आर्थिक सर्वेक्षण २०७७/७८

नेपाल सरकार

अथि मन्त्रालय
र्सिं हदरबार, काठमाडौं
 प्राक्कथन

आर्थिक वर्ि 2077/78 को फागुनसम्मका समष्टिगत आर्थिक परिसूचक, िाजस्व परिचालन ि खचि
व्यवस्थापनको अवस्था ि सोही अवर्िसम्मका आर्थिक-सामाजजक ष्टवकासका प्रमुख सूचकहरु समावेश
गिी आर्थिक सवेक्षण 2077/78 प्रकाशन गरिएको छ।

प्रस्तुत सवेक्षणमा कोर्िड-१९ महामािीको कािण नेपालको अथितन्त्रका ष्टवष्टवि क्षेरमा पिे को प्रिावका
अर्तरिक्त सं क्रमण िोकथाम, र्नयन्त्रण ि उपचािका लार्ग गरिएका कायिहरूको ष्टववेचना गरिएको छ।
सं घ, प्रदे श ि स्थानीय तहको आर्थिक एवम् सामाजजक गर्तष्टवर्ि ि आर्थिक एवम् ष्टवत्तीय जस्थर्तको
एकीकृत ष्टवविण प्रस्तुत गरिएको छ। सवेक्षणमा समावेश गरिएका तथ्याङ्कलाई बढी सिल ि अथिपूणि
बनाउने गिी तथ्याङ्कीय प्रस्तुर्तमा सुिाि गरिएको छ।

कोर्िड महामािीको प्रर्तकूलताको बावजुद अर्िकांश समष्टिगत आर्थिक परिसूचकहरु सकािात्मक िहे का
छन्। िाष्टिय लगानीमा ष्टवस्ताि िएको छ। ष्टवत्तीय पहुुँच, पुज
ुँ ी बजाि ि बीमाको दायिा ष्टवस्ताि िएको
छ। समग्र शोिनान्त्ति जस्थर्त बचतमा िहेको छ। ष्टवप्रेर्ण आप्रवाह ि ष्टवदे शी ष्टवर्नमय सजिर्त वृष्टि
िएको छ। आर्थिक वर्िको दोस्रो चौमार्सक दे जख क्रमशः कोर्िडको प्रिाव न्त्यून िएसुँगै सो अवर्िमा
आर्थिक गर्तष्टवर्िमा ष्टवस्ताि िई िाजस्व परिचालनमा समेत सुिाि िएको छ।

महामािीले र्सजिना गिे को प्रर्तकूलताका बीच पर्न चालु आर्थिक वर्िको पष्टहलो आठ मष्टहनामा िूकम्प
पर्छको पुनर्निमािण सष्टहत िौर्तक पूवाििाि ष्टवकास ि खचि व्यवस्थापनमा उल्लेख्य प्रगर्त हार्सल िएको
छ। िािको ऐर्तहार्सक ििोहिको रूपमा िहे को ििहिा, िानीपोखिी ि दिबाि हाइस्कूलको पुनर्निमािण
सम्पन्न िएको छ। बहुप्रर्तजक्षत मेलम्चीको पानी ष्टवतिण शुरु गरिएको छ। स्वास्थ्य पूवाििाि र्नमािण,
क्षमता ष्टवस्ताि ि सुदृढीकिण तफि उल्लेख्य उपलजधि हार्सल िएको छ।

चालु आर्थिक वर्िको पर्छल्लो नौ मष्टहनादे जख व्यापकरूपमा फैर्लइिहे को कोर्िड-19 महामािीको दोस्रो
लहिको कािण आर्थिक गर्तष्टवर्िमा सङ्कुचन आउने सम्िावना िहेको हुुँदा आर्थिक वृष्टिको लक्ष्य हार्सल
गने कायि च ुनौतीपूणि बन्त्दै गएको छ।

प्रस्तुत आर्थिक सवेक्षण अथितन्त्रमा अर्िरुची िाख्ने अथिशास्त्री, अनुसन्त्िानकताि, जशक्षक, ष्टवद्याथी,
उद्योगपर्त, व्यापािी लगायत सबै सिोकािवालाहरूलाई उपयोगी हुने ष्टवश्वास र्लएको छु । आर्थिक
सवेक्षण तयाि गने कायिमा सं लग्न अथि मन्त्रालयका सम्पूणि कमिचािी साथीहरू ि आवश्यक तथ्याङ्क
एवम् सूचना उपलधि गिाई सहयोग गनुह
ि न
ु े सम्वजन्त्ित र्नकायका पदार्िकािीलाई हार्दिक िन्त्यवाद
ज्ञापन गदिछु।

जेष्ठ, 2078 ष्टवष्णु प्रसाद पौडेल

अथिमन्त्री
 विषय सूची
प्राक्कथन

तालिका सूची

चार्ट सूची

छोर्करी रुप

कायटकारी साराांश

१. समग्र आलथटक स्थथलत 1

२. कोलिड-१९ बार् नेपािको अथटतन्त्रमा परे को प्रिाि 25

३. सािटजलनक वित्त 51

४. मूल्य 7५

५. वित्तीय क्षेर 77

६. बाहय क्षेर 97

७. गररबी लनिारण र रोजगारी 101

८. कृवष, िन तथा िूलमसुधार 110

९. उद्योग, िास्णज्य, आपूलतट र पयटर्न 136

१०. आिास तथा सहरी विकास, िातािरण तथा ऊजाट 159

११. िौलतक पूिाटधार, यातायात तथा सञ्चार 167

१२. सामास्जक क्षेर 186

१३. िूकम्पपलछको पुनलनटमाटण 220

१४. सुशासन र प्रशासन 224

१५. प्रदे श तथा थथानीय तहको आलथटक तथा सामास्जक स्थथलत 231

समविगत आलथटक पररसूचकहरु

अनुसूचीहरु
 तालिका सूची

तालिका १(क) :विश्व आलथिक िृविदर (प्रलतशतमा) 2

तालिका १(ख) ु तथा चीनको आलथिक िृविदर (प्रलतशतमा)
:दक्षिण एक्षशयािी मुिक 4
तालिका १(ग) :विश्वको मुद्रास्फीलत (उपभोक्ता मूल्यमा आधाररत, प्रलतशत) 4
तालिका १(घ) ु तथा चीनको मुद्रास्फीलत
:दक्षिण एक्षशयािी मुिक 5
तालिका १(ङ) :विश्व व्यापारको आयतन (िावषिक प्रलतशत पररितिन) 6
तालिका 2(क) :मालसक राजस्ि पररचािनको अिस्था (रु. करोडमा) 33
तालिका 2(ख) ुँ ीगत खचिको अिस्था (पुसदे क्षख मंलसरसम्म)(रु. करोडमा)
:मालसक पुज 34
तालिका 2(ग) :मालसक िस्तु लनकासीको अिस्था (करोडमा) 35
तालिका 2(घ) :मालसक िस्तु पैठारीको अिस्था (करोडमा) 35
तालिका 2(ङ) :िैदेक्षशक व्यापारका पररसूचकहरू 36
तालिका 2(च) :विप्रेषण आप्रिाह (रु. करोडमा) 37
तालिका 2(छ) :थप भएको विदे शी विलनमय सक्षिलत (रु. अर्िमा) 38
तालिका 2(ज) :पयिटक आगमन (संख्यामा) 39
तालिका 2(झ) :भाररत औसत ब्याज दर (प्रलतशतमा) 40
तालिका 2(ञ) :अन्तरर्ैङ्क तथा आधार दर (प्रलतशतमा) 40
तालिका २(ट) :कोलभड-१९ महामारी रोकथाम, लनयन्रण र उपचारका िालग ३ तहका
सरकारर्ाट भएको विलनयोजन, संकिन र खचि वििरण (रु. करोडमा) 44
तालिका 2(ठ) :आयकरमा छु ट 45
तालिका ३(क) :सं घ, प्रदे श र स्थानीय तहको एवककृत खचि वििरण (रु. करोडमा) 52
तालिका ३(ख) :सं घीय सरकारको वित्तको क्षस्थलत 52
तालिका ३(ग) :सं घीय सरकारको साििजलनक वित्तका सूचक 54
तालिका ३(घ) :सं घीय सरकारको चािु खचिको कायाित्मक सं रचना (प्रलतशतमा) 60
तालिका ३(ङ) ुँ ीगत खचिको कायाित्मक वििरण (प्रलतशतमा)
:सं घीय सरकारको पुज 60
तालिका ३(च) :व्यक्षक्तगत तथा व्यािसावयक स्थायी िेखा नम्र्र लिएका करदाताको वििरण 62
तालिका ३(छ) :सरकारी आय सरं चना (रु.करोडमा) 63
तालिका ३(ज) :सं घीय सरकारको आय सं रचना (रु. करोडमा) 64
तालिका ३(झ) :सं घीय सरकारी खचिमा आय, राजस्ि, अनुदान र ऋणको अनुपात 64
तालिका ३(ञ) :विगत ३ िषिको सं घीय राजस्िको सं रचना 65
तालिका ३(ट) :आयातमा आधाररत कर र आन्तररक करको सं रचना (रु. करोडमा) 65
तालिका ३(ठ) :सं घीय विभाज्य कोष र सं घीय सक्षित कोषमा सङ्किन भएको राजस्ि वििरण 66
तालिका ३(ड) :र्ाुँडफाुँटपलछको राजस्ि वििरण (रु. करोडमा) 66
तालिका ३(ढ) :रोयल्टी संकिनको वििरण (रु. करोडमा) 67
तालिका ३(ण) :भुक्तानी गनि र्ाुँकी साििजलनक ऋण तथा साुँिा वफताि र ब्याज खचि 71
तालिका ३(त) :अन्तर सरकारी वित्त हस्तान्तरण (रु. करोडमा) 73
तालिका ५(क) :वित्तीय िेर सििताका प्रमुख सूचकहरू 79
तालिका ५(ख) :प्रदे शगत रूपमा र्ैङ्क तथा वित्तीय सं स्थाका शाखा 80
तालिका ५(ग) :विद्युतीय भुक्तानी कारोर्ार 81
तालिका ५(घ) :प्रमुख मौद्रद्रक योगाङ्कहरूको िावषिक लर्न्दुगत पररितिन (प्रलतशतमा) 82
तालिका ५(ङ) :र्ैङ्कदर, पुनरकजािदर र अलनिायि नगद अनुपात (प्रलतशतमा) 83
तालिका ५(च) :सहुलियतपूणि प्रिावहत कजाि 87
तालिका ५(छ) :लधतोपर अभौलतकीकरणको अिस्था 92
तालिका ५(ज) :जीिन तथा लनजीिन लर्मा िेरको िगानीयोग्य साधन (रु. करोडमा) 93
तालिका ५(झ) :जीिन तथा लनजीिन र्ीमकको सं ख्या 94
तालिका ५(ञ) :लनिेप तथा कजाि सुरिण कोषिे प्रदान गरे को सुरिणको अिस्था 95
तालिका ६(क) :विप्रेषण आप्रिाहको अिस्था 99
तालिका ६(ख) :िाभांश भुक्तानीको अिस्था 100
तालिका ७(क) :श्रम स्िीकृलत लिने विदे शी नागररकको सङ्ख्या 103
तालिका ७(ख) :प्रधानमन्री रोजगार कायिक्रमर्ाट लसक्षजत
ि रोजगारीको वििरण 104
तालिका ७(ग) :तराई मधेश समृवि कायिक्रमको कायािन्ियन अिस्था 105
तालिका ७(घ) :श्रम स्िीकृलत लिई िैदेक्षशक रोजगारीमा गएका कामदारको वििरण 106
तालिका ७(ङ) :िैदेक्षशक रोजगारीमा श्रलमक पठाउन ईजाजत प्राप्त कम्पनीहरूको वििरण 107
तालिका 7(च) :दे शगत िैदेक्षशक रोजगारीको क्षस्थलत (सङ्ख्या) 108
तालिका ७(छ) :िैदेक्षशक रोजगारीको क्रममा मृत्यु हुनह
े रूको सङ्ख्या र आलथिक
सहायताको वििरण 108
तालिका 7 (ज) :िैदेक्षशक रोजगारी सम्र्न्धी सेिा लिनेहरूको वििरण (सङ्ख्यामा) 109
तालिका 8(क) :न्युनतम समथिन मुल्य तोवकएका िस्तुहरू 111
तालिका ८(ख) :कृवष र्ािीको उत्पादन क्षस्थलत 114
तालिका ८(ग) :प्रलतव्यक्षक्त दुध र अण्डा उपिब्धता 120
तालिका ८(घ) :विगत १० आलथिक िषिको स्रोत र्ीऊ उत्पादन तथा र्ािीको जात उन्मोचन वििरण 124
तालिका ८(ङ) :पशुपािन र तरकारी खेती कजािको क्षस्थलत 126
तालिका ८(च) ु हरूको िन िेरको क्षस्थलत
:लछमेकी मुिक 128
तालिका ८(छ) :आलथिक िषि 2076/77 को अन्त्यसम्ममा िनहरूको वििरण 129
तालिका ८(ज) :िन्यजन्तुको सं ख्याको क्षस्थलत 130
तालिका ८(झ) :नमुना परीिणको सङ्ख्या 132
तालिका ८(ञ) :सं रक्षित िेर भ्रमण गने पयिटक सङ्ख्या र सं रक्षित िेरर्ाट सङ्कलित राजस्ि 133
तालिका ९(क) :उद्योग दताि वििरण (िगानी रु.करोडमा) 138
तालिका ९(ख) :उद्योग िगीकरण अनुसार दताि र िगानी 138
तालिका ९(ग) :िगीकरणका आधारमा विदे शी िगानी स्िीकृत भएका उद्योगहरूको वििरण 141
तालिका ९(घ) :दे शगत रूपमा विदे शी िगानी (आलथिक िषि २०७७/७८ फागुनसम्म) 142
तालिका 9(ङ) :विदे शी िगानी स्िीकृलत पाएका उद्योगहरूको प्रदे शगत वििरण (सं ख्या) 142
तालिका 9(च) :औद्योलगक र्ौविक सम्पक्षत्तको वििरण 146
तालिका ९(छ) :पेट्रोलियम पदाथिको आयातको क्षस्थलत (आलथिक िषि २०७६/७७ मा) 152
तालिका १०(क) ुँ को वििरण
:प्रदे शगत विद्युत पहुच 162
तालिका १०(ख) :कुि जिविद्युत उत्पादन (मेगािाट) 163
तालिका 10(ग) :आलथिक िषि 2077/78 फागुनसम्म सम्पन्न भएका जिविद्युत आयोजना 164
तालिका 10(घ) :िेरगत विद्युत उपभोग (लगगािाट घण्टामा) 165
तालिका ११(क) :सं घर्ाट गररएको सडक विस्तार (वकिोलमटरमा) 167
तालिका 11(ख) :पलछल्िो पाुँच िषिको सडक सुविधा विस्तारको क्षस्थलत 168
तालिका ११(ग) :प्रदे शअनुसार स्थानीय सडकको वििरण (वकिोलमटरमा) 169
तालिका ११(घ) :प्रदे श र स्थानीयतहर्ाट लनमािण भएका सडकको वििरण (वकिोलमटरमा) 170
तालिका ११(ङ) :भौगोलिक िेर अनुसार स्थानीय सडक विस्तार (2077 फागुनसम्म) 170
तालिका ११(च) :प्रदे शअनुसार प्रदे श र स्थानीय सडकको विभाजन वििरण (वकिोलमटरमा) 170
तालिका 11(छ) :नागररक उड्डयनसम्र्न्धी सूचकहरू 175
तालिका ११(ज) :रे िमागि र ट्रयाक र्ेडको वििरण 176
तालिका ११(झ) :ब्रोडब्याण्ड ईन्टरनेट जडानको वििरण 178
तालिका ११(ञ) :श्रव्य-दृष्यसम्र्न्धी इजाजत संख्या 181
तालिका ११(ट) :टे लिफोन सेिा विस्तार 182
तालिका ११(ठ) :टे लिफोन र इन्टरनेट सेिाको विस्तार 182
तालिका ११(ड) :डाटा/इन्टरनेट सेिा प्रयोगकतािको सं ख्या 182
तालिका ११(ढ) :दताि भएका परपलरकाको तुिनात्मक वििरण 183
तालिका ११(ण) :भाषागत रूपमा दताि भएका परपलरकाको वििरण 184
तालिका 12(क) :सामाक्षजक िेर विकासका पररसूचक 186
तालिका १२(ख) :नेपािको पलछल्िो ३ दशकको मानि विकासको अिस्था 187
तालिका १२(ग) :शैक्षिक उपिक्षब्धका सूचकहरू 189
तालिका १२(घ) :प्रदे शअनुसार विलभन्न तहका विद्याियको वििरण 190
तालिका १2(ङ) :विद्यािय प्रकारअनुसारका विद्याियको वििरण 191
तालिका १2(च) :सामुदावयक र सं स्थागत विद्याियमा कायिरत क्षशिक वििरण २०७७ 192
तालिका १2(छ) :सामुदावयक विद्याियमा तहगत विद्यािय, विद्याथी र क्षशिक अनुपात 193
तालिका 12(ज) :विद्याियगत र तहगत क्षशिकको िैं विक वििरण 193
तालिका १२(झ) :सामुदावयक विद्याियमा कायिरत क्षशिकको प्रदे शगत वििरण 194
तालिका १2(ञ) :विद्यािय तहमा विद्याथी भनािको अिस्था 194
तालिका १२(ट) :शैक्षिक िषि २०७७ मा तहगत विद्याथी भनािको अिस्था 195
तालिका १2(ठ) :तहगत विद्याथी भनािदर सम्र्न्धी वििरण (शैक्षिक िषि 2077) 196
तालिका १2(ड) :प्रदे शगत रूपमा विद्याथी खुद भनािदर (शैक्षिक िषि 2077) 196
तालिका १२(ढ) :माध्यलमक क्षशिा परीिा (SEE) उत्तीणि वििरण (शैक्षिक िषि २०७६) 197
तालिका १2(ण) :माध्यलमक क्षशिा उत्तीणि परीिा (किा १२), २०७७ 197
तालिका 1२(त) :स्िास््यसम्र्न्धी सूचकहरू (2077 फागुन) 202
तालिका १२(थ) :स्िास््य सं स्था, शैय्या र जनशक्षक्तको वििरण 204
तालिका १२(द) :प्रदे शअनुसार स्िास््य सेिार्ाट िाभाक्षन्ित जनसङ्ख्या 205
तालिका १२(ध) :विस्ताररत खोप एिम् राविय पोलियो खोप (सङ्ख्यामा) 205
तालिका १२(न) :लन:शुल्क स्िास््य सेिा कायिक्रम 208
तालिका १२(प) :विपन्न नागररक औषलध उपचार (सं ख्यामा) 208
तालिका 1२(फ) :आधारभूत खानेपानी तथा सरसफाइको क्षस्थलत 209
तालिका १२(र्) :खानेपानी तथा सरसफाईर्ाट िाभाक्षन्ित जनसं ख्या (सं ख्यामा) 209
तालिका १२(भ) :उिार गररएका गभििती तथा सुत्केरी मवहिाको वििरण 212
तालिका १२(म) :पुनस्थािपना केन्द्रर्ाट सेिा लिनेको वििरण 213
तालिका १२(य) :हराएका र्ािर्ालिकाको सङ्ख्या 215
तालिका १२(र) :विद्युतीय प्रणािीमाफित व्यक्षक्तगत घटना दताि गने सं ख्या 216
तालिका १२(ि) :सामाक्षजक सुरिा भत्ता प्राप्त गने िाभग्राहीको िक्षित समूह अनुसार दर र कुि
सं ख्याको वििरण 217
तालिका १२(ि) :सूचीकृत रोजगारदाता र योगदानकतािको वििरण 218
तालिका १२(श) :योगदानमा आधाररत सामाक्षजक सुरिा कायिक्रम अन्तगित दािी भुक्तानीसम्र्न्धी
वििरण 219

