Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MÙA XUÂN NHO NHỎ
Thanh Hải
Dàn ý chi tiết
I. Mở bài
- Giới thiệu Thanh Hải và bài thơ Mùa xuân nho nhỏ.
+ Thanh Hải : người con xứ Huế, thơ ông giàu nhạc điệu, giàu cảm xúc
+ Mùa xuân nho nhỏ: thể hiện tình yêu thiết tha với cuộc sống, với đất nước và ước nguyện
chân thành của tác giả được cống hiến cho đời.
- Giới thiệu đoạn trích: (tùy thuộc vào đề)
II. Thân bài
1. Hoàn cảnh sáng tác và vị trí đoạn trích
- Bài thơ được viết vào cuối năm 1980, một tháng trước khi nhà thơ qua đời.
- Bài thơ triển khai cảm xúc theo bốn phần:
+ Khổ đầu: mùa xuân của thiên nhiên, đất trời xứ Huế.
+ Hai khổ 2, 3: sức xuân của đất nước, dân tộc.
+ Hai khổ 4, 5: khát vọng cống hiến cho đời.
+ Khổ 6: Lời ca ngợi quê hương, đất nước qua điệu ca Huế.
2. Phân tích cụ thể
2.1. Mùa xuân thiên nhiên xứ Huế (Khổ 1)
- Vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên xứ Huế: (4 câu đầu)
+ Ba nét chấm phá: một dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc, một tiếng chim chiền chiện
 khắc họa một cảnh xuân rất đẹp, đầy sức sống và tràn ngập niềm vui.
+ Màu sắc: màu xanh  sức sống mùa xuân; màu tím  cái hồn của xứ Huế.
+ Đảo ngữ : từ “mọc”  nêu bật sức sống mùa xuân.
+ Tiếng chim chiền chiện hót vang trời  âm thanh rộn rã, tươi vui; mở rộng không gian mùa
xuân.
+ Cảm thán từ “ơi”  niềm vui xôn xao trong lòng nhà thơ.
+ Hai tiếng “hót chi” là cách nói dịu ngọt của người dân xứ Huế đã làm tăng tính truyền cảm
cho lời thơ.
- Cảm xúc của tác giả: (2 câu sau)
+ “Từng giọt long lanh rơi” gợi ra nhiều cách hiểu khác nhau:
Cách hiểu 1: “giọt” ở đây là những giọt sương xuân, cũng có thể là những giọt mưa xuân
dưới ánh mặt trời trở nên long lanh, lấp lánh.
Cách hiểu 2: “giọt” ở đây là chuỗi hạt được cô đọng lại từ tiếng hót tuyệt diệu của những chú
chim chiền chiện.  nghệ thuật chuyển đổi cảm giác rất tinh tế.
+ “Tôi đưa tay tôi hứng”  sự trân trọng, nâng niu từng nguồn sống nhỏ bé mà tinh túy ấy
của đất trời; nhà thơ mở lòng giao hòa với cái đẹp.
2. Mùa xuân đất nước, dân tộc (Khổ 2, 3)
- Suy ngẫm về sức xuân của đất nước, dân tộc :
+ “Lộc” là một sáng tạo bất ngờ của Thanh Hải. “Lộc” ở đây tượng trưng cho vẻ đẹp của mùa
xuân và sức sống mãnh liệt của đất nước.
+ “Lộc” gắn với người cầm súng và người ra đồng  khẳng định: người chiến sĩ và người lao
động, bằng máu và mồ hôi của mình đã góp phần tô điểm mùa xuân và giữ lấy mùa xuân mãi mãi.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579
Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
+ Các từ “hối hả”, “xôn xao” và điệp ngữ “tất cả như”  tăng nhịp điệu mùa xuân, sức xuân
của đất nước.
+ So sánh “Đất nước như vì sao” và cụm từ “cứ đi lên”  sức sống bất diệt và niềm tin mãnh
liệt của dân tộc trên hành trình lịch sử dài lâu.
