ĐẠI CƯƠNG VỀ MIỄN DỊCH HỌC

MIỄN DỊCH KHÔNG ĐẶC HIỆU

VÀ MIỄN DỊCH ĐẶC HIỆU

1
Đồng Nai - 2020
 MỤC TIÊU
1. Trình bày được chức năng của hệ thống miễn
dịch.
2. Phân biệt được sự khác nhau cơ bản giữa miễn
dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu.
3. Liệt kê các thành phần dịch thể và tế bào của
miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc
hiệu.
4. Chứng minh và cho ví dụ về mối quan hệ khăng
khít và hỗ trợ cho nhau giữa miễn dịch không
đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu.
2
ĐÁP ỨNG MIỄN DỊCH CỦA CƠ THỂ
MD tự nhiên
Phơi nhiễm Không bị bệnh
hiệu quả

MD tự nhiên
thất bại
Trí nhớ MD đặc hiệu

Mắc bệnh

Khỏi bệnh Phơi nhiễm lần

MD đặc hiệu
sau với cùng tác
nhân gây bệnh
3
Miễn dịch là khả năng của cơ thể nhận biết và loại
bỏ các yếu tố lạ.
MẶT LỢI CỦA ĐÁP ỨNG MIỄN DỊCH

MẶT HẠI CỦA ĐÁP ỨNG MIỄN DỊCH 4

ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU MIỄN DỊCH HỌC
Mieãn dòch hoïc cô sôû
• Khaùi nieäm cô baûn về thaønh phaàn và qui luaät
hoaït ñoäng cuûa heä thoáng mieãn dòch.
• Bao goàm:
 Caáu taïo hệ thống miễn dịch
 Mieãn dòch ñaëc hieäu vaø không ñaëc hieäu
 Teá baøo, thành phần dịch thể tham gia ÑÖMD
 Khaùng nguyeân, khaùng theå, boå theå
 Hình thaønh vaø ñieàu hoøa ÑÖMD
 Di truyeàn MD, dung naïp MD 5
ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU MIỄN DỊCH HỌC
Mieãn dòch hoïc lâm sàng
• Miễn dịch bệnh lý
• Tình trạng quaù maãn
• Mieãn dòch choáng vi sinh vaät, kyù sinh truøng
• Vaccin
• Mieãn dòch gheùp
• Mieãn dòch ung thö
• Beänh töï mieãn
• Suy giảm mieãn dòch
• Bệnh lý miễn dịch của cơ quan, tổ chức, v.v. 6
 Mieãn dòch khoâng ñaëc hieäu vaø
mieãn dòch ñaëc hieäu
Mieãn dòch khoâng ñaëc hieäu
(non specific immunity)
• MD töï nhieân (natural immunity)
• MD baåm sinh (innate immunity)
Mieãn dòch ñaëc hieäu (specific immunity)
• MD thu ñöôïc (acquired immunity)
• MD thích nghi (adaptive immunity)
MDKÑH coù tröôùc, chuùng boå tuùc, loàng gheùp,
khueách ñaïi, ñieàu hoøa laãn nhau. 7
 MDKÑH MDÑH

Quaù trình tieán hoùa Töø sinh vaät đôn baøo Töø ñoäng vaät coù xöông soáng

Thôøi gian caàn ñeå coù ñaùp öùng Töùc thì Caàn thôøi gian

Ñaùp öùng thì hai:

Ñaùp öùng khi tieáp xuùc laïi Nhö laàn ñaàu - Nhanh hôn, keùo daøi
- Cöôøng ñoä cao hôn
- Hieäu quaû hôn
Lysozym
CRP
Dòch theå Boå theå Khaùng theå
Thaønh phaàn IFN,…
tham gia
Bạch cầu hạt
Đơn nhaân thực bào
Teá baøo Teá baøo Mast Teá baøo lymphoâ
Teá baøo NK
8
3 CƠ CHẾ TỔNG QUÁT KHÔNG CHUYÊN BIỆT
THAM GIA VÀO MDKĐH
* Cơ học
 Rào cản bảo vệ: da, niêm mạc, lớp sừng, lông mao...
 Nhu động của đường tiêu hóa, tiết niệu, đường mật…
* Hóa học: các dịch tiết có tác dụng diệt khuẩn:
axit béo trong tuyến bã
độ toan cao trong dịch vị
pH thấp trong âm đạo.
* Sinh học: vi khuẩn hội sinh không gây bệnh.
9
 CÁC THÀNH PHẦN DỊCH THỂ CỦA MDKĐH
 Lysozym
• Tác động lên màng vi khuẩn Gram (+) (enzyme cắt cầu nối giữa
phân tử N acetyl glucosamin & N acetyl muramin)
• Có trong nước mắt, nước bọt, nước mũi, ngoài da (huyết thanh
có hàm lượng rất thấp).
 Protein C phản ứng (C reactive protein – CRP)
• Là proteine được sản xuất trong giai đoạn nhiễm trùng cấp.
• Có trong huyết thanh do tế bào gan sản xuất
bình thường: < 7 mg/L
có sự viêm nhiễm: tăng cao
• Liên kết với màng tế bào vi khuẩn, hoạt hóa bổ thể
 ly giải VK hoặc làm cho VK dễ bị thực bào hơn 10
 INTERFERON