तालिका १3(क) :लनजी आिास पुनलनिमािणको क्षस्थलत (सङ्ख्यामा) 220

तालिका १3(ख) :िलत भएका साििजलनक सं रचना पुनलनिमािणको क्षस्थलत (सङ्ख्यामा) 222
तालिका १४(क) :सेिाको आधारमा मवहिा/पुरुष लनजामती कमिचारी वििरण 226
तालिका १४(ख) :समािेशी तथा खुिा विज्ञापनर्ाट लसफाररस भएका उम्मेदिार सङ्ख्या 227
तालिका १४(ग) :नेपािमा िागू औषध दुव्यिसनीको अिस्था 228
तालिका 15(क) :प्रदे शगत आलथिक तथा सामाक्षजक पररसूचक 234
तालिका 15(ख) :प्रदे श सरकारको कुि खचिको प्रिृक्षत्त (रु.करोडमा) 235
तालिका 15(ग) :प्रदे श सरकारको खचिको अिस्था (रू.करोडमा)
*
237
तालिका 15(घ) :प्रदे शको सक्षित तथा विभाज्य कोषको प्रालप्त (रु.करोडमा) 237
तालिका 15(ङ) :स्थानीय तहको खचिको अिस्था (रु.करोडमा) 238
तालिका 15(च) :स्थानीय तहको राजस्ि सङ्किन (रु.करोडमा) 238
तालिका 15(छ) :चािु आलथिक िषिमा प्रमुख खाद्यान्न र्ािीको प्रदे शगत उत्पादनको अनुपात 239
तालिका 15(ज) :प्रदे शगत िन िेरको क्षस्थलत 239
तालिका 15(झ) : स्थानीय तहगत िन िेरको क्षस्थलत (प्रलतशत) 240
तालिका 15(ञ) :िघु, घरे ि ु तथा साना उद्योगहरूको प्रदे शगत वििरण 242
तालिका 15(ट) :प्रदे शगत रूपमा दताि भएका कम्पनीहरूको वििरण 242
तालिका 15(ठ) :प्रदे शगत रूपमा विद्याथी भनािको वििरण 243
 चाटि सूची

चाटि १(क) :विश्व आलथिक िृविदर (प्रलतशतमा) 3

चाटि १(ख) :नेपाि, भारत र चीनको मुद्रास्फीलतको तुिनात्मक वििरण (प्रलतशतमा) 5
चाटि 1(ग) :कुि गाहिस््य उत्पादन िृविदर (प्रलतशतमा) 8
चाटि १(घ) :कुि मूल्य अलभिृविमा कृवष िेरको योगदान (प्रलतशतमा) 9
चाटि १(ङ) :कुि गाहिस््य उत्पादनको िृविदरमा िेरगत योगदान 9
चाटि 1(च) :चािु आलथिक िषिको आलथिक िृविदरमा उपिेरहरूको योगदान (प्रलतशतमा) 10
चाटि 1(छ) :उपभोगको प्रिृक्षत्त (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 10
चाटि 1(ज) :लनजी, सरकारी तथा गैरनाफामूिक संस्थाको उपभोग 11
चाटि 1(झ) :आलथिक िषि २०७७/७८ मा लनजी िेरको उपभोग सं रचना* (प्रलतशतमा) 11
चाटि 1(ञ) :कुि गाहिस््य र्चत र कुि राविय र्चत 12
चाटि 1(ट) ुँ ी लनमािण) को प्रिृक्षत्त
:िगानी (कुि पुज 13
चाटि 1(ठ) ुँ ी लनमािण (क्षस्थर िगानी) सं रचना (प्रलतशतमा)
:कुि क्षस्थर पुज 13
चाटि 1(ड) :कुि गाहिस््य र्चत-िगानी अन्तर 14
चाटि 1(ढ) :कुि राविय र्चत-िगानी अन्तर 15
चाटि 1(ण) :प्रचलित मूल्यमा प्रलतव्यक्षक्त आयको िृविदर (प्रलतशतमा) 15
चाटि 1(त) :प्रलतव्यक्षक्त राविय खचियोग्य आय (अमेररकी डिरमा) 16
चाटि 1(थ) :कुि गाहिस््य उत्पादनको िेरगत िृविदर (प्रलतशतमा) 17
चाटि 1(द) :कुि मूल्य अलभिृविमा उद्योग िेरको योगदान र िृविदर (प्रलतशतमा) 18
चाटि 1(ध) :कुि मूल्य अलभिृविमा लनमािण िेरको योगदान र िृविदर (प्रलतशतमा) 19
चाटि १(न) :कुि मूल्य अलभिृविमा विद्युत, ग्याुँस तथा िाष्प तथा िातानुकुलित
आपूलति सेिा योगदान र िृविदर (प्रलतशतमा) 19
चाटि 1(प) :कुि मूल्य अलभिृविमा थोक, खुद्रा व्यापार, हिुका सिारी ममित सेिा
िेरको योगदान र िृविदर 20
चाटि 1(फ) :कुि मूल्य अलभिृविमा आिास तथा भोजन सेिा िेरको योगदान र िृविदर 21
चाटि 1(र्) :कुि मूल्य अलभिृविमा यातायात तथा भण्डारण िेरको योगदान र िृविदर 22
चाटि 1(भ) :कुि मूल्य अलभिृविमा घरजग्गा कारोिार िेरको योगदान र िृविदर 23
चाटि 1(म) :कुि मूल्य अलभिृविमा साििजलनक प्रशासन, रिा र अलनिायि
सामाक्षजक सुरिा िेरको योगदान र िृविदर (प्रलतशतमा) 24
चाटि 2(क) :कोलभड सं क्रमण दर उच्च भएका दे श (जनसंख्या प्रलत िाखमा) 26
चाटि 2(ख) :कोलभड सं क्रमण सं ख्या उच्च भएका प्रमुख १० दे श (जनसं ख्या प्रलत िाखमा) 26
चाटि 2(ग) :कुि जनसं ख्याको तुिनामा कोलभड-१९ र्ाट र्ढी मृत्यु भएका १० दे श 27
चाटि 2(घ) :कोलभड-१९ र्ाट र्ढी मृत्यु भएका प्रमुख १० दे श (जना प्रलत िाखमा) 28
चाटि 2(ङ) :मालसक रूपमा नेपािमा कोलभड सं क्रमणको क्षस्थलत (सं ख्यामा) 29
चाटि 2(च) :कोलभड-१९ को दोस्रो िहरमा दै लनकरूपमा सं क्रलमत हुनक
े ो वििरण 30
चाटि 2(छ) :पलछल्िो ३ िषिको िैदेक्षशक व्यापारको अिस्था (रु. करोडमा) 37
चाटि ३(क) :सं घीय सरकारको र्जेट तथा राजस्ि सन्तुिन 53
चाटि ३(ख) :सं घीय सरकारको खचिको प्रिृक्षत्त (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 55
चाटि ३(ग) :राजस्िको प्रिृक्षत्त (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 55
चाटि ३(घ) :राजस्ि सं रचना (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 56
चाटि ३ (ङ) :खुद साििजलनक ऋणको प्रिृक्षत्त (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 56
चाटि ३(च) :आन्तररक ऋण पररचािनको प्रिृक्षत्त (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 57
चाटि ३(छ) :ऋण सेिा खचिको प्रिृक्षत्त (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 57
चाटि ३(ज) :अन्तरािविय आलथिक सहायता पररचािन (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 58
चाटि ३(झ) :अन्तरािविय विकास सहायता उपयोगको क्षस्थलत 58
चाटि ३(ञ) ुँ ीगत खचि र वित्तीय व्यिस्थाको प्रिृक्षत्त
:चािु खचि, पुज 59
चाटि ३(ट) ुँ ीगत खचिको प्रिृक्षत्त (प्रलतशतमा)
:पुज 62
चाटि ३(ठ) :िैदेक्षशक अनुदान तथा ऋण प्रलतििता (कुि प्रलतििताको प्रलतशतमा) 68
चाटि ३(ड) :विकास सहायता उपयोगको सं रचना 69
चाटि ३(ढ) :अन्तरािविय विकास सहायता पररचािनको सं रचना 70
चाटि ३(ण) :र्जेट तथा गैर र्जेट सं यन्रर्ाट पररचालित अन्तरािविय विकास सहायता 70
चाटि ३(त) :विलनमय दरको कारण िैदेक्षशक ऋण दावयत्िमा परे को प्रभाि 72
चाटि ४(क) :समग्र तथा िेरगत उपभोक्ता मुद्राक्षस्फलत दर (प्रलतशतमा) 75
चाटि ५(क) :२०७७ पुस मसान्तमा वित्तीय प्रणािीको सम्पक्षत्त र दावयत्िको सं रचना 78
चाटि ५(ख) :व्याजदरको प्रिृक्षत्त (प्रलतशतमा) 84
चाटि ५(ग) :र्ैंक तथा वित्तीय सं स्थाहरूको लनिेप पररचािन सं रचना 85
चाटि ५(घ) :र्ैङ्क तथा वित्तीय सुँस्थार्ाट प्रिावहत िेरगत कजाि सं रचना 86
चाटि ५(ङ) :नेप्से सूचकाङ्क र नेप्से फ्िोट सूचकाङ्क (लर्न्दुमा) 91
चाटि ६(क) :कुि व्यापारमा लनयाित/आयातको अंश (प्रलतशतमा) 97
चाटि ६(ख) :र्ाह्य िेरका प्रमुख पररसूचकहरू (कुि गाहिस््य उत्पादनको प्रलतशतमा) 98
चाटि ७(क) :िैदेक्षशक रोजगारीमा गएका कामदारको दे शगत वििरण (प्रलतशतमा) 107
चाटि ८(क) :चािु आलथिक िषिमा खाद्यान्न र्ािीको उत्पादकत्ि (मेवट्रक टन प्रलत हेक्टरमा) 115
चाटि ८(ख) :चािु आलथिक िषिमा दिहन र्ािीको उत्पादन सं रचना 116
चाटि ८(ग) :उखुको उत्पादन र िृविदर (उत्पादन िाख मेवट्रक टनमा) 118
चाटि ८(घ) :क्षचयाको उत्पादन र िृविदर (उत्पादन हजार मेवट्रक टनमा) 118
चाटि ८(ङ) :माछाको उत्पादन (हजार मेवट्रक टनमा) 119
चाटि ८(च) :पलछल्िो ५ िषिको मासुको उत्पादन 120
चाटि ८(छ) :पलछल्िो ५ िषिको रासायलनक मि आयात (हजार मेवट्रक टन) 123
चाटि ९(क) :विगत १० िषिमा िावषिक रूपमा स्िीकृलत प्राप्त उद्योगमा भएको
िगानी प्रलतििता 139
चाटि ९(ख) :िावषिक रूपमा कुि प्रस्तावित विदे शी िगानी (रु.करोडमा) 140
चाटि ९(ग) :कम्पनी दतािको सं ख्या (आलथिक िषि २०७७/७८ फागुनसम्म) 144
चाटि 9(घ) :पयिटक आगमन सङ्ख्या र िृवि दर 153
चाटि 9(ङ) :भ्रमणको उद्देश्यअनुसार पयिटक आगमन (सन् २०२० मा) 154
चाटि 9(च) :दे शगत रूपमा पयिटक आगमन सङ्ख्या (सन् २०२० मा) 155
चाटि १०(क) :आलथिक िषि २०७७/७८ फागुनसम्म ऊजाि खपतको अिस्था 165
चाटि 10(ख) :िेरगत विद्युत खपत (प्रलतशत) 166
चाटि ११(क) :प्रदे शगत सडकको क्षस्थलत (वकिोलमटरमा) 169
चाटि ११(ख) :प्रादे क्षशक तथा स्थानीय सडकको क्षस्थलत (वकिोलमटरमा) 171
चाटि ११(ग) :दताि भएका परपलरकाको वििरण 184
चाटि १२(क) :पलछल्िो दशकको क्षशिा िेरको िृविदर र योगदान 188
चाटि १२(ख) :विद्यािय प्रकारको अनुपात (२०७७ फागुनसम्म) 191
चाटि १२(ग) :सर्ै तहका विद्याियमा क्षशिकको िैविक सं रचना 192
चाटि १२(घ) :पलछल्िो ५ िषिको कुि विद्याथी सं ख्या र िृविदर 195
चाटि १2(ङ) :किा १ मा नयाुँ भनाि भएका र्ािर्ालिका मध्ये र्ािविकास केन्द्रको
अनुभि लिई आएका र्ािर्ालिकाको वििरण 199
चाटि 12(च) :नेपाि मेलडकि काउक्षन्सिमा दताि भएका क्षचवकत्सक (सं ख्यामा) 207
चाटि १२(छ) :र्ाि हेल्पिाइन (१०९८) र्ाट िाभाक्षन्ित र्ािर्ालिका (सङ्ख्यामा) 214
चाटि १3(क) :साििजलनक सं रचना पुनलनिमािणको क्षस्थलत 223