- Cảm xúc của tác giả : vui sướng, tự hào.
3.Khát vọng cống hiến (Khổ 4, 5)
3.1 Khổ 4
- Điệp ngữ “ta làm… ta làm… ta nhập”  ước nguyện tha thiết, chân thành.
- Ba hình ảnh ẩn dụ: con chim hót, cành hoa, nốt trầm  tượng trưng cho cái đẹp, cái có ích
của cuộc đời; thể hiện mong muốn được sống có ích, cống hiến những gì nhỏ bé nhưng tinh túy nhất
cho đời  ước nguyện rất khiêm tốn.
- Sự chuyển đổi đại từ xưng hô từ “tôi” sang “ta”  tác giả có thể nói được cái riêng biệt, cụ
thể, đồng thời vẫn nói được cái chung, cái khái quát.
3.2 Khổ 5
- Hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ độc đáo: những đóng góp nhỏ bé, bình dị nhưng
hữu ích cho đời của mỗi con người.
- “Nho nhỏ” và “lặng lẽ” là cách nói khiêm tốn, chân thành.
- “Dâng cho đời” là lẽ sống cao đẹp, lẽ sống cống hiến.
 ý thức sâu sắc về mối quan hệ riêng - chung, cá nhân - tập thể.
- Điệp ngữ “Dù là” làm cho âm điệu thơ càng tha thiết trong khát vọng cống hiến cho đời.
- Hình ảnh hoán dụ “tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc”: cống hiến phải liên tục, từ khi còn trẻ đến
lúc về già. Với Thanh Hải, điều này đã thực sự là phương châm sống của nhà thơ.
4. Lời ca ngợi quê hương đất nước qua điệu ca Huế (Khổ cuối)
- Nam ai và Nam bình là hai điệu dân ca Huế nổi tiếng.
- Phách tiền là một nhạc cụ dân tộc điểm nhịp cho lời ca.
- Câu thơ “Mùa xuân ta xin hát” diễn tả niềm khao khát tha thiết, bồi hồi của nhà thơ đối với
quê hương yêu dấu buổi xuân về.
III. Kết bài
- Đánh giá giá trị bài thơ, đoạn thơ được phân tích (tùy theo đề)
+ Nội dung : tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời; thể hiện ước
nguyện được đóng góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc.
+ Nghệ thuật: thể thơ năm tiếng, nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca, nhiều
hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm, những so sánh và ẩn dụ sáng tạo.
- Rút ra cảm nghĩ, liên hệ bản thân.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579
Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Phân tích ba khổ đầu bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
I. Mở bài
Không biết tự bao giờ, mùa xuân đã trở thành nguồn thi hứng dạt dào cho bao thi sĩ. Thanh
Hải, người con xứ Huế, trước lúc đi xa cũng đã góp thêm cho đời một khúc ca xuân thật đẹp : “Mùa
xuân nho nhỏ”. Bài thơ là tiếng lòng tha thiết đầy yêu mến và gắn bó của nhà thơ với đất nước, với
cuộc đời; đồng thời gởi gắm ước nguyện được góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân
lớn của dân tộc. Đến với ba khổ đầu của bài thơ, chúng ta sẽ được chiêm ngưỡng một bức tranh mùa
xuân xứ Huế thật tươi tắn, nên thơ và sức sống của mùa xuân đất nước thật mãnh liệt:
<Chép nguyên văn đoạn thơ>
II. Thân bài
1. Hoàn cảnh sáng tác và vị trí đoạn trích
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được viết vào cuối năm 1980, một tháng trước khi nhà thơ qua
đời. Bài thơ không chỉ thể hiện cảm xúc của thi nhân trước mùa xuân thiên nhiên và mùa xuân đất
nước bốn ngàn năm mà còn là lời nhắn gởi chân tình: mỗi người phải là một mùa xuân nho nhỏ góp
phần tô điểm và làm đẹp cho mùa xuân lớn của đất nước thân yêu. Đoạn trích thuộc ba khổ thơ đầu
của thi phẩm, tái hiện bức tranh mùa xuân xứ Huế thật nên thơ và mùa xuân đất nước thật mãnh liệt.
