θεωτάτη μεταστοιχείωσις
των άττάvτων», ώς λέγει ό Θόδωρος ό Στουδίτης (93). "Η αίρεσις
της ΕΙκονομαχίας, άφου κατέκτησε την Πολιτείαν του Βυζαντίου
εττι αιωνα καΙ ττλέον, έττεδίωξε νά άττομακρύνη την τταρουσίαν της
Έκκλησίας άττο της κοινωνίας καΙ άττοφράξη την όδον της έν Χρι­
στc{'1 σωτηρίας διά τούς άνθρώττους.
Καί, ναΙ μέν, οί εττιχειρήσαντες ταυτα ΕΙκονομάχοι έττεκαλέ­
σθησαν ττανούργως ύττέρ του άνnεκκλησιαστικου εργου των τάς
ύττερ(;ολάς καΙ καταχρήσεις των Χριστιανων, άλλά ματαίως. Ού­
δέττοτε αί ύττερ(;ολαί άττοδεικνύουν ψευδές το ύττερ(;αλλόμενον,
ούδέ αί καταχρήσεις το καταχρώμενον. Toύναvτίoν, ή ύττερ<5ολη
ύττοδηλοί ϋτταρξιν του ύττερ<5αλλομένου όρθου μέτρου, καΙ ή κα­
τάχρησις του καταχρωμένου χρησίμου. "Η κατάλυσις του όρθου
καΙ του χρησίμου, ενεκα της τταρατηρουμένης ύττερ<5ολης καΙ κα­
ταχρήσεως, άττοτελεί ύττερ<5ολην καΙ κατάχρησιν <5ασικης σημα­
σίας, δηλαδη αρνησιν του όρθου καΙ χρησίμου, η μαλλον έχθρό­
τητα ττρος την άλήθειαν. CH ύττερ<5ολη καΙ κατάχρησις είναι ττα­
ρά<5ασις του ττρέττovτoς, ή δε κατάλυσις του ττρέττοντος σημαίνει
μάχην κατά του άληθους καΙ ύττέρ του ψευδους. Οί Είκονσμάχοι,
έξ άφορμης των τρωτων των τέκνων της Έκκλησίας, εττεδίωξαν
την κατάλυσιν της >Ε κκλησίας μετά των εξ • Ι ερας Παραδόσεως

505. Il Γ lχλ. Ζ'. 16.

 Ι-ί ΕΝ ΧΡΙΣΤQι ΣQΤΗΡΙΑΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 6'1

θεσμων Της. Ή ΕΙκονομαχία, δταν εΤδε την ~Oρθόδoξoν ~EKKλη.

σίαντετραυματισμένην ττως, ενεκα των άμαρτιων ττολλων τέκνων
της, εττεθύμησεν οχι την θεραττείαν της, άλλα τον θάνατον Αυτης,
τον δττοίον καΙ εττέδίωξε, δια ττολιτειακης εξουσίας καΙ δυνάμεως.
''Ι διον δε εχθρου ή καταττάτησις του ττεσόντος ττως καΙ οχι ή άνέ·
γερσις αυτου. τα άνωτέρω Ισχύουν ~ε~αίως, δια τας οντως 7ta·
ρα(!)άσεις των Χριστιανων καΙ οχι δια τας 7tεττλανημένως χαρα­
κτηριζομένας ώς τοιαύτας 7tapO: των άστοχούντων ττερΙ την άλή­
θειαν αϊρετικων. Ό κατα των είκόνων ττόλεμος εκινήθη τταρα των
ΕΙκονομάχων αυτοκρατόρων, λόγq> της αίρετικης αυτων γνώμης
καΙ της συναφους 7tολιτειοκρατικης 7tολιτικης αυτων 7tρος τους
·Άρα~ας. Έττει:δη οϊ 'Άρα~ες ώς ΜωαμεθανοΙ άττέρριτττον την
χρησιν των εΙκόνων καΙ εχαρακτήριζον ταύτην ώς εΙιδωλολατρίαν,
κατηγορουντες συνάμα την χριστιανικην BυζαντιVΗν αυτοκρατο­
ρίαν, οϊ αυτοκράτορες της ΕΙκονομαχίας, δια να άντιμετωττίσουν
εν τit> μέρει τούτq> τους νοτίους τούτους εχθρούς, ύττεστήριξαν τας
δοξασίας των καΙ εττολέμησαν την άλήθειαν. Τοιοuτοτρό7tως, 7tE·
ριεττοιήΘησαν την έτερόδοξον έαυτων γνώμην, εν όν6ματι των συμ­
φερόντων της Πολιτείας! Δια τουτοδ Λέων δ ΓΙ ώνομάζετο ύ7tΟ
των Όρθοδόξων «Σαρακηνόφρων» (94).
Ή Όρθόδοξος Έ κκλησία δεν Kατε~λήθη ύ7tΟ της ΕΙκονομα·
χίας, άλλα ενίκησεν εν Κυρίq> την αίρεσιν, καΙ Eaq>aEV CΕαυτην
καΙ την τταρεκτραττείσαν Πολιτείαν. ΕΙς τας κακοδοξίας των ΕΙκο­
νομάχων άντέταξε την τταραδεδομένην όρθόδοξον ττίστιν είς την
Καθολικην Έκκλησίαν. cO Θεος είναι δ Δημιουργος «δρατων τε
ττάντων καΙ άοράτων»506. Ή Έκκλησία του Θεου δεν είναι μόνον
άόρατος, άλλα καί δρατή. Δεν εύρίσκεται μόνον «εν oupavit>>> 501,
άλλά «καΙ εττι γης»508. Δεν νοείται μόνον, άλλα καΙ δραται, σττως
καΙ δ Κύριος, δ είττων εΙς τον ' Α7tόστολον καΙ δι' αυτου εΙς την
άνθρωττότητα, το «στι έώρακάς με ττεττίστευκας»509. <Ένεκα τού·
του, ττας Όρθόδοξος 7tιστος λέγει, μετα του άγίου ' Ι ωάννου του
Δαμασκηνου: «Πάλαι μεν δ Θεός, δ άσώματός τε καΙ άσχημάτι­
στος, ουδαμως εΙκονίζετο. Νυν δε σαρκΙ όφθέντος Θεου, καΙ τοίς
άνθρώττοις συναναστραφέντος, εΙκονίζω Θεου το δρώμενον»510. ΕΙ·
κονίζοντες Θεου το δρώμενον οί Όρθόδοξοι, είκονίζομεν καΙ της
~E κκλησίας το δρώμενον. Οϋτως έδσγμάτισε καΙ ή Ζ Ι Οίκουμενι·
κη Σύνοδος, δια του σχετικου δρου. ~«Oρίζoμεν», λέγει ή CΑγία

506. Σύμβολον τ'fjς ΠΙστεως. 509. Ίω. κΙ, 29.

507. Μα.τθ. στ', 10. 510. FG. 94, 1245.
508. Μα.τθ., α.ίιτόθι.
 '68 ,Η ΑΙΡΕ'ΣΙΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

Σύνοδος, «συν dKPLt9E(g' 'Πάση καΙ έμμελε(\χ, 'Παρα'Πλησίως τ4). τύ­

'Πψ του τιμίου καΙ ζωοποιου . Σταυρου, άνατίθεσθαι τας σε'Πτας
καΙ άγίας είκόνας έν ταίς άγίαις του θεου έκκλησίαις, καΙ ίεροις
σκεύεσι, καΙ έσθησι,τσίχοις τε καΙ σανίσιν, οίκοις τε καΙ όδοίς»511.
<Ό'Πως, μετα την σάρκωσιν το,υ θεου Λόγου, ό'Πάρχειέν κό­
σμψ θεου τό όρώμενον καΙ Έκκλησίας τό όρώμενον, οϋτως υφί­
σταται καΙ της έν Χριστ4) εύσεt9είας τό όρώμενον. <Η δρθόδοξος
εύσέt9εια εχει σχι μόνον άοράτους καΙ 'Πνευματ ικάς, άλλα και δ­
ρατας καΙ υλικας έκδηλώσεις. 'Όχι μόνον είκονίζομεν τό όρατόν
του θεοΌ καΙ της Έκκλησίας, άλλα καΙ άσ'Παζόμεθα εύλαt9ως
καΙ 'ΠροσκυνοΟμεν τιμητικως τόν ζωο'Ποιόν Σταυρόν καΙ τας άγίας
καΙ σεmας είκόνας του Κυρίου καΙ των Άγίων. Εύλαt9ως 'Προσκυ­
νου μεν, άmόμεθα, άκροώμεθα η άναγιγνώσκομεν τό ίερόν Εύαγ­
γέλιον, καΙ θεώμεθα η χρη σιμο'Ποιου μεν, δια την έν Χριστι$ ζωήν,
τα λοι'Πα ίερα άναθήματα. Εύλαt9ως 'Προσάγομεν θυμιάματα καΙ
φωτα, καΙ 'Παν υλικόν, το. ό'Ποιον είναι κατα Παράδοσιν έν έκκλη­
σιαστικΏ χρήσει, 'Πρός αίσθητην έκδήλωσιν της εύσεt9είας. Μη άρ­
νησαι, λέγει ό Μ. 'Αθανάσιος, να 'Προσφέρης ελαιον καΙ κηρους
τφοσευχόμενος «μή ά'Παναίνου ελαιον καΙ κηρούς, Χριστόν τόν
θεόν έ'Πικαλεσάμενος ... Δεκτέα γαρ ταυτα τ4) θε4), καΙ 'fίoλλήν
έξ αύτου φέροντα τήν άντίδοσιν. Τό γαρ ελαιον καΙ ό κηρός όλο­
καύτωσις. Ή δε άναίμακτος θυσία έξιλασμός»512. Οϊ δε Πατέρες
της Ζ' Οίκουμενικης Συνόδου ωρισαν σχετικως δια του μνημο­
νευθέντος ορου: «άσ'Πασμόν καί τιμητικήν 'Προσκύνησιν ά'Πoνέμειν,'~
είς τάς άγίας είκόνας, και «τ4) τύ'Πψ του τιμίου και ζωο'Ποιου
Σταυρου, καΙ τοίς άγίοις Εύαγγελίοις καί τοίς λοι'Ποις ίεροϊς
άναθήμασι», «καΙ θυμιαμάτων καΙ φώτων 'Προσαγωγήν 'Πρός τήν
τούτων τιμήν 'ΠοιεΙσθαι».
<Η τιμή 'Πρός τα υλικα έκκλησιαστικα ίερα «έ'ΠΙ τό 'Πρωτότυ­
των διαt9αίνει». "Ο'Πως οϊ "Ι σραηλιται, κατα τήν 'Πρό Χριστου 'Πα­
λαιάν έ'Ποχήν, έτίμων τάς 'Πλάκας του Νόμου, τήν ράt9'δον του
"Ααρών τήν t9λαστήσασαν καΙ τήν στάμνον του μάννα, τα άναθή­
ματα ταυτα της Σκηνης του Μαρτυρίου, σχι λατρευτικως, οϋτω
καΙ ή μεις. "Ο'Πως έκείνοι, διά των άναθημάτων της Σκηνης του
Μαρτυρίου, ένεθυμουντο τά θεια θαύματα καΙ τόν θεόν 'Προσεκύ­
νουν καΙ έλάτρευον 513 , οϋτω 'Πράττομεν καΙ ήμεϊς. Εόρισκόμενοι,
δια της Χάριτος του Κυρίου, είς τήν νέαν Σκηνήν του θεου, τήν
'Εκκλησίαν, τιμωμεν τας άγίας Αύτου είκόνας, σχι λατρεύοντες
αύτάς ώς θεούς, άλλα τόν Κύριον. Δι' αύτων, ένθυμούμεθα τα

511. 'Όρο; τιη~ Ζ' Οικοuμεvικ'ij; Σu'/6- 512. ΒΕΙΙΕΣ, 33, 195.
δοu. 513. Ίω. Δ:ψα.ΟΚ1j'JοiJ, ρα. 94, 1249.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι Σ2ΤΗΡΙΑΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 69

θαυμάσια του Κυρίου καί Σωτηρος ήμων Χριστου, καΙ οντως Αύ·
τόν προσκυνουμεν καΙ λατρεύομεν. Τάς δε ίεράς εΙκόνας των "Α­
Υίων τιμώ-μεν καί προσκυνουμεν, άλλά διά των εικόνων τιμωμεν
τους είκονιζομένους ΆΥίους, καί δι~ αύτων τόν θεόν, του όποίου
ζώσα ι είκόνες είναι οί ., ΑΥΙΟΙ. «"Η Υάρ της είκόνος τιμη επί τό
πρωτότυπον δια~αίνει, καί ό προσκυνων την είκόνα, προσκυνεϊ εν
αύήi του εΥΥραφομένου την ύπόστασιν»514. Ό τιμων καΙ προσκυ­
νων τά όρατά ίερά καΙ αΥια της Έκκλησίας, δι' αύτων τιμ~ την
Έκκλησίαν, διά δε της Έκκλησίας τιμ~ καί λατρεύει Αύτόν τον
Κύριον της Έκκλησίας θεόν.
Έκκλησιαστικοί τύποι δεν είναι οί τυχόντες, άλλά οί παραδο.
θέντες είς την Έκκλησίαν καΙ φερόμενοι διά της Ίερας Παραδό·
σεως. <Όπως είς είναι ό Κύριος, μία ή Έκκλησία καί εν το κή­
ρυΥμα, οϋτω μία είναι ή εύσέ~εια καΙ ό τύπος της άληθείας. Εί­
ναι δε ταυτα τά άποκαλυφθέντα παρά θεου, τά παραδοθέντα εις
την Έκκλησίαν διά των ~Aπoστόλων, καθιερωθέντα δε καΙ δια­
τυπωθέντα και φερόμενα ,διά των <ΑΥίων. Διά τουτο οί Πατέρες
της Ζ' Οικουμενικης Συνόδου ωρισαν τά άναφερθέντα άνωτέρω,
προειπόντες εις τον σρον τήν φράσιν: «συν άKρι~εί<?= πάση καιεμ­
μελεί<?=». Κατωτέρω δε εΥραψαν: «καθώς καΙ τοις άρχαίοις εύσε­
~ως είθισται». Οϊ εκκλησιαστικοί τύποι δεν εφευρέθησαν ύπό των
άνθρώπων, άλλά άπεκαλύφθησαν παρά του θεου. Δεν καθιερώ­
θησαν κατά το δοκουν ύπο μεταΥενεστέρων Υενεων, άλλά προέρ­
χονται εκ των Πατέρων. «Ού Υάρ νυν κανόνες καΙ τύποι ταίς εκ­
κλησίαις εδόθησαν, άλλ' εκ των Πατέρων ήμων καλως καΙ ~ε­
~αίως παρεδόθησαν»515. Έν τΏ Όρθοδόξct> Έκκλησί<?= οϊ τύποι δεν
μετα~άλλOνται, ή δε τυχόν μετα~oλη αύτων άποτελει άσέ~ειαν
καΙ είκονομαχίαν. <Όπως εν είναι το ΕύαΥΥέλιον, οUτω μία είναι
καΙ ή εκκλησιαστική εκφρασις του ΕύαΥΥελικου κηρύΥματος
καί μυστηρίου. Έν ήi ~Oρθoδoξί<?=, μία είναι ή δΟΥματικη καΙ ηθ'ι­
κη όρολΟΥία, μία είναι ή είκονΟΥραφία, μία ή ύμνΟΥραφία, μία fJ
μουσική, μία ή ναοδομία καΙ ό τύπος της λατρείας, μετά των κα­
τά Παράδοσιν παραλλαΥων αύτων. Ένιαία δε είναι εν Tit) ρέοντι
Xpbvct> καΙ πάντα τά λοιπά αίσθητά καΙ ύλικά στοιχεία της εύσε­
~είας της Μιας Καθολικης Έκκλησίας του Κυρίου ήμων Ίησου
Χριστου.

Ή Όρθόδοξος Έκκλησία Kατέ~άλε την Είκονομαχίαν, κα­

τόπιν άντιαιρετικων άΥώνων, οί όποίοιδιήρκεσαν πλέον των έκα­
τον ετων. την δέ Ιlην Μαρτίου του ετους 843 μ.Χ., τήν πρώτην

515. Μ. 'Αθ..χvα.σ!οu, BEllEJ:,; 31., 195~:

 70 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

,KUptaKTJV των νηστειων, ή Όρθοδοξίαέώρτασε την -πνευματικην

ταύτην νίκην πανηγυρικως. Ή έν Κωνσταντινουπόλει ένδημουσα
Σύνοδος άνεστήλωσε τας άγίας είκόνας καΙ έθέσπισε την έορτην
της Όρθοδοξίας (95). 'Έ κτοτε ή νίκη αϋτη έορτάζεται Kατ~ ετος
μέχρι σΤιμερον την αύτην ή μέραν, ητις άπεκλήθη Κυριακη της
Όρθοδοξίας. Ό πανηγυρισμος ύπο της Έκκλησίας της κατατρο­
πώσεως παρ' Αύτης της αίρέσεως της Είκονομαχίας δικαιολογεί­
ται κατα πάντα. Δια της αίρέσεως ταύτης κλείει ό κύκλος των με­
γάλων αίρέσεων, αί όποίαι κατεπολέμησαν ύπούλως προ παντος
εσωθεν την Έκκλησίαν, καΙ έξαντλείται ό άριθμος των μεγάλων
δογμάτων της όρθοδόξου πίστεως, τα όποία προσεC?λήθησαν δια­
δοχικως παρα της πλάνης. Κατ' άρχας έπολεμήθη το δόγμα του
Τριαδικου θεου, κατόπιν το δόγμα του θεανθρώπου καΙ τέλος το
δόγμα της 'Ε κκλησίας. <Η Είκονσμαχία έπεχείρησε να κτυπήση
θανατηφόρως την Όρθοδοξίαν είς την άχίλλειον, ώς ένομίσθη,
πτέρναν αύτης, ητοι είς το αίσθητον καΙ ύλικον σημείον της έν
ΧριστCi> εύσεC?είας καΙ την άνθρωπίνην άδυναμίαν των Όρθοδόξων.
Άλλ' ήττήθη καΙ αϋτη ή αίρεσις καΙ έξεC?λήθη της Έκκλησίας.
'Έκτοτε, αί άναφαινόμεναι νέαι μεγάλαι αίρέσειςείναι κατα το
μαλλον καΙ ηττον παραλλαγαΙ των προηγηθεισων καΙ έπέρχονται
κατα της Έκκλησίας ώς έπΙ το πλείστον εξωθεν.

ΙΙ. Ό ΠΩΠΙ σμάς

την ένάτην μ. Χ. έκατονταετηρίδα άνεφάνη είς την Δύσιν ό

Παπισμός.· <Η ελλειψις έπαρκους πνευματικης καλλιεργείας των
Χριστιανων του δυτικου κόσμου καΙ ή ε11αρσις των παπων της
Ρώμης συνετελεσαν, ωστε ή Δυτικη Έκκληισία να περιπέση είς
την αϊρεσιν(96) , 11 μαλλον παναίρεσιν του Παπισμου(97). Ό Παπι­
σμος προσC?άλλει εύθέως μεν το δόγμα της Άγίας Τριάδος καΙ
··1
της ~EKKλησίας, κατα δε τας συνεπείας των έμφανων αύτου κακο­ ι
δοξιων καΙ τα λοιπα δόγματα. ... !

cH παπικηπαναίρεσις προσC?άλλει το μέγα μυστήριον της <Α­

γίας Τριάδος, δια της κακοδοξίαςτοΟFilίοque. Το λατινόφωνον
Filioque έρμηνεύεται, δια της φράσεως «καΙ έκ του Υίοϋ»516 (98),
την όποίαν ή παπικη κακογνωμία είσήγαΥεν είς το ίερον ΣόμC?ο­
λον της Πίστεως. Σημαίνει δε ή φράσις «καΙ έκ τοΟ ΥίοΟ», ΟΤΙ το
Πνευμα το ., Αγιον έκπορεύεται δηθεν όχι μόνον «έκ του Πατρός»,
ώς διδάσκει ό Κύριος 517 καΙ ή Έκκλησία5 18 , άλλα καΙ έκ τοG γίοΟ.
'. .. ". . .

516. Μ. Φωτίοu, PG. 10"2, ο. 725.

517. Ίω. ιε~, 26.
--
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤ!2t Σ!2ΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙ2i 71

Ή έκ'Πόρευσις του Πνεύματος έκ του Πατρός καΙ του γίου γίνεται,

κατα την 'Πα'Πικην δυσσέ~ειαν, «θελήσει του Πατρός η καΙ του
γίου»519. θελήσει, δμως, του θεου 'Προηλθον είς την ϋ'Παρξιν μόνον
τα κτιστά, ή δε Άγία τριας φύσει εχει τό είναι 52Ο . Έαν τό Πνευμα,
δεν έκττορεύεται φύσει έκ του Πατρός, αλλα θελήσει έκ του Πα­
τρός η καί του γίου, τότε δεν είναι θεός, αλλα κτίσμα. Δια τουτο
δ αγιος Μαρκος Ευγενικός έρωτ~: «Εί γαρ τόν αυτόν τρόττον η
τε κτίσις έκ Πατρός καΙ γιου καΙ άγίου Πνεύματος, καί τό Πνευ­
μα έκ του Πατρός καΙ γίου, τί γ'Ε αλλο η κτίσμα τό Πνευμα τό
αγιον; »521.
«Άδιαίρετος» είναι «ή Τριας~522 καΙ «μία της Τριάδος ή θεό­
της»523. Μία είναι ή φύσις524 καΙ ουσία της θεότητος, καΙ μία ή
θεία θέλησις καΙ ένέργεια(100). "Οττως «φύσει καΙ μη έκ ~oυλή~
σεώς έστιν δ γίός»525, «έκ του Πατρός» γεννηθείς526, οϋτω «φύσει
καΙ μη έκ ~oυλήσεώς έστι» καΙ τό Πνευμα τό ., Αγιον, «έκ του Πα­
τρός έκττορευόμεον»527. Έαν τό Πνευμα ττροηλθε ~oυλήσει έκ του
Πατρός η καΙ του γίου, ώς ίσχυρίζονται οί Πα'Πικοί, τότε έμ'ερί­
σθη ή αδιαίρετος τριας ώς ττρός την θέλησιν. ΚαΙ δ μεν Πατηρ
καΙ γίός μετέχουν της μιας θελήσεως της θεότητος, τό δε Πνευμα
είναι αμέτοχον της θείας θελήσεως. Έαν τό Πνευμα 'Προηλθεν E~ς
τό είναι θείι;.χ ~oυλήσει, τότε ανάγκη να δεχθωμεν «~oύλησιν καί
σκέψιν»528 Πατρός καΙ γιου τeρό της υττάρξεως του Πνεύματος.
της ~oυλήσεως ταύτης δέον να είναι αμέτοχον τό Πνευμα, ώς ττρο­
ελθόν δι' αυτης. Έαν τό Πνευμα είναι αμέτοχον της θείας θελή­
σεως, είναι αλλότριον της θείας φύσεως καΙ έκτός της ουσί ας 529
της θεότητος, ώς ττάντα τα κτιστά. Κτίσμα, λοι'Πόν, καΙ δημιούρ­
γημα είναι τό Πνευμα, κατα την τταττικην δυσσέ~ειαν, καΙ σχι
θεός.
Ό Παττισμός
δεν φρονεί τα της Έκκλησίας 'ΠερΙ <Αγίου Πνεύ­
ματος,αλλα τα του> Αρειανισμου καΙ της Πνευματομαχίας. ΟΙ
•ΑρειανοΙ ελεγον ασε~ως, δτι δ γιός 'Προηλθεν είς τό είναι ώς κτί­
σμα θελήσΕΙ του Πατρό ς 530. Οί Παττικοl ίσχυρίζονται δμοίως, δτι
το Πνευμα το <, Αγιον 'Προηλθεν είς τό είναι θελήσει του Πατρός
η καΙ του γιου. Έττί της σχέσεως ταύτης "Αρειανων καΙ Παττικων
όμιλων δ αγιος Γρηγόριος ό Παλαμας, γράφει: «" Αρειανοί μεν

519. Γρ"/((ορ!O'J Ilο:λ,:Χ.μii, Σ'JΥγΡliμμ:Χ.τ:χ, 525. ~[. Άθα.·ιασίου, ΒΕΙΙΕΣ, 30, 303.
θεσσ::t.λο'ιίκη, 1962, τόμο 10;;, σ. 98. 52β. ΣόμΕΙολο'l-::ij; l1ίστεω;;.
520. Γρηγορίου l1α.λαμii, :ΧΟτόθι. 527. Σ6μΕολο'l _ij; Π ίστεω;;.
521. PG. 1Η1, 1-14, (99). 528. Μ. 'Αθανασίου, ΒΕΠΕΣ, 30, 304.
522. )1. 'Αθο:ν:χσίου, ΒΕΠΕΣ, 33, 132. 529. Μ. ΦωτΙου, PG. 102, 728.
523. Μ. ' Αθα.να.σΙου, (Χ'}τόθι. 530. Μ. •Αθα.να.σίου, αΟ-::όθι.
524. Μ. Βασιλείου, PG. 32, 773.
72 Η ΑΙΡΕΣΙΣ Tor· οικοr~ΕΝΙΣΜοr

οον τόν Υίον ελεΥον θελήσει του Πατρός εις το είναι προελθεϊν...
Λατίνοι δε θελήσει του Πατρός η καΙ του Υίου προελθείν εις τό
είναι δεικνύουσι τό Πνευμα τό ., ΑΥιον»531. Οί Πνευματομάχοι ελε­
γον, δια του Εύνομίου, δτι τό Πνευμα το <Άγιον είναι κτίσμα
τρίτον τη φύσει532 , ώς άνεφέρθη άνωτέρω (ίδε σ. 47 - 48). Οϊ Πα­
πικοΙ προσεδογμάτισαν, δτι οχι μόνον έκ του Πατρός, άλλα καΙ
έκ του Υίου εχει το είναι το Πνευμα τό <, Αγιον. « ..• ό μεν Εύνόμιος
τρίτον καΙ τη φύσει, Λατίνοι δε καΙ έκ του Υϊου τό είναι εχειν
προσεδογμάτισαν»533, Ό Πα'Πισμός καινοτομήσας περΙ την πί­
στιν(l()1), ώς πασαι αϊ αίρέσεις, έτρΟ'Πο'Ποίησε τό Σύμ~oλoν της
Πίστεως, δια της 'Προσθήκης της φράσεως «καΙ έκ του Υϊου». του­
το δε ε'Πραξε κατα παρά~ασιν ρητης έντολης της Έκκλησίας πε­
ρΙ μη άλλοιώσεως του Συμ~όλoυ534(102). Δια της 'Προσθέσεως της
μικρας ταύτης κακογνωμόνου φράσεως, ό Παπισμός κατέ'Πεσεν εις
τας μεΥάλας κακοδοξίας των > Αρειανων καΙ των Πνευματομά­
χων. «Έν γαρ μικρξ{ πλάνη 'Πολύς ή·μάρτηται λόΥος»535.
ΤΟ Filioque ά'Ποτελεί βλασφημίαν κατα του Άγίου Πνεύματος
μεΥαλυτέραν της παρομοίας 0λασφη μίας της Μακεδονιανης αί·
ρέσεως, διότι ένεφανίσθη μετ~ έκείνην καΙ 'Παρα την καταδίκην της
Πνευματομαχίας ύ'Πο της ~EKKλησίας. Κατα τόν αγιον ΓρηΥόριον
τον Παλαμαν, τό Filioque έδΟΥματίσθη «φρενo~λα~ως»5.,}6 και ά'Πο­
τελεί ανοιαν όμου καΙ ά'Πόνοιαν 531 ,«εκφυλον ... 'Προσθήκην»538, 'ΠΟ­
λύθεον πλάνην539 καΙ «άνατρο'Πην του εύσε~oυς φρονήματος»54σ. Ό
σύΥχρονος του Μιχαηλ Κηρουλαρίου, Πέτρος Άντιοχείας το ά'Πο­
κηρύσσει ώς «κακων κάκιστον»541, ό δε Μ. Φώτιος τό χαρακτηρί­
ζει ώς «έσχάτης ~λασφημίας πληρες»542. Ό Μιχαηλ Κηρουλάριος,
μετα της ένδημούσης Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως, τό όνο­
μάζει «~λάσφημoν δόΥμα» καΙ Μακεδονιανην αίρεσιν543 • Κατα δε
τον' Ι ωσηφ Βρυέννιον, ή 'Προσθήκη του Filioque εύρίσκεται «αύθα­
δείας ά'Πάσης καΙ ~λασφημίας έ'Πέκεινα» (10-1).
Ή κακοδοξία του Filioque «κατα των ΕύαΥγελίων ίσταται,
προς τας άΥίας 'Παρατάσσεται συνόδους, τους μακαρίους καΙ ά­
Υίους 'ΠαραΥράφεται Πατέρας .., κατα πάντων όμου των άΥίων
προφητων, Ο:'Ποστόλων, ϊεραρχων, μαρτύρων, καΙ αύτων των δε­
σ'Ποτικων φωνων, ή βλάσφημος αϋτη καΙ θεομάχος φωνη έξοπλί­

531. 'ΆΕνθ' α:νωτ. σ. 98. 537. ΑυτόθL, σ .. 63.

532. η""I({GιpίOι> KtJcrcr"lj;, PG. 45, 313. 538. ΑότόθL, σ. 27.
533. ΓΡΎιγορ10u Π~λα.μi., eνθ'α:νωτ. σ. 539. Αυτόθι, σ. 39.
76. 540. Α3τόθL.
5Μ. Ζ' χα.νων Γ Οίχο!)μ~νLΧijς Σ!JνΜο!). 5~1. PG. 120, 804.
535. Μ. B::ι.σιλ~Ιoυ, PG. 32, 1016. 542.PG. 1111, 797.
536. "Ένθ' ιiνωτ. σ. 87. 543. PG. 120,: 740, 741.
ΗΕΝ ΧΡΙΣΤ2ι Σ2ΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 73

ζεται» 544. Οί όρθόδοξοι Πατριάρχαι της Άνατολης,εις την α'Παν­

τητικην 'Προς τον Πά'Παν Ρώμης Πϊον θ' έγκύκλιον του 1848, α'Πο­
φαίνονται, δτι το Filioque είναι αίρεσις καΙ οί <Χ1tοιδεχόμενοι τουτο,
αίρετικοί: «.. :Η μία, άγία, Καθολικη καΙ α1tοστολικη 3Εκκλησία,
έ1tομένη τοϊς ίχνεσι τών άγίων Πατέρων, ανατολικών τε καΙ δυ­
τικων, έκήρυξέ τε 'Πάλαι έ1tΙ των Πατέρων ημών καΙ κηρύττει 'Πά­
λιν σήμερον συνοδικως, αύτην μεν την 'ρηθεϊσαν καινοφανη δόξαν,
δτι το Πνευμα το ., Αγιον έΚ1tορεύεται έκ Πατρος καΙ ΥίoG είναι
ούσιωδώς α ί Ρ ε σ ι ν καΙ τους ό1tαδους αύτης, οίοιδή1tοτε καί
αν ωσιν, α ί Ρ ε τ ι κ ο ύ ς ... » (104). Δια τους ασ1tαζομένouς την
~λάσφημoν κακοδοξίαν του Filioque Πα1tικούς, ισχύουν οί ακόλου­
θοι λόγοι του Μ. 3Αθανασίου: «•••1tως της Καθολικης Έκκλησίας
εισΙν οί την α1tοστολικην α1tοτιναξάμενοι 'Πίστιν καΙ καινων κα­
κών έφευρεταΙ γενόμενοι ... ; »545.

Το na1tlKOV Filioque, θεωρούμενον εις τας 'Προϋ'Ποθέσεις του

καΙ τας συνε'Πείας του, έμφανίζει τον Πα1tισμον ώς 'ΠαναίρεσΙΥ'
Δια της 'Πλάνης του Filioque, ό ανθρώ'Πινος νους έ1tαίρεται κατα της
θεότητος. Παρορων την 'Πίστιν εις τα α1tοκεκαλυμμένα, έ1tιζητεί
την γνωσιν των σεσιγημένων 'Παρό: θεοσ. Έ'Πιχειρεϊ να διεισδύ­
ση μόνος εις τα άδυτα του μυστηρίου της Άγίας Τριάδος, να κα­
ΤΟ1tτεύσrι άναιδως τα ενδον καί να σταθμίση ταυτα, ~άσει των
'Πτωχων μέτρων του ά:νθρω1tίνου λόγου. 3Αλλα αδυνατεί να ύ'Περ­
~Ώ έαυτόν, έμ1tλέκεται εις 'Πληθος αντιφάσεων καΙ καταρρέει εις
αναρριθμήτους κακοδοξίας. Έαν το Πνευμα έΚ1tορεύεται οχι μό;.
νον έκ του Πατρός, αλλα «καΙ έκ του Υίου», έκ'Πορεύεται θελήσει
του Υίου η καΙ του Πατρός. θελήσει δμως έΚ1tορευόμενον, είναι,
ώς έλέχθη, κτίσμα καΙ οχι θεός. 3Εάν το έΚ1tορευόμενον καΙ έκ
του Υίου Πνευμα είναι «όμοούσιον» τ4) ΠατρΙ καΙ τ4) Υί4), ώς όμο­
λογεϊται τουτο 'Παρα των Πα1tικων καΙ δεν α1tορρί1tτεται, τότε
κτίσμα δέον να είναι καΙ ό Υίός, αλλα καΙ ό Πατήρ. Κτίσμα, λοι­
'Πόν, α1tοδεικνύεται ό έν Τριάδι θεός, έαν το Πνευμα έΚ1tορεύεταt
«καΙ έκ του Υίου», κατά την 'Πα'Πικην δυσσέ~ειαν. Έάν δε είναι
κτίσμα ό Υίός, 'Πως ένηνθρώ'Πησεν ό θεός; 3Εάν είναι κτίσμα το
Πνευμα, 'Πώς έσαρκώθη ό θεος Λόγος «έκ Πνεύματος "Αγίου»;
πως είναι θεάνθρω1tOς ό Κύριος ημών Ί ησους Χριστός, καΙ οχι
ά1tλους ανθρω1tος; Αί αρειανικαΙ καΙ νεστοριανικαΙ αοται συνέ;.
'Πειαι του FiHoque δεν όμολογουνται μεν 'Παρα τών Παπικων - ίδιον
γάρ των αίρετικων ήασυνέ1tεια καΙ άντίφασις - 'Προϋ1tοτίθενται
δμως ώς κατηγορίαι του νου εις την 1ta1tLKiJv νοοτρο'Πίαν καΙ αν~

544. Μ. ΦωΤ(ΟΌ,' PG. 102, 729. 545. ΒΕΠΕΣ, 30, 125.

 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

τίληψιν. ΤοΟτο καταφαίνεται εις την παπικην έκδοχην περί Έκ­

κλησίας.

Οϊ Παπικοί, ώς αίρετικοί, άδυνατοΟν να είναι Χριστιανοί καί

μέλη της Καθολικης, δηλαδη της Όρθοδόξου Έκκλησίας. ΚαΙ
δμως, τους μεν έαυτούς των όνομάζουν Καθολικούς, την δε παναί­
ρεσίν των αποκαλοΟν Καθολικην Έκκλησίαν(ΙΟ5). Ό δρος «Καθο­
λικη Έκκλησία», έν άναφoρ~ πρός τόν Παπισμόν, δεν δύναται να
εχη την εννοιαν της καθ' δλου Όρθοδόξου Έκκλησίας, άλλ' έτέ­
ραν. 'Ήτοι την εννοιαν, καθ' ην δ Παπισμός άποσκοπεϊ να ύπα­
ΥάΥη εις την κυριαρχίαν του πάντα φιλυπότακτον 11 ευυπότακτον
άνθρωπον καΙ κοινωνικην δμάδα άνθρώπων (106), καΙ δύναται ώς
παναίρεσις να περιλάιbη έν έαυτt;) πασαν πλάνην, κεκαλυμμένη ν,
δια παπικοΟ ένδόματος. Τό τελευταϊον Υίνεται αντιληπτόν, έαν
άναλΟΥισθη τις την έπίσημον προσθήκην του Filioque ύπό του πάπα
Βενεδίκτου Η', τt;) 1014(107). <Η τοιαύτη σημασία της καθολικό­
τητος τοΟ ΠαπισμοΟ είναι φυσικόν να άπαιTl] παρ α παντός εΙσερ­
χομένου εΙς αυτόν άπλην φραστικην συμφωνίαν έπΙ θεμάτων πί..,
στεως, τυπικην συμμόρφωσιν έπί ζητημάτων ήθικης ζωης καΙ τά­
ξεως, καΙ έξωτερι κην ύποταΥην εΙς έντολάς, έξυπη ρετούσας την
παπικην όΡΥάνωσιν καΙ έ νότη τα. 'tΞ:ντευθεν δ νομικοκρατικός(108)
καΙ πολιτειακός μαλλον χαρακτηρ του Παπισμου, καΙ δ παρ' αυ­
τοΟ τονισμός των έξωτερικων εΡΥων.
<Η Ιδιότυπος καθολικότης τοΟ Παπισμου συνδέεται πρός τόν
παρ' αυτοο τονισμόν της δρατης πλευρας της ΈκκλησίαςκαΙ την
όξεϊαν διάκρισιν ταύτης άπό της άοράτου. <Η άντίληψις αϋτη περΙ
Έκκλησίας άΥει τους Παπικους να δμιλουνπερl δρατης καΙ άο­
ράτου Έκκλησίας, έκ των δποίων ή δρατη προηΥεϊται της δευτέ­
ρας. Συνέπεια της άΊΙόψεως ταύτης είναι ή έκδοχη δύο Έκκλη­
σιων, της μιας δρατης καΙ της άλλης άοράτου (lO9). Είς τό σημεϊον
τουτο ή παπικη αίρεσις φρονεϊ κακοδόξως, άλλα αντιθέτως πρός
την έτέραν αίρεσιν της ΕΙκονομαχίας. Ώς Υνωστόν, οί nάnαι της
Ρώμης άντέδρασαν κατα της ΕΙκονομαχίας καΙ έπολέμησαν ταύ­
την όξέως(110). Έν τt;) άντιαιρετικι{) δμως τούτφάΥωνι οί δυτι­
κοΙ δεν κατώρθωσαν να έμμείνουν έnΙ τοΟ στερεου έδάφους
της όρθοδόξου πίστεως. <Υπερέ(?ησαν τα δρια, α εθεντο οί Πατέρες
ήμων καΙ κατέληξαν εΙς τό άλλο άκρον. Οϊ ΕΙκονομάχοι έ:πολέ­
μησαν το δρατόν στοιχεϊον της Έκκλησίας, έν όνόματι του πνευ·
ματικου χαρακτηρος Ταύτης. Οί nanlKol ύπερετόνισαν την δρα­
την nλευραν της Έκκλησίας εΙς (?άρος της στενης έν Χριστι{) σχέ­
σεως ταύτης πρός την άόρατον.
Ό Παπισμός διακρίνει τό άρατόν της Έκκλησίας άπό τοϋ
Η ΕΝ XPIΣTΩ~ ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ· ΑΙΡΕΣΕΙΣ 75

άοράτου κατα τρότroν, ύτrενθυμίζOντα τον όξύτατον νεστοριανικον

χωρισμον άνθρωτrίνης καΙ θείας φύσεως του Κυρίου. Ό Νεστορια­
νισμός, ων έκ διαμέτρου άντίθετος τrρσς τον Μονοφυσιτισμόν, έχώ­
ριζε τας δύο φύσεις του Κυρίου καΙ έδέχετο τόν Ίησουν Χριστον
σχ ι ώς θεάνθρωτroν, άλλα ώς ανθρωτroν (ίδε άνωτέρω σ. 51 - 53). i ι
Ό Πατrισμός, άΥτιτιθέμενος τrρoς την μονοφυσιτικου χαρακτηρος
Είκονομαχίαν, διαχωρίζει άόρατον καΙ άρατον στοιχείον της Έκ­
κλησίας, είς άόρατον καΙ άρατην Έκκλησίαν, διάφορόν τrως της
άοράτου. Ή άλήθεια του θεου διδάσκει, οτι ή καθ' ολου Έκκλη­
,.,. , " , " - , ... , -" 'f:
σιαειναι μια και μονη, εν Oupavct> και ετrι Υης, αορατος και ορα­

τή, τό εν σωμα του Κυρίου ή μων > Ι ησου Χριστου. ' Αόρατον δε καΙ
άρατον έκκλησιαστικόν στοιχεϊον συνδέoντα~ κατα τήν σχέσιν ψυ­
χης καΙ σώματος. «Το άόρατον στοιχεϊον δεν ένεΡΥεϊ καθ' έαυτό,
άλλά, συνδέεται, ώς ή ψυχή 'μετα του σώματος, μετα του άρα­
του, Oτrερ. ούδεν αλλο είναι η ή τrλήρωσις καΙ έκδήλωσις
αύτου» (111). Ό Πατrισμός, τrλανώμενOς μακραν του θεου καΙ της
έν Χριστct> άτrοκεκqλυμμένης θείας άληθείας, έν τελευταίct άναλύσει,
διακρίνει δύο Έκκλησίας, την άόρατον έν Oupavct> καΙ τήν άρατην
έτrί Υης. "Η έκκλησιολΟΥικη ατroψις του Πατrισμoυ έμφανίζεται ώς
νεστοριανικη μαλλον θεώρησις της Έκκλησίας, oτrως ή Είκονο­
μαχία τrαρoυσιάζεται ώς μονοφυσιτική θεωρία Ταύτης. ΙΌτrως
ά Πατrισμoς έτrΙ του τριαδολΟΥικου δόΥματος είναι κατα t;άσιι'
άρειανισμός, oϋτωέτrΙ του έκκλησιολΟΥικου δόΥματος έμφανίζε­
ται, έν τελευταίct άναλύσει, εχων νεστοριανικόν χαρακτηρα.

τα άνωτέρω Υίνονται σαφέστερα είς τον τrατrΙKoν θεσμόν.

Δια του κακοδόξου τrατrΙKoO θεσμου, ή λεΥομένη άρατήέτrΙ Υης
Έκκλησία άτroστrαται τρότroν τινα άτro του Κυρίου καΙ τrεριέρxε­
ται είς τόν τrάτrαν! της μεν άοράτου Έκκλησίας «ίθύντωρ καί
Kυ(;ερνήτης~) (112) λΟΥίζεται ά Χριστός, της δε άρατης «ά κατέχων
την Ρωμαικην εδραν» (112) τrάτrας. Ό Χριστος σχι μόνον έκτφοσω­
τrεϊται έν τη έτrΙΥείct> Έκκλησίct ύτro του τrάτrα, άλλα καΙ άντtκαθί­
σταται δι' αύτου. Ό τrάτrας φέρεται εχων άτrOσΤOλΙKα η καΙ θεία
τrρovόμια έτrί γης, ενεκα των άΤίοίων θεωρείται ώς ή άρατη κε­
φαλη της Έκκλησίας καί ά τrαYKόσμΙOς αρχωνΤαύτης έτrΙ της
Υης. "Ως άρατη κεφαλη της Έκκλησίας, ά τrάτrας διαθέΤέΙ το τrρω­
τεϊον έξουσίας εναντι των λΟΙΤίων έτrισKότrων, κείται ύτrεράνω καί
αυτών τωνΟίκουμενικων Συνόδων καΙ είναι άλάθητος! Λόy~των
θείων τούτων τrρoνόμίων του, έ:κ του Tίάτrα άτroρρέει καί έξαρτσ . .
ται τό τrαν -έν τη Έκκλησίct καΙ είς αυτόν άναφέρεται τrασα ή Έκ­
κλησία, ώς είς αλλον θεόν! Έκ του 'Πάτrα 'Προέρχεται 'Πασα έ1tί.;
Υειος έξουσία, έκκλησιαστικη καΙ 'Πολιτική, ώς καΙ τrασα εύλογία
76 ,Η ΑΙΡΕΣΙ,Σ Tor οικοrΜΕΝΙΣ&lοr

καΙ δ~δασKαλία. Είς αύτον ΆVΉKει ή τελικη κρίσις έπΙ ζητημάτων

διοικήσεως, πίστεως καΙ ζωης, καΙ είς την έξουσίαν του όπόκειται
ή έπικύρωσις 11 μη των πράξεων 'Πάντων, άκόμη καΙ των Οίκουμε·
νικων Συνόδων! Οί 'ΠιστοΙ όφείλουν να ύπακούουν είς τον πάπαν,
δπως είς τον Κύριον ήμων Ίησουν Χριστόν, καΙ 'Πλέον Αύτου i
Ή ύποταγη αϋτη είς τον θεοποιηθέντα πάπαν θεωρείται παρα
των Παπικων άναγκαία δια την σωτηρίαν των πιστων (113).
Κατα την κακόδοξον παπικην 'άντίληψιν, ή μεν καθ' δλου Έκ·
κλησία διαχωρίζεται είς την άόρατον καΙ όρατήν, ή δε κεφαλη
της 'Εκκλησίας μερίζεται είς δύο, είς τον Χριστον καΙ τον πάπαν.
ΚαΙ ό μεν Χριστος θεωρείται κεφαλη της άοράτου έπουρανίου Έκ­
κλησίας, ό δε πάπας άναΥνωρίζεται κεφαλη της όρατης έπιγείou
Έκκλησίας. ~O Κύριος ήμων Ίησους Χριστος άντικατεστάθη πα·
ρα του Παπισμου έπΙ γης, δια του πάπα. ~O ·1 ησους Χριστος έξω·
θήθη είς τους ούρανους καΙ περιωρίσθη είς την άόρατον έ'Πουρά­
νιον Έ κκλησίαν, ό δε πά'Πας Kατέλα~ε την γην καΙ την όρατην
έπίγειον Έκκλησίαν. ~O θεάνθρωπος άπεχώρησεν έκ της θέσεως
του Κυρίου της Έκκλησίας καΙ την θέσιν Αύτου την Kατέλα~εν ό
ανθρωπος πάπας! "Η έπίγειος Έκκλησία είναι, πλέον, οχι τόσον
σωμα του θεανθρώπου, άλλα δεσποτατον του άνθρώπου, έν Τ<{)
όποί<{? τα πράγματα ρυθμίζονται παρα του άνθρώπου πά'Πα, «έν
όνόματι του Ίησου Χριστου» (114). Έπειδη δε παρα άνθρώπου
ρυθμίζονται τα έκκλησιαστικα πράγματα, άνθρωπίνως καΙ άντι­
μετωπίζονται. Έντευθεν ή πολιτικη παπικη άντίληψις περΙ Kut!lep­
νήσεως της Έκκλησίας, ή τακτικη της προσαρμογης των παπων
είς τας έ κάστοτε συγχρόνους άπαιτήσεις του κόσμou (115), καΙ ή
παραχάραξις της C ι. Παραδόσεως, δια των καινοτομιων(116). ·0
Κύριος της δόξης όδηγεί την Έαυτου Έκκλησίαν είς την θέωσιν.
"Ο Παπισμος έξανθρωπίζει την 'Εκκλησίαν, δηλαδη μετατρέπει
Ταύτην είς άνθρώ'Πινον καΙ κοσμικον όργανισμόν.

Οί ' ΑρειανοΙ πρoσέ~αλoν την θεότητα του Υίου καΙ Λόγου

του θεου. Οί Πνευματομάχοι ηρνήθησαν την θεότητα του 'Άγίου
Πνεύματος. Οί ΝεστοριανοΙ έπολέμησαν την θεότητα του Κυρίου
ήμων 'Ι ησου Χριστου. Οί δε αίρετικοΙ Πα'Πικοί, άκολουθουντες
τους άναφερθέντας πρεσ~υτέρoυς αύτων άδελφούς, μάχονται κα­
τα του "Αγίου Πνεύματος καΙ της Έκκλησίας του Κυρίου, δια του
Filioque καΙ του παπικου θεσμου. Συμφώνως προς την παπικηνπαν­
αίρεσιν, ό Πατηρ γενν~ τον Υίον καΙ ό Υίος έκπορεύει συν ΠατρΙ
το "' Αγιον Πνευμα. ~H Έκκλησία ίδρύεται έπΙ γης έν τ<{) Άγί<{?
Πνεύματι καΙ 'Παραδίδεται είς τον ανθρωπον πά'Παν! Οϋτωςό 'Πά­
πας είναι ό,πρωτος ανθρωπος έν Τ<{) κόσμ<{?, ό 'μόνος άλάθητος αν­
 ΗΕΝ .XPIΣTΩ~ ΣΩΤΉΡΙΑ ΚΑΙ·· ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ

θρωτroς καΙ ό μόνος κυρίαρχος της Έκκλησίας έτrΙ γης (117). «Δια
του δόγματος τrερΙ του άλαθήτου, σφετερισθεΙς ύτrερ . έαυτοΟ, δη­
λαδη ύτrερ του άνθρώτroυ, δλην την έξουσίαν καΙ δλα τα δικαιώ­
ματα, τroυ άνήκουν μόνον εΙς τόν θεάνθρωτroν Κύριον,ό τrάτrας αυ­
τοανεκηρύχθη εΙς την τrραγματΙKότητα Έκκλησία έν τη ΠατrΙKΠ
έKKλησί~, καΙ εγινεν έν αυτη τα τrάντα έν τrασι. • Ιιδιόμορφος τrαν­
τοκράτωρ» (118). Ή τrατrΙKη κακοδοξία τrερι τrαρεμβoλης του τrάτrα
μεταξύ Έκκλησίας καΙ Κυρίου ήμων Ίησου Χριστου ύτrενθυμίζει
την άναφερθεϊσαν (ίδε σ. 39 - 40) τrλάνην των τrαλαιων Γνωστι­
κων, τrερΙ μεσαζόντων. κατωτέρων θεων, μεταξυ θεου καΙ κό­
σμου.ΚαΙ έκεϊ καΙ ένταβθα ή άντίληψις είναι ή αυτή, με την δια­
φορό:ν δτι είς την θέσιν των θεων των Γνωστικων αίρετικων οί Πα­
τrΙKOΙ θέτουν τόν άνθρωτroν τrάτrαν. Ή έξανθρώτrησις της Έκκλη­
σίας, δια του Πατrισμoυ φαίνεται ευκρινέστερον είς την θρησκευ­
ΤΙKOτrOλΙΤΙKην τrατrΙKην έξουσίαν, είς την όρθολογιστικην τrατrΙKην
θεολογίαν καΙ είς την κοσμικοποίησιν της τrατrΙKης ευσεβείας.

Ώς έλέχθη, ό τrάτrας θεωρείται ύτrό της τrαναιρέσεως του Πα­

1tισμου ό υτrατoς αρχων έτrΙ γης, έξ αυτου δε άτroρρέει τrασα έτrί­
γειος έξουσία, έκκλησιαστικη καΙ τroλΙΤΙKή. Ό Πατrισμός συνδυά­
ζει έκκλησιαστικην καΙ τrOλΙΤΙKην έξουσίαν και συνάτrτει άμφοτέ­
ρας είς εν, την θρησKευΤΙKOτrOλΙΤΙKην άρχην του τrάτrα. Ό τrάτrας
είναι δχι μόνον έκκλησιαστικός, άλλα καΙ τroλΙΤΙKός αρχων, καΙ
δη ό υτrατoς των άρχόντων τrάσης της γης καΙ θεί~ δΙKαί~ έξου­
σιαστης των γηίνων. Ή ύτrαγωγη τrάσης τrOλΙΤΙKης έξουσίας εΙς
τόν τrάτrαν λέγεται τrατrOKαισαρισμός (119). Ό τrατrOKαισαρισμός
είναι άντίθετος τrρός τόν KαισαΡOτrατrισμόν η τrOλιτεΙOKρατίαν των
€>υζαντινων αυτοκρατόρων της Είκονομαχίας (120). ·0 είκονομαχι­
κός KαισαΡOτrατrισμός του Βυζαντίου έτrεxείρησε να ύτrαγάγ!1 την
~EKKλησίαν είς την είκονομαχικην Πολιτείαν. ·0 τrατroKαισαρισμός
έτrεδίωξε να ύτroτάξ!1 τrασαν τroλΙΤΙKην έξουσίαν είς τόν Πατrισμόν.
Παρα την διαφοράν των ταύτη ν, τrατrOKαισαρισμός καΙ καισαρο­
τrατrισμός ταυτίζονται ώς τrρός τα xρησιμoτroιoύμενα μέσα.·Ότrως
ό KαισαΡOτrατrισμός των ΕΙκονομάχων αυτοκρατόρων έχρησιμο­
τroίησε καΙ τrOλΙΤΙKα καΙ θρησκευτικα μέσα τrρός βιαίαν έτrιβoλην
των ατrόψεών του, οϋτω καΙ ό τrατrOKαισαρισμός εκαμε χρησιν καΙ
θρησκευτικων καΙ τrOλΙΤΙKων μέσων τrρός τrαντoίαν έτrΙKράτησιν.
~Eντευθεν οί τrόλεμoι των τrατrων, αί καταστροφικαΙ έτrιδρoμαΙ των
ΠατrΙKων εΙς την'Ανατολήν, αί λεγόμεναι «σταυροψορίαι», ή φο­
~ερα < Ι ερα Έξέτασις του δυτικου μεσαίωνος καΙ τrαν αλλο βίαιον
καΙ έγκληματικόν μέσον του Πατrισμoυ. Δια τούτων, καταφαίνεται
ετι τrλέoν, στι ό Πατrισμός δεν είναι έκ θεου, άλλα «έκ του κόσμου
78 Η .ΛΙΡΕΣΙΣ TOr οικοnΙΕΝΙΣΜΟΙ'

τούτου» 54-6. Δέν είναι εΡΥον θείον, άλλα δημιούΡΥημα άνθρώΊϊων,

οί όΊϊοίοι «'Περί την Ίϊίστιν ήστόχη σαν» 547.
Ό ΠαΊϊισμος 'Προέρχεται Εκ της Υης. Δια τουτο Εκ της Υης
λαλεί καΙ οταν όμιλη τα λόΥια του θεου. Ή 'ΠαΊϊικη θεολΟΥίαδέν
είναι ή θεολΟΥία της όρθοδόξου Ίϊίστεως των ό:Υίων Πατέρων; άλ­
λα της λΟΥικης της άριστοτελικης φιλοσοφίας. θεολΟΥία του Πα­
Ίϊισμου είναι ή λεΥομένη Σχολαστικη θεολΟΥία της Δύσεως. Ή
Σχολαστικη θεολΟΥία τον Ι ΓΙ αίωνα συνεδυάσθη μετα της φιλο­
σοφίας του Άριστοτέλους καΙ εκτοτε ή άριστοτελικη λΟΥικη
καθιερώθη ώς δΡΥανον της ΊϊαΊϊικης θεολ9Υικης σκέψεως. Ή όρι­
στικη είσαΥωΥη της άριστοτελικης λΟΥικης, ώς όΡΥάνου της Σχο­
λαστικης θεολΟΥίας,ΕΥένετο δια του ~Αλ(;έρτου του ΜεΥάλου. cH
δέ ΕΊϊεξεΡΥασία της Σχολαστικης θεολΟΥίας, δια του όρθολΟΥΙ­
κου τούτου όΡΥάνου, καί ή άνάΊϊτυξις αυτης είς λΟΥικοκρατικον
θεολΟΥικόν σύστημα όφείλεται είς τον θωμαν τον Άκινατον. Ό
θωμας είναι άριστοτελικος είς (;αθμόν, ωστε άΊϊοκαλείται, ό με­
Υάλος Χριστιανος μαθητης του Άριστοτέλους(121) ! Μετα τον θω­
μαν, ή ΊϊαΊϊικη Σχολαστικη θεολΟΥία καλειται καΙ θωμιστικη θεο­
λΟΥία. cH θωμιστικη θεολΟΥία είναι νοησιαρχικη καΙ όρθολΟΥΙστι­
κή. Τείνει να καταστήση τα ζητήματα Ίϊίστεως άντικείμενα της λο­
Υικης νοήσεως καΙ χρησιμο'Ποιεί Ίϊρος άνάΊϊτυξιν καΙ κατοχύρω­
σιν αυτων τον συλλΟΥισμον καί τάς λΟΥικάς ά'Ποδείξεις(122).
Δια της Ίϊε'Πλανημένης ταύτης θεολΟΥίας, ή θρησκευτικη δι­
δαχη δέν ~ασίζεται Ίϊλέον ΕΊϊΙ της ό:Ίϊλης Ίϊίστεως είς την'ΑΊϊοκά­
λυψιν του θεανθρώΊϊου, άλλά Ε'ΠΙ της Εμ1ϊιστοσύνης είς το λΟΥικον
του άνθρώΊϊου. Έν τφ Πα'Πισμφ ή θεολΟΥία ΕξηνθρωΊϊίσθη καΙ δι'
αυτης όμιλεί δχι ό θεός, δια Υλώσσης άνθρώΊϊου, άλλά ό άνθρω­
'Πος, διά λόΥου θεου. Οϋτω, το μέν κΟρος της θείας ΆΊϊοκαλύ­
ψεως καΙ το Υράμμα των Γραφων χρησιμΟΊϊοιουνται παρά των
ΠαΊϊικων, άλλά το νόημα του θείου λόΥου Ίϊαρα'Ποιεϊται, συμφώ­
νως Ίϊρος τά συμφέροντα της 'ΠαΊϊικης 'Παναιρέσεως. Ή < Ι ερά Πα­
ράδοσις Εκτιμαται ώς ίσόκυρος 'Προς την ΆΥίαν Γραφήν, άλλ' Εν
όνόματι ταύτης δικαιολΟΥείται καΙ καθιερώνεται, ώς Εκκλησιαστι­
κή, Ίϊασα άνθρω'Πίνη Ίϊαράδοσις, εφ' οσον εξυΊϊηρετεϊ την ΊϊαΊϊΙ­
κην σΚΟΊϊιμότητα. ·0 Πα'Πισμός, διά της όρθολΟΥιστικης του θεο­
λΟΥίας, συνεχίζει την ΊϊεΊϊλανημένην Ίϊαράδοσιν των παλαιοτέ­
ρων αίρέσεων, αί όΊϊοίαι εθεσαν ώς ~άσιν της κακοδοξίας των τά
δ"δάΥματα δχι της Έκκλησίας, άλ.λα των φιλοσόφων καΙ δη του
'Αριστοτέλους. 'Ήτοι, του Σ αμο σατέ ως, των 'Αρειανων, των Πνευ­
ματομάχων, των Νεστοριανων. Ή παΊϊικη θεολΟΥία όμοιάζει 'Προς

546. Ίω. tYj', 36. στ', 21.

 Η ΕΝ XPI1JT2t :ΣΩΊΉΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕ.ΣΕΙ1J 79

ΤΟ «θηρίον»548 της Άποκαλύψεως το «ανα~αϊνoν έκ της γης»548 και

εχ ον «κέρατα δύο δμοια αρνίctJ»548, αλλα λαλει «ώς δράκων»548.
<Η ακατάσχετος τάσις του Παπισμου προς έξανθρώ1Π1σιν παν­
τος χριστιανικου και θείου άποκαλύπτεται έναργέστερον είς την
κοσμικοποίησιν της παπικης ευσε~είας. <Ως έλέχθη, κατα τον Πα­
πισμόν, ό πιστος οφείλει να ίητοτάσσεται είς τον πάπαν έν παντί.
<Υποταγη δμως είς τον πάπαν σημαίνει πειθαρχίαν θρησκευτικης
ευσε~είας προς τον φορέα οχι μόνον θρησκευτικης, άλλα καί κο­
σμικης έξουσίας. Δια της πειθαρχίας ταύτης, διαμορφώνεται άλ­
λόκοτος συνείδησις ευσε~είας, έν τη όΠOίς:t συνδυάζεται ό όμότι­
μος σε~ασμoς προς την θρησκείαν και τον κόσμον. Ούτως ~διά­
κρισις του κοσμικου απο του θρησκευτικου άπo~αίνει δυσχερε­
στάτη, αν μη άδύνατος, ή δέ συνύπαρξις τούτων ήτιολογημένη. Έ­
πειδη δέ παν το κοσμικον είναι έλκυστικώτερον του χριστιανικου,
λόγφ της διαφθορας της ανθρωπίνης φύσεως δια της άμαρτίας, ή
παπική ευσέ~εια τείνει φυσικως τρόπον τινα προς την έκκοσμί­
κευσιν.

Έντευθεν ή τάσις της παπικης λατρείας προς δ,τι το έντυπω­

σιακον καί εVΤOνOν αίσθητικως, δπως είναι το ογκωδες των ναων
καΙ ή χρησις αγαλμάτων καΙ μουσικων οργάνων. ΈντεΟθεν ή στρο­
φή της λατρείας της αίρέσεως του Παπισμου προς το σωματικον
καΙ ήδονικόν, δπως είναι ή παπικη ζωγραφική, ή παριστωσα μαλ­
λον φύσιν καΙ σάρκα, καΙ ή όμοία μουσική, ή έπιδιώκουσα μαλλον
να τέΡΨη την αίσθησιν. Έντευθεν ή παραθεώρησις των νηστειων
καΙ της ορθοδόξου θρησκευτικης ασκήσεως σώματος καΙ ψυχης,
καΙ ή έπιδίωξις του παπικου κλήρου ιμαλλον να καταπλήξη τον
κόσμον, δι' ανθρωπίνης γνώσεως καΙ έπιστήμης καΙ έντυπωσιακων
καλων εργων. ΈVΤεoθεν, τέλος, ή κοσμικη σχεδον έμφάνισις των
Ιερέων του Παπισμου καΙ ή ευκολία τούτων προς περαιτέρω και­
νοτομίας, έπΙ το κοσμικώτερον. Καί, ναΙ μέν, οί ταυτα έργαζόμε­
νοι Παπικοί προσπαθουν να δικαιολογηθουν, ίσχυριζόμενοι, δτι,
δια της έκκοσμικεύσεως, έπιδιώκουν να πλησιάσουν δηθεν τον κό­
σμον, ίνα σώσουν τον κόσμον. ΤΟ αληθές δμως είναι, δτι ή έκκο­
σμίκευσις των Παπικων μαρτυρεί τον προσανατολισμον τούτων
προς τον κόσμον, την ευαισθησίαν των προς τας κοσμικας έπιθυ­
μίας καΙ την αιωσιν αυτων παρα του αρχοντος του κόσμου τού­
του 549 •

Παπισμος είναι ό κόσμος με ενΔUμα χριστιανικόν. Ή κοσμι­

κή σύστασις του Παπισμου καταφαίνεται, δταν αί έμφανεϊς κα­

548. Άπ. ty" 11. 549. Ίω. ιδ' t 30.

 80 . Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOrMENIΣMOr

κοδοξίαι του θεωρηθουν είς τας συνεπείας των. Ό Παπισμός έπέ­

ζησεν έπΙ αίωνας, διότι πρό παντός περιστέλλει πανούργως τας
συνεπείας των κακοδοξιων του, δια της παπικης έπεμ(!)άσεως. Οία­
δήποτε χαλάρωσις των ήνίων του Πάπα έν τφ μέρει τoύτ~ θα έπι­
φέρπ την διάλυσιν του Παπισμου. Ό Παπισμός, έπειδη στερείται
της ορθοδόξου πίστεως, πάσχει έξ έλλείψεως ένότητος της πί­
στεως. την ελλειψιν ταότην έπιχειρεί να άναπληρώσπ, δια της θρη­
σκευτικοπολιτι,κης παπικης έξουσίας καΙ της έκκλησιαστικοπολι­
τειακης οργανώσεως καΙ διοικήσεως. cO Παπισμός εχει έγγενη
την δίψαν δια κοσμικην κυριαρχίαν καΙ την έχθρότητα πρός την
άλήθειαν. cH κοσμικη κυριαρχία τόν συντηρεί, ή δε άλήθεια τόν
άποσυνθέτει. <Η ένότης του Παπισμου δεν είναι ή χριστιανικη ένό­
της της πίστεως, άλλα ή κοσμικη ένότης της πολιτικης έπι(!)ολης
και διοικήσεως.
Αί σχέσεις Παπισμου και άληΘείας είναι φύσει πολεμικαί, ώς
καΙ πάσης αίρέσεως. <ο Παπισμός είναι ή μεγίστη ώργανωμένη
άντιεκκλησιαστικη αίρεσις, ή όποία πολεμεί την Όρθόδοξον Έκ­
κλησίαν πρό παντός εξωΘεν. <Η αίρεσις η παναίρεσις του Παπι­
σμου, άφου κατέκτησε και ήφάνισε την πάλαι ποτε ύπάρξασαν
Όρθόδοξον Δυτικην κατα τόπον Έκκλησίαν του Κυρίου, εκτοτε
έπιχειρεϊ έπΙ αίωνας, δπως κατα(!)άλπ καΙ την Όλην Όρθόδοξον
Έκκλησίαν. Χάριν τούτου, έκμεταλλεύεται, συν τοίς άλλοις, καΙ
Όνομα καΙ θέσιν καΙ τιμητικα προνόμια καΙ κυρος της παλαιας
~Oρθoδόξoυ Έκκλησίας της Δύσεως, τα όποία δμως σήμερον εί­
ναι άνύπαρκτα, ώς καΙ έκείνη. Ό Παπισμός νοεί την ~EKKλησίαν
ώς αίρεσιν, διδάσκει δτι αυτός είναι δηθεν ή μόνη άληθης Έκκλη­
σία, καΙ έν ονόματι της Έκκλησίας πολεμεί την Όρθόδοξον Έκ­
κλησίαν.

Ή Όρθόδοξος Καθολικη Έκκλησία του Κυρίου κατεδίκασc

την παναίρεσιν του Παπισμου, ώς καΙ πασαν αίρεσιν. ·0 Παπισμός
κατεδικάσθη παρα της ΌρΘοδόξου Έκκλησίας έμμέσως καΙ ά­
μέσως. Έμμέσως μεν είς τό πρόσωπον των αίρέσεων, των όποίων
κακοδοξίας ήσπάσθη ό Παπισμός, ώς της Πνευματομαχίας, άμέ­
σως δε έπΙ &γίου Φωτίου καΙ Κηρουλαρίου. πασα Οίκουμενικη 11
άλλη Σύνοδος, ή όποία κατεδίκασεν όμοφρόνους, κατα τό μαλ­
λον καΙ ηττον, πρός τον Παπισμον αίρέσεις, κατεδίκασε καΙ την
παπικην αίρεσιν. <Η άποκήρυξις του Παπισμου, ή γενομένη έπί
Φωτίου, δια της Συνόδου του 867 (123), και έπί Μιχαηλ Κη­
ρουλαρίου, δια του άναθέματος της ένδημούσης έν Κων­
σταντινουπόλει Συνόδου του 1054(124), ή τονισθείσα το 1848,
δια της άπαντητικης πρός τον πάπαν Ρώμης Πίον θ' έγκυκλίου
 Η ΕΝ ΧΡΙΣΊ'Ωι ΣΩΊ'ΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 81

των όρθοδόξων Πατριαρχων της Άνατολης(125), ύφίσταται εσαεί,

μη δυναμένη τrλέoν να άκυρωθΏ η άρΘΏ. CH αίρεσις oόδέτroτε είναι
δυνατον να άναΥνωρισθΏ ώς άλή'θεια, άτrOKήρυξις δε της Υενομέ­
νης εν Πνεύματι "Ayί~ τrαρα της Έκκλησίας καταδίκης του Πα­
τrισμoυ σημαίνει τrρoσxώρησιν εις την αίρεσιν .καΙ άτrάρνησιν της
ΌρθΟ'δοξίας. 'Ήτοι ή άντιεκκλησιασnκη καΙ άντίθεος αϋτη ά'Jto­
κήρυξις άτroτελεΊ τrτωσιν ψυχης καΙ δη «το εσχατον τrτωμά εστι
ψ υ χης»550. "Η άτrOKήρυξις αϋτη Υενομένη, δεν Υίνεται. πας ετrιxει­
ρων την άθεσμον ταύτην ά'JtOKήρυξιν καθίσταται ύτrόλoyoς ενώ­
τrιoν της Έκκλησίας καΙ του Κυρίου, ώς φιλαιρετικος καΙ αίρετι­
κος καΙ φονευς τrλήθoυς ψυχων.
Το Πνευμα το ., ΑΥιον δεν εKτroρεύεται «καΙ εκ του Υίου», άλλα
μόνον «εκ του Πατρός»551. "Η Έκκλησία δεν χωρίζεται εις δύο, εις
την άόρατον εν ούρανφ καΙ εις την άρατην ετrΙ της Υης, άλλα εί­
ναι «Μία»552 καΙ «Καθολική»553, εχουσα ήνωμένα εν Χριστφ εις εν
άόρατον καΙ άρατον στοιχεΊον Αύτης. <Ως «ά θεάνθρωτroς είναι ή
ύnεΡφυης καΙ άKατάλητrτoς ενωσις του θεου μετα του άνθρώτroυ,
οϋτω καΙ ή Έκκλησία είναι ά ίερος σύνδεσμος των δύο τούτων στοι­
χείων, του θείου καΙ του άνθρω'Πείου, &ν το μεν είναι ή ζωΟΥονοϋ­
σα καΙ μένουσα άρχή, το δε άρατον ή εξωτερικη του θείου εκ:δή­
λωσις καΙ το άναΥκαΊον σΡΥανον της κοσμοσωτηρίου αύτου ενερ­
Υείας» (126). Ή «Μία» Έκκλησία, ώς σωμα Χριστου, δεν εχει δύο
κεφαλάς, τον Κύριον εν oύραvφ καΙ τον 'Πά'Παν Ε'ΠΙ Υης, άλλα μίαv
καΙ μόνην, τον θεάνθρω'Πον Κύριον ήμων Ίησουν Χριστόν 554 . Έαν
δε οί έκασταχου ε'Πίσκο'Ποι άτroKαλoυνται κεφαλαΙ των κατα τό­
nους Έκκλησιων, δηλαδη των Έ'Πισκο'Πων Κ.λ.'Π. ονομάζονται οϋ­
τω, καθ' δτι Εκαστος τούτων είναι τύ'Πος του Κυρίου 555 , της άλη­
θινης Κεφαλης της Έκκλησίας.
Πάντες οί ετrίσKo'Πoι είναι μεταξύ των ίσοι καΙ ουδεΙς εξ αυ­
των ύ'Πέρκειται των άΥίων Συνόδων, μάλιστα δε των Οίκουμενι­
κων, oίασδήτroτε τιμητικας διακρίσεις καΙ αν διαθέτη. "Αλλο Έκ­
κλησία καΙ άλλο Πολιτεία. Οϋτε εις τους κληρικους «αρχειν ε'Πι
γης εξεστιν» 556, οϋτε εις τους 'Πολιτικους αρχοντας ε'Πιτρέnεται το
«θυμιαν»556 καΙ τελεΊν τα ίερατικα καθήκοντα. "Ο θεος εις μεν τους
κοσμικους άρχοντας ενεχείρισε τα της Πολιτείας, εις δεν τους κλη­
ρικους «τα της Έκκλησίας ε'Πίστευσε»557. «ΣφαΥαΙ δε καΙ δεσμοΙ
της Έκκλησίας ήμων άλλότρια»558. Οί Πατέρες συμ'Περιεφέρθη­

550. l'PrJ'[op[otJ Ν1aσrJς, PG. 44, 504. 555. Ί "(νσ..τΙου τοσ θεοφόροtJ, ΒΕΠ:ΕΣ, 2,
551. .ΣUμaολον τ"ijς Πίστεως. 269.
552. AΙΙτόθ~. 556. Μ. 'Aθσ;')cι;:;COtJ, ΒΕΠΕΣ, 31, 266.
553. ΑΙΙτόθι. 557. Μ. Άθα;ν:κο ίο!) , α;ύτδθι.

554. Έφ. ε', 23. 558. Μ. ' Αθα-να.οto!), ΒΕΠΕΣ, 31, 53.

6
 82 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοnΙΕΝΊΣΜοr

σαν έν 'Προκειμέν<{) ώς δ Μ. Άθανάσιος «δημίct> 'Παραδέδωκεν 'Α­

θανάσιος ουδένα»559. Μόνον των αίρέσεων είναι ίδιον το να αρνουν­
ται τον Κύριον καΙ «φονεύειν»560. Οϊ κληρικοΙ οϋτε έ'Πιτρέ'Πεται να
αναλαμt'9άvουν 'Πολιτικην αρχήν, οϋτε δικαιουνται να ό:νέχωνται έ­
'Πέμt'9ασιν των 'Πολιτικων αρχόντων εΙς τα έκκλησιαστικά. <Η συνερ­
Υασία αρχόντων καΙ κληρικων δεν νοειται ώς έ'Πέμt'9ασις των μεν
εΙς τα καθήκοντα των δέ, αλλα ώς αλληλοt'90ήθεια έν Χριστ4), δια­
τηρουμένης της αυτοτελείας έκάστου μέρους (127) .
Ή θεολΟΥία δεν t'9ασίζεται έ'ΠΙ του λΟΥικου καΙ της ανθρω'Πί­
νης Υνώσεως καΙ έ'Πιστήμης, αλλα έ'ΠΙ της όρθοδόξου 'Πίστεως του
Κυρίου, της φερομένης 'Προς ήμας δια των άΥίων Πατέρων. Ή όρ­
θόδοξος θεολΟΥία είναι 'Πατερικη θεολΟΥία. ~Άλλo Έ'κκλησία
καΙ αλλο κόσμος. <ο άρέσκων εΙς τον κόσμον δεν δύναται να εΙ­
ναι δουλος του Κυρίου 561 . <ο 'Πιστος «ου 'Πρέ'Πει τ4) καιρ4) δουλεύειν,
αλλα τ4) Κυρ ίct> » 562. <Η άληΘης εύσέt'9εια δεν μεταt'9άλλεται έικά·
στοτε, κατα τας 'Προτιμήσεις του κόσμου, 'Προσαρμοζομένη εις τας
'Περιστάσεις καΙ συΥχρονιζομένη, αλλα 'Παραμένει εις 'Πασαν έ­
'Ποχήν, ώς 'Παρεδόθη εις την Έκκλησίαν 'Παρα του Κυρίου. Αϊ έκ­
δηλώσεις της όρθοδόξου εύσεt'9είας καΙ λατρείας δεν ά'Ποσκο'Πουν
να τέρψουν καΙ έντυ'Πωσιάσουν, άλλα να όδηΥήσουν την ψυχην εις
τόν θεόν καΙ την έν Χριστ4) τελείωσιν, δια της Έκκλησίας. Δια
τουτο, έκδηλώσεις της όρθοδόξου ευσεt'9είας είναι καΙ 'Παραμένουν,
αϊ δ ιδαχθείσα ι Ο:'Παξ έν τπ Έκκλησίc;.x. Πάντα ταυτα 'Πιστεύονται,
€ιιoυνται καΙ υφίστανται έvτoς της Όρθοδόξου Καθολικης Έκκλη­
σίας, της αληθινης καΙ μόνης Έκκλησίας του Κυρίου ήμων Ίησοϋ
Χριστου, την δ'Ποίαν αΥωνίζεται να ύ'Ποτάξη καΙ καταλύση ή με­
Υάλη 'Παναίρεσις του δυσσεt'90υς Πα'Πισμου.
Κατό'Πιν των ανωτέρω, Υενναται εϋλΟΥος ή α'Πορία, 'Πως είναι
δυνατόν οί ανθρω'Ποι του δυτικου κόσμου να καυχωνται δια την
'Πνευματικήν των ανά'Πτυξιν, καθ' ην σΤΙΥμην μέΥα μέρος τούτου
κύ'Πτει 'Πcιθηνίως την κεφαλην εις το ωΡΥανωμένον άντι'Πνcυματι­
κόν καΙ άντίθεον ψευδος του Πα'Πισμου;

111. <Η Διαμαρτόρησις i] ΠΡοτεστavτισμος

Τον Ι ΣΤ' αιωνα έξέσ'Πασε δεινη άντίδρασις κατα του Πα'Πι­

σμου. Οϊ Πα'ΠικοΙ των €ιoρείων χωρων της κεντρικης καΙ δυτικης
Ευρώ'Πης έξηΥέρθησαν έναντίον της 'Πα'Πικης κυριαρχίας καΙ ου­
τω 'Προηλθεν ή Διαμαρτύρησις 11 Προτεσταντισμός (128). <Η Δια­

559. 1\1. 'Αθα.να.σίο!) , αύτόθι. 561. Γα.λ. 11.', 10.

560. Μ. 'Αθανασίο!) ,ΒΕΠΕΣ, 31, 251. 562. Μ. 'Αθα.να.σ ίο!) , ΒΕΠΕΣ, 33, 172.
Η ΕΝ ΧΡΙΣτgι ΣgΤΙΙΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 83

μαρτύρησις ανεπτύχθη συν τι{) χρόν<{> εΙς συνονθύλευμα ποικίλων

αντιπαπικων αϊρέσεων, αί όποίαι, ώς άλλα εκγονα έχίδνης, προ­
σπαθουν να καταφάγουν την Io~όλoν μητέρα των, την παναίρεσιν
του Παπισμου, χάριν της θρησκευτικης των έλευθερίας. Ό Παπι­
σμός είναι κλειστη παναίρεσις καΙ περιστέλλει τας συνεπείας των
κακοδοξιων της, δια της απολυταρχικης παπικης αρχης καΙ έξου­
σίας. Ή Διαμαρτύρησις, έπειδη πολεμεί τόν παπικόν δεσποτισμον
χάριν της θρησκευτικης ανεξαρτησίας, απέ~η παναίρεσις ανοι­
κτή, άφίνουσα έλευθέραν την ανάπτυξιν των οίωνδήποτε κακοδο­
ξιων, παπικων καΙ αντιθέτων. ·0 Προτεσταντισμός, προελθών έκ
του Παπισμου, δι' αντιδράσεως πρός αύτόν, εχει καΙ παπικας κα­
κοδοξίας καΙ αντιτιθεμένας προς την παπικην διδασκαλίαν.

Ή Διαμαρτύρησις διετήρησε την παπικην διάκρισιν της Έκ­

κλησίας εΙς όρατην καΙ εΙς αόρατον. Διαφέρει δμως πρός τόν Πα­
πισμόν, κατα το δτι, ένι{) οδτος δέχεται αόρατον έν ούρανι{) καΙ
όρατην ,έπΙ γης Έκκλησίαν, ή Διαμαρτύρησις όμιλεί περΙ αορά­
του καΙ όρατης, κατα Ιδιάζοντα· τρόπον. την μεν όρατην την έκ­
λαμ~άνει ώς την έξωτερικην καΙ άνευ πραγματικης σημασίας
μορφην της Έκκλησίας, την δε αόρατον την νοεί ώς κοινωνίαν
των άγίων, οϊ όποίοι είναι έσπαρμένοι εις πδ:σαν την γην καΙ ανή­
κουν εις διαφόρους όμολογίας πίστεως! (129) Οϋτως ή Διαμαρτύ­
ρησις διαφωνεί πρός τον Παπισμόν, καθ' δτι ό μεν Παπισμος
τονίζει την όρατην Έκκλησίαν, ή δε Διαμαρτύρησις την
αόρατον, εις ~άρoς της όρατης (130) . Κατα την παναίρεσιν
του Προτεσταντισμου, ή όρατη Έκκλησία δεν δύναται να
είναι πλήρης Εκδήλωσις της Ιδέας της αοράτου, διότι, Εκτος
των αληθων πιστων, περιλαμ~άνει καΙ νεκρα μέλη του Κυ­
ρίου, τους ασε~είς καΙ ύποκριτάς! Συνεπως ή Έκκλησία
ό::δυνατει να είναι Επίγειον καθίδρυμα καΙ ωργανωμένη θρησκευ­
τικη κοινωνία ανθρώπων, εχουσα ίερατεϊον συνδεόμενον προς τους
Άποστόλους κανονικως, δι' αδιακόπου διαδοχης, καΙ «σταθερόν
καΙ αμετά~λητoν σύνολον δογματικων, ηθικων καΙ τελετουργι­
κων διατάξεων» (131). Έκείνο, δμως, το όποιον δεν Εξηγεί Εν προ­
κειμέν<{> ό Προτεσταντισμος είναι το έξης: πως ύφίσταται ή αό­
ρατος Έκκλησία, καΙ δη ώς Έκκλησία άγίων, ένι{) τα μέλη της
εχουν διάφορον πίστιν!
Ή κακόδοξος θεωρία περΙ αοράτου Έκκλησίας Εκφράζει την
προτεσταντικην εννοιαν περΙ Έ κκΧησίας. Συμφώνως προς την θεω­
ρίαν ταύτη ν, ή Μία Άγία Καθολι.κη καΙ Άποστολικη Έκκλησία
είναι ούσιωδως ή λεγομένη «κοινωνία των άγίων», ώς όρίζεται είς
την ΑύΥουσταίαν όμολΟΥίαν των Προτεσταντων(132). cH κοινωνία

 84 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOrMENIlJMOr

των άΥίων είναι, ώς έλέχθη, έσ'Παριμένη καΙ έκκεχυμένη κατά 'Πα­

σαν την οίκουμένην, είς 'Πασαν κατά τό1τον Έκκλησίαν καΙ αίρεσιν,
11όμολΟΥίαν. Οί αΥΙΟΙ της τrαραδόξOυ ταύτης κοινωνίας είναι α­
Υνωστο ι είς τους άνθρώ'Πους, άλλα καΙ μεταξύ των, καΙ μόνον
είς τον Κύριον Υνωστοί, μετα τοϋ ό'Ποίου διατελοϋν ήνωμένοι άο­
ράτως. Αί όραταΙ θρησκευτικαΙ κοινότητες των Διαμαρτυρομένων
όνομάζονται μεν έκκλησίαι, οχι δμως ό'Πο την 'Πλήρη εννοιαν της
άοράτου άλλα σχετικως(l33). Δηλαδη ή Έκκλησία, κατα τους Δια­
μαρτυρομένους, είναι μεν κοινωνία άνθρώ'Πων, άλλα άόρατος! ~A­
τroτελείται έξ άΥίων, άλλα αύτοΙ είναι αΥνωστοι εις τους άνθρώ­
'Πους καΙ μόνον εις τον θεον Υνωστοί! Οί αΥΙΟΙ οδτοι εχουν 'Πί­
στιν, άλλα διάφορον ! Οϋτως, ούτε ή Έκκλησία φαίνεται έν τc;>
κόσμψ, ούτε τα μέλη αύτης γνωρίζονται. CH Διαμαρτύρησις, δια
της κακοδοξίας τrερΙ άοράτου Έκκλησίας, μάχεται την άλήθειαν,
τrροσt?άλλΟυσα την τrαρoυσίαν της Έκκλησίας έν TC;> κόσμψ.

εΗ 'Πλάνη τrερΙ άοράτου Έκκλησίας άτroτελεί t?ασικην άρχήν,

έκ της ότroίας 'Προέρχονται 'Πλείσται αλλαι τrρoτεστανΤΙKαΙ κα­
κοδοξίαι. τα όρατα έκκλησιαστικα 'ΠράΥματα ά'Πορρί'ΠΤονται
τrαρα των Διαμαρτυρομένων, ώς lμη δυνάμενα να άνήκουν είς την
άόρατον ~EKKλησίαν των. Έαν δέ τινα τούτων xρησιμoτroιoϋνται
'Παρ' αύτων κατ' άνάγκην, έκλαμt?άνονται ώς άτrλα σύμt?ολα, μη
δυνάμενα να εχουν άληθες τrεριεxόμενOν. ΤΟ ίερατείον, τα Μυστή­
ρια καΙ οί έκκλησιαστικοι τύ'Ποι ά'Πoρρίτrτoνται 'Παρα των Δια­
μαρτυρσμένων, η xρησιμoτroιoϋνται δλως έξωτερικως καΙ συμt?ο­
λικως. <Η Διαμαρτύρησις στερείται ίερατείου, οί δε λεΥόμενοι ίε­
ρεϊς της θεωροϋνται οχι οντως ώς ίερείς, όπο την είδικην σημα­
σίαν τοϋ δρου, άλλ' ώς άπλοί λειτουΡΥΟΙ της 'Προτεσταντικης κοι­
νότητος. Οϊ ίερείς οθτοι τοϋ Προτεσταντισμοϋ δεν διαφέρουν των
αλλων τrιστων, διότι, κατα την αποψίν του, πάντες οί 'ΠιστοΙ είναί
καΙ ίερείς. Ό Προτεσταντισμος δέχεται την κακοδοξίαν περΙ Υε­
νικης ίερωσύνης καΙ άπέρριψε την είδικην ίερωσύνην (134). <ο Προ­
τεσταντισμος δεν εχει Μυστήρια, δια των ό'Ποίων μεταδίδεται ή
άΥιάζουσα θεία Χάρις. τα δε ό'Πάρχοντα έν xprjaEl των Προτε­
σταντων, αν καΙ άποκαλοϋνται Μυστήρια, δεν θεωροϋνται άλη­
θως ώς Μυστήρια, άλλα ώς άπλαί καΙ ψιλαΙ συμt?ολικαΙ τελεταί,
αϊ ότroίαι εχουν την αύτην η ησσονα ση μασίαν τrρoς το κήρυ­
γμα (135). Οϊ Προτεστάνται κατήΡΥησαν τους τύπους. e, ΑΥια λεί­
ψανα, άναθήματα, εικόνες, τιμητικη προσκύνησις αύτων καΙ προ-­
σφορα έλαίσυ, κηρων, φώτων καΙ αί αλλα ι πατροπαράδοτοι αί­
σθηταΙ έκδηλώσεις της όρθοδόξου εύσεt?είας, 'Πάντα ταϋτα κατα­
δικάζονται παρα των έν λόγψ άσεt?ων αίρετικων ώς είδωλολα­
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι ΣΩΤΉΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 85

τρία! Νηστεϊαι, άσκησις καΙ γενικως έξωτερικα εργα θεωρουν­

ται άνευ σημασίας(136). "Η προτεσταντική αϊρεσις, έπειδή προσ­
~άλλει τήν παρουσίαν της Έκκλησίας έν τ'i> κόσμe:.:>, άπορρίπτει
παν δ,τι δηλοϊ τήν άληθινήν ϋτι:;αρξιν Ταύτης έν αύτ'i>.

Παρετηρήθη άνωτέρω (ίδέ σ. 74 - 75), δτι ή άποψις του Παπι­

σμου περΙ Έκκλησίας δύναται να χαρακτηρισθΏ ώς άντιεικονο­
μαχική καΙ νεστοριανική. Ένταυθα, είναι δυνατόν να λεχθΏ, δτι
ή άντίληψις περΙ Έκκλησίας του άντιδρωντος πρός τόν Παπισμόν
Προτεσταντισμου είναι lμονοφυσιτικου χαρακτηρος καΙ είKoνoμα~
χική. ΤoUτo δηλουν ή θεωρία περΙ άοράτου Έκκλησίας καΙ ή εΙ­
κονομαχική άπόρριψις των κατα παράδοσιν αΙσθητων έκδηλώσεων
καΙύλικων μέσων της χριστιανικης εύσε~είας. "Ο είκονομαχικός
χαρακτήρ του Προτεσταντισμου οφείλεται έν πολλοϊς εΙς τήν
έπίδρασιν έπΙ των δυτικων των αίρετικων Βογομίλων της Άνα­
τολης(137) και των αϊρετικων επίσης Άλ~ιγηνων(138) η Καθα­
ρων (189) της Δύσεως. Έκ των αίρετικων τούτων, οϊ μέν ~Aλ~ιγη~
νοΙ η ΚαθαροΙ προηλθον έξ επιδράσεως των Βογομίλων, οί δέ
Βογόμιλοι εξ επιδράσεως των παλαιοτέρων αίρετικων της Ά νατο­
λης Παυλικιανων, οί όποϊοι ησαν εΙκονομάχοι καί σύμμαχοι των
ΕΙκονομάχων του Βυζαντίου (Ιδέ άνωτέρω σ. 61). Δια των άνα­
φερθέντων αίρετικων, ή εΙκονομαχική κακοδοξία διε~ι~άσθη εκ
της Άνατολης εΙς την Δύσιν καΙ εγένετο δεκτή παρά της μεγάλης
παναιρέσεως του Προτεσταντισμου εΙς ~αθμόν, ωστε οδτος να χα­
ρακτηρίζεται ώς εΙκονομαχικός.
Τό εΙκονομαχικόν φρόνημα του Προτεσταντισμου οφείλεται
καΙ εΙς τήν παράδοξον εΙκονομαχικήν κίνησιν, ή όποία παρετηρή­
θη εν τΏ Δύσει πρό του δεκάτου αιωνος. Τό 791 συνετάχθησαν τα
λεγόμενα «Καρόλεια ~ι~λία;", τα όποία παρουσιάσθησαν ώς έρ­
γον του Μ. Καρόλου (140). Δια των Ι;ι~λίων τούτων επεχειρήθη
ή άναίρεσις των άποφάσεων της εΙκονομαχικης Συνόδου του 754,
δια των όποίων κατηργουντο αί εΙκόνες εν τΏ ΆνατολΏ, άλλα καΙ
των άποφάσεων της Ζ' Οίκουμενικης Συνόδου. Οϊ ΔυτικοΙ ενό­
μιζον, δτι, δια των αποφάσεων της Ζ' ΟΙκουμενικης, ύπεστηρίζε­
το ή λατρεία των εΙκόνων. Ή παρεξήγησις αϋτη οφείλεται, εΙς τό
δτι οί συντάκται των Καρολείων Ι;ιΙ;λίων εt;ασίσθησαν εΙς εσφαλ­
μένην μετάφρασιν των πρακτικων της Ζ' ΟΙκουμενικης. ΕΙς την
εσφαλμένην ταύτην μετάφρασιν δέν έγίνετο διάκρισις lμεταξυ τι­
μητικης προσκυνήσεως των άΥίων εΙκόνων καΙ λατρείας αύτων,
τιμητική δέ προσκύνησις καΙ λατρεία μετεφράσθησαν δια της αύ­
της λατινικης λέξεως, odoratio(= λατρεία) ! (141) ΕΙς τα Καρόλεια
~ιt;λία επεδιώχθη να τηρηθΏ τό άριστοτελικόν μέτρον του μέσου
86 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

καΙ κατε'Πολεμήθησαν ώς ακρα Εξ Ίσου άμφότεραι αί Σύνοδοι, άλ­

λα καΙ ή 'ΠερΙ άΥίων εικόνων άληθης διδασκαλία. Έν αύτοίς,
Εκτος της όρθης ά'ΠαΥορεύσεως της λατρείας των εικόνων, ύ'Πε­
στηρίζετο καΙ ή 'Πλάνη, καθ' ην αί αΥιαι εικόνες δύνανται να χρη­
σιμεύουν μόνον 'Προς διακόσμησιν, η ύ'Πόμνησιν των ύ'Π' αύτων ει­
κονιζομένων, 6χι 'Προς τιμην η 'Προσκύνησιν (142) . Τοιουτοτρό'Πως
ηρχισεν Εν τίi Δύσει, κατα λάθος ( !), δεινη καταφσρα Εναντίον της
Ζ Οικουμενικης Συνόδου, ή ό'Ποία Εξέλι'Πεν Εντελως μόλις τον
f
Ι
δέκατον αίωνα, Υνωσθείσης της 'Πλάνης (143).
Τον δέκατον εκτον αιωνα οί Διαμαρτυρόμενοι άνέσυραν Εκ της λή­
θης τα Καρόλεια ~ι~λία, χάριν του όξυτάτου άντι'Πα'Πικου άΥω­
νός των. Οϋτω το 1549 ΕΥένετο Εν Παρισίοις ή 'Πρώτη τυ'ΠΟΥραφι­
κη εκδοσις των ~ι~λίων τούτων(144) καΙ διάδοσις αύτων άνα τον
'Προτεσταντικον κόσμον. Δια της δημοσιεύσεως των Καρολείων
~ι~λίων, ή άντι'Πα'Πικη 'Προτεσταντικη κίνησις άνενέωσε την εΙκο­
νομαχίαν Εν τίi Δύσει καΙ ό Προτεσταντισμος εΥινεν είκονσμαχι­
κός(145). Ή χρησις των εΙκονομαχικων Καρολείων ~ι~λίων 'Παρα
των Διαμαρτυρομένων καΙ ή Ε'Πίδρασις Ε'Π' αύτων των άναφερθει­
σων είκονομαχικων αΙρέσεων ώθησαν τον 'Προτεσταντισμον είς
την είκονομαχίαν. ~O Πρστεσταντισμός, άντιδρων κατα της άντι­
εικονομαχικου χαρακτηρος 'Παναιρέσεως του Πα'ΠισμοΟ, 'Περιέ'Πε­
σεν είς το αλλο ακρον, ητοι εΙς την είκονοιμαχικην θεώρησιν της
Έκκλησίας. Ένταυθα κάμνει Εντύ'Πωσιν ή εύκολία των δυτικων
να στηρίξουν τας Υνώμας των Ε'ΠΙ σαθρων ~άσεων καΙ ή 'Προθυ­
μία των να υίοΘετήσουν άκρίτως διδασκαλίας, αί ό'Ποίαι 'Προ 'Πολ­
λου ήλέΥχθησαν καΙ ά'Περρίφθησαν ώς ψευδείς .• Αλλα καΙ ή ελ­
λειψις άντιστάσεως αύτων εΙς ψευδοδόξους διδαχάς, ώς καΙ ή 'Πα­
ράδοσίς των εΙς ψευδη θρησκευτικα καΙ ίδεολΟΥικα ρεύματα.

Ό είκονομαχικος χαρακτηρ του Προτεσταντισμου διαφαίνε­

ται είς την άναφερθείσαν εχθραν αότου 'Προς τας αίσθητας Εκ­
δηλώσεις της χριστιανικης εόσε~είας, άλλα καΙ εΙς την 'Πολιτειο­
κρατικην στάσιν του. ΟΙ Είκονομάχοι του Βυζαντίου Ε'Πεδίωξαν
να ύ'ΠαΥάΥουν την Έκκλησίαν είς την 'Πολιτείαν. ΟΙ Π ροτεστάντα ι,
όμοίως φερόμενοι, 'Προσέφερον την Έκκλησίαν εις την 'Πολιτείαν
καΙ ύ'Πέταξαν τας αΙρετικας θρησκευτικας κοινότητάς των εΙς τας έ­
κασταχου 'Πολιτικας άρχας καΙ εξουσίας. Έ'ΠΙ του συνδυασμου
η ταυτίσεως Έκκλησίας καΙ 'Πολιτείας, οΙ Προτεστάνται συμφω­
νουν οχι μόνον 'Προς τούς Είκοναμάχους, άλλα καΙ 'Προς αύτην
την 'Πα'Πικην Ρώμην, διαφωνουντες 'Προς ταύτην μόνον ώς 'Προς
την Εξουσιάζουσαν άρχήν. ΟΙ 'Πά'Παι διδάσκουν καΙ Ε'Πιδιώκουν
την ύ'ΠοταΥην της 'Πολιτείας εις την Έκκλησίαν. ΟΙ Προτεστάν­
Η ΕΝ· ΧΡΙΣΤΩι ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕ::SΕΙΣ 87

ται, άντιθέτως, αν και ύ1ίεστήριξαν θεωρητικως την διάκρισιν

Έκκλησίας και Ίίολιτείας(146) , Εν τη Ίίράξει ύΊίοδouλώνουν την
Έκκλησίαν είς την Ίίολιτείαν. <ο ΠαΊίισμος είναι Ίία1tOKαισαρι­
σμος και τάσσεται ύΊίερ της κληρικοκρατίας η ίεροκρατίας. <ο
Προτεσταντισμος είναι καισαΡΟΊίαΊίικος καΙ τάσσεται ύΊίερ της
Ίίολιτειοκρατίας (147). Είς τον Ίίροτεσταντικον κόσμον «Εν τη Ίίρά­
ξει ... τα Ίίάντα διευθύ'νονται ύΊίΟ της Ίίολιτείας» (148).
Ό Προτεσταντισμός, διωκόμενος Ίίαρα του Ίίά1ία ώς ΟΟτοστά­
της, κατέφυγεν είς την Ίίροστασίαν της Ίίολιτείας καΙ συνεδέθη
μετ' αύτης, συμφώνως Ίίρος τας άΊίαιτήσεις της άντΙΊίαΊίικης δια­
θέσεώς του και του κοσμικου Ίίνεύματος. Είς την Ίίολιτείαν άνε­
γνώρισε την άνεξαρτησίαν άΊίΟ της ΊίαΊίικης άρχης, άλλα καΙ την
θέσιν αρχοντος ΕΊίΙ των λεγομένων Ίίροτεσταντικων «Εκκλησιων?
<Η Ίίολιτεία Ίίαρέσχε Ίίροστασίαν είς τον φυγάδα Προτεσταντι­
σμόν, άλλα τον Εδέχθη ύΊίΟ την στέγη ν της ώς 61ίήκοον κατα
Ίίάντα. Ό Προτεσταντισμος .όμοιάζει Ίίρος δραΊίέτην δουλον, ό ό­
Ίίοϊος, άρνηθεις τον Ίίρωτον κύριον, άνεγνώρισε τον ετερον, είς
τον όΊίοϊον Ίίροσέφυγε, Ίίαρα την Ίίερι. του άντιθέτου θεωρίαν
του (149). ΤοιουτοτρόΊίως, το άντιεκκλησιαστικον ίδανικον των εί­
κονΟ'μάχων αύτΟ'κρατόρων, 0Ίίως ή Έ κκλησία ύΊίαχθη είς την
Ίίολιτείαν, ΕΊίραγμαΤΟΊίοιήθη είς την μακραν του θεου Ίίορευο­
μένη ν Δύσιν(150), έΊίτα 1ίερίΊίου αίωνας .μετα την νίκην της Όρθο­
δοξίας Εν τη Άνατολη, με την διαφοράν, ΟΤΙ ή 6ΊίΟΤαΥείσα είς
την Ίίολιτείαν δεν ητο Ίίλέον ή Έκκλησία, &λλα ή Ίίροτεσταντικη
Ίίαναίρεσις. ΈμΊίοιεϊ Εντύ1ίωσιν το νοσηρως φιλυΊίότακτον Ίίνευμα
των δυτικων, ενεκα του όΊίοίου οοτοι θεωρουν φυσικον να 6Ίίοτάσ­
σουν δουλικως την μεν γνώμην των είς την κακοδοξίαν, την δε
θέλησίν των είς άνθρώΊίους, ε'ίτε ΊίάΊίαι λέγονται οοτοι, ε'ίτε αρ­
χοντες κοσμικοί. τουτο δέ, κατα Ίίαρά~ασιν της εντολης του Κυ­
ρίου: «Τιμης ήγοράσθητε' μη γίνεσθε δουλοι άνθρώΊίων»563.

Οί Προτεστάνται, αν και σφόδρα άντΙΊίαΊίικοί, δεν ά1ίεκήρυ­

ξαν, άλλα τούναντίον διετήρησαν την δυσσε~η ΊίαΊίικην Ίίλάνην
του Filioque (151). <Η διατήρησις της κακοδοξίας ταύτης 61tO των
Διαμαρτυρομένων σχετίζεται Ίίρος την άΊίοστασίαν του Προτε­
σταντισμου και του ΠαΊίισμου άΊίΟ του θεου καΙ την άκατάσχε­
τον αύτων Ίίορείαν Ίίρος τον κόσμον. ΤΟ Filioque συνιστ~ οχι μόνον
Ίίνευματολογικην αίρεσιν, άλλα καΙ Εκκλησιολογικήν(152). <Η αίρε­
σις 'Περι εΚΊίορεύσεως του <Αγίου πνεύματος καΙ Εκ του Υίου συνδέε­
ται στενως Ίίρος την ΊίαΊίικην Ίίλάνην ΊίερΙ Έκκλησίας. ΤΟ Filioque

563. 1 Κορ. ζ', 23.

88 Η ΑΙΡΕΣΙΣ- ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

αποτελεϊ την θεολογικην tbάσιν του χωρισμοϋ της Έκκλησίας είς

αόρατον καΙ δρατήν, της καθιερώσεως του παπικου Θεσμου, της
θεοποιήσεως σχεδόν του πάπα καΙ της παραδόσεως του Χριστια­
νισμου είς τόν άνθρωπον της Ρώμης. ·0 Προτεσταντισμός ηρνήθη . ι

μεν τόν πάπαν, οχι δμως καΙ την ανθρωποκεντρικην tbάσιν του Πα­
'Πιομου, 'Προϋ'Πόθεσιν της δ'Ποίας αποτελεϊ τό Filioque. Ή 'Προτε­
σταντικη αίρεσις έπολέμησε τόν Kαταλα~όντα την Έκκλησίαν ενα
άνθρωπον 'Πά'Παν, οχι δμως καΙ την cXaEtbTϊ κατάληψιν της
Έκκλησίας του θεου ύπό του ανθρώ'Που. τουναντίον, τόν αντί­
θεον τουτον σφετερισμόν της θείας Ιδιότητος καΙ έξουσίας 'Παρα
του αποστάτου ανθρώπου της Δύσεως τόν ηυνόησε καΙ τόν ένί­
σχ υσεν .

C'Qταν οί Διαμαρτυρόμενοι απεκήρυξαν τόν 'Πά'Παν καΙ α'Πέρ­

ριψαν την 'Πα'Πικην αυθεντίαν καΙ <<'έ κκλη σ ίαν» , δεν έστράφησαν
έν 'Πίστει 'Πρός τόν θεόν, 'Πρός την Όρθόδοξον Έ κκλησίαν καΙ την
αλη'θινην έκκλησιαστικην αυθεντίαν, αλλα 'Πρός έαυτούς. Οϋτως
εκαστος 'Πιστός είναι, συμφώνως 'Πρός την 'Προτεσταντικην ψευδο­
διδασκαλίαν, άρμόδιος κριτης έ'ΠΙ ζητημάτων 'Πίστεως καΙ ασφα­
λης έρμηνευτης της <Αγίας Γραφης, μη εχων ανάγκην ΑVωτέρας
έκκλησιαστικης αυθεντίας, διότι φωτίζεται δη,θεν εσωθεν 'Παρό:
του ·Αγίου Πνεύματος (153). ·0 'Πά'Πας κατηργήθη, δια τους Δια­
μαρτυρομένους, ώς κεφαλη της Έκκλησίας, λαλουσα αλαθήτως
την αλήθεια, οχι δμως καΙ δ ανθρωπος ώς ~άσις της αληθείας.
'Α ντι'θέτως, ή αλάθητος ίδιότης του 'Πάπα έπεξετάθη είς 'Πάντα
Διαμαρτυρόμενον. Οϊ Διαμαρτυρόμενοι, αφου Kατέ~αλoν τόν έ'Παι­
ρόμενον ώς αλάΘητον 'Πά'Παν, διεμερίσθησαν τα σκυλα αυτου καί,
δι' αυτων ένδυθέντες, έ'Παρουσιάσθησαν 'Πάντες ώς αλάθητοι. Έν
τ'l> Πα'Πισμ'l> ύφίσταται εΙς αλάθητος άνθρωπος. Έν τ'l> Προτε­
σταντισμq> ύ'Πάρχουν τόσοι αλάθητοι, δσοι καΙ οϊ Διαμαρτυρό­
μενοι. Δια της Παπικης 'Παναιρέσεως, την θέσιν του θεανθρώ­
'Που εν τη Έκκλησίι;:χ Kατέλα~εν δ εΙς άνθρω'Πος 'Πά'Πας. Δια της
έτέρας 'Παναιρέσεως του Προτεσταντισμου, είς την έ'Πίζηλον ταύ­
την θέσιν έτέθη 'Πας άνθρωπος. Οϊ Διαμαρτυρόμενοι, έν όνάματι
της έλευθερίας της θρησκευτικης συνειδήσεως, κατέλυσαν την
ώργανωμένην θρησκείαν καΙ περιέπεσαν εις τόν ατομικόν ανθρω­
'Ποκεντρισμόν καΙ την έθελοθρησκείαν.

<ο αντιχριστιανικός ανθρω'Ποκεντρισμός της Διαμαρτυρήσεως

γίνεται πλέον έμφανης εΙς την όρΘολογιστικην 'Προτεσταντικην
θεολογίαν. Ή 'Προτεσταντικη θεολογία 'Προηλθεν εκ της 'Πα'Πικης
Σχολαστικης θεολογίας, 'Προς την δ'Ποίαν συμφωνεϊ, αλλα καΙ
διαφωνεϊ. Συμφωνεϊ ώς 'Προς την όρθολογιστικην ~άσιν καΙ δια­
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕ.ΣΕΙΣ 89

φωνει ώς προς τον παπικον χαρακτηρα. αϊ Διαμαρτυρόμενοι θεο­

λόγοι δεν κατώρθωσαν νά άπαλλαΥουν της όρθολογιστικης άρ­
χης της Σχολαστικης θεολογίας καί κατά 0άσιν παρέμειναν σχο­
λαστικοί θεολόγοι. <Ένεκα τούτου πολεμήσαντες τον παπικον χα­
ρακτηρα της Σχολαστικης θεολογίας, δεν έστράφησαν προς την
άληθη θεολογίαν των άγίων Πατέρων της Όρθοδόξου Έκκλη­
σίας, άλλά άπεμακρύνθησαν αυτης πλέον της παπικης. 'Έχοντες
0άσιν της θεολογίας των τον άνθρώπινον λόγον ήρνήθησαν, ώς φυ­
σικόν, την άπλην πίστιν εις την θείαν Άποκάλυψιν(154) , ητις είναι
ή μόνη 0άσις της άληθινης θεολογίας. ΆπέρρΙψαν την <Ι εράν Πα­
ράδοσιν της Έκκλησίας καΙ την αόθεντικην έκκλησιαστικην έρ­
μηνείαν της <Αγίας Γραφης. Διετήρησαν μεν την Γραφην ώς γράμ­
μα, άπέ0αλον ομως αότην ώς πνευμα. Ή Γραφή, λέγουν οϊ Δια­
μαρτυρόμενοι, αυτη έρμηνεύει έαυτήν. Άρκει, λοιπόν, προς έρ­
μηνείαν ταύτης ή προσωπικη άντίληψις καΙ ειμπνευσις έκάστου με­
λετητου της καΙ δεν υφίσταται άνάγκη άνωτέρου έριμηνευτικου
κριτηρίου. ~Aλλ> όμως, «ή άποδοχη της Γραφης ώς έαυτην έρμη­
νευούσης, οόδενος δ' άνωτέρου έπιδεομένης έρμηνευτικου κρι­
τηρίου,αγει άσφαλως εις τον Όρθολογισμόν, τον έρευνωντα την
Γραφην ώς καΙ τά κοινά 0ι0λία» (155).
<Η παπικη θεολογία είναι όρθολογιστικη θεολογία, υπο το
ενδυμα της παπικης αυθεντίας. <Η προτεσταντικη θεολογία είναι
όρθολογισμός (156), υπο το κάλυμμα του γράμματος της Γραφης.
αϊ Διαμαρτυρόμενοι, έπειδη ώς αίρετικοΙ ευρίσκονται έκτος της
Έκκλησίας, θεωρουν την Γραφην μόνον εξωθεν, κατά το γράμμα
αύτης. Έπειδη δε άπορρίπτουν την Ίεράν Παράδοσιν, άδυνατουν
να γνωρίσουν το άληθες πνευμα της Γραφης, το όποιον είναι αυ­
τη αϋτη ή <Ι Ερα Παράδοσις. αϊ Διαμαρτυρόμενοι, δεχόμενοι μό­
νον την Γραφην ώς 0άσιν της θεογνωσίας, άληθως δεν την δέχον­
ται, καί, μελετωντες αότην μακραν της Έκκλησίας καΙ ανευ της
έρμηνευτικης Αυτης διδασκαλίας, δεν μελετουν οντως τάς Γρα­
φάς, άλλά άσε00υν προς ταύτας καΙ την θείαν ' Απο κάλυψ ιν. "Ό­
πως ό θεάνθρωπος άντικατεστάθη παρά του Προτεσταντισμου
έν τη ΈKKλησί~, δι' έκάστου πιστου, οϋτω καΙ ή άποκεκαλυμμένη
άλήθεια των Γραφων άνεπληρώθη παρ' αότου, διά της προσωπι­
κης γνώμης ένος έκάστου Προτεστάντου. "Η προσωπικη γνώμη
των Προτεσταντων έξώθησε την θείαν Άπόκαλυψιν καΙ κατέλα0ε
την θέσιν ταύτης, ένδuιθεισα τον άγιογραφικόν λόγον. Τοιουτοτρό­
πως, ή προτεσταντικη θεολογία έμφανίζεται, οπως καΙ ή παπική,
ώς «θηρίον», «άνα0αίνον έκ της γης», καΙ «εχον «κέρατα δύο 0­
μοια άρνί<t>>>, άλλά λαλεί «ώς δράκων»564.

564. Ά':'t. ιγ', 11.

 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοn.ΙΕΝΙΣ~ιοr

Οί Διαμαρτυρόμενοι ύπερτονίζουν την πίστιν, κατ' άντίθεσιν

πρός τους Παπικούς, οί όποίο ι τονίζουν τα έξωτερικα εΡΥα. CH
πίστις, λέΥουν οί Διαμαρτυρόμενοι, άρκεί 11:ρός δικαίωσιν του
άνθρώπου παρα του θεου, τα δε εΡΥα παρόντα 06δαμως συνεισφέ­
ρουν εις δικαίωσιν(157). <Όπως τα άΥαθα εΡΥα δεν συμC?άλλαυν
είς δικαίωσιν, οϋτω καΙ τα άμαρτήματα δεν παραC?λάπτουν την
έν Χριστc;> σωτηρίαν. ·0 αίρεσιάρχης Λο6θηρος είς τινα έ11:ιστολήν
του Υράφει, μεταξυ άλλων, τα άκόλουθα: «άμάρτανε ίσχυρότε­
ρον, άλλ' εσο ίσχυρός έν τη 11:ίστει ... Πρέπει να άμαρτάνωμεν, έφ'
οσον έσμεν ένταυθα, άρκεί να Υνωρίζωμεν τόν α'ίροντα τας άμαρ­
τίας του κόσμου άμνόν του θεου», έκ του ό11:0ίου δεν δύναται να
άποσπάση ήμας ή άμαρτία, «καΙ έαν χιλιάκις καθ' έκάστην πορ­
νεύωμεν καΙ φονεύωμεν»! (158). "Η πίστις δε τ~ν Προτεσταντων,
ή την άμαρτίαν διδάσκουσα, δεν είναι ή ευάρεστος είς τόν θεόν
όρθόδοξος πίσrις, άλλα ή κακόδοξος 11:ροσωπικη αυτων Υνώμη.
<ο προτεσταντικός κόσμος ά11:ώθησε την Έκκλησίαν έκ των
φαινομένων εις τα μη φαινόμενα καΙ την κατέστησεν άόρατον καΙ
άΥνωστον δια τόν άνθρωπον. 2Ε 11:0λέμησε τας αίσθητας έκ.δηλώ­
σεις καΙ τα ύλικα μέσα της χριστιανικης ευσεC?είας, καΙ ήφάνισε
την ευσεC?η ζωην των όπαδων του. 2ΗΥνόησε την όρθόδοξον πίστιν
καΙ παρεδέχθη τας ψευδοδόξους προσωπικας Υνώμας των αίρετι­
κων. "Υπετίμησε τα καλα εΡΥα καΙ έδίδαξε την άμαρτίαν. Περιε­
φρόνησε την θείαν Άποκάλυψιν καΙ έτόνισε την έμπιστοσύνην είς
την άτομικην άνθρωπίνην άντίληψιν. 2Επολέμησε την άλήΗειαν του
θεου καΙ ήσπάσθη τό ψευδος του κόσμου, μετα του όποίου συνε­
φιλιώθη καΙ έταυτίσθη. ·0 Πα11:ισμός είναι ό άσωτος υίός, φέρων
εισέτι ύπολείμματα των ένδυμάτων του οίκου του πατρός. Ό Προ­
τεσταντισμός είναι ό αυτός ασωτος, ένδεδυμένος τα ράκη του
XOιpOC?OOKOG, έν μέσ~ των χοίρων καΙ ύπό την έξουσίαν του πολί­
του, ό όποίος τόν 11:ροσέλα{?εν5 65 . <Η έκκοσμίκευσις του Προτεσταν­
τισμου καΙ ή ταύτισις αυτου πρός τόν κόσμον είναι, ώς φυσικόν,
ή συνέπεια καΙ ή κατάληξις του άνθρωποκεντρισμου του καΙ της
άποστασίας του άπό του θεου, οστις είναι ή ζωή566.

Ό Προτεσταντισμός, ώς έλέχθη άνωτέρω, εμφορείται ύπό του

κακοδόξου παπικου κατα C?άσιν φρονήματος, άλλα διακατέχεται
ύπό άντιπαπικης διαθέσεως. <Η έλευΗερία της προσω11:ικης Υνώ­
μης απέC?η α'ίτημα σκέψεως, δια τους Διαμαρτυρομένους, οπως εί­
ναι δια τους Παπικους ή ύποταΥη εις τόν πάπαν. <Ένεκα τούτου,
ό Προτεσταντισμός κατεκερματίσθη εις πλείστας αίρέσεις. Ό Προ­

565. ΛΟΌΚ. ΙΖ', 15. 566. Ίω. ιδ', 6.

Η ΕΝ ΧΡΙΣΊΏι ΣΩΤΉΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 91

τεστανΓισμός ά1tοτελει κόσμον δυσαριθμήτων αίρέσεων, αί ό1tο'ίαι

εχουν κοινά γνωρίσματα τόν άνΤΙ1tα1ίισμόν, την ύ1tαγωγήν των είς
τάς έκασταχοΟ 1tολιτείας, την όρθολογιστικην άνΓίληψιν καΙ τόν
άτομικόν φιλελευθερι:ομόν. Ό Πα1tισμός, ώς έλέχθη καΙ άνωτέρω,
καταστέλλει την άνά1tτυξιν των κακοδοξιων του είς έ1tΙ μέρους αίρέ­
σεις, διά της 1tα1tικης άρχης καΙ έξουσίας. Ό Προτεσταντισμός,
άνΓιθέτως, άφίνει την άνά1tτυξιν τούτων έλευθέραν. <ο Πα1ίισμός
όμοιάζει έν τ~ μέρει τούτφ 1tρός 1tεριφραγμένον άγρόν, έντός τοΟ
ό1tοίου ή άνά1tτυξις των άκανθων καταστέλλεται η ρυθμίζεται, κα­
τά τά συμφέΡΟνΓα τοΟ διατηΡΟΟνΓος αότόν 1tcX1ta. ·0 Προτεσταν­
τισμός δύναται νά 1tαραt;ληθft 1tρός άγρόν έλευθέρας καλλιερ­
γείας 1tοικίλων αίρέσεων καΙ άντιχριστιανικων διδασκαλιων, μέ­
χρι καΙ της 1tEpi άνυ1tαρξίας τοΟ θεοΟ
(159). <Η 1ίαναίρεσις τοΟ
ΠροτεσταντισμοΟ 6:1tοτελεί συναγωγην έχθρων της άληθείας καΙ
1ίροθήκην αίρετικων δοξασιων είς τόν κόσμον.

·0 Πα1tισμος στερείται μεν ένότητος 1tίστεως, διαθέτει ομως

έVΌτητα 1ίροσω1ίοκεντρικης διοικήσεως. Ή Διαμαρτύρησις στερεί­
ται καΙ ένότητος 1tίστεως καΙ ένιαίας διοικήσεως .. Ή 1tολιτικη
έξουσία, IJ1tD την ό1tοίαν ύ1tάγονται αί 1tροτεστανrικαΙ θρησκευ­
τι καΙ κοινότητες δεν θερα1tεύει την 1tληγην της διαιρέσεως τοΟ
1tροτεσταντικοΟ κόσμου, άλλά την καθιστq: μάλλον άνίατον. Διά
της κυριαρχίας της 1tολιτικης έξουσίας, τά 1ίολιτι:κά συμφέ­
ροντα συνυ1tολογίζονται μετά των θρησκευτικων σΚΟ1ίων, άλ­
λά καΙ 1tροτιι μωνται τούτων με συνέ1tειαν, αί ένέργειαι της θρη­
σκείας νά κρίνωνται καΙ κατευθύνωνται συμφώνως 1ίρός την ά­
στατον, ώς φυσικόν, 1tολιτικην σΚΟ1tιμότητα. Οϋτως, ή 1tολιτικη
διαίρεσις των 1ίροτεσταντικων κρατων ά1tοt;αίνει καΙ θρησκευτικη
κατάτμησις των Προτεσταντων, ή ό1tοία άναγνωρίζεται καΙ δια­
τηρείται ύ1ίΟ της 1tολιτείας κατά το κοσμικόν αότης συμφέρον.
Παράδειγμα τούτου ά1tοτελε'ί ή λεγομένη Άγγλικανικη «έκκλη­
σία», η άλλως Άγγλικανισμός. <Η ταύτισις 1ίολιτείας καΙ Προτε­
σταντισμοΟ σταθεΡΟ1tοιε'ί την διαίρεσιν αότου καΙ την καθιστq: νό­
σον άθερά1tευτον. Ό κόσμος των Διαμαρτυρομένων διακατέχε­
ται IJ1tO του θλιt;ερου συναισθήματος του κατακερματισμου του
καΙ της έλλείψεως ένότητος. <Η συναίσθησις της έλλείψεως ένότη­
τος των Προτεσταντων ά1tοt;αίνει έντονωτέρα έκε'ί, 01tOU αί 1tροτε­
σταντικαΙ θρησκευτικαΙ κοινότητες ά1tοχωρίζονται της 1tολιτείας,
01ίως έν ΆμερικΏ (160). Έ1tειδη ό Προτεσταντισμος έταυτίσθη με­
τά της 1tολιτείας, οχι τόσον έκ λόγων 1tε1tοιθήσεως, άλλά 1tpO
1tάντων έξ άνάγκης, κατά τον σφοδρόν άνΤΙ1tα1tικόν του άγωνα,
εύκαιρίας δοθείσης, ενιαχου διαχωρίζεται της πολιτικης εξουσίας,
 :--r
ι

92 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟ! ΟΙΚΟΤΜΕΝΙΣΜΟΤ

χωρΙς δμως να απο<5άλλη την πολιτικην καΙ κοσμικην αντίληψιν

11JEpl όργανώσΞώς του. Τότε ή διαίρεσις αυτου καΙ ή ελλειψις ένότη­
τος γίνονται καταδηλότεραι. Ή πολιτεία εχει πολιτικην ένότητα.
cO ΠαΠΙΟ1μός διαθέτει διοικητικην ένότητα. Ό Προτεσταντισμός
στερειται, συν τοις αλλοις, οίασδήποτε ένότητος, καΙ δύναται να
αναφωνήθη έν προκειμέν<t> τό «λι:μt;) απόλλυ,μαι! »567 του ασώτου.

cH συνειδητοποίησις του καταντήματος τούτου του Προτεσταν­

τισμοσ παρα των Διαμαρτυρομένων, ήδύνατο να όδηγήση τού­
τους εΙς συναίσθησιν της άποστασίας των, εΙς μετάνοιαν καΙ έπι­
στροφην εΙς τόν οίκον του έπουρανίου Πατρός, την Όρθόδοξον
Καθολικην Έκκλησίαν. Άλλά, τους τελευταίους τούτους καιρούς,
ετερος καΙ δεινός δράκων ανέ<5η «έκ της γης»568, ό όποιος άνακό­
πτει την μετάνοιαν των αίρετικων, ρίπτει εΙς την κακοδοξίαν πλεί­
στους Όρθοδόξους, καΙ πλαν~ την οΙκουμένην. Είναι δε ουτος ή
νέα παναίρεσις του ΟΙκουμενισμου. cO ΟΙκουμενισμός ύπόσχεται
να θεραπεύση την συντετρτιμμένην κεφαλην του προτεσταντικοσ
κόσμου καΙ να δώση εΙς αυτόν την ένότητα, της όποίας οδτος φύ­
σει στερεΙται. Καλύπτεται οπισθεν έλκυστικων συνθημάτων, περί
άγάπης, ειρήνης καΙ ένότητος, καΙ ύποκρινόμενος τον αγαθόν, ώς
ό πατηρ αυτου ό διά<50λος569, σύρει οπισθέν του τόν ευάλωτον Προ­
τεσταντι:σμόν, άλλα καΙ τόν Παπισμόν.

Οί όπαδο Ι του Προτεσταντισμου καΙ του Παπισμου στεροσν­

ται της έσωτερικης ζωης του CΑγίου Πνεύματος, διότι αρνουνται
την όρθόδοξον πίστιν. Έπειδή, ώς αίρετικοί, κεινται έκτός της ~Oρ­
θοδόξου Καθολικης Έκκλησίας, ούτε την άγιάζουσαν θείαν Χάριν
δύνανται να λά<50υν, ούτε εΙς έπίγνωσιν της αληθείας είναι δυνατόν
να ελθουν. Οδτοι, αν καΙ λέγωνται Χριστιανοί, δεν είναι οντως
Χριστιανοί, Ωί δε καλουντες αυτους Χριστιανούς, «πολυ καΙ λίαν
πλανωνται, ώς μήτε τας Γραφας ανεγνωκότες, μήτε δλως ειδό­
τες τόν Χριστιανισμόν καΙ την έν αUτt;) πίστιν»5ίΌ. Μόνη προϋπόθε­
σις της συγκαταριθμήσεως των αίρετικων τούτων εΙς τόν Χριστια­
νισμόν είναι ή αγνοια του τί έστι Χριστιανισμός. ΕΙς την αγνοιαν
ταύτην όφείλεται ή καθιέρωσις του δρου Χριστιανισμός, πρός δή­
λωσιν του κόσμου των Όρθοδόξων Χριστιανων καΙ των άπίστων
αίρετικων. Άλλα καΙ οί Προτεστάνται καΙ οί Παπικοl πλανωνται
καΙ αυτοί, όνομάζοντες έαυτους Χριστιανούς, ένt;) δεν είναι, ει μη
έχθροΙ του Χριστιανισμου, δηλαδη της Έκκλησίας του Κυρίου.
Οί Προτεστάνται καΙ οί Παπικοl είναι ξένοι της έν XpLaTt;)

567. ΑOtiκ. ιε', 17. 569. Μ. 'Αθχνιχοίο'.l, ΒΕΠΕΣ, 30, 123.

568. Άπ. ιγ', 11. 570. Μ. ' Αθ::;ι;να.σ(οιι, ΒΕΠΕΣ, 30, 123.
Η ΕΝ. ΧΡΙΣΤQι ΣQΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 93

ζωης της αναστάσεως (ίδε ανωτέρω σ. 21 - 22), ή ό'Ποία είναι ζωή

'Προαιρέσεως καΙ γνώμης της ψυχης. Οϊ αϊρετικοΙ 'Πλήττουν τήν
όρθόδοξov γνώμην καΙ τήν ορθοδόξως αΥαθην 'Προαίρεσιν, αί δ'Ποίαι
συνιστουν την νέαν έν XPloτ<{j ζωήν. Ή γνώμη του 'Πιστου του Πα1tι­
σμου δεν είναι ή άλήθεια της ορθοδόξου 'Πίστεως του θεου, άλλά
ή 'Πα'Πική 'Πλάνη, διά της δ'Ποίας t!>λασφη μειται το Πνευμα το <, Α­

γιον καΙ 'Πλήττεται ή Έκκλησία του Κυρίου. Ή δε 'Προαίρεσις αύ­

του δεν κατευθύνεται ά'Πλως, ώς 'Προαίρεσις 'Παιδίου, 'Προς τον έν
ούρανοίς Πατέρα θεόν, αλλά 'Προς τον έ'Πίγειον 'Πατέρα της ψευ­
δωνύμου γνώσεως, τον ανθρω'Πον καΙ αίρεσιάρχην 'Πά1tαν, ό ό'Ποίος
ά'Παιτει συμμόρφωσιν εις 'Πα'Πικάς έVΤOλάς έξωτερικων εργων.
<Η 'Προαίρεσις του ΠρoτεστΆVτoυ ούδε καν αναγνωρίζεται 'Παρά
της Διαμαρτυρήσεως, διά τουτο καΙ δεν ύ'Πολογίζεται. <Η Διαμαρ­
τύρησις, διά της κακοδοξίας 'ΠερΙ α'Πολότου 'Προορισμου του άν­
θρώ'Που (161), αρνείται κατά ~άσιν την έλευθέραν θέλησιν αύτου,
ώς 'Πάλαι 'Ποτε οί Μανιχαίοι (ίδε ανωτέρω σ. 40). ·1 δου διατί τά
εργα δεν ύ'Πoλoγίζovται έν τ<{j Προτεσταvτισμ<{j, άλλά 'μόνον ή
'Πίστις γενικως νοουμένη. Άφίεται, λοι'Πόν, ασόδοτος ή 'Προαίρεσις
του Προτεστάντου νά φέρεται 'Προς τάς οίασδή'Ποτε έ'Πιθυιμίας της
σαρκος καΙ τάς άρεσκείας του κόσμου, έ'ΠΙ καταλόσει της ζωης
του 'Πνεύματος. Έάν δε οδτος είναι τα'Πεινων έκζητήσεων, γίνεται
έν τέλει ήδονοθήρας, κατά το 'Πρότυ'Πον του άσώτου, έάν δε δια­
κατέχεται ύ'Πο 'Πνευματικων άνησυχιων, Kαταντ~ ορθολογιστής
διανοούμενος καΙ θεωρητικός Ο:'Πιστος. •Αλλά ούδε ή γνώμη του
Προτεστάντοu εχει σημασίαν, διά την Διαμαρτύρησιν, αν καΙ αύτη,
αντιφάσκουσα, τονίζει την 'Πίστιν. Διότι ή γνώμη του ο'Παδου καΙ
ταότης της 'Παναιρέσεως δεν είναι ή ορθόδοξος 'Πίστις, ούδε καν
καθωρισμένη τις κακόδοξος 'Πίστις, ώς ή του Πα'Πισμου, άλλ' οία­
δή'Ποτε 'Πίστις. Οί αγιοι, κατά τόν ΠpOτεσταVΤισμόν, ανήκουν εις
οίανδή'Ποτε όμολογίαν 'Πίστεως! Τοιοuτοτρό'Πως, άφίεται άσύδο­
τος οχι 'μόνον ή 'Προαίρεσις, άλλα καί ή γνώμη του ΠΡOτεστάVΤOυ
με άποτέλεσμα, οδτος να φέρεται 'Προς οίονδήποτε αίρετικον ψεΠ­
δος, η καΙ την αθε·Ιαν. Ή Χριστιανικη ζωη εις τους έν λόγC[J αίρε­
τικους είναι οντως άνύ'Παρκτος, λόγC[J της κακοδόξου αύτων προ­
αιρέσεως καΙ γνώμης, αν καΙ 'Πολλάκις οδτοι παρουσιάζουν νομι­
ζόμενα καλα έξωτερικα εργα. 'Ήτοι, ή ζωή αύτων λέγεται μεν
χριστιανική, δεν είναι δμως αληθως χριστιανική, αλλ' OVΤως άνl.'Ι­
χριστιανικη καί αντίθεος.

Έπειδή οί Προτεστάνται καΙ Πα'ΠικοΙ στερουνται της ορθοδό­

ξου τrίστεως, άδυνατουν να ανήκουν εις τήν ΈKKλησίΑV καΙ νά
είναι ένσωματωμένοι έν τφ Χριστφ καΙ ήνωμ.ένοι έν τφ Κυριακφ
94 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OlΚΟrI\iΕΝΙΣΜοr

σώματι μετα του θεου καΙ των 'Πιστων εις Αυταν άνθρώ'Πων. Οϊ
αίρετικοΙ ΟΟτοι οϋτε εχουν, άλλ' οϋτε δύνανται να νοήσουν την εν
Χριστ4J ένότητα «εν T4J φρονήματι καΙ τη του 'Πνεύματος συμφω­
νί9=»511 (ιδε άνωτέρω σ. 27). Ή ένότης της ενσωματώσεως των άν­
θρώ'Πων έν T4J. Χριστ4J, δια της Όρθοδόξου Έκκλησίας, είναι δια
τούς αϊρετικούς ά'Παράδεκτος, διότι ά'Παιτει την όρθόδοξον 'Πίστιν,
ή ό'Ποία καταλύει την αίρεσιν. ·0 'Προτεσταντικας κόσμος ζητεϊ
ένότητα, οχι σμως «την ένότητα της 'Πίστεως»572, άλλα την κοσμι­
κην ένότητα της ένιαίας διοικητuκης η συντονιστικης άρχης. Πρό­
τυ'Πόν του εν 'Προκειμέν<{) εχει την 'Παναίρεσιν του Πα'Πισμου καΙ
τας 'Πολιτικας ένώσεις. Εις τας έ'Πι'Πολαίας ταύτας έκζητήσεις των
Ι1ροτεσταντων καΙ τας πτωχας καΙ κοσμικας 'ΠερΙ ένότητος ά'Παι­
τήσεις αυτων σ'Πεύδει να άντα'Ποκριθη 'Πανούργως ό Οικουμενι­
σμός.

·0 Προτεσταντισμας είναι γέVVΗ μα των 'Προγ,ενεστέρων αυτου

αϊρέσεων καΙ δη του Πα'Πισμου, της Εικονομαχίας, του Παυλικια­
νισμου καΙ των διαδόχων αυτου Βογομίλων, Καθαρων κ.α., ώς
καΙ του 'Παλαιοτάτου Μανιχα'ίσμου. Κατετάγη δε εν T4J 'Παρόντι
t!>ιt!>λί<{) εις τας άντιεκκλησιαστικας αίρέσεις, καθ' στι είναι έξό­
χως 'Πολέμιος της Έκκλησίας. cH Εικονομαχία έ'Πολέμησε την Έκ­
κλησίαν, 'Προσt!>αλουσα, ώς ελέχθη άνωτέρω (ίδε σ. 63), Αυ­
την είς την όρατην 'Πλευραν καΙ τας αισθητας έκδηλώσεις της όρθο­
δόξου ευσεt!>είας. ·0 Πα'Πισμας ε'Πολέμησε την Έ κκλησίαν, διαι­
ρέσας αύτη ν εις όρατην καΙ άόρατον, καταλαt!>ων την Δυτικην κατα
τό'Πον Έκκλησίαν καΙ άλλοιώσας την εύσέt!>ειαν καΙ την εκκλησια­
στικην διοίκησιν, κατα την κοσμικην άντ ίλη Ψ ιν. ·0 δε Προτεσταν­
τισμας επηλθεν άναφανδαν εναντίον των όρατων στοιχείων της
Έκκλησίας καΙ εκήρυξεν Αύτην άόρατον καΙ αγνωστον, δηλαδή,
άληθως άνύ'Παρκτον εν T4J κόσμ<{). Κατα τούς Προτεστάντας, όρα­
τα έ'ΠΙ γης δεν ύφίστανται, ει μη ό κόσμος καΙ άμυδρα καΙ άνού­
σια σύμt!>ολα της άοράτου Έκκλησίας. ·0 Οικουμενισμός, τέλος,
ερχεται να άνα'Πληρώση δηθεν τα κενόν, να έ'Πανιδρύση την «εκ­
κλησίαν», καΙ ένώση εν αύτη 'Πάσας τας αίρέσεις η καΙ θρησκείας
εις μίαν 'Παγκόσμιον όργάνωσιν, όρατην καΙ κοσμικην καΙ συνεκτι­
κην των 1τάντων. Να συναγάγη α'Παντα εις εν. <Η «έκκλησία» του
Οικουμενισμου θα είναι ή 'Περιεκτικη 'Πασων των αίρέσεων καΙ
1ταναιρέσεων η καΙ θρησκειων 'Παναίρεσις η 'Πανθρησκεία, σ'Περ
Εδίδασκε 'Πάλαι 'Ποτε ό Μανιχα'ίσμ6ς (ιδε άνωτέρω σ. 41). •Αλ­
λα 'ΠερΙ του Οίκουμενισμου θα γίνη έκτενης λόγος εις τα άκολου­
θουν κεφάλαιον.

571. 1\<1. 'ΑθιχνιχσΙου; 30, 269. 572. θ. ΛεLτοuργΙιχ.

Η ΕΝ ΧΡΙΣΤ2ι Σ2ΤΙΙΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΤΣ 95

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠρΙν εισέλθωμεν εις το τcερΙ Οικουμενισμου θέμα, 'Προς συμ­

'Πλήρωσιν των 'Προεκτεθεισων στοιχειωδων γνώσεων καΙ χάριν εύ­
χερεστέρας κατανοήσεως του αίρετικου χαρακτηρος του Οικοuμε­
νισμου, είναι αναγκαίον να θιγη δι~ όλίγων το ζήτημα του Μασ­
σωνισμου. ·0 Μασσωνισμος δεν είναι αίρεσις 'Προελθουσα εκ του
Χριστιανισμου. Γίνεται δμως ενταυθα λόγος, ενεκα της σχέσεως
αύτου 'Προς τον Οίκουμενισμόν.

Τί είναι ό Μασσωνισμός; Ό Μασσωνισμος 11 Τεκτονισμος εί­

ναι «μυστηριακη θρησκεία» (162), ύ'Πο τα κάλυμμα της φιλανθρω­
'Πικης, ήΘικης καΙ φιλοσοφικης ·Εταιρίας (16:~). Ή μασσωνι,κη θρη­
σκεία κατάγεται εκ των αρχαίων ειδωλολατρικων μυστηρίων(164)
καΙ ώς εκ τούτου είναι ειδωλολατρικη θρησκεία. ·0 Μασσωνισμδς
α1tοτελεί «θρησκείαν μη γνωστήν», δια την ·Ελληνικην Πολιτείαν
καΙ δεν 'Προστατεύεται ύ'Πο του Συντάγματος (165). cγ φίσταται δ­
μως ώς «Σωματεϊον» μυστικόν, ενεργουν καΙ διδάσκον εν Kpum4)
καΙ 1tαρα~ύστct> (166). Έ 'Πε ιδη ό Μασσωνισμος είναι άλλη θρη­
σKεία' δηλαδη ψευδής, είναι ξένη της αληθινης Χριστιανικης θρη­
σκείας καΙ εχθρικη 'Προς αύτήν(167). Ό 'Πόλεμος του Μασσωνι­
σμου κατα του Χριστιανισμου διεξάγεται δια της γνωστης aUY­
κρητιστικης μεθόδου (168). Δηλαδή, δια της συγχωνεύσεως εν αύ­
τ4) 'Πασων των θρησκειων, κατα το 'Παράδειγμα του Μανιχα"ίσμου
(lδε ανωτέρω σ. 41). 'Ήτοι, δια της συνυ'Πάρξεως καΙ αλ,ληλε­
'Πιδράσεως των διαφόρων θρησκειων καΙ 'Πίστεων καΙ διαμορφώ­
σεως έτέρας 'Πίστεως, κρυ'Πτομένης καΙ αναδυομένης εντέχνως
εκ των εσωτέρων αδύτων της λίαν μυστικης διεθνους μασσωνι­
κης οργανώσεως (169).

Προς ε'Πιτυχίαν του σκοτεινου τούτου μασσωνικου σκο'Που, ό

Τεκτονισμος δέχεται ώς μέλη του τους 01tαδους 'Πασων των θρη­
σκειων καΙ έ'Πι~άλλει εις αύτα σιγην E1tl θρησκευΤLκων θεμάτων.
Έν τ4) Μασσωνισμ4) a1taYOPEUOnal αί θρησκευτικαΙ συζητήσεις,
αλλα ε'Πιτρέ1tεται ή αναζήτησις της αληθείας, άνευ όρίου (170). cH
τακτικη αυτη είναι 'Πανουργος. Δια ταύτης ό Μασσωνισμος αφ'
ένος μεν εμφανίζεται ώς οργάνωσις ανεξίθρησκος καΙ κειμένη
u1tεράνω δηθεν των θρησκειων, καΙ συνε1tως ανοικτη δια τον 01ta­
δον οίασδή'Ποτε θρησκείας, αφ' έτέρου δε δημιουργεί το α1tαραί­
τητον κλϊμα, 'Προς εύόδωσιν των θρησκευτικων του σΚΟ1tων. Έφ'
δσον οί Μασσωνοι είναι ελεύθεροι να ερευνήσουν 'Προς ευρεσιν
της αληΘ·είας, οχι δμως καΙ να συζητήσουν E1tl θρησκευτικων θε­
μάτων, δέον να αναζητήσουν την αλήθειαν, οχι ~άσει της θρησκευ­
96 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

τικης πίστεώς των, ούτε eιάσει της θρησκευτικης πίστεως των αλ.­
λων, άλλα του λογικου. Ό Χριστιανός π.χ. πρέπει να άθετήσΏ την
πίστιν του καΙ να σκεψθΏ περί της άληθείας, οχι eιάσει ταύτης,
άλλα του άνθρωπίνου λόγου! 'Όντως, δ Μασσωνισμός «εμφανίζε­
ται ώς γνωσις καί ώς λατρεία του άνθρωπίvoυ λόγου» (171). Κα­
τα τόν Μασσωνισμόν, τό λογικόν εΙναι δ ύπέρτατος νόμος καΙ οί
Μασσωνοι χρειάζεται να άπαλλαγουν παντός δόγματος (172), χά­
ριν της eιάσει του λογικου ερεύνης.
Δια της άVΤιδOγματΙKης του τακτικης καί της όρθολογιστικης
του eιάσεως, δ Μασσωνισμός άπoσπ~ τον όπαδόν του της θρησκευ­
τικης αύτου πίστεως, συνεπως καΙ της θρησκείας του. Ό Τεκτο­
νισμός, επικαλούμενος ύποκριτικως την άνεξιθρησκείαν, Kαθιστ~
άθρησκον καΙ όρθολογιστην τόν άφελη όπαδόν του, με σκοπόν να
τόν άγρεύσΏ άκολούθως είς την μασσωνικην θρησκείαν. Έπειδη
δ Μασσωνισμός εΤναι θρησκεία ψευδης καΙ άρα άδύναμος, προση­
λυτίζει όπαδούς, οί δποιοι εΤναι άοπλοι θρησκ,ευτικως καΙ άδύ­
ναμοι να ΠΡOeιάλOυν άντίστασιν πίστεως. Δια τουτο, ή θρησκεία
του Μασσωνισμου άφ~ ένός μεν κρύπτει έαυτην είς τό κενόν περιε­
χομένου eιάθOς της μυστικης τεκτονικης στοας, άφ' έτέρου δέ, δια
του όρθολογισμου, άφοπλίζει ώς πρός την θρησκευτικην πίστιν
τα μέλη του, δπότε ταυτα γίνονται πλέον εϋκολος λεία. Δια της
ύπονομεύσεως πάσης άλλης θρησκευτικης πίστεως, δ Τεκτονισμός
ενσταλάζει είς τας ψυχας την είδωλολατρικην αύτου πίστιν(173).
Είναι δε ή πίστις της Μασσωνικης θρησκείας, ή πίστις των
άρχ αίων είδωλολατρικων μυστηριακων θρησκειων, ητοι ή της φυ­
σιολατρείας (174). Ό Μασσωνισμός, ώς πρός τό δόγμα, είναι θρη­
σκεία φυσιολατρική, οπως πασαι αί είδωλολατρικαΙ θρησκεΙαι.
Ώς πρός δε την ήθικήν, άκολουθει την φυσικην η φυσιοκρατικην
ήθΙΚίΙν. <ο Μασσωνισμός, κατ' αύτή ν την δμολογίαν των Μασσώ­
(: 1:11 '\ " '\ , , ~
νων, «ως κανονα εχει τον φυσικον νομον, τον παγκοσμιον και αμε­

τά~λητoν, οστις διευθύνει πάντα τα λογικα καΙ ελεύθερα οντα καί

είναι δ νόμος των φυσικων, διανοητικων καΙ ήθικων κόσμων» (175).
Βάσει της φυσιοκρατικης καΙ ύλιστκης ταύτης ήθικης, «οί Μασ­
σωνοι δεν θέλουσι να είναι άσκηταί», επιδιώκουν την χαραν καΙ
την άπόλαυσιν των γηΊνων καΙ νοουν την άγάπην ώς καλλιέργειαν
του ώραίου (176). Μεταξύ των δε όνOμάζOVΤαι άδελφοί, άνεξαρτή­
τως θρησκευτικης πίστεως καΙ τοποθετήσεως (177), εφ' οσον eιε­
~αίως ύφίσταται αϋτη, μάλιστα μεταξυ Μασσώνων των μικροτέ­
ρων ~αθμων. Οί όπαδοΙ του Μασσωνισμου άΠOeιάλλOυν την τφο­
τέραν θρησκευτικήν των πίστιν καΙ άποδέχονται την μασσωνικην
~αθμιαίως, ητοι καθως άνέρχονται τους ~αθμoυς της μασσωνικης
των μυήσεως.
Η ΕΝ ΧΡΙΣΤQt ΣQΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 97

·0 Μασσωνισμός άΊτοτελεϊ είς τας ήμέρας μας ώργανωμέvην

άνα~ίωσιν καΙ συστηματικην καΙ μεθοδικην καλλιέργειαν του
άρχαίου, του Ίτροχριστιαν[κου είδωλολατρικου Ίτνεύματος. Ή εί­
δωλολατρία, G>ς γνωστόν, συνετρί~η Ίταρα της Έ κκλησίας, άπο­
δειχθέντος του ψεύδους καΙ της Ίτλάνης της. Παρ~ σλην σμως την
κατα κράτος ηττάν της, δΕν ήσύχασεν, αλλα έΊτεδίωξε ΊτΆVΤOτε
την έΊτανεΊτικράτησίν της έν τι{) κόσμ<{). <Η ΊτροσΊτάθειά της αυτη
άΊτέτυχεν έν Άνατολπ, G>ς καταφαίνεται είς την άΊτοτυχίαν του Ί­
ουλιανου του Παρα~άτoυ να την έΊταναψέΡΏ G>ς έΊτίσημον θρη­
σκείαν του κράτους. Είς την ύΊτo~αθμισμένην Ίτνευματικως, ομως,
Δύσιν ηρχ ισε να ύΊτεισέρχεται λανθανόντως, άΊτό των Ι Γ' καΙ Ι Δ'
κυρίως αίώνων, δια της μελέτης των Έλλήνων συγγραφέων. Οί
δυτικοί, Kατ~ άντίθεσιν Ίτρός τους άνατολικούς, ήστόχησαν ΊτερΙ
την μελέτην των Ίτροχριστιανικων έλληνικων συγγραφων μΕ συνέ­
Ίτειαν, ή Δύσις να Ίτλησθπ είδωλολατρικων άντιλήψεων. ουτως ή
είδωλολατρία, ένισχύσασα την θέσιν της έν τη Δύσει, έΊτιχειρεϊ
σήμερον να έΊτι~ληθπ είς τόν κόσμον, δια του Μασσωνισμου. ·0
Τεκτονισμός ίδρύΘη G>ς θεωρητικός Μασσωνισμός, δηλαδη G>ς θρη­
σκεία, έν Λονδίν<{) της Άγγλίας τι{) 1717(178). Έκ της Άγγλίας
δΕ μετεδόθη είς Γαλλίαν καΙ άλλαχου. Είναι δΕ φυσικόν, ή παγ­
κόσμιος μασσωνικη όργάνωσις καΙ κίνησις να Ίτροκαλπ αμεσον
τό διαφέρον έτέρων Ίταρεμφερων κινήσεων, G>ς του Σ ιωνισμου.

7
 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ r'.

Ο ΟIΚΟΥΜΕΝIΣΜΟΣ

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟΝ

Η ΑΝΑΔΥΣΙΣ ΤΟΤ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

ΕΚ ΤΟΥ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

Ή αίρετικη Δύσις είναι διηρημένη είς δύο μεγάλας τrαναιρέ­

σεις, εΙς τον Προτεσταντισμον καΙ τον Πα-πισμόν. ΕΙς δύο, λoιτrόν,
μέρη δύναται να διαιρεθΏ καΙ ή ίστορία του Οίκουμενισμου έν τι{)
δυτικι{) αίρετικι{) κόσμφ. ΕΙς την ίστορίαν του ΟΙκουμενισμου έν­
τος του Προτεσταντισμου καΙ την ίστορίαν αύτου έντος του Πα­
τrισμoυ.

«) «ο Ο(κοuμεvισμός έν τφ ΠροτεστιιντικΦ κόσμ~

Ό ΟΙκουμενισμός, ώς ωργανωμένη κακόδοξος ένωτικη κίνη­

σις, ένεφανίσθη το ττρωτον 11 μισυ του τρέχοντος αιωνος μεταξύ
των Προτεσταντων. <Ως «μυστήριον... της ανομίας»573 δμως, έκυο­
φορήΟη έτrΙ αιωνας τrρότερoν έντος του κόσμου της αττοστασίας
'καΙ δη της Διαμαρτυρήσεως. Οί ΟΙκουμενισταΙ ανάγουν την αρ­
'-:t _ CI' ." '.'>' '\. f! ,
χην της οικουμενιστικης αιρεσεως των εις αυτον τον αιρεσιαρχην

της Διαμαρτυρήσεως Λούθηρον(179). τουτο λέγοντες, νοουν, τrρo­

φανως, τας τrρoτεσταντΙKας αρχας καΙ τον τrρoτεσταντΙKOν χαρα­
κτηρα του ΟΙκουμενισμου, ώς καΙ την τrρoτεσταντΙKην αύτου τrρoέ­
λευσιν. Μεταξύ του 160υ αιωνος του Λουθήρου καΙ του τρέχοντος
200υ αιωνος μεσoλα~εϊ χρονικόν διάστημα τεσσάρων τrερίττoυ
έ'κατονταετηρίδων. Κατα τον χρόνον τουτον. έντος του τrρoτεσταν­

573. 2 θεσ. 6', 7.

 Ο ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΣ 99

τικου κόσμου εμφανίζονται διάφοροι ιδέα ι, 'Προσ'Παθειαι καΙ κι­

νήσεις οικουμενιστικης συνεργασίας καΙ ένότητος των αίρετικων,
δια των ό'Ποίων 'Προετοιμάζεται το εδαφος 'Προς εμφάνισιν της
'Παναιρέσεως του ΟΙκουμενισμου.

Ι. Κακόδοξοι ίδέαι περΙ άδογματΙστοu καΙ διοικητικης Ι:νότητος

<Ως ελέχθη ανωτέρω (ι.δε σ. 91), ό Προτεσταντισμος στερεί­

ται καΙ ένότητος 'Πίστεως καΙ διοικητικης ένότητος. Τονίζων δε
την 'Πίστιν, την σύμφωνον 'Προς την 'Προσω'Πικην έκάστου αντίλη­
ψιν, καΙ εκτρέφων τον νοσηρον φιλελευθερισμόν, κατακερματίζε­
ται εις 'Παμ'Πληθεις ε'Πι μέρους αίρέσεις καΙ φέρεται 'Προς διάλυ­
σιν. τουτο 'ΠΡΟΕκάλεσεν ανησυχίας εις 'Πλείστους Διαμαρτυρομέ­
νους καΙ ωθησεν αυτους εις εξεύρεσιν τρόπου θερα'Πείας του κα­
κου καΙ ένώσεως των αίρετικων.
Τέλη του 170υ αιωνος, ενεφανίσθη εις την 'Προτεσταντικην
Δύσιν ή αίρετικη κίνησις του καλουμένου ευσε~ισμoυ, κατ' ε'Πί­
δρασιν των 'Άγγλων Πουριτανων καΙ Συνδικαλιστων. Μεταξυ των
χαρακτηριστικων γνωρισμάτων του ευσε~ισμoυ, ησαν το ολιγώ­
τερον δογματικον διαφέρον καΙ ,ή εντονος 'Πρακτικη ευσέ~εια.
"Η αϊρεσις του ευσE~ισμoυ εστρεφε την 'Προσοχην εις τον 'Πρακτι­
κον Χριστιανισμον καΙ εις την εόσέ~ειαν των αγαθων εργων(180) ,
ε'Πι καταφρονήσει της σημασίας των δογμάτων. Άρχας του 180υ
αιωνος κά'Ποιος Προτεστάντης, Τσίντσενδορφ ονομαζόμενος, Ε'Πι­
θυμων την όμόνοιαν καΙ ενωσιν, κατέστρωσε σχετικον σχέδιον
δράσεως αότου. <Ως σκο'Πον της δράσεώς του εθεσε, να ένώση
«σλους τους αληθως εόσε~είς χριστιανους του κόσμου, ανευ λύ­
σεως των μετα των Έκκλησιων αότων δεσμων, ... εις διεθνη καΙ
ύ'Περάνω των δογματικων διαφορων ένότητα, τονίζων τας κοινας
εις σλους χριστιανικας ιδέας» (181). Χάριν τούτου, α'Πετάθη καί
'Προς τον τότε Πατριάρχην Κωνσταντινου'Πόλεως Νεόφυτον ΣΤ'
(1737), ζητων να ε'Πικοινωνήση μετα των Όρθοδόξων Έκκλη­
σιων. Εις τον Πατριάρχην «'Παρέστησε την αϊρεσιν αυτου συμφω­
νουσαν μετα των ορθοδόξων, "εις σσα'Περ αφορωσι 'Προς τα δο­
γματικα καΙ καίρια καΙ κεφαλαιώδη'» (182).
Έξ ε'Πιδράσεως του «ρωμαντισμου» της Δύσεως, ό ό'Ποίος
ενεφανίσθη εν αυήl το 'Πρωτον ημισυ του 190υ αιωνος, 'Παρήχθη
εν τ<{j 'Πανε'Πιστημί~ της 'Οξφόρδης, 'Πλησίον του Λονδίνου, ή ονο­
μασθείσα «Όξφόρδειος κίνησις» 11 «Τρακτάριοι». "Η κίνησις αϋτη
εζήτει, συν τοις αλλοις, την άνεξαρησίαν της Έκκλησίας ά'Πο της
'Πολιτείας (183), καΙ ύ'Πεστήριζε την γνώμην, στι ή Άγγλικανικη
 100 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οιιωrΜΕΝΙΣΜοr

«εκκλησία» άποτελεί κλάδον της άρχαίας Καθολικης Έκκλησί­

ας (184) . Όλίγον άργότερον, ίδρύθη εν ΛOνδίνCΡ το 1865 ό «Στρα­
τός της σωτηρίας», ώς νεώτερον γέννημα του ευσε~ισμoυ. ΚαΙ ή
αίρετικη αϋτη κίνησις εφερε τα χαρακτηριστικα γνωρίσματα του
ευσε~ισμoυ, «ητοι σχετικην άδιαφορίαν πρός τα δόγματα, οχι εξ
ελευθεροφροσύνης, άλλ' έκ της συγκεντρώσεως της προσοχης είς
την ευσέ~ειαν των άyOJθων εργων» (185). Άλλα καί ή έλευ­
θεροφροσύνη, ώς καρπος της Διαφωτίσεως, ή όποία έξήχθη
έκ των περί έλευθεριων tδεων της Άγγλίας(l~), συνέ~α­
λεν είςστροφην των Προτεσταντων προς ενωσιν. «Ό Ευσε­
~ισμoς καΙ ή Διαφώτισις κατέστησαν την προς ενωσιν τάσιν των
λουθηρανων καΙ των Kαλ~ινιστων ζωηράν, άρχας της 19ης έκα­
ΤOVΤαετηρίδOς» (187).
Μετα της κακοδόξου ίδέας περΙ άδογματίστου ένώσεως, κα­
τα τον 190ν αίωνα ηρχισε να έπικρατΏ έν ΓερμΑVίς,x καΙ ή ιδέα
της δισικητικης ένώσεως των λεγομένων «εκκλησιων» των Προτε­
σταντων. «Άπο της ίδρύσεως της νέας γερμανικης αυτοκρατορίας,
μετα τον γαλλOγερμΑVΙKOν πόλεμον (1870), ηρχισε να έπικρατΏ
ή ίδέα της διοικητικης ένώσεως των προτεσταντικων έκκλησιων
των γερμανικων ήγεμονιων» (188). Παραλλήλως πρός την έπικρά­
τησιν της ένωτικης ταύτης ίδέας μεταξυ των γερμανων Διαμαρ­
τυρομένων, έν •ΑμεΡικΏ διεμορφώθησαν συνθηκαι, έξ άφορμης των
όποίων άνεφάνη τάσις προς κοινην συνεργασίαν καί έξωτερικην
ενωσιν του παραπαίοντος προτεσταντικου κόσμου. <'Οτε αί Ήνω­
μέναι Πολιτειαι κατέστησαν άνεξάρτητοι της Άγγλίας (1776),
έπηλθεν εν αυταίς χωρισμός Έκκλησίας καί πολιτείας, έκηρύχθη
ισότης δλων των θρησκειων καΙ άνεγνωρίσθη πλήρης θρησκευτι­
κη έλευθερία του άτόμου. <Ένεκα τούτου προέκυψαν ποικίλαι πα­
ραφυάδες των προτεσταντικων αίρέσεων, γεγονός δια του όποίου
καταφαίνεται ή έγγενης φορα του Προτεσταντισμου προς διαίρε­
σιν καί διάλυσιν. Τότε «παρα ταίς προτεσταντικαίς έκκλησίαις
της Άμερικης άνεφάνη τάσις προς κοινην συνεργασίαν καΙ έξω­
τερικην ενωσιν» (189).
Ή παναίρεσις του Προτεσταντισμου έκήρυξε την πλάνην περΙ
άοράτου Έκκλησίας, ή όποία άποτελεί .δηθεν κοινωνίαν άγίων,
έσπαρμένων καθ' απασαν την οίκουμένην (ίδε άνωτέρω σ. 83 ­
84). Έτόνισεν έπίσης την πίστιν, άλλα καί έκήρυξε την πνευμα­
τικην αυτονομίαν του άτόμου, «ή όποία άπό της Άναγεννήσεως
ύψουται εις αϊτημα», δια την προτεσταντικην Δύσιν(190). Βάσει
των πλανων τούτων, ό προτεσταντικος κόσμος έπορεύθη την όδόν
της αποστασίας, ή όποία είναι, συν τοις άλλοις, καΙ όδός διασκορ­
ο οικοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 101
------------------------------------------------
πισμου καΙ ελλείψεως ένότητος. <Ως ελέχθη η'δη, πλείστοι Προτε­
στάνται, ~λέπoντες την ελλειψιν ένότητος του προτεσταντικού κό­
σμου, ανησύχησαν μεν δια τον κατακερματισμον τούτου, τυφλωμέ­
νοι ομως, ύπο της αίρέσεώς των δεν ηδυνήθησαν να διίδουν το αίτιον
της διαλύσεως, ητοι την πεπλανημένην πίστιν. Δια τουτο, την ένό­
τητα επιθυμουντες, δεν εστράφησαν προς την αληθιVΗν ένότητα
της πίστεως καΙ τον φορέα ταύτης, την Όρθόδοξον Έκκλησίαν,
αλλα εΙς περαιτέρω αποστασίαν. CH αναζήτησις της ένότητος πα­
ρα των ανησυχούντων τούτων αίρετικων, δεν ύπηρξε μετάνοια, αλ­
λα συνέχισις της πορείας εις την 'μακραν του οίκου του επουρα­
νίου Πατρός χώραν.
Οί Προτεστάνται, οί ασπασθέντες την κακοδοξίαν περΙ αο­
ράτου Έκ:κλησίας, χάριν του αντιπαπικου αγωνος, τώρα, μετα
την σταθεροποίησίν των εν Τ<{) κόσμct>, εσκέφθησαν να καταστήσουν
την ,αόρατον εκκλησίαν των όρατήν! Προς τουτο, σχεδιάζουν να
ζητήσουν ταύτην ανα την οΙκουμένην, μεταξυ των, κατ' αύτούς,
καλων ανθρώπων, καΙ συνενώσουν τούτους εις μίαν όργάνωσιν,
κειμένην ύπεράνω των ύπαρχου σων αίρέσεων καΙ εκτος της Όρ­
θοδόξου Έκκλησίας του θεου. Αύτοί, οί όποίοι άλλοτε ύπερετόνι­
σαν την πίστιν καΙ περιεφρόνησαν τα έξωτερικα εργα, τώρα, χάριν
της εξωτερικης ένώσεώς των, τονίζουν τα εξωτερικα εργα καΙ περι­
φρονουν την πίστιν. Οί Προτεστάνται επιζητουν την ένότητα, οχι
σμως την χριστιανι:κην ένότητα της πίστεως, αλλα την αδογμά­
τιστον ένότητα του κόσμου. Έπιδιώκουν την ενωσίν των, οχι όμως
την εν τft ΈKKλησί~ Ενωσιν του Κυρίου ήμων Ί ησου Χριστου, Ο:λλα
την κοσμικην εξωτερικην Ενωσιν της διοικήσεως καΙ της σωμα­
τειακης οργανώσεως. την Ενωσιν των λεγομένων καλων σχέσεων
καΙ της συνεργασίας επι ζητημάτων πρακτικης φύσεως. "Η νέα
κοσμικη κατεύθυνσις, την όποίαν λαμ~άνει τώρα ό παραπαίων
προτεσταντικός κόσμος, χάριν της κοσμι:κης ένώσεώς του είναι:
τα δόγματα της χριστιανικης πίστεως διαιρουν, ή συνεργασία των
καλων εξωτερικων εργων ένώνει. Ή εξωτερικη ένότης θα κατορ­
θωθΏ μακραν της πίστεως. "Ο Προτεσταντισμός, ό όποίο ς εκήρυξε
την αύτονομίαν του ατόμου, τώρα κηρύσσει την αύτονομίαν έαυ­
του εν τcΊ> κόσμct> καΙ τό δηθεν δικαίωμά του, άφου ένωθΏ εις μίαν
παγκοσμίαν κοσμικην οργάνωσιν, να περιλά~l1 καΙ αφομοιώση εν
έαυτ<{) παν ο,ΤΙ είναι χριστιανικόν, η λέγεται χριστιανικόν.
:i'ο2 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

ΙΙ. ΠCΣγκόσμιCΣΙ προ"tεσ"tCΣV"tΙΚCΣί όργCΣνώσεις Ιξω"tερικης έvότη"tος

Μεταξυ των 'Προδρόμων του Οίκουμενισμου, οί oτrαδoί τούτου

συγκαταλέγουν 'Προτεσταντικας οργανώσεις, κινήσεις, έταιρείας
κ.λ.'Π., εξωτερικης ένότητος, αί ότroϊαι ενεφανίσθησαν κατα τό
τrλείστoν τόν 'Παρλεθόντα 190ν αιωνα.
Τοιαυται είναι αί λεγόμεναι ΧριστιανικαΙ Άδελφότητες Νέων
(ΧΑΝ, YMCA) καΙ Χριστιανικη <Ένωσις Νεανίδων (ΧΕΝ, YWCA).
Άμφότεραι αί οργανώσεις αοται ίδρύθησαν εν Άγγλίq. άλληλο­
διαδόχως, ή μεν ΧΑΝ τό 1844, ή δε ΧΕΝ τό 1855. Έκ της Άγγλίας
διεδόθησαν είς άλλας χώρας καΙ δη εις την Άμερικήν. Άργότερον,
αί έκασταχου νεανικαΙ αοται κινήσεις διωργανώθησαν εις 'Παγ­
κοσμίους <Ενώσεις, ό'Πό τας ονομασίας, Παγκόσμιος "Ένωσις Χρι­
στιανικων Άδελφοτήτων Νέων, καΙ Παγκόσμιος 'Ένωσις Χριστια­
νων Νεανίδων (191). Αϊ <Ενώσεις αοται είναι διεθνείς καΙ διεκκλη­
σιαστικαί, άνεξίθρησκοι καΙ ή'θικο'Πρακτικαί. ΈτrιδιώKOυν την εξά­
'Πλωσίν των εις τους λαους των εθνων, μεταξυ των ο'Παδων τrασων
των αίρέσεων καΙ των τrιστων των κατα τό'Πους Όρθοδό-ξων Έκ­
κλησιων, άλλα καΙ άλλοθρήσκων. Δέχονται ώς μέλη των Προτε­
στάντας, ΠατrΙKOυς καΙ Όρθοδόξους, άλλα καΙ ο'Παδους άλλων
θρησκειων(192). Πάντας τούτους σKOτrεύOυν να ένώσουν εις μίαν
Παγκόσμιον 'Αδελφότητα, εν ονόματι του Χριστιανισμου, άλλ' άνε­
ξάρτητον της 'Εκκλησίας. Ή ΧΑΝ ισχυρίζεται, δτι «δεν ετrιδιώKει
να ετrι~άλλη ίδέας» καΙ «δεν ετrιθυμεϊ να όπo~άλλη θέσεις, αλλ'
ά'Πλως φιλοδοξεί να τrρo~άλλη, κατα τρότroν σύγχρονον, τας αίω­
νίας αξίας του 'Πoλιτισμoυ)~ (193). Δια οικοτροφείων, φροντιστηρίων
καΙ γυμναστηρίων, δια κατασκηνώσεων, εκδρομων καΙ λoιτrης ψυ­
χαγωγίας, δια λεσχων, ~ι~λιoθηKων, όμίλων, συζητήσεων καΙ δια­
λέξεων, δια τrαιδΙ'Kων τμημάτων καΙ τμημάτων νέων, ή ΧΑΝ καΙ ή
ΧΕΝ ετrιδιώKOυν να 'Προσελκύσουν νέους άνθρώτroυς καΙ διατrλά­
σουν αυτους τrOλιτιστΙKως καΙ ήθΙKOτrραKΤΙKως, μακραν δογμά­
των καΙ συγΚΕκριμένης θρησκευτικης τrίστεως(194).
Γίνεται μεν λόγος, εντός των οργανώσεων τούτων, 'ΠερΙ τrί­
στεως εις Χριστόν, μελεταται ή Γραφη καΙ χρησιμο'Ποιείται ή
'ΠρcσευΧ11, άλλα κατα τρό'Πον 'Προτεσταντικόν καΙ μη 'Παρα~λά­
'Πτοντα τόν άδογμάτιστον χραρακτηρά των. <Η 'Πίστις εις Χριστόν
είναι γενική, άκαθόριστος καΙ ατονος δια τας οργανώσεις, καΙ
'ΠΡOσωτrΙKης άντιλήψεως δι' εκαστον μέλος αυτων. Αί οργανώσεις
αοται αυτοχαρακτηρίζονται ώς χριστιανικαί, άλλα δεν διδάσκουν
την χριστιανικην 'Πίστιν. Ή Γραφη νοείται εν αυταίς κατ' 'ίδον έκά­
στου μέλους τρότroν. Ή δε 'Προσευχη είναι ή άσε~ης συμ'Προσευ­
χη άνθρώ'Πων διαφόρου 'Πίστεως, καθ' ην τrάντες μεν άπαγγέλλουν
Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ 103

τας αυτας λέξεις, εκαστος δμως λαλεί έν τft καρδί\χ αυτοϋ ~λά­
σφη μα εις θεόν, συμφώνως 'Πρός την κακόδοξον δογ ματι κην αυτοϋ
γνώμην. Παρομοίως έKλαμ~άνεται καΙ τό ζήτημα της άττό κοινοϋ
'Προσελεύσεως εις τα μυστήρια, τό ό'Ποίον άντιμετω'Πίζουν ά'Πό
καιροϋ αί όργανώσεις αοται, δια τα 'Ποικίλης έτερσδοξίας μέλη
των (195). Πίστις, Γραφη και συμ'Προσευχη χρησιμο'Ποιοϋνται 'Παρα
των άνωτέρω αίρετικων όργανώσεων, οχι χάριν της ένώσεως των
άνθρώ'Πων μετα της Έκκλησίας και τοϋ θεοϋ, δια της όρθοδόξου
'Πίστεως, της ευσε~oϋς μελέτης των Γραφων καΙ της άκατακρίτου
'Προσευχης, άλλα ,δια την ενωσιν τούτων μετα των ώργανωμένων
'Προτεσταντικων κινήσεών των και δι' αυτων μετ' άλλήλων εις μίαν
κακόδοξον Άδελφότητα. τα ίερά, 'Πίστις εις Χριστόν, Γραφη καΙ
'Προσευχή, εις χεϊρας των 'έν λόγCf1 όργανώσεων, τίθενται άσε~ως είς
την ύ'Πηρεσίαν του έξωθκκλησιαστικου τούτων σκο'Ποϋ, δστις είναι
ή όργανωτικη ενωσις των άνθρώ'Πων, ύ'Πό την κάλυψιν της χρι­
στιανικης 'Προσωνυμίας. Τοιουτοτρό'Πως, ή Έκκλησία άντικαθίστα­
ται, δια 'Παγκοσμίων αίρετικων όργανώσεων καΙ ή έκκλησιαστικη
ένότης της 'Πίστεως, δια της κοσμικης ένότητος, της έξωτερικης
των όργανώσεων τούτων ένότητος. Δια τουτο τα μέλη των έν λό­
yCf1 κινήσεων διδάσκονται να άλληλοαναγνωρίζωνται ώς άδελφοί,
άνεξαρτήτως 'Πίστεως καΙ θρησκείας, εις την ό'Ποίαν άνήκουν.

