ΝΕΟΣ

ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ
ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟΝ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ

2ΥΝ ΤΑΣΣ0Μ ΕΝ 0Ν ΚΑΙ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ

ΥΠΟ

Σ Π Υ Ρ . Π. Λ Α Μ Π Ρ Ο Υ
Κ Α β Η ΓΗ ΤΟ Υ ΤΗ Σ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ Σ ΕΝ ΤΩ ι ΚΑΠ Ο ΑΙΣΤΡ ΙΑΚ Ο ι Π Α Ν Ε Π ΙΣ ΤΗ Μ ΙΟ ·

Ή ξίώ & η τ ο ν Ζ α η η ε ίο ν βραβείου vnd το ν εν ΙΙαριοίοις ΣυΧΧύγον

π ρος διάδοσιν τω ν Ο Χ η νιχώ ν γραμ μ άτω ν.

ΤΟ Μ Ο Σ Ε Ν Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ

Α Θ Η Ν Η Σ ΙΝ
ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Π. Α. ΠΕΤΡΑΚΟΥ
1914
 n fk . 3 7 S

s
Φ Ω Τ Ο Τ Υ Π ΙΚ Η Α Ν Α Τ Υ Π Ω Σ ΙΣ · Ι%<> · R E I M P R E S S I O N A N A S T A T IQ U L

ΒΑΣ. N. ΓΡΗ ΓΟ ΡΙΑΔΗ Χ * B AS. N. G R E G O R IA D ES

Ο Λ Ο Ι Φ Ε ΙΔΙΟ Υ 2 - Α Θ Η Ν Α Ι (142) 2. R U E P H I D I A S - A T H E N E S (14’ )
 ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜ ΝΗΜΩΝ

Τ Ο Μ Ο Σ Ι Α '. — 3 0 Ί ο ν ν ίο ν 1914 — Τ Ε Υ Χ Ο Σ Α ' —Β '

Η Π ΕΙ Ρ Ω Τ Ι Κ Α*

δ *

Η ΛΙΜΝΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΚΑ Ι ΑΙ ΕΠΙ Τ ΗΣ ΝΗΣΙΔΟΣ ΑΪΤΗΣ MC NA I

Ή Ιν τη λίμνη των Ίωαννίνων γραφική νησίς περιέχει πολλά,

τά άξια σπουδής. Τδ Ιπ’ αυτής χωρίον, οίκούμενον ύπο εκα­
τόν έξήκοντα περίπου οικογενειών, ών οί άνδρες μετέρχον­
ται τά έργα λεμβοδχου και άλιέω;, έχοντες περί τάς τριακο-
σίας λέμβους μικράς καί μεγάλας, άποτελεΐ οίονεί τινα κόσμον
καθ’ έαυτόν. Καί περίεργος μέν είνε ή λαλουμένη έν τη νήσψ
διάλεκτος, ήτις έλαχίστας έχει τουρκικάς λέξεις καί παρουσιά­
ζει προφοράν διάφορον της έν Ίωαννίνοις δμιλουμένης. Δεν
€Ϊνε δέ άδιάφορος ή παράδοσις περί της έν ταϊς άρχαΐς τοϋ δε-
κάτου έβδόμου αίώνος έκ Μάνης έλεύσεως των πρώτων κατοί­
κων, οιτινες τδ μέν κατ’ άρχάς έγκατέστησαν κατά τούς πρό-
ποδας τοϋ άπέναντι δρους Μιτσικέλι πλησίον της πηγής Ντραμ-
πάτοβα, δπόθεν ήναγκάσθησαν νά μετοικήσωσιν έπΐ της νήσου
πρδς άποφυγήν των ένοχλήσεων καί των κινδύνων, οΰς ύφί-
σταντο έκ των έπιδρομών των έν τψ τότε όλομανοΰντι δρει κρυ-
πτομένων ληστών. Καί ύπάρχουσι μέν οί άποδεχόμενοι μάλλον

Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. I' σ. 369 κ. ί.

4 Νέος ' ΕΙΙηνομνήμων

τήν έκ τοΰ Άμβρακικοδ κόλπου ή τήν εκ τίνος των Ίονίων

νήσων μετοίκησα αυτών, άλλά, καίτοι ή κατά παράδοσιν κατα­
γωγή τών νησιωτών έκ Μάνης δεν δύναται δμολογουμένως νά
βεβαιωθή έξ άσφαλών πηγών καί διά σωζομένων μνημείων, δέν
είνε ή μόνη περιστασις, καθ’ ήν διαβλέπομεν έν Ήπείρφ σχέσιν
πρός τούς Μανιάτας. ’Ήδη δέ δ κ. Δ. Εύαγγελίδης, ποιούμενος
λόγον περί Χιμάρας, έπέστησε τήν προςοχήν έπί τής βμοιότη-
τος «τών γλωσσικών φαινομένων τοΰ ιδιώματος πρδς τδ τής
Μάνης, έξ ού ήδύνατό τις να είκάση, δτι συμπαγής έκειθεν
πληθυσμός, άν μή δλόκληρος άποικία, ένταΰθα έγκατεστάθη»1.
Ούχ ήττον δ’ άξια προςοχής εινε έν τή νήσω τών Ίωαννίνων
τά τής οικοδομικής τών οίκίσκων τών άλιέων αύτής, τδ σχήμα
τών άκατίων αύτών καί ό'τρόπος τής κωπηλασίας, δ τρόπος τής
αλιείας τών περιλαλήτων καραβίδων τής λίμνης, τής φυλάξεως
αύτών ζωσών έν ίδίοις καλάθοις παρά τάς άκτάς τής νησΐδος
καί τής ίδιαζούσης αύτών ώς έδέσματος παρασκευής, τά τής ά­
γρας τών λιμνοδιαίτων αγρίων νησσών καί τοΰ κατά Κυριακάς
πανδήμου κυνηγεσίου αδτών τοΰ καλουμένου κλείοματος καί
άλλα περίεργα Ιθιμα τών έγκατοίκων. Καί έπί μακρδν μέν δέν
ειχον οί νησιώται έπιγαμίαν μετά τών Ίωαννιτών, καί άλλως
δέ ήτο φυσικδν νά διατηρηθώσιν έν τή νήσω άρχαΐα πάτρια
ήθη καί Ιθιμα ένεκα τοΟ συχνοΰ αύτής άποκλεισμοΰ άπδ τής
μετά τών Ίωαννίνων έπικοινωνίας ώς έκ τοΟ καί κατ’ αύτδ τδ
θέρος πολλάκις πνέοντος σφοδροδ βορρά, καθιστάνοντος ένί-
οτε δλως άδύνατον τδν διάπλουν τής λίμνης. Έ τ ι δέ μάλλον
συμβαίνει τοΰτο τδν χειμώνα, ούδ’ ε?νε σπάνιαι αί περιστάσεις,
καθ’ άς καί πήγνυται ή λίμνη.
Καί άρχαιοτάτη μέν γνωστή μοι μνεία πήξεως τής λίμνης
είνε ή κατά παράδοσιν συνδεομένη πρδς τήν ιστορίαν τής άπέν-
αντι των Ίωαννίνων κατά τούς πρόποδας τοδ δρους Μιτσικέ-
λι μονής τής Θεοτόκου τής έπιλεγομένης Δουραχάνη. Περί
1 Ν7Ιοο Έλληνομνήμονος Τόμ. I ' ο. 288.
 Η πειρωτικά δ

ταύτης λέγεται, οτι υπήρχεν ήδη, οτε ό Τούρκος Δουραχάν,

έρχόμενος έκ Θεσσαλίας ηόκολύνθη εις τήν διάβασιν τής λί­
μνης ώςεί άλλης τίνος πεδιάδος ένεκα της πήξεως αότής. Διό
ε&γνωμονών πρδς τήν Θεοτόκον, είς ής θαΟμα άνέγραφε τήν
διευκόλυνσιν έκείνην, έπηόξησε καί έκαλλώπισε τήν ήδη προϋφι-
σταμένην μονήν, ήτις εκτοτε φέρει τδ έπώνυμον αδτοΰ. Τίς δέ
δ περί ου ό λόγος Δουραχάν (Τουραχάν), άν άληθευη ή περί
αυτοϋ διήγησις, δέν είνε εΰκολον νά διεξακριβώσωμεν. Ά λ λ α
δέν είνε άπίθανον νά ταύτίσωμεν αυτόν πρός Τουραχάν τδν
στρατηγόν τοΰ σουλτάνου Μουράτ Β ', ον πράγματι βλέπομεν
τά μέν πρώτον δρώντα έν Θεσσαλία και Μακεδονία1, είτα δέ
νικώντα τόν Α λβανόν φύλαρχον Άριανίτην Κομνηνόν2 καί
καταβάντα κατόπιν είς τήν Πελοπόννησον, τό μέν πρώτον μετά
τοΰ Μουράτ, είτα δέ κατά πρόςκλησιν τοΰ δεσπότου Δημητρίου
Παλαιολδγου έναντίον τών Α λβανών τής χερσονήσου τφ
1454, δύο ετη πρδ τοΰ κατά τό 1456 συμβάντος θανάτου αδ-
τοΰ. Είτα δέ άναφέρεται, ό'τι Ιπάγωσεν ή λίμνη τφ 1 6 0 7 3, τφ
1687, δτε δ πάγος διήρκεσεν άπδ τής 19 Ίανουαρίου μέχρι
τής 19 Α π ριλίου4, τόν Νοέμβριον τοΰ 1 8 1 2 5, τφ 1818 άπδ
29 Δεκεμβρίου μέχρι τής 9 Ίανουαρίου 1819·°, τφ 1863 7 καί
τόν ’Ιανουάριον τοΰ 1 8 9 1 s.
Εύρίσκονται δ’ έπί τής νησΐδος εξ μοναί, εις ας προςτίθεται

1 Hertzberg G esch ich te G riech en lan ds seit dem A b sterb en des anti-
ken L eben s bis zur G egen w art. Έν Γώθα. L877 a. 450.
' Αυτόθι ο. 512.
3 Π* Ά ρ ο β ι ι ν ΐ ΐ ν ο ΰ Χρονογραφία της Ήπειροι). Έν ’Αθήναις. 18Γ>6. Τόμ.
Β' σ. 223.
4 Αύτόθι σ. 22;».
5 Αύτόθι σ. 22δ.
" Αύτόθι σ. 228.
7 Κατά προφορικήν άνακοίνωσιν γενομένην μοι ύπό τοΰ άγιου ΙΙεριστερας κ.
Μελετίου εϊς δν καί άλλας άςιολόγους ειδήσεις περί των μονών των εν τή νήσ<>>
τής λίμνης τών Ίωαννίνων χρεωστω.
8 Ί8$ «Ενθυμήσεις έν τοίς ένχύποις Μηναίοις του Άρχιμανδρειου Ίω »ν '';
νων» (Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. I' σ. 434).
 Νέος Ελληνομνήμων

έβδόμγ] ή έκλιποΰσα τοϋ Προδρόμου Βαπτιστοΰ Ίωάννου. Είνε

δ’ αυται αί έξής·
α') Ή πασών άρχαιοτάτη, ή τοΰ 'Αγίου Νικολάου τοΰ έπο-
νομαζομενου Σπανού, έν ή ήδη κατά τούς χρόνους τοΟ δεσπο­
τάτου της ’ Ηπείρου ίδρύθη τφ 1282 ύπο/τοΰ οικονόμου Ίω α ν ­
νίνων Μιχαήλ τοΰ Φιλανθρωπηνοϋ σχολή, ήτις, ύπό άλλων
κατόπιν γόνων τοΰ αύτοΰ περιφανούς οίκου διευθυνομένη, έξη-
κολούθησε διατηρουμένη μέχρι τοΰ 1 0 1 2 1. Έξήλθον δέ τής
σχολής ταύτης άξιοι λόγου ιερομόναχοι καί ίεράρχαι, «έν οίς
Πρόκλος (1 4 1 0 ), λ’ ήφων ό Μεταξάς (1 5 0 0 ), μητροπολίτης
Ίωαννίνων, Παρθένιος δ μικρός δ άπό Ίωαννίνων ’ Λδριανουπό-
λεως άναρρηθείς καί δ έξ Ίωαννίνων Ίω ά σα φ , πατριάρχης
(1549) άναδειχθείς2».
Ό δέ ναός τής μονής έκτίσθη τφ 1292 ύπό τοΰ αύτοΰ Μι­
χαήλ Φιλανθρωπηνοϋ, δςτις είνε τεθαμμένος Ιν τή μονή, καθ’ ά
καί άλλοι τών είς τόν αύτόν οίκον άνηκόντων3. Ό δέ νάρθηξ
τής έκκλησίας, άνεγερθείς έκ βάθρων τφ 1569 ύπό Ίωάσαφ
τοΰ Φιλανθρωπηνοϋ4, κοσμείται ύπό πολλών τοιχογραφιών.
Καί έν μέν τφ μεσημβρινφ αύτοΰ τοίχψ όράται έν ήμικυκλίψ
ή είκών τής πεντάδος τών Φιλανθρωπηνών έν μικρφ σχήματιΓ>.
Ή δέ μεσημβρινή πλευρά τοΰ νάρθηκος κοσμείται ύπό περιέρ­
γων τοιχογραφιών, δεικνυουσών τήν αλληλεγγύην καί τόν σύν­
δεσμον μεταξύ τής άρχαίας παιδείας καί τής ορθοδοξίας.
Φέρουσι δ’ αυται τάς έπιγραφάς "Ελλην Π λά τω ν, ’’Ελλην
’Α πολλώνιος, "Ελλην Σ όλω ν, ”Ελλην ’ Α ριστοτέλης, 'Έλλην

1 Τήν χρονολογίαν τχύτην άνεκοίνωσέ μοι ί «γιο; Περιστεράς κ. Μελέτιος.

5 Ά ο α β α ν τ ι ν ο ν Ινθ’ άν. α. 221.
3 ’ Ι ω ά ν ν ο ν Λα^ϊΓ(*ίΤ>οι; Περί τών έν Ήπείρω άγαθοεργημάτων. Έν Άθή-
νχις. 1880. Μέρος Α ’ σ. 44 κ. I.
4 Λ α μ π ρ ί δ ο ν ενθ’ άν. 'Ο αϋτός αυτόθι λέγει, δτι ή σχολή αΟτη ϊιετηρήθη
μέχρι τοϋ 1756.
Β Ν . T d t y a g S ’ Ηπειρωτικά έν τφ τοΰ ΕΙο. 3Αοωπίον Ά ττικ φ 'Ημερολογίο)
του 1886 σ. 327 εν σημειώσει.
 Ηπειρωτικά 7

Π λούταρχος, "Ελλην Θουκυδίδης φιλόσοφος \ Δέν είνε δ’ ή

εκκλησία αΰτη τής νήσου τών Ίωαννίνων ή μόνη, έν ή βλέπο-
μεν άπεικονιζομένους άρχαίους συγγραφείς καί φιλοσόφους.
"Αλλα παραδείγματα παρέχουσιν ήμΐν αί μοναί τοΰ 'Άγιου
νΟρους. Έ ν δέ τή εις Διονύσιον τον έκ Φουρνά τών Ά γραφ ω ν
προςγραφομένη Ερμηνεία τής ζωγραφικής τέχνης έν ιδία μα-
κρα παρβγράφφ όποτυποΰντα: παραδειγματικές «Οί σοφοί τών
Ελλήνων, δσοι είπον περί τής ένσάρκου οικονομίας τοΰ Χ ρ ι­
στού». Είνε δέ ούτοι <5 ’ Απολλώνιος, 5 Σόλων, 5 Θουκυδίδη?,
δ Πλούταρχος, ό Πλάτων, έ ’Αριστοτέλης, «Φίλων 6 φιλόλο­
γος» καί ό Σοφοκλής. Έ πονται δ’ έν τή αυτή παραγράφψ
«θούλης ό βασιλεύς Αίγύπτου», «ό μάντις Βαλαάμ» καί «ή
σοφή Σ ίβυλλα »2.
Έ ν τή αυτή δέ μονή έφυλάσσετο κατά τήν παράδοσιν δ μέ-
γας πολυμιγής ηπειρωτικός κώδιξ δ γνωστδς ύπδ τ& δνομα
Κουβαράς. Κ ατά τδν Τσιγαραν «τδ χειρόγραφον τοΰτο έκά-
λουν οί έν τή μονή ταύτ^ ένασκούμενοι πατέρες Κ ουβαράν
ώς έκ τοΰ σχ ή μ ατος8, μετεχειρίζοντο ΒΙ πολλάκις τοϋτο καί ώς

1 Ταΰτ* τά ονόματα έσημείωsi μοι ό διευθυντής τοΰ άρτισυστάτου μεσαιωνι­

κού μουσείου Ίωαννίνων κ. Ν. Όθα>ναίος, πρ οςθίίς, ότι «τών πατέρων τής εκκλη­
σίας 6 ; καί ετέρου φιλοσόφου τά ονόματα είνε δυσδιάκριτα, καταστραφέντα. Ίδε
A a u n o i o n v ένθ’ άν. σ. 45, όπου προςτίθεται I Φιλόσοφος Χίλων. Κατά δέ τόν
Τ ώ ι γ α ρ β ν ενθ’ άν. «Δυστυχώς μέγχ μέρος των τοιχογραφιών τούτων κατεστράφτ),
εν δέ τφ περι^ωθέντι ύπάρχουσ:ν αί εικόνες θουκυϊίϊου καί μετ’ αΰτήν Γρηγορίου
τοΰ θεολόγου, Δημοαθένους ν.αΐ Ίωάνίου τοΰ Χρυσοστόμου, Πλάτωνος καί Βασι­
λείου τοΰ μεγάλου, καί ο!ίτω καθεξής πολλών άλλων 'Ελλήνων συγγραφέων καί
πατέρων τής έκκλησίας».
5 Atovirrfioij· -coif iti Φ ο ν ρ ν ΰ 'Ερμηνεία τής ζωγραφικής. ”Εκδ. ’Λ. Πα-
xaboTicv/.ov Κεραμέω;. ’Εν Πετρουπόλει 1909 σ. 82 κ. έ.
3 'Γαϋτα δέν πρέπει νά παρεξηγηθώσιν. Ό Κονβαράς δέν είχε σχήμα τυχόν
χονβαρίον, άλλ’ έκαλεΐτο οϋτω 5;ά τό μέγεθος ώς κώδιξ πολυμιγής (m iscella-
Heus), καβ’ α άλλον κώδικα, πολυμιγή καί μέγιστον, τόν Ά γιορειτιχόν 4508. οί
μοναχοί τών Ίβήρων ώνόμασχν μεταφορικώς ’Ωκεανόν. Ίδε Π -. Λ « { Ι -
Λ ρ ο ν Κατάλογος τών έν ταΐς βιβλιοθήκαις τοΰ 'Αγίου Όρους Ιλληνικών κωδί­
κων. ’Εν Καταβριγί^ τής Αγγλίας. 1900 σ. 138 μετά τόν αριθμόν 304. Πρδλ.
8 Νέος Έλληνομνήμων

βάθρον, έφ’ οδ έπάτουν καί ήναπτον τάς. κανδύλας τών έν τψ

τέμπλφ τής έκκλησίας ιερών εικόνων. ΟΕ λόγιοι τής έποχής
έκει'νης έκάλουν τό χειρόγραφον Χρονογράφον, οι δέ άοίδιμοι
διδάσκαλοι Μπαλάνος, Ψαλίδας και άλλοι1 συχνά μετέβαινον
και οδ μόνον άνεγίνωσκον, άλλά καί άντέγραφον έξ αύτοδ έπί
ήμέρας όλοκλήρους. Έ σώζετο τδ χειρόγραφον τοΰτο έν τη μονή
ταύττ^ μέχρι τοΰ άποκλεισμοΰ τοΰ Φαλάριδος τής Ηπείρου
Ά λ ή πασσδ, σύν τή καταστροφή δέ τοΰ τυράννου άφαντον έγέ-
νετο καί τοΰτο μετά πολλών άλλων κειμηλίων έν τή πανωλε­
θρία καί διαρπαγή έκείνη καί έν ττ| διασπορα τών κατοίκων
έκ ταύτης καί έκ τής μεγάλης έθνικής έξεγέρσεως. ’Άγνωστον
δέ είνε, άν κατεκερματίσθη ύπό τών ’Αλβανών, ή άν έχρησί-
μευσεν είς κατασκευήν φυσιγγίων, ώς πλειστα άλλα χειρόγραφα
πλείστων άλλων μονών, ή βέβηλοι χεΐρες άφήρεσαν αυτό καί
άπεμπόλησαν είς ξένους»1. Καί ταΰτα μέν λέγει 6 Τσιγαράς
περί τοΰ Κουβαρά. Ό δέ διάκονος τής Μητροπόλεως Ίωαννί­
νων έπανέλαβέ μοι μέν τά υπό τοΰ Τσιγαρά λεγόμενα περί τής
χρήσεως τοΟ Κουβαρά ώς υποβάθρου πρδς άνάβασιν τοΰ άνά-
πτοντος τάς κανδήλας τής έν τή μονή έκκλησίας, ^οί προς-
έθηκβ* δέ, δτι, καθ’ δ είχεν άκούσει πρό έτών, τόν Κουβαράν
βίχε λάβει έκ τής μονής τών Φιλανθρωπηνών ό πατήρ τοΰ νΰν

© όμιίτω νοζ ■ Λ ά μ π ρ ο υ Έγχειρίδιον έλληνικής καί. λατινικής παλαιογραφίας.

Έν Άθήναις. 1903 σ. 109.
1 Ένθ’ άν. σ. 327 κ. ί. ’ Εκθέτει κατόπιν δ Τσιγαρδς έν σ. 328 κ. 4. τά περί
τοδ Μικροδ Κουβαρα. ο&τω καλουμένου κατ’ άντίθεσιν πρδς τδν Μέγαν. Ή το
δ’ δ Μικρό; Κουδαράς έπιτομή τοδ Μεγάλου, «σχήματος δεκάτου Ικτου τοδ φύλλου
χάρτου, ογκώδης ύπέρ τούς τέαααρας δακτύλους, λίαν ευανάγνωστος καί καλώς
δεδεμένη ξόλ({> καί δέρματι». Συνετοίχθη δ’ αύτη ή έπιτομή Οπό τοδ Μπαλάνου καί
είχε περιέλθει εί; χειρας τοδ συγγενοδς αύτοδ καί των Ζωαιμάϊων καί έπί πολλά
ϊτη έφόρου τής Ζωσιμαίας σχολής ’Αλεξίου Φίλιου', πατρός τοδ πρό τινων έτών
θανόντος έν Άθήναις έφορου αρχαιοτήτων. ΛανεισθεΙς δ’ ύπ’ αύτοΰ εις τινα ί κώ­
διξ ούτος δέν έπεστράφη πλέον, ούδ’ έγνώθη έκτοτε ή τύχη αύτοΰ. Κεφάλαια
δ’ αύτοτελή έξ αύτοδ άντιγραφέντα είχεν έν τή βιβλιοθήκη αύτοϋ δ μακαρίτης
Σταμάιιος Κρίνος, μετεχειρισθη 8’ αύτόν καί δ Άραβαντινός έν τή Χρονογίαφί-*
τής ’ Ηπείρου.
 Ηπειρωτικά

Τούρκου δημάρχου Ίωαννίνων Γιαγιάμπεη, καί εστειλεν αυτόν,

καθ’ α φαίνεται, εις τήν Κωνσταντινούπολιν. Καί άλλοι δ’ έν
Ίώαννίνοις μοί είπον ταύτά. Ό δέ άγιος Περιστεράς κ. Μελέ­
τιος άνεκοίνωσέ μοι, δτι κατ’ άλλην παράδοσιν τον κώδικα τού­
τον είχεν υπεξαιρέσει έκ τής μονής λαθραίως ’ Οθωμανός έξ
Ίωαννίνων, καλούμενος Βεχήπ έφένδης.
. Ή μονή αΰτη, Ορφανή μείνασα, προςηρτήθη τφ 1892 εις
τήν τής Έλεούσης.
β') Ή τοΰ 'Αγίου Νικολάου ή έπονομαζομένη τοΰ Ντίλιου.
γ') Ή μικρά μονή τοΰ 'Αγίου Παντελεήμονος ή όνομαστή
έν ίστορίοι έκ τοΰ έν αύτ^ γενομένου φόνου τοΰ Ά λ ή πασσά
τφ 1822. Καί πότε μέν έκτίσθη ή μονή αΰτη είνε άγνωστον,
άλλ’ ύφίστατο ήδη πρ b τής έν έτει 1 5 0 7 1 έπί τής νησϊδος κτί­
σεως τής μονής τοΰ Προδρόμου καί Βαπτιστοΰ Ίωάννου ύπδ
ιών άδελφών Νεκταρίου καί θεοφάνους των Άψ αράδων2, περί
ής κατωτέρω. Έ ν τή μονή ταύτη ασκούνται νΰν καλογραία:.
Ά λ λ ά δεν έ'χει ή μονή αΰτη καλογραιών σχέσιν πρδς τήν ίδρυ-
θεϊσαν ύπο τοΰ Νεκταρίου καί θεοφάνους, περί ής έν τή αότο-
βιογραφί^ αυτών άναγινώσκομεν τάδε· Μ ετά τοντο και το
πλησίον τοΰ χωρίου κελλίον έκτίαϋη παρ' ημών, δπερ αί
κατά σάρκα και κατά πνεύμα ημών άδελφαι κατώκουν, τον
μονήρη βίον προελόμεναι’ τρεις γάρ ήσαν αύται, και συν
αύταϊς και 6 πατήρ και ή μήτηρ ημών, τφ ιερώ και ούτοι
τώ ν μ οναχώ ν σχήματι τελειω ϋέντες1. Καί 6 μέν πατήρ τοΰ
Νεκταρίου καί τοϋ θεοφάνους ώνομάζετο κατά μοναχούς Ίώ β
καί άπέθανε τφ 1 5 2 3 - 4 4, ή δέ μήτηρ έκαλεΐτο ώς μοναχή

’ ’ lit κατωτέρω σ. 12 αημ· 2 καί σ. 14.

2 Νέου Έλληνομνήμονος ΐό μ . Β’ X 100 οχ. Π .
3 Αυτόθι σ. 100 ατ. 30— 102, οτ. 2.
4 Έν σημειώματι τοϋ κώίιχος 127 φ. 70δΡ τής μονής Βαρλαάμ τών Μετεώ­
ρων άναγινώσχονταt τάδβ* Έχοιμή&η 6 έν μοναχοί£ χνρ Ίω β ό ημ&ν χατηο ετονς
ζίβ'. Π ορφ υρίον Ο να π ίνα χη ’Αποδημία εις τάς μονάς τών Μετεώρων, ρω5ΐ-
 10 Νέος fΕλληνομνήμων

Καταφυγή κα: έκοιμήθη τή 7 Νοεμβρίου τοϋ 1 5 0 6 1, τών δέ

τριών αύτών αδελφών γινώσκομεν άλλοθεν τας δύο, φερούσας
ώς μοναχάς τά ονόματα ’ Αθανασίας καί Ευγενίας. Τούτων ή
μέν ’ Αθανασία άπέθανε rig 11 Νοεμβρίου τοΰ 1513, ή δέ Ευ­
γενία τψ 1 5 1 3 - 4 ή τψ 1523 - 4 2. Περί δέ τής τρίτης αδελ­
φής ούδέν μανθάνομεν.
Καί ή μονή αΰτη προςηρτήθη τή 1892 είς τήν τής ’ Ελε-
ούσης.
δ') Ή τοΰ προφήτου Ήλιοΰ έπί τής βραχώδους κορυφής τής
νήσου, ήτις, από πεντηκονταετίας καί έπέκεινα μείνασα ορφανή
μοναχών, διευθύνεται έκτοτε καί μέχρι τής σήμερον ύπο τής έν
Ίωαννίνοις συντεχνίας τών γουναράδων.
ε') Ή τοϋ Σωτήρος, ήτις είχε' δύο ναΐσκους, ών ό έτερος έπ’
ονόματι τής 'Α γίας Βαρβάρας, καί τινα παρακείμενα δωμάτια,
ολιγοστάς δέ προςάδους. Αΰτη μέχρι τοΰ 1890 διηνθύνετο ύπό
τών κατά καιρούς ηγουμένων αύτής ών τελευταίος ύπήρξεν ό
καλούμενος Σεραφείμ· τή δέ ήμέρα τοϋ έν τή μονή Παντελεή-
μονος φόνου τοΰ Ά λ ή πασσά τψ 1822 οι δύο είρημένοι ναΐσκοι
καί τά παρακείμενα δωμάτια έπυρπολήθησαν ύπό τών ’ Α λβα­
νών. Ά λ λ ’ ώς έκ θαύματος έσώθησαν οί έν τψ ετέρψ τών ναΐ­
σκων, έν οίς καί ή μήτηρ τοϋ νΰν αγίου Περιστεράς. "Εκτοτε
δ’ επί πολλά Ιτη ή μονή αΰτη εμεινεν έρημος καί άοικος, εως

στί έκδ. Σ ν ρ κ ο ν έν Π ετρουπόλει. 1897 3. 514. — ΛΓ. 2?« jj εν Β υζαντίίι Τόμ.

Λ ', 1909 σ. 30 0.
1 "Ιδε τό σημείωμα Μετεώρων έν φ. 705Ι3- Έκοιμήθη ή όοία μήτηρ ημών ή εν
μοναχαϊς Καταφνγή ί'ίον; £>£ μηνι Νόεμβρίψ - (Π ο ρ φ υ ρ ίο ν ΟνσπένσΗ7] ένθ’
άν. 3. 544. — Ν. Βέη ενθ’ άν. σ. 30f>).
2 “ Ιδε τά έξής σημειώματα τοϋ άνω κώδικος τών Μετεώρων" Έκοιμήθη ή
εν μοναχαϊς Άϋανααία ήμών αδελφή ετον; ζκα μηνί Νόεμβοιφ ια.— Έκοιμήβη ή
εν μοναχαϊς Ευγενία ήμών αδελφή ,ζβ (Π ορ φ νρ ίου Ο ΰσπ ένσκ η ένθ’ άν. σ. 544.—
Ν. Β έη Ινθ’ άν. σ. 306). Τό έν τψ σημειώματι έτος τοδ θανάτου τής Εύγενιας ϊβ
( =14 94 ) δέν εχει όρθώς, άλλ’ έπειδή §πετ*ι αμέσως τφ άνωτέρψ ετει ,ζκα καί
προηγείται τοδ έπομένου ,ζΐβ, είνε σαφές, δτι πρέπει νά συμπληρωθώ είς ,ΐ,κβ'
>/ ζλβ'. Κατά ταδτα ή Εύγενία άπέθανε τψ 1513 - 4 ή τψ 1523 - 4.
 Ή πειρωτ ιχά 11

άκολούθως ήνώθη μετά της ίεράς μονής τής Έλεούσης καί

άνετέθη είς τήν διεύθυνσιν τοΰ ήγουμένου αυτής αρχιμανδρίτου
Άββακούμ, τοΰ κατά κόσμον Αθανασίου Δ. Παπούλη, οςτις
ήδη πρό τοΰ 1836 είχε προςληφθή ώς δόκιμος ύπό τοΰ τότε
ήγουμενεύοντος τής μονής Έλεούσης ίερομονάχου Γρηγορίου.
Ό δέ Άββακούμ ώς «ήγούμενος Έλεούσης καί Σωτήρος» άνω-
κοδόμησε τφ 1851 τον ναόν τής Μεταμορφώσεως.
r ') Ή μονή τοΰ Προδρόμου καί Ιίαπτιστοΰ Ίωάννου, κτίσμα
Χεκταρίου καί Θεοφάνους τών Ά ψ αράδων1, κείμενη παραπλεύ-
ρως τής τοΰ Α γίου Παντελεήμονσς πρός τον βράχον καί εχουσα
περικαλλή καί κομψόν ναίσκον καί τινας οικιακούς, ήτις άπό
μακροΟ μείνασα ορφανή ήνώθη εκτοτε μετά τής τοΰ Α γίου
Παντελεήμονος. Τά περί τής κτίσεως τής μονής ταύτης μανθά­
νομεν λεπτομερώς έκ τής αυτοβιογραφίας τών κτητόρων. Καί
δή ούτοι, προςδραμόντες είς τόν μοναχικόν βίον, προςήλθον τό
πρώτον περί τό 1 4 9 6 - πρός τι να δ σ ιο ν ανόρα, γ η ρ α ιό ν a w e -
net και ηλικία και π ά α η κ εκοα μ ημ ένον α ρ ετή , Σ ά β β α ν κα-
λο ν ιιεν ο ν , ού ύμνοΰσι τόν άγίον βίον3. Ειτα δέ μετά Βεκαετή
παρ’ αύτω διατριβήν, έκείνου θανόντος τή 7 Απριλίου τοΰ 1 5 0 5 4,

1 '<) συνάδελφος κ. Γεώϊγιο; Χκτ~ιδάκ·.;:,’'ϊρωτ7;θείς παρ’ έμοΰ, άπεφάνθν),

οτι ουδόλως άπίΟανον θεωρεί τήν έκ τοΰ ονόματος Ταράς προέλευσιν τοδ Άψαράς
ενεκα τής αναλογίας τών πολλδν παρ’ ήμΐν ονομάτων, δια προςλαμβάνουσιν έν
αρχή τό α , ε: καί δέν εχει γνωστόν άλλο παράδειγμα τής πρό τοδ y τοιαύτης
προτάξεως τοΰ α' «άλλά τοϋτο δέν σημαίνει μέγα τι, άλλως τε καί άφοΰ αί άπό
τοΰ στοιχείου τούτου ά,οχόμενχι λέξεις δέν είναι πολλαί. Δύνασθε άρα εϋλόγως
νά παραγάγητε τά όνομα τά περϊ οΰ λόγος έκ τοϋ Ί'αράς».
2 Τφ ,-ίε'=1Γ>06-1507 έκτισαν οί Άψαράδες τήν μονήν τοδ Προίρόμου (Νέου
Έλλήνομνήμονος Τόμ. Β' σ. 161, στ. 22), πρό ίέ τής κτίσεως είχον μεταβή είς
τό "Αγιον ορος (αυτόθι σ. 99, στ. 2δ) καί εν ολοις δέκα ετεοι πρό τής είς "Αθω
μεταβάσεως διέμειναν έν τή λιμναία μονή τών Ίωαννίνων. Κατά ταΰτα έγειναν
μοναχοί τό πρώτον περί τό 1495-1496.
3 Νέου Έλλήνομνήμονος Τόμ. Β' σ. 98, στ. 16 κ. έ.
4 Έν σημειώματι τοδ κώδικος 127 τής μονής Βαρλαάμ τώνΜετεώρων, φ. 705β,
άναγινώσκονται τάδε" 'Εκηιμήΰη ό όσιος πατήο ήμών κνρ Σάββα; έ'τον; μηνί
Άποιί,/,ίω 8' (ίίο ρ φ υ ρ ίο ν Ο νσπ ένσχ η ‘ένθ’ άν. σ. Γ>44.—Ν. Βεη ένθ’ άν. σ. .-106).
 12 Νέος *Ελληνομνήμων

μετέβησαν είς τδ κατά το "Αγιον ορος μοναστήριον Διονυσίου,

έν φ έμόναζεν δ πατριάρχης Νήφων Β ' μετά τήν τρίτην αδτοϋ
πατριαρχείαν, καί, λαβίντες δρον καί κανόνα μοναχικής κατα-
α τά σ εω ς1, Ιπέστρεψαν μετά των ευλογιών αδτοϋ έν τή τώ ν
Ί ω α ν ν ίν ω ν νήσω έν τω κελλίω αυτών. Ειτα δέ διά μακρών
διηγούνται ώ ς έξης τά τής αύτόθι διατριβής καί τά κατά τήν
κτίαιν τής μονής τοϋ Προδρόμου3 έν ετει 1 5 0 6 -7 · Κ αί επειδή
τό κελλίον ήμώ ν εχον κτίτοράς τινας κοσμικούς καί, ώς ιδιο­
ποιούμενοι το ϋ το και κτιτορικά τινα δικαιώματα έκ ζητοϋν-
τες, ο ν μικράν τή ν σ ΰ γχ υ σ ιν ήμΐν π ρ οεξένονν, συμφέρον εί­
ναι νπολογισάμενοι άναχωρήααι τ ο ν τόπου, ή τοΰ τή ς η συ­
χίας έκπίπτειν καλόν, καί δή σκεπτόμενοι και?’ εαυτούς κα'ι
συμβουλευόμενοι, εύρομέν τινα τόπ ον εις τά ενδότερα μ έρ /j
τή ς αύτής νή σον, επιτηδείων εχοντα π ρός ησυχίαν, ώς ήν ή
έπ ιϋνμία ήμώ ν, πλησίον όντα ετέρου τινός ήσυχαστηρίου,
δπερ εκαλείτο τοϋ Α γ ί ο υ Π αντελεήμονος είς σπήλαιον σχη-
μ ατιζόμ ενον και ά νω ϋ εν μ εν είς νψ ος έκτεινόμενον δ τ ι πολύ,
τή ν λίμνην εχον ύποκάτω'&εν, κατά δε τό μέσον τή ν κοιλό­
τητα, ήτοι αύτό τό σχήμα τοϋ σπηλαίου, Γ ο ϋ β α κοινώς κα­
λού μ ε ν ο ν έν ω ’Α ντώ ν ιό ς τις μ ονά ζω ν νπ ή ρχεν έν παλαιοΤς
τοΐς χρόνοις, ακραν ασκησιν καί πολιτείαν άρίστην ένδειξά-
μενος" έν δλοις γάρ έτεσι δεκαοκτώ, ώ ς ήκηκόαμαν, έγκλει­
στος εκεΓσε διεκαρτέρησεν, δ ΰ ε ν καί τοϋ προορατικού ή ξιώ ϋη
χ α ρίσμ α τος... Π λη σίον γο ν ν τον αύτοϋ σπηλαίου κτισμάτιόν

1 Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. Β’ σ. 99, 3*. 32 — σ. 100, 3τ. 1.

5 Κατά τήν αυτοβιογραφίαν θεοφάνους καί Νεκταρίου ή μονή ίκτίαθη τφ
,L ie'= 1506-1507. Ί ϊ ε κατωτέρω σ. 14 . Όμοίως 5’ έν τφ σήμειώματι τών Με­
τεώρων άναγινώσκονται τάδε’ 3Ηρ^άιιεΰα ονν ϋεο> ί’να ανεγείρωμεν εκ βά&ρων την
ίεράν μονήν τον τίμιου Προδοόμον εί; τά Λ ι ό ι · ετον; 4ζ ι ε ( Ι Ι ο ρ ό ΐ ’ ρ ί OV Ο ι '·
«ίπ έν όκ η ενθ’ άν·— Λ’ . Ιίέη ενθ’ άν.). Κατά ταϋτα άνακριβώς λέγει ό Ά ρ α ·
6 α ν τ » ν ό ς (ένθ’ άν. σ. 222), δτι με:ά τήν κατά τό έτος 150.S κτίαιν τοδ Αγίου
Ίωάννου είς Λυκοτρίχιον 6 Νεκτάριος καί Θεοφάνης ακολούθως έκτισαν τήν iv
τή νήσοι μονήν τοΰ Άγιου Ίωάννου.
 Ήπειροίχιχά 13

τι σμικρότατον, παλαιόν σχήμα ναοΰ έμφαϊνον, έφέρετο, μ ό ­

νου το ν βήμ ατος αύτοϋ, και το ύ το ν κισαώ περικαλύπταμε-
νον, ένδεικνυμένου ώς ήν έκεΐοε ναός ποτε. Τ οντο ν ούν τόν
τόπ ον ώς εϋρομεν άρέσκοντα ήμΐν π ρός τό οίκοδομήσαι κελ-
λίον, λίαν έχάρημεν έκ ψ υχής καί ήγαλλιασάμεΰα. Κ αι εύ-
ϋ ν ς τω το ϋ τόπ ον άρχιερεΓ1 π ρ οςελ ΰόντες και τά περι τοϋ
τόπ ον και τή ς ήμετέρας βουλής κοινολογηαάμενοι, εϋρομεν
καί α ύτόν σννενδοκ οϋντα είς τοϋτο· και λαβόν τ ε ς 2 π α ρ ’ α ύτοϋ
κατά τό ε&ος συγχ ώ ρη οιν και δ ι’ οικείων γραμμάτω ν στη ρί­
ζας και βεβαιώ σας ήμας μηδένα εχειν τό ν έμ π οδίζοντα εις
τό ϋεά ρεατον εργον άπάρξαο&αι. Ά λ λ ά και ό άγιώ τα τος
και οικουμενικός πατριάρχης κϋρις ΤΙαχώμιος δι' ιερώ ν
α ντο ν γρα μ μ άτω ν πατριαρχικών έστή ριξεν είς τ ο ϋ το και
κατηαφαλίσατο, είς τό μηδένα εχειν τόν τολμήσαντα έμπο-
δίαειν ή έκκόψαι τοΰ ·&είου έρ γου ήμας. Ό ς και π α ρα γενό-
μενος ύστερ ον σωματικώς έν έκείνω τώ π α ρ ’ ήμώ ν οίκοδο-
μη&έντι κελλίω και τά οικοδομήματα άρεσϋείς, ταΐς εύχαΐς
α ύτοΰ ήμάς έπ'ι πλεΐον έστήριξεν. Τ α ύτη ν δε ήμώ ν λαβόν-

1 Ί'.„ οΰτος δέν μνημονεύεται. Παρά μέν τφ Ά ρ α β α ν τ ι ν φ (Χρονογραφία τής

’Ηπείρου Τόμ. Β' σ. 237) σημειουνται άρχιερατεϋσαντες περί ταδτα τά ετη έν Ίω -
αννίνοις 6 Νεόφυτος (1484), καί θεόληπτος δ καί πατριαρχεύσας, περί οδ ό Ά ρα-
βαντινός οημειόνει ώς μητροπολίτου Ίωαννίνων τό Ιτος 1515. Ά λ λ ά τοΰτο δέν συμ­
βιβάζεται οΰτε πρός τά παρά τφ Μαθ<ϊ (Κατάλογος ιστορικός τών πρώτων =πι-
σκόπων καί τών εφεξής πατριαρχών. Έν Ναυπλίφ. 1837 σ. 175 κ. έ. Έ κδ. 6' έν
Άθήναις. 1884 σ. 112) έτη πατριαρχειας 1511-1520, οδτε είς τά παρά τφ κ. Γ ί ·
δ * ώ ν (Πατριαρχικοί πίνακες. Έν Κωνσταντινουπόλει σ. 499) 1514-1520. Καί αύ-
τός δ’ δ Ά ρ α β α ν τ ι ν ο ς άλλαχοδ (Ινβ’ άν. Τόμ. Β' σ. 222) αναφέρει, δτι δ
Θβόλη-Λτος «έν Κωνσταντινουπόλει έν ετει 1516 έπέτυχεν ΐνα άνυψωθή είς τόν πα-
*pwcpxix0v θρόνον». Μετ’ αύτόν 8’ αναγράφεται παρά τφ Ά ρ α β α ν τ ι ν φ (ένθ’ άν.
β- 237) Νήψων δ Ίωαννίτης τφ 1543. Είς τούτους ϊέ προςτίθετα'. ό Σωφρόνιος,
Wpl ο ί άναγινώακομεν τάδε έν σημειώματι της μονής Βαρλαάμ έν Μετεώροις
(Πορφνρίον OirdncvdKn ενθ' άν.—Ν. Βέη Ινθ’ άν. σ. 307)' Έχοιμήβη 6 παν-
ugonatos μητροπολίτης Ίωαννίνων χνρ Σωφρόνιος ~ζ έτους λδ. Πότε δ’ υπήρξε
Μητροπολίτης ’Ιωαννίνων δ τφ ,ζλδ’= 1 5 2 5 —6 θανών Σωφρόνιος δέν μανθάνομεν.
Η μετοχή αΒτη καί αί κατόπιν άντΐ ρημάτων, ώς ήδη κατά τούς τ*λευ-
Χβίους βυζαντιακούς χρόνους.
14 Νέος *Ελληνομνήμων

τω ν παρά τε τον π ρορ ρη ϋέντος ιεράρχου Ί ω α ννίνω ν τήν

ενδοσιν καί παρά τον άγιω τάτον πατριάρχου β εβ α ιω ΰέντω ν,
ήρξάμε'&α εύ'&ύς συν ΰεώ καί τοΰ ερ γον. Κ αί δή κοπιάσαν-
τες ούκ ολίγον είς τήν έκκοπήν τον σπηλαίου εκείνου καί
τής υ π ’ αύτώ λίμνης πρός τό άναπληρώσαι όλ)\ν αύτήν καί
ατερεάν ποιήααι καί έπιτηδείαν πρός τήν οικοδομήν, άνεγεί-
ραμεν έν αύτώ ναόν είς όνομα το ν ενδόξου Π ροδρόμ ου καί
Β α π τιστον Ί ω ά ννο υ ' καί συν αύτώ τετελέκαμεν δ ι’ ολίγου
καιρόν καί έτέρας κέλλας καί πάσαν απλώς τήν αύτοϋ περιο­
χήν, κα&’ απερ όράται μέχρι τής σήμερον. Ή ν δε τότε τί
ζον ιεον ρΤΟς χρέχον, δτε ταΰτα έπ ράττετο παρ' ήμώ ν. Ά λ λ ο
τω πονηρώ ούκ ήρεσκεν τα ντα γινόμενα, ο ύ δ ’ έπαναατο
κινών κ α ϋ ’ ήμών τονς αλλογενείς καί έπηρεαστάς τώ ν διά
τάς άμαρτίας ήμών παραχωρήσει ϋεο ϋ κ ρατουντώ ν έν τοΐς
έσχάτοις τοντοις καιροΐς. "Ο ϋεν καί πειρασμούς ούκ ολίγους
π α ρ ’ αύτώ ν νπ ομείναντες ενεκεν τώ ν κτιαμάτων ών άνηγεί·
ρ α μ ε ν ιϊεοΰ δε χάριτι δ ι’ εξόδω ν καί άναλωμάτων πολλοη
σεσιγήκαμεν αύτούς, καί τά τον ερ γον είς τέλος ή γάγομ ει
π άντα δ ι’ οικείων π όνω ν καί κόπων καί πατρικών κτημάτωι
πεποιηκότες1.
Ά λ λ α παρά τά σύντονα ταϋτα §ργα βραχδν διέμειναν χρό­
νον οί Άψαράδες έν τη ύπ’ αύτών κτισθείυη μονη, έπειδή ούκ
ήν άνεκτόν τώ πονηρώ καί άν& ρωποκτόνω διαβόλφ όράν
ημάς κατά ΰ εό ν και είρηνικώς ζ ώ ν τ α ς 2. Ούχ ήττον εύρίσκο­
μεν αυτούς διαμένοντας έν τη μονη τοΰ Προδρόμου Ιτι τψ
1 5 1 1 3. Έ πί τούτοις 5’ άπήλθον sΙς τά Μετέωρα, οποί) άνέ-
κτιααν τήν μονήν Βαρλαάμ. "Αγνωστος δ’ είνε ή τύχη τής μο­

1 Νέου Έλλήνομνήμονος Τόμ. Β’ ο. 100, οτ. 9— σ. 101. στ. 29.

2 Αυτόθι σ. 102, 4.
3 Έν τφ σημειώματι των Μετεώρων άναγινώακβμεν τάδε' Έξενγημεν από ΐυ
νυσϊ των Ίω αννίνω ν καί ηλθαμεν είς τήν ακήτιν τοϋ Ιερόν Μετεώρου· καί εκα&ψ
σαμεν ?ίς τον στύλον τής μονής τοΰ Προδρόμου ετονς £i&' (Π ορφ νρίσν Ο νσπ έν-
σπη σ, 544.—Ν . Be η σ. 307).
 Ηπειρωτικά 15

νής ΙΙροδρόμου μετά τήν άναχώρησιν τών Άψαράδων καί ό

χρόνος τής έρημώσεω; αύτής, ής λείψανο,ν είνε σήμερον ή αω-
ζομένη έκκλησία τοϋ 'Αγίου Ίωάννου. Μόνον δέ περί τών κτι­
στών μανθάνομεν, δτι άπεθανον έν Μετεώροις έ μέν Θεοφάνης
τή 17 Μαΐου 1544, ό δέ Νεκτάριος ττ; 7 ’Απριλίου 1550
ζ') Ή τοΰ Α γίου Νικολάου τοΰ έπονομαζομένου μέν άλλοτε
τών Μεθοδάτων2, άπό οίκου πιθανώς ουτω καλουμένου, ή τών
Κυομάτων3 ή Γκιουμάτων4, άπο τών κτιστών, οΐτινες ήσαν κατά
παράδοσιν Ίωαννΐται γουναράδες Ιν Βενετία, νΰν δέ τιμώμενη
έπ’ όνόματι Θεοτόκου τής Έλεουσης. Ή μετονομασία τής μο­
νής ταύτης συνδέεται πρός τήν εξής παράδοσιν. Έ ν τή κατά τά
’ Ιωάννινα έκκλησίοο τής Α γ ία ς Παρασκευής ύπήρχεν άρχαία
είκών Θεοτόκου τής Έλεουσης, ήν κατά τήν μεταβολήν τής
έκκλησίας εκείνης είς τό καί σήμερον σωζόμενον τζαμίον Ά ν ο -
ματζάχ μετά τήν αλωσιν τής πόλεως όπ& τών Τούρκων Χ ρι­
στιανός τις ευλαβής διέσωσεν άπαγωγών έκεΐθεν. Έ σώ ζετο δέ
αΰτη περί το 1484 παρά τινι μονάχη καλούμενη Παρθενία καί
οίκούση έν τψ κωδωνοστασίω τής έντος τοΰ φρουρίου τών Ί ω α ν ­
νίνων κείμενης έκκλησίας τοΰ Παντοκράτορος. Κ ατά παραγγε­
λίαν δέ τής Θεοτόκου, έν όνείρφ έπιφανείσης, ή Παρθενία άφιέ-
ρωσε τήν είκόνα τής Έλεουσης είς τήν έν τή νησΐδι μονήν τοΰ
Α γίου Νικολάου, ήτις εκτοτε μετωνομάσθη τής Έ λεουσης5.

1 Έν τφ σημε'.ώματι των Μετεώρων άναγινώσκοντα'. τάδε' Έκοιμήΰη ό Sow;

(ο to ω
πατήρ ήμων κυρ Νεκτάριος ιερομόναχος καί κτήτωρ τον Βαρλαάμ εν τφ ^ ν η 'έτει,
μηνι Άπρ^· ζ’Ι ήμέρα βα τής διακαινηαίμον. — Έκοιμήϋη ό προηγούμενος ό πατήρ
ήμων ό εν ιέρομονάχοις κνρ Θεοφάνης ,ζνβ εν μηνι Μαΐου C' ξημερόνωντας
Κυριακή' εορτή τον τιφΧον [Π ορφ νρίον Ο νοπ ένοκ η α. 514—45.—Ν. Βέη ενθ’ αν.
σ. 30 6-7 )».
1 Ίδε τήν κατωτέρω άπανταχονσαν έν ο. 21 ατ. 13.
3 Ίδε τήν κατωτέρω έιιιγραφήν εν σ. 16 στ. 4.
4 Ίδε τό έπί&ετον Γκιουμάτικον εν κατωτέρω άπανταχούοΐ) έν σ. 21, στ. 17.
Παρ’ Ά ρ α ί ί α ν τ ΐ ν ώ |νθ’ άν. α. 221 τοϋ Γκιούνμα.
“ Ά ρ α β α ν τ ι ν ο ΰ ένθ’ άν. σ. 221. Πρβλ. τήν κατωτέρω άπανταχονοαν έν ο
22, στ. 1.
 lt> Νέος ΈλΙηνομνήμων

Περαιτέρω δέ διηγούνται οί έν τή μονή κατά παράδοσιν,

δτι ή βίκων έκείνη έτέθη έν τιμία θέσει τοΰ Εεροΰ τής έκκλη-
σίας τοΰ 'Αγίου Νικολάου, άλλ’ αυτομάτως εύρέθη μετατεθει­
μένη έν τφ νάρθηκι. "Οτε δέ καί πάλιν μετατεθεΐσα είς τ6 ίερδν
μετέβαλε θέσιν ώς έκ θαύματος, άφέθη εκτοτ’ έν τψ νάρθηκι,
δπου καί νΰν άπόκειται, θεωρούμενη κατα παράδοσιν ώς φιλο­
ξενούμενη μέχρι τής αίσιας είς τήν άρχικήν αότής έκκλησίαν
έπανδδου. Είνε δ’ ή είκών αΰτη μεγάλη καί παλαιά, καί περιε-
κοσμήθη τψ 1769 δι’ άργυροΰ πλαισίου, φέροντος τήν έξής
έπιγραφήν·
y Εϋρηται αΰτη ή εΐκων η εν τη παρασκεβη ούσα |νΰν δέ άνα-
ματζιάχι διά τ&ς ήμών αμαρτίας υπό ) τίνος μοναχής* καί διαποκα-
λύψεως έδόθη μα|ξίμω τινί Εερομονάχω πέραν έν τή μονή τοΰ ά|γίου
νικολάου τών κυομάτων έπιλεγομένη τε|θήναι. Ή ς τά θαύματα
5 καί οί άγαρηνοί κηρύττουσι άσυμώθη δέ τανΰν τη μέν έπιμελεία |καί
συνδρομή τοΰ της αύτής καθηγουμένου μονής | κυρίου ,χριστοφόρου
ιερομονάχου τή δέ τέχνη καί |κατασκευή διαμαντή ίερέως καλορίτου
1769. |Δέησις τοΰ δούλου τοΰ θεοϋ κωνσταντίνου έλένης τών τέκνων
καί γονέων αύτών. Έ ν μηνί άπριλ. ,αψνθ'.

Είνε κατά ταΰτα καί ή έπαργυρώσις τής είκόνος ταύτης

έ'ργον ενός τών Καλαρρυτιωτών έκείνων καλλιτεχνών, οί'τινες
διεκρίνοντο έπί μεγάλη δεξιβτητι περί τήν άργυροχοίαν καί
χρυσοχοΐαν
Έ ν δέ τψ νάρθηκι τής έκκλησίας σώζεται ή έξής έπιγραφή·
Γίνωσκε, ώ άναγνώστα, δτι ό νάρθηξ ούτος έκτίσθη μέν πρότερον
μετά καί τής περιοχής καί λοιπών νέων οΖκίσκων έπί τής ήγόυμε-
νείας τοΰ άοιδήμου καί έν Ιίνευματικοΐς Π ατράσι κυρ Γερασίμου
άρχιερατεύοντος έν Ίωαννίνοις τοΟ Π ανιερωτάτου κυρίου Γρηγορίου
τοΰ έκ Κωνσταντινουπόλεως ίστορίθη δέ ό αύτός νάρθηξ διά δαπάνης
τινων φ Λ οθέων καί τής Μονής ήγουμενεύοντος τότε τοϋ έν Ί ε ρ ο μ ο -
νάχοις κυρ Χ ριστοφόρου καί διά εύρυχωρίαν τής έκκλησίας έκρι-

1 Πρβλ. X s u j . Π . A a y w g o v Σιιρράκον κ*1 Καλαρρύται έν Λόγοις κ*1

5ρθρο'.ς. Έν Άθήναις. 1902. σ. 518 κ. i . — Τορ«υτόν ίγγβίον ''αλαρρυτιωιιχής
τέχνης sv Νίφ Έλληνομνήμονι Τίμ. Γ- σ. 440 χ. I.
 Ηπειρωτικά 11

μνίσθη ή μέση καμάρα της έκκλησίας ήτις ήν πλησίον τοϋ δεσποτι-

χοΟ θρόνου ώ ς δρ χ ς τήν ίατορίχν τών δώ δεκ α Π ατριαρχών, ά λ λ ’ Ιτι
κα: ή άγία τράπ εζα έν τώ μέσω τοϋ βήματος κατέστη πρότερον ουσα
προςκεκολημένη τφ τοίχφ. Τ αύτα δέ έτελέσθησαν έπιστασία τοϋ τα -
πεινοϋ Λοσιθέου άρχιδιακόνου τοΰ ρηθέντος Μητροπολίτου καί άν­
θρώπου τ-^ς αίιτης μον-^ς. Έ ν ετος άπό θεογονίας ,αψνθ' έν μηνί
απριλειο. Atoc χειρός ’ Αναστασίου κα! τών τέκνων έκ κώμης Κ α π εσ-
σόβου.
Ή έν τψ προτέρφ χρόνψ κτίσις τοϋ νάρθηκος ή μνημονευό­
μενη έν τή άρχή τής άνωτέρω*έπιγραφής φαίνεται άναγομένη
είς ΐ6 έτος 1748, δπερ άνευ ούδεμιάς άλλης έξηγήσεως εύρί­
σκομεν άναγεγράμμένον έπΐ πλακδς ευρισκόμενης Ιν τψ μέσψ
τοΰ ίεροΰ άπέναντι τοΰ άρχιερατικοΰ θρόνου.
Ή άκμή τής μονής ταύτης συνδέεται κατά τδ δεύτερον ήμισυ
τοΰ δεκάτου ένάτου αίώνος προς το δνομα τοϋ αειμνήστου άρχι-
μανδρίτου Άββακούμ (’ Αθανασίου τοϋ Παπούλη), περί ου Ιγει-
νεν ήδη λόγος άνωτέρω έν τοΐς περί τής μονής τοΰ Σωτήρος,
ήν διφκησε κοινώς μετά της τής ’Ελεούσας. Διά της σώφρονος
διοικήσεως, τής αύστηράς περί τ&ν βίον λιτότητος καί τής ά-
κρας-οικονομίας 5 Άββακούμ κατώρθωσεν ού μόνον τά νΰν ύφι-
στάμενα δωμάτια τής Έλεούσης νάνεγείρη έκ βάθρων, άλλά καί
νάποκτήση τσιφλίκιον όνομαζόμενον Ψίνα καί κείμενον έν
τφ τμήματι Κουρέντων τής έπαρχίας Ίωαννίνων, νά οίκοδο­
μή ση τάς άναγκαίας άποθήκας έν τοΐς χωρίοις Στροΰνι καί
Φίνα, νάγοράση Ιν ξενοδοχεΐον καί εν παντοπωλεΐον έν Ίω αν-
νίνοις καί δλλα τινα κτήματα. Ούδ’ ήρκέσθη μόνον είς τήν αΰ-
ξησιν τών προςόδων τής μονής, ής δυνατά'- νά θεωρηΟή δεύτε­
ρος κτίτωρ, άλλά καί ήθέλησε νά έξασφαλίσ^ τήν άγαθήν καί
τβλεςφόρον αύτών χρήσιν διά τής ίδρύσεως ιερατικής σχολής,
παροτρυνθείς καί ύπδ τοΰ μητροπολίτου Ίωαννίνων Σωφρονίου
Τοΰ Χρηστίδου καί καταβαλών χάριν τής έκ βάθρων οίκοδομή-
οβως αύτής ύπέρ τάς χιλίας περίπου όθωμανικάς λίρας1.

’ Λ α μ ϊτ ρ ίδ ο ν £νθ* άν. σ. 47 κ. έ. — Πρβλ. Τ<}»γαρ<ίν Ινθ’ dv. σ. 32ο, Α ί

Ν ΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ ' 2
18 Νέος Έλληνομνήμων

Κ α! δ μεν θεμέλιος λίθος της σχολής έτέθη κατά ’Ιούλιον

1871· άποπερατωθείσης δέ της οικοδομής, άρχομένου τοϋ Σ ε ­
πτεμβρίου 1872, άνέφξεν ή σχολή τάς πύλας αυτής. Ή δη άμα
τη καταθέσει τοΰ θεμελίου λίθου ό Άββακούμ, προνοών περί
τοΰ μέλλοντος της σχολής, άπέστειλεν είς τήν έν Χ άλκη θ εο -
λογικήν σχολήν χάριν έκπαιδεύσεως τδν άνεψιδν αύτοϋ Μελέ­
τιον, τον νϋν άγιον Περιστεράς, ύποσχεθέντα, δπως μετά τήν
έξ αύτής άποφοίτησιν άφιερωθή ψυχή τε καί σώματι ύπέρ τής
ίε'ρατικής σχολής, διευθύνων καί διδάσκων εν αύτή αμισθί έφ’
δρου ζωής, ήν ύπόσχεσιν έτήρησε πιστώς, άναλαβών άπο τοΰ
1879 τήν διεύθυνσιν αύτής, ήν καί διέπει Ιπιτυχώς μέχρι τής
σήμερον, έπιτραπείς μετά τδν έν ετει 1888 θάνατον τοΰ Ά β ­
βακούμ καί τήν ήγουμενείαν τής μονής Έλεούσης καί διδάσκων
άμα άμισθί, καθ’ ά καί δ ανεψιός αύτοϋ αρχιμανδρίτης Γρηγό-
ριος. Μέχρι δέ τής άποφοιτήσεως τοϋ Μελετίου προςελήφθη ώ ;
διευθυντής καί διδάσκαλος τής σχολής δ έκ Τσερβαρίου, χ ω ­
ρίου τοϋ Ζαγορί'οι», ’Απόστολος Οικονόμου. Έφοίτων δέ κατά τά
δύο πρώτα έτη δέκα ίεροσπουδασταί, διδασκόμενοι μόνον άπλήν
άνάγνωσιν καί τάς τέσσαρας πράξεις τής αριθμητικής, τψ δε
1 87 4 προςελήφθη καί έ'τερος διδάσκαλος,* ό έκ τοϋ χωρίου
'Ραβενίων άπόφοιτος τοΰ γυμνασίου Γεώργιος Καζιανόπουλος,
είς ον άνετέθη ή διδασκαλία τής ελληνικής. 'Ωρίσθη δέ τδ κατ’
άρχάς ή Ιν τή ιερατική σχολή διδασκαλία διετής.
Έ ν τούτοις δέ δ Άββακούμ, θέλων νά έξασφαλίση τήν σχο­
λήν καί προαγάγη τά κατ’ αύτήν, προεκάλεσε σιγιλλιώδες
πατριαρχικόν γράμμα, έκδοθέν έπί τής τρίτης πατριαρχείας
Ανθίμου Τ ' τδν ’ Ιανουάριον του 1873, δι’ ού έχορηγήθη ή
άναγκαία εκκλησιαστική άδεια προς ϊδρυσιν τής μονής, κατα-

is κατωτέρω πολύ πλουσιώτερα. είδησής περί τής ιερατικής σχολής παρεσχίθη-

σάν μοι προθ^μως ύπό τοδ νΰν λογίου διευθυντοΰ αϋτί,ς άγιου Περιστέρας κ. Μελε­
τίου, είς ον μυρίας έπί τοΰτψ όψείλω χάριτας.
 "‘Η πειρωτικά 19

βληθείσης καί τής προςηκούσης ένεργείας πρδς Ικδοσιν τοΰ

αρμοδίου σουλτανικοΰ φιρμανίου.
Αιά τοδ πατριαρχικοί) τούτου σιγιλλίου, δπερ έκδίδομεν Ιν
τέλει της παρούσης πραγματείας, ή ιερατική σχολή μετά τοϋ
έν αυτή ίεροΰ ναοΰ κηρύσσεται σταυροπηγιακή, έξαρτωμένη
αμέσως απ’ αύτοΰ τοΰ οίκουμενικοΰ πατριαρχείου έπί τφ δρψ,
ϊνα πρδς διηνεκή αύτής συντήρησιν προςφέρ^ ή ιερά μονή τής
Έλεουσης έκ τών προϊόντων αύτής ένιαυσίως είκοσι χιλιάδας
γροσιων, ή δέ μονή έξησφαλίσθη άπδ πάσης έπΐμβάσεως διά
ρητής διατάξεως τοΰ σιγιλλιώδους γράμματος, λεγούσης τάδε·
'Ή ιερά τή ς Έ λεούση ς μονή, όφείλουσα έτησίως όποτίειν
εΐκοοι χιλιάδας γροβίω ν τί] Σχολί] έκ τώ ν έαυτής προςόδω ν,
υπάρχει το ύ ντεϋ ϋ ε ν άπηλλαγμενη π αντός άλλου χρηματικού
επ ιδόμ ατος έπιβλη'&ησομένου τυχόν αντί] παρά τον κατά
καιρόν ίερω τάτου Μ ητροπολίτου Ί ω α ννίνω ν.
Καί τά μέν πρώτα έ'τη ή σχολή, καθ’ ά εί'δομεν, έ'νεκα τοΰ
Ακαταλλήλου τών διδασκόντων, τοΰ αστοιχείωτου τών μαθητών
καί τής άνεπαρκείας τών έτών τής φοιτήσεως μικρούς άπέδιδε
καρπούς. Διδ τών ποώτων μελημάτων τοΰ νέου διευθυντοΰ κ.
Μελετίου ύπήρξεν ή ύπδ τής έφορείας έγκριθεΐσα μεταρρύθμι-
σις τής σχολής διά τής αύξήσεως τής φοιτήσεως είς τρία έ'τη
καί τής προςλήψεως δεκαπέντε μαθητών άντί τών προτέρων
δέκα, καί τούτων αποφοίτων τής πρώτης τουλάχιστον τάξεως
τ®ΰ έλληνικοϋ σχολείου. Κ ατά μικρδν δ’ αύξανομένων καί τών
πόρων διά τής χάριν αύτής δαπάνης, πλήν τών έπιβεβλημένων
είκοσακιςχιλίων κατ’ έτος γροσιων, καί απάντων τών έκ τών
προςόδων τής μονής περισσευμάτων, κατέστη δυνατή ή αΰξησις
ιών μέν έτών τής φοιτήσεως είς τέσσαρα, τών δέ μαθητών είς
είκοσι τδ πρώτον, άπδ δέ τοϋ 1892, δτε προςηρτήθησαν εις τήν
μονήν τής Έλεούσης αί όρφαναί μείνασαι μοναί τοΰ 'Αγίου
ΊΙαντελεήμονος καί τοΰ 'Αγίου Νικολάου τοΰ Σπανοΰ, μέχρις
εϊκοσιεπτά, δσους καί είχε πρδ τοΰ τελευταίου πολέμου. ’Έχει
20 Νέος 'Ελϊ.ηνομίήμίον

δέ νΰν ή ιερατική σχολή προςόδους. τάς έξής* α') 2 0.000 γρό-

σια παρά τής μονής Έλεούσης- β') 6 - 7.000 γρόσια κατά μέ­
σον δρον έκ τών προςόδων τών κατά τάνωτέρω προςηρτημέ-
νων δύο μονών γ ') 320 δραχμάς περίπου έξ άνωνύμου κληρο­
δοτήματος καί δ') 1000 δραχμάς έκ τοΰ κληροδοτήματος Χρι-
στοδούλου Ευθυμίου. Ή τελευταία αυτη ένιαυσία χορηγία έπε-
τεύχθη ενεκα τών καταστροφών, άς ύπέστησαν παρά τών Τούρ­
κων διαρκοΰντος τοΰ ελληνοτουρκικού τελευταίου πολέμου
άπαντα τά έκτος τής νησΐδος κτήματα τής μονής. Ή κατα­
στροφή αΰτη υπήρξε τοιαύτη, ώςτε καί άμφίβολος είχεν άποβή
ή κατά τδ λήξαν σχολικόν ετος λειτουργία τής μονής. Ά λ λ ά
διά τής χορηγίας ταύτης κατέστη δυνατή ή έπανάληψις τών
μαθημάτων, είςαχθέντων δεκαπέντε έπί τοΰ παρόντος μαθητών.

Αί μοναί τής νήσου τής λίμνης τών Ίωαννίνων ούτε χειρό­

γραφα κέκΐηνται ούτ’ έγγραφα. Μόνον δ’ έν τή τής Έλεούσης
σώζεται ή έπομένη αξία λόγου άπανταχοϋοα του 1724, υπο­
γεγραμμένη υπδ τοϋ ηγουμένου Νικηφόρου, άντιπροςωπευοντος
καί τους σύν αυτψ μονάζοντας άδελφούς.
Είνε δ’ ή άπανταχοΰσα αΰτη άξια λόγου ώς γνωρίζουσα ήμΐν
τοϋτο μέν τά δεινά, άτινα ύφίσταντο οί μοναχοί τών διαφόρων
τής νήσου μονών παρά τών Τούρκων τών Ίωαννίνων, τοΰτο δέ
τάς συχνάς έπί τής νήσου καί έν ταΐς μοναΐς αύτής διασκεδά­
σεις τών Ίωαννιτών, οϊτινες, καθ’ ά καί οί έν τή πόλει Τοΰρ-
κοί, πολλάκις έπεχείρουν αότόσε έκδρομάς ή παρεθέριζον έν
αυτή. Τδ δέ γεγονδς τοΰ ναυαγήσαντος έν τή λίμνη σεσαθρω-
μένου καϊκίου, οΰ γίνεται μνεία έν τή άπανταχούση, δέν δίνε μο­
ναδικόν. Ά λ λ ο δμοιον παράδειγμα τβΰ έτους 1884 έ'χομεν έν
ταΐς Ένθυμήσεσι τών Μηναίων τοΰ Άρχιμανδρείου 1.
Συμπληροΰται δ’ ή άπανταχοΰσα έκ τών ειδήσεων, άς μαν-

1 Nsou Έλλήνομνήμονος Τόμ: I' α. 423 άρ. 16.

 Η π ε ιρ ω τ ικ ά 21

θάνομεν περί τής άποστολής χάριν ζητβίας τοδ έν αυτή μνη-

μονευομένου Δωροθέου καί τοϋ μετ’ αύτον σταλέντος Γερασίμου
έξ έπιγραφή; ευρισκόμενης προς τά ένδον τής καμάρας δι’ ής
ή Ιξοδος είς τόν νάρθηκα. Και ενθεν μέν καί ένθεν τής καμά­
ρας έξεικονίζονται έριζοντίως οί ιερομόναχοι Δωρόθεος καί Γε­
ράσιμος, παραπλεύρως δέ των εικόνων εΰρηνται αί έξής έπι-
γραφαί·

Δ ω ρόθ εο;.
Ουτος μετά τοΰ λειψάνου τοΰ αγίου ίερομονάχου Ε λευθερίου εις δια­
φόρους τόπους καί πόλεις άπελθών συνήθροισε τά τής οίκοδομής
χρήμ ατα καί άπεβίωσεν έν τή περιοδεία.
Ό οέ Γεράσιμος έκεΐσε άπελθών καί τά συναχθέντα χρήματα
παραλαβώ ν καί κ α λώ ς αύτά οίκονομήσας έκτισε τάς ρηθείσας οικο­
δομάς.

Ή δέ άπανταχοΰσα τοΰ ηγουμένου Χικηφόρου εχει ώδε·

Οί άνα πάσαν τήν ΰφ’ ήλιον διαλάμποντες ευσεβέστατοι καί ορθο-

δοξότατοι Χριστιανοί, οί'τε τοΰ 'Ιεροΰ κ αταλόγου καί οί τοΰ κοινού
συστήματος πανιερώτατοι Μητροπο?,ΐται, θεοφιλέστατοι καί θεοπρό-
βλητοι αρχιεπίσκοποι καί Ε π ίσκ οπ οι' πανευλαβέστατοι Οικονόμοι καί
σακελλάριοι. αιδεσιμώτατοι πνευματικοί πατέρες καί καθηγούμενοι 5
τών Ι ε ρ ώ ν Μοναστηρι'ων, Ε υλαβέστατοι Ιερ είς· έντιμότατοι κληρικοί,
χρησιμώτατοι άρχοντες καί πραγματευταί, μαΐστορες καί π ρ ω τ ο μ ά ­
στορες τών ρουφετίων. εμπειρότατοι ναΰται καί καραβοκύριοι' τίμιοι
γέροντες καί 'ΕΕαρχοι τών χ ω ρ ίω ν καί λοιποί άπαξάπαντες. 'Ε θνος
άγιον, βασίλειον ίεράτευμα, τοΐς μέν τήν όφειλομένην προςκύνησιν, 10
τοΐς δέ τόν έν Χ ρ ισ τώ ασπασμόν καί τοΐς λοιποΐς τήν π α ρ ά θεοΰ ευ­
χήν καί ευλογίαν άπονέμομεν ήμεΐς οί ευτελείς πατέρες τοΰ Ίερ ο ΰ
Μοναστηριού τών Μ εθοδάτων έπονομαζομένου, ■τιμωμένου δέ εις τό
όνομα τοΰ έν άγίοις πατρός ήμών Νικολάου έπισκόπου Μύρων τής
Λυκίας τοΰ θαυματουργοΰ. Γνωστόν ούν έσ τω πασιν ύμΐν, δτι τό 15
ΰμέτερον μοναστήριον εύρίσκεται έν τή Νήσο» τών Ίωαννίνων έπο-
νομαζόμενον, ώς έφημεν, τών Μ εθοδάτων καί Γγιουμάτικον ά λλ ά πρό
ολίγου χρόνου διά τινα θαύματα μι&ς θαυματουργοΰ είκόνος τής
 22 Νέος Ελληνομνήμων

ύπερ αγίας Θεοτόκου, μετωνομάσθη π α ρά τών ευλαβών Χριστιανών είς

τό ένδοξον δνομα της Έ λεούσης· καί τοΰτο εις ήμετέραν παρηγορίαν,
νά καυχο>μεθα δηλονότι έν ταΐς θλίψεσιν είς δύο μεγίστους βοη θούς,
είς τόν μυροβλήτην Νικόλαον και τήν υπεράγιον μητέρα τοΰ θεοΰ.
·Γ| Ά λ λ ’ έπεί δή ή νήσος αϋτη, είς τήν όποιαν υπάρχει τό ήμέτερον
μοναστήριον, εύρίσκεται έγγύς τής πόλεω ς τών Ίωαννίνων καί είναι
επιτήδειον είς ξεφάντωσες, δέν παΰουσιν ά κ ατάπ αυ στα όποΰ νά έρ-
χωνται είς αύτήν άλλος έπ’ άλλου οί έπικρατοΰντες ήμάς τύραννοι,
τόν μέν χειμώνα διά κυνηγέσιον τών έν τή λίμνη βοσκομένων π τη-
νών, τό δέ θέρος διά άπόλαυσιν τοΰ λεπτοτάτου άέρος και τών διαυ-
γεστάτων ύδάτων όποΰ είς τήν αύτήν λίμνην εύρίσκονται, οι όποιοι
μετά τήν είς τήν λίμνην περιήγησιν έπιστρέφουσιν είς τ ά ήμέτερα
μοναστήρια, ζητοΰντες οί μέν β ρ ώ μ α τα διάφορα, οί δέ πόσιν άφθονο-
πάροχον και ποικίλα έδέσματα, έν οις αύτοί χαίρουσι, και άλλος είς
άλλο όρέγεται, καί μήν έχοντες ήμεΐς πολλάκις ά π ’ έκεΐνα όποΰ ζ η ­
τούν νά τούς δώσωμεν, έπειδή καί τό είςόδημα τοΰ μοναστηριού είναι
ολίγον, και πολλά άπό τά υποστατικά τά έκυρίευσαν ληστρικώς οί
τύραννοι ού μόνον ύβριζόμεθα, καί φοβεριζόμεθα, άλλά καί πολλάς
πληγάς λαμβάνομεν, κα'ι διάφορα πάθη ύπομένομεν, και μάλιστα
20 δταν μεθυσθώσι, κινδυνεύομεν καί είς θάνατον. Τ'οιαΰτα καί άλλα
χείρονα τούτων κ αθ’ ήμέραν καί νύκτα πάσχομεν, καί πολλάς ζημίας
δεχόμεθα' άλλά καί φθόνφ τοΰ μισοκάλου διαβόλου πέρυσι είς τήν
ένδοξον εορτήν τής κοιμήσεως τής Θεοτόκου είς τά έσπέρια μάς
έσυνέβη καί άλλο κακόν τών προτέρων χείριστον, καί δακρύων ά ξιο ν
25 έςέβηκαν τινες Χριστιανοί είς ένα καΐκιον πλείονες τών δώ δεκ α γυ­
ναίκες μετά παιδίων, καί ήρχοντο είς τό ήμέτερον μοναστήριον, χ ά ­
ριν εύλαβείας καί προςκυνήσεως, τό καΐκιον ήτο σεσαθρωμένον, τό
βάρος πολύ, ό καιρός είς τήν άρχήν τής νυκτός, έρχονται λοιπόν έω ς
είς τόν λιμένα τοΰ ήμετέρου μοναστηριού, καί προτοΰ νά ά ρά ξω σ ι,
30 φεΰ τής δυςτυχίας ήμών, βυθίζεται τό καΐκιον, καί μένουσι είς τήν
έπιφάνειαν τοΰ ΰδατος άπαντες- άκούομεν τούς αλαλαγμούς, τρέ-
χομεν είς βοήθειαν, και μέ τήν βοήθειαν τής υπεραγίας έπ ρ ο φ θ ά σ α -
μεν τούς πλείονας, άλλά τρία βρέφη διά τά άσθενές τής φύσεως
εύρέθησαν νεκρά καί άντί χα ράς λύπη μάς έπροξενήθη, άντί εύτυχίας
3ό ζημία1 δέν έφθασε τοΰτο άλλά καί ταΐς προαπερασμένες έρχεται ό
ήγεμών τής πόλεως Ίωαννίνων είς τήν ήμετέραν νήσον μέ πολι
πλήθος διά ξεφάντωσιν, καί μέ τό νά έλείπομεν άπαντες είς υπηρεσία',
τοΰ μοναστηριού, είςήλθον τινές τών τυράννων τζακίζοντες τάς θύρας
 ’Ηπειρωτικά ζί>

καί πολλά μάς έ ζη μ ίω σ α ν τοιαΰτα άλλεπ αλλήλω ς^ π άσχοντες έστο-

χάσθημεν ν’ άνακαινίσωμεν τά πέριξ κελλία είς μικράν αποφυγήν
τοϋ κακού, επειδή καί άπο τήν πολυκαιρίαν είναι σεσαθρω μ ένα, καί
κινδυνεύουσι νά κρεμνισθοΰν καί δεν ουνάμεθα κρυπτόμενοι ποτέ είς
αύτά να άποφύγωμεν τόν κίνδυνον ά λ λ ’ επειδή άποροϋμεν εξόδων Γ>
άπεφασίσαμεν κοινή γνώμη νά προςτρέξωμεν εις τά ύμέτερα φιλε-
λεήμονα σπλάγχνα ελέους χάριν καί βοήθειας. Καί δή άποστέλλοντες
τόν όσιώτατον έν 'Ιερομονάχοις και πνευματικόν π ατέρα κύριον Δ ω ­
ρόθεον μετά τής συνοδείας αύτοϋ παρακαλοΰμ εν ά π αξάπ αντας ά π ο-
δέξασθε αυτόν εύμενώς καί ιλαρώ τω π ρ ο ςώ π ω , καί έλεή σατε καί 10
βοηθήσατε έκ αστος κ α τά δυνάμεως έχει καί προαιρέσεως· δότε τοΐς
δεομένοις έκ τών ένόντων ύμΐν άγαθών. ϊνα τών ουρανίων άγαθών
άξιωθήτε, όρέξατε χεΐρα βοηθείας καταπονουμένοις, και έξετε άντι-
λήπτορα τόν τών όλων θεόν ό γάρ ελεών π τω χόν δανίζει θεώ , και
ό βάλλων έν τή χειρί τοΰ πένητος, ευρίσκει έν τή π α λά μ η τοΰ δικαίου 15
κριτοΰ. Ο ΰτω λοιμόν παρακαλοΰμεν τήν ύμετέραν εΰσπλαγχνίαν ποιή­
σατε ήμΐν, καί έλεήσατε ήμάς διά τόν τούς έλεήμονας μ ακαρίζοντα
Κύριον, ϊνα και τοΰ μακαρισμού άξιωθήτε, και τής μακαρίας φ ω νής
άκούσητε, δεΰτε -οί εύλογημένοι τοΰ πατρός μου και τά λοιπά τής
θεία; ρήσεως· δέξασθε παρακαλοΰμεν τήν ήμετέραν ικεσίαν, ϊνα διά 20
τής ύμετέρας εύποιίας κα'ι άντιλήψεως δυνηθώμεν ημείς μέν οί κιν-
δυνεύοντες άνακαινίζοντες τά κελλία άποφυγεΐν τούς περικυκλοϋντας
ήμάς κινδύνους κα'ι τηρήσαι τά ιερόν τοΰτο μοναστήριον άβλαβες τών
εναντίων π ρ ο ςβ ο λ ώ ν υμείς δέ οί έλεήμονες μυριοπλάσιον τόν μισθόν
έξετε π α ρά τοΰ μισθαποδότου θεοΰ, κα'ι ώ ς νέοι κτίτορες μνημονεύοι- 25
σθε διά παντός κα'ι άξιωθήτε κα'ι τής βασιλείας τών ούρανών διά π ρε­
σβειών τοΰ άγιου Νικολάου καί τής δεσποίνης ήμών Θεοτόκου. Ά μ ή ^ .
,αψκδ'
f Ν ικηφόρος ιερομόναχος Η γού μ ενος τής σεβασμ ίας μονής τών Με-
θοδάτων καί οί σύν έμοί. αδελφοί.
Έ ν τέλει δ’ έκδίδομεν κατωτέρω το πατριαρχικόν σιγίλλιον
τοδ "Ανθίμου ^7', περί ου εγεινε λόγος πρότερον έν τοΐς περί της
μονής τής Έλεούσης.
 24 Νέος ΈΙληνομνήμοαν

’A qiO. Πςοηοκόλ.
487:

“ ΑνΦιμος έλέω &εοΰ Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως

νέας 'Ρώμης καϊ οικουμενικός Πατριάρχης.

Τ ά κατά θειον σκοπόν καί κοινήν τοΰ όρθοδόξου πληρώμ ατος ω φ έ­

λειαν διενεργούμενα έπαινετά μέν είσί πάντως κο^ περισπούδαστα καί
θεώ φίλα, τό δέ προνοειν περί συστάσεως Ικπαιδευτηρίων τήν μ όρφ ω -
σιν τοΰ ίεροΰ κλήρου έπαγγελλομένων ου μόνον έπαινετόν ά λλ ά καί
5 άναγκαιότατον δήπου" έξ αύτών γάρ ώ ς άπό πηγών πολυκραύνων τά
διαυγέστατα τής θείας διδασκαλίας νάματα δαψιλώς προχεόμενα πρός
τούς τό ύψηλόν τής ιεροσύνης άξίωμα πέριβληθήναι προαιρουμένους
μύστας καί τελεσιουργούς τών υπερφυών καί φρικτ&ν τοΰ θεοΰ μυστη­
ρίων άξίους αύτής απεργάζονται καί δοκίμους είς καρποφορίαν πνευ-
10 ματικήν, είς Ιργον διακονίας καί είς οίκοδομήν τοΰ Σ ώ μ α το ς τοΰ
Χ ριστοΰ. Έ ν θ εν τοι καί τούς μετά ζήλου διακαούς τήν άνέγερσιν
τοιούτων Ι ε ρ ώ ν Καθιδρυμάτων άνειληφότας έκ παντός τρόπου ένθαρ-
ρύνειν χρεών, καί πασαν αύτοΐς τήν εκκλησιαστικήν προστασίαν έπι-
δαψιλεύειν είς προαγωγήν τών άγαθοεργηματω ν αύτών, καί δή καί
1δ γράμμασιν έκκλησιαστικοΐς κατοχυροΰν καί τό Ιμπεδον αύτοΐς είς
τό διηνεκές προμνηστεύεσθαι, καθάπερ καΓ ίπΐ τοΰ παρόντος. Ά ν ε -
νεχθείς γάρ τή έκκλησία κατά τό παρεληλυθός α ω ο ' σωτήριον έτος,
ΙπΙ τοΰ Π αναγιωτάτου προκατόχου ήμών Κυρίου Γρηγορίου, ό Ί ε ρ ώ -
τατος Μ ητροπολίτης Ίωαννίνων άγαπητός &'> Χ ρισ τώ άδελφός καί
20 συλλειτουργός τής ήμών Μ ετριότητος Κΰρ Σ ωφ ρόνιος, έδήλωσεν. δτι
ό έν Ίωαννίνοις διατελών Ό σ ιώ τ α το ς ’Αρχιμανδρίτης κύρ. Ά β β α ­
κούμ Η γού μ ενος τοΰ Ίε ρ ο ΰ ένοριακοΰ Μ οναστηριού τής Έ λεούση ς,
άνήρ κόσμιος καί ιεροπρεπής ώ ς πρός ταΐς λοιπαΐς άρεταΐς, έμ­
φυτον Ιχω ν έξ ύπαρχής τήν πρός τό άγαθοποιεΐν ροπήν, πόθο) τε
25 διαπύριρ φλεγόμενος καταλιπεΐν τή πατρίδι αύτοΰ κοινωφελές τι καί
μόνιμον ευεργέτημα, αύτώ μέν τήν ψυχικήν σωτηρίαν καί τό αιώνιον
μνημόσυνον προμνηστευόμενον, τοΐς δ’ εύποροΰσι τών συμπολιτών αύ­
τοΟ υπόδειγμα έμψυχον είς διάπραξιν μειζόνων ή καί όμοιων άγαθο-
εργημάτων, ών έν τοΐς έμπροσθεν χρόνοις ζή λος θερμός τών ά οιδή -
30 μων προγόνων αύτοΰ τήν Ήπειρον κατεπλούτησεν, μάλα προφρόνως
διενοήθη Σ χολήν άνεγείρας Ιερ ατικ ή ν έπί τών έν τή παρακείμενη
νήσω έρειπίων τής άρχαίας Ίεράς Μονής τής τοΰ Σωτήρος ήμών Ίη-
 Ηπειρωτικά 25

σοΟ Χ ρ ισ το ΰ θείας Μ εταμ ορφώ σεω ς, προωρισμένην είς έκπαίδευσιν τών

μελλόντω ν ίερατεΰσαι, καί τήν μέν δαπάνην της οικοδομής καταθέμε-
νος έκ τοΰ περισσεύματος τής έμφρονος καί οικονομικής διαχειρίσεως
τών προςόδων τοΰ ύπδ τήν ηγουμενικήν αύτοΰ διοίκησιν διατελςΰν-
τος ίεροΰ τή ς Μ ητρος τοΰ Ε λ έο υ ς Σ κ ηνώ μ ατος, πρδς δέ τήν συντή- 5
ρησιν οκτώ ή δέκα μαθητών τήν μισθοδοσίαν καί διατροφήν ενός
διδασκάλου ένεργοΰντος συνάμα καί καθήκοντα διευθυντοϋ, καί τήν
τοΰ άναγκαιοΰντος προςωπικοΰ τών ύπηρετών. άναδεξάμενος άποτίειν
έτησίως είκοσι χιλιάδας γροσίων έκ τών προςόδων τοΰ αύτοΰ τής
Έ λ εούση ς μοναστηριού, προέθετο ώ ς έκ περισσού καί συνδρομάς ίο
εφεξής ένεργήσαι και αφ ιερώμ ατα παρά τών εύπορούντων πατριωτών
αύτοΰ, τών τε ένδημούντων και τών άποδημούντων, πρός σχηματισμόν
κεφαλαίου ουσιώδους, χορηγοΰντος διά τδν τόκων αύτοΰ τά πρός αύ-
ξησιν τοΰ προςωπικοΰ τών μαθητών καί διδασκάλων συντηρητικά μέσα
καί έξασφαλίζοντος έν τφ μέλλοντι τήν πρόοδον εύημερίαν τε και 15
πνευματικήν καρποφορίαν τοϋ διαληφθέντος ιεροσπουδαστηρίου.
Τ αΰτα τοίνυν τά οϋτω πάνυ συνετώς διανοηθέντα καί δι’ έγγράφου
άναφοράς αύτοΰ καθυποβληθέντα τώ είρημένω 'Ιε ρ ω τά τφ Μ ητροπο­
λίτη προαναγγείλασα ή αύτοΰ 'Ιερότης τή εκκλησία καθά διείληπται
καί τή προστασία καί συνεργεία αύτής υψηλόν Αύτοκρατορικόν Φ ερ- 20
μάνιον έκλαβοΰσα τά μέν τής οικοδομής προεθυμήθη έξομαλΰναι τώ
ίδρυτή, ού μήν ο ’ άλλά καί κανονισμόν συνταξαμένη δρίζοντα μεθ’
δσης οίόν τε άκριβείας καί λεπτομερείας τόν θεοφιλή σκοπόν και τδν
τρόπον τής διοικήσεως καί συντηρήσεως τής είρημένης Σ φ λ ή ς ,
καθυπέβαλε τή έκκλησιαστική εύθύφρονι χρίσει καί επιδοκιμασία, 25
δςπερ καί έπισταμένως έπεξεργασθείς καί συμφώνως εχων τή κ α τα -
στάσει καί ταΐς άνάγκαις τοΰ κ αταστήμ ατος εύρεθείς, τό έκκλησια-
στικόν περιβέβληται κΰρος καί άπεστάλη πρός έφαρμογήν καί ενέρ­
γειαν. Μ ετά δέ τοΰτο άνενεχθεΐσα αύθις ή αύτοΰ Ί ε ρ ό τη ς τή ήμών
Μετριότητι προκαθημένη Συνοδικώς μετά τήν έπΐ τόν άγιώτατον Οί- 30
κουμενικόν τοΰτον θρόνον, άφ άτω τής θείας Προνοίας έλέει, άνάβασιν
τό τρίτον ήδη τά πηδάλια αύτοΰ έμπεπιστευμένη, έξητήσατο τήν εκδο-
σιν τοΰ παρόντος ήμετέρου Πατριαρχικού καί Συνοδικού Σιγιλλιώδους
έν μεμβράναις Γράμματος κατοχυροΰντος καί έξασφαλίζοντος είς τό
διηνεκές τά π ερίτή ς μονίμου συντηρήσεως τοΰ ιεροσπουδαστηρίου τού- 35
του. Έ νθεν τοι καί τήν αϊτησιν τής αύτοΰ Ίερ ό τη το ς εύμενώς άποδε-
ξάμενοι καί τήν άρχιεροπρεπή προςπάθειαν μεθ’ ής άνερρίπισε τόν έν­
θερμον ζήλον τοΰ φιλομούσου καί φιλοπάτριδος Ιδρυτοϋ άγασάμενοι,
 26 Νέος Έλληνομνήμων

ώ ς είκός, καί τούτω μέν τά ευχαριστήρια άπονείμαντες, έκείνω δέ τώ

όσίφ πατρί καί άξιομίσθφ λειτουργώ τοϋ Ύψίστου τάς έγκαρδίους
ήμών εύχάς καί τάς έκκλησιαστικάς εύλογίας άμφοΐν ταΐν χεροίν
έπιδαψιλεύσαντες διά τό πρός τήν έαυτοϋ πατρίδα κοινωφελές καί
5 λόγου άξιον ευεργέτημα, γράφομεν κα! άποφαινόμεθα Συνοδικώς
μετά τών περί ήμάς 'Ιερ ω τά τω ν ’ Α ρχιερέων καί ύπερτίμων τών έν
άγίφ Πνεύματι ά γ α π η τώ ν καί περιπόθητων ήμΐν άδελφών καί συλλει­
τουργών, 'Ίνα Α™ Ή έν τη · Ν ή σφ τής Λίμνης τών Ίωαννίνων 'Ι ε ­
ρατική Σ χ ο λ ή τή ς θείας καί ένδοξου Μ ετα μ ορφ ώ σεω ς τοΰ Σ ω τή ρος
ήμών μ ετά τοΰ έν αυτή νεοδμήτου όμωνόμου Ί ε ρ ο δ ναοΰ τιθεμένη
ύπό τήν άμ εσον προστασίαν τοΰ κ αθ’ ήμ άς άγιωτάτου Πατριαρχικού,
Ά π ο σ τ ο λ ικ ο ΰ καί Οικουμενικού θρόνου, χαίρη άπό τοΰ νΰν κα*. είς
τόν έξης άπ αντα χρόνον τά προνόμια τής σταυροπηγιακής άξίας κα
χάριτος, δι’ ών τετίμηται ήδη αύθορμ ήτφ ήμετέρα Πατριαρχική φι-
]5 λοτιμία μνημονευομένου διηνεκώς έν τφ κ α τ’ αυτήν Ί ε ρ φ Ναψ τοΰ
ΠατριαχικοΟ όνόματος ώ ς .νενόμισται. Β£^. ’ Επειδή προώρισται έν
αύτφ ή διδασκαλία καί ήθική μ όρφ ωσις τοΟ ύποδεστέρου κλήρου τής
τε έπαρχίας ταύτης καί τής περιχώρου, ή δέ άγαθοεργός πρωτοβουλία
όφείλεται τφ διαληφθέντι όσίφ πατρί άρχιμανδρίτη Κΰρ ’Αββακούμ,
20 ώς ιδρυτή αύτοΰ, δ μ ω ς γε π άσα συνδρομή καί φιλόθεος ά ρω γ ή προς-
αγομένη έθελαγάθως ύπό τών ευσεβών καί φιλόκαλων έμογενών, ύπέρ
τής έπί τά κρείττω π ρ ο α γ ω γ ή ς καί κ αρπ οφορίας τοΰ ίεροΰ τούτου
τής παιδείας ένδιαιτήματος, εύγνωμόνως ά π οδεκ τέα μηδενός ιδία άντι-
ποιοιψ έ νο υ τήν τούτου συντήρησιν καί βελτίωσιν. Γ£ΐ. Ό Κανονι-
25 σμός ό διαγράφ ω ν τά τής διοικήσεως και συντηρήσεω ς τοϋ Ιεροσπου­
δαστηρίου τούτου, άτε έξελεγχθείς έκκλησιαστικώς, έγκριθείς καί
έπικυρωθείς, Ιχει τό ένεργοϋν άπαράτρεπτον καί άπαραβίαστον, τυγ-
χάνων τής άμέσου έποπτείας καί π ροστασίας τοΰ κ α τά καιρόν Ί ε ρ ω -
τάτου Μ ητροπολίτου Ίωαννίνων, el δέ ποτέ, τή τοΰ κρείττονος ά ρω γή
30 βελτιωθέντων τ δ ν κ α τά τδ έκπαιδευτήριον τοΰτο, άνάγκη τροπ ο-
ποιήσεως γένηται, τή κοινή έγκρίσει τ δ ν τής έφορίας Μελών τροπ ο­
ποιούμενος ύποβάλληται αδθις τή χρίσει καί έπιδοκιμασία τής καθ’ ή­
μάς τοδ Χριστοί) Μ. έκκλησίας καί τό κΟρος αύτής περιβάλληται.
Δ ξ ϊ . Ή Ι ε ρ ά τής Έ λ εού ση ς Μονή άφείλουσα έτησίως άποτίειν είκοσι
35 χιλιάδας γροσίω ν τή Σχολή έκ τ ώ ν έαυτής προςόδων, ύπάρχει
τούντεϋθεν άπηλλαγμένη παντός άλλου χρηματικοΟ Ιπιδόματος έπι-
βληθησομένου τυχόν αύτή π α ρά τοΟ κ α τά καιρόν Ί ε ρ ω τ ά τ ο υ Μ ητρο­
πολίτου Ίωαννίνων. Ό φ είλουσι δέ καί οί κ α τά καιρούς τήν Ή γ ο α μ ε-
 ’Ηπειρωτικά 27

νείαν τής Έ λ εούση ς διαδεξόμενοι προςυπογράφειν μετά τών έν αύτή δ

Π ατέρων Ιν τφ τής Ί ε ρ ά ς Μ ηχροπόλε ως Κ ώ δη κ ι τήν μετά προθυ­
μίας παραδοχήν τών Ιν τφ παρόντι Ί ε ρ φ Συγιλλίω δρων προςυπι-
σχούμενοι χορηγεΐν έτησίως τή Ιε ρ α τ ικ ή περί ής ήμΐν ό λόγος Σ χολή
τό ώρισμένον ποσόν τών γροσίων είκοσι χιλιάδων, πρός τε διηνεκή
αύτής συντήρησιν καί δπω ς τό θεάρεστον τοΰτο Ιργον διατελή ού
μόνον άπρόςβλητον έν παντί καιρφ ά λλ ά καί τής προςηκούσης τυγ­
χάνω ύποστηρήξεως π α ρ ’ αύτών, άναφερομένων έν άνάγκ^ καί πρός
τήν κ αθ’ ήμάς τοΰ Χ ριστοΰ Μ. έκκλησίαν καί τής π ροστασίας αύτής
καί προθύμου άντιλήψεως έπικαλουμένων. Τ αΰτα άπεφάνθη καί κε-
κύρωται Συνοδικώς τών εγκαρδίων εκκλησιαστικών εύχών καί τών 15
προςηκόντων έπαίνων δαψιλώς άπονεμομένων τοΐς τε τό κοινωφε­
λές καί θεάρεστον τοΰτο εργον άπεργασαμένοις καί τοΐς είςέπειτα
ύπέρ τής α ύξήσεω ς καί έπί τά κρείττω π ρ οα γ ω γ ή ς αύτοΰ προνοή-
σουσι διά τής γενναίας καί δαψιλούς αύτών χορηγίας. "Ος δ ’ άν καί
όποιος τών απάντων γνώμης σκαιότητι καί κακοβουλία ήττώμενος 2ο
πειραθή άνατρέψαι ή κατά μικράν διασεΐσαι τά έν τφ παρόντι Συν­
οδικώς έκπεφρασμένα, δ τοιοΰτος ώς μοχθηρός καί τών άγαθών Ιργω ν
καταστροφεύς καί κοινοβλαβής Ινοχος Ισται τής θείας όργής καί τοΐς
εκκλησιαστικούς έπιτιμίοις ύπεύθυνος. "Οθεν είς Ινδειξιν καί διηνεκή
τήν άσφάλειαν έγένετο καί τό παρόν Έ μ έ τε ρ ο ν Πατριαρχικόν καί 25
Συνοδικόν Σιγιλλιώδες Ιν μεμβράναις Γ ράμ μ α καταστρωθέν κάν τψ
Ί ε ρ φ Κ ώ δη κ ι τής καθ’ ήμάς τοΟ Χ ριστοΰ Μ. Ε κ κ λ η σ ία ς καί ά π ε-
στάλη τ φ (5ηθέντι Ί ε ρ ω τ ά τ ω Μ ητροπολίτη Ίωαννίνων κυρίφ Σ ω φ ρ ο -
νίφ, έπί τ φ κατατεθεΐναι έν τοΐς Ά ρ χ ε ίο ις τής διαληφθείσης Ί ε ρ ά ς
Ή μ ετέρα ς Πατριαρχικής καί Σ ταυροπηγιακής Ιερ α τικ ή ς Σ χολής τής 30
θείας Μ εταμ ορφ ώ σεω ς κειμένης ΙπΙ τής νήσου τής λίμνης τών Ί ω α ν ­
νίνων.
Έ ν έτει Σ ω τη ρίφ χιλιοστφ όκ τακ οσιοστφ εβδομηκοστά) τρίτφ κατά
μήνα Ιανουάριον έπινεμήσεως πρώτης.
f Ά ν θ ιμ ο ς έλέφ θεοΰ άρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως νέας 'Ρ ώ ­
μης καί Οικουμενικός Π ατριάρχης,
f Ό Ή ρα κ λ εία ς Π ανάρετος *f Ό Νικομήδειας Διονύσιος
•j- Ό Νικαίας Ίωαννίκιος *j· Ό Δέρκων Νεόφυτος
•j· Ό Τυρνόβου Γρηγόριος Ί" Ό Διδυμοτείχου Διονύσιος
f Ό Σ ά μ ου Γαβριήλ f 'Ο Ξάνθης Καλλίνικος
f Ό Ί μ β ρ ο υ Παΐσιος f Ό Β ελεγράδων Ά ν θ ιμ ο ς
•J· Ό Χαλεπίου Τιμόθεος
 Ε '

Η ΜΟΝΗ ΚΑΣΤΡΙΤΣΗΣ
Κ Α Ι 01 ΕΝ Α Ϊ Τ Η , ΚΩΔΙΚΕΣ

Είς άπόσχασιν εξ περίπου χιλιομέτρων προς τά νοτιοανατο­

λικά τών Ίωαννίνων κεΐται ή Καστρίτσα ή Γαστρίτσα, συνδεό­
μενη πρ&ς τά ’Ιωάννινα δι’ αμαξιτού, ήτις μέχρι τινδς είνε ή
αυτή και ή τής Πρεβέζης.
Εινε δέ ή Καστρίτσα βραχώδης λόφος διακοσίων περίπου
μέτρων ΰψους, προεκβάλλων είς τήν λίμνην τδν Ίωαννίνων
σχεδδν άκριβώς άπέναντι τοΰ Δρύσκου, κειμένου παρά τήν αύ·
τήν λίμνην κατά τάς νοτίους κλιτυας τοΰ δρους Μιτσικέλι \
Φύσει δ’ δντα δχυρδν τδν βράχον ετι μάλλον ώχύρωσαν τά στη-
θέντα έπ’ αύτοΰ ύπδ τών Τούρκων πυροβολεία, ατινα καί έ'βαλ-
λον ζωηρώς έν τψ χρόνψ τής ύπδ τοΰ ήμετέρου στρατοΰ πο­
λιορκίας τών Ίωαννίνων, έ’χοντα περίσσειαν πυρομαχικών, άτινα
μετά τών οικείων πυροβόλων περιήλθον έν μεγάλψ πλήθει ώς
λάφυρα είς τούς νικητάς.
Μαγική δέ είνε ή άπδ τοδ ΰψους τοΰ λόφου θέα τής λίμνης,
τών Ίωαννίνων καί τών περιχώρων.
Τδ έπίκαιρον τής θέσεως ειλκυσεν ήδη έν τ^ άρχαιότητι
τήν προςοχήν τών κατοικούντων τήν Ήπειρον. Τής δ’ αυτόθι
κτισθείσης πόλεως περιφανή λείψανα εινε τά σωζόμενα άρ-
χαΐα τείχη. Είνε δέ ταΰτα πολυγωνικά έκ μεγάλων λίθων,
καταφανή ίδίως κατά τήν άνοδον πρδς τήν έπί τής κορυφής
του λόφου μονήν, δπου έ'χουσιν Ικτασιν εί'κοσι περίπου μέτρων
μήκους, σωζόμενα μέχρις ΰψους τριών μέτρων. Ά λ λ ά καί δψη-
λότερα καθ’ δσον άνερχόμεθα πρδς τήν μονήν σώζονται λείψανα

1 Περί τής γεωλογικές συατάαεως τής Καστρίταης lit Philippson T h essalien

u n d E piru s. Έν Βερολίνο). 897 α. 1192 καί 238.
 Η πειρωτικά 29

ίίολλά άλλου τείχους πολυγωνικοΰ έκ μικρότερων λίθων καί

εν Ικανώς μέγα τεμάχιον τείχους ίσοδομικοΰ. Κ αί πύργων δέ
λείψανα είνε ορατά. Κ ατά δέ τάς διηγήσεις τών έπιχωρίων,
α ιτίες συμφωνοΰσι πρδς τήν μαρτυρίαν τοΰ L e a k e 1, καί άλ-
λαχοϋ πολλαχοϋ τής δλης περιοχής τοΰ έκτεταμένου λόφου
σώζονται λείψανα τειχών.
Κ ατά ταΰτα ου μικρά ήτο ή εκτασις τής τε άκροπόλεως
καί τής άρχαίας πόλεως, ής τάρχαιότερα τών σωζομένων τει­
χών έφάνησάν μοt άνερχόμενα είς τδν τέταρτον πρδ Χρίστου
αιώνα. Όποιον δέ τδ δνομα τής πόλεως έκείνης δέν είνε γνω ­
στόν. Ε πιγραφή άρχαία ουδαμοΰ σώζεται έν αυτή τή μονή ή
έπί τής δλης τετειχισμένης περιοχής οόδέ σήμερον, καθ’ & ούδ’
έν ταΐς ήμέραι; τοΰ L e a k e 2. 5Αλλά δέν είνε ϊσως άπίθανον νά
εδρίσκηταί τις ένεπίγραφος λίθος έντετοιχισμένος έν τφ οδ μα­
κράν κειμένφ έμωνύμψ χωρίψ Καστρίτσα, δπερ δέν ήδυνήθην
νά έπισκεφθώ. "Α λλω ς δέ δέν λείπουσιν άπδ καιροΰ είς καιρόν
κατά τά λεγάμενα έν Καστρίτση εύρήματα Αρχαιολογικά, γι­
νόμενα έπί τών λόφων ύπδ φιλοκερδών τυμβωρύχων. Εύρέσεως
δέ νομισμάτων ποιείται μνείαν και ό L e a k e 3, χωρίς νά καθο­
ρίζω αυτά. Ό δέ P ouqu eville άναφέρει £ητώς νομίσματα ευ-
ρεθέντα έν Καστρίτσ^ καί φέροντα τήν γνωστήν έκ τών χρόνων
τοϋ Πύρρου έπιγραφήν Α Π Ε ΙΡ Ω Τ Α Ν 4. '
Ή δέ άγνοια τοΰ όνόματος τής άρχαίας πόλεως τής κειμένης
έπί τής Καστρίτσης παρεπλάνησέ τινας τών έρευνητών νάνα-
ζητήσωσιν έν αδτή τήν Δωδώνην. Τοιοΰτοι υπήρξαν δ L e a k e 5,
δ A rn eth 6, δ Bursian7 καί δ Ά ραβαντινός8. Ά λ λ ’ ή πλάνη
1 T ra v els in N orth ern G reece. Έν Λονδίνφ. 1835. Τόμ. Λ' σ. 127 κ. ε.
’ Αύτόθι σ. 129.
3 Αύτόθι σ. 129.
4 V o y a g e dans la G rece. Έ ν Παρισίσις. 1820. Τόμ. Α ' ο. 106.
s Ένθ’ άν. σ. 129, 196.
e D as T a u b en ora k el v o n D o d o n a ο. 13.
1 G eog ra p h ie v o n G riech en lan d . Έν Λ*ιψ{$· 1862 Τόμ. A' ο. 23.
* Χρονογραφία τής ’Ηπείρου. Έν Άθήναις. 1856. Τόμ. Β' σ. 213.
30 Ιίεος 'Ελληνομγήμων

έξηλέγχθη μετά τήν έν Τσαρακοβίστη εδρεσιν της Δωδώνηξ

καί τάς έν αύτή γενομένας άνασκαφάς τοϋ κ. Καραπάνου, ών
ευκταία είνε ή μεθόδικωτέρα συμπλήρωσές καί τελείωσις. Δέν
έ'λειψαν δέ καί άλλαι είκασίαι περί τής πόλεως, ής σώζονται
τά έρείπια έν Καστρίτση. Καί δή 6 μέν P ou q u eville1 έξέφρασε
τήν ύπό τών πραγμάτων κατόπιν δλω; άπίθανον έξελεγχθεΐσαν
γνώμην, δτι έκειτο έκεΐ ή πρωτεύουσα τών Πελασγών "Ελλά
Κ ά ΰεδρ α (γρ. καΰέδρα), άναφερόμενος πάντωξ είς τόν Η σ ύ ­
χιον2, λέγοντα 'Ελλά' καΰέδρά. Λ ά κ ω νες. και Διδς ίερδν
έν Δ ω δώ νη , και κατά ταΰτα ούδέν άλλο ποιων ή νά κατατο-
πίζη έν Καστρίτση αύτήν ταύτην τήν Δωδώνην, ήν έν τού-
τοις έν άλλψ μέρει τής συγγραφής αύτοΰ θέτει άλλαχοΰ3. Ό
δέ ’Αθηνών Μελέτιος λέγει τά έξής· «Μητρόπολις τών Κ ασ-
σιοπαίων ήτον ή Καασιόπη, έρημος καί κρημνισμένη τανΰν,
ώςπερ καί αί λοιπαί πόλεις τής ’Ηπείρου, λέγεται τανϋν Κ α ­
σ τ ρ ίτ ζ α » 4. ’Εσφαλμένη δ’ είνε ή μαρτυρία τοϋ ’ Αραβαντι-
νοΰ5, καθ’ ήν και 6 Λαόνικος Χαλκοκονδύλης ώριζε τήν Κ α-
στρίτσαν ώς κειμένην δπου ή άρχαία Κασσιόπη. Πράγματι δ
Χαλκοκονδύλης αύτής μέν τής Καστρίτσης ούδαμοΰ ποιείται
μνείαν, μόνον δέ τών Ίωαννίνων μνημονεύει δίς6 χωρίς μηδέ
ταΰτα νά ταύτίζη πρός τήν Κασσιόπην, καί μόνον έν τψ Index
liistoricus τής έκδόσεως τής Βόννης έξ είκασίας τοΟ συντά-
ξαντος αύτόν σημειοΰται Ioannia s. Ioannina olim Cassiope
dicta7.
< V o y a g e dans la G rece. Έν Παρισίοις. 1820 Τόμ. A ' ο. X V . Ό αύτάς,
αΰτόθι σ. 91 καί 104, ποιούμενος λόγον περί κνκλωηείων τειχών τίίς Καατρίτοης,
άπα,ταται έν. τοΰ πολυγωνικοί» αύτδν οχήματος, δπερ, ώς γνωστόν, άπανταται καί
έν αΰτόχρημα ίστορικοΐς χρόνοις.
5 'H d tr jjto i εν λ. ‘Ελλά.
3 Pouqueville Ινθ’ iv. Τόμ. Ε' σ. 374.
4 Μ ε λ ε τ ί ο ν Γεωγραφία παλαιά καί νέα. Έ κδ. β’ Ά ν θ ι μ ο ν Γ α ζ Α . Έν
Βενετία. 1807. Τόμ. Β- ο. 281.
5 Ένθ’ άν. Τόμ. Α' ο. 213.
6 Α α ο ν ί κ ο ν Χ α λ κ ο κ ο ν ό ί ν .η έκϊ. Βόννης σ. 28, 16. 236, 20.
" Ένθ’ iv. σ. 574.
 ’Ηπειρωτικά 31

Όποιαδήποτε δέ καί αν ύπήρξεν ή αρχαία πόλις ή έκτισμένη

έπί τής Καστρίτσης φαίνεται έγκαταλειφθεϊσα κατά τούς μέ­
σους αίώ ν αςδι’ άγνωστον λόγον, δέν είνε δέ πάντη άστήρικτος
ή γνώμη τοΰ Άραβαντινοΰ, δτι έξ αύτής Ιγεινεν ό οικισμός τών
Ίωαννίνων1. Ά λ λ ’ όπωςδήποτε δέν έπήλθε τελεία Ιρήμωσις,
ώς έξάγεται έκ τοϋ μεγάλου άριθμοΰ τών παχέο>ν βυζαντιακών
κεραμίων, ατινα εύρίσκονται καί νΰν Ιτι έγκατεσπαρμένα έπί
τοΟ λόφου. Οιονεί δέ συνέχειαν τής βυζαντιακής έκείνης περι­
όδου έμφαίνει ή έπί τής κορυφής έκτισμένη μονή τοΰ Α γίου
Ίωάννου. Καί αύτή μέν ή μονή, οί'α σώζεται τήν σήμερον, είνε
χρόνων πολύ μεταγενεστέρων, καί άπαντα τά σημερινά αύτής
κτίρια είνε πολυ νέα. Ά λ λ ’ άρχαία εινε ή έν τή αύλή αύτής
έκκλησία, έ’χουσα τροΰλλον οκτάπλευρον, έπεσκευασμένον μετά
προςθήκης πρός τά άνω, καί έπεκτισμένον πρόςθετον νάρθηκα.
Ή δ’ αρχική κατασκευή αυτής δύναται νά θεωρηθή άνερχο-
μένη είς τόν δωδέκατον αίώνα. Έ ν δ’ είκόνι τοϋ τέμπλου όπι­
σθεν τών εικόνων τοΰ Ίησοΰ καί τής θεομήτορος άναγινώσκον-
ται έπί τοΰ ξύλου διά κεφαλαίων βυζαντιοσχήμων γραμμάτων,
γεγραμμένων κατά τόν ic' ή ιζ' αιώνα, αί λέξεις Άφιερώ'&ει
παρά Α λ ε ξ ίο υ Κ ρομ νδι καί Σ μ ίρου Κ υριάκι. Ίερουργεΐται
δ’ ή έκκλησία σήμερον κατά δεκαπενθήμερον ύπό τοΰ έν τψ
γειτονικψ χωρίψ ο&οΟντος ίερέως.
Σώζονται δ’ έν τή μονή δύο κώδικες, ών επεται ένταΰθα ή
περιγραφή.
1.

Χ α ρ χ . 0 ,2 1 X 0 , 1 4 . Α ί ώ ν ο ς X V I (φ . 8 5 ).

1 (φ. 1α). Ί ω ά ν ν ο υ Χ ρ υ σ ο σ τ ό μ ο υ Λειτουργία.

2 (φ. 3 1 “). Β α σ ι λ ε ί ο υ τ ο ΰ Μ ε γ ά λ ο υ Λειτουργία.
3 (φ. 6 9 ρ). Λειτουργία τών προηγιασμένων.

1 Ένθ’ άν· ο. 214.

32 Νέος Έλληνομνήμων

Μένει κολοβή έν ταΐς λέξεσιν άνεπαιαχύντω π ρ οςώ π ω , πεφω τι-

ομέντ] καρδία τω ν ΰεΐω ν το ύ τω ν μεταλαμβάνοντας άγιασμά τω ν.
Τ ά φ. 1-10 μυόβρωτα έπί μέρους,
Ό κώ5ιξ κοσμείται ύπό επιτίτλων καί άρχικών γραμμάτων γ ε-
γραμμένων διά μέλανος. Ε ρυ θ ρ ά δέ είνε μόνον τά έν φ. 4 1 ρ καί 4 4 15
μεγάλα Κ καί το έν φ. 42 ? μέγα Ο .
ϋ τά χ ω σ ις διά βύρσης μεθ’ άπλοΰ κοσμήματος, έπιτετυπωμένου τοΰ
αύτοϋ έμπροσθεν καί όπισθεν. Έ π ί τής βύρσης δ ’ έξωθεν έπικεκολ-
λημένον λινοΰν.'’Ό πισθεν δέ μεταξύ τής βύρστ,ς καί τοϋ λινοΰ φύλλα
διαφόρων σχημάτων κωδίκων ιτ' καί ιζ' αιώνος. περιέχοντα εύχάς καί
τεμάχιον Ί ’αλτηρίου. Μεταξύ τούτων καί τεμάχια έπιστολών, έν α ί;
α ') Έ π ιστολ ή πρός πατριάρχην ιζ' αιώνος. ής σώ ζετα ι έν δύο διε-
σπασμένοις ά π ’ άλλήλων τεμαχίοις τό άνω μέρος, ού λείπει μέν ή
κάτω συνέχεια, λείπει δέ καί μέρος ού μέγα έν τώ μέσω τών δύο τε­
μαχίων. Καί τά μέν πρώτον τεμάχιον έχει πλάτος 0,14 καί μήκος
0,14, γεγραμμένον μέρος πλάτους 0,9 καί άγραφ ον έν αρχή μέρος Ο,ό.
Τ ό οέ δεύτερον τεμάχιον εχει πλάτος 0 ,1 4 3 , ού άγραφον έν τή ώ α
μέρος 0,01 5 , μήκος δέ 0,14. Έ π ε τ α ι δέ τρίτον τεμάχιον μήκους 0,21
άνευ κενοϋ έν τή άρχή τών στίχων καί έν τώ ΐέλει. Έ κ τοΰ πληρε-
στέρου σωζ··;.ιένου τεμαχίου τούτου άποδεικνύεται, δτι το λεΐπον άνω
έν αύτή μέρος ήτο δύο εκατοστών καί δκ τώ χιλιοστών, ήτοι έκάστοτε
περίπου δεκατεσσάρων γραμμάτων. Οϋτω συναπαρτίζεται ή έπιστολή
ώδε, ένθα παρατηρητέον δτι τά μέν έν άγκύλαις δηλοΰσι τά λεί-
ποντα, αί δέ κάθετοι γραμμαί τό πέρας τών στίχων τοΰ δλου π λά­
τους τών δύο άνω τεμαχίων.

·|· Π αναγιώτατε ήμών αύθέντα καί δέσποτα καί οίκουμε[νικέ π α-

τριάρχα] θεοίκελε' σοφ ώ τα τε- λ ογιώ τα τε’ καί £ητορικώτατε καί ήμών
τών |ευτελών πατήρ διακριτικώτατε’ δουλικώς ή μ [ .................. , . οί-
κ]έται σου πρό τών τιμίων σου ποδών εαυτούς έπιρρίπτοντες ά σπ α -
ζόμεθα τ ή ν επ εδάφους μετάνοιαν καί τάς τιμίας καί άγίας χ[εΐρας
σ ο υ ............ ] ήδέως καί εύλαβώς άστ{άζοντες ούκ ερωνύμεθα' τήν τι-
μίαν σου γραφήν έλάβα(μεν καί κατά τήν πρόςταξίν σου έποιήσαμεν
έν [ ........................... ] τριςκατάρατον Αυξέντιον τοΰ έδώσαμεν είς χεΐ-
ρας τοϋ παπά κΰρ Νικολάου |καί έπρογράψ αμέν σου καί άλλην γ ρα ­
φήν, πώς δ [ . ..............................] ιανιτζάρους τόν σηρτάρι τοΰ Έ λ α σ -
σώνος καί έκαμαν πολλήν αρπαγήν είς το j μοναστήρι, καί πολλοί
άπέδρασαν έκ τή ς μονής ά [ .................................. ] καί ήμασθεν είς με­
 Ήπειρωτ ικά 33

γ ά λα κίνδυνα· οί χρεωφειλέταις μας γυρεύουν χόν τό ] κον, εσχωνχας

όποΰ χρεωσχοΰμεν τών διακοσίων χ [ιλ ιά δ ω ν .......... ] άσπρων· καί δέν
μάς σώνη οί καχαδίκοι χών Τούρκων, όποΰ μάς έχουν |φυλακισμένους
ώ ς άν έμεΐς δέν θέλωμεν [ ................................ ]ωμεν καί τοΟ Λ αρίσσης
τά λακτίσματα’ ήλθεν είς τό μοναστήρι μας καί τόν έχιμή |σαμεν
καθώς είναι αί τάξεις τών άρχιερέων [ά λ λ 5 έκεΐνος δ μ ω ς] είχεν τόν
ιόν μέσα του' δέν Ιμεινεν μόνον εβαλεν ά π ό μερέαν τόν οίκονόμον |
του καί είπεν μας ά μ ή (;) οί Βαρλαμΐτες τόν έ%ώ[χζσι μίαν άσημέ]νια
κούπα καί ενα έγκ όλπ ιον εσείς τΐ τόν φ ιλοδω ρή ζετα ι’ καί Ιστω ν -
τας [ 6xt νά μήν εχωμεν κούπες δτι ταϊς έπουλήσα [μ ε ν .........................]
έδώσαμεν δύο βάσα.' καί σοκαμίλαυκα· καί δύο ούγγίαις κρόκο- καί
είρήνευσεν είς ] τό π α ρ ό ν Οστερον δέ μετά ίκανάς ήμέρας στέλνουν
έναν [ ..................καί γυρ]εύει μας δύο όκάδες κ ρόκ ω , μέ τάσπ ρα μου-
καί διά νά μήν τόν σκανδαλή |σωμεν στέλνωμεν έναν καλόγερον είς
τό [ ................................ ] στέλνωμεν μια όκα* διά άσπ ρα α σ καί τοΰ
τόν έστείλαμεν καί Ιστω ντας νά |(έκηεσόν μ έρος μ ετα ξύ τώ ν δ ύω avm
τεμ αχίω ν καί της έν τ ώ χρίτω κάτω ενιαίω μέρει συνεχείας).

όνομαζόμενον καί άπόθανεν ό προεστώχερος καί ύπάγη καί πιάνη

καί δέρνη χους καί χιμωρή τους μέ [ . . . τιμωρίας· εϊ[παν] δτι ήχον
καί ένας ώ ς άν άσθενείς κ α : ώς άν τόν Ιδειρεν δέν Ικαμεν έξι ήμέραις
καί έτελείωσεν καί είπαμεν του καί [ .......... , ] σ α ν δτι έ γ κ [ . . . ]ιτιζαν
καί τό μοναστήρι καί χόν δεσπόχην* καί άλλους μ οναχού ; ιερείς Ιδει-
ρεν καί είς φυλακήν έβαλεν, καί είθελαν νά χουρκίσουν μ [ . . . ] μόνον
μεχα [ . . . . ] μον καί χόν άφωρισμόν σχέκεχαι’ καί θαυμάζονται δλοι
οί έπαρχία χου μεχ’ αύ τόν καί χειροχονικά πέρνη β ' καί τρεις χιλιάδες*
ενός [ . . . ] χό προρηθέν κελλίον Ιπ ήρεν ,ξ χιλιάδες" καί άγκάλεσάν
τον καί μερικοί σεξυερικούς, καί εδωσεν γ η λ ώ π α δσι άπόκτη [ . . . . ]
πάλιν χόν θυμόν [χήν] έπχρσιν καί τήν άλαζείαν δέν χήν άφήνη· καί
σέ βλάσφημε: ό κόσμος παναγιώχαχε δέσποτά μου όποΰ εστειλες τοιοΟ-
χον ποιμένα καί δαίμονα' δεύχερον Φ ω κ ά τύραννον' έκδύη τά πρόβατα
καί Ινδύη τούς λύκους· δίδοντας τα τούς δυςσεβεΐς· εί δέ δέσποτά
μου καί θ[έλεις} νά μάθ^ς καί άλλα Εγκλήματα όποΟ έχει καί στείλε
άνθρωπον ποιμένα σώ φ ρον έγκραχή" διδακτικόν’ δτι ό κόσμος ά γανά-
κτησεν είς τά βάρυ τών έτερ οδόξω ν καί πιστεύωντάς τους άμφοτέρους,
πολλά άσέβησαν καί ά σ εβ ή ζο υ ν μόνον ή παναγιότης σου ήσε ή κε­
φ α λ ή ] τής έκκλησίας [πά]σης καί έκ στόμ ατος τοΟ Χ ριστοΰ, ώ δοΰλε
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ’ . 3
'■'Λ Νέος Έλληνομνήμων

αγαθέ, καί τά έξτ^ς* ότι είναι έσχατος κ αιρό;· διά 5έ τόν παπ ά κΰρ
Νι[κόλαον είπέ]τους ί'να άκο[λουθ]ύσης εί; οσα σε λ έγ η - καί καν άπό
τά /έ ρ ι ά του δέν «τρέπεται όποΰ ελαβεν άπεκεΐνον ρ χρυσά όπου σή·
μερον τό μαρτυρούν οί Σ τ α γ ιν ο Ι[..........] καί αυτός όποΰθεν ιόν έχρεω -
σχοΰσαν τά έ μ ά ζω ξε καί είχεν τα σιμά του, καί φοβούμαι μήπ ως τόν
άπέκτειναν καί είπαν π ώ ς έφυγεν- άμή ταϋ[τα] μέν ώ ς κοινόν πατέρα
τεθαρρηκότες έγράψ αμεν καί μή πρός βάρος τά λεγάμενα- έστωσαν
δέ καί οι άγιοι καί θεοπειθείς [ . . . ] δουντα καί τχ [ . . . ] εύχαί, φυ-
λακ:ήριον ήμών τε, καί παντΐ τω λ α ώ σ ο υ : ·|·
Κ άτωθεν τής επιστολής ύπήρχεν ή υπογραφή, άλλά νΰν μόνον αί
άνω κεραϊαι των γραμ μ άτω ν ένιαχοΰ διακρίνονται. Ό π ισθ εν δέ’ *j* τω
οίκ ονμ επ κ φ . . . και π α ν α γ ιω τά το ϊ. . . τά δέ λοιπά λείπουσιν Ινεκα
τής έκ π τώ σεω ς τοΰ μέσου μέρους.

. 2.

Χ α ρ τ . 0 / J 2 A <>, ί*'>. Α ίώ ν ο ς X V I I I (φ . ο $ 8 ).

1 (φ . 2 * ). « Π ρ ό λ ο γ ο ς εις τόν π α ρ ό ν τ α ν ο μ ο κ ά ν ο ν α , τοΟ

μ ,^ τ ρ ο Λ ο λ ε τ ο υ Γ ά ζη ς κυρίου κυρ Π α Ισ ίο υ τοϋ

τό ν ό π ο ιο ν έσ ύ ν α ξεν ό έν ίε ρ ο μ ο ν ά χ ο ις σ ο φ ό τ α ­
το ς καί λ ο γ ιό τα το ς Μ α τ θ α ί ο ς ό Β λ ά β ΐα ρ ις » .
’ Εντός άτεχνοτάτου πολυχρώμου έπιτίτλου. Μ ετά δέ τά τέλος τοΰ
Π ρολόγου εν φ. 6^ γράμμασιν έρυθροΐς «Πίναξ όραΤος τοΰ παρόντος
νόμου διά τά εύρίσκειν ό καθείς με τήν ευχολίαν τό είτε κεφάλεον
θελείαη’ καί χριασθή συναχθέντες έκ διάφορον νόμιμον- π α ρ ’ έμοΰ
’Ια κ ώ βου ίερομονάχου τοΰ εξ Ίωαννίνων, τοΰ άπά μοναστήριον του
'Α γίου Γ εω ργίου - τοΰ, έπόνω μ αζομ ένου -Β υσσαρίονος- καί έγράφθει
είς ωφέλειαν τών μ ετιώ ν τω ν καί έμφιλοχωροΰντων α ύ τω - και εκλι­
παρεί ό ρηθείς- μνημονεύειν αύτοΰ- έν ταΐς προς θεόν εύχαΐς έν ετι άπό
τής ένσάρκου οικονομίας- 1732 Δεκεμβρίου- 8 - έγράφθει δέ ύπό χει-
ρ ό ; μου έν Μελενίκω άρχιερατεύοντος τοΰ πανιεροτάτου κυρίψ κΰρ
Ά νθύ μ ου τοΰ Μητιλειναίου- και έπιτροπεύονχος τοΰ ένχιμωτάτου, καί
χρησιμοτάτου κυρίω κΰρ Δ ούκα Χ α λ τ ά . έν τή αύτοΰ άγία έκκλτ^αία
τής ύπεραγίας Θ εοτόκου- τοΰ έπονομαζομένου Ρ ο ζιν φ :»
Ό Πίναξ (φ. 7α - 2 4 α), ου προηγείται άτεχνον πολύχρωμον έπί-
τιτλον, περιλαμβάνει κεφάλαια χ ο ', άλλά τά εν τψ κώδικι άνέρχονται
 ’Ιίιζείρωτ ιχά 35

είς χ " ', ών τελευταΐον «Νουθεσία πάνυ πλουσιωτάτη είς τόν πνευμα­
τικόν κα! ασφ ά λ εια ». ”Α ρχ. 'Ο δεχόμενος τους λογισμούς τώ ν ά ν ϋ ρ ώ -
ποίν οφείλει είναι τύπ ος άγα&ός τώ ν πάντω ν.

σ υνοδ ικο ί και ά π ο σ το λ ιχ ο ι

2 (φ. 32ί>“). «Κανόνες
καί τοΰ μ,εγάλου β α σ ιλ ε ίο υ και ε τ έ ρ ω ν άγέων
νεωστί διορθωθέντ$ς και συνταχθέντες παρ’ έμοΰ τοΰ γραφέως
διά τό άσύγχυτον».
3 (φ. 372“). « ’Αρχή σύν θεφ άγίφ τοΰ νομοκριτηρίου περί
γάμων όπου βρίζουν οί νόμοι νά γίνονται καί νά μηδέν γίνονται».
Έ ν δλω κεφάλαια σκθ', ών τινα μή άναφερόμενα είς τούς βαθμού;
τοϋ γάμου κα! άντιστοιχοΰντα πρός τήν οίκείαν συνέχειαν τοΰ έν τή
αρχή τοϋ κώδικος ΙΙίνακος.

4 (φ. 4 4 9 “). «Συστατικόν γράμμα».

Τύπος φέρων ημερομηνίαν αψλγ μ α ιον ς ’1·

ό (φ. 450°). «Συνταγμάτιον Γερασέμ-ου « « τ ρ ίά ρ -

χ ο υ Ά λ δ ς α ν ^ ο ε ε α ς έναντι'ον έκεΐνων όποΰ ψευδοτρόπως
λέγουσι, πώς τά αγία μυστήρια τοϋ τιμίου σώματος καί αίμα­
τος τοΰ κυρίου ήμών Ίησοϋ Χριστοί) τελειώνουνται είς τά
κυριακά λόγια· άπόδειξις δέ αληθής, πώς τελειώνουνται είς τό
ποίησον τόν μέν άρτον τοϋτον, καί τό δέ έν τφ ποτηρίφ τοΰτφ·
δτε τό πανάγιον πνεύμα τελεσιουργεί· οί παροςσάμιει δι’ επι­
στολής αυτών αραβικής Ιζήτησαν τήν άληθή ταύτην άπόδειξιν».
6 (φ. 4 6 8 “). «Συνοπτική έξήγησις τής θείας καί ϊεράς λει­
τουργίας έκτεθεϊσα παρά τοΰ Ιν διδασκάλοις κυρίου Μελετίου
Τζηρίλου τοΰ θεολόγου καί ίεροΰ εύαγγελίου νωρικος* διά τό
έκτεθήναι ύπό τοΰ έν Μοσχοβία πατριάρχεύοντος Νίκωνος,
Έ πιστολή»,
7 (φ. 480°). ^’ Εκλογή έξ ετέρου νομοκάνονος· περί πορνείας
καί ύγρότητος άνθρώπου, τοΰ άγέου Α ν α σ τ α σ ίο υ
τ ρ ιά ρ χ ο υ Ά ν τιο χ β έ α ς» .
Έ π ον τα ι άλλα τινά κεφάλαια ϋ υ μ . ε ύ ν Ο β α α α λ ο ν ί κ ^ ς κα!
B a e r ttto i) τοΰ μ ε γ ά λ ο ι .
36 Νέος Έλληνομνήμων

8 (φ. 4 9 0 “). «Έρμίνία είς καταρτισμόν, τών λειψάνων τοΟ

έγκαινιασμοΰ___ ».
9 (φ. 4 9 1 ρ). « ’ Ακολουθία τοΰ έσπερινοΰ έν τή αγρυπ νία... ».
10 (φ. 5 0 0 β) « ’Αρχή τοδ έγκαινιασμοΰ___ ».
11 (φ. 5 1 0 “). «Γράμμα διά τόν βασιλέα τής Μοσκωβίας· τδ
οποίον έπέμθη άπό τοΰς σιναΐταις είς αυτόν τό όποιον τό γρά-
φομεν καί διά άλλους όποΰ θέλουν νά γράψουν είς τόν βα­
σιλέα αύτόν· μόνον τοΰτο νά κάνουν· δτι νά άλλάσουν τό δνομα
τοΰ μοναστηριού, καί του αγίου· καί τόν τόπον δποΰ είναι τό
μονωστήριον, ή τήν έπαρχίαν».
'£2; τύπος επιστολικός, οΤοι έπονται καί τινες άλλοι έγγράφων.
12 (φ. 5 1 4 “). «Στίχοι σοφόν ανδρόν».
Ά ρχ. Ό Σ ο λ ο μ ώ ν ειπεν είς φίλον πιστόν ονκ ένι π ράγμ α νά τον
αγοράοης.
13 (φ. 5 1 6 “). «Νοήματα διδασκάλων· πολλά ωραία, καί
ίδύτατα».
14 (φ. 5 1 6 β). «Τοΰ σοφωτάτου καί λογιωτάτου κυροδ Γ ε ν -
δ ίο υ τοΰ Χ χ ο λ α ρ έ ο υ , καί π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ ω ν­
σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς , νέας 'Ρώμης· ομιλία ρηθεΐσα περί τής
δρθής καί άμωμήτου πίστ*ως τών Χριστιανών έρωτηθείς πάρ
παρά τοΰ άμηρά σουλτάνου τοΰ Μεχεμέτη· τί πιστεύετε ύμεΐς
οί Χριστιανοί: άπεκρίνατο οΰτως· καί είπεν πρός αύτόν».
Μ ετά και τουρκικών κειμένων τοΰ Μ ωάμεθ.
Μένει κολοβόν έν φ. 536Ρ έν ταΐς λέξεσιν ο ΰ τ ω &έλει ελ&τ] είς τόν
κδαμον ό Χ ρ ισ τό ς, νά μ η ν τόν γροικήση τινάς π ώ ς είναι &εός καί
άν&ρωπος και βασιλεύς ουρ α νους και γ η ς ' είμη δτα ν ϋ·έλη ελ&η εϊς . . . .
Έ ν φρ. 5 3 7 “ ·
Χ ς άνέστη
Χ ριστό ς έου ενβιάτου ντη ην μ ά ρτζη , κουμ δρτε πρεμόρτε ούακαλ-
κάτον, σητζέλορ ντή ν μ'ιρ μ ο ϋντο νρ η βιάτζα λ α ο νντα ρ ο νή το υ■
Κ ε τ ώ ν δ υνά μ εω ν
Ν τόμ νε άλπου τέρη λωρ φίη κουνόη, κάπρε άλτου λ άφάρα ντετήνε
ά ζοντα τόρ ου ήντρ οννε κ ά ζονρη νονκβέρι ντόμ νε άλποντέρη λω ρρηλου-
γέ^ε νε πρενόησα.
 Ηπειρωτικά 37

Ή ν βιγέρε λουη χς β α ζή ντο ν αενε ήν κ ηνόμ ά ρ ψ ο νλ ο ΰ η ν το μ ν ο υ -

λουη ις οννο υ γ α ι ψελονη φ α ρ ώ ντε π α χ ά τ' κ ρ ο ν τ ζ ι η ............... καράϋτη
γνή ρε' ράπ ντή ντο ν πετρου νόη κ ονμ όρτε πρεμόρτε' α ουστρ η κ ά του.
Έ ν φ . 337Ρ*
Β ουλγαρικόν κατεν&νν&ήτω.
Ν τασεής πρέβητ, μολήτβα μ ο γ ιά : γιάκο καντήλο
π ρ επ τ ομ π όγιο β ή ς ντηάνια ρουκ ου μ ο γ έ γ ο ν ζέρτβα βετέρν&για.
νάναι χαι δννα μ ις.
Ν ηνεσεσήλη' νεμπάσνη' σονάμ η νηβη ντήμο σ χονζά τ αέμπο
βαχόντητ . . . . μ ο νντε μ αλληλούια— γ,
γενύσασα :
βακοναιτέ ή βεντήτε γιάκα Χ ε μ π λά γγω γόσπ οδη άλληλούια.
Έ ν φ. 5 3 8 “ συνταγή «διά νά βράσής κ ρ εμ έζη ».
Ά λ λ η χειρί κ α τω τέρω «τ φ πανιερωτάτω καί λογ ιω τά τω μ ητροπ ο-
λίττΑ τής άγιω τάτης μ ητροπ όλεως Ί ω α ν ν ίν ω ν υπερτιμώ καί έξάρχψ -
Κερκύρων κ α ! τόν τόπον έπέχοντι τής Ά γ κ υ ρ α ς κ ώ ' χ ω Κλίμεντι».
Γέγραπται δέ μόνον αϋτη ή επιγραφή, λειποντος τοδ κειμένου.
Ά λ λ η χειρί ιθ' αΐώνος έν φ. 538Ρ' τού το το παρδν' νόμ ος εναι
τοΰ μ ονα στηριού (μετά τά γράμ μ ατα μ α επεται μ διαγεγραμμένον)
καστρη(τζα διαγεγραμμένον)τ£ας έγραψα ενϋίιιηοιν Παρ&ένηος η γ ο ύ ­
μ ενος 1 8 6 0 Δεκεμβρίου 14.
Έ ν φ. 2“ μετ’ άτεχνον καί έρυθρόμακρον έπίτιτλον «ΙΙερΙ τά 24
γρ ά μ μ α τα ». Έ ν τέλει έρυθροΐς γρ άμ μ α σιν
■j· ’ Ε π ίτροπ ος το ν αγίου ’ Ιω α ν ν ίν ω ν Ι ά κ ω β ο ς ιερομόναχος.
* Ά λ λ η χειρί έν φ. 1Ρ" άπόκτημα εδίκω μ ο υ το άγορασα άπό τό ν
γειάκοβο Γερά σιμ ος Ιερομόναχος καϊ π νικ ω ς άπο χ ω ρ είω ν μ εσ ώ β ο ν :
Κ ω τω τέρ ω δέ άλλη χειρί καί μελάνι- τό π α ρόν βιβλίον έδό&η' εις
Ιμε παρά το ν οίγ ο νμ ένο ν γαοτρίτζης κυρίου Π α ρθενίου καί το ν έδω σα
xal ίγ ώ άλα δ ύ ω βιβλία εν νέον ίξομ ολογη τά ρ ιον Καλλινίκου π α -
τριάρχου του ζα γκ ορα ίον Ιδιόχειρόν μ ο υ γρ α μ ένον και εν οννοψ ις
νομικού βιβλίου τειπ ω μ ένον 1 8 6 0 : Δεκεμβρίου 12 Νικόλαος ίερενς
η ρω τοπ απ άς xa l ίν δ η μ ά δ ω ν (;) Ά ρ ζ ίσ τ η ς Ζ α γο ρ ίο υ.
Εν φ. 32 ? άλλη χειρί ιθ' αΐώνος- Τό π α ρόν νομ ικ όν καί δυςέβρε-
τον βιβλίον μ οι τό εδω οεν δ π ανοαιώ τατος οίγοΰμ ένος Γ α οτρίτζη ς κ ύ ­
ριος Παρ&ένιος δ ω ρ α ιά ν και τ ω έδω σα καί ί γ ώ πάλιν δω ρεά ν εν
ίζομολογητάριον το υ άειδίμον Π ατριάρχου κ υρίου κυρίου Καλλινίκου
τοΰ Ζ α γορα ίον Ιδιόχειρόν μ ο υ γεγραμ ένον έκ τοϋ π ρ ω το τύπ ο υ άπ αρά-
 Νέος Έλληνομνήμων

λ ακ τον και ί'ν ούνοψ ις νομικού βιβλίου τυπ ομ ένον Κ αι δ κύριος ή μ ώ ν

μνηαϋείη αυτόν και τους γω να ίονς καί αδελφούς α ύτοΰ εν τfj βασι­
λεία τώ ν ουρ α νώ ν αμήν.
Έ ν φ. 5 1 8 “ γράμμασιν έρυθροΐς-
"Ω ςπ ερ ξένοι χαίρονσιν ίδεϊν πατρίδα
και οί ϋαλαττεύοντες ίδεϊν λοιμένα
οϋτω (πρόςθετον έν τ$ ω α διά μελανός ι και οί βιβλίο γρ ά φ ω ν-
τες ίδεϊν βιβλίου τέλος.
1 7 3 2 ' Απριλίου 25.
Έτελειδ&η τδ π α ρόν χ ρ όνους είς το νς χιλίους
στους δύο κα'ι τριάκοντα, με τους επ τακοσίους’
εις τάς πέντε και και είκοσι' μ η νός το ϋ 'Α π ρ ιλ λ ίο ν
με κόπον πολυν και με σπ ουδήν το ν α ύτοΰ Ι α κ ώ β ο υ ιερομο-
νά χ ον το ν έξ Ί ω α ν ν ίν ω ν .
Πρόςθετα δι’ άλλης χειρός καί μελανός' είς Μ ελεηκον εις μ ονά -
στήριον 'Ρ οζινόν άρχιεραιεύοντος εκεΐσι το? κ νο ίο ν . . . Μένει ούτως
άτελές το σημείωμα.

Τά έν φ. 5 1 6 “ - 5 1 8 “ «Νοήματα διδασκάλων πολλά ωραία

και ίδύτατα» είνε συλλογή αινιγμάτων,ών τινα θεολογικά, παρα­
βλητέ» πρί>ς τά παρά τφ κ. Π ο λ ί τ η (Παροιμίαι Τόμ. Α ' σ.
1 κ. έ). ’Εκδίδω δ’ αύτά ένταΰθα, διαστέλλων άπ’ άλλήλων δι’
άραβικων άριθμων λειπόντων έν τφ κώδικί.

1. ’ Α πόστολος άλαλος έπιστολή άλαλη βα στάζει καί άπέρχετα: εις

πόλιν άΟεμελίωτην.
’ Α πόστολος είναι ή περιστερά- έπιστολή τό κλαδί, πόλι ή κιβωτός.
2. Λ έοντα είδα φ ο β ε ρ ό ν κεφαλάς είχε πέντε,
δνυχας δλους έκατόν καί πόδας άλλους δέκα,
οί δύο άνενέργητοι καί οί δ κ τώ βαδίζουν,
οί τέσσαρες οί κεφαλές δλοι σ ω σ τ ά τά είχαν,

ί. Trj; λέξεως Απόστολος προηγείται έροθρόν ’ £ρ(ώτηα'.ς) i i τι) ώ?. επι­

στολή άλαλη 3. περιστερά. ’Επιστολή κλαδή κηβωτός 4. Τής
λέξεως Λέοντα προηγείται ερυθρόν ’Ε'ρ(ώ'ΐηα’.ς) Ιν τ -g φα. Ε!νε ϊέ οί στίχν. γε-
γραμμένοι καταλογάϊην ο» α 5. δνυχας 0. ή οκτώ
 ’Ηπειρωτικά 39

κ’ ή μία μόνη μοναχή είς ύπνον τήν εύρηκα.

Εύρέ το. δάσκ αλε καλέ, καί ’ ξή γη σε τε κι’ ολας.
Είναι ό άποθαμμένος μέ τούς 4 άνθρώπους όποΰ τονε βαστούν, καί
λογαρίασε πολύ νά εύρης τήν άλήθειαν.
3. Ά ν ω ίσταμαι τής γαίας καί τοΰ πόλου· Γ>
•τρίγραμμος είμ! συλλαβήν μίαν εχω ν
καί ό <καια>νοών με πολυμαθής γ ά ρ Ισται.
Είναι τό φ ω ς τής κανδήλας.
4. Έ κ γ η ς έπλάσθην ώς ό Ά δ ά μ · ’ ςτήν κάμ[ι]νον έβάλθηκα ώ ς
τους τρεις παίδας, κα! είς τήν ζω ή ν μου έδρόσιζα τούς πάντας κ α ! 10
είς τόν θάνατόν μου ούδε!ς εύρέθη θάψαι τά όστα μου.
Είναι τό κουμάρι.
δ. Έ κ πέτρας λευκής άνήρ γεννάται, κ α ! έπ! τήν κεφαλήν αύτοΰ
π ύργον βα στάζει κα! τά γένειά του είναι ώ ; φ λ ό γ α πυρός, κα! ή φωνή
του νεκρούς άνιστάνει, και είς τόν θάνατον αύτοΰ τό βά π τισμ α λαμβάνει. 15
Ό πετεινός.
0. "Γδω ρ με γεννά καί φ ω ςφ όρος με θρέφει' βασιλείς με χ ρειάζον­
ται, άρχοντες, μεγιστάνοι. και δταν ελθττ] ή μήτηρ μου, ποιεί μου τοΰ
θανάτου.
Τ ό είναι. '20
(Σ ν ν ψ )η ς λναις τοΰ αινίγματος το ύ το ν εν διαφ όροις τιαραλλαγαίς:
τί» α.λας /.
7. Λευκός 6 κάμπος, μελάνες οί βόες, κ ά λα μ ος ό ζευγάς, καλότυ­
χος Γποΰ τά λαλεΐ.
Ό καλλιγράφος. 25
8. Λεν έχ ω νερόν κ α ! πίνω ν ερόν είμή άν είχα νερόν. Επινα κρασί.
'Ο μυλωνάς.
9. Κ αλόν έστιν τοΰ γλύφειν κώλον, κα! τοΰ κώλου κλάσαντος τήν
ήδονήν ρουφάς την.

1. κημία ενρήκα 2. εί’ρετο κιόλας 3. Τής λέξεως Είναι προ-

ηγείτ*·. ερυθρόν Άπόκριοις έν τή φ qt ά.τοϋαμένος μετοϋς τον ίβαστοΰν
4. λογαρΐασαι πολλοί ό. Ο: συ-χος γεγραμμένοί χ χ τ χ λ ο γ ϋ rjv 6. τρί­
γαμος είμή συλλαβή 7. ο πολνμα&ής 9. £ * ί»/*' H · θάνατόν
ονδεΐς ενοέϋη δοτά 12. κονμάρη 13. γεννάται κεφαλήν
14. γενειά είναι ψλώγα 15. άνιοτάνη 17. γενά φοσφόρος
ΰοέφει χριά^ονντζ,ι 18. άρχοντες μεγιοχάνοι ποιεΐν 23. ζευ­
γάς 24. ποταλαλεΓ 25. Ο καλιγράφος 26. οίμή άνίγα 27. αυλώνας
2S. γλνφης κώλον 28-29. τήν σιδ’ ονρονφάς
 40 Νέος Έλληνομνήμων

Τ ό κόκκαλον τδ τζακίζεις καί £ουφας τόν αίμυαλόν του.

10. Ποιον είναι τό όγληγορ^τερον π ράγμ α είς τον άνθρωπον ;
Ό νοΟς. -
11. Ποιον είναι τ ό καλλίτερον κρασίν ;
5 Ε κ ε ίν ο όποΟ είναι χ ω ρ ίς π λ η ρω μ ή ν.
12. Ποία είναι ή θάλασσα όποΟ ποτέ δίν χ ο ρ τα ίν ει;
Ή σ α κ κ ο ΰ λ α τοΟ άκριβοΟ,
13. Ποίον είναι τό άσχημότερον π ράγμ α είς Ινα νέον άνθρωπον ;
'Η άνυποταγή καί π αρακοή.
10 14. Ποιον είναι τό ά σχη μ ότερον πράγμα εί; Ινα γέροντχ ;
Ή πορνεία.
15. Ποία είναι έκείνη ή γάτα ή δποία άπδ ’ μπροστά σου γλύφει
καί άπό πίσω σέ γ ρ α τζο υ ν ίζει;
Ή πόρνη.
15 16. ΙΙοία είνε ή μεγαλήτερη 'μ^ ?α το° χ ρ όν ου ;
Έ κείνη δπου σιέκεται κανείς νηστικός χω ρίς νά φ ίγ ψ
17. Διά τί ασπρίζουν τά μαλλία ’ μπροστά άπό τά γ έ ν ε ια ;
Διατί τά μαλλία Ιγιναν πρώτον.
18. Ποιον είναι έκεΐνο τό παιδίον όποΟ μαδίζει τά γένεια τής μά-
20 ν α ; τ ο υ ;
Τ ό άδράκτιον.
19. Ποιον είναι εκείνο τό χορτάρι, όπου τό γνωρίζουν ώ ; κχί οί
τ υ φ λ ο ί;
‘ Η τζουκνίδα.
25 20. Ποιον είναι τό θηλυκόν έκεΐνο όποΟ π ά ν τ α χ ορεύει καί π οτέ
δέν πλύνει τ ά π ο δ ά ρ ια τ η ς ;
Ή βάρκα,
21. Ποιον είναι έκεΐνο τό στραβόν πράγμα όποϋ κόβει δλονών τών
ίσιων τά π ο δ ά ρ ια :
30 Τ ό δερπάνι.

1. κόκαλον τζα,χίζης οονψας α'ιμιαλόν 2 . όγλνγορώτερον πράγμα

5. Εκεΐνο 6. Ποια πότε χορταίνη 7. σακούλα 8 (καί 10). αογη-
μώίεοον πράγμα ενα 9. άνυποταγή παρακοή 10. πραγμα 11. πορ­
νεία 12. Ποια εκείνη μπροστά γλνφη ]3. γρατζουνίζη
15. Ποια μέρα 16. 'Εκείνη κανείς ννστικόζ 17 (καί 18). Διατί
μαλία μπροστά 18. α°” 19-20. μανας 22. χορτάρη το
23. τνφλν 25. ΰυλικόν χορενη 26. τα 28. πράγμα 29. τα
 'Ηπειρωτικά 41

22. Ποιον είναι τά άσπρήτερον πράγμα εις τάν κ ό σ μ ο ν :

Ή ημέρα.
23. Πόσον καιρόν εστεκε τό ύδωρ εις τήν γήν άπό τοΰ Χ ώ ε τόν
κ α τα κ λ υ σ μ όν ;
Μήνες ιγ. ·>
24. Πότε έκτίσθη ό ΙΙα ρ ά δ εΐ3 ο ς;
Λεκεμβριΐ;) 2 6 " ώ ρ α γ.
25. Πότε έχάρη ό θ ε ό ς :
"Οταν έξήλθεν ό Χ ώ ε άπό τήν κιβωτόν.
|| 26. Ποιος είναι ό κλέπτης καί ποιοι οί δέκα μηνυτάδες ; <f"
'Ο κλέπτης ό διάβολος κα; οί δέκα μηνυτάδες οί εντολές τοΰ θεοΰ* U
αΰται γάρ μηνύουσι καί βεβαιόνουσιν ήμας τάς τών διαβόλων κλοπάς·
27. ΙΙοΙος έδόξασεν τόν θεόν καί πρώτον ώνόμασεν τό όνομά του
είς τήν γ ή ν ;
Ό διάβολος όταν είπεν τής Εΰας Μήνα ό θεός σάς είπεν, δτι νά 15
νηστεύετε;
28. Π ώς καλοΰνται τών δυο ληστών τά ονόματα όποΰ έσταυρώθη-
σαν μ αζή μέ τόν Χ ριστόν;
Τοΰ δεξιοΰ τό όνομα Λάκαμις, τοΰ άριστεροΰ λέγεται Έ ξω τ ρ ι-
σμένος. 20
29. Ποΰ Ιβαλεν ό θεός τόν Ά δ ά μ , οτζν τόν έδίωξεν άπό τόν Πα­
ράδεισον ;
Είς τήν γήν Χαίδ κατέναντι τοΰ Ηαραδείσου.
30. ΙΙοΐοι είναι οί δύο όμ όφρονες;
Έ ψυχή καί τό σώ μ α . 2δ
31. Ποιος έκάθησεν είς τήν γήν είς ύψηλότερον θ ρόνον;
Ό Ά δ ά μ δταν τόν επλασεν ό θεός.
32. ΙΙοΐον είναι τό ξύλινον κλειδί κα! ή πόρτα άπό ν ε ρ ό ;
Ή πόρτα είναι ή Ε ρ υ θ ρ ά θάλασσα καί τό ξύλινον κλειδί ή ρά­
βδος τοΰ Μ ωϋσέως. 30
33. Ποιοι είναι όποΰ στέκουνται;
Ό ούρανός καί ή γή.

1. πράγμα 3. κεοόν ' νώε Μήνες 7. ώρα 8. δ 9. νέω

10 (καί 11). κ/.επτης 11. μηνιτάδες 12. ανιαι μννίονοι βεβαιώ-
νονσιν 13. πρώτον όνόμασεν 14 (καί 23, 26). γήν 16. νηστεύεται
19. Λαχαμις αριοτερον 24. ίιόμόφρονες 26. νψνλότερον 28. κληδί
ήχονερό 29. η ή κί,νδί 30-31. οανδας 32. ουρανός
 42 Νέος *Ελληνομνήμων

34. ΙΙοϊοι τρέψονται :

'Ο ήλιος κχ! ή σελήνη.
3 δ. lloloi μ ά χ ο ν τ α ι:
Ή ζω ή καί ό θάνατος.
5 36. Ποιοι ά π α λ λ ά τ το ν τ α ι:
Έ νΰξ κ α ! ή ήμερα.
•'<7. Ποιος άπέθανεν ούο φ ο ρ έ ς :
Ο Λ ά ζα ρ ο ς, κα! μία φ ορά έγεννήθη.
·>*. ΙΙοΐος ε'οε τόν ουρανόν καί τήν γήν οϋ π ερ ιεπ ά τη σ εν :
10 ’ Ιω άννης ό Π ρόδρομος έν τή κοιλία τής μητρός αύτοΰ.
31). ΙΙοΐον είναι τό θυσιαστήριον όποΰ ή τον γεμάτο οσμήν ευω δία:;
'Η κοιλία τής Θ εοτόκου’ χνθρας ό Χ ριστός- οσμή ευωδίας τό "Αγιον
πνεΰμα.
40. ΙΙοΐον βαΰμα εκαμεν ό Χ ριστός όταν έγεννήθη :
1·· Τήν χεΐρα τής μαίας έξήρανεν.
41. ΙΙοΐος έγεννήθη κα! δέν ά π έθανεν;
Ή λ ία ς κα! Έ ν ώ χ .
42. ΙΙοΰ άνεπαύετον ό θεός -ρ !ν νά κάμ^ τόν κόσμον :
Έ π ! νεφελών.
20 43. ΙΙότε έκαμεν ό Θεός τόν Ά δ ά μ ;
Μ αοτίω 25.
44. ΙΙόσους χρόνους Ικαμεν ό Ά δ ά μ όταν έξέβη από τόν Π αρά­
δεισον κα! οέν έσυνέβη μετά τή ς Ε ύ α ς ;
Χ ρόνους λ τ.
25 4 δ . Ποιος ήτον ζω ντα νός κα! τό μνήμα αύτοΰ έπεριπάτει ;
Ί ω σ ία ς δ π ροφ ήτης.
46. Π οιος είπε τήν άλήθειαν κα! άπ ω λέσθη ;
’Ιού δα ς ό π ροδότη ς.
47. Π οιος είπε τό ψεΰμα κχ! Ισώ θ η ;
30 'Ο Π έτρος ό άπόστολος.
48. Π όσαις χιλιάδες Ε β ρ α ίο ι έπέρασαν τήν Έ ρ υ θ ρά ν θάλασσαν
Χ ιλιάδες '6 0 0 .

1. -το'»; 3. πεΐη δ. ποΐη ΰ. ννξ 7. φοραί; Η. φορά

10. Ιωάννης χείλια 11, γεμάτο δομήν ευωδίας 12. χάλια αι·-
Οαρξ δομήν ενδΐας 17, ήλίας ενώχ IV). πινεφελών 20. ικαμεν
22-23. παράδεισον 25, εϊτον ζωντανός μνήμα 26. Ιωσνας ο
'27. άλί&ειαν cbτολίοΆη 2Η. Ιο'ιδας ό 29. ψενμα HI. εβοαίοι ερν9οά
 Ηπειρωτικά

-U*. I Ιού άναπαύεται ό θεός :

Κίς τούς δικαίους άνθρώπ&υς.
5U. ΙΙόσα μίλ’.α είνε ή περιοχή τής γή ς :
Χιλιάδες 2U.
51. Ιίοιον π ράγμ α είναι σιμότερα είς τόν ουρανόν :
Ό ήλιος.
7r2. Ό πατήρ μου έγέννησεν έμέ έκ κοιλίας μητρός μου, καί υίός
τν,ς γυναικός μου έγέννησεν τήν μητέρα τοΰ πατρός μου.
Είναι ό Χ ριστός όποΰ έίτλασεν τόν Ά δ ά μ καί άπό τοΰ Ά δ ά μ έγεν-
νή*ίττ( ο Χ ριστός.
53. I [όσους χρόνους έ/.αμεν ό Ά ο α μ εις τόν Παράδεισον καί π ό ­
σους είς τόν "Α δην καί πόσους εζησεν όταν εβγήκε άπό τόν Π αρά­
δεισον :
Έ κ α μ εν εις τόν ΙΙαράδεισον ό Ά δ ά μ κ α τά τούς ιερούς θεολόγους
Μρζς λγ· έζησεν καί είς τήν γην άπάνω χρόνους Φ λ- έκαμεν καί είς
τόν "Α δην 5508.
54. Π όσον χρόνων ήτον ό Χ ριστός δταν έκουσίως έσταυρώθη ;
\ Γ(ύν.
55. Είς πόσην ήλικίαν θενά είναι οί άνθρωποι μικροί καί μεγάλοι,
νέοι καί γέροντες είς τήν δευτέραν παρουσίαν ;
"Ολοι θενά είναι είς ήλικίαν χρόνων λ γ ων.
56. Ποιος ηύρε των Ε β ρ α ίω ν τά. γ ρ ά μ μ α τα ;
'Ο Μ ωϋσής δταν εκατέβη άπό τό δρος Σινά.

2. toC»- 3. χεοιοχή Γ>. πράγμα σιμώτερα. 6. ήλιο; 7. ίγένη-

οεν ήός 8. γηναικό; εγέτησεν 9. ο.-ιον επ).αοεν ατον αδάμ
9-10. εγενήΰη 10. ο 11. άδάμ 12. άδην ενγήαε 14. ο αδαμ ίερεΐ;
15. γήν άπάκ) 16. άβην 17. πόαον χρο?όν επονσίοις 18. λγ°”
19. πόσιν μεγάλει 21. ϋ'εναε*ναι 22. ηνοε εβοαίων τα 23. μοον-
ση - εκατενει «.?ο to οινά
 ς'

ΤΟ ΚΑΤΑΣΤ1ΧΟΝ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΜΕΝΑΣ

Ή πλησίον τοΰ Δελβίνου μονή Κάμενας, τιμωμένη έπ’ όνό-

ματι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, §χει άξιολογώτατον κώδικα
είς μέγα τέταρτον *πιγραφόμενον «Κατάστιχον τοϋ μοναστη­
ριού Κάμενας», έξ ου πολλά διδασκόμεθα οδ μόνον περί αύτής
της μονής, άλλά καί περί άλλων μερών της ’ Ηπείρου. Έ ξετά -
σας δέ τδν κώδικα τοϋτον κατά τόν παρελθόντα Σεπτέμβριον,
προθύμως μοι σταλέντα μοι είς ’Ιωάννινα υπό τοΰ νΰν ήγουμε-
νεύοντος, θεωρώ εύκαιρον νά έκθέσω ένταΰθα τά κατ’ αότόν.
Καί είνε μέν τό Κατάστιχον τοΰτο νεωτάτων χρδνων, άρχό-
μενον άπό τοΰ 1851, δτε κατήρτισεν αυτό ο ήγούμενος της
μονής ’Αγαθάγγελος, άλλά περιέχει πολλών υλην έξ άρχαιο-
τέρων χρόνων, ήν έκ παλαιοτέρων έγγράφων καί μνημείων
συναπήρτισε φιλοτίμως 6 λόγιος καί πχτρκοτικώτατος έκεΐνος
ήγούμενος. Καί δή ή κΐίσις τής μονής, ώς μανθάνομεν έκ τής
σ. κζ' του Καταστίχου, λέγεται άνερχομένη είς τό έτος 1032,
βασιλεύοντος μέν έν Βυζαντίψ τοϋ 'Ρωμανοϋ ’ Αργυροϋ, πατρι-
αρχεύοντος δέ τοΰ ’ Αλεξίου Στουδίτου. "Εχει δέ τό περί τής
κτίσεως σημείωμα ώδε·
1032 άπό Χ ριστοΰ Π ατριαρχεύοντος έν Κωνσταντινουπόλει ’ Α λ ε­
ξίου Στουδίτου, Βασιλεύοντος δέ 'Ρ ω μανοΰ Ά ργ υ ροττού λ ου : Τ ω αύτώ
ετει έν μηνί Μ αΐω 10 έτέθη θεμέλιον τής ίεράς καί θαυματουργοΰ
ταύτης σταυροπη γιακής Μονής Καμίνου σεμνυνομένης έπ’ όνόματι
(κώδ. Ιπ ονόμ α τι) τής Κ οιμήσεως τής υπεραγίας Θ εοτόκου δι’ έξόδων
Κ αμηνιτζιώτου τινός εύκαταττάτου καί έναρέτου άνδρός (καί τή συν­
δρομή τών φιλοχρίστων Χ ριστιανών) δςτις έπροίκισεν αύτήν μετά
πολλών κτημάτων είς πολιτείαν Κ αμ εν ίτζη ;, Φοινικιού, Αικουρσίων
καί άλλαχοΰ.
’ Ιδού ή όρειχάλκινος σφραγίς 1032
 Ηπειρωτικά 45

Μετά δέ τον τύπον τής σφραγϊδος έπονται γεγραμμένα χειρί

τοϋ αύτοϋ ήγουμένου Ά γαθαγγέλου τάδε·
Τ φ 1 64 0 Μαίου 21' Έ π ί π α τριαρχίας Παρθενίου Ιγινεν α τχ υρ ο-
πήγιον τό ιερόν Μ οναστήριον Κ άμ ενας.
Τ ό Ιερόν Μ οναστήριον της Καμίνου άρχεχαι χρονολογούμενο'/ άπό
τό ετος χιλίους τριάκοντα δύο άπό Χ ριστοΰ, ώ ; είς πέτραν και είς
μίαν παμπάλαιον όρειχάλκινον σφ ραγίδα (κ ώ δ. σφραγίδα) ευρέθη, άπό
δέ Ά δ ά μ , ώ ς εις τινα λίθον έγκεχαραγμένον ώ φ θη, εξ χιλιάδας και
πεντακόσια τριάκοντα οκ τώ . Τοΰ όποιου κτήτορες είναι οί Καμενι-
τζιώται, ώ ς είς τό κατάστιχον τών π α τ η σ ι ώ ν φαίνεται. Τ ά δέ σύνορα
πέριξ τοΰ ίεροΰ τούτου Κ α τα γω γίου είναι άπό τόν πάτον τής Γου-
ρουνάρας είς τό ’ Ορθόν λιθάρι, καί εύγαίνει ςτόν δρόμον ςτήν Κ α ­
στανιά τοΰ Τ ζιά μ α Μπραϊλαχιώχη καί κ α τ’ ευθείαν (κ ώ δ. ευϋείαν)
τον δρόμον τόν Ανήφορον, καί έπιστρέφει ίσια είς τό αμπέλι τοΰ Μ ο­
ναστηριού καί είς τήν κορυφήν τών άμπελιών τής Λ άκ κ α ς και ίσια
πέρα ςταίς κασχανιαΐς ςτό Κόκκινο χ ώ μ α καί πίπτει ςτόν δρόμον καί
εύγαίνει ςτήν Κ οΰλα καί ίσια ςτό νερούτζικον καί ίσια τόν ανήφορον
ςτό βουνόν σύνορον μέ τό Γαρδικάκη καί ςτήν Κ αστανιά έπ ονομ αζο-
μένη τοΰ Κ αλόγηρου καί τόν ανήφορον κ α τ’ ευθείαν (κ ώ δ. χατεν&είαν)
εύγαίνει είς τόν Μ ακρύκαμπον, καί έπιστρέφει καθώς πηγαίνει ό δρό­
μος είς τά ΝτανΙ ςτήν βρύσιν, καί ίσια ςτόν δρόμον καί είς τήν (5άχην
ςτό Μ πλετζίτζον, καί κ ά τω ςτόν Τ ζου ρέ καί ίσια τόν κατήφορον είς
τόν πάτον τής Γουρουνάρας είς τό 'Γψ ηλόν λιθάρι καί ςτό άχοΰρι
ςτήν Γκόριανη καί είναι διά τά π ρά μ μ α τα (κώδ. π ρά μ α τα ) τοΰ Μ ο­
ναστηριού αύτό τό σύνορον καί δσα κ τή ματα (πρίν τής ά λ ώ σ εω ς ετού­
του τοΰ μέρους) είχεν αύτό τό Ιερόν Μ οναστήριον τό Κ ραταιόν δο-
βλέτη τοΰ ά φ η σε πάντα καί τό δέκατον, καί νά μή τολμήση τινάς νά
δεκατιση (κ ώ δ . δεκατήσγι) αύτά τά π α λ α ιά σύνορά του τά πέριξ εδώ ,
είς Πάλι μετόχι Π αράντες, καί δπου είς άλλο μέρος Ιχει κτήματα
παλαιά κ α τά τό ύψηλόν φιρμάνι άπό δθωμανικόν Ιτος 1 0 0 1 1 άπό
Χριστοΰ Ιτη 1586 βασιλεύοντος τοΰ Σουλτάνου Μ ουράτη γ ' : Ικτοτε
έ’ω ς σήμερον χρ : 26 6 παρήλθον βασιλείς δέκα <5κτώ καί μέ τόν νΰν
Κ ρ α τα ιώ ς βασιλεύοντα Σουλτάν Ά β δ ο ύ λ Μ ετζίτ χάν γίνονται Β ασι­
λείς 1 9 : δέκα έννέα, οιχινες εκαμον πάντα καί είς αύτό τό βάκφι κα*
θέλει μείνει είς αιώνα τόν άπαντα.

1 Κατά δ'.όρθωσιν έξ 4λλ<5ΐ> άριθμοΟ νΰν άϊιαγνώβτου.

46 Νέος *Ελληνομνήμω:■

Είτα δέ άλλτ, χειρί προςτέθεινται τάδε-

Ά φ ό τ ο υ άνεδέχθην έγ ώ ό ελάχ ιστο; αρχιμανδρίτη; ’Ά γ γ ε λ ο ; τήν
ηγουμενίαν τοΰδε τοϋ μοναστηριού έπαυσα να ττληρώνω δέκατον.
διότι π ρ ώ τα ,ϊιαίω; τό επερνον. δ μ ω ; τί, δυνάμει τ ή ; κυρία; Η εοτό-
κου και τοϋ ένδοξοτάτου Ά μττάζμπ εγη τοΰ Μουνδήρη Λελοίνου Αρ-
γυροκαστρίτου συνεργεία κα! ή μ ε-έρ ο ι; ούν. όλίγοι; “ όνο·.:.
Έ κ τ-.ΰ φ. 1α μανθάνομεν τά Ο νόμ ατα κ3ΐ τον χ ρ ό ν ο ν τών
άπδ τοϋ 1630 ή γουμ ενευσάντω ν. ’Έ χει δέ το σ η μ είω μ α τοΰτο

ώδε·
Έ νθύμησις διά τοϋ ; ήγουμενεύσχντα; έν τώ ίερώ τούτω Μ οναστή­
ρια), ώ ; ευρέθησαν σημειωμένο: εί; πχλαια βιβλία . . . .
Εν ετει ήγουμένευσεν η τιχτρί; χΰτοϋ
1630 Ίωάσαφ άδηλον
1710 Α θ α ν ά σ ιο ; Κ ερκυρχίο;
17 3(> Σ ω φ ρόνιο;
1813 ΙΙαιτχ Π άνο; Σοττίκιότη; I Ιωγον.ανή
1816 ΙΙαίσιο; Ά ρ γ υ ρ ο κ α σ τ ρ ίτ η ;
1831 ΙΙαίσιο; Ί ω α ν ν ίτ η ; 2 ω ;τ ο ΰ 1Η.")1 φευρ. 14
/είτα <5f προςτέθεινται τά δ ε ) έ-
φάνη ά ριστο;.
1851 Α γ α θ ά γ γ ε λ ο ; αρχιμανδρίτης Έ κ τοΰ χωρίου
Χ ίοανη ; Ζ α γ οριά ;· Μαρτ. 25.

Τοϋ αρχιμανδρίτου Ά γαθαγγέλου ώς ήγουμένου τελευταία

μνεία έν τψ κώδικι γίνεται έν σ. 50. Στ^μειωτέον δέ, δτι μέχρι
μέν τοΰ φ. 16 τδ Κατάστιχον άριθμεΐται κατά φύλλα, άπο δέ
σ. 17 κατά σελίδας, μετά δέ τήν σ. 50, οπου ή τελευταία μνεία
τοΰ Ά γαθαγγέλου έν ετει 1872, μέχρι τής σ. 62 μένουσι τά
φύλλα άγραφα. Έ κ ε ΐθ ε ν δ’ άρχονται άναγραφαΐ νεώτεραι τών
χρόνων τοΰ Ά γαθαγγέλου μέχρι τής σ. 1 02, μεθ’ ήν τδ πλεΐ-
στον τοΰ τόμου είνε άγραφον. Μόνον δ’ έν τέλει έχομεν πάλιν
γβγραμμένας σελίδας α '- λ β ' πλήν τινων άναμίξ άγράφων, τάς
πλείστας διά. χεφ ός τοΰ Ά γαθαγγέλου, πβριεχούσας πλήν τών
ανωτέρω έν άρχή παρατεθέντων ιστορικών σημειωμάτων περι
τής μονής λογαριασμούς κτημάτων αύτής κατά χωρία, σημειώ­
 ’Ηπειρωτικά 47

σεις περί ο ικ ο δ ο μ ή ς κ α ι ά λ λ ω ν έ ρ γ ω ν τοϋ η γ ο υ μ έ ν ο υ μ ε τ ’ έ π ικ ε -

κ ο λ λ η μ έ ν ω ν ν ε ω τ έ ρ ω ν έ γ γ ρ ά φ ω ν εις τ ή ν μ ο ν ή ν ά ν α φ ε ρ ο μ έ ν ω ν
κα· α ν τ ίγ ρ α φ ά τιν α π α λ α ι ο τ ε ρ ω ν β ρ α χ έ ω ν κ τ η μ α τ ο λ ο γ ί ω ν τοΰ
δέ κ α το υ ο γ δ ό ο υ α ιώ ν α ς. " Α ξ ι ο ν π α ρ α τ η ρ ή σ ε ω ς είνε, δ τι τ ά π λ ε ΐ -
j r a τ ώ ν έ π ι κ ε κ ο λ λ η μ έ ν ω ν τ ο ύ τ ω ν έ γ γ ρ ά φ ω ν είνε γ ε γ ρ α μ μ έ ν α
τον ο έ κ α τ ο ν έν α το ν α ιώ ν α ε λ λ η ν ισ τ ί ύ π ο τ ο υ ρ κ ικ ώ ν ά ρ χ ώ ν , ώ ν
φ έρου σι τ ή ν οίκ είαν σ φ ρ α γ ίδ α . Τ ο ύ τ ω ν έν τοΰ 1 8 (ί 0 φ έ ρ ε ι έ ξ
τ ο υ ρ κ ικ α ς σ φ ρ α γ ί δ α ς κ αϊ έ λ λ η ν ικ ά ς ύπογραφάς άρχών τοΰ
Λ ελβίνου ε λ λ η ν ισ τ ί γ ε γ ρ α μ μ έ ν α ς δ ιά χ ϊ ΐ ρ ο ς τοΰ γ ρ ά ψ α ν -ο ς το
έ γ γ ρ α φ ο ν . "Ε τ ε ρ ο ν δε του 1 8 (5 2 φ έρει π έ ν τ ε τ ο υ ρ κ ικ ά ς σ φ ρ α ­
γ ίδ α ς κ α ί π έ ν τ ε τ ά ς έ ξ η ς έ λ λ η ν ικ ά ς ά ν τ ισ τ ο ίχ ο υ ς -ύ π ο γ ρ α φ ά ς ,

ών αί μέν τ ρ ε ις π ρ ώ τ α ι έ χ ο υ σ ι γ ρ α φ ή δ ιά χ ε ι ρ ό ς το ΰ γ ρ ά ψ α ν -
τ ο ς το κ είμ εν ον τ ο ΰ έ γ γ ρ α φ ο υ , αί δ ε δύ ο τ ε λ ε υ τ α ΐα ι είνε α ύ τ ό -
γ ρ α φ οι· Ί ) ’Έ ρ γ γ υ ο ι κ α ϊμ α κ ά μ η ς . Ό λ α κ ίμ η ς Λ ε λ β ίν ο υ . Ό
ά β ύ ο ν λ α ε λ ή μ η ς . α ο ν λ ε ϊ μ ά ν ο ε / ,ίμ η ς. χ α τϊη α γο ς μ π ό ρ σ α ς.
Π λ ή ν δέ τ ο ύ τ ω ν ε ύ ρ ίσ κ ο μ ε ν έν σ. λ β ' χ ε ιρ ί τοΰ Ά γ α θ α γ γ έ λ ο υ
ά ν τίγ ρ α φ ο ν ά χ ρ ο ν ο λ ο γ ή τ ο υ έ γ γ ρ α φ ο υ τ ώ ν Λ υ κ ο υ ρ σ κ ο τ ώ ν , ό μ ο -
λ ο γ ο ύ ν τ ω ν τή ν π ώ λ η σ ιν του έν ος τ ε τ ά ρ τ ο υ τοΰ κ ά μ π ο υ Λ υ κ β υ ρ -
σίου εις τον Μ ο υ σ τ α φ ά ν π α σ σ α ν , ά δ ε λ φ ό ν Σ η λ ί χ μ π ε η , κ α ί κ α θ -
ο ρ ιζό ν τ ω ν τ ά σ ύ ν ο ρ α έν σ χ έ σ ε ι π ρ ο ς τ ά δ ρ ια το ΰ μ ε τ ο χ ίο υ τ ή ς
μ ονής Κ άμ ενας.
Τ ά δέ ύ π ο τοΰ Ά γ α θ α γ γ έ λ ο υ γ ε γ ρ α μ μ έ ν α , φ . 1 - 1 6 κ α ί σ.
1 7 - 5 0 , π ε ρ ιέ χ ο υ σ ι π α ν τ ο ία ν ύ λ η ν ά ν α φ ε ρ ο μ έ ν η ν έίς τή ν . μ ο ­
νήν^ π ρ ω τ ό τ υ π α κ α ί α ν τ ίγ ρ α φ α έ γ γ ρ ά φ ω ν , δ η μ ο σ ιε ύ σ ε ις καί
ά ρ θ ρ α περί τ η ς μ ο ν ή ς κ α ί δ ια φ ό ρ ω ν η π ε ιρ ω τ ικ ώ ν ζ η τ η μ ά τ ω ν
ύπο τοΰ Ά γ α θ α γ γ έ λ ο υ έν έ φ η μ ε ρ ίσ ι τ ώ ν Α θηνών καί τώ ν
Ί ω α ν ν ίν ω ν μ έ χ ρ ι το ΰ 1871.
Έ ξ α ύ τ ώ ν σ τ α χ υ ο λ ο γ ώ τ ά κ υ ρ ιώ τερ α *
Έ ν φ . 1 “ ν ε ώ τ ε ρ ο ν σ τ ι χ ο ύ ρ γ η μ α π ερ ί τ ώ ν κ τ ή σ ε ω ν τ ή ς μ ο ­
νή ς κ α ί π ε ζ ή έ κ φ ρ α σ ις χ ειρ ί τοΰ Ά γ α θ α γ γ έ λ ο υ , ε ίτ α δ ’ έ'πειτα
τή α υ τ ή χ ε ιρ ί
48 Νέος Έλληνομνήμων

Έ κ τοΰ ποιητοΰ
Τ αΰτ’ επεα διαποδίζων, ξεΐνε, έτήτυμα εσπε μοι
μηδε δλως δήθυνε' δείχνυμι δ’ έ γ ω σα ς ζουλάς.
Απέναντι δ’ ευρηται χειρί τοδ αύτοΰ Ά γαθαγγέλου ή έξής
παράφρασις·
Έ ξετ ά ζω ν τα ς ακριβώς αυτούς τούς άνω στίχους, φίλε, είπε μοι τήν
αλήθειαν, καί μήν άργοπορε7.ς παντελώς, εάν δ η λ : εχουσι κουσοΰρι ή
δχι καί είς τό νόημα καί εις τα μέτρα, καί έγ ώ δέχομαι τήν γνώμην
σου· νά είπής δμως τήν αλήθειαν.
Άκολουθοϋσι δέ ή χρονολογία 181!) ’Ιουνίου 28 καί τάδε·
’Ιω άννη ς Κ ω νσ τα ντίνου έκ Σ ίφ νου τώ ν Κ υκλάδων νή σω ν
ανεψιός δε Δρυϊνου:τύλεως κα'ι Λελβίνου, κυροϋ τοΰ Γ αβριήλ.
Έν δέ φ." 2“ άναγινώσκονται τάδε-
Παρθενίου ίερομονάχου μεν χαρακτήρ.
θ ε ία ς μονής πέφυκα /τ η μ α Καμίνου
δπερ καλοΰσι καταγραφήν οί πάντες
ίρόζ τ ’ επρατο Παίσιος προφήτης.
Έ ν ’ ά ποθ’ εΟρεν άτε κτήσεται γράψη
δέον γε γράψαι καί τάς δοσοληψίας.
Έ ν έτήϊσιν : 1816 : μαρτίου .1.
j ποίημα δε Α να σ τα σ ίου Γεωργίου Χ ρυ σοχόου Μεσσοβίτου.
Τό έν τέλει τοΰ έπιγράμματος τοΰ ’ Αναστασίου Γεωργίου
Μετσοβίτου Έ ν έτήϊσιν τό γραφέν ύπό τοΰ αρχαίου άντιγρα-
φεως ίερομονάχου Παρθενίου, έξ ου μετέγραψεν αύτό έ ’Α γ α ­
θάγγελο:, περιέχει τήν αύτήν έκείνην παρανόησιν παλαιοτέρων
βιβλιογράφων, συγχυαάντων τό Έ ν ετει και Έ νετίη σι τών έν
Β =νετία, έκτυπουμένων βιβλίων, περί ή ; ίδε δσα έγράψαμεν έν
τψ Δελτίψ Ιστορικής καί Ιθνολογικής εταιρείας Τόμ. Ε' σ. 572
καί έν Νέψ Έλληνομνήμονι Τόμ. *Δ' σ. 121 καί Ε' σ. 116.
Ά π ό δέ τοΰ αύτοΰ φ. 2“ άρχονται αντίγραφα καταγραφών
καί λογαριασμών άπο τής 2 Φεβρουάριου 1816 καί τινα άλλα
σημειώματα.
Μεταξύ τούτων άξια ίδίου λόγου είνε τά έξής·
Έ ν σ. 24 «"Γμνος είς τήν όπεραγίαν Θεοτόκον Κάμενας διά
 Ηπειρωτικά 49

τδ τζιφλίκι της εις Μετόχι» τοΰ Ά γαθαγγέλου είς στίχους πο­

λιτικούς. IX»!) Ιοβρίηυ 12. Έ πεται «'Ύμνος είς τδν θαυμα-
τουργδν Μεγαλομάρτυρα Γεώργιον» τοΰ αύτοΰ είς στίχους πο­
λιτικούς. ΙΧ<!4 Ί α νονα ρ ίου 13.
Έ ν σ. 25 μεταξύ άλλων τδ έξης σημείωμα·
Κάμενα είνε λέξις Σλαβική ή βουλγαρική. Κάμεν, εξηγείται λίθος,
έξ ού ή Κάμαινη- έπειδή ή εκκλησία είναι έκτισμένη έπ'ι ,3ράχου απο­
τόμου λίθου, δςτις είναι ή ,3άσις τής εκκλησίας υπό τ ο ν δ π ο ΐο ν σ ώ ­
ζεται άσκητήριον τού όποιου ή οπή φαίνεται και σήμερον.
Ν69· ’Ιουνίου α'.
Τήν έξήγησιν αύτήν μοί τήν εκαμεν ό Μ ηχανικός τής άπό 'Α γίους
Σ αράντα μέχρις Ίωαννίνων γενηθησομένης δδοποιΐας όνόματι Γ εώ ρ ­
γιος Β ούλγαρος- δςτις ήλθεν μετά τοΰ Μ ουτεσαρίφη Τ σαβιτ Πασια»
Ά ργυ ροκαστρίτου .

Έ ν τη αύτή σ. 25 τάξε·
Κ α τ’ άνωτέραν Πατριαρχικήν διαταγήν άναγράφοντε·>ένταΟθα τ ί
μέχρι σήμερον σω ζόμ ενα κτήματα τόΰ Ί ε ρ ο ΰ τούτου καί Σ τα υ ροπ η -
γιακοΟ Μοναστηριού τής Κάμενας, δμοΟ καί τά μέχρι σήμερον δια?
σωθέντα αποδεικτικά των έγγραφ α, κα! δσα ό εύτελής έγ ώ Ιν τή
ηγουμενία μου τή δυνάμει τής Κυρίας ήμών Θεοτόκου κα! δι’ ούκ
ολίγων έξόδων κα! κόπων ήδυνήθην ν’ ανακαινίσω, τά δσα κτήματα;
ήτον άνευ έγγράφ ων κα! άποδείξεων καθώς καί πολλά τών έγγράφ ω ν
άνενέωσα κα! έστερέωσα.
Ή άναγραφή αΰτη είνε άξία λόγου πλήν άλλων διά τάς το­
πωνυμίας των συνόρων. Κατάλογον δέ τδν έγγράφων, προςηρ-
τημένον Ιν σ. 31, έδημοσίευσεν δ Α γα θά γγελος έν τψ Ά ν α το-
λικψ άστέρι (ετος ΙΑ ', 1871, Νοεμβρίου 13 άρ. 929).
Έν*δέ σ. 33· «Ένταΰθα καταχωρώ τήν μετά τοΰ Πατριαρ­
χείου άλληλογραφίαν μου δσα τών έγγράφων Ιβρέθησαν τά ισα
πρδς γνώσιν τών ήγουμένων».
Τ ά έγγραφα ταΰτα, διήκοντα μέχρι τής' σ. 50, άναφέρονται
είς τά ετη 1 8 6 0 -1 8 7 2 . Καί τά μέν Ιγγραφα τοϋ Ά γαθαγγέλου
πρδς τούς πατριάρχας ’ Ιωακείμ (1 8 60 ), Σωφρόνιον, Γρηγόριον '
5 “' καί άλλους καταχωρίζονται έν άντιγράφψ, τών δέ πατριαρ-
V ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ'. 4
,')0 Νέος Έλληνομνήμων

χικών έγγράφων είνε έπικεκολλημένα αύτά τά πρωτότυπα, έν

οίς έν σ. 41 καί συνοδ’.κή άπόφασις τοΰ <μοξζ Σ επ τεμβρίου κ,ζ
έπί τοΰ πατριάρχου Γρηγορίου <7' καί άλλη έπί του αύτοΰ
.κατά Μάϊον τοΰ <μοο\ Μνημονεύεται δε άπλώς μή παρατι-
θεμένη ολόκληρος «Ά πχντησις προς τον έγκαθιδρυθέντα νέον
Πατριάρχην "Άνθιμον δςτις μέ διώρησεν ηγούμενον τφ 1851
Μαρτίου 2 5 '1». Τών δέ αντιγράφων τών πρός πατριάρχας έγ­
γράφων τοΰ Ά γαθαγγέλου καί τών πρωτοτύπων πατριαρχι­
κών γραμμάτων προηγούνται στίχοι πολιτικοί περί τών έργων
τοΰ ρέκτου έκείνου ηγουμένου, ύφ’ ούς φέρεται ή ύπογραφή
-j- Ό Ά γα ϋ ά γ γε/ ,ο ς $ 7 2 ’ Ιουνίου α' ετώ ν -> 2 .
Έ ν δέ σ. 62 κ. έ. εύρηνται καταγραφαί τής περιουσίας τής
αονής έπί τών διαδόχων' τοΰ Ά γαθαγγέλου ήγουμένων, ών
πρώτη έν σ. 63 τή 28 ’ Ιουλίου 1888 «Κ αταγραφή άπάσης τής
εύρ30ήσης κινητής περιουσίας τής Σταυροπηγιακής μονής Κ α ­
μένης Δελβίνου κατ’ έντολήν Πατριαρχικήν ύπό τοΰ τέως Προσο-
ρινοΰ έπιτρόπου Αρχιμανδρίτου Ινου Γρηγορίου Ηγουμένου
Κουκαμεας1 παραδοθήσης τφ Ίερομονάχψ Κ " Γερασίμφ διορι-
σθεντι Ή γουμένφ παρά τής Μεγάλης τοΰ Χριστοΰ έκκλησίας
έν τή Μονή ταύτη».
Μεταγενέστερα^ δέ καταγραφαί εύρηνται εν σ. 72 κ. έ. μέ­
χρι τής σ. 102, ών έν σ. 87 κ. έ. ή τής 1 Αύγουστου 1 9 0 0 , ίν
σ. 93 κ. έ. ή τοΰ 1903 καί τελευταία ή τοΰ έτους 1908.
Έ ν τή καταγραφή τής 1 Αύγουστου 1900 συναναγράφον-
ται έν μέν σ. 90 « ’ Επίσημα έγγραφα», άριθμούμενα έν δλψ είς
136, έν δέ σ. 93 «Έ τε ρ α έγγραφα μ ’ ετέρους αριθμούς άνευ
καταλόγου», φέροντα άριθμούς 1 -1 00 καί διήκοντα μέχρι τής
ήγουμενείας Άγαθαγγέλου καί άργότερον, έν δέ σ. 9 πατριαρ­
χικά σιγίλλια α') Παρθενίου (Α ') κατά Μάϊον 1 6 4 0 - β') Κ αλ­
λινίκου (Β') κατ’ Αύγουστον 1 6 9 1- γ ') Γαβριήλ (Γ') κατ’ Α ­
πρίλιον 1704 καί δ') Κωνσταντίνου (Α ') κατ’ ’Οκτώβριον έπι-
1 Ί5ε τ.ΐ'Λ —τ,ς μονής 'χ ύ τ ν ,; X io v ‘ Ελ/.ν,νομνήμονχ Τ όμ . 1' σ. ί.
 'Ηπειρωτικά ,,L

νεμήσεως ε' (= 1 8 3 2 ), δι’ ού έπικυροϋται το σιγίλλιον τοΰ

Γαβριήλ Γ'.
Έν τέλει δ’ άξιον σημειώσεως εινε, δτι αί μετ’ έπιμελείας
συντίταγμεναι καταγραφαί της κινητής περιουσίας της μονής
συαπεριλαμβάνουσι καί τά βιβλία της βιβλιοθήκης αύτής. Με­
ταξύ δέ τών έντυπων συναναγράφονται άναμΐξ καί τινα £ητώς
διακρινόμενα ώς χειρόγραφα. Περιέχονται δέ τοιοΰτοι κώδικες
έν πέντε άναγράφαΐς, α' ) τη άχρονολογήτψ τής σ. 76, ήν ση-
μειόνω κατωτέρω διά τοΰ στοιχείου Α καί περί ής παρατηρώ,
δτι είνε άτελεστέρα τών λοιπών έν τη αναγραφή τών έντύπων
βιβλίων καί τών χειρογράφων β') τη έν σ. 63 κ. έ. τοΰ 1888
(Β'), γ ’) τη άμηνολογήτφ τοΰ 1900 έν σ. 87 κ. έ. (Δ') καί ζ )
τη έν σ. 97 κ. έ. τοΰ 1903 (Ε). ’Αναγράφονται δ’ έν αυταΐς έν
συνόλψ οί εξής κώδικες·
1) « Έ ν βιβλίον Βαρλαάμ καί ’Ιωσήφ» (γρ. Ίωάσαφ), «Χ ει­
ρόγραφον Βαρλαάμ (Γ, Δ, Ε).
2) « Έ ν χειρόγραφον περί πάπα :, « Έ ν χειρόγραφον περί
παπισμού» (Β, Δ, Ε).
3) «Μία λειτουργική παλαιά χειρόγραφος», « Ή θεία λει­
τουργία χειρόγραφος», «Λειτουργία χειρόγραφος» (Β, Γ, Δ, Ε).
4') «Μία γεωγραφία χειρόγραφος», «Γεωγραφία χειρόγρα­
φος» (Α, Δ, Ε).
ό) «Λόγοι Χρυσοστόμου χειρόγραφοι», «Χειρόγραφον λό­
γων Χρυσοστόμου» (Β, Γ).
6 ) «Χειρόγραφον περιφράσεων», «'Έν περιφρασάριον χειρό­
γραφον», «Περιφραστικόν φιλολογικον χειρόγραφον» (A, Β, Γ).
7) «Εύαγγέλιον χειρόγραφον», -Χειρόγραφον Ευαγγελίου
ξεσχησμένον» (Α, Γΐ.
8 ) «Κ ατάλογος ονομάτων χειρόγραφος» (Γ, Δ)..
9| «Μία ιστορία χειρόγραφος*· (Γ, Δ).
10) « Έ ν φυλλάδιον Χρηστομαθείας χειρόγραφον» (Δ, Ε).
11; «Πλουτάρχου λόγοι χειρόγραφοι» (Β).
 Νέος Έλλ-ηνομν-ήμων

12) «Χειρόγραφον Έρμηνείαι θρησκευτικαί» ι Γ).

13) «Χειρόγραφον τών τεθλιμένων" ( Γι.
14 ) « Έ ν κατάστοιχον σημειώσεων > ι Β ι.
Ι ό ) «Ερμηνεία ειρμών χειρόγραφος» (Β).
1G) «Ξεσχησμένον χειρόγραφον (Γ).
Μή δυνηθείς νά έπισκεφθώ αύτος τήν μονήν, δέν δύναμαι νά
βεβαιώσω πόσα τών χειρογράφων τούτων εόρίσκονται νΰν έν
αύτή ώς καί άν τινα τών απαξ αναγραφόμενων συμπίπτουσι
τυχδν προς άλληλα, οίον το ύπ’ άρ. 12 προς το 15 καί το ύπ’
άρ. 7 προς το 16. Ά λ λ ’ ευελπιστώ όμως, οτι τις τών έπιχω-
ρίων λογίων θά φιλοτιμηθή νά περιγράφω λεπτομερώς καί
άκριβώς τούς έν τή μονή σωζομένους κώδικας μετά τής δηλώ-
σεως τής γραφικής υλης, τοΰ. σχήματος, τοΰ άριθμοδ τών φύλ­
λων, τοΰ αΐώνος, τής σταχώσεως καί πάντων.τών περιεχομένων
έν αύτοΐς.
 ζ '

ΠΟΙΚΙΛΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

—Έ ν τφ σκευοφυλακίψ της μ'/,τροπόλεως Ίωαννίνων φυλάσ­

σεται άξιολογώτατον χειρόγραφον Εύαγγέλιον τοΰ ις’ αίώνος,
έ/ον μέγεθος 0,42 X 0,27, συνιστάμενον δ’ έκ φύλλων 325 καί
γεγραμμένον κατά δύο σελίδας. Φέρει χρυσάς έτηγραφάς καί
άρχικά γράμματα χρυσά, ένια δε πολύχρωμα καί κοσμείται
ύπο τών εικόνων τών τεσσάρων Ευαγγελιστών. Έ ν τέλει άνα-
γινώσκονται τάδε·
ΙΙ ρ ε σ β ν τ έ ρ ο υ χ ειρ και μ ο ν ά χ ο υ Μ α τ θ α ίο υ
Π ω γ ώ νια ν ής έκ πα λα ιά ς Ή π ε ι ρ ο ν
εγ ρ α ψ ε ταντι/ν τή ν ϋ ε ό π ν ε υ σ το ν β ίβ λ ο ν .
Ή στάχωσις δι’ όλοσηρικοΰ (βελούδου) κοκκίνου άνευ έπι­
τυπωμάτων.
— Τή Μητροπόλει τών Ίωαννίνων παράκειται τδ παρεκκλή-
σιον τοΰ νεομάρτυρος Γεωργίου τοΰ μαρτυρήσαντος τή 17 Ί α -
νουαρίου 1838, δςτις ιδιαζούσης τιμής άξιοΰται παρά τε τών
Ίωαννιτών καί τών άλλων Ήπειρωτών. Διδ δ έν τφ παρεκ-
κλησίψ τάφος τοΰ νεομάρτυρος κοσμείται πάντοτε ύπό ν(»πών
άνθέων, πολλοί δέ εινε οί προςκυνουντες αύτδν, ίδίως γυναίκες
τοΰ λαοΰ καί χωρικαί έκ τών περιχώρων. Μετά δέ τήν έν τή
Μητροπόλει λειτουργίαν πλεΐστοι δσοι εινε οι έπισκεπτόμενοι τδ
παρεκκλήσων καί άσπαζόμενοι τδν τάφον. Εΰρηται δ’ έν αύτφ
λάρναξ μαρμαρίνη, φέρουσα κεφαλαίοις γράμμασι τήν έπιγρα-
φήν τήνδε· Ά ν η γ έ ρ ϋ η ούτος 6 π άνσεπ τος τάφος τον άγιον
νεομ ά ρτυρος Γ εω ρ γίου τον εξ Ί ω α ν ν ίν ω ν δ ι’ εξόδω ν τής έκ­
κλησίας ταύτης άρχιερατεύοντος τοϋ πανιερω τάτου άγιον
Ί ω α ν ν ίνω ν και Βελάς κ. κ. Π α ρ θ ενίου κα'ι έπ ιτροπευόντω ν
Γ>4 Νέος Έλληνομνήμων

τών κ. κ. Θεοδοσίου Ζήση και κ. κ. Κ ω νστα ντίνου Ά ϋ α ν α -

ποί'λα έν ετει lS.'tS 'Οκκοβρίου /·>.
’Α ϋλ ή σα ς έν ετει /S-'IS Ύανουαρίου Π .
Σημειωτέον, δτι παρά τφ (Χρονογραφία
της Ηπείρου Τόμ. Β' σ. 229) ώς έτος της άθλήσεως φέρεται το
1837.
—Ή κατά τ ά ’Ιωάννινα Α γ ία Αικατερίνη, μετόχιον τοδ ο ­
ρούς Σινά, ούσα έκκλησία παλαιά, άνεκαινίσθη τελείως τψ 1872
κατά τήν έπί τοΰ έξωτερικοΰ υπερθύρου έπιγραφήν. Έ χ ρ ω μ α -
τίσθη δ’ έκ νέου τψ 1907. Έν rig αυλή υπάρχει μνημεΐον τών
ευεργετών τών Ίωαννίνων συζύγων Παπάζογλου, φέρον προτο­
μήν μετά τής έπιγραφής ’ Α λέξιος Π απάζογλους, ’ Α γγελική
.1. Π απάζογλου καί τδ έπίγραμμα τόδε, γραφέν πιθανώς ύπο
τοδ άλλοτε γυμνασιάρχου Ίωαννίνων καί έπειτα υφηγητοΰ τής
έλληνικής φιλολογίας έν τψ ΈΟνικψ Πανεπιστημίψ μακαρίτου
Μιλτιάδου Πανταζή·
Κ ενϋο) ’Α λέξιον ώδε Π απ άζογλουν ’Α γγελικ ή ν τε
εύνέτιν, αμφω γενναίοι, εν δ ’ ο γε ρέζε πάτρην
έν κρατέονσιν έχων σθένος ή δ’ ών δέξατο πολλών
π α νρ ’ άπέλανεν ΰπως πατρίδι πολλά λίπγ\.
—Ό διάκονος τής Μητροπόλεως Ίωαννίνων άφηγήθη μοι, δτι
πρό είκοσιπεντε περίπου έτών ίερεύς τις είχεν εϊπει είς αύτόν,
δτι προ τριάκοντα έως τριάκοντα πέντε έτών, άρα περί τό 1855,
’Ά γ γ λ ο ς φιλόλογος μεταβάς είς τήν Ήπειρον έζήτει κώδικα
τοΰ θουκυδίδου. Περιερχόμενος δέ τάς μονάς έ'φθασε καί εις
τινα μονήν, δπου έπί τή άφίξει αδτοδ προςέβαλεν αύτόν οδμή
καιομένων κωδίκων, ών μέχρις έκείνης τής ώρας παρεΐχεν ό
ήγούμενος τά φύλλα είς τούς ποιμένας τών περιχώρων χάριν
περιτυλίξεως τυροΰ, έως βαρυνθείς Ικαυαεν αυτούς. Εννοείται,
δτι ή εϊδησις αΰτη, ήν άναγράφομεν ένταΰθα απλώς έκ περιερ-
γείας, δεΐται Ιξακριβώσεως.
—Μέγα είνε τό πλήθος τών περί τά τζαμία καί έν τοΐς τουρ-
 'Ηπειρωτικά

*ικοΐς νεκροταφείοις ιών Ίωαννίνων ενεπίγραφων τάφων, ών

πολλοί πολύχρωμοι καί πολυτελείς. Τών τάφων τούτων αί έπι-
γραφαί πρέπει νά περισυλλεχθώσι και έκδοθώσι, διότι έκτ&ς
ιδιωτικών καί οικογενειακών λεπτομερειών δύνανται νά περι-
λαμβάνωσι καί ιστορικά γεγονότα σχετιζόμενα προς τίιν ^ίον
τών θανδντων καί δυνάμενα νά διαφωτίσωσι τά κατά τά Ι ω ά ν ­
νινα καί τήν λοιπήν ’Ήπειρον έπί τουρκοκρατίας. Ιδ ίω ς μέγα
είνε το πλήθος τών τοιούτων τάφων έξωθεν τοΰ έν τφ φρου-
ρίψ μεγάλου τζαμιού. Καί εξωθεν δε τοΰ τουρκικοΰ σχολείου
(Μενδρεσέ) τής πόλεως καί άλλαχοϋ ύπάρχουσιν έπιγραφαί
τουρκικαί- ομοίως δ’ άξιαι περισυλλογής είνε καί αί τοχδν σω-
ζόμεναι έν τή πόλει έβραΐκαί έπιγραφαί.
—Έ ν τή κατά τά ’ Ιωάννινα όδφ Παπάζογλου έν τή οικία
τοΰ κ. Στάθη Τσουρίδου είς ολος τοίχος είνε κεκοσμημένος δι’
έξαιρέτου παμμεγίστη; τοιχογραφίας, άντιγράφου τής έν τψ
Βατικανφ ζωγραφίας τοΰ 'Ραφαήλ τής παριστανούσης τήν νί­
κην Κωνσταντίνου τοΰ μεγάλου κατά τοΰ Μαξεντίου παρά τήν
Μουλβίαν γέφυραν. Είνε δ’ αυτη ή τοιχογραφία εργον τοΰ Α λ ε ­
ξάνδρου Δαμίρη, γεννηθέντος έν Καλαρρύταις τφ 1820. Ό Δα-
μίρης έσπούδασε τήν ζωγραφικήν έν τφ Πολυτεχνείφ Αθηνών,
δπου ήρίστευσε, καί κατόθιν μετέβη πρ&ς τελειοποίησιν τών
σπουδών αύτοΰ είς Παρισίους, Ικεΐθεν δέ μετέβη είς ‘Ρώμην
περί xb 1852.
— Πολλά Ιγγραφα τοΰ Ά λ ή πασσά, έν οίς καί έλληνικά, εδ-
ρεν έν Πωγωνίφ 6 διοικητικές έπίτροπος κ. Πονηρίδης. Καί έν
Τεπελενίφ δ’ εύρέθησαν τοιαΰτα ύπο τοΰ διοικητικοΰ επιτρόπου
κ. Λιβαδά. Ά λ λ α δέ κατέχει δ έν Πρεμετή κ. Μπίμπος.
—Έ ν τοΐς άποκειμένοις έν τφ κατά τήν Βενετίαν Δημοσίφ·
άρχείφ (R . A rchivio di Stato ή A rch iv io dei Frari) γράμ-
μασι (dispacci) τών γενικών προνοητών τής Πελοποννήσου, έν
τφ φακέλφ Senato I I I Secreta. P roved, gen. in M orea S.
Agostin S agredo da 30 N o v r 1896 sino Gen. 1 69 7 . Prov·
56 Νέός *Ελληνομνήμων

Gen. S. P o lo N ani da 31 Agosto siu 'S O tt 1697 το ύπ’ άρ.

54 έκ Πατρών άπο 16 ’ Απριλίου 1697 s. Ν. περιέχει διάφορα
συνημμένα. Μεταξύ τούτων εΰρηται Distribuzioue dei beni
fatti dall’ 111"’" Sagredo, έν ή άναγράφονται καί fam iglie di
Janina Καί άλλη δέ τοιαύτη άναγρχφή σώζεται έν άλλψ
συνημμένψ εις τήν αύτήν έπιστολήν έγγράφψ.
 Η ΝΗΣΟΣ ΣΑΣΩΝ *

Ή νήσος Σάσων, ήν κατέλαβε μέν ή Ε λ λ ά ς διαρκοΰντος

τοΰ ελληνοτουρκικού πολέμου τοΰ 1912, ήναγκάσθη δέ ύπο
τών δυνάμεων διά τών διακοινώσεων τής 18 Ίανουαρι'ου καί
τής 11 Μαρτίου του 1914 νά παραδώση είς τήν ’Αλβανίαν,
μνημονεύεται έν τή άρχαιότητι τδ πρώτον κατά τδν δεύτερον
αιώνα πρδ Χριστοΰ ύπδ τοΰ Πολυβίου καί τοΰ Σκύλακος.
Καί δ μέν Πολύβιος άναφέρει τήν Σάσωνα έν έπειςοδίψ τινι
τοΰ πρδς τούς 'Ρωμαίους περί τδ έτος 215 π. X . πολέμου τοΰ
βααιλέως τής Μακεδονίας Φιλίππου F/ \
Ό δέ Σκύλαξ δ Καρυανδεύς έν τφ Περίπλφ γράφει· Κ ατά
ταντά έστι τά Κ εραύνια δρη έν τί] Ή π είρ ω , και νήσος παρά
ταΰτά έστι μικρά, // δνομα Σ ά σ ω ν 2.
Είτα δ’ εύρίσκομεν μνείαν τή ; Σάσωνος παρά τφ Στρά-
βωνι, άρχομένου τοΰ πρώτου μετά Χριστδν αιώνος, δςτις ανα­
φέρει Σ ά σ ω να την νήσον, ήτις μέση π ω ς ΐδρνται τον διάρ-

* Ή πραγματεία αυτή είνε έκτενεστερα καί συμπεπλτ,ρωμένη άνάπτυξ'.; δύο

ιστορικών μου &πομνημάτων ΰποβληθέντων τόν χειμώνα τοϋ 1912-3 εί; τί έν
’Αθήνα'.; Ύπουργείον τών έςωτερικών. ’ Εκφράζω 8’ ενταύθα τάς ευχαριστία; μου
πρό; τόν έν "Ρώμη φίλον κ. Οΰίλλ’.αμ Μίλλερ ϊ'.ά τινχ; ανακοινώσει; αύτοϋ. ίϊίω;
άνχφερομενχς εί; τά σημειούμενχ έν τ^ πραγματεία ταύτιι) περί τή; Σασωνο; έν
τοΐ; γεωγραφικοί; χάρτα·.;.
1 Π ο λ ύ β ι ο ν Ε', 110" "Ηδη δί: οννεγγίζοντος ανιόν τοΐ; περί τόν ‘ Αώον πο-
lauur τόποι;, ο ; όεΐ παρά τήν τών Άπο/./.ωνιατών πόλιν, εμπίπτει πανικόν, παρα-
πλΐ/βιον τοΐ; γιγνομένοι; ιπΡ τών πεζικών στρατοπέδων. Τών γάρ επί τή; ο ί-
ραγία; πλεόντων τινέ; λέμβοι, καΟορμιοΰέντε; εί; τήν νήσον, η καλείται μέν
Σάσων, κεΐται δέ κχτά τήν ε’ι;[ίολήν τήν εί; τόν Ίόνιον πόρον, ήκον υπό νύκτα
πρό; τόν Φίλιππον, φάσκοντε; οννωρμηκέναι τινά; αντοΓ; πλέοντα; άπό τον πορ­
θμοί·' τούτον; 6’ απαγγέλλει, ότι χαταλίποιεν έν ’ Ρηγίι,) πεντήρει; όωμα'ικά;,
πλεοΐ'οα; επ’ Απολλωνίαν χαί πρό; Σκεοδύαΐδαν . . . .
' * Σ κ ύ λ α κ ο ς Κ α ο ν α ν ό έ ω ς ΙΙερίπλου; έν «Συλλογή τών Ιν επιτομή τοΐς
πάλαι γεωγραφηθεντων». ’ Εν Βιέννη τη; Α ϋστ'ί*;. 1X07. 'Γόμ Α' σ. 2·>.
58 JΥέος *Ελληνομνήμων

ματος τοϋ έκ τής Ή π ειρ ο ν προς το Β ρ εντέ σ ιο ν1. Ά λ λ ά καί

έν ταΐς λεγομέναις Χρηστομαθείαις έκ τών Στράβωνος γεω ­
γραφικών2 άναγινώσκομεν τά Κ εραύνια όρη, και Χ ά ονες, ή
αρχή τοϋ Ί ο ν ίο ν κόλπου, καί νήσος Σ α σ ώ .
Παρά δέ τφ Κλαυδίψ Πτολεμαίφ φέρονται τά έξής·
Ν ήσοι δε παράκεινται τή Μ ακεδονία έν μεν τω Ίονίω

πελάγει Σ α σ ώ νήσος (ή Σ ά σ ω ν) μδ ς ', λθ*'’ 3.

Τών δέ Λατίνων συγγραφέων ποιούνται μνείαν τής Σ ά σω ­
νος δ Πλίνιος, παρ’ φ ή νήσος λέγεται £ητώς έρμητήριον πει­
ρατών4, ο Πομπώνιος Μ έλας5 κα'ι Σίλιος ο Ίταλικδς, δςτις,
λέγων άπαισίας τάς άμμους (harenas) τής Σάσωνος0, υπονοεί
βεβαίως τούς έν αυτή ένεδρεύοντας πειρατάς. Σημειοΰται δέ ή
νήσος καί έν τφ Itinerarium A n ton in i A u g u sti7, οδοιπορικφ
τών κατά γήν καί θάλασσαν οδών τής ρωμαϊκής αύτοκρατο-
ρίας, συνταχθέντι μέν τδ πρώτον, καθ’ α φαίνεται, έν ταΐς ήαέ-
ραις τοϋ αύτοκράτορος Καρακάλλα, περιελθόντι δ’ είς ήμάς
οιον κατεγράφη μετά μεταγενεστέρων προςθηκών άρχομένου
τοΰ τετάρτου μετά Χρισιδν αίώνος.
Έ κ τών άνωτέρω διαφόρων χωρίων τών Ελλήνων καί Λατί­
νων συγγραφέων δέν φαίνεται οικουμένη ή Σάσων ή Σασώ έν
τοΐς άρχαίοις χρόνοις, άλλά βλέπομεν αύτήν απλώς ώς άγκυ-
ροβόλιον τών πλεόντων πρδς τήν ’ Απολλωνίαν, κειμένην όλίγον
3ορειότερον τοΰ σημερινοΰ Αυλώνος, ή τδ Ώρικδν, ού τήν θέσιν

1 Σ τ ρ ά β ω ν ο ς ς σ. 281.
2 Βιβλ. Ζ ’. Έκδ. Κ ο ρ α Λ . Έν Πχρισίοις. 1817. Τόμ. Δ’ α. 371.
3 Π τ ο λ ε μ α ί ο ν Γ', 13, 37 έκδ. ATobbe. Έν Λειφί?. 1843. Τόμ Α' σ. 201.
4 Ι Ι λ ι ν ί ο ν N aturalis H istoria I I I 30- In Io n io autem m ari ab O rico
M M p. S a son is, piratica statione nota.
5 Pom ponlus Mela II, 7, 13- in A dria A p s o ro s . . . nigra C orcyra,
T raguriu m , D iom edia, Aestria, Sason.
<; Silius Ita llcu s, V I I ,479' A t vos, o natae, currit du m im m obile filum ,
H adriaci fu gite infaustas Sason is harenas.
7 Itinerarium A n ton in i 489. ’Έ *?. Pinder x»i Parthey. Έν Βερολίνω 1848
σ. 520, 3.
 *Η νήσος Σάσων 59

έρίζουσι σήμερον, σωζόμενα έρείπια έν τφ κόλπψ τοϋ Αύλώ-

ν ος1, ί'σως δέ καί ώς δρμητήριον πειρατών.
Κ ατά δέ τοδς βυζαντιακούς αιώνας δέν είνε άπίθανον, δτι
είνε ή αύτή έκείνη νησίς, ήν δ Νικήτας Χωνιάτης ονομάζει
’ Αειρονήσιον2 κατά τήν γνώμην τοΰ P ou qu eville3.
’ Ασφαλώς δ’ εύρίσκομεν τήν Σάσωνα μνημονευομένην παρά
Βυζαντίνψ συγγράφει μόνον τφ 1439. Είνε δ’ ούτος 6 διάκονος
’Ιωάννης Ευγενικός, αδελφός Μάρκου τοΰ ’Εφέσου, εγγράψας
έν φ. 2 8 1 15τοΰ Παρισιακοΰ κώδικος 2075, ου τήν γραφήν έπε-
ράτωσεν, έπιστρέφων είς Βυζάντιον μετά τήν έγκατάλειψιν τής
έν Φλωρεντία συνόδου, κατά τον έξ ’ Αγκώνος εις τί) Βυζάντιον
διάπλουν, τδ έξής σημείωμα·
-j- Μ ετεγράφη έκ τοϋ αυτοσχεδίου, μέσον τής νεώς Φιλίππου Μπβε-
νίου τοΰ ’Αγκωνιτάνου, ή καί έπέβην σύν θεφ άπαραι εις τήν π α­
τρίδα, άναχθέντων ήμών έξ Ά γ κ ώ ν ο ς τ$ ια' μαίου, ήμέρα της έβδο-
μάδος β ', περι έσπέραν. ’Ετελειώθη δέ τό παρόν, πλεόντων ήμών
άντικρύ Δ υ ^ α χ ίο υ , κ α τ’ αύτόν τόν Ά δ ρ ία ν κόλπον εγγύς μικρόν
κατω τέρω της νήσου Σ αζαίνης νΰν καλουμένης, τ^ κ δ' τοΰ αϊ,τοΰ
μηνός Μαίου, της β ' ίνδικτιώνος, ήμέρα παρασκευή περί έσπέραν, έν
Ιτει ,Τ Φ μ ζ' άπό κτίσεως κόσμου, άπό δέ τής ένσάρκου οικονομίας
,αυλθ'. Δέσποινα μου, θεοτόκε, βοήθησόν με μέχρι τέλους:— ’Αμήν.
•J· Ό νομοφύλαξ ’ Ιωάννης διάκονος ό Ε δγενικός :·{·4
Έ ν τούτοις δε πολύ πρό τοΰ χρόνου τούτου εύρίσκομεν μνη-

1 . Ιδε Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. I' σ. 282.

2 Ν ικήτα Χ ο ν ι ά τ ο ν έκδ. Βόννης σ. 118, 20" τότε το ίν υ ν τόν Μ ανονηί.
οτ-'οΙΙαντα τη ν εις Σ ικελίαν κέ/.εν&ον κ α ί π ρ ο ς τη ν νή σον κ ατάραντα Γ/τις Ά ε ι -
ρονήαιον επικέκληται.
3 V o y a g e dans la G rece. Έν ΙΙαριοίοις. 1820. Τόμ. Α ’ σ. 42 έν σημ. 2, όπου
4 Pouqueville γράφει Ά κ ρ ο ν ή σ ιο ν άνχί τοδ έν τφ κειμέν(;> τοΰ Χων.άτου Ά ε ι ρ ο -
νήοιον.
* Μέρος τοΰ σημειώματος τούτου εδρηται έκδεδομένον παρά Marie Vogel—
Gardthausen (D ie g riech isch en S ch reiber des M ittelalters u n d der R e ­
naissance. Έν Λειψία. 1909 α. 172). Ένταΰθα δ’ έκδίδεται πλήρες κατ’ άντίγρα-
φον προθϋμως αταλέν μοι ύπό τοΰ έπιμελητοΰ τών χειρογράφων χης έν Παριαίοις
Εθνικής βιβλιοθήκης κ. ’ Ερρίκου O niont, δςτις καί μοι άνεκοίνωοεν, δχι 6 κώ­
διξ Ιχει γραφή παρά διαφόρων χειρών.
 60 Νέος Έλληνομνήμων

μονευομένην τήν Σάσωνα το πρώτον έν ττ. Εσπερία. Καί δή ο

’ Ανδηγαυοί τής Χεαπόλεως, ο’ίτινες έπεδίωκον ’ίδια συμφέροντα
καί μετήρχοντο ιδίαν πολιτείαν έν ταΐς χώραις τής βορείου
’Ηπείρου καί τής ’Αλβανίας, κατέλαβον τήν Σάσωνα τή 13 Α ύ­
γουστου 1279, δτε ο βασιλεύς Κάρολος Α ' διώρισε τον Οΰ-
γωνα S u lly Rousseau τοποτηρητήν τών ’ Ανδηγαυών έν Αύ ·
λώνι \
Κατόπιν δέ τφ 1303 μνημονεύεται ή Σάσων έν τινι έγ-
γράφψ τοΰ βενετικοΰ άρχείου-, καί πάλιν δ’ είτα τφ 1324 βλέ-
πομεν έξ έγγράφου τής 'Ραγούσης, έν φ γίνεται λόγος περί
άποστολής δύο πλοίων τής πολιτείας ταύτης είς τά παράλια
τής ’Αλβανίας χάριν καταδιώξεως πειρατικοΰ σκάφους, γίνομε
νην μνείαν τής Σ ά σ ω ν ο ς1.
Τελευτώντος δέ τοΰ δεκάτου τετάρτου αίώνος ή νησίς παρί-
σταται κατεχομένη ύπο τοΰ ’ Αλβανού φυλάρχου Μπάλσα Β'.
Έ ξ έγγράφων δέ τοΰ βενετικοΰ άρχείου δυνάμεθα νάποκατα-

1 D el Giudice La fam iglia di re M an fredi σ. L X X κατά Λ’ . Γ ε ο α κ ά -

οιιν έν τή εφημερίο; « ’Aflijvat» της IS Φεβρουάριου 11*18. Τοδ αύτοΰ έγγρά-
oou μνημονεύει καί i ’ Ι ω ά ν ν η ς 'Ρ ω μ α ν ό ς (Περί τοΰ δεσποτάτου τής ’Ηπεί­
ρου. Έν Κερκύρχ. LS95 έν σ. 92) ανευ μνείας τής Ζάσωνος. ’ Αξιόν δέ σημειώ­
σεως είνε, οτι, αν ίχχ, άκριβδς ή ύπό τοΰ κ. Γερακάρη παραπομπή είς τδ βιβλίον
τοΰ D el Giudice, οπερ δέν μοι είνε προςιτόν. ή μνεία τοΰ γεγονότος τούτου περί
τής Σάσωνος διέλαθε τούς έκδότας των έν τή κατωτέρω σημειώσει 2 A cta et d i­
plom ata res A lban ia e m ediae aetatis illustrantia.
- Βενετικού Λημοίίου άρχείου (A r c h iv io di Stato) M isti d el S en a to lib.
II. φ. 21. 123· H a v ere q u o d portatu r D y r a c h iu m c u m g alea armata et
in de reddit cum g a leis arm atis de cetero sit fran ch um sicu t havere,
q u o d v a d it et intrat intra et ex tra cu lfu m et ultra Sasnum . "Ιδε Giomo
έν τφ A r c h iv io Y e n e to Τόμ. ΛΑ' (1886) 20, 91. Πρβλ. Thallozy-Jirecek-
SnfHay A cta et d ip lom a ta res A lban ia e m ediae aetatis illustrantia. Έν
Βιέννη. 191-'i σ. 160 άρ. 546.
Thalloczy κτ/.\ ενθ’ άν. σ. 20.S άρ. 694' C on siliu m roga toru m statuit, ut
am bae n aves com m u n is m ittantur usque D urach ium et a D u rach io
usqu e S asn u m ad p erseq u en du m q u o d d a m lig n u m piratarum , q u od
in travit cu lfu m et q u o d d icitu r visu m fu isse apud S. N astasiam a li
R o d o n i,
 Ή νήσος Σάσων 61

3ΐήσωμεν ώς έξης τήν ιστορίαν τής νήσου άπο τοΰ 1344 μέ­
χρι το'") 1483.
Καί δή κατ’ έγγραφον τής 4 Σεπτεμβρίου 1344 λαμβάνει ή
βενετική πολιτεία τήν άπόφασιν, ϊνα γραφ-g είς τόν λεγόμενον
ν α ύ α ρ χ ο ν τοΰ κόλπου (eapitaneus C ulphi), ήτοι τοΰ Άδρίου,
νά μεταβή είς 'Ραγοΰσαν καί άπαιτήση έκεΐ τήν έξάρτυσιν γα-
λέρας, προχωρών μέχρι καί τής Σάσωνος, χάριν ασφαλείας τής
'βενετικής ναυσιπλοΐας1.
Άφθονωτέρας δ’ ειδήσεις μανθάνομεν έκ τοΰ έτους 1372. Τή
5 ’ Ιουλίου τοΰ έτους έκείνου διατάσσεται δ ναύαρχος τοΰ Άδρίου
νά πείσΐβ τούς έξ Αύλώνος εις τήν Σάσωνα μεταχθέντας να
μετοικήσωσιν είς Μεθώνην καί Κορώνην καί ζήσωσιν έκεΐ, άν
δέ ήρνοΰντο νά πράξωσι τοΰτο, νά έπιτρέψΐβ μέν, δπως μείνωσιν
έν Σάσωνι, απαλλασσόμενοι έπί τετραετίαν παντός φόρου, άλλά
νά όμόσωσι πίστιν είς τάς άρχάς τής Βενετίας2.
Μνεία δε τών ούτως έν Σάσωνι διατριβόντων ύπό τήν βενε­
τικήν έπικυριαρχίαν γίνεται καί έν έγγράφψ τής 11 Νοεμβρίου
13 7 2 3, δπου λέγεται περί αύτών, δτι Οά δώση ή βενετική πολι­

1 Bsvsxiy.o'i Ηχείου (A rch iv io di S ta to) M isti X X l I , 48‘ Q u od

scribatur ca p ita n eo n ostro cu lp h i, q u o d . . . vada t R a gu siu m , et ibi
sollicitet ex p e d itio n e m g a lee . . . e u n d o u squ e ad Sasnum . p ro securi-
tute n ostroru m n a v ig a tion u n i. Έν-δέδοται iv τοΐς τοϋ Theiner M on u m en ta
spectantia h istoria m S la v oru m m erid ion a liu m . Τόμ. Β ' o. 224.
2 Βενετικού Δημοσίου αρχείου (A r ch iv io di Stato) M isti X X X I V , IS'
Scribitu r ad Capitaneutn C u lph i, ut in d ica t illo s , q u i ab A v a lo n a re-
du cti sunt ad Sasnum , q u o d se con fera n t ad lo c a M o th o n i et C oron i,
et ib i h a b ite n t; et si h o c facere recusarent, perm ittat, q u o d rem aneant
in S a sn o, et sint per 4 a n n os fran ch i ab om n i rm position e, sed ju ren t
fidelitatem v en eto d o m in io . ’Ey.!έ!οτχ·. ενθ’ άν. Τόμ. Δ ' σ. 101.
3 Βενετνκοϋ Δημοσίου αρχείου (A rh iv io di Stato) M isti X X X I V , 25' Q uia
illi de V a lon a , q u i su n t red u cti ad Sasnum , ju ra v e ru n t fidelitatem n o ­
bis, et v en eru n t ad ob ed ien tia m n ostram , sicu t scribit eapitaneus
cu lp h y , et ipsis sunt necessaria certa fu rn im en ta et res pro cu stod ia
et co n serv a tion e s u a : v adit pars, q u o d d o m i n u s ............. habean t li-
bertatem m itten di res . . . et p r o v id e n d i de securitate sua. Έ χ ζϋοτχι
ένθ’ άν. Τόμ. Δ' σ. 102.
62 Νέος Έλληνομνήμων

τεία άπάντησιν, άδηλον εις τίνα άξίωσιν άναφερομένην, μετ’

έκκρεμή τινα ίκανοποίησιν, άπαιτουμένην ύπό της Βενετίας
παρά τοΰ δεσπότου Μπάλσα.1.
Παρελθόντων δέ τινων έτών, βλέπομεν τη 28 Φεβρουάριου
1389 τήν χήραν τοΰ Άλβανοΰ δεσπότου Μπάλσα Β', κόμισσαν
Μουζάκη, ήτις ώς Άλβανίς δέσποινα τοΰ Αύλώνος είχεν ανα­
γνωρίσει τήν προστασίαν τής βενετικής πολιτείας, προθύμως
άναγνωρίζουααν δι’ απεσταλμένου αυτής τήν έπικυριαρχίαν τής
Βενετίας καί έπί τής Σάσωνος μετά τής υποχρεώσεως νά παρ-
xa ®5 έκαστον ένιαυτόν είς τόν βενετικόν στόλον τρεις έρέ-
τας, ύπ’ αύτής πληρονομένους2.
Ή αύτή δέ συνθήκη άνενεώθη τφ 1393 κατά βενετικόν έγ­
γραφον τής 27 Ιουνίου, δτε καί τοΰ Αύλώνος τήν έκχώρησιν
προέτεινεν ή κόμισσα είς τήν Βενετίαν3.

1 Δημοσίου Βενετικού αρχείου (A rch iv io di Stato) M isti X X X I V , 32'

Facta v ero em enda et satisfactione [per Turam da B alsce] predicta,
postea dabim us respon sion em ad factum illoru m de Sasno. Έκδέδοται
ένθ’ άν. Τόμ. Δ' σ. 103.
2 Βενετικ&Ο Δημοσίου αρχείου {A rch iv io di Stato) M isti -Xly, 158 6πο
ημερομηνίαν 26 Φεβρουάριου- Cum eg reg ia dom in a A v a lo n e . . . in ten dit se
teneri et tueri sub n om in e et p rotection e nostri d o m in i i.. . E tiam ipse
am ba xa tor se offert, q u o d faciet, q u o d ipsa d om in a in recogn ition em
Sasni a nostro d om in io erit con ten ta de da n d o om n i an n o tres e x suis
h om in ib u s a rem o capita neo nostro culp hi, q u i stabunt su per galeis
nostris, d on ee erit in actu redeu n di V en etias et stabunt ad expensas
ipsius dom in e de so ld o ; vadit p a r s ... q u o d fiat sibi, sicut petit. Έ κ-
δέδοται ένθ’ άν. Τόμ. Δ' σ. 263.— C om m em oria li V III , 139' Οπό Ημερομη­
νίαν 28 Φεβρουάριου' A m b a x ia tor suus n o b is prom isit q u o d ipsa dom ina
in recog n ition e loci Sasni a n ostro d om in io dabit sin gu lis annis ca-
pitaneo n ostri culfi tres h om in es a rem o suis expen sis de so ld o . Έκδέ-
δοται ένθ’ άν. Τόμ. Δ' σ. 266. Πρβλ.. H opf G esch ich te G riech en lan ds v o m
B egin n des M ittelalters bis auf unsere Z eit έν τ-g τοΰ Ersch καί Gruber
A llgem ein e E n cy clo p a d ie Τόμ. 86 σ. 43.
3 Βενετικού Δημοσίου αρχείου (A r ch iv io di Stato) Seer. C on silii R o g a -
torum R SI- Q u od dom in a sua predicta est d isposita observare et
dare n obis seu pon ere super nostris galeis cu lp h i illos h om in es, qu os
dare n obis prom isit om n i an n o p ro turri d el P rego et pro Sasno.
Έκδέδοται ένθ’ άν. Τόμ. Δ’ σ. 308.— ΓΙρβλ. κχί τάς έν sxsi 1405 πρός τόν Μαρΐ-
 Ή νήσος Σάαων

Σημειωτέον δ’ δτι αί κτήσεις της χήρας τοϋ Μπάλσα, ήτις

ήρξεν άπδ τοΰ 1385 μέχρι τοΰ 1396, οτε διεδέχθή αύτήν &
έπί τή θυγατρί Τ εγγίνη Σερβος γαμβρός Μίρτζας, είχον έλατ-
τωθή έν τψ μεταξύ, περιορισθεΐσαι είς τόν Αύλώνα, τό Βερά-
τιον, τά Κάνινα, τήν Πάργαν καί τήν Σ ά σω να2. "Ενεκα δέ του
φόβου τών Τούρκων βλέπομεν αύτήν ήδη τψ 1386 πρόθυμον
νά έκχωρήση καί ταύτας τάς πόλεις είς τήν βενετικήν πολιτείαν.
Μετά δέ τήν άναγνώρισιν τής έπί τής Σάσωνος βενετικής έπι-
κυριαρχίας έτέθη ή κόμισσα μετά τών τριών αυτής άδελφών έκ
τοϋ οίκου Μουζάκη καί τής θυγατρός 'Ρεγγίνης υπό τήν προ­
στασίαν τής Βενετίας καί συνεστήθη προςηκόντως είς τόν βάϊ-
λον τής Κέρκυρας ώς άντιπρόςωπον τής βενετικής πολιτείας
έν τψ Ίονίψ πελάγει2.
Καί τόν μέν ’Ιούνιον τοΰ 1393 προςεφέρθη ή κόμισσα νά
παραχωρήσω είς τήν βενετικήν πολιτείαν τόν Αύλώνα καί
τήν Σ ά σω ν α 3, τόν δέ ’ Απρίλιον 1395 ό έπίσκοπος τής ’Α λβα­
νίας προςήνεγκεν έξ όνόματος τής κομίσσης έκ νέου είς τήν
Βενετίαν άπάσας τάς κτήσεις αύτής, έν αίς καί τήν Σάσωνα.,
άλλ’ ή Βενετία άπέκρουσε τήν προςφοράν4, έπαναληφθεΐσαν
τόν Μάϊον τοΰ 1398, άρχούσης ήδη τής 'Ρ εγγίνης5, καί τόν

νον C a ra vello οδηγίας έν τψ λατινικφ κώδικι της Μαρκιανης βιβλιοθήκης C.I.

X I V κωδ. L X X I I άρ. 20· In su per scias q u o d , in re co g n itio n e lo c i del
S asino a d om in io n ostro, dom in a A v a lo n e p rom isit dare et sic tene-
tur n ob is o m n i a n n o tres h om in es ad suum soldu m , q u i deb ean t ascen -
dere et stare su per g a leis nostris culfi, d on ee redierint V en ecias (παρά
τφ Jorga N otes et extraits p ou r servir a l ’histoire des C roisades au
X V e siecle. Έν Παρισίοις. 1899. Τόμ. A' ο. 148).
1 Βενετικού Αημοσίου άρχείου (A r ch iv io di Stato) M isti X L , 46 καί 53ί5.
Πρβλ. H opf Ινθ’ άν. σ. 43 καί 95.
2 Βενετικού Αημοσίου άρχείου (A rch iv io d i Stato) M isti X L , 353P, 365,
378. C om m em oriali V III, 3430-344.
3 Βενετικού Αημοσίου άρχείου (A r ch iv io di Stato) S ecreti C. φ. 81. Πρβλ.
H opf Ινθ’ άν. σ. 95.
4 Βενετικού Αημοσίου άρχείου (A rch iv io d i Stato; M isti X L I I , 249. Πρίλ.
H opf ένθ’ άν. α. 95. ·
“ Βενετικού Δημοσίου άρχείου (A rch iv io di Stato) M isti X L I I I. I5l5.
64 Νέος ‘Ελληνομνήμων

Μάρτιον τοΰ 1 4 0 0 ' ένεκα τοΰ φόβου έξ ενός μέν τών Τούρ­
κων, έ- ετέρου δέ τών λοιπών ’ Αλβανών φυλάρχων. Ά λ λ ’ ή
Βενετία καί πάλιν δέν ήθέλησε νά συγκατανεύσω ένεκα της
έλλείψεως πάσης ασφαλείας Ιν ταΐς άλβανικαΐς χώ ραις2. Καί
αύτά δέ τά παράλια ή σαν επισφαλή ένεκα τών λυμαινομένων
τήν θάλασσαν πειρατών. Ούτως έν έτει 1 43 0 γίνεται λόγος
περί πλοίου έξ ’Αγκώνος, περιπεσόντος περί τήν Σάσωνα είς
αιχμαλωσίαν ύπό δύο πλοίων καταλωνικών :1.
Καί καταλαμβάνουσι μεν ήδη τφ 1417 οί Τούρκοι τον Αυ­
λώνα, άλλά δέν μανθάνομέν τι περί τής τύχης τής Σάσωνος,
ούδε φαίνονται μνημονεύοντ’ αύτής τά έν τοΐς βενετικοΐς άρ­
χείοις έγγραφα μέχρι τοΰ 1483. Τό ετος δ’ έκεΐνο βλέπομεν
προςορμιζόμενον είς τήν νήσον τόν Βενετον προνοητήν τοϋ
στόλου Χριστόφορον D uodo, προερχόμενον έκ Μεθώνης καί
Κερκύρας καί συλλαμβάνοντα έν Σάσωνι έν τουρκικόν πλοΐον
(grippo), έξελΟόν έξ Αύλώνος4. ·
Ά ρ αιώ ς δ’ έπειτα καί πάλιν γινομένης μνείας τής Σάσωνος,

Πρβλ. Theiner M onum enta spectantia historiam S lavoru m m erid iou a -

lium Τόμ. Δ' σ. 412. Πρβλ. Hopf JvO’ άν. σ. 95.
1 Βενετικού Δημοσίου άρχείου (A r ch iv io d i Stato) M isti X L I\ . 129β.
X L V . 1713, 59, 800. Πρβλ. Theiner M on u m en ta sp ectan tia h istoriam S la ­
voru m m eridionaliu m . Τόμ. Δ' σ. 423. Πρβλ. Hopf ένθ’ άν. 3. 95.
5 H opf ένθ xv. a. 9δ.
:i Τή 28 ’ Απριλίου 1430 άπο3τέλλοντε; οί 3ύμβουλοι του Ά γκδνος τ.ρίσξει;
είς τδν βασιλέα τή ; Άραγωνία; δίδου3ΐν εί; αυτούς εντολήν νά έκθέαωσιν, δτι
h ora n u ovam en te, del mese di febraro passato. retorn a n do una nostra
nave di R om an ia, e trov a n d osi presso alia S a xin a ,είνε δέ αδτη % Σά-
30)ν) 3υνελή^θη υπό δύο καταλωνικών πλοίων, άπαγαγόντων αϋτήν είς τήν A u ­
gusta (A gosta) πρό; βορράν τών Συρακου3ώ-* (Jorga ενθ’ άν. S econ d e serie
3. 260'.'Ο κ. Jorga πχραθέτει ένταΰθα περί τής Σάσωνος καί εί; Jirecek S p om .
σ. 24, άλλά τό ριβλίον τοΰτο δέν μοι είνε προςιτόν.
4 Stefano Magno παρά ϊ ά θ α .Μνημεία έλληνικής Ϊ3τορία;. Έν Παρ'.σίοις.
1885. Τόμ. 7 3. 236)· Interim C ristoforo D u o d o p ro v e d a d o r in arm ada
v en u d o d a ^ Io d o n al Corfu co galee 6 v en e al Sasn o, d o v e prese uno
g rip p o de T u rci erano u sido da V a lo n a ; qu esto se h a v e adi 14 m arzo
1483.
 Ή νήσος Σάσων 65

εύρίσκομεν αδτήν τφ 1558 άναγραφομένην έν τφ κατά τήν Β ε­

νετίαν τό πρώτον έκδοθέντι Πορτολάνφ1 διά τών έξής· Ά π ο
την γλώ σσαν ( = Γ λώ σσαν Linguetta) εις τους ’Ά ζ ο ν ε ς (γρ.
Σ ά ζονες) σιρόκο μαΐστρο εϊναι μή(λια) ε ' 2.
Τ φ δέ 1571 δλίγον πρό της πολυθρυλήτου ναυμαχίας, τής
συγκροτηθείσης μέν παρά τάς Έχινάδας, φερωνυμοομένης δέ
κοινώς άπό τής Ναυπάκτου, εύρίσκομεν γινομένην μνείαν τής
Σάσωνος ώς δρμητηρίοο τοϋ έθωμανικοϋ στάλου3.
Κ ατά ταϋτα μέχρι τουλάχιστον τοϋ 1571 ή Σάσων ήτο
άκόμη τουρκική. Βενετικήν δ’ εδρίσκομεν αδτήν ήδη τφ 1696.
Ά ρ α μεταξδ τών δύο τούτων χρονολογιών κατέλαβε τήν νήσον
ή Βενετία. Γίνεται δ’ αύτής μνεία έπ'ι τής έν ταΐς Ίονίοις νήσοις
^ενετοκρατίας τό πρώτον τφ 1696, καθ’ δσον γινώσκομεν, παρά
τφ έπιφανεΐ Βενετφ γεωγράφφ Μάρκφ Βικεντίφ C oron elli,
δςτις έδίδαξεν έν Βενετίφ τήν γεωγραφίαν καί ίδρυσε τήν λε-
γομένην ’ Ακαδημίαν τών ’Αργοναυτών4. Τοϋτο δέ μόνον παρα-

1 Δέν σώζεται μέν άντίτυπον τή; έκδόσεως ταύτης, άλλά τό έτος αύτής γινώ-
σκεται έκ τών πρώτων στίχων τοΰ έμμέτρου προλόγου τοΰ Δημητρίου Τάγια τδν
προτασσομένων τών μεταγενεστέρων ίκϊόσεων. Ί ϊ ε Legrand B ib liog ra p h ie h el-
l e n i q u e . . .a u x X V e et X V I e siecles. Έν Παρισίοις. 1884. Τόμ. Β’ σ. 16.
"Επονται 8’ εις τήν εκδοσιν εκείνην τοΰ 1558 ή τοΰ 1573 (Legrand ένθ’ άν. σ. 15
κ. έ.), ή τοΰ 1729 ( Ά . Π α π α δ ο π ο ύ λ α ν Β ρετοΰ Νεοελληνική φιλολογία. ’Εν
Άθήναι;. 1857. Μέρο; Β' σ. 46, άρ. 89) καί ή παρά τφ έν Βενετία τυπογράφψ
Νικολοίψ Γλυκει, ήτις είνε μέν άχρόνιστος, άλλά φαίνεται τυπωθείσα τελευτών-
τος τοΰ δέκατου όγδοου αΐώνος (Αύτόθι σ. 115, άρ. 317. Πρβλ. Legrand Ινθ’ άν.
σ. 16 σημ. 3).
! Έκδόσεως πχρά Νικολάψ Γλυκεί (έν τή Εθνική βιβλιοθήκη ’Αθηνών) σ. 91.
3 [Ά ο α 6 α ν τ % ν ο 0 ] Χρονογραφία τή; Ήπϊίρου. Έν Άθήναις. 1856. Τόμ. Α '
σ. 203’ «Περί τά τέλη τοΰ ΐδίου έτους 1571, πρίν ή δ συμμαχικές χριστιανικός
στόλος άποπλεύση έκ τής Μεσσήνης, (δπου τότε συνήχθη), 4 ’Οθωμανικός έκπλίύ-
οας έκ τοΰ Σάξωνος διέβη τόν Βουθρωτόν, Ινθχ έπεβίβασε 500 ίππους, καί έκείθεν
μετέβη είς Κέρκυραν, καθ’ ή ; έστησε διά ξηράς καί διά θαλάσσης πολιορκίαν».
’Αγνοώ πόθεν δ Άραβαντινος παρέλαβε ταύτην τήν ϊΖδησιν.
4 Is o la r io d e ll’ A tlan te V en eto da P. Coronelli. Έν Βενετία. 1697. Τόμ.
Α' σ. 162' N elle fo c i d el g o lfo d ella V a llo n a dirim petto alia Citt& V e-
s c o v a le d i qu esto n om e (d a ’ V en eti s o g g io g a ta il 17 Settem bre 1690)
g ia ce lo S c o g lio d el Sasen o o Sason a, ch ia m a to da T o lo m e o e P oli-
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ TOM. IA'. 5
66 Νέος βΕλληνομνήμων

τηρητέον, δτι ή περιγραφή, τών νήσων γίνεται δπδ τοΰ C oro-

u d li κατά τήν γεωγραφικήν αύτών θέσιν, κα'ι έπομένως δέν
έξάγεται, δν ή Σάσων έτάσσετο είς τάς νΰν λεγομένας Ίονίους
νήσους. Ούχ ήττον πρέπει καί τόΰτο νά δηλωθή, δτι ή δνομα-
σία τών νήσων ώς Ίονίων ή Έπτανήσου δέν παρουσιάζεται προ
τοΰ τέλους τοΰ δεκάτου δγδόου αίώνος· πρδτερον δ’ έκαλοΰντο
απλώς βενετικοί νήσοι, καί κατά ταΰτα δέν άπεχωρίζοντο άπο
τών λοιπών νησιωτικών κτήσεων τής Βενετίας1. Οί δ’ "Ελλη­
νες τής ’Ηπείρου έκάλουν αύτάς Φ ραγκονήσια2. Ή δέ πρώτη
χρήσις τής ονομασίας Ίονικα'ι νήσοι έγεινε, καθ’ α φαίνεται, έν
προκηρύξει τοΰ 'Ρώσου ναυάρχου θεοδώρου Ούσακώφ κατά τδ
έτος 1 7 9 9 3.
Ά λ λ α , πρίν ή ίδωμεν ιήν Σάσωνα παρακολουθούσαν έν τφ
κατόπιν χρόνφ τάς τύχας τών βενετοκρατουμένων Ίονίων νή­
σων καί περιερχομένην μετά τής Έπτανήσου είς τούς έκάστοτε
κυριαρχοΰντας αύτής, έξετάσωμεν πότε άκριβώς περιήλθε τδ
πρώτον όριστικώς είς τήν Βενετίαν. Καί εϊδομεν μέν άνωτέρω,
δτι τοϋτο συνέβη μεταξύ τών έτών 1571 καί 1696. Ά λ λ ά νο­
μίζω, δτι δυνάμεθα καί ρητώς νά όρίσωμεν τδ Ιτος τής δπδ τής
Βενετίας προςαρτήσεως. Καί δή είνε λίαν πιθανδν, δτι ή προς-

b io , S a so, aa S ilio Sasso. έ qu esto propriam en te situ ato nel lu og o,

o v e p iu si restrin ge il G o lfo d i V en etia c o l ca p o S. M aria, g ia detto
d i L ev a n te, n ella P rov in tia di T erra d ’O tran to in distanza d i m iglia
cin q u a n ta e form a il piu stretto b r a c c io d i Mare per passare d a ll’
Ita lia n ella G recia.
1 Καί αΰτή έτι ή περί των Ίονίων νήσων περιγραφή του Ά ν δ ρ έ ο υ Grasset
Saint - Sauveur ή έν ετει 1800 έκϊοθεΕσχ έν ΙΙαρισίοις έπιγράφεται V o y a g e
liistoriq u e, litteraire et pittoresq u e dans les isles et les possession s ci-
d e v a n t ven itien n es du L e v a n t: s a v o ir C orfou , P a x o, B u cin tro, Parga,
P revesa, V o n izza , Sainte - M aure, T h iaq u i, C eph a lon ie, Zante, S tro-
ph ades, C erig o et C erig otte.
2 Δ α ν ι ή λ ίε ο ο μ ο ν ά ^ ο ν [Φ ι λ ιπ π ίδ ο υ ] κ α ί Γ ρ η γ ο ρ ίο υ ίε ρ ο δ ι α ·
κ ό ν ο ν τ ώ ν Δ η μ η τ ρ ιέ ω ν Γεωγραφία νίωτερική. Έν Βιένν-β. 1791 σ. 317.
3 Μ η λ τ α ρ ά κ η Μελέτη περί τής θέσεως τοϋ Ίονίου πελάγου; έν τή άρχαί?
καί v i? γεωγραφία, Έν Άθήναις. 1888 σ. 81. Τήν προκήρυξιν ΐϊε παρά τφ Π .
Χ ι ώ τ η Σειράς ιστορικών απομνημονευμάτων Τόμ. Γ’ σ. 733.
 Ή νήσος Σάσων 67

άρτησις έγεινε τδ αύτδ έκεΐνο έτος 1696, καθ’ 8 εΐδομεν άνω­

τέρω τδν C oron elli μαρτυροΰντα τήν ύπδ τών Βενετών καθυπδ-
ταξιν (soggiogata) τοΟ Αυλώνος \
Κάθ' οΰς δέ χρόνους έξηκολούθει ή Σάσων άνήκουσα είς τούς
Βενετούς μετά τών Ίονίων νήσων γίνεται μνεία αύτής ώς νή­
σου τής ’Ηπείρου Ιν τφ Γεωγραφικψ λεξικψ (D ictionnaire
geographique) τοϋ M aty τφ έκδοθέντι τδν δέκατον δγδοον
αιώνα. Έ ξ αύτοΰ δέ παρελήφθησαν ταύτά και έν τφ Μεγάλφ
ίστορικφ λεξικψ τοΰ Λουδοβίκου Μορέρη2. Έ ν δέ νεωτέροις
γεωγραφικοίς και έγκυκλοπαιδικοΐς λεξικοΐς ή Σάσων λέγεται
τουρκική μέν νήσος έν τοΐς άρχαιοτέροις3, έλληνική δ’ έν τοΐς
νεωτέροις4. Ό μοίως δε κυμαίνεται έν τοΐς διαφδροις είδικοϊς
χάρταις δ χρωματισμδς τής Σάσωνος, πού μέν δηλουμένης ώς
ίονίου ή έλληνικής, πού δ’ ώς τουρκικής5.

1 Ίδε άνωτέρω σ. 65 σημ. 4.

s Louis M o reri L e g ra n d diction n aire h istoriqu e. Έκϊοαις ιθ'. Έν Πα-
ρισίοις. 1763. Τόμ. Ζ' σ. 579" Sasen o petite lie de l ’i ^ i r e . E lle est situee
dans le g olfe de V en ise, pres de la ville de V a lon a. *0 M oreri 8£v
σήμειόνει τόν πλήρη τίτλον ούδέ τόν τόπον καί τό Ιτος τής τοπώσεως τοΰ λε-
ξικοΰ τοδ M a ty , 8ν ούδέ παρά τφ B runet εύρον.
3 R itter G eog ra p h isch - Statistisches L e x ico n . Έκδοαις 8'. Έν Λειψ£$.
1855 σ. 1170- Saseno', S asino, S a sso, tiirk. In sel im A driat. M eer, an
der Ktiste v o n A lban ien , v o r dem G o lf v o n A v lo n a .— M eyer K on v er-
sations - L e x ic o n Ικδ. γ ’. Έν Λειψί;?. 1878 σ. 170" Sasen o (Sasso), Insel im
A driatisch en M eer, v o r dem G o lf v o n A v lo n a u n d dem K ap G lossa
gegen iib er, g e h o r t zum tiirkischen V ila y e t Janina.
4 Brockhatis K o n v e rs a tio n s-L e x ico n . Έκδοσις ιδ’. Έν Λειψί?. 1895. Τόμ.
Δ' σ. 236’ S a sen o g riech isch e Insel g eg e n iib e r A v lo n a .— G rande E n c y ­
clo p e d ic. Τόμ. Κ θ' σ. 539- S a sen o ile g recq u e de la m er A driatique en
face du g o lfe d ’A v lo n a .
5 Ίδο" τινα παραδείγματα. Έν τή τοδ G, F reytag K arte der B a lk a n -
halbin sel (ΈνΒιέννη. K artog ra p h isch e A n stalt v o n G. F reytag und B ern.
N eue revidierte A u sg a b e (1912) ή 2 άσων Ιχει τό αύτό καί ή Ε λλάς κίτρινον
χρώμα.Έν τή τοΰ Perthes (G oth a) Karte des ba lk an isch en K rieges 1912 - 3
«ίνε μέν κενρωσμένη ώς ή άπέναντι παραλία, άλλά προςγράφεται ή λέξις
g n e ch isch . 'Ομοίως ώς έλληνική εϊνε κεχρωσμένη έν τφ χάρτη τφ προς-
ήρτημένιρ είς τήν συγγραφήν τοδ Amadore V irgili L a q u estion e d ’O riente.
1908. Έν τοίς έξης χάρταις ή Σάσων φέρεται έχουσχ τά αύτό χρώμα καί ή
 s Νέος ΈΧΧηνομνήμων

Εύλογος δέ ήτο δ έν νεωτέροις μετά τήν ενωσιν τής Έ π τα -

νήσου συγγράμμασι καί χάρταις χαρακτηρισμός τής Σάσωνος
ώς έλληνικής, έπειδή ή νήσος αδτη άπδ τών χρόνων, καθ’ ους,
βενετική οδσα, συγκατετάσσετο είς τάς κτήσεις τών Ίονίων νή­
σων, συνυπέστη τάς αδτάς τδχας καί περιήλθεν είς τούς έκά­
στοτε κυριάρχους αότών, ώς άποδεικνυουσιν αί οϋκεΐαι συνθή-
και. Είνε δ’ αδται αί έξής·
α') Ή τοΰ Καμποφορμίόυ μεταξύ Γαλλίας καί Αυστρίας τής
6 /1 7 ’Οκτωβρίου 1797, δι’ ής αί Ίόνιοι νήσοι περιήλθον είς
τήν Γαλλίαν. ·
β ') Ή έν Κωνσταντινουπόλει τής 9/21 Μαρτίου 1800 μεταξύ
'Ρωσίας καί Τουρκίας, αΐτινβς συμμαχικώς τψ 1799 έξεδίω-
ξαν τούς Γάλλους έκ τών Ίονίων νήσων, συγκροτήσασαι έπί
τούτοις τήν αδτόνομον Επτάνησον πολιτείαν.
γ ') Ή έν Άμβιανψ (A m iens) τής 15/27 Μαρτίου 1802
μεταξδ τής ’Αγγλίας, τής Γαλλίας, τής Ισπανίας καί τής 'Ο λ­
λανδίας, Βι’ ής πρός τοΐς άλλοις άνεγνωρίζβτο ή έπί τών Ί ο ­
νίων νήσων κυριαρχία τής Γαλλίας.
δ') Ή έν Παρισίοις τής 5/17 Νοεμβρίου 1815 μεταξδ Α δ-

άπέναντι οθωμανική ήπειρο;, διάφορον δέ τοδ των Ίονίων νήσων' 1) K iepert D as

K o n ig r e ic h H ella s . . . u n d die R e p u b lik d er 7 Ion isch en In seln . Έν
W eim ar. G eog ra p h isch es Institut. 1849' 2) C. G r a f D ie eu rop a isch e
T iirk ei, G riech en la n d u n d die Ion isch en In seln . Έν W eim ar. G e o g r a ­
p h isch es In stitu t 1863- 3) D . Volter E u ropa'isch e T iirkei, G riech en lan d
κτλ. Έν E s slin g e n . 1856' 4) Kaih Johnston R o y a l A tlas. 1861' 5) Philip’ s
Im p eria l A tlas. 1862-4.—Έν ϊέ τψ χάρτ^ τοδ K iepert G e n e r a l-K a r t e der
europa'ischen T iirk ei (Έν Βερολίνφ. 1853) ίέν ϊηλοΰται είς τίνα χώραν άνήκου-
σιν αί νήσοι, αΐτινες Ιχουσιν ίπασαι τό πρασινωπόν χρώμα τής θαλασσίας γραμ­
μής.— Έ π ’ ίσης δέν διαστέλλονται αί κτήσεις έν τφ τοΰ Hobb’ s Chart o f the
A d ria tic Sea, 1884, έν τφ χάρττ; τοδ Α υστριακόν επιτελείου (έκδ. 1829) καί έν
τφ χά ρτη τοΰ 1Αγγλικού ναυαρχείου (A d m ira b ility Chart), οΰ ή αρχαιότατη Ικ-
δοσις τούτου τοδ μέρους φαίνεται οδσα ή τοδ 1878.— Έν δέ τφ χοίρτη τών Ίονίων
νήσων τοΰ J , Arrowsmith ίέν περιλαμβάνεται ή Σάσων. Ό δέ χάρτης τοδ Stieler
H a n d -A tla s 1832-45 ίέν έχει ίδί$ κεχρωσμένην τήν νησίδα, προφανώς δ’ έκ
παραδρομής συμπίπτει αΰτη νά Ιχχι τό αΰτό χρώμα καί ή απέναντι ήπειρωτική
παραλία.
 Ή νήσος Σάσων 69

ατρίας, Γαλλίας, Πρωσσίας καί 'Ρωσίας, δι’ ής αί νήσοι άπε-

τέλεσαν τό δεύτερον ιδίαν πολιτείαν και άνετέθησαν είς τήν
άγγλικήν προστασίαν.
ε') Τό άπό 12/24 ’ Απριλίου 1819 έγγραφον τής ύπό τής
Πύλης άναγνωρίσεως τής έπί τών Ίονιων νήσων προστασίας
τής ’Αγγλίας καί τής είς τήν Τουρκίαν παραχωρήσεως τής
Π άργας1.
Σημειωτέον, δτι μεταξύ 1802 καί 1815 μεσολαβεί ή προς-
ωρινή ύπό τών 'Ρ ώσων κατοχή καί ή ύπό τών Γάλλων άνακατά-
ληψις τών Ίονιων νήσων, περί ών γεγονότων δέν έχομεν συν-
θήκας. Καί δή ύπήρξε μέν άποτέλεσμα τών νικών τοΰ Ναπο-
λέοντος ή ύπό τής 'Ρωσίας είς αύτόν άπβδοσις τών Ίονίων νή­
σων, άλλά περί αύτής ούδείς γίνεται λόγος έν τή συνθήκη τοΰ
Τιλσίτ τής 25 ’Ιουνίου/7 ’Ιουλίου 1807, ατε γενομένης ούχί
διά τής φανεράς έκείνης συνθήκης, άλλά διά μυστικής συμβά-
σεως μεταξύ 'Ρ ω σία; καί Γαλλίας2.