2. Phân tích cụ thể
a. Mùa xuân thiên nhiên xứ Huế (Khổ 1)
Khổ thơ đầu là một bức tranh xuân thiên nhiên tuyệt đẹp. Hai câu đầu là một nét vẽ tài hoa:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Chỉ bằng vài nét chấm phá: một dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc…, nhà thơ đã khắc
họa một cảnh xuân thật đẹp và tràn đầy sức sống. Dòng sông được nói đến là dòng sông Hương, con
sông thơ mộng của Huế, quê hương yêu dấu của nhà thơ. Sức xuân đã trào dâng từ sắc xanh của
dòng sông ấy. Cái sắc xanh của dòng Hương giang làm ta nhớ đến câu thơ của Nguyễn Du: “Cỏ non
xanh tận chân trời. Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”, của Hàn Mặc Tử: “Sóng cỏ xanh tươi
gợn tới trời”, của nhà thơ chân quê Nguyễn Bính: “Mùa xuân là cả một mùa xanh”… Cái sắc xanh
gợi lên sức sống của mùa xuân. Ở đây, Thanh Hải cũng dùng lại gam màu ấy nhưng có pha thêm
một sắc màu của đất cố đô: sông xanh - hoa tím. Một sự kết hợp thật hài hòa của hai gam màu xanh -
tím đã tạo nên cái hồn của xứ Huế mộng mơ. Từ “mọc” dùng trong phép đảo ngữ đã làm cho hình
ảnh thơ sống động hẳn lên. Sức xuân thật mãnh liệt. Nếu viết: “Một bông hoa tím biếc. Mọc giữa
dòng sông xanh” thì có lẽ sức xuân sẽ kém rạo rực đi rất nhiều.
Hai câu ba, bốn mở rộng không gian nghệ thuật của bức tranh xuân. Thơ nên họa, nên nhạc.
Bức tranh càng thêm đẹp vì có hình ảnh chim chiền chiện hót vang trời:
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Câu thơ của Thanh Hải lại làm ta nhớ đến câu thơ của Tố Hữu :
Ôi tiếng hót mê say con chim chiền chiện
Trên đồng lúa chiêm xuân chao mình bay liệng.
Tiếng chim chiền chiện hót ríu ran trong bầu trời xuân càng làm cho không khí trở nên vui tươi, rộn
ràng, ấm áp và náo nức. Không gian mùa xuân mở ra theo chiều dài, bề rộng của dòng sông và cả
chiều cao của cánh chim chiền chiện. Mượn tiếng chim chiền chiện hót vang trời là một cách miêu tả
đầy nghệ thuật: vừa cảm được âm thanh vui tươi, réo rắt; vừa thấy cả bầu trời xanh bát ngát, mênh
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579
Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
mông. Cảm thán từ “ơi” đặt đầu câu biểu thị niềm vui xôn xao trong lòng nhà thơ. Câu thơ “Hót chi
mà vang trời” là một câu thơ tinh tế. Hai tiếng “hót chi” là cách nói dịu ngọt của người dân xứ Huế
đã làm tăng tính truyền cảm của những câu thơ thật ngọt ngào của Thanh Hải.
