You are on page 1of 163
Ile KI THUAT CO KHI WON CUNT ee eee eee PGS. TRAN HOU QUE VE Ki THUAT CO KHi TAP MOT DA dudc HGi déng mén hoc Bé Gido duc va Bao tao théng qua ding lam tai ligu giang day trong cdc trudng dai hoc ki thuat) (Tai bén lan thit mudi) NHA XUAT BAN GIAO DUC LO! NOI DAU Thue hitn chit truong cdi céch dio tgo doi hoc, dudi su chi dao cia Vu Dai hoc, Hoi dng mon hoc Hinh hoc hoa hinh va Ve ki thugt cia cde trutng dai hoc ki thudt bién sogn igi chitong trinh mén Ve ki thudt — Chuong trinkh dé duge Bé Gide duc va Dao tao ban hanh nam 1990. Cuén stich Wé ki thu@t co kht nay duge viét theo noi dung chuong trinh mdi do, Ngoti phan md ddu va phy luc ra, cuén sich gdm c6é mudi hai chuong va chia thank hai tap. Tap mot gdm cdc chuong : Nhitng tiu chudn ve trinh bay bdn ve - Ve hinh hoc ~ Biéu dién vat thé - Hinh chiéu true do ~ V8 quy ude ren va céc méi ghép - Vé quy ude binh rang vd id xo. Top mot do Tran Hitu Qué bien sogn. Tap hai gdm cée chuong : Dung sai va nhdm be mat - Bén ve chi tiét - Ban ve ldp - So dd - Ban vé xy dung ~ Tu dong hoa thanh lap bdn ve. : Phan vé thiet k€ cia chutong 9 - Ban va itp do Nguyén Van Tudn bien sogn. Chutong 12 - Ty dong héa thenh lap bdn ve do Déng Van Cit bien sogn - Cée phan vd ede chuong con Iai cha tap hai do Tran Hau Qué bien sogn. Lan téi bdn nay cd mot 66 sita chita va b6 sung quan trong : © Ti ném 1990 cée Tidu chudn Viet Nom duge sodt xét vd bien sogn dya theo céc Titu chudn 'QuOc té 180. Vi uty, lan iti ban nay séch duge viét Igi theo cée tieu chudn moi nhét, hién hanh. © Céc chuong 7 - Dung sai va nhdm be mit, chuong 8 - Bdn vé chi tiét, chuong 9 — Ban vé lap duoc b6 sung them mé6t 86 kién thite moi, phin VE thiét ké cia chuong 9 duge viét Igi hoan chink hon. © Do yeu cdu hee tap va gidng day, phan Ti ding héa thanh lap ban ve trude day, nay duge viét thank mot chuong riéng - chuong 12. Noi dung phong phi, bao gdm che khdi niém v2 tu dong héa thanh lap bdn vé, ede kign thite co ban ve hé thong vé bang médy tinh dién tk (MTDT), thanh lap bén ve hai chidu va ba chitu bang MTDT, bude dau dép ung duge vite hoe tap va gidng day Vé hi thugt bang MTDT cita cdc truong hign nay. Can cit theo chuong trink Ve ki thuét quy dinh cho ting nganh dao tgo va cho tig hoc phin, cée gidng vien vd sinh vien cb thé sit dung che noi dung trong cde chuong muc cila cubn aéch ndy cho phi: hop. Danh muc c&e tai ligu tham khdo chinh ding dé bien soan duge ghi sau méi tap. Cudn Ve ki thudt co khé Tap mét ding lam tai ligu hoc tap cho sink vin hé chink quy vd hé tai chite thuge khéa nganh co khi va coe nhém nganh khée nhu : nang lung, dign tit, hoa, thuc phém, dét, luyén kim... eta ede truong dai hoc ki thudt, va c6 thé lam tai ligu tham khéo cho cae can b6 ki thudt. Chiing toi xin chan thank cdm on Vu Dai hoc thuge BO Gido duc va Dao tao, Hoi ddng mén Hinh hoc hoa hinh va Ve ki thudt cita cae truong dai hoc ki thugt dd giup dé ching t6i trong qua trinh bién aoan. Vi trinh do e6 han, chée rang cudn sich cdn cé thiéu s6t, ching toi thank thuc mong cée ban doe gép ¥ hién. Thu gop ¥ xin gui v2 theo dia chi : Nha xudt bén Gido due - 81 Tran Hung Dao - Ha néi. Cée tée gid MO DAU Ban vé ki thuét 18 mot phuong tign thong tin ki thugt, la cong cy chit y€u dién dat y d6 thidt k6, 1a tai li¢u ki thuat co ban dung dé chi dgo san xudt. Negay nay, ban vé ki thuat da dugc ding rong rai trong t&t c& moi hoat dong san xudt va di sing. Ban vé ki thuat da trd thanh "ngOn ngi” cia ki thuat, Cac ban vé ki thuat duge thye hién bang c&éc phuong phép biéu dién khoa hoc, chinh xdc theo nhitng quy téc théng nhdt cla cdc Tiéu chudn Nha nuéc. ‘D6i tutgng nghién ctu cia mon Vé ki thuat 1a céc ban vé ki thuat. Nhiém vu cia mon Ve ki thuat la cung cép cho sinh vién nhing hiéu biét co ban vé vé ki thuat, b6i duéng kha nang lap va doc ban vé, dng thdi rén luyén cho ho téc phong lam vite khoa hoc, cd ¥ thie té chic kd luat, tinh cén than, kién nhén... cia ngudi lam cong tac ki thuat. ‘Mon Vé ki thuét 18 mon ki thuat co sé mang nhiéu tinh chat thyc hanh. Trong qué trinh hoe tp, sinh vién phdi ndm viing cdc kign thiic co ban nhu Mf lugn vé phép chi€u, céc phuong phép biéu dién vat thé, ndm vitng cfc quy téc cia Tiéu chudn Nha nvéc vé ban vé, déng thdi rén luyén cdc ki nang thyc hanb... Nam 1963, Uy ban Khoa hoc va Ki thugt Nha nuéc da ban hanh cfc Tiu chudn Vigt Nam vé "Ban vé co khi". Dé cing la nhitng Tiéu chudn Nha nude déu tién cia nuée ta. Nam 1964, ban hanh cdc Tieu chudn vé "Hé th6ng quan If ban ve". Cac tiéu chudn "Ban vé co khi* va "Hé théng quan li ban ve" da buéc dau théng nhat cfc quy dinh vé ban vé ki thuat 6 nude ta. Dén nay céc tiéu chufin dé da duge sodt xét va sita déi cho phi hgp v6i sy phat trién cba sin xudt va tién bo Ki thuat. Hign nay, cde Tiéu chudn vé ban vé ki thuat ndi riéng va cdc Tidu chudn vé tai ligu thiét ké ndi chung duge Nha nuéc ban hanh trong nhdm céc tiéu chudn vé "He théng tai lieu thiét ke’. Dé théng nhdt “ngon ngi* cia ki thuat trén pham vi réng lén hon, T8 chite Quéc t€ vé Tiéu chudn hda (International Organization for Standardization) viét tdt la ISO da ban hanh nhiéu tiéu chudn quéc té vé ban vé ki thuat. V6i sy phat trién manh mé cia tin hoc, méy tinh dign tu da duge dng dung vao céc hoat dng thiét k6 vA ché tao. Ve bing may tinh dién tu cho phép tu dong hda xit li thong tin vé, gidi cdc bai todn