चाटि 15(क) :राविय कुि गाहिस््य उत्पादनमा प्रदे शगत योगदान (प्रलतशतमा) 231
चाटि 15(ख) :आधारभूत मूल्यमा प्रदे शगत कुि गाहिस््य उत्पादनको िृविदर (प्रलतशतमा) 232
चाटि 15(ग) :आलथिक िषि २०७७/७८ मा प्रदे शगत कुि गाहिस््य उत्पादनको
सं रचना (प्रलतशतमा) 233
चाटि 15(घ) ुँ ीगत खचिको अनुपात (प्रलतशतमा)
:कुि खचिमा पूज 236
चाटि 15(ङ) :विलनयोक्षजत र्जेटमा यथाथि खचिको अनुपात* (प्रलतशतमा) 236
चाटि 15(च) :प्रदे शगत रूपमा उद्योगमा िगानीको अिस्था (रु. अर्िमा) 241
चाटि 15(छ) :प्रदे शगत विद्याथी सं रचना (सं ख्या र प्रलतशतमा) 244
 छोटकरीरूप

ABBS Any Branch Banking System

API Application Programming Interface
ART Anti-Retro Treatment
ARV Anti-Retro Viral
ASYCUDA Automated System for Custom Data
CCMC COVID-19 Co-ordination and Management Center
COPOMIS Co-oprative and Poverty Related Management Information
System
DNS Domain Name System
DOMS Debt Operating Management System
EFT Electronic Fund Transfer
EMIS Employment Management Information System
EXIM Export Import
FISM Financial Intermediation Services Indirectly Measured
GVA Gross Value Added
ITS Integrated Tax System
LMBIS Line Ministry Budgetary Information System
LRMIS Land Records Management and Information System
PAMS Property Accounting and Management System
PLMBIS Province Line Ministry Budgetary Information System
PMTCT Prevention of Mother to Child Transmission
RA-IMS Road Accident Information Management System
RF Revolving Fund
RMIS Revenue Management Information System
SEE Secondary Education Examination
SEIA Supplementary Environment Impact Assessment
SuTRA Sub-National Treasury Regulatory Application
TIFA Trade and Investment Framework Agreement
TIP Trade and Investment Program
TSA Treasury Single Account
VCTS Vehicle Consignment Tracking System
USSD Unstructured Supplementary Service Data
 कार्यकारी साराांश

1. सन् 2020 को शुरुवातदे खि नै कोभिड-१९ को ववश्वव्र्ापी महामारीले र्ुगमा ववरलै आउने

मानवीर् र आभथयक सङ्कट उत्पन्न गराइरहे को छ। वैखश्वक महामारीले जनस्वास््र् र मानव
जीवनमा समेत भनकै क्षभत पुर्र्ाइरहे को छ। महामारीको कारण ववश्वव्र्ापी आभथयक विर्ाकलापमा
ु को आभथयक वृवि ऋणात्मक िई सन् 2020 मा ववश्व अथयतन्त्र
सुस्तता आएसँगै अभिकाांश मुलक
3.३ प्रभतशतले सङ्कुचन िएको भथर्ो।

2. ु ले आफ्ना नागररकलाई िोप

कोभिड-19 ववरुिको िोपको उत्पादन र ववतरणसँगै ववभिन्न मुलक
लगाउन शुरु गररसकेको हुँदा आगामी ददनमा ववश्व बजारको आपूभतय श्रृङ्खला सुचारु हुने, वस्तुको
मागमा वृवि हुने, बन्त्दाबन्त्दी िुकुलो हुँदै जाने, हरे क मुलक
ु को काम गने तररकामा पररवतयन हुने
र उपिोक्ता, उद्योग तथा व्र्वसार्लाई आभथयक सुवविा र राहत उपलब्ि गराउन ववत्तीर् सहर्ोगमा
वढोत्तरी हुने िएकोले सन् 2021 मा ववश्व अथयतन्त्र 6.0 प्रभतशतले ववस्तार हुने अन्त्तरायविर्
मुद्रा कोषको प्रक्षेपण रहे को छ।

3. २०७८ जेठ ७ सम्म नेपालमा कोभिड-१९ महामारीबाट सां िभमत हुनेको सां ख्र्ा ४ लाि ८०
हजार ४ सर् १८ पुगेको छ िने कोभिड-१९ को कारण मृत्र्ुवरण गनेको सां ख्र्ा ५ हजार ६
सर् ५७ रहे को छ। कोभिड-१९ महामारीको पवहलो लहरको अवभिमा कुल सां िभमत सां ख्र्ामा
मृत्र्ुदर (Case Fatality Rate) १.०९ प्रभतशत रहेको भथर्ो िने दोस्रो लहरको ४६ ददनको अवभिमा
र्स्तो दर १.२९ प्रभतशत रहे को छ। २०७८ जेठ ७ सम्म सविर् सां िभमतको सां ख्र्ा १ लाि
१४ हजार ३ सर् ५८ रहे को छ िने कोभिड-१९ बाट भनको हुनेको सां ख्र्ा ३ लाि ६० हजार
४ सर् ३ पुगेको छ। साथै, २८ लाि ३४ हजार ९८ व्र्खक्तको ररर्ल टाइम वप.भस.आर.
परीक्षण गररएको छ।

4. कोभिड-१9 महामारीबाट नागररकको जनस्वास््र् तथा जीवन रक्षाको लाभग वपभसआर परीक्षण र
कोभिड उपचार भन:शुल्क गररनुका साथै कोभिड-१९ भबरुिको िोप समेत भन:शुल्क लगाउन
शुरु गररएको छ। कोभिड-१९ भबरुिको िोप अभिर्ान अन्त्तगयत 2078 बैशाि १५ सम्म
कोभिखशल्ड र िेरोसेल गरी 20 लाि ९१ हजारलाई पवहलो मारा िोप र 3 लाि 32
हजारलाई दोस्रो मारा िोप लगाइएको छ।

5. आभथयक वषय 2076/77 मा कोभिड-१९ महामारीबाट नेपालको अथयतन्त्र प्रिाववत हुन गई

आभथयक वृविदर पभछल्लो दुई दशकमै पवहलोपटक २.१२ प्रभतशतले ऋणात्मक रहे को छ जुन
आभथयक वषय २०७१/७२ मा गएको ववनाशकारी िूकम्पबाट भसखजयत आभथयक क्षभत िन्त्दा उच्च
हो। स्वास््र् सङ्कटको अवस्थामा िमश: सुिार आउने अपेक्षा सवहत नेपालको आभथयक वृविदर
चालु आभथयक वषयमा ४.०1 प्रभतशत रहने अनुमान गररएकोमा चालु आभथयक वषयको तेस्रो
 चौमाभसकबाट तीब्र गभतले फैभलइरहे को कोभिड-१९ को दोश्रो लहरको कारण अनुमाभनत आभथयक
वृविदर हाभसल गने कार्य च ुनौतीपूणय छ।

6. कोभिड-१९ महामारीको कारण आभथयक वषय २०७६/७७ मा कणायली र सुदूपखिम प्रदे श बाहे क
सबै प्रदे शको आभथयक वृविदर ऋणात्मक रहेकोमा चालु आभथयक वषय २०७७/७८ मा सबै
प्रदे शको आभथयक वृविदर ३.५ प्रभतशत िन्त्दा उच्च रहने अनुमान छ। र्स अवभिमा
तुलनात्मकरुपमा आभथयक वृविदर सबैिन्त्दा बढी वागमती प्रदे शको 4.६५ प्रभतशत र सबैिन्त्दा
कम प्रदे श नां. २ को ३.५२ प्रभतशत रहने अनुमान छ। र्द्यवप पभछल्लो समर्मा कोभिड-१९
को दोस्रो लहर तीब्ररुपमा फैभलइरहे को हुँदा चालु आभथयक वषयका लाभग अनुमाभनत प्रदे शगत
आभथयक वृविदर हाभसल गने कार्य च ुनौतीपूणय बन्त्दै गएको छ।

7. चालु आभथयक वषय 207७/7८ मा कृवष, उद्योग र सेवा क्षेरको कुल मूल्र् अभिवृवि िमश:
२.६ प्रभतशत, ५.० प्रभतशत र ४.४ प्रभतशतले वृवि हुने अनुमान छ। त्र्सैगरी, चालु आभथयक
वषयको कुल मूल्र् अभिवृविमा कृवष, उद्योग र सेवा क्षेरको र्ोगदान िमश: २५.८ प्रभतशत,
१३.१ प्रभतशत र ६१.१ प्रभतशत रहने अनुमान छ। चालु आभथयक वषयमा िानको उत्पादन १.३
प्रभतशतले वृवि िएको छ।

8. चालु आभथयक वषय २०७७/७८ को अनुमाभनत राविर् वावषयक कुल गाहयस््र् उत्पादन (उत्पादकको
मूल्र्मा) रु.४२ िबय 6६ अबय ३२ करोड मध्र्े वागमती प्रदे शको अां श सबैिन्त्दा बढी 3७.७
प्रभतशत र कणायली प्रदे शको सबैिन्त्दा कम 4.० प्रभतशत रहने अनुमान छ।

9. आभथयक वषय 2076/7७ मा कुल लगानी 30.4 प्रभतशतले सङ्कुचन िएकोमा आभथयक वषय
२०७7/७8 मा 18.1 प्रभतशतले वृवि िई रु.13 िबय 1२ अबय 71 करोड पुग्ने अनुमान
छ। कुल गाहयस््र् उत्पादनसँग बचतको अनुपात 6.6 पुग्ने अनुमान छ।