Ώς φορείς του ανωτέρω κοσμικου ένωτικου τrνεύματoς, οί

ΟίκουμενισταΙ αναφέρουν καΙ την λεγομένην Χριστιανικην Φοιτη­
τικην Κίνησιν των Προτεσταντων, ή ό'Ποία ένεφανίσθη είς διάφορα
'Πανε'Πιστήμια τόν 'Παρελθόντα αίωνα. Ή φοιτητικη αϋτη κίνησις
ώργανώθη 'Παγκοσμίως τό 1895 εις την ά'Ποκληθείσαν Παγκόσμιον
Χριστιανικην Φοιτητικην Όμοσ'Πονδίαν, με κύριον έμ'Πνευστην καί
όργανωτην τόν Ί ωάννην Μόττ(196). της αυτης κατευθύνσεως εί­
ναι και τό λεγόμενον Κυριακόν Σχολείον, τό δ'Ποίον ίδρύθη έν
Άγγλίς:ι: τό 1870 ύ'Πό Προτεστάντου τινός, χάριν της θρησκευτικης
έκ'Παιδεύσεως της νεολαίας. Έκ της Άγγλίας τό σχολείον τοΟτο
διεδόθη εις αλλας χώρας καΙ οϋτω 'Προηλθεν έξ αυτου τό 1907 'ή
'Προτεσταντικη Παγκόσμιος Όργάνωσις του Κυριακου Σχολείου,
ή ό'Ποία τα ετη 1947 καΙ 1950 ώνομάσθη, Παγκόσμιον Συμ~oύλιoν
της Χριστιανικης Έκ'Παιδεύσεως και Όργάνωσις του Κυριακοϋ
Σχολείου (197). των αυτων έ'Πίσης κακοδόξων αρχων είναι καΙ
αί γνωσταΙ Bι~λΙKαΙ έταιρεϊαι του 'Προτεσταντικοϋ κόσμου, αί ό­
'Ποϊαι ένεφανίσθησαν τό 1804 έν Άγγλίς:ι: καΙ κατό'Πιν έν Άμερι­
κπ καΙ είς αλλας χώρας (198). Έ'ΠΙ των αυτων ~άσεων έργάζOVΤαι
και αί ύφιστάμεναι 'Πολλαχου 'ΠροτεσταντικαΙ έταιρείαι 'Πρός εκ­
δοσιν και διάδοσιν των «χριστιανικων συγγραμμάτων» (199).
104 Η ΑΙΡΕ.ΣΩ1 TOr οικοrΜΕΝΙ.ΣΜοr

Δια των τελευταίων τούτων -προτεσταντικων κινήσεων, το -πε­

-πλανημένον ένωτικον φρόνημα των ΧΑΝ καΙ ΧΕΝ έ1tιχειρεϊ να
είσέλΘη εις την -παιδείαν. Οί άνα τον κόσμον φοιτηταΙ καλουνται να
ένταχθουν εις ειδικας δι' αυτους -παγκοσμίους όργανώσεις, δια
των δ1tοίων έ1tιδιώκεται ή όργανωτική των ενωσις, έν όνόιματι του
Χριστιανισμου καΙ άσχέτως της όρθης -πίστεως. τα Κυριακα Σχο­
λεία λειτουργοϋν, δια να μορφώσουν θρησκευτικως τους νέους,
€>άσει καθωρισμένου κοινου -προγράμματος -προτεσταντικης διδα­
κτέας ϋλης (2ilO) , έν τη δ1tοί~, ώς φυσικόν, ή εκ:θεσις της -πίστεως
δεν 1tpt1tEL να -παρα~λά1tτΏ την έ1tΙ τούτου κοινην συμφωνίαν των
διαφωνούντων -περΙ τα δόγματα Προτεσταντων. Αί Bι€>λΙKαΙ έται­
ρείαι έκδίδουν καΙ διαδίδουν άνα τον κόσμον την Γραφήν, καθ' ον
τρό1tον την δέχονται καΙ την νοουν οί Προτεστάνται. ~Ήγoυν την
δεχονται ώς γράμμα καΙ την -παρανοουν ώς -πνευμα. Οί Προτεστάν­
ται εχουν το αυτο μεν κείμενον των Γραφων, η σχεδον το αυτό,
την δε έξ ό:φορμης τούτου -πίστιν διάφορον. "Η διαφορετική των
-πίστις καταφαίνεται καΙ εις τας 1tολυ1tληθείς -προτεσταντικας με­
ταφράσεις της Γραφης, εις τας δ1tοίας ή ά'Πόδοσις του κ'ειμένου
συνάδει -προς την κακογνωμίαν των Διαμαρτυρομένων μεταφρα­
στων. ΚαΙ ένταΟθα, ή μεν -προσ-πάθεια διαδόσεως της Γραφης είναι
κοινή, ή δε έρμηνεία ταύτης διάφορος.
Αίδε έταιρεϊαι -προς εκδοσιν καΙ διάδοσιν των «χριστιανικων
συγγραμμάτων» ά1tοτελουν OVΤως 'Πιστην εικόνα της -προτεσταν­
τικης -παναιρέσεως. Αί έταιρείαι αυται είναι όργανισμοΙ έκδό­
σεως καΙ διαδόσεως κακοδόξων ώς έ1tΙ το -πλείστον ~ι~λίων καΙ
έμφανίζονται έν τι{) Kόσμ~ ώς ~ι~λιo-πωλεία 'Ποικίλου αίρετικου
έντύ1tου, το δ-ποίον διαφημίζουν καΙ διαδίδουν ύ-πο τον τίτλον του
χριστιανικου λόγου. "Ετερόδοξοι συγγραφείς, κακόδοξα κείμενα
καΙ αίρετικαΙ ά1tόψεις συνυ1tάρχουν έντος των έταιρειων τούτων
καΙ ά1tαρτίζουν τρό1tον τινα άλλην άλλόκοτον κοινωνίαν. ΤΟ αί­
ρετικον ψευδος δικαιουται να ύ-πάρχη έντος των έταιρειων, 01tως
καΙ ή άλήθεια, καΙ αί κακοδοξίαι να συνυφίστανται μετό: των ά­
ληθειων, αυθύ-παρκτοι καΙ σε~ασταί, 01tως καΙ αί δεύτεραι .• Ανα­
φαίνεται ηδη ή άναιρετικη της άληθείας οικουμενιστικη άρχή, της
αόθυ1tαρξίας των έτεροδόξων, των έτεροδόξων καΙ των αίρέσεωνι
έν τn συνυ1tάρξει -πάντων εις μίαν έξωτερικην ένότητα. ΚαΙ ένταΟθα,
εις τό:ς έν λόγ~ έταιρείας, ή έκδοτικη καΙ κυκλοφοριακη -προσ1tά­
θεια είναι κοινή, ή δε διδασκαλία -πίστεως διάφορος καΙ 'Ποικίλη
καΙ έ μφανως -παραλλάσσουσα.

Εις την -προηγουμένην -παράγραφον είδομεν, ΟΤΙ έκ του

-προτεσταντl'κου 'κόσμου άνέκυψεν ή κακόδοξος ιδέα της άδογμα­
ο OIKOrMENIlJMOlJ 105

τLστου ένότητος. Είς τήν 1tapoGaav ΙSλέ1tομεν, δτι ή υδέα αϋτη

εφαρμόζεται εν τη 1tράξει, δια των ένωτικων όργΑVώσεων καί
μετατρέ1tεται είς άδογμάτιστον όργάνωσιν. Δια της άδογματί­
στου ταύτης όργανώσεως ε1tιδιώκεται ή ενωσις των άνθρώ1tων,
δια της άλληλογνωριμίας καΙ άλληλε1tικοινωνίας, της άλληλο­
ΙSoηθείας καΙ 1tολιτιστικης καλλιεργείας των νέων, δια της συνερ­
γασίας E1tl 1tρακτικων ζητημάτων καΙ της d1tO κοινου μελέτης
καΙ άντιμετω1tίσεως διαφόρων θεμάτων, 1tλήν της 1tίστεως. Ή εξω­
τερική αϋτη ενωσις καλλιεργείται έντος της όργανώσεως καΙ
εκτος της Έκκλησίας. Δεν είναι εκκλησιαστική ενωσις, άλλα εξω­
εκκλησιαστuκή. Έ1tομένως δεν είναι χριστιανική ενωσις, άλλα άν­
τιχριστιανική. ΚαΙ δμως, οχι μόνον όνομάζεται χριστιανική, άλλά
καΙ ε1tιχειρείται εν όνόματι της χριστιανικης άδελφότητος. Οϊ μετέ­
., \ ς >ι , ., , ς, .,
χοντες εις τας ως ανω 1tροτεσταντικας οργανωσεις, 01tως εις

τήν ΧΑΝ καΙ ΧΕΝ, καλουνται να άναγνωρίζωνται μεταξύ των ώς

άδελφοΙ κ:αΙ μέλη της αύτης Παγκοσμίου ~Αδελφότητος. Τοιουτο­
τρό1tως εμφανίζεται ή ίδέα δη μιουργίας μιας νέας ωργανωμένης
παγκοσμίου κοινωνίας άνθρώ1tων, οϊ όποίοι θα συνδέωνται δι~ ά­
δελφικων σχέσεων καΙ θα είναι ήνωμένοι δι' εξωτερικης ένότητος,
μή διαιρούμενοι λόγC{J της 1tίστεως καΙ της εντάξεώς των είς τας
«,εκκλησίας». Γίνεται δε καταφανές, δτι ή 1tε1tλανημένη αϋτη ίδέc;x
περΙ ένότητος καΙ άδελφότητος, μακραν του να είναι χριστιανι­
κή, ύ1tενθυμίζει μαλλον τήν μασσωνικήν σχετικήν διδασκαλίαν,
1tEpl της ό1tοίας εγένετο λόγος άνωτέρω.

ΠΙ. ·Eνώσει~ πpoτεσΤCΣντΙKων cσΙpέσεων

"Η κακόδοξος ίδέα της εξωτερικης ένότητος, άφ' στου ενεφα­

νίσθη εν τq> 1tροτεσταντικq> κόσμC{J, ηρχισε να καλλιεργηται εν αύ­
τq> καΙ να ε1tιχειρηται ή πραγματοποίησίς της 1tapO: αίρετικων
«εκκλησιων». Το 1tρωτον ημισυ του 190υ αίωνος, ό ΙSασιλευς της
Πρωσσίας Φρειδερίκος Γουλιέλμος ό ΓΙ ε1tρωτοστάτησε καί E1tE­
τεύχθη ενωσις των εκεί δύο αίρετικων «,εκκλησιων», των Λουθηρα­
νων καΙ των Kαλ~ινιστων, «άλλα μόνον δσον άφoρ~ τήν διοργά­
νωσιν καΙ τήν λατρείαν» (201). "Ο ~ασιλευς συνίστα είς τους ένω­
θέντας αϊρετικους «'1tvευμα μεΤΡΙΟ1tαθείας καΙ 1tραότητος', ωστε να
μή καθίσταται άδύνατος ή εξωτερική εκκλησιαστική ένότης» (2ιι2).
Παρα ταυτα, ή άτι;ό1tειρα ~στω καΙ έξωτερικης ένώσεως Λου­
θηρανων καΙ Kαλ~ινιστων οχιμόνον ά1tέτυχεν, άλλα καΙ εδημιούρ­
γηοε μεσάζοντα τρίτον τ&ιτον 1tροτεσταντικης «εκκλησίας». 'Άλλη
1tροσ1tάθεια ένώσεως προτεσταντιικων αίρέσεων παρετηρήθη, άρ­
106 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τοι οικοrΜΕΝΙΣ·Μοr

χας του τρέχοντος αιωνος εν Γερμανίς.χ. «<'Οτε κατηΡΥήθη μεν τό

αυτοκρατορικόν αξίωμα, αλλα τrαρέμεινεν ή ένότης του Υερμα­
νικου κράτους, συνεστήθη δ Τερμανικός ΕυαΥΥελικός Έκκλησι­
αστικός Σύνδεσμος' .... Αί ΤOτrΙKαί Προτεσταντικαί Έκκλησίαι ...
διετήρησαν την αυτοτέλειαν, άλλ' ύτrεράνω αυτων ετrετεύxθη ενω­
σίς τις. <Η ενωσις αϋτη κατέστη στενοτέρα δια της ίδρύσεως της
Τερμανικης ΕυαΥΥελικης Έκκλησίας'}) (203). Άλλα καΙ εν Άμερι­
κη, άρχας τρέχοντος αίωνος, «τrΡOέKυψε σύνδεσμος των τrερισσo­
τέρων άμερικανικων Έκκλησιων» (204). <Η ενωσις 11 σύνδεσμος των
τrρoτεστανΤΙKων τούτων «εκκλησιων» - αίρέσεων (;ασίζεται, τrρo­
φανως, ετrί της κακοδόξου αρχης της αυθυτrαρξίας εν τη συνυτrάρ­
ξει.

IV. Ό·Αγγλικa.νισμοι;

Ί διαίτερον διαφέρον τrαρoυσιάζει ή δμολΟΥιακη λεΥομένη Ε­

νωσις των Προτεσταντικων 'ΑΥΥλικανικων «εκκλησιων», αί 6τroίαι
άτrαρτίζoυν την καλουμένην ΆΥΥλικανικην «εκκλησίαν». Ή ΆΥ­
Υλικανικη «εκκλησία» άτroτελεϊ αίρετικην ενωσιν τριων κυρίως
κακοδόξων μερίδων, τας 6τroίας οί ΆΥΥλικανοί όνομάζουν καΙ
~σχoλας σκέψεως» ! (205) 'Ήτοι, της <Υψηλης «εκκλησίας», της Χθα­
μαλης «εκκλησίας» καΙ της Ευρείας «εκκλησίας» (206). Συνεκτικόν
δεσμόν των μερίδων τούτων άτroτελoυν τέσσαρά τινα: 1) Τό (;ασι­
λικόν τrρωτείoν, 2) τό ετrισKoτrΙKόν άξίωμα, ώς τό νοουν οί Διαμαρ­
τυρόμενοι, 3) τό ΕυχολόΥιον, δια την λατρείαν αυτων καΙ 4) τά
39 άρθρα (207) , τα ψηφισθέντα τό 1571 τrαρα της Βουλης των Λόρ­
δων καί ετrΙKυρωθέντα τrαρα της τότε (;ασιλίσσης. της ΆΥΥλίας
'Ελισά(;ετ(208) , ώς τrρώτης Άρχης του ΆΥΥλικανισμου. Τό (;ασιλι­
κόν τrρωτεϊoν ετrε(;λήθη ώς συνεκτικη αρχη των αναφερθεισων
τριων μερίδων των ΆΥΥλικανων, λόΥC{J του εθνικου xαΡ~Kτηρoς
της αίρέσεώς των. <Η ΆΥΥλικανικη ((έκκλησία» είναι κατ' έξο­
χην εθνική (209), «6 δε (;ασιλευς άνεκηρύχθη ή ετrί Υης 6ρατη της
εν ΆΥΥλίς.χ εκκλησίας κεφαλή, μόνη άρμοδία να νομοθετη και έτrι
των τrνευμαΤΙKης φύσεως ζητημάτων καί μόνη τrηyη καί αυτης της
εν τη έκκλησίς.χ ίερωσύνης, των ετrισK6τrων καΙ λoιτrων λειτουΡΥων
ύτrεxόντων θέσιν τoτroτηρητων και εντολοδόχων του (;ασιλέως» (210).
Ό (3ασιλευς αντι'Κατέστησε τόν τrάτrαν!
<Η άντικατάστασις του τrάτrα Ρώμης καΙ του κύρους αυτου,
δια του 'ΆΥΥλου (;ασιλέως και του (;ασιλικου του κύρους, συνε­
τέλεσεν οί ΆΥΥλικανοί να συνενουνται «εΙς μίαν εκκλησίαν δια
θεσμου τrρoφανως έξωτερικου καΙ ουχί δια της ταυτότητος των
έσωτερικων πετroι:θήσεων» (211) .<Η σλως έξωτερι:κη καΙ διοικητικη
Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙ,ΣΜΟ,Σ 107

ένότης των Άγγλικανων καταφαίνεται οχι μόνον εις τον συνεκτι­

κον των ττάντων <Sασιλικον θεσμόν, αλλα καΙ εις την ελλειψιν ένι­
αίας ττίστεως. Κατα την όμολογίαν αύτων τούτων των' Αγγλικα­
νων, ή λεγομένη «έκκλησία» των εχει «τταττικην λειτουργίαν, καλ­
<StVlKO: άρθρα καΙ αρμινιανον κληρον»! (~H2). Ό έττισκοττικος <Sa­
eμος δεν είναι ύττοχρεωτικος δια ττάσας τας αίρετικας όμολο­
γίας (213). το δε λεξιλόγιον του Εύχολογίου των 39 άρθρων εί­
ναι οϋτως έλαστικόν, ωστε έκάστη αΥγλικανικη με ρΙς να δύναται
να νοήση ταυτα, συμφώνως ττρος τας όμολογιακάς της έκδο­
χάς! (214). Αϊ αναφερθεϊσαι, λοιττόν, τέσσαρες αγγλικανικαΙ άρ­
χαΙ δεν αττοτελουν όμολογίαν της αύτης 'Πίστεως, αλλα τρόττον δι­
καιολογίας της συνυττάρξεως ττοικίλων καΙ διαφόρων ττίστεων!
Ή ένότης του Άγγλικανισμου δεν είναι ή ένότης της ττίστεως της
'Εκκλησίας του Θεου, αλλα ή κοσμικη έξωτερικη ένότης της ~α­
σιλικηςέξουσίας. Τουτο θα γίνη σαφέστερον, δια των ακολουθούν­
των εύθυς κατωτέρω.

~H ττ α γ κ ό σ μ ι ο ς 'Α γ γ λ ι κ α ν ι κ η ε ν ω σ ι ς
τ ο υ «τ ε τ Ρ α ττ λ ε ύ Ρ ο υ τ ο υ Λ ά μ ττ ε θ». Οϊ Άγ­
γλικανοΙ διεμόρφωσαν την Άγγλικανικην αίρεσίν των, κατα τον
χαρακτηρα της ιδιαζούσης διανοίας των. Έττειδη ή διάνοιά των
«είναι έξόχως ττρακτικη καΙ συντηρητική» (215), ό Άγγλικανισμος
αττετέλεσε ττερίεργον κραμα συντηρητικων άγγλοκαθολικων τά­
σεων, ττρακτικων ττροτεσταντικων έττιδόσεων καΙ φιλελευθέρων
νεωτεριστικων τταρεκκλίσεων (216). ΈττΙ ττλέον, έττειδη «ή αγγλι­
κη διάνοια ... ακολουθεί μαλλον την δύναμιν της συνηθείας 'Παρα
:rllV λογικην της σκέψεως» (217), ό φύσει όρθολογιστικός Προτεσταν­
τισμος ήκολούθησεν εν Άγγλίfl. την έξης τταράδοξον κατεύθυνσιν.
Οϊ Άγγλικανοί, αφουέττέτυχον την εξωτερικην αίρετικην ενωσιν
των κακοδόξων όμολογιων των, συν τφ χρόνφ, συνήθισαν την
κοσμικην Άγγλικανικην ένότητα, ώς άλλην τταράδοσιν. Άκολου­
θουντες, λοιττόν, την δύναμιν της συνηθείας της νέας ταύτης τταρα­
δόσεώς των, εσκέφθησαν να άναλά<Sουν ένωτικην ττροσττάθειαν,
«'ύττερ της ένώσεως των άττανταχου ττάσης όμολογίας Έκκλησι­
ων» (218). την ενωσιν ταύτη ν των ανα τον κόσμον αίρέσεων καΙ
κατα τόττους Όρθοδόξων Έ κκλησιων την ένόησαν ώς δλως έξω­
τερικην ενωσιν. Ή εξωτερικη αϋτη ενωσις θα συνίσταται εις αδια­
φορίαν ττερΙ την ττίστιν, εις όμοιομορφίαν ττερΙ την ττραξιν καΙ θα
κατατείνη, συν τφ χρόνφ. εις δημιουργίαν τταγκοσμίου τινοςέκ­
κλησιαστικου όργανισμου διοικητικης ένότητος, κατα το ττρότυ­
ττον μαλλον του Παττισμου. Χάριν της κακοδόξου καΙ κοσμικης
ταύτης ένότητος, οί )Aγγλ~KανoΙ το 1888 υίοθέτησαν είς την Διά­
108 Η ΑΙΡΕ11Π) TOr OIKorMENI11Mor

Ι
σκεψιν του Λάμ1tεθ της 2Αγγλίας, διάσκεψιν των «έ1tισκό1tων» των, !
ί
τό λεγόμενον «Τετρά1tλευρον του Λάμ1tεθ» (Lambeth Quadrilate­
ral) (219).
Τό «Τετρά1tλευρον» τοΟτο, του ό1tοίοu ή όνομασία ά1tηχ:εί τό λο­
γικόν τετράγωνον της Λογικης, έτρο1tο1tοιήθη κατό'Πιν έ'ΠΙ τό κα­
κοδοξότερον, ώς θα ίδωμεν κατωτέρω. Λέγεται δε «Τετρά1tλευρον»,
διότι δι' αυτου 'Προτείνονται 'Παρα των Προτεσταντων Άγγλικα­
νων τέσσαρα άρθρα 'Πίστεως, ώς κοινη Ι;άσις ένώσεως 'Πασων των
ά1tανταχου αίρέσεων καΙ έκκλησιων. Είναι δε τα κακόδοξα ταυτα
άρθρα του 1888 τα άκόλουθα: 1) Αϊ αγιαι ΓραφαΙ της Παλαιας
καΙ Καινης Διαθήκης 'Περιέχουν 'Πάντα τα άναγκαία 'Πρός σωτη­
ρίαν καΙ ά1tοτελουν τόν ϋψιστον κανόνα της 'Πίστεως. 2) Τό ά1tΟ­
στολικόν σύμΙ;ολον, ώς σύμΙ;ολον έν τiI> Βα1tτίσματι, καί τό σύμ­
Ι;ολον της Νικαίας, ώς έ1tαρκης έκθεσις της χριστιανικης 'Πίστεως,
είναι άμφότερα ά'Παραίτητα. 3) τα δύο μυστήρια, τό Βά1tτισμα
και τό Κυριακόν Δε'L1tνον, ώς τα νοουν (;εΙ;αίως οί Προτεστάνται,
είναι ώσαότως ά1tαρα ίτη τα, καί 4) τό σωμα των έ1tισκό1tων, ΤΟ1tΙ­
κως καί κατα τας άνάγκας των έθνων καΙ των λαων 'Προσαρμο­
ζόμενον, είναι άναγκαίον εις ένότητα της Έκκλησίας του θεου.
«Ταυταά1tοτελουν τα ά1tΟ'κληθέντα Vestigia της Έκκλησίας, τα
ουσιώδη γνωρΙσματα αυτης, ατινα u1tάρχοντα έν οί9'δή1tοτε έ'ΠΙ
'μέρους Έ κκλησίq: 11 κοινότητι έξαρκουν, 01tως ά1tοτελft αϋτη μέ­
λος της μιας Έκκλησίας» (220). Δια των άρθρων τούτων, καταλύ­
εται ή όρθόδοξος 'Πίστις καΙ ύ1tοστηρίζεται ή 'Προτεσταντικη κακο­
δοξία, 11 μαλλον ή ά1tιστία.

Δια του «Τετρα1tλεόρου του Λάμ'Πεθ», έκφράζεται ή άσει;ης

στάσις τηςάγγλικανικης αίρέσεως έναντι της σωτηρίου ά'Ποκε­
καλυμμένης άληθείας του θεου. «Τετρά1tλευρον» καΙ Άγγλικανι­
σμός έχουν τα αυτα γνωρίσματα. ΤΟ κακόδοξον «Τετρά1tλευρον
του Λάμ'Πεθ» διακρίνεται δια τον δογματικόν μινιμαλισμον καΙ τόν
δογματικόν συγκρητισμόν(221). Δογματικός μινιμαλισμός καλείται
ή στάσις μειοδοσίας ώς 'Πρός τα δόγματα έναντι των έτεροδόξων,
ητοι τό να κατέρχεταί τις εις τό κατώτατον οριον των δογματικων
ά'Παιτήσεων καΙ να 'Περιορίζπ έ κάστοτε εις τό έλάχ ιστον δυνατόν
την θέσιν καΙ την σημασίαν της 'Πίστεως. Δογματικος δε συγκρη­
τισμός σημαίνει την άκριτον καΙ άνέλεγκτον συγκόλλησιν 11 συνύ­
'Παρξιν όρθων καΙ κακοδόξων θρησκευτικων 'Πε'Ποι:θήσεων (~22), χά­
ριν της άλληλ:ε'Πιδράσεως 'ΚαΙ άλλοιώσεως αυτων, 'Πρός ένΟ1tοίησιν.
Δια τουδογματικου μινιμαλισμου, αί ά'Παιτήσεις της 'Πίστεως μει­
ώνονται είς τό έλάχιστον δυνατόν με τάσιν 'Πρός τόν άφανισμον
αυτων. Δια δε του δογματικου συγκρητισμου ή άνοχη έναντι των
 ο οικοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 109

ττεττλανημένων θρησκευτικων πεποιθήσεων καΙ ψευδων δΟΥμάτων

Υίνεται δσον το δυνατον μεΥαλυτέρα, φερομένη προς την άδια­

φορίαν της πίστεως καΙ το άσυΥκίνητον εναvτι της χριστιανικης

άληθείας.

<ο δ ο Υ μ α τ ι κ Ο ς μ ι ν ι μ α λ ι σ μ Ο ς τ ο υ «τ ε­
τ Ρ α π λ ε ύ Ρ ο υ τ ο σ Λ ά μ π ε θ». Είναι δΟΥματικως μινι­
μαλιστικον το περι~όητoν «Τετράπλευρον του Λάμπεθ», καθ' δτι
κατατείνει προς τον περιορισμον εις το ελάχιστον των ~ασΙKων
του προτάσεων πίστεως. Αί δύο πηΥαΙ της θείας Άποκαλύψεως,
ή ΆΥία Γραφη καΙ ή <Ιερα Παράδοσις, περιορίζονται εν αύτι{> μό­
νον εις μίαν, την <ΑΥίαν Γραφήν, συμφώνως προς την θεμελιώδη
επι τούτου προτεσταντικην πλάνην. Αί εν Πνεύματι ΆΥίct:> άποφά­
:1:

σεις των <ΑΥίων Οίκουμενικων Συνόδων της Έκκλησίας καΙ των Ι

li'
όμοίων τοπικων Συνόδων Αϋτης π·εριορίζονται μόνον εις μίαν, εις
11'

το Σύμ~oλoν Πίστεως της Νικαίας. τα έπτα αΥια Μυστήρια της

Έκκλησίας, δια των όποίων χορηΥεϊται εν Αύτη ή άΥιάζουσα Θεία
Ι!:
i!1

Χάρις, μειώνονται εις δ60, εις το Βάπτισμα καΙ την θείαν Εύχα­ li
1

ριστίαν. Έκ των τριων ίερατικων ~αθμων, του επισκόπου, του πρε­

σ~υτέρoυ καΙ του διακόνου, Υίνεται δεκτος μόνον είς, ότου ετrι­
1
',,1 ,
1
1

σκόπου. Ταυτα δμως ίσχυον μέχρι του 1920, όπότε το «Τετρά­

11
1;1

πλευρον» των μινιμαλιστων ένωτικων περιεστάλλη περαιτέρω, ύ­

1I1

,t
ττερ της πεΡΙΕκτικότητος της ένωτικης τούτων προσπαθείας, περί 1I
lIi
της όποίας Υίνεται λόΥος κατωτέρω. Χάριν της ένώσεως, δεν Υί­ Ι'
νεται πλέον μνεία του επισκοπικου σώματος, ούδε λόΥος περΙ της
Παλαιας Διαθήκης! (223). <Η Γραφη περιορίζεται εις την KαιVΗν
Ι
Διαθήκην, ητις περιλαμ~άνει τα ~ι~λία, τα όποια άναΥνωρίζουν
11

οί Προτεστάνται. Ταυτα τα σοφα κακουΡΥήματα των έτεροδόξων,

ώς θα ελεΥεν ό Μ. 'Αθανάσιος, δια τους ταυτα ΤOλμωVΤας καΙ δι'

,αυτων την άλήθειαν ύ~ρίζoντας ΆΥΥλικανους αίρετικούς.

Άλλα καΙ τα ελάχιστα ταυτα ύπολείμματα του χριστιανικου

λόΥου, τα όμOιάζOVΤα προς τους άνεμοφθόρους στάχυας του Φα­

ραω 574
καΙ δηλουντα την πνευματικην σιτοδείαν του ΠΡOτεσταVΤΙ­

κου κόσμου, νOOυVΤαι παρα των άποδεχομένων αυτα αίρεnκων

5χ ι όρθοδόξως, άλλα κακοδόξως. cH Γραφη έρμηνεύεται παρ' αύ­

των, κατα την προσωπικην έκάστσυν άvτίληψιν καΙ εκτΙμησιν(224).

τα Μυστήρια θεωρoυvται 5χι ώς OVΤως Μυστήρια, μεταδοτικα της

θείας Χάριτος, άλλα ώς άπλαϊ συμ~oλΙKαΙ τελεταΙ (ίδε άνωτέρω

σ. 84). <ο επισκοπικος ~αθμoς δεν εKλαμ~άνεται ώς ό θεοσύ­

στατος άνώτερος ~αθμoς της <Ιερωσύνης εν τη Έκκλησίς.χ, άλλ'

574. Γεν. μα:, 23.

110 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

ά-πλως ώς θεσμος αναγκαϊος δια την ένότητα της Έκικλησίας, δυνά­

μενος να -προσαρμόζεται το-πικως, κατα τας ανάγκας των έΘνων
καΙ των λαων! ΤΟ δε Σύμ~oλoν της Νικαίας χαρακτηρίζεται ώς
έ-παρκης εκθεσις -πίστεως, ά-παραίτητος δια την ένότητα. τα -προ­
τεινόμενα, δηλαδή, δια του αίρετικου «Τετρα-πλεύρου», -περιλαμ­
~άνoνται έν αύτφ οχ ι λόγ~ -πίστεως, άλλα διότι είναι <Χ-παραί­
τητα δια την ενωσιν. Ή συμφεροντολογικη σκο-πιμότης και οχι
ή -προς τον θεον -πίστις διέ-πει τό άσε~ες «Τετρά-πλευρον του Λάμ­
-πεθ».

ΊΟ δ ο γ μ α τ ι κ ό ς σ υ γ κ Ρ η τ ι σ μ ό ς τ ο υ «Τ ε­
τ Ρ α -π λ ε ύ Ρ ο υ τ ο υ Λ ά μ -π ε θ». Έκτός του δογματικου
μινιμαλισμου, τό «Τετρά-πλευρον» της κακοδόξου άγγλικανικης
ένώσεως χαρακτηρίζεται, ώς έλέχθη, καΙ δια τόν δογματικόν συγ­
κρητισμόν. Βάσει του συγκρητισμου τούτου, δύνανται να -περιλη­
φθουν είς την έ-πιδιωκσμένην δια του «Τετρα-πλεύρου» ενωσιν αν­
θρω-ποι καΙ δμολογίαι -παντός σχεδόν -πε-πλανημένου δόγματος καΙ
έτεροδόξου φρονήματος. ~O δογματικός συγκρητισμος του «Τε­
τρα-πλεύρου του Λάμ-πεθ» είναι δυνατόν να άναλυθΏ είς δύο κα­
κοδόξους άρχάς,είς την άρχην της -περιεκτικότητος και την άρχην
της θεωρίας των κλάδων.

Ή &.ρχΥι τής πεΡΙΕ'Κτικ6τητος. Ή άρχη της -περιεκτικότητος δμοιά­

ζει -πρός την -πλατείαν -πύλην καΙ την εύρύχωρον δδόν, δια των ό­
-ποίων είσέρχονται και αγονται φείς την ά-πώλειαν» -πολλοί. Δια­
κρίνεται δέ, δια την ανεκτικότητα και τον συμ(tΗ~ασμόν, δια την
-περιλη-πτικότητα καΙ την εύρύτητα, καΙ δια την έλαστικότητα και
την -προσαρμογήν, α-παντα γνωρίσματα της -πολυαιρέσεως του
Άγγλικανl!σμου, του ό-ποίου -πανομοιότυ-πον γέννημα είναι ή ενω­
σις του «Τετρα-πλεύρου.».

Συμφώνως -προς τα διακριτικα της άνεκτικότητος καΙ του

συμ~ι~ασμoυ, έ-πιδει κνύεται άνοχη -προς -πάντα έτερόδοξσν, -πρός
-πασαν κακσδοξίαν καΙ -πασαν αίρεσιν, η αλλως αίρετικην «έκ­
κλησίαν», καΙ έ-πιδιώκεται συμ~ι;(Sασμος μετα -παντος διαφόρου
η καΙ άντιτιθεμένου. ., Α-παντα ταυτα δικαιουνται να ύφίστανται
αόθυ-πάρκτως έντός της «ένώσεως» του «Τετρα-πλεύρου». Δια του­
το, ά-ποκλείεται έκ της ανεκτικης συμ(bι(Sαστικης ταύτης «ένώ­
σεως» ή -προς αύτα άντίστασις καΙ ό άγών. Ό άντιαιρετικος άγων
κακοχαρακτη ρίζεται ώς ΆΤCOτέλεσμα έγω"ίσμου καΙ φανατισμου,
καΙ καταδικάζεται ώς ένέργεια καταλυτικη της «ένώσεως». <Η
κατα-πολέμησις του ψεύδους κα! ή ύ-περάσ-πισις της άληθείας κα­
ταλύει την τετρα-πλεύρεισν «ενωσιν», διότι δεν ε!ναι άληθής, άλ~
ο OlκοrΜΕΝΙ.ΣΜΟΣ 111

λα ψευδης ενωσις. Ή ψευδης καΙ φιλαιρετικη αυτη «ενωσις» διέ­

τcεται ύτc' εκείνου τοϋ τcνεύματoς συμthιthασμοϋ, «δτcερ ετcι μακρους
αίωνας ύτcηρξε το γνώρισμα της Άγγλικανικης εκκλησίας» (225).
"Ότcως δ Άγγλικανισμος «είναι ούσιωδως εκκλησία τcεριεKΤΙKη
καΙ εκκλησία συμthι'thασμοϋ» (226), οϋτω καί ή εν λόγC{) ένωτικη
τcρoστcάθεια, ώς άγγλικανικη τcρoέKτασις, είναι ετcίσης τcεριεKΤΙKη
καΙ συμthιthαστική.
Κατα τα διακρτικα της 'ΠεριληΤCΤΙKότητoς καΙ της εύρύτητος,
ή «ενωσις» είναι εύρεία καΙ δύναται να τcεριλάthη τcάντα κακόδο­
ξον καί τcασαν αίρεσιν. ~Ότcως ή Άγγλικανικη «εκκλησία» είναι
τcεριεKΤΙKη καΙ τcεριλαμthάνει «εν τοίς Kόλτcoις αύτης άνθρώτcoυς
τcάσης γνώμης, άτco εκείνων οίτινες ατcoρρίτcτoυσιν άτcoλύτως τας
τcρώτας της άρχας μέχρ ι των ύτcoστηριζόντων τας διδασκαλίας
της Ρωμαιοκαθολικης εκκλησίας» (227), ουτω καΙ ή τcρoτεινoμένη
τcαρ' αύτης «ενωσις» τοϋ λεγομένου «χριστιανικοϋ» κόσμου είναι
εύρεία καΙ τcεριληΤCΤΙKη τcαντoς ψευδοδόξου. CΟμοιάζει ή αντίθεος
αυτη «ενωσις» τcρoς τον αδην, δτcoίoς ετcλάτυνε την ψυχην αύτου
καΙ διήνοιξε το στόμα αύτου ώς λέγει δ τcρoφήτης CΗσαί ας 575,
ίνα Kατατcίη τcoλλoυς μακρυνθέντας άτco του θεου καΙ τcλα­
νωμένους είς το ψεϋδος. ~Ότcως «τcασαι αί κύριαι μoρφα~
καΙ αί τcαρεKKλίσεις, αί εν τcg Χριστιανισμcg σημειωθείσαι, εκ­
τcρoσωτcoυνται εν τη εKKλησί~» του Άγγλικανισμοϋ(228) , ουτω
καΙ εν τη «ένώσει» τούτου δύναται να ε KΤCΡOσωΤCΗθη, η μαλλον να
τcεριληφθη τcασα τcαρέKKλισις άτco του Χριστιανισμου καΙ αίρεσις.
Ή «ενωσις» του «Tετρατcλεύρoυ του Λάμτcεθ» εΤναι το εύρυ δο­
χεϊον του τcoλυειδoυς ψεύδους καΙ τcαντoς άτcoστατήσαντoς του
Χριστιανισμου, το δτcoίoν διατηρεί είσέτι το χριστιανικον δνομα.
Κατα δε τα διακριτικα γνωρίσματα της έλαστικότητος καί
της τcρoσαρμoγης, ή «ενωσις» του «Tετρατcλεύρoυ» δεν ~xει στα­
θερας καΙ μονίμους άρχας τcίστεως, άλλα ρεούσας καΙ μεταthλη­
τάς, χάριν της τcρoσαρμoγης. Αί άρχαΙ ταύτης δεν μένουν αί αύ­
ταΙ εν τcg κόσ μC{) , άλλα τρoτcoτcoιoυνται, τcρoσαρμoζόμεναι, κατα
τας έ κάστοτε ανάγκας των έΘνων καΙ των λαων καΙ τας δηθεν
άτcαιτήσεις έ κάστης ετcoxης. 'Όχι ή άΤCOKεKαλυμμένη άλήθεια του
Θεου,άλλα δ χρόνος, δ τότcoς καΙ αί ετcιθυμίαι του κόσμου διέ­
τcoυν καΙ διαμορφώνουν την «ενωσιν» ταύτην. 'Όχι δ θεός, &λλ'
ό άνθρωτcoς τcρoσδίδει είς αύτην τον ίδιον αύτου χαρακτηρα,
συμφώνως τcρoς τα άμαρτωλα θελτιματά του καΙ ταςέτcισφαλείς
γνώμας του. Δεν είναι ενωσις του θεου, άλλα του κοσμικου άν­
θρώτcoυ. "Oτcως δ 'Αγγλικανισμ6ς είναι γέννημα του αγγλικοϋ
χαρακτηρος (229), τcρoσαρμoζόμενoν είς τας διαφόρους θεωρητι­

575. ε', 14:.

112 Η ΑΙΡΕΣΙΣ Τ 01' οικοrΜΕΝΙΣΜοr

κας άντιλήψεις καΙ 'Π:ρακτικας τάσεις των" Αγγλων, τοιουτοτρό­

'Π:ως καΙ ή «ενωσις» του «Τετρα'Π:λεύρου» αύτων. Ή «ενωσις» αστη
ά'Π:οτελεί δημιούργημα του Άγγλικανισμου, 'Π:ροσαρμοζόμενον, 0­
'Πως καΙ έκείνος, έλαστικως εις τας 'Π:οικίλας έθνικας ά'Π:αιτήσεις
καΙ θρησκευτικας τάσεις του άνα την οικουμένην λεγομένου «χρι­
στιανικου» κόσμου.

<Ένεκα τούτου, αί τέσσαρες άρχαΙ του «Τετρα'Π:λεύρου» διε­

τυ'Π:ώθησαν, δια έλαστικου λεκτικου, ώς καΙ τα λοι'Π:α άγγλικα­
νικα κείμενα. Αί δε μεταγενέστερα ι τρο'Π:ο'Π:οιήσεις των άρχων
αύτων ά'Π:οσκο'Π:ουν εις την φραστικην ελαστικότητα, χάριν της
'Π:ροσαρμογης. Χαρακτηριστικόν τωνάγγλΙKΑVΙKων κειμένων α'Π:ο­
τελεί ή έλαστικότης του λεκτικου, χάριν της εύρύτητος των εκ­
φράσεων, ωστε ανθρω'Π:οι 'Π:αντός είδους καΙ διαφορετικης 'Π:ίστεως
«έκλαμt;άνουσι τα αρθρα της εκκλησίας της Άγγλίας ώς 'Π:ροω­
ρισμένα δι' αύτούς» ( !) (220). Καί, κατα την λεκτικην καΙ φραστικην
διατύ'Π:ωσιν του «Τετρα'Π:λεύρου του Λάμ'Π:εθ», ανεζητήθη 'Π:αρομοία
ελαστικότης καΙ 'Π:ροσαρμοστικότης, χάριν της 'Π:εριεκτικότητος
της αντιχριστιανικης τούτου «ένώσεως». Τοιουτοτρό'Π:ως, ή εξω­
τερικη ενωσις των Προτεσταντων γίνεται έξωτερικη καΙ εν Tt;>
λόγ<t>! Οί Προτεστάνται καλουν α'Π:αντας είς ενωσιν η ένότητα καΙ
λ'εκτικως έξωτερικήν. Εις ένότητα, δηλαδή, καθ' ην 'Π:ΆVτες μεν θα
α'Π:οδέχωνται τας αύτας λέξεις καΙ ορους, εκαστος δε θα νοΏ τού­
τους κατ' ίδιον καΙ εύάρεστον εις αύτον τρό'Π:ον!

Ή θεωρί~ τών κλά..Οων. Ώς έλέχθη, ό δογματικΟς συγκρητισμός

του «Τετρα'Π:λεύρου του Λάμ'Π:εθ» αναλύεται καΙ εις την άρχην της
θεωρίας των κλάδων. Είναι δε ή «θεωρία 'Π:ερΙ των κλάδων» (281) ή
κακόιδοξος α'Π:οψις, οτι «ούδεμία έκ'κλησία δύναται να θεωρηθΏ σή­
μερον ώς μόνη έκ'Π:ροσω'Π:ουσα την Μίαν <Αγίαν καΙ Ά'Π:οστολικην
~EKKλησίαν». Ή Μία Έκκλησία «εμφανίζεται νυν διεσ'Π:ασμένη είς Ι
τρεϊς καθολικους κλάδους ίσΩ'κύρους 'Προς άλλήλους, την Άνατολι­
κήν, την Ρωμαιοκαθολικην καΙ την Άγγλικανικην έ'κκλησίαν, εις ας
συμ'Π:εριλαμt;άνουσι κατα τους νεωτέρους χρόνους καΙ τόν έ'Π:ισκο­
11ικόν ΛουΘηρανισμόν (ΣKΑVδιν., Φινλανδ. κ.λ.'Π:.), αλλο ι δε καΙ
τας λοι'Π:ας εκκλησίας» (232). «Ρώμη - Κων) 'Π:ολις καΙ Kαvτερ(!oυ­
ρία ά'Π:αρτίζουσιν εσωτερικην ένότητα της άρχαίας καθολικης εκ­
κλησίας, έ κάστη δε των ύ'Π:ό των κέντρων τούτων ε'Π:ροσωιπουμένη
έκκλησία ά'Π:οτελεϊ κλάδον της άρχαίας ταύτης εκκλησίας, μικραΙ
δέ τινες καΙ των τριων 'Π:ρός άλλήλας ύ'Π:οχωρήσεις θα ε'Π:έφερον
την ε'Π:ανασύνδεσιν αύτων 'Π:ρός άλλήλας, δια των 'Π:αλαιων δεσμων
της άδιαιρέτου έκκλησίας, ητις οϋτω καΙ 'Π:άλιν θ' ά'Π:εκαθίστα­
το» (233) .
ο ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΣ 113

Συμ:φώνως, λoιτrόν, τrρoς την τrετrλανημένην θεωρίαν των κλά­

δων, ή Μία CΑγία Καθολικη καΙ •AτroστoλΙKη Έκκλησία του Κυ­
ρίου θεωρείται μη ύτrάρxoυσα σήμερον έτrΙ της γης(234). cH Έκ­
κλησία αϋτη διπρέθη, κατεκερματίσθη καΙ διεσKoρτrίσθη δηθεν
είς τrληθoς έτrΙ μέρους «έκκλη,σιων», των ότroίων διακρίνονται σή­
μερον τρία κέντρα, ητοι Ρώμη -Kωνσταντινoύτroλις - Καντερ­
C!>ουρία. Αί «έκκλησίαι» αδται καΙ ύτroλείτroνται της τrαλαιας Μιας
Έκκλησίας καΙ συνδέονται τrρoς αύτήν. Ύτroλείτroνται της Μιας
Έκκλησίας, διότι, ώς έλέχθη, ούδεμία έξ αύτων δύναται να θεω­
ρηθη ώς μόνη έKτrρoσωτroυσα ταύτην, καΙ ούδεμία εχει την δλην
αλήθειαν αύτης. Ούδεμία των «έκκλησιων» τούτων είναι άλάθη­
τος, άλλα τrασαι ύτrόKεινται είς τrλάνας. Παρό: ταGτα, αί «έκκλη­
σίαι» αδται δεν είναι cXτrOKεKOμμέναι της Μιας Έκκλησίας, άλλα
συνδέονται τrρoς αύτή ν, ώς κλάδοι δένδρου. ~ΈνεKα τούτου, είναι
ισόκυροι καΙ της αύτης άξίας καΙ σημασίας. Toιoυτoτρότrως, αί
κατα τότroυς Όρθόδσξοι Έ κκλησίαι έξισουνται τrρoς τας αίρέ­
σεις καΙ αί αΙρέσεις λογίζονται ίσάξιαι τrρoς αύτάς. ΚαΙ αί Όρ­
θόδοξοι 'Εκκλησίαι καΙ αί αΙρέσεις, είναι τrασαι «έκκλησίαι»! Ή
δε συνεργασία τrασων των «έκκλησιων» τούτων έτrl ίσοις δροις
καΙ ή ενωσίς των θα έμτrλoυτίσπ ταύτας άμοιC!>αίως. Οϋτω θα τrρα­
γματoτroιηθη δηθεν «το ιδανικον της Una Sancta» (285) καΙ θα έτrανι­
δρυθη ή άτroλεσθεισα Μία Έκκλησία!
<Ως έλέχθη ηδη, ή σχέσις των «έκκλησιων» τrρoς την Μίαν, άλ­
λα άνύτrαΡKτoν(!), κατα την θεωρίαν των κλάδων, Έκκλησίαν
αναφέρεται καΙ εις την άλήθειαν, την ότroίαν κατέχει ή Μία Έκ­
κλησία! <IO τrως , δηλαδή, Εκαστος κλάδος του δέ\Λδρου δεν ατro­
τελεί το Όλον φυτόν, άλλα μέρος αύτου, οϋτω καΙ έκάστη «έκκλη­
σία» δεν κατέχει την Όλην άλήθειαν, άλλα μέρος ταύτης. U Aτrα­
σαι δε αΙ «έκκλησίαι» συμτrληρώνoυν έν τοότ<t> άλλήλας, ωστε ή
αλήθεια να εύρίσκεται εις τrάσας ταύτας, ώς εν λαμC!>ανομένας.
'Ήγουν, κατα την κακόδοξον ταύτην διδασκαλίαν, αί κατα τό­
τroυς Όρθόδοξοι Έκκλησίαι δεν κατέχουν την δλην άλήθειαν, άλ­
λα μέρος ταύτης, το αύτο δε συμC!>αίνει καΙ με τας αΙρέσεις. Αί­
ρέσεις καΙ Όρθόδοξοι Έκκλησίαι άλληλoσυμτrληρώνOVΤαι ώς
τrρoς την άλήθειαν καΙ αϋτω το συνονθύλευμα κακοδοξιων καΙ
άληθειων άτroτελει την Όλην αλήθειαν. Μη δε είτrπ τις, δτιέκ των
αΙρέσεων δέον να λαμC!>άνωvται μόνον τα στοιχεία της άληθείας,
να άφίωVΤαι δε αΙ κακοδσξίαι. Διότι, κατα την θεωρίαν των κλά­
δων, δτrως ή Μία Έκκλησία είναι άνύτrαΡKτoς, οϋτω καΙ ή δλη
άλήθεια τrαραμένει αγνωστος, αν καΙ ότrάρxπ έστrαρμένη είς τrά­
σας τας «έκκλησίας». Έφ' δσον ή άλήθεια δεν είναι γνωστή, ούδε
ή διάκρισις του άληθους άτro του ψευδους έντος των αΙρέσεων εί­

8
114. Η ΑΙΡΕΣΙ-Σ TOr οικοrΜΕΝΙ-ΣΜΟΙ'

ναι δυνατή, καθ' δτι έλλεί'Πει το όναΥκαίον 'Προς τουτο κριτήριονl

ητοι ή άληΘης καί άλάνΘαστος, ή όρθόδοξος άντίληψις. Τουτο δε
τοσουτο μαλλον, καθ' δσον 'Πλείστα ι άλήθειαι των Όρθοδόξων
Έκκλησιων έKλαμ~άνoνται ώς κακόδοξοι! Ή δλη άλήΘεια, κατα
την εν λόγ~ αίρετικην θεωρίαν, δεν δύναται να νοηΘΏ άλλως, ει
μη ώς σύνολον όρθων καί τrε'Πλανημένων δοξων.

Κατα την άνωτέρω κακοδοξίαν, 'Πασαι αί «έκκλησίαι.», αίρέ­

σεις καΙ 'Ορθόδοξοι κατα τότroυς Έκκλησίαι, είναι ουσιωδως ήνω­
μέναι καΙ διαφέρουν μόνον εΙς τα ε'Πουσιώδη. 'Ή μία άλήθεια της
Μιας Έκκλησίας ύ'Πάρχει εΙς τα ουσιώδη των «έκκλησιων», αι
δε διαφοραΙ εις τα Ε.'Πουσιώδη αυτων. τα ουσιώδη είναι κοινά, τα
δε ε'Πουσιώδη διάφορα. τα ετroυσιώδη καΙ διάφορα διαιρουν, τα
δε ουσιώδη καΙ κοινα ένώνουν. Αϊ «έκκλησίαι» διίστανται μόνον
φαινομενικως, EVCl> κατα ~άθoς διατελουν δηθεν έν ένότητι. ~E'Πo­
μένως, κατα την κακοδοξίαν τrάντoτε των αίρετικων, καθηκον
'Πάντων των «Χριστιανων» είναι ή 'Προσ'Πάθεια, να συνειδητο'Ποιή­
σουν την ύ'Πάρχουσαν δηθεν κατ' ουσίαν ένότητα των «εκκλησιων»
καΙ κατορθώσουν ταύτην καΙ εΙς τα έτroυσιώδη. ~H ενωσις αϋτη
δύναται, κατα τους έτεροδόξους, να 'Πραγματο'ΠοιηθΏ, δια της 'Πα­
ραθεωρήσεως των έ'Πουσιωδων καΙ διαφόρων, καΙ του τονισμου
των ουσιωδων καΙ κοινων. την ένο'Ποιόν, κατα τους αίρετικούς,
ταύτη ν στροφην 'Προς τα ουσιώδη καΙ κοινα ύτrηρετoυν καΙ αί μνη­
μονευθεϊσαι τέσσαρες άρχαΙ του «Tετρατrλεύρoυ». Άλλά, αί άρ­
χαΙ αδται τόσον 'Περισσότερον έξυ'Πηρετουν την ύ'Πόθεσιν της δια
των ουσιωδων ένώσεως, δσον ουσιωδέστεραι είναι. Είναι δε ου­
σιωδέστεραι, δταν είναι μινιμαλιστικώτεραι, καθ' δτι τότε 'Πλησιά­
ζουν τα ένο'Ποια κοινα στοιχ'εία των «έκκλησιων».Κατα ταυτα, ή
ετrιτυxία της ένώσεως 11 ένότητος των αίρετικων έξαρταται εκ της
κατα το δυνατόν μεγαλυτέρας μειώσεως των ά'Παιτήσεων 'Πίστεως
του «Τετρα'Πλεύρου του Λάμ'Πεθ». 'Ήγουν, ή μείωσις του ρόλου
της 'Πίστεως... 'Προάγει την κακόδοξον ένότητα! !
Είναι καταφανές, δτι ή άνωτέρω ~λάσφημoς καΙ άντιεκκλη­
σιαστικη θεωρία των κλάδων, την ό'Ποίαν ε'Πενόησαν οί Άγγλικα­
νοί, συμφωνεϊ 'Προς την 'Προτεσταντικην 'Πλάνην 'ΠερΙ άοράτου Έκ­
κλησίας. ·'Oτrως, κατα την 'Πλάνην ταύτη ν, ή Έ κκλησία είναι άό­
ρατος, αί δε ύ'Πάρχουσαι όραταΙ «έκκλησίαι» ά'Ποτελουν μη 'Πλή­
ρεις έκδηλώσεις της άοράτου, οϋτω καί κατα την θεωρίαν των
κλάδων. ~H Μία Έκκλησία είναι δηθεν άν&π:αρκτος, αί δε ύπάρ­
χουσαι ύφίστανται ώς κλάδοι ταύτης, άτελεϊς καί 'Περιέχουσαι
μόνον στοιχεϊα άλη,θείας. "Η κακόδοξος θεωρία των κλάδων άπο­
τελεί άλλην νεωτέραν εκδοσιν της 'Προτεσταντικης τrλάνης τrερί
Ο οικοnlΕΝΙΣΜΟΣ 115

άοράτου Έκκλησίας. Δια της θεωρίας ταύτης, οί Άγγλικανοί άφ'

ένός μεν δεν άφίστανται του προτεσταντικου φρονήματος, άφ' έ­
τέρου δε εξυπηρετουν την αίρετικην ένωτικην πρoστcάθειάν των.
~Όντως, ή κακόδοξος αϋτη 'θεωρία προσφέρεται είς την άγγλι­
κανικην κίνησιν πρός ενωσιν. Δια της περί κλάδων άπόψεως, πασαι
αί αίρέσεις δικαιολογουν την ϋπαρξίν των εν Τ<{) κόσμ<t> καί, τό ση­
μαντικώτερον, εμφανίζονται ώς σντως εκκλησίαι, παρα τας πλάνας
των! Δικαιουνται, λοιπόν, να ένωθουν, μετα των κατα τόπους
Όρθοδόξων Έ κκλησιων, 11 καί μόνα ι, είς ενα παγκόσμιον «εκκλη­
σιαστικόν» όργανισμόν, είς τόν ήνωμένον «Χριστιανισμόν»!
tH Διαμαρτύρησις εστράφη άλλοτε, εν όνόματι της πίστεως,
της άληθείας καί της ελευθερίας, εναντίον της Έκκλησίας (ίδε
άνωτέρω σ. 82 - 94) καί άπώθησε Ταύτην είς άπρόσιτον άόρατον
πεδίον. Με την πάροδον ομως του χρόνου καΙ την πρόοδον αυ­
της εν τΏ πλάνIl, εστράφη εναντίον της πίστεως καΙ της άληθείας
καΙ ύπερ της «ένότητος» 11 «ένώσεως». Πρός τουτο άπώθησε την
αλήθειαν της πίστεως είς τα δμιχλώδη καί άκαθόριστα ουσιώδη
της λογικηςάντιλήψεως. Τό λογικοκρατικόν καί άπιστον «Τετρά­
πλευρον του Λάμπεθ», μειούμενον διαρκως, ώς πρός τας απαιτή­
σεις της πίστεως, τείνει να λά~Il μορφην άπλης λεκτικης δικαιο­
λογίας καί φραστικης «φόρμουλας» της κοσμικης συμφωνίας καί
συνεργασίας των αίρετικων «εκκλησιων». Όμοιάζουν, πλέον, κα­
τα πάντα οί τέσσαρες οροι του δια~oήτoυ «Τετραπλεύρου» προς
τους :ανεμοφθόρους στάχυας του Φαραώ»576, δια των δποίων οί
έτερόδοξοι, εχθροί σντες της άληθείας, καταπίνουν καΙ άφανί­
ζουν τόν σπόρον του λόγου του θεου, ώς πράττει καΙ δ πατηρ αυ­
των δ διά~oλoς577.

Δογματικός μινιμαλισμός, άρχη της περιεκτικότητος καί θεω­

ρία των κλάδων, καθιστουν την προτεινομένην παρα των Άγγλι­
κανων ενωσιν 11 ένότητα τοη «Τετραπλεύρου» εξόχως συγκρητι­
στικήν. Συμφώνως πρός τον δογματικόν μινιμαλισμόν, αί απαι­
τήσεις του 'θείου θελήματος σμικρύνονται διαρκως πρός τό έκά­
στοτε νοούμενον ελάχιστον Οριον. Βάσει της αρχης της περιεκτι­
κότητος, τα πάντα, πλην της φύσει άποκλειστικης αληθείας, γί­
νονται ανεκτα καΙ δεκτα είς σύνολον έτεροκλήτων καί άντιφα­
τικων πεπo~θήσεων, συνδεδεμένων, η μαλλον συσσωρευμένων είς
ένότητα ολως εξωτερικήν. Κατα δε την θεωρίαν των κλάδων, ι)
άκριτος συνάθροισις επι το αυτο καΙ συνύπαρξις διαφόρων και
αντl'θέτων θρησκευτικων πεποιΘήσεων καΙ δοξασιων επιδιώκεται
να δικαιολογηθΏ, ώς γεγονός φαινομενικόν. Κατα την θεωρίαν
-------~------_ ... _-­
576. fev. μα', 23 - 24. 577. Λοιικ. 11', 12.
116 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOrMENIEMOr

ταυτην, 'Παρα το φαινόμενον, 'Πασαι αϊ διάφοροι 11 άντίθετοι 'Πε'Ποι­

θήσεις καΙ άντιλήψεις Kατ~ ούσίαν ένουνται, άλληλOΣUμ'ΠληΡOύ­
μεναι καΙ ά'Παρτίζουσαι εν αρτιον δλον. Δικαιολογειται, λοι'Πόν,
ή σύναψις 'Πασων τούτων, ώς έχουν, είς εν, καΙ μαλλον έ'ΠιtSάλλε­
ται. Έ'Π~(5άλλεται ή αύθΎΤCαΡKΤOς συνύ1tαρξίς των, χάριν της συνει­
δητο'Ποιήσεως της ούσιαστικης ένότητος καΙ κατορθώσεως της
ένότητος καΙ εις τα έ'Πουσιώδη. <Όθεν, είναι άναγκαία ή άνεκτι­
κότης καΙ ή ά'Πόλεμος στάσις έναντι της έτεροδοξίας, ό έθισμος
εις τας ά!δελφικας σχέσεις, ά!διακρίτως 'Πίστεως, καΙ ή ασκησις
εις την ένατένισιν των έ'Πουσιωδων έκ της ύ'Ποτιθεμένης ούσίας
καΙ των διαφόρων έκ των θεωρουμένων κοινων. Ό Άγγλικανι­
σμός καΙ ή 'ΠροGαλλομένη τεχνηέντως 'Παρ~ αύτου ενωσις του «Τε­
τρατcλεόρoυ», είναι συγκρητισμός, ένθυμίζων τόν συγκρητισμον
της 'Παλαιας αίρέσεως του Μανιχα"ίσμου (ιδε άνωτέρω σ. 41).

Ό 'Αγγλικανισμός διεκδικει την τρίτην χριστιανικην θέσιν

έν τφ κόσμφ. Kατ~ αύτόν, την 'Πρώτην θέσιν κατέχει ό Πα'Πισμός,
με 'Πρωτεύουσαν 'Πόλιν την Ρώμην, την δευτέραν ή Όρθοδοξία, μέ
'Πρωτεύουσαν την Κωνσταντινού'Πολιν, καΙ την τρίτην αύτός ουτος
ό Άγγλικανισμός, με 'Πρωτεύουσαν την Καντουαρίαν. Είς την
Καντουαρίαν συνέρχονται άνα 'Παν δέκατον ετος τα συνέδρια του
Λάμ'Πεθ, μεγάρου του Άγγλικανοϋ «άρχ~ε1tισκό'Που» Καντουα­
ρίας (236), τα ό'Ποια έχουν χαρακτηρα μαλλον συνόδου. Εις τα
συνέδρια ταυτα 'Προσέρχονται ΆγγλικανοΙ «έ'Πίσκο'Ποι», έξ δλων
των 'Αγγλικανικων «έκκλησιων» του κόσμου. Οϋτως αϊ ά'Ποφά­
σεις αύτων καθίστανται διεθνεις, «α'Παντες δε οί άνα τον κόσμον
ΆγγλικανοΙ έ'Πίσκο'Ποι, ά'Πο(5λέ'Πουσι 'Προς την Καντουαρίαν ώς
'Πρός κέντρον αύτων» (237). Τοιουτοτρό'Πως, ό Άγγλικανισμός ά'Πέ­
(5η έντός του 'Προτεσταντικου κόσμου είς «έκκλησιαστικός» οργα­
νισμός έξωτερικης ένότητος, έκτεινόμενος εις τους άνα τόν κό­
σμον Ά γγλικανούς, με τάσεις έ'Πεκτάσεως εις α'Παντας τους «Χρι­
στιανούς». ΚαΙ δια μεν τους Άγγλικανους καΙ δη της Άγγλίας
ένωτικός δεσμός είναι ό (5ασιλευς καΙ τα σχετικα άγγλικανικα
κείμενα, δια δε τους λοι'Πους ώς τοιουτος 'Προτείνονται αϊ άρχαΙ
του άναφερθέντος «Τετρα'Πλεόρου».

·0 Άγγλικανισμός «τάσσεται ύ'Πο 'Πολλων έν μεσαζούση τινΙ θέ­

σει μεταξυ Προτεσταντισμου καΙ Πα'Πισμου» (238). Οϊ ΆγγλικανοΙ
σεμνόονται, δια την ή'Πιότητα του ~ Αγγλrκανισμου έναντι των άντι­
φρονούντων καΙ 'Πιστεύουν, Ότι δύνανται να έργασθουν συμ(5ι~α­
στικως μεταξυ των «Χριστιανων» τοΩ κόσμου. Νομίζουν, Ότι ή
ο ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΣ 117

ίστορία καί τα χαρακτηριστικα του Άγγλικανισμου βοηθουν αύ­

τόν, να εξηγήση «τον καθολικισμαν είς τους Προτεστάντας, τον
1Τροτεσταντισμον είς τους καθολικοός, τον μονδερνισμον είς τους
εχομένους της 1Ταραδόσεως, την 1Ταράδοσιν είς τους μονδερνιστάς,
την Άνατολην είς την Δόσιν, την Δόσιν είς την Άνατολήν» (239).
cH άγγλικανικη δηλαδη αίρεσις θεωρει τους μεν άλλους διηρη­
μένους, διότι είναι μεταξό των 1Ταρεξηγημένοι, έαυτην ,δε κάτοχον
της άληθους ά1Τόψεως των 1Τραγμάτων καί εν θέσει συμβιβαστικου
συμβοόλου καΙ ένωτικου 1Ταράγοντος των διΙσταμένων. 'Ήγουν,
δέχεται έαυτην ώς «γέφυραν εκκλησίαν» (Bridge Church) (240), με­
ταξυ των λοιπων «εκκλησιων» 1ΤροGάλλουσαν είς τον κόσμον «το
όραμα μιας cεκκλησίας γνησίως καθολικης, συναγοόσης είς την
κοινωνίαν αύτης 1Τάντας τους όμολογουντας καί καλουντας έαυ­
τους χριστιανοός'» (241).
Ό Άγγλικανισμος φρονει «δτι cTΊ άληθης Έκκλησία, επί της
γης δεν ύ1Τάρχει'» (242). CΌτι ό 1Ταλαιος Χριστιανισμός, διασπα­
σθείς είς 1Τληθος «,εκκλησιων, συν τft) χρόν<{) εξελίσσεται, δ1Τως
1Τάντα τα επί της γης, καί σήμερον τείνει να λά~η την μΟΡφην '
νέας 1Ταγκοσμίου «εκκλησίας», άγγλικανικων άρχων καί χαρα­
κτηρος, μέσ<{) αύτου τοότου του Άγγλικανισμου. cO Άγγλικανι­
σμός, εν τft) ό1Τοί<{) εK1TΡOσω1TOυVΤαι, ώςελέχθη, «1Τασαι αί κόριαι
μορφαΙ καί αί 1Ταρεκκλίσεις, αί εν τft) Χριστιανισμft) σημειωθεί­
σαι» (243), είναι ή 1Ταναίρεσις εκείνη, ητις α1ΤοσΚΟ1Τει να συμ1Τερι­
λά~η σόμ1Ταντα τον σημερινον λεγόμενον «χριστιανικον», κόσμον,
καί Ο:1Τοτελέση μετ' αύτου μίαν νέαν 1Ταναίρεσιν οικουμενικων δια­
στάσεων. Δια της 1Ταναιρέσεως του Ά γγλικανισμου, ή ίδεα της
αδογματίστου ένότητος καΙ ή ίδέα της αδογματίστου 1Ταγκοσμίου
«χριστιανικης» οργανώσεως, τας ό1Τοίας είδομεν άνωτέρω (lδε σ.
104 -105), λαμ~άνoυν την μορφην της άδογματίστου οίκουμενικης
«εκκλησιαστικης» ένώσεως 11 ένότητος. ~O Προτεσταντισμός, εν τft)
1Τροσώ1Τ<{) του Άγγλικανισμου, 1Τολεμει 1Τλέον την Όρθόδοξον Έκ­
κλησίαν του Κυρίου οχι ώς διεσΚΟΡ1Τισμέναι αίρετικαΙ δυνά­
μεις, άλλα ώς συμμαχία αίρέσεων καΙ ώς κοινον μέτω1Τον έτερο­
δόξων δυνάμεων. Έ1Τειδη δε ό πόλεμος οδτος κατα της Όρθοδό­
ξου 'Εκκλησίας είναι καί νεώτερος καΙ πανουργότερος, δια του­
το τυγχάνει καΙ 1Τλέον ε1Τικίνδυνος.

Υ. Ένώσει.; αίρετικων σuμβοuλίωv

Π Ρ ο τ ε σ τ α ν τ ι κ α τ ο 1Τ Ι κ α σ υ μ β ο ό λ ι α. Τό
έχθρικόν 1Τρος την χριστιανικην 1Τίστιν 1Τνευμα της εξωτερικης έ­
νώσΕως των αίΡΕτικων έκ'ψράζουν έναργέστερον :τα προτεσταν;..
118 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟl' OIKonIENIΣM.Ol'

τικα Τ01ίLKα συμ~oύλια, τα όποϊα άποκαλουνται ύπό των Οίκου­

μενιστων «ΤΟ1tικα Συμ~oύλια ~EKKλησιων» (244). Όνομάζονται το­
πικα τα συμ~oύλια ταυτα, διότι άναφέρονται είς «έκκλησίας» αί­
ρέσεις η διαφόρων χωρων, η μιας έκάστης ή1tείρου, η έκτενους
περιοχης, η περιφερείας (245) . Τοιουτοτρόπως, ώς δρος συμμετοχης
είς τα τσπικα συμ~oύλια δεν τίθεται ή πίστις, άλλ~ ή κοινη γεω­
γραψl:κή εκτασις. Ή πίστις άρχίζει να έγ καταλε ί1tεται 1tλέον ώς
~άσις της έπιδιωκομένης «ένώσεως» καί, άντ' αύτης, ύπολογίζεται
ό χωρος! Είς τό μνημονευθεν «Τετράπλευρον του ΛάμπεΗ» αί ά­
παιτήσεις της πίσεως περιορίζονται είς τό έλάχιστον δυνατόν, ~ά­
σει της έχθρικης προς τήν πίστιν άρχης του μινιμαλισμου. Ένταυ­
θα, είς τα «τσπικα Συμ~oύλια», ή 1tορεία της μινιμαλιστικης άπι­
στίας των αίρετικων Kαταντ~ εις τήν παραθεώρησιν της 1tίστεως.
Εις το «Τετράπλευρον» ή άπιστία είναι συγκεκαλυμμένη πως. Έν­
ταUΘΑ ά1tοκαλύπτεται. Ή 1tίστις άποσιωπαται καΙ τα «Συμ~oύ ..
λια» προσδιορίζονται τοπικως. Ή οικουμενική ιδέα της ένώσεως
η ένότης των λεγομένων «Χριστιανων», δια της ά1tοσιωπήσεως
της πίστ'εως καΙ της ανευ ταύτης φιλικης συνεργασίας, ελα~ε πλέον
μορφήν κινήσεως έντος του αίρετικου δυτικου κόσμου.

«Τ Ο Δ ι ε θ ν ε ς •Ι ε Ρ α π ο σ τ ο λ ι κ ό ν Σ υ μ ~ ο ύ­
λ ι ο ν». Εις τήν έμφάνισιν της οικουμενιστικης κινήσεως συνέ­
~αλεν, έκτος των άνωτέρω, καΙ ό πρακτικός τομεύς των αίρετι­
κων «ίεραποστολων» (246). Οϊ έτερόδοξοι «ίεραπόστολοι», δρων­
τες μακραν των αίρετικων κέντρων της Εύρώπης καί άγωνιζόμε­
νοι κακοδόξως άνα τους ειδωλολατρικούς εισέτι η πολιτιστικως
ύποδεεστέρους λαούς, «ποιησαι ενα προσήλυτον»57S, η πολλούς,
άντελήφθησαν τήν άδυναμίαν των. Είδον εις τα πράγματα τήν ελ­
λειψιν ένότητος πίστεως του αίρετικου κόσμου, τήν άπουσίαν της
ένιαίας έκκλησιαστικης έκπροσωπήσεως αύτου εις τούς λαους καί
την ανυπαρξίαν της συντονισμένης «ίεραποστολικης» ένεργείας
των αίρετικων άνά τήν οΙκουμένην. "Έζησαν τήν άλληλομαχίαν
των έτεροδόξων «ίεραποστόλων», δια τήν έπικράτησιν έκάστου
τούτων έπί των προσηλύτων, καΙ τόν έκ ταύτης σκανδαλισμόν των
νεοφωτίστων των. Έ πΙ πλέον, λόγφ της διαιρέσεώς των, άντεμε­
τώπι:σαν άνεπιτυχως τας ίδιοτελεϊς ένεργείας των 1tολιτι κων έξου­
σιων, αί όποϊαι, εν τη ~oυλιμί\X των να έκμεταλλευθουν τούς άνα­
ναπτύκτους λαούς, έχρησιμοποίουν ώς μέσον καΙ αύτάς τας «ίε­
ραποστολάς» .
Οϊ έτερόδοξοι «ίερα1tόστολοι» ήσθάνθησαν εvτoνoν τήν άνάγ­

578. Μaτθ. ΚΎ', 15.

ο οικοrΜΕΝΙΣΜΟ.Σ 119

κην της Ενότητος του αίρετικου κόσμου, χάριν της έπιτυχίας του
λεΥομένου «ίεραποστολικου» εΡΥου αύτων .• Αλλα καΙ οδτοι, δ~
πως καί οί λοιποί Προτεστάνται, δεν έστράψησαν πρός την άλη­
θιVΗν Ενότητα της πίστεως καί την Ενωσιν των πάντων έν τη Όρ~
θοδόξ<t> Έκκλησίq:, δια της 6ρθης πίστεως, άλλα άλλαχου. Έπε~
θύμησαν την Ενότητα των αίρετικων δυνάμεων καΙ έπεζήτησαν
την έξωτερικην Ενωσιν αυτων. Τοιουτοτρόπως άνεψάνησαν τα λε~
Υόμενα «ίεραποστολικα» συνέδρια των αίρετικων, τα όποία άπό
του 1854 συΥκροτουνται είς διαφόρους ήπείρους. Είς αυτα μετέ­
χουν έκπρόσωποι έκ πολλων μερων της οίκουμένης(247). Είς τα
συνέδρια ταυτα συζητουνται θέματα «ίεραποστολης», άλλα καΙ
Ενότητος των καλουμένων «έκκλησιων» των Ετεροδόξων. Καρπός
δε της προσπαθείας ταύτης είναι ή ίδρυσις του «Διεθνους . Ι ερα­
ποστολικου Συμ'50υλίου» (ΔΙΣ) τό 1921 έν 'Αμερικη. τα μέλη του
Συμ'50υλίου τούτου «ησαν συμ'50ύλια καΙ οχι έκκλησίαι, ώς συμ­
'5αίνει με τό ΠΣΕ» (248), ητοι συμ'50ύλια προτεσταντικων αίρέσεων,
τα όποια ύψίστανται παμπληθη είς τόν κόσμον της Διαμαρτυρή­
σεως.

Τό πρωτον παΥκόσμιον «ίεραποστολικόν» Συνέδριον των Ετε­

ροδόξων συνηλθεν είς Έδιμ'50υΡΥον της Σκωτίας τό 1910(24~).
Πρόεδρος αυτου ώρίσθη δ 'Ι ωάννης Μόττ, δ όποιος, ώς είδομεν
(σ. 103), ύπηρξεν ό έμπνευστης καΙ 6ΡΥανωτης της προτεσταντι­
κης «Χριστιανικης Φοιτητικης ·Ομσσπονδίας». Τό Ετερόδοξον τουτο
Συνέδριον, είς τό δποιον «ησαν παρόντες οί κυριώτεροι των μετέ­
ΠΕιτα οίκουμενιστων», ήσχολήθη με «προ'5λήματα» «ίεραποστο­
λης», «χριστιανικης» έκπαιδεύσεως καΙ «έκκλησιαστικης» συνερ­
Υασίας. Τό τελευταίον «πρό'5λημα» έπεΥράψετο: «συνεΡΥασία καΙ
ή προαΥωΥη της Ενότητος». Έν τέλει κατηρτίσθη έπιτροπη ύπό
την ΠΡΟΒδρίαν του • Ιωάννου Μόττ, πρός συνέχ ισιν του εΡΥου του
ΣυνΒδρίου. «Ή Έπιτροπη αϋτη ύπηρξεν ή πρώτη παρομοίας φύ­
σεως κατα τόν Κ' αίωνα» καΙ είΡΥάσθη πρός σύμπηξιν Ενός μο­
νίμου σώματος. Οϋτω, προέκυψεν, ώς διάδοχος ταύτης" τό άνα~
φερθεν Δ Ι Σ (250) .
Τό «Διεθνες ·Ιεραποστολικόν Συμ'50ύλιον» συνεκάλεσε πλεί­
στας συνελεύσεις είς διάψορα μέρη του κόσμου, είς ΠαλαιστίVΗν
(·Ιερουσαλήμ) , Ίνδίας, Καναδαν, Γερμανίαν καΙ άλλαχου, αί δ­
ποίαι ήσχολήθησαν με σχετικα πρός τους σκοπους αυτου θέματα.
cH συνέλευσις έν Ταμπαράμ, Μαδρας των Ίνδιων (1938) συνεζή­
τησε, μεταξυ αλλων, έπί της ένvoίας της Έκκλησίας καί της Ενό­
τητος αυτης καΙ των σχέσεων της χριστιανικης θρησκείας πρός τα
&λλα θρησκεύματα (251). Είς την συνέλευσιν έν Χουίτμπυ, Όντάριο
120 Η ΑΙΡΕ]Ι] TOr OIKOrMENI]MOr

Καναδδ: (1947) έλήφθη άπόψασις «της άπο κοινοΟ έξυπηρετήσεως

τοΟ Ιεραποστολικου καθήκοντος», «συνεργασία έν όποταγπ»! Ή
ψράσις αϋτη κατέστη π,ερΙψημος δια τους έτεροδόξους «και το
μήννμα το προελθον έκ του συνεδρίου τούτου» (252). Εις την συνέ­
λευσιν έν Βίλλιγκεν της Γερμανίας (1952) «συνεζητήθησαν κυρίως
αί σχέσεις μεταξυ ίεραποστολης και οίκουμενισμου». Εις δε την
συνέλευσιν έν 'Άκκρα Άκιμότο Γκάνας (1957 ... ) άπεψασίσθη ή
ένσωμάτωσις του ΔΙ Σ εις το «Παγκόσμιον Συμ~oύλιoν Έκκλη­
σιων», ή όποία έπραγματοποιήθη το 1961 έν Ν. Δελχι των Ί νδιων.

Ή άνησυχία των αίρετικων «ίεραποστόλων», δια την διαίρεσιν

του προτεσταντικου κόσμου, ωθησεν αύτους προς την κακόδοξον
έξωτερικην ένότητα τούτου. Τοιουτοτρόπως, δια της ένωτικης κι­
νήσεως τοΟ τομέως των «ίεραποστολων», προστίθεται εις την έξω­
τερικην «ενωσιν» εν νέον στοιχείον, ητοι τα παγκόσμια συνέ'δρια,
καΙ δι' αύτων ή παγκοσμιότης. τα μνημονευθέντα τοπικα συμ­
~oύλια των αίρετικων «,έκκλησιων» δύνανται, πλέον, να ένσωμα­
τωθοΟν εις παγκόσμιόν τι συμ~oύλιoν καΙ τα τοπικα συνέδρια να
άναχθουν εις παγκόσμια έπίσης συνέδρια. Τό Δ Ι Σ, άσχοληθεν
με την συνεργασίαν καΙ την προαγωγην της ένότητος των αίρε­
τικων της Δύσεως καΙ άποδεχθεν ώς καθηκον την συνεργασίαν έν
τη ύποταγη, έπλησίασε το παραλλήλως προς αύτο πορευόμενον
ρευμα του οικουμενισμου και έν τέλει άπερραψήθη παρ' αύτου,
δια της έντάξεώς του είς το λεγόμενον «ΠαΥκόσμιον Συμ~oύλιoν
των Έκκλησιων». Παγκόσμιος «ίεραποστολικη» άναζήτησις της έ­
νότητος '1'00 αίρετικου κόσμου, καΙ ίδέα περΙ άδογματίστου έξωτε­
ρικης ένότητος αύτου, έκδηλουμένη ώς σχετικαΙ κινήσεις καΙ
άγγλικανικη θεωρία, συνεζεύχθη σαν καΙ παρήγαγον το νεώτερον
αίρετικόν τέρας, τον ΟΙκουμενισμόν.
'Όντως, οί ΟικουμενισταΙ παραδέχονται, δτι «ή ίεραποστολη
έKλαμ~άνεται ώς εν έκ των κυριωτέρων αιτίων, τα όποία παρή­
γαγον την Οίκουμενικην Κίνησιν» (~53). ΠολλοΙ μάλιστα τούτων,
δέχονται ώς γεγονος έμψανίσεως της οίκουμενικης κινήσεως την
σύγκλησιν τοΟ είρημένου «ίεραποστολικου» συνεδρίου του 1910(254).
Χαρακτηριστικον έν προκειμέν<{) είναι, δτι ό Πρόεδρος του συνε­
δρίου τούτου • Ιωάννης Μοττ ύπηρξεν ό είσηγητης των δρων «01.­
κουμενισμος» καΙ «οικουμενικός», προς όνομασίαν της νέας αίρέ­
σεως της οίκουμενικης κινήσεως (255) .
Ο οικοnΙΕΝΙΣΜΟΣ 121

VI. ·0 «Παγκόσμιος Σuvδεσμος»

Το 1907, τη ύ'Ποκινήσει δι'Πλωματων καΙ νομομαθων, εγένετο

εν Χάγη της Όλλανδίας διάσκεψις 'ΠρΟς αρσιν των αΙτίων του 'Πο­
λέμου καΙ ίδρυσιν διεθνους •Αρείου Πάγου. ΕΙς την διάσκεψιν ταύ­
την ύ'Πε€>λήΘη ύ'Πόμνημα 'ΠερΙ εΙρήνης ύ'Πο 'Άγγλων «Χριστιανων»,
«φίλων» της εΙρήνης, ύ'Πογραφεν καΙ ύ'Πο όμοΤδεατων των αλλων
χωρων της Εύρώ'Πης καΙ της •Αμερικης (256). Όλίγον αργότερον
ίδρύθη ό οργανισμος «των Συνεργαζομένων Συμ~oυλίων των 'F Κ­
κλησιων εν τη Βρεττανικη καΙ Γερμανικη Αύτοκρατορί\:< 'Προς
Προαγωγην Φιλ~Kων Σχέσεων μεταξυ των δύο Λαων.» (257). 00­
τος είχεν αντιστοίχους 'Πτέρυγας εν Άγγλί\:< καΙ Γερμανί\:< καί
εξέδιδε 'Περιοδικά, εν •Αγγλί\:< μεν το «6 ΕΙρηνο'Ποιος» (1911), εν
Γερμανί\:< δε το «ή Δρυς» (1913). Έν Άμερικη ύφίστατο 0:1r0 του
1908 το ·Ομοσ'ΠονδιακΟν Συμ~oύλιoν των «Έ'Κκλησιων», δια του
ό'Ποίου ανε1rτύχθησαν σχέσεις των 'Προαναφερθέντων μετα των εν
Άμερικη 'Προτεσταντικων «εκκλησιων». Πάντες οί μετέχοντες εΙς
τους ανωτέρω 'Προτεσταντικούς οργανισμους α'Πεφάσισαν το 1914
εν Λονδίν<tJ την σύγκλησιν ένος εύρυτέρου συνε'δρίου Προτεσταν­
των εν Κωνσταντί\:< της ·Eλ~ετίας. Κατα το εν Κωνσταντί\:< συνέ­
δριον, συνελθον το αύτο ετος 1914, α'Π'εφασίσθη ή ίδρυσις Συνδέ­
σμου, χωρίς να δοθΏ ή ονομασία καί καθορισθη ή διοργάνωσις
αύτου. Έ'Πειδή, λόγ<tJ της κηρύξεως του 'Πολέμου, τα συνέδριον
διελόθη μετα μίαν μόνον ή μέραν εργασίας, την 1ην Αύγούστου
1914, μετ' ολίγας ή μέρας, την 5ην Αύγούστου του αύτοΟ ετους, οί
δυνηθέντες σύνεδροι αύτου συVΗλθoν εν Λονδίν<tJ. 'Εκεϊ εδόθη εΙς
τον Σύνδεσμον ή ονομασία «ό Παγκόσμιος Σύνδεσμος των Έκ­
κλησιων 'Προς Προαγωγην ΔιεΘνους Φιλίας» καί εξελέγη ή διοί­
κησις αύτοΟ, ή Διεθνης Έ'Πιτρο'Πή, εχουσα καί εκτελεστικήν εξου­
σίαν. Ή Διεθνης Έ'Πιτρo'ΠTj το έ'Πόμενον ετος 1915 ηλλαξε την ονο­
μασίαν του Συνδέσμου εις «ό Παγκόσμιος Σύνδεσμος 'Προς Προα­
γωγην Διεθνους Φιλίας δια των Έκκλησιων» (257).
·Η μετονομασία αϋτη δεν είναι ασχετος 'Προς τους σκο'Πους καΙ
τον χαρακτηρα του Συνδέσμου. «... ό Σύνδεσμος ε'Πι:διώκει κατα
μέγα μέρος εξωεκκλησιαστικους σΚΟ1rούς, ητοι την δια διαφόρων
'Πνευματικων μέσων ε'Πικράτησιν της ειρήνης, της δικαιοσύνης, της
Ισότητος ... καί εν γένει τήν 'Προαγωγην της διεθνοΟς φιλίας καί την
α'Ποφυγην τοΟ 'Πολέμου δια της δι' εΙρηνικων μέσων ... εξετάσεως
καί λύσε<;.Uς των χωριζουσων τούς λαούς καΙ τα εθνη διαφορων'
ενδιαφέρεται δι' ώσαύτως δια την ε'Πίλυσιν 'Πολλων κοινωνικων
καΙ η,θικοθρησκευτικων ζητημάτων» (258). Ό Σύνδεσμος δεν α'Πο­
σκο'Πεϊ άμέσως είς την ενωσιν των «έκκλησιων», &λλα «τα μέΥΙ­
122 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

στα συμΘάλλεται καΙ τφός την έ'κκλησιαστικην ΊτροσέΥΥισιν ... Δία

τόν Σύνδεσμον ή ενωσις των Έκκλησιων δεν είναι αυτοσΚΟΊτός,
άλλα μέσον Ίτρός ειρήνευσιν του κόσμου. Ή κοινωνία καΙ συνερ­
Υασία των ~EKKλησιων είναι ή άΊταραίτητος ΊτροϋΊτόθεσις Ίτρός εΊτί­
τευξιν των ύΊτό του Συνδέσμου εΊτιδιωκομένων καΙ όλονεν ευρυ­
νομένων σΚΟΊτων αυτου» (258).
·0 άΥΥλικης εμΊτνεύσεως καΙ οϋτως εΙΊτεϊν Λονδίνειος ΠαΥκό­
σμιος Σύνδεσμος Ίτροσθέτει εις την ένωτικην ΊτροσΊτάθειαν των
Προτεσταντων της Δύσεως ~ν άκόμη στοιχεϊον, την κοσμικην άντί­
ληψιν ΊτερΙ «ένώσεως». Κατ' άρχάς, ονομάζεται «ΠαΥκόσμιος Σύν­
δεσμος των Έκκλησιων» καΙ κατόΊτιν μετονομάζεται εις «ΠαΥκό­
σμιον Σύνδεσμον». "Ως σΚΟΊτός αυτου όρίζεται ή διεθνης φιλία.
•Αλλ' εν~ εν άΡΧΏ ό σΚΟΊτός αοτος εθεωρεϊτο σΚΟΊτός του Συνδέ­
σμου των «εκκλησιων» κατόΊτιν εκλαμΘάνεται ώς σΚΟΊτός του Συν­
δέσμου, δια των «εκκ·λησιων», καΙ τέλος, δια της θρησκείας Υενι­
κως, κατα την άνάληψιν Ίτολλων εκ των καθηκόντων του ΠαΥΚΟ­
σμίου Συνεδέσμου ύΊτό του «ΠαΥκοσμίου Συνδέσμου Διεθνους Φι­
λίας δια της θρησκείας» (259). Ό Παγκόσμιος Σύνδεσμος άΊτΟ­
Θάλλει συν τ~ χρόν<{) τό εκκλησιαστικόν χρω μα, εν~ σΚΟΊτός αυ­
του είναι ό Ίτολιτικός καΙ κοσμικός σΚΟΊτός της διεθνους φιλίας καΙ
ένότητος, δια των «εκκλησιων», η της θρησκείας. 'Έντονος είναι
ενταυθα ή εντύΊτωσις, δτι τό Ίτνευμα των θεοκρατιων της Άνα­
τολης καΙ της ρωμα"ίκης κοσμοκρατορίας της Δύσεως άναΘιοϊ εις
την εν λόΥ<{) ένωτικην κίνησιν του Προτεσταντισμου. Δια της ένω­
τικης ταύτης κινήσεως ΕΊτι,διώκονται οί ΊταλαιοΙ Εκεϊνοι κοσμικοΙ
ένωτικοΙ σΚΟΊτοί, τους όΊτοίους καλουνται να ύΊτηρετήσουν αί «.εκ­
κλησίαι», δΊτως ΕΊτραττον τότε αί θρησκεϊαι. "Η Ίτολιτειοκρα­
τικη άντίληψις του ΊτεΊτλανημένου Ίτροτεσταντικου κόσμου εμφα­
νίζεται Εν Ίτροκειμέν<{) με νέαν μορφήν. Κατ' αυτήν, ΊτρέΊτει να ΕΊτΙ­
διωχθΏ ή Ίτολιτικη ειρήνευσις καΙ ένότης του κόσμου, διότι τουτο
είναι χριστιανικόν. Εις την Ίτολιτικην ένΟΊτοίησιν της άνθρωΊτότη­
τος εΊτιΘάλλεται να συμΘάλλουν αί «Εκκλησίαι» η θρησκεϊαι, χρη­
σιμΟΊτοιούμεναι οϋτως ώς μέσον, Ίτρός σΚΟΊτόν κοσμικόν.
Δια του Συνδέσμου τούτου, ώς σΚΟΊτός των «εκκλησιων» καΙ
θρησκειων όρίζεται ή εξυΊτηρέτησις «του κόσμου τούτου»579. ΚαΙ
ό μεν «ΠαΥκόσμιος Σύνδεσμος» .εν τέλει διελόθη, άλλα τό κοσμι­
κόν αυτου Ίτνευμα ώς Ίτρός τόν σΚΟΊτόν της ύΊτάρξεως των «εκ­
κλησιων» ΕΊτέζησεν εις την λεΥομένην Οίκουμενικην Κίνησιν η Οι­
κουμενισμόν, δστις Ίτροέκυψεν εκ του εν λόΥ<{) «Συνδέσμου». "Ον­
τως, Εκ του «ιΠαΥκοσμίου Συνδέσμου» Ίτροηλθεν ή λεΥομένη «ΠαΥ­

579. Ίω. L"I/, 36.

ο οικοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 123
----------------------------------------------
κόσμιος κίνησις Ζωης καΙ ΈΡΥασίας» (ΖΕ), δια της ό1tοίας έμφα­
νίζεται ή Οίκου'μενική Κίνησις καΙ άρχεται ή ίστορία ταύτης. «Είς
τα Συνέδρια του Συμ~oυλίoυ τούτου ... ερρίφθη ή ίδέα της συΥκλή­
σεως ένός ΠαΥχριστιανικου Συνεδρίου 1tρός συζήτησιν 1tρο~λη­
μάτων του 1tpaKTLKOD Χριστιανισμου, 01tEp καΙ ε1tραΥμαΤΟ1tοιήθη
τό 1925 έν Στοκχόλμη- Τοιουτοτρό1tως, ή κίνησις ΖΕ ωφειλε τας
άρχάς της είς τόν Π Σ» (260) .

VII. tH «Οίκοuμενικη Κίνησις» η «Οίκοuμενισμός»

<Η «Οίκουμενική Κίνησις» η Οικουμενισμός άνεφάνη όΡΥανου­

μένη τό 1920. 'Έκτοτε εκδηλουται είς δύο διαδοχικας φάσεις. Είς
τας δύο 1tαραλλήλους ένωτικας κινήσεις «Ζωης καΙ ΈΡΥασίας»
καΙ «Πίστεως καΙ Τάξεως» καΙ είς τό «Παγκόσμιον Συμ~oύλιoν των
Έκκλησιων». Αί δύο κινήσεις «Ζωης καΙ ΈΡΥασίας» καΙ «Πίστεως
καΙ Τάξεως» τό 1948 ήνώθησαν είς εν οίκουμενικόν ΟΡΥανον 1tay­
κοσμίων ~λέψεων, είς τό λεΥόμενον «ΠαΥκόσμιον· Συμ~oύλιoν των
Έκκλησιων». 'A1tQ του ετους έκείνου ό Οίκουμενισμός έΚ1tροσω­
1tElTat ύ1tό του Συμ~oυλίoυ τούτου, δια του ό1tοίου καΙ δρ~ άνά
τα εθνη, «1tλανων τήν οΙκουμένην»580.

<Η «Π α Υ κ ό σ μ ι ο ς κ ί ν η σ ι ς l ω η ς κ α Ι Έ Ρ Υ α­
σ ί α ς». Ή λεΥομένη «ΠαΥκόσμιος κίνησις Ζωης καΙ ΈΡΥασίας» η
«Κίνησις Ζωης καΙ ΈΡΥασίας» (ΖΕ), «όφείλει τας άρχάς της είς τόν
ΠΣ Διεθνους Φιλίας δια των Έκκλησιων, τήν ~EKKλησίαν της Σουη­
δίας καΙ τό ·Ομοσ1tονδιακόν Συμ~oύλιoν των Έκκλησιων της ~Αμε­
ρικης», δηλαδή εις τους Προτεστάντας. «Κύριος 1tαράΥων καΙ μο­
χλός δια τήν Υένεσιν καΙ τήν 1tεραιτέρω όΡΥάνωσιν της κινήσεως
ταύτης ύ1tηρξεν» ό Προτεστάντης «Άρχιε1tίσΚΟ1tος Ούψάλης της
Σουηδίας Ν. Σόδερμ1tλομ» (261), δ ό1tοίος μετέσχε καΙ εις τό 1tρωτον
1tPOTEOTaVTLKOV </Ιερα1tοστολικόν Συνέδριον» του' 1910(262). Ύ1tό
του Προτεστάντου τούτου, τό 1919 ερρίφθη ή ιδέα συΥκλήσεως ένός
1taYXptOTlaVLKOD συνεδρίου. Πρός τόν OK01tOV αύτόν συνεκλήΘη τό
1920 έν Γενεύη της Έλ~ετίας 1tPOKaTaPKTLKOV συνέδριον της κινή­
σεως Ζωης κα i ΈΡΥασίας (Ι Ε). Εις τό Συνέδρ ιον 1tαρευρέθησαν
μόνον Προτεστάνται άντι1tρόσω1tΟΙ, οί ό1tοίοι ά1tεφάσισαν, μεταξυ
άλλων, καΙ τα άκόλουθα. Ώνόμασαν τό αίρετικόν Συνέδριόν των,
~ΓενΙKόν Συνέδριον της Έκκλησίας του Χριστου 1tEpl Ζωης καί
~Eρyασίας», όνομασία, ή ό1tοία τό έ1tόμενον ετος άντικατεστάθη,
δια της, «Γενικόν Χριστιανικόν Συνέδριον 1tEpl Ζωης καΙ ΈΡΥα­

&80. 'Απ. ι6', 9.

124 Η ΑΙΡΕ.ΣΙ.Σ TOr OIKOIMENI.ΣMOr

σίας». Άτι:εφασίσθη ή ίδρυσις τριων τμημάτων της κινήσεως ΖΕι

ητοι έν Άμερικη, έν Εύρώτι:η καΙ έν τη Βρεττανικη αύτοκρατορί\χ.
Έτι:ι τι:λέον, συνεστήθη έτι:ιτροτι:ή, ύτι:ο την όνομασίαν «ή Διοργανω­
τικη Έτι:ιτροτι:ή», δια την συνέχισιν του εργου της κινήσεως καί
την τι:ροετοιμασίαν ένος τι:αγκοσμίου συνεδρίου (263). Τοιουτοτρό­
τι:ως, το ετος 1920 ή «Οικουμ:ενικη Κίνησις» ελα~εν ύτι:όστασιν, ώς
τι:ροτεσταντικη ένωτικη κίνησις.
Ποιος ητο ό σκοτι:ος της αίρετικης κινήσεως ΖωηςκαΙ Έργα­
σίας; "Η κίνησις αϋτη είχε σκοτι:ον «την συνεργασίαν των Χριστια­
νικων Έκκλησιων έτι:ι των θρησκευτικων, ηθικων, κοινωνικωνι εκ­
τι:α~δευΤΙKωνι ~ιoμηxανΙKων, διεθνων και της ιδίας φύσεως άλλων
τι:ρo~λημάτων». Άτι:ώτερον σκοτι:ον της συνεργασίας ταύτης ή κί­
νησις έθετε την «τι:εριστολην του κακου έν Τ<{) κόσμ<t> καΙ την κυρι­
αρχίαν του τι:νεύματος της άγάτι:ης έντός του Χριστιανισμου» (264).
Πρoέ:~αλενι ομως, ή κίνησις καΙ ετερον σκοτι:όν, ητοι «την δια της
συνεργασίας ταύτης τι:ροετοιμασίαν του καταλλήλου έδάφους δια
τας έτι:αφας των Έκκλησιων έτι:Ι δογματικου έτι:ιτι:έδου καΙ την μελ­
λοντικην ενωσιν αύτων». Χάριν δε τούτου, «συστηματικως ά'Πεφεύ­
γετο ή συζήτησις δογματικης φύσεως ζητημάτων» (285) ! Οί σκοτι:οΙ
οδτοι της κινήσεως ΖΕ κλιμακώνονται, συμφώνως τι:ρος οικουμε­
νιστικης άντιλήψεως σειραν τι:ροτεραιότητος. Δηλαδη τι:ροτάσσον­
ται οί καθαρως κοσμικοί σκοτι:οι καΙ άκολουθουν οί άλλοι, ώς
έξης: Συνεργασία τι:ρος λύσιν των τι:ρo~λημάτων του κόσμου
καΙ της τι:εριστολης του κακου έν αύτ<{) , ώς το νοουν οί αίρετικοί'
κυριαρχία του τι:νεύματος της «άγάτι:ης», ώς την ΆVτιλαμ~άνOνται
οί έτερόδοξοι, έντος του λεγομένου «Χριστιανισμου»' ένότης των
όνομαζομένων «έκκλησιων», δια συνεργασίας έτι:Ι τι:ρακτικου τι:ε­
δίου' δημιουργία καταλλήλου έδάφους, δι' έτι:αφας έτι:Ι δογματι­
κου έΤΙ:Ι1ίεδου' καί, τέλος, δογματικη «ενωσις» των «έκκλησιων».
"Η κίνηΡ'ις ΖΕ έτι:ιδιώκει έξωεκκλησιαστικους σκοτι:ούς, 01Ίως
καΙ ό «Πογκόσμιος Σύνδεσμος» (ιδε άνωτέρω σ. 121), την ένότη­
τα του τι:ρακτικου «Χριστιανισμου», την ύτι:οστηριχ:θεισαν έντος
του τι:ροτεσταντικου κόσμου (ιδε άνωτέρω σ. 99) καΙ την δογμα­
τικην ενωσιν, ώς άτι:ώτατον σ κοτι:όν, δηλαδή, άνέ'Φικτον. Τό ~ασΙKό\
εις την κίνησιν ταύτην των Διαμαρτυρομένων δεν είναι ή αλήθεια
της όρθοδόξου χριστιανικης τι:ίστεως και ή ένότης της τι:ίστεως,
ώς έτι:ι~άλλει ό θειος νόμος::>81, άλλα ή ύτι:ηρεσία «του κόσμου τού­
του»582 καΙ ή κοσμικη ένότης. CH χριστιανικη τι:ίστις καΙ έτι:ιδίωξις
της ένότητοςτης τι:ίστεως οχι μόνον τάσσονται τελευταιαι, άλλα
καΙ άτι:οφεύγονται. τουτο δηλοϊ ή συστηματικη άτι:οφυγη της συ­

581. 'Εφ. a', 13. 582. Ίω. tζ', 16.

ο OlκοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 125

ζητήσ'εως δογματικης ψόσεως ζητημάτων, δια της μεθόδου της ά~

ναΙ;ολης ταότης είς εϋθετον χρόνον! τουτο φανερώνει, εΊτίσης, Τι
εΊτιδίωξις να κυριαρχήσο εVΤOς του λεγομένου «Χριστιανισμου» ΤΟ
Ίτνευμα της άγάη:ης, νοουμένης ώς συνεργασίας, μακραν δoγμα~
τικων διαφερόντων καΙ συζητήσεων Ίτίστεως. ·Η κίνησις Ζε ύττo~
στηρίζει ηδη την άδογμάτιστον άγάη:ην, η την κεχωρισμένην της
, ')1 1 _ " C' , - ,
Ίτιστεως αγαη:ην, χαριν της συνεργασιας, Ίτρος υη:ηρεσιαν του κο­

σμou. Οϋτω κηρύσσεται ή εκτος της Έκκλησίας κειμένη άγάΊτη,

ή διεζευγμένη άττο της άληθείας κοσμικη άγάη:η. ·0 OίKoυμενι~
σμος υίοθετει την άγάη:ην του κόσμου καΙ δια(9άλλει την χριστια­
νικην Ίτίστιν. Έν τελεuταίc;,x άναλ6σει, κατά την κακόδοξον οίκου­
μενικην αΊτΟψιν, ή κοσμικη άγάΊτη ένώνει τον «Χριστιανισμον» καΙ
ώφελει την ανθρωΊτότητα, ή δε χριστιανικη Ίτίστιςδιαιρει καΙ (9λά­
Ίττει!

~εΊτl των άνωτέρω ΊτεΊτλανημένων οίκουμενιστικων κατευθ6ν­

σεων, είργάσθησαν τά δ60 συνέδρια της κινήσεως Ζε, τα δΊτοια
συνεκλήΗησαν μέχρι του 1937. «ΤΟ Α ι Παγκόσμιον Συνέδριον Ζε
συνεκλήθη εν Στοκχόλμη» της Σουηδίας το 1925, άφου ΊτΡoΊταρε­
σκευάσθη ύΊτΟ της είρημένης «Διοργανωτικης ΈΊττροη:ης», άλλά
καΙ της όργανώσεως ύΊτΟ το ονομα, «Συνέδριον εΊτΙ της Χριστια­
νικης Πολιτικης, των ΟΙκονομικων καΙ Πολιτικονομίας» ( Ι) (κο­
πεκ), εν Άγγλίc;,x(266). ΤΟ Συνέδριον τουτο της Στοκχόλμης «ύ­
η:ηρξε το Ίτρωτον συνέδριον τοια6της μορφης είς την • Ι στορίαν
της Έκκλησίας καΙ έδωκε το ΊτρότυΊτον δια τά αλλα συνέδρια Ίτα­
ρομοίας φ6σεως» (267) είς το Συνέδριον Ίτροσηλθεν δλόκληρος
σχεδον δ «χριστιανικ6ς» κόσμος, «εκτος της ΡΚαθολικης Έκ­
κλησίας» (268). «Ή ψυχη του συνεδρίου τ06του ύη:ηρξεν δ άρχιε­
ΊτίσΚΟΊτος ουψάλης Σόδερ μΊτλο μ» (269), δ δΊτοιος εξελέγη καΙ Ίτρό­
εδρος της συσταθείσης Συνεχιστικης ΈΊτΙΤΡoΊτης του. εργου του
Συνεδρίου (270). «Οϊ εν τt;> συνεδρίct> ΊταρόVΤες αVΤΙΊτρόσωΊτOΙ εχω­
ρίσθησαν είς Ίτέντε δμίλους Ίτρος συζήτησιν των ΊτέVΤε τελευταίων
σημείων του καταλόγου θεμάτων» αυτου (271). Έν τέλει το Συνέ­
δριον εξέδωκε διάγγελμα.
Αί συζητήσεις του Συνεδρίου «άΊτέ(9λεΊτον είς την συνεργασίαν
των Έκκλησιων εΊτΙ του ττρακτικου εΊτΙΊτέδου, την διαμόρφωσιν
ένος όργάνου της χριστιανικης συνειδήσεως εν τt;> μέσct> των ίδεο­
λογικων ρευμάτων καΙ άναταραχων των χρόνων εκείνων, καΙ είς
την λ6σιν των άΊτασxoλ06vτων την άνθρω1tότητα ττρο(9λημάτων
δια της εφαρμογης των Χριστιανικων άρχων» (272). Δηλαδη το
Συνέδριον άΊτεσκό1tει, είς την ύη:ηρεσίαν του κόσμου ύ1tο του Χρι­
στιανισμου, διά της λ6σεως των Ίτρο(9λη μάτων της ανθρωΊτότητος,
126 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OlKonIENIlJMor

~άσει των χριστιανικων αρχων, πλην της πίστεως· εΙς την συνερ~
γασίαν αίρέσεων καΙ Όρθοδόξων Έκκλησιων επί πρακτικων ζη­
τημάτων, ερήμην της πίστεως· καί είς την σύστασιν ένός όργανι­
σμου, οίκουμενικου χαρακτηρος καΙ απηχήσεως, ό δποίος θα είναι
εν τφ Kόσμ~ φορευς καΙ κηρυξ της «χριστιανικης» απόψεως, απου­
σίς,χ της όρθοδόξου πίστεως. Έ πομένως, σκοπός του Συνεδρίου
ητο ή σύστασις μιας οίκουμενικης όργανώσεως, πρακτικης συνερ­
γασίας καί κοσμικου σκοπου. Ό κοσμικός προσανατολισμός του
Συνεδρίου εξεδηλώθη καΙ εΙς την ύποστηριχθείσαν εwοιαν περί
«της ~ασιλείας του θεου έπί της γης». >Ενφ οί Γερμανοί ίδίως
σύνεδροι εδιδον εΙς την ~ασιλείαν του θεου εσχατολογικην σημα­
σίαν, «οϊ των Άγγλοσαξωνικων χωρων, κατευθυνόμενοι από την
>Αμερικανικην θεωρίαν του κοινωνικου εύαγγελίου (social gospel),
εταύτιζον την ~ασιλείαν ταύτην πρός τα επι γης σχήματα του Χρι­
στιανικου κοινωνισμου καΙ της Χριστιανικης ήθικης» (273)! Συναφη
δε ησαν καΙ τα πρός συζήτησιν θέματα του Συνεδρίου, ώς τα α­
κόλουθα: «cH Έκκλησία καί τα οίκονομικα καΙ ~ιoμηxανΙKα προ­
~λήματα». «"Η Έκκλησία καΙ τα κοινωνικα καί ήθικα πρo~λTlμα­
τα». «"Η Έκκλησία καΙ αί διεθνείς σχέσεις» (274). θέματα δηλαδή,
τα όποία θα ήδύνατο να συζητήση οίοσδήποτε κοινωνικων διαφε­
ρόντων κοσμικός όργανισμός.

Ί διαιτέραν σημασίαν εχει ενταυθα τό οίκουμενικόν 11 οίκου­

μενιστικόν ί:δεωδες του Συνεδρίου, τό δποϊον δι:ελαλήθη παρ' αύ­
του, δια του διαγγέλματός του. «ΤΟ οΙκουμενικόν ίδεωδες τίθεται
δια μιας προτάσεως ώς έξης: •Ό κάθε άνθρωπος εν απoλύτ~
αφοσιώσει προς την ~δίαν αύτου >Εκκλησίαν ας επιζητfi να εχη
μίαν μερίδα εν τη εύρυτέρς,χ ταύτη κοινωνίς,χ καΙ συνεργασίς,χ των
Χρl:στιανικων Έκκλησιων, των δποίων το Συνέδριον τουτο είναι
. ,f
μία ύπόσχεσις καΙ μία ασφάλεια>>> (275). Τό αίρετικόν, λοιπόν, Συνέ­
Ι
δριον της Στοκχόλμης πρoε~λήθη εΙς τον κόσμον ώς ύ1tόσχε σ ις
των «εκκλησιων» να συνεργασθουν, προς δημιουργίαν μιας άλ­
λης κοινωνίας, κειμένης ύπεράνω των «εκκλησιων» καΙ έπομένως
διαφόρου της Όρθοδόξου Έκκλησίας. 'Ήγουν μιας κοινωνίας
ανθρώπων, ήνωμένων καί συνεργαζομένων εν «άΥάπη», χάριν του
κόσμου, καί οχι διηρημένων, λόγ~ των δογματικων των διαφο
ρων καί αγωνιζομένων ύπερ της 1tίστεώς των εΙς τον θεόν! οι
δε άνθρωποι καλουνται ναενταχθουν είς την νέαν καΙ εύρυτέραν
ταύτη ν κοινωνίαν καΙ συνεργασίαν, εν απoλύτ~ αφοσιώσει 1tρός
την Ιδίαν αυτων «εκκλησίαν». Είναι δυνατον οοτοι, είτε αίρετικοΙ
είτε Όρθόδοξοι, να συνυ1tάρχουν εντος του οΙκουμενικου όργανι­
σμου, ό δ1tοϊος προκύπτει ηδη δια του Συνεδρίου, καΙ συγχρόνως
. ι

Ι
ι,
ο οικοrΜΕΝΙΣtΙΟΣ 127

να ύφίστανται ώς αφωσιωμένα μέλη των «έκκλησιων» των. Ή ά­

'ΠΟψις αϋτη α1tοτελεϊ άλλην εκδοσιν της αΥγλικανικης κακοδο­
ξίας της 'Περιεκτικότητος (ίδε ανωτέρω σ. 110) καΙ της όμοίας μασ­
σωνικης τακτικης (ίδε ανωτέρω σ. 95).
Δια του διαγγέλματος, ανεγνωρίσθη 'Παρα των συνέδρων Τι
ανάγκη της οίκουμενιστικης «'δια1tαιδαγωγήσεως των ατό'μων καΙ
των Έκκλησιων <δια μελέτης, συνεδρίου καΙ 'Πρ οσευ χης'» (276).
Έφαρμογήν δε της κακοδόξου ταύτης κατευθύνσεως, άλλα καΙ
αρχήν της ώς ανω νέας, οίκουμενικης κοινωνίας, α1tετέλεσεν αύτό
τουτο τό Συνέδριον της Στοκχόλμης(277). Έντός δηλαδή του συνε­
δρίου, οί μετέχοντες αύτου, έΚ1tρόσω1tοι 'Ποικίλων αίρέσεων καΙ
κατα τό1tους Όρθοδόξων 'Εκκλησιων, έμελέτησαν καΙ 'Προσηυ­
χήθησαν, ώς να α1tετέλουν εν οικouμενικόν σωμα. Έμελέτησαν
συνεδριάζοντες θέματα οικουμενιστικου διαφέροντος καΙ αντιλή­
ψεως, συμ1tροσηυχή:θησαν καΙ εζησαν φιλικως, ώς μία κοινωνία,
'Παρα τας δογματικάς των διαφορας καΙ την αντίθετον 'Πίστιν! Οί
σύνεδροι «εσχον τήν εύκαιρίαν νασυμμετάσχωσιν εις φιλικας συγ­
κεντρώσεις, να έ1tισκεψθωσι τα αξιοθέατα της 'Πόλεως καΙ να συμ­
'Προσευχηθωσι μετ' άλλων, 'Παριστάμενοι εις ακολουθίας άλλων
Έκκλησιων η 'Ομολογιων»! (278). '0 συναγελασμός οοτος όρθο­
δόξων καΙ έτεραδόξων έγίνετο δια 'Πρώτην φορό:ν καΙ α1tετέλει
καινοτομίαν εις τας μεταξυ αύτωνσχέσεις. «Οί έΚ1tρόσω1tΟΙ των
Έ κκλησιων δια 'Πρώτην φοραν συνήρχοντο cX1tQ κοινου δια μελέ­
την, συζήτησιν καΙ 'Προσευχήν». Δι' αύτου τοΟάθέσμου τρό1tου,
«αί Έκκλησίαι 'Πλέον έλάμ~ανoν», κατα τους οίκουμενιστάς, «τήν
εύθύνην της Οίκουμενικης Κινήσεως» (279). 'Έκτοτε, Τι 'Προσ1tάθεια
της οίκουμενικης δια1tαιδαγωγήσεως «των ατόμων καί των Έκ­
κλησιων», «·δια μελέτης, συνεδρίου καΙ 'Προσευχης», άνα1tτύσσεται
'Παρα του Οίκουμενισμου εις 'Παγκόσμιον κλίμακα, έκτός καΙ Εν­
τός των «έκκλησιων». τουΤΟΕ1tιχειρείται καΙ δι' άλλων μεν 'Παρα­
γόντων, αλλα και δι' αυτων των «,Εκκλησιων», οσον είναι δυνατόν.

«ΤΟ Β' Παγκόσμιον συνέδριον της κινήσεως ΙΕ συνηλθεν έν

Όξφόρδη της' Αγγλίας» το 1937. Δια τούτου, έφάνη έτι 'Πλέον ό
κοσμικος χαρακτήρ του Οίκουμενισμου. Το Συνέ'δριον έφερε τόν
γενικον τίτλον «Συνέδριον E1tL της Έκκλησίας, της Κοινωνίας καΙ
της Πολιτείας» καΙ συνεζήτησεν ανάλογα θέματα. <'Ο'Πως πχ. το
θέμα, «Τι Έκκλησία, το εθνος καΙ τό κράτος Εν τfi σχέσει αύτων
'Προς τήν οικονομικήν τάξιν»! ΣυνεζητήθησανΕ'Πίσης θέματα, ΑVα­
φερόμενα είς τόν θεσμόν της Έκκλησίας καΙ τήν Ίεραν Παράδο­
σιν Αύτης. υΟ'Πως ΤΟ 'θέμα, «τα ηθη, έθιμα καΙ αί παραδόσεις, αί­
τινες διεμορφώθησαν κατα την ροην των χρόνων», καΙ το θέμα,
128 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

«ή Οικουμενικη Έκκλησία καΙ ή διεθνης τάξις». Εις το εκδοθεν

διάγγελμα του Συνεδρίουεκυριάρχει ή άνθρωπιστικη ιδέα της ίε­
ρότητος του άνθρώπου ώς άνθρώπου, καθώς καΙ τό πνευμα της «ά­
γάπης», διά του όποίου δέον ό Χριστιανός νά άvrιμετωπίζη τά διά­
φορα προ(hλήματα της καθημερινης του ζωης εν τ<{') κόσμcp (28(}).
Τό Συνέδριον τουτο, πρΙν διαλυθΏ, άπεφάσισε την συνένωσιν της
κινήσεως Ζωης καΙ Έργασίας μετά της κινήσεως Πίστεως καΙ Τά­
ξεως εις ενα οικουμενιστικον όργανισμόν, τό Παγκόσμιον Συμ(hού­
λιον των Έκκλησιων(281).

CH ΠΡOτεσΤΑVΤΙKη «παγκόσμιος κίνησις Ζωης καΙ Έργασίας»

(ΖΕ) ύπηρξεν εκδήλωσις του «πραKτt'KOυ Χριστιανισμου» των Δια­
μαρτυρομένων(282). 'i'Ητο πρακτικης κατευθύνσεως καΙ άπετέλεσε
μέρος «του μεγάλου ρεύματος του Οίκουμενισμου» (282), επι πρα­
κτικου πεδίου. 'Έφερε μεν ονομα χριστιανικόν, άλλ' είχε περιε­
χόμενον κοσμικόν. Ή δρασις της κινήσεως ταύτης δύναται νά
χαρακτηρισθΏ, ώς «χριστιανικη» ζωη άνευ χριστιανικης πίστεως!
'Ήτοι πρακτικη δραστηριότης άνευ πίστεως, συνεργασία άνευ
πίστεως, «άγάπη» άνευ πίστεως, ένότης άνευ πίστεως, (hοή­
θεια πρός τόν κόσμον μακράν της όρθης πίστεως είς τον
θεόν. πρωτον ταυτα καΙ επειτα ή χριστιανικη πίστις. Πάντα
ταυτα, δεν άποτελουν καρπόν της χριστιανικης πίστεως, άλλά,
ΤOύνΑVΤίOν, ή πίστις θά προέλθη ώς οψψος καρπός πάντων τού­
των! Ή Έκκλησία του θεου (hασίζεται επι της όρθοδόξου πίστεως.
CH οίκουμενιστικη κίνησις ΖΕ δεν (hασίζεται επ' αύτης, άλλά επι­
διώκει νά καλυφΘΏ διά της χριστιανικης πίστεως καΙ νά εμφανι­
σθΏ ώς χριστιανική, εν<{') είναι κοσμική. 'Έχει μεν προγραμματίσει
ενασχόλησιν με τά χριστιανικά δόγματα, άλλά εν τέλει, δίκην ε­
πικαλύμματος καΙ προσωπείου της εξωχριστιανικης κεφαλης αύ­
της. "Η άληθης χριστιανικη ζωη άρχεται άπό της όρθης χριστιανι­
κης πίστεως. Ή εν λόγcp κίνησις άρχεται εκ της συστηματικης
άποφυγης των συζητήσεων επι ζητημάτων πίστεως! ., Αλλο εί­
ναι ό Χριστιανισμός καΙ άλλο ό Οικουμενισμός. "Ο Χριστιανισμός
είναι ή άληΘης καΙ άποκεκαλυμμένη θρησκεία του θεου. "Ο Οί­
κουμενισμός είναι ό άντίθεος κόσμος, ό εξεγειρόμενος εναντίον
του Χριστιανισμου, ύπό την κάλυψιν χριστιανικων όνομάτων καΙ
εντυπώσεων!

"Η «Π α γ κ ό σ μ ι ο ς κ ί ν η σ ι ς Π ί σ τ ε ω ς κ α 1
Τ ά ξ ε ω ς». "Η «Παγκόσμιος κίνησις Πίστεως καΙ Τάξεως»,
δηλαδη Διοικήσεως, προηλθεν εξ Άμερικης καΙ (hασίζεται επί της
άγγλικανικης θεωρίας περί «ένώσεως» του «Τετραπλεύρου του
ο ΟΙΚΟΙ:ΜΕΝΙΣlrIΟΣ 129

Λάμ1tεθ» (283). Εις τήν Υενικήν συνέλευσιν των Έ,.nσκο1tιανων Προ­

τεσταντων των Ήνωμένων Πολιτειων Άμερικης, του ετους 1910,
εΥένετο 1tρότασις, «ο1tως όρισθη μία Μικτή Έ1tιτρο1tή 1tρος σόΥ­
κλησιν ένος Συνεδρίου δια τήν μελέτην των 1tροt;λημάτων (ζητη­
μάτων), των άmομένων της Πίστεως καΙ της Τάξεως καΙ 01tως
Ci1taaal αί ΧριστιανικαΙ ΌμολΟΥίαι εφ' ολου του κόσμου, αίτινες
όμολΟΥουσιν τον Κόριον ήμων • Ι ησουν Χριστον ώς θεον καΙ Σω­
τηρα, κληθωσι να συνεΡΥασθωσι (ένωθωσι)>> μετ' αύτων, «δια την
1tροετοιμασίαν καΙ κλησιν ένος τοιοότου Συνεδρίου» (284). Ή 1tρό­
τασις ενεκρίθη καΙ ώρίσθη άμέσως ή σχετική Έ1tιτρο1tή, ή ό1tοία
είΡΥάσθη, δια τήν σόΥκλησιν του 1tροταθέντος συνεδρίου κατα το
ετος 1920 (285) .
•Αφορμήν, δια τήν εναρξιν των 1tροτεσταντικων 1tροσ1tαθειων
είς τον οίκουμενιστικον τομέα «Πίστεως καΙ Τάξεως» (ΠΤ), ε­
δωσαν, εκτος των Έ1τισΚΟ1tιανων της Άμερικης, καΙ αλλαι σχε­
τικαΙ 1tρωτο~ουλίαι των Διαμαρτυρομένων. Προ 1tάντων, ομως,
συνετέλεσαν είς τουτο τα συνέδρια του Λάμ1tεθ του ΆΥΥλικανι­
σμου. Έκ τ06των εξέχουσαν θέσιν, δια τήν οίκουμενιστικήν κίνη­
σιν, κατέχουν τα Γ' (1888) καΙ ΣΤ' (1920) συνέδρια, εκ των ό­
1tοίων 'Προηλ!θε το Υνωστον «Τετρά1tλευρον του Λάμ1tεθ» (ιδέ ά­
νωτέρω σ. 107-108). Ή εκκλησις του ΣΤ' συνεδρίου του Λάμ1tεθ
1tρος ενωσιν των «έκκλησιων», εις τήν ό'Ποίαν συμ1tεριελήφθη το
«Τετρά1tλευρον», κατέστη 1tερίφημος, δια τον 1tροτεσταντικον κό­
σμον καΙ «θεωρεϊται εν εκ των σ1tουδαιοτέρων εΥΥράφων οίκουμενι­
κου χαρακτηρος» (286). Μεταξύ 'δέ εκείνων, οί δ1tοϊοι ε1tρωτοστά­
τη σαν, δια την εμφάνισιν καΙ άνά1tτυξιν της εν λόy~ κακοδόξου
κινήσεως ΠΤ, ητο καΙ ό εν Άμερικη Προτεστάντης «ε1tίσκο1tΟΡ,
της Έ1tισΚΟ1tιανης «εκκλησίας» Κάρολος Μ1tρέντ(287) , ό ό1tοϊος
μετέσχε καΙ εις το ά1tοκληθέν «ΠαΥκόσμιον Ίερα1tοστολικον Συ­
νέδριον» του 1910 των Διαμαρτυρομένων (288) .
«Ή Προκαταρκτική Συνέλευσις του ΠαΥχριστιανικου Συνε­
δρίου ΠΤ συνηλθεν εν Γενεότι» της Έλt;ετίας το 1920(289), ύ1tο την
1tροεδρίαν του μνη μονευθέντος Πρoτεστάvτoυ Μ1tρέντ (290). Εις την
έτερόδοξον ταότην Συνέλευσιν ε1tροτάθησαν μεταξύ αλλων καΙ
τα άκόλουθα: <Η εΥκαθίδρυσις «άληθως φιλικης συνεννοήσεως
μεταξύ των διαφόρων χριστιανικων όμάδων E1tl τη t;άσει του ύψί­
στου νόμου, τον ό1tοϊον εδωκεν εις ήμας ό Κόριος ήμων, του νό­
μου της άΥά1tης». <Η δημιουΡΥία «κοινωνίας των Έκκλησιων κα­
τα τον τρό1tον της κοινωνίας των εθνων, ητις θα 1tρολ'ειάνη τον τε­
λικον aK01tOV της εν 1tίστει καΙ διοικήσει ενώσεως αύτων». Ή κα­
τά1tαυσις «του 1tροσηλυτισμου μεταξύ των διαφόρων XριστΙΑVΙKων
130 Η ΑΙΡΚΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

Έκκλησιων», καΙ ή σύναψις «άμoι~αίας συνεννοήσεως ώς τφός

τάς ... ίεραποστολας» «μεταξυ των μη Χριστιανων». «Ή άλληλεγγύη
μεταξυ των Χριστιανικων Έκκλησιων». Ή έπικοινωνία καΙ συνερ­
γασία «των Έκκλησιων πρός 6ποστήριξιν των χριστιανικων άρ­
χων κυρίως έναντίον παντός συστήματος καταπολεμουντος ταύ­
τας». "Η άνάγκη, χάριν της ένώσεως, «να έκλείψωσι πρωτον ή α­
γνοια, ή έχθρότης καΙ ό έγωισμός». ·Η άμoι~αία γνωσις καΙ σπουδη
«των Έκκλησιων». Ή «έν είρηνικ<{? πνεύματι έξέτα:σις των δογμα­
τικων διαφορων». Πάντα δε ταυτα, χάριν του τελικου σκοπου του
Συνεδρίου, ό όποιος ητο ή ενωσις «των έκκλησιων έν πίστει καΙ έν
διοικήσει» (291).
ΈπΙ τούτοις, έπροτάθησαν καΙ τα έπόμενα: Ή όργάνωσις της
κοινωνίας των «έκκλησιων» να άπo~λέΠl1 είς την πραγματοποίη­
σιν των άνωτέρω. Δια τουτο πρέπει να συγκροτηθΏ ώς έξης: «Να
καθορισθΏ μόνιμος κεντρικη έπιτροπη της κοινωνίας των Έκκλη­
σιων, προς έπιδίωξιν του άνωτέρω σκοπου». «Να όρισθωσι διά­
φοροι έπιτροπαΙ έν έκάστη ~EKKλησίςx», ή όποία να άντιπροσωπεύ­
εται «έν τη κοινωνίςχ των Έκκλησιων προς συνεννόησιν καΙ συνερ­
γασίαν μετα της κεντρικης έπιτροπης». «Να ίδρυθΏ εί'δικόν δημο­
σιογραφικον οργανον της κοινωνίας των Έκκλησιων». «Να συγ­
κροτηθωσι, χάριν των άνωτέρω σκοπων, διάφορα συνέδρια, των
όποίων ό χρόνος καΙ ό τόπος να καθορίζηται 6πο της κεντρικης
έπιτροπης της κοινωνίας των Έκκλησιων». ΚαΙ τέλος, «να όρισθΏ
άπο τοΟδε ό τόπος καΙ ό χρόνος του πρώτου Παγχριστιανικου
Συνεδρίου». «ΤΟ συνέδριον έξέλεξε την Συνεχιστικην ΈΠΙΤΡΟΠ11V»,
ή όποία «ωφειλε να άσχοληΗΏ με την έξέτασιν των έξης θεμάτων:
περΙ Έκκλησίας καΙ της φύσεως της Ήνωμένης Έκκλησίας καΙ
της θέσεως της Bί~λoυ καΙ του Συμ~όλoυ δια την ενωσιν» (292).
Ή έν λόγ~ προτεσταντικη κίνησις Πίστεως καΙ Τάξεως (ΠΤ)
«.ένδιεφέρετο δια ζητήματα δογματικά». Είχε δε σκοπον «την ά­
νεύρεσιν των κοινων σημείων καΙ των διαφορων μεταξυ των Έκ­
κλησιων καΙ την προετοιμασίαν του καταλλήλου έδάφους δια την
μελλοντικην ενωσιν αύτων έν τΏ πίστει» (293). "Όπως είς την Ki­
νησιν ΖΕ, οϋτω καΙ ένταυθα, ή ενωσις των «έκκλησιων» έν πίστει
τοπσθετειται ώς τελικος σκοπος της ένωτικης προσπαθείας. Ώς
προσεχης δε σκοπός, προτείνεται, ώς είδομεν, ή συνένωσις τούτων
είς ενα παγκόσμιον όργανισμόν, είς την «κοινωνίαν των Έκκλη­
σιων», κατα το κοσμικον πρότυπον της νεοσυσταθείσης τότε Κοι­
νωνίας των ~Eιθνων. ·0 τελευταιος οδτος σκοπος δεν συνέ~αλεν ά­
πλως είς την προετοιμασίαν του έδάφους, δια την μελλοντικην
ενωσιν των «έKKλησιων~ έν ττίστει, ώς άπήτει δ τελικός σκοττος
ο ΟΙΚΟfΜΕΝΙ.Σl\lΟΣ ·.131

της κινήσεως, άλλ' άrrετέλει καί οδτος ενωσιν. Ή προταθείσα «κοι­

νωνία των Έκκλησιων» ητο οντως ή διοικητικη καΙ έξωτερική, ~
κοσμικη ενωσις, την όποίαν ήννόουν καΙ άνεζήτουν οί Προτεστάν­
ται, μάλιστα δε οί έμφορούμενοι ύπο των κακοδόξων άρχων του
«Τετραπλεύρου του ΛάμπΈθ». Πρόδηλον δέ, στι ή έξωτερικη αϋτη
ενωσις δενόδηγεϊ εΙς την έν πίστει ενωσιν, άλλα τουναντίον άπο­
μακρύνει, άντικαθισ:τωσα τα6την δια παντός. ΚαΙ ένταυθα, ή έπί­
κλησις της ένότητος της πίσ1.'εως άποτελεί προκάλυψιν της έπι­
διώξεως της κοσμικης ένώσεως των «έκκλησιων».
Ίδου διατί ή πρότασις περΙ «κοινωνίας των Έκκλησιων» ή­
κούσθη ευχαρίστως παρα των προτεσταντων της «Προκαταρκτι­
κης Συνελεύσεως», μετα των αλλων παρεμφερων προτάσεων. ΕΙς
τας προτάσεις ταύτας οί Προτεστάνται άνεγνώρισαν την Ιδίαν αυ­
των γνώμην καί διάθεσιν, δια τουτο δε καί ήγάπησαν καΙ άπε­
δέ)(:θησαν αυτάς, άφου ,έπέφερον μόνον τινας μεταλλαγάς (294). "Η
έγκαθίδρυσις πχ. «άληθως φιλικης συνεννοήσεως μεταξυ των δια­
φόρων χριστιανικων όμάδων», άνεξαρτήτως πίστεως αυτων, συμ­
φωνεϊ προς την άγγλικανικην αποψιν, κατα την όποίαν κατ' ου­
σίαν δεν ύπάρχουν διαφοραΙ μεταξυ των λεγομένων «Χριστιανων»,
αί δεδιαφωνίαι των εΙς τα έπουσιώδη οφείλονται εΙς παρεξήγη­
σιν καΙ ελλειψιν γνωριμίας καί φιλικης συνεννοήσεως αυτων. Κα­
τα την κακόδοξον άντίληψιν των •Αγγλικανων, είναι έγωισμος να
Ισχυρίζεται ή Όρθόδοξος Έκκλησία, στι μόνον Αυτη κατέχει την
άποκεκαλυμμένην θείαν άλή.θειαν, καθ' στι, συμφώνως προς τη\!
θεωρίαν των κλάδων, ουδεμία Έκκλησία είναι κάτοχος της όλης
άληθείας. Έπομένως, δεν δικαιολογείται ή έχθρότης κατα της F.­
τεροδοξίας, ή όποία, κατα τους αίρετικοός, δεν άποκλείεται να
είναι καΙ άλήθεια. Έ πιtlιάλλετα ι, λοιπόν, «να έκλείψωσι πρωτον ή
αγνοια, ή έχθρότης καΙ ό έγωισμός». Να έκλείψουν, δηλαδή, ή α­
γνοια του στι σλοι οί «Χριστιανοί» είναι ήνωμένοι κατ' ουσίαν καΙ
διαθέσει, ή έχθρότης προς την έτεροδοξίαν η άλλοδσξίαν καΙ ό
έγωισμος των Όρθοδόξων, ίσχυριζομένων στι κατέχουν την &:λή­
θειαν. Καί, άντ' αυτων, να έπικρατησουν ή &:λη'θως «φιλικη» συνεν­
νόησις, ή «άγάπη» ή «εΙρήνη», ή «συνεργασία» των «Χριστιανων»
ώς άδελφων έν Χριστ<Ί>, παρα την διάφορον πίστιν καΙ έρήμην της
όρθης πίστεως. Έ πΙ της κακοδόξου ταύτης κατευθύνσεως είργά­
σθησαν τα συγκληθέντα συνέδρια της κινήσεως ΠΤ, περΙ των ό­
τroίων γίνεται λόγος έν συντομίq: κατωτέρω.

«Το Α' Παγκόσμιον Συνέδριον ΠΤ συνηλθεν έν Λωζάvn» της

"Ελ(hετίας το 1927. Το Συνέδριον τουτο «ύτrηρξεν έν τη ίστορίq: το
τrρωτoν Παγκόσμιον Συνέδριον ΠΤ, εΙς δ οί άντιπρόσωποι των
132 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοr.ΜΕΝΙΣΜοr

Έκκλησιων έμελέτησαν άτro κοινου καΙ συνεζήτησαν τrροt;λήματα

δογματικά καΙ θεολογικά». Μεταξυ των τrρoς συζήτησιν θεμάτων,
ησαν καΙ τά έξης: «Ή ένότης της Χριστιανωσύνης καΙ ή σχέσις
των ύφισταμένων έκκλησιων τrρoς αύτήν». «Ή φύσις της Έκκλη­
σίας». «Κλησις τrρoς ενωσιν». «το κοινον Σύμ~oλoν Πίστεως της
Έκκλησίας» (295). Τά τrλείστα έκ των θεμάτων τούτων είναι έμφα­
νως οίκουμενιστικά. Πάντα δμως άντεμετωτrίσθησαν οίκουμενιστι­
κως καΙ συνεζητήθησαν με σKOτrOν οχι την έν όρθΏ τrίστει ενωσιν,
άλλά την έξωτερικην αίρετικην ενωσιν. Κατά τάς συζητήσεις, έ­
τονίσθη τrαρά ~Oρθoδόξων, δτι «είς την γλωσσαν καΙ τά κείμενα»
της Οίκουμενικης Κινήσεως τrρo~άλλει τrάντoτε το κακον της έξω­
τερικης ένώσεως. «Ή σύνταξις των έκθέσεων γίνεται "διά συμΘι­
~ασμoυ άν~θέτων ... ίδεων καΙ γνωμων, μόνον ίνα έτrιτευxθΏ έξω­
τερικη καΙ έτrΙ του γράμματος -μάλλον στηριζομένη συμφωνία~» (295).
"'Ηγουν, το Συνέδριον είργάσθη ~άσει της κακοδόξου άγγλικανι­
κης άρχης της τrεριεKΤΙKότηΤOς (Ιδε ανωτέρω σ. 110-112) καΙ ύπερ
της ένώσεως, ή ότroία είναι έξωτερικη καΙ έν τφ λόγφ! Το οίκου­
μενιστικον τουτο Συνέδριον, τrρo της λήξεως, ύπέδειξε την «Συνε­
χιστικην Έτrιτρoτrην» αύτου με τrρόεδρoν τον Προτεστάντην
Mτrρέντ (295).

«ΤΟ Β ι Παγκόσμιον Συνέδριον ΠΤ συVΗλθεν έν Έδιμ~oύργ~n

της Μ. Βρεττανίας το 1937, όλίγας ήμέρας μετά το Συνέδριον της
Όξφόρδης της Άγγλίας της κινήσεως lωης καΙ Έργασίας (IΕ).
Τoιoυτoρτότrως οί σύνεδροι του τελευταίου τrαρηKoλOύθησαν τάς
έργασίας καΙ του τrρώτoυ Συνεδρίου. ΈτrΙ τrλέoν, είς το Συνέδριον
ΠΤ τrαρευρέθη καΙ άντιτrρoσωτrεία της νεολαίας, ώς καΙ Πατrι­
κοΙ άνετrίσημoι τrαρατηρηταί. Πρόεδρος του Συνεδρίου έξελέγη
ό Προτεστάντης «άρxιετrίσKoτroς» της Ύόρκης της Άγγλίας Γουιλ­
λιαμ Tέμτrελ, αντικα1!αστήσας τον Mτrρέντ. ΚαΙ το τrαρoν <:Συνέ­
δριον, εύρισκόμενον εΙς χείρας τrρoτεσταντΙKάς, εΙργάσθη έν τ~
αύτφ κακοδόξφ τrνεύματι του τrρoηγoυμένoυ Συνεδρίου. Βασιζό­
μενον εΙς τάς συγκρητιστικάς άρχάς του άγλικανικου «Tετρατrλεύ­
ρου», είς την διατUτrωσιν της τrίστεως έXρησιμoτroίησε διφορου­
μένας, τrεριλητrΤΙKάς καΙ αορίστους διατυτrώσεις καΙ άόριστον
καΙ αΦΏρημένην γλωσσαν. Αί τελΙKαΙδιατυτrώσεις καΙ τά ψηφί­
σματα τrεριελάμ~ανoν γενικότητας καΙ διετυτroυντo είς γλωσσαν
κατά το μάλλον καΙ ηττον αΦΏρημένην(296). ~To Συνέδριον έδέχθη
την τrρότασιν τrερΙ συγχωνεύσεως των δύο τμημάτων», Πίστεως καΙ
Τάξεως (ΠΤ) καΙ Ζωης καΙ Έργασίας (IΕ), εΙς ~ν συμ~oύλιoν,
εΙς το Παγκόσμιον Συμt;ούλιον των Έκκλησιων (ΠΣΕ). «Ή 1tEpl
...... ';-1>- .....

ο b!κοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 133

ΠΤ Κίνησις θα 'Παρέμενεν ώς μία Έ'Πιτρο,τη του Συμ(;ουλ(ου τού­

του» (297) .
<Η κίνησις ΠΤ, αν καΙ ένδιεφέρετο δια δογματικα ζητήματα,
δεν κατώρθωσε να άναχθη είς την θεωρίαν της άληθείας της χρι­
στιανικης 'Πίστεως καΙ να φθάση δι" αύτης είς την ένότητα της
'Πίστεως. τουτο δέ, διότι δεν έ'Πεζήτησε την όρθόδοξον 'Πίστιν καΙ
ένότητα, άλλα την κακόδοξον λεκτικην καΙ δλως έξωτερικην συμ­
φωνίαν καΙ ένότητα. Ή 'Προτεσταντικη αϋτη ένωτικη κίνησις έ­
(;ασίσθη έ'ΠΙ της αίρετι'Κης 'ΠερΙ ένώσεως θεωρίας του "Αγγλικανι­
σμου, έ'Πεδίωξε την δλως έξωτερικην φραστικην ένότητα έ'ΠΙ ζη­
τημάτων 'Πίστεως καΙ κατέληξεν είς το «Παγκόσμιον Συμ(;ούλιον
των Έκκλησιων». Έκεϊ συνήντησε την έτέραν «ένωτικην» κίνησιν,
την κίνησιν της Ζωης 'καΙ "Εργασίας (ΖΕ), μετα της δ'Ποίας συνη­
νώθη εΙς εν οίκουμενιστικον σωμα. Άμφότεραι αί κινήσεις αδται
έμφανίζονται ώς έκκλησιαστικαί, άλλΟ είναι αίρετικαί. Ή κίνησις
ΖΕ 'Προε'(;λήθη ώς κίνησις 'Πρακτικης κατευθύνσεως, ~ δε ΠΤ ώς
θεωρητικης κατευθύνσεως. ΚαΙ αί ,δύο δμως εΙργάσθη'σαν ύ'Περ
της κοσμικης ένότητος η ένώσεως καΙ έν τέλει ένεσωματώθησαν
είς το οίκουμενιστικον ΠΣΕ. Αί δύο αδται ένωτικαΙ κινήσεις δμοι­
άζουν 'Προς δύο έ'ΠΙ μέρους ρεύματα του μεγάλου ρεύματος του
Οίκουμενισμου, ό ό'Ποϊος δια των 'Πολλων θολων ύδάτων του κα­
τακλύζει σήμερον την οίκουμένην. ~Ή δύνανται να 'Παρομοιασθουν
'Προς τας κάτω καΙ ανω σιαγόνας του οίκουμενιστικου δράκοντος,
ό ό'Ποϊος ηνοιξε το στόμα αύτου, δια να (;λασφημήση τον θεόν,
να ύ(;ρίση τους Άγίους, να διαρρήξη την Όρθόδοξον Έκκλησίαν
καΙ κατα'Πίη 'Πολλους των άψρόνων.

Τ ο «π α γ κ ό σ μ ι ο ν Σ υ μ (5 ο ύ λ ι ο ν τ ω ν Έ Κ­
Κ λ η σ ι ω ν». "Η ίδέα ένος 'Παγκοσμίου συμ<!>ουλίου των «έκ­
κλησιων» (ΠΣΕ) άνεφάνη 'Προ του 1920. Ένισχύθηδμως αυτη κα!
'Προωθήιθη, ενεκα του κοσμικου γεγονότος του gτους 1920, της
ίδρύσεως της Κοινωνίας των Έθνων. Ή 'Προσ'Πάθεια του κόσμου,
δια της Κοινωνίας των Έθνων, να ένωθη 'Πολιτικως καί κοινωνι­
κως έ'Πέδρασε «δια την θεμελίωσιν μιας 'Παραλλήλου Κοινωνίας
των Έκκλησιων». Σχετικη 'Πρότασις ύ'Πε~λήθη 'Παρα του Προτε­
στάντου «Σόδερμ'Πλομ ... το 1919 'ΠερΙ ένας Οίκουμενικου Συμ~oυ­
λίου των Έκκλησιων». Έ'Πίσης καΙ 'Παρό: του Προτεστάντου «Δ/ρος
Ίωση,φ 'Όλνταμ 'Προς το Διεθνες Ίερα'Ποστολικον Συνέδριον έν
Κράους κατα Ί ούνιον του 1920», δι' ύ'Πομνήματος. Προσέτι, έγέ­
νετο 'Πρότασις καΙ 'Παρά. 'Πράγμα ά'Πίστευτον καΙ δμως δυστυχως
άληθές, του ΟικουμενικοΩ Πατριαρχείου Κ ωνσταντινου'Πόλεως, δια
 Η ΑΙΡΚΣΙ-Σ TOf ΟΙΚΟfΜ.ΕΝΙΣΜΟf

της Συνοδικης Έγκυκλίου «της Έκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως

προς τας άπανταχου Έκκλησίας του Χριστου» του 1920. <Η ιδέα
περΙ συγκροτήσεως ένος παγκοσμίου Συμ~oυλίoυ των «έκκλη­
σιων» έκαλλιεργείτο μέχρι του 1937 διαρκως, «είτε δια συγγραμ­
μάτων, είτε εις προσωπικας έπαφάς, είτε καΙ είς συσκέψεις καΙ
συνέδρια» (298) .

τα. πρό τijς Ιδρύσεως τοη «Πιkγκοσμίοu Σuμ6ωλΙοu των Έκκλ'Y1σ~ων» ίε­
ίονότσ.. Μέχρι του ετους 1937 «ή Οίκουμενικη Κίνησις ήκολούθησε
την γνωστην πορείαν αυτης ύπο την μορφην των δύο κεχω­
ρισμένων όργανώσεων ΖΕ καΙ ΠΤ». Οϊ μετέχοντες εις τας
κινήσεις ταύτας άντιπρόσωποι «δεν έδεσμεύοντο έκκλησιαστι­
κως». «Είς τας ένεργείας αυτων αί κινήσεις... δεν έξηρτωντο
άμέσως άπο των Έκκλησιων, διότι αϊ Έκκλησίαι δεν είχον
άναλά~ει την εόθύνην δια τας κινήσεις ταύτας καΙ δεν είχον ά'ΠΟ­
φασίσει να δεχθουν μόνιμον άντιπροσώπευσιν έν αυταίς». Εις διά­
σκεψιν 35 «έκκλησιαστικων ήγετων», ή όποία έγένετο έν Λονδίν9
άπο της 8 - 10 Ίουλίου 1937 καΙ θεωρείται σπουδαία δια την ίδρυ­
σιν του ΠΣΕ, ύπεστηρίχθη, στι ή «Οικουμενικη Κίνησις» «ωφειλε
να είναι μία κίνησις ουχι 'ΠερΙ των Έκκλησιων, άλλα μάλλον μία
κίνησις των Έ κκλησιων». <Υπεστηρίχθηέπίσης, «στι ητο καιρος
'Πλέον 'Προς δημιουργίαν μονίμων σχέσεων μεταξυ των Έκκλη­
σιων», καί «στι αί δύο όργανώσεις ΖΕ καί ΠΤ συνεπλήρουν άλλή­
λας καΙ έξηρτωντο ή μία έκ της άλλης εις το εργον αυτων». Έπι
τούτοις, «οί σύνεδροι ά'Πεδέχθησαν την πρότασιν περΙ συγχωνεύ­
σεως των δύο όργανώσεων εις μίαν κίνησιν καΙ την ύπo~oλην της
'Προτάσεως ταύτης εις τα μέλλοντα έντος του ίδίου ετους να συνέλ­
θουν δύο 'Παγκόσμια συνέδρια, σ'Περ καί επραξαν» (299). Περί των
συνεδρίων τούτων έγένετο λόγος άνωτέρω (ίδε σ. 128, 132). Ένταυ­
θα έντύπωσιν κάμνει το στι ή οίκουμενιστικη κίνησις δεν άνεφύη έκ
των κάτω καΙ 'Προήχθη έν συνεχείς:χ: άπλως, άλλ' ητο κατευθυ­
νομένη.
Είς τα γνωστα οίκουμενιστικα συνέδρια «της Όξφόρδης
(1937) ΖΕ καΙ του Έδιμ~oύργoυ (1937) ΠΤ έγένετο κατ' άρχήν ...
δεκτη ή άπόφασις των 35» «ήγετων», «'Περί συγχωνεύσεως των δύο
κινήσεων». Άμφότερα τα συνέ'δρια έ'Πειlθάρχισαν καί «πρoέ~ησαν
είς τον διορισμον Έ'Πιτρο'Πων έξ έ'Πτα προσώ'Πων». <Η συγκροτη­
θεί-σα έκ των 'Προσώπων τούτων κοινη έπιτρο'Πη «καλείται Έ'Πι­
τρο'Πη των 14, 'Προς διεξαγην των μελλοντικων έργασιων». Ή Έ­
πιτροπη αϋτη των 14 «εις την 'Πρώτην αυτης συνεδρίαν έν Λονδίν9
άπεδέχθη την σύγκλησιν ένας συνεδρίου με μεγαλυτέραν άντιπρο­
σώ'Πευσιν των έπί μέρους Έκκλησιων, ο'Περ καί έ'Πραγματο'Ποιήθη
ο οικοnΙΕΝΙ:ΣΜΟΣ 135

συνελθόν έν ουτρέχτη (1938)>> της ·Ολλανδίας. Τό συνέδριον του­

το των Οίκουμενιστων έν ουτρεχτη «ένέχει μεγάλην σημασίαν είς
την . Ι στορίαν της Οίκουμενικης Κινήσεως δια τό ΠΣ Ε, διότι άττ'
αότου αρχεται κυρίως ή ίστορία του Συμ(!ιουλίου τούτου». </Εν­
TaGea έρρυθμίσθησαν τα ττερΙ του κύρους, της φύσεως καΙ της (!ιά­
σεως του ΠΣΕ. Έγένετο δεκτόν σχέδιον του Καταστατικου του
ΠΣ Ε καΙ σχέδιον δια τήν μελλοντικήν λειτουργίαν των διαφόρων
έττιτροττων αυτου. • Ι δρύθη ή Προσωρινή Έττιτροττή ... ητις άνέλα~εν
δμου μετα της Διαχειριστικης ... τήν διεκττεραίωσιν των ύττηρε­
σιων». Πρόεδρος της «Προσωρινης Έττιτροττης» διωρίσθη ό Προ­
τεστάντης «άρχιεττίσκοττος» της <Υόρκης της Άγγλίας Γουίλλιαμ
Τέμττελ (300). Τοιουτοτρόττως, «έτέθησαν αί (!ιάσεις της λειτουργίας
του ΠΣΕ, με άνώτατον διοικητικόν σωμα τήν ττροσωρινήν έττι­
τροττήν». Τό ΠΣΕ ίδρύθη έττισήμως έν 'Άμστερδαμ της ·Ολλαν­
δίας τό 1948 (301). ~E κ των άνωτέρω καταφαίνεται, δτι, είς τήν άνά­
τττυξιν της οίκουμενιστικης κινήσεως καΙ της rδρύσεως του ΠΣΕ,
G>ς όργάνου αυτης έν Τ({) κόσμ<t>, τόν ρόλον «του ττρωταγωνιστου
τταίζει ή άγγλικανική έκκλησία» (302). .
Παρα της «Προσωρινης Έττιτροττης» άττεψασίσθη «ή σύγκλη­
σις του Α' Συνεδρίου του ΠΣΕ κατα μηνα Αϋγουστον του 1941 ».
Τό συνέδριον δμως τουτο έματαιώθη, λόγ<t> του δευτέρου τταγκο­
σμίου ττολέμου, ή δε Έττιτροττή «έχωρίσθη είς τρία τμήματα: τό
εν είς τήν Γενεύην, τό ετερον είς τό Λονδινον καΙ τό τρίτον είς τήν
Νέαν ·Υόρκην» (303). Τοιουτοτρόττως, ή Οίκουμενική Κίνησις άττέ­
κτησε τρία κέντρα, έκ των δττοίων τα δύο εκειντο είς τήν ήττειρω/
τικήν Εόρώττην καΙ τήν •Αμερικήν, τό δε τρίτον έν τ({) μέσ<t>, 'lΙς
τήν 'Αγγλίαν. Κατό: τα ετη του ττολέμου ό Οίκουμενισμός dPE
τήν ευκαιρίαν να έττιδείξη -διαφέρον, δια τους ττάσχοντας λάους
καί, δια τταροχης ττοικίλης (!ιοηθείας, να άττοκομίση καλας έντυ­
ττώσεις καΙ να κερδίση την έμττιστοσύνην ττολλων άττροσέκτων(304).
Τέλος, μετα τόν ττόλεμον, τό ετος 1946, άττεφασίσθη καΙ ττάλιν «ή
σύγκλησις της Α' Γενικης Συνελεύσεως του ΠΣΕ τό ετος 1948 είς
"Αμστερδαμ» (305). Ή ττόλις του" Αμστερδαμ της Όλλανδίας «ττρο­
εκρίθη ίσως G>ς τόττος του συνεδρίου καΙ ττρός τιμήν» του Προτεστάν­
του «Δ/ρος Βίσσερ Τούφτ, οστις είργάσθη ύττερ ττάντα αλλον δία
τήν 'ίδρυσιν, διοργάνωσιν καΙ άνάτττυξιν του ρηθέντος Συμ(!ιου­
λίου» ! (306).

Ή ί'ορυσις τοσ «Πα.γχ,οσμίου Συμ60υλίου τών ~Εχ,χ,λ1Jσιων)}. «<Η Α ' Γενική

Συνέλευσις του ΠΣΕ, κατόττιν των άναλόγων ττροετοιμασιων,
συνεκλήθη είς τήν ττόλιν >f Αμστερδαμ της ·Ολλανδίας άττο της
22ας ΑύΥούστοu μέχρι της 4ης ΣΕ1tΤΕ~(?ρίοu 1948». Κατ' αύ­
136 Η AIPE~I~ ΤΟί OIKonIENI~MO!

τήν «έγένετο δεκτή ή ίδρυσις ΠΣΕ, έψηφίσθησαν τό Κατα­

στατικόν, οί Κανόνες καΙ οί Κανονισμοί, οίτινες διέπουν τήν
λειτουργίαν του ίδρυθέντος όργανισμου». Κατα τας δηλώσεις
του Γενικου Γραμματέως αύτου, τό ΠΣΕ «διαφέρει έξ σλων των
άλλων προγενεστέρων η καΙ των έν τ<{) παρόντι υπαρχόντων
Οίκουμενικων Σωμάτων κατα τουτο στι είναι νόμ~ καΙ πράξει
εν Συμ~oύλιoν των Έκκλησιων». «Δια πρώτην φοραν είς τήν ίστορί­
αν Έκκλησίαι, CΟμολογίαι καΙ CΟμάδες παντοίων άποχρώσεων συν­
ήρχοντο έπΙ τό αύτό καΙ ίδρυον ενα παγκόσμιον έκκλησιαστικόν
όργανισμόν μέ καθωρισμένον σκοπόν καΙ ώρισμένας άρχάς» (307).
Γενικός Γραμματευς του ΠΣΕ υ,τηρξεν δ Προτεστάντης Βίσσcρ
Τούφτ, πρός τιμήν του δποίου, ώς έλέχθη, τό έν λόγC[J Α' Συνέ­
δριον συνεκλήθη εις ~,Αμστερδαμ. Τό Συνέδριον τουτο «φέρει χα­
ρακτηρα Ιδρυτικόν» καΙ «συνιστ~ μίαν άπαρχήν» (308), δια τήν πε­
ραιτέρω οίκουμενιστικήν κίνησιν καΙ δρασιν των αίρετικων άνα
τόν κόσμον.

«Έν 'Άμστερδαμ δια μίαν άκόμη φοραν κατεφάνη ή κυριαρ­

χία... του προτεσταντικου πνεύματος», <ι::κατα τας συνελεύσεις,
τας έκιθέ,σεις, τας δμιλίας καΙ τήν έν γένει δρολογίαν» (309). Τό
Συνέδριον του ΠΣΕ ευρίσκετο εις χείρας των Προτεσταντων καΙ
εζη καΙ ειργάζετο έντός του αίρετικου αύτων πνεύματος. τουτο
έ,φάνη καΙ εις τό στι, ώς πρός τήν άντιπροσώπευσιν των έκκλη­
σιων, ή~αρύτης ηρχισε να δί:δεται «ούχΙ τόσον εις τόν δμολογια­
κόν παράγοντα, άλλ~ είς τόν γεωγραφικόν τoιoUτoν. Αϊ άντιπρο­
σωπευόμεναι δηλ. Έ κκλησίαικαΙ Όμολογίαι έλαμ~άνoντo ούχΙ
καθ' Όμολογίας άλλα κατα χώρας, έξ C5v προήρχοντο» (310). 'Όχι
ή 'πίστις, άλλ' δ τόπος έλαμ~άνετo υπ' οψιν, κατα τήν άντιπροσώ­
πευσιν των «έκκλησιων», ώς έγένετο καΙ εις τα προτεσταντικα
«τοπικα συμ~oύλια έκκλησιων» (ίδέ άνωτέρω σ. 117-118). 'Όντως,
τό Συνέδριον του ΠΣΕ ητο μεστόν της αίρετικης άντιλήψεως των
Προτεσταντων καΙ κενόν της όρθοδόξου πίστ,εως. Έν αύτ<{) ήκούε­
το πρό παντός ή κακόδοξος γνώμη των άνθρώπων καΙ παρεθεω­
ρείτο ή άλήθεια του Θεου.