hinh hoc trong qua trinh thiét ké va ty dong hoa lap cdc ban vé ki thuat. Mon Vé ki thuat da cd nhitng bude phat trién manh mé va chdc chan trong tuong lai sé cdn ed nhiing buéc phat trién nhanh chdng hon. Chuong 1 NHUNG TIEU CHUAN VE CACH TRINH BAY BAN VE 44. TEU CHUAN VE BAN VE KI THUAT Ban vé ki thuat duge thyc hién bing cdc phyong phdp biéu dién chinh xéc, nd thé hién mOt cach ding dén hinh dang va kich thuéc duge vé theo nhiing quy tfc 44 duge quy dinh th6ng nbét trong nhiing Tieu chun Nha nuéc vé ban vé. Nhing Tiéu chuén Nha nudéc vé ban vé bao gém tiéu chudn vé céch trinh bay ban vé, vé cdc hinh biéu difn, v6 céc ki higu va cdc quy ude v.v... cfin thiét cho viée lap ban vé ki thuat. Nhiing tiéu chudn nay thuOc tiéu chun "H6 th6ng tai liéu thiét ke". Nhing Tiéu chudn Nha nvféc trén day Ja nhitng vin ban Ki thuat do co quan c6 thém quyén cla Nha nuée ~ BO Khoa hoc Cong nghé va Moi truéng ban hanh. Viec ap dung nbing tiéu chudn vao thyc tién sin xudt of ¥ ngbia rét lon d6i voi nén kinh t€ quéc dan. Cun séch nay sé lén lugt trinh bay mot s6 tigu chufin cia "He thong tai ligu thiét ke". Ngoai ra cdn gidi thiéu mot sé tiéu chudn khdc cd li¢n quan dén ban vé. Duéi day la nhiing tigu chugn vé cach trinh bay ban vé. 4.2. KHO GIAY 12.4. Cac khé gidy TCVN 2-74 quy dinh khé gidy cla cdc ban vé vA nhimng tai ligu ki thuat khéc cia tdt cd cdc nganh cong nghiép va x4y dyng. Kh6 gify duge xée dinh bing ede kich thu6e cla mép ngoai cla ban vo (H.1-1). Kh6 gidy bao gém cdc khé chinh va cdc khé phy. Khé chinh gém khé od kich thuée 1189 x 841 vi dign tich bang 1m? va céc khd Khée duge chia ra t& khé gidy nay (H.1-2). Hink 1-1 Hin 1-2 1) TCVN : Tiéu chudn vier Nam 2 + $6 higu dang ki cia tieu chun 74: 1974 nam tiéu chudn ban hanh (Nhiing tiéu chudn ban hanh til ndm 1991 trd vé saw duge ghi d4y dd tt €8 che chil 86 chi nam. Ki hi¢u va kich thuéc cua cfc khé chinh theo bang 1-1 dudi day : Cho phép dig céc khé phy. Kich thuée canh cla kh6 phy la bOi s6 cia kich thuée canh cia kh6 11 nhu chi din trong "so d6 dung cfc khé gidy* (H.1-8). Trong trung hop that céin thiét, cho phép ding khé gidy cd kfch thuée 148 x 210, kf higu Ja 1/2.1. Sai Iéch cho phép 46i v6i k{ch thuée canh khé gify la + 5mm ayy Bang 1-1 ee sen Ki higu khé gity 44 2 2 12 un a) thal Kich thudc eéc canh 29724 agt —aal khé gidy tinh bang] 118xer | 594x841 | 594x420 | 297x420 | 297x210 ; mm “Ty a) Ki bigu tong ting - cdc khd gidy st aati lt 2) laung neo tovn| 4° | Al | az | as | at 193-66 2081 | 74 oe : 1783 1.2.2, Y nghia cua ki higu e2| 64 khé gidy 1466 + Ki higu cia méi khé chink 52) 54 gém hai chit s6, trong do chit sb 1189 4n tht nh&t IA thuong cla kich 42| 440 45) 46 ~ thuéc m6t canh cha khé gidy 92 (tinh b&ng mm) chia cho 297, we) 34 chi s6 thi hai la thuong cia 594 |_| kich thuée canh cdn lai cla khé 221N25 fai 25 | 26 gify chia cho 210. 297 ssa aie eT Tich cia hai chit s6 ki higu 1a 86 lugng khé 11 chita trong a. khé gidy dé. Vi du khé 24 g6m s gg Hinh 1-3 1.2.3. Khung ban vé va khung tén ‘Méi ban vé déu phai co khung vé va khung tén riéng. Noi dung va kdch thuéc cia ching duge quy dinh trong TCVN 3821-83 (xem chuong 7). Duéi day giéi thigu khung vé va khung tén thudng ding trong nha trudng. a) Khung ban vé. Khung ban vé dugc vé bang nét lién dam, ké cach céc mép. khé gidy 5mm. Khi cn déng thanh tép, canh trai cia khung ban vé duge ké cach mép trai cla khé gidy mt khoang bang 25mm (H.1-4). e6 : 2x 4 = 8 ldn khé 11 Ki higu cia kh6 phy g6m hai 86 duge ngan céch bing déu chéim, thi dy khé 2.11, 11.4 vwv.. ») Khung tén. Khung tén co thé dat theo canh dai bay canh ng&n éia ban vé va duge dat ¢ gée phai phia duéi ban vé (H.1-5). Canh dai cia khung ten x4e dinh huéng dutng bang cha ban vé. Nhiéu ban vé cd thé vé chung tron mot t& gidy, song méi ban vé phai co khung ban vé va khung t@n riéng. Khung tén cia méi ban vé phai dat sao cho céc chit ghi trong khung tén cs déu huéng len trén hay huéng sang trai d6i véi ban vé do. Hmmh 1-4 (7) (9) Hink 1-6 Noi dung hung tén cia bin ve ding trong nha trudng nhu hinh 1-6 da trinh bay. © 1: déu dé bai tap hay tén goi chi tiét. O 2; vat ligu cia chi tiét O3:tk 64: ki higu ban ve 0 6 : ho va tén ngudi ve 0 6 : ngay vé O 7: chit ki cia ngudi kiém tra © 8 : ngay kiém tra O 9 ; tén trudng, khoa, lop 13. TELE Ti 1¢ cia hinh vé (ban vé) la ti sé gitta kich thuéc do duge trén hinh biéu digén voi kich thuée tuong ting do duge trén vat thé. ‘Trong cdc ban vé ki thudt, tiy theo mite do phite tap va dQ Ién cia vat thé duge biéu dién va tay theo tinh chét cla méi loai ban vé ma chon cdc ti le dudi day (bang 1-2). Cac tf 1 nay duge quy dinh trong TCVN 3-74. Bang 1-2 ; ass | 1:20 | 1:40 Ti 1g thu hd 1:00 | 1: 800 | 1: 1000 ‘Tig nguyén hin del Thie phongto | 2:1 | asst} 4:1 | sea | ost | 2051 | 40:1 | soa | 100 rt Khi biéu din mat b&ng chung cua nhitng cong trinh lén, cho phép ding cdc ti 1g : 1:2000; 1: 5000; 1: 10000 ; 1: 20000; 1: 25000; 1 + 50000. Trong trudng hgp cfin thiét, cho phép ding ti Ié phong to (100.n) : 1 (n 1a 56 nguyen). Ki higu tl 1g duge ghi 6 © danh riéng trong khung tén cla ban vé va viét theo kigu:1:1;1:2;2:15v. Ngoai ra, trong moi trudng hgp khéc phai ghi theo kiéu : TLi:1; TL1:2; TL2: 13 vv. 1.4. CAC NET VE ‘Trén ban vé ki thuat, cdc hinh biéu dién cla vat thé dugc tao thanh béi céc nét vé cs tinh chat khdc nhau. TCVN 0008 : 1993 cde