10. चालु आभथयक वषयमा प्रभतव्र्खक्त कुल गाहयस््र् उत्पादन (प्रचभलत मूल्र्मा) मा ५.८ प्रभतशतले
वृवि िई अमेररकी डलर ११९१ पुगेको अनुमान छ। त्र्सैगरी, प्रभतव्र्खक्त कुल राविर् आर्
(प्रचभलत मूल्र्मा) ५.० प्रभतशतले वृवि िई अमेररकी डलर ११९६ पुगेको अनुमान छ िने
प्रभतव्र्खक्त कुल राविर् िचयर्ोग्र् आम्दानी (प्रचभलत मूल्र्मा) ४.५ प्रभतशतले वृवि िई अमेररकी
डलर १४८६ पुगेको अनुमान छ।

11. पभछल्ला वषयहरूमा वस्तु तथा सेवाको औसत मूल्र्स्तर वाखछछत सीमाभिर रहँदै आएको छ।
आभथयक वषय २०७७÷७८ को फागुनसम्म औसत उपिोक्ता मुद्रास्फीभत ३.५ प्रभतशत रहे को छ।
अखिल्लो वषयको सोही अवभिमा र्स्तो मुद्रास्फीभत ६.५ प्रभतशत रहेको भथर्ो। आभथयक वषय
२०७६/७७ मा औसत उपिोक्ता मुद्रास्फीभत ६.२ प्रभतशत रहेको भथर्ो।
12. आभथयक वषय २०७६/७७ मा सां ि, प्रदे श र स्थानीर् तहको एकीकृत िचय रु.११ िबय ९१ अबय
६ करोड रहे को छ। एकीकृत िचयमध्र्े चालु िचय ५६.० प्रभतशत, पुँजीगत िचय ३४.१ प्रभतशत
र ववत्तीर् व्र्वस्था ९.९ प्रभतशत रहेको छ।

13. आभथयक वषय 2076/77 मा सां िीर् सरकारको बजेट िाटा कुल गाहयस््र् उत्पादनको 8.1
प्रभतशत रहेको छ। चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म सां िीर् सरकारको बजेट िाटा गत आभथयक
वषयको सोही अवभिको तुलनामा 65.5 प्रभतशतले सुिार िई रु.29 अबय 16 करोड रहे को छ।

14. चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म सां िीर् राजस्व गत आभथयक वषयको सोही अवभिको तुलनामा
4.6 प्रभतशतले बढे र रु.५ िबय १ अबय ९७ करोड पुगेको छ। सां िीर् सरकारी िचय ६.4
प्रभतशतले सङ्कुचन िई रु.५ िबय 71 अबय ७७ करोड रहेको छ।

15. २०७७ फागुनसम्म भतनय बाँकी िुद सावयजभनक ऋण रु.15 िबय ८९ अबय ४६ करोड पुगेको
छ जुन कुल गाहयस््र् उत्पादनको ३7.३ प्रभतशत रहेको छ। चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म
रु.1 िबय १२ अबय ५२ करोड बराबरको आन्त्तररक ऋण पररचालन िएको छ।

16. चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म रु.७ अबय ४८ करोड अनुदान र रु.८५ अबय २ करोड ऋण
गरी जम्मा रु.92 अबय ५० करोड अन्त्तरायविर् ववकास सहार्ता पररचालन िएको छ। त्र्सै गरी
र्स अवभिमा ऋण तफय रु.५० अबय ३८ करोड र अनुदानतफय रु.९ अबय ७१ करोड गरी जम्मा
रु.60 अबय ९ करोड अन्त्तरायविर् ववकास सहार्ता उपर्ोग िएको छ।

17. चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म ३ ठू ला पूवायिारका पररर्ोजनामा रु.३८ अबय ६७ करोड ९१
लाि र 13३ उद्योगमा रु.२५ अबय ५१ करोड गरी जम्मा रु.६४ अबय १९ करोड बराबरको
ववदे शी लगानी स्वीकृत िएको छ।

18. पभछल्ला वषयहरुमा ववत्तीर् पहुँच ववस्तार हुँदै गएको छ। ववत्तीर् कारोबार ववद्युतीर् प्रणालीमा
आवि हुँदै गएको छ। अथयतन्त्रमा ववत्तीर् प्रगाढता भनरन्त्तर बढ्दै गएको छ। पभछल्ला वषयहरुमा
बैङ्क तथा ववत्तीर् सां स्थाको शािा ववस्तारमा उल्लेख्र् प्रगभत िएको छ। २०७७ फागुनसम्म
७५० स्थानीर् तहमा वाखणज्र् बैङ्कको शािा पुगेको छ।

19. आभथयक वषय २०77/७8 को फागुन मवहनासम्म बैङ्क तथा ववत्तीर् सां स्थाको भनक्षेप 11.0
प्रभतशतले वृवि िई रु. 42 िबय 60 अबय 47 करोड पुगेको छ िने कजाय प्रवाह १7.5
प्रभतशतले वृवि िई रु. 38 िबय 46 अबय 31 करोड पुगेको छ।

20. कोभिड-१९ बाट प्रिाववत उद्योग व्र्वसार्लाई सहर्ोग पुर्र्ाउने उद्देश्र्ले सहुभलर्त दरमा प्रदान
गररने पुनरकजाय प्रवाह ववस्तार गररएको छ। २०७७ फागुन मसान्त्तसम्म ४८ हजार ८ सर्
३१ ऋणीको कुल रु.१ िबय ४२ अबय १७ करोड पुनरकजाय स्वीकृत िएको छ। २०७७
फागुन मसान्त्तमा रु.८८ अबय ८६ करोड पुनरकजाय लगानीमा रहेको छ।
21. कोभिड-१९ महामारी रोकथाम, भनर्न्त्रण, र उपचार सम्वन्त्िी कार्यमा प्रर्ोग गररने औषिी,
उपकरण, उपचार सामाग्रीको आपूभतय र सां िभमत व्र्खक्तको व्र्वस्थापन एवम् पूवायिार भनमायणका
लाभग तीनै तहमा स्थापना गररएको कोषमा जम्मा िएको रकम तथा ववभनर्ोजन समेत गरी
२०७८ वैशािसम्म रु.३४ अबय ११ करोड रहेकोमा सो अवभिसम्म रु.२३ अबय १६ करोड
िचय िएको छ। ववभनर्ोखजत एवम् सङ्कभलत रकममध्र्े र्स अवभिसम्म रु.१० अबय ९५ करोड
िचय हुन बाँकी रहेको छ।

22. कोभिड-१९ बाट प्रिाववत पर्यटन र िरे ल,ु साना तथा मझौला उद्योग क्षेरका श्रभमक तथा
कमयचारीको पाररश्रभमक िुक्तानीमा सहर्ोग पुर्र्ाउने उद्देश्र्ले र्सै वषय शुरु गररएको व्र्वसावर्क
भनरन्त्तरता कजाय २०७७ फागुन मसान्त्तसम्म रु.२० करोड ८८ लाि प्रवाह िएको छ।

23. कोभिड-१९ का कारण उत्पन्न असहज पररखस्थभतमा पभन आभथयक गभतववभि चलार्मान बनाउन
र समविगत आभथयक व्र्वस्थापनमा सहजीकरण गने उद्देश्र्अनुरुप कजाय िुक्तानी अवभिको म्र्ाद
थप, कजाय पुनसंरचना र पुनतायभलकीकरणको व्र्वस्था गररएको छ। ऋणीहरूलाई चालु पुँजी
कजायको अभिकतम् २० प्रभतशतसम्म र आवभिक कजायको अभिकतम् १० प्रभतशतसम्म थप
कजाय प्रवाह गनय सवकने व्र्वस्था गररएको छ।

ँ ीबजार प्रभत लगानीकतायको आकषयण बढ्दै गएको छ। २०७६ फागुनमसान्त्तमा १,३७७.२

24. पुज
भबन्त्दुमा रहेको नेप्से सूचकाङ्क २०७७ फागुनमसान्त्तमा २,४५८.५ भबन्त्दुमा पुगेको छ।

25. भबमा व्र्वसार्को दार्रा ववस्तार िएको छ। आभथयक वषय २०७७/७८ को फागुनसम्म भबमा
व्र्वसार्को कुल ववत्तीर् स्रोत तथा उपर्ोग गत आभथयक वषयको सोही अवभिको तुलनामा 15.०
प्रभतशतले वृवि िई रु.५ िबय २ अबय ७० करोड पुगेको छ। चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म
रु.१ िबय २ अबय ४० करोड भबमाशुल्क सङ्कलन िएको छ।

26. चालु आभथयक वषयको दोश्रो चौमाभसकमा कोभिड-१९ महामारीको प्रिाव िमश: कम हुँदै गएकोले
वैदेखशक व्र्ापारमा सामान्त्र् वृवि िएको छ। चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म कुल वस्तु पैठारी
२.१ प्रभतशतले वृवि िई रु.९ िबय ४३ अबय ९९ करोड पुगेको छ। र्स अवभिमा चामल,
िटमासको कच्चा तेल, एम.एस. भबलेट, र्ातार्ातका सािन तथा पाटपुजाय, दूरसञ्चारका उपकरण
तथा पाटपुजाय लगार्तका वस्तुको पैठारी बढे को छ िने पेट्रोभलर्म पदाथय, हवाईजहाजका पाटपुजाय,
कच्चा पाम तेल, अन्त्र् मेभसनरी तथा पाटपुजाय, भिभडर्ो, टे भलभिजन तथा पाटपुजाय लगार्तका वस्तुको
पैठारी िटे को छ।

27. चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म कुल वस्तु भनकासी ७.८ प्रभतशतले वृवि िई रु.८० अबय ७८
करोड पुगेको छ। आभथयक वषय २०७६/७७ को सोही अवभिमा वस्तु भनर्ायत रु.७४ अबय ९१
करोड रहे को भथर्ो। चालु आभथयक वषयमा प्रशोभित िटमासको तेल, खचर्ा, जमोठ कपडा, अलैंची
 लगार्तका वस्तुको भनकासी बढे को छ िने भसन्त्थेवटक र्ानय, फलफूलको जुस, उनी गलैचा कापेट
लगार्तका वस्तुको भनकासी िटे को छ।

28. आभथयक वषय २०७७/७८ को फागुनसम्म शोिनान्त्तर खस्थभत रु.६८ अबयले बचतमा रहेको छ
िने चालु िाता रु.१ िबय ४८ अबय ६८ करोडले िाटामा रहेको छ। िुद ट्रान्त्सफर आर्, पुँजी
िाता र ववत्तीर् िाता बचतमा रहेका कारण शोिनान्त्तर खस्थभतमा सुिार आएको छ। आभथयक
वषय २०७६/७७ को सोही अवभिमा शोिनान्त्तर खस्थभत रु.३७ अबय ८४ करोडले बचतमा रहेको
भथर्ो िने चालु िाता रु.१ िबय १९ अबय ७० करोडले िाटामा रहेको भथर्ो।

29. आभथयक वषय २०७७/७८ को फागुनसम्म ववप्रेषण आप्रवाह ८.६ प्रभतशतले वृवि िई रु.६ िबय
४२ अबय १४ करोड पुगेको छ। आभथयक वषय २०७६/७७ को सोही अवभिमा ववप्रेषण आप्रवाह
रु.५ िबय ९१ अबय १९ करोड रहेको भथर्ो। आभथयक वषय २०७६/७७ मा ववप्रेषण आर् रु.८
िबय ७५ अबय ३ करोड रहेको भथर्ो।

30. २०७७ असार मसान्त्तमा कुल ववदे शी ववभनमर् सखञ्चभत रु.१४ िबय १ अबय ८४ करोड रहेकोमा
२०७७ फागुन मसान्त्तमा रु.१४ िबय ३६ अबय ५४ करोड पुगेको छ। र्स सखञ्चभतले ११.३
मवहनाको वस्तु तथा सेवाको आर्ात िान्न पुग्ने दे खिन्त्छ।

31. पभछल्ला वषयमा मानव ववकास सूचकाङ्कमा सुिार हुँदै आएको छ। सां र्क्त
ु रािसां िीर् ववकास
कार्यिमको सन् २०२० को प्रभतवेदनअनुसार नेपालको मानव ववकास सूचकाङ्क अखिल्लो वषयको
0.579 को तुलनामा सुिार िई ०.६०२ पुगेको छ।

32. प्रिानमन्त्री रोजगार कार्यिम अन्त्तगयत आभथयक वषय 2076/77 मा 3 लाि 70 हजार 7
सर् 34 सूचीकृत बेरोजगारमध्र्े 1 लाि 5 हजार 6 सर् 35 व्र्खक्तले रोजगारी प्राप्त गरे का
भथए। चालु आभथयक वषयको फागुनसम्ममा रोजगार सेवा केन्त्द्रमा सूचीकृत 7 लाि 43 हजार
5 सर् ३ बेरोजगारमध्र्े 33 हजार ७ सर् ३३ व्र्खक्तले रोजगारी प्राप्त गरे का छन्।

33. प्रिानमन्त्री कृवष आिुभनकीकरण पररर्ोजना अन्त्तगयत सञ्चाभलत ववभिन्न रोजगार लखक्षत
कार्यिमबाट हालसम्म 4 लाि 43 हजार 4 सर् 67 व्र्खक्तलाई आांखशक र 48 हजार 7
सर् 81 व्र्खक्तलाई पूणय रोजगारी प्राप्त िएको छ।

34. चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म 13 हजार 5 सर् 26 रोजगारदाता र 1 लाि 93 हजार
72 जना श्रभमक सामाखजक सुरक्षा कोषमा आबद्ब िएका छन्। हालसम्म रु. 4 अबय 66 करोड
10 लाि 15 हजार र्ोगदान बापतको रकम उक्त कोषमा जम्मा िएको छ।