 Ngăn chặn sự xâm nhập và nhân lên của virus

 Ức chế khối U
 Hoạt hóa tế bào đơn nhân thực bào, tế bào NK
 Tăng sự biểu hiện của HLA 11
làm thủng màng tế tăng tính thấm thành Bao quanh vi khuẩn
bào ly giải tế bào VK mạch, chiêu mộ bạch cầu làm cho tác nhân gây
đến vùng viêm bệnh dễ bị thực bào
12
 CÁC TẾ BÀO THUỘC MDKĐH
Các bạch cầu đa nhân (BC hạt):
Bạch cầu trung tính (Neutrophil): thực bào,
đời sống ngắn (3-4 ngày), có men tiêu
đạm, men thủy phân, sản xuất các gốc hóa
học có khả năng diệt khuẩn.
Bạch cầu ái toan (Eosinophil): diệt ký sinh
trùng, phản ứng dị ứng tại chỗ.
Bạch cầu ái kiềm (Basophil): tham gia
phản ứng phản vệ.
Tế bào mast: bề mặt có FcεR1 nên có IgE
trên bề mặt  tham gia phản ứng phản vệ.
13
Các đơn nhân thực bào (trong máu: Monocyte)
khi đi đến các mô  đại thực bào (macrophage)

Vai trò của đại thực bào:

• Thực bào: diệt nội bào
& ngoại bào.
• Sản xuất các cytokine:
IL1, TNF.
• Tổng hợp bổ thể.
• Trình diện kháng
nguyên cho các đáp ứng
miễn dịch đặc hiệu.
14
 TẾ BÀO NK
(NATURAL KILLER CELLS)

• Chiếm 5-15% lympho

• Tế bào lympho có hạt lớn trong bào tương
• Có CD56 & CD16, không có CD3

Vai trò
 Diệt tế bào ác tính, tế bào nhiễm siêu vi.
 Diệt tế bào theo cơ chế gây độc tế bào phụ thuộc kháng
thể.
15
 TEÁ BAØO NK

CD3-, CD16+, CD56+

16
 MIEÃN DÒCH ÑAËC HIEÄU
(Mieãn dòch thu ñöôïc: acquired immunity
Mieãn dòch thích nghi: adaptive immunity)
 Chæ ñöôïc taïo ra sau khiù tieáp xuùc vôùi taùc nhaân gaây beänh
 Caàn moät thôøi gian ñeå taïo ra ñaùp öùng mieãn dòch: 5-12 ngaøy
 Đaùp öùng coù tính ñaëc hieäu vôùi taùc nhaân gaây beänh
 Thöôøng coù taùc duïng maïnh vaø laâu daøi hôn so vôùi MD töï nhieân
 Coù khaû naêng baûo veä maïnh vaø nhanh hôn ôû nhöõng laàn nhieãm
sau (coù trí nhôù mieãn dòch)
 Hai kiểu đáp ứng: Miễn dịch tế bào & Miễn dịch dịch thể
17
BA THUỘC TÍNH CƠ BẢN CỦA MIỄN DỊCH ĐẶC HIỆU
1. Tính phân biệt cấu trúc bản thân và cấu trúc ngoại lai
Hệ thống MD của mỗi cá thể không gây tổn thương cho
các cấu trúc kháng nguyên của bản thân nhưng chúng lại
thải loại các cấu trúc tương tự từ các cá thể khác (không
chung thuộc tính di truyền.
2. Tính đặc hiệu
Chỉ tác động lên kháng nguyên hay quyết định kháng
nguyên « đã tạo ra nó »: tiêm vắc xin cúm thí chỉ bảo vệ
cơ thể chống lại bệnh cúm.
3. Trí nhớ miễn dịch
Đáp ứng miễn dịch được tạo ra khi cơ thể lần đầu tiếp xúc
với một kháng nguyên, sẽ cho một đáp ứng miễn dịch
mạnh hơn, nhanh hơn chất lượng hơn trong những lần
tiếp xúc lại với chính kháng nguyên đó (đáp ứng miễn dịch
thì hai). 18
ÑAËC ÑIEÅM CUÛA MD TÖÏ NHIEÂN & MD MAÉC PHAÛI

MD töï nhieân MD maéc phaûi

Khoâng phuï thuoäc kháng nguyên Phuï thuoäc kháng nguyên

Taùc duïng töùc thôøi Caàn moät thôøi gian

Khoâng ñaëc hieäu kháng nguyên Ñaëc hieäu kháng nguyên

Khoâng coù trí nhôù MD Coù trí nhôù MD

19
 THAØNH PHAÀN CUÛA HEÄ THOÁNG MIỄN DỊCH

MD TÖÏ NHIEÂN MD ÑAËC HIEÄU

Raøo caûn vaät lyù
Da, loâng, nieâm maïc… Khoâng

Dịch thể
Lysozym, CRP, IFN, boå thể Khaùng theå

Teá baøo

BC hạt, BC Mono, NK, mast cells Lympho T, B

20
21