nét vé quy dinh céc logi nét vé, chiéu rdng cia nét ve va quy t4c v6 chung trén céc ban vé ki thu&t. Tiéu chudn nay phi hop véi phan nét vé cla Tiéu chudn quéc t& ISO 128 : 1982 Technical drawings - General principles of presentation, 14.1. Cac loai nét vé Céc logi nét v8 duge liet ké trong bang 1-3 duéi day va céc hinh vé 1-7, 1-8 minh hoa mot s6 dp dung cia ese nét d& quy dinh. 1.4.2. Chigu réng cla nét vé Quy djnh sit dung hai chiéu rong cia nét vé trén mot ban vé, ti sé chiéu rong cia nét dam va nét manh kh6ng dttge nhé hon 2 : 1. Cac chiéu rong cia nét vé cfin chon sao cho phi hgp véi kich thuée, loai ban vé va can cit vao day kich thuéc sau : 0,18 ; 0,25 ; 0,85 ; 0,5 ; 0,7; 1; 14 vA 2mm Chiéu rong cla cing mot nét trong mot ban vé phai duge. dim bdo khong thay déi trén céc hinh khéc nhau cua chi tiét duge vé theo cing mét ti I¢. Cha thich : Khong khuy&n khich sit dung chiéu réng 0,18mm do nhiing kho khan cia mot 96 phuong tién n loat. 1.4.3. Quy tac vé - Khoang céch nhé nhat gitta hai dutng song song, bao gém ca trutng hop céc dung gach gach cia mat cAt, khOng duge nhé hon hai 1én chiéu rong cia nét dam nhét. Khoang céch nay khéng nhé hon 0,7mm. Khi hai hay nhiéu nét vé khéc loai tring nhau thi cfin theo thi ty uu tién sau (hinh 1-9) a) duéng bso théy, canh thay (nét lién dam, loai A) ; b) dutng bao khudt, canh khudt (nét dut, loai E hay F) ; c) mat phang c&t (nét gach chim manh 6 nét dam 6 hai d&u, loai H) ; d) dudng tam va truc déi xing (nét cham gach manh, loai G) ; e) dudng trong tam (nét gach hai chim manh, loai K) ) dutng dong kich thuée (nét lién- manh, logi B). 10 Bang 1-3 Nét ve Ten got Ap dung téng quét A Net lién agm | Al Canh thfy, dudng bac thdy. ‘A2 Dung ren thy, dudng dinh rang indy. B Net ién minh |B Giao tuyén tung tuyng B2 Dung kich thud. BB Duding din, dudng dong kich thude. B4 Than mdi ten chi hudng hin. BS Dusdng gach gach tren mbt oft B6 Dusing bac mat eft chap. BT Dung ttm ngin. ‘BS Duong chan ren thdy. Ca |e tun sing C1 Dung git han inh c&t hoe hinh chiéu ki . khong ding dudng tryc lam dung gidi hen. Dp 4 A Nét dich dfe (1) E,~+--~-—~--— ‘Nét oft dam(2) | E1 Dudng bao khudt, canh khust. Foie ae Net din manh — | FL Dung bao khuft, canh Khuét (2). G Né gach chm minh |G1 Dung tam. G2 Dudng truc doi xing. 63 Qué deo. G4 M&t chia cia binh rang H oo Net cat HI Vét cia mat phiing eft. J Nét gach chm dam |J1 Chi din che dudng hose mit edn e6 x li rieng, + K Nét gach hai chéim | K1 Dudng bao cia chi tiét lan cin ‘minh K2 Cf vi tri du, cudi vA trung gian cba chi tit di dong. K3 Duong trong tam. K4 Dung bao cia chi tit (rude khi hinh thanh, KS Bg phan cia chi tiét nlm 6 phia trudc mat phiing c&t. (1) Thich hop Khi sil dung may vé. (2) Chi duge ding mot trong hai toai tren cing mot ban ve. il — Cée dutng dan lién quan dén mQt phén ti nao dé (kich thuée, vat thé, duong bao v.v..) phai vé nghiéng so véi cdc dudng kh4c cba ban vé vA tan cing cia nét vé nhu sau : a) bang mOt chfim, néu duéng déin két thc 6 bén trong dudng bao cia vat thé (hinh 1.10a) ; b) bang mot mai tén, néu dung din két thic & dutmg bao ciia vat thé (hinh 1-10b) ; c) khong cd dau hiéu gi, néu dudng din két thic 6 mot dudng kich thuéc (hinh 1-10c). - Tam cde cung tron, cde dudng tron od giao diém la giao diém cia hai gach (hink 1~11). — Cac nét gach chim hode gach hai chém phai duge bat déu va két thic bang cdc gach va ké qua dutng bao mét doan bang 3 dén 5 lan chiéu rong cua nét dam. - Déi véi nhitng dutng tam dai, duong truc dai, cho phép thay thé ddu chim cia nét gach chim manh bing mt gach nhé va manh, néu no khong gay sv nhém lan trén ban ve. Bok ra Hinh 1-10 a) 4 Hink 1-11 15. CHU VIET TREN BAN VE Chit viét trén ban vé va tai liéu ki thuat phai rd rang, théng nhat, d& doc va khong gay nhém lin. TCVN 6 - 85 quy dinh chit viét gém chit, 86 va déu trén cdc ban vé va tai litu ki thuat. wz 1.51. Khé chi va kiéu. a) Kh6 chit (h) 1A gid tri duge xc dinh bang chiéu cao cla chit hoa tinh bang mm. Chiéu cao cia chit hoa (h) duge do vudng gée voi dong ké ngang duge quy dinh nhiing khé chit nh san : 2,5 ; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40. Chiéu rong cia nét chit (4) duge xéc djnh phy thuge vao kigu chit vA chi6u cao cia chit. b) Quy dinh nhimg kiéu cha sau. - Kiéu A khong nghiéng (dting) va kiéu A nghiéng 75° voi d = 1/14h - Kiéu B khong nghiéng (diing) va kiéu B nghiéng 75° voi d = 1/10h Cac thong s6 cia chit xem bing 1-5 va hinh 1-12. Hink 1-12 Bang 1-5 Kich thude wong di Thong 56 cha viet Ki higu Kitu A kidu B Knd chit Chiéu cao chit hoa h lath 10/10h ‘Chiés cao chi thudng © Lo/ish Win Khosing céch gida ec chit a 24h 10h b 22/4h 17/10h e ontth 6/108 d With 1/10h = s 8 ft = PT sa ES aap Hinh 1.13 13 C6 thé gidm mot nia khoang cach a gitta céc chit va chit s6 ed cae nét ké nhau khéng song song véi nhau (vi du : L, A, V, T..). Khoang cach gitfa ddu chinh ta va tit tiép theo 1A khodng cfch nhé nhét gitta céc tit (e). Hinh 1-13 trinh bay cach viét chit trong luéi ké 6. 