Κατόπιν τούτων, γίνεται κατάδηλον, στι στερείται σημασίας

πίστεως ή άποφασισθείσα «~άσις» του ΠΣΕ, καθ' ~ν μέλη αύτου
θα έκλέγωνται αί «έκκλησίαι», «αίτινες 'δέχονται τόν Κύριον ήμων
Ί η σουν Χ Ρ ιστόν ώς θεόν καΙ Σ ωτη ρα» (311 ). Ή «~άσις» αϋτη
άποτελεί σλως έξωτερικήν τυ,τικήν Εκφρασιν καΙ «φόρμoυλαν~
λεκτικης έλαστικότητος, ανευ χριστιανικης σημασίας, σύμφωνον
δέ πρός τό κακόδοξον φρόνημα των Προτεσταντων καΙ δή των
Άγγλικανων. <Η «~άσις» αϋτη άποτελεί άλλην Εκδοσιν της άγ­
 ο οικοrΜ:ΕΝΙΣΜΟΣ 137

γλικανικης θέσεως, καθ' ην Kαλoυνrαι εΙς ενωσιν πάντες οί όμο

λoγoυνrες καί Kαλoυνrες έαυτους «Χριστιανους» (Ιδέ άνωτέρω σ
111). 'Επί πλέον είναι μινιμαλιστικωτέρα του άγγλικανικου «Τε­
τραπλεύρου του Λάμπεθ». Τό «Τετράπλευρον» αρι:θμεί τέσσα­
ρα άρθρα, ή «~άσις» αποτελεί μόνον εν. " A~υσσoς δέ χωρίζει την
«~άσιν» ταύτην των αίρετικων άτrό του Συμ~όλoυ της Πίστεως των
Χριστιανων. 'Εν τη «~άσει» ταύτη, ούδόλως γίνεται λόγος περΙ
πίστεως εΙς τόν έν Τριάδι θεόν, πολυ δέ περισσότερον εΙς την Όρ­
θόδοξον Αύτου 'Εκκλησίαν. Τούναντίον, όσάκις οί του ΠΣΕ όμι­
λουν περί Όρθοδόξων 'Εκκλησιων, νοουν ταύτας ώς καί τας αίρέ­
σεις καί τας συνυπολογίζουν μετ' αύτων ώς Ισότιμα μέλη του
Συμ~oυλίoυ των. Κατ' αύτούς, αί Όρθόδοξοι Έκκλησίαι είναι «έκ­
κλησίαι», δπως καΙ αί αίρετικαΙ Όμολογίαι. πασαι δέ αί «έκκλη­
σίαι» αδται απαρτίζουν τόν «Χ ριστιανισμόν» , τόν όποίον, διεσκορ­
πισμένον 5ντα, τό ΠΣΕ προσπαθεί να συναγαΥη είς εν καΙ ένώ­
ση είς μίαν νέαν «Έκκλησίαν», έν τφ Kόσμ~. cH κακόδοξος αϋτη
άντίληψις περί «έκκλησιων» είναι αύτή αϋτη ή αγγλικανική θεω­
ρία των κλάδων, περί της όποίας έλέχθησαν ίκανα είς τόν οίκείον
τόπον (Ιδέ ανωτέρω σ. 112-115).
Κακόδοξος έπίσης είναι καΙ ή άποψις περΙ ένώσεως, ή όπο­
στηριχθείσα παρα της Συνελεύσεως του ΠΣΕ. Κατ' αύτήν, αϊ διε­
σπαρμέναι &να την οίκουμένην «έκκλησίαι» έντός του ΠΣΕ «εόρί­
σκουσι τήν μεταξυ αότων ένότητα». Αϊ «έκκλησίαι» «δέν είναι
όποχρεωμέναι να δημιουργήσωσι τήν ένότητα αύτων' αύτή είναι
δωρον θεου». Ή ένότης αϋτη ,έιδωρήθη παρα του θεου, αϊ δέ «έκ­
κλησίαι» δέν καλουνται να λά~oυν ταύτη ν, ως τι άγαθόν, του ό­
ποίου στερουνται, διότι τήν κατέχουν.·Ο «Χριστιανιομός», τόν
όποίον απαρτίζουν αί «έκκλησίαι», είναι κατ' αύσίαν ήνωμένος.
Αϊ δέ «έκκλησίαι» gxouv καθηκόν των «να συνεργασθωσι δια την
έκδήλωσιν της ένότητος αύτης έν τφ gpy~ καΙ έν τη ζωη» (312).
·Η τrερΙ ένότητος πεπλανημένη αϋτη ατroψις του ΠΣΕ δέν είναι
άλλη, εΙ μή ή ένότης της άΥγλικανικης θεωρίας των κλάδων. CΌ·
πως, κατα τήν θεωρίαν των κλάδων, αί «έκκλησίαι» είναι κατ' ού­
σίαν ήνωμέναι καΙ διαφέρουν εΙς τα έπουσιώδη, οϋτω καΙ ένrαoθα.
Αϊ «έκκλησίαι», κατα τό ΠΣΕ, είναι ήνωμέναι, διότι gxouv τήν
ένότητα ώς «δωρον θεου». «Όπως, κατα τήν αγγλικανικήν θεω­
ρίαν των κλάδων, αί «'έκκλησίαι» gpyov gxouv να έκδηλώσουν την
ούσιαστικήν ένότητά των, δια της κατορθώσεως ένότητος καί εΙς τα
έπουσιώδη, οϋτω καΙ κατα τό ΠΣΕ. ΚαΙ κατ' αύτό, αί «έκκλη­
σίαι» όφείλουν να έκδηλώσουν την ένότητά των «έν τφ gpyctJ καί
έν τη ζωΏ»!

138 Η AIPE~I~ τω" ΟΙl{οrΜΕΝΙΣ~fοr

ΤΟ ΠΣΕ άποτελει εκφρασιν του συγκρητιστικου πνεόμα­

τος του «Τετραπλεύρου του Λάμπεθ» των ~AγγλΙKανων. Το
ΠΣΕ δεν είναι άπλουν οργανον ένώσεως των «Χριστιανων», άλ­
λα ενωσις αυτων. Οί μετέχοντες του ΠΣΕ, κατα τους ίδρυτάς του,
δεν καλουνται να ένωθουν έν τ~ μέλλοντι, δια της αυτης όρθης
πίστεως, άλλ' είναι ήνωμένοι, άνεξαρτήτως διαφορων τrερΙ την
πίστιν. τουτο διελάλησαν μετα πολλου στόμφου οί ίδρυταΙ του
Συμ~oυλίoυ, δια του διαγγέλματος αυτου. «ΈνταΟθα» λέγουν,
μεταξυ αλλων εΙς το διάγγελμά των, «'έν •Αμστελλοδάμ<t?... συνή­
ψαμεν διαθήκην προς άλλήλους, ϊδρ60ντες το Παγκόσμιον Συμ­
~oύλιoν των Έκκλησιων. ΠροτιΘέμεθα να παραμείνωμεν ήνωμέ­
νοι!» Προτίθενται οϊ αίρετικοΙ οδτοι να παραμείνουν ήνωμένοι,
διότι παραδέχονται, δτι είναι ήνωμένοι, μετέχοντες του Συμ~oυλίoυ
των. ΚαΙ συνεχίζουν: «Καλουμεν τας άπανταχου Έκκλησίας να
ύπογράψωσι καΙέκτελέσωσι την διαθήκην αυτην έν ταις προς άλ­
λήλας σχέσεσιν αυτων» (313). Τοιουτοτρόπως, πασαι αί αίρέσΞις
καΙ αϊ κατα τόπους Όρθόδοξοι Έκκλησίαι καλουνται να μετά­
σχουν του ΠΣΕ καΙ δι' αύτου να ένωθουν εις μίαν νέαν κοινωνίαν
ποικίλων ιδεων καΙ θρησκευτικων άντιλήψεων, κακοδόξων καΙ
όρθοδόξων, η καΙ άλλοθρήσκων. τουτο μαλλον δηλοΙή άναγνω­
σθεί:σα έν τη Συνελεύσει εκθεσις με θέμα: «ή Χριστιανικη προσέγ­
γισις προς τους Ίουδαίους»(314). Το ΠΣΕ άποτελει έφαρμογην
<tης άρχης του συγκρητισμου του «Τετραπλεύρου του Λάμπεθ'>.

ΤΟ «Παγκόσμιον Συμ~oύλιoν των Έκκλησιων» ίδρύθη έπΙ προ­

τεσταντικων ~άσεων καΙ δη άγγλικανικων. Άποτελεί: πραγματο­
ποίησιν της κακοδόξου θεωρίας του Άγγλικανισμου, ~άσει των
άρχων του «Τετραπλεύρου του Λάμπεθ». Δεν άπo~λέπει εΙς την
άποκεκαλυμμένην θείαν άλήθειαν της όρθοδόξου χριστιανικης
πίστεως καΙ τους οντως πιστους Χριστιανούς, άλλα εΙς την καθο­
λικην θρησκευτικην έπικράτησιν των Προτεσταντων έν τ~ κόσμct> ,
εις την προτεσταντικην παγκοσμιότητα. ΤΟ προτεσταντικον τουτο
Συμ~oύλιoν ένδιαφέρεται οχι δια την άληθινην χριστιανικην ένό­
τητα, «την ένότητα της πίστεως», άλλα δια την έξωτερικην διοικη­
τικην ένότητα, δια τας Ο"λέσεις κοσμικης συνεργασίας καΙ δια τας
συνελεύσεις προς συζητήσεις καΙ κοινας άπσφάσεις, άσχέτως της
όρθοδόξου πίστεως. Σ κοπος αύτου δεν είναι ή μετάνοια καΙ έπι­
στροφη των αίρετικων εις την ύπάρχουσαν Όρθόδοξον Έκκλη­
σίαν του Κυρίου, άλλα ή ύπαγωγη τούτων είς την οικουμενιστι­
κην «έκκλησίαν». ΈπΙ πλέον, σκοπος του ΠΣΕ είναι κατα ~άσιν ή
διάλυσις της 'Ορθοδόξου Έκκλησίας καί, άντ' Αύτης, ή σύστασις
- - 2 - ,
της παναιρετικης οικουμενιστικης κοινωνιας.
ο οικοrΜJ<~ΝΙ.ΣΜΟ.Σ 139

Έντευθεν, «έν Άμστελλοδάμφ» έλέχθη παρα των Ιδρυτων του

ΠΣ Ε, δια διπλωματικης οίκουμενιστικης η αλλως άγγλικανικης
γλώσσης, στι παρέδωσαν έαυτους «έκ νέου» δηθεν είς τον θεον
καΙ οϋτως ίδρυσαν το έν λόγφ παναιρετικον Συμ~oόλιoν(315).
Έπίσης, στι «το Παγκόσμιον Συμ~oύλιoν των Έκκλησιων είναι
άδελψότης Έκκλη,σιων» (316). <Ότι' τουτο «ζητεί σo~αρως κοινότητα
σκέψεως καΙ ένεργείας δι' σλα αυτου τα μέλη» (817). ΈπΙπλέον, ε~
γινε λόγος, περΙ «Παγκοσμίου Έκκλησίας», περΙ «ένότητος έν τ[ι
διαψoρ~», καΙ έτονίσθη, στι «νυν καιρος ευπρόσδεκτος» δια την
οίκουμενιστικην «ενωσιν» (318). ΤΟ ΠΣΕ.,LδRι.).θ~ν το 1948, όπεσχέθη
«να συνεχίση το Epyov"';., \. 1tα~Jι0σμί6i.V ,Jt,tνψn.ω)i, <περ.ι Πίστεcμς,
καΙ Διοικήσεως' καΙ περΙ <Ζωης καΙ έργασίας'», «να διευKoλύ~Ώ
κοινην ένέργειαν όπο των Έκκλησιων», «να προαγάγη την συνερ~
γασίανέν μελέτη», «να συγκαλΏ παγκόσμια συνέδρια» καΙ «να
προαγάγη την αδξησιν της οίκουμενικης συνειδήσεως έν τοίς μέ­
λεσιν σλων των Έκκλησιων» (319).

Περα.ιτέρω πορεία. :OU «Πα.γΚQσμLοu Σuμ60uλίοu των 'Έκκλ ησιων». Με­

τα την έπίσημον ίδρυσιν του ΠΣΕ έν 'Άμστερδαμ της <Ολλλανδίας
οί όπεύθυνοι δια την λειτουργίαν αυτου, εις το μεταξυ των
'δύο γενικων συνελεύσεων διάστημα, «έψρόντιζον δια την στα~
θεροποίησιν καΙ την άρτιωτέραν διοργάνωσιν του νεοσυστα­
θέντος έπισήμου όργανισμου», με οίκουμενιστικον «κέντρον
την Γενεόην» της <Eλ~ετίας (320). ΤΟ 1950 ή Κεντρικη Έπι­
τροπη έν Τορόντφ του Καναδα πρoέ~η είς δήλωσιν ό'Πο
τον τίτλον, «ή κκλησία, αί Έκκλησίαι καΙ το Παγκόσμιον
Συμ~oύλιoν των' κκλησιων». Δια της δηλώσεως ταύτης καθωρί­
ζετο ή έκκλησιολογικη πλευρα του ΠΣ Ε. <Η δήλωσις άποτελεί
νέαν, οίκουμενιστικην εκ:δοσιν της άγγλικανικης θεωρίας των Kλά~
δων. Έν αυτη, άναψέρεται, στι «αί Έκκλησίαι - μέλη του ΠΣ Ε
αναγνωρίζουν έν αλλαις Έκκλησίαις στοιχεία της άληθους Έκ­
κλησίας»! Αί «έκκλησίαι» αδται καλουνται «ν' αρξωνται σo~α­
ρας συνδιαλέξεως μετ' άλλήλων, έν τη έλπίδι, στι τα στοιχεία
ταυτα της άληθείας θα όδηγήσουν είς την άναγνώρισιν της σλης
άληθείας καΙ είς ένότητα ~ασιζoμένην έπί της σλης άληθείας/>.
Κατα την έν λόγφ κακόδοξον δήλωσιν, ουδεμία έκκλησία είναι
Έκκλησία «'έν τΏ πλήρει καΙ άληθεί έννοίς,χ της λέξεως». Δια τoυ~
'το, το να είναι μία «έκκλησία», μέλος του ΠΣΕ, «δεν συνεπάγε­
ται στι έκάστη Έκκλησία όψείλει να θεωΡΏ τας αλλας Έκκλη­
σίας μέλη ώς Έκκλησίαν έν τη πλήρει καΙ άλη'θεί έννοίς,χ της
λέξεως». ΚαΙ ή εκθεσις των περΙ ~EKKλησίας κακοδοξιων της δη­
λώσεως συνεχίζεται. «Αί Έκκλησίαι - μέλη», λέγει ή δήλωσις,
140 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

«άναΥνωρίζουν δτι το ά'Ποτελείν μέλος της Έκκλησίας του Χρι­

στου είναι 'Περιεκτικότερον ... ~ το αιroτελεϊν μέλος της ίδίας αύ­
των Έκκλησίας» (321). Κατα το ΠΣΕ, ουδεμία έκκλησία είναι 'Πλή­
ρης καΙ άληθής, 'Πασαι δέ αϊ ύ'Πάρχουσαι έκκλησίαι ύ'Πολεί'Πονται
της άληθινης Έκκλησίας. Συνε'Πως, ή Όρθόδοξος Έκκλησία δέν
είναι ή άληιθης Έκκλησία!
Κατα την δήλωσιν, ένφ 'Πασαι αϊ ύ'Πάρχουσαι «έκκλησίαι» εί­
ναι μη 'Πλήρεις καΙ μη αληθιναΙ «έκκλησίαι», «αϊ Έκκλησίαι - μέ­
λη του ΠΣ Ε 'Πιστεύουν, έ'ΠΙ τη ~άσει της Καινης Διαθήκης, δτι ή
~EKKλησία του Χριστου είναι Μία». Άλλα ή Μία αϋτη Έκκλη­
σία είναι αΥνωστος, ~ μαλλον <XνύτrαΡKτoς. Δια τουτο, έντος τοσ
ΠΣΕ δέν ύφίσταται είδικη διδασκαλία 'ΠερΙ ~EKKλησίας. Έ'Πομέ­
νως τα μέλη του Συμ~oυλίoυ 'Πρέ'Πει να εχουν ύτr~ Οψει των, δτι
«το ά'Ποτελείν μέλος του ΠΣΕ δέν συνε'ΠάΥεται την άτroδoxην εί­
δικης διδασκαλίας, ά:φορώσης την φύσιν της έκκλησιαστικης ένό­
τητος». Είς τας τrρoτεσταντΙKας ταύτας κακοδοξίας τrρoστίθεται
καΙ ή έξης ά:ντίφασις: «ΤΟ αιroτελείν μέλος του ΠΣΕ δέν συνε­
'ΠάΥεται δτι ~EKKλησία τις θεωρεί την ίδίαν αύτης 'Περ! Έκκλη­
σίας άντίληψιν ώς σχετικην άτrλως»! Ή ά:ντίφασις αϋτη ά'Ποτελεϊ
διέξοδον, δια της δτroίας το ΠΣΕ θα έξέλξη ά:ΡΥότερον, έκ των
άνωτέρω ά:'Ποκλειστικων 'ΠερΙ Έκκλησίας ά:φορισμων του, είς την
ίδίαν αύτου έκκλησιολΟΥικην θεωρίαν. CΩς τrρoς το τrαρόν, το
ΠΣΕ ύτroστηρίζει, δια της δηλώσεως, δτι «δέν δύναται καΙ δέν ό­
φείλει να ~ασίζηται έτrΙ οϊασδή'Ποτε ίδιαιτέρας d:ντιλήψεως τrερ!
της ~EKKλησίας» 1(322) Toιoυτoτρότrως, το ΠΣΕ κηρύσσει έαυτο
α'Πιστον ώς τrρός το δόΥμα της Έκκλησίας. Ή αίρετικη αιrιστία
διέ'Πει το ΠΣ Ε.

Το «Πα.γκόσμιον Συ1-ιοοόλιον των ΈκκλΎjσιων», ~ νέα. «εκκλΎjσία.»!

cH Β' Γενικη Συνέλευσις του ΠΣΕ συνεκλήθη «·έν 'Έ~ανστoν,
Ίλλινό'ίς της 'Άμερικης» το 1954. Kατ~ αύτην 'Πρoε~λήθη έν­
τόνως ή οίκουμενιστικη ατroψις τrερΙ ένότητος της Έκκλη­
σίας. «Είς το Καταστατικόν του ΠΣΕ έ'Πηνέχθησαν έτroυσιώ­
δεις», κατα τους Οίκουμενιστάς, «τινες ά:λλαΥαί, ίδίως έν
ά:ναφoρ~ τrρoς το εΡΥον της Έτrιτρoτrης ΠΤ». Δια των ά:λ­
λαΥων τούτων, ώρίσθη, δτι εν έκ των εΡΥων της Έ'Πιτρο'Πης Πί­
στεως καΙ Τάξεως (Διοικήσεως) είναι καΙ τό έξης: «Να διακη­
ρύττη την ούσιαστικην ένότητα της Έκκλησίας του Χριστου καΙ
να ύτroμιμνήσKη συνεχως τrρo του Παγκοσμίου Συμ~oυλίoυ των
Έκκλησιων το καθηκον της 'έκδηλώσεως της ένότητος ταύτης καΙ
την ά:ναΥκαιότητα αύτης .δια το εΡΥον του εύαΥΥελισμου»! (323)
Τοιουτοτρό'Πως ή ά:ΥΥλικανικη 'ΠερΙ κλάδων θεωρία (ίδέ άνωτέ­
ο ΟΙΚΟfΜΕΝΙΣΜΟΣ 141

ρω σ. 112-115) εΥινε καταστατικος νόμος του ΠΣΕ. Ή ~Ε'Πιτρο1t1)

αυτου Πίστεως καΙ Τάξεως, ή ό'Ποία ό'Πετίθετο δτι μέχρι τώρα
συνεζήτει έ'ΠΙ δΟΥματικων θεμάτων, χάριν της ένότητος έν 'Πίστει,
ά'Πο τουδε ό'Ποχρεουται, «να διακηρύττιι» τήν κακόδοξον θεωρίαν
των κλάδων, ώς τήν 'Πίστιν του ΠΣΕ 'ΠερΙ Έκκλησίας! ΤΟ ΠΣΕ
'Προχωρεί ηδη «'Προς εν δεύτερον στάδιον» ώς διαλαλεί, δια του
διαΥΥξλματος του Συνεδρίου. Προς την «ΆVανέωσιν της Έκκλη­
σίας» καΙ 'Προς «μίαν ΠαΥκόσμιον Κοινωνίαν» (324). Προς έ'Πανί­
δρυσιν της Έκκλησίας, δηλαδή 'Προς συΥκρότησιν της οίκουμενι­
στικης «έκκλησίας», έν όνόματι του Χριστου! 'Ένεκα τούτου χαί­
ρουν οί αίρετικοΙ καΙ καλουν 'Πολλούς εις τήν χαράν των. «Δια
τουτο λέΥομεν 'Προς υμας: χαίρετε έ'Π' έλ 'Πίδι» (324). ΚαΙ έ'ΠΙ 'Πλέον,
'Προτρέ'Πουν τους «Χριστιανούς» εις «μετάνοιαν καΙ ό'Πακοήν» (324)
είς την νέαν ταύτη ν αίρετικήν κοινωνίαν, καΙ «'Προς εν διεθνεςη­
θος» ! ! (324). Δια της Β ι Γενικης Συνελεύσεως, το ά'Πιστον 'Προς
τήν Έκκλησίαν ΠΣΕ ά'Πέκτησε «'Πίστιν». Τήν 'Πίστιν είς τήν δη­
μιoυρyoυμέVΗν 'Παρ' αύτου οίκουμενικήν η οίκουμενιστικήν «έκ­
κλησίαν». Ή 'Πίστις αϋτη του ΠΣΕ 'Προς τήν οίκουμενιστικήν «έκ­
κλησίαν», η άλλως 'Παναίρε-σιν του Οίκουμενισμου, είναι χειροτέ­
ρα της όμολΟΥηθείσης άλλοτε 'Παρ' αύτου ά'Πιστίας του. Το ΠΣΕ
είσηλθεν δντως εις ~εν δεύτερον στάδιον», το στάδιον της δυσσε­
(60υς ψευδοδοξίας 'ΠερΙ Έκκλησίας. Οϋτως έξεδηλώθη σαφ.έστερον
ώς άVΤιεKKλησιασΤΙKή αίρεσις, η μαλλον 'Παναίρεσις.

Το ΠΣΕ, άφου καθώρισε τήν έκκλησιολΟΥικήν του ~άσιν, 'ΠΡΟ­

χωρεί 'Πλέον, δια των κατό'Πιν συνεδρίων Κ.λ.η:. εις 'ΠραΥματο'Ποίη­
σιν του αίρετικου αυτου σκο'Που, 'Προσαρμοζόμενον κατά τάς 'Πε­
ριστάσεις καΙ τάς άνάΥκας. Κατα τήν σύγκλησιν «της KεVΤΡΙKης
Έ'Πιτρο'Πης έν Ρόδ<t>>>, «κύριον θεολΟΥικον θέμα του συνεδρίου ητο
'ή σημασία της Άνατολικης καΙ της Δυτικης Παραδόσεως έVΤOς
του Χριστιανισμου' (325). Δια του οίκουμενιστικης έ'Πόψεως τούτου
θέματος, ή <Ιερά Παράδοσις της Όρθοδόξου Καθολικης Έκκλη­
σίας του Κυρίου άvτεμετω'Πίσθη ώς μία 'Παράδοσις του λεΥομένου
«χριστιανικου» κόσμου καΙ έ'Πομένως ώς ίσοστάσιος 'Προς τήν
'Πε'ΠλανημέVΗν 'Παράδοσιν, η μαλλον 'Παραδόσεις, της αίρετικης
Δύσεως. Κατά δε τήν Γ' Γενικήν Συνέλευσιν του ΠΣΕέν Nt<t>
ΔελχΙ των Ί νδιων το 1961 (326), ή λεΥομένη «~άσις» του Καταστα­
τικου του Συμ(;ουλίου έτρο'Πο'Ποιήθη. Δια της τρο'Πο'Ποιήσεως ταύ­
της, το ΠΣΕ έχαρακτηρίσθη ώς «κοινωνία των Έκκλησιων», έν<7>
'ΠροηΥουμένως έλέΥετο «άδελφότης Έκκλησιων». Έ'Πίσης άναφέ­
ΡOVΤαι αί ΓραφαΙ καΙ ή φράσις «'Προς δόξαν του ένος θεου, 'Πα­
τρός, Υίου καΙ ΆΥίου Πνεύματος» (827). Αί 'Προσθηκαι αΌται, tiv
142 Η ΑΙΡΕ-ΣΙ-Σ Tor οιιωrΜΕΝΙΣΜοr

καΙ είναι έντυτrωσιαKαΙ δια τους φιλαιρετικούς, στερουνται ση­

μασίας. Έφ' οσον ή έκκλησιολογικη ~ασις του ΠΣΕ δεν είναι ή
όρθη χριστιανικη τrίστις εις την «Μίαν Άγίαν Καθολικην καΙ Ά­
τroστoλΙKην Έκκλησίαν», την Όρθόδοξον Καθολικην Έκκλησίαν,
άλλα ή κακόδοξος τrίστις εΙς την τrαναίρεσιν του Οίκουμενισμου,
ή τrίστις τrαντός αλλου δόγματος είναι ματαία καΙ μαλλον έτrΙKίν­
δυνος, ώς Kαλύτrτoυσα τόνέχθρόν της Έκκλησίας, δια χριστια­
νικοφανους έτrιxρίσματoς.
Χαρακτηριστικη της τrρoστrαθείας του ΠΣΕ τrρός δημιουργίαν
μιας τrαναιρεΤΙKης «έκκλησίας» είναι ή τrρότασις του Γενικου
Γραμματέως αυτου V. Hooft, ή γενομένη εΙς τό Συνέδριον της Έ­
τrιτρoτrης του ΠΣΕ, εις Μόντρεαλ του Καναδα τό 1963. Ό Γενικός
Γραμματευς έτrρότεινεν, oτrως «τό Παγκόσμιον Συμ~oύλιoν των
Έκκλησιων αυτοανακηρυχθΏ εΙς Έκκλησίαν» ( !), «τrραγμα oτrερ
τrρoεKαλεσε θύελλαν διαμαρτυριων» (328). Χαρακτηριστικός έτrί­
σης είναι καΙ ό ευκτήριος οίκος του ΠΣΕ, ό ότroϊoς άνηγέρθη με­
ταξυ των ~oλoσσιαίων νεοτ'εύκτων κτιρίων της εδρας της Οικουμε­
νικης Κινήσεως, έν Γενεύη της Έλ<hετίάς καΙ δια τα ότroϊα έδατrα­
νήιθησαν «τrέντε έκατομμύρια δολαρίων έκ συνδρομων των με­
λων». τα έγκαίνια του οικουμενιστικου τούτου ευκτηρίου οίκου
έγένοντο, μετα των έγκαινίων των λoιτrων κτιρίων, τό 1965, έν
μέσφ έκτάκτου μεγαλoτrρετrείας. «Οϋτως ελα~ε σάρκα ηδη καΙ όστα
ή μία Έκκλησία, την ότroίαν ωνειρεύθη καΙ ώμολόγησεν έν Κανα­
δ~ δ Πρεόδρος του ΠΣ Ε καΙ ή ότroία θα άτroτεληται έκ τrασων
των όμολογιων, των μετεχουσων εΙς την κίνησιν του Π. Σ. των Έκ­
κλησιων» (329). Τό ΠΣΕ εγινε «έκκλησία», τrαρα τας διαμαρτυρίας,
KαΙάτrέKτησεν, έκτός των κτιριακων έγκαταστασεων, καΙ τόν 'ί­
διον αυτου ναόν, έν τC;>-ότrοίφ, ώς φυσικόν, λατρεύεται τό τroλυει­
δες ψευδος των αίρέσεων, διατί δε οχι καΙ ό τrατηρ του ψεύδ ους583
καΙ των αίρετικωΥ584 δ δια~oλoς; Δεν είναι ασχετος τrρός τα ανω­
τέρω καΙ ό έορτασμός της 100ετηρίδος άτrό της γεννήσεως του
. Ιωάννου Μόττ, ή ότroία έωρτασθη την 25 - 5 - 65 έν τftέν Γενεύη
εδρc;,x του ΠΣ Ε, με συμμετοχην τrλείστων Όργανώσεων Προτε­
σταντω ν, ότrαδων της Οικουμενιστικης Κινήσεως (330) . Ό Μόττ εί­
ναι συν τοϊς αλλοις, ό εισηγητης των ορων, οικουμενικός καΙ οί­
κουμενισμός, τrρός όνομςχσίαν της Κινήσεως ταύτης (ίδε καΙ ανω­
τέρω σ. 120). Ή τrαναίρεσις του Οίκουμενισμου ηρχισε να τιμ~
τους «αγίους» της καΙ να καθιερώνη τας έορτας της.

<Η διοργά.νωσις τού «Π~yκoσμΙou ΣuμοοuλΙοu των "Εκκλησιων». ΤΟ

583. Ίω. τι', 44 χσ;ί Μ. ΆθζtνσoO(OΌ 584. ΓpΎjϊOPΙOΌ NδooΎjς, ,ρ.α. 45, 889.
ΒΕΙΙΕΣ, 30, 123.
 Ο οικοnΙΕΝΙ.ΣΜΟ,Σ 143

ΠΣ Ε διωργανώθη εις 'Πολυδαίδαλον οίκουμενικόν όργανισμόν,

εντός του ό'Ποίου φυσικόν είναι να Kατα~ρoxθίζεται, ώς ά­
'Πό άλλον Μινώταυρον, 'Πας εισερχόμενος, δια να ά'Ποτίση φό­
ρον ύ'Ποταγης είς την 'Προτεσταντικην οίκουμενιστικην ένότητα
η ενωσιν. Ή διοργάνωσις του «Παγκοσμίου Συμ~oυλίoυ των
Έκκλησιων», «εμφανίζει την άκόλουθον 'Περί'Που μορφήν: Ή άνω­
τάτη αυθεντία είναι ή γενικη συνέλευσις, συνερχομένη άνα 'Πασαν
έξαετίαν η έ'Πταετίαν. Εις τό διάμεσον διάστημα ταύτην άνα'Πλη­
ροί ή κεντρικη ε'Πιτρο'Πή, μετα της ε κτελεστικης, καΙ ιδίως ή γε­
νικη γραμματεία, μετα των συναφων 'Προς αότην τμημάτων καΙ
λοι'Πων. Ύ'Πάρχει καΙ ό θεσμός των εξ 'Προέδρων. Έκ της γενικης
γραμματείας εξαρτωνται τα γραφεία: α) οΙκονομικων καΙ διοι­
κήσεως, ~) 'Πληροφοριων, γ) Νέας -Υόρκης, δ) ή ε'ΠΙΤΡΟ1tη των
. Έκκλησιων ε'Πι των διεθνων ζητημάτων, καΙ τα τέσσαρα τμήματα'
1. μελετων (ε'Πιτρο'Πη ΠΤ, Έκκλησίας καΙ κοινωνίας, εόαγγελι­
σμου καΙ ίερα'Ποστολικων σ'Πουδων), 2. οίκουμενικης δράσεως
(οίκουμενικόν ίνστιτουτον μετα της άνωτάτης σχολης, ε'Πιτρο'ΠαΙ
νεολαίας, ε'Πι της συνεργασίας άνδρων καΙ Ύυναικων καΙ ε'Πι των
λα'ίκων), 3. διεθνους ~oηθείας, 'Προσφύγων καΙ rcαγκοσμίου
ύ'Πηρεσίας καΙ 4. 'Παγκοσμίου εόαγγελισμου καΙ ίερα'Ποστολης.
Έκτος του γενικου γραμματέως u1tάρχουν καΙ 'Πέντε ~oηθoΙ γε­
νικοΙ γραμματεϊς, οί τέσσαρες ε'Πl. κεφαλης των τεσσάρων τμημά­
των καΙ ό 'Πέμ'Πτος της ε'Πιτρο'Πης των Έκκλησιων ε'Πι των διεθνων
ζητημάτων»(331). Ή Δ' Γενικη Συνέλευσις του ΠΣΕ συνεκλήθη
εν Oόψάλ~ της Σουηδίας τό 1968(332).

β) «ο Οίκουμενισμός έν τ4) πlχπικ4) κόσμφ.

Ώς είδομεν, ό Οικουμενισμός άνεδ6δη εκ του Προτεσταντι­

σμου. Έντός του αίρετικου τούτου κόσμου ενεφανίσθη ώς ίδέα
εξωτερικης ένότητος, διεμορφώθη θεωρητικως καΙ 'Πρακτικως καΙ
εν τέλει ώργανώθη εις τό λεγόμενον «Παγκόσμιον Συμ~oόλιoν .
των Έκκλησιων». Ώς ιδιότης δμως καΙ ενέργεια, υφίστατο
εις τόν Πα'Πισμόν 'Πρό της Διαμαρτυρήσεως, 'Παρ' αότου δε ώς t1tl
το 'Πλεϊστον εκληροδοτήιθη εις τους Προτεστάντας.

Κ α θ ο λ ι κ ι σ μ ο ς κ α Ι Ο ί κ ο υ μ ε ν ι σ μ ό ς. <ο

Πα'Πισμος κατα <5άσιν είναι άνέκαθεν φύσει οίκουμενιστικός.

τουτο δηλοϊ ή καθολικότης αότου, ή ό'Ποία τόσον εξαίρεται 1ta­

ρα των ό1tαδων του Πα1tικων. ·0 Πα'Πισμός όνομάζεται καΙ «Κα­

θολικη Έκκλησία» η «Ρωμαιοκαθολική Έκκλησίσ:». <Ως ελέχθη

144 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

καΙ άνωτέρω (ίδε σ. 74), ή καθολικότης του Πατησμου δέον να

νοηται ώς δυνατότης τούτου, οττως ττεριλάlSη είς τούς κόλττους του
ττάντα φιλυττότακτον η εύυττότακτον ανθρωττον καΙ κοινωνικην δ­
μάδα άνθρώττων, ώς καΙ ττασαν κακοδοξίαν, εψ' οσον αϋτη φέρει
τταττικόν χαρακτηρα. Ή τταττικη καθολικότης συνδυάζεται ττρός
τόν τταττικόν θεσμόν (ίδε άνωτέρω σ. 75), δ δττοϊος άττοτελεϊ την
ττρακτικην έκδήλωσιν ταύτης. Διά τοϋ τταττικοϋ θεσμοϋ εττιδιώκε­
ται, οττως τά ττάντα ύτταχθουν είς την ένιαίαν θρησκευτικοττολι­
τικην τταττικην άρχην καΙ οϋτως άττοτελέσουν μίαν ένότητα καθο­
λικης εκτάσεως, εξωιrεΡΙKOϋ χαρακτηρος καΙ χριστιανικοϋ όνό­
ματος καΙ εττιχρίσματος. Οϋτως, ή τταναίρεσις του Παττισμοϋ εμ­
φανίζεται ώς συγκεκροτημένος οίκουμενισμός. Ό Προτεσταντι­
κός Οικουμενισμός σήμερον συσττειροϋται εις ένιαϊον τταγκόσμιον
όργανισμόν εξωτερικης καΙ κοσμικης ένότητος. Ό τταττικός Οίκου­
μενισμός ύττάρχει ώργανωμένος εττι αίωνας καΙ άττοτελεί τόν ττο­
νηρόν σττορέα καΙ τό ττλάνον ττρότυττον του ττρώτου. Ό ττροτεσταν­
τικός Οικουμενισμός ττορεύεται εκ των διεσκορττισμένων τταμττλη­
θων αίρέσεων ττρός την κακόδοξον έξωτερικην ένότητα αύτων.
Ό Παττισμός κατέχει την OΙKOυμενισrΙKην ταύτην ένότητα καΙ εττι­
διώκει άκατατταύστως την συγχώνευσιν εις αύτην ττασων των
έκτός αύτου αίρέσεων, άλλα καΙ των κατά τόττους Όρθοδόξων
Έκκλησιων Ι
Ή δίψα τοϋ τταττισμου ττρός οικουμενικην έττικράτησιν καί κυ­
ριαρχίαν, εν όνόματι της ένότητος της Μιας Έκκλησίας, είναι ον­
τως άκόρεστος, ώς μαρτυρεϊ ή ίστορία. Τό τταττικόν ττρωτείον, δεν
ττροέρχεται έκ τοϋ θεου, άλλ' έκ τοϋ κόσμου. Πρός άνάτττυξιν αύ­
τοϋ συνετέλεσαν «γεγονότα τινά, ττολιτικης μαλλον καΙ έξωτερι­
κης φύσεως» (333). Παρά των καθολικιστικου η οίκουμενιστικοϋ
ττνεύματος Παττικων, ομως, ττροεlSλήθη ώς εντολη δηθεν θεοϋ, χά­
ριν της ένιαίας άρχης εν τη εττιγεί't1 Έκκλησίc;x! Ή άττόσχισις της
Δυτικης Έκκλησίας άττό της Όρθοδοξίας καΙ δ καταττοντισμός ταύ­
της εις την τταναίρεσιν του Παττισμου εγένετο, λόγ't1 της δίψης των
φιλάρχων τταττων της Ρωμης ττρός διοικητικην εττικράτησίν των
εττι της καθ' δλου ·Εκκλησίας. Ή άδιάκοττος εττιδίωξις του Παττι­
σμου, οττως εκμεταλλευθΏ τάς δυσμενεϊς ττεριστάσεις του όρθοδό­
ξου Βυζαντίου καΙ καθυττοτάξη τουτο, όφείλεται εις την άκόρε­
στον εττιθυμίαν του Ρωμαιοκαθολικισμου, οττως κυριαρχήση εις
την οικουμένη ν, Εν όνόματι της χριστιανικης ένώσεως. <Η δε άντι­
xρισrιανΙKη τταντοκρατορία του Ρωμαίου εττισκόττου εις την Δύ­
σιν, κατά τόν δυτικόν μεσαίωνα, εχει την αιτίαν της εις τό ττάθος
τούτου ττρός την μοναδικην εν τφ κόσμ't1 άρχην καΙ εξουσίαν. Δια
της τταττικης δίψης ττρός την θρησκευτικοττολιτικην άρχην καί την
r.....
-ζ"
., ,Χ .... "

ο OlκοrΜΕ~IΣΜΟ.Σ 145

κοσμικην έ'Πικράτησιν, αιτιολογεϊται ή αντιεκκλησιαστικη άφο­

μοίωσις τών Έκκλησιών της Δύσεως 'Παρα της Έκκλησίας της
Ρώμης καΙ ή, χάριν ταύτης, ά'Ποδοχη 'Παρ' αύτης 'Παμ'Πληθων 'Πα­
'Πικων κακοδοξιών, έν όνόματι της ένότητος η ένώσεως της Μιας
Έκκλησίας!
Ό Πα'Πισμός, ώς έλεχθη εις τόν οικείον τόττον (ίδε ανωτέρω
σ. 70), ύττ6κειται εις ττλάνας καΙ δη εις τας ττλάνας μιας τταναι­
ρέσεως. CΙ Αττασαι σμως αί ττλάναι αυται γίνονται τταρ' αύτου δε­
κταί, δι6τι είναι τταττικαί, ητοι εχουν την 'Παττικην εγκρισιν. Έν
Τ<{) Παττισμ<{), α'Παραίτητος σρος αττοδοχης οίασδήττοτε δόξης, όρ­
θης η ττεττλανημένης, είναι ή 'Παττικη άττόφασις. <Ένεκα τούτου αί
μεν τταττικαΙ ττλάναι ττ~στεύoνται καΙ ύ'Ποστηρίζονται τταρα των Πα­
ττικων. αί δε μη τταττικαΙ αττορρ ίτττοντα ι καΙ ττολεμουνται. Ό Πα­
ττισμός έχρησιμοττοίησεν ώς μέσον ένώσεως των μη Παττικών μετ'
αύτου την ύττοταγην τούτων είς τόν ττάτταν, συνεττως, καΙ την αττο­
δοχην 'Παρ' αύτων ττασων των τταττικων ττλανών. καΙ των ση μερι­
νων καΙ έκείνων, αί ότταίαι τυχόν θα διδαχθουν 'Παρ' αύτου εις τό
μέλλον. Δια τουτο αί έττΙ αΙώνας τταττικαΙ ττροσττάθειαι ένώσεως
Παττισμοϋ καΙ Όρθοδόξου Έκκλησίας ησαν ανυ'Ποχώρητος α­
γών του Παττισμου, σττως οί Όρθόδοξοι Χριστιανοί αττοδεχθουν
τας ττλάνας αύτου, ύττοκύτττοντες εις τόν ζυγόν του τταττικου ττρω­
τείου έξουσίας και τιμης. <Η 'Παττικη ένωτικη η οικουμενικη κίνη­
σις έ~ασίζετo έ'ΠΙ της πα'Πικης ττίστεως. Ό έμφανισθεις δμως τε­
λευταίως ΟΙκουμενισμός των Προτεσταντων ήκολ06θησεν αντί­
θετον ένωτικην τακτικήν. Παρεμέρησε τας άπαιτήσεις της ττίστεως
καΙ έ'Πεδίωξε την πρακτικην ένότητα. Τοιουτοτρόπως, ό 'Προτε­
σταντικός Οικουμενισμός αφώττλισε τόν παττικόν Οίκουμενισμόν.
Ό αφανισμός η ά'Πώθησις του διαφέροντος της 'Πίστεως παρα των
Προτεσταντων Οίκουμενιστων ττεριήγαγεν εις άδυναμίαν τόν 'Πα­
ττικόν Οικουμενισμόν, τόν ~ασιζόμενoν έττΙ. της 'Πα'Πικης πίστεως.
<ο ττα'Πικός Οικουμενισμός έφάνη, στι ττεριέ'Πεσεν εις α'Πραξίαν.
•Αλλ' σμως δεν ήδράνησεν. <Αττλως ττεριωρίσθη έττ' όλίγον εις το
στρατόττεδόν του, έτρο'Πο'Ποίησε την ένωτικην τακτικήν του, ττρο­
σήρμοσε ταύτην εις τας νέας συνθήκας καΙ αντε'Πετέθη, δια της
Β' 'Πρό 'Παντός Βατικανης Συνόδου . με σκο'Πόν, την έττικράτησίν
του έ'ΠΙ. της Οικουμενικης Κινήσεως. <ο Παπισμός ητο καΙ 'Παρα­
μένει 'Πάντοτε Παπισμός. ΚαΙ εις την τταλαιοτέραν αύτου οικουμε­
νικην KίVΗσιν καΙ εις την νεωτέραν!

Π α λ α ι ο τ έ Ρ α κ α Ι ν ε ω τ έ Ρ α ο i. κ ο υ μ ε ν ι σ τ ι­
κ η τ α κ τ ι κ η τ ο υ Π α 'Π ι σ μ ο υ. <Η 'Παλαιοτέρα ένωτι­
κη τακτικη του Πα'Πισμου έ~ασίζετo έττί της 'Παττικης 'Πίστεως. •Αν­

10
146 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοnΙΕΝΙΣΜΟΙ

τι'Προσω'Πευτικον τύ'Πον της 'Πα'Πικης ταύτης τακτικης ά'Ποτελεί ή

ουνία. Ή ουνία ένεφανίσθη έν σ'Πέρματι τον Ι Γ' αίωνα καΙ ώργα­
νώθη καΙ άνε'Πτύχθη ώς έ'ΠΙ το 'Πλείστον τον Ι ΣΤ' αίωνα. Τί είναι
ή ουνία; «ουνία είναι ή ά'Πατηλή, 'Προς 'Παpα1tλάνησιν των άπλου­
στέρων, ενωσις, καθ' ην δ ένούμενος μετα της Λατινικης Έκκλη­
σίας, άτroδέxεται μεν το 'Πρωτείον του 'Πά'Πα καΙ Ο:'Πασαν την διδα­
σκαλίαν της Λατινικης Έκκλησίας, διατηρεϊ δμως την ίδίαν λει­
τουργικην τάξιν καί τινα ίδια ηθη καί εθιμα, κατα το ' Ι η σου"ίτι:κόν
δόγμα, «unite dans la ίοί, variete dans les rites» (=ένοτης είς την 'Πί­
στιν, 'Ποικιλία είς τά λειτουργικά τυ'Πικά), 'Προς ~αθμιαίαν καΙ ου­
χΙ ά'Πότομον άφομοίωσιν 'Προς την Λατινικην Έκκλησίαν των ένου­
μένων» (333cι;). Οϋτως, κατ' αυτους τους 'Πα'Πικούς, «ή Καθολικη Έκ­
κλησία 'Περιλαμ~άνει είς τους κόλ'Πους αυτης ύ'Πο την δογματικην
ένότητα 'Πιστους άνήKOVΤας είς δλους τους άρχικους λειτουργι­
κους ρυθμοuς καΙ θεωρεί 'Προσφιλη αυτης τέκνα, τόσον τους Λατι­
νορρύθμους, οίτινες ά'Ποτελουν το μεγαλύτερον μέρος της, δσον
καΙ τους <Ελληνορρύθμouς, •Αρμενορρύθμους, •Αλεξανδρινορρύθ­
μους, Συριορρύθμους, Χαλδαιορρύθμους καΙ άλλους» (3336). <Η ου­
νία, 'Πολωνικη λέξις «unia» (= ενωσις) (333 r ) , είναι ένέργεια του
Πα'Πισμου 'Προς ενωσιν των άλλοδόξων μετ' αυτου, ~άσει της 1ro'ΠΙ­
κης 'Πίστεως. Έ'ΠΙ αίωνας, ή «ένωτικη» τακτικη του 'Πα'Πισμου ητο
ή δογματικη ενωσις.
τους νεωτέρους χρόνους, δ Πα'Πισμός, κατ' άρχάς, έτήρησε
στάσιν άρνητικην εναvτι της 'Προτεσταντικης Οίκουμενικης Κι­
νήσεως. «Έ κ μέρους των κύκλων των διεθνων χριστιανικων
οργανώσεων, 'Προ της διαμορφώσεως τη.ς συγχρόνου οίκου­
μενικης κινήσεως, έ'ΠεσκΕ.φθησαν το Βατικανον δύο έ'Πιτρο'ΠαΙ
καΙ 'Παρεκάλεσαν τον ρωμαϊον 'ΠOVΤίφηKα, δ'Πως άναλά~!l αυτο­
'Προσώ'Πως την δημιουργίαν οίκουμενικου χριστιανικου μετώ'Που.
Μολονότι ή ευκαιρία έφαίνετο μοναδικη διά την 'Παγκόσμιον 'ΠΡΟ­
~oλην της 'Πα'Πικης Έκκλησίας, έν τούτοις, ή 'Πρότασις των οίκου­
μενικων κύκλων ά'Περρίφθη ύ'Πο του 'Πά'Πα. <Η στάσις του Βατικα­
νου εναvτι της οίκουμενικης κινήσεως, κατά το 'Πρόσφατον 'Παρελ­
θόν, ητο λίαν έ'Πιφυλακτική, δια νά μη εί'Π!l τις καί άΡVΗΤΙKή. <ο
'Πά'Πας Πίος Ι Β' δια της Βούλλας <Mortalium Animos' (6. 1. 1948)
ά'Πηγόρευσε την συμμετοχην των ρωμαιοκαθολικων εις τά μεγάλα
συνέδρια της οίκουμενικης κινήσεως. Κατά την Α' Γενικην Συνέ­
λευσιν του Π.Σ.Ε. εΙς Amsterdam τι{":> 1948 δ Πίος Ι Β' ΆΤCηγόρευσε
την συμμετοχην καΙ άοπλων άκόμη 'Παρατηρητων. Κατά την συνέ­
λευσιν τοϋ Π.Σ.Ε. εΙς Evanston Άμερι:κης (1954) δ άρχιε'Πίσκο'Πος
Σικάγου καρδινάλιος Stricht διά 'ΠoιμαVΤOΡΙKOυ γράμματος έξή­
γησε τους λόγους της ά'Ποχης της ρωμαιοκαθολικης Έκκλησίας
ο Όικω'ΙΙ:ΕΝΙΣΜΟΣ 14ί

εκ των Γενικων Συνελεύσεων του Π.Σ.Ε.» (334).

<ο Παπισμος ετήρησεν άρνητικην στάσιν εναντι του προτε­
σταντικου Οικουμενισμου καΙ ενεκα άντιθέσεως προς την άντίπα­
λόν του Διαμαρτύρησιν, άλλα καΙ δια λόγους πίστεως. <Η οίκου­
μενικη κίνησις των Προτεσταντων εθετεν ώς (bάσιν της ένώσε.ως
την πρακτικην συνεργασίαν, έν τfι σιωπΏ της πίστεως. <ο Παπ'ι­
ομός, ώς έλέχθη, έ(bάσιζε την οίκουμενικήν του κίνησιν έπι. της πα­
πικης πίστεως. Προσέτι, «ή άρνησις της παπικης Έκκλησίας, 01tως
εντάξη έαυτην ώς μέλος είς το Π.Σ.Ε., προέρχεται εκ τηςθεμελιώ­
δους άρχης του ρωμαιοκαθολικου οίκουμενισμου, κατα την άποίαν
<ή Καθολικη Έκκλησία δεν είναι μία Έκκλησία μεταξυ των άλλων ...
άλλΟ είναι ... ή Έκκλησία ή ύπο του Χριστου ίδρυθείσα, εντος των
κόλπων της άποίας ό χριστιανικος κόσμος, ό έπΙ του παρόντος διπ­
ρημένος, θα δυνηθπ να έπανεύρη την ένότητα .. :»! (335) Ό na']tL­
σμος δεν έστερείτο της ένότητος, την όποίαν άνεζήτουν οί Προτε­
στάνται. Δια τουτο καΙ δεν την άνεζήτει άλλαχoυ~ Τούναντίον,
έκάλει τους άλλους να εϋρουν την ένότητά των προσχωρουντες είς
αύτόν. Κατα τους Παπικούς, «ή Καθολικη Έκκλησία ... εχει συνεί­
δησιν οχι μόνον του γεγονότος, στι ύπάρχει ή άρατη ένότης της
Έκκλησίας του Χριστου καΙ των Άποστόλων, άλλ' στι ή ίδία είναι
αύτη ή Έκκλησία. Έπίσης δεν πιστεύει ή Καθολικη Έκκλησία,
στι δύναται να προσέλθη καΙ να παρακαθήση εις τράπεζαν δια­
σκέψεων, ενθα το θέμα της άρατης ένότητος της Έκκλησίας άπο­
τελεί άντικείμενον έρεύνης» (336). «Δεν έπιτρέπεται», λέγουν οί Πα­
πικοί, «να πραΥματοποιήσωμεν την ενωσιν των Χριστιανων άλλως,
εΙ μη εύνοουντες την έπιστροφην των σχιματικων είς την μόνην καΙ
άληθη Έκκλησίαν του Χριστου», ητις, κατ' αύτούς, είναι ή ΠΑτcΙ­
κή (337). «<Η Ρωμαϊκη Έκκλησία ενεκα των θεολογικων καΙ εκκλη­
σιολογικων αύτης θέσεων εννοεί: την οίκουμενικην κίνησιν εχουσαν
την Ρώμην ώς κέντρον» (338). "Η παπικη πίστις δεν έπέτρεψεν είς
τον παπισμον να πλησιάση την προτεσταντικην οίκουμενικην κίνη­
σιν, άλλα τον άπεμάκρυνεν άπ' αύτης.
Ό Παπισμος (bασίζεται επι της παπικης πίστεως, ή δε παπικη
πίστις επι του πάπα. "Η παπικη πίστις είναι ή (bάσις του Πατcισμoυ,
(hάσις σμως της (bάσεως ταύτης είναι ό πάπας. ·0 τrάτrας θεωρεί,
στι εχει θεί~ δΙKαί~ την έξουσίαν οχι μόνον να καθορίζη την τrί­
στιν των ύτr' αύτον ΠατrΙKων, άλλα καΙ να τρoτroτroιπ το τrεριεxό­
μενον ταύτης, καινοτομων κατα τας έκάστοτε περιστάσεις, χάριν
του συμφέροντος του Πατrισμoυ. Κατα τους ΠατrΙKoύς, ή 'Ε κκλη­
σία δύναται να καινοτομΏ καΙ καινοτομεί. Ό Πατrισμoς καινοτο­
μεί καΙ τrερΙ το τrεριεxόμενOν της τrίστεως καΙ περΙ την έκάστοτε
γραμμην καΙ τακτικην αύτου. Βάσει της πα1tΙKης ταύτης κακοδο­
t
148 Η ΑΙΡRΣΙΣ 'lΌΙ' OlΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

ξίας, «ή ρωμαιοκαθολική Έκκλησία, μολονότι εχει χαράξει τήν

γνωστήν γραμμήν εναντι της οίκουμενικης κινήσεως, εν τούτοις,
μετα'Πολεμικως κυρίως, ηρχισεν ενδιαφερομένη», δια τό οίκουμε­
νικόν εργον τό συντελούμενον «εξω των 'Πυλων της. 'Ήδη, τό α­
νώτατον 'Περί τόν 'Πά'Παν Συμt!lούλιον (Con.gregatio S. Officii) δια του
Δεκρέτου (Decretum) του εκδοθέντος τη 28. 2. 1950 'Παρείχεν όδη­
γίας είς τους ε'Πισκό'Πτους μέχρι 'Ποίου σημείου θα ήδύναντο να
'Παρακολουθουν τό εργον της οίκουμενικης κινήσεως. '0 καθηγη­
τής Π. Μ'Πρατσιώτης, αναφερόμενος είς τό εν λόγφ Decretum, 'Πα­
ρατηρεί: «Η μνημονευθείσα τρο'Πο'Ποίησις της στάσεως του Βατι­
κανου δεν σημαίνει 'Παρέκκλισιν α'Πό της μέχρι τουδε γενικης
γραμμης αύτου, εΙ. μή μόνον προσαρμογήν της γραμμης ταύτης
'Πρός τας συνθήκας του σημερινου διεθνους καί διαχριστιανικου
κλίματος ... Εύρισκόμεθα 'Πράγματι 'Πρό μιας νέας στροφης του
Βατικανου, αλλα στροφης είς τήν τακτικήν καί ούχΙ εις τήν κατεύ­
θυνσιν, ητις παραμένει αμετάt!lλητος καΙ δεν είναι αλλο τι, ει μή ή
ε'Πάνοδος είς τήν μάνδραν της 'Πα'Πικης Έκκλησίας ... Όρθως ε­
λέχθη, στι δια της α'Ποφάσεως ταύτης ήνοίχθη μία θ6ρα ύ'Πό του
Βατικανου, αλλ" ή θύρα αϋτη δεν 'Προορίζεται δια τήν δι' αύτης
εξοδον των τέκνων της Ρωμα'ίκης Έκκλησίας, άλλα δια τήν ε'Πι­
στροφήν των άπ' αύτης ά'Πομεμακρυσμένων\> (339), συμφώνως 'Πρός
τήν κακόδοξον α'Ποψιν των 'Πα'Πικων.

'0 ν ε ώ τ ε Ρ ο ς π α 'Π ι κ ό ς Ο ί κ ο u μ ε ν ι σ μ ό ς.
Ή μεγάλη στροφή του Πα'Πισμου εναντι της οίκουμενικης κινήσεως
εγένετο, δια της Β ι BατΙKαVΗς Συνόδοu αύτου, ή ό'Ποία εχαρα­
κτηρίσθη ώς ένωτική σύνοδος (340). <Η Σύνοδος αϋτη εθεσε τήν
οίκοuμενικήν κίνησιν του Πα'Πισμου ε'Πί νέων t!ιάσεων καΙ οϋτως εδη­
μιούργησε τόν νεώτερον 'Πα'Πικόν Οίκουμενισμόν. Ή διδασκαλία
'ΠερΙ του 'Παπικου τούτου ΟΙκουμενισμου 'Περιλαμt!lάνεται εΙς τό
«Διάταγμα 'ΠερΙ ΟΙκοuμενισμου» της Συνόδου «Decretum de Oecume­
nismo». «Τό Διάταγμα 'ΠερΙ Οίκουμενισμου διαιρείται είς τρία κε­
φάλαια. ΕΙς τό πρωτον κεφάλαιον εκτίΘενται αί άρχαΙ της <Καθο­
λικης Έκκλησίας' 'Περί Οίκουμενισμου. Τό δεύτερον κεφάλαιον
αναφέρεται εΙς τήν <ασκησιν του ΟίκουμενισμoGΊ τό δε τρίτον
'Πραγματεύεται 'ΠερΙ της θέσεως των διΙσταμένων Έκκλησιων καΙ
εκκλησιαστικων κοινοτήτων, εναντι της ρωματκης ά'Ποστολικης
ίΞ:δρας» (341).

,. 4.
ΛPΧ~Ι
' - ,
του 'ίΞωτε.ρου π~πικoυ
- ο' - n
ικουμε'l~σμcυ.
~
οιαι
τ
ειναι
<
αι

άρχαΙ του νεωτέρου 'Πα'Πικου Οίκουμενισμου; <Ό'Πως ό Πα­

'Πισμός t!ιασίζεται ε'Πι του 'Πά'Πα, οϋτω καΙ ό 'Παπικός Οίκουμε­
ο ΟlκοnΙΕΝΙΣΙΙΟΣ 119

νισμος θεμελιουται EίtΙ του ίtαίtΙKOυ ίtρωτείoυ. «Το ίtαίtΙKOν ίtρω­

τείον τίθεται ώς ίtρώτη καΙ κυρία d:PXtl του ρωμαιοκεντρικου Οί­
κουμενισμου. 'Ήδη είς αότας τας 'Ιτρώτας σελίδας του Διατάγμα­
τος τονίζε,,:αι ό ίtαίtΙKOς θεσμος ώς θεμέλιον της ρωμα'ίκης εκκλη­
σιολΟΥίας. Κατα τον συντάκτην του Διατάγματος, ό Χριστος με­
ταξυ των' Aίtoστόλων Έξέλεξε τόν Πέτρον, EίtΙ του όίtOίOυ, μετα
την εκ μέρους αότου όμολογίαν ίtίστεως, d:ίtεφάσισε να οίκοδο­
μήση την Έκκλησίαν Αότου· του ύίtεσχέθη τας κλείς της ~ασιλείας
των οόρανων καΙ του ενείtιστεύθη, d:φου ό Άίtόστoλoς του άίtέ·
δειξε τήν άγάίtην αότου, ίtάντα τα ίtρό~αταΌ Έν συνεxεί~ ό ίtά­
ίtας d:ναφέρεται ώς <διάδοχος του Πέτρου', εύρισκόμενος 'E'1tl
κεφαλης των EίtισKόίtων'» (342). Δηλαδή, ώς ίtρώτη καΙ κυρία άρ­
χή του παίtΙKOυ ΟίκουμενισμοΟ Ετέθη ίtαρα της Β ι Βατικανης
Συνόδου είς μυθος ( !), ό ίtαίtΙKOς μυθος του ίtρωτείoυ του Πέτρου.
Δια του d:σε~ους τούτου μύθου, ό Παίtισμός είtιδιώKει να εξασφα­
λίση θρησκευτικως την μίαν άρχην καΙ εξουσίαν, της όίtOίας εχει
d:νάγκην ή Εξωτερικη ένότης του Οίκουμενισμου. Ή ένότης τοΟ
ίtαίtΙKOυ Οίκουμενισμου ~ασίζεται επι της ένιαίας άρχης καΙ Εξου­
σίας της ίtαναιρέσεως του ΠαίtισμOυ, καΙ εν τελευταί~ d:ναλύσει,
είtΙ του ίtάπα. Πρώτη ~άσις του ίtαίtΙKOυ Οίκουμενισμου είναι αυ­
τη αϋτη ή ~άσις του Παίtισμoυ, ό EίtίσKOίtOς Ρώμης!
«Ώς δευτέρα άρχη του ρωμα'ίκoU Οίκουμενισμου τονίζεται ύίtό
του Διατάγματος, στι μία καΙ μόνη Έκκλησία του Θεου ύίtάΡXει,
ή <Καθολική Έ κκλησίαΊ δηλαδη ή ρωμα'ίκή» (343). Ό Παπ\:σμός,
λOιίtόν, είναι ή μία καΙ μόνη ΕπΙ γης Έκκλησία καΙ ή όρατη Εκ­
φρασις της χριστιανικης ένότητος, ή όποία δύναται να γίνη κτημα
ίtάντων των Εκτος της ίtαίtΙKης μάνδρας εύρισκομένων, εαν είσέλ­
θουν είς αυτήν. Πύλη δε της παίtΙKης μάνδρας, την όίtOίαν ηνοιξεν
ή Β ι Βατικανη Σύνοδος, ίνα δι' αυτης είσέλθουν ίtOλλoί, είναι ή
ακόλουθος παίtΙKή καινοτομία: «πασαι ... αί άλλαι Έ κκλησίαι χα­
ρακτηρίζονται άπλως ώς ·οόχί μικραΙ κοινότητες', αί όποίαι Έχωρί­
σθησαν άπό την πλήρη κοινωνίαν της Καθολικης Έκκλησίας'» (343).
Αϊ άλλαι, λοιπόν, εκκλησίαι άπεκόπησαν μεν του Παίtισμoo, οχι
σμως πλήρως. «Πράγματι», γράφεται είς τό Διάταγμα, «σσοι, πι­
στεύουν εις Χριστόν καί ελα~oν εγκύρως το Βάπτισμα, τελουν
εν ίtOΙ~ τινι κοινωνίς,χ, εστω καΙ ατελεί, μετά της Καθολικης 'Εκ­
κλησίας». «Ή Καθολική Έκκλησία, συνεχίζει τό Διάταγμα, περι­
~άλλει αυτους μετ' αδελφικου σε~ασμoυ καΙ στοργης» (3-43). Είναι
οντως θαυμαστη ή πανουργία του παπικου Οίκουμενισμου! Δια
της διδασκαλίας αυτου περΙ ίtOιας τινος κοινωνίας των, κατ' αυ­
τόν, «σχισματικων» μετα του Παίtισμoυ, 'Ιτλησιάζει τήν άγλικανι­
κην θεωρίαν των κλάδων καΙ οϋτω τείνει λεληθότως χείρα διαλ­
150 Η AIP~ΣIΣ ΤΟ}' οικοnlΕΝΙΣΜΟΙ

λαγης ττρός τους Προτεστάντας Οίκουμενιστάς. Δια της θέσεως,

στι έν τοιαύτη κοινωνίς.χ τελουν, «δσοι ττιστεύουν είς Χριστόν καΙ
ελα~oν έγκύρως τό Βάτττισμα, συμφωνει σχεδόν με την άναφερ­
θεισαν «~άσιν» του ΠΣΕ (ίδε άνωτέρω σ. 136,141), καί, τό σημαντι­
κώτερον, ττροστταθεί να δελεάση μάλιστα τους Όρθοδόξους. Δια
δε των φράσεων, «ττερι~άλλει αύτους μετ' άδελφικου σε~ασμoυ
καΙ στοργης», άττηχείται σαφως τό ττροτεσταντικόν οίκοuμενιστι­
κόν κήρυγμα ττερΙ άγάττης καΙ άδελφότητος. Ό Παττισμός, διά των
μινιμαλιστικων καΙ συγκρητιστικων τούτων ύττοχωρήσεών του,
έττιχειρει να άφοττλίση την ττροτεσταντικην οίκοuμενιστικην Kίνη~
σιν καΙ δια των αυτων δττλων νάόττλίση την ίδικήν του τοιαύτην
κίνησιν, άδι:ακρίτως, έαν τουτο άττάδη ττρός την ττροτέιραν αύτου
ττίστιν. ~, Ι διον άμφοτέρων των Οίκουμενισμων, ττροτεσταντικου καΙ
τταττικου, είναι ή, έν ττoλλ~ η έν όλίγCi>, ττεριφρόνησις της ττίστεως,
χάριν της οίκουμενικης έττικρατήσεως!
«Ώς τρίτη άρχη του ρωμα'ίκου οίκουμενισμου τονίζεται ή έ­
νεργός συμιμετοχη ττάντων των 'καθολικων' είς τό Όίκουμενικόν
εργον': <Ή <Αγία Σύνοδος ττροτρέττει πάvτας τους Καθολικους 0­
ττως, άναγνωρίζοντες τά σημεια των καιρων, λά~oυν ένεργόν μέ­
ρος είς τό οίκουμενικόν εργον. Δια του δρου <Οικουμενικη κίνησις.
νοουνται αί ένέργειαι και αί ττρωτo~oυλίαι, αί ττροκαλούμεναι καΙ
όργαvoύμεναι ύπερ της ένότητος των Χριστιανων'» (344). <Η τρίτη
αϋτη άρχη είναι όχι μόνον νέα, άλλά κα! άντίθετος ττρός την ττρο­
ηγουμένην τακτικην της άτταγορεύσεως εις τους «καθολικούς», 0­
ττως μετέχουν τωνέκδηλώσεων της Οίκοοιμενικης Κινήσεως. <ο Πα­
ττισμός μετέ~αλε οίκουμενιστικην τακτικήν. <Η άλλαγη της τα­
κτικης ταύτης του τcαττισμoυ ένέχει μεγίστην σημασίαν, διά την
Οίκουμενικην Κίνησιν, Δια της τροττοττοιήσεως της τακτικης του,
ό τταττικός Οίκουμενισμός άντεττιτίθεται, ττροστταθεϊ νά διεισδύση
είς τό στρατόπεδον των Προτεσταντων Οίκουμενιστων καί να α­
ναλά~Ώ την ττρωτo~oυλίαν της Οίκουμενικης Κινήσεως. «Κατά τό
ττερί Οίκουμενισμου Διάταγμα, οί <ΚαθολικοΙ' καλουνται νά κρα­
τουν ττάντοτε την ττρωτo~oυλίαν είς την μετά των έτεροδόξων
συνεργασίαν: "Έν τη οικουμενικΏ δράσει οί Καθολικοί ττρέττει
άvαμφι~όλως νά δεικνύουν ττληρες ένδιαφέρον ττρός τους δι'ίστα­
μένους άδελφούς, τcρoσευxόμενoι ύττερ αύτων, συζητoυvτες μετ'
αύτων ττερΙ των της Έκκλησίας, αύτοΙ ττραγματοποιουντες τα
ττρωτα ~ήματα πρός έκείνους' (344). Ή ένωτικη Β' Βατικανη Σύνο­
δος ττροτρέττει τους Παττικούς, δττως μετέχουν είς τό οίκουμενικόν
εργον καί αναλαμ~άνoυν ττρωτo~oυλίαν έν αύτ~ με άττώτερον,
ττροφανως, σκοττόν, νά περιέλθη τουτο εις χεϊράς των. Οί τταν­
ταχου της γης έττίσκοττοι καλουνται να ττροωθήσουν την συμμε­
Ο OlΚΟΙ':ΜΕl"ΤΣΜΟΣ 151

τοχήν των Παπικων εις τήν Οικουμενικήν Κίνησιν «(μετά προσοχης

καΙ κατευθύνουν αύτήν μετά συνέσεως» (344), 'Απώτερος δε σκο­
πός της κατακτήσεως της Οικουμενικης Κινήσεως παρά των Παπι­
κων είναι ή έπιστροφή πάντων, έτεροδόξων καΙ Όρθοδόξων, «είς
κοινωνίαν της εδρας τοϋ Πέτρου»! (345).
(/Ως τετάρτη αρχή τοϋ ρω'μα'ίκοϋ Οίκουμενισμοϋ τίθεται όπο
τοϋ Βατικανείου Δ) τος ή αλλαγή τακτικης εναντι των έτεροδόξων
όμολογιων, γενομένης άποδεκτης της μεθόδου τοϋ διαλόγου <κα­
τά τάς συνάξεις Χριστιανων ·έκ διαφόρων Έκκλησιων η Κοινοτή­
των' .. , Οϋτως, οί έτερόδοξοι χαρακτηρίζονται <δι'ίστάμενοι αδελ­
φοί', έν<{) αλλοτε προσηγορεύοντο σχισματικοί καΙ αίρετικοί» (346).
, Αδελφική, λοιπόν, συμπεριφορα καΙ διάλογος είναι ή νέα στάσις
τοϋ Παπισμοϋ πρός τους έκτος αύτοϋ κεψένους. cH νέα αϋτη δι­
δασκαλία τοϋ Παπισμοϋ περΙ άδελφικης στάσεως των Παπικων
πρός τους μή Παπικους αποτελεί συνέπειαν της αναφερθείσης δευ­
τέρας αρχης τοϋ παπικοϋ Οίκουμενισμοϋ, διά της όποίας οδτος.
αποκλίνει προς τήν αγγλικανικήν θεωρίαν των κλάδων. Έπειδή.
δηλαδή, κατα τήν πρόσφατον ταύτην παπικήν αρχήν αί αλλαι
«Έκκλησίαι καΙ Κοινότητες», καΙ δή της Άνατολης, «ούδόλως εί­
ναι έστερημέναι σημασίας καΙ αξίας είς το μυστήριον της σωτη­
ρίας», οί ανήκοντες εις αύτας είναι «οί δι'ίστάμενοι αδελφοί». Έ­
πιt6άλλεται, λοιπόν, ό αδελφικος προς αύτους διάλογος, άποσκο­
πων να ένσωματωθοϋν οδτοι εις τόν Παπισμόν, «ωστε νά συγκρο­
τη'θΏ έπί της γης εν σωμα τοϋ Χριστοϋ), ητοι ή έν παντί κυρίαρχος
παπική «έκκλησία»! (347) cH νέα αϋτη τακτική πρός τους μή Πα­
πικους έφηρμόσθη εύθυς αμέσως καί δή έντος της Β' Βατικανης
Συνόδου. Μή Παπικός, προσκεκλημένος της Συνόδου ταύτης,
γράφει, στι ένθυμείται «με συγκίνησιν το κλίμα της προσμονης
καΙ της αδελφικης συνεργασίας, το όποίον έπεκράτει εις τήν Ρώ­
μην ατro της ένάρξεως της Συνόδου μέχρι καΙ της τελευταίας της
συνεδριάσεως. Έντος αύτης της έγκαρδίου ατμοσφαίρας οί όρ­
θόδοξοι θεολόγοι είχον συνεχεϊς συναντήσεις τόσον μετα των κα­
θολικων, των προτεσταντων καΙ των άγγλικανων συναδέλφων των,
σσον καΙ μετα των αντιπροσώπων των μή χαλκηδονιακων Έκκλη­
σιων: ' Αρμ,ενίων,Συρίων, Αιθιόπων» (348). Έάν εις ταϋτα προστε­
θοϋν, στι «ή Β' Σύνοδος τοϋ Βατικανοϋ δεν κατεδίκασεν ούδένα»
και τι κατεύθυνσις και αί αποφάσεις ταύτης ησαν πρό παντος πρα­
κτικης φύσεως, διεχωρισμέναι της θεολογίας (34U) , γίνεται κατα­
φανές, στι, δια της έν λόγφ Συνόδου, ό Παπισμός προέt6αλε τόν
Οικουμενισμόν, θεωρίςχ τε καΙ πράξει.

" Α , . - , _
_'l.Ο"κτισις του νεωτερω πα.ΠΙΚQU Ο •ΙΎ.ouμε'iισμου.
- Τοιαϋται είναι
152 Η ΑΙΡΕ.ΣΙΣ τοι ΟΙΚΟΓΜΕΝΙΣ}ΙΟί

αί άρχαΙ του νεωτέρου τrατnKoυ ΟΙκουμενισμου. πασαι αί

άρχαΙ αδται gxouv μίαν KOιVΗν άρχήν, την οίκουμενιστικην
., # , "" ~ - - - , ftlt,
αρχην: κοινωνια αγατrης εν τπ σιγπ της τrιστεως, η oτroια σι­

γη σημαίνει, (;ε(;αίως, άθέτησιν της τrίστεως. Ή άντιχριστιανικη

αϋτη κατεύθυνσις του τrατrΙKoυ Οίκουμενισμου καταφαίνεται καΙ
εΙς την ασκησιν αύτου τrαρα των ΠατrΙKων. «Ό ρωμαΤκός οΙκουμε­
νισμός, ώς διεμορφώθη ύτrό του Διατάγματος της Β ι Βατικανης
Συνόδου, τrρός έτrιτυχίαν των σKoτrων του χρησιμoτroιεί τόν διάλο­
γον μετα των έτεροδόξων, έτrιτρέ1l)ει την <6μόψυχον τφοσευχην' καΙ
τrρoxωρεί καΙ εΙς αύτην άκόμη την μυστηριακην κοινωνίαν μετα
των έτεροδόξων. Ώς τrρός την συμτrρoσευxην τό Διάταγμα τrερί
ΟΙκουμενισμου τονίζει: «ΕΙς ένίας Ιδιαιτέρας τrεριστάσεις - ώς
είναι αί δημoσί~ καΙ αί κατα τας οΙκουμενικας συνάξεις τελούμε­
ναι "ύτrερ της ένότητος' τrρoσευxαl - είναι έτrιτρετrτόν η μάλλον
εύκταίον, oτrως οί καθολικοί συνέρχωνται μετα των δι'ίσταμένων
άδελφων εΙς τrρoσευxήν» (:150). «Ή ύτrερ της ένότητος τrρoσευxη
"σημαίνει κατα τους καθολικους τrρoσευχην ύτrερ έί{\εκτάσεως της
Καθολικης ΈΚΚλησίας .... διότι "6 καθολικός τrαραμένει ο,ΤΙ είναι
καΙ τrρoσKαλεί τους άλλους, να gxeouv τrρός αύτόν'» (3iίl). Κατα την
6μολογίαν αύτων τούτων των ΠατrΙKων, 6 τrατnKός ΟΙκουμενισμός
«'τrρoτίθεται να έτrανεύΡΏ την άτrόλυτoν κοινωνίαν, ή 6τroία ... θα
είναι κοινωνία μετα της εδρας του Πέτρου .... Ό ΟΙκουμενισμός
του Βατικανου εΙς τελευταίαν άνάλυσιν άτro(;λέτrει εΙς την έτrιστρo­
φην τrάντων των έτεροδόξων - συμτrεριλαμ(;ανoμένων καΙ των όρ­
θοδόξων - είς 'κοινωνίαν μετα της εδρας του ΠέτρουΊ δηλαδη εΙς.
ύτroταγην εΙς την έξουσίαν του τrάτrα» (352). Οί ΠατrΙKoί, συμτrρo­
σευχόμενοι μετα των μη ΠατrΙKων, ύτrερ της ένώσεως, τrρoσεύxoν­
ται, ίνα οί συμτrρoσευxόμενoί των γίνουν καί αύτοί ΠατrΙKoί! Κα­
τα την συμτrρoσευxην ταύτην, 6 ΠατrΙKός έμφανίζεται τrpoσευxό­
μενος έν κοινΌ τrρoσευxη κατ' ίδίαν, ύτrερ ύτrαγωγης είς τόν Πατrι­
σμόν έκείνων, οί 6τroϊoι συ μτrρoσεύxoντα ι μετ' αύτου!
"Ως έλέχθη, 6 τrατrΙKός ΟΙκουμενισμός xρησιμoτroιεϊ ώς μέσον
έτrεKτάσεώς του καΙ την μυστηριακην κοινωνίαν. Είς τό Διάτα­
γμα τrερί Οίκουμενισμου γράφεται, ΟΤΙ μυστηριακη κοινωνία «ύτrό
εύνο'ίκας τrεριστάσεις καΙ τη έγκρίσει της έκκλησιαστικης άρχης,
είναι ούχί μόνον έτrιτρετrτή, άλλα καί άξιοσύστατος» (:~53). Ή μυ­
στηριακη κοινωνία δεν έτrετρέτrετo τrρότερoν τrαρα του Πατrισμoυ.
«Ή τrατrΙKη Έκκλησία είς τό τrρόσφατoν τrαρελθόν άτrηγόρευσεν
άτroλύτως την μυστηριακην κοινωνίαν των ρωμαιοκαθολικων με­
τα των έτεροδόξων: 'Ή Καθολικη Έ κκλησία άτrαγoρεύει την έν
τοίς θείοις καΙ ίεροϊς κοινωνίαν ... μετα των μη καθολικων. Κατα
κανόνα τrαράγραφoς α
Ι
rov 1258, 'roG Κανονικου Δικαίου, άτrαγo­
Ο OIKonIENI~MOΣ 153

ρεύεται αύστηρως εις τους Καθολικούς, ίερωμένους καΙ λα'ίκούς,

ή ένεργος σuμμετοχη καΙ 'Παράστασις αύτων είς ίεροτελεστίας μη
Καθολικων'. .. Ταυτα έγράφοντο έν ετει 1958, άλλα τq> 1964, χάριν
των 'Προσηλυτιστικων σκο'Πων του ρωμα"ίκου Οίκουμενισμου, ό
κανων 1258 του ρωμαιοκαθολικου Κανονικου Δικαίου ευκόλως
έτέθη εις άχρηστίαν ύ'Πο του ρωμαίου 'Ποντίψηκος» (354). cH μυστη­
ριακη κοινωνία είναι 'Πράξις 'Πίστεως καΙ κοινωνία 'Πίστεως. Ό
κοινωνων των Μυστηρίων των έτεροδόξων, κοινωνεϊ ανα'Ποψεύ­
κτως καΙ της 'Πίστεως αύτων. Ή μετα(;ολη τακτικης του Πα'Πισμου
έ'ΠΙ της ,μυστηριακης κοινωνίας οψείλεται καΙ είς την τρο,την της
'Πα'Πικης 'Πίστεως εις το θέμα της Έκκλησίας έ'ΠΙ το 'Προτ'εσταντι­
κώτερον. Εις το Διάταγμα 'ΠερΙ Οικουμενισμου, ή μυστηριακη
αϋτη κοινωνία των 'Πα'Πικων αιτιολογεϊται δια των έξης: «Έ'Πειδη
αί Έκκλησίαι αδται (αί έτερόδοξοι) εχουν, αν καΙ δι"ίστά,μεναι,
άληθη μυστήρια - λόγ~ κυρίως της Ά'Ποστολικης Διαδοχης, της
• Ι ερωσύνης καΙ της θείας Ευχαριστίας - δια των ό'Ποίων 'Παρα­
μένουν εισέτι ήνωμέναι μεθ' ήμων δια (;αθυτάτου δεσμου ...» (355).
Ώς έλέχθη καΙ άνωτέρω, ή τοιαύτη άντίληψις 'Περί έκκλησιων ά'Πο­
κλίνει 'Προς την θεωρίαν των κλάδων του Προτ'εσταντισμου, τον
ό'Ποϊον τείνει να 'Πλησιάση σήμερον ό Πα'Π~σμός, χάριν των οικου­
μενικων σκο'Πων. Βάσει, λοι'Πόν, της τρο'Πο'Ποιήσεως της 'Πα'Πικης
'Πίστεως έν τq> μέρει τoύτ~, έ'Πιτρέ'Πεται ή άλλαγη στάσεως του
Πα'Πισμου εναντι της μυστηριακης κοινωνίας. Έψ' οσον, δηλαδή,
αί έτερόδοξοι έκκλησίαι είναι ήνωμέναι μετα του Πα'Πισμου, «δια
(;αθυτάτου δεσμου», διατί να ά'Παγορεύεται ή μυστηριακη κοινω­
νία μετ' αύτων; Χάριν των κοσμικων του σκο'Πων, ό 'Πά'Πας θυσιά­
ζει τη,ν 'Πίστιν του. Ή κοσμικη σκο'Πιμότης καΙ δχι ή χριστιανικη
'Πίστις διέ'Πει τον Πα'Πισμόν. Ή 'Πα'Πικη 'Παναίρεσις είναι δυνατον να
μετα(;άλη τακτική ν, να αλλοιώση καΙ την 'Πίστιν της, 'Παραμένει 0­
μως ασάλευτοςέ'ΠΙ της )'ενικης γραμμης της, ητις είναι ή 'Πα'Πικη
οικουμενικη έ'Πικράτησις.

'0 '
νΖω:Ζρος
, 0-'"ίΚOUμε'l~σμCις
πα.π~κoς
." κα.Ι 11
t" Ι
ΟΟ,1ια..
"" Π '
αρα
,
την
,
νεαν οι­
~

κουμενιστι κην στροψήν του, ό Πα'Πισμος δεν κατήργησε την ού­

νΙαν, άλλα μάλλον την ένίσχυσεν, ό'Πλίσας ταύτη ν, δια των μέσων
της νέας ένωτικης τακτικης της Β' Βατικανης Συνόδου. «Ή Β f

Βατικανη σύνοδος έκώψευσεν εις το 'Πανορθόδοξον αίτημα» 'Περί

καταργήσεως της ουνίας, «καΙ δεν διέλυσε την ούνίαν, άντιθέτως,
έξέδωσε το "Διάταγμα 'ΠερΙ των Άνατολικων Καθολικων Έκκλη­
σιωνΊ δια του όποίου ώργάνωσε ετι μάλλον την δια(;όητον 'Πα'Πι­
κην ουνίαν, την ύ'Πονομεόσασαν τας Όρθοδόξους Έκκλησίας. cy_
'Πο τας "Άνατολικας Καθολικας Έκκλησίας' νοουνται δλαι αί ου­
154 Η AIPEΣI~ TOr OIKOIMENIΣMOr

νιτικαΙ Έκκλησίαι, αί ά1tοτελουσαι τα άνα τον κόσμον 1tροσηλυ­

τιστικα τάγματα του Βατικανου». <Η Β' Βατικανη Σύνοδος 1tpO­
τρέ1tει να «ληψθΏ 'Πρόνοια 1tανταχου της γης δια την διατήρησιν
καΙ άνά1Πυξιν ολων των οόνιτικων εκκλησιων» καΙ να <:εγκαθι­
δρυθούν δια τον OK01tOV αότον ενορίαι καΙ ίδιαιτέρα ίεραρχία».
Δια <,του Διατάγμ'ατος της Β' Βατικανης συνόδου δεν 'Προτρέ'Πον­
ται μόνον τα οόνιτικα τάγματα, 01tως ε1tεκτείνουν την 1tροσηλυτι­
στικην δρασίν των, άλλα γίνεται θερμη σύστασις καΙ είς τα μονα­
χικα τάγματα τού <λατινικου λειτουργικου τύ1tου~, oτrως ίδρύουν
έν μέσ<t> των όρθοδόξων ' Ανατολικων χωρων οόνιτικας εκκλησια­
στικας κοινότητας <άνατολικου λειτουργικου τύ'Που' 1tρος μείζονα
ά1tόδοσιν του 1tροσηλυτιστικου των εργου». Άγνοουσα δε ή Β'
θατΙKαvη Σύνοδος τας Όρθο-δόξους Έκκλησίας, «εϋχεται, 01tως
εγκαθιδρυθουν νέα 1tατριαρΧ'εία»εν ΆνατολΏ ! (356)
«Ή Β' Βατικανη Σύνοδος, δια του <Διατάγματος 1tEpl των
'Ανατολικων Καθολικων ΈκκλησιωνΊ ε1tιτρέ'Πει είς τους οόνίτας
ίερεϊς την μυστηριακην κοινωνίαν μετα των <διισταμένων', δηλαδη
των Όρθοδόξων. Οί οόνίται κληρικοΙ 'είναι ελεόθεροι 1tλέον να εξο­
μολογουν, να κοινωνουν τους όρθοδόξους καΙ να τελουν χάριν αό­
των το Μυστήριον του Εόχελαίου, να μετέχουν δε μετ' αότων καί
είς αλλας άκολουθίας καΙ ΙεΡΟ1tραξίας: <'Ε1tιτρέ1tεται να χορη­
γOυVΤαι είς τoυ~ καλΏ τΏ 1tίστει διΤσταμένους ά1tο της Καθολικης
Έκκλησίας Άνατολικους τα μυστήρια της Μετανοίας, της θείας
Εόχαριστίας καΙ του ΕόΧ'ελαίου, ,εαν οδτοι ζητήσουν ταυτα αό­
θορμήτως καΙ μετα καλης διαθέσεως ετι 'Πλέον ε1tιτρέ'Πεται όμοί­
ως είς τούς Καθολικους να ζητουν τα αότα μυστήρια 1tapcX των μη
Καθολικων λειτουργων, είς την Έκκλησίαν των ό1tοίων ύψίστανται
εγκυρα μυστήρια, όσάκις ά1tαιτείται τουτο εξ άνάγκης η άληθους
1tνευματικης ώψελείας ... Όμοίως, t6άσει των αύτων άρχων, ή με­
ταξυ των Καθολικων καΙ των δι'ίσταμένων άδελψω'ν είς τας ίερας
άκολουθίας, τας Ιερο'Πραξίας καί τους ίερους τό'Πους κοινωνία ε'Πι­
τρέ1tεται δι' εϋλογοναίτίαν'» (857) '.
Ό Πα'Πισμος εν τη οόνί\χ ε'Πιχειρεί να συνάΨΏ 'Παλαιοτέραν καΙ
νεωτέραν ένωτικην τακτικην είς εν. Διατηρεϊ την ούνίαν ώς 'ΠΡΟ­
σηλυτιστικον μέσον καΙ ε'Πι 'Πλέον την Kαθιστ~ εόέλικτον, δια της
νέας οίκουμενιστικης αότου τακτικης. Το 1tαλαιον ούνιτικον άξίω­
μα <:ένότηςείς την 1tίστιν» -Παραθεωρείταί 1tως καΙ ε'Πιδιώκεται ή
1tάσn θυσί\χ ύ'Π'αΥωγη 1tάντων ,είς την 1ta1tL κην άρχην καΙ εξΟύσί­
αν. Δια του Οίκουμενισμου, ή ούνία ά'Ποκαλύ'Πεται. ΣΚΟ1tος ταύ­
της δεν είναι ή σωτηρία των άνθρώ1tων, άλλα ή 1ta1tLKil ε1tΙΚΡάτη­
σις. Ό Πα1tισμος εθεσεν είς την ύ'Πηρεσίαν της επεκτατικης :.χότου
1tολιτικης καΙ αότα τα Μυστήρια καΙ αότην την 1tίστιν. {ν\υστήρια
Ο OIKOIMENIΣMO~ 155

καΙ ΤCίστις είναι δια τον ΠαΤCισμOν ύΤCOδεέστερα του σKOΤCOυ της οί­
κοι>μενικης του έΤCΙ(;Oλης καΙ έΤCΙKρατήσεως. "OΤCως δ τcρoτεσrαν­
τικός O~Koυμενι'σμoς θέτει είς την ύΤCΗρεσίαν της κοσμικης ένώ­
σεως ΤCαν ο,τι εΊναι καΙ όνομάζεται έκκλησιαστικον η χριστιανι­
κόν, οϋτω καΙ ό ΤCαΤCισμός, ώς Οικουμενισμός, XρησιμOΤCOιεί την
θρησκείαν χάριν της καθολικης έν τc.;> κόσμ<{) κυριαρχίας του. Κα­
τό: την σατανικην ΤCαΤCΙKην άντίληψιν, τό: τcάντα δέον να ύΤCOτάσ­
σωνται είς τόν τcάτcαν. ΚαΙ άνθρωτcoι καΙ Έκκλησίαι καΙ αίρέσεις
καΙ ΤCίστις lκαΙ θεία Χάρις! Πάντες δε όφείλουν να τηρoUΝ εναντι
τούτων την στάσιν, την δΤCOίαν καθορίζει ή ύΤCεράνω ΤCάντων οίκου­
μενικη η οίκουμενιστικη άρχη της Ρώμης. Ό ΤCαΤCΙKOς Οίκουμε­
νισμός εΊναι άνθρωΤCOKενΤΡΙKός δλοκληρωτισμός, Τι μαλλον άνθρω­
ΤCOKεντΡΙKη «θεοκρατία».

Προς Πα.νθρ-ησκεΙα.ν j Χάριν της οίκουμενικης έΤCΙKρατήσεώς του,

ό ΠαΤCισμός ,έκτείνει τα οίκουμενιστικα δίκτυά του οχι μόνον εις
τούς έκτός αύτου αίρετικούς καΙ Όρθοδόξους, άλλό: καΙ εις τούς
ΤCέραν τούτων όΤCαδOύς των άλλων θρησκειων. Μετό: την Β ι Βατι­
κανην Σύνοδον, δ ΤCαΤCΙKός Οίκουμενισμός άτcoτε ίνεται καΙ ΤCρσς
τό:ς μη χριστιανικό:ς θρησκείας, ώς άναΥράφεται είς την «Δήλω­
σιν» της Συνόδου «ΤCερΙ των σχέσεων της Έκκλησίας μετό: ,των μη
χριστιανικων θρησκειων» (358). Ώς τοιαυται θρησκείαι άναφέρον­
ται ρητως εις την «Δήλωσιν» «ή μουσουλμανικη θρησκ,εία» (359) καΙ
«ή ίουδα"ίκη θρησκεία» (360). Ή ΤCαναίρεσις του ΠαΤCισμOυ, άΤCOμα­
κρυνομένη ετι ΤCλέOν της χριστι:ανικης άληθείας καΙ άyάΤCΗς, «ά­
'ζ ει...
ΤCO δ οκιμα ~.
ΤCασαν δ ιακρισιν...
ι -
λ"ΟΥ<{).;. της '
θ ρησκειας ... ».Ι (361)
ΈΤCαινεί τό:ς ψευδεις θρησκείας του Μουσουλμανισμοϋ καΙ του
> Ι ουδα"ίσμου, έν τc.;> τcρoσώτc<{) των ότcαδων των (362) καΙ όμιλει ΤCερΙ
αδελφικων σχέσεων «δλων των άνθρώΤCων» (363). np<YrpIΞΤCEl δε εις
άδελφικην συμΤCεριφOραν εναντι των αλλοθρήσκων (364) , εις διά­
λΟΥον καΙ συνεΡΥασίαν μετ' αύτων καΙ εις άναΥνώρισιν, διαφύ­
λαξιν καί ΤCΡOώθησιν των αΤCαντωμένων εις έκείνους ΤCνευματΙKων,
ήθικων, κοινωνικων καΙ εKΤCOλιτισrΙKων άξιων (365). Τέλος ή ΤCαΤCΙ­
κη αϊρεσις ΤCαραδέXεται, δτι αί ψευδεις θρησκείαι, «μολσνότι δια­
φέρουν εις ΤCOλλό: σημεία των δσων ή ιδία ΤCιστεύει καΙ ΤCΡOτείνει,
τφοσάΥουν έν τούτοις ούχΙ σΤCανίως άκτίνα της •Αληθείας, ητις
φωτίζει τcάντας τούς άνθρώτcoυς» ! (366)
Διό: των ανωτέρω, ή θεωρία των κλάδων έΤCεKτείνεται, κατό:
KάΤCOΙOν τρόΤCOν, καΙ ΤCέραν του λεΥομένου «Χριστιανισμου». Ό ΤCα­
ΤCΙKός Οικουμενισμός τείνΕΙ νό: ΤCεριλά(;ll έν έαυτc.;> οχι μόνον τόν
« Χ ριστ ιαν ισμόν», αλλό: καί ΤCασαν έκτός αύτοΌ θρησκείαν με αΤCώ­
τερον σKOΤCόν τήν συΥχώνευσιν ΤCάντων έν τi;) Πατcισμi;). τό τcνεoμα
15G Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΊΌΙ Ο1ΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

του Πανθέου της ειδωλολατρικης Ρώμης καΙ της ττανθρησκείας

της ρωμα"ίκης αύτοκρατορίας άναφένεται ηδη εις τον ρωμαιοκα­
θολικον ΟΙκουμενισμόν.

·Η Κ!Υ'YJσ~; του YZωτέρeιu Τ.:l.πικου ΟΙΚΟ'Jμ~Υισμου. Μετα την ώς άνω

άλλαγην τακτικης του τταττικου Οικουμενισμου, δια της Β' Συνό­
δου του Βατικανου, ό ττάττας Ί ωάνVΗς ΚΓ' διώρισε το 1965 «ιδιαι­
τέραν Έττιτροττήν, την Γραμματείαν εττι της ·Ενότητος της Έκκλη­
σίας, ή όττοία θα ενδιεφέρετο δια τα ττρo~λή.ματα της οι.κουμενι­
κης Κινήσεως» (367). πρωτος ττρόεδρος του νεοσυσταθέντος τούτου
όργαvισμOυ του τταττικου Οικουμ'ενισμου ώρίσθη ό καρδινάλιος
Αύγουστϊνος Μττέα, γενικος δε γραμματευς ό ' Ι ωάνVΗς Βίλλεμ­
ττραντς (368). ·0 Μττέα, εργαζόμενος ύττερ του Οικουμενισμου, «διωρ­
γάνωσεν, άττο ρωμαιοκαθολικης ττλευρας, την συνάντησιν του ττα­
τριάρχου Άθηναγόρου Α' μετα του ττάττα Παύλου ΣΤ' εις Ί ερο­
σόλυμα (1964), τταρέδωκεν αύτοττροσώττως την σετττην Κάραν
του Άττοστόλου Άνδρέου εις την Μητρόττολιν των Πατρων (1964),
εττεσκέφθη εττισήμως τον ττατριάρχην Άθηναγόραν εις Κωνσταν­
τινούττολιν, ττροσευχηθεΙς εις τον ναον της ·Αγίας Σοφίας (1965)
και τέλος άνέτττυξε λίαν φιλικας σχέσεις μεθ' δλων των άλλων
Έ κκλησιων, ιδί~ μετα των ιθυνόντων παραγόντων του «Παγκο­
σμίοι; Συμ~oυλίoυ των Έκκλησιων» (369). Άττοθανόντος του Μττέα,
ιδιεδέχθη αύτον εΙς την θέσιν του ττροέδρου της Γραμματείας ό
γενικος γραμματευς ταύτης Βίλλεμττραντς (370) .
·0 τταττικος ΟΙκουμενισμός, όργανωθεις δια της άναφερβεί­
σης Γραμματείας εττι της Ένότητος της Έκκλησίας και εχων κέν­
τρον την Ρώμην, άνατττύσσει εκ ταύτης ένωτικην δραστηριότητα
εις παγκόσμιον κλίμακα. Άττοστέλλει τταρατηρητας εις τας γε­
νικας συνελεύσεις του ττροτεσταντικου Οικουμενισμου και «με­
τέχει ώρισμένων μικτων εττιτροττων του Π. Σ. Ε.» (371). Τελευταίως,
την 30 - 5 - 72, «ή Ρωμαιοκαθολικη Έκκλησία και ή COE ε~ε~αίω­
σαν την συνεργασίαν των» εν Γενεύη (372). ·0 τταττικος Οικουμε­
νισμος συνδέεται σήμερον καΙ συνεργάζεται μετα του ττροτεσταν­
τικου Οίκουμενισμου, άλλα άκολουθεϊ ιδίαν γραμμην και εττιδιώ­
κει ίδιον σκοττόν. Πορεύιεται ατταρεγκλίτως εττι της τταττι:κης οι­
κουμενιστικης γραμμης καΙ εργάζεται ττάντοτε, δια την εττικρά­
τησιν του Παττισμου εις την οΙκουμένην. Τον σκοττον τουτον ύττη­
ρετεϊ ττασα οΙκουιμενιστικη συνεργασία των Παττικων μετα των
άλλοδόξων, ώς καΙ ττας έκάστοτε στόχος της οικουμενικης αύτων
δραστηριότητος. Στιμερον, σημαντικώτερον στόχον του τταττικου

Ι
ΟΙκουμενισμου άττοτελουν αί κατα τόττους Όρθόδοξοι Έκκλησίαι,
αί όττοϊαι κρίνονται τταρ' αυτου ώς ττλέον ευάλωτοι.

ι
ο οικοrΜΕΧΙΣΜΟΣ .157

Πατnκη οίκουμενικη κίνησις καΙ προτεσταντικη οίκουμενικη

κίνησις άποτελοσν τας δύο οψεις τοϋ αύτου νομίσμ<χτος. •Αμφότε­
ραι αί κινήσεις αυται είναι δ Οίκουμενισμός με διαφορετικας μορ­
φάς, την παπικην καΙ την προτεσταντικήν. <Όπως δ Παπισμός καΙ
δ Προτεσταντισμός συμφωνουν καΙ άντιτίθενται (ίδε άνωτέρω σ.
83), οϋτω και αί ;δύο αυται οίκουμενικαΙ κινήσεις συνά1tτoνται
καΙ διίστανται. Συνάπτονται, καθ' στι άμφότεραι άποσκοπουν
εΙς μίαν οίκouμενικηνθρησκευτικην άρχην καΙ έξουσίαν έν τ~ κό­
σμ<{) και είς μίαν οίκουμενιστικην ενωσιν των άνθρώπων. Άμφό­
τεραι πρεσ(9εύουν την αύτην ψευδη έ νότη τα, την αύτην πεπλανη­
μένην άΥάπην καΙ την αύτην κοσμικην είρήνην. Διδάσκουν οχι την
άληθη ένότητα της όρθοδόξου πίστεως, άλλα την άσε(9η ένότητ~
της αίρετικης άπιστίας. την ένότητα της έξωτερικης διοΙ κή·σεως,
των κοσμικων σχέσεων καΙ της πρακτικης συνεΡΥασίας, εν τfι σι­
ΥΏ της όρθης πίστεως. 'Όχι την ένότητα του θεου, άλλά την ένό­
τητα «του κόσμου τούτου». Κηρύσσουν την ανευ όρΘης πίστεως
άΥάπην, την ανευ όρθοδόξου πίστεως άδελφωσύVΗν καΙ την έκτός
της θείας πίστεως συναδέλφωσιν πάντων των άνθρώπων. <Υποστη­
ρίζουν την μακραν της πίστεως «είρήνην», την «είρηνικην» συνύ­
παρξιν πασων των αίρέσεων καΙ των θρησκειων μετα της Όρθο­
δοξίας, καΙ την έν «είρήvn» τακτοποίησιν των ζητη,μάτων των άν­
θρώπων, άπουσί<t της θ,είας Άποκαλύψεως. Άμφότεραι αί έν λό­
Υ<{) οΙκουμενιστικαΙ κινήσεις συμφωνουν, ίνα δ ούρανός σΙΥήση,
διά να άκουσθΏ ή Υη. <, Ι να ή Υη λύση τά πρ0(9λήματα της άνθρω­
πίνης ζωης μόνη, ά1tουσί<t του ούρανίου φωτός, μακράν της θ,είας
Χάριτος καΙ έκτός της Όρθοδόξου Έκκλησίας.
''Οχ ι μόνον συνάπτονται, άλλα καΙ διίστανται αί είρημέναι
δύο οίκουμενικαί κινήσεις η οίκουμενισμοί, δ παπικός Οίκουμενι­
σμός καΙ δ Προτεσταντικός Οίκουμενισμός, καθ' στι εκαστος έπι­
διώκει την οΙκουμενικην άρχην καΙ έξουσίαν δι' έαυτόν. Ό Προ­
τεσταντικός ΟΙκουμενισμός θέλει να ένώση οίκουμενιστικως εΙς
την όΡΥάνωσίν του απαντα τόν προτεσταντικόν κόσμον, την Όρ­
θόδοξον Έκκλησίαν καΙ τόν Παπισμόν, να περιλά(9η ,δε καΙ τας
αλλας θρησκείας. Ό παπικός Οίκουμενισμός ώσαύτως έπιζητεί
να καταλά(9η αύτός την οίκουμενικην έξουσίαν. Χάριν τούτου ά­
ναπτύσσει Ιδίαν οΙκουμενικην κίνησιν, προσπαθεί να άναλά(9η την
οικουμενικην πρωτο(90υλίαν καΙ να όΠαΥάΥη εις έαυτον την προ­
τεσταντικην Οίκουμενικην Κίνησιν, η να την όπερφαλαΥΥίση. Οί
δύο οίκουμενισμοί, προτεσταντικός καΙ παπικός, διαΥωνίζονται
όπερ της άρχ:riς του ένιαίου ΟΙκουμενισμου. Γενεύη καί Ρώμη άλ­
ληλοϋπο(9λέπονται και εχουν δλας τάς προϋποθέσεις δια μελλον­
τικην σύρραξιν. Οί Οίκουμενισταί, οί όποίο ι όμιλουν περί ένότη­
158 Η ΑΙΡΕΣιΣ τω: ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣιιοr

τος, τrερί άyάτrης, τrερΙ άδελψότητος καΙ ειρήνης, οχι μόνον είναι
διηρημένοι μεταξύ των, άλλα καΙ φέρονται τrρoς άλληλομαχίαν.
ΈτrΙ τrλέoν, διίστανται οί δύο οικουμενισμοί, διότι ό μέν τrατrΙKOς
t5ασίζεται έτrΙ της άτroλυταΡXίας του ένός, τοΠ τrάτrα, ό δε τrρoτε­
σταντικΟς έτrΙ της συλλΟΥικης ήΥεσίας. ΚαΙ ό μεν πρωτος διαθέ­
τει ένιαίαν ΟΡΥάνωσιν, τον Πατrιαμόν, ό δε δεύτερος τrρoστrαθεϊ
να δημιoυρyήσn τοιαύτην, δια του ΠΣΕ. ΈτrΙ τούτοις, ό ΠατrΙKoς
εχει καθωρισμένας αίρετικας τι::ετroιθή.σεις, τας τrατrΙKας κακοδο­
ξίας, ό τrρoτεστανΤΙKOς στερείται σταθερoτroιημένων τrετroιθήσεων.
"Ο τrατrΙKoς Οίκουμενισμός, αν καΙ οψίμως έκδηλωθείς, εύρΙσκεται
μαλλον εις τrλεoνεKΤΙKωτέραν θέσιν, τrρoKαλoί}σαν αισιοδοξίαν
είς τοΙΙς ΠατrΙKOυς καΙ ανησυχίας είς Προτ,εστάντας (~78).
<Ως έλέχθη άνωτέρω, ό Οικουμενισμος ύτrηρχεν άνέκαθεν εις
τον Καθο:λικισμόν ώς Ιδιότης καΙ ένέΡΥεια αύτου. "Η κυριαρχικη
διάθεσις καΙ έτrιδίωξις του Πατrισμoυ καΙ ή έξωτερικη διοικητικη
ένότης αύτου άτrετέλεσαν τrαράδειyμα τrρoς μίμησιν δια τον προ­
τεσταντικον κόσμον. Παρα ταυτα, ό Οίκοuμενισμος ώς ένωτικη
κίνησις ανεφΆVΗ έντός του τrρoτεσταντΙKOυ κόσμου, ενθα καΙ άνε­
τrτύχθη καΙ ώΡΥανώθη είς το ΠΣ Ε. Toιoυτoτρότrως, ό πρorrεσταν­
τικος Οικουμενισμος ύπερφαλάyy~σε τον άνανά'TtτυKτόν τrως τrατrι­
κόν. ·0 Προτεσταντισμός, δια του Οικουμενισμου του, ήπείλησεν έκ
νέου τον Πατrισμόν. ·0 Πατrι:oμός, τrρo του άνακύψαντος νέου δι'
έαυτον κινδύνου έκ του Προτεσταντισμου, άμυνόμενος ,άνέτrτυξε
τον ίδιον αύτου ΟΙκουμενισμόν. Προς τουτο έXρησιμoτroίησε την
μακροχρόνιον οικουμενιστικην αύτου 'roεϊραν καΙ έμιιμή-θη τον οι­
κουμενισμον των Προτ;εσταντων εις τrλείστα σημεία. Οί δύο τrα­
λαιοί αστroνδoι άντί1Ταλοι, ό Πατrισμoς καί ό Προτεσταντισμός,
δια των οικουμενικων των κινήσεων, έμψανίζονται ώς να κηρύσ­
σουν έKεx~ιρίαν. Άλλα οχι t5εt5αίως δια να συνεΡΥασθουν, αλλα
μαλλον δια να αvαyνωρίσoυν αλλήλους, ίδί~ ό Παπισμός, καΙ άκο­
λο6θως άλληλοσυΥΚΡΟιΥσθοϋν τrάλιν. "Η διαμάχη μεταξυ Πατrισμoυ
καΙ Προτεσταντισμου θα λήξη, σταν ό είς έξ αύτων ύτroταyΏ εις
τον ετερον, 11 άμφότεροι έξασθενήσουν καί διαλυθουν, ώς καί αί
τrρo αύτων αίρέσεις. Πάντως, τrρoς το τrαρόν, τrαρέχoυν ζωη ρό:v
την έντύ'Ttωσιν της ένoτroιήσεως τοΠ λεΥομένου «χριστιανικου», κό­
σμου καί τrλανoυν τroλλoυς των αφρόνων.
Παρα την εντονον νεωτέραν κίνησίν του, ό τrατrΙKOς Οικουμενι­
σμος δεν εψθασεν εισέτι τον τrρoτεσταντΙKόν, αλλ~ ύ1Toλείτrεται
Εκείνου αίσθητως. <Ένεκα TO&rOU, ό Οίκουμενισμος καθοραται
uή'μερoν ευκρινέστερον οχι είς την τrατrΙKήν, άλλα εις την τrρoτε­
σταντικην Οίκουμενικην Κίνη·σιν. Χαρακτηρίζοντες κατωτέρω τον
Οίκουμενισμόν, δέον να νοωμεν τrρo τrαντOς τον τrΡOΤεσταντΙKOν
Ο ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣλΙΟΣ 159

τοιουτον, δια του ότroίoυ συνθεωρείται καΙ ό τrατrΙKός. Αί κρίσεις

ετrΙ του Οικουμενισμου του τrρoτεσταντΙKOυ κόσμου ισχύουν καΙ
δια τόν Οικουμενισμόν! του τrατrΙKOU κόσμου.

2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

Kατότrιν των τrρoεKτεθέντων Ιστορικοκριτικων στοιχείων τrερΙ

της Οικουμενικης Κινήσεως, είναι εύχερης ό χαρακτηρισμός του
Οίκουμενισμου. Κατωτέρω γίνεται λόγος τrερΙ των ~άσεων του
Οίκουμενισμου, τrερΙ του χαρακτηρος αύτου, τrερΙ της τακτικης
του καΙ της σημασίας, την ότroίαν εχει οδτος, δια τους Όρθοδό­
ξους, τους αίρετικους καΙ την ύτrόλoιτroνανθρωτrότητα.

ιχ) Βάσεις του Οίκουμενισμου

Ώς <!ιάσεις του Οίκουμενισμου εκτίθενται ένταυ:θα οικουμενι­

στικαΙ κακοδοξίαι ~ασΙKης σημασίας. Δια των κακοδοξιων τούτων,
ό ΟΙκουμενισμός άσε~εί τrρός τόν θεόν, άθετεί την Έκκλησίαν, άρ~
νεϊται την χρι:στιανικην τrίστιν, συντάσσεται μετα του κόσμου καΙ
του άρχοντος αύτου δια~όλoυ, καΙ όδηγεί τους άνθρώτroυς εις αί­
ωνίαν ατrώλειαν.

Ι. Ή ά π ι σ 't' ( α.

Ή άτrιστία άτroτελεί ~άσιν τοϋ ΟίκουμενισμοU. Ό Οικουμενι­

σμός δεν ~ασίζεται έτrι της ορθοδόξου χριστιανικης τrίστεως, άλλα
έτrΙ της ατrιστίας. cH ατrιστία αύτου έκδηλουται τριττως. Ώς άτroσιώ­
τrησις της τrίστεως καΙ ατroφυγη των συζητήσεων έτrΙ δογματικων
ζητη'μάτων, ως μινιμαλιστικη μείωσις των ατrαιτήσεων της τrίστε­
ως, καΙ ως ατrροκά1λυ1tτος άτrόρριψις θείων άληθειων.

·0 Οικουμενισμός, ως είδομεν ανωτέρω (Ιδε σ. 124, 133), άτro­

φεύγει «συστηματικως» τας συζητήσεις «δογματικης φόσεως ζητη­
μάτων». Σιωτrξi «συστηματικως» έτrΙ της τrίστεως, ένφ ένισχόει την
διαλογικην τroλυλoγίαν έτrΙ «τrραKΤΙKων» ζητημάτων καΙ τrρoωθει
τόν οικοuμενιστικόν του «διάλογον» τrρός τrάντας, ακόμη καΙ τrρός
τους αλλοθρήσκους! Ή ανάmυξις του οΙκουμενιστικου «,διαλό­
γου» καΙ ή άτroσιώτrησις του λόγου της τrίστεως ατroτελεί άτrι:στίαν.
Ό αγιος Γρηγόριος ό ΙΠαλαμας χαρακτηρίζει την σιγην έτrΙ 'θε­
μάτων τrίστεως ως τρίτον είδος αθείας. Τό να τrαραιτηταί τις, λέ­
γει ό αγιος οδτος τrατηρ της 3Εκκλησίας, «δι~ αλόγιστον δέος»585,

585. 'Έ'ίθ' α.νωτ. τόμο 20;;, σ. 483.

 160 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΊΌΙ OI.KOIME~IΣMOI

καΙ νά μη λέΥΏ καΙ νά μη πράΤΤΏ τι «των δεδΟΥμένων περΙ θε­

00»58\ καί ταΟτα «χρείας άναΥκαίας καλούσης»585, άποτελεί «Τ Ρ ί­
τ ο ν ά θ ε Ί α ς ε ί δ ο ς»585. Κατά τον αυτον τrατέρα, πρω­
τον είδος άθεΊας είναι «τό... μηδαμως είναι θεον νομίζειν»58δ,
δεύτερον είδος «το νομίζειν μέν, ουκ άσφαλως δέ»585, τρίτον δέ,
ώς έλέχθη. το μη όμιλείν, άλλά σΙΥαν έτrl «των δεδΟΥμένων περΙ
θεοΟ»585 (:~74). Ό Μ .. Αθανάσιος τονίζει, δτι ό Χριστιανός δεν πρέ­
πει νά σιωπq: το φρόνημα της άληθείας, άλλά τουναντίον μεΥάλως
καΙ έτrιμελως νά όμιλΏ περί αυτοο' «ου μεν τό Υε της άληθείας
φρόνημα δεί σιωτrαν, άλλά μάλιστα τοΟτο καί μεΥαληΥορείν πρέ­
ΠΕι)586. ΈπΙ ζητημάτων πίστεως, το μεν λαλείν είναι θεία έντολη
καΙ ζωη ψυχης, το δε σΙΥαν άποτελεί άμαρτίαν καΙ θάνατον ψυ­
χης. Διά τοοτο, ύπο της έν Σελευκείq: Συνόδου (359', οί έν αύτη
αίρετικοΙ καθΏρέθησαν, «έπει:δη κληθέντες άπολΟΥήσασθαι εφ' οίς
αυτων τrλείστoι κατηΥόρουν ούκ άτrήντησαν»587. Ό Οίκοομενισμός,
άκολουθων την άσε~η τακτικην της σιωπης έπΙ της τrίστεως καΙ
την συστηματικην άποφυΥην των συζητήσεων «δΟΥματικης φύσεως
ζητημάτων», κείται έν <xeE'rq: καΙ άτrιστίq:. Ό Οίκουμενισμος είναΊ
απιστος καί αθεος, καθιστων άπίστους καΙ άθέους τους όπαδούς
τοο.

Έτέραν έκδήλωσιν της άτrιστίας τοΟ άσε~oOς ΟίκουμενισμοΟ

άποτελεί ό καθιερωθείς τrαρ' αύτοΟ μινιμαλισμος τοΟ άΥΥλικανι­
κοΟ «Tετρατrλεύρoυ» (ίδε άνωτέρω σ. 109). Βάσει τοΟ δΟΥματικοΟ
μινιμαλισμοΟ του, ό Οίκουμενισμος μειώνει τάς άπαιτήσεις πί­
στεως εις το έκάστοτε έλάχιστον δυνατον σημείον, άπoρρίτrτων
καί άθετων πλείστα των θείων δΟΥμάτων. Ή άθέτησις δμως άλη­
θειων, αί ότroίαι τrαρεδ6θησαν τrαρα τοΟ θεoG, διά της Έκκλη­
σίας, μέσct> των ΆΥίων, σημαίνει άπιστίαν, δπως καί ή είσαΥωΥη
νέων δογμάτων. Ό Μ. Βασίλειος λέΥει, δτι είναι φανερα εκπτωσις
τrίστεως καΙ άπόδ,ειξις ύπερηφανείας ή άθέτησίς τινος των ΥεΥραμ­
μένων, 11 ή είσαΥωΥη των μη ΥεΥραμμένων" «φανερα εKτrτωσις πί­
στεως καί ύτrερηφανείας κατηΥορία, 11 άθετείν τι των ΥεΥραμμέ­
νων 11 έπεισάΥειν των μη ΥεΥραμμένων»588. <Η φανερά αυτη
εκmωσις πίστεως τοΟ ΟίκουμενισμοΟ Υίνεται κατάδηλος, έάν
ό δΟΥματικοςμινι:μαλισμος αυτοο συνδυασθη προς την λε­
κτικην Iέλαστικότητα, την όποίαν χρησιμοποιεί οδτος κατά
την σύνταξιν των οίκουμενιστικων του κειμένων (ίδε άνωτέ­
ρω σ. 111, 132). Διά της έλαστικότητος ταύτης, τα οίκουμενι­
στι κα κείμενα συντάσσονται ουτως, ωστε οί διαφωνοΟντες τrερί

586. ΒΕΗΕΣ, 30, 205. 588. Ρ.Ο. 31, 680.

587. Μ. 'Αθ7.'n:;10ti, ΒΕΙΙΕΣ, 31, 299.
Ο ΟlΚΟl'ΜΕΝΊΣΜΟΣ 1()1

τήν τrίστιν Οικου,μενισταΙ να δέχωνται άτro κοινοΟ τήν φραστικήν

αυτών διατύτrωσιν, εκαστος δε εξ αυτών να νοη ταΟτα κατ' ί.διον
τ ρό1το ν. Οϋτως ό Οικουμενισμος ελέΥχεται ατrιστoς καΙ εις τα ΥΙ­
νόμενα κατα το φαινόμενον δεκτα τrαρ' αυτοο δόΥματα. τα δό­
γματα ταΟτα ό Οίκουμενισμος τα άτroδέxεται κατα το Υράμμα καΙ
τα άθετεί κατα το τrνεσμα. Ό Οικουμενισμος άτroτελεί εKτrτωσιν
άτro της χριστιανικης τrίστεως, οί δε άστrαζόμενoι τοΟτον έKτrί­
τrτoυν εις τήν άτrιστίαν.
Ή άτrιστία τοΟ ΟίκουμενισμοΟ Υίνεται τrλέoν καταφανής εις τήν
άτrΡOKάλυ1Πoν τrαρ' αύτοΟ αρνησιν θείων άληθειών. ·0 Οικουμε­
νισμος άτroρρί'Πτει τα θεία δόΥματα τrερΙ της Έκκλησίας τοΟ θεοΟ
καΙ τrερΙ της θείας •AτrOKαλύψεως, δι'δάσκων ά\ιί' αυτών ιδίας
κακοδοξίας. Άρνείται τήν Μίαν ·ΑΥίαν Καθολικήν καΙ Άτroστoλι­
κήν Έκκλησίαν, τήν Όρθόδοξον Έκκλησίαν τοΟ Κυρίου -(ιμών Ίη­
σοΟ ΧριστοΟ καΙ κηρύττει Ταύτην άνύ'Παρκτον εν T<t> κόσμφ (ιδε
άνωτέρω σ. 113). Άντ! της θείας άληθείας τrερΙ Έκκλησίας, ό Οί­
κουμενισμος διδάσκει τήν κακόδοξον αυτοο θεωρίαν τών κλάδων
(Ιδε άνωτέρω σ. 112). Δια της ψευδοδόξou ταύτης θεωρίας, τήν
Μίαν Έκκλησίαν τήν δέχεται διεστrασμένην εις τrληθoς «εκκλησι­
ών», τήν Όρθόδοξον Έκκλησίαν τοΟ Κυρίου την κατα([)ι([)άζει εις
θέσιν αίρέσεως, τας αίρέσεις τας άνα([)ι([)άζει εις θέσιν Έκκλησιών,
τον δε ΧρισΤ,ιανισμον τον νοεί ώς το συνονθύλευμα τrάντων τούτων.
Έξισώνει τήν Όρθόδοξον Έκκλησίαν τrρoς τας αίρέσεις καΙ τrά­
σας τας αίρέσεις τας όνομάζει \\'εκκλησίας». ·0 Οικουμενισμός δεν
τrιστεόει εις τήν Όρθόδοξον Έκκλησίαν τοΟ θεοΟ. άλλα άτrιστεί
τrρoς Αύτήν καΙ τήν άθετεί. Έ τrΙ της άτrιστίας δε ταύτης τrρoς τήν
Έκκλησίαν ([)ασίζει τον τόσον διατυμτrανιζόμενoν τrαρ' αύτοΟ άντι­
εκκλησιαστικόν του σκο'Πόν, να ετrανιδρύσn δηθεν τήν Μίαν Έκ­
κλησίαν, συνάτrτων εις εν τrάντα τα δηθεν θραύσματα τοΟ ,<Χριστι­
ανισμοΟ». Ό Οίκουμενισμος αρνείται το θείον δόΥμα τrερΙ της Όρ­
θοδόξου Έκκλησίας, ίνα στήση τήν ιδίαν αύτοΟ ψευδοδιδασκαλίαν
τrερ! της οίκουμενιστικης του «εκκλησίας», ή όποΙα είναι άντι - εκ­
κλησία. Ό Οικουμενισμος είναι άρνητής καΙ εχθρος της Έ κκλη­
σίας τoU θεοΟ, 'Πας δε συντασσόμενος μετ' αύτοΟ τoτroθετείται
έκτος της Έκκλησίας τοΟ Κυρίου καΙ εις θέσιν τroλεμίoυ τrρός Αύ­
τήν. Δια τοΟτο άκούει τrαρα τοΟ Κυρίου: «τί με δι&)κεις; »589,
Οόδε εις τήν θείαν •Απο κάλυψ ιν τrιστεύει ό Οικουμενισμός.
Κατ' αυτόν, oτrως ή Μία Έκκλησία είναι άνύπαρκτος, οϋτω καΙ ή
ιxτrOKαλυφθείσα θεία άλήθεια είναι αΥνωστος (ιδε άνωτέρω σ.
113). Ή άλήθεια εύρίσκεται δηθεν διεσKoρτrισμένη εις τrάσας τας

589. Πρ. θ', 4.

11
162 Η ΑΙΡΕΣ! Σ Ί'ΟΤ οιιωtlΙΕΝΊΣl\lοr

«εκκλησίας» καΙ ουδεμία εξ αυτων κατέχει την αλήΘειαν, μηδε της

Όρθοδόξου Έκκλησίας εξαιρου,μένης! Ή Όρθοδοξία, κατα την
οικουμενιστικην δυσσέ~ειαν, άποτελεϊ μέρος της άληθείας καΙ δεν
είναι ή δλη άλήθεια! "Επομένως δεν ταυτίζεται πρός την άποκ,ε­
καλυμμένην θείαν άλήθειαν, άλλα περιλαμ~άνει καΙ πλάνας! > 1­
δου διατί ή στάσις του Οικουμενισμου εναντι της "Αγίας Γραφης
καΙ της "Ι ερας Παραδόσεως είναι ελευθεριάζουσα καΙ άσε~ής.
> Aμφι~oλία, αρνησις καΙ μϊσος διακρίνει την συμπεριφοραν του
Οικουμενισμου εναντι παντος σχ,εδον εKKλησιασrΙKOυ. Ό Οικουμε­
νισμος άμφl:~άλλει περΙ του πνεύματος της "Αγίας Γραψης, περΙ
της γνησιότητοςτης . Ι ερας Παραδόσεως, περΙ της όρθότητος της
διδαχης των "Αγίων, περΙ της ισχύος των άποφάσεων των Οίκου­
μενικων Συνόδων καΙ περΙ του άπαραχαράκτου της διδασκαλίας
της Έ~Kλησίας. 'Άλλοτε δέχεται άμφότερα τα μέρη της "Αγίας
Γραφης, την Παλαιαν καΙ την KαιVΗν Δ ιαθή κην, καΙ αλλοτε περι­
κόπτει την Παλαιαν καΙ περιορίζεται εις την KαιVΗν (ίδε άνωτέρω
σ. 109), δπως επραττον παλαιότερον οί Γνωστικοί. τους εκκλη­
σιαστικο!)ς τύπους τους θεωρεϊ ρέοντας εν Tip Χ Ρόν<t> , τα θεϊα δό­
γματα μετα~αλλόμενα κατα τα ιδεολογικα ρεύματα των εποχων
καΙ τας ήθικας εντολας προσαρμοζαμένας εις τας' έκάστοτε άπαι­
τήσεις των καιρων. τους δε "Ιερους Κανόνας της Έκκλησίας τους
όνομάζει, άσε~ως καΙ .μετα εχθρικης διαθέσεως, «άνθρω1'ίίνους
επινοήσεις», «εντάλματα άνθρώπων» καΙ «σχήματα άνοησιων καΙ
μίσους» ! ! ! (375) Τοιουτοτρόπως, οΙ <Άγιοι, δια των όποίων εφθα­
σαν εις ή,μας οί <Ι εροΙ Κανόνες, συκοφαντουνται ώς ανθρωποι μί­
σους καΙ ή Άγία Έκκλησία όμοίως. Ό Οικουμενισμος μισεϊ την
Όρθόδοξον Έκκλησίαν καΙ την εν Aυήi αλήθειαν της θείας Άπο­
καλύψεως. Δια τουτο «ηνοιξε το στόμα αυτου εις ~λασφημίαν προς
τον θεόν, ~λασφημησαι το οναμα Αυτου καΙ την σκηνην Αυτου,
τους εν Oupavip σκηνουντας»5!JΟ. ·0 πειθόμενος εις τον Οικουμενι­
αμόν, ~λασφημεϊ εις τον θεόν, εις την Έκκλησίαν του Κυρίου καΙ
εις τους Άγίους Αυτου καΙ δεν ζΏ εν Tip φωτΙ της άληθείας, άλλα
περιπατεϊ εν Tip σκότει της άπιστίας. ·0 ακολουθων τον Οικουμε­
νισμόν, οϋτε τον θεον εχει, οϋτε εν ήi Έκκλησί«: Αυτου εύρίσκε­
ται, οϋτε μετα των "Αγίων συνδέεται. ·0 μη συνδεόμενος μετα των
·Αγίων καΙ μη ων εν τη Όρθοδόξ<t> >EKKλησί~ι οόδε τον Κύριον
ήμων Ίησουν Χριστον εχει, δσον κι αν παραδέχεται Αότον ώς Σω­
τηρα (ίδε άνωτέρω σ. 28).

r>90. Άπ. ty', 6.

Ο οικοnΙΕΝΙΣΜΟΣ 163

ΙΙ. «Τό πνευμα. 'του κόσμου»

Έτέρα thάσις του ΟΙκουμενισμου είναι «το πνεG.μα του κό­

σμου»591. <ο ΟΙκουμενισμος δέν t;ασίζεται εΙς «το ΠνεΟμα του θε­
ου»;;!):!, i!;ι.λλα εις «το πνευμα του κόσμου» τούτου, δ δποίος «δλος
.έν τt;)πονηρt;) κείται»5IΜ, οπως καΙ δ κατακεκριμένος ηδη «<Χρχ ων
του κόσμου τούτου»594 δ διάt;ολος. «<Η επιθυμία της σαρκος καΙ ή
επιθυ,μία των οφθαλμων καΙ ή αλαζονεία του t;ίου»595 διακατέχουν
τον ΟΙκουμενισμόν. Το ψευδές καΙ άμαρτωλον κοσμικον πνεΟμα
του Οίκουμενισμοϋ διαφαίνεται, εκτός των αλλ ων, εις την κοσμικην
αύτου αντίληψιν περΙ ΧριστιανισμοΟ καΙ εΙς τους κοσμικούς του
σΚΟ1τούς.

Ή κ ο σ μ ι κ η ά ν τ ί λ η Ψ ι ς τ ο υ Ο Ι κ ο υ μ ε ν ι­
σ μ ο G 1τ ε Ρ Ι Χ Ρ ι σ τ ι α ν ι σ μ ο υ. Ό Οίκουμενι;σιμσς άν­
τ ιλαμt;άνετα ι τον Χριστιανισμόν κοαμικως. Άδυνατεί να tδn του­
τον ώς αλήθειαν καΙ Χάριν Κυρίου 596 καΙ ώς σωτήριον εργον θεσυ
εν τt;) κόσμφ, καΙ τον άντι'κρύζει, οπως καΙ τας λσιπας επι γης
θρησκείας. Έπει,δη ~ασίζεται οχι επι της πίστεως, άλλα επι της
απιστίας, δέν κατορθώνει να νοήση την πρωταρχικην σημασίαν
της· ορθοδόξου γνώμης καΙ της κατα θεόν αγαθης προαιρέσεως,
δια την ζωην της εν Χριστt;) αναστάσεως. Δια τουτσ άθετεί την
χριστιανικην ορθοδοξίαν καΙ δέν είναι ΕΙς θέσιν να εκτιμήση την
πνευματικην ζωην της ψυχης του 'Ορθοδόξου Χριστι:ανου, άλλ'
ούδε να άντιληφθπ ταύτην αναπτυσσομένην μόνον όπό τό ζωσγόνον
φως της ορθοδόξου πίστεως καΙ εν τπ δυνάμει της θείας Χάριτος.
<ο ΟΙκουμενισμός είναι ανίκανος να συλλά~Ώ τό εσωτερικόν καΙ
1τVEυμαΤΙKόν νόημα του Χριστιανι:σμου, καΙ αντιλαμ~άνεται μόνον,
ο,ΤΙ είναι εξωτερικόν καΙ αΙσθητόν καΙ λογικως καταληπτόν. 'Εν­
διαφέρεται δια τα ονόματα καΙ τας λέξεις, αί δποίαι ήχουν καΙ
ακούονται άπλως ώς χριστιανικαί, καΙ προτιμί?= τα «πρακτικα» ερ­
γα, τα εKλαμ~ανόμενα άπλως ώς καλα καΙ χριστιανικά, ανεξαρ­
τήτως πίστεως. την αξίαν αύτων κρίνει οχι εκ της σχέσεώς των
πρός την ορθην πίστιν καΙ εκ της συμφωνίας των προς τόν θείον
λόγον, αλλ' εκ της χρησιμότητός των εις τόν επίγειον €>ίoν καΙ τη:ν
οίκουμενιστικην προσπάθειαν. Συμφώνως πρός τηνάντιπνευματι­
κην καΙ θετικοκρατικην ταύτην άντίληψίν του, ό Οικουμενισμός
δεν διακρίνει πρόσωπα καΙ πράγματα €>άσει της πίστεως, άλλα
συγχέει ταυτα κα! τα τψί?= άκρίτως εξ tcrou. Δι' αύτόν, Χριστια­

591. 1 Κορ. 6', 12. 594. Ίω. tΟΤ', 11.

592. 1 Κορ. 6', 11. 595. 1 Ίω. 6'. 16.
593. 1 Ίω. ε', 19. 596. Ίω. (χ', 17.
164 Η ΑΙΡF:ΣΙΣ '['ΟΙ OlΚΟΙΜΕ~ΙΣΜοr

νός είναι πας ό όvoμασθείςέν' τ4) Kόσμ~ Χριστιανός, άνεξαρτή­

τως πίστεως, καί Χριστιανισμός είναι ό χαρακτηρισθεΙς παρά του
κόσμου ώς Χριστιανισμός, άδιακρίτως γνησιότητος.
·0 Οίκουμενιομός δέν διακρίνει τούς Όρθοδόξους άπό των
κακοδόξων, τούς Άγίους άπό των αίρετικων, τάς 'Ορθοδόξους
Έκκλησίας άπό των αίρέσεων καί τόν Χριστιανισμόν άπΩ του αί­
ρετικου κόσμου. Πάντας;Ορθοδόξους καί αίρετικούς, τούς άπο­
καλει Χριστιαvοuς καΙ τούςθεωρει έν Χριστ4) άδελφούς, και πά­
σας τάς αίρέοεις τάς όνομάζει XρισΤΙΑVισμOν και Έκκλησίαν. Κα­
τά την οίκουμενιστικήν κακογνωμίαν, Χριστιανισμός δέν είναι μό­
νον ή Όρθ6δοξος 'Εκκλησία, ή φορεύς της θείας άληθείας καΙ
Χάριτος, της όρθοδόξου πίστεως καί της κατά τήν . Ι εραν Παρά­
δοσιν άγίας ζωης, άλλά και πασαι αί αίρέσεις, άπλως διότι όνο­
μάζoνrαι παρα του κόσμου καΙ αυται χριστιανικαί. Χριστιανικαι.
Έκκλησίαι δέν είναι μόνον αί κατά τόπους Όρθ6δοξοι Έκκλη­
σίαι του Κυρίου, άλλά καί πασα αίρεσις, έπειδή αύτοκαλείται η ά­
τωκαλείται παρά των κοσμι'Κων χριστιανική. Χριστιανοί δέν είναι
μόνον οί ένrεταγμένOΙ είς τήν Όρθόδοξον ΈKKλησίΑV, οί εχοντες όρ­
θόδοξον γνώμην καΙ θεάρεστον προαίρεσιν, έΚiδηλOυμένην είς εργα
καλα ένώπιον του Κυρίου, άλλα άδιακρίτως πάνr'ες οί φέροντες το
χριστιανικόν ονομα, είτε Όρθόδοξοι είτ:ε αϊρετικοΙ είναι ουτοι. Έν
τη 'Εκκληaί\χ Όμως όνομάζεται χριστιανικον μόνον παν Ό,τι προέρχε­
ται έκ του Κυρίου ήμων Ίησου χριοτου καΙ οχι έκ του κόσμου. Ό Μ.
Άθανάσιος λέγει, στι οί Όρθόδοξοι Χριστιανοι όνομαζόμεθα Χριστι­
ανοί και είμεθα, έπειδή προερχόμεθα έκ του Κυρίou' «άπό του
Χριστου Χριστιανοί καί έσμεν καί όνομαζόμεθα»597. Οί αίρετικοί,
ώς μή προερχόμενοι έκ του θεου, δέν δύνανται νά όνο μάζωντα ι
Χριστιανοί. Οϊ δέ «τούτους KαλOυVΤες Χριστιανούς πολύ καΙ λίαν
πλ αvωνrα ι, ώς μήτε τάς Γραφάς ΆVεγνωKότες, μήτε σλως ε~δότες
τόν Χριστιανισμόν καί τήν έν αύτ4) πίστιν»598 (ίδέ καί άνωτέρω σ.
36 - 37). Ό Οίκου,μενιαμός μή φρονων τα της 'Εκκλησίας, άλλά
τα του κόσμου καΙ άθετων τήν πίστιν καΙ τόν λόγον του θεου, άπο­
καλεί Χριστιανούς πάντας τους όνομασθέντας οϋτω παρα των άν­
θρώπων του κόσμου. Ό Οίκουμενισμος τά του κόσμου φρονεί, τα
του κόσμου άyαπ~ καί τα του κόσμου υίοθετει, ΟΧΙ τα του Θεου
καΙ της 'Εκκλησίας.

Το κοσμικόν φρόνημα του Οίκουμενισμου άπανrαται καί είς

τό νόημα, το όποιον οδτος δίδει είς λέξεις, ώς ένότης, άγάπη κ. α.
Ή ένότης του Οίκουμενισ.μου δέν είναι ή χριστιανική ένότης, άλ­

- - - _.. _--~-­

597. ΒΕIlΕΣ, 30, 124. 598. Μ. Άθσ.'ί7.0ΙOlI, ΒΕΙΙΕ.Σ, 30, 123.

 .

ο olΚΟfΜΕΝΤΣΜΟΣ 165

λα ή κοσμική. Χριστιανικη ένότης είναι ή ένότης «της πίστεως»599

και «του Πνεύματος»600. Ή ένότης «έν τ~ φρovήματι καΙ τη του
πνεύματος συμφωνίcc:»601. Ή ένότης έν Xριστ~, έν τ~ όπoί~ ένσω­
ματσύμενοι γινόμεθα «εν σωμα καΙ εν πνευμα»602. Ή χριστιανικη
ένότης είναι καρπος της θείας Χάριτος, εόδοκι:μων μόνον είς τας
ψυχάς, αί όποία ι διαθέτουν ορθόδοξον γνώμην καΙ άγαθην κατα
θεον προαίρεσιν (ίδε καί ανωτέρω σ. 27). Ή οίκουμενιστικη ένό­
της δεν είναι ή ένότης της πίστεως, αλλ' ένότης .της συμπεφωνη­
μένης απιστίας της σιγης. Δεν είναι ή άλη'θης ένότης του Πνεύ­
ματος, αλλ' ή ψευδης ένότης του κόσμου. Δεν είναι ή πνευματικη
ένότης της ορθοδόξου γνώμης καΙ της αγαθης κατό: Θεον προ­
αιρέσεως, αλλ' li
έξωτερικη ένότης, ανεξαρτήτως γνώμης πίστεως
καΙ κατό: θεον προαιρέσεως. Δεν είναι ή ένότης του ορθοδόξου
φΡOVΉ.μαΤOς καΙ της συμφωνίας έν τ~ Πνεύματι του θεου, αλλ' ή
ένότης του ασε~oυς συμ~ι~ασμoυ και της προσποιητης εύΥενείας
έν τ~ πνεύματι του κόσμου. Δεν είναι ή ένότης της ένσωματώσεως
έν τ~ Xριστ~. δια της Όρθοδόξου Έκκλησίας, αλλ' ή έξωχριστι­
ανικη καΙ έξωεκκλησιαστικη ένότης της διοικητικης οργανώσεως
καΙ των τυπικων σχέσεων. ~H oίKoυ,μεν~σΤΙKη ένότης δεν είναι ή
ένότης του Κυρίου, αλλ' ή ένότης του κόσμου, ή όποία αντιστρατεύ­
εται εις την χριστιανικην ένότητα καΙ την καταλύει, διό: της αθε­
τήσεως της γενεσιουργου αίτίας ταύτης, ηγουν της πίστεως.
Ή αγάπη του Οίκου.μενισμου δεν είναι ή χριστιανικη αγάπη,
&λλό: ή κοσμική. Ή Χριστιανικη άγάπη είναι «καρπος του Πνεύ­
ματος»603, εύδοκιμων μόνον έπΙ του έδάφους της Χάριτος καΙ της
αληθείας, αί όποίαι ευρίσκονται έν τη 'Oρθoδόξ~ Έκκλησίq:. Ή
έν Xριστ~ αγάπη είναι ή αγάπη «της αληθείας»ΟΟ4, ή όποία είναι
αύτος ό Κύ ριος605. <Η αγάπη του Κυρίου -είναι ή αγάπη της πίστε­
ως. Ή αγάπη των Χριστιανων είναι συνηνωμένη μετα της ορθοδό­
ξου πίστεως καΙ της γνώσεως της &ΠΟΚΕκαλυμμένης θείας αληθεί­
ας αδιαχωρίστως. Διαχωρισμός της χριστιανικης αγάπης άπο της
ορθοδοξίας σημαίνει άφανισμόν της αγάπης ταύτης. Δια της άγά­
πης του Κυρίου. ό αγαπων δεν ~λέπει «κατα σάρκα ... τον πλησίον»606,
&λλα κατα πνευμα, «έν Ίησου Xριστ~»607. <Η οίκουμενιστικη αγάπη
δεν είναι ή άληθης χριστιανικη αγάπη της ορθοδόξου πίστεως. Οί
ΟίκουμενισταΙ οχι μόνον δεν εχουν, άλλ' ούδε καν ένδιαφέρονται δια
την αγάπην της Όρθοδοξίας, δπως καΙ οί προ αύτων αίρετικοί.
- .... _---------­ - - - - - - ­ - - - - - - ­ .. --.

[>fJ9. 'Ε:;;. ~', 13. ι;ω. 2 θ~.;. 6', 10.

600. 'Εφ. ~', 3. GOC>. Ίω. ι~', 6.
601. Μ. Ί\θ",ν.χ?(Ο'J, ΠΕIIΕΣ, 30, 2β9. ()οβ. ΆΙΥνο:ι:;:ίου .θΖοq:;όρο'l, ΒΕΠΕΣ, 2, 269.
602. Μ. 'Aα.θ,).7..~€oυ. cι:iJ:60ι. (;07. 'ITJ7.':!o'J θεοφόρO'l, σ,tJ,:6θι.
603. Γ.χλ. e', 22.
 166 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τοι OIKOΓMENIΣ~[oI

«Καταμάθετε», γράφει ό αγιος Ί γνάτιος ό θεοφόρος, «τούς έτε­

ροδοξοϋντας είς την χάριν Ίησοϋ Χριστοϋ την είς ήμας ελθοϋσαν,
πως εναντίοι είσΙν τfι γνώμη τοϋ θεοϋ. ΠερΙ άγά-πης ού μέλει αύ­
τοίς»608. Ή άΥάπη τοϋ Οίκouμενισμοϋ εχει μεν το ονομα της άΥά­
πης, άλλα στερείται τοϋ περιεχομένου της cXληθινης άγάπης.
Ή διατυμπανιζσμένη προς πασαν κατεύθυνσιν παρα των οι­
κουμενιστων άΥάπη, είναι ή άνευ όρίων πίστεως καΙ άληθείας ά­
Υάπη, ηγουν άγά-πη τυφλή. Δεν είναι «ό καρπος τοϋ Πνεύματος»609,
οπως ή χριστιανικη άγάπη, άλλα έκδήλωσις της κοινης είς πάντα
τα οντα φυσικης καΙ τυφλης συμπαθείας. Ή οικουμενιστικη άγά­
πη δεν είναι ή άγάπη «της άληθείας», άλλα άνευ άληθείας άΥάπη,
ητοι άγάπη ψευδής. Δια της οίκουμενιστικης άγάπης, ό άνθρωπος
δεν άγα'Π~ την άλήθειαν, ώς συμ<!ιαίνει με την χριστιανικήν, άλλα
τ1Ίν άποστρέφεται καΙ την άθετεϊ. Δια της άγά-πης ταύτης ό άνθρω­
πος άποχωρίζεται της Όρθοδοξίας καΙ <!ιλέπει τον συνάνθρωπον
οχι κατα πνεϋμα, άλλα κατα σάρκα. Δια τοϋτο δεν διακρίνει τούς
, άνθρώπους <!ι άσε ι της πίστεως, άλλα θ-εωρεί πάντας άνθρώπους
όμοίους καΙ ίσης άξίας, άδιακρίτως πίστεως. ΈπΙ πλέον άπεχθά­
νεται την όρθόδοξον πίστιν, δια της όποίας διακρίνονται οί άν­
θρωποι εις πιστούς καΙ ά'Πίστους, εις τέκνα τοϋ θεοϋ καΙ τέκνα
τοϋ δια<!ιόλου, εις φίλους τοϋ θεοϋ καΙ εις έχθρούς του θεοϋ καΙ
των τέκνων Αύτοϋ .• Α'Πεχθάνεται, έ'Πίσης, καΙ τούς 'Πιστούς Όρθο­
δόξους Χριστιανούς, τούς εμμένοντας άκραδάντως εις την Όρθο­
δοξίαν καΙ ύ'Ποστηρίζοντας την δικαίαν καΙ άληθη διάκρισιν των
άνθρώ'Πων, <!ι άσε ι της ορθοδόξου 'Πίστεως. Ή κοσμικη άγάπη τοϋ
Οίκουμενισμσϋ, κατα <!ιάσιν, δεν είναι άγάπη, άλλα εχθρα καΙ μί­
σος κατα της Άληθείας καί των τέκνων αύτης, καλυπτομένη ύ'Πο
το εύ'Πρόσδεκτον ονομα καΙ την εύχάριστον έντύπωσιν της άΥά­
-πης. Ή ύποκρισία καΙ ή εχθρα τοϋ κόσμου διακατέχει τον Οίκου­
μενισμον καΙ δταν ουτος λαλΏ καΙ κόπτεται ύ'Περ της δηθεν άγά­
-πης.

Το κοσμικον 'Πνεϋμα τοϋ Οίκουμενισμοϋ έκδηλοϋται καΙ ώς

'δυσφτιμησις τοϋ καλοϋ έν τ~ Kόσμ~. Ό Οίκουμενισμος δυσφημεί
την θείαν Ά'Ποκάλυψιν, την Όρθόδοξον Έκκλησίαν, τους Όρθο­
δόξους Χριστιανούς καΙ τας χριστιανικας άρετάς. Δια<!ιάλλΗ την
ά'Ποκεκαλυμμένην θείαν άλήθ-ειαν καΙ τήν έμφανίζει ώς δηθ-εν ά­
γνωστον σή μερον εν τ~ Kόσμ~ καΙ δ~εσKoρ'Πισμένην εις τας 'Πολυ­
πληθείς καΙ διαφόρους Όμολογίας (ίδε άνωτέρω σ. 113). Συκο­
φαντεί την Όρθόδοξον Έκκλησίαν τοϋ Κυρίου καΙ την 'Παρουσιά­
ζει ώς μίαν των αίρέσεων καΙ ώς κλάδον της Μιας δηθεν διηρη­

608. ΒΕΙΙΕΣ, 2, 281. ΙΙΟ9. Γα.λ. ε', 22.

ο οικοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 1G7

μένης καί ανυπάρκτου, κατ αυτόν, Έκκλησίας (ί,δε ανωτέρω σ.

112). ~Aτιμάζει τους Όρθοδόξους Χριστιανούς, εξισώνων τούτους
προς τους αίρετικούς, συγκαταριθμων αυτους μετ' εκείνων καί
καλων απαντας, Όρθοδόξους καί κα κοδόξους, εις οίκουμενιστι­
κην μετάνοιαν καΙ ενταξιν είς τάς τάξεις της παναιρετικης όργα­
νώσεώς του! τους Όρθοδόξους, οί όποίοι δεν προσχωρουν είς την
οίκουμενιστικην παναίρεσιν, αλλ' εμμένουν εις την Όρθόδοξον
Έκκλησίαν, όμολΟΥουν την όρθόδοξον πίστιν καΙ μάχονται θεαρέ­
στως ύπερ της Όρθοδοξίας, τους δυσφη.μεί. τους κακοχαρακτη­
ρίζει ώς ύπερ<50λικούς, ώς απολύτους, ώς άνθρώπους των ακρων,
ώς φανατικούς, ώς μισαλλοιδόξους η καΙ μισανθρώπους, ώς εξάλ­
λους, ώς καθυστερημένους, ώς στενοκεφάλους κ. α. την ορθόδο­
ξον πίστιν καΙ αλήθειαν την συκοφαντεϊ ώς <5λαΊtTΙKην δηθΕν δια
την είρήνην, δια την αγάπην καΙ την ένότητα. Τόν αντιαιρετικόν
αγωνα τόν χαρακτηρίζει ώς μϊσος καΙ την επιδίωξιν των ουρανίων
την δια<5άλλει ώς αδιαφορίαν δια τα επίγεια. Δια της ΔUσφημιστι­
κης ταύτης εκστρατείας κατα των καλων, πλανωνται πολλοί των
άφρόνων, δσοι στερουνται της γνώσεως της άληθείας καΙ εμμέ­
νουν εις την επιπολαίαν κοσμικην άντίληψιν επl. των ζητημάτων.
Ό Οίκουμενισμός, πανουργος ων, δυσφημεϊ εν τ<?> κόσμ<{) τό καλόν
ώς κακόν, ίνα στήση εντός τούτου τό ίδιον αυτου κακόν ώς καλόν,
πρός εξαπάτησιν των άνθρώπων καΙ χάριν της Οίκουμενικης επι­
κρατήσεώς του.
Ό Οικουμενισμός, επl. πλέον, αμνηστεύει τό κακόν εν τ<?> κό­
σμ<{) καΙ δη εις την <5αρυτέραν αυτου μορφήν, την απιστίαν της
αίρέσεως. Κατα την δυσσε<5η OίKOυμ€νισΤΙKην ψευδοδοξίαν, αί αί­
ρέσεις δεν άποτελουν κακόν, ώς διδάσκει ό λόγος του θεου (ίδε
άνωτέρω σ. 36), άλλά σχετικόν καλόν. Αί αίρέσεις, δηλαδή, η' α­
κόμη και αί αλλαι ψευδείς θρησκεϊαι, δεν είναι αί κακαι φυτεϊαι
του δια<5όλου είς τόν αγρόν της ανθ ρωπότητος , αί όποία ι, συμφώ­
νως πρός τό θείον θέλη μα61Ο , πρέπει να εκριζωθουν, άλλά κλά.δοι
της Μιας Έκκλησίας, μετα στοιχείων αληθείας! (ίδε ανωτέρω σ.
112 - 113). Συνεπως, κατα την οΙκουμενιστικην πάντοτε ψευδοδο­
ξίαν, αί αίρέσεις δικαιουνται νά ύφίστανται εν τ<?> κόσμ<{), νά γί­
νωνται μάλιστα και σε<5ασται ώς «εκκλησίαι» καί, επι πλέον, νά
προστατεύωνται καΙ <50ηθωνται, χάριν της προόδου των εν τ<?> κα­
κ<?> του κόσμου, εντός του όποίου κείνται! Έ πιπροσθέτως, αί αί­
ρέσεις, χάριν της ασφαλείας των και της ίσχυροποιήσεώς των εν
τ<?> κόσμ<{) επι<5άλλεται, κατά την 01. κουμενιστικην πλάνην, νά ένω­
θουν εν τ<?> Οίκουμενισμ<?>. συνυπάρχουσαι εν αυτ<?> αυθυπάρκτως.
- -

610. Μ::r.τθ. ιε', 13.

168 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τοι οικοnlΕΝΙΣJωι'

~Ήγoυν, όφιστάμεναι εν αύΤ<tJ ώς αύθύπαρκτα και ισότιμα μέλη,

C;άσει της ό:πατηλης οικουμενιστικης ό:ρχης, αύθυπαρξία εν τη συ­
νυπάρξει (ίδε ό:νωτέρω σ. 116). Ό Οικουμενισμος ό:ντιστρατεύεται
κατα της θείας ό:ληθείας καί, λέγων «το καλον πονηρον»611 και
«το πονηρον καλόν»61l, διδάσKειcXντΙ της άληθείας το ψευδος. ~γ­
ποστηρίζει δτι ή αίρεσις, το εσχατον τουτο «πτ<7ψα» της ψυχης612.
ειναι δηθεν καλον και αί φύσει εχθραΙ προς τον Θεον αίρέσεις
είναι, ώς ελέχθη, «εκκλησίαι» θεου! Ή σατανικη οικουμενιστικη
ενωσις 11 ένότης πασων τούτων μετα της Όρθοδόξου Έκκλησίας
του Κυρίου, 11 καΙ μετα των ψευδων θρησκειων, εις μίαν παγκό­
σμιον κοινωνίαν φιλικων εξωτερικων σχέσεων είναι επίσης καλόν,
κατα την κακογνωμίαν των Οίκουμενιστων. <Η παναίρεσις του
Οικουμενισμου άμνηστεύει το κακον εν Τ<tJ κόσμφ καΙ διαφημίζει
την αίρεσιν ώς καλόν, ίνα δικαιολογήση την παρουσίαν της επι
γης καΙ εμφανίση την άσε(;η «ένωτικην» πρoaπάθειάν της ώς κα­
λην ενώπιον των ό:νθρώπων, προς εξαπάτησιν.

Ο ί κ ο σμ ι κ ο Ι σ κ ο πο 1 τ ο ϋ Ο ί κ ο υ μ ε ν ι σ μ ο υ.
Έπι τούτοις, το κοσμικον πνευμα του Οίκουμενισμου καταφαίνε­
ται και εις τους κοσμικους καΙ γηίνους σκοπους αύτου. ·0 εκ του
κόσμου ων Οικουμενισμος δεν ό:ποσκοπεϊ εις «την (;ασιλείαν του
θεου καΙ την δικαιοσύνην αύτου»613, τας όποίας οφείλει να ζητΏ
«πρωτον»613 ό ανθρωπος, κατα επιτακτικην θείαν εντολήν, ό:λλα
εις την (;ασιλείαν «του κόσμου τούτου»614 καΙ εις την μέριμναν καΙ
τύρ(;ην περΙ πολλα (;ιωτικά. Δεν ενδιαφέρεται δια την αιώνιον
ζωην των ούρανων, άλλα δια την πρόσκαιρον ζωην της γης, προ­
C;άλλων το άπατηλον σύνθημα, δια της γης τον ούρανόν! 'Ήτοι,
ό ούρανος θα κερδηθη δηθεν δια της λύσεως των κοσμικων προ­
C;λημάτων της γης καΙ της κατακτή,σεως πρωτον της γης, καΙ
όχι δια της εκζητήσεως πρωτον των ούρανίων παρα του κατοι­
κουντος εν τΏ γΏ, ώς διδάσκει ό Κύριος. Ό Οικουμενισμος δεν
εργάζεται όπερ της εν Χριστ<tJ σωτηρίας των ψυχων, μέσφ της Όρ­
θοδόξου Έκκλησίας, άλλα δρ~ όπερ της γηίνης άπλως εύδαιμο­
νίας καΙ προκοπης των άνθρώπων, δια των εξωεκκλησιαστικων
αύτου οργανώσεων, δπως πράττουν καΙ οί κοσμικοΙ όργανισμοί.
Δεν δραστηριοποιείται εν τ<tJ κόσμ<i> όπερ της ορθοδόξου χριστια­
νικης πίστεως καΙ ζωης, ό:λλ' όπερ της κακοδόξου άντιμετωπί­
σεως των πρακτικων «προ(;λημάτων» του κοσμικου (;ίου. Δεν κι­
νείται δια την δόξαν της Όρθοδόξου Έκκλησίας του Κυρίου καΙ

611. Ή::;. Ζ', 20. 613. }lατθ. στ', 23.

614. Ίω. ι'η', 36.
Ο ΟΙΚOlΊ\ΙΕΚΙ ~MOΣ 169

την σωτηρίαν των άνθρώπων δι' λύτης, άλλ' ίνα ύπηρετήση τόν
κόσμον εις τας κοσμικας καΙ ματαίας γηίνας έπι:διώξεις του, θέ­
των την Έκκλησίαν εις την ύπηρεσίαν αύτου. Ό θεός Εργάζεται,
ίνα σώση τόν άνθρωπον άπό «του κόσμου τούτου» δια της Έκκλη­
σίας. Ό Οικουμενισμός προσπαθεί να θέση την Έκκλησίαν εις την
ύπακοην καΙ την ύπηρεσίαν «του κόσμου τούτου» καΙ έαυτου! ~O
Οικουμενισμός δεν ενδιαφέρεται δια την μετάνοιαν καΙ την εν Χρι­
στQ σωτηρίαν του άνθρώπου, άλλα δια την άνάδειξιν έαυτου Εν
TQ κόσμcp εις παγκόσμιον όργανισμόν εξωτερικης διοικητικης
ένότητος, χριστιανικης Επωνυμίας καΙ κοσμικου περιεχομένου.

ΠΙ. Ό li v θ Ρ ω π ο ς

"Ως τρίτη~άσις του Οίκουμενισμου δέον να άναφερθΏ ό άνθρω­

'Πος. "Ο Οίκουμενισμός δεν ~ασίζεται επι του θεου, άλλα επι του
μακραν του θεου πορευομένου άνθρώπου. Έπειδη διακατέχεται
ύπό της άπιστίας καΙ έμφορειται ύπό του 'Πνεύματος «του κόσμου
τούτου» είναι παντελως άδύνατον να συνδέεται μετα του Θεου, καΙ
συνεπως περιορίζεται εις τόν άνθρωπον. ~O άνθρωπος καΙ ή λογι­
κή του ώς ~άσις εχει μεγαλυτέραν θέσιν εις τόν Οίκουμενισμόν, η
εις οίανδήποτε άλλην αϊρε,σιν. πασαι αί πρό του Οίκουμενισμου
αίρέσεις έ(;ασίσθησαν μεν ΕπΙ του άνθρω'Πίνου λόγου, ε'Πεκαλέ­
σθησαν δμως την χριστιανικην 'Πίστιν ύ'Περ των κακοδόξων συμπε­
ρασμάτων των καΙ άπεδύθησαν εις θεολογικόν άγωνα, ίνα, δια
του θείου λόγου, εμφανίσουν την 'Πλάνην των ώς όρθην διδαχήν.

"Η 'Παπικη θεολογία καΙ ή 'Προτεσταντικη θεολογία ε(;ασίσθησαν

μεν έ'ΠΙ της λογικης (ίδε άνωτέρω σ. 78, 88 - 89), ήσχολήθησαν
δμως με τας δογματικας καΙ ήθι:κας ά'Ποκεκαλυμμένας άληθείας,
ερευνωντες τόν θείον λόγον καΙ συζητουντες Επ' αυτου. Μόνος ό
Οικουμενισμός περιφρονεί τον ά'Ποκεκαλυμμένον λόγον του θεου
j
είς (;αθμόν, ωστε να άποστρέφεται την ερευναν αύτου ώς ~λα'Πτι­ ~!
κην καΙ επιζημίαν δια την οίκουμένην, καΙ να κατηγορΏ την θεο­
λογίαν ώς άσύμφορον δια την ένότητα!! Δια τουτο ά'Ποκλείει
«συστηματικως» τας συζητήσεις δογματικης φύσεως ζητη'μάτων,
καΙ διαλέγεται εις 'Παγκόσμιον κλίμακα καΙ πρός 'Πασαν κατεύ­
θυνσιν, άπoυσί~ της όρθης 'Πίστεως καΙ ~άσει της άνθρω'Πίνης άVΤΙ­
λήψεως. 'Εν TQ ΟίκουμενισμQ άποκλεί'εται ό λόγος του θεου καΙ
λαλεί μόνον ό άνθρωπος!
Ό Οίκουμενισμός δεν ένδιαφέρεται δια την θείαν εντολην καΙ
την θείαν εγκρισιν των ά'Πόψεών του, άλλα δια την άνθρω'Πίνην
εγκρισιν καΙ συμφωνίαν. Κατα την άνθρω'Ποκεντρικην ταύτη ν ~ά­
σιν του, 'Προσαρμόζει τας έ κάστοτε άποφάσεις του, καΙ ώς 'Περιε­
170 ΙΙ AIPE~IΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟΓλΙΕΝΙΣΜΟ! ι
,
ι

1
χόμενον καΙ λεκτικως, Ίτρος τάς άντιλήψεις καΙ άΊταιτήσεις των
άνθρώΊτων, οί όΊτοίοι συντάσσονται μετ' αύτου. Χαρακτηριστική
είναι Εν ΊτΡOKειμέν~ ή Ίταρατήρησις του άναφερθέντος καΙ άνω­
τέρω κεκλη'μένου Ίταρατηρητου εις τήν Β' BατΙKαVΗν Σύνοδον,
ΊτερΙ του τρόΊτου συντάξεως των κειμένων Ίταρ' αύτης. Ή «Σύνο·
δος», Υράφει ό Ίταρατηρητής, «αύτή καθ' έαυτήν ύΊτηρξεν άναμφι­
σ~ητήτως ή είκών αύτου το όΊτοίον όφείλει νά είναι ή συλλΟΥικό­
της της ΈκκλησίαςύΊτΟ τήν Ίτρακτικήν της μορφήν. "'Ητο εις σ­
λους KαταφαVΗς ή θαυμασία ΊτροσΊτάθεια άμoι~αίας κατανοήσεως
τόσον εις τάς ΕΊτΙ μέρους ΕΊτιτροπας σσον καΙ κατα τας Υενικάς
συνεδριάσεις. Μία ΊτροσlΙάθεια νά ληφθουν ύΊτ' αψιν σλαι αί Υνω­
μαι, νά ύΊτολΟΥισθουν καΙ αί Ίτλέον άντιηθέμεναι τάσεις, οϋτως
ωστε, άκόμη καΙ ή μικροτέρα μειοψηφία να μην αΙσθανθΏ συντρι­
~Oμένη 11 εστω άΊτομακρυνομένη άΊτΟ της Ίτλειοψηφίας. Χάρις εις
αύτην την Εν 1tορείq: συλλΟΥικότητα, μ:ερικα κείμενα, μετά την
ΕΤι:εξεΡΥασίαν των εις τας ΕΊτΙΤΡΟΊτάς, άΊτέ~αινoν άληθη άριστουρ­
Υήματα μιας ά1to κοινου θεσλΟΥικης ΕΡΥασίας» (3ί6) , χάριν της
ΊτροσαρμΟΥης καΙ της συμφωνίας μετα πάντων! <Η «ένωτι,κη» λοι­
Ίτον Β' Σύνοδος του BαΤΙKΑVOυ, ή όΊτοία ουδένα κατεδίκασε, δεν
άΊτέ~λεψεν είς την συμφωνίαν των άποφάσεών της προς το θέλημα
του θεου, ουδε εΙς την άληθη όμοφωνίαν, ουδε καν εις την Υνώμην
της πλειοψηφίας. Ή Σύνοδος άπεσκόπει, κατά Ίταπικην Ίτροφανως
ΕπιταΥήν, εις την λεκτικην συμφωνίαν πάντων, δια καταλλήλου
φραστικης ΊτροσαρμΟΥης των κειμένων εις τάς ποικίλας αύτων
άντιλήψεις, άκόμη καί τάς πλέον άντιτιθεμένας! Τοιουτοτρόπως,
1ίολλά των κειμένων της άπέ~ησαν «άληθη άριστουΡΥήματα», κα­
τα την άντίληψιν των Οίκουμενιστων. Ένώπιον σμως του θεου
ταυτα είναι άριστουΡΥηματικα κακουΡΥήματα εναντίον της άλη­
θείας. Ή Υνώμη των άνθρώπων και αχι ή άλήθεια του θεου ύπηρ­
ξεν ή ~άσις της οικουμενιστικης Συνόδου του Παπισμου.

Άμφότεροι οί οικουμενισμοί, Ίταπικος καΙ προτεσταντικός,

ι?ιασίζονται ε1ίΙ του άνθρώπου. Εις τον παπικον Οίκουμενισμον δε­
σπόζει ό ανθρωπος πάπας. Εις τον προτεσταντικον Οικουμενισμον
επιδιώκει νά διέΊτ!1 τα πάντα εν συμι?ιούλιον άνθρώπων, το λεΥό­
μενον «ΠαΥκόσμιον Συμι?ιούλιον των Έκκλησιων». Εις το οίκουμε­
νιστικον κέντρον της Ρώμης τά πάντα άπορρέουν εκ της Ίταπικης
άρχης, οπως καΙ τα πάντα εις αύτην άναφέρονται, ώς εΙς αλλην
επίΥειον θΕότητα. Είς το οίκουμενιστικόν κέντρον της Γενεύης τά
1ίάντα Ίτροέρχονται εκ της ύΊτάτης συλλΟΥικης οίκουμενιστικης άρ­
χης του Π Σ Ε, εΙς το οποίον καλουνται νά άναφέρωνται 1ίάντες οί
άνα, τον κόσμον ήνωμένοι μετ' αύτου. Ό Οίκουμενισμος ~ασίζε­
Ο OIJiOrMJiJNI~M.O~ 171

ται έ:πι των άνθρώπων, ώς και πασα αλλη κοσμικη οργάνωσις.

<ο αιiθρωπoς καΙ δχι ό θεός είναι ή ~άσις του Οίκουμενισμου. Ό
Οίκουμενισμός είναι άνθρωπισμός ύπό ενδυμα θρησκευτικόν καί
όργάνωσιν κοσμικήν.