Bức tranh xuân mở ra thật khoáng đạt, tươi tắn, nên thơ, đầy sức sống và rất Huế. Cuối khổ
thơ, con người xuất hiện trong một hình ảnh thật xúc động:
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
Câu “Từng giọt long lanh rơi” gợi ra nhiều cách hiểu khác nhau. “Giọt” ở đây phải chăng
chính là những giọt sương xuân, cũng có thể là những giọt mưa xuân dưới ánh mặt trời trở nên long
lanh, lấp lánh. Hay đó là chuỗi hạt được cô đọng lại từ tiếng hót tuyệt diệu của những chú chim
chiền chiện? Nếu hiểu là những giọt âm thanh thì hình ảnh thơ trở nên tinh tế lạ. Nghệ thuật chuyển
đổi cảm giác được Thanh Hải dùng thật khéo. Ta không chỉ nghe được âm thanh trong trẻo của tiếng
chim mà dường như còn chạm được vào âm thanh cao vút của mùa xuân. Còn nhà thơ thì đang mở
lòng ra để giao hòa cùng xuân: “Tôi đưa tay tôi hứng”. Nhà thơ đang trân trọng, nâng niu từng nguồn
sống nhỏ bé mà tinh túy ấy của đất trời. Tình yêu thiên nhiên, yêu cái đẹp của thi nhân thật xúc động
làm sao !
Khổ thơ đẹp như một bức tranh. Có sắc xuân, tình xuân và có cả khúc nhạc xuân. Có dòng
sông, có hoa cỏ, có chim hót, có bầu trời, có sương mai, có ánh xuân và có con người. Bức tranh
xuân xứ Huế thật tươi đẹp, thơ mộng, đầy sức sống và rất Huế.
b. Mùa xuân đất nước, dân tộc (Khổ 2, 3)
Từ cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, nhà thơ suy ngẫm về sức xuân của đất nước, dân
tộc :
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
“Lộc” là chồi non, cành biếc mơn mởn. Mùa xuân về, cây cối đâm chồi nảy lộc. “Lộc” trong
văn cảnh này là một sáng tạo bất ngờ của Thanh Hải. “Lộc” ở đây tượng trưng cho vẻ đẹp của mùa
xuân và sức sống mãnh liệt của đất nước. Vòng lá ngụy trang của người chiến sĩ xanh biếc như mang
theo sức sống mùa xuân, sức mạnh dân tộc cùng các anh ra trận. Người nông dân, đem mồ hôi và
sức lao động cần cù làm nên màu xanh cho ruộng đồng, “trải dài nương mạ” bát ngát quê hương.
Phải chăng, Thanh Hải đang muốn khẳng định: người chiến sĩ và người lao động, bằng máu và mồ
hôi của mình đã góp phần tô điểm mùa xuân và giữ lấy mùa xuân mãi mãi? Ý thơ thật vô cùng sâu
sắc!
Cả dân tộc bước vào mùa xuân với khí thế thật khẩn trương:
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao
“Hối hả” nghĩa là vội vã, gấp gáp. “Xôn xao” là có nhiều âm thanh xen lẫn vào nhau, làm cho
náo nhiệt. Trong câu thơ, “xôn xao” chỉ niềm vui đang dâng lên. Cặp từ láy “hối hả”, “xôn xao”
cùng với điệp ngữ “tất cả như…” càng thăng thêm nhịp điệu mùa xuân, nhịp sống của đất nước. Đó
là hành khúc mùa xuân của thời đại Hồ Chí Minh.
Từ cảm nhận đó, nhà thơ thể hiện những suy tư của mình về đất nước và nhân dân:
Đất nước bốn ngàn năm
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579
Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước
Khổ thơ chất chứa cảm xúc tự hào về đất nước, dân tộc Việt Nam. Chặng đường lịch sử của
đất nước là hành trình bốn ngàn năm lúc suy vong, khi hưng thịnh với bao thử thách “vất vả và gian
lao”. Thời gian đằng đẵng ấy, nhân dân ta từ thế hệ này sang thế hệ khác, bằng nhiệt huyết yêu nước
nồng nàn và tinh thần tự cường dân tộc đã khẳng định sức mạnh Việt Nam là bất diệt. Câu thơ “Đất
nước như vì sao” là một hình ảnh so sánh đẹp và đầy ý nghĩa. Sao là nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp
vĩnh hằng trong không gian và thời gian. So sánh đất nước với vì sao là biểu lộ niềm tự hào đối với
đất nước Việt Nam anh hùng, giàu đẹp. Hành trình đi tới tương lai của dân tộc ta không một thế lực
nào có thể ngăn cản được: “Cứ đi lên phía trước”. Ba tiếng “cứ đi lên” thể hiện chí khí, quyết tâm và
niềm tin sắt đá của dân tộc Việt Nam trong khát vọng dựng xây đất nước.