1 Πλήν τοδ πρώτου μου χειρογράφου υπομνήματος είς τό Ύπουργεϊον των

εξωτερικών κατά Νοέμβριον 1912 ίδε τό έν τή G azetfa d el P o p o lo d i T o r in o
άρθρον τά φέρον τήν υπογραφήν Un d ip lo m a tico καί δποστηρίζον δτι ή Σάσων
άνήκεν είς τήν Τουρκίαν καί τήν είς αύτό δπέρ τοΰ εναντίου άπάντησιν Οπό τήν
έπιγραφήν I,a storia d ip lom a tica d i S asseno e la q u estion e d elle P ela-
gose έν τφ M attino. Τά άρθρα ταΰτα, ών δυστυχώς 8έν Ιχω τούς αριθμούς
καί τάς χρονολογίας, έδημοσιεύθησαν τελευτώντας τοΰ Νοεμβρίου 1913 ή άρχο-
μένου τοΰ Δεκεμβρίου 1914.— Γ . Π . Κ ο έ {ΐο υ « Ή νήσος Σάσων καί δ έλληνι-
σμάς» έν τφ «Κράτει» τής 2 Δεκεμβρίου 1912 (έλάχιστα ιστορικά' οΰδέν περί των
μεσαιωνικών καί νέων χρόνων).— Σ η ν ρ · Π α π α γ ε ω ρ γ ί ο ν «Ή ιστορία τής νη-
σίδος Σάύόωνος» έν τή «Έ στί^» τής 14 Δεκεμβρίου 1912.— [ ’ Α ν ω ν ύ μ ο υ ]
«ly’ilo t de S a sson » έν τφ M essager d ’A th en es άρ. 13 τής 7/20 Φεβρουά­
ριου καί «S a sson (S a sen o) T erritoire H ellen iq u e» έν τή αύτή έφημερίδι
*ρ. 34 τής 5/18 Matou 1913.—ϊ Λ . θ ε ο τ ό κ η 9 άρχειοφΰλακος τής πρώην Ίο-
νίου Γερουσίας « Έ νησίς Σάσων» έν τή «Έ σ τι?» τής 21 Φεβρουάριου 1913.—
Ε · Γ ε ρ α κ ά ρ η «’Ιταλία καί Σά({<5ων» έν τή έφημερίδι «Άθήναι» τής 13
Φεβρουάριου 1913.— [ Ά ν ω ν ί τ μ ο ν ] *'Η νήσος Σάσων πώς καί διατί είνε έλ-
ληνική» έν τφ «Σκρίπ» τής 16 Φεβρουαρίου 1914 καί τή ’Αστραπή τής 17 Φε­
βρουάριου 1914 άρ. 4752. Πρβλ. Nicolas Timoleon Bulgari L es sep t-lles Io -
niennes et les traites q u i les con cern en t. Έν Λειψί?. 1859.
* Κατά ταΰτα άνακριβή είνε τά γραφέντα έν τ·ή « Έστίοι;» τής 14 Δεκεμ-
 Νέος Έλληνομνήμων

"Αξιον παρατηρήσεως είνε, δτι έν ούδεμια τών άνωτέρω

συνθηκών τούτων γίνεται £ητή μνεία της Σάσωνος.
Έ ν μέν rig συνθήκη τοΰ Καμποφορμίου ώρίζετο διά τοΟ
πέμπτου άρθρου, δτι « Ή Α. Μ. δ βασιλεύς της Ούγγαρίας καί
Βοεμίας συνάγει, δπως ή Γαλλική δημοκρατία κατέχω έν
τελεία κυριαρχώ τάς πρότερον βενετικάς νήσους τής ’ Ανατο­
λής, ήτοι τήν Κέρκυραν, τήν Ζάκυνθον, τήν Κεφαλληνίαν, τήν
Λευκάδα, τά Κύθηρα και άλλας νήσους έξαρτοψένας έξ αύτών,
ώς καί τό Βουθρωτόν, τήν "Αρταν, τήν Βόνιτσαν και έν γένει
άπάσας τάς κτήσεις τάς πρότερον βενετικάς έν ’Αλβανία τάς
κειμένας νοτιώτερον του κόλπου τοΰ Δρίνου1».
Έ ν δέ τψ δευτέρψ άρθρψ τής συνθήκης τής Κωνσταντινου­
πόλεως Αναγράφονται ή Κ έρκυρα, ή Ζ ά κ υνθ ος, ή Κεφαλλη­
νία, ή Λ εύκάς, ή Ί ΰ ά κ η , οί Π α ξοϊ και τά Κ ν ϋ η ρ α ώς καί
άπασαι αί νήσοι, μεγάλαι και μικροί, κατωκημέναι ή αοικοι,
αί κείμενοί άπέναντι τώ ν παραλίων τή ς Π ελοπ οννήσου καί
τής ’ Α λβανίας, αΐτινες άπεσπάσΌησαν τή ς βενετικής πολι­
τείας καί κατεκτή'&ησαν πρό μικρόν καί περί ών διά τοΰ
πρώτου άρθρου τής αύτής συνθήκης συνεφωνήθη μεταξύ τών

ρίου 1912 Οπό τοΰ κ. Σ π . Π α π α γ ε ω ρ γ 4 ο ν , λέγοντος τάδε' «Τή 8 ’ Ιουλίου

1807 ύπεγράφη ή περίφημος συνθήκη περί ειρήνης μεταξύ 'Ρωσίας καί Γαλλίας,
διά ταύτης δέ ή Επτάνησος παρεχωρήθη τη Γαλλί$ ώς κτησις ίδια». ’ Ορθότερα
δέ είνε τά γραφέντα έν τψ M essager d ’A th en es τής 7 /20 Φεβρουάριου 1913’
La p a ix (καί οΰχί ή συνθήκη) de T ilsit (1807) rendit les iles Ion ien n es a
la F rance. Πρβλ. William Miller T h e O ttom an em pire σ. 39-40 έλλ. μεταφρ.
Σ η ν ρ . Π . Λ ά μ π ρ ο ν Ή Τουρκία, καταρρέουσα ο. 55.
1 S a M ajeste l ’em pereur, roi de H o n g r ie et d e B oh em e, con sen t
a ce que la republique franijaise possed e en tou te sou v era in ete les iles
c i - d e v a n t v en itien n es du L e v a n t: sa voir, C orfou , Zante, C ep h a -
lon ie, Sainte-M aure, C erigo, et autres iles en depen dan tes, ainsi que
B u trin to, Larta, V on izza , et en g en era l tou s les etablissem ents ci -
dev an t V enitiens, en A lban ie, q u i son t situes plu s bas que le g o lfe
de L o d r in o ». Charles de Martens Recueil des principaux traites. Έν Γοτίγγ^.
1826. Τόμ. Ε’ 1791—1795. σ. 422. Πρβλ. Lunzi Storia d elle Isole Ion ie
so tto il regg im en to dei R ep u b b lica n i F ran cesi. Έν Βενετία 60 σ. 1874.
 Ή νήσος Σάσων 71

συμβαλλομένων νάποτελέσωσιν ιδίαν πολιτείαν1.

Έ ν δέ τή συνθήκη τοΰ ’ Αμβιανοΰ ώριζε τδ Ινατον άρθρον,
δτι «Αναγνωρίζεται ή πολιτεία τών Ίονίων νή σω ν»2.
Έ ν δέ τή συνθήκη τών Παρισίων καταλίγονται δνομαστί
έν τψ πρώτψ αρθρψ μόνον αί μεγάλαι νήσοι «μετά τών έξαρ-
τημάτων αυτών, οΐα περιγράφονται έν τη συνθήκη τής 9/21
Μαρτίου 1 8 0 0 », ήτοι τή έν Κωνσταντινουπόλει3.
Τέλος δ’ έν τή ύπδ τής Πύλης άπδ 1 2/2 4 ’ Απριλίου 1819
έπικυρώσει τής είς τν)ν Μεγάλην Βρεττανίαν παραχωρήσεως
τών Ίονίων νήσων καί τής Πάργας είς τήν Τουρκίαν άνα-
γράφονται τάδε· «Κ αί έπειδή αί νήσοι Κέρκυρα, Κεφαλληνία,
Ζάκυνθος, Λεύκάς, Ιθάκη καί Κύθηρα, αί γνωσταί ύπδ τδ
ονομα Ηνωμένων Ίονίων νήσων, ώς καί αί μικραί νήσοι, αί έξ-
αρτώμεναι έκ τούτων, ών άλλαι μέν οίκοΟνται, άλλαι δέ είνε
έρημοι καί αιτινες άλλοτε ύπήρξαν όμοίως ύπδ τήν κυριαρχίαν
τής Υψηλής Πόλης καί έκαλοΰντο ύπδφοροι αύτής καί ευρί-
σκοντο ύπδ τήν προστασίαν αύτής, έπειδή δέ ενεκα τών περι­
πετειών τοΰ χρόνου ή κατάστασις αυτη μετεβλήθη καί αί νήσοι
αύται περιήλθον καϊ αύταί είς τήν Μεγάλην βρεττανίαν, ή ήμε-
τέρα αύλή κατέττησε γνωστόν, δτι, έξαιρουμένων τών τεσσάρων
άνω είρημέΨων μερών (Πρεβέζης, Βονίτσης, ΒουθρωτοΟ καί
Πάργας), άτιν’ άποτελοΟσι καίριον μέρος τής δθωμανικής αύ-
τοκρατορίας, αί είρημέναι νήσοι έτέθησαν ύπδ τήν άμεσον καί

1 .....les lies de C orfou , de Z an te, d e C ep h a lon ie, de Sainte M aura,

d ’lth a q u e, d e P acsou , de C erig o et tou tes les iles g ra n d es et petites,
h abitees et in h a bitees, situees v is -a -v is des c o te s de la M oree et de
l’A lb a n ie ». Martens, ενθ' άν. Έν Γοτίγγ^ 1831. Τόμ. Ζ ' ο· 43.
1 La rep u b liq u e des S ep t - iles est r e co n n u e . Martens ένθ’ αν. Έ ν Γο-
τίγγν- 1831. Τόμ. Ζ . 1800 -1803 σ. 407.
3 «L es iles de C orfou, C ep h a lon ie, Z an te, S ‘ e M aure, Ith aqu e, C e ­
r ig o et P a x o a v ec leu rs d ep en d a n ces, telles q u ’elles sont design ees
dans le T raite entre sa M ajeste l ’ E m p ereu r de tou tes les R u ssies et
U P orte - O ttom an e du 21 Mars 1800. Martens ένθ’ iv . Τόμ. B-. 1814 -1815
in clu siv . Έ ν Γοτίγγγ]. 1818. Τόμ. Β- σ. 639.
72 Νέος Έλληνομνήμων

άπόλυτον προστασίαν τής Μεγάλης Βρβττανίας» *.

Ού μόνον δ’ έν τοΐς κειμένοις τών συνθηκών τούτων δεν γί­
νεται £ητή μνεία της Σάσωνος ώς ούδέ τών λοιπών νησυδρίων
καί κτήσεων τών συμπεριλαμβανομένων άπό τών βενετικών
χρόνων είς τά έξαρτήματα τής Έπτανήσου, άλλ’ ούδ’ έν άλλοις
έπισήμοις έγγράφοις, άπορρεύσασιν έκ τών συνθηκών έκείνων,
Αναγράφεται ρητώς. Οδτω παρασιωπάται ή Σάσων μετά τών
λοιπών έν τφ Διατάγματι (Arrete) τοΰ Βοναπάρτου τφ ύπογρα-
φέντι έν Μεδιολάνφ καί φέροντι χρονολογίαν έκτου έτους τής
Δημοκρατίας καί ήμερομηνίαν 17 brumaire, ήτοι 28 ’ Οκτω­
βρίου 1797. Διά τοΰ Διατάγματος τούτου αί έν τφ Ίονίψ πελά-
γει γαλλικαί κτήσεις δι^ροΰντο είς τρεις διοικήσεις (departe-
ments), τήν τής Κερκύρας, τήν τής ’Ιθάκης καί τήν τοΰ Αι­
γαίου2.
Ό μοίως έν τφ δευτέρφ άρθρφ τοΰ Συντάγματος (Costitu-

1 « . . . E t com m e les lies de C orfou , C eph a lon ie, Zante, Sainte

Mature, Ith a qu e et C erig o, connu.es sou s le n om des S e p t - lie s reu-
nies, ainsi qu e les petites iles, parties h abitees, partie desertes, qu i
en depen den t, ont ete de m em e au trefois sou s la sou verainete de
n otre S u b lim e Porte, et n om inees ses tributaires et p r o te g e e s ; m ais
com m e les vicissitu d es des tem ps o n t ap porte des ch a n gem en ts a cet
etat des choses, et que ces iles son t au ssi tom bees entre les m ain s de
la G rande - B retagne, cette co u r a fait c o n n o itre q u ’ a l ’e x cep tion
des quatre districts ci-dessus, q u i so n t des parties essentielles de
n os etats im periau x, les dites iles on t ete m ises sou s la p rotection
im m ediate et e x clu siv e de S. M. le roi (p a d isch ah ) de la G rande -
B retagne, et cela en con form ite de la c o n v e n tio n q u i a ete c o n clu e
entre les quatre gra n des puissances u n iq u em en t par rapport au x
dites lies». M artens Ινθ’ άν. Έ ν Γοτίγγν 1824. Τόμ. Ε' 1808- 1822 σ. 389.
* 1 ) le departem en t de C orcy re, com p ren a n t l ’ile de C orfou , les iles
de P a x o et d ’A n tip ax o, l ’ile de F an o, les etablissem ents de Butrinto
et de P a rg a ; 2) le departem ent d ’ lthaqu e, com p ren a n t l ’ile de Sain te-
M aure, Γ lie C eph alon ie, la petite C eph alon ie, P revesa, V on itza ; 3 ) le
departem ent de la m er E gee, com prenant l ’ile de Zante, les deu x Stro-
phades, l ’ile de C erigo, les D ra gon eres.'IS s G. Pauthier Les iles io -
nienn es pen dan t l ’occu p a tion framjaise et le protectorat anglais. Έν
IIaptoioi{. 1863 a. 3. Πρβλ. Lunzi ένΗ’ άν. σ 84.
 Ή νήσος Σάσων 73

zione) τής Επτάνησου τής 18/30 Νοεμβρίου 1803, συντετα­

γμένου ίταλιστί, έπανελήφθη ή γενική άνευ ειδικής μνείας άνα-
γραφή τών έξαρτημάτων τής Έπτανήσου διά τών λέξεων «Ή
πολιτεία σύγκεααι έκ πασών τών νήσων, μεγάλων καί μικρών,
κατψκημένων καί άοίκων τών άνηκουσών ποτε είς τήν βενετι­
κήν πολιτείαν καί κειμένων άπέναντι τών άκτών τής Πελο­
ποννήσου καί τής ’ Αλβανίας1». Προςτίθεται δ’ έν τψ τρίτψ
άρθρφ, δτι αί μέν έπτά μεγάλαι νήσοι «μετέχουσι τοΰ δικαίου
τής συνταγματικής εύγενείας, αί δέ λοιπαί είνε ήθικώς καί
πολιτικώς συμπεριειλημμέναι είς τάς νήσους, είς ας 6 νόμος
καθορίζει δτι άνήκουσιν»2. Όμοίως δ’ έν τψ Συντάγματι τής
26 Αύγουστου 1817 έπί τή άναγνωρίσει τής άγγλικής προ­
στασίας άνεγράφη έν τψ πρώτψ άρθρω, δτι « Ή ήνωμένη πολι­
τεία τών Ίονίων νήσων συνίσταται έκ τής Κερκόρας.... καί έκ
τών άλλων μικρών νήσων τών κειμένων κατά μήκος τών άκτών
τής ’ Αλβανίας καί τής Πελοποννήσου, αΐτινες πρότερον άνήκον
είς τήν βενετικήν άρχήν» 3.
’Αλλά, καίτοι έν ούδεμια τών άνωτέρω συνθηκών καί συμ­
βάσεων ούδ’ έν τοΐς έξ αύτών άπορρέουσιν έπισήμοις έγγράφοις
γίνεται όνομαστική μνεία τών έξαρτημάτων τών Ίονίων νήσων,
έν οίς καί ή Σάσων, γίνεται σαφές, δτι αΰτη συμπεριελαμβάνετο
είς αύτά έκ τής δηλώσεως τών άκτών τής ’Αλβανίας, είς άς

1 La R ep u b b lica e com posta da tutte le isole, g ra n d i e p iccole, ab i­

tate e desabitate, ch e ap parten evano alio Stato V en eto, e son o situate
dirim petto alle coste di M orea e d e ll’ A lban ia. Ί ϊ ε L e tre C ostituzioni
(1800, 1803, 1817) delle Sette Isole Ion ie. Έ ν Κ ε ρ κ ύ ρ ?. T ip og ra fia M er-
curio. 1849 a. 41.
* L e sette p rin cip ali, d i Corfu . ·. . . h an n o il diritto alia n obilta c o -
stituzionale. L e rim anenti son o m oralm ente e civilm en te in corporate
alle Isole, cu i la leg g e determ ina ch e a p p a rten gon o. 'lie Le tre C osti­
tuzioni Ινθ’ άν. Πρβλ. Pauthier Ινθ’ άν. σ. 16 κ. ί·
3 G li Stati u niti d elle Isole Ion ie s o n o c o m p o s ti da C orfu . . e dalle
altre p iccole Isole situate lu n g o le Coste d e ll’ A lban ie e della M orea,
le qu ali preceden tem ente ap parten evano al D om in io d ei V en eziani.
Ί ί ε Le tre C ostitu zion i κτλ. o. 190.
74 Νέος *Ελληνομνήμων

παρά·/, ilia ι ή Σάσων. ’Έ τι δ’ ένδεικτικωτέρα eive ή φράσις

«πρδς νότον τοΰ κόλπου τοΰ Δρίνου» έν τή συνθήκη τοΰ Καμπο-
φορμίου, ατε ούδεμιάς άλλης νήσου πλήν τής Σάσωνος κειμένης
πρδς νότον αύτοΰ μέχρι τής Κέρκυρας, τών Όθωνών, τής Έρικού-
σης καί τής Μαθράκης. Ά ν δέ δέν περιελαμβάνετο ή Σάσων είς
τά έξαρτήματα τής Έπτανήσου, θά έγίνετο μνεία τοΰ κόλπου
τοΰ Αύλώνος καί ούχί τών «προς νότον τών έκβολών τοΰ Δρίνου».
Και άλλην δέ άρνητικήν βεβαίωσιν εχομεν, δτι έπί τής άγ-
γλικής προστασίας ή Σάσων δέν άνήκεν είς τήν Τουρκίαν. Καί
δή υπάρχει προκήρυξις ϊταλιστί έκδεδομένη τή 23 Αύγούστου
1 8 2 0 κατ’ έντολήν τοΰ άρμοστοΰ θ ω μ ά Μαϊτλανδ ύπδ τοΰ
γριμματέως τής Γερουσίας S id n ey O sborne, δι’ ής καθορί­
ζονται τά τοΰ τρόπου τής έπικοινωνίας τών άκτών τών άνη-
κουσών έν έκείνψ τψ χρόνφ είς τήν δθωμανικήν αύτοκρατορίαν
άπδ Μεσολογγίου μέχρις Αύλώνος συμπεριλαμβανομένου, άτε
κεκηρυγμένων έν άποκλεισμψ κατά τήν δήλωσιν τοΰ καπετάν-
μπεη. 'Ρ η τώ ς δέ μνημονεύονται μόνον οί λιμένες ΙΙρεβέζης καί
Πάργας, Μεσολογγίου μέχρι τής άκρας τής άπέναντι τής Λευ-
κάδος συμπεριλαμβανομένης, οί λιμένες Σαγιάδων καί Βου-
θρωτοδ e g li altri porti siti alia lo ro vicinanza, δέν συνανα-
γράφεται δέ ή Σάσων \
Ά λ λ ’ εχομεν καί (5ητάς άποΒείξεις περί τής είς τά έξαρτή-
ματα τών Ίονίων νήσων συμπεριλήψεως τής Σάσωνος. Καί δή
έν τψ ύπδ τοΰ συνταγματάρχου B ory de S a in t-V in ce n t συν-
ταχθέντι Νέω ’Ά τλαντι έν πίνακι έπιγραφομένω «Etat n o-
m inatif des iles et des ecueils habites et inhabitέs qui de­
pendent encore du G ouvernem ent des iles lon ien n es» περι­
λαμβάνεται καί ή Σ ά σω ν2.

1 G azetta d e g li Stati u niti d elle Is o le Io n ie τοΰ Σαββάτου 14/26 Αύ­

γουστου 1820 ip . 139.
1 Bory de Saint-Vincent N o u v e l A tla s p ou r serv ir a l ’histoire des iles
lo n ie n n e s con ten a n t cartes, plans, v u es, costu m es et m edailles. Έν Πα­
ρισίοις 1823 σ. V .
 Ή νήσος Σάσων 75

Καταφανέστατα δέ μαρτυρεί τήν είς τάς Ίονίους νήσους συμ-

περίληψιν τής Σάσωνος, καί δή ώς έξαρτήματος τής Κέρκυρας,
τό άπό 22 Ίανουαρίου 1804 έπόμενον πρδς τήν Γερουσίαν
τής Έπτανήσου πολιτείας έγγραφον τής οικείας έπιτροπείας,
εις ήν ήτο ανατεθειμένη ή σύνταξις νομοσχεδίων1.
Επτάνησος Πολιτεία
R epublica Settinsnlare
22 G en a io 1804.
P rog etto 4°
All* E c c le m 1110 S e n a to .
L a C o m m is s io n e in ca r ic a ta d e lla r e d a z io n e d e ’ p r o g e t t i di
L egge.
C o l S u o r a p p o r to d e i 8 C o rre n te q u e s ta c o m m is s io n e ha
d e tta g lia te a ll’ E c c m mo S e n a to le r a g io n i c h e la d e te rm in a -
r o n o a d ife rire la c o m p ila z io n e d el p r o g e t t o d i L e g g e r ig u a r -
d a n te la filia z io n e d e lle is o le p ic c o le a lle s e tte p r in c ip a li c h e
v ie n e c o n te m p la ta d a ll’ a r tic o lo 30 d e lla C o s titu z io n e .
L ’ E c c m mo S e n a to c o n v in t o d a lle c o n s id e r a z io n i d e lla c o m ­
m is s io n e r e s to p e r s u a s o d e lla n e c c e s s ita d i ritra e re p rim a g li
op p ortu n e lu m i dai ris p e ttiv i G o v e r n i d e ll’ I s o le e li r ic e r c o
c ir c o la r m e n te p e r c o n d u r s i s o p ra b a si s icu ra n e lle su e p r o p o -
sizion i.
P ressa to p e r o il S e n a to e c o n s e g u e n t e m e n t e la su a C o m ­
m is s io n e d a ll’ a tto L e g is la t iv o i7/ 2,, c o r r e n te e d el te n o r d e ll’ u f-
fiz io d i a c c o m p a g n a m e n t o d el m e d e s im o a d a r c i il p r o g e t t o
d i L e g g e s u e n u n z ia to , c o n la c o n d iz io n e c h e si p o s s a rise rv a r e
la d e c is io n e s o p ra la filia z io n e d i q u e lle p ic c o l e I s o le , c h e a t-
tu a le m e n te n o n fo s s e d e te r m in a b ile , la c o m m is s io n e stessa
u n ifo r m a n d o s i a lia s u p e r io r v o lo n ta , d o p o a v e r m e d ita to co n

1 'Γοδ έγγραφου τούτοι), άποκειμένοο iv Kspxupqt 4v τοΐς Αρχείοις τής Γεροο-

οίας (έν τοΐς P rog etti di L e g g i decretate da l 1883 -1806) αντίγραφον άπέ-
στειλέ μοι προθύμως & άρχειοφύλαξ αύτδν χ. Σπυρ. θεοτόκης, εις δν διά τε τήν
αποστολήν τούτου καί των κατωτέρω περί Έλαφονήοοο καί ίαπιίντζας έκϊι-
δομένων έγγράφων μυρίας χρεωστώ χάριτας. Έσφαλμίνως ί ’ 6 κ. Γ ε ρ α κ ά ρ η ς ,
δςτις άλλως δπήρξεν δ πρώτος ύποίεΐξας τήν δπαρξιν τοδ έγγραφου τούτου, έν
τή έφημερίδι «’ Αθήναν» τής 13 Φεβρουάριου 1913 ώς ημερομηνίαν αύτοΟ άναφέ-
ρει τήν 22 Νοεμβρίου 1801 άντί τής 22 Ίανουαρίου.
76 Νέος Έλληνομνήμων

tu tta Γ a p p lic a z io n e s u ll’ a r g o m e n t o , tr o v a d i n o n p o te r d isim -

p e g n a r s i c o m e d e s id e r a b ile a ttesa 1’ in s o r ta c o m p e te n z a tra le
I s o le d i S a n ta M a u ra e d Ita c a p r o ffe s s a n t i a m b e d u e d iritto
su lla filia z io n e d e lle a d ja c e n ti a b ita te is o le tte d i C a la m o e
C a stu s e d e lla n o n a b ita ta d i A r c u d i.
S o s te n u ti ta li d iritti c o n in o lto c a lo r e d a i ris p e ttiv i S e n a -
tori d i d e tte I s o le , la c o m m is s io n e c u i m a n c a n o tu tto r a i ri-
c h ie s ti lu m i, n o n e in g r a d o d i s p ie g a r o p in io n e n e c r e d e c h e
P E c c m ,no S e n a to lo sia d i d e c id e r e la c o n tr o v e r s ia sen za q u e lle
ris c h ia r a z io n i c h e si a tt e n d o n o d a i r is p e ttiv i G o\-erni lo c a li.
In ta le sta to d i c o s e la c o m m is s io n e d o v e n d o p r o p o r r e un
p r o g e t t o d i le g g e o r g a n ic o r e la t iv o al s u m e n to v a to a r tic o lo 3°
d e lla C o s tit u z io n e a tt e n e n d o s i a n c h e al s e n so d e ll’ A t t o L e­
g is la t iv e p r e d e tto 17/ so c o r r e n te lo o ffr e a lia s a p ie n z a d e ll’
E c c m mo S e n a to d el te n o r e c h e s e g u e .
i° A p p a rten g on o e son m o r a lm e n te e c iv ilm e n te in c o r ­
p o r a te a ll’ Is o la d i C o rfu , le I s o le p ic c o le a b ita te e d is a b i-
ta te d i F a n o , M e rle re , S a sen o , S a m o t r a c h io , S iv o ta , e tu tte le
a ltre s itu a te n e ll’ in te r n o e d e s te r n o d e l c a n a le fin o al C a p o
F o r m a g g io . (Έ π ο ν τα ι έξαρτή μ ατα τών λοιπών νήσων).
Addi 22. G e n a io 1804 .
II S e n a to .
U d it o il s u d e tto r a p p o r to e p r o g e t t o d i L e g g e o r g a n ic a r e -
la tiv a a ll’ a r tic o lo 30 d e lla C o s tit u z io n e su lla filia z io n e d e lle
p ic c o le I s o le a lle se tte p r in c ip a li lo a d m e tte , lo d e c r e ta , e lo
s p e d is c e al C o r p o L e g is la t iv o . .
G ia n D r a c o M e lis s in o V e P re sid e .
G io v a n i L a s c a r i S e n a to r e
A n d rea P ana »
A n d rea S ta v ro »
G io v a n n i C a p p a d o c a »
N i c o lo A n in o A n a s t. »
G e r a s im o D r a c u li »
S ta m o C a lic h io p u lo »
R o c c o D e Z o r z is »
P a u lin i »
S p ir id io n e N a r a n z i »
L a s c a r i G r a m m a tic o » '.

1 Τό ανωτέρω Νομοαχέδιον y-ορωθέν πχρά τίις Γερουσίας άπβστοίλη έν άντ1.·

 Ή νήσος Σάσων 77

Έ ν δπισθογράφψ δέ τοΰ άνωτέρω έγγραφου άναγινώσκεται

ή έξης άπ& 3/ 15 Φεβρουάριου 1804 έπικύρωσις της Νομοθετι­
κής συνελεύσεως·
A d d i 3lis F e v r a io 1804.
L ’ E c c mo S u p r e m o C o r p o L ,e g is la tiv o .
U d it o il p r o g e t t o d i L e g g e 22 G e n a io d e c o r s o d e ll’ E c c -
le m mo S e n a to in to r n o la filia z io n e d e lle p ic c o l e I s o le a c a -
d a u n a d e lle s e tte P rin c ip a li d e lla R e p u b lic a .
U d ite le C o n c lu s io n i d e lla C e n su ra G e n e r a le .
U d it o il r a p p o r to d e l C o n s ig lio L e g is la t iv o .
A d d o t ta ta P u r g e n z a p r o p o s ta d a S . E . P re sid e .
II S u p r e m o C o r p o L e g is la t iv o s a n c is s e il p r o g e t t o ste ss o
in a r tico li 8; e d e cr e ta c h e fo r m i L e g g e d e lla R e p u b lic a e sia
sp e d ito al S e n a to p e r la S u a e s e c u z io n e , e p u b lic a z io n e .
D e m e tr io P e tr u z o p u lo P re sid e
11 S e g r e ta r io d e l C o n s ig lio L e g is la t iv o
J. S ic u r o .

Τήν άπόφασιν ταυτην της Νομοθετικής συνελεύσεως τών

Ίονίων νήσων έθεώρουν καί αότοί οί "Αγγλοι ώ ; σαφεστάτην
και έπισημοτάτην άπδδ$ιξιν, δτι ή Σάσων συνανήκεν είς τάς
Ίονίους νήσους, καθ’ & έξάγεται έκ τοΰ κατωτέρω άπ& 4/16
Δεκεμβρίου 1829 έγγραφου τοΰ άρμοστοΰ τών Ίονίων νήσων

γράφψ διά τοΰ αντιπροέδρου Μελισσηνοΰ πρός τόν πρόεδρον τής Νομοθετικής
συνελεύσεως it ’ έγγραφου 6πά ημερομηνίαν 24 Ίανουαρίου 1804. ”Ι8ί τά περί
τούτοο έν τοΐς άρχείοις τής Γερουσίζς : S en a to C ostitu zion a le. P rocesso
verbale N ° D. D. P rin cip ia 16 D ecem bre 1803, term ina 11 M a g g io 1804,
δπου άναγινώσκονται τάδε έν τψ P rocesso V erb a le a d d i 22 G en. 1804 περί
τής έπ'κυρώσεως τοδ Νομοσχεδίου’ Udito il sudetto rapporto e progetto d i Legge
organica relativa all’ articolo 30 della Costituzione sulla filiazione delle piccole
isole alle sette principali, lo admette, lo decreta e lo spedisee al Corpo Legislativo.
Gian D raco Melissino Ve P e .
Per Copia conform e
II Sup1’ Segretario d i Stato
f . Zambelli.
Letto in Senato admesso ed approvato.
Gian Draco Melissino Ve F e
Co : C a p o d is t r ia S e g r e t a r io .
78 Νέος Έλληνομνήμων

Φραγκίσκου "Αδαμ προς τον έν Ά γ γ λ ί^ ύπουργδν τών άποι-

κιών Γεώργιον M urray, εχρντος ώδε·
«Φρονώ, δτι είνε έπίκαιρον καθ’ ώραν μελετάται ύπο
τών πληρεξουσίων τών συμμάχων δυνάμεων καί τής χυβερνή-
σεως της Αύτοΰ Μεγαλειότητος έ καθορισμδς τοΰ έδάφους της
Ε λλάδος νά έφελκύσω έκ νέου τήν προςοχήν υμών έπί ζητή­
ματος, δπερ έπανειλημμένως υπεβλήθη είς τον ύπουργδν τών
άποικιών τής Αύτοΰ Μεγαλειότητος, άφορα δ’ είς ικανάς τών
νήσων τών κειμένων κατά μήκος τών ακτών τής Αλβανίας
καί τής Πελοποννήσου, νήσων άνηκουσών είς τδ έδαφος τής
Ίονίου πολιτείας.
«"Ινα δπενθυμίσω υμάς σαφεστερον τί» ζήτημα τοΰτο, παρα­
καλώ ύμας νάνατρέξετε είς τδ έγγραφον, το όποιον δ προκάτο-
χός μου άπηυθυνε πρδς τδν κόμιτα Μπάθουρστ ώς καί είς τά
έμά έγγραφα, ών αί χρονολογίαι σημειοΰνται έν περιθεωρίφ1,
καί ιδιαιτέρως είς τδ συνημμένον είς τδ έγγραφον δπερ άπηύ-
θυνα πρδς τδν δπουργδν Ουσκινσων, δπερ καί συναποστέλλω.
«Τ δ τελευταΐον τοΰτο έγγραφον άποδεικνύει διά σαφεστάτου
τρόπου, δτι απασαι αί νήσοι άπδ τής Σάσωνος πρδς βορραν
τής Κέρκυρας μέχρι τής Έλαφονήσου πρδς άνατολάς τών
Κυθήρων άποτελοΰσι μέρος άναπόσπαστον τής Ηνωμένης
πολιτείας τών Ίονίων νήσων» 2.

1 (14)26 Δεκεμβρίου 1823, (31 Matou) 11 ’Ιουνίου 1824, (4)16 Αύγουστου

1824, (23 Νοεμβρίου) 9 Δεκεμβρίου 1826, (30 ’Απριλίου) 12 Μαρτίου 1828.
! «I deem it ex p edien t, at this ju n ctu re, w hen the settlem ent o f the
territory o f G reece is u n der the con sid era tion o f the P lenipotentiaries
o f the A llie d P ow ers and of H is M a jesty ’s G overn m en t, to recall to
y o u r atten tion the con sid eration o f the qu estion w h ich has on varions
occa sion s been b rou g h t u nder the n otice o f H is M ajesty ’s C olon ia l
S ecretary o f State, rega rd in g several o f the Islan ds ly in g a lon g the
coasts o f A lb a n ia and M orea an d w h ich Islan ds Ipelong to the T erri­
tory οι Λ ε Ion ian States.
«T h e m ore clea rly to b rin g this su b ject u nder y o u r view , I b e g to
refer y o u to m y P red ecessor’s dispatch ad dessed to E arl Bathurst, as
 Η νήσος Σάσων 71)

Κ ατ’ άκολουθίαν πάντων τούτων έπί τή έγκαταστάσει τών

’Ά γ γ λ ω ν έν Έπτανήσψ αγγλικόν πολεμικόν πλοΐον κατά δια­
ταγήν της αγγλικής κυβερνήσε«)ς έπλευσεν είς τήν Σάσωνα,
ϊνα καταβιβάσ-g έξ αύτής τήν έθωμανικήν σημαίαν καϊ υψώσ^
άντ’ αυτής τήν ίόνιονι.
Παρά πάντα ταΰτα όπάρχει παράδοσις, δτι, διαρκουσης τής
αγγλικής έν Έπτανήσψ προστασίας, μεταξύ τών Ιτών 1850
και 1859. οί Τούρκοι έπεχείρησαν νά καταλάβωσι τήν Σά-
σωνα, άποβιβάσαντες στρατιωτικόν άπόσπασμα, άλλ’ οί Ά γ ­
γλοι, έκδιώξαντες αύτούς, άνύψωσαν και πάλιν τήν ίόνιον
σημαίαν2.
Τοιαύτη άπόπειρα καταλήψεως τής νησΐδος ύπο τών Τούρ­
κων καθ’ 8ν χρόνον αΰτη άνήκε πολιτικώς είς άλλην δύναμιν
δέν είνε μοναδική έν τή ίστορίςι. Ή έρημος θέσις τής Σάσωνος
καί τό ώς πλεΐστον άοικον αύτής μετέβαλλον αύτήν ώς είπεΐν
είς άδέσποτον καί καθίστανον δυνατήν τήν έν αύτή έγκατάστα-
σιν των τυχόντων. ’ Εντεύθεν έξηγοΰνται δσα περί τής Σάσωνος
διηγείται έ P ouqueville, έ γνωστός έπί Ά λ ή πασσα πρόξενος

w ell as to m y o w n dispatch es, the dates o f w h ich are n oted in the m ar­
g in , an d m ore esp ecia lly to the en closu re in m y disp atch to Mr S ecre­
tary H u sk isson , h erew ith transm itted.
« B y this last d o cu m e n t it is qu ite clea r that all the Ielands from
Sasen o to the N orth o f Corfu, as far as C ervi in clu d e d to the E astw ard
o f C erig o, form in teg ra l parts o f the U n ited States o f th e Io n ia n Islan d s».
Τό έκ τοΟ C olonial O ffice R e co rd s έξηγμένον τοΰτο έγγραφον συνοδεύεται
δπό αντιγράφου τοδ τη 22 Μαρτίου 1828 σταλέντος έγγραφου τοϋ άρμοστοΰ
Φρειδερίκου Ά δ α μ πρός τόν υπουργόν τών αποικιών Γουλιέλμον Οΰακ'.ναων,
έχοντος συνημμένην τήν άπόφασιν της Νομοθετικής συνελεύσεως τής Ίονίου πο­
λιτείας καί άποκειμένου έν C o lo n ia l O ffice R e c o rd s 136 v o l. 45 (O rig in al
C oresp on d a n ce S ecreta ry o f State. Jan. - June 1828. D o cu m e n t N ° 16).
ΙΙρβλ. «Ή νήσος Σάσων πως καί διατί εινε έλλληνική έν τή «’Αστραπή» τής
17 Φεβρουαρίου 1914 καί «Sasson (Saseno) T erritoire h ellen iq u e» έν τφ
M essager d ’A th en es τής 18 Μαίου 1918. >·
1 Επιστολή τοϋ κ. Ά ν δ ρ έ ο ν Ί δ ο ω ιι έ ν ο ν τή 1ο/2(ί ’Απριλίου ΙΙΊ,'ί έκ
Κέρκυρας πρός τόν κ. Ούίλλιαμ. Μίλλερ έν 'Ρώμΐ).
- Ίδε ϊ ΐ ϊ ν ο . θ ε ο ΐ ό κ η ν έν τή Έατία. τής 21 Φϊόρουιρίου U'Ui.
80 Νέος ‘Ελληνομνήμων

τής Γαλλίας έν ’ Ιωάννινάς, δ μόνος Εύρωπαΐος περιηγητής, δς-

τις £σχε τήν ευκαιρίαν διατριβής έν τή νησΐδι έπί τινας ήμέρας
ενεκα τρικυμίας, παρακωλυούσης τδν περαιτέρω πλοδν. Καί δή
b P ouqueville εΰρε τήν νήσον οικουμένην ύπο Α λβανών ποι­
μένων έκ Μουζακιας, οϊτινες, διαχειμάζοντες έν τη Σάσωνι, περί
τήν 15 Μαρτίου έπέστρεφον είς τήν ’ Αλβανίαν. Ά λ λ ά τήν νήσον
δέν ψκουν μόνον οί τοιοΰτοι ’ Αλβανοί νομάδες, είχε δέ αυτη
κατοικηθή καί ύπδ έρθοδόξων, ϊσως έπ’ ίσης ποιμένων, καθ’ &
άποδεικνύουσι τά ύπδ τοΰ P ouqueville παρατηρηθέντα έρεί­
πια έρημοκκλησίου τοΰ Α γίου Νικολάου, καταστραφέντος τφ
1788 ύπδ τών .Τούρκων τοΰ Αυλώνος. Περαιτέρω δέ διηγείται
ο Γαλάτης περιηγητής περί τής νησΐδος τά έξής*
«Καταβαίνων πρδς νότον, είς άπόστασιν ένδς μιλίου καί
ήμίσεος, άνεκάλυψα κατά τήν ανατολικήν κλιτύν άντερείσμα-
τος τής διά τής Σάσωνος διηκούσης δροσειράς τά έρείπια ώχυ-
ρωμένου φρουρίου ώς καί πλινθόκτιστους δγκους καί έρείπια,
άτινά μοι έφάνησαν άνερχόμενα είς τούς χρόνους τών 'Ρ ω ­
μαίων τής έποχής τής Νικοπόλεως. Ευκόλως δέ δύναταί τις
νάντιληφθη, δτι οί ’ Αλβανοί ποιμένες ούδέν ήδυνήΟησαν νά
μοι ε’ίπωσι περί τών έρειπίων τούτων, άτινα οί επιχώριοι θεω-
ροΟσιν άποτελέσαντα μέρος φρουρίου κτισθέντος ύπδ τών Βενε-
τών, δτε ήσαν κύριοι τοΰ Αυλώνος. Καί δέν ήσαν μέν αρχαιο­
μαθείς οί έμοί νομάδες, άλλά κατενόουν δμως άριστα τά συμ­
φέροντα αύτών. Μοί άνεκοίνωσαν δέ, δτι ή Σάσων ήτο δ τόπος
τής διαχειμάσεως αύτών, δτι έξεμίσθονον ένιαυσίως τήν νομήν
αύτής παρά τοΰ βεζύρου τοΰ Βερατίου άντί χιλίων πεντακο-
σίων γροσίων, δτι τά ποίμνια αότών συνέκειντο έξ όκτακιςχι-
λίων προβάτων, τριακοσίων αίγών καί περίπου πεντήκοντα
ζευγών βοών» *. Έ κ τής έν τή περιγραφή ταύτη είδήσεως περί
τής ένοικιάσεως των βοσκών τής Σάσωνος παρά τοδ πασσά
τοΰ Βερατίου έν φ χρόνψ ή νήσος άνήκεν ήδη είς τήν Ά γ -
1 Pouqueville V o y a g e dans la G rece. Έν Παριαϊοις. 1820. Τίμ. Α' σ. 44 %, i.
 Ή νήσος Σάσων 81

γλίαν ή όλίγψ πρότερον, γίνεται δήλον, δτι ή κατοχή αυτής

ήτο ένίοτε ονομαστική ή τουλάχιστον, δτι δέν είχεν έκλίπει ή
κυριότης ίδιωτικών κτημάτων, κατεχομενων ύπδ Τουρκαλβανών.
Τοιαΰτα τά κατα τήν Σάσωνα άπδ τής άρχαιότητος μίχρι
τής λήξεως τής έν Έπτανήσψ άγγλικής προστασίας διά τής έ­
νώσεως αυτής μετά τής 'Ελλάδος. Ή ’ Αγγλία, μεταβιβάζουσα
τάς Ίονίους νήσους είς τδν βασιλέα Γεώργιον, συμμετεβίβασε
μετά τών μεγάλων νήαων καί τά έξαρτήματ’ αύτών, έν οίς καί
ή Σάσων. Καί έν μέν τφ άπδ 23 Σεπτεμβρίου 1863 ψηφί-
σματι τής Ίονίου βουλής κηρύσσεται, δτι «αί νήσοι Κέρκυρα,
Κεφαλληνία, Λεύκάς, Ζάκυνθος, ’Ιθάκη, Κύθηρα, Παξοί καί
τά έξαρτήματα αύτών ένοϋνται άναποσπάστως μετά του βασι­
λείου τής Ε λ λ ά δος», διά δέ τοΰ πρώτου άρθρου τής οικείας
μεταξύ Ε λλάδος καί τών προστατίδων δυνάμεων Γαλλίας, ’ Α γ ­
γλίας καί 'Ρωσίας συνθήκης τής 1 2 /2 4 Μαρτίου 1864, τής όμο-
λογηθείσης έν Λονδίνφ μετά τήν υπογραφήν τοΰ μεταξύ Ε λ λ ά ­
δος καί ’ Αγγλίας πρωτοκόλλου τής 13/25 Ίανουαρίου τοΰ αύ­
τοΰ έτους, έδηλώθη, o il αί νήσοι αύται είνε αύται έκεΐναι, αί διά
τής έν Παρισίοις συνθήκης τής 24 ’Οκτωβρίου j 5 Νοεμβρίου
1815 συσταθεΐσαι είς μίαν μόνην έλευθέραν καί ανεξάρτητον
πολιτείαν, τήν τών ήνωμένων Ίονίων νήσων 1. .
1 Martens N ou veau R ecu eil de traites. Έν Γοτίγ·^. 1873 σ. 65" . . . lies
de C orfou . . . . a v ec leu r d ep en d a n ces, lesqu elles, en vertu du T raite
sign e a Paris, le 5 n ovem b re 1815 . . . on t ete con titu ees en un seu l E tat
libre et in d ep en d a n t sou s la d en om in ation d ’ E tats - Unis des lies Io -
niennes, place sou s la protection im m ediate et e x clu siv e de Sa M ajeste
le R o i du R o y a u m e -U n i de la G rande B retagne et d ’ Irlande, ses heri-
tiers et su ccesseu rs. Καίτοι δέ τά δεύτερον -άρθρον τής συνθήκης τοΰ 1815
ώριζεν, δτι L es autres pu issan ces coutractan tes ren on cen t a tout droit
de p rotection particuliere q u ’elles auraient pu form er a cet egard et g a -
rantissent form ellem en t toutes les disp osition s du presen t traite, έθεω-
Ρήθη οΐιχ ηττον άναγκαςον πρό τής εις τήν Ελλάδα π^ραχωρήσεως τών Ίονίων
νήσων νά συναινέσωσιν αί δυνάμεις αί ΰπογράψασαι τήν συνθήκην τοϋ 1815 είς τήν
δρσιν τής δι’ αυτής καθιδρυθείσης έπί των νήσων άγγλικής προστασίας, Ιγεινε δέ
τοΰτο διά πρωτοκόλλου ίιπογραφέντος έν Λονδίνφ τή 20 Μαρτίου 1863. Ίδε Mar­
tens Ινθ’ άν. σ. 53 .
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ". 6
82 Νέος ' Ελληνομνήμων

Ή δ’ Ε λ λ ά ς, παραλαβοΰσα τάς Ίονίους νήσους, έξ άκατα-

νοήτου μυωπίας καί αβλεψίας δέν συμπαρέλαβε και τήν Σ ά ­
σωνα,-καθ’ ά άλλως, ώς εί'δομεν, κα! ή ύπό τών λοιπών κυρι­
άρχων δυνάμ*ων κατοχή αύτής δέν υπήρξε πάντοτε πραγμα­
τική και τελεία. Ούδ’ όπήρξεν άλλως τό ζήτημα τής παραλαβής
τής Σάσωνος τό μόνον συνδεόμενον πρός τά έξαρτήματα τών
Ίονίων νήσων. Α νά λογος άμέλεια ή άοριστία έπήλθε και ώς
πρό; τάς νήσους Έλαφόνησον (Cervi) καί Σαπιέντζαν, τά ; κει-
μένας παρά τά παράλια τοΰ Μεσσηνιακοΰ κόλπου, άς ήξίωσε τψ
185 0 ή ’ Αγγλία ώς συμπεριλαμβανομένας είς τάς Ίονίους νή­
σους και μή άνηκούσας είς τήν Ε λλάδα. Προεκλήθη δ’ ώς έκ
τούτου τοΰ ζητήματος έν συναφείς πρός τήν άποζημίωσιν τοΰ
Πατσιφίκου σπουδαία προςτριβή τών δύο κρατών, ήτις μόλις
μετά πολλάς περιπετείας διεσκεδάσθη \
Χ αίρω δέ δυνάμενος καί περί τούτου τοΰ ζητήματος νά έκ-
δώσω ένταύθα τρία έγγραφα έκ τοΰ άρχείου τής Ίονίου γερου­
σίας, ών άντίγραφον έστάλη μοι έκ Κέρκυρας υπό τοΰ κ. Σπυρ.
θεοτόκη.
Καί τό μέν πρώτον έγγραφον, άπευθυνόμενον ύπό τοΰ άρ-
μοστοΰ Ούάρδου πρός τόν κόμιτα Γκρέϋ (A ll’ onorevole Conte
G re y ) κατά τήν έν τψ άρχείψ τής Ίονίου γερουσίας σωζομέ-
νην ιταλικήν μετάφρασιν Ιχει ώδε·
C o r fu 8 G iu g n o 1849·
M y L o rd ,
M i o n o r o d i a c c u s a r e il r ic e v im e n to d i V . S. in d a ta d i 7
M a g g io m a r c a to « C o n fid e n z ia li» c o lla c o p ia d i u n a lettera
d ire tta al S ig n o r M e riv a l d ’O r d in e d i L o r d P a lm e rsto n , p a rte-
c ip a n d o u n a tto d i S o v r a n ita e se r c ita to dal G o v e r n o G r e c o
su it’ Is o la d i C erv i, e p r e g a n d o d i e ssere in fo r m a to , s e , n ell

1 William Miller T h e O ttom an em pire 1801-1913. Έν Κανταβριγί?. 1913

ο. 179 κ. ί .— Έλλ. μεταφρ. Σ ϊ ί ν ρ . Π . Λ ά μ π ρ ο ν Ή Τουρκία καταρρέουσα
ο. 233 κ. έ.
 Ή νήσος Σάσων 83

o p in io n e di V . S. i d iritti d el G o v e r n o I o n io , su ll’ Is o la su d -
d e tta d e v o n s i m a n te n e r e o d a b a n d o n a re .
L e r a g io n i so p ra le q u a li s o n o fo n d a ti i d iritti del G o ­
v e r n o I o n io su lle Is o le C e rv i e S a p ie n z a s o n o d e tta g lia ta m e n te
sp ie g a te n el d is p a c c io d a tta to li 7 N ovem bre 1839 d ire tto dal
S ig - H o w a r d D o u g la s a L o r d J o h n R u s s e l in a llo ra s e g r e ta ­
rio p er Ie -C o lo n ie .
II s e g u e n t e e un b r e v e s o m m a r io d ei fa tti re la tiv i al ca so.
L e I s o le I o n ie fu r o n o o r ig in a r ia m e n te c o n s titu ite in R e ­
p u b lic a In d ip e n d e n te s o tt o la p r o te z io n e d el S u lta n o d a l T r a t-
ta to d el 21 M arzo 1800 fra S. M. 1’ I m p e r a to r e d i tu tte Je
R u s s ie a la S u b lim e P orta, il s e c o n d o a r tic o lo d el q u a le di-
ch ia ra c h e le Is o le d i C orfu , C e fa lo n ia , Z a n te, S a n ta M aura,
Ita ca , P a x o , C e r ig o , e tu tte le Isole G r a n d i e p icco le, abitate e
disahitate, situ a te d i rim p etto le coste d ella M o r e a e d e l l ’ A lb a ­
nia le q u a li son o sta te sta cca te da V enezia.
D e l fa tto c h e le Is o le C e rv i e S a p ie n z a a p p a r te n e v a n o a
V en ez ia n o n si p u o essere d u b b io ; q u e sta d e fin iz io n e d u n q u e
era ch ia rissim a e p o s itiv a , e d il S e n a to I o n io p r o v o ch e c o m e
tale lo rite n e v a q u a n d o in V irtu del 3° A r t ic o lo d e lla C ostitu -
zio n e d e l 1802 fo r m a to s o tto g li a u sp ici d e lla R u s sia d o v e v a
d e cid e re a q u a le fra le is o le M a g g io r i d o v e s s e r o .a p p a rte n e re
le Is o le tte p o s te lu n g o le C o ste d e lla M o re a e d e l l ’A lb a n ia ,
a s s e g n o C ervi a C e r ig o co n su o d e c r e to d el 22 G e n a io 1804.
II 1" A r t ic o lo d el tra tta to d i P a rig i d e l 5 N o v e m b r e 1815
p el q u a le le I s o le I o n ie fu ro n o p o s te s o tto la p r o te z io n e d ella
G ra n d e B re ta g n a , c o n fe r m a e ra tifica il s u e sp o s to , e d ich ia ra
esp ressa m en te c h e le sette Is o le M a g g io r i, c o lie lo r o d ip e n -
d en ze q u a li v e n g o n o d e scritte n el tra tta to 21 M a rzo 1 8 0 0 fo r-
m e ra n o un s o lo lib e ro , e d in d ip e n d e n te S ta to , d ei d iritti ed in -
teressi d el q u a le la G r a n B re ta g n a e ora la p r o te tr ic e .
N o n s c o r g o d u n q u e , c o r r e V . S. p o s s a a cc o n s e n tir e a ll’ o c -
cu p a z io n e d e ll’ Is o la d i C e rv i p e r p a rte d el G o v e r n o G re c o ,
sen za v io la r e le c o n d iz io n i su lle q u a li e b a sa to il p ro te tto r a to
d i q u e ste Iso le , e sen za in c o r r e r e il r is c h io d i v e d e re q u esta
u su rp a z io n e s e g u ita d a altre, fin o a c h e il n o s tr o d iritto so p ra
le Is o le tte p o s te lu n g o le c o s te d el r e g n o G reco d iv e n g a
d u b b io s o .
84 Νέος Έλληνομνήμων

Ι ο sp e ro d u n q u e c h e V . S . r a c c o m a n d e r a al S e g r e t a r io di
S ta to p e r g li a ffa ri E s te r i d i o rd in a re c h e in A te n e si a d o t -
tin o c o n v e n ie n t ! m isu r e p e r m a n te n e re i d iritti d el G o v e r n o
l o n i o s o p r a le is o le C e rv i e S a p ie n z a , e q u a n d o m i sara c o m -
m u n ic a ta la d e c is io n e d i V . S. su q u e s to p u n to . r a c c o m m a n -
d e r o q u i al S e n a to d i p r o v e d e r e p e r la fo r m a l o c c u p a z io n e
d e ll Is o la d i C e rv i, e s s e n d o in i in fo r m a to c h e il m o t iv o a lle -
g a t o d a l G o v e r n o G r e c o p e r a v e r o c c u p a t o l’Is o la s u d d e tta
si e c h e la sc ia ta in a b a n d o n o , n o n e c h e un c o v ile d i p ira ti e
c o n tr a b a n d ie r i i q u a li p e r tal m o d o s o n o p o rta ti ad u n a v i-
c in a n z a assa i in c o n v e n ie n t e c o lla c o s ta G r e c a .
H o 1’o n o r e
F ir m a t o
H . G . W a rd
To δέ. δεύτερον περί τής αυτής ύποθέσεως έγγραφον άπευ-
θύνεται ύπδ τοΰΠάλμερστων ώς υπουργοί) τών έξωτερικών πρδς
τδν έν Άθήναις πρέσβυν τής ’ Αγγλίας θωμάν Οδάϊς, καί είνε
τδ εξής·
F o r e ig n O ffic e
J u ly 7 th 1849 .
S ir.
H e r M a je s ty ’s G o v e r n m e n t h a v e h a d u n d e r th e ir c o n s id e r a ­
tio n S ir E . L y o n s d is p a tc h N° 28 of 18 th o f M a r c h la st r e s p e c ­
t in g th e p r o c e e d in g s o f s o m e p e r s o n s in th e Is la n d o f C e rv i a s­
s u m in g A u t h o r it y as O ffic e r s o f th e G r e e k G o v e r n m e n t , an d
w h o in F e b r u a r y la st r e m o v e d fr o m th e c u s t o d y o f th re e I o ­
n ia n P o lic e O ffic e r s fiv e Io n ia n P riso n e r s w h o w e re b e in g
con veyed fr o m Z a n t e to C e r ig o a n d w e re w reck ed on th e
Is la n d o f C e rv i o n 8 th o f th a t M o n th .
I tra n sm it h e r e w ith C o p ie s o f a le tte r a n d o f its e n c lo s u r e s
w h ic h I h a v e r e c e iv e d fr o m th e C o lo n ia l o ffic e s h o w in g c le a r ly
th a t C e r v i a n d S a p ie n z a as w e ll as o th e r Isla n d s on th e Coasts
o f th e M o r e a a n d o f A lb a n ia ' w e r e d e p e n d e n c ie s o f th e S e p tin -
s u la r R e p u b l ic w h ic h w a s e s ta b lis e d b y th e T r e a t y b e tw e e n
R u s s ia a n d th e P o r te , o f M a rch 21 1800 , th a t th o s e Is la n d s
w e re re fe rre d to u s s u ch in 2nd a r tic le o f th a t T r e a ty a n d th a t
a c c o r d in g to th e d e s c r ip tio n th e re in c o n ta in e d , th e y w e re p la c e d
 'Η νήσος Σάσων 85

u n d e r th e p r o t e c t io n o f G r e a t B rita in b y th e I st a r tic le o f th e
T r e a t y o f P aris o f th e 5th o f N ovem ber 1815 .
I h a v e to in s tr u c t y o u to a d d re ss a n o te to th e G r e e k M i­
n is t e r fo r F o r e ig n A ffa ir e s e x p la in in g th e in d is p u ta b le g r o u n d s
u p o n w h ic h th e R i g h t o f th e Io n ia n S ta te to th o s e Is la n d s
rests, a n d s ta t in g th a t th e B ritish G o v e r n m e n t in its c a p a ­
c it y o f P r o te c to r o f th e I o n ia n S ta te r e q u ir e s th e G r e e k G o ­
v e r n m e n t im m e d ia te ly to w ith d ra w its O ffic e r s fr o m C e rv i
a n d S a p ie n z a a n d to le t y o u k n o w w h e n th a t h a s b e e n d o n e ,
in order th a t you m ay in fo r m th e I o n ia n G overn m en t
th e re o f, s o th a t th e p r o m p t r e e s ta b lis h m e n t o f th e I o n ia n
A u t h o r it y in th o s e Is la n d s m a y take, p la c e w it h o u t g i v i n g
rise to a n y C o n flict.
I a m etc.
(S ig n e d ) P a lm e r s to n
T h e R i g h t H o n ble
T h om as W yse
e tc. e tc ,
Η . M. M in is te r P le n> A th e n s
Παραθέτω τέλος τήν περί τοϋ αυτοΰ ζητήματος τής Έ λ α -
φονήσου καί τής Σαπιέντζας διακοίνωσιν τοΰ έν Ά θήναις πρε-
σβευτοΟ τής Α γ γ λ ία ς θ ω μ άς Ουάϊς πρδς τδν Γλαράκην, υπουρ-
γδν τών έξωτερικών τής Ελλάδος· .
A th e n s 19th J u ly 1849 ·
T h e u n d e r s ig n e d , H e r B r ita n n ic M a je s ty ’s M in is te r p le n i­
p o te n tia r y to th e C o u rt o f G r e e c e , h a s th e h o n o u r to re fe r
M o n s ie u r G la r a k is , H is H e lle n ic M a je s ty ’s M in iste r fo r F o ­
r e ig n a ffa irs, to th e u n a n s w e r e d c o m m u n ic a t io n s m a d e d u r ­
in g th e la st ten y e a r s b y H e r M a je s ty ’s G o v e r n m e n t r e la tiv e
to tk e Is la n d s o f C e rv i a n d S a p ie n z a , a n d e s p e c ia lly to th e
N o t e a d d re sse d b y S ir E d m u n d L y o n s to M o n s ie u r L o n d o s
o n th e 13111 o f M a rch l a s t 1, r e s p e c t in g th e p r o c e e d in g s o f s o m e

1 Έν φ$ τοϋ έγγραφου άναγράφοντα'. ώς έςι,ς -Λ —spi wv i λίγος §■<-

ταδθα Ιγγραφα' S ir Ε . L y o n s to M r Z o g r a p h o s 27 O ct. 1^39 .— Sir E.
L y o n s to M r R iz o 25 7 bre 1S41.— Sir E . L y o n s to M r R izo 14 S ep :.
1843.— Sir E. L y o n s to M r L o n d o s 13 M arch 1S49.
86 Νέος Έλληνομνήμων

p e rso n s in th e Isla n d o f C ervi assu m ing- a u th o r ity as O ffice r s

o f th e G r e e k G o v e r n m e n t a n d w h o in F e b r u a r y la st r e m o ­
w e d fr o m th e c u s to d y o f th ree Io n ia n P o lic e O ffice r s fiv e I o ­
n ian p riso n e rs w h o w e re b e in g c o n v e y e d fro m Z a n te to C e -
r ig o a n d w ere w r e c k e d on th e Is le t o f C e rv i o n th e 8th of
th a t M o n th .
H e r M a je sty ’s G o v e r n m e n t h a v in g h ad th a t N o t e u n d e r
th eir c o n s id e r a tio n h a v e in stru cte d th e u n d e r s ig n e d to p o in t
o u t to th e G r e e k G o v e r n m e n t th a t C e rv i an d S a p ie n za , as
w e ll as o th e r Isla n d s on th e C oast o f th e M orea and of
A lb a n ia w e re D e p e n d e n c ie s of th e S e p tin s u la r R e p u b lic ,
w h ic h w a s e s ta b lish e d b y th e T r e a ty b e tw e e n R u s sia a n d th e
P orte o f th e 21 th o f M a rch 1800 ; th a t th o s e Isla n d s w e re
referred to us su ch in th e I I a rticle o f th a t T r e a t y ; a n d th at,
a c c o r d in g to th e d e s cr ip tio n th e re in co n ta in e d , th e y w e re
p la ce d u n d e r th e p r o te c tio n o f G r e a t B rita in b y th e I a rticle
o f th e T r e a ty o f P aris o f th e 5th of N ovem ber 1815 . T he un­
d e rs ig n e d is co m m a n d e d to state to H is H e lle n ic M a je s ty ’s
M in ister fo r F o r e ig n a ffairs th a t th e B ritish G o v e r n m e n t, in
its c a p a c ity o f p r o te c to r o f th e I o n ia n S ta te , r e q u ire s th e
G r e e k G o v e r n m e n t im m e d ia te ly to w ith d r a w its o ffic e r s fro m
C e rv i an d S a p ie n z a an d to le t th e u n d e r s ig n e d m a y in fo rm
th e Io n ia n G o v e r n m e n t th e re o f, so th a t th e p r o m p t re e s ta ­
b lis h m e n t o f th e Io n ia n A u t h o r ity in th o se Is la n d s m a v ta k e
p la c e w ith o u t g iv i n g rise to a n y c o n flic t.
T h e u n d e r s ig n e d has th e h o n o u r to o ffe r M r G la r a k is th e
a ssu ra n ce o f h is h ig h co n s id e r a tio n
s ig n e d T h o m a s W y s e .

Ά λ λ ’ έπιστρέψωμεν είς τήν Σάσωνα. ΙΙεριελαμβάνετο μέν

αΰτη, καθ’ α ή Έλαφόνησος καί ή Σαπιέντζα, ε?ς τάς παρά ιά
παράλια τής Πελοποννήα'ου καί τής Α λ β α ν ία ς νήαους, περί
ών γίνεται λόγος Ιν τοΐς άνωτέρω έγγραφοι;, άλλά καί ή αγ­
γλική κυβέρνησις δέν φαίνεται καταλαβοΰσα αυτήν ώρισμένως
κατά τύπους1, ώς ούδ’ ή έλληνική κατόπιν. Έ νεκα δέ τής
1 Τ ά α ν ω τέρ ω έν σ. 79 οχηρίζονται ά π λ ώ ς είς π αραδόσεις, δέν βεβαιοΰντα·. δέ
δι’ εγ γράφ ω ν.
 €Β νήσος Σάσων 87

τοιαύτης παραμελήσεως καί μετά τήν έ'νωσιν τής Έπτανήσου

έξην.ολούθει ή Σάσων κατεχομένη ύπο τής Τουρκίας, ήτις κα'ι
όριστικώτερον έφρόντισε περί έξασφαλίσεως τής κατοχής διά
τής έπ’ αυτής οικοδομήσεως φάρου. Έκτίσθη δέ ούτος τφ 1871.
Περί τοΰ φάρου τούτου λέγει δ κ. Γερακάρης1, δτι ή έγ-
κατάστασις καί λειτουργία αύτοΰ έγεινεν ύπδ τής έταιρείας τοΰ
αύστριακοΰ L loyd. Ά λ λ ’ ή είδησις αΰτη δέν είνε άκριβής, τά
δέ κατά τδν φάρον έχουσιν ώς εξής2.
"Οτε συνεβλήθη τδ πρώτον τφ 1860 μετά τής οθωμανικής
κυβερνήσεως ή γαλλική εταιρεία τών φάρων ή ύπδ τήν διεύ­
θυνσήν Collas καί M ichel, ής τδ προνόμιον ϊιχυε μέχρι τοΰ
1884, δέν ύπήρχεν δ φάρος τής Σάσωνος. Ά λ λ ά καί τφ
1864 δέν ύφίστατο ακόμη, ώς έξάγεται έκ δύο έγγράφων
τοΰ ελληνικού ύποπροξενείου Αύλώνος πρδς τδ παρ’ ήμΐν
Ύπουργεΐον τών έξωτερικών, φερόντων ήμερομηνίαν 5 καί 12
’Ιουλίου 1864. Διά τών έγγράφων έκείνων άγγέλλεται ή τή
4 Ιουλίου τελεία άποπεράτωσις τής πρδ μηνδς περίπου άρξα-
μένης .οικοδομής τοΰ φάρου τοΰ λιμένος Αύλώνος καί ή έπι-
βολή φαρικοΰ τέλους δεκαές τουρκικών παράδων κατά τόνον
είς τά έλλιμενιζόμενα πλοία, τής πληρωμής θεωρουμένης υπο­
χρεωτικής διά πλοία κάμνοντα πράξεις είςαγωγής καί έξ-
αγωγής, ούχί δέ καί διά τά κατ’ άνάγκην αύτόσε προςορμιζό-
μενα. Ά λ λ ά , καθ’ ά άναφέρει έν τφ έγγράφφ τής 12 ’Ιουλίου
§ υποπρόξενος, οι 'Έλληνες πλοίαρχοι παρεπονοΰντο ού μόνον
διά τδ (3αρύ τής φοροδοσίας, άλλά καί διότι άντεπαρετήρουν,
δτι δ φωτισμδς ήτο ανεπαρκής καί ή εταιρεία δέν είχεν άλλως
έκπληρώσει τάς υποχρεώνεις αυτής, έν αίς καί ή κατασκευή

’ Έ ν τή «Έ σ τϊφ » τής 13 Φεβρουάριου 1913.

5 Τήν κ ατω τέρω ιστορίαν τοΰ φάρου τής Σάσωνος έξήγαγον έκ των οικείων
έγγράφων τοΰ τμήματος τών φάρων έν τφ Τπουργείφ τών ναυτικών, ών τήν
μελέτην προθύμως έπέτρεψέ μοι ί τδ τμήμα τοΰτο ίιευθύνων π λω τάρχης κ. Λυ-
κούϊης.
88 Νέος ‘Ελληνομνήμων

φάρου τρίτης τάξεως είς Σ ά ζινον. Εύρέθη δέ προςωρινή λύσις

τής διαφοράς έκ συνεννοήσεως μετά τοϋ μουδίρη διά τής παρά
τφ γραφείψ τοϋ υποπροξενείου καταθέσεως τών άναλδγων
φαρικών τελών. Τέλος δ’ ο φάρος έκεινος, ου τοιαύτην ησθά-
νοντο ανάγκην οί διαπλέοντες τδν Άδρίαν, φκοδομήθη τφ
1871, καί τή 4 ’Ιουνίου ε. ν. ή Γενική διεύθυνσις τών φάρων
τής όθωμανικής αυτοκρατορίας (Adm inistration general e
des phares de l’empire ottoman) διά προκηρύξεως αύτής
πρδς τούς ναυτιλλομένους (A vis aux navigateurs) έγνώρισεν
είς αυτούς διά τών οικείων αρχών τά περί τής έγκαταστάσεως
καί ένάρξεως τής λειτουργίας τοΰ φάρου ώς εξής·
lie de Saseuo
Sur le cap le plus avance de l’ile de Saseno et vers
le N N - O de cette lie un phare tournaut de minute
en minute
Latitude 40" o 0 ' 0 0 ” N ord.
L ongitude 10" l o ' 3 ό ” E M eridien de Greenwich.
> 16" 5 o ' 2 0 ” E > Paris.
/
Elevation du feu an dessus de la m er 100 metres.
Portee 18 m ille s 1.
Άνανεωθείσης δέ τφ 1884 τής συμβάσεως μεταξύ τής Γε­
νικής διευθύνσεως τών φάρων καί τής Οθωμανικής κυβερνή­
σεως καί παραταθέντος τοΰ προνομίου τής είρημένης εταιρείας

1 Ό φάρος οδτος α-ημ ειοΰτζ: έν τφ χγγλ'.χφ φαροδείκτη τφ έπιγρχφομένφ

T h e lig h t s a n d tid e s o f th e W o r l d . Έ ν Λονϋνψ. 1912 σ. 331. Έ ν δέ τή
έπισήμψ έλληνική «Έ κθεσις φωτιαμοΰ τών έλληνικών παραλίων. Έ ν Άθήναις.
1889» σ. 6 σημειοϋνται τάδε' « Ή έλληνική παραλία ήν κατά πρώτον άπαντα
δ έκ τής Ά δριατικής πρός τήν Ε λ λ ά δ α καταπλέων είνε ή νήσος Όθωνοί»>
άποκλειομένης οϋτω τής Σάσωνος ώ ς μή έλλην’. κής. Πράγματι 5’ 6 έν σ. 28 - 29
άρχόμενος «Πίναξ τών φάρων κατά τάξιν γεωγραφικήν» πρώτην μέν άναγράφει
τήν Σάζενο, ά λλ ’ ανευ άριθμοΰ, τής άριθμήσεως τών φάρων τών έλληνικών παρα­
λίων άρχομένης άπό τών Όθωνών. 'Ρ η τώ ς δέ σημειοϋται αυτόθι δ τής Σάσωνος
ώς φ άρο; τουρκικό; περιστροφικός μετ’ άνχλαμπών 5 ” άνά παν λεπτόν, ή δέ
άπόστασις καθ’ ήν είνε δρατός έν αίθριοι νυκτί δηλοϋται ώς οΰσα μιλιών 22.
 *Η νήσος 2άσω ν

μέχρι τής 4 Σεπτεμβρίου 1899 ε. ν., δτε καί πάλιν άνενεώθη

μέχρι της 4 Σεπτεμβρίου 1924 έ. ν., έν τφ τρίτφ άρθρφ της
συμβάσεως της παρατάσεως άπό τοΰ 1884 μέχρι τοΰ 1899
άνεγράφησαν τά έξης· «Ή διατήρησις τοΰ φάρου τοΰ κειμένου
έπί της νήσου Σάσωνος έν τφ Άδριατικψ κόλπφ, ήτις σήμε­
ρον βαρύνει τήν αύτοκρατορικήν κυβέρνησιν, θάνήκη είς τούς
λαβόντας τήν παραχώρησιν καί θχ τελήται δαπάναις αύτών
άπό τής ήμέρας τής παρούσης παραχωρήσεως» \
Οΰτως είχον τά πράγματα, δτε ή Ε λλά ς, έκραγέντος τοΰ
πρός τούς Τούρκους πολέμου, κατέλαβε καί τήν Σάσωνα τή
8 Νοεμβρίου 1912 διά τοΰ άντιπλοιάρχου κ. Κωνστ. Γεωρ-
γαντά, κυβερνήτου τοΰ Πηνειοΰ καί άρχηγοΰ τών άτμομυοδρο-
μόνων. ’ Αμέσως δέ το λιμεναρχείων Κέρκυρας, ό άρχηγός τών
άτμομυοδρομόνων καί ή κυβέρνησις έφρόντισαν περί άποκατα-
στάσεως τής λειτουργίας τοΰ φάρου, ήτις είχε διακοπή έπί τινα
χρόνον Ινεκα τής άπό τόΰ Νοεμβρίου 1912 καθυστερήσεως
τών μισθών τών τεσσάρων Χιμαριωτών φαροφυλάκων. Γενομέ-
νων δέ κατ’ έντολήν τής κυβερνήσεως τών οικείων ένεργειών
τής έν Παρισίοις βασιλικής πρεσβείας παρά τφ κόμιτι de V an-
real, κληρονόμψ τοΰ έτέρου τών πρώτων διευθυντών τής Ε τα ι­
ρείας τών φάρων τής οθωμανικής κυβερνήσίως, καί κανονι-
σθέντων ταχέως άλλων τινών έκκρεμών ζητημάτων, τό Ύπουρ-
γεΐον τών ναυτικών εύρίσκετο είς θέσιν νάναγγείλη διά τοΰ
Υπουργείου τών έξωτερικών καί τών οικείων έν τφ έξωτερικφ
άντιπροςωπειών τής Ε λλάδος είς τά υδρογραφικά γραφεία, δτι
ή λειτουργία τοΰ φάρου είχεν άποκατασταθή άπό τής 21 Νο­
εμβρίου 1 9 1 2 2.

1 « C o n t r a t d e p r o l o n g a t i o n d e c o n c e s s i o n d u 4 S e p t e m b r e 1884 a u
4 S e p t e m b r e 1899 » . . . A r t i c l e 3 . L ’e n t r e t i e n d u p h a r e s it u e a I ’ile d e
S a s e n o , d a n s l e g o l f e A d r i a t i q u e , a c t u e l l e m e n t a la c h a r g e d u G o u -
vern em en t I m p e r ia l, a p p a r tie n d r a aux c o n c e s s io n n a ir e s et a le u r s
fr a is a p a r t i r d e l a d a t e d e la p r e s e n t e c o n c e s s i o n .
5 Έ ν τ φ έ γ γ ρ ά φ ω γίνεχ^'. λ ό γ ο ς τζερ ί v i s i b i l i t e p a r t e m p s c l a i r 25 μ·.λίων.
90 Νέος Έλληνομνήμων

Κατεΐχεν ούτως ή Ε λ λ ά ς μετάτω ν λοιπών κτήσ£ων, άς είχε

προςκομίσει είς αυτήν <5 νικηφόρος προς τους Τούρκους πό­
λεμος, καί τήν Σάσωνα, ήν είχεν αμελήσει νά καταλάβη πρδ
πεντηκονταετίας δλης σύν τη ενώσει τής Έπτανήσου. Ά λ λ ά
διά τών διακοινώσεων τών δυνάμεων ύπδ ήμερομηνίαν 18 Ί α -
νουαρίου καί 11 Μαρτίου 1914 άπητήθη ή έκκένωσις ΐής νη-
σΐδος πρδς τη τών είς τήν Αλβανίαν έπιδικασθέντων μερών τής
βορείου Ηπείρου. Έ πί δέ τούτοις ή ελληνική κυβέρνησις υπέ­
βαλε τιq 5 Μαΐου είς τήν Βουλήν νομοσχέδιον έκ δύο άρθρων
«Περί παραχωρήσεως τής νησΐδος Σάσωνος είς τήν Αλβανίαν»,
έχον ώς £πεται·

” Α ρ $ ρ ο ν 1. Ε π ιτρ έπ ετα ι εις τήν Κυβέρνησιν ή είς τήν ’ Αλβανικήν

Ε π ικ ρά τεια ν π α ρα χώ ρη σις της νησΐδος Σ ά σ ω ν ο ς, άνηκούσης τψ έλ-
ληνικώ Β ασιλείω δυνάμει τοΰ 2 άρθρου της περί π α ρ α χ ω ρ ή σ εω ς τών
Ίονίω ν νήσων συνθήκης τοΰ Λονδίνου τής 1 7 /2 9 Μαρτίου 1864.
νΑ ρ ΰ ρ ο ν 2. Ή ίσχύς τοΰ παρόντος νόμου άρχεται άπό της είς τήν
Ε φ η μ ερ ίδ α τη ς Κ υβερνήσεως δημοσιεύσεως αύτοΰ.
Έ ν Ά θ ή ν α ις, τή 5 Μα'ίου 1914.
Τ ό Υ π ου ργικ όν συμβούλιον
Ό πρόεδρος Τ ά μέλη
’ Ελευθέριος Βενιζέλος Γ. Στρέιτ, Α . Διομήδης, Κ . 'Ρακτιβάν,
Κ. Δ εμ ερτζης, Έ μ μ . 'Ρέπουλης, Α . Μι-
χαλακοπ ουλος, I. Τσιριμώκος.

Τδ νομοσχέδιον δέ τοΰτο, γενομένης τής οικείας συζητή-

σεως, καθ’ ήν πλήν διαφόρων μελών τής άντιπολιτευσεως Ιλαβον
τδν λόγον δ τε πρωθυπουργδς κ. Βενιζέλος και δ υπουργός των
έξωτερικών κ. Στρέϊτ,έψηφίσθη κατ’ άρχήν μέν τιζ 9 Μαΐου ένε-
στώτος έ'τους,' είς πρώτην δ’ άνάγνωσιν τη 12 Μαΐου καί είς
δευτέραν 28 Μαΐου. Κυρωθείς δ’ δ οικείος νόμος ύπ’ άριθ.
272 όΐτδ τής Α. Μ. τοϋ Βααιλέως τη 5 ’ Ιουνίου έδημοσιευθη έν
τφ φύλ,λφ 151 τής 7 Ιουνίου τής Έφημερίδος τής Κυβερνή­
σεως, καί άνεκοινώθη είς τάς παρά ταΐς μεγάλαις δυνάμεσιν
 Ή νήσος Σάαων

έλληνικάς πρεσβείας, οπως κοινοποιηθη είς αδτάς, διά τηλε­

γραφήματος τοϋ Υπουργείου τών έξωτερικών άπδ 10 Ιουνίου.
Τη δέ 2 ’Ιουλίου άπέπλευσαν έπί ιστιοφόρου είς Κέρκυραν οί
έπί της Σάσωνος είκοσιπέντε Έ λληνες στρατιώται δπδ έπιλο-
χίαν καί οκτώ ναϋται ύπδ ύποκελευστήν χωρίς νά γείνη παρά-
δοσις είς άντιπρόςωπον της ’ Αλβανίας, καί παρέμειναν έπί της
νήαου έλάχιστοι μόνον βοσκοί μετά τών ποιμνίων αυτών.

Ή το ήδη έτοιμον πρδς Ικτύπωσιν τδ άνω άρθρον, δτ’ ελα-

βον Ικ Κέρκυρας παρά τοϋ κ. Σπυρίδωνος θεοτόκη, άρχεεο-
φύλχκος της πρώην Ίονίου γερουσίας, τδ άγγλικδν πρωτότυ­
πον τοΰ άνωτέρω έν σ. 8 3 κ. έ. έν ιταλική μεταφράσει δημο-
σιευθεντος έγγράφου κατ’ ακριβές άντίγραφον τοΰ όπ’ άριθ
15798 έγγράφου τής Η ' Ίονίου Βουλής τής 8 Ιουνίου 1849·
Έκδι'δων δ’ αύτδ Ινταΰθα, έκφράζων πρδς τδν άποστείλαντα
τάς θερμάς μου ευχαριστίας.

C o r fu 8th J u in 1849
M y L o rd ,
I h a v e th e h o n o u r to a c k n n o w le d g e th e r e c e ip t o f y o u r
L o r d s h ip ’s d is p a tc h o f th e I st M ay, m a rk e d C o n fid e n tia l, and
in c lo s in g c o p ie s o f a le tte r a d d ressed to M r M e r iv a le b y V is ­
c o u n t P a lm e r s to n ’s d esire, r e p o r tin g an a c t o f S o v e r e ig n ty
e x e rcis e d b y th e G r e e k G o v e r n m e n t o v e r th e Isla n d o f C erv i
an d r e q u e s tin g to k n o w w h e th e r in y o u r L o r d s h ip ’s o p in io n
th e cla im o f th e Io n ia n G o v e r n m e n t to th a t Isla n d sh o u ld
b e a sserted o r g iv e n up.
2° T h e G r o u n d s , u p o n w h ic h th e r ig h t o f th e Io n ia n G o ­
v e r n m e n t to th e Isla n d s o f C e rv i a n d S a p ie n z a rested , are g i ­
v e n at g r e a t le n g th s , in a d is p a tc h a d d re sse d b y S ir H o w a r d
D o u g la s to L o r d J o h n R u s s e ll th en C o lo n ia l S e cre ta ry , on
th e 7th of N ovem ber 1839 .
3e The following statement however contains a short sum­
mary of the facts.
 92 Νέος Έλληνομνήμων

T h e Io n ia n Is la n d s w e re first fo r m e d in to an in d e p e n d e n t
R e p u b l ic u n d e r th e p r o te c tio n o f th e S u lta n , b y th e T r e a ty
o f th e 21 st Jan u ary 1800 , b e tw e e n th e E m p e r o r o f R u s sia an d
th e S u b lim e P o r te , a n d b y th e 2(1 A r tic le o f th a t T r e a ty , th e
I o n ia n S ta te s are d e c la r e d to c o n s is t o f th e Is la n d s o f C o rfu ,
C e p h a lo n ia , Z a n te , S a n ta M a u ra , Ith a c a , P a x o , C e r ig o , a n d all
o th e r Is la n d s g r e a t a n d sm a ll, in h a b ite d and u n in h a b ite d ,
a lo n g th e C o a s ts o f th e M o re a . an d A lb a n ia w h ic h h a d b e ­
lo n g e d to V e n ic e .
4 O f th e F a c t th a t b o th C e rv i a n d S a p ie n z a b e lo n g e d to
V e n ic e th e re is n o d o u b t. T h e d e fin itio n th e r e fo r e w a s m o s t
c le a r a n d s p e c if ic , a n d th e Io n ia n S e n a te p r o v e d , th a t it so
c o n s id e r e d it, fo r h a v in g b e e n e m p o w e r e d b y th e C c n s titu tio n
of 1803 fo r m e d u n d e r th e a u s p ic e s o f R u s s ia to d e c id e to
w h ic h o f th e S e v e n la r g e r Is la n d s th e Isle ts s c a tte re d a lo n g
th e C oa sts o f th e M o re a a n d A lb a n ia s h o u ld b e lo n g , it a s s ig n ­
ed C e rv i to C e r ig o b y a D e c r e e o f th e 22a Ia n u a ry 1804.
5 T h e first A c t o f th e T r e a t y o f P aris o f th e 5 th N o v . 1815 ,
b y w h ic h th e I o n ia n I s la n d s w e r e p la c e d u n d e r th e p r o te c tio n
o f G r e a t B rita in c o n fir m s an d r a tifie s th e s e p r e v io u s a rra n ­
g e m e n ts , fo r it sta te s e x p r e s s ly th a t th e S e v e n la r g e r Is la n d s
w ith th e ir d ep en d en cies as d e s c r ib e d in th e T r e a t y o f th e 21 st
M arch 1800, sh a ll fo r m a s in g le free in d in d e p e n d e n t S ta te ,
o f th e r ig h ts an d in te re s ts o f w h ic h G r e a t B rita in is n o w
th e G u a r d ia n .
6 I d o n o t see th e re fo re , h o w y o u r L o r d s h ip c a n c o n s e n t to
th e o c c u p a t io n o f C e rv i b y th e G r e e k G o v e r n m e n t, w ith o u t
a b r e a c h o f th e c o n d itio n s , u p o n w h ic h th e P r o te c to r a te o f
th e se Is la n d s is b a se d , a n d th e re is a lso , a risk th a t a fir st e n ­
c r o a c h m e n t m i g h t le a d to o th e r s a u d u ltim a te ly c a s t a d o u b t
u p o n th e te n u re , b y w h ic h a ll th e s m a lle r Is la n d s sca tte re d
a lo n g th e C o a s t o f G r e e c e a re h o ld .
7 I hope th e re fo re th a t y o u r L o r d s h ip w ill re c o m m e n d
H e r M a je s tv s S e c r e ta r y o f S ta te fo r F o r e ig n A ffa ir s, to di-
r e c te th e p r o p e r s te p s to b e ta k e n a t A th e n s fo r m a in ta in in g
th e r ig h ts o f th e I o n ia n G o v e r n m e n t o v e r C e r v i a n d S a p ie n z a
an d w h e n I k n o w Y o u r L o r d s h ip ’s d e c is io n u p o n th is p o in t,
 Ή νήσος Σάσων 93

I w ill r e c o m m e n d th e S e n a te h e re to m a k e p r o v is io n fo r th e
form a l o c c u p a tio n o f C e rv i, as I a m in fo r m e d , th a t th e p le a
a ssig n e d , b y th e G r e e k G o v e r n m e n t fo r t a k in g p o s s e s io n o f
it, is th e fact, th a t w h ile in o c c u p ie d , it is th e h a u n t o f P ira tes
a n d S m u g g le r s , w h o a re th u s b r o u g h t in to m o s t in c o n v e n ie n t
p r o x im it y to th e G r e e k C oa st.

I h a v e th e h o n o u r to be
S ig n e d
Η . E. W ard

T h e R ig h t H o n o r a b le
E arl G rey

Π α ρ ο ρ ά μ α τ α . . Έ ν σ. 67 έν σημ. στ. 2 κάτωθεν άντί A m a -

d ore V i r g i n i a , q u e s tio n e d ’ O r ie n te γράφ ε V ir g ili A m a d o ri L,a
q u e s tio n e R u m e lio t a , έν δέ σ. 79 σημ. στ, 6 κάτωθεν άντί έλλλη-
νικη γράφ ε ελληνική.
 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩΝ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
ΧΡΥΣΟΒΟΤΑΛΑ ΚΑ! ΧΡΥΣΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΝΩΣΙΝ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Ό Αυγουστίνος T h ein er καί ο Φραγκίσκος M iklosich

έξέδωκαν τφ 1 8 7 2 Ιν Βιέννη περισπούδαστον συλλογήν πρω­
τοτύπων καί μεταπεφρασμένων άρχήθεν εις τήν λατινικήν αύ-
τοκρατορικών γραμμάτων άναφερομένων είς τήν έ'νωαιν τών
έκκλησιών υπό τήν Ιπιγραφήν M om im enta spectantia ad
unionem ecclesiarum Graecae et R om a n a e m ajorem par­
tem e sanctioribas Vaticani tabulariis.
Είνε δέ τά μνημεία ταΰτα τα έξής·
α') Γράμμα Ίωάννου Κομνηνοΰ πρός τόν πάπαν Κάλλιστον
Β' κατά ’Ιούνιον 1124 μετά λατινικής μεταφράσεως (σ. 1 -3 ).
β') Γράμμα τοΰ αύτοΟ πρός τόν πάπαν Όνώριον Β ' κατ’
’ Απρίλιον 1126 μετά λατινικής μεταφράσεως (σ. 4 -6 ).
γ ') Γράμμα Μανουήλ Κομνηνοΰ προς τόν πάπαν Όνώριον
Γ' κατ’ Αύγουστον 1146 μετά λατινικής μεταφράσεως (σ. 6 - 8 ).
δ') Λατινική μετάφρασις γράμματος Μιχαήλ τοϋ Παλαιο­
λόγου πρός τόν πάπαν Ίωάννην Κ Α ' κατ’ ’ Απρίλιον 1277
(σ .·8 -1 3 ).
ε') 'Ομολογία πίστεως τοΰ αύτοΰ πρός τον πάπαν Νικόλαον
Γ' λατινιστί κατά Σεπτέμβριον 1279 (σ. 13*15).
ς·') Γράμμα ’ Ανδρονίκου Παλαιολόγου πρός τον πάπαν Ί ω ­
άννην Κ Α ' κατ’ ’Απρίλιον 1277 iv τφ έλληνικφ πρωτοχύπψ
(σ. 15-21).
ζ') Γράμμα τοΰ πατριάρχου Βέκκου πρός τόν πάπαν Ί ω ά ν ­
νην Κ Α ' κατ’ ’ Απρίλιον 1277 (σ. 2 1-28 ).
η') Γράμμα Ίωάννου Παλαιολόγου Ε ' τοΰ Δεκεμβρίου 1355
πρός τόν πάπαν Ίννοκέντιον Q έν πρωτοτύπψ καί έν λατι­
νική μεταφράσει (σ. 29-37).
 Αΰζοκρατόρων του Βυζαντίου χρνοόβονλλα και χρυσά γραμματα 95

θ') Βοΰλλα τοδ πάπα Ούρβανοΰ τής 7 ’Οκτωβρίου 1369

περί άποδοχής τής όμολογίας πίστεως τοΰ Ίωάννου Παλαιο­
λόγου (σ. 3 7 -4 3 ).
ί ') Γράμμα Ίωάννου Παλαιολόγου Ε' τοΰ Ίανουαρίου 1 37 0
λατινιστί, άνακοινοδντος τήν έν 'Ρ ώ μη υπ’ άύτοΰ γενομένην
δμολογίαν πίστεως (σ. 43). '
ια') Γράμμα τοΰ Ίωάννου Παλαιολόγου Η' τής 11 Νοεμ­
βρίου 1 4 3 3 , άποστέλλοντας τρεις άποκριτίαρίους χάριν ένώ-
σεως τών έκκλησιών είς τήν έν Βασιλείς σύνοδον, έλληνιστί
καί λατινιστί (σ. 4 4 -4 5 ).
φ ') "Ορος τής έν Φλωρεντί^ συνόδου περί ένώσεως τών έκ­
κλησιών, ελληνιστί καί λατινιστί (σ. 4 6 -5 6 ).
ιγ') Γράμμα τών Χιμαριωτών, οί'τινες, ταλαιπωρούμενοι ύπδ
τών Τούρκων, έξαιτοΰνται έν ετει 1581 τήν βοήθειαν τοΰ
πάπα Γρηγορίου ΙΓ', όπισχνούμενοι τήν προςχώρησιν είς τήν
καθολικήν έκκλησίαν, ελληνιστί καί λατινιστί (σ. 5 7 -6 2 ).
Τών γραμμάτων τούτων φέρουσιν άπηωρημένας τάς χρυσόές
βούλλας έν τφ άρχείφ τοΰ Βατικανοΰ, δ'που άπόκεινιαι, κατά
τήν ρητήν δήλωσιν τών έκδοτών T h ein er καί M iklosich, τδ
άνωτέρω υπ’ άρ. C ' τοΰ ’ Ανδρονίκου Παλαιολόγου καί τδ ύπ’
άρ. ια' τοΰ Ίωάννου Η ' Παλαιολόγου.
Τ φ δέ 1 89 4 δ κ. Γουσταΰος S cldu m b erger έξέδωκε τέσ-
σαρας χρυσόές βούλλας αύτοκρατόρων έκ τών άρχείων τοΰ Βα-
τικανοΰ 1) τήν τοΰ Μιχαήλ Παλαιολόγου, είλημμένην έκ χρυ-
σοβούλλου άποκειμένου έν τφ Arm. I I caps. 2 άρ. 13, 2) τήν
τοΰ ’ Ανδρονίκου Παλαιολόγου έκ χρυσοβούλλου έν τφ Arm. I I
caps. 2 άρ. 7, 3) τήν τοΰ Ίωάννου Παλαιολόγου έκ χρυσο­
βούλλου έν τφ Arm . I I caps. 2 άρ. 15, καί 4) τήν τοΰ Ίωάννου
Η' Παλαιολόγου έκ χρυσοβούλλου έν τφ A rm . I I caps. 2 άρ.
8 ‘ . Τούτων ή μέν 2 είνε ή χρυσή βοΰλλα ή έξηρτημένη άπδ

1 Gustave Schlumberger B u lle s d ’o r b y z a n tin e s cou servees aux t*T-

96 Νέος ‘Ελληνομνήμων

τοϋ ανωτέρω ύπ’ άρ. C έγγραφου, ή δέ 4 άπδ τοϋ ύπ’ άρ. ια',
ή δέ 1, καίπερ ύπάρχουσα Ιν τφ ύπ’ άρ. δ' έγγράφψ τών παρά
T h e iu e r - M iklosieh, δεν μνημονεύεται ύπ’ αύτών. Τέλος δε τδ
χρυσόβουλλον τοΰ Ίωάννου Ε' Παλαιολόγου της 18 ’ Οκτω­
βρίου 13Β9, έξ oh είνε άπτβωρημενη ή 3 βοΰλλα τών παρά τψ
κ. Schlum berger, άπόκειται μέν, ώς τά πλεΐοτα τών άνωτέρω
έγγράφων, έν τφ άρχείψ τοΰ Βατικανού (Arm . I I caps. 2 άρ.
25), δέν έξεδόθη δέ ύπδ T h ein er-M ik losich , άλλά μόνον περι­
λαμβάνεται παρ’ αύτοΐς έν άπογράφψ πολλφ διαφόρψ ώς μέρος
τοΰ ύπ’ άρ. θ' (σ. 41 κ. έ.).
Σημειωτέον δέ, δτι πλήν του άνεκδότου τούτου χρυσοβούλ-
λου φυλάσσονται έν τφ άρχείφ τοΰ Βατικανού καί τά εξής
γράμματα, μή συμπεριληφθέντα έν τή έκδόσει T h e in e r-M i­
klosich, α') Γράμμα ’ Ανδρονίκου Α ' Παλαιολόγου τοΰ ’Απρι­
λίου 1277 λατινιστί μεθ’ ύπογραφής έλληνικής, μετάφρασις
τοΰ παρά T h ein er - M iklosieh άρ. C'. β') Μετάφρασις λατι­
νική τοΰ άνωτέρω γράμματος τοΰ Ίωάννου Ε' Παλαιολόγου τής
18 ’Οκτωβρίου 1369, ής άπόγραφον συμπεριλαμβάνεται ούκ
άνευ μεταβολών Ιν τφ παρά T h ein er-M ik losich έτέρψ έγ­
γράφψ ύπ5 άρ. θ' (σ. 38 κ. έ.). γ') Βοΰλλα τοΰ πάπα Ούρβανοΰ
Ε' προςηρτημένΐβ κάτωθεν τοΰ άπδ 18 ’ Οκτωβρίου 1869. ελλη­
νικού γράμματος τοΰ Ίωάννου Ε ' Παλαιολόγου καί τής λατι­
νικής αύτοΰ μεταφράσεως. Προςτίθεται δ’ είς ταΰτα άντίγραφον
λατινικής μεταφράσεως γράμματος τοΰ ’ Ανδρονίκου Β ' ΙΙαλαιο-
λόγου, έκδοθέντος έκ Παρισιακοΰ κώδικος ύπδ τοΰ κ. ’Ερρί­
κου O m ont.
Καί ήδυνάμην μέν νά περιορισθώ ένταύθα" είς τήν εκδοσιν
μόνων τών γραμμάτων τών μή συμπεριλαμβανομένων παρά
T h ein er-M ik losich , άλλά διά πολλούς λόγους, οΰς έκθέτω
κατωτέρω, Ιθεώρησ’ άναγκαΐον νά προςθέσω είς ταΰτα τά πλεΐ-

c h iv e s v a tic a n e s έν R e v u e n u m is m a t iq u e τοϋ 18 94 σ. 194 κ. έ. καί

P la n c h e I V .
 Αΰτοχρατόρων τον Βυζάντιον χρνσόβονλλα χαι χρνσά γράμματα 97

στα τών ήδη παρ’ αύτοΐς έκδεδομένων. Οΰτω δ’ έκδίδονται έν-

ταϋθα τα έξής·
1) Χρυσοΰν γράμμα Ίωάννου Κομνηνοϋ προς τδν πάπαν
Κάλλιστον Β', έκδο θέν μηνι Ί ο ν ν ίω ινδικτιώ νος β αί, ήχοι τοΰ
έτους 1 1 24 1. Φυλάσσεται δέ τό γράμμα τοϋτο έν τοΐς άρχείοις
τοϋ Βατικανού (A rch ivio segreto V aticano) έκ τοΰ A rch i-
vium Arcis S. A n geli (Arm . II Caps. II άρ. 16). Έξεδόθη
δέ τό πρώτον παρά Theiner- Miklosich έ'νθ’ άν. σ. 1 κ. I. Ί δ ε
παρένθετον πίνακα 1. *
2) Λατινική μετάψρχσις τοΰ αύτοΰ χρυσοΰ γράμματος κά­
τωθι τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου. Έξεδόθη δέ τό πρώτον παρά
Theiner-Miklosich ενθ’ άν. σ. 3 κ. ζ.
3) Χρυσοΰν γράμμα τοΰ αύτοΰ αύτοκράτορος Ίωάννου Κ ο-
μνηνοΰ, έκδοθέν μηνι Ά π ρ ιλ λ ίω ινδικτιώνος δ' ήτοι τφ 11 262.
Φυλάσσεται δέ τό γράμμα τοΰτο έν τοΐς άρχείοις τοΰ Βατικανοΰ
(Archiviutn Arcis S. A n geli Arm. I I Caps. I I άρ. 17). Έ ξε ­
δόθη δέ τό πρώτον παρά Theiner - Miklosich ενθ’ άν. σ. 4 κ. έ.
Ί δ ε παρενθέτους πίνακας 2 και 3.
4) Λατινική μετάφρασις τοΰ αύτοΰ χρυσοΰ γράμματος κ ά­
τωθι τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου. Έξεδόθη δέ τό πρώτον παρά
Theiner-Miklosieh έ'νθ’ άν. σ. 5 κ. έ.
1 Αιαρκούση; τ η ; βασιλεία; τοϋ Ίωάννου Κομνηνοϋ (1118-1143) εχομβν δίς ίν-
δικτιώνα δευτεραν, ήτοι κατά τά ετη 1124 καί 1139. Ά λ λ ά , λαμβανομένου ύπ’ δ-
ψιν, δτι τό χρυσοΰν γράμμχ τοϋ Ίοάννου Κομνηνοϋ απευθύνεται, καθ’ α έξάγεται
έκ των όπισθεν λατινικών σημειωμάτων, είς τόν 'Ονώριον Β ’, παπεύσαντα άπό τοϋ
1124 μέχρι τού 1130, καί δτι έν ετει 1139 έπάπευεν 6 Ίννοκέντιος Β ’ , υποδει­
κνύεται, οτι τό περί ού πρόκειται χρυσοΰν γράμμα τοϋ Ίωάννου Κομνηνοϋ έξεδόθη
τόν ’Ιούνιον τοΰ 1124, τοΰτο δέ τό έτος σημειοϋται όπισθεν τοϋ χροσοϋ γράμματος
έν τοΐ; περί πρωτοκολλήσεως αύτοϋ λατινικοΕς σημειώμασι διά χειρός συγχρόνου
τη άποστολη. Καί φέρεται μέν έν τφ ύφ’ ήμδν κα τω τέρω &π’ άρ. 2 έκδιδομένφ
κειμένφ τό σημείωμα S im ilis Ν ° 16 a d I n n o c . II , άλλά τό σημείωμα τοϋτο,
γεγραμμένον χειρί νεωτέροι, προήλθεν έκ κακοΰ δπολογισμοϋ τη ς ίνδικτιδνος β .
2 Ταύτην τήν χρονολογίαν φέρει όπισθεν έν τοΐς λατινικοΕς σημειώμασι περί
της έν τφ παπικφ άρχείψ πρωτοκολλήσεως. Ίσχύουσι δ’ άλλω ς πρός όρισμον
τής χρονολογίας ταύτά επιχειρήματα, περί. ών ί λόγος έν τ -J προηγούμενη ση­
μειώσει.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ '. 7
98 Νέος 'Ελληνομνήμων

5) Χρυσοΰν γράμμα τοΰ αύτοκράτορος Μανουήλ Κομνηνοΰ,

δπερ άπ ελνϋη άπο της ϋεοφ ρ ουρ ή τον μεγαλοπύλεοκ μηνί
Α ύ γ ο ν σ τ ω ίνδΐγ.τιώνος ■&', ήτοι τφ 1 1 7 6 1. Φυλάσσεται δ’ έν
τοΐς άρχείοις τοΰ Βατικανού (A rch iviu m Arcis S. A n geli
Arm. I I Caps. I I άρ. 18). Έξεδόθη τό πρώτον παρά Theincr-
Miklosich ενθ’ άν. σ. 6 κ. έ. Ί δ ε παρένθετον πίνακα 4.
6) Λατινική μετάφρασις τοΰ αύτοΰ χρυσοΰ γράμματος κά­
τωθι τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου, έκδοθεϊσα δμοίως παρά τών
αύτών ενθ’ άν. σ. 7 κ. έ.
7) Λατινικήν χρ'υσόβουλλον τοΰ αύτοκράτορος Μιχαήλ ΙΙα-
λαιολόγου, χρονολογούμενον M ensis A prilis quinte Indictio-
nis S exto M illen o S eptim o centeno octagesim o quinto
anno, ήτοι τφ 6 7 8 5 άπδ κτίσεως κόσμοι), άντιστοιχοΰντι προς
τδ σωτήριον Ιτος 1277 καί φέρον έν τέλει τήν ιδιόγραφον
ύπογραφήν τοΰ αύτοκράτορος Μ ιχαήλ εν Χ ρ ισ τώ τώ ϋ εώ πι­
σ τό ς βασιλεύς καί αύτοκράτω ρ ’ Ρ ω μ α ίω ν Δ ούκας "Α γγελ ος
Κ ο μ νη νό ς ό ΙΙαλαιολόγος και άποκρεμαμένην τήν χρυσήν αύ­
τοΰ βοΰλλαν3. Φυλάσσεται δέ το χρυσόβουλλον τοΰτο έν τοΐς
άρχείοις τοΰ Βατικανού (A rchivium A rcis S. A n g eli Arm . II
Caps. I I άρ. 13). Έξεδόθη τδ πρώτον παρά Theiner-Miklosich
Ινθ’ άν. σ. 7 κ. ε. Ί δ ε έν τέλει τοΰ έγγράφου τούτου πανο-
μοιότυπον τής ελληνικής όπογραφής τοΰ αύτοκράτορος μετά
τών τελευταίων στίχων τοΰ λατινικού κειμένου.
8) Α&τινικδν γράμμα ’Ανδρονίκου Α ' Παλαιολόγου, χρονο-
λογούμβνον M ense A prilis Q uinte Indiction is Sexto M il-

1 Ίνδικτιώνα ένάτην Ιχομεν τρίς έπΐ τής μακρας άρχής τοδ Μανουήλ Κομνη-
νοϋ (1143-1180), τ φ 1146, τ φ 1161 καί τψ 1176. Τό τελευταίον 8έ τοΰτο Ιτος ση-
μειοδται δπισθεν έν V.vi τών σημειωμάτων π ρ ω τοκ ολ λ ή σ εις. Kxi. μνημονεύεται
μέν έν ί λ λ φ αυτόθι σημειώματι ώ ς πάπας, είς δν εστάλη τό χρυσοδν γράμμα, 6
Ό νώ ριος (Γ"), άλλ ά χειρ άλλη κατω τέρω έπηνώρθωσε τό -/.αί πάλιν επαναλαμβανό­
μενον δνομα τοΰ Όνωρίου Γ ' (1 2 1 6 -2 7 ) διά τοδ τοδ ’ Αλεξάνδρου Γ ' (1159-81).
Κ ατω τέρω ίέ θέλομεν έξετάσει κ α τά πόσον -/αί ή άπό τώ ν Μωαμεθανών προςδο-
κωμένη απελευθέρωσές τη ς Έ ϊέσ σ η ς διά βοήθειας τοδ βασιλέως τη ς Γαλλίας,
περί ής γίνεται λόγος έν τούτφ τ φ γράμμα*·., συμβιβάζεται πρός τά Ιτος 1176.
 Αντοχρατόρων τον Βνζαψτίον χρνσόβονλλα xal χρυσά γράμματα 99

leno Septim o Centeno octuagesim o Q uinto, ήτοι τψ 6785

άπδ κτίσεως κόσμου, άντιστοιχοΰντι πρδς τδ σωτήριον ετος
1277 και φέρον έν τέλει ελληνιστί δι’ έρυθρων γραμμάτων τήν
ιδιόγραφον υπογραφήν Α ν δ ρ ό ν ικ ο ς έν Χ ρ ισ τφ τω '&εώ πι­
στός βασιλεύς και αντοκράτω ρ ' Ρ ω μαίω ν Δονκας ’Ά γ γ ε λ ο ς
Κ ομ νη νος ό Π αλαιολόγος ής πανομοιδτυπον μετά των τελευ­
ταίων στίχων τοϋ λατινικού κειμένου ιδε κατωτέρω κάτωθεν
τούτου. Άποκρέμαται ή χρυσή βοΰλλα τοϋ αότοκράτορος. Φυ­
λάσσεται δ’ έν τοΐς άρχείοις τοΰ Βατικανοϋ (A rchivium Arcis
S. A n g e li Arm . II Caps II άρ. 7). Έκδίδεται ένταΰθα τδ
πρώτον.
9) Λατινική μετάφρασις άχρονίστου γράμματος τοΰ αύτο-
κράτορος ’ Ανδρονίκου Β' Παλαιολόγου πρδς τδν πάπαν Ίω ά ν­
νην Κ Β ', έκδεδομένου μεταξύ τών. έτων 1328 καί 1341, δτε
ήρξεν δ αδτοκράτωρ έκεΐνος. Περιλαμβάνεται έν φ. 90“ τοΰ
λατηκκοΰ κώδικος 635 τής συλλογής D u p u y έν τή ’ Εθνική
βιβλιοθήκη Παρισίων, δπόθεν έξεδόθη τδ πρώτον ύπδ τοΰ κ.
’Ερρίκου O m ont, καί έπαναλαμβάνεται ένταΰθα κατά τήν Ικ-
δοσιν αότοΰ*.
10) Χρυσόβουλλον τοΰ αότοκράτορος Ίωάννου Ε' Παλαιο­
λόγου γραφ εν έν τή π ρεσβυτέρα ' Ρώμγ} έτει άπ ο1τή ς τοϋ
Κ υρίου σαρκώσεως χιλιοοτφ τριακοσιοστώ έξηκοστφ Ζνάτω
ινδικτιώνος όγδοη ς κ α ϋ ’ ημάς μηνι Ό κ τω β ρ ίω δκτωκαιδε-
κάτrj, ήτοι τψ 1369. Έ χ ε ι έν τέλει κάτω δι’ έρυθρων γραμ­
μάτων τήν αότόγραφον ύπογραφήν τοΰ αδτοκράτορος ’Ιω ά ν­
νης. έν Χ ρ ισ τώ τ φ ϋ ε ώ π ιστός βασιλεύς καί αντοκράτω ρ
*Ρ ω μαίω ν ό Π αλαιολόγος ήτις διήκει καί κάτω τοϋ κειμένου
τής άπέναντι τοδ έλληνικοϋ πρωτοτύπου λατινικής μεταφρά-
σεως. Φυλάσσεται δ’ έν τοΐς άρχείοις τοΰ Βατικανοϋ (A rch i­
vium Arcis S. A n geli Arm . II Caps. I I άρ. 25). Έκδίδε-

1 I ,e t t r e d ’ A n d r o n i c .P a l e o l o g u e * a u p a p e J e a n X X I I έν τ -jj B i b l i o -
rtii-nue d e l ’ E c o l e d e s C h a r t e s Τόμ. I .X V I I (1906) σ. 587.
100 Νέος *ΕλΧηνομνήμων

ται ένταΰθα τδ πρώτον. ’Ίδε πανομοιότυπον τοϋ έλληνικοΰ μέ­

ρους έν τφ παρενθέτψ πίνακι 5 καί πανομοιότυπον της υπο­
γραφής του αυτοκράτορος έν τψ παρενθέτψ πίνακι 6.
11). Ή λατινική μετάφρασις τοΰ ανωτέρω ή εύρισκομένη
άπέναντι τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου. Έκδίδεται ένταΰθα τό
πρώτον.
12) ’ Αποστολική έπιστολή τοΰ πάπα Οδρβανοΰ Ε ' τοΰ
έτους 1369, επομένη είς τήν ύπ’ άριθ. 11 λατινικήν μετάφρα-
σιν τοΰ ύπ’ άρ. 10 χρυσοβούλλου τοΰ αυτοκράτορος Ίωάννου
Ε ' Παλαιολόγου. Έκδίδεται ένταΰθα τό πρώτον.
13) Χρυσόβουλλον τοΰ Ίωάννου Ε' έν λατινική μεταφρά­
σει Dat. R o m e d ie . . .m ensis Januarii A n n o Nativitatis
dom ini M illesim o Trecentesim o Septuagesim o. Indictione
octava, ήτοι τοΰ Ίανουχρίου 1370, φέρον έν τέλει τήν αύτό-
γραφον υπογραφήν τοΰ αυτοκράτορος ’Ιω ά ννη ς έν Χ ρ ισ τώ
τω ΰ εω π ιστός βασιλεύς καϊ αύτοκράτω ρ 'Ρ ω μαίω ν υ Π α ­
λαιολόγος. Φυλάσσεται δ ’ έν τοΐς άρχείοις τοϋ ΒατικανοΟ
(A rchivium Arcis S. A n geli Arm. I I Caps. I I άρ. 9). ’Ίδε
πανομοιότυπον τής έλληνικής υπογραφής τοΰ αυτοκράτορος
έν τέλει τοϋ κατωτέρω κειμένου τοΰ χρυσοβούλλου τούτου.
Έκδίδεται δέ τό χρυσόβουλλον τοΰτο τοΰ Ίωάννου Παλαιολό­
γου λατινιστί ένταΰθα τό πρώτον.
Οί δέ λόγοι, δι’ ους πλήν τών ένταΰθα τό πρώτον έκδιδομέ-
νων κειμένων καί τής έπαναλήψεως τής παρά τοΰ κ. O m ont
έκδοθείσης λατινικής μεταφράσεως τοΰ γράμματος ’Ανδρονί­
κου Β ' Παλαιολόγου, δπερ συνανήκει είς τά λοιπά, συνεκ-
δίδω καί κείμενα ήδη πρότερον έκδεδομένά ύπό T h ein er - M i-
klosich, είνε πολλοί, oi έξής. Καί δή πρώτον ή μελέτη τών
πρωτοτύπων Ιπεισέ με, οτι ή προγενεστέρα εκδοσις ' δέν εινε
κατά πάντα άκριβής, κυρίως μέν έν τοΐς έλληνικοΐς πρωτοτύ-
ποις κατά τήν έμήν άνάγνωσιν, δτ’ έμελέτησ’ αυτά τελευτών-
τος τοΰ Σεπτεμβρίου 1912 καί πάλιν έ'πειτ’ άρχομένου τοΰ
 Αύτοκρατόρων τοϋ Βυζάντιον χρυσάβουλλα χαί χρυσά γράμματα 101

Μαρτίου 1913, ούχ ήττον δ’ έν τοΐς λατινικοΐς κειμένοις συν-

ψδά τσϊς χάριν έμοΰ γενομένοις άπογράφοις ύπδ τοΰ Ιν 'Ρώμη
διδάκτορος κ. ’ Ιωσήφ H erzen. Περιττόν δ’ έθεώρησα νά δη­
λώσω έν τή έμ-Q έκδόσει τάς περί τήν άνάγνωσιν διαφοράς
τών ήδη έκδεδομένων άπδ τής προτέρας έκδόσεως, περιορι-
σθείς είς τήν πιστήν έπανέκδοσιν τών κειμένων. Δεύτερον δέ
άναγκαίαν έκρινα τήν νέαν έκδοσιν, δπως προςθέσω τάς ση­
μειώσεις περιλήψεων καί πρωτοκολλήσεως έν τψ δπισθεν τών
πρωτοτύπων περγαμηνών, λειπούσας παρά T h ein er - M ik lo-
sich, οΐτινες Ινίοτε παρέλιπον καί αυτήν τήν δήλωσιν έν τίνι
τμήματι τών βατικανικών άρχείων και ύπδ τίνα άριθμδν εΰ-
ρηνται τά πρωτότυπα. Καί άκριβεστέρας δέ περιγραφής τών
πρωτοτύπων παρίστατο πολλαχοϋ άνάγκη καί μακρότερος λό­
γος περί τοΰ ύπό παλαιογραφικήν εποψιν διαφόρου τών χρυ ·
σοβούλλων καί καθ’ έαυτδν ίδιου τύπου τών ύπ’ έμοΰ κληθέν-
των χρυσών γραμμάτων, περί ών ποιοΰμαι λόγον παρακατιών.
Χρησιμωτάτη δέ ήτο καί ή έκδοσις πανομοιοτύπων τινών, οΐον
μόνον μέρους τοΰ κατωτέρω ύπ’ άρ. 5 έκδιδομένου χρυσού
γράμματος τοΰ Μανουήλ Κομνηνοΰ Ιξέδωκαν έν παραρτήματι
τής συλλογής αύτών οί T h ein er - M iklosieh. Τέλος δέ χρή­
σιμον έθεώρησα νά έπωφεληθώ τά νΰν τδ πρώτον έκδιδόμενα
κείμενα καί τά ήδη πρότερον έκδεδομένα, τά τ’ ένταΰθα έπαν-
εκδιδόμενα καί έκεϊνα, ών περιττήν έκρινα τήν νέαν Ικδοσιν,
δπως συμβάλω πως, έστω καί διά μόνον έλίγων διασαφήσεων,
είς τήν ιστορίαν τοΰ ζητήματος τής ένώσεως τών έκκλησιών,
δπερ παρέλιπον νά πράξωσιν οί πρότεροι έκδόται, είς άλλους
έναποθέντες τδ Ιργον τοΰτο1. Καί τοΰτο μέν θά έπιχειρήσω
έν τέλει τής παρούσης έκδόσεως τών κειμένων, πρδ τής παρα-

1 . . . . d e l e g a n t i b u s r e i h i s t o r i c a e c u l t o r i b u s v e l iis , q u i a d c o n c i n -
n a n d o s e c c le s ia e o r ie n t a lis a n n a te s in c n m b u n t , e a a m p lio r ib u s com -
m e n t a r i is a b i u v a r e . Theiner-Miklosich Ινθ’ άν. Π ρ ολόγου σ . 2.
102 Νέος *Ελληνοιινήμ<ον

θέσεως δ’ αύτών έστω μοι δ λόγος περί τών παρ’ έμοΰ κλη-
θέντων χρυσών γραμμάτων.
Καί δή διέστειλα έν τη άνωτέρω αναγραφή τών υπ’ έμοΰ
ένταΰθα έκδιδομένων κειμένων ταδτοκρατορικά χρυσόβουλλα
τών χρυσών γραμμάτων, ατινα παρουσιάζουσιν δλως £διάζοντα
τόπον αύτοκρατορικών γραμμάτων. Πράγματι, έν φ τά χρυσό­
βουλλα εινε γεγραμμένα διά μέλανος καί έ'χουσι τήν συνήθη
καί έν τοΐς κώδιξι γραφήν τοΰ οΐχείου αΙώνοζ καθ’ δν έγράφη-
σαν, φέρουσι δε δι’ έρυθρών γραμμάτων περί μέν τδ τέλος τοΰ
κειμένου τήν λέξιν λόγος ή λόγον (τή ς βααιλειας μ ου), τήν
ήμέραν τοΰ μηνδς, καθ’ ήν έξεδόθη τδ χρυσόβουλλον, καί τδν
άριθμδν τής ίνδικτιώνος, κάτωθεν δέ τοΰ κειμένου τήν υπογρα­
φήν τοΰ αύτοκράτορος, ου άποκρέμαται ή χρυσή βοΰλλα, τά
χρυσά γράμματα είνε δλως διάφορα. Κ αί δή σύγκεινται μέν έκ
πολλών συγκεκολλημένων διαφόρου Ικάστοτε μήκους τεμαχίων
περγαμηνών, ατινα κόλλας έκάλουν οί Βυζαντινοί1, εχουσι δέ
πράγματι δι’ δλου το0 κειμένου χρυσήν τήν γραφήν, στεροΰν-

1 Έ κ τοδ πρώτη καί κόλλα προήλθεν ή λέξις πρωτόκολλον, Ιχομεν δέ καί τήν
λέξιν εοχατοκόλλιον περί τής τελευταίας κόλλας. Έ γίνετο ίέ χρήσις τών λέξεων
τούτων κυρίως έπί των έκ πολλών τεμαχίων συγκειμένων κυλίνδρων παπύρων.
Υπήρχε δέ καί περί μακροτέρων παπύρων ή λέξις μακρόκολλον, ήν διέσωσεν έ Κι-
κέρων. Ί δ ε Heimbach A n e c d o t a σ. έν X X I σημ .— Gardthausen G r ie c h is c h e
P a la o g r a p h ie . Έ ν Λειψί^. 1879 α. 32 καί 3 4 .— Wattenbach D a s S c h r ift-
w e s e n itn M itte la lte r. Έ ν Λειψί^ 1896 a. 102.— Thompson-Λάμπρον Έγχειρί-
δ:ον έλληνικης «αί λατινικής παλαιογραφίας. Έ ν Άθήναις. 1903 σ. 61, 63.
Πρβλ. Ίονλιανον Επιτομήν Νεαρών κεφ. 40 § 170.— B y z a n t in is c h e Z e it-
s c h r ift Τόμ. ΙΗ' σ. 251. Έπί δ’ έγγράφων είθίζετο, όπ ω ; έπί τοΰ παπύρου, Ισως
δ’ άργάτερον καί τή ς περγαμηνής, έπιγράφωνται έπί τή ς έπικεκολλημένης πρώτης
κ όλλας τάναγκαία σημειώματα περί τής έκδόσεως, τοΰ χρόνου καί τής ίιποθέσεως
αύτοΰ. Διό έν τ φ C o rp u s J u ris C iv ilis έν Νεαρ$ L X I V κεφ. 2 άναγινώσκο-
μεν διατασσόμενα τάδε" μή είς ί'τερον χάρτην κα&αρόν γράφειν ονμβόλαιον πλήν
εί μή είς εκείνον ον προκείμενον τό καλούμενον πρωτόκολλον ί’χει, φερον τήν τοϋ
κατά καιρόν ενδοξοτάτον κόμητος τών ΰείων ήμετέρων ϋηαανρών προςηγορίαν
καί τόν χρόνον κ α ι ? ’ ο ν ό χάρτης γέγονκ καί όπόοα επί τών τοιοντων προγρά-
φεται, καί τοΰτο τό πρωτόκολλον μή άποτέμνειν, άλλ’ lyκείμενον εάν. Πρβλ. Βασι­
λικών X I I τίτλ. 2. Έ κ δέ τής τοιαύτης σημασίας τής λέξεως προήλθεν ή σημε­
ρινή μεταβεβλημένη χρήσις τοΰ πρωτοκόλλου καί τής πρωτοκολ/.ήοεως.
 Α ν τ ο κ ρ α τ ό ρ ω ν τ ο ν Β υ ζ ά ν τ ιο ν χ ρ ν σ ό β ο υ λ λ α χαί χ ρ υ σ ά γ ρ ά μ μ α τ α 103

ται τής χρυσής βούλλης καί φέρουσιν έγχρωμον τίτλον άνω

καί περίκοσμον εκατέρωθεν τήν φαν, ώς δεικνύουσι τά παν­
ομοιότυπα τών ήμετέρων παρενθέτων πινάκων 1 - 4 , δέν δια-
στέλλεται δ’ έν αύτοΐς δι’ έρυθράς ή άλλης διαφόρου γραφής
ή λέξις λόγος, ής δέν γίνεται χρήσις, δέν φέρουσι καθ’ οβς τύ­
πους τά χρυσόβουλλα τήν χρονολογίαν καί ήμερομηνίαν, δύο
δ’ αύτών, τά κατωτέρω ύπ’ άρ. 1 καί 5 έκδι^όμενα, εχουσιν έν
τέλει το Ά π ε λ ύ ϋ τ] κ τλ .', ή δέ γραφή αύτών δέν εινε ή συνή­
θης εις τόν αιώνα καθ’ ον έξεδόθησαν τά γραφόμενα, ά λ λ ’ Ιχει
ιδίας βραχυγραφίας καί έπιτμήσεις, μή έχούσας τόν ειδικόν
χαρακτήρα τών οικείων χρόνων, καθ’ οβς έγράφησαν τά περί
ών ό λόγος χρυσά γράμματα, άλλά προςιδιαζούσας μάλλον τυ-
πικώς είς τό αύτοκρατορικόν γραφεΐον, έξ ου έξήλθον. Είνε
δήλα δή γραφή ην γερμχνιστϊ θά έκαλοΰμεν K anzleischrift.
Καί είνε μέν αληθώς περίεργον πώς τής γραφής ταύτης δέν
γίνεται χρήσις διηνεκής έν άπάσαις ταΐς περιστάσεσι παρά τοΰ
αύτοκρατορικοϋ γραφείου, άλλά βλέπομεν άπ’ έναντίας τά χρυ­
σόβουλλα έχοντα έκάστοτε τήν συνήθη γραφήν τοΰ αίώνος καθ’
δν έ'καστα έγράφησαν. Ά λ λ ά δέν λείπουσι σπάνιά πνα παραδεί­
γματα χρήσεως τής αύτοκρατορικής έκείνης γραφής. Κυρίως
δέ πλήν του Εκανάς άναλογίας ώς πρός τόν ρυθμόν μόνον τής
γραφής περιέχοντος τραπεζουντιακοΰ χρυσοβούλλου τοΰ ’Α λε­
ξίου Γ' Κομνηνοϋ2, έξ ού ήδύνατο νά είκασθή, δτι καί έν τφ αύ-
τοκρατορικφ γραφείφ τής Τραπεζοΰντος έπεχωρίαζεν ίδιάζουσά
τις γραφή, τής αύτής φύσεως πρός τά προκείμενα βατικανικά
γράμματα εινε ώς πρός τόν ρυθμόν καί τό μέγεθος ή έπί πα­
πύρου αύτοκρατορική έπιστολή ή σήμερον άποκειμένη έν τοΐς
Archives nationales τών ΙΙαρισίων (Κ . 17, άρ. 6), είς ά ,περι-
ήλθεν έκ τής έν τη αύτή πόλει μονής τοΰ 'Αγίου Διονυσίου. Ταύ-

1 Ί ί ε δμοιον τύπον έν γράμματι τοδ Κωνσταντίνου Π ωγωνάτοο πρός τόν

πάπαν Λέοντα τή ς 13 Δεκεμβρίου 681. M ansi XI, 19ό.
5 "Ιίε Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. Γ' σ. 192 Πίν. Α '.
].04 Νέος Έλληνομνήμων

την πρώτος έξέδωκεν ό M a b illon 1, είτα δ’ δ M ontfaucon2, καί

κατόπιν δ’ έξεδόθησαν πανομοιότυπα αυτής η έξητάσθησαν τά
κατ’ αυτήν ύπδ τοΰ L etron n e3, τοΰ W a tten b ach 4 καί τοΰ
O m on t5. Τέλος δέ διά μακροτάτων είδικώτερον έπραγματεύθη
τά κατά τήν έπιστολήν ταύτην δ έν Γοτιίγγη καθηγητής κ.
Κάρολος B ra n d i6. Καίπερ δέ ύπδ πάσαν έ'ποψιν έξετάσας αύ-
τήν, δέν ήδυνήθηί; νά όρίστβ θετικώς τδν αύτοκράτορα ύφ’ ού
έγράφη, περιορισθείς είς τήν άπόδειξιν, δτι ή έπιστολή ανέρ­
χεται είς τδν Η '- θ ' αιώνα7 καί μή έπιλύσας οΰτω τάς προτέ-
ρας διχογνωμίας· περί τοΰ έπιστείλαντος αϋτοκράτορος καί τοΰ
βασιλέως τοΰ φραγκικού κράτους, είς δν άπηυθύνθη 8.
Καί ταΰτα μέν ώς πρδς τδ είδος τής γραφής. Τής δέ διά
χρυσοΰ γραφής αύτοκρατορικών έπιστολών δέν Ιχομεν μόνα
παραδείγματα τά βατικανικά γράμματα, περί ών οι έκδόται
T h ein er καί M iklosieh περιορίζονται λέγοντες, δτι περιελίσ-

1 I /ib r o r u m d e re d ip lo m a t ic a S u p p le m e n tu m . Έ ν ΊΙαρισίοις. 1704 σ.

52 x. έ.
8 P a la e o g r a p liia G ra e ca . Έ ν Παρισίοις. 1708 σ. 265 μετά τών οικείων
παρενθέτιυν πινάκων.
3 D ip lo m a ta et ch a rta e M e r o v in g ic a e a eta tis in a r c h iv io F r a n cia e
a s se rv a ta . Έ ν Παρισίοις. 1848.
4 A n le it u n g z u r g r ie c h is c h e n P a la o g r a p h ie . Έ ν Λειψί?.. 1867, έν τχίς
S c h r ifta fe ln zu r G e s c h ic h t e d e r g r ie c h is c h e n S c h r ift. Έ ν Βερολίνφ. 1876
καί έν τοΐς S c rip tu ra e g r a e c a e S p e c im in a . Έ ν Βερολϊνφ. 1883.
5 L e ttre g r e c q u e s u r p a p j'r u s e m a n e e d e la c h a n c e lle r ie im p e ria le
d e C o n s t a n t in o p le έν τί] R e v u e a r c h e o lo g iq u e Γ' σειρά; Τόμ. ΙΘ' (1892)
σ. 384 κ. έ.
6 D e r b y z a n tin is c h e K a is e r b r ie f a u s S t. D e n is u n d d ie S c h r ift d e r
fr u h -m itt e la lte r lic h e n K a n z le ie n έν τ « A r c h iv fiir U r k u n d e n fo r s c h u n g .
Έ ν Λέιψί?. Τόμ. A ' (1908) σ. 5-86 μετά τεσσάρων πινάκων.
1 Έ ν θ ’ άν. σ. 21 καί 44.
* *0 μέν Mabillon ενθ’ άν. άνεφερε τήν επιστολήν είς πρεσβείαν Μιχαήλ Α '
τοδ 'Ραγκαβέ πρός Κάρολον τόν Μέγαν (81 2 ). καί 6 Montfaucon ένθ’ άν. έθεώρει
αυτήν γροκρείσαν ύπό Κωνσταντίνου τοΰ Κοπρωνΰμου (7 4 1 -7 7 5 ) π ρ ό; Πιπϊνον
τόν πατέρα Καρόλου τοΰ'Μ εγάλου (7 4 7 -7 6 8 ). Ό 5ε Omont ένθ’ άν. θεωρεί
τήν έπιστολήν γρα^εΐσαν μεταξύ τών ετών 824 καί. 839 ύπό Μιχαήλ Β' τοΰ
Τραυλού ή υπό τοΰ υίοΰ αύτοΰ Θεοφίλου πρός Λουδοβίκον τόν εύσεβή (811 - «11 j.
ΧΡΥΣΟ ΥΝ ΓΡΑΜΜΑ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΜΝΗΝΟΫ (1124 ΕΝ Τ£1. ΑΡ ΧΕΙ Ο, ΤΟΥ Β Α Τ ΙΚ Α Ν Ο Υ

(Κόλλα π ς ώ τ η )
 Αντοχρατόρων τον Βνξαντίον χρναόβουλΧα χαΐ χρυσά γράμματα 105

σονται είς σχήμα κ οντακ ίου1 καί δτι έγράφησαν litteris au-
reis m aioribus2. ’Ά λ λ α δέ τοιαΰτα διά χρυσοΰ γεγραμμένα
αυτοκρατορικά γράμματα είνε α') τδ πρός τόν αύτοκράτορα τοΰ
γερμανικοΰ ρωμαϊκού κράτους μνημονευόμενον γράμμα Νικη­
φόρου τοΰ Φ ω κ ά3, β') τό τοΰ 'Ρωμανού Α ' Λακαπηνοΰ πρός
Κορράδον Α ' 4, γ') τό τοΰ Μανουήλ Κομνηνοϋ πρός τόν Φρει­
δερίκον Βαρβαρόσσαν5. Πλήν δέ τούτων, ατινα μόνον έξ απλής
μνείας γινώσκομεν, σώζεται ή πρός τόν χαλίφην τής Κορδούης
Άβδερραχμάν έπιστολή.τοΰ αότοκράτορος Κωνσταντίνου Μο­
νομάχου (1 0 4 2 -1 0 5 4 ), έν φ γράμματι τό μέν λοιπόν κείμενον
είνε χρυσοΰν, τά δέ στελλόμενα δώρα δηλοΰνται διά γραφής
άργυρας6.
Έ πονται δ’ ένταΰθα τάνωτέρω άναγραφόμενα κείμενα, είς
ά θέλουσιν έπακολουθήσει έν τφ προςεχεΐ τεύχει τοΰ Νέου
'Ελληνομνήμονος αί έπηγγελμέναι ήμών ιστορικαί διασαφήσεις.
Παρατηρώ δ’ ένταΰθα, δτι αί έν τοΐς έλληνικοις έγγράφοις
κάθετοι άπλαΐ γραμμαί δηλοΰαι τήν άρχήν νέου στίχου έν τφ
πρωτοτύπψ, αί δέ δίπλα: τήν άρχήν νέου τεμαχίου περγαμη­
νής έκ τών συγκεκολλημένων. Διετήρησα δέ τήν δρθογραφίαν
τόΰ πρωτοτύπου, τά έσφαλμένα έν τοΐς έλληνικοΐς κειμένοις
δηλώσας διά παχέων γραμμάτων, ώ ς καί τάς στίξεις, καί μόνον
προςέθηκα τό όπογεγραμενον ι καί δπου δέν υπάρχει έν τοΐς
πρωτοτύποις, καί έμεγαλογράφησα τά κύρια δνόματα, γεγραμ-
μένα έν αύτοΐς άπανταχοΰ διά μικρών γραμμάτων.

1 Theiner - Miklosich i νθ’ άν. Προλόγου σ. 4.

2 Έ ν θ ’ άν. σ. 3 iv σημ. .
3 Liutprandi L e g a t io κεφ. 56 Πρβλ. Wattenbach D a s S c h r iftw e s e n im
M itte la lte r. Έ κδ. γ '. Έ ν Λειψί^. 1896 σ. 257.
4 Wiponis v it a C h u o n r . κεφ. 22. Πρβλ. Wattenbach ένθ’ άν.
5 A lb e r t u s S ta d ie n s is It. 1179 έν M o n u m e n ta G e rm a n ia e . Τόμ. X V I
σ. ·>49· Πρβλ. Wattenbach ένθ’ άν.
6 Gard.thaw.en G r ie c h is c h e P a la o g r a p h ie . Έ κδ. 6'. Έ ν Λειψί?. 1912.
Μέρ. Α ' σ. 216 κ. I.
 106 Νέος Έλληνομνήμων

1 *.

1ον Τ ό παρόν της σής μακχρκίτητος άγιώ τατε | πάπα otot τής άπο-
σταλείσης τη βασιλεία μου | τιμιωτάτης γραφ ής σου περί της τών
έκκλη|σιών ένώσεως δηλωθέν τ$ τών πραγ|μάτων άληθεια καθίστηκε
σύνδρομον | καί τής έμβριθείας καί τοΰ μεγέθους τής ίερας σου |
5 φρονήσεω ς δντως έπ ά ξιον χ{ γαρ | άλλο της άληθοΰς τής εκκλησίας

* Περγαμηνή μήκους μέτρων 4., πλάτους 0 .4 7. y.·. ίέ τό έλληνικόν

κείμενον έκ τεμαχίων άνίσου μήκους. Έ ν άρχ·?/ Ιπίτιτλον κυανοΰν καί χρυ-
σοΰν, έπ’ ίσης δ ’ όλη ή φ ? διάκοσμος διά κοσμήματος κυχνοΰ καί χρυσού. Τά
γράμματα εχουσι μέγεθος 0 ,0 5 . Τό Οπογεγρχμμένον ι ούκ άσύνηθες, ά λ λ ’ ολίγον
απωτέρω τοΰ γράμμ ατος, εϊς ο ανήκει, δίκην προςγεγραμμένου. Κεφαλαία γράμ­
ματα λόίπουσι. Τά γράμματα κάτωθεν /α ρ α γ μ ά τω ν , χαράγματα 3’ ύπάρχουσι
καί κχθέτως, ακριβώς συνεχιζόμενα1έν τοΐς συγκεκολλημένοις τεμαχίοις. 'Ομοίως
δ’ δπάρχουσι κεχαραγμέναι καί τρεις Ικατέρωθεν κάθετοι γραμμαί, περιορίζουσαι
τήν περίκοσμον φ αν, έντός δ’ οριζοντίων χαραγμάτων έζωγραφημένον και τό
έν αρχή έπίτ'.τλον. Όπισθεν έπί των κολλήσεων τών τεμαχίων ούδέν είνε γε-
γραμμενον.
Όπισθεν δ’ άναγινώσκονται τάδε"
Χειρί ιε’ αίώνος* 135 Rescripto M oderator. Sussepto fid ei apostolice A . G4.
Χειρί τοΰ βιβλιοφύλακος τοΰ Βατικανού καί άρχειοφύλακος τοδ φρουρίου τοΰ
’ Αρχαγγέλου (C a s t e l S . A n g e lo ) Ζηνοδίου A c c i a i o l i , διορισθεντος ύπό τοΰ
πάπα Λέοντος I "Johannes fidelis'Rex Porphyrogenita excelsus fo r tis Augustus
et Moderator Rhomeorum Comnenus, Rescribit pape, laudans eius propositum
de unione ecclesiarum ; et excusat tardidatem suam. M ittitque ei munera et
litteras.
■ 190
A d Sanctissimum Papam
Ά λ λ η χειρί’ H onor II.
Ά λ λ η χειρί' 1124.
Ά λ λ η χειρί" Ρ.
Ά λ λ η χειρί" n. 1.
"Οτι τό άνωτέρω δεύτερον σημείωμα είνε γεγραμμένον χειρί τοΰ A c c ia io l i
στηρίζεται εις τήν βεβαίωσιν τοδ γραμματέως τοΰ βατικχνικοΰ αρχείου, χΐίεσΓ
μωτάτου κ . U g o lin i, γινώσκοντος τήν γραφήν αύτοΰ. Έ γράφ η 8’ έν ίτει 1518,
δτε δ A c c ia io l i συνέταξεν αναγραφήν έπιγρχφομένην I n d e x s crip tu ra ru m e x i-
s te n tiu m in c a s t r o S . A n g e li in c a m e r a T h e s a u r a r ii καί Ικ&οθείσαν iv zfA
B ib lio t h e c a B ib lio t h e c a r u m m a n u s rip to ru tn n o v a . . . a u c to r e R . P . D .
Bernardo de M ontfaucon B e n e d ic t in o C o n g r e g a t io n is S . M a u ri. P a risiis
a p u d B r ia s s o n . 1789 Τ όμ . Α ' σ. 202 - 215.
Τής π ρώ της κ όλλα ς τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου πανομοιότυπον Ιδε έν παρρν-
θέτω Πίνακι 1.
 Αϋχοχρατόρων τοΰ Βυζαντίου χρυαόβουλία καί χρυσά γράμματα 107

ένώσεως | προςήκει τούς Χριστιανούς ήμάς προτιμάν ||ή τίνι πλέον 20ν
ετέρφ πράγματι θεραπεύειν j τόν της ειρήνης δοτήρα Χριστόν' δς
κα! μέχρι της ήμετέρας | έσχατιάς Ιαυτόν φιλανθρώπως έκένωσεν
ΐνα καταλλά^η τα διεατώτα καί τήν έκπεσοΰσαν τής μακαρίας |δια­
γωγής τών άνθρώπων φύσιν έπαναγάγη προς | τό πρώτον άξίωμα 5
κα: τω έπουρανίω ταύτην | προςαγάγη θεφ* τοΰτο τό τής ειρήνης
χρήμα καί θεφ | προςφιλές καί άνθρώποις ταΐς θείαις έντολαΐς έπο|
μένοις άξιοζήλωτον" εί δέ καί ή σή μακαριστής |δλον τόν οίκεΐον
σκοπόν ύπέρ τής τοιαύτης ένώσεως j καί πάλαι καί νΰν κατεβάλετο,
κατάλληλον τοΰτο | πάντως αύτή· τό μέν γάρ μίαν είναι τήν έκκλη- 10
σίαν )) ήν ό σωτήρ τφ οίκείφ έξηγοράσατο αΐματι j ούδενΐ τών τά τής βον
θείας γραφής μεμυημένων | δλως ήγνόηται· τό δέ πολλάκις σπουδά-
ζειν [ τόν τής πονηρίας γεννήτορα καί του: δπηρετοΰντας |τφ έκεί­
νου θελήματι τήν τοιαύτην τής έκκλησίας | ομόνοιαν διαιρεΐν καί τήν
ταύτης άδιάλυτον ένωσιν |πονηροίς έπινοήμασι διαλύειν, καί τοΟτο 15
πάντως | άκόλουθον τοΐς τοΰ πονηροΰ μηχανήμασιν' άλλ’ ή τοΰ |σω-
τήρος άήττητος δύναμις έν τή πέτρα τής πίστεως j διά τών άποστό-
λων ταύτην οίκοδομήσασα |καί πάλιν καί πολλάκις τάς τοΰ πονηρού
μεθοδείας δια|λΰσαι δεδύνηται- καί τους έπιχειροΟντας τόν θειον |
εκείνον χιτώνα διαρρηγνύειν, εικότως συν|τρίψει καί άφανίσει ΐά τού- 20
των βουλεύματα' ( τοΟ το τδ τής σής άγιότητος έπαινετόν καί θειον
όντως ||σπούδασμά τε καί βούλευμα’ καί ή βασιλεία ήμών ά|ποδεχο- 4ον
μένη καί σεβάσματος άξιον κρίνουσα, | πρδς τήν παρούσαν άπεΐδε
γραφήν παρεδή|λωσε μέν γάρ τόν περί τούτου σκοπόν, καί τοΐς τι-
μιωτάτοις [ άνδράσι τής σής άγιότητος· άλλά καί διά τής παρούσης %ζ
|γραφής διασημαίνει τό πράγμα τή σή θειότητι- τόν δέ |τρόπον τής
άποδοχής σαφέστερον έπιγνώς |διά τοΰ άποσταλέντος αότόσε μεγα-
λεπιφανεστάτου | καί πιστοτάτου άνθρωποι/ τής ήμετέρας εδσεβοΰς
γαληνότητος· τό τής |μέχρι τοΰ νΰν βραδυτήτος τοΟ άντιγράμματος
| αίτιον πολλαχόθεν έπιγνωσθέν τή πανιέρφ |συννέσει τής σής εύ-
κλεεστάτης μακαριότητος, ώς | τοΰ ήμετέρου κατά τών έν τή ’Ανα­
τολή έχθρών μα|[κρυσμοΰ καταδήλου γεγονότος καί αύτοΐς τοΐς gov
χριστια|νικωτάτοις Λατίνοις, τοΐς έκεΐσε, βραχέων |5η(μάτων δηλωτι­
κών έκ τής βασιλείας ήμών δεηθήσεται. έρρώσθω έν Κυρίφ ή
σή άγιότης·| καί τής ήμετέρας δπερευχέσθω ζωής. άπε|στάλησαν 35
τή άγιωσύνη σου έξάμιτα μεγαλόγραμ|μα μεγάλα, δώδεκα· κοινά έξά-
μιτα μεγάλα, |δώδεκα" κατασφίκτουρα κοινά, είκοσιτέσσαρα· |έσω-
φόρια κοινά μεγάλα, τέσσαρα- καί τεσσαρα|κοντάσημα, δύο* τό Εν
 108 Νέος ‘Ελληνομνήμων

6ον δξύ καί τό ετερον κοινόν || καί διρρόδινα τέσσαρα | ·{■ μηνι Ίουνίφ
ίνδικτιώνος βας.
7 άπελύθη μηνί Ίου νίφ ίνδικτιώ
τής θεοφρουρήτου ] πόλεως -{­

(’Όπισθεν χρυσοΐς γράμμασι κεφαλαίοις μετά τινων συμπτύ­

ξεων καί έπιτμήσεων).
•J· Ιω ά ν ν η ς έν Χ ρισ τώ τω θεώ πιστός βασιλεύς | Είς τόν άγιώτατον |
πορφυρογέννητος άναξ υψηλός κραταιός | πάπαν
αϋγουστος καί αύτοκράτωρ 'Ρωμαίων δ Κομνηνός.

Ζ*.

•J- Q u o d a tu a b e a titu d in e s a n ctis sim e p a p a p e r m issa m im -

p e r io m e o p r e c io s is s im a m scrip tu ra m tu a m d e cla ra tu m est.
r e ru m v e rita ti c o n s tit it co n cu rre n s. e t g r a v ita te , e t m a g n it u -
d in e tu<^ s a c n j p ru d e n ti^ v e re p r e d ig n u m . Q u id en im aliud
5 v e ra e c c le s ie u n ita te c o n v e n it n o s ch r is tia n o s m a io ris p re cii
fa cere. v e l q u a p lu s a lia re se rv ire p a cis d a to r i C hristo, qu i
u sq u e ad n o s tr a m in fir m ita te m p ie se ip s u m e x in a n iv it u t
re c o n s ilia r e t d is ta n tia la p s a m q u e d e b e a ta c o n v e r s a tio n e h o -
m in u m n a tu ra m re d u c e r e t ad p r o p r ia m d ig n it a te m et super-
10 c^lesti earn a d d u c e r e t d e o ? Η ς p a c is d iv iti^ e t d e o d ilect^ et
h o m in ib u s d iv in is m a n d a tis o b s e q u e n tib u s d ig n e zelandfj. Si
v e r o e t tu a b e a titu d o to ta m su a m in te n tio n e m p r o h u iu sm o d i
u n ita te e t p r id e m e t n u n c s ta b iliv it c o n v e n ie n s o m n in o ei.
U n a m e n im e sse e e cle sia m q u a m s a lv a to r s a n g u in e p r o p r io
15 re d e m it n u lli e o r u m q u i d iv in a m s c r ip tu r a m d o c ti su n t o m n in o
ig n o t u m esse. S e p e v e ra s a ta g e re m a lig n ita t is g e n ito r e m et
m in istra n te s illiu s v o lu n ta ti h u iu s m o d i e ccle s i^ c o n c o r d ia m
sep arare. e t ip siu s in d is s o lu b ile m u n ita te m m a lig n is e x c o g it a -
tio n ib u s d is s o lv e r e e t h o c o m n in o c o n s e q u e n s e st m a lig n i
?0 m a ch in a tio n ib u s . V e r u m sa lv a to r is in v ic t a v irtu s qu^ in p etra
fid ei p e r a p o s to lo s h a n c e d ific a v it e t ru rsu s e t s^ piu s m a lig n i
a rg u m e n ta d is s o lv e r e p o tu it. e t c o n a n te s d iv in a m illa m tu n i-

! Έ π εται είς τό ύπ’ άρ. 1. Περί ίέ τών όπισθεν τής περγαμηνής σημειωμάτων
Βε ανωτέρω έν σ. 104 τήν ύπό τόν αυτόν αριθμόν σημείωσιν.
Ρ
 Αύτοκρατόρων τον Βνξαντΐου χρνσόβονλλα και χρνσα γράμματα 109

ca m d isce rp e re . c o n v e n ie n te r c o n te r e t a tq u e d e s tr u e t h o r u m
con silia . H o c tu^ sa n ctita tis la u d a b ile . d iv in u m q u e v e r e stu -
d iu m a tq u e c o n s iliu m im p e r iu m q u o q u e n o s tr u m g r a tu in h a -
b e n s e t v e n e r a tio n e d ig n u m iu d ic a n s , a d p n js e n t e m r e s p e x it
scrip tu ra m . D e c la r a v it q u id e m e n im s u p e r h o c in te n tio n e m 5
su a m e t p r e c io s is s im is viris. tu<j s a n c tita tis , sed e t p e r p re -
s e n te m s ig n ific a t R e m tUfj d iv i[n i]ta ti. M o d u m v ero accep -
tio n is ce rtin s a g n o s c e s p e r m is s u m illu c illu s tr is s im u m et
fid e lis s im u m h o m in e m n ostr^ ρ ϊ ς m a n s u e tu d in is . N u n c u s­
q u e ta rd ita tis R e s c r ip ti ca u sa n o t a sacerrim cj p ru d e n tly tu^lO
fam osissim cj b e a titu d in is . c e u n o s tr a d ila t io n e c o n tr a e o s q u i
in o rie n te su n t, in im ic o s . m a n ife s ta fa c t a e s t e tia m C h r is tia -
n icissim is la tin is q u i ib i s u n t b r e v ib u s v e r b is d e c la r a to r iis im -
p e r io n o s tr o in d ig e b it. U A L E A T I n d o m in o tu a S a n c tita s e t
a
p r o n o s tra o r e t v ita [sic]. M I S S A s u n t S a n c tita ti Tu<| e x a m ita 15
m e g a lo g r a m a m a g n a d u o d e c im C o m u n ia m a g n a e x a m it a d u o -
a IIII. a
d e cim , K a t a S p h ic t u r a c o m u n ia X X . E s o p h o r i c o m m u n ia m a ­
g n a I I I I or. T e s s a r a k o n t a d u o . u n u m o x y . e t a lte ru m K oivov.
e t d irro d in a t e s s a r a ; Ί-

3 *.
-J- Δύο ταΰτα διτβρημένα πράγμ ατα | περί π άσαν τήν καθ’ ήμάς ι<η
πολιτείαν ό λόγος | έγνώρισεν ώ σεβασμ ιώ τατε άνθρωπε καί τώ θεφ
| οίκειότατε και τό μέν αύτών, ή πνευματική | έξουσία έστιν, ήτις
6πό τοΰ μεγάλου κα! | πρώτου τής οικουμένης άρχιερέω ς τοΰ |, ειρη­
νικού βχσιλέως Χ ρίστου τοΐς ίεροΐς || αύτοΰ μαθηταΐς κα! άποστόλοις 2ον
έδόθη, | δώρον έξαίρετον δι’ ού κ α ! τόν δεσμόν κα! | τήν λύσιν τών 6
πεπραγμένων τοΐς πάσιν | άνθρώποις οί ύπηρέται τοΰ λόγου κ α τ’ έξ-

* Περγαμηνή μήκους μέτρων 4,01, πλάτους 0,862. Σύγκειται έκ τεμαχίων

ες άνί3ου μήκους. Έν αρχή έπίτιτλον διάκοσμον κυζνοϋν και χρυσοϋν. Τά γράμ­
ματα εχουσι μέγεθος Ο,Οδ. Τό ΰπογεγραμένον ι όπου υπάρχει γέγραπται ολίγον
περαιτέρω τοϋ γράμματος είς ο ανήκει δίκην προςγεγραμμένου. Κεφαλαία γράμ­
ματα λείπουσι. Τά γράμματα κάτωθεν χαραγμάτων, σπανίως δε που άνωθεν αυ­
τών, χαράγματα δ’ ΰπάρχουσι καί καθέτως, ακριβώς συνεχιζόμενα έν τοΐς συγκε-
κολλημένοις τεμαχίοις. 'Ομοίως δ’ Οπάρχουσι κεχαραγμέναι καϊ τρεις έκατέρωθεν
κάθετοι γραμμαι, περιορίζουσαι τήν περίκοσμον φαν, ώς και μία γραμμή κεχαρα-
 110 Νέος 'Ελληνομνήμων

gov ουσίαν | έγνώρισαν άκολούθως τφ θείω βουλήματί" jj τό δ ’ ετερον ή

κοσμική καί σωματική | έξουσία έστί, νόμω θείω καί διατάγματι
τό | κ ό ρ ο ς έχουσα κα! αυτή- καθ’ δν λόγον καί ό τών | δλων δε­
σπότης άποδοθήναι τά Καί[σαρος έπέτρεψε Καίσαρι" ταΰτα τά δύο
5 | συνεκτικά τής κ αθ’ ήμάς ζω ή ς π ράγμ ατα, j διι^ρημένα μέν είσΐ καί
διάφορα καθώς | είρηται* ένούμενα δέ κα! συναρμοζόμενα, | λυσιτε-
λέστερα γίνεται· θατέρου τφ έτέρω | προςβοηθαΰντος κα! άναπλη-
ροΟντος έκατέρου, | τό τοΰ ετέρου υστέρημα· έντεΰθεν τινές | κα! τό
έν Εύαγγελίω π α ρά τού κορυφαιοτάτου | των μαθητών περ! τών δύο
10 μαχαιρών είρημένον | ά ς ικανά; τυγχάνειν άντέφη ό σ ω τ ή ρ , πρός
4°ν | τάς δύο ταΟ τας άρχ άς, έξελάβοντο" ατε τών καθ’ |ή μας πραγμάτων
δεομένων όμοίως άμφοΐν|τών έξουσιώ ν δσω τοίνυν διά τής ένώσεως
| άμφοτέρων μ έ γ ά τι πρός τήν άνθρωπίνην ζω ήν | άγαθόν ό λόγος
συνάγει πληρούμενον, | τοσούτψ κα! τό διαιρεΐσθαι ταυτ! τά συστα|-
15 τικά τής ήμετέρας ζ ω ή ς μ έ γ ά τι κακόν ά|ποτελεΐ καί δλέθριον" ή δέ
σή μακαριότης | όρθώς ΙπιστατοΟσα τοΐς πράγμασιν, εικότως ( σπου­
δάζει συνάπτειν έκάτερα' καθώ ς τοΰτο | κα! διά τών φρονιμωτάτων
δον άποκρισιαρίων | τής σής άγιότητος καθαρώς έγνωρίσαμεν || οίς τήν
έξουσίαν τών περ! τής μέσον ήμών γντ(|σιωτάτης ένώσεως κα! συμ-
20 φωνίας έλευθέρως j άνέθετο κα! διά τής τοιαύτης έπαινουμένης | ά ρ -
χή ς τό πάν άνεπλήρωσεν- έπεί γοΟν | κα! ή ήμών ευσέβεια κ ατ’ ίχνος
έπ ομ έν η ' τή σή | άγιότητι, κα! παρ’ έαυτής συνειςήνεγκεν εις έκ-
πλήρωσιν τοΰ τοιούτου σωτηρίου σπουδάσματος, | καθώ ς κ α ! διά τών
σών φρονιμωτάτων μάθηση | πρέσβεων κα! διά τών συν αύτοΐς άπο-
25 στα|λέντων έπιφανών άνδρών έκ τοϋ κράτους ήμ ώ ν, | λείπεται άρα
καί τό τήν σήν ύψηλοτάτην μακαριότητα τήν καταρξαμένην τοΰ |
τοιούτου έπιχειρήματος, κα! τό έπισφρά|γισμα θέσθαι τή ένάρξει
60ν κατάλληλον j| εί δέ κα! σω μ ατικ ώ ς ήμάς ένωθήναι κα! | πρός τήν τών

γμένη χάριν εύθυντηρίας τοϋ έπιτίτλοο. Ή λέξις δνο γεγραμμένη τρις δύο. Όπι­
σθεν έπί "δ ν κολλήσεων των τεμαχίων οΰδέν εΤνε γεγραμμένον.
Όπισθεν 8’ άναγινώσκονται τάίε'
Χειρι τοϋ ιε’ αίωνο;' 132. . . Johannes maior Grecorum Regratiatur in la­
tino et greco ecclesie Romans unionem inter eos faciendam litteris aureis conscri-
bendo.
Χειρί τοδ άρχειοφύλακος G aram p r 1126
Ά λ λη χειρί" q
Πανομοιότυπα, τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου ΐ5ε έν τοΐς παρενβέτοις Πίνα|ι 2
(κόλλα πρώτη τής περγαμηνής) καί 3 (κόλλα πέυ,πτη).
 Αύτοχρατόρων τον Βυζάντιον χρυαόβουΧΧα χαί χρυσά γράμματα 111

εκκλησιών ένωσιν ώς δυνατόν | συμπονήσαι καί άπ οτελέσαι ταύτην ό

τής | ειρήνης βραβευτής εύδοκήσειεν ε?η άν, καί | τοΰτο τής θείας
φιλανθρωπίας μέγιστον ευεργέτημα· [ έρρώ σθ ω κ α τά ψυχήν τ έ καί
σώ μ α ί ή σή τιμιότης καί τής ημετέρας εύσεβείας ύ)περευχέσθω θερ-
μότερον | -J- μηνί Ά π ρ ι λλ' ίνδικτιώνος δ '. 5

( ’Ό π ισ θ ε ν χ ρ υ σ ο ϊς κ ε φ α λ α ίο ις γ ρ ά μ μ α σ ι μ ε τ ά τιν ω ν σ υ μ π τ ύ ­
ξεω ν κ α ί Ι π ι τ μ ή σ ε ω ν ).
’ Ιωάννης έν Χ ρ ισ τφ τ φ θεφ πιστός βασιλεύς | Π ρ ο ς τό ν ά γιώ τα το ν
πορφυρογέννητος άναξ ύψηλός κραταιάς | πάπαν
αΰγουστος καί αύτοκ ράτω ρ 'Ρ ω μ α ίω ν 6 Κ ομνηνός

(" Ο μ ο ίω ς δέ γ ρ ά μ μ α σ ι χ ρ υ σ ο ϊς σ υ γ χ ρ ό ν β ις )·
γ Io a n n e s in c h r is to D e o fid e lis ad s a n c tis s im u m p a p a m R e x
p o r fy r o g e n it u s s u b lim is ce ls u s. fo r tis . a u g u s t u s . e t im p e r a to r
R om an oru m .

4 *.
f D u a s ista s d iv is a s res c ir c a o m n e m n o s tra m c o n v e r s a tio -
n em ra tio n o v it o v e n e r a b ilis s im e h o m o d e o q u e fa m ilia r is s im e ,
E t h<|C q u id e m e a r u m s p iritu a lis p o te s ta s e st qu^ a m a g n o e t
p r im o m u n d i p o n t ific e p a c ific o r e g e C h r is to sa cris e iu s d is c ip u -
lis e t a p o s t o l is d a ta e s t d o n u m p r e c ip u u m p e r q u o d e t v in c u lu m r>
e t s o lu t io n e m g e s t o r u m o m n ib u s h o m in ib u s m in is tr i s e rm o n is
s e c u n d u m p o t e s t a t e m o p e r a b a n tu r c o n s e q u e n t e r d iv in g v o lu n -
ta ti. A lt e r a v e r o m u n d a n a c o r p o r a lis q u e p o te s ta s le g e d iv in a
a c d is p o s itio n e a u to r ita te m [sic] h a b e a s e tia m ip s a , s e c u n d u m
q u a m r a tio n e m e t o m n iu m d o m in u s r e d d i q u e s u n t c g sa ris io
u s s it c<^sari. du^ c o p u la t iv e n ostr^ v it c re s d iv iscj q u id e m
su n t a c d iv ers^ s ic u t p r e d ic tu m e s t u n it^ v e r o a tq u e c o n n e x ^
c o m m o d io r e s fiu n t a lte ro a lte ru m a d iu v a n t e et s u p p le n te
u tr o q u e a lte riu s d e fe c tu m . H i n c q u id a m e t q u o d in e v a n g e lio
a s u m m o d is c ip u lo r u m d e d u o b u s g la d iis d ic t u m e s t q u o s sa - 15
tis e sse d ix it S a lv a to r , a d h o s d u o s p r in c ip a t u s a s s u m p s e r u n t
q u a si n o s tris re b u s in d ig e n t ib u s p a r ite r a m b a b u s p o te s ta ti-
b u s. Q u a n to e r g o p e r u n io n e m a m baru m m a g n u m q u id a d

* "Επεται είς τό 5π’ άρ. 3. Περί δέ των δπισθεν τής περγαμηνής σημειω μά
των Ϊ5ε ανωτέρω έν ο. 107 τήν δπό τόν αύτόν αριθμόν σημείωσιν.
 112 Νέος Έλληνομνήμων

h u m a n a n i v ita m b o n u m r a tio c o lle g it c o m p le r i, ta n to e tia m d i-

v id i h q c c o n s titu to ria n ostr^ vit<^ m a g n u m q u id m a lu m p e r fi-
c it a c p e r n e c io s u m [sic]. T u a v e r o b e a titu d o e cclesi^ p re sta n s
reb u s c o m p e te n te r sa ta g e c o p u la r e u tra q u e v e lu t h o c e tia m
5 p e r p r u d e n tis s im o s ie g a t o s tu e S a n c tita tis p u re c o g n o v im u s
q u ib u s p o te s ta te m d e in te r n o s fa m ilia riss im q u n io n is c o n v e -
n ien tiis lib e r e tra d id it e t p e r h u iu s m o d i la u d a b ile p r in c ip in m
o m n e c o m p le v it. Q u ia ig it u r e t n o stra p ie ta s e v e s t ig io se q u e n s
tu a m S a n c tita te m sua s u b in tu lit ad e x p le tio n e m h u iu s m o d i
10 sa lu ta ris stu d ii, s ic u t e tia m p e r tu o s p r u d e n tis s im o s d is ce s le-
g a to s . e t p e r euut eis m is so s illu stre s v ir o s e x im p e r io n o s tr o ,
restat u tiq u e tu a m q u o q u e p r e c e ls a m b e a titu d in e m , q u e c c p it
h u iu s m o d i c^ p tu m . fin e m q u o q u e p o n e r e c^ p tu i c o m p e te n te m .
S i v e r o c o rp o r a lite r q u o q u e n o s u n iri et a d e c cle s ia r u m u n itio -
1ό n em s icu t p o s s ib ile est c o lla b o ra r e . a c p e r fic e r e h a n c p a cis
la r g ito r v e lit. sit h o c q u o q u e d iv in g p ie ta tis m a x im u m b en e^
ficiu m . . ’
V a le a t s e cu n d u m a n im a m sim u l et c o r p u s tu a p r e tio sita s
e t p r o n o stra p ie ta te fe r v e n tiu s oret. f M issa a b a d e o c u s to -
d ita c iv it a t e m e n se a p rili quart^ in d ic t io n is . *

5*.

l ov Ά γ ιώ τ χ τ ε πάπα τά μετά | τών φρονιμωτάτων άποκρισιαρίων j

τοΰ πανευγενεστάτου £ηγός Φραγ|γίας σταλέν τη βασιλεία μου
γράμμα της σης I άγιότητος διεκομίσθη καί ύπανε|γνώσθη αύτη·
δπερ έδήλου | περί τοΰ ^ηθέντος πανευγε|στάτου £ηγδς Φ ραγγίας
5 δτι έκίνη|σε μετά καί ετέρων ένδοξων ούκ δ|λίγων άνδρών, είς τήν
2ον δ|δόν τοΰ θεοΰ. δι’ έκδίκη||σιν τών αγίων εκ κ λη σιώ ν καί διά τό κ α τα -

* Περγαμηνή μήκους 4,13, πλάτους 0,38. 2ύγκειται ές οκτώ τεμαχίων άνί-

σου μήκους. Έν άρχη έπίτιτλον κυανοΰν και χρυσοΰν, έπ’ ίσης δ’ ολη ή ώα διά-
κοαμος διά κοσμήματος κυανοϋ καί χρυσοΰ. Τά γράμματα Ιχουσι μέγεθος 0,08.
'ϊπογεγραμμέναι δέν ύπάρχουσι, τό δέ η της δοτικής εχει τό σχήμα S . Κεγα-
λ-αια γράμματα λείπουσι. Τά γράμματα «μέσιος κάτωθεν χαραγμάτων, σχεδόν
έφαπτόμενα αυτών, χαράγματα δέ κάθετα ύπάρχουσι καί χάριν τής φας καί τοΰ
έπιτίτλου. Τινά γράμματα καί τινες τόνοι διαμπερείς διά δύο τεμα^ων. Όπισθεν
έπί τών κολλήσεων τών τεμαχίων ούδέν είνε γεγραμμένον.
Όπισθεν χειρί τοΰ ιε’ αΐώνος' 2 133 Exortatur Imperator Grecorum Eccle-
. /
Ν εο ς Ε λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν T o m . Ift' Π ιν α ξ S

ΧΡΥΣΟΥΝ ΓΡΑΜΜΑ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΜΝΗΝΟΥ (1126) ΕΝ T i l l ΑΡΧΕΙΟι ΤΟΥ Β Α Τ ΙΚ Α Ν Ο Υ

Κόλλα π έ μ π τ η )
N eos Ε λλη νομ ν η μ ω ν Tom ΙΑ ' Π ιναε 4

ΧΡΥΣΟΥΝ Γ Ρ Α Μ Μ Α ΜΑΝΟΥΗΛ Κ Ο Μ Ν Η Ν Ο Υ (1176) ΕΝ ΤΩ ι ΑΡ ΧΕ ΙΩ ι ΤΟΥ ΒΑΤΙΚ ΑΝ ΟΥ

(Κόλλ α π ρ ώ τ η ) .
 Αΰτοκρατόρων τοϋ Βυζαντίου χρυσόβουλλα καί χρυσά γράμπατα 113

σχεθήναι | τήν Έ ξ ε σ σ α ν παρά τών άθεων εχθρών τοΟ θεοΰ" ά|να-

μαθοΟσα ούν ή βασιλεία | μου τήν τοιαύτην συγκί|νησιν, μ εγάλω ς
αύτήν άπεδέ|ξατο* ώς είς ωφέλειαν τών || Χ ριστιανών γενησομένην· 3°ν
καί | κατάπτωσιν καί άφανισμόν | τών άθεων εχθρών τοΰ θεοΟ' καί
ίτοίμ η ) έστί καί ή βασιλεία μου είς τό άπο]δέξασθαι τούτους καλώς* 5
καί | πόρους αύτοΐς εύτρεπίσαι | καί πανηγύρια* πλήν θέλει καί ή
βασιλεία μου |[ ί'να κα! εκείνοι τά εις τιμήν | ταύτης ποιήσωσι, καθώς 4°ν
έ||ποίησαν καί οί προδιελθόντες j Φ ράγγοι, είς τόν έν βασιλεΰσιν J άοί-
διμον πάππον τής | βασιλείας μου* άγωνισθήτω ούν | πρός τοΟτο καί
ή άγιωσύνη σου* | ώς δλη θεοΰ χάριτι χρηματί|ζουσα τοΰ θελήματος 10
τοϋ II θεοΰ* ή δέ βασιλεία μου σφ όδρα ) έθαύμαζε, π ώ ς μέχρι τοΰ νΰν 5°ν
| ούκ άπέστειλε άποκρισιαρίους | πρός αύτήν ή άγιωσύνη σου* καί
περί | τών θεοπαρόχων αύτής όγειών | τή βασιλεία μου [ούκ] Ιγραψε*
μεγάλην | γάρ πρός αύτήν ή βασιλεία μου πίστιν καί | διάθεσιν κέκτη-
ται* διά τήν έ|πανθοΰσαν αύτή τών άρετών | κοσμιότητα* ή δέ άγία 15
εύχή τής || άγιωσύνης σου, χαρισθείη | τή βασιλεία μου* Ιρ ρω σ ο ά γιώ - 6°ν
τατε πάπα. | (έρυθρά) -j* μηνί Α ύγούστω ίνδικτιώνο; θη? -J-
(Κατωτέρω χρυσά) •f άπελύθη άπό τής θεοφρουρήτου μεγαλοπό-
λεως μηνί Αύγούστφ ίνδικτιώνος θ ■{■
(νΟπισθεν χρυσοϊς γράμμασι κεφαλαίοις, πλήν τών λέξεων
’ Ρ ω μ α ίω ν ό Κ ομ νη νος, μετά τινων συμπτύξεων καί έπιτμή-
σεων).
Μανουήλ έν Χριστφ τφ θεώ πιστός | Πρός τόν ά γιώ τα τον |
βασιλεύς πορφυρογέννητος άναξ | πάπαν
ύψηλός κραταιός αύγουστος καί αύτοκράτωρ |
'Ρωμαίων ό Κομνηνός.
("Επεται συγχρόνοις μικροϊς χρυσοϊς γράμμασιν ή λατινική
ύπογραφή ήδε)*
f M a n u e l in Χ Ρ ο D e o fid e lis R e x P o r p h y r o g e n it u s a ltu s.
siam. ut Regent Francie inducat ad debite referendum sibi dum queret eum trans-
eundo Soldanum devincet Edessam ab infidelibus liberando. A 63.
ΆΧΧχι χειρί* Grecorum imperator Summo Pontifiti Onorio auxilium spondet
p r o Rege Francorum profecto ad recuper. Edessam.
Ά λλιο χειρί' 1176
’ AXXrj χειρί' A lex. I l l (T o A lex, άνωθεν τοΰ δνόματος H onorio ϊιαγεγραμ-
μένου).
Ά λ λ ιg χειρί' V
Πανομοιότυπον τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου Κε έν τφ παρενθέτφ Πίνακι 4.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ'. 8
 114 Νέος Έλληνομνήμων

su b lim is. fo r tis . a u g u s tu s . e t im p e r a to r rom an oru m o K o-

m n in u s.
■f A D S a n c tis s im u m P a p a m

6 *

•f S a n c tis s im e p a p a c u m p r u d e n tis s im o r u in a p o c r is ia r iis n o -

b ilis s im i R e g i s franci<j m is sa im p e r io m e o litte ra tu^ sa n c ti­
ta tis d e la ta e st a tq u e s u b le c ta qu^ d e c la r a b a t d e p r e d ic to
p r e n o b ilis s im o r e g e franci<j q u ia m o v it c u m a liis q u o q u e n o -
5 b ilib u s n o n p a u c is v ir is in v ia m d e i p r o p te r u ltio n e m sa n cta -
ru m e c c le s ia r u m e t q u ia d e tin e tu r E d e s s a a b im p iis in im ic is
d e i. C u m d id ic is s e t ig it u r im p e r iu m n o s tr u m h u iu s m o d i m o -
t io n e m m a x im e earn g r a ta m h a b u it v e liit in u tilita te m c lir i-
s tia n o r u m fu tu r a m e t r u in a m et d is p a r itio n e m in im ic o r u m d e i
10 p r e s to q u e e st im p e r iu m n o s tr u m a d o m n e s b e n e r e c ip ie n d u m
e t tr a n s itu m e is e t p a n e g y r ia , id e st v e n a liu m c o p ia m , p re -
p a ra re. V e r u m ta m e n v u lt e t im p e r iu m n o s tr u m u t ip si qu<j
s u n t ad h o n o r e m ip s iu s fa c ia n t, s ic u t fe c e r u n t e t p r iu s e g r e s s i
fr a n c i a d in im p e r a to r ib u s m e m o r a b ile m a v u m im p e r ii m e i.
15 C e r te t ig it u r ad h o c e t tu a s a n c tita s s ic u t qu^ to ta est d ei
g r a tia d e i v o lu n ta tis . I m p e r iu m v e r o n o s tr u m v a ld e m ira b a ·
tu r q u o m o d o n u n c u s q u e n o n m is it a p o c r is ia r io s ad ip s u ir
tu a sa n ctita s. e t d e c o n c e s s is a d e o s ib i s a lu tib u s n o n s c r ip s it
im p e r io m eo. M agnum e n im ad earn fid e m e t a ffe c tio n e ir
20 p o s s id e t p r o p te r flo r e n t e m in e a v ir tu tu m o rn a tu m . S a n cta
v e r o o r a tio tu^ s a n c tita tis d o n e tu r im p e r io m e o . E qqcoco id e s t
v a le a y io ta te id e s t s a n c tis s im e p a p a . M issa e st a b a D e o cu -
s to d ita c iv it a t e m e n s e A u g iis t o I n d ic t io n e n o n a f

- j **

-{· S a n c tis s im o e t b e a tis s im o P r im o e t S u m m u P o n t ific i A p o -

25 s t o lic e S e d is e t U n iv e r s a li P a p e . A c c o m u n i o m n iu m ch ristia -
n o r u m P a tri e t r e v e r e n d is s im o P a tri I m p e r ij n o s tri. D o m in o

* "Επεται είς 5rc’ άρ. 5 έν τα ί; κόλλχις 7 καί 8. Περί 8έ τδ ν δπισθεν

τη ς περγαμηνές σημειωμάτων Ϊ8ε τήν &πό τόν αΰτόν αριθμόν σημείωσιν.
** Όπισθεν άνχγινώσκονται τοίδε- M ich ael Im p era tor con stan tin opitan u s
ac m od era tor R om e o ru m profitetu r fidem C a th olicam sp ecifice arti-
 Α ΰ τ ο κ ρ α τ ό ρ ω ν τ ο ϋ Β υ ζ ά ν τ ιο ν χ ρ ν σ ό β ο υ ΙΧ α χαί χ ρ υ σ ά χ ρ ά μ μ α τ α 11ό

G r e g o r io . M ic h a e l in C h r isto d e o fid e lis I m p e r a to r e t M o d e ­

ra tor R om eoru m D u c a s A n g e lu s C o m n in u s P a le o lo g u s sp i-
ritu a lis filiu s M a g n e S a n c tita tis v estre, c o n v e n ie n te m h o n o -
re m e t r e v e r e n tia m c u m sin ce ra e t p u ra a ffe c tio n e e t o r a tio -
num p o s tu la tio n e m . Q u o n ia m m issi su n t a M a g n itu d in e 5
v estra ad Im p e r iu m n o s tr u m n u n tij deo p la c e n tis o rd in is
M in o ru m , v id e lic e t fra te r I e r o n im u s d e E s c u lo , fra te r R a y -
m u n d u s B e r in g a r iu s , fra te r B o n a g r a tia d e S a n c to J o h a n n e in
P e r s e c e to e t fr a te r B o n a v e n tu r a d e M u g e llo , e t o p tu le r u n t(s ic )
littera s v e s tre m a g n e S a n c tita tis in q u ib u s c u m a lijs et d e 10
p r o fe s s io n e fid e i q u a m d o c e t e t p r e d ic a t e t c o n fite tu r S a n cta
E c c le s ia R o m a n a c o n tin e b a tu r , et o p o r te b a t in h iis m a g is
r e s p o n s io n e m n o s c o n v e n ie n te m fa ce re , E c c e h o c fa c it I m p e ­
riu m n o s tr u m . H a b e t a u te m p r o fe s s io fid e i in d i c t i o n i b u s ta -
liter. C re d im u s S a n c ta m T r in ita te m , p a tr e m e t filiu m et S p i- 1&
ritu m S a n c tu m , U n u m deum o m n ip o t e n t e m to ta m q u e in
T r in it a t e .d e ita te m c o e s s e n tia le m e t c o n s u b s ta n tia le m , c o e te r-
n am e t c o o m n ip o t e n t e m , u n iu s v o lu n ta tis , p o te sta tis. et m a ie -
statis, c r e a to r e m o m n iu m cre a tu ra ru m , a q u o o m n ia , p e r
q u e m o m n ia , in q u o o m n ia q u e s u n t in c e lo e t in terra, v isi- 20
b ilia e t in v is ib ilia , c o r p o r a lia et sp iritu a lia . C r e d im u s s in g u -
lam q u a m q u e in S a n c ta T r in it a te person am unum v e ru m
d e u m p le n u m e t p e r fe c tu m . C re d im u s ip s u m filiu m d e i v e r ­
b u m d e i e te rn a lite r n a tu m d e p a tre . c o n s u b s ta n tia le m coo­
m n ip o te n te m e t e q u a le m p e r o m n ia P a tri in d iv in ita te tem - 25
p o ra lite r n a tu m d e S p ir itu S a n c to e t M a ria se m p e r V ir g in e
cu m a n im a r a tio n a li, d u a s h a b e n te m n a tiv ita te s , u n a m ex
P a tre e te rn a m , A lte r a m e x m a tre t e m p o r a le m . D e u m v e ru m

cu los fid ei et sacram enta ecclesiastica prout R om an a ecclesia profitetur

et m iilta alia ut in h u iu sm od i littera auro bu lla sua bu llata et quadam
alia eiusdem ten oris et date m issis d om in o G re g o rio pp. X ° apud L u g-
dunum plen iu s con tin etu r. actum in urbe C on stan tin op olitan a in pala-
cio M ense A p rilis 6 in d iction is V I 0 m illen o V I I 0 cen ten o L X X X V
anno. R . V I.
Bb. 25.
Έν 8i tij> τίλει τδν δπιαθεν σημειωμάτων τάϊε' M ich ael im perator et Τ -
deratOr R om eoru m profitetur fidem et asserit christianam .
A.- .68.
 * J-0 Νιος Έλληνομνήμων

et h o m in e m veru m p r o p r iu m in u tr a q u e n a tu ra a tq u e p e r-
fe c tu m . n o n a d o p t iv u m n e q u e fa n ta s m a tic u m . set u n u m et
u n ic u m filiu m d e i in d u a b u s e t e x d u a b u s , d iv in a s c ilic e t e t
h u m a n a , n a tu ris, se t in u n iu s p e r s o n e s in g u la r ita te in p a s s ib i-
5 le m e t im m o r ta le m d iv in ita te , se t in h u m a n ita te p r o n o b is et
p r o s a lu te n o s tr a p a s s u m v e r a c a r n is p a s s io n e m o r t u u m et
s e p u ltu m e t d e s c e n d is s e a d in fe ro s , a c te r tia d ie r e s u r r e x is s e
a m o r tu is v e r a c a r n is r e s u r r e c tio n e , d ie q u a d r a g e s im o p ost
r e s u r r e c tio n e m c u m ca rn e , q u a r e s u r r e x it, e t a n im a ascen d isse
10 in c e lu m e t s e d e r e a d d e x te r a m p a tris, in d e v e n tu r u m iu di-
ca r e v iv o s e t m o r t u o s e t r e d d itu r u m u n ic u iq u e s e c u n d u n
o p e r a su a s iv e b o n a fu e r in t s iv e m a la . C r e d im u s e tia m S p ir i
turn S a n c tu m p le n u m e t p e r fe c tu m v e r u m q u e d e u m e x p a tn
et f ilio p r o c e d e n t e m c o e q u a le m e t c o e s s e n tia le m e t c o o m n ip o
15 te n te m e t c o e t e r n u m p e r o m n ia p a tr i e t filio . C r e d im u s h a n
S a n c ta m T r in it a t e m n o n tres d e o s , s e t u n u m d e u m o m n ip o
te n te m , e te r n u m , in v is ib ile m e t in c o m m u t a b ile m . C re d im u s
S a n c ta m c a t h o lic a m e t a p o s to lic a m u n a m e sse E c c le s ia m v e -
ra m , in q u a u n u m d a tu r b a p tis m a e t v e r a o m n iu m r e m is s io
20 p e c c a to r u m . C r e d im u s e tia m v e r a m r e s u r r e c tio n e m e iu sd e m
ca rn is, q u a m n u n c g e s ta m u s , e t v it a m e te r n a m . C r e d ib u s e tia m
n o v i e t v e te r is te sta m e n ti. le g is a c p r o p h e ta r u m e t a p o s to lo -
r u m u n u m e sse a u c to r e m d e u m a c d o m in u m o m n ip o t e n t e m .
H e c e s t v e r a fid e s c a th o lic a , e t h a n c s u p e r d ic t is a rticu lis
25 te n e t e t p r e d ic a t S a c r o s a n c ta R o m a n a E c c le s ia . S e t e t p r o p te r
d iv e r s o s e rro re s , a q u ib u s d a m e x ig n o r a n t ia e t a b a lijs es
m a litia in t r o d u c t o s d ic it e t p r e d ic a t e o s q u i p o s t b a p tim u m in
p e c c a t a la b u n tu r n o n r e b a p tiz a n d o s , s e t p e r v e r a m p e n ite n -
tia m s u o r u m p o s s e c o n s e q tii v e n ia m p e c c a t o r u m . Q u o d si v e r e
30 p e n ite n te s in c a r ita te d e c e s s e r in t, a n te q u a m d ig n is p e n ite n tie
fr u c tib u s d e c o m m is s is s a tis fe c e r in t e t o m is s is e o r u m a n im a s
p e n is p u r g a to r ijs , h o c e s t c a th a r c e r ij, q u e m a d m o d u m fra te r
J o h a n n e s n o b is n o t if ic a v it p o s t m o r t e m p u r g a r i, e t ad p e n a s
h u iu s m o d i r e le v a n d a s p r o d e s s e e is fid e liu m v iv o r u m su ffra -
35 g ia m is s a r u m s c ilic e t s a c r ific ia . o r a tio n e s e t E le m o s in a s e t
a lia p ie ta tis o ffic ia , q u e a fid e lib u s p r o a lijs fid e lib u s fie r i
c o n s u e v e r u n t s e c u n d u m E c c le s ie in s titu ta . I llo r u m q u e a n im a s ,
q u i p o s t sa c r u m b a p tis m a s u s c e p tu m n u lla m o m n in o m a c u .
 Αύτοκρατόρων τοΰ Βυζαντίου χρυαόβουλΧα και χρυσά γράμματα 117

la m in cu rre ru n t. I lla s e tia m , q u e p o s t c o n t r a c t a m p e c c a t i m a ­

c u la m v e l in su is m a n e n te s c o r p o r ib u s , v e l e is d e m e x u t e . p r o u t
su p eriu s d ic t u m e s t su n t p u r g a te in c e lu m m o x r e c ip i. I l lo ­
r u m a u te m a n im a s q u i in m o r t a li p e c c a t o v e l c u m s o lo o r i-
g in a li d e c e d u n t m o x in in fe r n u m descen dere p e n is ta m e n 5
d is p a rib u s p u n ie n d a s , e a d e m S a n c ta R o m a n a E c c le s ia c r e d it
e t p r e d ic a t e t fir m it e r a s s e v e r a t e t q u o d n ic h ilo m in u s in d ie
iu d ic ij o m n e s h o m in e s a n te tr ib u n a l C h r is ti c u m su is c o r p o ­
rib u s c o m p a r e b u n t r e d d itu r i d e fa c t is p r o p r ijs r a tio n e m . T e n e t
e tia m e t d o c e t e a d e m R o m a n a E c c le s ia s e p te m esse e c c le - 10
sia s tica S a cra m e n ta . U n u m v id e lic e t b a p tis m a d e q u o d ic t u m
e st su p ra . A liu d e st S a c r a m e n tu m c o n fir m a tio n is , q u o d p e r
m a n u s im p o s it io n e m e p is c o p i c o n fe r u n t c h r is m a n d o r e n a to s .
A liu d est p e n ite n tie . A liu d e st E u h a r is tia . A liu d e st S a cra -
m e n tu m o r d in is . A liu d e st m a t r im o n ij. A liu d e st e x tr e m a u n - 15
c t io q u e s e c u n d u m d o c tr in a m b e a ti J a c o b i in fir m a n tib u s e x h i-
b e tu r. S a c r a m e n tu m E u c h a r is t ie e x A z im o c o n fic i t e a d e m R o ­
m a n a E c c le s ia te n e n s e t d o c e n s q u o d in ip s o S a c r a m e n to p a -
n is v e r e tr a n s u b s ta n tia tu r in c o r p u s e t v in u m e t s a n g u in e m
d o m in i n o s tr i J e h e s u C h risti. D e m a t r im o n io v e r o te n e t, q u o d 20
n e c u n u s v ir s im u l p lu r e s u x o r e s . n e c u n a m u lie r s im u l h a b e r e
p e r m ittitu r p lu r e s v ir o s . S o lu ta v e r o l e g e m a t r im o n ij p e r m o r ­
te m a lte ru triu s c o n iu g u m s e c u n d a s e t te rtia s e t d e in d e n u -
p tia s s u c c e s s iv e lic ita s e s se d ic it. si im p e d im e n t u m c a n o n ic u m
e x c a u sa a lia n o n o b s is ta t. Ip s a q u o q u e S a c r o s a n c ta R o m a n a 52
E c c le s ia sum m um e t p le n u m p r im a tu m e t p r in c ip a t u m s u ­
p e r u n iv e r s a m C a th o lic a m E c c le s ia m o b tin e n s , q u e m se - a b
ip s o d o m in o in b e a to P e tr o , a p o s to lo r u m p r in c ip e s e u v e r tic e ,
cu iu s R o m a n u s P o n t ife x e st s u c c e s s o r , c u m p o te s ta t is p le n itu -
d in e v e r a c it e r r e c e p is s e a c h u m ilite r r e c o g n o s c it . e t s ic u t p r e 30
ce te ris te n e tu r fid e i v e r it a te m d e fe n d e r e , S ic e t s iq u e d e fid e
su b o rte fu e r in t q u e s tio n e s , s u o d e b e n t iu d ic i o d e ffin ir i, A d
q u a m p o t e s t g r a v a tu s q u ilib e t in n e g o c ijs a d fo r u m E c c le -
sia s ticu m p e r tin e n tib u s a p p e lla re , se t e t in o m n ib u s c a u sis a d
exam ,en E c c le s ia s t ic u m s p e c ta n tib u s a d ip s iu s p o t e s t r e c u r r i 35
iu d ic iu m e t e id e m o m n e s E c c le s ie s u n t s u b ie c te , ip s a r u m q u e
p re la ti o b e d ie n t ia m e t r e v e r e n tia m s ib i d e b e n t. A p u d q u a m
s ic p le n it u d o p o te s ta tis c o n s is t it q u o d E c c le s ia s c e te r a s ad
 118 Νέος 'Ελληνομνήμων

s o llic itu d in is p a rte m a d m ittit, q u a ru m m u lta s e t p a tria rch a le s

p r e c ip u e d iv e rs is p r iv ile g ijs e a d e m R o m a n a E c c le s ia h o n o -
r a v it,s u a ta m e n p r e r o g a tiv a tarn in g e n e r a lib u s c o n s ilijs , q u a m
in q u ib u s c u m q u e a lijs se m p e r sa lv a . S u p e r iu s scrip ta m fid e i
ό v e rita te m p r o u t p le n e le c ta est et fid e lit e r e x p o s it a . v e r a m san -
cta m c a th o lic a m et o r t h o d o x a m fid e m e sse ip s a m c o g n o s c im u s
et a c ce p ta m u s e t o r e et c o r d e c o n fite m u r , q u o d ip s a m v e r e
te n e t et fid e lite r d o c e t et p r e d ic a t S a c r o s a n c ta R o m a n a E c ­
clesia et in v io la b ilite r o b s e r v a r e ip s a m p r o fe s s io n e m e t in
10 ip sa o m n i te m p o r e p e rse v e ra re , et n u llo u m q u a m te m p o r e ab
ip sa r e ce d e re q u o q u o m o d o a u t d e v ia r e seu d isc o r d a r e p r o ­
m ittim u s. P rim a tu m q u o q u e e iu s d e m S a n c te R o m a n e E c c le ­
sie s icu t in p re m iss o te n o r e c o n tin e tu r ad ip siu s S a n c te E c ­
cle sie o b e d ie n tia m sp o n ta n e i v e n ie n te s , c o n fit e m u r et r e c o -
15 g n o s c im u s et a c ce p ta m u s e t s p o n te s u s cip im u s. C o n fite n te s
v e ro h e c a p p o b a n te s et a c c e p ta n te s e t p r o m itte n te s o b se rv a re .
u t su p e riu s d ic tu m est. R o g a m u s m a g n it u d in e m v e s tra m u t
n ostra E c c le s ia d ic a t S a n ctu m S y m b o lu m , p r o u t d ic e b a t h o c
a n te S y s m a et u sq u e ad h o d ie r n u m d ie m , e t q u o d p e rm a n e a -
20 m u s in n o s tris ritib u s q u ib u s u te b a m u r et a n te S y sm a . q u i
ritu s n o n su n t c o n tr a p r e s c r ip ta m fid e m . n e c co n tr a d iv in a
m a n d a ta . n e c c o n tr a v e tu s e t n o v u m te sta m e n tu m . n e c c o n ­
tra d o c tr in a m S a n c to r u m g e n e r a liu m C o n c ilio r u m e t S a n c to ­
ru m p a tru m a c c e p to r u m p e r S a n c ta C o n c ilia , q u e c e le b ra ta
25 su n t sp iritu a li d o m in a t io n e E c c le s ie R o m a n e . H o c ig it u r n o n
g r a v e est v e str e S a n ctita ti et n o n in c o n s u e tu m . et n o b is n u n c
d iffic ile p r o p te r p o p u li im m e n s a m m u ltitu d in e m . C o m is im u s
su p er h ijs p r e s e n tib u s n u n c ijs n o stris , u t d ic ta p e r p re se n te s
littera s n o stra s c o n fite a n tu r e t a ffir m e n t v ic e Im p e r ij n o s tr i
30 c o ra m M a g n a S a n ctita te v e stra . P re se n s ig it u r s c r ip tu m de
n ostra r e c o g n it io n e s u s c e p tio n e a c c e p ta tio n e e t p r o fe s s io n e
p r o p r ia m a n u n o s tra D e i g r a tia Im p e r ia li s u b s c r ip tio n e s ig n a -
v im u s e t S ig illu m n o stre p o te n tie in fe riu s d u x im u s appo-
nendum .
35 H e c q u id e m p e r fe c ta fu e ru n t tu n c . Q u o n ia m v e r o c o g n a tu s
I m p e r ij n o s tr i m a g n u s L o g o t h e t a d o m in u s G e o r g iu s A c r o p o -
lita , a d a ffir m a tio n e m su p r a s cr ip to r u m e x m a n d a to Im p e rij
n ostri iu r a v it in p re s e n tia b e a te m e m o r ie illiu s u n iv e rsa lis
 Αύτοκρατόρων τον Βυζαντίου χρνσόβονλλα παί χρυσά γράμματα 119

p a p e d ora in i G r e g o r ij d e c im i e t tu n c c o n g r e g a t i a p u d L u g -
d u n u m S a c r o s a n c ti C o n c ilij, q u e d e v e r b o ad v e r b u m s ic se
h a b en t. E g o G e o r g iu s A c r o p o lit a e t m a g n u s L o g o t h e t a nun-
ciu s d o m in i n o s tri Im p e r a to r is G r e c o r u m M ic h a e lis D u c a A n -

σcreli C o m n in i P a le o lo °g i. h a b e n s a b e o d e m s u fiic ie n s ad in - 5
fra scrip ta m a n d a tu m , O m n e S y s m a p r o r s u s a b iu r o , e t su b s cri
p ta m fid e i v e r ita te m p r o u t p le n e le c ta e s t e t fid e lite r e x p o _
sita. in n o m in e d ic t i d o m in i m e i, v e r a m S a n c ta m , C a th o li.
ca m e t o r th o d o x a m fid e m esse c o g n o s c o , earn a c c e p t o e t c o r d e
et ore p r o fite o r . ip s a m q u e p r o u t earn v e r a c ite r te n e t, f i d e li- 10
ter d o c e t et p r e d ic a t S a c r o s a n c ta R o m a n a E c c le s ia , ip s a m in -
v io la b ilite r se rv a tu ru m . n e c ab ea u llo u m q u a m t e m p o r e re-
c essu ru m v e l q u o q u o m o d o d e r iv a tu r u m 1 v e l d is c r e p a tu r u m
p r o m itto . P rim a tu m q u o q u e ip siu s S a c r o s a n c te R o m a n © E c -
c lesie p r o u t in p re m is sa serie c o n tin e tu r, ad ip s iu s E c c le s ie 15
o b e d ie n tia m n o m in e ip siu s e t m e o s p o n ta n e u s v e n ie n s , p r o
ip s o e t p r o m e fa te o r, r e c o g n o s c o , a c c e p t o a c sp o n te s u s c ip io
et ip su m o m n ia p re m issa tam c irc a fid e i v e r ita te m q u a m c ir c a
e iu sd e m E c c le s ie R o m a n e p r im a tu m e t ip s o r u m r e c o g n it io ,
n em a c c e p ta tio n e m s u s c e p tio n e m o b s e r v a n tia m a c p e r s e v e - 20
ren tia m serv a tu ru m , p r e s tito in a n im a m ip s iu s e t m e a m c o r -
p o ra lite r iu ra in e n to , p r o m it t o et c o n fir m o . S ic ip s u m et m e
d eu s a d iu v e t et h e c s a n cta E v a n g e lia . C u m s ic d e v e r b o a d
v e rb u m c o n tin e n s iu r a m e n tu m iu r a v e r it d ic tu s M agnus L o ­
g o th e ta in p r e s e n tia d ic ti illiu s S a iic tis s im i e t b e a tis s im i u n i- 25
versalis p a p e d o m in i G r e g o r ij d e c im i et d ic t i a p u d Lugdu-
n u m S a c ro s a n c ti C o n c ilij. e t n u n c S a n c tis s im u s e t b e a tis s im u s
u n iv e rsa lis p a p a e t v e n e ra b ilis p a te r n o s tr i Im p e rij d o m in u s
J o h a n n e s V ic e s im u s p rim u s, p e tiit p e r v e n e r a b ile s n u n c i o s
su os. v id e lic e t J a c o b u m F e re n tin . E p is c o p u m . ec G a u fr id u m 30
E p is c o p u m T a u r in . e t fratres, h o c est R a y n o n u m p r io r e m
c o n v e n tu s V ite r b ie n . et S a lv u m L e cto re m L u c a n u m , fr a t r e i
O rd in is p re d ica to r u m , u t a ffirm e t, r a tific e t p e r c o r p o r a le S a -
cra m e n tu m Im p e r iu m n o s tr u m ea q u e d ic tu s M a g n u s L o g o ­
th eta iu r a v it u t se p iu s d ic tu m est. I m p e r iu m n o stru m p e r fi- 35
cie n s p e titio n e m S a n ctis s im i U n iv e r s a lis p a p e e t v e n e r a b ilis
p atris Im p e rij n o stri d o m in i J o h a n n is V ic e s im i p r im i c o n s e -
1 Παρά Theiner-Miklosich άί.1 ένταΰθα καθ’ & κα τω τέρω deviaturum.
 120 Νέος Έλληνομνήμων

q u e n te r su p r a s c rip tis iu r a t sic. E g o M ich a e l in C h risto d e o fid e-

lis Im p e r a t o r e t M o d e r a to r R o m e o r u m D u c a s A n g e lu s C o m n i-
n u s P a le o lo g u s . O m n e S y s m a p r o rs u s a b iu r o e t s u p ra s c r ip ta m
fid e i v e r ita te m p r o u t p le n e le c ta e st e t fid e lite r e x p o s ita v e -
5 ram . S a n c ta m C a t h o lic a m e t o r t h o d o x a m fid e m e sse c o g n o s c o ·
earn a c c e p to , e t c o r d e e t o r e p r o fite o r , ip s a m q u e p r o u t earn
v e r a c ite r ten et, fid e lite r d o c e t, et p r e d ic a t S a c r o s a n c ta R o -
m a n a E c c le s ia m e in v io la b ilite r s e r v a tu r u m . n e c ab ea u llo
u m q u a m te m p o r e r e c e s s u r u m v e l q u o q u o n io d o d e v ia tu r u m
10 v e l d is c r e p a tu r u m p r o m itto . P rim a tu m q u o q u e ip siu s S a c r o -
s a n c te R o m a n e E c c le s ie , p r o u t in p r e m is s a se rie c o n tin e tu r
ad ip s iu s E c c le s ie o b e d ie n tia m s p o n ta n e u s v e n ie n s fa te or. re-
c o g n o s c o . a c c e p t o a c s p o n te s u s c ip io e t o m n ia p r e m is sa tani
circa fid e i v e r ita te m , q u a m c ir c a e iu s d e m E c c le s ie p r im a tu m
15 e t ip s o r u m r e c o g n it io n e m a c ce p tio n e m , s u s c e p tio n e m , o b s e r -

Υ Π 0 Γ Ρ Α Φ Η TOT ΑΥ ΤΟ Κ ΡΑ ΤΟ Ρ Ο Σ Μ ΙΧ Α Η Λ Π Α ΑΜ Ο Α Ο ΓΟ Υ

Μ Ε ΤΑ ΤΩΝ ΤΕ ΛΕΥ ΤΑΙΩ Ν ΣΤΙΧΩ Ν TOY ΥΠ’ ΑΡ ΙΘ . 7 Λ Α Τ ΙΝ ΙΚ Ο Υ ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΛΟΥ

v a n tia m a c p e r s e v e r a n tia m s e rv a tu ru m , p r e s tito in a n im a m

m e a m c o r p o r a lite r iu ra m e n to . e t p r o m itto e t c o n fir m o . p r e d i­
ctu m iu ra m e n tu m p r e d ic ti L o g o t h e t e n o s tr i a p p r o b o e t ra tifico.
S ic m e d e u s a d iu v e t e t h e c S a n c ta d ei e v a n g e lia . H e c a u tem
20 o m n ia su p ra s c r ip ta fa c it Im p e r iu m n o s tr u m ad S a n c tis s im u m
e t b e a tis s im u m S u m m u ra P o n tific e m e t V e n e r a b ile m P a trem
n o stri Im p e r ii U n iv e r s a le m P ap ain , d o m in u m J o h a n n e m Y i-
ce s im u m p r im u m e t p e r ip s u m ad o m n e s s u c c e s s o r e s su os, ro-
b o ra n s ip s a p e r p r o p r ie m a n u s d ei g r a tia Im p e r ia le m Sub-
25 s c r ip tio n e m s u a m e t p e r S ig illu m p o te n tie su e . M e n s is A p r i­
lis Q u in te In d ic tio n is s e x to M ille n o S e p tim o c e n te n o . O ctu a -
 Ανεοχρατόρων τον Βυζάντιον χρνσόβονλλα χαι χρυσά γράμματα 121

g e s im o q u in to a n n o . A c tu m e st h o c in U r b e n o stra C o n sta n -
tin o p o l. in S a c r o n o s tro p a la tio B la ch e rn a ru m . ’
Μ ιχαήλ έν Χ ριστώ τώ θεώ πιστός βασιλεύς καί αύτοκράτωρ
'Ρ ω μαίων Δούκας Ά γ γ ε λ ο ς Κομνηνός 6 Π αλαιολόγος.
(’Ίδε άνωτέρω έν σ. 118 πανομοιότυπον της· δι’ έρυθρών
γραμμάτων έλληνικης όπογραφης τοϋ αυτοκράτορος μετά τών
τελευταίων στίχων τοΰ λατινικοϋ κειμένου).

8*.
C um S a n c tu s d o m in u s m e u s Im p e r a to r et p a te r Im p erij
m ei tra n sm ise rit ad b e a te m e m o rie S a n c tis s im u m iliu m U n i-
v ersalem P a p a m d o m in u m G r e g o r iu m d e c im u m littera s I m ­
perij sui d e v e r b o ad v e r b u m s ic c o n tin e n te s . S a n c tiss im o et
b e a tissim o P rim o e t S u in m o P o n tifici, a p o s to lic e sed is e t u n i- 5
v ersa li p a p e et C o m m u n i P atri o m n iu m c h r is tia n o r u m e t u n i-
v ersa li Im p e rij n o stri P atri. D o m in o G r e g o r io . M ich a e l in
C h risto d e o fid e lis Im p e r a to r e t m o d e r a to r R o m e o r u m D u ca s .
A n g e lu s . C o m n in u s . P a le o lo g u s . S p iritu a lis filiu s m a g n e S a n c ti­
tatis v e stre c o n v e n ie n te m h o n o r e m e t re v e r e n tia m c u m sin - 10
cera et p u ra a ffe c tio n e et o r a tio n u m p o s tu la tio n e m . Q u o n ia m
m issi su n t a m a g n it u d in e vestra a d Im p e r iu m n o stru m n u n -
tij deo p la c e n tis o rd in is m in o r u m v id e lic e t fra ter Ie r o n i-
m u s d e E s c u lo . fra ter R a y m u n d u s B irin g a riu s. fra ter B on a -
g ra tia d e S a n c to J o h a n n e in P e rs e ce to e t fra ter B o n a v e n tu ra 15
d e M u g e llo . e t o b tu le r u n t littera s v e stre m a g n e S a n ctita tis
in q u ib u s c u m alijs et d e p ro fe s s io n e fid e i q u a m d o c e t e t p re -

* "Οπισθεν χειρί too αΐώνος* P rofessio C ath olicae fidei facta per A n-
dron icu m Im peratorem R om eoru m filium M ichaelis.
Άλλί) χειρί· P rofessio F idei C ath olicae ab A n d r o n ico G ra ecoru m
Im peratore em issa.
CC
26
A . 72
138
Έν ίέ ζψ τέλει τοδ γράμμχτος τά5ε* M ich ael pater et A n d ron icu s fi-
lius Im peratores fatentur et conform ant fidem christianum . A lia est
eius teooris et data sum ata
R. X .
 1*22 Νέος *Ελληνομνήμων

d ic a t e t c o n fit e tu r S a n c ta e c c le s ia R o m a n a c o n tin e b a tu r et
o p o r te b a t in h ijs n ia g is r e s p o n s io n e n i c o n v e n ie n te m n o s fa-
cere. E c c e h o c fa c it Im p e r iu m n o s tr u m . H a b e t u r a u tem p ro-
fe s s io fid e i in d ic t io n ib u s ta liter. C r e d im u s s a n cta m trin ita te m .
5 P a trem e t filiu m e t sp iritu m S a n ctu m . U n u m d e u m o m n ip o -
te n te m to t a m q u e in trin ita te d e ita te m c o e s s e n tia le m et co n ­
s u b s ta n tia le m co e te r n a m e t c o o m n ip o t e n t e m u n iu s v o lu n ta tis
p o te s ta tis e t m a ie sta tis cre a to r e m o m n iu m cre a tu ra ru m . a q u o
o m n ia p e r q u e m o m n ia in q u o o m n ia q u e su n t in c e lo e t in
10 terra v is ib ilia e t in v is ib ilia c o r p o r a lia e t sp iritu a lia . C re d im u s
s in g u la m q u a m q u e in S a n c ta T r in it a t e p e r s o n a m . U n u m ve-
ru m d e u m p le n u m e t p e r fe c tu m . C r e d im u s ip s u m filiu m d ei
v e r b u m d e i e te r n a lite r n a tu m d e p a tr e c o n s u b s ta n tia le m c o o ­
m n ip o te n te m e t e q u a le m p e r o m n ia p a tri in d iv in ita te te m p o -
15 ra lite r n a tu m d e s p iritu s a n c to e t M a ria s e m p e r V ir g in e c u m
a n im a r a tio n a l! d u a s h a b e n te m n a tiv ita te s . u n a m e x p a tre
ete rn a m , a lte ra m e x m a tre te m p o r a le m d e u m v e ru m e t h o m i-
n e m v e r u m p r o p r lu m in u tra q u e n a tu ra a d q u e [sic] p e r fe c tu m
non a d o p t iv u m neque fa n ta s ticu m . se t unum et u n icu m
20 filiu m d e i in d u a b u s e t e x d u a b u s d iv in a s c ilic e t et h u m a n a
n a tu ris in u n iu s p e r s o n e s in g u la r ita te im p a s s ib ile m e t im m o r-
ta le m d iv in ita te . se t in h u m a n ita te p r o n o b is e t p r o sa lu te
n o s tra p a s s u m v e r a ca rn is p a s s io n e m o r t u u m et s e p u ltu m et
d e s c e n d is s e a d in fe r o s a c tertia d ie r e s u r r e x is s e a m o r tu is vera
25 ca rn is r e s u rr e ctio n e . d ie q u a d r a g e s im o p o s t re s u r re c tio n e m
c u m c a r n e q u a r e s u r r e x it e t a n im a a s c e n d is s e in c e lu m et se-
d ere a d d e x te r a m p a tris in d e v e n tu r u m iu d ic a r e v iv o s et
m o r tu o s e t r e d d itu r u m u n ic u iq u e s e c u n d u m o p e r a sua s iv e
b o n a fu e r in t s iv e m a la . C r e d im u s in S p ir itu m S a n c tu m , p le -
30 n u m e t p e r fe c tu m v e r u m q n e d e u m e x p a tr e e t filio p r o c e d e n -
tem c o e q u a le m et c o n s u b s ta n tia le m e t c o o m n ip o t e n t e m et
c o e te r n u m p e r o m n ia p a tri e t filio . C re d im u s h a n c sa n cta m
T r in it a te m non tres d e o s se t u n ic u m deum o m n ip o t e n t e m
e te rn u m in v is ib ile m e t in c o m m u t a b ile m . C r e d im u s s a n cta m
35 c a t h o lic a m e t a p o s to lic a m u n a m e sse v e r a m e c c le s ia m in q u a
u n u m d a tu r b a p tis m a e t v e ra o m n iu m r e m is s io p e c c a to r u m .
C re d im u s e tia m v e ra m r e su r r e c tio n e m ca rn is h u iu s , quam
n u n c g e s ta m u s e t v ita m e te rn a m . C re d im u s etia m n o v i et
 Αΰζοκρατόρων τον Βυζάντιον χρναάβονλλα και χρναα γράμματα 123

v ete ris te sta m e n ti le g is a c p r o p h e ta r u m e t a p o s to lo r u m u n u m

esse a u cto re m d e u m a c d o m in u m o m n ip o te n te m . h e c est v e ra
fid es c a th o lic a e t h a n c s u p e r d ic tis a rticu lis te n e t e t p r e d ic a t
S a cro s a n cta R o m a n a e ccle s ia . S e t p r o p te r d iv e r s o s errores a
q u ib u sd a m e x ig n o r a n tia et a b a lijs e x m a litia in tr o d u c to s . 5
a ic it e t p re d ic a t e o s q u i p o s t b a p tis m u m in p e c c a ta la b u n tu r
n o n r e b a p tiza n d o s se t p e r v e r a m p e n ite n tia in s u o r u m p o s se
c o n s e q u i v e n ia m p e c c a to r u m . Q u o d si v e r e p e n ite n te s in ca ri-
ta te d e ce sse rin t a n te q u a m d ig n is p e n ite n tie fr u c tib u s d e c o ra -
m issis sa tisfe ce rin t et o m m iss is e o r u m a n im a s p e n is p u r g a t o - 10
rij hoc est ca th a rte rij s ic u t fra ter J o h a n n e s n o b is e x p la -
n a v it p o s t m o r te m p u r g a r i et ad p e n a s h u iu s m o d i re le v a n d a s
p ro d e s s e eis fid e liu ra v iv o r u m s u ffra g ia . m is sa ru m s c ilic e t sa-
c r ific ia o r a tio n e s e t h e le m o s in a s e t a lia p ie ta tis o ffic ia q u e a
fid e lib u s p r o a liis fid e lib u s fie ri c o n s u e v e r u n t s e cu n d u m e c c le - 15
sie in stitu ta . I llo r u m a u te m a n im u s q u i p o s t s a cru m b a p tism a
su s ce p tu m n u lla m o m n in o p e c c a ti m a cu la tn in cu r r e r u n t. il-
las etia m q u e p o s t c o n tr a c tu m p e c c a ti m a c u la m v e l in su is
m a n e n te s c o r p o r ib u s v e l e isd e m e x u te p r o u t su p e riu s d ic tu m
est su n t p u r g a te m o x in c e lu m re cip i. Illo r u m a u tem a n im a s 20
q u e in m o r ta li p e c c a t o v e l c u m s o lo o r ig in a li d e e e d u n t m o x
in in fe r n u m d e s ce n d e r e p e n is ta m e n d is p a r ib u s p u n ie n d a s.
E a d e m S a n cta R o m a n a e c c le s ia c r e d it e t fir m ite r a sse v e ra t
e t q u o d n ic h ilo m in u s in d ie J u d ic ij o m n e s h o m in e s a n te tr i­
b u n a l C h risti c u m su is c o r p o r ib u s c o m p a r e b u n t re d d itu ri d e 25
fa ctis p r o p r is ra tio n e m . T e n e t e tia m e t d o c e t S a n cta e a d e m
R o m a n a e ccle s ia . s e p tu m esse e c c le s ia s tic a sa cra m en ta . u n u m
scilise t b a p tis m a d e q u o d ic tu m e st su p r* . a liu d est sa cra ­
m e n tu m c o n fir m a tio n is q u o d p e r m a n u s im p o s itio n e m e p i-
s c o p i c o n fe r u n t c r is m a n d o re n a to s. a liu d e st p e n ite n tie . a liu d 30
est E u ch a ris tia . a liu d est s a c ra m e n tu m o r d in is . a liu d e st m a -
trim o n ij. a lu d e st e x tr e m a u n c t io , q u e se c u n d u m d o c tr in a m
b e a ti J a c o b i im fir m a n tib u s [sic] e x h ib e t u r . S a c r a m e n tu m e u -
ch a ristie e x a z im o c o n fic it e a d e m R o m a n a e c c le s ia te n e n s et
d o c e n s q u o d in ip s o s a c r a m e n to p a n is v e re tr a n su b sta n tia tu r 35
in co r p u s e t v in u m in s a n g u in e m d o m in i n o s tri J h e s u C h r i­
sti. d e in a tr im o n io v e r o te n e t q u o d n e c u n u s v ir sim u l p lu re s
u x o r e s n e c u n a m u lie r s im u l h a b e re p e r m ittitu r p lu r e s v ir o s .
 124 Νέος Έλληνομνήμων

S o lu ta v e r o j e g e m a t r im o n ii p e r m o r t e m a lte ru triu s c o n iu g u m .
s e cu n d a s e t te rtia s e t d e in d e n u p tia s s u c c e s s iv e licita s esse
d ic it. si im p e d im e n t u m c a n o n ic u m e x ca u sa a liq u a n o n o b si-
stat, Ip s a q u o q u e S a c r o s a n c ta e c c le s ia R o m a n a s u m m u m et
5 p le n u m p r im a tu m e t p r in c ip a t u m s u p e r u n iv e r s a m c a th o lic a m
e c c le s ia m o b t in e t q u e m se a b ip s o d o m in o in b e a t o P e tr o
a p o s t o lo r u m p r in c ip e seu v e r tic e c u iu s R o m a n u s p o n t ife x est
su ccessor cu m p o te s ta t is p le n it u d in e r e c e p is s e v e r a c ite r e t
h u m ilite r r e c o g n o s c it . E t s ic u t p r e ce te r is te n e tu r fid e i v e r i-
10 ta te m d e fe n d e r e . sic e t s iq u e d e fid e s u b o r te fu e rin t q u e s tio -
n es s u o d e b e n t iu d ic io d iffin ir i ad q u a m p o t e s t g r a v a tu s q u i-
lib e t in n e g o t ii s ad fo r u m e c c le s ia s tic u m p e r tin e n tib u s a p p e l-
lare. S e t e t in o m n ib u s c a u s is a d e x a m e n e c c le s ia s tic n m sp e-
c t a n t ib u s a d ip s iu s p o te s t r e c u r r i iu d ic iu m e t e id e n i o m n e s
ir> e c c le s ie s u n t s u b ie c te . Ip s a r u m q u e p r e la ti o b e d ie n tia m e t r e -
v e r e n tia m s ib i d e b e n t, a p u d q u a m s ic p le n it u d o p o te s ta tis
c o n s is t it q u o d e c c le s ia s ce te r a s a d s o llic itu d in is p a r te m a d m it-
tit. q u a r u m m u lta s e t p a tria r c h a le s p r e c ip u e diversis, p r iv ile -
g iis e a d e m e c c le s ia R o m a n a lio n o r a v it . S u a ta m e n p r e r o g a -
20 tiv a ta m in g e n e r a lib u s c o n c ilijs q u a m in q u ib u s c u m q u e alijs
s e m p e r s r lv a . S u p e r iu s s cr ip ta m fid e i v e r ita te m p r o u t p le n e
le c t a est e t fid e lit e r e k p o s ita . v e r a m s a n c ta m c a th o lic a m fi-
d e m e t o r t h o d o x a m e s se ip s a m c o g n o s c im u s et a c c e p ta m u s et
o r e a c c o r d e c o n fit e m u r q u o d ip s a m v e r e te n e t et fid e lite r d o -
25 c e t e t p r e d ic a t S a c r o s a n c ta R o m a n a e c c le s ia e t in v io la b ilite r
o b s e r v a r e ip s a m p r o fe s s io n e m e t in ip s a o m n i te m p o r e p e rse -
v e r a r e e t n u llo u m q u a m te m p o r e a b ip sa d is c e d e r e q u o q u o
m o d o a u t d e v ia r e seu d is c o r d a r e p r o m ittim u s . P rim a tu m q u o ­
q u e e iu s d e m S a n c te R o m a n e e c c le s ie s ic u t in p r e m is s o te n o r e
30 c o n t in e t u r ad ip s iu s S a n c te e c c le s ie o b e d ie n tia m . s p o n ta n e i
v e n ie n te s c o n fit e m u r et r e c o g n o s c im u s et a c c e p ta m u s et
s p o n te s u s c ip im u s . C o m fit e n t e s [sic] v e r e h e c e t a p p ro b a n te s
e t a c c e p ta n te s e t p r o m itte n te s o b s e r v a r e . u t su p e riu s d ic tu m
e st R o g a m u s m a g n it u d in e m v e s tra m u t n o s tr a e c c le s ia d ic a t
35 S a n c tu m S y m b o lu m p r o u t d ic e b a t h o c a n te S c y s m a . et u sq u e
a d h o d ie r n u m d ie m e t q u o d p e r m a n e a m u s in n o s tris ritib u s
q u ib u s u te b a m u r e t a n te S c y s m a q u i ritu s n o n s u n t c o n tr a
p r e s c r ip ta m fid e m n e c c o n tr a d iv in a m a n d a ta . n e c co n tr a v e -
 Αύτοκρατόρων τον Βνξαντίον χρυσόβονλλα και χρνσά γράμματα 125

tu s et n o v u m te s ta m e n tu m . n e c c o n tr a d o c tr in a m S a n c to r u m
g e n e ra liu m C o n c ilio r u m e t S a n c to r u m p a tru m a c c e p to r u m
p e r S a n cta C o n c ilia q u e c e le b ra ta su n t s p iritu a li d o m in a t io n e
e cc le s ie R o m a n e . H o c ig it u r n o n g r a v e e st v e s tr e S a n c tita ti
e t n o n in c o n s u e tu m e t n o b is n u n c d iffic ile p r o p te r im m e n s a m 5
m u ltitu d in e m p o p u li. C o m m is im u s su p e r h ijs p r e s e n tib u s n u n -
tijs n o stris u t d ic ta p e r p re s e n te s litte ra s n o s tra s c o n fit e a n t u r
et a ffirm e n t v ic e Im p e r ij n o stri c o r a m m a g n a S a n c tita te v e ­
stra. P re se n s ig it u r s cr ip tu m d e n o s tr a r e c o g n it io n e . su sce p -
tio n e . a c c e p ta tio n e e t p r o fe s s io n e p r o p r ia m anu n o s tra d e i 10
g ra tia Im p e r ia li s u b s c r ip tio n e s ig n a v im u s e t s ig illu m n o s tr e
p o te n tie im fe riu s [sic] a p p e n d i fe c im u s . E t c u m ip s a d e v e r b o
ad v e r b u m sa n ctu s m e u s d o m in u s I m p e r a t o r et p a te r Im p e r ij
m ei tra n sm ise rit ad d ic tu m iliu m S a n c tis s im u m u n iv e r s a le m
papam d o m in u m G r e g o r iu m . et I m p e r iu m m eum s e q u e u s 15
sa n ctu m m e u m d o m in u m Im p e r a t o r e m et p a tr e m I m p e r ij m e i
tra n sm iserit ad e u n d e m S a n c tis s im u m u n iv e r s a le m p a p a m lit­
teras su a s a p p r o b a n s e t a c c e p ta n s e a q u e I m p e r iu m su u m si-
g n ific a v e r a t e t a p p r o b a v e r a t e t c o n fir m a v e r a t q u e v ic e I m p e ­
rij sui iu r a v it p e r c o r p o r a le iu r a m e n tu m e t c o n fir m a v it m a - 20
g n u s Iy o g o th e ta c o r a m illo S a n c tis s im o u n iv e r s a li p a p a d o ­
m in o G r e g o r io et tu n c c o n g r e g a t o a p u d L u g d u n u m S acro-
sa n cto C o n c ilio . H u n c v e r o S a n c tis s im u s e t b e a tis s im u s U n i­
v e rsa lis p a p a e t c o m m u n is p a te r o m n iu m c h r is tia n o r u m et
v e n e ra b ilis p a te r Im p e r ij n o s tri d o m in u s J o h a n n e s V ic e s im u s 25
p rim u s p e r v e n e r a b ile s n u n tio s s u o s . v id e lic e t J a c o b u m F e -
ren tin . G a u fr id u m T a u r in e n . E p is c o p o s e t fra tre s s c ilic e t R a y -
nonum P rio r e m C o n v e n tu s V ite r b ie n . e t S a lv u m L e cto re m
L u e a n u m o r d in is p r e d ic a to r u m p e t ijt u t c o n fir m e t e tia m p e r
c o r p o r a le iu r a m e n tu m I m p e r iu m n o s t r u m e a q u e d ic t u s m a - 30
g n u s L o g o t h e t a iu r a v it e t h o c c o m p l e v i t S a n c tu s m e u s d o ­
m in u s Im p e r a t o r et p a te r Im p e r ij m e i s e c u n d u m p e t it io n e m
d icti S a n ctis s im i u n iv e rsa lis p a p e e t v e n e r a b ilis p a tr is I m p e ­
rij n o stri d o m in i J o h a n n is V ic e s im i p rim i e t r o b o r a v it ip s a
p e r c o r p o r a le iu r a m e n tu m . Im p e r iu m m e u m p e r o m n ia se - 35
q u en s S a n c tu m m e u m d o m in u m I m p e r a t o r e m e t p a tr e m I m ­
p erij m e i c o n s e q u e n te r su p ra s crip ta s ic u t [sic] iu ra t. E g o A n -
d ro n icu s in C h risto d e o fid e lis . Im p e r a t o r C o n s t a n t in o p o lit a -
 12() Νέος Έλληνομνήμων

n u s s e m p e r A u g u s t u s e t M o d e r a to r R o m e o r u m et o m n iu m
su b ie cta r u m g e n tiu m . I m p e r io R o m a n . D u ca s. A n g e lu s . C o -
m n in u s. P a le o lo g u s . o m n e S c y s m a p ro r s u s a b iu ro et su pra-
s crip ta m fid e i v e r ita te m p r o u t p le n e le c ta e st e t fid e lite r e x -
5 p o sita . v e r a m . sa n c ta m c a th o lic a m . e t o r t h o d o x a m fid e m esse
c o g n o s c o . earn a c c e p to . et c o r d e e t o r e p r o fite o r . ip sa m q u e
p r o u t earn v e r a c it e r te n e t, fid e lite r d o c e t e t p r e d ic a t. S a cr o -
sa n cta R o m a n a e c c le s ia m e in v io la b ilit e r se r v a tu r u m . n e c ab
ea u llo u m q u a n i te m p o r e re c e s s u r u m v e l q u o q u o m o d o d e v ia -
10 tu ru m v e l d is c r e p a tu r u m p r o m itto . P r im a tu m q u o q u e ip siu s
S a c r o s a n c te R o m a n e e c c le s ie p r o u t in p r e m is s a serie c o n tin e -
tu r ad ip s iu s e c c le s ie o b e d ie n tia m s p o n ta n e u s v e n ie n s fa te o r.
r e c o g n o s c o . a c c e p to . et s p o n te s u s c ip io e t o m n ia p rem issa
ta m circa fid e i v e r ita te m q u a m c ir c a e iu s d e m e c c le s ie p rim a -
15 turn, et ip s o r u m r e c o g n it io n e m . a c c e p ta tio n e m . su s c e p tio n e m

ΥΠ Ο ΓΡ Α Φ Η TOY ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ Α Ν Δ Ρ Ο Ν ΙΚ Ο Υ Α ' ΠΑΛΑΙΟ ΛΟ ΓΟ Υ

Μ Ε ΤΑ ΤΩΝ ΤΕ ΛΕΥ ΤΑΙΩ Ν ΣΤΙΧΩ Ν ΤΟ Υ ΥΠ’ Α Ρ ΙΘ . 8 Λ Α ΤΙΝ ΙΚ Ο Υ ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΛΟΥ
\

o b s e r v a n tia m a c p e r s e v e r a n tia m s e r v a tu r u m p ie s t it o in a n im a
m e a c o r p o r a lite r iu r a m e n to p r o m itto e t c o n fir m o . e t d ic tu m
iu ra m e n tu in p r e d ic t! m a g n i L o g o t h e t e p r o u t in litte ra S a n cti
m e i d o m in i I m p e r a t o r is e t p a tris Im p e r ij m e i c o n tin e tu r a p -
20 p r o b o et r a tific o . S ic d e u s m e a d iu v e t e t h e c sa n cta d ei e v a n -
g e lia H e c a u te m o m n ia su p ra scrip ta fa c it Im p e r iu m n o s tr u m
ad S a n ctis s im u m e t b e a tis s im u n i s u m m u m p o n t ific e m et v e -
n e ra b ile m p a tr e m I m p e r ij m e i u n iv e r s a le m P a p a m d o m in u m
J o h a n n e m V ic e s im u m p r im u m e t p e r ip s u in ad o m n e s s u c-
25 ce s s o re s su o s r o b o r a n s ip s a p e r p r o p r ie m a n u s d e i g r a tia I m -
 Αντοχρατόροον τον Βυζαντίου χρνσόβονλλα καί χρυσά γράμματα 127

p e ria le m s u b s c r ip tio n e m m e a m et p e r s ig illu m p o t e n t ie m e e

ad ce rtitu d in e m p e r p e tu o d u ra tu ra . P r e s e n s a u te m S a c r a m e n -
ta le a c tu m est in fe lic i u r b e n o s tr a C o n s t a n t in o p o lit a n a in
n o s tro sa cro P a la tio B la k e rn a r u m m e n s e A p r ilis Q u in t e In d i-
ctio n is. S e x t o M ille n o . S e p tim o c e n te n o o c t u a g e s im o Q u in t o 5
fe lic ite r a m e n .*
j ’Ανδρόνικος έν Χ ρισ τώ τώ θεώ πιστός βασιλεύς και αύτοκ ρά­
τωρ 'Ρ ω μ α ίω ν Δούκας Ά γ γ ε λ ο ς Κομνηνός ό Π αλαιολόγος.
’Ίδε άνωτέρω έν σ. 124 πανομοιότυπον της δι’ έρυθρών
γραμμάτων έν τέλει τοΰ χρυσοβούλλου έλληνικής υπογραφής
του αυτοκράτορος μετά τών τελευταίων στίχων τοΰ λαηνικοΰ
κειμένου.

9 *.
S a n ctis s im o e t b e a tis s im o s u m m o p o n tific i a p o s to lic i sed is
V e te ris R om e, r e v e r e n tis s im o et d ig n is s im o pape d o m in o
Jfoan n i], d o m in o et p a tri im p e r ii n o s tri, A n d r o n ic u s , in C h r i­
sto D e o fid e lis im p e r a to r et m o d e r a to r R o m e o r u m , P a le o lo -
g u s, d e b ita m in c lin a tio n e m c u m re v e r e n tia e t d e v o t io n e sin - 5
cera. R e lig io s u s fra te r d o m in u s B e n e d ic tu s d e C u m is, d e re -
v e re n d o O r d in e p a tr u m P r e d ic a to r u m , sa cre t h e o lo g ie m a g i-
ster, ad n o s nupfer p e r v e n it, e t lic e t r e v e r e n d a s litte ra s V e s tr e
P a tern ita tis n o n a p o rta v e r it, ad im p e r iu m n o s tr u m , n ic h ilo -
m in u s e x litte ris v e stris, tran srn issis k a r is s im o filio im p e r ii 10
n ostri m a r c h io n i M o n tisfe rra ti, e x te n o re ip s a r u m c o g n o v i-
m u s e t p e r c e p im u s illu d q u o d V [e stra ] S [a n ctita s] a m m o n e b a t
et p e r s u a d e b a t n o b is d ici. E t e tia m d ic t u s fra te r d o m in u s B e ­
n e d ictu s c o lla c io n e m s im ilite r n o b is c u m h a b u it e t e x p o s u it
ilia o m iia q u e c o m m is s a fu e r a n t sib i d ic e r e e t e x p o n e r e im - 15
p e rio n o stro . Q u e m q u id e m fra tre m g r a ta n te r r e c e p im u s u t
n u n tiu m tra n sm iss u m e tia m d e v o lu n ta te e t m a n d a to S [a n -

* Τό γράμμα τοΰτο τοΰ ’Ανδρονίκου Β ’ Παλαιολόγου, έκδεδομένον μεταξύ τών

«τών 1328 καί 1341, καθ’ α ήρξε, (περιλαμβάνεται έν φ. 90α του λατινικού κώδι­
κος 635 της συλλογής D u p u y έν xrj ’Εθνική βιβλιοθήκη Παριαίων, καί έξεδόθη
*ό πρώτον ύπό τοδ κ. ’Ε ρ ρ ίκ ο ν Omont έν τή B ib lio t h e q u e d e l ’ E c o le d es
Chartes Τόμ. L X V I I (1906) a. 587.
 128 Νέος Έλληνομνήμων

ctita tis] V fe stre ], e t v e rb a p e r e u m e x p o s it a n o b is a u d iv im u s

et in te lle x im u s, e t q u ia ip su m fra trem d o m in u m B e n e d ic tu m ,
h o m in e m bene m o r ig e r a tu m , v id im u s e t p e rp e n d im u s , ad
D e u m r e v e r e n tia m h a b e n te m e t ip s u m tim e n te n i, c o n fid e n te r
5 cu m ip s o c o lla tio n e m h a b u im u s la tiu s e t c u m c o n s u e ta n o b is
v e rita te a p e rte sib i e x p o s u im u s s u p e r in tim a tis n o b is v e rb is
p e r e u m n o stra s re sp o n s io n e s , q u a s co n fid im u s q u o d a p p o r -
ta b it e t d ic e t in c o n s p e c tu V e s tr e P a tern ita tis. e t q u o d ip sa s
re cip ie tis s e cu n d u m m a g n a m et e x c e ls a m v e s tr a m d is c r e tio -
10 n em , e t q u o d v o s, si p la ce t, h a b e tis V fe stre ] S fa n ctita ti] re-
c o m m e n d a to s , q u ia c u m c o g n o s c a m u s d ilig e n te r q u a n tu m sit
n o str u m d e b itu m re v e r e n tia m o m n im o d a m o iie r e S [a n ctita ti]
V [estre] p a ra ti su m u s et e rim u s d e b itu m h o n o r e m a ttrib u e re
s e m p e r V e s tr e P atern itati.

("Επε ται εν τ φ προςεχεϊ τενχει τό τέλος)

 Λ Ο Γ ΙΔ Ρ ΙΟ Ν Σ Π Υ Ρ . Π. Λ Α Μ Π Ρ Ο Υ

Π Ρ Ο Ε Δ Ρ Ο Υ Τ Ο Υ ΕΝ Κ Ε Ρ Κ Υ Ρ 4 Π Α Ν ΙΟ Ν ΙΟ Υ Σ Υ Ν Ε Δ Ρ ΙΟ Υ

ΕΠ Ι ΤΗΤ Ε Ν Α Ρ Ξ Ε Ι Α Υ Τ Ο Υ Τ Η 20 Μ Α ΪΟ Υ 1914

"Ημισυς αιών συμπληροΰται αΰριον άπο τής μεγάλης ημέ­

ρας, καθ’ ήν-έν μέσω τών δακρύων τοΟ Ίονίου ΛαοΟ, δακρύων
χαράς πλέον μετά δάκρυα πολλά θλίψεως καί μάκρους πόνους
έθνικών αγώνων, ή πόλις αυτη παρίστατο είς τό θέαμα τής
άποχωρήσεως το Ο στρατοΟ τής Μεγάλης Βρεττανίας, και ειδεν
άλαλάζουσα ύπο συγκινήσεως εθνικής, έπιβιβαζομένην είς τον
άπαιροντα στόλον τήν σημαίαν το Ο βρεττανιχοΟ λέοντος, ήτις
είχε κυματίσει έπΐ πεντήκοντα δλα ετη έν Έ π τ α ν ή σ ω , καί
έχαιρέτισεν -νθουσιωδώς έπαιρομένην έπΐ τοΟ φρουρίου τής
Κέρκυρας τήν κυανόλευκον.
Έ ν μέσω δε τής γενικής χαρας, μεθ’ ής έορτάζουσιν ot Ί ό -
νιοι τήν πεντηκοστήν άμφιετηρίδα τής ένώσεως, χαίρω κάγώ,
δτι έπεφυλάσσετο είς έμε, βεβαρημένον ήδη ύπο τών έτών, νά
προστώ τής όργανώσεως το Ο ΠανιοΉου συνεδρίου, δπερ άπε-
φασίσθη νά συνέλθη ένταΟθα κ α τ’ αύτάς ταύτας τάς ήμέρας.
θ ε ω ρ ώ δ’ έμαυτον εύτυχή, κηρύττων τήν εναρξιν αύτοΟ μέ
πολιάν πλέον τήν κόμην έν ταύτη τή πόλει, δπου αί αύραι
το Ο Ίονίου έλίκνισαν τήν βρεφικήν μου κοιτίδα έν τή Κερκύρα
Γαύτη, πρός ήν με συνδέουσιν at προςφίλέσταται τών άναμνή-
τεων τών παιδικών μου χρόνων
Εύλόγως δ ’ έθεωρήθη άναγκαϊον νά συνδεθή προς τάς άνα-
μνηστικάς τής ένώσεως έορτάς καί έκθέσεις ή σύγκλησις τοΟ
συνεδρίου τούτου. Οΰτω δέν θά περιορισθή ή τέλεσις τών έορ-
τών εις μάνας τ>ς χαρμοσύνους έκδηλώσεις τής εθνικής ψυχής
τών Έπτανησίων επί τή άναμνήσει τής μεγάλης ήμέρας, καθ
Κβοε ελληνομνηηον τομ . ια' ®
 130 Νέος Ελληνομνήμων

ήν έπανήλθον είς τους μητρικούς κόλπους τής Ε λ λ ά δ ο ς , άλλά

καί θά δοθή εις αύτούς ευκαιρία τοΰτο μέν νά λάβωσιν έννοιαν
τών προβεβιωμένων έν ήμέραις ξενοκρατίας, καθ' άς ώνειρο-
πόλουν τήν έθνικήν άνάστασιν και ήγωνίζοντο ύπέρ αύτής,
τοΟτο δέ νάνακεφαλαιώσωσιν αύτοί καθ’ έαυτούς καί δη λ ώ -
σωσιν είς τούς ομοεθνείς τούς πόθους καί τάς άνάγκας τών
Ίονιων νήσων καί προκατασκευάσωσι μέλλον εύδαιμονέστερον
/ά ριν εαυτών καί χάριν τής μεγάλης πατρίδος.
"Οτι δέ ή Ε πτάνη σος είχε καί εχει πάντα τάναγκαϊα εφό­
δια, δπως έν τή λαμπαδηδρομία τής έθνικής εργασίας κρατήση
ύψηλά καί άσβεστον τήν δαδα τοΟ έλληνισμοϋ, θά ήρκει νάπο-
δείξη καί ή άπλουστάτη ιστορική αναδρομή. Ά π ’ αύτών τών
αρχαιότατων χρόνων παρουσιάζει είς τούς δφθαλμούς ήμών ή
ποίησις τάς εικόνας τοΟ ’ Αλκινόου καί τοΟ Ό δυ σσέω ς καί τάς
ειδυλλιακάς μορφάς τής Πηνελόπης καί τής Ναυσικάας, καί
βλέπομεν προ ήμών προς τους παναρχαίους εκείνους θρόνους
τοΰ Ίονίου τούς έπί τής άγάπης τ οΟ λαού πατριαρχικώς σ τ η -
ριζομένους παρεζευγμένας τάς άρετάς έκείνας τής έλληνικής
οίκογενείας, αίτινες είνε εκτοτε χαρακτηριστικαί τοΟ έλληνι-
κοΟ οίκρυ καθ’ άπαντας τούς αιώνας. Ουδέ μένουσιν αί Ίόνιοι
νήσοι ξέναι τοΟ λοιποΟ ΕλληνικοΟ κατά τούς μακρούς αιώνας
τής άρχαιότητος καί τών μέσων χρόνων, συνδοξασθεϊσαι καί
συνταλαιπωρήσασαι, συνυποστασαι πάσας τάς χαράς τοΟ έθνους
καί συντριβεϊσαι ύπο πασών α ύ τ ο Ο τών συμφορών καί ώς έξ
αύτής αύτών τής γεωγραφικής θέσεως είπερ τινές καί άλλαι
παρασυρθεϊσαι είς τήν δίνην, ήν προεκάλεσεν ή βουλιμία τής
Ε σπερίας, έπιτρεχούσης τον ελληνικόν κόσμον τής ’ Ανατολής.
Έ ν τ ο ύ τ ο ί ς αί μακραί έκεϊναι καί πολλάκις δουνηραί π ε ρ ιπ έ -
τειαι, αίτινες ήδύναντο νά φανώσιν έπαπειλοΟσαι τήν εις άεί
άπόσπασιν τών Ίονιων νήσων άπο τοΟ προς τον λοιπόν έλλη-
νισμον συνδέσμου, άντί νά διακινδυνεύσωσι τήν έθνικήν ίίπαρ-
ξιν τών Έπτανησίων, ά π ’ έναντίας διηυκόλυναν τήν καρτέρι-
 ΛογΙ&ριον Σ ηνρ. It. Λάμπρον 131

κήν διατήρησιν α ύ τ ή ς καί οίονεί έστόμωσαν επ’ άγαθώ τήν έλ

ληνικήν ιδέαν παρά τ ω Ίονίψ λ α ώ , δςτις καί κατώρθωσε να
διαφυλάξη ά λ ώ β η τα τ ά δύο τιμαλφέστατα παλλάδια τοΟ έθνι-
σμοΟ, τήν έκκλησίαν και τήν γλώσσαν. Και δή, μείναντες οί
Έπτανήσιοι άπηλλαγμένοι τοΟ τουρκικού ζυγοΟ τοΟ βαρύναν-
τος έπί αιώνας μάκρους το λοιπόν γένος και άντ’ α ύ τ ο Ο ύπο-
στάντες τήν ελαφροτέραν μοίραν καθυποτάξεως είς τήν δεσπο­
τείαν ή τήν προστασίαν λαών πεπολιτισμένων, ού μόνον δεν
επαθον ύ π ο τοΟ φανατισμού. τών Μωαμεθανών καί τής έξοντώ-
σεως έκείνης, είς ήν ύπέβαλον τον τουρχοκρατηθέντα έλληνι-
σμόν οί όπαδοί τοΟ Ί σ λ ά μ , άλλά καί ήδυνήθησαν νάναδεί-
ξωσι τάς ηύλογημένα; ύπο τής φύσεως νήσους αύτών τούτο-
μέν άσυλον τών έκάστοτε διωκομένων άδελφών, τ ο Ο τ ο δέ φά-
ρον τοΟ έλληνικοΰ πολιτισμού, όσημέραι λαμπρότερον φέγ-
γοντα έν ήμέραις, καθ’ άς το λοιπον γένος έκάλυπτεν ή άχλΰς
δουλείας στυγνής.
Πράγματι αί τιμαί, αί μισθοφοραί, αί διακρίσεις, ή εύμά-
ρεια» τοΰ βίου, ή λέπτυνσις τών ηθών, αίτινες ύπήρξαν δ καρ­
πός τής μετά τών έκ τής Εσπερίας καί τοΰ Βορρά δυναστευόν-
των επικοινωνίας, δέν άπερρόφησαν ούδ’ άφωμοίο;σαν το έθνικόν
έγώ τών Έπτανησίων, συντηρηθέν άνέπαφον καί άκήρατον
έν μέσω πάσης τυχόν εύεστοΟς καί κοινωνικής εύημερίας. Το
έσπέριον φώς έχρησίμευσε μόνον νά φώτιση, άλλά δέν κατέ­
φλεξε τον Ίόνιον έλληνισμόν. ΤοΟτο άποδεικνύει ό χαρακτήρ,
δν προςέλαβον ένωρίτερον ή παρά τφ λοιπφ έλληνισμφ, δου-
Αεύοντι άκόμη, άνθήσασαι αί καλαί τέχναΓ τοΟτο μαρτυρεί ή
προαχθεϊσα λογοτεχνία, ή έπί τού έδάφους τούτου άνατείλασα
επιστήμη, καί τέλος, περιτελλομένων ένιαυτών, δ κατά μικρόν
δλίγα ετη προ τής άγγλιχής προστασίας καί μάλιστα έπ’ αυ­
τής εξελιχθείς πολιτικός βίος.
θ ά ήτο περιττόν νά ύπομνήσω ύμας είδότας τάς ύπηρεσίας,
« ς ύπό πάσας ταύτας τάς άπόψεις παρέσχεν ή Επτάνησος εί
 Νέος Έλληνομνήμων

έαυτήν κα'ι σύμπαν το έθνος. Καί άπλή έπίδειξις αύτών θά

ήτο ύμνος προς τήν Επτάνησον, έγώ δ ’ αισθάνομαι αδυναμίαν
νά λ ά β ω άνά χεΐρας τήν λύραν ποιητοΟ έν τη πρωτευούση
ταύτη τών νήσων, αίτινες υπήρξαν ή γενέτειρα τών ποιητών.
Έ π ιτ ρ α π ή τω μοι δέ μόνον έν τή έπισήμω ταύτη ήμερα νά
φαντασθώ έμαυτον έπισκοποΰντα έντεϋθεν ώς ά φ ’ ύψηλοΟ, ώς
άπο άλλου τιν'ος Κύνθου,τοΟ δρους τής ίερας Δήλου, τάς περί.
τήν Κέρκυραν κυκλάδας τοΟ Ίονίου και νά ρίψω όλι'γα ανθη
εϊς τήν μνήμην μεγάλων πράξεων καί ενδόξων ονομάτων, ων
έκαστον εινε αύτόχρημα δηλωτικόν ίδίου στάθμου έν τή πνευ­
ματική σταδιοδρομία ή έν τή πολιτική προόδψ τοΟ δλου έθνους.
Τίς ές ΰμών αγνοεί τήν ύπέροχον ύπηρεσίαν, ήν παρέσχεν
ή Ε πτάνησος, έθνικώτατα άμα καί πολιτικώτατα συνδυάσασα
τήν έκ τής Εσπερίας ζωήν" καί κίνησιν προς τήν παροχήν ασύ­
λου εις φεύγοντα τήν τουρκικήν δουλείαν φιλότεχνα τέκνα τής
μεγάλης πατρίδος; Ή Κέρκυρα καί ή Ζάκυνθος δέν έδωκαν ού
μόνον άρΐον, ά λ λά κα'ι δύναμιν είς τον χ ρω στή ρα τών Κρη-
τών μετά τήν έκπόρθησιν τής μεγαλονήσου ύπο τών τουρκι­
κών σ τ ιφ ώ ν ;
Δέν έδόθη ούτως άφορμή νάναπτυχθη ή μικτή έκείνη κρη-
τοεπτανησιακή γραφική, ής ευκταία θά εινε ή έν λεπτομερεία
έξέτασις νΟν, βτε πλέον ήρχίσαμεν τέλος μελετώντες δλας τάί
φάσεις τοΟ έθνικοΟ ήμών βίου καθ' άπάσας τάς περιόδου-'.; Κα
δέν εδρεν έν ταΐς νήσοις ταύταις προστασίαν άμα καί ζώπυρo^
προς καλλιτεχνικήν άνάδειξιν έκ τής τουρκοκρατούμενης Πε-
λοποννήσου φυγών δ Παναγιώτης Δ οξαρας; Ή μή δέν έ'τυχεν
έν Έ π τα νή σψ άνακουφίσεως καί πεδίου έξαιρέτου δράσεως ή
τέχνη τών φευγόντων τήν τυραννίδα τοΟ Ά λ ή Κ αλαρρυτιω-
τών τ ο ρευ τώ ν ; Καί δέν συνδέεται προς βλην ταύτην τήν π α ­
τριωτικήν καί καλλιτεχνικήν έν τ α ύ τ ώ κίνησιν ή έν τή τέχντ;
αριστεία τοΟ γλύπτου Προσαλένδη καί τών Ίονίων ζωγράφων,
έν οΤς πρωτοστατοΟσιν οί Κέφαλλήνες Τζαγκαρόλος, Πιτσαμα-
 AoyiSgtov Σηνρ H. Λάμπρον 183

νος και Καρανδην'ος, δ ΚερκυραΤος Τζανφουρναρος, οί Ζακύν-

θιοι Καντούνης καί Π λ α κ ω τ ό ς ;
Μεταξύ δε τών έν τή παιδεία διαλαμψάντων Έ πτανησίων,
(bv ούκ έστιν άριθμος, τών λογιών ιεραρχών, τών παιδαγωγι­
κών άποστόλων, τών γλαφυρών λογοτεχνών τών συνδυασάν-
των άναποσπάστως τά γ ρά μ μα τα προς τήν δρθοδοξιαν καί τον
ελληνισμόν π ώ ς νά λησμονήσωμεν τούς κορυφαίους, τον Ν ι­
κόδημον Μεταξάν εκείνον τον ίδρύσαντα το πατριαρχικόν τυ-
πογραφεΐον τής Κωνσταντινουπόλεως, τον Νικηφόρον θεοτό-
κην, τον Εύγένιον Βούλγαρην, τον Ή λ ία ν Μηνιάτην, τον
Σπυρίδωνα Ζαμπέλιον, τον Πέτρον Βράϊλαν, τον Ά ν δ ρ ε αν Μου-
στοξύδην, τον ιδρυτήν τής ιστορικής έκείνης σχολής, περί ή:
θά μοι έπιτρέψητε νά σας έπασχολήσω εΐδικώτερον έν τινι τώ '
συνεδριών ή μ ώ ν ;
Δεν λείπουσι δέ τρανότατα δείγματα τής φιλοπατρίας λ ο ­
γιών Έ πτανησίων, οίτινες καί έκπατριζόμενοι συνδυάζουσι
τον έν τ ή ξένη βίον προς άγαθάς ύπέρ τοΟ δλου γένους
παρεχομένας υπηρεσίας. ΤοιοΟτος έπ'ι παραδείγματι δ Κερ-
κυραΐος θ ω μ ά ς Φλαγγίνης έκεΐνος δ τον άπο τής δικηγορία;
έν Βενετίορ κτηθέντα πλούτον άφιερώσας είς ύπανδρείαν π τ ω ­
χών Έ λληνίδων, εις έξαγοράν Χριστιανών α ιχ μ α λώ τω ν , έξ-
ανδραποδισθέντων ύπο Τούρκων, καί είς τήν ίδρυσιν ελλη­
νικού νοσοκομείου καί ελληνικού φροντιστηρίου έν Βενετία.
Ούδ’ είνε μικρότεραι αί ύπηρεσίαι τού Ζακυνθίου λογίου Γ ε­
ωργίου Βενδότη, τού ίδρύσαντος το πρώτον έν Βιέννη ελλη­
νικόν τυπογραφεΐον, έξ ού έξεδίδοντο βιβλία φωτίζοντα άμα
καί φρονηματίζοντα το ύπόδουλον γένος. Καί αύτ'ος δ ’ δ
γυναικείος κόσμος τής Έπτανήσου ένίοτε, προτρέχων τών
χρόνων, συμπαρεσκεύαζεν έν τ ή Ε σπ ερ ία τήν πνευματικήν
έκείνην άνάστασιν τών Ίονίων, ήτις έπήγαγε κατόπιν τήν
έθνικήν άναγέννησιν Παράδειγμα έστω ή λογία ’ Ισαβέλλα
θεοτοκη Α λβρίτση, ή φίλη τοΟ Φωσκόλου, τού Κανόβα καί
Ϊ34 ΛΓίος Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

τής κυρίας Στάελ, ής τ'ο όνομαστον διεθνές σαλδνιον έν

Βενετία συνεκέντρονε τους λογάδας τής διανοίας τους έπι-
σκεπτομένους άρχομένου τοΟ δεκάτου ένάτου αΐώνος τήν
πόλιν τών τεναγών καί δπου ίσως αύτος δ Βύρων ήσθάνθη
τους πρώτους ύπέρ τής Ελλάδος παλμούς τής καρδίας
έκείνης, ήτις εμελλε ν>. παύση πάλλουσα έν μέσω τών
ήρώων τοΟ Μεσολογγίου Ούδ’ εδρασεν όλιγώτερον έν Ί τ α -
λίοι ή φίλη τοΟ Μουστοξύδου Μαρία Πετριτίνη, ήτις συν
τοΐς άλλοις συνήργησεν εις τήν ύπο τοΰ έκδοτικοΟ οίκου του
S onzogno έν Μεδιολάνω εκδοσιν ιταλικών μεταφράσεων
τών άρχαίων Ε λ λ ή ν ω ν συγγραφέων.
Έν τούτοις δ ’ ή Εσπερία καί ιδίως ή Ιταλία είχεν ανοίξει
είς φιλοπροόδους Ίονίους τάς πύλας τών πανεπιστημίων αύτής
χάριν σπουδής τής ιατρικής καί τής νομικής έπιστήμης.·
Έπτανήσιοι έπιστήμονες μετήγγιζον εις τήν πατρίδα τά έπι-
στημονικά διδάγματα ή άνήρχοντο έν τή ξένη τάς κλίμακας
τής έπιστημονικής ιεραρχίας ισότιμοι προς αλλογενείς σοφούς.
Μεταξύ δε τοσούτων Ιονίων καθηγητών, ιδίως ιατρών, έν
ΐταλικοΐς πανεπιστημίοις άρκεϊ νά μνημονεύσω το0 ’Ιακώ­
βου ΠυλαρινοΟ, ού τ'ο ονομα συνδέεται προς τάς πρώτας
μελετάς περ'ι τοΟ ένοφθαλμισμοΰ κατά τον έπιχωριάζοντα
παρά τφ έλληνικφ λαφ τρόπον, τοΟ έγκεντρισμοΟ διά τοΟ
πύου τών φλυκταινών. Προπαρεσκεύασεν ούτως δ επιφανής
Κεφαλλήν, ού δ τάφος κεϊται έν Ιΐαταβίψ, τήν περιώνυμον
καί φιλάνθρωπον ύπ'ο τοΟ Γέννερ άνακάλυψιν τοΟ δαμαλισμοΟ·
Όποΐαι αληθώς μεγάλαι εύεργεσίαι, οταν άναλογισθώμεν,
δτι ή έι?ιστήμη άνοίγει τήν δδον τοΟ έθνικοΟ μεγαλείου,
έλευθεροΟσα άπο τής δουλείας τοΟ πνεύματος, ούχΐ άλιγώτε-
ρον βαρείας τής δουλείας τοΟ σώματος.
Ο ότω π α ρ ε σ κ ε υ ά ζ ε τ ο έν Έ πτανήσψ τ'ο έδαφος τής έ.πι-

στήμης ώ ς π ν ε υ μ α τ ι κ ο ί ) κ α ϊ έθνικοΟ ά μ α π α ρ ά γ ο ν τ ο ς , καλ­

λιεργούμενης δσημέραι μάλλον έν τ α ΐ ς ήμέραις, κ α θ ’ ά ς έ ζ ή -

 Λογίδριον Σηυρ. Π. Λάμπρον 135

πλωσε τάς πτέρυγας αύτής είς τήν Ε πτάνη σον ή προστασία

έθνους Φιλελευθέρου οΐον το άγγλικόν. Καί ήλθεν ή ώρα
καθ’ ήν έμπνεόμενος ύπο τής πνοής τής άρχαιότητος κα'ι θαυ­
μαστής τής ελληνικής παιδείας Βρεττανός Γδρυσεν εν Κέρ­
κυρα τήν Ίόνιον άκαδημίαν, ήτις ύπήρξε το πρώτον παν-
επιστήμιον τής νεωτέρας Ε λ λ ά δ ος. Οΰτως άπο τής νήσου
τών Φαιάκων ήκοΰσθη τό πρώτον ή νέα έπιστήμη λαλοΟσα
τήν πάτριον ελληνικήν έν ήμέραις, καθ’ άς ούδέ λόγος ήδύ-
νατο νά γείνη άκόμη περι ίδρύσεως πανεπιστημίου έν ταΐς
Ά θήναις έκείναις, δπου έδυνάστευον άκρμη οί όμόφυλοι τοΟ
Τούρκου πορθητοΟ και βπου δεκατρείς ήδη αιώνας ήσαν κλει-
στα'ι αί πΰλαι τής φιλοσοφικής σχολής άπο τών ημερών τοΟ
ΊουστινιανοΟ, δ τ ’ έλαβον άνά χεΐρας τήν βακτηρίαν τοΟ έξ-
ορίστου οΐ τελευταίοι φιλόσοφοι τής πόλεως τής Παλλάδος.
Ο ΰτως έξηυγένιζον τό πνεΟμα καί έφρονημάτιζον τά πλήθη,
μεγίστην ά μ α τελοΟσαι έθνικήν ύπηρεσίαν έν Έ π τανή σψ , αί
καλαί τέχναι, ή λογοτεχνία, ή έπιστήμη, καί ύπο το φώς
τής άνατελλούσης άναστάσεως τοΟ γένους έβλάστησαν ΐν ταΐς
Ίονίοις νήσοις τής ποιήσεως τά ευωδέστατα άνθη. Ά π ό τοΟ
μεγάλου άγώνος μέχρι τών χθιζά,κα'ι πρώιζα ημερών έσπει­
ραν αί άνθόσπαρτοι νήσοι εις δλον τόν ελληνικόν κόσμον τά
μέλη, τά επη, τά δράματα καί τάς σατύρας τοϋ Ίωάννου
Ζαμπελίου, τοΟ Άνδρέου Κάλβου, τοΟ Γεωργίου Τερτσέτη,
τοΟ Ιουλίου Τυπάλδου, τοΟ Ά ριστοτέλου ς Β αλαωρίτου, τοΟ
Άνδρέου Λ ασκαράτου, τοΟ Γερασίμου Μαρκορα, κινήσαντα
βαθύτατα τάς χορδάς τής έλληνικής καρδίας και τονώσαντα
το γένος. Και έν μέσω τής πλειάδος ταύτης τών Ίονίων
ποιητών ήκουσεν ήδη ένωρΐς τό μαχόμενον ύπέρ τής ά ν α στά -
σεως γένος άπό τής γενετείρας τοΟ Φωσκόλου τήν μελωδίαν
τής Ζακυνθίας σειρήνος έκείνης, ήτις άπό τών ανθισμένων
κήπων τής μυροβόλου νήσου έψαλε τάς αθανάτους έκείνας
136 Νέος Έλληνομνήμων

στροφάς, ών έκαστος στίχος ήτο καί μία εμπνευσις καί

έ/αιρέτισεν -νθουσιώδης τον άγώνα καί τήν έλευθερίαν

'Απ' τά κόκκαλα βγαλμένη

τών Ελλήνων τά Ιερά
και 'ςάν πρώτ ’ ανδρειωμένη,
χάϊρε, ώ χαϊρε λευτεριά.

