HỆ THỐNG BỔ THỂ

1
Đồng Nai - 2020
 MỤC TIÊU
1. Trình bày và vẽ được sơ đồ 3 con đường hoạt
hóa bổ thể.
2. Liệt kê các thuộc tính sinh học chính khi có
hoạt hóa bổ thể.
3. Liệt kê được 3 giai đoạn của hoạt hóa bổ thể.
4. Trình bày yếu tố và cơ chế điều hòa bổ thể.

2
 KHÁI NIỆM

- Là thành phần dịch thể của miễn dịch không đặc hiệu,
bao gồm hơn 30 loại protein (chiếm ≈ 10% tổng số
protein huyết tương), không bền vững với nhiệt (bị bất
hoạt ở 560C/30 phút).
- Được tạo ra ở tế bào gan và đại thực bào.
- Có mặt trong huyết thanh ở dạng không hoạt động.
- Được hoạt hóa khi có mặt mầm bệnh, theo dạng phản
ứng liên hoàn (dòng thác bổ thể).
3
 HỆ THỐNG BỔ THỂ
Con đường kinh điển: tập hợp các protein có chung kí
hiệu là C kèm theo một con số: C1C9.
Riêng C1 gồm 3 tiểu đơn vị: C1q, C1r và C1s.
Thành phần riêng của con đường tắt: các yếu tố tăng
cường hoạt động (tạo phức bền vững) gồm B, D và P
(properdin).
Chất điều hòa hoạt động bổ thể:
– INH (inhibitor = chất ức chế)
– INA (inactivator = chất bất hoạt)
4
 HỆ THỐNG BỔ THỂ
 Khi các thành phần được hoạt hóa sẽ phân cắt thành:

• Mảnh nhỏ có hoạt tính được ký hiệu a (active).

• Mảnh lớn hơn có tính bám vào các bề mặt sinh học ký hiệu b
(binding) (C2 ngoại lệ).

• Vd: C3 hoạt hóa phân tách thành C3a và C3b có hoạt tính khác
nhau.

 Ký tự i (inactive) đặt trước chỉ thành phần đã bị mất hoạt tính

 Khi các thành phần liên kết thành một phức được ký hiệu bằng
chữ C và con số của các thành phần: C42 hay C567.

 Khi một hay nhiều yếu tố ở dạng hoạt tác thì đánh một gạch
5
ngang ở phía trên: C4b2a.
Các tiến trình hoạt hóa bổ thể gồm 3 giai đoạn là:
• Giai đoạn nhận diện.
• Giai đoạn khuyếch đại hoạt hóa.
• Giai đoạn tấn công màng tế bào.
Các yếu tố có khả năng hoạt hóa bổ thể:
• Phức hợp kháng nguyên - kháng thể
(gắn trên bề mặt tế bào hay tự do) (kinh điển).
• Nội độc tố vi khuẩn Gram (-) lipopolysaccharide,
thành tế bào nấm, IgA bị ngưng tập, nọc rắn hổ (tắt-
Properdin).
• Thành phần màng vi khuẩn (Lectin). 6
 CON ĐƯỜNG HOẠT HÓA BỔ THỂ KINH ĐIỂN
Được phát hiện sớm nhất
Cần có sự kết hợp kháng nguyên - kháng thể để hoạt hóa

Phức hợp KN - KT - Bổ thể

KT + KN

7
HOẠT HÓA YẾU TỐ C1

Phức hợp C1

8
9
 Khi IgG/IgM kết hợp với KN trên
màng vi khuẩn
Phức hợp C1 gắn lên thụ thể có
trên phần Fc của kháng thể

Phức hợp C1 họat hóa

C4  C4a, C4b và C2  C2a, C2b

b a Phức hợp C4b2a hoạt hóa

C3 C3a và C3b

C4b2a3b
C5 convertase
10
11
HOẠT HÓA BỔ THỂTHEO ĐƯỜNG TẮT (PROPERDIN)

Voøng khueách ñaïi

13
HOAÏT HOÙA BỔ THỂ THEO ÑƯỜNG LECTIN

Giai ñoaïn 1, 2: gaàn gioáng vôùi ñöôøng kinh ñieån

MBL # C1q; MASP-1 # C1r; MASP-2 # C1s
Giai ñoaïn 3: hoaøn toaøn gioáng ñöôøng kinh ñieån.
15
LIÊN QUAN GIỮA 3 ĐƯỜNG HOẠT HÓA BỔ THỂ

16
SỰ HÌNH THÀNH PHỨC HỢP TẤN CÔNG MÀNG
Những bước cuối của quá trình hoạt hoá bổ thể có liên quan đến C5b,
C6, C7, C8 và C9. Các thành phần này tương tác tuần tự với nhau để
tạo ra một cấu trúc đại phân tử được gọi là phức hợp tấn công màng.

17
18
 HOẠT TÍNH SINH HỌC CỦA CÁC THÀNH PHẦN BỔ THỂ
Có lợi:
 Ly giải tế bào.
 Yếu tố hóa hướng động (C5a, C567).
 Opsonin hóa và hoạt hóa tế bào.
 Miễn dịch kết dính (C3b).
Không lợi:
 Các phản vệ tố (C3a, C4a, C5a).

19
làm thủng màng tế tăng tính thấm thành Bao quanh vi khuẩn
bào ly giải tế bào mạch, chiêu mộ bạch làm cho tác nhân gây
VK cầu đến vùng viêm bệnh dễ bị thực bào
20
CHỨC NĂNG CƠ BẢN CỦA BỔ THỂ

21
ÑIEÀU HOØA HOAÏT TAÙC BOÅ THEÅ
Yeáu toá H vaø I phoái hôïp caét C3b

C3b

22
 ÑIEÀU HOØA HOAÏT TAÙC BOÅ THEÅ
CÁC PROTEIN ĐIỀU HÒA CÓ MẶT TRONG HUYẾT TƯƠNG
 Yếu tố H và I: H cạnh tranh với B để kết hợp C3b do
đó làm mất hoạt tính C3bBb. Khi H đã liên kết C3b, I
phân cắt C3b thành iC3b rồi C3c, C3d.
 C1INH taïo phöùc hôïp vôùi C1r vaø C1s roài baát hoaït vaø caét
chuùng ra khoûi C1q. (MASP-1 vaø MASP-2 cuõng bò töông
töï).
 C4bp (C4 binding protein) caïnh tranh vôùi C4b trong C3
convertase (C4b2a) vaø C5 convertase (C4b2a3b), từ đó
giúp I cắt C4b thành C4c rồi C4d. 23
CÁC PROTEIN ĐIỀU HÒA CÓ MẶT TRÊN MÀNG TẾ BÀO

DAF (decay accelerating factor) có trên các tế bào

máu, nội mạc, biểu mô.
DAF phaân taùch C3 convertase (taùch C3b và Bb ra khoûi
phöùc C3bBb). 24
CÁC PROTEIN ĐIỀU HÒA CÓ MẶT TRÊN MÀNG TẾ BÀO
• MCP (membrane cofactor protein hay CD46) gaén vaøo
C3b vaø C4b laøm baát hoaït chuùng.
• CR1 ñoàng yeáu toá cho factor I caét C3b vaø C4b.
• CR2, CR3, CR4.

25