1.5.2. Cha cai La tinh Kigu chit B nghiéng (H 1-14) ; Kiéu chit B khong nghiéng (H.1~15) 1.5.3. Chd cai Hi Lap Kigu chit B nghiéng va khong nghiéng (H. 1-16) ‘Ten goi chit céi Hy Lap ghi trén céc hinh 1-16 1. Anfa 5. Epxilon 9. Ita 13. Nuy 17. Ro 21. Fi 2. Beta 6. Zeta 10. Kapa 14. Kxi 18. Xiema 22. Khi 3.Gamma 7. Bta 11. Lamda 15. Omikrén 19, TO 23. Pxi 4.Denta 8. Teta 12. Muy 16. Pi 20. Ipxilon 24. Omega Hinh 1-14 14 16 ra Hinh 1-166 1.5.4. Chi sé A Rap va La Ma Kiéu chit B nghiéng va khéng nghiéng (hinh 1-17). Chi thich : 1) Chit s6 La Ma L, C, D, M viét theo quy téc chit cai La tinh. 2) Cho phép giéi han chit s6 La Ma bang céc gach ngang. aummy 1.5.5. Dau Dau kiéu B khéng nghiéng (H.1-18). Ten goi cdc ddu ghi trén céc hinkh 1-18 1. Cham 2. Hai cham 3. Phay 4. Ch&m phay 5. Chm than 6. Chém hdi 7. Ngoae’ kép 8. Va 9. Dé mue 10. Bang 1]. Gia tri sau khi 12, Tuong eng 13. Tiém can 14. Gén bang 15. Nhé hon 16, Lén hon 17-17a. Nhé hon hoac bang 18-18a. Lon hon hose bang 19. Cong 20. Trir 21. Cong - trv 22-23, Nhan 24, Chia 25, Phan tram 26. D6 27. Phit 28. Giay 29. Song song 30. Vuong géc 81. Gée 82. Nghieng 2KTOKTY 33. . Hinh vuéng 35. 37. . Tich phan 39. 40. 41. 42. 43. . Tit... dén 45. 46. Con Vong cung Duong kinh Can Vo tan Ngodc vuong Ngoac don Gach phan 86 86 Déi xing Dau sao 17 a“ Hinh 1-18 4.6. GHI KICH THUGC Kich thuéc ghi trén ban vé thé hién dé lén cia vat thé biéu dién. Chi kich thuéc 1A mot van dé rat quan trong khi lap ban vé. Quy téc ghi kich thuée dai, kich thuée goc trén cdc ban vé va tai li¢u ki thu@t duge quy dinh trong TCVN 5705-1993. Quy tée ghi kich thuée nay phi hop voi Tiéu chun quée té ISO 129 - 1985 Technical drawings Dimensioning - General principles. 16.14. Quy dinh chung - Co sé dé xc dinh do lén va vi tri tuong déi gidfa cfc phan tt cia vat thé duge biéu dign IA céc kich thuée ghi trén ban vé, cdc kich thuéc dé khong phy thudc vao tl 1@ cia cdc hinh biSu dién. - $6 lvong kich thuéc ghi trén ban vé phai di dé ché tao va kiém tra vat thé. Méi kich thuée chi duge ghi mét Ifin trén ban vé, trit trudng hgp efin thiét khéc. Kich thuéc duge ghi trén hinh chiéu nao thé hién r6 rang nh&t cfu tao cla phan tit duge ghi. - Kich thuée khong truc tiép ding trong qué trinh ché tao, ma chi tao thugn Igi cho vige st dung thi duge goi la kich thuée tham khao. Cac kich thuéc tham khéo duge ghi trong ngose don. 18 - Dung milimét lam don vj do kich thuéc dai va sai léch gi6i han. Trén ban ve khong cfin ghi don vi do. ‘Trvdng hop ding don vi dO dai khéc nhu centimét, mét... thi don vj do duge ghi ngay sau chi s6 kich thuéc hoac trong phn chi thich cua ban vé. - Ding do, phit, gidy lam don vj do géc va sai léch giéi han cla nd. 1.6.2. Ghi kich thude 1) Duong giéng va dudng hich thude. - Dutng giéng va dudng kich thuée dugc vé bing nét lién manh. Dudng gidng duge kéo dai qué vi tri cla dutng kich thuéc mot dogn bing 2 dén 3 Jd chiéu rong cia nét dam trén cing ban vé (H.1-19). - Khong duge ding dutng truc hose dubng bao lam dutng kkich thuéc, song cho phép ding chting lam dudng gidng (H.1-20) Dutng gidng va dung kich thuée khéng nén cdt cde dutng khée, trit trudng hop that cfn thiét. 2-Or BIat Hink 1-19 Hinh 1-20 Hinh 1-21 - Cae dutng gidng duge ké vudng géc véi doan duge ghi kich thu6c. Khi cén ching duge ké xién géc, khi dé hai dung gidng cia mOt kich thuéc phai song song voi nhau (H.1-21) = Cfée kich thuée chi day cung, cung va gée duge ghi nhu hinh 1-22 - Khong nén ghi chi 66 kich thuéc trong mién gach gach (H.1-31). Trudng hop nay nén ghi trén gié ngang (H.1-23). - Trén nita hinh chi6u hodc nifa hinh cét ca céc ES phén tit 46i xing, dudng kich thuéc duge ké qué true d6i xting va khong vé mii tén thit hai (H.1-24) a) ) g . ‘Hinh 1-22 Hink 1-23 Hink 1-24 - Khi tAm cung tron 6 ngoai giéi han edn vé, thi dutng kich thuéc cia bin kink duge'vé gay khic hode ng&t doan va khong cfin phai x4c dinh tam (H.1-25) - Cho phép ghi kich thuéc dutng kinh eta vat thé hinh tru cé dang phic tap trén dudng kich thuée rat ngén (H.1~26) Hink 1-25 2) Mii ten - Trén méi déu mut cia dung kich thude IA mdi ten lam vi nhau mét géc khodng 80°. D6 Ién ca mii ten ti 16 thuan vdi chiéu rong nét vé cia ban vé (H.1-27). a) i ~ Hai mii tén duge vé 6 phia / trong gidi han dung kich thuéc. Hinh 1-27 N6u khong di ché, ching duge vé 4 phia ngoai. Cho phép thay hai mdi tén déi nhau bang mot cham dam (H.1-28) - Chi vé mot mii tén d déu.mét dudng kich thude cia ban kinh (H.1-25). 230" 3) Chit 86 kich thuée . ~ Ain 1-28 - Ding khé chit ti 2,5 trd len dé ghi chit 36 kich thuéc, Chit sé kich thude duge dat 6 vi tri nhu sau : a) © khoang gitta va phia tren dudng kich thuéc sao cho ching khong bj cét hoac bi ngan cach béi b&t ki dutng nao cha ban vé (H.1-19) b) Dé tranh céc chi sé sip theo hang doc, nén dat céc chit 86 so le nhau vé hai phia cia Hinh 1-29 20 dugng kich thuéc. Khi dé dung kich thuée dugc vé ngén lai (H.1-29) c) Trong trutng hop khong di ché, chit s6 duge viét trén dogn kéo dai cia dudng kich thuéc va thutng viét vé phia bén phai cia dutng nay (H.1-30) - Cho phép gach dudi céc chit si kich thuée cia cdc phan ti khdng vé dung theo ti le biéu dién (H.1-31) ~ Huéng chit sé kich thu6e dai theo huéng nghiéng cua duéng kich thuéc (H.1-31) - Huéng chit s6 kich thuée géc duge ghi nhu hinh 1.32. Hinh 1-30 Hink 1-31 Hinh 1-32 ‘Hinh 1-33 ‘Trong mot 96 trutng hgp, chit 6 kich thuéc géc ditge ghi theo huéng nim ngang nhw hinh 1-33. 