β) Χιιριικτήρ του Οίκουμενισμου

Συμφώνως πρός τάς προεκτεθείσας ~άσεις του, ό Οίκουμε­

νισμός χαρακτηρίζεται ~ε~αίως ώς αϊρεσις. Ό Οίκουμενισμός εί­
ναι ή τελευταία καΙ μεγαλυτέρα αίρεσις των αίώνων καΙ ή 'Π'εριε­
κτικωτέρα παναίρεοις. Άποτελεί α'ίρεσιν εξ αίρέσεων καΙ παναί­
ρεσιν εκ παναιρέσεων. τα δόο σημαντικώτερα αίρετικά ρεόματα,
του Άρειανισμου καΙ του Μονοφυσιτισμου, τα όποία διέπουν την
.. , - <, ,., -., " "
ιστοριαν των αιρεσεων, απο της εμφανισεως των μεχρι σημερον,

ώς αλλοι δόο μεγάλοι ποταμοί θολων όδάτων, συναντωνται τους

τελευταίους τούτους καιρους είς τόν περιληπτικόν πάσης πλάνης
Οίκουμενισμόν. Είς τουτον έK~άλλoυν τάς κακοδοξίας πασων των
αίρέσεων καΙ τόν μετα~άλλoυν είς παναίρεσιν, είς την όποίαν, ώς
είς αλλην νεκραν θάλασσαν άδυνατει να ύπάρξη οίαδήποτε μορφη
της εν Χριστ<{) πνευματικης ζωης.

Ι. ΤΟ α.ίρετικόν ρεUμα. το;) •Αρειιχνισμο;) κα.Ι δ Οiκοuμεvισμός

Τό κακόδοξον φρόνημα του Άρειανισμου διήκει δια της ίστο­

ρίας των αίρέσεων άπό της εμφανίσεώς του μέχρι των ήμερων μας.
Πνευματομαχία, Νεστοριανισμός καΙ αί παναιρέσεις της Δύσεως
Παπισμός καί Προτεσταντισμός επορεόθησαν την πε'Π'λανημένην
δδόν, την όποίαν εχάραξεν ό άντίχριστος Άρειανισμός. <Η αίρετι­
κη Δόσις εδέχθη τό φρόνημα του •Αρειανισμου είς ~αθμόν, ωστε
οδτος «εχει διαχυθη ώς ψυχη εις τό σωμα της συγχρόνου Ευρώ­
πης» (377). Ή αίρετικη Ευρώπη δεν εχει «νουν Χριστου»615, οπως
ζητεί ό θεός, άλλά νουν άνθρώπου, κειμένου μακράν του θεου, ώς
επι~άλλει ό άντίθεος , Αρειανισμός. Νους του αίρετικου Ευρωπαίου
άν9ρώπου είναι ό ορθολογισμός καΙ δχι ή όρθόδοξος πίστις. Νό­
μοι του νοός. αυτου είναι οί ορθολογιστικοί νόμοι καί κατηγορίαι
της άριστοτελικης λογικης καί οχι οί χριστιανικοί νόμοι του Άγίου
Πνεύματος. Καθώς ό «(Άριστοτέλης είναι ό επίσκοπος των άρεια­
νων» (:\78), «με την ζύμην του άρειανισμου εχει ζυμωθη καΙ ή φιλο­
σοφία της Ευρώπης, καΙ ή επιστήμη της, καΙ ό πολιτισμός της, καΙ
εν μέρει ή θρησκεία της. Παντου καΙ συοτηματικως ό Χριστός κα­

615. 1 l\op. ~', Ηϊ.

172 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣ}ιοr

τα~ι~άζεται εις άπλουν ανθρωπον ... επιτελείται διαρκως τό εργον

του 'Αρείου ... Ή του Καντίου <θρησκεία εις τά σρια του καθαρου
Ι
λόγου' δεν είναι αλλο τι παρά ή νέα εκδοσις του αρειανισμου ...
Έάν με τό κριτήριον του Μπέρξον κρίνωμεν τόν Χριστόν, θά εχω­
μεν πάλιν κάτι τό ελάχιστα περισσότερον από άπλουν ανθρωπον ...
·Η εύρωπα"ίκη επιστήμη δεν ύπολείπεrαι της φιλοσοφίας εις την
αρειανικην σχέσιν της πρός τόν Χριστόν. ·0 Προτεσταντισμός δια
πολλων εκ των αντιπροσώπων του εχει εν πολλοίς ύπερ~η εις α­
ρειανισμόν καΙ αύτόν τόν "Αρειον ... ·0 Παπισμός με την ηΘικην
του είναι κατα πολυ αρειανός ... <Όλα αύτά μαζΙ κατώρθωσαν να
δηλητηριάσουν με τόν χυδαίον αρειανισμόν τας μεγάλας μάζας
της Εύρώπης. Ποίος δεν γνωρίζει τόν χυδαίον αρειανισμόν των
διανοουμένων μας; Οί πολλοΙ διανοούμενοί μας συχνά λέγουν: ·0
Χριστός είναι ενας μεγάλος ανθρωπος, σοφός άνθρωπος, ό μεγα­
λύτερος φιλόσοφος, αλλ' όπωσδήποτε οχ ι ό θεός» (379).
Δια του αρειανικου πνεύματος, εις την αίρετικην καΙ αποστα­
τημένην Εύρώπην τα πάντα εγιναν σχετικα καΙ άνθρώπινα, ουμα­
νιστικά. «·Η σύγχρονος εύρωπα"ίκη σχετικοκρατία ακολουθεί τόν
αρειανισμόν. ·0 μεταφυσικός σχετικισμός εγέννησε καΙ τόν ηθικόν
τοιουτον. Δεν ύπάρχει τίποτε τό απόλυτον οϋτε ύπεράνω του κό­
σμου η του ανθρώπου, οϋτε εις τόν κόσμον η τόν ανθρωπον, οϋτε
πάλιν πέριξ του κόσμου η του ανθρώπου» (380). «Εις την εύρωπα"ί­
κην Δύσιν ό Χριστιανισμός μετε~άλλετo ~αθμιαίως εις αύμανισμόν.
Έ πΙ πολυν καιρόν καΙ επιμόνως εστένευον τόν θεάνθρωπον καΙ
εις τό τέλος εσμίκρυναν Αύτόν εις ανθρωπον: εις τόν άλάθητον
ανθρωπον της Ρώμης, καΙ τόν ούχΙ όλιγώτερον αλάθητον ανθρω­
πον του Βερολίνου. Οϋτω πως ενεφανίσθη άφ' ένός μεν ό δυτικός
xριστ~ανΙKO - ούμανιστικός μαξιμαλισμός (ό παπισμός), ό όποίος
από τόν Χριστόν άφαιρεί τα πάντα, καΙ άφ' έτέρου ό δυτικός χρι­
στιανικο - ούμανιστικός μινιμαλισμός (ό προτεσταντισμός), ό ό­
ποίος από τόν Χριστόν ζητεί τό ελάχιστον, συχνα δε καΙ τίποτε.
ΚαΙ εις τους δύο ώς ύψίστη αξία καΙ ώς εσχατον κριτήριον τίθε­
ται ό ανθρωπος εις την θέσιν του θ:Ξανθρώπου» (381). «Με μίαν τοι­
αύτην αποστασίαν από τόν θεάνθρωπον, από την Καθολικην - Οι­
κουμενικην Έκκλησίαν», την Όρθόδοξον, «ό παπικός μαξιμαλι­
σμόςύπερέ~η καΙ αύτόν τόν Λούθηρον, τόν δημιουργόν του προτε­
σταντικου μινιμαλισμου» (:~82).

Τό ώς ανω αρειανικόν ρευμα καταλήγει σήμερον εις τόν ΟΙ­

κουμενισμόν, ό όποίος ώς παναίρεσις εμφορείται καΙ ύπό άρεια­
νικης νοοτροπίας. ·0 οικουμενισμός ανεδύθη εκ του αίρετικου κό­
σμου της Εύρώπης καΙ ζΏ καΙ κινείται εντός του αρειανικου πνεύ­
Ο ΟΙΚΟl"ΜΕΝΊΣΜΟΣ 173

ματος αύτου. Τό άρειανικόν τουτο 1tvευμα άσ1tάζεται καΙ εκφρά­

ζει ό Οίκουμενισμός, δια της οίκουμενιστικης αύτου διδασκαλίας.
Ό Οίκουμενισμός ά1tοδέχεται την άρειανικην σχετικοκρατίαν, τόν
άρειανικόν μαξιμαλισμόν του Πα1tισμου καΙ τόν άρειανικόν μινι­
μαλισμόν του Προτεσταντισμου. Κατα την άσει?η θεωρίαν των
κλάδων, εν τ<t> Χριστιανισμ<t> τα 1tάντα είναι σχετικά. Σχετικη εί­
ναι ή Έκκλησία, σχετικη καΙ ή άλήθεια. Αί κατα τό'ltoυς Όρθό­
δοξοι Έκκλησίαι είναι δηθεν σχετικαί, δμοιαι δε 1tρός αύτας εί­
ναι και αί αίρέσεις. Ή Όρθοδοξία είναι δη"θεν σχετικη καΙ ύ1tολεί­
1tεται της ά1tοκεκαλυμμένης θείας άληθείας. Ή άλήθεια είναι δη­
θεν κατεσ1tαρμένη είς 1tάσας τας αίρέσεις καΙ τας κατα τό1tους
Όρθοδόξους Έκκλησίας καΙ ύφίσταται είς αύτας σχετικως (ίδε
άνωτέρω σ. 112 - 113).
Ό 1tα1tικός μαξιμαλισμός, ό ό1tοίος ζητεί τα τrάντα δι~ έαυ­
τόν καΙ ενεκα τούτου άφαιρεί τα 1tάντα ά1tό του θεανθρώ1tου καΙ
τα δίδει είς τόν ανθρω1tον, ά1tοτελεί εν των κυριωτέρων γνωρισμά­
των του Οίκουμενισμου. Πάντα τα του Κυρίου ήμων Ίησου Χρι­
- '''f ,.", '\' ,,-, ,
στου, τα u1taPXOvra εις τον κοσμον και 1tavra τα του κοσμου τα

σχετιζόμενα 1tρός τόν > Ι ησουν Χριστόν, εστω καΙ κατ' σνομα, 1tρέ­
1tEt, κατα την οίκουμενιστικην άντίληψιν, να 1tεριέλθουν είς τόν
Οίκουμενισμόν. Όμοίως καΙ τrαν δ,τι σχετίζεται γενικως τrρός την
θρησκείαν. Όρθόδοξοι κατα τό1tους Έκκλησίαι, αίρέσεις, η καΙ
αλλαι θρησκείαι, καλουνται να ύτrαχθoυν είς τόν Οίκουμενισμόν
καΙ ένωθουν δι' αύτου είς μίαν οίκουμενικην κοινωνίαν, η «εκκλη­
σίαν», η τrανθρησκείαν. Πάντα ταυτα 1tροτρέ1tονται είς οίκουμενι­
κην ένότητα, δια να ά1tοτελέσουν μίαν 1tοίμνην ύ1tό ενα τroι:μένα,
τόν Οίκουμενισμόν καΙ δι' αύτου τόν διάι?ολον. ~O 1tονηρός, δια του
Οικουμενισμου, ε1tιδιώκει να ε1tανακτήσn την κυριαρχίαν του ετrί
των άνθρώ1tων καΙ ίδρύση, ώς αλλος άντίχρισΤΟζ, την νέαν αύτου
ι?ασιλείαν. Βασιλείαν 1tνευματικου σκότους καΙ δεσμων της 1tOL­
κίλης αμαρτίας. ·0 άμετανόητος διάι?ολΟζ, κατεχόμενος ύτrό έω­
σφορικης ύ1tερηφανείας, δια του Οίκουμενισμου, Ε1tιζητεί να άφα­
νίση την Έκκλησίαν του Κυρίου ετrι της γης, ίνα δυνηθΏ να εί1tn
καΙ 1tάλιν 1tEpl των της οικουμένης: «εμοι 1tαραδέδοται»816.
·0 δε 1tροτεσταντικός μινιμαλισμός ά1tοτελεί και οδτος γνώ­
ρισμα του Οίκουμενισμου (ιδε άνωτέρω σ. 109 - 110). Κατα τας
άρχας του κακοδόξου «Τετρα1tλεύρου», έκάστη κατα τό1tον Όρθό­
δοξος Έκκλησία, έκάστη αίρεσις καΙ εκαστος 1tιστός η αίρετικός
δέον να τrρoσφέΡOυν είς την οίκουμενιστικην 1tροσ1tάθειαν τό ελά­
χιστον δυνατόν της 1tίστεως και τουτο διαρκώς μειούμενον, χάριν

616. Λouκ. ~', 6.

174 Η ΑΙΡΕΣΙ! τοι OIKOΠIENIΣ~ΙOI

της οίκουμενιστικης «ένότητος» 11 «ένώσεως»! Ή 1!ίστις ά1!αιτεϊ­

ται να λά~η την τελευταίαν θέσιν καΙ να εχη τόν κατα τό δυνα­
τόν μικρότερον λόΥον, ή δε ανευ 1!ίστεως και έκτός της Όρθοδό­
ξου Έκκλησίας οίκουμενιστικη ενωσις 11 ένότης τό 1!αν. Δια του
μινιμαλισμου τούτου, ό Οίκουμενισμος έ1!ιχειρεϊ να εκδιώξη την
1!ίστιν ά1!ό των ψυχων και να έξωθήση την Όρθόδοξον Έ κκλη­
σίαν του Κυρίου ά1!ό της άνθρω1!ότητος, ίνα ένώση τους άνθρώ­
1!ους είς τόν έαυτοΟ Ο:1!ιστον καΙ άντιεκκλησιαστικόν οίκουμενικόν
όΡΥανισμόν. Ό Οίκουμενισμός είναι άρειανισμός είς τας σχετικο­
κρατικας άντιλήψεις του 1!ερι Έκκλη,σίας καΙ άληθείας, είς τας
μαξιμαλιστικας ένωτικας έ1!ιδιώξεις του καΙ είς ταςμινιμαλιστι­
κας ά1!αιτήσεις ε1!Ι της χριστιανικης 1!ίστεως. Ό ~ Αρειανισμός 1!ροσ­
έ~αλε την θεότητα του θεου ΛόΥου (ίδε άνωτέρω σ. 45). Ό Οί­
ο κουμενισμός, ώς διάδοχος του . ΑρειανισμοΟ, 1!ολεμεϊ την Όρθό­
δοξον Έκκλησίαν του σαρκωθέντος θεου ΛόΥου καΙ την 1!ατΡΟ1!α­
ράδοτον όρθόδοξον 1!ίστιν, 1!ρός ματαίωσιν της έν XptaT4J σωτη­
ρίας των σημερινων άνθρώ1!ων.

ΙΙ. ΤΟ αίρετικον ρεuμα τοί) Μονοφυσιτισμοί)

καΙ ό Οίκουμενισμοι;

Ό Οίκουμενισμός,ώς 1!ανδοχεϊον 1!άσης αίρέσεως, διακατέ­

χεται οχι μόνον ύ1!ό του κακοδόξου 1!νεύματος του Άρειανισμου,
άλλα καΙ ύ1!ό του ψευδοδόξου 1!νεύματος του Μονοφυσιτισμου. <'0­
1!ως ό Άρειανισμός, οϋτω καΙ ό Μονοφυσιτισμός διήκει δια της
ίστορίας των αίρέσεων καΙ καταλήΥει είς την σημεριvην 1!αναίρε­
σιν του Οίκουμενισμου.

ΓνωστικαΙ αίρέσεις, ώς αί του Βασιλείδου καΙ του Μάνητος,

ε1!ρέσ~ευoν τόν δοκιτισμόν, ητοι την κατα ,δόκησιν, την φαινομε­
νικήν, σάρκωσιν καΙ σταύρωσιν του Κυρίου (ίδε άνωτέρω σ. 40).
Ή α'ίρεσις του Ά1!ολλιναρισμου εδίδαξε την μονοφυσιτικην κακο­
δοξίαν, οτι ή άνθρω1!ίνη φύσις του Κυρίου, μετα την σάρκωσιν,
εξηφανίσθη έν τη θεί\χ φύσει, ητις ύ1!ελείφθη μόνη (ίδε άνωτέρω
σ. 50). την μονοφυσιτικην ταύτην κακοδοξίαν άνέ1!τυξε συστημα­
τικως 'κατό1!ιν ή αίρεσις του Μονσφυσιτισμου, ή ό1!σία ύ1!εστήρι­
ζεν, στι ή d:vθρω1!ίνη φύσις του Κυρίου ά1!ερροφήθη 1!αρα της θείας
φύσεως Αυτου καΙ οϋτως εν Xplm4J ύφίσταται δηθεν μόνον μία φύ­
σις, ή φύσις της θεότητος του ΛόΥου του θεου (ίδε άνωτέρω σ.
54). Παρα1!λήσια έ1!ρέσf!>ευε καΙ ή αίρεσις του Μονοθελητισμου, ή
ό1!οία ύ1!εκινήθη 1!αρα της Πολιτείας του Βυζαντίου, έκ λόΥων ε­
σφαλμένης 1!ολιτικης σΚΟ1!ιμότητος καΙ χάριν της εξωτερικης ένό­
Ο οικοnΙΕΝΙ,Σ)lΟ.Σ 175

τη"ως καΙ ειρήνης της BυζαντιVΗς αυτοκρατορίας (ιδε ανωτέρω

σ. 56 - 58). Μετέπειτα, ή μονοφυσιτικου χαρακτηρος αντιεκκλη­
σιαστικη αϊρεσις της Είκονομαχίας προσέ(bαλε την Έκκλησίαν
πρό παντός εις τό άρατόν στοιχεϊον Ταύτης καΙ εις τας αίσθητας
καί υλικας εκδηλώσεις της ορθοδόξου εUσε(bείας. ΚαΙ αυτη ή αί­
ρεσις εKιvήθη υπό της Πολιτείας του Βυζαντίου, εκ λόγων κακο­
δόξου· γνώμης καΙ πολΙΤΕιοκρατικης πολιτικης (ίδε ανωτέρω σ.
63, 66 - 67). Έν τη Δύσει, ή αντιεκκλησιαστικη παναίρεσις του
ΠαπωμοΟ, αντιθέτως πρός την καισαροπαπικην Είκονομαχίαν, α­
ν:Ξ.πτυξε τόν παποκαισαρισμόν, διεχώρησε την Έκκλησίαν εις αό­
ρατον καΙ άρατήν, εσφετερίσθη την όρατην καΙ μ'ετεποίησε την Όρ­
θόδοξον Δυτικην Έκκλησίαν εΙς αίρεσιν. ΈπΙ πλέον, ύπέταξε την
Δύσιν καΙ επεχείρησε να κατακτήση την Άνατολήν, εν ονόματι
της ένότητος της Έκκλησίας καΙ της ένιαίας εκκλησιαστικης αρ­
χης καΙ εξουσίας εν τfI οικουμένη (ίδε ανωτέρωσ. 77). Λόγφ της
απολυταρχικης καΙ κυριαρχικης ταύτης συμπεριφορας του Παπι­
σμου, ,εξέσπασεν είς την Δύσιναντίδρασις κατ' αυτου, δια της
άποίας προηλθεν ά εικονομαχικός καΙ έπομένως αντιεκκλησιαστι­
κός Προτεσταντισμός (ίδε ανωτέρω σ. 85).
Έκ των τριων τελευταίων αντιεκκλησιαστικων αίρέσεων, της
Εικονομαχίας, του Παπισμου καΙ τού Προτεσταντισμου, η Εικο­
νομαχία απεξενώθη πρό παντος των ύλι:κων στοιχείων καΙ αισθη­
των εκδηλώσεων της ορθοδόξου ευσε(bείας καΙ επεχείρησε να κα­
ταστήση την Έκκλησίαν ύποτελη εις την Πολιτείαν. <ο Παπισμος
διεχωρίσθη του αοράτου στοιχείου της Έ κκλησίας, περιορισθεΙς
εις τό όρατόν, τό δποϊον μετέτρεψεν εις κοσμικόν θρησκευτικοπο­
λιτικον σργανισμόν. Ό δε Προτεσταντισμός απεμακρύνθη της κατ'
αίσθησιν πατροπαραδότου ορθοδόξου ευσε(bείας, απέρριψε το δ­
ρατον στοιχεϊον της Έκκλησίας καΙ έκήρυξεν αγνωστον τό αόρα­
τον εκκλησιαστικον στοιχεϊον. Κατα την προτεσταντικην κακο­
δοξίαν, αί ύπάρχουσαι «εκκλησίαι», δηλαδή, αί Όρθόδοξοι Έκ­
κλησίαι καΙ αί αίρέσΕις, είναι μη πλήρεις, αλλα σχετικαΙ εκ,δηλώ­
σεις της Μιας άοράτου Έκκλησίας. <Η χριστιανικη πίστις δεν εί­
ναι καθωρισμένη τις πίστις, αλλα γενικη καΙ άπροσδιόριστος καΙ
προσωπικης αντιλήψεως, προσωπικη πίστις έκάστου πιστου. <Ό­
πως δε οί αγιοι, ουτω καΙ η αλήθεια ύπάρχει εις πασαν <Ομολογί­
αν. Πάντα ταυτα ο:πο"[lελουν Οίκουμενιστικας κακοδοξίας, αί ό­
ποϊαι θα διακηρυχθουν αργότερον παρα του προτεσταντικου Οι­
κουμενισμου. Άναφαίνονται δμως εις τας προ αυτου αϊρέσεις καΙ
δη εντός της Διαμαρτυρήσεως, αμα τfI γενέσει της. Αϊ αρχαΙ τού
Οικουμενισμου των Προτεσταντων ανάγονται οντως εις τον αίρε­
σιάρχην αυτων Λούθηρον (ίδε καΙ ανωτέρω σ. 98).
 Τ

17() Η ΑIΙ>ΕΣΙΣ TOr OIK(ΠME~IΣMOl'

ΛόyCι! της α1τροσδιορίστου καΙ προσω1τικης αίρετικης των 1τί­

στεως καΙ της έλλείψεως 'διοικητικης αρχης, οί Προτεστάνται έ­
στερήθησαν οίασδή1τοτε ένότητος, φερόμενοι πρός διάλυσιν. Κα­
τόπιν της συνε1τείας ταύτης της ασε<!>οΟς 1τίστεώς των, οί όπαδοl
τοΟ ΠροτεσταντισμοΟ δεν μετενόησαν, ούδε έστράφησαν πρός την
όρθόδοξον 1τίστιν, 1τρός την ένότητα ταύτης καΙ την Όρθόδοξον
Έκκλησίαν τοΟ Κυρίου, άλλά, κακο<!>ούλως φερόμενοί., «έ<!>λασφή­
μησαν οί ανθρωποι»617 την αλήθειαν. Έπειδη ή κακόδοξος 1τίστις
των τους διήρεσεν, έστράφησαν έναντίον της χριστιανικης 1τίστεως,
ώς 1τρός αΙτίαν δηθεν της διαιρέσεώς των, καΙ την διέ(;αλον ώς κα­
ταλυτικην της ένότητος. Έν 1τΡOKειμένCι!' ή 1τορεία των Διαμαρ­
τυρομένων έν τ<{) KαK~ είναι ή έξης: Έκ της 1τα1tικης 1τίστεως εΙς
την 1τροσω1τικην 1τροτεσταντικην 1τίστιν. Έκ της 1τροσω1τικης 1τρο­
τεσταντικης 1τίστεως εΙς την διαίρεσιν. Έκ δε της διαιρέσεως εΙς
την ΣUKOφαντίαν κατα της χριστιανικης 1τίστεως καΙ την <!>λασφη­
μίαν κατα της άληθείας. Συμφώνως 1tρός την <!>λασφημίαν ταύτην,
ή χριστιανικη 1τίστις ά1tέτυXε δηθεν να ένώση τους άνθρώπους καΙ
να δώση εΙς την ανθρωπότητα την άληθιVΗν ζωήν! ~Ε1tι<!>άλλεται,
λΟΙ1τόν, να 1ταραΥκωνισθΏ ή ά1τοτυχοΟσα δηθεν χριστιανικη 1τίστις
καΙ να έ1tιδιωχθΏ ή ένότης καΙ ή εύδαιμονία της άνθ Ρ ω1τότη τος,
α1τουσί\χ της χριστιανικης 1τίστεως καΙ μακρό::ν της ά1τοκεκαλυμ­
μένης θείας αληθείας! Οϋτως, άντί τοΟ θείου λόΥου, 1τροτψαται ό
άνθρώ1τινος λόΥος, καΙ αντΙ '100 Κυρίου, ό ανθρω1τος, ώς συμ<!>αί­
νει καΙ είς 'Ιόν •Αρειανισμόν. Μονοφυσιτι κη d:ντίληψις καΙ d:pElavt­
κη αντίληψις συναντωνται έντός τοΟ 1τροτεσταντικοΟ κόσμου με
συνέ1τειαν, να 1τροκύΨη έξ αύτοΟ τό τέρας τοΟ ΟίκουμενισμοΟ.
Άκολούθως, μεταξυ των Προτεσταντων ilPXtac να άτονη τό δο­
Υματικόν διαφέρον καΙ να καλλιεΡΥηται ή εVΤOνOς πρακτικη εύσέ­
<!>εια. Να έΥκαταλείπεται ή 1τροσ'Πάθεια ύ1τερ της ένότητος της 1tί­
στεως και να d:ναζητηται ή d:δΟΥμάτιστος ένότης, η ή 1τρακτικη
ένότης, η ή ένότης τοΟ 1tρακτικοΟ ΧριστιανισμοΟ, η αλλως ή έξω­
τερικη ένότης, η ή διοικητικη ένότης καΙ ενωσις (ίδε d:νωτέρω σ.
99 - 100). Ή κακόδοξος Ιδέα της d:δΟΥματίστου καΙ έξωτερικης έ­
νότητος η ένώσεως ελα<!>ε συν τ~, XρόνCι! την μορφην της όΡΥανω­
τικης κινήσεως, εΙς «διεκκλησιαστικας». καΙ διεθνεις «1ταΥκοσμί­
ους» νεανικό::ς καΙ φοιτητικας Ένώσεις, εις Βι<!>λικας έταιρείας
καΙ εις έταιρείας έκδόσεως καΙ διαδόσεως «χριστιανικων συΥΥραμ­
μάτων» (ίδε d:νωτέρω σ. 102, 103, 104). Δια των «διεθνων» τούτων
Ένώσεων, ή τφοτεσταντικη ιδέα περί d:δΟΥματίστου καί έξωτε­
ρικης ένώσεως διαδίδεται ανα τόν κόσμον, ώς θεωρία καΙ 1τρα·

617. Άπ. ιοτ', 9.

Ο ΟΙΚΟΙ:ΜΚΝΙΣΜΟΣ 177

ξις. Ό παραΥκωνισμος της πίστεως, ή εξωτερικη ένότης και η δι­

οικητικου χαρακτηρος όΡΥάνωσις εχουν η'δη προσφερθη παρα του
ΠΡOτεσταVΤισμOυ, προς οικοδομην της νέας παναιρέσεως τοΟ Οίκου­
μενισμου.

ΙΙΙ. Ή βάσει τωv ιχίρέσεωv περα.ιτέρω ιΧvttΠ1:U;Ιζ 1:0U Οίκοuμεvισμοu

Έκ των προσπαθειων προς εξωτερικην ενωσιν των προτεσταν­

τικων αίρέσεων, ηύδοκίμησε προ παVΤOς ή Kατα~ληθεLσα εν ΆΥ­
Υλίq:. Έν ΆΥΥλίq:, ή ένωτικη αϋτη προσπάθεια ανεπτύχθη εις την
πολυαίρεσιν του ΆΥΥλικανισμου, η αλλως την «ΆΥΥλικανικην Έκ­
κλησίαν», ή οποία αποτελεί το μεΥαλύτερον 1:μημα του προτεσταν­
τικου κόσμου. ·0 ' ΑΥΥλικανισμος είναι κρ&μα πολιτικης εξουσί­
ας καΙ αίρέσεων. Έν αύτζ'> αί αίρέσεις διατελουν ήνωμέναι εξω­
τερικως, δια της όπερτάτης αΥΥλικης ~ασιλι'Κης Άρχης, εις Εν
εθνικοθρησκευτικον αθροισμα. Έν συνεχείq:, ο ΆΥΥλικανισμος α­
νέλα~ε διεθνους κλίμακος προσπάθειαν εξωτερικης ένώσεως πάν­
των των άπανταχοΌ της Υης «Χριστιανων» καΙ «εκκλησιω·ν» εις μί­
αν οικουμενικην όΡΥάνωσιν, κατα το πρότυπον της «ΆΥΥλικανικης
Έκκλησίας». Δια του «Τετραπλεύρου του Λάμπεθ», επρόΤ'εινεν ώς : ι
;i
τρόπον ένώσεως τονδΟΥματικον μινιμαλισμον καΙ συΥκρητισμόν,
δια δε της θεωρίας των κλάδων προσιεπάθησε να κατοχυρώση την
αντιεκκλησιαστικην ταύτην ενωσιν θεωρητικώς (ιδε άνωτέρω σ.
107 έξ.). .
Δύναται να λεχθΏ, ΟΤΙ εν ΆΥΥλίι;χ, δια του ΆΥΥλικανισμοϋ,
παρατηρείται επανάληψις του παπικου φαινομένου της • Ιταλίας.
<Όπως δηλαδη εν Ί ταλίq:. μετα την παρακμην της αύτοκρατορικης
Ρώμης, επεθύμησε την κοσμικην ταύτης αίΥλην καΙ εξουσίαν ο Πα­
πισμός, ο οποίος καί επεδίωξε την ανα~ίωσιν της ρωματκης κοσμο­
κρατορίας εν τζ'> πρoσώπ~ του, όπο μορφην εκ:κλησιαστικοπολιτι­
κης αρχης καΙ εξουσίας, οϋτω καΙ εν ΆΥΥλίq:. Ένζ'> ή ΆΥΥλικη αύ­
τοκρατορία φέρεται προς παρακμήν, αναπτύσσεται εVΤOς ταύτης
ο οικουμενικος ΆΥΥλικανισμός, Ο οποιος, οπως αλλοτε ο Παπι­
σμός, επιχειρει να συνεχίσπ την αΥΥλικην αύτοκρατορικην κυριαρ­
χ ίαν , όπο την μορψην παγκοσμίου κοσμικοθρησκευτικης όΡΥανώσε­
ως. Χάριν τούτου, ο ΆΥΥλικανισμος προωθει την ανάπτυξιν 'Καί
όΡΥάνωσιν της Οικουμενικης Κινήσεως, προσπαθων να εχπ εν αύ­
τη την πρωτo~oυλίαν (ίδε ανωτέρω σ. 135) καΙ εκμεταλλευόμενος
πασαν σχετικην κίνησιν εν Εύρώππ καΙ ΆμερικΏ. Ό Οίκουμενι­
σμος εΥεννή-θη ώς Οικουμενικη Κίνησις εις την •ΑΥΥλίαν. Παρα της
χώρας ταύτης εξετράφη καΙ εκ ταύτης ετr;εξετάθη εις τον όπόλοι­
πον κόσμον. Οίκουμενισμος είναι κατα ~άσιν αύτος οδτος ο ΆΥ­

12 ,
ι
Ι
,
178 Η ΑΙΡΚΣΙΣ Ί.ΌΙ OIKOIME~lΣM0I

γλικανισμός, έnεκτεινόμενος εις την ανθρω'Πότητα καΙ διαμορφού­

μενος κατα τας α'Παιτήσεις του κόσμου και τό συμφέρον της 'Παγκο­
σμίου αυτου κυριαρχίας.

Ή άνα'Πτυσσομένη έVΤός του Προτεσταντι:σμου Οικουμενικη Κί­

νησις, ~άσει μεν της αρειανικης αντιλήψεως έ'Πιδιώκει την τακτο­
τroίησιν της έ'Πιγείου αVΘρωτrίνης ζωης μόνον δια του ανθρώτroυ.
Βάσει δε της μονοφυσιτικης νοοτρο'Πίας α'Πομακρύνει την χριστια­
νικην 'Πίστιν ατrό της συνεργασίας μεταξυ των ανθρώ'Πων είς α'Πώ­
τατον σημείον διαφέροντος καΙ οϋτω τrΡOKαλεί την α'Πουσίαν ταύ­
της ατrό της ζωης. Ή Οικουμενικη Κίνησις διακρίνεται, δια την
τrραKΤΙKην συνεργασίΑV καΙ τόν τrόλεμoν κατα της χριστιανικης
τrίστεως, δ δ'Ποϊος ανα'Πτύσσεται εις τρία σταδια: Εις τόν 'Παρα­
γκωνισμόν της τrίστεως, εις την τoτroθέτησιν ταύτης είς θέσιν ατrω­
τάτου διαφέροντος και έσχάτης έτrιδιώξεως, καΙ εις την άγνόη­
σιν, η καΙ τόν άνοικτόν τrόλεμoν κατ' αυτης καΙ της Έκκλησίας.
Ό 'Παραγκωνισμός της τrίστεως τrαρατηρείται είς τας τrρoτε­
σταντικας ένώσεις των ΤOτrΙKων συμ~oυλίων «έκκλησιων». Εις τας
ένώσεις ταύτης ή 'Πίστις έγKαταλείτrεται ώς δρος συμμετοχης εις
τα συμ~oύλια καί, αντ' αυτης, ύ'Πολογίζεται δ χωρος! Aίτrρoτε­
σταντικαΙ αίρέσεις γίνOVΤαιδεKται εις τα συμ~oύλια ταυτα των
τrαρανόμων κατα γεωγραφικας έκτάσεις καΙ άνεξαρτήτως 'Πίστε­
ως. 'Έκαστον ΤOτrΙKόν συμ~oύλιoν των τrρoτεσταντΙKων αίρέσεων
ατroτελεί έξωτερικην ενωσιν ώρισμένης γεωγραφικης τrεριφερείας,
κατα τrρότυ'Πα τrαρoμoίων κοσμικων ,συμ~oυλίων (ιδε ανωτέρω σ.
117 - 118). cH γη καΙ οχι τό φως της θείας Ά'Ποκαλύψεως κυριαρ­
.... ~, " ('# - C' - ('~ ....
χει εις τας το'Πικας ταυτας ενωσεις των αιρετικων, οι oτroιoι 'Παρα­

γκωνίζουν την τrίστιν. Ό τrαραγKωνισμός οδτος της τrίστεως γίνε­

ται είς 'Παγκόσμιον κλίμακα 'Παρα των «τrαγKoσμίων» «ίερα'Ποστο­
λικων» συνεδρίων των Διαμαρτυρομένων, δια των δτroίων καλλιερ­
γείται ή ανεξάρτητος της τrίστεως τrαγKόσμιoς «ένότης», ώς έ'Πι­
τακτικόν δηθεν καΙ άναγκαίον καθηκον των «Χριστιανων» (ίδε α­
νωτέρω σ. 118 - 120). Ό τrαραγKωνισμός της 'Πίστεως τrαρατηρεί­
ται ευκρινέστερος εις τόν ΈJμφανως ά:γγλικης Θμτrνεύσεως «Παγκό­
σμιον Σύνδεσμον», κατα τόν δτroίoν ή «ενωσις» των «έκκλησιων»
νοείται δλως κοσμικως καΙ τrρoωθείται, χάριν του κοσμικου σκο­
τroυ της διεθνους φιλίας (tδε ανωτέρω σ. 122).
Είς τας δύο 'Παραλλήλους O~KoυμενισΤΙKας κινήσεις «Ζωης καΙ
Έργασίας» καΙ «Πίστεως και Τάξεως» ή XριστΙΑVΙKη τrίστις ένυ­
~ρίζεται, τoτroθετoυμένη οχι ώς τrρωτoς, ώς ζητεί ό Κύριος, αλλ'
ώς εσχατος έτrιδιωKόμενOς σKoτrός (lδε ανωτέρω σ. 124, 130). Δια
του ευσχήμου τούτου τρό'Που έξουδενώσεώς της, ή χριστιανικη τrί­
Ο ΟΙΚΟΗΙΕΝΙΣΜΟΣ 179

στις ά'Ποσιω'ΠΟ:ται, χάριν της λεΥομένης «'Πρακτικης έ.vώσεως»,δη­

λαδη της κοσμικης ένώσεως. Οϋτως δμως καΙ συ κοφαντεϊται τε­
χνηέντως ή χριστιανικη 'Πίστις, <::>ς εχθρα της «ένότητος» Τι «ένώ­
σεως», ηΥουν <::>ς κακόν εν τCΡ κόσμ<{)! ΕΙς τό α'Ποκληθεν «ΠαΥκό­
σμιον Συμ(50ύλιον των Έκκλησιων» ή όρθόδοξος χριστιανικη 'Πί­
στις αΥνοεϊται Τι καΙ α'Ποκρούεται <::>ς 'Περιττη 'Πλέον, διότι οί α'Παρ­
τίζοντες τουτο φρονουν, οτι κατώρθωσαν την «ενωσίν» των Τι (,ένό­
τητα», α'Πουσίς:ι: της 'Πίστεως (ίδε ανωτέρω σ. 137 - 138).
Τό ΠΣ Ε 'Πoλε~εϊ την χριστιανικην 'Πίστιν καΙ την Όρθόδοξον
Έκκλησίαν. ΆντΙ της όρθοδόξου 'Πίστεως, όρίζεται 'Παρα του Συμ­
~oυλίoυ τούτου της 'Παναιρέσεως του Οίκουμενισμου ίδία αυτου
κακόδοξος 'Πίστις 'ΠερΙ Έκκλησίας, αντιστρατευομένη εΙς την «fvH­
αν ΆΥίαν Καθολικην καΙ Ά'Ποστολικην Έκκλησίαν», την Όρθόδο­
ξον Έκκλησίαν του Κυρίου. Τό ΠΣΕ δεν 'Πισrεύει είς την Έκκλη­
σίαν του θεου,αλλα είς την ψευδη «εκκλησίαν» της θεωρίας των
κλάδων του ΆΥΥλικανΙ'Ο1μου (Ιδε άνωτέρω σ. 140 - 141). Ή Οίκου­
μενικη Κίνησις α'Ποσιω'Πξ( καΙ 'Πολεμεϊ την χριστιανικην 'Πίστιν, εν
όνόματι της «ένότητος», δια να στήσ!1 την ψευδόδοξον αυτης 'Πί­
στιν. <Όταν ό ΟΙκουμενισμός Ισχυρίζεται, δτι τελικη ε'Π~δίωξίς του
είναι ή ένότης της 'Πίστεως καΙ ήε'Πανίδρυσις της Μιας Έκκλησί­
ας, δεν νοεί την ένότητα της όρθοδόξου χριστιανικης 'Πίστεως, αλ­
λα την ένότητα της ιδίας αύτου κακσδόξου 'Πίστεως. Δεν νοεί ε'Παν­
ίδρυσιν της Μιας Όρθοδόξου Έκκλησίας του Κυρίου - αδύνατον
εξ αλλου τουτο, καθ' δτι ή Έκκλησία αϋτη ύφίσταται, - άλλα
συΥκρότησιν έαυτου εΙς 'Παναιρετικην οίκουμενικην όρyάvωσιν, ύ'Πό
έΚ'κλησιαστικην 'ΠΡOσωνUΙμίαν. eo Οίκοuμενιομός είναιάντιεκκλη­
στιαστικη 'Παναίρεσις. Ή 'Παναίρεσις του Οl.κουμενισμου, ύ'Ποκρι­
νομένη τόν 'Προφητα'Πόστολον νέας δηθεν 'Πίατεως καΙ 'Προσ'Ποιου­
μένη την αναΥεννημένην καΙ νέαν δηθεν 'Εκκλησίαν, ύ'Πόσχεται να
σu')σ!1 δηθεν τόν «Χριστιανισμόν» καΙ την ανθρω'Πότητα. Τοιουτοτρό­
'Πως α'Πατξ( τόν σύΥχρονον ανθρω'Πον καΙ 'Πλανξ( «την οίκουμέ­
νην»618, δ'Πως καΙ ό 'Πατηρ αυτου ό διά~oλoς, 'Πρός αΙωνίαν α'Πώ­
λειαν των ό'Παδων του.

<Όταν ό θόρυ(50ς της 'Προτεσταντικης Οίκουμενικης Κινήαε­

ως αφύ'Πνισε τόν νεναρκωμένον 'Πως 'Πα'Πικόν ΟΙκουμενισμόν, δ
τελευταϊος εξηΥέρθη καΙ εξώρμησεν, ίνα μη Ο:'Πωλέα!1 το 'Πρωτείον
εντός της Οl.χοuμενικης Κινήσεως. '0 'Προτεσταντικός ΟΙκouμενι­
σμός α'Πέ(5λεψε να λά(5!1 την ήΥεσίαν του λεΥομένου «χριστιανικου»
κόσμου, να ύ'ΠαΥάΥ!1 εΙς έαυτόν καΙ τόν Πcrπισμόν καΙ να έπε­
κταθη είς τας αλλας θρησκείας της Υης. eo
'Πα'Πικός ΟΙκouμενι­

618. Άπ. χ', 3.

180 Η ΑΙΡΕΣΙΣ 'I't)l' οικοnΙΕΝΙΣΜοr

σμος ε'ΤΙιχειρεϊ νά άναλάtb!l την 'ΤΙρωτοtbουλίαν εις την Οίκουμενικην

Κίνησιν καΙ εν συνεXείς:c την ήγεσίαν. Να ύ'ΤΙαγάγη εις έαυτον τον
λεγόμενον «Χριστιανισμόν», ε'ΤΙεκτεινόμενος συγχρόνως καΙ εις τάς
λοι'ΤΙάς θρησκείας μδε άνωτέρω σ. 155). Άιμφότερσι σί οΙκοιψε­
νισμοί, 'ΤΙροτεσταντικος καΙ 'ΤΙα'ΤΙικός, είναι ό είς καΙ ό αυτος Οι­
κουμενισμός, εχων δύο κεφαλάς καΙ ελκων την καΤαΥωγήν του εκ
των 'ΤΙρογενεστέρων αίρέσεων.
Κατάληξις των 'ΤΙαλαιοτέρων αίρέσεων ύ'ΤΙηρξεν ή 'ΤΙαναίρεσις
του ΠαΉισμου καΙ εν συνεXείς:c ή 'ΤΙαναίρεσις του Προτεσταντισμου.
Καρ'ΤΙος δε πασων των αίρέσεων καΙ γέννη μα των δύο τελευταίων
'ΤΙαναιρέσεων ά'ΤΙοτελεί ή μεγάλη 'ΤΙαναίρεσις του Οίκουμενισμου.
Ό νεσφcxvιις Οικουμενισμος είναι όντως ή μεγαλυτέρα αϊρεσις των
αιώνων καΙ ή 'TIερ~εKΤΙKωτέρα 'ΤΙαναίρεσις. Είναι ενωσις 'ΤΙασων των
αίρέσεων καΙ ύπαγωγη αυτων εις την ύ'ΤΙηρεσίαν «του κόσμου τού­
του». Είναι ένότης των αίρετικων καΙ των άλλων θρησκευτικων
κοσμικων δυνάμεων, στρεφομένη εναντίον της Όρθοδόξου Καθο­
λικης Έκκλησίας του Κυρίου, ,εν όνόματι της Έκκλησίας. cO Οι­
1<ουμενίσμος είναι ό κόσμος της άποστασίας συσ'ΤΙειρο6μενος κατά
του θεου καΙ των "Αγίων Του ύ'ΤΙο ,εκκλησιολογικην κάλυψιν. cH
'ΤΙαναίρεσις του Οικουμενισμου άποτελεί: τον μεγαλύτερον εχθρον
της Έκκλησίας καί το «εσχατον πτωμα»619, ,διά πασαν ψυχήν, ή ό­
'ΤΙσία πείθεται εις αύτόν.

IV. Ό μa.vιχa.ϊκΟς κa.Ι μa.σσωvικΟς σuγκρητισμος κa.i ό Οίκοuμεvισμός

Μεταξυ των αΙρέσεων του Γνωστικισμου, εκείνη ή όποία διεκρίθη

'ΤΙερισσότερον δια το συγκρητιστικον 'ΤΙνευμά της, είναι ό ΜανιχαΤ­
σμός. Ό δρος συγκρητισμος «'ΤΙροηλθεν εκ των Κρητων των συνε­
νου μένων κατά του επερχσμένου εχθρου 'ΤΙαρά 'ΤΙάσας τάς εσωτερι­
κάς αυτων διαιρέσεις» (383) . Φιλοσοφικως, συγκρητισμος είναι «ή ά­
μέθοδος καΙ ακριτος συγκόλλησις έτερογενων καΙ ενίοτε άντιφατι­
κων σκέψεων, α'ΤΙοτελουσα την κατωτάτην μορφην της εκλεκτικης
φιλοσοφίας>.' (384). θρησκευτικως, συγκρητισμος είναι «ΤΟ φαινό­
μενον της αναμίξεως καΙ συγχωνεύσεως διαφόρωνθρησκειων καΙ
τύττων λατρείας, εν στενωτέρ~ δ' εννoίς:c της είσδ6σεως των ανατο­
λικων θρησκειων εις τον έλληνσρρωμαΊ:κον κόσ1μον» (385). Ή εισδυ­
σις αϋτη των άνατολικων θρησκειων εις τον έλληνoρρωμα'~Koν κό­
σμον εγένετο κατά τάς τελευταίας προ Χριστοϋ έκατονταετηρί­
δας καΙ εττέφερεν άνάμιξιν καί άλλοίωσιν των άρχαίων ειδωλολα­
τρικων θρησκειων(386). Καρ'ΤΙος του θρησκευτικου τούτου συγκρη­

619. ΓΡ1iγορίοlJ N'J"oΎj;;, ρ. G. 44, 504.

ο οικοnιι.;ΚΙΣΜΟΣ 181

ησμου ύπηρξεν ό Γνωστικισμός (387) , του όπσίου μία εκ των αιρε­

σεων είναι δ αναφερθεΙς Μανιχατσμός, συγγενεύων προ πάντων
προς τον Παρσισμόν.
Ό αίρεσιάρχης του ΜανιχαΤσμου «Μάνης εθεώρει τας ειλλας
θρησκείας προπαρασκευαστικα στάδια, προδρόμους αύτου τόν
Βούδδαν, Ζωροάστρην καΙ Ίησουν, έαυτον δέ ώς τον ύπο του Ίη­
σου πρσαγγελθέντα <παράκλητον'» ! (388) «Ώς σωτηρα της άνθρω­
πότητος ανεγνώριζε τον Ί ησουν Χριστόν», έαυτον δέ ώς τον τε­
λευταιον «των πολυαρίθμων -εκπροσώπων του Χριστου». Δια τουτο
εις τας επιστολάς του «αύτοχαρακτη ρί~εται ώς <Μάνης άπόστο­
λος Ί ησου Χριστου'» (389). Ό ΜανιχαΤσμος είναι συγκρητιστικός.
Τό περιεχόμενον αύτσυ «προέρχ'εται εξ όλων των lμεγάλων θρη­
σκευμάτων της εποχης εκείνης' του Ζωροαστρισμου, του Βouδ­
δισμου, του Γνωστικισμου καΙ του Χριστιανισμου. ΤοΟτο είναι άπο­
τέλεΟ1μα της οικouμεvικης αντιλήψεως του Μάνητος, καθ' ην ου­
τος διέ~λεπεν είς τον κόσμον την ένότητα της παραδόσεως της
μιας άληθείας κατα διαφόρους καιρους καΙ ύπο διαφόρους μορ­
φας δια σειραςάπεσταλμένων μεγάλων άποκαλυπτων Άδάμ,
Σήθ, Ένώς, Ένώχ, Νικοθέου, Νωε, Σ~iμ, Ά~ραάμ, Βούδδα, Ζωρσ­
ά,Ρ'τρου, 'Ιησου καΙ τέλος αύτου του ΙV\άνητoς ... Ώς δΙΙ8κήρυξεν ό
Μάνης, αί ΓραφαΙ των αλλωνθρησκε!ων ενσωματώνονται εκλε­
κτικως είς τας ίδικάς του' "αί Γραφαί, αί Σοφίαι, αί Άπο καλύψε ις,
αί Παρα~oλαΙ καΙ οί ΨαλμοΙ των προηγουμένων Έκκλησιων
εχουν πανταχόθεν συνενωθη εντός της ίδικης μου Έκκλησίας με­
τα της σοφίας την όποίαν εχω -άπOlκαλύψει προς ύμας. <Όπως εΙς
ποταμός ένώνεται μέ αλλον ποταμόν δια να σχη ματίσουν εν ίσχυ­
ρόν ρευμα, οϋτως εχουν προστεθη τα άρχαια ~ι~λία εΙς τας Γρα­
φάς μου καΙ εχουν σχηματίσει μίαν μεγάλην Σσφίαν, οία δέν εχει
ύπάρξειεΙς τας παρcpχη\μένας εποχάς'» ! (~90), Ό ΜανιχαΤΟ1μοςάπέ­
~λεπεν είς τήν οίκουμενικήν -θρησκευτικήν ένότητα, Ό Μάνης είχε
τήν συναίσθησιν στι ή θρησκεία του «προωρίζετο είς ΠαΥκόσμιον
επικράτησιν» καΙ εσKότrευε να ένώση ' Ανατολήν καΙ Δύσιν, δια
του Μανιχα'ίσμου, είς μίαν θρησκείαν(391) , Χάριν τούτου, «την δι­
δασκαλίαν αύτου διεμόρφου αναλόγως των λαων, είς τους όποίους
εδίδασκεν, Οϋτως εΙς τους Πέρσας ανεμίγνυεν όνόματα εκ της Ί ε­
ρας αύτων ~ί~λoυ 'Λ~έστα, είς τους <Έλληνας, φιλοσοφικας εν­
νοίας καΙ είς τους Χριστιανους, στοιχεία εκ της Καινης Διαθή­
κης» (392) (ίδέ καΙ ανωτέρω σ. 40 - 41).
<Η συγκρητιστική αϊρεσις 11 μαλλον παναίρεσις τοΠ Μανιχα'ί­
σμου επέζησε μέχρι του εκτου αίωνος μ. Χ. Το ψεuδόδοξον όμως
πνευμά του καΙ πλεισται κακοδοξίαι του κατώρθωσαν να επι~ιώ­
σουν μέχρι των ή'μερων μας, μέσcp πολλών μεταγενεστέρων αίρέ­
 J

182 Η AIIη~ΣIΣ rror οιιωrΜΕ~IΣΜοr

σεων. Ό ΜανιχαΤσμός έ:ττεκράτησε εΙς την άνατολικην Συρίαν εΙς

(5αθμόν, ωστε να καταστη, μόνον είς αυτήν, «θρησκεία του 'Πλή­
θους» (303). «Έ'Πηρέασε μεΥάλως τόν μουσουλμανικόν Υνωστικι­
σμόν) (304) καΙ δι' αυτου άΡΥότερον την δυτικην Ευρώτην, μέσφ
. Ι σ'Πανίας. Ό Μανιχατσμός συνέ(5αλεν είς την εμφάνισιν του Παυ~
λικιανιOlμου, ό ό'Ποϊος ενίσχυσε την ΕΙκονOlμαχίαν (Ιδε άνωτέρω
σ. 61 ~ 62). Έκ του Παυλικιανισμου τό κακόδοξον μανιχαΤστικόν
'Πνευμα μεταδίδεται είς την αίρεσιν των ΒΟΥομίλων της Άνατολης,
δια δε των ΒΟΥομίλων είς την αίρεσιν των Άλ(5ΙΥηνων 11 Καθα­
ρων της Δύσεως. Δια των δυτικων τούτων αίρετικων μετε'Πήδη­
σεν είς τόν Προτεσταντισμόν, δια του ό'Ποίου διεδόΘη ελευθέρως
εΙς τόν δυτικόν κόσμον (ίδε άνωτέρω σ. 85). Τοιουτοτρό'Πως, ό κό­
σμος της Δύσεως εφερεν άπό αΙώνων εν έαυτl{) lμανιχαΤστικα σπέρ­
ματα, σ'Παρέντα 'Πρό 'Παντός δια του άρα(5ικου Υνωστικισμου καΙ
των άναφερθΕισων αίρέσεων, τους όη:αδους των όΤCσίων οί Βυζαν­
τινοΙ ά1ίεκάλουν κοινως Μανιχαίοuς (ίδε άνωτέρω σ. 62).
'Όταν ό Οίκουμενισμός άνεδόθη εκ του 'Προτεσταντικου κό­
σμου, εφερε μεθ' έαυτου καΙ τό μανιχα'ίστικόν ττνευμα. <Ι Ε νε κα του
μανιχαΤστικου τούτου 'Πνεόματος, ενεφορεϊτο ύ'Πό συΥκρητιστικης
νοοτρο'Πίας. Βάσει της συΥκρητιστικης ταύτης voοτρο'Πίας, άντε­
μετώ'Πισε τας διαφόρους αίρέσεις 11 καΙ θρησκείας μετα άνεκτικό­
τητος, ΛόΥφ δε: της άνεκτι:κότητος ταύτης, ό Οίκουιμ,ενιαμός ε­
Υινε 'Περιεκτικός ττάσης σχεδόν έτεροδοξίας εΙς (5αθμόν, ωστε νό:
άπολήξη είς συΥκρητιστικην ΤCανθρησKείαν, ελάχιστα διαφέρου­
σαν εν τΙ{) μέρει τούτφ του 'Παλαιου Μανιχα'ίσμου. Ό ΜανιχαΤσμός
«την διδασκαλίαν αυτου διεμόρφου άναλόΥως των λαων, είς τους
ό'Ποίους εδίδασκεν». ΚαΙ ό Οίκουμενισμος συντάσσει τα κείμενά
του, δια λεκτικου ελαστικου καΙ εκφράσεων ευρύτητος, ωστε αν­
θρω'Ποι τταντος είδους καΙ διαφορετικης 'Πίστεως να εκλαμ(5άvoυν
ταυτα ως ττροωρισμένα δι' αυτούς! (ίδε άνωτέρω σ. 112, 132). Ό
Μανιχα'ίσμός είχεν ενσωματώσει εκλεκτικως τας Γραφας των αλ­
λων θρησκειων είς τας ίδικάς του. ΚαΙ ό Οίκουμενισμός, (5άσει
της άρχης της ττεριεκτικότητος, wεριλcxιμ(5άνει ττασαν 'Παρέκκλισιν
ά'Πό του Χριστιανισμου καΙ αίρεσιν (ίδε άνωτέρω σ. 111), η, κατ'
εττέκτασιν, καΙ άλλην θρησκείαν, Ό ΜανιχαΤσμός, αν καΙ ητο άν­
τιχριστιανικη 'Παναίρεσις καΙ ε(5λασφήμει είς τόν Κύριον, «ως σω­
τηρα της άνθρω'Πότητος άνεΥνώριζε τον Ί ησουν Χριστόν». ΚαΙ ό
ΟΙκουμενισμός, αν καΙ είναι ή μ'εΥαλυτέρα τταναίρεσις καΙ άθετει
την άττοκεκαλυμμένην άλήθειαν καΙ άτιμάζει την χριστιανικην 'Πί­
στιν, ως σωτηρα των άνθρώ'Πων Ισχυρίζεται στι δέχεται τόν Κύ­
ριον ήμων Ίησουν Χριστόν (ίδε άνωτέρω σ, 136), Ό Μανιχα'ίσμος
άττέ(5λεττεν είς την θρησκευτικην ενωσιν Άνατολης καΙ Δύσεως,
Ο ΟΙΚOlΊΙΙΕΝΙΣΜΟΣ 183

δια τrαYKoσμίoυ έτrΙKρατήσεως μιας θρησκείας οίκοuμενικης ένό­

τητος. ΚαΙ ό ΟΙκουμενισμός άτroσKoτrει εΙς την οΙκουμενικην ενω­
σιν τrασων των αίρέσεων, η καΙ των θρησκειων, δια της έτrΙKρατή­
σεως εις τόν κόσμον μιας νέας θρησκείας, η τrανθρησKείας, έξω­
τερικης ένότητος. Ή αρχαία τrαναίρεσις του Μανιχα"ίσμου αυτο­
τrρoε~άλλετo ώς μέσον ένώσεως των θρησκειων της έτroxης της.
Ή σημερινη τrαναΙρεσις του ΟΙκοuμενισμου αυτσκηρύσσεται όμοί­
ως ώς τό νέον δΡΥανον ένότητος η έ νώσεως των αίρέσεων, η καΙ
των θρησκειων!

ΛόyCι? του συΥκρητισμου του, ό Οικουμενισμός συΥΥενεύει στε­

νως τrρός τόν Μασσωνισμόν. <ο έτrίσης συΥκρητιστικός Μασσωνι­
σμός αυτοδιαφημίζεται ώς ανεξίθρησκος καΙ ατrαγoρεύει έντός
αυτου τας θρησκευτικας συζητήσεις, τrλην έκείνων, αί ότroιαι ~α­
σίζονται έτrΙ των λΟΥικοκρατικων μασσωνικων άρχων. Ή αναζή­
τησις της αλη ' θείας, δια των τοιούτων συζητήσεων, έτrιτρέτrεται
τrαρα του Μασσωνισμου ανευ όρίου (tδε ανωτέρω σ. 95). Ό οι­
κουμενισμός, ακολουθων τόν Μασσωνισμόν, έμφανίζεται καΙ οδτος
ώς ανεξίθρησκος καΙ 'δια τουτο ανεκτικός εναντι των αίρέσεων καΙ
των θρησκ'ειων. •AτrOKηρύσσει τόν αΥωνα ύτrερ της ορΘοδόξου τrί­
στεως καΙ ατrOKλείει συστηματικως ταζ" συζητήσεις έτrι δΟΥματι­
κω\' ζητημάτων (ίδε ανωτέρω σ. 124). Έξ αντιθέτου, ένθαρρύνει
την πoλυλoyίανέτrl «τrραKΤΙKης» φύσεως ζητημάτων καΙ τόν δια­
~όητoν οίκοομενικόν διάλΟΥον, δηλαδη τόν ασε~η διάλΟΥον, πρός
τrάντας (ίδεανωτέρω σ. 138,155), ακόμη καΙ τrρoς τους α'λλοθρή­
σκους, τους Μασσώνους καΙ τους Κομμουνιστάς. «Ό Οικουμενισμός
της Γενεύης είναι ενας κλάδος θρησκευτικου συΥχρωτισμου με
μασσωνικην ~άσιν ό ότroιoς τrρός τό τrαρόν καλειται ·Χριστιανικός'
έν ε'ίδει καμουφλάζ. .. Ό ΟίΚΟL>μενισμός, μία μασσωνικη έτrινόη­
σις, ζητει να τrεριστείλη δλας τας θρησκείας εις εν 'ίσον έτrίτrεδoν,
να ζυμώση αυτας εΙς την Ιδίαν σκάφην, με σKoτrόν, να τrρoετoιμά­
ση ~ραδέως την ζύμην της θρησκευτικης αδιαφορίας ...» (895).

Έτrειδη ό Οικουμενισμός καλλιεργει την θρησκευτικην αδια­

φορίαν, δια της ότroίας αναμένεται να τrαραKμάσoυν καΙ έξαλει­
φθουν αί θρησκειαι καΙ δη ή ΌρθΟ'δοξία, ή Οικουιμενι:κη Κίνησις
ύτroστηρίζεται τrαρα των έχθρων του Χριστιανισμου. «<Η Σo~ιεΤΙKη
Kυ~έρνησις, ένφ ατrαyoρεύει εις τόν ρωσικόν κληρον να κηρύττη,
τrαρέxει έλευθερίαν εις τους οlκουμενιστας καθηΥητας της Δύ­
σεως να έτrισKέτrτωνται την Ρωσίαν <με σKoτrόν να δίδουν διαλέ­
ξεις εις τας θεολΟΥικας Άκαδημίας καί να έρμηνεύοuν οlκουμε­
νικα θέματα>>> Ι
3(6
). Ό ΟΙκουμενισμός δεν θα ήδύνατο να λά~Ώ τας
σημερινας διαστάσεις, έάν, ώς ώΡΥανωμένη τrαYKόσμιoς κίνησις,
184 Η ΑΙΡΕΣη; ψοι Olκοn:ΙΕΝΙΣΜοr

δεν είχε την 'Προέλευσιν, η την υ'Ποστήριξιν 'Παρα τοϋ διεθνοϋς Μασ­
σωνισμοϋ καΙ τοϋ ο'Πισθεν τούτου ευρισκομένου Σ ιωνισμοϋ. «Ό
Μασσωνισμός, ό Χιλιασμός καΙ 'Πολλα αλλα άντιχριστιανικα συ­
στήματα ε μ'Πνέοντα ι καΙ κατευθύνονται υ'Πό μυστικων έ~ραΤKων
ΟΡΥανώσεων, αί ό'Ποίαι μισοϋν -θανασίμως τόν Χριστόν καΙ την
Έ κκλησίαν του» (3υ7). Ή μυστικη έ~ραΤKη ΟΡΥάνωσις τοϋ Σ ιωνι­
σμοϋ, ή ό'Ποία διέ'Πει καΙ κινεί τόν Μασσωνισμόν, αϋτη κινεί καΙ ε­
νισχύει και τόν Οίκουμενισμόν με σκο'Πόν, την κατάλυσιν τοϋ Χρι­
στιανισμοϋ (398). Οί • Ιουδαίοι, οί ό'Ποϊοι εσταύρωσαν τόν Κύριον της
δόξης καΙ μέχρι σήμερον ε'Πολέμησαν λυσσωδως την Έκκλησίαν
Του, εξακολουθοϋν να «'άνασταυρώνουν τόν Χριστόν, οταν εΡΥά­
ζωνται καταχθονίως έν μέσ,:? των χριστιανικων λαων δια τηνεξά­
λειψιν του Χριστιανισμοϋ καΙ τηνέ'Πικράτησιν τοϋ ΣιωνUΟ1μσϋ» (899).
Ό Οικουμενισμός είναι άντιχριστιανικόν ΟΡΥανον, χρησιμο'Ποιού­
μενον εναντίον της ΌρΘοδόξου Έ κκλησίας τοϋ Κυρίου, 'Παρα των
Υνωστων α'Πό την 'Παλαιαν έ'Ποχην άμειλίκτων καΙ καταχθονίων
έχθρων τοϋ σαρκωθέντος θεοϋ Λόγου καΙ σωτηρος ή μων.

Υ. «'Άλλο θTJρίοv άναβαίνον έκ 't'il; γης))

Ό 'ΠανοϋΡΥος διά~oλoς, λα~ων μορφην οφεως, δ'Πεκρίθη 'Πά­

λαι έν 'Παραδείσ,:? τόν καλόν σύμ~oυλoν τοϋ άνθρώ'Που. Έ'Πειδη
δε ό ανθρω'Πος crnατηΘεΙς έ'Πρόσεξεν εις την φωνήν του, ό αρχέ­
κακος διέ~αλε τόν λόΥον τοϋ θεοϋ ώς ασύμφορον δια τόν ανθρω­
'Πον καΙ τό αΥαθόν θείον θέλη μα ώς κακόν. Έ 'Παρουσίασε τόν
'Πονηρόν αυτοϋ λόΥον ώς συμφέροντα καί την 'Παρά~ασιν της
θείας έντολης ώς ζωήν. Έσυκοφάντησεν τον θεόν ώς ά'Πάνθρω­
'Πον, ενεφάνισε τόν έαυτόν του ώς φιλάνθρω'Πον καΙ οϋτως ώδή­
Υησε τόν 'Πρωτό'Πλαστον εις την άμαρτίαν καΙ δι' αυτης τόν ερ­
ριψεν εις τόν θάνατον 62Ο , Υενόμενος «άνθρω'Ποκτόνος α'Π' αρ­
χης»{;21.

Έτrι της σωτηρίου ένσάρκου 'Παρουσίας τοϋ Κυρίου, οί υίοΙ

«τοϋ δι.αfbόλου»622, καΙ κακη φυτεία αυτοϋ • Ι ουδαίοι 623 , οί 'Ποιοϋν­
τες τας φονικας «Iέ'Πιθυμίας τοϋ 'Πατρός» των 4, έμιμήθησαν τοϋ­ 62

τον καΙ ύ'Πεκρίθησαν καΙ αυτοι τόν καλόν σύμ~oυλoν. Έ~λα­

σφήμησαν εις τό Πνεϋμα τό ., ΑΥιον 625
, διέ~αλoν τόν Κύριον ήμων
Ίησοϋν Χριστόν 626
, εκριναν Αυτόν, τόν Σωτηρα τοϋ κόσμου, άσύμ­
φορον δια τό «εθνος» τωνβ 27 καΙ έ~oυλεύθησαν την θανάτωσίν

(;20. 1'$\1. γ', 1 - 7. (>2-1. Ίω. "Ij', 4-1.

(;21. Ίω. "η', υ. ()25. Mιipy.. γ', 29.
622. Αijτc.θ ~. 62f). Ίω. θ', 24.
623. Μ7.τ9. ΙΖ', 13. (;27. Ίω. Ι7.', 50.
ο οικοnΙJ;;ΧΙΣΜΟΣ 185

Του627 • «ΚαΙ μη-δεμίαν αιτίαν θανάτου εύρόντες»628, «'Παρέδωκαν

αύτον οί άρχιερείς καΙ οί αρχοντες»62fJ «εις κρίμα θανάτου»629.
«Ήτήσαντο Πιλατον αναιρεθηναι αύτόν»628 «καΙ έσταύρωσαν αύ­
τόν?>6:~O, γενόμενοι θεοκτόνοι. Ό Κύριος «της δόξης»631 έσταυρώθη
μεν καΙ α'Πέθανε καΙ έτάφη, «δια την ήμετέραν σωτηρίαν»63-2, άλ­
λα άνέστη τριήμερος καΙ συνανέστησε μετ' Αύτου εις ζωην αιώ­
νιον 'Πάντας τους εις Αύτον 'Πιστεύοντας καΙ ένσωματουμένους,
δια της Έκκλησίας (ίδε καΙ ανωτέρω σ. 17 εξ.).
Δια του Σταυρου καΙ της αναστάσεως, δ διά~oλoς καί δ κό­
σμος ήττήθησαν 'Παρα του Κυρίου 633 καΙ έλύθησαν «τα εργα του
δια{5όλου»634. Δια τουτο ήνοίχθη δ ούρανός, έγυμνώθη δ αδης, δ
ανθρω'Πος έ'Πανηλθεν εις τον 'Παράδεισον καΙ έ'ΠΙ γης ή κατα
θεον ζωη 'Πολιτεύεται. Ό διά~oλoς, μετα την ηττάν του 'Παρα του
θεανθρώ'Που, «εχωνθυμον μέγαν»635, εστράφη εναντίον των υίων
της άναστάσεως, ώς «δ αντίδικος»636 αύτων καΙ «ώς λέων ώρυό­
μενος ... ζητων τίνα κατα'Πίη»636. ·0 'Πονηρος κατα του θεανθρώ­
'Που ,έκίνησε τους ό'Πακούοντας σχι εις τον Μωϋσέα 637 καΙ τον
θεόΥ63S, αλλα εις αύτόν, τον διά~oλoy639, • Ι ουδαίους. ΚαΙ εναν­
τίον των υίων της αναστάσεως, των μελων της Έκκλησίας του
Κυρίου, αντι'Παρέταξε τους 11'ειθομένους εΙς αύτον Ίουδαίους καΙ
έθνικούς, μάλιστα δε τους αίρετικούς. Οί αίρετικοΙ είναιεπικιν­
δυνωδέστεροι των πρώτων εχθρων της Έκκλησίας. Ό πόλεμος
των > Ι ουδαίων καΙ τών εθνικών κατα των Χριστιανών όπηρξεν
ανέκαθεν μαλλον ανοικτος καΙ έμφανής. ·0 πόλεμος των αίρετι­
κών εναντίον τών Όρθοδόξων Χριστιανων είναι μαλλον αφανης
καΙ ϋπουλος. Οί Ίουδαίοι καΙ οί εθνικοΙ ύπηρξαν απροκάλυπτο ι
διώκται του Χριστιανισμου καΙ εγιναν εύχερώς γνωστοί ώς έχθροί
παρα των Χριστιανών. Οί αίρετικοί, αν καΙ είναι πολέμιοι των
Όρθοδόξων, οπως σί 'Ιουδαίοι καΙ οί εθνικοί, δεν γίνονται εύ­
κόλως γνωστοΙ παρα πάντων ώς αντίχριστοι, διότι καλύπτονται
όπο το σνομα του Χριστιανου, το δ11'οίον φέρουν δμου μετα των
Όρθοδόξων.
Οί εθνικοΙ καΙ οί 'Ιουδαίοι εδίωξαν την Έκκλησίαν εξωθεν.
Οί αίρετικοΙ πολεμουν Ταύτην εσωθεν καΙ εξωθεν. 'Έσωθεν ώς
μέλη της Έκκλησίας εκπεσόντα εις αϊρεσιν. 'Έξωθεν ώς μέλη
αίρέσεων, αί δποίαι ανεπτύχθησαν καΙ ώργανώθησαν μακραν

Η28. ΙΙρ. ιγ', 28. G34. 1 Ίω. γ', 8.

629. Λο')'Κ. κΒ', 20. (;35. 'Αϊ-. ιΌ', 12.
630. Λουκ. x13', 20. Η36. 1 ΙΗ". s', 8.
{)31.1 !\ορ. Ό', 8. (}3ϊ. 'Ιω. ζ', 19.
632. ΣoJμ60λον τ-η;; JΗστsως. 638. 'Ιω. "1]', 41 - 44.
633. 'Ιω. ισ,=', 33. 639. Ίω. 'Γι', 41, 44.
186 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τω' οιιωnΙΕΝΙΣJ\lΟf

των κατα τόπους Όρθοδόξων Έκκλησιων καΙ ΥεωΥραφικως

(ιδε καΙ άνωτέρω σ. 37 - 38). Οι αΙρετικοΙ εΙς τόν πόλεμον κατα
της Έκκλησίας εμιμήθησαν τόν πατέρα αυτων άνθρωποκτόνον
διάι50λον καΙ τους θεοκτόνους Ί ουδαίους. <Όπως ό διάι50λος
είσελθων εΙς τόν παράδεισον ύπεκρίθη τόν καλόν σύμι50υλον,
πρός άνθρωπο κτονίαν, καΙ οι άπειθουντες εΙς τον θεόν • Ιουδαίοι,
ευρισκόμενοι εvτός του περιουσίου λαου του Κυρίου, του' Ισραήλ,
ύπεκρίθησαν όμοίως τόν καλόν σύμι50υλον, πρός θεοκτονίαν, οϋ­
τω καΙ οΙ άνα τους αίωνας αίρετικοί. Εύρισκόμενοι εντός της
Έκκλησίας καΙ φέροντες «τό καλόν σνομα»Μ0 του Χριστιανου,
ύπεκρΙθησαν τόν καλόν συμι50υλον των πιστων, πρός παρ απλά­
νησιν αυτων καΙ αίωνίαν ernώλειαν. Δυσφημουντες τό καλόν καΙ
ευφημουντες τό κακόν, ει5λασφτιμησαν εις τόν εν Τριάδι θεόν,
διέι5αλον τόν θεάνθρωπον Κύριον καΙ εσυκοφάντησαν την Έ κ­
κλησίαν, εν ονόματι του θείου λόΥου! Δια του πανούΡΥου τού­
του τρόπου, επεδίωξαν να άφανίσουν την ορθόδοξον Υνώμην των
πιστων καΙ να εκτρέψουν την κατα θεον άΥαθην προαίρεσιν αυ­
των, πρός κατάλυσιν της ζωης της αναστάσεως του Κυρίου επι
της Υης.

τους τελευταίους τούτους καιρους ύποκρίνεται τον καλόν

σύμι50υλον ή παναίρεσις του ΟΙκουμενισμου. Συνάπτει τας κα­
κοδοξίας πασων των αιρέσεων εις εν καΙ διδάσκει τό παλαιόν
κακόν, κατα τρόπον Ιδιάζοντα. Ύποστηρίζει την άποστασίαν του
άνθρώπου άπό του θεου καΙ της Όρθοδόξου Έκκλησίας, χάριν
δηθεν της σωτηρίας του άνθρώπου επι της Υης, προς άληθη σμως
σκοπόν, την άπώλειαν τούτου εν τfι yfι, την χριστιανοκτονίαν καΙ
εκκλησιοκτονίαν. <Όπως οί αιρετικοΙ πασων των εποχων υπεστή­
ριξαν την αϊρεσίν των ώς τό ά'Πό θεου καλόν, την δε Έκκλησίαν
εμίσησαν καΙ επολέμησαν, οϋτω καΙ οί οπαδοΙ της παναιρέσεως
του Οίκουμενισμου. Χαρακτηρίζουν πάσας τας αΙρέσεις ώς Έκ­
κλησίας θεοΟ, την δε Όρθόδοξον Έκκλησίαν του Κυρίου εχθρεύ­
ονται καΙ πολεμουν, προς άφανισμόν της άπο της Υης. 'Όπως οι
θεοκτόνοι . Ι ουδαίοι ει50υλεύθησαν, στι συμφέρει να άποθάνη ό
θεάνθρωπος, σστις είναι ή άλήθεια, δια να ζήση ό ανθρωπος • Ι ου­
δαίος, οϋτω καΙ οι εκκλησιοκτόνοι Οίκουμενισταί. Ί σχυρίζον­
ται, στι επιι5άλλεται δηθεν να παραYKωνισθfι ή θεία άλήθεια,
ητις είναι αυτός ό Κύριος, να άπoσιωπηθfι ή ορθόδοξος πίστις,
ητις είναι ή ζωη των ανθρώπων, καΙ να Kαταλυθfι ή Όρθόδοξος
Έκκλησία, ώς ή Μία καΙ μόνη εν Tct> κόσμct> Έκκλησία, ητις είναι
«σωμα Xριστoυ;~, χάριν της «ένότητος» των αίρετικων καΙ της

640. Ί;χχ. Β', 7.

Ο οικοnΙΕΝΙΣΜΟΣ 187

Ισχύος αυτων εν τη οΙκουμένη. ''Ο11ως, τέλος, ό διά(;ολος συνε­

(lιoύλευσε τόν 11ρωτό11λαστον να 11αρα(lιη την θείαν εντολήν, χάριν
της θεώσεώς του καΙ οϋτω τόν εξώθησε του 11αραδείσου, τοιου­
τοτρό11ως καΙ ό ΟΙκουμενισμός, συμ(lιoυλεύει τόν ση'μερινόν αν­
θρω110ν νααρνηθη την όρθην 11ίστιν, να 11αρα(lιη το θείον θέλημα
καΙ να αΥνοήση την Όρθόδοξον Έκκλησίαν, χάριν της Υηίνης
ζωης καΙ της κοσμικης αναδείξεώς του ε11Ι Υης. Ό διά(lιoλoς α11ε­
μάκρυνε τους 11ρωΤΟ11λάστους εκ του 11αραδείσου, τόν 'Ιούδαν
εκ του Κυρίου καΙ τους αίρετικους εκ της Όρθοδόξου Έκκλη­
σίας. Ό ΟΙκουμενισμός ε κ (lιάλλε ι τους Όρθοδόξους εκ της Έκ­
κλησίας, απομακρύνει δια παντός τους αίρετικους από της Όρ­
θσδσξίας καΙ κηρύσσει την Όρθόδοξον Έκκλησίαν ανύπαρκτον
επι Υης, χάριν των Ιδιοτελων αυτου σκοπων.
Ό ΟΙκουμενισμός, ώς «ό οφις ό μέΥας, ό αρχαίος, ό καλού­
μενος Διά(lιoλoς καΙ Σατανάς, ό 11λανων την οΙκουμένην δλην»641,
λαλεί ασε(lιη εΙς τον ουρανον καΙ τεΡ11να εΙς τους ανθρώπους,
11ρος α11ώλειαν αυτων, 11ρός πνευματικην ανθρωποκτονίαν. Προ­
τείνει εΙς τον σύΥχρονον άνθρωπον, ώς ελέχθη καΙ ανωτέρω, να
αρνη;θΏ την 11ίστιν προς τον θεόν καΙ να παρα(;!Ί την ύπακοην
εις την Έκκλησίαν, δια να κεριδήση δηθιεν ενα νέον Υήινον τrαρά­
δεισον καΙ να ε11ιτύχη μίαν νέαν d:vάδειξιν εν Tt;) Kόσμ~. Να κερ­
δήση τον 11αρά:δεισον της ευδαιμονιστιικης ετnΥείου κοινωνίας των
Οίκουμενιστων καΙ να κατορθώση την ανάδειξιν του λεΥομένου
«Χριστιανισμου», ητοι του αίρετικου κόσμου, εΙς ωρyαvωμένην
11νευματικην καΙ ύλικην κοσμικην δύναμιν, οΙκουμενικων διαστά­
σεων καΙ ε κτάκτου ισχύος εν Tt;) Kόσμ~. Ό λόΥος του οφεως,
«καΙ εσεσθε ώς θεοί»642, ό όποίο ς ελέχθη εν Tt;) παραδείσ~, ακού­
εται καΙ 11άλιν σήμερον εν τfl οΙκουμένη, δια στόματος του 01.­
κουμενισμου, δστις d:vέ(;η «εκ της Υης» ώς «άλλο θηρίον» της
Άποκαλύψ εως 64:3. ''Ο11ως το «θηρίον» εκεϊνο, το όποίον είδεν ό
α11όστολος 'Ιωάννης, ητο «άλλο θηρίον ανα(lιαϊνoν εκ της Υης καΙ
εΤχε κέρατα δύο δμσια αρνί<{), καιελάλει ώς δράκων»644, οϋτω
καΙ ό Οικουμενισμός. ΚαΙ οδτος είναι αλλη παναίρεσις, η ό110ία
εχει δύο ίσχυρας κοσμικας δυνάμεις, την Προτεσταντικην Οίκου­
μενικην Κίνησιν καΙ την Πα11ικην Οίκουμενικην Κίνησιν. Αί κι­
νήσεις αδται ΠΡOσ110ΙOυVΤαι τας Έκκλησίας του Άρνίου, ό δέ
Οικουμενισμος λαλεϊ δι' αυτων ώς δράκων (lιλάσφημα «προς τον
θεόν... τό ονομα αυτου καΙ την σκηνην αυτου, τους εν oupavt;)
σκη νoυvτας» 641J.

641. '''\1'::. ι~', 9. 6-!4. Αi)τόll ι.

{i42. Γε'ι. γ', 5. {jt5. 'Απ. ιγ', 6.
6,!3. Ά..:. ιγ', 11.
188 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΊΌr οικοnΙΕΝΙΣΜοr

γ) Τaκτικη του Οίκοuμεvισμου

<ο Οίκουμενισμός, ώς και αί 'Πλείστα ι 'Πρό αύτου αίρέσεις,

άκολουθεί τακτικην 'ΠανουΡΥον, όμοιάζουσαν 'Περισσότερον 'Πρός
την του Μασσωνισμου (ίδε άνωτέρω σ. 95 ~ 96). <Η Υενικη Υραμ­
μη της οΙκουμενιστικης τακτικης δύναται να διατυπωθΏ ώς άκο­
λο6θως: ' Α'Ποσιώ'Πησις και άποθάρρυνσις 'Παντός, τό όποίον οι­
κοδομεί την Όρθόδοξον 'Εκκλησίαν, καΙ ένθάρρυνσις καΙ ένίσχυ­
σις 'Παντός, τό ό'Ποίον ά'Πομακρύνει της Όρθοδοξίας καΙ ένώνει
έκτός Ταύτης 'Πάντας τους ά'Πo~άλλoντας τό φρό'\ιημα του θεου
καΙ έμφορουμένους ύ'Πό του 'Πνεύματος «του κόσμου τούτου».

Τακτικη ά'Ποσιω'Πήσεως της 'Πίστεως

κ α ί φ υ Υ ο μ α Χ ί α ς. Ό ΟΙκουμενισμός είναι ενωσις σχι
'Πιστων είς τόν θεόν άνθρώ'Πων, άλλα ενωσις ά'Πίστων. Είναι ένό­
. Ι
της σχι Υνησίων μελων της Όρθοδόξου 'Εκκλησίας του Κυρίου,'
άλλα ένότης ά'Ποστατων ά'Π' Αύτης. Ή οίκουμενιστικη ένότης εύδο­
κιμει, ο'Που ά'Πουσιάζει η άτονίεί ή όρθόδοξος 'Πίστις καΙ άνα­
'Πτύσσεται, ενθα αύξάνεται ή ά'Πιστία καΙ ή ά'Πό του θεου άπο­
στασία. <Η όρθόδοξος 'Πίστις άφανίζει τόν Οίκουμενισμόν, ή δε ά­
'Πιστία και ά'Ποστασία τόν τρέφει. <ο ΟΙκουμενισμός στρατολΟΥεί
τους ό'Παδούς του μεταξυ των ά'Ποστατων ά'Πό του Χριστιανισμου.
Δια τουτο, τακτικη του ΟίκουμενισμοΌ είναι ή ένθάρρυνσις και
ένίσχυσις της ά'Ποστασίας των άνθρώ'Πων ά'Πό του θεου. Γνωρί­
σματα της ά'Ποστασίας ά'Πό του Κυρίου είναι ή 'Παρατρο'Πη του
άνθρώπου ά'Πό της φυσικης φορας αυτου 'Πρός την άλήθειαν καί ή
λήθη των θείων (ίδε άνωτέρω σ. 15, 16). <ο Οίκουμενισμός ά'Περ­
Υάζεται την λήθην και την διαστροφην ταύτην των άνθρώ'Πων,
δια της άΥνοήσεως της όρθης π.ίστεως καΙ της «συστηματικηρ>
ά'ΠοφυΥης των συζητήσεων «δΟΥματικης φύσεως ζητημάτων» (ίδε
άνωτέρω σ. 124). ΆτroKλείoυσα ή 'ΠανουΡΥος αϋτη 'Παναίρεσις
τας συζητήσεις έ'ΠΙ της 'Πίστεως, μειώνει τό διαφέρον, δια την ά­
'Ποκεκαλυμμένην άλήθειαν, καλλιεΡΥεί κλϊμα θρησΚΕυτικης άδια­
φορίας, ά~ιταμινώνει τους άνθρώπους 'Πνευματικως καΙ οϋτω τους
ώθεί μακραν του θεοΌ. τους μεν 'Πιστους τους κάμνει συν τQ
xρόν~ ά'Πίστους, τους δε οίουσδή'Ποτε ά'Πίστους τους Kαθιστ~ ά­
μετανοήτους. Οϊ Ο:'Πιστοι καΙ οί άποστάται άκούουν εύνο'ίκως τό
οίκουμενιστικόν κήρυΥμα 'ΠερΙ άδΟΥματίστου έν6τητος, καΙ 'Περι
έξωτερικης ένώσεως 'Πάντων άνθρώ'Πων, άνεξαρτήτως 'Πίστεως.
<ο ΟΙ κου μενισμός, καλλιεΡΥων την ά'Ποστασίαν των άνθρώ'Πων
ά'Πό της Όρθοδοξίας, Kαθιστ~ τούτους εϋκολον λείαν καΙ δεκτι­
κους της ιδίας αύτου ψευδοδοξίας.
 189

Ό Οικουμενισμός, ετrειδη δέν ~ασίζεται ετrΙ της ορθοδόξου

τrίστεως άλλα ετrΙ της αίρετικης άτrιστίας, είναι φύσει άδύναμος
θρησκευτικως. Άδυνατεϊ να άVΤατrOKριθΏ εις τούς τrνευμαΤΙKOύς
άΥωνας τrίστεως καΙ να άvτιμετωτrίσΏ άτroτελεσμαΤΙKως τούς
Όρθοδόξους άγωνιστας της χριστιανικης άληθείας. <Ένεκα τού·
του, άκολουθεϊ τακτικην φυγομαχίας. ~Aτroσύρεται άτro τα τrνευ·
ματικα τrεδία των άγώνων της τrίστεως καΙ ετrιδίδεται εις θεαμα­
τικας «τrραKΤΙKας» ενασχολήσεις. Άτroφεύγει τούς ώτrλισμένOυς,
δια της ορθοδόξου τrίστεως, άγωνιστας του Πνεύματος καΙ άτro­
τείνεται εις τούς άότrλoυς τrνευμαΤΙKως καΙ άδυνάμους. Πρoστrα­
θεϊ ματαίως να τrαραγKωνίση τούς Όρθοδόξους θεολόγους καΙ
να στραφΏ τrρoς τον τroλύν λαόν. Τον λαον τουτον θέλει να τrα­
ρατrλανήσΏ δημαγωγικως, xρησιμoτroιων άτrατηλα συνθήματα, καΙ
τον μονόλσγον. Διαδίδει, δια των oίωνδήτroτεμέσων ενημερώσεως,
τα οίκουμενιστικα συνθήματα τrερΙ δηθεν άγάτrης, τrερΙ δηθεν εί­
ρήνης καΙ τrερΙ δηθεν ένότητος (ίδέ άνωτέρω σ. 164 - 166), ίνα
άτroστrάσΏ την εϋνοιαν του τrλήθoυς, χάριν των άντιχριστιανικων
αύτου σKoτrων. Δια να διασφαλίση δέ την λατκην ύτroστήριξιν,
συκοφαντεϊ τούς δυναμένους να διαφωτίσουν τούς άνθρώτroυς τrερΙ
της οίκουμενιστικης άτrάτης καΙ τrλάνης, τrρoς τον σκoτroν να άτro­
μονώση τούτους άτro τον λαόν. ΤOΙOυτoτρότrως ό Οικουμενισμός,
φυΥομαχων, οχι μόνον άτroφεύyει τούς Όρθοδόξους θεολόΥους
άΥωνιστάς, άλλα ετrΙXειρεϊ να ώθήση τον λαόν, oτrως καΙ αύτος
τrράξη όμοίως! ·0 Οικουμενισμός, ό ότroϊoς όμιλεϊ κατα κόρον
τrερl διαλόΥου τrρoς τrάντας, άτroφεύyει συστηματικως τον διά­
λΟΥον μετα των δυναμένων να διεξαγάγουν τουτον νικηφόρως.
Τακτικη τούτου είναι να άτrευθύνεται τrρoς άνθρώτroυς, οί ότroϊoι
άδυνατουν να τrρo~άλoυν άVΤίστασιν τrίστεως, ε'ίτε διότι δέν δια­
θέτουν χριστιανικήν τrίστιν, είτε διότι άΥνοουν το τrεριεxόμενOν
ταύτης. '0 Οίκουμενισμος δέν ενδιαφέρεται δια την άλήθειαν, άλ­
λα δια τήν ετrι~oλήν του καΙ την ετrΙKράτησίν του ετrΙ των άνθρώ­
πων.

Τακτική άτroδυναμώσεως άτόμων και

ε κ κ λ η σ ι ω ν. "Η τrαναίρεσις του Οίκουμενισμου ετrιδιώKει
την άτroδυνάμωσιν των άνθρώτrων ώς προς την τrίστιν. Χάριν τού­
του, τrρoτρέτrει αύτούς εις δ,τι άτroτελεϊ άθέτησιν της τrίστεως καί
έκδήλωσιν άτrιστίας. Συνιστq: τον «άνύτroτrτoν» συναΥελασμον των
Όρθοδόξων μετα των αίρετι κων, την συμτrρoσευxήν καΙ την μυ­
στηριακην κοινωνίαν μετ' αύτων, τrαρα τούς ·1 ερούς Κανόνας της
Έκκλησίας του Κυρίου. Διαλαλεϊ το κήρυγμα τrερι άδελφOσύVΗς
των άνθρώτrων, άδιακρίτως τrίστεως καΙ στάσεως αύτων εναντι
190 Η AIPEΣI~ τω" οικοrΜ.ΕΝΙΣΜοr

της Όρθοδοξίας. Καλεί τους Όρθοδόξους να θεωρουν ώςεν Χρι­

aTC;:> αδελφούς των τους αίρετικους καΙ τοιουτοτρόπως να ανα­
γνωρίζουν εμμέσως τούτους ώς μέλη της Μιας Έκκλησίας. ΈπΙ
πλέον, παρέχει εύκαιρίας ~ιώσεως της αθέσμου καΙ ψευδους ταύ­
της οικουμενιστικης συναδελφώσεως. ΕΙς τα ποικίλα οίκουμενι­
στικα συνέδρια, συμπόσια κ. ά. οί μετέχοντες διαλέγονται επι
ίσοις δροις πίστεως, αποφασίζουν ώς εν «εκκλησιαστικον» σωμα,
συμπροσεύχονται εν ένΙ οικουμενιστικc;:> πνεύματι καΙ αναστρέφον­
ται ώς μία θρησκευτικη κοινωνία, δμόφωνος περΙ την εξωτερι­
κην πραξιν καΙ αδιάφορος περΙ την πίστιν! Δια της πανούργου
ταύτης τακτικης, δ ΟΙκουμενισμός σύρει ~αθμιαίως τους Όρθο­
δόξους εκτος της Έκκλησίας, τους φέρει μακραν της άληθείας
καΙ τοl)ςαποξενώνει των κατα θεον αρετων της εΙρήνης, της α­
γάπης καΙ της ένότητος. Πάντα δε ταυτα, εν όνόματι της οlκου­
μενιστικης εΙρήνης, της οικουμενιστικης αγάπης καΙ της οlκου­
μενιστικης ένότητος! ~O ΟΙκουμενισμός απογυμνώνει τους δε­
χομένους την κλησίν του Όρθοδόξους του όρθου φρονήματος καΙ
των εν XplaTC;:> αρετων, καί, εΙσάγων τούτους εΙς το στρατόπεδόν
του, τους ενδύει, δια του αίρετικου αύτου φρονήματος καΙ των
ψευδων αρετων. Τοιουτοτρόπως τους κάμνει συμμάχους του καΙ
αντιπάλους της αληθείας, της Έ κκλησίας καΙ του θεου.
Ό Οικουμενισμός προσπαθεί να αποδυναμώση, ώς προς την
πίστιν, δχι μόνον τα καθ' εκαστον μέλη των, αλλα καΙ τας «εκ­
κλησίας», δια του οΙκουμενικου διαλόγου. Ό διάλογος οδτος,
δέον, κατα τους ΟΙκουμενιστάς, να διεξάγεται μεταξυ των «,εκ­
κλη'σιων» επι >~σoις δροις, 11 καΙ των θρηΟ1κ'ειων. 'Ήτοι, ή Όρθοδοξία
καλείται να διαλέγεται μετα των αίρέσεων, ώς μετα Έκκλησιων
του θεου, του αύτου κύρους καΙ της αύτης σημασίας προς Αύ­
τήν. τουτο σημαίνει να αναγνωρίση ή Όρθοδοξία τας κατακεκρι­
μένας παρα θεου αίρέσεις ώς Έκκλησίας του Κυρίου, έαυτην
δε ώς μίαν των πολλων «εκκλησιων» έν TC;:> κόσμe::>, ώς διδάσκει
ή κακόδοξος θεωρία των κλάδωΥ. Δια του οlκουμενιστικου δια­
λόγου, ή Μία Άγία Καθολικη καΙ Άποστολικη Έκκλησία προ­
τρεπεται να αρνηθΏ Έαυτην ώς την μόνην Έκκλησίαν του θεου,
χάριν της δυσσε<50υς οικουμενιστικης ένότητος 11 ενώσεως. ·0 ΟΙ­
κουμενιστικος διάλογος <5ασίζεται επι της άμαρτίας. Δια να ανα­
πτύξη ή Όρθόδοξος Έκκλησία τον διάλογον τουτον μετα των αί­
ρέσεων, πρέπει να αθετήση τας θείας φωνας καΙ να παρα~Ώ την
επιτακτικην έντολην του "Αγίου Πνεύματος, «αίρετικον άνθρωπον
μετα μίαν καΙ δευτεραν νουθεσίαν παραιτου, ειδως δη έξέστρα­
πται δ τοιουτος καΙ άμαρτάνει ων αύτοκατάκριτος»646. Ή Όρθό­

646. Τίτ. γΙ, 10 - 11.

ο OIKonII~NΊΣ)IOΣ 191

δοξος Έ κκλησία, εν 'ΠΡOKειμέν~, καλείται 'Παρά του άντιθέου

Οi.κουμενισμου, ίνα 'Παρακο6σIl εΙς τον θεον καΙ ύ'Πακούση εΙς
αύτόν. "Ο'Πως άλλοτε ή Εύα 'Παρεκινήθη 'Παρά του δια<!>όλου νά
'Παρα<!>η την Ηείαν εντολην καΙ συμμορφωθη 'Προς την 'ΠoVΗραν
αύτου συμ<!>ουλήν, τοιουτοτρό'Πως συμ'αίνει καΙ σήμερον με την
άσεfl>η είσήγησιν του Οi.κουμενισμου 'Προς την Έκκλησίαν 'ΠερΙ
διαλόγου. τα εκγονα του 'ΠoVΗρoυ, <1>ς ό ΟΙκουμενισμός, δεν εΊναι
δυνατον νά φέρωνται άλλως, ει μή, δ'Πως καΙ αύτός, ό 'Πατηρ του
ψεύδους καΙ της άμαρτίας.
<Έτερον σημείον της οΙκουμενιστικης τακτικης φθοράς της
Όρθοδόξου Έκκλησίας είναι ή άρσις των φαινομένων διαφορων
μεταξυ των «εκκλησιων», δια σειράς καινοτομιων. Κατα τους 01.­
κουμενιστάς, αί ύφιστάμεναι εμφανείς διαφοραΙ μεταξυ της Όρ­
θοδοξίας καΙ των αίρέσεων ε'Πιfl>άλλεται να άρθουν, χάριν της
όμοιομορφίας τούτων καΙ της εξωτερικης Οi.κουμενιστικης ένό­
τητος. ΛειτουργικαΙ διαφοραί, ώς εΊναι αί των ίερων άκολουθιων,
της εκκλησιαστικης μουσικης, της εικονογραφίας, του έορτολο­
γίου, της ναοδομίας, του χαρακτηρος του κηρύγματος κ. ά. 'Πρέ­
1Τει, κατα την οικουμενιστικην άντίληψιν, να εξαλειφθοσν, χάριν
της λειτουργικης ένότητος των «εκκλησιων». ΔιαφοραΙ 1ΤερΙ την
'Περι<!>ολην του κλήρου, την 'Παρουσίαν τούτου εν τιf> Kόσμ~, το
εργον του εν τη κοινωνίcc:, την θέσιν του εν τη Έκκλησίc;x κ.λ.1Τ., ό­
φείλουν, κατα την οικουμενιστικην κακοδοξίαν, να ά'Παλειψθουν,
χάριν της ένιαίας εμφανίσεως των κληρικων εις την OίKOυμέVΗν.
Οϊ <Ι εροΙ Κανόνες είναι άναγκαϊον, κατα την Οi.κουμενιστικην κα­
κόνοιαν, νά ΤΡΟ'ΠΟ1Τοιηθουν, 'Προσαρμοζόμενοι εις τας νέας ανάγ­
κας της ζωης καΙ τας διαφορετικας συγχρόνους ά'Παιτήσεις των
καιρων! Οϊ δογματικοΙ δροι χρήζουν καΙ αύτοΙ άλλαγης, κατα
τους άσεfl>είς ΟΙκουμενιστάς, καΙ συγχρόνου 'Προσαρμογης. Κατα
ταυτα, ό Οικουμενισμός, Όχι μόνον ά'Πoσιω'Π~ την χριστιανικην
'Πίστιν, άλλα καΙ άφανίζει τας διαφορας μεταξυ Όρθοδοξίας καί
αίρέσεων. Καθαιρεί δηλαδη τα όρόσημα της Όρθοδόξου Έκ­
κλησίας, τα ό'Ποία εστησεν 'Πέριξ Αύτης ό θεος διά των ·Αγίων,
ίνα οί 'ΠιστοΙ δι' αύτων διακρίνουν fl>εfl>αίως την Έκκλησίαν του
Κυρίου ά'Πο των αίρέσεων, των 'ΠovΗ ρων τούτων φυτειων του δια­
<!>όλου, καΙ μη 'Πλανωνται. Διά των άναφερθεισων καινοτομιων, ό
Οικουμενισμος ε'Πιδιώκει την άρσιν των φαινομένων διαφορων με­
ταξυ των «εκκλησιων», την σύγχυσιν 1ΤερΙ τά εκκλησιαστικά δρια,
το αδύνατον της διακρίσεως της Όρθοδόξου Έκκλησίας ά'Πο των
αίρέσεων, την όμοιομορφίαν αύτων καΙ την συγχώνευσιν 'Πασων
εις την οΙκουμενιστικην κοινωνίαν της εξωτερικης ένότητος! ·0
Οικουμενισμός, διά της αρσεως των εκκλησιαστικων διαφορων,
 •
192 Η ΑΙΡΕ'ΣΙ-Σ '1'01' OIKOl'ME~I~MOI

αφανίζει τ11ν ιδιάζουσαν θείαν μορφην της Έκκλησίας του Κυ­

ρίου καΙ κατεδαφίζει Ταύτην, ϊνα οίκοδομήση την έαυτου τταναί­
ρεσιν. Αϋτη είναι ή ανανέωσις της Έκκλησίας, ττερΙ της όττοίας
όμιλεί ή Οίκουμενικη Κίνησις (ίδε ανωτέρω σ. 141).

Τ α κ τ ι κ η ο ί κ ο υ μ ε ν ι σ τ ι κ η ς δ ι α ττ α ι δ α Υ ω­
Υ ή σ ε ω ς. <Έτερον σημείον της τακτικης του Οίκουμενισμου
είναι ή ττροσττάθεια αυτου, οττως διατταιδαΥωΥήση οικουμενι­
στικως τα ατομα καΙ τας «εκκλησίας» (ίδε ανωτέρω σ. 127). Ή
οίκουμενιστικη παναίρεσιςι εν ήi έωσφορικΏ της οιήσει, θεωρεί
έαυτην ίσταμένην ύπεράνω των λοιπων αίρέσεων καΙ της Όρθο­
δόξου Έκκλησίας του Κυρίου, «εις ορος ύψηλον λίαν»647. Φέρεται
απαρεΥκλίτως προς τον ίδιον αυτης σκοπόν, την οίκουμενικην ε­
πικράτησιν επι του «Χριστιανισμου» καΙ των λοιπων θρησκειων,
εως οτου δυνηθΏ να είπη περΙ αυτων: ΈμοΙ τταραδέδονται 648 (ίδε
ανωτέρω σ. 168-169). Κατ' αυτήν, πάντα τα ατομα καΙ αί «εκκλησί­
αι» πρέπει να ύπαχθουν ί?αθ-μιαίως εις την εξουσίαν της, δια μακρο­
χρονίου καΙ επιμόνου οίκουμενιστικης αΥωΥης αυτων. Δια της
αντιεκκλησιαστικης ταύτης αΥωΥης, τα ατομα, οί λαοΙ καΙ αί «εκ­
κλησίαυ> δέον συν τφ χρόν<{? να μάθουν την οικουμενιστικην αττο­
ψιν, να εκτιμήσουν ταύτη ν ως ασφάλειαν δια τον «Χριστιανισμον»
καΙ να την δεχθουν ως θείαν αλήθειαν. ΤΟ δε σημαντικώτερον,
δια της πράξεως, να εθισθουν εις τον οίκουμενιστικον τρόπον
του σκέπτεσθαι καΙ φέρεσθαι προς πάντας καΙ πάντα. Προς τους
έτεροδόξους καΙ τους αλλοθρήσκους, προς τους οίκουμενιστας
καΙ τους λοιττους ανθρώπους της οικουμένης. Προς τας αίρέσεις
καΙ τας θρησκείας, προς την Οίκουμενικην κίνησιν καΙ τας λοι­ ί
1
i
πας παρσμοίας όΡΥανώσεις, ως είναι ό Μασσωνισμός. Προς την Ι

Όρθόδοξον Έκκλησίαν καΙ τους <ΑΥίους, ττρος την ορθόδοξον ττί­

στιν καΙ τους < Ι ερους Κανόνας, προς τας εκκλησιαστικας παρα­
δόσεις καΙ την λατρείαν. Προς τας καινοτομίας καΙ την διαρκη
αλλοίωσιν των εκκλησιαστικων πραΥμάτων με κατεύθυνσιν, την
οικουμενιστικην ένότητα η ενωσιν. Ό Οικουμενισμός, εττειδη εί­
ναι αδύναμος εις τηνθεωρίαν καΙ ϋποπτος εις την τφαξιν, δια
του μακροχρονίουεθισμου, επιδιώκει να διαί?ρώση τους πάντας
καΙ τα ττάντα καΙ κατα τρόπον, ωστε εν τέλει ή λύσις της οίκου­
μενιστικης ένώσεως να είναι η ευκολωτάτη, η ή μόνη δυνατη
πραξις.

Ώς αποτελεσματικον μέσον οίκουμενιστικης διαπαιδαΥωΥή­

σεως, χρησιμοποιεϊται παρα της Οικουμενικης Κινήσεως ή σύΥ­

647. Ματθ. δ', 8. 648. Λουκ. δ', 6.

Ο OIKonIENIΣMO~ 193

κλησις συνεδρίων κ.λ:π. Είς τα ττοικίλα καΙ τταμττληθη συνέδρια

των Οίκουμενιστων, ώς ελέχθη καΙ &νωτέρω, τrάντες οί κεκλημέ­
νοι τrαραKάθηνται ώς εν Χριστ<{) άδελφοί, άνεξαρτήτως τrίστεως,
καί όμιλουν εττί 'ίσοις δροις, άσχέτως διαφορων τrίστεως. Είς τα
συνέδρια ταυτα άθετήσεως της ττίστεως ύτrol!ιάλλoνται, καΙ δη τrα­
ρα ήγετων της Οίκουμενιστικης Κινήσεως, τrρoτάσεις οϊκουμενι­
στικοϋ χαρακτηρος καΙ σκοττιμότητος (ίδε άνωτέρω σ. 134). Έφ'
δσον ετrι των ττροτάσεων τούτων δεν ετrιτευxθΏ συμφωνία μεταξυ
των συνέδρων, αί μεν ετr' αύτων άτroφάσεις ματαιοϋνται, άλλΟ αί
τrρoτάσεις είναι δυνατόν να εμφανισθουν άργότερον ττραγματο­
ττοιούμεναι (ίδε άνωτέρω σ. 142). Έν ττεριτrτώσει συμφωνίας των
συνέδρων εττι των οίκουμενιστικων ττροτάσεων, λαμl!ιάνoνται σχ ε ­
τικαΙ άττοφάσεις. τας άτroφάσεις ταύτας καλουνται οί σόνεδροι
να μεταφέρουν καΙ εφαρμόσουν, «εν ύτroταγΏ» (ίδε άνωτέρω σ.
119 - 120), είς την έαυτων γην καΙ οϋτως ή οίκουμενιστικη γνώμη
καΙ θέλησις διαδίδονται άνα την OίKOυμέVΗν. Ό Οικουμενισμός,
δια των συνεδρίων του, ώς καΙ των λοιττων οργανώσεών του, ετrl
κεφαλης των ότroίων ίσταται τό ΠΣΕ, διοχετεύει τας κακοδό­
ξους ίδέας καΙ άντιχριστιανικας εντολάς του άνα τόν κόσμον.
Toιoυτoτρότrωςδιατταιδαγωγεί τα ατομα, τους λαους καΙ τας
«εκκλησίας» οίκουμενιστικως καΙ σύν τ4) χρόν't> ττροωθεί τους άν­
τιχρίστους αύτου σκοττούς.
'Ι διαιτέραν σημασίαν δίδει ό ΟΙκουμενισμός εις τόν καταρτι­
σμόν στελεχων καΙ τόν τrρoσεταιρισμόν τrαραγόντων, οί ότroίoι
εττηρεάζουν τας κοινωνίας, εντός των ότroίων ζουν. Πάντας τού­
τους τους Kαθιστ~ κήρυκας καΙ κράκτας της οίκουμενιστικης ίδέας
καΙ δι' αύτων €.KXέει τα ττολλα καΙ θολα αύτου ϋδατα της τrλάνης
εις την OίKOυμέVΗν, ίνα ττνίξΙ1 την Έκκλησίαν του Κυρίου. Ό «Iτr_
τrόλυτoς διηγείται, δτι τταλαια κάττοιος ονόματι "Αψεθος ό Λί~υς
εττεθύμησε να γίνΙ1 θεός. Έττειδη άτrετύγxανε του τroθoυμένoυ, ή­
θέλησε τούλάχιστον να νομισθΏ δτι είναι θεός. Κατώρθωσε δε να
τιμηθΏ εττι τroλυν χρόνον ώς θεός τrαρα των άνοήτων Λιl!ιόων, δια
του έξης τεχνάσματος. Συναθροίσας τroλλoυς ψιττακοός, τούς κατ­
έκλεισεν εις ενα καΙ τόν αύτόν οΙκίσκον. ?Ησαν δε «τrλείστoι κα­
τα την Λιl!ιύην ψιττακοί», μιμοόμενοι εναργως την άνθρωττίVΗν φω­
νήν. τους ψιττακους το6τους διέθρεψε καΙ συν τ<t> χρόν't> εδίδαξε
να λέγουν, «" Αψεθος θεός εστιν». <Όταν δε ήσκήθησαν οί ψιττα­
κοΙ εις τό διδαχθέν, τότε ηvoιξε τόν οικίσκον καΙ τους άφησε να
τrετάξoυν ελεόθεροι άνα την Λιl!ιύην. Άκούσαντες λοιττόν οί Λί­
l!ιυες τους ψιττακους να λέγουν άτrό των δένδρων, δτι ό "Αψε­
θος είναι θεός, έτίμησαν αύτόν ώς θεόν. Άλλ' δμως, <Έλλην τις
ά\ιίελήφθη το τέχνασμα, Ε'Πραξε το άντίθετον καΙ ό "Αψεθος έκάη

18
194 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣ11ΟΙ

τrαρα των ίδίων Λι(;ύων(400). ΚαΙ δ ΟΙκουμενισμος xρησιμoτroιεί

σήμερον το τέχνασμα του Άψέθου. Έγκλείων αίρετικους η φιλαι­
ρετικους είς τα συνέδριά του K.λ.τr, η έτrιστρατεύων καΙ άλλους
τrανταχόθεν, διδάσκει αυτους να λέγουν, οτι δ ΟΙκουμενισμός εί­
ναι το έτrιθυμoύμενoν χριστιανικον καλόν. Οϋτως, τrληθoς κληρι­
κων, λα'ίκων, τroλΙΤΙKων, κρατικων λειτουργων, διδασκόντων, δη­
μοσιογράφων κ.ά., μιμούμενοι σήμερον τους ψιττακους του Άψέ­
θου, διαλαλουν άτro των θέσεων τας δτroίας κατέχουν, oτrωςέKεί­
νοι άτro των κλάδων των δένδρων, οτι δ ΟΙκουμενισμος είναι κα­
λόν, καΙ τrλανoυν τroλλoυς των άφρόνων.

Π Ρ ο ς ά Ρ μ ο δ ί ο υ ς κ α Ι έ ξ ο υ σ ί α ς. Λόγύ? του
κοσμικου του χαρακτηρος, ό ΟΙκουμενισμός διαθέτει κοσμικην άν­
τίληψιν. Δια της άντιλήψεως ταύτης, τας κοσμικας καΙ έκκλησια­
στικας άρμοδιότητας τας νοεί κατα κοσμικον τρότroν. Άρμόδιοι
δια τον ΟΙκουμενιστην είναι οί κατα κόσμον άρμόδιοι. Κατ' αυ­
τόν, έν τft ΈKKλησί~ την άρμοδιότητα έτrΙ τrάντων την εχουν μό­
νον τα διοικητικα δργανα Ταύτης, άνεξαρτήτως στάσεώς των ε­
ναντι της τrατρoτrαραδότoυ τrίστεως. 'Ότrως καΙ έτrΙ των άλλων, οϋ­
τω καΙ έτrΙ ζητημάτων τrίστεως καΙ λόγου θεου, τον λόγον εχουν,
κατ' αυτόν, οί κατέχοντες τας θέσεις των έτrισKότrων K.λ.τr., εστω
κι' αν οδτοι λαλουν καΙ ένεργοUν ώς τrαρα(;άται της ορθοδόξου
τrίστεως καΙ ώς έχθροΙ της Έκκλησίας του Κυρίου. ~O ΟΙκουμε­
νισμος δμως δεν έξάγει τrάσας τας συνετrείας της άντιλήψεώς του
ταύτης τrερΙ άρμοδίων, άλλα μόνον έκείνας, αί δτroίαι τον ώφελουν.
Έκκινων άπό της τrετrλανημένης ταύτης άτrόψεως, τονίζει την άρμο­
διότητα των έκκλησιαστικων Άρχων καΙ των έKτrρoσώπων αυτων,
οί δποίοι διάκεινται φιλικως τrρoς αυτόν, η συνετάχθησαν μετ' αύ­
του, καΙ τrαραθεωρεί τους γνησίους Όρθοδόξους. Τας φωνας των
τrρώτων τας άναγνωρίζει καΙ τας διαφημίζει τroλυλάλως, διότι
συνάδουν τrρoς τας κακοδοξίας του, τας ορθοδόξους διμολογίας
των δευτέρων τας άπoσιωτr~ καΙ τας άντιτrαρέρxεται, 11 τας δυσφη­
μεί καΙ τας άπoρρίτrτει, εστω κι' αν τrρoέρxωνται τrαρα ΈτrισKό­
τrων καΙ . Ι ερων Συνόδων, ορθοτομούντων τον λόγον της άληθείας.
·0 ΟΙκουμενισμός άδυνατεί να νοήση το τrνευμαΤΙKoν καΙ ορθόδο­
ξον νόημα του ορου άρμόδιoςέτrΙ θεμάτων τrίστεως. ΤΟ «ον δ Κύ­
ριος συνίστησιν»649 της <Αγίας Γραφης καΙ το «τrας φιλόθεος άν­
θρωτroς τrρoς διδασκαλίαν αύτεπάγγελτος»650 της cI ερας Παρα­
δόσεως, είναι δια τους ΟΙκουμενιστας άκατανόητα, 11 νOOυVΤαι
μαλλον κατα τrρoτεσταντΙKόν τρότroν. Έν τc;> ζητήματι περΙ άρμο­

649, 2 Κορ. ι' 18. 650. ~1. Β:J.οιλ.SΙΟ/J, ρ,α. 32, 1037.
Ο OlΚΟΙΜΕΝΙΣ}ΙΟΣ 195

δίων έ:ττι θεμάτων 'Πίστεως, ό ΟΙκουμενισμός άκολουθεί τόν Πα'Πι·

σμόν. Ό ΟΙκουμενισμός τονίζει την σημασίαν των κατ' αυτόν άρ·
μοδίων, ίνα δι' αυτών σιγήση τας φωνας όμολογίας της όρθοδό·
ξου 'Πίστεως και ύ'Παγάγη εις την έξουσίαν του 'Πασαν 'Προαίρεσιν
καΙ 'Πασαν γνώμην ανθρώ'Πων.
ςο ΟΙκουμενισμός, λόγCi> της κοσμικης του άντιλήψεως, 'ΠερΙ'
ένότητος η ένώσεως, άδυνατεί να διακρίνη σαφώς την 'Πνευμα·
τικην χριστιανικην έξουσίαν ά'Πό της κοσμικης 'Πολιτικης έξουσίας
καΙ συγχέει τα όρια τούτων, ώς ό Πα'Πισμός καΙ δ Προτεσταντι­
σμός. 'Ό'Πως οί δύο οδτοι έχρησιμο'Ποίησαν 'Πρός έ'Πικράτησίν των,
η συντήρησίν των, συν τοίς άλλοις, καΙ την 'Πολιτικην έξουσίαν,
οϋτω 'Πράττει καΙ ό ΟΙκουμενισμός. "Η 'Παναίρεσις αϋτη, οχι μό­
νον δέχεται, άλλα καΙ ζητεί καΙ 'Προκαλεί την οίανδή'Ποτε 'Πολιτι­
κην ύ'Ποστήριξιν της κινήσεώς της ανα τόν κόσμον, εστω κι' αν αϋ­
τη ά'Ποτελεί άθεσμον .έ'Πέμ~ασιν τών κρατων εΙς τα των Έκκλη·
σιών, 11 τα έσωτερικα άλλων κρατών. Ή συνεργασία του ΟΙκουμε­
νισμου μετα κομμουνιστών καΙ αναρχικων κινημάτων όμιλουν ευ­
γλώττως έ'ΠΙ του 'Προκειμένου. ·0 ΟΙκουμενισμός, χάριν της άντι­
θέου οικουμενικης του ·1Ξ'Πικρατήσεως, είναι διατεθειμένος να θέ­
ση είς την ύ'Πηρεσίαν του οχι μόνον 'Πασαν έκκλησιαστικην καΙ
θρησκευτικην δύναμιν καΙ έξουσίαν, αλλα καΙ οίανδή'Ποτε 'Πολι·
τικην τοιαύτην.

δ) Σημcxcrίcx 't'OU Οίκουμενιαμου

Τ ό μ έ γ ι σ τ ο ν κ α κ ό ν. ςΗ 'Παναίρεσις του Οίκουμενι­

σμου είναι έ'ΠΙ γης τό μέγιστον κακόν, διότι 'Πολεμεί «τό μέγιστον
τών άγαθων»65\ ηγουν την όρθ6δοξον χριστιανικην 'Πίστιν. Πολε­
μων την όρθόδοξον 'Πίστιν ό Οίκουμενισμός, μάχεται την α'Ποκεκα­
λυμμένην άλήθειαν, ή ό'ΠοΙα είναι αυτός δ Κύριος ήμων Ίησους
Χριστός. ·0 ΟΙκουμενισμός είναι χριστομάχος καΙ θεομάχος, δ­
'Πως καΙ αί 'Πρό αυτου αίρέσεις, άλλ' εΙς ηUξημένον ~αθμόν. ·0
Άρειανισμός έχαρακτηρίσθη 'Παρα των άγίων Πατέρων «'Πρόδρο­
μος του Άντιχρίστου»652. "Ο διάδοχος του 'Αρειανισμου ΟΙκουμε­
νισμός, 'Πρέ'Πει ~ε~αίως να είναί τι 'Πλέον του 'Προδρόμου του •Αν­
τιχρίστου. Πολεμών τον θεόν ό ΟΙκουμενισμός, 'Πρoσ~άiλλει καΙ
την Όρθόδοξον Έκκλησίαν, ή ό'Ποία είναι «σωμα Χριστοί3:.,653 καΙ
Ταμείον της θείας άληθείας καΙ Χάριτος (ίδε ανωτέρω σ. 28). ·0
Οικουμενισμός είναι ή μεγαλυτέρα aντίxριστoς' άντιεKKλησιασrι­

651. XptJao::JtISIlo!.J ρ.α. 48, 669. 653. 1 Κορ. ι!5', 27.

652. Μ. Άθ,:χ.,I:7.σί()'J, ΒΕΠΕΣ, 30, 123.
 Η ΑΗΙΕ.ΣΙΣ ΨΟΙ' OlκοnlΕΝΙΣΜοr

κη καΙ α1tάνθρω1tος αίρεσις των αίώνων.

ΠρoσCΊιάλλων ό ΟΙκουμενισμός την Όρθόδοξον Έκκλησίαν,
'ΠρoσCΊιάλλει Αύτόν τόν Κύριον καΙ την έν Xριστ~ σωτηρίαν των
ανθρώπων. Μετα την σάρκωσιν τοϋ θεοϋ Λόγου καΙ την ελευσιν
της Έκκλησίας είς τόν κόσμον, δέν δύναται να γνωρίση τις τόν
θεόν καΙ να λά~η την αίώνιον ζωην της έν Xριστ~ αναστάσεως,
εί μή, δια της Όρθοδόξου Έκκλησίας (ίδέ καΙ ανωτέρω σ. 28).
Ό ΟΙκουμενισμός αρνείται την Όρθόδοξον Έκκλησίαν ώς την
Μίαν καΙ μόνην έν τ~ κόσμ<t> Έκκλησίαν τοϋ Κυρίου, cX1tEteEL είς
τους <Αγίους, αθετεί την 'Πίστιν, α1tοκρούει την θείαν χάριν καΙ
οϋτω στερεί τους ό1tαδούς του της έν Xριστ~ σωτηρίας. <Η έν Χρι­
στ~ αίωνία ζωη τοϋ άνθρώπου είναι ζωη της ψυχης, ητοι ζωη όρ­
θης 'Προαιρέσεως καΙ όρθοδόξου γνώμης. <ο αθετων την όρθόδο­
ξον 'Πίστιν είς τόν Χριστον καΙ την Έκκλησίαν Αύτοϋ, έκδιώκει
CX1tO της ψυχης την αλήθειαν καΙ d:vτ' αύτης είσάγει την ψευδη
γνώμην καΙ την άμαρτωλόν 'Προαίρεσιν, έ1tεργαζόμενος οϋτω τόν
τrνευματΙKόν θάνατον τοϋ ανθρώπου (ίδέ ανωτέρω σ. 30). Ό φθεί­
ρων την όρθόδοξον χριστιανικην 'Πίστιν ΟΙκουμενισμός, είτε δια
τοϋ 'Παραγκωνισμοϋ ταύτης, είτε δια της ΆVOΙKτης έ'Πιθέσεως έ­
ναvτίoν της, φονεύει 'Πνευματικως τον ανθρω'Πον, γινόμενος ούτως
ανθρω'Ποκτόνος, ώς ό 'Πατηρ αύτοϋ ό διάCΊιoλoς654.

Ά δ ύ ν α τ ο ς ή σ ω τ η Ρ ί α έ ν τ ~ Ο ί κ ο υ μ ε­
ν ι σ μ~. "Αλλο είναι ό Χριστιανός καΙ αλλο ό Οίκουμενιστής.
Ό Οίκουμενιστης δέν δύναται να είναι Χριστιανός καΙ ό Χριστια­
νός αδυνατεί να είναι Οίκουμενιστής. <ο Χριστιανός είναι 'Πιστός,
ό Οίκουμενιστης είναι α1tιστος. <ο Χριστιανός όμολογεί την όρθό­
δοξον 'Πίστιν «εμ'Προσθεν των ανθρώ1tων»655, ό Οίκουμενιστης ύ'Πο­
στέλλει την όμολογίαν της 'Πίστεως, χάριν των άνθρώ'Πων. Ό Χρι­
στιανός ασκεί την αγά'Πην «μετα τrίστεως»656 ορθοδόξου, ό Οίκου­
μενιστης όμιλεί 'Περί αγάπης κεχωρισμένης της 'Πίστεως. <ο Χρι­
στιανός έ'Πιδιώκει 657 την «άγά1tην τοϋ Χριστοϋ»658, ό Οίκουμενιστης
αρέσκεται είς την αγάπην του κόσμου. <ο Χριστιανός φέρεται 'Πρός
«την ένότητα της 'Πίστεως καΙ της έ'Πιγνώσεως του υίου του θεοϋ»659,
ό Οίκουμενιστης έργάζεται ύ1tέρ της έξωτερικης κοσμικης ένό­
τητος, μακραν της 'Πίστεως καΙ «της έ'ΠΙΥνώσεως του υίου του
θεου». Ό Χριστιανός φρουρείται, ώς αλλος ούράνιος θησαυρός,
δια της εΙρήνης «του θεου»660, την ό'Ποίαν εδωσεν ό Κύριος είς

654. Ίω. Ύj', 4·t. 658. 'Εφ. γ', 19.

f}!')5. Λουκ. ι6',
8. 659. 'Εφ. a', 1:3.
β56. 'Εφ. στ', 2:3. GGO. Φιλ. ~', 7.
657. 1 Κορ. ιθ', 1.

i
 ο οικοnΙΕΝΙΣΜΟΣ 197

τούς Μαθητά ς 66Ι. Ό Οίκουμενιστης νοσταλΥεί την ειρηνην, την

όΊτοίαν «ό κόσμος δίδωσιν»662. Οϊ ΟίκοuμενισταΙ «δδον ειρήνης
ουκ εΥνωσαν»fι63, ουδέ ένότητος, ουδέ άΥάΊτης, ουδέ δμολο­
Υί ας 664 του Κυρίου, διότι την «Ίτίστιν ήθέτησαν» 665. Άρμόζουν λοι­
Ίτον καΙ ένταυθα οί λόΥΟΙ του Ίτατρος της Έκκλησίας Μ. Άθανα­
σίου, ΊτερΙ τωναίρετικων ' Αρειανων: «οί τούτους καλουντες χρι­
στιανούς Ίτολύ καί λίαν Ίτλανωνται, ώς μήτε τας Γραφας άνεΥνω­
κότες, μήτε ολως εΙδότες τον Χριστιανισμον καΙ την έν αυτι{) Ίτί­
στιν»666. Ό Οίκουμενιστης δέν είναι Χριστιανός, άλλα άνθρωΊτος
της «οίκουμένης» «του κόσμου τούτου».

Είναι άδύνατος ή έν Χριστι{) σωτηρία δια τον Οϊκουμενιστήν.

Ό Οiκουμενιστης είναι ολως άδύνατον να μετέΧΏ της σωτηρίας
της άναστάσεως τoU Κυρίου, έφ' οσον Ίταραμένει Οίκουμενιστής.
ουδεμία έλΊτΙς σωτηρίας ύφίσταται δια τον Οϊκοuμενιστήν, όσασ­
δήΊτοτε κατα κόσμον έΊτιτυχίας κι' αν εχη, οίασδήΊτοτε έΊτικροτή­
σεις των άνθρώΊτων κι αν διαθέτη καΙ οίωνδήΊτοτε Υηίνων τιμων
κι αν άΊτoλαμ~άνη. τουναντίον, ώς «υίος της άΊτωλείας»667 καΙ
μέτοχος αίρέσεων «άΊτωλείας»668, είς «άΊτώλειαν» ύΊτάΥει 669, μετα
των λΟΙΊτων «ασε~ων ανθρώΊτων»670. 'ΕΊτειδή, ώς άλλοτε δ Άδάμ,
έΥκατέλΙΊτε τον Κύριον καΙ έΊτορεύθη είς την Υην «καΙ τα έν αυτfi
εΡΥα)67Ι, μετα των δΊτοίων αϋτη «KαταKαήσεται~/, θα συναιτωλε­
σθil καΙ οδτος μετ' αυτης. ΈΊτειδη ένύ~ρισε την «Ο:Ίταξ» Ίτα­
ραδοθείσαν «τοις άΥίσις» Ίτίστιν 672
, ώς «μη Ίτιστεύων ηδη κέκρι­
ταΙ l1 673
. τουτο δέ, συμφώνως καΙ Ίτρος τον ετερον λόΥον του Κυ­
ρίου, «δ δέ άΊτιστήσας κατακριθήσεταυ)674. Έ Ίτειδη αρνείται να ό­
μολΟΥήση τον Κύριον, «έν τη Υενεξ?: ταύτη τη μοιχαλίδι καΙ ά­
μαρτωλCJ>, καΙ ό υίος του άνθρώΊτου έΊταισχυνθήσεται αυτόν, οτα-ν
ελθη έν τη δόξη του Ίτα-τρος αυτου μετα των άΥΥέλων των άΥίων»675.
Ό Οίκουμενιστής, «αΥαΊτήσας τον νυν αίωνα»676, έΥκατέλΙΊτε τσύς
ΆΥίους, άΊτεκόΊτη της Έκκλησίας, ηθέτησε την Ίτίστιν, άΊτεξενώθη
της Χάριτος της αναστάσεως, άΊτεχωρίσθη του Κυρίου, οστις είναι
«ή ζωή», καΙ είναι Ίταντελως αδύνατον να μετέχη της έν θει{) ζωης
«του μέλλοντος αίωνος>' 67ί. πας 0Ίταδος της Ίταναιρέσεως του Οϊ­

661. Ίω. ti'3', 27. βίΟ. 2 IΗ.τρ. γ', 7.

662. Μ-:όθ:. βπ. 2 Πέτρ. γ', 10.
663. ]·ωμ. γ', 17. β72. '1060. 3.
6ιΗ. 1 Τιμ. σο:', 12. f)73. ' [ω. γ', 18.
6(1;).1 Τιμ. ε', Ι:!. 67·ί. Μ::ιι.τfl. ~στ', 16.
6()ιι. BEIΠ~Σ. 30, 12·1. 6Π). Μάορ. "fj', Β8.
6ί;ί. ']ω. ιζ', 12. 671ί. 2 Τιμ. δ', 10.
668.2 ]Ητρ. 6', 1. υπ. Σ6μοολον _'i'j; π!σΤΖως.
669. ''\7:. ιζ', 8.
198 Η ΑΙΡΕ,ΣΙ,Σ ΤΟ!" ΟΙΚΟl'ΜΕΝΙ.,ΣΜΟl'

κουμενισμου κείται είς Ήτωσιν μεγάληνδ 78 , ή δΉοία «το έσχατον

Ήτωμά έστι ψυχης»679 (ίδε καΙ άνωτέρω σ. 36 - 37).

«π λ α ν ω ν τ η ν ο Ι κ ο υ μ έ ν η ν δ λ η ν». Ή 1tαvαί­
ρεσις του Οίκουμενισμου ρίΉτει εις «εσχατον Ήτωμα» ψυχης Ήάν­
τα Όρθόδοξον Χριστιανόν, ό όΉοίος έκκλίνει άΉΟ της Όρθοδο­
ξίας Ήρος αύτήν. Ό τασσόμενος μετά του Οικουμενισμου Όρθό­
δοξος Xριστιαvoς τcαύει νά είναι όρθόδοξος καΙ Ήιστός καΙ Χρι­
στιανός. Διά· της άΉοστασίας του ταύτης, γίνεται αίρετικος καΙ
ΑΤCισΤOς καΙ άντίχριστος. •ΑΉοκόΉτεται της άγίας τcoίμνης του Κυ­
ρίου, της Όρθοδόξου Έκκλησίας, καί κοινωνεί μετά των έν άΉΙ­
στ[c: άμαρτωλων της γης, οί ότcoιoι ΤCOιμένOνται Ήαρά του διαΙSό­
λου. ΔιασΉ~ την ένότητά του μετά των Άγίων του Θεου άνθρώ­
Ήων καΙ άγγέλων καΙ ένουται μετα των άσειsων και των δαιμό­
νων. ΆΉοτάσσεται Τ<{) Χριστ<{) καΙ συντάσσεται «Τ<{) Σαταν~» «και
ΤCασι τοίς εργοις αύτου» «καΙ Ήάση τη λατρείc;.x αύτου» «καΙ Ήασι
τοίς άγγέλοις αύτου» «και Ήάση τη τcομ1Ifi αύτου»680. ΠαραΙSαίνει
την ύΤCόσχεσιν καΙ «την καλην δμολογίαν»681 του Μυστηρίου του
άγίου ΒαΉτίσματος, τό όΉ010ν ελα(Sεν έν τfi Έκκλησίc;.x του Θεου
καΙ οϋτως, ά1tο(Sάλλει την χριστιανικην αύτου ίδιότητα .• Αθετεί
τό καλόν ονομα του XρισΤΙΑVOυ, το όΤCOίOν του έδόθη διά της Έκ­
κλησίας Ήαρά Θεου, ώς αίώνιον θείον δωρον, δυνάμει της θείας
Χάριτος «του αίματος του σταυρου»682 του Υίου Αύτου, Κυρίου ή­
μων '( ησου Χριστου. Έν<{) έ(Sα1tτίσθη καΙ έΤCOλΙΤOγραφήθη έν ού­
ρανοίς ώς Χριστιανός, διά της Ήροσχωρήσεώς του είς την Ήαναί­
ρεσιν του Οίκουμενισμου, άΉεμΉολεϊ τά ούράνια τcρoνόμια. Καί,
ώς αλλος ασωτος υίός, Ήορεύεται εις την μακράν του Θεου καΙ
της ζωης κειμένην χώραν «του κόσμου τούτου» καΙ του αιωνίου
θανάτου.
Ό Οίκουμενισμος φέρεται Ήρός τούς αίρετικούς άΉΑVθρώΉως.
Διά της έχθρικης τcρoς την όρθόδοξον ΤCίστιν διδασκαλίας του καΙ
της άντιεκκλησιαστικης τακτικης του, καθηλώνει τους έτεροδό­
ξους εις την ψευδοδοξίαν των, τούς κρατεί έκτος της Όρθοδόξου
Έκκλησίας, τούς άΉοστερεί της σωτηρίας καΙ τούς σταθερο'Ποιεί
είς τόν αιώνιον Ήνευματικόν θάνατον. Ό άνάλγητος Οικουμενι­
σμός τcείθει τούς αίρετικούς νά θεωρουν την άντίθεον κακοδοξίαν
των ώς σχετικην άλήθειαν, την άσει;η αίρεσίν των ώς Έκκλησίαν
Θεου καΙ την έν αύτη θανατηφόρον ΉαραμOVΉν των ώς καλην καί

678. ΜΙΧ-::θ. ~.', 27. cL;; -::ij;; 'A;::(,a:oltκ'ij; .1ΙΧΧΩ';!Χ;; ,'(ι;;

679. ΓρηγορεοlJ XUOjYj;;, P.G. 48, 8:12. 'ΕκκλΤισί:χ;; -::ij;; <Elλi~G;;, σ. 6!).
680. Ί'σ..ςι;; γι';ομ~'nJ ;::ρό τοσ 'ΑγΙο!) Β:;ι.­ 681. 1 Τιμ. ατ" 12.
τ;τίjμσ.,ο;;, }ftxPC,'1 :Εδχολι:.γιον. ~κ~o- (ίθ2. Κολ. α:, 20.
ο οικοrΜΕ:ΝΙΣλΙΟΣ 199

σωτήριον. Διδάσκει τους δυστυχείς αίρετικους να έκλαμf;άνουν

την Όρθοδοξίαν ώς 'Ιτλάνην, την Όρθόδοξον Έκκλησίαν του Κυ­
ρίου ώς μίαν των αίρέσεων καΙ τους Όρθοδόξους Χριστιανους ώς
α1tλως έτεροδόξους. Τοιουτοτρό1tως ό Οικουμενισμός καλλιεργεϊ
εις τους αίρετικους φρόνημα σατανικης άμετανοησίας. Kατ~ αύτό
τό φρόνημα, ή έ1tιστροφη των αίρετικων 'Ιτρός σωτηρίαν εις την
«Μίαν Άγίαν Καθολικην καΙ Ά1tοστολικην ΈKKλησίΑV», την Όρ­
θόδοξον Έκκλησίαν του Κυρίου, λογίζεται 'Ιτερ ιττή , ή δέ κατα
θεόν μετάνοια αύτων εΙναι άδιανόητος. Έ1tΙ τούτοις, δια της οικου­
μενιστικης 'Ιτλάνης, οϊ αίρετικοΙ θεωρουν έαυτους συνετους καΙ
έ1tιστήμονας683 καΙ διδασκάλους των αλλ ων, καΙ αύτων των Όρθο­
δόξων, τcερΙ Χριστιανισμου καΙ της θέσεως αύτου έν τι{) κόσμct>.
Λέγοντες δέ έν τη άφροσύνl1 των «τό 'Ιτονηρόν καλόν καΙ τό καλόν
'Ιτονηρόν»68,\ «τό σκότος φως καΙ τό φως σκότος »684, κάθηνται μετα
1tε1tωρωμένης ψυχης685 «έν Xώρι;:c καΙ σKΙ~ θανάτου »686, ένl{) έ1tιλάμ­
1tEL 1tανταχόθεν τό φως του Σ ωτηρος. Πάντα δέ ταυτα, ένl{) ή έ1tερ­
χομένη φυσικη 1tαρακμη καΙ διάλυσις των αϊρέσεων, δύναται να.
1tείσl1 τους ό1tαδούς των 1tEpl της 'Ιτλάνης των. Ή 1tαναίρεσις του
Οίκουμενισμου, 1tρο~αλλομένη ένώ1tιον των έτεροδόξων ώς έλ­
1tΙς έ1tι~ιώσεως των αίρέσεων δια της οίκουμενικης της ένότητος,
Kαθιστ~ τούτους άνε1tιδέκτους μαθήσεως της άληΘείας, μον(μως
άμετανοήτους καΙ αιωνίως δυστυχεϊς.
•Αλλα καΙ τους άλλοθρήσκους άδικεί ό Οικουμενισμός. Δι'
αύτου, συσκοτίζεται ή άλήθεια έν τι{)- κόσμct>. Έ1tικαλύ1tτεται ή
θεία Ά1tοκάλυψις, ά1tοκρύ1tτεται ή Όρθόδοξος Έκκλησία του
Κυρίου <X1tQ των όφθαλμων των άνθρώ1tων καΙ γίνεται άδιόρατος
ή δδός της έν Χριστl{) σωτηρίας. Οϊ άλλόθρησκοι 1tληροφορουν­
ται 'Ιταρα του ψευδολογουντος Οίκουμενισμοϋ, ΟΤΙ ή άλήΘεια καΙ
ή θρησκεία του θεου δέν ύ1tάρχουν έν τι{) κόσμct>. Αϊ άντιψατικαΙ
αίρετικαΙ κακοδοξίαι ά1tαρτίζουν δηθεν την χριστιανικην διδα­
XT1V καΙ αί διαφωνουσαι μεταξύ των αίρέσεις ά1tοτελουν τόν Χρι­
στιανισμόν. Τοιουτοτρό1tως ό Χριστιανισμός 1tαρουσιάζεται είς τους
άλλοθρήσκους ώς αθροισμα άvτιφαΤΙKων γνωιμων καΙ άVΤιτιθε­
μένων η διαφόρων θρησκευτικων όμάδων, 01tως καΙ 1tcxcra θρη­
σκεία, η ή ίδία αύτων θρησκεία. Ό Οικουμενισμός έξι:σώνει έν
τη συνειδήσει των άλλοθρήσκων τόν Χριστιανισμόν 1tρός την θρη­
σκείαν των μέ συνέ1tειαν, την άμετανοησίαν. Διδάσκει τους Q1ta­
δούς των ψευδων θρησκειων, ΟΤΙ, 01tως αί θρησκεϊαί των εχουν
1tλάνας καΙ άληθείας, οϋτω συμ~αίνει καΙ είς τόν «Χριστιανισμόν».
68Β. '1;0'. ε', 21. θαΥι, ' ..\θjj'iα.ι 19fι5, σ. 104.
G84. Ή:Ί. ,,', 20. 686. Μ:χ.τθ. ~', 16.
β85. <Αγίου N,κ:σ.pίι:ιu, ΧΡΙG-:ι::χ.'J~χij Ή­
200 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΆΙ'ΟΙ' ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

Καί, έπΙ πλέον, οπως αί παμπληθείς αίρέσεις του «Χριστιανισμου»

ένουνται δι' αυτου, οϋτω καΙ αί διάφοροι θρησκείαι είναι δυνατον
να ένωθουν μετα του «Χριστιανισμου» εΙς μίαν οΙκουμενικην θρη­
σκευτικην κοινωνίαν, πάλιν δι' αύτου. "Ο ΟΙκουμενισμος άπομα­
κρύνει τους αλλοθρήσκους της αληθινης θρησκείας του θεου, δια
να ύπαγάγη τούτους εΙς την κυριαρχίαν του! Δια της οΙκουμενι­
στικης ψευδοδιδασκαλίας καΙ της άπατηλης οΙκουμενιστικης έλ­
πίδος, καθιστ,?: τους αλλοθρήσκους αμετανοήτους, οπως καΙ τους
αίρετικούς. "Η παναίρεσις του ΟΙκουμενισμου, κατα (;άσιν, κατα­
λύει την χριστιανικην ίεραποστολην εΙς τα εθνη. ΚαΙ τουτο εΙς
έποχήν, καθ' ην το γενικον φαινόμενον της παρακμης των ψευδων
θρησκειων αποτελεί ευνοτκην προϋπόθεσιν, να πεισθουν οί οπαδοί
των, περΙ του ψεύδους έκείνων καΙ της αληθείας της Όρθοδοξίας.

ΚαΙ τας πολιτείας καΙ πολιτικας έξουσίας πλαν,?: ό Οικουμε­

νισμός. Δι' αυτου, αί πολιτείαι αντιλαμ(;άνονται, οτι αί θρησκείαι
δύνανται να ύπαχθουν εΙς αυτας καΙ να ύπηρετήσουν τους πολιτι­
κους καΙ κοσμικούς των σκοπούς, ώς πειθαρχικοΙ ύπηρέται των.
Οί πρεσ(;εύοντες μάλιστα την πολιτικην ένότητα 11 ενωσιν της αν­
θρωπότητος, 11 γεωγραφικων περιοχων ταύτης, είναι φυσικον να
(;λέπουν ευνοτκως την ένωτικην κίνησιν του ΟΙκουμενισμου καΙ να
ύπολογίζουν εΙς αυτήν. "Ο ΟΙκουμενισμος έκμεταλλεύιεται, συν τοίς
αλλοις, την σημεΡιVΗν ανάπτυξιν της έπικοινωνίας των ανθρώπων
έν τft οΙκουμένη καΙ την έντύπωσιν, δτι ή ανθρωπότης ένοποιείται.
Βάσει της οΙκουμενιστικης αντιλήψεως, οί έ κασταχου πολιτικοΙ
παράγοντες αντιμετωπίζουν την θρησκείαν, δια της πολιτικης σκο­
πιμότητος. Κατ' αυτούς, ή θρησκεία είναι μέσον λύσεως πολλων
πρo~λη μάτων του κόσμου, οπως τα αντιλαμ(;άνονται αί πολ ιτι καΙ
έξCιυσίαι. "Η εΙκονομαχικη καΙ πρστεσταντικη αποψις 'ΥΤερΙ σχέ­
σεων Έκκλησίας καΙ πολιτείας διδάσκεται σήμερον, δια του ΟΙ­
κουμενισμου, εΙς παγκόσμιον κλίμακα. Ή κακόδοξος νοοτροπία
'ΠερΙ ύποταγης της ΈκκλησίαςεΙς τους έφημέρους πρακτικους
σκοπους της πολιτείας δικαιολογεί πασαν αναιδη κρατικην παρέμ­
(;ασιν εΙς τα της Έκκλησίας. Διεθνείς οργανώσεις έμφανους 11
αφανους δράσεως καΙ γνωστων 11 σκοτεινων σκοπων, ώς ό Μασ­
σωνισμός, ό Σ ιωνισμος καΙ ό Κομμουνισμός, είναι φυσικον να εύ­
ρίσκουν εΙς το πρόσωπον του ΟΙκουμενισμου πολύτιμον σύμμα­
χόν των, προς πραγμάτωσιν των άπανθρώπων σχεδίων των. Δια
του ΟΙκουμενισμου, ή μεν Έκκλησία ύποδουλώνεται εΙς την πολι­
τείαν, ή δε πολιτεία άποθρασύνεται εναντι της Έκκλησίας. "Η συ­
ναλληλία καΙ άρμονικη συνεργασία μεταξυ των δύο τούτων, Έκ­
κλησίας καΙ πολιτείας, είναί τι το αδιανόητον, δια τους έμφορου­
Ο ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΣ 201

μένους ύ'Πό του οικουμενιστικου 'Πνεύματος. Ό Οικουμενισμός α'Πο­

τελει δια τας 'Πολιτικάς Εξουσίας 'ΠαΥίδα. ΈνCi) τώρα αδται Ε'Πι­
GάλλΟVίαι έ'Πι των «Εκκλησιων», αΡΥότερον ό Οικouμενισμός θα
Ε'Πιt;άλλεται Ε'Π' αυτων, δια των οικουμενιστικως ήνωμένων «Εκκλη­
σιων», ώς άλλοτε ό Πα'Πισμός. τουτο, 'Προφανως, Ενvoει δ Οικου­
μενισμός, οταν ύ'Πόσχεται να αναδείξη τον «Χριστιανισμόν» Ε'Πι­
~ληΤΙKην δύναμιν εις τόν κόσμον, ώς α'Ποδεικνύεται και Εκ των η­
δη αρξαμένων Ε'Πεμt;άσεων του ΠΣΕ εις τα Εσωτερικα των κρατων!
Τέλος, ό Οίκουμενισμός 'Πλαν~ οντως «την οίκουμένην δλην»687.
Διδάσκει τους ανθρώ'Πους νά αντιλαμt;άνωνται τόν Χριστιανισμόν
καΙ τό εΡΥον του Χριστιανου κοσμικως. Ώς σκο'Πόν ύ'Πάρξεως του
Χριστιανισμου Ε'Πι της Υης κηρύσσει την ύ'Πηρεσίαν του κόσμου
καΙ ώς εΡΥον του Χριστιανού ύ'Ποστηρίζει την Εξυ'Πηρέτησιν της
κοινωνίας εις τάς 'Πρακτικάς κοσμικας αVΆYKας της. Τόν Χριστια­
νισμόν τόν 'Παρουσιάζει μεταt;αλλόμενον, κατα τάς έκάστοτεα­
'Παιτήσεις των καιρων, καΙ την χριστιανικην ζωην την Εμψανίζει
αλλοιουμένην 'Πάντοτε, αναλόΥως των κοσμικων αναΥκων των άν­
θρώ'Πων. Ό Οίκουμενισμός 'Πείθει τους Χριστιανους να μη ζητοΌν
τα ουράνια, ώς θέλει ό Θεό ς 688, αλλα τα Ε'ΠίΥεια, ώς ζητεί ό διά­
Gολος689. τους μέν XριστΙΑVOυς τους στρέφει 'Πρός Ο,ΤΙ Υήινον, Εφή­
μερον, κοσμικόν καΙ άμαρτωλόν, τους δέ κοσμικους τους καθη­
λώνει εις την α'Ποστασίαν των, Ε'Πικυρώνων θρησκευτικως την ΚΟ­
σμικότητά των. Τοιουτοτρό'Πως Εκτρέ'Πει τους ανθρώ'Πους α'Πό της
χριστιανικης όδου της ζωης, Ο'ΠOU α'Παντωνται αί αληθείς λύσεις
των ατομικων και κοινωνικων 'Προt;λημάτων του ανθρώ'Που, μετά
αύταρκείας, όλΙΥαρκείας, ΕΥκρατείας καΙ ασκήσεως, και τουςό­
δηΥεί εις όδόν α'Ποτυχίας. Ό Οικουμενισμός ύ'Ποκρίνεται, ΟΤΙ Ε'Πι­
διώκει την λύσιν των 'Πρo~λημάτων της ανθρω'Πίνης ζωης, αλλα
καταστρέψει την ανθρω'Πίνην ζωήν. Οδτος είναι 'Πνευμα ψεύδους
καΙ θανάτου, τό ό'Ποίον διαχέεται εις την ανθρω'Πότητα ώς ασέλη­
νος καΙ αστροψεΥΥης νύξ, καΙ ~uθίζει τάς ψυχάς εις τό σκότος.
ΌδηΥεί ταύτας εις όδόν 'Πλάνης, ή ό'Ποία είναι «σύντριμμα καΙ τα­
λαι'Πωρία»690 καΙ α'ΠάΥει εις την αίωνίαν «α'Πώλειαν»691.

Έ κ με τ ά λ λ ε υ σ ι ς Σο δ ό μ ω ν κ α ί Γ ο μ ό Ρ Ρ ω ν.
Ό ψευδόμενος Οικουμενισμός, 'ΠανούΡΥως φερόμενος, 'Πρός Ε'Πέ­
κτασίν του καΙ Ε'Πικράτησίν του -εις την οικουμένην, Εκμεταλλεύε­
ται την ά'Ποστασίαν της συΥχρόνου ανθρω'Πότητος. Ή σημερινη
ανθρω'Πότης α'Πεστάτησε του Θεου καΙ της Όρθοδόξου Έκκλη­

687. 'Α7:. ι~', 9. 690. Ρωμ. γ', 16.

688. ΜχτΑ. στ', 33. 691. :Μ7.τθ. ζ', 13.
G89. Μ Ζ-;:θ. ~', 3.
 1

20"2 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣlιοr

σίας Αύτου καΙ αφοσιώνεται είς τά Υήινα καΙ την ήδονήν, αδια­
κρίτως άμαρτίας. Διά του Πατησμου καΙ του Προτεσταντισμου,
ατrεKότrη της Έκκλησίας, ατrεξενώθη της θείας Χάριτος καΙ της
ατrOKεKαλυμμένης αλη'θείας καΙ τrεριωρίσθη είς τον ανθρωτroν,
είς τον ότroίoν καΙ έ(6ασίσθη. Βάσει του ανθρωτrίvoυ λόΥου, κατέ­
ληξεν είς τον ορθολΟΥισμον καΙ δι' αύτου είς την ατrιστίαν, τον
ύλισμον καΙ την θετικοκρατίαν. Συνέζευξεν ύλιστικάς τrετroιθή­
σεις, λΟΥικοκρατικην κρίσιν, ύλικά θετικά δεδομένα καΙ οϋτως
έδημιούΡΥησεν έτrιστήμην της αρεσκείας του. Έν ονόματι της έτrι­
στήμης του, ατrεδέxθη ώς αλη'θη Υνωσιν τrληθoς ψευδων αντιλή­
ψεων, τrερΙ θεου, κόσμου καΙ ανθρώτroυ. Οϋτως, έ(6υθίσθη είς τrνευ­
ματικον σκότος, ατrώλεσε την όρατότητα της ψυχης καΙ έν αφρο­
σύνη διατελων, έκήρυξεν ασε(6ως τόν ... θάνατον του θεου! Έν τrρo­
Kειμέν~ έφέρθη, δτrως αλλοτε οί τrαράνoμOΙ Ίουδαίοι, οί σταυρώ­
σαντες «τον Κύριον της δόξης»692 καΙ «σφραΥίσαντες τον λίθον»693
του τάφου .. ·Ο σύΥχρονος ανθρωτroς συναvταται έν τft έσχάτη τrτώ­
, ι

σει του μετά των σταυρωτων του Κυρίου, οί ότroίoι είχον φθάσει
καΙ έκείνοι είς το αύτο σημείον Kατατrτώσεως. Αϊ φωναΙ των Ά­
Υίων, διά των ότroίωνέτoνίζετo δτι ή αίρεσις είναι ατrιστία καΙ το
εσχατον τrτωμα της ψυχης, yίνovται σήμερον αντιλητrταί, δια της
έκδήλου τrλέoν είς τrάντας ατroστασίας των αίρετικων. Ό Οίκου­
μενισμός, (6ασιζόμενος είς την θλι(6εράν ταύτην ψυχολΟΥίαν του
θανάτου του θεου των σημερινων άνθρώτrων, απoσιωτr~ τον θείον
λόΥον καΙ ύτrόσχεται έτrίyειoν παράδεισον, χάριν του τrρoσεταιρι­
σμου του κόσμου της ατroστασίας.
Έ ν τη τrρoόδ~ της ατroστασίας του, ό ανθρωτroς τrαρεδέxθη
την ανυτrαρξίαν του θεου καΙ την ϋτrαρξιν του κόσμου μόνου. Ήρ­
νήθη την τrαρoυσίαν του τrνεύμαΤOς καΙ ύτrεστήριξεν, δτι ό κόσμος
συνίσταται μόνον έξ ϋλης καΙ άφ' έαυτου κινείται καΙ έξελίσσεται.
Οϋτως ό ανθρωτroς της καθαρως ανθρωτrίνης σοφίας έξέτrεσεν είς
την σύΥχρονον έτrιστημOνΙKην είδωλολατρείαν. Έτίμησεν, δτrως καΙ
οί τrαλαιότερOΙ είδωλολάτραι, την κτίσιν καΙ οχι τον κτίσαντα!
'Ακολούθως τrαρεδέxθη τον ανθρωτroν μόνον ώς σωμα. Έξέλιτrεν
έξερευνων τας (6ιολΟΥικάς λειτουΡΥίας του σώματος, τrεριωρίσθη
πεισμόνως είς την Υνωσιν τούτων, καί, στερούμενος εύρείας καΙ
ώλοκληρωμένης Υνώσεως, έθεώρησε τrασαν ψυχικην κίνησιν ώς
έκδήλωσιν του (6ιολΟΥικου τrαράyoντoς του ανθρωτrίνoυ ovτoς.
Είδε τάς ψυχικας ένεΡΥείας, δια των (6ιολΟΥικων λειτουΡΥιων,
ήρνήθη την ψυχην καΙ την έταύτισε τrρoς την σάρκα. Έν συνεχεί<;?=,
συνηρτrάyη ύτro της ήδOVΗς. 'Έτrλασε την ψευδη καΙ αίσχραν φροϋ­

692. 1 Κορ. 6', 8. 693. Mcι-.:θ. κζ', 6β.

ο OlκοrΜΕ~ΊΣ}IΟΣ 203

δικην θεωρίαν, εδικαιολόγησε δι' αύτης δηθεν ετnστημονικως την

ζωην της άμαρτίας, ά'Πετελματώθη είς την άκολασίαν καΙ την ά­
σωτίαν καΙ 'Περιηλθεν είς την κατάστασιν του κτήνους καυχώμε­
νος! '/Εφθασεν είς την επαρσιν της 'Πτώσεως' «καΙ άνθρωΊτος εν
τιμΏ ων ού συVΗKε, 'Παρασυνε(;λήθη τοϊς κτήνεσι τοις άνοήτοις καΙ
ώ·μοιώθη αύτοίς»694, <ο Οικουμενισμός, εκμεταλλευόμενος την
'Πνευματικην ταύτην νέκρωσιν του άνθρώΊτου καΙ την άφοσίωσίν του
εις την γην καΙ την ήδoVΉν, ΕΊτιδιώκει να κατακτήση τουτον, δια­
λαλων τό διαφέρον του ύΊτερ των γηίνων «'Προ(;λημάτων» του συγ­
χρόνου άνθρώΊτου καΙ την ήδονικην οίκουμενιστικην άγάΊtην,
<Η μακραν του θεου ζώσα σημερινη άνθρω'Πότης 'Περιηλθεν
οντως είς κατάστασιν Σοδόμων καΙ Γομόρρων. <ο αγιος 'Πατηρ της
Έκκλησίας Μ. Βασίλειος γράφει, στι «Σόδομα έρμηνεύεται εκ­
κλισις, Γόμορρα ,δε στάσις»695. τα γνωρίσματα της συγχρόνου άΊτΟ­
στασίας είναι οντως ή εκκλισις άΊτό της όδου της ζωης του νόμου
του θεου καΙ ή στάσις κατα της θείας άληθείας καΙ της Όρθο­
δόξου Έκκλησίας. Δύναται να λεχθΏ, στι ή μεν εκκλισις,' άλλα
καΙ εκλυσις, εκδηλουνται άναιδέστερον εΙς την Δύσιν, ή δε στά~
σις άνα'Πτύσσεται θρασύτερον εΙς την Άνατολήν. Είς την Δύσιν
Ίτας ηθικός φραγμός ηδη καταλύεται, τό οντως καλόν συκοφαν­
τεϊται ώς άσύμφορον καΙ άφύσικον καΙ το κακον άμνηστεύεται
ώς δηθεν φυσικον καΙ συμφέρον. ΕΙς την Άνατολήν, εντός των
κομμουνιστικων χωρων, ό ύλισμος διδάσκεται ΕΊτισήμως καΙ ό άντι~
θρησκευτικος διωγμος διεξάγεται 'Παρα των κρατων συστηματι­
κως. ·0 Οίκουμενισμος εύθυγραμμίζεται 'Προς τας τάσεις της
συγχρόνου άΊτοστασ ίας των άνθρώΊτων. Έκκλίνει των χριστιανι­
κων εντολων, τας όΊτοίας χαρακτηρίζει ώς αύστηρας καΙ 'Παρφ­
χημένας, τονίζει την κατα κόσμον φιλίαν καΙ εξανίσταται κατα
της άΊτοκεκαλυμμένης άληθείας, δια του τεχνάσματος της σιωΊτης
της 'ΠίσΤΕως. Οϋτως (;υθίζει τον άΊτοστάτην καΙ δυστυχη ανθρω­
Ίτον των ή μερων μας εΙς 'Περισσότερον Ίτνευματικον σκότος, καλύ­
Ίττων αύτόν, δια της έστώσης σιγη ς 696 του Ίτνευματικου θανάτου.
<Η ά1tάνθρωΊτOς 'Παναίρεσις του Οίκουμενισμου, ώς αλλος νεκρο­
θάΊττης ηδη θάΊτΤει Ίτνευματικως τον ανθρωΊτον, καλύΊττόυσα αύ­
τον δια της ΕΊτιταφίου πλακος της σιγης της 'Πίστεως, καΙ συντελει
να ΕξομοιωθΏ οδτος κατα πάντα 'Προς την σηψιν της χώρας των
Σοδόμων καΙ των Γομόρρων, «ης το τέλος είς κασσιν»697,

«Ν ή Ψ α τ ε, γ Ρ η γ ο Ρ ή σ α τ ε. Ό Μ. Βασίλειος λέγει,
δτι εΊτΙ της εΊτοχης του, ίνα 'Πλανήση ό διά(;ολος την οίκουμένην,

6!)·1.. q-r:xl. ΜΗ', 21. t;!)6. Μ. Β:Χ,Ηλ;:ου, P.G. 30, ϋΟι.

695. P.G. 30, lίJl. 6!)7. Ί~~ρ. c::', 8.
204 Η Α.ΙΡΕ.ΣΙ.Σ Tor οικοrΜΕΝΙ.ΣΜοr

ηρχισε, δια των αιρεσεων, τον πόλεμον κατα της Έκκλησίας εκ

της Άνατολης. Έπειδή, γράφει δ αγιος πατήρ, το Εόαγγέλιον της
Βασιλείας του θεου, άψου ηρχισεν άπο των ήμετέρων τόπων της
Άνατολης, έξηλθεν εις πάσαν την γην, δια τουτο δ κοινος εχθρος
των ψυχων ήμων δ διά~oλoς εχρησιμοποίησε την αυτην δδόν. τα
σπέρματα της άποστασίας, ητοι αί αίρετικαι κακοδοξίαι, άφου
ένεφανίσθησαν είς τους αυτους τόπους, φιλονεικεί να διαδσθουν
άπ' αυτων είς πάσαν την γην. «Έπειδη το Ευαγγέλιον της Βασι­
λείας, άπο των ή μετέρων τόπων άρξάμενον, είς πασαν εξηλθε την
οίκουμένην, δια τουτο δ κοινος των ψυχων ήμων εχθρος τα της
άποστασίας σπέρματα, άπό των αυτων τόπων την άρχην λα~όντα,
είς πασαν οικουμένην διαδοθηναι φιλονεικεί»69&. Σήμερον δύναται
να λεχθΏ. δτι, άφου δ κοινός έχθρος της σωτηρίας των ψυχων
ήμων διέδωσε τα σπέρματα της άποστασίας είς την οικουμένην
καΙ τα εκαλλιέργησενείς την Δύσιν, επιχειρεί τώρα να τα δια­
δώση ώς ώρίμους πλέον καρπους του κακαυ καΙ είς την Άνατο­
λήν, εκ της δποίας εξε~λήθη, δια του άντιαιρετικου άγωνος των
Άγίων. Δια της συγκρητιστικης παναιρέσεως του Οίκουμενισμου,
συναθροίζει τας αίρετικας και σκοτεινας δυνάμεις της οίκουμέ­
νης, συγκροτεί δι' αυτων εν ίσχυρον στρατόπεδον πολεμίων καί
έπέρχεται κατα της Όρθοδόξου Έκκλησίας της Άνατσλης, «ε­
χων θυμον μέγαν»699. Δια τουτο αί Όρθόδοξοι Χριστιανοί πρέπει
να προσέξω μεν ιδιαιτέρως την προτροπην του Άγίου Πνεύματος:
«vήψαΤE, Υρηγορήσατε' δ άντίδικος ύμων διά~oλoς ώς λέων ώρυό­
μενος περιπατεί ζητων τίνα καταπίη»700. Ό Οίκουμενισμος είναι
έχθρος του θεοΟ, έχθρος της Έκκλησίας, ήμων καί της οικουμέ­
νης, και οργανον είς χείρας του πονηροΟ.

G98. P.G. 32, 908 700. 1 JTsτ::;. e;', 8,

699. Ά..:. ιο', 12.
 ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η ΗΤΤΑ ΤΩΝ «ΑΓΙΩΝ»

J.. Η ΠΑΡΑΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΟΡθΟΔΟ:Ξ:ΩΝ

Ποία ύη:ηρξεν ή στάσις των 'Ορθοδόξων εναντι της η:αναιρέ­

σεως του OΙKOUΙμενισμoO, ή όη:οία OOτ€.ιλεί την 'Ορθοδοξίαν καί
την έν XPLoτt;> σωτηρίαν των; Ένταυθα ή εκη:ληξις άνακόη:τει τον
λόγον καί ή λύη:η έη:ι~ραδύνει την σκέψιν. τα γενόμενα είναι άξια
θρήνου lμαλλον η διηγήσεως. 'Απαιτείται ή μεγαληγορία ένος
Μωυσέως, ή δύναμις λόγου ένος Δα~ίδ, ή ψυχη ένός <Ι εριειμίου,
ή καρδία ένος 'Αη:οστόλου Παύλου καί ή γραφίς ένός Μ. Βασι­
λείου, δια να η:αρασταθΏ δεόντως το 'μέγεθος της Όυιμφορας.
Δύναται να λεχθΏ καί σήμερον ,δια η:ολλούς των 'Ορθοδόξων,
κληρι;κούς καί λα"ίκούς, ώς καί την φθoρΑV η:ολλων έΚ1κλησιαστι­
κων η:ραΥιμάτων το άκόλουθον: «καί εφαγεν ·1 αKω~ καί ένεη:λή­
σθη, καί άη:ελάκτισενό ήγαη:ηιμένος, έλιπάνθη, έπαχύνθη, έπλα­
τύνθη· καί έγκατέλιη:ε τον Θεον τον η:οιήσαντα αύτον καί άη:έστη
άη:ο θεοΟ 'σωτηρος αύτου»701. <Ωσαύτως: «πως επεσανδυνατοί
έν lμέσ<t> του η:ολέμου... άλ γω ,έπί σοί, άδελφέ 'μου
·1 ωνάθαν' ώ­
ραιώθης μοι ,σφόιδρα, έθαυιμαστώθη ή άΥάπησίς σου έμοΙ .. η:ως
εη:εσαν δυνατοί καί άη:ώλοντο σκεύη η:ολεμικά; »702. Έ η:ίσης: «ά­
φέσεις ιΥδάτων κατάξει ό όφθαλμός μου έπί το σύντρι:μμα της θυ­
γατρος του λαου 'μου 7Ο8 ... ΥίοΙ Σιών οί τίμιοι οί έη:ηριμένοι έν χρυ­
σί<t>, η:ως έλογίσθησαν εις άΥγεία όστράκινα, εργα χειρων κερα­
μέως ;»704, Όμοίως το του 'Αη:οστόλου του θεου: «λύπη μοί έστι
μεγάλη καί άδιάλειπτος όδύνη τη καρδίq: 'μου»705. την άγίαν ταύ­
την όδύνην των Άγίων, δια την άη:ώλειαν των ψυχων έκφράζων
ό Μ. Βασίλειος λέγει: «Γίνωσκε γαρ η:οθεινότατε ήιμίν καί τιιμιώ­
τατε οτι οση:ω οίδα τοσουτον πένθος αλλοτε τfl ψυχη μου παρα­
δεξάμενος, όσον νυν, οτε ηκουσα των έκκλησιαστικων θεOlμων την
σύγχ uσιν » 706. Καίείς αλλην έη:ιστολην γράφει ό αγιος πατήρ,
θρηνων την άη:ώλειαν των 'Ορθοδόξων, λόγψ της αίρέσεως: «Τίς

701. Δειιτ. λ6', 15. 70-1. θρijνοι Ίερεμ. δΙ, 2.