Καί τους στίχους έκείνους τούς έμπνευσμένους τοΟ Ζακυν-

θίου ψάλτου ανύψωσε δι-/. τής μαγείας τής μουσικής του ράβδου
ό ΚερκυραΤος μελοποι'ος είς το αϊωνόβιον έκεϊνο μουσούργημα,
δπερ ώς έθνικος ύμνος έδόνησεν έπί μακράς ή'δη δεκαετηρίδας
τ ? ς καρδίας εκατομμυρίων Ελλήνων καί προκαλεϊ ακόμη σή ­
μερον καί θ'* προκαλή είς αεί ρίγη εθνικών συγκινήσεων. Ά π ο -
καλυπτόμενοι δε προ τής άκροάσεως τοΟ έΟνικοΟ ύμνου, ώς
άποκαλυπτόμεθα προ τής -Ονικής σημαίας, μή λησμονώμεν,
δτι τον Ιθνικον ήμών ύμνον έκεΐνον χρεωστοΟμεν είς δύο με­
γ ά λα τέκνα τής Έπτανήσου, καί, δταν μ ε τ ’ δλίγα ετη πανηγυ-
ρίσωμεν τήν εκατοστήν έπέτειον τοΟ μεγάλου άγώνος, είς τά
δνόματα τών ηρώων, οί'τινες διά τών βπλων έμεγάλυναν τήν
πατρίδα τ φ 1821 καί τώ 1 9 1 2 , συμπαρατάξωμεν τά δνόματα
τοΰ Διονυσίου ΣολωμοΟ καί τοΰ Νικολάου Μαντζάρου, ών ό
ύμνος έσυμβόλιζεν έν μέσψ τών τάξεων τών μαχομένων αύτήν
τήν άγωνιζομένην καί νικώσαν πατρίδα.
Ά λ λ ά μή ή Επτάνησος ύπηρέτησε τον έλληνισμδν μόνον
διά τών γραμμάτων καί τής τέχνης, τής ιπιστήμης, τής ποιή-
σεως καί τής μ ελ ω δία ς; Μή δέν ΐπεφυλάσσετο είς αύτήν νά
συντελέση παντοειδώς εις τον μέγαν άγώνα τής παλιγγενεσίας
διά τής ξενία: ήν παρέσχεν εις τούς τυραννουμένους καί τους
άγωνιζομένους, δί αύτής τής συμμετοχής εύγενών αύτής τέ­
κνων εις το απελευθερωτικόν εργον ; Αί νήσοι τοΟ Ίονίου δέν
έχρησίμευσαν ανέκαθεν ώς άσυλον τών καταδιωκομένων έν
 Δογίόριον Σηνρ. Π. Λάμπρον 137

ήμέραις πονηραΐς; Δέν ήνοιξε μετά τών άλλων νήσων τους

κόλπους ή Κέρκυρα είς τους έκ Πελοποννήσου φυγάδας μς-
σοΟντος τοΟ δεκάτου έκτου αιώνος, δέν ύπεδέχθη αδελφικώς
καί ένεσωμάτωσεν έν ίαυτή τους υιούς τής Κρήτης, περιπι-
πτούσης είς τήν δουλείαν τών Ό θω μ α ν ω ν, δέν έξένισε φιλαν-
θρώπως τους γόνους το0 Σουλίου κα’ι τών Κ αλαρρυτών; Δέν
εδωκε στέγην είς τοϋ; Παργίους, έναποθέσαντας έδώ ώς ένέ-
χυρον πατριωτικής πίστεως τά λάβαρα κα! τάς άγιας εικόνας
καί τά σκεύη τών πατρίων εκκλησιών μέχρι τής ημέρας τής
έπ’ έ ν α τ ω ν θεοςδότου άναστάσεως;
Πρέπει δέ νάνατρέξωμεν μέχρι τών ήμερών, καθ’ άς αί νϊ-
και τοΟ Μεγάλου Ναπολέοντος έν ’Ιταλία: εϊχον περιστήσει
είς τον έσχατον κίνδυνον τήν βενετικήν πολιτείαν διά νά εύοω-
μεν Έπτανησίους πατριώτας, έν οίς εξέχει ό Ιωάννης Κ ρασ-
σάς, μετά τοΟ Ίωάννου Βηλαρα έν Βενετία, τί) αύτη έκείνη
πόλει, οπού είχε καθειρχθή ό Πέτρος Μεταξάς άλλοτε ενεκα
συμμετοχής είς τήν έπί Ό ρ λ ώ φ έπανάστασιν τής Πελοποννή­
σου, βυσσοδομεύοντας σχέδιον έθνικής συνωμοσίας, ήτις £νέ-
βαλεν αύτοϋς είς σοβαρούς κινδύνους καί ήθελεν ίσως άναδείξει
πρωτομάρτυρας τής ίλευθερίας άντί τοΟ Ρήγα δλίγους μήνας
προ τοΰ μαρτυρίου τοΟ μεγάλου θεσσα λου , άν μή έσωζεν αύ-
τοΰς προλαβοΟσα ή πτώσις τής πολιτείας του Αγίου Μάρκου
ύπο τήν πτέρναν τοΟ μεγάλου Κορσικανού.
Ά ρ κ εϊ κατόπιν ή μνεία τής διατριβής του Κολοκοτρώνη έν
Ζακύνθψ, τών άγώνων τών Μεταξάδων έν Πελοποννήσω, τής
πατριωτικής δράσεως τής λεγομένης Επιτροπής το0 άγώνος
έν Ζακύνθψ, ήν άπετέλουν ό Διονύσιος Ρ ώ μ α ς, δ Παναγιώτης
Στεφάνου καί ό Κωνσταντίνος Δραγώνας, τής έν Ήπείρψ
εύγενοΟς θυσίας τοΟ Ναθαναήλ Δομενεγίνη τ φ 1854 δια νά
καταδειχθη, δτι καί διά τοΟ χρήματος αύτής καί διά τοΟ αίμα­
τος συνειργάσθη ή Επτάνησος είς τον αγώνα τής άπολυτρώ-
138 Νέος Ελληνομνήμων

σεως τής μικρας γωνίας, ήτις άπετέλεσε τον πρώτον πυρήνα

Ε λ λ ά δ ο ς έλευθέρας.
Κα; δτε δέ. πρίν ή κατέλθη εις τήν Ε λ λ ά δ α ό πρώτος βα­
σιλεύς, ή νικηφόρος Ε λ λ ά ς ήδυνήθη νά κατασταθή το πρώτον
εις έλευθέραν πολιτείαν, τίνα άλλον άνέδει^χν Κυβερνήτην τής
Ε λ λ ά δ ο ς οί ήλιοκαεΐς παλαιμάχοι του έθνικοΟ άγώνος ή τον
μέγαν έκεΐνον Κερκυραϊον, είς ού τάς οεςιάς χείρας, τήν έν
τη πανευρωπαϊκή πολίτικη δεδοκιμασμένην πείραν, τήν δξεΐαν
διάνοιαν καί τήν άκραν Φ ιλοπατρίαν ήδύναντο θαρρουντες νά
έμπιστευθώσι τάς τύχας τοΟ έθνους; Κοιμόΰ ήσυχος έν τώ
έρημικώ σου τά φ ω τής ΙΙλατυτέρας, ’Ιωάννη Καποδίστρια, βέ­
βαιος ών, δτι ό έλληνικός λαός ουδέποτε θά λησμονήση έκεΐνον,
ον στοργικώς ώνόμασε Μπαρμπαγιάννην, δτι ό ελληνισμός
βλος θά μνημονέύη είς άεϊ εύγνώμων τών μεγάλων σου ύπηρε-
σιών προς τό,Εθ.νος.
Τοιαϋται άναμνήσεις συνεχοϋς καί μακράς άλληλεγγυης
μετά τοΟ λοιπού έθνους, τοσαΟται έθνικαί: ύπηρεσίαι τών Ίο.-
νίων καθίστανον είς αύτόυ<? π α ρ’ δλην τήν άνάπτυξιν τών νή­
σων έπί τής αγγλικής προστασίας ετι μάλλον έπώδυνον τον
χωρισμόν αύτών άπο τής μητρος Ε λ λ ά δ ο ς . Διά τί νά είνε
μακράν τών κόλπων αύτής έκεϊνοι, οίτινες, καίπερ έν ταΐς πι-
κροτάταις τών ημερών όλιγώτερον τών τουρκοκρατούμενων
πάσχοντες, συνήλγουν δμως μετά τών όδυνωμένων πέραν τοΟ
Ίονίου .αδελφών; Διά τί νά μή δι-καιώνται νά συμπράττωσιν είς
τήν έπαύξησιν καί τό μεγαλεϊον τοΟ άπελευθερωθέντος έθνους
έκεϊνοι, οίτινες ειγον πρότεροι έν πολλοϊς φωτισθή και φωτί­
σει, άναπτυχθή και άναπτύξει; Π ώς νά στερώνται τής εύκαι-
ρίας νά καταβάλωσι καί αύτοί ένα λίθον εί^ τό οικοδόμημα
το μικρόν τής χθες, δπερ ήδυναντο νά συναπεργασθώσι μέγα ;
Π ώ ς νά μή μετέχωσι καί αύτοί πάσης εθνικής χ α ρχς, νά μή
συνεπικουφίζωσι παν έθνικόν ά λ γος; Ή σ α ν καί αύτοί μέλη τής
αύτής μεγάλης ελληνικής οίκογενείας, ήν δέν είχον διαλΰσεί
 Δογίόριον Σηνρ. Π. Λάμηρού 139

αί περιπέτειαι μακρών αιώνων, ής τήν συναλληλίαν δέν εί/ον

διασπάσει οιϊτε αί συμφορά! ού'τε ή διασπορά. Έξηκολούθουν
νά αϊσθάνωνται έαυτοΰς συναποτελοΟντας σ ώ μ α έν καί ψυ/ήν
μίαν μετά τών άπανταχοΰ Ελλήνων, και σημαίαν *ύτών ήθε-
λον τήν σημαίαν τ η ; Ε λ λ ά δ ο ς εκείνοι, ών ό ποιητής καί ό
μουσουργός είχον χαρίσει εις τήν πατρίδα τον πανελλήνιον
εθνικόν ύμνον.
ΈντεΟθεν έγεννήθη ο πόθος της ένώσεως. Έκεϊθεν εξεβλά-
στησαν οί ύπέρ αύτής άγώνες, αγώνες συνδεόμενο; ποος θυ­
σίας πατριωτικάς άνταξίας ηρώων, προς ύπερορίας μαρτυρι­
κάς, προς καρτερίαν θαυμαστήν, άγώνες περιλαμπόμενοι ύπό
της αίγλης φιλοπατρίας ύπερόχου, περιλαμβάνοντες σκηνάς
συγκινητικωτάτας χαϊ τέλος στεφθέντες ύπο τής έπιτυ/ίας
έκείνης, ής σήμερον έορτάζομεν τά έπινίκια.
Δέν είνε εργον έμόν νά ύμνήσω τόν μέγαν τοΟτον αγώνα και
τάς περιπετειας τοΟ ριζοσπαστισμοΟ, οδ τόν πανηγυρικόν θέ­
λετε άκούσει τήν έσπέραν τής αιϊριον άπό χειλέων πολΰ άρμο-
διωτέρων κα! ^ητορικωτέρων. Ουδέ είνε ανάγκη νά καταδείξω
τί μετά τήν έπίτευξιν τής ένώσεως, έν μέρει δέ κα! πρό αυτής
συνειςήνεγκε μέχρι τών καθ’ ήμας ήμερών ή Επτάνησος εις
τήν παγίωσιν τοΟ βασιλευομένου κράτους διά τής έν αύτφ
βελτιώσεως τής διοικήσεως, τής δικαιοσύνης, τής παιδείας,
τής διπλωματικής ύπηρεσίας, τής στρατιωτικής συντάξεως
τοΟ έθνους διά τών έκ τών Ίονίων νήσων άναδειχθέντων άνω-
τάτων άρχόντων τής πολιτείας, διπλωματικών άντιπροςώπων
τής Ελλάδος, άνωτάτων δικαστών, καθηγητών, στρατιωτικών.
Ε γ ώ ήθέλησα νά περιορισθώ μόνον είς τό νά διεξέλθω άκρο-
βιγώς δποΤοι οί κοινοί δεσμό! οί συνδέοντες τήν Επτάνησον
ιερός το λοιπόν έθνος, όποϊαι αί έν τελεία συνειδήσει τής έθνι-
*ής άλλήλεγγύης ύπ’ αύτής παρασχεθεϊσα? εις τόν ελληνι­
σμόν ύπηρεσίαι. Συνωδυνήθη μετά τών λοιπών Ελλήνων
απάντων κα! συνηυφράνθη, συνεδάκρυσεν δμοΟ κα! συνω-
140 Niog Έλληνομνήμοαν

φρυώθη, καί όμοΰ μετά τών ά λλων ήσθάνθη έν ήμέραις χαρας

έπανερχομένην ·πί τοΟ μετώπου της τήν γαλήνην καϊ τήν αι­
θρίαν. Πας νυγμ'ο: πλήσσων τά σπλάγχνα τής πατρίδος έκέν-
τησε καί τά στήθη τών Ίονίων, πασα ίλπίς άναζωογονήσασα
το Πανελλήνιον έφαίδρυνε μέ τάς άκτΐνας αύτής καί τής Έ π τα -
νήσου τήν καρδίαν. Έ ζ η σ ε καί αύτή τον βίον τοΟ έθνους
δλου καί συμμετέσχε τοΟ έθνικοΟ προγράμματος. Αί δέ μα -
κάριαι σκιαί τών άπεργασαμένων τήν πολυπόθητον ένωσιν,
ής πανηγυρίζομεν τήν πεντηκονταετηρίδα, περιπολοΟσαι ήμας
ένταΟθα ταύτας τάς ήμέρας, δύνανται νά είνε εύτυχεϊς, δ τ .
τάς παραμονάς τών ήμερών τούτων εστεψε καί τήν Ε π τ ά ν η ­
σον μετά τών ΙΙανελλήνων εν νωπόν φύλλον τοΟ στεφάνου,
δι’ οδ περιεκοσμήθη το έθνος νικηφορήσαν.
“ Ανευ παραπόνου έρράντισε καί αύτή με το αίμα τών τέ­
κνων της τά πεδία μ αχ ώ ν πολυνέκρων, χαίρουσα έστεφανώθη
καί αύτή με τάς δάφνας μεγάλων νικών, έχυσε καί αύτή το
δάκρυ'της έπί τοΟ τάφου τοΟ πολυκλαύστου Βασιλέως, α ύ τ οΟ
έκείνου τοΟ νυμφαγωγήσαντος αύτήν είς τήν παστάδα τοΟ
έθνους. Διά τούτο δικαίως έορτάζουσα τ ώ ρ α έν αγαλλιάσει
τήν αναμνηστικήν πανήγυριν τής ένώσεως, μετά διπλής χαρας
βλέπει προϊστάμενον τών έορτών τούτων ένταΟθα τον νικηφό-
ρον "Ανακτα, τον πατέρα τής πατρίδος. Άναοαπτίζεται οΰτω
τάς ήμέρας ταύτας, καθ’ ά : τελεϊ τά έλευθέρια, εις νέαν εθνι­
κήν κολυμβήθραν ύπο τήν ήγεσίαν ’ Εκείνου, οδ αύτή ή παρου­
σία, οδ πας λόγος, οδ παν εργον, οδ παν νεύμα διαγράφει καί
εις τήν Ε πτάνησον ώ ς εις σύμπαν το γένος τάς έντολ^ς τής
αΰ'ριον, το πρόγραμμα τοΟ μέλλοντος. Είνε το πρόγραμμα
το ρκνοψιζόμενον εϊς αύτήν εκείνην τήν λέξιν, ήν ώς στρατη­
λάτης έβροντοφώνησε το πρώτον άνά τάς φάραγγας τής Μ α ­
κεδονίας καί έπί τών δειράδων τής Ηπείρου καί μέχρι τών
πρόθυρων τής Σόφιας ώς σύνθημα τοΟ στρατευομένου λαοΟ
του, Ε μ π ρ ό ς, πάντοτε 'Εμπρός.
 ΑΝΑΓΚΗ ΙΔ Ρ Υ Σ Ε Ω Σ

Κ Ε Ν Τ Ρ ΙΚ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Α Ρ Χ Ε Ι Ο Υ

'Υπο τήν επιγραφήν «Σ υ λ λ ο γ ή ιστορικών εγγράφων καί

χειρογράφων καταρτισθεΐσα ύπο Ίωάννου "Βλαχογιάννη άπο
τοΟ έτους 1 8 8 8 μέχρι τοΟ έτους 1 9 1 3 (Σημείωσις τ ή ; προε-
λεύσεως καί τοΟ περιεχομένου αύτής)» έδημοσιευθη δίκην χει­
ρογράφου καθολικος έλεγχος τής ποικιλωτάτης καί πολυτιμο-
τάτης τα ύ τη ; συλλογής. Άκριβέστερον δ ’ είπεϊν ή λέξις συλ­
λογή ά π λ ώ ς είνε ανεπαρκής προς δήλωσιν τοΟ πλήθους τών
εγγράφων οσα έντος τής τελευταίας δεκαπενταετίας συνέλεξεν
ό κ. Βλαχογιάνης’ όρθότερον δέ θά ήτο νά όνομάσωμεν συλλο­
γ ή ν αρχείων τον ογκον έκεΐνον, άνερχόμε^ον κατά τήν δ ή λ ω -
σιν του συλλογέως είς τριακοσίας χιλιάδας εγγράφων καί ύπερ-
έκεινα. Π ράγματι μεταξύ τών άναγραφομένων, πλήν ειδικών
σειρών καί σποραδικών εγγράφων, εύρίσκομεν σημειούμενα το
Άρχεΐον τοΰ Δημητρίου Χρηστίδου, το Σουλιωτικον άρχεΐον,
το Ά ρχεΐον τής έν Κρήτη έπαναστάσεως τοϋ 1821 (μέχρι τοϋ
1832) , το Αθηναϊκόν άρχεΐον, το Σαμιακόν άρχεΐον, το Χ ι α -
κον άρχεΐον, το μυστικόν Ά ρχ εΐον τής έπαναστάσεως τοΟ
1 8 5 4 , το άρχεΐον τής τετάρτης έν Ά ρ γ ε ι ’Εθνικής Συνελεύ-
σεως, το άρχεΐον τοΟ Ν . Σπηλιάδου, γ ρ α μ μ α τέ ω ς τής έπικρα-
τεία; έπί Καποδιστρίου, το άρχεΐον τής έν Ν αυπλίω έξεταστι-
κής έπιτροπής τών υπηρεσιών καί δικαιωμάτων τής φρουράς
Μεσολογγίου, τά άρχεΐα τών Βουλών καί Γερουσιών έπί Ό θ ω -
νος ( 1 8 4 3 - 1 8 6 2 ) , μέρος τοΟ αρχείου τοΟ στρατηγοί) 'Ριχάρδου
Ί σ ώ ρ τ ς , το άρχεΐον τοΟ Σπετσιώτου προύχοντος Γκίκα Κ αρα-
κατσάνη. Πλήν δέ τών άρχείων τούτων ή συλλογή του κ.
Βλαχογιάννη περιλαμβάνει χιλιάδα ς δλας έγγράφιον προελθόν-
142 Νέος Ελληνομνήμων

των έ; ιδιωτών ή έξ άρχών δημοσίων καί διαφωτιζόντων μάλι­

στα υιέν τά τών χρόνων τής μεγάλης έπαναστάσεως καί τής
βασιλείας του Οθωνος, ο ύ / ήττον δέ καί τήν άρχαιοτέραν
ιστορίαν τών έλληνικών -/ωρών ά π ’ αυτών ένίοτε τών βενετικών
χρόνων, οί'α ή ο Συλλογή μεγάλη νοταριακών κεφαλληνιακών
έγγράφων». Μεταξύ δέ τών παρά τ ώ αύτώ κ Βλαχογιάννη
κωδίκων έξαίρομεν τάνέκδοτα χειρόγραφα τοΰ Ίωάννου Βη-
λαρα, τάπομνημονεύματα ανωνύμου καλογήρου περί τών σφα­
γών τής Χαλκιδικής τ ώ 1 8 2 1 , τά τοΟ Τ σώρτς καί το σύγ­
γραμμα τοΟ Ρήγα Παλαμήδη «Μητρόπολις Τριπολιτσά».
Ή διά βραχέων άναγραφή τών συνειλεγμένων ύπο τοϋ κ.
Βλα/ογιάννη περατοΰται διά τών εξής, άτινα θεωροΟμεν άναγ-
καιον νά έπαναλάβωμεν αυτολεξεί'
« Ολόκληρος ο άριθμός τών έγγράφων και χειρογράφων τών
περιλαμβανόμενων έν τή Συλλογή Βλαχογιάννη υπολογίζεται
ύπερβαίνων τάς τριακοσίας χιλιάδας. Φυλάσσονται δέ πάντα
π αρ’ αύτώ (πλήν τή ; άνωτέρω σημειωθείσης Κρητικής συλλο­
γής και τής τοΟ Χρηστίδου, παραχωρηθείσης προ πολλών έτών
προς τήν Ιστορικήν καί έθνολογικήν έταιρείαν), κατατεταγμένα
χρονολογικώς έντος φακέλων ενεπίγραφων. Περί τής ιστορικής
άξίας αύτών δύναται άπλώς νά λεχβή, δ τ ι αδύνατον νά αυντα-
X&fj ακριβής ιστορική εκϋεοις τών άπό τον 1 7 5 0 μέχρι τον
1 8 7 0 χρόνων μή στηριζομένη έπί τής μελέτης αύτών.
« Ύπό τοΟ I. Βλαχ ογιάννη π α ρα λλή λω ς προς το έργον τής
οιασώσεως καί περισυλλογής έπεχειρήθη συγχρόνως καί το ερ­
γον τής έκοόσεως καί διαφωτίσεω; τών σπουδαιοτέρων κειμέ­
νων τής συλλογή; αύτοΰ, συμπληρουμένων δΓ άλλων α λ λ α ­
χού οπουδήποτε ευρισκομένων. Ίπό τήν επιγραφήν « ’Αρχεία
τής νεωτέρας έλληνικής ιστορίας» έξεδόΟησαν μέχρι σήμερον
ύπ αύτοΰ έπτά τόμοι άνευ συνδρομής τίνος τοΰ δηαοσίου.
«Πλήν τών άνωτέρω περιγραφομένων συλλογών, ών αί μ ά λ ­
λον σημαντικαί είναι σχεδόν έτοιμοι προς τύπωσιν ύπό του κ.
 ' Αν άγχη ίόρνσεως xt* τριχον έλληνιχ ον Ιστοριχον αρχείου 143

Ί . Βλαχογιάννη, παρασκευάζονται προς εκδοσιν καί αί έξης

σ υ λ λ ο γ α ι: Αρχειόν τών Κλεφτών κα; Α ρ μ α τ ω λ ώ ν τών προ
τοΟ 1821 χρόνων, Αργείον τοΰ Τακτικού Στρατού (1821 -
1832), μέλλον νά περιλάζη τήν αλληλογραφίαν τοΟ Σ υ ν τ α ­
γματάρχου Φαβιέρου, εύρισκομένην έν Παρισίοις, τά σωζόμενα
άρχεϊα τού ταγματάρχου τοΰ σώ μ α τος Σωνιέ, Άμπάτη,
Πίσσα κ λπ., Μακεδονικόν Ά ρχ εϊον , βάσιν έ/ον τήν αλλη λο­
γραφίαν τοΰ στρα τηγοί Καρατάσσου, εύρισκομένην έν Αίγυ­
πτο», το Αρχεϊον τοΟ στρατηγοΟ Ό δυ σσέω ς Άνδρούτσου, σω-
ζόμενον έν ’ Ιταλία, το Καπ οδιστριακόν άρχεϊον, το Αρχεϊον
τής Δυτικής Ε λ λ ά δ ο ς (το τής ’ Ανατολικής έκδίδεται ήδη ύπο
τήν επιγραφήν « ’ Αθηναϊκόν Ά ρ χ εϊο ν » ), το Ά ρχεϊον τού στρα ­
τηγού Βάσσου Μαυροβουνιώτου, το τού Ρήγα Π αλαμήδη,
δςτις προύτίθετο νά συγγράψη ιστορίαν τής Επαναττάσεως
τού 1 8 2 1 , ώ ςτ εείχ ε καταρτίση σποΰδαιοτάτην συλλογήν πρός
τον σκοπόν αύτού), απομνημονεύματα τού σ τ ρ α τ η γ ο Ο Δημ ο­
τσέλου γραφέντα καθ’ ύπαγόρευσιν ύπο τοΟ Γ. Τερτσέτη, βιο­
γραφίας εκατοντάδων πολιτικών καί στρατιωτικών άνδρών τής
νεωτέρας Ελλάδος κλπ. Εύρίσκεται προςέτι παρά τ ώ Ί . Βλα-
χογιάννη έτοιμη σχεδόν προς εκδοσιν ή βιβλιογραφία τής ιστο­
ρία; τής νεωτέρας Ελλάοος (1 8 2 1 - 1 8 6 4 ) , ήτοι συλλογή πάν­
των τών γραφέντων έν βιβλίοις, έφημερίσι καί περιοδικοϊς περί
τής περιόδου ταύτης τής έθνικής ήμών ιστορίας, καταρτίζεται
δε καί κατάλογος τών άπο τής εύρέσεως τής τυπογραφίας μέ­
χρι τού 18 8 0 βιβλίων τών γραφέντων ύπό ξένων περί Ε λ λ ά δο ς
καϊ Τουρκίας, μάλιστα δέ τών περιηγήσεων, περιγραφών κλπ. »
Εν τέλει δ ’ έπάγονται τάδε' «Τό παρόν σημείωμα δέν είναι
προωρισμένον εις δημόσιον κυκλοφορίαν, άποστέλλεται δε μό­
νον πρός τούς φίλους τής έθνικής ιστορίας, τούς δυναμένους νά
ϊυντελέσωσιν εϊς το εργον τής σωτηρίας τών γραπτών αύτής
μνημείων, τών όποιων ή έγκατάλειψις, ή φθορά καί ή εξακο­
λουθούσα καταστροφή καταισχύνουσι τήν Ε λ λ ά δ α » .
144 Νέος Έλληνομνήμων

Ό Νέος Έλληνομνήμων, οδ δ συντάκτης άπο ετών μακρών

τάσσεται π α ρ ’ ήμΐν μεταξύ τών φίλων τής εθνικής ιστορίας
τών διά παντός τρόπου έργασθέντων προς διάσωσιν καί δημο-
σίευσιν πατρίων μνημείων, οΐα τά ύπο τοΰ κ. Βλαχογιάννη
συλλεχθέντα, καί πολλαχώς ένεργησάντων περί συστηματικής
εργασίας χάριν αύτών, αισθάνεται τήν άνάγκην άδεια τοϋ έκ-
τυπώσαντος το σημείωμα τοΰτο, καίπερ μή προωρισμένον είς
δημόσιον κυκλοφορίαν, νά Φέριβ τον λόγον έπ αύτοΰ, δπως
ύψωση και πάλιν τήν φωνήν ύπέρ ιδέας, ύπέρ ής ήδη άπο
τοΰ 1 8 8 0 , ήτοι προ τριάκοντα καί τεσσάρων ετών, ύπερεμά-
/η σ ε παρά τ ώ άλησμονήτου μνήμης Χ α ριλ ά ω Τρικούπη, λέγω
τής συστάσεως έλληνικοΰ κεντρικού αρχείου. Εινε άληθέ:, δτι
έκτοτε ή Βιβλιοθήκη τής Βουλής το πρώτον, ή 'Ιστορική καί
έθνολογική εταιρεία επειτα καί τελευταία ή Εθνική βιβλιο­
θήκη μετά πολλοΰ ζήλου έστρεψαν τήν προςοχήν είς τήν περι­
συλλογήν έγγράφων τής τουρκοκρατίας, τής έπαναστάσεως
καί τών κατόπιν χρόνων, .καί δτι άφ? έτέρου ύφίστανται άπο
μακροΰ έν Έπτανήσψ δημόσια άρχεΐα. Ά λ λ ’ ούτε τών τελευ­
ταίων τούτων ή συντήρησις καί ή χρησιμοποίησις τελείται
προςηκόντως, πολλοΰ γε καί δει, ού'τε τών έν άρχή τής παρα­
γράφου ταύτης μνημονευθέντων έθνικών καθιδρυμάτων αί φι­
λότιμοι προςπάθειαι εινε επαρκείς μάλιστα μέν δι’ ελλειψιν
πόρων, άλλά καί δι’ άλλους πολλούς λόγους. Δέν έχει άδικον
δ κ. Βλαχογιάννης, λέγων, δτι ή έγκατάλειψις, ή φθορά καί
ή έξακολουθοϋσα καταστροφή τών ιστορικών έγγράφων, δσα
δέν άπωλέσθησαν ή κατεστράφησαν Οπο τής μακράς έγκατα-
λείψεως^ καί άδιαφορίας, καταισχύνουσι τήν Ε λ λ ά δ α .
Οΰτω το Σουλιωτικον. άρχεΐον «θεωρούμενον ώς άπόλε-
σθέν, εύρέθη έν τ ώ παντοπωλείψ . . Τοΰ Σαμιαχοϋ άρ-
χείου «ήγοράσθησαν έκατον όκάδες ύπο τοΰ I. Βλα/ογιάννη
καί άπεστάλησαν είς τήν Ιστορικήν καί εθνολογικήν εται­
ρείαν ώς δωρεά' αύτοϋ». « Ή συλλογή αύτη εύρέθη έν Ά θ ή -
 ‘Avdynt/ Ιδρύσεως κεντgixov ίλληνιχον ιστορικού άρχεΐον 146

ναις έντος ύπογείου αρχαίας οικίας, άνασκαφεντων / ω μ ά τ ω ν

χαί κόνεως ανθράκων, συσσωρευθείσης έκ μ α ^ οΟ χρόνου».
« Συλλογή μεγάλη ιστορικών Κεφαλληνιακών έγγράφων
. . . εύρεθεϊσα έν τ φ παντοπωλεία) . . «Το Άρχεΐον
της Δ ' έ ν ’"Αργεί Εθνικής Συνελεύσεωί, εύρεθέν έν τ φ ϊταντο-
πωλείφ . . ■ ». « Ό γ κ ω δ ε σ τ ά τ η συλλογή έπισήμων εγγρά­
φων . . . , ών ή άρχή εύρέθη έν μικρφ κρεοπωλείφ . . . ,
ή δέ συνέχεια άνά τά διάφορα ποικιλώνυμα πρατήρια τών
’Αθηνών». « . . . εύρέθησαν δέ προ πολλών ετών έν παντο-
πω λ ειω ». « . . . εύρεθεϊσα δέ έν παντοπωλείοις». « . . . άγο-
ρασθεΐσα παρ έμπορου μεταχειρισμένου χ ά ρ τ ο υ » . Ή δ η τινές
τών συλλογών τούτων τών έκ παντοπωλείων άγορασθεισών
είχον άποσπασθη, τυχαίως ή μή, έκ δημοσίων αρχείων. Ά λ λ ά
καί συλλήβδην και φανερώς εγειναν ένίοτε άπεμπολήσεις σει­
ρών βλων έγγράφων παρά δημοσίων ιδρυμάτων. Ούτως έκ τοΟ
ΈλεγκτικοΟ συνεδρίου, δπερ ά λλω ς φιλοτιμότατα π α ρ ε /ώ ρ η -
σεν είς τήν 'Ιστορικήν έταιρείαν μυριάδας έγγράφων της έπ­
αναστάσεως καί τών πρώτων χρόνων της βασιλείας τοΟ Ό θ ω -
νος, τέως άποκειμένων π α ρ ’ αύτφ, προήρχετο πολύτιμος συ λ ­
λογή, ήν ό κ. Βλαχογιάννης εδρεν έν ταΐς άποθήκαις (χχρήστου
χάρτου τοΟ έν Φαλήρφ Χαρτοποιείου. «Γενομένου θορύβου έν
τφ τύπω ενεκα τών διαμαρτυριών τοΟ I. Βλαχογιάννη, ό τοΟ
χάρτου έμπορος άπηγόρευσεν εί: αύτο*./ τήν εις τήν μάνδραν
εΓςοδον, ή δέ ,ύπηρεσία τοΟ ΈλεγκτικοΟ συνεδρίου δργισθεΐσα
έπώλησε τά ύπόλοιπα προς το Χαρτοποιεΐον. Ά λ λ ’ ό Ί . Βλαχο-
γιάννης, μαθών έγκαίρως τήν άποστολήν κάρρων τινών εις το
Χαρτοποιεΐον, εσπευσεν εις Φάληρον καί κατώρθωσε νά σ ώ ίη
δσα ήδυνήθη, έπιτυχών διά παρακλήσεων παρά τοΟ διευθυντοΟ
χ. Ά . Πρεζάνη τήν άδειαν νά έρευνήση τούς άΐτοσταλέντας
σάκκους όλίγας στιγμάς πρίν το περιεχόμενον αύτών £ιφθη είς
τούς λ έβη τα ς».
’Ανάλογος ύπήρξεν ή τύχη τών άρχείων τών Βουλών καί
ΗΚΟΕ Ε λλΗ Ν Ο Μ Ν Η Μ Ο Μ ΤΟΜ. Ι α ' 10
146 Νέος Έλλι/νομνήμην

Γερουσιών έπ! της βασιλείας τοΟ Όθωνος. « Ή συλλογή αΰτη

έπωλήθη προ έτών ύπό της υπηρεσίας τής Βουλής, άδεια τ ο Ο
Προέδρου, προς τόν βιβλιοδέτην Ά μ π χ τ ζό π ο υ λ ο ν , δπόθεν
μετεπωλήθη τμηματίκ,ώς είς τά παντοπωλεία τής πριυτευού-
σης. Ύπό τ ο υ Ί . Β λα/ογιάννη κατωρθώθη νά περισωθη πο-
σον εκατόν πεντήκοντα ,περίπου όκάδων άγνωστον όμως τί
άπωλέσθη κα! άν ύπάρχει ετι έν τοΐς ύπογείοις τής Βουλής
ύπόλοιπόν τι τοΟ δλου». .
Η μ ή δεν ή π ε ι λ ή θ η ά ν ά λ ο γ ο ς τ ύ χ η τοΟ π ο λ υ τ ί μ ο υ άργείου
τής Ε π τανησιακής γερουσίας; Μεταφερθέν τ ο Ο τ ο μ ε τ ά τ ή ν
έ ν ω σ ι ν εις Α θ ή ν α ς , έ ρ ρ ί φ θ η εις τά ύ π ό γ ε ι α τοΟ Πολυτεχνείου,
δ π ο υ κ α τ έ κ ε ι το ή μ ε λ η μ έ ν ο ν , έ ω ς ήρχισε φ θ ε ι ρ ό μ ε ν ο ν ύ π ό τ ή ς
ύγρασίας κα! ε γ ειν ε μέριμνα περί τ ή ς ε π α ν α φ ο ρ ά ς α ύ τ ο Ο εις
Κέρκυραν, ο π ο ύ τ ά τ ε λ ε υ τ α ί α έ τ η ε π ι μ ε λ ε ί τ α ι α ύ τ οΟ μετά
στοργή; ό κ. Σπυρ. θ ε ο τ ό κ η ς . 'Ολοκλήρου δέ τοΟ α ρ χ ε ί ο υ τής
Ιθ ά κ η ς ή έπ ικ ειμ έν η καταστροφ ή ύπό τ ώ ν κ α τ α ρ ρ ε ό ν τ ω ν έκ
τής στέγη ς ύδάτω ν κ ατη γγέλθη π ρό πολλών έτώ ν εις τήν
Ι σ τ ο ρ ι κ ή ν κ α ! έθνολογικ ήν έτα ιρ εία ν ύπό τοΟ μ α κ α ρ ίτ ο υ Μ η -
λ ια ρ ά κ η , έπ ισ κ εφ θ έν το ς α ύ τ ό , καί ή Έ τα φ εία αυτη έ φρόν­
τ ισ ε ν ά κ α τ α δ ε ίξη εις τή ν ,κ υ βέρ ν η σ ιν τή ν α ν ά γ κ η ν έ π ειγ ο ύ σ η ς
μ ε ρ ίμ ν η ς περί α ύ τ ο ϋ · Α δ ια φ ο ρ ία ς δέ μ α κ ρ α ς τρα ν όν π α ρ ά ­
δ ε ιγ μ α είνε ή έν έτει 1 8 8 3 ύπό τ ο ύ έκ δ ο το υ τοΟ Ν έου Έ λ λ η ­
νομ νή μ ονος, ύ π η ρετοΟ ν τος τ ό τ ε ώ ς γενικοϋ έπ ιθεω ρητοΟ τ ώ ν
δ η μ ο τ ι κ ώ ν σ χ ο λ ε ί ω ν έν τ ώ Ύ π ο υ ρ γ ε ίω τ ή ς π α ιδ ε ία ς, ε π ’ ευ ­
κ α ιρία μ ε τ α θ έ σ ε ω ς του γ ρ α φ είο υ αύτοΟ εις ά λ λ ο δ ω μ ά τ ι ο ν έν
τινι κ ε κ λ ε ισ μ έ ν ω έ ρ μ α ρ ίω εύ ρεσις τοΟ α ρ χ είο υ τ ή ς μ η τ ρ ο π ό -
λεω ς Α θ η ν ώ ν έπ ! τ ο υ ρ κ ο κ ρ α τ ία ς καί π ο λ λ ώ ν κ ω δ ί κ ω ν , ών
t^ ) Ύ «* Ί/' λ * \ *f * . ' > -* *
ουοεις ειχε γνωσιν. η,αι τα μεν έγγραφα ειςηγησει αυτου μετ
άκριβή καταγραφήν έοωρήθησαν ύπό τοΟ τότε ύπουργοΟ Δημ.
Βουλπιώτου εις τήν Ιστορικήν εταιρείαν, βπου έτι κα! νυν
άπόκεινται, οί δέ κώδικες είς τήν Εθνικήν βιβλιοθήκην. Τέλος
δέ τήν αδιαφορίαν κα! τήν απώλειαν συνοψίζει καταφανώς τό
 'Ανάγκη ϋρύσεως Ηεντριχον Μ η νικ ον ίστοριχοΰ αρχείον 147

έξής έπειςόδιον. Ό τ ε ό αύτος εκδότης τοΰ Νέου Έ λληνομ νή-

μονος, θέλων νά καταρτίση άναδρομικήν στατιστικήν περί της
δημοτικής έκπαιδεύσεως, έζήτησε τ ω 1 8 8 3 ώ ς γενικός αύτής
επιθεωρητής δΓ εγκυκλίου παρά τών νομαρχών τοΰ βασιλείου
ώρισμένους πίνακας, οί μέν άλλοι πάντες ούδ’ άπήντησαν καν,
τών δέ δύο καί μόνον άνταποκριθέντων είς τήν' άξίωσιν τοΰ
Υπουργείου ό μέν νομάρχης τής ’ Αρκαδίας ήδυνήθη νάπο-
στείλη πενιχράς μόνον πληροφορίας, 6 δέ τής Αιτωλίας καί
’Ακαρνανίας είχε τήν παρρησίαν νά έκφράση τήν απορίαν αύτοΰ
έπί τοΐς γενομένοις αΐτήμασι, διερωτώμενος, άν ήγνόει το
Ύπουργεΐον ότι παλαιά άρχεϊα πολλών νομαρχιών δέν ύπάρ-
χουσι, τών οικείων εγγράφων άπεμποληθέντων έκάστοτε πρός
περιτύλιξιν σαρδελλών καί καπνοΟ.
Οΰτω πράγματι έπί μακράν σειράν ετών ή νεωτέρα ήμών
ιστορία έσαρδελλοποιήθη καί διελύθη εις /.απνόν, ά ν τΐ'δέ
άρχειοφυλάκων εϊχομεν πλήν τής Επτάνησου παντοπώλας
καί καπνοπώλας διασπαθώντας πολύτιμα έγγραφα, έφ’ ών
καί μόνον θά ήδύνατο νά στηριχθή ή κριτική ιστορία τοΟ άμε­
σου παρελθόντος.
ϋ υ τυχ ω ς αφ ενος μεν ο περι καπνού νομος, αφ ετερου οε
ή αύςομένη όσημέραι κοινωνική πρόοδος καί αί προϊοΟσαι άπ-
αιτήσεις τής υγιεινής, άναγκάζουσαι τούς εμπόρους και τους
παντοπώλας νά περιτυλίσσωσι τά πωλούμενα είδη είς ειδικόν
καθαρόν χάρτην, τουλάχιστον έν τή πρωτευοΰση, ούχί δ όλι-
γώτερον καί ή έπέκτασις τοΟ τύπου, εχοντος έκάστοτε ού μι­
κρόν άρίθμόν άπω λή τω ν μενόντων φύλλων εφημερίδων, δΓ ών
τροφοδοτοΟνται τά διάφορα πρατήρια, ήλάτ"ίωσαν τους πρότε­
ρον ύπάρχοντας κινδύνους τών αρχειακών εγγράφων. Α λλ
ούτε ούτοι έξέλιπον παντελώς, άμείωτος δ ’ ΰφίσταται άκόμη
ό κίνδυνος ό έκ τής φθοράς καί τής απώλειας.
Διά ταΰτα πάντα έπιτακτική παρίσταται ή άνάγκη τής
ίδρύσεως κεντρικοΟ άρχείου έν Ά θήναις. Είνε τέλος καιρός νά
 48 Νέος ‘έλληνομνήμων

δείξη ή πολιτεία συστηματικόν ένδιαφέρον ύπέρ τών ιστορικών

μελετών καί π α ρ ’ ήμΐν, καθ’ ά τοΰτο γίνεται έν παντί τ φ πε-
πολιτισμένφ κ όσμ φ. Είπερ ποτέ δέ είνε άναγκαΐον τοϋτο νΰν,
ό'τε διά τών νικηφόρων ήμών πολέμων ηύρύνθησαν τά δρια τής
Ε λ λ ά δ ο ς καί άνεφχθησάν εις αύτήν δρίζοντες εύρύτεροι. Το
δέ πρώτον κεφάλαιον- τοιαύτης ^ιζικής μεριμνης περί προστα­
σίας τών ιστορικών μελετών είνε ή φροντίς περι συστάσεως
κεντρικοΟ αρχείου έγγράφων. Πρ έπει δέ ή'τοιαύτη φροντΐς νά
έπεκταθή μέχρι τής είς τοιοΟτο συσταθησόμενον κέντρον παρα-
δόσεως τών έγγράφων άπασών τών δημοσίων και δημοτικών
άρχών μ έ /ρ ι ς ώρ;σμένης τίνος χρονικής περιόδου. Καί τών
συμβολαιογραφείων δέ τάρχαιότερα έγγραφα τά μή συνδεόμενα
πλέον προς έννόμους πράξεζς πρέπει νά κατατεθώσιν είς τό
κεντρικόν άρχεΐον, καθ’ ά έν ’ Ιταλία εγεινε διάκρισις του
A r c h i v i o s t o r i c o καί τοΟ A r c h i v i o n o t a r ile .
Ζ ή τη μ α βεβαίως θά γεννηθή είς όποιαν σχεσιν πρός τό ίδρυ-
θησόμενον άρχεΐον θά περιέλθωσιν αί νΰν ύφιστάμεναι συλλο-
γαί τής Βιβλιοθήκης τής Βουλής, τής Ιστορικής έταιρειας
καί τής Έθνι»ής βιβλιοθήκης καί τάρχεΐα τής Έπτανήσου.
Άλλά δέν είνε ακατόρθωτος ή εΰρεσις λύσεως τών τοιούτων
δυςκολιών, έφ δσον μάλιστα κατορθωθή δ εύφυής συνδυασμός
τοπικών αξιώσεων καί προϋπαρχόντων τυχόν προςωπικών
δικαιωμάτων. Τό κύριον είνε νά δυνηθή ή έλληνική πατρίς
νά μή καταισχύνηται έπί μονονουχί ένόχφ άδιαφορiqc καί άσυγ-
γ ν ώ σ τ φ παραμελήσει τών πρός τήν ιστορίαν τοΰ παρελθόντος
ύποχρεώσεων, ά λ λ ’ ά π ’ έναντίας νά ύψωση τό μέτωπον, παρ-
ευδοκιμοΟσα καί έν τοΰτω τους λοιπούς λαούς τής χερσονή­
σου τοΰ ΑΓμου, ων είνε ένδεδειγμένη νάναλάβη τήν ήγεσιαν.
 Ο Χ ΙΟ Σ Ν ΙΚ Ο Λ Α Ο Σ Π Ε Τ Ρ Ο Κ Ο Κ Κ 1Ν Ο Σ

ΕΝ T 9 Υ Π Η ΡΕΣΙ^ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΩΝ Τ Η Σ ΠΟΡΤΟΓΑΑΛΙΑΣ

ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ ΚΑΙ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β'

Ό κ. Δ. Π. Πετροκόκκινος έδημοσίευσεν έν τ ώ π ρώ τω
τεύχει τών Χίακών χρονικών τοΟ κ· Κωνσταντίνου Ά μ ά ν τ ο υ \
ών είνε λυπηρόν δτι δεν έξεδόθη άλλο τεΟχος, άξιόλογον π ρα­
γματείαν έπιγραφομένην «Χ ίος διπ λ ω μ ά τη ς κατά τον 1 C '
αιώνα». Έ ν α ύ τώ πρόκειται περί τών Οπηρεσιών, άς τον δέκα­
τον έκτον αιώνα παρέσχεν ό Χϊος εύπατρίδης Νικόλαος Πετρο­
κόκκινος, έξάδελφος τοΟ πολλοΟ Μιχαήλ Σοφιανοΰ, εϊς τ ο ν
Σουλεϊμάν Β ’ , προτιθεμενον νά καταλάβη τήν Κύπρον, κατε-
χομένην ύπο τών Βενετών, έπί τη προφάσει άποδάσεως αύτής
είς τον οϊ*ον τής Σαβαυδίας, κυρίως δέ είς τους βασιλείς τής
ΙΙορτογαλλίας Σεβαστιανόν (1 5 5 7 -1 5 7 8 ) και Φίλιππον Β ’
(1 5 8 0 - 1 5 9 8 ) . Και ή μεν διπλωματική εντολή, ήν άνέθηκεν ό
σουλτάνος παρά τ ώ δουκί τής Σαβαυδίας είς τον Πετροκόκ-
κινον, ύπήρξε παροδική, περιωρίσθη δέ εις μετάκλησιν αύτοΰ
είς Κωνσταντινούπολή, δπως δ μέγας βεζύρης Μεχμέτ πασ-
σας ένεργήση δι’ α ύ τ ο Ο , μεταβαίνοντος έπϊ τούτω εις Ταυρΐνον,
νά ύποβάλη εις τον δοΟκα τής Σαβαυδίας τάς περί άνακτήσεως
τής Κύπρου προτάσεις τοΟ σουλτάνου. Ά λ λ ’ ή αποστολή
έκείνη άπέτυχε, τοΟ δουκος έξ ύποψίας περί τών αληθών προ­
τάσεων τοΟ Σουλεϊμάν άναβαλόντος πάσαν περί τοΟ προκειμέ-
νου άπόφασιν, ειτα δέ ά π ’ έναντίας καί συμμαχήσαντος μετά
τών έχθρών τών Τούρκων, αύτών τών Βενετών τών κατεχόν-
τ ω ν τήν Κύπρον, ήτις ούχ ήττον επί τοΟ υίοΟ καί διαδόχου τοΟ
Σουλεϊμάν, τοΟ Σ ε λ ί μ Β ’, κατεκτήθη ύ π ο τών Τούρκων.

1 Χιαχά χρονιχά, Έν Άθήναις. 1911 9. 26 χ. I.

160 Νέος Έλληνομνήμων

Το έγγραφον, έξ οδ μανθάνομεν τά κατά τήν άποστολήν

ταύτην τοϋ Πετροκοκκίνου \ πΌΐεΐται μνείαν αύτοϋ ώ ς « προ
πολλοΰ έπιτετραμμένου τοΰ βασιλέως τής Πορτογαλλίας και
σήμερον ( 1 5 6 3 ) άντιπροςώπου τοΰ καθολικού βασιλέως έν
ταΐς πορτογαλλικαϊς Ινδίαις».
Όποιον δε το αξίωμα καί το εργον τοΰ Νικολάου Πετροκοκ­
κίνου σαφηνίζεται έκ τών έγγράφων, άτινα φροντίδι τοΰ κ. Δ.
Π. 11ετροκοκκίνου κατωρθώθη νά εΰρεθώσιν έν τ ω άρχείφ τοΰ
T orre do T o m b o έν Λισσαβώνι ύπο τοΰ κ. A l v a r o V a ld e z ,
βιβλιοθηκάριου τής έν τη αύτη πόλει Εθνικής βιβλιοθήκης.
Τών έγγράφων τούτων εδωκεν έν τ φ προμνημονευθέντι άρθρφ
περίληψιν ό κ. -Δ. Π. Πετροκόκκινος, έξ ής βλέπομεν τάς με-
γάλας.ύπηρεσίας, άς ό Χίος διπλωμάτης παρέσχεν εις τον β α ­
σιλέα Σεβαστιανόν ά λ λω ς τε καί ώ ς προνοητής τών έν Ίνδίαις
καί Μίνα οίκων τοΰ βασιλέως ( P r o v e d o r d a s C a s a s d a I n d ia
e M ina) καί εις τον μετά τον διάδοχον τοΰ Σεβαστιανού Ε ρ ρ ί ­
κον ( 1 5 7 8 - 8 0 ) άρπάσαντα το στέμμα τής Πορτογαλλίας β α ­
σιλέα τής Ισπανίας Φίλιππον Β ( 1 5 5 6 - 1 5 9 8 ) ώς καί τάς
μεγάλας έπί τ.αΐς ύπηρεσίαι: αύτοΰ άμοιβάς, άς έλάμβανε
παρά τών δύο τούτων ηγεμόνων.
Τά Ιξ έν τ φ πορτογαλλικώ άρχείφ εύρεθέντα έγγραφα, ών
το μέν πρώτον εινε γεγραμτ,ένον ίσπανιστί καί σχετίζεται χρο-
νολογικώς προς τήν εις Ταυρΐνον τ φ 1564 μετάβασιν τοΟ
Πετροκοκκίνου καί τήν κατά τήν άποδημίαν ταύτην διά Νικαίας
(Nizza) διάβασιν, τά δε λοιπά πορτογαλλιστί, διαφωτίζουσι
μετά τινων κενών έν τ φ μεταξύ ίκανώς τά κατά τον βίον τοΰ
τολμηροΟ Χίου άπο τοΟ 1 5 6 4 μέχρι τοΰ 1 5 9 2 . Καί ήνθολό-
γησε μέν έξ αύτών παν δ τ ι χρήσιμον ό κ. Δ. Π. Πετροκόκκι­
νος, ά λ λ ’ ειμεθα εύγνώμονες είς αύτον, δτι παρεχώρησεν αύτά

1 Τό έγγραφον τοϋτο, ίταλιστί γεγραμαέ ναν, άπο'χειται Ιν,τω A rch iv io Reale

τοδ Taupivou (R e g n o di C ipro Busta I I N° 7) /.αί ίδημοσιεόβη εν γαλλική jtepi-
λήψίΐ \tr.6 M a s -L a tr ie (H istoire de l’ile d e C h y p re. Τόμ.. Γ ' a. 557 χ. έ
 1O Xtos ΝιηόΧαος ΠηροπόΜπινος 151

*ις ήμας, δπως έκδώσωμεν, ανέκδοτα έν συνόλω μείναντα μέχρι

τοΰδε. Έκδιδοντες δ ’ αύτά ά π α ραλλάκ τω ς έν πρω τοτύπω κατά
το ύπο τοΟ κ. Valdez είς τον κ. Πετροκόκκινον σταλεν πιστ'ον
άντίγραΦον, παραθέτομεν απέναντι τών πρωτοτύπων κα'ι έλ­
ληνικήν μετάφρασιν, γενομένην ύφ’ ήμών έκ τής γαλλικής τής
χάριν τοΟ κ. Πετροκοκκίνου φιλοπονηθεισης ύπο του έν Παρι-
σίοις κ. Ε. Biart, ένωμότου μεταφραστοΟ παρά τ ω Έφετειω τής
γαλλικής πρωτευούσης.
*171 ^\ \ w ^~«
Λχουσι 6ε τα έγγραφα ταυτα ω ς εςής

1.

”Εγγραφον τοϋ δουχός τής Σ α β αν δίας πρός τόν βασιλέα

τής Πορτογαλλίας.

M u y A lto y m u y p o d e r o s s o S en or.

H a u ie n d o vegado a e s te Ά φ ιχ θ έν τος ένταϋθα τοΰ κυ­

lu g a r m ig e r N i c o la s P e tro ρίου Νικολάου Πετροκοκκίνου.
C o s c h in o c r e a d o d e V u e stra θεράποντος τής Ύ μ ετέρας Μ εγα-
M a je s t a d , y e n t e n d i e n d o q u e λειότητος, επειδή θεω ρώ αύτδν
es p erson a p a r tic u la r con άνδρα ίδιάζοντα, πρός δν δφείλο-
q u ie n se dene te n e r tod a μεν νά εχωμεν παντοίαν άνασκο-
cu en ta , y c o n s id e r a c io n . . . πήν κ α ί έ κ τ ί μ η σ ι ν , δέν ,ήθέ-
h e q u e r id o d e x a r le p assar λησα νάφ ή σω αύτόν νά διαβή
sin d e t e n e r s e a q u i d o s d ia s χωρίς νά σταμ ατή σω ένταΰθα δύο
p a r a h a b l a r l e l a r g o , y a c c i- ήμέρας, δπω ς ομιλήσω μετ’ αύ ­
sar con e a V u estra M a je ­ τοΟ διά μακρών καί π λη ροφ ορή σω
s t a d d e m i e n t e r a s a lu d , q u e 6t’ αύτοΟ τήν Ύ μετέραν Μ εγα­
b e n d it o D i o s la t e n g o , y m u y λειότητα περί τής τελείας μου
g r a n g a n a d e e n p le a r la on ΰγιείας, ής άπ ολαύ ω χάριτι θεία,
s e r u ic i o s d e V u e s t r a M a je - καί ενεκα μεγίστου πόθου νά χ ρ η -

1 Άπόχειται tv τφ A r ch iv o da T o r re d o T o m b o τή; Λιοβαόώνος ( C orp o

C h r o n o lo g ic o · P a r te 1 « . M a io 106 D eeem en to 123).
162 Νίος ΈΙληνομνήμω*

s ta d c o m o Ιο h a r e t o d a s la s σιμοποιήσω αύτόν είς τήν υπηρε­

vezes qu e se o ffr e z c a oca- σίαν τής Ύ μετέρας Μ εγαλειότη­
s io n para e llo a V u estra τας. ώ ς θά π ρά ξω πάντοτε όσάκις
M a je s t a d s u p p lic o le fa u s - παρουσιασθή ευκαιρία πρός τοΰτο.
r e z c a m u c h 6, p u e s s u s s e r u i- Π αρακαλώ τήν Ύ μετέραν Μ εγα­
c io s l o m e r e c e r a n , si e m p r e , λειότητα νά εύνοή αύτόν μ εγά-
q u e p o r e s te r e s p e c t o r e c e - λω ς, επειδή αί ύπηρεσίαι αύτοΰ
b ir e y o e n e llo m e r c e sen a- τό άξίζουσι πάντοτε, καί ώς πρός
la d a de V u estra M a je s t a d , τοΟτο θά τύχω έξιδιασμένης υπη­
e n y a m u y A lta , y m u y p o d e - ρεσίας τής Ύ μετέρας Μ εγαλειό-
ro ssa p e rso n a G u a rd e N u es- τητος, ής ό ήμέτερος Κύριος είθε
tr o S enor p o rta n la r g o s y νά τηρήση τό ύψηλότατον καί
fe l ic e s t ie m p o s c o r a o y o d e - ισχυρότατον πρόςωπον έπί μακρόν
seo. καί εύτυχή χρόνον, καθ’δ έπιθυμώ.
D e N i(ja, h X X I de H e- Έ κ Νίκαιας, 11 Φεβρουάριου
b r e r o d e 1564. 1564.
S u p l ic o a V u e s t r a M a je ­ 'Ικ ετεύ ω τήν Ύ μετέραν Μ εγα­
s ta d s e s e r v i d o d e d a r lie e n - λειότητα, δπως εύαρεστηθή νά έπι-
c ia a N i c o la -P i e t r o C o s c h i- τρέψ-ijj είς τόν Νικόλαον ΙΙετρο-
no, qu e v o lv ie n d o con sus κόκκινον, ίνα, έπιστρέφων μετά
e m b a ja d o r e s pueda pasar τών πρέσβεων αύτοΰ, δυνηθή νά
p o r d o u d e y o e s t u v ie r e p o t διέλθη έκεΐθεν δπου ήθελον ευ-
q u e m e era m u ch o en e llo ρεθή, έπειδή Ιχομαι πολύ τοιαύ-
y d is t o re c ib & r e s e n a la d a της συναντήσεως, καί, τούτου γι­
m erce. B e s a T la s m anos de νομένου, θά τύχω έξιδιασμένης εύ­
V u e s t r a M a je s t a d . νοιας. Ά σ π ά ζ ο μ α ι τάς χείρας τήι
Ύ μετέρας Μ εγαλειότητος.
S u se r v id o r Ύ μέτερος θεράπων
el D u q u e de Saboya. Ό δούξ τής Σαβαυδίας.
A l m uy A lt o y m uy p o te - ΙΙρός τόν ύψηλότατον καί ίσχυρό-
roso S enor El R ey de τατον αύθέντην, τόν βασιλέα
P o r t u g a l. τής Π ορτογαλλίας.
 Ό Χίος Νικόλαος Πετροκάχχινος 153

Θέαηισμα τοΰ Βααιλέως τής Πορτογαλλίας Σ εβα στια νού ι.

Ε η E l R e y fa<jo s a b e r a o s Έ γ ώ . ό βασιλεύς, γνωρίζω εις

q u e e s te a lv a r a v ir e in que πάντας. οσοι θά ?δωσι τό παρόν
p o r c o n f i a r d e N ic o la P e t r o θέσπισμα, δτι. εχων εμπιστοσύνην
C o c h i n o q u e n o q u e o e m a ·. εις τόν Νικόλαον Πετροκόκκινον.
negar me s e r v ir S bem a δςτις θά με υπηρέτηση καλώ ς καί
fie lm a n t e com o a m en ser- πιστώς έν παντι 2ργφ, δπερ θάνα-
v iijo s c u m p r e e y p o r b e m e θέσω εις αύτόν χάριν της έμής
me pray que e ll e s ir v a ο ύπηρεσίας, εύδοκώ και εύαρεστοϋ-
cargo de P rovedor das C a- μαι νά δ ώ σ ω είς αύτόν τήν έντο-
sas de I n d ia e M in a em λήν νάναλάβη τό αξίωμα Διευ-
q u a n to a te v e r por bem , e θυντοΰ τών (βασιλικών) οίκων τών
a ver& d e o r d e m a d o e m c a d e ’ Ινδιών και τής Μίνας έφ’ δσον
h u m a n n o se te n ta e q u a tro μοι άρέση . θ ά Ιχη δέ ώς άντιμι-
m il e d u g e n t o s r e is . σθίαν έβδομήκοντα τέσσαρας χι-
Ε e s te q u e r o q u e v a t h a e λιάδας διακόσια φ έϊς 2 ένιαυσίως.
ten h a for<ja e v i g o r c o m o se Και θέλω δπως τό παρόν ύπάρ-
c a r t a f o s e fe ita e m m e n n o m e cv, έγκυρον και έχη ΐσχΰν καί δύ-
p e r m in a s in a d a e p a s s a d a ναμιν.ώς εί εΖχον γείνει έπίσημα
p e la m in h a c h a n c e l la r i o s . καί ένσφράγιστα γράμματα, ύπο-
J e r o m i n o d e S e q u e ir a f e z γεγραμμένα ύπ’ έμοϋ κ α ιάπ εσταλ-
em L ix b o a a 3 d e J u c h o d e μένα ύπό τής έμής καγκελλαρίας.
1578. Ιερ ώ ν υ μ ο ς d e S e q u e ir a συν-
G aspar R e b e l l o ο fe z e s - έταςεν έν Λ ισσαβώνι τή 23 Ί ο υ -
crever. νίου 1 5 7 8 . -
Γάσπαρ 'Ρεμπέλλος έφρόντισε
τής έκγραφής.

1 ’Αποκειται έν τω ArchlVO da ΤοΓΓΘ d o T o m b o τής Λισβοβώνοί (Chan·

cellaria de D. Sebastia, Βιβλίον 43, cp. 41).
2 ToS Γορτογαλλίκοϋ τούτοι; νομίσματος διάφορο; εχάστοτε Οπτίρξεν ί) αξία.
Σήμερον ί'.αχόν εν ρέϊς ίντιοτοιχοΰαι πρός πεντήχοντα χαί εξ λεπτά.
154 Νέος ΈΙληνομγήμαητ

θέσπ ισμ α τον βασιλέως τής Πορτογαλλίας Σ εβ α σ τια νο ϋ 1.

Ε η el R e y fa g o s a b e r a o s Έ γ ώ , <5 βασιλεύς, γ νω ρίζω είς

q u e e s te a lv a r a v ir e m que πάντας, δσοι θά Τδωσι τδ παρόν
a v e n d o R e s p e i t o a o s s e r u i- θέσπισμα, δτι, λαμβάνων ύπ’ δψιν
qos q u e te n h a R e c e b y d o s d e τάς υπηρεσίας, ών ετυχον παρά
N ic u lla s P e tro C o c h in o e τοΰ Νικολάου Πετροκοκκίνου, και
q u e r e m d o — th e f a z e r m e r^ e θέλων νάμείψω αύτόν, ευδοκώ και
ey por be e me p raz qu e ευαρεστούμαι νά έχη καί λαμβάνη
e lle t e n ib a e o j a d e m in h a π α ρά τοΰ έμοΰ ταμείου διακοσίας
fa z e n d a d o z e n t o s m ill r e is χιλιάδας ρέΐς ένιαυσίως, έφ’ δσον
c a d a ’ h u a n n o e q u a n t o th e δέν φ ιλοδω ρή σω αύτδν άλλως,
11a o fig e r o u tra m erce p or- έπειδή έν τοιαύτίβ περιπτώσει ή
q u e f a z e n d o — th a ou se- άν μεταχειρισθώ αύτδν εις τι,
r u in d o m e d e lle e c o u s a d e δι’ δ νά εινε ηύχαριστημένος, θά
q u e e lle s e ja c o te n te E la r - παραιτηθώ τών ειρημένων διακο-
gar& o s d it o s d ozetos m ill σίων χιλιάδων φεϊς καί δέν θά
r e is e o s n a o a v e r& m a is o s λαμβάνΐί] αύτάς πλέον. Εύδοκώ
q u a e s e y p o r b e q u e th e s e - δέ, δπ ω ς αύται πληρόνωνται ύπδ
j a o p a g a o s n o raeu t h e s o u - τοΰ έμοΰ μεγάλου θησαυροφύλα-
r e i r o m o r o u e q u e r n o d it o κος ή ύπ’ έκείνου, δςτις θά έκτελη
c a r g u o s e r u i r d o p r im e ir d ia τήν υπηρεσίαν ταύτην, άπό τής
d o m e s d e (5 6 9 ) J a n e i r o d o πρώ της Ίανουαρίου τοΰ προςε-
anno quo ve de be L x ix e χοΰς Ιτο'υς 1 5 6 9 , ύποβαλλομένου
d ia n t e a p re sen ta n d o cad ’ καθ’ έκαστον ετος πιστοποιητικού
a n n o c e r t i d a o D r M a n u e l C. τοΰ Μ ανουήλ C. B a r r e t o , εύπα-
B a rreto f i d a l g u o d e m in h a τρίδου τοΰ έμοΰ οικου, βεβαιοΰν-
c a s a d e c o n n o n a 6 fiz o u t r a τος, δτι δέν έπεδαψίλευσα άλλην
m e r ^ e a o d it o N i c u lla o P e t r o εύνοιαν εις τόν είρημένον Νικό­
n e m e s y r n o d e lle e cou sa λαον Ή έτρον καί δέν μεταχειρί-

1 Λποχίΐται Ιν τω A r ch iv o da T o r r e d o T om b o της AttratSfivoj (Chen-

cellaria d e D. Sebastia. Κώδιξ 23, ®. 440).
 Ό Χίος Νικόλαος ΠΐτροχόχΗινος 155

d e q u e s e ja c o t e n t e p o r q u e ζομαι αύτδν δι’ άλλην εις τι, δι’ ο

seru yn do me d e lle ou fa - νά είνε ηύχαριστημένος, επειδή,
zen do th e o u t r a m erge me άν μοι παράσχω υπηρεσίας ή δν
th a rg a ra os d it o s d o z e to s χορ η γ ή σω αύτώ άλλην χάριν, θά
m ill r e is e o s n a 5 a v e r a m a is παραιτηθή τών είρημένων διακο-
c o n n o d it o h e e por ta n to σίων χιλιάδων §έϊς καί δέν θά
m a n o a o s v e e d o r e s d e m in - λαμβάνη αύτάς πλέον, καθ’ ά έλέ-
h a fa z e n d a q u e t h o s fa g a o χθη άνω τέρω , καί κατ’ άκολου-
a s e ta r n o L i v r o d e lla a d ita θίαν διατάσσω τούς έπιμελητάς
d e e lla ra < ja o e por q u a n to τών οικονομικών μου νά έγγρά-
en th e fis m e r g e d o s d it o s ψωσιν αύτάς είς τό οίκεϊον βιβλίον
y ( 200 .000) r e is a o p r im e ir o μετά τής είρημένης δηλώσεως, δτι
d ia d e m a r g o d o anno pa- έφιλοδώρησα αύτόν διά τών £η-
r a d o d e y b e L x b y (1567) d o θέντων 200.000 τήν πρώτην
q u o l d ia e d ia n te th e p e r - Μαρτίου του παρελθόντος έτους
tem ce a v etos th e m andey 1 5 6 7 καί δτι δφείλει νά λαμβάνη
dar a la r a p era no a sfita - αύτάς άπό τής χρονολογίας ταύ­
m en to do anno u lt im o de της. Δ ιέταξα νά έκδοθή χάριν αύ­
b e L x e n o n e (1569) th e s e r o τοΟ διάταγμα, δπως έν τοΐς βι-
d esp ach ados ii y 1 xbj lj βλίοις τοϋ «τελευταίου» έτους
(3 66.666) r e is e q u a tro cen ­ 1 5 6 9 μετρηθώσιν εις αύτόν 3 6 6 .
to s que th e m o t a r a 6 aver 666 ρέϊς κα! τετρακόσια, άτινα
do d it o p r im e ir o d ia de έδειξαν είς αύτόν δτι Ιχει άπό τής
mar<jo d o a n n o p a r a d o , a te e πρώτης Μαρτίου τοΰ τελευταίου
fin , d e d e z e m b r o d e s t e a n n o έτους μέχρι τοΰ τέλους Δεκεμβρίου
p r e s e t e d e j b e L x b u y (1568) τοΰ παρβντος έτους 1 5 6 8 έπί τ^
a B eza6 dos d it o s (200 .000) ^άσει τών είρημένων 200.000
por anno. E este a lv a r& ρέϊς ενιαύσιος.
qu ero que vach a e te n h a Κ αί θέλω, δπως τό παρόν
for<ja e v i g u o r c o m o s e f o - ύπαρξη έγκυρον καί έχη ίσχύν
se c a r t a f e y t a e m en n om e καί δύναμιν. ώς εί ήτο διαταγή
p er m u y asgu ad a e pasada έπεσταλμένη έπ’ όνόματί μου,
por m in h a c h a n c e l la r i a se ύπογεγραμμένη ύπ’ έμοϋ καϊ δ3-
eh argn o da ord en a ga s do δομένη ύπό τής έμής καγκελλα-
s e g u n d o L i v r o t ih ito 2 0 q u e ρίας άνευ π α ρα βιά σεω ς τής δια-
156 Νέος 'Ελληνομνήμων

d iz que as cou sas e n jo s τάξεω ς τοΰ δευτέρου βιβλίου, τί­

e f e z t o v u c c e r d e d u r a r m a is τλου 20 , δπου λέγεται, δτι αί
d e h u a n n o p a se p a r ca rta υποθέσεις, ών τά επακόλουθα μέλ-
e p a s a n d o p e r a lv a r a s m a o λουσι νά διαρκέσωσι μακρότερον
v a th a o. ενός έτους, πρέπει νά διατάσσων-
A n d r e V y d a t l o f e z e L ix - ται δι’ έπισήμων. και ενσφραγί­
b o a a d e z d e J u n h o d e J be στου γραμ μ άτω ν και δτι δέν είνε
L x lr iy (1568) E en D io p o Ιγκυροι, άν κανονίζωνται διά θε­
D ia z o fiz e s c r e v e r . σπίσματος.
Ά ν δ ρ έ α ς V y d a t l συνέταξεν έν
Α ισσαβώνι τη 31 Μαΐου 1 5 6 8 .
Καί έγ ώ Διέγος Διάζ έφρόντισα
της έκγραφ ής.
A N i c o la s P e tr o C o c h in o Ή πληρω μ ή τών διακοσίων χι­
fo i m udado a p a g a m e n to λιάδων $έϊς είς τόν Νικόλαον Π ε-
dos d u zen tos m il r e is de τροκόκκινον μετεβλήθη συμ φώ-
te<ja co n te n to s no a lu a r& νως πρός τό περιεχόμενον της δια-
a q u i r e g is ta d o p e r a o a n er τάξεω ς της ένταΰθα κ αταγραφ εί-
d o p r im e ir o d i a d e ja n e ir o σης, δπ ω ς πληρω ΰη είς αύτόν άπό
qu e passou d este anno de τής ήδη παρελθούσης πρώτης
be Lxx (270) e d ia n t e no Ίανουαρίου τοΰ παρόντος Ιτους
R e n d iu ie n to das a lm a d r a - 1570 έκ τών έςόδων τών αλι­
n a se p o rta n to se p o z d is s o ευτικών μεγάλων δικτύων (γρι­
e s t a v e r b a p e r n ia n d a d o d e πών), καί ένεγράφη ή έπιταγή
dom M a r t in h o veeder do αΰτη π ληρω μ ής κατά διαταγήν
fa z e n d o e B e n a v e te a xxy τοΰ δον Μαρτίνου, έπιμελητοΰ
s e a b r il d e 1 5 7 0 .— P e r o F e r ­ τών οικονομικών, καί Μπεναβέτου
n a n d o 1. τη 11 ’Απριλίου 1 5 7 0 .— Πέτρος
Φ ερνάνδος.

1 Ή τελευταία αΰτη παράγραφος eTve προςτεθειαενη χατόπιν έν τέλει το3 έγ­

γραφου.
 Ό Χίος Νικόλαος Πίτροχόχκιψος 157

Διάταγμα τον βασιλέως τής Ισ π α ν ία ς χαί Πορτογαλλίας

Φιλίππου Α ’ χ

D o m F e li p e etc. Fa<jo s a ­ Έ γώ, δόν Φίλιππος κτλ. γνω­

b e r v o s q u e e s t a m jn t a c a r t a ρίζω είς πάντας, δσοι θά ϊοωσι
vyrem que p e lo co m tra to τό παρόν επίσημον καί ένσφρά-·
q u e h e f e g t o s o b r e a p im e n t a γιστον γράμμα, δτι συμφώνως πρό;
da I n d ia sao o b r ig n a d o s τό συμβόλαιον τό γενόμενον περί
os con tra ta d ores d e ll a e τοϋ πεπέρεως τών ’ Ινδιών οί
cada hu anno, e n v ia r e m συμβαλλόμενοι είνε ύπόχρεοι νά
d e s te R e g n o a s d it a s p a r t e r παραδίδωσι καθ’ έκαστον ένιαυτόν
ta n te c a b e d a l que b a sta se έκ τοΰ |3ασιλείου τούτου είς τάς
p era c o m p ra s e ca reg u a g a m μνημονευθείσας χώρας τόσους πό­
d e triu ta m ille q u in t a c e s d e ρους, δσοι είνε αναγκαίοι, δπως
p im e n t a bem avev e com - γίνωνται αί άγοραι καί φορτώσεις
prarem va costa do M a l- τριάκοντα χιλιάδων έκατοντολί-
l a u a r p o r e m d e s e r v i r o le v a τρων πεπέρεως, αί'τινες, καθ’ ά
d e li g a n c i a e c o n v e n i e n t e se μανθάνω, θά ε!νε εϋκολον νά κτη-
coregn a m enos ha te r g a θώσι καί άγορασθώσι κατά τάς ά-
p a rte em cada bru m anno κτάς τής Μαλαβάρης. Ά λ λ ’ έντεΰ-
d e q u e m in t r a f a z e n d a tern θεν προκύπτει, δτι πρέπει νά φορ-
R ecebydo e R eceb en ota vel τόνηται καθ’ Ικαστον Ιτος τουλά­
dano a v e n d o - s e p o r certo χιστον τό εν τρίτον, οδ Ινεκα τό
que s o llic ita n d o se a d ita έμόν ταμεΐον ύπέστη καί ύφίστα-
p im e n t a com h o z e t l o e in - ται άξίαν λόγου ζημίαν*, θεωρών
d a s t r ia qu e con v en n e co n * δέ βέβαιον, δτι, άν έζητεΐτο ή
t in u a n d o se com ho peso άπόκτησις τοΰ είρημένου πεπέρε­
d e lla d e p o i s d e a s n a o s p a r - ως μετά τής οεούσης έπιμελείας
tid a s e m q u e h a p im e n t a h e καί διά τών προςηκόντων μέτρων

*) Άπόκειται έν τώ ArchlVO da ΤΟΓΓβ d o T o m b o της Λισσαβωνος (Chancel-

laria d e D. F illipe 1°, Βιβλίον 6 , f. 37).
158 Νέος Έλληνομνήμων

m a is p e r fe c ta e com p rem x x l έξηκολούθει ή ζύγησις αύτοΰ

h a b a sta n ca p era com p ra r μετά τον άπόπλουν τών πλοίων,
o s d it o s (3 0 .0 0 0 ) x x x q u in - έφ’ ών τό πέπερς είνε τό τελειό-
ta s e s c a d a a n o e m a is c o m o τερον, θά παρίστατο άνάγκη νά-
se s o h ia 6 f a z e r h e c a r e g u a r γ οράζη ται ποσότης μεγαλειτέρα,
n o s t e m p o s a tr a s e m q u e o παραδιδομένων έπαρκών πόρων
preQO q u e se p a g u a v a p e la πρός άπόκτησιν τών είρημένων
d ite p im e n t a h e r a m in t o m e - τριάκοντα χιλιάδων έκατονταλί-
n o s d o q u e h a g o r a v a il q u e - τρο>ν κ α τ’ ένιαυτόν, καθ’ & είθί-
r e n d o n is o p r o v e r p e t p m in ­ ζετο νά γίνηται καί νά φορτόνη-
to q u e im p o r t a a m in ta f a ­ ται πρότερον, δτε ή τιμή ή πλη-
z e n d a e p o r h a d ita p im e n t a ρονομένη χάριν τοΰ είρημένου πε-
se s c a o l e v a r a o u tra s p a r ­ π έρεω ς ήτο πολύ μικροτέρα της
te s a cem tey de e m v ia r a σημερινης, καί θέλων νά έπιφέρω
C o c h i n o lu v a p e s s o a d e tal θεραπείαν είς ταΰτα, λαμβανομέ-
f e d i lid a d e , e c o n fia n g a e re·· νου ύπ’ δψιν, δτι τοΟτο είνε λίαν
cad o som o p era n e g o z io σπουδαΐον διά τά οικονομικά μου,
ta n to e em p o rta n te se re- καί δπω ς μή τό είρημένον πέπερι
q u e r e p e r a ju n t a m e n t e s e r - έςάγηται άλλαχόσε, άπεφάσισα νά
v ir d e v e e d o r d e m in h a f a ­ στείλω είς τά C o c h im άνορα
z e n d a te r c o n t a c o m h o s c a - λίαν πιστόν, άξιον έμπιστοσύνης
b e d a s e s q u e v a o d este R e y - καί ά σφ αλη, οίος άπαιτεϊται δι’
n o e com pras e caregu a ca o ύπόθεσιν οδτω σπουδαίαν, δπως
d a d it a p im e n t a e c o m t u d o ουτος χρησιμεύω συγχρόνως ώς
o m a is q u e a o d it o n e g o c i o έπιμελητής τών οικονομικών μου,
toq u a r e p era ene e fa g to έπαγρυπνών έπί τών πόρων τών
r e s id i r e e s t a r n a d ita c id a d e παρεχομένων έκ τούτου τοΰ βα­
d e C o c h in e p e la c o n fia n c a σιλείου έπ'ι της ά γορα ς καί της
q u e t e n h o d e N ic o la s P e t r o φ ορτώ σεω ς τοΰ είρημένου πεπέ-
C o c h in o que no d it o care- ρεως ώ ς καί έπί παντός δ τι πλήν
g n o m e s e r v i r e e o fa r a c o ­ τούτων θά είνε άναγκαΐον νά
m o a m e n servi< jo s u m p r e e πράττηται, δπω ς διεςαχθη καλώς
a c a li d a d e de n e g o c io ho ή ύπόθεσις αδτη καί δπω ς χάριν
req u er ey por bem e me τοΰ σκοποΰ τούτου ό άνήρ έκεΤ-
p raz de th e f a z e r m e r <?6 o νος έδρεύΐβ καί διαμέν^ i v trj εί-
 Ό Χίος ΝιπόΧαος Πετροχόχχινος 169

p r o v e r d o d it o o fic io d e v e e - ρημένη πόλει C o c h in , καί λαμ -

d o r d a m in h a f a z e n d a p e r a βάνων ύπ’ δψιν τήν εμπιστοσύνην
o s e r v ir s e p a ra d a m e n te 11a ήν μοι έμπνέει 6 Νικόλαος Πε­
d ita c i d a d e d e C o c h im e e n - τροκόκκινος, δςτις έν τ ω προμνη-
ten d er n a ca rg n a d a s n a a o s σθέντι ύπουργήματι θά με ύπη-
e e m t o d o r o s m a is n e g o c i o s ρετήστ, καί θά ένεργήσΥ) ώς όφεί-
de m in h a fa z e n d a que as λει χάριν τής ύπηρεσίας μου καί
d it o caregn o p e rte n ce re m κ αθ’ & άπαιτεϊ ό χαρακ τήρ της
p e r m e u s R e g im e n tp s P r o v i­ ύποθέσεως, εύδοκώ καί εύαρε-
s o e s h e c o m o c o n f o r h i e a e l- στοΟμαι voc εύνοήσω αύτδν, διο­
le s s e r v i r a o o d it o c a r g n o a s ρίζουν είς τό είρημένον άξίωμα
p e s s o a s q u e t e lle f o r a o p r o ­ έπιμελητοΟ τών οικονομικών μου,
v id e s dos quaes R e g im e n - δπ ω ς διενεργή έν τοΐς καθ’ Εκα­
to s e P r o v i s o e s h e y p o r b e m , στον έν τή είρημένη πόλει C o ­
que o d it o P e tr o O o c h in o c h im καί έπιμελήται τής φ ο ρ τώ -
p o sa u sa r e u se c o m o se p e ­ σεω ς τών πλοίων καί άπ ασώ ν τών
ra e lle p a r tic u la r m e n te fo ­ άλλων υποθέσεω ν τών οικονομικών
rao p asades e a ssi en te n - μου δσαι μέλλουσι νάναφέρωνται
d erS na sobran ga d o d in - είς τό £ηθεν ύπούργημα έπί τή
h e ir o e d o s c a b e d a s e s d e s t a βάσει τών έμών κανονισμών καί
»
a r m a d a o d a s m a is q u e ao διατάξεων, αί’τινες θά δυνηθώσινά
d ia n t e fo re m edos s o b e jo s χρησιμεύσωσιν είς τήν έκ π λήρω -
d o s d it o s c a b e d e s c o m p r a e σιν τής είρημένης έντολής καί
caregu aQ ao de p im e n t a e πρός &ς συμφώνω ς θέλουσιν ύπη-
drogn as que nas arm adas ρετήσει τό είρημένον ύπούργημα
de cada hum anno h ao de οί άνδρες, είς οΟς αύται θέλουσιν
v ir ju n t a m e n t e c o m h o s f e g - άνατεθή. Ε ύδοκώ δέ καί έντέλ-
to r e s d o s d it o s c o n t r a t a d o - λομαι, δπ ω ς ό ΙΙετροκόκκινος δυ-
res com o tu d o Ia rg a m en te νηθή νά ποιήση χρήσιν τών κ α ­
h e c o n t h e n d o h e d e c la r a d o νονισμών τούτων καί διατάξεων,
n o d it o c o n t r a t o e em hum ώς εί αύται εϊχον ένταλθή είς αύ­
R e g i m e n t o q u e th e m a n d e i τόν ίδια, καί δπ ω ς προβή εί£ π&ν
dar sobre o m odo que o δ τι νομίσ-ijj κατάλληλον χάριν τής
d it o h e e m q u a r t o e n o u v e i είςπράςεως τοΰ χρήματος καί τών
p or bem e nao m andar o πόρω ν τοΟ στόλου τούτου καί
160 Νιος Έλληνομνήμων

c o n tr a tio fic a n d a resgu a r- πάντων τών άλλων δσοι θά έπα-

d a d o p o d e r a s d ia n t e d is p o r κολουθήσωσι και περί τοΰ πλεο­
d o d it o c a r g u o s e m por is o νάσματος τών είρημένων πόρων,
th e f i q u a r o b rig u o Q O a lg u - τών ά γορώ ν και τών φορτώσεων
m a e em q u a n t o h o a si s e r - πεπέρεως καί αρωματικών, άτινα
v ir avoraa em ca d a hum μέλλουσι νά ερχωνται καθ’ έκαστον
anno de sen hor dem ado Ιτος διά τών στόλων όμοΰ μετά
d o u s m il c r u z a d o s q u e th e τών πρακτόρων τών κατά τά εΐ-
seras pagnos em gu aces ρημένα συμβαλλομένων, καθ’ &
q u e r r e n d a s o u s d ir c i t o s d e διά μακρών έν λεπτομερεία ανα­
m in h a f a z e n d a que ouver γράφ εται καί δηλοΰται έν τώ εί-
na d ita c id a d e de C o c h in ρημένω συμβολαίω (ος έν κανονι-
e m q u e m m in t h o r p o s a ser σμ ώ , δν διεβίβασα είς αύτον περί
e o d it o P e t r o C o c h i n o g u i- τοΰ τρόπου τής ένεργείας καί
s e r t o r n a r o d it o p a g u a m e n - διαγω γής αύτοΰ έν τή είρημένη
to a o s q u a r t e is d o a n n o se υποθέσει. Τό δέ είρημένον υπούρ­
gu n d o orde m an tja o qual γημα θά έκτελήται κατά τόν είρη-
orden ado com ecara a ven­ μένον τρόπον έφ ’ δσον εύδοκήσω
e e r d o d ia q u e d e s t e R e g n o χωρίς νά διατάξω τά εναντία, μέ-
p a r t ie m d ia n t e e is t o por νων έξησφαλισμένος. δτι δύναμαι
e s ta c a r t a s o m e n t e a q u a r t e νά διαθέσω άργότερον τά τοΰ εί-
seraa R e g y s r a d a n o L iv r o ρημένου υπουργήματος χωρίς νά
da d esp a za d o fe g to r . . έπιβάλληται είς αύτόν ώς έκ τού­
. . em q u e m q u is e r t o r n a r o του μηδεμία ύποχρέωσις. Κ α τά
d it o p a g u a m e n t o p e lo s p i- δέ τήν διάρκειαν τής υπηρεσίας
v a 6 d e sen c a r e g n o e p e lo αύτοΰ θά λαμβάνη κ α τ’ ένιαυτόν
t r e l la d o d e ll a e c e r t i d o e s d o , άντίμισθοΰ διςχίλια c r u s a d o r s *,
d it o N ic o la s P e tr o C o c h in o άτινα θά πληρόνωνται αύτφ έκ
th e s e r a le v a d o em c o n t r a πασών τών είςπράξεων καί πάν­
o q u e em cada hum anno των τών δικαιωμάτων τοΰ ταμείου
p e la .d it a m a n e ir o th e pa- μου τών μελλόντων νά ύπάρχώσιν
g u a r ...........L h e m a n d e y p a - έν τη είρημένη πόλει C o c h im

' Τά πορτογαλλιζόν τοΰτο νόμισμα ώνοαάζετο οΰτως άπό τοΰ έπ’ αύτοΰ σται,ροΟ
καί των αταυροειδώς χε·/αραγμένων φύλλων φοίνιχος.
 ‘ Ο Χΐος Νικόλαος U tτροπόπΗίνος 161

s a r e s ta c a r t a p e r m im h a - κ α τά τόν άρι'στον δυνατόν τρό­

s in a d a e a s e lla d a d o m en πον. ή, άν ό είρημένος Πετρο­
s e tlo p e n d e n te . κόκκινος ήθελε νά είςπράττη τήν
D ada n o c id a d e d e L ix - είρημένην πληρωμήν έκαστον έ­
b o n n o p r im e ir o d a b r il . νιαυτόν κ ατά τεταρτημόρια συμ-
G a s p a r d e S e ix a s h a fe z φώνως τψ κανονισμό), ό είρημένος
u n o d o v a s c im e n t o d e N o n o μισθός θάρχίση νά ύπολογίζηται
Senhor Jesas C h r is t o d e ] άπό της ήμέρας, καθ’ ήν θάνα-
b e L x x x i j 1582 e e n B e r t o - χω ρή ση έκ τοΟ βασιλείου τούτου,
la m e n F r o e z v fij e s p r e v e r . καί ταΟτα δυνάμει μόνων τών έπι-
σήμων καί ένσφραγίστων τούτων
γραμ μ άτων, άτινα θά έγγραφώσιν
είς τό βιβλίον τών λογαριασμών
τών εξόδων τοϋ πράκτορος . . . . .
δι’ ού θά ήθελε νά είςπράττη τήν
είρημένην πληρωμήν, ύπό τοϋ
γ ραφ έω ς τής υπηρεσίας αύτοΰ καί
διά της μ εταγραφ ής τοΰ αύτοΰ
καί τών πιστοποιητικών τοΰ είρη­
μένου Νικολάου Πετροκοκκίνου,
άτινα θά ύπολογίζωνται είς λο­
γαριασμόν τών ποσών, δσα θά
πληρόνωνται είς αύτόν Ικαστον
ετος κ α τά τόν είρημένον τρόπον.
Δ ιέταξα νά έπισταλθώσιν είς
αύτόν τά έπίσημα ταΰτα γράμ ­
ματα, σεσημασμένα 6π ’ έμοΰ διά
της έπιθέσεως της έκκρεμαμένης
σφ ρα γΐδός μου.
Έ ξεδόθ η έν τη πόλει Λ ισ σ α -
βώνι, τη π ρώ τη ’Απριλίου.
Γ άσπ αρ d e S e ix a s συνέταξεν
έν Ιτει 1 5 8 2 της γεννήσεως τοϋ
κυρίου ήμών Ί η σ ο ΰ Χ ριστοΰ, καί
έγώ , Β αρθολομαίος Froez, έφρόν-
τισα της έκγραφης.
epos ΒλλΗΜΟΜΗΒΗΟΜ TOM. IA 11
 162 Νέος Έλληνομνήμων

Θέσπισμα τοΰ βααιλέως τής 'Ισπανίας κα'ι Πορτογαλλίας

Φιλίππου Α , χ.

Ε η E l R e y fa<jo s a b e r a o s Έ γ ώ , ό βασιλεύς, γνω ρίζω είς

que e ste a lv a r a v ir e m que πάντας, δσοι θά ίδωσι τό παρόν
avendo r e s p e it o v o s s e r v i- θέσπισμα, δτι, έκτιμών τάς υπη­
qos de N ic u la s P e t r o C o c h i - ρεσίας τοΰ Νικολάου ΙΙετροκοκ-
n o ey p o r b e m e me p raz κίνου, εύδοκώ καί εύαρεστοΰμαι,
que e lle p ossa te s t a r per δπ ω ς δυνηθή νά καταλίπη διά
h u m a v i d a m a is n a m a n e ir a διαθήκης χάριν τών ιδίων κληρο­
que th e a p r o u v e r d e cem νόμων καθ’ δν τρόπον δόξη αύτώ
m i! r e is d e terxja c a d ’ a n n o έκατόν χιλιάδας ρεϊς συντάξεως,
a s a b e r : d o s e ( 5 0 0 0 0 ) r e is κ α τ’ ένιαυτόν, ήτοι τήν έκ 5 0 .0 0 0
d e q u e th e o r a fiz m e r c e d e φέϊς σύνταίιν. δι’ ής ^φιλοδώρησα
te n g a p er hum p a d ra o e os αύτόν τώ ρ α διά τίτλου αύθεντικοΰ,
o u t r o s ί r e is d a s m in h a s te n - καί τάς άλλας 5 0 .0 0 0 ρ « ς έ κ τ ώ ν
Qas q u e t i v e r e p o r e lle v a - συντάξεων άς θά έλάμβανε π α ρ ’
g a r e m o q u e a si hei p e r b e m έμοΰ καί αί'τινες θά έσχόλαζον
i n d o e lle e s t e a n n o p r e s e n t e χάριν αύτοΰ. καθ’ & εύχαρίστως
a I n d ia e por m in h a le m - εύδοκώ, δεδομένου, δτι απέρχε­
b ra n Q a e in a gu ard a th e ται έφέτος είς τάς ’Ινδίας, καί
m a n d e i d a r e s t e a lv a r a p e lo πρός άνάμνησιν έμοΰ και α σ φ ά ­
q u a l d e p o is d o fa le c im e n to λειαν Ιαυτοΰ διέταξα νά συντα··
do d it o P e tr o C o c h in o se ’/ βϊΐ Χ *Ρίν «ύτοΰ τό θέσπισμα
p asarao p a d roes dos d it o s τοΰτο, δι’ οδ μετά τό1' θάνατον
c e m m il r e is d o te n g a a p e n - τοΰ είρημένου ΙΙετροκοκκίνου θά
s u a o u p e s s o a s en g u esa os μεταδιβασθώσιν αύθεντικώτατα α:
d e ix a r nom eados e quem είρημέναι έκατόν χιλιάδες ρεϊς είς

1 Ά πόχιιτζι έν τώ A r c h iv o da T o r r e d o T o illb o τής Λιασαβώνος (Chan-

cellaria d e D. Fillipe 1°, Βιβλίον 7, f . 135)
 Ο Χΐος Νικόλαος Ιίετροχόχχινος 163

m ostra rem d is s o s e r tid o e s τό π ρ ό ςω π ο ν ή τ ά π ρ ό ςω π α άτινα

d e ju stificaQ O .
G o u g a llo R i b e i r o o fe z em
L i x b o a a (24) x x i i i j d e mar<jo
d e j b e L x x x i i j (1 .5 8 3 ) e en
D i o g o W e t h o o fiz e s p r e v e r .
θά δ η λ ω θ ώ σ ιν ύπ’ αύτοΟ κ*1 ήθε­
λον π α ρ ου σ ιά σ ει τ ά οικεία δικαιο-
λ ο γ η τικ ά π ιστοπ οιη τικ ά.
Γονσέλλος R i b e i r o συνέταξεν
έν Α ισσαβώνι τη 14 Μαρτίου τοΟ
έτους 1 5 8 3 ,κ α Ι έγ ώ Δ ιέγ ο ς V e lh o
έφρόντισα της έκγραφής.

6.

θέσπισμα τοϋ βασιλέως τής 'Ισπανίας καί Πορτογαλλίας

Φίλιππον Α ' 1

E n E l R a y fa g o s a b e r a o s Έ γ ώ , ό βασιλεύς, γνωρίζω είς

q u e e s te a lv a r a v ir e m que
h a v e n d o R e s p e ito aos ser­
v ic e s d e N i c o la s P e tro C o­
c h in o e a b o a i n f o n n a s a o e
co n fia iiQ a q u e d e il e te n h e
que no de qu e o em arregar
m e 1 s e r v ir a c o m h o c u i d a d o
f i d e l i d a d e o v ig i lla m ia q u e a
m en serv i< jo c u m p r e c o m o o
fe z em to d a s as c o u s a s d e
q u e fo i e n c a r r e g u a d o e p o r
f o l g a r d e th e f a z e r m e r c e e y
p o r b e m e m e p e a z d e th e f a ­
z e r d a s e r v e n t ia e c a r g u o d o
p ro v e d o r das casas da I n ­
d ia e M in a e m q u a n t o o p r o -
πάντας, οσοι θά ϊδωσι τά θέσπι­
σμα τοΟτο, δτι, λαμβάνων ύπ’ 8-
ψιν τάς υπηρεσίας τάς π αρασχε-
θείσας ύπό τού Νικολάου Π ετρο­
κοκκίνου, τάς καλάς πληροφορίας
καί τήν εμπιστοσύνην, ήν τρέφω
πρός αύτόν διά τάς άποστολάς,
άς ίχ ω άναθέσει είς αύτόν χάριν
τής υπηρεσίας μου, ήν θάέ κπλη-
ρώση μετ’ έπιμελείας, πίστεως καί
αγρυπνίας, καθ’ ά έπραξε διά -πά­
σας τάς άνατεθείσας αύτω υπο­
θέσεις, καί επειδή εύδοκώ νά
φιλοδω ρήσω αύτόν καί έκουσίως
εύαρεστοΟμαι νάναθέσω είς αύ­
τόν τήν έξάσκησιν καί τά άξίωμα

1 Άπό/.ειςα! έν τώ A r ch iv o da T o rre d o T o m b o της Λιασαβώνος (Chan·

cellaria d e D. F illip e 1°, Βιβλίον 28, o. 7).
 164 Nios Έλληνομνήμων

p r ie t a r io d e lle ma te n h a διευθυντοΰ τών (βασιλικών) οίκων

id a d e p e r a o s e r v ir o u en τής ’ Ινδίας καί τής Μίνας έφ’ δσον
nad m andar a n te s d is t o o χρόνον ό φέρων όνομαστικώς τόν
c o n tr a r io e o v e r a com e lle τίτλον τούτον δέν θά ίχ η τήν
de o r d e n a d o en cada hum άπαιτουμένην ήλικίαν πρός έξά-
a n n o q u e o s e r v ir d ozen tos σκησιν αύτοΰ ή έγώ δέν διατάξω
d o n s m il m il q u a tro ce n to s πρότερον τά έναντία, θά λαμβάνΐβ
e s e t e n t a r e is p o r e s ta m a - άντι μισθοΰ .έκαστον ετος, κ αθ’ δ
n e ir a a s a b e r , 4 0 .0 0 0 d e s e n θά έκτελή τάς έντολάς ταύτας,
m a n t im e n t o , 10.000 p e ra u su διακοσίας δύο χιλιάδας τετρακ ό­
e s p r iv a e 24 .4 8 0 r e is p e r a σια έβδομήκοντα ρέϊς ώ ς έξής κα-
m a n t im e n t o s d e q u a t r o h o - τανεμομένας- 4 0 .0 0 0 φέϊς θ ά χ ρ η -
nees e dons e s p r iv a e s , e σιμεύωσι πρός συντήρησιν αύτοΰ.
4 .7 0 0 r e is p e r a h u m a e sp 're - 10.000 §έϊς χάριν ένός γραμ μ α -
v a n in h a dorn ade e 17.000 τέω ς, 2 4 .4 8 0 ρέϊς χάριν τής συν-
r e is p era duas arrobas de τη ρή σεω ς τεσσάρων άνδρών και
e s p e c e a r ia e 24.000 r e is p e r a δύο γραφ έω ν, 4 .7 0 0 ρέϊς δι’ εν
6 p i p a s e 50 .0 0 0 r e is p e r c e - κεχρυσωμένον γραφεΐον, 1 7 .0 0 0
d u a s c a ix a s fo r r a s d e m e rce ρέϊς διά δύο ά ρόμη ας 1 παντοπωλι-
o r d i n a r i a e 2 0 .0 0 0 S d e fe i- κών προμηθειών, 2 4 .0 0 0 ρέϊς δι'
to r iz a r o tra to d e G u in e e £ξ μεγάλους κάδους, 5 0 .0 0 0 ρέϊς
o s 11.250 r e is d e d u a s e s c r e - διά δύο κιβώτια έλεύθερα έμπο-
v a n in h a s dos n a v io s dos ρευμάτων κοινών καί 20.000 ρέϊς
tr a to s . διά τήν διοίκησιν τής έμπορικής
A n to n io de P a iv a o fe z κινήσεως τής Γουινέας καί 1 1 .2 5 0
em L ix b o a a x L iij de m o· ρέϊς διά δύο γραφ εία τών πλοίων
c r io s d e j b e 1R I 1592. P e r o s τής έμπορικής έπικοινωνίας.
d e P a i v a v fe s e s c r e v e r . ’Αντώνιος d e P a iv a συνέταξεν
έν Α ισσαβώ νι τή 4 Μαρτίου τοΰ
1 5 9 2 . Πέτρος d e P a i v a έφρόν-
τισε τής έκγραφ ής.

1 Μέτρον βάρουζ.
 Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ ΤΩΝ Κ Ω Δ ΙΚ Ω Ν

Τ Η Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η Σ

ΤΟΓ Ε Ν Λ Ε Γ Κ Ω Σ Ι Α Π Α Γ Κ Τ Π Ρ Ι Ο Γ Γ Γ Μ Ν Α Σ Ι Ο Γ

Εύχαρίστως δημοσιεύομεν κατωτέρω τον 6πο τοΟ ήμετέρου

μαθητοΟ, κ. Χ ρ. Παντελίδου, καθηγητοΟ τοΟ έν ’Αλεξάνδρειά
’Αβερωφείου, άποσταλέντα ήμΐν κατάλογον τών κωδίκων τοΰ
έν Λ,ευκωσίοί Παγκυπρίου Γυμνασίου.

Χαρτ. 0 , 2 3 x 0,165. Α Ιώ νος X V I I I (φ. 2 2 9 ).

«ΤοΟ σοφ ω τάτου κυρίου Bentevstou Α·χμ.α»δοΰ είς άπασαν τήν

Λ ογικήν τοϋ Ά ρ ς σ τ ο τ έ λ ο υ ς » .
Ά ρ χ . Ό ΙΙορφ ύ ριος έχει ό κ ο π ό ν είς τ ή ν ε ίς α γ ω γ ή ν , ν ά φ α ν ερ ώ ό^
τί εϊναχ τ ό γ έν ο ς, τ ό ε ίδ ο ς . Λ δια φ ορ ά .
Έχ φ. 2“ ' Κ αί τ ό δ β π ρ : Μ : Σ ομ ου τιλ τ ο ϋ Κ υ π ρ ίου .
T i φ. 1 χαί 227-229 αγραφα.
Σιάχωσις βυρβίνη μίθ άπλών έπιτυπωμάτων.

Χ αρτ. 0,22 X 0,157. ΑΙώνος X I X (φ. 108).

Ψυχολογία άνώνυμος.
’Αντιγραφή ί ζ εντύπου.

Χ αρτ 0 , 2 1 8 x 0 , 1 5 8 . Α ιώ νος X V I I I (φ. 44).

1 (φ. 6 α). «Έ κ τών θεωρητικών καί έρωτικών ευχών τοΟ μακα­

ρίου Α υ γ ο υ σ τ ίν ο υ έ π ια κ ό π ο υ Ί η π ώ ν ο ς , τί άν εΐποι ψυχή
μόνη πρός θεόν περί τής άρρητου γλυκύτητος αύτοΰ τοϋ θεοΟ».
166 Νέος ΈΧληνομνήμων

’Άνωθεν τη αύττ| χειρ^. «Τών Δων βιβλίων του Κεκραγαρίου τοΟ ίεροΰ Αυγουστί­
νου τό β 0'*' τά Μονολόγια».
"Αρχ. Έ π ιγ ν ο ίη ν de Κ ύριε, τ ό ν έπ ιγινώ Φ κ οντά με, έπ ιγ ν οίη ν όε
Κ ύριε, τ ή ν τ η ς έμ η ς ψυχής δύναμχν.
Έν φ. 33α’ «Στίχοι Κ ρ ίΐο π ο ιτλ ο ν Μ ιχ α ή λ tot? Ί μ β ρ ίο ν » .
Έ χ ει δέ τό επίγραμμα τούτο είς τό βιβλίον του Αυγουστίνου ώδε*

"Οςτις έρωτα θεοΰ εσχεν ε’μφρόνως

καί πυρ άνήψεν αγάπης έν χαρδία
άλους ολος γε τω πόθω του δεσπότου
χαι χατοχης II έμπνευσθείς θειοτε'ρας
τόν ανδρα τούτον εχτόπως θαυμαζέτω,
τόν θειον $ντως χαι σεπτόν Αυγουστίνον
τοΰ διακαούς Ιρωτος χαι του πάθους
χαι της ένθεου χατοχης τε καί ξένης.
"Ολην γαρ έξέχεε την ψυχήν ώδε
πρ&ς τόν Ιρωτα τοΰ θεου τε καί πλάστου,
Ιχφρων γεγονώς, δλος ήλλοιωμένος
τήν θείαν δντως άλλοίωσιν χαί ζένην,
τ& δΐ βιδλίον συνεχώς έπιετω,
άει μελετών χαι προςλαλών τω χτίσττ]
χαι φως νοερόν είςάγων εν καρδία.
'Οδός γάρ εστι τούτο της μετανοίας
χαί θύρα ζωης, πρός σωτηρίαν αγον.

3 (φ. 33δ). « Γ ε ω ρ γ ί ο υ τ ο ΰ Χ χ ο λ ^ ρ έ ο υ τοϋ μετά τήν αλω-

σιν χρηματίσαντος πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, τοΟ Γ εννά ­
διο υ μετονομασθέντος ».
Ά ρ χ . Δ έ ό π ο τ ε κ ύ ρ ιε Ίτιΰοϋ Χ ρ ιό τέ, θεέ άλτιθινέ, βαόιλεϋ ϋψ ιότε,
ύ π ε ρ ά γ ιε , εύ όπ λ α γ χ ν ε.
4 (φ. 346). «Εύχή Κ ρ ι τ ο π ο ύ λ ο υ τοΟ ’ ·μ.6ρ£ο\>».
Ά ρ χ . Δ έ ό π ο τ α κ ύ ριε Ί π ό ο ΰ Χ ρ ιό τ έ, ό μ ό ν ο ς όιτμπαθτις καί εύ διά -
λ α κ τ ο ς ίι τ ο ΰ ελέου ς π η γ ίι, τό τ ή ς φ ιλ α ν θ ρ ω π ία ς ά ν ε ξ ά ν τλ η τ ο ν π έ ­
λ αγ ος.
5 (φ. 39*). «Εύχή έτέρα είς τήν ύπεραγίαν Θεοτόκον, Γ ε ρ μ .» -
νοΟ Αρχιεπισκόπου Μ ·ωνστ*ντινο\»πόλβω - .
Ά ρ χ . Ιΐα νάγιε, π α ν ώ γ α θ ε κ αι π ο λ υ ε ύ ο π λ α χ ν ε δ έ ό π ο ιν α , τ ό τ ώ ν
X pidTiaviov π α ρ α μ ύ θ ιο ν , τ ό τ ώ ν θλ ιβομ έν ω ν θ ε ρ μ ό τ α τ ο ν π α ρ τιγ όρ η μ α .
6 (φ. 40')· «Εύχή έτέρα είς τήν ύπεραγίαν καί δέσποιναν ήμών
Θεοτόκον».
Ά ρχ. Παρθένε δέόπ οινα θ εο τόκ ε, Ή τόν μονογε-νι'ι τοϋ θεοϋ υ',όν
και λόγον. *
 Κατάλογος τών Ηοοδίχων τοΰ ΙΤαγπ vjtgiov Γυμνασίου 167

Έ ν φ. 6“ ' Κ α ί τ ό δ ε Π. Μ. Σ α μ ο υ ή λ Κ υχιρίου. Το αΰτό 8 ον μα χαί έν

φ. 41“ · Έ ν δέ ο, 42“ · αψμη Μ αρτίου κ έγινε τ ρ ιε τία έκ γ ε ν ή ΰ ε ω ς τ ο ν
τ ζ ε λ ε π ή ά λ έκ ου γ κ ίκ α υ ϊοΰ τοΰ έ ν δ ο ξ ο τ ά τ ο υ ά ρ χ ο ν το ς μ εγ ά λ ο υ δ ρ α ­
γ ο μ ά ν ο υ κυρίου γ ρ η γ ο ρ ίο υ γκίκα. αψμς ό κ τ ω β ρ ίο υ κ ς έγ εν ν ή θ η ή κ ο ­
κ ό ν α έλένη ν θ υ γ ά τ η ρ τ ο ΰ άρχο-ντος δ ρ α γ ο μ ά ν ο υ κ ύ ριοι; γ ρ η γ ο ρ ίο υ
γκίκα. αψ μζ ό κ τ ω μ β ρ ίο υ ς- έγ ενν ή θ η η κ ο κ ό ν α ρ ω ξ ά ν δ ρ α θ υ γ ά τη ρ
τ ο ϋ έ ν δ ό ξ : ά ρ χ ο ν το ς μ εγά λου δ ρ α γ ο μ ά ν ο υ κ υ ρ ίο υ γ ρ η γ ο ρ ίο υ γ κ ίκ α .
Έν 8 ε 143° τά ίξής, διαγεγραμμενα- 1758 μ α ρ τ ίο υ 2 έ τ ε λ ε ίω ό α ν τρ εις χ ρ ό ­
ν οι τ ή ς γ ε ν ή ό ε ω ς τ ο ΰ τ ζ ε λ ε π ί ά λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ υ ϊο ΰ τ ο ϋ τ ζε λ ε π ί γ ρ η γ ο -
ρ ά κ ο υ ά ρ χ ο ν τ ο ς . . . γ κ ίκ κ α κ αί ό θεός ν ά τόν κάμ·ζΐ μ α κ ρ α ίω ν α .
Τά φ. 1-5, 43, 44 άγραφα.
Στάχωσις βυρσίνη μιθ’ άηλών έπιτυπωμάτων.

4·

Χ αρτ 0 , 2 2 2 χ 0 , 1 9 . Α ίώ νος X V I I (φ. 92).

1 (φ. 2α). «Γραμματική δ ίδ α α κ ά λ ο υ Γρ*)γορ[εο\> τοΰ

Κ υ δ ω ν έ ω ς ]» .
Ά ρ χ . Τ ά ό η μ ε ϊα , δ ι ' ώ ν γ ρ ά φ ετα ι δ π ρ ο φ ο ρ ικ ό ς λ ό γ ο ς ό ν ο μ ά ζ ο ν τ α ι
γράμματα.
2 (φ. 52*). «Βιβλ. β ή Συντακτικόν τής Γραμματικής διδασκάλου
Γ ρ η γ ο ρ ίο υ ».
Ά ρ χ . "Ε κ α σ τον τ ώ ν π ερ ί ίνμδς δ ω μ ά τ ω ν π ρ ο β ά λ λ ει ά μ έ ό ω ς Λ έμ μ έ-
οο)ς είς π ά ν τ α ίι είς τ ιν α τ ώ ν ή μ ε τ έ ρ ω ν π έ ν τ ε αΐβθτιτη ρίω ν.
Έν φ. 1 ο · Ά λ . χ. Γ ρ α μ μ α τ ικ ή Γ ρ η γ ο ρ ί ο ν Δ ιδ α σ κ ά λ ο υ Κ ν δ ω ν ι α Ι ο ς »
χειρόγραφ ος- δ λ α δ ά τ η ν 1819 ό κ τ ω μ δ .
Τά φ. 16Ρ, 17, 23-25, 310-33,420 χαί 43 άγραφα.

5.

Χ αρτ. 0 ,2 5 8 Χ 192 Α ίώ νος X V I I I (φ. 61).

1 (φ. 11*). « Bcipvtedw» Αύλικοτιάτοπτρον ήτοι 'Ιστορία τής

Έ σθ ή ρ ».
Μετά διάστιχου έρμηνείας καί σχολίων έν τή ώα.
Ά ρ χ . Δ εΰ ρ ο θεά, ώ ς τ ό π ρ ίν έφ έό π ες μ ω ϋ έ ϊ δ ίφ
ώ ς π ρ ίν Ί ε ύ ΰ ιά δ α ο τίθ εις Ή δεΐαν άκ οΛ ν.
Εν φ. 5“ · ’Επίγραμμα Ι α κ ώ β ο υ Δ ο ιτ π ό ρ τ ο ν . "Επονται ΊΓπόΟισις Χ«! άλλα
1*>γραμματ«. Έ ν φ. IP nΣουσιάδο; ραψωδία η παρωδία όιιηριχήο, tv δ( φ. 80 «Εΰ-
χ«ρισττ(ριν Ειτ" ο5ν τών τής ίμης Έσθήρσς φίλων χαιάλογο; είς μνημοσυνον U. Μνηαο-
viuovtat δί πολλοί σύγχρονοι λόγοι.
168 Νέος Έλληνομνήμων

Τά φ. 4, 10, 57 χαί 58 αγραφα.

Ό χώδιξ χοσμεΐται Ειπέ Ιπιτίτλων πολυχρώμων.
Στάχωσις διά παχέος χάρτου.

β.

Χ αρτ 0,21 X 0,15. ΑΙ&νος X V I I I (φ■ 330).

1 (φ . 6 “ ). «ΤοΟ Ο ρ ο δ ρ ό μ , ο υ τ ο ΰ φ ι λ ο σ ό φ ο υ κ ΰ ρ Ο ε ο -
δώρου Έ ξή γη σ ις είς τούς έν ταΐς ίεραΐς καί δεσποτικαΐς έορταΐς
έκτεθέντας π α ρά τών άγιων μελψδών t i o o j A o l καί Ί ω ά ν ν ο υ
κανόνας».
Πλήν τών κανόνων Ίωάννου τοΰ Δαμασχηνοΰ χαί Κοσμά τοϋ Ίεροσολυμίτου ερμη­
νεύεται έν φ. 125“ «Κανών εις τήν άγίαν ΙΙεντηχοστήν Ί ω ά ν ν ο ν τ ο ί Ά ρ κ λ δ *
φίρων άχοοστιχίδα ε’ξ ήροελεγείων τεσσάρων στίχων».
2 (φ. 2 3 4 α ). «Περί τών άντιφώνων καί ά ναβαθμώ ν».
Ά ρ χ . Λεϊ μ έν ού ν π ρ ό τ ή ς τ ώ ν ά ν τ ιφ ώ ν ω ν έ ξ η γ ή ό ε ω ς τ ο ύ τ ο ις έπ ι-
Ο τήόαι τόν ν οϋ ν κ αί άνιχνεϋΟ αι τίς τε ό τ ο ύ τ ω ν έιίτί π ο ιη τ ή ς .
3 (φ . 3 0 3 α ). « Τ ο Ο α ύ τ ο ΰ πρός τόν αυτόν έρωτήσαντα τά περί
τή ς ύπακοής, τοΟ κοντακίου, τοΰ έςαποστειλαρίου, καί τοΟ οίκου,
πόθεν έκλήθησαν».
. Ά ρ χ Σ ο ι μέν άεί ό π ο υ δ ή , π α ν εί τ ι χ ρ η σ τ ό ν άνιχνεύειν, καί π ειρά-
(3θαι είδένα ι καί τ ο ίς είδόόι δια π ο ρ θ μ εϋ ειν .
Έν φ. 3'2α ' Τ ώ π α ρ ό ν είναι έμ οΰ ίερ ο δ ια κ ό ν ο υ κΰρ κΰρ κ ϋρ δ α μ α -
όκ η ν ο ϋ κ α ί δ π ιο ς τ ό κλέψυ άνευ κ α μ ο υ ν ά έχι τ ή ν κ α τ ά ρ α ν τ ο ϋ άγιου
π α ν τ ε ? χ ή μ ο ν ο ς μ ή ο τ ο υ και τ ή ν κ α τ ά ρ α ν τοϋ π α ν ε ιε ρ ο τ ά τ ο υ είμ όν
α ύ θ εν τός κε δ ε ό π ό τ η κ αί τ ή ν δ ικ ή ν μ ο υ .
Τά φ. 1 5 χαί 317-330 αγοαφα.
Στάχωσις άπλη βυρσίνη.

7.

Περγ. 0,217 X 0,17. ΑΙ& νος X I I (φ. 210).

Κανόνες διαφόρων άγιων τοΟ μηνός Σεπτεμβρίου.

Το κύριον αώμα του κώδικος ά~ό φ. 19α -203§ sx περγαμηνής X.6tpt του δωδε-
ιάτου αιώνος, τά φ. |·8 καί 64 έκ βομβυκίνου /άρτου γαο\ του δεκάτου τετάρτου
χίώνος, τά δέ φ. 9-17 εκ n a y i o ; /άρτου καί διά / ει^ός ετι νεωτεοας. Τα φ 204­
210 παλί'μψηβϊα, φεροντα νεωτεραν γραφήν τοΰ δεκάτου τρίτου αιώνος ΐπί άρ/αιοτέ-
ρας, του δωδεκάτου, δι ής γεγραμμενον μ*ρ:ύριον μαρτύρων μαρτυρηαάντων επι
Οΰαλερίου,
 Κατάλογος τ&ν μ<οόΙκβ»ν τον ϋαγκνττρίον Γνμνασ<ον 169

Τά ιν τώ χώδιχι τροπάρια δέν συμπίπτουσι πάντα πρός τά τών μηνολογίων. Έν

φ. 41“ -43, 131“ , 136“ , 151°, 153°, 175Ρ σημειώσεις έν τή ώα άμυδραί, πιθα­
νώς προς0»|χαι τροπαρίων διά χειράς νεωτέρας. Έν φ. 76β χαί 183Ρ δΐϊχρίνονται
άπεξεσμε'να κάτωθεν τών γραμμών γράμματα ώςεί διά πρασίνου γεγραμμένα.
Έν ο. 134“ Ιν τ?, ώα· Ό κ τόδριος ημέρα παραΰκεδί. έπεριλαδα τον
άγιος Γεώργιον, τοϋ γκοτω βτεφάνου ο εγο κυρις π α π ά ς νικόλαος τοϋ
τραχονϊτι έν χρόνω αυγ τοϋ Χρΐ(5τοϋ.
Έν ταΐς ώαις τών φ. 147Ρ, 148Ρ, 180Ρ, 182“ χαί 183“ άτεχνα σχεδιάσματα
πτηνών.
Στάχωσις πινακίδων ξυλίνων, έπιχεχαλυμμένων διά βύρσης.

8.

Χαρτ. 0,221 χ 0,175. ΑΙ&νος X V I I I (φ. 487).

1 (φ. 3*). Γ ρ η γ ο ρ ίο υ το Ο θ ε ο λ ό γ ο υ Λόγοι.

α ’ (φ. 3 °) «Είς Βασίλειον έπίσχοπον Καισαρείας Καππαδοχίας επιτάφιος».—

β’ (φ. 70“ ) «Εις τά θεοφάνεια ε?·:’ ουν γενέθλια τοΰ Σωτηρος».— γ' (φ. 86“ ;. Είς
τήν αυτήν έορτη'ν.— δ'(φ . 104“). Περί τοδ βαπτίσματος.— ε' (φ. 15?“ ). «Είς το
Έπί της φιιλαχής μου στήσομαι».—ς·' (φ. 174“ ).— «Είς τήν Ιορτήν τ^ς Πεντηχοστης.
— ζ* (φ. 193“ ). «Είς τήν χβινήν Κυριαχήν χαί τό εαρ χαί είς τόν μάρτυρα Μά-
μαντα».— η' (φ. 202“ ). «Στηλευτιχός a°S λ<ίγος χατ’ Ίουλιανοδ».

2 (φ. 241“). «Γ ρ η γ ο ρ ίο υ τοΟ θ ε ο λ ό γ ο υ επίβκόπου

Λίαζ&*νζοΟ ΙΙαρθενίης Ιπος ».
3 (φ. 3 1 1Ρ). Τ ο Ο αΰτοΟ Τποθηκαι παρθένοις.
4 (φ. 341“). Ι**β6λεεου τοΟ μ.εγ*λου Όμιλίαι.

α" (<ρ. 341“ ). «Είς τά Ούχ ίίστιν αΓτιος τών χαχών ό θεός»— β' (φ· 364α).
«Πρός τους νε'ους 8πως αν cx τών ελληνικών ωφελούντο λόγων παραίνεσις»— γ' (φ.
399Ρ). «Περί τοΰ μή προςηλοΰσθαι τοΐς βιωτιχοΐς χαί περί τοϋ γενομίνου εμπρησμού
Ιξωθεν της έχχλησίας»—8' (ρ. 399°). ·Πιρΐ χρίματος θεοϋ».

δ. «Γ ρ η γ ο ρ ίο υ τοΟ θ ε ο λ ό γ ο υ ε«ιβχόπ ου ΛΙανζιβν-

ζοΟ Παρθενίης Ιπος».
6. Τ ο Ο αυτοΟ Τποθηκαι.

Άπαντα μετά διάστιχου ίρμηνείας, τινά 8έ χαί μετά σχολίων έν τΐ| ωα.
Έν φ 2® Πίναξ τών περιεχομένων.
Έν φ. ΐα· «Α ύτο τό §ι6λίον υπάρχει σύν ταΐς άλλοις Κυπριανού
Παυλύδη. Έν φ. 3“ Κ τήμα Κ υπριανού Παυλίδου 1845. Έν φ. 9Ρ χαί
10Ρ ώς χαί ίν φ. 101Ρ χαί 103“ λογαριασμοί παντοπώλου έπί φύλλων τά χ«τ’ «ρ-
170 Νέος Έλληνομνήμων

χάς άγραφων μεινάντων, φε'ροντες έν άρχ»; χρονολογίαν 1835, 3'1*15 Δεχεμβρίου. Έν

φ. 85Ρ' ςιψλ ϊοννίοχι γΉ, έν φ. 102°· ατ|[λα ίουνίου κγ.
Έν φ. 28“ ·
Δ ιπλοΰν τόν άπλοΰν ή κυήσαΊα λόγον
διπ λήν φώσιν δίδου μοι τφ γ ε γ ρ α φ δ τι:
Τ φ συντελεστή τώ ν καλών θεφ δό ξα '
άγιε βδήθηΰον τφ κ ο π ιό ν π ,
Ινα δ ο ξά ζω καν ύμνη, τφ τεκόντι.
Ό χώδιξ γέγραπται ύπό διάφορων χειρών. Τής πρώτης χειρός εινε τά φ. 3α-
201 β χαί 364“ -418β. Ή δευτε’ρα χειρ ή γράψασα τά φ. 202°-280“ άνώμχλος,
διότι ένιαχοΰ εμφανίζεται τάσις άπομιμήσεως τής γραφής τοΰ άρχαιοτέρου άντ’βο-
λαίου. Ώςαύτως άνοίμαλος ή γραφή των φ. 419α-440β' αρχαιότερα δέ μαίνεται ή
τών φ. 281“ -341“ , '5| τών φ. 341 363Ρ χαΐ ή τών φ. 441“ -456Ρ. Διάφοροι χεΐρες
διαχοίνονται, άλλ’ ούχί έπΐ ίσης έμφανώς, έν ταΐς διαστίχοις ερμηνείαις.
Ένιαχοΰ ό χώδιζ χοσμεΐται 6πό έπιτίτλων πολύχρωμων μετ’ άνθεων χαΐ άλλων
παραστάσεων, άλλαχοΰ δ Ιμεινε χενος 6 δι έπίτιτλα προωριαμένος χώρος.
Στάχωσις άπλή βυρσίνη μετά θηλυχωτήρων.

».

Χ α ρ τ. 0 ,2 1 5 X 0 ,163 Α ίώ νος X V I I I (φ. 184 -f- α-γ).

1 (φ. 4*). « Τ Ι μ ω δ ι χ ν ο Ο Τ ης μετά Μ άρκον βασιλείας Εστο-

ρίαι».
Έν ταΐς ώαις δήλωσις τών δημηγοριών χαί άραιαί χριτιχαί παρατηρήσεις περί
τοΰ χειμένου.
Έν φ. 33β· γρδσια επ τα έδω σα και ή ρω διά ν ον δέν μου 66ω<)αν.
επ ειδή καί μοϋ έχρειάζουνταν ημέραι ένδεκα, έγράφθην π α ρ ’ έμοΰ
παρθενίου ίερομονάχου τοΰ κυπρίου ά π ό 20: · δεκβμδρίου μηνός έως
30: τ ο ύ : α ύ τοΰ έλαβε τέλος, οΰ χω ς έχει ft Αλήθεια, δτι έν τη σχολή
τ η ς π ά τμ ου έγένοντο τα ΰ τα . Έν δέ φ. 161“ . Και τόδε Ιλαρίωνος Ιερο-
δίακόνου Κ υπρίου. Και άλλαχοΟ δέ τό αύτό σημείωμα.
Τά φ. 1-3 χαί 1620-184 αγραφβ.
Στάχωσις βυρσίνη μεθ’ άπλών έπιτυπωμάτων.

10
Χ αρτ. 0 ,285 X 0,225. Α ίώ νος X V I I I (φ. 313).

1 ( φ . 7*). ΣυλλογαΙ θεμάτων άπό τής νέας έλληνικής είς τήν

άρχαίαν.
Μεταξύ τούτων εν φ. 80“ «Θέματα τής γραμματιχής τοϋ έ ξ Δ Λ ορ ρή τω ν »
['Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ν Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά το υ ], ένφ. 121° «1728 ϊανουαρίου 16. θέματα ·ίς
 Κ α τ ά λ ο γ ο ς τ & ν x t o iix c o y τ ο ν Π α γ κ υ η ρ ίο ν Γ ν μ τ α α ίο ν 171

τήν γραμματικήν τού ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ . (Μ α ν ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ν ] , έν φ 178“ «θέματα

είς τό α»ν είδος τών ένεργητιχών, έχδοθέντα παρά χΰρ παπά Μ ε λ ε τ ίο ν Τ ξ β μ -
η λ ά κ ο ν τοΰ πολυμαθοΰςο, εν φ. ?60 α «’Αρχή τών θεμάτων, δοθέντων παρά τοΰ
λογιωτάτου, χαί μουσιχωτάτου κυρίου χυρίου παπα χύο Κ α λ λ ίν ικ ο υ » ; έν φ,
266° «Καί πάλιν τοΰ α°ν εΓδους δοθέντα παρά τοΰ χυριοιι Α ν τ ώ ν ιο ν » , έν φ.
274° «Συντάξεις πάνυ επωφελείς Ιν τοΐς μαθητιώσιν, έχδοθεϊσαι παρά Μ ε λ ετ ίο ν
ίε ρ ο μ ο ν ά χ ο υ Τ ζ α μ π λ ά κ ο ν ο .
2 (φ. 2 9 0 * ). Ε ϊδη έπιστολών.
3 (φ. 3 0 6 1). « Έ π ιστολ ώ ν εϊδη, τεσσα ρ ά κ ον τα » [Ί ω ά ν ν ο υ Κ ο υ -
Μουζέλη].
Ά ρχ . α· π αραινετική έπ ιότολή , διά τή ς όπ οια ς καθοδηγοϋμεν
τινά, τι νά κάμι^. τό καλόν, ή νά λείπ'ζΐ ά π ό τό κακόν.
Έν φ. 99Ρ. Ό μέγας έκκληόιάρχης, Κρι... καί ά. χ . Καί τόδε πρός
τοΐς άλλοις Μακαρίου άρχιερέως καί φιλοόόφου. Έν φ. 313. Τέλος καί
τφ θεφ δόξα τοΰ έπιότολαρίου αι|τλα φεδρουαρίου κγ. ό τάς έπιότολάς
όυνθέόας καί γράψας ’Ιωάννης τοϋπίκλην Κ ουκουζέλης, καί οΐ άναγι-
νώόκοντες α ϋ τά ς εΰχεΟθε π ρ ός Κύριον καί διά λόγου μου. Τέλος τω δέ
θεφ κλέος. "Εν τινι τών παραφύλλων Είς Ά ρ α δ ίπ π ο υ ν κυθήρης λενοΰν.
Κώδιξ γεγραμμενος διά πολλών χειρών. Τών αύτών χρόνων πρώτης ‘/Εΐρόί είνε
τά φ. 7α-51α, 63Ρ 100», τής δευτέρας τά φ. 51Ρ·63°, τρίτης τά φ. 100-119°, τέ­
ταρτης τά φ. 121“-153Ρ πέμπτης τά φ. 153β-168β χαί 178<*-254Ρ, έχτης τά φ
170°-178°, 260“-274Ρ χαί ?90“ -303Ρ, έβδόμης τά φ. 274Ρ 287“ , όγδόης τά φ. 306“
314«.
Τά φ. 1-6, 8, 9, 31, 79Ρ, 119Ρ, 120, 168Ρ, 169, 178Ρ, 185, 259, 287Ρ, 288,
28Θ, 303Ρ, 304 χαί 305 άγραφα.
Στάχωσις απλή βυρσίνη.

11

Χ αρτ. 0 2 3 3 X 0 17. Α Ιώ νος X V I I I (φ. 256)

Λ ο γ ικ ή π ρ α γ μ α τ ε ία ά νώ νυ μ ος.
Ά ρχ . Ού μόνον καλώς άλλά καί λίαν όρθώς τοΐς έρωτώόιν ό π ά ­
λαι Σ ω κ ρά τη ς περί δυνάμεω ς άπεκρίνατο.
Τά φ 1 χαί 253-256 δγραφα. Εν φ. ?52α ανάξια λόγου δοχίμια χονδυλίου.
Στάχωσις βυρσίνη μεθ ’ άπλών έπιτυπωμάτων.

12-
Χαρτ. 0,225 X 0 ,1 7 . ΑΙ&νος X V I I I (φ . 361).

ΣυλλογαΙ θεμάτων άπό τής νέας έλληνικής είς τήν άρχαίαν.

Μεταξύ τούτων Ιν φ. 7Ρ Δ ω ρ ο θ έ ο ι/ ΐο ΐί Λ εΟ δίον, εν φ. 20^ α «είς τό
Α°* χεφάλαιον τής Γραμματιχής τοϋ Ά λ ε ξ ά ν δ ρ ο ν » [Μ α ν ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ν ], έν
172 Νέος ΈΙΧψτομνήμββν

φ. 28?“ « Ν ε ο φ ύ τ ο ν Ί ε ρ ο δ ια κ ό ν ο ιτ Π ϊ λ ο π ο ν ν η ό ί ο ν » , έν φ. 306<\ « θ έ ­
ματα είς τό έπιστολάριον τοϋ σοφωτάτου Η εο φ ΐλ ο ιτ τοΟ Κ ο ρ ν δ α λ έ ω ς παρά
τοϋ σοφωτάτου Γ ε ω ρ γ ί ο υ τοΟ Τ ρ α η ε ζ ο ν ν τ Ι ο ν » . έν φ. 330" Γ ε ρ α ι ί ί υ ο ν
ΤΟ0 έ ν Π ά ΐ{1 < |1 α/ολα,ο/ήααντος εις τούς έπιστολιχοΰς τύπου; γυμνασίαι».
Έ ν φ. \λ άνάξια λόγου σημειώματα. Έ ν φ. 1Ρ Μ α ν ου ή λ Ί ω ά ν ν ο υ .
Ό χώδιξ γέγραπται διά διαφόρων χειρών τών αύτών χρόνων. Πρώτης χειρός
είνε τα φ 1-70Ρ, δίυτέρας τά φ. 71<*-93Ρ, τρίτης τα φ. 95“ -107P χαί 330°-354α ,
τετάρτης τά φ. 111α-139°, 199α·208Ρ χαί 234-27G®, πέμπτης τά φ. 140<*-151α
χαί 306α-325“ , εχτης τά φ. 152Ρ, 153β -198», 209“ ··34Ρ χαί242β-305°.
Τά φ. 2-6, 30, 38Ρ-40, 47, 48, 86Ρ-88, 94, 108, 109, 227-281, 325Ρ-326
χαί 354Ρ-363 άγραφα.
Στάχωσις άπλή βυρσίνη.

13.
Χαρτ. 0 ,22 X 0,165. Α ΐώ νος X V I I I (φ. 351).

1 (φ. 2*). Σ υ λλ ογή χω ρίω ν έκ διαφόρων συγγραφ έων.

2 (φ. 5*). «Σ ημ ειώ σεις είς διάφορα ζη τή μ α τα τών ευαγγελίων.
Ά ρ χ . ΕΙς τ ό τ ο ΰ Λ α ζ ά ρ ο υ εύ α γ γ έλ ιον . Τ έ ό ό α ρ α α Ιν ίγ μ α τα εΐί-
ρ ίόκον ταχ (ά ν ά μ ε β α είς τ ά ά λ λ α ) είς τ ό τ ο ϋ Λ α ζ ά ρ ο υ εύ α γ γ έλ ιον .
Ό χώδιξ διαιρείται είς δύο τμήματα, φέροντα άρχήθεν ίδιαν σελίδωσιν. Τό
πρώτον τμήμα περιλαμβάνει τά φ. 1<Μ28Ρ, ών προηγείται πίναξ .Τό δεύτερο/ τμήμα
διήχει άπό τοϋ φ. 123° χ. έ. Έ ν φ. 109α-12?Ρ ΙΙίναξ τών περιεχομένων « .... τοϋ
δευτέρου βιβλίου παρά Φ ι λ ο θ έ ο ν Ι ε ρ ο δ ί α κ ό ν ο ν φιλοπονηθεϊς, έν ώ δείχνυνται
αί χατά μέρος υποθέσεις τοΰ βιβλίου». Έν φ. 111α Πίναξ «τών χατά μέρος έννοιών
τών έν τή παρούση Γ;(6λω φιλοπονηΟε'ι; 6π’ εμού Φ ιλ ο θ έ ο ιι ι ε ρ ο δ ι α κ ό ν ο ν αυιο®
μηνί ...» Παρατηρητέον, δτι ή χρονολογία αδτη ούδαμώς συμβιβάζεται προς γραφήν
χαΐ χάρτην τοΰ δεχάτου πέμπτου αίώνος χαί χατά ταΰτα συναντεγράφη πιθανώς if
άρχαιοτέρου άντιβολαίου.
Έν παραφύλλω· Κ αϊ τ ά δ ε όΰ ν τ ο ΐς ά λ λ ο ις Μ α κ α ρ ίου ά ρ χ ιερ έος. ES-
ρηνται δ ’ Ιν τοΐς παραφύλλοις χαΐ σημειώσεις έχ τών τοδ ζωδιαχοΰ χύχλου χαί χρο­
νολογία! άπό Άδάμ μέχρι τής αιχμαλωσίας τοΰ ’Ισραήλ.
Στάχωσις άπλή βυρσίνη.

14.
Χ αρτ. 0 ,212 X 0,16. Α ΐώ νος X V I I I (φ. 243).

1 (φ . 3 *). « 'I t M t o x p i t i i j i ; έν συνόψει μεταφρασθείς είς τήν

άπλήν διάλεκ τον».
Ά ρ χ . Μά τό ν Ια τρ ό ν ’Α π ό λ λ ω ν α κ αί μά. τ ό ν Ά ιίκ λ η π ιό ν και μά
τ ή ν Υ γ ε ί α ν κα» μ ά τ ή ν Π αν ακ εια ν δ ι' δ ρ κ ο υ β ε β α ιώ ν ω .
 Κατάλογος τ ώ » xoodixoor τοϋ ΩαγκνπρΙον Γυμνάσιο ν 173

2 (φ . 1 3 5 * ). Μ ά ρ κ ο υ τοΟ έ * Κ ύ π ρ ο υ Είς τούς άφορισμούς

τοΟ 'Ιπ η ο χ ρ ά το υ ς δ π ο μ ν ή μ α τα .
Ά ρχ . Πάνυ <3φόδρα εκ λιπ αρώ τούς τό π α ρόν διερχομένους π ον η ­
μ άτω ν π εριπ ετεία ς ήκιστα μή γράφεόθαι.
Έν ψ. !<*■ Έ κ α μ α άοχήν τον άντιγράψαι αύγούόιου ια ημέραν.
Εν φ. 8° έπίτιτλον έγχρωμον.
Τά φ. 12 *αί 243 άγραφα.
Σ τ ά χ ω σ ις άπλη βυρσίνη.

15-

Χαρτ. 0,33 X 0,21. Α ίώ νος X I X (φ. 168).

1 (φ. 1 3 * ) . «Π λ ά τω νας ή βίοι των έν τή παλακχ 'Ρώμΐ(] άρχιε-

ρατευσάντων, ήτοι των πάπιδων, έκ τής λατινικής είς τήν £ωμαϊκήν
διάλεκτον μετενεχθέντα π α ρά '·βρεμ.ίου Κ α κ α β έ λ α ίβροχ^-
ρυχος, π ροςτάξει καί έπιμελεία τοΰ άοιδίμου πατριάρχου Ι ε ρ ο σ ο ­
λύμων κυρίου Δ οσιθέου ».
Ά ρχ . Δεν άμφιόάλλη τινάς, π ώ ς πολλά είναι έκεΐνα όπ οϋ ώφε-
λοΰΟι τό άνθρώ πινον γτνος.
Έν φ. 3“ · Καί τόδε Σ α μ ου ή λ Ιερομονάχου Κ υπ ρίου, ’Α ρχιδιακό­
νου τη ς έν Κουρουτζε<5με τοϋ γένους Σχολής, εκ τώ ν τοϋ Δωροθέου
Πρωΐου 1821. Έν φ. 168Ρ· Έ ν τμ Σχ. τοδ Κ ουρουτζεόμ έ 1848 κ α τ ’
Ά π ρ ιλ. + ό Μ. Μ. Σ α μ ου ή λ ό Κ ύπριος.
Τά φ 4 χαί 2 άγραφα.
Στάχωσις βυραίνη μετά χρυσών έπιτυπωμάτων.
 ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

ΥΠΟ

Σ. Κ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ1

Α '.

Είναι γνωστόν δτι έπί τής κυριαρχίας τών Ά νδηγαυών

(Anjou) κατελύθη ό μητροπολιτικ'ος θρόνος Κέρκυρας, δν ειχον
λαμπρύνη έξοχοι ιεράρχαι, δπως ό άγιος ’ Αρσένιος 6 χειροτο­
νηθείς τ ω 931 ύπο τοΟ πατριάρχου θεοφυλάκτου» υίοΟ τοΟ
βασιλέως ΡωμανοΟ ΑακαπηνοΟ (9 2 0 - 9 4 4 ) κα’ι πρώτος έκ τών
έν Κερκύρα ιεραρχών λαβών τον τίτλον μητροπολίτου, ό Γ ε­
ώργιος Β 'ο Κουραρας (1 1 7 7 -1 1 8 1 ), ό Γεώργιος Γ ' ό Βαρδά-
νης ( 1 2 0 6 - 1 2 3 0 ) καί άλλοι, διότι δεκαεπτά περίπου είναι οί
γνωστοί έπίσκοποι καί μητροπολΐται Κερκύρα;, άπο τοΟ π ρ ώ ­
του γνωστοΰ ’ Απολλοδώρου, μετασχόντος τής Α ' έν Νίκαια
συνόδου (325), μέγρι τής καταλύσεως τοϋ όρθοδόΕου επισκοπι­
κού θρόνου2.
Ό Κάρολος ό Άνδηγαυος κατέλαβε τήν Κέρκυραν τώ
1 2 6 7 , παρετάθη δέ τών Ά ν δ η γ α υ ώ ν ή κυριαρχία μ έ /ρ ι τοϋ
1 3 8 6 , δτε παρεδόθη ή νήσος εις τους Βένετους. Κ α τά ποιον
ακριβώς ετος εγινεν ή κατάλυσις τοΰ ορθοδόξου θρόνου καί ή
άντικατάστασις αύτοΟ δι άρχιεπισκοπικοΟ θρόνου λατινικού,
δέν είναι γνωστόν, είναι ομως λίαν πιθανόν, δτι εΰθϋς άμέσως

1 Κα*’ έξαίρ&σιν δημοσιευομεν διά to Επίκαιρον καί εν σ/έσει πρός πρότερα δημο­
σιεύματα έν τω Νέω 'βλληνομνήμονι καί προς τά του Πανιονίου συνεδρίου, περί ού
πυλύς εν τω τεύ/ει τούτω λόγος, την συμβολήν ταύτην του φίλου Ιν τω Πανεπιστημίω
συνάδελφου παρά τό πρόγραμμα του Νέου Έλληνομνημονος, εν ω δημοσιεύονται μό­
νον ^ραγματειαι αυτού του εκδότου πλήν βρα/έων ξένων σημειωμάτων έν τοις Συμ-
μίκτοις καί καταλόγων κωδίκων υπ' άλλων συντεταγμένων.
3 Βλ. χαί M u s t o x i d i , D e lle c o s e C o r c i r e s i ( C o r f u ; 1848) σ. 407 έξ.
 Κερχνραϊχά αημβιάματα 175

άμα τη άνδηγαυικη κατοχή. Ε π ετρά π η δέ τότε τοΐς έρθοδό-

ξοις νά έχωσιν άντί έπισκόπου ενα πρωθιερέα, δστις εχει τήν
έπωνυαιαν Μ έγα ς Π ρω τοπ απ άς Κ έρκυρας. Έξηκολούθησαν
δέ ύπάρχοντες οί Μεγάλοι Ιίρωτοπαπάδες άπο τοΟ έτους 1 3 6 7 ,
„τότε τουλάχιστον άνεδείχθη ό πρώτος γνω σ τό ς Μέγας Πρωτο-
παπας, μέχρι της συστάσεως της ίλευθέρας Ε π τά νη σ ο υ Π ο­
λιτείας (1800), δτε ϊδρύθη καί πάλιν δ δρθόδοξος θρόνος, π ρ ώ ­
του ιεράρχου έκλεχθέντος Ιεροθέου τοΟ Τσιγάλα ( 1 8 0 0 - 1 8 1 3 ) .
ΠΠ μ ΓΤ ' £ r it » \ 5/ #
1ων Ιίρωτοιταπαοων τούτων εχομεν αναγραφήν ητοι κ ατα-
λογον, ά λλ ό κατάλογος οδτος έξηγμένος κατά τό πλεΐστον έκ
της 'Ιστορίας της Κέρκυρας του Μ άρμορα (1672) εχει άνακρι-
βείας, αίτινες μόνον δι’ άκριβοΰς έρεύνη: τών σχετικών έγγρα­
φ ω ν έν τ φ ά ρ /ε ί ω της Κέρκυρας δύνανται νά έπανορθωθώσιν.
“Ε χ ω προ όφθαλμών τον Κατάλογον τών Π ρω τοπαπάδων,
δπως έδημοσίευσεν αύτον δ Φίλοτίμως καί φιλοπόνως περί τά
πάτρ’.α άσχολουμένος ΚεΦαλλήν λόγιος Κ 0; Ηλίας Τσιτσέλης,
παραλαβών εκ τίνος δυσευρέτου ϊταλιστί γεγραμμένου Οδη­
γού τής Κέρκυρας τ οΰ έχους 1 8 3 6 . Ό Τσιτσέλης έδημοσίευσε
τήν άναγραφήν έν ταΐς Μονσαις, περιοοικφ τής Ζακύνθου, τοΟ
1 9 0 9 (φυλ. 398). Έκεΐθεν παρέλαβεν αύτήν καί ό ’Εκκλη­
σιαστικός Φάρος 'Αλεξανδρείας ( 1 9 1 0 , σ. 7 0 - 7 1 ) . Έ ν τ φ
καταλόγω τούτω οί Μεγάλοι [Ιρωτοπαπάδες είναι έν συνόλω
άπο τοΟ 1367 μέχρι τοΰ 17 9 3 έτους (καθ’ ο εξελέχθη ό τε­
λευταίος Μέγας Πρωτοπαπας Γεώργιος Χαλκιόπουλος Μ άν-
τζαρος), τριάκοντα καί δύο. Ή αναγραφή αύτη, πα ρα βα λλ ό­
μενη πρός άλλας σχετικάς ειδήσεις, παρέχει τινάς άμφιβολίας,
έξ ών άναφέρω εν ή δύο παραδείγματα. Ό Μέγας Π ρωτοπα-
πας ό εκλεχθείς τ φ 1452 ονομάζεται κατά τήν άναγραφήν
την ϋπ'ο Τσιτσέλη άναδημοσιευθεΐσαν Άνορέας Στεριανός,
κατ άλλην δέ είοησιν Σωτηριανός, ό τ φ 1 5 2 0 έκλεχθείς κατά
μέν τήν ρηθεΤσαν άναγραφήν καλείται Άλο&χιος Τοβόντης,
κατ άλλην δέ είδησιν Μπενεβίτης. Ή σπουδαιοτέρα όμως έλ-
176 Νέος ' ΕλΙηνομνήμων

λειψις τής άναγραφής είναι ή έςής. Κ α τά το 1715 (άπρι-

λίου 5) έξελέχθη Μ. Π. δ Παναγιώτης Βούλγαρης, εύθΰς δέ
μ ετ’ αύτδν φέρεται ώς έκλεχθεις τψ 1 7 3 8 (μα'ίου 17) ό ’Ιω άν­
νης Βούλγαρης, μεθ’ δν άκολουθεϊ τφ 1 7 4 9 (ΐουλίίυ 31) δ
Σπυρίδων Βούλγαρης. Κ ατά ταΰτα δ Παναγιώτης Βούλγαρης
έχρημάτισε Μ. Π. άπο τοΰ 1 7 1 5 μέχρι τοΟ 1 7 3 8 , ήτοι έπί
2 3 ετη. Ά λ λ ’ έν τψ Νέψ Έλληνομνήμονι (τόμ. 7 σ. 4 6 4 έξ.)
δημοσιεύονται άνέκδοτα Κερκυραϊκά έγγραφα σταλέντα προς
τον έκδότην Καθηγ. Κ ον Σ . Λάμπρον παρά τοΟ πρό δλίγων
ετών άποθανάντος άρίστου τών Κερκυραϊκών. πραγμάτων έρευ-
νητοΟ Λαυρέντιου Βροκίνη, εν οίς και έν, περι οδ δ Βροκίνης
σημειοι- « Άντιγραφον έκ τοΟ φύλλου 2 1 3 τοϋ έν τ ω αρχειο­
φυλακεία) Κέρκυρας Τόμου τοΟ φέροντος τήν έξωτερικήν έπι-
γραφήν V ole 8V0 Filza Civil sotto il Protopapa Spiridion
p r im o Bulgari, principia l’ anno 1716— e termina 1738 κ τ λ . »
ήτοι" «Φάκελος άστικών έγγράφων έπί τοΟ Πρωτοπαπα Σ π υ ­
ρίδωνος π ρ ώ το ν Βούλγαρη, άρχεται κατά τδ ετος 1 7 1 6 καί
περατοΟται κατά τδ 1 7 3 8 » . Διά τοΟ σημειώματος τούτου
διορθοΟται άριστα δ κατάλογος"

1 7 1 5 - 1 7 1 6 Παναγιώτης Βούλγαρης.
1 7 1 6 - 1 7 3 8 Σπυρίδων Α Βούλγαρης.
1 7 3 8 - 1 7 4 9 Ί ωάννης Βούλγαρης.
1 7 4 9 - 1 7 6 0 Σπυρίδων Β ’ Βούλγαρης.

Β.

Είς τδ πρώτον τών ^ηθέντων άνεκδότων Κερκυραϊκών έγ­

γράφων τών δημοσιευθέντων έν τ ώ Ν έω Έλληνομνήμονι, δπερ
είναι συμβόλαιον τοΟ έτους 1 5 4 5 , άναφέρεται δτι δ θ ω μ ά ς
Στ&σινδς «άπο τδν ναύπακτον» εχων νά λάβη παρά τίνος μ ο-
ναχοΟ «άσπρα δισχίλια ένακόσια», έπειδή δ μονάχος άπέθανε,
«και δ άνωθεν Κ 0< θ ω μ ά ς θέλει νά τά γήρέψι μέ τήν δικαιοσύ­
 Κερχνραϊχά σημειώματα 177

νην, εύ γάνω ντας τ ά ς άνω δύο χ η λ ιά δ α ς άσπρα κα'ι έ ν α κ ό σ ι α ,

τ ο ή τ ι ^ έ σ τ ο θ έ λ ο υ ν ε ύ ρ ε θ ή ά π ο τοΟ ά ν ω θ ε ν π ο τ έ μ ο ν ά χ ο υ τ ό σ ο
άπο ά μ π έλ ια , άπο λ ά δι, άπο σ κ ο υ τ ιά (— ε ν δ ύ μ α τ α ) καί παν
έ τ ε ρ ο ν δ ιά τοΟ π α ρ ό ν τ ο ς ΐνστρουμέντου α φ ιερ ώ ν ει α ύ τ ά είς την
μονήν τής Ύ περαγίας Θεοτόκον τής Δαφνηότησας έν ταϊς
Ά'&ήναις».
ίΐϊναι περίεργον δτι κ ατ' έπανάληψιν εΰρίσ/.ομεν έν π αλαιοϊς
έγγράφοις τεκμ ή ρ ια σχ έσεω ν μ εταξύ Κ ερκύρας καί τή ς π αρά
τά ς ’ Αθήνας μονής τοΰ Δαφνίου καί έν γένει τ ώ ν Α θηνώ ν.
Καί ναί μέν ό δ ω ρ η τ ή ς ένταΰθα είναι Ν α υ π ά κ τ ιο ς , ά λ λ ’ όπως-
δηποτε το συμβόλαιον έγινεν έ ν Κ ερκύ ρα, «έντ'ος τοΟ ναοΟ
το0 'Αγίου Ν ικολάου τ ή ς Ό β ρ α ί δ ο ς » . Ο υ τ ω λ . χ . -ν τη π ρ α γ μ α ­
τεία τοΟ Γ . Α α μ π ά κ η Ή μονή Δαφνίον μετά τάς im oxevac
τον 1899 (σελ. 8) άναφέρεται δτι ύπο μικράν εικόνα τή ς Θεο­
τόκου άναγινώσκεται « f Δέησις τώ ν δο ύ λω ν τοΟ θεοΟ Γ ε ω ρ ­
γίου Κ α βοδίστρ ια δοτόρου καί Ό κ τα β ίο υ θεοτόκη Γιούστου.
1 7 8 0 » (ίδε καί Δ ε λ τ . Χ ρ ι σ τ . ά ρ χ α ιο λ. Β ’ . σ . 2 8 ). Καί το μέν
έπίθετον Ό κ τά β ω ς θ εο τό κ η ς είναι β ε β α ίω ς Ντάβιος ή Ν τα-
βιάτζο, το διασταλτικόν δ ηλα δή τοΟ κλάδου τ ή ς γενεάς τώ ν
θεοτοκ ώ ν είς δν άνήκει καί ό π ρ ώ η ν π ρω θ υπ ου ργός Κ 0ί Γ ε ώ ρ ­
γιος θ ε ο τ ό κ η ς , άμφότεροι δέ οί άναφερόμενοι Κ α βοδίστρ ια ς
(Καποδίστριας) καί θ εο τό κ η ς κ ατά τινα άνακοίνωσιν, ήν είχε
κάμη προς έμέ δ μ ακ αρίτης Λαυρέντιος Βροκίνης, εύρίσκοντο
έν ετει 1 7 8 0 έν Κ ερκύ ρ^, δ Όχ-τάβιος θ ε ο τ ό κ η ς μ ά λ ι σ τ α ειχε
χαί το ύ π ού ργη μ α τοΟ Γιουστιτζιέρου, καί τοΟτο β ε β α ίω ς θά
ύηλώνη το συντετμημένον Γιονατον. *Ησαν δέ οί Γιονοτιτζιέροι
δημόσιοι ά γ ο ρ α ν ό μ ο ι 1 Είναι τοΟ κόπου αντάξιον νά ίρευνη-
θώσι τά κ ατά το ά ν άθ η μ α τ ώ ν δύο εύγενών Κερκυραίων καί
νά έξετασθη καί ή εΐκών. Ά λ λ ά καί έν τοΐς Σ νμμίκτοις τοΟ
χαθηγητοΟ Κ . Ζησίου ( 1 8 9 2 j άναφέρεται δτι έν π α λ α ι ώ έντύπω

‘ “I8t Ε. Λούντζη Πολιτική χ*τάβτ«ϊΐς τής 'Ejttavijeou lit! Ένιτών ιέλλην.

μιτάφρ.) έ » Άθήναις (tuit. ΝιχολαΒου Φιλαδ(λφ<ω{) 1856 β. 29-30.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΙΙΜΟΝ ΤΟΜ. ΙΑ * 12
178 Ν έ ο ς 'Ε λ λ η ν ο μ ν ή μ ο ο *

Μ ηναίω το Ο έτους 1 5 4 8 , άνήκοντι ά λ λ ο τε είς τον έν Ά θ ή ν α ι ς

ναόν τή ς Καπνικαρέας, υπάρχει άναγεγραμμένον χε<ρογράφως
οτι «έν μηνί όκτωβρίου '.δ έτος 1 5 5 9 , είς δόξαν του Κυρίου
ή μ ώ ν Ί η σ ο ΰ Χ ρ ίσ το υ καί είς τιμήν καί δόξαν τής ύπερευλογή-
μένης Δεσποίνης ήμ ώ ν Θεοτόκου τής όνομαζομένης Καπνικα-
ρέας :παφήκαν*διά ψυχικήν σω τηρίαν καί δία μνημόσυνον τώ ν
γεννητόρων αύτών είς τον άνωθεν ναον μήνας τρεΤς ήγουν
Μάρτιον καί Α π ρίλιον καί Μά'ίον ( = Μ η ν α ϊ α τριών μηνών),
οί δύο μοναχαϊς ήγουν Σωφ ρονία έκ μέρους τώ ν Κ ο ρ φ ώ ν καί
ή έτέρα, Σ ω φρον ία καί α ύ τή , έκ μέρους Α θηνώ ν, κ τ λ . »

Γ '.

Έ ν τη ά ξ ιολ όγ ω π ρα γ μ α τεία το.Ο Κ ου Ά ν δ ρ έου Ιδρωμένου

τή έπιγραφομένη Ό ύπερ τή ς έϋ ν ικ ή ς άποκαταοτάοεω ς άγων
τώ ν Ε π τα ν η σ ίω ν 18 15 -18 64 (έν Κέρκυρα, τυπ . Ν α χ α μ ο ύ λ η ,
1 8 8 9 σ . 1 5 9 'τημ.) άναγινώσκονται τ ά έξής' « Ή Ίόνιος έφη-
μερίς ηοΕχτο έκδιδομένη έν Ζακύνθω περί τάς άοχάς τοΟ
1 9 1 0 ύΐΐό τον τίτλον G a z z e t ta d e lle I s o le I o n ie lib e r a t e ,
*πο δέ τή ς 2 0 νοεμβρίου 1 8 1 3 άφηρέθη ή λέξις l i b e r a t e 1.
Ακολούθως έδημοσιεύετο έν Κέρκυρα ύπο τον τίτλον G a z e t ta
d e g li S ta ti TJniti d e lle I s o l e I o n ie . Καί μέχρι μέν τοΟ 1 8 1 8
έφερεν έπί κεφαλής τό Βρετ.τανικόν σ ή μ α , άπο δέ τοΟ 1 8 2 9
( 1 8 1 9 ; ) αντικατέστη τοΰτο διά τ ώ ν Ίονίων σ υ μ β ό λ ω ν κύκλω
τοΟ Βρεττανικοΰ ϊθνοσήμου. Έ δ η μ ο σ ιεύ ετ ο μόνον ΐταλιστί άπό
τοΰ 1 8 1 8 μ έχ ρ ι τοΰ 1831, άπό δέ τοΟ 1 8 3 1 - 1 8 3 3 έλληνιστί
καί ΐταλιστί, άπό τοΟ 1 8 3 3 - 1 8 3 5 (έπί Ά ρ μ ο σ τ ο ΰ Νοΰγεντ)
μόνον ελληνιστί, άπό τοΟ 1 8 3 5 - 1 8 5 2 ελληνιστί καί ΐταλιστί
καί άπ ό τοΰ 1 8 5 2 μέχρι τής Έ ν ώ σ ε ω ς έ λ λη νιστίκ αί άγγλιστί."
Μ ετά τήν Ενωσιν έδημοσιεύθη έν Κ έρκυρα ή επίσημος Έ φ η -
μερίς ύπο το Βα σίλειον τή ς Ε λ λ ά δ ο ς ».
Κ α τ ά ταΟτα ή έπίσημος Έ φ η μ ε ρ ίς τοΟ Ίονίου Κράτους
 Κερχυραϊχά σημειώματα 179

μέ/ p t τοΟ 1 8 3 4 έδημοσιεύετο μόνον ϊτα λιστί. Π ρος τήν ,εί-

δησιν τα ύτη ν συ μ φ ω νεί κ α θ ’ δλου και ο σχετικός κ ατά λογος
της βιβλιοθήκης τ ή ς Β ουλ ής 1
Έ ν τούτοις έ γ ώ , άναδιφών έν τή Βιβλιοθήκη τή ς Βουλής
τον τόμον έν φ περιλαμβάνεται ή έπίσημος έφημερίς τοΟ
Ιονίου Κ οά του ς τοΟ 1 8 2 7 ή ϊτα λισ τί σ υ ντεταγ μ ένη , εύρον
ζ α ρ α δ ό ξ ω ς δεδεμένον μ ε τ α ξ ύ τοΰ ίταλικοΟ φύλλου ύ π ’ άριθ.
5 0 2 (C o r fu S a b b a t o 30 I ,u g l io s. ν. -11 A g o s t o s. n. 1827)
καί τοΟ ύ π ’ άριθ. 5 0 3 (C o r fu S a b b a t o 6 /1 8 A g osto 1827)
καί εν φύλλον ελληνιστί γεγραμμένον.
Το φύλλον τοΰτο εχει άριθμον 2 2 9 καί ημερομηνίαν 3 / 1 5
Α ϋγούστου 1827, έπί κεφαλής τά επίσημα σύμβολα καί
ύ π ’ αϋ τά έπιγραφήν « Έ φ η μ ε ρ ί ς τοΟ Ε ν ω μ έ ν ο υ Κ ρ ά τ ο υ ς τώ ν
Ίονικών νήσων». ’ Ακολουθεί δέ ή έξής έπίσημος δ ή λ ω σ ι ς '
« Ό λ α τά είς τήν -φημερίοα τα ύτη ν εμπεριεχόμενα Αυθεν­
τικά ψ ηφ ίσμ ατα ύπογεγραμ μενα οντα άπο τους Α νήκοντας
’ Α ξιω μ α τικ ο ύ ς, θά νομίζωνται ώ ς έξ Ό φφικίου καί ο καθείς
θά προσφέρη προς α ϋ τά τήν δέουσαν ύ ποταγή ν. Κατ έπι-
ταγήν τή ς Β ουλής Γιων Κ ράουφ ορδ, έξ ’Απορρήτων τής
Βουλής είς το Γενικόν Δ ι α μ έ ρ ι σ μ α 2».
Καί κ α τ ’ ά ρ χ ά ς μέν καί δ Κ 0ί Ιδ ρ ω μ έν ος, προς δν ά π ε τά -
θην, καί έγώ δέν ήδυνήθημεν νά λ ύ σ ω μ ε ν το αίνιγμα, π ώ ς εύ-

1 ΙΙερί τινων ελληνιστί συντεταγμένων φύλλων τής έν Ζακύνθφ καί έν Κέρκυρα

εχδιδομένης έησημου Ιονικής έφημερίδος ιδε τόν Κατάλογον τής Βιβλιοθήκης τής
Βουλής, Άλλα ταύτα είναι άπο του 1814 μεχοι τοΰ 1818. "Ιδε περί τούτου και
ανακοίνωβιν II. Δ Καλογεροπούλου γενομένην έν τώ ΙΙανιονίω Συνεδρι'ω Κέρκυρας
(Μάιος 1914), οημοαιευθειοα/ έν τή έπιφυλλίδι τής Έφημερίδος (Κορόμηλά) 4 χαΐ 5
Ιουνίου 1914. Ή άνακοίνωσις επιγράφεται: Ιίερΐ τής Επτάνησου έν γένει άκό τής
Ένεΐοχρατίας μέχρι τού 1814, ιδία δέ περί τής Ζακύνθου ώς πρωτευούσης τών έλί.-
Οιρωμίνων *Ιονίων νήσων χαΐ τής έν τφ Τυπογραφει'ω τής Κυβερνήσεως έκτυκουμένης
Επισήμου Έφημερίδος τοΰ Ίονίου Κράτους.
* Β ουλή εκαλείτο τότε ή κατόπιν κληθεισα Γ ερ ουσία , ήτις ήτο σώμα ϊχον και
νομοθετικήν χαί τήν έχτελεστιχήν εξουσίαν. Βουλή δέ ώνομάσθη ή νομοθετική μόνον
βυνέλευαις. ΈλΙγβτο δέ ε ξ α π ο ρ ρ ή τω ν τή ς Β ο υλ ή ς είς τό Γ ενικ όν Δ ια μέρισμ α ό
χατόπιν φέρων τόν τίτλον Γ ρ α μ μ α τευς τή ς Γ ερουσίας επί τ ω Γ ε ν ιχ ω Τ μήματι ,
180 Νίος ' ΕΧΙηνομνήμων

ρέθη εν μέμονωμένον ελληνικόν φύλλον τ ή ς Ε π ι σ ή μ ο υ ’ Ε φ η ­

μερίδας κ ατά το 1 8 2 7 , έν φ ή Έ φ η μ ε ρ ϊς έξεδίδετο, καθ ά πάν­
τες ένομίζομεν, μόνον ίτα λισ τι μέχρι τοΟ έτους 1 8 3 1 . Αλλ
ί'μως κ α τ ’ εύτυχή συγκυρίαν περιήλθεν είς χεϊράς μου σ π α -
νιώτατον φυλλάδιον έκδοθέν έν Ν α υ π λ ί ω , τύποις Κ . 'Ρ ά λ λ η
τω 1834, άποτελούμενον δέ έκ 1 4 μόνον σελίδων και έπι-
γραφόμενον' «Σ υ νοπ τική ιστορία τή ς Ε π τανή σου, συνερα-
νισθεϊσα έκ διαφόρων ύπο Γ . Χρυσοβέργη». Αοιπόν έν^σελ.
1 2 , σ η μ . α ’ τοΟ φυλλαδίου τούτου άναγινώσκονται τ α έξης"
« Ά π α ξ τοΟ μηνός έξεδίδετο είς το νεοελληνικόν εν φύλλον,
περιέχον συνοπτικώς δ,τι διελαμβάνετο είς τ ά προεκδιδόμενα
φ ύ λλα ενός ολοκλήρου μ η ν ό ς » .
Το π ρ α γ μ α λοιπόν έγίνετο πλέον φανερόν. Ά ν ε κ ο ίν ω σ α τό
εύρημα τοΟτο πρός τόν φίλον Κ ον Ά . Ιδρωμένον* οστις λ α β ώ ν
ές αύτοΰ άφορμήν και κάλλιον έξετάσα ς, εΐχέ τήν κ αλω σύνην
νά μοι έπιστείλη ήδη άπό τοΟ έτους 1 9 0 5 , δτι τ φ δντι άνεΟρε
και αύτός έν Κερκύρα τρεις αριθμούς τή ς ’Ε πισήμου Έ φ η μ ε -
ρίδος ελληνιστί συντεταγμένους, τοΟ έτους 1 8 2 4 , εις ούς
προςετέθη έπειτα κα'ι τ έ τ α ρ τ ο ς :

άριθ. 1 4 6 — 1 7 / 2 9 Φεβρουαρίου 1824

» 151— 3 /1 5 Μαΐ'ου 1824
» 1 5 2 -1 9 /3 1 Μαίου 1824
» 153— 3 /1 5 Ίουν ου 1824.

Τά φύλλα δμως τοΟ 1 8 2 4 δέν εχουσι τήν έπικεοαλίδα,

δπ ω ς τό φύλλον τοϋ 1 8 2 7 , « Έ φ η μ ε ρ ί ς τοϋ Ε νω μένου Κ ρά­
τους τών Ίονικών ν ή σ ω ν » , ά λ λ ά « Έ φ η μ ε ρ Ις τ ώ ν 'Ενωμένων
'Επαρχιών τώ ν Ίονικών ν ή σ ω ν » . Είναι περίεργον δτι εις τό
ύπ’ άριθ. 1 5 2 φύλλον άρχεται ή κ α τα ^ ώ ρ ισις φιλολογικής δια­
τριβής περί Π ιν δά ρ ου !
Πέντε λοιπόν φ ύ λ λ α μόνον, κ αθ ’ δσον γ ιν ώ σ κ ω , είναι γ ν ω σ τ ά
 Ktgnvgaϊχά σημειώματα 181

τή ς καί ελληνιστί έκδιοομένης κατά δ ια λ ε ίμ μ α τα Έ φ ημ ερίδος

τοΟ Ίονίου κράτους προ τοΰ 1831, ήτις είναι άγνω στον άν
έξεδίοετο τα κ τ ικ ώ ς καί εως πότε έξηκολούθησεν έκδιδομένη.
Μίαν άκόμη π αρατήρησιν' ό Χ ρ υ σ ο β έρ γ η ς λέγει οτι άπαξ το ν
μηνός έξεδίδετο ελληνικόν φύλλον, καί £ μ ω ς όνο εκ τώ ν τριών
φ ύ λλω ν περί ών έπέστειλέ μοι ό Κ 0? Ί δ ρ ω μ έ ν ο ς είναι έκδεδο-
μένα κατά Μ ά ϊον τοΟ 1 8 2 4 . Ί σ ω ς δεν έτηρεΐτο άκριβώς ή
κατά μήνα εκδοσις, έξεδίδοντο δε κ α τ ’ έξαίρεσιν καί πλείονα
τ ο 0 ένος φ ύ λ λ α κατά τον αϋτον μήνα οσάκις ήτο ανάγκη. Τ ώ
οντι δέ, κ α θ ’ ά γράφει ό Κ 0{ Ί δ ρ ω μ έ ν ο ς , τώ ν τριών φύλλω ν το
περιεχόμενον είναι «περί διευθετήσεως .τ ώ ν Εκκλησιαστικών
π ρ α γ μ ά τ ω ν ώ ς έπεδιώχθη ύπο τή ς Π ροστάτιδος Δ υ ν άμ εω ς έν
συνεννοήσει μ ετά τοΟ ΟίκουμενικοΟ Πατριαρχείου ύπέρ τής
νεοτευκτου Π ο λ ιτ ε ί α ς 1».

1 Έ κ ’ cuxaipif τοΰ πανηγυρισμού xfjj Π (ντηχοντ·(τηρΐ8ος τής Έ ν ώ σ ιω ς τό

φύλλον τοϋτο άνιτυπώθη <ν Κ ιοχύρα, ηιριέχιι δί τήν άπάφββιν πιρί τής ίϊρύοίως
τοδ Ίονιχον Πανεπιστημίου.
 Σ ΥΜΜΙΚΤ Α

— ΜϋΟοε έν κώΰε*ε τί)ς τοΟ Ο ατεκανοΰ.

Έ ν τφ V a t ic a n u s g r a e c u s 9 4 9 , αίώνος δεκάτου πέμπτου, περι­
λαμβάνονται έν φ. 1 0 6 * -1 2 1 * «Μΰθοι ήθεικοΐ έκλεγέντες έκ τής βί­
βλου τοϋ ’ Ιχνηλάτου π α ρά πρεσβυτέρου Ίω άννου τοΰ Έ σκ α μ μ α τι-
σμένου καί φ ρασθέντες». Είνε δέ είκοσι τόν αριθμόν. Τούτων ό π ρώ ­
τος άρχεται Ά ν ή ρ τις· π λ ο ύ σ ι ο ς έ μ π ο ρ ο ς ε χ ω ν π α ΐ δ α ι ρ ά θ υ ­
μ ο υ ς κα\ ο κ ν η ρ ο ύ ς ή β ο ι /λ ή θ ι ι ε ί ς έ ρ γ α σ ί α ν α ύ τ ο υ ς δ ιε γ ε ϊ-
ρ α ι . Τοΰ δευτέρου ή αρχή Ιχει ώ δ ε ’ Δ ύ ο τ α ν ο ο ι έ μ π ο ρ ο υ τ ί ν ο ς
ά μ α ξ α ν σ ΰ ρ ο ν τ ε ς . Ό τελευταίος δέ άρχεται διά τών έξής" Ά ρ ρ η ν
π ο τ έ κ α ι θ ή λ ε ι α π ε ρ ι σ τ ε ρ ά τ ή ν έ α τ /τ ώ ν ν ο σ ι ά ν ΰ γ ρ ο ΰ σ ί τ ο ν
έπ λ ή ρ ω σ α ν .
Μ ετά τούς μύθους τούτους έπεται έν φ. 1 2 1 “ « Έ τ ε ρ ο ς μΰθος
αισώπειος τήν περίληψιν», οδ ή α ρχ ή ' Π λή ττεται τήν ούοάν
ά λ ( ό π η ξ κ α ί (ί π ο κ ό π τ ε τ α ι π λ η γ ε ι σ α κ α ι ή ν α ύ τ ή μ έ γ ι σ τ ο ν
α ί σ χ ο ς τ ο ΰ τ ο καί π ά θ ο ς ά φ ό ρ ι ι τ ο ν μ ή γ ο ΰ ν έπ ο ν ε ί δ ε ι τ ο ·
σού τω κ ρ ίν οι σ α ζ η ν || φ. 121 s || έ γ ν ω δ ε ιν κα\ τ ώ ν ά λ λ ω ν
έ κ κ λ η σ ί α ν π υ ΐ ή σ α ι κ α ι π ε ι σ α ι π α ν τι τ ρ ό π ω .
Έ π ο ν τα ι δ ’ είς τούτον τδν μύθον « Έ κ τών έλληνικών παροιμιών»
Ύ π έρ δ ν ο υ σ κ ιά ς. έ π ι τ ώ ν ε ύ τ ε λ ο ϋ ς τ ίν ο ς φ ιλ ο ν εικ ο ύ ν τω ν
καί άλλαι.
ΙΙερι τών μύθων τοΰ Έ σκχμματισμένου πρβλ. P u n t o n i έν S tu d i
di f i l o l o g i a g r e c a p u b b lic a t i d a P i c c o l o m in i Τόμ. Α '. έν Τ αυ-
ρινω. 1 8 8 2 σ. 2 9 -5 8 . Ί δ ε περι τοΰ βατικανικοΰ κώδικος 2 0 9 8 καί
K r u m b a c h e r B y z a n t i n is c h e L it e r a t u r g e s c h i c h t e σ. 8 9 6 σημ.
2 (έλλ. μεταφρ. Ι Ε ω τ η ρ ε ά δ ο υ Τ όμ . Γ ' σ. 2 2 1 ).
Έ σκαμματισμένον δέ τινα εύρίσκομεν μνημονευόμενον εν τινι έπι­
στολή τού πατριάρχου Γρηγορίου τού Κυπρίου πρός τόν Ε φ έσ ο υ
Ίω ά ν ν η ν Χειλάν, έκδοθείσή ύπό τοΰ Λ ε ο ν τ ο π ό λ ε ω ς κ Σωφρο­
ν ί ο υ . Έ ν αύτή λέγονται τά δ ε - Π ρ ώ η ν μέν γ ά ρ, ού π ά ν ν δέ
 Σ νμ μ ίχτα 183

π ρώ η ν, ό μ ηδέν υ γ ιές· μ ή τ ε λ έ γ ω ν Έ σ κ α μ μ α τ ισ μ έ ν ο ς π ο ­
λ ύ ς ή ν γ λ ω σ σ α λ γ ώ ν τ ά τ ε μ α ν ι ώ δ η α ύ τ ο ΰ καί β α κ χ ι κ ά κ α ι
π α ρ ά φ ο ρ α φ θ ε γ γ ό μ ε ν ο ς και τή ν εκ κ λ η σία ν και ή μ ά ς σ υ ν -
τ α ρ ά σ σ ω ν (Ε κκλη σιαστικού Φ άρου Τ όμ. Ε ' σ. 3 4 5 ).
/ Ό δέ βιβλιογράφος S c a m m a t is m e n u s , (Έ σκαμ ματισμένος), ό
μνημονευόμενος παρά τφ G a r d t h a u s e n (G r ie c h is c h e P a l a o g r a -
p h ie . Έ ν Λειψία. 1 8 7 9 σ. 3 3 7 ), ούκ οίδα πόθεν παραλαβόντι, ώς
βιβλιογράφος τοΰ C o d . R e g i u s 3 2 5 9 τής βιολιοθήκης τών ΙΙαρισίων
δέν μνημονεύεται ούτε π αρά τω M o n t f a u c o n ( P a la e o g r a p h ia
g r a e c a σ. 77), απλώς άντιγράφοντι έκ τοϋ αύτοϋ κώδικος σημείωμα
περί συντελέσεως αύτοΰ τω 1 4 2 8 (γράφε 1 4 2 7 ), και άλλο, καθ’ δ
άνήκε τω 1 4 6 0 έν Χ ίω είς τόν Κωνσταντίνον Ά τρ ά π η ν , ούτε παρά
τω O m o n t έν τή περιγραφή τοΰ κώδικος 1 7 7 6 τοΰ άντιστοιχοΰντος
πρός τόν R e g i u s 3 2 5 9 . Ί δ ε I n v e n t a ir e s o m m a ir e Τόμ. Α ' σ.
141 καί έν τή αναγραφή τών βιβλιογράφων τών παρισιακών κ ω ­
δίκων (αύτόθι Τ όμ. Α ' σ. X L I X ) .
■
— Κ ώ δ ιξ Α λ εξά νδ ρ ο υ Ά μ η ρ α έ ν " Α ν δ ρ ω . Π αρά τφ

ίατρω κ. Καμπάνη έν Ά ν ό ρ φ είδον τφ 1 9 0 0 κώδικα είς σχήμα 4 0ν

τής ύπό τοϋ Κωνσταντίνου Ά μ η ρ α μ εταφ ράσεω ς τής Ισ τ ο ρ ία ς τής
Μολδαβίας, συγκείμενον έκ σελίδων 6 0 9 , άρχόμενον δ ’ άκέφαλον άπό
τών λέξεων Μ ε τά τ ό ν θ ά ν α τ ο ν τ ο ϋ Ή λ ι ά σ κ ο υ έ μ ε ιν ε ν α ύ θ ε ν -
τ η ς ό υ ι ό ς τ ο υ ό ‘ Ρ ώ ι ι α ν . Έ ν σ. 5 9 7 εδρηται επιγραφή κ ε φ α ­
λαίου ήδε- «Π ερί τής επανόδου τής κυρίας . . . . μητρός τοΰ Γρη-
γορίου Β όδα είς Κωνσταντινούπολιν». Έ ν δέ σ. 6 0 7 οίονεί έν προς-
θήκι;) έπιφέρονται τά δ ε - « Έ δ ώ γράφομεν διά τούς άχαρίστους καί
λαιμάργους πώς ό θεός διά τάς αμαρτίας τους τούς παιδεύει καί άπο-
δίδει αύτοΐς τά ί σ α » . Ά ρ χ . Ή τ ο ν ε ν α ς ά ο χ ω ν τνις Τ ζ ά ρ α ς ό ν ό -
μ α τ ι Δ η μ ή τ ρ ι ο ς ' Μ α κ ρ ύ ς _π ρ ώ η ν μ π ά ν ο ς μέγβς Τ έλ. δ θ ε ν
ί π ρ ό ς τ α ξ ε ν ά μ ή ν δ ί δ ε τ α ι π λ έ ο ν κ α ί έ γ ι ν ε ν ε ίς τ υ ί /ς ά ν θ ο ώ -
π ο υ ς ό ν ε ι δ ο ς , ε ί ς δ έ τ ό ν α ύ θ έ ν τ η ν μ ν η μ ό σ υ ν ο ν α ί ώ ν ι ο ν κα\
μ ισ θ ό ς π α ρ ά θεού ’Α λλ ά τό τελευταίον τοΰτο πρόςθετον κ εφ ά -
λαιον είνε οιαγεγραμμενον. Έ χ ε ι δέ ό κώδιξ π ολλά διασβέσματα καί
διορθώσεις, έξ ών άποδεικνύεται, δτι είνε αύτόγραφος τοΟ μεταφρα-
στοϋ Ά μ η ρ ά .
Πλήν δέ τοΟ κώδικος το ύ το υ είνε γνωστός κα* άλλος κώδιξ τής
184 lfiog EliΙηνομνήμων

αύτής συ γγραφ ής, ό έν τή Ε θνική βιδλιοθή^] ΙΙαρισίων S u p p l e ­

m ent grec άρ. β ( Ί δ ε O m ont I n v e n ta ir e s o m r n a ir e des
m a n u s c r il s g r e c s d e la B i b l i o t h e q u e n a t io n a ie . Έ ν Παρισίοις.
18B 8 Τ όμ. l v σ. 2 0 1 : M y r o n O o s tin , h is t o r ia M o ld a v ia e , in
v u lg a r e m d ia l e c t u m v e r s a a b A l e x a n d r o A m ir a X V I I I s.
P a p . 72 e t 5 4 4 p a g e s ). Ό κώδιξ ούτος περιγράφεται διά μακροτέ-
ρων έν ά νυπογράφ φ έπιστολή πρός τόν κτήτορα τοΰ εν Ά ν δ ρ φ κ ώ ­
δικος, ήν διέγνων έν. τής γραφ ής ώς προερχομένην έκ τοϋ μακαρίτου
Σάθα. Κ α τά ταύτην ή επιγραφή τοΟ Παρισιακοΰ κώδικος, ήτις λείπει
έν τώ ά κ εφ ά λ ω κώδικι τής "Ανδρου, Ιχει ώ δ ε - «Βιβλίον ιστορικόν
περιέχον τάς ήγεμονίας καί δια γω γά ς τών έν Μ ολδαβία ήγεμονευσάν-
των αύθέντων, καί έτέρων γειτνιαζόντων κατασποράδην, άρχόμενον
άπό Δ ρά γοσ η βόδα καί καθεξής περατούμενον μέχρι τοΰ νΰν. Συντε-
θέν μέν πρώτον π α ρά τοΰ μεγάλου λογοθέτου Μ υ ρ ώ ν Ι4ωβτήν
είς τήν μολδαδικήν γλώτταν, μεταφρασθέν δέ διά προςταγής τοΰ
ύψηλοτάτου καί θεοσεβεστάτου αύθέντου καί ήγεμόνος πάσης Μ ολδο­
βλαχίας κυρίου κυρίου Ίω ά ν ν ου Γρηγορίου Γκίκα βοεβόδα, είς τήν
ήμετ^ραν άπλήν διάλεκτον π α ρά τοΰ άρχοντας μεγάλου όσπ οδά ρου (;)
Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ Ά μ ιη ρ α Ι τοΟ Χμιυρναέου. Έ ν Γιασίφ, έν
ετει άπό Χ ρίστου αψκθ' κ α τά μήνα φευρουάριον».
Κ α τ ά τήν αύτήν έπιστολήν ό κώδιξ ΙΙαρισίων σύγκειται έκ φύλλων
6 3 3 μή τακτικώ ς ήριθμημένων, διότι τινά τών έν αύτφ φύλλων είνε
ά γ ρα φ α άνευ άριθμήσεως, τό δέ πρώτον βιβλίον φέρει ιδίαν φυλλα-
ρίθμησιν μέχρι τοΰ άριθμοΰ 6 7 . Ή δέ τοΰ δευτέρου βιβλίου άρίθμη-
σις άρχεται άπό τοΰ άρ. 1 καί τελευτά είς άρ. 5 4 4 . Προςθέτει δ’ έν
τή αύτ$ έπιστολή ό Σ άθας καί τά δ ε - « Τ ό τοΰ κυρίου Ν. Μ αυροκορ-
δάτου χειρόγραφ ον άρχεται άκριβώς άπό τοΰ ιθ' κεφαλαίου τοΟ δευ­
τέρου βιβλίου Μ ε τά τ ό ν θ ά ν α τ ο ν τ ο ΰ Έ λ ι ά σ κ ο υ έ μ ειν ε ν α ύ -
θ έ ν τ η ς ό υ ί ό ς τ ο υ ό 'Ρ ώ μ α ν . Τελευτά δέ τό τοΰ κ. Μ αυροκορ-
δάτου χειρόγραφον ώ ς καί τό τών ΙΙαρισίων διά τής διηγήσεως περί
τών κ α τα χρή σεω ν τοΟ Λημητρίου Μ α κ ρ ή ».
Σημειωτέον δέ, δτι περί μέν τοΟ κώδικος τών ΙΙαρισίων διέλαβε
διά μακρών ό H a s e συμφώνως πρός μακράν έπιστολήν τοΟ Σο<|ο-
κ λ έ ο υ ς Ο ί κ ο ν ό μ ο υ πρός τόν έμόν π ατέρα, δημοσιευθεϊσαν ύπό τοΰ
Έ π α μ . Σ τ α μ α τ ι ά δ ο υ (Β ίος ’ Ια κ ώ βου Βασιλικοΰ. Έ ν Σάμψ . 1 8 9 4
 Σύμμικτα 185

σ.· 10 κ. έ.), είς δν είχε παραχωρηθή ύπ’ έμοΰ. Γίνεται δ ’ έν τή

επιστολή ταύττβ τοΰ Οικονόμου πολύς λ όγος περί τίνος χειρογράφου,
παραδοθέντος είς αύτόν ύπό τοΟ έμοΰ πατρός πρός έξέτασιν, γενομέ-
νην κ α τά τήν μαρτυρίαν τοΰ έπιστέλλοντος έ ν δ ι α σ τ ή μ α τ ι β ρ α χ ν -
τάτω, δ ιό τι ό τ ό χ ε ιρ ό γ ρ α φ ο ν έχω ν θ έ λ ε ι ι'να έ π ι σ τ ρ α φ η
α ύ τ ώ τ α χ έ ω ς , ώς είχε δηλώσει πρός αύτόν ό έμός πατήρ. Π αρα-
βάλλοντες δέ τήν έν τή έπιστολή ταύτη τοΰ Οικονόμου περιγραφήν
πρός τ α έπιστελλόμενα ύπό τοϋ Σ ά θ α περί τοϋ π α ρ ά τ ω Νιν.ολάω
Μ αυροκορδάτψ χειρογράφου, άμ φότερα δέ ταΰτα πρός τάνω γ ρ α -
φέντα περί τοΰ π α ρά τ φ κ. Καμπάνη κώδικος, πειθόμεθ’ άδιστάκτω ς,
δτι ό κώοιξ ουτος είνε είς καί δ αυτός, προςωρινώς μέν έπιδειχθείς
είς τόν έμόν πατέρα ύπό τοΟ κατόχου, έξ αύτοΰ δέ περιελθών είς τόν
Μ αυροκορδατον καί είτα γενόμενος κτήμα τοΰ κ. Κ αμπάνη. *
ΙΙροςθετέον, δτι ό Σταματιάδης έξέδωκεν έν τ φ Βίω τοΰ Ι α κ ώ β ο υ
Βασιλικοΰ σ. 1 1 4 . κ. έ. έκ τής έλληνικής μ ετα φ ρά σεω ς τοΰ Ά μ η ρ ά
τό κεφάλαιον «ΙΙερΙ τοΰ δεσπότου (Βασιλικοΰ) τί λ ογή ς έγεινεν αύ-
θέντης τής Μ ολδαβίας, σημειόνων έν σ. 8 τοΟ Π ρολόγου, δτι τό κε-
φάλαιον .τοΰτο Ιλαβε π α ρ ’ έμοδ έκ χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ο υ άποτεθησαυρισμέ-
νου έν τή έμή βιβλιοθήκη, ά λ λ ’ έκ φ ράζεται άνακριβώς, τοΰ λόγου
δντος περί ά ν τ ι γ ρ ά φ ο ι ; τοΰ είρημένου κεφαλαίου, γενομένου κ α τά
τόν χρόνον τής είς τόν π ατέρα μου προςωρινής έπιδείξεως τοΰ κώδικος.
— Έ π κ κ ο Χ ή τοΟ Ο ΰ γ ω ν ο ς P o u q u e v i l l e . ΙΙαρα τ φ νο­
μ άρχη κ. Ν ικολάφ Α ουριώτη σώ ζετα ι μεταξύ πολλών άλλω ν έγ γ ρ ά ­
φων τοΰ πάππου αύτοΰ ή κ α τω τέρ ω έκδιδομένη έπιστολή τοΰ Ο δ γ ω -
νως P o u q u e v ille , άδελφοΟ τοΰ γ ν ω στοδ φιλέλληνος έπΐ τοΟ ?Α λή
π α σ σά προξένου τής Γαλλίας έν Ίωαννίνοις, πρός τόν I. Ό ρλά νδον
καί Ά ν δ ρ έ α ν Α ουριώτην, άπεσταλμένους είς ’Α γγλίαν χάριν τοΟ έλ-
ληνικοΰ δανείου. Ή έπιστολή έγράφ η έκ Μ ασσαλίας τή ®/20 ’ Ιουνίου
1 8 2 4 , έλήφθη δέ τή 10/ « ’ Ιουλίου, υπό τών είς ους άπεστέλλετο,
οίτινες καί άπήντησαν τή I8/so ’ Ιουλίου διά τοϋ Ζ α ΐμ η , καθ’ & βλέ­
πομε ν έξ έπισθογράφου σημειώματος, Ιχοντος ώ ο ε - M a rs e ille 2 0
J u im P o u q u e v ille R ( = R e g u e ) 2 2 J u illet. R e p . le 27 d e (αί
δύο τβλευταΐαι λέξεις διαγεγραμμένάι) 3 0 J u ille t (άλλη χειρί) p a r
δίΓ Z a im ie.
186 Νίος Έλληνομνήμων

M a rseille le 2u J u in 1824

A M e s s i e u r s J. O rla n d o et And. L o u r io tis

e n v o y έβ d ti G o u v e r n e m e u t G r e c ά L o n d r e s .

M ess ie a r x

J ’ai regu depuis q u e ^ a e s jou rs la lettre que vous

m’ avez adressee de Londres, dans la quelle se trouvait
ineluse celle de Mr le Secretaire d ’ fitat Mauro Cord a to.
Je regrette qu ’il ne vous ai pas ete possible de me voir
avant votre passage en Angleterre, mais j ’espere etre plus
heureux a votre retour.
J'avais appris par les journaux l’heureux resultat de
la negociation dont vous etiez chai'ges par votre Gouver-
nement, et la confirmation que vous m’en donnez par votre
lettre, m’ a caus^ un grand plaisir : hatez le depart des
fonds, l ’argent est rare et tres necessaire en Moree.
J ’espere, comm e vous que vos bons com patriotes soi'-
tiront triomphants d ela lutte: je form e a ce sujet les vceux
les plus sinceres· j ’ ai vecu trop longtem s parmi vous pour
etre indifferent a tout ce qui vous touche et j ’ ai vu de trop
pres les malheurs de la Grece pour ne pas souhaiter ar-
demment de les voir cesser par une prom pte emancipation.
Vous devez connaitre maintenant le dernier ouvrage
de mon fre re ? Quoique l’ auteur n’ ait pas dit tout ce q u ’ il
sait, c ’est le plus eloquent manifeste que Ton puisse pu-
blier contre les turcs et contre les m iserables qui osent se
montrer leurs protecteurs ou leurs p a r t is a n s !C e t ouvrage
continue d ’ avoir le plus grand succes, il est a desirer pour
les grecs q u ’il soit repandu non seulement en europe mais
encore aux 6tats unis, car il doit porter le dernier coup
aux monstres qui ont desol§ votre belle patrie.
1 Ή λέξι; partisans μετ «λλων διαγεγραμμένων, ης δι«χρίνετ«ι ϋαφώ; μο’νον to
πρώτον μέρος parti........
 Σνμμιχτα 187

M on fr e r e a e te s e n s ib le a u x c o m p l i m e n t s q u e v o u s lu i
a d r e s s e z , il m e c h a r g e d e v o u s e n f a i r e s e s r e m e r c i m e n t s -
a g r e e z a u s s i le s m ie n s e t c r o y e z m o i,
M e s s ie u r s
V o i r e tr e s h u m b le
cl t r e s o b f 'i s s a n t s e r v i t e u r et, a m i

f lu i/ iie s

"A itov σημειώσεως είνε. δτι το σύγγραμ μ α τοϋ Φ ραγκίσκου P o u -

q u e v ill e τό έν τή ανω τέρω επιστολή μνημονευόμενων ύπό του αδελ­
φού αύτοϋ είνε ή τετράτομος H is t o ir e d e la r e g e n e r a t i o n d e la
G r e c e , ήτις ήρχισεν έκδιδομένη τω 1 8 2 4 . βτ’ έγράφ η ή επιστολή.
—'Χ.ρτ^σμ.ος «ερ»ι Ι*\ίζ<*.ντί«>\>· Έ ν τω φ. 2* τοΰ ύπ’ άριθ.
Χ Χ Ι Ι - Ι κώδικος τής έν Νεαπόλει βιβλιοθήκης τών Ίερω νυμιτώ ν
iG e r o la m in ii τής άλλω ς καλούμενης O r a t o r ia n a , γεγραμμένου
τόν δέκατον πέμπτον αιώνα, περιλαμβάνεται ο έξής χρησμός, δν εκ­
δίδω έκ φ ω τογρ α φ ία ς'

Χ ρ γ ρ μ ό ς σιβύλλειος περί Β υ ζα ν τίου !·

Καί σύ βαρύπολι Β υζαντίη' ή άντίον Ά σ ίη ς δήθ’ έξεις χώ ραν, καί

δή τοι στοναχαι καί άναρίθμητον έκχεείς α ίμ α ' πεσή δ ’ ύψηλόν π τώ μ α
σύν π ολ υ π όροις 1 οίδή μ α σι2. λίσσομαί σε Βυζαντίην κλεινήν, βασιλείαν
άθεσμον ύ σ τά τ η ν ή πασι δείξεις κ ακά π ολλά βροτοίσι, καί π άση ς
γαίης άνδρών τε μόχθους έκδαπανήσεις' έξεις δ ’ αίχμητάς βασιλείας
έθνών έπί ουσμαίς· καί θεσμούς θήσεις, και πάνθ’ υποτάξεις- α ! αΐ
Βυζαντίη νήσε- σύ θεόν μέν ούκ αίδοΰσα, ψεύσΐβ τολμ η ρ ά - κλύσει δέ
σε κΟμα λευκοίο πόντου' αΤ αϊ Βυζαντίη χ ώ ρ η ' μ έγα δ’ δνομα λ α -
χοΰσα, άρςεις βασιλείας, ούδέποτ’ ές τρίς τρίς έκατοντάκις- ήςει ούν
ποτ’ άνωθεν ύπ" αύχένα Βυζαντίοιο ουράνιος π λ η γή ' κάμψει τ ε 8 σδν
αύχένα π ρ ώ τ ο ν ε !τ ’ έίεδαφ ισθ ή ση - καί πυρός μένος δλην έκδαπανή-
σεΓ λύκοι τ’ άλώ πεκες τ’ οίκήσουσΐ' καί π οτ’ έση πανέρημος ώ ς μή
γ β γ ον υ ϊα ; ·

Λθλν'
1 Τ ΐόροις 2 ο ιδ μ ή μ α ο ι 3 >έ
188 S io t 'φ Χ Χ η ν ο μ ν ή μ ω ν

—Α η μ ,ώ δη λ ογ οτεχ ν ή μ α τα έν χώ διχι τί^ς Η&βλιο-

βήΜ ^ς τοΰ B a t u a v o i l . Έ ν τ φ μικύλλφ κώδικι V a t ic a n u s
g r a e c u s 1 1 3 9 , σχήματος μικροτάτου, δπερ θά ήδυνάμεθα νά χ α ρ α -
κτηρίσωμεν ώς 6 4 0ν, συνισταμένφ έκ φύλλων 1 6 5 καί γεγραμμένα)
τόν δέκατον £κτον αιώνα λίαν άμ ελώ ς καί μετά πολλών σφαλμάτων,
περιλαμβάνονται τά έξής-
1 (φ. 1α). ΕύχαΙ διάφοροι.
2 (φ. 4 5 α). Ά νεπ ίγραφ ον δημώδες στιχούργημα, γεγραμμένον
καταλογάδην.
Ά ρχ. Ό κ ά τ ε ι ς καχ ό μ π ο ν τ χ κ ό ς έ κ α λ ο σ ύ ν ε χ ά γ ά π η
κ α ί μ π ισ τ ο 'ι φ ιλ ία καχ έ ξ α σ υ ν τ ε κ τ ο σ ί ν ε ι .
Μ ετά τό ε τής λέξεως έ κ α λ ο σ ΰ ν ε ι παραπεμπτικόν σημεΐον ·:·
έπαναλαμβανόμενον καί έν τή ω α , δπου εϋρηται γεγραμμένον κ ά μ α ν ,
διορθουμένης οΰτω τής λέξεω ς είς έ κ ά μ α ν άντί τοϋ Ενεκα τοϋ μέτρου
άναγκαίου ε’ κ ά μ α σ ι ν . Ό δέ δεύτερος, στίχος είνε μετρικώς έφθαρ-
μένος. Τελευτά δέ τό στιχούργημα έν φ . 5 3 5, έπομένου άγράφου
τοΟ φ. 5 4 .
3 (φ. 5 5 α). Τ ό μικρόν άπόδειπνον.
4 (φ. 86®). «Ά π όκ οπ ος τοϋ φήμα λογιωτάτη,
τήν έχονσιν οί φρόνιμοι πολλά ποθεχνοτάτη.
Ά ρχ. Μίαν άπό κόπον ένύσταξα νά κοιμηθώ έθυμήθην.

Τελευτά έν φ. 132*. Έν δέ φ. 132£ . . . α φ μ μηνχ νοεμ-

βρίω γη.
OV
5 (φ. 1 3 4 *). «Προυκιά τοΟ κ α κ οϋ σ π α ν ο ϋ » .
Ά ρ χ . Μ δο σε τήν εύχήν μου και τήν εύχήν τοϋ καλο­
γέρου τοϋ σφυροκουτζούλη όποϋ μένη είς τήν άγίαν μηρ-
θήαν
6 (φ. 139δ). «Γιατροσώφη τοΟ σπανοΟ».
Ά ρ χ . Νά ποιάσω τόν σφυμών σου άπό τήν φτέρνα καί
νά σέ έπάμω κρανιακήν φλεβοτομίαν.
Τελευτή έν φ. 148*, έπομένων φύλλων άγράφων.
7 (φ. 151*). «Συναξάριον τόν κακόν σπανόν».
Ά ρ χ . "Οταν γενοΰντα οί κακοί σπανοχ, οίτδε ημέρα ήτον
ούτε νύκτα· άμε ήστραφτεν οχ άνατολοΐ καί εύρόνταν εί δί-
 Σνμμιπτα 189

<7n c " και π χ δοΰ σα ν ο ί κ α κ ίι σπανή άπό παλαχάς κακής

μ αύρης γ α δά ρα ς κόλον τη ν χ ο ιρ ιν έα ν έ ν π ο υ κ ο μ έ ν ο ι · || φ.
151® || κ α ι fi γ α δ ά ρ α . ά π ό τόν φ ό β ο ν τ η ς έσφ υ ξεν τα μ ερό-
κολα τοΰ κόλου τ η ς ' καχ έ π ό μ η ν ε ν τοΰ κακοΰ σπ α νοΰ ή
γ ε ν η ά δ α · κα\ τ ό τ ε ς έ γ ε ν ν ή θ η ν ό κ α κ ό ς σ π α ν ό ς , ό μ ε ρ μ ι γ -
κοσφόνδηλος καχ η ύ ξ ή ν θ η ν · καί Λ λχκηδθην καί η ρ ξ α τ ο
α ύ θ ε ν τ ε ύ ε ι ν τ ο ύ ς κ α κ ο ύ ς σ π α ν ο ύ ς · καχ έ κ ά θ ισ ε ν έ π ι θ ρ ό ­
ν ο υ φ ο β ε ρ ο ΰ , έ π ά ν ο τ ο ΰ β α τ ζ ι ν ο φ ύ λ ο υ - καχ έ μ ή ν η σ ε ν π ρ ό ς
α υ το ύ ς ή γ ο υ ν τ ο ύ ς π α ν ο ύ ς τ α υ τ α - ά κακοί σ π α ν ο ί- ά ν τζά τν
β υ λ ά τχ · κ ο λ ά τ ι · « ί ν α κ ο υ κ ο υ ρ δ ο κ λ α ν ο μ ο ύ σ τ α κ χ || φ. 15 2 * || .
8 (φ. 1 6 0 6). «Π ερί τοΰ πονηρού καί όκ ν η ρ οΰ ». ·
Ά ρ χ . Λ έ γ ε τ ε γ ά ρ δτχ ό κ ά τ η ς π ο ν η ρ ό ς καχ ο κ ν η ρ ό ς ίχχαν
φ ιλ ία ν καχ έ π ε ρ χ π α τ ο ΰ σ α ν χ δ ύ ο
9 (φ. 1 6 0 α). «Π ερί τοΰ πραγματευτοΟ ».
Ά ρ χ . Λ έ γ ε τ ε γ ά ρ δτχ π ρ α γ μ α τ ε υ τ ί ι ς έ π ίγ ε ν ε ίς π ρ α γ μ α -
τ ία ν .
— Α ογιον *ακ ού χ ί Α ?γγ6ον. Π αρά τφ Λ α ο ν ί κ ω Χ α λ κ ο -
κ ο ν δ ύ λ η , έκδ. Βόννης σ. 3 4 9 ,1 , προκειμένου περί τής έν Ιτει 1 4 4 7
είς Πελοπόννησον 'ΐτρατείας τοϋ 'Γουραχάνη μετά τοΰ σουλτάνου
Μουράτ, άναγινώσκομεν τάδε" Τ ο ύ τ ο υ ς μ έν δ η και γ υ ν α ίκ α ς
καί π α χ δα ς είς Ά γ γ ι ο ν π ό λ ιν ε ύ δ α ίμ ο ν α ά π έ σ τ ε ιλ ε , τ η ς δέ
π ό λ ε ω ς έ ν ε π ί μ π ρ α τ ε τ ά ς ο ι κ ί α ς . Κ αί έν λατινική δέ μετα­
φράσει έγράφ η A n g i u m . Είνε προφανές, δτι τό Ά γ γ χ ο ν πρέπει νά
διορθωθ^ είς Αχγχον.
—Ή χ ρ ο ν ο λ ο γ ί α το Ο /% »xef»oiitjAOv£ou β ι β λ κ ο γ ρ ά φ ο υ
K a p c o t v q x o u . Έ ν τφ Ν έφ Έ λληνομνήμονι Τόμ. Δ ' σ. 187 άνα-
γράψας τό έν τ φ κ α τα λ όγ φ τής ’Α γγελικής βιβλιοθήκης τ ή ; 'Ρ ώ μη ς
βιβλιογραφικόν σημείωμα τοΰ ίερέως Ίω ά ν ν ου Καριανήτου οΐον έΕε-
δόθη έν τ φ οίκείφ κ α τα λ όγ φ τοΰ F r a n c h i d e ’ C a v a l l i e r i καί G.·
M u c o io , έξήνεγκα τήν εικασίαν, δτι άντί τοΰ ύπδ τών έκδοτων
παρανεγνωσμένου (ζ % λ α ', μή συμπίπτοντος πρός ίνδικτιώνα Ικτην,
Ιδει νάναγνώσωμεν (ζ ® ν α '. ΙΙράγματι δέ πανομοιότυπον τής χρονο­
λογίας άποσταλέν μοι π α ρά τής διευθύνσεως τής είρημένης βιβλιοθή­
κης, έπικυροϊ τήν έμήν είκασίαν. Κ α τά ταΰτα ό ύπό τοΰ Καριανήτου
190 Nios Έλληνομνήμων

γραφείς κώδιξ έγράφ η τόν Δεκέμβριον τού 1 4 4 2 κα! ούχί τώ 142.'i.

τό δ’ ετος I 4 4 2 συμπίπτει αληθώς πρός ινδικτιώνα εκτην.
- Τ ό λ ε ύ κ ι ο μ .3. τ ο Ο Α λεξάνδρου 2 3 χ ι ν ά . Ί ίν τη αι­
θούση τών συνεδριών τής Συγκλήτου τοϋ έν Αθήναις Ιΐανεπιστημίου
ευρηται βιβλιοθήκη, φέρουσα έπί όρειχαλκίνης πινακίδες τήν επιγρα­
φήν Δ ω ρ ο ν Ά λ ε ξ ά ν ο ρ ο υ Σ ^ ι ν α . Καί τίνα μέν βιβλία περιεϊχεν
άρχήθεν ή βιβλιοθήκη αυτη καί πότε ταΰτα έδωρήθησαν εις τό ΙΙαν-
επιστήμιον δέν γινώσκω. Ά λ λ ά τακτοποιών αύτήν έπι τής πρώτης
έμής πρυτανείας ( 1 904-Γι > εύρον μεταξύ τών άλλων λεύκωμα άνήκον
είς τόν δωρητήν, δπερ κατέθηκα έκτοτε εις τήν Εθνικήν Βιβλιοθή­
κην. Ιίΐνε δέ τό λεύκωμα τοϋτο άξιον πολλοϋ λόγου διά τά έν αύτώ
αύ τόγρα φ α έπιφανών άνδρών. μάλιστα Γερμανών, έκ τών χρόνων
καθ’ ούς έσπούδαζεν έν Γερμανία ό ’ Α λέξανδρος Σχινάς, δςτις υπήρξε
συγγενής τοΰ πρώτου πρυτάνεως τοΰ Έθνικοΰ Ιίχνεπιστημίου κα!
πρεσβευτοϋ έν Βιέννη κα! Μονάχο) Κωνσταντίνου, διακεκριμένος δέ
μαιευτήρ έν Κωνσταντινουπόλει.
Μεταξύ τών αύ τογράφ ω ν τούτων εΰρηνται τά έξή ς-

α ') τοΰ ποιητοΰ T ie c k

A u s H e lla s k a m u n s G e is t u n d W is s e n s c h a ft ,
D e s D e n k e n s u n d d e s D ic h t e n s K r a ft,
U n d d ie B a r b a r e n h a b e n G e is t u n d L e b e n
Z m n D a n k d em L a n d A p o lls z u r u c k g e g e b e n .

Z u m A n d e n k e n a n L . T ie ck
B e r lin , d en 19 M a y 1 8 4 3 .

β ') τοϋ Ί ω ά ν ν ο υ N e a n d e r . πιθανώς άδελφοΰ τοΰ έπιφανοΰς ιστο­

ρικού τής έκκλησίας Α ύγούστου Γουλιέλμου'

S e y n 1 u n d n ic h t s e in , d a s is t id e n t is c h . H i e r s e in u n d
n ic h t h ie r s e in , b le i b t a ls o id e n t is c h . W o z u b e d a r f m an
e in e s A l b u m s ?

B e r l i n d. 1 7 d. J u n i 18 4 3 .
J ohann N ea n d er

1 όΰτω γράφεται χαι κατωτέρω iv Tfj ένθυμη'σει ταύττ) άντΐ τοΰ sein, οπερ έθε-
σαΐΛίν τ,μιεϊς ενεχεν έλλείψεως έν τω τυπογραφείω τοΰ οικείου στοιχείου.
 Σνμμικτα 191

γ ') τοϋ αρχαιολόγου P i n d e r

W er aus G r ie c h e n la n d k om m t, ist m is w ie e in a lt e r
F r e u n d , m it d e m w ir g e m e in s a m e E r in n e r u n g e n a u fz u -
fr is c h e n h a b e n .
M P in d e r
B e r l i n d e n 2 4 ten Jtn/i 1*43.

o ') τοΰ κορυφαίου τών φιλολόγων Βοικχίου'

Ν α φ ε κη'ι ι ι ε μ ν α σ ’ ά π ι σ τ ε ϊ ν α ρ Η ο ιίχ τα Γ τα τ ώ ν ψ ο ε ν ώ ν .

A u g . B ockh
B e r l i n d . 2 5 J u n i 184.'I.

ε ') τοϋ γνωστοΰ ιστοριογράφου τής μεσαιωνικής Ε λ λ ά δ ο ς καί τής

οθωμανικής αυτοκρατορίας Z in k e is e n ·
F a t a v ia m in v e n ia n t .
J . G uil- Z inkeisen
B e r o l i n i X X V I J u n i i 1843.

r ) τοϋ διακεκριμένου ιστορικού R a u m e r

K e in V o lk g e h t zu G ru n d e ohne e ig e n e S c h u ld , und
k e in e s k a n n w ie d e rg e b o h re n w a r d e n o h n e e ig e n e K ra ft,
W e is h e it u n d B e g e i s t e n m g .
B e r lin 2 7 J u l i u s 184 3 .
F r. v. R aum er

ζ ') τοΰ έπιφανοϋς γερμανιστοϋ Γουλιέλμου G r im m , αδελφού τοϋ

διασήμου γλ ω σσολόγου και λαογράφου ’ Ιακ ώ βου'

U n d d ie S o n n e f t o m e r s s ie h e u n s le u c h t e t s ie a u ch .
W ilh e lm Grim m
B e r lin 3 0 J u l i 18 4 3 .

η ') τοϋ γνωστοϋ αρχαιολόγου καί συγγραφ έως τής τριτόμου Ε λ ­

ληνικής μυθολογίας W e l c k e r
Δήμος ο ωο α ν α ο ισ τ α σ υ ν η γ ε μ ο ν ε σ σ ιν ε π ο ιτ ο
μ ή τ ε λ ί α ν Λνεθεις· μ ή τ ε π ι ε ζ ό μ ε ν ο ς

Β οη 18 F e b r . 1844.
F . G- W e lc k e r
192 /Τέος Έλληνομνήμααν

θ') τοϋ ποιητοϋ U h l a n d -

L eonidas! schones Losungsw ort fiir jeden Freiheits-

kampf, auch den geistigen.
T u b in g en , d. 19 N ov . 1844.
L u d w ig U h lan d
t') τοΰ θεολόγου M a y e r ·

M oge auch an Griechenland erfullt werden

J e s a i. e. 5 4 v. 7 -8 .

M ayer
T u b in g en , d en 19 N o v . 1 8 4 4 .

Τ ό οέ χωρίον τοΟ προφήτου Ή σ α ΐο υ , είς δ παραπέμπει ό γράψ ας,

εύχόμενος τήν ύπέρ τής Ε λ λ ά δ ο ς έκπλήρωσιν αυτοΰ, είνε τό έξής.
Χ ρόνον μ ικ ρ ό ν κ α τ ε 'λ ιπ ό ν σε, και μ ετ’ έλ έους μεγάλου
ελεή σω σε. Έ ν θυμώ μ ι κ ρ ω ά π έ σ τ ρ ε ^ ια τ ό π ρ ό ς ω π ό ν μ ο υ
ά π ό σ ο ΰ . κ α ι έν έ λ έ ε ι α ί ω ν ί ω ε λ ε ή σ ω σ ε , είπ εν ό ^ υ σ ά μ ε -
ν ό ς σε Κ ύ ρ ιο ς.
Τά άρ θ' καί ι' ενθυμήματα δέν είνε άπίθανον νά έγράφησαν
έν σχέσει πρός τήν έν Έ λ λ ά δ ι μικρόν προγενεστέραν συνταγματικήν
μεταπνλίτευσιν τοΟ 1 8 4 3 .
Έ χ ο μ ε ν δ ’ έν τ φ λευκώματι τοϋ Σ χινδ καί ένθύμημα τής T e r e s a
M il a n o llo έν S p a τοϋ Βελγίου. 2 8 /8 4 4 . Έ τ ο δέ αΰτη ή περιώ­
νυμος Ί τ α λ Ις παίκτρια βιολιού, ήτις, γεννηθείσα τ φ 1 8 2 7 , ένεφανίσθη
πρδ τοΟ κοινοΟ τό πρώτον έν Ταυρίνφ, καί έπειτα, τελειοποιηθεϊσα έν
Παρισίοις, διέτρεχε τήν Ευρώπην, έπιδεικνόουσα τήν μουσικήν αότής
δεξιότητα. ■
— Α ύ ο έ γ γ ρ α φ α « e p l Χ χ ύ ρ ο υ . Ό κ. Στέφανος Δραγούμης
Ιγραψ έ μοι τή 16 Ίανουαρίου 1 9 1 4 τ ά δ ε - « Τ ά έν σελ. 3 5 2 τοΟ
σήμερον σταλέντος μοι νέου τεύχους τοΟ Νέου Έ λλήνομνήμονος
'Τ ό μ . I ', τεΟχος γ ') ύπ’ άρ. 6 καί 7 μνημονευόμενα Ιγ γ ρ α φ α τής
13 καί 21 Δεκεμβρίου 1 8 1 5 περί Σκύρου (S e n . M a r. r e g . 1 6 φ.
<304* και r e g . 18 φ. 8 3 “ ) έδημοσιεύθησαν ύπό τοΟ Σ ά θ α έν Τ όμ ω
V σ. 4 0 - 4 2 τώ ν Μνημείων τής Ε λλ η ν ικ ή ς ιστορίας (Έ ν Παρισίοις,
1 8 8 3 ), ήγνόει δέ τοΟτο δ περί αύτών πρός υμας έπιστείλας ΡγΘ-
delli >>.
 Σύμμιχτα 193

— Ε ύαγγέλίβν ev Ι \ ϊ ε α π ό λ ε 6. Ό έκ τών ήμετέρων μαθητών

αίδεσιμώτατος Γεράσιμο; ([οταμιάνος. ίερεύς τού έν Χεαπόλει τής
Ιτ α λ ία ς έλλγ,νικοΰ ορθοδόξου ναού. περιέγραψε διά μακρών έν τώ
Ί ε ρ ώ Συνδέσμω άρ. 1 9 (3 -2 1 0 άπό 1 "Ιουλίου 191·! μέχρι 13 Ί α -
νουαρίου 1 9 1 4 Εύαγγελιάριον άποκείμενον έν τώ ναώ εκείνο». ΙΙλη-
ρεστέρα θά ήτο ή περιγραφή, άν είχε μεριμνήσει νάριθμήα^ τόν κ ώ ­
δικα κατά φύλλα καί παραπέμψγ, εις αύτά κ ατά τήν περιγραφήν τών
άναγραφομένων έν αύτώ ευαγγελίων.
— ( Ι χ ρ ο ρ ά μ κ χ τ α κ . Έ ν τοΐς περί τού επιγραφικού χαράγμ ατος
τοΰ 'Ρ ιχάρδου Τ σ ώ ρ τς έν Έλευσΐνι (Χέου Έ λληνομνήμονος ϊ ό μ . Γ
σ. 3 5 3 ) έν στ. (3 άντΐ κ ι ό ν ω ν γράφ ε ε ι κ ό ν ω ν , έν δέ σ. !■> άντΐ 1 7 2 7
γράφ ε 1 8 2 7 . ΙΙαρατηρητέον δ ' άλλως, δτι τό χά ραγμ α τοΰτο είχεν
έκδοθή καί έν τώ Δελτίο» τή 'Ιστορικής καί έθνολογικής έταιρείας.
'Ο συνάδελφος κ. I'. X. Χ ατζιδάκις προέτεινε τήν έπχνόρθωσιν
τών έξής ανορθογραφιών τών βιβλίογράφων τών έν Νέο» Έ λλγ(νο-
μνήμονι Τ όμ . Γ σ. 3 4 3 κ. έ. κα! 3 4 7 έκδεδομένο»ν έπιγραμμάτων.
άτινα εΐχομεν έκοώσει ά π αραλλάκ τω ς ώς έχουσιν έν ΐο ίς κώ διξιν
σ. 3 4 3 στ. 2 άντΐ Α γ ίω ν ό ί μ ο γράφ ε α γ ί ω ν δ ή μ ο ι
:> 344 - 7 > ά ν τιβ ο λ η ν » ά ν τιβ ο λ εΐν
:> >λ 8 > ά ν ο ίιιν » ά ν ν ε ιν
> :>» 9 » άμπάην » ά μ π α ή ν (άναπαήναι)
> ‘347 > 7 ·> ο ϋ τ ω ς ή ζο ^ γ ρ α φ ία a ο ύ τ ο ς κ α ι ζ ω γ ρ α ιΜ α

ΝΕΟΕ ΕΛλΗΝ Ο Μ ΝΗ Μ Ώ Ν ΤΟ Μ . Ι λ ’ 13
 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ I

Ν. Γ Πολίτου Έ ζλογα ί άττό τά τραγούδια τοϋ ελληνικοί λαοΰ. Έ ν Άβηναι:.

Τυπογραφεϊον « Ε σ τ ία » Κ . Μάϊσνεο χαί Ν . Καργαδοΰρη. 1914. Εις 8 ° ν σελ. ζ ;>09

II ρέπει νάρχίση τι; άπό τών τελευταίων σελίδων τοϋ βιβλίου τού­
του. τών προ τοϋ ΙΙίνακος τών ονομάτων, ο ι 'ώ ν τοϋτο περατοΰται.
άπό τών σελίδων 2 7 ;ϊ - ο 0 4 . έν αίς περιλαμβάνονται συνοπτικώ; αί
' Ιΐηγαί όπόθεν παρελήφθησαν τ' άσμ ατα ' διά νά έννοήση τήν ά φ ορ-
μήν. τόν σκοπόν καί τήν αξίαν τής προκειμένη; έκδόσεω ς. Πράγματι
άτελεύτητον είνε τά πλήθος τών συγγραφ ών, έν αίς άπό ενός ήδη
σχεδόν αιώνος. μάλιστα δέ κατά τήν τελευταίαν πεντηκονταετίαν
έξεδόθησαν δημώδη άσμ ατα τοΰ έλληνικοϋ λαοΰ. Είδικαί συλλογαΐ,
ποιητικαί άνθολογίαι, ιστορικά βιβλία, τοπογραφικαί μονογραφίαι.
γλωσσικαί μελέται, λαογρα φ ικ ά δημοσιεύματα, περιοδικά συγγράμ­
ματα, ημερολόγια, έφημερίδες, τέλος δέ καί ανέκδοτα χειρόγραφα
είνε αί παντοίαι πηγαί. είς άς πρέπει τις νά καταφ ύγη, δπως άνεύρη
άποτεθησαυρισμένον άπειρον πλήθος τών ποιητικών εκείνων άνθέων.
δι’ ών βαίνει εστεμμένη ή Μ οΰσα τοϋ έλληνικοϋ λαοΰ άνά τάς φ ά-
ραγ γα ς καί τάς πεδιάδας, τάς άκτάς καί τάς θαλάσσας τής εύρείας
εκείνης έκ τάσεω ς τών χ ω ρώ ν, έν αίς πάλλεται ή έλληνική καρδία
καί αντηχεί ή πάτριος γ λ ώ σ σ α έν ταϊς ποικίλαις αυτής διαλέκτοις.
"Ελληνες καί αλλογενείς, ποιηταί καί π εζογράφ οι, λόγιοι καί άμ α-
θείς άνθημιλλήθησαν πρός άλλήλους νάναγράψ ωσι τά ποιητικά ταΰτα
προϊόντα τής λαϊκής Μ ούσης οί μέν πολλοί αύτοβούλως καί κ ατ’
ίδιον σύστημα ή μάλλον άνευ στστΥ|ματος, όλίγοι δέ τινες συμφώνως
πρός τάς υποδείξεις τών προκηρυξάντων ειδικούς διαγωνισμούς πρός
περισυλλογήν λαογραφ ικής ύλης. Ούδαμοΰ έμφανέστερον κατεδείχθη
ή μεγάλη διασπορά τής διαδόσεως τών δημοτικών ασμάτων καί ή
απεριόριστος ευκολία τής μεταβολής αύτών άπό χ ώ ρ α ς είς χώραν,
άπό στόματος είς στόμα, άλλά καί ούδαμοϋ έξεφάνθη καταδηλότερον
 ΒίέΧιοχρισίαι 195

ή άμεθοδία περί τήν καταγραφήν καί ή αυθαιρεσία περί τήν έκδοσιν

ώς μή ήρκει ή ύπό τοΰ κ. ΙΙολίτου γενομένη πρό καιρού έπίκρισι;
τής συλλογής τοϋ κ. Χ ρ η σ τ ο ό α σ ί λ η (Τρία άρθρα περί τής έκδόσεως
τών δημωδών ασμάτων ύπό Χ ρησταβασίλη έν τή εφημέριοι <’Αθήναι*
άρ. -!.'5ϊ>, '2;54. '2'Λ5 καί τοϋ 190ί>) προς άπόδειςιν τής αύτο-
γνώμονος διαστροφής τών γνησίων προϊόντων τής λαϊκής Μούσης.
αυτός ό Σπυρίδων Ζ αμπ έλιο; φωραται έκ χειρογράφου τινός. δωρη-
θέντος πρό έτών ύπ' έμοΰ είς τόν κ. ΙΙολίτην, έν ώ φέρονται άντιγε-
γραμμένα δημ ώδη τινά άσμ ατα, οία είχε μεταδώσει είς αύτόν ί μα­
καρίτη; πατήρ μου, έν παραβολή πρός τόν τρόπον καθ' ον έςέδωκεν
αύτά άλλοιών τά κείμενα μετά πολλής αυθαιρεσία; καί κατά τό δο-
κοϋν. Τέλος δέ παρατηρητέον. οτι πλήν τών άλλων κακών προςετί-
θεντο π α ρά μέν τοΐς ξένοι; έκδόται; ή ανεπαρκής πολλάκι; γνώσι;
τή ; νέα; ελληνική;, παρά δέ το ι; ήμετέροι; αί δυ;κολίαι καί αί διχο-
γνωμίαι κ ατά τήν γραφήν τής δημώδους γλώ σση ς καί αί διαφοραί
περί τήν ορθογραφίαν.
Ο ΰτω ; έν π ολ λ οί; οί μαργαρΐται είχον μεταβληθή εί; κόπρον τοΰ
Αύγείου, καί παρίστατο ανάγκη Έ ρα κ λ έου ς, δ ;τ ι; νά καθαρίση αύ­
τήν διά τών ναμάτων τ ή ; κριτικής. Τό εργον δέ τοΰτο Ή ρακλέους
άνέλαβεν ό κ. ΙΙολίτης.
Είνε γνωστή ή μακροχρόνιος εργασία τοΰ Ά τ λ α ν τ ο ς τούτου τής
παρ’ ήμΐν λαογραφ ίας, τοΰ πρώτου, δςτις τοΰτο μέν διά προςωπική;
άπό παίδων ά σχ ολ ία ; περί τήν περισυλλογήν τ ή ; οικεία; ύλη;, τοΰτο
δέ διά τελείας γνώ σεω ς τής αρχαίας μυθολογίας καί τής παγκοσμίου
λαογραφίας, έν χρόνοι; κ αθ’ οΰς ή λαογραφ ία καί έν αυτή τή Εσπε­
ρία κατά μικρόν οίονεί ψ ηλαφώσα έςειλίσσετο άπό άσχολήμ ατο;
άπλή; περιεργεία; είς έπιστήμην συστηματικήν, κατιόρθωσε νάνα-
δειχθή μέν έν τή διεθνεΐ ταύτη άμίλλη είς τών κυρίων συντελεστών
τής επιστημονική; ταύτης π'ροόδου, νά δώση δέ είς τ ά ; π α ρ’ ήμΐν
λαογραφ ικ ά; ερεύνα; σύστημα καί μέθοδον, νά είςαγάγη εί; αύτάς
τήν κριτικήν καί νά εύτυχήση τέλος νά ίοη τασσομένους περί αύτόν
μαθητάς καί μιμητάς μεθοδικώς εργαζομένους χάριν τής Λ αογραφίας,
τοΰ οργάνου τ ή ; ύπ’ αύτοΰ ίδρυθείση; Α αογραφικής έταιρείας.
Οΰτως έν τή έκδόσει τών λαογραφ ικών μελετών παρατηρεϊται σή­
μερον χάρις είς τόν κ. ΙΙολίτην έξέλιξις άνάλογος πρός έκείνην, ήν
196 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

παρατηροϋμεν π α ρ ’ αύτω έκείνω άπά του πρώτου αύτοΰ έργου, των

έν Ιτει 1*71 έκδοθεισών «Μ ελετών περί τοΰ βίου κα! τής γλώ σσης
τοΰ έλληνικοϋ λ αοΰ » μέχρι τών κ α τά τά Ιτη 1 8 9 9 έ'ως 1 9 0 4 ιδόν-
των τό φ ω ς εξ τόμων τών ΙΙάροιμιών καί τών Ιίαραδόσεων, αϊτινες
είνε λυπηρόν, δτι δέν έσυνεχίσθησαν μέχρι τοΰδε έ'νεκα τής άτυχους
παύσεως τής έκ δόσεω ς τής Βιβλιοθήκης Μ αρασλή.
Ό μ ο ια αναστολή ήπείλει τήν εκδοσιν τών πλουσίων π α ρά τώ κ.
ΙΙολίτη συλλογών δημοτικών ασμ άτω ν, ών βλίγα μόνον καί σπ ορα­
δικά δείγματα εΐχον ελθει είς φ ώ ς, ίδίως έκ τοΰ άκριτικοϋ κύκλου,
ού δ κ. ΙΙολίτης ύπήρξεν <5 κύριος έρευνητής. Ά λ λ ’ εύτυχής παρό-
τρυνσις π α ρ ά τοΰ κ. ’ Α λεξάνδρου ΙΙάλλη Ιπεισεν αύτόν νά π ρ ό τ α ξ η
τ η ς σ υ ν α γ ω γ ή ς τ ή ς π ρ ο ω ρ ι σ υ έ ν η ς κ ίς ε ί δ ι κ ω τ έ ο α ς μ ε λ έ τ η ς
τή ν ε κ δ ο σ ιν χ ά ρ ιν τώ ν π ο λ λ ώ ν σ υ λ λ ο γ ή ς τ ώ ν α σ μ ά τ ω ν .
Ό π ο ΐα ι at δυςχέρειαι &ς είχε νάντιμετωπίσττ) ό έκδοτης, ά λλ ά κα!
όποια ή άναγκαία κριτική έν τή έκδόσει δημοτικών ασμάτων, ής
ύπήρξεν ό είςηγητής καί ήν έφήρμοσε και έν ταύτη τή έκλογή, διδά­
σκει ημάς αύτός έν τ ώ π ρ ολ όγ ω διά τώ ν έξης'
«Δ ιά νά γίνΐ0 ή έκδοσις τών κειμένων δσον ένεστί συμφωνοτάτη
πρός τόν σκοπόν τοΟ βιβλίου ύπήρχον σπουδαΐαί τινες δυσκολίαι. τάς
όποιας προςεπάθη σα νά υπερνικήσω. Τ ά δη μ ώ δη άσμ ατα σπανιώτατα
περιέρχονται είς τόν έκδότην άρτια κ α ! άπηλλαγμένα πλημμελημά­
των. Ό τραγουδιστής άλλοτε μέν δέν τελειώνει ολον το άσμ α η
παραλείπει στίχους αύτοΰ, άλλοτε δέ αύτοσχεδιάζω ν άντικαθιστα λη-
σμονηθεΐσαν λέξιν ή φράσιν και ά λλοτε πάλιν παραπλανώμενος έξ
όμοιων έννοιών ή λέξεω ν συμφύρει στίχους δ ια φ ό ρ ω ν ασμάτων. Ό τ α ν
λοιπόν δέν εχωμεν είμή §ν μόνον κείμενον τού ασματος, οφείλομεν
κ α τ’ άνάγκην νά π αραλάβω μεν αύτό κολοβόν κα! παρεφθαρμένον.
Ά ν δ ’ δμ ω ς υπάρχουν πλείονες π α ρ α λ λ α γ α ! τού αύτοΰ άσματος, ή
έπιδιόρθωσις τών έλλείψεων είνε δυνατή, διότι αί διάφοροι π αραλλα­
γ α ! συπληρώνουν ή διορθώνουν άλλή λας.
«Τ οιαύτην ακολουθών μέθοδον κ ατή ρτισα Ικ π ασώ ν τών παραλ­
λαγώ ν έκάστου τών έκδιδομένων α σμ άτω ν τό κείμενον αύτών. Ή
έκ λογή μιας π α ρ α λ λ α γ ή ς έκαστου δέν ήρκεί, διότι κα] ή τελειότατη
π α ρ α λ λ α γ ή παρουσιάζει έλλείψεις, αϊτινες βμ ω ς εύκόλως έπανορ-
θοΟνται διά τής βοήθειας άλλω ν π α ρ α λλ α γ ώ ν . "Οθεν Ιχω ν πρδ δφθαλ-
 BiSXtOMgtaiat 197

μών π άσας τας π α ρ α λλ α γ ά ς τοΰ άσματος, π α ρ α δά λλ ω ν στίχον π ρ ό ;

στίχον α ύ τά ;. άποκαθίστων τό ά σμ α. ούδέν τό ίδιον, ούοέ λέξιν, ούδέ
γράμ μ α κάν παρεμβάλλων. Ή εργασία μου είναι ώς ή τοΰ εκδότου
φιλολογικού κειμένου, δςτις έπ'ι τή βάσει τών έν τοΐς χειρογράφ οις
γραφών τό επεξεργάζεται, περιοριζόμενος είς μόνην τήν ά π οκ α τά-
στασιν ( r e c e n s i o ) ν.α! μή άποτολμών διόρθωσιν (e m e n d a t i o ) . Διά
τόν λόγον τοΰτον εί; τά τραγούδια, τών όποιων δέν είχον πολλάς
π αραλλαγάς, παρέμειναν άτέλειαι, ώ ; λ. χ. χασμ φ οίαι ή μετρικά
σ φ άλ μ α τα ’ ή έπανόρθωσις τούτων ήτο βεβαίως εύ κ ολω τάτη , ά λ λ ’ όχι,
ώς νομίζω, καί έπιτετραμμένη,
* Ε ρ γ α σ ία τοιαύτη ήτο έπ ιπ ον ω τά τη — ύπάρχουν τραγούδια, ών
φέρονται πολλά! δεκάδες π α ρ α λ λ α γ ώ ν — ά λ λ 'ά μ ε ίβ ο υ σ α τούς επ' αύτή
κόπους. ΙΙολλά γ ν ω στότα τα τραγούδια φαίνονται μέν μετά τήν ά π ί 1
κατάστασιν ώ ς νά προςέλαβον νέαν μορφήν καί ακμήν, ά λλ α δ ’ ελ­
λιπή, κ ατ’ ά π οσπ ά σμ α τα φερόμενα είς διαφόρους π α ρ α λ λ α γ ά ς, διά
τής π ροςαρμογής τούτων άνέκτησαν τήν άρτιότη τα καί τό κάλλος
α ύ τώ ν ».
Έ π ί τή βάσει τοιούτων άρχ ώ ν, αί’τινες δύνανται νά χρησιμεύσωσι
καί ώς όδηγια πάντων τών μελλόντων έκδοτων δημοτικών ασμ άτων,
κατέστη δυνατόν νά π α ρά σχ η είς ήμας τό άσπάσιον δώρον, οδ άνά-
δοχος ύπήρξεν δ κ. Π άλλης. Π εριλαμβάνονται δ ’ έν τ φ βιβλίω. οίονεί
άπόγευσις τών διαφόρων είδών δημοτικών α σμ άτω ν , 'Ι σ τ ο ρ ι κ ά τ ρ π -
γ ο ύ δ ια Κ λ έ φ τ ικ α τ ρ α γ ο ύ δ ι α , ’ Λ κ ρ ι τ ι κ ά τ ρ α γ ο ύ δ ι α , Π α ο α λ ο -
γ α ϊ ς , Τ ρ α γ ο ύ δ ι α τ η ς ά γ ά π η ς ·, Ν υ φ ι ά τ ι κ α τ ρ α γ ο ύ δ ι α , Ν α ν α -
ρ ίσμ α τα , Κ άλανδα. Β ανηκα, Τ ρ α γ ο ύ δ ια της ξεν ιτεια ς,
Μ ο ι ρ ο λ ό γ ι α , Μ ο ι ρ ο λ ό γ ι α τ ο ϋ Κ ά τ ω κ ό σ μ ο ν κα\ τ ο ϋ X d p o tr ,
Γ ν ω μ ικ ά τ ρ α γ ο ύ δ ια , Ε ρ γ α τ ι κ ά και β λ ά χ ικ α , Γ Ιε ρ ιγ ε λ α σ η κ α .
Έ ν επιμέτρω δέ προςτίθενται α ') Δ η μ ώ δ η ά σ μ α τ α τών μέσω ν
χ ρ ό ν ω ν καί β ') Τ ρ α γ ο ύ δ ι α ε ι ς έ λ λ η ν ι κ ά ς δ ι α λ έ κ τ ο υ ς . Ι σ τ ο ρ ι ­
κά! δέ κα! λ αογραφ ικ αί είςα γω γα ΐ προτάσσονται τών πλείστων φ σμά-
των, αύξάνουσαι τήν αξίαν τής κριτικής ταύτης έκ δόσβω ς, ήτις δύναται
νά θεωρηθή κ α ν ώ ν συλλογής δημοτικών ασμ άτω ν .
Έ ν μόνον εύχόμεθα έν τέλει, νά εύτυχήσωμεν, δπ ω ς ίδωμεν τόν
* . Πολίτην μή περιοριζόμενον είς τοϋτον τόν κ α ν ό ν α , ά λ λ ά σύν τή
συμπληρώσει τών λοιπών αύτοΰ λ αογραφ ικ ώ ν συλλογών κατορθό-
198 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

νοντα νά δώση εις τό έθνος καί τήν επιστήμην καί τό ολον C o r p u s

τών δημοτικών ασμάτων, ών είνε ό κλειδοΰχος καί θεματοφύλαξ.

D. C. H esselin g et H u b ert P er n o t Έρωτοπαίγνιαι (C hansons d ’ am our)

publies d ’ apres un m anuscrit du X V e siecle avec une traduction, une
etude critiqu e su r les Έχαιτόλογα (C h an son des Cent m ots), des o b s e r ­
vations gram m aticales et un in dex. Paris. L ib ra irie universitaire A.
W elter editeur. Athenes. L ibrairie Internationale E lefth erou dak is et
Barth. 1913. Βί; 8 °v. σελ. X X X V I, 187.

Ύ πό τήν επιγραφήν Ά λ φ ά β η τ ο ς τ η ς ά γ ά π η ς είχεν, ώς γνω­

στόν, έκδώσει τώ 1 8 7 9 ό Γουλιέλμος W a g n e r έκ τού κώδικος τής
βιβλιοθήκης τοΰ Βρεττανικοΰ μουσείου A d d i t io n a l 824 1 ώ ραίά τινα.
ερωτικά ποιημάτια, arttva έπί μακρόν έθεωροϋντο ροδιακήν έχοντα
τήν προέλευσιν συμφώνως πρός τήν γνώμην τοΰ πρώτου έκδοτου.
Τ ά ασμάτια ταΰτα τοΰτο μέν ένεκα τοΰ ποιητικοΰ αυτών κάλλους,
τοΰτο δέ ώς άξια μελέτης γλωσσικά κείμενα έπεσπάσαντο έκτοτε τήν
προςοχήν πολλών, και πολυάριθμοι είνε αί είς αυτά άναφερόμεναι
μονογραφίαι, συμπεριλαμβανομένων και μ εταφράσεων αύτών είς ξένας
γ λώ σσας ( Ί δ ε τήν βιβλιογραφίαν έν τω ένταΰθα άναγγελλομένω βι-
6λίω σ. V I I κ. έ. έν σημειώσει). Ά λ λ ’ ό κ. ΙΙολίτης έν τή Λ α ο γ ρ α ­
φία (Τόμ. Β ’ , 1 9 1 0 σ. 137 κ. έ.) άπέδειξεν, δτι τά τεκμήρια, έφ’ ών
στηριζόμενος ό W a g n e r είχε κηρύξει αύτά ροδιακά, δέν είνε ισχυρά,
καί ήγαγε περαιτέρω τήν περί αυτών μελέτην, συσχετίσας αύτά πρός
άλλα δημοτικά άσματα. Ά λ λ ά και ά λλ ω ς ή έκδοσις τοΰ W a g n e r
έδεΐτο άναθεωρήσεως ή μάλλον τελείας άνασκευής, έπειδή ό πρώτος
έκείνος έκδοτης, μή λαβών ύπ’ όψιν διαφόρους υποδείξεις τοΰ λον-
οινείου κώδικος, συνέχυσε τήν τάςιν τών ασματίων καί συνέφυρεν
αύτά, κατατάξας πάντα άλφαδητικώς.
Τήν άναγκαίαν ταύτην νέαν εκδοσιν άνέλαβον οί κ. κ. H e s s e ­
li n g και P e r n o t ' δυνάμεθα δέ νά εϊπωμεν, οτι αύτη άπέβη ύπό
πασαν έποψιν τελεία ού μόνον καθ’ έαυτήν. άλλά καί έν συσχετισμό)
πρός τάνάλογα προϊόντα τής δημώδους Μούσης. ΙΙράγματι αύτά
τά Κ α τ α λ ό γ ι α ταΰτα ή Σ τ ί χ ο ι περί έρω τος [κ α ι] ά γ ά π η ς ,
ώς έπιγράφονται έν τώ χειρογράφω. ούδέν άλλο είνε ή διασκευή δη­
μώδους ποιήματος ή μ&λλον δημωδών ποιηματίων, άνερχομένων είς
χρόνον άρχαιότερον τοΰ δεκάτου πέμπτου αίώνος ύπερμεσοΰντος,
 Βιβλιοκρισίαι 199

καθ’ δν έγράφ η ό κώδιξ, καθ' ήμας μάλιστα χρόνον πολύ άρχαιότε-

ρον. Κυριωτάτη δέ τοϋ ποιήματος βάσις είνε ή σχετιζομένη πρός τά
έν διαφόροις άλλοις δημοτικοΐς ασμασι Έ κ α τ ό λ ο γ α ή ’ Αριθμούς.
Οί έκδόται μετά πολλής έπιαελείας έπραγματεύθησαν έν τή είς-
α γ ω γή τά κατά τά δημοτικά άσματα καί τά παραμύθια, έν οίς
ευρηνται τοιαΰτα Έ κ α τό λ ο γ α , καί τόν συνδυασμόν πρός έρωτικόν
άλφάβητον, έντεΰθεν δ ’ άφορμώμενοι προςεπάθησαν νάποκαταστή-
σωσι τήν αρχικήν μορφήν τοϋ ποιήματος καί νά καταδείξωσι τάς
διαφόρους έπειτα έπελθούσας παρεμδολάς.
Ή έκδοσις τοΰ ποιήματος έγεινε κριτικώς μετά νέαν άντιβολήν
τοΰ κ ώ διχος μετά πολλής προςοχής. 'Ω ς έκ τούτου διαφέρει ού μόνον
ώς πρός τάς γραφ ά ς πολλαχοϋ άπό τής τοΰ W a g n e r , άλλά καί
ώς πρός τήν κατάταξιν τών μερών, ούσαν δλω ς διάφορον ένεκα τοΰ
άνω είρημένου λόγου. ΙΙίναξ δ’ αντιστοιχίας έν σ. X X V I οδηγεί
τόν:! αναγνώστην είς τήν ευρεσιν τών ά ναλόγω ν στίχων έν έκ ατέρ*
τών εκδόσεων. Ε ξα ίρ ετο ς δέ καί δσον ενεστι πιστή γαλλική μ ετά-
φρασις χρησιμεύει πρός άνάδειξιν τών. ποιητικών καλλονών τοΰ
ποιήματος, ού μήν άλλά καί είς ερμηνείαν αύτοΰ πολλαχοϋ. Έ ν τή
μεταφράσει τοΰτο παρατηροΰμεν μόνον, δτι θά ήθέλομεν καλλιτέραν
μετάφρασιν τοΰ έ λ ικ ιά τοΰ πρωτοτύπου. Ή λέξις α5τη (Λ λ ικ ία )
σημαίνει συνήθως π α ρά τοΐς Βυζαντίνοις τό ( Ι ν ά σ τ η μ ο , ά λλ ’ έν τώ
ποιήματι τούτφ καταντά νά σημαίντ§ Otjriv, άνεπαρκής δ ’ είνε ή ά π ό-
δοσις διά τής δλ ω ς γενικής λέξεω ς p e r s o n n e . Ώ ς πρός δέ τό κεί­
μενον λέγομεν, δτι υπέρμετροι τινες ή άμετροι στίχοι δύνανται, ώς
καί έν άλλοις βυζαντιακοΐς ή νεοελληνικοΐς στιχουργήμασι κ ακ ώ ς
παραδεδομένοις, νά θεραπευθώσιν, άντικαθισταμένης λέξεώ ς τίνος τοΰ
κώδικος δι’ άλλης συνωνύμου βραχυτέρας ή μ ακρότέρας. Ούτως έν
τ ώ στίχω 71
μ α χ α ίρ ια και άν μέ κ ό φ το υ σ ιν , π ρ ιό ν ια κα\ ά ν μ ε π ρ ι ο -
[ν ί ζ ο υ ν
τό π ρ ι ο ν ί ζ ο υ ν δύναται νά διορθωθή πρός άποκατάστασιν τοΰ μέ*
τρου είς σ χ ί ζ ο υ ν . Έ ν τ φ στίχω 1 9 9 ·
σ τ ά ξ ό β ε ρ γ ά σ ο υ μ έ κ ρ α τ ε ίς, λ η σ μ ο ν ώ τ ά έ δ ικ ά μ ο υ
άντίτοΟ λ η σ μ ο ν ώ θά ήδύνατο νά γραφ ή ξ ε χ ν ώ . Έ ν δέ τ ώ στίχφ 5 8 8
μ α ρ α ίν ε ι μ ε Λ ά γ ά π η σ ο υ , κ α ίει μ ε τ ό φ ίλ η μ ά σ ο υ
2θυ Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

άναγνωστέον φ ιλ ί άντι τοΰ φίλεμα, διότι δυςκόλως βέβαια θά ήδυνά-

μεθα νάποδεχθώμεν άλλω ς, δτι έπρεπε·νά προφέρωμεν κ α ί ε ι .
Κα! ταΰτα μέν περιλαμβάνει ή έκδοσις έν τώ π ρ ώ τω μέρει. Έ ν
δέ τ ώ δευτέρω περιέχονται άνευ γαλλικής μ εταφ ράσεω ς δεκαεπτά
π α ρα λλ α γα ! τών Έ κ α το λ ό γ ω ν . ών αί μέν δεκαπέντε ήσχν έκδεδομέ-
ναι ήδη πρότερον, τρεις δ' έκδίδονται τό πρώτον ένταΰθα. δύο μέν
•κατ' άνακοίνωσιν τού %. Πολίτου, μία δέ κ α τά παραχώρησιν τού κ.
•Γυχάρη. Κ α! τά μέν πλεΐστα τών δημοτικών τούτων ποιημάτων
έπεγράφησαν Έ κ α τ ό λ ο γ α ύπό τών πρώτων έκδοτών. παραλαβόντων
τήν λέξιν ταύτην π α ρ ' ών ήκουσαν τασμ α τα . Ά λ λ ’ έν αύτών έκ 'Ρ ό ­
δου. έκδοθέν τό πρώτον έν τοΐς ΙΙαναθηναίοις Τ όμ. Ι θ ' σ. 1 4 4 . κ.έ.
ύπό τοϋ κ. Παύλου ΓνευτοΟ. επιγράφεται Έ κ α τ ό λ ο γ ι α , ήτις λέξις κα!
έν αύτ<ϊ> τ ώ κειμένω τοΰ άσματος έπαναλαμβάνεται δίς. Ό μ ο ίω ς δ ’ έν
τώ έκ τών Κυπριακών τοΰ Σακελλαρίου παραληφθέντι άσματι εύρί­
σκομεν έπιγραφήν μέν Τ ά εκ ατόν λ ό γ ι α , δίς δ’ έν τ ώ κειμένψ
κ α τ ό ν λ ό ϊ α . Λιό δέν θεω ρώ άπίθανον, δτι κα! ή έν τώ λονδινείψ
κώοικι επιγραφή Κ α τ α λ ό γ ι α , ή'τις λέγεται ύπό τών έκδοτων επιτε­
θειμένη, ίσ ω ς ύπ’ αύτής τής πρώ της χειρός, άνωθεν διακ,οσμητικής
γραμμής, άποτελούσης τήν αρχήν τής σελίδος ( Ί δ ε σ. 2 εν σημ.),
είςήχθη ύπό τοΰ βιβλιογράφου παρακούσαντος. ή παρενεγράφη ύπ’
αύτοΰ παραναγνω σθεΐσα άντί τοΰ έν τ ώ άντιβολαΰο Κ α το λ ό γ ια .
Ά ν δ’ ή εικασία μου αύτη έχη δρθώς, ύποστηρίζεται έτι μάλλον ή
γνώμη, καθ’ ήν κυρία βάσις τοΰ λονδινείου ποιήματος είνε οί έκατόν
λόγοι. Ή δ ’ επιγραφή Έ ρ ω τ ο π α ί γ ν ι α , ήν έθηκαν οί έκδόται έπ!
τής έπικεφαλίδος τοΰ βιβλίου, ούτ’ εξηγείται ύπ’ αύτών ούτε δικαιο­
λογείται.
Ε ξα ίρ ετο ς τέλος είνε μετά τήν παράθεσιν τών δεκαεπ τά π αραλ­
λαγώ ν τών Έ κ α τό ν λόγω ν ή διαίρεσις τών. έν αύτοΐς κ ατά θ έ μ α τ α
(Ψ υ χ ή , ’ Α γ ά π η (έρ ω ς) Χ ρ ό ν ο ν , Δ έ ν δ ρ ο ν , Ό ρ μ ο ι κ. τ. λ. κατά
τό γαλλικόν άλφάβητον A m e , a m o u r , a n n e e s , a r b r e , a r t ic u la ­
tio n s , κ. τ. λ .) κα! ή έν ταΐς διαφόροις π α ρα λλ α γ α ΐς παρακολούθη­
σ ή τών θεμάτων τούτων (σ. 1 2 5 -1 5 6 '!. Έ π ο ν τα ι δέ Γραμματικα!
παρατηρήσεις περί τοΰ λονδινείου κώδικος {σ . 1 5 7 - 1 7 5 ) καί τέλος
Πίναξ άλφαβητικβς τών έν αύτώ περιλαμβανομένων κυριωτέρων λέ­
ξεων (σ. 1 7 6 - 1 8 7 ) . ‘
 ΒιβλιοΗρισίαι 201

Gustave Schhim berger Le siege, la p rise et le sac d e C onstantinople

par les T u rc s en 1453. O u v ra g e o rn e de v in g t g ra v u re s h ors texte.
Paris. L ib ra irie Plon, P lon -N ou rrit et C"', Im p rim eu rs-ed iteu rs. 1914.
Κί; 8 ov σελ. I ll, 375.

Καί τοΰ συ γγρα φ έω ς τό δνομα καί τό άντικείμενον τό αποτελούν

τό θέμα τοϋ άνά χεΐρας βιβλίου άναδεικνύουσιν αύτό περισπούδαστον
καί άξιον άναγνώ σεω ς ύπό παντός Έ λ λη ν ος.
Ό μέν κ. Σ λουμ βερζέ είνε ό άνήρ, δςτις εγνω νά δώσ·β νέαν ζω ήν
είς τάς περιόδους έκείνας του βυζαντιακοΰ βίου, ών άνέλαβε τήν
έξιστόρησιν. Ά ρ κ ε ! νάναφέρωμεν τάς συγγραφ άς περί Νικηφόρου
τοΰ Φ ω κ ά , Ίω ά ν ν ου τοΰ Τζιμισκή, Βασιλείου τοΰ Βουλγαροκτόνου,
Κωνσταντίνου Η ', Ζ ω ή ς καί θ ε ο δ ώ ρ α ς, αί'τινες καί εις τούς μή είδό-
τας τήν γαλλικήν "Ελληνας άναγνώστας είνε γνωσταί έκ τών μετα­
φράσεων τοϋ κ. Σ. I. Βουτυρά καί τοΰ μακαρίτου Ίω ά ν ν ου Λ α μ -
πρίδου. Τήν δέ συγγραφήν αύτοΰ Περί τών στρατειών τοΰ βααιλέως
τής Ιε ρ ο υ σ α λ ή μ Ά μ α λ ρ ίχ ο υ Α ’ γινώσκουσιν οί άναγνώσται τοΰ Νέου
Έ λληνομνήμονος έκ τοΰ έν αύτώ περί αύτής γενομένου λόγου (Τόμ.
λ ', 1 9 0 7 , σ. 1 2 3 κ. έ.). Τ ό δώρον τής παραστατικής δυνάμεως, ή
εύπετής φαντασία, χειραγωγουμένη ύπό τής τελείας γνώ σεω ς τών
νομισμάτων, τών σφραγίδων, τών καλλιτεχνικών κειμηλίων τών
βυζαντιακών χρόνων, ό συσχετισμός τών ,έλληνικών πηγών πρός τάς
τών έσπερίων καί τών ανατολικών λαών, ή έξ αύτοψίας γνώσις τής
Κωνσταντινουπόλεως, τοΰ Βοςπόρου καί τών Ιΐριγκιπονήσων μετα-
βάλλουσι τήν γραφ ίδα αύτοΰ είς χρ ω στή ρα ζω η ρ ώ ς άναπαριστάνοντα
τάς σκηνάς τοΰ παρελθόντος.
Ά λ λ ’ ό π α ραστάς ένεός πρό τών ήμερών τής δόξης τοΰ Βυζαντίου
καί έξεικονίσας μετά θέρμης πρό τών αναγνω στών τάς λαμπράς ημέ­
ρας τών άραβομάχω ν καί βουλγαρομάχων βασιλέων δέν ήδύνατο νά
μειντ^ αδιάφορος πρό τών ήμερών τής δούνης καί τής τραγω δίας τής
π τώσεως τής βασιλευούσϊ,ς. Λέν ήδύνατο νάφήση αύτόν άσυγκίνη-
τον ή μεγάλγ| μορφή τόΰ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. άόιάφορον ή
όρμή τοΰ νεαροΰ Μ ωαμεθανού πορθητοΰ, .καί π αρά τόν μάρτυρα
αύτοκράτορα άνεβίωσαν πρό τής φαντασίας αύτοΰ οί άλλοι ήρωες
τής πολιορκουμένης βασιλευούσης, οί λοιποί μάρτυρες τής πορθου-
(ΐένης πόλεω ς Κωνσταντίνου τοΟ μεγάλου.
202 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ο α ν

Οί'α σειρά τραγικών περιπετειών άπό τών ήμερων, κ αθ’ άς ό νεα­

ρός Μ ωάμεθ, άναβάς επί τόν θρόνον τοΟ Ό θ μ ά ν, ένα προέστησεν
έαυτώ κυριώτατον καί άμεσον σκοπόν τοΰ βίου. τό νά καταρρίψη τά
ισχυρά εκείνα τείχη, άτινα έπΐ αιώνας δλους είχον άντιστή είς πλεί-
στα ς όσους έφόδους βαρβάρω ν λαώ ν. τό νά έκπορθήση την ύπερήφα-
νον πόλιν. είς ήν μετά τής περιοχής αυτής είχε περιορισθή τό άλλοτε
πανίσχυρον Βυζάντιον.
Ά π ό τών ήμερών. κ αθ’ ας παρασπονδών είχε κτίσει ό σουλτάνος
έπΐ τής ευρω παϊκής άκτής τοΰ Βοςπόρου τό όχυρώτατον φρούριον,
οπερ οί Βυζαντινοί ώ νόμ αζον Κ εφ αλοκόπ την ή Λάιμοκοπίαν. σήμε­
ρον δέ γινώσκομεν ύπό τό τουρκικόν δνομα 'Ρούμελη Χ ισσά ρ , μέχρι
τής ώ ρ α ς, κ αθ’ ήν έν τή άλούση πόλει έκυμάτιζον αί σημαΐαι αί φέ-
ρουσαι τήν ημισέληνον, καί τά στίφη τών πορθητών ατίθασα έσφαζον,
έδήουν, ήνδραπόδιζον, κατεπ άιουν πάντα θειον καί άνθρώπινον νό­
μον, καί ή Κ ωνσταντινούπολή εκειτο αίμόφυρτος καί τεταπεινωμένη
πρό τών ποοών του ύπερφιάλου νικητοΰ, όποια αλληλουχία δραμ α­
τικών σκηνών.
Α ί π αρασκευαΐ τοΰ Μ ωάμεθ έν Ά δριανου π όλει, ή κατασκευή τοΰ
μεγάλου πυροβόλου τοΰ Ό ρβα νοΰ καί ή έπίμοχθος αύτοΰ μεταφορά
μέχρι τοΰ πρό τής Π όλεως στρατοπ έδου, ή έκκίνησις τής μεγάλης
στρατιάς, ή έναρξις τής πολιορκίας, ή συγκίνησις έπΐ τ φ βρόμιο τών
πυροβόλων, δι’ ών μετερρυθμίζετο ή τέω ς ύφισταμένη τακτική τοΰ
πολέμου, ή άγω νία τών πολιορκουμένων, μάτην προςδοκώντων άξίαν
λόγου βοήθειαν έκ τής Ε σ π ε ρ ία ς, ή περιπετειώδης τής 20 Α π ριλίου
πρός τόν τουρκικόν στόλον ναυμαχία τώ ν τεσσά ρ ω ν έπικούρων γ ε-
νουατικών τριήρων, ή άλλόκοτος διά ξηράς διαβίβασις τοΰ τουρκικοΰ
στόλου είς τόν Κ εράτιον, ή έν τφ βάθει τοΰ κόλπου τούτου πήξις τής
τουρκικής γεφύρας, ή κατασκευή καί πυρπόλησις τής φοβέρας έγγύ-
τατα τώ ν τειχών έλεπόλεως τών Τ ούρκων, οί υποχθόνιοι έν ταΐς
ύπονόμοις καί οι’ άνθυπονόμων άγ ώ ν ες πολιορκητώ ν καί πολιορκου-
μένων, 'ή βαθμιαία κατάρριψις μ εγάλω ν μερών τοΰ περιβόλου τών
τειχών καί ή άγω νιώ δη ς αύτών έπισκευή, οί καρτερικοί άγώ νες τών
άμυνομένων καί αί άγριαι επιθέσεις τών Τ ούρκων, ή κ α τά γην καί
θάλασσαν π άλη , ή τελευταία έν τή Α γ ί α Σοφίςι λειτουργία, ή ύστατη
συγκινητική μετάληψις τοΰ Κωνσταντίνου, ή νυκτερινή μ ετα τοδ
 Βι€λίοχρισίαι 203

Φ ραντζή διά τών τειχών ιππηλασία τοΰ αύτοκράτορος, ή λύσσα τής

τελευταίας εφόδου, ό τραυματισμός τοΰ Ίουστινιάνη, ό φόνος τοΰ
Κ ωνσταντίνου, ή είς τήν ΙΙόλιν είςέλασις τών νικητών, ή είςόρμησις
αυτών είς τήν "Αγίαν Σοφίαν, ή σφ αγή , ή λεηλασία, ή πομπική εις-
οδος τοΰ ΙΙορθητοΰ είς τήν ήττημένην και μεστήν αϊματος καί γόων
πόλιν. ή τραγική τύχη τοΰ Λ ουκά Ν οταρα καί τών περί αύτόν, ιδού
σειρά συγκινητικών έπειςοδίων. σπαρακτικών εικόνων, ών έκάστη
είνε αξία νάφήση είς τόν νοΰν τοΰ άναπολοΰντος τήν ιστορίαν τών
έπωδύνων εκείνων ημερών εντυπώσεις άνεξαλείπτους.
Είβικαί νεώτεραι παραστάσεις τών τραγικών έκείνων ήμερών τής
πολιορκίας καί τής ά λ ώ σ εω ς τής Κ ωνσταντινουπόλεως δέν ελειπον
καί έκ προτέρων χρόνων. Τοιαΰται ή τών Γερμανών M o r d t m a n n
καί K r a u s e , τοΰ Σέρδου M ija t o v ic h , τών ήμετέρων Ά λ . ΙΙασπάτη
καί Α θ α να σίου Β ερναρδάκη καί μάλιστα ή τοΰ Ά γ γ λ ο υ P ears,
δςτις άκριδέστερον τών άλλων συνεδύασε πρός τάς π η γάς τήν μελέ­
την τών τειχών καί τής λοιπής τοπ ογραφ ίας τής Κωνσταντινουπό­
λεως. Μόνον δέ γαλλιστί ελειπε πλήν βραχειών περιγραφών βιβλίον
λεπτομερώς περιγράφον τό μέγα εκείνο ιστορικόν γεγονός.
Ό λ όγος ούτος συνετέλεσεν είς τό νά πείση τόν κ. Σλουμβερζέ
νάναλάβΐβ τήν συγγραφ ήν τοΰ βιβλίου αύτοΰ, έν φ αί μ εγάλαι είκό-
νεν, &ς διά βραχέων παρετάξαμεν ά νω τέρω , παριστάνονται ζωνταναΐ
ενώπιον τών οφθαλμών τοΰ άναγνώστου. "Etc δέ ζω η ρ ο τέρ χ ν καθι-
στάνεί τήν διήγησιν αύτοΰ τό επίκαιρον τής συγγραφ ής, γραφείσης
ώς τό πλεΐστον καθ’ ας ήμέρας α ί έπιτυχίαι τών λαών τοΰ Αί’μου,
άγωνιζομένων νικηφόρων έναντίον τής γηραιάς οθωμανικής αύτοκρα-
τορίας, έξήπτον τήν φαντασίαν, καί ό τύπος ήμερολογίου, δν ήθέλησε
νάκολουθήση, κ α τά πόδας παρακολουθών τάς π η γάς καί μεγάλω ς
έπωφεληθείς πλήν τών άλλων νεωτέρων βοηθημάτων τήν συγγραφήν
τοΟ P e a r s , καθ’ & αύτός επανειλημμένως όμ ολογεί. "Οταν δέ προς-
θέσωμεν είς ταΰτα τήν γνωστήν γλαφ υ ρότητα τοΰ συ γγραφ έω ς, τό
εικονικόν τής π α ρ α σ τά σ εω ς αύτοΰ καί τό ύπέρ τοϋ έλληνισμοΰ έν­
διαφέρον, δύναται ό αναγνώ στης νά έννοήση, δτι τό βιβλίον αύτοΟ
αποβαίνει δι’ ήμ&ς μάλιστα τούς Έ λ λ η ν α ς άνάγνω σμα αύτόχρημα
εθνικόν.
"Ενεκα τούτου ό εκδότης τοΟ Νέου Έ λληνομνήμονος όπέλαβεν,
204 Ν έ α ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

δτι δύναται κα'ι σχεδόν οφείλει να παράσχω είς τό έλληνικόν κοινόν

εύπρόςδεκτον μετάφρασιν τού ωραίου βιβλίου άδεια τού συγγραφ έω ς
καί τοΰ έκδοτου. Έ δέ μ ετά φ ρα σι; αύτη, έκοοθεΐσα κ α τα τεύχη έκ
τών κ α τα στη μ άτω ν τού κ. θ ε ο δ ώ ρ ο υ Ά π ο σ το λ ο π ο ύ λ ο υ . συνεπληρώθη
διά τής προςθήκης σημειώσεων, έν α ί; τούτο μέν γίνονται παραπομ -
παι είς τάς π η γά ς. τοΰτο δ' έπηνωρθώθησαν αβλεπτήματα τινα τοΰ
συ γ γρα φ έω ς ή άντιπαρατηροΰνται γνώμαι ήμών διάφοροι τών έκεί­
νου. Ε ύτυχώς τ ά τοιαΰτα, ούδαμώ ς έλαττοΰντα τήν μεγάλην αξίαν
τοΰ βιβλίου, είνε οΰτως ολίγα, ώςτε πας ειλικρινή; συ γγρα φ εύ; ήθελε
θεωρήσει εαυτόν εύτυχή, βλέπων ούτως όλίγας καί μ ικρά; έπανορ-
θώσεις τών ύπ’ αύτοΰ γραφέντων.

N e cu la i J o r g a C ron ica E xped itiei T u r c ilo r in M oreea 1715 atribuit.i

lui C onstantin D iichiti. B u curesti. A teliererele g ra fice S ocec & C°. 1913.
— N ic o la s J o r g a C h ron iq u e d e I’ e x p ed ition d e s T u rc s en M oree 1715
a ttrib u te a C on stan tin D ioiketes. B ucarest. A teliers g ra p h iq u e s S ocec
& C». Είς 8 ον, , α . X IV , 228.

Περ'ι τ ή ; έν έτει 1 7 1 5 έκστρατείας τών Τ ούρκων, οι’ ής ανέκτη­

σαν τήν άπό είκοσιοκτώ έτών διά τών νικών τού Φ ραγκίσκου Μ ορο-
ζίνη ύπό τών Βενετών κατεχομένην ΙΙελοπόννησον, ήν και όριστικώς
Ικ τοτ’ έκράτησαν δυνάμει τής έν Π ασσάροδιτς συνθήκης, πλήν τών
πολλών βενετικών π η γώ ν, ών ίκαναΐ άπόκεινται έτι ανέκδοτοι έν
τοΐς άρχείοις τής Βενετίας, έχομεν δύο άςιολόγους έκθέσεις, τήν
τοΰ Βενιαμήν B r u e , διερμηνέως τής έν Κωνσταντινουπόλει γαλλικής
πρεσβείας, δςτις είχεν άκολουθήσει τήν τουρκικήν στρατιάν είς τήν
Πελοπόννησον, καί τήν τοΰ Κ ωνσταντίνου Διοικητοΰ. "Ήτο δέ ούτος
Έ λ λ η ν ύπηρετών έν Β λαχία (ός άςιωματικός τής ηγεμονικής φρου­
ράς ύπό τόν ηγεμόνα Κωνσταντίνον Β ' Β ραγκοδεανον κα'ι έπειτα
μετά τόν τούτου έν Κωνσταντινουπόλει φόνον το> 1 7 1 4 ύπό τόν διά­
δοχον αύτοΰ Στέφ ανον Κ αντακουζηνόν. Ά κ ο λ ο υ θ ή σ α ς δέ κα'ι ούτος,
καθ’ & ό B r u e , τήν τουρκικήν στρατιάν εί; τήν Πελοπόννησον, κ ατ’
έντολήν τοΰ ήγεμόνος Στεφάνου, έγραψε ρωμανιστί χάριν αύτοΰ χρο­
νικόν αςιον πολλού λόγου περί τής έκστρατείας τών Τούρκων έκείνης.
Τ οδ χρονικοΰ τούτου, έκδοθέντος τό π ρώ τον ύπό τοΰ 'Ρ ω μάνου
K o g a l n i c e a n u έν τοΐς ύπ’ αύτοΰ έκδεδομένοις £ωμανικοΐς άρχείοις
 Β ι Ζ Χ ί Ο χ ρ ια ία ι 206

( A r c h i v a R o m a n e a s c a ) κ α τά τόν ύ—’ dtp. 1 3 9 κώδικα τ ή ; έν Βου-

κουρεστίο» 'Ρ ω μ α ν ικ ή ; α κ α δη μ ία ;, πρόκειται νΰν ήμΐν δευτέρα έκδο-
σι; κριτικιοτέρα καί πληρεστέρα. Είνε δέ κριτικωτέρα μέν. διότι χά~
ριν αύ τή ; άντεόλήθησαν κα! ετεροι δύο κ ω δικ έ; τ ή ; α υ τή ; βιβλιοθή­
κ η ;. οί ύπ’ άρ. 2(>4 κα! .'>552, πληρεστέρα δέ. διότι πλήν τοΰ πίνα-
κ ο; τών κυρίων ονομάτων κα! λεξιλογίου έπλουτίσθϊ, κα! διά γαλλι­
κ ή ; μ ε τχ φ ρ ά σ ε ω ; κ α ! σϊ,μειώσεων. έν α ί ; δπου αναγκαίο ν τά υπό
τοΰ Διοικητοΰ εκτιθέμενα συσχετίζονται πρό; τ ά ; μ αρτυρία; τοΰ
B n ie .
Έ π εμ ελή θη δέ τ ή ; έκ δόσεω ς τα ύ τη ;, δι" ής χάρις είς τήν γαλλικήν
μετάφρασιν τό πρώτον νΰν καθίσταται προςιτότερον τό Χρονικόν τοΰ
Λιοικητοΰ. ό διακεκριμένο; καθηγητής τοΰ έν Β ουκουρεστίω Πανεπι­
στημίου κ. Ν ικόλαος J o r g a . Είνε δ ’ ουτος γν ω στότα τος πλήν άλλων
αύτοΰ άςιολόγω ν ιστορικών έργω ν ! κ τών τριτόμων N o t e s e t e x ­
tr a its p o u r s e r v i r a P h is t o ir e d e s c r o i s a d e s a u X V® s ie c le
(Έ ν ΙΙαρισίοις. 1 8 9 9 -1 9 0 2 ), τής διτόμου Ισ τ ο ρ ία ς τοΰ £ωμανικοΰ
λαοΰ ( G e s c h ic h t e d e s r n m a n is c h e n V o l k e s . Έ ν Γ ώ θ α . 1 9 0 5 ),
τής πεντατόμου 'Ιστορ ία ς τ ή ; οθωμανικής αυτοκρατορίας (G e s c h ic h t e
d e s o s m a n is c h e n R e ic h e s . 1 9 0 8 -1 9 1 2 ) κ α ! ώ ς άπό τινων μηνών
συνδιευθύνων μετά τών κ. κ. G . M u r g o c i κ α ! V . P o r v e n τό χρησι-
μώτατον B u lle t in d e P I n s t it u t p o u r 1’ e t u d e d e P E u r o p e s u d -
o r ie n t a le .
Εύχαριστίαι δέ μ εγάλαι όφείλονται είς τε τόν έπιμελέστατον έκ-
δότην, τήν άναλαβοΰσαν τήν Ικδοσιν Ισ τ ο ρ ικ ή ν έπιτροπείαν τής 'Ρ ω ­
μανίας κα! είς τόν Έ λ λ η ν α έν Β ουκουρεστίω διδάκτορα κ. Δ . 'ΡοΟσον,
π α ρα σχόντα είς τόν κ. J o r g a τήν έρμηνείαν διαφόρων έν τ φ Χ ρ ο -
νικω έλληνικών κα! τουρκικών λέξεων.
Ή υπό τόν τύπον ημερολογίου διήγησις τοΰ Διοικητοΰ είνε ά φ ε-
λής μέν, ά λ λ ά διδακτική διά τό πλήθος τών λεπτομερειών, ών π ολ λ ά !
παντελώ ς άγνωστοι άλλοθεν. ’ Ιδίω ς χαρακτηριστική εΐνε ή π ροςοχή ,
ής άξιοι τήν γεωγραφ ικήν περιγραφήν τών τόπων, έξ ών διήλθεν.
Είνε δέ ούτοι έξαιρέτως ένδιαφέροντες διά τόν Έ λ λ η ν α άναγνώστην,
έπειδή ό συγγραφεύς παρακολουθεί τήν πορείαν τής τουρκικής στρα ­
τιάς άπό Ά δρ ια ν ο υ π ό λ εω ς διά τής Θ ράκ ης, τή ς Μ ακεδονίας, τής
Θ εσσαλίας κα! τής Σ τερεάς Ε λ λ ά δ ο ς είς τήν Πελοπόννησον καί
206 Νέος ΈΧληνομνήμων

τά διάφορα έν αύτή υπό τών Τούρκων πολιορκηθέντα καί άνακτη-

θέντα ισχυρά κέντρα, τήν Κόρινθον, τό Ά ρ γ ο ς , τό' Ναύπλιον, τό
Λ εοντάρη, τό Κ αστέλλι, τάς Π άτρας, τήν Καρύταιναν, τήν Τρίπολιν.
τήν Κ ορώνην, τήν Μεθώνην καί τόν Μυστράν. Ουδέ περιορίζεται είς
τήν φυσικήν περιγραφήν τών τόπων, συμπεριλαμβάνων τά δρη, τούς
ποταμούς, τάς λιμνας καί τούς λιμένας, άλλά ποιείται μνείαν καί
τών πηγών, τών βρύσεων, τών υδραγωγείων, τών μυλώνων, τών δα­
σών, τών δπω ρώ ν, τών ιχθύων, τών λ εω φ όρω ν. Μ ετ’ έπιμελείας έξαι-
ρέτου καταλέγει έκασταχοΰ τάς μητροπόλεις, είς άς άνήκει έκάστη
περιοχή, δι’ ής διήλθεν, α ναγραφ ώ ν τό δνομ’ αύτών ελληνιστί, καί
άναγράφει μονάς καί έκκλησίας, ενίοτε ποιούμενος ίδιον λόγον περί
τών καλλιτεχνημάτων αύτών. Ώ ς δ ’ είκός, έπιλαμβανόμενος τής ά φ η -
γή σεω ς των πολεμικών επιχειρήσεων, αϊτινες ώς τό πλείστον συνί-
στανται είς πολιορκίας, ποιείται λόγον περί τών οικείων φρουρίων
καί τειχών. ’ Ιδίως δε διά μακροτέρων περιγράφονται τά τής Κορίν-
θου, τοΟ Ά ρ γ ο υ ς καί τού Ναυπλίου.
Αί νέαι ειδήσεις, άς μανθάνομεν έκ τής διηγήσεως τοΰ Διοικητού,
είνε πάμπολλαι, ούδέ δυνάμεθα νάναγράψ ωμεν αύτάς ενταύθα πάσας.
Ά ρκ ού μ εθ α δέ νά ύποδείςωμεν τά περιεργότερα. Ούτως έν § 2 2 ,
δπου ό λόγος περί Διδυμοτείχου, αναφέρει, δτι έν ταύτη τή πόλει διέ-
τριψεν ώς αιχμ άλω τος & βασιλεύς τής Σουηδίας Κ άρολος IB ' πρό
τής είς Βλαχίαν ά π α γ ω γ ή ς αύτοΟ.— Έ ν § 2 4 , ποιούμενος λόγον
περί τής Αϊνου, παρατηρεί, δτι αύτόθι π α ρά τούς πρόποδας τού
δρους έγγύς του λιμένος άνέρχονται είς τήν έπιφάνειαν τών ύδάτων
«οί ιχθύες οί καλούμενοι λ ι κ ο υ ρ ϊ ν ο ι , οϋς μεταφέρουσιν είς τήν ήμε-
τέραν χώ ραν άπεξηραμένους καί καπνιστούς, καί οί κέφαλοι οί παρέ-
χοντες τό χαβιάριον τών κ εφ ά λ ω ν ». Τούς λικουρίνους μεταφ ράζει έν
παρενθέσει h a r e n g s δ κ. J o r g a . Ά κ ρ ιβέσ τερ ον οέ είνε λικουρίνοι
τά π α ρ ’ ήμίν λεγάμενα (α ί )ν ή τ ι κ α τά ύμνηθέντα ύπό τού Κ α ισ α -
ρίου Δαπόντε ( o i ν ή τ ι κ ο ι ε κ ε ίν ο ι λ ι κ ο υ ρ ί ν ο ι ) καί ών περί πολλοΰ
εϊχοντο οί Γατελοΰζοι. Ί δ ε Νέου Έλλη>νομνήμονος Τ όμ . Ζ ', 1 9 1 0 ,
σ. 87 κ. έ .— Π ερίεργα λαογραφ ικ ώ ς μάλλον ή άρχαιολογικώς είνε,
τοΟ λόγου δντος περί τής Θ εσσαλονίκης, τά έξής. έν § 3 5 ’ « Έ ν τή
πεδιάδ^ κ α τά τό Ά ρ α κ λ ί ( A r a k ly ) , ύπάρχουσιν έπτά στήλαι μ αρμ ά-
ριναι, ά γ ά λ μ α τ α (ή λέξις είνε γεγραμμένη έν τώ Χ ρσνικ φ έλληνιστί),
 BtSXioHQioiai 207

χάριν άναμνήσεως έπτά Τ ούρκων π α σσά δω ν , περί ών λέγεται, δτι έπε-

σον μαχόμενοι κα τά τόν χρόνον τ η ; ά λ ώ σ ε ω ς τής Θ εσσαλονίκης, καί
δίδεται είς αυτούς ή προςωνυμία σεΐδ, ήτις σημαίνει μ ά ρ τ υ ρ α ς ».—
Έ ν § 5 6 λέγεται, δτι οί Τούρκοι τών θ η β ώ ν κα'ι τής Λ,εβαοείας δέν
ήδύναντο πλέον νά λαλ ή σω σι τήν τουρκικήν, άλλά μόνον τήν έλλη-
νικήν, έξαιρουμένου τοΰ καδή κα'ι τοΰ έκ Κ ωνσταντινουπόλεως βοε-
δ ό δ α .— Έ ν § 7 3 έν tyj μ ακρα διηγήσει περί τής πολιορκίας και
ά λώ σεω ς τοΰ Ά κ ροκ ορίνθ ου ό Διοικητής διηγείται, δτι έπ'ι τί] π α ρ α ­
σπονδία τών γενιτσάρων, φονευόντων π α ρ ά τά συμπεφωνημένα τούς
παραδοθέντας Χ ριστιανούς τοΰ Ά κροκ ορίνθου , «ίερεύς τις, ίδών τήν
αδικίαν εκείνην καί τήν βίαν κα'ι γινώσκων ποΰ εύρίσκετο ή άποθήκη
τής πυρίτιδας, είςήλθεν είς αύτήν, κα'ι, ποιησάμενος τό σημεΐον τοΰ
σταυρού, Ιθηκε πΰρ είς τήν πυρίτιν. Ο ύτως άνεφλέχθη παρακειμένη
υπόνομος, καί πάραυτα αί φλόγες άνυψώθησαν μέχρι τών νεφελών.
Μέγας άριθμός γενιτσάρων ( δ ι ς χ ί λ ί ο ι κ α τ ά τ ό ν B r u e , δ ι η γ ο ύ μ ε -
ν ο ν τ ό α ύ τ ό έ π ε ι ς ό δ ι ο ν ) περιετυλίχθησαν ύπ’ αύτών καί έρρίφθη-
σαν τ^δε κάκεισε, ώς έκ τούτου δέ πολλοί υπήρξαν οί θανόντες.
Συναπωλέσθη δέ κα'ι ό ίερεύς, ώς ποτε ό βω μ χλέος Σ α μ ψ ώ ν ». Δυςτυ-
χώς ό Διοικητής δέν μεταδίδει είς ημάς τό δνομα τοΰ γενναίου ίε-
ρ έω ς.— Έ ν § 77 μνημονεύει Ε λ λ ή ν ω ν εύπατριδών τής Κορίνθου,
τών Μ αμωνάδων, τών Ν οταράδων, τών Π εταλάδων, ούς οί ΒενετοΙ
είχον άναδείξει στρατιωτικούς ά ρχηγούς (c a p i t a n i) .— Ό κ. Πολίτης
δύναται νά προςθέση είς τάς Π αραδόσεις του έκ τής § 8 3 περί τοΰ
έν Ναυπλίω έκκλησυδρίου τής Α γ ί α ς Π αρασκευής, ύπερκειμένου λ ο ­
φίσκου τινός πλησίον τοΰ κόλπου έν Ν αυπλίω, τά δ ε · «Π ρό τής έκ -
κλησίας ύψοΰται δένδρον, δπερ έβλάστησεν έν ή θέσει έκάθησεν ό
. Χ ριστός, δτε κατέβη έκ τοΰ πλοίου καί διέταξε τούς μ αθητάς αύτοΰ
νά διανείμωσι τούς πέντε άρτους είς τά έξ αύτών χορτασθέντα πλήθη-
είνε δέ άδύνατον νά γνωσθ$ είς ποιον είδος δένδρων άνήκει τό δέν-
ορον έ κ ε ΐν ο » .— ΙΙεριεργότατα είνε δσα διηγείται έν § 1 2 6 περί τής
ενδυμασίας τών Μ ανιατών καί τών Τ σ α κ ώ ν ω ν « Τ ό Ινδυμα τών Μ α­
νιατών καί τών Τσακ(ί>νων συνίσταται, λέγει, έκ βραχέος λευκοΟ μαν-
°ύου- καλύπτουσι δέ τήν κεφαλήν διά κράνους σιδηροΰ, δπερ μ ετα ­
χειρίζονται συγχρόνω ς ώ ς κάλυμμα τής κ εφαλής, ώ ς λέβητα καί ώς
ποτήριον, έπειδή βράζουσιν έντός τοΰ κράνους τού\ου φασιόλους,
208 Ιίέ ο ς Έ Χ λ η ν ύ μ ν ή μ ω ν

•/.ρέα; καί παν δ τι ούνανται, καί ποτίζονται έξ αύτοΰ. Ά λ λ ο ι οέ.