4) Cha va ki hitu ~ Ki higu kem theo cdc chit s6 kich thuée nhu sau a) dudng kinh : ¢ (H.1-34) b) ban kinh : R (H1-35) ©) canh hinh vudng : (H.1-36) 4) 66 déc <= (H1-87) 2) 49 con : <= (H1-88) F20, Hinh 1-34 Hinh 1-35 Hink 1-36 Céc canh cha k{ higu do déc tuong ting song song v6i cdc dutng thé higni mat déc. Dinh cla ki higu do con huéng vé dink hinh cOn duge ghi. + Truéc céc kich thuée cila ban kinh hoa dudng kinh cia mat cfu ghi chi "cfu" 1-39) 21 Himh 1-37 Hink 1-39 Chuong 2 VE HINH HOC Trong qua trinh thuc hién mOt ban vé, ta thudng gap mot sé vin dé vé dung hinh phdng nhu chia déu mét doan thang, chia déu mOt dung trdn, vé cdc cung n6i tiép, vé cdc dutng cong hinh hoc v.v... Trong chuong nay chung ta sé Ifin lugt nghién cttu nhiing van dé dé. 2.1. CHIA DEU MOT DOAN THANG VA MOT DUONG TRON 2.1.4. Chia déu mét doan thang (phuong phap ti 16) Chia doan thing AB ra n phdn bang nhau, cach vé nh sau (H.2-1) : ~ Qua diém A (hode B) ké dutng Ax bat ky (nén ly sao cho géc xAB 1a mot géc nhon) ; - Ké tit A, dat len Ax, n doan thdng bang nhau, bang cdc diém chia 1’ , 2’, 3’,..1; - N6i n’ B va qua cfc diém 1’, 2’, 3'..., ké eée duténg song song véi n’B. Giao diém cia cée dung thing dé véi AB cho ta cée diém chia tuong tng 1, 2, 3, ... B, dé 1a nhitng diém Fink 2-1 chia cén tim. 2.1.2. Chia déu mét dudng tron Céch chia duing tron ra 3, 4, 6, 8... phfin bang nhau te da bist. Dusi day gidi thigu céch chia duéng tron ra 5, 7, 9, 11 ph&n bang nhau. a) Chia dung tron ra 5 phan bing nhau. Ta chia dudng trdn ra 5 phan bang nhau bang céch dung dO dai canh cia hinh 5 canh déu ni tiép trong dudng tron dé theo cOng thie : a, = r/2¥10-2 V5 (r 1a bén kinh cia dudng tron). Céch vé nhu sau (H.2-2) : ~ Qua tam O vach 2 dubng kinh AB va CD vudng gée nhau ; - Lay trung diém M ciia doan OA ; V6 cung tron tam M bén kink MC, cung nay cét OB 4 N, ta co CN 1a do dai canh a, cia hinh 5 canh déu noi tiép trong duong tron dé. b) Chia duéng tron thanh 7, 9, 11, 13 ... phén bing nhau. Phuong phép vé géin ding sau day thudng ding d6 chia duing tron thanh 7, 9, 11, 13 vv. phdn bang nhau (H.2-3) ; edch vé nhu sau : ‘Hink 2-3 - Ve hai dudng kinh AB va CD vudng gée nhau. ~ Ve cung tron tam D, bén kinh CD, cung nay edt AB kéo dai 6 E va F ; - Chia dugng kinh CD ra 7 phéin bang nhau bang céc diém 1’, 2’, 3. - N6i E va F véi cdc diém chia chin 2°, 4’, 6’ (hoae cdc diém chia lé 1’, 3', 5, 7, kéo daj céc dutng thang dé, ching sé cdt dudng tron tai céc diém 1, 2, 3... Cac diém nay 14 dinh cia hinh 7 canh déu ma ta efin tim. Ta cé thé vé cdc hinh nhiéu canh déu noi tiép trong mot dung tron cho truée bang cach tinh canh a, cia hinh n canh déu theo bén kinh r cia duéng tron ngosi tigp (H.2-4). Chiéu dai a, duge tinh bang cOng thife sau : a, = 2rsin 18% B 2.2. VE DO DOC VA BO CON 2.21. Dd déc D6 déc gitta dutng thing OB déi véi duvtng thing OA 1a tang cia géc BOA, géc gitta hai dutng thing dé (H.2-5). Hinh 2-4 Hink 2-5 Hinh 2-6 24 S= a = pee DO d6e dac trung cho d6 nghiéng gitta dudng thang nay véi dudng thang kia. DO d6c duge tinh theo phn tram hay theo ti 16. Vé do déc 1A vé géc theo tang cia géc. ‘Vi dy vé mat cat thép hinh theo kich thuée d& cho, voi dO déc 14 1 ; 10 (H.2-6). DE ve do déc 1 : 10, ta vé tam gidc vudng cd mOt canh gic vudng (canh ditng) 14 10 va canh géc vuong kia (canh nim ngang) la 100, céch ve nhu chi din 6 hinh 2-6. 2.2.2. Dd cén D6 cén 1a ti s6 gita higu sé dugng kinh hai mat cAt vudng géc cia mét hinh con tron xoay véi khodng c4ch cia hai mat cdt dé (H.2-7). D-d K = To = 2tga ‘Trong nganh ché tao méy, nhitng 40 con thong dyng dimg cho céc méi ghép hinh con duge quy djnh trong TCVN 135-63. V{ dy : theo K cd : Hink 2-7 1:200;1:100;1:50;1:380;1:20; 2:15; 2:1252:1052:8;1:7;1:5; 1: 8; hode theo 2a cé : 30° ; 45° ; 60° ; 75°; 90° ; 120°. ‘Tren cde ban vé co khi, vé dO cn K cia mot hinh con, nghia 1a vé hai dudng sinh ngoai cing cia hinh cOn dé cé dO d6c déi véi dung truc hinh con bang K/2. Vi dy : vé truc co dO con bang I : 5 véi dudng kinh déy bang 40mm va chiéu dai bang 100mm, (H.2-8). Nhu trén, ta v6 do cOn bang 1 : 5 cia truc bAng cach vé do déc bang 1: 10 cia hai dudng sinh d6i voi dudng truce. Muén vay, qua cic diém A va B da dude xéc Hinh 2-8 Hinh 2-9 Hink 2-10 25 dinh, vé hai dutng thang cd dO déc d6i véi dutng truc bing 1 : 10. Cach vé cu thé xem hinh 2-8. 2.2.3. Cach ghi kich thudc cua dé déc va dé con. TCVN 5705-1998 vé ghi kich thuée da quy dinh ring truéc chit 36 kich thuée chi 49 d6c hay 9 cOn ghi du do d6c > hay déu 49 con a. Dinh cia cdc déu trén phai huéng vé dinh géc cia hinh (H.2-9, H.2-10). Kich thuée chi do d6c viét phia trén gid dudng gidng song song véi dung day déc. Kich thuéc chi dQ con viét phia trén tryc quay cia hinh con, hoac trén gid duong gidng song song véi truc quay do. 2.3. VE NOI TIEP Cac dung nét trén ban vé dude néi tiép voi nhau mot céch tron tru theo nhing quy tée himh hoc nh&t dink, Hai dung cong (hay mQt du’ng cong va mot duong thang) duge n6i tiép nhau tai mét diém, khi tai diém dé ching tiép xc nhau. we 04,2508 Ma RR Hink 2-11 Hinh 2-12 * Hah 2-13 Dudng cong thudng gap trén ban vé 1a dudng tron, vi vay cach vé néi tiép dua vao céc tinh chét tiép xc cia dudng thang voi dudng tron va dudng tron voi dutng tron. ~ Mot dudng tron tiép xc voi mot dubng thing d& cho thi tam dudng tron dé cAch dudng thang dA cho mét doan bang ban kinh dudng trdn, tiép diém 14 chan dutng vudng géc ké ti tam dudng tron dén dudng thing (H.2-11). - Mot dudng tron tiép xtc voi mot dudng tron da cho khéc thi khong cach hai tam dudng trdn do bang téng s6 hai bén kinh cta hai dung tron dd, néu tiép xic ngoai (H.2-12) hay bang bigu sf hai ban