70"2. Β' B;xσ~λ. ;χ', 25 - 27. 705. Ρωμ. θ', 2.
703. ep'ijvo~ Ίερεμ. γ', 48. 706. Ρ.α. 32, 564.
206 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟ}' οικοnfΕΝΙΣΜοr

δώσει τft κεφαλΏ 'μου ύδωρ καΙ τοις όψθαλμοις .μου 1Πlγην δα­
κρύων; καΙ κλαύσωμαι τον λαον ήμέρας πολλάς, τον ταις πονη­
ραις ταύταις δ"δασκαλίαις προς την άπώλειαν συνωθούμενον» 707.
Λυ'ΠοΟνται οϊ 'Άγιοι της Έκκλησίας, ,δια την παρατροπην των
Όρθοδόξων άπο της όδοϋ της σωτηρίας. 'Αλλ' ας ίδω'μεν την πα­
ρατροπην ταύτην ένδυνατΏ ,συνταμί~.

α:) ΟΙ Λα:τινόφρονες

Πρώτοι Όρθόδοξοι, οί όποίο ι παρετράπησαν της Όρθοδο­

ξίας οίκουμενιστικως είναι οϊ Λατινόφρονες, η ένωτικοί. Οδτοι
άνεφΆVησαν άπο τοϋ Σ Χ ίσματος τοϋ 1054 καί, ώς κακος δαίιμων
τοϋ όρθοδόξου Βυζαντίου, 'έτrε'δίωKOν την ενωσιν της Όρθοδό­
ξου Έ'Κ'κλησίας lμετα τοϋ Παπισμου, κατα τρόπον οίκouιμενιστι­
κόν. Έπηρεαζόμενοι υπό της παπικης κακοδοξίας, υπεστήριζον στι
οϊ Λατίνοι, αν καΙ πρεσf!>εύουν αϊρετuκας πλάνας; δεν είναι αίρε­
τικοί, άλλα όμόδοξοι άδελφοΙ των Όρθοδόξων(40l). Παρηρμήνευον
καΙ διέστρεφον ,συστηματικως καΙ τεχνηέντως, υπερ των άπόψεών
των τους Πατέρας καΙ κατηγόρουν τον Μ. Φώτιον ώς αίτιον δη­
θεν του ΣχίΟ1ματος, λόγU? φιλαδοξίαςκαΙ φιλαρχίας! (402) Έ'Πρό­
τειναν, χάριν της ένώσεως την οίκouμενι:στικην λόσιν, το Σύμf!>ο­
λον της Πίστεως ·δημοσίως lμεν να άπαγγέλλ'εται ανευ της προσθή­
κης τοϋ Filίoque, εκαστος δε κατ' Ιδίαν να δύναται να πρεσf!>εόn
η το Filioque η το όρθόδοξον δόγιμα περΙέκπορεόσεως του Άγίου
Πνεύματος έκ μόνου του Πατρός (403) . Έτόνισαν την άναγκαιό­
τητα των φιλοσόφων 'δια την γνωσιν του θεου καΙ ,δεν άπέδ1Jδον
κυρίαρχον θέσιν είς τα δόγματα, παρέf!>λlεπον δε τας λ'επτας δο­
γματικας διαφοράς, αί όποίαι έχώριζον τας Έκκλησίας! (404) Οί
οtκοuμενιστικης κατευιθύνσεως Λατινόφρονες άνέπτυξαν έν Άνα­
τολΏ τον f!>υζαντινον ,σχολαστι.κισμόν, f!>άσει των Έλλήνων φιλοσό­
φων. 'Έχοντες οϋτω KOιVΗν φιλοσοφικην f!>άσιν μετα τοϋ δυτικοϋ
σχολαστι:κισμου, συνεφώνησαν lμετα των Λατίνων, έπΙ των κακο­
δοξιων της Σχολαστικης θεολογίας της παναιρέσεως του Παπι­
σμου (405).
Ή «ένωτικη» δραστηριότης των Λατινοφρόνων άνεlκόπη μετα
την αλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων, οί όποίο ι,
δια πολιτικους λόγους, ήκολο6θησαν άνθενωτικην πολιτικήν. ΤΟ
1482 ή Όρθόδοξος Έκκλησία κατειδίκασε συvoδικως την κακό­
δοξον ένωτικηνσύνοδον της Φλωρενrίας του 1439, ή ΔΤCoία έχρη­
σιμοποιειτο παρα των Παπικών προς προσηλυτισμον των ~Oρθo­

ΊCJ7. P.'G. 32, 909.

Ο οικοnΙΕΝΙ.ΣΜΟΣ 207

δόξων(406). ·0 1tα1tικος 1tροσηλυτισμος ησκείτο εν Άνατολη τφο

1tαντος ύ1tΟ των • Ι ησου"ίτων, «δια εκδόσεως σχετικων(;ιλίων,
ίδρύσεως σχολείων, 'μονων, νοσοκομείων καΙ 1tαροχης Ι;οηθείας
εΙς τους εxovτας άνάγκην» (407). ΤΟ 1583 ,ό 1tά1tας Ρώιμης «Γρη­
γόριος ό Ι Γ' εστειλεν εΙς τον 1tατριάρχην Κων) 1tόλεως ·1 ερεμίαν
τον Β' '" ά1tοστολήν,ε1tιaτολην καΙ δωρα, ίνα 'Π'είσn αύτον εΙς
την ενωσιν καΙ την ά1tοδοχην του γρηγοριανου Τιμερολογίου. Συνο­
δ~Kη ά1tόφασις, εκδοΗείσα 1tpO της αφίξεως της 1tα1tι:κης ά1ίοστο­
λης καΙ φέρουσα την ύ1tογραψην καΙ του •Αλεξανδρείας Σ ιλ(;έ­
στρου, ά1tέρριψε το νέον ή'μερολόγιον ... » (408). Το 1593, δια μεγά­
λης εν ΚωνσταντινΟυ1tόλει Συνόδου, ή Όρθοδοξία ά1tέρρΙψε τας
1tα1tικας καινοτομίας καΙ εκήρυξεν εμιμονην εΙς τα ά1tοφασισθέντα
1tapCx: των ·Αγίων ΟΙκουμενικων Συνόδων. Μετα έκατον ετη, κατό­
1tlV 1tαρα1tόνων των Όρθοδόξων, ή τουρκικη κυ(;έρνησις ά1Ιηγόρευ­
σε τον άναφερθέντα 1ta1tlKOV 1tροσηλυτισμον εν τη Άνατολη (409).
Τοιουτοτρό1tως, ή Όρθόδοξσς Έκκλησία ά1tηλλάγη των ένωnκων
Λατινοφρόνων καΙ τουάναιδους 1ta1tlKOG 1tροσηλυτισμου, καί, όδη­
γοuμένη 1tapcX των άγίων Πατέρων, ετήρησε την άρμόζουσαν στά­
σιν εναντι της 1tαναιρέσεως του Πα1tισμου.

β) Προτεσταντικαί παρεκκλίσεις

Καθ' ον χρόνον ά1tεκρούετο 1tapcX της Όρθοδόξου Έκκλη­

οίας ή μία κεφαλη του ΟΙΚΟU1μενιστικου δράκοντος, ό 1tα1tικος
ΟΙκοUlμενισμός, οUτος, δια της έτέρας αύτου κεφαλης, του 1tpOTE­
σταντικου ΟΙκουμενωμοϋ, εΙσήρχετο λεληθότως εΙς την Όρθοδο­
ξίαν καΙ διεΙ;ί(;ρωσκε το φρόνημα των Όρθοδόξων."Η Ρωσία,
μετα την 1tτωσιν της Κωνσταντινου1tόλεως, χάριν της 1tολιτιστι­
κης της άνα1tτύξεως, στρέφεται 1tρος την Δύσιν. ΤΟ 1589 ό μητρο­
1tολίτης Μόσχας ανακηρύσσεται 1tατριάρχης καΙ ή Έκκλησία Ρω­
σίας γίνεται άνεξάρτητσς εναντι του Πατριαρχείου Κ ωνσταντινου­
1tόλεως. Ή 1tολιτιστικηε1tικσινωνία καΙ συνεργασία της Ρωσίας
μετα της αίρετικης Δύσεως ε1t~δρ<?: (;λα1tTικως ε1tΙ της ρωσικης
Έκκλησίας. Ή 1tapCx: του Όρθοδόξου Βυζαντίου 1tαραληφθείσα
άληθης xριστιαν~Kη Παράδοσις, άρχίζει να ε1Ιηρεάζεται ύ1tΟ του
κακοδόξου 1ta1tlKOG καΙ 1tροτεσταντικου 1tνεόματος. "Η ε1tίδρασις
αϋτη γίνεται άντιλη1tTή, εκτος των αλλων, εΙς την ρωσικηνθεο­
λογίαν, ή ό1tοία άκολουθεί 1tλέoν την 1tροτεστανnκην θεολογίαν
της γείτονος Γερμανίας (410) , ώς καΙ εΙς την έκκλησιαστικηνεΙκο­
νογραφίαν καΙ ψαλlμ~δίαν. Λόγ~ δε του γοήτρου, το ό1tοίον εί­
χεν ή ορθόδοξος τότε Ρωσία εΙς τους ύ1tοδούλοuς ΌΡθοδόξouς
της Άνατολης, τcλείσται καινοταμίαι της ρωσικης "Εκκλησίας δια­
208 Η ΑΙΙ}ΕΣΙΣ ΊΌr OIKOIMENIΣ110r

δίδονται άνεπαισθήτως Kαθ~ Ο:πασαν την 'Ορθοδοξίαν.

«Τ4) 1629 έν Γενεύη της <Ελ(6ετίας έξεδόθη <Ομολογία, φέ­

ρουσα τό ονομα Κυρίλλου του Λοuκάρεως, μετα της δηλώσεως,
δτι συνετάχθη τfi συγκαταθέσεικαί των λοιπων πατριαρχων της
Άνατολης. <Η Όμολογία αϋτη είναι προτεσταντικη καΙ μάλιστα
καλ(6ινική. 'Απορρίπτει τό άλάτθητον των oίKouιμενΙKων συνόδων
της 'Ε κ'κλησίας, την μεσιτείαν των άγίων, την μετουσίωσιν έν τη
θείq: εύχαριστίq:, τα άναγινωσκόμενα (6ι(6λία της Παλαιας Δια­
θήκης, δέχεται την έκ .μόνης της πίστεως σωτηρίαν, δύο ;μόνον μυ­
στήρια ((6άπτισμα καίθείαν εύχαριστίαν), τόν άπόλυτον προο­
ρισμόν και την Έκκλησίαν άόρατον (τό σύνολον των σεσφσμέ­
νων) » (411). Έν άντιθέσει πρός τους λοιπους πατριάρχας της
~ Ανατολης, ή στάσις τοΠ πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλ­
λου του Λουκάρεως εναντι της κακοδόξου· ταύτης όιμολογίας δεν
ύπηρξε στάσις εύθαρσους όμολογίας της όρθοδόξου πίστεως,
άλλα μάλλον ύποστολης ταύτης. <ο πατριάρχης δεν άπεκήρυξε
γραπτως την <Ομολογίαν. Ή άνορθόξος αϋτη ·στάσις του Λου'κά­
ρεως όψείλ·εται είς τό δτι οδτος, δταν έπεσκέφθη πόλεις της Εύ­
ρώπης, έγνωρίσθη lμέ έπίσημα πρόσωπα και συν1Ξπάθησε τους
Προτεστάντας. </0 Λο6καρις άταμικως ήσπάζετο προτ·εσταντικας
uδέας», άλλα δεν ηθελε να έπι(6άλΏ ταύτας ώς πατριάρχης εις
την 'Ορθόδοξον 'Εκκλησίαν (412) . ΕΙς την περίπτωσιν ταύτην κυ­
ριαρχεί ή οίκουιμενιστικη άντίληψις, δτι δη'μοσίq: έπι(6άλλεται να
δμολογωμεν τα καθιερωμένα και κατ' Ιδίαν δυνάμεθα να πρε­
σf!ιεύωμεν τας προσωπικάς ήμων άντιλήψεις!

Υ) Ή ΙΤΥΥΛιχιχ"ιχή διιiβpωσις τω" Όρθοδόξω"

«Άπό της ιη' έκατονταετηρίδος αρχονται αί μετά της Άγ­

γλικανικης 'Εκκλησίας σχέσεις της 'Ορθοδόξου Έκκλησίας.) (413).
Τόν έπόμενον αιωνα, «<ο Καντερ(60υρίας Άρχιlbάλδος Κάμπελ
(1868), έζήτησε παρά του πατριάρχου Κων/πόλεως Γρηγορίου
του ΣΤ' 'ή άνατολικη Έκκλησία νάκηδεύη τους άΎγλικανούς, 0­
που δεν ύπάρχουσιν άγγλικαvoι ίερείς. <Η αίτησις εγινε δεκτη
και έξεδόθη σχετικη έγκύκλιος (1869)>>! (414). Διά της άθέσμου
ταύτης άποφάσεως, οί 'Ορθόδοξοι ηρχισαν ύποχωρουντες ενΑVΤΙ
των Άγγλικανων. Αί σχέσεις μεταξυ 'Ορθοδοξίας και Άγγλικα­
νισμου έπεξετάθησαν εΙς την άνταλλαγην έπιστολων. «την μετα­
ξυ της άγγλικανικης 'Εκκλησίας και του πατριαρχείου Κων/πόλεως
άνταλλαγην έπl:σrOλων ένίσχυσεν ό πατριάρχης Κωνσταντίνος ό
Ε', ό Βαλιάδης (1897 - 1901), διακριθεΙς κατα την παιδείαν, την
ο OIKOfMENJ ΣΜΟΣ 209

άρετήνκαί την άπαρά1μιλλον έξωτερικήν θμφάνισιν. 'Έκτοτε αί

Έκκλησίαι αδται άVΉγγελOν είς άλλήλας τα στroυδαία αύτων
γεγονότα» (415). Ή 'Ορθοδοξία συνηψε φιλ~Kας σχέσεις τrρoς τήν
τroλυαίρεσιν του Άγγλικανισμου, τrαρα τούς Ί ερούς Κανόνας καΙ
σuμφώνως τrρoς το OίKOUΙμενιστΙKOν τrvεoμα ύτro του ότroίoυ ένε­
φορουντο οί •Αγγλικανοί. Toιoυτστρότrως αί άγγλΙKΑVΙKαΙ κα­
κοδοξίαι ήδύναvτO να διοχετεύωνται άκωλύτως είς τήν 'Ορθόδο­
ξον Έκκλησίαν.

Ή άντι:εκκλησιαστική αϋτη ύτrOχωρηΤΙKότης των Όρθοδόξων

άτrεΘράσuνε τούς αΙρετικούς. «Ή άγγλικανική 'Εκκλησία, ένθαρ­
ρυνΘείσα έ,κ των σχέσεων τούτων, τrρoέτεινεν, αΙ δύο 'Εκκλησίαι
να δίδωσιν είς τους ότrαδoύς άλλήλων την 'θείαν εύχαριστίαν
(intercommunio, 1902). Ή τrρότασις είχε γίνει καΙ τrρoηγoυμένως,
μέσα της ιθ' έ κατονταετηρίδος, άλλ' είς άμφοτέρας τας τrερι­
στάσειςδέν εγινε δεκτή» (411). Έν τrροκεψένq> οί Όρθόδοξοι μέ­
νουν σταθ'εροΙ είς τα μεγάλα,ένc;, ύτroXωρoυνείς τα θεωροόμενα
μικρά, ώς έφρόνουν τrαλαιότερoν οί Λατινόφρονες. Ή οίκouμενι­
στ~Kης άντιλήψεως ύτroχώρησις αϋτη, όδηγεί είς ~αθμιαίαν ύτro~ά­
θμισιν της τrίστεως, Ενεκα της ότroίας άργότερον ή ύτroXώρησις
γίνεται :καΙ είς τα lμεγάλα, ώς μαρτυρεί καΙ το άκόλουθον γεγο­
νός. «Ό Έν Ί εροσολύιμοις άγγλΙKΑVOς έτrίσKστroς έζήτησε τrαρα
της Έ κκλησίας έ κείνης να άτroφανθη, αν δέχεται το ~άτrτισμα καΙ
τήν ίερωσύνην των άΥγλικανων ώς εγκυρα (1906 καί 1907)>> (416).
ΌέρωτηθεΙς ωφειλε ναάτrαντήση εύθύς άρνητικως, όμολογων
οϋτω τrΙστιν είς τήν Μίαν 'Ορθόδοξον Έκκλησίαν. Δυστυχως, δ­
μως, «ό τrατριάΡXης < Ι εροσολύμων Δαμιανος έδήλωσεν, δτι δεν
άναλαμ~άνει την εόθύνην να άτrαντήση lμόνος ανευ των άλλων
όρθοδόξων Έκκλησιων καΙ έτrΙ μεμονωμένων ζητημάτων»! ('416)
Ή, καθ' oίoνδήτroτε τρότroν, άτroφυγή άτroρρίψεως της τrλάνης καί
δμολογίας της τrίστεως, εύκαιρίας δοθείσης, άτroτελεί ~ε~αίως
άρνησιν της όρθοδόξου τrίστεως, ώς δεικνύει καΙ ή συνέχεια του
έν λόγq> ζητή,ματος.

Μετα σχετικας συζητήσεις, αί ότroϊαι δι'εξήχθησαν έν •Αμερι­

κπ καΙ έν Άγγλία, μάλισταείς τήν άγγλικανικήν σύvoδον του
Λάμτrεθ του 1920, lμεταξύ •Αγγλικανων καΙ τrρoσKληθέVΤων είς
ταύτην άντιτrρoσώτrων του τrατριαρχείoυ Kωνσταντινoυτrόλεως, ή
Έκκλησία Kωνσταντιvoυτrόλεως ... «άvεγνώρισε τας άΥγλικανικας
χειροτονίας» !! ΤΟ 1922 ό τrατριάρxης Kωνσταντινoυτrόλεως Με­
λέτιος Μεταξάκης ωρισεν έτrιτρCYΠήν, ίνα άτroψαvθΤ; έτrι. του ζη­
τήματος, ή ότroία καΙ έ'δέχθη το κυρος των άγγλικανικων χειρο­
τονιων. Βάσει της κακοδόξου ταύτης Υνωμοδοτήσεως, ή Κωνσταν­

14
210 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΊΌί OIKOrMENIlJ}ΙOf

τινούπολις άνεΥνώρισε τάς "χειροτονίας των Άγγλικανων το 1922.

Ταύτην ήκολούθησεν ή 'Εκκλησία cl εροσολόμων (1923), ή Έκ­
κλησία της Κύπρου (1923) καΙ της Άλεξανδρείας (1930), επι πα­
τριάρχου Μελετίου, πρώην Kωνστανrινoυπόλεως Μελετίου του Δ'.
ΔεδOlμένου ·δε στι αί λοιπαΙ Όρθόδοξοι Έκκλησίαι δεν ή'κολού­
θησαν είς την πτωσιν, δύναται νά λεχθΏ, στι οί Όρθόδοξοι έδι­
χάσθησαν, είς γvησίους70S ΌρΘοδόξους καΙ είς εκπεσόντας (ίδε
καΙ ανωτέρω σ. 34). «Ό αύτος πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης
έδειξε τάσειςάναγνωρίσεως καΙ της lμυστηριακης επικοινωνίας
μετά της άΥγλικανικης 'Εκκλησίας»! (416) Τοιουτοτρόπως αί άνα­
ψερθείσαι Όρθόδοξοι Έ κκλησίαι, πρωτοστατουντος του Μελετίου
Μεταξάκη, κατα βάσιν, ανεγνώρισαν τον •Αγγλικανισμόν. Έκή­
ρυξαν δηλαδη την αΥγλικανlJκην πίστιν ώς όρθήν, καθ' στι αϋτη
είναι ή αναγκαία προϋπόΘεσις αναγνωρίσεως των "χειροτονιων
των ΆγΥλικανων. Άλλ' ή αναγνώρισις αϋτη, αν καΙ εγινε, δεν
εγινεν ovτως παρό: της Όρθοδόξου Έ κκλησίας, άλλα μόνον παρα
των ενεργησάντων αντικανον[κως καΙ δια τουτο άμαρτωλως καΙ
άντιεκκλησιαστικως. Οί ,διά της ανόμου ταύτης άποφάσεως ανα­
γνωρίσαvτες την αίρεσιν του Άγγλικανl:Ο1μου, περιέπεσανείς αί­
ρεσιν, ή όποία, κατά τους Πατέρας, «το εοχατον πτωμά εστι ψυ­
χης» (tδε άνωτέρω .σ. 37). Έν προκειμένcp, οί ΌρθόδοξόΙ Χρι:στι­
ανοί, οί όποϊοι κατ' αρχάς ώνοιμάζοντο «αγιοι»709, ήττήθησαν πα­
ρα του θηρίου του Οίκουμενισμου 71Ο .

δ) -Η iv -Ε:Λ:Λά.δι εί:κοvομαχι:κ-η μεταρρόθμισις της ~Αvτιβασι:Λε[ας

Ε ί 'κ ο ν ο ιμ α Χ ι κ η 'μ ε τ α Ρ Ρ ύ θ μ ι σ ι ς. Κατα την

Έλληνικην Έπανάστασιν του 1821 καΙ μετα την ίδρυσιν του ~Eλ­
ληνικου Βασιλείου, συνέβησαν δραματικά εκκλησιαστικά γεγονό­
τα εν <Ελλάδι. Μετα τον άπαγχονισμον του Πατριάρχου Κωνσταν­
τινουπόλεως Γρηγορίου του Ε f, διεκόπησαν αί σχέσεις μεταξυ
των εν "Ελλάδι επισκοπων καΙ του Οίκουιμενικου Πατριαρχείου.
Ό Κυβερνήτης της απελευθερωθείσης Έλλάδος . Ι ωάνvης Καπο­
δίστριας προώθησε το ζήτημα της επανασυνδέσεως των έλληνι­
κων επισκοπων μετα του Οίκουιμενικου Πατριαρχείου καΙ θά το
ετακτοποίει, εαν ,δεν εδολοψονείτο (417). Μετα τον θάνατον του
Καποδιστρίου, το εκκλησι:αστι,κον τουτο ζήτημα ε'Π'εδεινώθη καΙ
ανΤΕμετωπίσθη κατά παρέκκλισιν απο της ορθοδόξου όδου. ΤΟ
--------~-~~~,­ ---~---~._---­ -"'~--­

708. Φιλ. ~', 2,1 Τιμ. σ.', 1, Τίτ. σ.', 709. Πρ. θ', 41.
4 κα,Ι Μ. 'Αθχ'l:χσ!ο'), ΒF:ΗΕΣ, 35, 710. Ά1:. ιγ', ί.
312*.
 211

1833 «Ιδρύθη καΙ ωργανώθη ή λυτοκέφαλος (Έλληνικη) Έ:κκλη­

σία, ανευ συγκαταθέσεως τοϋ ΟΙκουμενικοϋ Πατριαρχείου, εΙς δ
τέως ύπήγετο» (418). <Η τοιαύτη ίδρυσις της Έκκλησίας της <Ελ­
λάδος ώς αυτοκεφάλου ητο σχισματικηκαΙ συνέ~αινε δια πρώ­
την φOΡΑV έν τη Όρθοιδόξφ Έκκλησίcc:. Άπετέλει KαινOΤOμίΑV καΙ
διέσπα την ένότητα της Όρθοδοξίας έν τη κανονι,κη πράξει, κατα
προτεσταντικόν καΙ εtκονοιμαχικόν τρό1tον.
Έργάται της καινοτομίας ταύτης ύπηρξαν δ κληρικός θεό­
κλητος Φαρμακίδης καί δ Προτεστάντης Γεώργιος Μάουερ. <Υπε­
στηρίζετο δε 'Παρα τοϋ Άδαμαντίου Κοραη (419) καΙ είχε την «ά­
πόλυτον έπιδοκιμασίαν της Άγγλίας» (420). Ό Φαρμακίδης εΙρ­
γάσθηέν προκειιμένφ ώς τό κυριώτ-ερον μέλος της συσταθείσης
Έπιτροπης προς έξέτασιν των έικκλησιαστικων πραγμάτων καΙ δ
Μάουερ ώς μέλος της έπί 'ΌΘωνος Άντι~ασLλ'είας. Ό Φαρμακί­
δης ητο φορευς κακοδόξων ιδυτι:κων άVΤιλήψεων. Έσπούδασεν έν
Γοτίγγη της Γερμανίας 'Προτεσταντικην Θεολογίαν καΙ «ητο αγΑV
φιλελεύθερος», κατ' άντtθεσιν 'Προς τόν σύγχρονόν του Κωνσταν­
τίνον ΟΙκονόμον τόν έξ ΟΙκονόμων, δ δποίος ητο φορευς τοο όρ­
θοδόξου φρονήματος καΙ κάτοχος της σοφίας των άγίων Πατέρων
τηςΈκκλησίας. Ό Φαριμακίδης έν συνεργασί~ μετα τού Προτε­
στάντου Μάουερ, εγινεν «Ιδρυτης της άνεξαρτησίας καΙ δΙΟΡΥα­
νωτη;ς της '"Εκκλησίας της Έλλάδος»! (421). Τοιουτοτρόπως ή έν
<Ελλάδι >Ε κ'κλησία περιηλθεν εΙς χεϊρας κακοδόξων, παρα των
δποίων ώδηγήΘη εΙς άλλοτρίας δδούς.

Ό Μάουερ, συμφώνως πρός τα 'Προτεσταντικα 'Πρότυπα της

Δύσεως, «ηθελε να καταστήση την Έ κ κλησίαν της <Ελλάδος ύπο­
τελη εΙς τόν l!Iασιλέα 'ΌΘωνα, καίτοι καθολικόν τό δόγμα» (422).
Δηλαδη δ ~ασιλευς να έ1tέχη θέσιν έξωτερικης κεφαλης της Έκ­
κλησίας, πρός. την α1tοψιν δε ταύτην συνεφώνει καΙ δ Φαρμακί­
δης. 'Όντως, ή Έκκλησία της <Ελλάδος διωργανώΘη «κατα τρό­
'Πον τοιοϋτον, ωστε ή Έκκλησία να έξαρταται άπολύτως έκ της
πολιτείας» (4Z:i). Ό καισαρΟ'παπισμός τηςΆντι~ασιλείας κατέ­
~αλε την Έ κκλησίαν καί την ύπέταξεν εΙς την όθωνικην Πολιτείαν.
"Ό,τι δεν κατώρθωσεν ή ΕΙκονομαχία τοϋ Βυζαντίου, τό έ1tέτυχεν
ή προτεσταντικη καΙ είκοναμαχtκη Άντιl!lασιλεία. Ή στάσις της
Άντι~ασιλείας εναντι της Έκκλησίας ύ'Πηρξεν εΙκονοιμαχική. ΚαΙ
ναΙ lμεν τό 1850 ή Iέν Έλλάδι 'Εκκλησία έ1tανασυνεδέθη μετα τοϋ
ΟΙκοuμενιικοϋ Πατριαρχείου καΙ άνεγνωρίσθη παρ' αυτοϋ ώς αυ­
τοκέφαλος (424), άλλ' δμως ή προτεσταντικοϋ καΙ είκονομαχικοϋ
χαρακτηρος παρέμ~ασις της Πολιτείας εΙς την Έκκλησίαν διετη­
ρήθη ;μέχρι σήιμερον, ώς κακη κληρονομία.
212 Η ΑΙΡΕ.ΣΙΣ TOr ΟΙRοrΜΕΝΙ;Σ}lοr

Δ ι ά λ υ σ ι ς ί ε Ρ ω ν μ ο ν ω ν. Ή εΙκονΟ1μαχική στά­
σις της ΆντιC?ασιλείας τφος τήν Όρθοδοξίαν έξεδηλώθη καΙ είς
την 'Περί'ΠΤωσιν των έν Έλλάδι 'μοναστηρίων. «Κατα το 1833 'εύ­
ρέθησαν έν oλ~ 563 μοναστήρια καΙ μετόχια έν Έλλάδι ... Έ'Πε­
~άλλετo νό:: ληφθη 'Πρόνοιά τις' άλλ' ή 6:vτιC?ασιλεία άψαιρέσασα
τό:: μοναστήρια ά'Πο της δ~Kαιoδoσίας της Έ κκλησίας καΙ ύ'Παγα­
γοϋσα αυτό:: ύ'Πο το κράτος, ά'Πεψάσισε να διαλύση 'Πάντα τό:: Ε­
χοντα όλιγωτέρους των 3 μοναχους καΙ να έκ'Ποιήση την 'Περιου­
σίαν αυτών διό:: διαφόρους σKoτroός, και δή καΙ δι' άρχαιολογικας
άνασκαψάς ( !). Διό:: διατάγματος της 25ης Σε'ΠΤε'μC?ρίοu 1833 διε­
λόθησαν 412 άνδΡct>α lμοναστήρια, ή δε μεγάλη τι:εριουσία αυτών
έδημεόθη, τελείως έξαψανισθείσα' ώσαύτως διό:: διατάγματος της
25ης ΦεC?ροuαρίοu 1834διελύθησαν 'Πάντα τό:: γυναικείαμοναστή­
ρια, έκτος 3 μόνον»! (425) ·ΙεραΙ μοναί, τό::ς δτroίας έσεC?άσθησαν
έ'Πί τέσσαρας 'Περίτroυ αίώνας οί 'Πλέον C?άρC?αροι κατακτηταΙ της
<Ελλάδος καΙ έξέθρεψαν τό::ς ΨUXό::ς τών Όρθοδόξων Χριστιανών
<Ελλήνων κατό:: τους χρόνους της 'Πλέον σκοτεινης δουλείας τω,ν,
διελύθησαν 'Παρό:: των έκ του έσπερίου σκότους τrρoελθόντων ψιλο­
'Προόδων δη'θεν νεωτέρων εΙκονομάχων! 'Αναγιγνώσκων τις τό:: ανω­
τέρω, Εχει την συναίσθησιν, οτι ταυτα συνέC?ησαν, οχι τους νεωτά­
τους τούτους χρόνους, άλλα την τrαλαιαν έκείνην έ'Ποχήν της ΕΙ­
κονομαχίας του Βυζαντίου (ίιδε άνωτέρω σ. 60 - 70). <Η άντιεκ­
κλησιαστική αίρεσις της ΕΙκονομαχίας, έικδιωχθείσα έκ της Άνα­
τολης καΙ καταψυγουσα είς τήν Δύσιν, έ'Πανηλθεν είς τήν ~Aνατo­
λήν.

Ό είκονομαχικος χαρακτήρ της ΆντιC?ασιλείας γίνεται κατα­

ψανής εΙς τον τρό'Πον διαλύσεως των ίερών μονών παρ' αυτης. «·0
έντεταλlμένος το κλείσl!μον τών ναων και τήν διάλυσιν των μονών
νομάρχης η Επαρχος, είσέC?αλλ'εν είς τον ναον καΙ κατ' ευθείαν
είς το θυσιαστήριον. Έκεί αυτός καΙ ή συνοδεία του, ηρχιζαν να
λεηλατουν τήν άγίαν Τρά'Πεζαν καΙ την Πρόθεσιν. ΚαΙ άψήρτrα­
ζαν χωρίς κανεν αίσθημα αίδους τα Ιερό:: σκεύη, άκόμη καί τα
ίερό:: Δισκο'Πότηρα καΙ Άρτοφόρια καΙ κει:μήλια, Ε'Παιρναν τας εΙ­
κόνας, τα καν,δήλια καΙ τα έτι:ετουσαν ολα εΙς το δάτι:εδον, είς ενα
σωρόν, δια νό:: τό:: καταγράψουν,με τον αυτον τρό'Πονμε τον δτroίoν
μαζεύουν τό:: 'Πλέον άχρηστα ΆVnKεί:μενα. Ά'Πίστευτα ψαίνονται
αυτά, καΙ δμως άναψέρομεν μόνον τα γενικως τότε συμC?αίνοντα.
Διότι ύτrηρξαν είδικαΙ 'Περ ιτrτώσε ις, ο'Που ήC?αρC?αρότης ητοάκό­
μη 'ψρικωδε'στέρα» (426). ΕΙς εν lμοναστηριον, «έκεί 'Που έιμάζευαν
τό::ςεlκόνας 'δια νό:: τό::ς σωρεύσουν δια το δηlμoτrρατήριoν, έτrειδή
μία εΙκών είχε τroλύτιιμα κοσμήματα, δ Ε'Παρχος, 'εΙς τα .μάτια του
Ο οικοnΙΕΝΙΣ110Σ 213

δποίου έγυάλισαν αύτά, έττηρε τήν ίεράν είκόνα, τήν ερριξε χά!μω
καί, πατωντάς την 'μέ το πόδι, έπηρε lμέτανάλιαν τά κοσμήματα,
τα έ,μάζεψεν ~ίς ενα σακουλάκι καΙ .. έλησμόνησε νά τά ό:ναφέρπ
είς το τrρωτόKoλλOν της λεηλασίας του καί νά τά τrαραδώσπ είς
το κράτος» (426). Ή διάλuσις των ίερων 'μονων τrαρά των νέων τού­
των (6αρ(6άρων διωκτων της Έκκλησίας καΙ όπαδων των δη-θεν
νέων, φιλoτrρoόδων(!) καί «άνθρωτrιστΙKων» ( !) ίδεων(426) , εγέ­
νετο «μετά πoλληςέπ~δείξεως»,μετά τrεριφρoVΉσεως τrρoς τήν
θρησκείαν (427), μετά 'θρασυτάτης (6ε(6ηλώσεως των ίερων του όρ­
θοδόξου χριστιανικου έλληνικοϋ 'Έθνους, καΙ γενικως, μετά νεω­
τέρας δαιιμον()κης είκονομαχικης άσε(6είας.

n ν ε υ lμ α Ε ίκ ο ν ο 'μ α Χ ία ς. ΤΟ εν λόγCi>είκονομαχι­
κον πνευμα 'διαφαίνεται καΙείς ετερον 'σηιμεΙον. Ή «τελείως εξα­
φανισθεισα» τrεριoυσία των λεηλατηθεισων Ιερων μονων εμελλε
να χρησιμοποιηθΏ τrαρά των νεωτέρων καινοτόμων καΙ «προς μόρ­
φωσιν έπιστημονικήν του κλήρου»! (428). Ό συνδυασμός διαφέρον­
τος προς μόρφωσιν του κλήρου καΙ διαλύσεως των ίερων lμονων
μαρτυρεϊ, δτι οί καινοτόμοι ένόουν τήν μόρφωσιν ταύτην κακο­
δόξως. Τήν έξελάμ(6ανον, δηλαδή, οχι ώς «·μόρφωσιν εύσε'(;·είας»71ι,
στrως ζηίlει δ θεός, άλλα ώς συστη,ματικήν τroλυγνωσίαν έτrΙ θρη­
σκευτικων καΙ αλλων τrρα)Λμάτων, κατά τά λογικΟ'κρατιικά τcρo­
τεσταντικά τcρότυτcα t Διά τουτο ;διελύοντο, καΙ δή κατά τόσον ά­
σε(6η τρόπον, αί ΙεραΙ μοναί, τά αγια ταυτα έργαστήρια της όρ­
θοδόξου χριστιανικης εύοει(6είας καΙ κατά θεον μορφώσεως, χά­
ριν άλλοτρίας «:μορφώσεως» του κλήρου, ητοι μορφώσεως κατά
το τrνεσμα «του κόσμου τούτου». Σχετική τcρOς τουτο είναι ή κα­
τάργησις των ίερων .μονων καΙ ναων, χάριν των άρχαιολογικων
άνασκαφων! Τά έτrί γης ίερά χριστιανι'κά 'μνημειαδέν συνεκίνουν
τους «'σοφους» του έ·στcερίoυ σκότους, δσον τά ύΤCO τήν γην είδω­
λολατρικά τοιαυτα! Κατ' αύτούς, ή γνωσις των εργων της είδω­
λολατρίας είναι άνωτέρα της γνώσεως των εργων της ~EKKλησίας
καΙ ή δευτέρα δέον νά θυσιάζεται ύτcέρ της τrρώτης. Ή ιμόρφωσις
της εύσε(6είας τcρέτcει δηθεν νά τcαραχωρήoπ τήν 'θέσιν της είς τήν
κοσμικήν μόρφωσιν. ~o είδωλολατρικός χαρακτήρ της εί:κονομα­
χικης μορφώσεως (ιδέ άνωτέρω σ. 65) ,διαφαίνεται καΙ εν τrρo~
κειμένCi>. ~H εί!κονομαχική μεταρρύθμισις της Άντι(6ασιλείας κατέ­
λυε χριστιανικά μνηιμεια καΙ Ιερά, ίνα άναστησπείδωλολατρικΟι:
μνημεία.
·'Oτcως ή άντΙΕ!κκλησιαστική αίρεσις της Είκονομαχίας τrρoσέ­

711. 2 Τφ. Υ', 5.

214 Η ΑΙΡΕΣΙΣ 'ΓΟΙ' ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

(!)αλλ:ε την Έκκλησίαν εΙς το όρατον στοιχειον Ταότης καί εΙς τας
αΙσθητας καΙ ύλικας έκδηλώσεις της όρθοιδόξου εύσε(!)είας (Ιδε
ανωτέρω σ. 63), οϋτω καΙ ή ,έν λόγ~ 'μεταρρόθμισις της Άντι~α­
σιλείας. ΚαΙ αϋτη προσέ(!)αλε την έκκλησιαστικην διοίκησιν καΙ
ένότητα, στασιάσασα κατα τοΌ Οίκουμενικου θρόνου της Κωνσταν­
τινουπόλεως. <Υπέταξε την Έκκλησίαν εΙς την Πολιτείαν καΙ έπε­
δίωξε να θέση ώς κεψαλην Ταύτης τον έπίγειον (!)ασιλέα και δη
έτερόδοξον. ΈπετέΘη κατα του .μοναχισμου έν <Ελλάδι καΙ έφώρ­
μησεν έναντίον των ίερωνμονων, τας πλείσι:ας των όποίων κατήρ­
γησεν. ΕΙσέ(!)αλεν εΙς τα αδυτα των Ιερων ναων,είς τα <Άγια των
Άγίων, καΙ τα έ'(!)ε~ήλωσεν. <Ώρμησεν ασε(!)ως κατα των άγίων
τραπεζων καΙ τας έλεηλάτησεν. <Ήρπασε τα αγια ποτήρια καΙ
άρτοφόρια καΙ τα λoιτrα ίερα σκ:εύη καΙ τα έξετroίησεν ώς κοινα
άντικείμενα .• Αφήρεσε τάς σε'Π.'τάς καΙ άγίαςεΙκόνας καί τας έπο­
δoτrάτησε. Περιεφρόνησε την τrίστιν των ΌρΘοδόξων, τrρoσέ(!)αλε
την τrατρoπαράδoτoν αυτων ευλά(!)ειαν καΙ έξουδένωσε τά προ­
γονικά ίερά των. Έκώψευσεν είς τάς φωνάς των άγίων Πατέρων
της Έ'κκλησίας και ηκουσε τας κακονόους lεΙσηγήσεις της τrε­
'Πλανημένης Έσπερίας. •Aτrέρριψε τον πατρ~oν κληρον των Όρθο­
δόξων ίερέων. την όρθόδοξον ίερατικην ευλά~ειαν. ώς αχρηστον,
καΙ ωΘησεν αύτους τrρoς την ετrαρσιν της άνθρωπίνης γνώσεως.
ΈKτύτrησε την μόρφωσιν της ευσε&είας καΙ τrρoέ~αλε την ,μόρφω­
σιν της άσεtl>είας. Έπολέμησε την όρθόδοξον εύσέ<;ειαν καΙ ύτrε­
στήριξε την ασέ~ειαν. ώς 'δηΘεν τrρόo/δoν και έλευθερίαν !

Σ ύ γ Χ υ σ ι ς κ α Ι ο Ι κ ο υ μ ε ν ι σ τ ι κ η σ υ ν ύ τr α ρ­
ξ ι ς. ΚαΙ έν~ τοιαυτα διεπράττοντο κατα της όρθοδόξου ευσε­
~είας, εΙς τrλείστoυς όρθοδόξους κληρικους καΙ λα'ίκους έτrεKρά­
τει δεινη αγνοια καΙ σύγχυσις, έπΙ των σχέσεων Όρθοδοξίας καΙ
έτεροδόξων. «ΤοσοΌτον άνύτroτrτoι ησαν αί ένέΡΥειαι» των δρών­
των έν <Ελλάδι αίρετικων, «άλλα καί τοιαύτη έπεκράτει ίσως α­
γνοια των μεταξυ της ΌρΘοδόξου 'Εκκλησίας καΙ του τrρoτε­
σταντισμου διαφορων, ωστε είς των ξένων ίεραποστόλων, ό έλλη­
νομαθης .Ι Αρτλεϋ. ίδρόσας σχοληνέν Αίγίνη, έκήρυττεν ατro του
crμ(!)ωνος τοΌ όρθοδόξου ναοΌ της νήσου, εχων μεταξυ των άκρο­
ατων του τον έπίσΚΟ1tον τότε Ταλαντίου Νεόψυτον Μεταξαν. ου­
τος δε, καΙ ώς έπίσκοπος ,Αττικης, είχε στενας σχέσεις ιμετά των
ξένων ίερατroστόλων, σuμπαρ ιστάμενος έν κηδείαις προτεσταντων
έν όρθοδόξοις ναΟ1ς τελουμέναις. Κατα την ύποδοχην του ·Όθω­
νος,. το πρωτον έλθόντος εΙς . Αθήνας, ό Νεόφυτος, ένδεδυμένος τά
αρχ ιερατικα αμφια, είχε καΙ τrρoτεστάντας πάσι:ορας έν τfi συνο­
δείς:χ αυτου» ! (429) Προτεσταντικη ακολουθία, Όρθόδοξος ίεράρχης
Ο ΟΙΚΟΓΜΕΝΙΣΜΟΣ 215

καΙ Πατnκος (;ασιλευς άττετέλουν σύνθεσιν, ύττενθυμίζουσαν τήν

εξωτερικήν οίκουμενιστικήν ένότητα! ΑΙ οίκουμενιστικαΙ άντιλή­
ψεις διε(;ί(;ρωσκον ηδη είς (;ά:θος την εν Έλλάδι 'Εκκλησίαν. Άλ­
λα καΙ ή 'Εκκλησιαστική 'μεταρρ6θ.μισις της Άντι(;ασιλείας ητο
κατα (;άσιν οίκουμενιστική. Κατα τήν άττοψιν ταύτης, ή εΥ Έλ­
λάδι 'Εκκλησία εΤΤΡΕ'ττε να εξομοιωΘΏ ττρος τήν αίρετικήν Εόρώ­
ττην. Ό Διομήδης Κυριακός, τασσόμενος ύττερ της τταρεμ(;άσεως
του -κράτους είς τήν 'Εκκλησίαν, άντιτάσσει εις τήν άντίθιετον 6ρ­
θόδσξον Θέσιν το έξης δηθεν 'Εττιχείρη-μα: «'Εν τοια6τησχέσει
ττρος τήν 'Εκκλησίαν οόδεν χριστιανι:κον κράτος εν ΕUρώττη τε­
λει» ! ! (430) Κατα τούς νέους τούτους καινοτόμους, ή Έλλας ωψειλε
δηΗεν να εξομοιωΘΏ κατα ττάντα ττρος τήν εν ττλάνη τελουσαν Ευ­
ρώττην!

cH σύγχυσις Όρθοδόξων καΙ Εκκλησιαστικων ττραγμάτων ττα­

ρατηρειται καΙ άλλαχου. Εις τήν ττατροτταράδοτον ψαλμCf>δίαν
καΙ εικονογραφίαν ηρχισαν να ύττεισέρχωνται αί καινοτομίαι της
αίρετικης Δύσεως (ιδε άνωτέρω σ. 79, 85). Ή ήδονική εUρωττα"ίκη
μουσική καΙ ή αισθησιακή ευρω1tα"ίκή ζωγραφική ενιαχου νο­
θεύουν η καΙ εκτοτι:ίζouν τήν όρθόδοξον ψαλμφδίαν καΙ εικονο­
γραφίαν. Άρχίζει ηδη να γίνεται συρμος ή καινοτομία, να άντι­
κατασταθΏ ή ψαλιμφδίαδια της lμουσικης, ηγουν να σιγήση ό ψαλ­
μφδος της 'Εκκλησίας, δια να λαλήσουν αΙμοΟσαι της είδωλο­
λατρίας. Ώσαύτως, να άντικατασταθΏ ή όρθόδοξος εικονογρα­
φία,δια της ζωγραφικης. Να ύττοχωρήση ή ττατροτταράδοτος ει­
κονογραφία, ή τταριστωσα εόλα(;ως τούς Άγίους ώςείκόνας ει­
κόνων της άληθινης Εικόνος του Θεου, του γιου καί Λόγου του
Θεου ([δε άνωτέρω σ. 42), καί να είσχωρήση ή ζωγραφική, ή ττα­
ριστωσα τήν ζωσαν φύσιν καΙ δη τον άνθρωττον κατα σάρκα. Να
άφανισθΏ το Ιερόν καΙ αγιον της 'Εκκλησίας, ίνα εττικρατήση το
ώραιον της κοσμικης καΙ είδωλολατρικης άντιλήψεως.

Δια της ώς άνω νοθεύσεως εκαλλιεργείτο άνετταισθήτως εις

τούς Όρθοδόξους ή ττεττλΑVΗlμένη καΙ οίκουμενιστική συνείδησις,
κατα την όττοίαν δύνανται να συννττάρχουν ή όρθόδοξος έ:κκλη­
σιαστική ε,κφρασις καΙ μορφή ιμετα της αίρετικης τοιαύτης. Χαρα­
κτηριστικον εν ττροκεψένφ τταράδειγμα άττοτελει ό Μητροττολι­
τικος Ναός των ΆΘηνων. Ό Ναός οδτος άττεφασίσθη το 1838 να
άνεγερθΏ ώς ό ταχθείς τταρα του 'Έθνους Ναός του Σωτηρος, άλ­
λά, ενφ εγίνετο, δεν εγινε, διότι εν τέλει ώκοδOlμήθη ττρος τιμήν
του ΕύαΥγελισμού της Θεοτόκου. ΤΟ άρχικον σχέδιον τού Ναού
εξεττόνησεν ό Δανός Θεόφιλος Χάνσεν «.με άνόJμΙKτα στοιχεία ρω­
μανικοϋ, γοτθικου καΙ ~υζαvτινoυ ρυθμου, ώς καΙ ρυθμού άνα­
216 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

Υεννήσεως»! Τό σχέδιον τοϋτο άνεθεωρήθη καΙ κατα την έκτέ­

λεσίν του ιμετετράπη εΙς έλ:ληνOC!ιυζαντινόν ρυθμόν, δια τοϋ τcρo­
κριθέντος νέου σχεδίου έτέρου ,αρχιτέκτονος, τοϋ Δημητρίου Ζέ­
ζου. Έν τέλει ή άνέΥερσις έ'Περατώθη καΙ τόν Μά"ίον τοϋ 1862
έΥένοντο τα έΥκαίνια(431). ΛόYζfJ της αναφερθείσης 'Iτεριτc€τείας,
ή Μητρό'Πολις 'Αθηνων δεν δύναται να ύ'Παχθηείς τινα των 'Ιτα­
τρο'Παροδότων ρυθμων της όρθοδόξου ναοδομίας.

'Ε 'Π Ι C!ι ο λ η τ η ς 'μ ε τ α Ρ Ρ υ 'θ μ ί σ ε ω ς δ ι α τ η ς

έ ζ ο υ 'σ ί α ςκ α Ι τ ο ϋ έ θ ισ μ ο ϋ. Παρα την αΥνοιαν
καί την σύΥχυσιν 'Πλείστων Όρθοδόξων, ή μεταρρύθμισις της Άν­
τιC!ιασιλείας 'Προεκάλεσε την δυσφορίαν τοϋ λαοϋ. Έξεδηλώθη
σφοδρα αντίδρασις, 'Ιτρωτοσταντοϋντος τοϋ ύTCερμάχου της 'Πα­
τρώας όρθοδόξου ,ευσεC!ιείας ΟΙκονόμου τοϋ έξ ΟΙκονόμων (432) ,
δια τοϋ ό'Ποίου ,διελαλείτο ή 'Ιτατιερικη διδασκαλία έ'ΠΙ των έκκλη­
σιαστικων θεμάτων. Ένιαχοϋ δε έξεδηλώθησαν καΙ έξεΥέρσεις
καΙ ταραχαί, άλλα κατεστάλησαν, δι' ιέκκλησιαστικων, άστυναμι­
κων καΙ στρατιωτικων μέτρων. "Η όρθόδοξος άλήΗεια, 'Ιταρα την
εντονον 'Ιταρουσίαν της, δεν έλαμ:C!ιάνετo tJTC' οψιν tJTCQ των μεταρ­
ρυθμιστων, οί ό'Ποίοι ένδιεφέροντο μόνον δια την έ'ΠιC!ιoλην της
μεταρρυθμίσεώς των. Αί διαμαρτυρίαι της όρθοιδόξου άληθείας
καΙ ή αΥανάκτησις των Όρθοδόξων, η αιτερρίmοντο, η κατεστέλ­
λοντο δια τηςC!ιίας, η 'Περιεφρονοϋντο, ώστε με την 'Πάροδο ν τοο
χρόνου να ,ατονίσουν καΙ άφανισθοϋν. "Ο τασσόμενος ύ'Περ της
μεταρρυθμίσεως δυηκόφρων Κυριακος Υράφει σχετικως, στι ή
μεταρρόθμισις της >Aντι~ασιλείας, «ηΥειρε 'Πολλαχοϋ ταραχάς,
tδίως δε έν Μάνη καΙ > Ακαρνανίct ... Παλλαχοϋ δε είχε φανατισθη
ό οχλος κατα των καθεστώτων, νομίζων στι έκινδύνευεν έν "Ελ­
λάδι ή όρθοδοξία. Δια τοϋτο καΙ έταιρεία τις μυστικη συνέστη,
ο'Πως έρyασθfι,έαν ητο άνάΥκη, κατα των καθεστώτων... πασα
όμως ή έξέγερσις αϋτη κατα των έκκλησιαστικων καθεστώτων
είςουδεν ά'Ποτέλεσμα κατέληξεν. ΌλίΥον κατ' όλίΥον συνείΗισαν
'Πάντες εΙς την νέαν τάξιν» (433). Είς ταϋτα έντύ'Πωσιν κάμνει ό το­
νισμός των καθεστώτων, ηΥουν των 'Πολιτικων καί έκκλησιαστι­
κων διοικητι:κων έξουσιων, ώς φορέων καΙ όΡΥάνων της νέας τά­
ξεως της μεταρρυθμίσεως, καΙ ή έ'Πανά'Παυσις εΙς τον έθισμόν. Έν
'Προκ:εuμένζfJ, ήκολουθήιθη ή τακτικη της έτcιC!ιoλης των ά:vτΙ8KKλη­
σιαστικων σχεδίων δια της έξουσίας καΙ τοϋ έθισμοϋ, την ό'Ποίαν
άσTCάζεται καΙ ό ΟΙκουμενισμός (ίδε ανωτέρω σ. 192).
Ο OIKonη~NIΣMO.Σ 217

ε) ΤΩ XpιστιcινιxΩ σωμcιτείcι xcι! όpycινώσεις

•Α ν α π ό φε υ κ τ ο ι δ υ σ ά Ρ ε σ τ ο ι σ υ ν έ π ε ι α ι.
Μετα την ύποταγην της έν Έλλάδι Έκκλησίας εΙς την Πολιτείαν
καΙ την εΙκονσιμαχικην συμτrεριφσραν της Πολιτείας προς την Έκ­
κλησίαν. έδημιουργήθη Ιδιότυπος θρησKευΤUKη καΙ ήθικη κατά­
στασις έν "Ελλάδι. "Η Πολιτεία έφαίνετο ώς δ ρυθμιστης των πρα­
γμάτων της Έ κκλησίας, δ δε κληρος ώς ύποτελης εΙς την Πολι­
τείαν μέχρι σημείου, ωστε έκκλησιαστικαΙ θέσεις να καταλαμ­
~άνωvrαι, ,δια δωροδοκίας πολιτικων προσώπων (4,14) . Ή εύσέ~εια
της όρθοδόξου Παραδόσεως ηρxισε~αθμιαίως να άτονη 11 να έγ­
καταλείπεται, 'μετ' αύτης δε να ύποχωρουν καΙ χριστιανικα έλλη­
νικα εθιμα. Το όρθόδοξον χριστιανικον Βυζάντιον Επαυε να άπο­
τελΏ πρότυπον δια τηνάνασυγκρότησιν της νεωτέρας "Ελλαδος,
καί, άντ' αύτου, είσήρχετο ή Δύσις εΙς την Πολιτείαν, την Έκκλη­
σίαν, την παι:δείαν καΙ την κοινωνικην ζωήν. Άνεπτύχθη δε καΙ
ρευμα καθαρως άντιχριστιανικόν, δία του δποίου ή άπιστία, δ ύλι­
σμος (435) καΙ ή άκολασία της Εύρώπης 'διε~ί~ρωσKoν το όρθον
θρησκευτικον καΙ έθνικον φρόνημα καΙ την ήθικην άγνότητα καΙ
ίσχυν των Όρθοδόξων <Ελλήνων.
"Ηάνησυχητικη αϋτη κατάστασις έξανέστησε πλ,είστας συνει­
δήσεις Όρθοδόξων. ΠολλοΙ τούτωνάνέπτυξανδρασιν λόγου καΙ
έδη,μιούργησαν άνασταλτικην δια το κακον κίνησιν, λίαν αίσθη­
τήν,άνοργάνωτον, 11 ώργανωμένην. τοιουτοι ησαν δ Π απουλάκη ς,
δ Κοσμας Φλαμιατος, δ Μακράκης καΙ άλλοι. <ο Μακράκης !δρυ­
σε το 1876 εν 'Αθήναις την φιλοσοφικην καΙ εκπαιδευτικην σχο­
λην του «Λόγου», δια της δποίας ήδuδασκαλία τouεσυστηματο­
ποιή:θη καΙ ή προσπάθειά του ώργανώθη. Οί δι,δάσκαλοι οδτοι
εδίδασκον τον λαον καΙ κατεφέροντο εναντίον της προϊούσης άπι­
στίας, της εκλύσεως των ήΗων, της εΥ καταλείψεως των όρθο:δό­
ξων παραδόσεων καΙ της παρατροπης προς τους ξένους, αίρετι­
κούς, Μασσώνους καΙάπίστους. <Ωμίλουν επίσης κατα των έκτρε­
πομένων κληρικων καί της συνυτrευθύνoυ Πολιτείας, 'μεταάσυ­
νή!θουςσφοδρότητος. <ο MαKράKηςέ'δ~δασKεν έν όνόματι της €.πι­
στήμης, του Χριστιανισμου καΙ της μεγάλης ίδέας του 'Έθνους.
Αί έκδηλωθεϊσαι αδται προσπάθειαι ησαν συνέπειαι της άνορθο­
δόξου πολιτικης της <Ελληνικης Πολιτείας έπΙ τουέκκλησιαστι­
κου ζητήματος. Πολιτεία καΙ 'Εκκλησία άντέδρασαν κατασταλ­
τικως εΙς τας ώς άνω έκδηλώσεις της Ιδιωτικης πρωτo~oυλίας.
<Η Πολιτεία έκινήθη δικαστικωςκαΙάστυνομικως, οταν δε τcρoε­
κλήθησαν ταραχαί, καΙ στρατιωτικως. <Η 'Εκκλησία κατεδίκασε
τας κακοδοξίας του Μακράκη καΙ έξώρισε τcoλλoί.>ς των λοι­
218 Η ΑΙΡΕΣΤΣ ΤΟΙ OlκοnΙΕΝΙΣΜοr

'ΤΙων (436). Τοιουτοτρό'Ttως ηρχισε διαμάχη μεταξυ των Άρχων Πο­

λιτείας καί Έ κκλησίας, καΙ των εξεΥειροιμένων θρησκευτικων συ­
νειδήσεων εν τφ λαf{J, της ό'Ttοίας αί συνέ'Ttειαι δεν ύ'TIfiρξαν καλαί,
δια την εν <Ελλάδι Έκκλησίαν.

Τ α κ τ ι κ η «σ υ ν έ σ 'ε ω ς» Κ αΙ «μ ε σ ό τ η τ ο ς». τα
μέτρα της Πολιτείας καΙ Έκκλησίας καΙ ή 'ΤΙλάνη τoίJ Μακράκη
ωθησαν ό'Ttαδους 11 συνεργάτας τούτου, ώς καΙ λοι'Ttους κήρυκας
του θείου λόγου είς 'ΤΙροσΕΙκτικην 'ΤΙεραιτέρω τακτικήν. Ή Διοίκη­
σις της Έκκλησίας εν συνεργασί<;.χ μετ α της Πολιτείας κατέστειλε
μεν τας φωνας των εξαναστάντων κατα του κακου, άλλα δεν ύ­
'ΤΙέδειξεν είς αύτους την όρθην όδον των Πατέρων της Έκκλησίας.
Ώς εκ τούτου οΙ κήρυκες του θείου λόγου ετρά'Πησαν 'ΤΙρος κατεύ­
θυνσιν ίδίας άντιλήψεως. Δυστυχως διε'Ttράχθη 'ΤΙαρα 'ΤΙολλων εξ
αύτων λάθος <?ασικης σημασίας, του ό'Ttοίου αί θλι<?εραΙ συνέ'Ttειαι
εξικνουνται μέχρι των ήμερων 'μας. Οδτοι :δεν συνεδέθησαν στε­
νως μετα τουμοναχικου κόσμου, ό όποίος συνέχιζε την 'TtαTpO'Tta­
ράδοτον εύσέ<?ειαν, καΙ δεν εστράφησαν καθ' όλοκληρίαν 'ΤΙρος
τους Ά γίους της Όρθοδόξου Έ κλησίας, τους Πατέρας καΙ το
'TtVευμα αύτων. Στερούμενοι, ενεκα τούτου, Ε'Ttαρκους 'ΤΙατερικης
θεμελιώσεως, κατα <?άθος ενέμειναν είς το 'ΤΙνευμα της φιλοσοφι­
κης σχολης του «Λόγου». Βασικον γνώρισμα της σ:χολης ταύτης
ητο ή λογοκρατία, ή όποία, ώς φυσικόν, ε'Ttλησίαζε τον λογικοκρα­
τικον χαρακτηρα της είκονομαχικης στάσεως της Πολιτείας ε­
ναντι της Έκκλησίας (ίδε άνωτέρω σ. 65). Έπομένως, ό λόγος
των ώς ανω κηρύκων ήκολούθησε μάλλον λογικοκρατικα μέτρα,
Ο'Ttως είναι τα άριστοτελικα 'μέτρα της «συνέσεως» καΙ της «με­
σότητος». Δηλαδή, ό λόγος αύτων διεί'Ttετο μάλλον d'TtO το άνθρω­
'ΤΙίνης άντιλήψεως 'μέτρον της συνέσεως, κατα το ό'Ttοίον 'ΤΙροτιμά­
ται ή κατ' ανθρω'Ttον σΚΟ'Ttιμότης, καί το άνθρω'Ttίνης ε'Ttίσης άντι­
λήψεως μέτρον της μέσης όδου, κατα το ό'Ttοίον E'Ttι<?άλλεται ή
ά'Ttοφυγη των οίωνδή'Ttοτε κατ' αveρω'Ttον άκροτήτων. Ένεφανίσθη
δε ή τάσις, Ο'Ttως, δια των λογικοκραΤϊκων τούτων 'μέτρων, ώς
δι' αλλης 'ΤΙροκρουστείου κλίνης, μετρωνται καΙ ρυθμίζονται σχε­
δον τα 'ΤΙάντα. Τοιουτοτρό'Ttως, ά'Ttεφεύγετο, ώς E'Ttl το 'ΤΙλείστον,
'ΤΙάν Ο,τι ήδύνατο να 'ΤΙροκαλέσπ ζητήματα μετα της Πολιτείας,
της ~EKKλησίας, η αλλου τινός. "Η μνημονευθείσα άντίδρασις της
Πολιτείας καΙ της Έκκλησίας κατα των φωνων της δικαίας άγα­
νακτησεως Ε'Ttέφερεν ώς ά'Ttοτέλεσμα, οί κήρυκες του θείου λόγου
να άναζητήσουν την άνενόχλητον ασκησιν του κηρυκτικου των
εργου, δια τακτικης «συνέσεως» καΙ μέτρου «μέσης όδου».
Έν τη Όρθοδοξία; τα μέτρα της συνέσεως καΙ της 'μεσότητος
j

Ι
,j
Ο OIKOOIE~[ΣMOΣ 219

εχ ουν θέσιν έν μέρει καΙ έν τούτφ νοοΟνται οχι λΟΥικσκρατ.ικως,

άλλα τrνευμαΤΙKως, ηΥουν συμφώνως τrρoς την άτrOKεKαλυμμένην
άλήθειαν τοΟ Κυρίου. <Η σύνεσις δεν ίσχύει έτrί θεμάτων τrίστεως.
<Η θεία •Aτro κάλυψ ις Υίνεται άτroδεKτη τrαρα τοΟ Όρθοδόξου πι·
στοΟ άτrλως και άτrεριέρyως, τrαρα τrάντα «λΟΥικον» δισΤαΥμον
καί λΟΥικοκρατικην άντίρρησιν 712
. <Η άyάτrη τrρoς τον Θεον έν τη
άληθείς:χ της τrίστεως διώκεται τrαρα τοΟ τrιστoO οχι έν τ<{) μέτρφ
της μεσότητος, άλλα μετα άκορέστου έτrιΘυμίας τοΟ ύτrερτάτoυ ά·
ΥαθοΟ, oτrερ είναι ό Κύριος. <Η Χριστιανικη τελειότης έτrιδιώKε­
ται οχ ι έν μέτρφ άλλα -μετα μείζονος τrρoστrαθ'εί ας 713 καί δυνατης
άμετρίας. "Oτrως οόκ «έκμέτρου δίδωσιν ό Θεος το ΠνεΟμα»71\
ητοι την Χάριν, οϋτω καΙ ό Χριστιανος όφείλει να τrιστεύη καΙ ά­
yατr~ καί αΥεται τrρoς τον Θεον τελειούμενος οχι έν ·μέτρφ, άλλα
τrάντη άμέτρως. Δηλαδή, «έξ ολης της καρδίας ... καΙ έξ όλης της
ψυχης ... καί έξ όλης της διανοίας... καΙ έξ όλης της ίσχύος»715. Ό
άκολουθων την ·μέσην όδον είς τας τrνευμαΤΙKας η θεολσΥικας ταύ­
τας άρετάς 716, άτroδoΚ ιμάζεται τrαρα τοΟ Κυρίου, διότι οϋτε «ψυ­
χρος»717 είναι, οϋτε «ζεστός», άλλα «χλιαρός»718. Δεν τrρoηyoOν­
ται ή «σύνεσις» καΙ ή «μεσότης» της τrίστεως, άλλα ή τrίστις τrρoη­
Υεϊται των 'μέτρων τούτων. <Όταν τrρoηyoOνται τα μέτρα ταΟτα
της τrίστεως, καΙ ή ττίστις καταλύεται καΙ ή σύνεσις καΙ ή μεσό­
της άχρηστεύονται. Τότε, μεσότης καΙ σύνεσις Υίνονται τρότroι τrτώ­
σεως έν τη τrίστει. <Όταν, τούναντίον, ή τrίστις τrρoηyηται καΙ τα μέ­
τρα ταΟταάκολουθοΟν, καΙ ή τrίστις διασώζεται καΙ ή σύνεσις καΙ ή
μεσότης xρησιμoτroιoOνται όρθως, κατα την ασκησιν των φυσικων
άρετων, ώς είναι ή άνδρεία719 , καΙ των σωματικων άρετων, ώς εί­
ναι ή νηστεία72Ο .

<Η δΙΟΡΥάνωσις της Έκκλησίας ύτro την έτrιτήρησιν της Πο­

λιτείας κατέστησεν Αότην νεώτερον έκκλησιαστικον όΡΥανισμόν,
όμοιάζοντα μάλλον τrρoς τroλιτειαKOν τοιοΟτον. Έν Τ<{) έκκλησια­
στικ<{) τούτφ όΡΥανισμ<{). ό φόρτος των ,διοικητικων καθηκόντων
κατα κανόνα άττέκλειε την άτrαιτoυμένην ανεσιν, δια συ σίηματ ι­
κας καΙ άτrOτελεσμαΤΙKας ττνευματικας έτrιδόσεις. <Ένεκα τού­
του, οί άναφερθέντες κήρυκες, έτrιζητoOντες την άτrερίστrαστoν έ­
τrίδoσιν είς το τrvευματΙKOν εΡΥον της διαΥΥελίας τοΟ θείου λό­
Υου, φυσικον ητο να μη έττιθυμοΟν την άνάμιξιν είς τα διοικητικα

712. Μ. Βcx.σιλείοu, P.G. 31, 1256. θιY..·~, a. 85.

713. :Μ. Β;χσιλείοu, P.G. 31, 1384. 717. 'Ar.:. γ', 15.
714. Ίω. γ', 34. 718. 'Ar.:. γ', 16.
715. Mιip. ι6', 30. 719. Γρηγορίου Νύσσης, Ρ. G. 44, 697.
716. <Αγίω ΝεΥ..ΤΙΧΡίοu, ΧρισΤΙΙΧ'ilΥ..η Ή­ 720. Μ. Βιχσιλείου, P.G. 30, 692.
220 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΊΌΙ OIKOnIENI:Σ:&lOf

της Έκκλησίας. Έπειδη δε καΙ πάλιν εΙς τόν πολιτειοκρατοόμενον

εκκλησιαστικόν όργανισμόν δεν ,υφίσταντο ευρέα περιθώρια πρός
άνετον άνάπτυξιν ένός τοιούτου εργου, αί δε ποικίλαι παρεμ~ά­
σεις καθίστων καΙ τα εναπομένοντα περιθώρια οχληρά, οί κήρυ­
κες κατέφυγον εΙς την λύσιν, της δράσεως δια τών σωματείων.
ΕΙς τουτο εξ αλλου εξώθει τούτους καΙ ή εκ πεποι:θήσεως άντίθε­
σίς των πρός την πολιτειοκρατίαν εν τη ΈKKλησί~, ώς καΙ ή δυ­
σάρεστος άνάμνησις της ~ιαίας στάσεως της >Ε κκλησίας καΙ
Πολιτείας εναvτι αυτών. Ή πολιτειοκρατία εν τη ΈKKλησί~υπηρ­
ξε τό γενεσιουργόν αίτιον τών χριστιανικών σωματείων.

Τ α χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ α σ ω ,μ α τ ε ί α. Έ ντός τών σω­

ματείων, οί πνευματικοΙ εργάται ησαν άπηλλαγμένοι πολιτεια­
κών ενοχλήσεων, ελεύθεροι εκκλησιαστικών διοικητικών επεμ­
~άσεων καΙ παρέμενον άπερίσπαστοι εΙς την ηθοπλαστικην εργα­
σίαν των. Τοιουτοτρόπως ευρέθη καταφόγιον δια τους διωχθέντας
καΙ «νοσιά»721 'δια την εξωθουμένην άπό τόν πολιτειοκρατικόν
διοικητικόν εκκλησιαστικόν οργανισμόν πνευματικην δρασιν. ~H
δια τών σωματείων χριστιανικη εργασία εξετιμήθη τόσον, ωστε
τοιαυτα ίδρόθησαν οχι ·μόνον εκ πρωτο(;ουλίας λα'ίκών, άλλα καΙ
«iEK πρωτo~oυλίας Ιεραρχών καΙ άλλων κληρικών» (437). Τοιουτο­
τρόπως, ή πνευματικη χριστιανικη εργασία άνεπτύσσετο ώργα­
νου μένη εν τη κοινωνί<t καΙ ηρχισεν, η μαλλον συνεχίσθη ή δημι­
ουργία έστιών χριστιανικης δράσεως, λόγου, προσευχης καΙ φι­
λανθρωπίας, ε κτός του ναου η μακράν αυτου.
τα χριστι,ανικα σωματεία, παρα τα μειονεκτήματά των προσ­
έφερον πλείστας υπηρεσίας εΙς την κοινωνίαν, τό 'Έθνος καΙ την
Έκκλησίαν. Κατεπολέμησαν τόν υλισμόν καΙ άνεχαίτισανάρκούν­
τως τό ρευμα του κακου εν Έλλάδι. ~o Χρυσόστομος Παπαδόπου­
λος, δμιλώνσχετικώς, γράφει, δτι «της Έκκλησίας τό πολυσχι­
δες εργον ~oηθoυσι τα έκασταχου ηθικοθρησκευτικα σωματεία,
άτινα υπό διαφόρους ονομασίας (άδελφότητες, ένώσεις, σύλλο­
γοι), συνεστήθησαν είτε εκ πρωτo~oυλ[ας Ιεραρχών καΙ άλλων
κληρικών, ε'ίτε καΙ εξ Ιδιωτικης πρωτo~oυλίας, ώς εν Άθήναις υ­
πό του Ιερέως Μάρκου Τσακτάνη ( 1924), πολλοΙ δε τούτων συν­
τελουσιν εΙς την τόνωσιν του θρησκευτικου αΙσθήματος καΙ την
ήθικοποίησιν της κοινωνίας δια κηρυγ.μάτων, διαλέξεων, οργανώ­
σεως κατηχητικών σχολείων, άντΙΠΡΟΠαΥανδιστικης δράσεως. Τι­
να τούτων εκδηλουσιν ευρυτάτην ή-θικοθρησκευτικην δρασιν, ά­
ρι:θμουντα χιλιάδας μελών, άπέκτησαν δε τελευταίως Ιδίας αΙθού­

721. Ψ~λ. ΠΓ', 4.

..,\

Ο Ο1κοnΙΕΝΙΣΜΟΣ 221

σας κηρυγμάτων καΙ μορφωτικα κέvrρα». Ταυτα έγράφοvrο τrρo

του 1938(437).
Μετα την έμφάνισιν των χριστιανικων σωματείων, τρείςησαν
οί τrαράγοvrες της χριστιανικης τroδηγετήσεως καΙ καλλιεργείας
του τrληρώματoς τηςέν Έλλάδι Έκκλησίας. Οί έτrίσKoτroι, δ 'μο­
ναχικός κόσμος καΙ τα χριστιανικα σωματεία. Οί έν ένεργεί<t έτrί­
σ KOτroι, άτrερρoφημένoι οvrες τrαρα της τroλιτεΙOKρατΙKης διοική­
σεως της Έκκλησίας, δεν έτrήΡKoυν, τrλήν τινων έξαιρέσεων, είς
τό τrνευματΙKόν έργον Ταύτης. <ο -μοναχικός κόσμος, δ συνεχίζων
την όρθόδοξον Παράδοσιν της έν Χριστ4) τrνευμαΤΙKης ζωης, κα­
τότrιν της άvrι'μOναχΙKης στάσεως της είκονομαχικης μεταρρυθμί­
σεως της Άvrι~ασιλείας, έτέλει μαλλον έν άτroμoνώσει. Άνέδει­
ξεν δμως ανδραςάρετης καΙ άγιότητος, ώς τον αγιον Νεκτάριον.
τα έvrος της κοινωνίας χριστιανικα σωματεία είχον καΙ την δυ­
νατότητα καΙ τόν ζηλον δια τrνευματΙKην δρασιν, την ότroίαν άνέ­
τrτυξαν είς (bαθμον έvrυτrωσιακόν καΙ λίαν αίσθητόν. Δια της χρι­
στιανικης κινήσεως KαΙάτroτελεσμαΤΙKης δράσεως των σωματεί­
ων, φυσικόν ητο να δη:μιουργηθη ή έvr&ιτωσις, δη το 1TVευματικον
έκκλησιαστικον έργον έτrιτελείται άτroδoΤΙKώτεΡOν 'μαλλoνέvτδς
των σωματείων, η δια των σωματείων, τrαρα έvτoς των ναων, η 6:τr"
ευθείαςδια της Έκκλησίας. Δια τουτο χριστιανικα σωματεία ίδρύ­
θησαν, ώς άνεφέρθη, καΙ «'έκ τrρωτo~oυλίας ίεραρχων».

χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ό:σ ω μ α τ ε ί α, δ Ρ γ α ν ώ σε ι ςκ α Ι
Έ κ κ λ η σία. Σύν τ4) χρόνct>, ή σωματειακη τrνευμαΤΙKη KίVΗ~
σις έτrεξετάθη καθ' ατrασαν την <Ελλάδα καΙ έν τroλλoίς άνετrτύxθη
είς χριστιανικάς όργανώσεις καΙ διοικητικας μαλλον ένώσεις διε­
τrισKoτrΙKης 'μορφης. Οϋτως ή σωματειακη κίνησις δεν ένέμεινεν
είς την κηρυκτικην καΙ φιλανθρωτrΙKην άτroστoλήν, την ότroίαν εί­
χεν άρχικως, άλλά λεληθότως έτrεξετάθη καί είς διοικητικης μαλ­
λον φύσεως ένεργειαν. Λόγct> της μετα~oλης ταύτης, ώς φυσικόν,
ητο άδύνατος ή άτroφυγη της συγκρούσεως των χριστιανικων όρ­
γανώσεων τrρoς την Διοίκησιν της Έκκλησίας. τουτο δε τοσουτο
μαλλον, καθ" δτι ή έκκλησιαστικη ΔιοΙκησις ητο τroλιτεΙOKΡατι­
κου χαρακτηρος. Αί άνατrτυxθείσαι έν τη Έκκλησί<t της Έλλάδος
χριστιανικαί δργαvώσεις άτrέKτησαν ίσχύν τrαρα τ4) λα4) η καΙ τη
Έ Κ κλησί<t άλλα καΙ τη Πολιτεί<t. ~H Πολιτεία 'είς δυσχερείς έθνικάς
τrεριστάσεις έ-δέχθη εόχαρ[στως τας ύτrηρεσίας των, ή δε κοινωνία
τrεριέ~αλε ταύτας δι' έκτιμήσεως, η καΙ άτrέt;λεψε τrρός αότας
μετα τrρoσδoKίας. Συγκρίνουσα ή κοινωνία την τrρoσφoραν των
δργανώσεων τrρός την έργασίαν της Διοικήσεως της Έκκλησίας,
Επέκρινε την δευτέραν.
 222 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr ΟΙΚΟf)IΕΝΙΣΜοr

Ή Διοίκησις της 'Εκκλησίας της Έλλάδος, ά.ντιμετωπίζουσα

την αυξανομένην δύναμιν των χριστιανικων οργανώσεων, συν τοίς
αλλοις, ίδρυσε την Άποστολικην Διακονίαν της 'Εκκλησίας της
"Ελλάδος. "Η Άποστολικη Διακονία συνεστήθη ώς «5ργανον της
συστηματοποιήσεως καΙ ένοποιήσεως των πρακτικων δυνάμεων
της 'Εκκλησίας», τελουν «ύπό την άμεσον έποπτείαν της Ίεράς
Συνόδου» (~8). Τοιουτοτρόπως, ίδρύθη εΙς έπΙ πλέον διεπισκοπικός
οργανισμός, κατα τό πρότυπον των χριστιανικων όργανώσεων. Ό
διεπισκοπικός οθτος όργανισμος ίδρόθη έκ πρωτo~oυλίας της
'Εκκλησίας έν τη Διοικήσει της 'Εκκλησίας, ητοι ώς έκκλησια­
στικη οργάνωσις έν τfi διοικητικΌ έκκλησιαστικη οργανώσει. Τό
παράδειγμα των χριστιανικων οργανώσεων ηρχισε να έπηρεάζΏ
την 'Εκκλησίαν της Έλλάδος. Τό εντός της εκκλησιαστικης Διοι­
κήσεως πολιτειοκρατικόν πνευμα καΙ το εκτός ταύτης ο ργανωτ ι­
κον πνευμα των χριστιανικων κινήσεων, συζευχθέντα ηρχισαν να
ώθουν την 'Εκκλησίαν πρός τρόΤCOUς ενεργείας καΙ δράσεως πλη­
σιάζοντας την παπικην αντίληψιν ΤCερΙ μοναχικων ταγμάτων κ. λ. π.
Ή ,μεταφύτευσις του πνεύματος δράσεως των χριστιανικων οργα­
νώσεων εις την 'Εκκλησιαστικην Διοίκησιν ενισχύθη προ παντός
αργότερον, δταν «στελέχη» των οργανώσεων τούτων ανηλθον
εις επισκοπικοUς θρόνους. Τό δλον τουτο φαινόμενον όφείλεται
εις την ύπαγωγην της εν Έλλάδι ~EKKλησίας εις την Πολιτείαν,
καΙ τόν, κατ' ακολουθίαν, τονισμόν του διοικητικου μέρους της
~EKKλησίας εις ~άρoς του ΤCνευματΙKOυ εργου Ταύτης. "Η ~EKKλη­
σία της "Ελλάδος δύναται να διορθώσΏ το φαινόμενον τουτο των
οργανωτικων ενεργειων "Εαυτης καΙ των χριστιανικων κινήσεων,
f
\
i
μόνον, έαν αΤCαλλαγΌ της αυθεντίας της Πολιτείας καΙ έπανέλθΏ
εις τας σχέσεις συναλληλίας ΤCρός αυτήν, ώς συνέ~αινεν επι Βυ­
ζαντίου (439) .

Π α Ρ ε κ κ λ ί σ ε ι ς Χ Ρ ι σ τ ι α ν ι κ ω ν ο Ρ γ α v ώ­
σ ε ω ν. Ώςσυνέ(t)η με τα πρωτα χριστιανικα σωματεία, οϋτω
καΙ πολλαΙ χριστιανικαΙ οργανώσεις, εστερουντο κατα τό ΤCλεί­
στον επαρκους πατερικης θεμελιώσεως. Δυστυχως ή Διοίκησις της
'Εκκλησίας ουδε ένταυθα κατώρθωσε να δώσΏ πατερικην κατεύ­
θυνσιν. Τό αυτό συνέ(t)η καΙ με την θεολογίαν, την καλλιεργουμέ­
νην δια της ιδρυθείσης τό 1837 (440) θεολογικης Σχολης Πανεπι­
στημίου 'Αθηνών, δια της θεολογικης Σχολης της Χάλκης καΙ
της όμοίας Σχολης της θεσσαλονίκης. Ή θεολογία των Σχολων
τούτων, ύφισταμένη την επίδρασιν της προτεσταντικης γερμανι­
κης επιστήμης (441), ώθει τας χριοτιανικας κινήσεις, ώς καΙ την
δλην σχεδον Όρθόδοξον 'Εκκλησίαν μάλλον πρός τους έτεροδό­
 fl
,[
1
1

1I

Ο OIKOΩ[ENIΣ~IOΣ 223
1I

ξους καΙ την λογικοκρατίαν, η τφος τους Πατέρας καΙ την πα­
τροπαράδοτον εύσέ<bειαν. ., Ενεκα τούτου αί χριστιανικαί όργα 4
νώσεις έσταθεροποιήθησαν μαλλον είς την άντίληψιν των λογι­
κοκρατικων κατα (bάσιν μέτρων της κατ' ανθρωπον «συνέσεως»
καΙ της «μέσης όδου».
Βάσει των μέτρων της «συνέσεως» καΙ της «μεσότητος», πλεϊ­
σται χριστιανικαΙ όργανώσεις διωλίσθησαν είς άπαράδεκτον τα­
κτικηνάπο άπόψεως όρθοδόξou. Δηλαδή, κατα. τό_.ΊtλεI~~9ν __ ~πέ­
φευγον τους έπιμόνους δΟΥματικους άγωνας προς τους αΙρετι­
κους και-έκαλλιέργησαν· κατα . (b~(1Lν-Tijv ,τΡακτικην-· ευσέ(bειαν.
παρημέλησάν πωςτην-"",τατρο,ταρ:<:(δοτον εδσέ(bειαν και τους έκ­
κλησιαστικους τύπους, δια των όποίων έκφράζεται αίσθητως το
όρθόδοξον δόγμα, καΙ έτόνισαν μαλλον την ήθικην διδασκαλίαν,
τα πρακτικα εργα καΙ την κοινωνικην δρασιν. Παρη"μέλησαν την
συστηματικην μελέτην των Πατέρων καΙ περιωρίσθησαν σχεδον
είς την μελέτην της <Αγίας Γραφης καΙ συγχρόνων έντύπων καΙ
~L(bλίων, όρθοδόξων καΙ έτεροδόξων. Έχρησιμοποίησαν μαλλον
τον αύτοσχέδιον η καΙ προσωπικον λόγον καΙ εγιναν δέκται άλ­
λοτρίωνέπιδράσεων. Το τελευταίον συνέ(bη προ παντός, σταν «σΤΕ­
λέχη» της ΧΑΝ,έκ της δποίας προηλθον έργάται της Οίκουμενι­
της Κινήσεως (442) , άνεμίχθησαν είς τας χριστιανικας όργανώ­
σεις (443). ΛόγCfJ των ξένων τούτων έπιδράσεων, χριστιανικαί όρ­
γανώσεις ώδηγήθηοαν εΙς διαμάχην καΙ την διάσπασιν με συνέ­
πειαν, την άπώλειαν της μεγάλης ίσχύος των. >Εκ των ση'μερινων
δυνάμεων των χριστιανικων όργανώσεων, πολλαΙ άναVΉφOυν, ειJ­
ρίσκουν την άληθιVΗν δδόν, την όδον των Πατέρων, έπανασυνδέον­
ται μετα των ζώντων την κατα άδιάσπαστον Έκκλησιαστικην
Παράδοσιν έν Χριστ<{:> ζωήν, καΙ άναδεικνύονται «1tαρεμ(bολη»
θεου 722
• 'Έτεροι συνεχίζουν δυστυχως την μέχρι τοΟδε άπαράδε­
κτον τακτικήν των, πλείστοι δε προσχωρουν είς τας τάξεις του Οί­
κουμενισμου καΙ γίνονται εϋχρηστα οργανα αύτου καΙ έπικίνδυνα
οίκοuμενιστιικα φερέφωνα δια τους Όρθοδόξους.

Δύναται να λεχθΏ, στι δ Οίκουμενισμος εύρίσκει ίKΑVα κοινα

ση μεϊα είς χριστιανικας όργανώσεις, αί δποίαι παρετράπησαν της
όρθης όδου. την άπροθυμίαν δια άντιαιρετικους άγωνας, ώς οδτος
εχει την συστηματικην άποφυγην των δογματικων συζητήσεων. την
παράλειψιν της συστηματικης μελέτης των Πατέρων, ώς οδτος ε­
χει τον παραγκωνισμόν τηςάποκεκαλυμμένηςθείας άληθείας.
την πρακτικην εόσέ(bειαν, ώς οδτος εχει τον πρακτικον «Χριστια­
νισιμόν». την διοικητικως ωργανωμένην διεπισκοπικην κίνησιν, ώς

722. Γsν. λ6', 1.

224 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ οικοnΙΕΝΙΣΜοr

οδτος εχει την «διεκκλησιαστικην» καί διεθνιστικην τοιαύτην. την

συνύ"Παρξιν ~ι(bλίων Όρθοδόξων καί έτεροδόξων συγγραφέων, ώς
οδτος δέχεται εν έαυτ'l> την αύθύ"Παρκτον συνύ"Παρξιν Όρθοδόξων
Έκκλησιων καί αίρέσεων. Τό κήρυγμα "Περί άναγεννήσεως της
Έ κκλησίας, δ"Πως οδτος διαλαλεί τό κήρυγμα "Περί άνανεώσεως
της ~EKKλησίας. ΤαΟτα δέ συμ~αίνoυν, EV'l> αί «διεκκλησιαστικαί»
οικουμενιστικαί όργανώσεις του ΠρστεσταντισμοΟ, ώς είναι ή
ΧΑΝ, διαδίδουν μεταξύ των Όρθοδόξων Έλλήνων την κοκόδοξον
ίδέαν της εξωτερικης ένότητος Όρθοδόξων καί αίρετικων. 'Ev'l>,
διά της άναγνωρίσεως των άΥγλικανικων χειροτονιων καί της
συνάψεως σχέσεων μεταξύ Όρθοδόξων Έκκλησιων καΙ Άγγλι­
κανισμοΟ, οΙ Όρθόδοξοι ετέ'θησαν ύ"Πό την δια~ρωΤΙKην ε"Πίδρασιν
των άγγλικανικων οίκουμενιστικων κακοδοξιων. Καί τέλος, εν<{;>
ή «Άγγλικανικη 'Εκκλησία», διά των συνεδρίων τοΟ Λάμ"Πεθ, εκ­
στρατεύει "Πρός οίκουμενιστικην ε"Πικράτησιν. 'Όντως ήττήθησαν
οί «αγιοι», δηλαδή, σί Όρθόδοξοι Χριστιανοί, καί άρμόζει ό διε­
ξερχόμενος ταΟτα νά ε"Παναλά~Ώ τόν θρηνον τοΟ θεο"Πνεύστου Δα­
~ίδ: «"Πως ε"Πεσαν δυνατοί εν μέσ<t> τοΟ "Πολέμου;» «"Πως ε"Πεσαν
δυνατοί καΙ ά"Πώλοντο σκεύη "Πολεμικά;»723.

στ) ΟίχοuμεvισΤΙΧCΣί «πόψεις πεΠCΣιδεuμέvωv

Κατό"Πιν των άνωτέρω δεν εκ"Πλήσσει τό γεγονός, καθ' δ CXν­

δρες μεγάλης "Παιδεύσεως διδάσκουν οίκουμενιστικάς ίδέας. Ό­
"Ποία είναι ή διά~ρωσις τοΟ φρονήματος των ~Eλλήνων κατά το
δεύτερον 11 μισυ τοΟ "Παρελθόντος αίωνος, λόγ<t> της συμφώνου "Προς
η)ν άγγλικην "Πολιτικην μεταρρυθμίσεως της Άντι~ασιλείας, δη­
λοΟν τά δσα γράφει ε"Πί τοΟ ένωτικοΟ θέματος ό εθνικός ήμων
ίστορικός Κ. Πα"Παρρηγό"Πουλος. Έκτεινόμενος οδτος εσφαλμέ­
νως "Πέραν των όρθων ένωτικων ~άσεων, τάς ό"Ποίας καθώρισεν ό
ίερός Φώτιος, γράφει, δτι ήδύνατο δηθεν «νά κατορθωθη ή εν Χρι­
aT'l> ενωσις των διαμαρτυρομένων μετά της άνατολικης εκκλη­
σίας' ενωσις ερειδομένη μεν ε"Πί της άρχης της παρ' έ κατέρων τη­
ρήσεως των "Πατρίων δογμάτων καΙ διατυ"Πώσεων, μέλλουσα δε
ούδεν ηττον νά ε"Παγάγη μεταξύ των λαων της άνατολης καί των
λαων της ~oρειoδυΤΙKης Εύρώ"Πης σχέσεις άδελφικάς»! Ώς "Πρό­
τυ"Πον της εξωτερικης ταύτης ένώσεως "Προσάγει ό μέγας μεν οδ­
τος ίστορικός, άλλ' άστοχήσας "Περί την Είκονομαχίαν καί το έ­
νωτικον ζήτημα, καθ' δτι ταΟτα είναι Θέματα "Προ "Παντός θεολο­
γικά καΙ οχι ά"Πλως ίστορικά, τον "Πά"Παν! «Μή"Πως», γράφει, «6
723. Β' Βσ:σ. ι;ι.', 25, 27.
ο OlκοrΜΕΝlΣΜΟΣ 225

τrάτrας δεν τroλιτεύεται κατά την άρχην ταύτην ώς τrρoς τους λεγο­
μένους Ούνίτας; ~O τrάτrας λέγει, δέχομαι έvrος της έκκλησίας
μου τους ότrαδoυς της άνατολικης έκκλησίας, τηρουντας τά τrά­
τρια, άρκεϊ νό: άναΥνωρίσωσι την κυριαρχικην έξουσίαν μου. ΔιατΙ
λoιτroν καί ήμεϊς νό: μη κηρύξωμεν, ΟΤΙ άστrαζόμεθα ώς άδελφους
τrάντας τους χριστιανους τηρουντας τό: τrάτρια, άρκεϊ νό: άναΥνω­
ρίσωσιν ώς κεφαλην της έκκλησίας τον Κύριον ήμων Ίησουν Χρι­
στόν;» (444) Ή άτrάντησις έτrί του έρωτή,ματος τούτου του Πατrαρ­
ρηγoτroύλoυ είναι ή άκόλουθος: Πρότυτroν των πράξεων των 70 ρ_
θοδόξων δεν είναι δ αίρεσιάρχης τrάπας, άλλό: δ Κύριος καί οί ., Α­
γιοι Αύτου. <Ένωσις μετό: των αίρετικων καί άναγνώρισις αύτων
ώς έν XPlaTt;> ·άδελφων σημαίνει άτrάρνησιν του Κυρίου ήμων Ί η­
σου Χριστου καί άτroXωρισμoν άπ' Αύτοσ καί των Άγίων. Καί έτrΙ
τrλέoν, ή τrρoτεινoμένη τrαρό: του Πατrαρρηγoτroύλoυ ενωσις δεν
είναι ή χριστιανικη ενωσις η «ένότης της τrίστεως», άλλά ενωσις
η ένότης οίκουμενιστική, δηλαδη ψευδής.

Ή διά€ιρωσις των τrετrαιδευμένων Έλλήνων ύτro τοϋ Οίκου­

μενισμοϋ συνεχίζεται καί κατά τον τρέχοντα αιωνα. <Έτερος δια­
νοούμενος, δ δτroίoς ειργάσθη μετό: ζήλου έvrος χριστιανικων όρ­
ργανώσεων καί τrρoσέφερεν εις την άντψετώτrισιν του ύλισμοϋ έν
Έλλάδι, άλλό: ήστόχησε δυστυχως τrερl την θετικην χριστιανικην
προσφοράν, ίδου τrως άντψ,ετωτrίζει το ένωτικον θέμα: «Γιατί νά 'μην
είμαστε ολοι οί Χριστιανοί ένω,μένοι», έρωτ~, «σε μιά κοινότητα λα­
τρείας, σ' ενα δόγμα, σε μιάν <Εκκλησία, γιατί νό: μην γίVΗ ή λε­
γομένη ενωσι των Έκκλησιων, ενωσι τroυ χωρΙς άμφΙ€ιOλία θά τroλ­
λατrλασιάση καΙ την τrOλιτιστΙKη άξία τοϋ χριστιανισμοϋ; ». Πα­
ραιτούμενος νό: δώσn άτrΆVΤησιν έτrΙ τοϋ έρωτήματος,' γράφει έν
συνεχείq:: «Άλλό: δεν είναι δικό μας εργο νό: €ιΡOυμε το γιατί.
'Έργο μας είναι νό: τroΘήσωμε νό: ερθη κι' αύτη ή μέρα ... ». Παραι­
τούμενος της αίτιολογήσεως τοϋ δτι δεν «ε'ίμαστε ολοι οί Χριστια­
νοΙ ένωμένοι», καί ενεκα τούτου τroθων τυφλως την «ενωσι», δια­
τrιστώνει μετά χαρας, ΟΤΙ τroλλά ~ήματα εχουν γίνει ηδη προς αό­
τήν. «Πολλό: τέτοια ~ήματα εχουν γίνει! "Ας γυρίσωιμε τrρoς τό:
τrίσω! "Ας ίδουμε τroιά ηταν ή ψυχολογικη σημασία τοϋ χωρισμοϋ
των Έκκλησιων στην τrερασμένη γενεό: καί τroιά είναι ή σημερι­
νή, γιό: νό: Kαταλά€ιωμε την διαφορά. Σήμερα οί Χριστιανοί είναι
άκόμη χωρισμένοι σε δόγματα, άλλό: δ χωρισμος αύτος εχει dλ­
λη ψυχολογικη στroυδαιότητα άτro έκείνη τroυ είχε άλλοτε» (445).
Δηλαδή, κατό: τον συγγραφέα, το θέμα της «ένώσεως» εχει προ­
ωθηθη, διότι οί ανθρωτroι εγιναν άδιάφοροί πως ενΑVΤΙ της τrί­
οτεως καί ηρχισαν να ένώνωvrαι έν άyάτrη.

15
226 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOf ΟΠiΟfΜΕΝΙΣi\ιοr

Δοξολογων δε τόν Θεόν δια τό οίκουμενιστικόν τοϋτο ψαινό­

μενον, συνεχίζει: «Δοξάζαμε τόν Θεό, γιατί μέχρις δτου πραΥμα­
τοποιηθη ή δογματικη ένότης, άρχίζαμε νάχωμε την ένότητα στην
τιμη καΙ τόν σε~ασμό, την ένότητα στό καρδιοχτύπι καί, άκόμη,
την ένότητα στηνάγάπη»! ΚαΙ διευκρινίζων την οίκουμενιστικην
θέσιν του έπΙ του θεματος... προτρέπει: «Έν τφ μεταξύ, χωρίς
να ζητοϋνται άπό κανένα ά~αρίες στην πίστι του, χωρΙς ~ε~ιασμέ­
νες συζητήσεις καΙ διατυπώσεις, που ίσως αυξάνουν παρα έλατ­
τώνουν τόν χωρισμό καΙ δημιουργοϋν άντίδρασι καΙ διάσπασι καΙ
μέσα στους κόλπους της ίδιας 'Εκκλησίας, χωρΙς ·περιεκτικότη­
τες' 'Που νερουλιάζουν τη δογματικη σύνθεσι κάθε 'Εκκλησίας, ας
έργασθοϋμε δλοι μαζΙ έκ:εί δπου ή ένότης ύπάρχει, καΙ δπου ή δο­
γματικη διαψορα έρχεται σέ δεύτερη μοιρα»! ! (445) Ό Παρελθων
αίων η ρώτα, διατί να μη γίνη ή έξωτερικη ενωσις. ·0 παρων αί­
ων διαπιστώνει, δτι έχουν γίνει ΙΙήματα πρός αυτην καΙ προτρέπει
εις την οίκουμενιστικην ενωσιν, «δπου ή δογματικη διαψορα έρ­
χεται σε δεύτερη μοιρα»! Άλλα τα ~ήματα, τα όποία εχουν γίνει,
δεν είναι ΙΙήματα πρός την άληθη ενωσιν τοϋ Θεοϋ, άλλα πρός την
οίκουμενιστικην παναίρεσιν. Είναι λίαν λυπηρόν να ~λέπn τις 'Έλ­
ληνας διανοουμένους, να γίνωνται έπικίνδυνοι κράκται της οίκου­
μενι:στικης ένότητος, έν<;) όμολογοϋν δτι δεν είναι άρμόδιοι, ούδε
καν να έρευνήσουν το θέμα της ένώσεως.

·Η ώς ανωέπιπολαία άντι:μετώπισις έκκλησιαστικων ζητημά­

των ά'Πανταται είς πλείστους διανοουμένους. 'Έγινε πλέον συρ­
μος μεταξυ πολλων πεπαιδευμένων τα άψορωντα εις την 'Εκκλη­
σίαν θέματα να έξετάζωνται δηθεν «άπαθως», ηγουν άνευ πίστεως,
δλως έξωτερικως καΙ κατα την νομιζομένην σημασίαν των καΙ
χρησιμότητα, δια την πολιτείαν καΙ τόν πολιτισμόν. Προσπαθοϋν­
τες οοτοι να άκολουθήσουν όρθολογιστικως την μέσην όδόν κατα
την έρευναν καΙ κρίσιν των έκκλησιαστικων πραγμάτων καΙ προ­
σώπων, άδικοϋν την άλή:θειαν καίάψίστανται της πραγματικότη­
τος. Οοτοι είναι πρόθυμοι να δικαιολογήσουν 11 καΙ άθωώσουν
αίρετικούς, καταδικασθέντας δικαίως παρα της 'Εκκλησίας, δια
την άμετανόητον έμμOVΗν εις τας πλάνας των (446) . τουναντίον,
όμιλοϋν, τούλάχιστον άΥενως, δια πρόσωπα ευσε~είας καΙ άπο­
τελεαματικης κηρυκτικης δράσεως (441) ,έπειδη ταϋτα ύπηρξαν
δμιληταΙ λα'ίκοϋ χαρακτηρος, κατ' άνάγκην, άλλα Όρθόδο­
ξοι! (448). Δια τους τοιούτους, σημασίαν καΙ άξίαν εχει οχι τό­
σον ή έν τη ψυχη όρθόδοξος πίστις καΙ ζωή, άλλα προ παντός ή
πολιτιστικη έξωτερικη οψις καΙ παρουσία τοϋ Χριστιανου, ώς ψρο­
νει καΙό Οικουμενισμός.

ι
ο οικοrΜΕΝΙΣ~fOΣ 227

ζ) ·Ορθόδοξοι μετέχοuv είς τήν Οίκοuμενιστικήν Κίνησιν

Ι. Συμμε"C'οχή ·Ορθοδόξων είt; "C'ij" προ"C'εσ"C'α.νηκήν Οίκουμενικήν ΚΙνησιν

Ή τr α τ Ρ ι α Ρ Χ ι κ η Έ γ κ ύ κ λ ι ο ς τ ο υ 1 9 Ο 2.
Κατά τας άρχας του τρέχοντος αίωνος έτrεKράτει κλίμα έκκλη­
σιαστικων καινοτομιων είς τό Οίκουμενικόν Πατριαρχείον. Ό τrα­
τριάρχης Kωνσταντινoυτrόλεως ΊωακεΙμ δ Γ' τό 1902 άτrέστειλε
Πατριαρχικην καΙ Συνοδικην Έγκύκλιον τrρός τους Όρθοδόξου)
τrατριάρxας «. Αλεξανδρείας καΙ <Ι εροσολύμων» καΙ τας «έν Κύ­
τrρ~, Ρωσί<tt, <Ελλάδι, Ρουμανί<tt, ΣερtΜ<tt καΙ Mαυρo(;oυνί~» αύ­
τοκεφάλους Όρθοδόξouς Έκκλησίας. Διά της Έγκυκλίου έτέθη,
τrρός συζήτησιν καΙ ληψινατroφάσεων, τό ζήτημα των σχέσεων της
Όρθοδόξου Έκκλησίας, «έν Τc{) τrαρόντι καί έν τc{) μέλλοντι», (ζμε­
τα των δύο μεγάλων του χριστιανισμου άναδενδράδων, της δυτι­
κης δηλονουν καΙ της των διαμαρτυρομένων Έκκλησίας», ώς καΙ
τό θέμα της ένώσεως. Έτrρoτάθη, στrως είς τrρoδιάσKεψιν έξετά­
σουν αί Όρθόδοξοι Έκκλησίαι, τrως θά ητο δυνατόν νά τrρoλειανθη
έν Τc{) τrαρόντι ή δδός τrρός την ενωσιν καΙ έξευρεθουν «σημεία
συναντήσεως καΙ έτrαφης» μετα των αίρέσεων, «η καΙ αμοr(;αίων
θεμιτων τrαρoράσεων μέχρι της δια του χρόνου του σλου εργου
τελειώσεως, δι' ης τrληρωθήσεται τrρός κοινην εύφροσύνην καΙ ώ­
φέλειαν ή τrερΙ μιας τroίμνης καΙ ένός τroι:μένoς ρησις του Κυρίου
καΙ θεου καί Σωτηρος ήμων Ίηισου Χριστου». Συνιστ6:το νά έξεύ­
ρουν αί Όρθόδοξοι Έκκλησίαι «ευοίωνον άτrαρxην της έλτrιζoμέ­
νης KαΙτroθητης τrαγKoσμίoυ χριστιανικης ένότητος», καΙ να έξε­
τασθη τό θέμα μεταρρυθμίσεως του έκκλησιαστικου ήμερολογίου.
Τινες ησαν «ύτrέρμαχoι του των δυτικων τιμερολογίου καΙ της τrαρ'
ήμιν είσαγωγης αυτου», καΙ δια «την του δ μ ο ι ο μ ό Ρ φ ο υ
κ α ι ν η ν Χ Ρ ησ ι μ ό τ η τ α» (449).
<Η Έγκύκλιος αϋτη μαρτυρει, στι ή κατα(;ληθείσα τrρoστrάθεια
του Άγγλικανισμου, στrως μετακινηθουν τα έμτrόδια της οίκου με:,
νιστικης ένώσεώς του μετα της Όρθοδοξίας «κατα την ροην τοΌ
χρόνου, δια των συχνοτέρων έτrαφων καΙ τrερισσoτέρας διαφωτί­
σεως» (450), ατrέδωσε Kαρτroύς. Έν τη ΈγKυKλί~ ά1τηχείται ή αγ".
γλικανικη θεωρία των κλάδων, δια του χαρακτηρισμoG του Πα­
τrισμoυ καί του Προτεσταντισμου, ώς «δύο μεγάλων του χριστια­
νισμοΌ άναδενδράδων». Διαφαίνεται ή υίοθέτησις της οίκουμενι­
στικης άτrόψεως, στι της ένότητος της τrίστεως δεον να τrρoηγηθη
ή έξωτερικη καΙ. τrραKΤΙKη ένότης, δια της τrρoτάσεως, δτrως έξευ­
ρεθft εϋκαιρος τρ&πος, διευκολύνων την τrραyμάτωσιν τοΌ πόθου
τφος τελείαν ενωσιν, ητοι ενωσιν της πίστεως, καΙ δ δποϊος τρό­
 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOl' οικοnl}<~ΝΙΣΜοr
228

τroς 8ά ι:XτroτελΏ «άτrαρxην» της «τrαγKoσμίOυ χριστιανικης ένότη­

τος». "Ανακινείται δέ τrάλιν τό ήμερολογιακόν ζήτημα, έτrΙ του ότroί­
ου ή Όρθόδοξος 'Εκκλησία είχεν άτroφανθη συνοδικως τφότερον (ί­
δέ άνωτέρω σ. 207). •ΑγγλικανικαΙ έτrιδράσεις καΙ τrρo<6λη'ματισμός
έπΙ δεδιδαγμένης πίστεως διακρίνουν την έν λόγC{J Έγκύκλιον,
Προ<6ληματισμός δμως έτrΙ δεδιδαΥμένης τrίστεως σημαίνει άπι­
στίαν. ''Oτrως έτrί των μαθηματικων τrρo<6ληματίζεται ό μη γνω­
ρίζων την λύσιν του τrρo<6λήματoς, οϋτω καΙ έτrl της τrίστεως τrρo­
<5ληματίζεται ό μη εχων την γνωσιν του τrεριεxoμένoυ της τrίσΤE­
ως. Ό μη εχων όμως την διδαχθείσαν είς αύτόν άλήθειαν της τrί~
στεως, δέν εχει τrίστιν, άλλά κείται έν άτrιστί't, ώς μη λα<6ών την
τrαραδoθείσαν τrίστιν.

'Η τr α τ Ρ ι α Ρ Χ ι κ η •Ε γ κ ύ κ λ ι ο ς τ ο υ 1 9 Ο 4.
Μετά τάς άτrαντήσεις των αύτοκεφάλων Όρθοδόξων Έκκλησιων,
Ό τrατριάΡXης Kωνσταντινoυτrόλεως Ί ωακεΙμ ό ΓΙ τό 1904 άτrηύ­
θυνε τrρoς ταύτας άτrαντηΤΙKην Έγκύκλιον. Είς την Έγκύκλιον
τονίζεται όρθως, στι τό θεμέλιον της Όρθοδοξίας, τό ότroϊoν συγ­
κροτεί τό σλον Αύτης κανονικόν καΙ διοικητικόν οικοδόμημα, εί­
ναι «τό 'μη κινείν σρια αιώνια, α οί Πατέρες ήμων εθεντο" τουτο
μόνον δυνήσεται άτroKρoυσαι τάς νεωτερικας τάσεις καΙ ένεργείας
τας τrρoIoύσας, μετα του άτroστόλoυ ειτrεϊν, 'άτrό σοφίας έτrιγείoυ,
ψυχικης καΙ δαιμονιώδους'». Άτroρρίτrτεται ή μεταρρύθμισις του
έκκλησιαστικου ήμερολογίου, ώς μηδενός λόγου έτrι<6άλλoντoς
ταύτην, «οϋτε έκκλησιαστικου οϋτε ετrιστημoνΙKOυ». « ... ήμεϊς τε
Υάρ», γράφεται είς την Έγκύκλιον, «ούδαμως άτrό έκκλησιαση­
κης άτrόψεως υτroXρεoύμεθα 'μεταλλάττειν ήμερολόγιον ... ». Παρα
ταυτα, έτrί του θέματος της ένώσεως ή Έγκύκλιος άστοχεϊ. Λέγr:.­
ται έν αύτη, στι ή ενωσις δέν τrρέτrει να έκλαμt5άνεται δλως δυσέ­
ψικτος, άλλά οί 'qρθόδοξοι δέον νά άτroσKoτroυν εις τα δυνάμενα
να τrρooδoτroιήσoυν εις τό εργον «της των τrάντων ένώσεως». Να
ψέρωνται δέ πρός «τους διισταμένους» έν σοφίc;x «καΙ έν πνεύματι
τrραότητoς», «έκείνο ένθυμοόμενοι, δτι ΤΪι Παναγίc;x Τριάδι και αό­
το! τrιστεύoντες καΙ τι{> όνόματι του Κυρίου ήμων Ίησοσ Χριστου
σεμνυνόμενοι, τη χάριτι του θεου σωθηναι έλτrίζoυσι»! Συνιστάται
δέ νά έ'ι'ίιδεικνύουν «πλείονα ... στroυδην» τrρός τους «Παλαιοκαθο­
λικους καΙ τrρός τουςάπό της Άγγλικανικης Έκκλησ(ας», καΙ
υποστηρίζεται, στι οί αίρετικοΙ της Δύσεως σήμερον ένδιαψέρον­
ται τrερισσότερoν να τrρoσεγγίσoυν την Όρθόδοξον Έκκλησί­
αν! (451)
Εις την νέαν ταύτην Έγκύκλιον διαφαίνεται ή C?αθεία έτrίδρα­
σις του •Αγγλικανισμου έτrl των Όρθoδόξων~ Δι' αύτου του Οί­
ο OIKOfιΙENI.ΣΙIOΣ 229

κουμενικου πατριάρχου, οί Άγγλικανοί, οΙ Παλαιοκαθολικοί, άλ-:­

λά καΙ οί λοιποΙ έτερόδοξοι, Δύσεως καΙ 'Α νατολης, άποκαλουν:­
ται όχι αίρετικοί, άλλά «διιστάμεvoι», έννοείται άδελφοί, η Χρι­
στιανοί :Ήγουν Χριστιανοί, κείμενοι μεν μακράν των Όρθοδόξων,
άλλ' όμως ίστάμενοί πως έν τη πίστει, καθ' δτι «τη ΠαναΥίct Τρι­
άδι καΙ αυτοι πιστεύοντες καΙ τ~ όνόματι του Κυρίου ~μων Ίη­
σου Χριστοϋ σεμνυνόμενοι, τη χάριτι του θεου σωθηναι έλπίζουσι» !
ΙΙΕνεκα τούτου, ή σrάσις πρός αυτούς πρέπει να είναι πνεύματος
'Πραότητος, ητοι άνεκτικότητος, μάλιστα 'Πρός τους Άγγλικανούς
η καΙ αλλους τινάς, δεδομένου, δτι οί «ΧριστιανοΙ» της Δύσεως
προσεγγίζουν σή'μερον τήν Όρθόδοξον Έκκλησίαν. Είς την έν
λόγC{J Έγκύκλιον διδάσκεται κατά ~άσιν ή άνεκτικότης του Άγ­
γλικανισμου (ίδε άνωτέρω σ. 110), ώς καΙ ή αλλη κακοδοξία αυ­
του, καθ' ~ν δεν ίητάρχουν δηθεν ουσιώδεις διαφοραΙ μεταξύ των
«Χριστιανων» (ίδε άνωτέρω σ. 114). ΈπΙ πλέον, 'Προτρέπονται οί
Όρθόδοξοι νά πλησιάζουν άνυ'Πό'Πτως τούς Άγγλικαvoύς.
Δεν είναι ΙΙει.αίως άσχετος πρός ταυτα ή ευλογία,. τήν όποίαν
εδωσεν όείρημένος 'Πατριάρχης 'Ι ωακεί:μ ό Γ' είς τό συνέδριον
της προτεσταντικης Παγκοσμίου Χριστιανικης Φοιτητικης "Ομο­
σπονδίας, τό συγκληθεν έν Κ ωνσταντ ι νου'Πόλ ε ι το 1911(452) (ίδε
άνωτέρω σ. 103). Έπίσης καΙ ή υίοθέτησις του δρου «διιστάμενοι'!'
'Παρά της οίκουμενιστικης Β' Βατικανης Συνόδου, 'Πρός χαρα­
κτηρισμόν των Όρθοδόξων! (45.1) Ό δρος «διιστάμενοι» εΤναι οί·
κουμενιστικός καΙ όχι όρθόδοξος. Οί έτερόδοξοι, εύρισκόμενοι πνευ­
ματικωςμακράν των Όρθοδόξων, διά την αίρετικήν των πίστιν, δεν
ίστανται έν πίστει, άλλά κείνται είς πτωσιν καΙ δή είς τό εσχατον
πτωμα της ψυχης (ίδε άνωτέρω σ. 36 - 37). Είς ταυτα δέον νά
'ΠροστεθΏ καΙ δτι «ό ΟΙκουμενικός Πατριάρχης διώρισε τ~ 1907
ώς έπίση μον άντι'Πρόσωπόν του παρά τ~ 'Αρχ ιεπισκόπC{J Καντερ­
ΙΙουρίας τόν άρχψανδρίτην Κων) νον ΠαγώVΗν» (454). τουτο άπο­
τελεί εμμεσον άναγνώρισιν «οχι μόνον του κύρους της Ί ερωσύνης
των έτεροδόξων, άλλά καΙ της Έκκλησίας αυτων». Τήν θέσιν τα{-,·
την του άποκρισιαρίου κατέχει σήμερον ό Άρχιεπίσκοπος θυα­
τείρων »Αθηναγόρας (455).

Ό Ρ θ ό δ ο ξ ο ι σ υ μ μ ε τ έ Χ ο υ ν ε ί ς τ ή ν 'Π Ρ 0­
τ ε σ τ α ν τ ι κ ή ν Ο ί κ ο υ μ ε ν ι κ ή ν Κ ί ν η σ ι ν. Ή άνα­
φερθείσα αθεσμος πατριαρχική προτροπή πρός τούς Όρθοδόξouς,
δπως 'Πλησιάσουν τούς •Αγγλικανούς ώς «διισταμένους» Χριστια­
νούς, εφερεν οΙκουμενιστικους καρπούς. Ί εράρχαι, καθηγηταΙ πα­
νεπιστημίου κ. α.. έκινή'θησαν μετά ζήλου πρός αυτήν την κατεύ­
θυνσιν της πτώσεως έν τη πίστει. «Έκ των Όρθοδόξων Ιεραρχων,
230 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOl'MENIΣMOr

έκεϊνος δστις έξυττηρέτησε ττλήρώς το εΡΥον της διευρύνσεως του

σκοττου' της έν6τητος μεταξυ των δύο Έκκλησιων ύττηρξεν ό Με·
λέτίος Μετά:ξάκης (1871 - 1935). Οδτος, ώς Μητρο7ι:ολίτης Άθη­
νων (1918 - 20), όμου μετα του Χρυσοστόμου Πα1tαδοττούλου και
του Άμίλκα Άλι~ιζάτoυ, εσχον άνεττισήμους θεολΟΥικας συζη­
τήσεις μετα των Έττισκοττιανων έν Άμερικη καί ΆΥΥλικανων έν
ΆΥΥλίg (1918), έν αίς ττεριελήφθησαν τα ττερισσότερα έκ των
Υνωστων θεολΟΥικων ζητημάτων ... » (456). Κατα τας συζητήσεις
ταύτας, «οί όρθόδοξοι έδήλωσαν δτι άττοδέχονται το κυρος του
ΆΥΥλικανικου Βατττίσματος»! (456) «Ή Υενι:κη Υνώμη των Όρθο­
δόξων άντιττροσώ1tων, 'μετα τας συναμιλίας ταύτας, ητο, δτι ή ένό­
της των δύο Έκκλησιων θα ητο δυνατόν να Υίνη μία 1tΡαΥ:ματι­
κότης 'μετα άττο όυνεχη καί σταθεραν ττροτταρασκευην έν τ~ ττνεύ­
ματι της χριστιανικης άΥάττης. Ό καθηΥητης ,Aλι~ιζατoς ητο της
Υνώμης, δτι αττασαι αί έν τ~ μέλλοντι έττι των αυτων ζητημάτων
συζητήσειςέ~ασίζOντO έττ' αύτων» (457). Τοιουτοτρόττως, έν Άμε­
ρικη και ΆΥΥλίg, έτέθη ή ~άσις της μετοχης των Όρθοδόξων είς
την KίVΗσιν του ΟΙκουμενισμου. Κατ' αύίrην την ~ά'σιν, οί Όρθόδο­
ξοι θα έττεδίωκον την ενωσίν των ,μετα των αίρετικων της Δύσεως
έν τ~ ττνεύματι της «Χριστιανικης άΥάτης» καί οχι της όρθοδόξου
χριστιανικης ττίστεως. Βασικως, ή τττωσις έν τη ττίστει είχεν ηδη
έττέλθει.

«Τ~ 1919 μία άντιττροσωττεία Έττισκοττιανων, κατα την έττί­

σκεψιν αύτης εΙς το Οίκουμενικον Πατριαρχείον καί τας αλλας
έν τη Άνατολη Έκκλησίας, ττροσεκάλεσεν αύτας δττως ά1tοστεί­
λωσιν άντιττροσώττουςείς το Προτταρασκευαστικον Συνέδριον της
Κινήσεως Πίστεως και Τάξεως, δττερ έ1tρόκειτο να συνέλθη έν Γε­
νεύη άττο της 12ης - 20ης ΑύΥούστου 1920» (458) (ίδε άνωτέρω σ.
129). «Ή άττάντησις των Όρθοδόξων Έ κκλησιων ύττηρξεν εύνοΤ­
κή. Τοιουτοτρόττως, α ί Ό Ρ θ ό δ ο ξ ο ι ' Ε κ κ λ η σ ί α ι
η Ρ Χ ι ζ ο ν ν α σ υ μ 'μ ε τ έ Χ ω σ ι ν έ ν τ η Ο ί κ ο υ μ ε­
ν ι 'κ η Κ ι ν ή σ ε ι» (458). «Τό έττόμενον ετος (1920) το Οίκου­
μενικον Πατριαρχείον ά1tέστειλε την ΈΥκύκλιον αύτοΟ ττρος τας
άττανταχου Έκκλησίας του Χριστου, δι' ης ττροέτεινε την δημιουρ­
Υίαν και ττροαΥωΥην της συναφείας, ττροσεΥΥίσεως και μιας κοι­
νων'ίας των Έκκλησιων και την έφαρμΟΥην ένος ττρακτικου ττρο­
Υράμματος. Έ κ του κειμένου τούτου ττολλα ση'μεία είχον ηδη τεθη
είς έφαρμΟΥην είς τας σχέσεις Όρθοδόξων και ΆΥΥλικανων. Κα­
τα τον καθηΥητην ' Aλι~ιζατoνι ή ΈΥκύκλιος αϋτη εδρε σ1tουδαίαν
άττήχησιν τταρα τη ΆΥΥλιανικη Έκκλησίg» (459). Το Οίκουμενικόν
Πατριαρχείον, θέτον είς έφαρμΟΥην τα διακηρυχθέντα δια της
-

ο ΟΙΚΟfΜΕΝΙΣΜΟΣ 231

'ΕΥκυκλίου του, το αύτο ετος, 1920, δια τφώτην φορό:ν είς την
ς Ι στορίαν, «α:πέστειλε μίαν άντιττροσωττείαν ττρος το ΣΤ' έν Λάμ­
ό ItG~\$'1'"
ττε'θ συνέδριον, αττοτελεσθείσαν έκ του... ς Ι στορικου Φιλαρέτου Βα­
I\Ι'δ }\WΛ,",,\.~
φείδου, τότε Μητροιπολίτου Διδυμοτείχου, του καθηΥητου της Χάλ­
κης Π. Κομνηνου καΙ των Πρεσ~υτέρων Κ. ΠαΥώνη καΙ Κ. Καλλι­ f:ιλ... f\Ι.
νίκου. <Η αττοστολη αϋτη ττρoέ~η είς έττισήμους συζητήσεις μετ'
άντιττροσώττων της ΆΥΥλικανικης 'ΟμολΟΥίας... Οί όρθόδοξοι
ανεΥνώρισαν το κυρος του' ΑΥΥλικανικου Βατττίσματος» , (460)
Τοιουτοτρόττως αί οίκουμενιστικαΙ σχέσεις του Οίκουμενικου Πα­
τριαρχείου καΙ ΆΥΥλικανισμου ανετττύσσοντο ταχέως, ~άσει των
συζητηθέντων έν Άyyλίcι. το 1918, κατα τας ανεττισήμους θεολο­
Υικας συζητήσεις, καΙ των διακηρυχθέντων το 1920, δια της ττα­
τριαρχικης ΈΥκυκλίου, «ττρος τας άττανταχου Έκκλησίας του Χρι­
στου».-
<Η ττ α τ Ρ ι α Ρ Χ ι κ η Έ Υ κ ύ κλ ι ο ς τ ο υ 192 Ο. Ή
ττατριαρχικη αϋτη ΈΥκύκλιος του 1920 ένέχει μεΥίστην σημασίαν,
δια την στορφην του Οίκουμενικου Πατριαρχείου ττρος τον Οίκου­
μενισμόν. 'Αναγνωρίζει τας άττανταχου «χριστιανικας» αίρέσεις
ώς «Έκκλησίας του Χριστου», δττως καΙ δ Οίκουμενισμός. Τονί­
ζει άσυστόλως, δτι ή «ττροσέΥΥισις ττρος άλλήλας καΙ κοινωνία»
των τοιούτων «Χριστιανικων Έκκλησιων» «δεν άττοκλείεται ύττο
των ύφισταμένων μεταξύ αύτων δογματικων διαφορων». Τούναν­
τίον, «τα μάλα έστΙν εύκταία καΙ άναΥκαία καΙ ττολλαχως χρή­
σιμος είς τε το καλως έννοούμενον συμφέρον έ κάστης των έττΙ μέ­
ρους Έκκλησιων καΙ του δλου χριστιανικου σώματος καΙ είς ττα­
ρασκευην καΙ διευκόλυνσιν της ττλήρους ... ένώσεως». ΛέΥει, δτι
«αί αττο των τταλαιων ττρολήψεων καΙ εξεων 11 καΙ έξ αξιώσεων
δυσχέρειαι, αί τοσάκις τέως το εΡΥον της ένώσεως ματαιώσασαι»,
«ούτε δύνανται ούτε όφείλουσι» να αττοτελέσουν κώλυμα ττρος ε­
νωσιν, «άκαταΥώνιστον καΙ άννττέρ~λητoν». Περαιτέρω, το Πατρι­
αρχεϊονέκθέτει τας «σκέψεις» καΙ την «Υνώμην» αύτου, ττερι. του
τρόττου, καθ' ον θα ττραΥματοττοιηθη ή άναφερθείσα ττροσέΥΥισις
καΙ συνάφεια, ζητεί δε έττ' αύτων και έκδέχεται «την κρίσιν καΙ
την Υνώμην» καΙ των «κατα την Άνατολην άδελφων καΙ των έν
τη Δύσει καΙ άττανταχου σε~ασμίων Χριστιανικων Έκκλησι­
ων»! (461).
ςΗ «Υνώμη» καί αί «σκέψεις» του Οίκουμενικου Πατριαρχείου
έν τη ΈΥκυκλίφ είναι: Να τταύσπ δ 1tοσηλυτισμος μεταξύ των
«όμοθρήσκων» «χριστιανικων όμoλoyιων~). Να «άναζωττυρωθη καΙ
ένισχυθΏ ττρο τταντος ή άΥάττη μεταξύ των Έκκλησιων, μη λΟΥΙ­
ζομένων άλλήλας ώς ξένας καί άλλοτρίας, άλλ' ώς συγγενείς καΙ
 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΊΌΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

οίκείας εν Χριστcp καΙ <συγκληρονόμους καΙ συσσώμους της ε'Παγ­

γελίας τοϋ θεοϋ εν Χριστcp'»! Χάριναναζω'Πυρώσεως της αγά­
'mlς ταύτης καΙ φιλίας μεταξυ των «Έκκλησιων» 'Προτείνονται τα
έξης: Ή 'Παραδοχη «ένιαίου ήμερολογίου 'Πρός ταυτόχρονον έορ­
τασμόν των μεγάλων χριστιανικων έορτωνύ'Πό 'Πασων των Έκ­
κλησιων». Ή ανταλλαγη αδελφικων γραμμάτων. Ή οικειοτέρα
συσχέτισις «των έ κασταχοϋ εύρισκομένων αντι'Προσώ'Πων των δια­
φόρων Έκκλησιων». Ή ε'Πικοινωνία «των θεολογικων Σχολων καΙ
των αντι'Προσώ'Πων της θεολογικης Έ'Πιστήμης» καΙ ή άνταλλα­
γη «των εν έκάσΤΏ Έκκλησίς:ι: εκδιδομένων θεολογικων καΙ εκ­
κλησιαστικων 'Περιοδικων καΙ συγγραμμάτων». Ή α'Ποστολη «νέ­
ων χάριν σ'Πουδων α'Πό της 'μιας εις τας σχολας της άλλης Έκ­
κλησίας». Ή συγκρότησις «'Παγχριστιανικων συνεδρίων 'Πρόςεξέ­
τασιν ζητημάτων κοινοϋ 'Πάσαις ταίς Έκκλησίαις ενδιαφέροντος».
Ή α'Παθης «και ε'Πι τό ίστορικώτερον» εξέτασις «των δογματικων
διαφορων ά'Πό της εδρας καΙ εν ταίς συγγραφαίς». Δηλαδη ή .εξέ­
τασις τούτων άνευ διαφέροντος 'Πίστεως καΙ ώς ζητη μάτων, τα
ό'Ποία άνήκουν εις τό 'Παρελιθόν! Έ'Πίσης 'Προτείνονται, ιό σε~ασμός
«των κρατούντων εν ταίς διαφόροις Έκκλησίαις ήθων καΙ εθίμων».
"Η 'Παροχη «άμoι~αίως εύκτηρίων οίκων καΙ κοιμητηρίων». Ό δια­
κανονισμός «τοϋ ζητήματος των μικτων γάμων» καΙ ή αμoι~αία
ύ'Ποστήριξις «των Έκκλησιωνεν τοίς εργοις της θρησκευτικης
ε'Πιρρώσεως, της φιλανθρω'Πίας καΙ τοίς 'Παρα'Πλησίοις». Τέλος
'Προτείνεται ή ίδρυσις κοινωνίας των «Έκκλησιων», κατα τό 'Πα­
ράδειγμα της «Κοινωνίας των , Εθνων», ή ό'Ποία ίδρύθη το αύτο
ετος, 1920, καΙ τονίζεται ή χρησιμότης, την ό'Ποίαν εχει «ή άνύ'Πο­
'Πτος» «συνάφεια» «των Έκκλησιων» ! (461).

Δια των ανωτέρω, το Οικουμενικον Πατριαρχείον κηρύσσει

'Πλέον τον Οίκουμενισμονά'Προκαλύ'Πτως καΙ γυμνf! τfi κεφαλη·
Ή κακοδοξία της θεωρίας των κλάδων, καθ' ην 'Πασαι αί αίρέ­
σεις είναι χριστιανικαΙ Έκκλησίαι (ίδε ανωτέρω σ. 112 - 113), γί­
νεται α'Ποδεκτή, ώς δηλοϋν αί φράσεις, «'Προς τας ά'Πανταχοϋ Έκ­
κλησίας τοϋ Χριστοϋ» «καΙ των εν τη Δύσει καΙ ά'Πανταχοϋ σε(;α­
σμίων Χριστιανικων Έκκλησιων», ώς καΙ ή 'Προτρο'Πή, ο'Πως αί­
ρέσεις καΙ Όρθόδοξοι Έκκλησίαι θεωροϋν αλλήλας «συγγενείς
καΙ οίκείας εν XplOTcp καΙ "συγκληρονόμους καΙ συσσώμους της
ε'Παγγελίας τοϋ θεοϋ εν XpLOTcp'»! Ή οικουμενιστικη κακοδοξία
'ΠερΙ συνεργασίας καΙ κοινωνίας των «εκκλησιων», 'Παρα τας ύφι­
σταμένας δογματικας διαφορας (ίδε ανωτέρω σ. 99), διδάσκεται,
δια τοϋ ίσχυρισμοϋ, δτι δηθεν ή ανυ'Πο'Πτος «'Προσέγγισις>.' καΙ
«κοινωνία» των «Έκκλησιων» «δεν ά'Ποκλείεται ύ'Πό των ύφιστα­
ο οικωΊΗI1jΝΙ,Σ}IΟ,Σ 233

μένων μεταξύ αύτων δογματικων διαφορων»! cH οίκοuμενιστικη

ττεριφρόνησις ττρός τα δόγματα (ίδε &vωτέρω σ. 109 έξ.) άττηχεί­
ται, δια τοϋ χαρακτηρισμοϋ των δογματικων διαφορων, λόγCf'
των όττοίων έματαιώθη τrαλαιότερoνή ενωσις, ώς «τταλαιων ττρο­
καταλήψεων καί εξεων... καΙ .. άξιώσεων» καί δια των συστάσεων
τrερί άτταθοϋς δηθεν, δηλαδη άνευ ττίστεως, έξετάσεως αύτων! cH
οίκουμενιστικη κακοδοξία, καθ' ην ττροτάσσεται ή «άΥάττη» καί
έττιτάσσεται ή ττίστις, έττΙ καταλύσει, ώς φUσΙKόν, της ττίστεως (ίδε
άνωτέρω σ. 124 έξ.), διδάσκεται δια της τrρoτάσεως, οττως «άνα­
ζωττυρωθη καΙ ένισχυθη ττρό τταντός ή άγάττη μεταξύ των Έκκλη­
σιων»! Ή οίκουμενιστικη έξομοίωσις των «Έκκλησιων» (ίδε άνω­
τέρω σ. 191) συνιστάται, δια της ττροτάσεως ττερί «τταραδοχης
ένιαίου ήμερολογίου». Ή οίκουμενιστικη συνύτταρξις κακοδόξων
καΙ όρθοδόξων έντύ'Πων (ίδέ άνωτέρ~ σ. 104), ττρo~άλλεται, δια
της ττροτάσεως ττερΙ «άνταλλαγης των έν έκάστη Έκκλησίc;,x έκ­
διδομένων ιθεολογικων καΙέκκλησιαστικων ττεριοδικων καί συγ­
γραμμάτων».

cH τ Ρ ί τ η α λ ω σ ι ς τ η ς Κ ω ν σ τ α v τ ι ν ο υ 1'[ ό­
λ ε ω ς. 'Αλλ' ας μη έττεκτείνωμεν ττεραιτέρω τόν θλι~ερόν μέν,
άλλά έττι~ε~λημένoν καί σωτήριον τοϋτον ελεγχον. cH Kωνσταv­
τινούττολις, ή ττόλις των Οίκουμενικων Συνόδων καί των νικηφό­
ρων άντιαιρετικων άγώνων των άγίων Πατέρων της Όρθοδοξίας,
άναγνωρίζει τώρα τας αίρέ·σεις όχι «ώς ξένας καΙ αλλοτρίας, eι.λλ·
ώς συγγενείς καΙ οίκείας ,έν Χριστι:;> καΙ ςσυγκληρονόμους καΙ ΣUσ­
σώμους της έτταγγελίας τοϋθεοϋ έν Χριστc;>'» !! Έγκατέλιττε την
αττοκεκαλυμμένηνάλήθειαν τοϋ θεοϋ, την τταραδOθεϊσΑV είς τιμάς
διά των άγίων Πατέρων, καΙ λαλεί ττρός την οίκουμένην «σκέ­
ψεις» καΙ γνώμας, αί όττοίαι διαφωνοϋν ττρός την Όρθοδοξίαν καΙ
συμφωνοϋν ττρός την οίκουμενιστικην ψευδοδοξίαν. πως δ άμβων
ένός Γρηγορίου θεολόγου, ένός ·1 ωάννου Χρυσοστόμου, ένός Φω­
τίου καΙ άλλων Άγίων τταρετράττη είς αμC2ωνα της Οίκουμενι­
κης Κινήσεως έν τι:;> κόσμCf'; Άληθως, «ττως έγένετο ττόρνη ττόλις
ττιστη Σιών, ττλήρης κρίσεως, έν η δικαιοσύνη έκοιμήθη έν αύτη,
νϋν δε φονευταί» ;724 «Διά τοϋτο τάδε λέγει Κύριος δ δεσττ6της
ΣαC2αώθ, δ δυνάστης τοϋ Ί σραήλ' ούαΙ τοϊς ίσχύουσιν έν C Ι'ερου­
σαλήμ' ού τταύσεται γάρ μου δ θυμός έν τοίς ύττεναντίοις, καΙ κρί­
σιν έκ των έχθρων μου ττοιήσω. καΙ έττάξω την χείρά μου έττΙ σε
καΙ ττυρώσω σε είς καθαρόν, τούς δέ άττει'θοϋντας ατroλέσω καΙ
άφελω ττάντας άνόμους αττό σοϋ καΙ ττάντας ύτrερηφάνOυς ταττει­
νώσω»723. Άλλα «έττιστήσω τούς κριτάς σου ώς τό ττρότερον καΙ

724. ΊI-~. 11.',21 - 22. 725. ΊΙσ. ΙΧ', 24 25.

234 Η ΑΙΡΕΣΙΣ 'JΌr ΟlκοrΜΕΝΙΣΜοr

τούς σuμ~oύλoυς σου ώς τό d'i1' άρχης' καί μετ α ταυτα κληθήση

πόλις δικαιοσύνης, μητρόπολις πιστη Σιών»726. Ή KωνστανrινOύ­
πολις, ή άλωθείσα τό 1204 παρα των Φράγκων καΙ τό 1453 παρα
των Τούρκων, κατεκτήθη ηδη πνευματικως παρα του Οίκουμενι­
σμου. Δια της κερκοπόρτας της «οίκουμενικης ένώσεως», «έάλω
ή Πόλις» !
Ό Ρ θ ό δ ο ξ ο ι γ ί ν ο ν τ α ι κ ή Ρ υ κ ε ς τ ο σ Ο ί­
κ ο υ μ ε ν ι σ μ ο υ. Ή πατριαρχικη Έγκύκλιος του 1920 εξεδό­
θη κατα μηνα Ί ανουάριον. Τόν Αύγουστον του αότου ετους συνηλ­
θεν ή «,προκαταρκτικη Συνέλευσις του Παγχριστιανικου Συνε­
δρίου» Πίστεως καΙ Τάξεως, είς τό όποίον, ώς άνεφέρθη, προσε­
κλήθησαν καΙ οί Όρθόδοξοι. Οί Όρθόδοξοι συμμετέσχον είς την
συνδιάσκεψιν ταύτη ν καΙ παρίσταντο ώς εν Όλον. «Οί άντιπρόσω­
ποι του Οίκουμενικου Πατριαρχείου, όμου μετα των &.λλων <Ελλή­
νων άντιπροσώπων της Όρθοδόξου Έκκλησίας εν Γενεύη. (!ι άσε ι
της Πατριαρχικης Έγκυκλίου του 1920, πρoέ~ησαν είς τόν καταρ­
τισμόν προγράμματος εργασίας της παρούσης συνδιασκέψεως.
τουτο εγένετο δεκτόν ύφ' Όλων των Όρθοδόξων εν Γενεύη ..:» (462).
Οί Όρθόδοξοι, εξέθεσαν «δια ~ραχέων την Όρθόδοξον περί Έκ­
κλησίας διδασκαλίαν» (463) καΙ άνέγνωσαν τό ώς άνω πρόγραμμα.
Περιεχόμενον του προγράμματος τούτου είναι τό έκτεθεν είς τόν
οίκείον τόπον (lδε άνωτέρω σ. 129 - 130). Δι' αότου επροτάθη ή φι­
λικη συνεννόησις «των διαφόρων Χριστιανικων όμάδων», ~άσει «του
ύψίστου νόμου ... του νόμου της άγάπης», ή δημιουργία «κοινω­
νίας των Έκκλησιων κατα τόν τρόπον της κοινωνίας των εθνων»
καΙ ή ενωσις «των Έκκλησιων εν πίστει καΙ εν διοικήσει», ώς
σκοπός του Συνεδρίου. Πρός πραγματοποίησιν τούτων, ετονίσθη
ή άνάγκη οργανώσεως «της κοινωνίας των Έκκλησιων», με μό­
νιμον κεντρικην έπιτροπήν, με ύποεπιτροπας «έν έκάστη Έκκλη­
σίςχ» καΙ με είδικόν δημοσιογραφικόν σργανον. ΈπΙ πλέον, επρο­
τάθη ή «κοινωνία των Έκκλησιων» να συγκροτΏ διάφορα συνέ­
δρια καΙ έν άΡΧΏ τό πρωτον «Παγχριστιανικόν Συνέδριον» (464).
Οί Όρθόδοξοι προέτειναν ταυτα έντός της «Προκαταρκτικης
Συνελεύσεως» Πίστεως καΙ Τάξεως της προτεσταντικης Οίκουμε­
νικης Κινήσεως. <Επομένως ώμίλησαν σχι μόνον πρός άνθρώπους
έκτός της Έκκλησίας, τούς Προτεστάντας, άλλα ίστάμενοι καΙ αύ­
τοί, οί Όρθόδοξοι, έκτός της Έκκλησίας, ηγουν έντός της Συνε­
λεύσεως του προτεσταντικοΟ Οίκουμενισμου. ΚαΙ ναΙ μεν ώμολό.:.
γησαν την όρθόδοξον πίστιν περΙ Έκκλησίας, άλλα παρέ~ησαν
ταύτην εν τΏ πράξει. Μετέσχον είς την έν λόγ<t'> οίκουμενιστικην

72β. ΊΙ". α,', 26.

-

Ο OIIωγMENIΣMO~ 235

συνδιάσκεψιν, δια της όποίας ώΡΥανουντο αί αίρετικαΙ δυνάμεις

εναντίον της Έκκλησίας, καΙ επι πλέον συνε~oύλευσαν τοό<:: Προ­
τεστάντας, πως θα επιτύχουν εις τό άντιεκκλησιαστικόν ~ρyoν
των! Άντί της Έκκλησίας, να ίδρυθΏ ή «κοινωνία των Έκκλη­
σιων». Άντί της όρθοδόξου πίστεως, του άναφαιρέτου τούτου θε­
μελίου της Έκκλησίας, να τεθΏ ώς ~ό:σις ή «άyΆΤCη». ΆντΙ της
«ένότητος της πίστεως> εν τη ΈKKλησί~, να επιδιωχθΏ ή ένότη<::
δια του Οίκουμενισμου εν οίκουμενιστικΏ «πίστει» (ίδε άνωτέρω
σ. 179) καί «διοικήσει». Οδτος δέ, ώς δκτάπους, να όΡΥανωθΏ εν
τ~ Kόσμ~, επεκτείνων τους πλοκάμους του εις πασαν αίρεσιν καΙ
είς τας Όρθοδόξους ΈΚΚλησίας. Οί Όρθόδοξοι άντιπρόσωποι.
εύρεθέντες εντός του στόματος του οίκουμενιστικου δράκοντος,
δεν ητο δυνατόν, ει μη να προσκυνήσουν τουτον καΙ να όμιλήσουν
κατα τό πνευμά του καΙ τό συμφέρον του. Οί Όρθόδοξοι, εντός
του Οίκουμενιομου, ~yιναν κήρυκ·ες του Οικουμενισμοϋ, προσφέ­
ροντες είς τουτον ώς δωρα ύποτελείας, άντιεκκλησιαστικας Υνώ­
μας καΙ τό κυρος της Όρθοδοξίας! 'Όντως, «πως ~πεσαν δυνα­
τοί. .. πως ~πεσαν δυνατοΙ καί άπώλοντο σκ·εύη πολειμικά;»727.

«Φ ο ~ ε Ρ ό ν τ ό ε μ π ε σ ε ϊ ν ε Ι ς Χ ε ϊ Ρ ας θ ε ο G
ζ ω ν τ ο ς». Το έπόμενον ~τoς, 1921, συνέ~η θλι~ερόν καΙ οντως
τραΥικόν ΥεΥονός εν Άyyλί~. «Ό Τοποτηρητης του Πατριαρχείου
Κων) πόλεως Δωρόθεος ό Προύσσης, επεσκέφθη τόν •Αρχιεπίσκο­
πον Ράνταλλ Δά~ιδσoν εν Άyyλί~ (1921), ίνα εκφράση τα αίσθή­
ματα της Έκκλησίας αύτου πρός την ΈκκλησΙαν της ΆΥΥλί­
ας» (465). Ό Δωρόθεος «ύπηρξεν ό πρωτος κάτοχος του πατριαρχι­
κου θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως, σστις επεσκέπτετο την Δύ­
σιν μετα τόν πατριάρχην 'Ι ωσηφ τόν Β' , τόν παρεδρεύσαντα εν τΏ
Συνόδ~ της Φλωρεντίας (1438)>> (465). Οδτος προσέφερεν εις τόν
αίρετικόν «'Αρχιεπίσκοπον» του ΆΥΥλικανισμου ... «τό ΈΥκόλπιον
του Πατριάρχου Ίωακείμ Γ').>!! (465). ΚαΙ ή συνέχεια: «Άπέθανεν
αιφνιδίως κατα την διάρκειαν της επισκέψεως εκείνης» (465). 'Ό­
ταν ό αίρεσιάρχης ., Αρειος, άπατήσας τόν Μ. Κωνσταντίνον, ήθέ­
λησε να είσέλθη δια της ~ίας είς την εν Κωνσταντινουπόλει Έκ­
κληόίαν καΙ κοινωνήση μετ' αύτης, «εξαίφνης κατα τό ΥεΥραμμέ­
νον 'τtρηνης Υενόμενος ελάκησε μέσος' καΙ πεσών άπέψυξεν άμφο­
τέρων τε της τε κοινωνίας καΙ του ζην εστερήθη»728. ΆΡΥότερον,
εις την Σύνοδον της Φλωρεντίας του 1439, σταν ό Πατριάρχης Κων­
σταντινουπόλεως • Ι ωσηφ ό Β' ύπέκυψεν εις τας παπικας κακο­
Υνωμίας καΙ επρόκειτο να όΠΟΥράΨΏ ύπερ της ύποδουλώσεως της
Όρθ6δόξίας είς τόν αίρεσιάρχην πάπαν, «·ετεθνήκει ... αίφνιδίως εν
-----
727. 2 Β::ι:a. 1].', 25, 27. 728. ΙΙ. 'AeC'.';\I;cr(Qu, ΒΕΠΕΣ, 33, 178.
236 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τοι ΟlκοnlΕΝIΣΜΟΙ

τφ δειπνείνl> καί «μη ψθάσας ... 6πογράψαι, θανων ετάφη εκεί» (466).
Προσφάτως, όταν ό πρωτος 'μετα τον Ί ωσηφ κάτοχος τοϋ πατρι­
αρχικοϋ θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως Επεσκέφ'θη την Δύσιν
καί 6πέταξε την γνώμην του καί την προαίρεσίν του εΙς την αίρε­
σιν του Άγγλικανισμοϋ καί προσέφερεν εΙς τον ΟΙκουμενισμον πα­
τριαρχικονεγκόλπιον, ΆΤCέθανεν αΙφνιδίως κατα την διάρκειαν της
Επισκέψεώς του εν Άγγλίζ;f.! 'Όντως, «φoC!ιερoν το εμπεσείν εΙς
χεϊρας θεοΟ ζωντος»129.

Ο Ι )( ο υ μ ε ν ι στ ι κ η δ Ρ aσ ι ς ~O Ρ θ ο δ ό ξ ω ν. 'Ε ν
συνεχείCf., οί προσκυνοϋντες το θηρίον τοϋ ΟΙκουμενισμοϋ Όρθό­
δοξοι εργάζονται οίκοuμενιστικως καΙ εντος της Όρθοδόξου 'Εκ­
κλησίας καιεντος της Οίκουμενικης Κινήσεως. ΠερΙ τας άρχάς
Φε~ρoυαρίoυ 1923 εγένετο 6πο «τοϋ Οίκουμενικου Πατριάρχου Με­
λετίου τοϋ Δ' πρότασις προς τούς ... Προέδρους των άγίων Όρθο­
δόξων 'Εκκλησιων περί καταρτισμοϋ 'Επιτροπης εξ άντιπροσώ­
πων ένός fι δύο έκάστης αυτων, προς 'μελέτην τοϋ τε CΗμερολο­
γιακοϋ καΙ εί τινος άλλου επειγούσης μορφης πανορθοδόξου ζη­
τήματος». την πρότασιν ταύτην άπεδέχθησαν «αϊ πλείονες των Εν
λόγ~ 'Εκκλησιων». ~H 'Επιτροπη συνεκλήθη «6πο την προεδρείαν
τοϋ Παναγιωτάτου ΟΙκουμενικοϋ Πατριάρχου» Μελετίου, άπο «10
Μαίου - 8 ~ Ι ουνίου 1923», όνομασθείσα «Συνέδριον Πανορθόδο­
ξον» (461) . Το Συνέδριον τουτο, είς το δποίον δεν άντεπροσωπεύ­
θησαν τα πατριαρχεία «Άλεξανδρείας, Ίεροσολύμων καΙ Άντιο­
χείας», «άπεφάνθη 6περ της διορθώσεως τοϋ τε ήμερολογίουκαΙ
τοϋ Πασχαλίου» (468). ΕΙς την πατριαρχικην 'Επιστολην τοϋ Με­
λετίου Μεταξάκη προς σύγκλησιν τοϋ Εν λόγιt> Συνεδρίου, ώς λό­
γος άλλαγης τοϋ Εκκλησιαστικοϋ ήμερολογίου άνεφέρετο καΙ ή
Εξυπηρέτησις της «παγχριστιανικης ένότητος» (469). ΕΙς δε τον Ε­
ναρκτήριοναυτοϋ λόγον ό Μελέτιος Ετόνισεν, «δτι ηλθεν ή ωρα της
Εκ νέου άποκαταστάσεως της ένότητος των Χριστιανων τουλάχιστον
Εν τφ σημεί~ τoύτ~)/, ητοι 'TC;> ήμερoλoγί~ (410). Τοϋτο Επίσης Ετόνισε
καΙ δ επισκεφθεΙς το Συνέδριον Άγγλικανος Επίσκοπος Gore, πρόε­
δρος της Επιτροπης, ή όποία είργάζετο «Εν Λoνδίν~ προς τον αυ­
τον σκοπόν», δηλαδη «την ενωσιν όλων των 'Εκκλησιων καΙ Ιδιαι­
τέρως ... της Όρθοδόξου καΙ της Άγγλικανικης 'Εκκλησίας». ώς εί­
πεν αυτος ό προεδρεύων πατριάρχης(411). Ό Gore είπεν, δτι «θα
ητο μεγάλη πνευματικη ευχαρίστησις να ε6ρεθωμεν είςθέσιν, ωστε
να συνεορτάζωμεν ταςμεγάλας χριστιανικό:ς έορτας της Γεννή­
σεως, της Άναστάσεως καΙ της ΠεVΤΗKOστης» (412).
τα άνωτέρω άποδεικνύουν, δτι το όνομασθεν Πανορθόδοξον

729. Έδ. t'. 31

Ο ΟΙΚOl'ΜΚΝΙΣΜΟΣ 237

Συνέδριον του 1923 είργάC1θη έν οίκουμενιστικ<Ί> 'Πνεύματι και με

σκοττόν, την οίκουμενιστικην ένότητα. Τό συνέδριον τουτο ά'Π€τέλει
'Προσ'Πάθειαν έφαρμογης των προτάσεων της 'Πατριαρχικης Έγκυ­
κλίου του 1920 καί είδικώτερον της προτάσεως, 'Περί «'Παραδοχης
ενιαίου ή μερολογίου πρός ταυτόχρονον έορτασμόν των μεγάλων
χριστιανικων έορτων ύ'Πό 'Πασων των ΈKKλησιων~? <ο Μελέτιος
Μεταξάκης, 'Προσφωνων τόν Άγγλικανόν Gore, είττεν, δη, έκ των
ζητημάτων του Συνεδρίου, «προέχει τό του ήμερολογίου», κατε­
Υράφησαν δέ είς ταυτα «καΙ τα άφορωντα είς την ενωσιν δλων
των Έκκλησιων ... » (473). Οϋτω,δια λόγους οίκουμενιστικης άντι­
λήψεως καΙ σκοττιμότητος καί έξ άφορμης της είσαγωΥης του νέου
'Πολιηκου ή μερολογίου είς 'Πλειστα των κρατων, έκινήΘη τό ήμερο­
λογιακόν θέμα, κατα παρά<!>ασιν τωνείλη μμένων πρότερον ά'Πο­
φάσεων της Όρθοδόξου Έκκλησίας του Κυρίου ήμων Ίησου Χρι­
στου καΙ έν<Ί> δεν ύφίστατο έκκλησιαστικός λόγος πρός τουτο, εί μη ό
λόγος της οί'Κουμενιστικης ένότητος. Τό γρηγοριανόν ήμερολόγιον
του Παπισμου είσήχθη είς την Όρθόδοξον Έ κκλησίαν την 1Οην Μαρ­
τίου 1924, κατόπιν συνοδικης ά'Ποφάσεως του Οίκουμενικου Πα­
τριαρχείου, Πρός καθησύχασιν των τυχόν δυσφορούντων, συν τοις
αλλοις, έχρησι:μοττοιήθη τό οίκουμενιστικόν έττιχείρημα, δτι πρό­
κειται 'Περί έττουσιώδους ζητήματος (ίδε άνωτέρω σ. 114). Ση­
μειωθήτω, οτι 'Πρότερον έν Ρωσίς,χ, τό 1918, οί κομμουνισταί, [l'ETCr
των &.λλων καινοτομιων, καθιέρωσαν καί τό νέον ή'μερολόγιον.
«<ο πατριάρχης Μόσχας Τύχων άνεθεμάτισε τους μττολσε<!>ίκους
καΙ διεμαρτυρήθη δια τηνείσαγωγην του νέου ΤΙ μερολογίου». Οί
κομμουνισταΙ ά'Πήντησαν δια σφοδρου διωΥμου κατα της Έκκλη­
σίας(474). ΠολλαΙ Όρθόδοξοι Έκκλησίαι δεν έδέχθησαν την άλ­
λαγην του έκκλησιαστικου ήμερολογίου (475). Τοιουτοτρόπως, ή
Όρθοδοξία έδιχάσθη. Ό Άγγλικανισμός κατώρθωσε να διαιρέσπ
δΙς την Όρθοδοξίαν. πρωτον έτrΙ του θέματος της άναΥνωρίσεως
των άγγλικανικων χειροτονιων (ίδε άνωτέρω σ. 210) καΙ δεύτε­
ρον, πλέον έμφανως, έπΙ του ήμερολογιακου ζητήματος. Ό κο­
1Ττόμενος ύττερ της «ένότητος» Οίκουμενισμός καταλύει καί τήν
ύτrάρxoυσαν ένότητα!

Ό Ρ θ ό δ ο ξ ο ι έ ν τ <Ί> τr ρ ο τ ε σ τ α ν τ ι κ <Ί> Ο ί κ ο υ­
μ ε ν ι σ μ <Ί>. <Η συμμετοχή των Όρθοδόξων είς τα συνέδρια της
1Τροτεσταντικης Οίκουμενικης Κινήσεως άττό του 1920, η μαλλον
του 1919, λαμ<!>άvει ττλέον μορφην τακτικης φοιτήσεως έν αύτοϊς,
ώς είς &.λλο παναιρετικόν ττανδιδακτήριον. Πατριάρχαι, άρχ ιεπί ­
σKOτroι, έτrίσKoτroι, άρχιμανδριται, λοιττοί κληρικοί καί λαΤκοΙ κα­
θηΥηταΙ ττανεττιστη μίου κ.α. συμμετέχουν είς τα τrΡOτεσταντΙKO: σί­
238 Η ΑΙΡΕΣΙ.Σ ΤΟι" ΟlκοnΙΕΝΙΣΙΙ0Ι

κουμενιστικα συνέδρια, 'συΥχρωτιζόμενοι οί πλείστοιέξ αυτων άψό­

t5ωςμετα των t5υσσοδομούντων κατα της Έκκλησίας αίρετικων.
ΣυΥχέοντες ~ιωΤΙKάς, πολιτικας καΙέκκλησιαστικας σχέσεις, κα.
τα το πεπλανημένον πνευμα του Οίκουμενισμου, συνενvοουντqι
άμοιt5αίως μετα των Προτεσταντων καΙ συνεΡΥάζονται μετ' αυτωΥ
άΥαστως, έπΙ κοινωνικου, ήθικου καΙ «διεκκλησιαστικου» πεδίου,
δια «μεθόδων καΙ τρόπων έΡΥασίας οίκουμενικης ψύσεως» (476). Έκ­
δηλώνουν την χαράν των, διότισυναντωνται «'μετα των άδελψων
χριστιανων,) (4ί7) της Διαμαρτυρήσεως, συμμελετουν, συζητουν,
συμπροσεύχονταιμετ' αυτων(4ϊ8) καΙ τελουν θεαματικας δια τους
έτεροδόξους «λειτουΡΥίας», ώς π.χ. «έν τφ Έπισκοπικφ Ναφ. της
"ΑΥίας Τριάδος, δστις είχε τ-εθη είς την διάθεσιν αυτων», κατα
το Συνέδριον Πίστεως καί Τάξεως έν Έδιμt50ύΡΥCP (479) (ίδε καΙ
άνωτέρω σ. 132).

Οί Όρθόδοξοι, κατα τας συζητήσεις είς τα οίκουμενιστικα

συνέδρια, διαt5λέπουν την διαψοραν πίστεως μεταξυ αυτων καί
των Προτεσταντων, tόραδύτερoν δε καΙ των Παπικων (479). ΚαΙ αν­
τιδρουν μέν, άλλα οίκουμενιστικως. Δια της «Δηλώσεώς» των π.χ.
είς το έν Λωζάνη συνέδριον Πίστεως καΙ Τάξεως του 1927 (ίδε
ανωτέρω σ. 131 - 132), δμολΟΥουν τας όρθοδόξους άληθείας, δτι
«ουδείς όρθόδοξος θεολόΥος δικαιουται να διασείση το κυΡΟζ» «των
έπτα OίKoυμεν~Kων Συνόδων», δτι «δπου έλλείπει ή όλοκληρία
της πίστεως έκεί ουδεμία δύναται να ύπάρξηκοινωνία έν τοϊς μυ­
στηρίοις» καΙ δτι «πασα ενωσις πρέπει να στηρίζηται έπί της πί­
στεως» (480). Παρα ταυτα, αντιψάσκοντες προς έαυτούς, καΙ έκ­
ψράζοντες το οΙκουμενιστικον πνευμα της θεωρίας των κλάδων,
λέΥουν τα άκόλουθα: «διαtόεtόαιoυμεν το Συνέδριον, δτι μεΥάλως
ένταυθα ένισχ6θημεν είς την έσωτερικην πεποίθησιν, δτιείμεθα
πάντες ήνωμένοι έν τfi είς τον <Ένα Σωτηρα Χριστον πίστει»! !!
'Όντως, όποία είναι ή όλεθρία έπίδρασις των έτεροδόξων έπί των
Όρθοδόξων, δταν οί τελευταίοι δεν τηρουν τους Ί ερους Κανόνας.
<Ένεκα της έπιδράσεως ταύτης, δηλουν έπί πλέον, δτι διατελουν
προς τους Προτεστάντας «πρόθυμοι έν Χριστφ άδελψοί»! 'Ι·σχυ­
ρίζονται δτι ή ενωσις πρέπει να στηρίζεται έπΙ της όμολΟΥίας
της πίστεως «της αρχαίας άδιαιρέτου Έκκλησίας των ~Eπτα Οί­
κουμενικων Συνόδων καί των Όκτω πρώτων αίώνων», ώς έαν άλη­
θεύη ή οίκouμενιστικη κακοδοξία, δτι ή κατόπιν τούτων Όρθόδο­
ξος 'Εκκλησία δεν είναι ή 'Εκκλησία του Κυρίου καΙ ή Μία Έκ­
κλησία δεν ύψίσταται σήμερον έν τφ κόσμcp (ίδεάνωτέρω σ. 113).
Τέλος, όμιλoυvτες περί τοΩ αδιασείστou των Οίκουμενικων Συνό­
δων, άναψέρouν μόνον τους δρους αυτων καΙ 'Παραλείπουν τούς
 239

·1 ερους Κανόνας, δ1Ιερ είναι λίαν εύάρεστον εΙς τους καταλυτας

της οίκοδομης της Έκκλησίας Οίκουμενιστάς(481). Οϊ Όρθόδοξοι,
δια να σταθουν εντος της Οίκουμενικης Κινήσεως, συνδυάζουν οΙ­
κουμενιστικως όμολογίαν 1Ιίστεως καΙ άρνησιν 1Ιίστεως! Ταυτα
τα σοφα κακουργήματα των φ ιλαιρετικων.
Συν Τ<{) χρόν<{) καΙ ή αναφερθείσα ανωτέρω «όμολογία» 1Ιί­
στεως των Όρθοδόξων ύ1Ιο(5αθμίζεται καΙ ατονεί (482). Έξ άλλου,
ή «όμολογία» αϋτη είναι άχρηστος δια τους Προτεστάντας ΟΙκου­
μενιστάς. Οί Όρθόδοξοι αργότερον 1Ιαρα1Ιονουνται, δτι 1Ιαραθεω­
ρουνται αί γνωμαι των καΙ δτι τα κείμενα των α1Ιοφάσεων των οΙ­
κουμενιστικων συνελεύσεων «1Ιολυ συχνα» 1Ιεριλαμ(5άνουν γενι­
κότητας καΙ συντάσσονται ε ίς γ λωσσαν «κατα το μάλλον καΙ ητ­
τον» αφηρημένην καΙ δεν τους tKav01IoιoGv(483). Οί ΟΙκουμενισταΙ
δεν ωφελουνται έκ της «'όμολογΙας» 1Ιίστ'εως των Όρθοδόξων. Οϊ
ΟίκουμενισταΙ όμοιάζουν εν 1Ιρσκειμέν<{) 1Ιρος τας αΙσχρας καΙ λε­
1Ιτας «έ1Ιτα ~όας»730 του Φαραώ, αί ό1Ιοίαι «κατέφαγον ... τας έ1ΙΤα
(5όας τας 1Ιρώτας τας καλας καΙ τας εκλεκτας καΙ είσηλθον εΙς
τας κοιλίας αύτων καΙ ού διάδηλοιεγένοντο, δτι εισηλθον εΙς τας
κοιλίας αύτων, καΙ αί οψεις αύτων αΙσχραί, καθα καΙ την άρχήν»731.
Οϊ Όρθόδοξοι φιλαιρετικοΙ εν Τ<{) Οίκουμενισμ<{) ε1Ιέχουν θέσιν ήτ­
τη μένων, οϊ ό1Ιοίοι 1Ιαρα1Ιονουνται, διότιύ1Ιοσχέσεις 1ΙερΙ δικαιω­
μάτων τινων, αϊ ό1Ιοίαι τους εδόθησαν 1Ιαρα των αΙχμαλωτευσάν­
των αύτούς, δεν τηρουνται! τουτο είναι το αrτoτέλεσμα της «όμο­
λογίας» 1Ιίστεως, της συμφώνου 1Ιρος την αντιχριστιανuκην οίκου­
μενιστικην «εύγένειαν».

Οί Όρθόδοξοι φιλαιρετικοΙ μετέσχον είς <Χ1Ιαντα τα συνέδρια

των 1Ιροτεσταντικων οίκουμενιστικων κινήσεων Ζωης καΙ Έργα­
σίας καΙ Πίστεως καΙ Τάξεως, 1Ιλην του 1Ιροκαταρκτικου Συνεδρίου
ΖΕ του 1920 (ίδε ανωτέρω σ. 123) (484). Συμμετείχον δε ,είς ταυτα
καΙ1Ιαρα την ώς άνω α1Ιοτυχίαν των να ετηρεάσουν τους Προτε­
στάντας. "Όταν το 1948 άνηλθεν είς τον ΟΙκουμενικον Θρόνον ό
α1ΙΟ Άμερικης ΆθηναΥόρας, ή συμμετοχη των φιλαιρετικων Όρ­
θσδόξων είς την ΟΙκουμενικην Κίνησιν ελα(5ε νέαν ώθησιν(485).
«Το ετος 1952 σημειώνει σταθμον είς τας σχέσεις του Οίκουμενι­
κου Πατριαρχιείου καΙ εύρύτερον της Όρθοδοξίας 1ΙρΌς το ΠΣ Ε,
διότι κατ' αύτο Kαθιερώθηε1I~σήμως, -δι' ε1ΙΙ τούτ<{) Έγκυκλίου του
Πατριαρχείου, ή 1Ιεραιτέρω στάσις αύτουκαΙ της Όρθοδοξίας
1Ιρος το ΠΣΕ ... ·V1IO το rτνευμα της Έγκυκλίου ταύτης το ΟΙκου­
μενικον Πατριαρχείον ά1Ιέστειλεν άντΙ1Iρoσώrτouς εΙς το κατα το
ίδιον ετος εν Λουνδ της Σουηδίας συνελθον Γ' nαΥκόσμι:ον Συνέ­

730. Γsν. rct', 20. 731. Γεν. μιχ', 20 - 21.