καθ’ δ οί λοιποί Μ ωραΐται, φέρουσιν έπί τής κεφαλής κάλυμμα έκ
πιλήματος ομοιον πρός τό π ώ μ α τών χυτρών τό άπολήγον εις λο-
φιάν ά λλ ’ άνευ τής λαβής, καί μεταχειρίζονται σειράδια (κορδόνια),
όπως στερεώσωσιν αυτό όπισθεν τής κεφαλής, έπειδή φέρουσιν αυτό
μετά τής λοφιας πρός τά εμπρός, δπερ είνε γ ε λ ο ΐο ν ».— Έ ν S
129 μεταξύ τών έκ Μ ονεμδασίας μετά τήν παράδοσιν αύτής άποκο-
μισθέντων έπί τουρκικών πλοίων κ ατά τήν γενομένην σύμβασιν υπήρχε
καί 6 περιώνυμος ιατρό: Λικίνιος, δςτις εύρίσκετο έν Κωνσταντινου-
πόλει. δτε ό αύτοκράτωρ, ό σουλτάνος Ά χ μ έ τ , ήσθένησεν έξ εύλο-
γίας έν τώ άνακτόρω Κ α ρ α γ ά τζ πρός τό μέρος τοΰ Χ άσκ ιοϊ καί
έπασχε δεινότατα, κινουνεύων νάποθάνη' ούδενός δ ’ ίατροΰ τών κλη-
θέντων εις συμβούλιον δυνηθέντος νά φανή ωφέλιμος είς αύτόν, έκλήθγ,
καί ό Λικίνιος. καί πάραυτα διά τών ιατρικών αύτοΰ έθεράπευσεν
αύτόν. "Ο οέ σουλτάνος άπένειμεν εις αύτόν μ εγάλα δώ ρα, έχορήγησε
δ’ άμα εις αύτόν καί χατι-σερίφιον, κελεΰον. δπω ς μηδείς έν ταίς
χώραις τοΰ σουλτάνου έπί τής έπιφανείας τής γής — ταΰτα λέγει τό
κείμενον— προξενήσ^ εις αύτόν οίανοήποτε βλάβην. Φ θάσας δ’ είς τήν
Κ ωνσταντινούπολή (μ ε τ ά τ ή ν ά λ ω σ ι ν τ ή ς Μ ο ν ε μ β α σ ί α ς ) κατέ­
βαλε πάσαν προςπάθειαν, βοηθούμενος ύπό τοΰ καπετάν - π ασσά,
δπω ς άποδείξτ], δτι ήτο ό αύτός έκείνος Λικίνιος, καί έκφύγΥ] τήν άνα-
μένουσαν αύτόν τύ χ η ν άλλά συνέβη εις αύτόν δ τι καί είς τήν κάμη-
λον, δτε αΰτη προςήλθε πρός τόν θεόν Δία, δπω ς άξιώσΐβ νά λάβϊ]
κέρατα καί Ιμεινεν άνευ ώτων, δήλα δή αντί νά σωθή καί νά εύρη
Ιλεος καί τιμάς, έοόθη ή διαταγή νάπαγχονίσωσιν αύτόν μέ τό χάτι-
σερίφιον προςοεοεμένον είς τόν λαιμόν, καί ετυχε τέλους δλω ς δια­
φόρου εκείνου δπερ ε!χε φ α ντα σθ ή ». Κ α τή γ ετο δέ ό ιατρός ούτος
Λικίνιος άναμφηρίστως έκ τοΰ καί άλλ ω ς γνωστοΰ έν Μονεμβασία
οικου τών Λικινίων, περί ού Ιδε Σ π υ ρ . Π . Λ ά μ π ρ ο υ Ισ τ ο ρ ικ ά
μελετήματα (Έ ν Ά θήναις 1 8 8 4 σ. Γ 2 0 κ. έ.) καί Νέου Έ λληνομνή-
μονος Τ όμ . θ ', 1 9 1 2 , σ. 4 8 0 . — Μ . Γ ε δ ε ώ ν έν Ε κκ λησιαστικ ή Α λ ή ­
θεια Τ όμ. Γ ', 1 8 8 2 -3 , σ. 2 0 1 κ. έ. καί Ν . Β έ η ν έν τοΐς Παναθη·
ναίοις Τ όμ. ΙΑ ' σ. 89.
 Bi6itongtoiai 209

Σ ω χ ρ . Β . Κ ονγέα Δ . Φ. Καβηγητοϋ έν τω ΙΙροτΰπφ Γυμνασίω Ό Καισαρεία;

ιΑοε'θας /.αί τό ’εργον αύτοϋ. Συμβολή εί; τήν ιστορίαν της πρώτη? άναγεννησεως τών
ελληνικών γραμμάτων sv Βυζάντιοι. Έ ν Άθήναις. 1913. Βιβλιοπωλεΐον Έλευθερου-
ζα! Μπάρτ. Είς 8 0ν, σελ. ια ', 151.

Πρίν ή άναλύσωμεν τό εργον τοΰ κ. Κ ουγέα καί συγχαρώμέν αύτώ

επί τή επιτυχία αύτοΰ αίσθανόμεθα τήν ανάγκην νάπονείμωμεν είς
τόν εύγνώμονα μαθητήν τάς θερμάς ήμών ευχαριστίας έπΐ τή είς ήμας
αφιερώσει τοΰ έςαιρέτου τούτου δοκιμίου επ ’ εύκαιοία τής είκοαιπεν-
ταετηρίδος τής καθηγεσίας ήμών.
Ά λ η θ ώ ς συγχαρητηρίων θερμών είνε άίιος δ κ. Κ ουγέας έπΐ τώ
προκειμένω ήμΐν πρώτψ μ εγάλφ αύτοΰ έργ ω μετά προγενεστέρας
μονογραφίας, δι’ ών είχεν άποδείςει τό μεθοδικόν τής εργασίας κα'
τήν έπιτυχή έίερεύνησιν τής αρχαίας π α ρ α δόσεω ς έν τοΐς βυζαντια-
κοΐς χρόνοις. Δικαίως δ ’ έστρεψε τήν προςοχήν είς άνδρα, περί ού,
άςίου δντος νά κ αταλάβ^ ύπέροχον θέσιν έν τή ιστορία τής αρχαίας
φιλολογίας, μόνον άπό βραχέος χρόνου ήρχισε νά γίνηται δ προςή-
κων λόγος.
Π ράγματι δ Πατρεύς Ά ρ έ θ <5 διά τής παιδείας αύτοΰ διακριθείς
καί έν τή εκκλησιαστική ίεραρχία αξιωθείς τής τιμής νάναβιβασθή
είς τό ά ξίω μ ζ μητροπολίτου Κ αισαρείας καί πρωτοθρόνου, ήτο μέν
έν άρχαιοτέροις χρόνοις γνωστός ώς κ τή τω ρ έπιμελώς γεγραμμένων
κωδίκων, κα τά μικρόν δέ μόνον ήρχισε γνωριζόμενος καί ώς σχολια­
στής εκκλησιαστικών καί άρχαίων κειμένων, διά δέ τήν ύπέροχον
αύτοΰ έν τή έκκλησία θέσιν καί τήν έν τή φιλολογική παιδεία σημ α­
σίαν έφείλκυσε σύν τφ χρόνος τήν προςοχήν ού μόνον τών θεολόγων,
άλλά καί τών φιλολόγων.
Ή δ η δέ πρό τριάκοντα ετών έ : άφ ορμ ής τών μελετών αύτοϋ περί
τών Ε λ λ ή ν ω ν Α π ο λ ο γ η τ ώ ν άπεφάνθη ρητώ ς ό κ. H a r n a c k τά δ ε -
«Α ί Ιρευναι τών χειρογράφ ων μέ ώ δή γησαν έν τέλει είς τόν έπίσκο-
πον Κ αισαρείας Ά ρ έ θ α ν καί είς τά σπουδάσμ ατα αύτοϋ. ’ Ιδιαιτέραν
αισθάνομαι χαράν νάνανεώσω τήν μνήμην τοΰ λησμονημένου τούτου
λογίου, λυποϋμαι δέ μόνον, δτι δέν κ α τώ ρ θ ω σ α νά έκτείνο) τάς περί
αύτοΰ μελέτας μου εύρύτερον ή δσον ένταΟθα συμβαίνει».
Έ ν φ δέ ούτως ό H a r n a c k άπεκάλυπτε τήν άξίαν τοΰ Ά ρ έ θ α
ώ ς θεολόγου, ή όσημέραι προϊοΰσα κριτική έξέτασις τής φιλολογικής

ΙΙΚ Ο ε E A A tU O M N H M Q N ΤΟ Μ . ΙΑ # 14
210 Νέος Ελληνομνήμων

π α ρα δόσεω ς άνεδβίκνυβ κ α τ’ δλίγον τήν σημασίαν τοΰ έπισκόπου τής

Κ αισαρείας ώς συ λλογέω ς άρχαίω ν κωδίκων, ώ ς έπιμελομένου τής
παρασκ ευή ς νέων διωρθωμένων άντιγράφω ν, ώ ς άπανθιστοΰ καί σ χ ο-
λιαστοΰ. Έ ν ε κ α δέ τής ποικίλης αύτοϋ ά σχολίας περί τήν άρχαίαν
φιλολογίαν καί πλείστους συ γγραφ είς τής έκκρίτου άρχαιότητος έδί-
δετο ά φ ορμ ή είς πολλούς τών νεωτέρων φ ιλολόγω ν νά μελετήσωσιν
Ισ τ ω καί σποράδην τό κ α τ’ ά ρχ ά ς τ ά κ α τ’ αύτόν, καί έγεννήθη βα ­
θμηδόν ή άνάγκη τής λεπτομερεστέρας έξερευνήσεως τών κ α τά τόν
βίον τοΰ σοφοΰ ιεράρχου καί τό Ιργον αύτοΰ καί τής έκδόσεω ς άπάν-
των τών σω ζομ ένω ν αύτοΰ, άτινα όσημ έραι άπεκαλύπτοντο άφθονώ··
τερον. Τοΰ δ ’ Ιργου τούτου κ ατή ρξατό έπιλαμβανόμενος 6 Γερμανός
καθηγητής O s k a r v o n G e b h a r d t , έπιδοθείς είς τήν άντιγραφήν τών
έν τώ ύπ’ άρ. 3 1 5 (Β λαδίμηρου 4 4 1 ) κώδικι τής Συνοδικής βιβλιο­
θήκης τής Μ όσχας σω ζομ ένω ν είκοσιτριών π ραγμ ατειών τοΰ Ά ρ έ θ α ,
άπολογητικών, έρμηνευτικών τής ΓΙαλαιας Διαθήκης καί κανόνων
τής έκκλησίας, δογματικών ή αντιρρητικών, ένός λιβέλλου, δύο Ρη­
τορικών λόγω ν καί τριάκοντα τριών έπιστολών. Δυςτυχώς ό π ρόω ρος
θάνατος τοΰ G e b h a r d t άνέκοψε τό Ιργον, καί τά άντίγραφα αύτοΰ
κατετέθησαν είς τήν έν Β ερολίνφ Βασιλικήν βιβλιοθήκην. Ή δέ με­
γά λη έλευθεριότης, μεθ’ ής έπετεύχθη ή ύπό τοΰ κ. Κ ουγέα μελέτη
τών άντιγράφων τούτων, ύπήρξεν ή κυρία διευκόλυνσις ή ά γα γοΰσα
αύτόν είς τό προκείμενον Ιργον καί ή κ α τα σ τή σ α σ α δυνατήν ήδη καί
πρό τής δημοσιεύσεως τοΰ προκειμένου Ιργου τήν σύνταξιν άςιολόγου
μελέτης έπιγραφομένης «Α ί έν τοΐς σχολίοις τοΰ Ά ρ έ θ α λαογραφικαί
είδήσεις» (έν τή Λ α ο γ ρ α φ ία Τ όμ . Δ ' σ. 2 3 6 - 2 6 9 ) . Έ τ ι δέ μάλλον
προήχθη τό υλικόν αύτοΰ, πλήν τής χρησιμοποιήσεως τών έκ τοΰ
κώδικος Είκοσιφινίσσης έκδοθεισών §ξ έπιστολών τοΰ Ά ρ έ θ α μετά
τη ς περί τετραγαμ ίας έκθέσεως τοΰ πατριάρχου Νικολάου καί τής
ύφ’ ήμών έκ&οθείσης πρός τόν Ά ρ έ θ α ν έπιστολής τοΰ μαθητοΰ αύτοΰ
Ν ικήτα (Ν έος Έ λλη νομνή μω ν Τ όμ . Η ' σ. 3 0 1 κ. έ.), έκ τής ύπό τοΰ
κ. Κ ου γ έα έπιτυχοΟς^άναγνωρίσεως νέων άγ ν ω στω ν λόγω ν τοΟ Ά ρ έ θ α
άνωνύμως σω ζομ ένω ν έν τ φ 6φ ’ ήμών περιγραφέντι Μ αρκιανφ 5 2 4
(Ν έος Έ λλη νομ νή μ ω ν Η ' σ. 1 κ. έ., 1 2 3 κ. έ.).
Έ π ί τή βάσει π ασώ ν τούτων τών προεργασιώ ν συνετάχθη ή π ρο­
κειμένη συ γγραφ ή μετά θαυμαστής δντως πολυαναγνωσίας ή μ&λλον
 Hi&LioMQtoiai 211

παγγνω τίας πάντων των πρότερον γραφέντω ν περί Ά ρ έ θ α καί μετά

πολλής μεθόδου περί τήν Ιρευναν καί μέχρις αιδημοσύνης βαινούσης
έπιφυλακτικότητος έν τή έκθέσει πλείστων δσων νέων πορισμάτων;
ών τινα, δσον καί άν φαίνωνται τολμηρά, στηρίζονται δμως έπί άδρών
καί πειστικών επιχειρημάτων.
! 0 συγγραφεύς διαιρεί τήν ύλην αύτοΰ είς τρία κεφ άλαια- α ') Βιο-
γραφικά, β ') Σ υ γγρά μ μ α τα τοΰ Ά ρ έ θ α καί γ ') Βιβλιοθήκη καί βιβλιο­
γραφικόν έργαστήριον τοΰ Ά ρ έ θ α . Έ ν Έ π ιμ έτρω δ’ έκδίδονται τρεις
Ρητορικά! όμιλίαι τοΰ πρωτοθρόνου, περί ών παρατη ρεί ό κ. Κσυγέας,
δτι ή εκδοσις, γινόμενη έκ τών αντιγράφων τοΰ G e b h a r d t , ο ύ δ α μ ώ ς
έ π έ χ ε ι θ έ σ ι ν κ ρ ιτ ικ ίις ε’ κ δ ό σ ε ω ς , τίτις π λΉ ν ά λ λ ω ν θ ’ά π ή τ ε ι
π ρ ω τ ί σ τ ω ς τ ίιν μ ε λ έ τ η ν α ύ τ ο ϋ τ ο ν χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ο υ της- Μ ό σ χ α ς
ή τ ο υ λ ά χ ισ το ν φ ω τ ο γ ρ α φ ιώ ν α ύ τ ο ϋ , οϊας δυςτυχώς δέν ήδυ-
νήθη νά λάβη ύπ’ δψιν. Πίνα? δνομάτων καί π ραγμ άτω ν συμπληροί
τό Ιργον, δπερ κοσμείται ύπό έπτά έςαιρέτων πινάκων περιεχόντων
πανομοιότυπα κωδίκων, εν οίς αύτόγραφα σχόλια τοΰ Ά ρ έ θ α .
Δύςκολος θά ήτο ·ή έν λεπτομερεία άνάλυ^ις τοΰ βιβλίου, περιέχον-
τος άλλω ς εν μεγάλη συμπτύξει ύλην, ήτις θά ήδύνατο νάναπτυχθή
εις όγκ ώ δη τόμον. Ινεκα τής. ύπό τοΰ συ γγραφ έω ς ά π οφ υγή ς περιτ­
τές μ ακρολογίας καί τή ς είς τάς πυκνάς σημειώσεις παραπομπής
πολλών πραγμ άτων. Ούχ ήττον δέ δυςχερής ήθελεν άποβή ή διάκρι-
σις τοΰ νέου δπερ παρέχει ό κ. Κ ουγέας, άπαντώμεν δέ τοΰτο έν πλεί-
σταις σελίσιν ότέ μέν έκτιθέμενον, ότέ δέ άπ λώ ς ύποδεικνυόμενον.
Ά ρ χ ο ν τ α ι δέ τά νέα ταΰτα ά π ’ αύτοΰ τοΰ όρισμοΰ τοΰ Ιτους τής γεν-
νήσεως τοΰ Ά ρ έ θ α , ον άποδεικνύει κ α τ’ άντίθεσιν πρός τάς προτέρας
γνώμας γεννηθέντα περί τό 850" καί έν τή δλη δέ βιογραφική εκ­
θέσει άναπλάσσεται νέα δλως είκών τοΰ βίου τοΰ Ά ρ έ θ α έπί τή βάσει
νέων πηγών καί έκ συνδυασμού αύτών πρός πρότερον γνωστάς. Τό
πρώτον δέ νΰν άποκομίζομεν καθολικήν είκόνα τοΰ Ά ρ έ θ α ώς εκκλη­
σιαστικού άνδρός έν σχέσει πρός τήν βυζαντια/.ήν βασιλείαν καί ώς
λογίου, καί καθορίζεται ό χαρακ τήρ αύτοΰ ώς μελετητοΰ καί ύπο-
μνηματιστοΰ τών θύραθεν άρχαίων συγγραφ έων. Έ κ τής νέας δέ
ταύτης -π αραστάσεως γίνεται φανερά καί ή συμμετοχή καί έπίδρασις
αύτοΰ έπί τήν σύγχρονον φιλολογικήν κίνησιν, μεθ’ ής συνδέεται, καί
άλλων φιλολογικών γεγονότων τών βυζαντιακών χρόνων ή ορθή έρ-
 212 Nios 'Ελληνομνήμων

■μηνεία Ί δ ε π. χ. έν σ. 6 τήν στήριξιν τής γνώμης τοΰ κ. W o lt e r s ,

κ α θ ’ ήν ή Α ν θ ο λ ο γ ία επιγραμμάτων τοΰ Κ εφ α λά συνεκροτήθη ούχΐ
τόν δέκατον αιώνα, ά λλ ά τελευτώντας τοΰ ενάτου. Ά ν α λ ό γ ω ς α :ια
π ροςοχή ς είνε τά περί τ /(ς συ μ π ράξεω ς τοΰ Ά ρ έ θ α είς τόν καταρτι­
σμόν τών καλούμενων Σεγουεριανών λεξικών (σ. 6 4 κ. έ., 1 0 2 ).
Ά λ λ ά τό πάντων σπουδαιότατον είνε μετά τήν λεπτομερή έξέτα-
σιν τών παντοίων συ γγραφ ώ ν τοΰ Ά ρ έ θ α καί τοΰ τρόπου τής έρεύ-
ν η ; αύτοΰ έν τ ώ δευτέρω μέρει ή έν τ ω τρίτω έξερεύνησις τών κατά
τήν βιβλιοθήκην και τό βιβλιογραφικόν έργαστήριον τοΰ Ά ρ έ θ α , ήτις
καί καταλήγει είς τήν γνώμην, δτι δ λόγιος μητροπολίτης Κ α ισα ­
ρείας έν τή συγκροτήσει τής ίδιας πλούσιας βιβλιοθήκης καί ταΐς
φ ιλολογικαΐς αύτοΰ μελέταις, αί'τινες δέν περιωρίζοντο μόνον είς
τήν ιδιωτικήν αύτοΰ εργασίαν, ά λλ ’ άνέδειξαν αύτόν και ηγέτην ίδίας
σχολής βιδλιογράφων καί φιλολογικών έργατών. χάριν βελτίονος
έν τ ώ μέλλοντι π α ρ α οόσ εω ς καί κ ατανοή σεω ς τών κλασικών συ γγρα­
φών έφρόντιζε διά παντός τρόπου νά προμηθεύηται άρχετύπους κ ώ ­
δικας παπυρίνους έξ Αίγυπτου. Έ δέ γνώμη αυτή φαίνεται μέν τό
πρώτον τολμ ηρά, ά λλ ά δέν λείπουσι τά τεκμήρια, ή δέ άποδεικτική
μέθοδος τοΰ κ. Κ ου γέα είνε άξία παντός έπαίνου.
Π εραιτέρω δε βαίνων μετά τήν έξεικόνισιν τής πρώ της άναγεννή-
σεω ς τών κλασικών σπουδών έν Β υζαντίω, ήτις συνδέεται πρός τούς
χρόνους κ α ! τά δνόματα τοΰ Φ ωτίου, τοΰ Ά ρ έ θ α , τοΰ Κωνσταντίνου
Πορφυρογεννήτου καί τών περί αύτόν λογίων, έκφράζει τήν γνώμην,
δτι ό μ α ρα σμ ός τών σπουδών έκείνων, ή Ικπ τω σις αύτών καί τό χ ά ­
σμα τό παρατηροόμενον μεταξύ τοΰ Ιβδόμου καί τοΰ ένάτου αίώνος
δέν όφείλεται, ώ ς συνήθως νομίζεται. είς τούς πολιτικούς περισπα­
σμούς τοΰ κράτους, τάς Ιριδας τών χρόνων τή ς είκονομαχίας καί τάς
βαρβαρικάς έπιδρομάς, ά λ λ ’ είς τήν ύπό τών Α ρ ά β ω ν κατάληψιν τής
Α ίγύπτου, ήτις, ο β σ α έπϊ μ ία ν σ χ ε δ ό ν χ ιλ ιε τ η ρ ίδ α τό μ έγ α
θ η σ α ν ρ ο φ υ λ ά κ ιο ν τ ώ ν έ λ λ η ν ικ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν , έ χ ρ η σ ίμ ευ ε
κ α ι ε ί ς τ ό Β υ ζ ά ν τ ι ο ν ώ ς π η γ ί ι ι ώ ν κ λ α σ ι κ ώ ν σ π ο ν δ ώ ν . Είς
τήν πηγήν λοιπόν ταυτην άπετάθησαν καί πάλιν δ Ά ρ έ θ α ς κα! οί
λοιποί ά νδρ ες τή ς π ρώ τη ς έν Β υζαντίω άναβιώσεως τών φιλολογικών
περί τή ν ά ρχ αιότη τα σπουδών. Κ α τ ά ταΰτα αύτή έκείνη ή Α ίγυπτος
ή έπ α γ α γ οΰ σα τήν κατάπτωσιν συνετέλεσε καί είς τήν άναγέννησιν
 BiSXioHQiaiai 213

τών κλασικών ρπουδών έν Β υζαντίφ έφ ’ δσον Ιτι έσώ ζοντο μετά

δουλείαν διακοσίων έτών έν Αίγύπτοι τά λείψανα της αρχαίας γ ρ αμ ­
ματειακής π α ρ α γ ω γ ή ς.
Τοιαύτη ή νέα θεωρία τού κ. Κ ουγέα, ήτις ένεκα της μ εγάλης
αυτής σπουδαιότητος έν τή ιστορία τών έλληνικών γραμ μ άτω ν θά
προκαλέση βεβαίως πολλάς νέας έρέύνας καί συ ζητήσεις' άλλά τό
καθ’ ημάς όμολογοΰμεν, δτι έπείσθημεν άπό τοΰδε, καθ·’ ά έΛείσθη-
μεν έπ’ ϊσης έπΐ τή δικαία εύχή τής έκ δόσεω ς άπάντων τών έργων
τοΰ ’Α ρέθα, δτι ά ρμ οδιώ τατος εκδότης διά τώ ν μέχρι τοΰδε έρευνών
αύτοΰ ένδεικνύεται ή μάλλον έπεβλήθη ό κ , Κ ου γέας.

R ene D ussaud L e s c iv ilis a tio n s p r e h e lle n iq u e s d a n s le b a s s i n d e

la in e r E g e e . D e u x i e n e e d i t i o n r e v u e e t a u g m e n t 6 e a v e c 325 g r a v u r e s
e t 18 p l a n c h e s h o r s t e x t e d o n t c i n q e n c o u l e u r s . P a r i s L ib r a ir ie P au l
G e u t h n e r . 1914. Et; μέγα 8 ° v σελ. X , 482.

ΙΙαρήλθον βεβαίως αί ήμέραι, κ α θ ’ άς ό ιστορικός, προκειμένου

περί τών χρόνων τών προγενεστέρων τή ς έποχής, κ αθ’ ήν έχομεν
πρό ήμών άφθονους ή έστω ’ καί μόνον έπαρκεΐς γ ρ α π τά ς ίστορικάς
πηγάς, άναφερομένας εις γ εγονότα έπιδεχόμενα κρίσιν καί συζήτησιν,
άλλ’ δχι άμφισβήτησιν, ούδέν άλλο είχε πρό τώ ν όφθαλμών ή μύθους,
οΟς ή έπειράτο νά έρμηνεύση κ α τ’ εύημέρειον μέθοδον ώ ς ύποκρύ-
πτοντας ιστορικά γεγονότα ή, όρθότερον π ο ιω ν , ήρκεΐτο νά έπανα-
λάβη, έπιλέγων, καθ’ ά Ιπραςεν ό Γρότε, τό τοΰ άρχαίου ζω γ ρ ά φ ο υ ,
είπόντος «ή αυλαία είνε ή είκών >. Ούδέ είνε πλέον ά ρχ αιοτάτη ήμών
πηγή περί τών έλληνικών χ ω ρ ώ ν ή όμηρική ποίησις. "Ο τι δέν ήδύνατο
νά δώ ση είς ήμάς ή γραπ τή παράδοσις έζη τήθη άλλαχοΰ , έν τοΐς
άρχαιολογικοΐς εύρήμασιν. Ή τελευταία πεντηκονταετία, Ιδίως αί
τελευταΐαι αύτής δεκάδες, υπήρξαν γονιμώταται είς άνακαλύψεις σχε­

δόν άπροςδοκήτους, έκ π ληξάσας τό πρώτον, μεμονωμένως έξετασθεί-

σας τά κ α τ ’ ά ρχ ά ς, αί'τινες τ ώ ρ α πλέον ήρχισαν συνδυαζόμεναι έν τή
ερμηνεία. Διά τής συμπλησιάσεω ς δέ ταύτης ηύρύνθη τό πεδίον τής
έρεύνης, καί τοΰτο μέν συνεσχετίσθη ό έλληνικός κόσμ ος πρός τινας
τών χ ω ρ ώ ν τής λ ο ιπ ή ς Ε ύρώπης, τοΰτο δέ πρός τήν Μικράν ’Ασίαν
καί τήν Α ίγυπτον. Α ιώνες δλοι τό κ α τ’ ά ρ χ ά ς, χιλιετηρίδες έπειτα
τροςετέθησαν πρός τ ά άνω είς τήν έλληνικήν ιστορίαν. Ο δτω ς ό αιών
•214 Ν έ ο ς Έ Ι Ι η ν ο μ ν ή μ ω ν

τών ’Α χαιώ ν, δν περιγράφει ό "Ο μηρος, δέν άποτελεΐ πλέον τήν α ρ ­

χήν. άλλά τούς μέλους αιώνας τοΟ άρχαίου έλλ^ηνικοΰ κόσμου.
. Ά λ λ ’ ή νέα αύτη πρωτοϊστορία χρόνων ά π ω τάτω ν, ών ή κατά
αιώνας μέτρησις δέν είνε έπαρκής, δέν φέρει άκόμη, πολλοΰ γε καί
δει, τόν χ α ρακ τή ρα τής ιστορίας τών κλασικών χρόνων, ούδ’ αύτ?)ς
κάν τής ελληνικής προϊστορίας. Ούτε πρό ώρισμένων γεγονότων
εύρισΛόμεθα ούτε καν πρό συμβαμάτων περιβαλλομένων τύπον μυθι­
κόν, άλλά τά μνημεία τά έλθόντα είς φ ω ς έν Μυκήναις, έν Τίρυνθι
και άλλαχοΰ τής Πελοποννήσου, έν Σ τερεά Έ λ λ ά δι, άνά τάς Κ υκλά-
δας,.έν' Τ ροία, έν Κ ρήτη άποκαλύπτουσιν είς ημάς προκεχωρημένον
πολιτισμόν, ού ήρχισαν διακρινόμεναι αί διάφοροι περίοδοι καί οια-
στελλόμενα τά διάφορα στάδια σύν τή διαγνώσει τών όμοιοτήτων, δι’
ών συσχετίζονται, καί τών ποικιλιών, δι’ ών άποσχίζονται ά π ’ άλλή-
λων. Ή μελέτη τής προϊστορικής εκείνης τέχνης άγει ήμας είς τήν
άποκάλυψ ιν του άρχαιοτάτου παρελθόντος. Αί καλλιτεχνικαί π α ρ α ­
στάσεις φωτίζουσιν ήμάς περί τοΰ πολιτισμού, τής ενδυμασίας, τών
έργων, τών έθίμων, τών λατρειών τών π ρώ τω ν λαών τών οίκούντων
τάς έλληνικάς χ ώ ρ α ς. Πλεΐστα 8σα άλλα διδάγματα παρέχουσι τά
κατά τάς διαφόρους τρόπους τής ταφ ής ή τήν καΰσιν τών νεκρών.
Τ ά τείχη καί τά ευρισκόμενα 8πλα διδάσκουσιν ήμάς περί τοΰ τρόπου
τοΰ πολέμου, τάνάκτορα τών βασιλέων περί τής Ισχύος καί τοΰ χ α ρ α -
κτήρος τής βασιλείας έν τοΐς άπω τάτοις έκείνοις χρόνοις. Ή προέλευ-
σις τών υλικών τών δπλων έν τή νεολιθική έποχή ή τής κεράμου
τών άγγείων, ή όμοιότης ή αναλογία π α ρα στά σεω ν ή λατρειών άνοί-
γουσιν είς ήμάς τήν όδόν πρός εΰρεσιν τών σχέσεων μ ετ’ άλλων λαών
έν χρόνοις. καθ’ οΟς ναυτιλία ήδη Εκανώς άνεπτυγμένη έπέτρεπεν
ευκόλως τήν έπικοινωνίαν χω ρώ ν, δς έχώριζεν άπ ’ άλλήλων ή θά­
λασσα. Οΰτω βλέπομεν πρό ήμών σχεδόν τά πάντα, τούλάχιστον τά
πλεΐστα, τόν έν είρήνη καί ϊν πολέμψ βίον, τά έν τή ζω ή καί τά
μετά θάνατον. Ά λ λ ’ έν τι δμως λείπει. Π ώς ώνομάζοντο οί βασιλείς,
ών διατρέχομεν νΟν τά έρείπια τών άνακτόρων, τίνες οί ύπ’ αύτών
άνασσόμενοι λαοί, ών κατορθοΰμεν νάναμετρήσωμεν τόν έν είρήνη
καί π ολέμ φ βίον, τίνες αί ώρισμέναι πράΕεις άνάκτων καί λαών,
όποια τά ιστορικά γεγονότα ών μ ετέσχον; Έ π ί τών σημείων τούτων
οέν δυνάμεθα νάπαντήσωμεν ούτε μετά λεπτομερείας, ούτε μετά βε-
 BiSXiOHQLOiai 215

βαιότητος ή μεγάλης πιθανότητας, οί'α εκείνη ήν παρέχουσι τά σ ω ζ ό -

μενα λείψανα περί τοΟ καθ’ δλου πολιτισμού. Κ υρίω ς είπεΐν έν τοΐς
-λ ε 'σ το ις ώ ς πρός τά ζη τή μ ατα εκείνα ά ν α γ κ α ζόμ εθ α νά έμμείνωμεν
ώ ; καί πρότερον, πρό τών Ανακαλύψεων τής τελευταίας πεντηκοντα­
ετίας, είς τά έκ τής άρχ αίας π α ρ α δ ό σ εω ς γ ν ω σ τά όνόματα, είς τά
ύπό τών άρχαίων μνημονευόμενα καί ώ ς τό πλεΐστον μυθικήν εχοντα
μορφήν γεγονότα καί μόνον νά διαφωτίσωμεν αύτά άπό άλλης ά π ό-
ψεως, νά συνδυάσωμεν αύτά πρός τά έδά φ η , έν οίς έλέγοντο δρ α -
σθέντα καί πρός τά λείψανα τά έν αύτοΐς εύρεθέντα. Ο ύτως αί μέν
άνα τκαφαί τής Τ ροίας δέν άπήλειψαν τάς όμηρικάς. παραδόσεις, τής
δέ Κ ρήτης καί τών Μυκηνών τά εύρήματα δέν έποίησαν έκποδών
τάς μεγάλας μ ορφ άς τοϋ Μίνωος καί τοΟ Ά γ α μ έμ ν ο ν ο ς, ών άλλω ς
είχε φεισθή καί αύτή ή κριτική τοϋ θουκυδίδου. Είς τούς άνωνύμους
έκείνους άνακτας, είς τούς άπροςδιορίστους έκείνους λαούς, οΟς τώ ρ α
περιοριζόμεθα βλέποντες οίονεί ύπό πρσςωπεΐον, οΐα έκεϊνα τ ά εύρε­
θέντα έν Μυκήναις, καί ών μετροΟμεν τά κρανία, ά λ λ ά δέν άκούομεν
τήν λαλιάν, θά δώσΐ[) δνομα καί ζω ή ν καί θά διαφώ τισή μίαν ήμέραν
αύτών τάς πράξεις ή είς τέλος άνάγνωσις τώ ν γ ρ α φ ώ ν τών λαών
έκείνων καθ’ δσον κατελείφθησαν ίχνη αύτών, γ ρ α φ ώ ν , αϊτινες μέχρι
τοΰδε είνε κ α τά τό μάλλον καί ήττον δι’ ή μ δ ς ά π λαΐ εικόνες, ά κ α τα ­
νόητα σημεία, έως εύρεθή ή πραγματική κλείς τής άν α γ νώ σεω ς αύ­
τών, τής μιας μετά τήν άλλην. ’Ε φ α ρ μ όζετα ι ά ρα καί ένταΰθα τό
μ έγα £ήμα τοΰ R a n k e , καθ’ δ ή ιστορία άρχ εται έκεΐ δπου ύπάρ-
χουσι γρ απ τά μνημεία.
Ά λ λ ’ Ιχομεν όπω ςδήπ οτε ήδη πρό ήμ ών τήν προϊστορίαν τή ς έλ-
ληνικής Α ν α τ ο λ ή ς ή, άν θέλητε, τήν πρωτοϊστορίαν, ώ ς είπόν τινες,
— δ χωρισμός τών δύο έννοιών δέν είνε ίκανώς πάντοτε σ α φ ή ς— καί
τά έκ τών άνασκαφ ώ ν καί τών άρχαιολογικ ώ ν έρευνών πορίσματα
συμπληροΰνται διά τοΰ συνδυασμού πρός μελέτας γλω σσολογ ικ ά ς,
κρανιολογικάς καί έθνολογικάς. Ο δτω δέ άρχίζο.υσι νά έξαίρωνται
κ ατ’ δλίγον έκ τοΟ έθνολογικοΟ κυκεώνος, έν φ εύρισκόμεθα π ρότε­
ρον, ώρισμένα τινά ζη τή μ α τα , νά έκκρίνωνται καί σαφηνίζωνται τά
κατά τινας τών λαώ ν, οΰς μόνον κ α τ’ δνομα ή έν πολλή συγχύσει
εγινώσκομεν πρότερον, νά έκλείπωσιν ά ρχ αιότερα ί τινες πλάναι καί
νά διαμορφόνηται όσημ έραι σαφ έστερον ή ένότης, ό χ α ρ α κ τ ή ρ καί ή
216 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

πρός τούς περίοικους καί άπωτέρους ανατολικούς λαούς σχέσις τών

έν τοΐς προϊστορικοΐς χρόνοις οΐκούντων τό Αίγαΐον.
Μετά τάνω τέρω εκτεθειμένα άποδεικνύεται, οτι κυρία μέν βάσις
καί αφετηρία πρός εξαγω γήν πορισμάτων περι τών προϊστορικών
χρόνων έν ταΐς έλληνικαΐς χώραις είνε καί οφείλει νά είνε ή αρχαιο­
λογική έρευνα, ά λ λ ’ αύτη πρέπει νά συνουασθή έπιτυχώς κα! πρός
άλλα διδόμενα χάριν τής ποθητής έκ τών ένόντων συμπληρώσεως
τοΰ δλου κατασκευάσμ ατος. Είνε δέ τό εργον μέγα, δταν άναλογι-
σθώμεν τό πλήθος τών καθ’ έκάστας ερευνών, τήν ποικιλίαν τών θε­
μάτων, τόν λαβύρινθον τών εικόνων.
Τό έ'ργον τοΰτο είνε τό θέμα τής συ γγραφ ής τοΰ κ. D u s s a u d ,
ής ή ένταΰθα έπικρινομένη δευτέρα εκδοσις είνε σχεδόν διπλασία τής
πρώτης ώς πρός τε τόν άριθμόν τών σελίδων κα! τό πλήθος τών
εικόνων.
'Ο κ. D u s s a u d διήρεσε τήν ύλην είς οκ τώ κεφάλαια, φέροντα
τάς έξής έπιγραφάς· α ') Ή προελληνική Κ ρήτη, β') Α ί Κυκλάδες,
γ ') Τ ροία κα! Τ ρω ά ς, δ ') Έ ηπειρωτική 'Ε λλάς κα! ό μηκυναΐος
πολιτισμός, ε') Κύπρος, ς ') Ή έπίδρασις τοΰ Αιγαίου έν Αίγύπτω
κα! έν Συρία, ζ ') Α ατρεΐαι κα! Μύθοι κα! η ') Οί λαοί τοΰ Αιγαίου.
"Επεται δ ’ έν Συμπεράσματι έξέτασις τών όμηρικών ποιημάτων ώς
πηγής. Λιεξέρχεται δέ τά διάφορα ζη τή μ α τα έν πλήρει γνώσει τών
γραφέντων έν τε είδικαΐς μονογραφίαις, έν γε'Λκωτέραις συγγραφ αΐς,
οϊα ή Ι σ τ ο ρ ία τής τέχνης τοΰ P e r r o t . κα! έν περιοοικοΐς συγγράμ -
μασι. Μόνον δέ τής έξαιρέτου συγγραφ ής τοΰ κ. Π α ν Κ α β β α δ ία
«Π ροϊστορική άρχ αιολογία» δέν έχει γνώσιν, άτε φερούσης μέν χ ρ ο ­
νολογίαν 1 9 0 9 , ά λ λ ’ έπ’ εσχάτων μόνον συμπληρωθείσης κα! έκδο-
θείσης έν συνόλφ. Λιά τοΰτο οέ ούδε'ις π α ρά τώ κ. D u s s a u d γίνε­
ται λόγος περ! τών κεφαλληνιακών προϊστορικών άνασκαφών, κα!
άλλως δ ’ αισθητή είνε π α ρ ’ αύτώ ή απουσία παντός λόγου περ! τοΰ
έν ταΐς Ίονίοις νήσοις μυκηναίου πολιτισμού- τής δέ δμοίως νεω τά-
της συγγραφ ής τοΰ v o n L u s c h a n B e it r a g e z u r A n t h r o p o l o g i e
v o n K r e t a γίνεται μέν μνεία έν σ. 4 4 7 κ". έ., ά λλ ά οέν έκτίθενται
λεπτομερώς ΐ ά πορίσματ’ αύτής. ούδέ συνδυάζονται έπαρκώς πρός
τάς λοιπάς σχετικάς έρεύνας.
' Τοιαύτη ούσα ή συγγραφ ή τοΰ κ. Dussaud είνε χρησιμώτατος
 BiSkioHgioiai 217

όδηγός τών θελόντων νά παρακολουθήσωσι τά διάφορα ζητήματα τά

σχετιζόμενα πρός τούς προελληνικούς πολιτισμούς έν τή λεκάνη τού
Α ιγαίου, οί'τινες άποτελοΰσι τό θέμα αυτού, ών τινά μέν λύει έφ’ οσον
δύνανται νά θεωρηθώσι λελυμένα κατά τάς γνώμας τών έπαΐόντων.
πολλάκις ιδίας έπειςφέρων κρίσεις, άλλα δ ’ εκθέτει μέχρι τοΰ σημείου,
είς δ Ιχει φθάσει μέχρι τοΰδε ή περί αύτών έπιστημονική ερευνά.
Πόσα δέ είνε άκόμη τά επισφαλή άρκεΐ νά δείξη δ συγχρονιστικός
πίνα; (PI. X I I I ) , ού πολλά βεβαίως είνε τάμφισβητήσιμα.
Ά ρ ι σ τ ο ς κόσμος τοΰ βιβλίου είνε αί 3 2 5 έν τφ κειμένω εικόνες
καί οί δεκαοκτώ ολοσέλιδοι πίνακες, ών οκ τώ έγχρωμοι. Λικαίας
δ’ άπονέμει ό συγγραφεύς ευχαριστίας είς τούς ίδιώτας καί τά ιδρύ­
ματα, ών ή συνδρομή κατέστησεν είς αυτόν δυνατόν τόν πλουτισμον
τοΰ βιβλίου διά πολλών τέω ς άνεκδότων εικόνων.

R e k t o r D 1' P . B e n n o K iih n e Ο . S . Β . P. H e in r ic h R i c k e n b a e h Ο . S.
Β. E in M o n c h s l e b e n im D i e n s t e d e r S c h u le . ( B e i g a b e z u m Ja h resbe-
r ic h t d e r S tifts s c h u le M a r ia — E in s ie d e ln im S t u d ie n ja h r e . 1911/1912.
1912. V e r l a g s a n s t a l t B e n z i g e r u n d C o . A . g , E i n s i e d e l n (S c h w e iz ). Είς
8°v.

Ή μετ’ εύλαβείας δικαίας πρός τόν βιογραφούμενο1/ γεγραμμένη

αδτη πραγματεία σκοπόν επιβάλλεται νά γνωρίση είς τούς πολλούς,
ιδίως δ’ είς τούς φίλους τοΰ ίεροΰ τάγμ ατος τών Βενεδικτίνων μονα­
χών .τόν έπί έτη μακρά πιστόν τηρητήν τών μοναστικών κανόνων, τόν
παιδαγωγικόν διδάσκαλον καί ερμηνευτήν τών λογοτεχνικών θησαυ­
ρών τής άρχαίας Ε λ λ ά δ ο ς καί τής 'Ρ ώ μ η ς, τόν πεπειραμένο ν διευ­
θυντήν τών άνατιθεμένων αύτφ έκπαιδευτηρίων, τόν μεχρις εσχάτου
γήρως άκάματον ερευνητήν. Π ράγματι ό R ic k e n b a c h κατώρθαηε
νά συνουάση πάντα ταΰτα μετά τής επιμονής εκείνης καί πίστεως.
ήτις άνέδειςε παροιμιώδεις άπό αιώνων τούς στοιχοΰντας είς τό τάγμα
τοΰ άγίου Βενεδίκτου. Ίδιά ζου σα ν οέ παρέσχεν ή βιογραφική αΰτη
Ικθεσις εύχαρίστησιν είς τόν εκδότην τοΰ Νέου Έλληνομνήμονος.
■δςτις- ηυτΰχησε νά συνδέηται φιλίως διά προςωπικών συχνών συνεν­
τεύξεων καί συνεχούς έπιχιημονικής αλληλογραφίας έπί τριάκοντα
καί δύο δλα Ιτη πρός τόν άγαθόν Ε λβετόν πατέρα τόν διακαώς ά γ α -
πήσαντα τήν Ε λ λ ά δ α καί εΐ τι έλληνικόν διά πάντων τών αιώνων.
218 Νέος ΈΧΙηνομνήμοον

Ό Κ ά ρ ολ ος R ic k e n b a c h έγεννήθη π α ρά τούς πρόποδας τοΰ

R i g i έν A r t h τφ 1 8 3 1 , είςαχθείς δέ τ φ 1 8 4 6 είς τό έν τή μονή
της Θ εοτόκου τοΰ E in s ie d e ln τής Ε λ β ε τ ία ς γυμνάσιον τών Βενεδι­
κτίνων καί διαπεραιώ σας τάς έν αύτφ σπουδάς, άνεδείχθη τ φ 1 8 5 2
δόκιμος μοναχός καί είτα ώ μ οσε τόν είς τό τά γ μ α όρκον, μετονομα-
σθείς Ε ρ ρ ίκ ο ς ύπό τοϋ τότε ήγουμένου Ε ρ ρ ίκ ο υ S c h m id ; δςτις άπό
το ΰ 1 8 4 8 είχε δώ σε ι νέαν ζω ήν είς τό γυμνάσιον, συμπληρώσας μέν
καί άνακαινίσας αύτοΰ τά κτίρια, έκ νέου δέ ^ιζικώς μεταρρυθμίσας
τήν διοογάνωσιν αύτοΰ. Ή δ η δέ μικρόν πρό τής έν Ιτει 1 8 5 5 είς ιε­
ρέα χειροτονίας ό R i c k e n b a c h άνέλαβε διδασκαλίαν έν τφ γυμνα-
σίφ έκείνφ, έν φ υπηρέτησε μέχρι τοΰ 1 8 7 7 . Τ ότε δέ άνέλαβεν ύπη-
ρεσίαν έν τφ γυμνασίφ τής διάσημου τοΰ αύτοΰ τάγμ ατος τοΰ ’Αγίου
Βενεδίκτου μονής τοΰ Κασίνου δρους έν ’ Ιταλία, Ιω ς μετά εικοσαε­
τίαν ολην τφ 1 8 9 7 άνετέθη είς "αύτόν ή διεύθυνσις τοΰ έν 'Ρ ώ μ η
Έ λληνικοΰ κολλεγίου ι. Λιαμείνας δ ’ αύτόθι μέχρι τοΰ 1 9 0 4 , έπέ-
στρεψε τέλος χάριν πρεσβυτικής άναπαύσεως είς τήν πάτριον μονήν·
τοΰ E in s i e d e l n , δπου καί άπέθανεν έν ήλικίος όγδοήκοντα και ένός
έτών τή 5 ’Απριλίου 1 9 1 0 .
Έ διδασκαλία τοΰ R i c k e n b a c h άνεφέρετο κυρίως είς τά Ελλη­
νικά. καί λατινικά γράμ μ α τα . υπήρΕε δέ πλήρης ζω ή ς καί τελεςφ ο-
ρω τά τη , καθ’ & όμολογοΰσιν οί διδαχθέντες ύπ’ αύτοΰ, ών τινες άνε-
δείχθησαν καθηγηταί, καί άλλοι έκ τών παρακολβυθησάντων αύτήν.
Μ εγάλω ς δ ’ ώφέλησεν αύτόν έν τή διδασκαλία τών ελληνικών γ ραμ ­
μάτων ή γνώσις τής νέας έλληνικής. ήν περιείπε μέχρις έσχατου γή -
ρω ς. 'Ό τ ’ έγνωρίσαμεν αύτόν τό πρώτον έν Κ ασίνφ , · ήπορήσαμεν
βλέποντες τό κελλίον τοΰ Έ λ βετοΰ Βενεδικτίνου μεστόν νεοελληνι­
κών βιβλίων, ούδ’ ήμερολογίων έΕαιρουμένων, καί έφημερίδων, οϊας
τακτικώ ς έλάμβανε δι’ ήμών Ικτοτε κ α τά τό πλεϊστον τοΰ βίου. Έ τ ι
δέ μ άλλοτσυνεδέθη πρός τήν Ε λ λ ά δ α , ήν θερμώς ήγάπ α, διά δύο αύτοΟ
έπισκέψεων, καθ’ &ς έδόθη είς αύτόν ή εύκαιρία ού μόνον τάς ’Α θή­
νας νά ΐδη έκ τοΰ πλησίον, άλλά καί τούς άρχαιολογικούς τόπους
τής τε Ε λ λ ά δ ο ς καί τής Μ ικράς ’Α σία ς. Κ αί δέν άφήκε μέν δυςτυ-
χ ώ ς, καθ’ & μανθάνομεν έκ τής βιογραφίας τοΰ πατρός K lih n e .

1 ” Ιδε πιρί αύτοϋ Νέου ΈλληνομντΙμονος Τόμ. I 1 ί. 8 X. ί.

 BtSXtoxgmiat 219

Απομνημονεύματα περί τών αποδημιών τούτων, άλλά πρόδηλος είνε

ή έξ αύτών ωφέλεια αύτοϋ π ρ ό ; καλλιτέραν γνώσιν τών τε αρχαίων
καί τών νεωτέρων έλληνικών πραγμάτων.
Έ κ τών συγγραφ ών τοϋ R ic k e n b a c h . ών ούκ δλίγαι άναφέρονται
είς τά κατά τό Κασϊνον δρος καί τήν μονήν τοΰ E in s ie d e ln , αί
σχετιζόμεναι πρός τήν άρχ αίαν καί μεσοχρόνιον Ε λ λ ά δ α είνε αί έξής'
α ') «Χ α ρα κ τη ρισμ ός τοϋ Κύρίπίδου καί τών χρόνων αύτοϋ» (Z u r
C h a r a k t e r is t ik des E u r i p id e s und s e in e r Z e it ) 1 8 5 5 . β')
« Χ ώ ρ α , λαός καί πολιτισμό: τών άρχαίων Ε λ λ ή ν ω ν » (L a n d , V o lk
und K u l t u r le b e n der a lie n G r ie c h e n . K u lt u r h is t o r is c h e
S t u d ic ). 1 8 7 0 , γ ') «Έπίσκεψ ις τοΰ όρους’ Ά θ ω ν ο ς . Έ κ θ εσις τοΰ
διδάκτορος Σπυρίδωνος Λ άμ π ρου » (E in B e s u c h a u f d e in B e r g e
A th o s . B e r ic h t von D r . S p ir id io n L a m b r o s ). 1 8 8 1 . Πλήρης
μετάφρασις τής ήμετέρας έν έ'τει 1 8 8 0 Έ κ θ έσ εω ς πρός τήν Βουλήν
περί τής είς τό Ά γ ι ο ν δρος άποστολής, ήν έν επιτομή μετέφρασε
γερμανιστί τό αύτό ετος καί δ Α ύγουστος B o lt z , δ ') « Ι σ τ ο ρ ί α καί συγ-
γραφ αί τοΰ 'Α γίου Πέτρου αρχιεπισκόπου Ά ρ γ ο υ ς » (S t o r ia e s critti
d i S. P ie t r o d ’ A r g o s ) Έ ν 'Ρώμη. 1 8 9 9 . Είς ταύτας δέ τάς μελέ-
τας πρέπει νά προςθέσωμεν τήν περί τής λατρείας τής άγίας Ά ν ν η ς,
ήτις άπετέλεσε τό κυριώτατον έπί εικοσαετίαν δλην μέλημα τοΰ Βενε­
δικτίνου λογίου. Δυςτυχώς τής είδικωτάτης ταύτης καί μακροτάτης
μονογραφίας μικρόν μόνον μέρος έξεοόθη τφ 1 8 8 5 ύπό τήν έπιγρα-
φήν « Ή λατρεία τής άγίας Ά ν ν η ς έν τή καθολική εκκλησία καθ'
δλου καί ιδίως έν Σ τεϊνερβέργη» (D ie V e r e h r u n g d e r h e ilig e n
A n n a in d e r k a t h o lis c h e n K i r c h e im A llg e m e in e n u n d an
S t e i n e r b e r g in s b e s o n d e r e i. 1 8 8 5 . T o δέ πλεΐστον τών σχετικών
αύτοΰ έρευνών. αί'τινες έμελλον πρός τοΐς άλλοις νά περιλάβωσι τήν
έξέτασιν τής άγίας Ά ν ν η ς έν τή τέχνη, Ιμεινεν ανέκδοτον. 'Ο μοίως
δέ άπεσκόπει ό R ic k e n b a c h καί είς τήν έκδοσιν τών κειμένων τών
άναφερομένων είς τόν βίον τής άγίας, έν οίς καί τά ελληνικά. Ό δ’
έκδοτης τοΰ Νέου Έ λλήνομνήμονος έσχεν εύ/.αιρίαν έν σχέσει πρός
τήν εκδοσιν ταύτην καί τήν γερμανικήν μετάφρασιν τοΰ βίου νά θαυ-
μάση τήν μέχρι τών έσχάτων λεπτομερειών ευσυνειδησίαν τοΰ R i c ­
k en bach , διά μακράς Αλληλογραφίας διαπυνθανομένου κ ατά τόν
■χρόνον τής επεξεργασίας τάς έπί διαφόρων χωρίων γνώμας αύτοΰ.
220 N io s ' Κ λ λ η ν ο μ ν ή μ α ιν

M ic h e l β . K o im z o g lu .G e s c h ic h t e der g r ie c h is c h - o r ie n ta lis c h e n '

K i r c h e n g e m e i n d e z u m h e il. G e o r g in W i e n . W ie n . 1912. B u c h d r u c k e r e i
A r th u r S te r n . W ie n V I . Είς 8 ° v σελ. 56 . .

Α ί δύο έν Βιέννη έλληνικαί έκκλησίαι, ή τοΰ 'Α γίου Γεωργίου,

είς ήν άνήκουσιν οί Ο θ ω μ α ν οί υπήκοοι, καί ή τής 'Α γ ία ς Τριάδος,
ή τών Α υστριακών υπηκόων, συγκεντροΰσιν έν έαυταΐς σύμπασαν τήν
έν Βιέννη έλληνικήν ζω ήν. Ά μ φ ο τ έ ρ ω ν δέ ή ιστορία είνε άξία προς-
οχής, ώς άμ φοτέρω ν τάρχεΐα παρέχουσι πλούσιον υλικόν πρός άπο-
κατάστασιν τής ιστορίας ταύτης, καθ’ α γινώσκομεν έξ αύτοψίας.
Ά λ λ ’ ή μέν τής Α γ ί α ς Τριάδος δύναται νά θεωρηθή μάλλον συ γ χ ω -
νευομένη μετά τής ιστορίας χ ύτη ς τη ς Βιέννης, ής ολοκληρωτικόν
μέρος άποτελοΰσιν οί είς τήν αύστριακήν υπηκοότητα στοιχήσαντες
Έ λ λ η ν ες, ή οέ τοΰ 'Α γίου Γεωργίου αντικατοπτρίζει μέρος τοΟ έθνι-
κοΰ βίου. Έ ν αυτή καί περί αύτήν παρακολουθοΰμεν διά τών χ ρ ό ­
νων τούς παλμούς τών υποδούλων Ε λ λ ή ν ω ν , άναπνεόντων έν μέσιο
τής άνέσεω ς, τής εύμαρείας, τοΰ πλουτισμοΰ έν ένΐ τών σπουδαιοτέρων
κέντρων του εύρωπαϊκοΰ πολιτισμού τόν αέρα τής έλευθερίας καί
εύχομένων, έν μέρει δέ και συναπεργαζομένων τήν άπελευθέρωσιν
άπό τοΰ τουρκικού ζυγοΰ. Ό Έ λ λ η ν κληρικός ό έν τή έκκλησία
εκείνη προϊστάμενος τοΰ ποιμνίου τών ορθοδόξων, ό Έ λ λ η ν έμπορος,
ό Έ λ λ η ν τυπ ογράφ ος, ό Έ λ λ η ν λόγιος τής Βιέννης τάσσεται, έν
ήμέραις πίκρας δουλείας τών ομογενών μεταξύ τών κυριωτάτων π α ρα ­
γόντων τής έθνικής παλλιγγενεσίας.
Ε ύλόγω ς λοιπόν ό κ. Μ ιχαήλ Κ οϊμ τζόγλους, άνήκων είς ένα τών
έπιφανών έλληνικών οίκων τής Βιέννης, έθεώρησε χρήσιμον όίμα καί
πατριωτικόν νά π α ρ ά σχ η εικόνα ζω η ρ ά ν του έθνικοΰ τούτου έργου
τοΰ συνδεομένου πρός τήν έκκλησίαν τοΰ Α γ ί ο υ Γεωργίου.
Τής συ γγρα φ ή ς αύτοΰ άρχεται ό κ. Κ οϊμ τζόγ λ ου ς διά τής έκθέ-
σεως τών κ α τά τήν βυζαντιακήν περίοδον καί τούς άρχαιοτέρους χρό­
νους τής τουρκοκρατίας σχέσεων τών Ε λ λ ή ν ω ν πρός τήν Βιέννην,
δεικνύων ίδίως τήν έπίδρασιν τοΰ πολιτισμοΰ τοΰ Βυζαντίου έπί τήν
βιενναίαν κοινωνίαν. ’Α ξιόλογα έπειςόδια έκ τών άπό τών χρόνων
τούτων ίστορουμένων είνε τά περι τοΰ έξ Ε λ λ ή ν ω ν έλκοντος τό γέ­
νος έπί τής π ρώ τη ς ύπό τών Τούρκων πολιορκίας τής Βιέννης Παύλου
W a k it s c h (Β ά κ η ;) καί τό ιστόρημα έξ οδ κ α τά παράδοσιν έρμη-
 ΒιβΧιοκρισίαι 221

νεύεται ή προέλευσις το ϋ δνόματος το ϋ π α νδοχ είου K fis s d e n P f e n -

n ig h a u s ( Ά σ π α σ α ι τό ν olxov τοΰ λεπτοΰ), δπερ υπήρξε μία τών
πρώ τω ν κτήσεων τή ς έλληνικής κοινότητος τ ή ; Βιέννης.
Τρύς Έ λ λ η ν α ς ήγαγεν ένωρίς ήδη είς Βιέννην ή μετά τής όθω μ α-
νικής αύτοκρατορίας εμπορία. Ά λ λ ’ ουτοι ήσαν τό κ α τ’ ά ρχ άς σπο­
ράδες καί δέν συνεκρότουν ίδιαν κοινότητα. Κ α ί γίνεται μέν έν τινι
άναφορα πρός τόν π α ρά τή βιενναία αύλή πρεσβευτήν τής 'Γψηλής
Πύλης Ίω ά ν νη ν Μαυρογένην έν έτει 1 8 1 4 μνεία τής ήδη άπό τών
άρχώ ν τοΰ δεκάτου έκτου αί^νος έν Βιέννη ύπάρξεως τής έλληνικής
κοινότητος τοΰ Α γ ίο υ Γεωργίου, ά λ λ ά τό π ρ ά γ μ α είνε λίαν άμφίβο-
λον, ούδ’ άποδεικνύεται έ ; άλλων μαρτυριών καί τών σωζομένων
έγγρά φ ω ν. Ό μ ο ίω ς δέ δέν σ ώ ζετα ι Ιγ γ ρ α φ ον μνημονευόμενον έν
ά λλω μ εταγενεστέρφ , κ αθ’ δ τά π ρ ώ τα προνόμια τά δοθέντα είς τήν
έλληνικήν κοινότητα χοονολογοΰνται άπό τών ήμερών τοΰ .Κ αρόλου
ί ' κ α τ’ είςήγησιν τοΰ πρίγκιπος τής Σ αβαυδίας. Μόνον δ ’ έκ τοϋ
αύτοΰ εγγράφ ου τοΰ 1 7 2 6 , έν φ ή άν ω τέρ ω μνεία, γίνεται δήλον,
δτι αί αύστριακαί ά ρχ αΐ είχον γνώσιν τής ήδη άπό μακροΰ έν Βιέννη
ύπάρξεως έλληνικής κοινότητος. Ή δ η δέ, μάλιστα δέ μεταξύ τοϋ
1 7 4 2 καί τοΰ 1 7 4 6 καί μετά μικράν άνάπαυλαν πάλιν μέχρι τοΰ
1 7 7 6 , διήρκεσαν μακροί άγώ νες εναντίον τών Σ έρβω ν, άγωνιζομένων
νά ίδιοποιηθώσι τόν πρώτον έπ’ όνόματι τοΰ Α γ ί ο υ Γεωργίου έλλη-
νικόν εύκτήριον οίκίσκον. Ά λ λ ά τέλος άνεγνωρίσθη ό έλληνικός χ α -
ρακτήρ τής κοινότητος καί τής έκκλησίας διά τών τή 2 Μαρτίου
1 7 7 6 έ. ν. χορηγηθέντων ύπό τής Μ αρίας θ η ρ ε σ ία ς προνομίων, ατιν’
άποτελοΰσι. zbv καταστατικόν χάρτην τής κοινότητος. Ά νεν εώ θ η σ α ν
δέ τά προνόμια ταΰ τα ύπό τοϋ α ύ τοκ ράτορος ’ Ιω σ ή φ Β ' τή 3 Α ύγού-
στου 1 7 8 2 I. ν., τοΰ Λ εοπόλδου Β ' τή 3 0 Νοεμβρίου 1791 I. ν. και
τοΰ Φ ραγκίσκου τή 1 0 Ίανου αρίου 1 7 9 4 I. ν.
Ό συγγραφεύς παρακολουθεί άπό τοϋ χρόνου έκείνου συντόμως
τήν ιστορίαν τής κοινότητος μέχρι τών καθ’ ή μ «ς χρόνων έν σχέσει
πρός τήν εμπορίαν μετά τή ς Τουρκίας, ής παρέχει ώραίαν εικόνα,
μάλιστα δέ πρός τό ν πνευματικόν βίον τών Ε λ λ ή ν ω ν έν Βιέννη. Ε κ ­
τίθενται δέ ταΰ τα έπί τή βάσει μέν τών έν τ φ άρχείψ τής έκκλησίας
έγ γρά φ ω ν καί άλλων άρχειακών μαρτυριών, ά λ λ ’ έν συντομία. Μ α-
κρότερος δ’ έπιφυλάσσεται λόγος είς τήν έπίδειξιν τών άνδρών τών
'ί,έ,Ζ Ν έ ο ς Έ ΐΧ η ν Ο μ ϊή μ ω ν

δπωςδήποτε δρασάντων έν μέσω της έλληνικής κοινότητος ή άλλως

π ρ ό ; αύτήν συνδεόμενων, κα! άντιπαρέρχονται πρό ήμών ό 'Ρ ή γας,
ό έν Ύ /ί'ζι π ρ ό ; τού; Βιενναίους 'Έ λ λ η ν α ; ευρισκόμενο; Κ οραής, ί
Δημήτριος Δ άρβαρης, ό Κ ω νσταντίνο; Κ ού μ α ;, ό Κ ωνσταντίνο; Κ °κ -
κινάκης, ό Ν εόφ υτο; Δούκας. ό Ά ν θ ι μ ο ; Γαζή·;, οί αδελφ ό! ΙΙούλιου,
ό άλλοτε διευθυντής τ ή ; έν Βιέννη Α ύτόκρατορικής βιβλιοθήκης
K a r a ja n (Κ αραγιάννης), ό Βοΰρος. δ Ποτλής, δ Στέργιος Λούμπας,
ό θεόκ λη τος Φ αρμ ακίδη;. ό Α λ έ ξα ν δ ρ ο ς Ύ ψηλάντης, ό πατριάρχης
’ Ιω α κ ε ίμ .Γ '.
Ή μονογραφία τοΰ κ. Κ οϊμ τζόγλου δέν έξαντλεΐ τό θέμα πολλοΰ
γε κα! δει. Συμπληρώσεις δ ’ αύτής δύναται νά εύρη ό άναγνώστης
έν τοΐς γραφεΐσιν ύφ’ ήμών ( Ί δ ε Νέου Έ λλήνομνήμονος Τ όμ. Η ',
1 9 1 1 . σ. 2 9 0 κ. έ .— Λ όγοι κα! άναμνήσεις έκ τοΰ Β ορρά, 1 9 0 9
σ. 66 κ. έ.).

Έ πιφυλασσόμεθα δ’ ήμεΐς κα! άλλο υλικόν νά έκδώσωμεν έκ τών

ήδη γενομένων ύφ’ ήμών έρευνών έν τώ άρχείω τής έκκλησίας κα!
έν τώ Δημοσίφ άρχείω τής Βιέννης, έξ ού συν τοΐς άλλοις ά ξιολογώ -
τατα μανθάνομεν περ! τοΰ Μαρκίδου Πουλίου κα! τής Έ φ ημ ερίδος
αύτοΰ. Ά λ λ ’ ή σημασία τής έκκλησιαστικής έλληνικής κοινότητος
τοΰ 'Α γίου Γεωργίου είνε τοιαύτη διά τήν ιστορίαν τοΰ τουρκοκρα-
τουμένου έλληνισμοΰ, ώ ςτ’ ευκταία είνε ή ώς εύρυτάτη έξερεύνησις
τοΰ δλου τών άρχείων τής έκκλησίας κα! έπ! τή βάσει αύτών κα!
άλλων πηγών λεπτομερής έξιστόρησις τών κ ατ’ αύτήν.
Τό βιδλίον τοΰ κ. Κ οϊμ τζόγλου κοσμείται κα! ύπ’ άξιολόγω ν εικό­
νων τοΟ 'Ρ ή γ α, τοΰ Νεοφύτου Λούκα, τοΟ Α νθίμ ου Γ α ζή , τοΰ θ ε ο ­
κλήτου Φ αρμακίδου κα! τοΰ ’ Ιωακείμ Γ', τοΰτο μέν ώς νεαροΰ δια­
κόνου έν Βιέννη, τοΰτο δ ’ ώς γηραιοΰ πατριάρχου. Μ ετά λύπης δέ
δέν εΐδομεν γινομένην μνείαν τοΰ θεαγένου ς Λ ιβαδά. Ά λ λ ’ είνε κρίμα,
2τι ό συγγραφεύς δέν έδήλωσε ποΰ κεΐνται τά πρωτότυπα τής είκόνος
τοΰ 'Ρ ή γ α , παριστανούσης αύτόν νεαρόν κα! φέροντα κιθάραν, δλως
δέ διαφόρου τών άλλων γνωστών εικόνων τοΰ πρωτομάρτυρος, περ!
ών Ιδε τά ύφ’ ήμών γεγραμμένα έν ταΐς Μικταΐς σελίσιν (Έ ν Ά θ ή -
ναις. 1 9 0 5 σ. 631 κ. έ.), τής τοΰ Λούκα, περ! ής σημειόνει μόνον
δτι είνε ειλημμένη έξ άρχαίας ξυλογραφίας, κα! τής τοΰ Γ α ζή .
 BiSXiόχρισίαι 223

Έ ν τέλει θεωροΟμεν πρόςφορον νά έπιστήσωμεν τήν προςοχήν τοΰ

άναγνώστου είς δσα όρθότατα έν έπιλόγφ τοΟ βιβλίου π α ρα τη ρεί ό
κ. Κ οϊμ τζόγλ ους περί τής κ α τά μικρόν λησμοσύνης τής έθνικής ά λ -
ληλεγγύης καί τής πατρίου γ λ ώ σ σ η ς π α ρ ά τοΐς νΰν άπαρτίζουσι τήν
έλληνικήν κοινότητα Βιέννης, ής Ιτι δδυνηροτέραν άπεκομίσαμεν
ήμεΐς τήν αΐσθησιν έν Β ουδαπέστη πλήν έλαχίστων εξαιρέσεων. Τό
δέ π αρατή ρη μ α τοϋ συ γγρα φ έω ς άς θεωρηθή ώ ς κ όλαφ ος καί κ α τ’
έκείνων τών άλλαχοΟ έν τή ξένη διαβιούντων όμοεθνών, όλίγων εύτυ-
χώ ς, δσοι ένχσμ ενίζουσιν είς τδ νά λησμονώσι τήν Ιδίαν εαυτών κ α τα ­
γω γή ν καί γλ ώ σσα ν καί τάς πρός τό έθνος κοινάς υποχρεώσεις.

ά. Βικ/λα Λουχης Λίρας, Διήγημα. Μεταοοασθέν σερβιστί μετά προλόγου χαί

σημειώσεων ύπό τοΰ διδάχτορο; Δραγοϋτιν Αναστασίέβίτς Έν Βελιγραδίω. 1913.
Είς μιχρόν 8 ον, αελ. V I I I , 129.

Ό Λ ουκάς Α ά ρ α ς τοΟ μακαρίτου Δημητρίου Βικέλα είνε έκεΐνο

τών λογοτεχνημάτων τής νεωτέρας Ε λ λ ά δ ο ς , δπερ είπερ τι καί άλλο
διεδόθη διά μ εταφ ράσεω ν π α ρά τοΐς άλλογενέσιν. Ή άφέλεια τής
οιηγήσεως, τό έλκυστικόν τοΰ θέματος, έπιλαμβανομένου τής ύπό
τύπον διηγήματος π α ρ α σ τά σ εω ς τών κυριωτέρων σκηνών τοΟ ύπέρ
άνεξαρτησίας άγώ νος, ,τό μικρόν τής έκ τά σεω ς, δός δ ’ είπεΐν καί τό
διεθνές τών σχέσεων τοΟ συ γγρα φ έω ς συνετέλεσαν είς τό νά έλκύσωσι
τούς ξένους μ ετα φ ρα στάς. Είς δέ τάς μέχρι τοΰδε μεταφράσεις ταύτας
προςτίθεται νΟν καί ή είς τήν σερβικήν, ήν άνέλαβεν ό κ. Ά ν α σ τ α -
σιέβιτς.
Μή γινώσκοντες δυςτυχώς τήν σερβικήν, εΐμεθα ήναγκασμένοι
νάναγγείλωμεν ένταΰθα άπ λώ ς, μετά τήν ήδη έπιτευχθεΐσαν έπί τοΟ
πεδίου τών μ αχώ ν νικηφόρον σύμπραςιν τών Ε λ λ ή ν ω ν καί τών Σ έ ρ -
βων, τήν γινομένην εύχάριστον καί εύοίωνον Ιναρξιν συ σφίγξεως καί τών
πνευματικών δεσμών μεταξύ Ε λ λ ά δ ο ς καί Σ ερβίας, ής εύχόμεθα τήν
έπ’ αίσίοις προκοπήν. Ο δτε ήμεΐς λησμονοΟμεν, δτι περί τούς αύτούς
χρόνους άρχομένου τοΟ δεκάτου ένάτου αΐώνος ά μ φ ότερα τά φίλα
έθνη ηύτύχησαν διά γεναίων έθνικών άγ ώ ν ω ν νάποτινάξωσι τόν έπ α-
χθή τουρκικόν ζυγόν, τήν άπελευθέρωσιν ταύτην τιθέμενα ώ ς άκρο·*
γωνιαΐον λίθον τής έθνικής αύτών π ρ ο α γ ω γ ή ς, οδτε οί Σέρβοι γίνον­
ται άδιαφ όρω ς έπιλήσμονες τής συ μ πτώσεως, δτι δλίγα έτη πρό τής
224 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

μεγάλης αύτών έπαναστάσεως τό Βελιγράδιον, τουρκοκρατούμενον

άκόμγ, τότε. συνεδέθη πρός τό βνομα τοΰ πρώτομάρτυρος τής έλλη­
νικής ελευθερίας Τ ή γ α , δςτις έν αύτω εύρε τόν θάνατον. Κ αι δικαίως
έν ταΐς ήμέραις τών εορτών τής έβδομηκονταετηρίδος τοΰ Έθνικοΰ
Ιίανεπιστημίου ό τότε άντιπροςωπεύσας τό σερβικόν Πανεπιστήμιον
πρύτανις αύτοΰ κ. Γαβριήλοβιτς έπανέλαβε τήν ρήσιν ενός τών Σ έρ-
6ων ιστορικών, καθ’ ήν ό πρωτ&μάρτυς «άνήκει είς τούς Έ λ λ η ν α ς
ώς έκ τή ς γενετή ς αύτοΰ, είς τούς Σέρδους ώς έκ τοΰ θανάτου καί
ώς έκ τοΰ βίου και τών έργω ν είς άπαντα τά Ιθνη της χερσονήσου
τοΰ Α ίμ ο υ ».
Ά λ λ ’ ή άγνοια τής σερδικής γ λ ώ σση ς δέν έμποδίζει ήμάς νά έκ-
φράσωμεν τά ήμέτερα συγχαρητήρια πρός τόν μεταφραστήν ού μόνον
διά τό υπέρ τής νέας έλληνικής ενδιαφέρον, ού γίνεται είςηγητής
έν Σερβία, άλλά καί διά τήν έπιτυχίαν τής μεταφράσεως. Ούδαμώς
δ’ άμφιβάλλομεν περί αύτής, έκ τών προτέρων γινώσκοντες έξ ίδίας
πείρας, δτι ό κ. Ά ναστασιέβιτς. δςτις άλλω ς μητρόθεν συνδέεται
ύικώς πρός τήν Ε λ λ ά δ α , άριστα καί έννοεΐ καΓ λαλεΐ καί γράφει
τήν έλληνικήν, καταλαδών δικαίως μετά τήν συντέλεσην τών έν Μ ο-
νάχψ ύπό τόν K r u m b a c h e r σπουδών αύτοΰ τήν άρτισύστατον έν
τώ Πανεπιστημίφ τοΰ Βελιγραδιού έδραν τής βυζαντιακής καί νεωτέ-
ρας έλληνικής φιλολογίας. Συνεπλήρωσε δ ’ ό μ εταφ ραστής τή ν χ ρ η ­
σιμ ότη τα τοΰ βιβλίου διά βιογραφικών έν τώ προλόγφ ειδήσεων περί
τοΰ σ υγγρα φ έω ς καί δι’ ίκανώς μακρών έν τέλει σημειώσεων, δι’ ών
ήθέλησε νά καταστήση είς τούς όμοεθνεΐς έπαρκέστερον γνω στά τά
έκ τής ιστορίας τής έλληνικής παλιγγενεσίας γεγονότα έκεΐνα, ών ό
Βικέλας άκροθιγώς άπτεται έν τώ Λ ουκή Λ ά ρ α .
Ό κ. Ά ναστασιέβιτς μελετά, καθ’ & άνεκοίνωσεν ήμΐν, καί άλλα
νεοελληνικά έργα, ίδίως ιστορικά, νά καταστήσω γνω στά είς τό σερ-
βικόν κοινόν. Καί εύχόμεθα μέν νά ίδωμεν ταχ έω ς έκπληρουμένην
τήν επαγγελίαν ταύτην, εύχόμεθα δέ καί δπω ς π α ρ ’ ήμΐν γείνη έναρ-
ξις δ η μ ορ εύ σ εω ς μεταφρασμάτων έκ τής σερβικής λογοτεχνίας. Ή θ έ-
λομεν δ ’ είσθαι εύγνώμονες είς τόν κ. Ά ναστασιέβιτς, άν καί τούτου
τοΰ Ιργου ήθελεν έπιληφθή αύτός π ρώ τος.
 BlGXtoxgtaiat 225

A lice G ard n er Lecturer and Ex-fellow o f Newham College, Cam­

bridge, The Lascarids o f Nicaea. The Story o f an empire in exile.
With eight illustrations and a map Methuen and O Ltd London.
[1912). Είς μιχρόν 8 % σελ. X I I , 321.

Μέχρι πρό δεκαέξ έτών πλήν αυτής τής αυτοκρατορίας τού Βυζαν­
τίου έκ τών δύο αυτοκρατοριών τών άποσχισθεισών μετά τήν ύπό τών
Λατίνων άλωσιν τής Κ ωνσταντινουπόλεως μόνον ή τής ΤραπεζοΟντος
είχεν άξιωθή ιδίας μονογραφικής έξετάσεως ύπό τοΟ F a llm e r a y e r ,
ούχΐ δέ καί ή τής Νίκαιας, ής τάς τύχας διεξοδικώς π ω ς, ά λλ ’ ούχ!
έν ΐδίω Ιργο) είχε πραγματευθή ό F in la y έν τή H i s t o r y o f G r e e c e ,
καθ’ & καί τό δεσποτάτον τής ’Ηπείρου τό κατά τούς αύτούς χρόνους
ίδρυθέν δέν είχε τύχει ίδίου έρευνητοΰ. Ά λ λ ά τ φ 1 8 9 8 έξεδόθη ύπό
τοΟ Α ντω νίου Μ ηλιαράκη τό άξιόλογον σύγγραμ μ α τό έπιγραφόμε-
νον μέν 'Ισ το ρ ία τοϋ βασιλείου τής Νικαίας, άλλά συμπεριλαμβάνον
καί τήν μετ’ αύτής συναπτομένην ιστορίαν τοϋ δεσποτάτου τής ’Ηπεί­
ρου, περί ήν είδικώτερον ήσχολήθη ό ’ Ιωάννης 'Ρ ω μανός, ού τό 2ργον,
καίπερ μή τυχόν τής αναγκαίας τελευταίας επεξεργασίας Ινεκα τοΟ
προώρου θανάτου τοΟ συγγραφ έω ς, έξεδόθη μετά τήν άποβίωσιν αύτοΟ
έπιμελεία τοΟ Λαυρέντιου Βροκίνη.
’ Ητο δ’ ή ιστορία τοΟ βασιλείου τής Νικαίας διά πολλούς λόγους
άξία ιδίας έξετάσεω ς, πρώτον μέν ώς άναφερομένη είς τάς τύχας
δυναστείας, ήτις συνεχίζει τάς παραδόσεις τοΟ Βυζαντίου, καί, θεω­
ρούσα έαυτήν ώ ς έν έξορία εύρισκομένην, παρασκευάζει έν μ έσω
παντοίων άγ ώ ν ω ν πρός τε τούς έθνικούς έχθρούς καί τούς όμοφύλους
τήν είς ήν άπεσκόπει έν καταλλήλψ ώ ρ α Ιςωσιν τών Λατίνων σφετε­
ριστών έκ τής Κ ωνσταντινουπόλεως καί τήν άνάκτησιν τής βασιλευού-
σης, δεύτερον δέ διότι καί δυναστών καί ιεραρχών καί λογίων παρου­
σιάζονται έν αυτή κ α τά τήν βραχεΐαν αύτής διάρκειαν έξαίρετοι μορ-
φαί. Ά λ λ ω ς δέ ή δπαρξις αύτής τοϋτο μέν συμπίπτει πρός χρόνους,
καθ’ οί)ς άνακο'ινοϋνται σπουδαία έκκλησιαστικά ζη τή μ α τα σχετιζό-
μενα πρός τήν καθ? δλου ιστορίαν τής έκκλησίας, τοϋτο δέ κα! πρός
τήν τής Ε σ π ερ ία ς ιστορίαν δέν είνε δλως ά σχετος. Πράγματι ό έρευ­
νών αύτήν, καίπερ μή Ιχ ω ν άφορμήν νά έλθη είς έπαφήν πρός τήν
σύγχρονον Α γ γ λ ία ν έν ταΐς μεγάλαις ήμέραις τής M a g n a C h a r t a
κα! τήν Γαλλίαν τοΰ Φιλίππου Α ύγούστου κα! τοΟ Λουδοβίκου θ ',

ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΟΗ TOM. Ι Λ ' 1θ

 226 Ν έος Έ λΙηνομ νήμοον

δέν μένει δμ ω ς ξένος ά φ ’ ενός μέν προς τήν Γερμανίαν επί τοΰ Φρει­
δερίκου Β ', άφ' ετέρου δέ τήν 'Ρ ώ μη ν επί τοΰ πάπα Ίννοκεντίου Γ'.
Ούτως ή Νίκαια επί τών Λ ασκαριδών είνε ύπό πασαν εποψιν εςακ ο-
λούθησις τοΰ Βυζαντίου, ού διασώ ζει τάς παραδόσεις καί παρασκ ευά­
ζει τήν συνέχειαν, κ ληροδοτοΰσα είς αυτό τήν τελευταίαν δυναστείαν,
τήν τών ΙΙαλαιολόγων. ής δ γενάρχης είνε ό τελευταίος μέν τών
βασιλέων τής Νικαίας. δ π ρώ τος δέ τοΰ Βυζαντίου μετά τήν άπό
τών Λ ατίνων άνάκτησιν τής Κ ωνσταντινουπόλεως.
Ύ π ό τοιαύτην εποψιν άντιληφθείσα τοΰ βασιλείου τής Νίκαιας
επεχείρησε τήν έςιστόρησιν τών κ α τ’ αυτό ή δεσποινίς Ά λ ικ η , αδελφή
τοΰ έν Ό ξω νίο) δνομαστοΰ καθηγητοΰ τής αρχαιολογίας κ. P e r c y
G a r d n e r . Ή παίδευσις αυτής, άςιωθείσης τής τιμής νά είςαχθή είς
τό διδακτικόν προςωπικόν τοΰ έν Κ ανταβριγία κολλεγίου N e w h a m ,
καί προγενέστεραι άσχολίαι περί τοΰ Βυζαντίου. &ς εμφαίνει ή εκδο-
σις συ γ γ ρα φ ώ ν περί Ίουλιανοΰ τοΰ π αραβάτου ώ ς φιλοσόφου καί
α ύτοκράτορος καί περί θ ε ο δ ώ ρ ο υ τοΰ Στουδίτου, ύπήρ;αν επαρκή
εφόδια πρός μελέτην τών πηγών καί τήν έπ’ αύτών καί τών οικείων
νεωτέρων συ γγρα φ ώ ν στήριςιν τής νέας ιστορικής π α ρα στά σεω ς.
Κ αί Ιχει μέν τό Ιργον κ α τά ταΰτα επιστημονικήν τήν παρασκευήν,
ά λ λ ’ είνε γεγραμμένον άνευ φόρτου κ α τά τόν τύπον τών άγγλικών
E ssays, καί άναγινώσκεται άνέτως. Τ ά μέν παλαιά καί- γνω στά
προςφέρονται ύπό μορφήν νέων καί πολλάκις μετά πρωτοτυπίας, τά
δέ νέα εκτίθενται έπί τδ δογματικώτερον καί άνευ πολλών συζητή­
σεων καί άποδεικτικών συλλογισμών. Ά λ λ ά δέν λείπουσιν δμως α I
άναγκαιόταται τουλάχιστον τών π αραπομ πώ ν είς τάς πηγάς καί τά
βοηθήματα. Κ αί όλοκλήρων δέ τινων μικρών πηγών μετάφρασις α γ ­
γλική παρέχεται έν τέλει τοΰ βιβλίου εν επιμέτρο). ΙΙαρατηροΰμεν
δέ μόνον, δτι είς τήν παράθεσιν έλληνικών χωρίων εν τε τώ κειμένω
καί ταΐς σημειώσεσιν Ιπρεπε νά καταβληθή μείζων π ροςοχή, ώς δέ
νΰν Ιχουσιν άφθονοΰσι τυπογραφικών παροραμ άτω ν. Καί άλλω ς δέ
ύπάρχουσιν έν τοΐς κυρίοις δνόμασι τά διορθωτέα. Ούτως άντΐ G r e -
g o r o v iu s άναγινώσκομεν G r e g o r iu s , αντί C honae γράφ ετα'
O h o n ia e .
Πλήν δέ τών άλλων πηγών ή δεσποινίς G a r d n e r δέν άπηξίωσεν,
ώ ς είκός, προςοχή ς καί τά νομίσματα τών Λ ασκ αριδώ ν, περί ών καί
 Βιξλιοχρισίαι 227

'ίδιον μακρόν σημείωμα παραθέτει εν σ. 2 6 2 . Τό σημείωμα τοΰτο

ήζύνχτο να δώση εί; αύτήν αφορμήν νά πραγματευθή καί τό ζήτημα
τ ή ; έν τώ βασιλείω τ ή : Χικαίας τό πρώτον έμφανίσεως τοΰ δικεφάλου
άετοΰ κατα τά π α ρ ' ήμών έκτεθέντα έν τώ νέω Έ λληνομνήμον. Τόμ.
ί ' σ. 4:}.} κ. i. -ή τουλάχιστον νά συζητήση τά κατά τήν γνώμην
ήμών ταύτην.
Τό οέ τελευταΐον κεφάλαιον ολον ισ. 2 6 3 - 2 6 9 ) άφιεροΰται είς
τήν «Λ ογοτεχνίαν καί τήν τέχνην έπί τών Λ α σ κ α ρ ιδ ώ ν ». Είνε δέ
τοΰτο έν τών άξιολογω τέρω ν τοϋ βιβλίου, καί βλέπομεν έν αύτώ άντι-
παρερχομένου: τοΰ ; δύο Ά κ ομ ιν ά του ;. τόν Νικήταν (Χωνιάτηνι καί
τόν Μιχαήλ, — ού ά λ λ ω ; ή συγγραφεύς γινώσκει μόνον τήν δίτομον
ήμών εκδοσιν. ούχί δε καί τά πρόςθετα έ'ργα τά έκδοθέντα ύπό τού
'Ρ ώ σου αρχιμανδρίτου "Αρσενίου έν Χ οβγορόδη τώ 1901 καί ύπ' έμοΰ
έν τώ Νέω Έ λληνομνήμονι Τ όμ. ζ ' σ. 3 κ. έ .,— τόν Νικηφόρον Βλεμ-
μύδην. τόν Γεώργιον Ά κροπ ολίτην. τόν πατριάρχην Ι’ρηγόριον τόν
Κύπριον, τόν Θ εόδωρον Λάσκαριν Β'. Καί τά περί τής τέχνης δέ
λεγάμενα είνε επαρκή συμφώνως πρός τό σχήμα τής δλης συγγρα­
φής. ’Α ξιόλογος δέ νέα είςφορά είς τά περί αυτής είνε τά περί τ ή ;
παρά τήν σημερινήν πρωτεύουσαν τής Βουλγαρίας, τήν Σοφίαν, μι­
κ ρ ά ; έκκλησίας τής Μ πογιάνας. Έ ν ταύτη σώ ζετα ι ή είκών τοΰ κτί-
τορος, τοΰ σεβαστοκράτορος Καλογιάννη. κρατοΰντος τό κτίριον τής
έκκλησίας εν τή άριστερα, καί τής συζύγου αύτοΰ ώς καί τοΰ τσάρου
τών Β ουλγάρω ν Κωνσταντίνου Τοίχου καί τής τσαρίνης Ειρήνης,
θυγατρός τοΰ αύτοκράτορος τής Νίκαιας θ εο δ ώ ρ ο υ Β' Α ασκ ά ρεω ς.
Εϊμεθα δ’ εύγνώμονες είς τήν συγγραφ έα έπί τή άναδημοσιεύσει τών
εικόνων τούτων, ών ή τοΰ Τοίχου καί ή τής Ειρήνης εγχροιμοι. έκ
τής δυςπροςίτου βουλγαρικής μονογραφίας τοΰ B a la s t s c h e ff . Τ ού­
των ή τής Ειρήνης Λασκαρίνης προςθετέ* είς τόν έν τ ώ Νέω Έ λ λ η -
νομνήμονι Τ όμ . Ζ ', 1 9 1 0 , σ. 4 0 1 κ. έ. κατάλογον τών εικόνων τών
Βυζαντινών αύτοκρατόρων καί μελών τής αύτοκρατορικής οίκογενείας
καί είς τήν ύφ’ ήμών χάριν τής έν 'Ρ ώ μ η έκθέσεως τοΰ 1911 άπ αρ-
τισθεΐσαν συλλογήν τήν άποκειμένην νΰν έν τ ώ Μ ουσείω τ ή ; ιστο­
ρικής καί εθνολογική; έταιρείας. Ά λ λ ά σημειωτέον, δτι ή συγγρα­
φεύς, λέγουσα, δτι, κ αθ’ & νομίζει, αί εικόνες αύται είνε αί μόναι σιυ-
ζόμεναι σχετικαί πρός τά πρόςωπα τής ύπ’ αύτής έκτεθείσν,; ίστο-
228 Νέος Έλληνομνήμων

ρίας τοΰ βασιλείου της Νικαίας, άπ αταται, διότι σώ ζονται κα! τ έσ -

σαρες είκόνες τοΰ θ ε ο δ ώ ρ ο υ Β ' Α α σ κ ά ρ εω ς, &ς ίδε άναγραφομένας
ύπ’ άρ. 3 7 5 -3 7 8 τοΰ ά ν ω τέρ ω κ αταλόγου (Νέου Έ λλήνομνήμονος
ένθ’ άν. σ. 4 3 0 ).
Ή δ’ άνασκόπησις τής δλης ιστορικής έξελίξεω ς τοΰ βασιλείου τής
Νικαίας έν τη πολιτική, τοΐς γρ ά μ μ χ σ ι κα! ταΐς τέχναις ά γει τήν
συγγραφ έα είς τό έξής συμπέρασμα, δπερ άποτελεΐ τήν κατακλείδα
τής συ γγ ρα φ ή ς' «Ο ί μαχητα!, οί πολιτευτα!, οί λόγιοι κα! αύτο! οί
καλλιτέχναι οί άνήκοντες είς τήν περίοδον τοΰ έν έξορία βασιλείου
δέν δύνανται μέν Ά ύποστώσι σύγκρισιν πρός τούς άνδρας ώρισμένως
προοδευτικοϋ άγώ νος. άλλ! υπήρξαν δμ ω ς ίκανο! νά συντελέσωσί τι,
επειδή είχον εκείνο, δπερ δυναται νά θεωρηθ^ ώ ς ή μ εγίστη πηγή
ισχύος τών ατόμων και τών εθνών, τήν πίστιν είς τόν ίδιον έαυτών
προορισμόν. Υ π ά ρ χ ε ι έν αύτοΐς Ιν ότη ς τις χα ρ ακ τή ρ ος κα! προαιρέ-
σεω ς, καθ’ δσον οί μέν πνευματικό! καί πολίτικο! α ύ τώ ; αγώνες δια­
πνέονται ύπό τών θρησκευτικών αύτών ιδεών, έπ! δέ τήν θρησκείαν
αύτών έπέδρων έπ ’ ά γ α θ ώ ή έπ! βλάβη αίσθημα έθνικόν κα! πόθοι
πνευματικοί. Αί δέ προςπάθειαι αύτών έπεβράδυναν»μέν τήν πονηράν
ημέραν, καθ’ ήν αί ώραιόταται τών έλληνικών χ ω ρ ώ ν εμελλον νά
περιπέσωσιν είς τήν κυριαρχίαν τών ’Α σιανών, Ιπ ραξαν δέ καί τι
πλέον, διατηρήσασαι τό ζώπυρον τοΰ έλληνικοΰ πολιτισμοΰ μέχρι
τής ώ ρας, καθ’ ήν ό κόσμος ήτο ώριμος νάποδεχθή τάς μεγαλοφυείς
αύτοΰ κ α ! αναζω ογονητικ άς έπιδράσεις».

B aron n e D ia n e de G uldencrone (nee de Gobineau) L’ ltalie byzan­

tine. Etude sur le haut Moyen-age (400-1050)." Paris. Ernest Leroux,
editeur. 1914. Εϊς 8°v μίγα, ο»λ. X V II, 537.

Ή συγγραφ εύς τοΰ παρόντος βιβλίου ούτε είς τούς Έ λ λ η ν α ς είνε

ά γ νω σ το ς ούτε είς τόν έπιστημονικόν κόσμον, θ υ γ ά τη ρ ούσα τοΰ άλ­
λοτε έν Ά θ ή ν α ις πρέσβεω ς τής Γαλλίας de Gobineau, γνωστοΟ έξ
ιστορικών συ γγραφ ώ ν, ίδίως περ! τής Περσίας, έν αίς δέν ύπήρξε
πάντοτε δίκαιος πρός τήν άρχαίαν Ε λ λ ά δ α , προκαλέσας μαλισ,τα
Αντιρρητικόν φυλλάδιον τοΰ Κ ωνσταντίνου Π απαρρηγοπούλου, κα!
πολύ πλειότερον έκ φιλοσοφικού συστή ματος, δπερ τήν σήμερον κρί-
νεται άξιον πολλής μελέτης, ίδίως π α ρ ά τοΐς Γερμανοίς, ω ς έκ τοϋ
 Biffliongiaiai 229

γάμου αύτής μετά τοΰ ΔανοΟ ύπασπιστοΰ τοΰ βασιλέω ς Γεωργίου

G u l d e n c r o n e συνεδέθη πρός τάς ’Α θήνας, δπου έπί μακρόν διε-
βίωσε, καί διατηρεί άκόμη σήμερον ώ ς χ ή ρ α καί άπαις έν θαλερφ
γήρατι καί έν τή θρησκευτική αυτής άπομόνώσει έν εύαγέσιν ίδρύ-
μασι τής ’ Ιταλίας θερμήν τήν άγάπην πρδς τήν δευτέραν πατρίδα.
Τήν αγάπην δέ ταύτην διετράνωσε καί διά τών Εστορικών αυτής συγ­
γραφ ών, αΐτινες θέμα Ιχουσι τόν, μεσαιωνικόν έλληνισμόν. Τούτων ή
έπιγραφομένη L ’ A c h a i e f 6o d a l e , έν ή π ραγμ ατεύεται τά κ α τά τήν
φραγκοκρατουμένην Πελοπόννησον, καίπερ έκδοθεΐσα έν Παρισίοις
ήδη τ φ 1 8 8 6 , διά τό έπιτυχές τής έρεύνης καί τήν ζω η ρ ό τη τα τής
π α ρ α στά σεω ς δέν δύναται νά θεωρηθή άπηρχαιωμένη καί μετά τήν
εκτοτε άνάληψιν τοΟ αύτοϋ θέματος ύπό τοϋ νΰν έν 'Ρ ώ μ η πρεσβευ-
τοΟ τής ’Α γγ λ ία ς σίρ R e n n e l l R o d d (T h e p r in c e s o f A c h a i a
a n d th e C h r o n ic l e s o f M o r e a . Έ ν Αονδίνψ. 1 9 0 7 . Τόμοι δύο)
καί ύπό τοϋ κ. Ο ύ ί λ λ ι α μ Μ ίλ λ ε ρ έν τή έξαιρέτφ έκείνη συ γγραφ ή,
ήν, πλουτίσας διά προςθέτων σημειώσεων καί εικόνων, έξέδω κ α τφ
1 9 0 9 -1 0 έν διτόμψ έλληνική μεταφ ράσει ύπό τήν έπιγραφήν Έ
φ ραγκοκρατία έν Έ λ λ ά δ ι.
ΤοΟ αύτοΰ δέ πνεύματος έμφορουμένη, μ ετά μακρόν διάλειμμα
παρουσιάζεται καί πάλιν προςφ έρουσα είς ήμ άς συγγραφ ήν, έν ή συν­
δυάζεται ό μεσαιωνικός έλληνισμός μετά τοΟ λατινισμοΟ. Τήν φοράν
ταύτην πρόκειται περί τών βυζαντιακών κ ατακ τή σεω ν έν ’ Ιταλία καί
τής ιστορίας τής βυζανΐιακής ’ Ιταλίας.
Ή Ε ίςα γ ω γή πραγματεύεται τήν έν τή Ιστορία έμφάνισιν τών γερ­
μανικών φύλων, τάς σχέσεις καί τόν χ α ρ α κ τή ρ α τών άγώ νω ν αύτών
πρός τό ρωμαϊκόν κ ράτος καί τήν έκκλησίαν, τά τοΰ χωρισμοΟ τοϋ
κράτους καί τδ άπέναντι τών βα ρβά ρω ν Ιργ ον έκατέρου τών νέων
τμημάτων, άπολήγει δέ είς τούς λόγους τής άρξαμ ένης άφανείας τής
'Ρ ώ μ η ς μετά τήν κτίσιν τής Κ ωνσταντινουπόλεως έν θέσει έπικαιρο-
τάτη χάριν τών π ρός τούς Έ σπ ερίους καί έξ ’ Α νατολής πολεμίους.
Ό νοΟς τής συ γ γ ρα φ έω ς στα μ α τα μίαν στιγμήν πρό τών άναμνήσεων
έκείνων, καί δι’ άποτόμου ά π οστροφ ής μετεχούσης λυρισμοΟ συσχετί­
ζει τάρχ α ϊα κλέα τοϋ Βυζαντίου πρός τούς νέους θριάμβους τής νικη­
φόρου Ε λ λ ά δ ο ς καί τόν κτίστην τής Κ ωνσταντινουπόλεως πρός εκεί­
νον, δν παρηκολούθει γαλουχούμενον έν τοΐς πατρικοΐς άνακτόροις καί
230 Νέος Ελληνομνήμων

ηύτύχησεν έν γήρατι νά έπευφημήση μακρόθεν νικηφοροΰντα έν α!ς

ήμέραις έπεράτονε τήν συγγραφήν αυτή ;. Λιό τελευτά ή Ε ίςαγωγή
δια τών έξής' «Τ ή ν εργασίαν ταύτην ήρχισα άπό μακρών έτών. Πε-
ρατοΰσα δ' αυτήν σήμερον, δέν δύναμαι νάποφύγω τό νά χαιρετίσω
μετά συγκινήσεων κα! εύλαβείας τήν άνάστασιν τοΰ θριαμδεύοντος
ελληνισμού υπό δεύτερον Κωνσταντίνον τόν Μ έγαν ;.
Τό εργον. ού έπελήφθη ή βαρωνίς. δεν στερείται προγενεστέρων
προδρόμων έρευνητών. τινών μέν πραγματευθέντων μονογραφικώς
μέρη τής έν αύτώ έξεταζομένης εποχής, άλλων δ ' άσχοληθέντων
περ! τό δλον περίπου, άλλά συ^τομώτερον ή συμπεριλαδόντων τήν
έξέτασιν τοΰ προκειμένου θέματος έν γενικαΐς συγγραφ αίς περ!
τής ιστορίας τής ’ Ιταλίας ή τοΰ Βυζαντίου. Ά λ λ ά δυνάμεθα νά εΐ-
πωμεν. δτι νΰν τό πρώτον παρουσιάζεται τό προκείμενον θέμα έξερευ-
νώμενον διά μακρών καί όλομερώς έν συνεχεία έπ! τή βιάσει τών πγ(-
γών κα! έν ικανής εύρεία παρακολουθήσει πολλών τών νέων βοη­
θημάτων. ίδίως τών γαλλικών. Κ α ! έν μέν τή χρήσει τών πηγών ή
συγγραφεύς έπωφελήθη πολύ εύρύτερον τάς λατινικάς ή τάς έλλη-
νικάς τών συλλογών εγγράφων τοΰ S p a t a κα! τοΰ T r in c h e r a ώς
κα! τών Ίταλοελληνι/.ώ ν τοΰ Ζαμπελίου ούδεμία φαίνεται γενομένη
χρήσις), είς δέ τά ροηθήματα ευχαρίστως θά έβλέπομεν προςτιθεμένην
πλήν τών συγγραφών τοΰ v o n R a u m e r , τοΰ G r e g o r o v i u s . τοΰ
P a s t o r καί άλλων ιδίως τήν μνείαν τών έργω ν τοΰ C a l i s s e (II
govern o dei B is a n t in i in I ta lia , έν Ταυρίνω 1 8 8 5 ) κα! τοΰ
H a r t m a n n (U n t e r s u c h u n g e n u b e r d ie G e s c h ic h t e d e r b y -
z a n t in is c h e n V e r w a l t u n g in I t a lie n . ’Εν Λειψία. 1 8 8 9 ).
Ά ρ χ ε τ α ι δέ ή συγγραφ ή άπό τών ήμερων τών υίών καί τών δια­
δόχων τοΰ Θεοδοσίου, καί έξικνεΐται μέχρι τής περί τό ετος 1 0 5 0
τελείας καταλύσεως τής ούχ! άπας κλονηθείσης ούδέ πάντοτ’ έκ
ίσης κραταιας έν ’ Ιταλία ρυζαντιακής άρχής. Είνε μακρά ίστορία
εξ αιώνων καί ήμίσεος μεστών περιπετειών, μ εγάλης έπιβολής,
περιέργων έπειςοοίων, πολέμων κα! αποστασιώ ν, διαπραγματεύσεων
κα! πρεσβειών. Πρό ήμών άντιπαρέρχονται μεγάλαι μορφ α! ήγεμό-
νων κα! στρατηγών, ιεραρχών, λογιών κα! καλλιτεχνών. Μ εταφερό-
μεθα έναλλάς άπό τής Α ν α τ ο λ ή ς είς τήν Λύσιν. άπό τοΰ Βοςπόρου
εις τήν 'Ραβένναν κα! τήν 'Ρ ώ μην, τήν Βενετίαν, τήν Νεάπολιν κα!
 ΒιβΧιοπρισίαι 231

τήν Σικελίαν, άπό τοϋ βυζαντιακοΰ κράτους είς τόν κόσμον του
Ί σ λ ά μ , άπό τής ’ Ιταλίας είς το βασίλειον τών Κ αρολιδώ ν καί είς τό
άγιον ρωμαϊκόν κράτος τών Γερμανών α ύτοκ ρατόρω ν. Δια τοΰ δαι-
δαλώδους τούτου λαβυρύνθου χειραγω γεί ήμάς ή συγγραφεύς, εύρί-
σκουσα πάντοτε .τόν τρόπον νά σαφψίσττ) τάς πολυσυνθέτους σχέσεις,
νά παραστήσΥ] καί έίη γή ση τάς αντιθέσεις, φ ροντίζουσα πάντοτε νά
χαρακτηρίσω δι’ ολίγων, άλλά ζω η ρ ώ ν γραμ μ ώ ν τούς δρώντας κα!
είκονίση τήν έπίδρασιν αύτών, έν πάση μέν περιστάσει μετ’ εύλαδείας
πιστή εις τά δόγμ α τα κα! τάς παραδόσεις τής καθολικής έκκλησίας,
άλλ’ Εστοροΰσα s in e ir a e t s t u d io . Διά ταΰ τα ή πολύπλοκος ιστορία
τών αιώνων, ούς διεςέρχεται έν πολλή λεπτομερεία, άναγινώσκεται
άνευ κοπ ώ σεω ς, ά π ’ εναντίας δέ μ ετ’ εύχαριστήσεως κα! ενίοτε μ ετ’
άπολαύσεως. "Εν τών ώραιοτέρων κεφαλαίων είνε τό περ! τής θ ε ο -
φανοΰς, τής άνεψιας τοΰ Ίω ά ννου Τζιμισκή καί συζύγου τοΰ αύτο-
κράτορος τής Γερμανίας Ό θ ω ν ο ς .
ΙΊαρά τό πολυσύνθετον τής ύλης ή κ. d e G u l d e n c r o n e κ α τώ ρ -
θωσε νά περιλάβη αύτήν είς δεκαπέντε μόνον κ εφάλαια, τά εξής' α ')
Ή αύτοκρατορία κα! οί βάρβαροι (4 0 0 -4 7 5 ), δ ') Ό γοτθικός πόλεμος
(4 5 0 -5 5 3 ), γ ') Ή έ:α ρ χ ία . δ ') Έ λ αγγοβαρδικ ή Ιτ α λ ί α , ε ') Ή κλη­
ρονομιά τοΰ άγίου Πέτρου (5 9 0 - 7 7 4 ) , ς·') Τ ό κ ράτος τών Κ α ρ ο -
λιδών (7 7 4 -8 4 2 ), ζ ') Έ Ι τ α λ ία ύπό τούς Κ αρολίδας (8 4 2 - 8 8 7 ) , η ')
Οί αύτοκράτορες τοΰ Σ πολέτου (8 8 8 -8 9 8 ), θ') Ή βυζαντιακή παλιν-
όρθωσις (8 9 8 - 9 5 0 ) , ι') Οί Α α γ γ οβ ά ρ δοι ηγεμόνες (9 0 0 - 9 5 0 ) , ια')
Ή γερμανική Ι τ α λ ί α (9 5 0 - 9 7 3 ) , ιδ') Α ί δύο αύτοκρατορίαι (9 6 7 ­
9 7 3 ), ιγ') θ ε ο φ α ν ώ (9 7 3 - 9 9 4 ) , ι ο ) Περί τό Ιτος 1 0 0 0 (9 9 5 - 1 0 0 3 )
καί ιε') Ό οίκος τοΰ Τούσκλου.

Stam atios Β. Psaltes Grammatik der Byzantinischen Chroniken.

Gottingen. V anderhoek und Ruprecht. 1918. Είς 8°v σελ. X I, 394.

Κ α θ ’ δν χρόνον έδημοσίευεν έν Βερολίνψ τφ 1 8 5 6 ό Ε . M u lla c h

τήν Γραμματικήν τής δημώδους έλληνικής γ λ ώ σ σ η ς (G r a m m a t ik
d e r g r ie c h is c h e n V u l g a r s p r a h e ) , έπόμενος μ ετά αιώνας δλους
είς τό π α ρά δειγμ α τοΟ κ α τά τόν δέκατον Ικτον αιώνα ζή σαντος Νι­
κολάου Σοφιανού, δυνάμεθα νά εϊπωμεν, δτι τό άντικείμενον ού έπε-
λαμβάνετο ήτο θέμα περιεργείας μάλλον ή έπιστημονικής άνάγκης,
232 Νέος ΈΙληνομνήμων

επειδή μόλις που είχε γείνει άκόμη αισθητή ή μεγάλη σημασία τής
ένότητος τής έλληνικής γ λ ώ σ σ η ς και ή ύποχρέωσις τής παρακολου-
θήσεως τών φαινομένων αύτής διά πάντων τών αιώνων ώς μή παρου-
σιαζούσης σύν τω χρόνιο διαφθοράν, καθ’ δ ενασμένιζόν τινες πι-
στεύοντες, ά λλ ’ έΕέλιςιν. Ά λ λ ’ άπό τής άρχής ταύτης όρμώμενοι
ήρίαντο κατά τούς τελευταίους χρόνους διάφοροι φιλόλογοι μελετών-
τες τήν έλληνικήν γλώ σσαν έν είδικαΐς συ γγραφ αΐς ή έπί τή βάσει
τών επιγραφών ή έν τοΐς παπύροις ή έν ταΐς συγγραφ αΐς τών χ ρ ό ­
νων τών διαδόχων ή π αρά τοΐς άττικισταΐς ή έν τή Γραφή ή τέλος
π α ρά τοΐς Βυζαντίνοις συγγραφεΰσι κα'ι έν τή νέα έλληνική. Τοιοΰ-
τος δέ καταμερισμός τής έρεύνης είνε δεδικαιολογημένος ά φ ’ ού χ ρ ό ­
νου διεγνώσθη τό ύπό επιστημονικήν Ιποψιν ισότιμον άπασών τών
περιόδων τής γλωσσικής άναπτύξεως. Ό ρ θ ώ ς δέ λέγει ό συγγραφεύς
τοΰ ένταΰθα άγγελλομένου βιβλίου, άρχόμενος τής συγγραφής αύτοΰ,
δτι « Έ διάγνωσις τής ούσίας τής γ λ ώ σση ς καί τής έΕελίξεως αύτής
ή όφειλομένη εις τήν νέαν γλωσσικήν επιστήμην ήγαγεν είς τό νά
μή παραμελήται σήμερον ή μετακλασική περίοδος γλώ σση ς τινός ώς
φάσις γλωσσικής διαφθοράς, άλλά νά θεωρήται ύπό τών γ λ ω σ σ ο λ ό ­
γων ώς φυσικόν προϊόν τής έξελίξεως τοΰ ανθρωπίνου πνεύματος
ύπό τήν εποψιν τής γλωσσικής ιστορίας έπ’ ίσης σπουδαΐον καθ’ α
αύτή ή κλασική π ερίοδος». '
Συνιδών δέ όρθώς ό κ. Ψ άλτης, δτι δυςτυχώς δέν προεχωρήσαμεν
άκόμη έν τή έρεύνη ταύτη δσον Ιδει, «επειδή ύπάρχουσιν άκόμη
περίοδοι τής έλληνικής γ λώ σση ς, αίτινες ή έν μέρει μόνον καί άνεπ-
αρκώ ς έζητάσθησαν ή καθ’ δλου άναμένουσιν άκριδεστέραν έΕερεύ-
νησιν», έπεχείρησε τήν γραμματικήν έςέτάσιν μιας τών σκοτεινοτάτων
περιόδων, τής άπό τής άρχ ής τών μέσων αιώνων περί τό 5 0 0 μ. Χ ·
μέχρι τοΰ έτους 1 2 6 0 . Κ αί έπραγματεύθη μέν ό Dietrich έν ταΐς
έρεύναις ταΐς άναφερομέναις είς τήν ιστορίαν τής έλληνικής γ λώ σση ς
άπό τών έλληνιστικών χρόνων μέχρι τοΰ δεκάτου αΐώνος καί ταύτην
τήν περίοδον, ά λ λ ά κ ατά τήν ιδίαν έαυτοΰ όμολογίαν καί καθ’ δ
μαρτυρεί ό συγγραφεύς τοΰ παρόντος βιβλίου, Ιλαβεν ύπ’ δψιν μάλ­
λον τάς έπιγραφάς, τούς παπύρους καϊ τά γ λ ω σσά ρια ή τά λογοτε­
χνήματα τής περιόδου ταύτης. Διό άνέλαβεν ό κ. Ψ άλτης νά προβή
είς τήν έΕερεύνησιν τών λογοτεχνικών έργω ν τών χρόνων έκείνων,
 Bt6liox£iaiat 283

βέβαιος ών, δτι ούτως άναπληροί μέγα κενόν έν τή ιστορία τής έλλγ(-
νικής γλ ώ σση ς. Ά λ λ ά τοΰτο έπιχειρήσας άπέκλεισεν οΰκ άνευ λόγου
τούς τε ύμνογράφους. τούς ιστορικούς κα! τούς θεολόγους τής ύπ’ αύτοΰ
έςετασθείσης εποχής, άτε ενεκα τής άττικιζούσης αύτών γ λ (όασης μή
παρέχοντας πλήν ή έλαχίστην ενίοτε ύλην πρός μελέτην τής έν τοΐς
χρόνοις έν οίς Ιζω ν καταστάσεω ς τής ζώ σ η ς γλώ σση ς τοΰ λαοΰ.
Ά λ λ ω ς δ’ δμως Ιχει τό πράγμα ώς πρός τούς χρονογράφους τούς
χάριν τοΰ λαοΰ γράφοντας κχ! επομένως μεταχειριζομένους γλώσσαν
οημωδεστέραν. Διό έίήτασε τούς έςής χρονογράφους, τόν Ίωάννην
Μ αλάλαν. Ί ω ά ν η ν τόν Ά ντιοχ έα . τό ΙΙασχάλιον Χρονικόν. Γεώργιον
τόν Σύγ/.ελλον. θ εοφ άνη ν τόν Ό μ ολ ογη τή ν. τούς μετά τόν θ ε ο φ ά -
νην. τόν πατριάρχην Νικηφόρον, Γεώργιον τόν Μοναχόν. Συμεών
τόν μάγιστρον. Λ έοντα τόν γραμματικόν, τόν Γεώργιον Κεδρηνόν. τον
Κωνσταντίνον Μ ανασσήν, τόν Μ ιχαήλ 1’λυκαν. τόν Ί ω ή λ κα! Ί ω ά ν ­
νην τόν Σικελιώτην. πρός δέ τούτοις έκ τών ιστορικών τόν Κ ωνσταν­
τίνον ΙΙορφυρογέννητον κα! τόν Κωνσταντίνον Δούκαν ένεκα τοΰ
δημωδεστέρου χαρακ τήρος τής γ λώ σση ς αύτών. Εύκταία δέ θά ήτο.
ά φ ’ ού συμπεριελήφθη είς τήν έρευναν κα! ό Δούκας,, κα! η έΕέτασις
τοΰ Εύσταθίου Θεσσαλονίκης έν οίς χωρίοις άπτεται τοΰ δημώδους
λόγου ( Ί δ ε περί αύτών J K a l i t s u n a k i s M it t e l- u n d n e u g r i e -
c h is c h e E r k l a r u n g e n bei E u s t a t h io s έν ταΐς M it te ilu n g e n
d e s S e m in a r s f u r O r i e n t s p r a c h e n Jah rg. X II (1909) A b-
t e i lu n g II. W e s t a s ia t is c h e . S tu d ie n σ. 1 κ. έ. J a h r g . X I I I
(1 9 1 0 ) σ. 91 κ. έ. J a h r g . X V I Π 9 1 ο ) σ. 9 9 κ. έ.), τής δη-
μ ωδεστέρας διατυπώσεως Νικήτα τοΰ Χ ωνιάτου. τοΰ έν τή εκοό-
σει τής Βόννης μετά τόν Δούκαν βραχέος χρονικού κα! τών έν
τοΐς κώδιςι βραχέων χρονικών σημειωμάτων η ενθυμήσεων, ών
νΰν πρόκειται ή συλλήβδην έκδοσις έν τώ Νέω Ελληνομνήμονι Τόμ.
Ζ '. σ. 129 κ. έ. Καί τινες δε τών βίων άγίο>ν τών δημωδέστερον
γεγραμμένων συνανήκον είς τήν έςέτασιν τής περιόδου ταύτης. Τ ά
δ’ έν τή δημώδει γεγραμμένα ποιήματα τοΰ θ εο δ ώ ρ ο υ ΙΙροδρόμου
κα! τού Μ ιχαήλ Γλυκά απέκλεισε μέν βεόαίως ό κ. Ψ άλτης, άτε
Βέλων χάριν μείζονος ένότητος νά περιορισθή είς πεζογράφους. άλλ
όπωςδήποτε δέν ποιείται περ! τούτου λόγον.
Ό συγγραφεύς εξηγεί έν τώ ΙΙρολόγω αύτοΰ τό σύστημα τής
234 Νέος ' ΕλΧηνομνήμαν

έρεύνης. δπερ ήκολούθησε. καί αναγράφει τούς γενικούς χα ρακ τή ­

ρας τής γ λ ώ σ σ η ς τών ύπ" αύτοΰ έςετασθέντων συγγραφέων, ου ; συγ­
κεφαλαιώνει δια τών έ ξ η ;' Συναπτό ντε; τόν ανω τέρω χαρακτηρισμόν
άπάντων τών ύφ" ήμών έ;ετασθέντων συ γγραφ έω ν είς γενικήν τινα
παρατήρησιν. εΰρίσκομεν. ότι οΰτοι, θεωρούμενοι κ αθ’ έκαστους, παρ-
ουσιάζουσιν ά ::α ς λόγου δ ια φ ορ ά ; γ λ ώ σ σ η ς και ϋφους. άναγομένας ειτε
είς τόν χρόνον καί τόν τόπον, δτε καί όπου έγράφ ησαν τα έργα αύτών.'
ή είς τήν διάφορον αυτών παίοευσιν. Καί τά μέν δύο αρχαιότερα τών
χρονικών, τό τοΰ Μ αλάλα καί τό Ιΐασχάλιον. παρέχουσιν αξίας λόγου
ιδιορρυθμίας, μή εύρισκομένας έν τοΐς ά λ λ οι; χρονικοί;, ή δέ γ λ ώ σσα
τών μεταγενεστέρων χρονικών πχρέχει σχεδόν τήν αύτήν εικόνα
μετ’ ολίγων διαφορών, αίτινες έξηγοΰνται εκ τοΰ λόγου, δτι τινές τών
χρονογράφ ω ν τούτων (Θ εοφάνης, οί μετά θεοφ άνη ν, Λ έων ό γραμ ­
ματικός. Θ εοδόσιος; είνε μάλλον έπιρρ.επείς πρός δημώδεις εκφράσεις,
έν ώ π α ρά τοΐς άλλοις (Γ εω ργ ιω τώ Μ οναχφ. Σ υγκ έλλω , Κ εδρηνφ,
Σκυλίτση) τά λαϊκ ά ταΰτα στοιχεία, εί μή αποφεύγονται τελείως,
ά λλ ’ εινε δμ ω ς ίκανώς σπ άνια».
Καί ομ ολογεί μέν ό συγγραφεύς, δτι ιδίως έπεδίωξε τό πλήρες έν
τή ά ναγραφ ή τών γλωσσικών εκείνων φαινομένων τών ύπομιμνησκόν-
των τήν νέαν έλληνικήν. ά λ λ ’ ή υπηρεσία αΰτη ήν παρέχει είνε ουτω
μεγάλη καί ό π λ οΰ το; τ^ς άλλης ύλης τοΰ βιβλίου αύτοΰ οδτω πο­
λύς, ώςτε εινε ά ξιο ; θερμών επαίνων διά τήν καρτερίαν καί τόν ζή ­
λον μεθ’ ών είργάσθη. Αιό εύχόμεθα, δπω ς μετά τή ς αύτής έπιμε-
λείας καί ακρίβειας άσχοληθή καί περί τήν συγγραφήν τοΰ συντα­
κτικού τής αύτής περιόδου, ού ύπισχνεΐται όμοίως τήν έκδοσιν.
 ΕΙΔΗΣΕΙΣ

— Άπό τής 20 με/οι τής 22 Μαίου έτελέσθησα*· έν Κερκύρα αί επί τή πεντηχον-

ταετηρίδι άπδ τής ένώσεως τής 'Επτάνησου έοοταί, ας παρεσχεύασε Κεντρική έν
Αθήναις επιτροπεία, προεδοευομένη υπό τοΰ κ, Διονυσίου Στεφάνου. Πρός τόν αυ­
τόν δέ σκοπόν συνεχοοτήθησαν καί τοπικαί εν άπάσαι; ταις έπτα νήσοις έπιτ.οπεΐαι,
ών ή κερκυραΐκή fir/ε πρόεδρον τόν κ. Βασίλειον Μυλωνόπουλον.
Μετά δέ του πανηγυρισμού τούτου συνεδεθη πρό τοΰ είς Κέρκυραν κατάπλοι εκ­
δρομή πλείστων Επτανησίων καί δημοσιογράφων επί ίδιου άτμοπλοίου είς Ζάκυνθον,
Άργοστυλιον, Λη£ούριον, Πάργαν, χαθ ήν εγειναν χπαντα/οΰ διάφοροι δεξιώσεις,
στέψεις ανδριάντων καί άλλων ιστορικών τόπων, επισκέψεις τών οίχ:ών τών κυριωτέ·
ρων ριζοσπαστών, εκφωνήσεις λόγων καί τ» τοιαυτα. Έν δε Κερκύρα πλήν παντοίων
Ιορτών καί δεξιώσεων, άποκαλύψεως αναμνηστικών στηλών καί στέψεως του άνδριάν·
τος τοΰ Καποδιστρίου συνεκροτήθη Πανιόνιον συνέδριον και άνεώγθησαν δύο Εκθέσεις,
ή 'Αναδρομική χαί ή Καλλιτέχνική.
Καί ή μέν Καλλιτεχνική πεοιέλαβεν εργα νεωτέρων 'Επτανησίων καί έκ τής λοι­
πής Ελλάδος ζωγράφων, έπιμεληθείσης αύτής ειδικής Επιτροπείας ύπό τήν προεδρίαν
του κ. θεοδώρου Βελλιανίτου* έν δε τή ’Αναδρομική, ής επεμελήθησαν κυρίως οί κ.
κ. Σπυρίδων θεοτόκης καί Φλαμπουριάρης, συνελέ/θη μέγας άριΟμός προςωπογρα-
φιών, ενδυμασιών, εικόνων, μνημείων, επίπλων χαί σκευών, μεταλλίων, νομισμάτων καί
σφραγίδων αύτογράφων, πρωτοτύπων εγγράφων, βιβλίων, εφημερίδων χαί περιοδικών
έκτυπωθέντων έν Έπτανήσω και άναφεοομένων εις τήν Επτάνησον έπι τής βενετο-
κρατίις καί τής αγγλικής προστασίας. Τής εξαίρετου κ») διδακτικότατης έκθεσεως
ταύτης δημοσιευθήσεται κατάλογο; εικονογραφημένος, συνταχθείς υπό τοΰ κ. Θεοτόκη.
Τήν εσπέραν τής 21 Μαίου, τελεσθείσης έν τώ Δημοτικώ θεάτρω πανηγυρικής
εσπερίδος, ό πρόεδρος τής Κεντρικής έν Άθήναις επιτροπείας κ, Διονύσιος Στεφάνου
Ιζεφώνησε τόν πανηγυρικόν έπί τή πεντηκοστή άμφιετηρίδι λόγον. Τή δ’ υστεραία Ιγει-
ναν τάποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλακός έν τώ σημιρινώ φρουραρχείο) εντός τοΰ Πα­
λαιού φρουρίου, όπου τό πρώτον ίδρύθη ή Ίόνιος άχαδημία, μετά καταλλήλου προς-
λαλιας τοΰ καθηγητοΰ κ. Σπυρ. Σακελλαροπούλου, τάποκαλυπτήρια αναμνηστικής
πλακάς τοΰ Βουλευτηοίου μετά σ/ετικοΰ λογιδρίου τοΰ κ. Βασιλείου Μυλωνοπούλου,
προέδρου τής έν Κερκύρα επιτροπείας, καί κατάθεσις στεφάνου είς τόν άνδριαντα :οΰ
Καποδιστρίου, προςφωνήσαντος τοΰ καθηγητοΰ κ. Ά . Άνδρεάδου.
Τοΰ δέ Ηανιονίου συνεδρίου ή επίσημος εναρ£ις Ιγεινεν έ-ί παρουσία τής ,Α. Μ.
τοΰ Βασιλέως, του προέδρου τού 'Τπουογικοΰ συμβουλίου καί τού τής Βουλής ώς καί
τών gv Κερκύρα άρχών τή 20 Μαίου έν τή Νομαρ/ία, τοΰ προέδρου τής οργανωτικής
Επιτροπείας Σπυρ. 1], Λάμπρου έκφωνήσαντος λογίδριον, παρατεθίν ύφ ήμών άνω­
τέρω έν e. 129 κ. έ. Αμέσως δε κατόπιν εγειναν αί άρχαιρεσίαι καί ήρξαντο αί έρ-
γασίαι τοΰ συνεδρίου, αιτίες καί έζηκολούθησαν τή 21 καί 22 Matou, οτε καί έπδρα-
236 Ν έ ο ς 'Ε λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

τώθησαν διά συνεδρία; τή; ολομέλειας τών δύο τμημάτων, συζητησάσης καί άποδε/θεί-
σης τά; υπ' αυτών ίχψ ο ασθ^’σας ευ/a ;.
Διηρέθη δέ τό Συνεδρίαν εις δύο τμήματα, τό Νομικόν χαί Ήθικοπολίτικόν και τό
Επιστημονικήν καί Έκπαιδέυτικόν. Καί του μέν πρώτου πρόεδροι έξελίχθησαν οίχ.κ.
Αντώνιο; Μάτβσις, Νικόλαος Μαρκέτη; χαί Διονύσιος Σωμεοίτη; καί γραμματείς οί
κ.χ. Άντ. Κογεβ’νας χαί Κωνσταντίνο; ’Αλαμανος. Toy δέ δευτέρου πρόεδροι άνεδεί-
y Ίησαν οί κ.χ. Σττυρίδων Σακελλαρόπουλο;, ’Ιωάννης Μεσολωράς καί Σπυρίδων Atote-
ρατος, γραμματείς δε οί κ. κ. ’Ιωάννη; Λεσύλλας και Γεώργιος Τριμερή;. Πρό; τού­
τοι; ο’ έξελεχθη πλήν τοΰ προέδρου τών συνεδριών τ^ς ολομέλειας Σπυρ Π. Λάμπρου
επίτιμο; μέν αντιπρόεδρο; ό κατά τα; εο*τάς τή; πεντηκονταετηρίδος αντιπροςωπεύσας
Ιν Κέρκυρα τά Πανεπιστήμια 'Αθηνών πρύτανις αύτών κ Γεώργιος Δεοβος, γενικό;
δέ γραμματεΰ; ό κ. Νικόλαο; Δελακοβι’ας.
"Εγειναν δ’ έν τοΐς δύο τμήμασιν αί έ£ής ανακοινώσεις·
Έν μέν τώ πρώτω τμήματι ώμίλησαν οί κ. κ. Δ ιο ν ν ο ιο ς Ξ ω μ ε ρ ίτη ς πιρι τοΰ θέ­
ματος «Tt’ve; οί Ιθνιχοι καί οί διεθνείς παράγοντες τής ένοίσεως τή; Έπτανήσου», Ά *
’ Α νδ ρ ε ά δ η ς <*ΓΙερί φορολογική; ά^ομοιώσεω;", Π α ν Γ ϊω τό π ο ν λ ο ς «Περί τής ανάγ­
κη; αφομοιώσεις του sv Έπτανήσω κληρονομικού συστήματος πρός τό τής λοιπή;
'Ελλάδος», Ν . Γ ερ α κ ά ρ η ς » Ή σύμβαΓσι; *.ή; συστάσεως προςόδου εν ταίς Ίονιοις
νήσοις άπό ιστορική; καί δογματικής άπόψεως έν συνδυαστώ πρδς τήν σύμοασιν τής
ισοβίου προςόδου, πρός τήν διάταξιν 1020 τού Ίονίου ‘Αστικού κώδικος, ώς μετερυθ-
μίσθη υπό τής Μ Γ ’ πρά^εω; τοΰ 2V Κοινοβουλίου, καί πρός τόν Νόμον 3940 τής ?/Ι5
Δεχεμβοίου 1912», Α . Μ ά τεο ις «Περί του Ιονίου πολιτεύματος τοΰ 1803», *0& ω ν
Σ τα& ά τος «Περί συμβολής τή; Ίθ ά χ η ; εί; τόν υπέρ ανεξαρτησία; αγώνα και εί; τήν
άνάπτυξιν τών ποοςόδων τή; Ιλληνική; έμποοιχή; ναυτιλία;», Δ . Σ τε φ ά νο υ «ΙΙερί
ενοριών εκκλησιαστικών έν Έπτανήσω έν οχεσε·. πρό; τό εν τή παλαια Έλλάδι καθε·
στώς», Δ ιο ν ν ο ιο ς Δ άοη ς λΠερί του δυςχίρούς τής εφαρμογής τοΰ νεωτέρου νόμου
περί δήμων καί κοινοτήτων κ»ί τών πρό; άρσιν αύτοΰ κρίσεων». Σ π υ ρ . Γ χ ίν η ς «Περί
τής ιστορία; του κληρονομικού δικαίου τών Ίονίων νήσων», Ν . Μ α ρ χ έ τη ς «Περί
ληξιαρχικών πράξεων καί δηαοσίων άρ/ειοφυλακείων εν Έπτανήσω» χαί *Α. Ά λ β α -
νίτη ς «ΠεοΊ τή; μεταναστεύσεω; τών Λευχαδίων καί νπροφυλάξεως άπό τής φυματιοί-
σεως χαί τής ελονοσία;·. .
Έν δέ τώ δευτέοω τμήματι ώμίλησαν οί χ. κ. Σ η ν ρ . Σ αχελλα ρόπ ουλος «Περί τοΰ
ονόματος Σπυρίδων», Σ π υ ρ . Λ ιβ ιερ ά το ς «Περί ζητημάτων δημοσία; υγιείας κα’ι ιδίως
περί έλονοσία; καί φυματιώσεων, Π α να γ. Κ α λ ογερόπ ουλ ος «'Η Ζάκυνθος ώ; πρω­
τεύουσα τών ελευθερωμένων ’Ιωνικών νήσων, ιδίως δέ η επίσημο; Έφημερίς τοΰ *Ιθ-
νίου χοάτου; χαί έν γένει ό Έπτανήσιος τύπος». Σ . Ζ α β ιτζιά νος ·*Η ιατρική έν
Έπτανήσω προ τής ένώσεω;*. Ζ αχα ρία ς Π α η α ν τω ν ίο ν «Περί τή; εκκλησιαστικής
τέγνη^ Ζακύνθου», Σ χ ε ν ο ς Ζ ερβ ός «Συμβολή ιατρικής ιστορίας έν Έπτανήσω», Ν .
Δ ελα χοβίας «'Ιστορική έρευνα περί τών πολιούχων τή; νήσου Κυθήρων», Ν . Γ ερ α ­
κ ά ρη ς « Η δημοσία έκπαίοευσις έν Έπτανήσω επί τής αγγλικής προστασίας», ’/ω .
Μ $οολω ρας «ΙΙίρί τής πρώτη; είςόδου τού χριστιανισμού είς τήν Κεφαλληνίαν xat
τών πρώτων αυτή; επισκόπων», Γ. 'Ρ α ζ ή ς «Περί τής ανάγκης ίδρύσεως άνωτερας
εμπορικής σχολής έν Έπτανήσω», Γ , Τ ριβ ιζά ς « Η γλωσσική δΐ'αοκαλία εις τά
πλήρη δημοτικά σ/ολεΐα» χαί Σ η ν ρ . 77. Λ ά μ π ρ ο ς « Η ίστορ κη 3χολη τή; Επτά­
νησου».
 Εΐ6ήσας 237

Αί δε υπδ τής όλομελείας δεχταί γενόμεναι εύχαί τών δύο τμημάτων είνε αί έξης'
« ’) Τό Συνεδριον ευχετat έπί τή προτάσει του κ. Άνδρεάδου, ο·:ως ίδρυθή Ε πτα­
νησιακόν ίστοοιχόν χαί εθνολογικόν μουσεΐον.
Ό To Suvtdpiov ί ΰ / ε τ α ι επι Trj προτάσει τού κ. Σωμερίτου. οfa μετερρυθμι'σθη
υπό του χ. Μάαχέτη, δπως έφαρμοσθή χαί έν Έπτανήσω τό κληρονομικόν δίκαιον
καθ α παρεσ*<·υάσθη 6πό της νομοπαρασκευαστική: επιτροπείας του Κώδικος μετά
τής διαφορας, δπως ή διαθέσιμος μοϊρα του γονέως δρισθή είς τό ήμισυ τής περιουσίας
αυτου, όσοςδήποτε καί αν είνε ό άοιθμός τών τέκνων.
γ') Τδ Συνέδρων εύχεται iv συνδυασμώ δύο προτάσεων, υποοληθεισών υπό τών κ.κ.
'Ραζή καί *Αλβαν''τον, δπως ίορυθή εν Κέρκυρα άωντέρα εμπορική σχολή ή άλλο
άνώτατον εκπαιδευτικόν ίδρυμα.
δ') Τό Συνίδριον εύχεται επί τή προτάσει του κ. Μαρκέτη, δπως υποδληθή υπό τής
Κυβεονήσεως ιίς τήν Βουλήν νομοαχέδιον περί αναστολής έν Έπτανήσω τής Εφαρμο­
γής τών αοθρων 203-205 του οργανισμού τών δικαστηρίων καί επαναφοράς Ξν ίσχύι
τών πρώην έν αυτή νενομισμένων, ινα ούτως εν Έπτανήσω, οπού υπάρχουσι καί λει-
τουργοΰσι τά αρχειοφυλακεία, μεταφερθώ~ιν άπαντα τά είς χεΐρας τών νΰν έν ένεργεία
συμβολαιογράφων υπάρχοντα αρχεία τών τεθνεώτων συμβολαιογράφων, έφεςής δε είς
τά αυτά αρχειοφυλακεία διαβιοαζωνται τά αρχεία, τά εδοετήρια καί αί σφραγίδες τών
Ονησκόντων, τών παραιτημένων ή παυόμενων.
ε') Τό Συνέδοιον εύχεται έπί τή προτάσει τοΰ χ. Παπαντωνίον, οϊα συνεπληρώΟη
υπό του κ. Λάμπρου, και κατά τάς δοθεϊσας υπό του χ. πρωθυπουργού υποσχεσεις, δπως
υποβληθή μέν είς τήν Βουλήν νομοσχέδιον περί προστασίας τών έν Έπτανήσω χαί
αλλαχού του κράτους καλλιτεχνικών καί Ιστορικών μνημείων, μεριμνήση δέ καί ή
Ιερά σύνοδος δι’ Εγκυκλίου αυτής περί τής διατηρήσεως τών ζωγραφιών χαί τής πα­
λαιοτέρα; αρχιτεκτονικής τών ναών χατά τάς λεγομένας ανακαινίσεις αύτών,
ς ') Τό Συνε'δοων εύχεται έπί τή προτάσΕί τοΰ χ. Σχεύου Ζερβού, δπως περισυλλε-
χθώσιν έπί τό αύτδ άπαντα τά ιατρικά Ιργα Έπτανησίων επιστημόνων, μελετηθώσι
δέταΰτα καί σπουδασθώσίν έν παοαλλήλΐιΐ πρός τήν νυν τής ιατρικής επιστήμης κατά-
στασιν καί άχθώσιν είς φώς αί τοιαΰται έρευναι.
ζ') Τό Συνέδριον εύχεται έπί τή προτάσει τοΰ χ.Λάμπρου, δπως ίδρυθή Έπτανη.
σιαχόν πεοιοδιχόν, έν ώ νά δημοσιεύωνται ίστοριχαί και άλλαι επιστημονικά; μελέται
άφορώσαι εις τάς ‘ Ιονίους νήσους.
Ε π' Τσης δ όμοθύμως άπεφάσισεν ή ολομέλεια έπί τή προτάσει του κ. Μάτεσι,
όπως τό λήξαν Πανιόν·ον συνέοριον θιωρηθή ώς πρώτον, έπακολουθήσωσι δέ χαί άλλα,
χατά τριετίαν συνερχόμενα έν uta τών Ίονίων νήσων, χαί ανατίθεται ή μέριμνα περί
ορισμοΰ τής έδρας του δευτέρου Συνεδρίου χαί παρασκευής τών χατ αυτό είς τήν αύ-
Την οργανωτικήν ίπιτροπείαν του πρώτου έν Κερκύρα Πανιονίου συνέδριου την άποτε-
λουμένην έκ τών χ. χ. Σπυρ. Π. Λάμπρου, προέδρου, Σπυρ. Λιβιεράτο^, Δ. Σωμι-
ρίτου, Α . Τυπάλδου Μπασιά, ταμίου, καί Ν. Διλακοβία γραμματέως.
•Έπί τή ευκαιρία τής πεντηκονταετηρίδος φροντίδι τής ίν Άθήναις Κεντρικής έπι·
τροπείας έξεδόθησαν α') πέντε Δελτία περιίχοντα τάς περί τής ^ελ^σεως αποφάσεις,
τα οικεία νομοθβτήματα, προγράμματα, προκηρύξεις κτλ., β’ ) αναμνηστικά Ινσημα,
γ ) ιδια άναμνηστικα ταχνδρομιχά δελτάρια χαί δ ') δΕλτάρια φεροντ* τάςίικόνας δια*
σήμων Έπτανηο^ων, ών τήν ζκδοσιν άνέλαβε τδ Ιν Άθήναις έχδοτιχόν κατάστημα Α .
Β* Ιίάσχ α. Έπιφνλάσσβται δ* ή αύτή έπιτροπε/α ναι «κδώση τά Πρακτιχά του Πανιο-
238 Νέος Έλληνομνήμων

νίου Συνεδρίου, 'Αναμνηστικόν τεΰχο,·, περιέχον ποαγματείας περι επτανησιακών θε­

μάτων, χαί τινα αλλα δημοσιεύματα. Έκόπησαν δέ και δύο μετάλλια, χαρκχΟεντα
υπό τοΰ έν 'Ρώμη γλύπτου κ. Mistruzzi και κοπέντα έν τώ Βασιλικώ νομισματοκο­
πείο» (Z ecca R eale) τής 'Ρ ώ μης. Τούτων εν μέν έκ χαλκού μεμιγμένου (sim iloro)
έκοπη ποός άνάμνησιν του Πανιονίου Συνεδρίου, τό ο' άλλο άργυρούν εινε αναμνηστι­
κόν της πεντηκονταετηρίδος. Τούτων έκόπησαν και τρία χρυσά, δωρηθέντα εις την
Α . Μ. τόν Βασιλέα, εί; τό Εθνικόν νομισματικόν μούστον κ«ι εί; την 'Ιστορικήν και
εθνολογικήν εταιρείαν. Έπεμελήθη δέ προθύμως τής τζ χαράξεως καί τής κοπή; τών
μεταλλίων τούτων ό έν 'Ρ ώ μη καθηγητής τής αρχαιολογίας κ. Λεύκιος Μαριάνης.
— Τό Ύπουργεϊον τής παιδείας. έπιθυμούν. όπως έφεξή; άσκήται υπ’ αύτοΰ διά τοΰ
γραφείου τών Κ?κλών τε/νών καί τών γραμμάτων έποπτεία επί τών ιστορικών καί καλ-
'λιτε/νικών μνημείο>ν τής χώρας τών μή υπαγόμενων είς τήν αρχαιολογικήν υπηρεσίαν,
κατήοτισεν ειδικήν επιτροπείαν, είς ήν άνέθηκε τήν μελέτην τών εξής ζητημάτων α*)
τής όργανώσβως υπηρεσίας σκοπούσης τήν ήτοπτείαν τών καλλιτε/νικών καί ιστορικών
μνημείων τής rfc^Aa0oc και τόν τρόπον καί τήν εκτασιν τής άσκήσεως τή; έποπτείας
ταύτης, καί β ') τήν καταγραφήν τών άνά τήν Ε λ λ ά δα άξίων τής τοιαύτης μερίμνης
ιστορικών καί καλλιτεχνικών μνημείων έν ολω ή έν μέρει.
rH επιτροπεία αΰτη, ής αί έργασίαι άρ*/ονται ποοςεχώς, συνεκροτήθη έκ τών εξής»
Σπυρ. Π. Λ«μποου καί Γ. Σωτηριάδου καθηγητών τή: ιστορίας, *Αδ. Άδαμαντίου,
καθηγητοΰ τής βυζαντιακής τέχνης, Γ. Δέοβου, καθηγητοΰ τής χριστιανικής αρχαιο­
λογίας, Γ. Ίακοϊβ'δου, διευθυντοΰ, καί Γ . Χατζοπούλου, έπιμελητοΰ τής Εθνικής Πι­
νακοθήκης, Ν . Μπαλάνου, τμηματάρχου τοΰ αρχιτεκτονικού τμήματος τού Υπουργείου
τής παιδβίας, Γ . Κουρουνιώτου, τμηματάρχου τοΰ αρχαιολογικού τμήματος, καί Γ .
Δροσίνη, τμηματάρχου τού γραφείου τών Καλών τεχνών καί τών γραμμάτων έν τώ
αύτώ 'Τπουργείω.
— *Η γενική διοίκησις ’ Ηπείρου καθ’ ήμετέραν παρακίνησιν έκοινοποίησεν είς τους λει­
τουργούς τής έκπαιδεύσεως τήν Ι;ής ποοκήρυζιν, ήν άναδημοσιεύομεν ενταύθα ώς χρή­
σιμον καί είς τούς άλλαχοΰ τοΰ κράτους υπηρετοΰντάς'
«Μεταξύ τών έργων τών λειτουργών τής έκπαιδεύιεως δέν είνε μόνον ή εις τήν παι­
δείαν ποδηγέτησις τών εμπεπιστευμένων αύτοΐς παίδων καί ή παρ’ αύτοίς διατήρησις
καί εξαψις τοΰ θρησκευτικού αισθήματος καί τού εθνικού φρονήματος, άλλά καί ή διά
παντός τρόπου Ιπιδίωξις άπάντων έκ«:'νων τών μέσων, δ ι ’ ων στηρίζεται καί προάγεται
ή εθνική ιδέα.
• ’Αναγκαιότατον δε καί τελεσφορώτατον τοιοΰτο μέσον εινε καί ή εξερεύνησις τών
λειψάνων τού παρελθόντος καί ή παρακολούθησις τών παντοίων καταλοίπων τοΰ εθνι­
κού βίου, άτινα μεχοις ήμών περισωθέντα άποτελοΰσιν αλυσιν άόιάσπαστον συνδέουσαν
τους παρωχημένους /ρυναυ; πρός τό ένεστώς καί τό μέλλον.
«Είς τοιοΰτόν τινα μέγαν έθνικόν σκοπόν εϊπεο τινές δύνανται μεγάλως νά συντελέσω-
σιν οί λειτουργοί τής έκπαιδεύσεως, υποδίικνύοντες μέν είς τήν γενικήν διοίχησιν κ«ι
τους εντεταλμένους τήν περί τών άρ/αιοτήτων φροντίδα τά πανταχού τής ηπειρωτικής
γή; περισωζόμενα αρχαία καί μεσαιωνικά μνημεία παντός είδους, περ^συλλέγοντες δέ
ΰλην γλωσσικήν καί λαογραφικήν.
« Δ ώ συνιστώμεν υμΐν, οπως, περί μέν αρχαίων καί μεσαιωνικών μνημείων δντος τοΰ
λόγου, συνάγητε καί άνακοινόνητε καταλλήλως πάσαν εΓδησιν περί λειψάνων άρχαίο>ν
και μεσαιωνικών πόλεων, άκοοπόλεων, τει/ώ ν, θεάτρων, τάφων, μονών, εκκλησιών
 ΕΙδήσΒίς 239

και οιουδήποτε άλλου χτιρίου ώς χαί ευρισκομένων αγαλμάτων, έπιγραφβν (αρχαίων,

/ οιστιανικών, έλλην:χών τε χαί έν τουρκική η εβραϊκή γλοίσση), εικόνων, νομισμάτων
και οίωνδήποτι άλλων έργων τέχνης, Ιπ * ισης δ εγγράφων, χειρογράφων χαί παλαιών
εντύπων βιβλίων, άναλαμβάνοντες χαί τήν φροντίδα νά περισυλλέγητε καί άντιγοα-
φοντες ακριβώς καί μετά τών σφαλμάτων τών πρωτοτύπων πάν σημείωμα χρονικό;
ευρισκόμενόν είτε έν τοίς άρ/αίοις ·/ειοογράφοις, τοΐς κώοιξι τών μονών καί τοΐς παρα-
φύλλοις τών μηναίων και άλλων εκκλησιαστικών βιβλίων, δπου οί αρχαίοι συνείθιζον
πολλάκις να έγγοάοωσι τοιαύτα; σημειώσεις.
« ’ Επ’ ισης δέ συνιστώμεν, υπως Ιπιδοθήτε ε:ς τήν συναγωγήν γλωσσική; καί λαογοα-
φικής υλης. Ουτακ άναγκαιοτάτη καί σκοπιμο»τάτη είνε ή αναγραφή λεξιλογίων περιε-
χόντων ιδιορρύθμους λέξεις έπιχωριαζούσας έν Ηπειρω μετά της δηλυίσεως τοΰ δια­
λεκτικόν αύτών τύπου καί τής σημασίας αύτών. Ακριβής τοιαύτη αναγραφή θά είνε
αρκετή υπηρεσία, τής ετυμολογικής καί γλωσσολογικής περαιτέρας έξετάσεως άφινομέ*
νης είς τους ειδικούς ανδρα* τους διατρίβοντας περι τα τοιαΰτα άπο μεγάλης παρα­
σκευής κατά :οΰς κανόνας τής επιστήμης.
«Ούχ ήττον μεγάλην άξι’αν Θά έχη ή περιγραφή λαϊκών εθίμων, προλήψεων, δεισι­
δαιμονιών, θεραπευτικών μέσων τής δημώδους Ιατρικής, ή χατά τόπους περισυλλογή
βαπτιστικών ονομάτων άνδρών και γυναικών, οία πολλά είιρίσκονται πολ'άκις καϊ έν
παρ{>ηοίαις μονών καί εκκλησιών, τέλος δ 'ή συναγωγή καί άναγραφή δημοτικών ασμά­
των, παραμυθιών, παροιμιών καί παραδόσεων. Καί εκε^’νο>ν μέν ή περιγραφή πρέπει
νά είνε ακριβής, λεπτομερής και σαφής, τούτων δέ πιστή άνευ ιδίων διορθώσεων και
παραλλαγών, έν αυτή τή λαϊκή γλώσσ^ του άφηγουμένου και μεθ’ όλων τών διαλεκτά
κών τύπων. Έ ν πάσαις δέ ταΐς περιστάσεσι ταύταις πρέπει νά δηλωται έξ άπαντος καί
τό δνοαα του άνικοινοΰνχος η τής άνακοινούσης είς τόν άναγράφοντ*, ή καταγωγή καί
διαμονή καί ή ήλικ-'α αυτού ή αυτής.
« Ευελπιστούμεν, δτι κατανοούν:ες τήν εθνικήν σημασίαν τοΰ άνατιθεμένου υμιν έργου
καί εύρίσκοντες έπαοκεΐς τάς παρεχομένας υμίν όδηγία:, θέλετε έπ;ληφθή αύτοΰ μ ετ'
άφοσιώσεως καί αγάπης».
— Γνωστή είνε ή μέριμνα, ής ήξίωσε τους έν Ή ρακλείω τής ιταλικής Καμπανίας,
τφ υπό λάβας τοΰ Βεσουβίου τω 79 μ. X . κατακαλυφθέντι, εύρεθέντας παπύρους ή
Ήρβκλεωτική ακαδημία ή τ ώ 1755 ίδρυθείσα. Φροντίδι αύτής έδημοσιεύθησαν ήδη
πρό χρόνων ή Co llect io prima καί Collect io altera, αιπνες μεταξύ τών έτών {79 3
Χαί 1855 συνεποσώθησαν είς ένδεκα τόμους, περιλαμβάνοντας εν δλω 1056 σελίδας
χαί 3G8 πίνακα;. Μεταξΰ τών κειμένων έξαίοομεν Ιργα τινά του Φιλοδήμου καί τήν
Εύδόξου τέχνην. Τό δ επί πεντηκονταετίαν διακοπέν εογον τής έκτυλίξεως, μελέτης
καί έχδόσεως τών υπολοίπων άνεκδότων παπύρων, οιτινες τα τελευταία ετη άπό του
Εθνιχοΰ μουσείου (Museo Nazionale] τής Νεαπόλεως, έν ω άπέκειντο, πεοιήλθον
είς τήν ’ Εθνικήν βιβλιοθήκην (Bibjioteca Nazionale) τής αύτής πόλίως, άνέλαβι τό
*?ήί ή αύτόθι Βασιλική άκαδημία άρχαιολογίας, γραμμάτων καί τεχνών. Αί μεγάλαι
δυςκολίαι αί συμπαρομαρτοΟσαι έν άρ/αιοτέοοις y ρονοις είς τήν έκτύλιξιν τών σχεδόν
απηνθρακωμένων παπύρων ήρχισαν έλαττούμεναι χάρις είς τάς προϊούσας τε/νικάς
μεθόδους* καί ή άνάγνωσις δέ τών κειμένων μετά τας εν Αίγύπτω κατά τά τελευταία
ετη ανακαλύψεις άπέβη εύκολωτέρα τε καί άσφαλεστέρα. Έγγύησις δέ περί τής έπι-
«:ημονικής άκριβείας τών μελλουσών ΐκδόσεων εινε ή υπό τής ’Ακαδημίας τής Ν εαπό­
λεως άνάθεσις τοδ έργου εις επιτροπείαν κρατίστων παπυρολόγων καί παλαιογράφων,
240 Νέος Έλληνομνήμων

συνισταμενην Ιχ του παλαιμάχου Δομίνικου Κομπαρέττη, του ‘ Ιουλίου de Petra, του

διευθυντοΰ της Εθνικής βιβλιοθήκης Νεαπόλεως Έμιδίου Μαρτινη, του Ερρίκου
Koxxta, του Αντωνίου Σολιάνου χαί τοΰ λομ-.-ήχου Βάσση, είς ον εινε ανατεθειμένη
και η διεύθυνσις του εργαστηρίου τών ήρακλεωτικών παπύροον.
Αποτέλεσμα τών μόχθων τών ειδικών τούτων άνδοών είνε η εναρξις τής δημο-
σιεύσεως τής Collect io tertia, ή; έξεδόθη πρό μικροΰ φροντιδι του Δομίνικου Βάσση
εις σχήμα 4ον ό πρώτος τόμο;, περιλαμβάνω^ πρώτον μέν τόν υπ' άρ. 1457 ανέκδοτον
παΛυρον τόν περιέχοντα την συγγραφήν του Φιλοδήμου Περί κακιών, ειτα δέ δευτε’ραν
εκδοσιν τής έν τώ άρ. 1050 παπύρω συγγραφής τοο αύτοϋ Φιλοδήμου Περί θανάτου.
Οι υπόλοιποι τόμοι θα εινε διαφόρου έκτάσεως, έκδιδόμενοι δέ κατ’ άπροςδιοοιστα
χρονικά διαστήματα θά περιλαμβάνωσι τους άξιους έκδόσεως ανεκδότους παπύρους,
εξαιρούμενων τών αναξίων λόγου αποκομμάτων, τους αξίους νέας Ικδόσεω; τής CoIJft-
Clio a l t e r a , ομοίως άποκλειομενων τών άνευ αξίας αποσπασμάτων, καί «κείνους τών
εν τή δεύτερα συλλογή όσοι δέν ήξιώθησαν μέχρι τοΰδε νέας έκδόσεως βασιζόμενης έπΐ
άντιοολής τών πρωτοτύπων.
Αξίας Ιδία; προςοχής ίΐνε αί μεγάλην πρόοδον εν σχίσει πρός το παρελθόν δεικνύ-
ουσαι φωτομη/ανικαι αναπαραστάσεις τών παπύρων αί μέλλουσαι νά κοσμήσωσι τήν
νέαν σειράν, ών εξαίρετα είνε τά ήδη έν τώ πρώτα) τόμω παρεχόμενα δείγματα. Εινε
δέ οί πίνακες ούτοι ίργον του φωτομηχανικοΰ και φωτοχημικού καθιδρύματος του ‘ Α ρ­
θούρου Ά λινάρη, δςτις έφεΰρ® τήν θαυμασίαν μέθοδον, δι ’ ης οί ήρακλεωτικοί πάπυροι,
ών καί τί» έδαφος ένεκα τής απανθοακώσεως εινε μελανόν καθ* α ή γραφή, κατορθοϋται
νά εχωσι τό έδαφος λευκόν, τή; γραφής διατηρούμενης μελανής.
— Τή 12 Μαίου άπεβίωσεν έν Παρισίοις, οπού διέτριβεν άπό πολλών ετών, έν ηλι­
κία έβδομη'κοντα ·:αί δύο ζζών ο Κωνσταντίνος Σάθας, οΰ τό ονομα 'Τυνδεεταί άροή-
χτως επί πεντηκονταετίαν σχεδόν όλην πρός τήν έν Έ λλαδι άναβίωσιν /.at περαιτέραν
προαγωγήν τών μεσαιωνικών σπουδών. Περί του μεταστάντος θέλομεν δημοσιεύσει
ιδίαν νεκρολογ.αν έν τώ προςεχεΐ τεύχει τοΰ Νέου Έλλήνομνήμονος.
— Τή 16 Μαρτίου άπεθανεν έν Άθήναις ό πρώην υφηγητής τής 0εολογικής σχολής
του Πανεπιστημίου Γεώργιος Λαμπάκης, γνωστός έκ διαφόρων ’έργων, άναφίρο^έ^ων
είς τάς χριστιανικά; αρχαιότητας τών ελληνικών χωρών, χαί ιδρυτής τής Χριστιανικής
άρχαιο)ογικής έταιρείας, τοΰ Μουσείου καί του Δελτίου αύτής.
— Δ ι ο ρ θ ώ ν ε ι ς κ α ι π ρ ο ς β Λ κ α ΐ . Είς τά έν σ, 9 κ. ί. τοϋ άνά χεί'ρας τεύχους
περί τής έν τή λίμνη τών Ίωαννίνων μονής τοΰ Α γίου Ιΐαντελεήμονος προςθετέον, Οτι
εις αύτήν ανήκε ποτι ό νΰν έν Λονδίνω Νομοκάνων, περί ου ιδε Νέου Έλληνομνήμο-
νος Τόμ. I ' σ. 195. Έ ν οέ σ. 59 στ. 13-14 άντί Μ πβενίον γράφε Μ πίβενίου. Είς
δέ τήν έν τή αύτη σελίδι σημ. 4 προςθετέον, δτι τό βιβλιογραφικόν σημείωμα Ίωάννου
τοΰ Εύγενικοΰ έχει ήδη εκδοθη καί πρότερον υπό τοΰ Αιμίλιον Legrand έν τή Revue
des etudes grecques Τόμ. Ε ' (1892) σ. 422. Έ ν σ. 222 στ. 14-15, ϊνθα τό κενόν,
παρελείφθησαν εκ παραδρομής ταδε* χαί 6ιά μακρώ ν υπο τον οεβαομιωτάτον Σ ω ­
φρονίου Λεονζοπόλεως (« 'Ο εν Βιέννβ ναός τον 'Α γίον Γεωργίου» έν Έχχλιγοια-
οτιχφ Φάρω *Αλεξανδρβίας Τόμ. Ζ ' ο. 5 χ . L, 9 7 χ . s., Τόμ, Η ' ο. 3 4 7 χ. ί .,
4 1 9 χ . ε., Τόμ. θ ' ο, 25 χ. ε., 97 χ. L , 3 0 6 χ . ε.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤθΜ. ΙΑ' ΠίΝAS 5

1 <?ν*ΜβΛryj*r*i*ltXMviAU
«V ». tW4 Wv^iw K<* ^W'<*\7#M»yTwwa4bi#iwUiwi,>iitl|hw.1w|T»te»'iwXi»1»Ai»e<u|«^er<

Vrt*K·fit*rniM«iwf5j«fr»>k***&'M«m|«>*«Sum'^*vV>·lu
fit· op*V<rrifc>VoJ»«t··iMift<M*μ<β«4Ϊμ&4£''
^4 »-rtfV-fcJWf*wJ.ffVf*$ X*M
>w
*«*«#■#■•eAwTpAtoJUu'fiVa
. -tf.AjMiVe'Xk'lit.a.Jk1^._.. ΐΛ. _\ »·..’ * fi ^

l^^n V ** AS·AajnV»'p j f r ·ΓΛλf c | « ■t *«vii ,·;.\,*ί

•vU* »ώA.
έ^Α^.**«4ώΤ·ν#1·^%»|Γ«ώΐ^*ι^!^ί3ΐΐίΙ: JC

A^lttiwt^le'iHwvraivteXVflu^fVr#^·^
r *iAmW. T * f « t k $ * * ^ w ^ » c · |VwekN <4

. Λ»ΛκΑ»*ν « « i J w j l K
'“ ftA*<V***>. M f f » · « * * ^ 4 ^ «Μ1?»/ o»>wt φ / f c «1u*rw)iJ^*^it> ri>wi><r.*f« « & * ' 4
UJ&ZtVvliM- j^i^*^T(i^^«^»»^»X'^e|Ciai^V»-|>fV*?
. ^rXN»ii*iirt^|ii&l·-. v r r r - Y — m— -.— , v - , , ..,%

Χ Ρ ΥΣΟ ΒΟ ΥΛ ΛΟ Ν ΙΠ Α Ν Ν Ο Υ Ε' Π Α Λ Α ΙΟ Λ Ο ΓΟ Υ (1369) ΕΝ ΤΩι Α Ρ Χ Ε ΙΩ ι ΤΟΥ Β Α Τ ΙΚ Α Ν Ο Υ

(Τ ό ύ πόλοιπον τ ή ς ύ π ογρ αφ ή ς τοΰ αύτοκράτορος συνεχίζεται κάτω-θεν τή ς άπέναντι τοΰ έλληνικον

π ρω τύπ ου λατινικής μ ετα φ ρά οεω ς. νΙδε τή ν δλην υ π ογραφ ή ν έν Πίνακι 6).
 ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜ Ν ΗΜΩΝ

Τ Ο Μ Ο Σ Ι Α '. — 3 0 Σ επ τεμ βρίου 1914 — Τ Ε Υ Χ Ο Σ Γ '.

AYT0KPAT0PQN ΤΟΥ B Y Z m i O Y
ΧΡΤΣΟΒΟΤΑΛΑ ΚΑΙ ΧΡΥΣΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΑΝ ΑΦ ΕΡΟΜ ΕΝΑ ΕΙΣ ΤΗ Ν ΕΝ ΩΣΙΝ Τ Ω Ν ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

( Σ υνέχ εια έκ το ν Τ όμον Ι Α * οελ. 728).

ίο*.
-j- Έ ν όνόματι τοΟ πατρός καί τοΰ υίοϋ καί τοΰ άγιου πνεύματος
άμ ή ν: Έ γ ώ ’ Ιωάννης έν Χ ρ ισ τώ τώ θεώ πιστός βασιλεύς καί αύτοκρά­
τωρ 'Ρ ω μ α ίω ν ό Π α λ α ι| ολ όγ ος,τω φ ω ιΙτοΟ ά γ ίου πνεύματος φωτισθείς,
καί βουληθείς της σωτηρίας της έμαυτοΰ ψυχής πρόνοιαν θέσθαι,έκου-
σιως είς τήν ίεράν πόλιν | τών 'Ρ ω μ α ίω ν άφικόμην" τόν τε ά γ ιώ τα - δ

* 4Απέναντι τοΰ έλληνικοΰ τούτου πρωτοτύπου έν τή αύτή περγαμηνή όπισθεν

τάδε" In stru m en tu m con tin en s qualiter Jo. Im p era tor pon t. dni Urbani
V , pont. sui a n n i V I I , an n o a nativitate D ni M C C C L X I X . R om e fuit
professus fidem C a th olice [ecclesie . . . ] decla ra v it et latinam ut in fine
latius d escribitu r in g r e c o et in latino et sub b u lla sua aurea.
A 59
134
Χε'.ρΙ δέ τοϋ A c r ia io li τάδε' [1513] m andatum p rocu re Ioh an nis C on-
stan tiu opolita n i Im p era toris ad em ittendam F idei p rofcssion em Gr^co
L atin oqu e serm on e con scriptam 18 Oct. 1369.
25
Caps. III. L ll 55.
Κάτωθεν δέ τοδ ελληνικού πρωτοτύπου καί xvjc λατινικές απέναντι μεταφρά-
οεως έπεται ή υπ’ άρ. 12 κατωτέρω έκδιδομένη άποστολική επιστολή τοΰ πάπα.
Πανομοιότυπον τοϋ ελληνικού πρωτοτύπου ϊ!ε έν Ε φ παρενθέτψ Πίνακι 5. Έν
αύτφ περιλαμβάνεται μόνον τό ήμιαυ τής βΓ ερυθρών γραμμάτων αΰτογράφου
υπογραφής τοΰ « 0τοκράτορος, ής τό έτερον ήμισυ εΰρηται κάτωθεν τής απέναντι
τοΰ έλληνικοΰ πρωτοτύπου γεγραμμένης λατινικής μεταφράσεως. Τής δλης ϊ ’ Οπο-
ΥΡαΐή ί πανομοιότυπον Ιδε έν τφ παρενθέτφ Πίνακι 6 .
ΝΈΟΣ ΕΛΛΗΧΟΜΧΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ’ . 16
 242 Νέος Έλληνομνήμων

τον έν Χ ρ ισ τ ώ π ατέρα καί δεσπότην Ούρβανάν —έμπυο·/ θεία προνοίχ

π ά π α ν κ α ! τήν αγίαν κα! άποστολ'.κήν καθέδραν | όψ όμενο; κα! π ρ ο ;-
• έτι τήν καθολικήν πίστιν έπιγνωσόμενος κα! ό μ ο λ ο γ ή σ ω ν έν τ α !;
χερσί τοΰ εΐρημένου δεσπότου τοΰ π ά π α ή ετέρου τινός ή έ τ έ ρ ω ν είς |
δ τοΟτο π α ρ ’ αύτοϋ τα χ θ η σ ο μ έν ω ν ήν ή ιερά κα! αγία καθολική τών
'Ρ ω μ α ίω ν εκκλησία ομολογεί· κατέχει κα! διδάσκει* ύπακουσόμενό;
τε εντελώς κ α ! | πρακτικώς· τα7.; έντολαΐς τοΰ προειρημένου δεσπό­
του τοΰ π ά π α κα! τών αύτοΰ διαδόχων, τών τ ή ; 'Ρ ώ μ η ς άρχιερέων.
π ερ! τήν διηνεκή τήρησιν ταύτης τ ή ; π ίστεω ;· | δθεν παρουσία υ μ ώ ν
10 τών αίδεσιμωτάτω ν πατέρω ν κα! κ α ρδη ν α λ ίω ν σοΰ τ έ κΰρ Γουλιέλμου
έπ ισχόπ ου Ό σ π έ ν σ :ς' σ ου Μπερνάρδου· τής βασιλική ; τών δώ|δεκα
’ Α π ο σ τ ό λ ω ν σοΰ Φ ραντζίσκου" τοΰ τίτλου τής άγίας Σαβίνης· κα!
σοΰ 'Ραϊνάλδου· διακόνου τοΰ 'Α γ ίο υ Ά οριανοΟ ’ τών τήν άνάθεσιν
εχόντων έπ: τούτο/ κχ: j παρά το ΰ π ροειρημένου δεσπ ότου το ΰ πάπα
15 τούτου χάριν ά π οτα χθ έντω ν "/.α! ύμών τών αίδεσιμωτάτων άνδρών,
τών τής αύτής άποστολικής καθέδρας | νοταρίων κα! τών ύπογραφη-
σομένων μαρτύρων, α ΰ τοπ ροςώ π ω ς παρών, ομ ολογώ κα! πιστεύω τήν
αγίαν τριά δα - τόν π α τέρα 1 τόν υιόν κα! τό άγιον ΠνεΟμα· ενα θεόν
παντοδύναμον δλην τ ε τήν θεότητα έν τή τριάδι όμοΰπαρκτον κα!
20 ό μ ο ο ύ σ ιο ν συναΐδιον καί συ μ π αντοδύ ναμ ον μιας θελήσεως· εξουσία;·
μ εγαλειότη τος· πάντων | τών κτισμάτων δημ ιου ργόν έξ ού τα πάντα'
δι’ οΰ τοι π ά ντα - έν ώ τα πάντα- τα έν ούρανώ κα! τά έπ! τής γής'
ορατά τε κ α : α όρα τα - σωμ ατικά κα! πνευματικά- | πιστεύω έκαστον
τών έν τή τριάδι π ροςώπ ων. ενα θεόν αληθή· πλήρη κ α ! τέλειον πι-
25 στεύω αύτόν τον υ:ον τοΰ θεού' τόν λόγον τοΰ θεοΰ’ άϊδίως έκ τοΰ
π α τρός γεννηθέντα | όμοούσιον κα! τής αύτής κα! μιας παντοδυνα-
μ ότη τος- καί τώ πατρ! κ ατά πάντα έμόί'σον κ α τά τήν θεότητα- έν
χρόνω γεννηθέντα έκ Πνεύματος αγίου κα! Μ αρίας τής | άειπαοθί-
νου- μετά ψυχής λογικής· δύο γεννήσεις έχοντα· μίαν μεν έκ τοΰ πα-
3ο τρ ό ς α ίδιον άλλην δε έκ τής μ η τρ ος υπό χ ρ ό ν ο ν αληθή θεόν κα! άν­
θρωπον αληθή- ίδιον έν έκατέρα φύσει' κα! τέλειον ο ύχ υίοποιη-
θέντα" ά λλ ’ ούδέ κ α τά φαντασίαν' ά λλ ’ Ινα κα! μονογεννή υιόν τοΰ
θεού' έν ουσ! καί έκ δύο φύσεων- θεία; δηλονότι κα! | άνθρωπίνη;
ά λλ ’ έν ένός προςώπου ίδικότητι' άπαθή καί αθάνατον τή θεότητι'
υπέρ ήμών δε κα! τ ή ; ήμετέρας σωτηρίας, έν τή άνθρωπότητι πεπον-
θότα' άληθε: πάθει | τής σαρκός· άποθανόντα κα! ταφέντα* κατελθεϊν
εί; τόν Ά δ η ν - κα: τή τρίτη η μ έρ ζ άναστήναι έκ τών νεκρώ ν άληθε!
σαρκ ός άναστάσε-.· τη τεσσαρακοστή |μετά τήν άνάστασιν ημέρα μετά
 Α ν τ ο χ ρ α τ ό ρ ω ν τ ο ν Β υ ζ ά ν τ ιο ν χ ρ ν σ ό β ο ν λ λ α χαί χ ρ υ σ ά γράμπατα 243

τ ή ; σαρκός ής άνέστη καί τής ψυχής· εις τόν ουρανόν άνελθεΐν καί
καθίσαι έκ δ ε ξιώ ν τοΰ πατρός· έκεΐθεν ήξοντα κρίνα·, ζώ ντας καί |
νεκρούς· καί άποδώ σοντα έκ ά στφ κ α τά τά Ιρ γ α αύτου* είτε άγαθά
είτε πονηρά* 2τι πιστεύω τό ΠνεΟμα τό ά γ ιο ν έντελή καί τέλειον καί
άληθή θ εόν έκ πατρός καί υίοϋ | έκπορευόμενον δμόϊσον καί όμο- δ
ΰ π α ρ κ τον καί συμπαντοδύναμον καί συναΐδιον κ α τά πάντα τφ πατρί
και τφ υίώ· πιστεύω ταύτην τήν αγίαν τριά δα - ού τρεις είναι | θεούς·
ά λ λ ’ ενα θεόν παντοδύναμον άίδιον άόρατον ά μ ετά βλ η τον πιστεύω
μίαν είναι, άληθή· καθολικήν καί άποστολικήν έκκλησίαν έν ή εν
οέδοται βά[πτισμα* καί άληθής πάντων τών άμαρτημάτων συ γχώ ρη- 10
σις· δτι πιστεύω άληθή τής αύτής σαρκός ήν νΟν φ οροΰ μ εν άνάστα-
σ ιν καί ζω ήν αιώνιον Ιτι | πιστεύω· τής Καινής καί Παλαιάς διαθή­
κης· τουτέστ*. τοΟ νόμου καί τών προφητών καί τών ’Α ποστόλων ενα
είναι δημιουργόν τόν θεόν καί κύριον τόν παντοδύναμον | πιστεύω
ταύτην είναι τήν άληθή καί καθολικήν πίστιν" καί ταύτην έπί τοΐς 15
προειρημένοις κεφαλαίοις κατέχειν καί κηρύττειν τήν ίεράν κ*ί άγίαν
τών 'Ρ ω μαίων | έκκλησίαν χάριν τών διαφόρων αιρέσεων, τών ύπό
τινων μέν άγνοιας ύπό τινων δέ ύπό πονηριάς παρειςενηνεγμένων
λέγει δέ καί κηρύττει τούς είς |*ίς αμ αρτήμ ατα μετά τό βάπτισμα
όλισθήσαντας, μή δεΐν άναβαπτίζεσθαι· ά λλ ά δι’ άληθοΰς μετανοίας, 20
δύνασθαι συγγνώμης τυχ εΐν τών οικείων ά μ α ρ τη μ ά τω ν | ώς εί αλη­
θ ώ ς ‘μεταγνόντες έν άγάπΐβ μ ετα χω ρή σα ιεν πρίν περί τών πεπραγμέ­
νων καί παραλελειμμένων άξιους μετανοίας καρπούς έπιδείξασθαι'
τάς τούτων ψυχάς | μετά θάνατον καθαρτηρίοις τιμωρίαις, καθαίρε-
σθαι' πρός δ ! κουφισμόν τών τοιούτων κολάσεων, λυσιτελεΐν τούτοις. 2δ
τάς τών ζώ ντω ν πιστών βοηθείας, τάς | τής προςφορας δηλονότι θυ­
σίας, τάς εύχάς καί τάς έλεημοσύνας, καί τάς τής θεοσεβείας λοιπάς
λειτουργίας, αι π α ρ ά τών πιστών υπέρ άλλων πιστών, είώθασι j γίνε­
σαι* κατά τούς έκκλησίας θεσμούς· τάς τοίνυν ψυχάς τών μετά τό ιερόν
βάπτισμα μηδεμίαν παντελώς αμαρτίας Ιπισυρομένων κηλΐϊα· καί τάς 30
μετά τόν | £ύπον τής άμαρτίας καθώς είρηται καθαρθείσας· είτε έν
τοΐς ίδίοις μενούσαις σώμασιν ετι· ή καί ταΰ τα άποθεμένχς, είς τόν
ούρανόν αύτίκα άναλαμβάνεσθχι· τάς | δέ μετά τής πρός θάνατον α­
μαρτίας, ή καί τής προγονικής μόνον μεταχωρούσας· αύτίκα είς τόν
"Α δην κατέρχεσθαι’ άνίσοις μέντοι δίκαις κολασθησομένας · ή αύτή | 3;’<
τών 'Ρ ω μ α ίω ν αγία έκκλησία πιστεύει καί βεβαίως διισχυρίζεται δτι
έν τή ήμερα τής κρίσεως, ούδέν ήττον πάντες άνθρωποι, πρό τοΰ βή­
ματος παραστήσονται τοΰ Χ ρίστου' μετά | τών ϊδίων σωμάτω ν έμφα-
 244 Νέος Έλληνομνήμων

νισθησόμενοι’ καί άποδώ σοντες λόγον, περί τών ιδίων Ι ρ γ ω ν ετι πι­
στεύω ώ ς κατέχει καί διδάσκει ή αύτή τών 'Ρ ω μ α ίω ν εκκλησία' | έπτά
είναι, τά εκκλησιαστικά μυστήρια" Εν μέν δηλονότι τό βάπτισμα’ περί
ού προείρηται· έτερον μυστήριον τό τής τελειώσεως· ή στηριγμοΟ’ δι-
δ δόμενον διά | τής έπιθέσεως τών τοΰ επισκόπου χειρών, χρίοντος τούς
άναγεννηθέντας’ άλλο έστίν ή μετάνοια’ άλλο ή εύχαριστία- άλλο μυ­
στήριον τό τής τάξεω ς· άλλο τό τοΰ γάμου* | καί άλλο τό τής τελευ­
ταίας χρίσεως· 3 κ ατά τήν τοΰ μακαρίου ’ Ια κ ώ βου διδασκαλίαν, τοΐς
άρρωστοΰσι δίδεται’ τό τής ευχαριστίας μυστήριον, έξ άζύμου ίερουρ-
10 γεΐ ή τών 'Ρω|μαίων εκκλησία’ πιστεύουσα καί διδάσκουσα, έν τούτω
τω μυστηρΰο τόν άρτον άληθώς είς τήν ουσίαν μ εταβάλλεσθαι τοΰ
σ ώ μ α τος καί τόν οίνον είς τήν τοΰ αίματος τοΰ κυρίου |ήμών Ί η σ ο ΰ
Χ ριστού’ περί δέ τοΰ γάμου κατέχει μήτε, ένΐ άνδρΐ πλείους κατα, τ α κ ­
τόν εχειν συγχωρεΐσθαι γυναίκας, μήτε πλείους κατα, τα ο τ ό ν ά ν δ ρ α ς’
15 μίαν γυναίκα' τοΰ δέ |γαμικοΰ συνδέσμου- διά θανάτου τοΰ ετέρου τών
συζύγων λυθέντος καί δεύτερ,ον και τρίτον καί εφ εξής συνείρειν γ ά ­
μ ο ν εί μόνον κώλυμα κανονικόν, ή έτέρα τί'ς αίτία | μή άντιπίπτοί'
έτι πιστεύω ταύτην τήν ίεράν και άγίαν τών 'Ρ ω μ α ίω ν έκ κ λη σίαν
άκρον καί έντελές πρωτεΐον κα: αρχήν έπί πάσαν εχειν τήν καθολι­
κό κήν έκ κ λη σίαν ήν π α ρ ’ | αύτοΰ τοΰ Κυρίου- έν τώ μακαρίω Πέτρο),
τ ώ τών ’ Α π οστόλω ν άρχοντι καί τή κορυφή, ού διάδοχός έστιν ο τής
'Ρ ώ μ η ς άρχιερεύς, μετά έντελοΰς εξουσίας· δέξασθαι έαυτήν | άλη­
θώς καί ταπεινοφρόνως, ομολογεί’ καί έπιγινώσκεΐ’ καί ώςπερ υπέρ
π ά σα ς οφείλει τήν άλήθειαν έκδικεΐν τής πίστεως, οΰτω καί εί τινα
25 ζη τή μ α τα περί τής πί|στεο>ς άνακύψαιεν, τή ταύτης κρίσει, δεΐν ταΰτα
όρίζεσθαι- πρός ή ν πας βαρυνόμενος· έν ταΐς' είς τόν εκκλησιαστικόν
φόρον άνηκούσαις πραγματείαις· δύναται έκκαλεΐσθαι’ | άλλά καί έν
πάσαις ύποθέσεσιν είς τήν έκκλησιαστικήν βάσανον ά φ ορώ σα ις, δύ-
νασθαι πρός τήν αύτής διά/^ισιν άνατρέχειν καί ταύτη π ά σα ς τά ς
30 έκκλησίας υποτε|τάχθαι’ κα: το υ ς έπισκ οπ ούς αύτών, τα ύτη «13ό> καί
ύ π α κ οή ν όφείλειν έν ή τοσοΰ τον έστί τό τής έ κ κ λ α ς 1 π λήρω μ α
ώς και τάς λοιπάς έκκλησίας συμμεριζομένας | αυτή τά ς φροντίδας
παραλαμ βάνειν έξ ών πολλάς έξαιρέτως δέ τάς πατριαρχικάς· δια-
φόροις προνομίοις, ή τών 'Ρ ω μ α ίω ν έκκλησία, τετίμηκε’ τής κ α τά
35 πασών μέντοι | ταύτης ύπεροχής αεί τηρουμένης έν τε ταΐς καθολι-
καΐς συνόδοις’ και έν πάσι τοΐς άλλοις : δθεν τήν προγραφεΐσαν τής
πίστεως άλήθειαν’ κ αθώ ς έντελώς άνεγνώσθη καί πιστώς | έξετέθη,
1 Ούτως άντί εκκλησίας.
 .Λνεοκρατόρων τι-ΰ Βνζανχίαν χρνσόβονΚλα καί χρυσά γράμματα 245
άληθή· άγίαν καί ορθόδοξον πίστιν είναι έπιγινώσκω- ταύτην ά π οδέ-
χ ομ α ι' καί καρδία καί στομάχι όμολογώ · χαύχην ύπισχνοΟμαι έμαυ-
χόν άπαράθραυστον συν|τηρήσειν καθώς αύτήν άλη θώ ς κατέχει καί
πιστώς διδάσκει καί τηρεί’ ή ιερά καί άγία τών 'Ρ ω μ α ίω ν έκκλησία’
καί έν ταύτη διαμένειν παρά π άντα τόν χ ρ ό ν ο ν καί ταύτης |· μηδέ- 5
ποτε κατά τινα τρόπον άποχωρήσειν ή άποστήσεσθαι- καί παντί
σχίσμ ατι παντελώ ς άποτάσσομαι· χό,τε πρώτεΙον τής είρημένης τών
'Ρ ω μ α ίω ν εκκλησίας, καθώ ς έν τ ώ εί|ρημένω περιέχεται ΰφει έκών
τη ταύτης ύποταγη προςιών, όμ ολογώ , καί έπιγινώσκω" άποδέχομαι
καί έκουσίως καταδέχομ αι· καί πάντα τά προειρημένα" περί τε τήν ίο
πί&τιν της | άληθείας καί τό πρωτεΐον της είρημένης τών 'Ρ ω μαίων
έκκλησίας, τήν τε έπίγνωσιν καί άρέσκειαν, καί υποδοχήν καί τή ρη -
σιν καί έπιμονήν ύπισχνοϋμαι φυλάξειν, σω μ ατικ ώ ς | δρκον διδούς·
καί οΰτω φυλάξαι με ό θεός* καί χαΰτα χά άγια χοΟ θεοΟ εύαγγέλια·
εί δέ τι τούτοις ενα ντίον φρονήσαι όμ ολογήσα ι ή άλλως πράξαι χολ- ιό
μήσαν σχισμαχικόν j καί άναθέμαχι συνεχόμενον έξ αύχοϋ τούτου ο!δα
έμ αυ τόν καί τη τών ιερών κανόνων υποκείμενον αύσχηρία- είς δή λ ω -
σιν τοίνυν τών είρημένων καί άσφάλειαν μεί|ζονα' τό παρόν όρκω μο-
τικόν μυστικόν έξεθέμην γ ράμ μ α ’ ήμ ετέρα χειρί ύπογράψας· καί
σφραγίδι χρυσή κατασφαλισάμενος* γραφέν έν τη πρεσβυτέρα 'Ρ ώ μ η - 20
ετει άπό της τοϋ Κυρίου σα ρκ ώ σ εω ς χιλιαστώ τριακοσιοστοί έξηκ οσχώ
εν ά τω ίνδικτιώνος όγδοης κ αθ’ ήμ άς' μηνί όκχωβρίω όκχωκαιδεκάτη.-j·
άπαλήλειπται έν τη έσχατη συλλαβή ήγουν τη όκτωκαιδεκάτη διά
σφ άλμ α τοΰ γράψ αντος έμοΟ.
•J- ’ Ιωάννης έν Χ ρ ισ τώ τ ώ θεφ πιστός βασιλεύς καί αύτοκ ράτω ρ 25
'Ρ ω μαίω ν ί ΙΙαλαιολόγος.

11 *.

In n o m in e p a tris et filij et s p iritu s sa n c ti. A m e n . E g o J o ­

h a n n e s in C h risto d e o fid e lis I m p e r a t o r a c R o m e o r u m M o d e ­
ra tor, P a le o lo g u s , s p ir itu s sa n cti lu m in e illu stra tu s, v o le n s sa -
lu ti a n iin e m e e p r o v id e r e , s p o n te v e n i a d sa cra m U r b e m R o -
n ia n a m , S a n c tis s im u m p a tr e m d o m in u m U rban u m d iv in a 5
p r o v id e n tia p a p a m V , e t sa n cta in s e d e m a p o s to lic a m v is ita -
tu ru s, a c in e iu s d e n i d o m in i p a p e , v e l a lte riu s se u a lio r u m ab
e o in h a c p a rte d e p u ta to r u m m a n ib u s r e c o g n itu r u s e t p r o fe s -
* ”I8s τό σημείωμα τοΰ ανωτέρω άρ. 10 .
 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

su ru s fid e m c a th o lic a m q u a m sa c r o s a n c ta R o m a n a a c U n i­
v e rsa lis E c c le s ia p r o fite tu r , te n e t e t d o c e t, e t c ir c a p e r p e tu a m
o b s e r v a n tia m e iu s d e m fid e i, p re fa ti d o m in i p a p e a c su o ru m
su cce s s o r u m R o m a n o r u m p o n tific u m m a n d a tis p le n a rie e t e f-
δ fic a c ite r p a ritu ru s, id e o q u e in p re se n tia v e s tru m R e v e r e n d is -
sim i p a tre s d o m in i G u ille lm e E p is c o p e O s tie n . e t B e rn a rd e
B a silice D u o d e c im A p o s to lo r u m , a c F r a n c is c e titul. S a n c te
S a b in e p re sb ite ri, e t R a y n a ld e sa n cti A d r ia n i d ia c o n e C a r-
d in ales, C om m issa rij su p e r h o c a p r e fa to d o m in o papa de-
10 p u ta ti, a c V e n e r a b ile s v i r i . . . e iu s d e m se d is N o ta r ij, e t te stiu m
in fra s cr ip to r u m p e r s o n a lite r c o n s titu tu s , p r o fite o r et credo
sa n cta m T r in ita te m , p a tre m e t filiu m e t S p ir itu m S a n c tu m
u n u m d e u m o m n ip o te n te m , to ta m q u e in T r in it a te d e ita te m .
c o e s s e n tia le m e t co n su b sta n tia le m , c o e te r n a m , e t c o o m n ip o -
15 ten tem , u n iu s v o lu n ta tis , p o te s ta tis e t m a ie sta tis, c r e a to r e m
o m n iu m crea tu ra ru m , e x q u o o m n ia , p e r q u e m o m n ia , in q u o
o m n ia q u e s u n t in c e lo e t in terra, v is ib ilia e t in v is ib ilia , c o r -
p ora lia e t sp iritu a lia . Ite m c r e d o s in g u la m q u a m q u e in T r i ­
n ita te p e rs o n a m , unum v e ru m d e u m p le n u m e t p e rfe ctu m .
•20 C re d o ip su m filiu m dei, v e r b u m d e i e te r n a lite r n a tu m e x p a -
tre, c o n s u b s ta n tia le m u n iu s e t e iu s d e m o m n ip o te n tie , e t c o e -
q u a le m p e r o m n ia p a tri in d iv in ita te in te m p o r e n a tu m d e
sp iritu s a n c to e x M a ria se m p e r v ir g in e , c u m a n im a ra tio n a li,
d u a s h a b e n te m n a tiv ita te s , u n a m e x p a tre etern a m , a lte r a m
25 e x m a tre te m p o r a le m , d e u m v e r u m e t h o m in e m v eru m , p r o -
p riu m in u tra q u e n a tu ra a tq u e p e r fe c tu m , n o n a d o p tiv u m ,
n e q u e se c u n d u m fa n ta sia m , se d u n u m e t u n ic u m filiu m d ei
in d u a b u s, et e x d u a b u s, d iv in a s c ilic e t e t h u m a n a n a tu ris,
sed in u n iu s p e r s o n e s in g u la r ita te im p a s s ib ile m e t im m o rta -
:!0 le m d iv in ita te , sed in h u m a n ita te p r o n o b is e t sa lu te n o stra
p a ssu m v e ra c a rn is p a ssio n e , m o r t u u m e t se p u ltu m , e t d e s ce n -
d isse ad in fe ro s, e t tertia d ie re s u rr e x is se a m o rtu is , v e r a c a r ­
n is re su r re c tio n e , d ie q u a d r a g e s im o p o s t re ssu re ctio n e m ,. cu m
c a m e q u a r e s u r re x it e t a n im a a s c e n d is se a d ce lu m , e t se d e re
35 ad d e x te r a m p atris, in d e v e n tu ru m iu d ic a r e v iv o s et m o rtu o s,
e t re d d itu ru m u n ic u iq u e secu n du m op era sua, s iv e bona
fu erin t, s iv e m a la . C re d o etia m sp ir itu m s a n ctu m p le n u m et
p e rfe ctu m , v eru m qu e deum e x p a tre e t filio p r o c e d e n te m ,
 Αντοκρατόρων τοΰ Βυζαντίου χρυσόβουλλα uai χρυσά γράμματα 247

c o e q u a le m , e t co e s s e n tia le m , e t c o o m n ip o t e n t e m , e t c o e te r -
tium p er o m n ia p a tri e t filio, c r e d o hanc s a n c ta m trin ita -
tem . n o n tres d eo s, s e d u n u m d e u m o m n ip o t e n t e m e te r n u m
in v is ib ile m e t in c o m m u t a b ile m . C r e d o s a n c ta m c a th o lic a m
et a p o s to lic a m , u n a m e sse v e ra m E c c le s ia m , in qua unum 5
d atu r b a p tis m a e t v e r a o m n iu m r e m is s io p e c c a to r u m . C r e d o
v era m r e s u r r e c tio n e m e iu s d e m ca rn is. q u a m n u n c g e s ta m u s ,
et v it a m e te rn a m . C r e d o e tia m n o v i e t v e te r is te sta m e n ti,
id est le g is e t p r o p h e ta r u m e t a p o s to lo r u m u n u m e ss e a c to -
rem d e u m e t d o m in u m o m n ip o te n te m . C r e d o h a n c esse v e - 10
ram fid e m c a th o lic a m , et q u o d h a n c s u p e r d ic t is a rtic u lis
ten et e t p r e d ic a t s a c r o s a n c ta R o m a n a E c c le s ia , e t p r o p te r d i-
versa s h ereses, a q u ib u s d a m e x ig n o r a n tia , e t a b a lijs e x m a -
litia in tro d u cta s , d ic it e t p r e d ic a t e o s q u i p o s t b a p tis m u m in
p e cca ta la b u n tu r n o n r e b a p tiz a n d o s , s e d p e r v e r a m p e n it e n - 15
tiam s u o ru m p o s s e c o n s e q u i v e n ia m p e c c a to r u m , q u o d si v e r e
p e n ite n te s -in ca rita te d e ce ss e rin t, a n t e q u a m d ig n is p e n ite n tie
fru c tib u s d e c o m m is s is sa tis fe ce r in t e t o m is sis, e o r u m a n im a s
p en is p u r g a to r ijs p o s t m o r te m p u r g a r i, e t ad p e n a r u m h u iu s -
m o d i a lle v ia tio n e m e t lib e r a tio n e m p r o d e s s e e is fid e liu m v iv o - 20
ru m s u ffr a g ia , s c ilic e t sa crificia , o r a tio n e s , e t e le m o s in a s , e t
alia p ie ta tis o ffic ia q u e a fid e lib u s , p r o a lijs fid e lib u s fie ri c o n -
su e v e ru n t, s e c u n d u m E c c le s ie in stitu ta . C r e d o e tia m illo r u m
a n im a s, q u i p o s t s a cr u m b a p tis m a s u s c e p tu m , n u lla m o m n in o
p e cca ti m a c u la m in cu rre ru n t, illa s e tia m q u e p o s t c o n tr a c ta m 25
p e cca ti m a cu la m , v e l in su is m a n e n te s c o r p o r ib u s , v e l e is d e m
ex u te , p r o u t d ic t u m e s t s u p e riu s s u n t p u r g a te , in c e lu m m o x
recip i, I llo r u m a u te m a n im a s q u i in m o r ta li p e c c a to , v e l c u m
s o lo o r ig in a li d e c e d u n t , m o x in in fe r n u m d e s c e n d e re , p e n is
ta m en d is p a rib u s p u n ie n d a s , e a d e m s a n c ta R o m a n a E c c le s ia ->0
cre d it e t firm ite r a sse v e ra t, e t q u o d n ic h ilo m in u s in d ie iu -
d icij o m n e s h o m in e s a n te trib u n a l C h risti c u m su is c o r p o ­
rib u s c o m p a r e b u n t, r e d d itu r i d e fa c tis p r o p r ijs r a tio n e m . I te m
cre d o s ic u t te n e t e tia m e t d o c e t e a d e m E c c le s ia R o m a n a s e -
p tem esse e c c le s ia s tic a sa cra m e n ta , u n u m s c ilic e t b a p tism a , 85
d e q u o d ic tu m e st su p ra . A liu d e st sa c r a m e n tu m c o n fir m a ­
tio n 's q u o d p e r m a n u s im p o s itio n e m E p js c o p i c o n fe r u n t, c r i-
sm a n d o re n a to s. A liu d e st p e n ite n tia . A liu d est e u ch a ris tia .
 248 Νέος Έλληνομνήμων

A liu d e st sa c r a m e n tu m ord in is. A liu d m a tr im o n ij. A lfu d est

e x tr e m a u n ctio , q u e s e c u n d u m d o c tr in a m b e a ti J a c o b i in fir-
m a n tib u s e x h ib e tu r . S a cr a m e n tu m e u ch a r is tie e x a z im o s a c r i-
fic a t E c c le s ia R o m a n a p re d icta te n e n s e t d o c e n s , q u o d in ip so
5 S a cra m e n to p a n is v e re tra n s m u ta tu r in co rp u s, e t v in u m in
s a n g u in e m d o m in i n o stri J h e s u C h risti. D e m a tr im o n io v e r o
te n e t, q u o d n e c u n u s v ir sim u l p lu re s u x o r e s , n e c u n a m u lie r
sim u l h a b e re p e rm ittitu r p lu re s v ir o s . S o lu ta v e ro le g e m a tr i­
m o n ij p e r m o r te m a lte ru triu s c o n iu g u m , s e cu n d a s e t tertia s
10 e t d e in c e p s n u p tia s s u c c e s s iv e lic ita s e sse d ic it, si im p e d im e n -
tu m c a n o n ic u m , e t ca u sa a lia n o n o b sis ta t. Ip s a q u o q u e sa -
cro s a n c ta R o m a n a E c c le s ia , s u m m u m , et p le n u m p rim a tu m e t
p r in c ip a tu m s u p e r u n iv e r s a m c a th o lic a m E c c le s ia m o b tin e t,
q u e m se a b ip s o d o m in o , in b e a to P e tro a p o s to lo r u m p r in c ip e
15 seu v e rtice , cu iu s R o m a n u s p o n t ife x e st su cce sso r, c u m p le n a
p o te s ta t e r e c e p is s e v e ra cite r et h u m ilite r r e c o g n o s c it, e t s ic u t
p re ce te ris te n e tu r fid ei v e r ita te m d e fe n d e re , sic e t s iq u e d e
fid e s u b o rte fu e r in t q u e stio n e s, s u o d e b e n t iu d ic io d iffin iri, ad
q u a m p o te s t g r a v a tu s q u ilib e t in n e g o tijs ad fo r u m e c c le s ia -
20 s ticu m p e r tin e n tib u s a p p ella re, sed e t in o m n ib u s ca u sis ad
e x a m e n e c c le s ia s tic u m s p e cta n tib u s, a d ip s iu s re cu rri p o te s t
iu d ic iu m , e t e id e m o m n e s E c c le s ie su n t s u b ie cte , Ip s a r u m q u e
E p is c o p i o b e d ie n tia m et r e v e re n tia m sib i d e b e n t, a p u d q u a m
s ic p le n itu d o p o te sta tis co n sistit, q u o d e c cle s ia s ce te ra s ad s o -
25 lic itu d in is p a rte m a d m ittit, q u a ru m m u lta s p a tr ia rc h a le s p r e -
cip u e , d iv e r s is p r iv ile g ijs e a d e m R o m a n a E c c le s ia h o n o r a v it,
su a ta m e n p r e c e lle n ti d ig n ita te , e t s u p e rio rita te , ta m in g e n e -
ra lib u s c o n c ilijs , q u a m in q u ib u s c u m q u e alijs se m p e r sa lva ,
U n d e s u p r a s c r ip ta m fid e i v e r ita te m , p r o u t p le n e le c ta est, et
30 fid e lite r e x p o s ita , v e ra m , sa n cta m , et o r th o d o x a m fid e m esse
r e c o g n o s c o , earn a c c e p to , e t c o r d e a c o re p r o fite o r, ip sa m q u e ,
p r o u t earn v e r a c ite r ten et, e t fid e lit e t d o c e t e t p re d ic a t sa cro -
sa n cta R o m a n a E ccle sia , m e in v io la b ilite r se rv a tu ru m , e t in
e a o m n i te m p o r e p e rs e v e ra tu ru m , n e c a b ea u llo te m p o r e re -
35 ce s s u r u m , seu q u o q u o m o d o d e v ia tu r u m p r o m itto , e t a b re -
n u n tio o m n i scism a ti. P rim a tu m q u o q u e ip s iu s sa c r o s a n c te
R o m a n e E c c le s ie , p r o u t in p re m issa serie co n tin e tu r , a d ip siu s
E c c le s ie o b e d ie n tia m s p o n ta n e u s v e n ie n s, fa te o r et r e c o g n o -
 Αϋτοχρατόρων τοΰ Βυζαντίου χρυσόβουλλα xal χρυσά γράμματα 24ί'

sco, a c c e p to . a c s p o n te su scip io , e t m e o m n ia p rem issa , tarn

c irca fid e i v e rita te m , q u a m c ir c a d ic te E c d e s ie R om ane pri-
m a tu m , e t ip s o r u m r e c o g n itio n e m , a cc e p ta tio n e m ,> s u s e c p tio -
n e m , o b s e rv a n tia m , et p e r s e v e r a n tia m se rv a tu ru m , prestitro
c o rp o r a lite r iu r a m e n to p r o m itto et c o n fir m o , sic me d eu s ■>
a d iu v e t, et h e c sa n cta d ei e v a n g e lia . Q u o d si co n tr a h e c ali-
q u id sen tire, co n fite r i, a u t alias a g e r e p r e s u m p s e r o , m e sei-
s m a ticu m , e t a n a th e in a tiz a tu m e o ip s o r e c o g n o s c o , a c se v e ri-
tati s a cro ru m c a n o n u m su b ia ce re . A d c e r titu d in e m ig itu r p re-
d icto ru m , e t c a u te la m m a io r e m . p re se n s iu r a m e n tu m m is tic u m io
e x p o s u i in stru m e n tu m , p r o p r ia rnanu s u b scrip tu m , et b u lla
au rea m u n itu m . S c r ip tu m in a n tiq u a R o m a , a n n o ab in ca r-
n a tio n e d o m in i M ille s im o T r e c e n t e s im o S e x a g e s im o nono,
In d ic tio n e S ep tim a , d ie D e c im a o c t a v a m e n s is O cto b r is .

12.

In C h risti n o m in e . A m e n . N o v e r in t u n iv e rsi p resen tia lit-

teras e t in s tru m e n tu m p u b lic u m in s p e ctu ri, q u o d su p ra scrip ti
R e v e r e n d is s im i p a tre s d o m in i d ei g r a tia G u ille lm u s E p is c o -
pus O s tie n sis et B e rn a rd u s B a silice . X I J . A p o s t o lo r u m . et
F r a n c is c u s titu l. S a n c te S a b in e p re sb ite ri. ac R a v n a ld u s
S a n cti A d ria n i d ia c o n u s C a rd in a le s C o m m is s a ry su p er h ijs
p e r d ic tu m S a n c tis s im u m p a tre m et d o m in u m , d o m in u m U r-
b a n u m d iv in a p r o v id e n tia p a p a m V , p e r eiu s littera s a p o s to -
lica s su a co n s u e ta b u lla p lu m b e a , in filo ca n a p is m u n ita s, ib i­
d e m le cta s h u iu s te n o ris. U rb a n u s e p is c o p u s se rv u s se r v o ru m 10
d ei, V e n e r a b ili fra tri G u ille lm o E p is c o p o O s tie n si, et d ile c tis
filijs B e rn a rd o B a silice D u o d e c im A p o s t o lo r u m , a c F r a n c is c o
titu l. S a n c te S a b in e p re sb ite ris e t R a y n a ld o S a n cti A d r i­
ani D ia c o n o C a rd in a lib u s, sa lu te m e t a p o s to lic a m b e n e d ic tio -
n em . C u m m a g n ific u s P rin ce p s Io h a n n e s Im p e r a to r G r e c o - 15
ru m U lu stris n o v ite r e x d e v o tio n e , a c fe r v o r e c a th o lic e fid e i,
ad U r b e m a cce ss e rit, sa n cta m se d e m a p o s to lic a m v isita tu ru s,
et e iu s o r d in a tio n i e t m a n d a tis, in h ijs q u e d icta m fid e m c o n -
cern u n t, ta n q u a m p r in c e p s C a th o licu s p e r p e tu o p a ritu ru s, n os
v o le n te s eu lid em Im p e ra to re m . in p rim a e iu s v fs io n e a c re ce - 20
p tio n e , ta n q u a m C a th o licu m p r in c ip e m . et a lio s G r e c o s , tam
 250 Νέος Έλληνομνήμων

c le r ic o s e t r e lig io s o s , q u a m e tia m p r e la to s , e t la ic o s e x is te n te s
c u m eo, q u i ad e iu s d e m E c c le s ie v e n ir e v o lu e r in t u n ita tem ,
p r o fe s s io n e d ic t e fid e i, a c iu r a m e n to , e t a b iu r a tio n e , se cu n d u m
d e b ita s fo rm a s , a lia s p e r d a r e m e m o r ie M ic h a e le m P a le o lo -
■> g u m Im p era torem G recoru m , p red ecessorem e iu sd e m Im p e -
ra to ris, in sim ili ca su se rv a ta s, p r e m iss is , ad p a c is o s c u lu m
e t a lia s d e c e n te r e t lic it e r e c ip e r e , et c o n g r u e h o n o r ific a tio n is
im p e n d ijs h o n o r a r e , d e v e stra q u o q u e s in ce r ita te ad d ic ta m f i -
d e m , a c c ir c u m s p e c t io n e , g e r e n te s in d o m in o fid u c ia m |jle-
i " n io r e m , v o b is e t trib u s v e s tr u m r e c ip ie n d i n o m in e n o s tr o et
d ic t e E c c le s ie a b e isd e m Im p e r a to r e a c G r e c is alijs, c le r icis et
r e lig io s is , e tia m q u a c u m q u e p r e la tio n e fu n g e n t ib u s , h u iu s-
m o d i p’r o fe s s io n e m , iu r a m e n tu m et a b iu r a tio n e m , s e c u n d u m
fo rm a s c o n t e n fa s in n o s tris g p o s to lie is litte ris, q u a s V o b is (jam
L'> p r e s e n tib u s d e s tin a m u s, e t e x in d e c o n fic i fa c ie n d i p u b lic a in-
s tru m e n ta , e t litte ra s , e o r u m d e m Im p e r a t o r is et a lio ru m q u i
. p r o fite b u n tu r , iu r a b u n t e t a b iu r a b u n t s ig illis , s ig n is q u e m u -
n ita s, p le n a m c o n c e d im u s , a u c to r ita te a p o s to lic a te n o r e p r e -
s e n tiu m fa c u lt a te m . D a t. V ite r b ij N o n is O c to b r is , p o n tific a tu s
-<> n o s tri a n n o S e p tim o . S p e c ia lite r d e p u ta ti R e v e r e n d is s im u m
p a tre m d o m in u m P a u lu m d e i et a p o s t o lic e se d is g r a tia P a tri-
a rclia m C o n s t a n t in o p o lit a n u m , a c V e n e r a b ile m p a tr e m d o m i­
n u m fra tre m N ic o la u m E p is c o p u m D r e n o p o lita n ., e t R q lig io -
su m V ir u m fr a tre m A n t o n iu m d e A th e n is o r d in is fra tru m M i­
-5 n o ru m s c ie n te s s ic u t ,ip s i sim u l, e t q u ilib e t e o r u m d e alijs
d u o b u s a s s e r e b a n t lin g u a s e t litte ra s a c g r a m m a t ic a s la tin a s
e t g re ca s , in h a c p a r te in te r p r e te s a s su m p s e ru n t, q u i in m a n i-
b u s d ic t i d o m in i F r a n c is c i C a rd in a lis, n o m in e a c d e c o n s e n su
e t v o lu n ta te d ic t o r u m a lio r u m d o m in o r u m C a rd in a liu m r e c ip i-
e n tis , a d s a n c ta d e i e v a n g e lia e is ta c tis iu r a v e r u n t, fid e lite r
in te rp re ta ri e t e x p o u e r e s u p ra s c r ip ta m p r o fe s s io n e m seu s c r i-
p tu r a m g r e c a m , et v e r b a s u p ra s c r ip ti s e r e a is s im i P rin cip is
ilo m in i I o h a n n is Im p e r a to r is R o m e o r u m a lia s G r e c o r u m ib i­
d e m p re se n tis e t s u o r u m in te r p r e tu m q u o r u m c u m q u e e t fid e -
:1·'' lite r ip s is d< m in is C a r d in a lib u s in h a c p a rte re fe rre e t d ice r e
q u ic q u id re fe r e n d u m fu e rit e t d ic e n d u m . P o s t h e c s ic u t ijd e m
in te rp re te s r e tu le r u n t d ic t u s d o m in u s Im p e r a to m a n d a v it
n o b ili v ir o d o m in o D e m itr io C y d o n i M iliti C a n c e jla r io su o
 Αυτοκρατόρων τον Βυζαντίου χρνσόβονλλα και χρυσά χράμματα 251

scien ti p re fa ta s lin g u a s , litteras, et g r a m a tic a s g r e c a s et la t i-

n as quern ib id e m a ss u m p sit p ro su o in te r p r e te ac le c to r e
s u p ra scrip te p ro fe s s io n is seu sc r ip tu re s crip te in g r e c o . q u o d
ip sa m p r o fe s s io n e m seu s crip tu ra m lo c o ip siu s Im p e r a t o r is
p r o u t est scrip ta fid e lite r le g e re t in p re s e n tia d o m in o r u m 5
C a rd in a liu m p re fa to r u m , e t 't e s t iu m in fr a s cr ip to r u m . q u i d o ­
m in u s D e m itr iu s , p e r et s e cu n d u m r e la tio n e m la tin a m d i-
c to r u m in te r p r e tu m ip s a m p r o fe s s io n e m seu scrip tu r a m le ­
g it fid e lite r d e v e r b o ad v e r b u m p r o u t su p e riu s c o n tin e tu r .
D e in d e u t d ic t a p r o fe s s io h a b e r e tu r in g r e c o e t la tin o s e r m o n e 10
E go in fra s cr ip tu s N ic o la u s n o ta riu s, d e m a n d a to d ic t o r u m
d o m in o r u m C a rd in a liu m , d ic ta m p r o fe s s io n e m s cr ip ta m in la ­
tin o fid e lite r Ieg i d e v e r b o ad v e rb u m , et p r o u t d ic ti d o m in i
P a tria rch a et E p is c o p u s D r e n o p o lita n ., et fra te r A n t o n iu s , et
d o m in u s D e m itr iu s a sse ru e ru n t in v ir tu te p r e s titi iu r a m e n ti 15
p e r e o s r e tu le ru n t e id e m d o m in o I m p e r a to r i. in lin g u a g r e c a
u t d ix e r u n t, q u o d d ic ta p r o fe s s io scrip ta in la tin a g r a m a tic a
c o n c o r d a b a t in e ffe c tu c u m d ic ta p r o fe s s io n e seu scrip tu ra
greca le cta p e r p r e fa tu m d o m in u m D e m itr iu m , q u a m ip se
d o m in u s D e m itr iu s e x ip sa scrip tu ra la tin a in g r e c a m litte ra m 20
se a sseru it tra n stu lisse , q u a p r o fe s s io n e p e r m e X ic o la u m le ­
cta, ip se d o m in u s I m p e r a to r p e r et s e c u n d u m d ic t o r u m in te r­
p r e tu m re la tio n e m d ix it, q u o d o m n ia et s in g u la c o n te n ta in
e a d e m p r o fe s s io n e seu scrip tu ra fir m ite r c r e d e b a t, a c ea p ro -
fe ssu s est. r e c o g n o v it , a c c e p ta v it, p r o m is it, s u s c e p it et a ffirm a - 2e
v it, a c p e r p e tu o cre d e re , ten ere, et se rv a re a d sa n cta dei ev a n -
g e lia , eis ib id e m cu m am babus m a n ib u s ta ctis, in m a n ib u s
d ic t o r u m d o m in o r u m C a rd in a liu m , n o m in e p r e fa to r u m d o m in i
p a p e et R o m a n e E c c le s ie r e c ip ie n tiu m , p r o m is it et ju r a v it , et
co n te n tu s fu it d e ip sa scrip tu ra in la tin a g r a m a tic a , e tia m 30
su as im p e ria le s litte ra s fieri, et e isd e m su a m a u re a m b u lla m
a p p e n d i, d ic e n s q u o d se m a n u p r o p r ia s u b s c r ib e r e t in eisd em .
D e q u ib u s o m n ib u s p re fa ti d o m in i Im p e r a to r et C a rd in a le s
r e q u is iv e r u n t per n o s in fr a s c r ip to s X o t a r io s fie ri p u b lic u m
in s tr u m e n tu m . A c ta su n t h e c R o m e in d o m o H o s p ita lis S a n - 35
cti S p iritu s in S a x ia , q u a m R e v e r e n d is s im u s in C h ris to p a te r
d o m in u s N ic o la u s d e i g r a tia S a n c te M a rie In V ia L,ata d ia c o -
n u s C a rd in a lis h a b ita b a t, v id e lic e t in e iu s ca m e r a su p e rio r!,
 252 Νέος Έλληνομνήμων

A n n o N a tiv ita tis d o m in i M ille s im o T r e c e n t e s im o S e x a g e s im o

n o n o . I n d ic t io n e s e p tim a . D ie d e c im a o c t a v a m e n sis O cto b ris,
s u p r a s c r ip ti S a n c tis s in ii p a tris, et d o m in i, d o m in i U rb a n i. d i-
v in a p r o v id e n t ia p a p e V , a n n o s e p tim o , p r e s e n tib u s d ic t o d o ­
m in o N i c o la o C a rd in a li, a c R e v e r e n d is in C liristo p a trib u s,
d o m in is d e i g ra tia A r n a ld o A r c h ie p is c o p o A u x ita n . C a m e ra -
rio , e t R a y m u n d o d e P ra tis N o t a r io p re fa ti d o m in i p a p e , a c
R a y m u n d o F o r o iu lie n ., J a c o b o A r e tin .. e t B e r n a rd o M a rsica n .
E p is c o p is , a c V e n e r a b ilib u s v iris d o m in is E b lo n e d e M e d e rio ,
10 et P e tro d e A lb ia r t z C le ricis C a m e re , a c G a u s e lin o d e P ra d a llo
C a p e lla n o p r e fa ti d o m in i p a p e , n e c n o n n o b ilib u s V ir is d o m i­
n is F r a n c is c o C a th a lu s ii d e J a n u a , d o m in o In s u le M e te lin i.
e t M ic h a e le S t r o n g ilo M ilite, et P h y lip p o C ich a n d e lli D o m i-
c e llo C o n s t a n t in o p o lit a n . a m b o b u s u ltim is s c ie n tib u s lin g u a s
15 e t g r a m a tic a s g r e c a s e t la tin a s, te s tib u s ad h e c s p e c ia lite r
v o c a t is e t r o g a tis , q u i q u id e m d o m in i E b lo e t P e tru s C le rici
C a m e re , a p o s t o iic a a u c to r it a te ta b e llio n e s seu n o ta rii r o g a ti
e tia m fu e r u n t d e p re m is s is c o n fic e r e p u b lic u m in stru m e n tu m .

(Έίτα δ’ επεται ή σφραγίς καί κατόπιν αυτής τάδε·)

E g o N ic o la u s q u o n d a m C h e c c o li d e R o m a n is d e A u x im o ,
15 a p o s t o iic a et im p e r ia li a u c to r ita te n o ta r iu s seu ta b e llio , d icto -
r u m q u e d o m in i p a p e , e t S a n c te R o m a n e E c c le s ie n o ta riu s
a s s u m p tio n ! in te r p r e t u m et le cto ris, a c le c tio n i, re la tio n i, iu -
ra m e n to r u m p r e s ta tio n i, e t o m n ib u s e t s in g u lis su p ra scrip tis,
d u m p e r p r e fa to s d o m in o s I m p e r a t o r e m C a rd in a le s e t in ter-
20 p re te s a g e r e n tu r , u n a cu m p r e n o m in a tis N o ta ry 's e t te stib u s
m te rfu i, e t r o g a t u s fu i d e ip sis c o n fic e r e p u p lic u m [sic] in stru -
rn en tu n i, e a q u e o m n ia p r o u t in litte ra la tin a s crip ta su n t,
p r o p r ia m a n u sc rip si, e t in h a n c p u b lic a m fo r m a m r e d e g i, et
s ig n u m m e u m a p p o s u i c o n s u e tu m .

(Μ ετά δέ ταΰτα δίστηλον σημείωμα, ou ή μεν πρώτη στήλη

μετά τ£> οίκεΐον σημεΐον τοΰ νοταρίου περιέχει τάδε)·

25 E g o E b lo d e M e d e r io C le r ic u s C a m e r e d o m in i p a p e A p o ­
s to iic a a u c to r it a te n o ta r iu s o m n ib u s e t s in g u lis s u p r a s cr ip tis
dum a g e r e n tu r u n a c u m n o ta r io e t te stib u s su p r a n o m in a tis
in terfu i, d e ip s is q u e p e r p r e fa to s d o m in o s Im p e r a to r e m et
 Αΰζοκρατόρων τον Βυζαντίου χρυσόβουλλα καί χρυσά γράμματα 253

C a rd in a les r o g a tu s fu i c o n fic e r e p u b lic u m In s tr u m e n tu m

m e q u e h ie p r o p r ia m a n u su b s c rip si e t s ig n u m m e u m a p o su i
[sic].
(Έ ν δέ δεύτερα στήλν] μετά xb οίκεΐον αημεΐον τοϋ νο­
ταρίου επονται τάδε)· '
E t e g o P etru s d e A lb ia r tz c le r ic u s C a m e r e d o m in i n ostri
p a p e A p o s t o iic a a u c to r ita te N o ta r iu s o m n ib u s e t s in g u lis s u -
p ra scrip tis d u m a g e r e n tu r u n a c u m n o ta r iis e t te stib u s su p ra -
n o m in a tis in terfu i, d e ip s is q u e p e r p r e fa to s d o m in o s in p e r a -
to re m [sic] e t C a rd in a le s fu i r o g a tu s e t re q u is itu s fa c e r e p u ­
b lic u m in s tr u m e n tu m m e q u e h ie m a n u p r o p r ia s u b s c rip s i et
a p p o s u i s ig n u m m e u m . 10

13*.
N o s I o h a n n e s in C h ris to d e o fid e lis I m p e r a t o r a c R o m e o -
ru m M o d e r a to r P a le o lo g u s . N o t u m fa c im u s U n iv e r s is p re-
sen tes littera s in s p e ctu r is q u o d c u m d ie d e c im a o c t a v a m e n sis
O c to b r is p r o x im e p re [te riti] in sa cra U r b e R o m e fe c e r im u s
p r o fe s s io n e m c a th o lic e fid e i p e r R e v e r e n d is s im o s p a tr e s d o m i- r>
n o s G u ille lm u m E p is c o p u m O s tie n s e m e t B e r n a r d u m B a silice .
X I I . A p o s t o lo r u m , a c F r a n c is c u m titu l. S a n c t e S a b in e p r e s b i-
teros e t R a y n a ld u m S a n c ti A d r ia n i d ia c o n u m , C a rd in a le s, p e r
S a n ctis s im u m p a tre m , d o m in u m U r b a n u m d iv in a p r o v id e n tia
p a p a m . V . a d h o c s p e c ia lite r d e p u t a to s n o b is e x h ib it a m , s p o n te 10
fe ce rim u s su b ce rta fo r m a , p r o u t a p p a r e t p e r p u b lic u m in ­
s tru m e n tu m n o s tra p r o p r ia m a n u s u b s c r ip tu m , n o s tr a q u e b u lla

Όπισθεν αλλιο χειρί τά 8ε' L ittera dn i Jo. Im p era toris R om eoru m

m od era tor p a leolog u s R om e de m en se Januarij a n n i M C C C IVX X , In-
d ition e V III, p on tifica tu d n i U rbani V . cora m certis dn is C ardinali-
bu s fu it professus fidem ca th olica m . et se credere et in tellig ere R o -
m anam ecclesia m et articu los fidei v id e lic e t C red o h a n c esse veram
fidem ca th olica m etc. et Sub b u lla aurea.
. ”Αλλτρ δέ χειρί τάϊε' In tertio V o lu m in e a fol. 197.
C ollation a te per m e J oh an n em G eron es Cam ere a p ostolice N o-
tariuni.
Mmm
.■>6
Caps. III.
 254 Νέος Έλληνομνήμων

au rea c o m m u n itu m , e t in e a d e m p r o fe s s io n e in te r a lia c o n ti-

n e a tu r ta lis a rtic u lu s v id e lic e t, C re d o h a n c esse v e r a m fid e m
c a th o lic a m , et q u o d h a n c su p e r d ic t is a rticu lis te n e t et p r e d i­
ca t S a c r o s a n c ta R om ana E c c le s ia e tc. D ic im u s ad o m n e m
a m b ig u ita te m to lle n d a m , n o s cr e d e r e et in te llig e r e R o m a n a m
E c c le s ia m , cu i n u n c p re e s t p r e fa tu s d o m in u s p a p a , e t su i p re
decessores R o m a n i P o n tifice s p re fu e ru n t, p r o u t cre d u n t [et]
in te llig u n t c a th o lic i ch ristia n i, in o c c id e n tis p a r tib u s c o n s ti-
tu ti. In c u iu s rei te stim o n iu m p re se n te s littera s n o s tre a u ree
10 b u lle m u n im in e fe c im u s c o m m u n ir i. e t n o s h ie n o stra m a n u
su b s c r ip s im u s u t e st m oris. D a t. R o m e d ie m e n sis J a n u a ­
ry A n n o N a tiv ita tis d o m in i M ille s im o T r e c e n t e s im o S e p tu a -
g e s im o , In d ic tio n e O c ta v a , P o n tific a tu s d ic ti d o m in i p a p e
A n n o O c ta v o .
15 -J- ’ Ιωάννης έν Χ ριστώ τώ θειο - ι σ τ ό ; βασιλεύ; καί αύτοκράτωρ
'Ρ ω μ α ίω ν ό Π αλαιολόγος.

Παρατίθεται ένταΰθα.πανομοιότυπον τής έλληνικής υπογρα­

φής του αυτοκράτορος μετά τών τελευταίων στίχων τοΰ λατι­
νικού κειμένου.

Υ Π Ο ΓΡ Α Φ Η ΤΟΤ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΙΩ ΑΝ Ν Ο Υ Ε ' ΠΑΛΑΙΟ ΛΟ ΓΟ Υ

Μ ΕΤΑ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΤΙΧΩΝ ΤΟΥ ΥΠ’ ΑΡ ΙΘ . 13 Λ Α ΤΙΝ ΙΚ Ο Υ ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΛΟΥ

ΓΕτιονται έν .το ··ς ? χ ? 7 τεύχει αί εις τάνωτίυω έγγρα φ α π α ο α τ ΐ } θ ΐ) Ω ε ι ς ).

Π Α Ρ Ο Ρ Α Μ Α . Έ ν σ. 10*· στ. 1 ά ντι .το.οον γράφε .το.ο·λ

 ΤΑ ΡΑΔ ΙΟ ΓΡΑΦ ΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
ΗΛΙΑΚΟΝ, ΑΣΤΕΡΙΣΚΟΣ, ΩΡΑΙΟΝ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΟΥ
ΚΑΙ Ο ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΑΡΕΘΑΕ

Πρώτος 6 M ontfaucon1 έξέδωκεν έκ τοδ περιλάλητου διά

τάς εικόνας κώδικος R eg iu s 1809 τής Εθνικής βιβλιοθήκης
ΙΙαρισίων, τοΰ φέροντος νΰν τδν άριθμδν 5 1 0 καί γεγραμμένου
τον Ιναχον αιώνα, έν φ περιλαμβάνονται έργα Γρηγορίου τοΰ
θεολόγου, τήν ερμηνείαν τών παλαιογραφικών σημείων άτινα
καλούνται ηλιακόν σημεΐον, άστερίσκος, ώραΐον, καί σημείου.
Είτα δ’ έξέδωκε τά τε σημεία ταΰτα καί τήν ερμηνείαν αύτών
έ Pasini έκ τοΰ έλληνικοΰ κώδικος X X I b. V. 1 τής έν Τ αυ-
ρίνψ Βιβλιοθήκης, γεγραμμένου μέν τελευτώντος τοΰ δεκά­
του αίώνος, περιέχοντος δέ όμοίως έργα τοΰ Ναζιανζηνοΰ.
Κατόπιν δέ ταΰτά σημεία μετά τής αύτής ερμηνείας έξεδόθη-
σαν καί πάλιν ύπο τοΰ Ί ω ά ν ν ο υ Σ ακ κ ελίω νος3 έκ τοΰ ύπ’ άρ.
Λ Γ ' Πατμιακοΰ κώδικο:, καί τούτου περιλαμβάνοντας έργα
Γρηγορίου τοΰ θεολόγου καί γεγραμμένου τφ 941 έν 'Ρη^ίφ
τής Καλαβρίας χειρί. Νικολάου μονάχου καί τοΰ υίοΟ αύτοΰ
Δανιήλ. Προςέθηκε δ’ ό Σακκελίων έν τή σημειώσει 2 τάς άπο
τοΰ Παρισιανοΰ κώδικος έν τφ κειμένψ τής ερμηνείας τών είρη-
μένων σημείων μικράς διαφοράς τοΰ ΙΙατμιακοΰ.
Τά αύτά δέ σημεία μετά τής αύτής ερμηνείας περιλαμβά­
νονται χρυσοΐς γράμμασιν έν φ. 3 α τοΰ 'Αγιορειτικοϋ κώδικος
31 τής εύαγοΰς μονής Παντοκράτορος, γεγραμμένου τδν δωδέ­
κατον αιώνα έπί περγαμηνής, καθ’ ά οί τρεις προμνημονευθέν-

1 P a la eog ra p h ia g ra eca . Ί£ν Πapisioi;. 1708 σ. 371 xxi 373.

C od ices m anu scripti B ib lioth eca e R e g ii T au rin en sis A thenaei-
Έν Ταυρίνω. 1749 Τ4μ. A' σ. 93.
" Πατμ'.ακή βιβλιοθήκη. Άθήνησιν, ?ωνΥ ο. 19.
 Νέος Έλληνομνήμων

τες κώδικες, ζεριέχοντος δε καί τούτου έργα Γρηγορίου τοΰ

Ναζιανζηνοΰ, καθ’ ά καί έκεΐνοι1.
"Ενεκα δέ τών μικρών άλλως διαφορών, άς παρέχουσιν οί
εΐρημένοι τέσσαρες κώδικες, έκδίδω ένταοθα καί πάλιν τ6 ση­
μείωμα τοοτο, ώς βάσιν μέν λαμβάνων τδν 'Αγιορειτικόν (Α),
έν δέ ταΐς κριτικαΐς ύποσημειώσεσιν άναγράφει τάς διαφοράς
τοϋ ΙΙαρισιακοΰ (Π), τοΰ τής έν Πάτμψ ίεράς μονής Ίωάννου
τοΰ θεολόγου (’θ ) καί τοΰ Ταυρινείου (Τ). Παραλείπω δέ μό­
νον αυτά τά τής ερμηνείας προτασσόμενα τέσσαρα σημεία.

Τ δ ηλιακόν το ΰ το αημεΐον τέτακται εν οίς χιορίοις περί ιδεολογίας

ό ΙΙα τη ρ διαλέγεται διά το ήλιον δικαιοσύνης το ν ί)εδν έν ταΐς &είαις
γοαφιάΐς δνο μ ά ζεσΰα ι.
Ό αστερίσκος τέτακται έν οίς χω ρ ίοις δ θ ε ο λ ό γ ο ς περί τής έν-
οά ρκ ον ο ίκ ο η α ία ς τ ο ν μεγάλου ί)εοϋ και σ ω τή ρ ο ς ή μ ώ ν Ί η σ ο ΰ
Χ ρ ισ τοί' διαλέγεται διά τδν ψανέντα τοΐς Μ ά γο ις αστέρα.
Τ ό αημεΐον το ΰ το τό ώ ρ ά ΐον τέτακται εν οίς χ ω ρ ίοις ή φράσις
κεκαλλώπισται η τδ νόημα έξήν/ϊισται ή καϊ ά μ φ ότερ α υπεραίρεται.
Τό αημεΐον το ϋ το τέτακται έν οίς χ ω ρ ίο ις ενρίσκεται ξένο ν τι ή
κατά δόγμ α ή καί) ’ ιστορίαν ή κατά φ ράσιν δφεϊλον σημειω&ήναι τώ
ά να γινώ σκ οντι.

Αί διαφοραί τών γραφών έν τοΐ; τέσσαρσι κώδιξιν, έν οίς

περιεσώθη ή έρμηνεία αδτη τών τεσσάρων σημείων,— δέν γινώ-
σκω δ’ έγώ τοδλάχιστον άλλους περισώσαντας αυτήν μετ’ αύ-

1 Σ π ν ρ . I I . Λ ά μ π ρ ο ν Κατάλογος των έν ταΐς βιβλιοθήκαις τοΰ Άγιοι)

ϊρους έλληνικών κωίίκων. Έν Καντχβρυγί?. 1895. Τόα. Α” σ. 96.

1. Το ηλιακόν ΑΘΤ : Η λιακόν Π το ΰτο ΑΘΤ : το ϋ το το Π -ifοι Α Θ Τ :

:ί : ί 'ι τή ς Π * 2. τό ΑΘΠ : τόν Τ δικ α ιοσύνη ς AT : τή ς δικ α ιοσύνη ς ΘΠ
τόν ϋεόν AT : λείπει ΘΠ ο. γοα φ α ϊς Α'Γ : γο α φ α ϊς τό ν ϋεόν ΘΠ 4. αστερίσκ ος
AT : αστερίσκος ο ν τ ο ς ΘΠ -4-5. ένσάρκον ΑΘΠ: εν σά οκ ον Τ 6. αστέρα Α : ΰειον
αστέρα ΘΠΤ 7. Τό αημεΐον το ντο τό ώ ρα ιον τέτακται Α · ώ ρα ιον το αημεΐον
τοϋτο τέτακται Π : Τό σημεΐον το ϋτο τέτακται τό ώ ρα ιον Θ : Τό οη μ τΐον τό ώ ραιον
τέτακται Τ εν ό ΐς χ ω ρ ίο ις Α : εν το ΐς χ ω ρ ίο ις έν οίς ΘΠΤ 8. η τό ΑΘΠ :
ή τό Τ έ ίή ν ΰ ισ τ α ι ΑΘΠ : εϊάν& ισϋαι Τ 9. εν οίς χ ω ρ ίο ις ΑΠ : έν*τοΐς
χ ω ρ ίο ις εν ο·ς ΘΤ 10. ι) κατά γ ρ ά ο ιν Α : // κατά φ ρά σιν η κατά τι τοιον-
τ ο ν ΘΤ : λείπε*. Π
 Τα παλαιογραφιπά σημεία -257

τών— έχουσιν οΰτως, ώς δύναται νά tSiQ δ άναγνώστης έν ταΐς

υποσελίδιας σημειώσεσιν, ώςτε δέν δυνάμεθα νάναγάγωμεν αύ-
τούς ώς πρδς τήν διατύπωσιν τοδ έρμηνευΐικοδ κειμένου είς ενα
καί τδν αύτδν άρχετυπον. Α ξία δέ προςοχής είνε καί ή διαφορά
τοΟ άστερίσκου έν τώ Πατμιακφ καί έν τφ Ταυρινείφ
'Άξιον δ’ ιδίας σημειώσεως είνε παρά ταύτην τήν διαφοράν τδ
οτι οί τέσσαρες κώδικες, έν οίς περιεσώθησαν τά σημεία ταΰτα
μετά τής ερμηνείας αύτών, πε^ιέχουσιν άπαντες Ιργα τοδ Γρη­
γορίου. Χάριν λοιπδν ειδικής χρήσεως έν ταΐς συγγραφαΐς
τοδ θεολόγου ώρίιθησαν τά κριτικά ταδτα σημεία, ώ άλλως
έξάγεται έκ τής ρητής μνείας έν οίς χω ρίοις ό Θεολόγος εν
τή έρμηνεί^ι τοδ άστερίσκου. Καί τά μέν σημεία τά δηλοδντα
τδ ώράϊον καί τδ σημείου, άτινα ούκ. άνευ παραλλαγών διε-
τηρήθησαν καί κατά μεταγενεστέρους χρόνους έν τή ελληνική
γραφή, δέν γινώσκομεν, διότι δέν έξητάσθη μέχρι τοδδε ή Ιστο­
ρία αύτών, άν καί κατά πόσον τότε πρώτον έπενοήθησαν ή άν
παρελήφΟησαν έκ χρόνων άρχαιοτερων, άλλ’ είνε πιθανωτέρα
ή πρδς τούτον τδν είδικδν σκοπδν δημιουργία αύτών. Τοδτ’ αύτδ
δέ δυνάμεθα νά εϊπωμεν καί περί τοδ ηλιακόν σημείου, δπερ,
έλάχιστα παρηλλαγμένον, διετηρήθη καί κατόπιν πρδς δήλωσιν
τής λέξεως ήλιος ή τών ήλίου κύκλων. Κατά ταδτα μόνον περί
τοδ άστερίσκου δυνάμεθα νά εϊπωμεν, δτι παρελήφθη ώρισμένως
έξ άρχαιοτέρας χρήσεως, διότι πράγματι εύρίσκομεν αύτδν
άπαράλλακτον πρδς τδ έν τφ Πατμιακφ κώδικι σχήμα ήδη έν
τοΐς άρισταρχείοις σημείοις, οίον βλέπομεν αύτδν έν τφ Anec-
dotura R om an u m 1 καί τφ Anecdoton'* Parisinum de notis
τφ άνακαλυφθέντι μέν ύπό τοΟ Mommsen, έκδοθέντι δέ ύπδ
τοΰ Θ εοδώρου B erg k 2. Μόνον δέ νέα είνε ή σημασία τοδ βμοιο-

1 Έ κ ϊ. Fr. Ossan έν G iessen. 1859 σ. 3. Πρβλ. Gardthausen G riech isch e

P alaeog ra p h ie. Έ κ5. β\ Έν Λειψί^. 1913. Τόμ. Β' σ. 411.
! Έν τ ί Z eitsch rift fur Alterthum svvissenschaft. 1845 σ. 81. Πρδλ.
Gardthausen Ινθ’ άν. σ. 412.
Έ Ο Σ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ '. 17
258 Νέος Έλληνομνήμων

σχήμου τουτου τφ άρισταρχείψ άστερίσκου, διότι ούτος μέν

έτίθετο πρδς δήλωσιν ώς καλώς είρημένων τώ ν επών ή άλλως
π ρος τή ν συμ φ ω νία ν τώ ν δ ο γ μ ά τω ν 1, έν δέ τοΐς κώδιξι Γρη­
γορίου τοΰ θεολόγου έγίνετο χρησις τοϋ άστερίσκου έν οίς χω-
ρίοις διαλέγεται περι της ένσάρκου οικονομίας τοϋ Σ ω τή -
ρος οδκ άνευ παιγνιώδους συσχίτισμοΰ τών λέξεων αστερίσκος
καί άστή ρ (τών. Μάγων).
Ά λ λ ά τίς δ πρώτος έν τοΐς κώδιξιν ομιλιών τοΰ Γρηγορίου
ποιησάμενος χρήσιν τών τεσσχρων έκείνων σημείων; Ταΰτα
δέν έμφαίνοιισιν ερμηνείαν χωρίων καθ’ έ'καστα, οΐ'α ή συνήθως
ύπδ σχολιαστών γινομένη, άλλ’ άναφέρονται άπλώς είς καθο­
λικά τινα καί κεφαλαιώδη παρατηρήματα, θεολογικά, λεκτ'.κά,
ιστορικά καί καλολογικά. Δι’ αότών έφελκύεται ή προςοχή
τοΰ άνάγνώστου είς ώρισμ^νας τάξεις άξιων σημειώσεως χ ω ­
ρίων κατά τήν άνάγνωσιν τών ομιλιών τοΰ Γρηγορίου. Κατά
ταΰτα, τά σημεία έκεΐνα δέν χρησιμευουσιν ώς παραπεμπτικά
είοικών σχολίων, καί δέν ιΐνε πιθανόν νά θεωρηθώσι προελθόντα
έ'κ τίνος τών ίδίως σχολιασάντων τά έργα τοΰ Ναζιανζηνοΰ
άπδ τοΰ άρχαιοτάτου αότών, τοΰ κατά τδν έ'κτον αίώνα ζήσαν-
τος Νόννου, μέχρι τών σχολιαστών τοΰ ένάτου αίώνος, δτε
έμφανίζονται τδ πρώτον έν τ φ Πάρισιακφ κώδικι τά περί ών
δ λόγος σημεία2. Πρέπει λοιπδν νάποδώσωμεν τήν γένεσιν
αδτών είς άνδρα μελετηρδν μέν κ·η είθισμενον είς τδ σχολιά-
ζειν άρχαιοτέρους συγγραφείς, έ'χοντα δέ τήν έ'ξιν τής χρήσεως
παραπεμπτικών σημείων, μελετήσαντα δέ καί τδν Γρηγόρίον
καθολικώς, άλλά μή έπιληφθέντα βίδικής αύτοΰ σχολιάσεως.
Τοιοΰτος δέ μοι φαίνεται δ πρωτόθρονος Καισαρείας Άρέθας,
ου καί έ χρόνος συμπίπτει πρδς τήν πρώτην έμφάνισιν τών

1 Gardthausen ϊνβ’ άν. σ. 411.

2 "Ιίβ itspl τδν σχολιαστών τοδ Γρηγορίου E h r h a r d iv τ^ τοΰ K rtim b a c h e r
G esch ich te d er b y za n tin isch en L itteratur a. L37. |λλ. μεταφρ. Γ. Σωτηοιά-
δου Τόμ· Α' σ. 270 κ. 4.
 Γ ά παλαιογραφ,ιχά σημεία 259

Ιντάΰθα έξετασθίντων σημείων καί δ φιλολογικδς βίος παρου­

σιάζει αύτδν Ιχοντα τά προςόντα, περί ών δ λόγος άνωτέρω
καί μή Ιπιληφθέντα μέν είδικοΰ όπομνηματισμοΰ τών συγγρα­
φών τοΰ Γρηγορίου, άλλ’ ούχ ήττον έπιμελώς ένδιατρίψαντα
περί τήν μελέτην αύτοΰ1. Πρδς βεβαίωσιν δετή ς έμής εικασίας
άξιον λόγου είνε νά μελετηθή κατά πόσον δ Παρισιακδς κώδιξ
510 δΰναται νά συσχετισθή πρδς τδ βιβλιογραφικδν έργαστή-
ριον τοΰ Άρέθα.

1 Περί τδν ·ϊς Γρηγόριον τόν θεολόγον άναφερομένων μελετών τοΟ Άρέθα
πρβλ. £ ω κ ρ . Κ ο ν γ έ α ν (Ό Καιααριία; Άρέθα; καί τό Ιργον αύτοΰ σ. 12 σημ.
1 καί σ. 73).
 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΓΡΑΙΤΖΑΣ
Ο Α Μ Υ Ν Τ Ω Ρ Τ Ο Υ ΣΑΛΜ ΕΝ ΙΚΟΤ

Έ ν τψ Δημοσίφ άρχείψ (A rcliivio di Stato) του Μβδιο-

λάνου έν τφ φακέλψ Potenze Estere, T u rch ia φυλάσσεται
συν τοΐς άλλοις ή έξης ελληνική έπιστολή, ήν Ικδίδομεν άπαρ-
άλλακτον οϊα σώζεται έν πρωτοτυπψ έπί χάρτου, κεφαλαίο -
γραφήσαντες μόνον τά κύρια όνόματα και προςθέντες τάς υπο-
γεγραμμένας.

y ΙΙανυψιλώτάτη, πανεκλαμπροτάτη, πανευτυχεστάτη, έμοί δέ αγία

κυρία δούκενα τής έκλαμπροτάτης Μ εδιολάνης καί τών έξής· τ ώ παν-
αγάθψ θεώ δέομαι ΐνα δωρήσηται τή έκλαμπρότητί σου τφ έλέει
αύτοΰ καί έν τ φ νΰν αίώνι καί έν τ φ μέλλοντι καθός ένι ά π οδοχή
δ τής έκλαμ πρότητός σου μετόι καί τώ ν έκλαμπροτάτων ήμών αύθεν-
τοπούλων τολμών άναφέρω δπω ς ή έκλαμπρότης σου ήθελες μάθη
π α ρά γ ρ α φ ή ς τοΰ αύθέντου μου τοΰ δεσπότου τοΰ άδελφοΰ τής έκ­
λ αμ π ρότητός σου τδ π ραγμ α ποταπόν παρακολούθησε'/ είς έμέν είς
τδ τοιοΰτον κάστρον τοΰ Σαλμενίκου' δτι καί άπό τοΰ καπετάνου ού
10 έπρόςταξεν ή έκλαμπρότης σου καί ήλθεν είς βοήθειαν τών Χ ρ ισ τια ­
νών καί τοΰ αύθέντου μου τοΟ άδελφοΰ σου, ήγουν τοΰ κΰρ Τ ζουάν
Τ ακρέμ α· ειδέ τούτου ούδεν έμαθες ή έκλαμπρότης σου, έαν ένι ά π ο ­
δοχή σου δρισε τδν παρόντα κΰρ Ίω ά ννη ν και θέλει τό άναφέρει δς
Ινι υποχείριος τοΰ αύθέντου μου τοΰ δεσπότου καί εύρέθη και αύτός
15 ένταΰθα είς τδ τοιοΰτον κάστρον καί έδούλευσε καί £κινδύνευσε πολλά
καί ετι κινδυνεύει. Ά ν α φ έ ρ ω δέ δτι τδ τοιοΰτον κάστρον κ ρα τώ αύτδ
διά τό ονομα τοΰ θεοΰ καί διά τούς Χριστιανούς, έάν μόνον εχ ω μ ε­
ρικήν βοήθειαν. ’ Α ναφ έρω δέ καί π α ρ α κ α λ ώ τήν σήν έκλαμ πρότητα,
άν σε όδηγή σει δ θεός διά τήν άγίαν σου ψυχήν νά μέ βοηθήσης με-
20 ρικόν τίποτε δσον ενι άποδοχή σου δια να μηδέν χαθ$ τό τοιοΰτον
κ ά σ τ ρ ο ν δι’ ού τά ψυχικά άτινα ποιείς ή έκλαμπρότης σου έναι φ α ­
νερά είς τόν κόσμον δλον, διά τοΰτο δέομαι καί έγ ώ ώ ; καί καθά
 Κ ω νσ τα ν τίνο ς Παλαιολόγος'' Γ ρα ίτζα ς 261

δούλος της σης έκλαμπρότητος ίνα γένηται τίποτε ελεημοσύνη* εί δε

απολείποντας τής ελεημοσύνης ής άναφ έρω ένι κινδυνεμένον τό τοι-
οΰτον κάστρον άπό τούς άσεβείς· άναφ έρω δέ καί τόν εκλαμπρότατο'/
ήμών αύθέντην μιαν αναφοράν μου* τδ δέ πλέον έπέμεινεν είς τήν
ελεημοσύνην της έκλαμπρότητος σας· ής καί ώς δούλος τής σης έκ­
λαμπρότητος τολμ ήσας ά ν έφ ερ ο ν : *5*
όκτωβρίου α 1'
τοΰ δούλου τής έκλαμπρότητος σου Κωνσταντίνου τοΰ ΙΙαλαι&λόγου.

Ή έπιστολή αδτη άπευθύνεται προφανώς πρδς δούκισσάν

τινα του Μεδιολάνου χωρίς νά κατονομάζεται αυτη, άναγράφε-
ται δέ μόνον ή ήμερομηνία, ούχί δέ κα! τδ έ'τος, καθ’ δ έγράφη.
Έν δέ αημειώματι τοΟ Giuseppe Cossa, Professore di Pa-
leografia, γεγραμμένφ διά μο'λυβδίδος πρδ έτών, παρατηρεΐται,
δτι ό γράψας τήν έπιστολήν Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είνε
δ αύτοκράτωρ τοΰ Βυζαντίου καί δτι έγράφη πρό τοϋ 146S.
Σημειοΰτάι δέ πρδς τούτοις, δτι υπάρχει καί ιταλική μετάφρα-
σις, γεγραμμένη ύπδ τοΰ Φραγκίσκου Φιλέλφου, ήν δέν ευρον
έν τφ άρχείψ.
Ά λ λ ’ ί’δωμεν τίς πράγματι δ γράψας καί είς τίνα υπόθεσιν
άναφέρεται ή έπιστολή. Ό ύπογεγραμμένος Κωνσταντίνος Πα­
λαιολόγος ήτο φυσικδν νά ταδτισθή έκ πρώτης δψεως ύπδ
τοΰ Cossa πρδς τδν μάρτυρα αότοκράτορα τδν δοξάσαντα τοΰτο
τδ δνομα. Ά λ λ ά δέν είνε οδτος δ μόνος Παλαιολόγος δ φέρων
τδ προωνύμιον Κωνσταντίνος. Τίς δ’ δ γράψας τήν έπιστολήν
όμώνυμος τοΰ αότοκράτορος Κωνσταντίνος Παλαιολόγος διδά­
σκει ήμας αύτδ τδ περιεχόμενον τής έπιστολής καί ή έν αυτή
μνεία τοΰ κάστρου τοϋ Σαλμενίκου. Πράγματι έν τφ Χρονικψ
τοΰ Γεωργίου Φραντζή άναγινώσκομεν τάδε· Το dk άστυ
(τάς Πάτρας) ό άμηράς (Μωάμεθ Β') καλώς άσφαλισάμενος
και παντί τόπω άφε'ις οτρατιώτας, έγερϋε'ις άπό τής Π άτρας
διέβη είς τά περί τό Σαλμενικόν καί Λίστραιναν και Β οστί-
χ ζα ν καί τήν μεν Β οστίτζαν και Λίστραιναν ελαβε, τό δε
262 Νέος ‘ΕΧΧηνομνήμων

Σαλμενικόν έκράτησε μέχρι τινός τις Π αλαιολόγος λεγόμενος

τό έπίκλην Γραίτζας,1. Ό δέ παρ’ έμοί άξιόλογος κώδιξ τοΰ
ΦραντζΫ)2 άντΐ τούτων έχει Ιν τφ αύτφ χωρίψ (φ. 2 0 2 15- 2 0 3 α)
τά έξγ]ς· Τό δ' άστυ καλώς άσφαλισάμενος ό άμηράς, και
παντοία μηχανή στερεώσας, έγερΰείς άπό τής Π άτρας, διέ-
βη είς τά περι τό Σαλμενικόν και Α ή στρεναν, και Β οστί-
τζαν, και Α ή στρ ενα ν έλαβε' τό δε Σ αλμενικόν έκράτησε
μέχρι τινός Π αλαιολόγος τις Ά γ λ α ΐτζ α ς τούπίκλην λεγόμ ε­
νος. Καί καλώς μέν εχει έν τφ κώδικι τούτψ ή ΘΙσις τών λέξεων
Π αλαιολόγος τις άντΐ τών έν τη Ικδόσει της Βόννης τις Π α ­
λαιολόγος. Ά λ λ ’ είνε λίαν άμφίβολον άν Ιχ^ δρθώς ή έν αύτφ
διάφορος γραφή Ά γ λ α ΐτζ α ς άντΐ τοΰ Γ ραίτζας. Παρά δέ τφ
Χαλκοκονδύλιο άναγινώσκομεν τά έξης· Βασιλεύς μεν ο νν
άφικόμένος ές Π άτρας τής Ά χ α ΐα ς έστρατοπεδεύετο, τό τε
Κ αστριμ ένον πόλισμα προςεχώρηαεν αύτώ . Κ αι πρός Σ α λ -
μενίκην πέμπων κήρνκα έκέλενεν αυτούς παραδοϋναι τή ν πό·
λιν. Οί δε ούκ έφασαν έκόντας είναι σφας παραδοϋναι, είδό-
τες ώς δμοια πείσονται τοΐς άλλοις “Ελλησι. Ταΰτα μεν ώς
άνήχβη ές βασιλέα, συσκευασάμενος τή υστεραία άφίκετο έπ'ι
τήν Σ αλμενίκην. ”Ε στι δε ή πόλις αντη έν ακμή, καϋήκουσα
άπό υρέων υψ ηλότατων, έρνμνή μεν ές τά μάλιστα, άκρό-
πολις c5’ άινέχει έπ'ι πολύ τοϋ κρημνοϋ άνατείνουσα. "Ες ταύ­
την τώ ν περίοικων 'Ελλήνων τε και Α λ β α ν ώ ν οί πλεϊστοι
δια σώ ζοντες3 αύτοί τε και αί γυναίκες καί τά παιδία. Β α σι­
λεύς ούν ώς έπέλασεν, έπολιόρκει τήν πόλιν, τηλεβόλοις τε
παίων τό τείχος τής πόλεως, έρυμνόν ον καί αύτό π ά νυ. Καί
οί νεήλυδες προςέβαλλον μεν έγγύτα τα τοϋ τείχους, καί έπει-

1 Φ ρ α ν τ ζΛ έκί. Βόννης σ. 409, 12-17.

* Ί ϊ ε περί τοΰ χώίικος τούτοο Νέον Έλληνομνήμονχ Τόμ. Β', 1905, σ. 36
κ. έ. Τόμ. Ε', 1908, σ. 19 χ. έ.
3 Μετοχή άντΐ ρήματος, καθ’ & πολλάχις παρά τοΐς μετχγενεστέροις Βυζαντι­
νούς συγγραφεΰσι, et μή ίνορθωτέον είς διεσώζονιο.
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίταας

ρώ ντο καί άλλη ή προεχώρεί' ού μ έντοι προεχώρει αύτοΐς

ούτε ή της πόλεως αί'ρεσις οΰτε τ άλλα άξίω ς τή ς παρασκευής.
Τηλεβολίσκοις μέντοι έτίτρω σκον ούκ ολίγους τώ ν έν τή π ό­
λε/. ' Η μέρας δέ επτά πολιορκών, καί τό νδ ω ρ τοΰ π οταμού
κατααχόντω ν Ιώ ν νει/λύδων, ον πολλώ ύσ τερ ον οί έν τί] πόλει
έν άπόρω καΰεστηκότες, ώς diym σννείχ οντο άπαύστω ,
παρέδωκαν σφάς τώ βασιλεϊ. Τ ούτους μεν, άμφί τούς έξακις-
χιλίους δντας, ές άνδράποδα διελόμένος τοΐς άρίστοις κατά
τό ατρατύπεδον, έπιλεξάμενος πάΐδας ώςεί έννακοσίους είς
το νς νεήλνδας, το νς άλλους άπέδοτο έν τή άγορά. '() μέντοι
έν τή άκροπόλει τώ ν 'Ελλήνων (ΙΙαλαιολύγος ή ν τοϋνομ α )
λόγους τε έποιεΐτο έφ ’ ώ παραδοίη τήν άκρύπολιν, άν μέντοι
σνσκευασάμενος στα θ μ όν ένα άπιών οτρα τοπ εδενοιτο. Β α ­
σιλεύς δε προςίετό τε τούς /λόγους, καί ομήρους λαβών άπ-
ανέστη έντεΰιϊεν, κατιών δε ές τό Λ ϊγ ιο ν έστρατοπεδεύετο,
καταλιπών α ύτον Χ α μ ουζά ν τόν ΙΙελοπ οννή σου τε και Θ ετ-
ταλίας ύ π α ρ χ ο ν τούτον γάρ έπ ιστήσας άφείλετο τή ν αρχήν
Ζ α γά νου διά τή ν Σ ανταμ αρίου α π οτυχίαν. Ο ντος μέντοι
(δ Χαμουζας) ώς καταλέλειπτο αύτοΰ έφ ’ ώ παραλαβεΐν
τήν πάλιν διέτριβε τή υστεραία. Κ αί οί μ ίν 'Έ λληνες από­
πειραν ποιούμενοι έξέλιπόν τινας τώ ν έν τή άκροπόλει, ώςτε
άπιέναι άποψερομένους τά έπιπλα σφ ώ ν είς τή ν άντίπεραν
τής Π ελ οπ οννή σου ήπειρον,· οϊ διενοοΰντο όιαβήναι έπΐ
τούς Ούενετούς" ές τοΰτο γάρ σφίσιν έπεποίηντο αί σπονδαί.
Τ ούτους μέντοι έξιόντας έκ τή ς πόλεως και παρασκευαζομέ­
νους άπιέναι συλλαμβάνει ό Χ α μ ουζα ς, και είς άνδραπ όδω ν
λόγον ποιησάμενος έπέσχε τούς έν τη άκροπόλει παραδιδό-
ναι τή ν άκρόπολιν. Γ ράμμ ατα δέ π έμπ οντες ώς βασιλέα
άπήγγελλον τή ν το ν ύπαρχου α γνω μ οσύ νη ν, καί ώς αύτίκα
παραβαίνει τάς βασιλέως σπονδάς. Π ν ν ϋ α ν ό μ ε ν ο ς δέ εκα-
στα τόν μέντοι (yp. μ εν) Χ α μ ουζά ν έξέλασεν άπό τή ς άρχι/ς,
Ζ ά γα νον δέ α ν β ιςά π έ δ ειξε θ εττα λία ς τε άμα καί ΙΙελοπ ον-
264 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

νήα ου ά ρ χ ο ν τά τ ε και ύ π α ρ χ ο ν . Έ π ιτ ρ έ ψ α ς δε α ύ τώ α μ φ ω
τ ώ χ ώ ρ α , α υ τό ς ήλαυνε διά το ϋ Φ ενεώ (γρ. Φ εν εον ) . . . .
Ζ ά γ α ν ο ς δε κ α τα λ ε ιφ ϋ ε ις έν Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ω , ί'χω ν μ ε ϋ ’ έα ν-
το ΰ και τ ό τ ή ς Θ ε ττα λ ία ς σ τρ ά τε υ μ α αν ευ τ ώ ν ίπ π ο δ ρ υ μ ιο ν ,
κ α ϋ ίσ τη π ε ρ ιιώ ν τά τή ς Π ε λ ο π ο γ ν ή σ ο υ π ρ ά γ μ α τ α . . . . Κ α ι
Σ α λ μ ε ν ίκ η ν έ π ε λ α ύ ν ω ν έ π ο λ ιό ρ κ ε ι, λ ό γ ο υ ς τ ε π ρ ο ςφ έ ρ ω ν
επ ιε ικ ε ίς ε ις τ ή ν π α ρ ά δ ο σ ιν . Ο ύ τ ο ι μ εν ούκ έ π ε ίϋ ο ν τ ο , σ υ ν ­
έβ η δε ύ σ τε ρ ο ν ά σ ιν ή ύπεξελ'& εϊν έκ τ ή ς ά κ ρ οπ όλ εω ς τ α ν -
τ η ς ' Ε λ λ ή ν ω ν ά ρ χ ο ν τα , ε ν ια υ τό ν έ π ιμ ε ίν α ν τα , γ εν ν α ιό τα τα
ν π ο σ τά ν τα τό ν π ρ ό ς β α σ ιλέα π ό λ ε μ ο ν , ώ ς τε Μ α χ ο ν μ ο ύ τη τό ν
το ν β α σ ιλ έ ω ς ο ίκ ο υ ή γ εμ ό ν α ψάναι ε π ί τ ο ύ το ) τά ν δ ρ ΐ ώς ές
Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο ν τ ο σ α ν τ η ν χ ώ ρ α ν ά φ ικ ό μ εν ο ς ανδράποδα μεν
π ολλά ε ν ρ ο ιτο , ανδρα δε ενα δ τ ι μ ή τ ο ιο ϋ τ ο ν 1.
Έ κ των δύο τούτων πηγών εύκόλως δυνάμεθχ νάποκατα-
στήσωμεν τήν ιστορίαν της πολιορκίας τοϋ Σαλμενίκου και τής
είς τούς Τούρκους παραδόσβως αύτοΰ2. Πρόκειται περί τής έν
ετει 1460 δριστικής ύπδ τ&ν Τούρκων κατακτήσεως τής Πε­
λοποννήσου 8ta τής στρατείας αύτοΰ τοϋ Μωάμεθ. Ό σουλτάνος,
έρμήσας τό πρώτον άπ’ ευθείας είς τόν Μυστράν, υπέταξε τόν
Δημήτριον Π αλαιολόγον οόχ ήττον δ’ αύτοϋ δειλός άνεδείχθη

1 Λ α ο ν ίκ ο ν Χ α λ κ ο κ ο ν δ ν λ η 4κδ. Βόννης σ. 480, 5 -4 8 5 ,3 .