kinh cia hai duong tron dé, néu ching tiép xe trong (H.2~13), Khi vé n6i tiép, ngudi ta thudng cho biét bin kinh cung n6i tiép, cdn tam cung néi tip va tigp diém thi’ phai tim bang céch vé. Hinh 2-14 26 2.3.1. Cac trudng hop néi tiép a) N6i tiép cung tron bing mot doan thang : cho hai dung tron 0, va ©,, ban kinh 18 R, va R, khoang céch tam 0,0, = A. Ve dudng thang tiép xtc cho hai vong tron do. Co hai trutng hop : _ ~ Dutng thang tiép xe ngoai, cach vé nhu hinh 2-14 ; - Dudng thdng tiép xuc trong, cach Hink 2-15 vé nbu hinh 2-15. Hinh 2-16 Hinh 2-18 b) Néi tiép hai dutng thing cAt nhau bang mot cung tron : cho hai dung thing d, va d, cét nhau, vé cung tron bin kinh R tiép xtc voi hai dudng thang dé ; Céch vé nhu hinh 2-16. ¢) N6i tiép dwdng thang va cung trdn bang mot cung tron khéc : cho dudng thdng d, vong tron tam O, ban kinh R,, vé cung tron bén kinh R tiép xtic voi dudng thang va vong tron do. Cé hai truang hop : 27 Hinh 2-19 Hink 2-20 - Cung tron ti&p xc ngoai vai vong tron O,., céch vé nhu hinh 2-17 ; - Cung trdn tiép xtc trong v6i duong tron O, céch vé nhu hinh 2-18. 4) N6i tiép hai cung tron bang mot cung trdn khéc : cho hai vong tron tam 0, LF SF va O, ban kinh R, va R,, vé cung tron ban kinh R tigp xd véi hai dudng tron do ; Cé ba trudng hgp : - Cung tron tisp xc ngodi véi ca hai duong tron O, va 03, cach vé nhu hinh 2-19 ; - Cung tron tisp xtc trong voi cd hai dung tron O, va O,, cach vé nhu hinh 2-20; - Cung tron tiép xtc trong véi mét dudng tron va tiép xe ngoai v6i dudng tron kia, céch vé nhu hinh 2-21. Hinh 2-21 23.2. Ung dung Ve hinh chiéu cia mot thanh truyén theo kich thuée da cho (H.2-22a). Khi vé, truéc hét ta phai dva vao kich thude di cho ma phan t{ch cdc duéng cong va cic dutng thing dé xc dinh dung nao la dudng da biét, dudng nao la dutng ndi tiép. Dudng da biét la duémg ma cac thong s6 céa phuong trinh biéu dién cia n6 da duge xée dinh. Vi du dudng tron da biét la duong cd tam va ban kinh da duge xdc dinh. Dua vao nhftng thong sé nay, ta co thé vé truc tiép cic dutng do. Duong n6i tiép lA duéng ma cdc thong s6 cia phuong trinh biéu dién cia né con thiéu. Dudng néi tiép duge vé ra sau khi di duge gidi xong bai toén vé dung hinh. Khi vé, ta vé truée cdc dutng da biét, réi méi vé céc dutng ndi tiép. Trén hinh 2-22b, cde dudng tron O26, O53, G18, G6, G17... la dudng tron da bist duge vé true ; cde cung R50, R10, RS, R6... IA cung n6i tiép duge ve ‘sau. Khi ghi kich thuéc, ta phai ghi sao cho méi kich thuée thé hién ro tinh chat duong da biét hay dutng néi tiép. 28 Hah 2-22 x 2.4. VE MOT SO DUGNG CONG HINH HOC ‘Trong ki thuat thung co nhiéu loai dung cong khéc nhau, dung cong phdng hay dudng cong khong gian, dudng cong cd quy luat hay dudng cong khong cé quy luat. Duong cong phéng la dugng cong ma moi diém cta dudng cong déu thuge mot mat phang. Duong cong khéng gian la dudng cong ma bén diém lién tiép bat ki cia dung cong khéng cing thuéc mot mat phang. Duong cong cé quy lugt la dudng cong co thé biéu dién duge bang phuong trinh nhw dugng cong dai s6, dutng cong siéu viét v.v... Duong cong khéng c6 quy luét 1a dudng cong khong biéu dién duge bang phuong trinh, chting chi biéu dién dugc bing hinh vé. Sau day giéi thieu cach ve mot s6 dudng cong phang, cd quy luat thudng gap, céc duong cong nay thudng duge vé bang thuée cong. Truéc hét ta hay nghién ctu céch vé cée dung cong bac hai. Duong cong bac hai la dudpg cong dai s6 duge biéu dién bang mot phuong trinh bac hai. Cac dudng cong bac hai khong suy bién gém co : dudng elip, duéng parabon va dung hipecbon. 2.41 Eli Elip la au? tich cia nhimg diém cé téng sé khoang céch dén hai diém c6 dink F, va F, bing mot hang s6 lén hon khoang cach giita hai diém F, va F). MF, + MF, = AB = 2a F, va F, la hai tisu diém cia elfp, doan thang néi lién hai tiéu diém 1a truc dai cua elip (H.2-23). Duéi day néu lén mot s6 cach vé clip theo tinh chat elfp 1 hinh chiéu song song cha mOt vong tron. a) Vé elip khi biét hai true AB vA CD (H.2-24). CAch ve nhu sau : — Ve hai dung tron tam O, dung kinh 1a AB va CD. - Ve dutng kinh tiy ¥ cla hai duong tron tam ©, réi tit giao diém cia dutng kinh dé véi dutng tron nhé ké dudng thdng song song véi truc dai AB va tit giao diém cia dung kinh dé voi dudng tron lon ké dung thang song song voi truc ng4n CD ; - Giao diém cia hai dugng song song via ké la diém thugc elip. Céc diém khée cing vé theo, céch vé tuong ty nhv trén. DE tign vé olip, ta ké cdc dudng kinh sao cho ching chia déu dudng tron nhu hinh 2-24. b) Vé elip khi biét hai duong kinh lién hgp EF va GH. Phuong phap hai chitm tia, cach vé nhu sau : = Qua hai diém E va F ké hai dutng song song voi dung kinh GH va qua hai diém G va H ké hai duéng song song véi dutng kinh EF ta duge hinh binh hanh MNPQ (H.2-25) ; - Chia déu cac doan OG va MG ra cing mét sé phan nhu nhau bang caéc diém chia 1, 2, 3... va 1’, 2’, 3°... ~ Néi diém E véi cac diém 1’, 2’, 3 va néi diém F véi cc diém 1, 2, 3, ~ Giao diém cia hai tia tuong ung thudc hai chim tia E va F do xac dinh diém thude elfp. Hinh 2-24 Hinh 2-25 Hinh 2-26 Phuong phép tam diém, céch vé nhu sau : - Qua hai diém E va F ké hai dung cong song véi du’ng kinh GH va qua hai diém G, H ké hai duong song song voi dung kinh EF, ta duge hinh binh hanh MNPQ (H.2-26) ; 30 ~ Vé tam gidc vudng cin EIM nhfn don FM lao canh huyén. At Ve cung tron tam E ban