240 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜΕ~ΙΣΜοr

δριον ΠΤ, της όμωνύμου Έτnτροπης του ΠΣ Ε» (486). Το Οίκουμε­

νικον Πατριαρχείον άντΕπρσσωπεύθη είδικώτερον, «δια του μητρο­
πολίτου ( μετέπε ιτα άρχ ιεπισκόπου) θυατείρων καΙ Μ. Β ρεταν­
νίας •Αθηναγόρου, ένος των εξ προέδρων του ΠΣΕ» (486). Δια του
άντιπροσώπου . Αθηναγόρου, διε<?ι(!Ίάσθησαν «ό χαιρετισμος καΙ
αί εύχαΙ του Οίκουμενικου Πατριάρχου προς το συνέδριον», έξε­
τέθη «ή στάσις του Οίκουμενικου πατριαρχείου καΙ των Όρθοδό­
ξων Έκκλησιων εναντι της Οίκουμενικης Κινήσεως», καΙ ήρμηνεύ­
θη «ό τρόπος της συμμετοχης της Όρθσδόξου άντιπροσωπείας ύπο
το πρίσμα της Έγκυκλίου του 1952 καΙ της ύπο του Οίκουμενικου
πατριαρχείου προς τήν αντιπροσωπείαν δοθείσης έντολης» (487).

Ή 1t α τ Ρ ι α Ρ Χ ι κ ή Έ γ κ ύ κ λ ι ο ς τ ο υ 1 9 5 2.
Είς τήν πατριαρχικήν Έγκύκλιον του 1952 του Κωνσταντινουπό­
λιεως •Αθηναγόρου τονίζεται, ΟΤΙ «έπι<?άλλεται» «πολλαχως» ή «έφ­
εξης συμμετοχή καΙ συνεργασία Έκκλησίας μετα του Παγκο­
σμίου Συμ(!Ίουλίου των Έκκλησιων». Δια της συμμετοχης ταύτης,
ή Όρθόδοξος Έκκλησία, κατα την Έγκύκλιον, πρόκειται να πλη­
ροφορηθΏ «τας νέας μεθόδους καΙ αντιλήψεις της έκκλησιαστικης
ζωης καΙ δράσεως» των έτερσδόξων! Αί αίρέσεις άποκαλουνται,
«Έκκλησίαι του Χριστου». Το ΠΣΕ έξαίρεται ώς το 'μέσον, δια του
όποίου αί «ΈK~Kλησίαι του Χριστοϋ» δύνανται, «συντσνίζουσαι τας
ένεργείας αύτων», να «αντιμετωπίσωσιν άπο κοινου τα μεγάλα προ­
<?λήματα της ανθρωπότητος»! "Ωσαύτως έπαινειται ό οίκουμενι­
στικος σκοπος του ΠΣΕ, ό όποιος είναι ή διευκόλυνσις «της κσινης
δράσεως των Έκκλησιων», ή προαγωγή «της συνεργασίας» αύ­
των, ή ένίσχυσις «της οίκουμενικης συνειδήσεως έν τοις μέλεσι
πασων των Έ κκλησιων», ή ανύψωσις καΙ έπικράτησις «των πνευ­
ματικων αξιων του ανθρώπου» κ.α. Τονίζεται ό πρακτικος σκο­
πος του ΠΣ Ε, ώς ό «κύριος σκοπος αύτου», ητοι «ή συνεργασία
των Έκκλησιων έπΙ κοινωνικου καΙ πρακτικου πεδίου». Συνισταται
0πως αποφεύγουν οί Όρθόδοξοι τας συζητήσεις έπΙ δογματικων
ζητημάτων είς τήν Έπιτροπήν «Πίστεως καΙ Διοικήσεως», οί δέ
κληρικοΙ αντιπρόσωποι είς το ΠΣΕ να είναι «oact> το δυνατον»
άπλως «έφεκτικοΙ έν ταις λατρευτικαις μετα των έτερσδόξων συνά­
ξεσιν, ώς αντικειμέναις προς τους ίερους κανόνας καΙ αμ~λυνoύ­
σαις τήν δμολογιακήν εόθιξίαν των Όρθοδόξων». Έπειδή δέ το
ζήτημα της συμ:μετοχης είς το ΠΣΕ είναι «κεφαλαιώδους σημα­
σίας» καΙ «αποτελεί γεγονος ίδιαιτέρας ση μασίας», «δέον 0πως»
ή Όρθόδοξος Έ κκλησία «έκπροσωπηται δι' •Αντιπροσώπων πα­
σων των κατα τόπους Όρθοδόξων Αύτοκεφάλων Έκκλησιων»!
Ή Έγκύκλιος αϋτη, ή όποία ύπογράφεται μόνον ύπο του •Α­
-

ο OIKω'ME~IΣMOΣ 241

θηναγόρου, δλη εν T4J. 1tνεuματι της 1tαναιρέσεως του Οίκουμενι­

σμου κείται. Αϊ θέσεις της οίκουμενιστικης κακοδοξίας εκτίθενται
εν αύτη α1tροκαλύ1tτως καΙ εν αφελεί~ α1tιστίας. ·0 γράψας την
Έγκύκλιον 1tιστεύει τόσον ισχυρως είς τας οίκουμενιστικας θέ­
σεις, ωστε ούδε την ανάγκην αΙσθάνεται να α1tοδείξπ ταύτας είς
τους αλλους ώς όρθάς. τουναντίον, χρησιμΟ1tοιεί τας οίκουμενι­
στικας ·θέσεις ώς ~ε~αίoυς καΙ αναντιρρήτους λόγους, ε1tι~άλλον­
τας δηθεν την συμμετοχην των Όρθοδόξων Έκκλησιων είς την κί­
νησιν του ΟίκουμενισμοΟ! Έν τη Έγκυκλίct> τονίζεται, στι, δια
της συμμετοχης ταύτης, ή Όρθοδοξία θα διδαχθη 1tapO: των αίρε­
τικων νέας μεθόδους καΙ αντιλήψεις της εκκλησιαστικης ζωης,
Q1tEP σημαίνει, στι αϊ αίρέσεις εχουν αλη'θείας, των ό1tοίων στερεί>
ται ή Όρθοδοξία! των αληθειων δε τούτων θα ε1tωφεληθη ή Όρ­
θοδοξία, εαν ένωθη μετ' αύτων. Ή ενωσις δηλαδη μετα των αί­
ρέσεων θα ~ελτιώσπ καΙ θα 1tροαγάγπ την Όρθοδοξίαν, ώς διδά­
σκει καΙ ό Οίκουμενισμός, δια της ψευδοδόξου θεωρίας των κλά­
δων (ίδε ανωτέρω σ. 113). Έ1tι1tροσθέτως, διδάσκονται δια της
Έγκυκλίου καΙ αϊ ακόλουθοι oίKoι.JιμενισΤΙKαΙ κακοδοξίαι. Αί αϊ­
ρέσεις είναι Έκκλησίαι. Ό Οίκουμενισμος είναι σχεδον ό σωτηρ
της άνθρω1tότητος, η και των «εκκλησιων». ·0 1tρακτικος σκο1tος
της Οίκουμενικης Κινήσεως είναι σ,τι σύγχρονον, θεάρεστον, κα­
λόν.Δέον να α1tοφεύγωνται αί δογματικου 1tεριεχομένου συζητή­
σεις καΙ να καλλιεργηται ή οίκουμενικη συνείδησις. πασαι αδται
αϊ κακογνωμίαι της οικουμενιστικης 1tαvαιρέσεως καΙ αλλαι τοι­
αυται ιJ1tοστηρίζονται 1tapcX του Άθηναγόρου, δια της εν λόγct>
1tατριαρχικης αύτου Έγκυκλίου, ίνα 1tELOeOOV οί Όρθόδοξοι καΙ
τφοσκυνήσουν μετ' αύτου το σύγχρονον cX1tOKMU1tnKOV θηρίον του
Οίκουμενισμου!

Σ υ ν έ 1t ε ι α ι τ η ς Έ γ κ υ κ λ ί ο υ τ ο ί} 1 9 5 2. ΤΟ
αποτέλεσμα της οίκουμενιστικου περιεχομένου Έγκυκλίου ταύ­
της του Άθηναγόρου Κωνσταντινου1tόλεως ητο, σήμερον να «με­
τέχουν ώς μέλη του Π.Σ.Ε. 1tacraL σχεδον αί αύτοκέφαλοι 11 αύτό­
νομοι Όρθόδοξοι Έκκλησίαι, εν συνόλct> 17, ή μόνη δε μη μετέ­
χουσα μέχρι της στιγμης είναι ή ιJπό ατtηνη διωΥμόν διατελουσα
Όρθόδοξος αύτοκέφαλος Έκκλησία της ~Aλ~ανίας» (488). Τοιου­
τοτρό1tως αί κατα τό1tους Όρθόδοξοι Έκκλησίαι ένετάχθησαν είς
την κίνησιν της παναιρέοεως τού Οικουμενισμου, ώς είς διδακτή­
ριον, η μαλλον 1tανδιδακτήριον «νέων» ίδεων εκκλησιαστικης ζωης
καΙ «νέων» μεθόδων χριστιανικης δράσεως. Οϊ φραγμοΙ του άμ1tε­
λωνος του Κυρίου καθπρέθησαν 1tλέον καΙ άλλότριοι καταπατοΟν
καΙ 'μιαίνουν «την κληρονομίαν» του Κυρίου καΙ «τον ναόν τόν α­

16
 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ OIKOIMENΊ~Ί\IOI

Υιον»732 Αυτου. Οϊ «αΥΙΟΙ», δηλαδη οί Όρθόδοξοι, 5ντως ήττήθη­

σαν ϊtαρα του οίκουμενιστικου δράκοντος733, ϊtλην έκείνων, οί δ­
ϊtOίOΙ δεν αϊtεδέXθησαν τας ϊtραKΤΙKας καΙθεωρητικας κακοδο­
ξίας του Οίκουμενισμου, δεν ελα~oν τό «χάραΥμα έϊtΙ της χειρός
αυτων της δεξιας 11 έϊtί των μετώϊtων αυτων»734. Μετα την αλωσιν
των Όρθοδόξων, ή ϊtαναίρεσις 11 ϊtανθρησKεία του Οίκουμενισμου,
κατευθύνεται ϊtλέOν ϊtρός την έξουσίαν «,έϊtΙ ϊtασαν φυλην καΙ λαόν
καΙ Υλωσσαν καΙ εθνος»735.
ΈϊtίσKOϊtOΙ της Όρθοδόξου Έκκλησίας, ϊtειθαΡXOϋντες «θε<{)
μαλλον 11 ανθρώϊtOις»736, ώς καΙ C Ι εραΙ Μοναl διέκοψαν τό μνημό­
συνον του ΆΘηναΥόρου. Toιoυτoτρόϊtως δ ΆθηναΥόρας κατεκρί­
θη ϊtαρα των Υνησίων Όρθοδόξων καΙ ϊtαρέμεινε ϊtατριάΡXης των
Οίκουμενιστων 11 φιλαιρετικων Όρθοδόξων, έϊtέXων θέσιν αίρε­
σιάρχου μετα αναλόΥων ϊtεραιτέρω ϊtράξεων. Άϊtέθανε δε αμε­
τανόητος δυστυχως έν τη αίρέσει. 'Έχει ϊtαρατηρηθη στι ουδεΙς
αίρεσιάρχης μετενόησέ ϊtoτε! ΚαΙ ναΙ ιμέν, κατα τόν θάνατον αυ­
του, έκτός των δια λόΥους κοσμικης έΘιμOτυϊtίας έκδηλωθέντων
ϊtOλΙΤΙKων αρχόντων κ. α., οΙ ΟίκουμενισταΙ ηΥειραν θόρυ~oν θρή­
νου ύϊtερ του τεθνεωτος καΙ όργης κατα των Υνησίων της ϊtί:στεως,
κ ινηΤOϊtOιήσαντες, συν τοίς αλλοι καΙ ϊtOλλOυς ψιττακους του ~A­
ψέθου. ~Aλλ' δ μένων είς τόν αιωνα λόγος του Κυρίου διδάσκει:
«αϊtέθανε δε καΙ δ ϊtλOύσιoς καΙ έτάφη»787. 'Όντως, «ουαί. .. Τ<{) αν­
θρώϊtct> έκείνct>>>, δια του δϊtOίOυ ή Όρθοδοξία εις τόν ΟΙκουμενισμόν
ϊtαρεδόθη' «καλόν ην αυτ<{) 'εί ουκ έΥεννήθη δ ανθρωϊtOς έκείνος»738.

Δια την ϊtΡOσXώρησιν των Όρθοδόξων φιλαιρετικων είς τόν

Οικουμενισμόν, «σϊtOυδαίOν ~ημα όϊtilρξεν ή 'ίδρυσις του Γραφείου
της Μονίμου ' Α ντιϊtΡOσωϊtείας του Οίκουμενικου Πατριαρχείου
τrαρα Τ<{) Π Σ Ε έν Γενεύη με όΡΥανωτην καΙ ϊtρωΤOν διευθυντην
αυτου τόν έϊtίσKOϊtOν Μελίτης (νυν Άρχ ιεϊtίσKOϊtOν Άμερικης Ί ά­
Kω~oν Κουκούζην (1955 - 1959)>> (489). «Τό Οίκουμενικόν Πατριαρ­
χείον ... συνεχως ένημέρου τας Άδελφας Όρθοδόξους Έκκλησίας
έϊtΙ των έντός του Π Σ Ε λαμ~ανoυσων χώραν έξελίξεων καΙ του
έν αυτ<{) εΡΥου των συνεΡΥαζομένων Όρθοδόξων Έκκλησιων» (490).
Τό 1959 συνεκλήθη ή Κεντρικη ΈϊtΙΤΡOϊtη του ΠΣΕ έν Ρόδ<{). Οϋ­
τω, «δια ϊtρώτην φοραν συνήρχετο» (491) οίκουμενιστικόν συνέδριον
«έϊtΙ όρθοδόξου έδάφους, της δικαιοδοσίας του Οίκουμενικου Πα­
τριαρχείου» (491) (ίδε καΙ ανωτέρω σ. 141). Έν αυτ<{) «ϊtαρησαν

732.
733.
η·αλ.
'Απ.
ΟΗ',
~γ', 7.
1. 736. Πρ.
737. Λουκ.
e" 29.
ιcιτ', 22.
734. 'Απ. ιγ' t 16. 738. Μα.τθ. κατ', 24.
73:':-'. Ά..-::. ιγ', 7.
ο ΟΙΚΟfΜΕχιnΙΟΣ 243

ύ1tΟ την Ιδιότητα του άντΙ1tροσώ1tου 11 του 1tαρατηρητου εΚ1tρό~

σω1tΟΙ δλων των Όρθοδόξων Έκλησιων, ε'μφανtσθέντος οϋτω του
φαινομένου της 1tολυ1tληθεστέρας μέχρι της ε1Τοχης εκείνης άρι­
θμητικως όρθοδόξου άντι1tροσω1Τείας εν τη ίστορί<t ταυ ΠΣΕ ...
Κύριον θεολογικον θέμα του συνεδρίου ητο Cή σημασία της Άνα~
τολικης καΙ Δυτικης Παραδόσεως εvτoς του ΧριστιανισμoG'»! (491)
Τοιουτοτρό1tως ή Κωνσταντινού1tολις εδέχθη τον ε1Τιδρομέα Οί­
κουμενισμον εντος των τειχων της, 1Τροσφέρουσα εΙς αύτον «γην
καΙ ϋδωρ». Έγκάτέλι1tε «το ϋδωρ το ζων»739 της μιας καΙ μόνης
< Ι ερας Παραδόσεως του Κυρίου καΙ ελάμ~ανε ϋδωρ θανάτου εκ
φρεάτων άλλοτρίων. Έξίσωνε την cl εραν Παράδοσιν της Έκκλη­
σίας τoU Θεου 1Τρος τας ψευδεΊς αίρετικας 1Ταραδόσεις καΙ συνε­
ζήτει ασε~ως έ1ΤΙ της χρησιμότητος αύτων δια τον λεγόμενον «Χρι­
στιανισμόν», δ1tως ε1tέτασσεν ό Οίκουμενισμός, είς τον ό1tοΊον ηδη
ύ1Τετάγη (ίδε καΙ ανωτέρω σ. 141).

CH Γ' Π α ν ο Ρ θ ό δ ο ξ ος Δ ι ά σ κ ε Ψ ι ς τ 11 ς Ρ ό~
δ ο υ. ΤΟ 1964 συνεκλήθη ή Γ' Πανορθόδοξος Διάσκεψις εν Ρό­
δ~, εις την ό1tοίαν μετέσχον 14 'Ορθόδοξοι Έκκλησίαι(492). Ταύ­
της είχον 1tροηγηθη ετεραι δύο Διασκέψεις, ή 1tρώτη το 1961 καΙ
ή δευτέρα το 1963(493). ·0 δρος Διάσκεψις, ώς δρος καιεκκλησια­
στικη 1tραξις, ά1tοτελεΊ καινοτομίαν, σύμφωνον 1Τρος το οίκουμε­
νιστικον 1Τνευμα. Δια της καινοτομίας ταύτης, αί ΠανοΡθόδοξοι
Διασκέψεις αντικαθιστουν τας Όρθοδόξους Συνόδους. Οί μετέ­
χοντες εις τας Διασκέψεις ταύτας, οχι μόνον διασKέ1TΤOVΤαι, άλ­
λα καΙ α1tοφασίζουν. Αί α1Τοφάσεις των λαμ~άνoνται (;άσει της
άνθρω1tίνης 1tpO 1Ταντος σκέψεως καΙ γνώμης, ώς ελεγιε καΙ ή Πα­
τριαρχικη Έγκύκλιος του 1920 (tδε άνωτέρω σ. 231), καΙ οχι
<5άσει της Ίερας Παραδόσεως της Έκκλησίας, της ό1Τοίας φo~
ρεις είναι οί την όδόν ταύτην (;αδίζοντες συνοδικοί. ·0 Οίκουμε­
νι,σμος μεταλλάσσει τα καθιερωθέντα εν τη Έκκλησί<t 1Ταρα του
θεου δια των ·Αγίων. Αί Σύνοδοι της Όρθοδόξου Έκκλησίας γί­
νονται τώρα οίκουμενιστικαΙ Διασκέψεις, κατα τα κοσμικα -π:ρό­
τυ1tα. Άργότερον, δταν τα ατομα καΙ αί Έκκλησίαι θα εχουν δια­
1tαιδαγωγηθ η οίκουμενιστικως (ίδε ανωτέρω σ. 127, 192) καΙ θα
εχπ 1tαγιωθη 1tως ή «νέα» 1Ταράδοσις του Οίκοuμενισμου, θα 1tΡO­
ταθη κα! σύγκλησις «Οίκουμενικης Συνόδου», νοouμένης δμως ώς
Συνόδου της Οίκουμενικης Κινήσεως, ηγουν ώς οίκοuμενιστικης!
Ή Γ' Πανορθόδοξος Διάσκεψις της Ρόδου είργάσθη ύ1ΤΟ τας
εύλογίας του ΟΙκουμενισμου καΙ χάριν του Οίκουμενισμου. '0 1Τά­

739. Ίω. ~', 10, 11.

244 Η ΑΙΡΕΣΙ,Σ Ί'Οι' οικοnIΕ.ΝΙ,ΣΑ{(ιl'

'Πας άϊΤέστειλε 1tρος την Διάσκεψιν «άδ'ι:λφικόν ... χαιρετισμόν»,

τονίζων στι αϋτη έτοι:μάζεται να έΥκύΨη «έ'Πι των αύτων 1tροt!ιλη­
μάτων», έ1tι των ό1tοίων είΡΥάζετο και ή λειτουΡΥουσα τότε έν
Ρώμη ένωτικη Β t Βατικανη Σύνοδος του Πα1tισμου (494), ηΥουν
έ1tι 1tρο~λημάτων οίκουμενιστικης ένότητος! Ό «άρχι:ε1tίσΚΟ1τος»
Kαντερt!ιoυρίας του ΆΥΥλικανισμοϋ ά1tέστειλε καΙ αύτος τας εύ­
χάς του καΙ την διαt!ιεt!ιαίωσιν, στι 1τροσηύχετο, ίνα δια της Δια­
σκέψεως 1tροωθηεη; το εΡΥον «της ένότητος είς την 1ταΥκόσμιον
Έκκλησίαν» (405), δηλαδη τον Οίκουμενισμόν. Το Παγκόσμιον
Συμt!ιoύλιoν των Έκκλησιών, δια τού Γενικοϋ αύτοϋ Γραμματέως
Βίσσερ Τούφτ(ίδε άνωτέρω σ. 136) ά~ύθυνε 1tρος την Διάσκε­
ψιν «θερμον χαιρεησμον» καΙ έτόνισεν, στι αϋτη «εχει lμεΥίστην
σημασίαν ... καΙ δια την 1tεραιτέρω 1tρόοδον 1tρος ενα 1tραΥματι­
κον οίκουμενισμόν»! (496) Πάντα δε ταυτα και δ:.λλα 1tαρόμοια ή
«Πανορθόδοξος Διάσκεψις» δεν τα ά1tέκρουσεν ώς άσεt!ιη καΙ ά­
1tό~λητα, ώς ωφειλεν, άλλα τα έδέχθη εύχαρίστως! ' Α1tέστειλεν
«έξ όμοφώνου ά1tοφάσεως ... τάς ένθέρμους εύχαριστίας» της 1tρος
τον Πά1tαν, ά1tήντησε δεσχετικως καΙ εις «τους δ:.λλους άρχηΥους»
των «έκκλησιων» (497).
«<ο ΜηΤΡΟ1tολίτης <Ηλιου1tόλεως Μελίτων, (νυν Χαλκηδόνος),
πρόεδρος της διασκέψεως», έκ'θέτων την Υραμμην του Οίκουμενι­
κου Πατριάρχου, δια τας έΡΥασίας της Διασκέψεως, άνεφέρθη εις
την ένωτικην Πατριαρχικην ΈΥκύκλιον του 1920, «την έ1tιστολην
του Πατριάρχου Μελετίου Μεταξάκη» (498). Ώσαύτως άνεφέρθη
εις «την συμμετοχην του Οίκουμενικου θρόνου εις τάς οικουιμενι­
κας κινήσεις των διεθνών όΡΥανώσεων της <Πίστεως καΙ Τάξεως'
καΙ της <Ζωης καΙ εΡΥου" την συμt!ιoλην αύτοϋ εις την ίδρυσιν και
στερέωσιν του ΠαΥκοσμίου Συμt!ιoυλίoυ Έκκλησιων καΙ τάς ίδιαι­
τέρας έ1tαφάς μετα της ΆΥΥλικανικης καΙ Παλαιοκαθολικης Έκ­
κλησίας/> (498). Αί οίκουμενιστικαι 1tαρεκκλίσεις καί αί κακόδοξοι
ένέργειαι του Οίκουμενικουθρόνου, lJ1tEP της 1tαναιρέσεως του
Οίκουμενισμου, άνεφέροντο είς την Διάσκεψιν έ1tισήμως, ώς τί­
τλοι τuμης,διά τους έΡΥασθέντας ταύτας! Μετά τοιαύτης οίκου­
μενιστικης συνει'δήσεως διεξήχθησαν αί έΡΥασίαι της «Πανορθο­
δόξου Διασκέψεως». ΚαΙ ναΙ μεν έξεδηλώθησαν κατ' αύτας καΙ
διαφωνίαι Όρθοδόξων, ώς του κ. Π. Τρεμ1tέλα(499) , άλλ' έν τέλει
ή Διάσκεψις, 1ταραθεωρήσασα ταύτας, κατέληξεν εις τάς συμφώ­
νους 1tρος την οίκουμενιστικην Υραμμήν της ά1tοφάσεις (500).

<Η ΓΙ, ώς 1tρότερον ή Β t, Πανορθόδοξος Διάσκεψις της Ρόδου,

ά1tεφάσισε τον «Δ ι ά λ ο Υ ο ν έ 1t L ί σ ο ι ς σ ρ ο ι ς» ! (501)
Ό διάλΟΥος οδτος «έ1tL ίσοις σροις» 1tροέρχεται έκ τοϋ Οίκουμε­
 ο ΟΙΚΟfΜΕ.ΝΙΣΜΟΣ 245

νισμοΟ. Είναι αγγλικανική κακοδοξία καΙ έξυπηρετεί d:vτιεKKλη~

σιαστικους σκοπούς. Βασ'ίζεται επί της θεωρίας των κλάδων, κα­
τα τήν όποίαν Όρθόδοξοι κατα τόπους Έ κκλησίαι καΙ αίρέσεις
είναι ϊσαι μεταξύ των, καθ' δτι αποτελουν κλάδους της Μιας Έκ­
κλησίας (ίδε ανωτέρω σ. ] ]3). Έπομένως, Όρθόδοξοι καΙ αίρετι­
κοΙ δεν είναι δυνατόν, εί μή να διαλέγωνται μεταξύ των «επι ίσοις
δροις» πίστεως, καΙ τουτο, έν όνόματιτης χριστιανικης ίδιότητος
καΙ της χριστιανικης ταπεινοφροσόνης! Άλλα «τίς μερΙς -π:ιστ<tJ
μετα απίστου;»740. 'Όντως, πως είνα δυνατόν να αποκαληται όρ­
θόδοξος καί δή πανορθόδοξος, «Διάσκεψις», ή όποία έγκατέλι-π:ε
τήν αποκεκαλυμμένην θείαν αλήθειαν της όρθοδόξου πίστεως καί
απεδέχθη τήν οίκουμενιστικήν ψευδοδοξίαν; πως είναι δυνατόν
να είναι χριστιανική καΙ δχι οίκουμενιστική, «Διάσκεψις», ή όποία
ασε~εί είς τήν Μίαν καί μόνην έν Kόσμ~ Όρθόδοξον Έκκλησίαν
του Θεου, διδάσκουσα, δτι Αϋτη είναι :δηθεν ίση πρός τας «θεο­
στυγείς» αίρέσεις (ί:δε ανωτέρω σ. 36) καΙ αί αίρέσεις Ισότιμοι
πρός Αύτήν;

Ή «Γ' Πανορθόδοξος Διάσκεψις» της Ρόδου, εKτό~ της Ά­

ποφάσεως, εξέδωκε καί Μήνυμα πρός τόν κόσμον, κατ' άπoμίμη~
σιν των συνελεύσεων του Οίκουμενισμου, καΙ συμφώνως πρός τας
«νέας ιμεθόδους καΙ αντιλήψεις της έκκλησιαστικης ζωης καΙ 'δρά­
σεως» (ίδε ανωτέρω σ. 240). Δια του Μηνύματος, διαγγέλλεται
παρα των 'Ορθοδόξων τό ακόλουθον, τό όποίον είναι αξιον θρή~
νων καΙ δή θρήνων πολλων: «Τουτο», δηλαδή ή προπαρασκευή
δια τόν 'θεολογικόν διάλογον, «δεν σημαίνει. δτι έκάστη των κα­
τα τόπους Όρθοδόξων Έ κκλησιων δεν είναι έλευθέρα ϊνα έξακο­
λουθn, έ ξ έ α υτ η ς κ α Ι ού Χ Ι ε ξ ό νό μ α τ ο ς σ υ ν ό~
λ η ς τ η ς Ό Ρ 'θ ο δ ο ξ ί α ς, καλλιεργουσα αδελφικας σχέ­
σεις μετ α της Ρωμαιοκαθολικης Έκκλησίας ... »! !! 'Ήγουν, έκά­
στη κατα τόπον Όρθόδοξος Έκκλησία «είναι έλευΗέρα», να καλ­
λιεργn «ά:δελφικας σχέσεις» μετα του Παπισμου, δπερ σημαίνει
καί μετα πάσης αλλης αίρέσεως, «εξ έαυτης καί ούχΙ έξ όνόματος
συνόλης της Όρθοδοξίας». Κατα τό Μήνυμα της Διασκέψεως, αί
κατα τόπους Όρθόδοξοι Έκκλησίαι δικαιουνται να συνάτrτouν
σχέσεις μετα των αίρέcεων, ανεξαρτήτως της δλης Όρθοδοξίας,
ητοι της στάσεως τήν όποίαν τηρεί ή καθ' δλου Όρθόδοξος Έκ­
κλησία, ή Μία Άγία Καθολική καΙ Άποστολική Έκκλησία. Ή
Γ' Δ ιάσκεψ ις της Ρ όδου δ ι έ σ π α σ ε τ η ν Ό ρ' θ ο δ 0­
ξ ί α ν! Κατέλυσε τήν ένότητατης Έκκλησίας «έν τ<{) φρονή­
ματι καΙ τn του πνεύματος συμφωνίι:;.χ» 741 καΙ την ωθησε πρός την

7f:O. 2 Κcφ. σ:', 15. ΗΙ. Μ. >Aθα.ν~:ιίOΩ. ΒΕΙΙΕΣ, 3D' 269.

246 Η AIPE~I~ ΤΟΥ QIΚOl'ΜRΝΙΣl\lοr'

τroλυγνωμίαν και την άσυμφωνίαν έν τη ττίστει, κατα το τταράδει­

γμα του ΠροτεσταντισμοΌ. Ό Οίκουμενισμός ένώνει έξωτερικως
τους έτεροδόξους καΙ διασττq: τους Όρθοδόξους. Τοιουτοτρόττως
έξομοιώνει τους Όρθοδόξους ττρός τους έτεροδόξους ως ττρός την
διάσττασιν έν Tfi 'Πίστει, ίνα κατό'Πιν ως δηθεν σωτήρ των συνάψη
τούτους μετα των αίρετικων είς εν οίκουμενιστικόν σωμα έξωτε­
ρικης ένότητος. Τό διαίρει και ~ασίλευε της άγγλικης 'Πολιτικης
εχει ένταΟθα ττλήρη έφαρμογήν. Ό Οίκουμενισμός μέχρι τουδε
διέσ'Πασε τους Όρθοδόξους τρίς, αν οχι τετράκις. πρωτον έττΙ του
ζητήματος τοΟ κύρους των άγγλικανικων χειροτονιων (ίδε άνω­
τέρω σ. 210), δεύτερον έττι του ήμερολογιακου (ίδε άνωτέρω σ.
237), καΙ τρίτον, δια της έν λόγζ{) άττόφάσεως της Γ' Διασκέψεως
της Ρόδου, έττι των σχέσεων των Όρθοδόξων Έκκλησιων μετα των
αίρέσεων. Εις ταυτα, δυνάμεθα να ττροσθέσωμεν καΙ την διάσττα­
σιν της ένότητος των Όρθοδόξων έν τη κακονικη ττράξει, έττι άνα­
κηρύξεως της έν Έλλάδι Έκκλησίας ως αότοκεφάλου 'Παρα της
Άντι~ασιλείας, ητις είχε την «άττόλυτον έττιδοκιμασίαν της Άγ­
γλίας» (ίδε άνωτέρω σ. 211 και 116 - 117). Ταυτά «έστι τα σο­
φά κακουργήματα»742 των Οίκουμενιστων! (ίδε άνωτέρω, σ. 46,
48). Οί Όρθόδοξοι ΟίκουμενισταΙ η φιλαιρετικοι είναι έχθροί της
'Ορθοδόξου Έκκλησίας καί της έν XptaT<{J σωτηρίας του άνθρώ­
'Που. Ή ένότης των κατα τόττους Όρθοδόξων Έ κ κλησιων δεν θα
άττοκατασταθΏ, έφ' δσον Οικουμενισταί κατέχουν ορθοδόξους έττι­
σκοττικους θρόνους.

Όττοία υnηρξεν ή θεολογικη Ίττωχεία ένίων μελων της «Γ'

Πανορθοδόξου Διασκέψεως» Ρόδου, καταφαίνεται εις τα λεχθέντα
τταρα του ττροέδρου ταύτης Μελίτωνος, ττερί των σχέσεων θεολο­
γίας καΙ φιλοσοφίας. Πρέττει, είττεν, χάριν της ένώσεως, «να ύττο­
λογίσωμεν τήν 'Πλατωνική ν άρχιτεκτονικήν της θεολογίας της Ά­
νοτολης καί τήν άριστοτέλειον σκέψιν της δυτικης θεολογίας» (502).
Κατα τόν όιμιλητήν δηλαδή, δττως ή δυτικη θεολογία ~ασίζεται
έΊτί της άριστοτελικης σκέψεως, οϋτω και ή άνατολική θεολογία
~ασίζεται έττί της ττλατωνικης άντιλήψεως, τοόλάχιστον ως 'Προς
τήν «άρχιτεκτονικήν». <Ώστε, κατα τόν Μελίτωνα, ή μεν δυτικη
θεολογία άριστοτελίζει, ή δε άνατολική ττλατωνίζει. Ά'Πό της έμφα­
νίσεως ομως του ΧριστιανισμοΟ, ή ορθόδοξος θεολογία, ή θεολο­
γία των αγιων Πατέρων δεν ήκολ06θησεν ουτε τόν Άριστοτέλη,
οϋτε τον Πλάτωνα, άλλά μόνον τόν θεόν καΙ τον ά'Ποκεκαλυμμέ­
νον Αότου λόγον καί άνε'Πτύχθη έντος της θείας Χάριτος καί της
·Ορθοδόξου Έκκλησίας, μη λα~oOσα οϋτε τό ττεριεχόμενον, ουτε

742 . .&ιΙ. Άθα.,1Ζ;;)ίO'J, ΒΕlΙΕ-Σ, 30, 207.

Ο ΟΙΚ(ΠΜΕΝΙΣΜΟΣ 247

την «άρχιτεκτονικην» των φιλοσόφων(503). Έ'ΠΙ των τελευταίων

τούτων Ε<!ιασίσθησαν μόνον αί αίρέσεις καΙ αί σχολαί αίρετικης
σκέψεως, 'Α νατολης καΙ Δύσεως. Μόνον αΥευστοι της ορθοδόξου
ΘεολΟΥίας των Πατέρων δύνανται να συΥχέουν θεολΟΥίαν καΙ φι­
λοσοφίαν. Άλλα οί ΟίκουμενισταΙ ά'Πορρί'Πτουν τούς άΥίους Πα­
τέρας καΙ συΥχρωτίζονται μετα των αίρετικων,είς το έ'Πί1tεδον
των ό'Ποίων είναι 'Πρόθυμοι, να κατα<!ιι<!ιάσουν καΙ την θείαν Ε'Πιοτή­
μην της ορθοδόξου θεολΟΥίας των ΆΥίων, δια να φανοϋν άρεστοί
καί τοΟτο, χάριν της «ένώσεως»!

ΙΙ. 'Ορθόδοξοι κιχΙ πιχπική Οίκουμενικη ΚΙνησιι;

Π Ρ ο ς τ ο ν 'Π ά 'Π α ν. Έν<{:> αί κατα τό'Πους Όρθόδοξοι

Έκκλησίαι κατεσ'Παράσσοντο 'Παρα τοΟ 'Προτεσταντικοϋ Οίκου­
μενισμοΟ, άρχης Υενομένης ά'Πο των κεφαλων αυτων, Εφώρμησεν
Εναντίον των καΙ ό ετερος, ό 'Πα'Πικος Οικουμενισμός. Ή Όρθόδο­
ξος Έκκλησία, Εφαρμόσασα την Εντολην τοΟ Κυρίου, «μετα μίαν»743
νουθεσίαν, Ε'Πί Μ. Φωτίου «καΙ δευτέραν νουθεσίαν», έ'ΠΙ Μιχαηλ
Κηρουλαρίου, 'Προς την ά'ΠοσχισΘείσαν καΙ 'Παρατρα1tείσαν είς την
αϊρεσιν Δυτικην Έκκλησίαν, 'ΠαΡΏτήθη Εκτοτε 'Περαιτέρω 'Προσ'Πα­
θείας 'Προς Ε'Πιστροφήν της εις την Όρθοδοξίαν. Αί Υενόμεναι κα­
τό'Πιν 'Προσ'Πάθε ιαι 'Προς ενωσιν, οφείλονται εις τους αυτοκράτο­
ρας καΙ τους Λατινόφρονας τοΟ Βυζαντίου, οί ό'ΠΟΙ0Ι Εκινήθησαν
ένωτικως, οχι Εκ λόΥων Εκκλησιαστικων, άλλα 'Πολιτικων καί κα­
κοδοξίας. Έ κ των 'Παρανόμων τούτων ένωτικων 'Προσ'Παθειων, ή
Όρθόδοξος Έκκλησία ά'ΠηλλάΥη μετα την αλωσιν της Κωνσταν­
τινου'Πόλεως ύ'Πο των Τούρκων υδε άνωτέρω σ. 206-207). Τότε δμως
ηρχισεν ή διάtl>ρωσις της ΌρΘοδοξίας ύ'Πο τοΟ ΠροτεσταντισμοΟ, ή
ό'Ποία κατέληξεν εις την 'Πνευματικην αλωσιν της Κωνσταντινου­
'Πόλεως 'Παρό: τοΟ 'ΠροτεσταντικοΟ ΟΙκουμενισμοΟ. Ό Οίκουμενι­
στης ΆθηναΥόρας Κωνσταντινου'Πόλεως, άφοΟ 'Προσέφερε «Υην
καΙ ϋδωρ» εΙς τους Προτεστάντας ΟΙκουμενιστάς, 'Προσέθεσε δυ­
στυχως καί ετερον κακόν. 'Α νενέωσε την δουλόφρονα τακτικην
των Λατινοφρόνων αίρετικων καΙ 'Προσεκύνησε καΙ τον 'Πα'Πικον
ΟΙ κουiμενισμόν.
Ό Πα'Πισμός, δια της ένωτικης Β ι Βατικανης Συνόδου, 1959 ­
1965 (504), Εξεδήλωσε τον νεώτερον αυτοο Οίκουμενισμον με ση­
μαντικώτερον στόχον την Όρθόδοξον Έκκλησίαν (ίδε ανωτέρω
σ. 156). «Διαρκούσης της Β ι Βατικανης Συνόδου, Εκ μέρους τοΟ
ΟικουμενικοΟ Πατριαρχείου, τη 'Πρωτοtl>ουλίc;,x τοΟ Πατριάρχου ~Α­

743. ΨΙτ. γ', 10.

248 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟfΜΕΝΙΣΜΟf

θηναγόρου», «ύπε~λήθη το πρωτον εΙς την Β' Πανορθόδοξον Διά­

σκεψιν της Ρόδου (1963)>> «ή πρότασις περί θεολογικου διαλόγου
Όρθοδόξου καΙ Ρωμαισκαθολικης Έκκλησίας» (505). "Η Β' Διά­
σκεψις της Ρόδου», «αποδεχθείσα τήν ... πρότασιν .. όμοφώνως απε­
φάσισεν, οπως ή κατα ανατολας Όρθόδοξος ήμων Έ κκλησία προ­
τείνη τη σε~ασμί~ ΡωμαισκαθολικΏ ΈKKλησί~ την εναρξιν δια­
λόγου 'μεταξύ των δύο Έκκλησιων έπΙ ίσοις Οροις ...» ! (506). Δια της
λατινόφρονος ταύτης αποφάσεως, οί Οίκουμενισταί Όρθόδοξοι α­
νεγνώρισαν την παναίρεσιν του Παπισμου ώς Έκκλησίαν, ίσην
προς την Μίαν Όρθόδοξον Έ κκλησίαν του Κυρίου καί δη σε~α­
σμίαν, ιμετα της όποίας δύνανται να διαλέγωνται περί ένώσεως,
ώς έν Χριστ<{) αδελφοί! Κατα ~άσιν, ή «ενωσις» Οίκουμενιστων
Όρθοδόξων καΙ τrαΠΙKOυ Οίκουμενισμου είχεν ηδη έπέλθει. Δεν
ύπελείποντο πλέον, εΙ μη πράξεις έκδηλωτικαΙ της οΙκουμενιστι­
κης ταύτης ένώσεως.

Ό έ ν α γ κ α λ ι σ μ ο ς τ ο υ α ί ρε σ ι ά Ρ Χ ο υ π άπα.
την 5ην 'Ιανουαρίου 1964 ό 'Αθηναγόρας Κωνσταντινουπόλεως,
καταπατων τούς "Ι ερούς Κανόνας της Έ κκλησίας καί κωφεύων
εΙς τον λόγον του Κυρίου καΙ τας φωνας των Ά γίων πάντων των
αίώνων, συνανταται εις "Ι εροσόλυμα μετα του αίρεσιάρχου του
Παπ~σμoυ πάπα 1(507) «Άγιώτατε έν Χριστ<{) αδελφέ», προσφωνεί
τον πάπαν ό >Αθηναγόρας' καΙ ό πάπας περιορίζεται εΙς 'μικραν
ευχην περί ένώσεως! (508). Ό πατριάρχης> Αιθηναγόρας, μετα την
συνάντησιν με τον αίρεσιάρχην, έμφανίζεται ψυχικως τεταραγμέ­
νος. CH μικρα καΙ θλι~ερα δήλωσίς του προς τον τύπον είναι πλή­
ρης αντιφάσεων καΙ αποτελεί μαλλον προσπάθειαν καθησυχάσεως
της ενοχου συνεrδήσεώς του. «'Έχω ηρεμον την συνείδησίν μου
ένώπιον του θεου», είπεν! ΚαΙ προσέθεσε τα έξης σι~υλλΙKά:
«Όρθοδοξία σημαίνει έλευθερία καί οί έλεύθ'εροι τφοχωρουν, ~α­
δίζουν χωρίς να προδίδουν την πίστιν των καΙ τα Ιδανικά των».
ΚαΙ προσπαθων να καταστείλη την έξεγειρομένην συνείδησίν του,
λέγει: «Οί περιχαρακωμένοι φO~Oυνται. Δεν πιστεύουν εΙς την δύ­
ναμιν της πίστεως. <Ημείς δεν φo~oύμεθα, διότι πιστεύομεν καΙ
γνωρίζομεν να πιστεύωμεν». Άπωιθήσας οϋτω την ενοχον συνεί­
δησιν, έπανέρχεται εΙς την οίκουμενιστικήν του γνώμην καΙ ,δια­
λαλεΊ: τα έξης αντιφατικά: «τα δόγματα είναι ή δύναμις της Έκ­
κλησίας, ό πλουτος της, δια τουτο τον κρατουμεν εΙς το θησαυρο­
φυλάκιον» !! Ένταυθα, οπως ό πνιγό'μενος, άρπάζει την σχετι­
κην προς τον τrλoυτoν λέξιν, θησαυροφυλάκιον, καί δι' αυτης το­
νίζει, οπως - οπως, την οΙκουμενιστικην κακοδοξίαν περί αποσιω­
πήσεως των δογμάτων, δια να διολισθήση είς την έτέραν οΙκουμε­
Ο οηωnlΕΝΙΣΜΟΣ

νιστικην θέσιν, περΙ αγάπης, εΙς την όποίαν ήσuXάζει καΙ τελευτ~:
«τουτο δμως ούδόλως μας έμποδίζει να κόψωμεν 1Ξνα κοινόν νό­
μισμαμετα των άλλων Έκκλησιων: 'Τ ό ν όμ ι σ μ α τ η ς
α γ ά π η ς'»! (509) Ή αγάπη αϋτηεΙναι οχι ή χριστιανική, άλλα
ή άνευ πίστεως οίκουμενιστικη αγάπη. Δια τουτο δύναται να εί­
ναι κοινή 'μετα των αίρέσεων - «άλλων Έκκλησιων» - δηλαδη
οίκουμενική! ·0 •Αθηναγόρας, μη ων περιχαρακωμένος δια της εί­
ρήνης της ορθοδόξου πίστεως καΙ κείμενος έκτός της Όρθοδο­
ξίας, δια γλώσσης οχι χριστιανικης, αλλα τραπεζιτικης (:ΗΟ) , δια­
λαλεί την πεπλανημένην πίστιν του εΙς την οΙκουμενιστικην αγά­
πην, πρός ματαίαν αναπλήρωσιν της γνησίας αγάπης του Κυρίου.
Τοιουτοτρόπως,έπραγματοποιήθη, δια 'μίαν ακόμη φοράν, τό
ρηθέν: «καΙ εκυψεν άνθρωπος, καΙ έταπεινώθη ανήρ»744. Ό Λατι­
νόφρων Βησσαρίων, προσχωρήσας εΙς τόν Παπισμόν, μετα την
ψευδη καΙ αποκηρυχθείσαν παρα της Όρθοδοξίας 1Ξνωσιν της Φλω­
ρεντίας, «εταξεν ώς σκοπόν της ζωης του τόν έκλατινισμόν κα.
τόν αφελληνισμόν πάντων των ορθοδόξων <Ελλήνων» (511). τουτον
ακολουθων ό Άθηναγόρας Κωνσταντινουπόλεως, μετα τόν έναγ­
καλισμόν του πάπα εΙς <Ιεροσόλυμα, εγινε κηρυξ της οΙκουμενι­
στικης ένώσεως των Όρθοδόξων μετα των Παπικων καΙ Προτε­
σταντων. τα έκάστοτε μηνύματά του ύπηρετοϋν αύτόν τόν σκο­
πόν. Διαλαλεί δτι δηθεν δεν ύπάρχουν «προσκόμματα εΙς την ό­
δόν της ένώσεως» των έκκλησιων(512) , δτι πρέπει «δλαι όμου» αί
έκκλησίαι «να έπανιδρύσωμεν την Μίαν, Άγίαν, Καθολικην καΙ
Άποστολικην Έ KKλησίΑV» (513), καΙ δτι δέον να έπιτύχωμεν «την
ένότητα καΙ την συνάντησιν έντός του κοινου Άγίου Ποτηρίου του
Τιμίου Σώματος καΙ Αϊματος τοϋ Χριστου» (514), παρα τας ύφι­
σταμένας δογματικας διαφοράς! Ιιι'ετα τόν θάνατόν του, ό πάπας
Παυλος έδήλωσεν δτι «ή μεγάλη έλπίς του Πατριάρχου ητο να
αξιωθΏ <να πίη από τό ίδιον ποτήριον' με τόν Π άπαν, τό όποίον
σημαίνει δτι ηθελε να τελέσουν την Θείαν Εύχαριστίαν όμου» (515).
Κατόπιν της αντορθοδόξου(516) αποφάσεως της «Γ' Πανορ­
θοδόξου Διασκέψεως Ρόδου», περί «έλευθερίας» των κατα τόπους
Όρθοδόξων Έκκλησιων, τό ΟΙκουμενικόν Πατριαρχεϊον, τό ό­
ποϊον προεκάλεσε την απόφασιν ταύτη ν, απεδεσμεύθη εΙς τας έ­
νεργείας του από των άλλων Όρθοδόξων Έ κ κλησιων, αλλα καΙ
aO'ral από τούτου καΙ απ' αλλήλων, Οϋτω, παρα την από κοινου
εΙλημμένην απόφασιν, το Πατριαρχείον Μόσχας, προλαμ(;άνον την
Κωνσταντινούπολιν, αποστέλλει παρατηρητας εΙς την λειτουργου­
σαν Β' Βατικανήν Σύνοδον του Παπισμου. Κατόπιν τούτου, απο­

74:4. ΊΙ,. 5', 9.

250 Η AIPE~IΣ ']'01' ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΜοr

στέλλει καΙ το ΟΙκουμενικον Πατρ ιαρχ ειον (517) . την 15ην Φε~ρoυ­
αρίου 1965 δύο μητροπολιται άπεστάλησαν παρα του Άθηναγό­
ρου Κωνσταντινουπόλεως να ένημερώσουν τον Πάπαν έπΙ των έρ­
γασιων της Γ' Διασκέψεως Ρόδου (518). την 3ην Άπριλίου 1965
«ό καρδινάλιος Αύγουστινος Μπέα πρόεδρος της Γραμματείας του
Βατικανου δια την 'Ένωσιν των Έκκλησιων, έπεσκέφθη τον ΟΙ­
κουμενικον Πατριάρχην ' Αθηναγόραν καΙ παρη κοιλούθησε την λει­
τουργίαν εΙς τον Πατριαρχ ικον Ναόν» (519).
την 7ην ΔεKεμ~ρίoυ 1965 ό ΟΙκουμενιστης Άθηναγόρας Κων­
σταντινουπόλεως καΙ ό άρχηγός του παπικοϋ ΟΙκουμενισμου πά­
πας Παυλος ΣΤ' ηρον αμoι~αίως τα αναθέματα του 1054(520). Οί
ΟΙκουμενισταΙ διελάλησαν παγκοσμίως το θλι~ερόν τοΟτο γεγο­
νός. Παρα τας θεαματικας ταύτας οΙκουμενιστικας πράξεις της
Κωνσταντινουπόλεως καΙ της Ρώμης, τό άνάθεμα του 1054 της
Όρθοδόξου 'Εκκλησίας, άρθέν, δεν ηρθη (521). Άπλως ό Άθηνα­
γόρας Κωνσταντινουπόλεως, 'διεφώνησε προς την Όρθόδοξον Έκ­
κλησίαν, προέδωσε την Όρθοδοξίαν καΙ συνεταυτίσθη μετα του
Παπισμου, του όποίου το άνάθεμα, ώς άνάθεμα αίρέσεως ούδε­
μίαν έκκλησιαστικην σημασίαν εχει (Ιδε άνωτέρω σ. 80-81). Πάπας
καΙ Άθηναγόρας «τον Ίούλισν του 1967 συνηντήθησαν έκ νέου εΙς
την Κωνσταντινούπολιν(522). Τον ΌKτώ~ριoν του Ιδίου ετους, ό
πατριάρχης 'Αθηναγόρας έφιλοξενήθη ύπό του πάπα Παύλου εΙς
Ρώμην καΙ άντήλλαξε μετ' αύτου άσπασμόν εΙρήνης έντός του ναου
του Άγίου Πέτρου» (523). Ή εΙρήνη δμως αϋτη δεν ητο ή εΙρήνη του
Κυρίου, άλλα ή εΙρήνη, την όποίαν «ό κόσμος δίδωσιν»745, κατα το
πρότυπον της <φaχ romana»! Ό
•Αθηναγόρας, συναντήσας τον πά­
παν το πρωτον εΙς Ί εροσόλυμα, δπου το 1928 συνεκλήθη ή πρώτη
συνέλευσις του οίκουμενιστικου «Διεθνους Ί εραποστολικου Συμ­
~oυλίoυ» (ίδέ ανωτέρω σ. 119), καΙ τό δεύτερον εΙς Κωνσταντι­
νούπολιν, έν τέλει κατέληξεν εΙς την Ρώμην, δπου άντήλλαξεν ά­
σπασμόν οΙκουμενιστικης εΙρήνης μετα του αίρεσιάρχου του πα­
πικου ΟΙκουμενισμου. ΕΙς • Ιεροσόλυμα, Κωνσταντινούπολιν καΙ
Ρώμην άνασταυρώνεται ό Υίός του θεου 746
, έν τf{) προσώπ<t> του
πίπτοντας εΙς τον ΟΙκαυμενισμόν ΟΙκουμενικαυ πατριάρχου της
Όρθοδοξίας.

Έ σ Χ ά τ η π τ ω σ ι ς π ο λ λ ω ν. Το λίαν θλι~ερoν εί­

ναι, δτι ό 'Αθηναγόρας Κωνσταντινουπόλεως δεν εμεινε lμόνος έν
τη προδοσίc;.x της πίστεως, ώς ό • Ι οόδας, άλλα συμπαρέσυρεν εΙς
Τ11ν έσχάτην πτωσιν της ψυχης πλείστους Όρθοδόξους, κληρικους
καΙ λα·ίκούς. ΠολλοΙ ,δε έξ αύτων ύπερέ~ησαν τον άρχηγόν των

74δ. Ίω. ι~', 27. 746. ΈI5. ::;;:', 6.

Ο ΟΙΚΟίΜΕΝΙΣΙIΟΣ 2:>1

εΙς την τrλάνην. Ό Ί άK~oς Άμερικης το 1967, όμιλων άσε~ως

δια την 'Εκκλησίαν, εδήλωνεν: «'Έχομεν άνάγκην ένός νέου Χρι­
στιανισμου, ~ασιζoμένoυ εξ όλοκλήρου ετrΙ νέων άντιλήψεων καΙ
δρων ... Δεν δυνάμεθα να διδάξωμεν τό είδος της θρησκείας, το ό­
τroίoν ήμείς εϋρομεν, εΙς τας μελλούσας γενεάς» ! (524) Δια του Ία­
Kώ~oυ Άμερικης, ό ΟΙκουμενισμός άτrOKαλύτrτεται όλοτελως. 'Εν
τ<";> ΟΙκουμενισμ<";>, δεν τrρόKειται λoιτrόν τrερΙ άτrλης άτroσιωτrή­
σεως της τrίστεως, η τrερί τrΡOσKαίΡOυ άνα~oλης των συζητήσεων,
ετrί δογματικης φύσεως ζητημάτων, άλλα τrερί όλοτελους άλλα­
γης της τrίστεως μέχρι καΙ αυτων των δρων καΙ άντικαταστάσεως
ταύτης, δια «νέων άντιλήψεων καΙ δρων»! Δεν πρόκειται τrερΙ ά­
ΤΕλης ένώσεως των 'Ορθοδόξων 'Εκκλησιων μετα των έτεροδόξων,
Ciλλα τrερί καταλύσεως της 'Ορθοδόξου 'Εκκλησίας καΙ δημιουρ­
γίας νέου δηθεν Χριστιανισμου, ηγουν της τrαναιρέσεως του ΟΙ­
κουμενισμου, η μαλλον της τrΑVθρησKείας του Οίκουμενισμου. Ό
• Ι άKω~oς 'Α'μερικης «φέρεται μετέχων μιας <ύτrεράνω θρησκειων'
κινήσεως, της ότroίας οί ότrαδoί, Χριστιανοί τrάσης αίρέσεως καί
δόγματος, ώς καΙ Μωαμεθανοί καΙ ΒουδδισταΙ καΙ 'E~ραϊoι, δύ­
νανται να συνέρχωνται άτrό κοινου δια να λατρεύουν τον θεό ν
των!» (525). Διέθεσε δε ό Ί άκω(!ι,ος Άμερικης τroσoν «500.000 δολ­
λαρίων δια την έξης τrερίεργoν αΙτίαν: ., Ι δρυσεν εν ΆμερικΏ
τρείς Συναγωγας ('Εκκλησίας) <Άδογματίστους' - <Not Dogmatic
Orthodox Churches' - δτroυ κάθε φυλη δύναται να λατρεύη ενα
θεόν άόριστον δογματικως, καΙ μόνον εν άyάτrη όριζόμενον»! (525).

Χάριν της ελεύσεως της ~ασιλείας της τrαναιρέσεως του οι­

κουμενισμου, οί ΟΙκουμενισταί, άτro~αλόντες τrλέoν τrαν τrρoσωτrεϊoν
καΙ τrασαν αΙδω καΙ σωφροσύνην, διαγωνίζονται τroίoς θα ύτrερ­
~άλη τόν ετερον εΙς καινοτομίας οίκουμενιστικης ευαρεσκείας.
Ή Μόσχα, συναΥωνιζαμένη την Kωνσταντινoύτroλιν ετrΙ εκκλησια­
στικου τrεδίoυ, ώς συναγωνίζεται την ουάσιγκτων ετrl διαστημικου
τοιούτου, την 16/29 - 12 - 1969, τrρoέ~η τrρώτη εΙς την μυστηριακην
ετrΙKoινωνίαν (intercomlηunio) με τούς ΠατrΙKoύς! <Η οΙκουμενιστι­
κη αϋτη άτrόφασις του Πατριαρχείου Μόσχας να δοθουν τα αχραν­
τα καΙ <Άγια Μυστήρια εΙς τούς αίρετικούς, ελήφθη «εναντίον δ­
λων των Άγίων Δογμάτων καΙ Κανόνων της 'Ορθοδόξου 'Εκκλη­
σίας». «Με αυτην την τrρωτάKoυσΤOν εΙς την <Ιστορίαν της 'Ορθο­
δόξου Έκκλησίας, την ΔΟΥματικην καΙ την Κανονικην Παράδοσιν
αυτης, άτrόφασιν τrερΙ της μυστηριακης ετrΙKoινωνίας με τούς φα­
νερούς αΙρετικούς, όλόκληρον τό θεανθρώτrιoν Σωμα της 'Ορθο­
δοξίας εχει τrληγωθη ~αθέως. <Όλοι οί Πατέρες καί δλαι αί Σύνο­
δοι εχουν άτιμασθη. τα Δόγματα καΙ οί Κανόνες της 'Εκκλησίας
252 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τοι οικοnlΕΝΙΣΜοr

εχουν πατηθη. eH Έκκλησία του Χριστοϋ, ή ~, Αμωμος Νύμφη, εχει

ριφθη είς τόν δηλητηριασμένον ~όρ~oρoν των αίρετικων» (526).
"Έτερος Οίκουμενιστης ίεράρχης, ό Άρχιεπίσκοπος θυατεί­
ρων καΙ Μ. Βρεταννίας, κατοικων είς τας νήσους, οπου &VΕφύη,
ως άλλη ίνδικη Kάννα~ις. ή κακόδοξος θεωρία των κλάδων, καΙ
έν ήi «Σκοτίς,χ» του μη ~λέπων πέραν ταύτης, εί μη θαλάσσας, είς
τας όποίας δεν ύπάρχει σωτηρία, έκσπ<?: είς ϋ~ρεις κατα των Ί ερων
Κανόνων της Έκκλησίας. Καθυ<6ρίζει τούς' Ι ερούς Κανόνας της Όρ­
θοδόξου Έ κκλησίας, δηλαδη την άλήιθειαν του Κυρίου, έπομένως
αυτόν τόν Κύριον ήμων Ίησουν Χριστόν καΙ τό "Άγιον Σωμα Αυ­
του, την Έκκλησίαν, τούς Άγίους καΙ τόν άποκεκαλυμμένον θειον
λόγον, ό δποιος εψθασεν είς ήμας δι' αυτών. Χαρακτηρίζει «ΤΟ\Jς
καρπους του ΠαναΥίου Πνεύματος, τους elερούς της Έκκλησίας
Κανόνας, G.>ς ·&VΘρωπίνoυς έπινοήσεις' καΙ <έντάλματα άνθρώπων'
<σχτιματα &νοησιων καΙ μίσους'. .. !!!» (527) Ό αγιος Ί ωάννης ό
Χρυσόστομος λέγει, ΟΤΙ οί αίρετικοΙ κείνται «κάτω μετα του δια­
~όλoυ, 'μαλλον δε καΙ έκείνου κατώτερον»747. Έαν οί έκ των αίμε­
τικων αίρ'ετικοΙ κείνται του δια~όλoυ κατώτ:ερον, οί έκ των Όρ­
θοδόξων προελθόντες καΙ G.>ς δηθεν Όρθόδοξοι καθήμενοι έπι των
&ρχιερατικων θρόνων παναιρετικοΙ Οίκουμενισταί, κείνται ~ε~αίως
κατώτερον καΙ τοϋ δια~όλoυ καΙ των κάτωθεν αυτου αίρετικων.
Οδτοι, ως άλλαι «πύλαι άδou» 748, πλατείαι καΙ ευρύχωροι749, &ντι­
μαχόμεναι την άληθιVΗν θύραν7 5{} της ζωης, τον Κύριον καΙ την
Έ,κκλησίαν, &πάγουν πολλούς «είς την ,&πώλειαν»75\ Όρθοδόξους
καΙ αίρετικους καΙ &λλοθρήσκους καΙ &πίστους, καΙ πάντα άν­
θρωπον της οίκουμένης, ό όποιος &γρεύεται παρό: του σατανικου
Οίκουμενισμου (528).
Άλλά, δια την Μίαν καΙ μόνην έν τ4'> Kόσμ~ Όρθόδοξον Έκ­
κλησίαν ίσχύει δ αίώνιος λόγος τoU Κυρίου: «καΙ πύλαι αιδου ου
κατισχύσουσιν αυτης»752. Είς μεν την Έκκλησίαν &νήκει δ θρίαμ­
~oς, δια δε τούς χριστομάχους Οίκουμενιστάς, &πέναντι των ό­
ψθαλμων των δποίων «ουκ εστι φό~oς θεου»753, εχει έτοιμασθη,
παρ' αυτων των ίδίων, «σύντριμμα καΙ ταλαιπωρία»754. Άρμόζει
λοιπόν δι' αυτους ό θρηνος: «πως επεσαν δυνατοί; ... πως επεσαν
δυνατο! καΙ &πώλοντο σκεύη πολεμικά;» «νίο! Σιων οί τίμιοι, οί
έΠΏρμένοι έν xρυσί~, πως έλογίσθησαν είς &γγεια όστράκινα' ερ­
γα χειρων κεραμέως; ».

747. Ρ. α. 48, 7G5. 751. ![χτθ. ζ', 13.

748. Μ·:χτθ. Lr.r:', 18. 752. Μσ:.τθ. LσΤ', 18.
749. Μα:tθ. ζ', 13. 753. Ρωμ. γ', 17.
7;)(). Ίω. t', 9. 754. Ρωμ. γ', 16.
ο ΟΙΚΟfΜΕΝΙΣΜΟΣ 253

Ώς προς την Έκκλησίαν της Έλλάδος, ό Άρχιεπίσκοπος

Χρυσόστομος ό Β' έτήρησεν άντιοικουμενιστικην στάσιν. Ό νυν
, Αρχιεπίσκοπος κ .. Ιερώνυμος είς τον ένθρονιστήριον λόγον είπε
μεταξύ αλλων καΙ τά έξης: «Αϊ μεταξύ των έτεροδόξων δμολο·
γιων σχέσεις δέον νά χαρακτηρίζωνται άφ' ένος μεν υπο της χρι·
στιανικης &-Υάπης, άφ' έτέρου δε υπο του αμoι~αίoυ σε~ασμoυ,
είς τρόπον ωστε να καλλιεργηται μεν ή φιλία, άλλα καΙ να δια­
τηρηται ή άξιO'ττρέτrεια ήμων καΙ ή σταθερα έμμονη είς την όρθόδο·
ξον πίστιν καΙ διδασκαλίαν... » (529). πως δμως θα διατηρηται ή
αξιοπρέπεια καΙ ή σταθερα έ'μμονηείς την όρθόδοξον πίστιν καΙ
δι:δασκαλίαν, δταν υπάρχη ή άγάπη καΙ ό σε~ασμoς προς τάς
έτεροδόξους Όμολογίας, ητσι τας αϊρέσεις, αί όποϊαι υφίσταvrαι
ώς αρνησις της όρθοδόξου πίστεως καΙ διδασκαλίας; (ίδε άνωτέ·
ρω σ. 46). Είπεν έπΙ πλέον, μεταξύ αλλων: «"Η χριστιανωσύνη
όμονοουσα ... παρα τάς υπαρχούσας δογματικάς διαφοράς ... θα
πρέπει να διακηρύξη τας ~ασΙKάς άρχας του μηνόματος του ΧΡΙ·
στου, ΕπΙ των όποίων δλαι αί μεγάλαι χριστιανικαι 'Ομολογίαι
είναι σύμφωνοι, καΙ νά Kατα~άλη εVΤατΙKην καΙ συστη'ματικην
1ίροσπάθειαν προς εφαρμογήν των .. ,» (529) (ίδε ανωτέρω σ. 99, 101,
114) .

"Ο δε έκλεγεΙς προσφάτως νέος Οίκουμενικος πατριάρχης Δη­

μήτριος διεδήλωσεν, ΟΤΙ θα άκολουθήση την «γραμμην του ... προ­
κατόχου .... Αθηναγόρου του Α Ι». Χαιρετων, άπεκάλεσε τον πάπαν
«πρωτον εν ίσοις εν τft καθόλου Έ κ Kλησί~ του Χριστου, άδελφον
σε~άσμιoν καΙ πρεσ~ύτερoν», Έχαιρέτησεν «άπαξάπαντας τούς
άρχηγους των άνά τον κόσμον Χριστιανικων Έκκλησιων καΙ Ό­
μολογιων», 'δηλαδη αίρέσεων ,«μετ' αύτων δε το Παγκόσιμον Συμ­
Θούλιον Έκκλησιων». Τέλος, υπεσχέθη διάλογον «πρωτίστως 'μετά
του Ί σλάμ, Επειτα δε καΙ μετά των αλλων μειζόνων μονοθε'ί­
στικων θρησκειων» ! (5.30) (ιδε ανωτέρω σ. 155), Τελευταίως ό πα­
τριάρχης Δημήτριος φέρεται δηλώσας, δτι τίποτε δεν θα γίνη εν
σχέσει «με την <Ένωσιν των Έκκλησιων... χωρΙς την συγκατάθε·
αιν δλων των άνά τον κόσμον Όρθοδόξων Χριστιανικων Έκκλη­
αιων έν πλήρει όμοφωνί\χ» (5-31), Bε~αίως, καΙ εάν τυχον συμφωνή­
σουν πλήρως οί προκαθήμενοι «δλων των άνα τον κόσμον Όρθο­
δόξων Χριστιανικων Έκκλησιων» την ενωσιν μετά των αίρέσεων
καΙ1ίάλιν ή ενωσις αυτη θα είναι άκυρος, ώς αντΙΚΕιμένη ,είς την
πίστιν καΙ διδασκαλίαν της Όρθοδόξου Έκκλησίας. Ή νεωτέρα
δμως αϋτη δήλωσις του Οίκουμενικου πατριάρχου, 'ίσως να ση­
μαίνη έγκατάλειψιν της καινοτομίας του Άθηναγόρou, καθ' ην
οδτος μόνος έλάμ(Dανε καΙ έξετέλει cX1tοφάσεις οίκουμενιστικοΟ
254 Η ΑΙΡΚΣΙΣ ΊΌr οικοnniΝΙΣΜοr

χαρακτηρος καΙ κατόπιν έκάλει τους Όρθοδόξους να άκολουθή­

σουν οπισθεν αυτου(532). «Το <Άγιον ~Όρoς δεν μνημονεύει» τον
νέον πατριάρχην Δημήτριον, οπως δεν έμνημόνευε καί τον τεθνε­
ωτα 'Λθηναγόραν(533). ΤΟ δε Πατριαρχείον Άλεξανδρείας, κατα
δημοσιογραφικας πληροφορίας, πρόκειται να αποχωρήση του
ΠΣΕ, δ δε πατριάρχης αυτού Νικόλαος δ ΣΤ' έχαρακτήρισε τον
Οίκουμενισμον ώς παναίρεσιν(534).

2) ENEPrEIAI ΟΡθΟΔΟΕΩΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΟΣ

Κατόπιν της προεκτεθείσης δια~ρώσεως των Όρθοδόξων όπο

του Οίκουμενισμου, δεν είναι άπορον, οτι τους τελευταίους αίω­
νας άπαντωνται έντος των κατα τόπους Όρθοδόξων Έκκλησιων
ένέργειαι οίκουμενιστικου χαρακτηρος. Κατωτέρω θίγονταί τινες
έξ αύτων, προς πληρεστέραν κατανόησιν του κινδύνου έκ του 01.­
κουμενισμου καΙ άσφαλεστέραν διαφύλαξιν άπ' αύτου των άγα­
πώντων την έν Xριστ~ καινην ζωην της άναστάσεως.

«) Μετιχφράσεις της -ΑΥίιχς rρrxφης κιχΙ κήΡUΥμrx

<Η Όρθόδοξος Καθολικη Έκκλησία, δια του Ιθ' Κανόνος της

Πενθέκτης Οίκουμενικης Συνόδου, δρίζει, πως πρέπει να γίνεται
ή διδασκαλία του θείου λόγου. Οίέντεταλμένοι δέον να διδάσκουν
«τους της ευσε~είας λόγους», άναδιηγούμενοι καΙ συλλέγοντες «τα
της αληθείας νοήματά τε καί κρίματα», «έκ της θείας Γραφης»,
καΙ μη παρεκ:~αίνoντες «τους ηδη τεθέντας ορους, η την έκ των
θεοφόρων Πατέρων Παράδοσιν. ' Αλλα καί εΙ. γραφικος ανακινη­
θείη λόγος, μη άλλως τουτον έρμηνευέτωσαν, η ώς αν οί της Έ κ­
κλησίας φωστηρες καΙ διδάσκαλοι, δια των οίκείων συγγραμμά­
των παρέθεντο' καΙ 'μαλλον έν τούτοις εύδοκιμείτωσαν, η λόγους
οικείους συντάττοντες, ίνα μή, εστιν οτε, προς τουτο απόρως ε­
χοντες, αποπίπτοιεν του προσήκοντος». Τονίζουσα δέ ή Έκκλη­
σία την άξίαν της πατερικης διδασκαλίας, λέγει έν συνεxεί~, δια
του αύτου Κανόνος: «Δια γαρ της των προειρημένων Πατέρων
διδασκαλίας, οί λαοί έν γνώσει γενόμενοι των τε σπουδαίων καΙ
αίρετων, καΙ. των ασυμφόρων καΙ απo~λήτων, τoν~ίoν μεταρρυ­
θμίζουσι προς το ~έτλιoν, καΙ τ~ της αγνοίας ουχ άλίσκονται
πάθει, άλλα προσέχοντες τfi διδασKαλί~, έαυτους προς το μη κα­
κως παθείν παραθήγουσι (διεγείρουν), καΙ φό~ct> των έπηρτημέ­
ο οικοrΜΕΝΩ;110,Σ 255

νων (έτnκρεμαμένων) τιμωριων την σωτηρίαν έαυτοίς έξεργά:ζον­

ταu~755.
Αϋτη εΙναι ή όρθόδοξος γραμμη του κηρύγματος καΙ της έρ­
μηνείας της Άγίας Γραφης. Οί αγιοι Πατέρες καΙ διά:σκαλοι της
'Ε κ κλησίας, άκολουθουντες καΙ έν τούτ<t' την φωVΗν τοΟ Κυρ(ου,
ήρμήνευον την ~Aγίαν Γραφην δι' όμιλιων, 11 έξηγητικων σχολίων
έττ' αύτη ς, η έκτενων έρμηνειων, καΙ οχι διαμεταφρά:σεων. Ήρ­
μήνευον το ττνεσμα των ίερων κειμένων καΙ άφιναν άθικτον το
γράμμα. Έδίδασκον, δά:σει της ~ Ι. Παραδόσεως καΙ των σuγγραμ­
μά:των των ττρο αύτων άΥίων φωστήρων καΙ διδασκάλων, το ίερον
νόημα των θείων λογίων, ώς ταυτα τταρεδόθησαν είς την Έκκλη­
σίαν τταρα των •Αττοστόλων, καΙ δεν μετέτρεττον ταυτα γλωσσι­
κως, χάριν δηθεν εύχερεστέρας KαΤΑVOήσεώς των τταρα των ττολ­
λων, η γλωσσικης έξομαλύνσεως αύτων. Έν ττροκειμέν<{?, ό Μ. Ά­
θανάσιος λέγει τα έξης: «Μη ττερι~αλλέτω μέντοι τις αύτά:» , τα
θεία ρήματα των Γραφων «τοίς έξωθεν ττιθανοίς 'ρήμασι, μη δε
ττειραζέτω τας λέξειςμεταττοιείν η ολως έναλλά:σσειν' άλλ' οϋτως
άτεχνως τα γεγραμμένα λεγέτω καΙ ψαλλέτω, ωσττερ είρηται ...
"Ό a<t', γαρ των άγίων ό ~ίoς ~ελτίων των άλλων έστί, τοσούτ<t'
καΙ τα τταρ' αύτων 'ρήματα των τταρ' ήμων συντιθεμένων ~ελτίoνα
καΙ Ισχυρότερα άν τις είττοι δικαίως»756.

"Όττου ή Άγία Γραφη έδιδά:χθη εις έτέραν γλωσσαν, ττλην της

έλληνικης εις την όττοίαν τταρεδόθη, η έν άγνoί~ τοϋ έλληνογλώσ­
σου κειμένου καΙ άσχέτως των συγγραμμάτων των άγίων Πατέ­
ρων της 'Ορθοδόξου Έκκλησίας, τταρηρμηνεύθη, οί δε διδάσκον­
τες καΙ διδασκόμενοι τταρετράττηασν εΙς ττλάνην. Ή Δυτικη Έκ­
κλησία, ή όττοία άργότερον τταρετράττη εΙς τον Παττισμόν, κατα
τους ττρώτους αίωνας έχρησιμοττοίει το. έλληνόγλωσσον κείμενον της
Άγίας Γραφης. Κατόττιν ηνέχθη μεταφράσεις ταύτης εΙς την λατι­
νικήν, έκ των όττοίων έττεκράτησεν ή τοΌ <Ι ερωνύμου (40ς καΙ 50ς
αΙών), ή όνομαζομένη Βουλγάτα (vulgata κοινή, ττάνδηιμος) (585).
~H Βουλγάτα άνεγνωρίσθη ώς αύθεντικον κείμενον της Γραφης τοϋ
Παττισμοϋ το 1563, δια της έν Τριδέντ<t' τταττικης Συνόδου (536) . Οϊ
Όρθόδοξοισλαυ1κοΙ λαοί, έχρησιμοττοίησαν την σλαυ'ίκην μετά­
φρασιν της Άγίας Γραφης, ή όττοία έγένετο ύττσ τοϋ άγίou Μεθο­
δίου (537). Άττσ της έττιστροφης των εΙς τον Χριστιανισμόν, δια των
άγίων Μεθοδίου καΙ Κυρίλλου, συνεδέοντο έττΙ ,αίωνας στενως με­
τα τοϋ Πατριαρχείου Κωνσταντινουττόλεως. Άττο της άλώσεως της
Κωνσταντινουττόλεως ύττσ των Τούρκων, άττοδεσμε6θησαν τοΟ ΟΙ­

755. Ιθ' Κα.'1ι\)'Ι Τ'9j;; Πs\lθέΧΤ7j:: Οίκοιι­ 756. ΒΕΠΕΣ, 32, 28.
μeνα"ij; ΣυνΜοιι.
256 Η ΑΙΡΕΣΙ Σ ΊΌl' ΟΙΚΟΙ'ΜΕΧΙΣΜΟΙ

κοuμενικου Πατριαρχείου. Τότε ή Ρωσία έστράφη Ήρος την Δύ­

σιν, ή δε Όρθόδοξος Ρωσικη Έκκλησία έξέκκλινεν εις καινοτο­
μίας (ίδε άνωτέρω σ. 207). Ό αίρεσιάρχης των Προτεσταντων
Λούθηρος έξεΉόνησεν έκ του έλληνικου γερμανικην μετάφρασιν
της Καινης Δ~αθήKης(538), σύμφωνον Ήρος την ιδίαν αυτου άντί­
ληψιν. τουτον ήκολούθησαν οί όΉαδοί του Προτεστάνται.

Τό 1547 έξεδόθη «έν }{ωνσταντινουΉόλει ύΉΟ αϊρετικων Ί ου­

δαίων (Καρα'ίτων), άΉΟ του έ~ραIKoϋ κυρίως, μετάφρασις της
Ήεντατεύχου εΙς άκρως κακότεχνον κοινην νεοελληνικήν» (539). Έ­
ΉΙ Ήατριάρχου Κυρίλλου του Λουκάρεως (1620 - 1638), 6 Προτε­
στάντης «' Αντώνιος Leger, ώς Ήάστωρ Kαίσύμ~oυλoς της Όλλαν­
δικης Ήρεσ(;είας» έν ΚωνσταντινουΉόλει, «μετέφρασε δια τοο Μα­
ξΙμου ΚαλλΙΉολίτου καί, δαΉάναις των έν Έλ(;ετίcc: Καλ(;ινιστων,
έξέ,δωκε την Άγίαν Γραφην εις την νεοελληνικην γλωσσαν, έγκρι­
θεισαν και ύπο τοο Λουκάρεως» (5Μ». Ή έΉΙ Λουκάρεως έκδοθεισα
μετάφρασις αϋτη, συμΉίτrrει Ήρος τας Ήρώτας άρχας του Ήροση­
λυτισμου έκ μέρους των Προτεσταντων έν τΏ Όρθοδοξίcc:. Οϊ Προ­
τεστάνται έχρησιμΟΉοίουν την 'μετάφρασιν της Άγίας Γραφης εις
την νεοελληνικην ώς μέσον Ήροσηλυτισμου. Έξάφορμης τούτου,
«6 Ήατριάρχης ΚωνσταντινουΉ6λεως Γρηγόριος 6 ΣΤ' (1836 και
1839) έξέδωκεν έγκυκλίους ... 6ρίζων», σύν τοις άλλοις, να «άΉα­
γορευΘη ή χρησις των μεταφράσεων της Άγίας Γραφης» (541). ΈΉΙ",
της εικονομαχικης μεταρρuθμίσεως της Άντι~ασιλείας έν Έλλά­
δι, διεμάχοντο 6 Κωνσταντινος 6 έξ ΟΙκονόμων και 6 Φαρμακίδης,
έΉΙ του έν λόγ~ θέματος, ύΉοστη ρίζοντες 6 μεν Ήρωτος την Ήα­
τερικην άλήθειαν, 6 δε δεύτερος την lΙροτεσταντικην Ήλάνην. «Ό
Ήρωτος ητο κατα της μεταφράσεως της Ά γίας Γ ραφης εις την
νεοελληνικήν, 6 ;δεύτερος έθεώρει αυτην χρήσιμον και άναγκαί­
αν» (542). Άρχας του τρέχοντος αιωνος, ή ~ασίλισσα 'Όλγα άνεμί­
χθη εΙς την μετάφρασιν της Άγίας Γραφης εις την νεοελληνικήν.
<Ένεκα τούτου lΙροεκλήθησαν τα άΉοκληθέντα «ευαΥγελικα» γε­
γονότα, ενεκα των 6Ήοίων lΙαρπτήθη ή τότε Kυ~έρνησις του Γεωρ­
γίου Θεοτόκη (543). τα «εύαγγελΙKα~) 'μαρτυρουν, δτι ή κοινη συνεί­
δησις των ~Oρθoδόξων δεν ένέκρινε την μετάφρασιν της Άγίας
Γραφης εις την νεοελληνικήν, δΉως καί ή Ήατερικη διδασκαλία.

Παρα ταυτα, είχε δη μιουργηθη ζήτη μα και αί μεν ησαν ύΉερ

της μεταφράσεως οί δε oχι. τα χριστιανικα σωματεια έδωκαν έΉΙ
του ζητήματος τούτουμέση·ν λύσιν, ~άσει του άριστοτελικοϋ μαλ­
λον ιμέτρον της μέσης όδου (ιδε άνωτέρω σ. 218). «Μέση και συμ­
~ι~αστΙKη λύσις μεταξύ των δύο έΉόψεων έδόθη ύΉΟ του Κ. Διαλη­
 ο OIKOfλn~NIΣ~IOΣ 257

αμα καΙ της <Άνατrλάσεως', η oτroία καΙ τελικως ετrεKράτησεν.

Δηλαδη έκδοσις του άρχαίου κειμένου υτro άκραιψνως Όρθοδόξων,
με τrαράλληλoν σύντομον έρμηνείαν η άνετrτυyμέVΗν τrαράφρα­
σιν» (544). Kατότrιν τούτου, ενεφανίσθησαν συν τ~ Χρόν<t> τrλεϊσται
μεταφράσεις καΙ σύντομοι έρμηνεϊαι τμημάτων της ΆΥίας Γρα­
φης, ~ καΙ Παλαιας καΙ Καινης Διαθήκης. Δια των μεταφράσεων
μετατroιoυνται καΙ άλλάσσονται αί λέξεις της ΆΥίας Γραφης, τrα­
ρα τηνάντίθετον τrατεΡΙKην διδασκαλίαν. Toιoυτoτρότrως οί άνα­
Υνωσται οχι μόνον άτroξενώνoνται του άλη·θους νοήματος της Ά­
Υίας Γραφης, άλλα άτroμαKρύνoνται καΙ του Υράμματος αύτης!
Νοουντες δε ταύτη ν τrετrλανη μένως καΙ αυΤΟΥνωμόνως, τrαραφέ­
ρονται τrρός τον τrρoτεσταντΙKόν τρότroν σκέψεως, Αί δε σύντο­
μοι έρμηνεϊαι, η άτroδίδoυν το νόημα των ίερων κειμένων άνετrαρ­
. κως, oτrερ ετrΙKίνδυνoν, η εκφέρουν τουτο τrετrλανημένως, oτrερ ό­
λέθριον,

Ώς τrαράδειyμαεν τrροκειμέν<t> εστω το άκόλουθον: 'Ερμη_

νεύω ν δ αΥιος τrατηρ της Έκκλησίας Μ. Άθανάσιος τον υτr' άριθμ.
2 στίχον του ΜΔ' ψαλμου 757 , Υράφ,ει τα έξης: «C>Εξηρεύξατο ή
καρδία μου λόΥον άΥαθόν', τουτό φησιν δ Πατηρ τrερΙ του ΥίοΟ' γε­
Υένηται Υαρ θεος εκ θεου. <ΛέΥω εΥω τα εΡΥα 'μου τ~ ~ασιλεϊΌ
<f Ωστrερ ~ασιλευς υτrάρx ων ώς θεος είς ~ασιλείας άρχην λέΥε­
ται ερχεσθαι δια το σεσαρκωσθαι αυτόγ οϋτω καΙ ατrερ οίδε φυ­
σικως ώς θεός, ταυτα πάλιν άκούειν λέγεται δια τoάνθρώτrινoν
οίκονομικως. <Ή Υλωσσάμου κάλαμος Υραμματέως όξυΥράφουΌ
"Ον είρηκε λόΥον, τοϋτον καΙ Υλωσσαν αυτοο άτroKαλεϊ. Κάλα­
μος δε Υραμματέως όξυΥράφου ώνόμασται, δια το λέΥειν τι καΙ
ευθέως Υίνεσθαι, ώς τό' "θέλω καθαρίσθητι· καΙ ευθέως εκαθα­
ρίσθη" καί, <Νεανίσκε, σοΙ λέΥω, εΥέρθητι' καΙ ευθέως άνέστηΌ ου
μήν άλλα και τό' <ΛόΥον συντετμημένον τroιήσει Κύριος εν τη οι­
κουμένη δληΌ»758 ΚαΙ ταυτα -μέν διδάσκει δ αΥιος τrατήρ, άτrσδί­
δων το άληθές νόημα του ρητου. Εις δε νεωτέραν έρμηνευτικην
άτrόδoσιν τούτου άναΥινώσκομεν τα έξης:
«Έξεχείλισεν ή καρδία μου καΙ άνετrήδησεν εξ αυτης λόΥος
εμμετρος εξοχος. θα άτrαyyείλω το τroίημά μου είς τον ~ασιλέα
Μεσσίαν, ή Υλωσσά μου θα μετα~ληθη εις τrένναν Υραμματέως τα­
χυΥράφου τrρoς εκφρασιν των συναισθημάτων μου»! (545). Είς 0­
μοίαν δε έρμηνείαν του αυτου στίχου άναΥράφονται τα άκόλουθα:
«Άτro την Υεμάτην ίερα αισθήματα καρδίαν μου υτrερεξεx εί ­

757. Ό στίΖσς;ουτος ~zε~ (1); §ς'ijς;: «2 6σ;σιλε!, fι Υλωσσci μου Χ:iλα.μος

'Rξ'ηΡεόςα.το '1) χα.p~Ισ; μo~ λόγον ι:Χ,­ Ύρα.μμμα.τέω;; όςUΥρciφοu,».
γα.θόν., Ηγω 8Υ(!> τα. ΖΡΎσ; μσι) τΦ 758. ΒΕΠΕΣ, 32, 111.

17
258 Η Α]ΡΕΣΙΣ ΊΌr οιιωΙΜΕΝΙΣΜΟΙ

λισε καΙ έξε'Trήγασε λόγος εξοχος, ώραίος, σωτήριος. Ναί' άπαγ­

γέλλω έγω τό ποίημά μου είς τον (!ιασιλέα. ·Η γλωσσά μου θα
μετα(!ιληΘη εις πένναν ταχυγράφου γραμματέως, δια να έκφρά­
ση τα ίερα συναισθήματα της καρδίας μου»! (546) Εις την πατερι­
κην έρμηνείαν της Έκκλησίας ό στίχος είναι λόγος θεου, εΙς την
νεωτέραν «ποίημα» άνθρώπou. ΕΙς την πρώτην όμιλεί ό θεός, εΙς
την δευτέραν ό ανθρωπος. Εις την πρώτην, λόγος είναι ό Υίός του
θεου, εΙς την δευτέραν δ προφορικός 11 γραπτός λόγος τού άν­
θρώπου. ΕΙς την πρώτην, γλωσσα είναι ό σαρκωθεΙς Υίός καΙ Λό­
γος του θεου, εΙς την δευτέραν ή «πέννα» γραφης. ΕΙς την έρμη­
νείαν του Μ. 'Αθανασίου τό οξέως γράφειν ση'μαίνει τηνάποτε­
λεσματικότητα των λόγων του παντοδυνάμου θεου. ΕΙς την νεω­
τέραν έρμηνείαν δηλοί την άσφαλη εκφρασιν των ίερων συναισθη­
μάτων του ποιητου. ΚαΙ ναΙ μεν είναι δυνατόν ή νεωτέρα έρμηνεία
να συνάδη πρός έρμηνείας έτεροδόξων «έπιστημόνων», άλλ' δμως
δεν είναι ή έρμηνεία των Πατέρων καΙ της ·Ιερας Παραδόσεως
της Όρθοδόξου ήμων 'εκκλησίας.

<Ως πρός τό κήρυγμα, έπΙ τουρκοκρατίας, «έπειδη οί χριστια­

νοί γλωσσικως περι:σσότερον είχον άπομακρυνθη της άρχαίας έλ­
ληνικης τό δε γενικόν έπίπεδον τηςμορφώσεως τού λαου αΙσθη­
τως είχε καταπέσει, ή Έκκλησία δεν άντέστη εΙς την όπο των ϊε­
ροκηρύκων χρησιμοποίησιν όπλουστέρας έλληνικης γλώσσης, ή
όποία έπλησίαζε τφός την KOιVΗν όμιλοuμέvην» (547). Ή άνεκτικό­
της της Έκκλησίας εναντι του κηρύγματος εΙς όπλουστέραν έλ­
ληνικην γλωσσαν ώφείλετο εις την συγκατά(!ιασιν Αύτης πρός το
χαμηλόν 'μορφωτικόν έπίπεδον του λαού. Λόγύ? δμως της ,συγκα­
τα~άσεως ταύτης, διεκινδυνεύθη ή σχέσις πρός τούς Πατέρας καΙ
ή έν έπιγνώσει μετοχη εις την λατρείαν οχι μόνον του λαου, άλ­
λα καΙ του κλήρου καί των ίεροκηρύκων, έαν (!ιε(!ιαίως παρετείνε­
το έπΙ πολύ ή χρησις της όπλουστέρας γλώσσης, δπερ καΙ έγένε­
το. Συν τι{) χρόνφ ή χρησις της γλώσσης ταύτης εγινε 'συνήθεια
καί αλλη παράδοσις, άντιτιθεμέVΗ εΙς την ώς πρός τουτο Παρά­
δοσιν της Έκκλησίας. τοιουτο 'δε όπηρξε τό ρευμα της νέας ταύ­
της παραδόσεως, ωστε, δτε άργότερον ηρχισεν ή άνύψωσις τού
μορφωτικoG έπιπέδου των <Ελλήνων καΙ δη σταν προεκ,λήθη τό
γνωστόν έλληνικόν γλωσσικόν ζήτημα, πλείστοι κήρυκες του 'θείου
λόγου έτάχθησαν όπερ της «δημοτικης» ! Τοιουτοτρό1τως έδηιμιουρ­
γή'θη γλωσσικόν χάσμα μεταξυ της Ίερας Παραδόσεως της Έκ­
κλησίας καί του νέου κηρύγματος.
<Η ώς ανω γλωσσικη διάστασις προς τους Πατέρας έπέφερε
την άτtoξένωσιν Ctπ:. αύτων. Οϊ Πατέρες ηρχισαν νά ciΎνooOνται
 ο' OlκοnlΕΝ[ΣΜΟΣ 259

ύrrό 'Πλ:είστων κηρύκων καΙ δη 'Πολυλάλων. Οδτοι, μη εχοντες την

έrrίγνωσιν της όρθοδόξου διδαχης των Άγίων της Έκκλησίας, ώς
ωφειλον, KηρύΤΤOVΤες ώμίλουν αύτοσχεδίως, «λόγους οΙκείους συν­
τάττοντες». την <Αγίαν Γραφην την ήρμήνευον κατα τό δοκουν,
'Πολλάκις δε την έχρησψοrrοίουν μόνον ώς άφορμην και σημείον
έκκινήσεως των ιδίων αύτων λόγων. Οί νεώτεροι οδτοι κήρυκες έ(!ια­
σίζovτoμαλλoν, η μόνον Errt του κειμένου της <Αγίας Γραφης, η καΙ
Erri νεωτέρων συγγραφων, Όρθοδόξων καΙ έτεροδόξων. Τοιου­
τοτρό'Πως τό κήρυγμα 'Παρετράτιη εις λόγον 'Προσω'Πικης άντιλή­
ψεως, η 'Προτεσταντικης καΙ 'Πα'Πικης έ'Πιδράσεως. ΚαΙ εγίνοντο
μεν τα κηρύγματα των τοιούτων κηρύκων κ'αταλη1Πα 'Παρα του
λαου, άλλ' δμως δεν ησαν λόγος Θεου, άλλα μαλλον λόγοι άν­
θρώ'Πων. Έν 'Προκειμέν<i> έ'Πληρουτο τό ρηθέν: «οϊ κάτιηλοί σου
μίσΥουσι τόν οίνον ϋδατι»759. Τό κήρυγμα τοΟτο ά1tετέλει 'Παρά­
(!ιασιν των σχετικων Ίερων Κανόνων της Έκκλησίας καΙ έ'Πομέ­
νως άμαρτίαν. Τοιαύτη δε ύ'Πηρξεν ή 'Προτίμησις του άλλοτρίου
τούτου κηρύγματος, ωστε τό ετερον κήρυγμα, τό ~ασιζόμεvoν έ'ΠΙ
των Γραφων, έ'Πι της Ί. Παραδόσεως καΙ των Πατέρων, να 'Περι­
φρoVΗται η να ά'Πωθηται ώς άναχρονιστικόν και ά'Πρόσφορον!
ΤΟ δυστύχημα ,δε είναι, δτι τοιαυτα κηρύγματα άκούονται και
σήμερον. 'Έχει γίνει 'Πλέον συρμός τό «κοινωνικον» καΙ κοσμικόν
μαλλον κήρυγμα, ή χρησις της άντιε κ κλησ ιαστικη ς γλώσσης 'Πα­
ρα των κηρύκων, ή 'θετικοκρατικης κ'ατευθύνσεως έντυ'Πωσιακη
άνεκδοτολογία, ή άντιδογματικη 'Πρακτικολογία καΙ ή άντι'Παρα­
δοσιακη ~αττoλoγία, δια της ό'Ποίας ταλαι'Πωρείται τό έκκλησία­
σμα καΙ διδασκόμενον δεν δuδάσκεται. Παρα τας λαμ'Πρας έξαι­
ρέσεις, σήμερον 'μαλλον οί τυχόντες κηρύττουν, καθ' δτι δια 'Πολ­
λους τό κηρύττειν ά'Ποτελεί 'Προσόν, χρήσιμον δι' άνάδειξίν των εις
άνωτέρους '(!ιαθμους και κατάληψιν ύψηλοτέρων 'θέσεων.

β) Μετ«φράαεις βιβλίων έτεροδόξων

Κατα τους τελευταίους τούτους καιρούς οχι μόνον τό κήρυ­

γμα 'Πλείστων κηρύκων έ~ασίσθη έ'ΠΙ λόγων έτεροδόξων, άλλ' ηρ­
χ ισαν να έμφΑVίζωνται καΙ μεταφράσεις συγγραφων αίρετικων είς
την νεοελληνικήν, έκ'Πονουμένων 'Παρ' Όρθοδόξων. Οϊ Όρθόδοξοι
'Παρεκινήθησαν εις τουτο μαλλον κατ' άτroμίμησιν τωνμεταφρα­
στωνέ'Πιστημονικων συγγραμμάτων. Οϊ 'μεταφρασταί θρησκευτι­
κων (hι(!ιλίων, δια να άτroφύγoυν τον σκό1τελον των κακοδοξιων των
έτεροδόξων συγγραφέων, έ'Πέλεγον 'Προς μετάφρασιν (hιΙλία δχι

759. Ήα. ιχ Ι ι 22.

260 11 ΑIl:>.Ε.ΣΙΣ ΤΟΓ OIKOΓME~IΣ}ωI

δογματικου, άλλα «πρακτικου» καΙ «πνευματικου» 'Περιεχομένου,

ητοι εργα γραπτου λόγου του «πρακτικου Χριστιανισμοσ» των αί­
ρετικων. Δια της επιλογης ταύτης, οί μεταφρασταΙ ενόμιζον, οτι
επιτυγχάνουν δύο τινά. Άφ' ένος μεν δεν προσtSάλλουν το όρθό­
δοξον δόγμα, άφ' έτέρου δε συμtSάλλουν είς την χριστιανικην καλ­
λιέργειαν των Όρθοδόξων. Οϋτω διεχώριζον το δόγμα άπο της
'Πνευματικης 11 «πρακτικης» ζωης καΙ άνεπαισθήτως εξωλίσθαινον
είς την οίκουμενιστικην άντίληψιν, στι ή χριστιανικη ζωη δύνα­
ται να άναπτυχθΏ άνεξαρτήτως του δόγματος! (ιδε άνωτέρω σ.
99 - 100).
Δια των άντιδογματικων τούτων μεταφράσεων εκαλλιεργειτο
καΙ έτέρα οίκουμενιστική ΟΟτοψις, ή κακοδοξία περΙ συνυπάρξεως
εν ίσοτιμί«( Όρθοδόξων καΙ αίρετικων. Οϊ έτερόδοξοι δηλαδή συγ­
γραφεις, δια των μεταφράσεων τούτων, 'ΠροεtSάλλοντο είς τους
Όρθοδόξους ώς διδάσκαλοι της χριστιανικης ζωης, ίσης άξίας
προς τους Όρθοδόξους διδασκάλους του θείου λόγου, 11 καΙ με­
γαλυτέρας. Οϊ αϊρετικοΙ ώς λογικοκρατικοΙ κνήθουν τας άκοας
των άνθ Ρ ώ'Πων, δι' άπατηλων συλλογισμων καΙ καλλιε'Πειων, καΙ
παρουσιάζουν τήν ιδιδασκαλίαν των λογικως καταληπτήν καΙ άν­
θρω'Πίνως ήτιολογη'μένην. Άντιθέτως, οϊ οντως Όρθόδοξοιδιδάσκα­
λοι καταγγέλλουν είς τον κόσμον οχι το ό'Πωσδήποτε λογικως κα­
ταληπτον καΙ άποδεκτόν, άλλα το άποδεδειγμένως άποκεκαλυμ­
μένον παρα θεου, το ό'Ποϊον ,είναι οχι μόνον καταλη'Πτόν, άλλα καΙ
άκατάληπτον. Οί έτερόδοξοι κολακεύουν τον άνθρώ'Πινον λόγον
καΙ δι' αύτου εκtSάλλουν άπο των ψυχων τήν 'Πίστιν είς τα θεια
δόγματα. Οϊ Όρθόδοξοι πειθαρχουν τον άνθρώπινον λόγον είς τον
θεϊον καΙ δια του τελευταίου καλλιεργουν τήν όρθόδοξον πίστι\ι
είς τα δόγματα της θείας Άποκαλύψεως. Κατα ταυτα, ητο έπό­
μενον Όρθόδοξοι, στερούμενοι του πατερικου ό'Πλισμου καΙ της
γλωσσικης εξοικειώσεως προς τα συγγράμματα των Πατέρων,
να προτιμουν τας μεταφράσεις των έτεροδόξων tSιtSλίων. τουτο δέ,
τοσουτο μαλλον, καθ' οσον αδται, πρακτικης κατευθύνσεως αδσ:::χ:ι,
έθεωρουντο οτι δεν εθιγον το όρθόδοξον δόγμα! Τοιουτοτρόπως,
δια των εν λόγφ μεταφράσεων, ύπεtSαθμίζετο ή πίστις των Όρθο­
δόξων καΙ ώδηγουντο οοτοι είς την λογικοκρατίαν, τήν 'Πρακτικο­
κρατίαν 11 θετικοκρατίαν των αίρέσεων. Προητοιμάζετο ή όδσς του
Οίκουμενισμου είς τας όρθοδόξους ψυχάς Ι τουτο tSεtSαίως συνέ­
tSatVEV είς μεγαλύτερον tSαθμσν 'Προκειμένου 'ΠερΙ μεταφράσεων
έτεροδόξων tSιtSλίων,. θΙΥόντων καΙ το δόγμα.

ΚαΙ κατεtSάλλετο μεν παρα των Όρθοδόξων έρμηνευτων 'ΠΡΟ­

σπάθεια, οπως τα μεταφραζόμενα tSιtSλία των κακοδόξων αποκα­
.. Ο OlKoηH~NIΣMOΣ 261

θαρθουν των 'Πλανων, τάς ό'Ποίας 'Περιείχον, άλλά ματαίως. <Η έν

λόγφ κάθαρσις είναι άδύνατος, τOUλάχιστον είς φράσεις καΙ λέ­
ξεις, αί ό'Ποίαι αλλως νοουνται 'Παρά των αίρετικων καΙ αλλως 'Παρά
των Όρθοδόξων. <Ό'Πως 'Π.χ. ή λέξις, Έκκλησία, 'Παρά μεν των
αίρετικων νοείται ώς αίρεσις, 'Παρά ,δε των Όρθοδόξων όρθως.
Ή κοινή δμως 'Παραδοχη λέξεων καΙ φράσεων 'Παρά αίρετικων
καΙ Όρθοδόξων με διάφορον νόημα δι' εκαστον, δεν είναι αλλο τι,
εΙ μη έφαρμογη της οίκουμενιστικης άρχης της λεκτικης έλαστι­
κότητος καΙ 'Προσαρμογης (ίδε άνωτέρω σ. 112). Έ 'ΠΙ τούτοις, έάν
οντως ά1tεκαθαίροντο τά έτερόδοξα συγγράμματα κατά την με­
τάφρασιν, Q1tEP ώς έλέχθη άδύνατον, θά 'Τίαρέμενεν 'Πάλιν το μέ­
γα άμάρτημα της 'Πρo~oλης των αίρετικων συγγραφέων ώς διδα­
σκάλων των Όρθοδόξων! Έν τη 'Τίερι'Πτώσει ταύτη, οί Όρθόδοξοι
διδάσκονται 'Τίαρά 'αίρετικων διδασκάλων καΙ οχι 'Παρά Όρθο­
δόξων, όρθοτομούντων τόν λόγον της άληθείας. ΣυVΗ'θίζOυν δε a:Jv
τ<{) χρόνφ νά μη κάμνουν διάκρισιν Όρθοδόξων κηρύκων καΙ αί­
ρετι κ,ων τοιούτων καΙ νά άκούουν τους τελευταίους άvυ'Πό1tτως με
συνέ1tειαν, την ά1tώλειαν αύτων. Ή 'ΠαρατηΡOυμέVΗ μεταξυ των
Όρθοδόξων άδιαφορία διά την μελέτην των Πατέρων καΙ τό δια­
φέρον αύτων 'Τίρός αίρετικους συγγραφείς όφείλεται 'Τίρό 'Παντος
είς την έν λόγφ μεταφραστικην τακτικήν.
Είναι θλι~ερόν νά ~λέ'Πη τις, δτι, διά μεταφράσεων ~ι~λίων
έτεροδόξων, τάς ό'Ποίας ό άνύ'ΤίΟ1ίτος «έλληνικός λαός ύ1tεδέχθη
με άληθινόν ένθουσιασμόν» (548), δι:δάσκονται οί Όρθόδοξοι, συν
τοίς αλλοις, καΙ 'Πλάνας άνε'Πιτρέ'Πτους. Μανθάνουν είς αύτάς πχ.,
δτι, έ'ΠΙ του μεγάλου θέματος, θεός, ή εΙδωλολατρικη Έλλάς, «στίς
φωτεινές της σΤΙΥψές, εφθασε σχεδόν τόν Ί σραήλ, καί, σ' ενα ση­
μείο, τόν ξε'Πέρασε»! (549) τουτο σημαίνει, 'Προφανως, δτι ή 'Τίρο­
χριστιανικη Έλλάς «ξε'Πέρασε» την διά της Παλαιας Διαθήκης
θείαν •Α'Ποκάλυψιν.1 Διδάσκονται ώσαύτως νά έ'Πικρίνouν τους
άσκητάς <Αγίους, καθ' δτι ό αγιος «Συμεων ό Στυλίτης ... αύτό τό
θαΟμα της άσκητικότητος... αφηνε j> δηθεν «τόν κόσμο νά τρέχη
'Πρός την καταστροφή». <ο αγιος Συμεών, «καθως καΙ δλοι οί άλ­
λοι άσκηταΙ της Άνατολικης Έκκλησίας ... δεν ησαν τό ίδανικό
του Παύλου» ! ! (550) Είς ταυτα, ό ά'Πόστολος Παυλος ά1tαντC!: «ύ'Πο­
'Τίιάζω μου τό σωμα καΙδουλαγωγω»760. ·0 δε ά'Πόστολος Ίωάννης
γράφει: «καΙ ηνοιξε τό στόμα αύτου είς ~λασφημίαν 'Τίρός τόν
θεόν, ~λασφημησαι τό ονομα αύτοΟ καΙ την σκηνην αύτου, τους
έν ούραν<{) σκηνουντας»761. Πληροφορουνται 'Προσέτι, δτι τόθεό1tVEυ­
στον ~ι~λίoν της Καινης Διαθήκης, αί Πράξεις των Ά1tοστόλων, χα­

7βΟ. 1 Κορ. θ', 27. 761. 'Απ. ty', 6.

2β2 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr οικοrΜ.ΕΝΙΣ~ιοr

ρακτηρίζεται ώς «ήμερολόγιο» του «Λουκα» (1)51). Άναγινώσκουν,

δτι, έάν «ενας ίεραπόστολος» μεγάλης δράσεως, παρετηρείτο όπο
της Έκκλησίας, διότι δέν έδίδαξενείς τούς έπιστραφέντας δι' αύτου
είς τον θεον «την καθιερω,μένη έκκλησιαστικη μουσική.> (552), ή
παρατήρησις αϋτη 'θα ητο λάθος!

Νεώτερον κήρυγμα καΙ μεταφράσεις έτεροδόξων $ι~λίων συ­

ναντωνται έν "Ελλάδι, ώς έπΙ νέου έδάφους, είς την νεωτέραν έλ­
ληνικην γλώσσαν καΙ δη την δημοτικήν. Τοιουτοτρόπως δημιουρ­
γείται ψυχολογία νέας δημιουργίας είς νέαν έποχήν. Κατα τη"
«νέαν» ταύτη ν έποχήν, ή γλωσσα των Πατέρων παραμελ'είται, ~ καΙ
άποκρούεται, αϊ δε γλωσσαι των αϊρετικων έκμανθάνονται έπι­
μελως, χάριν άρτιωτέρας πνευματικης καΙ θεολογικηςμορφώσε­
ως! "Η μελέτη των Πατέρων έγκαταλείπεται, καΙ CXνθεί ή μελέτη
των έτεροδόξων '~ι~λίων, έ κ μεταφράσεων ~ καΙ είς το πρωτότυ­
πον. Ή 'μάθησις της πατερικης σοφίας περιφρονείται καΙ έπιδιώ­
κεται ή γνωσις των άλλοδόξων. <Η όρθόδοξος Παράδοσις διασπα­
ται καΙ είς το δη μιουργοίψενον κενον είσρέουν τα θολα ϋδατα
των παντοίων δυτικων κακοδοξιων.· <Η πλάνη της Δύσεως εί'σέρ­
χεται είς τας ψυχας των Όρθοδόξων καΙ πλείστοι τούτωνστρέ­
φονται προς τα έσπέρια σκότη «του κόσμου τούτου», άγαπωντες
«το σκότος μάλλον ~ το φως» 762,
Συγχρόνως πολλοί των Όρθοδόξων άποκτουν την πεπο"ίθη­
σιν, δτι είς την «νέαν» «χριστιανικην» δη,μιουργίαν της «νέας» ταύ­
της έποχης πρέπει να ένσωματωθουν πάντα τα άνήκοντα είς το έκ­
κλησιαστικον παρελθόν, τα όποία κρίνονται χρήσιμα δια το παρόν.
Οϋτως, αί ΙΆγιαι ΓραφαΙ καί οϊ Πατερες 'μεταφράζονται, μετα
πνεύματος χρησιμοθηρικης μάλλον έπιλΌγηςκαΙ κατα τρόπον
δικαιουντα την «νέαν» «χριστιανικην» δημιουργίαν καΙ ΣUμ~άλ­
λοντα είς αύτήν. Δια της στενης, άπλάστου καΙ άπροσφόρου είς
άρτίαν εκφρασιν νεωτέρας έλληνικης γλώσσης, τα κείμενα της
<Αγίας Γραφης καί των Πατέρων τροποποιουνται, δια δε του φιλαι­
ρετικου φρονήματος, το νόημα αύτων άλλοιώνεται προς το έτε­
ρόδοξον. Ή παρατροπη αϋτη των Όρθοδόξων προς την έτεροδο­
ξίαν άποτελεί προετοιμασίαν της στροψης τούτων προς την παναί­
ρεσιν του Οίκουμενισμου. 'Όντως, το θηρίον των αίρέσεων έποίησε
μετα των Όρθοδόξων πόλεμον καΙ ένίκησεν αύτούς.

--~._---­ ----
762. Ίω. Ύ', 19.
 ο οικοr}fΙ~ΝΙΣΜΟΣ 263

Υ) Ρεuμcx KCΙινOΤOμιων πρός 'Cb «lσχcxτοv πτωμcx))

<Η αίρεσις άναφαίνεται έκάστοτε ώς καινοτομία έν τη ~EK­

Kλησί~ καί έν συνεxεί~ άνατrrύσσεταιείς άδιάλλακτον 'Ττολέμιον
κατα της θείας άληθείας (ίδε άνωτέρω σ. 37). Γνώρισμα της 1tτώ­
σεως έν τη 'Ττίστει 'Ττλείστων Όρθοδόξων ά1tοτελουν καΙ αί καινο­
τομίαι, αί 'Τταρατηρ06μεναι τους τελευτταίους αίωνας έντος των
κατα τό1tους Όρθοδόξων Έκκλησιων.
Ό ίερός ναός ύφίσταται έν 'Ττολλοϊς άλλοτρίας της Όρθοδοξίας
έ1tιδράσεις (ίδε άνωτέρωσ. 215 - 216). <Η είκονογραφία έκτρέη:εται

ι ..!
έν 'Ττολλοϊς της < Ιερας Παραδόσεως καί άκολουθεΊ έτερόδοξα
~;.

1tρότυ1tα (ίδε άνωτέρω σ. 207, 215). Τελευταίως ένεφανίσθη καί ή

κατεδάφισις η άφαίρεσις του ίερου τέμ1tλου των ναων, 'Τταρα την
μεγίστην σημασίαν της 'Τταρουσίας τούτου έντός αύτων.
'Όντως, το ίερόν τέμ1tλον ϋψωσεν ή Όρθόδοξος ~EKKλησία
οίκοδομουσα άνα τους αίωνας τον ίερόν ναόν, (;άσει της θείας ~ Α­
'Ττοκαλύψεως, 'Ττρό 'TτΑVΤOς 'μετα τους ρωμα"ίκους καΙ είκονομαχικους
διωγμούς. Τό ίερον τέμ1tλον άντΙKαθιστ~ τα εμ1tροσθεν του ίερου
(;ήματος 1tαρα1tετάσματα των 'Ττρώτων αιώνων, αιώνων διωγμων,
τα χρησιμο1tοιούμενα κατ' ά1tομίμησιν «του κατα1tετάσματος»763
του Ναου της Παλαιας Διαθή'κης, τό ό1tοίον ητο σύμ(;ολον της άν­
θρω1tίνης φύσεως του Κυρίου 763 • Τό ίερόν τέμ1tλον συμ(;ολίζει τόν
σεσαρκωμένον θεόν Λόγον μετα της Έ κκλησίας και του λυτρω­
τικου εργου Αύτου. 'Έχει δε τρία διαζώματα. Δια του 'Ττρώτου,
του κατωτάτου, 01tOtJ ά1tαντωνται 'Τταραστάσεις της Παλαιας, συμ­
(;ολίζεται ή Παλαια Διαθήκη. Δια του δευτέρου, του -μεσαίου, 01tOtJ
αί ίεραΙ εικόνες του Κυρίου, της Θεοτόκου κ.α., συμ(;ολίζεται ή
σάρκωσις του θεου Λόγου. Δια δε του τρίτου, του άνωτάτου, 0­
'Ττου ή αμ1tελος, τό δωδεκάορτον κ.λ.π, συμ(;ολίζεται ή ολη Έκ­
κλησία. Τέλος, το ίερόν τέμ1tλον στέφεται δια του Τιμίου Σταυ­
ρου, του αιωνίου τούτου σημείου «του υίου του άνθρώ1tου»764, φε­
ρομένου έ1tάνω δρακόντων, οί b1to'lOL συμ(;ολίζουν τας φυσικας καί
δη τας άντιθέους δυνάμεις, τας ό1tοίας ύ1tέταξεν δ 'Τταντοκράτωρ
θεάνθρωπος765. Ή Όρθόδοξος Έκκλησία, ένώ1tιον της ό1tοίας
«1tροεγράφη» «Ί ησους Χριστός ... έσταυρωμένος»766, σωμα οοσα
Χριστου, 'Ττρογράφει καΙ Αϋτη τόν ·1 ησουν Χριστόν «κατ' όφθαλ­
μους»766 'Ττάντων των 'Ττιστων, έντός των ναων, ,δια τοσ ίερου τέμ­
'Ττλου. Ό Πα1tισμός, ά1tωθήσας τον Κύριον εις τόν ούρανόν (ίδέ
άνωτέρω σ. 76), ,δεν ήσθάνθη την άνάγκην 'Ττρογραφης της σαρκός

763. Έ6. ι'. 20. 765. Μα.τθ. κη', 18.

764. Μα.-:;Ο. κδ', 30. 766. Γ~λ. γ', 1.
26·1 Η AIΓE~IΣ ΤΟΙ OIKOlΊ\IENIΣMOI

του Κυρίου, δια της συνθετικης απεικονίσεως του ίερου τέμπλου,

ουδε ύπάρξεως των αδύτων άγίων οπισθεν αυτου. Πάντα τα του
Παπισμου ανήκουν είς τον κόσμον τουτον καΙ έπομένως, κατ' αυ­
τόν, απαντα πρέπει να είναι άρατα καΙ καταληπτά, συμφώνως
προς την λογικοκρατικην (!ιάσιν του (ίδε ανωτέρω σ. 78 - 79),
έκτός, έννοείται, των περΙ τον πάπαν. Ό αναγνώστης δύναται να
κρίνη. έαν πας ό κατεδαφίζων το ίιερον τέμπλον φρονΏ τά της Όρ­
θοδόξου Έκκλησίας, 11 τά του Παπισμου καΙ γενικως του Οίκου­
μενισμου.
Καινοτομίαι παρετηρήθησαν καΙ είς την έκκλησιαστικην ψαλ­
μct?δίαν. Τελευταίως αϋτη έχαρακτηρίσθη ώς «μουσειακον εί­
δος» (553), 11 ήμφεσ(!ιητήθη ή παραδοσιακη γνησιότης ταύτης (554),
δπερ ύπενθυμίζει την οίκουμενισΤLκην θεωρίαν περΙ ανυπάρκτου
Έκκλησίας. ΈπΙ πλέον, έιθεωρήθη ώς καρπος τουρκικης έπιδρά­
σε ως, ένfl:> προφανως περΙ του αντιθέτου πρόκειται. Οί τουρκοι
παρέλα(!ιον παρά του κυριευθέντος ύπ' αυτων Βυζαντίου οχι μόνον
την διοίκησιν καΙ αλλα πολλά, αλλακαΙ την μουσικην τούτου,
ά:λλοιώσαντες ταύτην κατα τάς απαιτήσεις του ήδονικου αυτων
<;ίου. Τελευταίως είς τινας ναους των Άθηνων εισήχθη κατα την
λατρείαν ή παπικη συνήιθεια του άρμονίου, ή όποία απορρί1Πεται
παρα της διδασκαλίας των Πατέρων της Όρθοδόξου Έκκλη­
σί ας 76ί'.

Καινοτομίαι έπεχειρήΘησαν καΙ εις την περι<;ολην καΙ έμφάνι­

σιν των ίερέων, κατά τά παπικά προ παντος πρότυπα. Γένειον, κόμη,
ράσον των κληρικων εγιναν ό άρατος στόχος των καινοτομούντων έν
τΏ ΈKKλησί~ του Κυρίου ήμων Ίησου Χριστου Όρθοδόξων, με το
οικουμενι:στικον έπιχείρημα, δτι πρόκειται περΙ έπουσιωιδων καΙ
αναξίων λόγου ζηττημάτων (ίδε ανωτέρω σ. 114). Έχρησιμοποιή­
θη επίσης ώς έπιχείρη μα, δτι δια της καταργήσεως του γενείου
καΙ του ράσου θα έλκυσθουν νέοι εις τον κληρον. Έπειδη δηλαδη
δεν θέλουν οί ανΘρωποι να γίνουν κληρικοΙ κατά τρόπον, ωστε καΙ
να είναι καΙ νά φαίνωνται κληρικοί, πρέπει να γίνουν οϋτως, ωστε
νά είναι μέν, να 'μη φαίνωνται όμως! Νά είναι, ώς διδάσκει ά ΟΙ­
κουμενισμός, κληρικοΙ ύποστέλλοντες την πίστιν. Ό Οικουμενι­
σμός, συν τοίς αλλοις, έπιδιώκει τον αφανισμον της παρουσίας
της Έκκλησίας έν τη Koινωνί~ καΙ την έπάνδρωσιν του κλήρου δι'
ανθρώπων κοσμικου φρονήματος, κοσμικων λόγων, κοσμικων πρά­
ξεων καΙ κοσμικης περι(!ιολης καΙ παρουσίας! του αυτου πνεύ­
ματος είναι καΙ ή παρατηρουμένη έπιδημία όδηγήσεως τροχοφό­
ρων ύπο κληρικων, ή άποία συνεχίζεται, παρα τα παρατηρηθέντα

7Gϊ. Μ. 'Λθcι.'I:Χ::;ίoυ, ΒΕΗΕΣ, 32, 117.

ο οιιωrΜΕΝΙ.Σ~IΟΣ 265

δυστυχήματα, έξ ύ'Παιτιότητος των 'Παραδόξων τούτων όδηγων καΙ

είς ~άρoς άθώων η ανυ'Πότrτων Χριστιανων. ~O Οικουμενισμος έ'Πι­
διώκει να έξομοιώση τους κληρικους 'Προς τους λαΤκούς, τους Χρι­
στιανους 'Προς τους κοσμικούς, την Όρθοδοξίαν 'Προς τας αίρέσεις,
καΙ 'Πάντα ταυτα 'Προς τον κόσμον, δι' έαυτου καΙ έν όνόματι της
οικουμενικης ένότητος.

Αί καινοτομίαι έκτείνονται εις <Χ'Παντα σχεδον τα της Έκκλη­

σίας, ώς άλλος χείμαρρος θολων καΙ καταστρε'Πτικων ύδάτων.
Έ'ΠΕκράτησε συνήθεια εΙς ναος να λογίζεται οχι ώς εΙς, αλλα ώς
δύο η καΙ τρείς, 'Περιλαμ~άνων οχ Ι μόνον μίαν άγίαν τρά'Πεζαν,
αλλα καΙ δύο καΙ τρείς άγίας τρα'Πέζας. Έντος του αύτου ναου,
την αύτην ή'μέραν, αντΙ μιας, τελουνται δύο θείαι Λειτουργίαι, έ­
σχάτως δε καΙ τρείς, έκ των ό'Ποίων ή δευτέρα καΙ τρίτη ανευ 'Όρ­
θρου κ.τ.α. Ί εραΙ ακολουθίαι 'ΠεΡΙΚCrnΤΟνται, 'Προτείνεται δε καΙ
τολμηροτέΡα 'Περικο'Πη αύτων(555). τα ίεραάναγνώσματα αναγι­
νώσκονται έ'Π' έκκλησίαις ά'Πλως, 'Παρα την Παράδοσιν, αντικαθι­
σταμένου οϋτω του 'Παραδοθέντος κοινου έκκλησιαστικου ϋφOUς,
δια του 'Προσω'Πικου τοιούτου, κατα το 'Προτεσταντικον 'Πνευμα.
'Εσχάτως,εις ναον των Ά'θηνων, την δευτέραν ή μέραν του Πάσχα,
εις το <ιψετα φό~oυ ... » της θείας Λειτουργίας, κληρικ6ς έκάλεσεν
α'Παν το έκκλησίασμα εΙς την 'θείαν Κοινωνίαν καΙ έκοινώνησεν έ­
τo~μoυς καΙ ανετοίμους. Έτερόδοξος κληρικός, έλθων εις Άθή­
νας, έδίδαξε 'Προς Όρθοδόξους κληρικους της 'Πρωτευούσης 'Πρα­
κτικ6ν τρό'Πον ασκήσεως της φιλανθρω'Πίας 'Παρα της Έκκλησί­
ας! (556)
Συγγραφεύς τις, μάλλον αγνοων τον Χριστιανισμον καΙ την έν
αύτ<{:> 'Πίστιν, 'Παρα τας θεολογικάς του ο'Πουδάς, καΙ διαθετων φροϋ­
δικην αντίληψιν, Kαθυ~ρίζει τους C Ι ερους Κανόνας καΙ την Όρ'θοδο­
ξίαν, ~άσει της... «ψυχο'Παθολογίας» και έν όνόματι της φροϋδι­
κης αντιλήψεως έρωτικης ζωης! Έν<{:> δε όμολογεί, δτι, έκ του
Χριστιανισμου, δεν κατανοεί ούδε τους Ί ερους αύτου Κανόνας, ό­
μιλων ώς κείμενος ύ'Περάνω των Ά γίων καΙ του Κυρίου, 'Προτείνει
«ούσιαστικη αναθεώρηση των κανόνων»! Ή θλι~ερα 'Περί'Πτωσις
του έν λόγ'iJ συγγραφέως, ομιλεί εύγλώττως 'Περί των όλε'θρίων
συνε'Πειων της 'Παραμελήσεως της 'Πατερικης μορφώσεως καΙ της
'Προτιμήσεως της μορφώσεως κατα το 'ΠVευμα «του κόσμου τούτου».
Είναι οντως θλι~ερoν καί αξιον θρήνου, να~λέ'ΠΏ τις σημερινους
ανθρώ'Πους, να αναμασουν τας 'Πλάνας 'Περί'Που των 'Παλαιων αί­
ρετικων Νικολαϊτων (ίδε ανωτέρω σ. 40), έν όνόματι του αληθι­
νου δηθεν Χριστιανισμου .κατα την όίκουμενιστικήν ~ε~αίως O:1to­
ψιν! (557)
\ :

266 Η AIPE~lΣ 'fOr οικοrΜ:ΕΝΙΣΜ:οr

Παρόμοιαι (!ιλάσφηιμοι φωναΙ κατά των 'Ιερων Κανό,;,ω-ν του

Κυρίου ακούονται σήμερον καί τrαρά καινοτόμων κληρικων, οΙ ό­
τroίoι ·δέν έγνώρισαν ώς «χρηστόν» τόν ζυγόν του Κυρίου 768 καί
τrρός αλλα τρέτroνται (tδέ ανωτέρω σ. 79). θέ'ματα, ώς τό του
γάμου των κληρικων καΙ της αναδείξεως είς τον έτrισKOτrΙKOν (!ια­
θμον έγγάμων καί αλλα, ώς το τrερΙ νηστείας κ.λ. τr., συζητουνται
'\ - , C" - , - c ­
τrαρα των τrαρασυΡOμενων υτro του ρευματος της αιρετικης και­

νοτσμίας, ώς έάν μή τά εχιι τακτοποιήσει ή Όρθόδοξος Έκκλησία

διά τrαντός! Ή ανακίνησις διευθετηθέντων έκκλησιαστικως ζητη­
μάτων έξηΥεϊται, διά της oίKouιμενιστΙKης κακοδοξίας, καθ' ην ή
Έκκλησία εχει δη'θενμόνον στrέρματα αληθείας (ίδέ ανωτέρω σ.
113). <Eτroμένως ύτrόKειται δηθεν είς τrλάνας καΙ λάθη, τά ότroϊα
χρήζουν μεταγενεστέρας διορθώσεως! Ή ψευδοδοξία των ανωτέρω
καινοτομιων γίνεται κατάδηλος είς τούς συγχρονισμένους καινο­
~ τόμους, οί ότroϊoι τrρoτείνOυν τρoτroτroίησιν καΙ αυτων των δογ,μα­
τικων ορων καΙ αυτου του τrαραδoθέντOς Χριστιανισμου, δηλαδή
της Όρθοδόξου Έ κκλησίας, χάριν της τrαναιρέσεως του Οίκουμε­
νισμου! (ίδέ ανωτέρω σ. 251). Οδτοι είναι οί συναΥελαζόμενοι
έν αγαλλιάσειμετά των κακοδόξων, οί σuιμτrρoσευxόμενoι έν οί­
κουμενιστικη τατrεινoφρoσύνll, ηγουν ασε(!ι ε ίς:<, μετά των αίρετικων,
οί τελουντες δυσσε(!ιως θεαματικάς ίεράς ακολουθίας ένώτrιoν των
έτεροδόξων, οϊ διαλεγόμενοι έγκαρδίως μετά των κακονόων, οί
συνεργαζόμενοι.εν αγαστη συμτrνoίς:< 'μετά των κακοφρόνων, αί συμ­
τrασιαζόμενOΙ τερτrνως ιμετά των έχθρων της Έκκλησίας, ώς σύγ­
χρονοι «έμτrαΙKται κατά τάς έαυτων έτrι:θυμίας τroρευ6μενoι των
6:σε(!ιειων», oτrως λέγει το Πνευμα το <Ι Αγιον769 •
ΈτrΙ τούτοις, ανετrίτρεmα έγκώμια ανατrέμτroνται τroλλαxόθεν
τrρoς τόν ατrελθόντα τrατριάΡXην •ΑθηναΥόραν. <Η Όρθόδοξος Έκ­
κλησία τιμq: ώς Άγίους μόνον τούς αναδεικνυομένους ώς Άγίους
τrαρά του θεου, διά θαυμάτων, και μαρτυρουμένους ύτro της συνει­
δήσεως της Όρθοδοξίας, ώς ατrταίστoυς είς το δόγμα καί άγια­
σθέντας έν τη τrράξει. Οϊ Οίκουμενισταί, 6:κολουθουντες αλλότρια
της Όρθοδόξου Έκκλησίας τrρότυτrα, έτrείγoνται νά τιμήσουν
'\" Ι Ι -τ- , , , ,
τους αρχηγους των καιτοι ουτοι τrεριετrεσαν εις τrαναιρεσιν κα.ι

ατrέθανoν έν αυτη! Προ του θανάτου του τrατριάρxoυ .Αθηναγό­

ρου, έξεδόθη εΙκονογραφημένον (!ιι(!ιλίον, τrρoς τιμήν αυτου καΙ του
τrάτrα, ύτrό τον τίτλον «Eίρηνoτroιoί». Ό τίτλος οδτος ύτrενθuιμίζει
τό οίκουμενι'στικόν τrερισδΙKόν «ό Eίρηνoτroιός», τό ότroιoν έξεδί­
δετο έν Άγγλίς:< 6:ρχάς του τrαρόvτoς αίωνος (ίδέ ανωτέρω σ. 121).
Μετά δέ τον θάνατον του τrατριάΡXoυ, ύμνείται οδτος, «ώς είρηνο­

768. Μ:.-::θ. ια:, 29 - 30. ί69. 'Iou~. 18.

ο οικοnΙΚΝlΣΜΟΣ 267

ποιος καΙ συμφιλιωτής, ώς κηρυξ της άγάπης, ώς ήγέτης με Θάρ­

ρος καΙ με μεγάλας καΙ τολμηρας πρωτο(!)ουλίας», ητοι καιvoτσ­
μίας! (558) Άwμνείται δ Άθηναγόρας, ώς «Μέγας» καΙ διότι ώς
Οίκουμενιστής καΙ όδηγος των Όρθοδόξων προς την παναίρεσιν
του ΟίκουμενισμοΟ, «άκόμη καΙ εις τας σφοδροτέρας θυέλλας καΙ
άΥριωτέρας καταιγίδας τας όποίας άντεμετώπιζε, κατώρθωνε να
διατηρΏ τον προσανατολισιμόν του, να άκολουθΏ τας 6ψηλάς του
πτήσεις καΙ να μη άποκλίν'(1 άπο ταςμεγάλας του γραμμάς» ! (559)
< Ι εράρχης, δ όποίο ς δημοσίct Εζήτησε συγγνώμην, διότι, ώς είπε,
δεν κατενόησε τον ' Αθηναγόραν, Όταν εζη, ε1tλεξε το έγκώμιον
του ά1tελθόντος καΙ δια του έξης αίρετικου ανθους: «Μας 'είπεν
τότε (δ' Αθηναγόρας) : 'Έχο;μεν άνάΥκην νεοπατερι:κου 1tVεuμα­
τος. Πρέ1tει να είσάγωμεν εις τον κόσμον, εις την Όρθ6δσξον Έ κ­
κλησίαν τον Πατερισμόν, δηλαδή τους Πατέρας 61t0 νέαν μορφήν,
6πο πνευμα προσηρμοσμένον είς τας άπαιτήσεις της συγχρόνου
Εποχης» ! ! ! (560) Δια των υμνων προς τον τ'εθνεωτα Άθηναγόραν,
διαλαλείται ό Οίκουμενισμός, ίνα όχι μόνσν μή ά1tοθάvrι καΙ αύ­
τός, άλλ' ίνα Επιζήση καί Επικρατήσ'(1. Έντευθεν ή λόπη των Οι­
κouμενιστων, ενεκα της στάσεως «πολλων Εκ των έν Άγί<{> ''Ορει
μοναχων» 1tρος τον νέον Οικουμενικον Πατριάρχην, «οΤτινες, λόγ<{>
των σχέσεων του 1tατριάρχου μετα τού πάπα Ρώμης, επαυσαν το
μνηιμόσυνον τούτου» (56Ι) .
Εις τα έσ1tέρια λοιπον σκότη του Οίκουμενισμου όδηγουν τους
Όρθσδόξους αί καινοτομίαι, εστω κι αν Εν άρχΏ αδται φαίνονται
μικραΙ καΙ άνεπαίσθητοι. Ό αγιος Γρηγόριος ό Νύσσης λέγει, στι
και ή εν όλίγ<{> Εκτροπή ά1tΟ της παραδοΘείσης άληθείας όμοιάζει
προς την ά1tόσχισιν του λίθου Εκ της κορυφης τοΟ όρους. <Όταν ό
λίθος άποσπαται της κσρυφης, δεν μένει επ' αύτης, άλλα πίπτει
καΙ άπσμακρύνεται ταύτης με έπιταχυνομέ",ην ταχύτητα. Τρέχει
ΕπΙ του πρανους, ε1tι(!)αίνων τρόπον τινα έπΙ τοΟ ιδίου αύτου (!)άρους
καΙ καταλήΥειεις τα (!)άθη της χαράδρας. (.: ... σίόν τις λίθος άπορ­
ραγεΙς άκρωρείας και ΕπΙ το πρανες ΕπΙ του ίδίου (!)άρους συνε­
λαυνόμενος»770. 'Ορθόδοξοι, οί όποίοι, παρασύρονται 61to της ει­
κονομαχίας καΙ καινοτομοΟν περΙ τα πατροπαράδοτα 6λικα στοι­
χεία της εόσε(!)είας καΙ τάς αίσθητας Εκδηλώσεις ταύτης, χωρουν
συν τc;> χρόν<{> εις την όρθoλOγισΤUKήν άντφετώ1tισιν της θείας •Α­
ποκαλύψεως (ίδε άνωτέρω σ. 65), καΙ τήν άσε(!)η στάσιν 1tρος τήν
Όρθόδοξον Έκκλησίαν του Κυρίου. Πρσ(!)αίνουν εις φιλαιρε­
ΤUKάς σχέσεις ,μετα των έτεροδόξων καΙ καταλήγουν εις τους κόλ­
πους του Οικοοιμενισμου καΙ «τα (!)αθέα» σκότη «του σαταvα» 711.

770. P.G. 45, 629. 771. 'Απ. δ', 24.

268 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ ΟΙΚΟΠ\ΙΕΝΙΣ1IΟr

Αύτοί, οί όποίοι εκλήθησαν να σΙκοδομουνται «ώς λΙθοι ζωντες»772

είς την Έκκλησίαν, κατακρημνίζονται εΙς τα <;αθέα σκότη της οΙ­
κοuμενl:σnκης πλάνης, σπου άπαντουν τον <;ασι κον λίθον της πα­
ναιρέσεως του ΟΙκουμενισμου, τον αίρεσιάρχην πάπαν!

3. ΚΑΚΟΔΟ:::ΟΙ θΕΩΡΙΑΙ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

Οϊ άνα τους αιωνας ΟΙκουμενισταΙ επεδίωξαν να κατοχυρώ­

σουν θεωρητικως την οίκουμενισηκην ενωσιν 11 ένότητα Όρθοδο­
ξίας καΙ αίρέσεως, δια καινοφανων κακοδόξων θεωριων. Οϋτως,
ενφ αϊ πρακτικου χαρακτηρος οίκουμενιστικαι κινήσεις εθίζουν
τους πολλους εΙς την εξωτερικην ένότητα, καΙ σί ΟίκουμενισταΙ
επίσκοποι μετα των συνεργατων των προωθουν την διοικητικην ένό­
τητα, 'ΟΙ θεωρητικοΙ του ΟΙκουμενισμουύπεραμύνονται της άδο­
γματίστου ένότητος 11 ένώσεως, δια σχετικων θεωριων καΙ άπό­
ψεων.

α) <tH θεωρία τ~ς μεσότητος ώς προς τά δ6γματα

Οϊ Λατινόψρονες του Βυζαντίου, ύποστηρίζοντες την ύπαγω­

γην της Όρθοδόξου Έκκλησίας εΙς τον Παπισμόν, διετύπωσαν
την θεωρίαν της μεσότητος ώς πρός τας δογματικας διαφοράς.
ΆκολουΘουντες οχι την θείαν Άποκάλυψιν, άλλα την ανθρωπί­
νην φιλοσοφίαν, εδίδασκον, «οτι ητο δυνατόν να γίνη ενωσις Όρ­
θοδόξων καΙ Λατίνων διά τινος ... μέσης δδου ώς πρός τας δογμα­
τικας ·διαφορας μεταξυ» Όρθοδοξίας καΙ Παπισμου (562). <Όπως,
δηλαδη μεταξυ του φωτός της ήμέρας καΙ του σκότους της νυ­
κτός ύφίσταταί, τρόπον τινά, μέσον τι, τό λυκόφως, ώς κραμα
σκότους καΙ φωτός, οϋτω καΙ ενταυθα. Μεταξυ το,ϋ φωτός της
Όρθοδοξίας καΙ του σκότους της αίρέσεως, είναι δυνατόν, κατα
τους ΟΙκουμενιστάς, να εξευρεθΏμέση τις όδός, δι' άμοι<;αίων ύ­
ποχωρήσεων, ε'ίτε ώς πρός το περιεχόμενον, ε'ίτε ώς πρός την λε­
κτικην διατύπωσιν των δογμάτων. Πρός ταυτα συνάδουν, αφ' ένός
μέν ή αρχη της περιεκτικότητος του Άγγλικανισμου (ίδέ άνωτέ­
ρω σ. 111 - 112), αφ' έτέρου δέ τό οίκουμενιστικόν κήρυγμα περΙ
τροποποιήσεως καΙ αλλαγης των καθι:ερωμένων χριστιανικων 0­
ρων (Ιδέ ανωτέρω σ. 251).
Ή οίκουμενιστικη θεωρία της μεσότητος ώς πρός τα δόγματα
είναι κακόδοξος καΙ κατεκρίθη παρα των άγίων Πατέρων της
Όρθοδόξου 'Εκ κλησίας. Ό αγιος Μαρκος δ Εύγενικός, γράφων

772. 1 IIs'tp. β', 5.

ο OIlωl'ME~I~MO~ 269

έ'ΠΙ του θέματος προς τον Γεώργιον Σχολάριον, λέγει τα άκό­

λουθα: «Ο&δέποτε δια μεσότητος, ανθρωπε, τα έκκλησιαστικα
διωρθώΘη' μέσον άληθείας καΙ ψεύδους ουδέν έστιν' άλλΟ ώσπερ
τον του φωτος εξω γεν6μενον έν Τ<{) σκότει είναι άνάΥκη, οϋτω
τον της άληθείας μικρον παρεκκλίναντα, τ<{) ψεύδει, λσιπόν, ύπο­
κείσθαι φαίημεν αν άληθως' καίτοι γε φωτος μέν καΙ σκότους
εστιν εΙπείν μεσότητα, το καλούμενον λυκαυγές η λυκόφως, με­
σότητα δε της άληθείας καΙ ψεύδους ουδ' έ'Πινοήσειεν αν τις, εΙ καΙ
πολλα κάμοι ... Μη οον άπατάτωσαν ήμας έπΙ μ'εσότη τα ..,»773 (563).
'0 αγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει, δτι «το άληθες την του ψεύ­
δους ου 'Προσδέχεται μίξιν»774. Ή δε καΙ έν όλίγφ 'Παρατρο'Πή άπο
της άληΘείας όδηγεί είς την άσέfhειαv- «ή έν όλίγφ της άληθείας
παρατροπή, τη άσεfhεί~ την πάροδον ,δέδωκεν» 775. Καί, ώς διδά­
σκει ό Μ. Βασίλειος, «έν γαρ μΙKΡ~ τrλάνη τroλύς ήμάρτηται λό­
γος»776 (ίδε καΙ άνωτέρω σ. 36).
Ή έν λόγφ θεωρία της μεσότητος ώς 'Προς τα δόγματα διδά­
σκει την daEfhfi άτrόKλισιν έκ της Όρθοδοξίας είς την αίρεσιν καΙ
την άφύσικον συνύ'Παρξιν της άληθείας καΙ ψεύδους, χάριν της
έξωτερικης. άτrλως ένότητος η ένώσεως, ώς άκριfhως φρονεί ή
παναίρεσις του Οίκουμενισμου (ίδε άνωτέρω σ. 113 - 114). Ή
θεωρία αϋτη εύρίσκει άντατrόKρισιν είς τούς διαfhρωθέντας όπο
της οίκουμενιστικης ψευδοδοξίας, καΙ της νοοτροπίας, της fhaal­
ζομένης έ'ΠΙ των άριστοτελικων μέτρων της συνέσεως καΙ της με­
σότητος (ίδε άνωτέρω σ. 218).

β) ~H θεωρίΙΧ 't'Yjς οίκονομικΥίς ένώσεως

~γ'Πo των «ένωτικων» του Βυζαντίου ύ'Πεστηρίχθη καΙ έτέρα

κακόδοξος ένωτικη θεωρία, ή θεωρία της οΙκονομικης ένώσεως.
Κατα την θεωρίαν ταύτη ν, ή ενωσις της Όρθοδοξίας καΙ αΙρέσεως
δύναται να ΠΡαΥματοποιηθη, δια κατ' οίκονομίαν καΙ συγKατά~α­
σιν ύποχωρήσεων ώς προς το δόγμα των Όρθοδόξων ενΑVΤΙ των
αίρετικων. Εις την ψευδη Σύνοδον της Φλωρεντίας, ό ύ'Ποκύψας εις
τας πα'Πικας 'Πιέσεις πατριάρχης • Ι ωσηφ διετύπωσε την θεωρίαν
τα6την, ώς άκολ06θως: «'Έφη ό 'Πατριάρχης, δτι ή ενωσις καί ή
είρήνη των Έκκλησιων λίαν έστίν άναγκαία καΙ ώφέλψος ήμ~ν'
δει ουν καί ήμας χρήσασθαι oίKoνσμί~ τινί ώς αν εϋρωμεν αυτήν.
Εί γαρ ποιήσοιιμεν μερικήν τινα συγκατάfhασιν καΙ δι' αυτης εϋ­
ροψεν πραγμα έσόμενον είς μεγάλην fhοήθειαν ήμων καΙ εις σύ­
... _- -_._------­
773. ρ.α. 160, 10ΗΗ, 1096. 775. ΓΡΊJyoρίoυ Nιjσση~, P.G. 44, 1249.
774. P.G. 45, 895. 776. ρ.α. 32, 1076.
270 Η ΑΙΙ)ΕΣΙΣ ΤΟΙ OIKonlI~NIΣMOI

στασιν καΙ αϋξησιντης τrατρίδoς ... ' ούιδεν αδικήσει ή μας, ει καΙ
μέρος τι τroιήσαιμεν συγκαται!ιάσεως» (564). ΈνταΟΘα το ώφέλι:μον
καΙ συμφέρον τίΘεται ύτrεράνω της αληθείας. Προτείνεται δε ή
θυσία της δογματικης ακριι!ιείας, χάριν της ένώσεως, εν ονόματι
της Εκκλησιαστικης οΙκονσμίας καΙ συγκαται!ιάσεως.
τα ανωτέρω α1Ιηχεί σΤlμερον, Εκτος των αλλων ΟΙκουμενι­
στων, καΙ ό αρxιετrίσKoτroς θυατείρων καΙ Μ. Βρεταννίας Άθη­
ναγόρας. ·0 Οlκουμενιστης . ΑΘηναγόρας, τασσόμενος ύτrερ της
οίκονομικης ένώσεως καΙ καθuι!ιρίζωνασεt;ως τους ·Ιερους Κα­
νόνας της Έκκκλησίας, οϊ ότroίoι ατrOKλείoυν την ψευδη ταύτην
ενωσιν, ερωτξi: «πως αντιμετωτrίζoμεν το Μυστήριον της Ηείας
σuγκαταt;άσεως καΙ οικονομίας EτrΙ τft t;άσει των Κανόνων 11 EτrΙ
τη t;άσει του τrαραδείγματoς του σuγκαταt;αίνοντος θεου;» ! (565)
Οϊ ·ΙεροΙ Κανόνες «εύρίσκσνται, κατα την γνώμην αύτου, εν αντι­
θέσει τrρoς το τrαράδειγμα του σuγκαταt;αίνοvτος θεου» ! (566)
Κατα τους Οικουμενιστάς, οϊ • Ι εροΙ Κανόνες, σϊ ατroKλείoντες την
ενωσιν της Όρθοδοξίας καΙ αϊρέσεως, δεν συμt;ιt;άζοvται τrρoς το
τrνεσμα της οικονομίας καΙ της σuγκαταt;άσεως, το ότroίoν εδίδα­
ξεν ό θεός, ό σuγκαταt;άς, «δια την ήμετέραν σωτηρίαν»! Έτrι­
t;άλλεται λoιτrόν, ϊνα τrαραγKωνίσω'μεν τους ς Ι ερους Κανόνας καί,
κατα τrαράt;ασιν αύτων, κατορθώσωμεν την ενωσιν μετα των αί­
ρετικων, εKKλίνOVΤες της ορθοδόξου 1ίίστεως καΙ σuγκαταt;αίνον­
τεςείς τας κακοδοξίας αύτων, t;άσει της Εκκλησιαστικης οΙκο­
νομίας! "'Oτrως, δηλαδή, ό εν ούρανοίς Κύριος σuγκατέt;η τrρoς ή­
μας, γενόμενος ανθ ρ ωτroς , δια την σωτηρίαν ήμων, τοιουτοτρό­
1ίως καΙ ή Όρθόδοξος Έ κκλησία 1ίρέτrει δηθεν να σuγκαταt;η
τrρoς τους αίρετικους καΙ κοσμικούς, γενομένη αίρεσις καΙ κό­
σμος, χάριν της σωτηρίας αύτων!
Οί ΟΙκουμενισταΙ ύτroστηρίζoυν την κακόδοξον θ-εωρίαν της
οίκονομικης ένώσεως, t;ασιζό'μενοι ετrΙ της οίκουμενιστικης, ώς
φυσικόν, O:vτιλήψεως τrερΙ οίκονομίας καΙ συγκατα(6άσεως. Δια τούς
κακόφρονας Οίκουμενιστάς, ή μεν ε κκλησιαστικη οικονομία ση­
μαίνει, έλευθέραν καΙ ανομον χρησιν των τrνευμαΤΙKων αγαθων
της Έκκλησίας, ή δε εκκλησιαστικη σuγακτάt;ασις νοείται ώς
τrτωσις ατro της Όρθοδοξίας εΙς την κοκaδοξίαν. Έvτευθεν ή ύτro­
στηριζομένη τrαρ' αύτων ύτroxώρησιν είς τα δόγματα καΙ ό δια
ταύτης σuμt;ι(6ασμος των Όρθοδόξων καΙ αίρετικων. ΈVt1εuθεν
Eτrίσης καΙ ό τrόλεμoς των Οίκouμενιστων κατα των Ί ερων Κανό­
νων καΙ γενικως τουθείou νόμου, (6άσει του ότroίoυ ή οίκουμενι­
στική ~νωσις λογίζεται ώς άμαρτία.

Άλλ' δμως, δεν εΙναι αϋτη ή διδασκαλία της Έκκλησίας τrερί

Ο ΟΙΚΟΓΜΕΝΙΣΜΟ:Σ 271

συγκαται!ιάσεως καΙ οίκονομίας. Ό Οίκουμενισμος νοεί την συγ­

κατάι!ιασιν ώς 'Πτωσιν έκ της άλη'θείας είς το ψευδος. Ή Όρθοδο­
ξία διδάσκει την συγκατάι!ιασιν ώς συνανάι!ιασιν είς την άλήΘειαν
καΙ την Χάριν, είς την ζωην της έν XPLcrTC;> άναστάσεως. Ό >Ορ­
θόδοξος συγκαται!ιαίνει 'Προς τον έκτος της Έκκλησίας συνΆVθρω­
'Πόν του, ίνα συναναι!ιΏ μετ' αύτου, είσάγων τουτον είς την Έκκλη­
σίαν. Συγκαται!ιαίνει μέν, άλλα δεν έγKαταλείτrει την >Εκκλησίαν,
ούδε την Όρθοδοξίαν, μηδε την Χάριν, μηδε την ζωην της άνα­
στάσεως καΙ κατα το έλάχ "στον. <Ότrως ό Υίος καΙ Λόγος του
θεου συγKατέ~η 'Προς ήμας καΙ εγινεν ανθρω'Πος, μη 'Παύων να
είναι συνάμα καΙ θεός, οϋτω καΙ ό Όρθόδοξος Χριστιανός. Συγ­
καται!ιαίνει 'Προς τον μη Χριστιανόν, μη 'Παύων να είναι Όρθόδο­
ξος Χριστιανός. ΚαΙ ο'Πως ό Λόγος του θεου συγκατέι!ιη καΙ «σαρξ
έγένετο»777, «χωρΙς άμαρτίας»778, τοιουτοτρό'Πως καΙ ό Όρθόδοξος
Χριστιανος συγκαται!ιαίνει, χωρΙς να άφίσταται της όρθοδόξου
'Πίστεως καΙ ζωης ούδ' έ'Π' έλάχιστον.
"Ό'Πως ό θεος συγκαται!ιαίνωνδεικνύει έαυτον «ώς δ δυνά­
μενος αύτον θεωρεϊν» 119, ίνα άναΥάγη τον ανθρω'Πον τrρOς έαυτόν,
οϋτω καΙ ό ανΘρω'Πος του θεου. Συγκαται!ιαίνων καΙ οδτος τrρoς
την άδυναμίαν του συνανθρώ'Που, τrαρoυσιάζει την άλή-θειαν κατα
την δεκτικότητα αύτου,μη άφαιρων ΤΙ άτro της άληιθείας, δια τrα­
ραχωρήσεως,μηδε άφιστάμενος ταύτης, λόγ~ δηΘεν οίκοvoμίας.
Δια της συγκαται!ιάσεως, δεν γίνεται «έλάττωσις»180 «της ά­
ξίας»780 της άληθείας, άλλα τroσoστιαία έμφάνισις ταύτης, κατα
την 'άσθένειαν του συνανθρώ'Που. Δεν μετατρέτrεται ή άλήθεια είς
ψεσδος, άλλα το ψευδος φυγαδεύεται ι!ιαθμιαίως άτro του κατέχον­
τος αύτοάσθενους, δια της άδιαφθόρου άληθείας. «... έ'ΠεΙ καΙ
Παυλος δ μιμητης του Κυρίου τrρoς τας των άκουόντων εξεις οίδεν
αρμοδίως τον λόγον μεταχειρίζεσθαι' γάλα τοίς νητrίoις γινόμεvoς
καΙ στερεα τοϊς τελείοις τροφή»18Ι. Ή ΣUγKατάι!ιασις της >Ορθοδο­
ξίας δεν είναι μείωσις της άληθείας καΙ άσθένεια του 'Ορθοδό­
ξου Χριστιανου ώς τrρoς την τrίστιν, άλλα τρότroς θερατrείας του
κακοδόξου συνανθρώ'Που, δια της έν διακρίσειφανερώσεως καΙ
έ'Πικρατήσεως έν αύτc;> της ά1τοκεκαλυμ;μένης άληθείας καΙ ζωης
του θεου.
Ή σωτήριος δμως αϋτη συγκατάιΊιασις εχει έφαρμογην 'μόνον
είς την τrερίτrτωσιν του δεκτικοϋ θεΡα'Πείας αίρετικοϋ. Έό:ν δέ,

777. Ίω. (1:, 14. 780. Μ. Ba.atlo;ίotι, P.G. 31, 468.

778. Έ6: a', 15. 781. rP'1j'(optou Nuaa'1j~, P.G. 45, 997.
779. Χρuοοστόμοu,Ρ.G. 48, 722.
 272 Η AH'E~l ~ '1'Or OJKonIENL~MOr

«μετα μίαν καΙ δευτέραν νουθεσίαν»782, ό αίρετικός άποδεικνύεται

d::μετάπειστος, δεν τίθεται πλέον θέμα συYKατα~άσεως καΙ οικο­
νομίας, άλλα μόνον παραιτή σεως782 άπό της τοιαύτης προσπα­
θείας. Ή τυχόν παρά~ασις της έπιτακτικης ταύτης έντολης του ΆΥί­
ου Πνεύματος παρα των Όρθοδόξων καΙ ή περαιτέρω προσπάθεια
τούτων ένώσεώς τω,ν μετα των αίρετικων όδηΥεί εις άπώλειαν
d::μφοτέρων. ΛόΥφ της παρα~άσεως της θείας έντολης άποσύρεται
ή θεία Χάρις άπό του Χριστιανου, καί, ερημος ων οοτος της θείας
~oηθείας, φέρεται πρός τcτωσιν καΙ έν τη πίστει. Τότε, χάριν της
ένώσεώς του μετα των αίρετι κων, χωρεί εις τηνάσεthη συΥκατά­
~ασιν, δια της όποίας παραχαράττει την όρθόδοξον πίστιν. Χρη­
σιμοποιεί την άμαρτωλόν οίκονομίαν, δια της όποίας άπεμπολεί
τους πνευματικους θησαυρους της Έκκλησίας, Υενόμενος κάπη­
λος καΙ οχι οικονόμος «:μυστηρίων Θεου»783.
Έάν, λέΥει ό Μ. Βασίλειος, «ποιω τι» «ανθρώποις χαριζόμε­
νος», ούκ «οικονόμος, άλλα κάπηλος εσομαι, την δωρεαν του ΘεοΟ
-πρός άνθρωπίναςφιλίας διαμει~όμενoς»784. Ή οικονομία έν τη Έκ­
Kλησί~ νοειται ώς χορήΥησις των μυστηρίων της θείας άληθείας
καΙ Χάριτος, έν διακρίσει, (!ιάσει του νόμου του Θεου. Δεν ε'ίμεθα
ύπεύθυνοι, Υράφει ό αύτός -πατήρ, να δίδωμεν όπωσδήποτε εις τους
αίρετικους την Χάριν του Βαπτίσματος, άλλα νά δουλεύω μεν «ά­
Kρι~εί~ κανόνων»785. τα έν τη ΈKKλησί~ δεν Υίνονται κατ' ανθρω­
-πον, άλλα κατα Θεόν. τα δε Υινόμενα κατ' ανθρωπον, ταυτα άλη­
.θως δεν Υίνονται καΙ είναι ακυρα' «ε Ι κ α τ α α ν θ Ρ ω­
π ο ν Υ ί ν ε τ α ι τ α υ τ α, ο ύ δ ε ν Υ ί ν ε τ α Ι' άλλα μί­
μησις μέν έστι, της άληθείας δε -πάμπληθες ύπολείπεται»786. Άκου­
έτωσαν ταυτα οί σοφοι Οίκουμενισταί. ΚαΙ έάν τελοΟν τα της Έκ­
κλησίας παρά τους Κανόνας, ακυρα είναι τα τελούμενα. Ταυτα,
φαινόμενα δτι Υίνονται, άληθως δεν Υίνονται. Κατα ταυτα, ή οίκο­
νομικη ενωσις μετα των αίρετικων δεν είναι, ει μη άμαρτία
καΙ άσέ(!ιεια. «Εις τά της πίστεως ούκ έΥχωρεί συYKατά~ασις' ή
γαρ συYKατά~ασις έλάττωσιν έΡΥάζεται της πίστεως»7Β7 (567). Ή
δε έλάττωσις της πίστεως σημαίνει εκπτωσιν άπό της πίστεως.

γ) Ή θεωρία των έκκΑΥ)σιαστικων καινοτομιων

Οϊ ΟίκουμενισταΙ έπικαλουνται ύπερ των άπόψεών των καΙ

την κακόδοξον θεωρίαν περΙ έκκλησιαστικων καινοτσμιων. Κατα

782. Τίτ., γ', 10. 7&"). !Τ. Π:κσιλείου, P ..G. 32, β69.
783. 1 Κορ. ~', 1. 78Η. Μ. Β:Χ::Ηι..ε(ο'J P.G. 32, 1029.
'784. P.G. 32, 1029. 787. ΜΊίρκου Eι)γενικ~Y (561) .
 Ο OIKonH~NI.ΣMO.Σ 273

τήν θεωρίαν ταύτη ν, άνέκαθεν «έκαινοτόμει ή 'Εκκλησία ... καΙ

έξακολουθεί ... να καινοτομΏ καΙ θα καινοτομΏ έφ' δσον ζΏ» (568).
Τήν θεωρίαν τrερί έκκλησιαστικων καινοτομιων, διετύτrωσε σαφως
ό συνεργάτης των τrρωτεργατων της τrαρατρoτrης των Όρθοδό­
ξων τrρός Τόν. Οίκο.υμε.νισμόν (ίδε άνωτέρω σ. 231), έφημέριος τ.ου)
Μάντσεσ~~~S.~~Υγ~.~~5 .. "~ωνσταντίνος Kαλλ~~:~~5' είς τό~_ότroϊ­
ον άνήκουν τα άνωτέρ,ω άτr<?στrάσματα. 'Q~!!~ΕΕαχος των Kαι~o­
τομιων έν τη _~EKKλησ~_KαλλίνΙKoς τrρoτρέπει τους συναδέλφους
του 'Ορθοδόξους Ιερεϊς είς την έξης, μεταξυ αλλων, καινοτομίαν: \ ι\

«ΖητοΗμεν ν' άρχίσουν οί κληρικοί μας», λέγει, «να καλλιεργουν (

σχέσεις οχι μόνον με τους συναδέλφους των καΙ τους ένορίτας των, Ι
Ciλλα καΙ με τους άλλοδόξους Ιερεϊς των αλλων 'Εκκλησιων» (569). t
Καί όμιλων ώς γνήσιος έξ Άγγλίας Οίκουμενιστής, συνεχίζει: «οι t \
χρόνοι ηλλαξαν. ΟΙ δογματικοί τrόλεμoι τrρέτrει να τrαύσoυν. Δένι r
τrρόKειται περί τrρoδoσίας της τrίστεώς μας»! !! ΚάΙ τrρoσθέτει 'με \
άναξιoτrρετrες ϋφος: «"Ας τήν κατέχωμεν (τήν τrίστιν) με δλον τό l
τrάθoς μας. 'Αλλα τό φαρισα'~Kόν (;λέμ:μα τrρός τους αλλους, ώς!
τrρός τελώνας, ή έμτrαθής τroλιτική κατα τrαντός Δυτι κου ~ Προ- /
't'EoτάνTou, δεν εχει τrλέoν τrέρασιν»! ! ! ΆναΥινώσκων τις ταυτα, Ι
σχηματίζει την έντύτrωσιν, δτι άκούει λαϊκόνφανατικόν τrρoτrαγαν­ \
διστήν όμιλουντα ύτrερ του Πατrισμoυ καΙ του Προτεσταντισμου καΙ
είς (;άρος των Όρθοδόξων. Πρoστrαθων δε ό Καλλίνικος να δικαιο­
λογήση τας άνωτέρω κακοδόξους τroτρoτrάς του, τrρoσθέτει: «ΑΙ
σημεριναί μετατroλεμΙKαΙ άνάγκαι έδημιούργησαν τrληθυν κοινω­
νικων ζητημάτων, έτrι του έδάφους των ότroίων δύναται κάλλιστα i
να συνεργασθουν άτrό κοινου ό Όρθόδοξος, ό Προτεστάντης καΙ ό!
Δυτικός, άφίνοντες τας δογματικας διαφοράς των δια τους ίδιαι­
τέρους των αμ(;ωνας» (569). Ό Καλλίνικος κατέστησε τό κήρυγμα
περί καινοτομιων έν τΏ 'Εκκλησίς:χ σχεδόν εργον της ζωης του. Ό
'ίδιος μαρτυρεϊ, δτι εγραψε τό (;ι(;λίον του, ~ XeLOΤLav~~9J;"."l"!~Q.ς
καΙ τα τελoύμ~yα_ έν αύ.τιf> , ίνα άτroδείξη, δτι δηθεν ή 'Εκκλησία:
Kαινoτo-με~ i (570).

Έσχάτως, καθηγητής πανετrιστημίoυ της θεολογικης Σχολης

Άθηνων τrαρέxει τήν έντύτrωσιν, ΟΤΙ άνέλα(;ε φιλότroνoν τrρoσπά­
θειαν να διαλαλήση τήν έν λόγ<{) θεωρίαν τrερι έκκλησιαστικων
καινοτομιων καΙ να τrείσn τους 'Ορθοδόξους, τrερί της όρθότητός
της. Χάριν τούτου, δεν έδίστασε να xρησιμoτroιήσn καΙ τό κυρος
των άγίωνΠατέρων της Όρθοδόξου 'Εκκλησίας. Συνείρων τrα­
τερικα χωρία καΙ άλλοτρίας πρός ταυτα ίδίας αύτου γνώμας, τrει­
ραται να έμφανίση τήν τrερΙ καινοτομιων τrλάνην, ώς τrατεΡΙKήν
δηθεν διδασκαλίαν! 'Έφθασε δε μέχρι του σημείου, να χαρακτη­

18

274 Η ΑΙΡΕ!IΣ TOr οικοnlΕΝΙΣΜοr

ρίση τόν αγιον 'Ι ωάννην τόν Χρυσόστομον, ώς ενα «των ρηξιΚΕ.­
λεύθων 'Πρωτεργατων τοϋ οίκοuμενικοG διαλόγου»! (570) Έτέρους
δε μεγάλους Πατέρας, τους 6'Ποίους σμως δεν κατονομάζει, να τους
έμφανίση, ώς εμφορουμένους «ύ'Πό τοϋ αυτοϋ ίδεώδους, ~λαδη
τοϋ όρθοδόξου Ιδεώδους της οίκουμ:ενικης κινήσεως» (570). Δεδο­
μένου στι 6 6μιλητης τον σρον «οικουμενικός» τόν συνδυάζει με
τόν καθιερωθέντα (ιδε ανωτέρω σ. 244 - 245) οικouμενιστικον σρον
«διάλογος», το οίκουμενικον Ιδεωδες «της οίκουμ:ενικης κινήσεως»,
ύ'Πο τοϋ δ'Ποίου ενεφοροϋντο, κατ' αυτόν, οί Πατέρες, δέον να νοη­
ται ώς ιδεωδες της οικουμενιστικης κινήσεως. 'Ήγουν οί αγιοι Πα­
τέρες της Όρθοδόξου Έκκλησίας 'Παρουσιάζονται ώς Οικουμε­
νισταΙ καΙ δη ρηξικέλευθοι διδάσκαλοι της οίκουμενιστικης 'Πα­
ναιρέσεως, συνδυάζοντες εν ταυτφ Όρθοδοξίαν καΙ οικοuμενικην
ψευδοδοξίαν! (570) ΚαΙ ταΟτα μεν «6 καινος θεολόγος», ώς θα ελε­
γεν δ αγιος Γρηγόριος δ Νύ σσης 788. Ή αλήθεια σμως εν τη Όρθο­
δοξίq: είναι σλως διάφορος.