III. Kết bài
Với giọng thơ ngọt ngào, tha thiết; ngôn ngữ thơ trong sáng; hình ảnh đẹp, gợi cảm, ba khổ
thơ không chỉ tái hiện một bức tranh bằng thơ tuyệt đẹp về sức xuân của thiên nhiên, của đất nước
mà còn thức dậy trong mỗi người đọc bao xúc cảm. Đó là tình yêu thiên nhiên, yêu cái đẹp, yêu quê
hương đất nước thiết tha. Cảnh và tình quyện hòa thật thắm thiết. Tiếng thơ của Thanh Hải đã thật sự
là tiếng lòng, là “điệu hồn đi tìm những hồn đồng điệu”.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579
Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Phân tích đoạn thơ : “Ta làm ….. tóc bạc” trong bài thơ
Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
I. Mở bài
Mở bài 1.
Không biết tự bao giờ, mùa xuân đã trở thành nguồn thi hứng dạt dào cho bao thi sĩ. Thanh
Hải, người con xứ Huế, trước lúc đi xa cũng đã góp thêm cho đời một khúc ca xuân thật đẹp : “Mùa
xuân nho nhỏ”. Bài thơ là tiếng lòng tha thiết đầy yêu mến và gắn bó của nhà thơ với đất nước, với
cuộc đời; đồng thời gởi gắm ước nguyện được góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân
lớn của dân tộc. Đến với đoạn thơ:
<Chép nguyên văn đoạn thơ>
ta sẽ cảm nhận được trọn vẹn khát vọng sống cao đẹp ấy của thi nhân.
Mở bài 2.
“Một bài thơ hay không bao giờ ta đọc qua một lần mà bỏ xuống được” (Nguyễn Đình Thi).
“Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải là một bài thơ như thế. Bài thơ cuốn hút ta ngay từ những dòng
đầu tiên cho đến câu cuối cùng. Bài thơ ru ta bằng âm điệu thật ngọt ngào của những câu thơ gần gũi
dân ca. Bài thơ là tiếng lòng tha thiết đầy yêu mến và gắn bó của nhà thơ với đất nước, với cuộc đời;
đồng thời gởi gắm ước nguyện được góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của
dân tộc. Đến với đoạn thơ:
<Chép nguyên văn đoạn thơ>
ta sẽ cảm nhận được trọn vẹn khát vọng sống cao đẹp ấy của thi nhân.
II. Thân bài
1. Hoàn cảnh sáng tác, vị trí đoạn trích
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được viết vào cuối năm 1980, một tháng trước khi nhà thơ qua
đời. Bài thơ không chỉ thể hiện cảm xúc của thi nhân trước mùa xuân thiên nhiên và mùa xuân đất
nước bốn ngàn năm mà còn là lời nhắn gởi chân tình: mỗi người phải là một mùa xuân nho nhỏ góp
phần tô điểm và làm đẹp cho mùa xuân lớn của đất nước thân yêu. Đoạn thơ nằm ở phần cuối của thi
phẩm, bộc bạch khát vọng sống đẹp cho đời của nhà thơ.