5 Πρβλ., πλήν τ<δν παρατεθέντων ανωτέρω χωρίων τοδ Φραντζή καί τοΰ Λα/.-
κοκοΐ’δύλη, 'Ριχάρδον Knolles T h e g en era l h istory o f the Tu rkes. Έν Λονδίνω
1631 σ. 356), Emerson (H is to ry o f M odern G reece. Έν Λονδίνφ. 1845. Τέμ.
Α' σ. 141), Hammer G esch ich te des osn ia n isch en R eich es. Έν Πέσι·^. 1834
Τίμ. Α' σ. 314, έλλ. μβταφρ. Κροπιδα (Ιστορία της ’Οθωμανικήν Αυτοκρατο­
ρίας. Άθήναι. 1870 Τίμ. Β' σ. 314), Μονοτοξνδην (Έλληνομνήμων. Άθήνησιν.
1845 ο. 300), Zirikeisen (G esch ich te des osn ia n isch en R eich es. Έν Γώβα.
1854. Τόμ. Β ’, σ. 209 κ. έ.), Finlay (H is to r y o f G reece. Έ κ !. Tozer. Έν Ό -
ξωνίω. 1877. Τόμ. Δ' σ. 265 κ. έ.), H opf (G esch ich te G riech en lan ds v om
B egin n des M ittelalters bis auf unsere Z eit i v τή xoD Ersch καί Gruber
A llgem ein e E n c y c lo p a d ie Τόμ. 86 σ. 131), Hertzberg (G esch ich te G riech en ­
lands seit dem Absterben des antiken L eben s. Έν Γώθα. 1876. Uap. A ’
σ. 577 κ I.), William Miller (T h e L atin s in the L ev an t. Έν Λονϊίνφ. 190ί~
σ. 450 κ. έ. έλλ. μβταφρ. Σ.-τνρ. Π . Λάμπρον Ίβτορία τής $ν Έλλοίϊ'. φραγκο­
κρατίας. Έν Άθήναις. 1910-11. Τόμ. Β' σ. 171 κ. ί.).
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτξας 26δ

δ άδελφδς αυτοΰ θωμάς, δςτις καί έπί τή προςεγγίσει τοϋ Μω­

άμεθ είς τάς δυτικάς άκτάς τής Πελοποννήσου Ιφυγεν είς τήν
Κέρκυραν καί έκεϊθεν είς τήν ’Ιταλίαν. Έ ν φ δέ οί δύο αδελφοί
δεσπόται παρέδιδον άνάνδρως τήν άρχήν είς τδν πορθητήν,
τινές τών πόλεων τί)ς Πελοποννήσου άντέταξαν άξι'αν λόγου
άντίστασιν, δσα*. μάλιστα ήρείδοντο είς τ& όχυρδν αύτών. Τού­
των ήτο καί ή πόλις, ήν 6 μέν Φραντζής ένομάζει Σαλμενΐκον,
ο δέ Χαλκοκονδύλης Σαλμενίκην. Είνε δέ γνωστήν όποίας
μεταβολάς έπέφερον πολλάκις είς τά γεωγραφικά όνόματα οί
Βυζαντινοί ιστορικοί. Διδ πρέπει νά παραδεχθώμεν ώς όρθδν
τύπον του δνόματος τ&ν έμφαινόμενον ύπό τής γενικής Σαλμε-
νίκου τής έν τφ άνωτέρψ παρατεθέντι έγγράφφ. Πράγματι δέ
Σαλμενΐκον ώνομάζετο, καθ’ 8 καί μέχρι τής σήμερον, περι-
σωθέντος τοϋ ένόματος. Κεΐται δέ τδ Σαλμενΐκον μεταξύ ΙΙα-
τρών καί Αίγίου έν τψ καταργηθέντι δήμψ Έρινεοϋ, καί διη-
ρέθη σύν τή παρόδφ τών αίώνων είς Σαλμενΐκον καί άνω Σαλ-
μ ενικόν. Καί κατά μέν τούς μέσους αίώνας άπετέλει πόλιν άν-
θηράν, ής ό πληθυσμός είχεν αύξηθή κατά τήν μαρτυρίαν τοϋ
Χαλκοκονδύλη μεγάλως έπί τής έπιδρομής τοΰ Μωάμεθ ένεκα
τής είς αύτήν πανοικεί προςφυγής τών περίοικων Ελλήνων τε
καί ’ Αλβανών, άφ’ ού βλέπομεν, δτι 6 Μωάμεθ άπήγαγεν έκεΐ-
θεν Ιξακιςχιλίους αΙχμαλώτους. Σήμερον δ’ έκάτερος τών φε-
ρωνύμων συνοικισμών έχει μόλις ύπέρ τούς τριακοσίους κατοί­
κους καί σχολεΐον στοιχειώδους ίκπαιδεύσεως· δι6 άμφότεροι
άνεγνωρίσθησαν ώς ϊδιαι κοινότητες δυνάμει τοϋ Νόμου yANZ'
(4 0 57 ) περί συστάσεως δήμων καί κοινοτήτων τής 10 Φε-
βρουαρίου 1916 διά τοΰ άπδ 18 Αύγούστου 1912 Β. Δια­
τά γμ α τος1. ’Αξία δέ παρατηρήσεως είνε ή κατά τά τελευταία
έτη £αγδαία αδξησις τοΰ πληθυσμοΰ άμφοτέρων τών χωρίων,

1 ΎπουργεΕον ΐπΐ τ&·/ Έσωτϊρ'.κων. Β' Τμήμα Αημοτικίν. 2ι>λλογή τών περί
δήμων καί κοινοτήτων κ«ιμένων διατοίξβων. Έ κ τοΰ Έθνικο» τυπογρ*φ*ίοΐ). 191
σ. 29
266 Νέος ‘ Ελληνομνήμων

έχόντων νΰν κατά τά είρημένα υπέρ τούς τριακοσίους κατοί­

κους, έν φ κατά τήν άπογραφήν τής 27 ’Οκτωβρίου 1907 το
μέν Σαλμενΐκον φκεΐτο μόνον ύπδ 229, τδ δέ άνω Σαλμενΐκον
ύπδ 2 18 1.
Ή τ ο δέ τδ Σαλμενΐκον κατά τδν χρόνον τής ύπδ τών Τούρ­
κων πολιορκίας ού μόνον πολυάνθρωπον, άλλά καί δχυρόν.
Τούλάχιστον ή άκρόπολίς ήτο τοιαύτη, ώςτε νά δυνηθή νάντι-
στη είς μα-ράν πολιορκίαν. Τοΰτο δέ καί συνέβη πράγματι.
Ά ντέσχ ε μέν κατ’ άρχάς και ή κάτω πόλις, τδ σημερινόν Σαλ­
μενΐκον, διότι τά τηλεβόλα τοϋ Μωάμεθ έβλαψαν μέν τά τείχη
καί ^τραυμάτισαν ή καί έφόνευσαν ούκ δλίγους τών έν τη πό-
λει, άλλά δέν ήδυνήθησαν νά καταστορέσωσι τήν γενναίαν άντί-
στασιν τών άμυνομένων. Ά λ λ ’ ή περαιτέρα άντίστασις άπέβη
αδύνατος, δτε κατά τά μαρτυρούμενα ύπδ τοΰ Χαλκοκονδύλη
κατέλαβον οί νεήλυδες, ήτοι οι γενίτσαροι, τδ ΰδωρ τοΰ καταρ-
ρέοντος ποταμού, έξ ού ύδρεύετο ή πόλις. Είνε δ’ ό ποταμός
οΰτος ό Φοΐνιξ τών άρχαίων2, δςτις σήμερον φέρει τδ δνομ’ αύ­
τοΟ τοΰ Σαλμενίκου3. Ή άποκοπή τοΰ υδατος ήγαγε μετά μίαν
εβδομάδα άπδ τής Ινάρξεως τής πολιορκίας είς τήν παράδοσιν
τοΰ κάτω Σαλμενίκου. Έξακιςχίλιοι αιχμάλωτοι περιέπδσον είς
τον Μωάμεθ, άπεμπολήσαντα αύτούς ώς άνδράποδα έν τή άγορα
τής πόλεως πλήν έννεακοσίων, έπιφυλαχθέντων ύπ’ αύτοΰ διά
τδ σώμα τών γενιτσάρων. Ά λ λ ’ ή παράδοσις τοΰ άστεως δέν
συνεπέφερε τήν τής άκροπόλεως, τοΰ σημερινού άνω Σαλμενί­
κου. Ταύτης, δχυρωτάτης άλλως οδσης, όπερημύνετο 6 γεν-

1 Γεώ ργιον Χ ω μ α τια νοΰ 2τατιατικά αποτελέσματα της γενικής άπογρα^ής

τοΰ πληθυσμοδ κατα τήν 27 ’Οκτωβρίου 1907. Έν Άθήναις. 1909 Τόμ. Β' ο. 377.
’Ίσως ή ίιαφορά τοϋ πληθυσμοΰ έγκειται είς τήν εποχήν τοδ 'izouc.
5 Π α υσ α νίον V I I , 23, 5.
3 Bursian G eog ra p h ie v o n G riech en lan d. Έν Λειψί$. 1868. Τόμ. Β' σ.
313. Lolling H ellen isch e L,andeskunde u n d G eog ra p h ie iv τφ Γ' Τίμφ
τοΰ H a n d b u ch d er k la ssisch en A lte rtu m s-W iss e n s ch a ft τοΰ Iwan. Mailer.
N o rd lin g e n . 1889 σ. 169. Ό Curtius (P e lo p o n n e so s. Έν Γώθ?. 1851 Τόμ. Β'
σ. 459) ώς Φοίνικα άπο35χεται μάλλον τό νΰν θολοπόταμον.
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτξας 267

ναΐος άνήρ, ον ό μέν Χαλκοκονδύλης δνομάζει απλώς ΙΙαλαιο-

λόγον, ό δέ Φραντζής Παλαιολόγον Γραίτζαν. Είχε S’ ούτος
περί Ιαυτόν μόνον 'Έλληνας, ούχί δέ καί ’ Αλβανούς, ώς ρητώς
μαρτυρεί ό Χαλκοκονδύλης. Εξακολουθούσες δέ της πολιορ­
κίας, ό Παλαιολόγος ήλθεν είς διαπραγματεύσεις πρός τον
Μωάμεθ, προτείνας τήν παράδοσιν τής άκροπόλεως έπί τφ δρφ
της άναζεύξεως αύτοϋ καί μετακινήσεω; τοϋ τουρκικού στρατο­
πέδου σ τα ϋ μ υ ν έ’να. Ό δέ σουλτάνος Ιδέχθη τούς δρους, ών
κυριώτατος ή μετά της κινητής ούσίας Ιλευθέρα έξοδος τών
πολιορκ',υμένων καί μετάβασις πρός τούς έν Ναυπάκτφ Βενε-
τοΰς, καί, λαβών όμηρους, άπεχώρησεν ϊίς Α ’ίγιον, καταλιπών
προ τοΰ Σαλμενίκου τόν στρατηγόν αύτοϋ Χαμουζάν Ζενεβί-
σην, δι’ ού είχεν αντικαταστήσει τόν ’ Αλβανόν έξωμότην Ζα-
γανόν πασαάν, δςτις είνε γνωστός έκ της πολιορκίας τής Κ ων­
σταντινουπόλεως. Έγεινε δ’ ή άντικατάστασις αυτη ένεκα τής
άπιστίας του Ζαγανοΰ, δςτις δλίγψ πρότερον κατά τήν έπί
δροις παράδοσιν τοϋ πλησίον τών Πατρών χωρίου Σανταμέρη
παρασπονδών έφόνευσε πολλούς τών κατοίκων, έξηνδραπόδισε
δέ τούς λοιπούς, έκφοβίζων οΰτω τάς λοιπάς πόλεις, δσαι θά
ήδύναντο νά σκεφθώσι περί παραδόσεως άκινδύνου. Αΰτη δέ
είνε ή πράξις τοΰ Ζχγανοΰ, ήν 5 Χαλκοκονδύλης χαρακτηρίζει
ώς άποτυχίαν τοΟ Σανταμαρίου. Ά λ λ ά καί δ έν τή στρα τη γέ
διάδοχος τοϋ Ζχγανοΰ δέν ήτο καλλίτερος τοϋ άντικαταστα-
θέντος. Τοΰτο δέ κα£ ύποπτεύοντξς οί πολιορκούμενοι, εύθύς τή
ύστεραί^ άφήκάν τινας τών έπί τής άκροπόλεως νά Ιξέλθωσι
χάριν δοκιμής, δπως ’ίδωσιν, άν δ Χαμουζάς ήθελε τηρήσει τόν
δρον τής έλευθέρας αύτών έξόδου. Ά λ λ ’ έν φ ούτοι παρεσκευά-
ζοντο νά έξέλθωσι τής πόλεως, συνελήφθησαν όπδ τοΰ στρατη­
γού τοΰ σουλτάνου, δςτις καί έξηνδραπόδισεν αύτοός. Έπί τή
παρασπονδία ταύτη οί πο·λιορκούμενοι ήρνήθησαν νά παραδώ-
σωσι τήν άκρόπολιν καί άνήγγειλαν τά γενόμενα είς τόν Μωά­
μεθ, δςτις, ών, εί μή ήθικώτερος τών στρατηγών, άλλά τού-
268 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

λάχιστον πολιτικώτερος αύτων, άντικατέστησε καί πάλιν τδν

Χαμουζαν διά τοδ Ζαγανοδ. Έγκαταλιπών δέ τήν Πελοπόν­
νησον, μετέβη είς τάς Α θήνας καί εΐτα διά Σερρών είς τήν
Άδριανουπολιν, έν ή είχεν έξακολουθήσει διαμένων ικανδν
χρόνον μετά τήν αλωσιν τής Κωνσταντινουπόλεως. Έ ν τούτοις
δ’ δ Ζαγανδς, περιβληθείς. καί πάλιν τήν στρατηγίαν, έπετέθη
συν τοΐς άλλοις έκ νέου κατά τοΰ Σαλμενίκου, καί προςεπάθει
νά πείσ·$ τδν Κωνσταντίνον Παλαίολόγον νά παραδώση τήν
άκρόπολιν ύπδ δρους έπιεικεΐς. Ά λ λ ’ ουτος έξηκολουθησεν άντ-
εχων Ιτι έπί τινα χρόνον κατά τδν Φραντζήν, ένιαυτδν δε δλον
κατά τδν Χαλκοκονδυλην, εως ήδυνήθη τφ 1461 νάπέλθη
άβλαβής έκ τοΟ Σαλμενίκου, συμπαραλαβών πιθανώτατα τήν
φρουράν είς τήν βενετικήν Ναύπακτον κατά τάς πρώτας πρδς
τδν Μωάμεθ συμφωνίας. Τοιαύτην δ’ έπέδειξεν ό Γραίτζας γεν­
ναιότητα κατά τήν πολιορκίαν, &ςτε εϊδομεν τδν Χαλκοκονδύ-
λην μαρτυροδντα, δτι δ μέγας βεζύρης τοΟ σουλτάνου, δ Μ αχ-
μούτ, έξεφράσθη περί αύτοΟ, δτι έν δλιg ττΛ Πελοποννήσφ ευρε
πολλά μέν άνδράποδα, άνδρα δέ μόνον έκεΐνον1.

1 'Γαδτα ρητως λέγει I Χαλχοκον&νλης (=κ&. Βόννης σ. 482, 22) έκφρά-

σαντα Μάγονμοντη τόν τον βασιλέως οίκον ηγεμόνα, ήτοι τόν μέγαν βεζόρην.
Όρθώ; 8’ εις τόν Μαχμούτ αναφέρει ταδτχ ό Zinkeisen (G esch ich te des osm a-
n isch en R eich es. Έν Γώθ$. 1854. Τόμ. Β' α. 210 σημ. 1), καίπερ άναφερόμενος
εις τόν ΣπανδουγΕνον καί οΰχΐ εις τόν Χαλκοκονδυλην. Άοριστότερον 8έ πως εκ­
φράζεται 6 Μονστοξνδης ('Ελληνομνήμων σ. 300), λίγων « αΰτός 4 Τοδρκος
ώμολόγησεν, δτι μόνος έκείνος δπήρςεν έν Πελοποννήσφ μεταξύ έλάφων άνήρ », si
καί ϊέν ήγνόει τά λέγόμενα περί τοδ Γραίτζα παρά τφ Χαλκοκονδύλχ. Έ τι 8$
μάλλον άφίσταται τής ακρίβειας 4 Σ άΰα ; ("Ελληνες στρατιωται έν τ-ζ Δύσει καί
άναγέννησις τής έλληνικής τακτικής. Έν Άθήναις. 1885 σ. 30) λέγων « ιό Οπό
Μωάμεθ Β’ λεχθέν περί τοδ γενναίου ύπερασπιστοδ τοδ Μουχλίου, Παλαιολόγου
τοδ Ι’ ρίτσα, « 8w μόνον τούτον εδρεν δνδρα εν μέσφ έλάφων», δύναται νά έφχρμο-
σθή κτλ■». Ή δη δέ δ Emerson (H is to r y o f M od ern G reece. Τόμ. Α 'σ . 141)
άνεφέρετο καθ’ δλου είς τόν Knolles, καθ’ & παρατηρεί καί δ Finlay (H is to ry et
G reece. ’ Εκδ. Tozer. Έν Όξωνίω. 1877. Τόμ. Λ' σ. 256 έν σημ.). Ά λ λ ’ δ Knolles
καθ’ ήν Ιχω πρό έμοδ (έν τή βιβλιοθήκη τής Βουλής ) τετοίρτην ίκδοσιν τής T h e
g en eral h isto ry o f the T u rk es τοδ Ιτους 1631 σ. 3δδ λίαν συγκεχυμένος, ποι­
ούμενος λόγον περί τής ϋπερασπίσεως τοϋ Σαλμενίκου ίιπά τοΰ θωμά Παλαιολόγου
 Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς Π α λ α ιο λ ό γ ο ς Γ ρ α ίτ ζ α ς 269

Τάς δέ περαιτέρας τύχας τοΰ Γραίτζα δέν γινώσκομεν. Καί

ταΰτα διότι δέν πρέπει νά ταότίζωμεν τόν άμύντορα τοδ Σαλ-
μενίκου πρός τόν παρά τφ Σπανδουγίνψ (Σπανδωντι) μνημο­
νευόμενου Παλαιολόγον Griza (Γρίζαν; Γρίτσαν;), δςτις ύπερ-
ήσπισε κατά του Μωάμεθ τδ Μοδχλι έπί πεντήκοντα τέσσαρας
ήμέρας, έγκαταλιπών δ’ είτα αύτδ μετέβη είς Βενετίαν, δπου· ή
σύγκλητος άνέδειξεν αύτόν γενικόν διοικητήν σύμπαντος τοΰ
έλαφροΰ ιππικού μέχρι του μετά βραχύ έπελθόντος θανάτου
αύτοΰ. Ή σύγχοσις αδτη προήλθε τοΰτο μέν ενεκα τής δμοιδ-
τητος τοΟ έπωνύμου Γραίτζα, δπερ έ'φερεν δ άμόντωρ τοΰ Σαλ-
μενικοΰ κατά τόν Φραντζή ν, καί τοΰ έπωνύμου Γρίτζα ή Γρίτσα
τοΰ τοΰ ύπερασπιστοΰ τοΰ Μουχλίου, τοΰτο δ’ έκ τοϋ χωρίου τοΰ
Σπανδουγίνου κατά τάς άρχαιοτέρας αύτοΰ έκδόσεις, δπερ είχον
ύπ’ δψιν οί μέχρι τοΰδε έρευνηταί. Είχε δέ.τό χωρίον τοΰτο ώς
έξής· O ra havendo occupato M aom etto quasi tutta la M o­
rea, non puote pero m ai pigliar M uchi, d’intorno a cui si
stette per ispatio di L I I I I giorni. P ercioche essa era di-

καΐ ούχί, uni τοδ Γραίτζα, προςθέτει’ o f w h om M ah em et afterw ards g a u e this

com m en d a tion , T h a t in the c o u n try o f P e lo p o n n e su s he h a d fou n d
m a n y slaues, bu t neuer.a m an bu t h im , καί έπιφέρει, δτι th is v a lia n t Prince
seein g the m iserable ruin e o f h is c o u n tr y , an d the state th ereof u tterly
forlorn e, after he h ad m o it n o ta b ly en d u red a y ea res sieg e in the castle
o f Salm enica, g o t to sea an d s o arriued in Italie w here trau ellin g t o .
R o m e , hee w as h o n o r a b ly receiu ed b y Pius Segundus, th en B ish of there;
w h o d u rin g his life, a llo w e d h im a la rg e petasion fo r th e m ain ten an ce
o f his state. Πόθεν ή ακατανόητος αύτη σύγχοσις τοδ Παλαιολόγου Γραίτζα καί
τοδ θωμα Παλαιολόγου καί ή είς τόν Μωάμεθ άντΐ τοδ βίζόρου Μαχμούτ άπόδο-
σις τής περί τοδ άμόντορος τοδ Σαλμενίκου ρήοεως, ή αρχαιότατη των ήμων γνω­
στών, δέν γινώσκομεν. Ά λ λ ά βεβαίως ίέν πρέπει νά 6ποθέσωμεν, ότι ό Knolles
είχεν ύπ’ δψιν τόν Χαλκοκονδύλην καί παρενόησεν αύτόν, έπείδή ή πρώτη ϊκδοσις
τού Αθηναίου Εστορικοδ, ή τοδ iv Έίίελβέργη καθηγητοδ Ίωάννου Baumbach,
έλληνιστί μετά λατινικής μεταφράσεως, έϊημοσιεύθη iv Γενεύη τφ 1615, πέντε
δλα έτη μετά τήν δημοσίευσιν τής πρώτης έν ίτει 1610 έκδόσεως τοΰ έργου τοδ
K n olles. Ά λ λ ’ ούδ’ ό ήδη πρό τής έκδόσεως τής συγγραφής τοΰ Knolles εκίε-
δομένος Σπανδουγίνος πρέπει νά θεωρηθή ώς πηγή αύτοδ, καθ’ & δϋναται νά πε1 . -'
σθή 6 αναγνώστης, παραβάλλων τό ανωτέρω άναγραφέν χωρίον τοδ Άγγλου ιστο­
ρικού πρός τό κατωτέρω παρατιθέμενον τοδ Σπανδουγίνου.
270 Νέος Έλληνομνήμων

fesa da P aleologo di Grizza huom o valorisissimo, di cui

eg li n’era S ign ore . . . Partito aduuque che fu Maometto
della M orea, il P aleologo Grizza abbandono Muchi, e se
n’ando al Senato Vinitiano, dal quale egli fn am orevol-
mente ricevuto, et fu fatto Capitau geuerale di tutti i lor
cavai leggieri, ma tosto si m ori
Ούδεμία δ’ αμφιβολία, δτι <5 Σπανδουγΐνος ποιείται λόγον
ένταΰθα περί τής έν Ι'τει 1460 κατά τήν δευτέραν στρατείαν
τοϋ Μωάμεθ είς τήν Πελοπόννησον καταλήψεως Μουχλίου,
οπερ οδκ οΐδαμεν πώς είχε περιέλθει καί πάλιν είς τους "Ελ­
ληνας μετά τδ 1458, δτε είχε καταληφθή τδ πρώτον υπδ τών
Τούρκων, παραοοθέν είς αύτους είρηνικώς ύπο τοϋ έν αυιφ
ήγεμονεύοντος Δημητρίου Ά σάνη 2.
Πρώτος δ’ έπί τή βάσει του χωρίου τοΰ Σπανδουγίνου ταυ-
τίσας τδν Γραίτζαν τοΰ Σαλμενίκου καί τδν Γρίτσαν τοΰ M u-
clii όπήρζεν έ Ham m er, δςτις καί δέν διέγνω, δτι τδ M uchi
τοϋ Σπανδουγίνου είνε τδ Μοΰχλι3.
’Έπειτα δέ, μή άναφερόμενος είς τδν H am m er, άνευ τινδς
δισταγμοΰ (δεν άμφιβάλλομεν) έταύτισε τδν Γ ραίτζαν τοϋ

1 Τό χωρίον παρέθηκα κατά τήν εκδοα.ν I com m en ta ri d i Theodora

Spandngino Cantacmcino τήν έκτοπωθείσαν έν Φλωρεντία τφ 1551 Βιβλ. Α' ο.
44 κ. ί. Πρβλ. τήν έκ τοδ Σπανδοογίνοο άπορρεϋσαααν H istoria della casa
M usachia τοδ Ίωάννου Musachi παρά τφ H opf C h ron iqu es G r e c o -r o -
m anes. Έν Βερολίνο,). 1873 σ. 332' il P a lio lo g o G riza aban don i) M ugli
c h ’ era su a et a n d o al senato, dal qu ale fu ben ign am en te ricev u to et
accettato e fatto capitan io gen era le de tutti lo r ca v a lli leggieri, in
breve m ori.
2 Φρανιζή εκδ. Βόννη; σ. 387, 8 κ. I.—Βραχύ χρονικόν μετά Δοΰκαν έκ5.
Βόννης σ. 521,1. Σημε'.ωτέον, δτι δπαρχουσ'.ν άλλα βραχέα χρονικά, έν οϊς ή πρώτη
αΰιη κατάληψής τοδ Μουχλίοο δπό τών Τούρκων ανάγεται, άντί τοδ 1458 είς τό
1457. Τοιαδτα είνε τό τοδ έν Ά γίω ’Όρε1. Κουτλοι>μουσιακοΟ κώδικος 227 φ. 279Ρ,
τά τοΰ Ίίηριτικοδ 329 φ. 278“ , τό τοδ 710 φ. 144Ρ της αύτης μονής, τά της μο­
νής Λειμωνος 190, τά τοδ Παριοιοζκοΰ 938 φ. 103Ρ, τά τοδ Σμυρναϊκοδ Β - 51 α.
4G.
_ 3 Hammer G esch ich te des osm an isch en R eich es. Έν Γώθ?. 1834. Τόμ.
Α’ σ. 455. σημ. 8 ίλλ. με'ταφράσεως Κ ρ ο κ ιδ Λ Τόμ. Β' σ. 314 σημ. 2.
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας 27 ί

Φραντζή μέ τόν Γ ρ ίζα ν τοΰ Σπανδουγίνου ό άείμνηστος Μου ·

στοξύδης, δςτις τό M uchi μετέγραψεν είς Μ ονκι (ϊσ . Μ ούλκι),
καί κατά ταΰτα παρεδέχθη, δτι δ ύπεραμυνόμενος τοΰ Σαλμενί-
κου δ οΰτω ταύτισθείς πρός τόν υπερασπιστήν τοΰ παρανοη-
θέντος Μουχλίου ύπήρξεν δ τυχών τών Ιν Βενετία τιμών· υιόν
δ’ αδτοΰ ή άλλως συγγενή ύπέλαβε τόν Θεόδωρον Παλαιολό­
γον έκείνον, δςτις έλαβε μέν δωρεάν άγρούς τινας έν Ζακύνθψ
παρά τής βενετικής πολιτείας τφ 1 4 8 8 , Ιζη δέ κατά τόν Βε-
νετόν ιστοριογράφον B e m b o μέχρι τουλάχιστον τοΰ 1 5 1 1 , δτε
ήγαγεν είς Βενετίαν έκ Ζακύνθου «έφ ’ υπηρεσία τής πολι­
τείας τήν όποιαν υπερηγάπα» πεντακοσίους ψιλούς ιππείς
Κατόπιν δ’ άναγινώσκομεν παρά τψ ’Ιωάννη Βελούδφ τάδε ·
«. . . Θεόδωρον τόν Παλαιολόγον, έπιλεγόμενον Γ ρ ίτζα ν,
άναμφιβόλως έκ Κωνσταντινουπόλεως, μαχιμώτατον, καί πρώ­
τιστον ί'σως τών Στρατιωτών άρχηγόν· δςτις ύπερασπίζων τ ό ­
πον τινά, Μούκι (ή Μούλκι) ένομαζόμενον, ενθα έδέσποζεν,
ήνάγκασε τόν ήδη άπασχν τήν Πελοπόννησον κυριεύσαντα
Μωάμεθ, ί'να έγκαταλείψη τό φρούριον μετά πεντήκοντα τέσ-
σαρας ήμέρας ματαίων άποπειρών. Έ πειτα, έλθών πρός τήν
βενετικήν Γερουσίαν, εδνοϊκώς έγένετο παρ’ αδτής όποδεκτός,
καί διωρίσθη γενικός δλων τών ψιλών αύτής ιππέων άρχηγός,
κατά τήν 18 Ίανουαρίου 1473. ’ Επειδή δέ ήτον, οδ μόνον πο-
λεμικώτατος, άλλ’ Ιμφρων καί λίαν έξησκημένος περί τά πολί­
τικά, άπήλθε πολλάκις ώς Διερμηνεύς μετά βενετικών πρέ­
σβεων, πρός τόν Σουλτάνον, καί Ινίοτε αύτός ουτος ώς πρεσβυς.
’Έ λαβε παρά τής ’ Αριστοκρατίας τρανά δείγματα άγάπης, καί
αύτήν Ιτι τήν έν Όπιτεργίφ (Όδέρτζψ) Γραμματείαν, έξ ής

• Μ ονοιοξνδον Νέος Έλληνομνήμων ο. 299-3 00. Σημειωτεον, δτι ί Μου-

στοξύίης ποιείται λόγον περί άμύνης τοδ Γρ/ζα «έπί !ΰο καί τεσσαράκοντα ήμέ-
Ρ *ς»,έξ οδ εξάγεται, δτι είχεν 5π’ δψιν άλλην Ικδοσιν τοΰ Σπανδουγίνου καί οϋχΐ
εκείνην, έξ ής παρεθεσαμεν ανωτέρω τό χωρίον, έν φ γίνεται λόγος περί πεντή-
κοντά καί τεσσάρων ήμερων.
2 72 Νεος Έλληνομνήμων

άπελάμβανε δουκάτα έτησίως τριακόσια εξήκοντα. Έτελεύτησε

τφ 1532, έν ήλικί% δγδοήκοντα καί έπέκεινα έτών, καί ένετα-
φ'.άσθη έν τφ έν Βενετί^ι τών ’Ορθοδόξων Ναφ τοϋ 'Αγίου Γ ε­
ωργίου, μετά μεγάλης παρατάξεως1».
Εύχαρίστως βλέπομεν έκ τούτων, δτι ό Βελοΰδος δέν έταύτισε
τδν Γ ρα ίτζα ν καί τδν Γ ρίτσα ν. Ά λ λ ’ είνε δμως λυπηρδν, δτι
άμαρτύρως μετέδωκε τά πλεΐστα τών ύπ’ αύτοΰ γραφέντων περί
τοΰ θεοδώρου Παλαιολόγου2, Ιτι δέ λυπηρότερα είνε ή σύγχυ-
σις, μεθ’ ής έταύτισεν αΰτδν πρδς τδν Γρίτσαν τδν υπερασπιστήν
τοΰ Μουχλίου, έν φ τά ύπ’ αύτοΰ λεγόμενα άναφέρονται είς
Θεόδωρόν τινα Παλαίολόγον, είτε ήτο ούτος υίδς τοΰ Γρίτσα,
καθ’ & άπεδέχετο ο Μουστοξύδης, είτε μή. Ή συνταύτισις δέ
αυτη ήγαγε καί είς τήν μεγάλην άνεπιστασίαν, μεθ’ ής παρε-
στάθη ώς ύπερασπισθείς τδ Μούκι ή Μούλκι, δρθότερον Μοΰ-
χλι, ήτοι άγωνισθείς έναντίον τοΰ Μωάμεθ τφ 1460, άνήρ θα-
νών τφ 1532, έστω καί έν ηλικία όγδοήκοντα και επέκεινα
ετώ ν. Καί όγδοηκονταπεντούτη άν όποθέσωμεν αύτδν, εύρί­
σκομεν δι’ άπλουστάτου ύπολογισμοΰ, είς 8ν δυςτυχώς δέν προ-
έβη δ Βελοΰδος, δτι ό μαχιμώτατος έκεΐνος άνταγωνιστής τοΰ
Μωάμεθ θά είχε κατά τήν πολιορκίαν τοΰ κάστρου, ον έδέσπο-
ζεν, ήλικίαν δεκατριών τδ πολύ έτών.
Τέλος δ’ έταύτισε τδν Γραίτζαν καί τδν Γρίτσαν ό κ. Ούίλ-
λιαμ Μίλλερ, προςθβίς ούτως ώς έπίλογον τοΰ βίου τοδ άμόν-
τορος τοΰ Σαλμενίκου τήν έν Βενετί^ι άρχηγίαν τοδ ψιλοδ ίπ-
πιιςοΰ κατά τήν γνώμην προφανώς τοδ Μουστοξύδου3.

1 Ίωάννου Βελούδου «'Ελλήνων όρθοδόξων αποικία έν Ββνβτίφ» έν τφ Ήμβ-

ρολογίφ «Χρυσαλλίδι» ’ Ex. is'. 1872. Έν Bsvsxiqp σ. 17 κ. έ. Παραχηρηχίον, δτι 4
Βελοϋδιος ποιείται λόγον περί άντισχοίσβως χοΰ Γρΐτζα έπΐ πεντήκονχα καί τέασχ-
ρ«ς ημέρας, Ιχων προφανώς δπ’ δψιν Ικδοσιν τοδ Σπανδουγίνου καλλιτίρ'αν της
τοϋ Μουστοξύδου, ποιοομένου, ώ ; είδομεν, λδγον περί. τεσσαράκοντα καί δύο ήμερων.
* Ά ξ ια λόγου πβρί αύτοΰ Ιγγραφα έξέδωκβν.Ιπιιτα έκ xoS Δημοσίου αρχείου
τής Β»νβτίας 4 Χ ά θ α ς (Μνημίϊα Ελληνικής Ιστορίας Τόμ. Ζ' σ. 20, 21 ,45,58 ,
133,144).
3 Ο ίτ ίλ λ » α μ Μ ί λ λ ε ρ Ιστορία τής έν Έλλάδι φραγκοκρατίας έλλ. μετά-
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραΐτζας

Ό δέ Σάθας, δν εϊδομεν κακώς άναφέροντα εις τδν Μωάμεθ

άντί τοϋ. Μαχμούτ τήν £ήσιν πβρί τοδ Γρίτσα, άνεγνώρισε μέν
πρώτος δρθώς τδ Μοΰχλι ύπδ τδν έφθαρμένον τύπον Muchi,
καίπερ δέ διαδεχθείς τδν πρώτον έρευνητήν τών κατά. τούς "Ελ­
ληνας έν τή Δύσει στρατιώ τας Βελούδιον καί κατά πολύ έν
ταΐς τοια^ταις έρεύναις ύιτερακοντίσας αυτδν, δεν έπραγματεύθη
είδικώτερον τδ ζήτημα περί Γραίτζα καί Γρίτσα. Ά λ λ ά παρέ-
σχεν δμως άλλην μεγάλην ύπηρεσίαν, λύουσαν τδ ζήτημα έν
συνδυασμψ πρδς τήν ύφ’ ήμών εύρεθεΐσαν έπιστολήν τών αρ­
χείων τοϋ Μεδ'.ολάνοο. Είνε δέ αϋτη ή υπηρεσία ή ύπ’ αύτοϋ
έκδοσις τής έν τφ ίταλικψ κώδικι 881 τής έν Παρισίοις Εθνι­
κής βιβλιοθήκης πολύ μάλλον έπιμεμελημένης διασκευής τής
συγγραφής : Σπανδουγίνου D e la origine deli imperatori
ottom ani1. Έ ν τ?| διασκευή ταύτή πλήν άλλων τινων λεκτικών
καί περί τήν γραφήν διαφορών άπδ τοΰ ήδη άνωτέρω 'κατά τήν
εκδοσιν τής Φλωρεντίας παρατεθέντος χωρίου τοϋ Σπανδου­
γίνου εύρίσκομεν τδ μέν ύπδ τοΰ Μωάμεθ πολιορκούμενον κά-
στρον καλοομενον όρΟώς Mucli, .ήτοι ΜοΟχλι, τάς δέ ήμέρας
τής πολιορκίας δριζομένα; είς πεντήκοντα καί τέσσαρας2, καί,
τδ κοριώτατον, τδν άμύντορα τοΰ Μοόχλίου καλούμενων διά τοΰ
πλήρους αύτοΰ δνόματος Andrea PaleQlogo di G rizza3. Ά φ ’
ετέρου δ’ έν τή έκ τών άρχβίων τοϋ Μεδιολάνου έπιστολή δ
άμύντωρ τοΰ Σαλμενίκου υπογράφεται Κωνσταντίνος Παλαιο­
λόγος. Ουτω καθίσταται φανερδν κάί άναμφισβήτητον, δτι άλ­
λος δ Γραίτζας m l άλλος δ Γρίτσας. ’Ίσ ω ς δέ μάλιστα, βλέπον-
τες τδν δεύτερον καλούμενον παρά ,τψ Σπανδουγίνψ ούχί απλώς
Grizza, άλλά di Grizza, θά έδικαιούμεΟα νά ύποθέσωμβν, δτι
έκαλεΐτο ούτως άπδ τόπου τινδς δνομαζομένου Γρίτσα ή Γρίτζα

φράσεως Σ π ι /ρ . Π . Λ ά μ π ρ ο ν Τόμ. Β 'σ . 172. Σημειωτέον, ott έν μεταφρά­

σει μοο ταΰτη έτόνισα Σαλμενΐκον, ίπόμενος τφ Φραντζη.
1 £ ά θ α Μνημεία Έλλην. ιστορίας. Έν Παρισίοις. 1890 τόμ. θ ' σ. 13δ - 261.
8 Ώ ς £χει ή Ικϊοσις της Φλωρεντίας καί αναγράφει δ Βελοΰίιος.
3 Χ ά θ α ενθ’ άν. σ. 157,41 κ. 4.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ '. 18
274 Νέος Έλληνομνήμων

καί δτι ή ελληνική έπωνυμία τοϋ Άνδρέου Παλαιολόγον» ήτο

Γριτζιώτης ή Γριτσιώτης, καίτοι σήμερον ούτε χωρίον τι τών
χωρών τοϋ παλαιού τουλάχιστον έλληνικοΰ βασιλείου1 ούτε
οίοςΒήποτε συνοικισμος - φέρει τοΰτο το ονομα.
Ούτως έχομεν καί (Νικηφόρον) Παλαιολόγον Δούκαν Μα-
λάκην:ϊ, Ματθαίον Παλαιολόγον Σγουρομάλλην4, Γεώργιον
Παλαιολόγον-Διςύπατον", Δημήτριον Παλαιολόγον Φ ακρασήν;,
’Αλέξιον. Παλαιολόγον Έξαρ,πλάκωνα (Τζαμπλάκωνα), τον
πενθερν τοΰ Φ ραντζή7, Μανουήλ καί Μάρκον Παλαιολόγον
’Ίαγρον (Ί ά γ α ρ ιν )’' καί άλλους. Καί αυτός δέ ό τελευταίος
αύτοκράτωρ είχεν, ώς γνωστόν, καί τδ έπώνυμον Δραγάσης άπο
τοΰ οίκου τής μητρός. Καί ήσαν υεν τά τοιαΰτα παρωνύμια
άνδρών Ιπο^νυμουμένων Παλαιόλόγων ειλημμένα είτε μητρόθεν
εϊτ’ έκ κηΒεστίας εΐτ’ έξ άλλου τινός λόγου προς διάκρισιν άπο
άλλων Παλαιόλόγων, άλλ’ ένίοτε δέν Ιγίνετο πιθανώς χρήσις
έπίσημος τοΰ παρωνύμιού. Οΰτως έ Γραίτζας ύπεγράφετο μεν
άπλώς Κ ω ν σ τα ντίνο ς Π αλαιολόγος. τοΰ λόγου δέ δντος περί
αύτοΰ ο μέν Χαλκοκονδύλης λέγει άπλώς Παλαιολόγος ήν
τοΰνομ α ο δέ Φραντζής Π αλαιολόγος τις λεγόμενος το έπί-
κλ.ην Γ ρ α ίτζ α ς10. Καί βεβαίως μεν έξάγεται έκ τοΰ τοιούτου χα-

1 Ί δ ε Χ ω π α τ ι α ν ο ί ? Στατιστικά αποτελέσματα της γενικής άπογραφής τοϋ

πληθυσμου κατά τήν 27 ’Οκτωβρίου 1907. Έν Άθήναις. 1909 σ. 447.
2 "Us τήν Οπό τοϋ Υπουργείου, τ£ί>ν Εσωτερικών «Συλλογήν των περί δήμων
καί κοινοτήτων κειμένων διατάξεων ». Έ κ τοϋ Έθνικοΰ τυπογραφείου. 1916. Ή
δημοσιευσις αϋτη πρεπει νόί συμπληρωθώ 8ι’ αλφαβητικού πίνακος.
3 Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. Λ', 1907, σ. L82.
4 Αΰτόθι σ. 183.
" Είς τοϋτ^ν απευθύνεται επιστολή τοϋ Ανδρονίκου Καλλίστου έν τφ ΙΙαρι-
σιακφ κώδικι 2960- "Ιδε Omont In ven ta ire som raairc des manttscrits g rccs
de la B ib lioth eq u e X ation a le. Έν ίίαρισίοις. 1888. Τόμ. Γ' σ. 7δ ν.. ε.
ι; Predclli C om m em oria li X , 16. c. 1 8 l.
' Φ ο α ν ΐ ί ft έκδ. Βόννης σ. 191, S κ. έ.
:s Αΰτόθι σ. 153,4. 156,13. 205,15.
Λ α ο ν ί κ ο ν Χ α λ κ ο κ ο ν ό ΰ λ ι ι έκδ. Βόννη; σ. 481.8.
1,1 Φ ρ α ν τί,Λ έκδ. Βόννης σ. 409,16.
 Κωνσταντίνος ΙΙαλαιολόγος Γραίτζας 270

ρακτηρισμοΰ τοΰ. Φραντζή, δτι ό Γραίτζας δέν άνήκεν εις τον

αύτοκρατορικόν οικον, ώς ούδέ άλλοι πολλοί τών Παλαιολό­
γων, καθ’ α όρθώς παρετήρησεν ήδη ό F in la y 1. Ά λ λ ά δέν έχε;,
ούτος δίκαιον λέγων, δτι το οικογενειακόν δνομα ήτο το Γραί­
τζας καί ούχί τί) Παλαιολόγος-. Έ π ’ ’ίσης δέ ού μόνον αμάρ­
τυρος, άλλά καί παντελώς άστήρικτος είνε ή εικασία τοΰ H op f :i,
δτι ο Γραίτζας ήτο γααιιονλος, ήτοι δτι ά'νήκεν είς τούς φραγ-
κομιγεϊς τών Πελοποννησίων.
Ό έκ τής ρητής διαφοράς τών προωνυμίων τοιοΰτος σαφής
χωρισμός τοΰ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Γραίτζα καί τοΰ Ά ν -
δρέου Παλαιολόγου Γρίτσα άπαλλάσσει ημάς τής μεγάλης
δυςκολίας, ήν ώφειλον νάντιμετωπίσωσιν οί ταύτίζοντες τούς
δύο άνδρας. Πράγματι, άν ένα καί τον αύτον είχομεν άνδρα, λίαν
δυςξυμβίβαστον θά ήτο νά φαντασθώμεν αύτον δεσπόζοντα ή
φρουραρχοΰντα κατά τον αύτον χρόνον δύο κάστρων ούτως
άπεχόντων άπ’ άλλήλων οσον τό Σαλμενικον πλησίον τών Πα-
τρών καί τό Μοΰχλι πλησίον τής Τριπόλεως. Καί ή χρονική
δέ σχέσις τής άμύνης τοΰ τε Σαλμενίκου καί τοΰ Μουχλίου ύπο
ένος καί τοΰ αύτοΰ άνδρος θά ήτο δυςεξήγητος. Ά φ ’ ού κατά
τον Σπανδουγΐνον ο άμύντωρ τοΰ Μουχλίου διεσώθη είς Βενε­
τίαν, προφανώς έ~ί δροις έγκαταλείψας τό κάστρον, επεται, δτι
, ή άμυνα τοΰ Σαλμενίκου θά είχε προηγηθή τής τού Μουχλίου,
ήτις λέγεται διαρκέσασα σχεδόν δύο δλους μήνας, καί θά παρί-
στατο ανάγκη νάνατρέψωμεν δλην τήν άλλως γνωστήν έπαλ-1
ληλίαν τών έν Πελοποννήσφ στρατειών τοΰ Μωάμεθ. Ούδέ θά
ήτο δ’ άλλως πιθανόν νά δεχθώμέν ποτε, δτι οί Τοΰρκοι ήθε-
λον άφήσει τόν άμύντορα τοΰ Σαλμενίκου νά μεταβή άνενό-

1 H istory o f G reece =·/,5. To-.er. Έν Όςωνίφ 187 7. Τόμ. Δ' σ. '266 σημ. 1.
s Αϋτόθι' T h e fam ily name of the gallan t leader o f this heroic band
was G raitzas, n ot P a la e o lo g o s.
;l G esch ich te G riech en lan ds iv.t-jj τοΟ Ersch %%>. Gruber A llgem cin e
E n cj-clop a d ie Τόμ. 86 s. 131.
276 Νέος Έλληνομνήμων

χλητος είς τδ Μοΰχλι, ςπως άναλάβη νέαν μακράν άμυναν,

καί μάλιστα μετά εν ολον έτος άμύνης τοϋ Σαλμενίκου, οτε
πλέον ή λοιπή Πελοπόννησος ήτο ύποτεταγμένη και δ Μωάμεθ
είχε πρδ πολλοΰ άπέλθει έκεΐθεν, άφείς έν αυτή ώς ύπαρχον
τδν Ζαγανόν. Τοιαΰται αί άλληλένδετοι καί άδιάλυτοι δυςκο-
λίαι, άς ήθελεν έπιφέρει δ ταύτισμδς τών δύο άνδρών.
Περιοριζόμενοι κατά ταΰτα είς τδν Γραίτζαν ώς μόνου τοΰ
Σαλμενίκου άμύντορα, βλέπομεν αύτδν άπευβύνοντα πρδς τήν
δούκισσαν Μεδιολάνου τήν ανωτέρω έκδοθεΐσαν επιστολήν. Γέ-
γραπται δέ αΰτη ’ Ο κ τ ώ β ρ ι ο ι > a" άνευ δηλώσεως τοΰ έτους.
Ά λ λ ά τδ λεΐπον τοΰτο έτος ευκόλως δύναται νάναπληρωθή,
έπειδή γινώσκομεν, δτι ή έπί εν έν συνόλφ έτος παραταθεϊσα
κατά τήν μαρτυρίαν τοΰ Χαλκοκονδύλη άμυνα τοΟ Σαλμενίκου
ήρχισε τδ έαρ τοΰ 1 4 6 0 , δτε κατέβη είς τήν Πελοπόννησον δ
Μωάμεθ. Ά ρ α ή έπιστολή έγράφη τή 1 ’ Οκτωβρίου τοΰ αύτοΰ
έκείνου έτους. Ά λ λ ά τίς ήτο ή δούκισσα, είς ήν άπηυθύνετο δ
Παλαιολόγος Γραίτζας, καί διά τί έγραφε πρδς δούκισσαν καί
ούχί πρδς δοΰκα; Έ κ τής ιστορίας γινώσκομεν, δτι ό Μού-
κιος Ίακωμοΰτσος Άττένδολος δ ύπηρετήσας ώς νικηφόρος
σπείραρχος (condottiere) μετά τών ύπ’ αύτδν άνδρών τούς
Φλωρεντίνους έναντίον τής Πίσης, τούς πάπας Νικόλαον Γ '
καί Ίωάννην Κ Γ ', ίδίως δέ τήν άρχουσαν τής Νεαπόλεως
’ Ιωάνναν τήν Άνδηγαυήν καί ένεκα τής ορμής έπονομασθείς
Sforza, ήτοι βιαστής, υπήρξε πατήρ τοΰ Φραγκίσκου έκείνου,
δςτις, διά πολλών νικών παρευδοκιμήσας τδν γεννήτορα, ώνο-
μάσθη μέν σημαιοφόρος (gon falon iere) τής έκκλησίας ύπδ
τοΰ πάπα, έλαβε δέ παρ’ αύτοΰ τήν μαρκιώνείαν τοΰ Ά γκ ώ νος
καί κατώρθωσε νά έπιβληθή είς τδν δουκα Μεδιολάνου Φίλιππον
Μαρίαν Βισκόντην ώς γαμβρδς έπί τή θυγατρί Βιάγκα Μαρίέχ,
ού μήν άλλά καί νά έπωφεληΟή τάς μετά τδν έν έτει 1447
θάνατον αύτοϋ ανωμαλίας, δπως διαδεχθή αύτδν ώς πρώτος έκ
τοΰ οίκου τών Σφόρτσα δούξ τοΰ Μεδιολάνου. Ό Φραγκίσκος
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας 277

\οιπδν ούτος είνε γνωστδν οτι ήρξε μέχρι τοΰ 1466, διεδέχθη
δέ αυτόν ό τυραννικός καί άσελγής πρωτότοκος υίδς Γαλεάτσος
Μαρίας, δςτις, έξερεθίσας τδ μίσος τών ύπ’ αύτοΰ άρχομένων,
έφονεύθη τή 26 Δεκεμβρίου 1476. Κ ατά ταΰτα έν έτει 1460,
οτ’ έγράφη ή έπιστολή τοΰ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Γραί-
τζα, έδούκευεν ό Φραγκίσκος Σφόρτσας, δούκισσα δέ, είς ήν
άπευθύνεται ή έπιστολή, είνε ή Βιάγκα Μαρία. Ά λ λ ά διά τίνα
λόγον ό Γραίτζας απευθύνεται πρδς αυτήν τδν ’Οκτώβριον τοΰ
1 46 0 καί ούχί πρδς τδν σύζυγον αυτής, τόν δοΰκα; Τήν λύσιν
τοΰ φαινομένου τούτου αινίγματος παρέχουσι, κάθ’ α νομίζω,
τά πρδ δλίγου έν έτει 1459 συμβάντα έν ’ Ιταλία. Βραχύν χρό­
νον μετά τδν έν έτει 1458 θάνατον τοΰ πάπα Καλλίστου Γ'
καί τήν άνάρρησιν τοΰ Πίου Β' (Πικκολόμινη) ό νέος πάπας,
παρορμώμενος ύπδ τοΰ καρδιναλίου Βησσαρίωνος πρδς έπιχεί-
ρησιν σταυροφορίας εναντίον τών Τούρκων, είχε συγκαλέσει,
άρχομένου τοΰ ’ Ιουνίου 1459, τήν έν Μαντού^ σύνοδον, είς ήν
έ'μελλον νά έκτεθώσι τάπδ τών Τούρκων δεινά είς τούς παρευ-
ρεθησομένους άντιπροςώπους τών χριστιανικών δυνάμεων, δπως
ληφθώσιν αί προςήκουσαι αποφάσεις περί τής σταυροφορίας
έκείνης, περί ής πολλαί Ιδόθησαν έπαγγελίαι, ών έλάχισται
έξετελέσθησαν. Μεταξύ δέ τών όλιγωτέρων ή κατά τάς προς-
δοκίας παραστάντων ήγεμόνων ήτο καί ό δούξ Μεδιολάνου
Φραγκίσκος, δςτις καί άνεδείχθη τών θερμοτέρων ύπερμάχων
τής έναντίον των Τούρκων έκστρατείας. Προηγήθη δ’ αύτοΰ έν
τοΐς -ρώτοις σπεύσασα τδν Μάϊον 1459 καί έπί τινα χρόνον
διατρίψασα έν Μαντούη ή σύζυγος Βιάγκα1. Έ ν Μαντού^ έξετέ-
θησαν πρδ τοΰ πάπα αί παρακλήσεις καί αί άξιώσεις τών παρά
τών Τούρκων πασχόντων ή άπειλουμένων, έν τοΐς πρώτοις δέ
προςήλθον οί έκ Πελοποννήσου απεσταλμένοι. Καί είχε μέν
ήδη πρδ τής έν Μαντού^ συνελεύσεως συναινέσει έ Πίος είς

> P astor G esch ich te der Papste im Z eitalter d er R en aissan ce. F rei­
burg- in B reisgau. Τόμ. Β' σ. 49.
278 Νέος Έλληνομνήμων

τήν άποστολήν είς τήν χερσόνησον Γάλλου τινδς Γεράρδου, δς-

τις ύπισχνεΐτο νάπέλθι;) αύτόσε μετά τριακοσίων άνδρών, άλλ’
ουτος άπεδείχθη κερδοσκόπος άπαταιών. Μετά δέ τήν απο­
τυχίαν έκείνην προτιμωμένης ύπδ τοΰ Πίου τής άντι άτάκτων
ομάδων αποστολής μισθοφόρων έπισήμως έν ’Ιταλία στρατο­
λογουμένων, άπεφασισθη ή είς τήν Πελοπόννησον αποστολή
τριακοσίων μέχρι πεντακοσίων άνδρων. Ά λ λ ά μόνον τριακόσιοι
συνήχθησαν, ών διακοσίους μεν συνέλεξεν ό Πιος έν τή μαρκιω-
νεία τοΰ Ά γκ ω νος διά τοδ Μινωρίτου μοναχοΰ ’ Ιακώβου τοΰ
Πικεντινου, οί δέ λοιποί, ώς ρητ&ς μαρτυρεΐται, έστρατολογή-
Οησαν ύπο τής Βιάγκας Μαρίας1. Τούτων δ’ άρχηγδς ήτο ό
’ Ιωάννης Τεκρέμας (de Crema), δν δέν γινώσκομεν άλλοθεν,
άλλά περι ού γίνεται λόγος έν τή έπιστολή τοΰ Γραιτζα καί
έν τοΐς ένταΰθα παρατιθεμένοις έγγράφοις τοΰ αύτοΰ αρχείου
τοΰ Μεδιολάνου.

1 *.

[Illu strissjim a et cla rissim a d o m in a d u ciss a M e d io la n i etc.

D o p o la se rv ile e t [re jv e re n te re c o m m e n d a tio n e s u p p lic o ala
tua S u b lim ita d e ch e d a q u e lla [h ]ora c h e a s a lv a m e n to q u a
g io n s e il n o b ilis s im o et Illu s triss im o h o m o m is se r [J ]a n n o n e
d a C rem a c a v a lie ri, h a v e m o c o n o s c iu t o il b e n e fit io e t a g iu t o -
rio ch e tie h a fa c t o la tu a s u b lim ita d e in s ie m e co l b e a tis s im o
et sa n ctis s im o p a tre al m io s e g n o r e d e s p o ti e t a li ch ristia n i
di q u e sto p a e se , p e r il q u a le tu tti li c h ristia n i d e l n o s tr o lu o -
g h o s o n n o c o m e se rv i so tto p o s ti a l’o b e d ie n z a di l ’e x c e ls is s im o
n o stro s e g n o r e d u c a e t di la tu a s u b lim ita d e , e t m a x im a m e n te
p e rch e la tu a a ltitu d in e ha m a n d a to u n o ta le h o m o q u a le e

1 Georg Voigt Enea S ilv io d e ’ P ic co lo m in i als Papst Pius der Zw eite

und sein Zeitalter. Έν Βερολίνφ. 1863. Τόμ.Γ' σ. 57. Henri Vast L,e cardinal
Bessarion. Έν Παριαίοις 1878 ο. 236. Pastor Ινθ’ άν. ο. 49 κ ϊ. Κυρία πτ)γή περί
τών έν Μαντού^ καί των κατόπιν γεγονότων εινε τά τοϋ Πίου Β ’ Com m entarii
Β'.βλ. Γ’ σ. 6 2 -7 5 . Πρβλ. Waddingius A n n ales M inoru m X I I I , 117 κ. I.
’ A rch iv io d i Stato. P oten ze estere. G recia. Τό έγγραφον εΤνε έ-ψθαρ-
μένον ένιαχοΰ υπό τοΰ χρόνου.
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας 279

M iss. J a m io n e , il q u a le lia d e m o s tr a ta u n a si fa c t a se r v itu e t

s o llicitu d in e e t s tu d io in q u e sta n o s tr a r e g io n e , c h e la su a v ir ­
tu et b is o g n o et g e n e r o s ita t e h a fa c ta ta n ta u tilita te q u a n ta
se h a u esse h a v u ta s e co gran d e m u ltitu d in e d e h o m in i. E t
p e rch e n oi n o n p o te m o [per] s crip tu ra s ig n ific a r e a la tu a c e l- 5
situ d in e li v a le ro s i fa cti d i q u e s to h o m o , s o la r a e n te q u e s t o n e
re fe re m o , c h ’el se p o r ta to g e n e r o s a m e n te . O ltr a a q u e s te c o s a
in fin o da qu el te m p o c h e g io n s e d a n o i il d ic t o g e n t ilo m o c a -
v a lieri, io d etti in su a p o te s ta te m e m e d e s im o e t tu tte le m ie
co s e ch e me u sa sse com e s e r v o d e la tu a s u b lim ita d e , la 10
qu al co sa m a n ife sta ra e tia n d io piu. c h ia r a m e n te il d ic t o J a n -
n o n e ca v a lie r i a la tu a c e ls itu d in e . in s ie m e c o n la s e r v itu te e t
d is p o s i t io n e ..................io h o v e r s o la tu a a lt itu d in e . E t p e r
q n e sto n o n n e s c r i v o .............Q u e s to s o la m e n te v e d i c o , c h e in -
fin e da l’ a n n o ............. s o n n o s e r v o d i la tu a s u b lim ita c o m e 15
Miss. J a n n o n e v e [d e cla re ]ra et s o n n o a p p a r e c h ia to a li c o -
m a n d a m e n ti e t p ia ce r i d e [la tu a] ce ls itu d in e , la q u a le d io
Jesu c o n s e r v e in lo n g o te m p o . E x ........... d ie q u a r to a u g u s ti.
S e rv u s e t a m icu s tu a e S u b lim ita tis
N ic o la u s R h a llis J ss e s. 20
(Illu ]strissim a e e t c la rissim a e D o m in a e D o m in a e D u s sisa e
M e d io la n i e t c ............. B lan cae.

2 *.
111. m o a tq u e e x . m o d o m in o fratri e t a m ic o s in g u la r i d o m in o
T h o m e in C h risto d e o p io d e s p o ti P a le o lo g o P u r p u r o g e n it o .
R e d d ite su n t n o b is e x .tie tu e litte r e o m n i o r n a tu e t e le g a n -
tia n o n m in u s q u a m s in g u la r i q u o d a m in n o s a m o r e e t ca r i-
tate p le n iss im a e . q u ib u s e t e x h is q u a s n o b is jn s u p e r s u b lim i- 5
tatis tu e n o m in e v ir m a g .cus d o m in u s J o h a n n e s R h a llis J sse s
im p e rii v estri fa m ilia ris a c d o m e s tic u s e t s p e c t a b ilis d o m in u s
Z e n o d e C rem a m ile s a iira tu s in h o c s u o ad n o s a d v e n tu p ru -
d e n tissim e a tq u e a c c u r a tis s im e a ttu le ru n t, a b u n d e d id ic im u s
q u o lo c o e t statu fu it res d ic io n is e t r e g n i v estri, m u lta e tia m 10
a d ie cit ip se d o m in u s J o h a n n e s v ir p r o fe c t o m a g n i e t e x c e l­

* A rcliiv io di Stato. R eg. delle M issive 11. 50, f° 94% a n n o 1460-

■1462.
 280 Νέος *Ελληνομνήμων

len tis jn g e n ij a c p r u d e n tie e x .tie tu e n o m in e m a g n o q u id tir

stu d io et d ilig e n tia u t fa c ile p e r s p e x e r im u s in g e n te m su b lim i-
tatis tu e in n o s a n im i a ffe ctu m n o n m in u sq u a m cla rissiin a s
an im i e t c o r p o r is s u b lim ita tis tu e d o te s. O u e o m n ia ta m g r a to
5 et iu c u n d o a n im o a c c e p im u s u t m a io r e d ic i n o n p o s s e t et
p r o in d e fra te rn ita ti tu e jm m o r ta le s h a b e m u s g ra tia s. Q u o d
v e r o res v e s tr e in id d is c r im in is et p e ric u li a d d u c te sin t d o -
lem u s p r o fe c to e t v e h e m e n te r a n g im u r a n im i turn v estra turn
to tiu s ch ris tia n e r e lig io n is ca u sa . N ih ilq u e est a d e o e x tre m u m
10 q u o d n o n p e r p e ti c u p e re m u s p ro ip sa fid e et r e lig io n e d e fe n -
d en d a si a lio ru m et p r in c ip u m et p o te n ta tu u m ad id v o lu n ta s
p a r v irib u s esset. sed sp era m u s p r o p e d ie m fo re et ip sa fa v e n te
d iv in a m ise rico r d ia o p tim o q u e a c fe lici d u c tu et p a tr o c in io p i-
en tissim i s u m m i p o n tific is et jt a lo r u m p o te n ta tu u m p r e s id io
10 u t reb u s istiu s o rie n ta lis G re tie a fflictis sa lu b rite r co n su la tu r
e t jm p iis jn fid e lib u s d e b ita su p p lie ia re d d a tu r, jn q u o ce rte n os
p ro v irili n ostra q u a n tu m fa cilita te s et v ire s sta tu s m e i p ra e-
stare p o te r u n t sta tu im u s n u s q u a m d e fu tu ro s . Q u o d d e n iq u e
a d v e n tu s ad istas p a rtes v estra s ip siu s e q u itis a u ra ti 'd. Z a -
20 n o n is d e C rem a ta n to g a u d io v o b is fu e rit et ta n tu m fru ctu s
et p ra e s id ij. v o b is a ttu llerit, fu it c e r te n o b is g r a tis s im u m ,
quam quam n o n ea p ra e sid ia au t c o m m o d a a ffe rre p o tu e r it
q u a e et p ra e se n s v e stra n e ce ssita s p o s tu la t et n o s s u m m o -
p e re cu p e re m u s , q u ic q u id ta m en fe c e r it e x su n m ia ca rita te et
25 d e v o t io n e n o stra p r o fe c tu m est, q u ip p e q u i tied u m in his, q u a e
m in im a su n t sed lo n g e m a io r ib u s e x c e lle n t ie tu e o b s e q u i v e l-
lem u s, q u a e sib i n im iru m p e rsu a d e re p o te s t n o s n o s tr a q u e
om n ia ad o m n e n i v o lu n ta te m , c o m m o d u m e t a m p litu d iu e m
su b lim ita tis tu e fo re p a ra tissim a , q u e m a d m o d u m lo n g io r ib u s
BO v e rb is q u a m e p istu la e x p lic a r i p o s s e n t c u m m e m o r a to d o m in o
J o h a n n e ad ce ls itu d in e m tu a m re d e u n te usi su m u s ad cu iu s
rela ta n o s r e fe rim u s .— F e lix v a le a t e a d e m su b lim ita s tua et
n o b is re b u s q u e o m n ib u s n o stris p ro a rb itrio u ta tu r. M e d io -
la n i d ie I I o c to b r is . M C C C C L X .
S ig n a t.
C h r is to fo r u s C.
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας 281

3*.

N o b ili .et m a g .co a m ic o s in g u la r i d o m in o N ic o la o R lia lli Isse.

N on p ossem u s- litte ris satis a u t s e r m o n e e x p lic a r e q u o
g a u d io e t le ticia n o s a ffe c e ru n t h u m a n is s im e q u id e m et sua-
v is s im e litte re tu e et e a jn s u p e r q u a e n o m in e tu o v ir s p e cta -
b ilis a tq u e in s ig n is e q u e s au ratu s d o m in u s Z e n o d e C rem a in 5
h o c su o ad n o s re d itu p ru d e n te r e t a cc u ra te n o b is re tu lit. D e -
b e m u s a u tem m u ltu m h u m a n ita ti tu e q u o d in s u s c ip ie n d o
ip s o d o m in o Z e n o n e n o stri a m o re ta n ta lib e ra lita te et m u n i-
ficie n tia c u m a m p le x u s fu e ris in q u o p r o fe c t o m o d u m e x c e s -
sisti c u m p lu ra n o b is et jll.m e c o n s o r ti n o s tre trib u e ris et io
trib u is q u a m m e re a m u r, e x q u o jn g e n t e s tib i a g im u s gra tia s.
O u o d v e ro ip s iu s d o m in i Z e n o n is in istis p a rtib u s p ra esen tia
et o p e ra u su i v o b is et re b u s v e stris fu e rit ju c u n d u m n o b is
fu it ta m e tsi scim u s iliu m jm p le r e n e q u iv is s e e a q u a e d e b iti
e.t o ffic ij n o stri essen t, e t q u a e p ra e se n s te m p o r u m c o n d it io e t 10
n e ce ssita s p o stu la n t. Q u ic q u id a u tem a b e o fa c tu m e st e x jn -
g e n ti ca rita te s u m m o q u e a ffe ctu n o s tr o est p r o fe c tu m , sed si
fa cu lta s v o lu n ta ti n o strj p a r esset, ja m e sset re b u s a fflic tis
istiu s o rie n ta lis G r e t ie sa lu b rite r c o n s u ltu m . S p e r a m u s ta m en
fo r e e t ip sa d iv in a fa v e n te d e m e n t ia fe lic iq u e d u c tu p ien tis- 20
sim i su m m i p o n tific is et a lio ru m p o te n ta tu u m jt a lo r u m u t res
ch r is tia n o r u m fid e liu m ab jm p iis jn fid e lib u s ia m ta n d e m li-
b e re n tu r e t ip s i jn fid e le s m erita s d e n t p o e n a s . Q u o d v e r o at-
tin e t ad e p is tu le tu e re sp o n s u m u t p a u c is p e r s trin g a m u s ea
est h u m a n ita s cla r is s im a q u e v irtu s tu a ta le q u e e st m e u m in 25
te stu d iu m u t ja m n ih il sit q u o d tib i c u p e r e ncm p r o fite a m u r,
q u o d si o p e r a n o stra tib i o p u s fu e rit o m n ia tib i e x to t o c o r d e
p o llic e m u r q u a e a n o b is p ra esta ri p o s sin t q u e m a d m o d u m ip si
d o m in o Z e n o n i la tiu s re s p o n d im u s . .Sis fe lix et n o s tr i m e m o -
riam se rv e s u t n o s tu i sim u s s e m p e r q u e e rim u s. 30
D a tu m M e d io la n i III o c to b r is 1460. S ig n a t
C ich u s.

Τών τριών τούτων έπιοτολών ή πρώτη, ητις είνε μετάφρασις

* A r ch iv io d i Stato. R eg. delle M issive n®'50, f° 95, an n o 1460-

■1462). ’
282 Νέος Ελληνομνήμων

έκ της Ιλληνικής σύγχρονος τφ πρωτοτύπφ, γενομένη έν τφ

δουκικφ γραφείφ, φέρει τήν υπογραφήν τοϋ Νικολάου. Τ ά λ η
Οίσή, αύτοΰ έκείνου, είς ον απευθύνεται ή τρίτη. ’ Ανήκει δέ ού-
τος είς οίκον καί άλλως γνωστόν. Οΰτω γινώσκομεν τόν Μιχαήλ
'Ραούλ (= 'Ρ ά λ η ν ) Οίσήν, ον δ Φραντζής λέγει πρώτον άρ­
χοντα του οϊκου τοι) δεσπότου θ ω μ ά 1, τόν Μανουήλ Τ αούλ Οΐ-
σήν2, τόν έν τη ύπ’ άρ. 2 άνωτέρω έπιστολή μνημονευόμενον
Ίωάννην 'Ράλην Οίσήν καί πιθανώς Κωνσταντίνον Οίσήν τινα
μαγίστορα3. Και αύτός δέ δ Νικόλαος 'Ρ άλης ΟΕσής είνε γνω ­
στός είς ήμάς έξ ελληνικής έτιστολής πρός τόν Φραγκίσκον
Σφόρτσαν, φερούσης καί τήν σφραγίδα αύτοΰ, ήν έξεδώκαμεν έκ
τών άρχείων τοΰ Μεδιολάνου4 καί έπαναλαμβάνομεν ένταυθα ώς
συντελούσαν καί αύτήν είς τήν διαφώτισιν τών σχέσεων τών έν
Πελοποννήσφ κατά τοΰ Μωάμεθ άγωνιζομένων πρός τήν έν
Μεδιολάνφ αύλήν. -
Τ φ ύψ ηλοτάτω έκλαμπροτάτω κιρίω κ ω σ φ ό ρ τζα δουκα μεδϊόλα-
νόν αύθέντην κρεμόνας παβίας καί έξης.
Υ ψ η λότα τε έκλαμπρότατέ μοι αύθέντα- κοιριε μετά τήν δουλικήν
Ν
προςκοισιν αναφ έρω τΐ έκλαμπροτιτη σοΰ έπροενεφερον μοιάν καί δ ΐυ -
τεράν φοράν κ α τα το δουλικον μου χρέος καί νήν πάλην εύροντός τόν
έδεσιμότατον Ιπεισκοπον τδν πρέσβην της έκλαμπροτ σοΰ πάλήν άνχ-
φερο καί π α ρ α κ α λ ώ οριζομεν οσ υποχηριός αύτης το αποδέχεσαι να

1 Φ ο α ν τ ζ Λ έκί. Βόννης σ. 161,22 έν συνίυασμφ πρός σ. 426, 2 οπου κα-

λεCτα·. 'Ραονλ Μιχαήλ ό Ί σ η ς. Spandugnino παρά τφ Σ ά θ α έν Μνημεί&ις έλλη-
νικής Ιστορίας Τόμ. θ ’ σ. 1 6 1 ,1 4 .— Νέου Έλλήνομνήμονος Τόμ. I 'ο . 275.—
’ Α ν τ ω ν ί ο υ Χ α τ ζ Λ Οί 'Ραούλ, "Ράλ, 'Ράλαι (1080-1800). K irch hain . 1901*
σ. 50 κ. I.
2 Σ ΐΓΐ/ο. Π . A u y s to o v Παλαιολόγεια καί Πελοποννησιακά Τόμ. Β’ σ. ‘274
έν τή επιγραφή, σ. 254, 25. 260, 27.
3 Αυτόθι Τόμ. Β ’ σ. 130, δπου πιθανώς ή τελευταία δυςξύμβλητος λέξις είνε
Οίσής.
4 Νέος Έλληνομνήμων Τόμ. Α', 1906 σ. 427. Όλίγψ πρότερον εΐ/,εν έκδώ;ει
τήν έπιατολήν ταύτην δνευ τών ορθογραφικών λαθών, παραχωρηθείσαν δφ’ ήμών,
ό κ. ’ Α . Σ κ ι ϋ ς (Ό αληθής χαρακτήρ τοΰ λεγομένου γλωσσικού ζητήματος. Παρ­
άρτημα τής Έπετηρίδος τοΰ Έθνικοΰ πανεπιστημίου. Έν Άθήναις. 1904. σ. 169).
Είτα ! ’ έξεδόθη καί δπά τοΰ κ. Ά ν τ . Χ α τ ζ ή Ινθ’ άν. σ. 63.
 Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς ΙΙαλαΑ ο'λόγος Γ ρ α ί τ ζ α ς 283

το δουλέβο κχθα π ο /φ ι ό ς καί φιΛ ττειστός τής ύψηλοτι σοΰ καί ενε-
καιν τουτ θελοτ έχη εις μεγάλην μου έβεργεσίαν πλατιτερα ούδεν άνα-
φε$ ζπει θελι δϊλο 0 τη υψηΧοτ σοΰ περι εμοΰ ο έοεσιμοτατός έπεισκο-
~ος οσον τον ένεθηκα χαΐ όσ οουλ σου αναφέρω- νή κς ο θς πειοίσι
τη υψηλττι σοΰ π ολχρόνιον
’Ιουνίου κε
Ο δουλ καί φιλ πειστός
της υψηλοτι σου Χικλ ο ράλης.

Αί δε ύπ’ άρ. 2 καί 3 άνωτέρω έκδοθεΐσαι έπιστολαί χΐ υπο­

γεγραμμένοι υπό τοΰ διευθύνοντος τό δουκικόν γραφεΐον Chri-
stophorus Ciclius απευθύνονται ύπ’ αύτοΰ τοΰ δουκός Φ ραγ­
κίσκου, καθ’ α γίνεται δήλον έκ τής ύπ’ άρ. 3 στ. 11, δπου
μνημονεύεται ή σύζυγος αύτοΰ, ήτοι ή Βιάγκα Μαρία.
Έ κ τών τριών έκείνων έπιστολών βλέπομεν, όπόσον εύγνώ-
μονες ήσαν οί έν ΙΙελοποννήσφ έπί τή άποστολή τοΰ Ί εκρέμα,
ου άνομολογοΰσι τήν γενναιότητα. Καί βλέπομεν μέν τοΰτον έν
τοΐς λατινικοΐς έγγράφοις καλούμενον Z e n o , άλλά δέν πρέπει
νά νομισθή, δτι ώνομάζετο Ζήνο)ν, είνε δέ 6 λατινικός οΰτος τύ­
πος μάλλον μεταγραφή τοΰ ίταλικοΰ Z a n u c m e ( G i a i m o n e ) , ώς
ονομάζεται ο Τεκρέμχς έν τφ ύπ’ άρ. 1 έγγράφφ. ’ Εκαλείτο
κατά ταΰτα πράγματι ’ Ιωάννης, ώς ονομάζει αύτόν έν τή πρός
τήν Βιάγκαν Μαρίαν έπιστολή ό Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
Γραίτζας. Ουτος λέγεται έν τή 2 καί 3 έπιστολή έπιστρέψας
είς Μεδιόλανον. Συνωδεύετο δέ καί ύπό τοΰ Ίωάννου ΓΡάλη
Οίσή1. Σκοπός δέ τής είς Μεδιόλανον μεταβάσεως αύτών ήτο
προφανώς ή έκτέλεσις έντολής τοΰ θ ω μ ά Παλαιολόγου καί
τών Πελοποννησίων χάριν αίτήσεως νέας γενναιοτέρας έπικου-
ρίας παρά τοΰ οϊ'κου Σφόρτσα. Έ ν τοιούτφ δέ πνεύματι μετά
καί έκφράσεων ευγνωμοσύνης καί θαυμασμού διά τήν παρα-
σχεθεΐσαν ύπό τοΰ Τεκρέμα βοήθειαν ήτο γεγραμμένη καί έπι­
στολή τις τοΰ θ ω μ ά Παλαιολόγου πρός τόν Φραγκίσκον Σφόρ-

1 Ουτος ήτο υιός Γεωργίου Πχλαιολόγου 'Ράλη, ώ ; έξοίγετχι έξ άλλης ίπι-

σιολης έν τοΐς χΰιοΐς άρχείοι{ τοΰ Μείιολζνου, τ)ν θέλομεν Ικϊώίει άλλοτε.
 284 Νέος ‘Ελληνομνήμων

τσαν, ής τήν μόνην περισωθεΐσαν ιταλικήν μετάφρασιν θελομεν

έκδώσει προςεχώς1.
Βλέπομεν δ’ έκ τών τεσσάρων τούτων έγγράφων καί τον υπέρ
τών Πελοποννησίων ζήλον τής δουκικής αυλής Μεδιολάνου, αΰ-
ξηθέντα άλλως υπό τε τών εύχαριστιών τοΰ δεσπότου θ ω μ ά
Παλαιολόγου καί τών περί αυτ&ν καί τής άποστολής είς Με-
διόλανον ώς πρέσβεως, εις 8ν άνετέθη ή αΐτησις μείζονος βοή­
θειας, τοΰ Ίωάννου 'Ράλή Οισή. Έξέκαιε δέ τ£ ένδιαφέρον τοϋ
οίκου Σφόρτσα υπέρ τών έν Πελοποννήσψ κατά τών Τούρκων
άγωνιζομένων καί ή διάθεσις προθύμου προςχωρήσεως είς τήν
δουκικήν αυλήν μέχρις άναγνωρίσεως έπικυριαρχίας, ήν Ιβλε-
πον παρά τισι τών κατά τοΰ Μωάμεθ άμυνομένων. ΤοιοΟτος ήτο
ό Νικόλαος 'Ράλης, δςτις λέγει έαυτ&ν αυτόχρημα δποχείριον
τοΰ Φραγκίσκου Σφόρτσα έν τή πρδς αύτδν ανωτέρω παρατε-
θείση άχρονίστψ έπιστολή, έν ή αί έκφράσεις ύπηκοότητος οί-
ονεί άνεγνωρισμενης προϋιιοθέτουσι προηγουμένην ρητήν δήλω-
σιν, οίαν πρέπει νά έκλάβωμεν τήν άπευθυνθείσαν προς τήν σύ­
ζυγον τοΰ Φραγκίσκου Βιάγκαν, ής έξεδώκαμεν ανωτέρω τήν
σωθεΐσαν ιταλικήν μετάφρασιν. Αυτη πρέπει κατά ταΰτα νά
θεωρηθή άρχαιοτέρα τής έλληνικής έπιστολής τοΰ Νικολάου
'Ράλη θ!σή, γραφείσης πιθανώς τοΜ ’ Ιούνιον 1460, δτε μετά
τήν τελείαν παϋσιν τής ύπδ τούς Παλαιολόγους άμύνης άρχε-
ται έν Πελοποννήσφ, καθ’ & φαίνεται, κρατούσα ίσχυς τις τοΰ
ο’ίκου 'Ρ ά λ η 2. Μεγάλως δέ συνετέλει είς τήν αΰξησιν τοΰ ύπέρ

1 Ί ί ε περί τής έπιστολής ταύτης Νέον Έλληνομγήμονα Τόμ. Α', σ. 425. Καί
λέγεται μέν αύτόθι, δτι κοιτά τινα σημειώματα τοΰ αρχείου ή άχρόνιστος αύτη επι­
στολή προςγράφεται είς τό έτος 1458, άλλ’ δ συνδυασμός πρός τά λοιπά ένταϋθα
έκδοθέντα έγγραφα καί τά πορίσματα τής περί αύτών ήμετέρας έρεΰνης άποδει-
κνύουοιν, δτι ανήκει είς τό 1460.
5 ΤοΟτο γίνεται, φανερόν σύν τοΐς άλλοις έκ τής έξής σημειώσεως τοΰ κώδικος
276 τής κυρίως πατριαρχικής βιβλιοθήκης τοϋ Πατριαρχείου 'Ιεροσολύμων, περι-
έ/οντος διάφορα αντίγραφα τοϋ πατριάρχου Δοσιθέοι» τόν δέκατον έβδομον αϊωνα,
έν φ. 153“ ' Άνεγνώσ&η Γενναδίου Κωνσταντινονπόλεω? επιστολή πρός τους Πελο-
ποννησίονς κατά τής πολυ&εΐας τον Γεμιστόν, δντος δεσπότου Μανονήλ ’ Ράλη. Καί
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας 285

τών Πελοποννησίων Ενδιαφέροντος της δουκικής αύλής τοϋ Με-

διολάνου καί δ γνωστός έν τί) πδλει ταύχ·() διατριβών ’ Ιταλός
λόγιος Φραγκίσκος Φίλελφος, οΰ τδν φιλελληνισμόν, προερχό-
μενον έκ της έντρεχοΰς καλλιεργείας τών έλληνικών γραμμά­
των, ηύξανεν δ σύνδεσμος μετά της Έλληνίδος συζύγου, της
θυγατρδς τοΰ Μανουήλ Χρυσολωρά. Ό Φίλελφος δέ ήτο πιθα­
νώς καί ό χρησιμεύων ώς μεταφραστής τής άλληλογραφίας τών
Πελοποννησίων και Μεδιολανέων.
Ά λ λ ά διά τίνα λόγον ή μέν έπιστολή του Κωνσταντίνου Πα­
λαιολόγου Γραίτζα καί αί τοΰ Νικολάου 'Ρ άλη Οίσή απευθύ­
νονται πρός τήν δούκισσαν Βιάγκαν Μαρίαν, αί δέ δύο ύπ’ άρ.
2 καί 3 έπιστέλλονται υπό τοΰ δουκός Φραγκίσκου; Ό λόγος
ζητητέος έν τφ χρόνφ, καθ’ ον έγράφησαν εκασται. Καί δή αί
πρός τήν δούκισσαν άπευθυν^μεναι είνε προγενέστεραι τών άπο-
στελλομένων υπό τοΰ δουκός. Εύλόγως δέ, διότι ει'δομεν £ητώς
μνημονευόμενον, δτι ύπο τής Βιάγκας είχε γείνει ή παρασκευή
τοΰ μικροΰ έκείνου σώματος, τοΰ έπΐ ίδίου πλοίου, μισθωθέντος
υπό τοΰ Πίου, συναποσταλέντος είς τήν Πελοπόννησον μετά
τών έξ Ά γ κ ώ ν ος στρατολογηθέντων πρός τόν α ν ϋ έ ν τη ν τοΰ
Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Γραίτζα, τόν δεσπότην θωμάν ΙΙα-

τίς μέν ούτος ί Μανουήλ 'Ράλης θά έξετάσωμεν άλλαχοΰ. Ενταύθα δέ παρατηρη-

τέον,'δτ'. τό δεσπότη; ούτε επίσκοπον σημαίνει ούτε ώς ή γνωστή προςωνυμία τών
έκ τοδ οΐν.ου τών IIαλαιολόγων πρότερον αρχόντων πρέπει νά έκληφΟή, άλλ'ί δη-
λοΐ άπλοι; τόν έ/οντα δύνχμιν καί δεσπόζοντα ίσως κάστρου τινός άπλώς. 'Εντεύ­
θεν έκλείπουσιν οί δισταγμοί. ού; προβάλλει ό κ. Χ α τ ζ ή ς ένθ’ « v. σ. 50, δςτις
άλλι»; οΰ/. όρθώς χρονολογεί τόν Μανουήλ 'Ράλην τφ 1453, περιοριζόμενο; οϋτως
εις μόνον τό πρώτον έτος τής πατριαρχεία; τοΰ Γενναδίου. Πράγματι δέ ό Μα­
νουήλ 'Ράλη; δέν ήδύνατο νά είνε αυτόχρημα δεσπότης καθ’ ον χρόνον δεσπόται
τής Πελοποννήσου ήσαν 6 θω μ ά; καί b Δημήτριος, ών ή αρχή συμπίπτει πρός τά
έτη τής πατριαρχείας τοΰ Γενναδίου (1453- 1456), είτε κατ’ αύτήν είτε πρό αύ­
τής είτε μετ’ αύτήν καί μέχρι τή; έν ετει 1459 ϊκδημήσεως αύτοΰ πρός Κύριον
έγράφη ή πρός τόν 'Ράλην επιστολή, ήν είχεν άναγνώσει ό Δοσίθΐο;. "Αλλως ; =
δέν γινώσκομεν, άν 4 'Ράλη; άνεγράφετο ώς δεσπότης έν αύτή τή έπιγραφή τή;
έπιστολή; τοΰ Γενναδίου ή παρεσημειώθη ή λέ£ι; αύτη ϋιτό τοΰ πκιριάρχοΐ) ' Ιε­
ροσολύμων. .
236 Νέος 'Ελληνομνήμων

λαιολόγον, πιθανώς ούχί έξ ιδίας αυτής πρωτοβουλίας, άλλα

κατ’ έντολήν τοΰ έν Μαντούή άποντος συζύγου, άνίΓ ου ήρχεν
έν τφ μεταξύ. Διήρκεσε δέ αΰτη ή ύπο τής Βιάγκας άντικατά-
στασις τοΰ συζύγου μέχρι τής έν μην! Ό κτωβριφ 14όί> έκ Μαν-
τούης έπιστροφής τοΰ Φραγκίσκου1. Έγίνωσκον λοιπόν ο τ$
Γραίτζας καί οί λοιποί έν Πελοποννήσφ, έν οΐς καί δ Νικόλαος
'Ραούλ Οίσής, παρά τοΰ Τεκρέμα, δτι ή είς τήν Πελοπόννησον
σταλεϊσα έπικουρία είχε στρατολογηθή ύπό τής Βιάγκας καί
δτι αυτή καί ούχί ό απών σύζυγος Φραγκίσκος διηύθυνε τά
κοινά έν Μεδιολάνφ έφ’ δσον διήρκει ή άπουσία αύτοΰ. Είνε δέ
λίαν φυσικόν καί εύνόητον, δτι ού μόνον ένεκα τών καθ’ δλου
δυςκόλων έν τφ τότε χρόνφ συγκοινωνιών, πολύ δέ μάλλον
ενε'κα τής έμπζλέμου έν ετει 1460 καταστάσεως τής ΙΙελοπον-
νήσου καί κυριώτατα ένεκα τής στενής πολιορκίας τοΰ Σαλμε­
νίκου οί έν αύτφ πολιορκούμενοι ούδέν είχο^ μάθει περί τής
λήξεως τής έν Μαντούη συνόδου καί τής καί πάλιν άναλή-
ψεως τής έν Μεδιολάνφ αρχής ύπό του δουκός Φραγκίσκου.
Έντεΰθεν έξηγεΐται καί δικαιολογείται πώς ό Γραίτζας, κατορ-
θώσας νά διαλάθή τούς πολιορκητές καί πέμψή δι’ ίδιου απε­
σταλμένου τήν διά τό Μεδιόλανον προωρισμένην έπιστολήν,
άπηυθύνθη πρός τήν Βιάγκαν, ήν ύπέθετεν άρχουσαν άκόμη
καί ήτις ήΐο αυτή έκείνη ή άποστείλασα τούς ύπό τόν Ίω ά ν -
νην Τεκρέμαν Ικατόν έπικούρους. ’Ά λ λ ω ς δέ καί άνευ τής άνω-
τερω έκτεθείσης δικαιολογίας δύναται νά έξηγηθή ή άπ’ ευ­
θείας μετά τής Βιάγκας Μαρίας αλληλογραφία τοΰ τε Κ ων­
σταντίνου Παλαιολόγου καί τοΰ Οίσή. Πράγματι, καθ’ ά μοι
εγραψεν ή διεύθυνσις τοΰ δημοσίου άρχείου Μεδιολάνου, προ-
θύμως άπαντήσασα είς έμόν Ιρώτημα, « Ή Βιάγκα Μαρία έξή-
σκησεν αύτόχρημα ιδίαν μόνιμον εξουσίαν καί διαρκοδντος τοΰ
βίου τοΰ συζύγου Φραγκίσκου Σφόρτσα. Είχεν ίδιον γραφεΐον

1 'Ο Φραγκίσκος ίφ όρτσχς άνεχώρησεν Ικ Μχντ&ϋη; τ-ί] 3 ’ Οκτωβρίου. "Ιδε

Fas/or Ινθ’ άν. σ. 61.
 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας 287

μετ’ ειδικών αρχόντων καί ίδίαξ πρωτοκολλήσεως, ού μήν άλλά

καί ηνες τών δημοσίων υποθέσεων δι^ξήγοντο ευρέως ύπ’ αυτής
εκείνης». Ά λ λ όπωςδήποτε ό Φραγκίσκος, ών τών ύπερμάχων
της έν Μαντούη μελετηθείσης έναντίον τών Τούρκων σταυρο­
φορίας καί ευρισκόμενος έν γνώσει τής ύπο τοΰ συζύγου είς
Πελοπόννησον άποστολής τοΰ Τ ε/ρέμα, ήν καί έπεδοκίμαζε,
αέμενεν έν Μεδιολάνψ τφ 1460. Έ λ α β ε λοιπόν γνώσιν τών
ένεργηθέντων έν ΙΙελοποννήσφ υπό τοΰ Τεκρέμα, καί αύτός
ΰπήρξεν ό δεξιωθείς τόν έκ τής χερσονήσου σταλέντα Ίωάννην
Τ άλην, δςτις ήτο μέν άπόστολος τοϋ δεσπότου θ ω μ ά , διεβί-
βαζε δέ καί τάς εύχάς τών λοιπών έν Πελοποννήσψ άγωνιζο-
μένων, έν οίς καί ό Νικόλαος 'Ράλης. Διό αύτός έπέστειλε πρός
αυτούς τή 2 καί τή 3 ’Οκτωβρίου 1460. Έ ν άμφοτέροις τού-
το ις τοΐς γράμμασι καταδηλδϋται τό ύπέρ τών κινδυνευόντων
Πελοποννησίων ένδιαφέρον τοΰ δουκός, όμολογοΰντος, δτι τά
ύ π ϊρ αύτών πραχθέντα ήσαν έλάχιστα πρός τόν ζήλον αύτοΰ
καί δυςανάλογα πρός τάς άνάγκας τών άγωνιζομένων, ύπέρ ών
καί γενναιότερα έμελέτα. Έπέστελλε δέ ταΰτα άρχομένου τοΰ
’Οκτωβρίου 1460 καί πρός τόν δεσπότην θωμάν Παλαιολόγον,
καίτοι ούτοξ ήδη πρό μηνών είχεν έγκαταλίπει τήν Πελοπόν­
νησον και εύρίσκετο έν Κερκύρ^, έξ ής ήδη §να καί ήμισυν μήνα
μετά τήν ήμερομηνίαν τής πρός αύτόν δουκικής έπιστολής
άπήρε τή 16 Νοεμβρίου είς ’ Αγκώνα, ί'να έκεΐ'&εν π ρ ό ς τ ε
τό ν π ά π α ν καί τό ν δονκα Μ ε δ ιο λ ά ν ω ν και ά λλα χ ο ν άπέλ'&ι/ 1.
Ούδέ είνε άνάγκη διά τοΰτο νά ύποθέσωμεν, δτι δ δούξ ίγρα φ ε
πρός τόν θωμάν είς Κέρκυραν, άλλά μάλλον Ιστελλε τά πρός
αύτόν γράμματα είς Πελοπόννησον, άτε πιθανώς μή προφθά-
σας άκόμη νά μάθΐβ τήν έκ Πελοποννήσου φυγήν αύτοΰ.
ΤοιοΟτο τό πρός τούς υπέρ έστιών καί βωμών έν Πελοπον­
νήσψ παλαίοντας Ινδιαφέρον τής Βιάγκας Μαρίας καί τοΰ συζύ­
γου Φραγκίσκου. Ούδ’ είνε άλλως αύτη ή πρώτη καί μόνη φορά,
1 Φ ρ α ν τ ί ϋ έκδ. Βόννης σ. 410, 23 κ· ί.
288 Νέος 'Ελληνομνήμων

καθ’ ήν βλέπομεν έπικοινωνίαν τοΰ δουκικοΰ οί'κου τών Σφόρ­

τσα πρός τους "Ελληνας άμέσως μετά τήν άλωσιν τής Κ ω ν­
σταντινουπόλεως, ήδη δέ καί πρδ αυτής1. Ποιούμενος δ’ έν τή
έπιστολή αύτοΰ λόγον δ Γραίτζας καί περί τών α ύΰεντοπ ον-
λων, έννοεΐ τούς υιούς τοΰ Φραγκίσκου Σφόρτσα καί τής Βιάγ­
κας, έπειδή δ δούξ δέν είχε τέκνα έκ τής πρώτης συζύγου Πολυ­
ξένης, θυγατρδς τοΰ Καρόλου Τούφφου, κόμιτος Μοντάλτου
κα'ι Κοριλιάνου, χήρας τοϋ μεγάλου στρατοπεδάρχου τοΰ βασι­
λείου τής Νεαπόλεως ’Ιακώβου Μαρίλλη. ΤΗσαν δ’ οί υίοί ούτοι
τής Βιάγκας πλήν τοϋ προμνημονευθέντος πρωτοτόκου Γαλεά-
τσου Μαρία, γεννηθεντος τφ 1414, δ Φίλιππος Μαρίας, γεννη­
θείς τφ 1447, δ Σφόρτσας Μαρίας, γεννηθείς τφ 1449, δ Λου­
δοβίκος Μαρίας, δ γνωστός έν τη ιστορία ύπδ τδ επώνυμον Μω­
ρός, γεννηθείς τφ 1451, δ Άσκάνιος Μαρίας, γεννηθείς τφ
1455, καί δ Όκταβιανδς, γεννηθείς τφ 1458. Είχε δέ τδ δου-
κικδν ζεύγος καί δύο θυγατέρας, τήν Ίππολύτην, γεννηθεΐσαν
τφ 1445, καί τήν Ελισάβετ, ής άγνωστον τδ έτος τής γεννή-
■σεως. Ά π α ν ;α δέ ταΰτα τά τέκνα έ'ζων, δτ’ έγράφετο ή έπι­
στολή τοΰ άμύντορος τοΰ Σαλμενίκου.
Τ έλος παρατηρητέον, δτι ή έπιστολή τοΰ Γραίτζα φέρει τδν
χαρακτήρα βυζαντιακών άναφορών, καθ’ ά εξάγεται ού μόνον
έκ τών προςωνυμιών τών άπονεμομένων είς τήν δούκισσαν, πρδς
ήν έστάλη, καί τής λέξεως δούλου τής προςτιθεμένης είς τδ
δνομα τοΰ έπιστέλλοντος, άλλά καί έκ τοΰ γνωστοΰ τύπου τολ­
μ ώ ν αναφέρω, τολμήσας άνέφερον. Γίνεται δ’ έν τή έπιστολή
συχνή χρήσις καί τοΰ αναφέρω ύπδ τοιαύτην έννοιαν, ού μήν
άλλά καί τής λέξεως αναφορά. Ό μ οίω ς δέ τύπον άναφορας
ε^ει καί ή ελληνική έπιστολή τοΰ Νικολάου 'Ρ ά λ η Οίσή, έν ή
έπ’ ’ίσης εύρίσκομεν δίς τήν λέξιν άναφ έρω 2. Τίς δ’ δ έν ταύτη
μνημονευόμενος άνωνύμως έπίσκοπος δέν ήδυνήθην νά εΰρω.

1 Νέοο Έλληνομνήμονος Τόμ. Α', 1906, ο. 428.

2 Ίδε πβρί τοϋ τύπου τούτου Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. Ε' 3. 33δ κ. έ.
 Ο Ι Τ Α Λ Ο Σ Φ ΙΛ Ε Λ Λ Η Ν ΣΑΝ ΤΑΡΟΖΑΣ

Ούχ ήττον θαυμαστή της ελληνικής παλιγγενεσίας καί τής

έντος όλίγων καί μόνον έτών άνυψώσεως τής Π ρωσσίας μετά
τήν άτυχή μάχην τής Ίένης είνε ή μετά τήν ήτταν τής Ν ο-
6'άρας άναγέννησις τής Ιτα λ ία ς. Ό συντετριμμένος εκείνος
πυρήν μικροΟ κράτους, άντιπροςωπεύοντος το εις ξένους δυνά-
στας το πλεϊστον ύπεϊκον ιταλικόν έθνος, άρχεται αίφνης άνα-
γεννώμενος άπο τής ήμέρας, καθ’ ήν δ ήττημένος τής Ν οβάρας,
ό βασιλεύς Κ άρολος ’ Εμμανουήλ, εγνω νά παραδώση το σκή-
πτρον εϊς τάς χεϊρας τοΰ εύέλπιοος υίοΟ Βίκτωρος ’Εμμανουήλ
τοΰ Β '. Άνεδείχθη ο’ οίτος ού μόνον R e g a l a n t u o m o , ώς
έπωνομάσθη, ά λλά καί αυτόχρημα πατήρ τής πατρίδος, εύτυ-
χήσας νά ίδη συμπράττοντας μ ετ’ α ύ τοΟ ύπέρ τοΰ έθνικοΟ έρ­
γου τής άναγεννήσεως καί ένώσεως τής Ιταλίας πλήν άλλων
δύο μάλιστα ούχ ήττον επιφανείς άνδρας, τον Καβούρ καί τον
Γαριβάλδην. Καί είνε μεν προφανές, οτι τής ιταλικής άναγεν­
νήσεως πρόθυμος ύποστηρικτής καί συμπράκτωρ ΰπήρξεν ό
Ναπολέων Γ ’ , άλλά το πατριωτικόν εργον τών ’Ιταλών εγκειται
κυρίως είς τήν έπιτυχίαν τής ιταλικής διπλωματίας, είς τάς
νίκας τών ίταλι/.ών δπλων καί εις τήν τελεςφόρον συνεργίαν
διακεκριμένων Ιταλώ ν λογοτεχνών καί δημοσιογράφων.
Τήν λίαν ένδιαφέρουσαν ιστορίαν τής τ ο ι α ύ τ η ς ιταλικής άνα-
γεννήσεως άπο τών πρώτων α ύ τ ή ς άπαρχών, ήτις καί δι ήμας
τους “Ελληνας είνε διδακτικωτάτη, πλεϊστοι δσοι ’ Ιταλοί τ ε
καί άλλογενεϊς έπραγματεύθησαν ειτ’ έν τ ώ συνόλφ είτε μονο-
γραφικώς. Ά ρ χ ε ι νάναφέρωμεν, δτι ή πλουσιωτάτη βιβλιο­
γραφία, ήν παρέχει έν τέλει τής συγγραφής α ύ το Ο ό κ. Κ ων­

ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΟΝ ΤΟΜ. Ι Α ' 19

290 Ν έ ο ς Έ ΙΙη ν ο μ ν ή μ ,ω ν

στάντιος R i n a u d o έν τη έν ετει 1910 δημοσιευθείση σειρά

διαλέξεων περί τής ιταλικής παλιγγενεσίας 1, περιλαμβάνει
χιλίους άριθμούς. Καί παρ’ ήμΐν δ’ εχομεν μεταπεφρασμένην
ύπο τοΟ κ. Χαραλάμπους Άννίνου έν τη Βιβλιοθήκη Μαρασλή
τήν έξαίρετον συγγραφήν τοΟ Φραγκίσκου Βερτολίνη τήν έπι-
γραφομένην « 'Ιστορία τής ιταλικής παλιγγενεσίας ». Ά λ λ ά
παρά το πλήθος τών μέχρι τοΰδε παοαστάσεων τής ένδιαφερού-
σης ταύτης ιστορικής περιόδου ούδαμώς παρέλκει ή προκει­
μένη συγγραφή τοΰ κ. R i n a u d o , άπο νέας άπόψεως έξετά-
ζουσα το ύπ οψιν θέμα καϊ πολλά μέν παρέχουσα τά νέα,
μ ετά γλαφυρίας δέ τίαρά πάσαν τήν επιμελή χρήσιν τών πη­
γών και έν τελεία γνώσει τών λεπτομερειών έκθέτουσα τήν έξε*
λιξιν τών γεγονότων, τά πολεμικά συμβάντα, τάς διπλωμα-
τικάς ένεργείας καϊ τήν λογοτεχνικήν κίνησιν άνευ έπιδείξεως
τοΟ ογκου τής έρεύνης καϊ κατά τρόπον λίαν εύάρεστον εις
τούς άκροατάς τών διαλέξεων, έξ ών συναπηρτίσΟη ή συγ­
γραφή αύτη, καϊ νΟν εις τούς άναγνώστας αύτής.
Έ κ τοΟ ά ξιου ά ν α γ ν ώ σ ε ω ς βιβλ ίο υ τ ο ύ τ ο υ θεωροΟ μεν π ρ ό ;-
φορον νά μ εταφ ράσω μ εν χ ά ρ ιν τ ώ ν Ε λλήνων αναγνω στώ ν
τ ά ς έ π ο μ έ ν α ς σ ε λ ίδ α ς π ε ρ ; τ ώ ν έν Έ λ λ ά δ ι κ α τ ά τ ή ν έπ α ν ά -
σ τ α σ ι ν ά γ ω ν ισ θ έ ν τ ω ν ’ Ι τ α λ ώ ν φ ιλ ε λ λ ή ν ω ν καϊ ιδ ίω ς τοϋ Σ α ν -
ταρόζα , α ίτιν ε ς ά π ο τελ ο Ο σ ι μ έ ρ ο ς τοΟ έν δεκ ά του κ εφ α λ α ίο υ
τοΟ έ π ιγ ρ α φ ο μ έ ν ο υ «Ο ί Ιτα λ οί έ ξό ρ ισ τ ο ι. Ό S a n torre di
S a n t a r o s a » (σ. 1 9 1 - 2 0 0 )

«Α ί κλασικαί άναπολήσεις της Ε λ λ ά δ ο ς Ιμελλον, ώς είκός, νά

δεσπ όσω σι της φαντασίας τών ήμετέρων έςορίστων τών άνατραφέντων
διά τών άναμνήσεων της 'Ρ ώ μ η ς, της Σ π ά ρτη ς καί τών ’Αθηνών.
Διά τοΟτο πολλοί ή Ισπευσαν ά π ’ ευθείας είς τήν Ε λλάδα· ή προς-
ωρμίσθησαν αύτόσε, ά φ ’ ού πρώτον μάτην ήγωνίσθησαν ύπέρ τών
συνταγματικών έλευθεριών έν τ^ ισπανική χέρσο νήσω. ΕΙχον δ’ ά γ ω -
1 Constanzo Rinaudo II risorgimento ilaliano. Co nfe re nze del P r o f . -
co n A p p e n d ice b ib lio gra fic o . Slainpato in To r in o nella Tipogra fia Olivero.
E. C. M O M X . Είς 8ov e. 830.
 Ο Ιτ α λ ό ς φ ιλ έ λ λ η ν Σ α ν χ α ρ ό ξ α ς 294

νισθή έν τω λεγεώνι τών φιλελλήνων δ συνταγματάρχης Πέτρος Τ α -

ρελλας ό έκ Λιγυστικής, ήγούμενος σώ μ ατος Ε λ λ ή ν ω ν φέροντος τά
χρώ μ α τα τοΟ τάγμ ατος Κούνεο. πεσών έν τή μάχη τοΰ ΙΙέτα τω
1 8 2 2 , ό έκ Παβίας ιππότης Πεκοράρας, δςτις ήτο ήδη Αξιωματικός
τοΰ ΙΙεδεμοντίου καί έφονεύθη κατά τινα ένέδραν στηθεΐσαν κατ’ αύ­
τοΰ ύπό τών Τούρκων έν τη έκστρατεία τής Εύβοιας, έν Μ εσολογγίω
ό λοχαγός B if r a r e έκ Πινερόλου, έν Ναυπλίω ό λοχαγός Βικέντιος
Ά ίμ ΐν ος, ό ταγμ ατάρχης Ά ζο λ ά ν η ς καί ό λοχ α γ ός ’Αντώνιος Φ ορ-
τσάνης, ΙΙεδεμόντιοι, παρά τά τείχη τών ’Αθηνών ό άνθυπολοχαγός
Δαμιανός 'Ριττατόρε, δςτις είχεν άγωνισθή καί έν Ισ π α ν ία . Μεταςύ δέ
τών μαχομένων εύρίσκομεν τόν κόμιτα Αλερίνον Πάλμαν έκ 'Ριβα-
ρόλου, οςτις Ιπειτα, εγκατασταθείς έν Έ λ λ ά δι, εγεινεν έφέτης. Μετά
τοΰ Μάρκου Βότσαρη ήσαν έν τή μάχη τοΰ Πέτα οί ΙΙεδεμόντιοι Τι-
ρέλλης, Βιβιάνης καί Φ άτσιος, οί Λ ομβαρδοί Πλεμπάνος καί Τ ορ-
ριτσέλλας, ό Τοσκανός Μ πατιλλάνης. Έ στρατεύοντο δέ ό ταγμ ατάρ­
χης Μπελλίνης, ό συνταγματάρχης Πίζας, Ιπειτα γενόμενος στρατη­
γός, δ συνταγματάρχης Μ άκκιας- έπεμελεΐτο άγρύπνως μετά θαυμα­
στής τέχνης τής άμύνης τοΰ Μ εσολογγίου ό 'Ρ α ζέρη ς. διηύθυνε τά
πυροβολεία τοΰ Ναβαρρίνου ό Υάκινθος d i C o lle g n o , ό κόμις ΙΙόρ-
ρος ήτο γενικός έπιθεωρητής, άπέθνησκε δέ μαχόμενος έν Σ φακ τη­
ρία ό S a n t o r r e d i S a n t a r o s a .
«Οί έξόριστοι άνέπτυξαν δραστηριότητα θαυμασίαν, καρτερίαν έν
τοΐς παθήμασι, προςωπικήν άφιλοκέρδειαν, πίστιν είς τά ίδεώδη.
δρους άπαραιτήτους προςεχοΰς άναγεννήσεως.
« Τ ά μέγιστα διδακτική θά ήτο ή βιογραφία πολλών τών πρώτων
τούτων θυμάτων τής άντιδράσεω ς' άλλά τούτων θά έκλέξω ενα καί
μόνον, τόν Σ ανταρόζαν, έπειοή καλλίτερον παντός άλλου ένσαρκόνει
τήν αγνότητα τοΰ βίου, τήν εύστάθειαν τής βουλήσεως καί τό ϋψος
τοΰ ίδεώδους.
«Ό Santorre Δερόσσης Σ ανταρόζας (Derossi di Santarosa ) 1

1 «Πρβλ. τά{ έν τη Βιβλιογραφία μνημονευοιιένας β υ γ γ ρ α φ ί; περί Σανταρόζα τοΰ

Degllbernatis, τοϋ Ριχόττη, τοΰ Όττελίγχη, άλλ’ ιδίως τό Έπιστολάριον αύτοΰ
τοϋ Σανταράζα χαΐ τήν Διάλεξιν τοΰ γερουιιαοτοΰ ’ Ισιδώρου del LungO έν τη Vita
ita.lia.na del Bisorgim en to 1815-1831 τομ. Β'».
Τά 3’ έργα ταΰτα, άν παραλαμβάνομεν τά; έπιγραφϊί έχ της Βιβλιογοαφ/α' 7·«·~
 292 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

εγεννήθη έν Σαβιλιάνω τή 7 /1 8 Νοεμβρίου τοΰ 1 7 8 3 άπό μητρός Σ α -

δαυδής, έχούσης ήλικίαν μόλις δεκατριών έτών. Ά νασκοποΟντες δέ
τόν βίον αύτοΰ έν συνόλψ, εύρίσκομεν ίσ ω ς αληθή τήν δυςαναλογίαν
μεταξύ τής δυνάμεως τοΰ αίσθήματύς καί τής τής διανοίοις, ήν αυτός
έκεΐνος άπέδιδεν είς τήν ήλικίαν τής άνήδου μητρός. « Ή καρδία,
έλεγε, και ή φ αντασία ύπερισχύουσιν, ή μέν καρδία διά τής τρυφερό-
τητος, ή δέ φαντασία 3ιά τών θέλγητρων αυτής. ΙΙαρχπολύ ακόμη
διαμένει έν έμοί καί θά διαμένη διά παντός τοΟ βίου έκ τής νεα­
νικής μου δραστηριότητος. Ούχι άνευ λόγου εγεινεν ή σύλληψ'ς
μου έν τώ κόλπω μικράς μητρός δεκατριών έ τ ώ ν ή π ρόω ρος εκείνη
μητρότης άντανακλάται έν ταύτη τή έμή όψιγόνω νεότητι. Δέν συνε-
τελέσθη πλήρης ό σχηματισμός μου- τό μόνον πλήρες έν έμοί ε?νε ή
κ α ρ δία ».
« Μ εΐραξ ών ήκολούθησε τόν έν τώ βασιλικψ στρα τώ συνταγμα­
τάρχην πατέρα έναντίον τής έπιδρομής τών Γάλλων, καί είδεν αυτόν
θνήσκοντα έπί κεφαλής τοΰ ίδιου συντάγματος έν τή μάχη τοΰ Μ ο η -
d o v i. Υ π ή ρ ξε δήμαρχος έν τφ πατρίω Σαβιλιάνω και υπονομάρχης
έν Σπέτσια έπί τής γαλλικής κυριαρχίας. Κ α τά τάς έ κ α τ ό ν ή μ ιίυ α ς
τών ναπολεόντειων χρόνων συμμετέσχε τής βασιλικής έκστρατείας τής
Γρενόδλης και κ ατά τάς ήμέρας τής παλινορθώσεως διέμεινε, καθ’ α
ό θείος αύτοΰ, ό μαρκίων τοΰ S. M a r z a n o έν τφ υπουργείω τών
στρατιωτικών, μεταξύ τών ύπηρεσιακών άσχολιών διατριβών περί με-
λέτας ήθικάς και φιλολογικάς. ■
«Ο ί εν ΙΙεδεμοντίψ έξοχώ τατοι λογάδες τής διανοίας, οΰς είχεν
έ'υπνήσει ή γαλλική έπανάστασις, καίπερ παρατηροΰντες μετά θλί-
ψεως τά σφ άλμ ατα τής παλινορθώσεως, έξ ά φ οσιώ σεω ς πρδς τήν δυ­
ναστείαν, ήτις ήτο ούχ ήττον σύμβολον άνεξαρτησίας, έζήτουν παρη-

βιβλίου τοϋ x Rlliaudo, είνε τά έξης"

A. Degubernatis Santorre Hi Santa Rosa. Έν Τ»ι»ρίνω. U n io n e lijmgral ica
DelLungo
ediirioe. I860. — Santorre Santarosa έν τί) Vita italiana d«l R i-
sorgimento 1815-1831. Τόμ.. B '.—Derossi de Santarosa 8 . Carlo AJIierlo
di Savoia Ca rlg n a no e le sue relazioni co n Santorre, Pietro e Teod oro di
Santarosa. Έν Ταυρ'νω. Ro u x e Via ienzo. 1900.
Είς taut* πρ οςθίτέον J. V q ■ Κ ά μ π ο ν ρ ο γίο ν Ή φιλελληνιχή Δ ’.αόη’χη toa Σ«ντα
'Ρ ό ζ α [Α νέχ δοίο; τίλευταία επιστολή τοΰ μεγάλου φιλέλληνο;]. έν Μηνιαίω Π«ρ«ρ-
ττ|ματι τής έφηρερίδος « Ά ί η ν β ι ■ [ετ. Α ’ ] άρ. 1, Νοεμβρίου 1007, σ. 2ί)-32.
 Ό Ί τ α ϋ ς φ ιλ έ χ λ η γ Σ α ν τ α ρ ό ζ α ς 293

γορίαν έν τή παιδεύσει. Έ ν τώ οΐκφ τοΰ κόμιτος Π ροσπέρου Βάλδου

είχε συσταθή μικρός σύλλογος, καλούμενος τών Ό μ οφ ρόν ω ν , ου σκο­
πός δέν ήσαν μάταιαι καί αργόσχολοι αναγνώσεις, ά λλ ’ «ή έν ’ Ιταλία
άνόρθωσις τής σκ έψ εω ς». Έ κ ε ί συνεδέθησαν διά φιλιωτάτης έπικοι-
νωνίας τής ψυχής τέσσαρες φύσεις διάφοροι μέν άλλήλων, ά λ λ ’ όμοίως
διαυγαζόμεναι υπό τής φιλομαθείας καί τής φιλοπατρίας, ό Κ αϊσαρ
Βάλδος. ρέπων είς τάς αύστηράς ίστορικάς μελέτας καί είς τήν φιλο­
σοφίαν τής ιστορίας, ό Λ ουδοβίκος Ό ρ ν ά τος, έντρεχής καί εύ<^>έ-
στατος καλλιεργητής τών έλληνικών και λατινικών γραμ μ άτων καί
τής φιλοσοφικής σκέψεως, ό Λ ουδοβίκος ΓΙροβάνας, πρόδρομος τής
ΰπό τας Ά λ π ε ις λογιότητος, και ό Σ α ν τα ρόζα ς, δν ή ζω η ρ ά φαντα­
σία καί τά διάπυρον αίσθημα ήγον κ α τά προτίμησιν είς τήν πολιτι­
κήν. Έ σ χ ο ν δ’ οί τέσσαρες φίλοι μέγαν διδάσκαλον, δν έτίμων δίκην
πατρός, τόν Β ίκτωρα Ά λ φ ιέρη ν , είς ού τό δνομα ώμνυον, άφοσιού-
[ΐενοι είς τήν άνάστασιν τής μ εγάλης ιταλικής πατρίδος. Ά π ετέλουν
έταιρείαν συγκινητικήν, συνδέουσαν τας λεύκάς έκείνας ψυχάς είς αί­
σθημα εύγενές ηθικής, έλευθερίας καί άνθρωπίνης Αλληλεγγύης, π ρος-
εγγίζουσαν αυτούς έν τή εύγενεία τών συνδιαλέξεων καί τής καλλιερ-
γίας τών γραμ μ άτων πρός τούς μεγάλους νόας τού κλασικού κόσμου,
πρός τό άγνότατον πνεύμα το ΰ χριστιανισμ ύΰ καί πρός τάς μάλιστα
πολυχεύμονας πη γάς τής ιταλικής σκέψεως, τόν Αάντην Ά λιγιέρη ν
καί τόν Β ίκτωρα Ά λ φ ιέρ η ν , μέ τό πνεύμα πάντοτ’ έστραμμένον πρός
τήν ηθικήν καί πολιτικήν άνάπλασιν τής πατρίδος.
«"Οτε^ή στάσις τής Ν ώ λα ς έφάνη π ροα γγέλλ ου σα τήν Ιλευσιν τής
οίωνιζομένης ώ ρας, ό Σ α ν τα ρόζα ς εύρίσκετο τότε δή άσχολούμενος
περί τήν συγγραφήν βιβλίου, δπερ ήθελε νά έπιγράψη Αί έλπίδες
τ η ς ’Ι τ α λ ί α ς , ήτις έπιγραφή αντικατοπτρίζει τό ύψος τών προθέ­
σεων καί τό μεγάθυμον αύτοΟ. «Δέν είμαι λόγιος, Ι γ ρ α φ ε ν είμαι
στρατιώτης, δςτις, είς ούδεμίαν άνήκων αιρεσιν, γινώσκει μόνον τούς
ίερούς αύτοΰ βωμούς, τήν ίδιαν πατρίδα καί τό Ιδιον ξίφος' θαρραλέος
κήρυξ τών λαϊκών άληθειών τής ’ Ιταλίας, θά υψ ώσω τήν φωνήν τοΰ
ήμετέρου ύπέρ ανεξαρτησίας άγώ νος καί πολύ σθεναρωτέραν τήν
φωνήν τής όμονοίας, ήτις άπ εργάζεται τούς πολέμ,ους δικαίους, τρο­
μερούς, έπιτυχεΐς». Κ αί έσχεδίαζε ταχ έω ς τήν σύμπνοιαν έκείνην τών
προςπαθειών τ ώ ν καταβαλλομένων π α ρά τών άκ ρω ν καί μεγίστων κρα­
294 Νέος Έλληνομνήμων

τών τής χερσονήσου, ήν είχε πάντοτε δνειρευθή. ΙΙεντηκοντακιςχίλιοι

Αύστριακοί, έγραφε, προελαύνουσιν έναντίον τού συνταγματικού βασι­
λείου τής Ν εαπ όλεω ς- έν ώ δέ ό νεαπολιτικός στρατός αντιτάσσει άντί-
στασιν. έπανίσταται τό κεντρον τ^ς ’ Ιταλίας, καί τά |[εδεμόντιον δι’ ε ;ή -
κοντα χιλιάδων άνδρών διαβαίνει τόν Τικίνον^. < Α λ λ 'α ν ό ήγεμών είνε
ψ υχρός; — Ά λ λ ά δέν δύναται νά είνε.— Ά ν ομως ήτο : Ό Πεοεμόν-
τιος στρατιώτης, στρατιώτης 'Ιταλός, οφείλει νά είπη είς τον βασιλέα
αΰίΛΟ· Μ εγαλειότατε- Ό Λ ομβαρδός φρυάσσει. ό Νεαπολίτη; αμύνε­
ται κρατερώς. ό 'Ρ ω μ α ίος έξοπλίζεται. Καί ήμεΐς οί ΙΙεδεμόντιοι. προς
οΰς σύμπασα ή Ί τ α λ ί* στρέφει τούς οφθαλμού; μετά πλείστου όσου
πόθου, μετά πλείστης όσης π ροςδοκία;. ήμεΐς. άνδρες γενναίοι καί
στρατιώται έμφορούμενοι αρχών κραταιών. θά μείνωμεν μέ τάς χεΐ-
ρας έσταυρωμένας, άναμένοντες, δπως οί Αυστριακοί θριαμβευταΐ,έπι-
χαίροντες έπΐ τή ήμετέρα νωθρότητι, έλθωσι νά έπιβάλωσιν είς ήμάς
κελεύσματα έπιτακτικά ; Εΐμεθα ’ Ιταλοί, ώ Μ εγαλειότατε. Ή λεςις
αύτη εμπερικλείει δλον ήμών τό καθήκον νά ύψώσωμεν τάς σημαίας
καί νάστρέψ ωμεν αύτάς πρός τον Τικΐνον, φέροντες έπΐ τών ήμετέρων
σημάτων τό δνομα τής ’ Ιταλίας καί τής Σαβαυδίας. Ούδέ λείπει νεα­
νίας, δςτις θά δυνηθή νάγείνη κληρονόμος τοΰ πρίγ/.ιπος Εύγενίου» *.
« Έ ν τή φωτεινή έκείνη οπτασία περιείχετο τό πρόγραμμα τής
προςεχοΰς έπαναστάσεως τοΰ ΙΙεδεμοντίου.
«Οί τελευταίοι άγονοι βλαστοί τοΰ οίκου τής Ια βα υ δία ς. ό Βί­
κτωρ Ε μμανουήλ καί Κ άρολος ό Εύτυχής, δεν ήνωτίσθησαν τής κραυ­
γής, δέν κατενόησαν τήν υψηλήν εντολήν. Ό νεαρός πρίγκιψ. δςτι;
προοιωνίζετο μέλλων νά δρέψη τάς έν πολέμ ω δάφνας τοΰ μεγάλου
Εύγενίου, ήτο άω ρος πρός τήν μεγαλεπήβολον έπιχείρησιν έν δέ τώ
Σανταρόζα. στρατιώτη καί ύπουργφ τής συνταγματικής καί δυναστι­
κής έπαναστάσεως, διαλάμπει άπασα ή δόξα τοΰ πρώτου έκείνου ύπό
τάς Ά λ π ε ις κινήματος χάριν τής ανεξαρτησίας καί τής έλευθερίας
τής πατρίδος. "Οτε δ ’ έμαθε τήν φυγήν τοΰ άντιδασιλεύοντος πρίγ­
κιπας. είδεν εαυτόν μετά μεγάλης θλίψεως άναγκαζόμενον νά δια-
σταυρώση τά όπλα πρός τόν νομοταγή στρατόν τοΰ ΙΙεδεμοντίου,
καί ήσθάνθη τήν ψυχήν σπαρασσομένην ύπό τής έγκαταλείψεως δύο

1 Πο5λ. Del Lungo Uonferenza su Santorre di Sa ntarosa 6νθ’ άν. Τόμ. Β'
σ. 155-6.
 Ό Ί τ α λ ό ς φ Μ Ι Ι η ν Σ α ν τ α ρ ό ζ α ς 295

ψυχών αδελφών, τόΰ Κ αίσαρος Βάλβου καί τοϋ Λουδοβίκου Π ρο-

5άνα. άντιτιθεμένων εις τήν στρατιωτικήν σ τά σ ιν ά λ λ ’ εμεινε σ τα ­
θερός έν τή τάξει τοΰ άγώνος, ένισχυόμενος ύπό τής γλυκείας φωνής
τσύ Λουδοβίκου Ό ρνά του , δςτις, έκρηχθέντος τοϋ έμφυλίου πολέμου,
Ιμεινε πιστός παρά τό πλευρόν αύτοΰ ώ ς πρωθυπουργός τοΰ φίλου
υπουργού.
Μόνον δε δτε, ήττηθείσης έν Ν οβάρα τής μικράς συνταγματικής
στρατιάς ενεκα τής π ροελάσεω ς τών Α υστριακών, είδεν άποβληθεΐσαν
πασαν ελπίδα άνορθώ σεω ς. παρέδωκε τήν κυβέρνησιν είς τήν δη­
μοτικήν αρχήν τοΰ Ταυρίνου, καί εσπευσεν είς τήν Γένουαν. Διαφυ­
γών δέ τόν απαγχονισμόν χάρις είς Πολωνόν τινα τυχοδιώκτην
και είς θαρραλέαν όμ ά δα σπουδαστών, μέ τήν καρδίαν αίμάσσουσαν
έπί τή ήττ^ καί όδυνώμενος έπί τή έγκαταλείψει τής λατρευτής οι­
κογένειας. έτράπη μετά τών συντρόφων τήν δδόν τής έξορίας.
< Προςωρμίσθη είς τήν Μ ασσαλίαν μετά τοΰ πιστοϋ Ό ρ ν ά τ ο υ .Ά λ λ ά
ποθών νά εύρίσκηται πλησιέστερον τής οίκογενείας, ήν ήλπιζε νά
περισυλλέξη περί εαυτόν έν γή ξ£ντ^, μετέβη είς τήν Ε λβετία ν . Έ ν
μέσω δ’ εκείνων τών δρέων ένέγραφεν είς τό Ή μ ερολ όγιον αότοΰ τά
εξής' « Ώ ελευθερία, σύ. ή'τις δεσπόζεις έπί τούτων τών δρέων και
έπί τούτων τών μελανών καί θαλερών δασών καί προστατεύεις τήν
πτωχήν ταύτην καλύβην καί καθιστάνεις τούς άνδρας εύπροςηγό-
ρους κα! τιμής άξιους καί τάς γυναίκας τιμίας, χάρις είς σέ έγ ώ , φυ-
γάς καί πτωχός, δύναμαι ούχ ήττον νάναπαύσω εδώ μετά τίνος όλί-
γης ειρήνης τήν άνήσυχον ψυχήν καί τό σ ώ μ α τό κεκμηκδς. Έ δο^
εστω τό άσυλον έκείνου, είς 3ν αί δημοκρατίαι δέν δύνανται καί οί βα ­
σιλείς δέν θέλουσι νά π α ρά σχω σι στέγην φιλδξενον. Μ ετά τής συζύ­
γου καί τών υιών δίελθε τάς ημέρας σου εδώ καί γήρασον, λησμονών
τήν ιδίαν τύχην, ά λλ ά θρηνών τήν άτυχή π α τρίδα » 1. "Ο λον δέ τό Ή ­
μερολόγιον έςορίστου αποκαλύπτει τήν ύπέροχον εύγένειαν τής ψυ­
χής, τό ύψος τών βουλευμάτων, τήν θερμήν κ *1 διακαή άγάπην τής
οίκογενείας καί τής πατρίδος, γλυκύθυμον ίδανικότητα, άλη θώς θείαν.
>Τή 5 ’ Οκτωβρίου δ έξόριστος άπέκτησε θυγάτριον. «Α ιώνιε θεέ,
γράφει έν τ φ Έ μ ερο λ ο γ ΰ ρ αύτοΰ ό πρόςφυξ, ηύδόκησας νά εύλογή-
σης τό θυγάτριόν μου, δπερ θά λάβη τό δνομα τής μητρός μου, ήτις

1 D el L ungo ϊνθ* ά». Τόμ.. Β ' ο. 163.

296 Νέος ' ΕΙΙηνομνήμ«»ν

υπήρξε πιστή σου θεράπαινα, καί ήργησας μάλιστα νά το πράςης.

ΤΩ μήτερ, σοί την άφιερόνω....... ΙΙαυλΐνά μου. ό θεός νά σ ’ εύλο-
γήση, καί είθε νά σε κάμη ναύξήσης έν ύγιεία, όπως παραμυθήσης
τόν σόν π α τέρα ___ Η κόμη μου θά λευκανθή, δταν σΰ χαιρετίσης
τήν άνθοϋσαν νεότητα. Έ γ ώ τότε θά ζή σ ω εν σοί καί μετά σοϋ. Ιίΐθε
ό θεός νά σε διατηρήση καί σ’ εύλογήση. κόρη τή ; ατυχίας, συλ-
ληφθεϊσα έν ταίς τρομεραΐς ήμέραις τής συνωμοσίας, τραφείσχ έν τώ
κόλπω τής μητρός έν τφ χρόνο» τής θυέλλης και γεννηθείσα έν αίς
ήμέραις ό πατήρ πατεΐ τήν γήν τής έξορίας- '.
« Έ έν Ε λ βετία διαμονή αύτοϋ έφχιδρΰνθη υπό τής συναντήσεως
άλλων [ϊεδεμοντίο»ν. του D a l Ρ ο ζ ζ ο . άλλοτε συνυπουργοϋ αύτοΰ. τοΰ
M o ffa d i L is io . συμμχχητοΰ έν τή ιταλική 'Αλεξάνδρειά καί έν
Νοβάρα. τοΰ 'Ροβέρτου d ’ A z e g l io . βαρυνομένου Οπό τής ουςμενείας
τοΰ νέου άντιοραστικοΰ ήγεμόνος. τοΰ νεαροΰ πρίγκιπος d e lla C i-
s te r n a . φθάσαντος εις ΙΙαρισίους, ιν’ άποφύγη τήν αγχόνην. Έ ν Ζϊ
Γενεύη συνέδεσε φιλίαν μετά τοΰ Σισμόνοη. τού ιστορικού τών μ εσαιω­
νικών πολιτειών, δςτις Ιγραφεν είς αύ τόν « Έ εύστάθεια. ήν έτηρή-
σατε, δτε στρατός όμοσπόνδων κατεστράφη μέ τό πρώτον πΰρ, ώς
χιών έν τώ ήλίψ, ή αύτή έκείνη ευστάθεια άς βοηθήση υμάς δπως
ύποφέρητε τήν έξορίχν καί τόν διω γμ όν».
«Α ί διαμαρτυρίαι τών άστυνομικών τοΰ Ταυρίνου και τής Βιέννης
έστέρησαν αύτόν τής έλβετικής έκείνης ξενίας και ήνάγκασαν νά
εύρη άσυλον έν Γαλλία. Περι τά μέσα τοΰ Νοεμβρίου εύρίσκομεν
αύτόν έν Παρισίοις.
« Ά λ λ ’ ούδέ τό έν Γαλλία άσυλον ήτο άσφαλές. Ύ πό τό δνομα Κόν­
της έμίσθωσε δωμάτιον Ιν τινι ύπερώω τής Λατινικής συνοικίας. Ε ­
κεί δέ, άπαντών είς φιλοψευδή τινα δημοσιεύματα περί τών συμβάν­
των τού Μαρτίου, εγραψε φυλλάδιον ΙΙερι τής έπαναστάσεως τοΰ Πε-
δεμοντίου (D e la r e v o l u t i o n p i 6 m o n t a is e ), μή κινούμενος ύπό
μνησικακίας ή ύπεροψίας, ά λ λ ’ ύπό τοΰ άγνοΰ πόθου τής άληθείας.
Έ ν τω φυλλαδίω έκείνω είς τήν άφήγησιν τών γεγονότων προςετί-
θεντο προφητικά βήματα περί τού μέλλοντος τής πατρίδος. « Ή άπε-
λευθέρωσις τής ’ Ιταλίας θά ύπάρξη τό καταπληκτικόν γεγονός τοΰ
δεκάτου ενάτου αΐώνος— Έ εύκολος ύπό τών δεσποτών έκνίκησις
1 Del Lungo Ενθ’ άν. Τομ. Β' α. 166-167.
 Ό Ιτ α λ ό ς φ ιλ ίλ λ η * Σ α ν τ α ρ ό ζ α ς 2U7

τήν έν Χεαπόλει καί εν ΙΙεδεμοντίω κινημάτων παρέχει είς αυτού;

τήν απατηλήν προςδοκίαν. δτι εύρέθησαν αντιμέτωποι τής Ι τ α λ ί α ;
και δτι κατεπάλαισαν αΰτήν. Μ ωροί....... θ ά έλθη ημέρα, καθ' ήν ή
έλευΗερία και ό νόμο; θάναλάβωσι τήν. ασφαλή αυτών κα'ι πανηγυ­
ρικήν ,ίάοισιν .
" Λιά τοΰ φυλλαδίου έκείνου ό Σ ανταρόζας προςεκτήσατο τόν θαυ­
μασμόν τοΰ Β ίκτωρο; Κουζέν. δςτις. καίπερ ίΐ>ν ασθενή;, ήθέλησε
νά γνωρίση αυτόν και συνεδέθη μετ' χύτοΰ διά φιλία; οίονει αδελφι­
κ ή ;. Λεν προκαλεί δέ απορίαν ή σχεδός αύτόματος οίκειότης του Γάλ­
λου φιλοσόφου καί τοΰ Ίτα λ ο ΰ πρόςφυγος, όταν άναγνώσωμεν τήν
περιπαθή εικόνα τοΰ Σ ανταρόζα. ήν παρέχει ό Κουζέν *. Ύπήρχον.
γράφει, συνηνωμέναι έν αύτώ ή ισχύς καί ή άγαθότης. Ή τ ο άνήρ
έτοιμος νά ριφθή εις τ ά ; κινδυνωδεστάτας άποπείρας καί προθυμότατος
νάφιερώση εύχαρίστως τήν ζωήν χάριν τής άνακουφίσεως πάσχοντος
φίλου. Είχε τό πάθος τοΰ συνδιαλέγεσθαι, καί ήτο ομιλητής θαυμά­
σιος. Ούδέν είχε τά κομψόν έν τοΐς τρόποις, ά λ λ ’ ύφος αρρενωπόν
καί ανδρικόν, συνοδευόμενον ύπό ύπερόχου εύγενείας....... Ε π ειδή
ήμην λίαν ασθενικός καί καταβεβλημένος, ή δραστήρια εκείνη λαλιά
του προεκάλει έν έμοί έρεθισμόν νευρικόν, πυρετώδη, σχεδόν μέχρι
λιποθυμίας' τότε δ ’ ύπειςήρχετο εί; αύτόν άλλος άνθρο^πος. μεστός
στοργής, πλήρης τρυφερότητος, άλλη τι; αδελφή έλέου; ού τω ;. ώςτε
έντός τοΰ εύρέος έκείνου καί ρωμαλέου στήθου;. δπερ είχε μεγίστην
άνάγκην νάναπετασθή. συνεκράτει τήν λαλιάν, or.ως μή βλάψη τόν
άτυχή άσθενή. Καί διήλθε νύκτας δλας π α ρά τό προςκεφάλαιόν μου
μετά τής γηραιάς μου θεραπαινίδο;, καί επειτα, δτε έκαλλιτέρευεν ή
ύγιεία μου, έρρίπτετο, ένδεδυμένο; ώ ; ήτο. έπί τινο; σοφά. καί έκεΐ
έκεΐνος ό τοσοΰτον άτυχής, ά λλ ’ δν ένίσχυε καί παρεμύθει ή γα ­
λήνια συνείδησις καί ή σιδηρά αύτοΰ .ύγιεία, άπεκοιμάτο ήσυχος
μέχρι τοΰ λ υκαυγοΰς».
« Ό Ό ρνά τος, πάντοτε άφωσιωμένος εί; αυτόν, τόν είχεν ακολου­
θήσει εις Παρισίους. καί συνέζη μετ’ αύτοΰ, ασχολούμενος μετ’ α γ ά ­
πης περί τά έλληνικά γράμματα χάρις είς αδελφικήν γενναιοδωρίαν
τοΰ πρίγκιπος d e lla C is te r n a . Ό δέ Σ ανταρόζας έσκέπτετο νάγράψ η

1 "Ιδε τό χ^ωρίον τό παρατιβέαενον έν {χεταφράσει τοΰ D el Llfflgo ενθ’ άν.

Τόμ. Β ' σ. 177.
298 Νέος Έλληνομνήμων

έργον ττερί τής ελευθερία; καί τών σχέσεων αυτής π ρ ό ; τ α ; μορφάς

τ ή ; κυβερνήσεως καί μυθιστορίαν περί τοΰ Σικελικού έσπερινοΰ. καί
ήδη εύοιώνως ήλπιζε τήν συνένωσιν αύτοΰ μετά τ ή ; ήρημωμένη; οί-
κ ογενεία;. δτε ένεργεία τοΰ άντιδραστικοΰ ύπουργοΰ D e V ille le . χ α -
ριζομένου είς τήν αυστριακήν αστυνομίαν, συνελήφθη. καί μετά οί-
μηνον φυλάκισιν έςωρίσθη εί; τό ’Αλεγκόνιον ( A le n r o ll ) , έπειτα 5'
είς τό Βιτούριγον ( B o u r g e s ) . Μή δυνάμενος δέ νάνεχθή τήν διαμονήν
εκείνην, ή τι; ήτο o f αυτόν άλλη ειρκτή, ζη τή σας ελαβε παρά τή ; γαλ­
λική ; κυβερνήσεως διαβατήριον δι’ ’ Α γγλίαν, άσυλον άσφαλέστερον
των εξόριστων πάσης π α τρίδο;. Τ ά δύο ετη, άτινα διήλθεν εν Α γ γ λ ία
άπό τοΰ ’ Ο κτωβρίου 1 8 2 2 μέχρι τοΰ Ν οεμβρίου 1 8 2 4 ’ . ύπήρςαν τά
λυπηρότατα καί πικρότατα τοΰ περιπετειώδου; αύτοΰ βίου. ΙΙλήν
δ’ άλλων εξόριστων εγνώρισεν έν Λονδίνφ τόν Φ ώσκολον. τόν B e r -
c h e t ,τόν στρατηγόν P e p e , τόν ΙΊέκκιον. τόν Ίο β ίτα ν Σ κ αλβίνη ν άλλά
δέν εΰρε τήν ζητουμένην ήρεμίαν τ ή ; ψυχής, ούδέ τά μικρά μέσα. άτι­
να εΐχεν ελπίσει χάριν τοΟ φιλοστόργου σκοποϋ νά καλέση πρός εαυ­
τόν τινα τών πέντε υιών. Έ δοκ ίμ ασε νάποσυρθή είς μικρότερον κέν-
τρον, είς τό Nottingham, ώς διδάσκαλος τής ιταλικής και τής
γαλλικής, ά λ λ ’ ήσθάνετο εαυτόν ταπεινούμενον ύπό τής αργίας. Ή
ανάγκη νάνακτήση δυνάμεις διά δράσεω ς ένεργοΰ έπεφάνη ού­
τω ς επιτακτική έν τή θερμή εκείνη φύσει, ωςτε συνεφώνησε μετά
τοΰ έν Λονδίνο» έδρεύοντος φιλελληνικοΰ κομιτάτου βοήθειας νάνα-
χω ρ ή ση μ ετ’ άλλων Ι τ α λ ώ ν έϊορίστων εί; τήν Ε λ λ ά δ α , έμμένων πι­
στός είς τό ά ςίω μ α αύτοΰ «"Ο ταν τις έχη διάνοιαν ίσχυράν. άρμόζει
νά δρα, νά γρ άφ η ή νάποθάνη».
«Τ ή 24 ’ Οκτωβρίου 1 8 2 4 άπέπλεεν έκ τής ’ Α γγλίας μετά τοΰ Ο ο ΐ-
l e g n o , κατεχόμενος ύπό τών αισθημάτων εκείνων, άτινα έκφράζει
έν τινι επιστολή πρός τόν Κ ουζέν' «Φ ίλε μου. δέν ετρεφον συμπά­
θειαν πρός τήν Ισπ αν ία ν , καί έκεϊ διά τοΰτον καί μόνον τόν λόγον
είς ούδέν θά ήθελον χρησιμεύσει. ’Α λ λ ά τήν Ε λ λ ά δ α , τήν πατρίδα
τοΰ Σ ω κ ράτου ς, έννοεΐς, τήν ά γ α π ώ μετά έρω τος, δςτις εχει έν έαυτώ
τι τό ιερόν. Ό ελληνικός λαός, γενναίος, άγαθός, έπιζήσας μετά αιώ­
νας δλους δουλείας, ε!νε αδελφ ός τοΰ ίδικου μου λαού. Κοιναί είνε
αί τύχαι τής ’ Ιταλίας καί τής Ε λ λ ά δ ο ς , καί. έπειδή ούδέν δύναμαι

' Del L ungo ϊνθ’ «ν. Τόμ. Β ' σ. 185 χ.^έ.

 Ό Ιταλός φιλέλλην Σανταρόζας 299

νά πράξω υπέρ τής έμής πατρίδος. είς τήν ’Ε λλάδα οφείλω νάφιε-
ρώ σω τά ολίγα ετη άκμής. άτινά μοι υπολείπονται........ Φ έρω μαζί
μου τόν ΙΙλάτωνά σου' ή π ρώ τη επιστολή ήν θά σοι γράψ ω θά προ-
έρχηται i t Άθν,νών. καί σύ παρασκεύασαν μοι τάς παραγγελίας σου
διά-τήν πατρίδα τών ήμετέρων διδασκ άλω ν».
Είδε τήν πατρίδα τοΰ Σ ω κ ρ ά το υ ; μετά τοΰ ενθουσιασμού πιστού,
και έγονυπέτησε πρό τών ερειπίων τοΰ Παρθενώνος έν λατρεία. Ούδέ
παρετήρησεν αμ έσω ς τήν ψυχράν υποδοχήν, διαπνεόμενος ύπό τοΰ με­
γάλου ζήλου τής άφελοΰς ψυχής του υπέρ τής ελευθερίας τής Ε λ ­
λάδος. Α ί άστυνομίαι τής αντιδραστικής Ε υρώπης κατεδίωκον αύτόν
καί έπί τών μχκρινών εκείνων άκτών κατά τρόπον τοιοΰτον. ώςτε οί
αρχηγοί τής έπ αναστάσεως ευχαρίστως ήθελον αποκρούσει τόν έίό-
ριστον τόν προςφέροντα τήν ζω ήν ύπέρ τοΰ θριάμβου τής ιδέας.
«Ί σ χ υ σ ε ν έν αύτώ ή ιερά αξιοπρέπεια αποστόλου. "Αν έφοβοΰντο
έν τώ Σ α ν τα ρόζα τόν ύπουργόν τών στρατιωτικών επαναστατικής κυ-
βερνήσεως έν τή πάτριο* γή, ήτο πρόθυμος νά περιδληθή ύπό τό 3-
νομα D e r o s s i τό έμβλημα άπλρΰ στρατιώτου άγωνιζομενου ύπέρ τής
πατρίδος τής ιδεώδους αύτοΰ παιδεύσεως. Ε π ετρ ά π η είς αύτόν νά-
κολουθήση τόν Μ αυροκορδατον κατά τήν στρατείαν τοΰ Ναδαρρίνου.
άπειλουμένου ύπό. τών Αιγυπτίων. Διασχίσας δέ τάς τάςεις τών άν­
δρών τού Ί δ ρ α ΐμ π α σ σ ά είςήλθε τή 9 ’ Απριλίου εις τήν γήν εκείνην,
ήτις έπέπρωτο νά δεχθή τήν τελευταίαν αύτοΰ αναπνοήν. Τό Ν αδαρ-
ρίνον δέν ήτο ώχυρωμενον καί είχεν ανεπαρκή αριθμόν οπλών καί
ά ν δρ ώ ν διό ήτο πιθανόν, δτι ό εχθρός, επιτιθέμενος έναντίον αύτοΰ
διά τών πυροβόλων, έμελλε νά έκπορθήσΐβ αυτό. Τή 2 δ ’Απριλίου
ύπήρςε φόδος, δτι οι Τούρκοι θά ήθελον γείνει κύριοι τής Σ φ α κ τη ­
ρίας, νησΐδος, ήτις έχρησίμευεν ώς αντέρεισμα τοΰ Ναβαρρίνου. Λιό
άπεστάλη εις Σφακτηρίαν ένίσχυσις έκατόν άνδρών, ών μεταςύ ό Σαν­
τα ρ όζα ς. Τήν πρωίαν τής υστεραίας προςεβλήθη ή Σφακτηρία, καί
εντός ώρας οί Τούρκοι έπόρθησαν αύτήν. Τ ών ήττημένων πολλοί έπε-
σον έπί τού πεδίου τής μάχης, τινές έσώθησαν έπί τών έν τω λιμένι
πλοίων, ικανοί ήχμαλοιτίσθησαν ύπό τών νικητών. Καί αύτό δέ τό
Ναβαρρΐνον τή 2 8 ’Απριλίου ήναγ/.άσθη νά παραδοθή ένεκα λιμού
καί δίψης.
« Ό Υ άκινθος C o lle g n o , δςτις είχε διοικήσει τό πυροβολικόν, άνε-
300 Νέος ΈΙΙηνομνήμων

ζή τη σε μετά τήν παράδοσιν άγω νιω δώ ς τόν φίλον. Ό Σουλεϊμαν βέης

κα! ό Ί β ρ α ΐμ διέταξαν επιμελή ερευνάν έν τοΐς πεδίοις τ ή ; Σ φ ακ τη ­
ρίας κα! νεαν έξέλεγξιν τών αιχμαλώτων. Ά λ λ α πάσαι αί ερευναι
υπήρξαν μάταιαι. Ε ί; στρατιώτης έδήλωσε μετά δύο ή μ έρ α;. δτι εί­
χεν ΐδει τά π τώ μ α αύτοΰ. διεδόθη δέ φήμη. δτι είχε φονεύσει αυτόν
Μελιταΐος εξω μ ότη ς.
< Κ α! οί μεν Έ λ λ η ν ες, έξακολουθοϋντες να φοβώνται τάς μεγάλας
δυνάμεις, καθ' α είχον τυραννήσει τόν Σανταρόζα-/. οίονε! άποκρού-
οντες τήν ενθουσιώδη αύτοΰ. αφιλοκερδή κα! άφωσιωμένην βοήθειαν ι.
ούτως ούδαμώς άνεμνήσθησαν αύτοΰ κ ατά τήν επίσημον έπιμνημόσυ-
νον έορτήν τών έν Σφακ τηρία πεσόντων. Ά λ λ ' ό μακρινός φίλος. 6
Κουζέν. έφρόντισεν. δπω ς ό Γάλλος συνταγματάρχης Φ αβιέρο; στήση
έπ! τής μοιραίας νήσου έν αύτή εκείνη τή θέσει, οπού πιστεύεται, δτι
έπεσεν ό Σ α ν τα ρόζα ς, ευλαβή αύτοΰ άνάμνησιν. τώ δε 18 2 7 . άφιε-
ρόνων είς τήν μνήμην αύτοΰ ένα τών τόμων τοΰ Ι ΐ λ ά τ ω ν ό ς του.
άνεκεφαλαίονε σύμπαντα αύτοΰ τόν βίον κατά τρόπον ούτ(ο; εύγενή.
πλήρη α γ ά π η ; κα! περιλγ(πτικόν, ώ,ςτε δέν ήδύνατο νά διατυπωθή
καλλιτέρα κα! άκριβεστέρα άναμνηστική περίληψις τών κ α τ' αύτόν 2.
<: Είς τήν μνήμην τοΰ κόμιτος Σ α ν τα ρόζα . λέγει ή άφιέρωσις, γεν-
νηθέντος έν Σαβιλιάνω τή 7 Σεπτεμβρίου 1 7 8 ο . στρατιώτου έν ηλικία
ένδεκα έτών κα! εκ περιτροπής άνωτέρου αξιωματικού κα! πολιτικού
καί στρατιοηικοϋ διοικητοΰ. ύπουργοϋ τών στρατιωτικών κ ατά τά συ μ -'
δάντα τοΰ 1 8 2 1 . συ γγρχφ έω ς τής πραγματείας τής έπιγραφομένης
ΙΊερι τ η ς ε π α ν α σ τ ά σ ε ω ς τ ο ϋ Π ε δ ι μ ο ν τ ί ο υ , θανόντος έπ! τοΰ πε­
δίου τής τιμής τή 27 Α π ριλίου 1 8 2 5 έν τή νήσω Σ φακτηρία πλη­
σίον τοΰ Ναβαρρίνου έν άγώνι ύπερ ανεξαρτησίας τ/^ς Ε λ λ ά δ ο ς, άτυ-
χήσαντος νά ί δη άποτυγχάνοντα τά εύγενέστατα τών σχεδίων αύτοΰ.
Σώμα σιδηροΰν, πνεΰμα εύθύ, εύαισθησία εξαίρετος, δραστηριότης
ανεξάντλητος, ισχύς υπέροχος συνηνωμένη μ ετ’ άγαθότητος ελκυστι­
κής, άγνότατος ενθουσιασμός ύπέρ τής αρετής, έμπνέων είς αύτόν
κ ατά τάς περιστάσεις τόλμην ή σωφροσύνην ανυπέρβλητον, περιφρό-
νησις τοΰ χρήμ ατος κα! τών αγοραίων απολαύσεων, πίστις Χριστιανού.

1 ΤαΟτα λίβν υπεροολιχώς εγροίφηααν δπό του συγγραφίως. Σ . Π . Λ .

2 Έπωφιλουμβι τήν γλαφυραν traXtxrjv μιτάφρασιν τών λεγομένων υπό τού Κου­
ζέν καρά τω Del Lung ο ε«6’ άν. Το'μ. Bf σ. 199 χ έ.
 ΟΙ Κ Ω Δ ΙΚ Ε Σ Τ Η Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η Σ Ζ Α Γ Ο Ρ Α Σ

Πρό τινων ετών έδόθη μοι ύπ'ο τού κ. Πέτρου Βρυζάκη, γραΐΑ—
ι/.ατέωςτοΰ Πανεπιστημίου, άντίγραβον καταλόγου τών έντυπων
βιβλίων της Βιβλιοθήκης Ζαγοράς, περιλαμβάνοντας 1 9 / τό­
μους, τους πλείστους βιβλίων έκοεδομένων άπο τού 1;ί1<) μέ­
χρι του 1749, φιλολογικών καί εκκλησιαστικών, ών μεταξύ
άξιόλογα παλαιότυπα, άποτελουντων δέ ποτε μέρος της βιβλιο­
θήκης του πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Καλλινίκου, άπο-
Οανόντος έν Ζαγορά, όπόθεν κατήγετο, τώ 1 /9 2 μετά μακράν
εκπτωσιν άπό του πατριαρχικού θρόνου.
'*) αυτός δέ κ. Βρυζάκης έπέδωκέ μοι και κατάλογον τών
χειρογράφων κωδίκων τής αύτής Βιβλιοθήκης τής Ζαγοράς,
αντιγραφεντα υπ αυτου εκ τίνος εν αυτή προχειρως συντετα­
γμένου. Έ π ’ εσχάτων δ’ εμαθον, ότι τον πρόχειρον τούτον κατά­
λογον συνέταξεν ό βουλευτής κ. ’Αλέξανδρος Κασσαβέτης. Μοι
είπε δ ’ ούτος, ό'τι κατά παράδοσιν ή Βιβλιοθήκη τής Ζαγορας
ήτο άλλοτε πολΰ πλουσιωτέρα, άλλά πλοιον πειρατικόν, έκ Π ά­
τμου καταπλεύσαν είς τον λιμένα τής Ζαγοράς, το Χορευτον,
παρέλαβεν έξ αύτής πλεΐστα δσα βιβλία χάριν κατασκευής φυ­
σιγγίων. Ό αύτος δε άνεκοίνωσέ μοι καί άλλην παράδοσιν,
καθ’ ήν ό πατριάρχης Καλλίνικος αμέσως μετά τήν έκ τοΟ
πατριαρχικού θρόνου εκπτωσιν ήτο το πρώτον εξόριστος έν τώ
Σινά, ά λ λ ’ έξέφυγεν έκεϊθεν, συμπαραλαβών πολλά βιβλία, έν
οίς πιθανώς καί χειρόγραφα, το δέ μεταφέρον αύτά κιβώτιον
άπωλέσθη έν ναυαγίω.
Εινε δέ κατά μέγα μέρος οί κώδικες τής Ζαγορ5ς αντίγραφα
και αύτόγραφα τού αυτού πολυγραφωτάτου πατριάρχου, άξια
 "Ο Ιταλός φιλέΧλην Σανταρόζας 301

φωτιζομένη ύπό τών νέων ιδεών, χρηστότης νομοταγούς Ιππότου καί

ύπ' αύτάς τάς επιφάσεις της ανταρσίας, τά χαρίσμ ατα διοικητοΰ μετά
τής άφοβίας στρατιώτου, αί μ άλιστ’ άντίθετοι καί σπανιώταται ιδιό­
τητες έπεδαψιλεύθησαν εις αύτόν μ αταίως. Στερηθείς προςήκοντος
πεδίου δράσεω ς, στερηθείς δέ καί τελείας γ ν ώ σ εω ς τών κατ αύτόν
χρόνων καί τών άνθρώπων τών καθ’ ήμας ημερών, άντιπαρήλθε δί­
κην προςώπου μυθιστορικού, έν ω ένυπήρχεν έν αύτφ ό μαχητής καί
ο πολιτευτής. Ά λ λ ’ όχι- δέν έσπατάλησε τόν βίον χάριν σκιών κενών.
Ή πατήθη μέν ίσως περί τή ς προςηκούσης στιγμής καί τών μέσων
αύτοΰ. άλλά παν δ τι ήθέλησε θά έκ π λη ρω θ ή - ό οίκος τής Σ α βα υ -
οίας δέν θά ύπαρξη άπιστος πρός τήν ίδιαν έαυτοΰ ιστορίαν, ή Ε λ ­
λάς δέν θά έπαναπέση ύπό τόν μουσουλμανικόν ζυγόν. Ά λ λ ο ι Ισχον
μείζονχ έπίδρασιν έπί τοϋ έμοΰ πνεύματος καί έπί τών έμών ιδεών-
άλλ’ έκείνός μ’ έκαμε νά γνωρίσω τήν ψυχήν ή ρω ος, καί είς αύτόν
δφείλω πλειότερα παντός άλλου. ΕΙδον αύτόν δυναστευόμένον ύπό
πασών τών θλίψεων, αί'τινες ούνανται νά συναχθώσιν έν τή καροία Αν­
θρώπου, εςόριστον άπό τής ιδίας γής, προγεγραμμένον, εχοντα δεδη-
μευμένην τήν ούσίαν, καταδεδικασμένον είς θάνατον ύπ’ εκείνων, ούς
είχε θελήσει νά ύπηρετήση, άγωνισθέντα πρός στιγμήν καί συκοφαν-
τηθέντα ύπό τών πλείστων οικείων, κεχωρισμένον διά παντός άπό
τής συζύγου καί τών υιών, ύπό τό βάρος τών εύγενεστάτων καί τών
όδυνηροτάτων πόθων, άνευ μέλλοντος, άνευ ασύλου καί σχεδόν άνευ
άρτου, εύρίσκοντα τόν διωγμόν δπου είχεν Ιλθει δπ ω ς εύρη καταφυ-
γιον, συλλαμβανόμενον, £ιπτόμενον είς τήν φυλακήν, κινδυνεύοντα νά
παραδοθή είς τήν κυβέρνησιν αύτοΰ, δπερ έσήμαινεν είς τήν άγχόνην.
Τόν είδον ού μόνον απαρασάλευτο ν, άλλά γαληνιαίον, δίκαιον, συγ-
γνωμονικόν. άγωνιζόμενον νά κατανόηση τούς εχθρούς αύτοΟ άντΐ νά
μισήση αύτούς, νά δικαιολογήσω τήν πλάνην, νά συγχωρήσω τήν άδυ-
ναμίαν, συλλογιζόμενον τούς άλλους μάλλον ή εαυτόν, έπιβάλλοντα
σεβασμόν είς τούς δικαστάς αύτοΰ, έμπνέοντ’ άφοσίωσιν είς τούς δε-
σμ ώ τα ς αυτού, καί, δτε τά δεινά άπέβαινον έντονώτερα, διατηρούντα
τήν πεποίθησιν, δτι ψυχή ισχυρά π αρασκευάζει αύτή τάς ιδίας έαυτής
τύχας καί πραγματική συμφορά ύπάρχει μόνον έν τή κακία καί έν
τή εύτελεία, έτοιμον πάντοτε πρός τόν θάνατον, ά λ λ ’ άφωσιωμένον
είς τήν ζω ήν χάριν εύλαβείας πρός τόν θεόν καί τήν άρετήν. Ιχοντα
302 * Νέος Έλληνομνήμων

ίσχυράν θέλησιν να ε!νε ευτυχής. κατορθοΰντα σχεδόν νά είνε ευτυ­

χής ενεκα τής δυνάμεως έκείνης τής θελήσεως. τής ζω η ρότη τος καί
τοΰ εύαγώ γου τής φαντασίας καί τής άπειρου συμπαθείας τής κ αρ-
δίας αυτού. Τ οιοϋτο; ϋπήρξεν 6 Σ α ν τα ρόζα ς. Ώ σΰ. δν συνήντησα
ύπέρ τό δέον άργά . ά λλ ’ δν άπώ λεσα ύπέρ τά δέον ενωρίς, δν ήδυ-
νήθην νάγαπήσω πάντοτε άμέτρως καί πάντοτε ανευ μετανοίας.
ά φ ’ οΰ έπεφυλάχθη εις εμέ νά έπιζήσω μετά σέ. ώ Σαντόρρε. έσο
σύ διά παντός δ έμός ά σ τή ρ ».
« Ά ναμνησθώμεν τών λέξεων τοΰ Γάλλου φιλοσόφου. "Οχι' ; ό οίκος
τής Σαόαυδίας δέν θά ύπάρςτ( άπιστος πρός τήν ιδίαν έαυτοΰ ιστο­
ρίαν. ή Ε λ λ ά ς δέν θά έπαναπέση ύπό τόν μουσουλμανικόν ζυγόν" .
'Οποία προμαντεία. Καί όποια πλησμονή χαράς θείας εν τοΐς μ εγά-
λοις έκείνοις πνεύμασιν. δταν ΐδωσι τον διςέγγονον τοΰ Καρόλου "Α λ-
όέρτου άποβιβαζόμενον εις τόν Πειραιά εν όνόματι τής Ιτ α λ ία ς έλευ-
θέρας καί ενιαίας, τυγχάνοντα μετ’ επευφημιών ενθουσιωδών τής δε-
ςιώσεως τοΰ ελληνικού λαοΰ, καί αύτοΰ ελευθέρου άπό τού ξένου
ζυγοΰ. καί όταν. περιβαλλόμενα ύπά τοΰ φωτοστεφάνου προφήτου
καί μάρτυρος. ένωτισθώσι τών εύγενών καί ευοίωνων εύχών τοΰ ,5α-
σιλέως τής άπελευθερωθείσης ’ Ιταλίας πρός τήν άναγεννηθεΐσαν
Ελλάδα, δι’ ών βά συνενώνται έν ένι καί τώ αύτώ έναγκαλισμώ τά
δύο μέγιστα τών ονομάτων έν τή ιστορία, τά ονόματα Ά θ ή ν α ι καί
'Ρ ώ μ η 1". χ

1 Έ διοίλεξί; αίίτη s y tiv t ζαθ’ ον f sovov ό Εμμανουήλ Γ ’ £π«3χίοβη iv ΆΟ^να:;

τον βασιλέα της Έλλοίδος Γεώργιον.
 Ν έ ο ς Έ Ιλ η ν ο μ ν ή μ α } *

, Ν, - / / f λ» ' ' Λ / * ... ' '

ιοιας υιελετης / α ρ ι ν γ ν ω σ ε ω ς τ ω ν κ α τ α τον ριον α υ το υ και την
ίσ τοοία ν τ ώ ν ‘/ ο ί ν ω ν έν οις έ ζη . Κ α ίτ ο ι οέ ο δοθείς μ οι κ α τ ά ­
λ ογ ος είνε, ώ ; εΐκος, ά τ ε λ ή ς , ά τε σ υ ν τχ /Ο ε'ις π ρ ο χ ε ίρ ω ς , ώ ς ε ί-
ττον α ν ω τ έ ρ ω , ύ π ’ ά ν ορος λ ο γ ίο υ μ έν , ά λ λ ά μ ή ε /ο ν τ ο ς ά ς ι ώ -
σεις ειδικών π α λ α ιο γ ρ α ο ικ ώ ν γ ν ώ σ ε ω ν , Ε π ιφ υ λ ά σ σ ο μ α ι μέν νά
τ υ ν τ ά ς ω , ευ κ αιρ ία ς δ ιδ ό μ εν η ς, ε π ισ τ η μ ο ν ικ ό ν κ α τ ά λ ο γ ο ν τ ώ ν κ ω ­
δίκων τ ή ς ά ξ ι ο λ ί γ ο υ τ α ύ τ η ς Β ιβ λ ιο θ ή κ η ς, έν ώ Οά π ρ ο ςτ ε θ ώ σ ι
και αί νΟν λ ε ίπ ο υ σ α ι ά ν α γ κ α ϊα ι ειδή σ εις περί τ ή ς Ο λης, i"J ής
είνε γ ε γ ρ α μ μ έ ν ο ι οί κ ώ δ ικ ε ς, καί τοΟ α ιώ ν ο ς , κ α θ ’ ον έ γ ρ ά 'ρ η -
σ α ν , οςτις έν τ ή α ν α γ ρ α φ ή ό λ ιγ ω ν α ίν ο ν κίοδίκων νΟν σ η μ ε ίο υ -
Λ, λ λ, Λ ν , γ ^ \ > , t
τ α ι , οεν θ ε ω ρ ω οε ο υ / η τ τ ο ν π ερ ιττόν να ο η μ ο σ ιε υ σ ω επι του
π α ρ όν τος τον είς / ε ϊ ρ α ς μου εύ ρισκ όμ ενον κ α τ ά λ ο γ ο ν ώ ς έχει.
Δηλώ δ έ, ότι οί έν π αρενθέσει άριΟμοΐ μ ε τ ά τον α υ ξο ν τα
δη λ οΰ σι τον άριθμ ον ον ιέ ρ ε ι νυν έν τ ή Β ιζλιοΟ ηκη έ κ α σ το ς
~> ζ
κ ω οίς.

1 (9 7 6 ). Κτηματολόγιο'/ τής Ζ αγοράς, συντεταγμένο'/ τόν Μάϊον

1836.
2 (9 7 7 ). Έ π ιστολ α! πατριαρχών. αρχιεπισκόπων, ηγεμόνων,
μπεγιαζέόων. αρχόντων και λοιπών, απευθυνόμενα! πρός Κ αλλί­
νικον πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως.
3 (9 7 8 ). «Έ π ισ τολ α ί τοΰ όσιου πατρός ήμών ·1 α λ λ * δ £ ο υ
έπ κ αχ οπ ου Έ λ ε ν ο υ π ό λ ε ω ς πρός Ααΰσον πραιπόσιτον».
4 (9 7 9 ). Λ όγοι [ Α ν δ ρ έ ο υ ] ά ρ χ ·.ε «·.σ χ »* π ο \ > Κ ρήτης
τοΰ Ί ε ρ < > α ο λ υ ι ι .έ τ ο υ είς τήν γέννησιν τής Θεοτόκυυ.
5 C980). Υ π όμ νημ α εις τόν άπόστολον και ευαγγελιστήν Λ ου­
κά'/ και είς τά διάφορα μαρτύρια τών άγιων.
6 (9 8 1 ). Χ ειρόγραφον « α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ α λ λ ίν ικ ο υ , γραφέν
κατά τό διάστημα τής εξορίας αύτοΰ, περί τής έκπορεύσεως τοΰ
Α γ ίο υ Πνεύματος.
7 (9 8 2 ). Μ ι χ α ή λ Κ οντοπ έδου Ν α ξιώ το υ κωόιξ γ ρά ­
φεις τ ώ 1 7 0 0 , έν ω περιέχεται «μετάφ ρασις είς τοΰ ^ c o a x o u p t -
δ ο υ περί Ολης ιατρικής, διορθωθεΐσα κ ατά πολύ υπδ Κ α λ λ ι ν ί ­
κ ο υ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ ».
 Ο ί Mtbtixcs τής Β φ Ιιο& ή κ η ς Ζαγοράς 30ο

8 (9 8 3 ). «Ε ίς φιλοσοφίαν προδιοίκησις». Προοίμιον, όποιον τό

τής φιλοσοφίας αξίω μ α. ■
9-1 1 (9 X 4). Χ ειρ όγ ρ α φ α τρία Λ βοφ έλου Κ ο ρ υ δ α λ λ έ ω ς .
12 (9 8 0 ). Ί ω ά ν ν ο υ Α^μίΛοχηνοϋ ΙΙερΙ ψυχής καί ορθοδό­
ξου πίστεως.
13 (9 8 6 ). Υ π όμ ν η μ α συνοπτικόν «α τρ εά ρ χ ο υ Κ α λ λ ιν ί­
κου είς τήν περί ούρανοϋ πραγματείαν <*βοφίλου ·4 ο ρ υ δ » λ -
λ έ ω «.
14 (9 8 7 ). Λ όγοι καί υπομνήματα εις Εύαγγελιστάς. Βίοι διαφό­
ρων ά γ ιω ν .— Ό μιλίαι Ί ω ά ν ν ο υ Χ ρ υ ιο ο τό μ ιο υ .
15 (9 8 8 ). Σ υλλογή λόγων καί εγκωμίων διαφόρων εκκλησιαστι­
κών πατέρων.
1β (9 8 9 ). Σημειώσεις καί έπιστολαί διαφόρων πατριαρχών καί
αρχιερέων. ΙΙολεμικαΙ σημειώσεις. Ά φ ή γ η σ ις τής ανόδου τοΰ Κ αλ­
λινίκου έπί τόν πατριαρχικόν θρόνον. Διάφοροι μελέται περί μελισ­
σών. Χ ρονολογίαι μ εγάλων γεγονότων. Καθαίρεσις Κυρίλλου. Κ αθ-
αίρεσις Σεραφείμ τοϋ Ά λ ό α ν ο ΰ . Διάφοροι μελέται.
17 (9 9 0 ). Λ όγοι Ίω ά ν ν ο υ μ,οναχοΟ τοΟ Rptevvcnu,
άπαγγελθέντες έν Κωνσταντινουπόλει έπί τής βασιλείας Μανουήλ τοΰ
ΙΙαλαιολόγου καί έπί τοΰ πατριάρχου Ιω σή φ .
18 (9 9 1 ). Ί ω ά ν ν ο υ 'Χ ρυαοατόμ .ου Λ όγοι καί όμιλίαι.
19 (9 9 2 ). Μ ελέτη περί α γ ω γ ή ς τών πχίδω·/.
2 0 (9 9 3 ). Κ .*λλ6νί*ου π »τρ ίά ρ χ ο υ Μελέτη πεοί σκανδά­
λου καί π ρόλογος περί τών έν τώ μέλλοντι θορύβων.
21 (9 9 4 ). 35υμ.βών μ,οναχοΟ Λ όγοι διάφοροι περιέχο^τες
πάντων τών παθών κατηγορίας δι’ ένιστόρων παραδειγμάτων.
22 (9 9 5 ). Ο εο φ ίλο υ Κ ο ρ υ δ α λ λ ί ω ς ΙΙρολεγόμενα είς τά
περί ψυχής βιβλία.
23 (9 9 6 ). Φρασάρ·.ον έκ διαφόρων λ όγω ν ·4ω νστ*ντινου
ί%Ι«υρι*έου τοΰ έκ Ζ α γ ορά ς, συλλεγέν έν Κωνσταντινουπόλει έ /
Ιτει 1 7 2 6 .
2 4 (9 9 7 ). Ά ν δ ρ έ ο υ Κ.αίβίχρεέ%ς Ε ρμη­
νεία τής Ά π οκ α λΰ ψ εω ς Ί ω ά ν ν ο υ τοΰ θ ε ο λ ό γ ο υ μετά προλό­
γου τοΰ η α τ ρ ίά ρ χ ο υ Κ αλλενέχου
NEOS ΕΛΛ HNIJMNHMON "ΙΌΜ ΙΑ ·
306 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

2 5 (9 9 8 ). Σύνοψις της ίεράς θεολογίας, φιλοπονηθεΐσα π α ρ ά W c -

κολάου Κ ού ρβου λα.
2 6 (9 9 9 ). Ε ύαγγέλιον έπΐ περγαμηνής.
2 7 (1 0 0 0 ). θ έ μ α τ α περί μυστηρίων. Περί μέτρων ηρωικών. " Ι α μ ­
βοι παραινετικοί, θ έ μ α τ α είς γραμματικήν τοϋ έξ άπορρήτω ν [ Ά λ ε .
ξάνδρου Λ1 * υ ρ ο ι * ο ρ ί ϊ ά τ ο υ ] . Ε π ιφ ώ ν η μ α πρός τόν πατριάρ­
χην Γαβριήλ και διάφοροι άλλαι μελέται · £ ω ν β τ * ν τ ί ν ο υ X *·
τ ζ ί } Δ η μ .^ τ ρ £ ο υ λ ί α υ ρ ι κ έ ο υ τοΰ έκ Ζ α γ ο ρ ά ς, μετέπειτα π « -
τρεάρχου lia X X c v ix u u .
2 8 (1 0 0 1 ). Εύαγγέλιον.
2 9 (1 0 0 2 ). Έ ξιστόρη σις τών πρό τής πατριαρχίας Καλλινίκου
καί μετέπειτα μέχρι τής εξορίας αύτοΰ.
3 0 (1 0 0 3 ). Ό μ , ή ρ ο υ Ί λ ιά δ ο ς Α μετά σχολίων. Ί Ι β έ ο Γ ϊ ο ς
μετά σχολίων. ' )μ ιλία περί τοΰ άκούειν. Γ ρ η γ ο ρ έ ο υ τ ο Ο θ ε ο ­
λόγου Ό μ ιλίαι. Ά λ λ α διάφορα έκ τών π αραδόσεω ν Φ ω τ ί ο υ
δ κ ΰ α ιβ χ ά λ ο υ Χ κ γ ο ρ ά ς .
31 (1 0 0 4 ). Ά πομ\ Ίονεύματα συγγραφέντα παρά τοΰ εκκλησι­
άρχου Χ ι λ ^ > έ σ τ ρ ο υ ^ · υ ρ ο η ο ύ λ « » υ περι τών πρέσβεων τής με-
λετωμένης έν Β ασιλεία συνόδου πρός τε τόν βασιλέα Ίω ά ννη ν τόν
Π αλαίολόγον καί τήν άνατολικήν έκκλησίαν.
3 2 (ΙΟ Ο δ). Τ ροπ άρια, π οιή μ α τα Ί ω α ή φ .
3 3 (1 0 0 6 ). Φιλοθέου Π άρεργα.
3 4 (1 0 0 7 ). Έ κ τοΰ βιβλίου τοΰ καλουμένου τά Χ ρυσάνθεα έ«έ
τοΰ λογικού.
35 (1 9 0 8 ). Έ ρμ η νεία τοΰ Ά ρ κ ϊ τ ο τ έ λ ο υ ς ΙΙερΙ γενέσεως και
φ θοράς.
36 (1 0 0 9 ). Χ υμβών Ο ε β 'ϊ ο κ λ ο ν ε χ η ς Ά π ά ν τη σ ις πρός τάς
ερωτήσεις τοΰ μητροπολίτου Π ενταπόλεως Γ α β ρ ιή ?.
3 7 (1 9 1 0 ). [ Λ ί β χ ο λ ά ο υ % Ι » υ ρ ο κ - · ρ Π * τ « » · υ ] θ έα τρ ον πολι­
τικόν περιέχον άκριβή συμβουλήν περί τής άνατροφής τοΰ ήγεμόνος.
3 Η ( 1 0 1 1 ). Λ ί ε κ ^ φ ό ρ ο υ Β λ ε μ ι μ - ύ δ ο υ Ε π ιτο μ ή λογικής.
39 ( 1 0 1 2 ). Ψ αλμοί.
4 0 (1 0 1 3 ). Χρονικόν σύντομον έκ διαφόρων χρονογράφ ων και
έξηγητών συλλεγέν ύπό 14αλλ6ν£κου « α τ ρ 6* ρ χ ο υ Κ ω ν-
σ τ α ν κ ν ο υ η ό λ ε α » ; άπό Ά δ ά μ μέχρι τοΰ 1 7 7 5 .
 Οί κώδικες τής Βιβλιοθήκης Ζαγοράς 307

4 1 (1 0 1 4 ). Πίνας είς τό A . Β καί Γ βιλίον τών Μ ετεωρολογικών

τοΰ Ά ρ ι σ τ ο τ ε λ ο υ ς . Σ χολαστικά ζη τή μ ατα.
4 2 (1 0 1 5 ). < "> ε ο φ ·;λ ο ^ Κ ορυΠ χλλέω ς ΙΙροοίμιον είς τήν
λογικήν.
4 3 (101(5). ·%1 & χ α ή λ * ϊ* ελ λ ο Ο Ε ρμ η ν εία είς τά 'Α σ μ α τών
ασμάτων. Ό Μ ωϋσής είς τούς "Ελληνας κ ατά διαφόρους τρόπους μυ­
θολογούμενος. Διάλεξις μ ,ε γ ά λ ο υ ε ρ μ ,^ ν έ ω ς ΙΙα ν -χ Υ κ ό τ ο υ
[.^ ϊεχ ο ύ σ * ,] Χριστιανού. ’Απαρίθμησις τών κ α τά τόν παρελθόντα
αιώνα λογίων Έλλήνοιν και τών κατά τόν παρόντα αίώνα άνθούντων.
4 4 (1 0 1 7 ). Έ γχειρίδιον περιλαμβάνον λόγους ελέγχοντας τήν
Μωαμεθανικήν θρησκείαν ύπό ie.fi. Ζ α χ α ρ έ ο υ .
4 5 (1 0 1 8 ). ΙΙαρακλητικοΙ κανόνες.
4 6 (1011J). Γραμματική καί Συντακτικόν.
4 7 (1 0 2 0 ). Βίος Βασιλείου τοϋ μεγάλου έκ τοϋ Χ ο υ ί δ α . Γ ε -
ρ α α ίμ ιο υ τ ο ΰ ΙΙυ ζ α ν τ ιν ο Ο Περί τοΰ τεχνολογικού μέρους τοΰ
κατά γραμματικήν.
4 S (1 0 2 1 ). Έ Δευτέρα συμμορία. Ί σ ο κ ρ ά τ ο υ ς Λ ό γος πανη­
γυρικός τέταρτος μετά σχολίων καί έξηγή σεω ς. "Υποθέσεις είς τούς
λόγους I ' ρ η γ ο ρ ί ο υ τ ο ϋ 4 # ε ο λ ό γ ο υ .
4 9 ( 1022 ). Α λ ε ξ ί ο υ Ίαπανοϋ Έ γχειρίοιον περι συνοικε­
σίου ακριβούς επεξεργασίας έν άπλουστάτη φράσει.
5 0 (1 0 2 3 ). Λ ί ι χ ι ^ φ ό ρ ο υ π ά τ ρ ιά ρχ »»υ ϋ ω ν α τα ν τιν ο υ -
π ό < ε < ι»ς Χρονικόν έν συνόψει.
5 1 (1 0 2 4 ). Λ όγοι διάφοροι περιέχονΐες τών παθών πάντων κατη­
γορίας οι’ ενιστόρων παραδειγμάτων τής τε Παλαιάς καί Νέας δια­
θήκης τοΰ Ά δ ά μ μέχρι Συμεών τοΰ μοναχοΰ.
5 2 (1 0 2 5 ). Ι σ τ ο ρ ία σύντομος περι τών προφανών αιτιών, δι’ ας
ή Βλαχία π α σα κατεστράφ η καί περί τών ηγεμόνων Στεφάνου Καν-
τακουζηνοΰ καί Νικολάου σοφοΰ.
53 (1 0 2 6 ). προφήτου καί βασιλέως Φ'αλμοί.
5 4 (1 0 2 7 ). ’Α πολογία Λατίνου τινός σοφοΰ είς 2ν άνώνυμον σύγ­
γραμ μ α, παριστώ σα σ α φ ώ ς τήν μεταξύ τής ανατολικής και τής δυ­
τικής Ε κ κ λ η σ ία ς διαφοράν.
5 5 (1 0 2 8 ). Χ ειρόγραφ ον π * τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ α λ λ ί ν ι κ ο υ περί τής
λαμπρας Κυριακής, γραφέν κ ατά τούς χρόνους τής εξορίας αύτοΰ.
308 Ν ίο ς 'Ε λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

50 (1 0 2 9 ). Έ ρ γ ο ν Γ ενναδίου τοϋ Χ χο λ χρ ε'ου πατριάρ-

/ο υ Κ ωνσταντινουπόλεως.
57 (1 0 3 0 ). Γ εω ρ γεου Κ ε δ ρ η ν ο ϋ ΙΙερ! ένσάρκου οικονομίας.
5 8 (1 0 3 1 ). [ΛΙεχολάου Λ Ια υ ρ οκ ορδχτου ] Θέατρον πολι­
τικόν, συμβουλεΰον τά τής α νατροφ ή ς τοΰ ήγεμόνος.
5 9 (1 0 3 2 ). Ε ΐςα γ ω γ ή είς τήν Λογικήν τοΰ Ά ρεστοτέλους.
«0 (1 0 3 3 ). Τ ροπ άρια ψαλλόμενα κ α τά τόν μικρόν καί μέγαν ε­
σπερινόν τής 2 5 Σεπτεμβρίου, μνήμης Γερασίμου μετατεθείσης άπό
τής 14 Σεπτεμβρίου ενεκα τής ύψ ώσεως τοΰ τίμιου σταυροΰ.
til (1 0 3 4 ). Κ α λ λ εν ιχ ο υ π α τρ εά ρ χ ου Διδασκαλία περί έςο-
μ ολογή σεω ς.
02 (1 0 3 5 ). ’Ανάπτυξις κα! εξήγησις τοϋ Ευαγγελίου τής Α ' των
Νηστειών, άναγόμενον είς τόν Κ λήμεντα πάπαν 'Ρ ώ μ η ς κα! είς διά­
φ ορα άλλα ζη τή μ α τα τής εκκλησιαστικής ιστορίας.
63 (1 0 3 6 ). ’ Ονειροκριτικόν.
0 4 (1 0 3 7 ). Καλλενε'χου « χ τ ρ ιά ρ χ ο υ ποίημα τώ 1790
γραφεν, περιέχον συμβουλάς είς τόν (3ίον τοΰ ανθρώπου κα! διαφό­
ρους διδασκαλίας.
6 5 (1 0 3 8 ) Έ κ τών τοΰ Χυνεσε'ου πρός Νίκανδρον κα! λοι­
πούς. Ιίασελεεου τοΰ μιεγάλου Παραίνεσις μετά σχολίων.
0 6 (1 0 3 9 ). Σ υ λλ ογή διαφόρων θεμάτων. Ί σ τ ο ρ ία ι διάφοροι. ’ Ο­
νειροκριτικόν Ν εχηφ όρου ττατρεάρχου. Γΐαροιμίαι δημώδεις.
Έ π ιστολ α ! κτλ.
67 (1 0 4 0 ). ΙΤερ! συστήματος τοΰ παντός.
68 (1 0 4 1 ). Κ,αλλενεχου π α τρ εά ρ χου Έ π ισ το λ α ! πρός φί­
λους.
6 9 (1 0 4 2 ). Μ αξεμ ,ου Μ α ρ γ ο υ ν έο ’.* επισκόπου Κυθήρων
Δ ιάλογος περί τοΰ σχίσμ ατος.
70 (1 0 4 3 ). Λίεχηφόρου Ι*λεμ.μ.ύΠ«>υ Φ ιλοσοφία.
71 (1 0 4 4 ). Οί κ α τά Κυρίλλου καί τών οπαδών αύτοΰ κανόνες.
Ε π ιγ ρ ά μ μ α τα κτλ.
72 (1 0 4 5 ). 33τεφχνου Ά ,λ ε ξχ ν δ ρ έ ο ίς έργον.
7Η (1 0 4 6 ). [Χυμ-εώ ν ©βσααλονέχϊΐς i] ΙΙερ! τοΰ πώ ς δει
δέχεσθαι τούς έξ αιρέσεων προςερχομένους τή ανατολική εκκλησία.
74 (1 0 4 7 ). Γ βω ργεου Κ ο ρεσ α εου Περ! τής θείας μεταλή-
ψεως.
 Οί κώδικες τής ΒιβΧιο&ήχης Ζαγοράς 309

75 (1 0 4 8 ). Φ ρασάρια κ α τ’ άλφάβητον έκ διαφόρων βιβλίων

K aX X cvcxou π α τ ρ ιά ρ χ ο υ .
76 (1 0 4 9 ). Εις φιλοσοφίαν Προδιοίκησις.
77 (1 0 5 0 ). ' Υπομνήματα και ζη τή μ ατα εις τά τοϋ Ά ρ ι σ τ ο τ έ -
λ ο υ ς Περί γενέσεω ς καί φθοράς.
78 (1 0 5 1 ). Εις τό Δ ον τής © ε ο Π ώ ρ ο υ [ Γ α ζ ί ) ] γραμματικής.
79 (1 0 5 2 ). Κ α λ λ ι ν ί κ ο υ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Δ ωδεκάστιχοι.
8 0 (1 0 5 3 ). Διήγησις χαριεστάτη εις τά Μ ετεω ρολογικά Ά ρ ι -
ατοτέλους
81 (1 0 5 4 ). Κ α λ λ ι ν ί κ ο υ π α τρ ιά ρ χ ο υ Κωμψ δίαι καί δρά­
ματα.
82 (1 0 5 5 ). Νομικόν καί κανονικόν πρακτικόν.
83 (1 0 5 6 ). Κανόνες τών α γ ί ω ν Α π ο σ τ ό λ ω ν .
8 4 (1 0 5 7 ). Α γ α θ ά γ γ ε λ ο ς .
8 5 (1 0 5 8 ). Μ υστήρια τής άγίας ήμών εκκλησίας.
86 (1 0 5 9 ). ΈΕήγησις ευαγγελίων τής % καί ji' Κυριακής τών
νηστειών καί διάφοροι άλλαι έρμηνεΐαι.
87 (1 0 6 0 ). Είς τό ρητόν τού ά π ο α τ ό λ ο υ Ι Ι α ύ λ ο υ <·Δ έσπ οτα
εύλόγησον» μελέτη.
88 (1 0 6 1 ). 2 ημειωμχτάριον ρωσικόν.
8 9 (1 0 6 2 ). ’ /% 6 α ν α α ί ο υ Α λ εξά ν δ ρ εια ς ΙΙρό: Ά ντίοχ ον
άρχοντα περ! πολλών ζη τη μ άτω ν τών έν ταΐς Γ ρ α φ α ϊς άπορουμένων.
9 0 (1 0 6 ο ). Μ αθήματα Ε ϋ χ λ ειδ είο υ γ εω μ ετρίας. Διάφοροι
Έ λ λ η ν ες συ γγραφ είς.
91 (1 0 6 4 ). Εύχολόγιον μονάχου.
92 (1 0 6 5 ). Περί τής έκ τοΰ πατρός μόνου ΐκπορεύσεω ς τοϋ
'Α γίου πνεύματος.
93 (1 0 6 6 ). Ι σ τ ο ρ ικ ά ! σημειώσεις.
9 4 (1 0 6 7 ). ΙΙροοίμιον είς τήν ρητορικήν τέχνην.
9 5 (1 0 6 8 ). Έ γχειρίδιον κ ατά τής αίρέσεως τών Ά να βαπ τιστώ ν.
Κ α λ λ ιν ίκ ο υ π α τρ ιά ρ χ ο υ .
9 6 (1 0 6 9 ). 'Ύμνοι τριαδικό!.
97 (1 0 7 0 ). ΙΙερ! μυστηρίων (κώδιξ έφθαρμένος).
98 (1 0 7 1 ). Χ ειρ α γ ω γ ία τοΐς πλανωμένοις ύπό τοϋ ιατροφιλοσό­
φου Ε υ σ τ ρ α τ ί ο υ ' Α ρ γ έ ν τ η .
310 Νέος Έλληνομνήμων

9 9 (1 0 7 2 ). © ε ο φ έ λ ο υ Κ ο ρ υ δ α λ λ έ ω ς Είς άπασαν τήν λο­

γικήν πραγματείαν προοίμιον.
1 0 0 (1 0 7 3 ). Π εριγραφή τού Π αραδείσου.
101 (1 0 7 4 ). Κ α λ λ ί ν ι κ ο υ « α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Πόνος έξάψεως,
ήτοι Δ ωδεκάστιχα.
102 (1 0 7 5 ). Πρός τούς παλαιοθρήσκους παραίνεσις.
103 (1 0 7 6 ). Ε ρμ η ν εία δογματική.
104 (1 0 7 7 ). Κ χ λ λ ιν ικ Γ > υ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Λιάφοροι μελέται,
γνωμικά, αστρονομικά, ιστορικά έν εΐδει ήμερολογίου.
1 0 5 — 107 (1 0 7 8 — 1 0 8 1 ). Ι σ τ ο ρ ία τού ρωσοτουρκικοΰ πολέμου.
105 (1 0 8 2 ). Ιω ά ν ν ου ΙΙρ ίγ κ ο υ Έ π ιστολ αι διάφοροι ές
Ά μ στελοδά μ ου .
109 (1 0 8 3 ). Ό δ η γ ία ι περί έξομ ολογή σεω ς.
110 (1 0 8 4 ). Ί ω ά ν ν ο υ Ι Ι ρ ί γ χ ο υ Διάφοροι σημειώσεις καί
έπιστολαι.
111 (1 0 8 5 ). Έ κ τών αποριών καί λύσεων Ιβ ιδ ώ ρ ο υ I I rt-
λ ο υ α ι ώ τ ο υ . Διάφοροι έπιστολαί Ά ν β ε μ ι ί ο υ καί άλλων. Τινά γ ρ α-
φέντα κ ατά τήν εξορίαν Κ α λ λ ί ν ι κ ο υ π χ τ ρ ι ά ρ χ ο υ .
112 (1 0 8 6 ). Έ π ιστολ αί πρός διαφόρους πατέρας έμμετροι Κ α λ ­
λ ίν ικ ο υ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ .
113 (1 0 8 7 ). Εύχαί είς τήν ύπεραγίαν Θεοτόκον κ α τ’ άλφάδητον.
Συνοπτική διήγησις τών κ α τά τήν εξορίαν καί κ αθ’ οδόν συμβάντων
τοΰ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ α λ λ ίν ικ ο υ .
114 (1 0 8 8 ). 'Ο μ ολογία τής πίστεως Ο έτρου Λ εκ λέρη ,
μεταφρασθεΐσα έκ τοΰ γαλλικοΰ π α ρ ’ αγνώστου.
115 (1 0 8 9 ). Ε ύαγγέλιον παλαιόν (έφθαρμένον).
110 (1 0 9 0 ). Κ ά τ ω ν ο ς ' 1 * ω μ ι α ι ο υ Γνώμαι παραινετικαί
πρός τόν έαυτοΰ υιόν [κ α τά μετάφρασιν Μ α ζ ί μ ι ο υ ΙΙλ α ν ο ύ δ η ].
117 (1 0 9 1 ). Ισ τ ο ρ ικ ό ν ήμερολόγιον.
118 (1 0 9 2 ). Ή μερολόγιον ιστορικόν καί στίχοι Κ α λ λ ί ν ι κ ο υ
π α τρ ιά ρ χ ο υ .
1 1 1 9 (1 0 9 3 ). Ε κκ λη σιαστικ ός κώδιξ α ρχ αίος (έφθαρμένος) μετ’
εξηγήσεω ν καί σχολίων.
120 (1 0 9 4 ). Παραινέσεις πρός μοναχούς, έπισκόπους, λαϊκούς κτλ.
121 (1 0 9 5 ). Διάφοροι μελέται καί έπιστολαί Γ ε ω ρ γ ί ο υ Τ ρ α -
 Ο ί M C & it M t s τ ή ς Β ιβ Χ ιο & ή χ η ς Ζ α γ ο ρ ά ς 311

πεζουντίου καί Γ ε ω ρ γ ίο υ Γ ο ρ δ ίν ο υ πρός διαφόρους.

122 (1 0 9 6 ). Διάφοροι έπιστολαί εκκλησιαστικού περιεχομένου'
μετά σχολίων.
123 (1 0 9 7 ). "ΙστορικαΙ σημειώσεις.
124 (1 0 9 8 ). Θ εοφ ίλου Κ ο ρ υ δ α λ λ έ ω ς Περί φυσικής.
12 5 (1 0 9 9 ). Αιμενοδείκτης [Π ορτο λ ά ν ο ς;]
12 6 (1 1 0 0 ). Α ρ χ ιε π ισ κ ό π ο υ Γ ρ η γ ο ρ ίο υ Ό μ ιλία εις τήν
άνάληψιν τοΰ "Ιησοΰ Χ ριστοΰ.
127 (1 1 0 1 ). Ε ίςαγ ω γή τών είς τέσσα ρ α τό Α # *ε ο δ ώ ρ ο υ
[ Γ α ζ # 5] Γραμματικής.
128 (1 1 0 2 ). Βίος καί πολιτεία άγιου Ά ν δ ρ έ ο υ .
129 (11 0 3 ). In a p o c a ly p s in I o h a n n is fa c iliu s in te lli-
gendam .
1 3 0 (1 1 0 4 ). Κ,αλλενεκου π α τρ ιά ρ χ ου Λ όγοι.
131 (1 1 0 5 ). Γ ε ω ρ γ ίο υ /νακαπ ηνοΰ Γραμματική και συν­
τακτικόν,
132 (1 1 0 6 ). Εύαγγέλιον μετ’ εικόνων τών Ε υαγγελιστών καί
τών πινάκων Ά μιμ ιω νίου Ά λ ε ζ α ν δ ρ ε ί α ς . Έ π ί περγαμηνής.
133 (1 1 0 7 ). Κ αλλινίκου π α τρ ιά ρ χ ο υ Περί τής άντιρρή-
σεως είς τήν άρχήν τοΰ πάπ α.
134 (1 1 0 8 ). Α ω ρ ο Ο έο υ ΙΙρ ο κ ο ν ή β ο υ θέμ ατα εκτοΟ άπλοΟ
είς τό άρχαίον.
 Σ Υ Μ Μ I Κ ΤΑ

— Ι1£ν»1ξ βρ»χυγρ«.φ6ών. Έ ν τώ βατικανικώ κώοικι R e g -

S vec. 184 αΐώ νο; δεκάτου τετάρτου, έν φ. 2 8 4 ? . περιέχεται ό
ένταΰθα πανομοιοτύπως έκδιοόμενος πίνας βραχυγραφιών, φέρων
 Σνμμιχτα '313

μετά τάς λέξεις Ά ρ χ ί ι σ υ ν θ ε ώ τήν επιγραφήν «Ε ρ μ η ν εία τών

στερεών γραμ μ άτων, τών ση μ α δικ ώ ν». Περίεργος εΖνε ή έκφρασις
σ τ ε ρ ε ά γ ρ ά μ μ α τ α πρός δήλωσιν βραχυγραφικών σημείων. Μετά
δέ τήν παράθεσιν τών βραχυγραφιών, άντιστοιχουσών πρός ολόκλη­
ρον συλλαβήν, ών ΰπέρκειται άνωθεν έκάστου σημείου ή έρμηνεία,
επονται έν τέλει οί εξής στίχοι'
Εΐπερ θέλεις με μανθάνειν, ώ παιδίον,
πληγώ ν δ ε πολλών μηδ’ δλως πείραν λάβε'-ν
π α ίδ ε β ε τόν νουν μηδαμώς εξω τρέχειν
ά λ λ ’ ένδον είναι και σχολάζειν ώς δέον
μήπ ως μεταγνώς, εί (δαθυμεΐς είς τέλος.
Καί εξάγεται μέν έκ τών στίχων τούτων, δτι ό πίναξ ήτο π ροω -
ρισμένος πρός σχολικήν διδασκαλίαν τής γραφ ής, ά λλ ’ άςιον π α ρα -
τηρήσεως είνε, δτι έκ τών έν αύτώ άναγεγραμμένων βραχυγραφικών
σημείων έλάχιστα είνε τά εύχρηστοΰντα έν τή έλληνική γραφή τών
μεσαιωνικών χρόνων και ευρισκόμενα έν κώδιξι, τά δέ λοιπά, έν ο ί;
καί τά έν αρχή τοΰ πέμπτου στίχου ε ίν α ι, ού γίνεται βραχυγραφική
χρ ή σι; έν τω τετάρτω στίχω του έπιγράμματος, ή ά ποδοτέα είς ιδιορ­
ρυθμίαν τοΰ συντάξαντος τόν πίνακα ή μάλλον δύνανται νάναχθώσιν
είς βραχυγραφίας άπορρευσάσας έκ τής παλαιάς ταχυγραφίας, άντι-
στοίχου πρός τήν νΰν στενογραφίαν, περί ής ίδε G i t l b a u e r D ie
I J b e r r e s te g r ie c h . T a c h y g r a p h i e im C o d e x V a t ic , g r a e c u s
1 8 0 9 .Έ ν Βιέννη, 1 8 7 8 κ α ί(Z w e it e r F a s c i k e l ) 1 8 8 4 . G a r d t h a u s e n
G r ie c h . P a l a o g r a p h i e έκδ. β '. Έ ν Λειψία. 11)13. Τ όμ. Β ', 2 7 0 κ. έ.
— O c κώ δικες τ?}ς έν Χ ά μ .ω Μ ο νή ς τοΰ 2<τ%\>ροΟ.
Τήν πέμπτην τοΰ παρελθόντος αίώνος δεκάδα ό έν Παρισίοις Ιλλην
λόγιος Μήνας Μηνωίδης, άποσταλείς είς τήν έλληνικήν ’Ανατολήν,
άπεκόμισεν είς τήν έν Παρισίοις Εθνικήν βιβλιοθήκην έκ τοΰ Ά γ ιο υ
δρους καί έξ άλλων μονών ικανούς κώδικας. Λ έγεται δέ μάλιστα, δτι
εν τών είς Γαλλίαν ύπ’ αύτοΰ στελλομένων κιβωτίων κωδίκων ά π ω -
λέσθη, ναυαγήσαντος τοΰ πλοίου, έφ ’ ού είχε φορτωθή. Τοΰ Μηνωί-
δου τούτου διάφορα αντίγραφα έκ κωδίκων καί σημειώματα περιέχει
ό έν τή Παρισιανή βιβλιοθήκη κώδιξ S u p p le m e n t g r e c 1 2 3 7 . Έ ν
αύτώ δέ περιλαμβάνεται έν φ. 3 4 * -3 7 * καί C a t a lo g u e d e la bi-
b lio th e q u e du c o u v e n t S ta v r o s d e Γ ile d e S a m o s. Περιγρά-
314 Νέος Έλληνομνήμων

φονται δ’ έν αύ τώ πέντε κώδικες, οί εξή ς- .

1. P e t it in fo l. c a r t a c e u s d u 14me s ie c l e c o n t e n a n t
δέοντος έν Χ ρ ισ τ φ τφ αίωνίφ βασιλεΐ β α α ι λ έ ω ς Λ όγος δτε
πρδς ουρανούς μετά τοΰ προςλήμματος άνέδη δ θεάνθρωπος λόγος.
Έ π ο ν τα ι και άλλοι είκοσι καί είς λόγοι τοΰ αύτοΰ δ έ ο ν τ ο ς τοΟ
α ο ψ '» 0 , ών αναγράφ ει τάς έπιγραφάς ό Μ ηνωίδης.
Έ ν τφ αύ τώ κώδικι άκολουθοΰσι τά έξη ς- Π ρόλογος είς τόν βίον
τοΰ άγιου Ί λ α ρ ίω ν ο ς π α ρά τοΰ άγίου Ί ε ρ ω ν ύ ) . Μ * υ . — Περί τής γενέ-
σεω ς καί τοΟ βίου τοΰ μακαρίτου Ίλ α ρίω ν ος. Ό Μ ηνωίδης προςθέτει
περί τής π ραγμ ατείας ταύτης, δτι λείπουσί τινα φύλλα ή τετράδια
(il m a n q u e q u e l q u e s f e u il le s o u c a h i e r s ) .— ΙΙερΙ πεκουλίου καί
τής διαφοράς α ύ τώ ν .— ΙΙερΙ έπιδίκου έκ τοΰ Ε στοιχείου.— Μ ετά δύο
σελίδα ς.— ΙΙερΙ ’ Ιου δα ίω ν .— Μ ετά δύο σελίδας. Έ κ τοΰ II στοιχείου
κεφ. ζ ' είς τρεις σελίδας. — Ίουστινιανοΰ τίτλος β °— Ή μερολόγιον
( c a l e n d r i e r ) . — Ν εαρά τοΰ έν άγίοις πατρός ήμών Λ θανχοέου
άρχιεπισκόπου Κ ω ν β τ χ ν τ ί ν ο ^ π ό λ ε ω ς . Ά ρ χ . Ε ί κ α ί τ ιν ι τ ώ ν
δ χ χ α ι ω θ έ ν τ ω ν <ίπό Χ ρ ι σ τ ο ΰ . — Περί πατριάρχου. — Περί κεκ ω -
λυμένων γ ά μ ω ν καί βαθμών συγγενείας. — Περί βαθμών τοΰ γάμου
τοΰ κυρίου Μ α τ θ α ί ο υ [ Β λ α ο τ ά ρ ε ω ς ] , — 2·( α έ ν ε ο ς έλέφ θεοΰ
αρχιεπίσκοπος Κ ω ν β τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς νέας 'Ρ ώ μ η ς καί οικου­
μενικός πατριάρχης. T o u t e la q u e s t i o n r o u l e s u r l e s d e g r e e s
d u m a r ia g e , s u r le s a r c h e v e c h e s e t s u r le s le t t r e s a c c o r d ^ s
a ch a q u e e v e q u e ou arch evgqu e.
2 . In 8 °- B o r a b y c i n u s d u 1 3 me s ie c le .
Περιλαμβάνονται δ ’ έν αύτψ κ α τά τόν Μ η νω ίδη ν
1° L a A o g i q u e d e Ί ω ά ν ν ο υ τού -% αμ.αβκηνοϋ.
2° L ’ i n t r o d u c t i o n du P o r p h y r iu s . "Ο ν το ς ά ν α γ κ α ίο υ
χρυσάορε.
3° Ά ρ ιο τ ο τ έλ ο υ ς κατηγορίαι.
4 ° Ό ταπεινός τ ά δ ’ εγραψεν έν μονοτρόποις τοΐς φιλομαθέσι τών
εύσεβών είς εύμάθειαν εύσύνοπτον αύτοΐς τοΐς φιλοσοφίας δργανον
άμ α τή τών έπιστημών τετρακτύϊ προθέμενος ώ ς μήτε κ λ ο ι ό ι ν τ ο
τοΐς περί ταΰτα δεινοΐς μήτε τριβήν αύτοΐς περί τά τ ο ι έγγίνεσθαι,
ών καταφρονεΐν έκελεύσθησαν συνοπτικόν σύνταγμα φιλοσοφίας.
"Ω ςπ ερ ά ν α γ ιν ώ σ κ ο ν τ ε ς . . . .
 Σνμμιχτα 315

C ’ e s t la d ia l e c t i q u e d e Τ ζ έ τ ζ η ς - a p r e s ένταΰθ’ αριθμών
συντομωτέρα φράσις Γ a r it h m e t iq u e · δ la fin τών περί Αριθμητι­
κής εϊληφε τέλος ή σύνοψις.
3 . In 8 p e t it c a r t a c e u s d u 1 4 rae sifecle s c h o li a s u r le
poem e obscu re de L y c o p h r o n .
L ’ ou vrage e s t b ie n c o m p le t . O n lit a la fin : Αυκοφρονι-
κής τέλος μονοποιΐας.
L e d e r n ie r m o t est
λειψιεύς, δ δεινά καί κεκχλυμμένα λέγω ν άπό μ εταφοράς τοΰ
λέκους (;).
4. I n 4 ° c a r t a c e u s d u 15 s ie c le . R e c u e i l d e s Μ βξΐιη ββ d if-
f e r e n t e s a s s e z c u r ie u x .
5 . I n 4 ° c a r t a c e u s d u 14n'e s ie c le . A b r e g e d u d r o it c a n o -
n iq u e d e B l a s t a r i s .
ΙΙλήν δέ των πέντε τούτων κωδίκων υπήρχον έν τή μονή καί
ετερά τινα, περί ών δ Μ ηνωίδης σημειόνει μόνον τά έξής'
L e r e s t e d e s m a n u s c r ii n ’ e s t q u e v ie s des S a in ts et
m a x im e s s u r la v ie - m o n a c a le .
Τέλος δέ προςτίθενται τά έξής όλίγα περί τών κωδίκων τών έν τή
βιβλιοθήκη του μητροπολίτου Σ ά μ ου Γρηγορίου'
L a B ib l i o t h e q u e d e Γ a r c h e v e q u e d e S a m o s G r e g o i r e n ’
a v a it q u e t r o i s m a n u s c r it s d e u x E v a n g i l e e n p a r c h e m i n d u
14 me s ie c le e t u n a b r e g e d u d r o i t C a n o n i q u e d u 15 .siecle·
l e s 3 v o l : in 4°·
Έ κ τής ά ν ω τέρ ω π αραθέσεω ς χωρίων αύ τογράφ ω ν έκ τών σημειω­
μάτων τοΰ Μηνωίδου, έν αίς τά κ ακ ώ ς Ιχοντα διεκρίναμεν διά γραμ ­
μάτων κυρτών, γίνεται δήλον είς όπ όσα σφ άλ μ α τα ούτος ύπέπιπτεν
έν τή όρθογρα φ ίζ τής γαλλικής γ λώ σση ς.
— Ίΐΐτειρωτικάι σ*(μ .ε ι ώ μ .α τ α . 'Ο ήμέτερος μαθητής κ. Δ.
Ε ύαγγελίδης, έφ ορος άρχαιοτήτων, άπέστειλεν ήμΐν τά έξής συμπλη­
ρ ώ μ α τα τών έν τ φ Ν έω Έ λληνομνήμονι Τ όμ . Ι Α ' σ. 1 κ. έ. δημο-
σιευθέντων Η π ειρω τικ ώ ν.
« Έ έν τ φ Ν έφ Έ λληνομνήμονι (Τ όμ. Ι Α ' σ. 4 κ. έ.) μνημονέυο-
μένη μονή Δουραχάνη φαίνεται δτι έπηυςήθη καί έκαλλωπίσθη κατά
τόν δέκατον έβδομον αιώνα, άν κρίνη τις έκ τής τέχνης τών προςθη-
316 Νέος ΈΧΙηγομνήμην

κών, ϊσω ς δέ τ φ 1 6 0 7 ή 1 6 8 7 , δτε μάλιστα ό π άγος διήρκεσε τρεις

μ ή ν α ς,'α ν είναι αληθής ή περι τούτου παράδοσις. "Ω στε ό Τ ουραχάν
δέν είναι δυνατόν νά ταύτισθή πρός τόν όμώνυμον στρατηγόν τοΰ
σουλτάνου Μ ουράτ Β '.
— « Ή π ρώ τη έποίκησις τής νησΐδος τών Ίωαννίνων είναι ά γνω ­
στον πότε έγινεν οί ύπό τοΰ I s a m b e r t (I t in e r a ir e d e 1 O r i e n t
σ. 8460) άναφερόμενοι ογκώδεις πιθανώς άρχαΐοι λίθοι ούδαμώς π α ρ-
ετηρήθησαν ύπ’ έμοΰ. Ά λ λ ά πιθανόν είναι δτι οί πρώτοι έγκ ατα-
σταθέντες έν Ίωαννίνοις τόν έκτον αιώνα κάτοικοι θά έπεξετάθησαν
καί έπΐ τής νησΐδος.
— «ΙΙερΐ δέ τών ναών τών έπΐ τής νησΐδος μονών π α ρ α τη ρώ τάδε
κ ατά τάς προχείρους μου σημειώσεις-
«Ό ναός τοΰ 'Α γίου Νικολάου ή τοΰ Σ π κνοϋ έν τή μονή τών
Φιλανθρωπηνών άνιστορήθη έπΐ έτους (Ζ Ν '. δήλα δή τ ώ 1 5 4 2 , Ισως
δέ και έκτίσθη τότε, διότι ούδέν τοΰ σημερινού ναοΰ δεικνύει άρχαιο-
τεραν κατασκευήν. Ή τοιχοδομία είναι έπιμελής μέν και διά μεγά­
λων πολυγωνικών λίθων μ ετ’ άσβέστου, ά λλ ά σπανιώτατα αναμιγνύ­
ονται αύτοΐς κεράμια, τοσοΰτον συνήθη έν τή άρχαιοτέρα τοιχοδομία
τών βυζαντινών εκκλησιών.
. «Έ π ! τοΰ ύπερθύρου τοΰ νάρθηκος ύπάρχει ή έξής έπιγραφή'
Ά ν τ ι γ έ ρ θ η σ α ν ο ι τ ρ ε ι ς ο υ τ ο ι ε ι σ ε ξ α ρ τ η κ ο ι έκ β ά θ ρ ω ν δ ι ά
τ ε θ ό λ ω ν κα\ ά ν ι σ τ ο ρ ή θ η σ α ν δ ιά σ υ ν δ ρ ο μ ή ς κ ό π ο υ τε καί
έ ξ δ δ ο υ ύ π ό τ ο ΰ έν ί ε ρ ο μ ο ν ά χ ο ι ς κ ύ ρ Ί ω ά σ α φ τ ο ϋ Φ ιλ α ν -
θ ρ ω π η ν ο ϋ κα\ τ ώ ν α ύ τ ο ΰ <|>οιτητών ε π ί έ τ ο υ ς , ζ ξ η ' » δήλα δή
τ ώ 1 5 6 0 κα! ούχ! τώ 1 5 6 9 ώς έν Ν. Έ λ λ . Ι Α ' σ. 6.
«'Ο λ όκ λ η ρος ό ναός ές ενός μικρού θόλου συγκείμενος κοσμείται
ύπό ά ξιολογω τά τω ν αγιογραφ ιών. Έ ν τή κ όγχη τοΰ ίεροΰ έν μια
ζώ νη είκονίζεται ή μετάληψις : μορφαί πλήρεις κατανύξεως κα! φ ό ­
βου προσέρχονται εύλαβεΐς κα! σεμνά!, ένδεδυμέναι έσθήτας, α'ίτινες
άνεμιζόμεναι έλ αφ ρ ώ ς παρέχουσιν ίδιάζουσαν χάριν είς τάς πλήρεις
ζω ή ς κα! μεμετρημένης κινήσεως γραμ μ άς. Τ ό μέσον τοΰ θόλου κ α τα ­
λαμβάνει ή παμμεγέθης μορφή τοΰ Π αντοκράτορος, περ! δν είκο-
νίζονται είς δύο σειράς έναλλήλων κύκλων αί μ ορφ α ! τών αποστόλων
κα: προφητών μέ τά έκ φ ραστικ ώ τατα π ρ όσ ω π α κα! τά λαμπ ρά χ ρ ώ ­
ματα, είς δέ τάς γωνίας έξω τών κύκλων οί εύαγγελισταί.
 Σνμμιχτα 317

«Κ α ί έν γ ίν ε ι άπαντες οί τοίχοι είναι κατάκοσμοι διά ποικίλων καί

λίαν ένδιαφερουσών αγιογραφιών ίδιαζούσης τεχνοτροπίας, αϊτινες
είναι άςιαι ιδίας μελέτης.
« Κ ατά τήν ν. πλευράν, έν τφ νάρθηκι ύπάρχουσιν άριστερά τώ είς-
ερχομένφ αί τοιχογραφίαι τών Ε λ λ ή ν ω ν φ ιλοσόφ ω ν κ α τά το άνω ήμισυ
σφ ζόμ εναι, άπασαι δι’ επιγραφών σ α φ ώ ς δεδηλωμέναι κ α τά σειράν :
6 Ιΐλάτων, ό Α π ο λ λ ώ ν ιο ς, ό Σ όλω ν, ό ’Α ριστοτέλης, δ ΙΙλούταρχος.
δ Θουκυδίδης καί δ Χ ίλω ν (Ν. Έ λ λ η ν . ΙΑ ' σ. 6 -7 ).
«'U δέ ναός τής μονής 'Α γίου Νικολάου τοΰ Ντίλιου είναι ϊσω ς
ύπό αρχιτεκτονικήν εποψιν ό σπουδαιότερος διά τά πολλά λείψανα
τής καθαρώ ς βυζαντιακής αύτοΰ τέχνης. Τ ό πλείστον τής τοιχοδομίας
είναι διά πολλών κεραμίων καί λίθων έκτισμένον, ένιαχοΰ οέ καί κ ατά
τό θαυμάσιον ίσοδομικόν σύστημα. Κ α τ ά τήν β. πλευράν έξωτερικώς
ύπάρχουσιν έξέχουσαι παραστάδες διά τόξω ν άνω ένούμεναι ώς έκ
κεράμων έκτισμέναι. Ή κ όγχη δέ είναι έςόχ ω ς διηνθισμένη διά κε­
ραμοπλαστικών κοσμημάτων, έν οίς πλεονάζουσι τά τριγωνοειδή σ χ ή ­
ματα. ’Α ριστερά τής σημερινής εισόδου τής έκκλησίας σφ ζετα ι θύρα
πρός τήν νΰν κατοικίαν τοΰ ήγουμένου, διατηρούσα εϊσέτι, π α ρ ά το
έπ’ αυτής άσβεστόχρισμ α, τήν άρχαίαν αύτής μορφήν. Σύγκειται έκ
κεντρικού τόξου, πρός δ έρείδονται έκατέρωθεν δύο ήμίτοξα, άπαντα
διά κεραμίων κατεσκευαομένα. Ή στέγη είναι νέα.
«Είναι πιθανώτατον δτι πάντα τά λείψανα ταΰτα προέρχονται έκ
τής π ρώ τη ς ά νεγέρσεω ς τοΰ ναοΰ κ α τά τούς χρόνους τοΰ δεσποτάτου
τής ’Ηπείρου (τόν ιγ'. αιώνα), όπότε πλείστοι ναοί ίδρύθησαν εν τε
Ίωαννίνοις καί άλλαχοΰ τής ’Ηπείρου (ΙΙρβ. ’ Α ρχαιολογικήν Ε φ η μ ε ­
ρίδα 1 9 1 3 σ. 2 3 4 κ. έ.).
« 'Ο ναός ούτος έπεσκευάσθη βραδύτερον, πιθανώς δτε και έ ζ ω γ ρ α -
φήθη, τω 1 5 4 3 , μετεσκευάσθη δ ’ έκ νέου ύστερον π ολ λ α χ ώ ς άπ ολέ-
σας τήν αρχιτεκτονικήν αύτοΰ μορφήν. Τ ών άγιογραφιών σφ ζονται
ίκαναί καί αξιόλογοι.
« ’ Επί τής θύρας ύπάρχει ή έπομένη έπιγραφή, ώ ς ήδυνήθημεν ν’
άναγνώ σω μ εν α ύ τή ν
«Ο ύτος ό πάνσεπτος π αμ μ άκαρος ναός Μυρέων Α γ ί ο υ Νικολάου,
τοΰ κλεινοΰ άρχιερέων, έζω γρα φ ή θ η εύκλεώς. στιλπνώς [καί] έπιστη-
μόνως π α ρ ’ ιερών δυσίν ά ν δ ρ ώ ν ή έξοδος j£j όσιωτάτου Ν ήφωνος
318 Niog Έλληνομνήμων

καί κυρίου Σωφρονίου, τοΰ μνημονεύεσθαι [άεί ίε]ροΰ πολυχρονίου

άμα δέ καί ή εκλεκτή συν τούτοις'συνοδία ί'ν’ Ιχουσιν τόν άγιον [ψυ­
χική ώφελεία] έπί έτους μέγα τρέ[χοντος] χιλιάσιν επτάκις μετά καί
π ρ ώ τω γε μικρω σύν τοΐς πεντηκοντάκις ,ζνα .» Τ ά έν άγκύλαις δέν
σώζονται ή είναι έν μέρει έπικεχρισμένα, συνεπλήρωσα δέ ταΰτα έκ
σφζομένου καταστίχου τής μονής, έν φ πρό τής κ αταστροφ ής των
καί τής οι’ ασβεστοκονιάματος έπιχρίσεως άντεγράφησαν έν μέρει.
— «Κ αί δ έπί τής κορυφής τής νησΐδος ναός τοΰ ΙΙροφήτου Ή λιου
είναι λίαν αρχαίος, σύγχρονος τώ προηγουμένφ, έκτισμένος τό
πλεΐστον κ ατά τό ίσοδομικόν μετά κεραμίων καί λίθων σύ­
στημα.
— «Ή έκκλησία τοΰ Α γ ίο υ Ίω ά ννου ίστόρισται τφ 1 7 8 9 . 'Ως
πρός τήν άρχιτεκτονικήν αξιοπερίεργος είναι ή εσωτερική άπλου-
στάτη διάρθρωσις τών θόλων, ·οϊτινες έν τφ μ έσφ έγκαρσίως διατε­
θειμένοι άντικαθιστώσι τόν τροΰλλον».
ΙΙαρατηροΰμεν, δτι ή άνωτέρω έπί τ^ς θύρας τοΰ ναοΰ τής μονής
Ά γ ιο υ Νικολάου τοΰ Ντίλιου έπιγραφή, καίπερ καταλογάδην γε-
γραμμένη, είνε έμμετρος. Διορθουμένη δ ’ Ιν τισι πρός άπ οκ ατάστα-
σιν τών πολιτικών στίχων καί τοϋ όμοιοτελεύτου θά είχεν ώς εξής"
Ούτος δ πάνσεπτος ναός π αμ μ άκαρος Μυρέων
Α γ ίο υ Νικολάου τοΰ κλεινοΰ άρχιερέων
έζω γ ρα φ ή θ η εύκλεώς, στιλπνώς, έπισταμένως
π α ρ ’ Ιερών δυσίν ά ν δ ρ ώ ν ή έξοδος ποιμένος
όσιωτάτου Ν ήφωνος καί κυροΰ Σωφρονίου
τοΰ μνημονεύεσθαί άεί καιροΰ πολυχρονίου,
άμα δέ καί ή έκλεκτή σύν τούτοις συνοδία,
ί'ν’ έχουσιν τόν άγιον ψυχική ώφελεία.
Έ π ί έτους μέγα τρέχοντος χιλιάσιν επτάκις
μετά καί π ρ ώ τ φ γε μικρω σύν τοΐς πεντηκοντάκις.
Ή λέξις π ο ψ έ ν ο ς ώ ς άνελύσαμεν τήν άνω τέρω παρατεθεΐσαν
πανομοιοτύπως βραχυγραφίαν, δέν είνε άγνω στος έν τή σημασία έπι-
σκόπου. Κ α τά ταΰτα δ έτερος τών δαπανησάντων πρός έπισκευήν
τοΰ ναοΰ είνε δ Νήφων,· γνωστός μητροπολίτης Ίωαννίνων, δν εύ-
ρίσκομεν καί άλλω ς μνημονευόμενον π α ρ ά τώ Ά ρ α β α ν τ ι ν ώ (Χ ρ ο ­
νογραφία τής Η π είρου. Έ ν Ά θ ή να ις. 1 8 5 6 Τόμ. Β ' σ. 2 3 7 ).
 Σύμμιχτα 319

Α
Ο
__ — Ή εηογραφή

ΠΓΚΝΟΙΟ
Ο
-ί τής έν’ΓζουΐΑέρκ«»ΐς
Μ ■Ιαιναγιας (Η λ λ κ ς .
ω
Μ
ΙΙΕ

Ο Ό ήμέτερος μαθητής,
Ο >—ι
χ
53
Ι-Η U pa γυμνασιακός καθηγητής
. . . ΝΑΙΟΙΩΟ

κ. Χ ρ . Α αμ π ράκ ης, άπέ-

Ο Ο a ο
. MICKHC

ω
Μ 53 ο στειλεν ήμΐν ύπό ημ ερο­
<ί ο
I—I
Ρη Ρη μηνίαν 21 ’ Οκτωβρίου
φ Η
Ο λήγοντος έτους τά έςή ς-
W « Κ α τ ά τόν παρελθόν­
C1 ® 53
53
ΔΟΓ

τα Α ύγουστον μεταβάς
• <1 Ο
είς τήν ιδιαιτέραν μου
ΖΗΑΟ

5η
THC

Ο πατρίδα, τό Β ουργαρέλι
Ο ΤΟΓΤΟΓ

_
53 · ο ο
Ρ
a Οη τών Τ ζουμ έρκων, έπε-
!=L ■C <ι
Ο · Ο Ο σκέφθην μετά τοΰ δημ ο­
ΤΟ
ΤΕΘΗΤΟ

^ ' α a ^ a
ο « <1 διδασκάλου τοϋ χωρίου
η
ι—4 Μ
κ. Γ. Παπαδημητρίου τήν
ΚΟΜΝΗΝΟΓ

Η ! “ βυζαντινήν εκκλησίαν τής

Ο Γ Ν Η Ρ Μ Ο Ο Τ Ω .. ΓΜ Ν Η ’ ΤΟΓ

55 η ^ 55 53
Ο Ο! Ρ qi cs Π αναγίας Β ελλά, περί ής
π* ►—I <
ONOMA

5?: Oh 0 ! έγένετο ό προςήκων λό­

Ο 5-h
Μ ο t-H O _ γ ος έν Ν. ' Ε λλην. Ί’όμ.
ί ! Ο Οί <1 Phh h=i
Ch sq ο θ o
Β ' σ. 2 8 9 έ ;. καί άνε-
ΑΝΝΗ

οϊ <ι w w γνώσαμεν νΰν πληρέστε-

'53
........ [ 6 ]IC

ο pa O
O
Οί <rj <1 *
ρον τήν έν τή έκκλησία
* Η ΡΡ I—I ταύτη επιγραφήν, ά π ο-
pa Eh 53
ΤΑΙΙΙΝΗ

ο ^ o 5-1 h Oi καθαρθεΐσαν κ α τά τό
ο ^
is5-h
2 » o
t-H
e ένόν άπό τής κόνεως καί
.

τοΰ καπνοΰ,ήτις εχει κατά

S 2 Eh 53
TO

5-h 2 a HH W τ ά σω ζόμ ενα μέρη πάντων

ΤΗ

o ~ -d 53 Φ
τών στίχων αυτής ώς έ­
KTICHN

S '
. O U ...... OC

© <i ξης, άποδιδομένη διά κοι­

ΟΓΝΕΓΝΩ

&3 ;£ 53
O f -1 tij νών κεφαλαίων γ ραμ μ ά ­
I—I 55 =■
W 53 O τω ν ».
Eh
a Ό εκδότης τοΰ Νέ­
EIC

53 ου Έ λληνομνήμονος Επι­
o <
ΤΗ
.

φ υλάσσεται νά έπανέλ-
4

—1. g 2 &
wt

§as
A

θη εις ταύτην τήν επι­

C3 Eh
ΟΓΝ
ΘΕΟΤΟΚ

γραφ ήν.
NAOC

<
< Φ —
ΑΟ

53 O Eh
i£S
320 Νέος ‘ΕΧΙηνομνήμων

— Χ υ μ .π λ ή Γ > ω μ κ χ π ε ρ ί τ ή ς ’ ·ο ν ί ο \ > έ φ η μ ι ε ρ ί δ ο ς . Σχετι-

κ ώ ; π ρ ό ; τά εν σ. 174 τοΰ παρόντος τόμου δημοσιευθέντα Κ ε ρ κ υ -
ρ α ϊκ ά σ η μ ε ι ώ μ α τ α άπέστειλεν έκ Κέρκυρας ό κ. Α . Μ. Ί δ ρ ω μ έ -
νος πρός τόν κ. Σ. Κ . Σακελλαρόπουλον τό έξης σημείωμα'
« ....Σημειω τέον δτι πλήν τής έκ δό σ εω ; ταύτης τής έπισήμου έφη­
μερίδος έγένετο καί έτέρα εκδοσις έν μικρώ σχήματι καθ’ ολοκλη­
ρίαν ελληνική. Έδημοσιεύθη οέ αΰτη έν Κέρκυρα άπό τοΰ ετου ;
1 8 1 8 μέχρι τοΰ 1 8 2 8 οίς τοΰ μηνός υπό τόν τίτλον ’ Κ φ η υ ε ρ ϊ ς τ ώ ν
Ε ν ω μ έ ν ω ν έ π α ρ χ ι ώ ν · τ ώ ν ’ Ι ω ν ι κ ώ ν Ν ή σ ω ν καί ύπό άρίθμησιν.
Έ ν αύτή έοημοσιεύθησαν καθ’ ελληνικήν μετάφρασιν οί νόμοι τής
Ίονίου Βουλής καί τής Γερουσίας, έξεδηλώθη δέ νέα μετά μακραίωνα
ξενοκρατίαν προσπάθεια τών Έ π τανησίων πρός διάοοσιν τής έθνική;
γ λ ώ σση ς (ίδε άρ. 2 2 τοΰ 1 8 1 8 , άρ. 1 6 9 , 1 7 0 , 1 78, 188 τοΰ 1 8 2 5 )
καί συμβολή κατεχωρίσθη. καίπερ αραιά, ιστορικών ειδήσεων έκ τής
έλληνικής έπαναστάσεως (ίδε άρ. 2 4 4 . 2 4 6 -2 6 2 τοΰ 1 8 2 8 )» .
Τά σημείωμα τοΰτο γράφει ό κ. Α . Μ. 'Ιδρω μένος, δτι είναι προς-
θήκη έν τέλει τής σελ. 159 τοΰ βιβλίου του 'Ο ύ π έ ρ τ η ς ε θ ν ι κ ή ς
άπ οκ αταστάσεω ς άγω ν τώ ν Έ π τ α ν η σ ίω ν (έν Κ έρκυρα. Ν α-
χαμούλης, 1 8 8 9 ).
— Χ \ > ;«.π λ η ρ ώ μ .(χ τιχ π ε ρ ί Χ άαω νος. Ό συνάδελφ ο; κ.
Σ . Κ . Σακελλαρόπουλος έπέστειλεν ήμΐν τό έξής σημ είωμ α- «Ε ίς τήν
περί Σ ά σω νος πραγματείαν (Νέου Έ λληνομνήμονος Τ όμ. Ι Α ' σ. 57
κ. έ.) προςθετέον είς τήν βιβλιοκρισίαν έν σημειώσει τής σ. 6 9 χάριν
συμπληρώσεως καί ακρίβειας, δτι περί Σ άσω νος έδημοσιεύθησαν έν
έλληνικαΐς έφημερίσι καί τά έξής- Νέον Ά σ τ υ 13 ’ Οκτωβρίου 1 9 0 6 .
— Αυτόθι 17 ’ Οκτωβρίου 1 9 0 6 (έπιστολή Δ ο υ λ τ σ ίν ο υ = Ί ω . 0 . Ό ρ -
φανίδου).— Ε μ π ρ ό ς 24 Νοεμβρίου 1 9 1 2 (Γ. Φ ιλάρετος)».
Έ ρευνήσαντες Ικτοτε εδρομεν, δτι τό άρθρον τοΰτο τοΰ κ. Φ ιλα­
ρέτου επιγράφεται «Ισ τ ο ρ ικ ό ν φ ώ ς *έπί τής Σ ά σ ω ν ο ς». ΙΙρό αύτοΰ
δ’ Ιγραψεν ό κ. Φ ιλάρετος άλλο άρθρον έν τή αύτή έφημερίδι τή 22
Νοεμβρίου ύπό τήν έπιγραφήν «Σ ά σ ω ν ό π εριζή τητος» καί κατόπιν
τρίτον άρθρον τή 27 Νοεμβρίου έπιγραφόμενον «Π α ρα γ ρα φ ή κυρι­
αρχίας έπί τής Σ ά σ ω ν ο ς ». ΙΙρβλ. Τοΰ αύτοΰ « Πολεμικαί καταλήψεις
κατά τούς νόμους τοΰ πολέμου» έν τή τοΰ κ. Σίμου Μπαλάνου Έ ­
φημερίδι τής έλληνικής νομολογίας Τ όμ . Α Β ' σ. 1 1 3 κ. έ. § 10.
 %νμμιχχα 321

Εις ταΰτα προςθετέον, ότι μετά τήν ύπό τής Ε λ λ ά δ ο ς εγκ ατάλει­
ψήν τής νήσου καί εν ταΐς ήμέραις τής ύπό τοΰ έλληνικοΰ στρα-
τοΰ άνακαταλήψ εως τής βορείου Η π είρου ή ’ Ιταλία κατέλαβε τήν
πρωίαν τής 17 ’ Οκτωβρίου 1 9 1 4 τήν νήσον, ό δέ ναύαρχος ΙΙάτρι
έτηλεγράφησεν εις 'Ρ ώ μη ν, δτι άπεβίβασεν εις τόν έν αύτή δρμον τοΰ
Α γ ίο υ Νικολάου μίαν πυροβολαρχίαν καί τόν τρίτον λόχον τοΰ ά π ο-
βατικοΰ τάγμ ατος. Έ γ ρ ά φ η δέ, δτι οί ’Ιταλοί τήν μέν βόρειον άκραν
τής νήσου ώνόμασαν Βίκτωρος, τήν δέ νότιον Ε λ έν η ς έκ τών ονο­
μάτων τών βασιλέων τής ’ Ιταλίας, εις θέσιν δέ τινα αύτής έόωκαν τό
δνομα τών έκ τής ιστορίας τής ιταλικής παλλιγγενεσίας γνωστών α ­
δελφών B a n d i e i a.
Σημειωτέον δέ, δτι ίττορικάν άρθρίδιον περί Σ άσω νος έδημοσίευσε
κα! ό κ. Ούίλλιαμ Μίλλερ έν τώ Έ ω θ ιν ώ Τ α χυ δρομ ώ τής 11 Μαΐου
1 9 1 3 ε. ν.
Κ α θ’ ύπόδειξιν αύτοΰ προςτεθήτωσαν κα! τά έξής δύο χωρία τοΰ
Λουκανοΰ έκ τής Φ αρσαλίας'
S p u m o s o C a la b e r p e r f u n d i t u r ’ a e q u o r e S a s o n
(P h a r s a li a I I , 627)
N o n h u m ile m S a s o n a v a d is
(αύτόθι V , 6 6 0 ).
Ό δέ φίλος κ. Στέφανος Ν. Δραγούμ ης άπέστειλεν ήμΐν τή 3 0
’ Οκτωβρίου τήν έξής άξίαν προςοχής επιστολήν
«Τ ό δνομα τής νησΐδος Σ ά σ ί ϋ ν ο ς πλημμελώς έν τώ λεξικώ τών
ελληνικών κυρίων δνομάτων P a p e - B e n s e l e r χαρακτηρίζεται διά
τοΰ γράμ μ ατος F ώς θήλυκόν, διότι κατά τά προσήκον Ορθώς Σ τρ ά ­
βων ό γεω γ ρ άφ ος διά τοΰ έν γενική πτώσει άρθρου έν Ζ ' Γ ' 5 (εκδο-
σις F ir m in D id o t , M D C C C L I I I . P a r is ) διδάσκει δτι είναι αρσε­
νικόν: «Έ ντεΰθεν δ ’ είς Βρεντέσιον τετρακόσιοι (στάδιοι). Οί δ ’ ίσοι
κ α! είς Σ ά σω να τήν νήσον, ήτις μέση πως ί'δρυται τοΰ διάρματος τοΰ έκ
τής ’Ηπείρου πρός τό Β ρεντέσιον διόπερ οί μή δυνάμενοι κρατεΐν τής
εύθυπλοΐας καταίρουσιν έν άριστερα έκ τ ο ϋ Σ ά σ ω ν ο ς πρός τόν
Ύ δροΰντα.
» Ό Σ ά σ ω ν ούτος εδρηται άπό πολλοΰ άναγεγραμμένος ώς έλλη-
νική νήσος (g r i e c h i s c h e I n s e l) κα! ύπό τό χ ρ ώ μ α τοΰ έλληνικοΰ βα-
|>Κ.ί>Ε ΚΛ.\ΒΝ(ΙνΚΙΙΜΟΝ ΤΟΜ. ΙΑ' 21
 •>'22 Νέος Έλληνομνήμων

σιλείου έν τ ή γ ν ω σ τή γερμανική ’Ά τλ χ ν τι A n d r e e ’ s H a n d - A t la s .
•Αλλά καί έν γα λλ ικ ή χάρτη ομοίως, δν εΐδόν ποτε άνηρτημένον έπί
τοίχου εν δημοσία εκθέσει όργανωθείση πρό τινων ετών ύπό τοΰ αει­
μνήστου προέδρου και ίδρυτοΰ τοΰ Συλλόγου τήν Ω φ ελ ίμ ω ν Βιβλίων
Λ. Βικελα. ’Α λλ ά καί εν τή χάρτη τή ελληνική τή παρηρτημένω
εί; τό εν ετει 1 9 0 3 έκδοθέν β' τεύχος τής ύπό Γνασίου Μακεδνού
γραφείσης « Μ α κ ε δ ο ν ι κ ή ς Κυί<τεως> ό Σ ά σω ν φαίνεται ά ναγεγραμ-
μένος ού τω ς: « Έ λ λ . vnc/ ι ς Σ ά σ ω ν >, ά π α ρ α λ λ ά κ τω ς δέ καί έν τή
χάρτη τοΰ κ α τά τό αυτό ετος 1903 ελληνιστί, γαλλιστί, άγγλιστί
καί γερμανιστί κυκλοφορηθέντος έντυπου ' Ϊ' π γ u v u u a t o g τ ο ϋ έν Ά -
ΰ ή ν α ις Μ α κ ε δ ο ν ι κ ο ύ Σ υ λ λ ό γ ο υ (« Χ ά ρ τ η ς Διοικητικός τοΰ εδά­
φους τήν βιλαετίων Θ εσσαλονίκης, Μ οναστηριού, Κοσσυφοπεδίου, συν
τ ή τήν γειτόνων βιλαετίω ν Σ κ όδρας, Ίωαννίνων, ’Α δριανουπ όλεω ς»).
» ’Α λλ ά καί τό έπί τήν Ε ξω τε ρ ικ ή ν Ύ πουργεΐον, είς δ κατά τόν
χειμήνα 1 9 1 2 -3 , ώς έν σελ. 57 τοΰ Ι Α ' τόμου τοΰ Έ λ λ η ν ο μ ν ή -
μ ο ν ο ( σημειοΰται, υπεβλήθη ύφ’ ύμήν διπλοΰν ιστορικόν ύπόμνημα,
είχεν ήδη άπό τοΰ έτους 1 9 0 4 προελθεί είς ερευνάν και συλλογήν
υλης χρησίμου είς τά θέμα, έξ αφετηρίας άνακοινώσεως γενομένης
ύπ’ έμοΰ πρός τόν τότε ΙΙρωθυπουργόν κ. Γ. Ν. θ εοτόκ η ν τή 8 ’Α ­
πριλίου τοΰ έτους εκείνου, μετά σημειώματος περιλαμβάνοντος ού
μόνον τά είς τό θέμα άναφερόμενα κείμενα τής έν ετει 1 7 9 7 «Σ υ ν­
θήκης τοΰ C u i n p o - F o r i n i o » καί τής ; έν ΙΙαρισίοις ύπογεγραμμέ-
νης Συμφωνίας μεταξύ τήν αυλήν Βιέννης. ΙΙετρουπόλεως, Λονδίνου
καί Βερολίνου (δ Νοεμβρίου 1 8 1 5 ) περί όρισμοΰ τής τύχης τών Ε ­
πτά Ν ήσων, Συμφ ωνίας είς ήν κατά τόν έν άρθρω V I I I ρητόν δρον
έκλήθησαν καί προςεχώρησαν ού μόνον ό Βασιλεύς τήν Δύο Σικε-
λιών, ού τάς ύποχρεώσεις δσον καί τά δικαιώματα άνευ έπικλήσεως
τοΰ εύεργετήματος τής άπ ογραφ ή ς έκληρονόμησεν ύστερον ό πρήτος
βασιλεύς τής ’ Ιταλίας Βίκτωρ Ε μ μ α ν ου ή λ , άλλά καί αύτή ή ’ Οθω­
μανική ΙΙύλη.— Έ κ τ ο τ ε δέ, άπό τοΰ έτους 1 9 0 4 , διά τοΰ έπί τών
Ε ξω τερ ικ ώ ν Υ π ου ργείου ή 'Ε λλάς έφρόντιζεν ειδικής περί τής άτυ­
χούς νησϊδος, ής τάς τύχας ώς έν νεκρολογία έβιογράφησεν ό Έ λ “
Λ τ ι ν ο μ ν ή μ ω ν έπ’ εύκαιρία τής όριστικής κ α τα ρ γ ή σεω ς τοΰ ελληνι­
κού αυτής χα ρακ τή ρος.
/ Ί σ ω ς δ ’ έχει τι τά ύπερμέτρως αύστηρόν ή έπίκρισις ύμήν δτι
 Σ νμ μ ίχ τα
323

«έξ άκατανοήτου μυωπίας καί αβλεψίας δέν συμπαρέλαβεν ή Ελλά.

μετά τών άλλων νήσων καί τήν (τόν) Σ ά σ ω ν α », έν ώ κ ατ' αυτά τά
ύφ’ υμών Εστορικώς μετ’ αποδείξεων μνημονευόμενα βέβαιον εχομεν,
δτι αυτή ή Μ εγάλη Π ροστάτις τών Ίονίω ν Νήσων είχε τεθαμμένην
έν λήθη τήν ίον ικ τιν ΐτπ α 'ρ ξιν τοϋ Σ άσω νος, σιωπ ηρώς καταλιποΰσα
αύτήν έ'ρημον είς τάς άθωμανικάς περιπτύξεις, κ ατ’ αύτούς εκείνους
τούς χρόνους, καθ’ οΰς άλλο ιο ν ικ ό ν έ δ α φ ο ς καί έπισήμως έξεχώ -
ρει είς τούς Τούρκους, τήν Π ά ρ γ α ν έν τοιαύτη λήθη, ώστε δέν ένε-
θυμήθη τόν Σ ά σω ν α ούδ’ δπως εξαίρεσή αύτόν τής ουτω δι’ άθρόας
παραπομπής είς τάς έν ετει 1 797 καί 1 8 1 5 συνθήκας καί συμφωνία-
γενομένης είς τήν "Ε λλάδα συ μ π α ρα χ ω ρή σ εω ς».
— Π ρ ό ς ΰ ε τ ο ς {«.vecu λέξεω ς τυ φ έχ ιο ν . Προς τοΐς
βυζαντιακοΐς χωρίοις, έν οίς εύρίσκομεν τήν έκ τής τουρκικής παρ-
ειλημμένην λέξιν τ ι/ψ έ κ ιο ν , περί ής ϊδε Νέον Έ λληνομνήμονα Τόμ.
Ε '. 1 9 0 8 , σ. 4 1 0 κ. έ., πρόςθες καί τά έξής τοΟ κ ατά τόν δέκατον
εκτον αίώνα μεγάλου λογοθέτου Ί έ ρ α κ ο ς (π αρά Κ Σ ά θ α έν Με­
σαιωνική Βιβλιοθήκη. Έ ν Βενετία, 1 8 7 2 Τόμ. Α ' σ 2 6 5 στ. 6 3 3 κ. έ.)-
’ Α λ λ ά γι' β ά σ κ α ν ο ς ά ν ή ρ τ ις δ ι ά τ υ φ ε κ ί ο υ
β ά λ λ ε ι έπ\ τ ω νίοω ι κ α ι π λ ή τ τ ε ι τ ό ν γ ε ν ν α ϊ ο ν .
Πρόκειται δέ περί τοΟ κατά τήν πολιορκίαν τής Κωνσταντινουπό­
λεως ύπό τών Τούρκων έν ετει 1 4 5 3 τραυμ^τισμοΰ τοΰ Γενουηνσίου
Ίουστινιάνη. περί ού διάφοροι φέρονται διηγήσεις. ’Ί δ ε S c h l u m b e r
g e r L e s ie g e , la p r is e e t le s a c d e C o n s t a n t in o p le p a r les
T u r c s . Έ ν Παρισίοις. 1 9 1 4 . σ. 2 9 6 κ. έ .— έλλ. μεταφρ. Σ π υ ρ II
Λ ά μ π ρ ο υ σ. 3 4 0 κ. έ. ΙΙαρατηρητέον δέ, δτι έν τώ πρώτο) τών
άνωτέρω παρατεθέντων στίχων πρέπει νά γράψωμεν ή τούλάχιστον
νάναγνώσωμεν ά ν ίιρ τ ι ς χάριν εύοβώσεως τοΰ μέτρου.
— Γ ά {J e v e x ix i « ρ ο ΐς ε ν ε ϊν . έν Ά ν - ^ τ ο λ ί ) τ φ 1718 Έν
τώ τμήματι V S a v i a lia M e r c a n z ia τοΰ έν Βενετία Δημοσίου αρ­
χείου ( A r c h i v i o d i S t a t o ) ό φάκελος (B u s t a ) 3 4 8 περιλαμβάνει
έν άρ. 26 άντίγραφα τής μεταξύ τής Πύλης καί τής βενετικής πολι­
τείας έν Π ασσάροβιτς τή 21 Ιου λίου 1 7 1 8 όμολογηθείσης συνθήκης.
( Ί δ ε αύτήν π α ρ ά J. d u M o n t, B a r o n d e C a r e t s - C r o o n C o r p s
U n iv e r s e l d ip l o m a t i q u e d u D r o it d e s G e n s . Έ ν ’Α μστελοδά-
μ ω -Χ ά γ η 1 731 Τ όμ. Ζ ' μέρ. α ' σ. 5 2 4 κ. έ.). Συνημμένη δ ’ είς τά
 Νέος Έλληνομνήμων

άρθρα 2 5 καί 14 τής είρημένης συνθήκης, έν οίς γίνεται λόγος περί

τοΰ έν Κιυνσταντινουπόλει βα'ί'λου τής Βενετίας καί τών έν τουρκικοΐς
λιμέσι καί έμπορικαίς πόλεσι τοΰ οθωμανικού κράτους προξένων εύ-
ρίσκεται ή έξης, δσον οίδα, ανέκδοτος σημείωσις περί τών έν Τ ουρ­
κία βενετικών προξενείω ν, ήν έκδίδω ένταΟθα ώς ούκ άχρηστον είς
τούς μελετώντας τά τών ελληνικών π ρα γμ άτω ν έπί τουρκοκρατίας.
N ota 6 s ia C a t a l o g o d e i C o n s o l a t i e V ic e C o n s o l a t i V e -
n e ti c h e f u r o n o , e c h e r e s p e t i u a m e n t e son o n e l S ta to , e
D o m in ic O tto m a n o .
A

Ν» 1 / A l e p p o , δ sia D a m a s c o
' D a m a s c o ό s ia A l e p p o
N" 2 A le s s a n d r ia di E g itto , 6 s ia C a ir o
C a ir o o sia A le s s a n d r ia d i E g i t t o
N° 3 A le s s a n d r e t t a
No 4 A tten e
B
N" 5 B o s s in a
C

No 0 ^ C a n d i a , o s ia C a n e a
| C a n e a , o s ia C a n d ia
No 7 C ip r o
No 8 C o r in t o , e s u e R iu ie r e

D
No 9 D u razzo
No 10 D a m ia t a
F
No 11 F o c c h ie s
I

N" 12 I s o l e d e l l ’ A r c i p e l a g o in t it o la t e C ic la d i, o s ia n e
E s p e r id i
 Σνμμιχτα 325

N'> 13 L ep a n to
M

N° 14' M odon in s t it u it o d o p p o la u lt im a G u e r r a d e ll a
M orea
Ν» 15 M e te lin
N° 16 M ilo
N
N ° 17 N eg rop on te
N ° 18 N io
N° 19 N a t o lia
P
N° 20 P a tra sso
Ν» 21 P aresi
R
N° 22 R odi
N° 23 R o m e lia
S
Ν» 24 S c io
N° 25 S m ir n e
No 26 S iliu r e a
T

N ° 27 T r i p o l i d i B a r b a r ia

O bseru a

C ir c a A r ta , e S a lo n ic h io o s s e r u a r e i d i s p a c c i d e l Kv e
R o c r R u z i n i A m b r E s t r a o r d 0 a lia P o r t a .

A dde

II ponte di ragione cesso con la jnstitutione del nuovo

Consol ato di Modpn in Morea;
 Νέος Ελληνομνήμα»

A dde

C e s s o a n c h e d o p p o la p a s s a t a G u e r r a d e lla M orea con

Γ a c q u is t o di qu el R egno s ta n te il n u o u o C o n s o l a t o di
L e p a n t o s t a b i lit o c o n Γ a s s e n s o d e ll a P o r t a .
— 2β \ > ζ » ν χ ια κ ή έ ν © ή β - κ ι ς . Έ ν τφ μουσείφ θ η -
5ών έπί λίθου άκανονίστου. άποκεκρουμένου. σώζονται κεφαλαίοις
γράμ μ ασι τά έξής λείψανα βυζαντιακής έπιγραφή ς- Β α σ ί λ ε ι ο ς . . . .
τέτευ χ εν έκ β ά θ ρ ω ν π ό θ ω ............ δ έ χ ο ι ο τ ό ν δ ε μ ο υ π ο ν ή μ α
. . . . τ ό π α ρ ή γ ο ρ ο ν φ ώ ο τ ώ ν . . . . ά ν τ ε ι ς ά γ ω ν μοι . . . Ή επι­
γραφ ή αΰτη είνε τό σωζόμενον λείψανον τής έν τφ C o r p u s in s c r i-
p t io n u m g r a e c a r u m Τ όμ. Λ' σ. 3 1 7 ύπ’ άρ. 8686 , ήτις είχεν έκ-
δοθή τό πρώτον ύπό τοΰ U l r i c h s έν τοΐς S it z u n g s b e r ic h t e d e r
b a y e r is c h e n A k a d e m ie d e r W is s e n s c h a ft e n 1841 σ. 4 3 4
κ. έ., ύπό τοΰ L e B a s (V o y a g e a r c h e o l o g i q u e . I n s c r ip t io n s
Τ όμ. B ' a. 1 1 9 ύπ’ άρ. 5 7 0 ) καί ύπό τοϋ Κ α ρ ό λ ο υ K e i l (S y l
lo g e I n s c r ip t io n u m b o e o t i c a r u m . Έ ν Αειψία. 1 8 4 7 σ. 1 4 7 . Έ -
σώ ζετο δέ τότε ό ενεπίγραφος λίθος έν τή μικρά εκκλησία τοΰ 'Α ­
γίου Βασιλείου, άποσπασθείς ποτε έκ τοΰ είς ον άνήκε ναοΰ τοΰ 'Α γίου
Γρηγορίου. Έ τ ο δέ τότε πλήρης, έχων άνω τήν επιγραφήν τήνδε- Ιϊθε-
μ ελ ιώ θ η ό π ά ν σ ε π τ ο ς ν α ό ς τ ο ϋ 'Α γ ί ο υ Γ ρ η γ ο ρ ί ο υ τ ο ϋ θ ε ο ­
λ ό γ ο ι ; έ π ί τ η ς β α σ ι λ ε ί α ς Β α σ ι λ ε ί ο υ . Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ κ α ι Λ έ-
οντος παρά Β α σ ιλ είο υ β α σ ι λ ι κ ο ύ κ α ν δ ι δ ά τ ο υ ,ς - τ π δ ' κ (α ί)
ε. Ο ϋ τ ο ς τ ι μ δ τ α ι ο ί ι ε ρ ε ί ς τ ο ϋ θ ε ο ΰ τ ή ν έκ κ λ η σία ν ώ ς τόν
θεοϋ ν α όν , τό δέ θ υ σ ια σ τή ρ ιο ν ώ ς τά ά δ υ τ α τ ώ ν ά δύ το> ν .
Ύ π ’ αύτήν δ ’ ήτο κεχαραγμένη ή εμμετρος επιγραφή, ής μόνον μέ­
ρος σώ ζετα ι νΰν, Ιχουσα έν δλ φ ώ δ ε -
Τ έρ εμ ν ο ν ό ν π ερ ώ ρ α ϊσ μ έ ν ο ν β λ έπ εις
Β α σ ί λ ε ι ο ς τ έ τ ε υ χ ε ν έκ β ά θ ρ ω ν π ό θ ω .
Λ έ χ ο ιο τ ό ν δ ’ έ μ ο ΰ π ο ν ή μ α τ ο ς δ ό μ ο ν
τό γ ρ ή γ ο ο ο ν φ ώ ς τώ ν θ εοϋ α ύ γ α σ μ ά τ ω ν
ά ν τ ε ις ά γ ω ν μ ο ι ά μ π λ α κ η μ ά τ ω ν λ ύ σ ιν .
Σημειωτέον, δέ, δτι αί δύο τελευταΐαι λέξεις τής πρώ της επιγρα­
φής παρενεγνώσθησαν έν ταΐς έκδόσεσι. ’Αντί μέν τοΰ κ α ί υπήρχε
β&βαίως τό σημεΐον τής ί ν δ ι κ τ ι ώ ν ο ς , h 5ε κ α τ ό π ι αριθμός slvi
 Σ ν μ μ ιπ τα

παρενεγνωσμένος άντι τοΰ 0. διότι π ράγμ ατι πρός τό ετος <7 t-mV
(87(>) αντιστοιχεί ινδικτΗον ενάτη χαι ούχΐ πέμπτη. Οϋκ ΰρΗώ; IP'ί
K e-il εν(Γ άν. λέγει d e iu d ic t io u e n on v i d e t u r r o g it a iu t iu n
e s s e . ToO ναοϋ τοϋ κτισθέντος Οπό τού Βασιλείου ποιούνται μνείαν
έπΐ τή βάσει ταύτης τ ή ; επ ιγραφ ή ; 5 τε H o p f G r ie e h is c h e G e -
s c h ic h t e έν r /( A l!< re m e in e E n c y c l o p a d i e τοΰ E r s c h καί GVm-
/?cr Τ όμ. 85 σ. i;52 καί ό H e r t z b e r g G e s c h ic h t e G r i e c h e n -
la n d s s e it d e m A b ste rb e n d e s a n t ik e n L ebens. Έν ΓώΟα.
1 (S 7(> Τ όμ. A ’ σ. 2 o o , έλλ. μεταφ ρ. Κ α ρ ο Ι ί δ ο υ Τ όμ. Α ' σ. o l 8 .
οπου έκ συγχύσεως είνε μετατεθειμένη ή οικεία παραπομπή εις τήν
έπομένην σελίδα.
— Ό χ ιτά λ ο γ ο ^ τ ώ ν >«*»?>£κ«ον τ ο ΰ ·Ι α γ > ι ΐ ) Λ ρ ί ΰ ι ) γ\>-
Κ α τά τήν οημοσίευσιν τοΰ κ αταλόγου τούτου έν τιΐ> Χ έω
Έλληνομνήμονι (Τ όμ. ΙΑ ' σ. 1155) έκ παραδρομ ής έσημειώθη. ότι
άπεστάλη ήμΐν υπό τοΟ έν ’ Α λεξάνδρειά κ. Χ ρ . ΙΙαντελίόου άντί τού
κ. Στίλπωνος Κυριακίδου, πρώην γυμνασιάρχου Λ ευ κ ω σ ία ; και νΰν
έν Ά θ ή ν α ις συνεργάτου τοΰ Αεςικοΰ τής ελληνικής γ^ ώ σσης.
— ■ Ι α μ ο ^ Υ μ . χ τ χ . Έ ν Ν έφ Έ λληνομνήμονι Τ όμ . Ι Α ' σ. ο δ
στ. 2 5 άντί Τ ζ η υ ί λ ο υ γράφ ε Τ ζ η ρ ί γ ο ν , σ. 2 8 έν σημ. άντί 8 9 7
σ . 1 1 9 2 γ ράφ ε 1 8 9 7 α. 1 9 2 . σ. 1013 στ. 1 άντι π α ρ ό ν γράφ ε π<ΐηό,
σ. 2 4 0 στ. 10 άντί Α ξί«( γ ρ άφ ε Ά έ κ ι ι καί έν σ. 2 5 6 στ. (5 άντι
α ν α γ ρ ά φ ε ι γράφε ά ν α γ υ ά φ ι ο ν .
 Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Σ Ι ΑΙ

Theodor W ie g a n d unter M itw irkun g von K o n ra d B o e s e , H ip p o ly te

D e l e h a y e s. J ., H u b e r t K n a c k fu s s , F r ie d r ic h K r is c h e n , K a r l L y n ck e r,
W a lth e r v o n M a re e s , O s k a r W u lff.
D er L atin os Mit 10 T afeln , 6 Beila-
gen und 127 A.bbildungen im T e x t B erlin. D ru ek nnd V erla g v on G eorg
Reim er.1913. Είς l»* α-Λ. X, 230.

Ή έν Ιτει 1 8 8 5 έκ κώδικος τής βιβλιοθήκης τής Βιέννης έν τφ

τετάρτω τόμ φ τών A c t a e t D i p lo m a t a τών M ik lo s ic h καί M lille r
εκδοσις σειράς δλης εγγράφ ων, εις & προςετέθησαν είτα τώ 1890
άλλα π ολλά κ α τ’ ά π όγ ρ α φ α τοϋ Ίω ά ν ν ου Σακκελίωνος εκ τών ά ρ -
χείων τής ΙΙάτμου, έγνώρισαν εις τούς περί τοϋ μοναστικού βίοι» τών
βυζαντιακών χρόνων ενδιαφερομένους, δτι έν τώ κ ατά τήν Μικράν
’Α σίαν δρει τοΰ Λ άτρου ή Λ άτρους, τφ Α ά τ μ φ τών αρχαίων, επρεπε
νάναζητήσωμεν ίδιον κόσμον μοναστηρίων καί άναχωρητηρίων άνά-
λογον πρός τήν τής όρεινής Νιτρίας, τοΰ Σινά, τών Ιερ ο σ ο λ ύ μ ω ν ,
τοΰ 'Αγίου 'όρους καί τών Μ ετεώρων. Τήν γνώμην δέ ταύτην είχεν
έπιρρώσει ή υπό τοΰ Σακκελίωνος τω 1 8 8 4 έκ κώδικος πατμιακοΰ
εκδοσις τοΰ βίου τοΰ κ α τά τό έτος 1101 ηγουμένου τής έν Π άτμφ
μονής οσίου Χ ριστοδούλου, τοΰ υπό τοΰ Ίω ά ν ν ο υ μητροπολίτου 'Ρ ό ­
δου γεγραμμένου καί άλλων τινών άγιογραφικών κειμένων. Αί πηγαί
δ’ αύται έοωκαν άφορμήν είς τόν έκ τών Βολλανόισιών πατέρων τής
Βελγικής κ. Ιπ π όλ υ τον D e l e h a y e νά πραγματευθή τά κατά τάς
μονάς τοΰ όρους Α άτμου έν τοΐς Προλεγομένοις τοΰ ύπ' αύτοΰ έκδο-
θέντος βίου τοΰ οσίου Παύλου ι.
Ούτως άνεγνωρίσθη μέν ή σημασία τών μονών έκείνων κ;.ι τών
είς αύτάς άναφερομένων έγγρά φ ω ν, ά λ λ ’ υπελείπετο ή ές αύτών δυ-
ναμένη νάφορμηθη τοπογραφική, καλλιτεχνική και άρχαιολογική
ερευνά, ήτις θά ήδύνατο ού μόνον τήν μεσαιωνικήν Ιστορίαν τοΰ Λ ά -
τμου καί τών έπ’ αύτοΰ μονών νά διαφώτιση, άλλά καί είς τήν τοπο­
γραφίαν τής άρχαίας Κ αρίας έν μέρει νά συμβάλη. Τοΰ έργου δέ τού­
του ή έπιχείρησις κατέστη έπιβλητικωτέρα και εύχερεστέρα έν συν­

* An«lect9 Bollsndiana Toj*. ΙΑ' (1892) σ. 1 *. £,

 B iS h o x o io ia t .'Jl’IJ

δυασμώ πρός τάς είς τήν Μίλητον άναφερομένας άρχαιολογικάς άνα-

σκαφάς και έρευνας τάς έπιχειρηθείσας άπό τοΰ 1 8 9 9 ύπό τών έν
Βερολίνφ βασιλικών μουσείων και διευθυνομένας ύπό τοΟ κ. θ ε ο δ ώ ­
ρου W i e g a n d .
Τ ά πορίσματα τών περί του Λάτμου έρευνών περιλαμβάνει ό εν­
ταύθα αγγελλόμενος τόμος, οφειλώμενο; είς τόν κάλαμον τοΰ κ. W i e ­
g a n d κα'ι τών έν τή έπικεφαλίδι συνεργατών αύτοΰ. 'Α λ λ ά λέγοντε;
κάλαμον κα'ι συγγραφήν μόλις που έκφράζομεν τούς αγώνας κα'ι τάς
ταλαιπωρίας τών πλείστων συνεργατών τάς μέχρις έθελοθυσίας πολ-
λάκις έςικνουμένας κα'ι τούς κινδύνους, ούς έδέησε νά ύποστώσι πρός
έΕερεύνησιν τοΰ όρους, δυςπροςίτου κα'ι άπατήτου. άνύδρου και κιν­
δυνώδους διά τε τάς ά π ορρώ γας πέτρας κα'ι παντοΐα άλλα δεινά, έν
οϊς καί ή έπίσκεψις ενίοτε τών ερευνητών ύπό τών έν τω ορει ένοιαι-
τωμένων άρκτων. Καί πάνθηρες δέ, ών γίνεται μνεία εν τινι τών με­
σαιωνικών πηγών, δέν λείπουσι σήμερον άκόμη άπό τοΰ Αάτρους
συμφώνως πρός τήν μαρτυρίαν τοΰ κ. W i e g a n d .
Κ αρπός τών τοιούτων ένδελεχών καί κοπιωδεστάτων έρευνών ε!νε
ή ύπό πασαν εποψιν έξερεύνησις τών κατά τό μοναστικόν δρος, οπερ
εύρέθη κατάμεστον βυζαντιακών τειχών, μονών ήρειπιωμένων, ησυ­
χαστηρίων καί άντρων κ αταγραφ ώ ν. Κ αί 6 μέν κ. W ie g a n d συνέ­
γραψε τά κεφάλαια τά περιγράφοντα τόν Α άτμον κα'ι τόν λατμι-
κόν κόλπον ύπό τοπογραφικήν εποψιν, τά κατά τά έρείπια τών εύ-
ρεθεισών μονών, τά κ ατά τά βυζαντιακά φρούρια καί τούς πύργους,
τά κ α τά τά άντρα τών έρημιτών, τά κ ατά τήν ιστορίαν κα'ι τοπο­
γραφίαν τών μ ο ν ώ ν 6 δέ κ. v o n M a r e e s τήν Ικθεσιν περί τής το­
πογραφικής σχεδιάσεως τοΰ όρους· ό κ. D e l e h a y e άνέλαβε τήν είς
τόν τόμον συμπερίληψιν άπασών τών πρός τά Α άτρος σχετιζομένων
άγιογραφικών κειμένων, μετ’ έξαιρέτου προςοχής κριτικώς έπεξεργα-
σθέντων, κα'ι ό κ. W u l f f τήν έςέτασιν τών άγιογραφιών τών άντρων
τών έρημιτών. Ούτως Ιχομεν ενώπιον ήμών τελείαν άναπαράστασιν
τών κ ατά τό δρος, τήν όχύρωσιν αύτοΰ καί τόν μοναστικόν βίον υπό
πασαν εποψιν, καθισταμένων έτι ζωντανοτέρων διά τοΰ συναπτομένου
χάρτου, τοΰ πλήθους τών έςαιρέτων έν τώ κειμένω εικόνων καί τών
άξιολόγων όκ τώ εγχρώ μ ω ν πινάκων.
Τ δ παρεχόμενων ύλικδν elve οΰτω πλούσιον, ώςτε δυςχερής θά ήτο
330 Νέος Ελληνομνήμων

ή έν βραχεί λεπτομερής άνάλυσις αύτοΰ. Μόνη δέ λέςις. οι’ ής θα

ήδύνατο νά έκφρασθή ή περί τών πονήσάντων έν Λ άτμω καί χά-
ριν αύτοΰ συνεργασθέντων έν τώ προκειμένω τόμω αισθησις είνε ή
λέςις ε υ γ ν ω μ ο σ ύ ν η Έ λ ά χιστα ι δέ παρατηρήσεις α: έπισυνάπτο-
μεν ένταϋθα, ούδαμώς μειοΰσι τόν θαυμασμόν ήμών έπί τώ έπιτε-
λεσθέντι έργω .
Καί δή πρώτον έπανορθωτέα τυπογραφικά τινα παροράματα. Έ ν
τή έπιγραφή τή διά μικρών γραμ μ άτων μεταγραφόμενη έν σ. 3 5 άντΐ
ΐ ε ρ ώ μ ε ν ο ν γραπτέον ι ε ρ ω μ έ ν ο ν , έν σ. 1 3 7 , 16 άντί Χ ίο ν γραπτέον
Χ ίο ν , έν σ. 180, 8 αντί Κ ο μ ι ν ά γραπτέον Κ ύ μ ιν α , έν σ. 182,
4 κάτωθεν αντί Ν ιν .έ τα ς γραπτέον Ν ικ ή τ α ς -, έν σ. 1(54, 3 2 άντΐ
Ψ υ λ ισ τ α ϊο ι γραπτέον Φ ι λ ισ τ α ΐ ο ι , έν σ. 1 78, 17 άντΐ α γ ι ό ­
τ α τ η γραπτέον ά γ ι ω τ ά τ η . — 'Ύποπτον είνε τό έν σ. 1 63, 22
έν τω βίω τοΰ άγιου Νικηφόρου έ ξ ι ν ώ θ η σ α ν , έφθαρμένον δέ μοι
φαίνεται τό έν σ. 1 3 9 , 6 τοΰ Α όγου έγκωμιαστικοΰ εις τόν όσιον
ΙΙαΰλον τόν έν τφ Λ ά τ ρ ω χωρίον τόδε" Ά λ λ ’ ά ν α γ κ α ϊο ν έν
β ρ α χ ε ί κ α ι τα τ ο ΰ μ ο ν ά χ ο υ Μ α τθ α ίου ε ιπ εΐν , ώ μ έ λ ο ν ήν
ΙΙα ύ λ ο υ ώ ς- εγ χ ο ιρ ο ΰ ν ε ϊν ε κ α τ ώ ν -Α ν α γ κ α ί ω ν — Ούκ όρθώς
έχει ή σημείωσις τοΰ κ. W i e g a n d έν σ. 1 8 6 , καθ’ ήν «τό έπώνυ-
μον μονής Κεχιονισμένη h a t n a t u r lic h m it S c h n e e n ic h ts zu
th u n , son dern b ed e u te t κεκιονισμένη, g e s a u lt . In S am os
h o r t e ic h im V o lk d ie A u s s p r a c h e χιονόκρανον sta tt κιονό-
κ ρανον». Ή Κεχιονισμένη, ής τό δνομα εύρίσκομεν πολλαχοΰ τών
A c ta e t D i p l o m a t a (Τ όμ. ς ' σ. 1 6 9 , 1 8 8 , 1 9 1 , 2 0 0 , 2 3 5 ) υπό
τε τόν αυτόν τύπον καί ώς Χιονισμένην (αυτόθι σ. 1 5 4 , 1 6 6 , 1 68,
169, 171, 1 7 2 , 1 7 3 ), ούδεμίαν δύναται νά έχ^ σχέσιν πρός τούς
κίονας, ουδέ είνε δυνατόν νάποδεχθώμεν ρήμα κ ι ο ν ί ζ ω , έχον τήν
σημασίαν τοϋ κοσμεΐν διά κιόνων- ά π ’ έναντίας δέ ού μόνον γραμ -
ματικώς Ιχει όρθώς ό έκ τοΰ χ ι ο ν ί ζ ω τύπος, άλλά και δέν είνε
άκατανόητος ό όπω ςδήπ οτε έκ τίνος θρύλου συσχετισμός τής Πανα­
γίας πρός τήν χιόνα. Μή δέν έχομεν άνάλογόγ τι έν τή S. M a r ia
M a g g io r e τής 'Ρ ώ μ η ς, ήτις έκ τίνος θρύλου έπωνυμεϊτο και S.
M a r ia a d n i v e s ; — Έ ν τή ιστορική εκθέσει περι τών μονών τοΰ
Α άτρους ήμελήθη ό ταύτισμός τοϋ έν τώ βίω τοΰ άγίου Νικηφό­
ρου S n p o u Χ ω ρ α φ ι ο ύ (σ. .1 6 5 , 2 5 . 167, 1. 1 7 0 , 3 3 ) πρός τό
 BiGXtoHgtaiat 331

Ξ τιρ ο χ ω ρ ά ψ ν ο ν τών A c t a e t D ip lo m a t a Τ όμ. -r' σ. 2 5 6 κ. έ.