Ή ψευδοδιδασκαλία 'ΠερΙ τοϋ δτι ή Έκκλησία καινοτομεί ανή­

κει 'Πρό 'Παντός εις τόν Πα'Πισμόν. Ό Πα'Πικος Π. Γρηγορίου, 6μι­
λων ε'Πι τοϋ θέματος τούτου, γράφει τα ακόλουθα: «Ή Καθολικη
Έκκλησία», δηλαδη 6 Πα'Πισμός, «εταμε 'Πλειστάκις νέας 6δούς,
καινοτομοϋσα 'ΠερΙ τους τύ'Πους καΙ εισάγουσα συνηθείας καΙ με­
ταρρυθμίσεις άντα'Ποκρινομένας 'Προς τας άνάγκας τοϋ 'Πληρώμα­
τός της, τοΟτο δε 'Πρός ε'Παινον καΙ καύχησίν της. Διότι οχι -μόνον
Ε'Πιτρέ'Πεται, αλλα καΙ έ'Πι~άλλεται, σ'Πως ή Έκκλησία 'Προσαρμό­
ζηται 'Προς τας ό:vάγKας έ κ άστη ς Εποχης Ε'ΠΙ 'Πνευματικη ώφελείq:
των ψυχων. •Αλλ' αϊ 'ΠερΙ τους τύ'Πους μεταρρυθμίσεις δεν Εφά­
πτονται της ουσίας της α'Ποκεκαλυμμένης θείας διδασκαλίας, η­
τις 'Παραμένει εσαεΙ αναλλοίωτος» (571). ·0 Πα'Πισμός, εξαιρουμέ­
νου ~ε~αίως τοϋ 'Πα'Πικου θεσμοϋ (ίδε ανωτέρω σ. 75 - 76), καινο­
τομει ε'Πι 'Πάντων, 'Παρα τον ισχυρισμον των Πα'Πικωγ, στι αφίνει
αθικτον καΙ αναλλοίωτον την ουσίαν της θείας αληθείας. Αϊ και­
νοτομίαι των Πα'Πικων 'Πρoσ~άλλoυν καΙ φθείρουν καΙ αυτό τό
Τριαδικον δόΥμα, ώς μαρτυρει ή 'Πλάνη του Fi1ioque (ιδε ανωτέρω
σ.70 - 82) .
•, Α'Πασα ή εν λόγCiJθεωρία 'ΠερΙ καινοτομιων είναι κακόδοξος
καΙ ασε~ής. Οϊ αγιοι Πατέρες της Έκκλησίας οχι μόνον δεν εκαι­
νοτό'μησαν, άλλα καΙ κατε'Πολέ'μησαν την καινοτομίαν εν τη Έκ­
κλησίq:, ώς την αρχην της έκάστοτε αναφαινομένης αίρέσεως (ίδε
ανωτέρω σ. 37). Έντός της Έκκλησίας, οϊ μεν ϊστάμενοι εν τη 'Πί­

788. Ρ. α. 45, 620.

Ο οικοnΙΕΝΙΣΜΟΣ

στει «&'Παρα'Ποίητον των 'Πατέρων διεφύλαξαν την 'Παράδοσιν~7S9.

Οί δέ 'Πί'Πτοντες είναι οί «διακορείς των συνήθων καΙ των 'Παλαιων
ώς έώλων κατε'Παιρόμενοι»790. «Οδτοί είσιν οί τας νεωτερο'ΠοιΤας
'Παραδεχόμεvoι»790. "Ο Γρηγόριος ό θεολόγος λέγει, δτι δέν είναι
ασφαλές να καιτοναμη τίς τι 'Προ της κρίσεως της δευτέρας 'Πα­
ρουσίας του Κυρίου' «'Προ κρίσεως δέ ουδέ άλλο τι καινοτομείν
&σφαλές» 791. τα 'Προστιθέμενα δύνανται καΙ να αφαιρουνται' «τα
γαρ 'Προστιθέμενα, φαvερόν, δτι καΙ αφαιρείσθαι δύναται».792. Δια
τουτο δέν είναι άληθη. «το γαρ τρε'Πόμεvoν καί άλλοιούμενον, ούχ
ίστάμενον δέ έν ένΙ καΙ τc;, αότc;" 'Πως δύναται είναι ά:ληθές ;,»793
πασα καινοτομία έν τη Έκκλησίς:χ: α'Ποτελεί κίνησιν ά'Πο της άλη­
θείας 'Προς το ψευδος. Οί αίρεσιάρχαι ηρχισαν τήν ά'Ποστασίαν
των α'Πο «καινοτομίας τινάς ... γράφοντες 'Πονηρίαν καί ασέ~ει­
αν» 794. Δια ταυτα είναι u1tο'Πτα 1tΆVΤa τα άνθρώ'Πινα' «ϋ'Πο'Πτα γαρ
'Πάντα τα ανθρώ'Πινα»795. "Ε'Πομένως, ϋ'Πο'Πτος είναι καΙ ή οίκου­
μενιστική θεωρία 'Περί έκκλησιαστικων καινοτομιων, η μαλλον ά­
σε~ής.

Οί Οίκουμενισταί, έν τΏ ά1tεγνωσμέν!l 1tΡΟ01tαθείς:χ: των να έ'Πι­

~άλoυν τας 'Πλάνας των ώς άλήθειαν, ·συγχέουν την αμαρτίαν της
καινοτομίας καί τήν οίκοδομήν της Έκκλησίας. <Η Όρθόδοξος Έκ­
κλησία οόδέ'Ποτε καινοτομεϊ, άλλα οΙκοδομεϊ. Κρατεί α'Παραχά­
ρακτον 'Παν δ,τι 'Παρέλαt!lε 'Παρα του Κυρίου, δια των Ά'Ποστό­
λων καΙ των Προφητων. βάσει δέ της Παραδόσεως ταύτης, οικοδο­
μεί "Εαυτήν έν "Αγίct> Πνεύματι, δια των <Αγίων. Δια τουτο τα 1ta­
ραδοθέντα 'Παρα των "Αγίων εθιμα εχουν «νόμου δύναμιν ... δια το
όφ' αγίων άνδρων τους θεσμους ήμίν 1tαραδοθηναι»796. Οί δέ <ι Α­
γιοι δέν έκαινοτόμησαν, ώς ισχυρίζονται οί ασε~είς Οίκοuμενισταί,
άλλ' ώκοδόμησαν κατα τήν α'ΠOKεKαλυμμέvην άλήθειαν. Δέν έκαι- Ι' Ii'
νοτόμει δια των "Αγίων ή Έκκλησία, ώς δυσσε~ως ισχυρίζεται δ "" υ",,:ι \~ν()""
Καλλίνικος, «δταν 'Παρα την <Αγίαν Τρά1tεζαν 1tροσέθετε την Προσ- ίPt; ck ΟιιΛ J
κομιδήν» (571), αλλα ώκοδόμει κατα τον τύ'Πον της τρα'Πέζης της ,. ~ .Ι<Ι( !

'Προθέσεως του Να,οϋ της, παλ,αιας Δ ιαθήκης797. , Δέν έKαΙ~9ΤόE~ΙI O'~.ό~_ \1,\-, ~J­
ή .~Kλησία, δταν είσηγε «τήν λα~ίδα~_(57:)-,-_.άλλQ~ΚQδόμεΙ__1SCX!g (. ~ Ί.ι.ι, frr
τO~pάνι<?~._τύ~o,!~:-"τ~V-·6~~ίo-ν-Eτ·δ"~~.~.9"._'!ι:Ρ~~!!Lς. __<Ησα!~s. : «καΙ ι rΡ V'f~­
~'Πε<:τάλη 1tρός με εν των Σεραφίμ, καΙ έν τη χειρΙ εΤχεν άνθρακα, }
δν τη λ α ~ ί δ ι Eλat!lEV d1tO του θυσιαστηρίου»79S. Δέν έκαινο- ,
Μ. Βασιλείου, Ρ. G. 32, 93. 794. Μ. Βασιλείου,Ρ. G. 30, 525.
790. Μ. Β:ισιλείου, ΙΧίιτόθι. 795. Μ. Άθα.νασΙου, ΒΕΠΕΣ, 32, 21.
791. Ρ. G. 37, 192. 796. Μ. Βα.σιλείου, P.G. 32, 624.
792. Μ. ΆθιχνασΙου, ΒΕΠJ<jΣ, 30, 137. 797. Έ5. θ', 2.
793. Μ. Άθα:.\ίασΙου, ΒΕΠΕΣ, 30, 153. 798. Ήσ. στ', 6.
276 Η ΑΙΡΕΣΙ,Σ ΆrO'( οιιωnΙΕΝΙΣ}lοr

τόμει, τέλος, δια νό: μή έκταθ<7ψεν περαιτέρω, ή Έ κκλησία, δταν

«άνύψου τό είκονοστάσιον πρό των άδύτων», ώς ίσχυρίζονται οί
συμφωvoΟντες ιμετα των Παπικων Οίκουμενισταί (571), άλλ' ώκοδό­
μει καί τότε, κατα τον τόπον «τοΟ καταπετάσματος» 799 της Παλαι­
ας Διαθήκης, «τουτ' εστι της σαρκός» τοΟ Κυρίου (ίδε καί άνω­
τέρω σ. 263).
Πάντα τα ώκοδομηθέντα έν τη 'Εκκλησίς.χ δια των Άγίων, μέ­
νουν έσαεί, άπαραχάρακτα καί άκαινοτόμητα, διότι παρεδόθησαν
είς ήμας ούχί παρα αίρετικων καί δή Οίκουμενιστων, άλλα «ύφ'
άγίων άνδρων», ώς διδάσκει ό Μ. Βασίλειος. Δια τοΟτο ή Έκκλη­
σία, μετα τήν πρώτην καί τήν δ'ευτέραν περίοδον της Είκονομα­
χίας, δεν έκαινοτόμει, ώς ίσχυρίζεταιό προαναφερθ'είς ύπέρμα­
χος της παπικης καινοτομίας καθηγητής, (572) άλλά άνct>κοιδόμει
Έαυτήν η καί περαιτέρω ώκοδόιμει, δια τοΩ άγίου Θεοδώρου του
Στουδίτου καί των αλλων τότε <Αγίων, κατόπιν των δεινων πλη­
γμάτων καί καταστροφων, τάς όποίας ύπέστη παρα των καινοτό­
μων Είκονομάχων! Ή καινοτομία είναι ίδιον των Είκονομάχων
καί των αλλων αίρετικων, οχι των Όρθοδόξων.

δ) cB θεωρία των ρεόντων έκκΛησιαστικων τόπων

Συναφής πρΟς τήν οίκουμενιστικην θεωρίαν των έκκλησιαστι­

κων καινοτομιων είναι καί ή έτέρα κακόδοξος θεωρία, περί των
ρεόντων έκκλησιαστικων τύπων. Ώς έφάνη ηδη καί άνωτέρω, ό
Παπικός Π. Γρηγορίου δέχεται άμφοτέρας τάς θεωρίας ταύτας
ώς παπικάς. «Ή Καθολικη Έκκλησία», λέγει, «εταμε πλειστάκις
νέας όδούς κ α ι ν ο τ ο μ ο Ο σ α π ε Ρ ί τ ο ύ ς τ ύ' π ο υ ς» (571).
την παπικην ταύτην κακοδοξίαν ύποστηρίζει καί ό Καλλίνικος.
Οοτος, διδάσκων αμα καί ύ~ρίζων, λέγει έπί του θέματος τα έ­
ξης»: « ... καινοτομία περί τούς τύπους δεν είναι σφαγιασμός ού­
σίας καί προδοσία πίστεως, καθώς φωνασκοΟν οί την πνευματικήν
των χαύνωσιν( !) προσπαθουντες να δικαιολογήσουν, άλλα προσαρ­
μογή της ούσίας καί της άκαταλύτου πίστεως προς τας έ κάστοτε
δημιουργουμένας ηθικας άνάγκας»! (573) Έκτρεπόμενος δε έπί
πλέον τοΟ σo~αρoυ, γράφει κατωτέρω: «' Αρκεϊ νά δοξάζηται ό
Κύριος, καί δεν ~λάπτει αν δοξασθη με τύμπανα καί χορούς» ! (578)
Ό εμπλεος οίκουμενιστικου πνεύματος Καλλίνικος της · Αγγλίας,
προφανως, δεν θα είχε δια<5άσει την έντολήν: «<ψάλλετε συνετωςΌ
Μη δια κιθαρων, ώς οί πρώην' τουτο γαρ τό συνετως»800. Δυστυ­
χως δμως, έκλείπει ή σύνεσις Κυρίου άπό τούς Οίκουμενιστάς. ~O

799. Έβ. ι', 20. 800. :Μ . 'Αθα.·ια,::ι!ω, ΒΕΠΕΣ, 32, 117.

Ο OlΚΟΙΜΕΝΙΣΙΙΟΣ 277

Καλλίνικος διασαφηνίζει 'την έν λόγC{) κακοδοξίαν του, όμιλων τrε­

ρΙ φλοιων Kαlτrυρηνoς, έκ των ότroίων, ό μεν σταθερός τrυρήν είναι
ή ά:μετά(hλητος τrίστις, οί δε έξαλασσόμενοι φλοιοΙ είναι δηθεν οί
ρέοντες έκκλησιαστικοl τύτroι. Οϋτως, ή 'μεν τrίστις έτrέxει τήν θέ­
σιν ουσίας, οί δε τύτroι τήν 'θέσιν των έτroυσιωδων, oτrερ υτrενθυμίζξΙ
τήν σχετικήν οικουμενιστικήν άντίληψιν (ίδε ανωτέρω 113 - 114).

Τήν θεωρίαν τrερΙ ρεόντων τύτrων έν τη ~EKKληάίς:ι: αστrάζεται

καΙ ό ώς ανω καθηγητής τrαvετrιστημίoυ κ. Ευάγγελος Θεοδώρου.
Βασιζόμενος οδτος έτrΙ της φιλοσοφίας, έτrΙKαλOόμενoς μαρτυρίας
Ετεροδόξων καΙ έρμηνεύων τα της Έκκλησίας υτro το τrρίσμα τού"­
των, υτroστηρίζει τα άκόλουθα: «τα γήινα καΙ υλικα στοιχεία» της
Όρθοδοξίας, τα ότroία είναι «ή δια της ϋλης αίσθητoτroίησις καΙ
<έμφάνισις των ουρανίων τrρoτύτrων'», «είναι δυνατον να μ ε τ α­
(h ά λ λ ω ν τ α ι καΙ να τr Ρ ο σ α Ρ ,μ ό ζ ω ν τ α ι είς τας ά­
νάγκας της έτroxης». Ή μετα~oλή καί τrρoσαρμoγή αϋτη δέον να
γίνεται «ιμε τας ευλογίας η τήν ανοχήν της έκκλησιαστικης 'Ήγε­
σίας·> καΙ λόγC{) «έσωτερικης τrαρoρμήσεως, υτrαyoρευoμένης υτro
του έκκλησιαστι,κου κριτηρίου καΙ αίτήματος της οίκοδομης του
σώματος του Χριστου» (574). ΈνταΟθα συγχέονται ή κακόδοξος και­
νοτομία καΙ ή όρθ6δοξος οίκοδομή της Έκκλησίας, κατα το οίκου­
μενιστικον τrνευμα της συwτrάρξεως των αντιτιθεμένων γνωμων
(ίδέ άνωτέρω σ. 115 -116), καΙ μέ συνέτrειαν, τήν κατάλυσιν «της
οίκοδομης του σώματος του Χριστου». Έν τrροκειμένC{) ή «οίκοδο­
μή» νοείται ώς, λόγC{) «έσωτερικης τrαρoρμήσεως», καινοτόμος μετα­
(hολή των «γηίνων καΙ υλικων στοιχείων» της Έκκλησίας, των οί­
κοδομηθέντων τrρότερoν τrαρα των Άγίων, έν ΆγίC{) Πνεύματι,
καΙ όχι ώς έν Χριστ<{) αϋξησις της μέχρι τόυδε οίκοδομης. >-'Ηγουν,
ή δια της καινοτομίας κατάλυσις της οίκοδομης της Έκκλησίας,
ατrOKαλείται οίκοδομή της Έκκλησίας! ΆξιoτrρόσεKτoν δε είναι,
ΟΤΙ τήν κατάλυσιν ταύτην της οίκοδσμης της Έκκλησίας, έν όνό­
ματι της οίκοδομης Ταύτης, οί ΟίκουμενισταΙ θέλουν να τήν έργά­
ζωνται «,με τας ευλογίας η τήν ανοχήν της έκκλησιαστικης <Ηγε­
σίας».
Άνατrτύσσων τrεραιτέρω τήν τrετrλανημένην ατroψίν του ό κ.
καθηγητής, όμιλεί τrερΙ τrOΙKιλίας καΙ Ενότητος των αίσθητων έκ­
κλησιαστικων στοιχείων. κατα το οίκουμενιστικον τrνευμα. 'Ισχυ­
ρίζεται δτι έν τn Έκκλησίς:ι: τrαρατηρείται το φαινόμενον της τroι­
κιλίας των «γηίνων καΙ υλικων στοιχείων», τα όποία διαρκως έ ν­
αλ λ ά σ σ ο ν τ α ι καΙ έξελίσσονται, ώς συμ(hαίνει δηθεν είς τήν
λατρείαν. «Παρα τον τrλoυτoν δμως καΙ την ποικιλίαν των' έ ν α λ­
λα σσο μέ ν ω ν καί έξελισσομένων 'μορφών», ύφίσταται ή Ενό­
278 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr ΟΙΚOl'Μ:ΕΝΙΣΜοr

της. Είς τα «καθ' δλου ί σ τ ο Ρ ι κ ά» της Έκκλησίας «στοι­

χεία ύ1tάρχει ένότης έν τη 1tοικιλίq::». Ή θέσις αϋτη ΆΤCOτελεί 1tpO­
φανως, άλλην έκφοραν του οίκουμενιστικου διδάγματος, ένότης έν
τη διαφoρ~, τό δ1tοίον είδομεν άνωτέρω (ίδε σ. 139). Κατα την ά­
1tοψιν του κ. καθηΥητου, λόΥφ της ένότητος έν τη 1tοικιλίq::, αί
έ ν α λ λ α σ σ ό μ ε ν α ι έν τη έξελίξει των 1tοικίλαι μορφαΙ
των Υηίνων καΙ ύλικων στοιχείων της Έκκλησίας «δεν ά1tοτελουν
τρό1tον τινα διάφορα φυτα κεχωΡΙΟ1μένα ά1t' άλλήλων, άλλα συνα­
1tοτελουν τους κ λ ά δ ο υ ς ένός καΙ του αύτοΟ 1tνευματικου
δένδρου, τό δ1tοίον ζωΟ1tοιεϊται 1tάντοτε ύ1tό της αύτης 1tνευματι­
κης <έ ν τ ε λ ε Χ ε ί α ς' καΙ του αύτου ζωτικου χυμου». Τοιου­
τοτρό1tως η άΥΥλικανικης έμ1tνευσεως θεωρία των κλάδων (ίδε
άνωτέρω σ. 112 έξ.) καΙ η άριστοτελικη έντελέχεια (575) χρησι­
μΟ1tοιουνται 1tρός άλλόκοτον κατοχ6ρωσιν καΙ έ1tεξήΥησιν της 1tE­
1tλανη,μένης ά1tόψεως 1tEpi ρεόντων καΙμεταδαλλομένων έκκλη­
σιαστικων τυ1tων (576) ~
Αί οίκουμενιστικαί θεωρίαι στερουμεναι, ώς φυσι:κόν, έκκλη­
σιαστικων ά1tοδείξεων, δανείζονται σαθρα «έ1tιχειρrlματα» έκ των
cι , ,... ~ -, , (\ - ,
αιρεσεων και Υενικως εκ του κοσμου τουτου, U1tO του 1tνευματος

του δ1tοίου έμφοροΟνται. τουτο Υίνεται φανερόν καΙ έκ του ίσχυ­

ρισμου των ύ1tερμάχων της έν λόΥφ 1tα1tικης καινοτομίας, καθ' ον
η έξέλιξις των 1tοικίλων ίστορικων στοιχείων της Έκκλησίας Υί­
νεται, δια μετα(50λης, λόΥφ 1tροσαρμΟΥης «είς τας άνάΥκας της
έ1tοχης». <'01tως, δηλαδή, έ1tL Υης τα είδη των ζώντων λέΥεται 1ta­
ρά τινων 1tΡΟ1tαΥανδιστων, στι έξελίσσονται δια μετα(50λων, λόΥφ
1tροσαρμΟΥης των είς τό φυσικόν 1tερι(5άλλον, οϋτω καΙ ένταυθα.
τα Υήινα καΙ ύλικα 1tράΥματα της Έκκλησίας, αί μορφαί, οί τυ­
1tOL, τα «καθ' σλου ίστορικα αύτης στοιχεία», έξελίσσOVΤαι δηθεν
καΙ ταυτα, κατα τας ά1tαιτήσεις της 1tροσαρμΟΥης αύτων είς τόν
έκάστοτε καιρόν! Κατα τους Οίκουμενιστάς, οχι δ θεός, άλλ' η
Υη διαμορφώνει την Έκκλησίαν Του ώς 1tρός τό ύλικόν στοιχείον
Ταυτης!! Ή 1tε1tλανημένη ύλιστικη θεωρία 1tEpl έξελίξεως καΙ
καταΥωΥης των είδων ,μεταφέρεται 1tapO: των Οίκουμενιστων είς
την Έκκλησίαν, 1tρός λΟΥικοκρατικήν, η μαλλον φυσιοκρατικην
έξήΥησιν της έν Αύτη 1tοικιλίας!

Δεν είναι όμως αϋτη η διδασκαλία της Έκκλησίας 1tEpi Έκ­

κλησιαστικων τυ1tων, άλλ' έτέρα, ηΥουν ούρανία καΙ οχι Υηίνη.
Οϊ τυ1tοι της Όρθοδόξου ήμων Έκκλησίας 1tροέρχονται έκ του
θεου καΙ οχι έκ του κόσμου. Ά1tεκαλυφθησαν 1tapO: του Κυρίου
καΙ δεν έφευρέθησαν ύ1tό των άνθρώ1tων. Παρεδόθησαν είς την
Έκκλησίαν καΙ δεν έσχηματίσθησαν ώς 1tλάσματα της ίστορίας.
Ο OlΚΟΙΜΕΝΙΣΜΟΣ 279

'Αποτελουν καΙ οδτοι θείαν Άποκάλυψιν καΙ δέν δύνανται να τρο­

ποποιηθουν παρα των άνθρώπων καΙ δη παρα των έμφορουμένων
υπό οίκουμενιστικου τrνεύματoς. Οί έκκλησιαστικοΙ τύποι εΙναι
θείοι τύποι καΙ παρεδόθησανείς ήμας έν τη Έκκλησί<;,χ υπό του
θεου δια των ΆΥίων. ~<Oύ Υαρ νυν κανόνες καΙ τύτroι ταίς έκκλη­
σίαις έδόΘησαν, αλλ' έκ των Πατέρων ήμων καλως καΙ ~ε~αίως
παρεδόΘησαν» τονίζει δ Μ. Άθανά σιος801 (ίδέ καΙ άνωτέρω σ. 69).
Ή οίκουμενιστικη θεωρία τrερΙ ρεόντων τύπων έν τη Έκκλη­
σί<;,χ εΙναι είκονομαχικου χαρακτηρος. <Ότrως ή αίρεσις της Είκονο­
μαχίας πρoσέ~αλλε την Έ'κκλησίαν είς τό υλικόν Της στοιχείον
καΙ τας υλικας καΙ αίσθητας έκδηλώσεις της ορθοδόξου εύσε­
~είας, οϋτω καΙ ή έν λόΥC{J θεωρία. <Η θεωρία αϋτη διαχωρίζει ο­
ξέως την Έκκλησίαν είς μέρος άόρατον καΙ ούσιωδες καΙ είς μέ­
ρος δρατόν καΙ έτroυO'ιωδες. ΚαΙ τό μέν τrρωτoν τό δέχεται άμετα­
~λητoν καΙ άναλλοίωτον, τό δέ δεύτερον μετα~λητόν καΙ έναλ­
λασσόμενον, κ'ατα τας άπαιτήσεις της τrρoσαρμoyης της Έ κκλη­
σίας είς τόν κόσμον! Έτroμένως τrρoσ~αλλει την Έκκλησίαν είς
τό αίσθητόν καΙ τυπικόν στοιχεϊον Της καΙ ά"ρνεϊται την θείαν τrρo­
έλευσιν των έκκλησιαστικων τύπων. Δέχεται τους τύτroυς τούτους
ώς άνθρώπινα δημιουργήματα τrαΡOδΙKης ίσχύος καΙ διδάσκει την
τροποποίησιν αύτων, κατα την έκάστοτε άνθρωτrίνην έκτίμησιν καΙ
«τας άνάΥκας της έτroXης». Τoιoυτoτρότrως οί έκκλησιαστικοΙ τύ­
ποι άπo~άλλoυν την άποκαλυπτικην αύτων σημασίαν καΙ άτro~αί­
νουν «σχτl ματα» άνθρώτrων. Παύουν να άτroτελoυν θεοπαράδοτα
αίσθητα σημεϊα των υτrέρ λόΥον ούρανίων μυστηρίων καΙ καταν­
τουν τρόποι έκφράσεως άνθρωτrίνων άντιλήψεων καΙ καταληπτων
παρα του άνθρώπου έvvοιων. Ή τοιαύτη θεώρησις των έκκλησια­
στικων τύπων, αΥει άσφαλως είς την κατα κόσμον έξωτερικην
μετα~oλην του Παπισμου καΙ την είκονομαχικην αρνησιν του όρα­
του έκκλησιαστικου στοιχείου του Προτεσταντισμου, ώς καΙ είς
την είκονομαχικην όρθολΟΥιστικην άντίληψιν της τrρoτεσταντΙKης
θεολΟΥίας, η καΙ της παπικης (ίδέ άνωτέρω σ. 65).

ε) tH θεωρίcx 'tou σUΥχρονιαμένοu Χριστιcxνισμοu

Σχετικη πρός την οίκουμενιστικην θεωρίαν των ρεόντων έκ­

κλησιαστι:κων τύπων εΙναι καΙ ή θεωρία περΙ συΥχρονισμένου Χρι­
στιανισμου. Κατα την θεωρίαν ταύτην το δόγμα, ή ήθικη καΙ δ τύ­
τroς του Χριστιανισμου διακρίνονται της ζωης (577). Ή άνθρω­
πίνη ζωη μετα~άλλεται έν τcp χρόνC{J, αί δέ έκάστοτε τrαραλλαyαί

801. ΒΕΗΕ:Σ, 31, 195.

280 Η AIPEΣl~ ΊΌ}" οικοnΙRΝΙΣΜQf

της εττιδρουν εττι της εκφράσεως του Χριστιανισμου. <Ένεκα τού­

του, «ό Χριστιανισμός, σαν εκφρασι ζωης, εχει τΙς ττοικιλίες του
ττου ξεχωρίζουν τόν Χριστιανο των KαταKoμ~ων άτrό τόν Χριστια­
νό του Δ' αίωνα, άττό τόν Χριστιανό της Τουρκοκρατίας, άττο τους
τταττουδες μας, άττό τους ττατέρες 'μας, άττο τη δική μας γενεά, δ­
ττως θα τον ξεχωρίζη άττο τα τταιδιά μας καΙ τα εγγόνια ι-ιιας. τα
ττρo~λήματα κάθε εττοχης ησαν όλότελα διαφορετικά, ή νοοτρο­
ττία κάθε εττοχης εδιδε την εκδήλωσί της στόν Χριστιανισμό σαν
ζωη των ττιστων» (578). <Εττομένως, «ό Χριστιανισμος της γενεας
μας εχει τα δrκά του χαρακτηριστικά, είναι καΙ ττρέττει να είναι
συγχρονισμένος Χριστιανισμός, δηλαδη Χριστιανισμος ττου διαττο­
τίζει την άταμι,κη καΙ κοινωνικη ζωη του συγχρόνου άνθρώττου» (578).
τουτο σημαίνει, δτι «το Εύαγγέλιο θα ττρo~άλη στη σ η μ ε Ρ ι ν η
κοινωνία, σαν θεραττεία των άναγκων του σ η μ ε Ρ ι ν ο υ άν­
θρώττου» (578). «... αύτος ό συγχρονισμος - ή άντιμετώττισι των συγ­
χρόνων ττρo~λημάτων, ή κατανόησί τους, ή εττίλυσί τους μέ του
Εύαγγελίου τη δύναμι - δέν ττρέττει να ττεριορίζεται σέ γενικότη­
τες. <Η είδίκευσι ττρέττει να είναι το χαρακτηριστικό» (579). Τοιου­
τοτρόττως θα ττροέλθπ νέα δηιμιουργία, «σύγχρονη χριστιανικη δη­
μιουργία !» (580). «ΚαΙ ή γενεά μας, λοιττόν, ττρέπει να δώση στη
θρησκ:ευτικη ζωη το τραγουδι της, τη ζωγραφική της, την άρχιτε­
κτονική της» (581). <ο Χριστιανισμος δέον να τταρουσιασθΏ σήμε­
ρον νέ σύΥχρονον μορφήν!

<Η θεωρία αϋτη συγχέει Χριστιανισμον καΙ ττολιτισμόν, άμφό­

τερα δε ταυ τα συνάτττει είς εν, είς τον χριστιανοττολιτισμόν. Οϋ­
τως, σκοττός του άνθρώττου είναι να δη μιουργήσπ εττι γης τον ττο­
λιτισμόν του, ώς νέαν δημιουργίαν της νέας εττοχης είς την όττοίαν
ζΏ. Προορισμος δέ του Χριστιανισμου είναι να ~oηθήσπ τόν σύγχρο­
νον άνθρωττον είς την νέαν ταύτην ττολιτιστικήν του δημιουργίαν,
λύων τα σχετικα ττρος ταύτην ττρo~λήματά του, δια λόγου καΙ
ττρακτικης ττροσφορας. ΆντΙ της ττροσφορας ταύτης είς τους ανθρώ­
ττους της εττοχης, ό Χριστιανισμος θα λά~Ώ τταρα τούτων την σύγ­
χρονον έκδήλωσίν του εν τΏ ζωΏ, την σύμφωνον ττρός τα νέα ττρο­
~λήματα καΙ την νέαν νοοτροττίαν των άνθρώττων. θα γίνπ συγ­
χρονισμένος Χριστιανισμός. Κατα την εν λόγ~ θεωρίαν, ό Χριστια­
νισμος καλείται να δουλεύσπ ιίς τον χρόνον καΙ τον καιρόν. l"Ια
εξέλθπ του ίερου ναου, να άφίσπ εντος αύτου, ώς είς αλλο θησαυ­
ροφυλάκιον, άθικτα τα δόγματα, τους τύττους καΙ την ηθικήν, να
ττροτάξπ τα ~ιωΤΙKα των ττνευματικων καΙ να είσέλθπ είς τον κό­
σμον. Τοιουτοτρόττως να ττλησιάσπ κοσμικως τον σημερινον άνθρω­
ττον καΙ να λύσπ τταρεμ~αΤΙKως τα σύγχρονα ~ιωΤΙKά του ττρo~λή­
Ο οΙΚΟΙl\ΙΕΝΙΣlΙΟΣ 281

ματα, χάριν νέας τrOλιτισΤΙKOXριστιανΙKης δημιουργίας. Έν τrρo­

κειμέν<t> ό Χριστιανισμός κατα Gάθος νοειται ώς άτrλoϋς παράγων
πολιτισμοϋ και έτrι μέρους αξία αύτοϋ, ό δέ τroλιτισμOς έκλαμ(;ά­
νεται ώς ύπερτέρα αξία, τήν ότroίαν ή Έκκλησία τrρέ1tει να ύτrη­
ρετη είς 1tcxaav έτroXήν. Ή ζωή της γης καΙ οχι ή ζωή τοϋ OύΡΑVOϋ
έπιδιώκεται, δια της θεωρίας τrερι συγχρονισμένου Χριστιανισμοϋ,
συμφώνως τrρός τό οίκουμενιστικόν τrνεϋμα (ίδέ άνωτέρω σ. 121 ­
122, 201).

Τό σωτήριον έργον της Έκκλησίας έν Tc;, κόσμ<t> δέν είναι ή

κοσμική «1tροσφορα» τοϋ συγχρονισμένου Χριστιανισμοϋ, αλλ' σ­
λως διάφορον. Ή Όρθόδοξος Έκκλησία έργάζεται τrρό τrαντός
έν Tc;, ίερc;, vac;" στroυ έκκλησιάζει τακτικως τους τrιστoυς τrρός
αίωνίαν σωτηρίαν. Έκεί καλει τούτους να ατroθέσoυν τrασαν «(;ιω­
τικτιν μέριμναν»802, καί, ίστάμενοι «καλως:ι>802 έντός των άγίων και
ίερων, να ύτroδεxθoϋν «τόν Βασιλέα των σλων»802, «ταις αγγελι­
καίς αοράτως δορυφορο6μενον τάξεσιν»802. Ώσαύτως τrρo­
τρέτrει τους τrιστoυς να στραφοϋν 1tρός τον κόσμον των Άγίων,
καί, «τrάντων των Άγίων μνημονεύσαντες»802, να τrαραδώσoυν «έαυ­
τους και αλλήλους»802 «XpLOΤc;, τc;, θε~»802. Διδάσκει εις αύτους
τόν ούράνιον τrλoϋτoν των θείων δογμάτων, δια των ό1tοίων καλ­
λιεργείται ή έν Χριστc;, ζωή, καΙ των ότroίων ή άγνοια είναι θάνα­
τος ψυχης. Καλλιεργεί είς τους Όρθοδόξους τrιστoυς τήν αίσθησιν
της τrαρoυσίας τοϋ αοράτου άγίουκόσμου της Έκκλησίας, δια
των τrατρoτrαραδότων έκκλησιαστικων τύ1!ων καΙ αίσθητων έκδη­
λώσεων της όρθοδόξου εύσε(;είας καΙεύλα(;είας. Τέλος τους δι­
δάσκει τας ήθικας χριστιανικας αληθείας, τους χορηγεί τήν θείαν
χάρι\! δια των θ'είων Μυστηρίων, καΙ τους τrρoτρέτrει είς άγίαν
έν τ~ κόσμ<t> αναστροφήν, σε(;ομένη τήν έλευθέραν τούτων γνώ­
μην καΙ ένέργειαν τrερΙ τα ~ιωΤΙKά. Ή Όρθόδοξος 'Εκκλησία στρέ­
φει τόν τrιστόν τrρωτoν τrρός «τήν ι!ιασιλείαν τοϋ θεοϋ καΙ τήν δι­
καιοσύνην αύτοϋ» 803, ότrότε έρχονται Kατότrιν τα καλα έν Tc;, (;ί<t>,
συμφώνως τrρός την έντολήν καΙ ύτrόσχεσιν τοϋ Κυρίου ήμων Ίη­
σοϋ Χριστοϋ. Τουναντίον, ή θ·εωρία τοϋ συγχρονισμένου Χριστια­
νισμοϋ τrρoτείνει οχι μόνον ό Χριστιανός να ζητήση τrρωτoν τα ~ιω­
τικά, αλλα καΙ ή Έκκλησία να 1tράξn καΙ Αύτή τό ίδιον!

Ή θεωρία τrερΙ συγχρονισμένου Xρ~στιανισμoϋ είναι είκονο­

μαχικης έμτrνεύσεως και καταλύει τήν Έκκλησίαν. <'01tως ή Είκο­
νομαχία, ώς έλέχθη ανωτέρω (ίδέ σ. 63,). πρoσ~άλλει τήν Έκ­
κλησίαν είς τό ύλικόν Αύτης στοιχείον, ΤOΙOυτoτρότrως και ή έν

802. θΖΙχ Λe:ιτοι.φγΙil.. 803. "Μil.τθ. στ', 33.

282 Η ΑΙΡΕΣΙΣ 'fOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

λόγ<t> θεωρία πολεμεϊ την Έκκλησίαν ΠΡOσ~άλλOυσα Ταύτην ώς

8κφρασιν ζωης. 'Αντί της όρθοδόξou έκφράσεως χριστιανικης ζωης
της • Ι'ερας Παραδόσεως, προτε(νει την σύγχρονον κοσμι:κην εκ­
φρασιν του Χριστιανισμου, έν όνόματι μεν της . Ι ερας Παραδό­
σεως(582) , άληθως δμως παρά την Ίεράν Παράδοσιν καί πρός 0­
λεθρον των πλανωμένων. Οί άκολουθουντες την πλάνην περί συγ­
χρονισμένου Χριστιανισμου παρετράπησαν της Όρθοδοξίας. Έκ­
Kινήσαvrες άπό του συγχρονισμου του Χριστιανισμου «σάν εκφρα­
σι ζωης», εφθασαν εΙς την κακοδοξίαν περί νεοπατερισμου (Ιδε
άνωτέρω σ. 267), 'έχώρησαν εΙς τόν ά:ποκλεισμόν των δογμάτων
έκ της συγχρόνου ζωης (Ιδε άνωτέρω σ. 124, 248-249) καί κατήντη­
σαν εΙς την άσε~η διδασκαλίαν της τροποποιήσεως των καθιερωμέ­
νων χριστιανικων δρων καί ά:λλαγης των όρθοδόξων δογμάτων
(ίδε άνωτέρω σ. 251). Διά νά έκφράσουν τόν Χριστιανισμόν σε σύγ­
χρονον τρόπον, κατέληξαν οντως εΙς την ά:θεωτάτην μεταστοιχείω­
σιν των άπάντων, ώς γράφει ό αγιος Θεόδωρος ό Στουδίτης (Ιδε
ανωτέρω σ. 66). Προέτειναν, ώς άλλοι άντίχριστοι, την άντικατά­
στασιν της Όρθοδόξou ~EKKλησίας, δι' άλλης, νέας δηθεν, θρη­
σκείας, Kατέίtεσαν εΙς την παναίρεσιν του ΟΙκουμενισμου καΙ ζουν
καί λαλουν ώς ΟΙκouμενισταΙ «Ταυτα γάρ των έτεροδόξων εστί
τά σοφά κακουργήματα»804.

"Η εκφρασις του Χριστιανισμου δηλαδη της Όρθοδόξου Έκ­

κλησίας, ώς ζωης ρυθμίζεται πάντοτε συμφώνως πρός την θείαν
Άποκάλυψιν, την φερομένην καί διατυπουμένην έν τη Όρθοδόξφ
Έκκλησίq:, διά των Άγίων. Διά τουτο αύτη δεν ιμεταρρυθμίζεται,
ούτε αναρρυθμίζεται κατά τά κύματα των καιρικων περιστάσεων.
τουναντίον, ύπερνι κι?: ταυτα καΙ έπιφέρεται παντός ψεύδους καί
πάσης έν χρόνφ τροπης και ανθρωπίνης απαιτήσεως, ώς ό Κύριος
ό «περιπατων έπι της θαλάσσης »805, δστις 'είναι «ή όδός καΙ ή αλή­
θεια και ή ζωή »806. ·0 Χριστιανός δεν πρέπει νά δουλεύη εΙς τόν
χρόνον, άλλά εΙς τόν Θεόν, παρά τάς άντιθέτους άπαιτήσεις των
καιρων. Δεν διαφέρει των εΙδωλολατρων ό δουλεύων εΙς τόν χρό­
νον. <Όπως οί εΙδωλολάτραι «έλάτρευσαν τη κτίσει παρά τόν κτί­
σαντα»801, οϋτω και οί δουλεύοντες εΙς τόν χρόνον λατρεύουν ον­
τως τό δημιούργημα του Θεου καί οχι τόν Θεόν. Οί δε αγιοι Πα­
τέρες της Έκκλησίας τονίζουν: «ο υ π Ρ έ π ε ι τ φ κ α ι Ρ φ
δ ο υ λ ε ύ ε ι ν, ά λ λ ά τ φ Κ υ Ρ ί φ»808. «Ήμείς», γράφει ό
Μ. Βασίλειος, «αγαπητοί άδελφοί, μικροί μεν καί ταπεινοί, οί αυ­

804. )[. Άθα:',ια:σ(ου, ΒΒΠΕΣ, 30, 207. 807. Ρωμ. :χ', 25.
805. Μά.ρ. στ', 48. 808. Μ. ·Αθα.να.σ!ου, ΒΕΠΕΣ, 33, 172.
806. 'Τω. ι~', 6.
ο οικοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 283

τοΙ δέ <iEl 'ήjΤOυ θεου χάριτι, ουδέ1tοτε ταις μεται50λαίς των τrρα­
γμάτων συνδιετέθημεν»809. «ΚαΙ γαρ 1tρέ1tει τούς έν Χριστψ. ά:νθρώ­
1tους μη είς άνθρώ1tινα (!)λέ1tειν, άλλα την άλήθειαν 1tάντων 1tpO­
κρίνειν»810.

4. «Η MErAAH ΠΑΝΟΡΘΟΔοεΟΣ ΣΥΝΟΔΟΣ»

'A1tO 'Πολλων έτων συζητείται ή σόγκλησις Μεγάλης Πανορ­

θοδόξου Συνόδου. Ή έν Ρόδct> Α' Πανορθόδοξος Διάσκεψις του
1961 κατήρτισε κατάλογον «θεμάτων της Άγίας καί Μεγάλης
Συνόδου» (583). Ύ1tό της έν Γενεόη Δ' Πανορθοδόξου Διασκέψεως
του 1968 έλήψθη η-δη «ά1tόφασις 1tEpl συγκλήσεως Μεγάλης Πα­
νορθοδόξου Συνόδου ... 1tapcX τας έκτεθείσας σοι5αρας έ1tιφυλάξεις
'Π'ερΙ της έλευθέρας καΙ όμαλης λειτουργίας της» (584). Χάριν
τοότου, συνεστήθη το αυτό ετος «'Προ'Παρασκευαστικη της Άγίας
καΙ Μεγάλης Συνόδου της κατ> Άνατσλας Όρθοδόξου Έκκλη­
σίας Διορθόδοξος Έ1tΙΤΡΟ1tή» (585). Προς έξυ1tηρέτησιν της Έ1tι­
ΤΡΟ1tης, ίδρόθη 1tapO: του Οίκουμενικου Πατριαρχείου «Γραμμα­
τεία της Προ'Παρασκευαστικης Έ'Πιτρο1tης, έδρευοόσης 'Παρα τct>
έν Σαμ'Πεζυ Γενεόης Όρθοδόξct> Κέντρct> του Οίκουμενικου Πατρι­
αρχείου» (856). <Η «Προ1tαρασκευαστικη Έ1tιτρο1tΊl» συνηλθε το
1tρωτον «ά1tό 16 lΞως 28 'Ιουλίου 1971» έν Σαμ'Πεζυ της Γενεύης(587).
Έρωταται, έαν ή 1tροετοιμαζομένη «Μεγάλη Πανορθόδοξος
Σόνοδος» 1tληροι τους δρους όρθοδόξου Συνόδου, η δχι. Αί τα­
κτικαί ορθόδοξοι σόνοδοι, αί γινόμεναι «κατα τας άρχαίας συν­
θήκας, καΙ κατα την όφειλομένην νυν ταϊς Έκκλησίαις 1tap' ή­
μων έ1tψέλειαν»811, άνακό-πτουν την είσοδον του κακου είς την Όρ­
θόδοξον Έκκλησίαν. Αί 1tλημιμελως καΙ μη «στι~αρως» ά1tοφασί.
ζουσαι σόνοδοι δέν ώφελουν. «ου γαρ ό ταχό τι δογματίσας έ1tαι­
νετός, άλλΟ ό 1tαγίως καΙ άσαλεότως lΞKαστα κανονίσας ...»812. Αί
1tολλων μέν συζητήσεων, άλλ' ανευ ά1tοτελέσματος σόνοδοι, οχι
μόνον δέν ώφελουν, άλλα καΙ ~λά-πτoυν. «Τό γαρ συνιέναι
(συνέρχεσθαι) μέν 1tολλάκις μηδέν δέ 'Πέρας εύρίσκεσθαι των
κακών, άλλ' άεί 1tροστιθέναι ταραχαϊς ταραχάς, μείζονος της αί­
σχό\ιης ... »813. Περί των τελευταίων το6των συνόδων όμιλων ό αυ­
τος 1tατηρ Γρηγόριος ό θεολόγος, γράφει: « •.. μηδεμιάς συνόδου
τέλος είδον χρηστόν, μηδέ λόσιν κακων μάλλον έσχηκυϊαν η 'Προσ­
θήκην.. ΑεΙ γαρ φιλονεικίαι καΙ ψιλαρχίαι ...»814. Μεγίστη δέ είναι
~--_._._---- -­
809. Ρ. G. 32, 937. 812. Μ. Boc':Jtlelou, Ρ. G. 32, 989.
810. Μ. Άθα.νασΙου, ΒRΠRΣ, 31, 112. 813. Γρ"ηγορ(ου θεολόγου, Ρ. G. 37,232.
811. Κ. BMtleloo, Ρ. G. 32, 437. 814. Ι'Ρ1JγοΡ{ΟU θεολόγου, Ρ. G. 37, 225.
281 Η ΑΙΡΕΣΙΣ Ί'ΟΤ οικΌnΙΕΝΙΣ!IΟΙ

ή ζημία, δταν αί συγκαλούμεναι σύνοδοι δέν είναι όρθόδοξοι, άλ­

λά φιλαιρετικαί η αίρετικαί, έν όνόματι της Όρθοδοξίας.

Ό Μ. Άθανάσιος, δμιλων 'ΠερΙ της όρθοδόξου Συνόδου, λέγει

τά ακόλουθα: Δέν είναι δυνατόν νά μετάσχουν της συνόδου οί
ασε~oυντες 'Περί τ11ν 'Πίστιν. Έ'Πίσης, δέν 'Πρέ'Πει έν συνόδ<{) ή έξέ­
τασις αλλου 'Πράγματος νά 'Προκρίνεται της 'Πίστεως. πρωτον θά
έξετασθουν τά 'Προκύψαντα ζητήματα 'Πίστεως καΙ κατό'Πιν τά dλ­
λα. Πρέ'Πει 'Πρωτον νά έκκό'Πτεται 'Πασα διαφωνία 'Περί της 'Πί,­
στεως καΙ τότε νά γίνεται ή ερευνα των λοι'Πων θεμάτων. «Ού γαρ
οίόν τε συνόδ<{) συναριθμηθηναι τους 'Περί 'Πίστινάσε~oυντας, ούδέ
'Πρέ'Πει 'Προκρίνεσθαι 'Πράγματος έξέτασιν της 'ΠΕΡΙ 'Πίστεως έξετά­
σεως. χρη γάρ 'Πρωτον 'Πασαν 'Περί της 'Πίστεως διαφωνίαν έκκό­
'Πτεσθαι καΙ τότε την 'Περί των 'Πραγμάτων ερευναν 'Ποιείσθαι»815.

Ή 'ΠαρασΚΕυαζομένη «Μεγάλη Σύνοδος» ούδέν θέμα αίρέ­

σεως 'Περιλαμ~άνει 'Προς έξέτασιν, ώς καταφαίνεται έκ του κατα­
λόγου θεμάτων ταύτης, του καταρτισθέντος 'Παρά της Α' «Πανορ­
θοδόξου Διασκέψεως» Ρόδου του 1961 (588) καί έκ του «Άνακοινω­
θέντος» της Προ'Παρασκευαστικης Έ'Πιτρο'Πης του 1971 (589). τουτο
δέ, καθ' ην στιγμην ύφίστανται 'Πλεισται, μεγάλαικαΙ έ'Πικίνδυνοι
διά τους Όρθοδόξους αίρέσεις, ο'Πως δ Πα'Πισμός, δ Προτεσταντι­
σμός, δ Χιλιασμός, δ Οίκουμενισμός, ώς καΙ σαφως άντίχριστα
συστήματα, δ'Πως ό Μασσωνισμός, δ Σιωνισμός, δ Κομμουνισμός.
Ή έν λόγ<{) 'Παράλειψις καΙ ή δι' αύτης άθέτησις του ~ασΙKoυ ορου
της 'Προτάξεως των άναφυέντων έν ταίς Έ κκλησίαις ζητημάτων
'ΠίστεωςKαθιστ~ την 'Προετοιμασίαν της «Μεγάλης Συνόδου» a­
νορθόδοξον καΙ δια τουτο α'Παράδεκτον. Έ'Πί 'Πλέον, είς τόν ώς
ανω κατάλογον θεμάτων καΙ τό «Άνακοινωθέν» ύ'Πάρχουν άνορ­
θόδοξα στοιχεΙα. Αί αίρέσεις ά'Ποκαλουνται «Έκκλησίαι», η «Έ­
λάσσονες Άρχαιαι Άνατολικαί Έκκλησίαι». Προτείνεται ώς ~άσις
της 'Παρουσίας καί συμμετοχης «της Όρθοδόξου Έκκλησίας έν
'rn ΟίκουμενικΏ Κινήσει» τό 'Πνευμα της οίκουιμενιστικης «Πατρι­
αρχικης Έγκυκλίου του 1920» (ίδέ άνωτέρω σ. 231 - 233) κ. α.
Έ'ΠΙ τούτοις, είσάγονται 'Πρός συζήτησιν θέ'ματα 'Πρό 'Πολλου τα­
κτο'Ποιηθέντα 'Παρα της Όρθοδόξου Έκκλησίας καί δη δια Οί­
κουμενικων Συνόδων, δ'Πως δ έορτασμός του Πάσχα.
Έ'ΠΙ 'Πλέον είς την μέλλουσαν νά συνέλθ!l «Μεγάλην Σύνο­
δον» δέν 'Πρόκειται να μετάσχουν μόνον γνήσιοι Όρθόδοξοι, αλ­
λα και ΟίκουμενισταΙ η φιλοοικουμενισταΙ Όρθόδοξοι, οί ό'Ποίοι
κατέχουν σήμερον έ'Πισκο'Πικους θρόνους, ά'Πο των 'Πατριαρχικων

815. ΒΕΗΕΣ, 31, 260.

ο οικοrΜΕΝΙΣΜΟΣ 285

μέχρι των άπλων έπισκοπι κων. Ή μέλλουσα συμμετοχή τούτων

εις τήν Σύνοδον θα άποτελέση παρά~ασιν τοϋ έτέρου (;ασικοϋ δ­
ρου συγκροτήσεως όρθοδόξου συνόδου, ητοι τοϋ άποκλεισμοϋ των
αίρετικων άπ' αυτης. Μία οντως όρθόδοξος καΙ μεγάλη σύνοδος
θα συνέλθη ~ε~αίως εις το μέλλον, ίνα δμως, καταδικάση τούς
ά:μετανοήτους Οικουμενιστάς, μετα της αίρέσεώς των, καί οχι δια
να συνεργασθδ μετ' αυτων. Ή τυχόν σύγκλησις οίασδήποτε συνό­
δου τfi συμμετοχη των Οικουμενιστων, θα άΠOτελέσn παρά(;ασιν
των θεσμων τοϋ Θεοϋ περΙ συνόδων της Όρθοδόξου Έκκλησίας.
Ή τοιαύτη σύνοδος δεν θα είναι όρ,θόδοξος, άλλά οΙκουμενιστική.
Δεν θα είναι οίκουμενική Σύνοδος της Όρθοδόξου Έκκλησίας,
ά:λλα «οικουμενική», ηγουν οικουμενιστική, Σύνοδος του Οικουμε­
νισμοϋ, ύπό όρθόδοξον προσωνυμίαν.

Δυστυχως, τα άνωτέρω έκτεθέντα καΙ πλείστα αλλα δεδο­

μένα δηλοϋν, δτι ή μέλλουσα να συνέλθη καί άποκληθείσα ηδη,
</Αγία καΙ Μεγάλη Πανορθόδοξος Σύνοδος» ( !), κινείται παρα
των Οικουμενιστων, χάριν έξυπηρετήσεως οικουμενιστικων σκο­
πων. <Η «Προπαρασκευαστική Έπιτροπή» της Συνόδου έδρεύει
έν Γενεύη της <Ελ(;ετίας, δπου καΙ ή εδρα τοϋ προτεσταντικοϋ Οί­
κουμενισμοϋ (tδε άνωτέρω σ. 142). Ή Έπιτροπή αϋτη έργάζεται
ύπό τας ευλογίας καί την καθοδήγησιν της Κωνσταντινουπόλεως,
ητις έάλω ύπο τοϋ Οίκουμενισμοϋ (ίδε άνωτέρω σ. 233 - 234). Με­
τα της Έπιτροπης συνεργάζονται αί αυτοκέφαλοι Όρθόδοξοι Έκ­
κλησίαι, αί όποίαι πασαι, πλην μιας, είναι μέλη του οίκουμενιστι­
κοϋ ΠΣΕ. Ζητήματα, τα όποία πρόκειται να προταθοϋν πρόςσυ­
ζήτησιν ύπό της Συνόδου, μελετωνται έν τφ πνεύματι έγκοκλίων
οίκουμενιστικοϋ περιεχομένου καί «συμφώνως ταίς άπαιτήσεσι της
συγχρόνου έποχης»! (500) τα προτεινόμενα θέματα πίστεως είναι
γενικα καί ουδεμίαν αίρεσιν θίγουν, τα δε πρακτικα θέματα εί­
ναι, κατα το πλείστον, οίκουμενιστικοϋ χαρκτηρος. Οϊ προταθέν­
τες μέχρι τοϋδε κατάλογοι θεμάτων παρέχουν την έντύπωσιν, δτι
ή «Μεγάλη Σύνοδος» δεν θα άποτελέση όρθόδοξον σύνοδον, ή ό­
ποία θα έξετάση προκύψαντα ζητή ματα έν τη Έ κ κλησί<t άλλα
μαλλον συνέδριον οίκουιμενιστικοϋ τύπου, η άκρι(;έστερον άντί­
γραφον της Β' Βατικανης Συνόδου τοϋ Παπισμοϋ. <Όπως ή Βι
Βατικανη Σύνοδος ουδένα κατεδίκασεν (ίδε άνωτέρω σ. 151) ι οϋτω
καΙ ή λεγομένη «Μεγάλη Πανορθόδοξος Σύνοδος», δεν προ(;λέ­
πεται να καταδικάση αίρετικόν τινα. ΚαΙ δπως έκείνη τοϋ Παπι­
σμοϋ ύπηρξε σύνοδος ένωτικη (ίδε άνωτέρω σ. 148) ι οδτω καΙ
αϋτη προμηνύεται να είναι έπίσης σύνοδος ένωτική, δηλαδη οί­
κουμενιστική .
286 Η ΑΗ'Ε-ΣΙ-Σ ΊΌΙ ΟΙΚΟΙΜΕΝΙ,Σ,ΜΟΙ

Ή δλη κίνησις δια την σύγκλησιν της «Μεγάλης Συνόδου»

1tαρέχει εντονον την εντU1tωσιν, δτι δι' αυτης οί ΟίκουμενισταΙ E1tl­
διώκουν να ε1tικυρώσουν συνοδικως τα οίκουμενιστικα εργα των.
Να 1tερι~άλουν, δηλαδή, δια του κύρους μιας «Μεγάλης Πανορθο­
δόξου Συνόδου» τας αίρετικας κακογνωμίας, τας ό1tοίας διαδί­
δουν μεταξυ των Όρθοδόξων, τας δια1tραχθείσας οίκουμενιστικας
καινοτομίας καΙ την 1tροωθοuμένην ασε(!ιη ενωσιν της Όρθοδοξίας
μετα των αίρέσεων! Έ1tΞlδη 1tcXaal αί ΣύνΟ'δοι της Όρθοδόξου
Έκκλησίας καταδικάζουν κακοδοξίας της 1tαναιρέσεως του Οί­
κουμενισμου, οί ΟίκουμενισταΙ αίσθάνονται έαυτους συνοδικως α­
KαλίmΤOυς. Έ1tιθυμουν λοι1tον σφόδρα την κάλυψίν των, δια συνό­
δου, ή ό1tοία θα άναθεωρήσnα1tοφάσεις των 1tροτέρων όρθοδόξων
Συνόδων καΙ θα δικαιώση τους ό1tαδους του Οίκοuμενισμου. Κατα
ταυτα, ή λεγομένη 1tpOκ ατα(!ιολικως( !) «Άγία καΙ Μεγάλη Παν­
ορθόδοξος Σύνοδος» κινείται 1tapCx των Οίκουμενιστων ύ1tερ του
Οίκουμενισμου καΙ έναντίον της Όρθοδόξου Έκκλησίας του Κυ­
ρίου, ακολουθουσα μαλλον το συνέδριον των • Ι οΟΟαίων, 11 τας συ­
νόδους της Όρθοδόξου Έκκλησίας.

<Αρμόζουν, λΟΙ1tον καΙ ενταυθα τα του ψαλμ~δoυ: «< Ι νατΙ έ­

φρύαξαν εθνη, καΙ λαοΙ εμελέτησαν κενά; 1tαρέστησαν οί ~ασιλείς
της γης, καΙ οί αρχοντες συνήχθησαν E1tl τό αυτό κατα του Κυρίου
καΙ κατα του Χριστου αυτου»816. </0 θεός, ηλ'θοσαν εθνη είς την
κληρονομίαν σου, εμίαναν τον ναόν τον αγιόν σου, εθεντο <Ι ερου­
σαλημ ώς ό1tωροφυλάκιον»817. «<Ότι ιδου οί εχθροί σου ηχησαν,
καΙ οί μισουντές σε ηραν κεφαλήν, E1tl τον λαόν σου κατε1tανουρ­
γεύσαντο γνώμην καΙ ε~OυλεύσαvτO κατα των άγίων σου' εί1tαν'
δευτε καΙ εξολοθρεύσωμεν αυτους εξ εθνους, καΙ ου μη μνησθfι το
σνομα • Ι σραηλ ετι. δτι ε~oυλεύσαvτo εν όμoνoί~ E1tl τό αυτό, κατα
σου διαθήκην διέθεντο»818. «καΙ ένεκαυχήσαντο οί μισουντές σε έν
μέσ~ της έορτης σου ... ώς εν δρυμ~ ξύλων αξίναις εξέκοψαν τας
θύρας αυτης E1tl το αυτό εν 1tελέκει καΙ λαξευτηρί~ κατέρραξαν
αυηΙν ... εί1tαν εν τfι Kαρδί~ αυτων αί συγγένειαι αυτων E1tl το αυ­
τό' δευτε καΙ κατα1tαύσωμεν 1tάσας τας έορτας του θεου a1tO της
γης. τα σημεία αυτων ουκ είδομεν, ουκ εστιν ετι 1tροφήτης καΙ
ήμας ου γνώσεται ετι. εως 1tότε, ό Θεός, όνειδιεί ό εχθρός, 1tapO­
ξυνεί ό ύ1tεναντίος τό σνομά σου εις τέλος; »819 «ό κατοικων εν ου­
ρανοίς εκγελάσεται αυτούς, καΙ δ Κύριος εκμυκτηριεί αυτούς. τό­
τε λαλήσει 1tρος αύτους εν όργfι αυτου καΙ εν τ~ θυμ<Ί> αυτου τα­
ράξει αυτούς... καΙ νυν, ~ασιλείς, σύνετε, 1tαιδεύθητε, 1tάντες οί

816. Φ"σ.λ. Β', 1 - 2. 818. Ψαλ. ΠΒ', 3 - 6.

817. Ψσ.λ. Οθ', 1. 819. qJ'σ.λ. ΟΓ', 4, 6, 8 - 10.
ο ΟΙΚΟΙΜΕΝΙΣΙΙΟΣ 287

κρίνοντες τήν γην. δουλεόσατε τ<Ί> Κυρί<t> εν φόι5<t> καΙ άγαλλια.σθε

αότ<Ί> εν τρόμ<t>. δράξασθε η:αιδείας, 'μή ποτε όργισθη Κόριος καΙ
ά'Πολείσθε εξόδου δικαίας. δταν εKKαυθfi εν τάχει όθυμός αότου,
μακάριοι η:άντες οί η:εποιθότες εη:' αότ<Ί> »;820.

820. ΙVlXλ. Β', 4: - 5, 10 - 13.

 ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Δ'.

ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑ

1. Η ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΤΗΣ θΕΟΛΟΠΑΣ ΕΝ ΤΗ ΟΡθΟΔοεΙΑ . .

Ή ά ν τ ι θ ε ο λ ο Υ ι κ ή σ ι ω 'Π ή 'Π λ ε ί σ τ ω ν θ ε 0­
λ ό Υ ω ν. Δια των έκτεθέvrων είς τα 'ΠροηΥηθέντα τρία κεφά­
λαια, Υίνεται 'Πλέον κατάδηλον, στι ώς «μέΥα τι θηρίον έξηλθεν έ'ΠΙ
Υης ή αίρεσις αϋτη»821 του Οίκουμενισμου. Το «θηρίoν~) τουτο εί­
σηλθεν εις τήν μάνδραν των κατα τό'Πους ΌρΘοδόξων Έκκλησιων,
ο'Που κατασ'Παράσσει ποιμένας καΙ πρό(;ατα, άρχίζον ά'Πο των κε­
φαλων. Αί παναιρετικαί οίκου;μενιστικαΙ διδασκαλίαι καΙ καινοτο­
μίαι κλυδωνίζουν τήν Όρθόδοξον Έκκλησίαν, ώς αλλα «κύματα
αΥρια θαλάσσης έπαφρίζοvrα τας έαυτων αίσχύνας»822. <Ό'Πως
έ'ΠΙ της έ'Ποχης του Μ. Βασιλείου, οϋτω καΙ σήμερον ή Όρθοδοξία
συΥκλονείται έκ θεμελίων καΙ αί Όρθόδοξοι Έκκλησίαι κινδυ­
νεύουν να Kατα'ΠOνrισθoυν αϋτανδρσι είς τα πικρα καΙ θανατηφό­
ρα ϋδατα της οίκουμενιστικης ψευδοδοξίας. 'Όντως, δ «σάλος ου­
τος των Έκκλησιων τίνος ουκ εστι θαλασσίου κλύδωνος άΥριώτε­
ρος; έν ω παν μέν οριον Πατέρων κεκίνηται, 'Πας δέθεμέλιος καΙ
εί τι όχύρωμα δογμάτων διασαλεύεται. Κλονείται δέ 'Πάντα καΙ
κατασείεται σαθρ~ τii (;άσει έπαιωρoύμενα»~2.1.
Γενναται το έρώτημα: Τοσούτου μεΥάλου κινδύνου έ'Πιστάν­
τος εις τήν Έκκλησίαν, 'Ποίαν στάσιν τηρουν οί θεολόΥΟΙ; Δυστυ­
χως 'Πλείστοι κληρικοί καί λα"ίκοl θεολόΥΟΙ 'Παραμένουν α'Πρακτοι,
ώς να ύ'ΠVώΤΤOUν, η συσχηματίζονται προς τήν οίκουμενιστικήν κα­
κοτρο'Πίαν, ύ'Ποκύπτοντες συν Τt{) χρόν<t> είς ταύτη ν, 'Προ παντος δια
της συνη-θείας. ΕΙς στρατιαν σιyώνrων θεολόΥων μετε(;λήθησαν
ουτοι, αν καΙ έκλήθησαν 'Παρα Θεου είς τον άντιαιρετικον 'Πόλεμον,
ύ'Περ πίστεως καΙ της έ'Πουρανίου 'Πατρίδος. Σ ΙΥοΟν οδτοι, αν καΙ
άπεδέχθησαν την ουρανίαν ταύτην κλησιν, ώς δηλοί ΤΙ θεολΟΥική
των ίδιότης:Ενt{) εΡΥον των εχουν να δμιλουν 'Περί Θεου «εμ'Προσθεν
των άνθρώπων»824, δμολΟΥουντες τον Υίον του Θεου 'Προς σωτηρίαν
αυτων, σιω'Πουν εμ'Προσθεν των άνθρώ'Πων καΙ δη καθ' ην στιγμήν

821. Μ. 'Αθ:?::,ι(Χοίου, ΒΕΠΕΣ, 31, 243. 823. }Ι. B(Xotlsiou, Ρ. α. 32, 212 - 213.
822. Ίoό~. 13. 824. }Ια.τθ. ι' ι 33.
lΙΑl'ΕΙζΚΛlΣΠ ΚΑΙ ΜΕΤΛΝΟΙΑ 289

ό Κύριος της δόξης (bλασφημειται καΙ ή Έκκλησία Αυτου κατα11α­

τειται 11αρα της α110θρασυνθείσης 11αναιρέσεως. Καίτοι εΡΥον της
ζωης των είναι να αΥωνίζωνται «τον καλον αΥωνα της τrίστεως»825
εναντίον τrάσης αίρέσεως καΙ ύτrερ της Έ κκλησίας καΙ της εν Χρι­
στi{) ζωης των ανθρώτrων, συσχη ματίζονται τi{) αιωνι τούτ<{), τrρoτι­
μωντες τον αμαχον (bίον, κοσμικης φιλοτιμίας η καΙ «ώφελείας χά­
ριν»826. Ένi{) ετrι(bάλλεται να λαλουν τους φερομένους δια των άΥίων
Πατέρων μέχρις ήμων θείους λόΥους, «εν τfi yενε~ ταύτη τη μοιχ α ­
λίδι καΙ άμαρτωλi{)>>82ί, τroλλoΙ εξ αυτων τrρoτιμoυν να διδάσκουν
μαλλον λόΥους ανθρώτrων, ενασμενίζovτες τrερΙ την λεΥομένην κοι­
νωνιολΟΥίαν, ψυχολΟΥίαν, ανθρωτroλoyίαν κ.α.τ. ΤσΙOυτoτρότrως αν­
ταλλάσσουν την θείαν ετrιστήμην της σντως θεολΟΥίας, δια της αν­
θρωτrίVΗς ετrιστyιμης των τrραyμάτων του κόσμου, καταλύοντες εν
έαυτοις την θείαν αυτων ατrοστολήΥ82i8. ΈYKαταλείτroυν την «σοφίαν
του θεου», την «εν μυστηρί<{), την ατrOKεKρυμμέVΗν, ην τrρoώρισεν
ό θεος 11ΡΟ των αΙώνων είς δόξαν rιμων, ην ουδεΙς των αρχόντων
του αίωνος τούτου εΥνωκεν», καΙ λαλουν «σοφίαν» «του αιωνος τού­
του» καΙ «των αρχόντων του αιωνος τούτου των καταΡΥουμένων»829.
Τίς λoιτroν ό λόΥος της θλι(bερας ταύτης τrαρατρoτrης;

Προς την θεολΟΥίαν των αίρετικων της

Δ ύ σ ε ω ς. Μετα την αλωσιν της Kωνσταντινoυτrόλεως ύτro των
Τούρκων, ή θεολΟΥία εν Άνατολη «τrαρoυσιάζει όμοιότητας τrρoς
την μεταΥενεστέραν (bυζαντιvην θεολΟΥίαν. Έν αμφοτέραις ετrΙKρα­
τει τrΡOσKόλλησις εΙς τους Πατέρας της Έκκλησίας» (591). ΣυΥχρό­
νως σμως αρχίζει αϋτη να 11αραρρέη, λόΥ<{) αλλοτρίων ετrιδράσεων.
«Ή μετα την αλωσιν θεολΟΥικη κίνησις οφείλεται εΙς τα έτrόμενα
α'ίτια. 'Έ11αυσαν μεν αί 1Τρος ενωσιν 'μετα της τrατrΙKης Έκκλησίας
δια1ΤΡαΥματεύσεις, αλλ' ενισχύθη ό τrρoσηλυτισμOς καΙ έτroμένως
έξηκολούθησεν ή κατ' αυτης τrOλεμΙKή. Προς τούτοις 11αρουσιάζε­
ται νέον θξολΟΥικον ζήτημα, ή μελέτη του νεοφανους τrρoτεσταντι­
σμου, ό καθορισμος της δΟΥ,ματικης αυτου σχέσεως 11ρος την ορ­
θόδοξον Έκκλησίαν καΙ ή KατατrOλέμησις της τrρoσηλυτιστΙKης δρά­
σεως αυτου. Έ11ειδη ό κατα του 1TΡOτεσταvrισμoυ αΥων ητο κοινος
μετα της καθολικης Έκκλησίας, οί ορθόδοξοι θεολόΥΟΙ εν Ti{) αΥω­
νι τούτ<{) ε(bοηθουντο τrOλλάKις εκ των συΥΥραμμάτων καθολικων
θεολόΥων, δανειζόμενοι εξ αυτων, δ,τι ένόμιζον χρήσιμον. Δια του­
το, κατα την έτroXην ταύτην, εν τισι 11αρατηρειται έτrίδρασις της
καθολικηςθεολΟΥίας έτrΙ της ορθοδόξου» (591). Τοιουτοτρό11ως ηρ­

825. 1 Τιμ. σ,,:', 12. 828. Ίω. ιζ', 18.

82(). Ίοίιδ. 16. 829. 1 Κορ. 6', 6 - 8.
827. MCΊp. η', 38.

19
 "\

290 Η ΑΙΡΕ.ΣΙΣ τω· οιιωr.ΜΕΝΩ.JΜοr

χισεν άπόκλισις της ορθοδόξου θεολογίας προς την ασε(5η τrαΠΙKην

τοιαύτην (ίδε ανωτέρω σ. 78). <ο πατrΙKός τrρoσηλυτισμoς έν τπ ~Α­
νατολπ, ό ότroίoς προ της άλώσεως παρήγαγεν ώς πΟ'νηρον Kαρτroν
τούς Λατινόφρονας (ίδε άνωτέρω σ. 206), μετα την αλωσιν ηρχισε
να έπηρεάζη την θεολογίαν των Όρθοδόξων με θλι(5ερας συνετrείας
δι' αυτούς.
«Ό Ph. Meyer διέκρινεν, δτι ή έλληνικη θεολογία της ιζ' έκατον­
ταετηρίδος, έν συγκρίσει προς την της ιστ' έ KατOVΤαετηρίδOς, άτrέ­
κτησε μεγαλυτέραν έτrιστημOνΙKην σταθερότητα, οφειλομένην εΙς
την δια των συγγραμμάτων του Θεοφίλου Κορυδαλλέως (+ 1645)
διάδοσιν της αριστοτελείου φιλοσοφίας. Προς τούτοις τrαρετήρησεν,
δτι άπο της ιη' έ κατονταετηρίδος δια του Ευγενίου Βουλγάρεως
(+ 1806) ηρχισε τrαρα τοίς θεολόγοις ή έτrΙδρασις της νεωτέρας
έπιστήμης. <Δι' αυτου το πνευμα της κριτικης εΙσήχθη εις δλα τα τrε­
δία της 'θεολογίας, έξαιρέσει των δογμάτων των ατrαξ δια τrαντoς
καθορισθέντων'» (592). "Αν καΙ τrρέτrει να έτrιφυλαχθΠ τις, οοσν αφο­
pCj: την ορθότητα της ανωτέρω κρίσεως τrερΙ του Ευγενίου Βουλ­
γάρεως, γεγονος είναι, οτι ή έν 'ΑνατολΏ θεολογία υπέστη τούς
τελευταίους αίωνας την έπίδρασιν οχι μόνον της παπικης θεολογίας,
αλλα μαλλον της προτεσταντικης τοιαύτης. «Ή έτrίδρασις της νεω­
τέρας Θεολογίας (δηλαδη των αίρετικων) έτrΙ της ήμετέρας εγινε
μεγαλυτέρα ατro της ιθ' έ κατονταετη ρίδος. <ο Bonwetsch τrαρετη­
ρησεν, οτι οί θεολόγοι του πανεπιστημίου Άθηνων καΙ της θεολογι­
κης σχολης Χάλκης υφίστανται την έτrίδρασιν της γερμανικης έτrι­
στήμης», δηλαδη της τrρoτεσταντΙKης θεολογικης έπιστήμης(593).
της αυτης κατευθύνσεως είναι καΙ ή νεωτέρα Θεολογικη Σχολη της
Θεσσαλονίκης (594), ή όποία τελευταίως ηρχ ισεν ασχολου,μένη καΙ
με τrατεΡΙKα κείμενα, έξ έτrι:δράσεως 1Τροφανως του <Αγίου 'Όρους.
<Ωσαύτως, προς την τrρoτεσταντΙKην γερμανικην θεολογικην έτrι­
στήμην καΙ γενικώτερον τrρός την Δύσιν εστράφη 7ίαλαιότερον καΙ
ή θεολογία της Έκκλησίας της Ρωσίας (595) (ίδε ανωτέρω σ. 207).

''Ο Χ ι τr α τ ε Ρ ι κ ή, αλ λ α «δ ε δ α ν ε ι σ μ έ ν η» θ ε 0­
λ ο γ ί α. Ή στροφη αϋτη της Θεολογίας της Άνατολης τrρoς την
ετrιστημoνΙKην θεολογίαν της αίρετικης Δύσεως τrαρέτρεψε ταύτην
τrρoς έτεροδόξους τrηγας καΙ συστήματα. Δια τουτο ή νεωτέρα
«Όρθόδοξος Θεολογία δεν είναι αυτόφωτος, αλλα δεδανεισμέ­
νη» (596). Τουτέστι δεν είναι 1Τλέον 7ίατερική, ά.λ.λα μη 7ίατερική. <Η
άγνοια σχεδόν των Πατέρων καΙ ή γνωσις των έτεροδόξων χαρα­
κτηρίζουν την «νέαν» ταύτην θεολογίαν. ΚαΙ το θλι(5ερώτερον, οί
Όρθόδοξοι θεολόγοι τrληρoφoρoυvται έν 1Τολλοίς τΟ:ς «ατrόψεις» των
Πατέρων μέσ~ των έτεροδόξων! <ο 1Τατερικώτερος σύγχρονος κα­
ΠΑΡΕΚΚΑΙΣΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑ 291

θηγητης πανεπιστημίου Π. Τρεμπέλας γράφει σχετικως: «Δεν πρέ­

πει να δυσκολευθωμεν, οπως τοείπωμεν καθαρά. Κατα μέγα μέρος
τους Πατέρας έγνωρίσαμεν έκ τρίτης χειρός, έκ θεολόγων δηλαδη
της Δύσεως, μη έχόντων την Έλληνικην γλωσσαν μητρικην καΙ συ­
νεπως 'μη οικείως έχόντων προς την γλωσσαν των Πατέρων, οσον
θα ήδυνάμεθα ήμείς να έξοικειωθωμεν προς αύτην καΙ να έμβαθύ­
νωμεν εις το πνεϋμα το πατερικόν. Δεν δυσκολεύομαι νο όμολογή­
σω καΙ έγω αύτός, οτι εις τας τρίτας χεϊρας όψείλω πολλό:: και άπο
συγγράμματα ξένων θεολόγων ηντλησα ούκ όλίγα σχετικως προς
την γνωσιν της διδασκαλίας των Πατέρων» (597). EiλΙKρινης καΙ τρα­
γικη όμολογία, δεικνύουσα έναργως τον μέγαν βαθμον παρατρο­
πης της θεολογίας των Όρθοδόξων προς τους έτεροδόξους.
Ό αύτος καθηγητής, εις το έν •Αθήναις Δ' Πανελλήνιον θεο­
λογικον Συνέδριον της Πανελληνίου Ένώσεως θεολόγων τοΟ 1969,
είπε καΙ τα άκόλουθα: «••• πρέπει να όμολογωμεν την άλήθειαν, κι
ας είναι πικρά. Δηλαδη τους Πατέρας της Έκκλησίας, την κληρο­
νομίαν μας, δεν την γνωρίζομεν, παρό:: έκ τρίτης χειρός. την άγνο­
οϋμεν, κύριοι, την αγνοοϋμεν. ΚαΙ καλεί ό κ. Π. Χρήστου, ό καθη­
γητης των θεολογικων γραμμάτων, της Πατρολογίας, εις το Πανε­
πισΤΤι μιον της θεσσαλονί κης, καλεί ή μας τους θεολόγους δ ια της
σπουδης των Πατέρων να δημιουργήσωμεν έλληνικην Όρθόδοξον
θεολογίαν» (598). ΤαΟτα έλέχθησαν ένώπιον τοϋ Άρχιεπισκόπου Ά­
θηνων καΙ πάσης Έλλάδος, πολλων καθηγητων των δύο θεολογι­
κων σχολων των πανεπιστημίων 'Αθηνων καΙ θεσσαλονίκης, ώς και
πλήθους λοιπων θεολόγων, καΙ ούδεις αντέλεξε. Πέντε περίπου αιω­
νας μετα την &λωσιν της Κωνσταντινουπόλεως όπο των Τούρκων,
όμολογεϊται, οτι οί Όρθόδοξοι θεολόγοι διδάσκονται και μανθά­
νουν, δχι την άληθη θεολογίαν των άγίων Πατέρων, άλλα την
«θεολογικην» έπιστήμην των αίρετικων. πως είναι, λοιπόν, δυνατον
οί θεολόγοι οδτοι να στραψοΟν έναντίον των έτεροδόξων διδασκά­
λων των καΙ να άναλά~oυν αγωνα κατα των αίρέσεων και όπερ
της Όρθοδοξίας;

Π ε Ρ ι ε Χ ό μ ε ν ο ν κ α ι σ ύ σ τ η μ α τη ς «δ ε δ α­
ν ε ι σ μ έ ν η ς» θ ε ο λ ο γ ί α ς. Διττη είναι ή διάβρωσις των
σημερινων θεολόγων όπο της έτεροδοξίας, ητοι ώς προς το περιε­
χόμενον και ώς προς το σύστη'μα. ΤΟ περιεχόμενον της σημ:ερινης
έν ΆνατολΏ «δεδανεισμένης» θεολογίας δεν δύναται να είναι ή άπ­
ηλλαγμένη πλάνης διδαχη τω;v Άγίων της Όρθοδόξou Έκκλησίας.
Ή γνωριμία των Πατέρων έξ αίρετικης «χειρός» έγένετο. ώς φu­
σικόν, συμφώνως προς τας άπαιτήσεις όχι της όρθοδόξου πίστεως,
άλλα της άλλοδόξου άντιλήψεως και εκτιμήσεως των έτεροδόξων
,
 292 Η AIPI~ΣIΣ τω' ΟΙΚΟfΜΕΝΙ:ΣΜοr

διδασκάλων. Οί μαθητεύovτ.ες εΙς τους αλλοτρίους τούτους διδα­

σκάλους Όρθόδοξοι, μανθάνουν δχι τί ακριtbως διδάC'κουν οί αγιοι
Πατέρες καΙ ο'Ποίοι άληθως είναι οοτοι, αλλα τί λέγουν 'ΠερΙ αυτων
καΙ της -διδαχης των οί αίρετικοί! Τοιουτοτρό'Πως, ή δια των Πα­
τέρων όρθ6δοξος διδασκαλία της Έκκλησίας καθοραται, μέσ<{? του
διαθλαστικου 'Πρίσματος του ψευδοδόξου 'Πνεύματος των κακοδό­
ξων. Ή διδαχη των έτεροδόξων και αί αίρετικαι αυτων συγγραφαΙ
άναγνωρίζονται 'Πλέον εν τη 'Πράξει ώς 'ΠηγαΙ της θεολογίας! ΤΟ
τελευταίον τουτο είναι τοσουτον Ισχυρόν, ωστε ε'Πικρατεί ή άντίλη­
ψις, στι δεν λογίζεται ε'Πιστημονικως θεολογικον το σύγγραμμα,
το δ'Ποίον δεν tbασίζεται ε'Πι αίρετικων, η καΙ ε'Πι αίρετικων συγ­
γραψων!
Είναι λοι'Πον έ'Π6μενον, οί μεν Πατέρες να αγνοοΟνται, ή δε
καλλιεργουμένη «θεολογικη» γνωσις να συνάδΏ 'Προς την ψευδοδο­
ξίαν. «Έ'Πόμενον λοι'Πον είναι», λέγει δ αυτος καθηγηΤfις «'Παρα­
συρόμενοι ά'Πο τους τρίτους τούτους να ύη:οστηρίζωμεν κατα τον
Harnack καΙ τον Lebon Ότι ή μοvοφυσιτικη διδασκαλία 'Περι Σαρ­
κώσεως είδικως κατα την ε'Πιστημονικην μορφήν, ητις 'Προσεδόθη
είς αυτην ύ'Πο του Σεtbήρου, δεν είναι τί'Ποτε άλλο 'Παρό: ή Χριστο­
λογία του Κυρίλλου' ( !) ... καΙ στι Θεόδωρος Ο Μοψουεστίας Ο διδά­
σκαλος του Νεστορίου <ητο Χαλκηδόνιος 'Προ της εν Χαλκηδόνι Συ­
νόδου', ( !) σ'Πως ύ'Πεστήριζε τουτο δ Devreesse ... να θεωρωνται δε οί
σροι των Οίκουμενικων συνόδων ώς ύ'Ποκείμενοι εις μεταtbολην καΙ
εΙς συμ'Πλήρωσιν ... καΙ κατ' ακολουθίαν στι <είναι δυνατον δια την
Όρθόδοξον Έκκλησίαν να άναδιατυ'ΠώσΏ την διδασκαλίαν
της'» ! (599) Έ'Πει:δη εκτος της Όρθοδοξίας καΙ μακραν της δι:δα­
χης των άγίων αυτης Πατέρων δεν ύφίσταται θεολογικον φως, εΙ ι)ή
σκότος μόνον, ή νεωτέρα θεολογία των Όρθοδόξων, ή ακολουθή­
σασα, ώς άλλους 'Πνευματικους 'Πατέρας, αλλοτρίους διδασκάλους,
κείται δντως «εν σκότει»8:JΟ καί «εν χώρς:τ καΙ σκιςχ θανάτου»830, ενcp
εύρίσκεται εκεϊ, σ'Που «ανέτειλε»830 «φως μέγα»830 καΙ «ε'Πεσκέψατο
ήμας ανατολη εξ ϋψους»83Ι. Προς την τοιαύτην θεολογίαν δ Κύριος
λέγει: «εΙ ΟΟν το φως το εν σοΙ. σκότος εστί, το σκότος 'Πόσον; »832
Έαν ή διδαχη των Πατέρων, λαμtbανομένη δια των διαφθορέων της
αληθείας έτερο-δόξων, είναι διεστραμμένη και σκότος, το σκότος
της λοι'Πης ψευδοδιδασκαλίας των αίρετικων 'Πόσον μέγα σκότος θα
είναι; Οί ακολουθουντες την εν λόγ<{? θεολογίαν, «μη μαθόντες την
'Πίστιν της Καθολικης Έκκλησίας 'Πε'ΠΤώκασιν εΙς ασέtbειαν καΙ λοι­
'Πον τον νουν πε'Πηρωμένοι / νομίζουσιν είναι καΙ τα όρθα στρεtbλα

830. lΙα.τθ. δ', 16. 832. "Μ:χτθ.:!,,::', 23.

831. Λουκ. :ι:. 78.
 ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΠ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑ 293

καΙ λέγουσι τό μεν φως σκότος, τό δε σκότος νομίζουσιν είναι

φως»~3. Είναι λυπηρόν να ζ;λέπη τις έσζ;ησμένα τα φωτα των λύ­
χνων της Έκκλησίας υπό του θανατηφόρου ρεύματος της παπικης
καΙ προτεσταντικης «θεολογικης» δηθεν έπιστήμης.

Ή διά~ρωσις των Όρθοδόξων θεολόγων υπό της αίρέσεως ώς

πρός τό σύστημα της θεολογίας είναι ισχυροτέρα της διαζ;ρώσεως
αυτων ώς πρός τό περιεχόμενον ταύτης καί πλέον ϋπουλος. Πλεί­
στοι θεολόγοι αγαθης διαθέσεως, έν~ απορρίπτουν κατ' αρχην τας
αίρετικό:ς κακοδοξίας, πλανώμενοι δέχονται ανυπόπτως τό κακό­
δοξον έπιστημονικόν σύστημα των αίρετικων. Τό αίρετικόν θεο­
λογικον σύστημα είναι όρθολογιστικόν. Ή 'θεολογία των έτεροδό­
ξων δεν ζ;ασίζεται έπΙ του λόγου του θεου,αλλα έπΙ του λόγου του
ανθρώπου. Είς τους αίρετικους δεν προηγείται του λογικου ή χρι­
στιανικη πίστις ώς ~άσις αυτου, δπως έπι~άλλει ή αλήθΕια, άλλα
τουναντίον τό λογικόν προηγείται της χριστιανικης πίστεως, ώς
θεμέλιον ταύτης! Ή αίρετικη θεολογία, ζ;άσει του λογικουκρίνει
την αποκεκαλυμ.μένην αλήθειαν, διερευν~ ταύτην, καί την δικαιώ­
νει, Τι την απορρίπτει. Έντεϋθεν ή στενοτάτη σχέσις της θεολογίας
ταύτης προς την φιλοσοφίαν, ή όποία ζ;ασίζεται έπίσης έπΙ του λο­
γικου. Ή θεολογία των αίρετικων ακολουθεί κατα ζ;άσιν την φιλο­
σοφίαν καΙ δη την πλατωνικήν, μάλιστα δεν την αριστοτελι­
κήν(600) υδε καί ανωτέρω σ. 44, 47, 58, 65, 78, 89). Δια της προσπα­
θείας, δπως ό Χριστιανισμος διερευνηθΏ καΙ δικαιωθΏ όρθολογι­
στικως καΙ φιλοσοφικως, ή αίρετικη θεολογία διολισθαίνει είς την
κατ' ανθρωπον έπιστημονικην γνωσιν, ηγουν την συστηματικην αν­
θρωπίνην γνωσιν, την αποκτωμένην, δια της λογικης καΙ της κατ'
αίσθησιν αντιλήψεως. Τοιουτοτρόπως, ή θεολογία των αίρετικων
Kαταντ~ μία επιστήμη μεταξυ των πολλων αλλων έπιστημων των
ανθρώπων καΙ παύει να είναι ή θεία έπιστήμη της θεολογίας των
άγίων Πατέρων. Ό ακολουθων την επιστημονικήν, δηλαδη την αν­
θρωπίνην θεολογίαν των αίρετικων, μανθάνει συστηματικως τας
πλάνας των ανθρώπων περί θεου καί δχι την άποκεκαλυμ.μένην
θείαν άλή'θειαν περΙ Αυτου. Κατόπιν τούτων, δεν ευσταθεί ό ισχυ­
ρισμός, δτι ή έπίδρασις της έτεροδόξου θεολογίας έπΙ της θεολο­
γίας των Όρθοδόξων «δεν παρεκτρέπει αυτους των ζ;άσεων της
δρθοδόξου Έ κκλησίας» (601).

. 'Όπως ή αλήθεια δεν υφίσταται έντός των αίρέσεων, οϋτω καί

ή θεολογία είναι πάντη αδύνατον να ευδοκιμήση έντός της έτερο­
δοξίας (601 α ). Δεν υφίσταται θεολογία, ει μη μόνον έντος της 'Ορθο­
833. lI. 'Αθανα.aΙQU, ΒΙΠΙΕΣ, 31, 210.
294 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOn{E~nJ)lOr

δόξου 'Εκλησίας καί δεν καλλιεργείται ή δντως θεολογία, ει μη

μόνον διά της όρθοδόξου πίστεως, διά της θείας Χάριτος, διά της
στροφης προς τους Άγίους της 'Εκκλησίας, διά της πνευματικης
έπικοινωνίας μετά των ζώντων την κατά Παράδοσιν έν XptaTC{) ζωην
μοναχων της έρήμου καΙ διά της πάσΏ δυνάμει άδιακόπou κατα
Χριστόν τελειώσεως. Ή αϊρετικη θεολογία κείται έκτος της 'Εκ­
κλησίας, άποτελεί αρνη;σιν της όρθοδόξου πίστεως καΙ άποκρούει
την θείαν Χάριν. Άποστρέφεται τους Άγίους της Όρθοδοξίας καΙ
είναι είκονομαχικως έΠΏρμένη καΙ έχθρα εναντι των ζώντων την κα­
τα Παράδοσιν έν XptaTC{) ζωην μοναχων. Διά τουτο φέρεται οχι προς
την κατα Χριστόν τελείωσιν, άλλα προς την παντελη άφοιμοίωσίν
της παρα του κόσμου τούτου, μέχρι σημείου, ωστε να διδάσΚΏ, <Χν­
τί του θεου, τον θάνατον του θεου ! ! ! (601σ;) Ή θεολογία των αίρε­
τικων είναι κοσμικη έπιστήμη δυσσεt!ιoυς άπιστίας καΙ άθείας, οϊ
δε όπαδοΙ ταύτης γίνονται «οϊ αθεοι θεολόγοι»834.

Δ ε ι ν η π α Ρ α τ Ρ ο π ηθ ε ο λ ό γ ω ν. ΤΟ δεινότερον
δε είναι, στι πλείστοι Όρθόδοξοι θεολόγοι δεν περιορίζονται είς
την σπουδην της «δεδανεισμένης» θεολογίας έντος των θεολογικων
Σχολων της Άνατολης, άλλά άποπηδουν καΙ είς άλλοτρίας τοιαύ­
τας. Άπέρχονται είς τον κόσμον των αίρετικων, ενθα φοιτουν εΙς
έτεροδόξους σχολάς, καθιστουν δ~δασKάλoυς των αϊρετικους καΙ
μαθητεόουν παρα τους πόδας αύτων, προς συμπλήρωσιν της θεολο­
γικης των μορφώσεως! 'Επειδηδέχονται ώς όδηγούς των προς τον
θεον τους έχθρους του θεου αϊρετικούς, έγκαταλείπονται παρά
του Κυρίου. ΛόγCi,? της άμαρτίας των ταύτης, άπογυμνώνονται της
θείας Χάριτος, έμποτίζονται διά της ψευδοδοξίας των έτεροδόξων
καΙ άκολουθοΟν όδον πλάνης καΙ άπωλείας, ώς αφρονες. Διά τοΟτο
κράζει ό Μ. Βασίλειος προς τους τοιούτους: «Προτρέπεται ήιμας ό
λόγος, μη αγεσθαι ύπο της πιθανότητος των έτεροδόξων' μανία γάρ
σαφής, έξεστηκόσιν άκολουθείν. Γνώρισον αύτούς, δτι έξέστησαν.
"Εξω είσί της όδου της προς θεον άΥούσης' μ η χ ρ ή σ n α ύ­
τ ο ί ς ό δ η γ ο ί ς, μή ποτε ά)(θης ύπ' αύτων είς κρημνον καΙ
~άραθρoν»835. ΚαΙ δ.μως, παρά τον θείον νόμον, οί έν λόγcρ θεολό­
γοι, οχι μόνον δέχονται vά μορφωθουν ύπο αίρετικων, άλλά, έπαν­
ερχόμενοι είς την όρθόδοξον πατρίδα, εύρίσκουν άνοικτάς τάς θύ­
ρας προς πασαν σχεδον κατεύθυνσιν. ΤοποθετοΟνται είς καιρίας
έκκλησιαστικας καΙ πολιτικάς θέσεις καΙ Kαταλαμt!ιάνoυν πανεπι­
στημιακας εδρας. Ώς φορείς δε άλλοδόξου πνεύματος καί άπονευ­
ρωμένσι εναντι της αίρέσεως, είναι φυσικόν νά διδάσκουν οχι τα της
----- --- - - - ---
834. ΓΡ1J10Ρίοu Ι1αλcφi, ε'ιθ' dνωτ. 1, 51. 835. P.G. 30, 649.
ηΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΚΑΙ .ΜΕΊΆΝΟΙΑ 295

'Εκκλησίας, άλλα ίδια. ΚαΙ Ε-πΙ -πλέον, να Ε-παίρωνται εναντι των

Πατέρων, να -περιφρονοΟν την Όρθοδοξίαν, να ευνοουν τους αίρετι­
κούς, να ά-ποκρούουν τόν άντιαιρετικόν άγωνα ως τι τό κακόν καΙ
ά:γενες καΙ να γίνω,νται εύκολος λεία του -παμφάγου θηρίου του
Οίκουμενισμου, μετα~αλλόμενoι είς εύχρηστα σργανα τούτου.

Χαρακτη ριστικα της άνωτέρω -παρατρο-πης είναι, Εκτός άλλων,

καΙ τα ά:κ6λουθα: <, Αμα τη ίδρύσει της θεολογικης Σχολης του Πα­
νε-πιστημίου Άθηνων κατα τό ετος 1837, έτο-ποθετήθη ώς καθηγη.,
της ταύτης καΙ δ -προτ'εσταντικων φρονημάτων θεόκλητος Φαρμα­
κίδης. Άλλ' σμως, «κατηγορηθέντων των θρησκευτικων αυτου φρο­
νημάτων ώς υ-πό-πτων, μετετέ'θη ά-πο της θεολογικης είς την φιλο­
λογικην σχολην τι{) 1839}>! (602) Τον τρέχοντα αίωνα δ καθηγητης
της αυτης θεολογικης Σχολης 'καΙ δη του μαθήματος της Πατρο­
λογίας (60:3) Δ. Μ-παλανος Ε-παινεί τον Φαρμακίδην, ώς τον διαπρε­
-πέστερον θεολόγον του 190υ αίωνος Εν τη <Ελληνικη Έκκλησία! (604)
Τον -παρελθόντα αίωνα, ό Α. Δ. Κυριακός, έξυμνεί την θεολογίαν
των αίρετικων καί δμιλεί δια τό, κατ' αυτόν, μέλλον της Ε-πηρεαζο­
μένης -παρ' Εκείνων ρωσικης θεολογίας ώς άκολούθως: «<Η όρθόδο­
ξος ρωσικη θεολογία τρεφσμένη ά:φ-θόνως έκ τσυθεολογικου πλού­
του της γείτονος σοφης Γερμανίας εχει λαμ-προν μέλλον»! ! ! (604α:)
την έ-παινουμένην νεωτέραν «Ε-πιστημονικην» θ'εολογίαν ζηλώσαν­
τες νεώτερσι θεολόγοι, έτρά-πησαν -προς την ξένην, σπου -παρουσιά­
ζουν σντως οίκτρον θέαμα. Έ-πιστολογράφος, Εκθέτων τας έvτu'Πώ­
σεις, τας ό-πσίας ά-πεκόμισεν «ά-πο μίαν συγκέντρωσιν Όρθοδόξων
Μετεκ-παιδευομένων καΙ Καθολικων», έν Γερμανίς:ι:, γράφει ώς -προς
την στάσιν των Όρθοδόξων κυρίως θεολόγων τα άκόλουθα: «ΤΟ
-πρόγραμμα περιελάμ~ανε συνεστιάσεις, συμ-προσευχάς καΙ συζη­
τήσεις, μέ 'είσηγητας ~ε~αίως, -πάντοτε Ρωμαιοκαθολικούς. ΤΟ Εκ­
-πλη κτικον δε είναι, στι οί -πλείστοι των Όρθοδόξων ιJ-πoτρόφων,
οχι ά-πλως δέν -προσε-πάθησαν να άντικρούσουν τάς θέσεις των Πα­
-πικων, η να αντιδράσουν είς την συμ-πρσσευχήν, η νά διατυ-πώσουν
τας όρθοδόξους θέσεις -περΙ ένώσεως, -περί συμ-προσευχης, -περί
διακοινωνίας (Σ ίντερ - κομμινιόν), άλλα είς πολλάς 'Περι-πτώσεις
ιJ'Περέ~αινσν είς φιλελευθερισμον καΙ αυτους τους έτεροδόξους, Ε­
στενοχωρουντο δέ, οταν οί συντηρητικώτ'εροι των Όρθοδόξων ελε­
γον τα άντίθετα, δηλαδη τα όρθόδοξα. ΤΟ δε χειρότερον είναι στι,
σταν είς κά-ποιαν συζήτησιν οί ίδιοι οί ΡωμαιοκαθολικοΙ. ιJ-πo την
-πίεσιν της συντηρητικης μερίδος των Όρθοδόξων ύ-πεχρεώθησαν να
-παραδεχθοΟν την γενικην άξίαν των άρχαίων έ-πτα Οίκουμενικων
Συνόδων, οί νεωτερίζοντες λεγόμενοι 'ΟρΘόδοξοι Eθλί~ησαν κατά­
καρδα ... Ή δε έτι:ίδρασις του φιλελευθέρου Προτεσταντικου πνεύ­
296 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΊΌ! οικοηlΕΝΙΣΜΟΤ

ματος επι των δογ,ματικων καΙ ήθικων θεμάτων ητο προφανής. ΚαΙ
ολοι αύτοΙ δεν αποκλείεται, επιστρέφοντες κάποτε είς την <Ελλάδα,
να γίνουν διδάσκαλοι των παιδιων μας, καθηγηταΙ θεολογικων
Σχολων 11 μεγαλόσχη μοι Κληρικοί» (605).
Κατόπιν των άνωτέρω, δεν είναι παράδοξον, στι οί θεολόγοι
της παρα των αίρετικων δεδανεισμένης θεολογίας φέρονται κατα
τρόπον, εξυπηρετουντα την παναίρεσιν του Οίκουμενισμου καΙ Ι?ιλά­
πτοντα τας Όρθοδόξους Έκκλησίας. Οδτοι εξισώνουν τους άγίους
Πατέρας πρός τους αίρετικους διδασκάλους καΙ τα πατερικα συγ­
γράμματα πρός τας κακοδόξους συγγραφάς, παλαιοτέρας καί νεω­
τέρας. θεωρουν την ένιαίαν διδασκαλίαν των Πατέρων ώς απόψεις
τούτων, διαφόρους, η καΙ άντιτιθεμένας πρός άλλήλας, ώς συμl?ιαίνει
με τας απόψεις των αίρετικων διδασκάλων. Δεν διδάσκονται πα­
ρα των Πατέρων δια της απεριέργου πίστεως, αλλα κρίνουν τους
Πατέρας, Ι?ιάσει της λογικης καΙ της αίρετικης «επιστημονικης» αν­
τιλήψεως. Έκ της πατερικης διδαχης, άποδέχονται σ,τι οδτοι κρί­
νουν ώς όρθόν καΙ άπσρρί1ϊrOυν σ,τι εKλαμl?ιάνoυν ώς εσφαλμένον.
Συνή'θως προκρίνουν τας έτεροδόξους απόψεις των πατερικων α­
ληθειων καΙ πολλάκις διαστρέφουν το νόημα των τελευταίων ύπερ
των αίρετικων θέσεων. Είς τας συγγραφάς των παραθέτουν χωρία
Πατέρων, ώς άπλας γνώμας, παρα τας απόψεις των έτεροδόξων,
καΙ πλειστάκις προτιμουν τας δευτέρας καΙ άτιμάζουν τα πρωτα.
Έν ονόματι της αμερολήπτου δηθεν επιστημονικης ερεύνης, εξου­
θενώνουν την Όρθοδοξίαν καί τιμουν την ψευδοδοξίαν. την μεν Όρ­
θοδοξίαν την δυσφημουν, λόγ~ καί των ολίγων, κατ' αύτούς, τρω­
των, την δε ψευδοδσξίαν, την επαινουν, λόγ~ των, κατ' αύτούς, πολ­
λων η όλίγων καλων. Τοιουτοτρόπως εκδηλώνουν εχθρότητα προς
την Όρθοδοξίαν καί φιλίαν προς την αίρεσιν. <Ένεκα δε των φιλαι­
ρετικων των αίσθημάτων, δεν δύνανται να όρθοτομουν τον λόγον
της θείας αληθείας καιαδυνατουν να είναι οί ύπέ.ρμαχοι της Όρ­
θοδόξου Έκκλησίας. Δια λόγους προαιρέσεως καΙ γνώμης, παραι­
τουνται των αντιαιρετικων αγώνων, προτιμουν τον αμαχον Ι?ιίον της
αντιθέου συνέσεως καί άλίσκονται παρα του Οίκουμενισμοϋ!
 2. «ΣΤΩΜΕΝ ΚΑΔΩΣ, ΣΤΩΜΕΝ ΜΕΤΑ ΦΟΒΟΥ»

Κατόπιν των ανωτέρω, ποία είναι η στάσις, την όποίαν επιΙ;άλ­

λεται να τηρήσουν σήμερον οί 'Ορθόδοξοι Χριστιανοί;

Το πρωτον, το Ι;ασικονκαΙ κύριον είναι η μ ε τ ά ν b ι α. Ή

φωνή «Κυρίου του θεου»836, «Άδάμ, που εί;»837, η όποία ήκούσθη
εντός του πρώτου παραδείσou, απευθύνεται καΙ σήμερον εΙς τους
καθ' οίονδήποτε τρόπον Εκκλίναντας προς το ενσχτιματι καλου πο­
νηρον δένδρον του αικουμενισμου 'Ορθοδόξους Χριστιανούς, τους
γενομένους μετόχους τoU δευτέρου παραδείσου, ηγουν της ~Oρθo­
δόξου Έκκλησίας. ΤΟ κήρυγμα μετανοίας του Νωε, του Ίωνα καΙ
πάντων των λοιπων Προφητων, μέχρι του άγίου • Ι ωΆVνoυ του Βα­
πτιστου, αφoρ~, 'μάλιστα σήμερον, καΙ τους 'Ορθοδόξους . •0. λόγος
του Κυρίου ημων ' Ι ησου Χριστου, «'μετανοειτε καί πιστεύετε εν τφ
Ευαγγελίct>>>83S καΙ ή όμοία Αυτου, δια των Άποστόλων, προτροπή,
«μετανοήσατ,ε»'839, «σώθητε απο της γενεας της σκολιας ταότης»840,
πρέπει να κατηχήσουν εις τας ψυχας των σημερινων μελων της 'Ορ­
θοδόξου Έκκλησίας. αί 'Ορθόδοξοι καλουνται σήμερον εΙς μετά­
νοιαν, ώς αλλοτε ό 'Αδάμ, ό προ του κατακλυσμοϋ κόσμος, αί Υε­
νεαί των δώδεκα φυλων του Ί σραήλ, οί Ί ουδαίοι της εποχης του
Κυρίου η μων • Ι ησου Χριστου καί πάντες οί ανθρωποι των εθνων.
ΕΙς μεγαλυτέραν δε μετάνοιαν καλουνται, δσοι Εκ των 'Ορθοδό­
ξων περισσοτέρως ημαρτον, δια της παρατροπης προς την παναίρε­
σιν του αίκουμενισμου. Μάλιστα δε οί πατριάρχαι, οί αρχιεπίσκο­
ποι, οί λοιποί επίσκοποι, οί καθηγηταΙ πανεπιστημίου, οί 'θεολόγοι
καΙ αλλοι ίφωτοστατήσαντες είς ίην εν λόγct> πτωσιν των 'Ορθοδό­
ξων. Προς τούτους απευθύνεται ό φρικτος λόγος του θεου: «υίεαν­
θρώπου, σκοπον δέδωκά σε τ<;ι οίκct> Ί σραήλ»841. «ΚαΙ ό σκοπός,
εαν ίδη την ρομφαίαν ερχομένην καί μη σημάνη ήi σάλπιγγι, καί
δ λαοςμη φυλάξηται, καΙ έλθουσα η ρομφαία λάtlιη εξ αυτων ψυ­
χήν, αϋτη δια την αυτης ανομίαν ελήφθη, καί τ Ο α ί μ c( ε κ
Χ ε ι Ρ ο ς τ ο υ σ κ ο π ο υ ε κ ζ η τ ή σ ω»842.
Άρνητικην εκδήλωσιν της μετανοίας, την όποίαν ζητει σήμε­

83f). Γεν. Ί', 8. 8'10. Πρ. 5', 40.

837. Γε'l. γ', 9. 841. ΊΕζΕΚ. λγ', 7.
838. Md.p. (;1':,15 κ:χι "!Ι:r.τθ. ~', 17. 812. Ίεζeχ. λγ', 6.
839.Πρ. 6', 38.
298 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOf ΟΙΚΟfΜΕΝΙ.ΣΜοr

ρον ό Κύριος τταρα των Όρθοδόξων, άττοτελει ή ττιστη τήρησις της

εττιτακτικης εντολης του Άγίου Πνεύματος, «α ί Ρ ε τ ι κ Ο ν α ν­
θρωττον μετα μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν
π α Ρ α ι τ ο υ, είδως δτι εξέστραττται ό τοιουιτ:ος καΙ άμαρτάνει
ων αύτο κατάκριτος» 843. «Δει γάρ», τονίζει ό Μ. •Α'θανάσιος, «μή
μόνον άπέχεσθαι των ττονη ρων, άλλα καί τους τα τοιαυτα ποιουντας
άποστρέφεσθαι»844. <ο δε αγιος > Ι ωάvvης ό Χρυσόστομος διδάσκει:
«... καθάττερ τους τταρατταίοντας αύτους άποστρέφεσθαι χρή»'845.
<Η συμμετοχη εις το «Παγκόσμιον Συμ~oύλιoν των Έκκλησιων» καΙ
τα οίκουμενιστικα «συνέδρια», τα «συμττόσια» κ.τ.α., ό οίκουμενιστι­
κος «διάλογος» «επί ίσοις δροις», καΙ ή οικουμενιστικη «ττρακτικη»
συνεργασία μετα των αίρετικων, πάντα ταυτα άποτελουν τταρά~α­
σιν της ώς ανω εντολης του Θεου καΙ άμαρτίαν «προς θάνατο ν» 846.
Δια τουτο, συμφώνως ττρος την άληθη καΙ καρποφόρον μετάνοιαν847 ,
έττι~άλλεται ταυτα να παύσουν τταρευθύς, όττοχωρούσης ττάσης άν­
τιθέου άνθρωτrαρεσKείας καΙ άσε~oυς σκοττιμότητος.
Θετικην δε εκδήλωσιν της εν λόγCi> μετανοίας άττοτελει ή άττο­
φασιστικη στροφη ττρος τους Άγίους της Όρθοδόξου Έκκλησίας,
ή μαθητεία παρα τους Πατέρας καί ή άφοσίωσις εις την δι' αύτων
φερομένην <Ι εραν Παράδοσιν εν τη ΌρθοδόξCi> ΈKKλησί~. <Η εν
τη ΈKKλησί~ ττροτροττη του <Αγίου Πνεύματος, «της Παναγίας, ά­
χράντου, 6ττερευλογημένης, ενδόξου Δεσττοίνης ήμων Θεοτόκου καΙ
άειτταρθένου Μαρίας, μετα ττάντων των Άγίων μνημoνεύσαvτες, έ­
αυτους καΙ αλλήλους καΙ πασαν την ζωην ήμων Χριστ<{) Τ<{) Θε<{)
τταραθώμεθα»848, εχει ίδιαιτέραν σημασίαν δια τους σημερινους Όρ­
θοδόξους. <Ωσαύτως καΙ ή εντολή, «μνήσθητε ήμέρας αίωνος, σύνε­
τε ετη γενεας γενων" επερώτησαν τον ττατέρα σου, καΙ άναΥΥελει
σοι, τους ττρεσ~υτέρoυς σου, καΙ ερουσί σοι»849, καΙ «μνημονεύετε
των ήΥουμένων όμων, οΥτινες ελάλησαν όμιν τον λόΥον του ΘεοU,
C5v άναθεωροUντες την εK~ασιν της ,άναστροφης μιμεϊσθε την ττί­
στιν;) 850. Έττίσης καί το τταράΥΥελμα, «... αδελφοί, στήκετε, καί κρα­
τειτε τας τταραδόσεις ας εδιδάχθητε ε'ίτε δια λόΥου είτε δι' εττιστο­
λης ήμων»851. Έττί τούτοις δε και ό ακόλουθος λόΥος των άΥίων Πα­
τέρων της Όρθοδόξου Έκκλησίας: «Έπί ττασι δε τταρακαλοσμεν
μεμνησθαι 6μας της των Πατέρων ττίστεως, καΙ μη σαλεύεσθαι 6ττο
των εν τη όμετέρ~ ήσυxί~ ττεριφέρειν 6μας επιχ ε ιρούντων» 852.
την θετικην ταύτην εκδήλωσιν της μετανοίας δέον να εττιδεί­
-~--~._-­

843. Τίτ. γ', 10. 848. θΕία. ΛΖΙΤΟUΡγία..

8-Η. ΒΕΙΙΚΣ, 32, 2Β1. 849. ΔΖUΤ. λ6" 7.
845. Ρ. α. 48, 742. 850. Έσ. ιγ', 7.
846. 1 Ίι,}. εΙ. 17. 851. 2 θεσ. 1)'. 15.
847. AOIJX. γ', 8. 852. Β. Βα.σιλε!οu, Ρ. G .32, 1040.
ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΚΑΙ ΙΙΕΤΑΝΟΙΑ 299

ξουν πρωτον οί θεολόΥΟΙ, κληρικοί καΙ λα'ίκοί, έΥκαταλείποντες

την δεδανεισμένην θεολΟΥίαν των αίρεΤtκων καΙ στρεφόμενοι δια
παντός είς την οντως θεολΟΥίαν, την όρθόδοξον θεολΟΥίαν των ά­
Υίων Πατέρων. Έ πίσης οί σίOιδήΤCOτε έΤCίσKOΤCσι καΙ λοιποί κληρι­
κοί, αφίνοντες τας απομιμήσεις των έτεροδόξων καΙ τας κακοδό­
ξους καινοτομίας έν τη ΈKKλησί~, καΙ ασκουντες την ΤCατΡOΤCαρά­
δοτον όρθόδοξον εύσέ~ειαν, μετα πάσης εύλα~είας πρός παν δ,τι
φέρεται πρός ήμας, δια της C Ι ερας Παραδόσεως της Όρθοδόξου
Έκκλησίας, είτε νοητόν είναι τουτο, είτ,ε όλικον στοιχεΊον της έν
Χριστ4) ζωης καί αισθητη εκδήλωσις ταύτης. Ώσαύτως, την έν λόΥctJ
θετικην εκδήλωσιν της μετανοίας καλεΊΤ<ΧΙ να παΡOoσιάσnKαΙ ΤCας
μοναχός καΙ λα'ίκος Όρθόδοξος Χριστιανός, ό όποίος παρετράπη,
εν ΤCOλλ4) 11 έν ολίΥctJ, 1tρος την 01κουμενιστικην κακοδοξίαν. Μάλι­
στα δε οί δημοσίως όμιλήσαντες καί ενεΡΥήσαντες όπερ τοϋ Οίκου­
μενισμου, καταχρώμενοι τcoλ ιτι κάς, κρατικάς, κσινωνικάς, 11 καΙ
έκκλησιαστικας θέσεις. Πάντες οδτοι, δια της μετανοίας, θα ανα­
χωρήσουν εκ του σκότους του Οίκουμενισμου καΙ θα εισέλθουν είς
το φως της Όρθοδοξίας. «Ή Υαρ μετάνοια θύρα έστίν έξάΥουσα
ό:τco του σκότους καί είσάΥουσα είς το φως»853 (606).

Άλλ' σΤCως «ού ... πάντων ή ΤCίστις»85\ οϋτως ουδε πάντων ή με­
τάνοια. " Ι να δε <φυσθωμεν απο των άτόΤCων καΙ πονηρων ανθρώ­
ΤCων»85\ των άμετανοήτων Οίκουμενιστων, έπι~άλλεται, σΤCως ση­
μειουμεv.s55 τους τοιούτους καί έκκλίνωμεν αΤC' αύτωγ56, ετcιyινώ­
σκωμεVS S7 δε τους Υνησίους 858 Όρθοδόξοος καί δια1.1ελωμεν ασμέ­
νως μετ' αύτων " κατανοουντες «άλλήλους εις ΤCαΡOξυσμOν αΥά­
8Μ

ΤCης», κατα την θείαν εντολήVS 6Ο (ίδε καΙ ανωτέρω σ. 34).

Έάν τις ονομαζόμενος Όρθόδοξος, «μετα μίαν καΙ δευτέραν

νοοθεσίαν»'Β6ι, φρονΓι καΙ ΤCράττη τα του Οικουμενισμου, εΊναι ΟΙ­
κουμενιστής. Έαν δε φρOvrι καί πράττη αντιθέτως, είναι σντως Όρ­
θόδοξος. Ώσαύτως, Εαν δέχεται τας αίρέσεις ώς Έκκλησίας καΙ
όποστηρίζη την ενωσιν αύτων 'μετα της Όρθοδοξίας, είναι Οίκουμε­
νιστής. Έαν δε όμολΟΥη, δη ή Όρθόδοξος Έκκλησία είναι ή Μία
καΙ μόνη έν τ4) κόσμctJ Έκκλησία του Κυρίου καί στι αί αίρέσεις
Ο:ποτελουν φυτείας του δια~όλoυ, αί ότco'ίαι τcρέπει να έκκριζω­

853. Σ')μεο)'ι τοσ θεολόγοι> (606) • 858. 1 Τφ. (1..', 2.

854. 2 θ::;σ. γ', 2. 859. Μ. 'Αθα,/3:σίοlJ, ΒΕΠΕΣ, 35, 312*.
855. 2 θεσ. γ', 14. 8ιJO. 'Ε6. ι', 24:.
S[)6. Ρωμ. ΙCίτ', 17. 861. Τ!τ. γ', 10.
857. 2 Κορ. ιοτ', 18.
300 Η ΑΙΡΚΣα ΤΟ}" OIKOfl\II~NIll}'lOI

θουν862 , είναι Όρθόδοξος. - Έαν θεωρΏ τους έτεροδόξους ώς Χρι­

στιανούς, είναι Οίκουμενιστής. Έαν κρίνη τούτους ώς κειμένους ε­
κτος της Έκκλησίας καΙ εη:ιθυμΏ την μετΆVOιαν αύτων καΙ την εί­
σοδόν των είς την Όρθόδοξον Έκκλησίαν η:ρος σωτηρίαν, είναι
Όρθόδοξος. - Έαν η:αραδέχεται τους αίρετικούς, η καΙ η:άvτας
τους μη Όρθοδόξους άνθρώη:ους, ώς εν Χριστ<{? άδελφους καΙ συνα­
γελάζεται, συμη:ροσεύχεται, συλλειτουΡΥειται Κ.λ.π μετ' αύτων, 'εί­
ναι Οίκουμενιστής. Έαν δε άναΥνωρίζη ώς εν Χριστ<{? άδελφουςμό­
νον τους Όρθοδόξους Χριστιανούς, είναι Όρθόδοξος. - Έαν καινο­
ταμΏ εν τη ΈKKλησί~ καΙ νεωτερίζη τcαντoιoτρόη:ως, είναι Οικου­
μενιστής. Έαν δε κρατΏ τας η:αραδόσεις των Πατέρων κατα η:άν­
τα, είναι Όρθόδοξος. - Έαν συνεκφέρη τους Πατέρας 'μετα των
έτεροδόξων διδασκάλων καΙ κρίνη τούτους ετcι ίσοις δροις, είναι
Οίκουμενιστής. Έαν δε άκολουθΏ τους Πατέρας καΙ άη:ορρίη:τη
τους άλλοδόξους, είναι Όρθόδοξος. - Έαν η:ροτάσση την άΥάη:ην
καΙ ετcιτάσση την όρθόδοξον η:ίστιν είναι ΟΙκουμενιστής. Έαν η:ρο­
τάσση την ορθόδοξον η:ίστιν καΙ συνάΤCΤII την άΥάη:ην, είναι Όρθό­
δοξος. - Έαν σιy~ εη:Ι της όρθοδόξου τcίστεως καΙ άη:οφεύγη τας
δΟΥματικας συζητήσεις καΙ δη συστηιματικως, είναι Οίκουμενιστής.
Έαν όμολΟΥΏ καΙ ύ'Π)εραση:ίζεται την ορθόδοξον η:ίστιν, είναι Όρ­
θόδοξος. - Έαν ύη:οστηρίζη την εξωτερικήν, η διοικητικήν, η «η:ρα­
κτικην» ένότητα η ενωσιν, άη:oυσί~ της η:ίστεως, είναι Οικουμενι­
στής. Έαν η:ρεσ~εύη «την ένότητα της τcίστεως>>-86.\ -είναι Όρθόδο­
ξος. - 'Εαν διαχωρίζη την άΥάη:ην άη:ο της η:ίστεως, είναι Οίκου­
μενιστής. Έαν δε φρονΏ την άΥάη:ην μετα η:Ιστεως άη:ο θεoυ~6\εί­
ναι Όρθόδοξος. - Έαν νοΏ την είρήνην ώς κατάη:αυσιν των άντι­
αιρετικων άΥώνων, είναι Οίκουμενιστής. 'Εαν δε εη:ιδιώKrι'865 την
είρή\ιην του θεου 866 , δι' άγωνος κατα της ψευδοδοξίας καΙη:αντοίας
άμαρτίας, είναι Όρθόδοξος. - ΚαΙ γενικως, εάν, ώς ελέχθη, «'μετ α
μίαν καΙ δευτέραν νουθεσίαν», εΤCιμένrι να φΡονΏ καΙ ενεργΏ συμφώ­
νως η:ρος τα διδάΥματα της η:αvαιρέσεως του Οίκουμενισμσυ, εί­
ναι Οίκοομενιστής. Έαν δε φρονΏ καΙ η:ράττrι τα της Όρθοιδόξου
Έκκλησίας, κατα την Παράδοσιν των Άγίων καΙ την διδαχην των
Πατέρων, είναι γνήσιος Όρθόδοξος Χριστιανός.

Ό ΟΙ κουμενισ.μός, η:ανούΡΥως ενερyων,διαση:~ συν τ<{? Xρόνιt>

τους Όρθοδόξους, εν όνόματι της ψευδωνύμου ένότητός του η ένώ­
σεως. Οί Όρθόδοξοι εη:ι~άλλεται, οη:ως, «εν σoφί~» θεοίι η:εριη:α­
τσυντες867, άντιτάξουν εις την ψευδόδοξον καΙ άη:ατηλην οίκουμενι­

8ιi2. Μ::t-:θ. tZ', 13. 865. Έσ. t~'. 14.

8G3. 'Εφ. a', 13. 8t')6. Ίω. ι~', 27.
8fH. Ί~φ. στ', 23. 867. }(ολ. ~', 5.
 Ι1ΑΡΕΚΚΛΙ.ΣΙ.Σ ΚΑΙ ME'lΆ~OIA 301

στικην ένότητα, την όρθόδοξον ένότητά των. Δέον, δπως πάvrες οί

άποκηρύσσοντες τον ΟΙκουμενισμον καΙ όμολογουvrες πίστιν είς
την Όρθόδοξον 'Εκκλησίαν, την «Μίαν <Αγίαν Καθολικην καί Άπο­
στολικην 'Εκκλησίαν» του Κυρίου ή'μων Ίησου Χριστου, παραμ'ε­
ρίζοvrες, ώς προς το παρόν, παν δ,τι τους διαιρεϊ, ένωθούν είς ένι­
αίαν παράταξιν Κυρίου, ώς ζητεϊ ό Θεοςι868 καΙ ή 'Εκκλησία. Οϋτως
δε ήνωμένοι, να άντιτάξουν άγωνα πίστεως όπερ των Όρθοδόξων
~EKKλησιων, 'ίσον προς τον πόλεμον των εχθρων τού Θεου καΙ της
'Εκκλησίας Οίκουμενιστων. «Γίνωσκε γάρ», τονίζει ό Μ. Βασίλειος,
«δτι, εί μη τον ίσον ήμεϊς άγωνα όπερ των 'Εκκλησιων άναλά~oι­
μεν, όπόσον εχουσιν οΙ αvrικείμενοι (αίρετικσί) ήl υγιαινούση δι­
δασκαλίq:, είς καθαίρεσιν αυτων καΙπαvrελη άφανισμόν, ουδεν το
κωλύον ο'ίχεσθαι (να άφανισθη) μεν παρασυρεισαν υπο των εχθρων
την αλήθειαν, παραπολαυσαι δέ τι καί ήμας του κρίματος, 'μη 1ίάση
σπουδη καΙ 1ίροθυμίq: εν όμονοίq: τη προς d:λλήλοuς καΙ συμπνοίq:
τη κατα Θεον την ενδεχοιμένην μέριμναν ό1ίερ της ένώσεως των 'Ε κ­
κλησιων (των Όρθοδόξων) επιδειξαμένσυς»!869.

Πάντστε μέν, μάλιστα δε σrιμερον, είναι αδύνατος ή εν Χρι­

στφ σωτηρίq: του Όρθοδόξου Χριστιανου, εαν δεγ λά~η θέσιν μα­
χητου κατά της αίρέσεως. 'Εν ΠΡOKειμέν~, ό θειος ελεγχος είναι
ό έξης: «τί δτι εγκατελί1ίετε εκαστος τον αδελφον αυτου του ~ε­
~ηλωσαι την διαθήκην των πατέρων ύμων;»870. <ο Μ. Βασίλειος
όμιλων επι του επtκρεμαμένου κινδύνου δια τάς κατά τό'Τίους 'Εκ­
κλησίας της Όρθοδοξίας εκ της αίρέσεως γράφει, δτι, «εί κατά
την αυτην όρμην όπορρέει επί το χεϊρον τά πράγματα, ουδεν εσται
το κωλύον, ε'ίσω (εντός) όλίγου χρόνου προς αλλο τι σχημα παν­
τελως μεθαριμοσθηναι τας 'Εκκλησίας»871. Δια τουτο ό Μ. Άθα­
νάσιος προτρέπει επuμόνως: «Κινήθητε δη οδν και ύμείς, παρα­
καλω, μη ώς ήμων μόνον, άλλα καί ώς υμων d:δικηθέvrων καΙ
εκαστος ώς αυτός παθων ~oηθησάτω, ίνα μη δι' όλίγου οί εκκλη
σιαστικοΙ κανόνες καΙ ή της 'Εκκλησίας πίστις παραφθαρη. Κιν­
δυνεύει γαρ d:,μφότερα, έαν μη ταχέως ό Θεος δι' υμων τα πλημ­
μεληθέvrα δ ισρθώση ται καί έκδικίας ή 'Εκκλησία τύχη »872. της
Όρθοδόξου 'Εκκλησίας πρoσ~αλλoμένης, πάvrες οί Όρθόδοξοι
προσ~άλλοvrαι καί του Ενός Όρθσδόξου διωκομένου λόγ~ της όρ­
θης πίστεως, πάvrες οί Όρθόδοξοι Χριστιανοί διώκοvrαι. Δια του­
το πρέπει ό Όρθόδοξος Χριστιαν6ς να μη εΥκαταλείπn τους άΥω­
νιζομένους όπερ της ευσε~είας: «.•. 0 υ δ ε ϊ ε γ κ α τ α λ ι μ­

868. Ίω. ιζ',

21. 871. Ρ. G. 32, ,124.
8Ij9. Ρ. α. 32, 421. 872. ΗΕΙΙΚΣ, Β1, 195.
870. "Μσ.λΙΧχ. ()', 10.
302 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΙ οικοnΙΕΝΙΣΜΟΙ

π ά ν ,ε ι ν τ ο υ ς ύ π ε ρ ε υ σ ε ~ ε ί α ς ά γ ω ν ι ζ ο μ έ­
ν ο υ ς»878,

Δεν έπιτρέπεται εις τους Όρθοδόξους Χριστιανους να ραθυμω­

μεν καΙ να άφίνωμεν να περιέρχωνται ολίγον κατ' ολίγον εις τους
έχθρους της πίστεως τα έκκλησιαστικα πράγματα, Διότι, κατα­
λαμ~ανoμένων ύπ' έκείνων των έκκλησιαστικων θέσεων, συν "{'t;>
χρόν<{) , ή μεν δύναμις των αίρετικων έν τft Έκκλησίς:ι: θααυξηθΏ,
ή δε των Όρθοδόξων -θα μειωθΏ, έπΙ ζημί~ καΙ των κατα τόπους
Όρθοδόξων 'Εκκλησιων καΙ της σωτηρίας των άνθρώπων' « ... μη
καταρραθυμείν των Έκκλησιων του θεου, μηδε κατα μικρον προ:ι­
εσθαι τοίς ύπεναντίοις τα πράγματα' άφ' ων τα μεν έκείνων αυ­
ξήσει, τα δε ή,μέτερα μειωθήσεται»874, Κατάδηλος τακτικη των
Οικουμενιστων είναι ή κατάληψις των έκκλησιαστικων θέσεων
καΙ ή έξώθησις άπ' αυτων των γνησίων Όρθοδόξων, κατα το πα­
ράδειγμα των προγενεστέρων αίρ,έσεων, Οϊ Όρθόδοξοι έπίσκοποι
εχουν καθηκον ένώπιον του θεου να .μη 'έγκαταλίπουν τας έπισκο­
πικας -θέ σεις875, ουδε να άφίνουν να Kαταλαιμ~άνωνται αδται ύπο
αίρετικων, άλλα vό: προσπαθουν να τοποθετουνται εις ταύτας
γνήσιοι Όρθόδοξοι έπίσκοποι,

Εις την άντιεκκλησιαστικην προσπάθειαν των Οίκουμενιστων

να συγκαλέσουν «Μεγάλην» οικοuμενικην σ6νοδον, κατα το πα­
ράδειγμα των παλαιων καΙ συγχρόνων αίρέσεων, οϊ Όρθόδοξοι
δέον να άπαντήσουν, δια συνόδου οντως ορθοδόξου. Έπι~άλλεται
οί γνήσιοι Όρθόδοξοι έπίσκοποι, μιμούμενοι τους Πατέρας της
Όρθοδόξου Έκκλησίας, να συγκροτή'σουν άντιοικουμενισnκην
ορθόδοξον σύνοδον, με τους άκολούθους συγκεκριμένους σκο­
πούς: α) Να καταδικασθΏ ή αίρεσις η παναίρεσις του Οικουμενι­
σμου. ~) Να κληθουν εΙς μετάνοιαν πάντες οί Όρθόδοξοι οί καθ'
οίονδήποτε τρόπον παρατραπέντες είς τον Οίκουμενισμον καΙ ou­
τως άποσχισθέντες της Όρθοδοξίας, των τοιούτων έπισκόπων κα­
λουμένων Ονομαστικως. γ) ΤοΟτο δέ, ιμε την ΠΡOOΤCΤΙKήν, σπως,
έντος συντόμου χρονικου διαστήματος, οί άμετανόητοικαi. έπι­
μένovτες ,είς την οίκουμενιστιικην πλάνην άφορισθουν καΙ έK~λη­
θουν της Όρθοδόξου Έκκλησίας καΙ. τυπικως.
Δεδομένου δτι αί σημεριναΙ πολιτικαί συνθηκαι του κόσμου,
έντος του όποίου ύφίστανται αϊ Όρθόδοξοι Έκκλησίαι, εlvαι διά­
φοροι των παλαιοτέρων, ή έν λόγ<{) ορθόδοξος σύνοδος δύναται
να πραγματοποιηθΏ έκ πρωτo~oυλίας οχι πολιτειακης τινος Άρ­

873. Μ. Βσ..aιλeίοt), Ρ. G. 31, 80'1. 875. Μ. ·Aθy.\I~aΙo!.), ΒΕΠΕΣ, 31, 25.

874. Μ. Β~aιλeΙοt), Ρ. 'G. 32, 589.
ΠΑΡΕΚΙ\ΛΙΣΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑ 303

χης, άλλ' ε κ 1tρωτο({ιουλίας των γνησίων Όρθοδόξων ε1t ισ κό1tων,

ητοι των α1tοκηρυσσόντων τον Οίκουμενισμόν. Οί ε1tίσκο1tοι οδτοι,
η άντι1tρόσω1tοι καΙ ({ιοηθοΙ αύτων είναι δυνατον να συνέλ.'θουν
εις χώραν τινά, της ό1tοίας αί 1tολιτικαΙ •ΑρχαΙ 1tαρέχουν την a1taL­
τουμένην άδειαν, 11 δεν φέρουν άντίρρησιν. Ή Πολιτεία της ~Eλ­
λάδος εχει τας νομικας 1tροϋ1tοθέσεις ελευθέρας συγκροτήσεως
καΙ λειτουργίας μιας τοιαύτης συνόδου. Το ίσχυον Σύνταγμα της
Έλλάδος δέν αναγνωρίζει ώς ε1tίσημονθρησκείαν την αίρεσιν
του Οίκουμενισμου, άλλα την Όρθοδοξίαν, την ό1tοίαν καΙ 1tpO­
στατεύει.

Είς την μακροχρόνιον διά({ιρωσιν καΙ την ({ιαθμιαίαν κατάλυ­

σιν της σίκοδομης της Όρθοδόξου Έκκλησίας ύ1tο του Οίκου­
μενισμοΌ, οί Όρθόδοξοι δέον, 01tως αντιτάξουν την ύ1tερά01tισιν
καΙ ανοικοδόμησιν ταύτης, κατα το 1tαράδειγμα των μετα την Ει­
κονομαχίαν Άγίων καΙ των δικαίων της Παλαιας Διαθήκης. "'0­
1tως οί • Ι σραηλίται ΑVφKOδόμOυν την ~ Ι ερoυσαλήlμ, lμετα την κα­
ταστροφήν της ύ1tΟ των Βα({ιυλωνίων, «καΙ οί αίροντες εν τοίς αρ­
τησιν εν 01tλοις' εν 'μι~ χειρΙ ε1tοίει αύτου το εργον καΙ εν μι~
εκράτει την ({ιολίδα. καΙ οί οικοδόμοι άνηρ ροιμφαίαν αύτου έζω­
σμένος ε1tΙ την όσφυν αύτου καΙ ώκοδομουσαν»876, τοιουτοτρό1tως
καΙ οί σήμερον Όρθόδοξοι. <Έκαστος Όρθόδοξος Χριστιανός, δέον
να συνδυάζη άντιαιρετικον 1tόλεμον καΙ ανοικοδόμησιν των έκκλη­
σιαστικων 1tραγμάτων, συμφώνως κατα 1tάYτa 1tρος την 1tαρά­
δοσιν των <Αγίων. Οί Όρθόδοξοι κληρικοί, μοναχοΙ καΙ λα'ίκοΙ κα­
λουνται, αγωνιζόμενοι κατα της αίρέσεως, να αντιτάσσουν εις
τας οίκουιμενι,στικας καινοτομίας την Ί,εραν Παράδσσιν της Έκ­
κλησίας, ηγουν, την διδαχην των Πατέρων, την τάξιν των Ίερων
Κανόνων καΙ την 1tραξιν των <Αγίων. Ή 1tραξις αϋτη a1tαYτaTal
είς τα 1taTEplKO: συγγράμματα, εις την αδιάφθορον συνείδησιν
καΙ κατα την <Ι. Παράδοσιν ζωην του 1tληρώματος της 'Ορθοδόξου
Έκκλησίας καΙ δη είς τον μοναχικον κόσμον της Όρθοδοξίας,
του ό1tοίου κέντρον α1tοτελεί σήμερον το <Άγιον 'Όρος.

·0 Οικουμενισμος είναι φύσει διώκτης των γνησίων Όρθοδό­

ξων Χριστιανων. "Αν καΙ όμιλεί 1tEpl αγάπης, ακολουθεί την 1ta­
ρεμ({ιατικην τακτικην «τσΟ κόσμου τούτου» καΙ εμφορείται ύ1tΟ του
l1νεύματος της «·Ιεράς Έξετάσεως~ του Π αl1ισμου, των θρησκευ­
τικων 1tολέμων του Προτεσταντισμου καΙ Πατrισμoυ, καΙ των ρω­
μα'ίκων διωγμων κατα των Χριστιανων. '" Ι διον του ΟίκουμενΙΟ1μου
είναι να εKδηλώνn τον χαρακτηρα τουτον τσΟ διώκτου, οταν <X1tO­
876. Νsεμ. δ', 11 - 12.
 304 Η Α
ΙΡΕΣΙΣ 'ΙΌ! Οlκω'ΜΕΝΙΣΑΙΟ!

KΤ~ δύναμίν τινα καΙ συναντ~ την έη:ίμονον αντίστασιν η:ίστεως

των Όρθοδόξων. <Η είκονσμαχικη καταφορα του Οίκουμενισμου
ένανίίον του όρθοδόξου μοναχισμου καΙ των ύλικων καΙ αΙσθητων
έ:κδηλώσεων της όρθοδόξου εύσε(9είας της • Ι ερας Παραδόσεως ά­
τroτελεϊ άη:λως τό η:ροοίμιον της η:εραιτέρω στάσεως αύτου ώς
διώκτου. Οί Υνήσιοι Όρθόδοξοι ΧριστιανοΙ δέον να λαμ(9άνουν
ύη:' οψιν των, δτι οί σωτήριοι άΥωνες της όρθοδόξου. η:ίστεως κα­
τα της μεΥαλυτέρας η:αναιρέσεως των αΙώνων, ητοι του ΟΙκουμε­
νισμου, δεν είναι δυνατόν να διεξαχθουν, δια η:αντελους άη:ουσίας
του μαρτυρίου. Ό ΟΙκουμενισμός, ώς «εσχατον η:τωμα» της ψυχης
καΙ κίνησις η:ρός κοσμικην έη:ικράτησιν εις την οίκουμένην, δεν
είναι δυνατόν να μη διώξη η:αντοιοτρόη:ως τους η:ιστους εις τόν
Κύριον καΙ την Έκκλησίαν. Έν η:ροκειμένct:>, ή φωνή του Κυρίου
καΙ θεου η:ροτρέη:ει: «Υ ί ν ο υ η: ι σ τ ό ς ά Χ Ρ ι θ α ν ά­
τ ο υ, κ α Ι δ ώ σ ω σ ο ι τ ό ν σ τ έ φ α ν ο ν τ Τι ς ζ ω­
Τι ς»877. <Η αΙώνιος ζωη της άναστάσεως του Κυρίου, έντός του
. κτιζοιμένου η:αρα θεου νέου κόσμου της Όρθοδόξου Αύτου Έκ­
κλησίας είναι ό κληρος του μέχρι θανάτου η:ιστου Όρθοδόξου
Χριστιανου (ίδε άνωτέρω σ. 31 - 32).
Πρός τους Όρθοδόξους Χριστιανούς, οί όη:οϊοι δεν η:αρετρά­
lΙησαν εις την lΙαναίρεσιν τοσ Οίκουμενισμου, η εΙς οίανδήη:οτε
αλλην αίρεσιν, άλλα άκολουθουν τόν Κύριον ήμων Ίησοϋν Χρι­
στόν, κατα την Παράδοσιν των ΆΥίων, ό ΛόΥος του θεου λέΥει:
«ο εχετε κρατήσατε άχρις οδ αν ηξω. ΚαΙ ό νικων καΙ ό τηρων
άχρι τέλους, τα εΡΥα μου, δώσω αύτ<{) έξουσίαν έη:Ι των έθνων,
καΙ η:οψανει αύτους έν ρά(9δct:> σιδηρ~, ώς τα σκεύη τα κεραμικα
συντρι(9ήσεται, ώς κάΥω εϊληφα η:αρα του η:ατρός μου»8ί8. Ό δε μη
lΙίη:των έν τη Υενικη άη:οστασί\χ των άνθρώη:ων και μη μολύνων την
ψυχην αύτου, «η:ερι(9αλεϊται έν ίματίοις λευκοί:ς, καΙ ού μη έξα­
λείψω τό ονομα αύτου έκ της (9ί(9λου της ζωης, καΙ όμολΟΥήσω τό
ονομα αύτου ένώη:ιον του Πατρός μου καΙ ένώη:ιον των άΥΥέλων
αύτου»8ί9. Δια η:άντα η:ιστόν Όρθόδοξον Χριστιανόν εχει σήμερον
Ιδιαιτέραν σημασίαν ή η:ροτροη:η της Όρθοδόξου 'Εκκλησίας του
Κυρίου: «Στωμεν καλως, στωμεν μετα φό(90υ»ι8δ0.

877. 'Απ. 6', 10. 879. 'Α;:;. γ', 5.

878. 'Απ. 6', 25 - 27. 880. θΖίΧ ΛΖt-:οuργία:.
 ΠΑΡΑΠΟΜΠΑΙ

1) Α. Δtoμή~οuς K!)ρι~κoσ, 'EκκλΎj,,~α­ στορΙα., σ. 71.

στικ-η Ίσ,,;;oρί~, τόμο Α', 'Aθ'lι'ίαι 1897, 28) Β. Στεφ~νίδo!), !νθ' ιΧ'ίωτ. σ. 70 - 71.
σ. 122. 29) Β. Στεφ~νίδοu, ενθ' ιiνωτ. σ. 71.
~) Α. Δ. KuptIXXou, Ζνθ' iνωτ. σ. 121.
30) Β. Στεφ~νΙCJου, ενθ' ιiνωτ. σ. 72.
3) Α. Δ. ΚUΡιακου, ~νθ' άνωτ. σ. 122.
31) Χρuσοστόμοu Παπα.δοποόλο!), Άρχιε­
4) Ίππολό,οu, ΒΕΠΕΣ, 5, 354:.
πισκόπο!) ΆθΎjνών, ΊστορίΊΧ τijς Έκ­
5) Ίππολότοu, α.υτόθι.
κλ Ύjσία.ς Άλεςανδρε ίας, ΆλεξιiνCJΡε ια.,
6) Ίππολότοu, α.υτόθι.
1935, σ. 130.
7) Χ. •A'ioporJtoou, Λεξικόν tij;; ί[ιιλοσο­
32) Χ. Πατ.α.δοποόλοu, ενθ' ιiνωτ. σ. 129.
φία.ς, σ. 86. 33) Χ. Πσ-παδοποόλοu, Άρχιεπισκόποιι
8) Βασιλεία!) Στεφα.νΙδο!), ΈκκλΎjσια.στι­ ΆθΎjνών, Ίστορία tij;:; Έκχλr;σίας Άν­
κ-η ΊστoρΙ~, εκδ. Β', 'AOijνIXt 1959, τιοχεΙσ.ς, $'1 Άλεςανδρεί'f 1951, σ. 107.
σ. 62 - 63. 34) Σ. Σ. Μτ.ι λιiλΎj, Ή α!ρεσις τοσ Ρί­
9) Β. rtecpcιvlCJou, ενθ' άνωτ. σ. 63 - 64.
lioque, Άθijναι 1972, τόμο ΑΙ, σ. 62.
10) Β. ΣτεφανΙ13οu, ενθ' άνωτ. σ. 61.
35) Χ. ΙΙ7.πσ.δοποόλου, ΊστορΙσ. tij;:; Έκ­
11) Ίππολότοu, ΒΕΠΕΣ, 5, 286.
κλ ΎjσίlXς •ΑλεξανδρεΙlχς, σ. 308.
12) Ίππολότοu, ΒΕΠΕΣ, 5, 292.
36) Χ. Πσ.παCJοποόλου, ενθ' άνω,:. σ. 173.
13) Ίππολότοu, ΒΕΙΙΕΣ, 334.
37) Β. lJtScpIXνlCJou, ΈΚXλΎjOια.στικ-η Ί­
14) Ίππολότοu, αυτόθι.
στορ ία., σ. 210.
15) Ίππολότοu, ΒΕΙΙΕΣ, 5, 316.
38) Β. Στεφα.νίδου, lΧότόθι.
16) Β. Στεφανίδοu, Έκκλ'ησιcιστικ-η Ί­
39) Π. Τρεμπέλα., Δογμα.τικ-η tij;:; Όρ­
στορία, σ. 66. θοΜξοιι Κα.θολ txij;:; ΈΧΧλΎjσ ίιχς, •Αθij­
17) θΗΕ, τόμο 90ς, σ. 73. να.ι 1959, τόμο 20;:;, σ. 74.
18) Α. Δ. Kupισ-κοϊί, 'EκκλΎjOΙMτικ-η Ί­ 40) Χ. Πα.πα.δοποόλοιι, Ίστορία. τ'lις Έκ­
στορία., τόμο Α', σ. 134. κλΎjOία.ς Άλεξα.νδρε(ιχς, σ. 311.
19) Β. Στεφcινίδοu, 'Eκκλrιoι::x.o-:ικYι Ί­ 41) Β. lJtSCPIXvlOO!J, ΈκκλΎjOια.στικ-η Ί­
στορία, σ. ίΟ. στορ ία., σ. 211.
20) ΕυσεοεΙο!) Kσ.ισcιρε(ας, ΒΕΠΕΣ, 19, 42) Χ. Πιχπrιtοοποόλοu, Ίστορία. της Έκ­
164. κλΎjσΙα.ς 'Αλεξσ.νδρείας, σ. 313.
21) Β. lJtScpIXvlCJou, ΈκκλΎjσισ.oτικ-η Ί­ 43) Χ. Ά'ίδροότσο!), Δoγμ~τική, Άθ1jν~ι
σ,:ορία., σ. 71. 1907, σ. 174.
22) rr. Χρήστοu, τ.cφi θΗΕ, τόμο 80ς, 44) Π. Τρεμπέλα., Δογμα.τική, τόμο 20\;,
σ.
575. σ. 95.
23) Β. lJtEcpavlCJou, ΈκκλΎjOΙCΙστικ-η 'Ι­ 45) Β. Στεφcινίδοu, ΈκκλΎjσια.στικ'ij Ί­
στορία, σ. 70. στορΙα, σ. 215.
24) Π. Χρήστο!), πα.ρά- θΉΕ, τόμο 80;:;, 46) Π. Τρεμπέλα., Δογμα.τική, τόμος 20ς,
σ. 575. σ. 96.
25) Π. Χρή"τοu. τ.:χ.ρά- θΗΕ, τόμο 80ς, 47) Π. Τρεμπέλα., α.ότόθι.
σ. 577. 48) Χ. Πα.πα.δοποόλοu, ΊστορΙα. t1j;:; Έκ­
26) Έγκuκλοπ~ιδεί:χ. llupoou, τόμο ΙΣΤ', κλΎjσΙα.ς Άλεξα.νδρεΙα.ς, σ. 313.
σ. 617. 49) Β. Στεφα.νΙδοα, ΈκκλΎjσια.στικ-η Ί·
27) Β. Στεφα.'Jί~οu, Έκκλησια.στtκ~ Ί­ στορ ία., σ. 215.

20
306 Η ΑΙΡΕΣΙΣ
ΤΟ!' οικοnΙΕΝΙΣΜοr

50) Π. Τρεμπέλα., Δογμα.τικ'ή, τόμο 20ς, στορ ία., τόμο Α', σ. 338.
σ. 97. 73) Β. lJteIPIΧvioou, Έκκλ1jσιαστικ'ή Ί­
51) Χ. Άνσροότσου, Δoγμα.τt'Κ:~, σ. 174, στορΙα, σ. 256.
175. 74) Α. Δ. Κυριακου, Έκκλ1jσιαστικ'ή ·1­
52) Χ. Άνδροότσου, Δoγμα.τικ·~, 178. σ. στορία., τόμο Α', σ. 338.
53) Α. Δ. Κυρια.κου, Έκκλ1jσια.στικ'ή ·1­ 75) θΗΕ, τόμο 50ς, σ. 400.
στορΙα., τόμο Α', σ. 307. 76) Χ. Πα.πα.Οοποόλου, Ίστορία., t9j;; Έκ­
54) Χ. Πα.παδοποόλου, ·Ιστορία. t9j;; Έκ­ κλ1jσία.ς Άντιοχεία.ς, σ. 765.
κλ 'ΥΙσία.ς 'ΑλΞξα.νδρεία.ς, σ. 383. 77) Β. lJtetpIΧIIioou, Έκκλ1jσια.οτικ'ή Ί­
55) Β. Στεφα.νΙδου, Έκκλ1jσια.στικ'ή Ί­ στορία., σ. 257.
στορ ία., σ. 211. 78) Α. Δ. Κορια.κου, 'Εκκλ1jοια.στικ-η Ί­
56) Χ. Πα.πα.Οοπούλου, ·Ιστορία. τΎjς Έκ­ στορία., τόμο Α', σ. 338.
κλ1jσία.;; Άλeξα.νΟΡeία.ς, σ. 383. 79) Β. Στeφα.νίδοu, Έκκλ1jσια.στικ-η ·1­
57) Π. Τρεμπέλα., Δoγμα.τικ·~, τόμο 20;;, στορΙα, σ. 257.
σ. 100. 80) Α. Δ. Κυριακου, Έκκλ1jσιαοτικ-η ·1­
58) Χ. Πα.πα.δοπούλου, Ίστορία. τΎjς Έκ­ στορ ία., τόμο Α', σ. 338.
κλφίας 'Αλεξα.νσρeία.ς, σ. 383. 81) Ι{. Πα.πα.ΡΡ1jγοποόλοu, <Ιστορ Ια του
59) Πα.ρα Ι. Κα.ρμίρη, τα Δογμα.τικα κα.ί ·Ελλ1jνικου "Έθνους, τόμο Ε', σ. 52 ­
Συμι30λικα 1\'[ V1jILetIX 't'ij;; 'Ορθοδόξου 53.
Κα.θολικ'ijς Έκκλ1jσία.ς, "AθΎjνα.ι 1960, 82) θΗΕ, τόμο 50;; ,σ. 400
τόμΑ', σ. 175. 83) Β. Στeφανίδοu, Έχκλ'φιαστικ7) Ί­
60) Π. TρeμπSΛα., Δογμα.τικ'ή, τόμο 20ς, στορία, σ. 254.
σ. 105. 84) ΈγκuκλοπαιCJικον Λeςιχον 'Ελευθε­
61) Πα.ρα Π. ΤΡeμπSλ~, ενθ' (λνωτ. σ. ροuδ:i,Χ1j, τόμο 100ς, σ. 529 - 530.
109. 85) Αϋτόθι.
62) Β. Στεφανίδου, Έκκλ1jσιαστικ'ή ·1­ 86) Κ. JIαπαΡΡ1jγοποόλοu, ·ΙστορΙα του
στορία, σ. 242. <Ελλ1jνικοu "'Έθνους, τόμο Ε', σ. 110.
63) Α. Δ. Κυριακου, Έκκλ1jσια.στικ'ή Ί­ 87) Κ. ΠαπαΡΡ1jγοποόλου, ενθ' α,νωτ. σ.
στορία, τόμο Α', σ. 323. 111.
64) Πα.ρα, Ι. Καρμίρη, τα Δογματικα καΙ 88) θΗΕ, Τόμ. 50ς, σ. 399.
Συμ60λικα Μν1jμeία τΎjς 'Ορθοδόξου 89) Β. ΣτeφανΙδοu, Ί~κκλ1jΟΙ:ΧΟΤΙΚ'~ ·1­
Καθολικ'ijς Έκκλ1jσίας, τόμο Α', σ. στορΙα, σ. 254 - 255.
223. 90) Π. Τρεμπέλα, Δογμα.τικ'ή, τόμο 30ς,
65) Χ. Πα.πα.Οοπούλου, Ίστορία τΥις Έκ­ σ. 407.
κλ1jσία.ς ΆνΤΙΟΧΞία.ς, σ. 579. 91) Π. Τρεμπsλα, αϋτόθι.
66) Β. Στeφα.νίοου, Έκκλ1jσια.στική ·1­ 92) Κ. ΠαπαΡΡ1jγοποόλου, <ΙοτορΙα. -cou
στορ ία., σ. 242. <EAλ1jIItAoiJ "Έθ'ιους ,τόμο Ε', σ. 53.
67) Α. Α. Vasilίev ·Ιστορία. τΎjς Βυ­ 93) Πcψχ Σ. Σ. :Μπιλά.λη, <Η οίκουμενι­

ζα.ντ ι v'ij;; Αίιτοκρα.τορ ία.;;, ILet~IPPIΧat ς Κ7) α,ποστολ'ή τΎjς; 'Ορθοδοξία.ς, 'AB'ijv α. ι
Δ. Σα.6Ρά.μ1j, Άθ'ήνα 1954, σ. 276. 1970, σ. 3.
68) Σ. Σ. }lπtλ~λ1j, 'Ορθοδοξία. κα.Ι Πα.­ 94) Χ. Πα.πα.δοποόλου, <Ιστορία. τΎjς Έκ­
πισμός, ΆθΎjνα.ι 1969, τόμο Α', σ. 219. Χλ'ljOίας 'Αντιοχeία.ς, σ. 764.
69) Κωνσταντίνου Πα.πα.ΡΡ1jγοποόλοu, Ί­ 95) Β. ΣτεφανΙδου, Έκκλ1jσιαστικ'ή <Ι­
στορΙα. τοσ Έλλ1jνικοu "Έθνους, τόμο στορΙα, σ. 263.
Ε', σ. 111. 96) Σ. Σ. Μπιλά.λ1j, Ή α.ίΡeσις τοσ Ρί­
70) Κ. Πα.πα.ΡΡ1jγοποόλου, ενθ' <Χνωτ. σ. lioque, τόμο Α', σ. 467, 495.
52 - 53. 97) Κ. Μουρα.τίδου, παρα 'Ορθοδόξφ Τύ­
71) Β. Στeφα.νίδοu, Έκκλ1jσια.στικ-η Ί­ πφ, α,ριθ. 158 (15 :Μαρτίου 1972), σ. 1.
στορία, σ. 256. 98) Τα,χΙνθου. Μεγά.λ1j Κα,τ'ήχφις προς
72) Α. Δ. Κυριακοίί, Έκκλ1jσια.στικ'ή ·1­ χρησιν των ΚlΧθολικων ΠLστωv, Sxa. Β',
ΠΑΓΑΤΙΟΜΙΙΑΙ 307

'ΑθΎjv:;ιι 1958, σ. 36. aτορt.~, ο. 378.

99) Σ. Σ. }[πιλιiλ1j, Ή αίρεσι; του Ρί­ 125) Σ. Σ. l\1r.ι AιiA'1j, Ή αΙρ=:.σις τοσ Ρί­
lioque, τόμο Α', σ. 206. lioque, σ. 467.
100) Χ. ·ΑνδροότσοΙ.>, Δογμα.τα'ή, σ. 76. 12β) Χ. 'ΑνaΡοuτσοu, Δογμα.ταij, σ. 271.
101) Χ. Π:;ιπαοοποuλΟl>, 'Ιστορία τΤις Έκ­ 127) Χ. Άνδροότσω, 'EXXA'YjaliX καΙ Πο­
κλ"l]σί:;ις Άντιοχείας, a.79G. λιτεία, Ζν Άθ'ήναις 1920, σ. 28 te.
102);Σ. Σ . .Μπιλιiλ1j, Όρθοδοξί:;ι καΙ 128) Β. ΣτεφCΙνίδOI.>, 'Εκκλ'YjQιασΤΙΚ1J 'Ι­
Παπ,σμός, τόμο Α', σ. 243. στορία, σ. 586, !:ξ.
103) ITctpi Σ. Σ. Mπιλιiλη, Ή :;ιίρεσις 129) Χ. ΆνδροότσοΙ.>, Σuμοολικij, σ. 96.
το1) Filioque, τόμο Α', σ. ·166, 467. 130) Π. Τρεμπέλα, Δογματικij, τόμο 20ς,
104) Πα.ρoc Σ. Σ. -aΙπιλιiλη, ε'ίθ' ιiνωτ. σ. 317.
σ. 467. 131) Χ. Άνδροότσοιι, Σιιμοολικ'ή, σ. 97.
105) Ίακ(νθΟl>, .MsγιiA1j Κα.τ'ήΧ'Yjσις. 132) Π7;ρ5-. Χ. Άν(;ροότσφ, Συμ50λική,
106) 'IIZxlveOl>, $νθ' άνωτ. σ. 101 - 103. σ. 96.
107) Σ. Σ. Μπι λιiλΎj, Ή αϊρεσις τοο Fi­ 133) Χ. 'Ανδροότσου, ΣυμοολΙΚ'ή, σ. 96 ­
lioque, σ. 148. 98.
108) ΕΙΡ1jναίο'J Μ'YjΤΡοπολ(τοu ΣιiμoI.> , πα­ 134) Χ. Άνδροό,σου, Σuμοολικij, σ. 106,
.poc Σ. Σ. :Mπιλιiλη, Όρθοδοξίσ: καΙ Πα.­ έξ.
πισμός, τόμο Α', σ. 159. 135) Χ. Άνδροότσου, c:.Uτόθι.
109) Χ. Άνδροότσου, Σuμ60λικij, εν Ά­ 136) Α. Δ. Κυριακοη, ΈκκλΎjσιαστικTι <Ι­
θijναις, 1930, σ. 82. στορία, τόμο 30ς, ο. 268 - 269.
110) Β. Στεφσ:νΙδου, 'EXXAΎjatCΙattx1j 'Ι­ 137) ΈγΚΌκλοπαιδικό') Λεξικόν Έλευ­
στορία, σ. 259 - 260. θεΡοuΒιiΚ1j, τόμο 30ς, σ. 351.
111) Χ. 'AνopOfJtoOU, Δογμι:χτικij, σ. 270. 138) ΈγΚl>κλοπαιΒικόν Λεξικόν Έλευθε­
112) Χ. Άνδροότσου, Σuμ60λικij, σ. 90. pol>Mx'lj, τόμο 10ς, σ. 720.
113) Σ. Σ. MπιλιiλΎj, Όρθοοοξία κα!. 139) '}i~γκuκλοπαιδικον ΛεξΙΑ.Ον Έλεl>θε­
Παπισμός, τόμο Α', σ. 110. pol>MX1j, τόμο 70ς, σ. 35.
114) «Δογματικ1j Διιiταξις περ1. θε!α.ς 140) ΧΡl>οοστόμοu Παπαοοπουλου, <Η Ει­
Άποκαλόψεως" τ'/'jς Β' εν Βατικανφ κονομαχ ία εν τη Δόσει, εν Άλεξαv­
ΣυνδδοΙ.>, παρά. Σ. Σ. Mπιλιiλη, Όρθο­ δpεί~ 1921, σ. 5.
cοξί:;ι κα! Παπισμός, τόμο Α', σ. 399. 141) Χ. Παπαοοποόλω, ενθ' ιiνωτ. σ. 6.
115) Σ. Σ. !IπιλιiλΎj, Όρθοδοξία. κχΙ Π:;ι­ 142) Χ. ΠαπταοοποόλΟΒ, αΌτόθι.
πιομός, τόμο Α', σ. 399. 143) Χ. Παπ:χ.Οοποόλου, <Η ΕΙκονομαχία
116) Σ. Σ. Μπιλιiλ'Yj, ενθ' ιJ.'ίωτ. σ. 8·1. εν τη Δόσει, σ. 23.
117) Σ. Σ. MπιλιiλΎj, $νθ' ιiνωτ. σ. 1:17. 144) Χ. Παπ:χ.Οοποόλου, 6νθ' ιiνωτ. σ. 24.
118) 'IOl>atlVOl> Πόr.06ιτς, "Ανθρωπος κχ! 145) Χ. Παπα.δοποόλου, ενθ' ιiνωτ. σ. 25.
θειiνθpωπoς, Άθ1jναι 1969, σ. 152. 146) Χ. ' Ανοροότσου, Συμοολική, σ. 109.
119) Σ. Σ . .MπιλιiλΎj, Όρθοοοξία κ:;ιΙ Πχ­ 147) Κ. MOl>piXtEBOl>, Σχέσις ΈκκλΎjσίας
πισμός, τόμο Α', σ. 151 &ξ. καΙ Πολιτείας, τόμο Α', Ο. 152, 153,
120) Χ. Άνδροότσου, Έκκλ"l]ο!:;ι καΙ Πο­ πα.ρα. Σ. Σ. Mπιλιiλη, Όρθοδοξία. καΙ
λιτεία, εν •ΑθΎιν:;ιις 1920, σ. 8. Παπισμός, τόμο Α', σ. 194.
121) Werner Jaeger, Άνθρωπισμος καΙ 148) Χ. 'AvopoutOOl>, Σl>μ60λική, σ. 109.
θεολογία, 1962, σ. 17. Ιι19) Χ. ΆνΒροότσου, αϊιτόθι.
122) Σ. Σ. MπιλάλΎj, ΌρΟοδοξία καΙ. Πα­ 150) Π. Τρεμπ!λα, Ή Ιστορία. 't1jI; με­
πισμός, τόμο Β', σ. 94 &ξ. τα.ρριιθμίσεως εν τη Άγγλικανικη Έκ­
123) Β. Στεφ:;ινίΟΟl>, ΈκκλΎjσιαστικ'ή Ί­ XA1jaC'f, θεσσα.λoνίΚΎj, 1956, σ. 126.
στορ!α, σ. 353 χαΙ Σ. Σ. )1π,λιiλΎj, 151) Σ. Σ. Μπιλά.λΤι, Ή αΙρεσις το1)
Όρθοδοξία καΙ Π:;ιπισμός, τόμο Α', σ. Fi1ioque, σ. 413.
215. 152) , Αμφιλοχ ίου Ρά.ντσβιτι;;, <Ιερqι.ονά.­
124) Β. ΣτεφανΙ~ο!.l, Έκκλ 'YJatiXattX1J Ί­ χοl), π::χρά:. Σ. Σ. }{πιλά.λη. <Η ιχ.!ρεσι,
308 Η All)E.ΣI~ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ:ΜΕΝιnωΥ

τοΠ Filioque, σ. 471. 183) Β. Στε:ρα.νΙδοο, Ί~κκλ-ησι:χστική Ί­

153) Χ. Άνδρούτσοu, Σuμοολικij, σ. 133. στορί:Χ, σ. 648.
154) Γ. l{α,ΨciΨt" πα,ρ&-. Σ. Σ. l\lπιλά.λη, 184) Π. Τρεμπέλα., Ή Ιστορία. 'Cij;; με­
Όρθοδοξ!α, κα,Ι ΙΙα,πισμό;;, τόμ Α', σ. τα.ρρuθμίσεως έν τη Άγγλικα.νικη 'Εκ­
371. κλ-ησί~, σ. 119.
155) Χ. 'Ανδροuτσοu, Συμοολικ'ή, σ. 135. 185) R. Στεφσ,·IΙδοο, ΈκκλΥισι:χστική Ί­
156) Χ. Άνδροό-:::ιο:.ι, Συμβολική, cί. 411. στορ ία., σ. 649.
157) Χ. 'Ανδροότσου, Συμοολική, σ. 249. 186) Η. Στεφα.'1!δου, Ζ'lθ' α.νωτ. σ. β4:0.
158) Χ. Ά'ιδροότσου, ΣrJμοολική, σ. 280. 187) Β. Στεφα.νίδω, ε'ιθ' α,νωτ. σ. β66.
159) Γ. Κσ.ψci'i't" πα,ρ&-. Σ. Σ. λ{π ι λά.λ 11, 188) Β. Στεφα.νίδου, α.υτόθι.
Όρθoδo~ία, κα,Ι ΙΙσ.πισμός ,τόμ Α', σ. 189) Β. Στεφσ.νίδου, !νθ' α.'1ωτ. σ. 667.
371. 190) Werner Jaeger, Ι1α.ιδεία" "AB-1j'IC'4L,
160) Β. ΣτεςΡα,νίδοu, Έκκλ-ησια.στικΎι Ί­ τόμο Α', σ. 25.
στορ ία" σ. 667. 191) Β. Στεφ~ν!δoιι, Ίστορ ία. 'Cij,; ΟΙκοιι­
161) Χ. 'Ανδροuτσοu, Συμοολική, σ. 232 μενικijς Κιν'ή:;εως, ΆθΎjνα.ι 1964, σ.
§ξ. 25 - 26.
1(2) «'Εκκλ-ησ!σ.», ά.ριθ. 37 - 38)1934. 192) Β. Στα.υρίδου, ενθ' ιΧνωτ. σ. 26.
Πα.ρ&-. Π. Τρεμπέλq:, ΑΙα,οσωνισμός, Ά­ 193) Σχ'ετ~κό') /ίντυπο'ι τΎjς ΧΑΝ Άθ-ηνα),ι,
θΎjνα.ι 1970, σ. 241. όπ" ΤΟ'Ι τίτλον «Ί'μijμιΧ ΝΖω·I».
163) «'Εκκλ-ησία.» , α,Ότόθι.
194) Έγκιικλοπα.ιδεΙ7. ΠυρσοΠ, τόμ.. ΚΔ',
1(4) «Έκχλ-ησία.», α,Ότόθι.
σ. 90.
165) 'Υπ' ά.ριθ. 20(0)1969 ά.πόφα.σις τοΠ
19!:'» Β. Στα.uρίδοu, Ίστορίσ. τη,; Οικου­
ΙΙρωτοδικε!ο!) Άθ-ηνων. Πα,ρ&; ΙΙ. Τρεμ­ μενΙί'.ης Ι{ιν'ήσεως, σ. 26.
πέλ~, Mα,σσωνΙCϊμός, σ. 262. 196) Β. Στχυρίδου, α.Ότόθι.
166) ΙΙρli~ις 'Cij;; Ίερα.ρχ' ία.ς της Έκκλ-η­ 197) Β. Στ:χυρίδου, Ε'ιθ' ΙΙνωτ. σ. 27.
σΙα.ς 'Cij;; 'EHciao;; «Περί λ{α,οοωνί7.ς», 198) θΗΕ, τόμο 50;;, 946 - 948 ΚιΧΙ Β.
τΎjς 12 - 10 - 1933. llct.pl7.. ΙΙ. Τρεμ­ Στσ.uρίδΟ!J, $'1θ' ιΧ'Ιωτ. σ. 27 - 28.
πέλα" Μα,σσωνισμός, σ. 230. 199) Β. ΣΤ~UΡίaοu, Ίστορία. τ·η;; Olxou­
167) Αύτόθι, σ. 228.
μενικΎj;:; Κι'l'ήσεως, σ. 28.
1(8) ΑΌτόθι, σ. 228 - 229.
200) Β. Στα.υρίδου, ε'ιθ' α.νω-::. σ. 27.
169) Π. Τρφπέλα., l\Ισ.σσωνισμός, σ. 226.
2(1) Β. Στεφ2νΙδω, Έκκλ-ησια,:ίτικ-η Ί­
170) Π. Τρφπέλα" Mcι.σσωνισμός, σ. 121.
στορ ία., σ. 666.
171) Η. TPIEIl:r.:n:x, Μα,οσω'ΙΙ-:1μός, σ. 143.
202) Β. Στεφα.·ιίδοu, α.υτόθι.
172) Π. Τρεμπέλα., Μσ.σσωνισμός;, σ. 122.
203) Β. Στεφα.·ι ίδο!), α.υτόθ Ι.
173) rrpli~t;; 'Cij; ΊΖΡα.ρχ' ία,ς 'Cij;:; Έκκλ'Υι­
204) Β. Στεφ:7.:1lBou, ΈκκλTισι~στική '1­
σία.ς τΎjς Έλλιiδισς «ΙΙερΙ Mα,Cίσω·lία.ς», στορ ία., σ. 667.
α.Ότόθι, Cί. 227. 205) ΙΙ. Ι. Mπp~τ:;ι(;)τO'J, ΑΕ άογγλικα.'ι:­
174) Π. Τρεμπέλα" Μσ.σσωνισμός, σ. 132. x~t χε φοτο'ιί:Χ: επόψεως δpθoM~O'J,
175) Πσ.ρ&-. Π. Τρεμπέλα., Μ:χσσωνισμός, 'AθΎjνα.ι 19β6, σ. 25.
σ. 133. 206) Η. Ι. }[ΠΡ7.τ:;ιιί}τοιι, Ζ,Ιθ' σ.'ιωτ. σ. 26.
176) Ι1α,ρά. ΙΙ. ΤΡΖμπέλq:., α.υτόθι. 207) Π. Τρεμπέλ:Χ, Ή !:CίτcφΙ~ 'Cij,; με­
177) ΙΙα.ρ&-. Π. Tρεμπέλ~, 1tΙα.σσω'lιομός, ΤCΨΡuθμΙσeως ε·ι τη Άγγλικα.νικη 'Εκ­
σ. 134. κλ-ησΙq., Άθijνα.ι, 19615, σ. 132.
178) Π. Τρεμ:πέλσ., Μα,σσωνισμός, σ. 23. 208) 1I. Τρεμπέλoc, ενθ' &νωτ. σ. 56.
179) Β. Στα,υρ CBou, Ίστορ ία. 'Cij;; Ο[κου­ 209) ΙΙ. Τρεμπέλα., Ζνθ' ά.νωτ. σ. 126.
μενtκijς Κιν'ήσεως, Άθijνα.t, 1964, σ. 3. 210) Π. Τρεμπέλσ., /ί'ιθ' &..ιωτ. σ. 124.
180) Β. Στεφ:χνίδοο, Έκκλ-ησια,στικΤι Ί­ 211) Π. TpεμπH~, Ζνθ' !lνιοτ. σ. 131.
στορία., σ. 643, 644. 212) Π. Τρεμπέλα., $,Ιθ' ά.νωτ. σ. 130.
181) Β. Στεφα.νίδου, ενθ' α,νωτ. σ. 645. 213) Π. Ί'ρεμπέλα., $'ιθ' α.'1ιuτ. σ. 113 ­
182) Β. Στεφα,νίδου, ενθ' ΙΙνωτ. σ. 646. 114.
ΠΑΓΑΠΟΜΠΑΤ 309

214) Π. Τρεμπέλα, ενθ' ιiνω-:. σ. 127. 243) Π. Τρεμπέλα, '11 [στορ ία τΎίς με­
215) Παρσ. Π. Τρεμπέλ'{-, ένθ' ιiνω-:. σ. ταρρ/)θμίσεως ... , σ. 131.
122. 244) Β. Στα/)ρίδο/), 'Ιστορία. τijς Οίκο/)­
216. ΙΙ. Τ. ΜΠΡατσιώΤΟIJ, Αϊ ιiγγλιxανι­ μενικijς Κιν'ήσεως, σ. 29.