35. आभथयक वषय २०७७/7८ को फागुनसम्म ८ खजल्ला, ९८ स्थानीर् तह र ८५० वडामा राविर्
पररचर्पर वववरण दताय अभिर्ान सम्पन्न िएको छ। १६ खजल्लामा वववरण दताय कार्य सुचारू
रहेको छ। हालसम्म २२ लाि नागररकको वववरण सङ्कलनको कार्य सम्पन्न िएको छ।
36. आभथयक वषय २०७7/७8 को फागुनसम्म ज्र्ेष्ठ नागररक, एकल मवहला, अपाङ्गता िएका व्र्खक्त,
लोपोन्त्मुि जाभत, बालबाभलका समेत गरी कुल जम्मा 31 लाि 50 हजार 1 सर् 11
लािग्राहीलाई रु.58 अवय 38 करोड 69 लाि 55 हजार 9 सर् 59 सामाखजक सुरक्षा ित्ता
ववतरण गररएको छ।

37. कोभिड-१९ महामारीको कारण पर्यटक आगमन र भ्रमण आर्मा व्र्ापक सङ्कुचन आएको छ।
सन् २०१९ मा ११ लाि ९७ हजार १ सर् ९१ पर्यटक नेपाल भिभरएकोमा सन् २०२० मा
र्स्तो सां ख्र्ामा ८०.८ प्रभतशतले सङ्कुचन आई २ लाि ३० हजार ८५ रहे को छ। सन् २०२०
मा नेपाल भ्रमणमा आएका ववदे शी पर्यटकबाट कुल रु.२४ अबय ९६ करोड बराबरको ववदे शी
मुद्रा आजयन िएको छ जुन अखिल्लो वषयको सोही अवभिको तुलनामा ७० प्रभतशतले कमी रहे को
छ।

38. २०७7 फागुनसम्म 93.0 प्रभतशत जनसङ्खख्र्ामा ववद्युतको पहुँच पुगेको छ। राविर् भग्रडमा
कुल जभडत ववद्युत उत्पादन गत वषयको तुलनामा 4.1 प्रभतशतले वृवि िई 1458 मेगावाट
पुगेको छ। प्रभतव्र्खक्त ववद्युत िपत 260 वकलोवाट िण्टा पुगेको छ।

ु िर रणनीभतक र स्थानीर् सडक सञ्जाल गरी कालोपरे 1५ हजार 9

39. २०७7 फागुनसम्म मुलक
सर् 7४ वकलोभमटर, िण्डाखश्मत 8 हजार 5 सर् 82 वकलोभमटर र कच्ची सडक 8 हजार
9 सर् 72 वकलोभमटर गरी ३3 हजार 5 सर् 28 वकलोभमटर सडक भनमायण िएको छ।
प्रदे श तथा स्थानीर्स्तरबाट कच्ची, ग्रािेल र कालोपरे सवहत जम्मा 63 हजार 5 सर् 77
वकलोमीटर सडक भनमायण िएको छ।

40. 2077 असारसम्म सबै वकभसमका गरी 38 लाि 36 हजार 5 सर् 2 सवारी सािन दताय
िएकोमा चालु आभथयक वषयको फागुनसम्म 1 लाि 50 हजार 7 सर् 65 थप नर्ाँ सवारी
सािन दताय िई जम्मा दताय हुने सवारी सािनहरुको सां ख्र्ा 39 लाि 87 हजार 2 सर् 67
पुगेको छ ।

41. अत्र्ावश्र्क सेवाको सूचीमा इन्त्टरनेट सेवा समावेश गररएको छ। ववज्ञापन रवहत नीभत (Clean
Feed) कार्ायन्त्वर्नमा ल्र्ाइएको छ। सबै सरकारी ववद्युतीर् सेवालाई एकीकृत प्रणालीमाफयत्
नागररकलाई सहजरूपमा सेवा पुर्र्ाउन नागररक एप्स सञ्चालनमा ल्र्ाइएको छ।

42. 2077 को फागुनसम्म टे भलफोन िनत्व 130.3 प्रभतशत र ईन्त्टरनेट ग्राहक िनत्व 82.8 प्रभतशत
पुगेको छ । गत आभथयक वषयमा टे भलफोन िनत्व 126.7 प्रभतशत र ईन्त्टरनेट ग्राहक िनत्व 73
प्रभतशत रहे को भथर्ो।

43. शैखक्षक वषय २०७७ मा प्राथभमक तह (कक्षा १-५) को िुद िनायदर ९७.४ प्रभतशत, आिारिूत
तह (कक्षा १-८) को ९४.७ प्रभतशत र माध्र्भमक तह (कक्षा ९-१२) को ५१.२ प्रभतशत
रहेको छ।
44. २०७७ फागुनसम्म आिारिूत िानेपानी सुवविा पुगेको जनसङ्खख्र्ा 91.5 प्रभतशत र उच्च
मध्र्मस्तरको िानेपानी सुवविा पुगेको जनसङ्खख्र्ा 23.० प्रभतशत रहे को छ। आभथयक वषय
2077/78 को फागुनसम्म थप 1 लाि 55 हजार 8 सर् 8 जनसङ्खख्र्ा आिारिूत
िानेपानीको सुवविाबाट लािाखन्त्वत िएका छन्। बहुप्रभतखक्षत मेलम्ची िानेपानी आर्ोजनाको
सुरुङ्ग भनमायण सम्पन्न िई काठमाडौँमा पानी ववतरण गनय थाभलएको छ।

45. २०७७ फागुनसम्म िूकम्पबाट क्षभत िएका भनजी आवास 72.9 प्रभतशत, सावयजभनक ववद्यालर्
८२.७ प्रभतशत, पुराताखत्वक सम्पदा 53.३ प्रभतशत, स्वास््र् सां स्था ५8.3 प्रभतशत, सरकारी
िवन ८5.3 प्रभतशत र सुरक्षा भनकार्का िवन 9५.8 प्रभतशतको पुनभनयमायण कार्य सम्पन्न िएको
छ।

46. चालु आभथयक वषयमा काठमाडौँको ऐभतहाभसक िरोहरको रूपमा रहेका िरहरा, रानीपोिरी र
दरवार हाइस्कूल लगार्तका महत्वपूणय ऐभतहाभसक एवम् पुराताखत्वक महत्त्वका सम्पदाको
पुनभनयमायण कार्य सम्पन्न िएको छ।

47. कोभिड-१९ महामारीबाट प्रिाववत 5 लाि 20 हजार 3 सर् 39 करदातालाई वावषयक

कारोवारको आिारमा आर् वषय 2076/77 मा लाग्ने आर्करमा रु.2 अबय 19 करोड ६२
लाि छु ट सुवविा ददइएको छ।

48. कोभिड-१९ महामारीले उद्योग व्र्वसार्मा परे को असर न्त्र्ूनीकरण गनय बैंक तथा ववत्तीर्
सां स्थाहरूले माभसक व्र्ाज रकममा आिार दर िन्त्दा कम नहुने गरी 10 प्रभतशत र 2076
चैर मसान्त्तमा कार्म व्र्ाज दरमा २ प्रभतशत भबन्त्दुले कम हुने गरी छु ट ददइएकोमा र्सबाट
ऋणीहरूले 2077 असारसम्ममा कररव रु.10 अवय 21 करोड 66 लाि छु ट सुवविा प्राप्त
गरे का छन्।

49. कोभिड-19 महामारीबाट प्रिाववत सामाखजक सुरक्षा कोषमा आबि प्रभतष्ठानमा कार्यरत श्रभमकको
आभथयक वषय 2076/77 को अखन्त्तम 4 मवहनाको श्रभमक तथा रोजगारदाताको तफयबाट जम्मा
गनुप
य ने र्ोगदान रकम रु.1 अबय 3 करोड 24 लाि 6 हजार नेपाल सरकारले सामाखजक
सुरक्षा कोषमा िुक्तानी गरे को छ।

50. महामारीबाट उत्पन्न आभथयक सां कटको वावजुद पभन नेपालको मुद्रास्फीभत वाखछछत सीमाभिर
रहेको, शोिानान्त्तर खस्थभत तथा ववदे शी ववभनमर् सखञ्चभत सुवविाजनक रहे को, ववत्तीर् क्षेर सबल
रहेको र पुनभनयमायणमा िएको प्रगभत र पूवायिार ववकासको क्षेरमा िएको ववस्तारको कारण
आगामी ददनमा आभथयक खस्थभत सबल हुँदै अथयतन्त्रमा V-आकारको आभथयक वृवि हुने अनुमान
रहेकोमा नर्ाँ वषय २०७८ को शुरुवातसँगै फैभलएको कोभिड-१९ को दोस्रो लहरले िमश:
गभतशील बन्त्दै गएको अथयतन्त्रमा पुनः च ुनौभत र जोखिम बढाइददएको छ।
 १. समग्र आर्थिक स्थथर्ि

कोर्िड-१९ र विश्व अथििन्त्र

1.1 सन् २०२० को शुरुिािदे स्ि नै कोर्िड-१९ को विश्वव्यापी महामारीले युगमा विरलै आउने
मानिीय र आर्थिक सङ्कट उत्पन्न गराइरहे को छ। सन् १८७० दे स्ि हालसम्म १ सय ५०
िर्िको अिर्िमा विर्िन्न प्रकृर्िका वित्तीय सङ्कटका कारण विश्वमा दे स्िएका आर्थिक मन्त्दीको
िुलनामा कोर्िड-१९ महामारीको कारण र्सस्जिि आर्थिक मन्त्दीको प्रिाि व्यापक र उच्च
रहेको छ। फलथिरुप, विश्वका ९० प्रर्िशि िन्त्दा बढी दे शको प्रर्िव्यस्ि कुल गाहिथ्य
उत्पादनमा सङ्कुचन आएको अनुमान छ। सन् १९३० दे स्ि १९३२ को विश्वव्यापी आर्थिक
मन्त्दीमा ८५ प्रर्िशि दे शको मार प्रर्ि व्यस्ि कुल गाहिथ्य उत्पादनमा सङ्कुचन आएको
र्थयो।

1.2 कोर्िड-१९ महामारीद्वारा उत्पन्न विश्व मानि थिाथ्य सङ्कटको कारण दे स्िएको आर्थिक
मन्त्दीले विश्व अथििन्त्र नराम्रोसँग प्रिाविि हुन पुगेको छ। यो िैस्श्वक महामारीले जनथिाथ्य
र मानि जीिनमा समेि र्नकै क्षर्ि पुर्याइरहे को छ। महामारी िथा यसको र्नयन्त्रणको
लार्ग अिलम्बन गररएका बन्त्दाबन्त्दी लगायिका विर्िन्न उपायको कारण विश्व अथि व्यिथथाको
आर्थिक गर्िविर्िमा व्यापक सङ्कुचन आएको छ। थिाथ्य सङ्कटबाट उत्पन्न यो विश्वव्यापी
आर्थिक मन्त्दी यस अस्िका आर्थिक सङ्कटहरू जथिै : विश्व युद्धको कारण र्सस्जिि सङ्कट
(१९१४; १९१७-२१; १९४५-४६), द ग्रेट र्डप्रेशन १९३०-३२, िेलको मूल्यमा आएको
िीब्र उछालको कारण र्सस्जिि सङ्कट (१९७५; १९८२) र सन् २००८ को वित्तीय सङ्कट
िन्त्दा र्िन्न प्रकृर्िको रहे को छ।

1.3 अथििन्त्रका विर्िन्न क्षेरहरू उत्पादन, वििरण र श्रम बजार प्रिाविि िएकोले िेरोजगारी,
गररबी र असमानिा बढे को छ। िर सन् 2020 को अगथटदे स्ि कोर्िड-१९ विरुद्धको
ु ले िोप लगाउन शुरु गररसकेको कारण
िोपको उत्पादन शुरु िएको र अर्िकाांश मुलक
आगामी ददनमा आत्मविश्वास बढ्न गई आम जनजीिन चलायमान हुँदै जाने र आर्थिक
गर्िविर्ि समेि क्रमश: विथिार हुँदै जाने अनुमान छ। विश्व व्यापारको आयिनको साथै
अर्िकाांश दे शको औद्योर्गक उत्पादन कोर्िड-19 सां क्रमण पूिक
ि ो अिथथामा फकिन लागेको
समयमा नयाँ रूप (Variant) सवहि कोर्िड-१९ को दोस्रो लहर फैर्लइरहेको हुँदा आर्थिक
वक्रयाकलापमा पुन: सङ्कुचन बढ्दै जाने दे स्िएको छ। विश्व अथििन्त्र मन्त्दीिफि िकेर्लएको
िएिापर्न कोर्िड-१९ को र्नयन्त्रण, रोकथाम िथा उपचारका साथै आर्थिक पुनरूत्थानको
ु ले अिलम्िन गरे का नीर्िगि व्यिथथाको कारण विश्व अथििन्त्र थप
लार्ग हरे क मुलक
मन्त्दीिफि जानबाट रोवकएको अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्ले जनाएको छ। िथावप, महामारीको
पर्छल्लो लहरको प्रिृस्त्त हेदाि विश्व अथििन्त्र अझैपर्न ििरामुि िइनसकेको थपष्ट हुन्त्छ।

1
विश्व आर्थिक िृवद्धदर

1.4 कोर्िड-19 महामारीको कारण विश्वव्यापी आर्थिक वक्रयाकलापमा सुथििा आएसँगै अर्िकाांश
ु हरूको आर्थिक िृवद्ध ऋणात्मक िई सन् 2020 मा विश्व अथििन्त्र 3.३ प्रर्िशिले
मुलक
सङ्कुचन िएको र्थयो। कोर्िड-19 विरुद्धको िोपको उत्पादन र वििरणसँगै विर्िन्न
ु हरूले आफ्ना नागररकलाई िोप लगाउन शुरु गररसकेको हुँदा आगामी ददनमा विश्व
मुलक
बजारको आपूर्िि श्रृांिला सुचारु हुने, िथिुको मागमा िृवद्ध हुने, बन्त्दाबन्त्दी िुकुलो हुँदैजाने,
ु को काम गने िररकामा पररिििन हुने र उपिोिा, उद्योग िथा व्यिसायलाई
हरे क मुलक
आर्थिक सुवििा र राहि उपलब्ि गराउन वित्तीय सहयोगमा िढोत्तरी हुने अनुमान गररएको
छ। िसथि, सन् 2021 मा विश्व अथििन्त्र 6.0 प्रर्िशिले विथिार हुने प्रक्षेपण अन्त्िरािविय
मुद्रा कोर्ले गरे को छ।

िार्लका १(क): विश्व आर्थिक िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