kink EI, cung tron nay cAt canh MQ tai hai diém K va L. ~ Ti hai diém K va L ké hai dutng song song voi dutng kinh EF. Cac dudng nay cdt hai dutng chéo MP x va QN cta hink binh hanh tai b6n diém 1, 2, 3 va 4; F - Elfp phai vé di qua bén diém 1, 2, 3, 4 vA bon diém E, F, G, H. 2.4.2. Parabén Parabon la qiy tich cua nhitng diém cach déu mot diém c6 dinh F va m6t dung thang c6 djnh d (H.2-27) Hink 2-27 MH = MF Diém F Ja tigu diém cia parabOn, dudng thdng d la dutng chugn cia parabén, dutng vudng goc ké tii F dén dudng thang d la truc déi xdng cia parabon. a) Vé parabon khi biét tiéu diém F va dutmg cong chudn d (H.2-28) Cach vé nhu sau : ~ Trén tryc d6i xing cia parabOn Méy mot diém bat ki va th diém dé ké dudng song song v6i duong chudn d ; ~ Ve cung tron tam F bén kinh bang khoang céch gitta dudng thang song song v6i duéng chudn d. Giao diém cia cung tron nay so véi dudng thing song song dé la diém thudc parabén. Céc diém khée cing vé theo cach vé tuong ty nhu trén. b) Vé parabén ndi tiép trong mOt gée (phvong phép hai hang diém). Cho gée AOB, vé parabon di qua hai diém A, B va ndi tip trong géc dé (H.2-29). Céch vé nhu sau : » ~ Chia déu hai canh OA va OB ra cing mét sé phan nhu nhau bang céc diém chia 1, 2, 3, .. va 1’, 2’, 3’, .. nhu hinh 2-29 ; - N6i céc diém chia tuong ang 1-1’, 2-2’, 3-3',... ~ Ti ede diém chia 2, 4, 2, 4’, ké cdc dutng thang song song voi trung tuyén OI ; 31 = Giao diém cia cae dudng song song nay va dung trung tuyén OI véi céc duting 1-1, 2-2’, 8-8... xde dinh céc tiép diém cita cdc during 1-1’, 2-2", 3-3’... voi parabon. Parabén di qua hai diém A, B va cac tiép diém do. 2.4.3. Hipecb6n Hipecbon 1a quy tich cha nbiing diém co higu s6 khoang céch dén hai diém cb dinh F, va P, bing mot hang 86 bé hon khoang cach gitta hai diém F, va F. MF, - MF, = A,A, = 2a F, va F, la hai tiéu diém eta hipecbén, dudng thing néi lién hai tiéu diém 1a truc ciia hipecbon. A, va A, la hai dinh cia hipecbon (H. 2-30). Hanh 2-30 Hin 2-31 Vé hipecb6n khi biét hai ti@u diém va hai dinh (H.2-31), Céch vé nhu sau : = Trén truc di qua hai tieu diém F, va F, ca hipecbon lay mot diém tiy ¥ 0 ngoai 2 tiéu diém ; ~ Vé duing trdn tam F,, ban kinh bang khoang cach ti diém vita Idy dén dinh A, va dudng tron tam P,, bén kinh bing khoang céch ti diém vita dy dén dinh A); - Giao diém cua hai dudng tron do 1a diém thudc hipecbén, cdc diém khée cing vé theo cach vé tuong ty nhu trén. x F 2.4.4. Dudng sin Duong sin la duong cong e6 phuong trinh os y = sina. Cach ve dudng sin SS nhu sau (H.2~82) : Hink 2-52 4° 8 % - Ké hai dung thang vudng gée Ox va Oy lam hai tryc toa dO va vé dung tron dudng kink d co tam nam tren true Ox, lam dudng tron don vi ; ~ Trén Ox lM4y doan OA = 2d, réi chia déu duémg tron va doan OA ra 12 phan bang nhau, bang céc diém chia 1, 2, 3, ..., 12 va 1’, 2’, 3’, ..., 12”; 32 - Qua cdc diém chia 1, 2, 3..., trén dudng tron, ké cde dung song song vdi truc Ox va qua céc diém chia 1’, 2’, 3’, ... trén truc Ox ké cdc dudng song song voi truc Oy. Méi cap dung thing song song v6i Ox va Oy twong ting eAt nhau xéc dinh mot diém thudc dung sin phai vé. Cée dudng cong biéu dién dong dign xoay chiéu, hinh chiéu cia hinh xodn, 6c try cha ren, mai khoan, 1d xo déu cd dang duéng sin. 2.4.5. Budng xoay dc Acsimet Duong xody 6c Acsimet la quy dao cia mét diém chuyén dong thang déu trén mot ban kinh quay, khi ban kinh nay quay déu quanh tam O. Do dvi cha diém tron ban kinh quay khi ban kinh nay quay duge mot vong goi la buée xody 6c a. Khi vé ngudi ta cho biét buée a, Cach vé dudng xody 6c acsimet nh sau (H.2-83) : - Ve dudng tron tam O, ban kinh bang bude a ; - Chia déu buéc a va dudng tron ra cing mot sO phén nhu nhau bang cae diém chia Hinh 2-33 1, 2, 3... va 1’, 2 9, ... Vé cdc cung tron tam O, ban kinh Idn lugt bing O - 1, O ~ 2,0 - 3... Giao diém cia cung tron véi céc tia O - 1', O - 2’, O - 3°, ... xée dinh céc diém thudc dutng cong acsimet. Dudng acsimet dugc ding dé vé profin cia ludi dao phay, ranh trén m&m cap may tign v.v... 2.4.6. Dudng than khai cia dusng tron Duong than khat cia dudng tron la quy dao cia mot diém-thude dutmg thang, khi duéng thang nay lan khong trugt trén mot dubng tron cS dinh. Dutmg tron 6 dinh goi 1A dutng tron og 83, Khi vé dung than khai ngudi ta cho biét bin kinh dudng tron oo 88 R, cdch vé nhu sau (H.2-34) : Hinh 2-34 - Chia déu dudng tron co sé ra mot s6 phén bang nhau, thi dy 12 phén, bing céc digm chia 1, 2,3, ... 12, - Tit cac diém chia do ké cac tiép tuyén cho dung tron va My trén tigp tuyén tai diém 12 mot doan bang chu vi dutng tron co sd 2R. SKTCKTH 33. - Chia déu doan dé thanh 12 phan bang nhay (bang s6‘phdn chia trén dudng trdn co sé) v6i cfc diém chia 1’, 2’, 3’, ... 12’. ~ Lén lugt dat lén cdc tip tuyén tai cae diém 1, 2, 8, ... cdc doan bang 11, 10, 9 .. lan doan 2nR/12 ta duge céc diém thudc duéng than khai phai ve. Dudng than khai dudng tron duge dimg dé vé profin cia rang bénh rang, dao cAt vv. 2.4.7. Duong xicléit Duong xicloit la quy dgo cia mot diém thudc dudng trdn, khi dudng tron do lan khong trugt trén mot dudng thing c6 dink. Dung tron lan goi la dudng tron co sé, dudng thang c6 dinh goi la duéng thing dinh huéng. Khi vé, ngudi ta cho biét du@ng kinh cla du@ng tron co sd va dudng thang dinh huéng. Cach vé dutng xicloit nhy sau (H.2-35) : Hinh 2-35 - Trén duong thing dinh huéng iy doan OA = 2R ; - Chia déu dutng trén co sd va dogn OA ra mét s6 phn nhv nhau, vi dy 12 phn, bang céc diém chia 1, 2, 8, ... 