και χεφοτον(αι ... σ. 2Ι> - 27. 245) Β. Στα/)ρ ίδο/), αυτόθι.

2ιί) ΙΙα:Λ. Π. Tpzμπέλ~, Ίσ:ορία c'7j; 246) Β. Στα/)ρ ίδο/) , ένθ' ά'ιωτ. σ. 31.
μεταρρuθμίσεως ... σ. 122. 247) Β. Στα/)ρ ίδο/) , ένθ' σ..νωτ. σ. 32.
218) Π. Τρεμπέλα, ']';πι τΤις ΟίΚΟ/):lενι­ 248) Β. Στα/)ρ ίδO'J, ενθ' άνωτ. σ. 33.
x'ij; Κιν'ήσεως και των θεολογικων Δια­ 249) Β. Στα/)ρ Ιδο/), ένθ' άνωτ. σ. 32.
λόγων fιμιεπίσΎJIl:Χ εγγρ.α.φα, Άθijναι, 250) Β. ΣταlJΡ ίδου, ένθ' άνωτ. σ.32, 33.
1972, σ. 30. 251) Β. ΣταlJΡ ίδο/), ένθ' άνωτ. σ. 31.
219) Π. Τρφπέλα, αυτόθι. ΊΜ και 252) Β. Στα/)ρ ίσο/), ενθ' άνωτ. σ. 35.
θΗΕ, τόμο 80ς, σ. 103. 253) Β. Στα/)ρ ίδO'J, ένθ' ιiνωτ. σ. 31.
220) ΙΤ. Ί'ρφπέλα, Ξ-ιθ' :Χνωτ. σ. 30. 254) Β. Στα')ρ ioou, ένθ' άνωτ. σ. 3.
221) Π. Τρφπέλα, ε'ιθ' ιiνωτ. σ. 24 §ξ. 255) θΗΕ, τόμο 90ς, σ. 99.
222) Χ. 'Α-ιδΡο.JτσοlJ, Λεξικόν τijς Φιλο­ 256) Β. Στα/)ρίοο/), 'Ιστορία τijς Οικο/)­
σοφίας, Άθijναι, 321.1929, σ. μενικ"ης Κι-ι'ήσεως, σ. 37.
223) θΗΕ, τόμο 8ος, σ. 105. 257) Β. ΣταUΡίοο/), ενθ' άνωτ .σ. 37 - 39.
224) Π. Τ. Μπρατσιώτο/), Αϊ ά.γγλικανι­ 258) Τ KαpμίpΎJ, παρά Β. Στα./)ρίση, ένθ'
κα.ι χεφοτο-ιίαι ... σ. 29. ά-ιωτ. σ. 39.
225) Π. ΤΡΖμπέλα, Ή ϊστορία -:Ύίς με­ 259) Β. Στα/)ρ ίδο/) , ενθ' άνωτ. σ. 41.
τα.ρρ/)θμίσεως εν τη Άγγλικανικη Έκ­ 260) Β. Στα/)ρίδω, ενθ' άνωτ. σ. 40, 41.
κλ"fJOί~, σ. 130. 261) Β. Στα/)ρ ίοO'J, ενθ' σ..νωτ. σ. 43.
226) Π. Τρφπέλα, Ξ'ιθ' άνωτ. σ. 129. 262) Β. Στα/)ρ ίοο/), ενθ' άνωτ. σ. 32,33.
227) Π. Τρφπέλα, ενθ' ά'ιωτ. σ. 130. 263) n. Στα./)ρίσο/), ενθ' άν{,)τ. σ. 43, 44.
228) Π. Τρφπέλα, ένθ' άνωτ. σ. 131. 2(4) Β. Στ:;ωρίσου, ένθ' σ..νωτ. σ. 42.
229) Π. Τρεμπέλα, ε'ιθ' άνωτ. σ. 122, 2(5) Β. Στα.'JΡ ίοο/) , αυτόθι.
129. 266) Β. ....~- ..... , ένθ' άνωτ . σ. 45.
•αΙJΡ ιοο/)
230) Π. Τρφπέλα, Ξ-ιθ' ανωτ. σ. 127. 267) Β. Στα.IJΡ ίσοι>, ενθ' άνωτ. σ. 48.
231) Π. Τ. ΜΠΡα.τσιιί)τοu, Αϊ α.γγλικα.νι­ 2(8) Β. .... τα.lJρ tQOU, αυτόθι .
~ .~

κ:χ.Ι χεφοτονία.ι ... σ. 29. 269) Β. ΣταlJΡ ioolJ, έ'ιθ' ιiνωτ. σ. 45.
232) n. Τ. ΜΠΡατσι{lJΤο/), Ζνθ' ά-ιωτ. σ. 270) Β. Στα/)ρυ30υ, ένθ' άνωτ. σ. 49.
29 - 30. 271) Β. ΣταlJΡ ίδο/) , ε-ιθ' σ..νωτ. σ. 46.
233) Π. ΤΡΖμπέλα., 'Η ϊσ:ορί:χ. -:"7ι; με­ 272) Β. Σα/)ρ ioou, αι)-:όθι.
ταΡΡIJΑμίσεως ... , σ. 119. 273) R. Σ:α.>JΡ ioou, αυτόθι.
234) rτ. Ί'ρφπέλα., 'Ει:ι -:Υις ΟΙΚO'Jμενι­ 2Η) n. ~:IΧ'Jp (e,OIJ, αυτόθι.
x'lj; I\:ι')'~σεως Κ7.ι -:(ί)'ι θεολογικιϊ")ν Δι· 275) Β. ~ΤΖt)Ρ ίoo~, ενθ~ ιiνωτ. '-'. 47.
σ.λόγ(J,ν ... , σ. 27. 27() Β. ~τ::l..')pίσo/), αύτόΟι.
235) ΙΤ. Ι. ΜΠΡα.τσιιίJ''CQIJ, Αι αγγλικ:χ-ιι­ 277) n. ~-:7.lJpioo/), αυτόθι.
κ:χ.1. χεφο-:ο-ιίαι ... , σ. 30. 278) n. Σ-::χ.IJΡ ίΟΟ1) , α''ιτόθι.
236) θΗΕ, τόμο 80ς, σ. 101. 279) Β. Στα.υρ ίσο/), Ε-ιθ' σ..νωτ. σ. 48.
237) ΙΙ. Ί'ρ:ψπέλα., ΊΙ [σ:ορί:χ. με- 280) Β. Στα/)ρ (οο/), ενθ' ιi'lωτ. σ. 49 - 51.
τα.ΡΡ'>Αμίσεως ... , σ. 112, ΙΙΗ. 281) Β. Στα/)ρ ίσο/), Ε,Ιθ' άνωτ. σ. 52.
238) Η. Ί'ρεlιι:έλα., Ξνθ' ιi'ίω-:.
119. σ.
.".,
282) Β. .... .....
τοωρισο/), Ενθ' άνωτ. σ. 42 .

239) ]Τ. Ί'ρφπέλ:χ., Ξ'ιθ' 131. ά-ιω:. σ. 283) Β. Στε:ραν ίδω, 'F,κκλYjσια.στικΥι '1­
2·!()) Η. Τρεμπέλα, ένθ' σ..νωτ. σ. 131. , στορί:χ., σ. 667 κ:χ.Ι Β. Σ,α./)ρίου/), Ενθ'

241) JT. Ί'ρεμπέλα, Ενθ' ιiνωτ. σ. 114. άνω:. σ. 55.

242) Η. Τρφπέλα, 'Επι -:Ύjς ΟΙκο/)μενι­ 284) R. Σ-:αlJρίδου, Ίσ,,:ορία. τ'ί'jς Οικου­

κΎίς Κι'l1]σεως και των θεολογ (Χ{,)ν Δ ια­ μενικij; Κι'l'ήσΖως;, σ. 55 - 56.
λόγων 'ή!HΞπίσ'ημ~ Εγγρ1.Ψ1., G. 27. 283) Β. Στ α.ι)Ρ (δου, ~νθ' σ.'ΙΙ')Τ. σ. 56.
310 Η ΑΠ)ΕΣΙΣ
TOr OlκοnΙΕΝΙΣΜοr

286) θΗΕ, τόμο 80~, σ. 105 κα.Ι Β. 327) Β. Στα.ιιρίδοιι, ε"ο' α;'1ωτ. σ. 107.
Στα.ιιρίδοιι, ενθ' α;νωτ. σ. 55. 328) Χριισοσ-::όμοιι Β', Άρχιεπισκόποιι
287) Β. Στα.ιφ Ιδοιι, $νθ' α.νωτ. σ. 55. 'Αθ-ηνό)ν, Ή Δογμα.τικ'ή κα.Ι Κα.νονικ'ή
288) Β. Σ-.:α.ιιpΙ~oιι, $νθ' α;νωτ. σ. 33. θέσις τij:;; καθ' -ημi.:;; 'Ορθοδόξοιι τοΌ
289) Η. Στα.UΡιr;οu, $'Jθ' α.νωτ. σ. 56. ΧριστοΌ Έκκλ·rισία.~, ' Aeij'i α. ι 1965, ο.
290) Π. Στα.ιιρΙδοιι, $'1θ' α;νωτ. σ. 59. 18.
291) Η. Στα.ιιρΙδοιι, Itνθ' α.'/ωτ. σ. 58. 329) Χρυσοστόμοιι Π', 'Αρχιεπισκό.. ου Ά­
292) Β. Στα.υρί(3οιι, ενθ' &νωτ. σ. 58 - 59. θψ(υ,Ι, ενθ' α;νωτ. σ. 32.
293) Β. Στα.ιιpΙ~ω, ε'lθ' &'1ωτ. σ. 53. 330) ΧΡlJσοστόμοu Β', 'Αρχιεπισκά.. οιι 'Α­
29·:1:) Β. Στα.ιιρΙδou, ενθ' ιΧ.'ιωτ. σ. 59. θψι1)ν, ενθ' άνωτ. ο. 29 .
2Η5) Β. Στα.ιιρΙδοιι, ε'Jθ' &:/ωτ. σ. 59 - 63. 331) θΗΕ, τόμο 90;;, σ. 1025.
29f) Β. Στα.ιιρcaO'J, ενΟ' άΝω,,:. σ. 63 - 65. 332) Σ. Mπιλιiλ-η, 'Ορθο1:0ξία. κα.ί Πα... ι­
297) Β. Στα.ιιρΙδou, ε'lθ' ά.νωτ. σ. 66. ομάς, τόμο Α', σ. 359.
298) Β. Στα.ιιρΙδω, ενθ' ά.νωτ. σ. 68 - 69. 333) Χριισοστόμου Πα.π:Χδοποόλοιι, Άρχιε­
299) Β. Σ,,:α.ιιρΙδοιι, ενθ' i'ίω-:. σ. 69. r.:ισκόr.:οu Άθ-η'/('),Ι, Τό πρωτείον του ir.:t­
300) Β. Στα.ιιρΙδοιι, ενθ' α;νωτ. σ. 69 - 70. Ο'.f..ό .. οu tij;; ΡιίηΙ'fjς, Άθijν-ησι 1930, σ.
301) θΗΕ, τόμο 90~, σ. 1024. 127.
302) Ί. Κα.ρμΙρ-η, Ή δια.Ιρεσι; tij;:; Έκ­ 3337.) Χρυσοστόμω lIIΧit(Xaor.:oUlOtί, ΦIJσις
κλ -ησ!α.ς κα.ί α.ι &νωτικα.Ι πρoσπιiθεια.ι, κα.Ι χαρ:χκτ'ήρ τijς Oόνία.~, 'AθΎj'ία.ι 1928,
εν Ίεροσολόμοις 1946, σ. 16. σ. 19, πα.ρσ. Σ. Mπιλιiλη, 'Opθo~o­
303) Β. Στα.ιιρΙδοιι, ΊcτσΡΙα. tij:;; Οικοιι­ ξίcι κα.Ι Πα.πισμός, τόμο Β', σ. 279.
μενικij~ Κιν'ήσεως, σ. 71. 3335) Τα.κίνθοιι, Mεγιiλ-η Κα.τ'ήχ-ησις, Α'
304) Β. ΣταιιρΙδοιι, ενθ' α;νωτ. σ. 71 - 72. Δογμα.τικ'ή, εκ?}. Β', σ. 105, 'AOij­
3(5) Β. Στσ.ιιρίδοιι, ε'ίθ' α;νωτ. σ. 72. να.ι 1958, πα.Ρi Σ. Mπιλιiλη, 'Ορθοδο­
306) Β. Στα.ιιρίδοιι, ε'ίθ' α;νωτ. σ. 80 - 81. ξία. κα.Ι Πσ.πισμός, τόμο Β', σ. 2β5.
307) Β. Στα.ιιρίδοιι, ενθ' α;'ίωτ. σ. 74, 76. 333γ) 'Ι. Ι\" :χρμΙρ-η, τα; Δογμα.τικά. καΙ
308) Β. ΣταιιρΙδοιι, ενθ' &'Ι(1)Τ. σ. 80. Συμ60λικά. Μν-ημείιχ ... Α', σ. 350, π:χ.ρά.
3(9) Β. ΣταιιρίδΟΙΙ, αότόθι. Σ. M.. ιλιiλη, έ'ιθ' ά'ηι)τ. σ. 270.
310) Β. Στα.'ψΙδοιι, αότόθι. 334) Σ. lfr.:ιλιiλ-η, 'Ορθοδοξία. κα.Ι Πα.πι­
311) Β. ΣταιιρΙδοιι, ε'ιθ' σ.vωτ. σ. 77. σμ6ς, τόμο Α', ο. 360.
312) Δ'ήλωσις tij:;; Α' Γενικ'1j~ Σιινελεό­ 335) Σ. Mπιλιiλ-η, ~'Iθ' &.νω-:. σ. 360 ­
c::.ως του ΠΣΕ, "IΧpi Π. Στα.ιιρΙδη, ενθ' 361.
ά,νωτ. σ. 76 - 77. 33Η) Congar, ":XF-z Σ. ΜπΩ.ιίλη, Ζ'ιθ'
313) Hcxpi Β. Σ:J"ψίδη, ΊστορΙ.:ι tij:;; i,l{ot. -.:6μ. Α', σ. 363.
Oίxo'JJlavιxij:;; Κ ινΎjσεω;:, c. 78. 337) ΙΙα.πικ-1ι εγΚ'Jκλιος "Morta1ilIm
314) Β. Στα'φί~Otι, ενθ' i'ιΙύΤ. σ. 79. animos',, πrψ7. ~. Μ .. ιλiλη, τόμο Α'.
315) R. Σταιιρίδοιι, ενΟ' i'ιωτ. ..J. 7R. σ. 3β1.
316) Β. Στα.ιιρΙδO'J, $'1θ' i'ιωτ. σ. 77. 3Β8) «}\α.θολικΎι", &'ριθ. 1594 (31. 7.
317) Β. Στα.UΡίΟοu, α.Ι):όΒι. 191)8), σ. 1, .. :ιρi Σ. Mπιλιiλη, Ζ'ιθ'
318) Β. Στα!JρΙδι;,'J, ε'ιθ' i'I{J)Τ. σ. 78. άνωτ. σ. 366.
3]9) Β. Σ:α.uρΙδΟ·J, ενθ' i'JlJJt. σ. 77. 339) Σ. 1IπιΗλ'fj, 'Ορθοοοξί:ι xxt ΙΙ7.πι­
320) Β. Στα.ιιρΙδοιι, ενθ' 7.:lωτ. σ. 82. σμό;::, -:όμ. Α', σ. 364.
321) Β. Στα.ιιρΙδοlJ, ενθ' άνωτ. σ. 83 - 84. 3!0) Σ. 1\fπ:λ:iλ-η, ε'ιθ' i'ιωτ. :i:. 3:39.
322) Β. Στα.ιιρΙδου, ~νθ' iνωτ. σ. R3. 341) Σ. lΙ .. ιλιiλ"/j, Ξ"Ο' i'ιω-:. σ. 339 ­
323) Β. Στα.υρΙΟοιι, ε'ιθ' ιΧ.νωτ. σ. 88, 90. 340.
324) llIΧpi Β. Στα.ιιρΙδη, !νθ' iνωτ. σ. 342) Σ. 1I1r.tλιiA'/J, Ξ'ιθ' ivιot. σ. 340.
91, 92. 343) " ~[Τ.:tλ:iλη, σ.Λτόθt.
325) Β. Στα.ιιρΙδοιι, ενθ' iνωτ. σ. 96. 344) Σ. lIΙr.ιΗλ-η, ε'ιθ' α,νω-:. σ. 341.
326) θΗΕ, τόμο 90;:, ο. 1024 κα.Ι Π. 345) Π:χ.ρο:. Σ. ΜπιΗλη, !νθ' ::tνω'1:. σ.
Στα.ιιpί~O!j, ε'/θ' ιΧ.νωτ. σ. 101. 345.
ΠΑΡΑΙΙΟΜΠΑΙ 311

346) Σ. Μπιλ&.λη, ενθ' α.νωτ. σ. Μ1. κα.! iδΡα.Ιωμ7..» τΎίς 'Ορθοθοξίσ.:ς, Άθij­
347) «Δι&.τα:ΥμιΧ τ.ερ! ΟΙκοιιμενισμοϋ», σ. νιΧΙ 1972, σ. 6.
7, 8 ΚιΧΙ Σ. Μπιλ&'λη, eνθ' α.νωτ. σ. 376) Α. Kniazeff, Β' Σόνοθο,; τοίί ΒιΧ­
342. τικα.νοίί κα.ί 'Ορθόδοξος θεολογΙιΧ, ε'ιθ'
348) Α. Kniazeff, Β' Σόνοδο; του ΒιΧ­ α.νωτ. σ. 138.
ΤΙΚιΧ\ιου ΚΙΧ! 'Ορθόδοξο,; θεολογΙιΧ, σ. 377) 'ΙοιιστΙνοιι ΠόποΡ5ιτς, "Ανθρωπο,; κσ.:Ι
138 - 139 - 'Ορθόδοξο; θεώρφις τΎίς θε&.νθρωπο,;, ΆθΤ/να.ι 1969, σ. 140 - 141.
Β' Σιινόθοι) τοσ Βσ.:τ ΙΚιΧνοσ, 'ΑθήνιΧΙ 378) 'Ιοιιστίνοιι Πόποοιτς, l'lθ' ιiνωτ. σ.
1967. 137.
349) Α. Kniazeff. ενθ' σ.νωτ. σ. 139. 379) 'IOfJa, ί'10ΙΙ Πόποοιτς, Ινθ' &.νωτ. σ.
350) Σ. !Ιτ.ιλά.λη, 'ΟρΟοδοξ!::ι κ::ιί Πα.­ 141.
πωμός, -:όμ. Α', σ. 344. 380) Ίοιιστί'lοιι Πόπο5ιτς, ενθ' α.νωτ. σ.
351) Σ. ~{πιλ&.λη, σ.:υτόθι. 142.
3(2) Σ. Μπιλ&.λη, !νθ' :iνω-:. σ. 344-345. 381) Ίοιιστίνοιι Πόπ06ιτς, ενθ' ιiνωτ. σ.
353) Πα.ρά. Σ. Μπιλ&.λη, ενθ' α.νωτ. σ. 126.
346. 382) Ίοιιστίνου Πόποοιτς, σ.:υτόθι.
354) Σ. Μπιλά.λη, ιΧι;τόθι. 383) Χ. Άνδροότσοιι, Λεξικόν τΎίς Φιλο­
355) Σ. Μπιλ&'λη, σ.:ΙΙτόθι. σοφίσ.:ς;, σ. 321.
356) Σ. Mπ~λά.λη, ενθ' :iνω-:. σ. 378­ 384) Χ. 'ΑνθΡΟf)τσοu, σ.:ΙΙτόθι.
379. 385) Λεξικόν Πρω!ιΧς, σ. 2277.
357) Σ. Μπιλ&.λη, ε'ιθ' α.'ιωτ. σ. 379. 386) Β. Στεφσ.:νίδΟ'J, 'Εκκλησιαστική 'Ι­
358) .:Δήλωσις περί των σχέσεων 'tfj;; στορία, σ. 18.
Έκκλησί::ι; μετά: τώ') μή χρωτιιΧ­ 387) Β. Στεφα.νίΟω, ενθ' σ.νωτ. σ. 61.
νικών θρησκε ιων» τΎίς Β' Σιινόθοιι τοΒ 388) Β. ΣτεφaνΙδοιι, ~νθ' ι'iνωτ. σ. 70.
ΒαΤΙΚιΧνου, 1966. 389) Π. Χρήστοu, πσ.:ρ&. θΗΕ, τόμο 80ς,
359) 'Ένθ' α.νωτ. 5.σ. σ. 576.
360) 'Ένθ' α.νωτ. σ. 6. 390) Π. Χρήστοu, πα.ρά. θΗΕ, τόμο 80ς,
361) 'Ένθ' &.νωτ. σ. 8. σ. 575 - 576.
362) "Ενθ' α.νωτ. σ. 4 - 7. 391) Π. Χρήστοιι, πα.ρά. θΗΕ, τόμο 80ς,
363) 'Ένθ' α.'ιωτ. σ. 7. σ. 577.
3f)·!) Ένθ' α.'ιωτ. σ. 7. 392) Β. Στεψαν[οοu, ενθ' ι'iν(ι)τ. σ. 70-71.
3(5) "Ενθ' Ii'ιτω. σ. 5. 393) Β. Σ-:εψα.νίΟοιι, Έκκλ ησια.σταή Ί­
366) 'Έ'ιθ' Ii'ιωτ. σ. 5. στορία., σ. 72.
367) n. Στα.UΡίθω, 'Ισ-:ορΙιΧ -:Ύίς; OLXOU­ 394) Π. XpYιIJtO'J, Π7.ρά: θΗΕ, -:ό[1. 80ς,
μενι:χ.Ύίς Κινήσεως, σ. 100. σ. 578.
368) θΗΕ, τόμο 90;;, σ. 1/12. 395) Περιοδικό'ι «The Orthodox
3ΙjΗ) θΗΕ, τόμο 90;;, ':.ί. 1β2 - 16Β. Word» , Πll.ρ&. Σ. Μπιλά.λη, 'Ορθοδο­
370) «'Ορθόδοξος Τόπος", liρ~θ. ψόλλ. 139, ξία. κα.ί Παπισμός, τόμο Β', σ. 559.
1-5-1971, σ. 1η. 396) Σ. Μπιλiλ'η, 'Ορθοθοξίσ.: Χ 7.. Ι Πσ.:­
Β71) Σ. }fπιλά.λη, 'ΟρθοΟο;ία. κα.ί Πα.πι­ πωμός, τόμο Β', σ. 558.
σμό;, τόμο Α', σ. 365. 397) Σ. Μπιλ&.λ-η, 'Ορθοδοξία; καΙ Πα.­
372) Conseil recumenique des Egli­ πισμ6ς, τόμο Α " σ. 388.
ses Communicatlon, Νο 6 - 72. 398) Χα;ρα.λά.μπως Β7..σιλοποUλοu, Ό οι­
373) Σ. Μπιλ&.λη, 'ΟρθοοοξΙιΧ καί Πα.πι­ κοιιμενισμός (χωρίς μιΧσκιΧ), 'AOfjvat
σμός, τόμο Α', σ. 354. 1971, 1txooaLc,; 1η, σ. 80 - 99.
374) Σ. ~Iπιλ&.λη, Ή ιΧ'Ιρεσις; τοίί Fi1io­ 399) Σ. Μ"πιλ&.λη, 'Ορθοδοξία. κα.Ι Πα.­
que, σ. 27. πισμός, τόμο Α', σ. 388.
375) Άθ'ηνα.γόροιι, 'Αρχιεπισκόποιι θιιιΧ­ 400) '1ππολότοιι, ΒΕΠΕΣ, 5, 283 - 284-,
τείρων Κ7..ί Μ. ΒρεττανΙα.;. Πα.ρ± Κ. 401) Σ. Μπιλ&.λη, 'Η α.'ίρεσις; του FHio­
ΙΙοιιρα.τΙ3η, οι Ίεροl Ί{ιΧν6νες "στσλος que, σ. 367.
312 Η ΑΙΡΕ.ΣΙΣ
τω' OlκοnΙΕΝΠl\lοr

402) Σ. MπιλάλΎj, ενθ' άνωτ. σ. 368. 430) Α. Δ. Ι{υριαΚΟD, Ί~κκλΎjσtα'JΤΙΚ.η

403) Σ. MπιλάλΎj, ενθ' άνωτ .σ. 3ίΟ. <Ιστορία, τόμο 30;, σ. 162.
404) Σ. Μπιλά,λ'η, ενθ' α,νωτ. σ. 397, 431) Σ. MαρκεζΙνΎj, Πολιτικ'ή Ίστο­
398. ρΙ7. c'ij;; Νεωτέρα.ς <Eλλά,~oς, Άθ'Yjναι,
403) ~. Ί\Jί.ιλtiλ'tj, ενθ' α.νωτ. σ, 399 ~ξ. τόμο 10ς, σ. 307.
406) Β. Στεφανίδotί, Ί~κκλΎjσιαστικ.η Ί­ 432) Χ. Πα.πα.Οοποόλω, Ή Έκκλ"fjσίας
στορία, σ. 696. τιη; <Ελλά,80ς, Ο. 139.
407) Β. Στεφαν ίσου, ενθ' α.νωτ. σ. 698. 433) Α. Δ. ΚΌριακοσ, ΈκκλΎjσιαστικΎj
408) Β. Σ,εφ-χνισου, ενθ' α.νω,. σ. 698 <Ιστορ(α, τόμο 30ς, σ. 160 161.
699. 434) .Σ. Ί\{αρκεζ(ν"fj, ενθ' άνωτ. σ. 290.
409) Β. ΣτεφανΙδου, ενθ' ά'ιωτ. σ. 699. 435) Χ. Πα.παδο-r::ο·)λοt), Ή 'Εκκ λ'tjσ ία.
410) Α. Δ. Κυρισ..κοσ, 'Εκκλ'tjσtσ..στικ'ή c'ij;; 'Ελλά,οο;, σ. 163 - 165.
Ίσ,ορΙα, τόμο 30ς, σ. 22G. 436) Χ. Παπ?:οοποόλου, ενθ' α.νωτ. σ.
411) Β. Στεφα.νΙΟου, ΈκκλΨ::ϊιασ,ικ.η Ί­ 165 - 167.
σ,,:ορ!α σ. 705. 437) Χ. Παπαοοπ06λΟΌ, <Ι1 Έκκλ"fjσ(α
412) Β. Στεφανίδου, ενθ' άνωτ. σ. 705, τιης <Ελλάδος, σ. 172.
7ΙΙ6. 438) θΗΕ, τόμο 20;;, σ. 1165.
413) Β. Στεφα.νΙδΟΌ, ενθ' α.'ιωτ. σ. 708. 439) Χ. ΆνδροότσΟΌ, Έκκλ"tjσία καΙ Πο­
414) Β. Στεφα.νίδΟΌ, ενθ' άνωτ. σ. 710. λιτεΙα, εν Άθ'ήνα.ις 1920, σ. 9 - 21.
415) Β. ΣτεφανΙδου, ενθ' α.νωτ. σ. 710 ­ 440) Χ. ΙΙαπαδοποόλου, Ή 'EκκλΎjOΙα
711. τιης Έλλά,δος, σ. 174.
416) Β. ΣτεφανίδΟΌ, ενθ' άνωτ. σ. 711. 441) Β. Στεφανίδου, 'Εκκλ'ησιασ-;:ικ.η <Ι­
417) ΧρυσοστόμΟΌ ΠαπαδΟί.06λου, •Αρχι­ στορία, σ. 767.
επισκόπου ΆθΎjνων, <Ι1 εκκλ 'tjcrfιX τ'ijς 442) Β. ΣΤIΧΌρ(δOΌ, 'Ιστορία τ-ης ΟΖκου­
<Ελλάδος, εν Άθ'ήναις 1954, σ. 135 ­ μενικ'ijς Κιν'ήσεως, σ. 26.
137. 443) θΗΕ, τόμο 70ς, σ. 919·921.
418) Χ. Πσ..πα.ΟΟί.ο6λου, ενθ' άνωτ. σ. 4'14) Κ. ΙΙαπαΡΡ"fjγοποόλοu, <Ιστορία το[)
139. 'Ελλ'ηνικοσ "Έθνους, τόμο Ε', σ. 419.
419) Χ. Παπαοοπ06λου, ενθ' &νω,. σ. 445) Π. l\Ιελίτ'tj, 'ΑκτΤνες, 1948, σ. 454.
138. 446) Σ. ΜαΡκεζί'ι"fj, ΠολιτικΎι 'Ιστορία
420) Σ. Μ7.ρκεζίνη, ΠoλιταΎj <ΙστορΙα τ'ίjς Νεωτέρα;; <Ελλά,οος, τόl1. 10;;, σ.
c'ij; Νεωτέρα.;; <Ελλά,δος, τόμο 10;, σ. 233.
119. 447) Χ. ΙΙαπ7.007':σUλΟt), 'Η 'EκκλΎjσ(α τΎις
421) Α. Δ. Κυρι-χκοσ, 'ΕκκλΎjσtα.στικ.η Ί­ <Ελλά,ί30ς, σ. 165.
ο,,:ορ!α, -::όμ. 30;, σ. 191, 193. 448) Σ. Μαρκεζίνη, ΙΙολιτικΎι 'Ιστορία
422) Χ. Π:Ιί.α.Οοποόλου, Ή 'EκκλΎjσΙα. τη; ΚΞυ),,:Ζρας 'Ελλά,δος, τόμο 10ς, Ο.
τΤι;:; <ΕλΗcος, σ. 138. 235.
423) Χ. ΙΤ:Ιί.7.00ί.οόλου Ενθ' ά.νωτ. σ. 139. 449) ΤΙα.-;:ΡΙ7.ρχικ'ή καΙ ΣυνοοικΎι Έγκ6­
424) Χ. ΙΙα.ί.α.Οσί.ο·jλω. ε'ιθ' &'/ωτ. σ. κλιο;:; -;;ou 1ΘΟ2, π::φά. Β. Στα.υρΙοη,
141 - 142. <IστopΙcι., τη; Οίκουμε'ιικιη; !\Ι'Irισεως,
425) Χ. ΤΙσ.:;i:7.00-r::ο6λου. Ζνθ' άνωτ. σ. σ. 116 - 122.
153. 45Ω) Β. ΣτcωρΙδω, ΌpθoσoξΙcι., κσ.ί 'Αγ­
,12G) Διακ'ήpυ~ι;:; τΥί; Xpto":t:x.'ILX'ij;; 'Ενώ­ γλικανισμος κατ:i το'ι χ', αίι'ινχ, θεσ­
σεως 'ΕπtσΤ'ημόνων, Άθ'ljνα.ι 1916, σ. σα.λoν(ΚΎj 1960, σ. 8.
23 - 24. 451) ΠXτριlΧpχικΎj κα! Σuνο?ικ'ή 'Εγκύ­
427) Α. Δ. Κυριακου, 'Εκκλ'tjQΙ-ΧQΤΙΚ.η κλιο:;; του
1904, πα-ρ;: Β. ΣταΌρΙδη,
<Ισ,ορΙα, τόμο 30;;, σ. 159. ενθ' Ζνωτ. σ. 122 - 127.
428) Α. Δ. !\t)vι-χκοίί, ενθ' ιiνωτ. σ. 157. 4f)2) Β. ΣταυpΙOOtί, Ίστορί:χ τ'ης ΟΙκou­
429) Χ. Πα.ί.α.Οοπο6λΟΌ, <Η 'Εκκλ"fjσία. μΕνικιης Κιψήσεω;;, Ο. 26 27.
τ7ι; <ΕλΗοος, σ. 18G. 453) Σ. Ί\ιπι λfλΎj, 'Ορθοδοξία κχ, Πα-r::ι­
llAPAIIOJ\IllAT 313

αμός, τόμ Α', α. 379. νιχΎjς J{ιν1jσεως, σ. 134 - 137.

454) Β. Στα.υρίΟου, 'Ορθοδξία. κα.Ι ΆΥ­ 481) 'Ένθ' άνωτ.
γλικα.νωμός κα.τιΧ τόν κ' α.ιωνα., α. 10. 482) Β. Στιωρίοου 'Ιστορία. tij;; Οίκου­
455) Ίερωνιjμου ΛΌταώνΎj, '11 κα.νονικΎι μενιΧ?jς Κιν1jσεως, σ. 66.
α.ποφις r.zpl τ'i'jς έπικοινων!α.ς μετιΧ των 483) Β. Στα.υρίΟου, ενθ' σ..νωτ. σ. 65.
(ΖτεροΜξων, έν Άθ1jνα.ις 1957, σ. 194. 48-1) Β. Στα.υΡίΟΟ'J, ενθ' σ.νωτ. σ. 43.
456) Β. Στα.υρίΟου, 'Ορθοδοξία. κα.Ι ΆΥ­ 485) Β. Στα.υρίΟου, ενθ' ιiνωτ.
82. σ.
γλικα.νιαμΟς κα.τιΧ τόν κ' α.ιωνα., α.
13. 486) Β. Στα.υΡίΟο'J, ενθ' άνωτ. σ.
85.
457) Β. Στα.υΡίδΟ'J, ενθ' σ.νωτ. σ. 13 487) Β. Στα.υρίΟου, ενθ' σ.νωτ. α. 86.
14. 488) Σ. }Ιπι λά.λΎj, 'Ορθοδοξία. κα.Ι Πα.πι­
4-58) Β. Στα,uρίδοlJ, ενθ' σ.νωτ. σ. Η. αμός, τόμο Α', α. 367.
459) Β. Στα.υρίΟου, Ξνθ' σ.νωτ. σ. 14 - 15. 489) Β. ΣταuρΙδΟ!J, ενθ' σ.νωτ. σ. 94.
460) Β. Στα.υρίδου, ε,)θ' άνωτ. α. 15. 490) Β. Στα.υΡίΟοu, ενθ' ιiνωτ. σ. 95.
461) ΈΥκ6κλιος τοσ 1920 του 01κουμε­ 491) Β. Στα.UΡίδου, ενθ' άνωτ. α. 96.
νιχοΌ Πα.τρια.ρχεΙου «..ρος τσ.ς &:πα.'Ιτα.­ 492) Σ. ΆλεξΙου, 'EκκλΎjσια.στικά. Γεγο­
χοσ ΈκΧλΎjσία.ς τοσ Χριατοσ», πα.ρσ. Β. νότα. 1964 χαΙ 1965, α. 230.
Στα.υρίδη, Ίατορία. t'i'j; Οίκουμενtκijς 4.93) Σ. MπιHλΎj, 'Ορθοδοξία. καΙ Πα.πι­
Ι(ιν1jαεως, σ. 127 - 131. σμός, τόμο Β', σ. 645.
462) Β. Στα.υρίΟου, 'Ιστορία.
't'i'j; Οίκου­ 494) Σ. Άλεξίου, ενθ' άνωτ. σ. 254.
μενικijς l(ιν1jαεως, α.
57 - 58. 495) Σ. Άλεξίου, ενθ' άνωτ. σ. 255.
463) Β. Στα.υρίδου, ενθ' άνωτ. α. 58. 496) Σ. Άλεξίου, ενθ' άνωτ. σ. 255,
4(4) Β. Στα.υρίδου, ενθ' άνωτ. α. 58 - 59. 256.
465) Β. Στα.υρίΟου, 'Ορθοδοξία. κα.Ι ΆΥ­ 497) Σ. Άλεξίοu, ενΟ' σ.νωτ. σ. 259, 260.
Υλικα.νισμός κα.τσ. τον κ' α.ιωνα., σ. 16. 498) Σ. Άλεξίου, ενθ' σ.νωτ. α. 242.
4(6) Σ. ΜπιΗλ'lj, 'Ορθοδοξία. κα.Ι Πα.πι­ 499) Σ. Άλεξίοu, ενθ' άντ. σ. 275;
σμός, τόμο Β', σ. 56. 5(0) Σ. Άλεξίοu, ενθ' ά.νωτ. σ. 277.
467) ΙΙρα.κτικσ. κα.Ι Άποφά.σεις του έν 5(1) Σ. Άλεξίου, ενθ' Ii'Jrot. σ. 279.
Ι{ωνστα.')τινουπ6λει Πα.')OpθOaόξoυ Συνε­ 5(2) Πα.ρα. Σ. Άλεξίφ, ε,)θ' σ.νωτ. σ.
δρίου, έν Κωνσ:α.ντινουπόλει, 1923, α. 242.
1, 3. 503) Σ. }lπιλά.λΎj, Ή α.:pεσ~ς τοϊί Filio­
4(8) Χ. Πα.πα.σοπο,jλου, Ή Έκκλησία que, σ. 259
τ'lί;; Έλλά.CGς, σ. 169. 5(4) 'Ορθόοοξος θειίφΎj'Jις τ'7j;; Β' Βατικα.­
4(9) Πρα.κτικσ. χα.: 'Αποφχ:::;εις to[j έν 'I?j;; Σψ)όδO'J, σ. 7 - 16.
Κω')στα.ντινου .. όλει ΙΙα.νΟΡθcΜξου Συνε­ 5(5) Σ. Μπιλά.λ'lj, ΌρθοΟοξεα. κα.ί Π:ι:πι­
l'JρείοlJ ... , σ. 6. ομός. τόμο Β', σ. 310.
47() "1<:'1θ' σ.ν{l)τ. σ. 14. 5(6) π:χρσ. Σ. ΜπιΗλη, ctlιτόθι.
471) 'Ενθ' άνωτ. σ. 8-1, 83. 507) Σ. ' Αλεξ (oιJ, ενθ' άνω:. σ. 16.
472) "F.,1Q' σ.νω:. σ. 86. 5(8) Π::χρά. Σ. Άλεξίφ, ενθ' άνωτ. α.
473) "Ενθ' σ.ναιτ. σ. 8,1. 18, 20.
474) Β. Στεφ:xνί~oυ, 'P~κκλ"ισι(χστικ'l] 'Ι­ 509) Παρσ. Σ. 'Αλεξίφ, Ξ')θ' άνω,;;. Ο. 28.
στορία., σ. 573. 510) Π. Ψr-n.μπέλα., πο:ρά. 'ΟρθοΜξφ Τό­
475) eHF., τόμο 6[;ς, σ. 49. πφ, λΜτριος 1967, σ. 4.
476) Β. Στα.υρίΟου, Τ:;τορ[α. τΤις OlκοlJ­ 511) Σ. Μ:r.ιλά.λΎj, Ό::ιθοΟοξΙα. χιχt Πα.π~­
μενικΎjς l(ιν1jσεως, σ. 40, 41. σμός, τόμο Β', σ. 62.
477) Β. Στα.ΌρΙΟου, ενθ' σ.νω-c. σ. 65. 512) «'Ορθόc,οζο; ΤιΊΠΟζ" 'Αριθ. 90 - 91,
478) Β. Στα.υρίδου, ενθ' άνωτ. σ. 48. σ. 4, A[)youato;; - Σεπτέμοριος 1968.
479) R. Στα.υρίΟοlJ, Ξνθ' σ.νωτ. σ. 66. 513) ΙΙα.ρα. 'Αθα.να:1ίφ Bα.σ~λoπoόλφ Άρ­
480) Δijλωσις των Όρθοδόξων εΙς τό χφ. (νΟν ~IΎjτpoπoλιτη 'Ηλεία.ς), Άπό
. Σuνέδριον t'i'j; Λωζά.ννΎjς τοσ 1927, πα.­ τΎιν 'TCopstoc'! tij; Άγά.ΠΎjς, Ο. 87) (σ. τε .
ρα. Β. ~τα.υpιση, ·Ιστορία t'1j.; ΟίΧοuμs­ λΕυΤ:Ζία.), ' Αθ~να.t 1968, ΠιΖρα. Σ. Μπt­
314 Η ΑΙΡΕΣΙΣ
ΊΌΙ oπωn[E~IΣAIOI

λιiλη, Όρθoδoξί~ κ~Ι Π~πισμός;, τόμο 533) «'Εκκλησια,στικό;; Άγιόν», α,ριθ. φ.

Β', σ. 508. 67, Μγοοστος 1972.
514) Π~pα. Σ. }Iπιλιiλη, ΌρθοδοξΙα κ~ί 534) «'Ορθόδοξος Τόπος», α.ριθ. φόλλου
Π~πισμός;, τόμο Β', σ. 510. 170, 15 - 9 - 72, σ. 1Ύj.
515) ΈφΎjμεplς; «Έστ(~", 11 - 7 - 1972, 535) θΗΕ, τόμο 30ς, σ. 1018 - 1020.
σ. 6. 536) Β. ΣτεφχνΙδοο, ΈκκλΎjσια.στικΎj Ί­
516) Χρuσοστόμοu Β', Άρχιεπισκόπο!) στορία., σ. 610.
, AθΎjναιν, Ή Δoγμ~τικ'ή κcιΙ K~νoνικYι 537) Β. .Σ;:εφχνΙδοu, ένθ' α,νω-::. σ. 404.
θέσι;; τή;:; κ~θ' fιμ~ς; ΌρθοΜξο!) τοί) 538) θΗΕ, τόμο 80ς;, σ. 361 χι:ι:Ι Β . .Στε­
Χριστοί) ΈκκλΎjσ(~;;, σ. 24. φα.νΙδοο, ΈκχλΎjσιcr..σΤLΚ'ij Ίστορία., σ.
517) Σ. MπιλιiλΎj, ΌpθoδoξΙ~ κ~Ι Πcιπι­ 594.
σμός;, τόμο Α', σ. 309 - 312. 539) θΗΕ, τόμο 40;;, σ. 675.
518) Σ. 'Αλεξίοu, ·E;αλΎjσΙMΤΙΚα. Γεγο­ 540) Ί. Kα.ρμΙρΎj, "IXpti θΗΕ, τ6μ. 70;',
ν6τ~ 1964 Κ~ι 1965, σ. 337. σ. 1185, 1186.
519) Σ. Άλεξίοu, ενθ' α,νωτ. σ. 351. 541) Β. Στεφ:L,')ί~οu, 'EκκλΎjσια.στικ'ή Ί­
520) Σ. }Iτ.ιλιiλΎj, Όpθoδoξί~ κ~Ι Π~πι­ στορΙα., σ. 712.
σμ6;:;, τόμο Β', σ. 353 έξ. 542) Β . .Σ;:εφα.νίδοu, ενθ' α.'Jωτ. σ. 772.
521) Π. Tpεμπέλ~, Ί~πΙ t'i), Οικοuμενι­ 543) :Σ. Μα.ρκεζΙνΤι, ΠoλιτικΎj Ίστορία.
κής ΚινΎισεω;; Κ~ι των θεολογικων Δι~­ t1j;:; Νεωτέρχς; 'Ελλιiδo;:;, τόμο 20;:;, σ.
λόγων fιμιεπiσ'fJμ~ εγγp~φ~, σ. 46. 371 - 378.
522) «Όρθόδοξο;; Ψ!Jπος;», Ai3youoto;; 544) θΗΕ, τόμο 40;;, σ. 674 - 675.
1967, σ. 1Ύj. 545) Ίω'ήλ Για.'ηα.κοποόλοο, ,,'11 Πα.λα.ιd:
523) ΈφΎjμεpl, «'ΕστΙσ..», 7 7 - 1972, Διcr..θ'ijκψ, τόμο;:; εικοστό;:; titcr..pto;:;,
σ. 6. «Οι Ψcr..λμο(». ΆθΤι·ία.ι 1965, σ. 216 ­
524) Π~pα. Σ. lIτ.ιλιiλη, Όρθoδoξί~ κσ..Ι 217.
Π~τ.ισμός;, τόμο Β', σ. 378. 546) Ίωιiννoυ Koλιτσιiρ~, Ή lIα.λ~ια.
525) ΈφΎjμεpίς;, «'Eστ(~», 17 - 8 - 72, σ. Διcr..θijΚΎj, Κείμενον - ΈρμψεοτικΎι Ά­
2~ κ~ι 17 - 8 - 72, σ. 2χ. τ.ό~oσι;:;, τόμο;:; Γ', 'AθΎjνσ..ι, σ. 449.
526) 'Ιοuστ(νοu Η6πο6ιτς, Ά'Ι17.φορα. τ.ρός 547) Β. .Στεφα.νίΟου, ΈχκλΎjOΙα.oτικ'ή Ί­
τ'ήν Ίερα.ν Σόνοδον τής ΈκκλΎjσίXς tYj;; στορίχ, σ. 766.
Σερ6ίιχ;:;, τ.ιχρα. .Σ. Mπιλιiλη, Ή σ..'ίρε­ 548) J. HolzneI. lΙα.σλος, 'ΕΧδ6σει;, fι
σι;; το!) FiIioque, σ. 479. Δcr..μcr..σκό;;, "J~κδοσις δγMΎj, ' Αθ-ηνα.ι
527) Κ. ΜσιψχτΙ1':ιου, οι Ί:ψοl Ι\σ..'ιό'lες 1972, σ. 11.
«Στuλος Κ:Χι 'Εδρ:χίωμ:χ» c1j; Όρθοδο­ 549) J. Holzner, ενθ' a,'Jω-::. σ. 215.
ξ1σ..ς, Άθη,lΧΙ 1972, σ. 6. 550) J. Holzner, ενθ' α,'ιωτ. σ. 443.
528) Χρ')σοστόμο!.! Β', Άρχιετ.ισκόπου 'Α­ 551) J. Holzner, ε'ίΟ' ~N{~)Τ ~ σ. 369.
θΎjν αι,) , Ή Δoγμσ:;:ικΎj χcι.Ι Κα.νΟ'Ηχ·η θέ­ 552) J. Holzner, έ'Jθ' &νωτ. σ. 370.
σι;; t1j; χ:χθ' '1jμilς ΌρθοΜξω τοί) Χρι­ 553) «'Ορθόδοξος ψ,jτ.ος», ~oiIJ/JpLo;; 1968,
στ05 'ΕκΧλησ ία.;:; , 'AO'i)'1OCL 19fi5, σ. 28. σ. 1r,.
529) Ίερω'ιόμου, Άρχιετ.ισΧό;:ου ΆθΎj­ 554) «~>Jζή,Ύjοις», Όκτιί)σριο;:; 1971, τεσ­
ναι,) κα,Ι πιiσΎjς 'Eλλιiδoς, Λόγος Έ'Ιθρο­ χο;; 137, σ. 185 - 187.
νιcτΎιριος, Άθήνα.ι, 17 l\fxtO!J 1967, σ. 555) «'EκκλΎjσίιz», 1)15 Ίωνίο:ι 1972,
11 - 12, 14 - 15. α.ριθ. 11 - 12, σ. 316 - 318.
530) ~ΈχκλΎjOΙMτικός Άγώ'ι», 'Αριθμ. 551) Δελ,ίο\l ΈνΎjμεpώσεω;:; 'Αρχιεπι­
φόλ. 67, Ασγουστος 1972, σ. 4Ύj. σκοτ.'i);:; 'AθΎj'ίων, :Χριθ. φύλλου 9, σ.
531) ΈφΎjμεpΙς, «'ΒλΕΛθερος Κόσμος», 8 - 10.
21. 9. 72. 557) Xp1jato!J ΓΙ:Χ'Jνcι.ρ1i., Ή HEuOEptoc τ05

532) Χρυσοστόμο!) Β' , ' Αρχ ιετ.ισΧό;::ου 'ΤΙθO!J;:;, Άθ1j'Jα.ι 1970, σ. 132 - 146.

ΆθΎjνιoν, '11 Δογμα,τικΥι κα,Ι Κ :χνΟ'ΗΚΥι 558) lΤεριοδικόν «ΓpΎjΎόpΙOς δ Πα.λα.μΧς:.,

θέσι;:; ... , σ. 2Ω - 21. 'Ιοόλιος - Αυγοοσ;:ος; 1972, τευχο;:;

ΠΑΡΑΙΙΟΜI1ΛΙ 315

630, σ. 281. Σό'ιοδον - 1», 1971, σ. 66 - 71.

559) «'!'3κκλYjσΙα.», 1)15 ΑuγΟι)(j':ΟU, ιΧριθ. 584) Σ. MTCLHAYj, 'Ορθοδοξία. κα.! lΙα.πι­
15 - 16, σ. 395. σμό;;, τόμο Β', σ. 655.
560) «Τό (J!αις", εκδοσι,; Ί. ΜYjΤΡοπόλεως 585) Ι'ρσ.μμα.τεία.ς ΠΡοπlχρα.σκεu'i'jς τΎίς
Φιλ!πr.ων, Νεα.πόλεως κα.Ι θά.σοu, Αύ­ Άγίσ.; ΚiΧί ~Iεγά.λ-ηι;; Συνόδοο ... , σ. 72.
γουστος - Σεπτέμοριος
1972, σ. 132. 586) 'Ένθ' &νωτ. σ. 4.
561) «ιnYjρονομΙα.., τόμο;; 40;;, teuxo:;; ο', 587) 'Ένθ' iνωτ. σ. 5.
θεσσα.λο'lίκYj, 'Ιοόλιος; Η) 72 , σ. 459. 588) 'Έ'ιθ' OCνωτ. σ. 66 - 71.
(62) Σ. λΙπιλά.λYj, 'ΟρθοδοξΙα. κα.Ι Πα.πι­ 589) "Ενθ' &νωτ. 76 - 78.
σμό,;, τόμο Β', σ. 69. 590) 'Ένθ' α.νωτ. σ. 77.
563) Πα.ριΧ Σ. MTCLAIiATj, ενθ' iνωτ. σ. 69. 591) Β. Στεφα.νίδο'J, ΈΥ.κλYjσια.στικ-fJ '1­
564) Συροποόλου, πα.ρ&' Σ. λΙπιλliλη, στορΙα., σ. 766.
~νθ' iνωτ. ~. 55. 592) Β. Στεφα.'Ιίδοο, ενθ' ά.νωτ. σ. 767.
565) Πα.ριΧ Κ. Μουρα.τΙδη, οι Ίεροί Κα.­ 593) Β. Στεφα.νΙδου, α.ίιτόθι.
νόνε:;; «Στυλο:;; κα.ι Έδρα.Ιωμα.» τΎj; 'Ορ­ 594) θΗΕ, τόμο 60Ι;;, σ. 269 - 271.
θοδοξΙα.ς, ΆθΎjνα.ι, 1972, σ. 8. 595) Γεωργίο!) Φλωρό6σ-,(,υ, Ή πορεΙσ.
566) Κ. Μουρα.τΙδου, :Χότόθι. 't'i'j;; Ρωσικ'i'jς θεολογία.ι;;. θεολογίσ., i­
567) Πα.ρ&. Σ. .Μπιλά.λη, Ή α.ϊρεσις 'tou λijθεισ. κα.ι ζωij, Πνεuμα.τικΟν Σuμπό­
Filioque, σ. 412 . σων, Άθ'i'j'ί α. ι 1962, σ. 19.
568) Κωνστα.'ιτίνου ΚιΖ,λλινΙκου, πα.ρ&. Π. 596) Δ' Πα.'iελλijνιον θεολογικόν Σuνέ­
fpYjyoplqI, Σχέσεις Κα.θολικων κα.ι Όρ­ οριον, «'ΕκκλYjσια.στικοΙ Πα.τέρες κα.ι
θοΜξων, ΆθΎjνα.ι 1958, σ. 627. Πα.ιOεία.~, Πα.νελλ ηνίου Ένώσεως θεο­
569) ΙΙα.ρσ. Π. fpYjYopCιp, ενθ' ιiνωτ. σ. λόγων, εν Άθijνα.ις 1970, σ. 84.
628 629. 597) Π. Τρεμπέλα., Έπί 't'i'ji,; 01κουμ.ενι­
570) «'Ορθόδοξος Τόπος» 10 12 - 1970, x'i'j;; Κινijσeως κα.ι των θεολογικων Δια.­
OCPLOIl. φ. 130, σ. 3'1). Εόα.γγέλου θεο­ λόγων 'ijμιεπίσYjμσ. Ζγγρα.φα., •AθΎjνσ.ι
δώρου, «'EκκλΎjσΙα.», 1) 15 Ία.νουα.ρίου '!α.νοuά.Ριος 1972, σ. 36 - 37.
1971, ιipιθ. 1 - 2, σ. 33 - 35. 598) Δ' Πα.νελλ ijνιον θεολογικον Σuνέ­
571) Πα.ρ&. Π. Γρηγορίφ, ενθ' &ονωτ. σ. δριον ... , σ. 84.
626 - 627. 599) Π. Τρεμπέλα, ενθ' α.νωτ. σ. 36 - 37.
572) Εόα.γγέλου Θεοδώρου, ,,'F,XXA 'ι)σία.», 600) Σ. !ιπιλιiλη, Ή α.!ρεσις 'tou Filio­
1) 15 Άπριλίου 1972, OCΡιθ. 7 - 8, σ. que, ~. 238 aς.
174. (01) Β. Στεφχ'ιίδοu, ΈκκλYjσιασΤΙΚ-fJ
573) llxpi Π. ΓρηγορΙφ, Ζνθ' i'ιωτ. σ. ΊστορΙα., σ. 767.
628. 601 α ) 1\. ~Ιοuρατίοοl), πα-ρ&. «'ΟρΟοΜξφ
574) Eιιc.ι.γγέλo!) θεοδιΙφοu, «'"Ezx.λΊjCίία.» , Τύτ.:φ', 15 5 - 1972, &ριθ. φύλλοο
1) 15 ' Απριλίου 1972, Χριθ. 7 - 8, σ. 162, σ. 1-η κΧί 3η.
173. (02) Α. Δ. ΚυΡΙα.κοu, ']~κκλYjσια.στικij '1­
575) 'A,IOPO'JcOOU, λεξικον ;:ης Φιλοσο­ στορ!α, τόμο 30;;, σ. 192.
φ!α.ς, σ. 143. 6(3) Χ. Πcχ:I'.:α.δοποlίλΟ'J, Ή 'Εκκλ 'Ι) σ ία.
576) ,,'Eκzλησία.~, Ε,Ιθ' α.'ιω-:. σ.173­ τ'7); 'EHlioo;;, σ. 178.
175. 6(4) Σ. :aΙα.Ρκεζίνη, ΠολιτικΎι Ίσ;:ορία.
577) «'ΑκτΤνες", 1!)47, σ. 14:7. τΎjς Νεωτέρα.ς <Ελλά.Οος, τόμο 10;;, σ.
578) «'Ακτίνες", 1947, σ. Η8. 254.
579) «'Ακτίνερ, 1947, σ. 149. 604α.) Α. Δ. l\:υρια.κοΟ, 'Εκκλ ησια.στικ-ή
580) «'Ακτίνες», 1947, σ. 151. 'Ιστορία, τόμο 30;;, σ. 226.
581) «'Ακτί'ιε,;», 19'18, σ. 151. 6(5) Πα.ρ&. «ΌρθοΜξ(ρ Τόπφ», 15 - 6 ­
582) «'Ακτίνες", α.ότόθι. 1972, σ. 3η.
583) Γρα.μμ::χ;:ε ία.; Προπα.ρα.σκεIjΎί,; τΎj:;; 'Λ­ 6(6) Κ. Μουρα.τΙδοιΙ, ot 'Ιεροί Κα.νόνε:;;
γΙα.ς χocΙ }Ιeγriλης .Συνόδοu ;;'ijς Όρθα­ «,Στfίλoς; χ"Ι Έδρα.Ιωμα.» 'tij;; Όρθοδο­
Μξου 'Εκκλησία.,; , «Προς ;:ή'ι Μεγά.λψ ξ ίιχι;; , ΆθΎίνα.ι 1972, σ. 41.
 ΠΙΝΑΞ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ

- ' Aγα.θ~ σ. 13 - 14. ΟΙκοuμsνισμος σ. 131, 16-4, 190.

-Άγα.θΟν σ. 13. -'ΑδελφόΤ'ις.
-ΆγιiΠϊj σ. 32, 34. 'Αγγλιχ:;ι.νισμός; σ. 116.
&λΎΊθειιχ σ. 125, 166. ιiooγμά:;:ιστoς; σ. 102 - 103.
δόγμιχ σ. 125, 248 - 249, 251. OLκουμενισμος σ. 105, 189.
χοοΙΗΚ'ij σ. 125. ΟΙκουμενισμός κα.Ι }1:;ι.σσωνισμό~ σ.
OLκοuμενισμός σ. 124, 125, 131, 164, 105.
165 - 166, 190, 2,19. ΠΣΕ σ. 139, 141.
Πα.πισμός σ. 150, 152. Πα.πισμός σ. 150, 151.
πίστις σ. 125, 128, 167. -Άδογμά::;ιστος συνιχγωγΎι σ. 251.
προ6λΎΊμιχτιχ σ. 128. -Άθεtα. σ. 202.
ΧΡΙ:::ϊτια;νικΥ] σ. 165. OLκοομενισμος σ. 160.
-νΑγγελοι σ. 13, 1<1, 32 - 33. _'"Αθεος σ. 16.
-Άγγλικα;νικΥι Έκκλ1jσία; σ. 106 - 117. -'ΑθΥινα.γόρα;ς θuα.τρsίρων σ. 229, 240,
-Άγγλικα.νισμΟς σ. 106 - 117. 252, 270.
Άγγλία. σ. 177 - 178. -Άθ'ιι'n:.γόρα.ς Κων) πόλεως σ. 156, 239­
δια.ίρεσ~ς Όρθοδοξία;ς σ. 237. 241, 242, 247, 248, 249, 250, 253,
ΟΙκοuμενισμος σ. 117, 120, 177, 178. 254, 26β, 267.
Όρθοδοξία. σ. 112, 113, 116, 117, -AEpsost; σ. 38 - 94.
208 - 210, 224, 227, 228 ~ντιεκκλ'ισια.στικαί σ. 59 - 94.
229, 230, 231, 236 - 237, 244. ιiντιτpια.δικα~ σ. 45 - 49.
Π?:.πισμός σ. 107, 112, 113, 116, 117. ΆποκάλυΦις; σ. 44, 45, 49.
Προτεστα.ντι:::μό; σ. 116 - 117. Γνωστικcι.Ι σ. 39 - 41, 44, 174.
_'" Αγιοι σ. 281, 298. ΈκκλΎjσία. σ. 29, 37 - 38, 113, 203­
ΕΙκονομα.χ ίΙΧ σ. βο - 61. 204, 284.
OLΚΟlJμενισμος σ. lG2. θΖωρί:Χ ,,:αιν κλιiδιι)'I σ. 113.
-'Άγιο') vO po; σ. 290. Ίοuίj;χ!ζΟU(jCtι σ. 39, ,Η.

ΔΥιμΤιτριος; Ι\ων)πόλεως; σ. 2C4, 267. Q[κοuμsνtσμος σ. 161, 164,167 168,

-'Aγ~ωσ»'Iη σ. 33. 180.
-'Αγρu:-;'-ι(Χ κΧί EΙκυ')(.ίJ!xZία. σ. (;1. Όpθό~o;oι Χρισ-:ι!Χνο!. σ. 231, 232.
-Άγι;)ν σ. 31, 33, 3C). ΠΣΕ 137.
Άντ~α.ι:;;ετικό;; σ, 8, 223, 288, 289, ΠΎj"(':Χ!. !Χυτών σ. 44.
296, 301 - 302. πολιτs[:χ, σ. 174 - 175.
'Αγγλαα.νι:::;μΟς σ. 110, 116. πρώται σ. 39 - 44.
ΟΙΚΟlJμε'ιισμός σ. 126, 167, 273. σωΤΎjρί:Χ σ. 35 - 94.
- ' A"(ωνιστ~ς μΎ) έγκ:χτ:χλψr:ιi'lΕ:ιν σ. 301 ­ τ:χκτιχΥι cι.Δτιίlν σ. 37 - 38, 45.
302. Χ.Γ-ισl:ολογικ:;ι.Ι σ. 50 - 59.
-'Aoifl σ. 22 - 23. -Α'ίΡΖσις σ. 35 - 38.
-Άδελφός Εν ΧΡι,στqΊ σ.
34, 105, 193, ιi'Iτίφxσις σ. 54.
224, 225, 231, 232, 238. 244,248. α::ttο\:Ια ο. 202.
ΠΙΝΑ:Ε O:ΚOMAΨΩ~ ΚΑΙ llPArMATQN 317

-ΑΙρετικοΙ πα.ριioεισo;:; σ. 12 - 14.

&θεοι σ. 47. πτωσις σ. 14 - 15.

διcίι:ioλoς σ. 252. πα;ριi φύσιν σ. 14 - 15, 22.

Olκουμενισμος σ. 164, 198 - 199. υτ;έρ IfUatv σ. 22.

Όρθό~o;oι σ. 297 - 298. -Ά'Iοικοδόμ'Yjσις Έκκλ'Yjσίας σ. 303.

Χριστιανοί σ. 164, 185 - 186. -Άντι6σ..σιλεία. σ. 210 - 216.

Xριστoμcίχoι σ. 47. -Άντίστσ..σις Όρθοδόξων σ. 216, 217-218.

- ' Ακινiτος θωμ:ϊς σ. 78. - ' Αντιχριστια.νικόν ρεσμα; σ. 217.

-Άκολασία; σ. 203, 217. -Ά'Ιτίχριστος σ. 195.

-Άκολουθία;ι σ. 191. -'ΑνΌποπτος συνιiφεια; σ. 232.

-Άλά,θ'Yjτον σ. 172. -Άόρα;τος Έκκλ'Yjσία; σ. 83 - 84.

Έκκλ'Yjσία;ς σ. 113.
-'Απιστία; σ. 45, 118, 202.

πcίπα σ. 75, 77.

6cίσις Olκουμενισμο!) σ. 159 - 162.

Πα;πισμο!J, Προτεστα;ντισμοU σ. 88.

'Eλλιiς σ. 217.

-Άλ6ιγ'YjνοΙ σ. 85, 182. ΟικουμΖνισμος σ. 141.

-Άλήθεια; σ. 15, 16. ΠΣΕ 140.

έμπό~ια; σ. 58 - 59. - 'AΠOOυ'ίιiμωσις.

Άγγλικα;νισμός σ. 113 - 114. ιΧ.τόμων σ. 189 - 190.
θεωρΙα; των κλcί~ων σ. 113 - 114. Έκκλ'YjOιων σ. 190 - 191.
-Άλιοιϊ;;iiτος Άμιλκα;ς σ. 230. - ' Αποκιiλuφις.
- ' Aλλόθprισκoι σ. 199 - 200. Έλλιiς σ. 261.
-Άμαρτία; σ. 14, 33, 34. Μcίν'Yjς σ. 41.
ιΧ.'IθρωπόΤ'Yjς σ. 15. Οικουμενισμός σ. 161 - 162, 169, 176.
προπατορικij σ. 14, 15. - ' Αποκρισιίριος 229. σ.
-Άμψ~στευσις κακοσ σ. 167 - 168. - ' Αποκτ'ήνωσις σ. 203.
-Άναγνώσματα; σ. 265. -Άπoλλινιiριoς σ. 50 - 51.
-Άνιiθεμα; σ. 81. -Άπολλι,lα;ρισμός σ. 50 - 51, 58, 174.
-Άνα;θέμα;τα; σ. 250. -Άπόλl)τος σ. 167.
-Άνιίπλα;σις σ. 257. -Άποστα;σία. σ. 201.
-Άνσ..ρρΌθμισις σ. 282 - 283. Οίκοuμενισμός σ. 188.
-'Aνιiστα;σις σ. 21 - 22, 23, 185. σ'YjμεΡΙ'J-fι σ. 201 - 203.
-Άνσ.τολ 'Γι ς :1..ποστα.σία. σ. 203. -Άποσιώπησι; πίστεως σ. 188 - 189.
- ' Α'ίεκτ tY.όΤ'ljς. -Άποστολικij Δια;κονία; σ. 222.
Άγγλtχα.νισμoσ σ.
110 - 111, 116. -'" Αρα;οες σ. 67.
ΌρθοΜξων σ. 229, -'Αρει::χ.'1ισμό; σ. 45 - 47, 49, 57 - 58,
-Άνzξιθpψ;κείcι λΙcισσωνισμoσ σ. 96. 195.
-Άνθρωπισμός σ. 12R, 176. Eupti);:'Yj 171 - 174.
σ.
Οικουμενισμός σ. 169 - 171. Οικοομενισμος σ. 171 - 174, 176, 178.
- ' Α νθρωποκε 'ίτρισμός Αr;.ει:ι:.νοl σ. 45 - 47.
Οικουμε'Ησμοσ σ. 169 - 170. _" Αρθρα 39 ' λγγλικcι:νισμo!) σ. 106.
Πα;πισμοσ, ΠΡΟΤΖστα.'1τιομοσ σ. 87 - 88, -Άριστοτέλ'Yjς σ. 40, 246, 278.
89. θεολογία; 678, 293.
- ' Ανθρωποχτόνος σ. 184. -Άριστοτελικij φιλοσοφία; σ. 44.
--'Ανθρωπολογία; σ. 289. ΑΙρέσεις σ. 49.
-"Ανθρωπος. Άρεια;νισμός σ. 47, 58.
'Άγγελοι σ. 21 - 22. Νεστορια;νισμός σ. 51.
Άγγλικcινισμός σ. 111 112. -ΆρμΜιοι σ. 194 - 195.

ιΧποστα;:;Ια; σ. 15 16. -'Αρμόνιον σ. 264.

κα.τιi φΌσι'l σ. 14 - 15, 22. _'"Αρσις εκκλ'Yjσια;στικων δια;φορων σ. 191­

Οικουμενισμός σ. 169 - 171. 192.
318 Η ΑΙΡΕ.ΣΙ-Σ ΤΟl' οικοnΙΕ.ΝΙΣΜΟΙ

-'Άρτλεπ σ. 214. εΙκονομα.χικ'ή 212 - 213.

-'Αρχα.Ι -Άστρο λογία. σ. 39.
Άγγλικα.νισμου σ. 106, 107. - ' Ασωτεία. σ. 203.
r:α.πικου Otκουμενισμου σ. 148 - 151.
-"Ά:;ιωτος σ. 15 - 17.
- ' Ανα.σκα,φα.Ι κα.ι Ί. :Μονα.Ι σ. 213.
-Αίιθυπα.ρξία. κα.Ι σuνύπcφςις σ. 104, 10β,
-c' Αρχ ιεΠΙσ'λ,οπος» Κα.ντουα.ρία.ς σ. 116.
-Άρχιτεκτονα'ή να.o~oμΙα. σ. 280.
116, 168.
-'ΑσέΟεια.. -Αυτοκτονία. σ. 16.
ΆντιΟα.σιλεΙα.ς σ. 214. -'Άφεθος σ. 193 - 194.

ΒΌ

-Bιiπτισμα.. σίιγχρονα. σ. 223.

Άγγλικα.νίΙ)ν σ. 108, 109, 209, 230, -Βι6λικα.Ι &τα.φεία.ι σ. 103 - 104, 176.
231.
-Βίλλεμπρα.ντς σ. 156.
α.tρετικων σ. 272.
-Βίος σ. 11 - 12.
-Bιiσεις ΟΙκουμενισμοσ σ. 159 - 171.
-Βιωτικά. σ. 281.
-Βα.σιλεΙδΎ)ς σ. 40, 174.
ΟΙκοuμενισμός σ. 168.

-Βα.τικα.νij Σ6νοοος Β' σ. 170, 229, 244,

-Βογόμιλοι σ. 85, 94, 182.

247. -Βουδισμός σ. 44.

-Βα.φείδΎ)ς Φιλιiρετoς σ. 231. -ΒουΟιστα.Ι σ. 251.

-Vestigia σ. 108. -Bo6λγα.ΡΎjς Εόγένιος σ. 290.

-ΒΎ)σσα.ρΙων σ. 249. -Βοuλγιiτσ. σ. 255.

-Βι6λία.. -Βρωσις σ. 40.

~τερoδόςων σ. 223. -B!)ζιiντιo'l σ. 217.

ΓΌ

-Γιiμoς σ. 232. ΟΙκουμενισμός σ. 162.

-Γένειον σ. 264. -ΓνώμΎ) σ. 30, 31, 164.
-ΓενεύΎj σ. 170. -Γρα.μα.τεΙα. έr:Ι t'ij, ΈνόΤΎ)τος τ'ijς Έκ­
Π.Σ.Ε. σ. 135, 139, 142, 143. κλΎ)σία.ς σ. 156.
-cfevtxbv Συνέδριον t'ij, ΈκκλΎjσΙα.ς τοσ -Γρα.μμα.τεία. Προπα.ρα.σκεuα.στικ'ijς Έπι­
Χριστου περί Ζω'ijς κα.Ι 'Εργα.σΙα.ς» σ. τροπ'ij; σ. 283.
123. -Γρα.φείον Μονίμου 'Αντιπροσωπείας τοσ
-«Γενικόν Χριστιανικον Συνέδριον περΙ ΟΙκουμενικοϊί Πα.τρια.ρχείου πα.ρά. τ{ρ ΠΣΕ
Ζω'ijς καΙ Έργα.σία.ς σ. 123 - 124. έν Γενεύη σ. 242.
-cΓερμα.'Jtκij ΕUα.γγελικij Έκκλφία.» σ. -Γρα.φ'ή σ. 40, 62, 63, 130, 223.
106. Άγγλtκα.νισμός σ. 108, 109.
-<Γερμανικός Ευα.γγελικός ΈκκλΎ)σια.στι­ μετα.φpιiσεις σ. 104, 2Μ - 258.
κός Σύνδεσμος> σ. 106. Otκοuμενισμός σ. 162.
- c Γέφυρα. Έκκλ Ύ)σ ία.» σ. 117. ΠΣΕ σ. 14:1 - 142.
-Gore σ. 236, 237. Πα.πισμός σ. 78.
-Γλώσσα. Προτεστα.ντισμός σ. 88, 89.
κ"lιρυγμα. σ. 258 - 259, 262. -ΓpΎjγopl)σα.τε σ. 203, 204.

Πσ.τέρες σ. 258, 262. -ΓΡΎ)γ6ρ:ος ΙΓ', πά.πσ.ς σ. 207.

-Γ'ιωστικισμός σ. 39 - 41, 180. -ΓΡΎjγόpιo,; ΣΤ' Κων) πόλεως σ. 208, 206.

-Γνωστικοί σ. 39 - 41. -Γυν'ή σ. 14.

ΠΙΚΑ3: ΟΝΟ:\IΑΤΩΚ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ 319

-Δ1jμrjΤΡιος Κων)πόλεως σ. 253. -Διωγμός σ. 61, 303 - 304.

-Διά,λογος σ. 183, 27·1, 298.

-Δόγμα σ. 288.

ciμcφτία σ. 190 - 191.

lιαφορα.ί σ. 273.

ά, .. ισ-::ίlΧ σ. 159.
εόσέοε ιcι σ. 65.
έπΙ 'ίσοις δροις σ. 244 - 245, 248.
εijσε~ισμός σ. 99.

ΟΙκουμενισμός σ. 189.
ζωΥι σ. 279 - 281.

Παπισμος σ. 151, 152,

θ1jσcιuροφuλά,κιον σ. 248.

-Δια.Ιρεσις 'Ορθοδόξων σ. 237, 245 - 246.

Λατιν6φρονες σ. 206.

-ΔιlΧνooυμενoι, ΟΙΚOIJμενισμός σ. 224·226.

Μα.σσωνισμός σ. 95, 96.

ΟΙκουμενισμός σ. 128, 130 - 131.

-Δια.πα.ισα.γώγησις oίκonμενιστικrι σ. 127,

σuζij'"C1jσις σ. 124, 125, 132, 159 -160,

192 - 194.

-Διά,σκεφις σ. 243.

188.

-Δοκιτισμός σ. 40, 174.

-Διαφοραί, Έκκλησίας α.ίρΖσεων σ. 191 ­

-"7ι Δρυς» σ. 121.

192. -Δυ'(σμός σ. 40, 61, 62, 64.

-Διαφι:ί)τισις σ. 100.
-Διίσις.

-ΔιOcι.σκcι.λία α.υτεπίγγελτος σ. 19'ι.

ά,ποστα.σία. σ. 203.

-«Δ ιεθνΕς '!e:ρlχποσΤΟλικό'l Σι>μοο,)λιο',ι:>

'Oρθoθo~ία. σ. 215.

(ΔΙ.Σ) σ.
118 - 120.
-Δuσφ'ijμ1jσις κα.λου σ. 166 - 167.
-.lι'ίστά,μενοι σ. 151, 228, 229.
-Δι>τικ'ij Έκκλ1jσΙσ. σ. 80, 175.

-Έ5ρα.ίοι σ. 251.
224.

-Έγκα.ίνια να.οΠ ΠΣΕ σ. 142.

Ά·JτιΟctσιλείσ.ς σ. 210 - 216.

-Έγκόκλιος 1902 σ. 227 - 228.

είθωλoλα.τpίcι σ. 65.
-ΈγΧόκλιος 1904 σ. 228 - 229.
Μα.νιχct·ι'σμός σ. 63.

-Έγκύκλιος 1920 σ. 230, 231 - 233, 243,

Μονοφυσιτισμός σ. 64.

244. συγχρονισμός σ. 281 - 282.

-ΈγΧόκλιος 1952 σ. 240 - 2'11. τόποι σ. 279.

-Έγω'ίσμός. -Ε1κονοστά,σιον, ίδΕ Τέμπλον.

Άγγλικανισμός σ. 110.
-ElxιJJ') σ.62 - 63, 67, 68 - 69, 70, 85,

ΟΙκουμΕνισμός σ. 130.
86, 213, 214, 215.

πίστις σ. 131.
ι1νθρωπος σ. 24 - 25.

-"Εθψα..
εϋσΜεισ. σ. 64 - 65.

Πα.ρά,Οοσις σ. 275, 276.

Λόγου του θεου έν κ6σμφ σ. 24.

χριστια.νικά. σ. 217.
δ rίoς του Πα.τρΟς σ. 23 - 25.

-Έθισμός. -Elp'ijV1j.

κα.ινοτομίαι σ. 216. Μγμα. σ. 130.

Οίκουμεν ωμός σ. 192. έξωτερικ'ή σ. 174 - 175.

-Έθνικοί κα.ί XpιστιcινoΙ σ. 185. κόσμος σ. 121, 122.

-Είaωλολα.τΡ ία.
ΟΙκουμενισμός σ. 92, 131, 190.

α.ίρέσεις σ. 49.
πίστις σ. 167, 249.

έπισΤ1jμονικ'ή σ. 202.
συμσισα.σμός σ. 58.

Μα.::ισωνισμός σ. 95, 96, 97.

-«ΕlΡ1jVΟΠΟΙΟΙ" σ. 266.
-Εί'Χονογρα.φία. σ. 69, 191, 215, 263.
-«δ EΙρrινoπoιός" σ. 121, 266.

sv Procrtq. σ. 207.
-Έκκλ'ljΟΙct σ. 26 - 32, 32 - 34, 81.

--Εi~Ο'ΙομCl.Υ.ία. σ. 60 - 70, 94, 175, 218,

Ά."("(λιχσ.\ιισμδ, σ. 112 - 117.

320 Η AIPE~IΣ TOr Οlκοnfl~~IΣΜοr

d'Iι-;;ΤΎjΤΟ~ σ. 252.
ιiδoγμιiτιστoς σ. 90, 99, 100, 101,

Μρα:.τον, δΡΙΖτόν στοιχεtΟ'J σ. 134, 67­ 104 - 105, 117.

68, 74 - 75, 83 - 87, 279.

ιiπoστα:.σΙα:. σ. 10 - 101.

ιiόρα:.τoν, δΡΙΖτον στοιχείον κ:χΙ Είκο­ OΙEκκλΎjσια:.στικΎι σ. 99.

νομα:.χίσ; σ. 64.
OΙOΙΚΎjτικ-η σ. 169.

~όpα:.τoς σ. 100, 101.

έν Χριστφ σ. 27, 165.

ιiόpα:.τoς κσ;Ι θIOωpiα των κλιfοων σ.

έ~ωτεpιx-η σ. 103, 107, 115, 133, 138,

114 - 115.
139,174 -175,176,177,191-192,
ιiόpα::oς, δpocτή σ. 175.
227.

6ιωτικα. σ. 281.
θεολογΙα:. σ. 169.

οιωγμος σ. 81 - 82, 288.

θεωρία:. τω'J κλάδων σ. 114, 131.

έπίγειος ζωΎι σ. 281.

«Ιερα:.ποστολ-η" σ. 119.

θεωρία:. των κλιfοων σ. 112 - 117.

ΟΙκουμε'Μμός σ. 92, 124, 133, 168,

κόσμος σ. 82.
164 - 165, 173, 190.

ΟΙκουμενισμός σ. 94, 126 - 127, 128,

Όρθοδοξ ία. σ. 211, 300 - 301.

161,162,164, 166 - 167, 173,174.

ΠροτεσταΝτισμός σ. 91 - 92, 93 - 94,

οκτώ πρώτων α:.~ώνων σ. 238.

99 - 106, 144, 147.

ΠΣΕ σ. 137, 138, 139, 140,141, 142,

ΙΙΣΕ σ. 137, 140 . 141.

161, 179.
Πα.πιαμός σ. 80, 91, 92,93 . 94, 144,

ΙΙα:.πισμΟς σ. 94.
145, 146, 147.

Προτεστα:.ντισμός σ. 83 - 87, 94.

πρα.κτικΎι σ. 179.

πολιτεΙα. σ. 99, 175.

-ΈνόΤΎjς πίστεως α. 167, 178.

Χριστός σ. 28.
ΟΙκοι)μενισμό; σ. 114, 133, 179.

-ΈκκλΎjσία:. Έλλιίδος σ. 217. ΙΙα.πιαμός σ. 93 - 94, 154 - 155.

α:..)τοκέψα:.λος σ. 211. ΙΙροτεστα.ντιαμός σ. 93 - 94.

oωΙΚΎjτικόν κα:.Ι πνευμα:.τικόν έργον σ. Έ'ιτεΗχιοια:. σ. 278.

219 - 220. -Έντολ-η θεοσ σ. 13, Η.

Οικουμενικόν Πα:.τρια:.ρχείον 210 - 211, -Ένώσεις σ. 176.
214.
ιiδογμfηστοι σ. 102 - 103.
Οίκουμενισμος σ. 253.
OιεκχλΎjσΙCΙ;στικ:7.Ι σ. 1<12, 176.
ΙΙα.πισμός σ.222.
προτεσΤ:7.'lτικ:Χί σ. 105 - 106.
πολιτεία:. σ. 211.
φOΙΤΎjτικσ;Ι σ. 176.
-Έκκλφία. Ρωσίσ;ς σ. 256. -Έ'ιώσεως ιiπόπειρ:χι σ. 247.
-"Ελα:.ιον σ. 68. -'Ένωσις.

-ΈλΗ;. 'ΑnλΙΚ:Χ'ιισμός σ. 106 - 117.

Δόσις σ. 217.
ιiδoγμιiτιστoς σ. 176.

OΙXO'.lfiZVΙOfib;:; σ. 303.
o:OΙΚΎjτικ-η σ. 100.

-Έλα:.στικόΤΎjς σ. 111 112.

Μγμ.:χ σ. 124, 146, 147, 22<1, 225,

λεκτικ-η σ. 107,112, 115, 13(:), 160­ 226.

161. έ;Ι'Υ::εΡΙΚ1) σ. 100, 101, 105, 106-107,

-Έλευθερία:. σ. 40, 93.

112, 117 - 120, 131, 132,269.

-ΈλευθεpoφpoσιJνΎj κα:.Ι ΟΙκουμενι::ψός σ.

θεωρtα:. των κλιf1'Jω'ι σ. 114, 115.

100.
κόσμο;; σ. 122, 178.

-Έλληνισμός (=είδωλολα:.τρία:.) σ. 49.

ΙΙά.νr,ς σ. .η.

39.

-Έλκεσα:.tτα:.ι σ. οίκο'ιομία:. κ:;ι;Ι συγκα:.τά.6α.σις σ. 269 ­

-ΈλπΙς 16, 33, 34.
272.

-Ένα.νθpώΠΎjσις σ. 17 - 26, 39, 40, 42,43,

ΟΙΚΟΩμε'ι:σμό;; σ. 129, 130 - 131, 132,

46, 48, 50 - 51, 51 - 53, 53 - 56,

248.

56 - 57.
οργ:χνωτικ-η σ. 103, 105.

-Ένό-;;Ύjς. Όpθό1'Jo~oι σ. 228, 229, 231.

ΠΙΝΑ:Ε: ONOMATQN Ι{ΑΙ llPArUATQN 321

ΠΣΕ σ. 137, 138, 139.

θεολογία. σ. 293.

ΙΙα.πισμό, σ. 144, 145 - 146, 147.

-ΈπιστολαΙ ' Αγγλικα.νιΟν καΙ ΌρθoM~ων

r.:!στις σ. 145, 179.

σ.208.

πολιτεΙα. σ. 57 - 58.
-Έπιτροπα.Ι κα.Ι Οίκοuμενισμό, σ. 130.

r.:Ρα.κτικ'ij σ. 179.
-Έr.:ιτροπ'ij των 14 κα.Ι ΠΣΕ σ. 134.

Προτεστα.ντισμό, σ. 118 - 119, 120.

-ΈποucnώδΎj «εκκλΎjσιων» σ. 114, 116.

σΚΟΠΙIWΤ1j, σ. 57 - 58.
-«ΕΌα.γγελικ.Ζ» σ. 256.

.Σόνδεσμο, σ. 121 - 122.

-ΕΜα.ιμονισμό, κα.Ι Ο!κouμενισμός σ. 168 .

-Ένωτικοί σ. 269.
-EOld.OELa. σ.281, 299.

-'Έξα.λλοι σ. 167.
Ιερα.τικΥι σ. 214.

-Έςορία. Κ1jρuκων σ. 218 - 219.

-Εi}πιστο, σ. 16.

-Έξοuσία.ι κα.Ι Ο!κοuμενισμό, σ. 194-195.

-«ΕΌρεία. ΈκκλΎjσία.» σ. 106.

-Έορτ'ή.
-ΕUΡUΤ1jς σ. 111, 112.

Ε!κονομα.χία. σ. 61.
-ΕΌσέ6εια. σ. 82, 175, 217, 218, 233,

Π.ΣΕ σ. 142.
281, 299.

-Έορτολόγιον σ. 191, ίδέ: κα.Ι Ήμερολό­

Άντιι5σ.σιλεία. σ. 214.

γιον. δόγμα.τα. σ. 65.

-'Έργα..
κοσμικοποί1jσι, σ. 79.

O!xoufleVLaflb, σ. 163, 169.

Πcιπισμός σ. 79.

Πα.πισμό, σ. 90.
r.:ρα.κτικ'ij σ. 99, 223.

Προτεστσ.νησμός σ. 90.
δλικ.Ζ κα.Ι α!σθΎjΤ.z στοιχεία. σ. 63, 64,

-'Έρω, σ. 11.
68.

-Έπίγεια. κα.Ι ούρά.νια. σ. 281.

-ΕΌσεσισμός κα.Ι OlxouflsVtaflb, σ. 99.

-Έπισκοr.:ια.νοΙ κα.Ι OlxouflSVLaflb;; σ. 129.

-Έτα.φεία.ι έκΜσεω, κα.Ι δια.δόσεως "χρι­
-Έπίσκοπος σ. 81, 221, 266.
στια.νικων σuγγΡα.μμι'i.των» σ. 103, 104.

Άyyλικcινισμό, σ. 106, 108, 109 - 110

-·Eτερo~oςία. κα.Ι &λήθεια. σ. 131.

116.
-ΈXθρόΤΎjς.

μετά.νοια. σ. 299.
έτεροδοξία. σ.
131.

-Έπιστ'ήμ1j σ. 171, 172, 202, 289.

ΟΙκουμενισμό, σ. 130.

-Ζέζος ΔΎjμήτpιO' σ. 216.

κλ'ιισιων 'AflEPLxij,» σ. 123,

-Ζ1jτήμlZτα. σ. 121.
"Πσ.γκόσμιος Σ6'J1'Jεσμο,» σ. 122, 123,

O!ΚOUΜενισμός σ. 273.
124.
-Ζωγραφική σ. 280.
«Πίστις κιχ! Τιiξις» σ. 128.
ευρωπα.·ίκΥι σ. 215.
axor.:ol σ. 124.
Π,χπισμός σ. 79.
-Ζω"'.
-«ΖωΥι κcιΙ Έργcισ[α.» σ. 123 128, 178­ &l1jetvYj σ. 17.
179. εν θεφ σ. 13.
~εκκλ Ύjσία. ΣΟU'fjΜα.ς» σ. 123. κτηνώ1'J1j' σ. 15.
«·Oμoσπoν~ια.κόν Σuμσο6λιον των Έκ­ Φuχij, σ. 30.

-Ήγέται 35 Π.ΣΕ σ. 134.

ΟΙκουμενισμό, σ. 126.

-Ήδονή σ. 16, 17, 202, 203.

-"'Ηθος διεθνές Π.ΣΕ σ. 141.

-'Ηθική.

-Ήμερολόγιον σ. 207, 227, 228, 232,

διδα.σκα.λία. σ. 223.

ζωΎj σ. 279 - 281.

236 - 237.

)Ισ.σσων ισμδ, σ. 96.

-ΤΗττα. .«&γίων» σ. 242, 262.

21
322 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKonlENIΣMor

Θ'.

-θciν~τος σ. 13, 14, 15, 18 - 19, 20 - 21.

Οικοίιμενισμός σ.
189, 288 - 296.

θεο!} σ. 202.
-θεολόγος κ~ινός σ. 274.

Ψυχιης σ. 30.
-θεοτόκος σ. 20,43, 51, 52,53, 60,298.

-θεΙ~ EΌx~ριστΙ~ σ. 51, 265.

-θέσεις εκκλrισι~στικiΧΙ σ. 302.

Άγγλικ~νισμός σ. 108, 109.

-θετικOΚΡiΧΤΙiΧ σ. 163 - 164, 202.

-θεΙ~ KoινωνΙ~ σ. 265.

-θεωρ(oc εκκλ rισι~aτικων κocινοτομιων σ.

-θεΙ~ ΛεtτοuργΙ~ σ. 61, 265.

272 - 276.
-θέλYjσις σ. 14.
-θεωρΙiΧ εξελίξεως xocl ΚiΧινO,OμΙiΧ σ. 278.
-θεόδωρος ΣτουcΗτrις σ. 276, 282.
-θεωρίoc κλciοων σ. 99 - 100, 179.
-θεοκτόνοι σ. 185.
ΆγγλΙΚiΧνισμός σ. 110, 112, 117.

-θεoλoγΙ~ σ. 8, 82, 89, 289 - 296.

άόΡiΧΤOς ΈκκλΎjσΙoc σ. 114 - 115.

πΑγιον "'Ορος σ. 290.

άπιστΙ~ σ. 161.

~Iρετικων σ. 289 - 290, 294.

dποδuνciμωσις Έκκλrισιων σ. 190.

o:δεδiΧνεισμένψ σ. 211,290 - 294,299.

ΚiΧινOΤOμΙiΧ σ. 278.

~νότrις σ. 169.
OlxoUIlsvtaIlb; σ. 133, 177.

$πισΤ'~μrι σ. 293, 296.

Όρθόδοξοι σ. 227, 229, 238, 245, 252,

θωμιστικ'ij σ. 78 - 79.
266.

ΟΙκουμενισμός σ. 169.
ΠΣΕ σ. 137,139 - 140, 140 - 141.

ΌρθOδOζΙiΧ σ. 293 - 294.

Πσ.πισμΟς σ. 151, 155.

Όρθόδοξοι κiΧΙ Π~τέρες σ. 291 292,

σxετικOΚΡσ.τ(iΧ σ. 173.

296. -θεωρίσ. μεaόΤΎjτος ώς πρός τό: MγμiΧΤσ.

Όρθδοξοι xocl ΠiΧπισμός σ. 289 - 296. σ. 268 - 269.
Όρθόδοξοι ΚiΧΙ ΠΡOτεσΤiΧντισμός σ. -θεωρΙiΧ ο!κονομικιης §νώσεως σ. 269 ­
222, 289 - 296.
272.
ΠiΧπικ'ij σ. 78 - 79, 89, 169.
-θεωρΙ~ ρεόντων εκκλrισια.σταων τύπων
προτεσΤiΧντικ'ij σ. 88 - 89, 169, 279.
σ. 276 - 279.
ΡωσΙoc σ. 207, 290, 295.
-θεωρ(~ συγχρονισμένο!) Χριστιocνισμοu σ.
σχολocστικ'ij σ. 78 - 79,89,246 - 247.
279 - 283.

-θεOλOγικiΧΙ σπoυo~Ι σ. 294 - 296. -θέωσις σ. 21 - 22, 26 - 27, 31.

-eeoloytx'ij Σχολij σ. 232.

--θrιρΙoν σ. 288.

Άθrινων σ. 222, 290, 295.

-θ'φα,'JΡοφυλciκιον σ. 280.

eeaaiΧlOvlxrι; σ. 290.
-θλΙψις σ. 11 - 12, 13, 15.

Xά,λκrις σ. 222, 290.

-θΡΎjσ',(εΙ~ xocl κόσμος σ. 122.

-θεολόγοι. -θρrισ',(είαι σ. 119, 155 - 156, 163.

μετciνο~~ σ. 299. -θιιμΙαμα σ. 68.

Ι' .
-Ίά,κω60';; Άμερικi'jς σ. 242, 251.
-Ίωσα:οι σ. 20"2, 256.

-'Ispoct άκoλouθΙ~ι σ. 265.

ΈκκλΎjσ!σ. σ. 184, 185.

-'ΙεΡiΧποστολij ΚiΧΙ Οικουμενισμός σ.

ΠΣΕ σ. 138.

118 - 120, 129, 130, 200.

Χριστιocνο!. σ. 185, 186.

-ΊερεμΙiΧς Β' Κων) πόλεως σ. 207.

- ΊοuδiΧ'ίσμός
-'Ιερώνυμος σ. 255.
~ίρέσεις σ. 49.
-'Iερωσύνrι
πocπικός Otκοuμενισμός σ. 155.
, Αγγλικocνων σ. 209 - 210.
-"'1σοις δροις σ. 190, 193, 244 - 245,

YSVLX'ij σ. 61, 84.

248, 298.

Προτεστ~ντισμhς σ. 84.
-Ίω~κείμ Γ' Κων) πόλεως σ. 227, 228,

-Ίrιaοutτ~ι σ. 207.
229.
--Intercommunio σ. 209, 251.
-Ίωσ1jφ Κων)πόλeως σ. 269.
 ΠΙΝΑ:ε ΟΝΟ}ΙΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ 323

Κ'ο

-Κα.θαρο!. σ. 85, 94, 182.

-Κα.ρόλεια. βιΟλία. σ. 85 - 86.

-Κα.θολικισμός παπικός σ. 74.

-Κα.ταδΙκ"tj Οίκοuμενισμοu σ. 302.

ΟΙκοuμενισμός σ. 143 - 145.

-Kα.τιi φύσιν σ. 15, 22.

-«Κα.θ' δμοίωσιν» σ. 13 - 14, 25, 31.

-Κα:τεδιΧ.φισις Έκκλ"tjσία:ς σ. 191 - 192.

-Κα:θuστεΡ'ljμένοι σ. 167.
-«Κατ' είκόνα.» σ. 13 - 14, 31, 32.

-Κ:χινοτομΙα: σ. 192, 211, 215, 263 ­ -Κα:τ"tjγΟΡίαι σ. 171.

268, 274 - 275.

-Κα:ύΧYJOις σ. 33.

α.'ίρεΙ.Ης σ. 37, 274 - 275.

-K"tjCIsCιx Άγγλικα.νων σ. 208.

&να.γνώσματα σ. 265.
-K"tjpoi σ. 68.

γένειον σ. 264.
-Kf)puYIlIX σ. 191, 254, 258 - 259.

εtκονογΡαφία. σ. 263.
-Κιν1jσεις &δογμα.τίστοu ένότ"tjτος σ. 120.

EΙκoνoμ~χoι σ. 276.
-«Κίν"tjσις Zw'ij; καί Έργασία.ς" σ. 123 ­
Έκκλησία σ. 266, 272 - 276.
128.
επίσκοποι εγγα.μοι σ. 266.
-Κλά.δων θεωρία:, Ιδέ, θεωρία. κλιiδων.
θεία. Κοινωνία. σ. 265.
-Kl'ijpo; σ. 191, 264.

κόμ:η σ. 264.
Άγγλικα.νισμός σ. 106, 108, 109.

λατρεία. σ. 265.
ευλιiβεια. σ. 214.

να.Ος σ. 263, 265.

μετιiνoια. σ. 299.

ν"tjστεία. σ. 266.
μόρφωσις εΙκονομα.χικ'ij σ. 213.

otxoCIoIl'ij Έκκλ"tjσ€α.ς σ. 275 - 276,

μόρφωσις επισΤ"tjμονικ'ij σ. 213.

277.
μόρφωσις ευσεΌεία.ς σ. 213.

Βροι σ. 266.
Οίκουμενισμός σ. 264, 265.

Πα.πισμός σ. 147 - 148, 149, 267 ­ Πα.πισμός σ. 79.

268, 274.
πολιτεία. σ. 81 - 82.

p~σoν σ. 264.
σφα.γα.ί καΙ δεσμοί σ. 81 - 82.

τέμπλον σ. 263 - 264.

-Κοινωνία: των Έθνων σ. 129, 130, 133.

τροχοφόρα. κα.ί κλ'ijρος σ. 264 - 265.

-Κοινωνία. των Έκκλ"tjσιων σ. 129, 130,

τύποι σ. 276 - 279.

131, 132, 133, 173, 235.

φιλα.νθρωπία. σ. 265.
-Κοινωνία. μυστ"tjρια.κ7j σ. 168, 189, 238,

Φα.λμφδία. σ. 264.
249.

-Κα.ινοτόμοι σ. 266.
'Αγγλικα.νων 'Ορθοδδξων σ. 209, 210.

-Κ:ΧιΡός σ. 82, 280, 282, 28β.

Πα.τρια.ρχείον Μόσχα.ς σ. 251, 252.

-Κα.ισαροπα.πισμΟς σ. 57 - 58, 66, 77,

-Κοινωνικ'ij CIpfJ.ot; σ. 223.

175. -J(οινωνικ'ij ζω'ij Έλλιίδος σ. 217.

Άντιβα.σιλεία.ς σ. 211.
-Κοινωνικόν :;υα.γγέλιον σ. 126.

-Κα.κόν σ. 12.
-Κοινωνιολογία. σ. 289.

-Κα.λόν σ. 12, 16.

-Κοινωνισμος σ. 126.

-Κα.λλίνικος Κ. σ. 231, 273, 276, 277.

-Κόμ"tj σ. 264.

-K~Ilr.sl Άpχιβιiλδoς σ. 208.

-J{ομν"tjνος Π. σ. 231.

-Κα.νόνες σ. 30, 191, 192, 265 - 266,

-Ι\:ομμοuνισμος κα.Ι Οίκοuμeνισμος σ. 183,

270.
195, 284.

&κρΙΟεια. σ. 272.
-J{ΟΡα.'ijς ,Aδα.μ~ντιoς σ. 211.

ΟΙκοuμενισμός σ. 162, 252.

-ΚορυΟα.λλείις θεόφιλος σ. 290.

-K~ντιoς σ. 172. -KoaIltx'ij ιiντίλ"tjφις Οίκουμενισμοδ σ.

-J{α.ντερΟοuρίcι σ. 116. 163 - 164.

Άρχιεπίσχ.οπος κα.!. 'Ορθόδοξοι σ. -Κοσμικοποί"tjσις
229. Πα.πισμοσ σ.
79 - 80.
-Κα.παδίστρια.ς Ί. σ. 210. Προτεστα.ντισμοΟ σ. 90.
324 Η ΑΙΡΕΣΙΣ Tor οικοrΜΕΝΙΣΜοr

-Κόσμος
ΠΣΕ σ. 138.

ε!~ωλoλ~τρ(~ σ. 215.
-Κυρια.Υ.όν ΣχολεΤον σ. 103, 104.

Έκκλ'1jσΙ~ σ. 169.
-Κυριιχκος Διομ'ήδ1)ς σ.
215, 216, 295.

ενωσις σ. 122.
-Κ'.ίριλλος, t1yto;; σ. 255.

κ~ινoτoμΙ~ι σ. 215.
-Κύριλλος Λούκιχρις σ. 208, 256.

ΟΙκουμενισμός σ. 122, 124, 125 ­ -Κω'ιστα.'ίτινοόπολις σ. 251.

126, 128, 163 - 169, 170 - 171.

δ.λιυσις σ. 233 - 234.

-Λ~oΙς σ. 275.
-ΛεΙψσ.νσ. ΆγΙων κσ.ι I~Ικoνoμα.χΙ~ σ. 61.

-Λ~'(κol κιχι μετιiνοι~ σ. 299.

-Af,G1) σ. 188.

-Λιiμπεθ σ. 116.
-ΑογικΎι σ. 47.

-Λσ.τινόφρονες σ. 206 - 207, 247, 268.

-Λoγαoκp~τΙσ. σ. 202, 218.

-Λσ.τρεί~ σ. 3-1, 82.

κιχινοτομΙσ. σ.
278.
έξωτεραij σ. 61.
ΟΙκουμενισμός σ. 169 - 171.
l1σ.νιχσ.Τσμός σ. 41.
Τετρσ.πλευρον Αιiμπεθ σ. 115.
δργιχνον σ. 276.
-Λόγος ~i'ιτoσχέδιoς σ. 223.

lΙσ.πισμός σ. 79.
--Aoν~Τνoν σ. 135.

-Leger σ. 256. -Αοuκiiς Ei'ι~γγελιστΎις σ. 262.

-Λειτoυργί~ σ. 191. -Λούθ1)ρος σ. 90, 172, 256.

προ έτερo~όξων σ. 238. ΟΙκουμενισμός σ. 98, 175.

-Μσ.γεΙσ. σ. 39, 40.

-Ί\[ετσ.νoι~ σ. 17, 33 - 34, 297 - 299.

-Μ~κρIiΚ1)ς σ. 217, 218.

ΟΙΚΟΌμενισμος σ. 141,' 302.

-MIi'J1)I,:; σ. 40, 41, 44, 17·1, 181.

-:\[ετ~ρp'.ίθμισις σ. 282 - 283.
-}Ισ.νιχσ.Τοι σ. 182.
Άντι6α.σιλεΙ~ς σ. 210 - 216.
-}[~νιχ:Χ.'ίσμOς σ. 40 - 41, 44, 94.
ΕΙκονομιχχία.ς σ. 60.
ΟΙκουμενισμός σ. 94, 180 - 183.
-lΙετσ.στοιχείωσις &;πιiντων σ. 66, 282.

IIρoτεστ~ντισμός σ. 93.
-Μετcx.φΡliσεις;.

-M~ξιμ~λισμός χριστισ.νικο - οUμσ.νιστικός

οι6λίω') ~τεpoMξων σ. 259 - 262.

σ. 172, 173, 174.

Γρcx.φ'ljς σ. 254 258.

-![ιiξιμος KιxHt1tolft1)I,:; σ. 256.

π:χ.τεριχι'ί'ι'Ι κειμένων σ. 262.

-.Mliouep Γεώργιος σ. 211.

-Μετενσσ.ρκωσι;; σ. 39.

-}I~pκίων σ. 40, 44.

-Μέτρα. συνέσεως χ:χΙ μεσόΤ1)τος σ. 218­
-λΙσ.ρτύριον σ. 304.
220, 223.

-}[σ.σσωνισμΟς σ. 95 - 97, 127. 192. 284.

-:M1)tP01tOltttxo;; Ν:χ.ός 'Αθ1)νιi)ν σ. 215 ­
Οίκουμ!νισμός σ. 183 - 184, 188.
216.
-!ί~σσωνoι σ. 217.
-!Ιινιμα:λισμ6ς.

-Msylil1) ΊΜσ: q. 217.

σ.πιστΙ:χ. σ. 160.

-«ΑΙεγσ.λ1) Πσ.νoρθό~oξoς Σόνo~oς» σ. 283­ δογμ:χ.τικός σ. 108 110, 115, 118.

286, 302.
ένωσις σ. 114.

-Μεθόδιος, ayto;; σ. 255.

ΠΣΕ σ. 137.

-.Μελέτιος Μετσ.ςσ.Κ1)ς σ. 209, 210, 230,

Πσ.πισμός σ. 150.

236, 237.
χριστιιχνιχο - οδμα.νιστικΟς σ. 172,

-:Μελίτων X~λΧ'rιδ6νoς σ. 244.

173,174.

-Μέριμνσ. σ. 15, 168.

-'1\[ ισσ.λλόδοξοι σ. 167.
-ΜεσόΤ1)ς σ. 85 - 86, 218 - 220.
-}ίLOIi'JθρωπΟι σ. 167.
ΠΙΝΑ:Ε ΟΝΟ11ΑΤ9Ν ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤ2Ν 325

-lltχα,-ηλ KΎjpoυλιipιo~ σ. 247. ΟΙκουμενισμός σ.171, 174, 177,178.

-Μ'JΎjμόσuνον. -Μοντα.νός σ.'40.
> Αθ1jναγόροu Κων) πόλεω~ σ. 242. -}Ιόσχσ. σ. 251.
Δ1jJ11jΤΡ!ΟU Ι{ων) πόλεως σ. 254, 167. -:&Ιόττ 'ItoιiVV1j:;; σ.
119, 142.
-}ΙοναΙ lφ:χ.ί. -}{οuσικ'ij σ. 69, 191.

~ιιiλυσις σ. 212. εUΡωπα.tκή σ. 215.

ΕΙκονομαχία. σ. 61. Πα.πισμός σ. 79.

-110να.χικός κόσμo~ σ. 218, 221. -Μουσουλμσ.νισμός καΙ ΟΙκουμενισμός σ.

155, 251, 253.
-Moνα.zισμό~ σ. 221.
-Mπαλ1i.νoς Δ. σ. 295.
> ΑντιΟ7.σιλεία. σ. 214.
-}lπSσ. σ. 156, 250.
Είκονομα.χΙοι ο. 61, 66.
-1Ιπ!ρξον σ. 172.
-}loν~εpνισμός; κ:χ.ί Άγγλικα.νισμός σ. 117.
-Μπρεντ Kιipoλoς σ. 129, 132.
-}lονοθελ1jτισμ6;;; σ. 56 - 58, 174 - 175. -)[ucrciJp ια.
Άπολλινα.ρισμός σ. 56. , Αγγλασ.νισμός σ. 108, 109.

}lονο:Ρtlσιτισμός σ. 56. &κυρσ. σ. 272.

-}loνO:PΌσιτισμό~ σ. 50, 53 - 56, 58, 292. ζωή σ. 281.

>Απολλινα.ρισμός σ. 54. -lIυσΤΎjpισ.κή κοινωνία κσ.ί. Πα,πισμός σ.

Νεστοριανισμός σ. 53 - 54. 152 - 153, 154.

ΝΙ'.

--ΝαζιΡαίοι σ. 39.
-Ν;;.στορισ.νισμός σ. 51 - 53,58,171,282,
-Nαo~oμΙα σ. 69, 191, 215 - 216, 280.
292.
-Nα,ό~ σ. 263, 265.
Άγγλικανισμός σ. 107.

ΟιωτικΟ:. σ. 281.
-Νεστόριος ο. 51.

ΠΣΕ 142.
-Ν1jστείσ..

Παπισμός σ. 79.
Είκονομα.χΙα σ. 61.
ΣωτΤίρος σ. 215 - 216.
ΟΙκουμενισμός σ. 266.
-Ν. ΊόΡΚΎj σ. 135.
-ΝiJΦ,Ζτε σ. 203, 204.
-Νεκτιίριος;, &γιος σ. 221.
-Ν ικολα!ται σ. 40.
-Νεόφυτος l\lεταξa; σ. 21:1.
-«Νόμισμα. τΤίς; OCγιίΠ1jς. ο. 249.
-Νεό:ριιτος ΣΤ' Κιον)πόλεως; σ. 99.
-Νόσο; σ. 13.
-Νεολαία κ::ιΙ ΟΙκουμενισμός σ. 132.
-Νο5ς σ. 31, 50.

-OΙxoδoμ'ίj ΆEκκλΎjσ(ας κ:χι Υ.7.ινοτομία. σ. Όρθοδοξία σ. 227 ~ξ., 230, 241, 284.

275 - 276, 277. Παπισμός σ. 150, 151.

-ΟίΚΟ'Jομία. κ::ιί Μγμ:χ σ. 269, 27(), 271, πίστις σ. 178 - 180.

272. -ΟΙκουμενική Σ(ι')ΟI}Ο; Ζ' έν τη ΔΌσει σ.

-ΟίΚΟ'ίόμο; Κ. έξ Οίχονόμων σ. 211, 216, 85, 86.
256. -Οί-ι.ουμενικΟν lΙατρια:ΡΖεΤον.
-ΟΙκουμενικ-η Κίνψ.:nς σ. 123 - 1[>9, 187, Οίκουμενισμος 227 se., 232 - 233.
274.
ΙΙ.ΣΕ σ. 133 - 134.
«έκκλΎjσΙα.ι~ ο. 127.
II(7.π~σμός σ. 247 - 254.
<ΙaΡατ.:οοτολij» ο. 120.
--"Οίκουμενικός», ιός δρος σ. 120, 14.2.
κατε!)θυνoμ$νΎj σ. 134.
-Οίκοuμενtσμ6ς.

κόσμος σ. 122 - 123.

OCγιίπΎΙ 165 - 166.

ΟΡγciνωσις σ. 130.
σ.!Ρsσι~ σ. 7, 171, 180.

 326 Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟ! OIKOrMENIlJMOr

α.Ιpέσει~ σ. 94.
οοιιλ!ων των Έκκλ7jσιων εν τη Βρεττα.­
α,[Ρ$ΤΙΚΟΙ σ. 198 . 199.
νική κα.Ι Γερμα.νικη Αi)τοκριχτορίq. πρός
liλλ6θΡ7jσκοι σ. 199 . 200.
ΠΡΟl7.γωγi)ν Φιλικων Σχέσεων μετα.~ίι
liνθρωποκτ6νοι;; σ. 196.
των Μο Λα.ων σ. 121.
ιiντι . έκκλ7jσΙα. σ. 161.
-'Όργα.νον σ. 276.
διά.60λοι;; σ. 184 - 187, 191, 203-204.
-Όργα,νώσεων ~ιά.σπα.σιι;; σ. 233.
~ιωγμόι;; σ. 303 - 304.
-Όργα.'ιά)σεων πα.ρεκκλίσεις σ. 222-224.
θ7jρίον έκ "Cij; yij; σ. 184 - 187.
-Όργα.νώσε ις.
Έκκλ7jσΙα. σ. 161, 173, 174, 179,
Έκκλ7jσΙα. σ. 222.

180, 186·187, 195 - 196,203·204.

Οίκουμενισμός σ. 223 - 224.

§νόΤ7jΙ;; σ. 164 . 165.

προτεστα.ντικιχί σ. 102 - 105.

έ~ωεκκλ7jσια,στικός σ. 121 - 122, 168.

ΧΑΝ σ. 223.

~εσχα.τoν πτωμα.» σ. 180.

χριστια.νικα.Ι σ. 221 - 224.

~ΙεΡα.πl'):::!τολi)) σ. 200.
-Όργά.νωσιι;; ιiδoγμά.τιστoς σ. 105.
Μα.νιχα.'ίσμόι;; σ. 94.
-Όρθοδοξία..

μέγιστον κα.κδν σ. 195 - 196.

α.ϊρεσιι;; σ.
245 - 246.

οίκουμέν7j σ. 201.
ΟΙκουμενισμόι;; σ. 138, 262, 164, 174.

Όρθo~o~Ια. σ. 163 . 164, 174, 198.

πιχπικόι;; ΟΙκουμενισμός σ. 205 - 207.

πα.να.Ιρεσις σ. 141, 180.

προτεστα.ντικός ΟΙκουμενισμός σ. 207 ­
«1Iα.νopθ6δo~oι;; Σόνοδοι;;» σ. 284.
247.
Πα.πισμός σ. 143 - 159.
-ΌρθΜοξοι.

πλά.νοι;; σ. 198 - 201.

Άγγλικα.νοΙ σ. 228, 229, 230, 231,

σ7jμα.σΙα. σ. 195 - 204.

236 - 237.

σωτ7ΙΡΙΙΧ έν Χριστφ σ. 196.

α.[ρετικοΙ σ. 297 - 298.

τΙ έστι σ. 159 - 204.

~ιά.σπα.σιι;; σ. 245 - 246.

χα.ρα.ΚΤ7jρισμός 159 - 204.

ενωσις σ. 227, 300 - 301.

Χριστια.'ιοΙ σ. 186 - 187.

ΟΙκουμενισμόι;; σ. 164, 198,205 - 287,

Χριστόι;; σ. 196.
227 - 287.
ώ, δροι;; σ. 120, 142.
πα.πικός ΟΙκουμενισμόι;; σ. 247 - 254.
-Οίκοιιμενιστιχ! κα.Ι διι.ί6ολοι;; σ. 252. προτ.,στα,ντικός ΟΙκουμενισμόι;; σ. 227 ­

-Οίκουμενιστi)ς κα.Ι Xριστ~α.νόι;; σ. 196 ­ 247.

197, 198.
κΎιΡlJκε~ OΙκoυμεν~σμofί σ. 234 - 235.
-'Όλντιχμ Ίωσ7ιφ σ. 133.
-Όρθόδοξος κα,ί Qίκοιιμενιστi)ς σ. 299­

-ΌμοιομορφΙα. σ. 107, 191.

300.
-Όρθολογ:ομός σ. 171, 172,202.
-Όμοιοιισια.νοΙ σ. 57 . 5Α.

θεολογία. α,ΙρεΤΙΚΙ;Ίν σ. 293.

-ΌμολογΙα. Λοιικά.ρεως σ. 208.

-'Όρια. 'Εκκλ r.olιx;; σ. 191, 228, 288.

-ΌμολογΙIΧ r:ίστεως σ. 32, 159 - 1βΟ,

-'Όροι δογμα,τικοΙ σ. 69, 191, 238 . 239.

209, 239, 288, 2R9, 304.

-'Όρων ιi:nιxyi) σ. 251, 26ίj, 268, 282.

θεωρ ία. τ61ν κλci~!!)ν σ. 1:31.

-ΟiJμα,νισμδς σ. 172.
οlκοιιμενιστικi) σ. 234, 239.

-Una Sancta σ. 113.

- ' Ofloar:o'j~ ια.κόν Συμ60όλ ων των ,,' Εκκλ 71­ -ουνΙ7. σ. 146, 153 - 155.

σιων» σ. 121.
-Οi)νίτα.ι σ. 225.

-Ό~φδρ~ειoι;; κίν7jσιι;; σ. 99 100.

-Οόρά.νια. κα,Ι έπίγεια. σ. 281.

-ΌΡΎlχνισμόι;; τών .Σ')νεpγα.~oμέ'ίων Συμ­ -Oδσιιi}~Tι κα,ί §νότr.ι;; σ. 114, 115, 116.

Π*.

-lΙlχ"{κΙσμια. συμ60ίιλια. σ. 120. -Πα.γκόσμιο'ι Σιιμ60όλιον "Cij;:; Χριστιιχνι­

-Πιχγκόσμια. συνέ~ρια. σ. 120. x7j;; 'Βκπα.ιδεόσεωι;; κα,ί Όργα.νώσεωι;; τοϋ
ΠΙΝΑΞ ONOMATQN ΚΑΙ llPAfMATQN 327

Kυp~~χofί ΣχολεΙou σ. 103. -«ο Π~γκόσμιoς Σόνδεσμος των Έκκλ-η­

-ΠΣΕ σ. 133 - 143, 170. σιων προς Πpo~"{ωγήν Διεθνoi:ίς Φιλ(~ς.

ΆΎlλικ~νισμoς σ. 134 - 135, 136 ­ σ. 121.

137, 138, 139, 140, 141.
-Πcιγκόσμιoς Xριση~νικ-η Φοιτ-ητικ-η Ό­
ιχ.πιστΙσ. σ. 140.
μoσπoνδί~ σ. 103.

6ιίσις σ. 136 - 137, 141 - 142.

-Π~γχριστι~νικoν Σονέδριον σ. 123, 130.

Γενε6-η ε~p~ σ. 139.

-Π~γών-ης Κ. σ. 229, 231.

Γενικ'~ Συνέλευσις σ., 135 - 139, 140­ -Π~λιxιoκσ.θoλικoΙ σ. 228, 229.

141.
-Πσ:ιδεΙ~ σ. 217.

~ΙCιpγιίνωσις σ. 142 - 143.

Eίκoνoμ~χΙ~ σ. 61.
Έκκλ-ησΙ~ σ. 139, 140,141,142, 179.
ΟΙκουμενισμος σ. 104, 105.

§,)ότ-ηζ σ. 140 - 141.

-Π~λ~ιά. ΔιΙΧθ-ήκ-η σ. 61, 62.

θεωρ ι~ των κλιί~ων σ. 137, 139 - 140,

-Π~νθp-ησκεΙσ: σ. 173, 251.

140 - 141.
πιχπικδς Οίκοullενισμός σ. 155 - 156.
ί~poσις σ. 134, 135 - 139.
-Π~νopθόδoξoς Διιίσκεψις Γενεό-ης Δ'. σ.
«(εp~πoστoλ-η» σ. 120.
283, 284.

«KoινωνΙ~ τ6Ίν '~Jκκλ-ησιιον" σ. 141.

-Πσ:νopθόδo~oς Διά.σκεψις Pό~oo.

κόσμος σ. 138.
Α' σ. 243, 283.

μετιίνoι~ σ. 141.
Β' σ. 243, 248.

μΙ'Hμ~λισμoς σ. 137.
Γ' σ. 243 - 2'17.

Όpθo~o~ί~ σ. 138, 140, 142.

-Π~νoρθόδoξoι;; Σύνοδος σ. 283 - 287.

Όpθό~oξoι σ. 244, 298.

-Π~π::χρρ-ηγόπooλoς Κ. σ. 224 - 225.

ΌpθMo~oι Έκκλ1JOΙ~Ι σ. 241. -Πιίπ::χς σ. 75 - 77, 172, 225.

«Π~γκόσμιoς Έκκλ-ησΙ~:& σ. 139, 140.

ΆΎlλικ~νισμός σ. 106.

π~γκόσμιoς κoινωνΙ~ σ. 141. Οίκουμενισμός σ. 170.

ll~pIi?JoOtI; σ. 141.
Όρθόδοξοι σ. 244.

πίστις σ. 136, 137, 179.

π::χσλος ΣΤ' σ. 156, 250.

Πpoτεστ~ντισμός σ. 136, 138.

-Π~πικός θεσμός σ. 75 - 77, 80.

σογκρ-ητισμος σ. 138.
κ~ινoτoμί~ σ. 274.

Τετριίπλεορον τοσ Λά,μπεθ σ. 138.

-Π~πισμoς; σ. 70 - 82, 94, 171, 172, 175,

ύπ~κo-η σ. 141.
202, 284.

-Πσ.γκόσμιον σoνέ~pιoν Cί. 124. cι(pέσεις σ. 76 - 77.

-Παγκόσμιο\; "Ί<},ιωσις; Χριστιανικων ' Α­ cιϊpεσις σ. 73, 74, 80.

δελφοτ1j-:ων Νέων (ΧΑΝ) σ. 102. εΙκο·)ομα.χ!α. σ. 74.

-Π::χγκόσμιος "ΕνωσΙζ Χριστισ.νων Νεανί­ Έκκλ'ησίcι σ. 74 - 75, 147, 149 - 150,

~ων (ΧΕΝ) σ. 102. 175.

-Πσ.γχόσμιος; ΚΙ'nισις ZιιIij:;; κα,!. 'Εργασίας ζω-η $') Χρισ-:ιΤ) σ. 93.

(ΖΕ) σ. 122 - 128. θεωρ!α. των κH~ων σ. 151, 155.

-«Πσ.γκόομιος ΚίνΤιοις Πίσ-:εως κιχ!. Τιί­ χα.τα.~ΙΧ"fJ ::Χύτοσ σ. 80 - 81.

ξεως" (ΠΤ.) σ.
128 - 133. Μο·,ιοφοσι τισμος σ. 75.
-Π~γκόσμΙOζ Koινωνί~ σ. 141. Νεστορια.νισμός σ. 74 - 75.
-ΠΖγκόσμιος; Όργιίνωοι\; τeιfί KUrH~XOiJ Oίκooμε'JιOμός σ. 143 - 159.
Σχολείοο σ. 103. Οίκοομε'Η-:;μός (Οίκοομε'.ιικ-η Ι\ιν-ησις)
-"Π~γκόσμιoς Σόν?Jεσμ.ος:> σ. 121 - 123, σ. 125, 132, Η6 - 147, 147 - 148,

178. 179 - 180.

-«Πσ.γκόσμιος Σό')~εσμoς Διεθνofίς Φιλί~;; Οίκοομεν ιομός (προτεσταντικός) σ.

~ιά. τΎjς; θP1JOκεΙ~ς:l> σ. 122. 143, 144, 140, 147, 150, 155, 156,

-«ο Π::ΧΎκόσμιος ΣιJν~εσμoς προς Πpo~γω­ 157 - 159, 177, 180.

"(-ην Δ ιεθνοσς; Φιλ ί~ς; ~ιά. ;:ων Έκκλ-η­ ΌρθοδοξlΙΧ σ. 146, 153 - 155, 156.

σιων~ C1. 121. π\Ι')cιίΡsοιι; ο. 80, 254.

 328 Η ΑΙΡΕΣΙΣ τοι οικοrΜΕΝΙΣΜοr

PώμΎj σ. 155 - 156, 177.

173 - 174.
-Πα~ιχoς κόσμος σ. 175.
ΟίΚΟΌμενωμος σ. 101, 114, 126, 128,

-Πσ.ποκαισαρισμΟς σ. 77, 175

133, 141, 163 - 164, 173 - 174,

-Πα~OΌλάΚΎjς σ. 217.
178 - 180.

-Παράδεισος σ. 12 - 14.
:Μ:ασσωνισμος σ. 96.

-Πσ.ράδοοις σ. 127, 243, 298.

όρθόδοξος σ. 29, 30 - 31,32, 36 - 37,

Άγγλικσ.νισμΟς σ.107, 117.

298.

εν Pωσί~ σ. 207.
όρθ6δοξο; και ζω'ή σ. 36 - 37.

ΟΙκουμενισμος σ. 162.
όρθ6δοξο; των Πα.,έρων σ. 29, 298.

ΠΣΕ σ. 141.
ΠΣΕ σ. 179.

Πσ.~ωμOς σ. 78.
Πα.πισμΟς σ. 93, 145, 147 - 148, 152,

Προτεστσ.ντιομΟς σ. 89.
154 - 155.

-Παράκλ'ιjτος σ. 40. πσ.ρα.γκωνισμΟς σ. 178.

• -Πσ.ρσ.πομπσ.Ι σ. 9.
προολ Ύjματισμoς σ. 228.

-Πσ.pσ.ΤΎjpΎjΤα.Ι σ. 249 - 250.

ΙΙροτεστσ.'lτισμΟς σ. 90, 93.

-Πσ.ρα. φuσιν σ. 15, 22.

σκοπος εσχα.τος σ. 178 - 179.

-Πσ.ρεμΟσ.τισμΟς σ. 280 - 281.

σωΤΎjpίσ. σ. 30.

-Πα.ρεμΟολή ΚΌρίΟΌ ο. 223.

-«Πίστις κα.Ι Τάξις» σ. 123, 128 - 133,

-Πα.ρσισμΟς ο. 44.
178 - 179.

-Πάσχα σ. 284.
ΠΣΕ σ. 132 - 133.

-Πατέρες σ. 29, 218, 223, 298.

-Πλάτων σ. 246.

Λα.τινόφρονες ο. 206.
-Πλσ.τωνισμΟς ο. 44, 58.

ΨεΌδωνόμΟΌ γνώσεως σ. 37.

Άπολλινσ.ρισμός σ. 50.

-Πσ.τερικ'ή θφελίωσις σ. 218.

θΕολογία αίρετικων σ. 293.

-«Πσ.τερισμΟς» σ. 267, 282.

:Μ:σ.νιχα·ίσμός σ. 44.

-Πατρισ.ρχ είον .
-ΠνεΌμσ. 'Άγιον σ. 47 - 49, 70 - 74, 81.
Άλεξα.νδρεία.ς σ. 254.
-ΠνεΌμα.τομα.χία. σ. 47 - 49,57 - 58, 171.
Μόσχας σ. 207, 149.
Άρεια.νισμΟς σ. 47.
-Πα.ΌλικιανισμΟς σ. 94, 182.
-Πόλεμος ο. 121.
Μα.νιχα·ίσμΟς σ. 61, 62.
-Πολιτεία..

ΜονΟ::ΡΌσιτιομος σ. 61.
Άγγλικα.'ιισμός σ. 106 - 107, 116,

Πα.ροισμΟς σ. 61, 62.

117.

-Πα.υλικιανοΙ σ. 61 - 62, 85.

ΕΙκο')ομαχία. σ. 66 - 67.

-Πα.Όλο;; ΣΖμΟjα.-:εUς σ. 42 - 43, 44-, 47.

ΈκκλΎjσία. σ. 66.

-IΙ~~σ.ιδεΌμέ')oι και ΟίΚΟΌμενισμός σ. 224­ Έλλliooς σ. 217.

226.
ΟίΚΟΌl1ενωμο; σ. 195, 200 - 201.

-Πε~ιooλ'ή κλ-ίιρου σ. 191.

Ηροτεστ:χν,:ισμός σ. 86 - 87.

-Περιεκτικότης σ. 127, 132, 268.

-ΙΤολι τειοκρα.τία..

'Αγγλικανισμος σ. 107, 109, 110·112,

'Εκκλησία 'Ελλάδος σ. 217, 219-220,

115, 117.
221, 222.

-Περιλητ.:τικότ-ι;ς σ. 132.
θΡ·ιjjκεία. ο.122.

Άγγλικανισμο; σ. 111, 117.

-ΙΤολιτικοt και 'Εκκλ'φίιχ σ. 81 - 82.

-ΠΙσ,ις σ. 16, 30"1.

-Πολι,,:ισμός κα.! Χριστιιχνισμός σ. 225,

'ΑγγλΙΚΖνισμος σ. 107, 108, 109,

226, 280 - 281.

110, 210.
-Πόνος ο. 13.

ciδια.::ΡΟΡία σ. 190.
-ΠορνΕία. σ. "10.

ά,μαρτ ία σ. Ό5.
-Πουριτα.νο! σ. 99.

ciτ.:οδuνάμωσις σ. 189 - 192.

-lΙρακτικ'ή εuσέοεια σ. 176.

ciτ.:ο::;ιώπ·φις σ. 118, 188 - 189.

-Πρα.κ,ικΟς Χρισ":ΙC1.νισμΟ; σ. 99, 100,

ένόΤΎjς, sνωσις σ. 114, 145, 164-165,

260.
ΠΙΝΑ! ONO~[AT2N ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ 329

-ΠΡιΧκτtκόΤ'Yjς128, 133, 298.

πικός ΟΙκουμενισμός σ. 143, 144, 145,

ΆγγλΙΚιΧνισμός σ. 107.
147, 150, 155, 156, 157 - 159.

πίστις σ. 128.
-ΠροτεσΤιΧντισμός σ. 82 - 94, 171, 172,

-πρα.ξις σ. 13, 190.

175, 202, 284.

-ΠΡΟιΧΙΡaσtς σ. 13, 14, 30, 31, 164.

ιΧίρe.σεις σ. 94.
-ΠροολήμιΧΤιΧ
έθελοθΡ'YjσκείιΧ σ. 88.
ΟΙκουμενισμός σ. 124, 125 - 126, 168,
ΕίκονομιΧΧΙιΧ σ. 84 - 87.
201, 203.
Έκκλ'YjσίιΧ σ. 94, 175.

Χρισ-:ιιχνισμός σ. 280, 281.

&νόΤ'Yjς σ. 176.
-Προl3λ'Yjμlχ-:ισμός πίστaως σ. 228.
έργα σ. 93.
-ΠΡΟΠIΧΡιΧσκειΙιΧσ-:ικ'ή Διopθόaoςoς Έπι- κόσμος σ. 90, 91.

τροπ'ή σ. 283, 284.

ΜιΧνΙΧιΧ'ίσμός σ. 93.
-ΠροσιΧρμοστ ικόΤ'Yjς
ίΙονοφυσιτισμός σ. 85.
Άγγλικιχνισμός σ. 108, 110, 111­ ΟΙκουμΞνισμός σ. 92, 98 - 143, 175.

112.
Όpθo~oξ(ιΧ σ. 88.
ΟΙκουμενισμός σ. 170.
ΠιΧπισμός σ. 83, 88, 90 - 91.

-Πpoσ'Yjλυτισμός σ. 129 - 130, 231.

πίστις σ. 175, 176.

μaΤιΧφΡciσεις ΓΡιΧφης σ. 256.

πολιτεΙιΧ σ. 86 - 87, 91 - 92<
Πα;πικός σ. 207.
-Προφ'YjΤιΧπόστολος σ. 179.

Προτe.σ-:ιΧντικός σ. 214, 215.

-Πρωτεϊον ΠιΧπικόν ΚιΧΙ ΟΙκουμενισμός

-llpocrxuV'Yjcrt; εικόνων σ. 68 - 69. σ. 144 - 145.

-Πpoτεστιiν-:α;ι -Πρωτόπλσ.στος σ.
12 - 14.

~ev ε!να;ι Χρισ-:ΙιΧνοΙ σ. 92 , 93. -Πτώσις σ. 33, 34.

ζω'ή εν Χριστφ σ. 93. -ΠυθιΧγ6ρlχς σ. 39.

-Προτεσταν,:ικός ΟΙκουμενισμός ΚιΧΙ Πα.- -«Π6λιΧΙ liaou» , σ. 252.

-Pιiσoν σ. 264.
-Ρωσία; σ. 207, 256.

-ΡωμιΧν,:ισμος ΚιΧΙ Ο!ΚΟιΙμενισμός σ. 99.

-Ρωσικ'ή Έκκλ'tjσΙιΧ σ. 207 - 208.

-Ριi>μ'Yj σ. 156, 170.

-ΣιΧ6ελλια;νισμός σ. 49.
-Σκοποt κοσμικοί ΟίΚΟιΙμΞνισμοϊί σ. 168­
-ΣιΧ5ελλιος σ. 41 - 42, 44:.
169.

-Σαμπ,aζu σ. 283.
-Σ'tjμα;σίιΧ ΟΙκουμΞνισμοϊί σ. 195 - 204.

-Σιγ'ή πίστεως σ. 159 160, 203.

-Σό?Jερμπλομ σ. 123, 125, 133.

-ΣίλΟe.σ-:ρος Ί\λεξιΧνδρείlΧ; σ. 207.

-ΣόδομιΧ ΚιΧΙ ΓόμορριΧ σ. 201 - 203.

-Σίμων δ :ΛIιiγoς σ. 40.

-Σοφία; σ. 289.

-Σιωνισμός σ. 284.
-Σταuρός σ. 20, 68, 185.

ΙΙα;σσωνισμός σ. 97.
-Σ-:eλέχ'Yj ΚιΧΙ ~tιΧΠιΧtaιΧγώγ'Yjσις σ. 193.

ΟΙκοuμaνισμός σ. 18·1:.
-Στενοκέφαλοι σ. 167.

-ΣιωπΥι -Στρατός της ΣωΤ'YjΡΙιΧς σ. 100.

θεολόγων σ. 288. -Στω'ίκ'ή φιλοσοφίιΧ σ. 41.

πίστις σ. 159 - 160. ιΧίρέσεις σ. 49.

-ΣκοπψόΤ'Yjς -ΣτωΤκοΙ σ. 44.

'ΑγγλΙΧιΧνισμός σ. 110. -«Στωμεν ΚιΧλως~ σ. 297 - 304.

ιiλήθaια σ. 57 - 58. -Σuγκ:χτ,ί5:χσις ΚιΧΙ δόγμα σ. 269, 270,

χόσμος σ. 122. 271, 272.

330 Η ΑΙΡΕΣΙΣ
'fOr οικοrΜΕΝΙΣΜοr

-Σuγκρητισμός σ. 132, 180.

-Σuνέδριιχ σ. 190, 232.

•Αγγλικocνισμοσ σ. 116, 108, 110

Άγγλικιχνισμοσ σ. 116 .

117.
~tcx.πιχt~ιχγώγ"l]σις σ. 192 - 193.

~oγμocτικός σ. 108, 110 - 117.

ΔΙΣ σ. 119 - 120.

θρησκεuτικός σ. 40, 180.

ΖΕ σ. 125 - 128.

ΜocνιχocΤσμοσ σ. 41, 116.

«[ερcx.ποστολικOC:ο σ. 129 . 120, 178.

Οίκοuμενισμός σ. 180 - 184.

Λιiμπεθ σ. 129, 231.

ΠΣΕ σ. 138.
Ο Ικοuμενισμος σ. 130, 131 - 132.

Πιχπισμός σ. 150.
134 . 135, 139, 298.

φιλοσοφικός σ. 180.
-«Σuνέ~ριον επι τ11ς ΈκκλYjQtιxc;;, 't1jc;;
-Σuγχρο'itσμός σ. 279 - 283. ΚοινωνΙcx.ς xcx.l τΤίς ΠολιτεΙcx.ς:οσ. 127.
ΕίκονομocχΙoc σ. 281 - 282. -lJuvi~ptov ΠιχγκοσμΙο!) Xptattcx.vtxYj,
-Σιiγχuσις ΌρθοΜξων σ. 214 - 216. ΦΟΙΤΤιτικης Όμοσπονl3ίcx.c;; εν ΚωνΙπ6λει
-Σuζ1jτησις σ. 229.
Μγμoc σ. 124, 125, 132, 169, 188.
-4[ Σuνέ~Ρtον Πcx.νορθόi50θο'J:> τοσ 1923 σ.
Οlκοuμενισμός σ. 169.
236.
Πocπισμός σ. 150.
-Σuνέ~ριον PMou της ΚΕ τοσ ΠΣΕ τοσ
πίστις σ. 128.
1959 σ.
141, 242 - 243.

-ΣuμΟιΟcx.σμΟς σ. 132.
-ΣU'ίΟl3ικ1ι ΈγΧύκλιος τοσ 1920 σ. 133 ­
Άγγλικcx.νισμός σ. 110 - 111, 117.
134.
Όρθο~οεΙcx.ς xcx.l cx.Ιρέσεων σ. 57 - 58.
-ΣU'ίοI30ς σ. 283 - 284.

-Σύμι50λον τ11ς Πίστεως σ. 130, 137.

'Αγγλικα,'Ηομό;; ;:;. 109, 116.

Άγγλικcx.νισμός σ. 108, 109, 110.

Β' Βα,τικcx.νi"j σ. 148 - 156, 170.

Λcx.τινόφρονες σ. 206.

~ιliσκεΦις σ. 243.

Οικοuμενισμός σ. 132.

ΟΙκοuμενισμός σ. 162, 238, 285 ­

-Σuμ!50ύλιcx. τοπικoc Προτεστcx.ντων σ. 117 ­
286, 295.

120.

όρθΜοξος σ. 284, 302 - 303.

-Σuμεων ΣτuλΙτης σ. 261.

«πcx.νΟΡθΜοξος:ο σ. 283 - 287.

-Σuμμελέτη σ. 127, 238.

Φλωρεντ(cx.ς σ. 206.

-Σuμπ6σιcx. σ. 190, 298.

1593 σ. 207.

-Σuμπροσεuχ1ι σ. 127, 189, 190, 238,

-Σuνύπ~ρςt,
295.
oci)θur.:σ.ΡξΙσ. σ. 126 • 127.
Πcx.πισμός σ. 150, 152,

χιxχo~oξι(υν σ. 104.
-Σ')'ιcx.γελocσμός σ. 189, 190.

ΌρθοδοξΙocς Χ':ί:Ι cx.tpicrstuI; σ. 215.

-.'Σuνcx.λληλΙcx. σ. 222.

-Σχετικοκρα,τ!oc σ. 172, 173.

-Σuνι.i.ν-;;ησι\; τ.:1i .. cx. •Αθη'/cx.γ6ροu σ. 248,

250. -ΣχΙσμιχ σ. 29, 2,17.

-ΣχολocΙ σκέψεως 'Αγγλ ΙΧ7..·Η GμΟU σ.

-Σ6νδεσμο\; Η':ί:γκ6σμιος σ. 121 - 123.

-Σό';~εσμoς Ηροτεστιχντων σ. 106.
106.
-Σχoλσ.στικ·~ θεολΟΥΙOC σ. 78.
-Σu')ε!~"Ι]:;t; ΟLκοuμε'ΗΚ'ij σ. 139.
Λocτιν6φρονες σ. 206.
-ΣuνέλΞ')σις του ΔΙΣ σ. 250.
-Σ,)')sργιχσΙcx. σ. 298. -Σχολcx.στι·,ιtισμός οuζΙΧ'ίτι'lος σ. 206.
χοσμαΥι σ. 138.
-Σωμocτε!α: σ. 217 - 224.
()tκοuμενtσμοc;; σ. 120, 130, 131, 138.
μετά,φρcx.σι; Γρcx.φTjς σ.
256 - 257.
πΙστις σ. 128.
-Σωτηρ!oc εν Χριοτιρ σ. 17 - 34, 46, 48,

πρcx.χτtχ'ή σ. 124, 125, 126.

49, 50, 51, 52, 53, 54 - 55, 56 - 57.

φtλcx.φετtχΥι σ. 118.
Έκκλησίoc σ. 28, 34.

-Σ,j'/sσtς σ. 218 - 220. Ο ΙΚΟ'Jμενισμός σ. Hi8, 169,· 196­

-ΣuντηΡYjτικότrιc;; κΙΧί Άγγλιχcx.νtσμΟς σ. 198, 174.

107. -Σωμιχ K'JpioU Τιμων Ί"Ι]οο!) Χριστοσ σ.

-Σuν~ικcx.λtστcx.Ι σ. 99. 20 - 21.

ΠΙΝΑ:Ε: ONOMATQN ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤ!2Ν 331

Τ*.

-Τα.κτικ'ή ΟΙκοuμενtσμΟίί σ. 188 - 195. -Τόπος κα.Ι ' Aγγλικα.νισμό~ σ. 111.

πα.πικofί Οικουμενισμου ο. 145 - 148. -Ί'Ο1Jφτ Β(σσερ σ. 135, 136, 244.

-Tιiμα. τοίί 'Έθνοu~ σ. 215 - 216. -Tρα.γoό~ι σ. 280.

-Tιi~ι~ έκκλΥΙσισ.στα'ή σ. 34. -Τρα.κτriριοι σ. 99 - 100.

-Τσ.πεινοφροσόνΥΙ σ. 266. -ΤΡriπεζcx. &γΙα. σ. 212, 214, 265, 275.

-Tpια.~ικό~ θεός σ. 41 - 43, 45 - 49.

-Tεκτoνισμό~ σ. 95 - 97.
ΙΙΣΕ σ. 141 - 142.
-TελεΙωσι~ ο. 33.
-Τροχοφόρα. κα.Ι xlijpo;; σ. 264 - 265.
-Τέμπελ foutlltrxIJ. σ. 132, 135. -Tpucpij πα.ρσ.δεΙσο!) σ. 12 - 14.
-Τέμπλον σ. 263 - 264, 276.
-Τσίντσεν80ΡΨ σ. 99.
-~ΤετριiπλεUΡον του Aιiμπεθ» σ. 107 ­ -Τόποι σ. 30, 62 - 63, 69, 223, 276 ­
116, 160.
279.
δ.ρθρσ. σ.ϊιτοίί σ.
108.
Μγμσ. σ. 223.
μινιμσ.λισμό~ σ. 173 - 174.
εκ θεου σ. 278 - 279.
Οlκοuμενισμό~ σ. 132, 177.
εΙΙσέΙSεια. σ. 64 - 65, 279, 281.
ΠΣΕ σ. 138.
ζω'ή σ. 279 - 281.
-ΤιμωρΙσ.ι α.Ιρεταων σ. 235 - 236. κα.ινοτομία. σ. 274.
-«Τοπικά. ΣuμΟοόλια. ΈκκλΥΙοιων» σ.117- Οlκοuμενtσμός σ. 162.
120, 136, 178. Πα.πισμό, σ. 276.

V*.
-Υιοί θεοσ σ. 26. -'rπεροολαοΙ σ. 167.

-'nισμό~ σ. 202. -'{πέρ ψόσιν σ. 22.

εν Έλλιi~ι σ. 217. -'rποστα::αή !νωσι; σ. 52, 53.

-Τμνογρα.φΙα. σ. 69. -'fποτα.γ'ή κσ.Ι Οlκοuμενtσμός σ. 120.

-Τπσ.κοή κα.Ι Οlκοuμενtσμό~ σ. 141. -«ΤΦYjλ'ή ΈκκλΥΙσία.» σ. 106.

Φ*.

-Φα.νσ..αοί σ. 167. Ι1ρο-:εστσ.ντισμός σ. 87 - 88.

-Φσ.να.τισμό~ σ. 273. -Ψιλοσοψία. σ. 171, 172.
'Αγγλικσ.νισμός σ. 11θ. α.Ιρέσεις σ. 49.
-Ψσ.ντα.σία. σ. 16. θεολογ:α. α.Ιρετικαιν σ. 293.
-Φα.ρμα.κί~YIς θεόκλYIΤO~ ο. 211, 256, Λα.τινόψρονες σ. 206.
295. -Φιλοσοψικ'ή κα.Ι Έκπα.t~εUΤtκ'ή Σχολ'ή
-ΦθόνOl;; σ. 1·1. του Λόγou σ. 217, 218.
-Φtλα.νθρωr.ία. -Φλίφ,ιχτος Κοσμχς σ. 217.

κα.ινοτομΙα. σ. 265.

-Φόρμοuλα. σ. 115, 136.

ΟΙκοuμενισμό; σ. 135.

-ΦρόνΥΙμα. θΡYjσκεuτικόν κα.Ι εθνικόν Έλ-

-Φιλtα.
λιiδo, σ. 217.
θεωρία. των κH~ων σ. 131.
-Φροti~α'ή θεωρία. σ. 202 - 203, 265.
ocγriπYj κ:χ.Ι ΟΙκοuμε'iισμό~ σ. 129.
-Φuγομα.χία. ΟtκοuμενtσμΟίί σ. 189.
~ιεθν'ή;; σ. 121, 122.
Μγμα. σ. 127. -ΦuσιΟ".ι,ρ"τία. σ. 278.

-Filioque σ. 70 - 74, 274. -Φωτα. σ. 68.

Λσ.,,:ι'ιόφpoνε~ σ. 206. -Φώ,,:ιo~ Μ. σ. 24:7.

332 Η ΑΙΡΕ:ΣΙ.Σ ΤΟί οικοnΙΕΝΙ.ΣΜΟί

-Xιiνσaν θaόφtλο; σ. 215. Qtκοuμeνtσμός; σ. 164, 128, 282.

-Χtx.ρ~κτήρ ΠΣΕ σ. 137.

"Άγγλων xtx.l Άγγλtκtx.νtσμό; σ. 107. πριχκτικό:;; σ. 128.

Qtκοuμaνtσμου σ. 171 - 187. συγχρονισμένο; ο. 279 - 283.

-Xιipt:;; σ. 33, 49. -Χ"tΟΤLιχνός

Άνtx.στιiσaως; σ. 21 - 22. ΙΧίρετικοί ο.46 - 47.
-«Χθ::φtx.λή Έκκλ·I)σLtx.» σ. 106. γνΤισιος σ.3·1, 302, 303.
-Χιλttx.σμό; σ. 184, 284. Οίκουμeνισμός ο. 164.
-ΧΑΝ σ. 102 - 105. Qtκουμeνιστής σ. 196 - 197, 198.
-ΧΕΝ σ. 102 - 100. Όρθόδοξος ο. 32 - 34.
-Χριστtιχνtκή ΦοtΤ"ljτική Κίν"ljσις ο. 103,
-Χρtστος ο. 184 - 185.
104.
Εuρώπ"lj σ. 171 - 172.
-«Χριστttx.νική ΦΟΙΤYjτική Όμοσπον~ΙIχ ..
-Χριστοτόκος ο. 52, 53, 60
σ. 119.
-Xριoτ~lXνικό'ί, τΙ aστι σ. 164. -Χρόνος ο. 280, 282 - 283.
-Χριστtιχνtσμός; G. 46. 'Αγγλικιχνισμός ο. 111.
Άγγλικιχνισμός; σ. 115, 117. εΙδωλολιχτρίιχ ο. 282.
ιiλλlχΎ'ΤΙ σ. 251, 266. -Χρυσόστομος; ΠιχπιχΜπουλος, Άρχιeπί­
1;ωή επίγεtος; ο. 281. Q"JtΟΠΟ:;; 'Αθ"lj'Jω'J ο. 220, 230.

Ψ'.

-Ψ·tx.λμφ~ίιχ σ. 215, 262. -Weuao; σ. 16.

εν ProaCq. ο. 207. -Wιττιχκοί του > ΑΦέθου σ. 193.

«μοuσetιχκόν eΤδο;" σ. 264. -Ψυχή σ. 50.

Toupxot σ. 261. -ΙΙίυχολογΙιχ σ. 202, 289.

. i
ι

-'!Jςpiletιx σ. 289.
 ΠΙΝΑΞ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ... '" ... . . .. .. σελ. 7-9

ΚΕΦΑλΑIΟΝ Α ι •

Η ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι ΣQΤΗΡΙΑ HM:QN 11- 34

1. Η ΕΝ ΑΔΑΜ. ΠΤΩΣΙ,Σ ........... .
11-17
2. Η ΕΝ ΧΡΙΣΨΩ ΣΩΊΉΡΙΑ .. , 17 - 34

Κ ΕΦΑλΑ Ι ΟΝ Β ι •

Η ΕΝ ΧΡΙΣΤQι ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ » 35- 94

1. Η AIPI~ΣIΣ ... ... ... ... .,. .,. .., ... ... ... ... .. 35 - 38
2. ΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .,. 38 - 94
α.) Πρώτ~ι ~ίpέσεις '"
... ... .,. .., .. ... .., ... » 39 - 44
6) Άντιτρι~Oικα.Ι ~ίρέσεις ... . . . . ,. ... ... ... ... .. )} 45 - 49
γ) Χριστολογιmί ~ιρέσεις ... ... ... ... ... ... ... . 50- 59
ο) ΆΥτιεκκλησι~στικ~Ι α.lρέσεις ... ... ... ... .., .. . » 59 - 94
Ι. Ή ΕΙκονομα.χία. ... ... ... ... ... ... ... .., .. , .. , .. , 60 - 70
Π. Ό Πα.πισμό~ .. , ... .,. ... ... ... .., .. , ... ... . .. . » 70- 82
ΠΙ. Ή ΔΙΖ.μα.ρτυρ-ηοις fι lΙροτεστα.ντισμός ... ... ... ... . ... . » 82 - 94

ΠAPAPTH~IA ... ... . .. » 95 - 97

ΚΕΦΑλΑIΟΝ ΓΙ.

Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ )} 98 - 287

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟΝ

Η ΑΝΑΔΥΣΙΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

ΕΚ ΤΟΥ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ » 98 - 204
1. ΙΣΊΌΡΙΑ ΊΌΙ οιιωnIΕΝΙΣ}IΟΙ .. , ................ . ,.
98 -159
~) ~o Οικουμενισμό; εν τφ πρ,οτεστα.ν-τικφ κόσμφ .. .. . .. » 98 -143
Ι. Κα.κό60ςοι Ιδέα.ι περΙ α.Qογμα.τίστοu κα.Ι ~ιoικ-ητικης ενότ-ητος .. » 99 -101
1Ι. lΙα.γκόσμια.ι προτεστα.ντικα.Ι ΟΡΥα.νώσεις εςωτερικΎjς έ';ότ-ητο,
•. » 102 -105
ΠΙ. Ένώσεις προτεστα.ντικων α.Ιρέσεων ... .., ..• ..• ..... . .. » 105 -106
334 Η ΑΙΡΕΣΙΣ TOr OIKOrMENΠJMOr

IV. Ό Άγγλικα.νισμός
... .., ... ... ... ..' .. , .. , .. , ,. .ΣΖλ. 106 -117
ν. Ένώσεις α.!ρετικων σομοοολ(ων
,.. . .. ,. 117 -120
νι, Ό «Πα.γκόσμιος Σόν8εσμος» ... ". .., » 121 -123
νπ. Ή «ΟΙκοομενΙΚ1) K(νΎjσις» 1) «Οίκοομενισμός» .. , .. , .. » 123 - 143
6) Ό O~κoυμενισμόςεν τφ πα.πικφ κ6σμφ . .. '" » 143 - 159
2, ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣ.ΜΟΣ ΤΟΥ οιιωΥΜΕΝΙΣΙIOΥ 159·204
"
α.) Βά.σεις του ΟικοομενΙOiμοίί ... » 159 - 171
Ι. Ή α,πιστία. .. , ... ... ... ... ... ... ... ,.. ... ... . ..
,. 159 -162
ΙΙ. «Τό πνεσμα. τοσ κόσμοο» ... ... .., .. , ... ... ... ... ..
163 -169
"
111. Ό α,νθρωπος ... ... ... ... ... ... .., ... .., ... ... . 'b 169 -171
6) Χα.ρα.κτr,ρ τΟΟ Ο!κουμενισμοΟ .'. ... ... ." .. . » 171 -187
Ι. Τό α.!ρετικόν ρεσμα. τοσ •Αρεια.νισμου κα.! δ OLκοομενισμός :> 171 - 174
ΙΙ. Τό α.!ρετικόν ρεσμσ; του ΜονοφΌοιτισμοσ κα.! δ OLκοομενισμός ,. 174-177
ΠΙ. Ή 6ά.σει των α.Ιρέσεων περα.ιτέρω α.νά.πτοςις του Οlκοuμενισμοu ,. 177 -180
ΙΥ. Ό μα.νιχα.'ίκός κα.! μα.σσωνικός σuγΚΡΎjτιομός κα.Ι δ OLκοομενισμός ,. 180 -184
ν. «""Αλλο θΎjΡΙOν α.να.Οα.'ίνον έκ τ'iίς Ύ'iίς» . .. ... ... .. ,. 184 -187
γ) Τα.κτικr, τΟΟ Οικouμενι!σμοΟ .. , .,. » 188 -195
ο) Σ·ημασΙα. τΟΟ ΟΙκοομενισμΟΟ ... » 195 - 204

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η ΗΤΤΑ ΤΩΝ «ΑΤΙΩΝ» » 205 - 287

1. Η ΠΑΡΑΤΡΟΠΗ TQN ΟΡθΟΔΟΞQΝ ........... , »
205 - 254
α.) ΟΕ Λα..τινόφρονες ... ... ... ... ... ... ... . .... » 206 - 207
6) Προτεστα.ντικα.Ι πα,ρεκκλίσεις ... ... . .. » 207 - 208
γ) Ή &γγλικα.νικr, oιι:i6ρωσις των Όρθοδόξων » 208 - 210
ο) "Η εν Έλλά.οιεΙκονομα.χικr, μεταρρόιθ-μισις τjjς Άντι6α-
σιλείας
. .. ... ... ... ... ... .,' ... » 210 - 216
ε) Τά. χριστιανικά. σωμα.τεϊα. καΙ. Οργα.νώσεις .. » 217 - 224
σϊ:) Οlκουμενιστικα.Ι άπόψεις πεπαιοωμένων ... ... '" .. » 224 - 226
ζ) Όρθόδοξοιμετέχουν εις τ·ην Οlκοuμενιστικr,ν KtY'Yjat'! .. » 227 - 254
Ι. ΣuμμεΤΟΧ1) 'Ορθοδόςων εΙς τΤιν προτεστα.νταΥι'! OLκοuμενΙΚ'ίj'J KίνΎjoιν ,. 227 - 247
ΙΙ. 'Ορθόδοξοι κα.Ι πα.πικ'ή Οlκοομενικ'ή KίνΎjoις .. , ... ... .., :> 247·254

2. ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΟΡθΟΔΟΞQΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΟΣ :> 254 - 268

α.) :Μεταφράσεις τjjς "Αγίας Γρα.φjjς και κ~ρυγμα
... .., » 254 - 259
6) Μετα.φράσεις 6ι6λίων έτερΟΟόξων ... ... ... ." .. , » 259 - 262
γ) Ρεϋμα. καινοτομιων πρός τό «εσχα.τον πτώμα» ... .., .. » 263 - 268
3. ΚΑΚΟΔΟΞΟΙ θΕQΡΙΑΙ lΊIEP ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙ.ΣΜΟΥ .. , .. ,. 268 - 283
α.) <Η θεωρία τηςμεσότητος ώς προς τα. δόγματα. ... » 268 - 269
{)12) <Η θ ' - , _. ,
εωρια. της οικο,νομΙΚ'Yjς ενωσεως .. , ... .., .,. . » 269 - 272
γ) Ή θεωρΙα. τι1)ν εκ'κλησια.στικων κα.ινοτομιων .. , .. . .. » 272 - 276
ΠΙΝΑΞ ΠΕΡΙΕΧΟ}<ΙΕΝΩΝ 335

δ) "Π θεωρεα.. των ρεόντων έκκλησια,στικων τόπων .. , ... Σελ. 276 - 279
ε) Ή Ηεωρ(α. του συγχpoνισμiνoo Χρtστtα.νtσμοο ... ..... » 279 - 283
4. «Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΙΑΝΟΡθΟΔΟΞΟΣ ΣΙΝΟΔΟΣ" ... . .• 283 - 287
"

ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Δ'.

ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΚΑΙ :ΜΕΤΑΝΟΙΑ » 288 - 304

1. Η ΠΑΡΕΠΚΛΙΣΙΣ ΊΉΣ θΕΟΑΟΓΙΑΣ ΕΝ ΤΗι ΟΡθΟΔΟΞΙΑt ..... " 288 - 296
2. ",ΣΤΩl\ΙΕΝ ΚΑΛΩΣ, ΣΤΩΜΕΝ ~IEΊΆ ΦΟΒΟΙ» ... ... . .. " 297 - 304
Πα.. ρα. πc;ιμπα.. 1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... .., » 305 - 315
r-" , ,.
Π
,

t να.ς oy.eιμα.τω'l κα.ι πρα..γψ:ι;των ... ... ... ... ... . .. » 316 - 332
πενα..ς πεp~εχqιένων ... '" ... ... ... ... ... . .... » 333 - 335
ΙΙα. ρορ ά. μα.. τα. ... ... ... ... ... ... ... .., ... .. » 336.

Η ΑΙΡΕΣΙ:Σ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ. Α Ρ Ι ΣΤ. Δ. Δ Ε Λ Η Μ Π Α ΣΗ.

ΕΞΕΤΙΠΩθΗ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟΝ Tor 1972 ΕΙΣ ΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ
«Ο Ρ θ Ο Δ Ο :Ε Ο ΙΙ Τ r π Ο Σ:ο, ΖΩΟΔΟΧΟΙ ΠΗΓΗΣ 109, ΑθΗΝΑ.!. ΤΗΛ. 611- 792.
 ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΑ

Έν σελ. 59, στ. 9, σ.ντΙ περιπτα.τεΤ, γρά.ψε περιπα.τετ.

Έν σελ. 89, στ. 37, σ.ντί Άπόκα.λυΦ~y, γρocψε ΆποκOCλυΦιν.

Έν σελ. 92, στ. 16, σ.ντΙ σuντετρτιμμένΎjν, γράψε σuντετριμ.ιμ.ένΎjν.

Έν σελ. 132, στ. 13, ιiντl ά.νι.fJέτων, ΥρOCψε σ.ντι·θέτων.

Έν σελ. 144, στ. 33, ά.ντΙ Ρωμ:ης, γράψε Pώ,μΎjς.

'Έν σελ. 255, στ. 26, ά.ντί πα.ρετρOCΠΎjα.σν, γρocψε πα.ρετρOCΠΎjσα.ν.

Έν σελ. 255, στ. 39, ά.ντί ά.πoOεσμεόθΎjσα.ν, γρocφε ά.πεί5εoμ,εόθΎjσα.ν.

λ 2""'3
'Ε '~σε. , ,στ. 23" " ίρα.ψε ΠΡΟΤΡΟΠΙΧζ.
,α.ντι ποτροπα.ς, ,

Σ-ημ. Πολλιχχοίί "ί uπογΖγΡιχμμέ'Jιχt Μν ετέθ-ησαν, λόγφ -:εχν~κων διΙσχερειων τοί! ΤιΙπο­
γρα.φε!οιΙ.