अथििन्त्र 2016 2017 2018 2019 2020 2021*
विश्व अथििन्त्र 3.3 3.8 3.6 2.8 -3.3 6.0
विकर्सि अथििन्त्र 1.8 2.5 2.3 1.6 -4.7 5.1
उदीयमान िथा विकासशील अथििन्त्र 4.5 4.8 4.5 3.6 -2.2 6.7
उदीयमान िथा विकासशील एस्शया 6.8 6.6 6.4 5.3 -1 8.6
ु
मध्यपूिि िथा उत्तर अविकी मुलक 5.1 1.9 1.2 0.8 -3.4 4.0
उदीयमान िथा विकासशील युरोप 1.9 4.1 3.4 2.4 -2 4.4
ु
यूरोवपयन युर्नयनका मुलक 2.1 3.0 2.3 1.7 -6.1 4.4
न्त्यून आय िएका विकासशील अथििन्त्र 3.9 4.9 5.1 5.3 0.0 4.3
स्रोिः अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्, अवप्रल, 2021 *प्रक्षेपण

1.5 ु र अन्त्य
सन् 2020 मा कोर्िड-19 को प्रिािबाट यूरोवपयन युर्नयनमा आिद्ध मुलक
ु बढी प्रिाविि िएका छन्। सन् 2020 मा यी अथििन्त्रको आर्थिक िृवद्ध
विकर्सि मुलक
ु हरूमा
क्रमशः 6.1 प्रर्िशि र ४.7 प्रर्िशिले ऋणात्मक रहे को छ। प्राय: मुलक
बन्त्दाबन्त्दीमा आएको केही िुकुलोपना र हरे क मुलक
ु ले आफ्नो काम गने िररकामा गरे को
पररिििनबाट आर्थिक गर्िविर्िमा विथिार हुने अपेक्षा सवहि सन् 2021 मा विकर्सि अथििन्त्र
5.1 प्रर्िशि, उदीयमान िथा विकासशील अथििन्त्र 6.7 प्रर्िशि र यूरोवपयन युर्नयनका
ु हरूको अथििन्त्र 4.4 प्रर्िशिले विथिार हुने अनुमान गररएको छ। कोर्िडको सां क्रमण
मुलक
बीचमा पर्न उदीयमान िथा विकासशील एस्शयाको अथििन्त्र सन् 2020 मा 1.0 प्रर्िशिले
मार सङ्कुचन िएको छ िने सन् 202१ मा 8.6 प्रर्िशिको उच्च विथिार हुने प्रक्षेपण
रहेको छ।

2
1.6 कोर्िड-19 महामारीले र्लने थिरूप र सां क्रमण फैर्लने गर्ि, िोपको उपलब्ििा, कोर्िड-
19 बाट मानि थिाथ्य र अथििन्त्रमा पने असरलाई सम्बोिन गनि र्लइने नीर्ि, वित्तीय
ु का विर्िन्न पक्षहरूमा
क्षेरको विकास िथा सुदृढीकरण र थिाथ्यसम्बन्त्िी समथयाबाट मुलक
परे को असरलाई सम्बोिन गनि सक्ने अथििन्त्रको क्षमिाले विश्व अथििन्त्रको आगामी ददशा
र्निािरण गने दे स्िन्त्छ।

चाटि १(क): विश्व आर्थिक िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

10.0 8.6
8.0 6.7
6.0 6.0
6.0 5.1 5.0 5.2 5.2
4.4 4.0 4.3
3.6 3.3
4.0 2.3
2.0 1.0

0.0
विश्व अथििन्त्र विकर्सि अथििन्त्र उदीयमान िथा उदीयमान िथा न्त्यूनआय िएका
विकासशील विकासशील विकासशील
अथििन्त्र एस्शया अथििन्त्र

2015-2020 और्ि 2021 2022

स्रोि: अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्, अवप्रल, २०2१

1.7 ु को अथििन्त्र सुिार हुने दे स्िन्त्छ। पयिटन

सन् २०२१ मा दस्क्षण एस्शयाका अर्िकाांश मुलक
ु मास्ल्दभ्सको अथििन्त्र कोर्िड-19
क्षेरमा अर्िक र्नििर रहे को दस्क्षण एस्शयाली मुलक
सां क्रमणबाट सबैिन्त्दा बढी प्रिाविि िएको र्थयो। सन् 2020 मा 32.2 प्रर्िशिले सङ्कुचन
िएको मास्ल्दभ्सको अथििन्त्र सन् 2021 मा 18.9 प्रर्िशिले विथिार हुने अनुमान रहेको
छ। यसैगरी सन् 2020 मा 0.8 प्रर्िशिले सङ्कुचन िएको िुटानको अथििन्त्र सन् 2021
मा थप सङ्कुचन िई 1.9 प्रर्िशि पुग्ने अनुमान रहेको छ। दस्क्षण एस्शयाका ठू ला अथििन्त्र
िारि र चीनको अथििन्त्रमा उल्लेख्य विथिार हुने दे स्िन्त्छ। सन् 2021 मा िारिको
अथििन्त्र 12.5 प्रर्िशि र चीनको अथििन्त्र 8.4 प्रर्िशिे िृवद्ध हुने अनुमान रहेको छ।
सन् 2020 मा िारिको अथििन्त्र 8.0 प्रर्िशिले सङ्कुचन र चीनको अथििन्त्र 2.3 प्रर्िशिले
विथिार िएको र्थयो। नेपालको अथििन्त्र सन् 2020 मा 1.9 प्रर्िशिले सङ्कुचन िएकोमा
सन् 2021 मा 2.9 प्रर्िशिले विथिार हुने अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्को अनुमान रहेको छ।

3
 ु िथा चीनको आर्थिक िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)
िार्लका १(ि): दस्क्षण एस्शयाली मुलक
ु
मुलक २०१६ २०१७ २०१८ २०१९ २०२० २०२१*

बांगलादे श 7.1 7.3 7.9 8.2 3.8 5.0

िुटान 7.4 6.3 3.8 4.3 -0.8 -1.9

िारि 8.3 6.8 6.5 4.0 -8.0 12.5

मास्ल्दभ्स 6.3 7.2 8.1 7.0 -32.2 18.9

नेपाल 0.4 9.0 7.6 6.7 -1.9 2.9

श्रीलङ्का 4.5 3.6 3.3 2.3 -3.6 4.0

पावकथिान 4.6 5.2 5.5 1.9 -0.4 1.5

अफगार्नथिान 2.2 2.6 1.2 3.9 -5.0 4.0

चीन 6.9 6.9 6.7 5.8 2.3 8.4

स्रोि: अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्, अवप्रल, २०2१ *

प्रक्षेपण

मूल्य स्थथर्ि

1.8 अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्ले सन् 202१ मा विकर्सि अथििन्त्रको मूल्य िृवद्धदर 1.6 प्रर्िशि
हुने प्रक्षेपण गरे को छ। उदीयमान िथा विकासशील अथििन्त्रको मूल्य िृवद्धदर सन् २०20
मा 5.१ प्रर्िशि रहे कोमा सन् २०2१ मा 0.2 प्रर्िशि र्बन्त्दुले िटे र ४.9 प्रर्िशि रहने
प्रक्षेपण रहे को छ। उदीयमान िथा विकासशील एस्शया र न्त्यून आय िएका विकासशील
अथििन्त्रको मुद्राथफीर्ि िट्ने र उदीयमान िथा विकासशील युरोप, मध्यपूि ि िथा उत्तर
ु हरूको मुद्राथफीर्ि बढ्ने प्रक्षेपण अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्को रहे को छ।
अविकी मुलक

1.9 सन् 2020 को माचिपर्छ उल्लेिनीय रूपले िटे को पेट्रोर्लयम पदाथिको मूल्य सन् 2021
मा 30 प्रर्िशिले िृवद्ध हुने अनुमान अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्ले गरे को छ। कोर्ले िािु िथा
िथिुको मूल्यमा समेि िृवद्ध हुने अनुमान रहेको छ।

िार्लका १(ग): विश्वको मुद्राथफीर्ि (उपिोिा मूल्यमा आिाररि, प्रर्िशि)

अथििन्त्र २०१६ २०१७ २०१८ २०१९ २०२० २०२१*

विकर्सि अथििन्त्र ०.7 1.7 २.0 1.4 0.7 1.6
उदीयमान िथा विकासशील अथििन्त्र ४.३ 4.4 4.9 5.1 5.1 4.9
उदीयमान िथा विकासशील एस्शया 2.8 2.4 2.7 3.3 3.1 2.3
उदीयमान िथा विकासशील युरोप 5.5 5.6 6.4 6.6 5.4 6.5
ु हरू
मध्यपूिि िथा उत्तर अविकी मुलक ५.५ ७. 10.7 7.6 10.6 12.4
न्त्यून आय िएका विकासशील अथििन्त्र 8.4 9.2 8.8 8.4 11.7 11.2
स्रोि: अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्, अवप्रल, २०2१ *
प्रक्षेपण

1.10 ु हरू मध्ये पावकथिानको मूल्यिृवद्ध उच्च रहने र

सन् 2021 मा दस्क्षण एस्शयाली मुलक
मास्ल्दभ्समा सबैिन्त्दा न्त्यून मूल्यिृवद्ध हुने अनुमान रहेको छ। बङ्गलादे श, िुटान र मास्ल्दभ्स
ु को उपिोिा मुद्राथफीर्ि दर िट्ने अनुमान रहेको छ।
बाहेक दस्क्षण एस्शयाका अन्त्य मुलक

4
 सन् २०2१ मा नेपालको उपिोिा मुद्राथफीर्ि सन् २०20 को 6.1 प्रर्िशिबाट िटे र
4.2 प्रर्िशि रहने अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्को प्रक्षेपण रहेको छ। सन् 2020 को िुलनामा
सन् 2021 मा चीनको उपिोिा मुद्राथफीर्ि िटे र 1.2 प्रर्िशि हुने अनुमान रहेको छ।

ु िथा चीनको मुद्राथफीर्ि

िार्लका १(ि): दस्क्षण एस्शयाली मुलक
(उपिोिा मूल्यमा आिाररि, प्रर्िशि)
ु
मुलक 2016 2017 2018 2019 2020 2021*
बङ्गलादे श 5.9 5.4 5.8 5.5 5.6 5.8
िुटान 3.3 4.3 3.7 2.8 4.2 4.9
िारि 4.5 3.6 3.4 4.8 6.2 4.9
मास्ल्दभ्स 0.8 2.3 1.4 1.3 -1.6 1.6
नेपाल 9.9 4.5 4.1 4.6 6.1 4.2
श्रीलांका 4 6.6 4.3 4.3 4.6 4.4
अफगार्नथिान 4.4 5 0.6 2.3 5.6 5.1
पावकथिान 2.9 4.1 3.9 6.7 10.7 8.7
चीन 2.0 1.6 2.1 2.9 2.4 1.2
स्रोि: अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्, अवप्रल, २०21 *
प्रक्षेपण

1.11 नेपालको सन् 2015 दे स्ि 2020 सम्मको औसि मुद्राथफीर्ि 6.1 प्रर्िशि रहेको छ िने
ु िारि र चीनको यथिो मुद्राथफीर्ि क्रमशः 4.६ प्रर्िशि र 2.१ प्रर्िशि
र्छमेकी मुलक
रहेको छ। सन् 2021 मा नेपाल, िारि र चीनको मुद्राथफीर्ि क्रमशः 4.2 प्रर्िशि, 4.9
प्रर्िशि र 1.2 प्रर्िशि रहने प्रक्षेपण कोर्को रहे को छ।

चाटि १(ि): नेपाल, िारि र चीनको मुद्राथफीर्िको िुलनात्मक वििरण (प्रर्िशिमा)

8.0
6.1
6.0 4.6 4.9
4.2
4.0
2.1
2.0 1.2

0.0
नेपाल िारि चीन

और्ि 2015-2020 2021

स्रोि: अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्, अवप्रल, २०2१

विश्व व्यापार

1.12 कोर्िड-१९ को महामारी फैर्लरहेको अिथथामा अन्त्िरािविय सीमा नाकामा मार्नसको आिि
जाििमा रोकािट िएिा पर्न िथिुको र्नकासी िथा पैठारी र्नरन्त्िर िइरहेकोले विश्व

5
 व्यापारको आयिनमा सुिार आएको छ। फलथिरूप सन् 202१ मा विश्व व्यापारको
आयिन 8.4 प्रर्िशिले िृवद्ध हुने अनुमान रहेको छ। सन् 2020 मा यथिो आयिन 8.5
प्रर्िशिले िटे को र्थयो। यसै गरी सन् 2020 मा र्नकासीको आयिन 9.5 प्रर्िशि र
आयािको आयिन 9.1 प्रर्िशिले िटे कोमा सन् 2021 मा र्नकासीको आयिन 7.9
प्रर्िशि र आयािको आयिन 9.1 प्रर्िशिले बढ्ने अनुमान अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्को रहे को
छ।

िार्लका १(ङ): विश्व व्यापारको आयिन (िावर्िक प्रर्िशि पररिििन)

व्यापार आयिन 2016 2017 2018 2019 2020 2021*

विश्व 2.3 5.6 3.9 0.9 -8.5 8.4

र्नकासी 2 4.8 3.6 1.3 -9.5 7.9

पैठारी 2.6 4.8 3.7 1.7 -9.1 9.1

*
स्रोि: अन्त्िरािविय मुद्रा कोर्, अवप्रल, २०2१ प्रक्षेपण

राविय अथििन्त्र
आर्थिक िृवद्ध

1.13 महामारीको समयमा आम मार्नसको जीिन रक्षा र मानिोस्चि जीिन र्निािहको लार्ग
आिश्यक व्यिथथा र्मलाउने कायि सरकारको प्राथर्मकिामा रहेको हुन्त्छ। महामारीको
समयमा हुने मानिीय क्षर्िको मूल्य आर्थिक गर्िविर्ि मार्थको प्रर्िबन्त्िबाट हुने आर्थिक
क्षर्िको मूल्यसँग िुलनायोग्य हुँदैन। नेपालले पर्न कोर्िड-१९ महामारीबाट हुनसक्ने आर्थिक
क्षर्िलाई िन्त्दा मानि समुदायको जीिन रक्षालाई उच्च महत्त्ि ददई आर्थिक िर्ि 2076/77
को चैर मवहनाबाट बन्त्दाबन्त्दी शुरु गरे को र्थयो। जसको कारण गि आर्थिक िर्िमा आर्थिक
िृवद्ध िुलनात्मक रुपमा कम रहे पर्न मानिीय क्षर्ि न्त्यूनीकरणमा िने सफलिा प्राप्त िएको
मान्त्न सवकन्त्छ। लामो समयसम्मको बन्त्दाबन्त्दीको कारण नेपालको आर्थिक िृवद्धदर पर्छल्लो
दुई दशकमै पवहलोपटक २.१२ प्रर्िशिले उच्च ऋणात्मक रहन पुग्यो, जुन आर्थिक िर्ि
२०७१/७२ मा गएको विनाशकारी िूकम्पबाट र्सस्जिि आर्थिक क्षर्ि िन्त्दा उच्च हो।