2. Phân tích cụ thể
a. Khổ thứ nhất
Sau những suy tư về sức xuân của đất nước, dân tộc, nhà thơ bộc lộ những điều tâm niệm thật
chân thành. Trước hết là ước nguyện được hóa thân:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến
Điệp ngữ “ta làm… ta làm… ta nhập” vang lên thật tha thiết, nhiệt thành. Ước nguyện của thi
nhân gởi vào trong từng câu chữ chân thành và mãnh liệt làm sao! Không phải ngẫu nhiên mà Thanh
Hải chọn những hình ảnh thiên nhiên ấy để bộc bạch ước nguyện của mình. Ý thơ lại đưa ta trở về
với bức tranh xuân được miêu tả trong bốn câu thơ đầu:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579
Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
“Con chim hót” để gọi xuân về, làm cho giai điệu mùa xuân thêm rạo rực, vui tươi. “Một cành hoa”
để tô điểm thêm cho sắc xuân cuộc đời. “Một nốt trầm” để bản hòa ca thêm xao xuyến lòng người.
“Con chim hót”, “một cành hoa”, “một nốt trầm” là ba hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho cái đẹp, cái
có ích của cuộc đời. Phải chăng, Thanh Hải đang muốn gởi gắm tiếng lòng mình: mong được sống
có ích, cống hiến những gì nhỏ bé nhưng tinh túy nhất cho đời ? Ước nguyện của nhà thơ thật khiêm
tốn. Chỉ là “một cành hoa” chứ không phải một rừng hoa. Chỉ là “một nốt trầm” chứ không phải một
nốt cao muốn vượt trội lên để khẳng định mình. Vâng, chỉ nhỏ bé, khiêm nhường vậy thôi nhưng vô
cùng có ý nghĩa cho cuộc đời chung. Ý thơ, tình thơ vì thế mà càng rưng rưng cảm xúc.
Nếu khi bắt đầu bài thơ nhà thơ xưng “tôi” thì giờ đây tác giả chuyển sang xưng “ta”. Thật tự
nhiên, chân thành. Với chữ “ta” vừa là số ít, vừa là số nhiều, tác giả có thể nói được cái riêng biệt, cụ
thể, đồng thời vẫn nói được cái chung, cái khái quát. Bởi, đây không chỉ là tâm sự, là phương châm
sống của nhà thơ mà còn là của tất cả những con người chân chính. Thơ là điệu hồn đi tìm những
hồn đồng điệu”, Thanh Hải đang cất lên tiếng lòng riêng của mình nhưng cũng chính là đang nói hộ
cho tất cả chúng ta.
b. Khổ thứ hai
Với Thanh Hải, hóa thân là để hiến dâng, một sự hiến dâng thật trọn vẹn:
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc
Nhan đề bài thơ tỏa sáng trong bao hàm ý sâu sắc. Đã có biết bao định ngữ gắn với mùa xuân
như “mùa xuân chín, mùa xuân xanh, xuân hồng, xuân lòng…”, để bây giờ lại thêm một sáng tạo rất
riêng của Thanh Hải: mùa xuân nho nhỏ. “Mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ độc đáo của nhà thơ.
Phải chăng “mùa xuân” ấy đang được làm nên từ “tiếng chim hót, một cành hoa, nốt trầm xao
xuyến” mà nhà thơ khao khát được hóa thân? “Nho nhỏ” và “lặng lẽ” là cách nói khiêm tốn, chân
thành. “Dâng cho đời” là lẽ sống cao đẹp. Bởi lẽ “sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình” (Tố Hữu).
Lời thơ thật thiết tha. Với hình ảnh thơ giàu sức sáng tạo, Thanh Hải đã thật sâu sắc khi nói đến quan
hệ riêng - chung, giữa cá nhân và xã hội. Mỗi người hãy trở thành “một mùa xuân nho nhỏ” để làm
nên mùa xuân bất diệt của đất nước. Phải chăng, khi cất lên tiếng thơ ấy, Thanh Hải cũng đang rất ý
thức rằng:
Một ngôi sao chẳng sáng đêm
Một thân lúa chín chẳng nên mùa vàng
Một người đâu phải nhân gian
Sống chăng một đốm lửa tàn mà thôi.