Τ ά κατά τήν μονήν ταύτην θέλομεν έκθέσει δι’ ιδίας μονογραφίας
έν τφ προςεχει τεύχει τοϋ Νέου Έ λλήνομνήμονος, έκδίδοντες καί δύο
άλλα περί αυτής έγγρ α φ α καί πραγματευόμενοι τά κ α τ’ αυτήν έν συσχε­
τισμό) πρός τήν μεσαιωνικήν τοπογραφίαν τής Κ αρίας. — Έ ν τοΐς
περί τοΰ μοναστικού βίου τοΰ δρους Α άτρους πρέπει νά προςτεθή καί
ή έν ταΐς μοναΐς αύτοΰ ιδία καλλιέργεια τής εκκλησιαστικής μουσι­
κής ή έμφαινομένη διά τοΰ Λατρηνοΰ πολυελέου, περί ού ίδε Νέου
Έ λλήνομνήμονος Τ όμ. Θ ', 1912, σ. 196 κ. έ. Τ όμ. I ', 1913,
σ. 3 4 8 κ. έ.

Ά νδρ. Μ ιχ . Ά νδρεάδον Οικονομικά* μ ίλ ετα ι περί Ε π τ ά ν η σ ο υ Περί τϊ|ς οΐ-

κ ονου.ικη; δ ι ο ι κ ή σ ε ι ς της Ή π τ α ν ή σ ο υ επί Βενετ οκρ ατι ας. Έ ν ΛΟήναι;. 1 9 1 4 . Εις 8 ο ν ·
Τ ο ' ί ο ς Α ' . Μ έ ρ ο ς γενικόν, σελ. 4 1 8 . Τ ο μ ο ; Β . Μ ί ρ ο ; είοικον. σε λ. 3 5 0 .

θ ά ήρκει νά διατρέξιg τις τήν έν σ. 3 8 1 - 3 9 9 τοΰ πρώτου τό­

μου και τήν έν σ. 3 2 0 -3 3 1 τοΰ δευτέρου Βιβλιογραφίαν, ην παρέχει
ό συγγραφεύς, δπω ς πεισθή μεθ’ όποιας γνώ σεω ς τών πηγών και
ά φ ’ όπόσου πλούτου βοηθημάτων προέδη είς τήν σύνταξιν τής άνά
χεϊρας σ υ γ γ ρα φ ές. Ό κ. ’Α νδρεάδης ήτο γνωστός έκ προτέρων
μικρών αύτοΰ έργων ώς μετά πολλής δεξιότητος συνδυάζων την
έφηρμοσμένην οϊκονομολογίαν πρός άναδρομικάς ίστορικάς μελέτας.
'Ω ς έκ τούτου ήτο ένδεδειγμένος είπερ τις καί άλλος νάναλάβή
τήν συγγραφήν έργου οΐον τό παρόν. Π ράγματι αί προγενεστέραι
περί τοΰ θέματος τούτου πληροφορίαι μάλλον ή έργασίαι τοΰ Έ ρ -
μάννου Α ούντζη, τοΰ Παναγιώτου Χ ιώ τη , τοΰ A . v o n R eum ont
και τοΰ κ. Ούίλλιαμ Μίλλερ ήσαν ανεπαρκείς, και δέν έχει άδικον
ό συγγραφεύς λέγων, δτι «έξαιρέσει τών σταφιδικών, άτινα είχον
κ αλώ ς μελετηθή υπό τών κ. κ. Πάρτς και Δέ Β ιάζη, ή δλη δημο­
σία οικονομία τής Ε π τάν η σου έπι βενετοκρατίας ήτο πράγματι
terra in c o g n it a » . Έ πιλαμβανόμενος δέ τών εύρυτάτων αύτοΰ
περί αύτής ερευνών ό κ. ’Α νδρεάδης εύρέθη πρό μεγάλων δυςχε-
ρειών κα τά τήν ιδίαν εαυτού όμολογίαν πρός συναγωγήν τής ύλης,
δτε ήθέλησε νά καθο^ίση έξ αύτών τών πραγμάτων διά τελείας
γνώ σεω ς τών ρίκείων νομοθετημάτων κ «1 τών αναγκαίων στατιστι­
 Νέος ‘Ελληνομνήμων

κών ειδήσεων ό π ο ι ο ν α κ ρ ι β ώ ς ύ τ ο τ ό β ε ν ε τ ι κ ό ν κ α θ ε σ τ ώ ς . Καί

πολλήν μέν ήδυνήθη νά συγκομίση ύλην δι’ εκτεταμένων μελετών
εντύπων βιολιών, πλείστα δέ οσα κ α τώ ρθ ω σε να οιαλευκάνη διά
τής συγκριτικής μελέτης, ιδίως τών έν ΙΙελοποννήσω καθεστώτων
έπί Βενετών, επί τή βάσει τών ύπ’ έμοϋ έκδεδομένων εκθέσεων τών
γενικών προνοητών. Α υτόχρημα δ' άποκάλυψις ύπήρΐε δι’ αυτόν ή
μελέτη τής ύπό τοΰ Μ άρκου Β εοτόκη καταρτισθείσης συλλογής είκο-
σιδύο φυλλαδίων περιεχόντων πλήρη συλλογήν πασών τών έν Κ ερ-
κόρα έφαρμ οζομ ένων ποτέ φορολογικών διατάξεων τής βενετικής
συγκλήτου καί ή δΓ υποδείξεων επιχωρίων λογιών τής Κ εφ αλλη­
νίας, τής Ζακύνθου καί τής Α ευκάδος ύπο 6οήθησις πρός τήν έξέ-
τασιν τών κ α τά τάς νήσους ταύτας ύπο εποψιν οικονομικήν καί δη­
μοσιονομικήν. Ά λ λ ά μετά τήν κ ατά τούτον τόν τρόπον περισυναγω-
γήν ικανής ύλης καί τήν διαγραφήν τών γενικών γραμ μ ών έθεώρησε
καθήκον αύτοΰ νά μεταβή εις αύτήν τήν Βενετίαν, δπως έκ τοΰ σύν­
εγγυς άναδράμη είς τήν έξέτασιν τοϋ δημοσιονομικού συστήματος
τής γαληνότατης πολιτείας, τή ; έπιόράσεως αύτοΰ έπί τοΰ έν Έ π τ α -
νήσω καθιερωθέντος καί τών σχέσεων τούτου πρός το κρατήσαν έν
ταΐς λοιπαΐς βενετικαϊς κτήσεσιν. Αί δέ μελέται αυται καί ή εύτυ-
χής ύπ’ αύτοΰ έν τώ Δημοσίφ άρχείω , τώ τών Φ ράρων, καί έν τώτοΰ
’Αστικού μουσείου (M u s e o C iv ic o ) άνακάλυψις έξαιρέτων ανεκδότων
ή ανεξερεύνητων πηγών, έν αις έξέχουσι πλήν άξιολόγω ν στατιστικών
τό έργον τοΰ άρχιλογιστοΰ Κ ρήτης ΙΙέτρου Κ α στροφ ύ λ ακ α καί αί οη-
μοσιονομικαί περί τής ’Α νατολής (L e v a n t e ) στατιστικαί τοΰ R o s s i,
προήγαγον ετι μάλλον τό έργον. Ά λ λ ά καί έκ τοΰ αρχειοφυλακείου
τής Κ ερκύρας καί τών τών λοιπών νήσων ώς καί έκ τών έγγραφ ω ν
τής ένταΰθα Ισ τ ο ρ ικ ή ς εταιρείας ούκ όλίγην ήρύσθη ύλην.
Ά π ό τών πλουσίων τούτων εφοδίων άφορμηθείς ό κ. Ά ν δ ρ εά δ η ς
καί έγκ ατα σπ είρας άφθονους τάς δημοσιονομικά; καί Εστορικάς αύ­
τοΰ γνώσεις, ούχ ήττον δέ καί τήν μ ετ’ α γ ά π η ; έκ τοΰ πλησίον
παρακολούθησιν τών έπτανησιακών π ρα γμ άτω ν κατήρτισε βιβλίον,
5περ δέν είνε άπ λ ώ ς συ γγραφ ή «Π ερί τής οικονομικής διοικήσεως
τής Έ π τα ν ή σ ο υ », καθ’ α έπιγράφεται. ά λλ ά καί τι πολύ πλέον
τούτου, καθολική είκών τ ή ; δλης κοινωνικής κ α τα στάσεω ς τών Ί ο -
νίων νήσων έπί Βενετών μεθ’ α ν α δ ρ ο μ ή ; μέν ένίοτε είς παλαιοτέρας
 BtGXioxQiaiat

έποχάς, συσχετισμού δέ πολλάκις πρός τάς εν τ φ κατόπιν χρόνφ

καί μέχρι τών ήμερων ήμών τύχας αύτών.
Καί απλή αναγραφ ή τής υλης τοΰ βιβλίου μετά τινων δλίγων
συμπερασμάτων τοΰ συ γγραφ έω ς άρκεΐ να δώ ση πενιχράν ιδέαν τοΰ
πλήθους τών έςεταζομένων θεμάτων. Κ αί δή έν μέν τω Γενικώ μέ-
ρει μετ’ είςαγωγικάς παρατηρήσεις επονται έν μέν τ ώ π ρ ώ τφ τμή-
ματι κεφάλαια περί νομισμάτων, μέτρων καί σταθμών, έν δέ τω
δευτέρφ α ' Βενετική Λημοσία οικονομία, β' Ή αρχ ή τής κυριάρχου
(D o m in a n t e ), γ ' Έ ένοικίασις τών φ όρω ν, έν δέ τώ τρίτφ α ' Έ λ -
λειψις γενικών αρχών έν τή φ ορολογία καί λόγος ταύτης, δ' Ή
κ ατά τα κεφάλαια τών έτών 1 7 6 9 - 1 7 7 3 φ ορολογία, γ ' ΙΙοικίλαι
είςπράξεις καί παρειςπράξεις, καί είτα ακολουθεί τό Συμπέρασμα
Γενικού μέρους, περιλαμβάνον Κρίσεις περί τοΰ φορολογικού συστή­
ματος έν γένει, Ποια ήσαν τά πραγμ ατικ ά έξ Ε π τά ν η σ ου έςοδα
τών Βενετών -(είχον πλεόνασμα τουλάχιστον 1 8 0 .0 0 0 δουκάτων),
ΙΙοΐαι αί χάριν τής Ε π τάν η σου δαπάναι (σύνολον δαπανών 4 6 9 .4 0 0
τσεκίνια), Τελεία παραμέλησις τής δημοσίας έκπαιδεύσεως, Ούδεμία
φροντίς περί φωτισμού, ύδρεύσεως ή συγκοινωνίας, Π αρά τάς μείζο-
νας χάριν τοΰ καθολικού κλήρου δαπάνας αί πλεΐσται τών λατινι­
κών οικογενειών ήσπάσθησαν τήν ορθοδοξίαν. Τ ό δέ ειδικόν μέρος
περιλαμβάνει Τό Ταμεΐον Κ έρκυρας μετά τών κεφαλαίων α ') περί
εγγείου φ ορολογίας (είςαγωγικαί Παρατηρήσεις περί τής κ α τα -
στάσεω ς τής γεω ργίας καί κτηνοτροφίας έν Κ έρκυρα κ ατά τόν 1 8 ον
αιώνα, φ ορολογία τοΰ έλαίου, φ ορολογία τοΰ οίνου, φ όρος τών δη­
μητριακών καί τών ζώ ω ν ), β' περί τελωνειακών δασμών καί τελών
διαμετακομίσεως, ου έν τέλει Στατιστικαί τοΰ κερκυραϊκοΰ εμπο­
ρίου, γ ' περί φορίσκων καί μονοπωλίων μετά π αραρτήμ ατος περί τοΰ
τιμαρίου τών Α θ ιγ γ ά ν ω ν καί συμπεράσματος περί τής προνομιού­
χου θέσεως τής Κ έρκυρας (ήτις επαυσε τφ 1 7 1 8 ), δ' περί τών
εξαρτημάτων τοΰ Ταμείου Κ ερκύρας (αξιόλογοι πληροφορίαι περί
Π άργας, τών πρός βορράν τής ΙΙάργας ηπειρωτικών κτήσεων καί
τών Π αξών καί Ά ν τιπ ά ξω ν) μετ’ έπιμέτρου, έν φ δημοσιεύονται αί
άνέκδοτοι δημοσιονομικαί Στατιστικαί τοΰ Κ α στροφ ύ λ ακ α καί ανέκ­
δοτοι Στατιστικαί τοΰ έλαίου. Έ ν δέ τοΐς Τ μήμασι Β '-Ε ' έςετάζον-
ται τά Τ αμ εία τών λοιπών νήσων καί τών εξαρτημάτω ν τής Λ «υκ ά -
334 Νέος Έλληνομνήμων

δος. ΙΙρεβέζης, Βονίτσης καί ιώ ν περί τήν Λ ευκάδα νησιδρίων. Έ ν

τώ Τμήματι ς' γίνεται λόγος —ερί τής φ ορολογίας τής σταφίδος, τοϋ
άλατος καί τοΰ καπνοΰ καί συμπληροΰται δ δεύτερος τόμος δι’ έπι-
μέτρου περί κτηνοτροφίας καί γεω ργίας έν Έ π τα ν ή σ ω .
Μ χκρός θά ήτο ό λόγος, άν κατεγράφομεν ένχαϋθα τό πλήθος αμέ­
σως ή εμμέσως πρός τό θέμα συνδεομένων ιστορικών πληροφοριών,
ας έγκαταμιγνύει ό συγγραφεύς, μάλιστα έν ταΐς πλουσίαις σημειώ-
σεσι, παρέχων άςιον λόγου βιβλιογραφικόν υλικόν καί πολλά διδά­
σκων τούς άγαπ ώ ντας τήν 'Επτάνησον καί θέλοντας νά φωτισθώσι
περί τών κ ατ’ αύτήν ώς καί πολλά παρενείρων συγκριτικώς κυρίως
μέν έκ τής Πελοποννήσου, άλλά καί έ ; άλλων βενετοκρατουμένων
ελληνικών ‘/ ω ρ ώ ν . Ά ξ ι α ι λόγου τοιαϋται ίστορικαί ειδήσεις μέχρι
σχεδόν π αρεκβάσεω ς έκτεινόμεναι είνε έπΐ παραδείγματι αί περί τών
έν Κερκύρα Ε δ ρ α ίω ν (Τόμ. Β ' σ. 24 κ. έ.) καί ή περί τοΰ τιμα­
ρίου τών ’Α θιγγάνων (γρ . μάλλον Α τ σ ι γ γ ά ν ω ν ) έν Τ όμω Β' σ.. 7ΰ
κ. έ. ’ Α ξιόλογα δ ’ είνε δσα παρατηρεί έν Τ ό μ ω Β ' σ. 73 περί τής
έν Κερκύρα π α ρα μ ελ ή σεω ς τών τοπωνυμικών μελετών.
Μετά τήν συγγραφήν έργου τοσοΰτον έπιτυχοΰς καί έςαιρέτως δι­
δακτικού εύχόμεθα. δπως ό κ. ’Α νδρεάδης έπεκτείνη τάς μελετάς
αύτοΰ καί είς τάς λοιπάς βενετοκρατηθείσας χ ώ ρ α ς τής Ε λ λ ά δ ο ς·
ιδίως δ’ άναμένομεν όμοίαν συγγραφήν περί IIελοποννήσου. Λιά τών
διαφόρων πρός αύτήν παραλληλισμών καί τών περί αύτής παρεκβά­
σεων, ιδίως έν τώ κεφαλαίω περί φορολογίας τοΰ άλατος, εδειςεν, δτι
ό ζήλος, μεθ’ ού έπελήφθη τής περί 'Επτάνησου συγγραφ ής, δέν εί­
χε ν αφορμήν απλώς τήν πρός τήν πάτριον Κέρκυραν στοργήν, άλλά
προήρχετο έκ καθολικωτέρου ενδιαφέροντος υπέρ τής επιστήμης καί
τών πατρίων. Είνε λοιπόν δίκαιον παρά τοιούτου έρευνητοΰ νά προς-
δοκήσωμεν καί τήν δημοσιονομικήν διαφώτισιν τών κατά τήν μ εγά-
λην χερσόνησον τής νοτίου Ε λ λ ά δ ο ς . Τ ό υλικόν είνε άφθονον έν τοΐς
πολυδαιδάλοις αρχαίοις τών Φ ράρων. Τό κ αθ’ ήμας εΐμεθα πρόθυμοι
νά θέσωμεν είς τήν διάθεσιν τοΰ κ. ’Α νδρεάδου δ τι πλήν τών ήδη
έκδεδομένων ύφ’ ήμών εκθέσεων τών γενικών προνοητών έχομεν έκεΐ-
θεν ανέκδοτον π α ρ ’ ήμΐν.
Έ ν τέλει άς έπιτρέψη είς ήμάς ο φίλος συγγραφεύς μίαν παρά-
κλησιν. "Οταν μάς χαρίση καί πάλιν άλλο τόσον πλούσιον είς ύλην
 BiSXtox^toiai Hi

έργον. καί εύχόμεθα νά γείνη τοΰτο τα χ έω ς, άς μή αμελήση νά

πλουτίση αύτό καί διά πίνακος ονομάτων καί π ρα γμ άτω ν έν τέλει.
Έ ευγνωμοσύνη ήμών θά είνε διπλή.

Στι. Ν χκ. Α α γ ο π ά τ η . ίιοά /.τορϋς ττ]ς β ι ο λ ο γ ί α ; , Γερμανός ό Β , ζ α τ ρ ι ά ρ /η ;

Κω ν ατα ντι νο υ; :ολ εα >:— N t /.αίας ( 1222- 1240). Βίος, σ υ γ γ ρ ά μ μ α τ α y.al διοα σ/.α λία αυ­
τού. ΆνΞ/'.οοτοί όμ-.λίαί *α* έ - ’- στολαί το τ;ρ(Τ>τυν έ*διδοο.ϊναί. R* τοΰ τυπογραφείου
τή ; ίΐη μ εοίοο; «Μορέιος· έν Τ ρι πό λε ι. 1914. 1ν ; u-έγ» 8° ν οελ. ’. ο ' , 363.

’Α ςιόλογον είνε τό έ'ργον τοΰτο τοΰ νεαρού θεολόγου, δςτις τάς έν

’Αθήναις σπουοάς συνεπλήρωσεν έν Μ ονάχω. μ ετασχώ ν καί τοΰ φρον­
τιστηρίου τοϋ κχθηγητοΰ κ. H e i s e n b e r g , εις δν οφείλει και τήν
πχρόρμησιν πρός τήν προκειμένην μελέτην. Ό ρ θ α Ι δέ ε!νε καί αί
παρατηρήσεις αύτοΰ έν τώ ΙΙρολόγω, παραπονουμένου, δτι αί έκδό-
σεις κειμένων καί αί ίστορικαί ερευναι περί τής έκκλγ(σίας περιορί­
ζονται μέχρι τοΰδε κ ατά προτίμησιν είς τούς πρώτους αιώνας τοΰ
χριστιανισμού καί μέχρι τού πέρατος τών είκονομαχικών ερίδων,
παραμελούνται δέ συνήθως οί μεταγενέστεροι χρόνοι, καίτοι καί κ α τ’
αυτούς ή καθ’ ή μ ά ;' εκκλησία άνέδειξεν άνδρας περιφανείς, ών ώς
τό πλεϊστον αμελέτητος μένει ό βίος καί ανέκδοτοι αί συγγραφαί.
Ό ρ θ ώ ς λοιπόν έστρεψε τήν προςοχήν ό κ. Λ α γ οπ ά τη ς είς τον βίον
καί τά έργα τοΰ Γερμανού Β ', δςτις έκόσμησε τόν πατριαρχικόν θρό­
νον έν ήμέραις καθ’ άς καί αύτός ώς καί ή βυζαντιακή βασιλεία
ένεκα τής ύπό τών Λατίνων καταλήψ εως τής Κωνσταντινουπόλεως
οιήγον βίον έξορίας έν Νίκαια. Είνε δέ τά έτη τής πατριαρχείας τού
Γερμανού αςια πολλής σπουδής ού μόνον ένεκα τής άνωμαλίας. ήν
έπήνεγκεν ή είς τάς λατινοκρατουμένας έλληνικάς χ ώ ρ α ς έπέκτασις
τής καθολικής εκκλησίας, άλλά καί ένεκα τών πολύπλοκων σχέσεων
πρός τε τήν έκκλησίαν τής Τ ώ μ η ς καί τάς τής ’Αρμενίας καί τής
Βουλγαρίας.
Τ ά θάματα, ών τήν οιαφιοτισιν άνέλαόεν ό συγγραφεύς, παροδι-
κώς μόνον καί σπορχδικώς είχον έίετασθή μέχρι τοϋδε. καί μόνον
έ Αντώνιος Μ ηλιαράκης έν τή Ισ τ ο ρ ία τοΰ βασιλείου τής Νίκαιας
είχεν έπιχειρήσει νά έςετάση είδικώτερον τά τής εκκλησιαστικής έρι-
2ος μεταξύ τών επισκόπων τοΰ δεσποτάτου τής ’Ηπείρου καί τοϋ έν
Νίκαια πατριαρχείου τής ήδη έπί τοΰ πρώτου δεσπότου ^Ιιχαήλ Α '
 Νέος Έλλ,ηνομνήμων

'Α γγέλου έκραγείσης. Καί είχε μέν αύξηθή κ ατά τά τελευταία έτη
τό προ ποδών υλικόν διά διαφόρων εκδόσεων κειμένων και ερευνών,
άλλ’ ιδίως άπητεΐτο ή μελέτη τών ανεκδότων έργων αύτοϋ τοϋ Γερ­
μανού.' Τοϋτο δέ πράςας ό κ. Λ αγ οπ ά τη ς μεγάλην παρέσχεν ύπηρε-
σιαν καί ήδυνήθη πολλαχώς νά διαφώτιση τοϋτο μέν τά κατά τόν
βίον, τήν δρασιν καί τάς συγγραφάς αύτοΰ τοΰ πατριάρχου, τοΰτο δέ
τά πρός αύτόν καί τούς χρόνους αύτοΰ συνδεόμενα ού μόνον εκκλη­
σιαστικά, άλλά καί πολιτικά γεγονότα. Καί ταΰτα, διότι, ώς όρθώς
εκθέτει έν τω ΙΙρολόγφ, χάριν παρακολουθήσεως της έκκλησια-
στικής ιστορίας εποχής τίνος απαραίτητος είνε ή γνώσις καί τής συγ­
χρόνου πολιτικής ιστορίας. Έ π ρ α ξ ε δέ τοϋτο μετά πολλής προςοχής
καί επιτυχίας πλήν ή δτι ένίοτε α Ε ΕστορικαΙ παρεκβάσεις, μακρότε-
ραι τοϋ δέοντος άποβαίνουσαι, παρεκτρέπουσιν από τής συνεχείας τής
άναγνώ σεως καί θά παρίστατο ανάγκη πρακτικωτέρου καταμερισμού
τής υλης μεταξύ τοΰ κειμένου καί τών σημειώσεων. Ούτω λίαν κατ­
αλλήλως παρέπεμψεν έν σ. 5 1 - 5 3 εις μακράν σημείωσιν τήν άξιό-
λογον έκθεσιν περί τών αρχιεπισκοπών Ά χ ρ ιδ ο ς καί Ίουστινιανου-
πόλεως καί τής συγχύσεως αύτών (δπου αντί E r id is i γραπτέΰν
E d r is i).
Κ αί έν μέν τω π ρ ώ τω μέρει τής συγγραφ ής, έν ω εξετάζονται τά
κ ατά τόν βίον τοϋ Γερμανοΰ, εξευρίσκεται τό πρώτον νϋν διά διαφό­
ρων υπολογισμών, δτι ούτος έγεννήθη μεταξύ τών έτών 1 1 7 3 - 9 καί
δτι ή χειροτονία αύτοϋ εγεινε περί τά τέλη τοϋ ’ Ιουνίου 1 2 2 2 , καί
άλλα δέ διαλευκαίνονται ούκ δλίγα. Έ ν δέ τώ δευτέρω πραγματεύε­
ται ό συγγραφεύς τά κατά τήν διοικητικήν δράσιν τοΰ Γερμανοΰ, έν
οίς άξιόλογώ τατα είνε τά περί τής ιστορίας τής εριδος μεταξύ τοΰ
οικουμενικού πατριαρχείου καί τοΰ δεσποτάτου τής ’Ηπείρου, τά περί
τής άνακηρύξεως τής ανεξαρτησίας τής βουλγαρικής εκκλησίας, τά
περί τών διαπραγματεύσεων μετά τοΰ καθολικοΰ τών ’Αρμενίων καί
τά περί διαφόρων πράξεων καί συνοδικών αποφ άσεων. Τό δέ τρίτον
κεφάλαιον τοΟ αύτοΰ πρώτου μέρους* πραγματεύεται λεπτβμερώς τά
κ ατά τάς σχέσεις τοΰ οικουμενικοί) πατριαρχείου πρός τήν καθολικήν
εκκλησίαν έπί τοΟ Γερμανοΰ. Έ ν δέ τώ δευτέρφ άξιολόγψ μέρει διά
μακρών έξετάζεται δ Γερμανός ώς συγγραφεύς, καταγράφονται οί
κυριώτεροι κώδικες, έν οίς περιεσώθησαν Ιρ γ α αύτοΰ, διαστέλλονται
 Βιζλιοχριοίαι 337

τά γνήσια τών ψευδεπίγραφων, αναλύονται αί μέχρι τοΰδε έκδοθεΐ-

σαι δμιλίαι αύτοΰ καί χαρακτηρίζεται τό δλον Ιργον τοϋ άνδρός ώς
εκκλησιαστικού ρήτορος. Έ ν τω μέρει τούτω άποδεικνύεται (σ. 169
κ. έ.) σύν τοΐς άλλοις, δτι ή μεταξύ τών έργων τοΰ Μιχαήλ Ά κ ο μ ι-
νάτου έν τω Β αροκκικώ κώδικι 131 τής βιβλιοθήκης τοΰ Ό ξωνίου
συμπεριλαμβανομένη δμιλί* < I [ερί τοΰ τίς δ σκοπός τοΰ σύνθετον
πλασθήναι τόν άνθρωπον» ή ύπ’ έμοΰ ώς Ιργον τοΰ ιεράρχου τών
’Αθηνών έκδοθεισα συνεγράφη υπό τοΰ Γερμανοΰ. Τό τρίτον μέρος
τοΰ βιβλίου (σ. 2 1 6 -3 6 0 ) περιλαμβάνει δεκαπέντε λόγους καί ομιλίας
καί τρεις έπιστολάς τοΰ Γερμανοΰ. Ιρ γ α ανέκδοτα πλήν τής, ώς ει-
ρηται. είς τόν ’Ακομινατον μέχρι τοΰδε προςγραφομένης ομιλίας,
έπανεκδιδομένης ένταΰθα κατά δύο κώδικας, τόν καί πρότερον γ νω ­
στόν Βαροκκικόν καί τόν Κοϊσλινιανόν 2 7 8 τής Παρισι*κής βιβλιο­
θήκης, έ : ού έκδίδονται σχεδόν άπασαι αί δμιλίαι. Μία δ’ έξεδόθη
κ ατά τόν Μονάχειον 2 0 7 , καί χάριν τής ύπ’ άρ. 12 έλήφθη ύπ’ δψιν
πλήν τοΰ Κοϊσλινιανοΰ καί δ Μονάχειος 3 9 3 . ΙΙερΙ δέ τής 10 δέν
σημειοΰται κατά τίνα κώδικα έκδίόεται.
Έ άνάγνωσις τών όμιλιών τούτων τοΰ Γερμανοΰ πείθει περί τοΰ
δρθοΰ υπό τοΰ έκδοτου χαρακτηρισμοΰ, καθ’ ον <Άι δμιλίαι αύτοΰ
δέν δεικνύουσι τήν ύπέροχον έκείνην μόρφωσιν, ήν θαυμάζομεν παρά
τοΐς εργοις άλλων έκκλησιαστικών συγγραφ έων, είναι δμως μεγά­
λης αξίας πηγαί, έν αίς κατοπτρίζεται ό πλήρης στοργής πρός τό
ποίμνιον αύτοΰ ιεράρχης, πηγαί, έν αίς βλέπομεν τούς πόθους καί
τάς σκέψεις μιας γνήσιας θρησκευτικής— μυστικιζούσης προςωπικό-
τ η το ς». Δεικνύει δέ τό χωρίον τοΰτο καί τό υφος τοϋ συγγραφέως,
δπεο εύελπιστοΰμεν δτι σύν τω χρόνω θά τύχη καλλιτέρας επεξερ­
γασίας μετ’ άποφυγής ένίων ςενισμών.
Έ ν τή έκδόσει τών όμιλιών ό κ. Α αγοπ ά τη ς έπιμελώς ανέγραψε
τά χωρία τής Γραφής, είς & άναφέρεται ό Γερμανός. ’Ε σφ α λ μ ένη
δέ γ,ραφαί τών κωδίκων σπανιώτατα σημειοϋνται. Διώρθωσεν άρά
γε τυχόν ό εκδότης άμ αρτάδας τών κωδίκων σιωπηρώς ή τό κείμε­
νον ήτο οδτω ς άπταιστον έν αύτοΐς, ώςτε νά μή παρίσταται ανάγκη
μεταβολής αύτοϋ; Τ ό ζήτημα θά έλύετο δι’ έπισταμένης έξετάσεως
τοΰ παρεχομένου είς ήμας κειμένου, ήτις δέν είνε τοΰ παρόντος.
ΝΕ ΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΟΝ Τ Ο Μ . Ια ' . 2 2
338 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

Ά λ λ ’ έν τούτοις π α ρ α τη ρώ , δτι ή έπανέκδοσις τής πρότερον είς τόν

Ά κ ομ ιν α τον άποδιδομένης έμιλίας δέν εγεινε μετά της προςηκούσης
ακρίβειας. Καί προετιμήθησαν μέν έξαιρέτων γραφ ώ ν τοϋ Β αροκκι-
κοΰ κώδικος χείρονες γ ραφ αί τοΰ Κοϊσλινιανοΰ, παρελείφθησαν δέ
λέξεις, τό δέ κριτικόν a p p a r a t u s ούδαμώ ς είνε πλήρες, ούδ’ εξη­
γείται άν έμαί διορθώσεις λέξεων κ ακ ώ ς έχουσών έν τώ Β αροκκικώ
έγειναν οεκταί άπ λώ ς ώς τοιαΰται ή διότι πράγματι συμπίπτουσι
πρός καλλιτέρας γ ρ αφ ά ς τοΰ Κοϊσλινιανοΰ. Έ ν ώ δ ’ ά φ ’ ετέρου έν
σ. 1 2 9 λέγεται, δτι έν φ. 1 5 α - 2 2 9 * τοΰ κώδικος τούτου «ύ π ά ρ-
χουσιν εις π ολλά μέρη δντως πολυτιμόταται διορθώσεις υπό έτέρας
χειρος, πολύ μεταγενεστέρας, ώς τοΰτο καταφαίνεται έκ τοΰ σχή ­
ματος πολλών γ ρ α μ μ ά τω ν », δέν διεστάλησαν, ώ ς εδει, έν ταΐς υπο-
σελιοίοις σημειώσεσιν αί άρχαΐαι καί αί νεώτεραι γραφ αί. Π αρα-
τηρητέον δέ καί δτι π α ρ ά τήν συνήθειαν δ έκδοτης προτάσσει τών
ΰποσημειουμένων που καί που δι&φόρων γραφ ώ ν τό γράμ μ α τό δη­
λωτικόν το ΰ ν.ώδικος αντί νά έπιτάσση αυτό. ·
Τών παρεισφρησάντων εις τό βιβλίον πολλών παροραμ άτω ν τά
κυριώτερα έπανορθοΰνται έν τέλει. ■
Έ π α ν ορ θ ω τέα είνε σύν τοΐς άλλοις καί τ ά δ ε - Έ ν σ. 1 0 5 άντί
Φ α μ α γ ο Ο τ α γραπτέον Ά μ μ ο χ ώ ο τ ω , έν σ. 137 αντί ά ρ χ ι κ ο ϋ
χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ο υ γ ράφ ε α ρ χ ε τ ύ π ο υ , έν σ. 1 5 5 άντί τών κακοζήλων
έν Λ υ ώ ν ( α ί ώ ν 1 2 ) γράφ ε έν Λ ο υ γ δ ο ύ ν ω ( α ί ώ ν ο ς δ ω δ ε κ ά τ ο υ ) .

Ίω ά ν ν ου X. Χ ατζηϊωάννοι; β. φ., Διεϊ/θυντοΰ τοΰ Ήμιγυμνασίου ΓΙά-

ρου, Ιστορία καί εργα Νεοφύτου πρεσίυτίρου μ ονάχου /.αί εγκλείστου. Έν 'Αλεξάν­
δρεια. Έχ τοΰ πατριαρχικού τυπογραφείου. 1914. Είς (ΐέγα 8ον, σελ. ς-', 342.

’Ο λίγα ήσαν μέχρι τινός γ ν ω σ τά περί τοΰ κ α τά τέλη τοΰ δω ­

δεκάτου καί τάς ά ρχ ά ς τοΰ δεκάτου τρίτου αίώνος άκμάσαντος Κυ­
πρίου μοναχοΰ Νεοφύτου τοΟ έπονομαζομένου Ε γκ λ είστου καί τής
έν ή έμόναζε μονής Έ γ κ λ είσ τρα ς. ΤΗτο δ’ ά λλ ω ς γνωστός μέχρι
τοΰδε ώς συγγραφ εύς Τυπικής διατάξεω ς, έκοεδομένης τώ 1 7 7 9 εν
Βενετία υπό τοΰ άρχιμανδρίτου Κυπριανοΰ καί πάλιν επειτα τώ
1 8 8 2 υπό τοΰ Έ δου ά ρδου W a r r e n έν τώ περιοδικώ A r c h a e o l o -
g ia , πρός δέ καί επιστολής ούκ άναξίας λόγου υπό εποψιν ίστορι-
 Βι&Χιοχρισίαι 339

κήν περί τών κατά τήν χώραν Κύπρον σκαιών, έκδοθείσης ύπό τοϋ
C o t e le r iu s (1(581), τοΰ R e in h a r d (17(58), τοΰ Σάθα (1 8 7 3 ) καί
’ Εμμανουήλ M ille r (1 8 7 5 ) Ε ρμ ηνείας τής Έ ξαημ έρου, έκδο-
θεισης ύπό τοΰ Κυπριανού, Βιβλίου τής Θεοσημίας, έκδεδομένου
ύπό τοΰ αύτοΰ (1 7 7 8 ), ώς καί ’Ακολουθιών, έκδεδομένων ύπό τοΰ
αύτοΰ (1 7 7 8 ), καί έξ οκ τώ πανηγυρικών λδγων, ούς έξέδωκε τώ 1 9 0 7
έν Βρυξέλλαις ό Β ολλανοιστής 'Ιππόλυτος D e l e h a y e έν τώ Κ ζ '
Τ όμ ω τών A n a l e c t a B o lla n d ia n a .
'Ο δέ συγγραφεύς τοΰ προκειμένου βιβλίου περιέγραψε μέν λε­
π τομερώς τά τής μονής Έ γκ λείστρας, διεφώτισε δέ πλειότερον ή
μέχρι τοΰδε τά κ ατά τόν βίον τοΰ Νεοφύτου τοΰτο μ,έν εκ τών σ ω -
ζομένων περί αύτοΰ παραδόσεων, τοΰτο δ’ έκ τής μελέτγ^ς τών μέ­
χρι τοΰδ’ έκδεδομένων αύτοΰ έργων. Έ ν δέ τή εξετάσει τών συγ­
γραφ ών αύτοΰ μ εγάλω ς ώφελήθη κατά τήν ιδίαν έαυτοΰ όμολογίαν
ύπό τών πραγματειών τοϋ νΰν Λατίνου επισκόπου ’ Αθηνών σεβασμι-
ωτάτου κ. Λουδοβίκου P e t it καί τοΰ αίδεσιμωτάτου κ. 'Ιππολύτου
D e le h a y e . Ά ν εΰ ρ ε δέ καί αύτός φύλλα τινά χειρόγραφα εν τή
μονή, άτινα καί περιγράφει. Τ ό δέ μέγιστον μέρος τοΰ βιβλίου απο­
τελεί ή έπανέκδοσις τών ήδη έκδεδομένων Ιργ ω ν τοΰ Νεοφύτου, ών
ή Τυπική διάταξις έκδίδεται κ ατά τήν έκδοσιν τοΰ Κυπριανού, προς-
τιθεμένων έν ύποσημειώσει τών κατά W a r r e n διαφορών. ΙΙροςτί-
θεται δέ σιγΛ λιώδες γράμ μ α τοΰ πατριάρχου Κυρίλλου Α ', έκδεδο-
μένον τ ω 1 6 3 1 , δι’ ού ή μονή Έ γ κ λ είσ τρα ς άναδεικνύεται σταυρο­
πηγιακή, καί κατάλογος έπηνωρθωμένος καί συμπεπληρωμένος τών
μητροπολιτών Πάφου.
Κ α τά ταΰτα ούκ όλίγα ύπάρχουσι τά νέα έν τώ βιβλίω τούτω
περί τε Νεοφύτου καί τής μονής Έ γκ λ είστρα ς, ής καί εικόνες διά­
φοροι παρατίθενται έκ φ ω το γ ρ α φ ιώ ν χρήσιμος δέ είνε καί ή έπί
τό αύτό συναγω γή τών μέχρι τοΰδε γνωστών έργων τοΰ Νεοφύτου,
ατινα μέχρι τοΰδε ή έν άπηρχαιωμέναις καί σπανίαις έκδόσεσιν εύ-
ρίσκοντο ή σποραδικώς ήσαν έκδεδομένα. Ά λ λ ’ αύτός ό συγγρα­
φεύς όμολογεϊ, δτι τό άνά χεΐρας βιβλίον ούδέν άλλο αποτελεί ή
ειςαγωγήν είς ολον έργον περί τοΰ Νεοφύτου, «διότι ώς λέγει, σκο­
πόν έτάξαμεν τήν πάσττ] θυσία έκδοσιν τών σω ζομένω ν μέχρι σήμε­
ρον ανεκδότων χειρογράφ ων, τών όποίων τινά, ώς ή Ε ρμ η ν εία έπί
 340 Νέος Ελληνομνημών

τοΰ ’’Α σματος τών ’Α σμάτω ν, είναι έργον κριτικής δυνάμεως, 6 δέ

-ιρόλογος ταύτης βαθύτατος είς εικόνας».
Και εύχόμεθα μέν δπως εύτυχήση νά προβή πράγματι εις τήν με-
',ετωμένην έ'κδοσιν ό κ. Χ ατζη ιωάννου, άλλά συνιστώμεν αύτώ κατ­
άλληλον παλαιογραφικήν καί κριτικήν παρασκευήν, ήτις έλπίζομεν,
δτι δέν θέλει λείψει, άν καταβάλ^ πλήν τοΰ έμπνέοντος αύτόν ζήλου
καί τήν προςήκουσαν προςοχήν. Έ ν τοιαύτ^ έκδόσει πρέπει νάπο-
φύγη άνεπιστασίας καί ανακρίβειας, οίαι δέν λείπουσιν έν τώ ύπ’
όψιν ήμών βιβλίω. ών σημειοϋμέν τινας χάριν μή έπαναλήψεως αύ­
τών. Ούτως, έν σ. 9 γράφει έ κ τ ί σ θ ι ι σ α ν ε ίς ύ ό μ α ς , έν 2 9 τά
γ ράμ μ α τα άποκαλοΰνται ψ η φ ία καί τά τετράδια τών κωδίκων
δ ε σ μ ίδ ε ς, φύλλα τινά άποκαλοΰνται έν σ. 3 0 ξεΟ ο ρ γ ια σ μ έν α ,
καί άλλω ς δ ’ έν τή περιγραφή τών χειρογράφ ων δέν φαίνεται π α ρα ­
κολουθώ'/ τούς ήδη γνωστούς· καί παραδεδεγμένους π α ρ’ ήμΐν πα-
λαιογραφικούς δρους. Ούοείς δέ βεβαίως θάποδεχθή τήν έν σ. 4 0
τ ε ρ μ ι ν ο λ ο γ ί α ν . Έ ν σ. 41 άναφέρων κώδικα Μουτίνης καλόν θά
ήτο νά^προςέθετεν έν παρενθέσει πλήν τοϋ άρχαίου τύπου τοΰ ονό­
ματος τής σημερινής M o d e n a καί τό νέον δνομα. Έ ν τή επιγραφή
τοϋ έν σ. 5 0 μνημονευομένου βιβλίου τοΰ M i l l e r R e c u e i l d e s h is -
t o ir e s g r e c s d e s C r o is a d e s τό h i s t o i r e s πρέπει νά διορθωθή
είς h is t o r ie n s . Ή μονή τής ’ Ανδρου, ής τόν ύπ’ έμοΰ δημοσιευθέντα
κατάλογον αναφέρει έν σ. δ 1, δέν λέγεται Ά γ ι α Μ ονίι, άλλά Μ ονΐι
τ η ς Ά γ ι α ς . Έ ν τοΐς έκ τής έκδόσεω ς τοΰ D e l e h a y e άνατυπουμέ-
νοις οκ τώ πανηγυρικοΐς τοΰ Νεοφύτου ούδείς λόγος ύπήρχε νά συν-
ανατυπωθώσιν αμετάβλητοι λατινιστί αί κριτικαί σημειώσεις τοΰ π ρ ώ ­
του εκδότου a lia m anu in m a r g . c o d ., s u p p l. o m . c o d ., ψη
in ra s . καί άλλαι πολλαί τοιαΰται άντΐ νάποδοθώσιν έλληνιστί. Καί,
τό δεινότατον, έν σ. 41 άναγινώσκομεν τ ο ϋ T h e o d o r e t καί τ ο ϋ
T h e o d o r e t d u P . S i r m o n d , άτινα παρελήφθησαν πιθανώς ούτως
έκ τής διατριβής τοΰ κ. P e tit , ήν δέν εχομεν ύπ’ δψιν, καί δπου δέν
διεγνώσθη, δτι πρόκειται περί τοΰ περιφανοΰς έκκλησιαστικοΰ π α ­
τρός τοϋ πέμπτου αΐώνος θ εο δώ ρ η του καί τοΰ κατά τόν δέκατον
έβδομον αιώνα έκδοτου αύτοϋ S ir m o n d .
 ΕΙΔΗΣΕΙΣ

— Ό επιμελητής τών χειρογράφων έν τη Εθνική Βιβλιοθήκη κ. (·*)εμ. Βολίδης,

άπεσπασμένος άπό τού παρελθόντος έτους παοά τή Γενική Διοικήσει Μακεδονία? προς
έξ*σφάλισιν τών εν ταΐς κοινοτικαίς, σ/ολικαί; και μοναστηριακαίς ΒιβλιοΊήκαις αυτής
υπαρ*/όντων χειρογράφων, βιβλίον και πινάκων, υπέβαλεν εις τό Ύπουργεΐον τής
παιδείας μακράν εκθεσιν τών μέχρι τοΰδε πεπραγμένων εν τή άποστολή ταύτη.
Κις τήν εκθεσιν επισυνάπτεται λεπτομερής κατάλογος τών βιβλίων και χειρογράφων
τριάκοντα περίπου βιβλιοθηκών μικρών και μεγάλων, τάς οποίας έξήτασε καί έταξινό-
μησε μέχρι σήμερον ό κ. Βολίδης καί τών όποιων τό περιεχόμενον άνέοχεται εις
15.000 τόμους εντύπων βιβλίων καί είς 1000 /ειρόγραφα καί ά'λλα ιστορικά έγγραφα.
*Υπολείπονται πρός έξέτασιν πολλαί ακόμη βιβλιοθήκαι, μδταξύ δέ αύτών αί τοΰ
Άγιου ’Όρους, τών κοινοτήτων Κοζάνης καί Σιατίστης καί τής του Προδρόμου παρά
τάς Σέορας ίεράς μονής. 11ρ6ς τοΰτο 6 κ. Βολίδης θάναχωρήση κατ* αυτάς καί πά­
λιν είς Μακεδονίαν.
Μετά τήν έξέτασιν πασών τών βιβλιοθηκών υπολογίζεται, δτι θά καταστή δυνατόν να
συγκεντρωθώσιν έν συνόλω περί τάς 10.000 εντύπων βιβλίων καί 5.500 χειρογράφων
χ ω ο ΐ κ ω ν , ο σ ο υ ς δηλ,* £ή ϊ γ ε ι α ή μ ε ρ ο ν η Ί£ & νιχ η Ι3ι 6) .ι οθ ηχ η .
Γνωστόν, δτι πρώτος τών παρ’ ήμΐν έμελέτησεν ήδη τώ 1880 καί 1895 τάς άγιο -
ρειτικάς βιβλιοθήκας ό έκδοτης τοΰ Νέου Έλλήνομνήμονος, έκδους δίιομον κατάλογον
τών χειρογράφων τών μοναστηριακών βιβλιοθηκών έν Κανταβοιγια τής 'Αγγλίας τώ
1895 καί 1900, περιέ*/οντα'τήν περιγραφήν 0582 κωδίκων. Περί δέ τών έν Κοζάνη
χειρογράφων Γδε τά γραφέντα έν τώ Νέω Έλληνομνήμονι Τόμ. Ε' σ. 327 κ. έ.
— Προκειμένου νά ληφθή άπόφασις περί τού ήρειπωμένου βυζαντινού ναοΰ τού χω­
ρίου ϋκριποΰς τής Λεβαδείας, άπεστάλη 6πό του υπουργείου πρός με?,ε'την το^ ναού 6
έν τώ Ιΐανεπιστημίω καθηγητής τής βυζανηακής τέχνης κ. Αδαμάντιος Άδαμαντίου,
οςτις έπανελθών υπέβαλεν ήδη είς τόν κ. υπουργόν τήν εκθεσιν αυτού, έν τή όποια, ώς
καί άλλοτε, πρό διετίας, τονίζει τήν δυςυπολόγιστον αρχιτεκτονικήν σημασίαν του βυ-
ζαντιακοΰ τούτου μνημείου και τήν άμεσον ανάγκην συντηρήσεως καί άναστηλιοσεω;
αυτού.
— Δι* υπουργικής διαταγής άνετέθη είς τόν έσ/άτως διά διαγωνισμού έπιτυχόντα
έφορον αρχαιοτήτων κ. ’Αλέξανδρον Φιλαδελφέα ή έποπτεία τών χριστιανικών καί με­
σαιωνικών μνημείων.
— Ό έν Παρισίοις καθηγητής κ. ‘ Ιωάννης Ψυ/άρης έδοίρησε διά δηλοίσεως πρός
τ η ν £λλην<κήν Βουλήν τήν κ λ ο υ σ ι α ν αυτοΰ β ι ζ λ ι ο Ο ή κ η ν £Ϊς ζ ό εθ/ος.
— 'Υπό τού υπουργοΰ τής παιδείας ύττΐβλήθησαν είς τήν Βουλήν ;ά εξής νομοσχέδια,
ών τά 2, 3 και 4 εψηφίαθησαν ήδη*
1). *11 ερί συστάσεως εθνικής μουσικής συλλογής. ’ Αποτελεσθήσεται δέ αΰτη α ') έκ
φωνογραφικών κυλίνδρων άποιυπούντων τά ?σματα ώς ψάλλονται, β") εκ φωτογραφι­
κών καί κινηματογραφικών ταινιών άπε:κονιζουαών τον; διαφόρους /ορονς, γ*) έκ μον·
342 Νέος Έλληνομνήμων

σικοίν οργάνων όσα· είνε έτι έν y ptjoet παρά τώ έλληνικώ λαώ ή έξΑιπον. Μέχρις ορ-
γανώσεως ειδικής υπηρεσίας καί οριστικής έγκαταστάσεως ή πρός περισυλλογήν τών
^σμάτων, τών χορών καί τών μουσικών οργάνων μέριμνα καί ή φύ/αξις τών φοινογοα-
φικών κυλίνδρων, τών φωτογραφικών, τών κινηματογραφικών ταινιών καί τών μουσικών
οργάνων δύναται νχνατεθή διά Β. Διατάγματος ποοςωρινώς είς μουσικόν ή λαογρ*φι-
κδν σωματείον. ΙΙάντα δε ταΰτα θεωρούνται κτήμα του κράτους. Τά περί τοΰ τρόπου
τοΰ καταρτισμού καί πλουτισμού τής συλλογής καί τής σι,ντηρήσίω; αυτής ορίζει επι-
τροπιία δωριζόμενη διά Β. Διατάγματος καί προεδρευομί'νη υπό τοΰ προέδρου τής Λαο-
γραφικής Ιταιρείας. Πρδ; δε κιταρησμόν τής μουσικής συλλογής αναγράφεται κατ’ ετος
εις τόν «{δικόν προϋπολογισμόν του υπουργείου τής παιδείας ποσόν μέχρι πεντακιςχι-
λίων δραχμών.
Ευχαρίστως βλέπομεν διά τοΰ νόμου τούτου έχπληοουμένην τήν ευχήν, ήν ήδη προ
ενδεκαετίας έξιφράσαμεν έν τώ Νέω Έλληνομνήμονι Τόμ. Α* σ. 116 πεοι χρήσεως
τοΰ γραμμοφώνου χάριν διασώσεως δημωδών μελωδιών* έπαναλαμβάνομεν δέ καί πά­
λιν δσα ταΰτα ηύχήθημεν «νά χρησιμεύσωσι τέλεια γραμμόφωνα καί εις τήν άποτύ-
πωσιν τών διαλεκτικών κατά τόπους διακρίσεων καί τήν προφοράν τής δημώδους έλλη.
νίκης, τοΰθ’ δπερ εσται ούκ ανάξιον λόγου γλωσσολογι*όν σπούδασμα».
2). «Περί τροποποιήσεων και προςθηκών εις τόν νόμον ^ΓΨΑ* περί άρχαιολογικής
υπηρεοίας τοΰ κράτους». Δι’ αύτοΰ πρός τοΐς άλλοις αυξάνεται ό αριθμός τών εφόρων
άρχαιοτήτων εις δεκαπέντε τών κλασικών καί δύο τών χριστιανικών, μεσαιωνικών καί
τών μετά τήν αλωσιν μέχρι τής καθιδρύσεως έν Έλλάδι τής βασιλείας μνημείων καί
αρχαιοτήτων. Διορίζονται δέ είς τό έξης έφοροι τών χριστιανικών καί μεσαιωνικών αρ­
χαιοτήτων πλήν τών διδακτόρων της φιλοσοφικής σχολάς τοΰ ημετέρου η άλλου δμο-
ταγοΰς Πανεπιστημίου καί οί πτυχιοΰχοι τής θεολογικής σχολής τοΰ ήμετέρου Πανεπι­
στημίου ή τής θεολογικής σχολής Χάλκη; μετά διαγωνισμόν.
3). «Περί συστάσεως συλλογής έργων βυζαντιακής καί χριστιανικής τέχνης», At* αύ·
τοΰ ορίζεται, οτι μέχρι τής ίδρύσεως ειδικών μουσείων τά άνήκοντα είς τήν βυζαντιακήν
τέχνην εργα, ήτοι τά τοΰ δημοσίου καί Ιδιωτικού βίου τού Βυζαντίου άπό τής αρχής
αυτοΰ μέχρι τής άλώσεως τής Κωνσταντινουπόλεως ύπό τών Τούρκων καί τά άνήκοντα
εις τήν χριστιανικήν τέχνην άπό τών πρώτων χρόνων τοΰ χριστιανισμού μέχρι τών νυν,
πλην ιών έν Μακεδονία, συγκεντρόνονται, κατατίθενται καί κατατάσσονται έν *Αθήναις
έντδς οικήματος δημοσίου ή επί ένοικίω, άποτελοΰντα συλλογήν έργων βυζαντιακής χαί
χριστιανικής τέχνης. Διευθυντής τής συλλογής ονομάζεται ό έν τώ Καποδιστριακώ
Ώανεπιστημίω καθηγητής τής βυζαντιακής τέχνης. Περί ι^ς έγκαταστάσεως τής συλλο­
γής καί τών κατ’ αυτήν μεοιμνα εφορευτική επιτροπεία, άποτελουμένηέκ τής A. Β. Τ.
χθΰ πρίγκιπος Νιχολάου ώς προέδρου, τού διευθυντοΰ τής συλλογής, έκτελοΰντος καί
χρέη ειςηγητοΰ καί γραμματέως, τοΟ έν τώ Καποδιστριακώ Πανεπιστημίω καθηγητοΰ
χριστιανικής αρχαιολογίας, δύο καθηγητών τής φιλοσοφικής σχολής έκ τών ασχο­
λούμενων καί εις την μελετην τοΰ μεσαιωνικού ελληνισμού, υπδ τόυ υπουργού διοριζο-
μένων διά Β. Διατάγματος, τού έν ’ Αθήναις εφόρου τών χριστιανικών καί μεσαιωνι­
κών μνημείων και τοΰ διευθυντοΰ τής Εθνικής Πινακοθήκης. Έν τώ νόμω καθορίζον­
ται τά συγχεντρούμενα έν τή συλλογή άντικείμενα και τά τής ανταλλαγής, εμπορίας καί
εξαγωγής τών μεσαιωνικών αρχαιοτήτων. Έν τώ εΐδικώ προϋπολογισμέ τών εξόδων
τοΰ υπουργείου τής παιδείας αναγράφεται κατ’ ’έτος τ6 πρός μισθοδοσίαν του προςω-
Τήί συλλογής ποσόν^ Ιτΐ δ| ποσ^ν δεκακιςχιλίων δραχμών πρό^ πλουτισμόν «ν*
 Ε ίό ή σ ε ις 343

τής δι' αγορών και δραχμών τριςχιλίων δι’ έξοδα μεταφορά?, τοποθετήσεως, επι­
σκευής, συντηρήσεως, καθαρισμού καί γραφικής υπηρεσία;.
4). «Περι ίδρύσεως υπηρεσίας τών αρχείων του κράτους». Διά του νόμου τούτου
συνισταται δημοσία υπηρεσία υπό τό δνομ* Γενικά άρ/έΐα τοΰ κρά:ους, υπαγομ-ένη εις
τό ύπουργεΐον τών εκκλησιαστικών καί τής δημοσίας έκπαιδεύσεως και σκοπούσα τήν
έπι τό αυτό συναγωγήν καί εποπτείαν πάντων τών δημοσίων άοχείων τών περιλαμβα-
νόντων έγγραφα προ πεντηκονταετίας χρονολογούμενα. Δημοσία ή ίδιωτιχά έγγραφα
ιστορικού η νομιχου περιεχομένου τών από τής άλώσεως τής Κωνσταντινουπόλεως καί
έφεξής χρόνων ώς καί μεταγενέστερα τών πρό πεντηκονταετίας δυνανται επ' Γσης νάείςα-
/θώσιν είς τά Γενικά αρχεία του κράτους. Διαιρούνται δέ τά δημόσια αρχεία είς δύο τμή­
ματα, το ιστορικόν, περιλαμβάνον τά πρό πεντηκονταετίας έγγραφα, καί τό ιστορικόν,
περιλαμβάνον τά Οπόλοιπα. Διορίζονται δ1 έν τοϊς Γενικοίς άρχείοις είς διευθυντής, είς
γραμματεύς, ταξινόμοι καί κλητήρες, ων βρίζονται διά του νόμου τά προςόντα, ο μι­
σθός και τά εργα. Καθίσταται δέ καί επιτροπεία τών Γεν:κών άοχείων τοΰ κράτους,
διοριζομε'νη διά Β. Διατάγματος κ*ι συγκειμε'νη έκ τριών καθηγητών τής φιλοσοφικής
σχολής τοΰ Καποδιστριακοΰ πανεπιστημίου, άσ/ολουμένων περί τήν ιστορίαν καί τόν
βίον τοΰ ελληνικού λαοΰ, καί τριών καθηγητών τής νομικής σχολής τοΰ αύτοΰ Πανεπι­
στημίου, άσ/ολουμενο>ν περί τόν ιστορικόν κλάδον τής επιστήμης έν σ/ε'σει πρός τήν
'Ελλάδα. Ή επιτροπεία αυτή πλήν πειθαρχικών καθηκόντων Λροτείνει είς τό ‘ Τπουρ-
γείον τήν ΐδρυσιν μονίμων ιστορικών τοπικών αρχείων εν δήμοις, μοναστηρίοις ή έπι-
στημονικοΐς ίδρύμασιν, υπαγόμενων είς τήν δικαιοδοσίαν τών Γενικών αρχείων, έγχρί-
νει δέ χαί τήν μετά πενταετίαν από τής είςαγωγής χαί κατόπιν άδειας τοΰ Οπουργοΰ
έξαφάνισιν εγγράφων αχρήστων έκ τοΰ καταστήματος κα\ τών εξαρτημάτων αύτοΰ. 'Υπό
δέ τήν εποπτείαν τής έπιτροπείας ταύτης καί τήν άμεσον διεύθυνση/ του διευθυντοΰ
έχδίδεται ετήσιον δημοσίευμα, άναφερόμενον εις τήν νεωτέραν έλληνικήν ιστορίαν, στη-
ριζόμενον δ* έπί τής μελέτης μάλιστα τών έν τοΐς Γί/ΐχοΐς άρχείοις έγγραφων. Εντός
τριών μηνών άπό τής ισχύος του νόμου οί πρό αύτοΰ /.εκτημένοι καθ’ οίονδήποτε τρό­
πον δημόσια έγγραφα, άνήκοντα είς τά άρχεία διαφόρων υπηρεσιών του κράτους, τά τών
δήμων, τά τών κοινοτήτων καί τά τών συμβολαιογραφείων, όφείλουσι νά δηλώσωσι
ταΰτα είς τόν διευθυντήν τών Γενικών άρχείων, &ποβάλλοντε{ ακριβή κατάλογον αύ­
τών εις διπλοΰν, τοΰ οποίου τό μέν παραμένει έν τώ γραφείω τοΰ διευθυντοΰ τών Γε­
νικών άρχείων, τό δέ θεωρηθεν υπ* αύτοΰ αποδίδεται είς ιόν ',ηλώσαντα. Τών δηλω-
θέντων άπαγορεύεται ή εξαγωγή. Παρελθούσης δέ τής προθεσμίας ταύτης, πάντα τά μή
δηλωθέντα θεωροΰντα: ώς περιελθόντα είς τήν κυριότητα ιδιώτου μετά τήν ίσχύν τοΰ
νόμου St' ύπεξαιρισεως καί δημευόμενα είςάγονται είς τά Γενικά άρ/εΐα, έπιβαλλομένης
είς τόν κάτοχον καί πάντα συνεργάν αύτοΰ ποινής φυλακισεως ενός μέχρις εξ μηνών και
χοηματιχοΰ προςτίμου δρα/μών 50 μέχρι 500. *Εάν δέ ουτος διατελή δημόσιος ή δη­
μοτικός υπάλληλος, απολύεται τής υπηρεσίας. Είς τόν καταγγειλαντα τοιαύτην παρά­
νομον κατοχήν παρέχεται ώς αμοιβή τό ήμισυ τοΟ /ρηματικού προςτίμου.
*0 διευθυντής τοΰ Νέου Έλληνομνήμονος χαίρει βλέπων έκπληρουμένην διά τοΰ
νομού τούτου τήν ευχήν, ήν έξέφοασε καί υπεστήριξε διά μακρών έν τώ αρθρω «ΆνάγκΙι
δρύσεως Κιντρικοΰ ελληνικού ιστορικού αρχείου» (Τόμ. ΙΑ' σ. 141 κ. ε.),
 Β ΙΒ Λ ΙΑ Σ Τ Α Λ Ε Ν Τ Α

Ε Ι Σ Τ Η Ν Δ ΙΕ Τ Θ Τ Ν Σ 1 Ν Τ Ο Υ Ν Ε Ο Τ Ε Λ Λ Η Ν Ο Μ Ν Η Μ Ο Ν Ο Σ

Ά γ γ ε λ ο π ο ύ λ ο υ Ή λ ί α I. κ α ί Τ ρ α π ά ν τ ζ α λ τ ι Γ ε ω ρ γ ί ο υ Μελέτη περίΰδρεύ-
σεω; ’Αθηνών, χατασχευή υπονόμων χτλ. Εν 'Αθήναις. Τυπογραφεϊον
« Ε σ τ ί α » . 1913.
Ά ναΟ ταοΙιέβιτς Δ . Ν . Περί Νεμάν. Εν Βελιγραδίω 1914 (σερ6ιστί|.
' Α ν δ ρ ε ά δ ο υ Ά ν δ ρ . Μ. Δογματική μελέτη περί φορολογίας κληρονομιών έν γένει καί
φορολογίας κληρονομιών έν Έ λλάδι. ’ Εκδοτης Μ ι /. Μαντζεβελάκης. 1915.
» Πεοί της οικονομικής διοικήσεως τής Έπτανήσου έπΐ Βενετοχοατίας. Το’μ.
Α ' καί Β '. Έ ν ’Αθήναις. Τυπογραφεϊον « Ε σ τ ί α » . 1914.
ιι L a marine marchande grecque. Extrait. Journal des dconom istes .
72 annee. 15 Septemlire et 15 Octolire 1913. Paris Librairie
Felix A lca n .
Α π ο Ο τ ο λ ί δ ο υ Κ ρ α τ ί ν ο υ έκ Κ ρ ε μ α ό τ π ς Λ α ο ί ό τ ι ς Διάλογοι. Έ ν Άθήναις.
Τύποι; «Αυγής ’Αθηνών». 1912.
Ά π ο ό τ ο λ ί δ ο υ Ν . X Δύο επικίνδυνοι εχθροί τοΰ άνθροίπου. Κώνωπες-μυΐαι. Μετά
πολλών εικόνων. (Σύλλογος πρός δ:άδοσιν ωφελίμων βιβλίων). Κεντρική
πώλησις Βιβλιοπωλεϊον Ίωάννου Ν . Σιδερη. Έ ν Άθήναις. 1914.
Β α ρ δ ο υ ν ι ώ τ ο υ Δ η μ τ ι τ ρ . Κ. Ή καταστροφή τοϋ Δοάμαλη. Έ κ τών τυπογρα­
φείων Έφημερίδος «Μ ορέις» έν Τριπόλει. 1913.
Β α ό ι λ ε ί ο υ Κ. Ί δ ε Ζ α ί μ η .
Β ε λ α ν ι δ ι ώ τ ο υ Ι ε ζ ε κ ι ή λ ’ Α ρ χ ι μ α ν δ ρ ί τ ο υ Λόγοι έκφωνηθέντες έν τώ έν Τ ερ ­
γέστη ναω τοΰ 'Αγίου Νικολάου. Έ ν Τεργέστη. 1914.
Β ε ν ιέ ρ η Μ ιχ α ή λ X . Περί τοϋ Άρ/ιμανδρίτου Φιλοθέου Ευθυμίου, καί πρακτικόν
ϋψος έξομολογήσεως. Έ ν Έρμουπόλει. Τυπογραφεϊον ‘ Αθαν. Κ. Σκορ-
δίλη. 1913. '
Berveviczy Albert de. Impressions de Grfece. (I. Olyrnpie. II. Athenes. I I I .
Eleusis. I V . Argolide. V . Delphes). Extrait de la «Revue d e H o n -
grie» des 15 Janvier, 15 Mars, 15 A vril, 15 Mai, 15 Juin, 15
Aoiit, 15 O ctobre 1913. Budapest. Imprirnerie de la Societe ano-
nyrae A then aeu m . 1913.
Bianchi L. Bem erkun gen zu Manuel Adr am yttenos. Sonderabdu rk aus
Byz. Zeitshriift Β. X X I 3 u. 4. Leipzig. Druck und V e r la g von B.
G. Teubner. 1913.
Β λ α ν τ η Σ π υ ρ ί δ ω ν ο ς Α . Λόγος έπιμνημόσυνος Ί ω , Βαλαωρίτου έν Λευκάδι τί)
23 Μαρτίου 1914. Έ ν Ά θήναις, Τΰποις II. Δ Σακελλαρίου. 1914.
Ίατορνχαί διαλέξεις. Οί Γάλλοι έν Λευκάδι (1797-1798). ( ’ Απόσπασμα έκ
τής Έπετηρίδο; τοϋ Φιλολογικοΰ Συλλόγου Παρνασσού). ’Εν Άθήναΐ{·
Τν^οις Π. 4 1 Σακελλαρίου. 1914.
 Βιβλία αταλίντα εις τήν βιεύθυναιν τοϋ Νέου Έλληνομνήμονος 345

Β ο ρ έ α Θ ε ο φ ίλ ο υ Πειραματική ψυχολογία καί ψυχολογικά εργαστήρια. Εν Ά θ ή -

ναις. Τύποις Π . Δ . Σαχελλαρίου. 1913.
• Τής φιλοσοφίας ή ύπόθεσις καί ή έπί τόν βίον ροπή. Έ ν Άθήναις. Τυποις
Π. Δ . Σαχελλαρίου. 1913.
Briccos Teodoro G recia e Italia. V aticini e note di un E llen o. Barlelta.
Prom . Stall. T ip og ra fico G. D ellissanti. 1914.
Β ρ υ ζά κ τι Π έτρου , εφ έδρου λ οχ α γ οί?. Πολεμιχαί εικόνες 1912-1913. Ά θ ή -
να.. 1914. · '
Buturas Ath. U ber den irralionalen Nasal im G rieeh isch cn .S on d era b d iu ck
aus der G lotta V Band Heft 1 u. 2.
» N eu griech ische Scliiinpfw orter. Aus der Zeitschrift des V ereins
fiir V olk sk u n d e in B erlin. Heft 2. 1914.
Γ ι α μ α λ ί δ ο υ Χ ρ ί ό τ ο υ Εις ‘ Επίδαυρου Ιπιγραφάς (Αρχαιολογική έφημίρ'ς 1913.
, 12δ- 1?9J. _ , ,
Γ ια ν ν ίκ η Κ . Έπετηοίς τοΰ έν Σμύρνη Έλληνογερμινιχοϋ Λυχείου. "Ετος Σ Τ '
(1911-1912). Σμύρνη. 1912. 'Γυπογρ. «Θεων ό Σμυρναϊος».
» Έπετηρίς τοϋ έν Σμύρνη ' Ελληνογερμανικοΰ Λυχείου “ Ετος Ζ ' (1912­
1913). Εν Σμύρνη. 1913. Τυπογρ «Θέων ά Σμυρναϊος».
Γ κ ίντι Δ π μ τν τρ ίο υ Σ . ΙΙερί τής ταχυδρομικής συγχοινωνίας. Έ ν Άθήναις. "fu-
πογραφειον Ά λ ιξ . Βιτσιχουνάχη. 1913.
» Ό περί Μήδειας θρύλος άπό νομιχής άπόψεως. Έ ν Άθήναις. Τυπογρα-
φεϊον ΙΙ.Α.ΙΙετράχου. 1913. (Άνατύπωσις έχ ϊής Έφημερίδος τής Έ λ λ .
χαί Γαλλ. Νομολογίαν Τόμ. ί ' σελ. 198 έπ.).
Δ κ κ ιίζο υ Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Α . Ή Νάουσα τής Μακεδονίας. Έ ν Άθήναις. Τυπογρα-
φεΐον Μαντζεδελάκη. 1913
» Αί γεωργικά! σχέσεις τής Μακεδονίας. Μέρος Α '. Έ ν Άθήναις. Τύποις
Παρασχευα Αεώνη. 1914.
Delbrueek Richard Carm agnola (P orlrat eines byzanlinischen K aisers).
Son derabdru ck aus den R om ischen M itteilungen des K aiserlich
D eutsclien A rch a ologisch en Instituts X X IX . 1914.
Δ έ ρ β ο ν Γ. I. Λόγος περί τοϋ χρηματίσαντος πρώτου επισκόπου ’Αθηνών. Εν Ά -
θήναις. Τύποις Παρασχευα Λεώνη. 1913.
IK . Deutsches A rch a ologisch es Institut fur 1912.
Dorpfeld Wilhelm A lt-P y lo s . III. S on derabdru ck aus den A then. M itteil­
ungen. 1913.
Δ ρ α γ ο ΰ μ η Σ τ ε φ ά ν ο υ Ν . Χρονιχών Μορέως Ίστοριχά χαί τοπωνυμικά. Ά νατύ-
πωαις έχ τοϋ Κ ζ"' Τόμου τής ’ Αθήνας. Έ ν Άθήναις. Τύποις II. Δ . Σα·
χελλαρίου. 1914.
Δ υ ο β ο υ ν ι ώ τ ο ν Κ . I. Νικηφόρος ό Θεοτοχης. (Άνατύπωσις έχ τής «Νέας Σ ιώ ν·).
Έ ν Ίεροσολύμιις. Τύποις Ίεροϋ χοινοϋ τοϋ Παναγίου Τάφου. 1913­
» Ίωάννου Δαμασκηνού Λόγοι άνέχοοτοι. (Άνατύπωσις έχ τοϋ ο Εχχλησια-
στιχοϋ Φάρου» Αλεξάνδρειάς. Τόμ. Ι Γ '. 1914). Έ ν ’Αλεξάνδρειά. Έ χ
τοϋ Πατριαρχικού Τυπογραφείου. 1914.
'Ε λ ,ε υ θ ερ ιά δ ο υ Ν . Π. Οί Μουσουλμάνοι έν Έ λλάδι. (Άνατύπωσις έκ τοϋ τεύ­
χους I ' τόμου Λ Β ' τής Έφημερίδος Έ λ λ . καί Γαλλ. Νομολογίας). Εν
Άθήναις. Τυπογραφεΐον Π· Α- Πετρά/,ου, 1913.
 346 Νέος Έλληνομνήμων

Ε ύ α γ γ ε λ ί δ ο υ Μ α ρ γ α ρ ί τ ο υ Λ ο'γος απαγγελθείς τή '22 Μαρτίου έν τη αιθούση τοΰ

Πανεπιστημίου Έ ν Άθήναις. Τυπογραφεϊον Σ . Κ . Βλαστοί. 1914.
Ε ύ α γ γ ε λ ί δ ο υ Τ ρ ΰ φ ω ν ο ς Ή νήσος Σκιάθος χ*ί α! περί αύτήν νησίδες. Έ ν Ά θ ή -
ναις. Τυπογραφεϊον Λ. Γ . Ιΐύ^τριτίου χαί λ. Δελή. 1913.
Ή Μύκονος. Έ ν Άθήναις. Τυπογραφεϊον Δ . Γ. Ευστρατίου καί Δ . Δελή.
1914.
Ζ α ί μ η fc)., πρύτανεως κτλ., Κ. Β αίΗ λείου (είςηγητοΰ). Έχθεσις έπΐ τής άναθεωρή-
σεως τών πανεπιστημιακών νο’μων ΰποβληθεϊσα τω ΓΥπουργω Οπό τής πρός
τοΰτο κατασταθείσης ε’κ καθηγητών επιτροπείας. Έ ν Άθήναις. Έ χ τοΰ
•Τυπογραφείου Σ . Κ. Βλασίου. 1913.
Ζ α λ ο ΰ χ ο υ Μ ο ΰ ρ τ ο υ Ή λ έ κ χ ρ α ς ΙΙεριληπτιχή μελέτη Ini τής άνοδιοογανοίσεως
τής παρ’ ήμΐν χατωτε'ρας κι! μέσης έχπαιδεύσεως τών θηλέων. Έ ν Ά θ ή -
ναις. 1914.
Z e rv o s Skevos Be ilra g zur vorhippukreatisuhen Geburtsbilfe-Gyniikologie
der Babylonier und .\ssyrer nacli den alien griechischen Auturen.
Separatabdruck aus dcm A r c b iv fiir Geschichte der Medizin. Band
V I . Heft fj. 1913. Leipzig. J ohann A m brosiu s Barlh.
Ζ η κ ί δ ο υ Γ ε ω ρ γ ί ο υ Δ . Ή χρήσις τοϋ ρήματος άποχαλείν τινά χι. Έ ν Αθήναις.
Τυπογραφεϊον Π. Α . Ιίετράχου. 1914.
Ζ ω γ ρ ά φ ο υ I. Σ . Μελέται δημοσιονομικής πολιτιχής έν Έ λ λάδι. Τεύχος Ζ '. Ιίερί
ανωνύμων εταιρειών ύπό οικονομικήν εποψιν. Έ ν Άθήναις. Τύποις Π.
Δ . Σακελλαρίου. 1913.
G a rd th a u s e n V ic to r Wicdergef undene Originate hislorisclior Iuschrift.cn
des Altertuins. S on d e ia b d r u c k : Neue Jahrhuc her fiir das klassi-
sch e Allerluin G eschic hle und deutsche Lileratur lierausgegeben
von Johannes Ilberg. Jahrg ang 1!I14. I Ab teiln ng. X X X I I I Band.
4 Heft. Druck und V e rla g von B. G. T eu b ner in Leipzig.
Όξύρυγχος *αί όξυγράφος. S o u d e r - A b d r u c k aus deni Rhein. Museum.
L X I X . 1914.
G enovesi A rm a n d o Come si diuienticano Γ un Γ altro. Oaiatlcre in un
alto di D e m e tr io P a p a r r ig o p u lo s . P i i m a V e rs io n e italiaua dal
neogreco. Napoli. P. F ed e rico e G. A rd ia Libra i- edilo ri. 1914.
G e o r g e v ic h V la d a n D r . Kgl. Serb. Ministerprasident a. D. [ Έ ν Βελιγραδίω].
Q u o vadis A u s t r ia ? I in Selbstverlagc des Verfassers. 1913.
G e r u la n o s M. P r o f. D r. Kriegsch irurgische Eriahrungen aus den Balkan-
kriegen 1912/13. Schlussverletzungen der peripi:eren Nerven aus
den Balkankriegen. S e p arat-A b dru ck aus Beitrag zur klinischen
Ch irurgie. Tiibingen. Verlag der H. L a u p p ’ sclien Buchhandlung.
1914.
G ia n n o p u lo s N . J. lolkos. Zwei prahistorische Siegel. Sonderabdru ck aus
den Athen. Mitteilungen. 1913.
G u lic k B u rto nC h a r l e s T h e Ren dering o f the H o m e ric H ym n s. R e p r i n ­
ted from Anniversary Papers by Colleagues and Pupils o f George
Lym an. Kittredge. Boston. Ginn and Co. 1913.
H a ts id a k is N . Q. Άγγελος und Verw andte s, Sit zu ngsberich te der Kais,
 Βιβλία ο ταλέντα είς ζην Λιεν&υνσιν t ον Νέου 'Ελληνομνήμονος 347

A kadem ie der W is senschall'e n in W ie n . Pbilosop hisch -Historische

Klasse. 173 Band, Aliliandlung. W ien. 1913. In Kommission
bei Alfred Holder. "Ιδε χαί Χ α , τ ζ ι δ ά ι α Γ.
H e is e n b e r g A ugust und L e o p o ld W enger Byzantiniscbe Papyri in der
K. H of-un d Staatsbibliotliek zu Miinchen. Mil Unterstiitzung der
K. Bayerischen Ak adem ie der Wissenschaften herausgegeben
vo n — .Mit X X X V I I Tafeln i t f Lichtdruck. D iu ck und Verlag von
B. G. Teubner. L eip zig -B e rli n. 1914.
H is t o r ilc e r (deutscher und osterreiehischer). Nationale K undg ebung . Miiu-
cben. Siiddeutsche Monatsbefte. September 1914.
(^ ε ο δ ω ρ ο τ ιο ΐτ λ ο ν Π α ν α γ χ ώ τ ο ν Ιίερΐ διοιχι^αεως της έχπαιδεύσεως. Λιάλεξις.
(Ιίαράρτημα Παιδαγωγικού δελτίου). Έ ν Άθήναις. Τυπογραφείο* Α. Ή αφ-
τάνη. 1914.
liir Buebgewerbe und Gra pbik Leipzig. 1894. Halle
I n t e r n a t ■ A u s s te llu n g
der Kultur. Amtlicher Fiihrer.
» Kullurgesch icbtliche Abteilung. O rganisation. Arbeitsplan und
Mitgliederliste. Bearbeitet nacli dem Stand von 1 Juli 1913.
J o rg a N . La cloche de Karageorges destinee a la cbapelle de Topola. Irn-
primerie «Neamul Rom&nese». V a len ti- de-M un te. 1913.
• Les causes de la catastrophe de I' Empire Ottoman. Conference.
V a le n ti-d e -M u n te Imprimerie de la S o eiite «Neamul Rom a­
neses. 1913.
» I. Les bases neeessaires d ‘ une nouvelle bistoire du moyen age.
II. La survivance byzantine dans les pays rournains. Deux c o m ­
munication s failes le 7 et 8 avril 1913, au troisieme Con gres in ­
ternational d ’ etudes historiques, a Londres. Bucarest. 1913.
» .Relations entre Serbes et Bou m ain s. C om m u nica tio n faite le 10
novenibre a I ’ Aca dem ic royale serbe. Valenti-de-Munte. Impri-
merie de la Societ e Neamul Honnmesc. 1913.
» E n core une fois Γ evfiche de Hoida-dorogh et les droits des Rou-
mains. Bucarest. Librairie 0 . Sletea et Cie. 1914.
» M u r g o c i { N .), P a r v a n (V ) Bulletin de Γ Institut pour Γ Europe
sud-orientale. Bucarest. 1914.
Κ ο ν τ ο ύ ρ α . Θ ε ο δ ώ ρ ο υ Κ. Αί πρώται Ιπιγραφαί τών Ευαγγελίων. Έ ν Άθήναις.
Τυπογραφεϊον ’ Αδελφών Β . Φραντζεαχάχη. 1914.
Κ ο υ κ ο υ λ έ Φ α ί δ ω ν ο ς Άθαναϊίου X . Μπούτουρα Τ ό Νεοελληνιχ* χύρ:α όνοματα
ίατοριχώς χαί γλωσσιχώς ερμηνευόμενα. (Βιβλιοκρισία). Sonderabdl'lick
aus Byz. Zeitschritt X X I I 3 u. 4. Leip zig. Dt uck und Verlag von
B . G. Teubner. 1913.
Κ ο ΰ μ η ρ η Ί ω ώ ν ν ο ν Γ. Ίατριχαί Σηυειο5σεις έχ του Νοσοκομείου Πολέμου της
Α . Μ. τής Βασιλίσσης Σβφιας έν Άθηναι;. ( Ίούλιος-Νοέμ^ριο; 1913).
Έ ν ’Αθήναις. Τύποις II. Δ . Σαχελλαρίου. 1914.
Κ ο υ ρ τ ί δ ο υ Ά ρ κ ί τ ο τ έ λ ο υ ς Τά πρώτα βήματα τής άνθρωι:ότητος χατά τόν E d ­
ward Clodd. (Σύλλογος ώφελίμων βιβλίων). ΒιβλιοπωλεΙον Ν. Σιδέρη
ΊΓν Άθήναις,
348 Νέος Έλληνομνήμων

Κούμουλα Ί<0. 'Υπόμνημα είς τήν Βουλήν περί νομοσχεδίων τής με'σης έκπαιδεύ-
σεως. (Άνατύπωσις Ι χ τού ΚΟ” τόμου τής ’Αθήνας) Έ ν Άθήναις. Τύποις
Παρασχευα Λεώνη. 1914.
Κα66αδία Π . Προϊστορική ’ Αρχαιολογία. Έ ν Άθήναις. Τυπογραφεΐον Παρασχευα
Λεώνη. 1914.
Kalitsunakis Johannes liefeiate und kleine Anzeigen . Souderabdruck aus
den Mitteilungen des Sem inars fur Orientalisclie Sprachen X V I
<1913|, Abteilung I I : Westasiatisclie Studien. Berlin. 1913.
» M illc l-u n d neugriecliisclii! Erklarung en bei Eustathios. (Αυτόθι).
Berlin. 1913.
Καλιτιίουνάκι Ίω ά ν ν . Ε. Γό περί τής ξενιτείας ποίημι έχ νέου φυλοχρινούμενον.
( Απόσπασμα έχ τής «Χριστιανικής Κ ρήτη :». Τόμος Β ' Τεΰχος Β '). Έ ν
ΊΙρακλείω Κρήτης. Έ κ τοϋ Τυπογραφείου Στυλ. Μ. Αλεξίου. 1914.
Καλλίμαχου Δ . Τά έν Καίριυ Ιλληνικά σχολεία τών πατριαρχείων Αλεξάνδρειάς
(έξ ανεκδότων πατμιακών έγγραφων'. Άνατύπωσις έκ τοϋ «Εκκλησιαστι­
κού Φάρου» ’ Αλέξανδρέ;'»; Τόμ. I B ' 1913. Έν ’Αλεξάνδρειά. Έ κ τού
πατριαρ/ικοϋ τυπογραφείου. 1913.
K(aro) G. Arch iiologisch e Kunde im Jalire 1912. Son derabdru ck aus ilem
•Archaologis ch en A n zeig e r» 1913,3. D ru ck von G eorg Reiiner in
Berlin.
Κ α ψ ά λ η Δ . X . Μελέτη περί δημοσιονομικής πολιτικής τοϋ Βίσμαρχ, μετά προλόγου
Α . Μ. Άνδρεάδου. Έν Άθήναις. Τύποις Π . Δ . Σαχελλαρίου. 1914.
Κλεοβούλου Μ ιχ α ή λ Μ ητροπολίτου Σ ά ρδεω ν ” Εχθεσις πεπραγμένων τής
Μεγάλης τοϋ Γένους Σχολής κατά τό σχολ. ετος 1911-1912. Έ ν Κων-
σταντινουπόλει. Τύποις 'Αδελφών Γεράρδων. 1913.
Κ ο ν δ ύ λ η Δ . Α. Διαλέξεις δύο περί καταγωγής τής άλδανικϊ|; γλοίσσης καί τής άλ ■
δανικής φυλής γενόμεναι έν τή αιθούση τής Ε ταιρείας τών Φίλων τοΰ λαοϋ.
Έ κδοσις δεύτερα. ΆΟήνησιν. Εκ τοϋ τυπογραφείου II. Α . Πετράκου. 1913.
Ktenas Const. A. I. Les ph enomenes metainorphiques a Γ ile de Seriphos
(Archipel). Il. S u r le s relations pdtrographiques enlre Γ ile de Seri­
phos el les formations environnantes. (Compte s rendus de I ’ A c a -
dem ie des Scien ces. T o m . 158, p. 878, seance du 23 mars 1914).
Κ υ ρ ι ά κ ο υ Δ ι ο μ Λ δ ο υ ς Ά ν . Λόγοι πιστού. ’Έκδοσις τρίτη. Έ ν Άθήναις. Τυπο­
γραφεΐον Παρασκευα Λεώνη. 1913.
K u r u n io tis Κ . G o ld s ch m u ck aus Eretria. Son d era b d ru ck aus den Atheni-
schen Mitteilu ng en. 1913.
Λ αιίκάρεως ΚωνΟταντίνου Ά ν τ . Ά μαρυΟ ίου Έ λεγχος τής προςθήχης είς
τά περί τής λέξεω; Φιλιατρά χαίτης Ιρμηνείας τής λέξεως «ξενερίζει» τοϋ
Γ. Ν . Χατζηδάχι. Εν Άθήναις. Τύποις ΣακεΧλαρίου. 1913.
L lu c h y A. R u b io Els governs de Matheu de M on ca da y .R o g e r de Lluria
en la G recia Catalana (1359-1370). (Del Anuari de Γ Institut d
Estudis Catalans, M C M X I ). Barcelona. 1912.
Luschan v o n F e l i x Beitrage zur A n th ro polo gie von Krela. Au s der Zeit-

schrift fiir Ethn olo gic . Heft 3. 1913. Berlin.

M a g r in i L u c ia n o L e Is o le , I’ A l b a n i a e 1’ E p ir o ( M a g g i o 1912. — C : ~ z n o
 Βιβλία σταλεντα είς τήν Siεύθυνσιν τον Νίον Έλλήνομνήμονος 349

1913). Ristampe delle corrisp ond enze inviale al « S e c o l o · . Societa

editoriale Ilaliana. Milano.
Μ ε<3θλωρα Ί ω ά ν ν ο υ Ε. Λ όγο; επιμνημόσυνος Ίωάννου Καποδιστρίου καί Ί ω ά ν ­
νου Δομπόλη τη 4 Φεβρ. 1914 Εν Άθήναις. Τύποις Σ . Κ . Βλαστού. 1914.
Μ ε τ α ξ ά κ η Μ ε λ ε τ ί ο υ Τό Ά γ ι ο ν ’Ό ρος καί ή ' Ρωσσική πολιτική εν 'Ανατολή. Έ ν
Άθήναις. Τύποις II. Δ . Σακελλαρίου. 1913.
M eyer E d u a rd Unlersucliungen zur Gesch ic hte des zweiten Pu nichen
Kriegs (Sitzungsberichte des K. preuss. A ka d. der Wissenschaften.
1913. X X X V I I ) .
M eyer E d u a rd P ro f. D r. Deutschland und der K ric g. — M e in e k e F r ie ­

d r ic h P ro f. D r .Um welche Giiter kiimpfen wir ? (Kriegsschril'ten

des K a is e r -W ilh e l m - Dankvereins der Soldatenfreund e. Heft 3).
Beilin . 1914.
M ille r W illia m T h e Galtilusi o f Le sbos (1355-1462). S on d eia b d ru ck aus
Byzantinischer Zeilschrilt X X I I 3 u. 4 Leipzig. Druek and Ver-
tag von B. G. Teubner. 1913
Μ ο μ φ ε ρ ρ ά τ ο υ Α ν τ ω ν ί ο υ P. Οί Παλαιολόγοι έν Πελοποννήσω. (Άνατύπαισις εκ
τη; Έπετηρίδος τοΰ Εθνικού καί Καποδιστριαχοΰ ΙΙανεπιστημίου). Έ ν Ά -
θήναις. Τύποις Π. Δ . Σακελλαρίου. 1913.
» Σιγισμοϋνδος ΓΙανδόλοος Μαλατε’στας. Πόλεμος Τούρκων καί 'Ενετών έν
Πελοποννήσιυ. 1463-146(5. Έν Άθήναις Τυπογραφεϊον II. Ά . Πετρά-
κου. 1914.
» Μεθώνη καί Κορώνη επί ένετοκρατίας. Έν Άθήναις, Τυπογραφεϊον
II. Α . Πετράκου. 1914.
M iille r E n g e lb e r t Studien zu den Biographieen des Slyliten Symeon des
Ju n geie n . Inaugural-Dissertation der Ph ilosophisehen Fakultat.
Sektion I. der Kgl. Bayer. L u d w ig Maxim ilia ns-Univers ital 1914.
M u rra y C o l o n e l Add ress delivered to the Aiig lo-II ellenie Leagu e.. . on
«Northern Epirus in 1913».
Ξ ιιν θ ο υ δ ίδ ο υ Σ τ ε φ . Α. Συμβολή εις τινας παροιμίας. (Απόσπασμα έκ τής « Χ ρ ι­
στιανικής Κρήτης»), Τόμος Β ’ . τίΰχος Α \ Έ ν ΊΙρακλείω Κρήτης. Τυ-
πογοαφείον Στυλ. Μ . Αλεξίου. 1913.
» Κανονικά πεσκέσια Μητροπολίτου Κρήτης. ( Απόσπασμα έκ τής «Χ ρι­
στιανικής Κρήτης»). Τόμυς Β'. τεϋχος Α '. Έ ν Ηράκλειοι Κρήτης. Τυ-
πογρα^εΐον Σ ΐυλ . Μ. Αλεξίου. 1913.
» Έ γγραφ α Χρυσοπηγής. (Α π όσπ ασμα έκ τής «Χριστιανικής Κ ρήτης»). Τ ό ­
μος Β '. τεϋχος Β '. Έ ν Ήρακλείω Κρήτης. Τυπογραφεϊον Στυλ. Μ. Α ­
λεξίου. 1914.
O bst E rn s t Der Feldzng des Xerxes (K lio Beitriige zur alien Gescliiehle.
Zwolftes Beiheft). Leipzig. D ietericb’ sche Verla gsbu chh andlu n g.
1913.
Ο Ι κ ο ν ο μ ί δ ο υ Γ ε ω ρ . Ί . Βεοάτιον καί φιρμάνων Μητροπόλεως Κρήτης. ( Α π ό ­
σπασμα έκ τής «Χριστιανικής Κ ρήτης»). Τόμος Β’ . τεϋχος Α '. Έ ν Ή ­
ρακλείω Κρήτης. Τυπογραφεϊον Στυλ. Μ Αλεξίου. 1913.
Ο Ι κ ο ν ο μ ί δ ο υ Η . Δ . Σεβαστοπούλειος άγων Κωνσταντινουπόλεως. Έκθεσις αγωνο-
350 Νέος ΈΧλην ομνήμιον

δίκου έπιτροπεία; άναγνωσΟεΐσα τή 2 Σεπτ. 1913 υπό τοϋ εί;ηγητοδ— .

Έ ν Κωνσταντινούπολή. Τύποι; άδελοών Γεράρδων. 1914.
O p p e n h e im M a x Freiherr und Prof. Dr. ΙΎ. Freiherr H i l l e r v o n G a e r t r i n -
gen Hohleninsehrift von lOdessa mil dem Briefe Jesu an Ab ga r.
Sitzungsberiehte der K. preuss. Akad. d. Wiss. Gesammtsilzung
vom 23 Juli.
Ι Ι α π α γ ί α ν ν ο π ο ύ λ ο υ Ν ι κ ο λ ά ο υ Α . Λ όγο; εις τήν έοοτήν των Τριών 'Ιεραρχών
χαί τό Μνημόσυνον τών Καθηγητών χαί Ευεργετών τοϋ Έθνικοϋ Πανεπι­
στημίου. Έ ν ’ Αθήναις. Τυπογραφεΐον Σ . Κ . Βλαστού. 1914.
Π α π α ρ ρ η γ ο π ο ύ λ ο υ Δ η μ η τ ρ ί ο υ . "Ιδε G e n o v e s i.
Pecz Γ ο υ λ ί έ λ μ ο υ Συγκριτική τροπ'χή τή; ποιήσεως τών εγκρίτων χρόνων τής έλ-
ληνιχής λογοτεχνίας. Οί τρόποι τής Ίλιάδο;, Ό δυσσεία;, Πινδάρου, Α ι­
σχύλου κλπ. έν σχέσει πρός τήν ιστορίαν τοϋ Πολιτιαμοϋ. Έν Βουδαπέ­
στη. Ουγγρική Επιστημονική Εταιρεία. 1913.
P e rn o t H u b e rt Extraits I'ac-simil4s de certaines lettres trouv^es dans le c o u ­
rier du 19me regiment de la VII*ne division grecque. Sofia. 1913.
— Nouvelle serie de lettres eerites a Mehomia, Nevrocope et d ’
autres l o c a l i t y du R azlo g par des soldats grecs. Sofia. 1913. (Bi-
βλιοκρισίαι). Extrail de la Revu e Critique d ’ Histoire et de Litte-
rature 13 Decembre. 1913.
Π ο λ ε μ ι κ ά Δ ι η γ ή μ α τ α βραβευθέντα εις τόν διαγωνισμόν τοΰ Συλλόγου (πρός διά -
δοσιν ωφελίμων βιβλίων). Κΐντριχή πώλησις Βιβλιοπωλεϊον Ιωάννου Σι-
δερη. Έ ν Άθήναις. 1914).
Π ο λ ί τ ο υ Ν. Γ. Τοπωνυμικά. (’ Απόσπασμα τής Λαογραφίας τ. Δ ') . Έ ν Άθήναι;
Τύποι; II. Δ. Σακελλαρίου. 1914.
P r e m e r s te in A n to n von Zur Deu tung des Parthenonfrieses. So nder-
abdruck aus den Athenischen Mitteilungen. 1913.
Π τ ο λ ε μ α ί ο ς ό Α '. Σύλλογος τών έν Αλεξάνδρειά Ελλήνων έπιστημόνων. Έ ν Α ­
λεξάνδρειά. Τυπογραφεΐον 0 . Κασιμάτη καί Κ . Ίω να. 1914.
R (ia n e o u r ) Μ. La second e phase de la Question d ’ Orient. (Έ ν Άθήναις.
1913).
R o b e rt C a rl Uher den Genfer Pheid ia s-Papyro s (Sitzungsberiehte der K.
preuss. Aka d. der W issen sch a ft en. Sit zung der philos.-hist. Classe
von 16 Juli 1914).
Σ α κ ε λ λ α ρ ο π ο ύ λ ο υ Σ . Κ . Κερκυραϊκά σημειώματα. ( Απόσπασμα έκ τοϋ Ν εουΈ λ-
ληνομνήμονος. Τόμ. ΙΑ ']. Έ ν Άθήναις. Τύποι; Π. Δ . Σακελλαρίου. 1914.
» Σπυρίδων-S p i rill ion. (Ά νατύπ ω σι; έχ τή; Έπετηρίδο; τοϋ Παρνασσού
1914). Εν Άθήναι;. Τύποι; Π . Λ. Σακελλαρίου. 1914.
Σ (ίρ ρ θ υ Δ η μ η τ ρ . Μ. Τό ελληνικόν πνεϋμα 6ta μέσου τών αιώνων. Λόγος πανηγυ­
ρικό; τή 30 Ίανουαρίου 1913. (Άνατύπωσι; έκ τή; έχθέσεω; τή; Μ. τοΰ
Γένου; Σχολής). Έ ν Κωνσταντινουπόλει. Τύποι; αδελφών Γεράρδων. 1914.
Σ δ ο ο ώ ν ο υ I. Ν. Πώς ίγεννήθη καί τί σημαίνει ό Δικέφαλος αετό; τοϋ Βυζαντίου.
Έ ν Άθήναις. Βιβλιοπωλεϊον ®Έστία;ι>. 1914.
Σ α μ α ρ ι ώ τ ο ν Γ ε ω ρ γ . 0 . Ανθολογία τών Γάλλων λυρικών ποιητών τοϋ 19ου αΐώ-
νο;. (1800-1900). (Μετάφρασι;). Άθήναι. 1913. Τ όμο; Ι»?.
 Βιβλία σταλέντα είς την διεύθννσιν τοϋ Μέου Έλληνομνήμονος Η51

S it z u n g s b e r ic h t e der Κ . Bayer.Akadeinie der W is sensclia ften. Philosophise!)·

pliilologisehe und historische Klasse. Miinchen. V e r l a g d e r K Ba­
yer. Ak adeinie der W is s e n sch a ften 1913. 1 9 1Λ.
» Register zu den ersten 50 Jahrgangen der Sitzungsberichte. 1860-
1 9 1 0.— I η haltsiihofsieht iiher die 8itzungen mil Inhallsangahe der
Vortriige. Verzeichniss der eingegang enen Druekschriften. C le ­
m ens, B a eu m k er Die Stellung des Alfred von Sareeshel (Alfre-
dus A n glicu s.. .in der W isscn sclia ft dt’ s beg. X l l l Jahrh um lerls.—
H a n s P r u t z Die Briefe Jeanne d A r e s . — H a n s P r u t s Siudien
7,ui O es ehichle der Jungfrau von O r le a n s .— C a r l V o s s l e r D e r T r o -
hadur Marcaliru und die Anfiinge des gekiinslelten Stils. — F r· IF.
v . B is s in g V o m W a d i Es Sca ha KigAle hei Gebel Silsile mit Bei-
tragen von D r H . K e e s — P a u l W o lte r s Arcli aeologis ch e Beinerk-
ungen — Paul W o lte r s Eine D ars lellung des alhenischen Slaals-
friedh ofs. — G e o r g L e i d L i n g e r U b er ein wiedergefundenes
S ch if tchen Aventins. — F . W o l l m er Zum H om eru s lalinus. Kri-
tischer Apparat mil Coin menlar und Uberlieferungsgeschiehte. —
F ra n s v. R e b e r Uher cin ig c Proh lem e altkrelischcr Arcliilek lu r.—
F r ie d r ic h Ulier Fiirsorge und Vestiindniss fiir romisehe
V o llm e r
Inschrifleu in Bayern. P e slr e d e.— Jahrhuch der koniglieh Bayeri-
sehen Akadeinie der W is s e n sch a ft e n . 1913. Miin chen. 1914.
Σ κ ίΰ ’Α ν δ ρ έ ο υ N. Περί της προταθείσης άπλοποιήσεως τής γραφόμενης έλληνιχής
γλώσσης. ( ’Απόσπασμα έχ τής Έπετηρίδος τοΰ Έ θν. χαί Καποδιστοιαχοϋ
Πανεπιστημίου 1912-19! 3). Έ ν Άθήναις. Τύποις Π. Δ . Σαχελλαρίου. 1913.
» Ή χατάργησις τών σχολιχων εξετάσεων. ( Απόσπασμα τοΰ ΙΙαιδαγωγιχοΰ
Δελτίου. Τόμ. Ζ '. τεύχος Β ’). Έ ν Άθήναις. Τυπογραφεΐον τής Β. Α υ ­
λής Ά . 'Ραφτάνη. 1914.
Στεφάνου Κ υ π α ρ ί ι ΐ ό ο υ Νε’οι εθνικοί ορίζοντες. (Ά ναιύπω σις έχ τής έν Κύπριο
έχδιδομένης «Έφημερίδος τοϋ λαοϋ». 11 Ίανουαρίου 1913).
Σ τουραΐτου Σ η . Ή διδασκαλία τοϋ Η ρόδοτου έν τή Α ' τάξει τοϋ Γυμνασίου.
(Α π όσπ α σ μ α τοΰ ΙΙαιδαγωγιχοΰ Δελτίου. Τόμ. Ζ ' τεΰχος Β '). Έ ν Ά θ ή -
ναις. Τυπογραφείον τής Β. Αυλής Ά . 'Ραφτάνη. 1914.
Σ ύ λ λ ο γ ο ς πρός διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων. Έ τ ο ς Ι Ε '. 1913. Εν Άθήναις. Ί ί ε
Π ολεμικά δ ιη γ ή μ α τα .
S u n d w a ll J o h . Die einheim ischen Na men der Lykier nelist eincm V e r -
zeichnisse kleinasiatischer N am en sla m m e. Έ ν Λειψία. D ieterich’
sghe Verla gsb u cha n dlu ng. 1913.
Σ φ υ ρ η Κων<}τ. Δ . Συμβολή είς τήν ιστορίαν τών άναχαλύψεων. ΠυΟέα; ο Μασσα-
λιώτης. ’ ι·,ν Άθήναις. Τυιτογραφεϊον τής Β. Αυλής. Ά . 'Ραφτάνη. 19Γ?.
T a m b ro n i F ilip p o II vinto ili Costantino (M . A u relio Massenzio). (Estralto
dal B o l l e t t i n o dell' A s s o c i a z i o n e A r c h e o l o g i c a R o m a n a A n n o
III N u m . 7-9). Grollaferrala. T ip ografia Italo-Orientale «S.
N ilo». 1913.
Γ ρ κ ιν τ α φ υ λ λ ί δ η Μ α ν ό λ η rH δρθογραφία μας. Α θήνα Τυπογραφείο «Έ ^ τία*.
1913. ' '
352 Νέος Ελληνομνήμων

Τ ρ ί α ν τ α φ υ λ λ ο π ο ύ λ ο υ Κ. Δ . Ό Φαλχίδιος Νόμος έν τώ Βυζαντινώ Διχά.'ω.

’ Αθήναι. Βιδλιοπωλεΐον Έλευθεοουδάχη καί Μπάρτ. 1912.
Τρίκούπη Χαριλάου περί έκ δημοσιευμάτων άπό τοϋ Μαίου 1884. Τ όμ . Α ' —
Α Γ '.| Δ ').Β '.Β (ιέ ). Έ ν 'Αθήναις. Τύποις Π. Δ . Σαχελλαρίου. 1907-1912.
Φ ι λ α ρ έ τ ο υ Γ ε ω ρ γ ί ο υ Ν. At ΙλληνικαΊ πολιτεΐαι μέ/,ρι της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
' Καταγωγή κοινότητος, δήμου καί ομοσπονδίας. Έ ν ’Αθήναις, Τύποις
«Πανελληνίου Κράτους». 1914.
Φιλθι1θ(|)ΐκτίς Σ χ ο λ ή ς *Υ*πόμνημα πρό; τήν Κυβέρνησιν περί τών έχπαιδευτιχών
νομοσχεδίων. Έ ν Άθήναις. Τύποις *Αθαν. Δεληγιάννη. 1914.
Φ ρ ιλ ίγ γ ο υ Κ ΤΑσμα ασμάτων. Έκδοσις περιοδικού «Νεότης». Σμύρνη. 1912.
Χ ατζη α ρά π π Ά ν α ο ϊτ α ό ία ς Ί 1 νεράιδα τοϋ Πάγου (τ *ϋ Anderson ϊκ τοί
Γερμανικού). Έ ν "Αθήναις Τύποι; Γ . Δ . Ευστρατίου. 1914.
Χ υ τζιδιίκ χ Γ. Ν . Περί αναλυτικών (διόρβου Α ν α λ ο γ ι κ ώ ν ) μεταβολών έν τοΐς χυ ·
ρί'πς όνόμασι. (’ Ανατύπωσις έχ τής Έπετηρίδος τοϋ Έθνιχοϋ καί Καποδι-
στριαχοϋ Πανεπιστημίου!. Ί ίτ ο ς 1-914- 1915. Έ ν 'Λθήναΐ{. Τυπογραφεϊον
Σ . Κ . Βλαστού. 1914.
u Σεβαστοπούλειος διαγωνισμός. "Εκθεσις άναγνωσθεΐσα — .Έ ν'Α θήναις.
Τυπογραφεϊον Σ . Κ . Βλαστεϋ. 1914. Ί δ ε και H a t z i d a k i s .
Χ π ϊδ ά Γ ε ω ρ γ ί ο υ Ί . Λ όγο; πανηγυρικές Ιπί τϊ) πεντηχονταετηοίδι τής Ενοίσεως Έ -
πτανήσου τήν 21 Μαίου 1914. Τύποις Νιχολάτου. Άργοστόλιον. 1914.
V e lla y L·' Irredentisme hellenique. Paris. Lihrairie academique
C h a r le s
I\i'rin et i«, Lihraires-editeurs. 1913.
W e ig a n d £,. Neue Unter.suchungen uber das G oldene Thor in K on s ta n li-
nopel. Sondeiabdruck aus den Athon. Mitteilungoi}. (914. '
W e n d l a n d P a u l (Βιβλιοκρισία). Fr. Pfister Der Ileliquienkult i in Altertum.
Aus den Gottingisclien G eleh rlen Anzeig en. 1913. N. 9.
W ie g a n d T h . Uber die byzantinischen Kaiserpalaste zu Konstantinopel.
Sonderabdru ck aus dem «A rchaolo gis ch en Anzeig er· 1914, 2,
Druck non Georg Reim er in Berlin.
» Bronze-Kigur einer Spinnerin im An tiquar iu m des koniglichen
Museums. Dreiundsiebzigstes Prograimn zum W in c k e lm a n n s f e s le
der archaologischen Gesellschaft zu Berlin. Mil 4 Tafeln and 14Ah-
bildungen im Text. Berlin. Druck und V erla g von G. Reimer. 1913.
W ila m o w its -M o e lle n d o r f f U lr ic h von Sarnmlung dec griechischen In -
schriflen. Sitzungsberichte der K. preuss. Aka d. d. Wissenschaften.
1914. VI.
W ilb e r g W ilh e lm Zum Athena-Teinpel in Priene. Sonder-abdruck aus
d^n Athenischen Mitteilungen. X X X I X . 1915.
W ilh e lm A d o lf Pergamena. Sonderabdru ck aus den Athenischen Mitteil-
ungen. XXXIX. 1914.

Έξεδόϋ·η rfj 31 Δεκεμβρίου 1914.

 Ν Ε ΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ

ΤΟΜΟΕ Ι Α — 31 Λ εκειι'ίρίου 1914. — Τ Ε Υ Χ Ο Σ Α '.

Ε Π ΙΓ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α Α Ν Ε Κ Δ Ο Τ Α .

Έν τ ω κώοικι U r b i n . 1 3 4 τ ή ς βιβλιοθήκης του β α τ ι κ α -

νοΟ, γεγραμρ,ένω τον οέκάτον τέταρ τον α ιώ ν α , εΰρηνται εν
γ. 1 2 1 Μ 2 2 » τ ά έξη ς άνέκοοτα έ π ι γ ρ ά μ μ α τ α . Οί αυΗοντες άριθ-
μοι προςετέθησαν ύ π ’ έρ,οΰ.

1.

φ. 121β Έ τ ε ρ α ίαμβεϊα δίστιχα είς έρωμένην.

E? μοι προςήν το στέρνον εύρύ καί μέγα,

ζ ώ σ η ς αν ώφ θη τύμβος ής δ ρ ω κ όρη ς.

Είς λουτρδν ήλθον, καί συναντήσαντά σοι

θέρμη προςυπήντησε πρίν λουτρόν δΟναι.

5 Π οθώ τά κάλλη τ δ προςόντα σοι, κόρη,

τδ 5’ δμμα μισώ, πρός με μή βλέπειν θέλον.

Π ώς ού φ θονήσω καί π οτηρίφ τύχης,

τών χειλέων ψαύοντι τών ^ οδοχρόων ;

'Ρ όδου σταλαγμόν δώ ρον έξέπεμψά σοι

10 ώ ς δν διπλήν κτήσαιο τήν ευωδίαν.

Τί μή ποθείς ποθοΟ ντα; ΦεΟ- τύφου γέμεις.

ΤΩ γή ρα ς, έλθέ’ τήν ταπείνωσιν δίδου.

9- *Ρ ό δ ο ν £Χ *Ρ ό ίο ν

ΝΕΟΣ ΕΑΛΗΝ0ΜΝΗΜ11Ν ΤΟΜ. Ιλ ' 23

354 Νέος ΈΧληνομνήμων

Έ ς αύριόν με κατιδεϊν άεΐ λέγεις.

Γήρας, παρέρχη, παϋε τάς υποσχέσεις.

15 'Ω ς μαλθακόν φίλημα καί παν σου μέλος.

ΣοΙ καρδία δέ μόνη π ετρώ δης εφη.

2
Ε π ίγ ρ α μ μ α είς μήλον.

Δέχου τό μήλον καί νόει τίς τυγχάνεις'

έν ταΐς όπώραις μήλον εκκριτον μάθε,
πλήν άλλά καί μάρανσις αύτώ συντρέχει.
Έ ν γοΟν γυναιξΐ καί σύ μήλον εύρέθϊ(ς
5 ώραΐον, έξέρυθρον, ευώδες, μέγα.
Πρίν ούν μαρανθής. σοΰ μετασχεΐν μοι δίδου.

Η.
Είς κόρην.

ΤρεΤς είσιν αί Χ ά ρ τ ε ς , ά λλ ά σύ μία

ταΤς τρισΐ ταύταις έςεγεννήθης, κόρη,
8πως Ιχωσιν at Χ άριτες καί Χ ά ρ tv.

4
Ε?ς γυναίκα λουομένην έν π οταμ ώ.

Ζηλοΐς, ποταμέ, τόν θαλάτπον τόκον

τής ποντογενοϋς, ώς εοικε, Παφίης
καί ναμάτων σου γλυκέων άειρρόων
άλλην άνιστας Κύπριν ώραίαν κόρην.

5.
Ε?ς Έ ρ ω τ α .

’ Ε ρω ς σκυλεύσας καί διαρπ άσας άμα

έξ ουρανών πρίν καί θεών συνεδρίου
6 α

i y 16. θέ θέ 2 ,1 τις 3 ,1 είοϊν 3 ,3 εχ ω ο ι 4 'Έν- τη Ιτ λ '

γρ*®η γυναίκα* 4 91 τόκον άνωθεν τη./: ροον Λ γρζμ α ·η ; 4>4 ώραΐα*
 Κτζιγαάμμα ία ά ι έκδοτα ,'{Γ>5

τοΰ Α ητοΐδου τό :ο ν , άρκος [καί] κράνος,

Έ ρ α κ λ έ ο ς (5όπχλον, Έ ρ μ ο ϋ βλαυτίον,
Γ) σεισίχθονος δέ τό τρικάρχαρον δόρυ
καί τόν κεραυνόν τοΰ Λιός τόν π α μ φ ά γον
ένοπλος ήμΐν μάχεται τοΐς άθλίοις.
Ού μέμψις εΐκειν καί τόν αυχένα κλίνειν
τ ώ καί θεούς δείίαντι συγκεκυφ ότας.

α.

Εις Δάφνην κοπτομένην άςίνη.

Ά π ο λ λ ο ν , ά π όλ ω λ α ς. Ού βλέπεις δπω ς
Ά ρ η ς βιάζει τήν ερωμένην Δάφνην
καί ζηλότυπος εις Ιρ ω τ α δεικνύτ];

7.

Είς φιληθεΐσαν.

Ά ν υβριν ήγή τόν φιλήματος κτύπον,

οδτω τον ύβρίσαντα νΰν άνθυβρίσαις.

S.

Είς δακτύλιον εχοντα καί Σ ωφ ροσύνην καί Έ ρ ω τ α .

Έ ρ ω ς φονουργεί, Σ ω φ ροσύνη κτιννύει.

Ζ υ γοστατοΰμ αι το'ιν δυοΐν τούτοιν μέσον.
Έ ρ ω ς γ ά ρ αύτήν Φ αίδραν δλλύϊΐ πά^ αι-
ναί" καί τόν 'Ιππόλυτον έ 'ά γ ε ι βίου
δ στερκτός α ύ τώ σω φ ρονέστατος τρόπ ος.

9.

Είς τόν Α λ φ ειό ν .

'Ρ οϋ ν άβροχον κατεΐδον δδατος μέσον.

Έ ρ ω ς ξενουργέ τοΟ τεραστίου σθένους.

3 κ αι προ;εΟη/.α 5 ,4 . Τό β τ:.·ί>β λ α ντιο ν ΑαΤϊ διόρβωαιν £xi 4 , 5 ο ιιοιχ ^ όνβ ς

356 Ν ιο ς Έ ίλ η ν ο μ ν ή μ ω Ϋ

10.

φ. 122* Είς παΐδα ευειδή άσυντηρήτως προκύπτουσαν.

Ό μ φ α ξ δ βότρυς τής άγαθής άμπέλου.

Ούκοϋν δρατός έστι τοΐς δδοιπόροις.
Έ π άν δέ καί πέπειρος δφθή τώ χρόνιο,
τό θριγγίον στή, καί πολύς κύκλω σκόλοψ.

11 .

Είς κλίνην δάφνινον.

Φοίβου φυγοΟσα λέκτρα κείμαι νυν λέχος

θνητοίς ερασταΐς. ούκ ’ Α πόλλω νος μόνου.

12

Είς ’ Αθήναν μήλον βα στάζουσαν.

Τήν Κύπριν άφ όρητα λυπείς, παρθένε,

τό δώρον ά ρπ άσασα τής δίκης δίχα.
Αύτήν γάρ, ού μήν 'Ή ραν ουδέ Π αλλάδα
καλήν έδογμάτισεν δ κριτής ΙΙάρις
j καί δωρεάς Ικρινε ταύτης άξίαν.
’Α ρκ εί μάχη π ροβασα τώ μήλω μία.

13.

Είς 'Ελένην ευειδή δοκοΟσαν.

Ά ν τήν Ε λένην καί συναίμους τούς δύο

δ Ζευς έκεϊνος έξαμειφθείς είς κύκνον
παΐδας καλούς Ιτεξεν έκ Λ ή δ α ς πάλαι,
κόραξ συνελθών, ώς δοκώ, τή μητρί σου
5 σέ τήν καλήν Ιτεξεν, ώς αυτή λέγεις,
άλλην ΈρινΟν ούσαν, ώς έ γ ώ λέγω .

12Λ χνπριν 12,b. ixgiytr 12,6. μία ΐχ τοΰ Ιία 13,2. Ιξαμβιφιΐς 1 «3,6. igtrrvv
 Επιγράμματα avsnSora 357

14.
Είς ’ Α π όλλω να έν ύακινθίνψ λίθω δντα.

Έ κ συμπλοκής σε, Φ οίβε, τέρ.πειν οΰκ εχων

θέλγει φίλσς παΐς έξ ομωνύμου λίθου.

15

Είς κόρην έζωγραφημένην.

Έ μ ψ υχ ος ή π α ϊς- αν δέ μή λαλεΐν εχη,

τά χ ρ ώ μ α τα σφάλλουσιν, ούχ ό τεχνίτης.
Σ ώ ζο ιο . γραφεΰ, εμπνοον γράψ ας κόρην
ώς μή ΙΙρομηθεύς ^ρενθύηται καί πάλιν.

10

Είς καλλίφωνον τεθνηκυίαν.

' Φευ ά λλ α καί σέ νΰν θανοϋσαν, παρθένε,

μνηστήρες έθρήνησαν έκ πόθου πόσοι
τήν ούδενός μέν, ά λλ ’ έκ άστω τών ξένων
ώς ιδία μάλιστα τεθρηνημένην. '
5 Χ ορός δ ’ έπεστέναξε Μ ουσών έννέα.
Τήν γ ά ρ δεκάτην Μ ουσών ού ^λέπουσί σε
όμοΰ μ ετ’ αύτών συγχορεύτριαν κόρην
καί θεσμόν ώρίσαντο συμφώνως ενα
μή Πιερίαν, άλλά σόν στέγειν τάφον.
10 Έ γάρ βροτοΐς έν ζώ σι πρίν δεδειγμένη
έώος άστήρ π αμ φ αής, σελασφ όρος
ώ ς Έ σ π ε ρ ο ς νΰν έν νεκροΐς λάμπεις κ άτω .

17

Είς γραϋν.

Μή ^άπτε τά πρόςωπ α μηδ’ άναχρίου,

14. Έν τή έπιγοαφή δντι 1 5 ,Ί. τιχ*ίζη( έκ τοϋ τεχνήχης Ιβ ,δ . fiOV'

—ην , ■
atir & 1 6 ,6 ι1 β , 7. ονγχορεύιριια» 17,1- /*·)$
358 Νέος *ΕΐΙηνομνήμων

μή τήν κεφαλήν καί κεφαλής τάς τρίχας.

Ού γάρ το γήρας έξαμείψειν ισχύσεις,
ού τάς παρειών έκτανύσεις ρυτίδας.
5 Ή πώς ποτε, γραΰ, μήτερ άλλων μητέρων,
δράσει τό φΰκος τήν Έκάβην Ελένην;

Έ κ τών επιγραμμάτων τούτων προςτίθενται είς τά ελληνικά

λεξικά αί λέξεις τρικάρχαρος { δ , ο) καί ξενονργός (9 , 2).

Έ ν δέ τ ώ κώδικι Phil. gr. CX τής έν Βιέννη Αύτοκρατορικής

βιβλιοθήκης περιλαμβάνεται έν φ. 5 1 το « ’ Επίγραμμα είς
βοΟν καί τράγον έπί πίνακος άργυροΰ έγκεκολλαμμένου]; jν
το έκδεδομένον έν τη Παλατινη ανθολογία (Appendix epigram-
matum άρ. 311). Μόνη διαφορά άπο τής έκδόσεως εύρίσκεται,
δτι έν τ ω τριτψ <πίχω ό Βιενναϊος κώδιζ αντί ονχι ν/ti κα­
κώς ον.

λ IfQU
 Α Ι Μ Ο Ν Ω Δ ΙΑ ! Α Α Ε Ξ ΙΟ Γ ΤΟ Υ Α ΑΜ Π Η Ν Ο Γ

ΚΛΙ Ο ΟΙΚΟΙ ΓΟΓ ΛΧΛΙΌΝΙΚΟν A' IIΑΛΛΙΟΛΟΓΟΤ

Έν τώ Μαρκιανώ κώοικι τη; Βενετίας 4 4 2 , βομβυκίνω τοΰ

δεκάτου τετάρτου αίώνος, μικρού σχήματος (0, 16 X 0 , 14)
και πυκνώς γεγραμμένω, περιλαμβάνονται αί έξης μονωδίαι
αγνώστου άλλοΟεν συγγραφεως του αύτοΰ αίώνος, ’Αλεξίου
του Λαμπηνοΰ' α' (φ. 1 /6 ° ) «Μονωδία έπΐ τη μακαρίτιδι καί
άοιδίμω δεσποίνη Κομνηνη κυρα Είρ ήνη τη Παλαιολογίνη
τοΟ Λαμπηνοΰ κΟρ ’Α λεξίου»' β ' (γ. 1 8 2 δ) «ΤοΟ Λαμπηνοΰ
κΟρ ’Αλεξίου Μονωδία έπΐ τ φ Κουνάλη κΟρ Νικη-ρόρψ»' γ*
(φ. 1 8 5 ξ)· «Τοΰ αύτοΰ Μονωδία έπΐ τ ώ υϊφ του βασιλέως τ φ
πα ν ευ τ υ /εσ τ ά τ ω εκείνω δεσπότη κυρ Ιωάννη τ ώ Παλαιο-
λ ό γ ω » ’ δ (φ· 189*) «Μονωδία έπΐ τ ώ δεσπότη κΟρ Ιω ά ν ν η
έπΐ τη ανακομιδή του λειψάνου αύτοΟ»· ε (γ . 192®)». Έ τ έρ α
μονωδία έπΐ τ φ α ύ τ ώ » ’ <?' (γ. 104®). « Έ τ έ ρ α μονωδία έπΐ τ φ
δεσπότη κυρ Ιωάννη έπΐ τφΟ ανάτω αϋτοΰ πρότερον γρα^εϊσα».
Είπομεν άνωτέρω, οτι ο συγγραφεύς τών μονωδιών τού­
των Αλέξιος Λαμπηνος δέν εΐνε «λλοθεν γνωστός. Είνε δέ μ ό­
νον φανερόν, οτι το οίκογενειακον αύτου δνομα είνε τών έπω-
νΰμων εκείνων τών προελθόντων έξ εθνικών. Ώ ς τά Ά μ ι δ η -
νος, ’Απρηνος, ’ Αρβαντηνος, Βιζυην&ς, Δαμασκηνός, Καπηνός.
Καρυστηνος, Καστρη'^ος, Κατασκεπηνος, Κομνηνος, Α α κ α -
πηνος καί ά λ λ α πολλά έσήμαινον το πρώτον τον οίκοΰντα τό­
πον τινά ή έξ αύτοΰ κ αταγόμενον,1 οΰτω καί το Λαμπηνος
έδήλου το κατ άρχάς τήν καταγωγήν έκ Λαμπης.

1 ‘ ISe H einrich M oritz Die Zunanien bei den byzantinischen His tori -
kern und Ghronisten. Program m des K- Humanistischen Gymnasiums
in Landshut fu r das Schuljahr 1897-8, II Teil. o. 39 *. i.—K. Amantos
J>je Suffixe d er neugriechiscljen Qrtsijameij, 'K ' NJovayw, 19Q3 a, §5 *.s.
 *60 Νέος *ΕλΧηψομψήμων

Εινε δέ ή Αχμττη αΰτη οΰχί ή £ν Κρήτη, οΰδ’ ή έν Ά ρ γ ο -

λι'δι ή ή έν Ακαρνανία, αί'τινες πόλεις εί/ον ήδη πιΟανώτατα
έκλίπει πασαι κατά τους μέσους αιώνας, ά λ λ ’ ή κατά Κίννα-
μον 1 ασιανή, ήτις εΐδικώτερον ορίζεται ώς έν Φρυγία κείμενη
έκ τών λεγομένων παρά τί] Αννη Κ ομ νηνη2. Έκεϊίεν ώρματο
ό μ ο ν α /ό ς Ιωάννης ό Λαμπηνός ό ύπο Κωνσταντίνου τοΟ
Δοΰκα προχειρισθεΐς διάδοχος τοΰ Θεοδούλου Βουλγαρίας. Ί ο
έπώνυμον α ύ τ ο Ο τοΟτο Λαμπηνός σημαίνεται ύπό τοΰ Σκυλί-
τζη , λέγοντος Ιω άννην τινά μονάχον έκ τής Λάμπης μεν ώ ρ-
μ η μ έ ν ο ν ...3. Λαμπηνός δ’ όμοίως έπωνομάζετο καί ό Λημή-
τριος έκεΐνος, περί ου έπί Μανουήλ τοΰ Κομνηνοΰ γίνεται πο­
λύς λόγος ώ ς εΐςηγητοΰ νέας διδασκαλίας περί τοΰ ρήματος
τοΰ ΙησοΟ παρά τ ω ευαγγελιστή Ιωάννη Ο πατήρ μου μείζων
μ ου έστιν ώ ς μή συμβιβαζόμενου πρός τήν ισότητα μεταξύ πα­
τρός καί υίοΟ . Ή διδασκαλία α>3τη, εύροΰσα πολλούς οπαδούς,
ά λ λ ’ αιρετική κριΟεϊσα, προεκάλεσε μέν κατάκρισιν, ψηφισθει-
σαν ύπό συνόδου συγκληθείσης ύπό τοΰ αύτο/ράτορος Μα­
νουήλ Κομνηνοΰ τ ω 1 166, ά λ λ ’ έξηκολούθησεν έφ’ ίχανόν ά-
κόμη χρόνον εύρίσκουσα ύπερασπιστάς 4.
Κ ατά πόσον δέ ό ήμέτερος ’Αλέξιος Λαμπηνός ανήκει εις
τήν αυτήν οικογένειαν και δ ’ Ιωάννης ο γενόμενος αρχιεπίσκο­
πος Βουλγαρίας ώ ς καί ό Δημήτριος δέν γινώσκομεν.

' Κιννάμον έ/.δ. Βόννη; σ. 251,9.

* Κομνηνής έ*δ. Βόννης Τόμ. Β' σ. 96.6 xai 250,14 έν ποραβολη
πρός W'. Ramsay T h e h i s l o f i c a l g e o g r a p h y o f A s ia M i n o r . Έν Λονδίνιο-
1890 σ. 186.
’ Σκνλίχζη έχδ. Βόννης σ. 659,1 χ. έ.· έχ ιής Λάμπης (της πολεως βεβαίως

y.a) ou/ ί τυ/ον μονής τίνος) ώρμημίνον— Λ» μπηνόν, χαθ' χ τό 'Ρωμανός i x Λαχα -
πης παρά τω Έ φ ρ α ΐμ έχδ Βόννης στ. 2691 σημαίνει 'Ρωμανός ό Λαχαπηνόί·
* Ίδε πιρί τών χιτά Δημη'τριον τόν Λ«μπηνόν χαί ττ,ν σύνοδον τοϋ 1166 ΚίννΛ-
μor ίχο. Βόννης σ. 251 χ. έ. ζαί Νικήταν Χωνιάτην ί*8. Βόννης σ. 275 χ. έ.
Πρβλ. β. Ο ν ο η Α ν α κ η ν έν nil Περιοδιχω τοΰ ρωσιχοΰ ϋπονργείου της ΙΙβιδείας 1891
χατά Σιπτέμδριον-'Οχτώβριον 1891 σ. 102 χ. έ.— £ . P etit έν τοΐς Βυζαντινοίς Χοο-
νιχοΐς Τόμ. I A ‘ , ο. 466 χ. έ., χαΐ έν το> Dictionnaire de Theologie catho-
lique tm? V a can t- M an genot έν λ. - F. Ch.aland.on Les Comnfcne.
fitwdeg eur Γ em pire by zap tin ’ Kv Π*ρι?ίοι;. 1912 644 *. s.
 Α ί Μονφβίαι Ά λεξίον τον Λ αμηη νον 361

Τών δ ανωτέρω άναγραφεισών μονωδιών αύτοΟ ή πρώτη

άναφέρεται είς Ειρήνην τήν δευτέραν σύζυγον τοΟ Ανδρονίκου
Α ’ Παλαιολδγου, θυγατέρα Γουλιέλμου τοΟ μαρκίωνος τοΟ
Μομφεοράτου. Καί εχομεν μέν πλήν αυτής καϊ άλλην Ειρήνην
Παλαιολογΐναν αΰτοκράτειραν, τήν πρώτην σύζυγον ’ Ανδρονί­
κου Β' του Ιίαλαιολόγου, θυγατέρα το0 δουκος Βρουνσβίγης
συνψδά τή μαρτυρία Ίωάννου το0 ΚαντακουζηνοΟ 1. Ά λ λ ’ δτι
ή ύπο τοΟ ΛαμπηνοΟ θρηνουμένη είνε Ειρήνη ή σύζυγος τοΟ
’Ανδρονίκου Α ', γίνεται δήλον έκ τών έπομένων μονωδιών, αί-
τινες άναφέρονται είς υϊον ’Ανδρονίκου καϊ Ειρήνης καλούμενον
Ίωάννην. Καί δή 6 ’Ανδρόνικος Β' εσχε μέν έκ τής Γερμανί-
δος Ειρήνης υίον άγνωστου όνόματος, άλλά ρητώς μαρτυρεί δ
Καντακουζηνος, δτι το παιδίον τοΟτο άπέθανεν έν ηλικία οκτώ
μόνον μηνών 2. Δέν πρόκειται λοιπόν έν ταϊς μονωδίαις τοΟ Λ α μ ­
πηνοΟ περί αύτοΟ καϊ τής μητρος Ειρήνης, άλλά περί του καϊ
άλλως γνωστοΟ εις ήμας Ίωάννου, τοΟ υίοΟ τοΟ Ανδρονίκου
Α ’ , καϊ τής μητρος αύτοΟ Ειρήνης, τής θυγατρος Γουλιέλμου
τοΟ ΜομφερρατικοΟ. Πράγματι δέ τά περί τής θρηνουμένης
λεγάμενα έν τή μονωδία τοΟ ΛαμπηνοΟ έξηγοΟνται σαφώς ύπο
τών άλλοθεν γνωστών ήμΐν ιστορικών ειδήσεων περί Ειρήνης
τής Μομφερρατικής, προς ά και συμβιβάζονται. Ό Λαμπηνός
λέγεΓ Ή τύχη κ εν ή μ εγίστη τής Θ ράκης πόλις, πλεΐστα μεν
άπολαύσασα, πλεΐστα δ ’ όναμένη νεώ ν τε και σεμνείω ν και ξε ­
νώνανν οίκοδομαΐς και οίς α υ τή ν ά ν ώ ρ θ ο υ τω σώ ζειν φιλοτιμου-
μένη, είς τέλος δε κατασχέϊν ο ύ ανγχω ρη θεϊσα, παραπλήσιόν τι
π αθοϋαα τοΐς ε ξ ιερώ ν τινω ν δι άχρηοτίαν έλαυνομένοις Η τύ
χηκε δε καί ή ήμετέρα, πολλά μ εν φιλονεικήαασα τήν π ο λ ­
λών μ εν δεινώ ν ρυομ ενη ν, πλείαταις δε τέρψεσι και ενπ οιί-

1 Ι ω ά ν ν ο ν Κ α ν τα χ ο ν ζ η ν α ν 6x8. Βόννη; Τόμ. Α ’ σ. 52,6 ήν i ' ex Γερμανών

αν τη, ΰνγάτηρ δονχός ντε Μπρονζονήχ.
’ Ί ω ά ν ν ο ν Κ α ν τα χ ο ν ζ η ν ο ν 6x5. Βόννης Τόμ. Α ’ σ. 119,12* τήν γνναΐχα Ειρήνην
ηγαγε προς ίαντόν ης χαΐ μιτα τήν προς βασιλία άφιξιν xatdioy αρρεν τεκούοης,
μ ιτα μήνας ρχι«> τό m i l o v ϊκ&νήχιι.
362 Νέος Ελληνομνήμων

αις αύτήν λαμπρΰνουοαν εΐσω τών κόλπων σχεΐν, έλάττων δε

τοϋ τοσοντον πλούτον και τής μεγίστης φιλοτιμίας έληλεγμένη.
ι i ή ή ' » / / » Τ ί ’ » ’ » ί -»V '
Αλλ εχει ταύτην πολιχνών >·νκ οιο ειτ ενοαιμον τοντο ειτ
άθλιον χρή καλεΐν Τώ μέν γάρ π αρ’ αύτώ κησθαι τήν ίεράν
κεφαλήν και έν εύδαίμοσι τάττοιτ άν, τώ δε μή τήν τελεντήν
καθ ώραν έν αύτώ γεγενήσϋαι πας τις άν εχθοιτο τώ χωρίω...ι.
Είνε σαφές, δτι μεγίστην μεν τ η ; Θράκης πόλιν λέγων ο θρη­
νωδός εννοεί τήν Κωνσταντινουπολιν, τήν πρωτεύουσαν τοΟ
κράτους, ήν ή αϋτοκοατειρα, ώς μανθάνομεν έκ ταύτης τής μ ο ­
νωδίας, ^κόσμησε δια διαφόρων κτιρίων, άτινα δέν καταλέγον­
ται όνομαστί. Ή ο εις τήν Κωνσταντινουπολιν άντιτιθεμένη
πόλις, ήν π ολ λα χ ώ ς παριστάνεται εϋεργετήσασα ή Ειρήνη, είνε
ή Θεσσαλονίκη, προς ήν πράγματι φ χειο άπιονσα, ού μάλα
τον βασιλέως έθέλοντος, συνωδά τη μαρτυρία του Νικηφόρου
Γρήγορα 2. Διηγείται δ ’ ουτος διά μακρών τά αίτια τής ρήξεως
τής Ειρήνης προς τον βασιλέα, τον ά λ λ ω ς θερμώς αυτήν ά γ α -
πώντα, άξιούσηςτήνχάριν τών ιδίων υιών Ίωάννου, θεοδώρου και
Δημητρίου άποχειροτόνησιν άπο τής β α σ ι λ ι κ ή ς άρχής του έκ
τοΟ πρώτου γάμου τοΟ ’ Ανδρονίκου υίοΟ Μιχαήλ καί τον δια-
μερισμόν α υ τ ή ς εις τ ο ύ ς ίδιους υ ιο ύ ς ή τουλάχιστον τήν άνάδειξιν
αύτών κοινωνών καί συμμεριστών του κράτους, άς αξιώσεις δεν
άπεδέ/ετο δ αύτοκράτωρ 3. Εις τάς διχονοίας ταύτας και τήν
έπελθοΟ σαν τέλος ά π ο/ώ ρησιν έκ τοΟ συζυγικού λέχους και
άπομάκρυνσιν τής Ειρήνης εις Θεσσαλονίκην άναφέρονται αί ύ π ο
τοΟ εύσχήμως τά πράγματα καλύπτοντος ΛαμπηνοΟ λέξεις αύ­
τοΟ είς τέλος δε κατασχεΐν ού συγχωρηθεΐσα. Έ πονται δέ μετά
τά λεγάμενα διά βραχέων περί τών ευεργεσιών τής Ειρήνης
τών παρασχεθεισών είς τήν Θεσσαλονίκην τά τοΟ θ α ν ά τ ο υ * αύ-
τής έν πολιχνίψ, οπερ λέγει επί το ρητορικώτερον ό Ααμπην'ος

1 ’ ίδε κ α τ ω τ έ ρ ω σ. 378.
* *LxS. Β ό ν ν η ; Τ ό μ . Α ' σ. 2 3 5 ,1 7 . Ιδ ε /.αί Π αχυμ έρην ex8. Β όννης σ 3 7 8 , 1 9

1 Αυτόθι σ, 234,15-235,14-
 Αί Μονφδίαι ΆΧςξιον τοϋ Λαμηηνον 363

«ούκ οιδ’ ειτ’ εΰόχιμον τοΟτο εϊτ άθλιον χρή καλεϊν», ά τε

εύτυ/οΟν μέν νά έχιg τον νεκρόν τής αύτοκρατείρας, άτυ/ήσαν
δέ νά ίδη τον πρόωρον θάνατον α υ τ ή ς . Είνε δέ το πολί/νιον
τοΟ το ή Δράμα, ώς διδχσκόμεθα έξ δτων π ερί το ύ θ α ν ά το υ τή;
Ειρήνης μαρτυρεί ό Νικηφόρο; Γρηγορδς, λέγων τάδε' 7$
μέν Ειρήνη τη βααιλίααη, ττλεΐατον έν Θεσσαλονίκη διατριψάση
χρόνον δι άς εφαμεν αιτίας, εδοζεν αυτή κατά τούτους τους
χρόνους κα! περί τό πολιχνών άφικέαϋαι τήν Δράμαν, ειωϋός
δν αντη καί πρότερον τοΰτο ποιεΐν θυμηδίας χάριν διά τδ κ ό ­
ρου τής έν Θεσσαλονίκη προςεδρείας ΰποπίμπλασϋ·αι. ’Έ νϋ α
δή γενομένην χαλεπός αυτήν πυρετός περιέσχε μετ ού πολύ,
δς δή καί ταχέως αυτήν έξ άνϋρώ πω ν πεποίηκεν. Ε Ιτα . . . διε-
κομίσΰη τό λείψανον έν Κωνσταντινουπόλει καί έν τή τοϋ Π αν-
τοκράτορος έτέϋ'η μονη ι.
Είδομεν τον Λαμπηνον λέγοντα περί τοΰ πολιχνίου, έν ω
άπέθανεν ή αύτοκράτειρα, δτι εκειτο π α ρ’ αύτώ ή ιερά κεφαλή
αυτής. Έν τ ω χωρίφ τούτω αί μέν λέξεις παρ αύτώ σημαί-
νουσι, νομιζομεν, βεβαίως, τήν έν αυτή τή Δράμα ταφήν τής Ει­
ρήνης, έκτος άν ύποθέσωμεν, δτι ή πρόθεσις παρά έτέθη κυριο­
λεκτικοί;, δηλοΟσα τον έγγΰς τής πολίχνης ίσως εν τινι μονή
τάφον αύτής, τάς δέ λέξεις ίεράν κεφαλήν πρέπει νά ύπολάζω-
μεν σημαινούσας έπί το ρητορικώτερον το δλον σώμα καί ούχί
μόνον το κρανίον, έναπολειφθέν τυχόν έν τ ω τόπω του θανάτου
μετά τήν ανακομιδήν τοΟ λειψάνου εις τήν μονήν τοΟ Παντο-
κράτορος έν Κωνο'ταντινουπόλει. Κατά ταΟτα ή μονωδία τοΟ
ΑαμπηνοΟ έγράφη ή έξεφωνηθη προ τής άνακομιδής ταΰτης,
καί δή έν Θεσσαλονίκη, ήτις ονομάζεται ύπ’ αύτοΟ ήμετέρα
πόλις. ΈντεΟθεν δ’ έξά^εται, δτι ό Ααμπηνος ή ήτο Θεσσαλο-
νικεΰς ή τουλάχιστον διέτριβεν έν Θεσσαλονίκη.
Ά λ λ ά ποιον είνε το άλλοθεν άγνωστον έτος τοΟ θανάτου
τής Ειρήνης; Ό Γρηγορας, ποιούμενος λόγον περί τοΟ υίοΟ

1 ΙΫ Ρ Χ η φ ό ζο ν Γ ς η γ ο ζ σ , ενβ’ ό;ν. 7. 273,5 14,

364 Νέος ΈλΙηνο μνήμαιν

αύτής Ί ω ά ν ν ο υ , μ α ρ τυ ρ εί, δτι οδτος εγεινε σύ ζυ γος τή ς θ υ-

γατρ'ος Νι κηφόρου του επί του κανικλείου, πείσαντος τον β α ­
σιλέα ’ Ανδρόνικον π α ρά τ ά ς άντιρρήσεις τ η ς μ η τ ρ ο ς Ειρήνης,
και προςθέτει τ α υ τ α ' ελαβε ό ’ ούν, άλλ’ ούκ επι πολύ τον κή-
δους άπώνατο ο ϋ θ ό λαβών οϋϋ·’ δ ληφθείς. ΓΙρ'ιν γάρ δλα
έξήκειν τέσσαρα ετη άπαις τον βίον ό Ιω άννης άπήλλαξεν έν
Θεσσαλονίκη) ετά μηιρί καϊ πεν&ερώ καί σ ν ζύ γ ω 1 Καί ο Λ α μ -
πηνος δ ’ έν τη π ρ ώ τ η τώ ν είς τον Ί ω ά ν ν η ν μονωδιών, έν ή
έγκωμιάζει συν τοΐς άλ λοις το κ ά λ λ ο ς τή ς νύμφ ης και μ ν η μ ο ­
νεύει τή ς λ α μ π ρ α ς καί π ανη γυ ρικ ή ς τ ε λ έ σ ε ω ς τή ς γα μ ή λιου
εορτής, ποιείται ομ οίω ς λόγον περί τοΟ βραχυχρονίου τ ή ς σ υ ­
ζυγίας, λυθείσης ύπο τοΟ θανάτου, καί τή ς άτεκνίας τοΟ θρη-
νουμένου. Γινώσκοντες δ ’ εκ τοΟ Π αχ υ μ έ ρ ο υ ς 2, δτι ό γ ά μ ο ς
τοΟ Ίιυάννου μ ετ ά τή ς Ουγατρ'ος τοΟ έπί τοΟ κανικλείου, δςτις
ήτο 6 περιώνυμος μεσάζων, ήτοι π ρ ω θ υ π ου ρ γός, τοΟ Ά ν δ ο ο ν ί -
κου καί συ γγρα φ εύ ς ρητορικών καί φιλοσοφικών έργων καί έπι-
σ τολογ ράφ ος Νικηφόρος Χ οΰ μ νος 3, έτελέσθη ά μ έ σ ω ς μ ετ ά τάς
πασχαλίονς ήμ έρ ας αύτου έκείνου τοΟ έτους, κ α θ ’ δ άπέθανεν
ή χ ή ρ α του αύτοκράτορος Μ ιχ α ή λ θ ε ο δ ώ ρ α , ήτοι μ ετ ά τήν 2 9
Μαρτίου 1 3 0 4 , βλέπ ομεν, δτι ό προ τ ή ς σ υ μ π λ η ρ ώ σ ε ω ς τ ε σ σ ά ­
ρων έτών άπο τοΟ γά μ ου σ υ μ β ά ς θάνατος του Ί ω ά ν ν ο υ έπ-
ήλθε περί τ ά τέλη τοΰ 1 3 0 7 ή τ ά ς ά ρ χ ά ς τοΟ 1 3 0 8 4. ΕΤ/ε
κ α τά ταΟτα δ Ι ω ά ν ν η ς , δτε άπέθανεν, ήλικίαν είκοσι καί ένδς
έτους περίπου, άν όρθώς υπολογίζεται ό γ ά μ ο ς του πατρ'ος ’Α ν ­
δρονίκου μ ετ ά τή ς Ειρήνης γενόμενος τ φ 1 2 8 5 5 καί ΰποληφθή
1 Ν ιχη φ όρου Γρήγορα έχδ. Βόννη; α. 241,11 χ. έ.
3 ΙΙαχνμ έρονς έχδ. Βόννης Το’μ,. Β' α. 378. "Ιδε περί τοΰ γαμ,ου τοΰ Ίωάννου
χαί Ί ω ά ν ν η ν Καντακουζην& ν έχδ. Βόννης Tdjj.. Α ' σ. 67,15 X. έ.
* ’Ί 8ε περί αϋτοΰ K ru m b a c h er Geschichte der byzantinischen Littera-
tur σ 479 χ. έ — έλλ. [ΐεταφρ. Σ(οχηριά9ον Τόμ. Β’ σ 142 χ. έ.
* Ό D u c a n g e (Familiae byzantinae έχδ. ΙΙαοισίων σ. 236, έχδ. Βενετίας σ.
193) τόν |χεν γάμον όρ ζει τω 1304, τόν δέ θάνατον τοϋ Ίωάννου quadriennio
post.
6 ίΐα χ νμ έυ ο ν ς έχδ. Βόννης Τόμ. Β' σ. 197, 4. ΙΙρβλ. M u r a lt Essai de chrQ·
nographie byzantine. 1057-1453. Έ ν Ιίετρουπόλει. J871 σ. 4β4,
 At Μονο>0ίαι Ά Χ εζίον το ν Α α μ Λ η νον $(>5

ό ’ Ιωάννης γεννηθείς ώ ς πρωτότοκος αμέσως το πρώτον μετά τον

γάμον ετος. Το νεαρόν 8ε τοΟτο της ηλικίας βλέπομεν καί έκ
τών περί αύτής λεγομένων ύπο τοΟ ΛαμπηνοΟ. Ά λ λ ’ έπέζησε
μετά τον Ίωάννην συμφώνως προς το παρατεθέν άνωτέρω χ ω -
ρίον ή τε μήτηρ καί ό πενθερος καί ή σύζυγος. Είνε δε πιθα-
r & , ΤΊ / Υ \ ~\ > Υ f
νωτατον, οτι ο I ρηγορας οεν εχει παραταςει τας λεςεις ταυ-
τας τυχα'ως, άλλά κατά σειράν χρονολογικήν. Κατά ταΰτα ή
μήτηρ τοΰ Ίωάννου Ειρήνη άπέθανε προ τοΰ Χούμνου, μετ’
αύτον δ’ ή θυγάτηρ. Άπέθανε δ’ ό Νικηφόρος ΧοΟμνος, ώς
μονάχος μετονομασθεΐς Ναθαναήλ, τη 16 Ίανουαρίου 1327,
καθ’ ά μανθάνομεν έκ χρονικοΰ σημειώματος τοΰ Ά μβροσια-
κοΰ κώδικος τοΰ Μεδιολάνου C 71 s u p ι- Ά ρ α προ τοΟ 1327
κατ’ άγνωστον ετος άπέθανεν ή Ειρήνη. Ό τ ι δ ’ αύτη εζη κατά
τον χρόνον τοΰ θανάτου του Ίωάννου πλήν του Γρήγορα διδά-
σκουσιν ήμας καί διάφορα y to p ία τών εϊς αύτήν μονωδιών τοΰ
Λαμπηνοΰ. Έτι δέ μάλλον δυνάμεθα νά περιορίσωμεν τον άμ-
φιβαλλόμενον χρόνον τοΰ θανάτου της Ειρήνης, λαμβάνοντες
ύ π ’ οψιν το ytopiov έκεϊνο τοΟ Λ α μ π η ν ο Ο έν τη εις αύτήν μο­
νωδία, έν ω άναγινώσκονται τάδε' Π ά τ ε ρ ά τ ις έ ν θ ν μ η θ ε 'ις ο ύ
σ τ ε ν ά ξ ε ιε ν ώ ς ό τ ώ ν Μ υ σ ώ ν κ α ί Τ ρ ιβ α λ λ ώ ν α ρ χ ώ ν ό φ ίλ τα τ ο ς
κ η δ ε σ τ ή ς κ α ι θ υ γ ά τ η ρ δ μ ό π ν ο υ ς κ α ι π α ΐδ ε ς β έ λ τισ το ι, ό μ ε ν
τή ν π α π π ώ α ν π ό ρ ρ ω π ο υ κ α τέχω ν α ρ χ ή ν, δ δε σ ν ν ώ ν τώ π α-
τρ'ι δ ε ινά π ε ίσ ο ν τα ι κ α ί μ ό ν ο ν ο υ τ ά ς ψ υ χ ά ς ά π ο ρ ρ ή ζ ο υ α ι. Καί
τών μέν Τριβαλλών, ήτοι τών Σέρβων, άρχων ήτο ό υίος του
Στεφάνου Ού'ρεσι, ό Μιλοΰτιν, ον και τών Μυσών, ήτοι τών
Βουλγάρων, αμα άρχοντα καλεϊ ό Λαμπηνος είτ’ έκ συγχύ-
σεως εθνολογικής, ούχί σπανίας παρά τισι τών Βυζαντινών,
ΐίτε διά τήν έν τότε κρατοΰσαν ανωμαλίαν τών βουλγαρικών
πραγμάτων κατά τον χρόνον τής μεταβάσεως άπο τής δυνα-
ιτείας τών Τερτεριδών είς τήν τών Σισμανιδών κατ’ άντίθεσιν
1 M a rtin i B assi Catalogue codicuin graecoruin Bibliothecae Ain-
srosianae. Ήν Μεδιολάνω. 1906. 'Γομ.. Α' σ. 201. —Νίου Έλληνομντ)μονο; Τόμ.
V α. 139 άρ 48.—Ε. M artini Spigolature bizantine. ’ Κν Μεδιολάνω. 1900.
 * . * .
3G6 Νέος ' Ελληνομνήμοον

προς τήν εποχήν τοΟ Μιλοΰτιν τοιαύτην, ώςτε ούκ άνευ τίνος
ύπερβολής ό Jirecek λέγει, δτι «έπί τής τεσσαραχονταετοΟς
αύτοΰ άρχής ή Σερβία είχεν άνέλθει είς τοιοΟτον άξίωμα, ώςτε
αί τύχαι τής χερσονήσου τοΰ Αίμου εκτοτε δέν έκρίνοντο πλέον
έν Βυζαντίω καί Τυρνόβω, ά λ λ ’ έν τή αυλή τοΰ βασιλέως τών
Σέρ βων» 1. Θ υ γ ά τ η ρ ό μ ό π ν ο υ ς δέ τής Ειρήνης καί τοΰ ’Ανδρο­
νίκου ήτο ή σύζυγος τοΰ Μ ιλοΰτιν Σιμωνίς. Π α ΐδ ε ς β έ λ τισ τ ο ι
δέ, ατε, καθ’ ά εΐδομεν άνωτέρω, τοΰ Ίωάννου προαποθα-
νόντος τής μητρος, ύπελείποντο ό Θεόδωρος καί ό Δημήτριος,
ών εκείνος μέν πράγματι κατείχε π ό ρ ρ ω π ο υ , ήτοι έν Μομ-
φερράτω, τήν παππώαν έκ μητρος άρχήν, ό δέ Δημήτριος
όρθώς λέγεται σ ν ν ώ ν τ ώ π α τρ ί. Τούτων δ ’ ούτως έχόντων,
χ ρ η σ ιμ ω τα τη εινε εις ή μ α > ή μ α ρ τ υ ρ ί α τ ο υ Α α μ π η ν ο υ , οτι
εζη ετι ό Μιλοΰτιν, δςτις, καθ ά γινώσ*ομεν, άπέθανε τον
Νοέμβριον τοΰ 1321. Κατά ταΰτα τό ετος τοΰτο είνε τό άκρό-
τατον δριον τοΰ βίου τής Ειρήνης.
Καί ταΟτα μέν τά κατά τήν μητέρα. Ό δέ υίός Ιωάννης,
γεννηθείς πιθανώς, ώς έλέχθη ανωτέρω, τ ώ 4 28(3, έστέφθη δε­
σπότης, καθ’ ά όρθώς επιγράφεται έν τή πρώτη τών εις αυ­
τόν μονωδιών τοΰ ΛαμπηνοΟ, ένεργεία βεβαίως τής μητρος,
εΰθύς έξ άρχής θελούσης νά μή βλέπη τόν υιόν υποδεέστερον
τοΰ έκ τοΟ προτέρου γάμου τοΟ ’Ανδρονίκου μετά τής ’Άννης,
θυγατρός το0 βασιλέως τής Ουγγαρίας Στεφάνου Ε , υίοΟ αύ­
τοΰ Μιχαήλ, ό'ςτις είχεν ήδη πρότερον άναρρηθή δεσπότης.
Ή στέψις τοΰ Ίωάννου ώς δςσπότου εγεινε τή 22 Μαίου
1 2 9 4 2. Είχε δ ’ δ Ιωάννης τότε ήλικίαν δκτώ περίπου έτώ ν3.
Ά λ λ ά καί τ ή ν τ ή ς π ό λ ε ω ς ά ρ χ ή ν , ήτοι τήν τοΰ έπάρχου, περιε-
βλήθη άργότερον 4.

1 J ire ce k G esch ich te d e r B u lgaren. Εν ΙΙράγα. 1876 a. 281.

2 Π α χνμ έρονς εχ,ί5. Βόννης T ojjl. Β ' σ. 197,4. ΙΤρβλ. M u ra lt ενθ’ άν. <Τ.
(> D u c a n g e ϊνθ’ άν. καταβιβάζει ούχ ορθοί, τό ετος της στεψεως είς τό 1295.
J Ν έον ειι τελ ονντα \ίγει ό Ι Ι α χ ν μ έ ρ η ς ενθ’ άν.
4 Ι Ι α χ ν μ έ ρ ο ν ς ενθ' άν. σ. 480,3.
 A t Μ ο ν ψ δ ί α ι *Α λ ε ξ ί ο υ τ ο ν Λ α μ π η ν ο ν 36?

Κατόπιν δέ μανθάνομεν, δτι είς αυτόν ώς άρχοντα έπωφθαλ-

μίων οί κάτοικοι τοΰ έν τη βόρεια» ’ Ιταλία Μομφερράτου, ών ήρ-
χον άπο παλαιών χρόνων μαρκίωνες, οΐος εϊχεν ύπάρξει καί ό
μεταξύ τών σταυροφόρων της τετάρτης σταυροφορίας τών κυ-
ριευσάντων τήν Κωνσταντινούπολή περιώνυμος Βονιφάτιος Γ '
ό Μομφερρατικός. Εις τόν δυναστεύοντα δ ’ έν Μομφερράτω
οίκον άνήκε καί ή δεύτερα σύζυγος του ’ Ανδρονίκου Α ' Π α ­
λαιολόγου, ήτις έν τή πάτριοι εφερε το ονομα Ίολάνθη, δπερ
μετήλλαξεν έν Βυζαντίω κατά τό έθος τών άλλοφύλων βασι­
λισσών εις ονομα τών συνήθων παρά τοΐς όρθοοόξοις, μετονο-
μασθεΐσα Ειρήνη. Ή τ ο δέ αΰτη θυγάτηρ Γουλιέλμου Ζ ’ τοΰ
Μομφερραπκοΰ, τοΰ έπωνυμουμένου Μεγάλου, άποθανοντος
τω 1292, και αδελφή τοΰ μονογενοΰς αύτοΰ υίοΰ Ίωάννου
τοΰ Δικαίου. Τούτου S> άποθανόντος άτεκνου τον Ιανουάριον
τοΰ 1 3 0 ο , περιήλθεν ή κληρονομιά τής ρ,αρκιωνείας τοΰ Μομ-
φερράτου είς τήν Ειρήνην ΙΙαλαιολογΐναν.
Τότε λοιπόν οί έν Μομφερράτω, στείλαντες πρέσβυν πρός
τον ’ Ανδρόνικον, ήξίωσαν νάποστείλη ώς μαρκίωνα, όπως
άναλάβη τήν άρχήν κατ’ αυτούς άντίαχεσϋ·αι), τόν πρεσβύ-
τατον τών έκ τής Ειρήνης υιών Ίωάννην. Ά λ λ ’ ό μέν Α ν ­
δρόνικος παρεσκευάσθη νάποστείλη τον έκ τής Ειρήνης τριτό­
τοκον Δημήτριον, ή δέ μήτηρ προέκρινε τον δευτερότοκον Θε­
όδωρον, οςτις καί μετέβη πράγματι είς Μομφερράτον, οπού
καί ήρξε μέ^ρι τοΰ 1 3 3 8 1. Ένυμφεύθη δ ’ Αργεντινήν τήν θυ-

1 Π αχυμ ίρους έκδ. Βόννης Τόμ. Β* σ. 598,10-599,2. Kara πηγάς μομφερρα-

τικάς οί πρόκριτοι του Μομφέρράτου άπε'στειλαν κατά τά ψηϊίσθεντα υπ’ αυτών τζ 9
Μαρτίου 1305 πρεσβείαν πρός τήν Ειρήνην, δεόμενοι αυτής νάναλάοη αυτή τήν μαρ-
κιωνίίαν ή άποστείλη πρός αυτούς ένα η δύο τών υιών, ν[δε G . C(iro ΖΐΙΓ C h ron o-
lo g ie d e r d r e i letzten B ucher des P a ch y m eres lv τ-g B yzan tinische Z eit
sc h rift Τόμ. Τ ', 1897, σ. 119.
Ό τό πρώτον έκδους τόν Πα/^υμερην Πέτρος ΓΙοσσΓνος (εν *Ροψτ). 1666-1669) έν
τοίς λατινικοί; αύτου σ/ολίοις ("Ιδε Π αχνμέρην έκδ. Βόννης Τόμ. Β' σ. 749) λίγει,
δτι α€τά τήν είς Μομφβοράτον αποστολήν του Θεοδώρου, επειδή ουτος μόνον θυγατέ­
ρας άπ^κτησβν έκ τής θυγατοός του Επίνουλα καί άπέθανεν ανβυ άρρενων τέκνων, οί
χάτοικοι* τοΰ Μοα^ίοοάτου έζήτησαν ώρισμένω; τόν δεσπότην Ίωάννην ώς αρ/οντα,
 3&j Ηίος ΈλΙηνομνήμαον

γατέρα τοΟ Γενουηνσίου Όπικίου Σπίνόυλα, έξ ής άπέκτηίέ

πλήν μιας θυγατρος τον Ίωάννην Παλαιολόγον, τον και διαδε-
χθέντ* αύτον, γενόμενος ούτω γενάρχης της έν Μομφερράτω
δυναστείας τών Παλαιολόγων.
Κ α τά ταΟτα μόνον ΰπ'ο τών κατοίκων τοΟ Μομφερράτου έζη-
τήθη δ Ιω ά ν ν η ς ώ ς μαρκίων, ά λ λ ’ ούτε δ πατήρ ούτε ή μήτηρ
ήξίωσαν προςοχής τήν άξίιοσιν ταύτην, προτιμηθέντος ϋπδ μεν
του πατρος του Δημητρίου, ύπο δε τής μητρος τοΰ, θεοδώρου.
Και ή μεν έν τή οικογενειακή ταύτη εριδι επιτυχία τής Ειρή­
νης είνε εύνόητος, προκειμένου περί πατρώου αύτής κλήρου,
«76 οντα πρωτότοκον της Ειρήνης, και έπέτυ/ον τό ζητούμ·νον. Ιΐροςθέτει δ’ οτι
κατά τόν Πα/υμέρην ό ’ Ιωάννης προςηρμόσθη τελείως πρός τά ήθη τών *Ιταλών
και υπήρξεν αρεστός είς τους υπηκόους. *Αλλά ταΰτα, οντα τελείως ημαρτημένα, προ-
έρ/ονται εκ δ*ινης παρανοήσεις του χωρίου-του ϋ α χ ν μ ε ρ ο ν ς , εχοντος ωδε* * 0 γά ρ
βα σιλεύς κ α ί π α τή ρ τ ό ν μ ε ιά τον Ί ω ά ν ν η ν π ολλοστόν τ φ χ ρ ό ν φ Α η μ ή τρ ιο ν δεσπ ό­
τη ν χ α τα ο τή σ α ς εις Α α γ γιβ α ρ δ ία ν έξέπ εμ π εν’ ή δε μ ή τη ρ ώ ς μ ε ίζ ω ίξ έ χ ρ ιν ε τόν
Θ εόδω ρ ον, καί α π ό Θ εσσαλονίκης ά ντ εκ είνου το ύ τ ο ν π ρ ό ς τ ο ν τ ο ν α δελ φ όν χλ ή -
ρ ο ν άχοκα& ίστα, τ η ν τ ο ν μ α ρ χ ε σ ίο ν τιμ ή ν λ η ψ όμ ενον, έπεί ε κ είνο ς μ ε ν έ ξ α ν θ ρ ώ ­
π ω ν εγένετο, τ ό ν δε βασιλέα ο ί εχει π έμ ψ α ντες ή ξ ίο ν ν διά τίνος τ ώ ν ι δ ί ω ν τ ε χ ν ώ ν ,
χ α ι μάλλον το ν τ φ χ ρ ό ν φ τ ώ ν λ οιπ ώ ν π ρ ο φ έρ ο ντος Ί ω ά ν ν ο υ , κ ατά τι να κ λ ηρονο­
μ ιά ν δικ α ία ν εκ είνον απ αιδος τελ εντή σα ντος, τ ώ ν κ α τ' α υ τ ο ύ ς ά ν τί * χ ε ο & α ι.'Ό κ α ι
γεγονός ύσ τ ερ ο ν , εκείνοι κ α τ' Ί τ α λ ο ν ς τό π α ν τό ν δεσπ ότη ν μ ε τα ο χ ε ν ά σαντες t*v-
τ φ ς ή γά π ω ν νπ οχ λ ινόμ ενοι π ρός υ π α χ ο ή ν. Ό Πα/υμέοης, λέγων α π α ιδ ο ς, δεν έν-
νοεί βεβαίως στέρησιν άριενων τ·'κνων άν τι τοιοΰτο ήθελε νά σημάνη, ώφειλε νά ειπτ)
απ αιδος ά ρ ρ έ ν ω ν π α ίδ ω ν, καθ’ ά εΤπεν ό Δ ί ω ν Κ ά σ α ι ο ς L X IX , 21 περί ’Λντωνίνου
του Ευσεβοΰς (έπει δε ή ν απαις ά ρ ρ έ ν ω ν π α ίδ ω ν ), άλλ’ εννοεί ατεκνίαν καθ* δλου
του περι ου λέγει ταΰτα άδελφοΰ τής Ειρήνης μαρκίωνος του Μομφερράτου Ίωάν-
νου του Δίκαιου. Ό δε ΙΙοσσΐνος έν μεν τή λαπνική μεταφράσει του κειμένου
(ν|δε εκδ. Βόννης Τόμ. Β' σ. 598) όρθώς μέν είς τοΰτον άνήγαγε τό πράγμα,
μόνον κακώς μεταφράσας absque prole virlli, άλλ’ Ιπειτα, σχολιάζων τά χωρίον
τούτο έν τελεί τής έκδόσεως, ήμαρτημε'νως μετήγαγε τήν άπαιδίαν είς τόν Θεόδωρον.
Κάΐ είς άλλο τι δέ δέν προςέσ/εν, δτι ή περίοδος έπεί έ χ εΐνος μ ε ν — άντίσχεοΦ αι εΤνε,
παρεμπίπτουσα, και οτι ό ΓΙαχυμ*'ρης διά τών λέξεων δ και γεγονός ύστερ ον - π ρός
ύπ α χ ο η ν συνεχίζει τήν διακοπεισαν διήγησιν πεοι τοΰ θεοδώρου. *Αναφέρων δέ ό Ποσ-
σίνος τά ιιέν πεοί τής άπαιδίας τοΰ μαρκίωνος, τοΰ άδελφοΰ της Ειρήνης, είς τόν Θίό*
δωρον, τά δέ πε^ΐ τής άρ/ής τοΰ θεοδώρου έν λίομ?*ρράτω είς τόν Ίωάννην, ή/θη έν
τοΐς σχολίοις είς τήν δλως ψευδή παράστασιν τών πραγμάτων, περί ης Ιγεινε λόγος
άνωτέρω, παραστήσας τόν μέν Θΐόδωρον ώς μή σ/όνια αροενα τέκνα, έν ω εΓδομεν
αυτόν γενόμενον πατέρα τοΰ διαδεξαμένου αυτόν ‘ Ιωάννου, τόν δέ δεσπότην ’Ιωάνναν
τόν υιόν της Ειρήνης, ώς /ρηματίσ«ντα μαρκίωνα τοΰ Μομφερράτου. ΙΙρβλ. και Ο .
C a r o ένθ’ άν. σ. 11 κ. έ.
 Α ί Μονωδίαι Αλεξίου τον Λ&μηηνον 369

όυςεξήγητος δέ είνε ή αιτία, Si’ ήν ουδέτερος τών γονέων ήξίωσε

ποοςο/ής τήν παράκλησιν τών Μομφερρατικών καί τά πρω το­
τόκια τοΰ Ίωάννου. Καϊ ή μέν Ειρήνη δέν ήθέλησεν ίσως νάπο-
μακρύντ) έκ τοΰ βυζαντιακοΰ κράτους τον πρωτότοκον, βυσσο-
δομεύουσα τήν χάριν αύτοΰ παραγκώνισήν τών . έπί τοΰ θρόνου
δικαιωμάτων τοΰ εκ τοΰ πρώτου γάμου τοΰ ’Ανδρονίκου υίοΰ
αύτοϋ Μιχαήλ \ τοΰ δέ πατρός οί λόγοι δέν εινε σαφείς εις
ήμας.
Παρά πάντα ταΰτα περίεργα φαίνονται ίκ πρώτης οψεως χ ω ­
ρία τινά τοΰ Λαμπηνοΰ, δυνάμενα νά γεννήσωσιν έκ παρεξηγή-
σεως τήν υπόνοιαν, δτι πράγματι μετέβη ό Ιωάννης Π αλαιο­
λόγος είς τήν Δύσιν. Εινε δέ τά χωρία ταΰτα τά έξης'
α ) Έν τη έπί τή ανακομιδή τοΰ Ίωάννου μονωδία' Ημείς
μεν ώς εξ Εω δήπου&εν πρός Εσπέραν ήκοντα και τήν ήμετέ
ραν ήδη πατούν τα, όμαλώς έψ’ ικανόν άστράψανια κεκοσμηκέ-
ναι, καί πρός νπαντήν λαμπρώς φ&άνοντες άλλήλονς έ&έομεν,
< JC ι r n » » / ι c> · ή*
και ουοεις ήν ος ονκ απήντα αν ο ολίγον των σαντον καλών
γενσας ήμας, επειϋ·' άώρως άπήλϋ·ες.
β') Έ ν τή τελευταία τών εις τόν Ίωάννην μ ον ω διώ ν Πρός-
εστι καϊ Εσπέρα πολλά τών σών διηγεΐσ&αι, η δή τινι και πρός
ολίγον άστράπτων ώμίλησας, αν τ ώ πάντα ζητών εκείνον
καλά δποίποτ άφιξη, καν μέχρις Ηρακλείων φθάση στηλών,
πάντως έχεις ενρεϊν άπερ εκείνος οϊκοθεν άφ&όνως προύβάλλετο.
γ') ,Έ ν τή αύτή μονψδία ολίγον κ α τω τέρ ω ' σν μεν ώςπερ
ήλιος άνατείλας άπο τών τής Έ ω ας ώς πρός δνσμάς ήλαννες,

1 Ό Ν ικηφόρος Γρηγορας έκδ. Βόννης Ι'ο'α. Α' σ. 240, 5 χ. έ. τά έξης λέγει

περί της άποοτολης τοΰ Θεοδώρου Et; Μομφϊρρατον υπό της μητρος Ειρήνης· θεόδω -
ρον μεν γάρ τδν εαυτής δεύτερον υιόν ή βασιλις Ειρήνη όντως εχιϊοε παρέπιμψεν,
Τνα μη παρά 'Ρωμαίοις ών δονλοζ αντός τε χαί ή τον οπερματος αντον διαδοχή γε-
νηται τ ο ν . τιρογονον βαοιλεα>ς. Εΐλετο γάρ χοινωνόν της Λατίνων τον τον μάλλον
χαταοτήοαι θρησκείας xai auμότερον είναι πόρρω διάγοντα η παρά 'Ρωμαίοις έν­
δοξον όντα δονΧενειν τφ μιοονμένω amfj προγονόi χαί άμα παΐδας παιοί χαί άπο'
γόνους άπογάνοις.

ΜΚΟΣ ΕλAHNOyMHMQN ΤΟΜ. Ιλ ' 24

370 Νέος Έλληνομνήμων

κροτονντω ν πάντων τώ ν ύποδεχομένων, ϋέρμ η ς τε και ηδονής

νποπιμπλαμένω ν.
Ty /ωοι'α ταΰτα, μετά προ;ο'/ής έξεταζόμενα, διαστέλλου-
σιν ά π λ ώ ; τήν Εω, τήν Κωνσταντινούπολή, άπό τής Εσπέ­
ρας, τής Θεσσαλονίκης. Ληλοΰται δε τοΰτο σαφέστατα έκ τοΰ
πρώτου /ω ρίου , έν ώ ό £ν Θεσσαλονίκη κατά τάνωτερω λε-
f Οέντα οίκων Λαμπηνός, λέγων τόν Ιωάννην π ρος Κσπεοαν
ήκοντα, προςθέτει και τήν ήμετέραν π ατονντα , καθ’ ά ·ν τή
ποός τήν Ειρήνην μονωδία είδομεν αυτόν εϊπόντα περί τής Θεσ­
σαλονίκης ήτύχηκε δε και ή ήμετέρα πόλις. Ε ξάγεται δ’ ϊν.
τών -/ωρίων τούτων κα’ι ή θερμή οεξίωσις, ής ετυ-/εν ό Ιωάν­
νης παρά τών θεσσαλονικέων, καί τό βραχύ τής έν αύτή οιαμο-
νής αύτοΰ προ τοΰ αώρου θανάτου. Πράγματι 2ε βλέπομεν τον
Ίωάννην εύθυς μετά τούς γάμους συναπαίροντα είς Θεσσαλο­
νίκην μετά της μητρος \ καί μόνον δέν γινώσκομεν άν έν τή
πόλει ταύτη διέτριψεν εκτοτε διαρκώς. Ούδέν κατά ταΰτα τών
ανωτέρω παρατεθέντων χωρίων υποδεικνύει οιανδήποτε σγέσιν
τοΰ Ίωάννου ποος τήν ιταλικήν Δυσιν, τά ο έν τ ω οευτέρω
τούτων λεγομενα συ τ ώ πάντα ζη τώ ν εκείνον καλά — άφ&ό-
νω ς προνβάλλετο είνε άπλή ρητορική υπερβολή τοΰ έγκω-
μιογράφου. -
’Απέθανε δ ’ ό ύπο τοΰ ’Αλέξιου Λαμπηνοΰ θρηνούμενος δε­
σπότη; Ιωάννης Παλαιολόγος έν Θεσσαλονίκη, οπου καί έτάφη"
διό ό έν τή πόλει ταύτη διατριβών Λαμπηνός λέγει έν τή δεύ­
τερα τών μονωδιών περί τοΰ θανάτου αύτοΰ τά έξης' Και ημείς
τέως έχοντες τόν νεκρόν οΰκ έξ ίσον τοΐς άλλόις ένομίζομεν ήμΐν
προςήκειν τής ατυχίας, άλλ εστιν ο υ καί τάφος μ όνον δρώ μενος
σός έδόκει κ ουφ ίζειν2. Τήν δέ Θεσσαλονίκην ώ ; πόλιν, ένή άπέ-
θανεν ο Ιω ά ν ν η ;, αναφέρει ρητώς πλήν τοΰ Λαμπηνοΰ καί ό

1 Π αχνμέρονς έκο. Βόννη; Τόμ. Β ' 3. 379, 5· ίδόκει γάρ ξυνεκδημεϊν τη δε

οτιoivfl χάκεϊνον.
4 ’Ί δ ε κ α τ ω τέ ρ ω α. 3 9 2 ,1 5 κ. έ.
 Α ί Μ ο ν ω δ ία ι ’ Α λ ε ξίο υ τον Λ α μ π η ν ο ΰ 371

Νικηφόρος Γρηγορας έν τ ώ άνωτέρω παρατεθέντι χ ω ρ ί ω 1. Τέ­

λος δ ’ άνεκομίτθησαν τά λείψανα αύτοϋ είς τήν Κωνσταντι-
νούπολιν, καθ’ ά έξάγεται έκ τε της επιγραφής της δευτέρας
εις αύτον μονωδίας καί έχ τοϋ συνόλου αύτής. Καί δέν ένδει-
κνΰεται μέν ύπο τοΰ ’Αλεξίου ΛαμπηνοΟ, τοϋ μόνου μαρτυ-
ροΟντος τήν εις Κωνσταντινούπολή άνακομιδήν του λειψάνου
του Ίωάννου Παλαιολόγου, πότε έγεινεν αύτη. Ά λ λ ’ είνε
λίαν πιθανόν, ότι τ> όστα αύτοΟ άνεκομίσθησαν όμοϋ μετά τοΟ
λειψάνου τής έν Δράμα θανούσης μητρος, τής Ειρήνης.
Μανθάνομεν δέ τά τής άνακομιδής αύτής παρά του Γ ρ ή ­
γορα, λέγοντο; Εΐτα έληλνθνίας και τής κραλαίνης έκ Τρι-
βαλλών έπΐ τα τής μητρος πένθος όιεκομίσθη τό λείψανον
έν Κωνσταντινονπόλει καί έν zfj τον Παντοκράτορας έτέθη
μονή 2. Είνε δέ ή κράλαινα αύτη ή θυγάτηρ τής Ειρήνης και
τοΟ Ανδρονίκου Α ’ Σιμωνις, ήτις ήτο σύζυγος τοΟ κράλη
τών Τριβαλλών, ήτοι τών Σέρβων, Μιλοϋτιν. Α ύτη, καταβάσα
έκ Σερβίας, έφρόντισε μέν φιλοστόργως περι τής ανακομιδής
τοϋ λειψάνου τής μητρό; έκ Δράμας εις τήν Κωνσταντίνούπο-
λιν, πιθανώτατχ δ ’ έμερίμνησε κατά τον αύτον χρόνον φιλα-
δέλφως και περι τής έκ Θεσσαλονίκης ανακομιδής τών οστών
του Ιωάννου, θάψασα τήν τε μητέρα καί τον άδελ^όν έν τή
μονή τοϋ Παντοκράτορος.
Ά ξ ι α δέ προςοχής είνε ή ίδιάζουσα στοργή, ής ήξίωσε τον
Ίωάννην ό Λαμπηνός, τέσσαρας ολας εις αύτον γράψας μονω­
δίας. θέλοντες δέ να όρίσωμεν τήν χρονολογικήν σειράν τής
συγγραφής αύτών, πρέπει v i παρατηρήσωμεν εύθύς έξ άρχής,
οτι ό Μαρκιανός κώδιξ δέν διέσωσεν εις ημάς τάς μονωδίας
τοϋ ΛαμπηνοΟ έ·' τάξει χρονολογική. Καί δή πρώτη φέρεται έν
αύτώ ή μονωδία εις τήν Ειρήνην, καίπερ θανοϋσαν μετά τόν
5Τ / ΗΓ~ ~ r ,
ίω ά ν ν η ν . 1 ω ν ο ι τ ε σ σ ά ρ ω ν ιις τ ο ύ τ ο ν μ ο ν ω ο ε ω ν π ρ ώ τ η Φαtvs
ται συνταχθεΐσα ή νΰν τελευταία έν τ ώ κώδικι, ήτις καί λέ-
1 Ν ι κ η φ ό ρ ο υ Γ ρ ή γ ο ρ ά εκδ. Βόννη; Tou. Α ' 3. 241,12. "Ιδε καί άνωτερωσ. 3β4
* Ν ι η ψ ρ ό ρ ο ν Γ ρ ή γ ο ρ α ενθ άν, ζ. 278,12 κ. έ.
372 Νέος Έλληνομνήμων

γεται έν τη έπιγραφή επί τ ώ ϋ α ν ά τ ω α ύ τ ο ΰ π ρ ο γ ρ α φ ε ΐσ α , τε­

λευταία δε βεβαίως είνε ή έπ ί τή α ν α κ ο μ ιδ ή ί ο υ λ ειψ ά ν ο υ α ύ ­
τ ο ΰ , ήτις ώ ; ?κ τών έν αυτί) λεγομένων περί τών θεσσαλονι­
κέων {ημείς) καί τής Θεσσαλονίκης (τ ή ν ή μ ε τέ ρ α ν ) φαίνεται ή
έν αυτή έκ^ωνηθεΐσα κατά τήν έκεΐθεν άνακομιδήν ή άπλώς
γραφεΐσα κατά ταύτην τήν περίστασιν. Ή δε δεύτερα τών έν
τ ω κώδικι μονωδιών, ήτις τελευτά διά τής έκκλήσεως πρ'ος τον
πατέρα τοΟ θανόντος καί αΰτοκράτορα νά συντελέση εις παρα­
μυθίαν καί παΟσιν τοΰ πένθους, έξεφωνήθη πιθανώτατα κατά
τήν έν Θεσσαλονίκη κηδείαν τοΰ νεκροΰ, καί δυνάμεθα έκ τοΰ
επιλόγου νά συμπεράνωμεν, δτι κατ’ αυτήν παρέστη ο ’ Ανδρό­
νικος Α ’ . Έν τοιαύτη περιπτώσει πρέπει νάποδεχθώμεν προςω-
ρινήν τινα τουλάχιστον ταριχείαν τοΰ νεκροΰ μέχρι τής έκ Κ ω ν ­
σταντινουπόλεως άφίξεως τοΰπατρός, άν θεωρηθή άποκλειομένη
ή ύπόθεσις, δτι σπεύσας είχε προφθάσει τον υιόν ζώντα, ένεκα
τής μαρτυρίας τοΰ Λαμπηνοΰ περί όξείας νόσου άφαρπασάσης
τον Ίωάννην. Τέλος δ ’ ή προτελευταία τών μονωδιών, ίν ή καί
ή φράσις κ ινείς γ ά ρ μ ε καί π ά λ ιν έ ν λ ό γ ο ις ΰ ρ η ν ε ΐ ν , έγράφη ή
καί έξεφωνήθη κατά τι τών έτησίων έν Θεσσαλονίκη μνημοσυ­
νών προ τής ανακομιδής. Έ μονωδία αΰτη εϊνε· άξία λόγου ώς
περιέχουσα καί το έξης χωρίον περί τοΰ Ίωάννου’ Ο ύ κ έ τ δ ψ ε -
τα ι π ά γ κ α λ ό ν τι χ ρ ή μ α β α σ ιλ ε ΐ τ ώ μ ε γ ά λ ψ π α τρ ί, ο ύ κ έ τ ά ό ελ φ ώ
β α σ ιλ ε ΐ τ ώ γ ε ν ν α ίω , ο ύ κ έ τ ’ ά δ ελ φ ιδ ώ β α σιλ εΐ, ο ύ κ έ τι μ έ σ ο ς έ μ -
π ρ έψ ει το ΐς ά δ ε λ φ ο ίς . Καί βασιλεύς μέν πατήρ εϊνε, ώ ς γ ν ω ­
στόν, ό Ανδρόνικος Α ’ , αδελφός δε βασιλεύς ο έτεροθαλής Μι­
χα ήλ , αδελφοί δ’ έν οΐς μέσο; έξέπρεπε ζ ώ / ήσαν ό Θεόδωρο:
καί ό Δημήτριος'. Αγνωστον δ ’ είνε μόνον τις είνε ό ανεψιός έ­
κεΐνος τοΰ ‘ Ιωάννου, ον άδελ φ ιδυν^ οϋνι β α σ ιλ έ α τοΰ Ίωάννου λέ­
γει ό Λαμπηνός" καί ταΰτα, διότι τών μέν ομομήτριων αδελφών
ό έν Μομφερράτω άρξας ώς μαρκίων Θεόδωρος είχεν υιόν, ώ ς εί­
δομεν, Ίωάννην, ά λ λ ’ ουτος δέν ήδΰνατο νά έπονομασθή βασι­
λεύς, ό δέ Δημήτριος δέν γινώσκομεν άν είχεν υιούς, ούδέ μνη-
 At MovcpSiat Αλέξιον τον Λαμηηνον 373

μονεύεταί τις αύτών στεφθείς ώ ς βασιλεύς, τών δ ’ έτεροθαλών,

τών εκ της πρώτης συζύγου τοΟ πατρός Ά ν ν η ς , δ Μιχαήλ Π α ­
λαιολόγος, υίούς είχε τον ’Ανδρόνικον β ' , τόν επειτα γενόμενον
αΰτοκράτορα, δςτις τήν προςωνυμίαν βασιλέων έλαβε μάλιί τ ώ
1 3 8 5 , ήτοι μακρά ετη μετά τόν θάνατον τοϋ Ίωάννου, και τόν
Μανουήλ, δν μόνον δεσπότην βλέπομεν προςονομασθέντα καί
ταϋτα άργότερον, ούχί δέ βασιλέα. Γπολείπεται λοιπόν ώς ανε­
ψιός τοϋ Ίωάννου μόνον ό νόθος υίός Κωνσταντίνου, τοϋ δεύτε"
ροτόκου έκ τής Ά ν νη ς υίοϋ ’Ανδρονίκου Α ', τοϋ Μιχαήλ, ό άπό
τής μητρός επονομαζόμενος Καθαρός, δν πράγματι ό πάππος
Ά ν δ ρόνικος στέρξας άνέδειξε βασιλέα *. Ά λ λ ά καί τοϋτο συνέβη
εύθύς μετά τόν έν ετει 1 3 2 0 θάνατον τοϋ υίοϋ Μιχαήλ, ήτοι
πολλά έτη μετά τον θάνατον τοϋ ύπο τοϋ Λαμπηνοϋ θρηνου-
μένου Ίω ά ν νου 2 .
ΙΙλήν δέ τών εις τήν Ειρήνην καί τόν Ίωάννην μονωδιών τοΰ
Λαμπηνοϋ επιβάλλεται νά έξετάσωμεν καί σχετικά τινα έργα
τοϋ μεγάλου λογοθέτου θεοδώρου Μετοχίτου, τοϋ άπό τοΰ έτους
1290 μέχρι τοΰ έν έτει 1 3 3 2 θανά του πιστοϋ θεράποντος καί
συμβούλου τοϋ Ανδρονίκου Β ’ Παλαιολόγου. Είνε δέ ταΰτα
α ί «Ε πιτάφιοι είς τήν αύγοΰσταν Ειρήνην τήν σύζυγον τοΰ
θειοτάτου βασιλέως Ανδρονίκου τοΰ Π α λ α ιολ ό γ ου »' β') ’Επι­
τάφιοι είς τον νέον άνακτα Μιχαήλ τόν Παλαιολόγον τόν υίον
τοΰ θειοτάτου βασιλέως Ανδρονίκου τοϋ Παλαιολόγου»'. γ')
« ’Επιτάφιοι εις τόν έαυτοϋ κηδεστήν τόν καίσαρα Ίωάννην τόν
Παλαιολόγον». Περιλαμβάνονται δέ οί έμμετροι ούτοι έπιτά-

1 Ν ι κ η φ ό ρ ο υ Γ ρ ή γ ο ρ α έκδ. Βόννη; Τόα. Λ' σ. 294.20 κ έ. Ι ω ά ν ν ο ν Κ α ν -

τα χ ονζη νοϋ έκδ. Βόννης Τόα Λ' σ. 14,19 κ. ε.
* νΑγνιοστος αίνε: κατά ταΰτα ό υπο τοΰ Αααπηνου υπαινιτιόμενος ανεψιός του θα-
νόντος. Μία δέ και αόνη φαίνεται υπάρ/ουσα λύσις, καθ' ήν, αν τυχόν υποτεθϊ], ότι
άδίλφιδός σηααίνει ΐνταΰθα, ώς σπανίως ποτέ παρά Βυζαντινοί:, τόν έζαδελφον,-νοεί­
ται ενταύθα Ιωάννης Παλαιολόγος ό τριτότοκος υίός του άνακτη'σαντος τήν Κωνσταν-
τινούπολιν Μι/αήλ, όςτις ητο κα:ά ταυτα άνεψιός τοΰ ’Ανδρονίκου Α ' και έ£ά§ελφος
τοΰ Ίωάννου. ’Αλλά παρατηοητέον, ότι καί ουτος άνεδεί*/θη xaXoaq καί ού/ί βα^ι-
λςύς. Ίδε πεοί τούτου κατωτέρω σ 37{?.
 374 Νέος Έλληνομνήμων

φιοι έν τ ώ Πχρισιακώ κώοικι (Regius) 3 3 5 9 \ ε/οντι σήμε­

ρον αριθμόν 1 7 / 6 2, ώς και εν τ ώ έλληνικώ κώδικι Phil. 9δ
(Nesseli -ή ς έν Βιέννη καισαροβασιλικής βιβλιοθήκης, ό'ςτις
—ερ εέy ε κ α ι δεκαοκτώ λόγους του Μετοχίτου. Πιθανώς οέ
σώζονται οί αυτοί έμμετροι επιτάφιοι καί ϊν τ ώ Παρισιακώ
2 7 5 1 , έν ώ περιέ^ονται είκοσι ποιημάτια του Μετο/ίτου 3.
Πρώτος δ ό Ducange έςήνεγκε τήν εικασίαν περί τοϋ εις τον
καίσαρα Ίωάννην τον Παλαίολόγον έπιταφίου, οτι άναοέρεται
ίσως εις τον ήμέτερον, τον υιόν τοϋ ’Ανδρονίκου Α ’ καί τής
Εΐρηνης 4. Ei-fca δέ ό Σάθας τούς μεν «επιταφίους εις Ίωάννην
Παλαίολόγον τον καίσαρα», ώς επιγράφονται έν τ ώ Βιενναίω
κώοικι, Οπέλαβεν άναφερομένους εις τον άνω ειρημένον, τους
δ’ εις Μιχαήλ τόν Παλαιολογον άνέγραψεν είς τον υιόν τοϋ
’ Ανδρονίκου Α ’ καί πατέρα τοΰ ’Ανδρονίκου Β ’ , τους δ ’ εις Ει­
ρήνην τήν Παλαίολογϊναν άφήκεν άπροςδιοοίστους5. Άλλά
μόνον περί τοϋ έν ετει 1 3 2 0 θανόντος Μιχαήλ Παλαιολόγου
εχει δίκαιον, καθ’ ά άποδεικνΰει καί ή ΰπό τοΰ Treu έκδοθεΐσα

1 Jtf. TVew Dichtungen des G ross-Logotheten T heodoros Metochi-

tes Potsdam. 1895 σ. II. Ό T r e u εξέδο>κεν εν :ω ΓΙρογοάμματι τούτω des
Victoria Gym nasiums zu Potsdam Ostern 1895 ex τοΰ αυτοί κοίδικο; δύο
αλλα μακρά ποιήματα τοΰ Μετο/ίτου καί μονον τα; έπιγραφάς τών λοιπών, εν οί; καί
τα ανω σημειούαενα, υ>ν καί ύπεσ/έΟη την έν μελλούστ] ευκαιρία εκδοσιν, άλλά δέν
προεβη εκτοτε εις αύτήν.
8 Om ont Inventaire des manuscrits grecs de la Bibliotheque Na-
tionale. Έν Παρισίοις. 1888. Τόμ. Β' σ, 141
8 Om ont ενθ’ άν. Τόμ. Γ' σ. 35.
4 Familiae byzantinae εκδ. Παρισίων σ. 232, έκδ. Βενετίας σ. 193. Ό D u ­
cange ποιείται λόγον περί κωδικό; Regius DCCC, άλλά τοιουτος άριθμός τών C0-
dices Regii δέν υπάρ/ει, ώ; εξάγεται εκ του παρά τω Om ont (ενθ* άν. Τοα. Α '
σ. L X III κ. έ.) πίνακος άντιστοι/ίας τών άρ/atojv πρός τους νΰν άοίθμους τών κωδί­
κων της Παρισιακής βιβλιοθη'κης. Πρόκειται κατά ταΰτα περί τοΰ ετέρου τών μνημο­
νευόμενων άνωθι κωδίκων της Εθνικής βιβλιοθήκης Παρισίων, ώς εξάγεται καί εκ
τούτου, οτι ολίγον κατωτέρω της αυτής σελίδος έν τοΐς περί τοΰ Μι/αήλ Παλαιολόγου
0 Ducange ποιείται καί πάλιν μνείαν τοΰ αύτοΰ κωδικό; ώς περιε/οντο; καί τούς Επι­
ταφίου; *ίς τόν Μιχαήλ καί τήν Ειρήνην Παλαίολογϊναν, ήν ού/. όρθώς θεωρεί μετ'
ίνδοιασαοΰ ώς ούταν σύζυγον τοΰ αύτοκράτορος Μι/αήλ, έν υ> ή σύζυγο; τούτου, χλΘ
λ άλλως αύτός εχεΐνος ορθώς άναγράφει? Ικαλεΐτο Ξένη η Μαρία,

* Μεσαιωνική βιβλιοθη'χη. Tou.. A'. ’EJv βενετία, J872 ?· p*$',

 Αί Μονφδίαι ΆΧεξίον τον Ααμτζηνον 375

πλήρη; επιγραφή τοΰ ποιηματίου τούτου έν τ ώ Πχρισιχκώ κώ-

δ ι κ Ο δέ Ιωάννη; ΠαλΛιολόγο; ό καϊσαρ είνε διάφορο; τοΰ
περί οί ήμΐν ό λόγο; Ιωάννου Παλαιολόγου τοϋ δεσπότου,
ύπάρξα; μονογενή; υίό; Κωνσταντίνου τοΟ τριτοτόκου υίοΰ
τοΰ πρώτου μετά τήν άνάκτησιν τ ή ; Κωνστχντινουπόλειυ; άπό
τών Λατίνων αύτοκράτορο; Mr/ α ή λ Παλαιολόγου καί κατά
ταΰτα ανεψιό; τοΰ ’Ανδρονίκου Α ’ . Ανεδεί/θη δέ ο ίτ ο ; παν-
υπερσέβαστο; ΰπο τοΰ θείου, καί ένυμ^εύθη μετά τή; θυγατρο;
τοΰ Μ ετο/ιτου Ειρήνη; *. Τοΰτον λοιπόν θεωροΰμεν καί προ πά-
ση ; μελέτη; τοΰ ανεκδότου ’ Επιταφίου άναμφηρίστω; οντα τόν
Ίωάννην Παλαιολόγον, τον καίσαρα καί κηδεστήν τοΰ θ ε ο δ ώ ­
ρου Μ ετο/ίτου, καί ο ΰ /ί τον υιόν τοΰ ’Ανδρονίκου καί τ ή ; Ει­
ρήνη;. Τήν δέ ύπό τοΰ Μετο/ίτου θρηνηθε*ϊσαν Ειρήνην, τήν
σύζυγον τοΰ ϋ·ειοτάτον βασιλέως ’Α νδρονίκ ου τον Π αλαιολόγου,
άβέβαιον άν πρέπει νά τοΤύτίσωμεν πρό; τήν θρηνηθεϊσχν ύπό
τοΰ Λαμπηνοΰ σύζυγον τοΰ ’ Ανδρονίκου Α ’ , καθ’ ά επρα;εν ό
Σχ θχ;(ενθ’ άν.) καί ό K r u m b a c h e r 2, ή πρό; τήν ομώνυμον σύν-
ευνοντοΰ Ανδρονίκου Β ’ ' τό δέ αμφίβολον τοΰτο ζήτημα δεν δύ-
νχτχι νά λυθή άνευ γ νώ σεω ; αύτοΰ τοΰ ποιηματίου τοΰ Μετο-
χιτου, διαλευκαίνοντο; ίσω ; το πραγμα.
Καί ταΰτα μέν περί τών μονωδιών τοΰ Λαμπηνοΰ ε^ς τήν
Ειρήνην τήν Παλαιολογΐναν καί τον υιόν αύτήί Ίωάννην καί

1 Ί ω ά ν ν ο ν Κ α τ α χ ο ν ζ η ν ο ν έζο. Βόννης Τόμ. Α σ. 209. ΙΙρολ. Duc&nQe

ενθ' άν. έζδ. Παριαίων σ. 234, έκδ. Βενετίας 7. 191. Οϋζ όρθώς έν τω Index ΓΘ·
rum nominum et verborum της |3ονναίας έζδόσεως τοϋ Κ α ν τ α χ ο ν ζ η ν ο ϋ Τόμ.
Γ' σ. 591 ό αυτός Ιωάννης Παλαιολόγος λέγεται ϋπάρ-α; χαί ζοντόσταυλος ζαΐ .πριμ·
ixtxr'oios τη; αυλής. Ό [i-'εν Ιωάννης ό ζον-όαταυλος λέγεται αδελφός τον π ρ ώ το-
στράτορος ύπό τοϋ Κ α ν τ α Μ ο ν ζ η ν ο ΰ (ένθ' άν. Τόμ Α σ. 133,12), αοα δέν ητο °
μονογενής υιός τοϋ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, ό 51 Ιωάννης ο πριμμιζηριος μνη­
μονεύεται ΰπ’ αυτού (ενθ’ άν. Τόμ. Β' σ. 195, 12) έν διηγηυει άναφερομέντ, είς τό ετος
1342, ή'τοι δέζα όλα έτη μετά τον θάνατον τοϋ τον ζαίσαρα Ίωάννην ΙΙαλαιολόγαν
θρηνήσαντος Μετοχίτου.
2 Geschichte der byzantinischen Litteratur σ. 553 έλλ. μεταφρ Σ α τ η
ρ ιά ίο υΤόμ. Β' a. 292. Τά δέ περί Ίωάννου Παλαιολόγου τοϋ ζαίααρο; δεν Φυλί-
χρινεϊ ό Krum bacher
 376 Νέος Ελληνομνήμα>ν

περί τ ώ ν σ υ ν α φ ώ ν π ρ ος α ύ τ ά ς ζ η τ η μ ά τ ω ν . Τ ήν δ ’ έν τ ώ α ύ τ ώ
κ ώ δικ ι δ ευ τέρ α ν μ ο ν ω δ ία ν επ ί τ ώ Κ ουνά λτβ κ υ ρ Ν ικ η φ ό ρ ω ού-
δ α μ ώ ς δ υ ν ά μ εθ α νά δ ι α φ ω τ ί σ ω μ ε ν . Ό θ ρ η νοΰ μ ενος είνε ά γ ν ω ­
σ τ ο ς α λ λ α χ ό θ ε ν - β λ έ π ο μ ε ν δε μόνον έ/. τ ή ς μ ο ν ω δ ία ς , δΐ* ή το
ά δελφ ιδοΟ ς, ή τοι ά νεψ ιός1, τοΟ Λ α μ π η ν ο Ο , ΟρηνοΟντος τόν ά ω ­
ρον αύτοΟ θ ά ν α τον έν ή λ ικ ία ν εα ρα και έ γ κ ω μ ιά ζ ο ν τ ο ς τ ά ς κ ο -
σ μ ο ΰ σ α ς αύ τον ά ρ ε τ ά ς και τή ν φ ιλομ ου σι'α ν . Σ η μ ε ιω τ έ ο ν δ ’ έν-
τ α υ θ α , δτι γ ιν ώ σ κ ο μ ε ν καί Κ ο υ ν ά λ η ν τον Κ ρ ιτ ό π ο υ λ ο ν τον είς
τ ό νέον ελ λ η ν ικ ό ν ιδ ίω μ α μ ε τ α φ ρ ά σ α ν τ α τό Σ ύ ν τ α γ μ α κ α ν ό ­
ν ω ν τοΟ κ α τ ά τόν δέκ α τον τ έ τ α ρ τ ο ν α ιώ ν α ά κ μ ά σ α ν τ ο ς Β λ α -
σ τ ά ρ ε ω ς 2.
Κρίνοντες δέ τόν Λαμπηνόν ώς ρήτορα, εύρίσκομεν μέν αύ-
τον γνώστην τής αρχαίας λογοτεχνίας, μέχρι κόρου έγκατασπεί-
ροντα είς τάς μονωδίας αύτοΰ λέξεις καί χωρία δλα τοΰ 'Ομή­
ρου, τοΟ Πινδάρου καί τών τραγικών, ά λ λ άνευ πολλής εύ-
στροφίας χειριζόμενον τον λόγον, μονοτόνως έπαναλαμβάνοντα
ενίοτε ταύτά καί ποιοΰμενον κατάχρησιν τοΟ έρωτηματικοΰ
λόγου καί τοΰ σχετλιαστικού ώ μετά γενικής καί τέλος άδε-
ξίως καί άσθενώς έχοντα περί τήν σύνθεσιν τών επιλόγων.
Έκδίδοντες δέ κατωτέρω τάς μονωδίας αύτοΰ έκ φωτογρα­
φιών, ληφθεισών ·έκ Βενετίας, άκολουθοΰμεν τήν σειράν, καθ’
ήν αύται είνεχγεγραμμέναι έν τ φ κώδικι.

1 'Ο Κουνάλης ητο έξάδελφος και ouy t άνεψιός τοΰ Λαμπηνοϋ έν *j περιπτώσε; ε-
χει ορθώς ή ανωτέρω έν σ. 373 σημ. 2 έκδοσή της λέξεως άδελφιδός.
* Τούτον Κουνιάλην κακώς όνομάζουσιν δ τε Σ ά & α ς (Νεοελληνική φιλολογία. Εν
*Αθήναις. 1863 σ. 411) και ό Α ν δ ρ ό ν ι κ ο ς Δ η μ η τ ρ α π ό π ο υ λ ο ς (Προςθήκαι καί δι­
ορθώσεις είς τήν Νεοελληνικήν φιλολογίαν Κωνσταντίνου Σάθα. Έν Λειψία. 1871 σ*
72). Τό ονομα παρέδωκαν όρθώς οί άγιορειτικοί κώδικες 17 της μονής Κωνσταμονί-
του, 267 της μονής Έσφιγμένου χαί 374 τής μονής Διονυσίου. "Ιδε Σ η ν ρ U . Λ ά μ ­
π ρ ο ν Κατάλογος τών έν ταις Β’.βλιοθήκαις τοΰ 'Αγίου ορούς ελληνικών κωδίκων. Έν
Κανταβριγία τής ’Αγγλίας. 1895. Τομ. Α ' σ. 38, 195 καί 420. ’Άν δε ό άχρονιστος
κώδιξ τής μονής Έσφιγμένου όρθώς διεγνώσθη ίιπ’ έμοΰ ώς γεγραμμένος τόν δέκατον
έχτον αιώνα, πρέπει νάναβιβασθή ό χρόνος, καθ' δν εζη ό Κουνάλης Κριτοπουλος, ον ο
Ινβ’ άν, r iq q i ι t ! f royj a v j j o a f t l f toj Sf*479V ί$$0μον «iwvo;,
 Α ί Μ ονω δία *. Α λ ε ξίο υ τ ο ν Λ α μ η η ν ο ν

Μ ο ν ω δ ία - ι

επ'ι ifj μακαρίτιδι καί άοιδίμψ δεοποίνη Κ ομ νη ιή κ νρα Κιρήνΐ]

rfj IΙαλαιολογίντ] το ν Λ α μ π η νοΰ κυρ Αλεξίου.

Κ Ά λ λ ’ δν άντισχεΐν ούκ ήν τής πίκρας αγγελίας έπιούση; τήν πό- ~· 1

λιν μήτε μήν κατά χώραν μένειν ώ ;π ερ εκ τινων κεραυνών πληγέντα
ή και τχύτό πχθόντχ οπερ άν τις τοϋδε τοΰ πχντός υπό κοινοΰ κχΐ
μεγίστου κ λύδω νο; άνακυκηθέντο;. οΰτε θρήνου; αοοντα, σωφρονεΐν
οιόν τε τοϋ δεινοΰ τόν νοΰν έπιεικώς ύπεραίροντο;, ούτ’ χδ ράδιον 5
σιωπάν, καθ’ έχυτόν οδυρόμενον τ ή ; κοινής δυ ;τυχίχ;, ή π ά σ α ; έπέ-
σχε καί κχ'τέσεισε πόλει;, καί τοΰ κοινοΰ π τώ μ α το ; μεμνημένον. Οΐχ
γάρ περι ή μ α ; νΰν άνερράγη κακά καί δεινή τι; άφνω π άντα; σύγ-
χυσις ειλεν, ύπο πνευμάτων δυ;μενοΰ; κχΐ πίκρας καί ά γ ρια ; τύχη;
έγηγερμένη, πασχν μέν τήν πρίν εύοχιμονίαν καί τάς έκαστων εύθυ- 10
μ ία; άνατετροφότων, π ά ν τα ; δέ τεθνάναι μάλλον εραν ή δυςτυχώ ;
καί τ α λ α ιπ ώ ρ ω ; ζήν τή λύπη κατχτεινομένου; χναγκχζόντων. Τ ί;
γάρ ουτω σ τερ ρ ό;, έκ λίθων ή σιδήρου τήν ψυχήν έχων ή συ μ φ ορά!;
τό παράπαν ούκ εΐκων, δ ; δύναιτ’ άν άνέχειν αυτόν και μηδ’ ότιοΰν
πάσχειν τή μνήμη τοσφ δε κακ ώ π ρο;παλαίων πυρό; δίκην άνακάοντι 15
και ζάλη δεινή καί τρικυμία τήν ψυχήν κ α τα δύ οντι;
Ά λ λ ’ ώ τί τι; άν τφ πάθει ναρκών όδύ ρα ιτο; Κεΐτχι τών περί
ήμας δντων καί γεγενημένων άγαθών τό κάλλιστον, τό μέγα καί κοι­
νόν καί διαρκέστατον δφ ελο;, τό κάλλιστον ταμιεΐον τών άρετών, ό
τής φύσεως κόσμος, ό τών έπΐ γ ή ; δντων εί; κοινήν τέρψιν καλλίων 20
ήμΐν καί μ έγιστο; θησαυρό;, ή πάσι κ α λ ο ί; θειοτάτη καί μεγίστη
βχσιλ'ις έαυτήν διαφερόντω ; κ οσμ ήσασα, ήν ού λίθων αίγλη καί κό­
σμος έσθήτων καί πάντες είκοντε; || καί δορυφόροι σοβοϋντες λαμπράν ιγγρ
άπέφαινον, άλλά τό πρός θεόν αΐρεσθαι καί τό μηδέν πράττειν ή λέ-
γειν ών ούκ|είκό; ήν τήν διά βίου τώ θεώ προ;ανέχουσαν, ήν νύκτε; 25
μέν είχον εύχομένην τά πολλά καί τφ περί θεόν ερωτι τώ σώματι δια-
πονουμένην, ήμέραι δ ’ ούδέν ύπερήφανον ούδ’ έπαχθέ; τ ο ι; ύπηκόοι;

Η Ι*«ί κατωτέρω παντα/ου), α ν

 378 Νέος ' ΕΙΧηνομνήμων

έπάγουσαν, άλλά γαληνόν καί φιλάνθρωπον καί ήμερον άποβλέ-

πουσαν.
Ώ γαλήνης οφθαλμών καί λογισμών σταθηρότητος καί της έκ πά-
σης καλών ιδέας ήρμοσμένης ψυχής. Ποιαν μέν ήόονήν ούκ έκίνει
5 τφ φαιδρω τής δψεως άπαστράπτουσα, τίνα δέ φαινομένη θεατήν ούκ
έρρύθμιζε τή τών ηθών Αρμονία κρείττω π α ρ α σ κ ευ ά ζο υ σ α ; Τίς δθεν-
οϋν δακνόμενος καί τήν γνώμην σκυθρωπός ών, τή γαλήνη προςσχών,
ούκ εύθύμως έχων έαυτώ συνησθάνετο ώςπερ έκ πηγής τήν παρα-
ψυχήν άρυτόμενος ;
10 Ώ συμφοράς μεγίστης καί βλάβης διά πάντων ήκούσης. Ούδείς
άπείρατος τών κακών. Ε ίσω πάντες τής προςβολής τοϋ χειμώνος.
Κ ατά παντός τό κλυδώνιον ήρθη. Ού νήσος, ούκ ήπειρος, ού κώμη,
ούκ άκρα γής τής συμφοράς άγευστα. Πασαι πόλεις τόν έαυτών άπε-
βάλοντο στέφανον, έρημοι τοϋ καλλίστου φυλακτηρίου' είς ήν πάση
15 σπουδή θέοντες εχαιρον, ταύτη νϋν ένθρηνεΐν άθλον τίθενται. Ή τύ -
χηκεν ή μεγίστη τής Θράκης πόλις, πλεΐστα μέν άπολαύσασα, πλεϊ-
στα δ’ όναμένη νεών τε καί σεμνείων καί ξενώνων οίκοδομαΐς καί οίς
αύτήν άνώρθου τω σώζειν φιλοτιμουμένη, είς τέλος δέ κατασχεϊν ού
συγχωρηθεΐσα, παραπλήσιόν τι παθοΟσα τοΐς έξ ιερών τινων δι’ άχρη-
20 στίαν έλαυνομένοις. Ή τύχηκε δέ καί ή ήμετέρα, πολλά μέν φιλονει-
- κήσασα τήν πολλών μέν δεινών £υομένην, πλείσταις δέ τέρψεσι καί
εύποιίαις αύτήν λαμπρύνουσαν εΐσω τών κόλπων σχεϊν, έλάττων δέ
178“ τοϋ τοσούτου πλούτου καί τής μεγίστης φιλοτιμίας έληλεγμένη. |[ Ά λ λ ’
έχει ταύτην πολίχνιον ούκ οίδ’ εϊτ’ εύδαιμον τοϋτο εϊτ’ άθλιον
25 ΧΡή καλείν. Τ φ μέν γάρ π αρ’ αύτφ- κεΐσθαι τήν ίεράν κεφαλήν καί
έν εύδαίμοσι τάττοιτ’ άν, τφ δέ μή τήν τελευτήν καθ’ ώραν έν αύτφ
γεγενήσθαι πας τις άν έχθοιτο τφ χ ω ρ ίφ κάκείνων πάντως τών άρών
άςιον οίοιτο, αίς πάλαι τών όρών ένια κατακέκριται, άνδρών τινων
έν αύτοίς υπό πολεμίων πεφονευμένων, μήτ’ όμβρων μήτε δρόσου τυ-
30 χεΐν μήτε μήν καρπόν ένεγκεΐν, αύα τοϋ λοιποΰ καί άνικμα μένοντα
καί παντελώς οίκούντων ήρημωμένα.

4. Τό μεν έ/. διορθώσεω; γεγοαααένον Εν τω κειμένω έγράφη χαί καθαροίτερον έν τί)

Γόα 6. Έν τω έρρν& μιζε τό πρώτον ρ προςτεθειαένον κατόπιν 7. π ρ οοχ ω ν
8. π ηγής κατά διόρθωσιν :/. του ο ιγ ή ς ; 18 .άνώ ρ& ον έκ του άνόρ& ον
30. (καί 7-8). τονλοίπ ον Κν τω άνικμα τό κ πρόςθετον κατόπιν
 A t Μονωδίαι ’ Αλεξίου toy Λαμπηνοΰ 379

Ά λ γ ε Ι μεν ήμιν μελανειμονούσα κ ατά συμμορίας ή πόλις, άλγεΐ

δ ’ έν βασιλείοις είς δμιλος γιγνομένη. Τί τις αν έαυτώ τοΰ λοιπού
χρήσαιτο, τοσοΰδε κ ολοφώνος αγαθών άθρόω ς ά π εστερη μ ένος; Βέλ-
τιον ά ρ ’ ήν τών παρόντων δυςχερών άγευστον προαπολωλέναι ολίγα
τοΰδε τοϋ φ ω τός άπολαύσαντα ή τοσοΐςδε νΰν* άλγεινοΐς ζώ ν τα τήν 6
ψυχήν ,κεντεισθαι, τής πάντα άρίστης ά φ ’ ήμών άθρόω ς άπερρυηκυίας.
Σί> μέν, άρίστη βασιλίδων, ετι τφ βίφ περιοϋσα τών παρόντων άπαν-
ίστασο. τών μελλόντων έφιεμένη. και ούδενι τών οίς άνθρωποι χαί-
ρουσι σεαυτήν παρείχες, ού πλούτψ καί δυναστεία καί τώ τής βασι­
λείας άξιώματι μ έγα φρονεϊν άξιοϋσα, τφ δέ τήν ψυχήν ταΐς καθ’ 10
ήμέραν αδξειν άσκήσεσι τήν βασιλείαν ώρίζου καί τ φ πάντα δράν οις
άν τις τών ού φθειρομένων εκείνων κα'ι άκ ηράτω ν τυχεϊν καλών.
Σύ και βασιλείαν ^δεις άληθή και μόνιμον ούρανών, πρός ήν πόρ-
ρωθεν βλέπουσα πάντ’ φου δεϊν τών γηίνων άπεσκευάσθαι. Πολλοΐς
έργοις σοΐς τοϋτο τεκμηριοΰται, πενήτων εύποιίας, δεομένων επικού- 15
ρίαις, χρημ άτω ν δόσεσιν, έν μοναστών άσκητηρίοις φιλοτίμως άναλι-
σκομένων. Ά λ λ ’ δ μείζω καί καλλίω τήν άπόδειξιν παρέχει τοΟ λό­
γου τίς α γ ν ο ε ί; Νόμος ήν είςφέρειν πάντας αύτή τούς περαιουμένους
ένίους τών ποταμών, καί τό μέτρον τής εκ φ ο ρ ά ς κ α τά τήν έκαστων
διάβασιν, καί τοΰτο τέω ς έπράττετο. 'Ω ς γοΰν είδε τοΰθ’ οϋτω γιγνό- 20
μενον, τοΟ χρυσίου κ αταφ ρονή σασα, 8 κύκλος ένιαυτοΰ μέγιστον
έποίει, προίκα πάντας περαιοΰσθαι νομοθετεί || δαπάναις τε τών εις ®.
τοΟτο τεταγμένων καί πλοίοις έκ τών αύτών χρημ άτω ν χορηγουμέ-
νοις. Ταύτό δέ τοΰτο έστιν ού τών χω ρίω ν δρα, τοΐς δι’ αύτών ίοΰσι
τούς φόρους άνεϊσα. Ά λ λ ά νϋν ή γλυκεία τούτων οιχεται χορηγός 25
καί τόν κοινόν καί πάντας κουφίζοντα θησαυρόν βρα χεία κρύπτει
σορός.
Ώ δεινής άχλύος πάντων κατασκεδασθείσης. Τίνα μάλλον είκός
ά λ γ ε ΐν ; Κοινός τις ούτος κατακλυσμός. Πάντας κατέσεισε, τούς τε
μάλιστα τών μυρίων έκείνης πεπειραμένους ά γαθώ ν τούς τ ’ έν έλπί- 30
2. δμιλος έχ τοΰ δμηλος 6 α π ερ ρ η χ ιΰα ς 10-11. χα& ημέραν 11. ώ ρ ίζ ο ν
έκ τού όρ ιζα ν 12. Άντί φ θ ειρ ό μ ε νω ν έγράφη τό πρώτον φ & ειρ ονμ ένω ν, άλλά τό
ν άπηλείφθη μελανθεν 14. γ η ίν ω ν έχ τοΰ γ ε ΐνω ν άπεαχενάα& αι έχ τοΰ άπε-
σχενάσαο& αι άποξεα θέντος τοΰ σα χαί τοΰ /ώρου μείναντος χενοϋ 22 τε
23 αυτών 24. ταυιό ?9. κατακλυσμός ix του χαταχλϊσμός 30 πε ·
χειμαγμένους.
 380 Τίέος Έλληνομνήμα>ν

σιν όντας. Κοινή πάντες οίμώζουσι. νέοι, πρεσβύται, ηλικία πασα. Ού-
οε'ις άπενθής. ” Ω δρόμου τών πίκραν οίσόντων αγγελίαν τω βασιλεΐ.
"Ω γόων τοΰτο μέν έχ βασιλέων έγερθησομένων, τοϋτο δ ’ έκ τής περί
τούτους φατρίας. ΙΙότερά τις ένθυμηθείς ού στενάΕειεν ώς ό των Μυ-
■"> σών καί Τ ριδαλλώ ν άρχων, ό φίλτατος κηδεστής, καί θυγάτηρ όμό-
πνους καί παϊδες βέλτιστοι, ό μέν τήν παππωαν πόρρω που κατέχων
άρχήν, ό δέ συνών τώ πατρί δείνα πείσονται καί μόνον ού τάς ψυ-
•χάς άπορρήξουσι, τών άήθων μηνυμάτων επ ’ αυτούς ήκόντων, ή ώς
καί παρεϊναι τούτους εδει τή τελευτή καί κάμνουσαν ίδεΐν καί κει-
10 μένη περιχυθήναι καί τή θέα τήν συμφοράν μετριώτερον ένεγκεΐν,
τδ ιερόν έκεΐνο σ ώ μ α ταΐς χερσίν άνέχοντας, τήν όσίαν τιμώντας καί
πάντ’ έκτίνοντας δσα τή μητρί καί βασιλίδι χρείόν.
"Ω πάντων δεινών φερομένων τώ χρόνω τά παρόντα πικρότερα.
Οΐχεται τδ κοινόν τών 'Ρ ω μαίω ν ά γλά ϊσμ α . Οΐχεται τδ μόνον φ ά ρ-
15 μακον τών συμφοραΐς καμπτομένων, ό μέγας τής εύσεβείας δρος, δ
τής σωφροσύνης κανών, ής πάντες πολλώ μάλλον κ α τ’ αρετήν ή τήν
μεγίστην τύχην έλείποντο, ή πασαι συνήλθον χάριτες, ής καί βάδι-
179“ σ μα π ρ 5 ς ετέρων ήρκει σωφρονισμόν καί λόγος τόν j| καιρόν οδό’
ότιοΰν ύπερβαίνων καί σιωπή καίριος. Ώ κάλλους ψυχής, τό σ ω μ α -
20 τικόν έφάμιλλον εχοντος. Ώ λαμπ ρότητος ύπερφυοΰς. Ώ γενναίου
καί ύψηλοϋ λήμ ατος μηδέν άργόν μ η ο’ άγενές ά:ιοΰντος προφέρειν.
Ώ τής πρίν μέν ήδονής τών οικειοτάτων, ήν ένορώντες ήδοντο τή
καλλονή καί τώ κοινω θαύματι καί πάντ’ έχειν ήγοϋντο, νυνί δ ’ αν­
τίρροπου τούτων άνίας, υ φ ’ ής καί τό φρονεΐν παντάπασι κινδυνεύου-
25 σιν άποβεβληκέναι. Τ ά τών ελπίδων αύτοΐς μ ετα π έπ τω κ εν άχρηστον
αύτοΐς τό λοιπόν τοΰ βίου- κρεΐττον μηοέ τήν άρχήν τών τερπόντων
τούτους κοινωνήσαι ή μετασχόντας ούχ δσον έβούλοντο τοϋ λοιποΰ
στέρεσθαι. Τί τούτοις είς παραμυθίαν ά ρ κ έ σ ε ι; Τί τό βέλος τών ψυ­
χών έξαιρήσεται ; Κ ρεΐττον θεραπείας τό τραϋμα.
4-5 μ ν ο ώ ν έκ του & νσώ ν 6 , κ α τέχ ω ν έχ του κατέοχεν ( ; ) 9. Τό εδει πρόσθε­
τον άνωθεν 9 10. κειμένγ) έκ τοΰ καμένη 12 εχ τΐν ο ντα ς x τοϋ εκτείνοντας
βασϊι !((?( έχ τοΰ βα σιλ ίδη 13. π α ρόντα έχ τοΰ η α ρ ώ ντα 14 άγλιύομα έχ
τοϋ άγράϊομα 15 σ υ μ φ ο ρ α ΐς έχ τοΰ σ υ μ φ ο ρ ώ ν κ α π τομ ένω ν 19. ότιοΰν
έκ του ή τιο ΰ ν 20 Μεταςϋ ω χαί γ3νναίου κενόν έκ διαγραφή; πέντε περίπου
γραμμάτων 21. μ ή δ ' άγενν'ες 24. κ ιν δ νν έ ο νσ ιν τών μέν γραμμάτων ϋνί
κατά διόοθωσιν, μεταξύ δέ τοϋ e χαί ο υτάρχοντος κενοϋ έχ διαξέαεως ένό; γράμμα
τος 26. μήδε 27. ιουλοιποΰ
 At MovtoSiat 'Αλεξίου τοϋ Λαμπηνοΰ 381

Ώ π όσα κεκίνηται ταΐς πόλεσι δάκρυα πάσι γένεση τύχη πάσίβ,

ίδιώταις, άρχουσι. τοΐς έν τέλει. Σπουδή πασι τοΐς δδυρμοΐς άλλή-
λους ύπερβαλέσθαι. 'ί.2 θορύβων εκείνων καί εορτών καί κρότων νέων
όμοΰ καί πρεσβυτέρων τήν καλλίστην καί φιλοσοφία, διαπρέπουσαν
περιισταμένων. ΙΙοΰ σύνοδοι καί βασίλεια τοΐς άπανταχόθεν άφικνου- 5
μένοις στενοχωρούμενα ; Ποΰ τών έκασταχόθεν ιόντων δμιλος εθνών;
ΙΙοΰ πρέσβεων σύλλογος ; Ά π έ σ β η πάντα' π ά σ α χάρις έρρύη' σκυ-
θρωπότης τήν γήν κατήλειφεν. "Ω τής α π οφ ράδος έκείνης καί σχε-
τλίας νυκτός, jj ή δή κρατήρας ήμΐν συμφορών άνεστόμωσεν. Ώ πο- s
νηροϋ καί κακίστου νοσήματος, όςεΐ πολέμιο τήν γενναίαν ήμΐν έςε- 10
λόντος κεφαλήν. Ο ίας ήμών συνανεΐλεν έλπίδας. Οί’αν όρω ν, ήλιε,
τήν μεταβολήν, ώς ού τάς ακτίνας έκρυψας θαΰμα άν εΐη, ά λ λ ’ ή
μέν έν σκ ότω , σύ δ ’ έν τή π ροτέρα στιλπνότητι. Τί λ ο ιπ ό ν ; Β ιώ σο-
μεν τοΐς καθειργμένοις π αραπλήσίως. Τήν μέν γ ά ρ έχουσι νΰν ούρά-
νιαι τρυφαί, τέρψις ά κ ή ρατος, μοναί τή ά π ’ ά ρχ ή ς ένστάσει π ροςή- 1Γ>
κουσαι, χ α ρ ά πάσης άμιγής στυγνότητος, κάλλος οόράνιον, παραδεί­
σου σκηναί, ήμεΐς δ ’ άθλιοι, τήν δρφανίαν ού φέροντες, στένοντες καί
κοπτόμενοι οίς ά ώ ρ ω ς τήν στέρησιν κατεκρίθημεν.
Νΰν εδει τήν κτίσιν γοεράν άφεΐναι φωνήν καί τοΐς άψύχοις α?- -
σθησιν έγγενέσθαι καί πενθικώ τινι κατολοφύρεσθαι σ χή μ α τι' νΰν ού- 20
ρανάν καί γήν π α ρατροπ αΐς τισι συνοδύρεσθαι, νΰν άστέρ α ς άπεσβη -
κέναι- νΰν ποταμούς ούκ είς τούπίσω δραμεΐν, ά λ λ ’ είς έρυθράν τινα
θέαν μεταχρωσθέντας £εΐν ή καί γοεραΐς ήχ αΐς έκ πετρών καί φ α -
ράγγω ν άναρρηγνυμένους τών δρων άποφοιταν καί μανική δήπου
καί άγρία καί τεθολωμένη κινήσει ταράττει'ν πάντα' νΰν πάντα χ ρ ή - 26
ματα στροβίλοις τισί καί βρασμοΐς γής έκτινάσσεσθαι. Τ οΰτο σεισμοί
φρικώδεις καί κομήται καί συχνά || δείματα καί τών όρων σχίσεις ? 180“
προύφαινον ά τής θαλάττης εΐσω κατέδυ. Μ εστοί μέν όδυρμών λιμέ-

I. ώ πόσα εκ του όπόσα ταΐς Ιχ του τ ή ς ; 2 τιάαι έκ του πάση 6-

δ ν ρ μ ο ΐς ιχτου ό& νρμ οΐς 3. κ ρ ό τω ν έκ του κ ό ν τ ω ν 4. Του δια π οέπ ονσα ν
τά η ρ έχ διορθώσεως 5 βασίλεια επί έτ^ρας λέξεως διεξεαμένης 6. Του οτβ-
νοχ ω ρ ο νμ ενα τό ν &τά πρότερον γραφίντο; ο 9. κ ρ α τή ρ α ς έκ του κ α τή ρα ς
II. Τοΰ συνανεΐλεν τό δεύτερον ν κατά διόρθωσιν έχ X 12. α κ τίνα ς εκ
τοΰ ακ τίνας 15. απ αρχή ς 21. τϊαι 23 μ χ τα χ ρ ω ο& έντα ς έκ του μ ετά -
χρω ο& έντες 28. π ρ ο νφ α ινο ν χ α τ έ δ ν έκ του κατέχει όδνρμ & ν x
τοΰ όδ ϊρ μ ώ ν
 3«2 Νέος Έλληνομνήμa*V

νες, μεστα'ι δ ’ δρών κορυφαί' όρίζεται δέ ούδαμοΰ τό δυςτύχημα, ού

ποταμοΐς. ού λίμναις, ούκ άγροΐς. ούκ άστεσι. Γή πάσα καί θάλασσα
στένεΓ ά μ φοτέρω ν ό κόσμος άνήρηταΓ ό κάλλιστος τούτων καί διαυ­
γής έμαράνθη στέφανος, ό πάντας όποδεχόμενος κατέδυ λ ιμ ή ν άκ ο-
5 σμία τω π α ν α κατακέχυται' ό κοινός παρήλθεν ώ ρα ϊσμ ός' ωχετο τά
τερπνά' <5 λειμών άνήρπασται. Διαδραμεΐται δή πασαν τό πένθος δση
τοΐς ’Ωκεανού ^είθροις όρίζεται, καί κ ατασχή σει πάντας τής συμφο­
ράς τό μέγεθος π ολ λ ω μάλλον η λόγος παθεϊν τή φ θορά τοΰ Φαέθον-
τος τούς προςόικοΰντας Ή ριδανόν. Τίνι τοΰ ζήν έπιθυμία; Τίς πρό-
10 φασις ηδονής ; Τίς έλπίς βελ τιόν ω ν ; Πάντες ώς έκ ναυτίας έσμέν.
Έ κ ά σ το ις τό φρονεϊν διασέσεισται. ΙΙοϊον φάρμακον κοιμίσει τά σκυ­
θρωπά ; Τίς έγερεΐ πεπονηκότας τ ώ π ά θ ε ι; Τίς στήσει σειομένην τήν
οικουμένην;
Ά μ ή χ α ν ο ν μέν παραμυθίαν ε&ρεΐν πάντα γ ά ρ δσα έξ δτου περ άν-
15 θρωποι είσίν οίςτισινοΰν δεδυςτύχηται τών παρόντων έλάττω δέδεικται
καί πρωτεύει ταΰτα τοΐς χείροσιν. ’ Α λ λ ’ ούν προςήκει τάγαθά καί
τέρψεις έκείνας καί στεφάνους καί λήξιν ά γ ή ρ ω ών τετύχηκε σκο-
180« πουμένους παραμυθίαν [| έκάστους έαυτοΐς παρέξειν πειράσθαι- άρκέ-
σουσι δέ καί οί κράτιστοί βασιλείς καί ούς άξιους έαυτής παΐδας εξέ-
20 φυσε πρός μ είζω καί τελεωτέραν π αραψ υχ ήν οϋς εϊη μηκέτι πείραν
άλγ,εινών εΕληφότας γήν πάσαν καί θάλατταν ύφ’ έαυτοΐς σχεΐν, τρό­
παια τροπαίοις δι’ αίώνος συνάπτοντας.

|| Τοΰ Λ α μ η η ν ο ν κ νρ ’ Α λεξίου

Μ ονω δία έπϊ τ φ Κοννάλγ) κ νρ Ν ικ η φ όρ φ *.

Έ μέν πρόφασις τοΰ νυνί λόγου κα! τό θρήνους αδειν έπί τή παρ-
ούσιη τύχη καί άλλοις μέν δήπου καθήκουσα τοΐς τ ’ έκ γένους τώ
κειμένω καί τοΐς έξ έταιρείας προςήκουσι,προςθείην δ’ άν καί πασιν
2 ^ * Τα φ. 180 /.αΐ 181 του κώδικος είνε αγραφα.
1 *Αντί δ ν ςτ ΰ χ η μ α ει/εν αρχίσει γράφων δϋ σ χ ή 3 4. δια υγή ς έκ τοΰ διαυγή
τό δέ τελικόν σ έπί ^ώρου κενού ώςεί έννέα διεξεσμενων γραμμάτων 4 κ α τέδν
?κ·του κατέχει 5. Τό παρήλ&εν έν τη ωα πρόςθετονδια παραπεμπτικού σημείου */·
6. Ιειμ ίον έκ του λειπ ώ ν (;) δση έκ του οσα 14 δσοις 15. α νο ί εστιν
25 εταιρίας (καί κατωτέρω). aV
 A t M ovqj& iat Α Χ ε ζ ίο ν τ ο ν Λ α μ π η ν ο ν

οΐς λόγου περίεστιν δσοις τε συγγεγονέναι καί τών έκείν.ου πείραν

λαβεΐν καί δσοις ακοή τό εκείνου κλέος έπήλθεν. Έ μ οΙ δέ τοι καί
λίαν καθέστηκε τών δφειλομένων, καί τό μέν θρηνεΐν μηδ’ δσον εξε-
στι τώ λ όγ ω τών έκείνου μεμνήσθαι άσύ γγω στον άν π αρά πάσιν ε?η,
εί λόγων καί παιδείας είς δσον οΐόν τε μεταδούς αύτφ μή καί θρή- 5
νοις αυτόν άποδυραίμην καί πασιν ο!ς είχον περιόντα κοσμεΐν ούκ
άποκνών και οίς νΰν έξεστι σεμνύνειν ταΰτ’ έκλίποιμι καί τήν ε π ­
έκεινα) συμφοράν σιωπή καί τοΰ[το] λ όγω παραδοϋναι χωρίς δακρύ-
σαιμι. Ούτω μέν οΰν άνάγκην έμοί τοΰ καί θρηνεΐν καί γράφειν ένοΰ-
σαν όρώ . Έ μ ώ τε γάρ άδελφιδώ έπιδακρύειν είκός καί τά μάλιστ’ 10
έρωμένω.
Ά λλ’ || τί σου πρώτον κ ατά νοΰν λάβω , πώ ς δέ καί τοϋ περί σε ?· 182β
πάθους τό περιόν καί τά σά σύν λ όγ ω θρηνειν ικανός γενοίμην τώ
τοΰ πάθους χειμώνι άμα τή χειρί τής διανοίας ν ά ρ κ ω σ η ς; ’Ε γώ δέ
καί δπως έν έμαυτψ καί τοΰ φρονεϊν είςέτι μετόν έμοί, ά λ λ ’ ούχ ύπό 15
τοΰ νυνί κλύδωνος έξεπεπτώκειν έμαυτοΰ τόν λογισμόν ναυαγήσας,
μέγιστον είς θαύματος άγων λόγον κατά θείαν έμαυτώ μοίραν γεγε-
νήσθαι νομίζω ούχ ώς ήοέως διάξοντι, σοΰ τοΐς όφθαλμοΐς μή
φαινομένου. Τίς γάρ μοι τοΰ συνιέναι καί φρονεϊν έπιθυμία. τοΰ φιλ-
τάτου μοι στερομένω καί ω συνών εύδαιμόνως διήγον τών πεφυκότων 20
τέρπειν καί (5αστώνην έμποιεΐν, σέ κεφάλαιον εύρηκώς αίεί, ά λλ ’ ώς
άν σοι καί λόγων ήμετέρων οίχομένω μεταλαβεΐν γένοιτο, οΰς τόν
πάντ’ έπόθεις χρόνον, σαυτώ λυσιτελεΐν τούτοις όμιλεΐν οίόμενος.
"“Ω τύχης χαλεπής ύφ’ ής τά παρόντα λέγειν άναγκάζομαι. Ώ ?· 183“
τοΰ π α ρ ’ αύτής || δράματος. Ώ οί'αν ήμΐν πληγήν έπήνεγκεν. Ώ 25
π ώ ς ού φειδώ λαβεΐν τοΰ πάσι καλοΐς απάντων διενεγκόντος ήνέ-
σχετο, ού τών καθ’ αύτόν μόνων, άλλά καί τών χρόνω προειληφό-
τ ω ν ; Μέτρω μέν γάρ ήλικίας οδπω καθαρώς έκ παίδων άπήλλακτο,
άρετή δέ καί νώ καί λόγοις ών ήν μετεσχηκώς τούς μέν ούχ δσον
καί παραβάλλεσθαι παρήλθε, τοΐς δ ’ έξισοΰτο. Οΰς δέ τώ χρόνω καί 30

1 τε 3. μήδ * 8 τον έπομενου κατόπιν κενού δύο γ ρ α μ μ ά τ ω ν

1 0. ταμάλιοτ 1 5 . ίκα: 1 8 ./ ο ν χ 28 Μ ετα τύ του ον π ω καί τού κ α ϋ α ρ ώ ς
?πΙ διε^ ειμ ένω τ ώ ς ε ’. δεκ α οκ τώ γραμμάτω ν εκ π α ίδω ν αυνεσφιγμε-
νον sν συνεχεία τού κείμενου προςΟετως Έ ν τ ω άπήλλακτο τό η καί τά λα
κατόπιν γ εγοα μ μ εν α κ ιρροτερω μελανί, ο ίω καί τ ά π οότερ α εκ π α ίδω ν
 •584 Νέος Έλληνομνήμωί>

τώ πλείοσιν «μ ιλη κ εναι ού τή φύσει κχί γνώμη καί τφ τοΰ φρονή­

ματος» ύπερέχοντι οιαφέρειν ένόμιζε, τούτων εαυτόν μιμητήν καθίστη
καί τήν μίμησιν ραστα λαμβάνειν έςήν, φρονήσει τε καί άγχινοία τά
π α ρ ’ εκάστοις σεμνά όςέως παραπέμποντι τή ψυχή καί εαυτόν άγαλμ α
5 κάλλιστον τή τ /(ς σοφίας μελέτη καί τή τής άρετής ασκήσει κ ατα-
σκευαζομένω, τοϋτ’ εχοντι πάντως πλέον, τό καιρού τούτοις ταύτοΰ
λαβόμενον κάκείνων ύπερηρκέναι, ω γε καί τών τοΐς παισί παρεπομέ-
183Ρ νων αθυρμάτων ώς ελάχιστα j| μετήν, ουδέ ταΐς εκείνων εχαιρεν όμι-
λίαις. ά λλ ’ ήν αεί συμμιγνύς οίς άν άριστον τό συνεΐναι δοκιμάσειε
10 καί οίς τήν αύτήν εκείνο) βαοίζειν έςήν. Έ γ ώ οέ καί πολλοϊς εκεί­
νον ήγεμόνα τών καλλίστων έώ ρακα, οίς τ ’ έποίει καί οίς έφθέγγετο
πρός άρετήν άφορώσιν επιεικώς έςαρτώμενον καί κρείττους εαυτών
τή μιμήσει παρασκευάζοντα. Σωφροσύνη τε γάρ καί ταΐς άλλαις άρε-
ταΐς καί τώ λογισμ φ πάντων τών χειριστών κρατεΐν έπί πλεΐστον κε-
15 κοσμημένο) πλέον εις φιλοτιμίαν έπήν ή τοΰ φρονήματος μετριότης,
ύφ’ ής πασιν ούκ έπηρμένφ τω ήθει καί σοδεΐν έγνωκότι, άλλά φαι-
δρώ καί γαλήνης γέμοντι προςεφέρετο. ού λυπεΐν ταΐς συνουσίαις,
ά λλ ’ ήοονάς ϊπάγειν πεφυκώς καί πασιν έρω τα τών αύτοΰ καλών
έπαφιείς.
20 Ώ τίς έκείνω συγγεγονώς ούκ ήγάσθη, είς δσον οΐόν τε τόν έπαι­
νον έκτείνων ; Ώ κάλλους ψυχής, ύφ’ ού τούς συγγινομένους ούκ ήν
184“ μή χείροΰσθαι. "Ω τών || τοΰ' ήθους σειρήνων. Ώ τών τοΰ λέγειν ίύγ-
γων. Ώ τό τοΰ ήθους έπίχαρι. Ώ κάλλους έπιπρέποντος τφ σώματι.
Ώ τής πρός άλληλα τών μελών συμφωνίας, Ώ τής έκπεμπομένη
2Γ> τοΰ σώμ ατος λαμπηδόνος. Ώ τής ύπερφυοΰς άστραπήν άφιείσης τοΰ
προςώπου θέας. Ώ ουνάμεως καί £ώμης ένούσης τώ σώματι. Ώ χει­
ρών εκείνων, ώςπερ τώ πρός κάλλος γράφειν, ούτω δή καί τώ πασι
δεξιώς έπιβάλλειν εις άκρον ήσκημένων καί πολύ τό φιλότιμον έχου-
σών. Ώ πάντ’ έκείνφ προςόντα & πικρόν όξέω ς έπενεχθέν άπήνεγκε
30 νόσημα. Ώ πλεΐστα μέν τοΐς π αρ’ έαυτοΰ καλοΐς τούς σούς γονέας
εύφράνας, πλείσταις δ ’ αύτούς άθυμίαις έκ δεδω κ ώ ς. Ώ τών έλπίδων

3. τε 4. τ α ν τ ο ν 7. vjisgflgxevaι 13. τε 14. έπιπκεϊοτον

16. f)i πρόςθετον κατόπιν χιοροτέρω μελάνι 18. α ν τ ο ν 29-30. α π ιχ ρ ο ν —
νόοημ α πρόςθετα έν τη ωα διά παραπεμπτικού σημείου ·/. ποοτασσοαένης της λέ-
ξεως χείμενον
 Α ί Μ ο νψ δ ία ί ’Α λ ε ξ ίο υ τ ο ν Α α μ π -η νο ν 88ο

άς Ιχοντες περί σέ εύδαιμόνως διά'ειν τόν αυτών ώοντο βίον. Ώ λ ό ­

γων έκείνων οΰς έδέξω τη ψυχη. Ώ τών μελλόντων δι’ αύτής είς-
ρυήσεσθαι. Ώ πόσους άν έςήνεγκας τοΰ πρός κάλλος τίκτειν εναργή
τά σύμβολα π α ρα σχ ώ ν . || Ώ π όσοι; έμέ ψ υ χαγω γήσας έφάνης. Ώ ®· 1840
πάντα ποιών, έμοί χαριζόμενος. Ώ οΐον φ ώ ς τοΐς έμοΐς οφθαλμοΐς 5
παρείχες όρώ μ ενος- ώ σκότους οίον νΰν άντη λλάϊαντο. Ώ ποΰ νΰν
ύπέδυς τής γ ή ς ; Ώ τών λόγω ν οΰς νυν! τη παρούση τύχη συνειςφέ-
ρειν ό περι σέ μου της ψυχής άναπείθει τυραννών έρω ς. Έ γ ω γ έ τοι
υμεναίους άδειν έννοών, ήγνόουν έπΐ σοί τοΰ μονωδεΐν είς ανάγκην
ήςω ν, καί, κρειττόνως σε κοσμεΐν ή κ α τά τήν νυνί τοΰ λόγου φοράν 10
της γνώμης μοι προθεμένης, έλάνθανον τοΐς τής δυςτυχίας ρήμασιν
έπΐ σοΰ χρησόμενος. καί ά τη ση φύσει σκ ιρτώ ντα καί της γνώμης
ήδομένης προςάγειν έχρήν. ταΰτα θρήνοις άναμίγνυμι καί στεναγμοΐς
συνείρω. Ώ τίνα μέν προςεδοκήθη, τίνα δέ έΕέβη. Ώ τής δυςτυχίας 18&α
τών γένει σοί προςωκειωμένων. Ώ τής || .συμφοράς τών φίλτροις συν- ίδ
δεδεμένων. Ώ τοΰ κοινοΰ τής νεότητος κόσμ ου. "Ω Χ °ρεί τών ήλι-
κιωτών, πενθήσατε νΰν. Ο ίμωγαΐς καί δάκρυσι κόπτεσθαι καιρός.
Π έπτωκεν η τών ύμετέρων συλλόγων χάρις. ΙΙέπτωκεν ό τών ήδί-
στων ύμΐν χ ορ η γός. Ούκέτι τής συνήθους φ ω νής άκούσεσθε. Ούκέτι
ταΐς έκείνου χάρισιν έντρυφήσετε. Π έπ τωκεν ό πάσι μέν. έμοί οέ τι 20
καί πλέον τοΐς τών τρόπ ων ΐυγςιν έρώ μενος. Κ εΐται τά κοινόν τοΰ
γένους αγαθόν, τό γλυκύ θέαμα. Π επτώκασιν αΕ τών γεγεννηκότων
έλπίδες, Ιρήμ οι-δέ αδελφοί τοΰ σωφρονιστοΰ. Ό π α ιδ α γ ω γ ό ς αύτοΐς
οίχεται- ούκέτι νουθετήσει- ούκέτι τοΐς άμείνοσι κοσμ ήσει τών λ όγω ν,
ούκέθ’ ούτοι πρός τόν παιδευτήν άποβλέψουσιν. Ώ μ η τρός φιλόπαι- 25
δος στεν α γ μ ώ ν ή, τόν τής εύπαιδίας κορυφαΐον ούχ δ ρ ώ σ α , δύαισι
πικραΐς || καί πημοναΐς κάμπτεται. Ώ τών πατρικών γόω ν , στένοντος φ. 185Ρ
μ ακρά καί θρηνοΰντος. Ώ τής τούτων άμίλλης, ήν έκάτερος πλείω
τόν υιόν πενθήσειν έσχήκασιν. Ώ τής τών πενήτων άνακλήσεω ς. Ώ
ποσάκις αυτούς ευ πεποίηκας. Ώ γαστέρες αί πολλάκις ύπ’ έκείνου 30
καί είς κόρον τρυφ ήσασαι.
Έπιλείπει με τοΐς θρήνοις καί ή φ ωνή. Ού γράφειν όμοΰ καί θρη-
νεΐν ετι σθένω καί τήν δυςτυχίαν δδύρεσθαι. ΓΙαύσασθαι καιρός, άνεΐ-

29. ν ίο ν έκ του ν ΐώ ν

ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΟΝ ΤΟΜ. Ια ' 25

 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

vat τήν γνώμην, τήν συμφοράν μετριώτερον διαφέρειν. Πάντως δ’ εί

κ«1 νΟν παυσαίμεθα, 6 λοιπός θρήνων, ούκ ευθυμίας Ισται καιρός.

Τον avtov μονφδία ΙπΙ τφ νίφ τον βααιλέως

τφ πανεντνχεοτάτφ ϋκεΐνφ δεοτιότγ) κνρ Ίαιάννη τφ Παλαιολόγφ

186“ i| Ά λ λ ’ εί καί μήπω πρότερον έφ’ ήμών κοινή κ ατ’ άνθρώπους όδυρ-
μοί καί δάκρυα, νΟν γε δή τούτων μεστά τά πάντα, καί πάσι τάς
5 ψυχάς ή συμφορά κ ατασείσασα στένειν καί πενθεΐν καί σκυθρωπάζειν
έποίησεν. Έ θρήνησαν μέν γ ά ρ έπ’ αύτώ τω πεσόντι βασιλέων οί κ ρά-
τιστοι, δ τε τής γενέσεως αύτω τά σπέρματα π αρασχώ ν καί ό τώ
περί τόν άδελφόν φίλτρφ άδελφ ά τ φ πατρί φρονών' έθρήνησε δέ ή
μήτηρ καί βασιλίς, ή π άσας καί μητέρας καί τής αύτής μετασχούσας
10 τύχης έπιεικώς παρενεγκοΟσα τή τ ’ εύπαιδία καί τοΐς πασιν ά γ α -
θοΐς, καί πάντες οί τό γένος έκεΐθεν Ιλκοντες, πάντες άγαθοί τφ
φΟναι έξ άγαθών κατά τόν Πλάτωνος λόγον, ώδύραντο δή τούτον,
π ασά τε πόλις καί γένη πάντα, καί τών ιδίων έκαστος άτυχημάτων
προςθήκην μεγίστην τήν πάροΟσαν τύχην ήγοΟνται, καί στένουσι, με-
15 μνημένοι οΐον Ιχοντες έν χεροΐν π α ρ ’ έλπίδα άφήρηνται.
186Ρ Έ γ ώ δέ τί τούτου πρώτον δδύρωμαι, || τήν τής νεότητος άκμήν, τό
φαιδρόν τοΟ προςώπου, τό τοΟ ήθους πεπηγός ή τό πασιν ήμερον εί­
ναι καί π ρ οςη ν ή ; Ά λ λ ’ ή σύνεσις έκείνφ π ολ λ φ μείζων τοϋ τών έτών
άριθμοΰ. Διό, τούτων ά π οστά ς- ού γάρ ένόν τώ λ ό γ φ τοΟ προςήκον-
20 τος τυχεΐν, καί δέος μή τά μείζω καί λόγον ύπερβαίνοντα έλάττω
τών δντων νομισθή τοΐς άκούουσιν έφ’ 2τερα δήπου τφ λ ό γ φ τρέφ ο­
μαι, έτέροις ταΰτα παρείς κ α τά μέρος διεξιέναι. Έ κ εΐνος τοίνυν Ιφυ
καί τέθραπται εύγενώς καί κοσμίως καί ώς είκός τόν έκ τοιούτων
φύντα' μετέσχε δέ λόγων καί παιδευμάτων, τοΐς άρίστοις τών νΟν
25 δντων συγγενόμενος, έξ ών έαυτόν έρρύθμιζε καί παρείχε πάσιν ώς

3-4. ϋ υ ρ μ ο ί 6* τοΰ όΧυρμοι (;) 7. Τοΰ σπέρματα τα σπ κατά διόρθωσιν άδια-

γνώοτων γραμμάτων 9. Πρό τοΰ καί τής κενός /ώρος διεζεσμένων δύο ή τριών
γραμμάτων (12. Π λ ά τω νο ς Φαιδρός σ. 274 Α 13. πάσα τ ί 14. ήγοΰνται έχ
τοΰ ή γονντα ι 15. παρελπί&α 18. τ ω ν (έχ τοΰ ιών) τών 19. τούτων εκ τοΰ τον-
των άποατάς έχ τοΰ ά π οοτάς24. de ν ν ν άνωθεν 2δ. ερν'&μϊζί έκ τοΰ ερν& μηζε
 Α ι Μ ο ν ω δ ία ι Α λ έξιο ν το ϋ Α α μ Λ η ν ο ΰ

εί: ά γ α λ μ α κ ά λ λ ισ το ν μ ε τ ’ έ κ π λ ή ξε ω ς είς α ύ τόν ό ρ ά ν . Μ ετέσ χ ε μ έν-

τοι ο ύ χ δσ ον έβ ού λ ετο ού κ ά μ β λ ύ τη τι φ ύ σ ε ω ς , ού δ’ ά ρ γ ία ' κ αί γ ά ρ
αΟτη π ρ ός μ αθή σεις Ι ρ ρ ω τ ο ’ ά λ λ ά τοΟ π α τ ρ ό ς α ύ τ φ κ αί β α σ ιλ έω ς
έ φ ’ Ιτ ε ρ α τήν έκείνου φύσιν γ υ μ ν ά ζο ν το ς.
Τ ρ α φ ε ίς 5’ ο ύ τ ω κ αί παιδευθείς τ α ΐς π ά ν τω ν γ ν ώ μ α ις καί ψ υχαΐς 5
έ ρ ω τ α τώ ν αύτοΟ κ α λ ώ ν έγ||κατοικίζων, ήν ή δύς όρ ά ν κ αί τόν βίον φ .ΐ8 7 «
ή διστον ήμΐν τ α ΐς αυ τού χ ά ρ ισ ι κ α τ α σ κ ε υ ά ζ ω ν κ αί π ασιν έν α ρ γ εΐς
πιστεις π α ρ έ χ ω ν τ ο ΐς τε π ρ α τ τ ο μ έν ο ις μ ε γ ά λ α κ α ί ές ύ στερον έ ρ γ α -
ζόμ εν ος κ αί ούδέν ένδέω ν τ ώ ν δ σ α γ ε είς ήδον ή ν το ΐς συνοΟσιν. Ο ύ τω
τοίνυν χ α ρ ίτ ω ν γ έ μ ω ν , τήν κ α λ λ ίσ τη ν τ ώ ν ά π α σ ώ ν ή γ ά γ ε τ ο , ής π ο λ λ ά ίο
τις έπαινεΐν Ι χ ω ν , τοΟ π α ρ ό ν τ ο ς α ισθ ανόμ ενος π ά θ ου ς κ αί π ερί τοΟτο
το ΐς λ ο γ ισ μ ο ΐς διά γ ω ν , μ δ λ λ ο ν &ν ά ρ μ ό ζ ο ν τ α π οιοίη τοΟ π ά θ ου ς μ ε-
μ νημένος, τόν π ρ ο ςή κ ο ν τ α καιρόν το ΐς έπαίνοις ά π ον έμ ω ν . Τ α ύ τη
τοίνυν έ λ ά τ τ ω μέν σ υ μ β εβ ίω κ ε χ ρόνον, τ ο σ ο ϋ τ ο ν α υ τή συνών δσον
ή μ α ς μ ειζό ν ω ς λ υ π ή σ α ι τ φ μ η δέ π α ίδω ν π α τ έ ρ α σ υ γ χ ω ρ η θ ή ν α ι γ εν έ- 15
σθαι. ΕΙΘ’ ώ ς π ε ρ π ον η ροϋ δα ίμ ον ος τ ή ς ευ δα ιμ ον ία ς ήμ ΐν β α σ κ ή ν α ν -
τ ο ς, ά π α ν τ α τ ά π ρ όσθ εν Ιρ ρ ει, κ αί π ρ ού τέθ η π τ ώ μ α μ έγιστον , δ τοΐς
άθυμοΟσι το ΐς αύ τοϋ φ α ρ μ ά κ ο ις τά ς σ υ μ φ ο ρ ά ς π ερ ιτρ έπ ω ν , καί π ε-
πόνθαμεν μ ε ίζω κ α ί δειν ότερ α ήπ ερ οί ν αυ τία κ α ί θ α λ ά σ σ η κ α τ α κ λ υ -
σθέντες. Τ οΐς μέν γ ε έστί μ η δέν αϊσθ αν ομ έν ου ς κεΧσθαι, ή μ α ς δ ’ α ί- 20
σθανομ ένους ά θ λ ιω τ ά τ ο υ ς είναι.
Ώ τ ά π α ρ ό ν τ α το ΐς π ρ ο τέ ρ ο ις ού σ υ μ β α ίν οντα , δ> χ ρ ό ν ω ν || έκ εί- ?· 187Ρ
νων κ αί έ ο ρ τώ ν κ αί ύμ εναίω ν κ αί λ ό γ ω ν οϋς ή τό τε π αν ή γ υ ρις έδ έ-
ξα τ ο . Ώ ς ά ν τ ίρ ρ ο π α τ ά νϋν το ΐς τότε γενομ έν οις. Π ρ ού κ ά θ η το μέν
δή τό τ ε βα σ ιλ εύ ς ό μ έ γ α ς τή ς έο ρ τ ή ς έκείνης, νυνί δέ κ α τ ά ρ χ ε τ α ι 25
σ τ εν α γ μ ώ ν το ΐς π ά σ ι, κ α ί κ α τά γ ν υ τ α ι τό ζή ν α ύ τ ο ΐς υπό τ ο ύ τ φ τοΟ
π άθ ους κ ο ρ υ φ α ίφ .

4. Τοΰ beelvov τά « εΰρέοις γεγραμμένα έπί πλειόνων διε£εσμένων γραμμάτων

6. Τοΰ ίγ κ α τ ο ικ ίζω ν τά κ α πρόςθετα = ’ ν τη ώ ι εξωβεν τοΟ στί/ou x«i εν άο/») αύτοΟ
8. έ ο ν σ ιε ρ ο τ 7. α ν το ΰ 9. Τοΰ ή δ ονή ν τό ή συνεσφιγμε’νον άνωθεν 11. ίπ α ινέΐν
ίχ τοΰ b iev iiv 12. ά ρ μ ό ζο ν τα έχ τοΰ ά ρ μ ό ζο ν τα Τοΰ ποιο»; τά δεύτερον ο έπελ(;)
14. Τοΰ ΐλ ά ττω τό ά έπί δευτέρου X Τοΰ α ν ν ώ ν το μέν ω έ/. διορθώσεως, τό δέ
τελευταίον ν έπί πλειόνων διεξεαμένων γραμμάτων 15. μ ή δ ΐ 17. π ρ ο ν τ ίό η
ε.. χ α τα
18. π τρ επ ω ν 19. ν α ν γία 19-20. χ(έχ μ)Χ νσ& έντες 24. π ρ ονχά & ητο
25. τοιβ εκ του πόχ$ ToG vvvt τά δύο πρώτα γράμματα έκ διορθώσεω;
 888 Νέος *Ελληνομνήμων

Μιμείται δή, κ ράπ στοι βασιλείς., τά τών ανθρώπων γένος τούς

ύμετέρους στεναγμούς. Πώς γάρ είκός ού κοινωνεΐν ύμΐν τών σκυ­
θρωπών, τάν προτοΰ χρόνον τών ήδίστων ά π ολαύ οντας; Οί μέν γε δή
καί πεσόντες άπειρήκασι, στένειν μηδέ πρός βραχύ δεδυνημένοι, οί
5 δέ τοσοΰτον τά δεινόν διαφέρουσιν. δσω μή χείρους τών ύμετέρων
. υποδειγμάτων φανήναι. Στένουσι δ ’ α π λ ώ ς πάντες, καί γ έλω ς άπας
αργεί καί θέατρα πάντα, καί πάσιν ό τοδ σώ μ α τος ήμέληται κόσμος.
Σ χή μ α δ’ αύτοΐς ταπεινόν καί βλέμμα σκυθρωπόν καί στολή τής προ-
τέρας έςηλλαγμένη.
10 "Ώ τής άωρου τελευτής. "Ώ ζά λη ς κοινής. Ώ συμφοράς υπερβο­
λή'/ ού λιπούσης. Τί ταύτη παραβάλοι τις ά ν ; Έ λ ά τ τ ω πάντα,· ήττη*
. 188“ ται πάντα. Ναρκίσσου πάθος, || θάνατος Υ ακίνθου, πάνθ’ & παιηταί
φασιν. "Ώ νίκης δυςτυχοΰς, ώ τής επ’ αύτώ τών οίκειοτάτων έλπίδος,
οίς αί χείρους νΰν τών ελπίδων ύπολείπονται. τοΰ πάντα παρέχοντος
15 αύτοΐς έστερημένοις κυρίου. Τίς αύ πενθεί νΰν, τίς ού συναυλίαν όδύ-
ρεται, τίς τήν παροΰσαν άχλύν ού τοΐς όφθαλμοΐς έπικεΐσθαι νομίζει,
τίς ήγεΐταί οί τό ζην βιωτόν ε ίν α ι; ”2 μεθ’ οί'ων τών ελπίδων τή
'Ρ ω μαίων έτρέφου. Ω πόσων άν αυτούς ένέπλησας τροπαίων. ΤΩ
πλεΐστα δή πλείστους συλλόγους ταΐς συνουσίαις κροτεΐν παρεσκευα-
20 κιός. Ώ · τοΐς όρώσι θέαμα τερπνόν. Ώ τοΐς έρώσιν άντί παντός ά π ο-
χρών. ’ ίί τοΰ γένους ά γ α λμ α . Ώ κόσμος ήλικιωτών. ΤΩ καί πρεσβυ-
τέροις τής συνέσεως θαυμαζόμενε. Έ μ ε λ λ ε ς ά ρά καί σύ τό τοΰ ποιη-
τοΰ παθεΐν, τεθνάναι κ ατά ταύτά τοΐς άλλοις. Ώ τίς ούκ άν ιδών σε
προςεΐπε τής αίδοΰς άγα λμ α , σοί τοΰτο μάλλον προςήκον ή πρός ον
25 τινι τών άρχαίων εΐρηται ;
188Ρ Σ έ δή πάντες Ισα καί έαυτούς || φιλοΰντες, τίσοΰτον νΰν Ολοφύ­
ρονται, δσον άν τών φιλτάτων στερηθέντες' ά λ λ ’ ού μέν δή λήςουσι
θρήνων στυγερών τε γόων εστ’ άν λεύσσουσι π αμ φ εγγεΐς άστρων φι-
1 . Τ ο η τ ου δή ε χ δ ιο ρ θ ώ σ ε ω ; 2. ν μ ΐν εκ τ ο ϋ ήμΐν 4 μ ή δε π ρ οσβ οα χ ν
δ . δε 6. απλώς Κ το υ απλώς 8 ο * 1/ $ ο ο ι : t ( V ir. τ ο ϋ c κ ν τ ο (1) .τ ό ν 9. Έ ν

τ ω έξηλαγμένη κ ά τ ω θ ε ν τ ο ΰ Α έ τε ρ ο ν Α 1 2 . ναρπ ίπ ον 13 τώ ν εκ το ϋ ν ώ ν
15. έστερημ ένοις εκ το ϋ έοτερημ ένάις ν υ ν τις (έ κ τ ο ϋ t i'c 17. ή γεΐτα ί
■21 ή λ ϊκ ϊω τώ ν έκ το ϋ ήλϊκϊω τ& ν 2 2 . τή ς έχ τ ο υϋ τή ς πα Τοϋ οϋνέοεω ; τα οϋ
ών
ί“Γν
- ρ ό ς Ο ε τ α εν Tfj ώα έν Tif άρ/fj τοϋ στί/ου 23. πα» κ α τα τα ντά
τ ο ϋ τίς 2 4 . Τ ο ϋ π ρ οςή κ ον τό »/ ί χ δ ιο ρ β ο ΐσ ε » » ; 28. λενοοτφ ι
 A t MovcoStat fΑλέξιον rot) Λαμιτηνον 389

πας κατά τινα ποιητήν. Έ γώ μέν ούν ούκ έχ ω τίς γένωμαι. Π αρα-
μυθεΐσθαι μέν γάρ τους άλλους έθέλων. αύτός ταύτης δεησόμενος οίδ α -
ούδέ γάρ οιος καρτερεΐν, λυπεΐσθαι ο Τ αύ άγαν καί τοδ πάθους υπο­
χείριον είναι ούκ εύ έχειν πας τις αν φαίη. Αεί δέ τήν ανάπαυλαν
τών μακρών θρήνων εύ ρεΐν διό κ α λώ ς έ'χειν μοι δοκεΐ πρός τόν π α- 5
τέρα καί βασιλέα τόν λόγον τρέψαντας. έκεΐθέν τινα ραστώνην τοΰ
πάθους ένέγκασθαι. Σύ τοίνυν. μέγιστε αύτοκράτορ. πλεΐστα μέν έχεις
δακρύσας έπί ταΐς υίέως συμφοραΐς, άλλά τών λογισμών μείζω παρά
σοι δυναμένων αύτός τε πρότερος ράων γεγονώς φαίνου, καί πάντας
πεΐσον τών νεφών άπαλλαγέντας σωφρονέστερον πενθεΐν- ού γάρ άλ- 10
λον εικός αύτοΐς ποριστήν τής παραμυθίας ή σέ φανήναι.