12 trén dudng tron 1’, 2’, 3’, .. 12° tren dung thang djnh huéng. - Tu eée diém chia 1’, 2’, 8, .. 12 ké cde dudng thing vung géc voi dung thang dinh hung. Giao diém cia cdc dudng thing nay vi dutng thdng song song v6i dudng thdng dinh huéng xéc dinh céc diém chia O,, 0 Oy .. » Oy- - Léin higt vé cfc dudng tron tam 0,, 02, Oy ..., O,, bén kinh bang nhau va bang R. Céc dutng tron nay ct cde dung thing song song voi dutng thang dinh huéng ké ti cfc diém chia 1, 2, 3, ... 12 tai cic diém M,, M;, My... My, dé Ia céc diém thude dudng xicloit. 2.4.8. Dudng épixicléit va hipéxicloit Duong epixicloit va hipoxicloit 1a quy dao cha mot diém thue mot dudng tron khi dudng tron dé lan khong trugt trén mot dudng tron oO djnh khée. Dudng tron lan goi 1a dudng co sd, dudng tron c6 dinh goi 1a dutng tron dinh huéng. Néu hai dudng trdn tisp xtc ngoai thi quy dao cia diém la dudng épixicloit ; néu hai dudng tron tiép xdc trong thi quy dao cua diém la dutmg hipéxicioit. Khi vé, ngudi ta cho biét bin kinh r va R cia hai dudng tron trén. Céch- vé tuong ty nhu céch vé duttng xicloit, 6 day cung AB cd do dai bang chu vi dudng tron co 8d Qnr. Ta 6 thé x4c dinh cung AB bang géc a cia nd theo cong thitc a = 360n/R. Céch vé dudng épixicloit nhu hinh 2-36 va dudng hipoxicloit nhu “hinh 2-37. 84 Cac dutng xicloit, hipoxicloit duge ding 4é vé profin rang cia banh rang, profin cia cam v.v... Ngoai céce dudng cong vé bang thuée & trén, trong vé ki thuat thutng gap mot sé dutng cong vé bang compa. Duong cong vé bing compa la diving cong tao bai ede cung tron khéc nhaw néi tigp nhau mét cdch tron tru. Trong trutng hgp vé gan dting, cho phép thay Hink 2-36 thé mot vai dutng cong vé bang thuéc cong bang dutng cong vé bing compa cé cing mot dang. DAD ISS \\ Te 4 VV Hinh 2-37 2.4.9. Dudng xody 6c nhiéu tam Duong xody Sc -nhidu tam, la dung cong phdng dang xody 6c tao béi cdc cung tron cd ban kinh khac nhau néi tiép nhau. No chia ra nhiéu loai : 2 tam (H.2-38), 8 tam (H.2-39), 4 tam (H.2-40), v.v... Trong ki thuat thutng ding loai 3 tam va 4 tam. Khi vé, ngudi ta cho biét khoang cach cdc tam. Vi du : Cach vé dutng xoay 6c 4 tam nhu sau : (H.2-40) : ~ Ve hinh vuong co canh Ia a va dinh 0), 0,, 0, va O, la tam eta céc cung ; - Vé cung tron O,A,. Tam 0, ban kinh bang a, ti’p dé vé cung tron A,A, tam ©, ban kinh bang 2a... ctf lan lugt nhu vay ta sé duge xody 6c 4 tam. Hinh 2-38 2.4.10. Ovan Ovan 1a dung cong khép kin co hinh dang giéng nhu dudng elfp, duge tgo béi bén cung tron ting doi mét bang nhau. Ovan cé hai true d6i xing vudng géc nhau. Khi vé ngudi ta cho bit dO dai cia hai trye dé, cach vé nhy sau (H.2-41) : ~ Ve cung tron tam 0, bén kinh OA, cung tron nay ct tryc ngén kéo dai tai EB; - Ve cung tron tam C bén kinh CE, cung tron nay ct dutng thing AC tai F ; Hinh 2-40 Hinh 2-41 ~ Ve dung trung tryc cia dogn AF, dutng nay cAt tryc’ dai tai diém 0, va truc ngfn tai diém O,. Hai dim O, va O, la tam cia cung tron KL va LM ; ~ Lay ede diém d6i xtng cia O, va 0, qua tam O, ta c6 diém O, va O,, ching la t&m cia cung MN va NK ta phai ve. Duong ovan duge ding dé vé cfc mat bich, dying bao cia mOt 86 chi tiét méy va thutmg ding thay thé cdc elip trong trudng hgp vé gén dung. 36 Chuong 3 Bifu DIEN VAT THE Phuong phép cdc hinh chiéu vudng géc ma ching ta da nghién citu trong gido trinh Hinh hoc hoa hinh la co sd Mf luén cia phwong phép biéu dién vat thé ding trong ki thuat. Tieu chuén *Hé théng tai ligu thiét ke TCVN 5-78 vé hinh biéu dién quy dinh cée quy tée bidu didn vat thé trén cdc ban vé cia tat cd che nganh cong nghigp va xay dung. : Hinh biéu dién cia vat thé g6th cd hinh chiéu, hinh cét, mat cAt, hinh trich v.v... 3.1. HINH CHIEU “ Hinh chiéu 18 binh biéu dién céc phn thay cha vat thé d6i véi ngudi quan sét. Cho phép thé hign cée phéin khust cia vat thé bang nét dit dé giam 36 htgng hinh biéu qt dién (H.3-1). Hinh chiéu cia vat thé g6m ed : hinh chiéu co ban, hinh chiéu phy va hinh chiéu riéng phan. 3.14. Hinh chiéu co ban TCVN 5-78 quy dinh séu mat cia mot hinh hop duge ding lam séu mat phang hinh chiéu co ban. Vat thé duge dat gitte ngudi quan sét va mgt phdng hinh chiéu tuong tng. Sau khi chiéu vat thé Jén cdc mat cha hinh hOp, céc mat dé sé duge trdi ra cho tring véi mat phAng ban vé nhu hinh 3-2. Mat 6 cdn od thé dat canh mat 4, Nhu vay hinh chiéu.trén mat phing hinh chiéu co ban goi lA hinh chitu co ban. Séu hinh chigu co ban nhén duge trén séu mat phdng hinh chifu co ban 6 tén goi nhw sau va duge b6 tr{ nhu hinh 3-2 : 1) Hinh chiéu ti truée (hinh chiéu ding, hinh chiéu chinh) ; 2) Hinh chiéu ti trén (hinh chiéu bang) ; 3) Hinh chiéu t¥ trai ; 4) Hinh chiéu tir phai ; 5) Hinh chiéu ti duéi ; 6) Hinh chiéu tit sau. Néu cdc hinh chiéu tix trén, ti tréi, tit phai, tit du6i va tit sau thay déi vi tri déi véi hinh chiéu chinh nhv d& quy dinh & hinh 3-2 thi ching phai ghi ki higu bing chit dé chi tén goi, va trén hinh biéu dién cd lién quan cfin vé mai tén chi huéng nhin kém theo chi ki higu tuong tng (H.3-3). Néu céc hinh chi8u co ban dat phan céch voi hinh biéu dién chinh bdi cdc hinh biéu din khéc, hofic khong cing thudc mét t8 gidy vi hinh biéu dign chinh thi cé¢ hinh chiéu dé cing duge ghi ki hiéu nhu trén. Hinh 3-1 37

You might also like