(Tiếng ru - Tố Hữu)
Một ngôi sao chẳng thể làm sáng cả bầu trời nhưng sẽ làm cho bầu trời thêm sáng. Một nhánh lúa
chẳng thể làm nên một mùa vàng nhưng sẽ làm cho mùa vàng thêm nặng hạt. Mỗi người khi sống
thật đẹp với tất cả những tinh túy của mình sẽ làm cho cuộc đời này tươi đẹp hơn.
Thơ hay là hay ở cảm xúc chân thành. Những lời thơ của Thanh Hải đi vào lòng người mãnh
liệt bởi sự chân thành ấy:
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc tạc

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579
Luyện thi lớp 10(Bài nângcao)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Điệp ngữ “Dù là” làm cho âm điệu thơ càng tha thiết trong khát vọng cống hiến cho đời.
Sống hết mình với đất nước, đem cả cuộc đời mình hiến dâng cho đất nước, đó là lẽ sống mà nhà thơ
nhắn gởi tới tất cả bạn đọc. Đó là khát vọng cống hiến liên tục và trọn vẹn. Lẽ sống ấy được thể hiện
thật chân thành, cảm động qua hình ảnh hoán dụ “tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc”. Đặt hình ảnh thơ
trong hoàn cảnh ra đời của thi phẩm, ta càng hiểu hơn vì sao lời thơ của Thanh Hải tha thiết đến vậy.
Phải chăng Thanh Hải đang tự nhắc nhở rất nghiêm khắc với chính mình: còn sống là còn phải cống
hiến, phải góp sức cho đời, ngay khi ý thức được cả những khoảnh khắc cuối cùng của đời mình
chăng nữa. Và nhà thơ đã sống đúng với những gì mà mình tâm niệm. Trong những giờ phút cuối
cùng của cuộc đời, con người ấy vẫn không ngừng lao động nghệ thuật, vẫn tiếp tục sáng tạo nghệ
thuật, góp thêm cho đời một khúc ca xuân thật đẹp.
Ước nguyện của Thanh Hải còn là tiếng lòng tha thiết của bao con người chân chính. Đó là lẽ
sống của nhân vật anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long. Đó là lẽ sống mà
nhà thơ Tố Hữu đã từng dặn lòng:
Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình.
III. Kết bài
Kết bài 1.
Với giọng thơ ngọt ngào, tha thiết; ngôn ngữ thơ trong sáng; hình ảnh ẩn dụ độc đáo, gợi cảm,
hai khổ thơ nói được biết bao điều sâu sắc cho con người về lẽ sống cao đẹp. Mỗi cuộc đời hãy là
một mùa xuân. Đất nước ta mãi mãi sẽ là những mùa xuân tươi đẹp. Tiếng thơ của Thanh Hải đã thật
sự là tiếng lòng, là “điệu hồn đi tìm những hồn đồng điệu”.
Kết bài 2.
Tiếng thơ muôn đời vẫn là tiếng lòng của con người được cất lên thành giai điệu. Bài thơ
“Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải chính là giai điệu ngọt ngào của một tiếng lòng tha thiết với đời.
Với thể thơ năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, gần gũi với dân ca, nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi
cảm, những so sánh và ẩn dụ sáng tạo, hai khổ thơ của Thanh Hải đã nhắn gởi bao điều thiết tha với
mỗi chúng ta về lẽ sống cao đẹp của con người. Hơn hai mươi năm qua, mỗi khi tết đến, xuân về,
chúng ta lại được nghe bài ca “Mùa xuân nho nhỏ” của nhạc sĩ Trần Hoàn phổ thơ Thanh Hải. Và cứ
mỗi lần như thế, lòng ta lại xao xuyến, bâng khuâng cùng bao ý tình sâu nặng đong đầy trong mỗi lời
thơ, ý nhạc.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8
Trung tâm bồi dưỡng văn hóa Kiến Văn, số 42 đường 30.4
Biên soạn: Huỳnh Thị Thu Ba – GV THPT chuyên Lê Quý Đôn; ĐT: 0983.527.579