4.

|| Μ ονω δία έπί τ φ δεοπότϊ] κ νρ Ι ω ά ν ν η im rfj ανακομιδή φ 189“

τον λειψ άνου αντον..

’ Ω τής τόν άεΐ χρόνον καλλίστης καί εύδαιμονεστάτης, νυνί δ ’ δσον

έπί συμφορά τοιαδ’ άτυχεστάτης πόλεως άνδρες ένοικοι καί οι γ ’ έκα-
σταχόθεν συνιόντες κάπΐ τοΰ τάφου νΰν συναυλίαν όλοφυρόμενοι, ών
απάντων δακρύων έν όφθαλμοΐς ρόθιον βει ψυχαί τε τώ πάθει κ α τα - 15
σεισθεΐσαι .τοΰ πενθεΐν (| καί στένειν κ αθάπ αξ γίγνονται, μικρόν τάς ». 189Ρ
γνώμας άνέντες και τών όδυρμών ύφέντες καί θρήνων, δπως δ πριν
μέν ωραιότατος, νΰν δ ’ άωρίαν καταχέας' άπάντων δεσπότης ώς έν
τρα γω δία φροιμίοις Λολυρρόθοις οίμώγμασί δ ’ ύμνοΐτο. "Ε κ αστος-έν.
δυςτυχεΐ ταύτη χορεία υπ’ έμο'ι καθηγεμόνι καί χοροατάτη γοεροΐ? 20
μέλεσι τόν θρήνον άναπληρούτω. Δει γάρ ήμάς ώς έν τοΐς παροΰσι
δεινοΐς ούχ δπω ς κοινή μετά πάντων κόπτεσθαι δι’ δσσων δμ ματ’
έχοντας δακρυρροοΰντα ή φησί τις έκ τρα γω δία ς, άλλά καί ιδίαν Α ρ­
μονίαν άνευρόντας θρήνων συστήσασθαι καί δή τινα λόγον αοειν καί
τοΰ πάθους υφαιρεΐν έν τούτφ πειρασθαι ήμΐν αύτοΐς ά μ ω ςγ έπ ω ς 25
παραμυθίαν πορίζοντας.

1. π οιη τή ν.
Ιδε Σ ο φ ο κ λ έ ο ν ς Ήλέχτρ. 105 6. έχειϋ·εν τινά. 15-16. χ α τα ·
σεισεϊοαι 19 τραγω δίψ . Ιδε Α ιο χ νλ ο ν Έπτά ir.i Θήβας 7*8 %2 ον%*
3. τραγφδίας ν1δε Ενριπίδον Φο:ν. 373 25 άμωςγέποίξ
 390 Ifέος Έ ΙΙηνομνήμων

Ά λ λ ά τί αν καί χρησαίμεθα. τί καί τολμήσαιμεν ώ ς πρός όδυρ-

μών φθέγξασθαι μέλη ή πώ ς άν άρκέσαιμεν ό λ ω ς ί ; Τί γάρ πάθημ’
άν τοΰ παρόντος γένοιτο μ ε ΐζ ο ν ; Ποίοι νΰν ΌρφεΤς τραγφδοΰντες ή
Σιμωνίδαι καί Πίνδαροι όδύραιντ’ άν τοΰ. παρόντος άξια π ένθου ς;
5 Νικά μέν γ ά ρ δή καί φύσιν πάσαν, κρεΐττον ή φέρειν δν [| καί ούνα-
. 190α μ tv λόγω ν ελέγχει, ού μήν π α ρά τοΰτ’ άν εΐη σιγή θρηνεΐν δίκαιον
ούδ’ δσον έπί της θήκης κόπτεσθαι κλάοντας, ά λ λ ’ έξ άσημου ταυ-
τηςί βοής καί τών άτοπ ω ν άνεστακότας αύτούς γόω ν τοΰ μετά λόγων
κομψότερον μονφδείν έγχειρειν τάς τοΰ δεσπότου πρίν μέν ές γήν
10 πεσεΐν χάριτας άστραπ τού σας, νΰν δ ’ ώςπερεί καί αύτάς προκυ-
π τούσας έκ ζόφ ου καί τοΐς τής ώραιότητος λειψάνοις συνανιού-
σας καί δπη ούν έν τούτοις άντ’ άλλης ήςτινοςοΰν ψ υχαγωγίας
άναρωννύντας. ΟύτοςΙ γάρ δ πάντ’ άριστος πρίν, δ πάντα κ α­
λός, νϋν δ’ οιμοι τοσούτου κάλλους γεγυμνωμένος, δς τάς άπάν-
15 των έφ ’ αύτόν άνάψας έλπίδας ήγειρεν, είτ’ αύ τφ συγκαταπε-
σούσας εις γήν Ισβεσεν, ήν μέν έν ήλικίας άνθει καί ώ ρα τοσοΟτον
έπιβεβηκώς χρόνον έφ ’ δσον ά ρ ’ εμελλεν ίκανώσθαι καλών άπάντων
ταμιεΐον γενήσεσθαι. Κ αί μέντοι- καί γίγνεται, ού φιλάνθρωπον μόνον
εαυτόν καί πραον δεικνύς, ά λλ ά τούπίπαν θαΰμα ίδέσθαι, χρήσασθαι
20 γε μήν τοσοΰτον έν κ α λ φ τοΰ μεγέθους ύφεϊτο, ώ ς μηδέν ύπ’ όγκου
τής άξίας τοσοΰτον ή τή μεγαλοφροσύνη δήπουθεν Ιχειν αίσθάνεσθαι
ήλίκων έκεΐνον δντα βασιλέων δ τι περ κάλλιστον ά γ α λ μ α ή φυτόν
ώραιότατον ή άνθος τό χαριέστατον ή τερπνότατον βλάστη μα. Ε ϊς γε
μήν σώ μ α τος εύαρμοστίαν καί συμφωνίαν μελών τήν τε ψυχής άν-
25 δρίαν καί τό πρός άπασαν έρρώσθαι καλλίστην φοράν καί τάλ λ ' &
προςήν αύτφ χαρίτων ύπερφυών τί άν τις είπών........ [Ι]πειτά γε συμ-
190Ρ φωνεΐν τουτοισίν ταϋτ’ ήν άξ'.ον, δς || συμφήσαι καί σκιάς έπ’ έλατ-
τον ένταΟθα δή που λέγειν ένεΐναι. Τ φ δ ε γ ά ρ θ ε ό ς κ ά λ λ ο ς τ ε κ α ί
Λ νορέην έ ρ α τειν η ν καθ’ "Ο μηρον ώ π α ο τε καί ό π δ στόμ ατος
30 γ λ υ κ ί ω ν μ έ λ ι τ ο ς ό έ ε ν α ύ δ ή . Ή ν δέ καί ού π ο λ ύ μ υ θ ό ς τις ούδ’
ά φ α μ α ρ τ ο ε π η ς ά λ λ ά π α ΰ ρ α μέν έ π ι τ ρ ο χ ά δ η ν ά γ δ ρ ε υ ε , μ ά λ α
γ ε μ η ν λ ι γ έ ω ς όπέρ δν έκεϊνος Ιφ η Μ ενέλεων.

2. Τό άλοοοΐ, εί (ΐή έφθαρμένον, κατά τό οντιοςί 11. in ζόφο·’ προςθίτον έν τή

ώα διά παραπεμπτικού σημείου ·/. 17. χρόνον έχ τον χρόνων 25. iaU’
29· *<*#’ "Ομηρον. Ίλ, Ζ 156, Λ 251. Γ213 χ· %■ 30· ποόςΟίτον «»μ95»
 A l ΜονφδΙαι Ά λεζίον τον Ααμηηνοΰ 391

Ά λ λ ’ δ) κοινής συμφοράς, δ πένθους απαντας κατασχόντος, ω

πάθους μηδαμόθεν είς παράδειγμα πίπτοντος. Τούναντίον ή γε βου-
λοίμην τρέχον όρ ώ . Ά ν τΙ γάρ τοϋ παραμυθίαν πορίζειν ταΰτ’ είς
μνήμην ιόντα άναρριπίζει τό πάθος, καί δακρύων παροξυσμός γίγνε-
ται, τήν τε γλώτταν έπέχει, καί συνθολοϊ μέν τόν νοΰν, καί ούκ Ιχ ω 5
τίς άν γενοίμην ή πω ς μή καθάπαξ καί φρένων εξω πέσοιμι. Ποίων
γάρ άν τίς σου μεμνημένος ούκ άν όδ ύ ρ α ιτο ;
Ώ χ α ρ ιτ ω ν κ αί τερπ νώ ν κ α τ α γ ώ γ ιο ν ' ω διδούς ά π α σ ι χ ε ΐρ α - ώ
πασιν ευθυμίας π η γ ή - δ) θ ά λ α σ σ α τώ ν κ α λ ώ ν .
|| Έ σ θ α δή κ οινός είς π αραμ υθία ν κ αί κ οινός γ ε νΟν είς άθυμίαν φ· 191“
εύρέθης. Ώ τδΟ τ ώ ν π ρ α γ μ ά τ ω ν καί τή ς π α ρ οιμ ία ς ά ντιρρδπ ου. Ώ 11
π ρ ο τέ ρ ω ν άμ εινόνω ν. Ώ δευ τέρ ω ν σ χ ε τ λ ιω τ έ ρ ω ν . Ώ π άντες ήμ εΐς
δυςτυ χεΐς. Έ ν τίσι νΟν ό π ολύ ς ό ρ α τα ι δ ε σ π ό τ η ς ; Έ ν μ ικρά κόνει
κ αί λειψ άνοις κ ά λ λ ου ς γεγυμ ν ω μ έν οις. ΠοΟ νΟν ά σ τ ρ α π ή π ρ ο ςώ π ο υ
καί γ ά ν ος τ ο σ ό ν δ ε ; ΠοΟ νΟν κ εφ α λ ή ς κ αί τ ρ ιχ ώ ν α ίγ λ η , ποΟ δέ σ τ ή - 15
θεά θ ’ ίμ ε ρ ό ε ν τ α δμ μ ατά τε μ α ρ μ α ίρ ο ν τ α . ποΟ δ ’ ή χ ά ρις
έκείνη, ποΟ δέ τ ό διά π ά ν τω ν ή ρ μ οσμ ένον άνθος κ αί π ερ ικ α λλή ς
δειρή καί ά π α ν τ α διά π ά ν τω ν Ισ α . Ώ χ ε ίρ ες άπ α σιν άεΐ χ ορ η γ είν
άνειμέναι ή π ό δ ες ω ρ α ίο ι τή ς έ φ ’ 8, γ ε δει κ ιν ή σ εω ς ύπενδόντες. ΠοΟ
νΟν τό διά π ά ν τω ν οΐχ ετα ι κ ά λ λ ος, ποΟ κ έ κ ρ υ π τ α ι; Μ ικ ρά σ ο ρ ό ς 20
ταΟτ’ Ιχ ει συλλαβοΟ σά τε καί κ α τ α κ α λ ύ ψ α σ α . Ά ϊ δ ά τοι λάθεται
ά ρ μ ε ν α π ρ ά ξ α ι ς ά ν η ρ ό Π ίνδαρος Ιφ η , σοΟ δ ’ ούδείς δς μ έχρις είς
ά π α ν τ’ α ιώ ν α έπ ιλη σθή σετα ι, εί μ ή βυθοΐς λή θ η ς Εκαστος πρίν έσεΐτα ι.
Ά λ λ ά καί μετά γ ε ταυταςί τάς τών γραφ έω ν εικόνας, αΕ σοι π ολλα-
χοΟ δήπουθεν δρώνται συχναΐ, είς ούρανόν γε τό κλέος ήξει καί ά θ ά - 25
νατος ή μνήμη παραπεμφθήσεται καί ποταμών άενάων δίκην γεύ­
μ ατα πηγάσει δακρύων. Ού γάρ π ω τοι θανεΐν ίδει, ούδέ πότμον
καθ’ "Ομηρον έπισπεΐν.

1. σ υμ φ ο ρ ά ς 3. Τοΰ τ ρ ίχ ο ν τό ο μεγιθυν&εν έξ ετέρου μι*ροΰ έγράφη έν χενω

χώρω ώςεϊ τριών γραμμάτων διεζεσμενων 7. ά ντϊς 9. χ α ΐι δν: ΕΤτα, μ-ίϊνχν τό
υπόλοιπον το5 φύλλου χενόν, επληρώβη διϊ σκαριφημάτων, iv οίς ®ύν τοΐς άλλοι;
ή επιγραφή 'E m o x o ia i Φ ιΙο ο τρ ά το υ από μ ό ν ο υ τ ο ν ρ ό δ ο υ λ α βονοα ι τη ν ΰΐην, πλή­
ρης τε χαί άτελι{{. Ά λ λ ’ ού/ ηττον ή Μονωδία δέν τελευτά μνταΰθι. εύρίβχομεν δέ
τήν συνέχειαν αύτης έν φ. 191“ 16. οτή & βα-μα ρμα ίξοντα. ’ Ο μ ή ρ ο ν Ίλιας 397
18. Ισα 21. ουΧΙαβονβα ti 22. άρματα πράξας Πίνδαρος Όλυμπ.
Η 95 23 ΙπΛη&ήοιχαι 26 ίιννάφγ 28· “Ομηρον‘ Οδύσσεια EJ 3Q8
 392 Νέος Έλληνομνήμοον

Ώ κοινόν δφελος τοΐς ανθρώποις.’ Ω χ ρή μ α σεμνόν........... άγαλμ α.

•191Ρ || Ποίοις σε και νυν. λόγοις έπΐ ταυτηςί τής αποικίας ή δάκρυσι π α ρ α -
πέμψαι δ ε ί ;
Ώ τής άτυχίας. Ή μ εΐς μέν ώς έξ εω δήπουθεν πρός έσπέ-
5 ραν ήκοντα καί τήν ήμετέραν ήδη πατοΰντα όμ α λώ ς έφ ’ ικανόν
άστράψ αντα ν.εκοσμηκέναι καί πρός ύπαντήν λαμ,πρώς φθάνοντες
άλλήλους έθέομεν, καί ούδείς ήν δς ούκ ά π ή ντα- σύ δ ’ ολίγον τών
σαυτοΰ καλών γεύσας ήμας, επειτ’ ά ώ ρ ω ς άπήλθες καί ούκ ά ρ ’ έμελ­
λες δ η ρ ό ν έ τ ’ 6 ι(;εσ θ α ι λ α μ π ρ ό ν φ ά ο ς ή ε λ ί ο ι ο , καί ταύτό πέ-
10 πονθας έμπόρω κ α λω , μακράν μέν πορείαν στελλομένω λαμ π ρώ ς καί
πέλαγη διηνυκότι άνθρώπους τ’ έλπίσι τέρψ εως έχοντι μετεώρους,
είτ’ έπΐ τοΰ λιμένος περί τό ζήν αύτό ναυαγήσαντι καί τοΰτο σοί γ ’
έζημιωκότι περί τά κάλλιστα. Ούδέ γάρ ούδέ νοστήσας οΐκόνδε νΰν
φίλην - ές* πατρίδα γαίην εύφρανέεις τούς τήν σήν ακτίνα ποθοΰντας,
15 λιπόντος αίώνος έν πόλει ήμετέρα. Κ αί ήμεΐς τέω ς εχοντες τόν νε­
κρόν ούκ έξ ϊσου τοΐς άλλοις ένομίζομεν ήμΐν προςήκειν τής άτυχίας,
ά λ λ ’ έστιν ού καί τάφ ος μόνον δρώ μενος σός έδόκει κουφίζειν. Νΰν
δ’ ήμών άπαίρων καί άνιστάμενος καί τάς ψυχάς αίρεις καί κ α τα ­
κλύζεις.
20 Ώ μεθ’ δσης παρασκευής είςήεις τήν ήμετέραν. Ώ πομπής εκεί­
νης. Ώ θριάμβων καί δρόμων και κρότων εξαίσιων καί τάχους θεόν-
των. Ώ καλλίστης εορτής. Ώ λαμ π ρδς πανηγύρεως. Ώ μεθ’ οϊων
νΰν όδυρμών έξέρχη καί γόω ν καί ποταμοΰ δακρύων καί φ οράς τών
δεσμών καί μελών αντιστρόφων καί πάντων ά ν τ ι......................................
2 5 ................ ................................................................... πρίν μέν ύπό γήν ιόντα
192“ || δεδεγμένου, νΰν δ’ ούκέτ’ ίχ ο ν τ ο ς τόν δεσπότην.
Ώ χορός άνδρών ιερών δυςτυχώς γε νΰν τοΰτον άφ^ρημένοι, άμα
δ’ είπεΐν κα,ί τόν έγγύθι φιλοσοφίας δρον. Ώ τήν έν άστροις ούρανοΰ
τέμνων όδόν καί χ ρ υ σ ο κ ο λ λ ή τ ο ι σ ι ν ί ί μ β ε β α ώ ς δ ί φ ρ ο ι ς ήλιε, τήν
30 σήν άκτΐν’ έπέχων σύγκρυπτε νΰν ή δυςτυχή πάντως ήμΐν έφήσεις
μηκέτ’ Ιχω ν τόν συνανατέλλοντα πρίν. Τοΰ δεσπότου γάρ έν σκότει
1. Λί μεταξύ τοϋ σεμ νόν /.7 . αγαλμα λέξεις ώςεί δεκαεπτά γραμ-αάτων άφ*νείς
5. ή μετέραν έ* τοϋ ημ έραν 9. δ η ρ ό ν —ήέλιοΐο. 'Ο μ ή ρ ο υ Ίλιά; Β 120 τα υτο
13. ο ιχ ο ν δ ε Πρίλ. Ο μ ή ρ ο υ I '.;ά; Ε687 14. ρΰοραναίεις 16 εξίσ ο υ π ρ οοη χειν
24 25. Ο μεταξύ τών λέξεων άνπ....καί π ρίν ήαισυς στί/ος ώ;εί εί/.οσιτιέντε γραμ-
29. % ρναοχολλήιοιοιν-ΰίφ(>οις. Ε ν ρ ι ·π ίδ ο υ φοίν. 2· ε/ιβιβό)ς
 ΑΙ Μ ονωϋαι Ά ίίξίο ν τον Ααμηηνοϋ 393

κεκρυμμένου, κάπΐ παντός άνάγκη ,σκότον όράσθαι. Νϋν γάρ δή καί

ποταμοί καί πηγαΐ καί φυτά καί άλση καί παράδεισοι καί δένδρα
καί π ά σα πεδίου χάρις καί παν δ τέρψιν φέρει καί δσα εις δψιν άφι-
κνούμενα ήδύ θέαμα γίγνεται, πάντα κόσμον άποβεβλη κ ότα καί χ ά -
ριν ήμαύρωται, τοΰ πάλαι λάμποντος οΐκοθεν άμαυρωθέντος καί μετά 5
τών εςωθεν νΰν φερομένων λαμπ άδων απάντων έφεπομένων καί κ ο-
πτομένων. ΙΤάντα γάρ ύπείκει τ ώ πάθει καί οΰδέν άνώτερον οΰδ’
άνάλωτον, καί τήν υπό Τ ω μ α ίο ις νΰν άπασαν μ έγα πένθος κατέχει καί
κοινή π ά σα πόλις γε νΰν όμοΰ μέν θυμιαμάτων γέμει. όμοΰ δέ παιά­
νων τε καί στεναγμάτων. Κ αί σύ δ ’ , ώ μεγάλη πόλις, άναπεταννΰσα 10
τάς πύλας, μετά λαμπτήρων καί φ ώ τω ν πρός υποδοχήν εκπεμψον
τούς έπο';/.ους, άνδρας, γυναίκας, γέροντας, νέους, δήμον άπαντα,
άπασαν ηλικίαν, καί δέχου τόν δεσπότην ούχ οιον λαμπρόν λαμπ ρώ ς
έξέπεμψας, ά λ λ ’ ές έσπέρας ήκοντα μετά ζόφ ου ή ν ε κ ρ ώ ν κ ε υ θ μ ώ -
ν α ς || καί, σ κ ό τ ο ι / π ύ λ α ς λ ι π ό ν τ α κ α τά ΐήν τραγω δίαν. Ώ δυς- 15
τυχίας· ώ κοινοΰ κλύδωνος- ταυτί σοι π α ρ ’ ήμίν, & γενναίε, κοινή ο ’ <?. 192Ρ
οίμαι καί πάσαις περί τοιούτων έξής μελήσει ταϊς πόλεσιν.

5.

Έ τ έ ρ α μ ο νω δ ία in i τ φ α ν τφ .

. ΟΤμοι τοΰ δεινοΰ- οϊμοι πάθους άνυποίστου' οΐμοι μ ά λ ’ αύθις' οϊ-

μοι τής συμφοράς. Ώ πόσας, ώ μεγάλης φ ύσεως άνθρωπε, ωςπερ
ζώ ν έμοιγε παρείχες τέρψεων άφ ορμ άς, οϋτω δήπου καί τελευτών 20
θρήνων καί όδυρμών. Κινείς γάρ με καί πάλιν έν λόγοις θρηνεϊν καί
πρός οίμωγάς φέρεσθαι, πη γάς άπασι δακρύων άναστομοΰντα, τών τε
σών μεμνημένον κ αλώ ν έπ’ άλγη χωρείν καί στένειν καί ποθοΰντ’
άνακάεσθαι τή τ ’ έμαυτοΰ γ λ ώ ττη καθαπερεί λύρα χρήσθαι καί μέλη
γ οερώ ς άνακρούεσθαι, δ λοιμόν Ιμ οιγ’ ο ύ ν τί γ ά ρ άν καί δράν ϊχ&- 25
ρον Ιχ οιμ ι; Ού γ ά ρ στένειν Ιθ ’ οίός τ ’ είμί. Εί δέ τις έτύγχανον
καί τών άναλγη τοτάτων, σιδηράν ίσω ς ή λιθίνην Ιχ ω ν καρδίαν, τό γε
σόν πάθος π ρόω ρον υπό γήν οϋτω σε κείσθαι, πηλίκην καλλονήν

31. μεχαΧ αμητήρω ν χατα διόοθωσιν 14. Του Μ ίν^ μ ώ να ς τό £ προςθετον χά-
τωθεν ,15. τρ α γφ δ ία ν E v g m i d o v 'βχάβη 1 τα ντΐ 18. μα λ 19* ΎΩ
25. ί ν 87, σιόηρά*
 394 Νέος ΈΧΙηνομνήμων

άποδεβληκότα. καθάπερ ούρανόθεν είς γην ήλιον άποπεσόντα, κάμε

γε δήπου καί γνώμη καί τοΐς δλοις κεΐσθαι ποιεί, είθ’ ωςπερ έν πε-
λάγει κατήφειας βεβαπτισμένον, ούκ άλλως ή τάς υπερφυείς σοι χ ά -
ριτας έν νώ στρέφοντ’ άναπεπνευκέναι καί λ όγοις άοειν κατάρχεσθαι.
5 Ώ χρηστών καταγώγιον, ώ καλλίστων οίκητήριον, ώ παράδειγμα
πασιν είς αρετήν, τί δήποτ’ αύτός τ’ έπεπόνθεις καί άπαντας άεΐ
πάσχειν έποίησας, κλάειν καί κατακόπτεσθαι καί θρήνους αδειν σ υ­
χνούς καί ίου ιού. Ού γάρ μέχρις ές δεΰρ’ Ιτ ’ έπαύσαντ’ άν οίμω-
γών, σε τοΰ πτώμ ατος στένοντες καί συχνά γε δή τον ούκέτ’ δντα
10 δεσπότην άναζητοΰντες. Ώ πληγήν διά πάντων δραμούσης, δ) τραύ­
ματος αθανάτου-· ίο πάθους πάσης δθενοΰν βοήθειας άπ οκ εχω ρηκ ό-
. 193“ τος' ώ βέλους καθάπαξ κρείττονος ή και δπωςοΰν (δαστώνην || εί-
ληφέναι τούς βεβλημένους. Ώ καταιγίδος πάντα κ υ κώσης- ω σει­
σμού πάντα κεκινηκότος κ α ί ψυχάς άνθρώπων Ιτι κατασείοντος
15 καί τάς γ ν ώ μ α ς. Ώ ναυαγίου κοινοΟ' άπασι νΰν είς παραμυθίαν έλη-
λεγμένου. Ώ τής πρίν τών σών άγαθών εύμοιρίας. Ώ χρηστών, δ) χ α -
. ρίτων, δ) πάντών καλλίστων τών σών, δ) πάντων ώραιοτάτων, δ)
πάντων άφθονων, άπασιν είς άπόλαυσιν δντων. Ώ μηκέτ’ δντων
νυν, δ) πάντων πεσόντων, δ> τύχης άντιπνευσάσης, δ) τής άωρίας. '£2
20 τί άν εγ ω γ ε πάθοιμι, τί δ’ άν όδυραίμην πρώτον, τί δ ’ άν ύ σ τα τ ο ν ;
Τίν’ άφείς ποιων άψαίμην, πώς δ ’ άν καί τδ φθέγμα παντάπασιν έκ-
λίποι, ούτω τεθορυβημένου τοΟ νοΰ, ουτω καταβεβαπτισμένου τψ
πάθει ;
Ό πρίν δ τι περ κάλλιστον άνθρωποις δφελος, τό τιμιώτατον
25 χρήμ α δεσπότης, τό καλλιστεϊον τής φύσεως, δν αδτη φιλοτιμησα-
μένη δεξιοίς κεκοσμηκυΐα πλεονεκτήμασιν εικόνα τοΐς είς αύτόν
δρώσι προύθηκεν ώ ς οΌτως άν μετασχήσουσι τοΰ τελέου, φεΰ, φεΰ,
οΐχεται καί άπέσβη, τάς έπ’ αύτώ προςδοκίας χρηστάς άπασι σβέσας,
τήν τής φύσεως φιλοτιμίαν τών καθ’ αίμά οί προςηκόντων άριστων
30 βασιλέων, θαυμαστήν τινα καί άμήχανον ήδονήν τών τε χαρίτων άν­
θος υπερφυές, τοΰ φ ίνους δλου.τήν εύκλειαν, τών καθάπαξ τεθαρρη-
κότων αύτώ καί προςανεχόντων τάς τοΟ ζήν άφ ορμάς καί πρός έπί

1. χ α μ ε 6. Του άει τό ά διχβεορωαίνον IB χαται^ίΦος ώ

18. μ η χ έ τ ' έκ του μ η χ ε τ 27. π ρ ο ν^ η χ ε ν 29. φ ιλοτιμ ίαν ί/. του φιλοζι*
teiav 31. χα& άπαξ εκ του χα& άπαξ 32—α. 395,1· π ρ οοίπ ιτού τοις
 Αί Μονωδίαι Αλεξίου τοΰ Ααμηηνον 395

τούτοις αύτοΰ φ ύσεως γενναίαν π α ρ α σ κ ευ ή ν προςήν υπερφυών καί

καλλίστων εντελέχεια έργω ν θαυμαστώ τινι πολέμων καί μάχης εύ
είδότ’ άνδρί καθηκόντων.
Τ οσοΰτον ήν τό τής φ ύσεως γενναίον. Ά λ λ α καί τώ τοϋ προςώπου
λάμπων ώ ρ α ίφ ά γ α λμ ά τις εΓπεν άν ίδών αυτόν εύπρεπείας φρένων δ
έπήβολος καί άγχίνους. Ά λ λ ’ ένταΰθα δή παράδειγμ ά τις εύρείν άν
όπωςοΰν εχοι πλήν τών πάντ’ αρίστων β α σ ιλ έ ω ν δθεν κάκείνω προς-
ήκε ταυτί, άπό καλλίστων αληθώς άναπεφηνότι καλλίστω . 22υντέ-
θραπτό γε μήν καί τώ τής φύσεως ή μ ερ ω τά τω καί φιλανθρώπφ, ού
σοβαρόν τι φρονεΐν άςιών. ούδ’ ε?ς άγριότη τα πίπτων. διά τε μέγεθος 10
αξίας καί δυναστείας όγκον ύπερκείμενος. Ά λ λ ά καί τά δίκαια λέ-
γων ήνθει, καί σωφ ροσύνη νενόμιστο π α ρ ’ αύ τώ . ΙΙροςήν γ ά ρ αύτώ
κ αθάπαξ ούδέν δ μη κ α θ ' υπερβολήν μετά κόσμου προςήν, καί πλού­
τος άπας καί δλβος χρυσοΰ τε φ ορά καί λαμ π ρότης άνθος τε || έσθή- *. 193Ρ
των καί ποικιλία καί οορυφορία καί θεραπόντων πληθύς- ύλη τις 15 .
αύτψ καί ταΰθ’ ώς άλη θώς πρός αρετήν έγίγνετο. Τοσοΰτον αύτοΰ
στερροΐς λογισμοΐς κύριος ήν καί ούχ ύπό τούτων έά λω , ά λ λ ’ ήγεν
αύτός ταΰθ’ δποι τ ώ κρίνοντι τής ψυχής δείν άγειν ένόμιζεν.
Ά λ λ ά ποΰ ταΰτα ν ΰ ν ; Ούκέτι λ ο ιπ ό ν φ ροΰδα γ έγ ον ε- μαρανθέντα
π έ π τω κ ε ν οΐχεται- ύπό γής έδυ καί Ισβεσται. Ούκέτι δεσπότης ό πρίν 20
μόνος είς εύθυμίαν άπασιν άποχρών, 6 μόνος είς κόσμον, ό μόνος άνθ’
δτου βούλει τών γλυκυθυμίαν φερόντων, ό πάντας οϊ νΰν βροτοί είσιν
εαυτψ ΐλεψ γνώμη καί χαρίτων ΐυγξιν έξαρτώ ν. Έ φ ’ ού γε δή βάρος
τε νοΰ συνήλθε καί (δώμης κράτος, κάλλος τ ’ άμήχανον ήν καί χύ-
σας φιλανθρωπίας. Ούκέτ’ έν βασιλείοις δεσπότης άστράψ ει φανείς, 25
ούκέτ’ έν έεροΐς, ούκ έν έκκλησίαις. Ο ύκέτ’ δψεται πάγκαλόν τι
χρήμ α βασιλεΐ τ ώ μεγάλψ πατρί, ούκέτ’ ά δ ελ φ ώ , βασιλεΐ τ φ γενναία),
ούκέτ’ άδελφιδψ βασιλεΐ, ούκέτι μέσος έμπρέψει τοΐς άδελφοΐς,
ούκέτι τοΐς έν μεγίστοις άξκόμασιν, οδτ’ έκκλησιών ήγεμόσι συνέσε-
ται, ού στρατόπ εδα κοσμήσει, ούχ δπλα, ού πόλεις, ού πανηγύρεις, 30

2 εντελέχειαν 3 Άντί είδ ό τ' γραπτίον eid ou 4 . γ ε ν ν ιχ ώ ς (;) 8. άπο-

χα λ λίστω ν χαλλίοτ<» τών σ ιω διαγεγρααμίνων. ' τό 13. μη
χα& νπ ερβολην μ ε τα χ ό σ μ ο ν 14. r* 15. τις 17 οτερ οϊς ν π ο το ύ τω ν
20. Άντί τοΰ β τοΰ εοβεσται ε1/£ γράψει προτερον & ο ν χ ετι 22. βούλει
23. έ α ύ ιώ 25 ο ν χ ε τ 26, ού* si’ 26. ονκ (& δψ εται 27. ο ύ χ i f
30. ο ν χ
 396 Νέος Έλληνομνήμων

ούκέτι πένησι χορηγήσει, ούκέτ’ έπαρκέσει, ού χ ε ϊ ρ α έ η ν ύ π ε ο έ -

ξ ε ι καταπονουμέννς πεσεΐσθαι. Ούκέτ’ άνθ’ άπάσης. ώ φιλάνθρωπε,
χάριτος έ'ση' τάς σάς γάρ ακτίνας ουςτυχώς νΰν τάφος συγκρύπτει,
'Ρωμαίοις δέ κ ά δ ε ’ έ φ ΐιπ τ α ι.
"Ω κόσμε κοινέ, ώ κοινέ στέφανε, ίσω ς πάντας πρίν συ ν ά γ ω ν . τώ
κάλλει και σφιγγών εις άρμονίαν. Ώ νΰν άρπαγείς έξ απάντων καί τήν
ωραιότητα συναρπάσας τοΰ τε δεσμού τών καλών καί ήρμοσμένον άλ­
λον άλλαχόσε διερρωγότα σε άφείς φέρεσθαι. "Ω τοϋ διά π άντω ν συντό­
νου. "“Ω τής ακρίβειας. Ώ τί αν έθ’ ήμεΐς πάθοιμεν ; Σ υγκατασκάπτοις
10 άν ήμάς. ΙΙολύ γάρ κέρδιον εϊη σών ά ψ α μ α ρ τ ο ΰ σ ι χ θ ό ν α δ ύ μ ε ν α ι .
Ού γάρ ετ’ άλλη εσται θαλπωρή. Ποίφ γε δή τινι, πολλών καί μεγάλων
πάλαι τεθρυλημένων δυςτυχημάτων, τόοε παραδαλεΐν εχοιμεν άν. οϋτω
καθάπας}ένταΰθα περιφανώς άνηρημένου τοΰ Ισου; "Η ττηται γάρ πάνθ’
δσ’ άληθώς χ ορ ώ ποιητών τε καί λ ογ ογ ρά φ ω ν καί ξύμπαντι τεθρή-
15 νηται || τώ Έ λλη ν ικ φ , έπεί τά γ ’ έν μύθοις ούο’ άναφέρειν δλως
194α έχρήν. Ά λ λ ’ άτεχνώς ένταΰθ’ ούδέν ά λ λ ’ ή μΰθοι ταΰτ’ άν ε!εν πα'ρα-

βαλεΐν’ τοσοΰτον έν κακοΐς άνθρωποι νΰν νίκην δυςτυχή νενικήκαμεν.

"Οθεν ήμεΐς μέν, ώ παρόντες, εικότως έςαεί δάκρυα θερμά χέοιτ’
άν τώ γενναίω κειμένω, έμέ δ ’ ά ρ ’ είθε τ ε θ ν ε ι ώ τ α χ ν τ η κ α τ ά
20 γ α ϊ α κ α λ ύ π τ ο ι κ α ί κε τ ό β ο ι /λ ο ί μ η ν , κ α ί κ ε π ο λ ύ κ έ ρ δ ι ο ν

η ε ν , "Ο μηρος εφη. Έ ν σοι γάρ, ώ χ αριέστατ’ , ούχ δ π ω ; ούκ αισχυ-

νοιμην ξ ύ μ π λ ο υ ν έ μ α υ τ ό ν τ ο ϋ π ά θ ο υ ς π ο ι ο ύ μ ε ν ο ς , ή τ ρ α γ ω ­
δία φησίν, άλλα καί σεμνυνοίμην άν εικότως. Ή γάρ κ αλώ ς έχρήν
ζήν ή κ αλώ ς τεθνηκέναι. ΤΩ γάρ εις ήοονήν αί σαί χάριτες ήρκουν
25 καί κεφάλαιον αύτός ήσθα τοΰ βίου, πώ ς ού νΰν άποβαλόντι σε κεΐ-

σθαι δεύτερος άν εΐη γε πλοΰς ; Τουτί δ’ Ιστιν άληθώς κεΐσθαι κα­

λώς μετά τοΰ δεσπότου κάμέ κείμενον νΰν.
«.
°Ετέρα μ ονω δία
ίπΐ τώ δεσπότη κυρ Ι ω ά ν ν η επί τ φ ϋ-ανάτω α ν το ν πρυγραφεϊαα.

ΕΙτα πάντες μέν οι νΰν εισιν άνθρωποι έπΐ τή παρούσα τύχτ^ καί
1. χεΐρ α — νπερέξει Ο μ ή ρ ο υ Ίλιάς I 420 4 χ ή δε' εφήπται Ο μ ή ρ ο υ Ίλιάς
Β 15 10. ά φ α μ α ο το ν ο ι —δ ύμ ενα ι. ΙΙρβλ. 'Ο μ ή ρ ο υ Ίλ. Ζ 411 11-12 τε -
ΰρ νλ λ η μ ένω ν 13. πάν&' 16. μ ν ά ο ι 19-20 τε& νεώ ια —χ α λ ύπ ιοι. Ο μ ή ρ ο ν
Ίλιάς Ζ 464 20-21 κ α ί χ ε ιό β ο υ λ ο ίμ η ν— ηεν 'Ο μ ή ρ ο υ Ίλιάς Γ 41
21· ο ν χ 22. τρ α γω δ ία . Σ ο φ ο χ λ έ ο ν ς 'Αντιγόνη 541
 Α ί Μονωδίαι Αλέξιον τον Ααμηηνον 397

τ ο ΐ; απανταχού καταλαβοΰσι δεινοί; θρήνοις εαυτούς και όδυρμοίς

ε'δοσαν. και οι μέν άσμ ατα και μέλη θρήνων έαυτοΐς οικείων έξεΰ-
ρον. οί-δέ τοΐς ύφ’ ετέρων γοερώ ς ύπαδομένοις συνεποδύρονται, καί
ούκ έστιν i t ού τήν ψυχήν έπλήγη. άλλά καί κώμη π ασα καί πό­
λις πασα. νήσοι τε καί ήπειροι καί όποιδήποτ’ οίκεΐν νομίζονται Γ>
άνθρωποι όμοΟ. τε τοΰ κοινοΰ τοΰδε πάθους καί γόων όμοΰ κχί στε­
ναγμάτων άπαντ' έπλήσθη. Έ γ ώ δέ κ α τ’ έμαυτόν μόνον Ισομαι δα­
κρύων κχί στενών, τήν ψυχήν τοΰ πάθους ύποπιμπρώντος. ή καί
γραφή πειράσομαι τόν θρήνον άναπληροΰν καί τοΐς έτέροις συστη-
"όμένος Ξυναυλίχν δυςτυχής έγ ώ πρόφασιν δυςτυχή π ροβάλω τοΰ 10
νι-οδεΐν :

Ά λ λ " ω τί χ ρ ή σ ο μ α ι: πώς άρκ έσω. πρός τοιαύτην || άφορμήν λό- *.

γ ον χω ρώ ν, μή ώς έ ; άδάμαντος τήν ψυχήν εχων μηδέ πρός ολίγον
άφειμένος τοΰ πάθους ή καρτερών. ούτως άμυθήτου γεύματος τών
δακρύων προχεομένου; "Ω ποίοις χρήσομαι π ροοιμ ίοις; ώ ποιων συμ- 15
φορών εις £άθος καρδίας αισθάνομαι δ α κ ν ο υ σ ώ ν ; "Ω παμμεγίστου
τραύματος καί πληγώ ν κοινή διά πάντων ίουσών. Ό μέν τό πρίν εύ-
δχιμονέστατος καί διά παντός είδους άρετής ήκων μεγάλου ,3ασιλέως
ευτυχέστατος παΐς καί δεσπότης προ ώρας, φεΰ, οΐχεται καί έρρύη
καί τό έπανθοΰν έκείνω τοΰ προςώπου κάλλος ή τ ’ άμήχανος αίγλη 20
καί τό τοΰ δλου σώ μ ατος εύ πεφυκός μαρανθέν κέκρυπται καί άπέ-
σβη, άχλύν δ’ δσων ώς άληθώς καί βαθύ σκότος τοΐς άπάντων έφ θαλ-
μοΐς ένήκε μ ήπ οτ’ άν παυσομένοις τοΰ δακρύέιν, γέγονέ τε πάσι τό
τών Κιμμερίων νύκτ’ έχειν αεί καί ζόφον, καί συνέβη πάντως τώ
’κείνου δοκεΐν νενεκρώσθαι θανάτω, στέγειν μή δυνχμένους. Είσί δ ’ 25
οί'περ ώς δεινώ τινι καί έςαισίω δούπω τω πάθει καθάπας άπειρηκό-
τες επεσον πεπληγμένοι, οι κχθ’ δντινα δή τρόπον αύτώ προςήκον-
τες, οι τών υπερφυών εκείνου χαρίτων καί τής έπί τάγ α θ ά πάντα εύ
ήρμοσμένης αύτώ γνώμης διαφερόντως πεπειραμένοι' ούς ού π οτ’ άν
ό χρόνος, καν εΐ τά δοκοΰντα πάνθ’ έαυτοΰ συνελών οΐσει σφίσιν αύ- 30

3 δε 4 κ ώ μ η ν/, το^ κ ώ μ η 8. ύ π ο π ιμ π ρ ώ ντος £κ του ύπ οπ ιπ ρώ ντος

13 μ η δ ε 18. διαπ αντός μεγάλου έκ τού μ εγ ά λ ω ' 21. π εφ υκ ός έκ τοΰ
π εφ υκώ ς 23. μ ή π ο τ δ α κ ρ νειν έκ του δακ ρΰει 25. Του νενεκρώο& αι το
ν προςθετον έν τη ωα έν ττ) ®py?j ~ου στί/ου 27. δη προςθετον άνωθεν μικροτέ-
οοι; γράιχρ.ασι Του π ρ οςή κ οντες τά τες έκ διορθώσεις
 398 R iot Έ11*ΐνύμνήμύον

1.195« τοΐς άγαθά, (5άους δυνήσεται παρα||σκευάσαι γενέσθαι, ά λ λ ’ άθά-

νατος Ισεται καί αφ όρητος ή πληγή τύπ τουσα τάς ψυχάς.
Κ αίτοι τί λ έ γ ω ; Δ ο κ ώ μοι, ώς. εϊπερ ά ρα καί τοΐς συνέχουσιν τά
παν τόδε στοιχείοις λόγου μετήν, καί αυτά φωνήν αν γοεράν ρήξαντα
5 παμμεγέθη, τήν υπεροχήν τοΟ πάθους δηλώ σαι καί τόν καλόν έκεΐνον
δεσπότην, έν πάσιν οίς εύδαιμονία ψυχής δείκνυται λάμποντα, οίμοι
τ ά φ φ μικρω νυνί κρυβέντα καί άπερρυηκότα πεπενθηκέναι, ώςπερ
είκός έστι καί νΰν συναλγεΐν τε αύτά καί συμπάσχειν.
Ώ δυςτυχίας κοινής' ώ ίδιας συμφοράς καί δηκτικωτέρας τφ τε
10 μ εγά λ ω βασιλεΐ καί πατρί τή τε βασιλΐδι καί μητρί. Έ ν χ ρ φ γάρ
αυτή μάλιστα γέγονε καί έ χ ώ ρ η σ ε π ρ ό ς η π α ρ ή γ ε ν ν α ία δ ύ η
κ ατά τήν τραγφ δίαν, ήτις, πρώτον τάς ωδίνας τής αύτοΰ γεννήσεως
ύποστάσα, νΰν αύθις έτέρας δδύνας μέσης άπτομένας καρδίας δέδε-
κται, δν έαυτή μέχρι παντός φ έτο ήδονής άμύθητον είναι χρήμ α
15 δυςτυχώς άποβαλομένη, καί πικρός μάλλον αύτή τέθνηκεν ή έγεν-
νήθη γλυκύς, ώςπερ αύτή τά γ α θ ά τούτου βασκήναντος δαίμονος π ο -
νηροΰ ή μάλλον καί πάσιν δσοις άλη θώς έκεΐνος λιμήν ήν και τών
195Ρ λυπούντων ανάπαυλα, ώ ς ούκ Ισθ ’ δςτις |j ή καιρού συγχεόμενος ά η -
δία ή συμφοραΐς τεθορυβημένος οίκείαις συντυχών έκείνω τφ πάντ’
‘20 ά ρίστω ς συγκεραννύντι ούκ εύθύς τήν ψυχήν έκουφίσθη.
Ώ πόσοις Ιλυσας συμφοράς, πόσους ώς άλη θώ ς βελτίους είργάσω
τά ές ψυχήν, πρός σέ δή παράδειγμ α βλέποντας. Έ χ ε ι ς ή μεγάλη
καί θαυμαστή πόλις οί' τ ’ ένοικοΰντες άπαντες πολλοΐς τοΐς αύτφ δε-
ξιώς κατωρθωμένοις σεμνύνεσθαι. Π ρόςεστι καί Ε σ π έ ρ α πολλά τών
25 σών διηγεΐσθαι, ή δή τινι καί πρός δλίγον ά στράπ τω ν ώμίλησας, σύ
τ ’ ώ πάντα ζη τώ ν έκείνου κ αλά δποίποτ’ άφίξη, καν μέχρις Η ρ α ­
κλείων φθάστ^ς στηλών, πάντως έχεις ευρεΐν άπερ έκεΐνος οΐκοθεν
άφθόνως προύβάλλετο.
Ά λ λ ά νΰν ούκέτι ταΰτα, ά λ λ ’ ώςπερ μεταπεσόντος δστράκου, πέν-
30 θους άπαντα γέμει καί κατηφείας, καί δακρύων άπανταχοΰ πηγαί.

2. η προςθετον έν tfj ώα έν tij ά ρ /»J rod στίχου &. Τό ixtTvor Sic, τοΰ δευτε'-
pou ίιαγραφέντο; 9. δ η χ τ η χ ω τ έ ρ α ς 11. awrij έ* τοΰ 12. τρ α γφ δ ία ν.
Σ ο φ ο κ λ έ ο ν ς Αϊα; 488 13. οό ύ γ να ς τοΰ δευτέρου ν διωρθωμένου έχ ο 16 β α -
a x flv a v to i 18. δ ςτις έχ τοΰ δ τις 21. σ υ μ φ ο ρ ά ς έχ τοΰ σ υ μ φ ο ρ ά ς 25. π ρ οο-
ολίγον 28. π ρούβάλλετο
 A t ISovtpSiai Α ί,ΐξίου ro ii Α α μ η η νο ΰ 399

Τις δ άν καί άξίως σε θρηνήση, κάν ύπερφυώς άπαντες όλοφύρων-

τα ι; Ω πλεΐστα μέν άνθρώπους εύφράνας ταΐς άρεταΐς, πλεΐστα δέ
λελυπηκώς άπαντας, ού δυνηθέντας άπολαΰ^αι δσον ήβούλοντο, έμελ­
λες άρ α ής ημάς πρότερον ήδονής εγευσας, λύπης αύθις || καί πικρίας φ. 196<*
άντιβριθούσης αϊσθησιν παρασχεΐν, δευτέρων, φασίν, άμεινόνων. Σύ 5
δ ώς έκ τών παρόντων μάλλον βελτίον’ είναι τά πέρυσιν έδειξας.
Έ μ ελ λ ες, ώ πάντα αήττητε καί γενναίε, πείραν αυτός γνώναι θα­
νάτου, καί διά τοΟτο σύ μέν ώςπερ ήλιος άνατείλας άπό τών τής
Έ ώ α ς ώς πρός δυσμάς ήλαυνες, κροτούντων πάντων τών ύποδεχομέ-
νων, θέρμης τε καί ήδονής ύποπιμπλαμένων. Έ μ ε λ λ ε ς δέ άρα τόν 10
ήλιον επί δυσμών γενόμενον τής έαυτοΰ ζω ή ς γνώναι τήν δύσιν. Ού
γάρ έξήν άλλο[ ]π ου , καίτοι σοΰ γε τίς ήδη τήν ώραν βελτίων και
τήν έκπηδώσαν άστραπήν άπό τοΰ προςώπου άνάλωτον ω ε τ ’ είναι
καθάπαξ παθείν. Εί'μαρτο δέ άρα τοΐς χείροσιν ύποχωρήσαι τά βελ-
τίω, καί διά τοΰθ’ ό λαμπρός άστήρ εσβη, καί πεσών ύπό γήν δς εί- 15
χ ον,χ ρη α τά ς έπ ’ αύτώ ελπίδας άνθρωποι συγκατέθαψε, καί τό λ&πόν
k
αύτοίς άβιωτον νομιοΰσι τοΰ βίου, ο.Ιον άγαλμ α παντός καλού Ιχον-
τες άφι^ρέθησαν μεμνημένοι ήβης τ ’ έκείνου νοΰ τ ’ εκείνου καί φρένων.
"Ω θανάτου αώρου. Τοδτον τοιοΰτον δντα νΰν εδει διαρρυήναι, το-
σοΰτο κάλλος || οΰτω θάττόν άμαυρωθήναι. Ώ δυςτυχοΰς καί άπο- 20
φράδος ήμέρας, ή ταΰτ’ είδεν. *Ω τάφος, olov ώραίον άνθος, ήδη ΐ96β
πρός βλάστην ιόν, μαράνας Ιχεις, καί £όδον οΐον τερπνόν έκ πορ­
φύρας άπολαβών Ιχεις. Σ έ ποτέ τις ίδών άληθώς εΐπησι καί όψιγό-
νων άνθρώπων άνδράς μέν τόδε σήμα πάλαι κατατεθνηώτος, φ ού
πω ς όμοιος έπιχθόνιος γίνετ’ άνήρ. ώς ποτέ τις έρέει καί τό σόν κλέος 25
ού π οτ’ δλείται. *Ω τής άρίστης τών ήθών άρμονίας, ώ τρόπων χρη-
στότητος, ώ φιλανθρωπίας καί τοϋ χορηγεΐν άπασι τοΐς είς εκείνον
βλέπουσιν ή που τούτους καθάπαξ καί προςδιέφθειρεν. ’ Ω τών ύπ’
αύτοΰ γενομένων. Ώ π όσα δ ’ άν ετερα πεποιήκει, διά πόσων δ ’ άν
ήκεν, εί τφ μέλλοντι περιεΐναι συνεκεχώρητο, ό π ότ’ έν οΰτω βραχεί 30
χρόνου ταΰτ’ εΐργασται.

Β άμεινόνων εζ τοΟ ά μ ειόνω ν 8 . δια τοΰτο χ&ν πρόςβετον εν ~τ ΐόα |ν τ /

άρχτ) τοϋ οτιχ ου 10. ι« ύπ οπ ιμπ λαμένω ν 1 2 . (ί/.,ΐσ τώ ν λ οιπ ώ ν έσ/ισριένω ν
εν τί) ω α 1 5 . δϊαχον& 1 6. έπ ανχψ άνωθεν τοΰ χρηοχάς 23- ’2(κ ειπησι—-
όΐεΐχαι. Ο μ ή ρ ο υ Ί λ ι ά ; II 8 7 /■· έ. 2 4 . xaxaxt& veion ot ( ; )
 400 Νέος Ελλην ομνημών

Ά λ λ ά προ ώρας, φευ, έτρυγήθη. Τοΰτο ήν ά ρα τής 'Ρ ω μαίων

άπάσης δ κλύδων' τοΰτο αί συχναί τών π ρα γμ άτω ν συγχύσεις αί' τε
. 197« τ ών καιρών άμετρίαι καί δμβροι πυκνοί, || τών μελλόντων δακρύων
. άγγελοι. Διά τοΰτο πάντα θρηνεί, πάντα στένει έν βασιλείοις, έν έκ-
5 κλησίαις, έν ά γ ορα ΐς, έν όδοϊς, έν ήπείρω, έν θαλάττη, έν νήσοις, έν
ότω δή π οτε μέρει τής γής. Πάντα γ ά ρ μεταβέβληται καί δοκεί μετε-
σχηματίσθαι καί μέλασιν ίματίοις σκότον πολύν άμφιέννυται. Δοκοΰσί
μοι καί βουνοϊ καί δρη καί ποταμοί τής ςυμφορας αίσθέσθαι καί τών
ορνίθων τά γένη τοΰτον ώς άετδν ύψιπέτην όούρεσθαι.
10 Έ γ ώ δέ τί πάθω ; Ε π ιλαμ βάνεται μου τών λόγων τό πάθος, καί
τόν νοΰν αί £oal τών δακρύων συγχέουσι καί θρήνοι καί γόοι καί
άδυρμοί πάντοθεν άντικρούουσι, καί λέγειν ούκέτι στέγω , τήν ψυχήν
έλκόμενος υπό τών γ οερώ ς ανακαλούμενων έκεϊνο φωνών. Έ νθεν
τοι καί τοΰ έπί τής γραφ ής τό πάθος παριστάνειν έθέλειν άφέμενος,
15 έκεΐ καί α π ορ ώ λόγων, οίς άν άξίως έκτραγωδείην, μετά πάντων καί
αυτός δάκρυσιν >άμυθήτοις εσομαι τόν δεσπότην άνακαλουμένος εστ’
άν έν έμοί αϊσθήσίς τε καί πνοή μένττ].

. διατοντο 7. δοκονσι 10. πα&ω 13. έλκόμενος l·/. τοΰ έλκόμενος

ενϋέν 16. Τοΰ ανακαλούμενος τό άνα προςθετον έν τί) ω ι έν Tij apjrfj τοΰ
 ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΕΓΓΡΑΦ Α

Τ Η Σ ΜΟΝΗΣ ΞΗΡΟΧΩΡΑΦΙΟΥ Ή ΙΕΡΑΣ

Έ ν τοΐς A cta e t D ip lo m a ta τών M ik lo s ic h καί M iille r Τόμ.

Ε' σ. 2 5 6 κ. έ. έξεδόθησαν τ ω 1 8 8 7 τρεις ορισμοί άδήλου αύ-
τοκράτορος τοΟ Βυζαντίου, άναφερόμενοι είς τήν έν τ ω θέματι
Μαιάνδρου κατά τήν Μικράν Ασίαν μονήν τής Ίερ ά ς ήτοι τον
Ξηροχωραφίον, είς ήν αποδίδονται κ τή μ α τά τινα διηρπαγμένα
ύπο τοΰ πανσεβάστου σεβαστού Γεωργίου τοΟ Φωκα, γυναικα­
δέλφου τοΟ σεβαστοκράτορος Σ ά β α ΆσιδηνοΟ καί τών Σαμψ η-
νών καί Μ α λαχ ιω τώ ν 1. Τούτων δύο μέν είνε πλήρεις, είς δέ
διεσώθη κολοβός. Έξεδόθησαν δ ’ έκ τοΟ κώδικος S. M a r c o
3 1 6 , νΟν άποκειμένου μετά τών λοιπών έκ τής αύτής μ ο­
νής κωδίκων έν τί] Λαυρεντιακή βιβλιοθήκη τής Φλωρεντίας.
Εύρηνται δ’ έν π α ρ α ρ ύ λ λ ω έπί περγαμηνής, γεγραμμένης
τον δέκατον τέταρτον ή μάλλον τον δέκατον τρίτον αιώνα,
συνεσταχωμένχ μετά κώδικος τής Σχεδογραφίας τοΟ Μοσχο-
πούλου, γεγραμμένου τ ώ 1 4 2 6 καί έν τέλει αΰτοΟ (φ. 1 2 9 “ β).
“% ου τι δέ οί τρεις οΰτοι ορισμοί ώδε, έκδιδόμενοι ένταΟθα
μετά διαφορών τινων τής έμής άναγνώσεως άπο τής άνωτέρω
μνημονευθείσης έκδόσεως (ΜΜ).

1.

'Ο ρισμός διά τά κ α$αρπ αγέντα χ ω ρ ά φ ια τής μονής π α ρά τε τών

Σαμψηνών καί τών Μ α λ α χ ιω τώ ν * . .

1 ’Ίδε περί της όρθης γραφής τοΰ ονόματος τα λεγάμενα κατωτέρω Ιν σημ. 1.
* Οί ΜΜ ίξίδωχαν Μαλαχιών, άλλ' οτ’ Ιγώ άνΙγνων τά παοάφυλλον, διεκρίνετο μόνον
τό Μαΐαχι ανευ τόνου, οι δε συντάχται τοΰ Ιν σ. 404 σημ. 1 μνημονευομίνου Κατα­
λόγου άνέγνωσαν Μαΐαχ, διό είχον .συμπληρώσει όρβως Μ αΙαχιωιων χα! πρίν η λάβω
γνωσιν τοΰ έν τοΐς A cta et Diplomata Τόμ. <7' σ. 211, 212, 213 τύπου τούτου.

ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΙΙΜΟΝ ΤΟΜ. ΙΑ' 26

 402 Ν ίο ς Έ λ Ιη ν ο μ ν ή μ ω >

Ύ πεμνήσθη ή βασιλεία μου π α ρά -τοΟ μέρους τής σεβασμίας μο­

νής τής Ί ε ρ δ ς ήτοι τοΟ Ξ ηροχωραφίου ώς τόπια τινά διαφέροντα
αυτή άπό παλαιγενών χρυσαβούλλο>ν καί λοιπών δικαιωμάτων καί έν
τφ θέματι Μαιάνδρου διακείμενα καθηρπάγησαν κ ατά διαφόρους και-
5 ρους π αρά τε τοΰ μέρους τοΰ πανσεβάστου Φ ω κ ά κυροΰ Γεωργίου
καί τινων Σαμψηνών καί έτέρων προςώπ ων, καί κατέχονται π α ρ ’ αυ­
τών καί νέμονται άμ ετόχω ς, μικρόν τι ή ούδέν έξ αυτών ποριζομένης
τής τοιαύτης μονής, ώ ς τών κατεχόντων αυτά καταδυναστευόντων
αυτή- καί έδεήθησαν ο! μοναχοί τής βασιλείας μου πρόςταγμ α ταύ-
10 της έπορεχθήναι αύτοΐς, άποκαθιστών αυτήν είς τά τοιαΟτα τόπια.
'Η γοΟν βασιλεία μου, μη βουλομένη τήν μονήν τής Ί ε ρ ά ς στέρησιν
ύποστήναι τών δ[ιαφ]ερόντων αυτή\ διορίζεται σοι τφ πανεντιμοτάτφ
καί οίκείφ αυτή έπί τοΰ κανικλείου\ιυρφ Β ασιλείφ τφ Χ ρυσομάλλη
καί δουκί τοΟ θέματος τών θ ρ α κ η σ ίω ν τ η ρ ή σ α ι τά προςόντα τή μονή
15 δικαιώματα καί τούς περιόρους καί άποσπ άσαι τά τόπια τής μονής
τά π αρά τινων καθαρπαγέντα καί προςκυρώ σαι αύτή, ώ ς άν π α ρά
ταύτης κατέχωνται καί νέμωνται, καθώς αύτή προςήρμοσαν, έπιφωνή-
σασθαι δέ καί τούς π α ρ ά πάντα δίκαιον λόγον καί ά μ ετόχ ω ς κατέχον-
ται τά τόπια τή ς μονής, όποιοι ά ρά καί είσΐ, τέλεον άπέχειν α υ τώ ν
20 οι>δέ γά ρ βούλεται ή βασιλεία μου τούς ταπεινοτέρους καί μόνω θεώ
προςανέχοντας μοναχούς π α ρά τών ίσχυροτέρων καταδυναστεύεσθαι.
f Είχε δέ καί διά τής βασιλικής καί θείας χειρός δι’ έρυθρών
γ ρ α μ μ ά τω ν μηνί Σεπτεμβρίφ ίνδ. β ' ·{·.

2.

Π εριπόθητε συνπενθερέ τής βασιλείας μου, πανευτυχέστατε σεβα-

σ το κ ρ ά τω ρ , κΟρ Σ ά β α Ά σ ιδ η ν έ ' b καθηγούμενος τής σεβασμίας μο­
νής τοδ Ξ ηροχωραφίου, δ μοναχός Νίκων, όπέμνησε τήν βασιλείαν
μου, ώς χ ω ρ α φ ια ία τινά τόπια διαφέροντα τή κ α τ’ αυτόν σεβασμία
5 μονή άπό χρυσοβούλλων παλαιγενών καί λοιπών δικαιωμάτων καί έν
4. Μαιαν&ρίον ΜΜ, άλλα πρός την £μ.ήν ανάγνωσή συμφωνεί ή τε άνάγνωσις τών συν­
τακτών τοΰ έν σ. 404 σημ.. 1 μνημ.ονδυομ.ένου Καταλογου χαί ηγραφή Μ αιάνδρου παρά -
ΜΜ εν σ. 257,22, δεν είνε δε ορθή η έν ταΐ; Προςθη'χαις και διοοθώαεσι της σ. 464
τών Acta 6t Diplomata ττρότασις jwpt διορΟώσεως εις Μαιανδρίον έν τώ δευτέρψ
τούτω */ωρ·'ω 15. *αϊ πβριόρονς ΜΜ 2,1. ονμπβν&ίρβ ΜΜ (?ν σ. 463*464
διορθουται ονμπέν&ερβ) 4. τοπία ΜΜ
 Άνέχόοτα έγγραφα της μονής Ξηροχωραφίαν η 'ϊερας 403

τώ θέματι Μαιάνδρου διακείμενα πρό χρόνων τινών καθηρπάγησαν

παρά τε τών παροίκων σου καί τοΰ πανσεβάστου σεβαστού καί γυ­
ναικαδέλφου σου Γεωργίου τοΰ Φ ω κ ά , καί νΰν κατέχονται καί νέ-
μονται π α ρ ’ α δ τ ώ ν ή γοΰν βασιλεία μου, μή βουλομένη στέρησιν
ύποστήναι τήν δηλωθεΐσαν μονήν τοΰ π ροςαρμόζοντος αυτή δικαίου 10
έπΐ τοΐς τοιούτοις χωραφιαίοις τοπίοις, διορίζεται σοι δ ι* τής παρού-
σης π ροςτάξεω ς, διοικονομήσαι παντοίως τό άποσπασθήναι τά τοιαΰτα
τοπία άπό τών κατεχόντων αυτά άμ ετόχ[ω ς, ώ]ς π α ρ ά τοΰ ^ηθέντος
καθ[ηγουμένου] ύπεμνήσθη τή βασιλεία μου, άπ οκ αταστήναι δέ τή
δηλωθείσ^ μονή τα ΰ τα - ούδέ γάρ βούλεται ή βασιλεία μου στερηθή- 15
ναι αύτήν τών τοιούτων χω ραφ ιαίω ν το π ίω ν άντιλαμβάνεσθαί τε τοΰ
μέρους τής τοιαύτης μονής καί μή παραχ ω ρεΐν τινΐ π αραρπ άζειν τ-
τών δικαίως διαφερόντων αυτή καί ίδιοποιεΐσθαι ταΰτα.
f Ε ίχε δέ καί διά τής βασιλικής καί θείας χειρός δι’ έρυθρών
γ ρ α μ μ ά τω ν μηνί Ά π ρ ιλ λ ίω ίνδ. β' -{*■. 20

8.

. 'Ο ρισμός διά τά χω ρ ά φ ια τοΰ Ά κ ρ ο υ άπ οτρέπ ω ν ά π ’ αυτών τούς

Σαμψηνούς.
Έ φ θ α σ ε μέν λαληθήναι ή μέσον τοΰ μέρους τής σεβασμίας μονής
τής 'Ιε ρ α ς καί τών Σαμψ ηνών έποίκων ένοΰσα όπόθεσις περί τών
χωραφιαίων τοπίων τών οΰτω πω ς έπιλεγομένων τό Ά κ ρ ο ν π α ρ ά τ φ &
τής βασιλείας μου βήματι, Ινθα καί προεβάλλοντο ά μ φ ότερα τά μέρη
τάς δοκούσας τε καί προςούσας αύτοΐς δικαιολογίας. Κ α ί έπεί άπό
τών π α ρ ’ άμ φοτέρων λαληθέντων καί ά φ ’ ών οί μοναχοί ένεφάνισαν
δικαιωμάτων διεγνώσθη π α ρ ά τής βασιλείας μου ή γή π ά σ α τοΰ Ά ­
κρου τή τοιαύτίβ μονή διαφέρουσα καί κατεπ [ατεΐ]το είς τοΰτο, καί 10
οί ΣαμψηνοΙ Ιλεγον δέ ώ ς ή τοιαύτη γή ά π α σ α . . . .

Και τοιοΟτοι μέν οί έν τοΐς Acta et Diplomata έκ τοΟ κώ­

δικος 3 1 6 έκδεδομένοι τρεϊς βασιλικοί ορισμοί. Ά λ λ ’ οί συν-
τάκται τοΟ καταλόγου τώ ν προςθέτων κωδίκων τής Λαυρεντια-
κής βιβλιοθήκης, οί κ. κ. Ε. Rostagno καί Ν. Festa, διεγνω-
2 ,1 .ά ά τ ^ ;Μ Μ 10. χα .,π.,.ιοΜ Μ 17. η Μ Μ 20.3«λ(ΐπειΜΜ
3,3. ΧαΧη&ήναι μέαον Μ Μ 4. περί τινων 5. "Ακρο: Μ Μ 10. χα .τ ο ... Μ Μ
404 Νέος ΕΙληνομνήμων

σαν, οτι μετά τοΟ φ. 129 τοΟ κώδικος S. Marco 3 1 6 πρεπεί

νά συ σ/ετισθή ώ ς έκ της αυτής προελεύσεως π ρ ο ε ρ γ ό μ ε ν ο ν ετε-
ρον ομοίως εκ περγαμηνής παράφυλλον, τη αύτη / ειρί γ εγρα μ -
μένον καί συνεσταχωμένον εν τη άρχη τοΟ κώδικος S. Marco
3 0 8 , περιέ^οντος τά ’Ε ρω τή μ α τα τοΟ Χ ρυ σολω ρα, περιλαμ-
βάνον δέ δύο έτερα έγγραφα, έν πλήρες καί έν κολοβον,
άναφερόμενα είς τήν αυτήν μονήν 1.
Τά δ’ έν τ ω παραφύλλω τοΟ κώδικος S. Marco 3 0 8 ανέκ­
δοτα έγγραφα, άτιν’ αντέγραψα έν ετει 1 9 0 6 , είνε τά κ α τω ­
τέρω ύπ’ άρ. 4 καί 5 έκδιδόμενα. Τούτων το πρώτον διεσώθη
άκέφο.λον έν π ρω τοτύπ ω , φέροντι τάς ΰπογραφά: το0 τε νοτα­
ρίου καί τών μαρτύρων τοΟ πρακτικόν καί περιέχοντι πλείστας
ο σ α ς ρ ρ α /υ γ ρ α φ ί α ς και ε π ιτ μ η σ ε ις , ων τινες π ερίεργ οί oto
εκριν ’ άναγκαίαν τήν έν τοΐς Πίναξι 8 καί 9 παράθεσιν πανο-
μοιοτύπων αύτοΟ, ειλημμένων έκ φωτογραφίας άποδιδούσής τά
μέν γεγραμμένα έν λευκώ, το δ ’ έδαφος μελανόν. Π αρατηρώ
δέ, δτι ή προς τ ά δεξιά τοΟ άναγινώσ/οντος ώ α τοΟ έκ περγα­
μηνής παραφύλλου συναπεκόπη μετά μέρους τών γ ρ α μ μ ά τω ν ,
καθ ά καί ή ω α του χαρτώου κώδικος τών ’ Ε ρωτημάτων τοΟ
Χ ρυ σολω ρα , μεθ’ οδ ό βιβλιοπηγ'ος συνεστάχωσε το περί ο ί δ
λόγος ςένον παράφυλλον. Δι'ο τά συμπληρούμενα ή τά μή δυ-
νάμενα νά συμπληρωΟώσι ιΐαρέθηκα έν άγκύλαις.

. . . μέν άφορίσαι τδν τόπον της νομής τοϋ Σταυρίου καί τοΐς μονα-
χοίς τοϋ Ξ,·[ροχωραφίου] παραδοϋναι είτα μετρήσαι τέ καί περιορί-
σαι καί από της άργής [γης] το0 προαστείου της Τριστόμου τόπον
μοδίων διακοσίων^καί τ φ μέρει της είρημένης μονής τοϋ Ξ ηρ[ο]χ[ω -
ραφίου] άποδοΟναι- έπί τοΰτψ γάρ καί τό παρόν ήμών Ινταλμα συνή-

1 Ε. R ostagno e Ν. Festa Indice dei codici greci l.aurenziani non

com presi nel Catalogo di Bandini h τοΐ; Studi italiani di Pilologia
classica Τόα. A ' (1893) σ. 183. Έξέδωχαν S' οί συντάχται τοΰ καταλόγου έν αΰτω
σ. 18 καί μέρος τοΰ ανωτέρω ΰπ’ άρ. 1 αριθμού ά'νειι μνείας τής προγενεστέρας έχδό-
σεως παρα τω M iklosich καί M uller.
Ν εος Ε λληνομνημων T om . Ift' Π ιν α ε 8

,. « Η

:/-<·>■■ ■ ■' · - -1 ' ' ' ' ’’

, - , - · -< ν - ί
tll^ ;'«.i*A o^ 4t r« f* 7 e / -ΓΟ'ΤΤ -r»»rr y f o A * * * * K ^ 'T ο , <τ r1

^ -7CMU^V^« or^r^» K 'fT lV ^ o^ i ' ·*n I

^ ^ X -A ^ λ £ " ,Λ ν 'ζ ' /s. t'·' <2 -,H
■jn .[HITy **ί* τ> TT **° is o*v Ki»J l*>Λ*~Γ'{ T -MOjirfOUf r
, . ν ' ~r^J/ v - > ^ , / ·*Λ ^ 9 V .
. ! / (/ ■ ' m ' x u ^ u u · U «u ) · 7 θ · » r ^ k T * * * I O t i^ »Λ ν »/ "T *A σ '“ ' »

» V s ' - ^ d ~ Γ ' , 1' ‘ ' S 'J

u o y /^ w * < r« ***& » Κ ^ Λ / Τ β * * <W^e «f T 7 13
*'v r *< Λ ·* -ττ^ S , o!ν χ - » L'T° ‘ v ^ 1
'Τ Γ Γ ^ / y » ' > IA>U) r jo u * γ β αΛ7 α ·Ό Χ Ο t t® ^

,./Γ -..'a/ ' , ^ v 'n r ' ''^ J V ' ~ ν · > ,ΛΑ — . ]

rp7o ,a;. σ · 'jt>p -jf. w
jx»y ο^Λ4*' * K«Ai>^^n,*'*Tc>wo,^X Aj‘> I *7*?y
, , v ' ■ '.a ^ 'λ ' ' ~ v v ' T ■!
p t '* - p 'j ' 'n y t n ^ y a j » ιι<>. ΚαΛ ^ « *|Pf|rc (* ϊ* '’·*Βγαρ u>y * ■>
^ ( /i~ -Try ^ \/ v -·ΪΠ '■ 'T t^ y ' y~x * ^ . ',
K " ^ / V » ' ^5u f < Ο^-Τ»K />U / ■η ττιυα ς· v f \
uV<^ , o^ , ®C> ' > τ τ - , '"C j - / y·» V ·. '-Λ "i
K °“ <? ./n o χ · » i^ iu a u w /e u n n i) J'w ff«»/ -tt'* fn ur d / ' , -i <

fio y * 3? 'i m r j t n* w»—r 1 ’ * u <Τξ!)/ I /\ ο τ π ^ '» ζ ? ί ο |/&> h '·* asearn i f » 'j

‘ ,y P , ^ j , „ i* i
A*"^ **** ~Tt" r r ‘ 7 0 · » · ) β | ' « υ Μ ^ ’ ·|-vm>y/u»f> / * r**y UJomnj
< ί } - x λ • V ' ' rl - ' 7-> ^ > ;

"T ^ S - t/ · ' ·· J

f s 1.ΓΛ.,*»— ■.,, I, my ^ T W r T ^ ^ V K r<4ara>oi^^)t

> -n V v 'c , 'r 'i r . 5^ r," , · , 1
‘*- > ^ ■" K"·» —»/ K >" 7 ^ "; ν / β ο Γχ-_, 'TTD-n^f’ r,<;«^3 o^f
_ ·;χ . '', '. ' (Γ - ' ■ Γ' ^ , 9
rs ·ί ΚΤ·/-/ ·7°^<τ ‘ r i n ■ < ; < * , -f y •4^ 01 <«.*'U *

f i s " ■> ' *1 - V , I · rr ^

n un •■nL·· x & ^ y c r ^ t » u r^rVr» K“ » v W ~ i ? ·’ < x ^ * -\
L 'Λ ” \ ' ' *> 'C , '"C . -7 » / W - ,
' T y> / ° · ΊΟυ Λ*9· Κ·~/τΥ Η - «<f >MJJ tu -TT»<C*r ''Γ<Τ“ - ) “Ό -'·
^X · ·. l· 'π f- <*&I f *A'M , Λ ,1 ' 'C ’' / I , .
o ^ \ * ^ ~ f- “t i l · * / * T fί ι ( · » > Λ «M u y c*^ · 'T T * ? * * ' ♦ ο .·' ^
. . ^ τ ·ν Γ"«^W· <1v’
. > P Zr, - I =-· -v« i C -> <■{■ Λ>- ' · ’ ' I
\s(p Γ* Η“»λΛ- 'x y ί a y a f^'.' W V*''·y·" p l^ f" n 'C **'- “ »-) ~·
' ΓΊ'^ · - ■»
k?l ’ . « > ' ·'■
w - . t . / .y^' \ p ■yp—, ' , .,
7Π^«- 3 U>^ /» \j(p0·* Γν«· **^j>yi·* < / / / ' / Λ^Ί;, , * · « . / . *
yL·- C 1, ' ' .» aV v ' A ·* ,'· %
'*·' ’fft' r. *'»'
·»
'
· ·
^ A ' \^θ ' nr*- f /r , ! -
^ M S <'>>*“ i y ί / ’i . .·,, ' '

Π Α Ν Ο Μ Ο ΙΟ ΤΥ Π Ο Ν ΤΟ Υ ΠΑΡΑΦΥΑΟν A«

TO Y Κ Ω Δ ΙΚ Ο Σ ΤΗ Σ Α Α Υ Ρ Ε Ν Τ ΙΑ Κ Η Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η Σ SAN M AR CO 308
Ν βος Ε λληνομμημον T om ΙΑ ' ΠίΝΑΗ

^/ ' Ϋ ·
Ρ” I > iucn ·ηγ**ιξ tx a ■ iju t r ^ o / *ϊ* •n'T***/ f « i r r · ^ ,

1 , r7 (·' yr ' · * ■ ' jv ' ‘ 'A.

{{r*j * *vj ~t*sy T* /*■* TT"^ τ Ά v/ φ σ β π <x*x*r\ /
, '- . .· Ή, J- \ ' ; < · » · ’ ^ J- ' ««' .// .
f? -γ-τη> A*f *ΤΓ*^ ^ '7°>' ' f l ^ ΠΓ®4 ί y)o'r'*
/ '* ' · , Λ · r ' *<;_Α ,'·^/ '■ « ? , « >' c
■ /o n ■ - f λ μ ο τ τ η -»τ"τγ-« m .. u u ) <*· " » r r « y
/ · '»*
, rrri».*
» , 'i i · " ' _„ <-rr_ ,Λ ·'
- TV V ^τ 1r - 'Tr-■J ~ ?",
><■> , ‘, >
'~',y~7* ~nrfm4i~Ti * *" Κ*"·**- *7 J *v '
r · J° i / <ΟΛ / *"iT „ / . ,« «* . /
TT>( f '·«/ KCTW? rT y 1 e u a r w Κ**·» ®*) or|^·* »)·»-»e^-

•i * 'V β λ^-Λ ^ TT^’·»®·' ¥^»uAoer vCw·/—'' ^ sCTV-^n‘/' -‘ \

, ^ * v » *. νΛ ^
' »· · t « · / .· <:, >« * ο--» -N ,. t J " . - >3*» i '
n o .p 1 * / v r > / i K j ‘ *J« ) 'T r ^ ^ y r o u 'ΤΤ-’-y ,aj>*Lt A*(>o m ' -

•ry t«” 1$ ff^ · aJ^>-rmjf(*i^ ·ρ Λ ~~<jjnjr τ β υ

/r j " • 7 W T n ^ ^ t* r°J ^
«# f ; γΛ ^ « >O rC / V ~ J *. 'X ' T^* \
«*■<■r-(*.//jj W^/ ·> ’T ’C H lO f T ^ t M U n · ^ ^ Ί ·ν φ ^ < < Γ ^ Μ K * »f )r7 ^

- X v ■* 1 'f** ' * · ^ VΛ f " /

° M^ trrr^ «Γ**7 Ke ’ e *ri:e x f :*e f K«^ «Λ ·ι. T t,/J B^ywtoy1
~ , / v ' * /· *
•’* U^cr K>»^i tj* »β^ιββ>τ. }<«>m K0/'
' io > * ^ -Λ - , ' rf, ^ N
.«N.rr μ/^ηο<Τβ-ΠΤΤ4ΛίΜΤ- ΛΟΛ /
, *, . ^ v 'Γ ’ v
ni >T^iAf<T^ «7|^eL/^x>uaxr|^ 4 r K " *^ amr&^jAj Cp~r y**ar-^*t

-τμ , . ^ ϊ η rr Tto^o^ To ^ Ί< 1 Τ & L ^ i «1/

- ‘ O* ' y V. ^ ^ J> ^
-s.' v (on p'l tnwio · fcautfm K«“ 6 Τ» 4^1 *■"
'"/ ' 'ί ~J '■ \ > >> / o 1 Cy
j," ^ ίτ>ι ou> / ncu^w «τηΛ* **? * e u M ^ cr *71m*

3λ^fT
-
f*^
q · μ 4
*Λ/y *» · 0 *- US'V*
V
Ko«
'1 “■' *\
tX") or-U^
ί <Γ^ " ^ Λ'

' ,· '. · ., ,, . '" ,A < , ' '

a i J j t y a u ~ j-* r <xy y ·*λ 9 * ϋ C l o r r e u T iro> u ^ * u y K « M “ “ <Π
’ ■ ( - 0 - , - ':- , ,

■t * ',χ-ja,^ ■'f -n y 'ΤΤΛί" <*} ο ^ ajifjrtt^ « 0 >»ka^'fr

Π Α Ν Ο Μ Ο ΙΟ Τ Υ Π Ο Ν ΤΟ Υ ΠΑΡΑΦΥΑΟΥ A6

TO Y K Q A IK O Z ΤΗ Σ Α Α Υ Ρ Ε Ν ΤΙΑ Κ Η Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η Σ SAN M ARCO 308

 Ά ν έ χ ίο τα έγγραφα τής μονής Ξηροχωραφίου η Ίερας 405

θως πιστωθέν βουλλω τηρίφ ήμών έπεδόθη σοι μηνί ίνδικτιώνι τοΐς
προγεγραμμένοις' ούτως τοΰ [Οφους] περιέχοντας' έπί τοΰ τόπου γε-
νόμενος συμπαρέλαβον μεθ’ έαυτοΰ από τών παρ[οίκων] τής Τ ριστό-
μου τόν τε Μιχαήλ τόν Ά λ ω π ό ν , Κωνσταντίνον τόν τοϋ Ά ρχ α λ ύ κ ου ,
Ίω άννην τόν Βο[ουθλαν] Νικηφόρον τόν Ά θανασόπ ουλον καί Μιχαήλ 10
τόν Πολίτην συμπαρόντων ή[μΐν] καί Νικολάου νοταρίου τοϋ Μουκα-
πέλη, Κ αλοΰ τοΰ Σπανοπούλου' Μιχαήλ γαμβρού (;) τοΰ Ά ρμ έν η
[Βασιλείου] 1 κουράτορος τοΰ αύτοΰ προαστείου καί ενώπιον αύτών
άποδεδώκαμεν πρός τούς μοναχούς τό[ν] τόπον τής νομής τοΰ Σ ταυ ­
ρίου ίδιοπεριόριστον δντα καί από τής έξ|ω]χώρου γής τής Τριστό- 15
μου ήτοι τοΰ Μ αρμάρου τόπον μοδίων διακοσίων ήγουν [πρός] μέν
βορραν σχοινία δέκα καί £ξ" πρός δέ νότον σχοινιά δέκα καί επτά'
καί π[ρός] άνατολάς καί δύσιν άνά σχοινία -κδ- μετά τής ούραγίας
τής βουλλωθείσης π α ρ ’ έμοΰ δοθέντα αύτοΐς' τούτων ούτως πραχθέν-
των καί άποδοθέντων π α ρ ’ έμοΰ τοΐ[ς] μοναχοις ένώπιον καί τών κα- 20
τω τέρ ω ύπογραφέντων μαρτύρων τό παρόν πρακτικόν έξεθέμ[ην] γ ρ ά-
ψας οίκείαις χερσί’ μηνί καί' ίνδικτιώνι τοΐς έγγεγραμμένοις f ’Ιω ­
άννης π ρωτοσπαθάριος τοΰ χρυσοτρικλίνου μέγας άκτουάριος τοΰ
γενικοΰ λογοθέτου καί έξάκτωρ οικεία χειρί υπέγραψα ·}· Νικόλαος
νοτάριος ό τοΰ Μ ουκαπέλη παρήμην έπ ϊ τφ παρόντι πρακτικώ ώς 25
w ,r η ~ -, - , - <■ - , JL αίγνον| Κ α λ οΰ
τό υ φος οηλοι καί μαρτύρων υπέγραφα, τ ----- — - I - ------------ -------
τοΰ |Σπανοπουλρυ,
παρήμην έπί τω παρόντι πρακτικώ ώς τ[ό] ίίφος δη λ οι’ καί μαρτυρών
υπέγραψα f Βασίλειος ό κουράτωρ προνοητής Τριστόμου παρήμην
έπί τφ παρόντι πρακτικφ ώς τό ύφος δηλοΤ καί μαρτυρώ'Λυπέγραψ α
ίδιοχ είρ ω ς f Κ ώ ν σ τ α ς δ τοΰ Κ υ ριά κού τοΰ Ά ρ χ α λ ύ κ ο υ π α ρ ή μ η ν 30
έν τφ .παρόντι πρακτικφ, ώς τό υφος δηλοΐ καί μαρτυρών υπέγραψα

ίδιοχείρως f Μιχαήλ ό Ά λ ω π ό ς παρών καί μαρ-

τοΰ |Ά λωποΰ
τυρών ύπέγραψα τόν τίμιον σταυρόν τό δέ υφος προετράπη γραψαι

Νικόλαος νοτάριος ^ 'Γ? H (° πισθία δψις τοΰ φύλλου)

[τοΰJ| [Αθανασίου] 1
1 *Η συμπλήρωσές τοΰ όνοματο; Βασιλείου είνε ασφαλής, ώς εξάγεται έκ τη; κάτ<·»-
θεν του πρακτ'κοΰ δπογραφη; αύτοΰ.
* Ή συμπλήρωσις τών λέξεων τον ’ Α&αναοίον κεκομμενων κάτωθεν γίνεται σαφή;
εκ τών επομένων. ·
 406 Νέος ‘Ελληψομνήμων

35 [1"Νικη]φόρος τοΰ ’Α θανασίου παρήμην έπί τώ παρόντι πρακτικώ ώς

τό [ΰφ]ος οηλοΐ καί μαρτυρών υπέγραψα τόν τίμιον σταυρόν, τό δέ

υφος Β ασίλειος κ ουράτωρ [+ ?j /V0VP ^ L7.^'V- , Μιχαήχ $ το0 ^ ρ -

τοϋ |Αρμενη 1
μενη π αρώ ν καί μαρτυρών υπέγραψα τόν τίμιον σταυρόν, τό δέ υφος
Βασίλειος προνοητής, -·{■ Μ ιχαήλ 6 Πολίτης παρήμην έπί τ ώ παρόντι
- , _ ,' , , , , , σίγνονΙ’Ιώ
40 πρακτικφ και μαρτύρων [υπέγραψ α] ιδιοχειρως'γ· - L, " '
" Μει|ζότερος
’Ιωάννης ό Μ ειζότερος δ Βουθλας παρήμην έπί [τώ π]αρόντι π ρα ­
κτικώ καί μαρτυρών υπέγραψα ίδιοχείρως τόν τίμιον [σταυρ]όν, τό δέ
υφος Βασίλειος κ ου ράτω ρ. -{* Νικήτας πρωτοσπαθάριος καί έπισκε-
πτίτης [Μ αι]άνδρου δ Χ αλ κ ού τζη ς δοΰλος Χ ριστοΰ. Ί*

Κ ατάστασις τοΰ Β αρδαλή 1

[Μη]νί Μ αρτίφ ιθ ήμέρα γ ίνδικτιώνος ιβ έπί παρουσία τοΰ πανιε-

ρωτάτου μητροπολίτου [Μι]τυλήνης κυροΰ θ ε ο δ ώ ρ ο υ , τών πανσεβά-
στων σεβαστώ ν τοΰ τε κυροΰ Συμεών τοΰ [καί] συγγάμβρου τοΰ παν-
ευγενεστάτου Τ α ο ύ λ : τοΰ ’Α γγέλ ου κυροΰ Ίω ά ν ν ου [τοΰ] Π αλαμά
δ κυροΰ. . . . . 2 τοΰ οίκείου τ φ .β α σ ιλ εΐ τφ ά γίφ τοΰ Φ ρεδερύχου καί
έτέρων ■{■ [Ού] μόνον Χ ριστός ή ένυπόστατος καί αύτόχρημ α ζω ή καί
άλήθεια τόν θάνατον [κ α]τά τάς γ ρ αφ ά ς είς νίκος κατέπιεν ίσχύσας'
καί τό σατανικόν [το]ΰ ψεύδους νέφος άπήλασεν ή αύτοαλήθεια άνα-
τείλασα, ά λλ ά καί [ή τ]οΐς κ ατά κόσμον πράγμασιν έγκατεσπαρμένη
10 φύσις τής άληθείας [κ]αί δ τηλαυγής τών δντων λ όγ ος' τό έξευρεθεν
έκ περιέργου διανοίας [ψ]εΟδος κατη γω νίσατο' καί ζή καί ετι διά
Χ ριστόν την αύτοαλήθειαν [κα]ί έν άνθρώποις ή τοιαύτη άλήθεια πο­
λιτεύεται. Ά λ λ ’ είς τί μοι βλέπει [τ]ό τοΰ λόγου π ρ ο α ν α φ ώ ν η μ α ; 01
έποικοι τής έπισκέψεως τοΰ Σαμψ ών [σ]θεναροί μέν δντες άνέκαθεν
15 διά τό υπό μ εγάλω ν άνθρώπων καί βασι[λ]εϋσιν οικείων καί έξκου-
σιάζεσθαι καί συντηρείσθαι καί δεφενδεύέσθαι [ν]ομής έπιλαμβανόμε-
1 Η ε π ιγ ρ α φ ή α ϋτη ε ίν ε γεγοαμ μένη άνω έν τη ά ρ /^fj της ο π ίσ θ ια ς σ ε λ ίδ ο ς το υ
παοαφ υλλου, ά λ λ ' ά ν α φ έ ρ ε τ α ι χ α τ α τ ό εν τ ο ΐ ς β υ ζ α ν τ ι α κ ο ϊς χ ε ιρ ο γ ο ά φ ο ις γ ν ω σ τ ό ν εθθ$

ίΐς τό εν μ έ σ ω τ ω φ ύ λ λ ω τ ο ύ τ ω ά ρ χ ο 'μ ε ν ο ν ν έ ο ν έ γ γ ρ α φ ο ν ,

? Κίνόν ώ^εΐ πέντε εως εξ γραμμάτων»

 Ανέκδοτα έγγραφα τής μονής Ξηροχωραφίον ή Ιερας ■107

νοι τινών πλησιόχωρων αύτοΐς, ήδη και εις [δ]εσποτείαν είλκον αυ­
τή ν καί λογισμούς έκ κεφαλής άνέφυον [ . . ]ους επικατασκευάζον-
τες τό δοκοϋν έκείνοις εύρε..........

Το ύ π ’ άρ. 4 άνωτε’ρω το π ρώτον νΟν έκδιδόμενον έγγραφον

έξηγεϊ τίνες ήσαν οί αρπ αγές τώ ν κ τ η μ ά τ ω ν τή ς μονής ώ η ρ ο -
χ ω ρα φ ίου Σαμψ ηνοί, περί ών γίνεται λόγος έν τοΐς τρισίν α ύ -
τοκρατορίΛοΐς χ ρ υ σ οοού λ λ οις. Είνε δή λχ δή οί εποικοι τή ς έπι-
σκέψεως Σ α μ ψ ώ ν , άνηκούσης εις το θέμα Μαιάνδρου. Βλέπον-
τες δ ’ έν τ ώ π ρ ώ τ ω τ ώ ν π αρά τ ώ Miklosich και τ ώ Muller
έκδεδομένων χ ρ υ σ ο β ο ύ λ λ ω ν , δτι^ή τή ρη σις τ ώ ν δ ικ α ιω μ άτω ν
τ ή ς μονής καί ή από τ ώ ν ά ρ π ά γ ω ν ά π ό σπ α σις τώ ν το π ίω ν αύ-
τ ή ς άνετέθη είς τον δοΟκα τοΟ θ έμ ατος τ ώ ν θροίκησίων, ο δ
π ρ ω τε ύ ου σα πόλις ήτο ή Έ φ ε σ ο ς , έννοοΟμεν, δτι το θέμα Μαι­
άνδρου ήτο ύποδιαίρεσις τοΰ μ εγ άλου έκείνου θέματος, κ α θ ’ ά
καί ά λ λ α τοιαΟτα μικρά θέμ ατα ύπήρχον έν τ φ βυ ζαντιακώ
κράτει, περί ών θέλω διαλάβει ά λ λ ο τ ε . Ώ ς δ ’ έκ τοΟ ό νόμ α -
τος δυνάμεθα νά ε ξ α γ ά γ ω μ ε ν , το μικρόν τοΟτο θέμα άντεστοί-
χει είς τ ά ς ύπ'ο τοΟ Μαιάνδρου διαρρεομένας χ ώ ρ α ς τή ς βορείου
Κ α ρ ίας καί π ρωτεύ ουσα ν ειχε βεβα ίω ς τήν Μ ίλητον, περιελάμ-
βανε δέ καί το ορος Λ ά τ μ ο ν , το Λ ά τ ρ ο ς τώ ν Βυζαντίνων, περι­
φανές διά το πλήθος τ ώ ν =ν α ύ τ φ μονών καί ά ν α χ ω ρ η τη ρ ίω ν .
ΤοΟτο διευκολύνει ή μ α ς είς τό ν ά ν α ζ η τ ή σ ω μ ε ν έν τή περιοχή
έκείνη καί τήν μή φυλοκρινηθεϊσαν μέχρι τοοδε θέσιν τής μ ο ­
νής τοΟ Ξ η ροχ ω ραφ ίου. Π ρά γ μ α τ ι δ ’ εύρίσκομεν ενα τ ώ ν Λ α -
τρηνών π α τ έ ρ ω ν , τόν άγιον Νικηφόρον, ενα τ ώ ν π ατέρ ω ν τώ ν
α μ έ σ ω ς συνδεομένιον προς τήν ίστο.ρίαν τοΰ έν Λ ά τ ρ ψ μ ο ν α ­
στικού βίου, ά κ μ ά σ α ν τ α δ ’ έπί τοΟ Νικηφόρου Φ ωκ α ( 9 6 3 - 9 6 8 )
καί τοΟ Ιωάννου Τζιμ ισκ ή ( 9 6 9 - 9 7 6 ) , . π ρ ώ τον μέν έγκαθι-
δρυόμενον εν τfj Πλατώνη κειμεντ] περι τά “Αναια, επειτα δέ
μεταβαίνοντα προ; άλλο μέρος τοΰ δρονς, δπου και μονήν κα
·&ιατα την έπιλεγομένην τά ’ Ερεβίν&ον, και πρώΐ)ν μεν ουααν,
ούκ επίσημον δε, οί'α ννν έστι. Τέλος $ ’ 9 Νικηφόρος εις το
 408 Νέος 'Ελληνομνήμιον

Ξηρόν Χ ω ράφ ιον μετοικίζεται, τόπον τινά άλσώδη καί ϋηρώ ι

άγριω ν ενδιαίτημα δντα. Κατατεμών τε όμως τοϋτον και καϋη
ρημένος (-’ ζ κα&ηράμενος) μοναστήριον εδειξε, τών έβδομη-
κοντά τόν αριθμόν πληροϋντος ήδη τοϋ συστήματος τών σννε
πομένων αύτώ μαϋητώ ν. Ο νς έλπίδι μόνη τη εις θεόν και θεί-
οις λόγοις άρδεύων διέτρεφε, μηδέν τον αΐώνος τούτου το πάρ-
άπαν έπιφερόμενος. Σ πουδή δέ τις ύπήν ούκ άγεννής τώ άν-
δρι κατ αντόν τον τόπον οίκον εύκτήριον δείμασθαι' ήν δε ύλώ-
δης ό τόπος, δν διεγείρειν προέΰετο, και πάνν δάσει περιειλημ
μένος πολλω καί προϊσχόμένος ού ραδίαν τήν άποκάθαρσιν, ώς
και επέκεινα τών πέντε καμίνων έν αύιω καν&ήναι ασβέστου,
ως φασιν, έκ τής έπικειμένης ύλης. Εν μια τοίνυν τών νυκτών,
έν δσω προςηύχετο, δρά σιΰλον πυρός, ου ή κορυφή τών ο υ ­
ρανίων έξήπτετο. Μ ηδέν ούν ιλιγγιάσας, ειθιστο γάρ όίιτασίαις
τοιαύταις, αιιήει μετά τήν νύκτα τόν τόπον όψόμενος και ιδού
ό άμφιλαφής εκείνος χώρος, έν φ ό στύλος ώράθη, έμπεπνρι-
σμένος ήν. Εύχαριστήσας ούν κάνταΰθα και προςειπών τά εί-
κότα, κατ’ εκείνο τό μέρος τό θυσιαστήριον έπήξάτο, ού τόν
στύλον έστάναι έδοξεν Καί πάλιν δ ’ επειτα οίς μνημονεύεται
έν> τ ω αύτώ βιφ το ϋ άγιου Νικηφόρου το Ξηρ'ον χωράφιον 2.
Πότε δ ’ ή μονή αύτη προςέλαβε το έπώνυμον ά π λ ώ ; της Ιεράς,
ώ ς έμφαίνεται έκ το ϋ πρώτου τώ ν παρά Miklosich καί Muller
έκδιδομένων χρυσοβούλλcov 3, δεν εινε γνωστόν. Καί εύρίσκο­
μεν μεν μονήν τινα έν τ ω δρει τοΟ Α άτρους τήν τής 'Ιεράς όνο-
μ α ζο μ ένη ν1, ά λ λ ’ εινε άμφιβολον άν αΰτη είνε ή προκειμένη

1 «Βίος τοϋ όσιου πατρός ήμών Νικηφόρου μονάχου και επισκόπου Μιλήτου» έκδο-
θείς κατά τό μόνον άπογραφον τό σωζόμενον έν τω Παρισιακω 11 88 6πό τοϋ Η.
D e l e h a y e τό μέν πρώτον έν τοϊς A n a l e c t a B o l l a n d ia n a Τόμ. Ι Δ ' (1 8 9 5 ) σ. 133
κ. έ., ε’ τα δε και πάλιν παρά τω T h e o d o r W i e g a n d M ile t . Τόμ. Γ ', α'. ΌβΓ
L a t m o s Ί£ν Βερολίνω. 1913 σ. 157 *■ έ "Ιδε τάνωτέρω χωρία £ν σ. 1 6 4 ,2 3 .
1 6 5 ,1 -2 · 165 2 4 -3 6 ’
» Ί ν /β ' άν. σ. 1 6 7 ,1 . 1 7 6 ,3 3 .
• A c t a e t D i p l o m a t a Τό(α. Β ' σ. 2 5 6 .
♦ Α ί τό 8( Τόμ. Δ ' σ 2 9 6
 ’Ανέκδοτα ιγγραφα της μονής Ξηροχωραφίου η Ίεοας 409

ή ή κατά Ttva έπιγραφήν zfj πανάγνω παντανάσογ) Παο&ένω

άφιερωμένη, καθ’ ά άποδέχεται ό κ. W iegand ι.
Κ α τά τά νω τέρω διαλευκανθέντα ή μονή Ξηροχωραφίου
περιελαμβάνετο είς το θέμα Μαιάνδρου. Ά λ λ α πλήν αύτοΊί μ'^
μονεύεται κ ατ’ έπανάληψιν εν έγγράφοις σχετιζομέν^ις προ.-.
Λ άτρος κα'ι το θέμα Μ υλάσσης κα'ι Μελανουδίου 2. Καί ό μεν
Π αχυμέρης έφρόνει, δτι το Μελανοΰδιον ταύτιστέον προς
τά Δίδυμα τής άρχαίας Μ ιλήτου 3, ό δέ R a m sa y 4 διημ-
φισβήτησε τήν εικασίαν ταΰτην, κα'ι τέλος 'ο κ. W ie g a n d ούκ
άνευ ισχυρών επιχειρημάτων μετέθεσεν αύτό είς τήν άρχαίαν
ΜυοΟντα 5' ά λλά το π ραγμ α θεωρώ άμφίβολον διά τον έξης
λόγον. Ή Μ υλ α σσα , ήτις συναπετέλει μικρόν θέμα μετά τοΟ
Μελανουδίου, άντιστοιχεϊ βεβαίως προς τά ρχ α ΐα Μ υλασα τής
Κ αρίας, μακρον μέν άπέχοντα τής ΜυοΟντος, κείμενα δ ’ έν μι­
κρά άποστάσει προς τά νοτιοανατολικά τής Μ ιλήτου, καί κατά
ταΟτα ούδαμώς εινε άπίθανος ή μαρτυρία τοΟ Π αχυμέρους, δτι
ή θέσις τοΟ Μελανουδίου τοΟ συναποτελοΟντος εν καί το αΰτο
μικρόν θέμα μετά τώ ν Μ υλάσων άντεστοίχει προς τά Δίδυμα
τών αρχαίων. Ή δέ προς βορραν τοΟ Λ άτμ ου παρά τον £οΟν
τοΟ Μαιάνδρου κειμένη αρχαία ΜυοΟς άνήκε πιθανώτατα είς
το θέμα Μαιάνδρου, δπου καί ή μονή Ξ ηροχωραφίου. ΤΗ σαν
δ ’ άμφότερα τά θέματα, τό τε τοΟ Μαιάνδρου καί το τής Μ υ­
λάσσης καί Μελανουδίου, ύποδιαιρέσεις τοΟ τώ ν θρακ η σίω ν.
Καί περί μέν τοΟ τοΟ Μαιάνδρου γίνεται τοΟτο σαφές έκ τών
α νω τέρω έκτεθέντων, δτι δέ καί το θέμα Μ υλάσση ς καί Μ ελα­
νουδίου είς το αύτο μέγα θέμα τώ ν θρακησίω ν άνήκε, δηλοΟται
έκ τής θέσεως τής μονής Κ αλλιβάρω ν ή Λ αμπωνίου, κειμένης

1 ’ fc)v9’ άν. ο. 190.

* M iklosich - M u ller Acta et Diplomata Τόμ. Δ ’ ο. 291, 317, 318. 319,
320, 321, 322, 324, 325, 327, 328, 329. Ίομ. C σ. 166.
* Έχδ. Βόννης Τόμ. Β' α. 211.8.
4 The historical g eogra p h y o f ^aia Minor Έν Λονδι'νω 1890 σ. 112.
* ’ JJv6’ άν. 5. 1§5 σημ. J.
410 Ν έ ο ς Ε ΙΙη ν ο μ ν ή μ ο α ν

μέν είς τά νότια τοϋ δρους Α άτμου *, ύποτασσομένης δ δμως

είς τάς άρ^άς τοϋ θέματος θρακησίων 2. Ο υτω το θέμα θ ρ α ­
κησίων, έκτεινόμενον εις τά νότια της αρχαίας Αίολίδος και
όλην τήν άρ^αίαν ’ Ιωνίαν μετά τών ενδοτέρων τής Αυδίας και
εχον προς νότον το τήν apyaiav Λ ωρίδα,τήν Αυκίαν, τήν Π αμ -
φυλίαν καί μέρος τής Κιλικίας κατέχον θέμα τών Κ ιβυρραιω-
τώ ν, συμπεριελάμβανε τά μικρά θέματα Μ υλάσσης-Μ ελανου-
δίου καί Μαιάνδρου, εί μή καί τι ά λ λο, ών τ ο Ο τ ο μέν εκειτο
έν τί] κοιλάδι τοΟ Μαιάνδρου καί κατά τά βόρεια τοΟ Α άτμ ου,
εκείνο δέ συ νίί/ετο μ ετ’ αύτοϋ προς νότον, παρεκτεινόμενον
μέχρι τών νοτιοανατολικών τής Μ ιλήτου.
Έ κ τής τοιαΰτης γεωγραφικής σχέσεως τών δύο μικρών θε­
μάτων Μ υλάσσης-Μ ελανουδίου και Μαιάνδρου όδηγοΰμενοι δυ-
νάμεθα περαιτέρω νά όρίσωμεν καί τά κατά τους Σαμψηνούς
καί Μ αλαχ ιώ τας τούς διαρπάσαντας τά κ τήματα τών μοναχών
τοΟ Ξηροχωραφίου καί ά λ λ ω ς δ ’ έζ άλλω ν εγγράφων άποδει-
κνυομένους ώ ς φιλάρπαγας καί αδίκους 3. Καί δή Σαμψηνοΐ
μέν ήσαν, καθ’ ά είδομεν, οί εποι/.οι τής έπιοκέψεως Σ α μ ψ ώ ν 4,
Μαλα)τιώται δέ οί έπιμόρτω ς και προνοιαστικώς (κατά π ρ ό ­
νοιαν) εχοντες τ ί χωρίον Μ αλαχίον ή ret Μ αλαχίου, ών με-
σ ο Ο ν το ς τοΟ δ ε κ ά τ ο υ τ ρ ί τ ο υ α ΐ ώ ν ο ς έ δ έ σ π ο ζ ε Μ ιχαήλ ό ..........
τατζηγγοΰρης 5, οίτινες ωκουν και το μετόχιον τής μονής Π ά-
τμου τον Πύργον, κείμενον έν τοΐς παρά τον Μαίανδρον βασιλι-
κοΐς ζευγηλατ-ίοις, μ ετα ξύ τώ ν δύο π οτα μ ώ ν, τοϋ τε Μ αιάν­
δρου και το ν διερχομένου άπο τώ ν Π αλατίω ν (Μιλήτου), δπερ
οί μοναχοί τοΟ Αγίου Ίωάννου τοΟ θεολόγου διαπερώντες άπο

1 Ιδε W iegand ενθ' άν. ο. 179.

* M iklosich-M uller Acta et Diplomata Τόμ a. 316.
* M iklosich-M uller εν8 άν. Τόμ. Δ ' σ. 290 χ. έ. Ε' σ. 266 χ. έ.. *7’ σ.
183, 210, 211, 212.
4 Αΰτόβι Τόμ. Δ ' α. 291, 292, 293 “ Αλλη ίπίοκιψις τοΰ αύτοϋ θέματος Μυλάσ-
οης-Μελανουδιοι> ητο >) Μίλητος. 11ρ6λ. M iklotich M uller Ινβ. άν. Τόμ. Τ' ο. 4.
6 Ούτως ελλιπές περιε^ώθη τό όνομα αΰτοΰ. '{8 t Miklosich-Muller Ινβ. «ν,
Τόμ. Δ ' 3.211.
 Ανέκδοτα Ιγγραφα trjs μονής Ξηροχωραφίου fj Ι*ρας 411

τή ς Π ά τμ ου εγο νσι καί είς χα τα μ ονη ν κπί άνάπ αυσιν και είς
κ αταφ υγή ν και ασφάλειαν ι . Κ α τά τ α Ο τ α ή τε έπίσκεψις Σ α μ ­
ψών καί ή πρόνοια τω ν Μ αλαχίου, ών οί εποικοι έξορμώντες
εϊχον καταλάβει γαίας άνηκούσας εις το Ξ ηροχωράφιον, εκειντο
έν τ φ α ύ τφ καί ή μονή έκείνη θέματι Μαιάνδρου έγγυς και
προς βορραν τής Μ ιλήτου, έγειτόνευον δ ’ οδ τω προς τ ά ς κτήσεις
τών ώηροχω ραφηνώ ν. Τούτων οί Σαμψηνοί ειχον άποσπάσει
κατά τι Λ,ατρην'ον έγγραφον καί άπ'ο ά λ λη ς τών έπί τοΟ Λ ά -
τμου μονών, τής τ ο 0 Ά γ ιο υ Π αύλου, το προάστειον το καλού-
μενον Ά λεξάνδρειον 2. Το δνομα τοΟτο έφερε κατά τον Σ τ ρ ά ­
βωνα άλσος κα&ιερωμενον Ά λ ε ξ ά ν δ ρ ω τω Φιλίππου καί κεί­
μενον κατά τον ισθμόν τής χερσονήσου τής Τ έω και τών Ε ρ υ ­
θρών 3. Ά λ λ ' ή Τ έω ς εκειτο παρά πολυ μακράν άπο τοΟ δρους
Λ ά τμ ου , ώ ςτε δεν πρέπει βεβαίως νά ταύτίσωμεν το άλσος
έκεινο προς το Ά λεξάνδρειον τοΟ ΛατρηνοΟ έγγράφου. Δέν είνε
λοιπον άπίθανον, δτι μάλλον έν τ φ Ά λεξανδρείψ τού τω περιε-
σώθη κατά τούς μέσους αιώνας το δνομα τής άρχαίας έν Κ α -
ρία Ά λεξανδρείας, ήτις εκειτο παρά τον Λ άτμον κατά τήν ρη­
τήν μαρτυρίαν Στεφάνου τοΟ Β υζαντίου1. Ά ν δ ’ ή εικασία
αΰτη ε?νε όρθή, πρέπει νά ζη τή σω μ εν τήν θέσιν τής Α λ ε ξ ά ν ­
δρειάς ταύτης μεταξύ τής Μ ιλήτου καί τής Μ υ ο Ο ν τ ο ς ή τής
Πριήνης,
Τέλος δέ παρατηρητέον, δτι τά δύο π αράφυλλά τώ ν λαυρεν-
τιάκών κωδίκων 3 0 8 κα'ι 3 1 6 , έν οϊς άντεγράφησαν μέν έκ τών
πρωτοτύπων τά τρία αύτοκρατορικά χρυσόβουλλα τάναφερό-
μενα εις κτήσεις τής μονής Ξ ηροχωραφίου, ένεγράφη δ ’ έν
π ρω τοτύπ ω τό ύπ’ άρ, 4 ανω τέρω έκδοθέν έγγραφον μετά τοΟ
ύπ ’ άρ. ο καί άλ λω ν έκπεσόντων, είνε πιθανώς άπ οσπ ά σμ ατα

1 M iklosieh-M uller ίνθ' άν. Τόμ. Δ ’ α. 181 "Ιδε περί τοδ μετο/ίου τούcou τοΰ
Πύργου χ«ί Τόμ. Δ ' σ. 177,189,196,200, 201, 211, 236 250. '
r M iklosieh M uller Ινβ’ άν. Τόμ. Δ ’ σ. 290 χ. έ.
3 Στρι1€α>νος X I V , ο 6 4 4 .
* Στέφανος Β νζά ν η ο ς έν λ. ΆΙίξάνδριια.
412 Ν έ ο ς Έ ΙΧ ψ > ο μ ν ή μ α > ν

έξ α ύ τοΟ τοΟ κώδικος τ ή ς μ ο ν ή ς , έν ω σ υ μ π ε ρ ι ε λ α μ β ά ν ο ν τ ο οί

τ ίτ λ ο ι τ ώ ν κ τ η μ ά τ ω ν αύ τή ς, είνε δε λ υ π η ρ ό ν , δτι ά π ω λ έ σ θ η
τ ο λ ο ιπ ο ν α ύ τ ο Ο μ έ ρ ο ς .
Α λ λ ’ ή άνωτέρω μελέτη δύν'αται νάγάγη καί είς τήν έπι-
λυσιν τοΟ ζητήματος περί τοΟ τις είνε ό άδηλος αύτοκράτωρ ό
έκδοϋς τά ύπέρ τών μοναχών τοΟ Ξηροχωραφίου χρυσόβουλλα.
Καί δή, άπιθάνου οντος, δτι τά· χρυσόβουλλα άνέρχονται είς
τον πρώτον αιώνα μετά τήν κτίσιν τής μονής, ούχ ήττον άπο·
κλείονται οί χρόνοι τής άρχομένης έπικρατήσεως τών Τούρκων
έν Μικρά Ά σ ία κατά τον ενδέκατον αιώνα και πρέπει νά κατ-
έλθωμεν είς τήν εποχήν τής ύπο τών Βυζαντινών μετά τάς
πρώτας σταυροφορίας άνακτήσεως τής δυτικής Μικρας Ά σίας 1.
Ά λ λ ’ ετι μάλλον άγόμεθα είς άκριβέστερον καθορισμον το0
χρόνου τών έγγράφων τών άναφερομένων εις τήν μονήν Ξηρο­
χωραφίου καί τάς μετά τών Σαμψηνών καί Μ αλαχιωτών έρι­
δας αύτών έκ τής χρονολογίας δύο τών λοιπών σχετικών προς
τους Σαμψηνοΰς καί Μ αλαχιώτας εγγράφων, τής παραδοτικής
γραφής τοΟ δουκος τής χώρας Μελανουδίου Ίωάννου τοΟ Σε-
λαγίτου, έκδοθείσης τφ 1262 2, καί τοΟ κατά το αύτο ετος έκ-
δοθέντος χρυσοβούλλου όρισμοΟ τοΟ αύτοκράτορος Μιχαήλ τοΟ
Παλαιολόγου 3. Τών χρόνων δ ’ αύτοΟ δέν πρέπει νά ύπολάβω-
μεν δτι απομακρύνονται ού μόνον το είς τάς περί τοϋ Ά λ ε -
ξανδρείου έριδας τών Σαμψηνών καί τής μονής Ά γιου Παύλου
άναφερόμενον έγγραφον, έν τφ δποίω άλλως βλέπομεν συν-
υπογεγραμμένον καί τον σεβαστόν καί μέγαν λογοθέτην Ίω ά ν -
νην Στρατηγόπουλον, δντα πιθανώς συγγενή τοΟ γνωστοΟ έπι
τών ημερών Μιχαήλ του Παλαιολόγου καίσαρος Αλεξίου
Στρατηγοπούλου, άλλά καί τάνωτέρω παρατεθέντα έγγραφα

1 Τό ονοαα Φρνδερίχον έν τώ 5π’ άρ. 5 εγγράφω δύναται νά συνδεθή πρό; τήν

διάδοσιν τοΰ'φ ραγχιχοΰ τούτου ονόματος άπό τών ήμερων της έν ετει 1190 έχπολιορ
χήσεως τοΰ Ίχονίου Οπό τοΰ Φρειδερίχου Βαρβαρόσσα.
* M iklosich -M u ller ενθ’ άν. Τομ. 7 ' α 210 χ. i,
Αΰτόθι σ. 212 * έ.
 Avinioxh έγγραφα τής μανής ΞηροχωράφΙοί) § Ιΐρας 4lii

π ε ρ ί τοΟ ώηροχωραφίου. Καί τ α Ο τ α μεν, φέροντα χρονολογίαν

το μεν Σεπτεμβρίου, το δε ’Απριλίου Ινδικτιώνος 3 ’, ήδύναντο
ευκόλως νάναχθώσιν είς τά έτη 1 2 7 3 και 1 2 7 4 ή μάλλον είς
το 12 5 8 καί 1 2 5 9 , τά π ρώ τα έ τ η τής έν Νίκαια ά ρ /ή ς α-ύτοΟ
τοΟ Μ ιχαήλ. Δυςκολώτερος δ ’ είνε ό όρισμος τοΟ έτους τοΟ έγ·
γράφου, έν ω γίνεται λόγος περι τής ύπο τών Σαμψηνών διαρ-
παγής τοΟ ’Αλεξανδρείου, όπερ χρονολογείται εύθϋς έν άρχή
Μ αρτίω κδ', ημέρα ε , ίνδ. ε . Ά λ λ ’ έτη καθ’ α ή 24
Μαρτίου συνέπιπτεν άφ’ έν'ος μεν προς ήμέραν τής έβδομάδος
Π έμπτην, ά φ ’ ετέρου δέ προς ίνδικτιώνα δευτέραν εινε άπο τοΰ
δωδεκάτου αΐώνος και μέχρις αυτής τής άλ ώ σεω ς μόνα τά
1 0 8 2 , 1 0 3 7 , 1 1 1 2 καί 1 1 2 7 , έν ω το περί οδ ό λόγος έγ­
γραφον είνε βεβαίως πολύ νεώτερον, μή άφιστάμενον πολΰ τών
έτών, καθ’ ά έξεδόθησαν τά λοιπά σχετικά έγγραφα. Έντεΰθεν
γίνεται δήλον, δτι ή ήμέρα τοΰ μ ηνοςή ήήμέρα τής έβδομάδος
ή ό άριθμ'ος τής ίνδικτιώνος έχουσι σφαλερώς. Ά ν δε υποθέσω·
μεν, δτι το λάθος έγκειται έν τή ίνδικτιώνι έκ παραναγνώσεως
τοΰ β δπερ ένίοτε συγχέεται προς το ε, εύρίσκομεν έτος, καθ
δ συμπίπτει ή 2 4 Μαρτίου ήμέραν Π έμπτην έν ίνδικτιώνι δευ­
τέρα, το 1 2 4 4 , καί φερόμεθα ούτως εις τήν βασιλείαν τοΰ Ιω -
άννου Δούκα Β ατά τζη , άφιστάμεθα δέ μόνον δεκατέσσαρα έτη
άπο τής πιθανής ίκδόσεως τών τριών χρυσοβούλλων τοΰ Μι­
χ α ή λ Παλαιολόγου και δεκαοκτώ άπο τοΰ έτους τής παραδο-
τικής γρα φ ή ς τοΰ Ίωάννου Σελαγίτου.
 η r n o τ ο γ ρ ι χ α ρ δ ο γ ο ρ ς ιν η

ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΙΣ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ

Εν τώ Νέψ Έλληνομνήμονι 1 εγεινεν ήδη λόγος περί τής

ύπ'ο τοϋ παλατίνου κόμιτος Κεφαλληνίας και Ζακύνθου 'Ρι­
χάρδου Όρσίνη παραχωρήσεως τής Ιθάκης εις τον υίον Ί ω -
άννην έπ ευκαιρία τοΟ γάμου αύτοΟ μετά Μαρίας τής θυ-
γατρος τοΟ δεσπότου τής Ηπείρου Νικηφόρου. Καί το μέν
κατά τήν μαρτυρίαν τοϋ Π. Χιώτου 2 ελληνιστί συντεταγμέ-
νον παραχωρητήριον έγγραφον, το φέρον καί τήν σφραγίδα τοϋ
κόμιτος, δεν εΰρέθη κατά τά ύφ’ ήμών σημειωθέντα έν τφ δη-
μοσίω άρχείω Νεαπόλεως, δπου άπέκείτό ποτε κατά τήν μαρ­
τυρίαν τοΰ Ζακυνθίου ίστορικοΟ. Ά λ λ ’ άντ’ αύτοΟ άνεκοινώθη
ήμϊν ύπο τής διευθύνσεως τοΟ αύτοΟ άρχείου ετερον έγγραφον
άποκείμενον έν αύτώ καί μνημονεΟον τοΟ ειρημένου έλληνικοΟ
έγγράφου 3. Είνε δέ το έγγραφον τοΟτβ λατινιστί συντεταγμένον
καί έκδεδομένον έν Ρώμη ύπο τοΟ ΆνδηγαυοΟ βασιλέως Νεα­
πόλεως Καρόλου Β ’ τη 31 Ίανουαρίου 1295, καί απευθύνεται
Principi Achaye. R egni Sicilie Com m estabulo Είνε δέ οδ-
τος b κοντόσταυλος τοΟ βασιλείου τής Σικελίας Φλωρέντιος ό Άν·
νονικος, δςτις ώς σύζυγος τής Ίσαβέλλης Βιλλαρδουίνης ήτο ήγε-
μών τής Άχαΐ'ας, άναγνωρίζων τήν έπικυριαρχίαν τοΟ Καρόλου
Β' και ών αύτος έπικυρίαρχος τών παλατίνων κομίτων Κεφαλ­
ληνίας καί Ζακύνθου. Ώ ς τοιοΟτον δέ παρορμα αύτον δ βασιλεύς
τής Νεαπόλεως νά έπέμβη προς έκτέλεσιν τής δοθείσης ύΥο τοΟ
'Ριχάρδου Όρσίνη ύποσχέσεως, ήτις δεν είχεν έκτελεσθή μέχρις
έκείνου τοΟ χρόνου. Άνεφέρετο δέ αΰτη είς τήν παραχώρηση»

1 Τόμ- I', 1913, σ. 492 χ. έ.

* Ιστορία τών Ίονΐων ντ[σων Τόμ. Γ ' α. 21.
* R eg istri A n g ioin i v ol. 7ft. K arolu s I I 1294 95 φ. 2760.
 Ή ΐιη ό χ ο ν Ρ ιχ ά ρ Α ο ν Ο ρ α ίν η η α ρ ά χ ά ρ η α ΐί τ η ς Ί & ά χ η ς 415

είς τον υί'ον της Ιθάκης ή τοΟ έν Κεφαλληνία κάστρου Coroni.

Καί ό μέν H op f 1 γράφει K oronus, έζ οδ κατά παραδρομήν
το έν τφ Ν έω Έ λληνομνήμονι 2 γραφέν Κ νρανοϋς. Ό δέ 'Ρ ω ­
μανός 3 λέγει Κ ορω νδν καί σημειόνει «"Ισ ω ς έστίν ή αύτή καί
ή 6μώνυμος περιοχή της Κεφαλληνίας ή κ α τ’ έναλλαγήν άρι-
θμοΟ τήν σήμερον όνομαζομένη περιοχή τών Κ ορω νώ ν».
Έ χ ε ι δε το περισπουδαστον τοΟτο έγγραφον, έν τών δλιγί-
στων άναφερομενων είς τήν ’Ιθάκην, περί ής σπανιώταται είνε
αί κατά τούς μέσους αιώνας ειδήσεις, ώ ς έςης-
P ro dom ina despina et eius filia.
Scriptum est principi achaye R egni Sicilie Oommesta-
bulo dilecto Consanguineo et fideli suo. gratiam suam et
bonam voluntatem. P ro parte Magnifice mulieris dom ine
Anne Cominine ducisse despine consortis Magnifici viri
dom ini Nichifori Cominini ducis despoti et Marie filie eo-
rundem nostre nuper fuit expositum Maiestati, quod nobi-
lis vir Riccardus comes palacij Cefalonie et Jacinti doini-
nus- post, celebratum matrimonium Inter Johannem mili-
tem filius (sic) eiusdem Comitis dilectum familiarem no­
strum et predictam Mariam filiam despoti et despine pre-
dictorum . Comes idem prom isit ac suo sacramento firma-
vit tradere et assignare vel assignari facere dicto Johanni
filio suo et eidem Marie nurui sue quodcum que ex hijs
du obus«eligerent atqile vellent videlicet sive vellent Ca-
strum coroni cum territorio suo sive vellent insulam yta-
cij cum Juribus et pertinentijs suis. et nichilominus tradere
eidem nurui sue in manus eius quicquid inveniretur de
dote eius sive in ornatu sive in pannis sive in animalibus
et quicquid inveniretur a parvo usque ad magnum, sicut
in privilegijs scriptis in greco sigillis eiusdem comitis mu-

1 G e s c h i c h t e G r i e c h e n l a n d s έν xij A l l g e m e i n e E n c y c l o p a d i e τοί E rs ch

85 a 3 5 4 .
xai G r u b e r Τόμ-
* Ένβ’ άν ο. 493.
3 Γρατιανός Ζώρζης. Έν Άθηναις. σ. 165.
416 Νέος ΕλΧηνομνήμίύ^

nit,is apercius asserunt contineri. Verum quia idem Comes!

per easdem despinam et eius filiam pluries sicut asserunt
requisitus prom issiones huismodi dictis filio et nurui suis
adim plere recusat et propterea supplicatum fuerit eis su­
per hoc de oportu n o Rem edio provideri fidelitati vestre
cominictimus et mandamus quatenus partibus ad vestram
presentiam convocatis si vobis constiterit de premissis fa-
ciatis exponentibus ipsis exinde debite ac celeris Justitie
complementinn ut super hoc iuste querele materia non
supersit et ad nosti‘am propterea recurrere iterum presen­
tiam non cogantur. Datum R om e per M agistros Rationa­
les Magne Curie nostre anno domini M°.CC°.XCV°. die ul­
timo Januarij. V IIIe. Inditionis. R egnorum nostrorum
anno XJ°.
 Σ Τ ΙΧ Ο Ι Ε ΙΣ ΙΩ Α Ν Ν Η Ν Π Ε Τ Ρ Ο Ν
ΒΟΕΒΟΔΑΝ Μ Ο Λ ΔΑΒ ΙΑΣ

Έ ν τέλει τοΰ ύπ’ άρ. 977 κώδι/.ος τής έν τφ 'Αγίψ ορει μο-
ν-ής Ίβήρων, περιεχοντος μέν Καλοφωνικόν, γραφέντος δέ τδν
δέκατον έ'βδομον αιώνα, έύρίσκομεν γεγραμμένα τάδε· Π ο λ υ -
γοόνιον ποιήοοι υ ϋ εο ς τον ευσεβέστατον καί ένδοξώ τα τον
και έκλαμποώτατον ημών α ύϋέντι π άσης Μ ολδοβλαχίας κύ­
ριον Ί ω ά ν ν η ν Π έτρον βοεβόδα, Κ ύριε φύλατε εις πολά ετη .
(Σ π υ ρ . II. Λ ά μ π ρ ον Κατάλογος τών έν 'Αγίψ δρει Ιλληνικών
κ ω ϊ ί κ ω ν . Έ ν Κανταβριγί^ τής ’ Αγγλίας. Τόμ. Β ' σ. 2 43 ). Είτα
δ’ επονται οί έξης «Στίχοι είς τον έντιμώτατον καί ευγενεστα-
τον κύριον Ίωάννην μέγαν βηστιάριν πάσης Μο)>δοβλαχίας»,
γεγραμμένοι κατά δύο ημιστίχια.
Ε·!ς τ ο ΰ : καιρού; έτουτουνούς όποΰ έποΐκαν ταρ ζια
κ ’ είς τόν αύθέντη δόθηκαν σουλτανον τόν Μοψράτη
να θανατώσουν ήθελαν τόν ΙΙέτρον τόν βοεβόδα
τόν θαυμαστόν καί ξακουστόν καί δοΰλον τοΰ Χ ρίστου μου,
ό Χριστιανόν ορθόδοξον καί ευσεβή τών πάντων.
Ά λ λ ’ <5 Χ ριστός μου καί θεός καί κύριος τώ ν πάντων
κυρ Ίω ά ννη ν εφερεν ’ ςτήν Πόλιν καί ευρέθην.
’ Α νδρειωμένα στάθηκεν καί φ οβερά μ εγάλα.
Μ πασσιάδες τόν έθαύμασαν είς τό ντιβάνι μ έσα.
10 Φ ωνές μεγάλες Ιβαλεν ώςαν άνδρειωμένος.
«Τ ά άρζια είνε ψεύτικα καί μην το πιστωθήτε.
’ Αν εύρεθ^ αύθέντης μου καί Ιγινεν χαΐμης,
κομμάτια νά με κάμετε έμπρός είς τό ντιβάνι.

1 . καιρού; ετουτουνοΰς επίκαν τάρζια .2 .κιςαν&έντιδό&ικαν

σον/.τάνον ιιονυάτι 3. ΰανατόοονν ήίϊε/.αν 4. δοΰλος χρυσίου
δ. ευσεβείς 6. ιόν 7. κυρ’ (καί κατωτέρω πανταχοδ) ήφερεν στην
εβρέ&ην 8 . ανδριομένα αιάΟικεν 9. μπασιάδες 10. όαάμ άδριομέ-
νος 11 . οΐν μην τό πισιοϋίται 12 , εβρε&η αύ&έττις χαΐνης
13. κομάχια ντιμβάνη
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ'. 27
418 Νέος ΈλΙηνομνήμων

- Νά μήν χ’ όρίση ό θεός δτ’ ε!ν’ αυτός χαΐμης,

15 ά μ ’ είν’ πιστός καί δουλευτής τοΰ βασιλέως δ λ ο ς».
Μ πασσιάδες τό ήκούσασι, μ εγάλ ω ς τό ’ χαρήκαν
κυρ Ίω ά ν ν η ν θαυμαστόν καί μέγαν βηστιάριν
τό πώ ς είς τόν αύθέντη του έστάθην πολεμίως,
καί τ ο ύ ; έχθρούς ένίκησε, ’ ςτά κ άτεργα τούς βάνει,
20 καί οί έχθροί έφεύγασι, όπίσω τους έβλ έπ α ν
’ ςτό* πατρι&ρχείον ’ μπήκασι, καί τότε έγλυτώσαν.
Χ αρ ά ν μεγάλην εποικαν μικροί τε καί μεγάλοι
δσοι τόν άγαπούσασι τόν Πέτρον τόν βοεβόδα,
καί οί έχθροί έσκάσασι καί κρύβουνται ’ ςτά 'σπίτια.
25 Τ ζαούτη ν Ιμαθαν 'τί παν ’ ςτήν 'Ρ όδον νά φονέψουν,
αύθέντη τους Νικόλαον τήν μύτη του νά κόψουν.
Τ ά γένειά του έξούρισαν, τά ώ τά του έκοψαν.
Τ ζα ού ση ς τά περίλαβε καί με χαράν τά φέρνει,
κΟρ Ίω ά ννη ν τάφ ερε ’ ςτόν μέγαν βηστιάρην.
30 Χ αρ ά ν μεγάλων ?ποικε καί τόν θεόν δοξάζει
π ώ ς ό θεός έπλέρωσε τόν κόπον όπου ’ ποΐκε,
καί τόν αύθέντη <του> έδούλεψεν ώ ς φρόνιμος όπου ’ νε.
Τ ζαού ς μπασσιάς τό ’χάρηκεν ’ ςτήν συνδρομήν 'που ’ ποΐκε
π ώ ς τόν αύθέντη <του> έδούλεψεν καί καθεται σκαμνί του.
35 Τ ζελέπ ηδες τό ’ χάρηκαν μικροί τε καί μεγάλοι,
’ ςτήν πόρταν του ’ ξημέρωσαν, χαράν μεγάλην ’ ποΐκαν
κυρ Ίω άννην θαυμαστόν καί βηστιάριν μέγαν.
Τ ά χέρια του καταφιλοΰν καί τον πολυχρονοΰσιν.
Εύχαριστοΰσιν τόν θεόν 'ποΟ Ιδοικεν τήν χάριν
40 είς μέγαν βηστιάριον καί έπολέμησεν άνδρείως,

14. ναμΐν τορίο;)ότην 1 δ . άμίνε δουλευτής 16, μπασιάδες

ήκονααση χαρίκαν1 8 (κα ί 32, 34, 48 ). αν&έντι 1 9 . τους εχΰρονς ένί-,
κησαι στα κάτεργά τους βάνη 20. τον; 21. στό τιατριαρχίουν έμπίκασι
εγλητόσαν 2 2 . επίκαν μηκρίται 23. τών άγ. 2 4 . έοκάοαοοι
κρίβοννται στα σποίτια 25. τζαονσιν τι 2 6 αν&έντι μήτι 27. γε­

νιά ώτα 28. τσαούσης 29. τάφερε οιόν (κ α ί κ α τ ω τ έ ρ ω ) βιατιάριν

31. έπ'/Λροοε δπονπίκε 3 2 . οπονναι 33. μπααίας χάρικεν στην
πονπίκε 3 5 . τζε)Λπιδες χάρικαν μηκρίται 3 6 . στην πίκαν
38. χέργα καί τόν πολιχρονανσιν 39. πον εδοχεν βηστιάριον Ή
,λ έ ξις έπολέμησεν πρέπει ν ά ν τιχ ιτα β τχ θ ^ 8ι’ ά λ λ η ; σονωνύμοί) π ρ ός θ ίρ α π β ίιν
το δ 3πβρμέτρου στίχου άνδρίως
 Στίχοι είς 1Ιωάννην Πέτρον βοεβόδαν Μολδαβίας 419

Ανδρειωμένα, φρόνιμα ώςάν τόν Ά χ ιλ λ έ α .

Εύχαριστοΰμεν τόν θεόν και τούς άγιους δλους
'π οΰ εδωκαν βοήθειαν είς μέγαν βηστιάριν,
καί τούς έχθρούς ένίκησεν καί σκάζουν καί πλαντάζουν,
45 τα ά σπ ρ α τους έχάσασι, δεν έχουν τί νά κάμουν,
τήν κόλασιν έκέρδισαν όποΰ ’νε οί διάβολοι
καί τούς άπαντυχαίνουσιν ’ ςτήν πίσσα νά τους βάλουν
ώ ς ήθελαν Νικόλαον αύθέντη τους νά κάμουν,
έκεΐνο όποΟ ’ γύρευαν καί σπούδαζαν μ εγ άλ ω ς.
50 κ ’ είς τό καλάθι βρίσκονται καί παν είς Μ πογδανία
τήν μύτη τοΟ Νικόλαου, τά ώ τά του άντάμα.
’ Α.λλ’ ό θεός καί κύριος οίκονομεΐ τα πάντα,
τόν Ίω ά ννη ν βάσταξε, τόν μέγαν βηστιάριν,
καί είς τήν Πόλι 'βρέθήκεν καί 'π ήγεν είς τήν Βάνη,
55 καί τήν άλήθειαν βοά μ έσα είς τούς μ πασσιάδες.
Κ αί τόν θεόν π α ρ α κ α λ ώ καί τούς άγιους δ ο ξά ζω
νά δώ σ η χρόνους καί καλούς τόν Πέτρον τόν βοεβόδα,
τόν μέγαν μου άημήτριον, τούς δ ώ δ ε κ α Α π ο σ τ ό λ ο υ ς
νά ικετεύσουν τόν θεόν νά δώσωσιν τήν χάριν
60 κΟρ Ίω ά ν νη ν θαυμαστόν, τόν μέγαν βηστιάριν
νά είνε καί σ τερ έω μ α μ έσα είς Μ πογδανία,
δόξα, τιμή καί σόνεσις νά είνε είς αιώνας.

Καί είνε μέν προφανές, δτι τδ στιχούργημα τοΟτο άναφέρε-

ται είς έπειςδδιον της αρχής τοΰ βοεβδδα τής Μολδαβίας Πέ­
τρου τοΰ Χ ω λοδ, άλλά πρδς έξήγησιν τών λεπτομερειών άπε-
τάθημεν είς τδν διαπρεπή καθηγητήν τής ιστορίας έν τφ Πανε-
πιστημίψ Βουκουρεστίου κ. Νικόλαον J orga , δςτις εδηρεστήθη
νάποστείλ^ είς ήμας τάς έξής έξαιρέτους διασαφήσεις, ών δη-
μοσιεύομεν ένταϋθα τήν μετάφρασιν έκ του γαλλικοΟ πρωτο­
τύπου.

41. άνδριομένα όσάν άχιλέα 42. τους 43. που εδοκαν 44. τους
εχΰροΰς 46. όπονναι 47. το ν; άπαντιχένονσιν, στην π ίσα νά τονς
48. δς ΐ&ελαν 49. εκοίνω γίρεβαν 50. κις καλάϋη βρίσκονντε
παν 51. μήτη ώτα 52. οίκονομή 54. πόλη βρέϋικεν πίγεν
τήμβάνη 55. βοά τονς μπασιάδες 57. δόοοι καλόνς 58. άπο-
στόλ,λονς 59. Ικετεύσουν δόαονσιν 61. ΐμαι 62. σννεαιν Irai
420 Νέος ‘Ελληνομνήμων

«Πέτρος β Χ ω λός (S ch iop u l), υιός τοΰ Μιρτσέα (M ircea)

και έγγονος τοΰ Μιχνέα (M ihnea), ήρξεν έν Μολδαβία ·δίς, άπδ
τοΰ 1574 μέχρι τοΰ 1579 καί άπδ τοΰ 1582 μέχρι τοΰ 1591.
Κ αθ’ & δέ οί προκάτοχοι αύτοΰ έπωνυμεϊτο ’Ιωάννης Πέτρος,
καί ταΟτα διότι τό Ιώ ήτοι ’Ιω άννη ς άντεπροςώπευε τήν έν τοΐς
έγγράφο'.ς παράδοσιν τών Βουλγάρων τσάρων τής δυναστείας
τών Άσανιδών, παρ’ ών οί ηγεμόνες τής Βλαχίας καί έπειτα
οί τής Μολδαβίας παρέλαβον τούς έκ τοΟ Βυζαντίου άλλως
ϋπορρέοντας τύπους τών σλαβικών γραφείων, οϊτινες άπό τοΰ
δεκάτου τετάρτου αίώνος τελευτώντος αντικατέστησαν τούς λα­
τινικούς τύπους.
« ’ Επί τών δύο αύτοΰ άρχών ο Πέτρος, ών ήγεμών άτονος καί
ήπιόθυμος, παρέστη είς τήν άνάγκην νάντεπεξέρχηται τοΰτο
μέν είς τάς έν Κωνσταντινουπόλει σκευωρίας, τοΰτο δ’ είς τάς
ένόπλους έπιθέσεις πολλών μνηστήρων τής αρχής, έπικαλου-
μένων τήν καταγωγήν αύτών άπό τών άρχαίων βοεβοδών τής
χώρας. Καταπεπονημένος δ ’ ύπό πολιορκίας καί καταληφθείς
ύπδ τρόμου ένεκεν άπειλών τών Τούρκων, άπαιτούντων παρ’
αύτοΰ καί τοΰ υίοΰ Στεφάνου τήν άπάρνησιν τής χριστιανικής
θρησκείας, ην είχε πράγματι έξαναγκασθή νά έξομόση δ άνε-
ψιδς αύτοΰ Μιχνέας, ήγεμών τής Βλαχίας, ό Πέτρος ήναγκά-
σθη νάποσυρθή είς τήν Αύστρίαν, τδ μέν πρώτον είς τδ T u lin ,
είτα δ’ είς τδ Innsbruck καί τέλος είς τδ Bozen, δπου καί άπέ-
θανε τήν 1 ’Ιουλίου 1594. Ό δέ τάφος αύτοΰ έσκάφη πλησίον
τής Ικκλησίας τών Φραγκισκανών έν ταύτη τή πόλει.
«Τ ά κατά τδν βίον αύτοΰ έξεθέσαμεν έν πραγματεία γε-
γραμμένη ^ωμανιστ!, έπιγραφομένη μέν «Ήγεμονικδς οίκος
έν έξορία», έκδοθείση δ’ έν τή Biblioteca peututoti ώς καί έν
τώ προλόγψ τοΰ ΙΑ ' Τόμου τής συλλογής H urm uzaki.
« Ό μνηστήρ τής άρχής Νικόλαο;, δςτις συμφώνως πρδς τδ
προκείμενον στιχούργημα ήκρωτηριάσθη τδ ποόςωπον κατά τδ
έθος έν τή κατά τήν 'Ρόδον έξορία αύτοΰ δέν ήτο μέχρι τοΰδε
 Στίχοι εις Ίωάννην Πέτρον βοεβόδαν Μολδαβίας 421

γνωστός, έπειδή δέν πρέπει νά συγχέωμεν αύτόν μετά τοϋ Β λά­

χου μνηστήρος Νικολάου Βασαράβα, περί τά ετη 1 5 6 0 -1 5 7 0 ,
ου τάς περιπετείας άνεγράψαμεν έν τή ήμετέρφ μελέτη «Μνη­
στήρες τοΰ θρόνου» έν τφ ΙΗ ' Τόμψ τών Χρονικών τής 'Ρ ω ­
μανικής ακαδημίας. Ή δε 'Ρόδος ύπήρξεν δ τόπος οπου διέμει­
ναν έπί τινα χρόνον οί μνηστήρες ’Ίαγκος (Jancu) δ Σάξων,
δςτις ήρξεν έν Μολδαβίοι άπο τοΰ 1579 μέχρι τοΰ 1582, καί
6 άνωτέρω μνημονευθείς Μιχνέας μετά τήν πρώτην αύτοΰ καθ-
αίρεσιν.
« Ό δέ βάνος τής Βλαχίας καί από τοΰ 1582 βεστιάριος τής
Μολδαβίας ’ Ιωάννης (Jani), ον ύπάρχουσιν οί ύπολαμβάνοντες
Καντακουζηνόν, εινε λίαν γνωστός. Διέμενε συνήθως έν Κων-
σταντινουπόλει ώς άντιπρόςωπος τών δυο ^ωμανικών χωρών,
τής τε Βλαχίας καί τής Μολδαβίας. Έ ν τφ ΙΑ / Τόμψ τής συλ­
λογής H urm uzaki έξεδώκαμέν τινας έξοφλήσεις λογαριασμών
ύπογεγραμμένας ύπ’ αύτοΰ υπό τήν μνησθεΐσαν ιδιότητα. Φέ-
ρουσι δέ αύται τάς χρονολογίας 20 Νοεμβρίου καί 1 Δεκεμ­
βρίου 1589 καί αριθμούς 2 0 7 -2 0 9 . Καί ή μέν έν αύταίς υπο­
γραφή έχει ώδε· ’Ιω άννη ς Β εστιάρης Μ ολδοβλαχίας, ή δέ
σφραγίς αύτοΰ έχει έπιγρ«φήν τουρκικήν. Δύο δέ άλλας έξο-
φλήσεις τής 1 Δεκεμβρίου 1588 καί τής 1 ’Απριλίου 1590
έξεδώκαμεν έν τφ Κ ' Τόμψ τών Χρονικών τής 'Ρωμανικής
άκοδημίας έν σ. 4 8 6 -4 3 7 . Τούτων ή πρώτη έχει έκδοθή καί
έπ’ ένόματι τοΰ στολνίκου Νικολάου, άλλου άντιπροςώπου τής
Μολδαβίας. ’ Επειδή δέ τόν Νικόλαον τοΰτον εύρίσκομεν καί
μετά τό 1591 έν τή ακολουθία τοΰ Πέτρου, δέν δυνάμεθα νά
ταύτίσωμεν αύτόν πρός τόν μνηστήρα τοΰ ήγεμονικοΰ θρόνου,
περί ού γίνεται λόγος έν τφ έλληνικφ στιχουργήματι. ’Απολο­
γισμός δέ τών ποσών τών ληφθέντων ύπό τοΰ Ίωάννου έδημο-
σιεύθη έν τφ αύτφ ΙΑ ' Τόμψ τής συλλογής H urm uzaki έν σ.
2 8 2 -2 3 3 ύπ’ άρ. C C C L V II.
« Ό βανος ούτος καί βεστιάριος ε!γεν ύπόληψιν « άνδρός
422 Νέος Έλληνομνήμων

συνετοΰ καί πιστοϋ» καί «πλουσιωτάτου» παρά τά χρέη αύ­

τοΰ, άνερχόμενα είς πεντακοσίας χιλιάδας γροσσίων. Υπήρξε δέ
δ αυτουργός τής πρώτης καθαιρέσεως τοϋ Πέτρου, άλλά κατό­
πιν άπέβη ό κυριώτατος ύποστηρικτής αύτοΰ κατά τόν χρόνον
της δευτέρας αύτοΰ αρχής, καθ’ ά καί τοϋ Μιχνέα. Επειδή δέ
ή άδελφή αύτοΰ θεοδώρα, ή ώς μοναχή κατόπιν μετονομα-
σθεΐσα θεοφανώ, ήτο έκ κλεψιγαμίας μήτηρ τοΰ Βλάχου μνη-
οτήρος Μιχαήλ, δ ’Ιωάννης ηύκόλυνε τφ 1593 τήν έν Βλαχί^
άνάρρησιν αύτοΟ, είνε δέ ουτος ό ύπό τών νικών κατά τών
Τούρκων καί τών Ούγγρων δοξασθείς Μιχαήλ δ Γενναίος. Ό ύχ
ήττον δ παρά τη Πύλη άντιπρέσβυς τής Αύστρίας (intern cnce)
έχαρακτήριζεν αυτόν «ώ ς τόν μεγαλείτερον προδότην όςτις υπ­
ήρξε ποτε έπί τής γ η ς ». ’Ί δ ϊ τάς πηγάς τάς άναγραφομένας
ύφ’ ήμών έν τοΐς Χρονικοΐς τής 'Ρωμανικής άκαδημίας Τόμ.
1Ζ' σ. 8 1 - 8 3 .
« Έ κ τοϋ ποιήματος βλέπομεν, ότι τά κατά τοϋ Πέτρου
παράπονά τινων βογιάρων, τά έν τουρκική γλώοση συντετα­
γμένα άρζια, όπεβλήθησαν τφ 1589 καί συνετέλεσαν είς τήν
φυγήν τοϋ βοεβόδα· τφ 1589 τήν άντικατάστασιν τοΰ ήγεμό-
νος τούτου έμελέτα καί ό νέος βεζύρης Σινάν πασσάς ("Ίδε
Συλλογής H u n n u za k i Τόμ. ΙΑ ' σ. L X V I I ). Περί τά τέλη
μάλιστα τοΰ Ιτους έκείνου καθηρέθη πράγματι ό Πέτρος, άλλά
κατώρθωσε τόν διορισμόν καί τήν καθιέρωσιν τοΰ υίοϋ Στεφά­
νου, οϋτω δέ διετήρησε τό άξίωμα αύτοϋ ώς κύριος τής χώρας
(αύτόθι, Μέρ. Β ' σ. L X X I X - L X X X ) . Τ ά δέ παράπονα κατ’
αύτοΰ ώς προστατεύοντος τούς Κοζάκους τούς λυμαινομένους
τήν Μολδαβίαν καί διώκτου τών βογιάρων μνημονεύονται Ιν
τινι διπλωματική γερμανική έκθέσει Ικ Κωνσταντινουπόλεως,
ήτις φέρει ήμερομηνίαν 21 ’Ιουνίου 1589 (αύτόθι, Μέρ. Β ' σ.
7 2 6 -7 2 7 ).»
 ΔΕΚΑΤΡΙΑ &HMQ&H Α.ΣΜΙΤ*
Μ Ε Τ Α M O T C S I I iiilV S H M E I illV
ΕΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚ Ωι ΚΩΔΙΚΙ ΤΗΣ Μ Ο Ν Η Σ -ΙΒΗΡΩΝ

"Οτε κατα τήν πρώτην μου Ιν ετει 1 88 0 αποστολήν βίς τδ

"Αγιον όρος περιέγραφον τους κώδικας τής εύαγοΟς μονής
Ίβήρων, εΰρον μετάξι) αυτών καί τον ύπ’ άρ. 1203, γεγραμμέ-
νον μεν τόν δέκατον έβδομον αιώνα, περιέχοντα δέ κρατήματα
διαφόρων μελοποιών τής έκκλησιαστικής μουσικής. ’Έφερε δέ
ό κώδιξ περί τό τέλος έν φ. 3 4 7 ρ τό εξής σημείωμα· Τό παρόν
κρατηματάριον έγράφη διά χειρός έμον ’Α θ α να σ ίο υ εντε­
λούς το ν και ίερομονάχον λίαν δε αμ αθούς έκ πύλεως Θ εσ­
σαλονίκης το γένος ’Α θ η να ίος το έπίκλην Κ απ ετάνος έκ τή ς
μ ονής τών Ί β ή ρ ω ν και οί άναγινώ σκ οντες αυτό ενχεσθε
νπερ εμοϋ και μή καταρασθε διά τό εχειν έν αύτω ού μικρά
σφ άλματα\
Ή στάχωσις τοΰ κώδικος άπετελειτο έκ ναστοχάρτου, συγ­
κείμενου έκ φύλλω; χαρτφων τοϋ δεκάτου εβδόμου αίώνος2
συγκεκολλημένων, σελίς δέ τοΰ περικαλύμματος τούτου εσωθεν
παρουσίαζεν α^μα δημοτικόν μετά μουσικών σημείώ^. Τ ποτο-
πάσας δ! μή τοι καί τό δλον περικάλυμμα-άπετελεΐτο έξ SX-
λων όμοιων φύλλων, άπεκόλλησα τχ φύλλα αύτοΰ διαλύσας δι’
ΰδατος ύποθέρμου. Εύρέθη δ’ οΰτω τό ναστόχαρτον τοΰ περικα­

1 S “ irp. Π . Λ ά μ π ρ ο υ Κατάλογος ιών έν ταΐ; βιβλιοθή/.αις τοΰ Άγιου

όρους έλληνικών κωϊίκων. Έν Κανταβρ'.γία τής ’Αγγλίας. 1900. Τόμ. Β' σ. 256.—
T o if at’rtotf ’Αθηναίο·. βιβλιογράφοι καί κτήτορες κωίίκων, έν τη Έπίτηρίϊι τοΰ
Παρναπποΰ Τόμ. ς ', 1902, σ. 195 καί έν χωρ'.στψ τεϋχει σ. 39.
2 Έ κ τυπογραφικοί) παροράματος ένθ’ άν. σ. 256 φέρεται X V I 4ντί X V II.
424 Νέος ‘Ελληνομνήμων

λύμματος συναποτελούμενον έκ φύλλων πεντεκαίδεκα έν δλω.

ών οκτώ περιέχουσι περικοπάς λόγωΊι τοϋ Συνεσίου, άτινα καί
έτοποθέτησα έν τψ φακέλφ ύπ’ άρ. 1383, περιέχοντι διάφορα
φύλλα και σπαράγματα κωδίκων ΰλης σχολειακής και άλλων
μή περιεχόντων έκκλησιαστικά αποκόμματα. Τ ά δε λοιπά επτά
φύλλα προςήρτησα εις τήν άρχήν τοϋ άρχικοΰ κώδικος 1203,
δούς εις αύτά τούς αριθμούς α '- γ ' καί 1 -4 - περιλαμβάνουσι δε
δεκατρία δημώδη άσματα μετά σημείων τής άρχαιοτέρας έκ-
κλησιαστικής μουσικής. Ά λ λ ’ ενός μέν φύλλου, τοϋ β', τά γράμ­
ματα καί σημεία ήσαν έκκεκομμένα, τών δ’ έν τοΐς λοιποΐς
ασμάτων τινά έ'χουσιν άτελή τήν παρασημαντικήν, μή ση-
μειωθέντων τών λεγομένων χρωμάτ(ον ή τών ήχων, πολλάχοΰ
δέ συνεχύθησαν τά μουσικά σημεία, άποτυπωθέντα έκ τών
άπέναντι σελίδων κατά τήν προς συγκρότησιν τοΰ ναστοχάρτου
τοΰ περικαλύμματος συγκόλλησιν των φύλλων.
Τ ό έρμαΐον ήτο άξιον λόγου πολλοΰ διά δύο λόγους, τοΰτο
μέν διά τήν εϋρεσιν δημοτικών ασμάτων έγγράφως παραδεδο-
μενων άπο δύο περίπου καί ήμίσεος αιώνων, πράγμα σπανι-
ώτατον, και κατά ταΰτα παρεχόντων κείμενον πολύ μάλλον
πλησιάζον πρός τό αρχικόν, πρίν έπέλθωσιν αί έκ τής προφο­
ρικής διαδόσεως μεταβολαί έπί χρόνον οΰτω μακρόν, τοΰτο δέ
διά τήν διάσωσιν τοΰ μέλους, καίπερ γεγραμμένου διά σημείων
τής έκκλησιαστικής μουσικής.
Σπουδαΐον λοιπόν έκρινα νά διασώσω τό τε κείμενον τών
ασμάτων καί τό μέλος αύτών, εί δυνατόν, παρά τήν άνωτέρω
σημειωθεΐσαν σύγχυσιν. Διά τοΰτο άντέγραψα μεν αύτός τά
άσματα διά μέσου τών μουσικών σημείων καί είτα μετέγραψ’
αυτά άνευ τών χάριν τοΰ μέλους επαναλήψεων συλλαβών, άν-
έθηκα δέ καί ε£ς ένα τών*μ*τ’ έμοΰ συνεργαζομένων έν Ά -
γίψ δρει βοηθών τών έκλεχθέντων μεταξύ τών άριστευσάντων
κατά τήν ύπ' έμοΰ έν τφ Πανεπιστημίφ ώς ύφηγητοΰ τότε δι­
δασκαλίαν τής παλαιογραφίας, τον κ. Ίωάννην Παρχαρίδην,
 Δεκατρία δημώδη ίίσματα 42Γ>

δντα γνώστην τής νϋν έν χρήσει έκκλησιαστικής μουσικής κο«

τής παρασημανχικής αυτής, τήν κατά τδ ένδν πιστήν αντιγρα­
φήν τών ασμάτων μετά τών οικείων μουαικών σημείων, τών τε
διά μελανός καί τών δι’ έρυθροϋ γεγραμμένων. Μή άρκούμενος
δ’ εις ταϋτα, έφρόντισα, δπως δ συνοδεύων με ζωγράφος κ. Αι­
μίλιος G illieron άποτυπώση τά φύλλα διά τής μικρας φωτο­
γραφικής μηχανής ήν έφερε μεθ’ έαυτοΰ. Ούτως έθεώρουν μεν
έμαυτδν ασφαλή περί τής άποδόσεως τών κειμένων, ήλπιζον δ’
δτι Οά ήτο δυνατόν νά κατορθωθή καί ή άπδδοσις τών μελών.
Ά λ λ ά δυςτυχώς ένεκα τοϋ έξατμισμοϋ χημικής τίνος ουσίας
έναποτεθείσης έν τφ κιβωτίφ, έν φ μετεφέροντο αί οίκεΐαι φω-
τογραφικαί πλάκες μετά τήν άποπεράτωσιν τών ήμετέρων έν
Ά γ ί φ δρει έργων, αΰται έβλάβησαν ού μικρόν καί τά έξ αυτών
αποτυπώματα άπέβησαν ύπεράγαν άμυδρά.
Ούχ ήττον έπειράθην τής μελέτης τών μελών τούτων δίς.
Καί πρώτον μέν έγεινε τοϋτο τον Νοέμβριον 1894 διά τοϋ
γνωστοϋ μουσικοδιδασκάλου Ίωάννου Σακελλαρίδου, ίσχυριζο-
μένου, δτι παρά τε τήν βλάβην τών φωτογραφιών, τήν έπιτύπω-
σιν πολλών έρυθρών σημείων έπί τών συγκεκολλημένων φύλ­
λων καί τήν αρχαιότητα τής παρασημαντικής, μή άνταποκρι-
νομένης προς τά σήμερον ίσχύοντα άπδ τής έν Ιτει 1815
μεταβολής των έκκλησιαστικών μουσικών σημείων, ήτο ετι
κατορθωτή μέχρι τινδς ή άνάγνωσις τών προκειμένων μοι με­
λών. Δοκιμάσας δ’ ούτος παρ’ έμοί έπί τινας ήμέρας έ'ψαλέ τινα
αύτών προ έμοϋ πρδς κλειδοκύμβαλον, άλλ’ έπειτα δέν ένθυ-
μοΰμαι ένεκα τίνος κωλύματος τοϋ ετέρου ήμών διεκόπη ή
συνέχισις τής μελέτης. Είτα δέ τή 27 Φεβρουάριου 1903 δ κ.
Ά ρ α μ ις (Περικλής Άραβαντινδς), δμιλήσας έν τή αιθούση τοϋ
Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού «Περί τής δημώδους μου­
σικής μας μετά παρενθέτων έπεξηγηματικ&ν άσμάτων τής συλ­
λογής αύτοϋ», έψαλε πρδς τοΐς άλλοις καί §ν τών άγιορειτικών
ασμάτων τής μονής Ίβήρων, τίερί ών έποιησάμην έν τή αύιή
12») Νέος *Ελληνομνήμων

έσπερίδι λόγον διά βραχέων. Είχε δέ μεταφέρε; τδ ασμα εκείνο

απο της παλαιάς παρασημαντικής είς τήν καθ’ ημάς έκκλη-
σιαστικήν χάριν τοϋ κ. Άραβαντινοΰ δ ιεροψάλτης κ. Άνδρέας
Τσικνόπουλος, άφορμώμενος άφ’ ής καί 6 κ. Σακελλαρίδης
γνώμης, τοϋ δυνατοϋ της, μεταγραφής είς τά νεώτερα σημεία.
Και κατά πόσον μέν ή ορθή άνάγνωσις καί άπόδοσις τών μελε-
τηθέντων ύπο τών είρημένων ύμνφδών ήτο πράγματι ορθή
καί πιστή δεν δύναται νά κρίνη δ άμοιρος γνώσεων τής εκκλη­
σιαστική; μουσικής. Έν δέ και μόνον ήτο σαφές, δτι ή αίσθη-
σις ήν ένεποίησαν άδόμενα τά τε ένοόπιον έμοΰ μόνου ψαλέντα
ύπό τοϋ κ. Σακελλαρίδου καί τδ ύπο τοϋ κ. Ά ρ α μ ι ψαλέν δη­
μοσία έν τφ Παρνασσφ ϋπήρξεν αυτόχρημα οποία ή έκ μελφ-
διών έκκλησιαστικών. Μόνον δέ δεν γινώσκομεν, άν ή τοιαύιη
είς εκκλησιαστικούς ήχους προςαρμογή, ήν άλλως δεικνύουσι
καί αι έν τφ κώδικι Ιπιγρα:ραί τών πλείστων ασμάτων (ήχος
πρώτος, ήχος τέταρτος, ήχος πλάγιος τέταρτος εν τοΐς πλεί-
στοις, οργανικόν ήχος τέταρτος) εγεινε σκοπίμως κα>. απ ευ­
θείας ύπδ τοϋ ανωνύμου μουσικού τοΰ ιζ' αίώνος, αύτοΰ μελο-
ποιήσαντος αυτά, ή ούτος δέν υπήρξε μέν δ μελοποιδς, άλλ’
έπειράθη νά μεταγράψη υφιστάμενα δημώδη μέλη διά τής εκ­
κλησιαστικής παρασημαντικής. Καί έν μέν τη πρώτη περι-
πτώσει ευνόητος είνε δ μονότονος, βαρύς καί θρηνώδης τών ψα-
λέντων μελών γαρακτήρ, κατά δέ τήν δευιέραν πρέπει νά ΰπο-
θέσωμεν, δτι καί αύταί αί λαϊκαί μελψδίαι τοΰ δεκάτου έ'κτου
αιώνος, εΐ μή καί τών προτέρων χρόνων, έξ ών είχον αύται
παραδοθή διά στόματος μέχρι τής άναγραφής, δέν άπεσχοινί-
ζοντο τών έπ’ εκκλησίας ασμάτων. Ιδού προβλήματα, άτινα μό­
νον ή συστηματική καί μετά προςοχής καί Ιπιμονής μελέτη
τών φωτογραφιών, ή τών έμών έν μεγεθύνσει ή άλλων νέων
καί καλλιτέρων, λαμβανομένων έκ τών πρωτοτύπων, καί συγ­
χρόνως τών παρ’ Ιμοί άπογράφων τοΰ κ. Παρχαρίδου ή άλλων
νέων έν Ά γ ίφ δρει δύναται νάποκαλύψη. Πάντως δ’ εύκταίον
 ΝΕΟΙ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜίΙΝ ΤΟΜ. ΙΑ’ Π ΙΝΑΞ7

ir ' »t
O υτως ε^&ι Ύη^ος -πρώτος ~

------- ! t o ^ c _ { c _ S i r c y ^
c / ν ~ » ^ V

cx Λε <5 ρ.α uco cx, α, ρ,νη o

P»a ua ρινη o ^cx (51 ι λια.ς

ua. Aeci p.oc U-Cx. cx u cx λε» 6 ja o l u a ·

' ‘ i c , > * - ' s

javiot. α, <^ε εν χη η η
------------ / «L _
*— c / c_ c y - j -

η τον uctt πρω ω το ο ua u a i

e_— — ' — - » ^

ττρω το u a λε #της ο/ Δ ι, γε νης

^ v s ^ ^ v s ν - ;τ ^ —

ο Δι γε νης a. a αρι I ι^ ι
_u
r 'S
i t ι ι τη ης
ui^oAo^ τοΰς άρχοντες \χ<χλεΧ uiJoAov τ apjfov
ToAo'yi ήτον uai πρωτοααλε<5της δ Διγε,νης

Δ Η Μ Ο Τ ΙΚ Ο Ν Α ΣΜ Α Π Α Ρ ΑΕ Ε ΕΗ Μ ΑΕΜ ΕΝ 0 Ν
ΤΟΥΦ.γ<" ΤΟΥ Κ Λ Δ ΙΚ Ο Ε 1203 T H E M O N HE ΙΒ Η Ρ Λ Ν
 Δεκατρία δημώδη ααματα 1J7

θά ή τ ο νά κ α τ ο ρ θ ω θ ή , εί δυ ν α τόν , ή α κ ρ ιβ ή ς ά ν ά γ ν ω σ ις κα'ι εις

τή ν ν ε ω τ έρ α ν έ κ κ λ η σ ια σ τ ικ ή ν π α ρ α σ η μ α ν τ ικ ή ν κ α ί έξ α υ τή ς
εις τή ν τ ή ς ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς μ ο υ σ ικ ή ς μ ε τ α γ ρ α φ ή τ ώ ν μ ελ ψ δ ιώ ν
εκ είνω ν τοΰ δ ε κ ά το υ έ'κτου α ίώ ν ο ς. Έ γ ώ δ ’ ώ ς π ρ ο ς τ ο ΰ τ ο π ε ρ ι­
ο ρ ίζο μ α ι έπ ΐ τοΰ π α ρ ό ν τ ο ς είς τ α ε ίρ η μ έ ν α κ α ί είς τή ν έκ δοσιν
π α ν ο μ ο ιο τύ π ο υ ά π ο γ ρ ά φ ο υ μ ια ς τ ώ ν σ ε λ ίδ ω ν , τοϋ φ . γ β, κ α τ ά
τή ν ά ν ά γ ν ω σ ιν τοϋ κ. Π αρ)ςαρίδου , ήν π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι ό π α ρ έ ν θ ε -

ΠΑΝΟ Μ Ο ΙΟ ΤΤΠΟ Ν ΤΟΤ Φ . 4 “

ΤΟΥ ΚΩ Δ ΙΚΟ Σ 1203 Τ Η Σ ΕΝ Α Γ ΙΩ ι Ο ΡΕΙ Μ Ο Ν Η Σ ΤΩΝ ΙΒΗ Ρ Ω Ν

τ ο ς π ίν α ξ 9 κ α ί έ τ έ ρ α ς έκ τ ώ ν κ α τ ά σμ ίκρυνσιν φ ω τ ο γ ρ α φ ιώ ν
τοΰ κ . G i l l i e r o n , κ α ίπ ερ ο ΰ σ η ς ά μ υ δ ρ ά ς, ώ ς κ α ί αί τ ώ ν λ ο ιπ ώ ν
σελ ίδω ν , τ ή ς τοΰ 4 α, ήν π α ρ α θ έ τ ω έν τα ϋ θ α έ'τι σ μ ικ ρ ο τ έ ρ α ν .
Κ α ί τ α ΰ τ α μέν ώ ς π ρ ό ς τ ά μ έ λ η . ΓΩ ς π ρ ό ς δε τ ό κ είμ εν ον

1 Ώς είκός, αί λέξεις τοϋ κειμένου παρουσιάζονται έν τ -Tj λιθογραφία κεκαλ-

λιγραγημέναι καί ούχΐ ώς έχουσιν έν τ δ κώξικι.
428 Νέος Έλληνομνήμων

τούτου είχον άνακοινώσει έν τφ Καταλόγφ τών άγιορειτικών

κωδίκων «.όνον τούς δύο πρώτους στίχους έκαστου ασματος1.
έκδίδω δ’ ένταΰθα ολόκληρα καθ’ δσον σώζονται. Παρατηρώ δέ.
οτι ή άποκατάστασις αυτών έν τοΐς πρώτοις στίχοις έκαστου
ασματος εγεινε δι’ άφαιρέσεως τών χάριν τοϋ μέλους έπανα-
λαμβανομένων συλλαβών, έκάστης αυτών άπαξ μόνον ληφθεί-
σης ένταΰθα. Παρέλιπον δέ τήν έν υποσημειώσει αναγραφήν
τών γραφών τοϋ κώδικος, διότι ένεκα τής έπαναλήψεως τών
συλλαβών και τοΰ πλήθους τών ανορθογραφιών θά παρίστατο
άνάγκη νά έπαναληφθή υποσελίδιον έλόκληρον το κείμενον,
οιον εΰρηται έν τψ κώδικι, ή μάλλον νά έκδοθώσι πανομοιότυ­
πα πασών τών σελίδων, οπερ άδύνατον ένεκα τής φθοράς τών
έμών φωτογραφιών. Ί ’πεσημείωσά δέ μόνον έν έκάστφ ασματι
τά περί τοΰ ήχου αύτοΰ ή άλλα περί αύτοΰ σημειώματα δπου
τοιαΰτα εΰρίσκονται έν τφ κώδικι, καί προςέθηκα χάριν ευκο­
λίας αυξοντα άριθμον, λείποντα έν τφ χειρογράφψ τής μονής
τών Ίβήρων.

1 .

[θ]λ£6ει μέ τούτος ό καιρός, λυπεί με ό χρόνος τοϋτος.

Οί μήνες όλες πταίγουν με καί δλες οί έβδομάδες.
Τί νά γενώ ο ταπεινός καί τί νά π οίσω ό ξένος :
Γυρεύω φίλον καρδιακόν νά με παρηγόρησή,
5 καί δέν ευρίσκω δέ τιναν καί τί νά γεν’ ό ξένος ;
Έ π ή ρ α στρά τα της αύ[γ]ης καί στρά τα όδηγ[εϊ με].
Είς περιβόλι μ’ έ[βγα]λεν <^ων^>. [1]μυριοφύτευσά το.
Κ ’ έκ των δένδρων τόν μυρισμόν κι’ άπό τήν ηδονήν των
έκηλαδοΰσαν τά πουλιά κι’ ο[λος άνε]κουφίστην.
10 Κ’ ϊί χ πουλί καθέ[ζουνταν] καί μένα ’ παρηγόρα.
Έ λ ε γ εν μέ [τό στόμα] του ανθρώπινη λαλίτζα.
« Έ [σ έ Γποϋ] σέ πον’ ή καρδιά, κι’ όποΰ σε θ[λίβει ό χρόνος,

1 Σ ΐΐΐτο. Π . Λ ά »»“ ο ο ν Κατάλογο; των Ιν ταί; βιβλιοθήκαιςτοΟ 'Αγίου

δρου; ίλ ληνικών κωϊίκων. Έν Καντχβριγί^ τής ’Αγγλίας, 1900. Τόμ. Β’ <j. 256.
 Δεκατρία δημώδη ασματα

τούτος ό χρόνος έχει το κι’ άλλους [πολλούς να θλίβη],

καί σέν αν σε έλύπησε. πρέπει ν[ά δπομένής],
[δτι τές λύπες τές] θωρεΐς και τα κ ακά τοΰ χρόνου
εγώ σέ τα χαρίζομαι. γορ[γά] τα θέλεις χάσει.

Τ άηδόνια τής ’ Α νατολής καί τά πουλιά τής Λύσης

’ ς τοΰ Φιλαδέλφου τό βου[νΙ, ’ ς τοΰ Φ ι]λαδέλφου τορος
νά συναχθήτε είς [κλαδ]ιά, νά ’ ςέβω είς περιβόλι,
νά κόψω [μήλο] τής φιλιάς, κυδώνι τής άγάπης.
δαμάσκηνο μέ τό κλαδί, σταφύλι με τό κλήμα.
Και ηΰοα τήν πολλαγαπ ώ μέσα ’ς τό περιβόλι.
Βασιλικόν έπότιζε νά ποίσγ] ώραΐο στεφάνι,
νά το φ ορέσ’ ή λιγερή τρεις εορτές τοΰ χρόνου.

3.
Π λ ά γ ιο ς δ '.

"Ολοι τά σίοερα βασιοϋν κι’ δλοι ’ςτή φυλακή ε!νε,

- κι’ ό ταπεινός ο Κ ωνσ - δροσιά μου -
κι’ ό ταπεινός ό Κωνσταντής δέν είμπορεΐ 'πομένει,
γιατ' ε!ν τά σίδερα βαρειά κ’ ή φυλακή κλεισμένη.
Χ ριστέ, νά ράγη ή φυλακή, νά τζακιστί,Ον οί θύρες,
νά ’ πεφταν καί τά σίδερα, νά έβγαίνή ό καλός μου.
νά έβγαινεν ό Κωνσταντής ί πολυαγαπημένος,
'π έχ ω καιρόν νά τον ίδώ. χρόνους νά τον 'μιλήσω,
δτι τές λύπες τές θωρεΐς καί τά κακά τοΰ χρόνου
έγώ σέ τα χαρίζομαι, γοργά τά θέλεις χάσει.

4.
Ο ν τ ω ς εχει ή χ ος π ρ ώ τ ο ς .

Κ άλεσμα κάμνει ό βασιλιάς, κάλεσμα κάμνει άφέντης,

κι’ δλους τούς άρχοντες καλεΐ κι’ δλον τάρχοντολόγι*
ήτον καί πρωτοκαλεστής ό Λιγενής Ά κ ρ ιτη ς.
Έ κ ά λεσεν ό Διγενής τήν Εύδοκιά ’ ςτόν γ ά μ ο ν
Έ λ α καί σύ, κυρά Εύδοκιά, ’ς τοΰ βασιλέως τον γάμον»
 Νέος eΕλληνομνήμων

Τόν ήλιο βάνει πρόςωπο καί τό φ εγγάρι στήθος

καί τοϋ κοράκου τό έτερόν βάνει καμαροφρύδι.
ΙΙα π α ; τήν είδεν καί έσφαλεν, διάκο- έδαιμονίσθην.

[ Ή χ ο ς ] S'. ’ Οργανικόν.

Είς τά 'ψ ηλά παλάτια, ’ ςτά ώ μ ορφ χ βουνά

χ ή ρ α ; υίός σταβλίζει τά αλόγα γοργά ,
τον Μαΰρον καί τόν Γρίβαν κα'ι τόν ΙΙίπακον.

β.
Π λάγιος S'.

"Ο ταν λαλήση έ πετεινός κ’ ή εκκλησίες σημαίνουν,

μάνα υιόν Ιστόλιζε νά 'π α νά μ εταλάβη,
νά μεταλάβω μιά βολά, νά μ εταλάδη δύο.
νά μεταλάβ^ τρεις βολές νά σώ ση -ςήν ψυχήν του.
5 Ό μ π ρ ο ς ύ π άγ’ η μάνα του, ’ξοπίσω ή αδελφή του,
’Σ τή μέση υπάγει ό νειούτζικος 'ςάν μήλο μαραμμένο.

Ύ ,

Π λάγιος S'.

"Ο λα τά Δ ώ δεκ α νησά στέκουν άναπαμμένα,

κι’ ή Π άρος ή βαρειόμοιρη στέκεται αποκλεισμένη,
καί οσοι τήν 'ξεύρουν κλαίουν την καί ολοι τηνε λυπούνται,
καί 'ςάν την κλαί’ ή Δέσποινα κανείς δεν τηνε κλαίγεΓ
5 «Π αρομηλιά μυριστική, μήλον τοΰ Παραδείσου,
Πάρο, καί τί σου ώργίσθηκεν α-ύτός <5 Π α ρπ α ρούση ς;> .
Δευτέρα 'μ έρ α πρόβαλε τά κ άτεργα ’ς τήν Πάρο.
Ά λ λ ο ι λέγουν Βενέτικα, άλλοι τ ’ Ά ν τ ρ έ α [Χ τίρια].

Η .

Έ τ ο ν τ ο έηοιήϋ·η είς ιή ν αλωσιν τή ς Μ π όσνα ς. ΤΗ χος τέτα ρτος.

Ά λ λ ο τ ε ; όταν κούρσεβαν οΕ Τοΰρκοι^> τήν ταπεινήν

τήν ΙΙόσναν
 Δεκατρία δημώδη ααματα 4Π1

— μήλον καί γλυκύ μου παιδάκι —

έπήρασι καί τοΰ 11ογοάνου τόν υιόν, τό παιδάκι μου.
Γράφει γρχφή καί στέλνει τήν μάνα του ’ ςτήν ςενιτειάν.

1 ».

Ά γ ρ ι ο ν πουλί, 'μερώθου μου και γένου 'μερωμένον

— ώ χρυσόν w χρυσόν πουλί — .
Πουλί, μηδέν φημίζεσαι καί δεν 'ψηλοκρατιεσχι,
μή ’ δ ή ;Λπουλϊ, τόν θάνατον ’ ς τοΰ κυνηγού τα χέρια.
5 καί τά χρυσά σου τά πτερά οί κάμποι τά γεμίσουν.
Πουλί κατέβα ’ςε κλαδί καί ’ ς εν* περιβόλι,
νά σε π οτίζω κρύον νερόν, νά σε ποτίζω μόσχον.

ΙΟ .
Γ Η χος] δ .

Διώχνεις με, μάνα, διώχνεις με, καί ’ γ ώ 'πηγαίνει θέλω

νά κάμης χρόνο νά με ίδής καί δύο νά με συντύχης,
νά κάμτβς τρείς καί τέσσαρες νά κ άτζη ς μετ’ εμένα,
νά πήξη τάχειλάκι σου Ρωτώντας γιατ’ εμένα·
5 <Μή να ’δετε, διαβάτες μου, τον υιόν μου εις τά ξ έ ν α ;·.
Καί ’γ ώ π α ρα γ γ έλ λ ω τών διαβατώ ν........
« Ά ν ’ δήτε τήν μανίτζα μου, μηδέν μ ί.'μ ο λ ο γ ή τ ε

I I .

Είς πρασινάδα λιβαδιού καί 'ς τό κρύο πηγάδι

κόρη εσκυψε νά πιή νερό. νά,πιη καί νά γεμ ώση.
Φωνήν άκού[ει] λαλιά, άκού’ φωνήν καί δράκο'
«Σ τ ά μ α ,νξανθή, σ ιά μ α , σγουρή, στά μ α μηδέν γέμισης,
5 γιατί έδώ ’ ς τόν τόπον μας καί τό νερό πουλιέται.
Μηδε γιά χίλια τό πουλοϋν, μηοε γιά δύο χιλιάδες,
r . r f < h> r t f
μονο για κόρης φίλημα, και οος μου και παρε τ ο -.

1 « .

Ά ίτ έ , 'ποϋ κάθεσαι 'ψηλά είς όρος χιονισμένον,

Ιχεις άέρι δροσερόν.....................................................
 432 Νέος Ελληνομνήμων

\ v t.

’Ο ργανικόν ήχος δ'.

Ηωρεΐς τον τόν άμάραντον π ώ ; κρέμεται ’ ;τ ό βράχο

καί τρων τον ταγρια πρόβατα καί λησμονούν τάρνιά τ ο υ ;:
Καί α π ' αυτόν έφ αγα καί ’γ ώ καί άπαλησμόνησά σε.
— Είπε μοι ποϋ επιε; τό νερόν καί που ε φ α ; τό β ο τ ά ν ι:;
ο — <Εϊ>; τήν Ά ρ ι α ν επια τό νερόν, ’ ς τήν Κύπρον τό βοτάνι,
καί ανάμεσα ’ ς τό Γαλαταν άπαλησμονησά σε>.

Πολλά θα ήδυνάμην να εϊπω περί τών άξίων πολλοΰ λόγου

αρχαίων δημοτικών τούτων ασμάτων, άλλά προτιμώ νάφήσω
τόν λόγον είς τόν ειδικόν τής δημοτικής ποιήσεως έρευνητήν,
τόν συνάδελφον κ. Ν. Γ- Πολίτην, δςτις, καθ’ α ευελπιστώ,
θέλει έπιληφθή της έξετάσεως αυτών έν τη Λαογραφία. Περι­
ορίζομαι δέ νΰν ένταΰθα νά έπιστήσω τήν προςοχήν τών ανα­
γνωστών είς τό δγδοον τών ασμάτων, τό άναφερόμενον είς τήν
ά λ (ο σ ιν τ ή ς Λ Ι π ά σ ν α ς , ήτοι τήν υπο τών Τούρκων κατάκτησιν
τής Βοσνίας (1 4 6 3 ), καί είς τό έβδομον. Γίνεται δ’ έν τούτφ
λόγος περί τής ύπό τοΰ έξωμότου ναυάρχου τών Τούρκων Χ αϊ-
ρεδίν Βαρβαρόσσα τόν Δεκέμβριον 153.7 άλώσεως ΐής Πάρου,
ήν μάτην ήρωικώς ύπερήσπισεν δ τότε δεσπόζων αυτή; Βερ­
νάρδος Σαγρέδος, δςτις έ'νεκεν έλλείψεως πολεμικών έφοδίων
ήναγκάσθη τέλος νά παραδώση τήν νήσον, δεινώ; δηωθεϊσαν
καί άποβαλοϋσαν πλείστους τών κατοίκων, ών οί μέν νέοι κατ-
ετάχθησαν είς τούς γενιτσάρους, οί δέ λοιποί έξηνδραποδίσθη-
σαν\ Τό δέ ύπ’ άρ. 5 παραβληθήτω πρέ>ς τό δπ’ άρ. 76 πλή­
ρες άσμα τών ’Εκλογών τοΰ κ. Πολίτου, δπου δ μέν Μαΰρος
λέγεται Μαύρης, έ δέ Πίπακος καλείται ΙΙέπανος2.

5 H opf G esch ich te der In sel A n d ros und ihrer B eherrscher. Έν BUv
vrj. 1855. a. 125.— Hertzberg G esch ich te G riech en lan d s seit dem A bsterbei
des antiken L eben s bis znr G egenw art. Έν Γώθορ. 1878, Τόμ. Γ' σ. 24.
2 ΈκλογαΙ άπό τά τραγούϊια τ 6δ έλλην.κοΰ λχοΰ. Έν Άθήναις. 1914 σ. 10]
 ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ

Κώδικες εικονογραφημένοι εινε γνωστοί άπδ παλαιών ήδη

χρόνων. Επιφανή παραδείγματα είνε ό περιλάλητος Βιενναΐος
κώδιξ τοΰ Διοσκορίδου, ή Βιενναία Γένεσις καί δ Άμβροσιακδς
κώδιξ τοϋ Όμηρου. Έ τ ι δέ μάλλον συνήθης ήτο, ώς γνωστόν,
ή δι’ εικόνων κόσμησις κωδίκων παρά τοΐς Βυζαντί·?οις τών
μεταγενεστέρων χίόνων. Γινώσκομεν δ’ δτι τοιοΰτοι εικονογρα­
φημένοι κώδικες έλέγοντο είκονισμένοι, έγκοσμημένοι, Ιστο­
ρημένοι ή έ ν ίσ το ρ ο ι1.
Καί συνηθεσταται μέν εινε αί εικόνες τών τεσσάρων ευαγ­
γελιστών έν τετραευαγγέλοις, δέν λείπουσι δέ καί ιστορημένοι
κώδικες παντοίας άλλης ΰλης2, έν οίς καί χρονογραφικοί. Περί­
φημος τοιοϋτος κώδιξ είνε δ τοϋ χρονικοΰ τοΰ Ίωάννου Σκυλί-
τζη δ άποκείμενος έν τη βιβλιοθήκη τής Μαδρίτης. Ό μοίως δέ
πλουσία είνε ή δι’ εικόνων αυτοκρατόρων τοΰ Βυζαντίου διακό-
σμησις τοϋ έν τ^ Ά ιε σ τ ία (Estense) βιβλιοθήκη τής Μοδένης
κώδικος III Δ 3 τοΰ χρονικοΰ τοΰ Ίωάννου Ζωναρά. Τούτων
πλήρη φωτογραφικήν σειράν τη έμή είςηγήσει έφρόντισε πρδ
πολλών έτών νχ σογκροτήση ή Ιστορική καί έθνολογική έται-
ρεία* συμπβριελήφθη δ’ έ'πειτα αυτη είς τήν xrj έμη φροντίδι κα£
δαπάνη τοΰ δημοσίου συγκροτηθεΐσαν καί έκτεθεΐσαν τφ 1911

1 Ίδε Νέοο Έλληνομνήμονος Τόμ. Ε’ σ. 275, 277, 279, 283, 284. Τόμ. θ ' σ.
299. '
5 Πρβλ. Χ π ν ρ . Π . Λ ά μ π ρ ο ν Πίναξ εικόνων, κοσμημάτων καί σχημάτων έν
τφ Καταλόγψ τών έν ταϊς βιβλιοθήκαι; τοΟ Άγιου δροος έλληνικων κωδίκων. Έν
Κανταβριγί? τής ’ Αγγλίας. 1900. Τόμ. Β' σ. 587 κ. t .— Bordier D escrip tion des
pein tu res et autres orn em en ts con ten u s dans le s m a n u scrits g re cs de la
B ib lioth eq u e N a tion a le. Έν Παρισίοις. 1883.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ'. 28
434 Νέος eΕλληνομνή μων

έν τη έ,κθέσει της ΓΡ ώ μης συλλογήν πανομοιοτύπων εικόνων

Βυζαντινών αύτοκρατόρων τήν νΰν άποκειμένην εν τφ Μουσείφ
τής αυτής εταιρείας1. Κ αί τά λεγόμενα δέ Βάρβαρα άττανΟί-·
σματα (B arbara excerpta) έκοσμοΰντο ένίοτε δι’ εικόνων'-.
’Έ χοντες λοιπόν οί Βυζαντινοί το έθος τής δι’ εικόνων δια-
κοσμήσεως κωδίκων καθ’ δλου έποιοΰντο χρήσιν αύτοΰ καί χ ά -
ριν λογοτεχνικών έργων. Έ χ ο μ ε ν δ’ ούκ ολίγα παραδείγματα
τοιούτων χειρογράφων, ών ή ενταύθα πρόχειρος σημείωσις δύ-
ναται βεβαίως καί δι’ άλλων παραδειγμάτων νά πλουτισθή.
Οΰτω μνημονεύεται ήδη ενωρίς κώδιξ εικον ογραφημένος τής
γνωστής μυθιστορίας τοΰ θεοδώ ρου Προδρόμου τής έπιγραφο-
μένης « Τ ά κατά Τ οδάνθην καί Δ οσικ λ έα », εις ον σώζεται έπί-
γραμμα έκδοθέν έκ κώδικος τής Έ ϊδ ελ β έ ρ γ η ς:!. Κ α θ ’ ον δ’ έτι
χρόνον έπεκράτει ό βομβύκινος χάρτης, ή toι τον δέκατον τρί­
τον καί δέκατον τέταρτον αιώνα, χρόνον συμπίπτοντα προς τήν
γέννησιν τών έμμετρων έν δημώδει γ λ ώ σση έπυλλίων, ύπήρχον
ήδη καί κώδικες εικονογραφημένοι τοιούτων ποιημάτων. Οΰτως
έν κ ατα λόγφ τής βιβλιοθήκης τον ένδοξοτάιτον άρχοντας κν-
ροϋ Ί ω ά ν ν ο ν τον Σ ο ντζο υ , έκδοθέντι έκ τοΰ κατά τον δέκα­
τον εκτον αιώνα γεγραμμένου Βιενναίου κώδικος H ist, g ra e-
cus X L I X ( X C V I I I ) , εύρίσκομεν άναγραφόμενα καί τά εξής
χειρόγραφα· ’
κ ’ . ιστορία τον φραντζέσκον μετά τή ς μπελάς, καί οπως

1 Spyr. P. Lambros E m pereu rs.byzan tin s. C a ta logu e illustre de la c o l­

lection des em pereurs de B yzan ce d ’apres les statues, les m iniatures,
les iv oires et les autres oeu vres d'art. Έν ’Αθήνας. 1911. σ. 1 -9 άρ. 1-
115.— Έλλ. μετχφρ. έν τψ Νέφ Έλληνομνήμον. Τόμ. Ζ', 1910, σ. 401-405. άρ.
1-115.
3 Krumbacher G esch ich te der by za n tin isch en L itteratur o. 220. έλλ.
μεταφρ. Σ ω τ η ο ι ά ό ο ν Τόμ. Α' σ. 441.
3 Carolus Welz A n a lecta B yzan tina. Carm ina in edita T h e o d o ri P ro-
d rom i et S teph an i P liysopala m itae. Έ ν Στρασβούργω. 1910 3 . 1δ. Πρβλ. P.
Μ [arc] έν B yzan tin isch e ZeitscHrift Τόμ. Κ', 1911, σ. 284.
 Εικονογραφημένο λογοτεχνικοί κώδικες 4ο5

έπ η ρ ε ό φ ρ α ν τζ έ σ κ ο ς ά π ό τό σ ιδ ε ρ ό κ α σ τρ ο ν τ ή ν μ π έ λ α και
έ φ υ γ ε : και τ ο χ α ρ τ ί έ ν ε β ιβ β ά κ ιν ο φ ν γ ο ν ρ ά δ ο .
κ α '. ισ τ ο ρ ία τ ο ϋ ίμ π ε ρ ίο υ υ ίο ϋ ρ η γ δ ς τ η ς π ρ ο β έ ν τ ζ α ς , και
όπ ω ς έπ ηρε τη ν μ α ρ γ α ρ ώ να , θ υ γ α τέ ρ α ο νσ α το ϋ ρ η γό ς ά νά -
π ο λ ι ς ν τ ε ρ ιά μ ε ' κ α ι τ ο χ α ρ τ ί ε ν ε β ι β β ά κ ι ν ο φ ν γ ο ν ρ ά δ ο .
κ β ' . Ι σ τ ο ρ ί α κα'ι β ί ο ς τ ο ϋ γ ε ν ν α ι ο τ ά τ ο ν κ α ι ά ν δ ρ ι κ ω τ ά τ ο ν
μ ε γ ά λ ο υ β ε λ ισ α ρ ίο υ στρ α τη γού τώ ν ρ ω μ α ίω ν και ενε το
χ α ρ τ ί β ιβ β ά κ ιν ο φ ν γ ο ν ρ ά δ ο .
κ γ '. ισ το ρ ία τ ο ν γ ε ν ν α ιο τ ά τ ο ν ϋ η σ α ίο ν β α σ ύ Λ ω ς ά ϋ η ν ώ ν .
κα'ι ό π ω ς έ π ή γ ε ε ις τ α ι ς ά μ α ζ ό ν α ι ς κ α ι έ π ο λ έ μ η σ ε κ α ι έ π α ρ ά -
λ α β ε α ν τ ά ς κ α ί ό π ω ς π ά λ ιν ε π α ν ή λ θ ε ν ε ίς τ ά ς ά & ή ν α ς κ α ι
σ ν ν ε β α σ ίλ ε ν σ ε μ ετά τον άδε/^φον α ν τ ο ϋ ά δ ρ ια ν ο ϋ ’ κα'ι τ ο
χ α ρ τί ενε β ιβ β ά κ ιν ο φ ν γ ο ν ρ ά δ ο .
κ δ '. γ ε ( ο ρ γ ί ο υ τ ο ϋ χ ο ύ μ ν ο ν τ ο ϋ β ν ζ α ν τ ί ο ν ε ρ μ η ν ε ί α ρη-
μ ά δ α ά π ό τ ο έ ν α ρ χ ή έ π ο ί η σ ε ν ό ·&εός τ ό ν ο υ ρ α ν ό ν κ α ι τ ή ν
γ η ν , έ<ος τ ή ς βασι/^είας δ α β ι δ κα'ι σ ο λ ο μ ώ ν τ ο ς · κ α ι τ ο χα ρτί
ε ν ε β ι β β ά κ ι ν ο φ ν γ ο ν ρ ά δ ο 1.
Κ ατά τήν περιγραφήν ταύτην ή έν Κωνσταντινουπόλει βι­
βλιοθήκη του Ίωάννου Σούτζου, ής άγνοεΐται ή τύχη, περιείχε
πέντε κώδικας ποιημάτων, οΐτινες ήσαν β ι β β ά κ ι ν ο ι , ήγουν β ο μ -
β ύ κ ι ν ο ι , καί φ ι γ ο ν ρ ά δ ο ι (figurati), ώς ώνόμασεν αυτούς δ κατά
τδν δέκατον §κτον αίωνα συντάκτης τοΰ καταλόγου άντί νά
χαρακτηρίση αυτούς διά τίνος τών παρά τοΐς Βυζαντίνοις δη-
λουσών τοδς εικονογραφημένους κώδικας λέξεων τών καταλε-
χθεισών άνωτέρω. Των ποιημάτων δέ τοδτων γνωστά είνε μό­
νον τά υπ’ άρ. κ α ' (Ίμπέριος καί Μαργαρώνα), κ β ’ (Ιστορία τοΰ
Βελισαρίου) καί κ γ ' (Γεωργίου Χουμνου «Παλαι&ν διά στί­
χων» ή «Κοσμογέννησις»), Καί τά μίν δύο πρώτα είνε IxSe-
δομενα έν διασκευαΐς διαφόροις ϊσως τής περιλαμβανομένης Ιν
τοΐς κώδιξι τοΰ Σούτζου, τί» δε ποίημα τοΰ Χούμνου σώζεται

1 Richardi Forsteri D e an tiquitatibu^ et libris m a n u scriptis C on stan -

tin op olita n is com m en ta tio. Έν 'Ροτιοκίφ. 1877 α. 19.
4:56 Νέος Ελληνομνήμων

άνέκδοτον έν τφ Βιενναίψ T h eol. gr. 244 (N essel) καί χφ Μαρ-

κιανφ Cl. I X C od. 1 7 1. Ά γ ν ω σ το ς δέ δλως είνε ή 'Ιστορία τοΰ
Φρανχζέσκου μ?τά τής Μπέλας (κ ) καί ή Ιστορία τοΰ γεν-
ναιοχάτου θηλαίου (% /), ητις δεν πρέπει βεβαίως νά ταύτισθή
πρός τήν θησηίδα χοΰ Βοκακκίου, ής έν Ιχει 1529 έξεδόθη έν
Βενετί^ δημώδης έλληνική μετάφρασις υπό τήν έπιγραφήν
«θησέος κοί γάμοι χης Έ μηλίας».
Ά λ λ ά καί άλλων λογοτεχνικών κειμένων έχομεν κώδικας
εικονογραφημένους τοΟ δέκατου τετάρτου αΐώνος.
Τοιοΰτος είνε ο βομβύκινος κώδιξ. ό περιέχων μίαν τών νεω-
τέρων έλληνικών διασκευών της Διηγήσεως τοΰ μεγάλου ’Α λε­
ξάνδρου 6 άποκείμενος έν τφ γραμματοφυλακίψ τής έν Βενετί^
ελληνικής έκκλησίας τοΰ Α γίου Γεωργίου2. Ά ξιο ν δέ περι-
εργείας θά ήτο νά έξερευνηθή κατά πόσον αί εικόνες αΰται, ών
τινες έφωτογραφήθησαν υπό τοΰ έν 'Ρ ώ μη καί Φλωρεντία κατα­
στήματος A liuari (άρ. 20757 -2 0 7 6 1 ) , έχουσιν οΐανδήποτε
σχέσιν πρός τάς τοΰ βιβλίου ’Α λέξα νδρος ό Μ ακεδών τοΰ έκ-
δοθέντος έν Βενετί^ τφ 1 5 2 9 3. Έ κ τοιούτου δ’ άρχαιοτέρου
χειρογράφου άπέρρευσε πιθανώς καί 6 μεταγενέστερος εικονο­
γραφημένος κώδιξ 35 τής πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης Λει­
ψίας ό περιέχων τήν παραλλαγήν τοΰ Λόγου παρηγορητικοΰ
περί Ευτυχίας καί Δυςτυχίας, ήν έξεδωκα έν τφ Νέψ Έ λληνο-
μνήμονι4, συνεκδοΰς καί μίαν τών εικόνων αύτοΰ5.
Τοιαΰτα εικονογραφημένα λογοτεχνήματα περιεφέροντο κατά
ταΰτα ήδη δτε είςήχθη ή τυπογραφία. ΤΗτο λοιπόν φυσικόν, δτε
έν Βενετίοι ήρχισεν ή έκτυπωσις τούτων τών έργων ή καί άλ­
λων άναλόγων, νά σπεόσωσιν οί τυπογράφοι, μιμούμενοι χει­

1 -Krumbacher Ινθ- «ν. σ. 819. ίλλ. μεταφρ. Σ ω τ η ρ ι ά δ ο ι τ Τόμ. Γ’ σ. 69.

- Πρβλ. Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ. Α ’, 1906, σ. 110. .
3 Legrand B ib liog ra p h ie h ellen iqu e . . . a u x X V e et X V Ie siecles. Έν
Παρ'.αίοις. 1884. Τόμ. Α ’ σ. 205.
4 Τόμ. Γ', 1908, α. 402 λ . ί.
' Αυτόθι Πίν· Η'. Ίδε περί τών λοιπών εικόνων τοΰ κώδικος αυτόθι σ. 403.
 ΕΙκονογραφημένοι λογοτεχνικοί χώδιχες 437

ρόγραφα πρότυπα ή άνταποκρινόμενοι πρδς τάς άπαιτήσεις τών

ά.ναγνωστών, νά κοσμήσωσι τά ύπ’ αύτών δημοσιευόμενα τοι-
αϋτα έκτυπα δι’ εικόνων. Οΰτω μετά μιας ή δύο ξυλογραφιών
έξεδόθη εν τών πρώτων έντυπων έλληνικών βιβλίων, ή Όμηρου
Ίλιάς κατά μετάφρασιν τοΰ Νικολάου Αουκάνη, ή έκτυπωθεΐσα
τφ 1526 έν Βενετί^ δαπάναις τοϋ ΙΙατρέως Άνδρέου Κουνά -
δου1. Περί τών εικόνων τούτων τά έξης λέγει δ τδ βιβλίον έπ-
ανεκδούς Αιμίλιος Αεγράνδιος· «Κοσμείται δέ, ώς έρρέθη, καί
ύπδ ξυλογραφιών, παριστωσών μέν διαφόρους τής Ίλιάδος σκη-
νάς, άδεξίως δμως έξειργασμένων καί γελοίων διά τδ άνακριβές
τής τε παραστάσεως καί τής ένδυμασίας τών έξεικονιζομένων
προσώπων ούτως δ Ά χιλλεύ:, φέρων στολήν μάλλον μεσακυ-
νικοΰ ιππότου, έξεικονίζεται ότέ μέν ώς άμύσταξ νεανίας, δτέ
δέ ώς γενειών άνήρ. Ή ύπ’ άρ. 9 καί 38, παριστώσα ταύτοχρό-
νως καί τδν Ά χ ιλ λ έχ άποχαφετώντα τήν Βρισηίδα, καί τήν
Έκάβην άσπαζομένην τδν υίδν Έ κτορα, δμοιάζει μάλλον £ω-
μχντικφ άποχαιρετισμφ δύο έραστών τών μεσαιωνικών χρόνων·
Περιέχει δέ ή μέν Ίλιάς τοιαύτας εικόνας έκατδν τριάκοντα
μίαν, ή δέ ’Έ π α ρ σις τή ς Τροίας' εξ. ’ Αλλά σημειωτέον, δτι πολ-
λάκις τινές έξ αύτών άδιακρίτως χρησιμεύουσιν είς έξεικόvcσιv
δύο διαφόρων σκηνών, ή προσώπων, ώς αί άνω (9 καί 38), καί
αί ύπ’ άρ. 43 καί 48, παριστώσαι καί τήν Αϊαντος και Έ κ τ ο -
ρος μονομαχίαν καί τδν υπδ τοΰ Διομήδους θάνατον τοΰ Ήνιο-
π έω ς»2.
Μίαν τών εικόνων τούτων, έκ τής πρώτης έκδόσεώς τοΰ
Αουκάνου, τήν παριστάνουσαν τδν θάνατον τοΰ Πατρόκλου, έξ-
έδωκε καί δ Hobhoxxse3.

1 Legrand Ινθ’ άν. σ. 188 κ. I.

• % 'Ομήρου Ίλιάς μεταβληθβίσα πάλα·, είς κοινήν γλώσσαν παρά Λ ι κ ο λ ά ο ν
t o i f Α ο ν ί ί ά ν ο ν έκδίδονχος Α Ι μ ι λ ί ο ν Λ ί γ ρ α ν δ ί ο ν . Άθήνησ·.. 1830 σ.*' κ. έ.
3 A jo u r n a l th r o u g h A lb a n ia a n d o th e rs P r o v in c e s o f T u r k e y in
E u r o p e a n d A s i a . Έ ν Λ ονδίνφ. 1813. Τ όμ. Β ' σ . 1087.
438 Νέος 'Ελληνομνήμων

Ό μοίως δέ δια ξυλογραφιών, επ’ ίσης ήκιστα φιλόκαλων,

διεκοσμήθησαν οί Θησέος και.γάμοι τής Έ μηλίας τφ 1 5 2 0 ', ί
Ά π όκοπ ος τοΰ Μπεργαη τφ 1534% το Π έ νθ ο ς θανάτου,
ζω ής μάταιον και προς θεόν έπιστροφή τφ 1543 :, οί ανάλο­
γοι προς χ6ν Σπανέαν Λ όγοι διδακτικοί τοΰ πατρός πρός τόν
υιόν τφ αύτφ ετει4, το ’'Α ν θ ο ς τώ ν χαρίτω ν τφ 154() ', ή J ιή-
γ η ο ίς . . . Βελισαρίου τω 1 5 4 8 ”, δ ’Α λέξανδρος Μ ακεδών 6
συνήθως κακώς αποδιδόμενος εις τον Δημήτριον Ζηνον τφ
1 5 5 3 '. Ύ -ηρχον δέ εικονογραφημένα καί άλλα τών άναγνω-
σμάτων τοΰ έλληνικοΰ λαοΰ τών έκ τών τυπογραφείων της Βε­
νετίας έκδιδομενων, εί καί δέν έσώθησαν πασαι αί τοιαΰται εικο-
νογραφημέναι έκδόσεις, ώς έξάγεται έκ της προς τούς έν Βενε­
τία χαλκογραφείς έπιστολης τοΰ Ζακυνθίου μοναχοΰ τοΰ δέκα­
του έκτου αίώνος Παχωμίου 'Ρουσάνου. Έ ν ταύτίβ κακίζει μέν
τούς απώλειας ’Α πολλώ νιους (Φυλλάδα τοΰ ’ Απολλώνιου) και
υπερήφανους Ύ π ε ρ ίο ν ς (Ίμπέριον καί Μαργαρώναν) καί Χ ά ­
ροντας άχαρεΐς κ α ΐτα ρτα ρίονς (Πένθος θανάτου) και ’Ερωτικά
σατανικά, δ ι’ ών εις β ό ϋ υ ν ο ν κ ατάγονται οί τούτοις χρώμε-
νοι ο ύν τοΐς άναδείξασι, μνημονεύεται δέ ή κατά τώ ν όλιγο-
γενείω ν άπααα γραφή (Φυλλάδα τοΰ Σπανοΰ), παρακελεύεται
δέ δ συγγραφεύς Μ ή ούν όντω ς, αδελφοί, ποιώ μεν, εις τήν
τού θ εού δημιουργίαν έξυβρίζοντες, μηδέ γραφής τινας και
ζω γραφ ίας αίσχράς είς καταστροφή)ν τώ ν νεω τέρω ν και έτοί-
μ ω ς έχ ό ντω ν άκολασταίνειν8.
Αί εικόνες ώς καί αυτά απλώς τά μεγάλα έγχρωμα άρχικά

1 Legrand ενθ. άν. Τόμ. Α' σ. 20G.

2 Αύτόθι λ 218.
* Αΰτόθι σ. 238.
4 Α&τόθι σ. 245.
s Αυτόθι σ. 271 ■
11 Αΰτόθι σ. 281.
7 Αΰτόθι σ. 287.
* Νίοο Έλληνομνήμονος Τόμ. Β' σ. 347,41 κ. ί· 348,52. 349 κ. I.
 Εικονογραφημένοι λογοτεχνικοί κώδικες
m

γράμματα έγράφοντο συνήθως έν τοΐς κώδιξιν uni άλλου καί

ούχί τοΰ βιβλ',ογράφου. Σπχνίως βιβλιογράφος καί ζωγράφος
ήσαν'είς καί ό αυτός. Τοΰτο συμβαίνει έπί παραδείγματι έν τφ
Μαρκιανφ C l. V I I C o d . 22, έν φ καί τό κείμενον καί αί είκό^
νες έγράφησαν ύπο τοΰ Κρητός Γεωργίου Κλόντζα. Έ γράφετο
δέ πρότερον τό κείμενον, καί κατά τήν γραφήν αύτοΰ άφίνετο
χώρος κενός οιά τάς εικόνας καί διά τάρχικα γράμματα, δσα
έμελλον να γραφώσι πολύχρωμα ή απλώς ερυθρά. ’Ενίοτε δέ
προς οδηγίαν τοΰ έρυθρογράφου έγράφοντο τάρχικά γράμματα
έν τη οικεία θέσει μικρά διά μελανός, οΰτω δέ συμβαίνει, ώςτε
πού καί που νά εύρίσκωμεν έν τοΐς κώδιξι διπλοΰν τό αρχικόν
γράμμα, μικρόν μέλαν καί μέγα έρυθρόν. Έ χομεν δέ καί παρά­
δειγμα κώδικος, έν φ έγράφησαν μέν πρότερον διά μέλανος τά
ύπό τοΰ έρυθρογράφου μεγαλογραφησόμενα αρχικά γράμματα,
πρό δέ τής γραφής έκάττου τών έρυθρών τούτων γραμμάτων
άπεξέσθη τό πρότερον πρός οδηγίαν γραφεν μικρόν μέλαν. Είνε
δέ ούτος ό κώδιξ Suppl. gr. 309 τής ’ Εθνικής βιβλιοθήκης
Παρισίων ό περιλαμβάνων τόν ’ Επιτάφιον λόγον τοΰ αύτοκράτο-
ρος Μανουήλ Παλαιολόγου εις τόν άδελφόν Θεόδωρον Β', τ&ν
δεσπότην Πελοποννήσου. Φανερώτατον δέ παράδειγμα τοΰ χ ά ­
ριν γραφής τών εικόνων ύπό τοΰ σχεδιαστοΰ ή ζωγράφου άφι-
νομένου ύπό τοΰ' βιβλιογράφου κενοΰ χώρου πλήν τών περι­
στάσεων έκείνων, καθ’ ας ήμελήθη έν κώδιξιν ή τοιαύτη γραφή
τών εικόνων, εχομεν τούς στίχους, ούς δ έκ Κορώνης Γιοΰστος,
υφ’ ου έποιήθη τό Π έ νθ ο ς θ α νά του, ζω ή ς μάταιον, καί π ρος
ΰ εο ν επιστροφή, τό έκδοθεν έν Βενετία τφ 1543 παρά τφ Μ .
D am ian di Santa Maria, έγραφε πρός όδηγίαν τοΰ ζω γρά­
φου, δςτις εμελλε νά σχεδιάση τήν ύπ’ αύτοΰ περιγραφομένην
εικόνα, ής τήν θέσιν προώριζεν έν τφ πρώτφ φόλλψ.
Τούς στίχους τούτους έξέδωκεν δ L egrand έκ τοΰ μόνου
γνωστοΰ άντιτύπου τοΰ σπανιωτάτου τούτου βιβλίου, τοΰ άπο-
κειμένου έν τή Βασιλική βιβλιοθήκη τοΰ Μονάχου, περιέχον-
440 Νέος Έλληνομνήμων

τος δέ πράγματι καί εικονογραφίαν άνταποκρινομένην πρδς

τήν'περιγραφήν τοϋ στιχουργοΰ1.
Τούς αύτούς δέ στίχους περιλαμβάνει και ο συμμιγής κώδιξ
I I I Β 27 τής Εθνικής βιβλιοθήκης Νεαπόλεως, γεγραμμένος
ύπδ διαφόρων χειρών τοϋ δεκάτου πέμπτου και δεκάτου έκτου
αίώνος, έν φ και μόνψ περιέχεται έν άρχή έν φ. 1“ -1 2 α άνεπί-
γραφον στιχούργημα, οπερ διέγνων ώς ταύτιζόμενον πρ6ς το
Πένθος θανάτου. Είνε δέ γεγραμμ ένον κατά το έν φ. 12“ σ η ­
μείωμα έν ετει αωφωκ"’ έν μι/vl Μ αΐω ε'1 Κ ορώ νη , ήτοι είκοσι
καί τρία έ’τη προ τής πρώτης και μόνης γνωστής έν Βενετία
έκδόσεως. ’Έχουσι δ’ οι στίχοι ούτοι έν τφ νεαπολιτικφ κώδικι
ώδε, παρέχοντές τινας διαφοράς πρός τούς παρά τφ L egrand
έκ τής έκδόσεως Βενετίας, ών κυριωτάτη είνε, δτι έν τφ κώδικι
τής Νεαπόλεως εύρίσκονται πράγματι έν τέλει οί στίχοι, ών
τήν γραφήν άνωθεν τής είκόνος τοΰ Χάρου συνίστα ό ποιητής^
αιτινες λείπουσιν έν τέλει των έμμετρων δίηγιων τής έκδόσεως
Βενετίας.
Τ ό π ρώ τον φύλλον πρόςεχε άγραφ ον νά τ αφ ήσ^ ς
καί τάφον Ινα δολερόν είς αυτόν νά ζω γ ρα φ ή σ τ^ ς:
Ν ά γέμει στϊά του άνθρωπινά καί γύρο άςτέκουν πλήθος,
άνδρες γυναίκες λυπηρά καί με θλιμένον ήθος.
Κ αί όλ ίγο ά π ά ν ω άςτέκεται ό Χ ά ρ ο ς καί άς βαστάζει,
τών τρίων λογώ ν τά ά ρμ α τα έκεΐνα ποΰ μας σ φ ά ζ ε ι :
Τ ό δρέπανον καί τά σπάθή, δοξάρι με σα γ ή ταις, .
καί έμπρός του ά ς είναι κεφαλαΐς, καί άς δείχνει ότι πατή ταις:'

Κ αί τούς στοίχους όπου βάνω,

γράψ ε άπό τόν Χ ά ρ ’ ά π ά ν ω :

Ά ν θ ρ ω π ο ι μή θαυμάζετε ξεύροντα ’ τ είμαι ’χθρό σας,

% ήμ ερα νύχτα πάντοτε δεν λείπ ώ χ τό πλευρό σ α ς :'

1 Έ νθ’ άν. Τόμ. Α' ο. 239.

 ΠΟΙΗΜΑΤΙΟΝ
ΠΕΡΙ Τ Ο Υ ΕΝ ΕΤΕΙ 1 5 0 8 Σ Ε ΙΣ Μ Ο Υ Τ Η Σ Κ Ρ Η Τ Η Σ

Έ ν τ φ ύπ ’ άρ. 19 Βχρο-κκικώ κώδικι τή ς έν Ό ξ ω ν ίω Β οδληιχνή;

βιβλιοθήκης, έν φ. 8 9 α, εϋρηται τό έξής π οιη μ ά τιον
Ποΰλι Κ ρητώ ν Χ ά ν δ α ξ ή πάρος οϋ σ’ ευδαίμων
δέρκων δυςτυχέα' άρτι τϋ ήδ’ άθλίαν
ώς σ φ όδρ ’ άχθομαι κούκ άδακρϋτί γε μήν στοναχεύ ω
βλάσφ η μω ν Ινεκ ’ ή δ ’ άρρενοφθούρων.
*Ω πόποι ώ λλυσ’ ά ρ ’ έκπέπληγμ’ ή δ ’ αυ ωδυρόμην. ό
Τίς μή γ ’ οίμώξει ήδέ κλααύσεταί τ ο ι:
ΟΙχοντ’ ελπίδες άγαθαί· ε!0’ έσσοιτό τοι έσΒλόν
ά λγεα πάντα βροτοΤς οσχ τε γιγνόμενα·
πλεΐστα δέ μείλαθρα τέθνακ’ ήδέ γε σ ώ μ α τα βροτών
αύτογέων άνέρων ή δ ’ ετέρων τε φ ίλ ω ν 10
δέδρασται μήν ταΟτά γε είκάδι ά μ φ ’ Ινάτη τε.
τείρει ο’ αΰ νυκτός π ρώ τη Μαΐοιο,
τείρει δ ’ αυ έλαφηβολιώνος νυκτός π ρ ώ τη τε
έννοσίγαιος φ έρτατος ή δ ’ έκ π α γ λ ότα τός τε.

Ό τον κώδικα περιγράψας Cove * άνάγει μέν αύτδν είς

τδν δέκατον πέμπτον αιώνα, ώς Ιξί)ς δέ συνοψίζει τδ περιεχό-
μενον τοΰ ποιηματίου· T h ren odia de nrbe quaedam Cretes
inundatione, ut videtur, absumpta. Ά λ λ ’ ή φωτογραφία, έξ
ής άντέγραψα τδ ποιημάτιον, μέ πείθει, δτι δ κώδιξ είνε μετα­
γενέστερος τοΰ δεκάτου πέμπτου αίώνος, γραφείς τδν δέκατον
εκτον. Τοΰ δέ γεγονότος, είς δ άναφέρεται τδ ποιημάτιον, εχο-
μεν iv αύτψ μνημονευομΙνην μόνην τήν ήμέρα,ν, 29' Μαι'ου,

2. δυοτεγβα' άρτι 4. ενεχ’ άρεί’οφβούρων δ. ώ/./.vc' 7. εσσοιχοί τοι

ο ντο σ ί n
W 10. ίτάρων 11 . ταϋια γε είχάδια μφενάτει 12. πρώταϊ 13. ελα-
φηβοΐιωνες γΰκιος 14. έκπαγλότατός
* C a ta lo g ! C o d icu m m an u scriptovu m B ib lio th e c a e B od leia n a e Pars
p rim a o. 27-28.
442 Νέος 'Έλληνομνήμων

(εΐκάόι άμφ ’ έ ν ά τ η . . . Μαΐοιο) καί τήν ώραν (ννκ τΰ ς πρώ τη),

ούχί δέ καί τό ετος. Ά λ λ ά καί τοΰτο έξευρίσκεται έκ ;δύο συμ-
φωνούντων πρός άλληλα χρονικών σημειωμάτων. Τούτων τό
μέν έτερον, γεγραμμένον έν τφ τελευταίψ φύλλψ τοΰ κώδικος
X L I V τοΰ έν Όξωνίψ Κολλεγίου τής Α γ ία ς Τριάδος καί έκ-
δεδομένον ύπό τοΰ Coxe έν τφ Catalogus mss. C ollegii S.
Trinitatis σ. 18 έχει ώδε· αφ η ’ μηνι Μ αΐον κ ϋ ' έγινη σισμος
και τό καστρότης (γρ. είς τό κάστρο τή ς) Κ ρίτις και χαλασαι
ή μισι χόρα. Τό δέ άλλο σημείωμα, γραφεν ύπό τοΰ Κρητός
μονάχου Γεωργίου Μχγγανάρι, έχει ώδε· Μ η ν Μ άϊος κ ϋ '
έγήνην σεισμός μ έγα ς έν τί] νίσω Κ ρίτη ωςτε καί ή χώρα
τοϋ Χ α νδά κ ον έχόλασε μερικώς καί έπλάκωσεν πολλή λαόν
εις τάς β ' ώρας τή ς ννκ τός β α εσπέρας. 'Έ τους ,ζ ιζ ' Ινδ. ια
ήλιου κύκλος ιζ' και τής σελήνης ς ', θεμέλιον κη' είς αφη'.
Εδρηται δέ τό σημείωμα τοΰτο έν τφ τελεί τοϋ κώδικος 526 τής
άγιορειτικής μονής Ίβή ρω ν1. Άνεδημοσίευσα δέ τά δύο ταϋτα
χρονικά σημειώματα έν ταΐς έμαϊς’ Ενθυμήσεσιν2, δπου καί έση-
μείωσα, δτι τό ,ζ ιζ ’ τοϋ δευτέρου σημειώματος πρέπει νά έπανορ-
θωθή είς ,ζις'. Τ ό σημείωμα τοϋ Μαγγανάρι συμπίπτει καθ’ δλο-
κληρίαν ώς πρός τε τήν ημερομηνίαν τής 29 Μαΐου καί τήν έν
νυκτί σεισμικήν δόνησιν. Όμοίως δέ συμπίπτουσι τά σημειού-
μενα ύπό τοΰ Μαγγανάρι τοϋ Χ α νδά κ ου έ χάλασε μερικώς και
έπλάκωσεν πολύν λαόν πρός τά τοΰ στιχουργήματος πλεϊστα
δε μείλαΰρα τ έ ΰ ν α κ ’ ήδέ γε σώματα β ροτώ ν.
Καί δλλοθβν δέ δέν είνε άγνωστος ό περί ου δ λόγος σει­
σμός. Καί δή δ ήγούμενος τής έν G em n ik τής Βοημίας Καρ-
θουσιανής μονής Γεώργιος (G eorgiu s P rior G em nicensis,
ordinis Carthusian i in Austria), παρατυχών κατά τόν τότε
χρόνον έν Κρήτιβ, μαρτυρεί, δτι τή 29 Μαϊου τοΰ 1508 τό

1 Σ π υ ρ . Π . Λ ά μ π ρ ο ν Κατάλογο; τών έν ταίς Βιβλιοθήχαις τοΰ Άγιου

Ό ροος έλληνικών κωδίκων. Έν Kavta 6p'.ri? xrj; ’ Αγγλία;. 1900. Τόμ. Β ’ σ. 164.
* Νέοι» Έλληνομνήμονος Τόμ. Ζ', 1910, σ. 169 άρ. 168 κχΐ 169.
 Ποιημάτιον περι τοϋ εν ετει 1 5 0 8 σεισμόν τής Κρήτης 443

Ηράκλειον κατεσείσθη κατά μέγα μέρος υπό σφοδρού σεισμού

(Candia civitas crudeli terrae m otu ex parte m agna quas-
sata fnit). Ά φηγεΐται δέ, δτι πλεΐσται δσαι ο Εκία ι καί έκκλη-
σίαι τοϋ Ηρακλείου ή καθ’ ολοκληρίαν κατέπεσον ή διερρά-
γησαν κατά τρόπον έπικίνδυνον. Τ ά δέ θύματ’ άνήλθον είς
εξακόσια καί δπερέκεινα, έν οίς καί πολλοί τών ευπατριδών, ών
μεταξϋ καί ό μέγα τιμώμενος Βενετός καγκελλάριος Αινείας
Καρπενιος. Κ ατά δέ τόν αύτόν ήγούμενον δέν Ιπαθε μόνον τό
Ηράκλειον, άλλά καί ή Σιτεία, δπου κατέπεσε πλήν πολλών
οικιών καί τό φρούριον. Ά λ λ ά καί καθ’ (Χπασαν σχεδόν τήν
νήσον όπέστησαν ζημίας φρούριά τε καί κώμαι1.
Περί δέ τών έν Ήρακλείω συμβάντων κατά τόν σεισμόν
εχομεν μακροτάτην καί έξαίρετον έπιστολήν τοδ κατ’ έκεΐνο τοδ
χρόνου δουκός Κρήτης 'Ιερωνύμου Δονάτου πρός τόν έν Πα·
ταυίψ φίλον Πέτρον Κονταρηνόν, γραφεΐσαν τ^ 15 ’ Ιουλίου τοΰ
1508. Έ ν τη έκθέσει ταύτη δ Δον&τος λέγει, δτι δ σεισμός
συνέβη περί τήν δευτέραν έσπερινήν ώραν (secunda fere noctis
liora)2, έ'γεινε δ’ αισθητός μάλιστα έν τ^ πρωτευούση τής βενε-
τοκρατουμένης νήσου, τφ Ήρακλείφ, δπερ μέρος μέν κατε-
πτώθη, μέρος δέ διεσείσθη έπί τοσοΰτον, ώςτε πλεΐσται δσαι
τών οικιών διηνοίχθησαν ύπό τοδ πλήθους τών ψηγμάτων, καί
εχαινον οί τοίχοι αύτών, άπε.ιλουντες τελείαν καταστροφήν.
Καί προηγήθη μέν τοΰ σεισμοΰ καθ’ δλην τήν ήμέραν τελείά
ήρεμία τοΰ τε άέρος καί τής θαλάσσης, καί δ ουρανός ήτο
καθ’ δλοκληρίαν άνέφελος καί γαλήνιος, άλλ’ δ ήλιος ήτο ώχρός
καί οίονεί όπό κονιορτοΰ κεκαλυμμένος, καίπερ μή πνέοντος
άνέμου. Ά λ λ ’ άμέσως πρδ τοΰ σεισμοδ ήκούσθη μυκηθμός χαΐ

1 Flaminius Cornelius Creta sacra. Έν Bsvetlif. 1755. Τόμ. Β' ο. 420 κ. 4.

1 Περί τής ώρας τοΰ οβισμοΰ δέν σομφωνβΐ 6 Δονδτος πρός τό ανωτέρω στι­
χούργημα. Ό μέν δούξ τής Κρήτης λέγ«ι τόν σβισμόν γ«νόμινον τήν 9«υτέροίν
έσπιρινήν ώραν, καθ’ & καί ή έτέρα τών ανωτέρω πχρατιθβισών ένθυμήα·ων, ί δέ
Ανώνυμος στιχοοργός άνακριβέστβρον, καβ’ & φαίνιται, ποιβίται λόγον πβρί τής
πρώτης τής νυκτός.
444 Νέος Έλληνομνήμων ■

δρόμος και κλαγγή οιονεί δπλων συγκρουομένων πρδς άλληλα.

Φοβερός δέ ύπήρξεν ο συσσεισμος τών οικιών, οίονεί άναπαλλο-
μένων, καί άποπνικτικδς δ έγερθείς κονιορτός· διήρκεσε δ’ δ σει­
σμός δσον χρόνον άπαιτεΐ ή διά ταχέων έκφώνησις της Κυρια­
κής προςευχής, καθ’ & έκφράζεται έ Δονατος. Έ ν φ δέ ό δούξ
προςεπάθει νά σώση κατά τό δυνατ&ν έαυτόν καί τήν οικογέ­
νειαν αύτοϋ, τό πλήθος έξήλθεν έσπευσμένως είς τδ ύπαιθρον.
’Άνδρες, γυναίκες καί παίδες κατέκλυσαν, ώς εί έπέκειτο έπί-
θεσις πολεμίων, τήν έν τή πλατείς πόλην τής πόλεως, έξερχό-
μενοι μετ’ έλολυγμών καί κραυγών οδυνηρών. Οι Λατίνοι ιερείς,
άκολουθούμενοι ύπ& δχλου πολλοΟ, περιέφερον έν λιτανεία τάς
αγίας εικόνας καί τό άρτοφόριον καί μετ’ άνημμένων λαμπάδων
διήλθον έν μέσψ ικεσιών τήν νύκτα έν τή πλατείς καί τφ προα-
στείφ τής πόλεως.
Είχον δέ συρρεύσει τά πλήθη κυρίως είς τήν πλατείαν καί
τήν αγοράν, έπειδή ή μέν διάβασις διά τής κυρίας όδοΟ, τής λε-
γομέ^ης Μεγάλης, ήτο δύςκολος ενεκα τοΰ συνεσωρευμένου
μεγάλου πλήθους λίθων, δοκών, καί ξύλων, άποτελούντων δρη
δλόκληρα, καθ’ ά λέγει δ Δονατος, ή δΐ διά τών στενοτέρων
ρυμών δίοδος ήτο καί κινδυνώδης ένεκα τών έπικρεμαμένων
διερρηγμένων τοίχων. Πράγματι μόλις τέσσαρες ή πέντε οίκίαι
είχον διατηρηθή έν τοιαύτη καταστάσει, ωςτε νά είνε δυνατή
ή έν αύταΐς οΐκηαις άνευ έπισκευών. Έ ν τούτοις δ’ ήγγέλλετο,
δτι τινές μέν τών κατοίκων είχον ταφή ύπό τά έρείπια, άλλοι
δ’ έξήγοντο έξ αύτών ήμιθανεΐς, μάλιστα δέ γυναίκες πολλαί
μετά τών τέκνων, καί ήκούοντο άδιάλειπτοι όλολυγμοί καί
φωναί θρηνώδεις, έν φ ένιαχοδ τά έκ τών έρειπίων έκθαπτό-
μενα πτώματα έξεφέροντο έν μέσφ δακρύων άνευ άλλης πομ­
πής. Μόλις δέ ήρχισαν άναθαρροΰντες τήν πρωίαν οί σεισμό­
πληκτοι, καί νέος σεισμός, έπισυμβάς τήν ύστεραίαν, 30 Μαΐου,
περί τήν τρίτην ώραν μετά τήν άνατολήν τοΰ ήλίου, καίπερ
οΰτε τήν σφοδρδτητα, ουτε τήν διάρκειαν τοΟ τής προτεραίας
 Ποιημάτιον περι τοϋ εν ετει 1 5 0 8 σεισμόν τής Κρήτης

£χων, ένέβαλεν εις μείζονα ταραχήν τάς εμφόβους ψυχάς. Ό

φάβας δ’ έκεΐνος ήνάγκασε και τον Δονατον, δςτις θαρρήσας είχεν
έπιστρέψει εις τί) δουκικ£ν παλάτιον, νά πεισθή είς τάς θερμάς
παρακλήσεις τών οικείων, έξελθόντων καί πάλιν μετ’ αΰτοΰ εις
το ύπαιθρον, δπου διέτριψαν ίκανάς ημέρας, έως έξέλιπε πάσα
ανησυχία. '
Ό έπιστέλλων δούξ διηγείται κατόπιν τάς φροντίδας αύτοΰ
περι έπανορ,θώσεως τών έκ τοΰ σεισμοΰ ζημιών κατά το-δυνατόν
καί τής έμπνεύαεως θάρρους εις τούς κατοίκους, παρορμηθέντας
νά μεριμνήσωσι περί τών άναγκαίων ανοικοδομήσεων καί επι­
σκευών. ”Ήσαν δ’ αί ζημίαι μεγάλαι μέν, άλλ’ ούχΐ τοιαϋται,
οίας θά ήδύνατό τις νάύποθέση έκ τής σφοδρότητος τοΰ σεισμοΰ
έν πόλει πολυάνθρωπο) καί πυκνώς οίκουμεν^, οίον το Η ρ ά ­
κλειον. Έ κ τών οικιών τριακόσιαι μόνον είχον καταστραφή τε­
λείως, τών δ’ εκκλησιών τρεις, άλλαι δ’ ύπέστησαν μεγάλην
φθοράν. Ή σαν δ’ οί ναοί ουτοι δ τοΰ πολιούχου τής νήσου 'Αγίου
Τίτου, δ τοΰ 'Αγίου Πέτρου, ό τοΰ Α γίου Μάρκου, ό τοΰ Σ ω -
τήρος καί ο τοΰ 'Αγίου Φραγκίσκου. Έ ν τφ τελευταίψ τούτψ,
ναω λατινικφ περικαλεστάτφ καί μεγίστφ, συναπτομένφ μετά
κοινοβίου, δςτις έθεωρεΐτο κατά τον Δονατον περιδοξότατος
τών κατά τήν ’ Ανατολήν τοΰ καθολικού δόγματος, κατέκειτο
πρός τοΐς άλλοις καί τ£ άρτοφόριον, φυλασσόμενον κατά το
παρά Λατίνοις εθος έντος λεπτής κρυστάλλινης λειψανοθή­
κης άργυροδέτου. Καταχωσθέν δε (mb τοΰ σεισμοΰ μετά τοΰ
έν ω εκειτο ευκτήριου τοΰ ναοΰ ήγωνίζοντο οί μοναχοί τοΰ
Α γίου Φραγκίσκου νά έκσκάψωσι, καί το Ιργον τοΰτο έξη-
κολούθει άκόμη καθ’ ήν ήμέραν ό Δονάτος έπέστελλε πρός
τέ>ν φίλον Κονταρηνόν. Έ πί τη εύκαιρίοι δέ ταύτίβ ό περισσό-
θρησκος δοδξ τής Κρήτης, δςτις διά μακρών έκφράζεται κατά
τής έπικρατούσης έν Κρήτη βλασφημίας καί παράμελήσεως
τών θρησκευτικών καθηκόντων, είς ήν καί άπεδίδετο ή άπδ
446 Νέος Έλληνομνήμων

θεοΰ διά τοϋ σεισμοΰ τιμωρία1, σημειώνει τό άξιον περιεργείας

γεγονός, δτι, καίπερ πλείστων δσων όπαρχόντων έν Ήρακλείφ
ιερωμένων, ούδείς αυτών ούδ’ έπ’ έλάχιστον έβλάβη υπό τής
θεομηνίας έκείνης. Ούχ ή-ττον δ’ άξιον σημειώσεως ε!νε καί τό
δτι τά τείχη της πόλεως ούδεμίαν ύπέστησαν βλάβην. Είνε δέ
τό πράγμα τοσούτψ μάλλον περίεργον, καθ’ δσον έν φ χρόνφ
συνέβη δ σεισμός τά τείχη ταΰτα έπεσκευάζοντο2.
Κ ατά δε τήν μαρτυρίαν τοΰ Δονάτου δ σεισμός δέν περιωρί-
σθη εις μόνον τό Ηράκλειον, άλλά συνεκλονήθη σύμπασα σχε­
δόν ή Κρήτη. Σχεδόν δέ κατεστράφησαν ή Σιτεία καί ή Ίερά-
πετρα3. Ή δέ 'Ρέθυμνα καί τά Χανία (C ydonia) συνεσεΐσθησαν
.μόνον, άλλά δέν κατεστράφησαν. Έπεξετάθη δ’ δ σεισμός, καθ’
ά διηγήθησαν είς τούς έν Κρήτη πλοία καταπλεύσαντα έκ τοΰ
Αιγαίου, μετά τής αύτής μέν σφοδρότητος είς τάς νήσους μέχρι
τής Εύβοίας, μετ’ δλιγωτέρας δέ όρμής μέχρι τής Φρυγίας καί
τών παρακειμένων νήσων. Αύτή δέ ή Κρήτη δέν είχεν ύποστή
όμοίως σφοδράν σεισμικήν δόνηοιν άπό χρόνου μακροτάτου.
Ό μοίως δ’ ισχυρός σεισμός έμνημονεόθη δ Ιπί τής άρχής τοΰ
δουκός Βίτου Κανάλη έν έ'τει 1304, δτε κατά σημειώσεις, &ς
ευρεν ό Δονατος, έν Ήρακλείφ έτάφησαν ύπό τά έρείπια τετρα-
κιςχίλιαι ψυχαί4. Ά λ λ ’ άσθενέστεροι 3μως σεισμοί άναφέρονται

1 ’ Αξία παρατηρήσεως είνε ή περί τούtou ίμοφωνία τοΰ καθολικοδ έπιστολο-

γράφου μετά τόδν λεγομένων δπό τοδ ορθοδόξου στιχουργοδ βλάσφημων ενεκ’ ήδ'
άρενοφΰόοων.
1 Ί δ ε Gerola M on u m en t! V en eti .n e ll’ Is o la di Creta. Έν Βενετία, 1906.
Τόμ. Α ' σ. 306.
3 Πρ6λ· περί της καταστροφής τής Ίεραπέτρης Gerola (ενθ. άν. Τόμ. Α ' σ.
244) καί Στανράκην (Στατιστική τοΰ πληθυσμού τής Κρήτης. ’Αθήνησι. 1890
σ. 108) έν σημ., δπου άναγινώσκομεν τάδε' «Κ ατ’ αϋτόν (τόν σεισμόν τοϋ 1508)
άνετράπη έξ Ολοκλήρου καί ή μεγάλη πόλις Ίεράπετρα, έκτοτε δέ δέν άνηγέρθη
ή Οπό τήν μορφήν καί τήν Ικτασιν μικρόίς κώμης μετά τοΰ μικροΰ φρουρίου».
4 Ίδε τήν επιστολήν τοΰ Δονάτου παρά Flaminms Cornelius ενθ’ άν. σ. 408
κ. έ. Έξέδωκε Β’ αϋτήν έκεΕθεν καί πάλιν i A. Ν. Γιάνναρης (Περί Έρωτοκρίτου
καί τοδ ποιητοϋ αύτοΰ. Έν ’ ΑΟήναις. 1887 σ. 10 κ. έ.).
 Ποιημάτιον περί τον εν ετει 1 5 0 8 σεισμόν της Κρήτης 447

μεταξύ τοΰ 1304 καί 1508 οί τών Ιτών 1311, 1416, 1490
καί 1501 ^
"Ο τε Ά . Ν. Γιάνναρης2 καί δ Σταυράκης3 σημειοΰσιν, δτι
κατά τδν φοβερδν σεισμδν τοΰ 1508 άπέθανον τριακοντακιςχί-
λιοι άνθρωποι. Καί πόθεν μέν παρέλαβε τήν ειδησιν ταύτην δ
Γιάνναρης άγνοώ, ο’όδέ φαίνεται τδ πλήθος τών θανδντων συμ-
βιβαζόμενον πρδς τά λεγδμενα ύπδ τοδ Δονάτου καί τάς λοιπάς
Ανωτέρω παρατεθείσας πηγάς. Ά λ λ £ μεγάλη όμως πιθανότης
υπάρχει, δτι τδν άριθμδν τοΰτον παρέλαβε παρά τοΰ Ίοδόκου4,
έκτδς άν τήν μαρτυρίαν ταύτην εορϊ που έν άνεκδότψ βενετικψ
χειρογράφφ, ου δέν ποιείται δυςτυχώς μνείαν, έπειδή περί τών
υπ’ αύτοΰ άναγραφομένων χρονικών σημειωμάτων λέγει ρητώς
τάδε- « Καταλέγοντες δέ τά χρονογραφήματα ταΰτα έ'χομεν
υπ’ δψιν ού μόνον έκδεδομενα καί γνωστά βοηθήματα, άλλα
καί άνέκδοτα ένετικά χειρόγραφα».

1 Γιάνναηη Ινθ’ άν. σ. 10. — Στανράχη ένθ’ άν. σ. 107 ν.*ί 108. —Ό Στανρά­
χης ένθ’ άν. σ. 108 αναγράφει περί τοδ σεισμού τοδ 1508 καί τάδε' «Λέγει Jodo-
cus πρό ς Meggen (V o y a g e dans l ’em pire O th om an Τ. I. σ. 384: In cid it in
terraem otus in an n u m D. in 1508 (Id ib u s Julii) q u o et ad 30.000 m orta-
les ex tin cti, sunt autem h ie in co m m o d a in su la h u ic et h od ie satis fa-
miliaria:>. Έ γώ τουλάχιστον τοδ Έλβετοδ Meggen εν μόνον βιβλίον άνεδρον
άναφερόμενον παρά τφ Brunet καί τφ Grasse τό έπιγραφόμενον Jodocus a Meg­
gen Patricii Lucernensis P eregrin atio h ierosolim ita n a καί έκδεδομένον έν Δι-
λίγγ^ (D ilin g ae) τφ 1580. Φαίνεται λοιπόν, δτι παρέλαβεν δ Σταυράκης τήν
παραπομπήν ταύτην σφαλερώς άναγεγραμμένην έξ άλλου αγνώστου μοι βιβλίου,
όπου τά μέν σύγγραμμα τοδ Meggen άνεγράφετο άνακριβώς γαλλιστί, τό δέ
όνομα τοΰ συγγραφέας Jodocus a Meggen, Ίόδοκος (έ kit) Meggen, πσλίσματος
πλησίον τής έλβετικής Λυκέρνης, έδωκεν άφορμήν είς τήν περίεργον παρανόησιν,
καθ’ ήν, του λατινικού α έκληφθέντος άντί του γαλλικού ά, ένομίσθη, δτι έχο-
μεν διήγησιν του Ίοδόκου άπευθονομένην πρός τινα δνδρα καλούμενον Meggen.
Φανερά δέ εΖνε καί ή μέχρις άκατανοήτου παραφθορά τών λατινικών τοΰ Ίοδόκου
έν τή άνωτέρω παραθέσει, μεστή σφαλμάτων, καί έοφαλμένη ή χρονολογία τοδ
σειομοδ idibus Julii, καί μόνον Ιν γίνεται σαφές, δτι πιθανώς δ Ίόδοκος είνε ή
μόνη πηγή περί τής έν τφ σεισμφ ύπερίολικωτάτης βεβαίως απώλειας τριακον-
τακιςχιλίων ψυχών. .
8 Ένθ’ άν. σ. 10.
3 ”Ενθ’ άν. σ. 108.
4 Ί δ ε άνωτέρω σημ. 1.
448 Νέος ΈΧΧηνομνήμων

Έ ν δέ τφ άνωτέρω έκδοθέντι ποιήματι ούδεΐς γίνεται λόγος

περι τόΰ αριθμού τών θυμάτων, λέγεται δέ, ώς εϊδομεν, μόνον
τιλεϊστα δε μείλαϋρα τ έ ϋ ν α κ ’ ήδέ γε σώματα β ροτώ ν.
Τίς δ’ ό ποιητής ή μάλλον έ δράστης τοϋ στιχουργήματος
μένει άγνωστον. Έκδίδοντες δ’ αυτό έπηνωρθώσαμεν μόνα τά
ορθογραφικά λάθη τοΰ κώδικος. Πάσα δ’ απόπειρα πρός έπαν-
όρθωσιν τοϋ άρρυθμου μέτρου και τών γραμματικών και συν­
τακτικών. σφαλμάτων τοϋ ποιητοϋ, παραπληροΰντος τούς στί­
χους διά τής έπαναλήψεως τοΰ ήδ'ε κατά κόρον, θά ήτο ματαιο-
π«νία. Ό πόσον ευχαριστότερον θά ήτο άν ο στιχουργός έθρή-
νει τήν συμφοράν τοΰ Χάνδακρς διά στιχουργήματος γεγραμ-
μένου έν τη φυσική γλώσση ήν έλάλει μετά τών οικείων |μάλ-
λον ή διά τοΰ καλωβαθρικο.ΰ έξαμβλώματος, δι’ ού επιχεί­
ρησε νάναρριχηθη είς τόν άρχαΐον Έλικώνα.
 ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ
ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΟΡΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Χ Ω Ρ Ω Ν
ΕΝ ΤΩι ΔΗΜΟΣΙΩι ΑΡΧΕΙΩι ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

Έν τών τμημάτων τοδ Δημοσίου άρχείου τή ς Βενετίας

(A rchivio di Stato), τοϋ κοινώς λεγομένου ’ Αρχείου τών Φρά-
ρων άπό τής μεσαιωνικής μονής, έν ή ήτο έγκαθιδρυμένον, καί
τής παρακειμένης έκκλησίας, είνε τό περιλαμβάνον τά έγγραφα
προξενικών άρχών (Lettere dei C on soli) πρός τούς λεγομέ­
νους C inque Savii alia m ercanzia κατά τόν δέκατον έκτον,
δέκατων έβδομον καί δέκατον δγδοον αιώνα καί τά Ιγγραφα
αυτής τ αυτής τής πενταμελοΟς έπί τοΟ Ιμπορίου βενετικής συν­
αρχίας. Περιλαμβάνει δέ ή μέν σειρά τών προξενικών έγγρά-
φων 171 δέματα (filze), ή δέ τών έγγράφων αύτών τών V S a-
vii 7 0 2 1. Άνθολογήσας δέ τ φ 1911 τό πολυσέλιδον χειρό­
γραφον εύρετήριον τών δύο τούτων σειρών, δέν θεωρώ άσκο-
πον νά δημοσιεύσω ένταΟθα τόν πλήρη κατάλογον τών έγγρά­
φων τών άναφερομένων είς τάς διαφόρους έλληνικάς χώρας
μετά τής σημειώαεως τών άριθμών, ύφ’ ους ταδτα δύνανται νά
ζητηθώσιν ύπό τών μελετητών έν τφ άρχβίφ, 8που δπήρχον
τοιαΰτοι έν τφ εύρετηρίφ.

A ten e 1797 29 M a g g io ................ ....................................άρ.30 (632).

A rta 1728— 1 79 4 .......................................................................... » »
A r c a d ia ............................................................. ................................... » »
Zante 1784 ....................................................................................... 26 (628).
C anea 1765 1 A g o s to . 1780— 1795 ............................................ 44 (646).
C ip ro 1 7 2 1 -1 7 9 5 ............................................... 45 ( 6 4 7 ) - 5 2 (654).
C orfu 1736 18 G iu g n o . — 1738 4 S et-

1 Πρ6λ. Teodoro Toderini x ti B. Cecehetti 1 /A rch ivio di Stato in Venezia

nel decennio 1866 -1875. Έν BtvtxC?· 1876 σ. 22.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ TOM. ΙΑ'. 29
450 Νέος Έλληνομνήμων

te m b r e .— 1766 l.j A p r ile ............................................ 7.p.o<s 166U).

C oron e 1725. Iye tte re d i V . S a v i .................................. ( ’.
L e p a n t o 1 7 2 4 — 1 7 3 9 ...........................................................................91(693/.
M o d o n e 172o, 1726. 1769, 1 ι3 1 , 1774, 1 7 1.). 1 ι7 7 .
1 7 X 0 ....... ............. ................................................................. 120 (722 i.
P a tra sso 1 7 2 0 — 1 7 6 4 ................... ........................................ 1 -7 (728·.
> 1T(>5— 1795 ................................................................ 128 (729).
Ό φ ά κ ελ ο ; ο ΰ ιο ; περιλαμβάνει οιακ ότ.α πίρίπου εγγρχφα τών
οιαφόρων προξένων άπο 1720 — 1794. κχτχλαμβάνοντα έν συνόλω
περίπου ε ξα κ ό σ ια ; σελίοας.
R o d i 1775, 1792, 1790, 1 7 8 0 ..........................................ά ? .1 4 1 (743).
S a lo n ic c o 174 9 — 1797 ...................................................................... 142 (744).
S m ir n e 168 0 — 1 7 7 4 ............................. .............................. 148 (750).
» 1 7 7 5 — 179Η................................................................ 149 (Τόΐ'ι.
T in e 1775 2 S e t t e m b r e ................................................. 150 (752'ι.
Z a n te 1727 30 o tto b re , 1770— 1 7 9 6 ......................................... 169 (771).
Z ia 1 7 7 5 - 1 7 8 2 .................................................................................... 170 (772).
1776 23 A g o s t o p a te n te p e r c o n s o le ru sso n e ll’ is o le d i C or-
eira, rila se ia ta d a ll’ im p e ra trie e E lis a b e th a .
(Y e n n e r o c o llo c a t e in se cre ta stanza 212 le s e g u e n ti le tte re :)
A t e n e ................................................................................... 1 6 7 2 — 1674
C a n e a ....................................................... ....................... 1672 — 1684
C ip ro ................................................................................... 1645 — 1648
M odone (L e tt e r e non d el c o n s o le , m a b en si
d e l P r o v v e d . e s tra o rd in a rio iv i r e s i d e n t e .. 1 6 8 6 — 1696).
S m i r n e ................................................................................ 1661— 1700).
C o n s o li d i F r a n c ia 1623 — 171!) in C a n d i a ..................... άρ.52 (22).
' » > > - C e r ig o . . ................ 53 (22),
» » » > » » C o r f u ......................... 54 (22).
·» > > » » C e fa lo n ia e Z a n te » »
C o n s o li d i > » M o re a e A te n e . . » »
C o n s o li d i > > > » S a g g i a d a ................ > »
C o n s o li d i I n g h ilt e r a in Z a n te 1 6 2 3 — 1716 ............................ 63 (23).
C o n s o li d i O la n d a 1 6 1 6 — 1713 in C e fa lo n ia ............................ 67 (24).
» » '> » C o r f u ......................... 68 (2 4 ).
» » » >> Z a n t e ......................... » »
C o n s o li V e n e ti in A r c h ip e la g o g r e c o 1 5 8 6 -1 7 2 0 ...____ 75 (26;.
» »· » C a n d ia 1586 — 1 7 2 0 . . . . . ............................... 77 (26\
 **Ε λ ε γ χ ο ς Ι σ τ ο ρ ι κ ώ ν ε γ γ ρ ά φ ω ν

C o n s o li \’ e n e ti in C ip r o 15^<>— 17.'!;!....................... άρ.78 '2 0 —

> L e p a n t o , . . ......................................... iSl 1
» »M o r e a .............................. „ ................... 82 ·!1 .
» N e g r o p o n t e 1 5 8 0 — 1 7 1 9 .............. ^3 (32
, » X io — 171!*............................... 84 ·32).
» » R o d i e M ilo 1 5 8 0 — 1 7 3 7 ............. 80 i.32).
» S a g ia d a 1 5 8 0 — 1 7 3 7 ................ 87 (32'·.
> » S a lo n ic c h i 1587 — 1 0 4 0 ................ 88 ί32·.
> ' S c io 1 5 8 0 — 1 7 2 8 ............................. 89 0>2'.
» S m ir n e 1 580— 1 7 3 0 ........................ 91 (33·.
C o n s o li d e ’ G r e c i s u d d iti T u r c lii in C o r fu 1 5 8 0 ­
1 7 2 1 ............................................................................. 122 ( 44 i.
» » » > Z a n t e ...158 0 ­
— 1745 123 .44',.
» > » N a p o li di
R o m a n i a ........................................................... ............ 124 (4 4 .
C o n s o li d e g li E brei in L e p a n t o e P a tra ss o
10 1 3 — 1719 .................................................................... 125 (44·.
D a z i d i C o r fu e Z a n t e 1098— 1718 ........................... 147 (51'*.
D a z io d i M o r e a (d e lle 4 <*·, 0) 1 0 8 0 — 1714 ................. 153 (54).
S e ta d i T in e 1714 ................................................................ 380 (1 5 4 'l
T a n s a d i C ip r o 1 0 0 7 — 1700 ............................................ 417 (172).
T in o p r iv ile g i 1 3 9 0 — 1 7 1 4 ...............; ........................... 42 0 (175).
T r a n s ito d i C o r fu , I s o le d e l L e v a n t e e M o r e a
1 5 1 0 — 1741 : .................................................................. 434 (180).
L e tte r e d e i P r o v v e d it o r i E s tr a o r d in a r ii d i C e fa ­
lo n ia 1 0 2 3 — 1739 ....................................................... (501).
L e t t e r e d e i P r o v v e d it o r i E s tr a o r d in a r ii d i C e fa ­
lo n ia 1 7 2 3 — 1 7 3 9 ....................................................... (502).
L e tte r e d e i P r o v v e d it o r i P vstraordinarii d i C e fa ­
lo n ia e C e r ig o 1 7 1 0 — 1 7 9 0 ................................... (503).
L e tte r e d e i P r o v v e d it o r i E s tr a o r d in a r ii d i C o r fu
(άνευ χρονολογίας) .................................................... (504 - 500).
L e tt e r e d e i P r o v v e d it o r i E s tr a o r d in a r ii d i Z a n t e
17 0 0 — 1740 ............................................................. .. . (509).
L e tte r e d e i P r o v v e d it o r i E s tr a o r d in a r ii d i Z a n t e
174 7 — 1 7 9 0 . .............. .................................................. (570).
A r ta C o n s o la to 1791 ...................... ................................. 4 0 0 (87).
452 Νέος ΈΙΧηνομνήμων

A r ta C o n s o la to 1 7 9 3 ...........................................................άρ.401 (80).
B u lg a r i (C o m m e r c io ) 1724 ................................................. 349 (121).
» D a ti S ta tis tic i 1754— 67 .................................... ->71 (39).
> D a z i 1781 .......... ....................................................... 3 9 3 (221).
». Im p o r ta z io n e 1 7 2 0 ................................ .. 3 δ δ (N ° 3391).
> » 1720 ................................... 3 9 0 (28 L ra 2°).
C e fa lo n ia . B o s c o E la te s . E r e z io n e d i a r s e n a le 1758 361 (25).
(V e d i L e t t e r e V S a v i a lle M e r c a n z ie N ° 52 0 ca rt. 196).
C e fa lo n ia O liv i e m o r i I m p ia n t o 1757 ......................... 359 (1 6 0 ).
» U v i p a sse C o m m e r c io 1750 ......................... 357 (21).
> E s p o r ta z io n i 1 777— 1786 ................. 396 (68. B . D ).
» P r o d o tto 1 7 8 3 — 1 7 8 7 ................................... 3 9 6 (68. B).
> D a ti s ta tis tic i 1 7 8 5 — 1 7 9 4 ............... 3 9 5 (1 4 5 . Μ . 2“ ).
C u tu fa ri D e m e tr io e F r a n c e s c o ,D e l l’ I s o la d i Z a n te ,
a sp ira n ti ad u n p o s to c o n s o la r e L e v a n t e . . . . 400 (36).
F o r e s ti S p ir id io n e , C o n s o le b r it t a n ic o in Z a n te
C o rfu e d is o le a d ja c e n ti. P a te n te (1 7 8 9 ............ 400 (43).
M essa la C o . C esa re. S u p p lic a d i e s se re r ip ris tin a to
n e l p o s to d i C o n s o le V e n e t o in P a tra s so (1 793). 401 (110).
M orea . M e r c i. C o m m e r c io 1707 .................................. 351 (1 0 1 5 ).
» » D a z i 1750 ............................ ...................... 349 (414).
» » N a v ig a z io n e d e lle M a rz ilia n e 1724 . . 349 (137).
» M e rci. S e te . M ig lio r a m e n to d i q u a lit a l7 1 2 35 4 (3162).
» M e rci. U v e p a sse . N o t iz ie v a r ie su lla
c o lt iv a z io n e , p r o d o tt o e tr a ffic o . . . 39 6 (68) A (1 9 ) καί C.
N a v ig a z io n e V e n e t a in M o r e a 1724 .............................. 349 (137).
P a p a cristo G ia n i, e le tto P r o v v e d it o r e G e n e r a le d a
M a r p e r la R e p u b lic a d i V e n e z ia , a g e n t e d e i
s u d d iti. O t to m a n i n e lla P ia zza di P re v e sa
1 7 7 9 ......................................................................... 39 2 (N ° 9 M p “ ).
P a tin o s. S p u g n e d i S c im ia (Σύμης) e P a tin o s . D a z i .ip .4 0 6 (273).
P atra sso. S e p a ra z io n e d e l V ic e c o n s o la t o d i A r ta
1 7 9 3 . . . . ................................................................................ 401 (78).
P a tm o s. N o m in a d ’ u n v i c e c o n s o l e .................................. 349 (118).
» 1 7 6 5 — 1794 ................................................................ 729 (1 2 8 ),
Ό φ άκελος ούτος περιέχει σπουδαιότατα Ιγ γ ρ α φ α , έν οϊς κ«1 συν"
ημμένα έλληνικ& καί τουρκικά. Πλήν άλλων περιέχονται είδήβεις περί
τής έπI Ό ρ λ ώ φ έπ αναστάσεω ς τής Πελοποννήσου. Ά ξ ι ο ν ίδιας π ρ οςο-
 "Ελεγχος Ιστορικών εγγράφων 453

χής εϊνε ιό έγγραφον τής 1δ Μα'ί'ου 1778 περί τής επιδρομής των
’Α λβανών, τής 25 ’ Ιουνίου 1778 μετά των συνημμένων καί τό τής 2
’ Ιουλίου τοΰ αύτοΰ έτους μετά τοΰ συνημμένου περί στάσεω ς έν Γ α -
λαξείδίω. Είς τό έγγραφ ον τής 1 Ίανουαρίου 1778 M (ore ) Y (e n e to )
συνάπτεται καί ελληνική επιστολή τοΰ 'Ρείς Ιφέντη. Εις τό τής κ Αύ­
γουστου 1787 εύρίσκεται συνημμένη κόπια ελληνική εγγράφου συν­
τεταγμένου ενώπιον του βενετικού προξενείου Μ εσολογγίου εκ δύο
σελίδων. Έ ν τινι δε των συνημμένων εϊς τό έγγραφ ον τής 17 Αύγού-
στου 1787 άνέγνων τήν υπογραφήν A ta n a s io C a n a ca ri R u ffo p u lo .
S a lo n ic c h io , C o n s o la to . D a ti s ta tis tic h i 1768 .......... 373 (2).
> D a z i T a b a c c o 1 7 8 5 ................................ .. 397 <119).
S . M a u ra (iso la ). C e ra ria 1758 .......................................... 361 (45).
S c a r p e d e tte p a p u z z e . Im p o r ta z io n e in V e n e z ia .
S e te . I m p o r ta z io n e (L is ta d i fo r e s tie ri in tr o d u tto r i
d i se ta ) 1 7 6 8 ...................................................................... 372? (161).
> M e rca n ti (E le n c o ) 1 6 9 6 ............................ .................. 351 (362).
S m irn e . T a r iffa a v a n t a g g io d e lla V e n e t a n a v ig a -
z io n e 1 7 6 6 ............................................................................ 369 (4 c).
G i o r g iv a lo . D itta c o m m e r c ia le d i A te n e in .s o c ie ta
c o lla D itta c o m m e r c ia le T a r o n it i e T e o d o c h i di
V e n e z ia . L it e p e r resa d i c o n t i ................................ 405 (21).
T u r c h ia . C o n s o la ti e v ic e c o n s o la t i V e n e t i. E le n c o .
1720 ........................................................ ............................... 348 (26).
V e n e z ia . C h ie s a d i S . G i o r g io d e i G r e c i 1 7 5 1 ............ 357 (58).
(C o p ie di B o lle , D u c a li, D e c r e t i d e l S e n a to ,
D e c r e t i d e l C o n s ig lio d e i X , a. 1 514— 1708).
Z a n te . R e la z io n e d e l p r o v v e d it o r e D onado G ir o ­
la m o 1 7 6 9 ............................................................................ 398 (103).

Έ κ δέ τοϋ χειρογράφου ευρετηρίου τοΰ Magistrate alia

Sanita έσταχυολόγησα τα έξης·

Δέμ α (F ilz a ) άρ. 198. L e t t e r e d e i P r o v v e d it o r i a lia S a n ita a!

C o n s o le d i P a tra s so 1 7 2 9 — 1768.
Δέμα άρ. 198. L e t t e r e . . . a l c o n s o le d i S a lo n ic h io 1760— 1768.
Δ έμ ατα άρ. 3 0 8 — 3 12. In L e v a n t e .
Δέμ α άρ. 37 9 . L e t t e r e d e i C o n s o li V e n e t i al M a g is tr a te alia S a ­
n ita . D a P a le rm o , S a lo n ic h io e S cu ta ri.
454 Νέος *JΖλληνομνήμων

Δ έμ α (>-·>!. P e ste in J a n in a e M a le n e lla M o r e a . p r in c ip ia ta n e l

1717, te r m in a ta n e l 1719.
L e t t e r e s c r itte ai R e t t o r i s u d d i t i ; a g li o ffic i este ri e tc.
Δέμ α 6.-52. L e t t e r e v e n u t e d a i r e tt o r i s u d d iti.
Δ έμ α 633. » » d a i o ff ic i e ste ri e tc.
Δ έμ α τα ip . 6 7 5 — 6 78. P e s te n e l C a ir o , C o s ta n tin o p o li, S m ir n e
e M o r e a p r in c ip ia ta n e l 172(5, te r m in a ta n e l 1728.
Δ έμ α 56 2 . Z a n te . P e s te n e ll’ is o la 1 7 2 8 -9 . R e la z io n e c o n d i­
segno.
Δ έμα 562. Z a n te . S c r itiu r a d e l 20 g i u g n o 1730 d i e tra tta di
p e s te o n d e fu c o lp it a q u e ll’ is o la e d e s p o n e r im e d i.
Δ έμ α 562. S . M a u ra . R e la z io n e d e l c o n t a g io in q u e ll’ iso la
174/5— 44.
Δ έμα 562. C o r fu . Is tr u z io n i g o v e r n a t iv e al p r io r e d i q u e l la ­
z a re tto .
Δέμα 562. C e fa lo n ia . E s p u r g h i e d is in fe tta z io n i in q u e ll’ is o la
a ffin e d ’im p e d ir e la d ila ta z io n e d e lla p e s te 1760.
Δέμ α 585. C e fa lo n ia . P e ste s v ilu p p a t a s i in a lc u n i v illa g i e r i­
m e d i in p r o p o s it o 28 N o v e 1760.

Έ ν τφ αδτψ άρχείψ τοΰ Magistrate» alia Sanita περιλαμ­

βάνονται τά έξης D isegni (διαγράμματα).

θ ή κ η (B u sta ) I X , 9, I. P ia n o d e l p r o g e t t a t o U ffiz io d i S a n ita

in C e ffa lo n ia .
» » I X , 9, I I I . P r o s p e tti e s p a e c a ti id e m .
> > I X , 9, V . P ia n o d e l la z z a r e tto c a m p e s tr e d a e ri-
g e r s i n e lla s p ia g g ia di S a m o .
> » I X , 9 , V I . P ia n o id e m n e lla s p ia g g ia d i P ila r o .
> » I X , 9, V I I . P ia n o id e m n e l p o r t o d i F is c a r d o .
» (B u sta ) I X , 9, V I I . A lt r o d is e g n o d i fa b b r ic a d a e r ig e r s i
in C e ffa lo n ia .