1.14 कोर्िड-१९ रोकथाम, र्नयन्त्रण िथा उपचारको प्रयासको िािजुद चालु आर्थिक िर्ि
२०७७/७८ को शुरुदे स्ि पवहलो चौमार्सकसम्म कोर्िड सां क्रमण दर बढ्दै गएकोमा
मांर्सरदे स्ि चैिसम्म क्रमश: र्नयन्त्रण िफि गएको र्थयो। यद्यवप, पर्छल्लो समयमा िारिमा
िीब्र रुपमा बढे को कोरोना सां क्रमणको प्रत्यक्ष प्रिाि परी नेपालमा पर्न २०७८ िैशािदे स्ि
कोर्िड सां क्रमण दर िीब्र गर्िले बढ्दै गएको छ। कोर्िड रोकथाम िथा र्नयन्त्रणका लार्ग
ु का विर्िन्न िागमा आांस्शक रूपमा र्नर्ेिाज्ञा जारी गररएको छ। थिाथ्य सङ्कटको
फेरर मुलक
यथिो ियािह अिथथामा क्रमश: सुिार आउने अपेक्षा सवहि नेपालको आर्थिक िृवद्धदर चालु

6
 आर्थिक िर्िमा ४.० प्रर्िशि रहने प्रारस्म्िक अनुमान छ। थिाथ्य सङ्कटको अिथथा लामो
समयसम्म रवहरहेमा लस्क्षि आर्थिक िृवद्ध हार्सल गनि कायि च ुनौिीपूणि दे स्िन्त्छ।
मन्त्जुर्ा बक्स १(क): आिार िर्िको पुनरािलोकन
राविय लेिा ि्याङ्कको गणना गदाि र्लइएको यस िन्त्दा अस्िको आिार िर्िलाई प्रर्िथथापन गरी नयाँ
आिार िर्ि िय गने र सोका आिारमा विगि िथा आगामी िर्िका स्थथर मूल्यमा गणना हुने राविय लेिा
ि्याङ्क मापन गने विर्ि नै राविय लेिा ि्याङ्कको आिार पररिििन (Rebasing) हो। पर्छल्लो २ दशकसम्म
आिार िर्ि एउटै रहेको कारण राविय लेिा ि्याङ्कलाई बढी यथाथिपरक र समयसापेक्ष बनाउन बाँकी
र्थयो। कुल गाहिथ्य उत्पादन यथाथि िन्त्दा न्त्यून रहेको िन्ने जनगुनासो आउन थालेको र्थयो। यस
सन्त्दििमा चालु आर्थिक िर्ि २०७७/७८ को राविय लेिा ि्याङ्क गणना गदाि यस अस्िको आिार िर्ि
आर्थिक िर्ि २०५७/५८ लाई प्रर्िथथापन गरी आर्थिक िर्ि २०६७/६८ लाई नयाँ आिार िर्ि र्लइएको
छ। उत्पादन, मूल्य, प्राकृर्िक प्रकोप िथा अन्त्य आर्थिक सङ्कटका दृवष्टले आर्थिक िर्ि २०६७/६८ सामान्त्य
िर्ि रहेको र िेरै जसो गणना र सिेक्षण आर्थिक िर्ि २०६७/६८ को सेरोफेरोमा िएको हुँदा सो िर्िलाई
आिार िर्िको रूपमा र्लइएको हो।
चालु आर्थिक िर्िमा गणना गररएका राविय लेिा ि्याङ्क राविय लेिा प्रणाली, २००८ मा आिाररि रहेका
छन्। चालु आर्थिक िर्िमा राविय लेिा ि्याङ्क गणना गदाि यस अस्ि नसमेवटएका आर्थिक वक्रयाकलापलाई
पर्न समेवटएको छ। िाष्प िथा िािानुकुर्लि आपूर्िि सेिा, ढल फोहोर व्यिथथापन िथा पुन:उत्पादनका
वक्रयाकलाप, गाडी िथा मोटरसाइकल ममिि सेिा, आिास िथा िोजन सेिा (यस अस्ि होटल िथा रे ष्टुरे ण्ट
रहेको) र पेशागि िैज्ञार्नक िथा प्राविर्िक वक्रयाकलाप थप गररएका छन्। यस अस्ि अथििन्त्रका १५
उपक्षेर समािेश गरी राविय लेिा ि्याङ्क गणना गने गररएकोमा चालु आर्थिक िर्िबाट यथिो सां ख्या बढे र
१८ पुगेको छ। आिार िर्िमा गररएको पररिििनको कारण स्थथर मूल्यमा आिाररि यस अस्िका राविय
लेिा ि्याङ्क पररिििन िएका छन् िने राविय लेिा प्रणाली, २००८ अनुसारका आर्थिक वक्रयाकलाप थप
गररएको कारण यस अस्िका प्रचर्लि मूल्यमा आिाररि राविय लेिा ि्याङ्क समेि पररिििन िएका छन्।
फलथिरूप, प्रचर्लि मूल्यको कुल गाहिथ्य उत्पादन (उत्पादकको मूल्यमा) सँग यस अस्िका विर्िन्न
समवष्टगि आर्थिक चरहरूको अनुपाि पर्न पररिििन िएका छन्।
नेपालमा वि.सां . २०१० सालदे स्ि राविय लेिा ि्याङ्क गणना गने कायि शुरु िएको हो। िर आर्थिक िर्ि
ँ ै आएको छ। पर्छल्लो आिार
२०२१/२२ बाट मार राविय लेिा ि्याङ्क र्नरन्त्िर रूपमा प्रकाशन हुद
िर्ि सवहि नेपालले हालसम्म ६ पटक (आर्थिक िर्ि २०२१/२२, आर्थिक िर्ि २०३१/३२, आर्थिक िर्ि
२०४१/४२, आर्थिक िर्ि २०५१/५२, आर्थिक िर्ि २०५७/५८ र आर्थिक िर्ि २०६७/६८) राविय
ु रािसां िीय ि्याङ्कीय आयोग (United Nations
लेिा ि्याङ्कको आिार िर्ि पररिििन गररसकेको छ। सांयि
Statistical Commission) ले कम्िीमा ५ दे स्ि १० िर्िको अन्त्िरालमा आिार िर्ि पररमाजिन गनि सुझाि
ददएको छ। िसथि, आगामी ददनमा र्नयर्मिरूपमा आिार िर्ि पररिििन गदै जानुपने दे स्िन्त्छ।

1.15 कोर्िड महामारीको समयमा समेि चालु आर्थिक िर्िमा अर्िकाांश प्रमुि आर्थिक पररसूचकहरू
सकारात्मक रहे का छन्। िुलनात्मक रूपमा यािायाि, पयिटन, होटे ल िथा रे ष्टुरेण्ट, थोक

7
 िथा िुद्रा व्यापारलगायि सेिा क्षेरमा कोर्िड-१९ को बढी असर परे को छ। यसबाट
गररबी र िेरोजगारीमा समेि चाप परे को अनुमान छ।

1.16 आर्थिक िर्ि 2077/78 मा कुल गाहिथ्य उत्पादन आिारिूि मूल्यमा 3.94 प्रर्िशि र
उत्पादकको मूल्यमा 4.01 प्रर्िशिले िृवद्ध हुने अनुमान रहेको छ। कोर्िड-१९ को दोश्रो
लहरले गदाि अनुमार्नि आर्थिक िृवद्ध हार्सल गने कायि च ुनौिीपूणि रहे को छ।

1.17 आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा कृवर् र गैरकृवर् क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध क्रमशः 2.64
प्रर्िशि र 4.57 प्रर्िशिले बढ्ने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िमा कृवर् क्षेरको कुल मूल्य
अर्ििृवद्ध 2.23 प्रर्िशिले विथिार िएको र्थयो िने गैरकृवर् क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध
3.9१ प्रर्िशिले ऋणात्मक रहे को र्थयो। आर्थिक िर्ि २०७7/७८ मा कृवर् क्षेरिफि िान
ु ो साथै मत्थयपालनको कुल मूल्य अर्ििृवद्धदर आर्थिक
उत्पादन १.३ प्रर्िशिले िृवद्ध हुनक
िर्ि 2076/77 को िुलनामा बढ्ने अनुमान रहेको छ । गैरकृवर् क्षेरिफि विद्युि िथा
ग्याँस, पानीको आपूर्िि िथा र्नमािण क्षेर लगायि अर्िकाांश क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको
िृवद्धदर गि आर्थिक िर्िको िुलनामा उच्च रहने अनुमान छ।

चाटि 1(ग): कुल गाहिथ्य उत्पादन िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

20.00

15.00

10.00

5.00

0.00

-5.00

-10.00

आर्थिक िृवद्धदर कृवर् क्षेरको िृवद्धदर उद्योग क्षेरको िृवद्धदर से िा क्षेरको िृवद्धदर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *अनुमार्नि

1.18 कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा गैरकृवर् क्षेरको योगदान बढ्दै गएको छ िने कृवर् क्षेरको योगदान
िट्दै गएको छ। आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा कृवर् क्षेरको योगदान
25.8 प्रर्िशि र गैरकृवर् क्षेरको योगदान 74.2 प्रर्िशि रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि
२०७6/७7 मा यथिो योगदान क्रमश: 26.2 प्रर्िशि र 73.8 प्रर्िशि रहेको र्थयो।

8
 चाटि १(ि): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा कृवर् क्षेरको योगदान (प्रर्िशिमा)
40.0
32.7
31.4 30.3 29.4
30.0 28.4 26.8 25.6 25.8
24.9 26.2

20.0

10.0

0.0

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *अनुमार्नि

1.19 आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा कुल गाहिथ्य उत्पादन (आिारिूि मूल्यमा) को िृवद्धदरमा कृवर्,
उद्योग र सेिा क्षेरको योगदान क्रमश २०.२ प्रर्िशि, १९.६ प्रर्िशि र ६०.२ प्रर्िशि रहने
अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िमा कृवर् क्षेरको योगदान ३०.७ प्रर्िशि रहे को र्थयो िने उद्योग
र सेिा क्षेरको योगदान क्रमश: २७.४ प्रर्िशि र १०३.२ प्रर्िशिले ऋणात्मक रहे को र्थयो।

चाटि १(ङ): कुल गाहिथ्य उत्पादनको िृवद्धदरमा क्षेरगि योगदान

150.0

100.0

50.0

0.0
2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78*

-50.0

-100.0

-150.0

कृवर् क्षेर उद्योग क्षेर सेिा क्षेर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििागको ि्याङ्कबाट गणना गररएको। *

अनुमार्नि

1.20 आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा कुल गाहिथ्य उत्पादन (आिारिूि मूल्यमा) को िृवद्धदरमा
सबैिन्त्दा बढी योगदान थोक िथा िुद्रा व्यापार, गाडी िथा मोटरसाइकल ममिि सेिाको रहे को
छ िने पानी आपूर्िि, ढल फोहोर व्यिथथापन िथा पुन:उत्पादनका वक्रयाकलापहरूको योगदान

9
 सबैिन्त्दा न्त्यून रहेको छ। चालु आर्थिक िर्िको आर्थिक िृवद्धदरमा उत्पादनमूलक उद्योगको
योगदान ५.३३ प्रर्िशि र आिास िथा िोजन सेिाको योगदान ३.२९ प्रर्िशि रहेको छ।

चाटि 1(च): चालु आर्थिक िर्िको आर्थिक िृवद्धदरमा उपक्षेरहरूको योगदान (प्रर्िशिमा)
थोक िथा ि ुद्रा व्यापार, गार्ड िथा मोटरसाइकल ममिि सेिा 20.17
कृवर्, िन र मत्थयपालन 20.15
र्नमािण 9.81
वित्तीय िथा बीमा वक्रयाकलापहरु 8.36
यािायाि िथा िण्डारण 8.24
िरजग्गा कारोिारको सेि ा 5.53
स्शक्षा 5.42
उत्पादनमूलक उद्योग 5.33
साििजर्नक प्रशासन, रक्षा र अर्निायि सामास्जक सरक्षा
ु 4.32
आिास िथा िोजन सेिा 3.29
विद्य ुि, ग्यास, िाष्प, िथा िािान ुकुर् लि आपूर् िि सेि ा 2.79
मानि थिाथ्य िथा सामास्जक कायि 2.18
सूचना िथा स ार 1.41
िानी िथा उत्िनन् 1.35
पेशागि िैज्ञानीक िथा प्राविर्िक वक्रयाकलापहरु 0.55
प्रशासर्नक िथा सहयोगी सेिाका वक्रयाकलापहरु 0.40
अन्त्य सेिाका वक्रयाकलापहरु 0.38
पानी आपूर् िि , ढल फोहोर व्यिथथापन िथा पन:उत्पादनका
ु वक्रयाकलापहरु 0.31

0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििागको ि्याङ्कबाट गणना गररएको।