Έ κ δέ τοδ εόρετηρίοο τοΰ τμήματος Inquisitor: di Stato,

περ-.λαμβάνοντος έν συνόλψ 1 44 0 δέματα1, έσημείωσα τά έξτ)ς*

1 Totlerini - Cecchttti ενθ’ av. ο. 20.

 “Ελεγχος ιστορικών εγγράφων 45Ϊ

Δ έμ α (F ilz a ) 60. L e tte r e d e g li I n q u is it o r i d i S ta to ai R e t t o r i

d i M o re a 1 0 8 8 — 1712.
> 036. R ife r ti d e i C o n fid e n ti d ir e tto p e r la m a g g io r p a r te
al s e g r e ta r io d e g li In q u is ito r i d i S ta to d i . . . . V e lu d o D e -
m e tr io V e n e z ia 1 7 9 1 — 3.
» 875. C o p ie di le tte re d ei v e s c o v i d i P a tra sso 1768.
» 883. G r e c i S u d d iti O tto m a n i. P r o g e t t o p a ss a re a d a b i-
ta re a g li stati a u stria ci 1772.
» G r e c i S u d d iti O tto m a n i d i V e n e z ia e c h ie s a d i S . G i o r ­
g i o 1 6 3 7 — 1775.
» 924. L ib r i, lib ra i, sta ra p a tori, s tu d ii n e lla b ib lio t e c a 1738
— 1795.
Έ ξεταστέον μή τοι εν τω δέματι εύρίσκονται και έγγραφ α σχέσιν
εχοντα πρός τά εν Βενεΐία ελληνικά τυπογραφεία.
Έ π ο ν τα ι τά έξης έγγραφ α αστικών δ ικ ώ ν
Θ ήκη (B u sta ) 1026, δέμα (filza) 27. P r o c e s s o d i P a p a le ca T e o -
d o s io E u fr o s in a c o n M aru zzi P a n o e C a r a g ia n i E le n a p e r
e re d ita d i M a ru zzi L a m b r o . 1729 — 1796.
> 1034, δέμα 83. P e tr u z z o p o lo D e m e tr io e P eru lli D e m e -
tr io p e r le sa lin e d i S ta M a u ra 1759.
» 103&. δέμα 94. P a ic o D e m e tr io c o n P e ru lli D e m e tr io 1760.
» 1037, δέμα 99. D o n ie n e g h in i N a ta le c o n M a cri G io v a n n i
p e r tu r b a tiv a d i p o s s e s s o 1761.
» 1037, δέμα 107. M a r te la o N i c o lo c o n M a cri G io v a n n i fe u -
d a ta r io d i Z a n te 1768.
» 1037, δέμα 108. N e ru lli D e m e tr io ed A le s s a n d r o c o n M a ­
cri G io v a n n i 1769,
» 1038, δέμα 125. V a g lia n o A n t o n i o c o n M a cri G io v a n n i
p e r s p ia n to d i a lb eri 1772.
> 1038, δέμα 131. G a v a la A n t o n io v e n d e u n a ca sa a l Z a n te
a G a s p ir a c h i A n a sta s i 1773.
» 1038, δέμα 138. C a lic h io p o lo V a n g e li c o n L ,a s o v ich G i o r ­
g i o e G ia v a c o F r a n c e s c o 1773.
» 1038, δέμα 140. V la s to P a p a C o s ta n tin o p e r r is c u o te r e
a s s e g n o s ta b ilit o d a g li I n q u is ito r i q u a le r is a r c im e n to alia
d e flo r a z io n e .p a tita d a lla p r o p r ia fig lia a m e z z o d e l C o.
P ie tr o L o g o t h e t i 1774.
456 , Νέος ΈλΧηνομνήμων

θ ή κ η 1039, δέμα 155. M a ru zzi P a n o e Z a c c a r ia c o n tr a M a ru zzi

E u fr o s in a p e r d iv is io n i p a te r n e 1779.
» 1048, δέμα 210. N o t a r a G r e g o r i o M e tr o p o lita d i C o r in to
c o n t r a a lte M ile s io C o rta z z i. Ά ν ε υ χρονολογίας.
Περιέχεται μ ετά φ ρ α σ ή ε ί; την ιταλικήν ελληνικών επιστολών Γρη-
γορίου Κορίνθου τού Ν οταρα τών ετών 1711 καί 1712 προς τόν ίερέα
Ίω ά ν ν η ν Κ λ η μ α ταρα ν , πρωτέκδικον Ναυπλίου, αναπληρωτήν τού
’ Α μβροσίου Ά ρ γ ο υ ς καί Ναυπλίου.
θ ή κ η 1051, δέμα 250. A m b e lic o p o lo F r a n c e s c o co n tr a A s c a n i
T e o d o r o p e r e s a z io n e c r e d it i 1789.
Έ π ο ν τ α ι τά έξης έγ γ ρ α φ α περί ποινικών δικ ώ ν
θ ή κ η 1054, δέμα 7. T ip a ld o A n a s ta s io d e lla C e fa lo n ia a rre sta to
in c o n t r a fa z io n e d i b a n d o 1(351.
» 1054, δέμα 9. M e ta x a V a lia n o d a lla C e fa lo n ia p e r so lle -
v a z io n e d e ll’ is o la 1655.
» 1057, δέμα 110. M u s a c h i C a n d io tto N ic o lo p e r p ira te ria
1726.
» 1066, δέμα 2 41. V la s to P ie tro , A n a s ta s io e N i c o l o ; V o n -
d a n i N e s t o r a ; C a la m a s ia n o G i o r g i o e S t e fa n o ; M u sa ch i
A n t o n io e d A n a s t a s io ; C a ta p o d i T e o d o r i n o ; B is b a rd i N i-
c o l i n o ; L a m b e r t i G ia c o m o , p e r o m ic id io (fa tto al Z a n te )
1754.
» 1070, δέμα 2 8 5 . A n d o n o p u lo C r is to fo r o p e r tru ffa 1759.
» 1073, δέμ α 305. M e ta x a C o . M a r in o , A n in o M a r in o p er
in s u r r e z io n e n e lla C e fa lo n ia (g iu s tiz ia ti in ca r ce r e , p o i a p -
p e s i a lle co lo n n e )_ 1760.
» 1076, δέμα 3 4 2 . M a cr i G io v a n n i p e r in s u r r e z io n e al Z a n te
(fa tto d a l p r o v v e d it o r G e n . da m a r) 1763.
» 1080, δέμα 368. C a lic h ia P a n a g in o ; C a lio ti G io v a n n i p e r
v io le n z a e d in s u r r e z io n e alia C e fa lo n ia (fa tto d a l P r o v v e ­
d it o r G e n e r . d a m a r) 1764.
» 1081, δέμα 3 78. T r ic c a r d o A n t o n io , S p ir id io n e , G r e g o r io
p e r o m ic id io , n e lla p e r s o n a d i S p e n z a A n t o n io (fa tto dal
P r o v v e d i t o r G e n . d a m a r) 1764.
» 1081, δέμ α 3 79. P o m o n i G i o r g i o e L iv a t in o P ie tro p e r
fu g a d a lle c a r c e r i (e r a n o c o m p r o m e s s i n e ll’ o m ic id io d i
S p e n z a A n t o n io ) (fa tto d a l P r o v v e d it o r G e n . da m a r) 1764.
* 108 1 , δέμα 3 80. L o n g o A n g e l o P r o v v e d it o r a lia C e fa lo -
 ”Ελεγχος ιστορικών εγγράφων 457

n ia p e r a b u s o d i p o te r e d ie tr o a c c u s o d i V a ls a m a c h i G r e ­
g o r io (fa tto d a l P r o v v e d it o r G e n . d a m a r) 1764.
->ήκη 1081. δέμα H81. V a ls a m a c h i G r e g o r i o p e r fu g a d a lla r e le -
g a z io n e c o n r a tto d i u n a f i g lia d i A n d r e a D r a s c o p e r n o m e
M aria (fa tto d a l P r o v v e d it o r G e n . d a m a r) 1764.
;> 1082, δέμα .‘>8 .·). I g n o t i p e r fu r to c o m m e s s o in ca sa d i
m e r c a n ti S c o z z e s i R o b e r t o A n d e r s o n e R o b e r t o R ic h ie al
Z a n te (fa tto d a l P r o v v e d it o r G e n p d a m a r ; 1765 p o i s c o -
p e rti n e lle p e r s o n e d i F r e s c h i A le s s a n d r o , Z e m o A n d r e a ,
T e o d o s i N ic o lir io (a rresta ti), B o rs a A n a s t a s io , B o r g h e s e
G io v a n n i, G lin a A n t o n io , B a tti A n a s t a s io , P le ss a M ic h e le
(a tte n ti) 1769.
> 1084, οέμα o 8 4 . M ilo n o p u lo e P o c c a r o b a N i c o lo , A n t o n i o
G io r g o n ila e G liin e t ti G i a c o m o p e r d e fr a u d o b e n i d e llo
sta to (fa tto d a l P r o v v e d it o r G e n . in D a lm a z ia ) 1765.
» 1085, δέμα 4 25. M e ta x a G io v a n n i, C ra ssa n P ie tr o e t A n a ­
sta sio, P 'oca n A n a s ta s io , S te fa n o , A n t o n i o p e r v io le n z e
alia C e fa lo n ia . H a r e la z io n e al -p ro ce s so c o n t r a V a ls a m a -
clii G r e g o r i o e M e ta x a M a r in o (fa tto d a l P r o v v e d i t o r G e n
d a m a r) 1767.
» 1086. δέμα 4 49. M ilo n o p u lo N i c o lo d e fr a u d o b e n i d e llo
sta to 1769.
> 1089, δέμα 4 94. T ip a ld o A n d r e a p e r in g iu r ie c o n t r o il
g o v e r n o 1771.
» 1090, δέμα 4 97. P rocesso d ’ I n q u is iz io n e g e n e r a le nel
Z a n te , C e r ig o , S ta M a u ra , C e fa lo n ia , P r e v e z a .
I. B a r b in G io v a n n i, G a e tta N i c o lo e D e m e t r io a rre s ta to
p e r u su re.
M a r tin e n g o N ic o lo , M e r ca ti D . G io v a n n i, B a ffi A n a ­
s ta sio , S c o t a c c h i E m a n u e le , C a n e lla F r a n c e s c o p e r
u su re.
L u n z i N i c o lo e M a r c o , C a p n is s i E m a n u e le e G io ­
v a n n i, M ic a liz z i fra te lli p e r u su re .
L o g o le t h i, P a o lo e G r a d e n ig o fr a te lli p e r u su re .
I I . M a rcu s s a T o d e s s i e N ic o lo , S a r a c o s ti A n t o n i o p e r
o m ic id io .
L u n d z i S ta ti p e r fe r ite .
C a la n d ria G ia n n i, C o s ti P a n a g io t i e P ie tr o p e r fe r ite .
l.'iS Νέος Έλληνομνήμων

S u lli A n a s ta si p e r o m ic id io .
C o n d o n in C o s ta n tin o p e r p o r t o d 'a rm i.
F o r tu n i X ic o li n o p e r fe rite . ’
V la s s o p u lo P a n a g io ti p e r fu rto .
S ib ila c h i N ic o lo p e r p o r to d ’a rm i.
C a p s o c h e fa lo T e o d o s io p e r v io le n z a .
III. T a v o la r i F r a n c e s c o p e r d e fle r a z io n e .
S c o ta c h i P ie tro p e r o m ic id io .
D e b o n e r a A n t o n io p e r v io le n z e .
T o d o s s i G io r g io . S ta ch i e X i c o l o p e r o m ic id io .
T r ic a r d o A n t o n io p er c o n tr a v v e n z io n e a lle le g g i sa -
n ita rie.
T o d o s s i C a ra la m b i p e r ferite.
M a u ria n o P a o lo p e r v io le n z e .
C u zza fa i M a n o li p e r c o n tr a v v e n z io n e alle le g g i sa n i-
tarie.
R a ft o p u lo P a o lo p e r ferite.
"Α -α ν τ α τά έγγραφ α ταύτα άναφέροντχι είς δ ίκ α ; του 1771.
θ ή κ η 1091, οέμα 497 (συνέχεια).
I V . G a s p a ri G io v a n n i et A n g e lo (V e d i X ° 787).
B a lsa m o R o b e r to , M o n d in o D e m e tr io e N ic o lo , B e lo tti
D e m e tr io , S te sip p i S p ir id io n e p e r v io le n z e .
L o g o t e t i P ietro p e r a b u so pi p o t e r e (a rresta to).
M e ta x a S p ir id io n e e G io v a n n i, A n n in o A n a s ta s io , M e-
ta x a A n a s ta s io e d A n t o n io p e r ferite.
V . S im o ta P a n a g in o , D ia m a n te , D io n ig io , C o la iti S te lio ,
C a ctta ra V a n g e l i p e r v io le n z e .
V I. T o to lo M a rin o, P o d im a ta G r e g o r io , V a n d o r o A n a ­
sta sio p e r v io le n z e . .
M a n d a P a rte n io , B a lsa m o G ia c o m o , C rassan G e r a s i-
m o , P e c c a to r A n d re a , M in g a r io C r is to d u lo p e r v i o ­
len ze.
K$t ταΰτα τά έγ γ ρα φ α εϊνε του αΰτοΟ έτους 1771.
Θήκη 1092, δέμα 498. P a ip e tti M a rco , S o l S p ir id io n e , S a c h ie -
lari A n d r e a p e r a b u s o di p o te r e 1772.
> 1092, δέμα 499. M o s c o p u lo T e o d o r in o e C o s ta n tin o p e r
o m ic id io 1772.
» 1092, δέμα 505. L o g o t e t i P ie tr o p e r d e flo r a z io n e 1772.
 ’Έλεγχος ιστορικών εγγράφων 459

Ηήκη 1092, δέμα 506. C la d i P a o lo p e r violenfee 1772.

1093. δέμα 513. G is le n i A n t o n io , P a p a d o p o ii G B ., B a ls a -
m o S p i "id io n e , S o l S p ir id io n e , P a ip e ti M a rco , S e c c h e la r i
A n d r e a \>er fu rti n e lle m u n iz io n i d i C o rfu 1772.
. 1094, δίμ α 52.'5. D r im i S p ir id io n e p e r in fe d e lta 1773.
> 1094, δέμα 525. M a cri G io v a n n i e C la d i P a o lo p e r v i o -
len ze 1773.
» 1094, δέμα 52(5. B asta S p ir id io n e p e r v io le n z e 1773.
» 1096, δέμα 5 32. C e fa lo n ia . D is o r d in i c o la a v v e n u t i.— P r o ­
c e s s o fa tto d e ll’ a v v o g a d o r A r n a ld i.
a) M e ta x a A n t o n io p e r in s u r r e z io n e .
b ) N a c o G i o : B a ttista p e r v io le n z e (v id e f ) .
c) M u s to x id i A n d re a p e r v e n e fic io .
d) M e ta x a G io ., P ie tro , S p ir id io n e e d A n n in o A n a s t a ­
sio p e r v io le n z e .
e) G a e ta D e m e tr io e L o g o t e t i P ie tr o p e r a b u s o d i p o -
tere.
f) M ia ri S p ir id io n e p e r o m ic id io (v e d i £).
g ) L a d a n S p ir id io n e p e r v io le n z e .
h ) N ifo r e to G ia c o m o p e r o m ic id io .
Α π αντα τα έγ γ ρα φ α ταΰτα είνε τοΰ Ιτους 1773. .
θ ή κ η 1097, δέμα 534. G la v a s G io v a n i p e r v io le n z e 1773.
> 1098, δέμα 554. C o m u to N ic o lo , G i a c o m o e D e m e tr io fr a ­
telli, L o g o t e t t i N ic o lo , E u s t a c h io , A n a s ta s io , A n t o n io , D e ­
m e tr io e G ia c o m o fr a t e lli; G a e t a T -e o io r o , G io v a n n i, N i ­
c o lo , A n a s ta s io fra te lli e S a v o V e t t o r e p e r in s u r r e z io n e al
Z a n t e 1773.
» 1100, δέμα 5 72. .M acri G io v a n n i, C la d i P a o lo p e r o m i c i ­
d io 1774.
» 1107, δ έ μ » 623. D e m e tr io C o m u t o , N i c o l o L o g o t e t i , G i o ­
v a n n i G a e ta p e r v io le n z e 1775.
» 1109, δέμα 637. M a cri B a s ilio ; S a n t o p u lo ; T r a c c h io tti;
F o r tin i e M e ta x a S p ir id io n e p e r e m ig r a z io n e in M o r e a d u -
ra u te la g u e r r a T u r c o - R u s s a 1776.
> 1110, δέμα 6 52. B u lg a r i S p ir id io n e p e r ra tto , fu r to , b a t-
te s im o v io le n t e e c e le b r a z io n e d i m a t r im o n io d i R a c h e l e
V iv a n t e g io v in e t t a e b re a d i a n n i 1 5 .— C o r r e i M am m uni
D e m e tr io , F o c a P ie tro , V a r u c c a A g o s t in o , R is c ia r i S p ir i-
460 Νέος ’ ΕλΧηνομνήμων

d io n e , R o d o s t a m o P ietro, D r im i S p ir id io n e fa tto dal P r o v ­

v e d ito r G e n e r a l d a m a r 1776.
θ ή κ η 1112, δέμα 667. M a cri G r a d e n ig o , C a p n issi A n t o n io , M a ­
ori C o s ta n tin o e G io v a n n i, V it n ic o G a b r ie le , G a e ta G i o ­
v a n n i, I r a c lio ti N ic o lo , L o g o t e t i E u s t a c h io e G io r g io , C ris-
s o p le v r i, L a t in o G i o r g io , G a e ta A n a s ta s io , M a r tin e n g o
G io v a n n i p e r in s u r r e z io n e al Z a n te in ca u sa e le z io n i di
q u e l c o n s ig lio 177 7 .
» 1114, δέμα 5 89. F lo r ia n A n t o n io , C a lic h io p u lo S p ir id io n e ,
C o n ti P ie tr o , R o d o s t a m o P ie tro , L is g a r a G io r g io , V e g lia -
n itti G io v a n n i, P e tre tin A le s s a n d r o , D o n d i T e o filo , T e o -
to c h i G i o r g io , G o n e m i A n d r e a p e r g io c h i p r o ib iti (fa tto
d al P r o v v e d it o r G e n . d a m a r) 1777.
> 1116, δέμ α 705. M a cri C o s ta n tin o , C a p n issi A n t o n io , G a ­
eta A n a s ta s io p e r o m ic id io 1778.
» 1118, δέμα 722. M ilo n o p u lo N i c o lo p e r v io le n z e .
» 1119, δέμα 722. M irilla J a n n i, C u llu ri F o z io , B u a G i o r ­
g io , V u r g a r i G ia n n a c h i, C u ri D e m e tr io , C u ri A n d r u z z i e
S p irid io n e , G a n d in L o llo , B a rb a ti P ie tro , M o n a ste r io tti
A n a s ta s io , Z u c c h ia F ilip p o , S a m o ili A n t o n io , G a r d ic h io tti
A n a sta sio , C a llu li A n a sta sio , V u r g a r i A n a s ta s io e T e o d o -
rin o, C u ri A n d o n a c h i, G a n d in A n a s ta s io , M irilla T e o d o -
rin o, C a llo g e r o p u lo S ta m a te llo e J a n n i, P a p a r lo d o p u lo
D e m e tr io , A r m e g n a c o G io r g io , S a m o ili G iu s e p p e , C uri
J a n n i e L e fte r i p e r a ss a ss in io (fa tto d a l P r o v v e d it o r G e ­
n era l d a m a r. N B . C o m in c ia d a l f o g l i o 1001) 1779.
» 1119, δέμα 736. D a lla D e c im a G i o r g io e d A le ss a n d ro , A -
n in o S a v io , M ig n a ti G e r a s im o p e r in s u r re z io n e in A r g o -
s to li n e lla C e fa lo n ia a d a n n o d i F o c c a A ta n a s io c o n d u t-
to re d e i D a c ii (fa tto d a l P r o v v e d ito r G e n . d a m a r) 1779.
» 1208, δέμα 524. C h id o n a c h i V a s s ili, CaCci V a s s ili e M i­
c h e le , C h id o n a c h i M a rco p e r m in a c c ie 1797.
> 1216, δέμα 90. M u rm u ri G i o r g io s p ia d e i T u r c h i 166o.
» 1218, δέμα 122. M e ta x a M a r in o e t A n a s ta s io p e r in s u r ­
r e z io n e n e ll’ is o la d i C e fa lo n ia 1750.
» 1238, δέμα 147. C o n o m o S p ir id io u e , C in g a le r a S p irid io n e ,
B e d o tti L o r e n z o , C o n d a x i G io r g io , C o n d a x i A le s s a n d r o
p e r d is c o r s i im p r u d e n ti r e la tiv i a lle c o s a d i R u s s ia 1789.
 'Έλεγχος ιστορικών εγγράφων 461

θ ή κ η 1239, δέμα 155. T e o t o c h i A le s s a n d r o d is c o r s i c o n tr o la

re p u b b lic a 1789.
;> 1250, δέμα 3 7 6 . Z u c a la A le s s a n d r o d is c o r s i p o litic i 1795.
» 1351, δέμα 3 9 0 . F lo r ia n c a ffe c h iu s o p e r d is c o r s i p o litic i
(n o ta d e i fre q u e n ta to r i) 1796.
Μ εταξύ των θχμώνων του υπό τοΰ Κ εφαλλήνος Φ λω ρια (F lo r ia n
κ α τα τό Crassafa = Κ ρα σά , L a d a n = A a 5 a κλπ. Ί δ ε Νέου Έ λ λ η -
νομνήμονος Τ όμ . Η ' σ. 317 σημ. 1) έδρυθέντος γνωστοτάτου έν Βενε­
τία καφενείου άναγράφονται έν τω φ ακέλω τούτω ώ ς μετέχοντες των
κ α τ’ έπικράτησιν υπέρ των Γάλλω ν γινομένων έν α ύ τφ όμιλιών ό έν
Κ ερκύρα διευθυντής φαρμακείου Λαυρέντιος B e d o t ti (Έ λ λ η ν ή ’ Ιτ α ­
λ ός;), 6 ’ Α ναστάσιος Μ εσσαλάς, ό ’ Αντώνιος θ ε ο τό κ η ς καί 6 ’ Α ν τώ ­
νιος Μ ακρής. Έ ν θ ’ άν. σ. 3 17.
θ ή κ η 1252, δέμα 4 0 0 . V ila r a G io v a n n i m a s sim e fr a n c e s i 1796.
Ί δ ε Νέου Έ λληνομνήμονος Τ όμ. Η ' σ. 3 1 5 κ. έ.
θ ή κ η 1253, δέμα 407. T ip a ld o G io v a n n i c o s t it u t o 1796.

Έ κ δέ τής σειράς Relazioni, Ambasciatori, Rettori e Ca-

riche da M ar έσημείωσα ιά έξης·

A ca ja . 1698 21 g iu g n o . R e la z io n e d i V e n ie r M a rco . B u sta 65.

» B u sta 6 5 .1 7 0 1 4 D ice m b r e . R e la z io n e d i F o s c a r in i A lv is o .
M orea . 1704 29 9 bre S in d ic i in q u is ito r i έν ταΐς D e lib e r a z io n i
R e tto r i F ilz a 145.
P rev eza . 1727 11 d ic e m b r e R e la z io n e d i B e m b o P ie tro B u sta 83.

’ Αρνητικήν υπήρξεν ώς xfc πλεΐστον x6 αποτέλεσμα τής έξ-

ερευνήσεως ιών δελτίων τής σειράς Consultori in jure. Ά λ λ ’
ούχ ήττον ή θήκη (Busta) 175 περιέχει Ιγγραφα άναφερό-
μενα εις τά πράγματα τής Ελλάδος, ίδίως τής Πελοποννή-
σου, κατά τάς άρχάς τοΰ δέκατου δγδόου αίώνος.

Έ κ τ&ν Indice dell’ Inventario delli Miscellanea Codici

έσημείωσα τάδε*

C od . 105. M orea . D is p a c c i di A n g . E m o p r o v e d it o r g e n e ra l
in 1709.
462 Νέος Έλληνομνήμων

C o d . 636. A v v i s i p e r l’im p re sa d e lla M o re a d el 1570.

C od . 762. M o r e a . S in d ic a to dal 1689. D is p a c c i.
Έ κ των M iscellanea, atti diversi xnonoscritti σημειωθήτω
έν τή F ilza 86, g «M orea (D escrittione storica dell’ istxno)».

Έ ν τοΐς M onum enti diploniatici restituti σημειωθήτω το

ύχε’ άρ. 2 33 έγγραφον «M aom etto, S alvocoudotto ai Greci
di M orea 1 4 5 4 ».

Μεταξύ των C odici Brera, οϋτω καλούμενων άτε έπί Ναπο-

λέοντος του μεγάλου αετακομισθέντων είς τήν όμώνυμον έν
Μεδιολάνψ Βιβλιοθήκην, έξ ής άπεδόθησαν έπειτα εις το Ά ρ -
χεΐον .τής Βενετίας, εΰρηται ο ύπ’ άρ. 221, έν φ περιέχονται
«Arta. Lettere di com audanti turchi a Zorzi G rim ani prov-
ved. straordiuario e soprainteudente delle piazze del g olfo
dal 1737 - 1 7 3 8 ». Ά λ λ ά καί υπό τάς έπιγραφάς C orfu και
S ch u len b u rg ευρίσκονται άξιολογώτατα έγγραφα.
Τ ά έν τφ κώδικι 221 περιεχόμενα Ιγγραφα είνε άξια πολ-
λοΟ λόγου ώς γεγραμμένα ελληνιστί υπό τουρκικών άρχών,
κ αθ' ά τά έν τοΐς δύο φακέλοις τοΰ αυτοΰ άρχείου τοΐς έπιγρα-
φομένοις D ocum euti greci, περί ών έγραψα άλλοτε &ιά μα­
κρών1. Ή έπιγραφή τοΰ κωδικός δέν έχει όρθως, διότι ουτε μό­
νον έξ "Αρτης έγγραφα περιέχονται έν αυτή, ουτε πρός μόνον
τόν Γριμάνην απευθύνονται. Πλεΐστα δσα είνε γεγραμμένα όπό
τουρκικών άρχών τοΰ Κάρλελι, ήτοι τής Αιτωλίας, άλλα δ’ έκ
Πρεβέζης, ουκ όλίγα δέ καί έξ "Αρτης. Έ ν των έκ τοΰ Κ άρ-
λελι άποστέλλεται τφ 1738 άπό Β ραχόρι καί προέρχεται άπό
τόν γη α κ οναταγα καί μονσελήμαγα κατά. μετάφρασιν έκ τής
ιταλικής. Τ ά μάλλον αξιοπερίεργα των έξ "Αρτης σταλέντων
έγγράφων είνε 1) « ’ Από τόν ένδοξότατον Μουσταφάμπεϊ βοϊ-
βόντα τής νΑρτης πρδς τδν ένδοξότατον φίλον μου ακριβόν προ­
βλεπτήν στραορδινάριον τής 'Α γίας Μαΰρας ακριβούς χαφετι-

1 Δίλτίον 'Iaxoptxrjs καί εθνολογικής Εταιρείας Τόμ. ά', 1892, α. 634 κ. έ.

 ’Έλεγχος ιστορικών εγγράφων 4tv

σμοΰς». Έ ν τελεί I t 38 12 ' Ια ν ο υ ά ρ ιο υ ” Α ρ τ α μετά σφραγί-

δος καί υπογραφής τουρκικής· 2) « Ά π ο τον ένδοξότατον Ά χ -
μεταγα βοϊβόντα της ’Ά ρτα ς προς τον ένδοξότατον φίλον μου
άκριβόν προβλεπτήν στραορδινάριον της Ά γ ια ς Μαΰρας καί
έξουσιαστήν των άλλων κάστρων τοΰ κόλφου κ. Πομπέο 'Ρότα
άκριβούς καί φιλικούς χαιρετισμούςν. Έ ν τέλει 1 73 8 ΙΛ zitv
χ ε μ β ρ ίη ν " Α ρ τ α ' 3 ) ’Ά λ λ ο έγγραφον τοΰ αύτοΰ φέρον ήμερο-
μηνίαν 173!) :‘j2n ’ Α π ρ ι λ ίο υ · 4) « Ά π ο ήμάς Ά λή μ π εϊ Ά σ ο υ -
λάν πασιά ζαντέ καί μαλκιανέν σαϊμπήν τής Ά ρ τ α ς » .Έ ν τέλει
1738 2 ’ Ιο υ ν ίο υ ■ Γ>) ’Ά λ λ ο έγγραφον τοΰ αύτοΰ τη 17 Μ α ρ ­
τίο υ 1737· (3) ’Ά λ λ ο Ιγγραφον του αύτοΰ τη !) Ιο υ λ ίο υ τοΰ
αύτοΰ έτους· 7) « Ά π ο τόν ένδοξότατον ΓΙασιόμπεη βοϊβόντα
της ’Ά ρ τα ς» 1 7 3 8 Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ 1!>' 8) ’Ά λ λ ο έγγραφον τοΰ
αύτοΰ τής 1G 'Α π ρ ιλ ίο υ 1738· 9) Ά λ λ ο τοΰ αύτοΰ ’Ιο υ ν ίο υ
κ ϋ ’ 1738' 1 0 ) ’Ά λ λ ο τοΰ αύτοΰ τής 3 ’Ιο υ λ ίο υ 1730. Τα
πλεΐστα των έγγραφων απευθύνονται πρός τον Βενετόν προ­
βλεπτήν τής Α γ ία ς Μαύρας (Λευκάδος). ’Έχομεν δέ καί ελ­
ληνικόν γράμμα του προβλεπτοΰ Ι Ι ο μ π έ ω 'Ρ ό τ α προς τον Ά -
λήμπεην έκ Πρεβέζης, χρονολογούμενον άπο 23 ’ Ιουνίου 1736.
Τ ά πλείστα των γραμμάτων άναφέρονται εις την εκδοσιν υπη­
κόων τής Πύλης φυγόντων έξ Αιτωλίας καΓπροςδραμόντων εις
xb βενετικόν έδαφος, άλλα είς κλοπάς, τό άνωτέρω ύπ’ άρ. 1
εχει άντικείμενον τά έν Άκτίψ ίχ&υοτροφεΐα, διά δέ τοΰ ύπ’
άρ. 2 & βοεβόδας τής Ά ρ τ η ς Ά χ μ έτα γας άποστέλλει προς τον
'Ρόταν τόν Νάστον Μανέταν καί Κώσταν Αύγερινόν, ά ν θ ρ ω ­
π ο ι καί o i δύο π ι σ τ ο ί καί γ ν ω ρ ισ μ έ ν ο ι, όπως παραλάβωσι
τά ϊς ό ν ο φ α μ ιλ ία ις ρα γιά ό α ις μα ς ό π ο υ ε ύ ρ ίσ κ ο υ ν τα ι φ ευγά -
τ ο ι ε ις τη ν β ό ν ιτζ α ν .

Τέλος έκ τής έντύπου Statistica degli A rchivi della. R e -

giou e Veneta (Έ ν Βενετία. 1881) έσταχυολόγησα τάς έξης
σεφ άς έγγραφων σχετιζομένων προς τήν Ε λλά δα καί άποκει-
μένων έν τψ Δημοσίφ άρχείψ τής Βενετίας·
464 Νέος Έλληνομνήμων

C oron e. R e la z io n i d el s e c o lo X V I .
G ree t. A tti d e p lo m a t ic i. Α ϊθουιχ (S ta n z a ) 213 . D o c u m en ti. θ ψ
x a t δύο. '
M o r e a . C o m m is s a r io . (S e n a to , d is p a c c i, v a rie carich e'). 1 6 8 8 —
1691.
» L e t t e r e a g li in q u is ito r i (I n q u is ito r i, L e tte r e ) 1 688— 1712.
» P r o v v e d it o r i stra o rd in a ri {S en a to , d is p a c c i, v a rie c a r ic h e /
1 6 8 7 — 1715).
» R e la z io n i (R ela zio n i). 1 6 9 6 — 1711.
» S in d a t i {S e n a to , d is p a c c i, v a r ie c a r ic h e ) 1 6 8 8 — 1704.
S e n a to . D is p a c c i d e i C o n s o li in A te n e sec. X V I I I . θ ή κ η μ:α.
» D is p a c c i d e i P r o v v e d ito r i G e n e r a li 168 6 — 1710. H jjx «>.
είκοσι καί έννέα.
» D is p a c c i d e l P r o v v e d it o r e C o m m is s a r io in M o re a 1 6 8 8 —
1691. θ ή κ η μία.’
» D is p a c c i d e i s in d ic i'in q u is it o r i 1701 — 1704. θ ή κ η μία.
 ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ ΣΧΟΛΑΡΙΟΪ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΕΠΙ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ' ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΒΣΙΝ

Έ ν τφ ύ π ’ άρ. 2 7 6 κώδικι της κυρίως πατριαρχικής βιβλιο­

θήκης των 'Ιεροσολύμων, γεγραμμένψ ύπδ διαφόρων χειρών
τελευτώντος τοΰ δέκατου έβδομου αίώνος καί άρχομένου τοΰ
5εκάτου όγδοου, ιδίως δέ ύ π δ τοΰ πατριάρχου Ιεροσολύμων
\οσιθέου, γέγραπται έν φ. 1 3 3 1 3 4 ρ «Γράμμα έλεημοσύνης»,
ί>ς έπιγράφεται, ήτοι έγκύκλιος σκοποΰσα νά κίνησή τόν έλεον
ιών απανταχού Χριστιανών ύπέρ τών δεινοπαθούντων έ'νεκα
τής άλώσεως τής Κωνσταντινουπόλεως καί έξαιτουμένων τήν
άμεσον αυτών βοήθειαν. Ή το δέ ή άπανταχοΰσα αΰτη προωρι-
σμένη νά παρέχηται ε£ς πάντα άξιον προστασίας καί άντιλή-
ψεως, συμπληρουμένη διά τοΰ όνόματος αύτοΰ έν αις θέσεσι σή ­
μερον εύρίσκοντάι αί λέξεις 6 δείνα, είτε άνέκαθεν άπαντώσαι
έν τφ σχεδίψ τής έγκυκλίου είτε ύπό τοΰ Δοσιθέου τεθεΐσαι, άτε
ως τύπον καί δοκίμιον άντιγράψαντος έν τφ κώδικι τό γράμ­
μα. Διά τοΰτον δέ πιθανώς τόν λόγον, καί έθεώρησε περιττόν νά
έπιγράψη τό όνομα τοΰ έκδόντος τήν έγκύκλιον, έκτός αν δέν
ευρε τοΰτο έν τφ άντιβολαίφ. Ά λ λ ά , καίτοι λείπει τό όνομα τοΰ
συντάξαντος, βλέποντες έκ τοΰ γράμματος, ότι γίνεται έν αύτφ
λόγος περί τής άλώσεως τής Κωνσταντινουπόλεως καί τών έξ
αότής προελΟόντων δεινών ως προσφάτων, πειθόμεθα, δτι εύλό-
γως ό Αθανάσιος ΙΙαπαξόπουλος Κεραμεύς, εί καί μετά τίνος
δισταγμοΰ, δηλουμένου διά τοΰ ύπ’ αύτοΰ προςτεθέντος έρωτη-
ματικοΰ σημείου, προςέγραψεν αύτό εις τόν πρώτον μετά τήν
άλωσιν πατριάρχην Γεννάδιον τόν Σχολάριον, έκδούς καί μι­
κρόν μέρος τής άρ χ ή ς1. Διά ταΰτα καί ώς Ιργον τοΰ κλεινού
ιεράρχου καί ώς καθ’ έαυτήν άξίαν άναγνώσεως καί συγκινητι­
κήν κατάχωρίζομεν τήν έγκύκλιον ταύτην όλόκληρον ένταΰθα.

Γ ράμ μ α έλεημοσύνης
Οί άπανταχοϋ ΐστε άκριβώ ς πάντες δπ’ω ς συ γ χ ω ρ ή σει καί π α ρ α ­
χ ω ρήσει θεοΟ §ά λω ή άθλία Κ ω νσταντινούπολή, καί τά θεία ταύτης
κ ατεσκάφ η τεμένη, καί τά δντως εκείνα καί φ ρικ ώ δη μυστήρια καί

1 Ίεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη. Έν Πϊτρουπόλει. 1891. Τόμ. A ' σ. 344.

1. ϊσΰε
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ'. 30
 466 Νέος Έλληνομνήμων

τά άγια τοϋ Χ ρίστου πάθη, Γο φρίκη, κατερρίφη τε καί κ ατεπ ατήθη

καί οί έν αύτή απανιες εύρεθέντες Χριστιανοί οί μεν μ αχαίρα άπέ-
θανον, οί δέ έν αιχμαλωσία πίκρα τυγχάνουσιν, άλλοι δέ είς τά τής
γης π έρατα διεσπάρησαν, όνειδιζόμενοι, θλιβόμενοι, στενοχωρούμενοι,
5 κακουχούμενοι, έν έρημίαις πλανώμενοι καί δρεσι καί σπηλαίοις καί
ταΐς έπαΐς τής γής καί έν θαλάσση ταλαιπωροΟντες, Ινιοι δέ τούτων
και πικρφ τέλει τοΰ βίου υπεξάγονται. Ώ π ώ ς ήνέσχου. Χ ριστέ βα ­
σιλεύ, π ώ ς τοσαύτην υπήνεγκας των κακ ώ ν βλασφημίαν ; Εύσέβεια
ήμΐν μέν διώλετο, έκεΐθεν δέ άπελήλατο πάντη, νόμοι θείοι κ αταπ ε-
lO πάτηνται, καί πολιτεία οϊχεται δή π α σα καί τών άμεινόντων έλπίς
ά π α σ α , καί πόδες μέν βέβηλοι τοΐς άβάτοις βήμασιν,'οδ γε δή ή τών
μυστηρίων τελείται λατρεία, έμβατεύουσι, καί χείρες μιαιφόνοι τών
ιερών αίσχ ρώ ς άπτονται. Τίς δ ’ άν διεξίοι δσα τε καί οία τότε τοΐς
ήττημένοις τετόλμηται ύπό των β α ρ β ά ρ ω ν ; Ίερεμ ίου δ ’ δντως τοΰ
15 θρηνφδοΰ δείται ή τραγψδία.
Έ γ ω γ ε γοΟν όσάκις άν μοι τόν νοΟν έπί τά πεπραγμένα άνάξω
καί τοΐς θρήνοις συγγένωμαι, περιαιροΟμαι οΐόν τινα χιτώνα τόν λο­
γισμόν, καί τήν φωνήν έγκόπτομαι, καί συγχέομαι κωκυτοΐς καί έδυρ-
μοΐς, καί τοΐς πασι Χριστιανοΐς συνθρηνεΐν καί έλεείν καί οίκτείρειν
20 π α ρα κ αλώ τούς ά π ’ αυτής αίχμαλωτισθέντας Χριστιανούς, ών είς έστι
καί όδεΐνα.
Οί είδότες ουν καί άκούσαντες τήν παρούσαν ταύτην γραφήν καί
έλεήσατε καί τροφής καί στέγη ς αύτφ μετάδοτε, ϊνχ τού π α ρά Κ υ ­
ρίου μακαρισμού έπιτύχητε. «Μ ακάριοι γάρ φησιν οί έλεούντές δτι
134“ αυτοί έλεηθήσονται» καί πάλιν « Έ λ ε ο ν θέλω || καί ού θυσίαν» καί
26 « Ό έλεών πτωχόν μ ακαριστός» καί «Ούδέν οϋτω λυτρούται ψυχήν
έκ θανάτου ώ ς ελεημοσύνη», καί « Ό βαλών έν τή χειρί τοΰ πένητος
eSpig έν τή παλάμη τού δικαστοΰ», καί «Γίνεσθε οίκτίρμονες ώ ς ό
πατήρ ήμών ό ουράνιος», καί ό προφήτης Ή σ α ΐα ς « Έ ά ν ΐδ^ς γυμνόν
30 περίβαλε, καί άπό τών όμογενών σου ούχ ύπερόψει». Ό γάρ έλεών
καί άγα π ώ ν το ύ ; πτωχούς καί αιχμαλώτους διά Κύριον καί τού άπει­
ρου τών άμαρτιών λυτρούται χρέους, καί τής δεινής αιχμαλωσίας τών
δαιμόνων έλευθεροΰται, καί πάντα τόν κόσμον μικρού ώνεΐται τιμή­
ματος, καί άνανεοΰται κ αθάπ αξ καί μένει άθάνατος καί βασιλεύει βα -
35 σιλείαν ούράνιον καί ατε δούλος ευγνώμων πάντα τά τοΰ Κυρίου κ λη-

r Δ
9. πάντγι 2 1 (κ α ί κ α τ ω τ έ ρ ω ) ο’ 24 . γάρ φησιν ελ : 25.
26 : Λχω : 27. βαλ : πέν : 28 stal: olxt : 3 4 . άταναιονιαι
 Γενναδίου Σχολαρίον Εγκύκλιος 467

ρονομ εΐ κ αί τ η ς π ρ ό ς του ς έξ εύ ω ν ύ μ ω ν ά π ο φ ά σ ε ω ς ού κ ά κ ού ει καί

τή ν ΔεΟτε οί ευ λ ογ η τοί τοΟ π α τ ρ ό ς μ ου κ λή σιν ά ξ ίω ς τ φ δντι π λ ο υ -
τεΐ, καί, π ά σ η ς ά π α λ λ α τ τ ό μ ε ν ο ς τιμ ω ρ ία ς, π α ν τ ό ς καλοΟ α π ολ α ύ ει
διη ν εκ ώ ς. Μή άν ά μ εν ε τοίνυν π αρελθ εΐν σ ο υ τόν βίον, ά λ λ ’ Ι ω ς δν ζ ή ς
α π ό τγ)ς τ ρ α π έ ζ η ς σ ο υ κ α θ ’ η μ έρ α ν κ α ί ά π ό τού φ υ ρ ά μ α τ ό ς σ ο υ κ α θ ’ 5
εβ δ ο μ ά δ α , ά π ό τοΟ κ έρ δ ο υ ς σ ου κ α τ ά μ ή ν α , ά π ό τ ω ν ίμ ατίω ν σ ου
κ α τ ά κ α ιρ ού ς κ αί ά π ό τ ή ς είςόδου σου κ α τ ’ ένιαυτόν μ ετα δίδου τοΐς
χ ρ η ζο υ σ ι, μ ά λ λ ον δ ’ έκ π ά ν τ ω ν διόλου θ η σ α ύ ρ ιζε κ α ί σύ ν α γ ε εις τ ά ς
ά π ο θ ή κ α ς τ ω ν ού ρ α ν ώ ν διά τ ω ν αίτού ν τω ν σ ε . θ η σ α υ ρ ίζ ε ις τ φ σ ώ -
μ,ατι, θ η σα ύ ρισον κ α ί τ ή ψ υχή. Π ρον οή τω ν σαυτοΟ , έπ ιμ ελ ή θη τι κα^ 10
ιώ ν π έ λ α ς ' ά π ο λ α ύ εις τ ω ν έν εσ τώ τω ν , π ρ ο ν οή θ η τι κ α ί π ερί τ ω ν μ ελ ­
λόντων, ί'να άκούσι^ς τ ό Δεϋτε οί εύ λ ογ η τοί τοΟ π α τ ρ ό ς μ ου, κ αί α ύ -
τίκα π ορ εύ σ ον τα ι μ ε τ ’ αύτοΟ έν χ α ρ α κ α ί ά γ α λ λ ιά σ ε ι ά ν ε κ λ α λ ή τ φ οί
Ιλ εή μ ον ες δ π ου τ ό έν δια ίτη μ α τω ν ά γ γ έ λ ω ν , τ ό τοϋ ά δυ του φ ω τ ό ς
χ ω ρ ίον , ή || ά ν ω 'Ιερου σ α λ ή μ , ή έλ ευ θ έρα μ η τ ρ ό π ο λ ις, ή π όλις τοϋ φ. 134β
ζ ώ ν τ ο ς , τ ή ς εύ κ ο σ μ ία ς τ ό τέμ εν ο ς, ή φ ω ν ή τ ή ς ά γ α λ λ ι ά σ ε ω ς , τ ή ς έ ξ - 16
ο μ ο λ ο γ ή σ ε ω ς ή φ δ ή κ α ί ό ή χ ο ς τ ω ν έ ο ρ τ α ζ ό ν τ ω ν ά π έ ρ α ν τ α ,κ α ί συ ν-
έσον τα ι τοΰ λ οιπ οΰ τ φ Κ υρίφ οί έλ εή μ ον ες, π ά ν τ ω ν τ ω ν ά γ α θ ώ ν ά π ο-
λ α ύ ον τες κ αί αύ τοΰ τοΰ Χ ριστοΰ, ε !τ α τ ό Εύ δοΰ λ ε ά γ α θ έ κ αί πιστέ
έπΐ όλ ίγ ου ς ή ς π ολύ ς, έπΐ π ολ λ ού ς δέ κ α τ α σ τ ή σ ω , τ ό Εϊςέλθε είς τή ν 20
χ α ρ ά ν τοΰ Κυρίου σ ο υ κ αί τ ό Ά νακ λιθήναι μ ε τ ά 'Α β ρ α ά μ κ αί ’Ισα ά κ
κ α ί ’Ια κ ώ β έν τή βα σ ιλ εία τ ώ ν ού ρα νώ ν.
Ταΰτα καί τά τοιαϋτα καλώς άναλογιζόμενοι λοιπόν διά τής χρη­
στής μεταδόσεως καί υψωθήσεσθε καί δοξασθήσεσθε καί σωθήσεσθε
έν Χριστφ. ’Ελεημοσύνην δέ λέγω, ο ύ χ Ενα έλεήσι^ς §να καί άπαξ, 25
άλλ’ ώς άν έλεής παντί τρόπφ τούς πάντας καί πάντοτε, τόν μέν ώς
συγγενή, τόν δ’ ώς άνθρωπον, καί τόν μέν διαθέσει, τόν δέ Ιθει, τόν
δέ λόγφ, τόν δέ Ιργφ, τόν δέ πράγματι, καί τόν μέν βρώμασι, τόν δέ
πόμασι, τόν δέ έν δώμασι, καί τόν μέν στέγη, τόν δέ φιλοφροσύνη
τόν δέ τιμή καί άπλώς άπασι τρόποις οίς δύνασθε* έξόχως δέ είς τόν 30
όδείνα καί συνδράμετε ώς φίλοι Χριστοΰ καί έλεήσατε καί μή παύ-
σησθε τοΰ εύ ποιεΤν, ί’να καί τών αύτοΟ άγαθών άξιωθήτε. Ή χάρις
αύτοΰ καί τοΰ πατρός καί τοΟ άγίου Πνεύματος εϊη μετά πάντων
δμών, άμήν.

2. *υλ : 8. Έν χ&ν γΐνημάτων σου ώς τον οιτοόότην Ίω οήφ AXX'g

γραφ ΐ άλίγψ ν«ωτίρφ 18. άγ : 19. π ι : 20 . χολ : π ο ί; χαι :
24. Έν tfj φ^' πλονχιο&ήσεο&ε χα'ι πλη&ννίϊήοεσϋε χ*^ρΐ ολίγφ ν«ωτ{ρφ
 ΠΡΟΣΘΗΚΑΙ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΟΝΙΟΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΝ

Γ0 Σπυρίδων Ζχμπέλιος είχε παραδώσει εις τδν μακαρίτην

πατέρα μου αύτόγραφον κατάλογον έκ φύλλων εξ ε2ς Ι 6 0ν, έπι-
γραφόμενον «Βιβλία, φυλλάδια καί φύλλα άφορώντα τήν πολι­
τικήν καί φιλολογικήν 'Ιστορίαν τής Επτάνησου». Άπέκειντο
δέ προφανώς τά βιβλία ταΰτα έν τη βιβλιοθήκη του Ζαμπελίου,
καθ’ ά άλλως γίνεται δήλον έκ της δίς σημειώσεως «’ Αντίτυπα
δύο». Ή το δέ αΰτη πλουσιωτάτη, ο ί αν είδον ά ύ τ ή ν τφ 1871
έν A ntignano πλησίον τοΰ Άιβούρνου, οπαυ τότε καί μέχρι τοΰ
έν ετει 1881 θανάτου διέμενεν ό Ζαμπέλιος έν ίδιοκτήτψ έπαύ-
λει. ’ Αγνοώ δέ τής βιβλιοθήκης ταύτης τήν τύχην1.
Ή περί ής δ λόγος αναγραφή, ήν έδώρηαα κατ’ αύτάς εις τήν
βιβλιοθήκην τής Ιστορικής καί έθνολογικής εταιρεία', λαβοΟ-
σαν αριθμόν κωδικός 296, περιέχει καί βιβλία καί φυλλάδια μή
περιλαμβανόμενα έν τή άλλως πλουσί^ B ib liog ra p h ie Io n i-
enne τοΰ L eg m tid -P ern ot (’Ίδε Νέου Έλληνομνήμονος Τόμ.
Η" σ. 107 κ. έ.). Διδ έθεώρησα χρήσιμον τήν ένταϋθα δημοσί-
ευσιν τών τίτλων τών είρημένων βιβλίων άλλά παρατηρώ δμως,
δτι, καθ’ ά έξάγεται έκ τής παραβολής τών τίτλων άλλων βι­
βλίων, άναγραφομένων έν τη είρημένη Ίονίφ βιβλιογραφία, οί
τίτλοι τών υπδ τοΰ Ζαμπελίου σημειουμένων βιβλίων ουτε πλή­
ρεις είνε πάντοτε, ουτε τελείως άκριβεΐς.
Είνε δέ τά περί ών δ λόγος βιβλία κατά χρονολογικήν τάξιν
τά έξής·

' 'H e όσα περί τοδ Ζχμπελίου έγρχφ» έν x f Ώ ρα της 7 2επχεμ6ρίου 1881,
άνχχυπωΗένχι έν χφ Δελχίφ χοδ περιοδικοί» Έοτίας ιής 13 Σεπχεμβρίοο χοΰ αΰ-
τ$5 έχους καί έν χοις έμοΐς «Λόγοις καί άρθροις» (Έν Άθήνχις. 1909 σ. 569 κ. έ .).
 ροσ&ήκαι εις την Ίόνιον βιβλιογραφίαν 4G9

1. P o liz z a d ’ In c a n to p e r la D e lib e r a tio n e u n ita d e g li D a zi

d ip e n d e n t i d a lla C a m e ra F is c a l d i C e fa lo n ia . 1790.
2. D is c o r s i p r o n u n z ia ti n e lla S o c ie t a P a tr io ttic a di C o rcira .
N u m e r o p r im o . A n n o v i ( = 1 7 9 8 ) Ε ίς Sor σελ. 5 2 . . . .
3. G iac° C alichtopxdo M a n za ro E l o g i o d i S p ir id io n e P alaz-
z o l S c o r d illi. C o rfu . 1799.
4. P r o c e d u r e p r o v v is o r ie d e ’ T r ib u n a li d e lla R e p u b b lic a
S e ttin s u la re . C o rfu . 1799.
5. E u st° C a ru so S e n tim e n ti d i u n G itta d in o d e lle Is o le I o -
n ic h e . M ila n o . 1802.
6. O r g a n iz z a z io n e d e l S e n a to d e lla R e p u b b lic a S e ttin s u ­
lare. C o rfu . 1803.
7. D is c o r s o d i u n G r e c o s o p ra Z a m b e c c a r i. V e n e z ia . 1804.
8. M o n ito r e S e ttin s u la re . C o rfu . 1805 (εν φύλλον).
9. R e g o l a m e n t o d e lla M a rin a S e ttin s u la r e . C o rfu . 1805.
10. L a zza ro M o r d o In to r n o a ll’ a b u s o d e ’ liq u o r i sp irito si.
C o r fu . 1805.
11. D e c r e t o s u lla F o r z a A r m a ta , e D e c r e t o su lle C e rn id i
d e lla R e p p u b lic a S e ttin s u la r e . C o rfu . 1805.
12. Περίληψις τών γραμ μ άτων τοΰ Γαλλικοΰ στρατοΰ. Κορφούς
10 ’ Ιουνίου (§ν φύλλον).
13. C e n n i su i F id e ic o m is s i. C o r fu . 1824.
14. Πράξεις τοΰ υπέρτατου Συμβουλίου Δικαιοσύνης της Ε π τ ά ν η ­
σου άπό τοΰ 1822 μέχρις έτους 1825.
15. M e r c a t i E l o g i o fu n e b r e d e l C o n t e G io v a n n i S ic u r o D i
S illa . M ila n o . 1827.
16. C e n n i b io g r a f ic i su ’ G e n e r a li P ie tr o et A le s s io C o n ti di
M e lis s in o s . L iv o r n o . 1836.
17. T h e la s t A c t s o f S ir H o w a r d D o u g la s . M a lta . 1841.
18. S is t e m a P e n ite n z ia r io n e lle I s o le I o n ie d i S p . A n d r o n i.
C o r fu . 1848.
19. Ποινική Δικονομία τοΰ 'Η νωμένου Κ ράτους ιώ ν Ίονίων Ν ή­
σων. Κ ερκύρα. 1851.

1 Τά δια κυρτών γραμμάτων σονεπλήρωσχ έκ τών Δελτίων άτινχ εϊχεν Ιτοιμα

δ μακαρίτης πατήρ μου χάριν συμπληρώσεως των περί τών ίλλην'.κων τοπογρα­
φείων γνωστδν μελετών αΰτοδ, εν οΐς λείπουσ’. τά λοιπά ένταΰθα άνακοινοΰμενα
βιβλία.
 470 Νέος ‘ ΕλΙηνομνήμων

Είνε ά ρα διάφορον το ΰ π α ρά L e g r a n d - P e n r o t Τ όμ. Α ' σ. 408

ά ρ. 1693 βιβλίου τοΰ φέροντος τήν έπιγραφήν «Ποινικός κ ώ δη ξ τοΰ
ήνωμένου κράτους τών Ίονίω ν νήσων. Κ έρκυρα, έν τή τυπογραφία
τής Κ υβερνήσεως. 1 8 5 1 » ;

20. Πολιτικός κώ δηξ. Κ έρκυρα. 1851.

21. Πολιτική Δικονομία. Κ έρκυρα. 1851.
’ Α χρονολ όγη τα δέ σημειοΰνται π α ρά τ φ Ζαμπ ελίω τά έξης βιβλία.
22. O r d in i p e l G o v e r n o e R e g o l a d e ll’ A r m a ta d i D . D o lfin
P r o v v e d it o r d a M a r.
23. G u ilfo r d ( L o r d ) P r o p o s iz io n e a lia G io v e n t u Io n ia p e r
r ic h ia m a r e in v ita la lin g u a d e ll’ a n tic a G r e c ia . C o rfu .
24. E m a n . P a p a d op u lo Is tr u z io n i M ilita r i d e lle T r u p p e R e -
g o la r i d e lla R e p u b b lic a S e ttin s u la r e . C o rfu .
25. ΊΊλ. Π ε τρ ίδ ο ν Ή Τωρινή Ε λλ η ν ικ ή Γ λ ώ σ σ α .

Είνε πιθανώτατα διάφορον τοΰ π α ρ ά L e g r a n d - P e r n o t Τ όμ . A '

σ. 25 2 άρ. 9 1 9 βιβλίου τοΰ έπιγραφομένου « I I . ΙΙε τρ ίδ ο ν είδοποίη-
σις καί πρότασις προς τούς νέους τοΰ Ί ω ν α ς διά νά άνορθώ σωσι τήν
γ λ ώ σσα ν τή ς π αλαιάς Ε λ λ ά δ ο ς , α ω ιζ ', φευρουαρίου κ ε '. Κ έρκυρα'
έδημοσιεύθη μέ άδειαν διά τής τυπ ογραφ ίας τής Δ ιοικήσεω ς».

26. Μ π α λ α νίδου Β ασιλ οπ ούλ ου Α όγος. Κ έρκυρα.

Έ ν τέλει σημειωτέον, δτι π α ρ ά τ ώ Ζαμπελΰρ σημειοϋται καί χει­

ρόγραφον, έπιγραφόμενον «Κ ανονισμοί τών ’Ε πιχωρίων Συμβουλίων
Κ έρκυρας έπΐ Ε ν ε τ ώ ν » ,
 Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ ΤΩΝ Κ Ω Δ ΙΚ Ω Ν
Τ Ω Ν ΕΝ Α Θ Η Ν Α Ι Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Ω Ν
Π Λ Η Ν ΤΗ Σ ΕΘΝΙΚΗΣ

Γ'
ΚΩΛΙΚΕΣ Τ Η Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η Σ ΑΛΕΞΙΟ Υ ΚΟΛΥΒΑ

1.

Χ α ρ τ . 0 ,2 7 5 X 0 ,1 7 . Α Ι ώ ν ο ς X V I (φ . 18!)).

Ψαλτήριον.
Έν τέλει (φ. 18α) διά χρυσών γραμμχτων- Λουκάς Ούγκροβλαχίας ό γράψας.
Γεγρααμένον πολυτελέστατα. Τά πρώτα γράμματα τών περιόδων χρυσά,
ομοίως δε καί αΐ στίξεις. Κοσμείται ΰπά 21 καλλιτεχνικωτάτων εγχρώμων έπιτί-
τλων καί Ιόί) περικάμψων Εγχρώμων αρχικών γραμμάτων ώς καί Οπό ολοσέλιδου
εΐκόνος τοΟ Δαυίδ έν φ. 1Ρ.
Τά φ. 10, 186β-18ί>β άγραφα. .
Ξτάχωσις διά ξύλου περιβεβλημένου ϊιά πρασίνου όλοσηρικοΰ. ΕΤχεν Εκατέρω­
θεν κομβία, εν δέ ταΐς τέσσαρσι γωνίαις καί τφ μέσφ Εκατέρωθεν μετάλλινα επι­
θέματα, ών σώζονται μόνον αί όπχί. Φέρει ακόμη έν κομψόν θηλύκιον.

2.
. Χ α ρ τ . 0 ,2 8 X 0, 19. Δ ί ώ ν ο ς X V I I ( φ . 8 1 ).

1 (φ. 2 “ ). « Έ θεία λειτουργία τοΰ έν άγίοις πατρός ήμών Ί ω ·

άννου τθ $ Χ ρ υ α ο α τό μ .ο υ ».
2 (φ. 2 8 “ ). « Ή θεία λειτουργία τ ο 0 έν άγίοις πατρός ήμών Βα­
σιλ είου το ΰ μ ε γ ά λ ο ι» .
3 (φ. 6 0 “ ). » Ή θεία λειτουργία τών προηγιασμένων».
Έν φ. 81Ρ· Έ γράφ η αΰτη ή θεία καί ίερά λειτουργίαν; διά προςταγής καί
δαπάνης τοΰ πανιερωτάτου καί λογιοτάτου μητροπολίτου, τής άγιοιτάτης μη-
τροπόλεως Ά μ ασία ς, ύπερτίμου καί έξάρχου παντός Εύξείνου πόντου, κυρίου
Ίω ά σ α φ , τοΰ έκ τής νήσου Πάρου όρμωμένου' χειρ! κάμοϋ τλήμονος Π αϊ-
σίου ίερωμονάχου, καί προηγουμένου, μονής τών Ί β ή ρ ω ν ' τοΰ Κεφαλληναίου,
έν μην'ι Ίου ν ίφ κη', έ'λαβεν πέρας" καί οί άναγινο>σκοντες εΰχεσθαι υπέρ άμ-

φοτέρων, έν τή ίερΰ μυσταγωγία' αχοθ.

 472 Νέος ‘Ελληνομνήμων

Πολυτελέστατα γεγραμμένος. Αί στίξεις διά μεγάλων χρυσών τελείων στιγμών.

Πλήν μικρών ερυθρών καί χρυσών κεφαλαίων γραμμάτων y.al μακρών χρυσών
τζιφροειδών παρεκτάσεων γραμμάτων ένιαχοΰ τών τελευταίων στίχων τών σελί­
δων κοσμείται δ κώδιξ 8ι’ έπιτίτλου έν άρχή έκάστης τών λειτουργιών καί ύπερ-
ενενήκοντα μεγάλων διά χρυσοΰ καί χρωμάτων γραμμάτων. "Οπου αί εκφωνή­
σεις, έν τή ψ? περίκομψα φοειίή διά χρωμάτων καί χρυσοΰ κοσμήματα, έν οΤς
μονοκονδυλικώς ή λέξις Έκφοινησις.
Τά φ. 27 καί 57 β άγραφα.
Στάχωσις νβωτάτη διά λευκής περγαμηνής καί χρυσών ίπιγραφών.

3.
Χ α ρ τ . 0 ,2 9 5 X 0 ,1 9 7 . Α ΐώ νος X V I I (φ . 73).

1 (φ. 1°). « Ή θεία λειτουργία τοΰ 'Χ.ρ\>αοβ·ϊόμ.ο\>».

2 (φ . 2 9 “ ). « Ή θεία λειτουργία τοΰ έν άγίοις πατρός ήμών Β * ·
βιλείον» τ ο δ μ.βγάλου >.
3 (φ. 6 2 “ ). Τάξεις.
α' έπΐ χειροτονί$ άναγνώστου καί ψάλτου" β') έπΐ χειροτονίφ υποδιακόνου’
γ ’) έπί χειροτονί^ διακόνου’ δ') έπί χειροΐονί^ πρεσβυτέρου.
Έ ν τέλει’ Τέλος τής χειροτονίας τών πρεσβυτέρων 1664.
4 (φ. 72“ ). Εύχαί.
Πολυτελέαταχα. γεγραμ.μ4·*ος. Έν φ 1α , '29'’· κ»1 63tt έπίτιτλα, ών διά χρυσοΰ
καί χρωμάτων μόνον τό πρώτον. Κοσμείται υπό 55 μεγάλων καί περιέργων αρχι­
κών γραμμάτων διά χρυσοΰ καί χρωμάτων, ών πολλά άποτελοΰνται υπό δλοκλή-
ρων συνθέσεων, ών τινες άξιαι μελέτης καί υπό άγιολογικήν έποψιν.
At ’ Εκφωνήσεις, γεγραμμέναι έρυθραί, σημειοΰνται έν τή msf διά μεγάλης χρυ­
σής μονοκονδυλίας.
Τά φ. 27Ρ, 28, 61Ρ καί 68β άγραφα.
2 τάχωσις νεωτάτη.
4.
Χ α ρ τ . 0 ,2 1 X 0 ,1 7 2 . Α Ιώ νος X V I I (φ . 114).

X (φ. 2 α). « Ή θεία λειτουργία τοΰ έν άγίοις πατρός ήμών Ί ω ά ν -

ν ο υ τοΟ Χ .ρ υ β ο β τ ό μ .ο ο » .
2 (φ . 2 4 “ ). « Ή θεία λειτουργία τοΰ έν άγίοις π α τρός ήμών Β * ·
«(λείου τοΰ μεγάλου».
3 (φ. 5 1 “ ). « Ή θεία λειτουργία τώ ν προηγιασμ ένω ν».
4 (φ . 6 3 “ ). Τάξεις.
α”) έπί χειροτονί^ άναγνώστου καί ψάλτου’ β’) έπί χειροτονί? Υποδιακόνου’
γ') έπί χηροτονίςι διακόνου’ δ’) έπί χειροτονί^ πρεσβυτέρου’ β') έπί χειροτονίφ
επισκόπου.
 Κατάλογος των χωδίχων Ά λ εξίον Κολνβά 473

5 (φ. 79“ ). «Ε ρ μ η ν εία περί τών έγγενίων τοΰ νέου ναοΰ».

Έπεχαι (φ. 82“ ) «’ Ακολουθία του I σπερινοΰ χών έγγενίων», (φ. 93“ ) «’Αρχή
τοΰ έγκαινιασμοΟ».
Τών χριών λειχουργιών προηγούνται άχεχνοι εικόνες χοδ Χρυσοσχόμου, χο3
Βασιλείου καί Γρηγορίου χοϋ θεολόγου. Έν άρχή έκάσχης αΰχών καί έν φ. 63“
καί 79“ μεγάλα έπίχιτλα, μικρότερα δ’ έν τή άρχή έκάσχης των λοιπών χάξεων.
Κοσμείται υπό άτεχνων, άλλά περιέργων αρχικών γραμμάτων, 71 μέν διά χρυσοδ
καί χρωμάτων, 23 δέ άπό τοΰ 83“ κ. I. άπλώ; ερυθρών ή 8ι’ έρυθροΰ καί άλλου
χρώματος.
Έν φ. 1“ χειρ*. νεωχέρα’ Τό παρόν υπάρχει τής Ιερας καί σεβασμίας μονής
τής κυρίας ήμών Θεοτόκου τοΰ ίεροϋ μοναστηριού τό καλοΰμενον (λέξις διαγε-
γραμμένη διά διαξέσεως τοΰ χάρτου) καί άφιερώϋη παρά ’Ακακίου ίερομονάχου
καί μηδείς αποξένωση αΰτό ΐνα μή κτίσΐ) έπεται . . . (6 τελευταίος στίχος κε-
κομμένος καχά χήν ατάχωσιν). Έν φ. 78β τ-£ χειρί το3 γράψανχος χόν κώδικα"
Έ γράφ η ή παρούσα λειτουργία διά χειρός κάμοΰ, καί λίαν άμαθοϋς ’Α θανα­
σίου ίερομονάχου (αί δύο τελευχαΐαι λέ;«ις μονοκονδυλ'.κώς).
Τά φ. IP, 49Ρ, 62, 91, 92, 112Ρ, 113 άγραφα.
Στάχωσις νεωτάτη.

5.
Χ α ρ τ . 0 ,1 5 X 0 ,1 2 . ΑΙώ νος X V I (φ . 8 2 ).

1 (φ. 1“ ). « Ή θεία λειτουργία τοϋ έν άγίοις πατρδς ήμών Ί ω ά ν -

νοί) τοΟ \ ρ υ β ο β τ ό μ ο ΐ)» .
2 (φ . 3 6 “ ). « Ή θεία λειτουργία τοΰ μ , ε γ ά λ ο ο Β α α ιλ είο υ * .
Έν άρχή Ικατέρας τών λειχουργιών έπίτιτλον Ιγχριομον. At έπιγραφαί καί αί
εκφωνήσεις έρυθραί, ή δέ λέξις Έκφοινησις έν τή ψ$ μονοκονδυλικώς. Κοσμεί-
χαι υπό 51 περικόμψων μεγάλων Ιρυθρών γραμμάτων.
Έν φ. 3“ · Έ κ τών τοΰ Η συχίου (Ιπονχαι λέξεις δ'.αγεγραμμένχι διά μέλανος)
αρχιμανδρίτου δι’ ώνήσειος έν ’ΑΟήναις 1898.
Τά φ. 1, 2, 3δΡ καί 82 άγραφα.
Προςερραμμένος σελιδοδείκτης κυανής μεχάξης.
Σχάχωσ-.ς έκ πορφύρας βύραης μεθ’ απλών έπιχυπιομάιων, ών μεταξύ έμπρο­
σθεν ή Σταύρωσις.

6 .
Χ α ρ τ . 0 ,2 0 X 0 ,1 5 5 . Α Ιώ νος X V (φ . 6 8 ).

1 (φ. 2“ ). « Ή θεία λειτουργία τοΰ έν άγίοις π α τρδς ήμών Ί ω ά ν -

νου τ ο δ Χ ρ ιιβ ο β τ ό μ ο υ » .
2 (φ. 2 6 “ ). « Ή θεία λειτουργία τοΰ έν άγίοις π α τρδς ήμών β » -
αιΧ*6ου τοίΐ μβγΐλον».
474 Νέος Έλληνομνήμων

(φ. δ 4 “ ). « 'Η θεία λειτουργία τών π ροηγιασμ ένω ν».

Έν τφ φ. 25, ίπΐ χάρτου διαφόρου προςτεθειμένφ, <Έΰχή των κολύβων» χειρ!
τοϋ X V I I αίώνος.
Έν άρχ?; ίκάστης τών 5ύο πρώτων λειτουργιών άπλά έπίτιτλα, ερυθρά καί μέ-
λανα. Μικρά ερυθρά αρχικά γράμματα. __ __
Έν τφ άρχηθεν άγράφφ φ. 1 παρενεγράφησαν τάδε" f Φζ κς καί έπέφανεν
ί|μΐν ευλογημένος ό ερχόμενος έν όνόματι καί κιρρόν κομψόν έπίτιτλον.
Τά φ. 65 - 68 νέου χάρτου άγραφα.
2 τάχωσις νεωτάτη.

7.
Χ α ρ τ . 0 ,2 0 5 X 0, lf>. Α ί ώ ν ο ς X I X (φ . 3 7 ).

1 (φ . 3°). « Ή θεία λειτουργία τοΰ έν άγίοις πατρός ήμών Ί ω ά ν -

νοο τοΰ Χ.ρν>αο«τόμ.ου >.
2 (φ. 2 1 “ ). « ’ Ακολουθία της μ εταλήψ εω ς».
Έπεται «Ευχαριστία μετά τήν θείαν μετάληψιν».
3 (2 7 “ ). « ’Α κολουθία τοΰ μικροΰ ά για σμ οΰ ».
Έν φ. 2β εϊκών Ίωάννου τοϋ Χρυσοστόμου, έν φ· 1δ“ τοΰ Ίησοΰ έντός δισκο­
πότηρου καί έν φ. 26β τής Θεοτόκου βρεφοκρατούσης. "Απασαι δ’ ύδαρων χρω­
μάτων.
Τά φ. 1, 2β, 36 καί 37 άγραφα.
2 τάχωσις νέα διά βύρσης πράσινης μετά χρυσών έπιτυπωμάτων, ών μεταξύ έμ­
προσθεν μέν 6 Εσταυρωμένος, δπισθεν 5’ ή Θεοτόκος βρεφοκρατοΒσα.

8.
Χ α ρ τ . 0 ,3 0 X 0 ,1 .9 . Α ί ώ ν ο ς X V I (φ . 4 2 6 ).

Μ α ν ο υ ή λ Μ α λ α ξ ο Ο Νρμοκάνων.
Άρχεται ανεπίγραφος έν φ. 24“ . Προτάσσεται έν φ. 3β έπιστολή «Τφ εις πά­
σαν τήν οικουμένην εΰρισκομένφ φιλοχρίστψ λαφ ίερωμένψ τέ καί λαίκφ,έν Κυρίφ
χαίρειν άεί». Ά ρ χ . ’ Επειδή έν τοις ίεροΐς καί θείοις νόμοις εΰρίσκονται πλεί-
στα τών κεφαλαίων. Τέλ. ταΰτα δέ έτυπώθησαν εν καί έκαστον ώς όράται- έν*
ταΰθα έν τ^ άγιωτάτη μητροπόλει τών Θ ηβών άρχιερατεύοντος ταύτης τοΰ
πανιερωτάτου καί θεοτιμήτου μητροπολίτου' ύπερτίμου καί έξάρχου πάσης
Βοιωτίας καί τόν τόπον έπέχων τοΰ Σίδης κυροΰ Ίωάοαφ* ον τό κατά κόσμον
έπίκλιον, Μακρής εϋγενέβτατος καί ή έπίγειος αΰτοΰ πατρίς, ή θεοφρούρητος
νήσος Ζακΐνθον παρ’ έμοΰ τοΰ εύτελοΰς δούλου αύτοΰ Μανουήλ νοταρίου τοΰ
Μαλαξοΰ' τοΰ έκ Ναυπλοίου τής Πελοπονήσου. Έ ν ετει έπιακιςχιλιοστφ έξη·
κοστφ έννάτω ίνδικτιώνος τετάρτης άπό Ά δά μ - άπό δέ τής κοσμοσωτήριοι
κατά σάρκα γεννήοεως τοΰ κυρίου καί θεοΰ καί σωτήρος ήμών Ίηβοΰ Χριστοί
τοΰ νέου Ά δάμ , χιλιοστφ πεντακοσιοστφ έξηκοστφ προιτω" Άπριλλίω τριακο
στή. "Επεται (φ. 4 °-2 3 °)
 Κατάλογος τών κ ω δ ίκ ω ν Ά λ ΐξίου Κολυβα 475

«Πίναξ σύν θεφ τών ώδε κεφαλαίων

όπως τό ζητούμενον εύρείν ταχέως».
Κεφ. α' «ΙΚρί τοΰ κριτοδ τοΰ είναι εις πάντα; συμπαθής» ...κεφ. φοθ' «"Οπως
γράφουσιν οί αρχιερείς γράμμα περί ζητείας εις. άναζήτηαιν μοναστηριού». Κεφ.
φπ' «[Γ]ράμμα ώπερ γράφουοιν οΐ αρχιερείς περί ζητείας αιχμαλώτου».
Έν φ. 3“ τ-g αύτη χειρί-
Ή βίβλος αΰτη δπάρχει (διορθωθέν είια είς ύπήρχεν) τοΰ προέδρου
θηβων τής μητροπόλεως, έξάρχου Βοιωτίας
Τοΰ πανιερωτάτου τε καί θεοκοσμημένου,
κυρίου Ίωάσαφ τε, τοΰ και χαριτωνύμου"
Εν ετει έπτακιςχιλιοστφ έξηκοστ^ έννάτψ,
έγράψαμεν τά άνωθεν, μηνί τε τψ Matcp : ^
Έν τφ αϋτφ φϋλλφ- Τφ παρόν νόμιμο ΰ^άρχειν τής ευαγούς μονής τοΰ
μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοΰ Κρημνών βουνών Ζακύνθου κόπος· καί επιμέ­
λεια τούλαχίστου Ιεροθέου ίερομονάχου τω κατα κόσμο Μούσουρας : ~
Έν τφ αϋτφ φϋλλφ κατωτέρω χειρί νεωτέρςι- ·{· 1663 Μαρτίου |20 |εϊμέρα
Γετράδι ορα (τό ο διωρθωμένον άνωθεν είς to) έκτη (ή ψιλή διωρθωμένη άνωθεν
εΐ; ” ) ϊήζ είμέρας (τό ει διωρθωμένον πχραπλεύρως είς ή) εγηνε έγληψις καΐ
έχάθη ό ήλιος και εγηνε νήκτα (τό η ίιωρθωμένον είς ν) καί έφάνηκαν δλα τά
άστρα. Πρόσετέθησαν δέ κιρρψ μέλανι δι’ άλλης χειρός τάδε" έκράτησε: τδ σκό­
τος δρα (τό ό διωρθωμένον εις ώ) μεΐα.
Έν τφ αϋτφ φϋλλφ άνω άλλη χειρί τοΰ δέκατου όγδοου αΐώνος- 'Ημείς Δη-
μήτριος Μποζίκης εκκλησιάρχης τοΰ μεγαλομάρτυρος Γεωργίου μαρτυρώ καί
βεβαιώ άνέγνωσα τήνδε βίβλον.
Κατωτέρω άλλη χειρί' Έμης (;) Διμιτριος ο Χεσας άνεγνωσα τηνδε βίβλον
και εδοξασα τον Οεον 1673 απριλίου 50 έγραψα ταΰτα.
Έν τοίς φϋλλοις 1 καί 2, οδσιν άρχήθεν άγράφοις, παρενεγράφησαν κατά δια,
φόρους χρόνους καί διά χειρών διαφόρων ποικίλα δοκίμια καί σημειώματα, ών άνα-
γράφονται ένταδθα τά δπωςδήποτε άξια λόγου"
Έν φ. 1“ . Έ γο Βασιλις Θοδόσις μαρτίου 10. — 1710: μαηου- 16 εγηνε
τεςο (;) ευ .. ..
1766 νικτός· σισμός· φοβερός- οπου δεν το
φλεβαρίου νε θημηθηκαι- κανένας- άνθρωπος- ε
προτει πεσανε- πολα σ,τητηα- και τούτο
ε,ιαυψε το νερο δηα ενθήμησις—Ο ιερομοναχος βασι
οπου εβρεγχε λ ιο ς:........(μονοκονδυλία).
Αί δύο ενθυμήσεις έπαναλαμβάνονται έν μέρει καί πάλιν δι’ άλλων χειρών.
Έν φ· 1β ‘ Επιστολή τιν. κ’χθηγεμδν.» χειρί τοδ ιη' αΐώνος τελευτώντος ή
τοΰ ιθ' άρχομένου, φέρουο* έπιγραφήν Πανοσιολογιότατε Κύριε Καθηγούμενε
μ αί Οπογραφήν Ό Γνωστός ταπεινός σας δούλος διά πάντα, Σπυρίδων Μαρ-
κέτος. "Εχει δέ όλη ώδε, οδσχ άξία λόγου δπό γλωοσικήν εποψιν’ Π ροςφέρω τάς
ταπεινός ευχαριστίας διά τάς χάριτας τάς όποιας ή ΰμετέρα καλοκαγαθία εις
έμέ δαψιλώς έπεσώρευσε καί δι’ ών Αείμνηστον τήν εΰγνωμοσύνηγ έν βάθει
καρδίας διατηρήσω. Δέχθητε λοιπόν πανσέβαστέ μοι, καί είληκρινέστατε τάς
τοιαύτας γραμμάς ώς ένέχειρον άκραιφνέστατον τής καρδίας μον, και ποθών
476 Νέος ‘Ελληνομνήμων

εύκαιρον περίστασιν οπως αποδείξω έναργώς τήν εύχαριστείαν μου μένω διά
παντός εις τάς προςκυνητάς προςταγάς σας άσπαζόμενος τήν δεξιάν σας.
Έν φ. 2«· 17L3 Ιανουάριου—20 τη ιμερα του αγίου Ευθυμίου ήλθεν ένας
ροϋφουλας ιςε δλον το νισή τής.Ζακύνθου καί εχαλασε πολόταταις έλιαις καί
άλα δενδρικά και έχαλασε του μοναστηριού εις το Κατά στάρι πλέον παρα πε­
νήντα ελιαις και εξεκολοσε καί εδό εις το μονας-ηρι τριαντα πέντε κοματια
πεύκους καί ετζακιστηκαι ό μιλος του μοναστηριού και ενα σπιτη εις-ον
αγίον Ιαννην εκρεμιςη και ετούτον δεν το ενθημίθη κανένας άνθροπος απο
τή σιμερον οπού ήναι καί τούτον το γράφον δια ενθημισιν. Σοφρονιος
ιερομόναχος ό Ταβουλάρης.
Κατωτέρω δέ καλλίτερη πως γραφή, άλλά τή αυτή χειρί τάδε' Καί εις τή
χόρα μεσα ητάνε ένα καράβη φεαμεγγικο άραμενον καί του έκοψε όλαις ΐαις
γοόμεναις καί το ευγαλε έξο εις την αγίαν Τ ριάδα αναμεσα το σπιτάλιο καί
τοΰ Βεριου το γρέπαρω και ετζακιςηκαι καί δεν εμιν τηποτις απο δ αύτο καί
επνιγικανε καί τρις άνθρόποι και εχαθηκανε καί αλα καράβια καί βαρκαις
καί έχάλαοε καί πολοτατα καμπαναρία τον εκκλησϊον και έτουτον εγιναι καί
εις τον Μ ωρέα καί Καίφαλινία.— J713 Ιόυνάρίου—20.
Έν φ. 2Ρ' 1706 Αύγουστου 17 έδιάβασα τό πάρό βηβλείο καί εδόξασα τόν
θ ε ώ :— Γερμανός ίερεύς ό Θεοδωσις (μονοκονδυλία).
Έν τφ αΰτφ φύλλφ κατωτέρω άλλϊ) χειρί" αψλζ', Ν οέμ βρίου: ιε' έσώθη ό
μακαρίτης πρόην είγούμενος, Φιλαρατος ό Σίγουρος εις την χόρα, εις το α ρ ­
χοντικόν τους, καί τον ειφεραν εϊς το Μικρό νισι με την βάρκα και τον έθά-
ψαμε εις το μοναστίρι εις το Κιμιτιριόν τον πατέρον' καί ο θεός να σιγχορεσι
την ψιχίν του : «ν» Π έτρος ίερευς Θοδο'ισις και έφιμεριος του παρόντος μω-
ναστιριου έγραψ α: ,XJ
Κατωτέρω δ’ aXXy χειρί" Εγο Νικόλαός Θοδοσις εκιταξα το παρόν βιβλιον
και εδοξασα τον θ εόν: και βεβεωνο 1765■· Αυγούστου" 3 0 " "
Καί κατωτέρω άλλιg χειρί" Εγο Ανδρεας Θοδοσις εκίτα[ξα]
Έν τφ παραφύλλφ τφ συνεσταχωμένψ τφ όπισθίψ ξύλψ τής σταχώσεως άνα-
γινώσκοντat τάδε" 1704 Σωφρόνιός μοναχός ό Ταβουλάρης. Αυτόθι δε μεταξύ
δοκιμίων κονδυλίων" Παύλος Θεώδόσιδς έγραψα ύδια χειρή. Πρός δέ τούτοις
7 εόόϊανης τραταφηλώς έγραψα μαρτυρο τα ανεθε. Έ τι δέ" -J- μήτρος ιερομό­
ναχος όμαινης(;) καί οίκονομος... [Ζα]κύθου.
Έν τή κάτω φα τοΰ φ. 211“ " Λαυρέντιος Χ άρτας εις χορώ ν Καταςαρι 1706.
Έν τή κάτω φχ τοΰ φ. 329“ χειρί μειαγενεατέρα’ Διονύσιος Χ αρτάς τοΰ
Λαυρέντιου καί έν τή φ$ τοδ φ. 396“ πλαγίως" Διονύσιος Χ αρτάς 1861. Έν τή
κάτω φ ? τού φ. 397β· Λαυρέντιος Χ αρτάς 1850. Έ ν τή τοΰ φ. 174° χειρί
νεωτάτ^ Λαυρέντιος Χ αρτάς τοΰ Νικολάου Ιωαν. Έν 8έ τή κάτω φφ τοΰ φ.
203Ρ διά μολυβδίδος. Νίκολαν Ίερεύς ποτέ Λαυρέντιου. Έν φ. 426Ρ" Νικόλαος
Χ αρτάς τοΰ Λαύρεντιου |1830| καί 1830 Τούτο γράφ ω περιζοσε τη ρο-.
φεαν σου.
Στάχωσις διά ξύλου πβριβεβλημένου διά βύραης μεθ’ άπλων έπιτυπωμάτων.
Ύπήρχον καί κομδία καί θηλύκια έκλιπόντα.
Έπί τής κόψεως τών φύλλων ΝΟΜ ΟΣ 1850 Λ[αυρέντιος] Χ[αρΐάς].
 Κατάλογος τών κωδίκων 'Αλεξίου Κολνβα 477

9.
Χ α ρ τ . 0 ,3 2 X 0 ,2 2 . Α ί ώ ν ο ς X V I I I (φ . 2 2 5 ).

«Ν όμος εκκλησιαστικός καί πολιτικός».

Προτάσσεται πίναξ κεφαλαίων φν', ών α' «Περί κριτοΰ, οτι νά είναι είς όλους
συμπαθής, καί νά μήδέν πιστεύγ, λόγους τινός χωρίς άποϊείςεω;» . .. φμθ' «Κανί-
νιον διά νά ε&ρίσκης τήν άρχιμηνία», φν' « Σεληνοδρόμιον παντοτινόν καί αιώ­
νιον». Έν φ. 114β· «Τέλος τοΰ πίνακος καί τφ θεω δάςα. 17.-52 αϋγουστος».
Έν φ. 225β· Έ τελειώθη ό παρών εκκλησιαστικός και βασιλικός Νόμος· έν
έτει αψλ(3'· έν μηνί Λύγοΰστω κε' είς τόν μησ9ρά· έτος τΓ]ς Χριστοΰ ένάν-
θρωπήσεως. Κατωτέρω' Τ ώ έν Τριάδι ί)εώ, αιώνιος ή προςκύνησις, κάμοί
ΐώ αίσχρώ ή συγχώρησις' δόΐα σοι ό θεός ήμών δόξα σοι' 1732 Αύγουστου 25».
Καί κατωτέρω άλλη χειρί' Τήν μητρόπολιν τής ΙΙαλαιας Π άτρας άναδέχθην
έγώ. Καί κατωτέρω άλλη χειρί' τήν μητρόπολιν τής ΙΙαλαιας Πάτρας άνε-
δέχΟην έγώ. Κατωτέρω' Κάτ έτος 1831 μαρτίου—22 τό παρόν έδόθι είς έμέν

τόν αρχιμανδρίτην Κ. . ,ςν Νεόφυτον καί τινα άλλα διαγεγραμμένα ίμοίως διά
μολυβϊίίος, εις ά έπονται φράσεις άράς.
Έν τη άνω (ο^ι τοδ φ. l u............μητροπολίτου Άνανίου (;) Σαντορήνης.
Έν φ. 1“ καί 1.6“ έπίτιτλα, πολλαχοΰ δέ αρχικά γράμματα πράσινα όμοΰ καί
κόκκινα.
Τό φ. 15 άγραφον.
Στάχωσις άπλή διά βύρσης.

10 .
Χ α ρ τ . 0 ,2 7 X 0 ,2 0 . Α ί ώ ν ο ς X π α ϊ I X (φ . 144).

1 (φ. 1“ ). Γ ρ η γ ο ρ ί ο υ Μ ύ β σ η ς Λ όγοι είς τά ’ Α σμ ατα τών

ασμάτων.
α' Λόγ. ιγ' (φ° 1 Ρ). Ά ρ χ . (άκέφ.) . . . τε καί άρμόζων τή χρυσί] κεφαλΓ] τό
είναι αύτόν άκαίρεον μέν κατά τήν περιστεράν.— β' .(φ. 1β). «Είς τά 'Ασματα
λόγος ιδ'».—γ' (φ. IIP). «Τ οΐί a x r to v Εις τά “Ασματα λόγος ιε'» .
2 (φ. 19Ρ). « Τ ο ΰ » \ > τ ο ΰ Ό μ ιλία ε ' είς τό Πάτερ ήμών ό έν
τοΐς ούρανοΐς».
3 (φ. 26Ρ). Τ ο ΰ »\ > τ ο ΰ «Οί Μ ακαρισμοί».
α' (φ. 26Ρ). «α'. Τοΰ άγιου Γ ρ η γ ο ρ ίο ν έ7η«Ικόπον Λ ύ ό η ς είς τό Μακά­
ριοι οί πτωχοί τφ πνεύματι*.— β* (φ. 88 β). «β*. Τ ο 0 αχίχοχ} Είς τό Μακάριοι οί
πραεϊς δτι αΰτοί κληρονομήσουσι τήν γην».— γ' (φ. 38α). «Λόγος γ ’. T o if α ν -
τοΐί Είς τό Μακάριοι οί πενθοΰντες δτι αϋτοί παρακληθήσονται».— δ” (φ. 48“ ).
478 Ν έ ο ς Έ λ λ η ν ο μ ν ή μ ω ν

«Τ οΐ? α ύ τ ο δ Είς τό Μακάριοι οί πεινώντες καί διψώντες τήν δικαιοσύνην δτι

αύτοί χορτασθήσονται. ·}· Λόγος δ’ ».— ε' (φ. 49“ ). «Τ οΐ? a ir to if Είς τό Μακά­
ριοι οί έλεήμονε; δτι αύτοί έλεηθήσονται».— ς' (φ. 55“ ). «Τ οΐ? airtovf Είς τά
Μακάριοι οί καθαροί τή καρδί$ δτι αΰτοί τόν θεόν δψονται. f A0yci c > .— ζ'
(φ.60“ ). «Τ ο ΐ? a v t o t f Είς τό Μακάριοι οί είρηνοποιοί δτι αύτοί uiol θεοδ κλη-
θήσονται. t Λόγος ζ » .— η' (φ. 65β). «η’. Τ οΌ α ν τ ο ί Είς τδ Μακάριοι οί 8ε-
διωγμένοι Ινίκα δικαιοσύνης, δτι αύτών έστιν ή βασιλεία τών ουρανών·.
4 (φ. 69Ρ).. «Τ οΰ άγίου Γ ρ η γ ο ρ έ ο υ έ « 6 β * ό « ο υ Λίύο^ς
Λ όγ ος έπιτάφιος».
δ (φ. 8 7 α). «Τ οΰ έν άγίοις πατρός ήμών Γ ρ η γ ο ρ ίο υ έ«6-
βχόϊΐου Δ ιάλογος περί ψυχής μετά τής ίδίας άδελφής
Μ αρίνης».
Έν τοΐς φ. 101“ , 109“ καί 111“ σχόλια έν φ ? κεφαλαίοις γράμμααι.
6 (φ. 124“ ). «Τ οΰ έν άγίοις πατρός ήμών Β α σ ιλ ε ίο υ άρχε*
επιακόϊΐου Κ.α.&β(χρεέα.ς Κ α,ππα,δοχία,ς ’ Αντιρρητικά κατά
τοΰ δυςεβοΰς Ευνομίοι.».
Έ πεται φ. 140Ρ" «T o C α ϊ'τ ο ΐ? Λόγος 6' ανατροπή τοΰ άθέου δόγματος Εύ·
νομίου», δςτις μένει κολοβός. Τά φ. 142-144 έφθαρμένα.
Ό κώδιξ σύγκειται έκ δύο μερών, ών τό μέν πρώτον (φ. 1-12.3“ ) γεγραμμένο\
κατά δύο σελίδας τόν X αιώνα, τά δέ δεύτερον (φ. 122-144) κατά μίαν σελίδα
τόν IX αιώνα.
Τά φ. 86? καί 123Ρ άρχήθεν άγραφα. Τούτων έν τφ πρώτψ παρενεγράφη χειρί
τοΰ XIII αΐώνος « I l t t f i o o u » . Ά ρ χ . Καί τίς τόν ίχθύν τόν ναυκράτην ποιεί τρε-
χουαών όλκαδων όδοστάτην. Τέλ. καί τοΰτο ποιεί δείγμα τής εξουσίας. Είνε ίέ
καταλογάδην γεγραμμένοι οί στ. 997 -1031 τής Έξαημέρου Γ « ω ρ γ ί ο ν Π » ό ί-
δ ο ν μετά τών έξής διαφορών πρός τήν Ικδοσιν Hercher (C la u d ii A e lia n i V a-
ria H istoria E p isto la e F ragm en ta. Έ ν Λειψία. 1866).—στ. 1002 κύκλω περι-
πτύςασα.— στ. 1003 ήν έκ του ήν.— στ. 1004 ρεΰμα καί τό πνεύμα—τρέχη.—
στ. 1008 σ υ μ β α λ ώ ν .- έξικμάσοι.— στ. 1009 κλεϊς.------ στ. ΙΟΙΟ.θέλη.— σ τ.1011
έκραγίναι.— στ. 1013 βδελΰσσεται.— στ. 1016 πόρνην μήδέ.—έχειν.— στ. 1080
τεκνοποιόν δείκνυαν.— έγχέλην.— στ. 1023 πλευρομήτωρ.— στ. 1024 τήν φύσιν
έκ τοΰ φύσει.— στ, 1025 έξήμαρτεν.— στ. 1026 λογχεΰτριαν.—στ. 1031 δείγμα.
Έν δέ φ. 123β παρεγγεγραμμένον « Μ α ζ ίμ ο υ » απόσπασμα δμοίως χειρί XIII αί-
ώνος. Ά ρ χ . Δι’ ήν μέν αΙτίαν ό θεός έδημιούργησε, ζήτει. Τέλ. ή μέν νοε­
ρά τάς νοήσεις, ή δέ αισθητική τάς αισθήσεις.
Τό πρώτον μέρος τοΰ κώδικος κοσμείται ένιαχοΟ δπό κομψών φαιών κιρρών
γραμμάτων.
Στάχωσις νεωτάτη, εύροτίρα τάς διαστάσεις των άνω δηλωθεισών, αίτινες είνε
αί τοΟ περγαμηνοϋ κώδικος αΰτοΰ.
 Κ α τ ά λ ο γ ο ς τ ω ν χ ω ό ίκ ω ν ’ Αλεξίου Κολνβά 4Ϊ£

11 .
Χ α ρ τ . 0 ,3 1 X 0 ,2 0 5 . Α Ι ώ ν ο ς X V I I I (φ . 3 0 2 ).

1 (φ. 12α). «Σ ύ νταγμ α κ α τά στοιχεΐον τών περςχομένων άπασών

υποθέσεων, έν τοΐς Εεροΐς καί θείοις κανόσι- πονηθέντα ά μ α καί συν-
τεθέν, τώ έν ίερομονάχοις. έλαχίστω Μ α τθ α ίω > [τφ Β λα-
β τ ά ρ ε ι].
Προτάσσεται (φ. 2Ρ) «IJivxj π;ρί ών οΰκ εΐν εις κεφάλαια, άλλά κατά στοι-
χείον εΰχερώς δ ζητείς εΰρήσκεις», έν δέ φ . 3“ -9Ρ «Πίναξ, τών περιεχομένων,
κεφαλαίων κατά στοιχείων έν τψ παρόντι βιβλίφ».

2 (φ, 2 7 8 “ ). «Κανονικόν τοΰ αγίου Ί ω ά ν ν θ \ » τ ο ΰ Λ ίη ο τ ε ν )·

τ ο $ , ήμειψε πρός ταΰ τα σονοψιν ό Μ α τ θ α ί ο ς » [ Β λ α σ τ ά ρ ^ ς ] .
3 (φ. 2 9 0 “ ). « Τ ά έκκλησιαστικά όφφοίκια της π ρώ τη ς π εντά δος-.
4 (φ, 2 9 0 “ ). «Α ί ύποκείμεναι μητροπόλεις καί άρχιέπισκοπαΐ, τφ
πατριάρχη Κ ωνσταντίνου πόλεως>.
5 (φ. 2 9 2 “ ). «Ν όμος γεωργικός κ α τ’ εκλογήν έκ τοΰ Ί ο υ α τ ι -
vtavoS ».
6 (φ. 2 9 4 “ ). «ΈντεΟθεν περί ίερωσύνης έκ τών τοΰ Χ , ρ υ σ ο ο τ ό -
μ .ο υ λ όγ ω ν ».
7 (φ . 296?). Περί άναξίων α ρχ ιερ έω ν ή ίερέων».
8 (φ . 2 9 7 “ ). «Περί μοναχών κανόνες τοΰ μ ε γ ά λ ο Β α α ε λ ε έ ο υ » .
9 (φ. 3 0 1 α). «Κ εφ ά λ αια διάφορα κ ατ’ έκλογήν ωφ έλημα >.
Έν φ. 301Ρ’ Έ τελειώ θη τό παρόν είς τούς χιλίους ευτακοσίους τρεις καί
τριάκοντα έν μηνή Φευρουαρίου' οκτώ, ήμερα πέμτ;ι. Έ γράφ η δέ ύπό χειρός
εύτελοΰς ’Αγαπίου καί άφ ιερώθη έν τή θεία καί ιερά μονή τής ύπεράγίας
Θεοτόκου Ευαγγελίστριας καί 'Αγίων Πάντων, τήν πλησίον κειμένην έν τφ
μέρη τοΰ Γρεβαινοΰ' κ α ίά φ ιερώ θ η διά μνημόσυνόν του αιώνιον:— Κατωτέρω
5’ ερυθρά' Γραφεΰς ευτελής μόλις ήλθεν ενταύθα' | δ, σοί κομίζει, δωρεάν
άγνή δέχου.
Κοσμείται δπό πολλών μικρών καί ένίων μεγάλων έγχρωμων αρχικών γραμμά­
των, ών οΰκ ανάξιον λόγου χάριν τής ένδυμααιολογίας τό Ε, περιέχον καί ενδυμα­
σίαν γυναικός, καί τινων κομψών μικρών έπιτίτλων.
Τά φ. 1, ·2“ , 10, 11. 242Ρ, 300Ρ, 302 άγραφα. ,
ίτάχωσις διά ξύλου περιβεβλημίνου &πό βύρσης μεθ’ άπλών έπιτυπωμάτων.
Έ χει και δύο σωζόμενα θηλύκια.
 480 Νέος Έλληνομνήμων

12 .
Χ α ρ τ . 0 ,1 6 X 0 ,1 0 . Α ί ώ ν ο ς X V I I (φ. 195).

<Χομοκάνονον πάνυ πλουσίώτατον έκλελεγμένον δπο πολλών θεο-

φ όρω ν πατέρω ν >.
Ά ρ χ . έν φ. 25“ . Προτάσσεται (φ. 2α -23Ρ) «Πίναξ ακριβής τοΰ παρόντος νο­
μίμου», περιλαμβάνων κεφάλαια τνδ'. ώ ν % «Περί πνευματικού πως κάμνει χρεία
νά είναι», β ” <ΙΙερί πνευματικοΰ όπως νά έχγ] τόπον ιερόν Βιά τούς εξομολογούμε­
νους, καί τί νά λέγτ; πρός αύτούς», . . . τνγ' «"Οτι οί ιερείς δέν ήμπορούν νά αφο­
ρίσουν τινά, χωρίς τό θέλημα τοΰ άρχιερέως», τνδ' « ”Οτι ού μόνον ίσα λύσουν οί
αρχιερείς είναι λυμένα, αλλά δσα λύσουν καί οί άδικηθένιες».
Τά φ. 1, 194ί* καί 195 άρχήθεν άγραφα.
Έν φ. 195ί! παρενεγράφησαν χειρί νεωτέρςι τάδε’ t Ό παρόν νομοκάνων :
είναι τοϋ Μακαρίου ίερομονάχου άγίοταφίτου' καί όπιος τόν πάρι νά εχΐ) τήν
κατάραν τοΰ αγίου τάφου αμήν. Αύτόθι 8έ δι’ ερυθρού μέλανος τάδε’ Τό παρόν
έίηντάχθη υπό Λημητρίου θεριανοϋ ΖακηΟου ίσ 1850. Έν τφ αϋτψ φύλλφ διά
μέλανος ιχνογραφία μικρού ιστιοφόρου πλοίου. Έν φ. 194Ρ παρδνεγράφη χειρί
νεωτέρ? cj- ουμαρτιρίαν τούς μέλλοντας ίεροθήναι».
Στάχωσις δκ<. ξύλου περιβεβλημένου διά βύρσης μεθ’ άπλών επιτυπωμάτων.
Σώζονται λείνν. . θηλυκίων έκλιπόντων.

13.
Β ο μ β . 0 ,2 0 5 X 0 ,1 3 . Α ί ώ ν ο ς X I I I ( φ .3 0 9 ) .

Τετραευάγγελον.

1 (φ. 2“ ). «Τό κατά Ματθαίον άγιον εύαγγέλιον».— 2 (φ. 84“ ). «Τό κατά
Μάρκον άγιον εΰαγγέλιον», προτασσομένου έν φ. 88“ κ. έ. Πίνακος κεφαλαίων.—
ο (φ. 139Ρ). «Τό κατά Λουκαν άγιον εΰαγγέλιον».— 4 (φ. 233“ ). «Τό κατά ’Ιω­
άνναν άγιον εΰαγγέλιον». Έν άρχ^ έκάστου ευαγγελίου έπίτιτλον μέλαν καί έρυ-
Ορόν καί αρχικόν γράμμα’ προτάσσεται δ’ έκοίστου ευαγγελίου Πίναξ τών κεφα­
λαίων πλήν τοΰ τοΰ Ματθαίου, έκπεσόντος, ου σώζεται μόνον μικρά πρός τ^ £ά-
χει τοΰ κώδικος άγραφος λωρίς δύο φύλλων. Έν φ. 303“ κ. έ. «Λήλωσις εκκλη­
σιαστικής τάξεως των καθ’ έκοίστην ήμέραν λεγομένων ευαγγελίων», μένων κο­
λοβός.
Τό τέλος έκαστοι) τετραδίου σημειοΰται έν τφ τελειηαίφ φύλλψ αύτοΰ πρός
τά δεξιά διά γραμματος τοΰ αλφαβήτου, δμοίως δέ καί ή αρχή τοΰ έπομένοί) τε­
τραδίου έν τφ πρώτφ φύλλφ αύτοΰ πρός τάριστερά. Τοΰ τετραδίου 6 λείπει τό
πρώτον φύλλον, τό δέ τελευταΕον μετατεθειμένον έν τφ κώδικι φέρει νΰν ά'ίθμον
φύλλου 117' τοΰ τετραδίου δ’ λείπει τό δγδοον φύλλον, τοΰ τετραδίου ε όμοίως
τό δγδοον.
 Κατάλογος τώ ν κω δίκω ν Α λ εξίο υ Κολνβα 481

Τό φ. 1 αγραφον, έν 8έ φ. 1“ ένεγράφησζν χειρί νεωτέρι* τάδε' 7 Ετοϋτο» τω

=fi= =8=
ετραβάνγγελο ένε τοΰ γιαν τής π ’ οΟοις (;) απο το βελισ δο.
Σ τάχ ω τ.ς δ'.ά βύρσης μεθ’ ά π λδν έπιτυπωμάτων.

14
Π ε ρ γ . 0 ,1 6 3 X 0 ,1 3 2 . Α ΐ ώ ν ο ς X I I (φ . 116).

'Γετραευάγγελον.
Ά ρ χ . έν φ. 1“ άκέφαλον από τοΰ Ευαγγελίου τοΰ Μάρκου έν κεφ. Ζ’ 10(Τ ίμ α
τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου).— Έν φ. 28“ «Τοΰ κατά Λουκαν ευαγγε­
λίου τά κεφάλαια».— Έν φ. 30“ άρχεται τά κατά Αουκαν εΰαγγέλ'.ον άκέφαλον
έν κεφ. Α' 17 (καί αυτός προελεύσεται ένώπιον αΰτοΰ έν πνεύματι). Μεταξύ
των φ. 41 καί 42 λείπουα·. φύλλα περιέχοντα τά κεφ. Ε' 32 άπό τών λέξεων εις
μετάνοιαν· οί δέ εΐπον πρός μέχρι τοΰ κεφ. C' 8 διαλογισμούς αύτών. — Έν
φ. 970 "Τοΰ κατά Ίωάννην εύαγγελίου τά κεφάλαια». Λείπει εν φύλλον μεταξύ
97 καί 98. Έν φ. 98“ «Τά κατά τάν άγιον Ίωάννην εΰαγγέλιον». Μένει κολο­
βόν έν κεφ. Ζ ' 32 (καί άπέσιειλαν οίπηρέτας οί Φαρισσαΐοι καί οί άρχοντες
ΐνα . . .).
Τό φ. 1 διαβεβρωμένον δφ’ υγρασίας.
Κώδιξ άστάχωτος.

15.
Χ α ρ τ . 0 ,1 5 X 0 ,1 0 . Α ΐ ώ ν ο ς X V I (φ . 3 3 7 ).

1 (φ. 2 “ ). «Ε υχή είς τήν ύπεραγίαν Θ εοτόκ ον ».

Έν στίχοις καταλογάδην γεγραμμένοις. Ά ρ χ .
Ά λ λ ’ ώ άγνή πανάχραντε, παρθένε Θ εοτόκε,
ώ μήτερ πανυπέραγνε, θεογεννήτορ κόρη.
2 (φ. 2 1 “ ). «Β ίος καί πολιτεία καί μερική Θαυμάτων διήγησις τ ο υ
μακαρίου Ά ν δ ρ έ ο υ τοΰ διά Χ ριστόν σαλοΟ ».
Ά ρ χ . Βίον άξιεπαινον καί θεάρεστον καί πολιτείαν άμεμπτον άνόρός
έναρέτου ώ φίλτατοι μέλλω διηγήσασθ'αι.

3 (φ. 3 2 4 “ ). «Περί τών κ ακοδόξων Α ρμενίων καί τής σατανικής

αίρέσεως καί τών εναγών νιστειών αύτών τώ ν έπτά εύδομάδων, καί
περί τών πένται αιρέσεων δν ελαβον π α ρ α Χ ο σ ρ ό η βασιλέω ς Π ερ-
σ ώ ν ».
Ά ρ χ . Μετά τό διαχωρισθήναι τό γένος τώ ν ’Αρμενίων έκ τών 'Ρ ω μ αίω ν
έν τή άγί<ϊ τετάρτχι συνόδφ.
4 (φ . 3 3 4 “ ). Διήγησις μερικών Θαυμάτων».
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ'. 31
482 Νιος 'Ελληνομνήμων

Ά ρ χ . Εις τοΰ; παλαιούς καιρούς εϊτον ενας Χριστιανός πολλά ευλαβής καί
φοβούμενος τον θεόν.
Μένε·, κολοβόν, τών δύο τελευταίο)·/ φύλλων δντων έφθχρμένων κατά τά κάτω
μέρος.
Έν άρχή τό φ. 1“ περιέχει μουσικά σημεία ακέφαλα καί κολοβά.
Έν φ. 322“ -3230 άναγινώσκοΝται τάδε γεγραμμένα ερυθρά" Δόξα σοι ό θεός
ήμών δόξα σοι" ό δούς αρχήν καί τέλος τής βίβλου ταύτης' διά χειρός κάμοϋ
Δ η μητριού ίερέος ό διά τοΰ αγγελικού σχήματος μετ’ώνομασθής Διονύσιος ιε­
ρομόναχος καί πνευματικός πατήρ ετει τω από κτίσεως κόσμου έπτακιςχιλιο-
στφ έβδομηκοστφ πρότω μηνός Σεπτεμβρίου α ” ίνδικτιώνος ς ημέρα Τρίτη
(=1562) εγραυτη εν Κωνσταντηπόλει.
Π όθ φ θείω καί ερωτι έγραύτη τό παρόν τριςόλβιον" καί ψυχοφελές βι·
βλίον του οσίου πατρός ήμών" καί τριςμάκαρος Ανδρέου του διά τών Χ ριστόν
σαλοϋ γενομένου" διά εξόδου καί αγάπης ψυχηκής σωτηρίας τού εν ίερομονά-
χοις καί πνευματικίς πατράοιν καί συγγέλου τής μεγάλης Εκκλισίας κϋρ Δ ω ■
ροθέου" καί γάρ ό φιλοβιβλος δίκαιος άνεκλήθη καί φιλόχρηστος" κατά το
ειρειμένον δτι ό αγαπών με αγαπηθησεται ύπο τού πατρός μου" ό άγαπων με
εν τω νόμ<ο μελετήσει ημέρας καί νυκτός, δή λον δτι εν τώ ευαγγελίφ καί έν
πάσαις ταϊς γραφαΐς" καί τό παρόν βιβλίον μεγάλην εχειν τήν ψυχοφελή διή­
γησην τοΐς νουνεχώς καί έπιμελώς αύτό άναγινώσκουσΐ" καί πρός θεόν όδιγή
καί παρρησίας αξιεϊ" τοΐς δέ άμελώς καί οκνηρώς αυτό αναγινώσκον βουλό-
μένοι, καί μή προςέχειν τοις βουλομένοις" όνειδος το τελευταιον καί κατάκρι-
ώ
σις καθέστηκεν καί διά τούτο πάντες δσοι τύχετε αύτό αναγινώσκειν έπιμελος
τηρήσατε καί εύρήσειτε ψυχοφελή λαμπρότητα εν τη μελούση κρίσει εύχαΐς
τού οσίου πατρός ήμών Ανδρέου αμήν.
Τά φ. 180 -200 άγραφα. 'Ομοίως δ’ ΰπερεπηδήθησαν άγραφα τά φ. 3250 καί
3280 - 329», συνεχιζομένου τοΰ οικείου κειμένου κατόπιν άνελλιπώς.
ίτάχωσις διά βύρσης μεθ’ άπλών έπιτυπωμάτων.

16 .
Χ α ρ τ . 0 ,2 1 X 0,1 7 . Α Ι ώ ν ο ς X V I I I (φ. 2 0 7 ).

<:'Γοΰ άγιου π α τρ ό ; Μ α κ α ρ ί ο υ τ ο Ο Α ι γ υ π τ ί ο υ 'Ά π α ν τ α ».

Έν συνεχείς της επιγραφής" έν έτει 1796 : Φεβρουάριου 12: έγράφθησαν

παρ’ έμου του Βασιλείου 'Ρωμάνου, ή Μ ολδαβέως». Εΐτα δέ κατωτέρω διά νεω-
τέρας γραφής μέλαν Ά ρ ιβ . 1. καί λάθος, διά δέ μολυβδίδος Ά ρ ιθ . 111. Ή αϋτή
επιγραφή μετά της διαφοράς ήτοι 'Ροιμάνου έν φ. 20, δπου άρχεται καί «'Γάξις
τών έν τούτω τφ βιβλίφ ευρισκομένων Κεφαλαίων μαΚαρίου τοΰ Αιγυπτίου».
Έν φ. 2060" Τέλος καί τφ θεώ δόξα : 1796: φευρ: 12:
Έν τφ παραφύλλφ τής άρχής χωρία περί Κλέωνος καί πενταγράμμου [=κ τοΰ
Α ο υ κ ιιιν ο ϊ? Περί τοΰ έν τή προςχγωγή πταίσματος] καί ·»ΈνΘύμηοις τινώ'·1
 Κατάλογος των κωδίκων ’ Αλεξίου Κολνβα 483

άναγγαίων δ’.ά κατασκευήν πράγματός τίνος» (συνταγή). Έν φ. 1“ ' 1802 : 14

Ώ κτομ : ανήμερα τής αγίας Παρασκευής ημέρα Τρίττ), έγινε μεγάλος σεισμός.
Είτα i s - Νεκρών ονόματα. Ά ρ χ . ’Ανθίμου άρχιερέως. Ίλ α ρίω ν ος καί τών τέ­
κνων Δακήτζα π ρ εσβυ τ: Έν φ. 10- Τ ό παρόν χειρόγραφον βιβλίον, τοΰ 'Αγίου
Μερκούριού τοΰ Αιγυπτίου τά άπαντα, τό έπήρα μίαν φοράν άπό τόν μακαρί­
την Γεώργιον επιστάτην τής έν Ί α σ σ ίφ Αυθεντικής σχολής διά νά τό άνα-
γνώσω, καί έξε (ή λέξις έξε είνε διαγεγραμμένη) έως νά τό διαβάσω, άπέθανεν
ό μακαρίτης, καί έκτοτε έμεινεν είς έμενα, καί πρός ένδειξιν έσημείωσα έδώ.
— 1820. ’ Ιουλίου : 30, Ίάσσιον. Π έτρος Ι’ ιαδιάρις. Καί κατωτέρω- Τό χειρό­
γραφον τοΰτο ήγοράσθη παρ’ έμοΰ σήμερον, τή 15ιι Δεκεμβρίου 1906, άντί
δρ. 16. ’Αλέξιος Κολυβας. Έν 8έ τφ παραφύλλω τοΰ τέλους χωρία πατέρων καί
έρμηνείαι λέξεων τ'.νων.
Τά φ. δΡ καί 207 άγραφα.
Στάχωσις σύγχρονος τ-ζ γραφή τοΰ κώδικος διά ναστοχάρτου.

17.
Χ α ρ τ . 0 , 175 X 0 ,1 2 . Α ΐ ώ ν ο ς X V I I (φ . 2 6 6 ).

1 (φ. 1α). «Ε σ π ε ρ ιν ό ς μετά τόν προοιμιακόν ψ αλμόν».

2 (φ. 9 “ ). <Ό£ κοσμοχαρμόσυνοι κ δ ' οίκοι- πρός τήν νοητήν σκ ά ­
λαν, τόν τίμιον καί ζω οποιόν σταυρόν τοΰ σ ω τή ρ ος ήμων Χ ρισ τού ».
3 (φ. 15“ ). <Οί κ δ ' οίκοι τής Θ εοτόκου».
4 (φ. 19“ ). «Κ ανώ ν τής Θ εοτόκου- ου ή άκροστιχίς χα ράς δοχεΐον
σοΙ πρέπει χαίρειν μ όνη ».
δ (φ. 3 3 “ ). Κ ανών παρακλητικός εις τήν ύπεραγίαν Θ εο τό κ ο ν
ποίημα μ .ο ν α χ ο Ο > .
"Επονται έν φ. 49“ «Είτα οίκους Εξ». Της συνεχείας ή τάξις τεταραγμένη έν
κώδικι. Καί έν μέν φ. 57“ «Είτα τούς έτέρους εξ οίκους», έν ϊέ φ. 24Β“ «Καί
πάλιν άλλους εξ ο’ίκους», έν δέ φ. 251“ «Καί πάλιν τούς λοιπούς εξ οίκους», έν
ίέ φ. 61“ «Καί πάλιν 6 ειρμός». Έν φ. 62Ρ- Τέλος τοΰ άκαθίςΌυ υμνου καί
τω θείο δόξα καί αίνος.

6 (φ. 6 δ “ ). «ΙΙερΙ μιμήσεως Χ ριστού. Κ ατάνυξις».

Έν φ. 65“ Βιβλίον α' είς κεφάλαια κς'. Έν φ. 91“ Βιβλίον β' είς κεφάλαια
ιβ'. Έν φ. 104“ Βιβλίον γ ' εις κεφάλαια ξβ'. Τά 8έ Βιβλίον 8', άρχόμενον έν φ.
177“ Ιχει ιδίαν Ιπιγραφήν «ΙΙερΙ τοΰ μυστηρίου της ευχαριστίας», 8έν διαιρείται
δ’ εις κεφάλαια, άλλ’ Ιχει ίδιους τίτλους καί τάς έπιγραφάς «Φωνή τοΰ μαθητου»
καί Κατάνυξις». Είνε ίέ γεγραμμένη ή ολη συγγραφή έν τή καθωμιλημέν^. Τά
Βιβλίον α ’ άρχεται <1>δε- Ή γαπημένε σωτήρα, ιδού ένα πρόβατον έξωρισμένον
όπου έρχεται εις τό μανδρί σου.

7 (φ. 87 “ ). «Ε υχή εις τήν ύπεραγίαν Θ εοτόκ ον».

484 Νέος Έλληνομνήμων

8 (φ. 2 4 7 “ ). «Ε υχή είς τόν κύριον ήμών ΊησοΟν Χ ρ ισ τ ό ν ».

9 (φ. 4 9 “ ). «Ε υχή έτέρα είς τόν κύριον ήμών ΊησοΟν Χ ρισ τό ν ?.
10 (φ. 2 δ δ “ ). «Ε ύχή είς τήν περαγίαν Θ εοτόκ ον».
Έν ατίχοις καταλογάδην γεγραμμένοις. Ά ρ χ .
Π αν τάν ασσα , πανύμνητε, π α ρ θ εν ομ ή τορ κόρη
έμ ώ ν ρη μ ά τω ν άκουσον, καί π ρόσχ ες μου τοΐς λόγοις.

11 (φ. 2 5 7 “ ). «Ε ύχή είς τήν υπεραγίαν Θ εοτόκ ον».

Ά ρ χ . Έπε'ι σέ π ροστά τιν καί μεσίτιν π ρ ό ς τόν έκ σοΰ τεχθέντα θ εόν τό
άνθροιπινον γένος εΰμοίρησε.
12 (φ. 259?). Εΰχή έτέρα είς τήν Θ εοτόκ ον ».
"Αρχ. Δέσποινα δέσπ οινα μήτερ α μ α ρ τ ω λ ώ ν ή π ρ ο σ τά τη ς, λιμήν τώ ν χει-
μ αζομ ένω ν.

13 (2 6 1 α). «Ε ύχή έτέρα είς τήν όπεραγίαν Θ εοτόκ ον ».

Έν στίχοις καταλογάδην γεγραμμένοις. Ά ρ χ .
Ή μ ε ϊς δ έ σ ε πανάχραντε, μήτερ ευλογημένη
τοϋ γλυκυτάτου σου υίοϋ καί τοΰ θ εοϋ τώ ν δλω ν.
14 (φ. 2 6 2 “ ). «Ε ύχή έτέρ α »,
Ά ρ χ . Π αναγία δέσποινά μου Θ εοτόκε ά π ο δ ίω ξο ν ά π ’ έμοϋ τοϋ α μ α ρ τω λ ού
καί α ναξίου δούλου σου τήν ακηδίαν.
Τά φ. 13, 14, 18Ρ, 48Ρ, 55Ρ, 56, 63, 241Ρ, 242, 250Ρ, 263-266 άγραφα.
Στάχωσις διά βϋρσης άνευ έπ’τυπωματων.

18 .
Χ α ρ τ . 0 ,1 7 5 X 0,11. Α ί ώ ν ο ς X V I I (φ. 79).

«Νουθεσίαι είς πνευματικόν π ατέρα, καί ά σ φ ά λ εια ».

Προτάσσεται «Πίναξ σύν θεψ τοϋ παρόντος νομίμου
δπως εϋρτ)ς τό ζητούμενον ευκόλως».
Περιέχονται δ’ έν αί>τψ κεφάλαια σλζ", ών α' «Περί τών χειροτονοϋντων παρ-
ενορίαν», σλζ’ «Περί πνευματικής συγγένειας», [σλζ'] «Περί τής έτέρας πνευματι­
κής συγγενείας».
Τά φ. 140 καί 79Ρ άγραφα, ών τφ δευτέρψ παρενεγράφησαν ανάξια λόγου δο­
κίμια κονδυλίου.
Τό φ. 16 έσχισμένον πρός τά κάτω.
Στοϊχωσις διά βύρσης άπλής, περιβεβλημένης έν νεωτέροις χρόνοις διά χάρτου
πρός προφΰλαξιν.
 Κατάλογος τών xcoSixcov *ΑΧεξίον Κολνβά 485

19.
Χ α ρ τ . 0 ,1 7 X 0 ,1 2 . Α ι ώ ν α ς X V I I I (φ . 2 2 7 ).

1 (φ. 2α). Περί όρθογραφίας.

Προτάσσεται «Προοίμιον», οδ ή αρχή Ού μόνον χρήσιμος, άλλά καί λίαν
αναγκαία τοΐς τήν Γραμματικήν τέχνην μετιοΰσιν ή τής ’ Ορθογραφίας γνώσις.
Σΰγκειται έκ Κεφαλαίων ή Τμημάτων ε\
(φ. 78“ ). «Περί τόνων τών ό κ τώ τοΰ λόγου μερών /.
Ά ρ χ . Χ ρήσιμον τυχόν διελεϊν πρότερον καια θεωρήσαι τά διιιρημένα.
Διαιρείται είς δυο μέρη.
3 (φ. 112“ ). «Τ μ ή μ α γον Περί έτυμολογίας».
4 (φ. 141). «Ζηνοβίου Ε π ιτομ ή τών Ύ α ρ ρ α έ ο υ καί Α 6 ? 5 ύ "
μ .ο υ παροιμιώ ν». .
Προτάσσεται έν φ. 125“ - 140Ρ «Πίναξ κατά άλφάβητον των έν τφ παρόντι».
Τά φ. 1 καί τά πρά αΰτοδ τρίχ μή ήριθμημένα, 77Ρ, 122-124, 225-226Ρ
άγραφα άρχήθεν.
Έν φ. 1“ ένεγράφησαν τάδε' Γέγραπται μέν χειρί Παλαιολόγου, δεδώρηται
δέ Γεωργίο) Μαυρίδογλου τ φ καί διακούσαντι αύτοΰ;— Έξεπονήθη δέ τφ έν
ίατροφιλοσόφοις Κωνσταντίνφ. Κατωτέρω δέ' Καί τφδε, Κωνσταντίνου Μαυ­
ρίδογλου. Έν φ. 1680· ΈτυπώΦη ό βίβλος τών παροιμιών τοΰ Ζ η ν ο β ίο υ δ ι ’
ακρίβειας όπόσον οΐόν τε ήν, έν τί| Ά γ αν όα υπό Πέτρου Βρουβακλίου έτει
χιλιοστφ πεντηκοσιοστφ τριακοστφ πέμπτφ : — Έν φ. 225“ Τύπος επιστολής
πρός τήν ήαετέραν σεβασμιότητα.
Έν φ. 225Ρ' 1806: αβγούςου: 10: εγηνε άφ θέν τη ς:
Στάχωσις διά βύρσης άπλή.

20

Χ α ρ τ . 0 ,2 7 X 9 ,1 4 5 . Α Ι ώ ν ο ς X I X (φ . 114).

«Έ γχειρίδιον περί συντάξεως τών οκτώ τοΰ λόγου μερών Μ α τ ­

θ α ί ο υ μ ,ο ν α χ ο ϋ » .
Έν φ. 112 χειρί νεωτέρα Κιριακός Μελέτος Κωνσταντίνος καί έν if. 2“ έν
τή άνω ψφ τή αυτή χειρ! Κωνατ. Μελέτος.
Τά φ. 1, 112β, 113 καί 114 άγραφα, έν οίς ένεγράφησαν άνάξιά τινα λόγου
8ιά μολι>6δ/δος.
Στάχωσις νέα.
486 Νέος *Ελληνομνήμων

21

. Χ αρτ. 0 ,2 2 X 0 ,1 6 . Α ί ώ ν ο ς Χ Ι Χ ( φ . 130).

1 (φ. 1). Η θικ ή .

Ά ρχεται ακέφαλος άπό τοϋ τέλους τοΰ Κεφ. α' διά τών λέξεων όποϋ διορί­
ζει ό λόγος τοϋ νοός, θεω ρώ ντας τάς περιστάσεις. Επεται (φ. II3) · Κεφ°ν β ° ν"
Περί τών αρετών κατ’ ίδίαν». Ά ρ χ . Έ κ τών αρετών άλλαις είναι άρχικαϊς, καί
άλλαις προςτιθέμεναι.— (φ. 70). «Κεφάλαιον Γον. Περί τών άμαρτιών». Ά ρ χ .
Κ αθώ ς τά ένάρετα έργα προέρχονται άπό τάς άρετάς.—(φ. 90). «Μέρος Δον
τής ’Ηθικής. Περί τών διαφόρων τής ζωής καθηκόντων». Ά ρ χ . Καθήκοντα θέ-
« . , , , F _ „ e ,, — ον
λει να ειπ>] το χρέος οπού εχει ο άνθρωπος. Μετά βραχεΐαν είςαγωγήν «Κεφ
~ον
Α «Περί τών καθηκόντων τοϋ άνθρώπου συμμά είς τόν θεάν, καί τόν εαυ­
τόν του». Ά ρ χ . Ε πειδή ό άνθρωπος έπλάσθη κατ’ εικόνα θεοΰ.— (φ. 100).
— ον — ον
Κεφ β .Π ερί τών καθηκόντων συμ)ιά είς τήν οικίαν τοΰ άνθρώπου!·. Ά ρ χ ’
Είς τήν οικίαν είναι τριών λογιών συντροφιά. — (φ. 110). «Κεφ°ν I'°V. Περί τών
καθηκόντων συμμά είς τήν Πολιτείαν». Ά ρ χ . "Ο σοι ζώσιν είς τήν Πολιτείαν ή
είναι έξουσιασταί, ή υπήκοοι, καί ιδιωτικοί.

2 (φ . 13“ ). «Σ τοιχεία ’ Ηθικής τοϋ κυρ Β ε ν ι α ι μ .ή ν Λ ,ε ο β ί ο υ

α ο φ ω λ ο γ δ ό τ α τ ο υ ' 1812· ’ Απριλίου 6 ».
Ά ρ χ . Ή μεταφυσική ώ ς ε’ίδομεν έχει διά υποκείμενον τόν εγκέφαλον τοΰ
άνθριόπου.
Έν τέλει (φ. 1'250)' Τέλος καί τώ θ εφ ή δόξα αιώνιος α μ ή ν 1812' μαΐου 12.
"Επεται «Κατάλογος τής παρούσης ηθικής κεφαλαιώδης».

3 (φ. 127“ ). Ε ρμ η ν εία διαφόρων χω ρίω ν π α τ έ ρ ω ν .

Έν τέλει" «Πίνχξ τοΰ παρόντος τετραδίου, Όμοίωσις άνθρώπου μετά τών
.ζώων' N e jied ioir. Προοίμιον έκ τής ’Αθηνών Ιστορίας. Έπιστολαί μερικαί τοϋ
άγιου *Idt5ti>(>otr tovf Π »λ ο ν < Ι»ό τ ο ν . 'Ο λ ν μ « » ω δ 6 ρ ο ν δπομνήματα είς
τόν Εκκλησιαστήν κατά λέξιν. Τά 10 : θαύματα τοϋ νέου Έκλογίου. τοϋ θείου
Χ ρν<ίο»ίτό|ΐον είς τόν άγιον Φιλογόνιον μετά έγκομίου καί νιστείας σαρανταη­
μέρου καί θείας μεταλίψεως».
Έν φ. 137“ έπανάληψις τών έν φ. 29“ τής ’Ηθικής Β ε ν ια μ ίν τ ο ύ Λ ε ό β ί ο ν .
Έν τέλει έπνκεκολλημένη κατά τό ήμισυ επί τοΰ παραφύλλου τής όπισθεν
στα^ώσεως άνορθόγραφος Εγκύκλιος τοϋ πρωτοσυγκέλλου τοϋ μητροπολίτου Θεσ­
σαλονίκης περί περιφοράς τοΰ τίμιου σταυροϋ τής έν Ά γίω δρει μονής Ξηροποτά-
—ω
μου, φέρουσα χρονολογίαν ςιωι απριλίου κβ.
Στάχωσις άπλή διά βύρσης.
 Κατάλογος τών πω&ίχων 3Αλεξίου Κολνβα 487

22

Χ α ρ τ . 0 ,1 5 3 X 0,11. Α ΐ ώ ν ο ς X V I I (φ. 130).

1 (φ. 1“ ). «Κ ανώ ν παρακλητικός είς τήν ύπεραγίαν Θεοτόκον'

ποίημα τοΰ βασιλέως· κυροΰ β £ θ ? ϊ ώ ρ ο \ > ζλού χ α τ ο ϊί Λ * ·
σκχρεως.
2 (φ. 100), «'Έ τερ ος κανών είς τήν ύπεράγίαν Θ εοτόκον».
3 (φ. 30Ρ). «Κ ανώ ν παρακλητικώς είς τά απόδειπνα τοΰ όλου ένι-
αυτοΰ».
4 (φ. 403). «Κ ανώ ν τής Θεοτόκου τή Π αρασκευή έσπ έρα ς».
5 (φ. 5 0 13). «Ε υχή εις τήν ύπεραγίαν δέσποιναν Θ εοτόκον».
Ά ρ χ . Παναγία δέσποινα Θεοτόκε, ή έλπίς τών π εοάτον τής γής. Μένει
ατελής έν ταϊς λέξεσι καί έκ τής μεμολυσ[μένης],
6 (φ. 5 3 “ ). «Κ ανώ ν τής ύπεραγίας Θεοτόκου είς τήν πάνσεπτον
κοίμησιν».
7 (φ. (32“ ). « Έ τ ε ρ ο ς κανών κυροΰ Ί ω ά ν ν ο υ τ ο ΰ Λ α ψ ι α .α χ η -
ν ο ΰ εις τήν αυτήν εορτήν».
8 (φ. 72“ ). Κανών ακέφαλος.
Ά ρ χ . . . . πάσα πνοή αίνεσάτω τόν Κύριον. Εί εστι Κυριακή, δόξα τό εω ­
θινόν καί νΰν, τό παρόν βεοτοκίον.
9 (φ. 74“ ). « ’’Ωδε είσίν και αί δεσποτικαί αίορται ήγουν τών δε-
σποτικών είρμών».
10 (φ. 90Ρ). Ή λειτουργία «τοΰ αγίου Π ά σ χ α ».
11 (φ. 103“ ). «Μ εγαλυνάρια ψαλλόμενα είς τάς δεσποτικάς έορτά ς».
12 (φ. 110“). «θ εο το κ ία άπολυΐίκια ψαλλόμενα εν δλφ τώ ένιάυτώ
εν τε τφ έσπερινώ· καί είς τό θ ε ό ς Κύριος έν τφ όρθρω" καί πάλιν
έπι τφ τέλει τςΰ όρθρου»,
Έν φ. 121“ παρενεγράφησαν έν τή to? χειρί νεωτέρ? τάϊε- και τόδε σιν τις
άλις υ.ταρχι κτιμα του μόνας-ιρίου τις Π έτρας . . . . Έν δέ φ. 1300 ονόματα,
μοναχών έπί μνημονεύσει έν τ^ προθέσει.
Τά φ. 51, 52, 70, 71, 128 - 30 άγραφα. Μεταξύ τών φ. 69 καί 70 λείπει φύλλον
Σ τίχωσι; νεωτάττ).
(Έπεται συνέχεια)
 ΣΥΜΜΙΚΤΑ

— Κ ε φ α λ λ η ν ια κ α 'ι τ ο π ω ν υ μ ί α ι . Έ ξ ά π ογράφ ου άποκειμένου έν

fQ κ α τά τήν Ζάκυνθον καθολική έκκλησία τοΰ Ά γ ι ο υ Μ άρκου έξ-
εδόθη έν τοΐς A c t a e t D ip lo m a t a τοΰ M ik lo s ic h καί M il lle r (Τ όμ,
Ε ' σ. 1 6 - 6 7 ) τό «Π ρακτικόν τής άγ ιω τά τη ς επισκοπής Κεφαληνίας
έκτεθέν καί πληρωθέν έπΐ άρχοντος μεν κόντε 'Ρεκιάρδου, άρχ ιερα-
τεύοντος δέ Έ νρίκου τινός τό δνομα άπό κτίσεως κόσμου Ιτει έξα -
κιςχιλιοστφ έπτακοσιοσυώ έβδομ ηκ οστφ δευτέρω ίνδικτιώνι έβδομη
δ ω δέκ α τη ίσταμένου ’Ιουλίου μ ηνός». Τ ό έπΐ τοΰ παλατίνου κόμιτος
Κ εφαλληνίας, Ζακύνθου καί ’Ιθάκης 'Ρ ιχά ρδου Ό ρσίνη τω 1264,
ούχΐ δέ τω 1262, ώ ς σημειοΰσιν οί έκδόται, έκδοθέν Πρακτικόν είνε
ά ν α γ ρα φ ή τών κτημάτων τής έπισκοπής Κ εφαλληνίας πολυτιμοτάτη
υπό Ιποψιν τοΰ πλήθους τών τοπωνυμιών καί τών οικογενειακών όνο-
μ άτων. Δ υςτυχώς τά τε οικογενειακά ονόματα τών Κ εφαλλήνων καί
αί τοπωνυμίαι μετεβλήθησαν έπΐ τοσοΰτον άπό τοΰ δεκάτου τρίτου
αίώνος, ωςτε δυςκολωτάτη άποβαίνει ή διάγνωσις τών τόπων καί ή
συνταύτισις αύτών προς τούς σήμερον ά λλ ω ς καλουμένους. Καί αύ-
τών τών π εριοχώ ν τά όνόματα έν τώ Πρακτικψ είνε διάφορα τών
σημερινών πλήν τοΰ τή ς έν σ, 48 μνημονευομένης περιοχής τών
'Ο μ α λώ ν καί τής έν σ. 51 Κ ρανείας. Ά ξ ι ο ν δέ ση μ ειώ σεω ς είνε, δτι
ήδη τότε τόν δέκατον τρίτον αιώνα εόρίσκομεν ά ρα ιώ ς τήν χρήσιν τών
σήμερον έπικρατουσών έν Κ εφαλληνία είς-a ra τοπωνυμιών. Έ ν τού-
τοις π α ρ ά τάς όφισταμένας δυςκολίας ταύτισμοΰ τών άρχαίω ν ένο-
μ άτω ν πρός τά νέα είνε άξιον τοΰ κόπου νά μελετηθή τό Πρακτικόν
δπό τίνος τώ ν επιχωρίων λογίων, κκί υπάρχει έλπίς νά έξαχθώσιν
ά ξιόλογα πορίσμ ατα έκ τοιαύτης έπιτοπίου μελέτης.
Ή μ εΐς δέ τό γε νΰν εχον έπιχειροΰμεν νά έπιστήσωμεν τήν προς-
οχήν είς δύο όνόματα. Έ ν σ. 19 στ. 6 άναγινώσκομεν τάδε* χ ω ρ ά -
φ ιον τής Χ ο ιρ ο ο φ ά κ ζο ν (γρ. Χ ο ιρ ο ο φ ά χ τό υ) τ ώ ν τα φ έω ν τό λεγόμ ε­
νο ν τής Σ κ ω ρ έα ς. Είνε προφανές, δτι καί ή λέξις τα φ έω ν πρέπει νά
μ εγαλογραφ η θ ^ . Τά δέ δνομα τοΰτο Τ αφ έω ν δικαιούμεθα βεβαίως να
σχετίσωμεν πρός τό τής μονής τοΰ Ταφιοϋ, προςαγομένης οϋτω νεας
άποδείξεως περί τής ύπαρχούσης ποτέ έπΐ τή ς νήσου πόλεω ς Τ άφου,
 fΣ ν μ μ ιχ τ α 489

περί ή ; ΐδε Μ ηλιαράκην (Γ εω γ ρα φ ία πολιτική νέα καί α ρ χ α ία τοΰ

ΝομοΟ Κ εφαλληνίας. ’ Αθήνησιν. 1890 σ. 2 1 2 κ. έ.). Έ κ ε ι τ ο δέ τό
χωρίον έν τή περιοχή τή κ α τά τ ο ύ ; μέσους α ιώ ν α ς καλουμένη Α ν ·
λώ νος, ήτις επεται είς τό μ έρ ος Π αΙικής, έξ ο δ ά ρχ ετα ι ή ανα γρα φ ή .
Κ α τά ταϋτα πιθανώτατα ή περιοχή Α ύλώ νος συναπετέλει μετά τής
Παλικής τήν σημερινήν έπαρχίαν Π άλης. "Ε π εται δ ’ είς τόν Α υλώ να
ή περιοχή τής θ υ σ ία ς ή γ ο ν ν τής μ ο νή ς τ ο ΰ ά γιον Ν ικολάου και τής
επισκοπής. Προκειμένου έν τη ά ν α γ ρ α φ ή τών κτη μ άτω ν περί έλληνι-
κής έπισκοπής, ούδείς βεβαίως λ όγ ος περί ταύτισμοΟ τής μονής ταύ-
της πρός τήν λατινικήν έκκλησίαν τοΟ 'Α γ ίο υ Ν ικολάου τήν νΰν έν
Ά ρ γ ο σ τ ο λ ίω , κτισθεΐβαν ά λλ ω ς μόλις μεσοΰντος τοΰ δεκάτου όγδοου
αίώνος. Π αράδοξος δέ φαίνεται ή ό ν ο μ α σία τής περιοχής θ υ σίας,
ούδέ πρέπει νά νομίσωμεν, δτι τά έπ όμ ενα ή γ ο ν ν τή ς μ ο νή ς το ν
*Α γιο ν Νικολάου έξηγοΰσι τυχόν τό δνομα τής περιοχής έκ τοιαύ-
της άδικαιολογήτου έπωνυμίας τής μονής, ά λλ ’ ά π λ ώ ς χρησιμεύου-
σιν ώ ς τοπογραφ ική έπεξήγησις τής περιοχής. Ν ομίζομεν λοιπόν, δτι
τό δνομα ε!νέ παρανεγνωσμένον ή έφθαρμένον, κ αθ’ & καί άλλα ικανά
έν τ ω έκδεδομένω κειμένψ. Διό προτείνομεν νά γ ρ α φ ή Θ νννέα ς. Ουτω
θά εύρίσκομεν σ ω ζόμ ενον μέχρι τής σήμερον καί τρίτον δνομα τών
μεσαιωνικών περιοχών. Κ αί γράφ ουσι μέν πάντες σήμερον Θ ηνέαν
άνευ λόγου ά π οχ ρ ώ ν τος καί ετυμολογικής δικαιολογίας, ά λ λ ’ όρθο-
τάτην θ εω ρώ τήν γνώμην ήν μοι έξέφ ρασε πρό καιρού ό εύπαίδευτος
πρώην βουλευτής Κ εφαλληνίας κ. Μ. Κ α βαλλιερά τος, δτι ή περιοχή
αυτη, ή ά λ λ ω ς φ έρουσα τό λαϊκόν δνομα Θ νννια ς, πρέπει νά γ ρ ά φ η -
ται Θ υννέα καί δτι τό δνομα τοΰτο προέρχεται έκ τών έν ταΐς θ α λά σ-
σαις αύτής συχνότατων θύννων.
— Π ο λ ύ κ α ρ π ο ς Δ α ρ ί ο η ς ό Δ α ρ δ α ϊο ς . Έ ν τή πρό όλίγων έτών
έφ ’ ικανόν χρόνον έκδιδομένη δπό τοΰ μ ακαρίτου Χ α τζη κ ια ν ά κ ο -
γλου καί επειτα έκλιπούση ηπειρωτική έβδομαδιαία έφημερίδι Π ύρ-
ρος έξεδόθη έν τοΐς φύλλοις 126 τής 2 3 Σεπτεμβρίου, 128 τής 8 ’ Ο ­
κτωβρίου, 131 τή ς 29 ’ Οκτωβρίου, 133 τή ς 1 0 Νοεμβρίου, 135 τής
2 4 Νοεμβρίου, 138 τής 15 Δεκεμβρίου, 140 τή ς 29 Δεκεμβρίου καί
142 τής 12 Ίανουαρίου 1906 μ ακρά βιογραφία τοΰ Π ολυκάρπου, μ η­
τροπολίτου Α αρίσης. 'Γ π ή ρξε δέ ό Π ολύκαρπος ιεράρχης σθεναρός,
ή ρω ικ ώ ς άνθιστάμενος πρός τά ς άντικειμένας είς τήν έκκλησιαστικήν
τάξιν άξιώσεις καί άλλας άντεθνικάς άπαιτήσεις τοϋ ’Α λ ή π α σ σ ά καί
τοΰ Δ ρά μ α λη καί άναδειχθείς οΰτω ς ού μόνον τής έκκλησίας στΟλος
ά ρραγής, άλλά καί έθνικός έργάτης, άτε έξ ’ Α λβανώ ν μέν ό ρ μ ώ μ ε-
490 Νέος Έλληνομνήμων

μένος, άλλά τά έλληνικά παιδευθεις γ ράμ μ α τα έν Μ οσχοπόλει καί Κ ο-

ριτσα. Έ κ ορ υ φ ώ θ η δέ ή έθνική αύτοΰ δράσις διά τής άδικου αυτού
Οπό τού Δ ράμ αλη καταδίκης είς θάνατον. ’Ολίγους μήνας μετά τόν
απαγχονισμόν τοΰ πατριάρχου Γρηγορίου έκαραταμήθη ό ιεράρχης
άκριτος τή 14 Σεπεμβρίου 1821, καί ή κ ά ρα αύτοϋ έξεδάρη πρός
ετι μείζονα διαπόμπευσιν τού μάρτυρος.
Ό γράψ ας τόν βίον τού σεπτού ιεράρχου δεν δηλοΐ τό όνομα α υ ­
τού1 λέγει δ ’ άπλώς, δτι ό βιογραφούμενος ήτο πάπ πος τού γράφ ον·
τος έκ μητρός. 'Ω ς έκ τούτου δέ μετά περισσής εύλαβείας εκθέτει
τά κ ατ’ αυτόν καί έπανορθόνει τά περί αύτοϋ εσφαλμένα, έν οίς καί
τά περί τής γενετείρας, ήτις δεν ήτο ή κωμόπολις Μπιθικούκη, κει-
μένη έν τή περιοχή τής Κοριτσάς, καθ’ & λέγει ό Ά ρ α β α ν τ ιν ο ς (Χ ρ ο ­
νογραφία τής ’ Ηπείρου Τόμ. Β ' σ. 9 4 έν συνδυασμψ πρός σ . 113),
άλλ’ ή Δ ά ρ δα , άπέχουσα τρίωρον περίπου τής Κ οριτσάς. Έ ν οίς δέ
λέγει ό βιογράφος, δτι έν τοΐς χρόνοις τών σπουδών ό Π ολύκαρπος,
δςτις πρίν ή ίερωθή ώνομάζετο Π έτρος καί είχε π ατέρα Ίωάννην,
μετέβη είς Μ οσχόπολιν π ρ ός Γ εώ ρ γ ιο ν ΣαχεΧλάριον τό ν &έϊον δέν
έξάγεται άν ή λέξις ϋειον είνε ένδεικτική συγγενείας πρός τόν Π ο­
λύκαρπον ή απ λ ώ ς κοσμητικόν έπίθετον.
Ό είρημένος βίος έξεδόθη «εκ χειρογράφου τής μονής Μ ετεώ ρω ν»,
μή χαρακτηριζομένου είδικώτερον, ό δέ χρόνος, καθ’ δν συνετάχθη,
έξάγεται έκ τής έν αύτφ μνείας τού Ά ρα βα ντινοΰ , οδ ή Χ ρο ν ο γ ρ α ­
φία, είς ήν άναφέρεται, έξεδόθη τφ 1856. Ά ρ α μεταγενέστερον τού
έτους Ικείνου είνε τό χειρόγραφον.
Ά ξ ι ο ν π αρατη ρή σεω ς είνε, δτι ό άνώνυμος έκδοτης τοΰ βίου, καί-
περ Ιν τινι τών φύλλων τοΰ Πύρρου έπιγράφω ν όρθώς έξ έ μ μ ε τρ ο ν
χ ειρ ογρ ά φ ο υ, άτε τού βίου γεγραμμένου είς τροχαϊκούς όμοιοτελεύ-
τους στίχους, έξέδωκεν αύτόν κ αταλογάδη ν, ώ ς ήτο πιθανώς γ εγρα μ -
μένος έν τω κώδικι.
Έ χ ε ι δ ’ ό έπίλογος τοΰ στιχουργήματος, διαιρούμενος κ α τά στί­
χους, ώδε·
Τις τόν βίον σου, Δαρδαΐε, δςτις ήθελε γνωρίσει,
θέλει παύσ’ έπ’ άληθείας άπό τοΰ νά ιστόρησή ;
Διετέλει δέ άγ ν ώ στω ς έν τοΐς Έ λ λ η σ ι καί πάσι
νά ταχθή έν ώ καί Ιδει έν τή τών ή ρώ ω ν τάξει.
Ά λ λ ο ς μέν τήν Βυθεκούκην ώς πατρίδα σου γνωρίζει,
ώς ά γνώ στω ς δντως ταύτην Ά ρα βα ντινος όρίζει.
Ά λ λ ο ς δέ τό δνομά σου μόλις τώ ρ α τό άκούει
 Σνμμικτα 491

καί τό τύμπανον έκαστου του ώ τός ήδη τό κρούει.

Ά ν τόν βίον σου, Λαρδαϊε, διηγείτο άλλη γ λ ώ σ σ α ,
■θά έφαίνετο τ ω δντι άλλω ς τοΰτον π α ρ ιστώ σα.
Ά λ λ ο ς δέ αυτούς τούς άθλους ήμπορεί νά π α ρ α στή ση
κ ’ δχι ώ ς ή ίδική μου ασθενής ούσα τή φύσει.
Έ γ ώ μόνον άπό σέβας πρός υμάς έκ συγγενείας
μόνος έκλαυσα νά δείξω τάς υμών άνδραγαθίας.
Λέχου ά σμ ατος (γρ. α σμ ενος), Δ αρδαΐε, τήν παρούσαν ιστορίαν
καί άλλος είθε πατριώ της ιστόρησή κ αλά λίαν.
— Ξ ε λ ε ίμ μ α τα έ ν Χ ί ω . Ό κ. Κ . 'Ά μ α ν τ ο ς εν τινι Σ ημ ειώ σει τών
Χ ιακ ώ ν Χ ρονικών Τ όμ . Α ' σ. 153 παρατηρεί, δτι ό Μ ιχαήλ G iu s ti-
n ia n i «Ό μ ιλ ε ΐ έν σελ. 18 κέξ. τής S c io S a c r a περί τής περίφημου
συνωμοσίας τών Χ ίω ν κ α τά τών Μ αονέων καί προςθέτει δτι οΐ &να-
καλυφθέντες συνωμόται κατεδικάσθησαν καί fu r o n o a p p ic c a t i a
m erli d ’ e s s o c a s tr o (άπηγχονίσθησαν είς τάς έπάλξεις του είρημέ-
νου φρουρίου). Είς τούς άνακαλύψαντας τήν συνωμοσίαν έδόθη ώς
αμοιβή μέρος τών κτημάτων τών συνωμοτών, τό δέ λοιπόν διενεμήθη
μεταξύ τών αρχόντων Γενουηνσίων, ταϋτα δέ τά κ τή ματα έκλήθησαν
X e lim a ta , c io e b e n i c o n fis c a t i» . ΙΙραγματεύεται δέ ό κ. Ά μ α ν τ ο ς
τά κα τά τήν λέξιν ξελείμμ ατα, άπαριθμών έξ διαφόρους σημασίας τής
λ έξεω ς έν Χ ίω , ών τινες δέν Ιχουσι σχέσιν πρός τό προκείμενον. Συ μ ­
περαίνει δέ λ έ γ ω ν « Έ κ τούτων δλων γίνεται σα φ ές δτι τό ξελείμματα
δύο τινά δύναται νά δηλοΐ π α ρά τω G iu s tin ia n i, ή τά κτήματα τών
φονευθέντων καί έξαλειφθέντων ή τά παραμεληθέντα ώ ς έρημωθέντα
κ τή μ α τα ». Είς ταϋτα π α ρ α τη ρώ , δτι ίξα λ είμ μ α τα είνε αί ά λ λ ω ς έ ξα -
λειμματικαί ή κλααματικαι π α ρ ά Βυζαντίνοις λεγόμεναι γαΐαι, ήτοι
αί άποτελοΰσαι μέν πρότερον ένιαΐον κ τήμα αυτοτελές καί ίδία φ ο -
ρολογούμενον, μετά δέ τήν κατανομήν αύτοΰ είς πολλούς άγρότας μή
δυνάμενον νά περιέλθη εις τινα δυνατόν καί εύπορον «πρίν έξαλειφθή
καί τό τελευταΐον νήπιον έκ τών όμοτελών χ ω ρ ιτώ ν », κ αθ’ & λέγει ό
Κ αλλιγάς. Ή ρμ ήνευσε δ ’ ούτος όρθώς τόν δρον τούτον καί προ τής
υπό 'Ρ ώ σ ω ν μάλιστα έρευνητών κ α τά τ ά τελευταία Ιτη έξετά σεω ς τοΟ
ζη τή μ ατος τούτου έν τή «Περί δουλοπαροικίας» ipiariQ μονογραφία,
ήτις έδημοσιεύθη τό πρώτον έν τή Π ανδώ ρα τοΟ 1859 καί Ιπειτα έν
τή θέμιδι το 0 1865, σήμερον δ ’ εύρίσκεται προχειρότερον έν τή συλ­
λογή αύτοΰ Μ ελέται καί Λ όγοι (Έ ν Ά θ ή ν α ις. 1882. Ί δ ε σ. 2 5 6 - 7).
Τ ά ς έξαλειμματικάς γαίας εύρίσκομεν μνημονευομένας π α ρά τε τω
Ά ρ μ ε ν ο π ο ν λ φ (Γ ' γ ' § 115) καί έν τή Πείρα (Β ’ 6') ώ ς καί έν αύ-
492 Νέος Έλληνομνήμων

τοκρατορικοΐς χρυσοβούλλοις. Ί δ ε π. χ . τό περί της μονής Μ εγάλου

Σπηλαίου χρυσόβουλλον τοΟ Ίω ά ν ν ο υ Κ αντακουζηνοΰ έν έτει 1348
( Ο ικ ονόμ ου Κτιτορικόν ήτοι προςκυνητάριον τοΰ Μ εγάλου Σπηλαίου.
Έ ν ’Αθήναις, 1840 σ. 90).— Z a c h a n a e v o n L in g e n th a l N o v e lla e
c o n s tit u t io n e s Im p e r a t o r u m p o s t J u s tin ia n u m . Έ ν Αειψία. 1857
σ. 703.— M ig n e P a t r o lo g ia g r a e c a Τ όμ . Ρ Ξ Α ' σ. 1121). ’ Α μπ ελο­
κήπ ω ν έξηλειμμένω ν (γρ. εξηλειμμένον) άναγινώσκομεν έν Π ρακτικώ
τοΰ 1073 έκδεδομένω έκ τών άρχείων τής μονής Πάτμου ( M ik lo sich -
M ii lle r A c t a e t D ip lo m a t a Τ όμ . ζ ' σ. 66). Έ ξη λ ειμ μ ένω ν στάσεω ν
γίνεται μνεία έν διαγνώσει άναγραφική τοϋ 1189 (αυτόθι Τ όμ . Δ ' σ.
319). ’ Α λλά καί σιγιλλατίκιον έξα λιμ μ α τά ϊον εύρίσκομεν λεγόμενον έν
τώ υπέρ τής μητροπ όλεως Ίωαννίνων χρυσοβούλλψ ’ Ανδρονίκου Α '
τοΰ Π αλαιολόγου τ ώ 1321 (Μ ο ν σ τ ο ξ ύ δ ο ν Έ λλη νομνή μω ν σ. 491 γ'.
M ik lo s ic h - M ii lle r A c ta e t D ip lo m a t a Τ όμ . Ε ' σ. 8 5 ). Π αρ’ Ά ρ α -
β α ντιν ω (Χ ρονογρα φ ία τής ’Ηπείρου Τ όμ . Β ' σ, 3 0 8 ) φέρεται έν τώ
αύτώ χρυσοβούλλω ή διάφορος γραφ ή σιγιλλατίκιον εξαλειμμ άτω ν.
Κ α τά ταΰτα καί τά έν Χ ίω έξαλείμματα (ξελείμ μ α τα ) ε!νε γαΐαι έξα -
λειμματικαί, ήτοι μή άνήκουσαι πλέον είς άπορους χωρίτας, ών εϊχον
έκλίπει πάντες Ά κ α τά μέρος κληρονόμοι, καί έπΐ τούτοις περιελ-
θοΰσαι είς δυνατούς τών έπιχωρίων τής νήσου. Έ ντεΰθεν δέ δύναται
νά έξαχθή καί τό άσφαλές συμπέρασμα, δτι τήν βάσιν τής έναντίον
τών Μ αονέων συνωμοσίας άπετέλουν κυρίως άνδρες έκ τής τάξεω ς
τών πλουσιωτέρων γαιοκτημόνων.
— Ή κηδεία τοϋ 'Ρώ σου Στεφάνου Βααίλοβιτς έν Ζακύν&ω.
Πρό πολλών έτών περιήλθεν είς ημάς φύλλον χάρτου περιέχον άν-
επίγραφον ποίημα, γεγραμμένον τελευτώντας τοΰ δεκάτου όγδοου
αίώνος, δπερ έδωρήσαμεν κ α τ’ αύτάς είς τό άρχεΐον τής Ισ το ρ ικ ή ς
καί έθνολογικής εταιρείας. Έ χ ε ι δέ τό ποίημα τοΰτο ώδε, μ εταγρα-
φόμενον ώς εχει έν τώ χειρογράφω.
Σ τοΰ Βενετζιάνου τά νερά ςτή Ζάκυνθος τά μέρη
ΙΙέθαν τό ΙΙριντζιπόπουλο, όπου δεν είχε αιτέρι.
Ή κ ά σσα που τον είχανε, ήτονε βελουδένια
Κ αί τό σπαθάκι του χρυσό, τά £οΰχα του άσημένια
ί ο ν άμμον 1 τόν εβαλανε καί άνάψαν τά καιρία
Κ ’ όλος ό κόσμος έτρεχε σ ά ν ά τον 5 Π αναγία.

1 Γραπτέον "Αμμον. Πρόκειται, ικρί της οϋτω χαλοι)μένης έν Ζαχύνθιρ παρα­

λιακής δίοΰ.
* 'Επεται η Βιαγεγραμμένον. Καί 6 όλος 8έ στίχος διεγράφη είτα.
 Σύμμιπτα 493

Ή χ α ν καί καιροδοσιά καίρια μικρά μ εγάλα

Κ αί τά Μ οσκ οβη τόπ ου λα 1 όμορφ α που τόν ψάλαν.
Ε μ π ρ ό ς έπήγαινε ό παπ άς καί όπίσω οί ’ Α ρβανίτες
Κ αί έμορφαν τον εψαλανε Π απάδες Μ ωραΐτες.
’Ε μπρός έπηγαινε ό Π απάς μέ τό Σταυρό στό χέρι
Κ αί δλος ό Κ όσμ ος έτρεχε σαν ατανε αϊτέρι.
Ξύπνησε Πριντζιπόπουλο γλυκό καί ζαχαρένιο
Ποΰ πάνε νά σέ θάψουνε σέ μνήμα μαρμαρένιο.
Ξύπνησε Πριντζιπόπουλο καί κάμε μας μιά ρήγα
Νά στείλομεν τής Β ασίλισσας τής Σ ιόρα Κατερίνα.
Τ ό στιχούργημα τοΰτο άναφέρεται είς τήν κηδείαν τοΰ 'Ρ ώ σ ο υ Σ τε­
φάνου Βασίλοβιτς, κυβερνήτου αύτοκρατορικοΰ έπί τής Αικατερίνης
Β ' £ωσικοΰ πλοίου, θανόντος τόν ’ Οκτώβριον 1733 καθ’ δν χρόνον
τοΰτο, διαρκοΰντος τοΰ £ωσοτουρκικοΰ πολέμου, ύφίστατο κάθαρσιν
έν Ζακύνθφ. Καί ό μέν Βενετός προβλεπτής τής νήσου έπέμενεν, δπω ς
Ινεκα τής καθάρσεω ς ό νεκρός ταφ ή Ιν τ ώ έκκλησιδρίφ τοΰ λοιμο­
καθαρτηρίου, άλλ’ ό ύπαρχος τοΰ πλοίου ήξίω σε τόν ένταφιασμόν Ιν
τινι τών δρθοδόξων έκκλησιών τής πόλεως· κατώ ρθω σαν δ’ οί 'Ρ ώ σοι
τό ποθούμενον διά τής βίας, ού μήν άλλά καί άπεβίβασαν είς τήν νή­
σον α γημ α, συνοδέυσαν τήν έκφοράν καί έκτελέσαν έπιδεικτικώς γυ­
μνάσια έν τ ώ Ά μ μ ο ».
Περί τοΰ έπειςοδίου τούτου ίδε A . G ra s s e t, S a i n t - S a u v e u r V o ­
y a g e h i s t o r i q u e .. d a n s les isle s e t le s p o s s e s s io n s c i- d e v a n t v e -
n itie n n e s d u L e v a n t Τ όμ. Γ ’ σ. 194, Π . Χ ι ώ τ ο ν ’Απομνημονεύματα
περί τής νήσου Ζακύνθου Τ όμ. Γ ' σ. 4 7 1 , Λ ε ω ν . Ζ ώ η «Περί τοΰ
π ρ ιντζιπ ο π ο ΰ λ ο ν τοΰ Α γ ί ο υ Κ ωνσταντίνου» έν τή ζακυνθιακή έφ η-
μερίδι «Δίκαιον» άρ. 6 τοΰ 1887. Τήν άκριβή ήμέραν τής κηδείας
μανθάνομεν έκ σημειώματος έν τφ Α ' βιβλίφ τοΰ έν τή νήσφ ναοΰ
τοΰ 'Α γίου Κωνσταντίνου τών Κ ήπων, άποκειμένφ έν τ φ άρχειοφυ-
λακείφ Ζακύνθου. Έ ξεδόθ η δέ τοΰτο υπό τοΰ κ. Λεωνίδου Ζ ώ η έν
ταΐς «Μ ούσαις» Έ τ . Α ' (1 8 9 2 -1 8 9 3 ) σ. 280. Έ χ ε ι δέ τό σημείωμα
έκεΐνο ώδε· 1773. Ό κ το β ρ ίο υ 1— ’Έ & αψ α τ ο ν τενένται κολονέλο
δττου άπέ&ανε εις ‘έ να καράβη μ οσκ οβίτικ ο κατά τη ν π ρ ο ςτα γη ν το ΰ
π ροβλετιτοΰ τή ς ζακ ύν& ον, τό δνο μ ά τ ο ν στέφ α νος Β ασιλόβικεις.—
Κ ω ν ο τ α ν τ ϊν . ίερενς ό Θ εριανός Έ φ ιμ ε ρ ιο ς τή ς &είας μ ιρα κ ονλόζας
λον ά γιου Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ν καί Νικοκίρις. Έ δ ό θ η δ ’ είς τόν κ. Ζώην

1 At λέξϊΐς Κ α ι τά Μ οοκοβητόπονλα ϊιαγεγραμμέναι.

494 Νέος Έ λληνομνήμων

ά φ ορμ ή νά έρευνήση καί sOpig τό σημ είω μ α έκείνο έπ ’ ευκαιρία τοΰ

έν Ζακύνθω καταστρεπτικού σεισμοΰ τής 5 ’ Απριλίου 1893, δν διά
μ ακρών περιέγραψ εν Ινθ’ άν. σ. 2 7 4 -2 8 5 . Έ κ τοΰ σεισμοΰ έκείνου
κ ατεστράφ η καί τό πρός βορράν τοΟ ναοΟ τοΰ Α γ ί ο υ Κωνσταντίνου
έκτισμένον μνημεΐον, έν φ είχε ταφ ή ό Β ασίλοβιτς. Ή δέ γενομένη
Οπό τοΟ κ . Ζ ώ η ερευνά τών λειψάνων έδειξεν, «δτι έ Βασίλοβιτς ήτο
ύψηλοΟ ά να στή μ α τος καί άθλητικών διαστάσεων, έφόρει δέ επί τοΰ
ετέρου τών π οδώ ν δςτις ύπήρχεν έντός τοΰ φερέτρου καί έν τφ μνη-
μείω (τοΰ ήμιδιαλύτου γυμνοΟ κορμοΰ καί τής κεχωρισμένης αύτοΰ
κ ά ρα ς κειμένων έκτος καί χαμ αί) μακρόν περιπόδιον καί υπόδημα,
έν εΐδει στρατιω τικ ής άρβύλης μετά πόρπ ης έκ μ ετάλλου». Τόν Β α ­
σίλοβιτς έκάλει 6 ζακΰνθιος λ αός π ο ιν τζιπ ό π ο ν λ ο ν , α ε σ ώ θ η δέ κατά
τόν Χ ιώ τη ν ένθ’ άν. καί τόν κ. Ζ ώ ην καί δημ ώδες περί αύτοΰ άσμ α,
ού ύπεσχέθη ούτος τότε τήν έν καιρώ δημοσίευσιν άλλά δεν γινώ-
σκομεν, δν ή ύπόσχεσις αϋτη έξεπληρώθη. ”ίδε περί τοΰ Βασίλοβιτς
καί τά π ροςθέτω ς γραφ έντα υπό τοΟ αύτοΰ κ. Ζ ώ η Ιν ταϊς «Μ ούσαις»
Έ τ . Ζ ' (1 ’ Οκτωβρίου 1899).
— Λ έω ν Έ α χ α μ μ α τ ια μ έ ν ο ς . Είς τούς Έ σκ αμμ ατισμ ένους, περί
ών γίνεται λ όγος έν τ ώ Νέω Έ λληνομνήμονι Τ όμ . Γ σ. 182 κ. έ.,
προςθετέος καί ό Λ έω ν Έ σκ α μ μ α τισμ ένος, άπ ογρα φ ενς τής νήσον
' Ρ όδου καί τώ ν περί α υτή ν Κ υκ λ ά δ ω ν ν ή ο ω ν έπΐ Μ ιχαήλ Π αλαιολό­
γου, ού δύο άπ ογραφ ικ αί πράξεις τοΰ έτους 1263 έκ τοΰ άρχείου της
έν Π άτμφ ίεράς μονής τοΰ Α γ ίο υ Ίω ά ν ν ου τοΰ θ εο λ ό γ ο υ εϋρηνται
έκδεδομέναι κ α τ’ άπόγραφον τοΰ Ί ω ά ν ν ο υ Σακκελίωνος π αρά τφ
M ik lo sich καί M u l l e r (A c ta e t D ip lo m a t a Τ όμ . ς ' σ. 2 1 4 κ. I.
2J7 κ. §.). Σ ημ ειω τέον, δτι τά έγ γ ρα φ α ταΰτα είχεν έκδώσει τά π ρ ώ ­
τον ό Σ ακκελίω ν έν τ φ ’ Αθηναίο) Τ όμ. Δ ', 1875, σ. 2 3 5 -2 4 3 υπό τό
δνομα Λ έοντος Ε ύσκαμμαρίου, δπερ παρέλαβε καί ό S ch lu m b erg er
(S ig illo g r a p h ic d e l’ e m p ir e b y z a n tin . Έ ν Παρισίοις. 1885 σ. 422),
άργότερον δ ’ έπηνωρθώθη τό δνομα σ ιω π η ρώ ς έν τη έκδόσει τών
A c t a e t D ip lo m a t a όρθότερον άναγνωσθέν έκ τής τό πρώτον παρ­
αναγνωσθείσης μονοκονδυλικης υ π ογραφ ή ς, ής λιθογραφικόν πανο-
μοιότυπον είχε συνεκδώσει έν τφ ’ Α θηναίω ό Σ ακελίω ν.
— Τ σ ιγ γ ρ ώ ν ω , τζ ιγ γ ρ α ίν ω . Ό κ. Φ αίδων Κουκουλές λεγει έν
τή ’Αθήνα (Τ όμ. Κ ^ ', 1914 σ. 142), «έν Ιίόντω, Ή π είρ φ καί Κ ρήτη
λέγεται τσιγγρώ νει, έν Ιϊόντω δέ καί ά π οτσιγγρώ νει έπΐ θυμωμένου
καί κλαυθμυρίζοντος παιδίου καί τσ ίγγρ ω μ α δ ’ έν Π όντφ καλείται
ό κλαυθμυρισμός ήρεθισμένου παιδίου. Ή χρήσις τής λέξεω ς είνε π α -
 Σνμμικτ α 4^Γ>

λαιά υπό τον τύπον τζιγγραίνω . Ή δ η έν τ φ βίφ Βασιλείου τοΰ νέου

(A c ta S a n c to r u m Μαρτίου Γ ' σ. 2 8 - 3 2 ) τοΰ άκ μάσαντος έπί της βα ­
σιλείας Λ έοντος καί ’Αλεξάνδρου άναγινώσκομεν άποκλαιόμενος καί
ο ίδιω τικώ ς και ίγ χ ω ρ ίω ς λέγεται τζιγγραίνω ν. 'ί δ ε τόν κώδικα της
’ Εθνικές βιβλιοθήκης 1018, γεγραμμένον τόν δέκατον τέταρτον αιώνα.
— *Ε π ιγ ρ ά μ μ α τ α ή η ε ιρ ω τ ικ ώ ν μ α στρα η ά δω ν. Ό μακαρίτης
α δελφ ός μου Μ ιχαήλ έδημοσίευσε τφ 1883 έν τ φ Π αρνασσφ σ. 2 6 9 ­
273 πραγματείαν «Περί ηπειρωτικών ένεπιγράφων μασχραπ άϊω ν
μετά πίνακος έγχρώμου, προςθε’.ς έν σ. 8 7 3 κ. έ. καί τινα συμ πληρώ­
ματα. ΔίΓΡήλθε δέ τά κ α τά τήν έν Π εσάρφ (P e s a ro ) τής ’Ιταλίας
κατασκευήν τών περιέργων τούτων οίνοχοών, αΐτινες έπεχωρίαζον έπί
τής τουρκοκρατίας κυρίως έν Ίωαννίνοις κχΐ Κ αλαρρύταις. Έ ξέδ ω κ ε
δέ καί τά γ ν ω στά έπί τοιούτων μ αστρχπ άδω ν έπιγράμματα. Ε!νε δέ
ταΰτα τά εξής'
Δ εν π ίνουν οί Τούρκοι το κρασί
τό πίνουν οί 'Ρομέη
Τό π ίνουν οί φτοχολογιη
ν' αλησμ ονούν ta χρέη.

Ί ω α ννή τε ς χέρεσται
καί πιέιαι με είγναν
Κ ρασί γλυκό καί κόκυνο
π ’ ενφρένι την καρδίαν.

Κ αλαρρυτιώ τες χαΐοεσιαι

πιέται με υγείαν
Κ ράση γλυκόν κε κόκινον
π ο γ έφρένει την καρδίαν.

" Ο σ η ς νέος εΐ τις νέα

πίνει υπερβολικά
T>jV τιμήν του αφανίζει
τήν υγείαν τον χαλνα.

Μ ετρίω ς π είνε ποθητέ

μη με φ νγ η ς άδελφε
Νά περνώ μ εν φιλικά
καί ονχϊ πυτ* εχθρικά.
 496 Νέος Έλληνομνήμων

Κ ρα σί σε π ίνω διά καλλώ

κ* ίο υ με κ ρ ο νς στον τοίχο.
Έ γ ώ σε π ίνω νά χ α ρ ώ
έσυ με σέρνεις σάν μ ο ρ ώ .
Π αρατηρητέον δε, δτι τά αυτά επιγράμμ ατα εύρίσκονται έπΐ άλ­
λων μ α στραπ ά δω ν μετά διαφόρου ορθογραφ ίας ή μάλλον μετ’ άλλων
άνορθογραφιών.
Εις τά γ ν ω σ τά ταΟτα επιγράμμ ατα π ροςθέτω έτερα δύο. Τούτων
τό μέν πρώτον εδρηται επί μ αστραπ ά κατεχομένου ύπό τοΟ έπΐ μ α-
κρά έτη διευθυντοΟ της ένταΰθα ’ Α γγλικ ής Αρχαιολογικής σχολής
κ. D a w k in s , τό δέ δεύτερον έπΐ μ α στραπ ά ευρισκομένου π αρ’ έμοί
καί μετά τής διαφόρου γραφ ής κοίταξαι έπΐ ά λλου π α ρ ά τ ώ κ.
D a w k in s .
Αιά νά χαρώμ εν φίλοι
κ αθώς θέλομεν κοινά
Ά π ό λόγου μας κανένας
ποθητοί δ ς μή μεθά.

Δ ιερρηγμέν’ ένδύεται_
δ εραστής τοΰ οίνου,
Σ ύ τόν τοιοΟτον. κοίταξα
καί τέτοιος μή γίνου.
Κ αλόν δέ θά ήτο καί άλλοι κατέχοντες μ α στραπ ά δες φ έροντας έπι-
γράμ μ α τα διάφ ορα τών ά ν ω τέρ ω έκδοθέντων νά έκ δώ σω σι ταΰτα
πρός συμπλήρωσιν τής συλλογής.
— Τ ά ν π ο τ ε τ α γ μ έ ν α σ η μ ε ία . 'Γ π ό τήν έπιγραφήν ταύτην εΰρη-
ται έν φ. 2 5 7 “ τοΰ τόν δέκατον πέμπτον αιώνα γεγραμ μ ένου κωδικός
34 (X I, 40 ) τής Βιβλιοθήκης τοΰ έν Βιέννη Κ ολλεγίου τών ’Ιησουι­
τών τής ά π ό τοΰ ίδρυτοΰ έπιλεγομένης R o s s ia n a , ή έρμηνεία τών
τεσσά ρω ν έρμηνευτικών είς χω ρία Γρηγορίου τοΰ Θ εολόγου σημείων,
περί ών δ λ όγος έν τφ Νέψ Έ λληνομνήμονι Τ όμ. Ι Α ' σ. 2 5 5 κ. έ.
Ά ρ χ ε τ α ι δέ ή έρμηνεία ώ δε’ Τό ηλιακόν το ϋτο ση μ εϊον τέτακται έν
οΐς χω ρίοις περί θεολογίας ό θεολόγος πατήρ ή μ ώ ν διαλέγεται. "Ίδε
C. V a n d e V o r s t D ie g r ie c h is c h e n H a n d s c h r ift e n d e r B ib lio -
th eca R o s s ia n a έν τψ Z e n tr a lb la tt fu r B ib lio th e k s w e s e n . Έ ν
Λειψία, Τ όμ. 23. 1906, σ. 543.
 Π1ΝΑΞ
Κ ΥΡΙΩ Ν ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Π Ρ Α ΓΜ Α Τ Ω Ν
(Τό ΑΚ σημαίνει κώδικα τής Βιβλιοθήκης ’Αλεξίου Κολοβά)
’Αγάπιος, βιβλιογράφος σ. 479.
"Αγιον δρος. Ί5ε Ξηροποτάμου.
Ά γ κ ώ ν σ. 64.
’Αγρίνιον. ’ 18ε Βραχοορίου.
’Αθανάσιος Ιερομόναχος, βιβλιογράφος
σ. 473.
’Αθανασίου Κωνσταντινουπόλεως Νεα­
ρά α. 314.
Ά θανασόπουλος (ό τοΰ ’Αθανασίου)
Νικηφόρος 3 . 405, 406.
’Αθηνών πέρ'. έγγραφα α. 449. Ί ϊ ε ’Αν­
τώνιος, Καπετάνος.
Αϊγιον σ. 189.
Αινίγματα δημώδη ο. 38 κ. έ.
’Ακομινατος Μιχαήλ σ. 337.
■’Ακρίτας Διγενής σ. 196, 429.
Άκροκορίνθου άμύντωρ Ιερεύς ανώνυ­
μος σ. 207.
’Ακρονήσιον, ή νήσος Σάσων, σ. 59.
’Ακροπολίτης Γεώ ργιος σ. 227.
’Αλβανοί φύλαρχοι σ. 64. Ίδε Βερά-
τιον, Μουζάκη, Μπάλσας.
’Αλεξάνδρεια έν KapEcj σ. 411.
’Αλέξανδρος Γ ', πάπας, σ. 98 αημ.
’Αλεξάνδρου μεγάλου ϊιήγησις σ. 438.
’Αλέξιος Στουδίτης, πατριάρχης Κων­
σταντινουπόλεως, σ. 44.
’Αλεξίου Ισπ ανού Περί συνοικεσίου
α. 307, 49.
Ά λ ή ς πασσάς σ. 10. Ιγγραφα αύτοΰ
σ. δ·).
’Αλωπός Μιχαήλ σ. 405.
’Αμασείας Ί ω ά σ α φ σ. 471.
’Αμηράς ’Αλέξανδρος, μεταφραστής
Ιστορίας Κωνστίν, σ. 183.
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ'.
Α Λ Φ Α Β Η Τ ΙΚ Ο Σ
Ά μ μ ω νίου ’Αλεξανδρείας Πίνακες ευαγ­
γελίων σ. 311, ΐ 3.
Ά ν α ια σ. 407.
’Αναστασίου ’ Αντιόχειας ’Εκλογή νο-
μοκάνονος σ. 35.
’Ανδρεάδου ’ Ανδρέου Οικονομικά! με-
λέται περί Έπτανήσου σ. 331 κ. ί.
’Ανδρέου Καισαρείας 'Ερμηνεία Ά π ο-
καλύψεως σ. 305, 24.
’ Ανδρέου Κ ρήτης Εις γέννησιν Θεοτό­
κου σ. 304, 4.
’Ανδρέου σαλοΰ βίος καί πολιτεία σ.
3 1 0 , 182, (ΑΚ) σ. 481.
Ά ν δρού τσ ου Ό δ υ σ σ έω ς αλληλογραφία
σ. 143.
’Ανθεμίου επιστολαί σ. 310, in .
Ά ν θ ιμ ο ς ς Κωνσταντινουπόλεως σ.
18, 23 κ. έ ., 27, 50.
’Αντίπαξοι σ. 333.
’Αντώνιος ’Αθηναίος σ. 250.
’Απολλώνιου φυλλάία σ. 438.
Ά ργυ ρόκα σιρον σ. 49.
Ά ρ έ θ α ς Καισαρείας σ. 209 κ. έ. παρα­
πεμπτικά αύτοδ σημεία σ. 258.
’Αριστάρχου σημεία σ. 257.
Ά ριβτοτέλους Κατηγορϊαι σ. 313. Λ ο­
γική σ. 308, 59· Περί γενέσεως καί
φθοράς σ. 306, 85. Ί 8ε Δαμωδοΰ.
’Αρκλα Ίω άν νου Κανών σ. 168,
’Αρκούδι, νησίς πλησίον Λευκάίος, σ.76·
Ά ρ μ έν η ς Βασίλειος σ. 404, 405,
’Αρμενίων πέρι (ΑΚ) σ. 481.
νΑ ρτα σ. 70. Ιγγραφα περί αύτής
σ. 462.
Ά ρχαϊον Ιστορικόν σ. 141 κ. έ.
32
49 Κ Νέος Έλληνομνήμων
’Αρχαιολογικής υπηρεσίας νέος νόμος
σ. 342.
’Αρχαίων Ε λλήνων συγγραφέων καί
φιλοσόφων εικονογραφία', σ. 6 κ. έ.,48.
Αοχαλύκος Κωνσταντίνος σ. 405.
’Αρχεία τοΰ κράτους σ. 141 κ. έ., 343.
Ά σά ν η ς Δημήτριος σ. 270.
Ά σιδη νός Σ ά βα ς σ. 401, 402.
Ά σ μ α τ α δημώδη σ. 194 κ. ί. μετά
μουσικών σημείων σ. 423 κ. έ.
Α στερίσκος, παλαιογραφικόν σημεϊον,
σ. 255 κ. έ.
Ά τσιγγάνων τιμάριον έν Κερκύρ^ σ.
334.
Αυγουστίνου Ίππώνος Εϋχαί σ. 165.
Αυλών σ. 61, 62, 63, 64, 74, 80, καθ-
υπόταξις αύτοΰ Οπό Βενετων σ. 65
σημ. 4, σ. 67.
Ά ψ αρας Θεοφάνης καί Νεκτάριος σ.
9 κ. έ., 11 κ. έ ., 15.
Β αρβαρόσσας. σ. 411 σημ. Ί ϊ ε Π αρ-
παρούσας.
Βαρδαλής σ. 406.
Βαρδάνης Γεώργιος, μητροπολίτης
Κερκύρας σ. 174.
Βαρλαάμ και Ί ω ά σ α φ Ιστορία σ. 51.
Βαρλααμϊται σ. 33.
Βαρνεσίου Αΰλικοκάτοπτρον σ. 167.
Βασιλείας σύνοδος σ 95.
Βασίλειος, βασιλικός κανδιδατος έν θή-
6χις, σ. 326.
Βασίλειος Μακεδών, αύτοκράτωρ, σ.
326.
Βασίλειος 'Ρωμανός ή Μολδαβεϋς, βι-
βλιογράφος σ. 482.
Βασιλείου μεγάλου ’Αντιρρητικά κατ’
Εύνομίου σ. 478. Κανόνες σ. 95, (ΑΚ)
σ. 478. Κεφάλαια σ. 35. Λειτουργία
σ. 31, (ΑΚ) σ. 471,472,473. Όμιλίαι
σ. 169.
Βασίλοβιτς Στέφανος σ. 492. Ί ϊε
Πριντζιπόπουλον.
Βάσσου Μαυροβουνιώτου άρχείον σ.
143.
Βελεγράδων ’Ά νθιμ ος σ. 27.
Βελισαρίου Ιστορία σ. 433, 438.
Βελλάς Παναγίας έν Τζουμέρκοις έπι-
γραφή σ. 319.
Βενετίας ορθόδοξος ναός σ. 272. προ­
ξενεία έν ’ Ανατολή σ. 323 κ. I.
Βενιαμίν Λεσβίου ’ Ηθική σ. 480.
Βεράτιον ’Αλβανίας σ. 63, 80.
Βηλαρά Ίωάννου χειρόγραφα σ. 142.
Βησσαρίων, καρδινάλιος, σ. 277.
Βιάγκα Μ αρία Σ φόρτσα, δούκισια Με-
διολάνου, σ. 276 κ. ί ., 284 κ. έ.,
286, 287.
Βιββάκινοι (=βομβύκινοι) κώδικες σ,
435.
Βιβλιογράφοι. "Ιδε ’Αγάπιος, Α θ α ν ά ­
σιος, Βασίλειος 'Ρωμανός, Δημή-
τριος, Καριανήτης, Ιίλόντζας, Κα-
πετάνος, Νικόλαος, Παΐσιος, Π α­
λαιό λόγος.
Βιέννης Ιλληνική εκκλησία Ά γ . Γεωρ­
γίου σ. 220 κ. έ.
Βικέλα Λουκη Λάρα μετάφρασις σέρ­
βική σ. 223, κ. I.
Β λαστάρεως Ματθαίου Νομοκάνων σ.
315, (ΑΚ) σ. 479. Περι βαθμών γάμου
σ. 313.
Βλαχία. Ί δ ε Καντακουζηνός Σ τέφ α ­
νος, Μ ολδαβία, Νικόλαος Σοφός.
Βλαχογιάννη Ίω άννου άρχειον σ. 141
κ. έ.
Βλεμμύδης Νικηφόρος σ. 327. Λογική
αϋτοΟ σ. 306, 38. Νομοκάνων σ. 34.
Βόγρης Ήπειρώτης σ. 412.
Βολίδου Θεμ. παλαιογραφική περιο­
δεία σ. 341.
Βόνιτσα σ, 70, 71, 334.
Βόσνας άλωσις σ. 430.
Βονθλας ’Ιωάννης σ. 405, 406.
Β ουθρωτός α. 70, 71, 74.
Βραχυγραφιών πίναξ σ. 312.
Βραχωρίου (Άγρινίου) ίλληνικά Ιγ
γραφα Τούρκων σ. 462 κ. έ.
Βριεννίου ’ Ιω σήφ Αόγοι σ. 305, π.
 Πίνακες
Βυζαντιακοΰ μουσείου σύστασις σ. 342.
Βυζαντίου πέρι χρησμός σ. 187.
Γαβριήλ Γ ' Κωνσταντινουπόλεως σ.
50, 51.
Γ αζή Θ εοδώρου Γραμματική σ. 311,
127.
Γαζή ς "Ανθιμος σ. 222.
Γασιρίτζα. Ί 8ε Καστρίτζα.
Γατελοϋζοι σ. 206.
Γατελοΰζος Φραγκίσκος, δυνάστης Λέ­
σβου σ. 252.
Γεννάδιος. Ί ϊ ε Σχολαρίου.
Γερασίμου ’Αλεξάνδρειάς Συνταγμά-
τιον σ. 35.
Γερασίμου Β υζανανοΰ Γραμματική σ.
307, 47.
Γερμανός Β ' Κωνσταντινουπόλεως σ.
335.
Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως Εϋχή
σ. 166. - Δαφνιού Τπεραγία Θεοτόκος σ. 177.
Γεώργιος Μ οναχός σ. 233.
Γεώργιος νεομάρτυς Ίωαννίνων σ. 52.
Γεώ ργιος Σύγκελλος σ. 233.
Γεωργίου Τραπεζουντίου θέματα καί
έπιστολαί σ. 172, 310, ΐ 2ΐ.
Γιαδάρις Π έτρος έν Ίχσίφ σ. 483.
Γιοΰστος δ έκ Κορώνης σ. 439.
Γκίκας Γρηγόριος, μέγας διερμηνεύς,
καί τέκνα αύτοδ σ. 167.
Γκιουματοι, οίκος Ίωαννίνων, σ. 15, 21,
Γορδίνόυ Γεωργίου έπιστολαί σ. 311.
121.
Γραίτξας Π αλαιολόγος Κωνσταντίνος
σ. 260 κ. έ.
Γράμματα χρυσά αΰτοκρατόρων Βυ­
ζαντίου σ. 93 κ. έ , 103 κ. 4.
Γρεβενοΰ μονή Εύαγγελιστρίας καί ‘Α­
γίων πΐντων σ. 479.
Γρηγόριος Β ' Κύπριος Κωνσταντινου­
πόλεως σ. 227.
Γ ρηγόριος ζ" Κωνσταντινουπόλεως
σ. 49.
Γρηγορίου αρχιεπισκόπου ’ Ομιλία σ.
311, 12G.
Γρηγορίου θεολόγου "Ομιλία·, σ. 169,
306, 30. έρμηνευτικά σημεία σ. 2δδ
κ. I ., 496. σχολιασταί σ. 258.
Γ ρηγορίου Κυδωνιέως Γραμματική κα·
Συντακτικόν σ. 167.
Γρηγορίου Νύσσης 'Ομιλίαι σ. 477,
478.
Γρίτσας Π αλαιολόγος Ά ν δρέα ς σ.
269 κ. έ.
Δαβίδ Ψαλμοί σ. 307, 53, (ΑΚ) σ. 471.
Δαμασκηνού Ίωάννου Κανόνες σ. 168,
(ΑΚ) σ. 487. Λογική σ. 213. Περί
ψυχής σ. 305, 13.
Δαμίρης ’Αλέξανδρος, ζωγράφος Κα-
λαρρυτιώτης, σ. 55. ·
Δαμωδοΰ Βικεντίου Είς λογικήν Ά ρι-
σιοτέλους σ. 165.
Δάρβαρης Δημήτριος σ. 222.
Δάρδα τρίωρον μακρας Κοριτσας σ. 490.
Δέλβινον σ. 44, 46, 47. Δελβίνου καί
Δρυινουπόλεως Γαβριήλ σ. 48.
Δέρκων Νεόφυτος σ. 27.
Δημήτριος (Διονύσιος Ιερομόναχος), βι-,
βλιογράφος, σ. 482.
Δημώδη φσματα σ. 194 κ. ί. μετά μου­
σικών σημείων σ. 423 κ. έ. λογοτε­
χνήματα σ. 188 κ.
Διαγράμματα πόλεων έλληνικών έν άρ-
χείοις Βενετίας σ. 454.
Διαμαντής, Καλαρρυτιώτης ίερεύς καί
ζωγράφος, σ. 16.
Διγενής ’Ακρίτας σ. 196, 429.
Διδυμότειχον σ. 206. Διδυμοτείχου Διο­
νύσιος σ. 27.
Διοικητοϋ Κωνσταντίνου έν Βλαχί$
Χρονικόν σ. 204 κ. έ.
Διονύσιος έκ ΦίυρνΚ Άγραφων α. 7.
Διοσκορίδου Περί Ολης Ιατρικής σ.
304, 7.
Διςύπατος Παλαιολόγος Γεώργιος σ.
374.
Δοσίθεος 'Ιεροσολύμων σ. 173,284 σημ.
Δούκας Κωνσταντίνος σ. 233.
500 Νέος Ελληνομνημων
Δούκας Νεόφυτος σ. 222.
Δουραχάνη μονή Ίωαννίνων σ. 5, 315.
Δράμα Μακεδονίας σ. 363, 371.
Δρυινουπόλεως καί Δελβίνου Γαβριήλ
σ. 48. Ίδε Σουχά.
Δρύσκος έν Ήπείρψ σ. 28.
Δωδεκάνησα σ. 430.
Δωδώνης θέσις σ. 28 κ. έ.
Διορόθεος Λέσβιος σ. 171.
Δωροθέου Προκονήσου Θέματα σ. 311,
134.
Ε βραίοι έν Κερκύρ? σ. 334.
Έγκλείστρα μονή Κύπρου σ. 338.
Έγκοσμημένοι κώδικες α. 433.
Είκονισμένοι κ οιδίκες σ. 433.
Ειρήνη, δνομα αϋτοκρατειρών Βυζαν­
τίου, σ. 361 κ. έ.
Ειρήνη, Λασκαρΐνα, τσαρίνα Βουλγα­
ρίας, σ. 227.
Έ κατόλογα σ. 200.
Εκκλησιών ενωσις σ. 93 κ. έ ., 241 κ. έ.
Έ λαφόνησος (C ervi) σ. 82, 83, 84,
85, 86, 92, 93.
Έλεούσης μονή έν Ίωαννίνοις καί
σχολή σ. 10, 17 κ. I.
'Ελληνικά έγγραφα Τούρκων Ά ρτη ς,
Βραχωρίου σ. 462 κ. I.
Ελληνικών χωρών ιστορικά έγγραφα
έν άρχείω Βενετίας σ. 449 κ. έ.
Ένδυμασίαι έλληνικαί σ. 207, 479.
Ένετίησι;= έν έτει σ. 48.
Ενθυμήσεις (Χρονικά σημειώματα)
σ. 475, 476, 483. Ίδε καί. Σεισμοί.
Έ νίσΐοροι κώδικες σ. 433.
Έ ν ω σ ις ’Εκκλησιών σ. 93 κ.έ., 241 κ.έ.
έξάκτωρ σ. 406.
Έξαλειμματικαί γαΐαι σ. 491 κ. ί·
Έ ξαμπλάκων (Τζαμπλάκων) Παλαιό -
λόγος ’Αλέξιος σ. 274.
’ Επιγράμματα ανέκδοτα σ. 353 κ. έ.
έπισκεπτίτης σ. 406.
έ.τίσκεψις σ. 406, 410.
Έπτανήσου ονόματος αρχή σ. 66. οί-
κονομολογικαί μελέται σ. 331. πέρι
Ιγγραφα σ. 449, 454 κ. έ. Ί ϊ ε κχ
Ίονικαΐ, Ίόνιος.
Ε ρεβίνθου (τά), μονή σ. 407.
Έ ρίκουσα α. 74.
Έ ρυθρογράφ οι σ. 439.
Έ ρωτοπαίγνια σ. 199 κ. έ.
Έ σκαμματισμένος ’ Ιωάννης σ. 1S2.
Έσκαμματισμένος Λ έων σ. 494.
Εύαγγέλιον σ. 51. Ζαγοράς σ. 306,28,
311, 132. Νεαπόλεως σ. 440. Σάμου
σ. 315. Ί ϊ ε Τετραευάγγελον.
Ευγενικός ’Ιωάννης σ. 59.
Ευστάθιος Θεσσαλονίκης σ. 233.
Ε φ έσου ’ Ιωάννης (Χειλας) σ. 182.
Έ χινάδων (Ναυπάκτου) ναυμαχία σ. 65.
Ζαγανός πασάς σ. 264 κ. ί.
Ζ αγοράς Κτηματολόγιο^ σ. 304. Κώδι­
κες σ. 303 κ. έ. Ίδε Καλλίνικος Β',
Χορευτόν.
Ζαγόριον σ. 37.
Ζακύνθου Χρονικά σημειώματα σ. 475,
476. Ίδε Έπτανήσου, Θ εόδωρος,
Θ οδόσης, Π αλαιολόγος, ΙΙριντζι-
πόπουλον, Ταβουλάρης, Χαρτάς.
Ζαμπελίου Σπυρίδωνος προςθήκαι είς
Ίόνιον βιβλιογραφίαν σ. 468. κ. έ.
Ζηνοβίου Επιτομή παροιμιών (ΚΑ)
σ. 485.
Ζήνος Δημήτριος σ. 438.
Ζωγράφοι. "Ιδε Δαμϊρης, Διαμαντής,
Κλόντζας.
Η λιακόν, παλαιογραφικόν σημεΐον, σ.
255 κ. I.
ηνός βυζαντιακή κατάληξις έθνικών
ονομάτων σ. 359.
■Ήπειρος. Ίδε Άργυρόκαστρον, Βελ-
λας, Δέλβινον, Δρύσκος, Ζαγόριον,
Ίωαννίνων, Κάμενα, Καλαρρύται,
Καμενίτζα, Κάνινα, Καστρίτζα,
Κουκαμέας, Κουβαράς, Λικούρσι,
Μ έσσοβον, Πάργα, Π ρέβεζα, Τ α -
βένια, Φοινίκιον, Χιμαριώχαι.
Η π είρου δεσπότης Νικηφόρος σ. 413.
 Πίνακες
Ή .ιείρου Γβν'.κης διοικήσεως εγκύ­
κλιος σ. 238 κ. έ. μαστραπάδων επι­
γράμματα σ. 495 κ. έ.
Ή ρακλείας Πανάρετος σ. 27.
Η ράκλειον Κρήτης σ. 143.
Ηρακλείου Καμπανίχς πάπυροι σ. 239
κ. έ.
Ηρωδιανοΰ της μετά Μάρκον βασι­
λείας ίσιορίαι σ. 170.
Η σ ίο δ ο ς μετά σχολίων σ. 306. so.
Θ εοδώρα, σύζυγος Μιχαήλ Παλαιολό­
γου, σ. 364.
Θεοστηρίκτου μονάχου Κανών παρα­
κλητικός (ΑΚ) σ. 483.
Θεοτόκης ’ Αντώνιος σ. 461.
Θεοφάνης ομολογητής σ. 233.
θεοφ α ν ώ αΰτοκράτειρα σ. 231.
Θεσσαλονίκης μητροπολίτης (1810) σ.
486. πέρι έγγραφα σ. 450. λαογρα-
φική παράδοσις σ. 206.
Θηβών επιγραφή βυζαντιακή σ. 32C.
Θήρα. "Ιδε 2αντορήνης.
Θησέως Ιστορία σ. 435 κ. έ. καί Αιμι­
λίας γάμοι σ· 436, 438.
θοδόση ς, οίκος ζακυνθιακάς σ. 475,476.
Θουκυδίδου κώδιξ σ. 54.
Θρ^κησίων θέμα σ. 402, 407, 409,
410.
Θυννέα έν Κεφαλληνία σ. 489.
Ίάγ αρ ις (Ί α γ ρ ο ς ) ΙΤαλαιολογος Μα­
νουήλ σ. 274.
Ίάγαρις (’Ίαγρος) Π αλαιολόγος Μ άρ­
κος σ. 274.
Ιάσιου Αυθεντική σχολή σ. 483. ”Ιδε
Γιαδάρις.
'Ιέραξ λογοθέτης σ. 323.
Ί ερ ΰ ς μονή σ. 401, 403, 408.
Ίεράπυτνα Κρήτης σ. 446.
'Ιερωνύμου αγίου Είς βίον Ίλαρίωνος
σ. 313.
’ Ιθάκης παραχώρησις υπό 'Ριχάρδου
’|)ρσίνη σ. 413 κ. ί.
Ίλαρίωνος αγίου βίος σ. 313.
501
“Ιμβρου Π άίσιος σ. 27. Ί5ε Κριτοποΰ-
λου Μιχαήλ.
Ίμ πέριος καί Μ αργαρώνα σ. 43ο.
Ίννοκέντιος Β', πάπας, σ. 97 σημ. 1.
Ίονικαί νήσοι. Πρώτη χρήσις τοΰ ονό­
ματος σ. 66. συνθήκαι περί αύτών σ.
68 κ. έ. Έ ε Έπτανήσου.
Ίόνιος βιβλιογραφία σ. 468 κ. ί. έφη-
μερίς σ. 178 κ. έ. 320.
’Ιουστινιανού Νόμος γεωργικός (ΑΚ)
σ. 479.
Ίπποκράτους μετάφρασις έν συνόψει σ.
172. Ίδε Μάρκου.
’Ισιδώρου Πηλουσιώτου άποσπάσματϊ
(ΑΚ) σ. 486. Λύσεις αποριών σ. 31(>,
111 .
Ιστορημ ένοι κώδικές σ, 433.
Ιτ α λ ο ί φιλέλληνες σ. 291.
’ Ιωακείμ Β’ Κωνσταντινουπόλεως ο.
49.
’Ιωακείμ Γ ' Κωνσταντινουπόλεως σ.
222.
’Ιωάννης ’Αντιοχεύς σ. 233.
’ Ιωάννης Βέκκος, πατριάρχης Κων-
στκντινουπόλεως, σ. 94.
Ιω άννη ς, βεστιάριος Μολδοβλαχίας, α.
417 κ. έ.
’ Ιωάννης Θεολόγος. ’ Απον.άλυψις αύ­
τοΟ σ. 305, 24.
’Ιωάννης Νηστευτής. Κανονικόν αύτο5
(ΑΚ) σ. 479. .
Ίωαννίνων έκκλησία 'Αγία Αικατε­
ρίνη σ. 54. λίμνης νησίς καί μοναί
αύτής σ. 3 κ. ί., 316 κ. I. λίμνη;
πήξις σ. 4 κ. έ. μαστραπάδες σ. 495.
μητρόπολις σ.37. μητροπόλεως σκευο-
φυλάκιον σ. 52. μητροπολΐται' θεό­
κλητος σ. 13 σημ. Νεόφυτος σ. 13
σημ. Νήφων σ. 318. Σωφρόνιος σ. 13
σημ., 17, 24. πολΐται έμπορευόμενοι
sv Βενετία σ. 15. τάφοι τουρκικοί
σ. 55, τζαμίον Άνοματζάχ σ. 15.
Ίδε Γεώργιος νεομάρτυς, Γκιουμα-
τοι, Έλεούσης, κλύσμα, Μάνης, Μα-
νιαται, Μ εθοδατοι, Μιτσικέλι, Μπα-
 502 Νέος Έλληνομνήμων
λόχος, Ν τρααπάτοβα, Παλαιολόγος
Α νδρόνικος Α' Π απάζογλους, Φι-
λανθρωπηνοί.
Ί ω ή λ , χρονογράφος, σ. 233.
’Ιω σή φ τροπάρια σ. 306, 32.
Καβάσιλας σ. 415.
Κ αθαρός Μιχαήλ, υίός νόθος Ανδρο­
νίκου Α ' Παλαιολόγου σ. 373.
Κάλαμος, νησίς πλησίον Κεφαλληνίας,
σ. 76.
Καλαμπάκα. Ί δ ε Σταγηνοί.
Κ αλαρρυτών μαστραπάδες σ. 495. Ίδε
Δαμίρης, Διαμαντής.
Κ αλλιβάρων μονή σ. 409.
Καλλίνικος Β' Κωνσταντινουπόλεως
σ. 50.
Καλλίνικος Δ ' Κωνσταντινουπόλεως
(Κωνσταντίνος Χατζή Δημητρίου Μαυ­
ρίκιου) δ έκ Ζαγοράς καί έργα αύτοδ
σ. 37, 303 κ. έ., 304, 2, 6, 7, 305, ιβ,
20, 23, 24, 27, 306, 40, 307, 55. 308, 61,
«4, 68, 74, 309, 75, 79, 81, 95, 310, 101,
104, 111, 113, 311, 130, 133.
Κάλλιστος Γ ', πάπας, σ. 277.
Καλογιάννης, σεβαστοκράτωρ, σ. 227.
Κάμενα, μονή ηπειρωτική, σ. 44 κ. I.
Καμενίτζα Ηπείρου σ. 44.
Κάνινα ’Ηπείρου σ. 63.
Κανόνες έορτών άγιων σ. 168.
Καντακουζηνός Στέφανος,ήγεμών Βλα­
χίας σ. 204, 307.
Καπετάνος, ’Αθηναίος βιβλιογράφος
σ. 423.
Καραγιάννης, διευθυντής Αύτοκρατορι-
κής βιβλιοθήκης Βιέννης, σ. 222.
Καρατάσου βιογραφία σ. 143.
Καριανήτης, Λακεδαιμόνιος βιδλιογρά-
φος, σ. 189.
Καρίας τοπογραφία αρχαία σ. 328,111.
μεσαιωνική σ. 331, 409.
Κάρολος Άνδηγαυός σ. 413.
Καστάς, νηαίς Κεφαλληνίας, σ. 76.
Κ αστρίτζα (Γαστρίτζα)|έν Ήπείρψ καί
κώδικες μονής αΰτής σ. 28 κ. έ., 37.
Καταλόγια σ. 200.
Κ άτωνος Γνωμαι σ. 310, mi.
Κεδρηνός Γεώργιος σ. 233. Κεδρηνοϋ
Περί ένσάρκου οικονομίας σ. 307, 57.
Κέρκυρας έορταί, Ικθεσις, Πανιόνιον
συνέδρων σ. 235 κ. έ. μητροπολΐται
’Αρσένιος, Γεώργιος Β' Κουφαρας,
Γεώργιος Γ' Βαρδάνης σ. 174. πέρι
έγγραφα σ. 322 κ. έ. πρωτοπαπάδες
σ. 175. σημειώματα σ. 174 κ. έ. Ίδε
καί Ε β ρ α ίο ι, Επτάνησου, Μ αθρά-
κη, Μ ερλερές, Ό θ ω ν οί, Φανός.
Κεφαλληνίας διαγράμματα έν άρχείω
Βενετίας σ. 454. τοπωνυμίαι σ. 488
κ. έ- Ίδε καί "Επτάνησου, Θυννέας,
Κ άλαμος, Κ αστός, Νικολάου "Αγίου,
Παΐσιος, Τ αφέων, Ταφιοϋ.
Κεχιονισμένη μονή όρους Λάτρους σ
330.
Κ ιβυρραιωτών θέμα σ. 410.
Κλόντζας Γεώργιος, βιβλιογράφος καί
ζωγράφος, σ. 439.
κλύσμα τό κυνήγιον αγρίων νησσών έν
Ίωαννίνιις σ. 4.
Κοκκινάκης Κωνσταντίνος σ. 222.
κόλλαι σ. 102.
Κομνηνός ’Αλέξιος Γ ', αύτοκράτωρ·
ϊραπεζοδντος, σ. 103.
Κομνηνός ’Ιωάννης, αύτοκράτωρ Βυ­
ζαντίου, σ. 94, 97, 108, 111. γράμμα
χρυσοΰν αύτοδ σ. 106 κ. έ., 109 κ. έ.
Κομνηνός Μανουήλ, αύτοκράτωρ Βυ­
ζαντίου, σ. 94, 98, 105, 113. γράμμα
χρυσοΰν αύτοΰ σ. 112 κ. έ.
Κοντάκιον σ. 105.
Κοντοπίδου Μιχαήλ Ναξιώτου κώδις
σ. 304, ;.
Κ οραής ’ Αδαμάντιος σ. 222.
Κορίνθου Γρηγόριος (Νοταρδς) σ. 456.
οΐκογένειαι σ. 207. "Ιδε Μαμωνάδες,
Νοταράδες, Νοταράς, Πεταλάδες.
Κ οριτσά σ. 490. Ίδε Μπιθικούκη.
Κορυδαλλεύς Θ εόφιλος καί Ιργα αύτοδ
σ. 172, 305, 9—ιι, is, 22, 307, 42, 310,
99, 311, 124.
 Πίνακες
Κορώνη σ. 61. ’ 15s ΓιοΰσΕο;.
Κοσμά Ίεροσολυμίτου Κανόνες σ. 168.
Κουβαρας, ηπειρωτικό; κδϊιξ, σ. 7 κ. i.
Κουζέν Βίκτωρ, Γάλλο; φιλόσοφος,
σ. 297 κ. έ.
Κουκαμέας μονή ηπειρωτική, σ. 50.
Κουκουζέλη Ίω ά ν νου ΈπυτολαΙ σ.
171.
Κούμας Κωνσταντίνος σ. 222.
Κουνάλης Κριτόπουλος σ. 376.
ΚουνΛλης Νικηφόρος σ. 359, 376.
382 -Λ. έ.
Κουρουτζεσμέ σχολή τοϋ Γένους σ. 173.
Ιίούρσουλα Νικολάου Σύνοψις θεολο­
γίας σ. 306, 25. ’ Λαμπηνός Θ εόδωρος σ. 515.
Κουφαρας Γε(όργιος, μητροπολίτης
Κέρκυρας, σ. 174.
Κρημνών Ζακύνθου μονή μεγαλομάρτυ­
ρας Γεωργίου σ. 475.
Κρήτης πέρι έγγραφα σ. 450 κ. ί. σει­
σμός (1508) σ. 440 κ. έ. Ί ϊε Ή ρ ά -
κλειον,'Ιεράπυτνα,ΤέίΗιμνα, Σιτεία,
. Χάνδαξ, Χανία.
Κριτόπουλος Κουνάλης σ. 376.
Κριτοπούλου Μιχαήλ ’ ίμβρίου Στίχοι
καί εύχαΐ σ. 166.
Κυδώνης Δημήτριος σ. 250 κ. έ.
Κυδωνίαι. Ίδε Γρηγορίου Κυδωνιέως.
Κυκλάδων πέρι έγγραφα σ. 450 κ. έ.
Κύπρος. Ίδε Έγκλείστρα, Λευκωσία;,
Μάρκος, Νεόφυτος έγκλειστος, Σ α ­
μουήλ, Φιλόθεος.
Κωνσταντίνος Κοπρώνυμος, αύτοκρά-
τωρ, σ. 104 σημ. 8.
Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, αύ-
τοκράτωρ, σ. 233.
Κωνσταντίνος Π ωγωνάτος, αύτοκρά-
το>ρ, σ. 103 σημ. 1.
Κωνσταντίνος, αυμβασιλεύ; Βασιλείου
Μακεδόνος, σ. 326.
Κωνσταντίνος Α ' Κωνσταντινουπόλεως
a: 50.
Κωνσταντινουπόλεως άλωσις σ. 201
·/ έ., 465. πανριάρχα'.- Ί 8* ’ Αθανα­
σίου, Γερμανός Β ’, Γερμανού, ’Αλέ­
503
ξιος Στουδίτης, ’Ά νθιμ ος ς ', Γ α ­
βριήλ Γ ', Γρηγόριος Β ' Κύπριος,
Γρηγόρίος ς ', ’Ιωακείμ Β', ’Ιω α ­
κείμ Γ ', Καλλίνικος Β', Καλλίνικος
Λ', Κωνσταντίνος Α ', Νικηφόρου,
Παρθένιος Α ', Σισίνιος, Σωφρόνιος.
Λακαιηνοϋ Γεωργίου Γραμματική σ.
311, 131.
Λαμπάκη Γεωργίου Θάνατος σ. 240.
Λάμπη, όνομα πόλεων, σ. 360.
Λαμπηνός Α λ έξιος καί Μονωδίαι αύ·
τοϋ σ. 359 κ. ί.
Λαμπηνός Δημήτριος α. 360.
Λαμπηνός ’Ιωάννης σ. 360.
Λαμπωνίου μονή σ. 409.
Λαογραφικής ΰλης συναγωγή σ. 239.
Λάρισα σ. 33. Λαρίσης Πολύκαρπος ό
Δαρδαϊος σ. 489 κ. έ.
Λασκαρέως Θ εοδώρου Δούκα Κανόνες
παρακλητικοί (ΑΚ) σ. 487.
Λάτμου όρους μοναΐ σ. 328 κ. £·, 406
κ. ί. Ίδε Κεχιονισμένη.
Λατρηνός πολυέλεος σ. 331.
. Λάτρους ορούς μοναϊ σ. 328, 407 κ. έ.
Λειτουργίας κώδικες σ. 51, (ΑΚ), σ. 471,
474. Ίδε Βασιλείου μεγάλου, Τζηρί-
γου, Χρυσοστόμου.
Λεκλέρη Πέτρου "Ομολογία πίστεως σ.
310, ιΐ4.
Λέσβο£. Ίδε Βενιαμίν, Γατελοΰζος
Φραγκίσκος, Δω ρόθεος. ’
Λεύκάς. Ίδε Ά ρκοΰδι, Έπτανήσου.
Λευκωσίας ,Παγκυπρίου γυμνασίου κώ-
δικ»ς σ. 165 κ. έ. , 327.
Λικίνιος ιατρός σ. 208.
Λικινίων οίκος έκ Μονεμβασί»; σ. 208.
Λέων Γ ρ α μ μ α «κ ό ς σ. 233.
Λέων Σ οφ ός, «ύτοκράτωρ σ. 326. Λόγοι
αύτοΰ σ. 314. *
Μαθράκη, νησίς πλησίον Κέρκυρας,
σ. 74.
Μαίανδρου θέμα σ. 402, 403, 407,
 504 Νέος 'Ελληνομνήμων
409, 411. Ίδε Χαλκούτζης.
Μ ακαρίου Αιγυπτίου "Απαντα (ΑΚ)
σ. 482.
Μακεδονία. Ίδε Δράμα, Θ εσσαλονί­
κης, Μελενίκου.
μακρόκολλον σ. 102 σημ.
Μαλάκης Δούκας ό Παλαιολόγος
α. 274.
Μ αλάλας ’ Ιωάννης σ. 233.
Μ αλαξού Μανουήλ Νομοκάνων σ. 474.
Μαλαχιώται (Μαλάχιοι) σ. 401 κ. I.,
410, 412.
Μ αμωνάδες έν Κορίνθφ σ. 207.
Μανασσής Κωνσταντίνος σ. 233.
Μάνης άποικοι έν νησΐοι Ίωαννίνων σ. 3.
Μανιατών ενδυμασία σ. 207.
Μαξίμου Ό μολογητοΰ απόσπασμα
(ΑΚ) σ. 478.
Μαονεΐς Χίου σ. 491.
Μαρία, θυγάτηρ δεσπότου ’Ηπείρου
Νικηφόρου, σ. 414.
Μ άρκος ό έκ Κύπρου σ. 172, 173.
Μ αρμάρου τόπος σ. 404.
Μ αστραπάδες ηπειρωτικοί σ. 49δ κ. I.
Ματθαίου μοναχού Περί συντάξεως
(ΑΚ) σ. 485.
Μαυρίδογλους Κωνσταντίνος σ. 48δ.
Μαυρίκιος. Ί δ ε Καλλίνικος Δ '.
Μαυρογένης ’Ιωάννης σ. 221.
Μ αυροκορδάτου ’Αλεξάνδρου του έξ
απορρήτων Γραμματική σ. 71. Θέ­
ματα σ. 170, 300, 27.
Μ αυροκορδάτου Νικολάου Θέατρον
πολιτικόν σ. 308, 58.
Μεδιολάνου οίκος Σφάρτσα σ. 276 κ. ί.
Μ εθοδατοι, οίκος Ίωαννίνων, σ. 15,21.
Μ εθώνη σ. 61, 64.
Μ ειζότερος ’Ιωάννης α. 406.
Μελανουδίου καί Μυλάσσης θέμα α.
409 κ. έ.
Μελένικον σ. 38. Μελενίκου Ά ν θ ιμ ο ς
σ. 34. "Ιδε 'Ροζινόν.
Μερλερές, νησίς πλησίον Κέρκυρας,
c. 76.
Μεσολόγγιον σ. 74. Βενετικόν προξε-
νεΐον αυτόθι σ. 453. ’Ιταλός αΰτοδ
Οπερασπιστής 'Ραζέρης σ. 291.
Μ έσσοβον (Μ έτζοβον) έν Ήπειρφ σ. 48.
Μετοχίτης Θ εόδω ρος καί έπιτάφιοι αΰ-
τοδ σ. 373. θυγάτηρ αύτοΰ Ειρήνη
σ. 375. '
Μηνωίδου Μηνά Κατάλογος κωδίκων
Σάμου σ. 313 κ. I.
Μίλητος σ. 406, 409, 4L0.
Μιλοΰτιν, κράλης Σερβίας, σ. 365, 366,
371.
Μ ίρτζας, Σέρβο; γαμβρός κομίσση-
Μπάλσα, σ. 63.
Μιχαήλ Α ' 'Ραγκαβέ, αύτοκράτωρ, 3.
18# σημ. 8 .
Μ ολδοβλαχίας βεστιάριος ’Ιωάννης σ·
417 κ. έ. Ί δ ε Π έτρος Χ ω λός.
Μ ομφερράτου δυνάσται επιχώριοι καί
έκ τοϋ οίκου τών Παλαιολόγων σ.
367 κ. έ., 372.
Μοναί. Ίδε Γρεβενοϋ, Δουραχάνη,
Έγκλείστρα, Έλεούσης, ’Ερεβίν­
θου, Ίερ ά ς, Καλλιβάρων, Κεχιονι-
ομένη, Κρημνών, Λαμπωνίου, Λά-
τμου, Λάτρους, Νικολάου Αγίου,
Ηηροποτάμου, Ξηρόν χωράφιον,
Παντελεήμονος, Πάτμου, Πέτρας,
'Ροζινόν, Σάμου, Σπανού, Ταφιοΰ.
Μ ονεμβασία σ. 208.
Μ οροξίνης Φραγκίσκος σ. 204.
Μ ουξάκη κόμισσα Άλβανή σ. 62, 63.
Ίδε Μ πάλσας Β '.
Μουκαπέλης Νικόλαος νοτάριος σ.
405.
Μουράτ Γ ', σουλτάνος, σ. 417.
Μουσική εθνική συλλογή σ. 341 κ. έ.
Μοΰχλι σ. 269 κ. ί.
Μουτζικέλη. Ίδε Μιτσικέλι.
Μπαλάνος, διδάσκαλος Ίωαννίνων, σ. 8 .
Μ πάλσας Β ', φύλαρχος ’Αλβανός, σ.
60, 62, 63. χήρα αϋτοϋ κόμισσα Μου-
ζάκη σ. 62. 'Ρεγγίνα σ. 63.
Μπεργαή Άπόκοπος σ. 188.
Μπιθικούκη έν περιοχή Κοριτσας σ. 490.
Μύθοι έν κώδικι Βατικανού σ. 182.
 .Πίνακες
Μυλάσσης (Μυλάσων) καί Μελανου-
δίου βέμ α σ. 409 κ. έ.
Μυούς σ. 409, 411.
Μυσοί οί Βούλγαρο; σ. 365, 380.
Μυστράς σ. 264.
Μυτιλήνης Θ έόδω ρος σ. 400.
Μ ωάμεθ Β', σουλτάνος, σ. 36. 261 κ.
έ., 264 κ. έ. διαβατϊ^ριον αύτοϋ είς
"Ελληνας Πελοποννήσου σ. 462.
Ναβαρρίνου ’Ιταλός άμύντωρ σ. 291.
Νάξος. Ίδε Κοντοπίδου.
Ναυπάκτου μάχη ’Ίδε Έχινάδανν.
Ναυπλίου πέρι παράδοσις σ. 207.
Νεαπόλεως έλληνικής εκκλησίας Εύαγ-
γέλιον σ. 440.
Νεμ,εσίου απόσπασμα (ΛΚ) σ. 486.
Νεόφυτος εγλειστος Κύπριος σ. 338.
Νεόφυτος Πελοποννήσιος ιερομόναχος
α. 172.
Νίκαιας αυτοκρατορία σ. 225 κ. ε. Ίω -
αννίκιος σ. 27.
Νικήτας Χωνιάτης σ. 233.
Νικηφόρος άγιος έν Λάτμφ σ. 407.
Νικηφόρος Φωκΰς σ. 105.
Νικηφόρου Κωνσταντινουπόλεως Χρο­
νικά σ. 233, 307,γ,ο.
Νικόλαος έκ 'Ρηγίοο Καλαβρίας σ. 255-
Νικόλαος Σοφός, ήγεμίυν Βλαχίας,
•σ. 307,:,ι.
Νικολάου 'Αγίου μονή έν Κεφαλληνίγ.
σ. 489. ' Πελοποννήσου, σ. 5, 264.
Νικομήδειας Διονύσιος σ. 27.
Νικούση Παναγίίότου Διάλεςις σ. 307.
43·
Νοταράδες Κόρινθου σ. 207.
Νοταράς Γρηγόριος Κορίνθου σ. 456.
Νομοκάνονες σ. 315, 477, (ΑΚ) σ. 480,
484. Ί δ ε Βλαστάρεονς, Μαλαξοΰ.
Ντραμπάτοβα, πηγή Ίωαννίνων, σ. 3.
Ξάνθης Καλλίνικος σ. 27.
Ξελείμματα = έΕαλειμματικαΙ γχϊα'.
σ. 491.
Ξηρόν χωράφιον (Ξηροχωράφιον) μο­
50ό
νή Λάτμου σ. 330, 40 L κ. ε.
Ξηροποτάμου μονής τίμιος σταυρός
σ. 486.
Ό θ ω ν οί, νησίς πλησίον Κέρκυρας, σ. 74.
Ο ίσής Κωνσταντίνος σ. 282.
Οίσής 'Ράλης ’Ιωάννης σ. 282.
Ο ίσής 'Ρ άλης Νικόλαος σ. 282, 284,
286.
Οίσής 'Ραούλ Μανουήλ σ. 282.
Οίσής 'Ραούλ Μιχαήλ σ. 282.
Ό λυμπιοδώρου Υπομνήματα είς Εκ­
κλησιαστήν (ΑΚ) σ. 486,
Ό μ η ρου Ίλιάς α. 306, 30.
’Ονειροκριτικόν σ. 308, 63.
Ό νοίριος Β ', πάπας, σ. 97 σημ. 1.
Ό ν ώ ρ ιο ς 'Γ ', πάπας, σ. 98 σημ.
Ό ρσίνη 'Ριχάρδου παραχώρησις Ιθά­
κης σ. 413 κ. έ.
Ούγγ,ροβλαχίας Λουκάς σ. 471.
Ο ΰρβανός Ε', πάπας, σ. 96.
Οΰρεσις Στέφανος, Σέρόος, σ. 365.
Παΐσιος, ιερομόναχος, προηγούμενος μο­
νής Ίδήρων δ Κεφαλληναΐος σ. 471.
Παλαιογραφικά σημεία σ. 255 κ. ε.
Π αλαιολόγος, βιβλιογράφος, σ. 485.
Π αλαιολόγος Ά ν δ ρ έα ς Γρίτσας σ. 27ο.
Π αλαιολόγος ’Ανδρόνικος Α ' σ. 94, 95,
96, 98. σύζυγος καί τέκνα σ. 358 κ. έ.
Π αλαιολόγος Δημήτριος, δεσπότης
Π αλαιολόγος Δημήτριος, υίός ’Ανδρο­
νίκου Α ', σ. 372.
Π αλαιολόγος Διςύπατος Γεώ ργιος σ.
274.
Παλαιολόγος Δούκας Μαλάκης σ. 274.
Π αλαιολόγος. Ίδε Έξαμπλάκων.
Παλαιολόγος Θ εόδω ρος, δεσπότης Πε­
λοποννήσου, σ. 439.
Παλαιολόγος Θ εόδωρος έν Ζ*κΰνθο>
καί Βενετί? σ. 271, 272.
Παλαιολόγος Θ εόδωρος, υιός ’Ανδρο­
νίκου Α ' σ. 372.
Παλαιολόγος Θ ωμάς, δεσπότης Πελο-
506 Νέος Έλληνομνήμων
ποννήσου ο. 265, 283, 287.
Παλαιολόγος ’ Ιωάννης Ε'. αύτοκράτωρ
σ. 94, 95, 96, 250. χρυσόβουλλον αΰ-
τοδ σ. 241, 257 κ. I. υπογραφή σ. 254.
Παλαιολόγος Ιω άν νη ς Η ’, αύτον.ροί-
τωρ, σ. 95.
Παλαιολόγος ’Ιωάννης, καίσαρ, σ. 374.
Παλαιολόγος Κωνσταντίνος Ι’ ραίτζας
σ. 260 κ. ί.
Παλαιολόγος Κωνσταντίνος, υίό; ’Αν­
δρονίκου Α', σ. 373.
Παλαιολόγος Κωνσταντίνος, υίός Μι­
χαήλ, σ. 375.
Παλαιολόγος Μανουήλ, αύτοκράτωρ.
Μονφδία αύτοΰ εις αδελφόν Θεόδωρον
σ. 439.
Παλαιολόγος Μανουήλ "Ιαγρος σ. 274.
Παλαιολόγος Μ άρκος “Ιαγρος σ. 274.
Παλαιολόγος Μιχαήλ, αύτοκράτωρ, σ.
94, 95, 98, 250. γράμμα αύτοΰ πρός
πάπαν σ. 114 κ. έ. δπογραφή σ. 120.
Παλαιολόγος Μιχαήλ, υίός ’Ανδρονίκου
Α' Παλαιολόγου σ. 362 κ. I., 372.
Παλαιολόγος Φακρασής Δημ,ήτριος σ.
274.
Παλαμήδη 'Ρήγα άρχεϊον σ. 143.
Παλλαδίου Έλενοπόλεως πρό; Ααΰσον
σ. 304, 3.
Πανιόνιον συνέδριον σ. 235 κ. έ.
ΙΙανταζή Μιλτιάδου ’ Επίγραμμα σ. 54.
Παντελεήμονος αγίου μονή έν Ίωαννί-
νοις σ. 9 κ. έ. . ΙΙριντζιπόπουλον (Βασίλοβιτς Στέφα­
ΙΊαξοί σ. 333.
Παπάζογλους ’Αλέξιος καί ’Αγγελική,
εύεργέται Ίωαννίνων, σ. 54.
παραδοτική γραφή σ. 411.
Πάργα σ. 63, 71, 74, 333.
ΙΙαρθένιος Α ' Κωνσταντινρυπόλεώς σ.
50.
Π άρος σ. 431
Παρπαρούσας(Βαρβαρόααας), ναύαρχος
’ Οθωμανός, ο. 430.
Πασχάλιον χρονικόν σ. 233.
Πάτμου μονής ρετόχιον Πύργος σ.
410.
Π ατρών μητροπολίτης σ. 477.
Παυλίδης Κυπριανός σ. 169.
Πελοποννήσου πέρι έγγραφα σ. 449
κ. έ ., 452, 461.
Πέτα μάχης Ιταλοί αυναγωνισταί σ,291.
Πεταλάδες, οίκος Κορίνθου, σ. 207.
Πέτρας μοναστήριον σ. 487,
Πετροκόκκινος Νικόλαος, Χίος έν υπη­
ρεσία Πορτογαλλίας, σ. 149 κ. έ.
Π έτρος Χ ω λός, ήγεμών Μολδοβλαχία;
σ. 417 κ. έ., 420 κ. §.
Πίος Β', πάπας, σ. 285.
ΙΙισίδου Γεωργίου Έξαήμερος σ. 478.
Πλανούδη Μαξίμου Μετάφρασις Γνω­
μών Κάτωνος σ. 310, nc.
ΙΙλατώνη περί τά "Αναια σ. 407.
Πλουτάρχου κώδιξ σ. 51.
Ποιμήν=έπίσκοπος ο. 318.
Πολίτου Ν. Γ. Έκλογαί άπό τά τρα­
γούδια τοΰ Ιλληνικοΰ λαοϋ σ. 195.
Πολύκαρπο; Λαρίσης Δαρδαΐος σ . 489.
Π ορτογαλλίας βασιλείς Σεβαστιανός
καί Φίλιππος Β ' σ. 149 κ. έ.
Π ορτολάνος σ. 65,311, xar.. Ίδε Τάγιας.
ΙΙορφυρίου Ειςαγωγή σ. 313.
ΙΙοτλής (Μιχαήλ) σ. 222.
Πουκεβίλ Οίίγωνος ’ Επιστολή σ. 185.
Πούλιου αδελφοί σ. 222.
Π ρέβεζα σ. 71, 74, 334.
Πρίγκου Ίωάννου έπιστολαί και ση­
μειώσεις σ. 310, ιο8, no.
νος) έν Ζακύνθφ σ. 492 κ. έ.
Π ροδρόμου θ ε ο δ ώ ρ ο υ Έξήγησις κα­
νόνων σ. 168. Τά κατά 'Ροδάνθην καί
Αοσικλέα σ. 434.
Προϊστορικαί έρευναι α. 213 κ. έ.
ΙΙροκόνησος. Ί δ ε Δωροθέου.
ΙΙρώ ιος Δω ρόθεος σ. 173.
πρώτόκολλον σ. 102 σημ.
Πύργος μετόχιον μονής Πάτμου σ.
410.
'Ραγκαβέ Μιχαήλ, αύτοκράτωρ, σ. 1C4
στια. 8 .
 Πίνακες
'Ράλης Μανουήλ σ. 284 σημ.
'Ράλης Νικόλαος σ. 287.
'Ράλης Οίσής ’Ιωάννης σ. 282.
'Ρ άλης-Ο ίσής Νικόλαος σ. 282, 284,
286.
7Ραούλ "Αγγελος σ. 406.
'Ραούλ Οίσής Μανουήλ σ. 282.
'Ραούλ Οίσής Μιχαήλ σ. 282.
'Ρέθυμνα σ. 446.
'Ρίκκεμβαχ ’Ερρίκος σ. 217.
'Ροζινόν μονή Μελενίκου σ. 38.
'Ρουσάνοί Παχοκιιος σ. 438.
'Ρωμανός Α ' Λακαπηνός, αύτοκράτωρ,
σ. 105.
"Ρωμανός Ά ργυρός, αύτοκράτωρ, α.
44.
Σαγιάδες Ηπείρου ο. 74.
Σ ά θ α Κωνσταντίνου Θάνατος σ. 240.
Σαλμενϊκον έν Ά χαία καί άμύντωρ
αύτοΰ Κωνσταντίνος Παλα'ολόγος
Γραίτζας σ. 260 κ. έ.
Σαμοθράκη, νησίς πλησίον Κέρκυρας,
σ. 76.
Σάμου αρχιεπίσκοπος Γαβριήλ σ. 27.
μονής Σταυροϋ κώδικες σ. 313 κ. έ.
Σαμουήλ, Κύπριος ιερομόναχος, σ. 173.
Σαμψηνοΐ σ. 401 κ. έ.
Σανταρόζας σ. 289 κ. έ.
Σαντορήνης (Θήρας) Ά νανίας σ. 477.
Σαπιέντζα σ. 82, 85, 86.
Σάσω ν, νησίς, σ. 57 κ. έ., 320 κ. έ.
Σγουρομάλλης Παλαιολόγος Μ ατ­
θαίος σ. 274.
Σεισμός σ. 483. Ίδε Κρήτης.
Σελαγίτης ’ Ιωάννης, δούξ Μελανου-
8iou, σ. 412, 413.
Σερβία. Ίδε Μιλοϋπν, Οΰρεσις. Σι-
μωνίς.
Σημεία ύποτεταγμένα σ. 496.
Σημείου, παλαιογραφικόν σημείον, σ.
496.
Σιμωνίς, Θυγάτηρ ’Ανδρονίκου Α ' Πα­
λαιολόγου, κράλαινα Σερβίας, σ. 366,
371.
501
Σισίνιος Κωνσταντινουπόλεως σ. 313.
Σιτεία Κρήτης σ. 443, 448.
Σκριποϋς βυζαντιακός ναός σ. 340.
Σκύρου πέρι έγγραφα σ. 192.
Σμύρνης πέρι ϊγγραφα σ. 453.
Σουίδα βίος Βασιλείου σ. 307, 47.
Σούτζου Ίω άν νου έν Κωνσταντινουπό-
λει κώδικες σ. 434 κ. ϊ.
Σοφιανός Μιχαήλ ο. 149.
Σπανόπουλος Κ αλός σ. 405.
Σπανοϋ φυλλάδα σ. 188, 438.
Σπανοϋ Νικολάου Ά γ ιου μονή έν Ίωαν-
νίνοις σ. 6 κ. i.
ΣταγηνοίοίκάτοικοιΚαλαμπάκας σ.34.
Σταυρίου νομή ΐν δρει Αάτρους σ. 404.
Στρογγυλός Μιχαήλ σ. 252.
Σ ύβοτα σ. 76.
Συμεών Θεσσαλονίκης Ιργ* σ. 35.
306,86. '
Συμεών μάγιστρος α. 233.
Συμεών μοναχού Λόγοι σ. 305, « ,
Συρΐγος Μελέτιος. Ίδε Τζηρίγου.
Συροπούλου Σιλβέστρου ’Απομνημο­
νεύματα σ. 306, si.
Σφακτηρία σ. 299 κ. έ.
Σ φ όρτσας Φραγκίσκος, δούξ Μεδιολά-
νου, α. 276 κ. έ. Ίδ* Βιάγκα.
Σχινα Α λ εξά νδρ ου Αεύκωμα σ. 190 κ. ί.
σχοινία, μέτρον γης, σ. 406 (;).
Σχολαρίου Γενναδίου ’ Εγκύκλιος σ.
465 κ. έ ., Επιστολή σ. 28 σημ.
Έ ρ γα σ. 308, 5G. Εΰχή σ. 166. Όμι-
λίαι σ. 36.
Σ ω φ ρόνιος Κωνσταντινουπόλεως πχ-
τριάρχης σ. 49.
Τ αβουλάρης Σ ωφρόνιος, Ζακύνθιος, σ.
476.
Τάγιας Δημήτριος, έκδίτης Πορτολά­
νου, σ. 65 σημ. 1.
Τάξις μητροπόλεων καί αρχιεπισκοπών
(ΑΚ) σ. 479.
Τ αφ έω ν τοπωνυμία έν Κεφαλληνία σ.
488.
Ταφιοΰ μονή έν Κεφαλληνία σ. 488.
608 Νέος Έλληνομνημων
Τεκρέμας ’ Ιωάννης, απόστολος βουκών
Μεδιολάνου είς Πελοπόννησον, σ. 278
κ. I.
Τετραευάγγελον (ΑΚ) σ. 480, 481. Ίδε
Εύαγγέλιον.
Τ έως α. 411.
Τζαμπ?.άκος Μελέτιος, Ιερομόναχος,
s.* 171.
Τζαμπλάκων. "Ιδε Έξαμπλάκων.
ϊ ’ζέτζη Ίωάννου Διαλεκτική σ. 215.
Τζηρίγου (Συρίγου) Μελετίου Έξήγησις
λειτουργίας σ. 35.
Τξιγγραίνω. Ίδε Τσιγγρώνω.
Τζυκανδήλης Φίλιππος α. 252.
Τοίχος Κωνσταντίνος, τσάρος Βουλγα­
ρίας, σ. 227.
Τολμήσας άνέφερον σ. 218.
Τουραχάν, στρατηγός Μουράτ Β', σ. 5.
Τουρκικά δι’ έλληνικων γραμμάτων
σ. 37.
Τούρκων ελληνικά έγγραφα σ. 462 κ. έ.
Τραπεζοΰς. Ίδε Κ ομνηνός’Αλέξιος Γ'.
Τραχονίτης Νικόλαος σ. 169.
Τριιϊαλλοί οί Σέρβοι σ. 365, 380.
Τρίστομος ζ. 404, 405.
Τσακοινων ενδυμασία σ. 207.
Τσιγγρώνω (τζιγγραίνω) σ. 494.
Τυρνόβου Γρηγόριος σ. 27.
Τυφέκιον παρά ‘Ιίρακι λογοθέτη σ. 323.
Ύι^ηλάντης ’Αλέξανδρος σ. 222.
Φαβιέρος σ. 300. αλληλογραφία αΰτοδ
ι. 143.
Φακοασής ΙΙαλαιολόγος Δημήτριος
σ. 274.
Φανός, νησίς πλησίον Κερκύρας, σ. 76.
Φαρμακίδης Θεόκλητος σ. 222.
Φιγουράδοι κώδικες σ. 435.
Φιλαδέλφου δρος σ. 429.
Φιλανθρωπηνοί έν Ίωαννίνοις σ. 6 κ· έ.
Φιλέλληνες 'Ιταλοί σ. 291.
Φίλελφος Φραγκίσκος σ. 261, 265.
Φιλόθεος, Κύπριος ίεροδιοίκονος, σ. 172.
Φιλοστράτου έπιστολαί σ. 391 σημ.
Φλωρεντίας σύνοδος σ. 95.
Φλωριά καφενεΐον έν Βενετία σ. 4:61.
Φοινίκιον ’Ηπείρου σ. 44.
Φραγκονήσια at Ίόνιοι νήσοι σ. 66.
Φραντζής Γεώργιος σ. 274.
Φραντζίσκου καί Μπέλλας Ιστορία σ.
434.
Φρεδερύχος σ. 406, 412 σημ.
Φωκάς Γεώργιος σ. 402, 403.
Φωκάς Νικηφόρος σ. 105.
Χαλεπίου Τιμόθεος σ. 27.
Χαλκούχζης Νικήτας, έπισκεπτίτης
Μαιάνδρου σ. 406.
Χ άνδαξ Κρήτης σ. 441.
Χ ανία σ. 448.
Χαρχάς, οίκος ζακυνθιακός, σ. 476.
Χειλάς ’ Ιωάννης ’Εφέσου σ. 182.
Χ ιμαριώται σ. 95.
Χίου Μαονείς σ. 491. Ίδε Άτράπης,
Πετροκόκκινος.
Χορεύτόν, έπίνειον Ζαγοράς, σ. 303.
Χούμνου Γεωργίου Κοσμογέννησις σ.
435.
Χούμνου Νικηφόρου θάνατος σ. 364,
365.
Χ ρη σμ ός περί Βυζαντίου σ. 187.
Χρονικά σημειώματα (ενθυμήσεις) σ.
475, 476, 483.
Χρυσά. Ίδε Γ ράμματα χρυσά.
Χ ρυσολω ράς Μανουήλ σ. 285.
Χρυσομάλλης Βασίλειος σ. 402.
Χρυσοστόμου Ίωάννου είς Φιλο^όνιον
(ΑΚ) σ. 486. "Εργα σ. 51. Λειτουργία
σ. 31, (ΑΚ) σ. 471, 472, 474. Όμι-
λίαι σ. 305, η , 189.
Ψαλίδας ’Αθανάσιος σ. 8 .
Ψαλτήριον σ. 306, 29, 471.
Ψελλοΰ Μιχαήλ Είς γ.σμα ασμάτων σ.
307, 43.
Ψυχάρη Ίωάννου Βιβλιοθήκη σ. 341.
Ώ ραίον, π αλαιογ ρ αφ ικ όν σημεΐον, σ .
255 κ. έ.
 Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Α Ι
ΩΝ Κ Ω ΔΙΚ ΕΣ ΚΑΙ Ε ΓΓΡ Α Φ Α ΓΙΝ Ο Ν ΤΑ Ι ΑΝ ΤΙ ΚΕΙΜΕΝΟΝ Λ Ο ΓΟ Υ
ΕΝ ΤΩ ΙΑ ' ΤΟΜΩ Τ Ο Υ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗ ΝΟ Μ Ν Η Μ Ο ΝΟ Σ
"Αγιον δρος. Μονής Διονυσίου κώδ. 374
σ. 376 σημ.
— Μονής Έσφιγμένου κώδ. 267 σ.
376 σημ.
— Μονής Ίβήρων κώδ. 526 σ. 442.
— 977 σ. 417. — κώδ. 1203 σ.
423.
— Μονής Παντοκράιορος κώδ. 31
σ. 255.
’Αθηνών ’Αρχείου Νικολάου Λουριώ-
του έπιστολή Οΰγωνος Πουκεβίλ
σ. 185.
— Βιβλιοθήκης ’Αλεξίου Κολυβα
κώδ. 1 - 2 2 σ. 471 κ. I.
— ’ Εθνικής βιβλιοθήκης κώδ. 1018
σ. 471 κ. ί.
’Ά νδρου Βιβλιοθήκης ϊατροϋ Καμπάνη
κώδιξ ’Αλεξάνδρου Ά μηράσ. 183.
Βενετίας ’Αρχείου Δημοσίου (Φράρων)
C om m em oria li V III , 130 σ.
6 2 σημ. 2 .— C on su ltori in ju re
σ. 461.— In d ice d e ll’ In ven -
tario d elli M iscella n ii C o-
d ici σ. 461. — In q u isitori di
Stato σ. 454 κ. L·— L ettere dei
C on soli σ. 449 κ. ί. — M a g i­
s t r a l alia Sanita σ. 453 κ. I.—
M isti II φ. 21, 123 σ. 60 σημ.
2. II φ. 208 άρ. 694 σ. 60 σημ.
3. X X I I φ. 48 σ. 61 σημ. 1.
X X X I V φ. 18 σ. 61 σημ. 2.
X X X I V φ. 25 σ. 61 σημ. 3.
X X X I V φ. 32 σ. 62 σημ. 1.
X L φ. 46 καί 530 σ. 63 σημ. 1.
φ. 353β, 365, 378 σ. 63 σημ. 2.
ΚΑΙ Α Ρ Χ Ε ΙΑ
X L I I , 219 φ. 63 σημ. 4. X L I I I
φ. 45Ρ σ. 63. X L I V φ. 129Ρ σ.
64 σημ. 1. X L V φ. 170, 59,
800 σ. 64 σημ. 1.— M onu m en ti
d ip lom a tici restituiti α. 462
— R ela zion i A m basciatori,
R ettori e C arich e da Mar σ.
461.™ S a v ii (V )a lla M ercan-
zia Busta 348, 26 σ. 323 κ. έ.,
449 κ. ε. — S ecreti C φ. S1 σ.
63 σημ. 3.— Seer. R og atorm n
R 81 σ. 62 σημ. 3.
— Γραμματοφυλακίου Ιλλην. εκ­
κλησίας 'Αγίου Γεωργίου κώδ.
Διηγήσεως ’Αλεξάνδρου σ. 436.
— Μαρκικνής βιβλιοθήκης κώδ. 442
σ. 359 κ. έ.— Cl. V I I cod . 22
σ. 439.— Cl. X I V cod. L X X I I
σ. 63 σημ. — C od. Brera 221 σ.
462.
Βιέννης Αΰτοκρατορικής βιβλιοθήκης
P hil. gr. C X σ. 358.- P h i l ,
g r. 95 (N essel) σ. 374.
— Βιβλιοθήκης Κολλεγίου ’Ιησουι­
τών (R ossia n a ) 34 (X I, 40) σ.
496.
Ζαγοράς Βιβλιοθήκης κώδικες σ. 303
κ. ί.
Ζακύνθου Καθολικής εκκλησίας Άγιου
Μάρκου Πρακτικόν ίπισκοπής
Κεφαλληνίας σ. 488.
Ίεροσολύμων Πατριαρχικής βιβλιοθή­
κης (κυρίως) κώδ. 276 σ. 465.
Ίωαννίνων ’Ελεούσης μονής άπαντα-
510 Νέος Έλληνομνήμοίν
χοδσχ σ. 20 κ. έ.
Ιναστρίτσης μονής κώδικες σ. 31 κ. ί.
Κίονσταντινουπόλεojς Βιβλιοθήκης Ίω -
άννου Ξούτζου κώδικες σ. 434.
Λευκωσίας Παγκυπρίου Γυμνασίου κώ­
δικες σ. 165 κ. έ., 327.
Λ ισσαβώνος Αρχείου T orre d el Totn-
b o έγγραφα σ. 151 κ. έ.
Λονδίνου Βιβλιοθήκης Βρεττανικοϋ μου­
σείου Άρλεϊανός κώδ.5644 σ.516.
Μεδιολάνων Άμβροσιακής βιβλιοθήκης
κώδ. C 71 σημ. σ. 36δ.
— Αρχείου Ιημοσίου (A r c h iv io d i
S tato) P oten ze estere. T u r-
ch ia σ. 261.
Μετειόρων Μονής Βαρλαάμ κωδ. 127
;. 9 κ. ί .—Μονής Μετεώρων κώ-
δι6 σ. 490.
Μοδένης Βιβλιοθήκης Άτεστίας (Ε-
stense) κώδ. I l l D 3 σ. 433.
Μονάχου Βασιλικής βιβλιοθήκης κώδ.
207 σ. 337.— κώδ. 393 σ. 337.
- - ’Αρχείου δημοσίου R eg istri
A n g io in i v ol. 7δ K a rolu s II
1294 - 5 φ. 276Ρ σ. 418 κ. έ.
Νεαπόλεως ’ Εθνικής βιβλιοθήκης κώδ.
I l l Β 27 σ. 440.
— Βιβλιοθήκης Ίερωνυμιτών (Ge-
rola m in i ή O ratoriana ) κώδ.
X X I I - I σ. 187.
— Ελληνικής εκκλησίας Εΰαγγέ-
λιον σ. 193.
Ό ξωνιου Βοδληιανής βιβλιοθήκης Βα-
ροκκικός κώδ. 131 σ. 337.
— Κολλεγίου Ά γ ια ; 'Γριάδο; κώδ.
X L I V σ. 442.
Πάτμου Μονής θεολόγου -ράξεις Λdoν­
ιος Έσκαμματισμένου σ. 494. —
κώδ. Λ Γ’ σ. 255.
ΙΙαρισίων Δημοσίου αρχείου (A rch iv es
n ation a les) Κ 17 άρ. 6 σ. 103.
— ’ Εθνικής βιβλιοθήκης ίλ λ . κώδ.
510 σ. 255. — κώδ. 1188 σ. 408
σημ. 1.— κώδ. 1776 σ. 183, 374.
— κώδ. 2751 σ. 374. — S u p p le­
m en t g re c κώδ. 309 σ. 439.—
κώδ. 1237 σ. 313.—Κοϊσλινιανός
(C oislin ) κώδ. 278 σ.337.— Λα­
τινικός κώδ. 635 D u p u y σ. 99·
-Ρώμηζ Βατικανικοΰ αρχείου Arm . II
C aps. II άρ. 7 σ. 93 κ. ί.—άρ.
8 σ. 95 κ. I. — άρ. 13 σ. 95 κ. ί · ,
98. — άρ. 15 σ. 95 κ. έ. — άρ·
1(> σ. 97 κ. ί. — άρ. 18 σ. 98. —
άρ. 25 σ. 96 κ. έ. , 99.
— Βατικανού βιβλιοθήκης R eg.
S v ec. άρ. 184 σ. 312. — U rbin.
134 σ. 353 κ. ί. — V atican u s
g ra ecu s κώδ. 949 σ. 182.—κώδ.
1139 σ 188.
Σάμου Μονής Σταυροϋ κώδικες σ. 313
%, έ.
— Μητροπολίτου Γρηγορίου σ. 315·
Ταυρίνου Βιβλιοθήκης ’Αθηναίου κώδ.
X X I b. V . 1 σ. 255.
Φλωρεντίας Λαυρεντιακής Βιβλιοθήκης
C od . S. M arco άρ. 308 σ. 403
— άρ. 316 σ. 401.
 ΣΥΓΓΡΑΦ ΕΩΝ ΗΔΗ ΕΚΔΕΔΟΜ ΕΝΩΝ

Χ Ω Ρ ΙΑ ΔΙΟ ΡΘ Ο ΥΜ ΕΝ Α Μ ΕΤΑΒΑΛΛΟΜ ΕΝΑ Ή ΕΡΜΗΝΕΥΟΜΕΝΑ

Νικηφόρου άγιου βίο; έκϊ. Delchaye παρά Wiegand D er L atm os σ. 165,26

σ. 408.
Ιΐαχυμέρους έκδ. Βόννης Τόμ. Β' σ. 59.S, 10 - 599,2, σ. 36* σημ.
Πρακτικά άγιωτάτης επισκοπής Κεφαλληνίας ( M iklosich - M iille·- A cta ct
D iplom ata Τόμ. Ε ' σ. 19 σχ. 6), σ. 489.
ΧαΚκοκονδύλη Λαονίκου έκδ. Βόννης σ. 349,1 σ. 189.
» » » » 482,6 » 263.
» » ·> 482,9 » 264.

Α Ν Α Κ Ο ΙΝ Ώ Σ Ε ΙΣ A A A ffll

Βρυζάκη Πέτρου Κατάλογος κωδίκων Ζαγοράς σ. 303 κ. I.

Ζαγοράς,Άλ. Κασσαβέτη σ. 303.
Δραγούμη Στεφάνου Περί έγγραφων
Σκύρου σ. 192.
» Συμπληρώματα περί Σάσωνος σ.
321 κ. έ.
Εύαγγελίδου Δ. Ηπειρωτικά σημειώ­
ματα σ. 315 κ. ί.
Ίδρωμ ένου Ά νδρέου Περί τής Ίονίου
έφημερίδος σ. 320.
J org a Ν. Περί Πέτρου Χωλοΰ ήγεμό-
νος Μολδαβίας σ. 420 κ. έ.
Κασσαβέτη Ά λ . Κατάλογος κωδίκων
Ιίυριακίδου Στίλπωνος Κατάλογος
κωδίκων Παγκυπρίου Γυμνασίου
Λευκωσίας σ. 165 κ. ί., 327.
Λαμπράκη Χ ρ. ’Επιγραφή Παναγίας
Βελλάς σ. 319.
Σα/.ελλαροποΰλου Σ . Κ. Κερκυραϊκά
σημειώματα σ. 174 κ. έ. .
» Περί τής Ίονίου έφημερίδος
σ. 320.
Χατζιδάκι Γ. Έ πανόρθώσις ανορθο­
γραφιών κώδικος επίγραμμά,
των σ. 193.
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΙΑ' ΤΟΜΟΥ

’Ηπειρωτικά....................................................................................................
Λ". 'Η λίμνη των Ίωαννίνων καί αί έπΐ της νησίδος αυτής μοναί σ. 3.—
Ε'. Ή μονή Καστρίτζης καί οί έν αύτή κώδικες σ. 28. —ς·'. Τό
κατάστιχον τοΰ μοναστηριού Κάμενας σ. 4 4 .— Ποικίλα σημειώ­
ματα .. . . - ............. ................................................................................
Ή νήσος Σάσων ............................................................................................
ΑΟτοκρατόρων τοΟ Βυζαντίου χρυσόβουλλα καί χρυσά γράμματα άνα-
φερόμενα είς τήν ενωσιν των εκκλησιών...........................................
Λογίδριον Σπυρ. II. Λάμπρου, προέδρου τοδ έν Κέρκυρα Πανιονίου
συνεδρίου, έπΐ τή ένάρξει αύτοΰ τή 20 Μαίου 1914.......................
’ Ανάγκη "ιδρΰσεως κεντρικού 'Ελληνικού ιστορικού αρχείου.................
'Ο Χίος Νικόλαος Πετροκόκκινος έν τή_δπηρεσία των βασιλέων τής
Πορτογαλλίας Σεβαστιανού καί Φιλίππου Η '..................................
Κατάλογος τών κωδίκων τής βιβλιοθήκης τοϋ έν Λευκωσία Παγκυπρίου
Γυμνασίου................................................................................................
Κερκυραϊκά σημειώματα Οπό Σ. Κ. Σακελλαροπούλου.........................
Τά παλαιογραφικά σημεία 'Ηλιακόν, ’Αστερίσκος, Ώραίον καί Σημείου
καί δ Καισαρείας ’ Α ρ έ θ α ;.................................... .............................
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας δ άμύντωρ τοΰ Σαλμενίκου.. . .
Ό Ιτ α λ ό ; φιλέλλην Σανταρόζας...............................................................
Οί κώδικες τής βιβλιοθήκης Ζαγοράς....................... ...............................
’Επιγράμματα ανέκδοτα...............................................................................
At Μονψδίαι ’Αλεξίου τοϋ Λαμπηνοΰ καί δ οίκος τοΰ ’Ανδρονίκου Α'.
Π αλαιολόγου.........................................................................................
’ Ανέκδοτα έγγραφα τής μονής 3ηροχωραφίου ή Ί ε ρ α ς ................ . . .
ΊΙ υπό τοϋ 'Ριχάρδου Όρσίνη παραχώρησή τής Ι θ ά κ η ς ...................
Στίχοι εις Ίωάννην Πέτρον βοεβόδαν Μολδαβίας......................................
Δεκατρία δημώδη άσματα μετά μουσικών σημείων έν άγιορειτικψ κώ-
δικι τής μονής Ίβήρων........................................................................
Εικονογραφημένοι λογοτεχνικοί κώδικες...................................................
Ποιημάτιο.ν περί τοϋ έν έτει 1508 σεισμού τής Κ ρήτης..........................
’Έλεγχος ιστορικών έγγραφων περί διαφόρων Ιλληνικών χωρών έν τφ
Δημοσίφ άρχείφ τής Βενετίας............................................................
Γενναδίου Σχολαρίου τοδ πατριάρχου έγκύκλιος έπΐ έλεημοαάντ; μετά
τήν .........................................................................................................
Προςθήκαι εί; τήν Ίόνιον Βιβλιογραφίαν.................................................
 Περιεχόμενα τ ο ΐ ΙΑ ' Τόμου 51ο
Σελ.
Κατάλογος τών κωδίκων τών έν Άθήναις βιβλιοθηκών πλήν τής ’ Εθνι­
κής. Γ'. Κώδικες τής Βιβλιοθήκης ’Αλεξίου Κολοβά....................... 471

Σ ύμ μ ιχ τα

Μύθοι έν κώδικι τής Βιβλιοθήκης τοΰ Βατικανού . . ............................ 1·Ν2

Κώδιξ Άλεξάνδροο ’Αμηρα έν "Ανδρψ....................................................... 1S3
’ Επιστολή τοΰ Οΰγωνος P o u q u e v ille ............................................. . . . igf,
Χρκρμός περί Βυζαντίου............................■.................................................. 187
Δτ,μώίη λογοτεχνήματα έν κώδικι τής Βιβλιοθήκης τοΰ Βατικανού. . . 188
Αϊγιον xoi οΰχΐ Ά γ γ ι ο ν ............................................................................... 189
Ή χρονολογία τοΰ Λακεδαιμονίου βιβλιογραφου Καριανήτου............... »
Τό λεύκωμα τοΰ ’Αλεξάνδρου Σχινά.......................................................... 190
Δύο έγγραφα περί Σκύρου................... ......................................................... 192
Εύαγγέλιον έν Ν εα π ό λ ε ι........................................................................... 19ο
ίΐίναξ βραχυγραφιών ............................ ........................................................ 312
Οί κώδικες τής έν Σάμφ μονής τοδ Σταυροΰ........................................... 313
Ηπειρωτικά σημειώματα ............................................................................. 31Γ>
ΊΙ επιγραφή τής έν Τζουμέρκοις ΠαναγίαςΒ ε λ λ ά ς................................ 319
Συμπληρώματα περί Σ ά σ ω ν ο ς................................................................ .... 320
ΜρόςΟετος μνεία τής λέξεως τυφέκιον....................................................... 323
Τά βδνετικά προξενεία έν ’Ανατολή τφ 1718 . ......................................... »
Ηυζαντιακή επιγραφή έν θ ή δ α ις .............................. .................................. 32ti
Ό κατάλογος τών κωδίκων τοδ ΙΙαγκυπρίου γυμνασίου........................ 327
Κεφαλληνιακαί τοπωνυμία'..................................... : .............. ................. 488
Πολύκαρπος Ααρισης ί Δαρδαϊος................................................................ 489
Ξελείμματχ έ» Χίψ ....................................................................................... 491
Ή κηδεία τοδ 'Ρώσου Στεφάνου Βασίλοβιτς έν Ζακΰνθφ..................... 492
As®v Έακαμματιαμένος............................................................................... 494
Τσιγγρώνω, τζιγγραίνο»............................................... .................................. »
’ Επιγράμματα ήπε-.ρωτικών μαστραπάδων................................................ 495
Τά ύποτεταγμένχ σημεία............................... ............................................... 496
Ιίχροράμχτα............................................................................. 193. 240, 254, 327, 515

Βιβλιοκρισίαι

Ν. Γ. ΙΙο/.ίτον ΈκλογαΙ από τά τραγούδια του Ιλληνικοδλαοΰ........... 194

Jj. C. ffesseling et Hubert Pcrnot Έ ρωτοπαίγνια................................... 198
C, Schlumberger L e sieg e, la prise et le sa c de C on sta n tin op le
par les T u rcs en 1 4 5 3 ....................... ............................................ 201
N, Jorga C ro n ica E x p ed itiei T u rcilo r in M oreea 1715 atribuita
lu i C on stan tin D iic h it i. ................... ............................................ 204
Σιοκρ. Κονγέα Ό Καισαρείας Άρέθας καί τό εργοναύτοΰ.................. 209
ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ ΤΟΜ. ΙΑ’. 33
514 Νέος Έλληνομνήμων

Rend Dussaud C iv ilisa tio n s p reh ellen iq u es dans le bassin

de la m er E g e e ................. ................................................................
Benno KiUine H e in rich R ic k e n b a c li......................................................
.ι/'. Koimzoglou G e sch ich te der g rie ch isch -o rie n ta lisch e n K ir-
ch e n g e m e in d e zu m heil. G e o rg in W ie n ..............................
Δ . Βικέϊ.α Αουκής Λάρας, Σέρβική μετάφρασις Λραγοϋτιν ’Λναστασιίβπς
Alice Gardner T h e L a s ca rid s o t N i c a e a .............................................
Diane dc Guldencrone L,' Italie B y zan tin e ............................................
S. Psaltes G ra m u iatik d er B y za n tin isch en C h r o n ik e n ........... . .
Theodor IViegand etc. D er L atin os ........................................................
Α. °Ανδριάδον Περί τής οικονομικής ίιαχειρίσεως τής Έπτανήσου
επί Βενετοκρατίας..................................................................................
„1α)·ο:τάπ/ Γερμανός δ Β'πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως - Νί­
καιας ............... ....................................................... ................................
Ίω . Χατ^>μωά)·)·υι· 'Ιστορία καί έργα Νεοφύτου πρεσβυτέρου μονάχου
καί έγκλειστου............................................................................. ..........

Ε ι δ ή σ ε ι ς ................................................ . . ..............................
Βιβλία πτα/.?ντη είς τήν Διεύθυνσιν τοΰ Νέου Έλληνομνήμονος...........

Ε ικ ό ν ες έν τ ω κ ε ιμ έ ν ω

Ί'πογραφή τοΰ αύτοκράτορο; Μιχαήλ Παλαιολόγου................... .. . .............. . ·

Ί'πογρχφή.τοϋ αϋτοκράτορος ’ Ανδρονίκου Α' Παλαιολόγου. ................
'Γπογραφή τοϋ αϋτοκράτορος Ίωάννου Ε’ Παλαιολόγου............. . . . . j
Ί'πογραφή τοϋ αϋτοκράτορος Ίωάννου Ε' Παλαιολόγου μετά τών τε­
λευταίων στίχων τοϋ ύπ’ άρ. 13 λατινικού χρυσοβούλλου.............
ΙΙΪνχξ βραχυγραφιών.................................. ............................................ .... · ·
Πζνομοιότυπον τοϋ φ. 4“ τοϋ κώίικος 1203 τής £ν Άγί<;> ΐρει Μονής
τών Ίίήρων ................................................................................

Π ίνα κ ες π α ρ έ ν θ ε τ ο ι

Πίι·άξ 1. Χρυσοϋν γράμμα. Ίωάννου Κομνν,νοϋ (1121) έν τώ αρχείο,'

τοϋ Βχτικανοϋ............... .........................................................................
Πί>·«; 2, Χρυσούν γράμμα Ίωάννου Κρμνηνρδ, (1126) έν το> ά?χεί<:'
τού Βχτικανοϋ........................................................................................
Πίνα.; 3. Χρυσοϋν γράμμα Ίωάννου Ινομνηνοϋ (1126) έν τώ άρχειω ■
τοϋ Βχτικανοϋ................. ............................. ................................. ■· ·
ΓΙίναί 4. Χρυσοϋν γράμμα Μιχαήλ Κομνήνόΰ (1176) έν τφ άρχει';'
τοϋ Βχτικανοϋ ........................................................................................
Πίναξ ό. Χρυσόδουλλον Ίωάννου Ε' Παλαιολόγου (1360) εν τψ άρχει<;>
τοϋ Βατικανού . . . ............................................................... . ■■■· · ·
Πίναξ β. Αύτόγράφος υπογραφή, τοϋ αϋτοκράτορος Ίωάννου Ε Πα­
λαιολόγου εν χρυσοβούλλω τών άρχέίών ΐ&ϋ Βατικανού...............
 Περιεχόμενα τον ΙΑ ' Τόμον 515

, — 2ελ·
ΙΗναξ 7. Λημοτικόν άσμα παρασεσημασμένον τοδ φ. γ“ τοδ κώδικος
1203 τής Μονής Ί β ή ρ ω ν ..................................................................... 426
Jlirai 6’. Πανομοιότυπον τοϋ παραφύλλου Α“ τοϋ κώδικος τής Λαυ-
ρεντιακής βιβλιοθήκης San M arco 308........................................... 404
Ι7ί)·αξ Πανομοιότυπον τοΰ παραφύλλου ΑΡ τοδ κώδ’.κος τής Λαυ-
ρεντιακής βιβλιοθήκης San M arco 308 ......................................... »

ΙΙίναξ αλφαβητικός κυρίοιν ονομάτων καί πραγμάτων............................ 497

Βιβλιοθήκαι καί αρχεία, ών κώδικες κχί έγγραφα γίνονται άντικείμενον
λόγου έν τφ Γ Τόμω τοϋ Νέου Έλληνομνήμονος.......................... 509
Συγγραφέων ήδη έκδεδομένων χωρία διορθούμενα, άντιβαλλόμενα ή
Ερμηνευόμενα.......................................................................................... 5H
’Ανακοινώσεις άλλων..................................................................................... »

ΠΑΡΟΡΑΜ ΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΗΚΑΙ

Έ ν τόμ(·> ΙΑ* σ. ’2 ι 1 σημ. αντί Χ έος Έ Μ .-ηνομνημω ν γράφε 'Ε λ λ η νομ νή μ ω ν.

» » ■> » 289 στ. 8 αντί Κάρολος ’ Εμμονου!/?. γράφε Κάρολος ’Αλβέρτος.
» >':>05 στ. 17 άντί ‘ Ιωάννου Βοιεννίον γράφε Ίωοήφ Βριεννίον.
» » ■ί » ;>60 Είς τούς άλλους Λαμπηνούς πρβςθες καί τόν έν τοίς τών
Mikloskh - Midler A cta et D ip lom a ta Τόμ. Τ' σ. loti
ιερέα καί ταβοϋλλάριον Θεόδωρον Ααμπηνόν, δπογεγραμμέ-
νον έν πατμιακψ εγγράφω.τοϋ 'έτους 1197.
ι » 427 στ. 10 άντί it!mi -V γράφε :τινα: 7.
» > > » 4:>ο Είς τούς εικονογραφημένους λογοτεχνικούς κώδικας, περί
ών τό έν σ. 43Η-448 άρθρον, «ροςθετέος καί 6 έν ϊτει 1710
γραφείς 'Αρλεϊανός κώδιξ 5644 τής έν Αονδίνφ βιβλιοθήκης
τοϋ Βρϊττανικοΰ Μουσείου, έν ώ περιέχεται δ Έρωτόκριτος.
Ό κωδις οΰτος περιελάμβανε τό κατ’ άρχάς ίκατόν είκοσι
καί μίαν εικόνας, ών λείπει σήμερον μία, σώζονται δ’ αί
λοιπαί. Ίδε Ι Ι ι τ ζ έ ν τ ζ ο ν Κ ο ο ν ά ρ ο ν Έρωτόκριτος. Έ κ -
δοσις κριτική Στεφάνου Α. Ξχνθουδίδου. Έν Ήρακλείω Κρή­
της. 1915. σ. X V καί 747 κ. έ·

Έξεδόϋ'η rfj 1 5 Φεβρουάριον 1 9 1 5 .