उपिोग
1.21 आर्थिक िर्ि २०76/77 मा कुल गाहिथ्य उत्पादनमा उपिोगको अांश 93.7 प्रर्िशि
रहेकोमा आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा केही कमी िई 93.4 प्रर्िशि रहने अनुमान छ।
पर्छल्लो दशकमा उपिोग र कुल गाहिथ्य उत्पादनको अनुपाि औसि 90.6 प्रर्िशि रहे को
छ।
चाटि 1(छ): उपिोगको प्रिृस्त्त (कुल गाहिथ्य उत्पादनको प्रर्िशिमा)
100.0 10.0
90.0 9.0
80.0 8.0
70.0 7.0
60.0 6.0
50.0 5.0
40.0 4.0
30.0 3.0
20.0 2.0
10.0 1.0
0.0 0.0

र्नजी क्षेर सरकारी क्षेर (दायाँ अक्ष) गैर नाफामूलक सांथथा (दायाँ अक्ष)

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *अनुमार्नि

1.22 आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा कुल गाहिथ्य उत्पादनमा सरकारी क्षेर, र्नजी क्षेर र गैर
नाफामूलक सां थथाको उपिोगको अनुपाि क्रमश: 8.5 प्रर्िशि, 83.1 प्रर्िशि र १.७
प्रर्िशि रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि 2076/77 मा यथिो अनुपाि क्रमशः 9.0
प्रर्िशि, 82.9 प्रर्िशि र 1.7 प्रर्िशि रहे को र्थयो।

10
1.23 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा कुल उपिोगमा सरकारी र र्नजी क्षेरको उपिोगको अांश
क्रमश: 9.1 प्रर्िशि र ८९.0 प्रर्िशि रहने अनुमान छ िने गैर-नाफामूलक सां थथाको
उपिोगको अांश 1.9 प्रर्िशि रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७6/७7 मा यथिो अांश
क्रमश: 9.6 प्रर्िशि, 88.6 प्रर्िशि र 1.8 प्रर्िशि रहे को र्थयो। पर्छल्लो दशकमा
कुल उपिोगमा सरकारी र र्नजी क्षेरको उपिोगको औसि अांश 9.1 प्रर्िशि र 89.2
प्रर्िशि रहे को छ।

चाटि 1(ज): र्नजी, सरकारी िथा गैरनाफामूलक सां थथाको उपिोग (कुल उपिोगको प्रर्िशिमा)
100%
98%
96%
94%
92%
90%
88%
86%
84%
82%

र्नजी क्षेर सरकारी क्षेर गैर नाफामूलक सांथथा

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *

अनुमार्नि

1.24 कुल र्नजी उपिोगमा िाद्यान्न उपिोगको अांश अझै पर्न बढी छ। विगि दश िर्िमा कुल
र्नजी उपिोगमा िाद्यान्न, गैर िाद्यान्न र सेिा उपिोगको अांश क्रमशः 48.7 प्रर्िशि,
18.3 प्रर्िशि र 33.1 प्रर्िशि रहे को छ। आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा कुल र्नजी
उपिोगमा िाद्यिथिु, गैर-िाद्यिथिु र सेिाको अांश क्रमशः 49.2 प्रर्िशि, 18.8 प्रर्िशि
र 31.9 प्रर्िशि रहने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िमा यथिो अांश 48.8 प्रर्िशि, 19.1
प्रर्िशि र 32.0 प्रर्िशि रहे को र्थयो।

चाटि 1(झ): आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा र्नजी क्षेरको उपिोग सां रचना* (प्रर्िशिमा)

सेि ा, 31.9

िाध्िथि,ु 49.2

गरै िाद्य िथि ु,

18.8

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *

अनुमार्नि

11
बचि
1.25 आर्थिक िर्ि २०७6/७7 मा कुल गाहिथ्य उत्पादनसँग कुल गाहिथ्य बचिको अनुपाि
6.3 प्रर्िशि रहे कोमा आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा यथिो अनुपािमा र्समान्त्ि रूपमा िृवद्ध
िई 6.6 प्रर्िशि हुने अनुमान छ।

चाटि 1(ञ): कुल गाहिथ्य बचि र कुल राविय बचि (कुल गाहिथ्य उत्पादनको प्रर्िशिमा)

50.0

40.0

30.0
कुल गाहिथ्य बचि कुल राविय बचि
20.0

10.0

0.0

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *

अनुमार्नि

1.26 आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा कुल गाहिथ्य उत्पादनसँग कुल राविय बचिको अनुपाि
31.4 प्रर्िशि रहने अनुमान छ।आर्थिक िर्ि २०७6/७7 मा यथिो अनुपाि 32.6
प्रर्िशि रहे को र्थयो। पर्छल्लो दश िर्िमा कुल गाहिथ्य उत्पादनसँग कुल गाहिथ्य बचि
र कुल राविय बचिको औसि अनुपाि क्रमश: 9.4 प्रर्िशि र 36.9 प्रर्िशि रहे को छ।

लगानी
1.27 आर्थिक िर्ि 2076/7७ मा कुल लगानी 30.4 प्रर्िशिले सङ्कुचन िएकोमा आर्थिक िर्ि
२०७7/७8 मा 18.1 प्रर्िशिले िृवद्ध िई रू. 13 िबि 1२ अबि 71 करोड पुग्ने
अनुमान छ। कोर्िड-19 सां क्रमण रोकथाम एिम् र्नयन्त्रणका लार्ग चार्लएका कदमबाट
गि आर्थिक िर्िमा साििजर्नक एिम् र्नजी क्षेरको िचिमा कमी आएको र्थयो। चालु आर्थिक
िर्िको दोस्रो चौमार्सकसम्म पररस्थथर्ि सहज हुन गई आर्थिक गर्िविर्ि पुन: सामान्त्य
अिथथामा फवकिने अिथथा दे स्िएको र्थयो। सोको आिारमा कुल लगानी गि आर्थिक िर्िको
िुलनामा बढ्ने अनुमान गररएको िएिापर्न हाल कोर्िड-१९ सां क्रमण उल्लेख्यरूपमा बढ्दै
गएको हुँदा चालु आर्थिक िर्िको बाँकी अिर्िमा कुल लगानी िट्न सक्ने जोस्िम यथािि
छ।

12
 ँ ी र्नमािण) को प्रिृस्त्त (कुल गाहिथ्य उत्पादनको प्रर्िशिमा)
चाटि 1(ट): लगानी (कुल पुज
50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0

ँ ी र्नमािण
कुल पुज कुल ँ ी र्नमािण
स्थथर पुज

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ अनुमार्नि

*

1.28 आर्थिक िर्ि 2076/77 मा कुल गाहिथ्य उत्पादनसँग कुल लगानीको अनुपाि 28.4
प्रर्िशि रहे कोमा आर्थिक िर्ि २०७7/७८ मा यथिो अनुपािमा िृवद्ध िई 30.8 प्रर्िशि
रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०77/७8 मा कुल गाहिथ्य उत्पादनसँग कुल स्थथर
लगानीको अनुपाि आर्थिक िर्ि २०७6/७7 को 28.4 प्रर्िशिबाट िटे र 27.3 प्रर्िशि
रहने अनुमान छ।

ँ ी र्नमािण (स्थथर लगानी) सां रचना (प्रर्िशिमा)

चाटि 1(ठ): कुल स्थथर पुज
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%

र्नजी क्षेर सरकारी क्षेर साििजर्नक सांथथान

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *अनुमार्नि

13
1.29 आर्थिक िर्ि २०७7/७८ मा कुल स्थथर पुँजी लगानी गि आर्थिक िर्िको िुलनामा 4.5
प्रर्िशिले िृवद्ध िई रू. 11 िबि 63 अबि 6 करोड रहने अनुमान छ जसमध्ये र्नजी क्षेरको
कुल स्थथर पुँजी लगानी 6.3 प्रर्िशिले बढे को छ िने सरकारी क्षेरको कुल स्थथर लगानी
0.२ प्रर्िशिले िटे को छ। आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा कुल स्थथर लगानीमा र्नजी क्षेर,
सरकारी क्षेर र सरकारी थिार्मत्का साििजर्नक सां थथानको अांश क्रमश: 74.3 प्रर्िशि,
१८.१ प्रर्िशि र ७.६ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७6/७7 मा यथिो
अांश क्रमशः 73.1 प्रर्िशि, १८.६ प्रर्िशि र ८.४ प्रर्िशि रहेको र्थयो। पर्छल्लो दश
िर्िको कुल स्थथर लगानीमा र्नजी क्षेर, सरकारी क्षेर र साििजर्नक सां थथानको औसि अांश
70.9 प्रर्िशि, १८.५ प्रर्िशि र १०.५ प्रर्िशि रहेको छ।

बचि र लगानीको अन्त्िर

1.30 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा बचि र लगानीको अन्त्िर २२.1 प्रर्िशि रहे कोमा आर्थिक
िर्ि २०७७/7८ मा यथिो अन्त्िरमा िृवद्ध िई 24.2 प्रर्िशि रहने अनुमान छ। गि
िर्िको िुलनामा चालु आर्थिक िर्िमा कुल गाहिथ्य बचिमा केही िृवद्ध िएिा पर्न कुल
लगानीमा उच्च िृवद्ध िएकोले बचि र लगानी अन्त्िर बढे को हो।
चाटि 1(ड): कुल गाहिथ्य बचि-लगानी अन्त्िर (कुल गाहिथ्य उत्पादनको प्रर्िशिमा)
0.0

-5.0

-10.0

-15.0

-20.0
-19.5
-25.0 -21.5 -21.6 -22.1
-23.7 -24.6 -24.3 -24.8 -24.2
-30.0 -26.1

स्रोि : केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ अनुमार्नि

*

1.31 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा कुल राविय बचि र कुल गाहिथ्य उत्पादनको अनुपाि 32.6
प्रर्िशि रहेकोमा आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा यथिो अनुपािमा केही कमी आई 31.4
प्रर्िशि रहने अनुमान छ।

1.32 विश्वव्यापी महामारीको रूपमा फैर्लएको कोर्िड-19 को रोकथाम िथा र्नयन्त्रण गने
उद्देश्यले सन् 2020 मा अन्त्िरािविय उडानमा लगाइएको रोक पूणरू
ि पमा निुलेको कारण
पयिटक आगमनमा उल्लेख्य र्गरािट आएको छ। साथै िैदेस्शक रोजगारीमा जाने नेपाली
कामदारको सां ख्या समेि िटे को छ। यसबाट पयिटक आय र विप्रेर्ण आप्रिाहमा कमी आई

14
 कुल राविय बचि कम हुने अनुमान छ। राविय बचि र लगानी बीचको अन्त्िर आर्थिक िर्ि
२०७6/७7 मा 4.2 प्रर्िशि रहेकोमा चालु आर्थिक िर्िमा 0.6 प्रर्िशि रहेको छ।

चाटि 1(ढ): कुल राविय बचि-लगानी अन्त्िर (कुल गाहिथ्य उत्पादनको प्रर्िशिमा)
10.0
8.1
8.0 7.1
6.5
5.3
6.0 4.7 4.3 4.2
4.0

2.0 0.9 0.7 0.6

0.0

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, 2078। *अनुमार्नि

प्रर्िव्यस्ि आय

1.33 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा प्रर्िव्यस्ि कुल गाहिथ्य उत्पादन (प्रचर्लि मूल्यमा) 7.5
प्रर्िशिले बढे र रू. १ लाि ४० हजार ८ सय १९ (अमेररकी डलर १,१९१) रहने अनुमान
छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा यथिो आय रू. १ लाि ३० हजार ९ सय ५७ (अमेररकी
डलर 1,१२६) रहे को र्थयो। पर्छल्लो दश िर्िको प्रर्िव्यस्ि कुल गाहिथ्य उत्पादनको
औसि िृवद्ध ९.२ प्रर्िशि रहे को छ।

चाटि 1(ण): प्रचर्लि मूल्यमा प्रर्िव्यस्ि आयको िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

20.0 16.4
16.0 13.0
11.0 10.8 10.2
12.0 9.4
7.1 7.5
6.2
8.0

4.0 0.1
0.0

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८। *अनुमार्नि

1.34 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा प्रर्िव्यस्ि कुल गाहिथ्य उत्पादन (आर्थिक िर्ि २०६७/६८
को स्थथर मूल्यमा) २.६ प्रर्िशिले िृवद्ध िई रू. ७८ हजार ६ सय ४६ पुग्ने अनुमान छ।

15
 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा यथिो आय ३.९ प्रर्िशिले सङ्कुचन िई रू. ७६ हजार ६
सय ३६ रहे को र्थयो। विगि दश िर्िमा प्रर्िव्यस्ि कुल गाहिथ्य उत्पादन (स्थथर मूल्यमा)
को िृवद्धदर औसि 3.० प्रर्िशि रहेको छ।

1.35 आिार िर्िको पररिििनपर्छ आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा प्रर्िव्यस्ि कुल राविय आय
(प्रचर्लि मूल्यमा) अमेररकी डलर १,१३९ रहे कोमा आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा यथिो
आय ५.० प्रर्िशिले बढे र अमेररकी डलर ११९६ रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि
२०७७/७८ मा प्रर्िव्यस्ि राविय िचियोग्य आय अमेररकी डलर १४८६ पुगेको छ।
आर्थिक िर्ि २०७6/७7 मा यथिो आय अमेररकी डलर १४२२ रहे को र्थयो।

चाटि 1(ि): प्रर्िव्यस्ि राविय िचियोग्य आय (अमेररकी डलरमा)

1600 1470 1486
1430 1422
1400 1298

1200 1139 1135

1028 1069
1008
1000

800

600

400

200

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ अनुमार्नि

*

कुल गाहिथ्य उत्पादनको क्षेरगि सां रचना

1.36 आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा प्राथर्मक क्षेर, दद्विीयक क्षेर र सेिा क्षेर (िृिीय क्षेर) को
िृवद्धदर क्रमश: 2.७५ प्रर्िशि, ४.९३ प्रर्िशि र ४.४३ प्रर्िशि रहने अनुमान छ।
आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा प्राथर्मक क्षेर २.१३ प्रर्िशिले बढे को र्थयो िने दद्विीयक र
सेिा क्षेर क्रमश: ३.७६ प्रर्िशि र ३.९७ प्रर्िशिले सङ्कुचन िएका र्थए। पर्छल्लो एक
दशकमा प्राथर्मक क्षेर, दद्विीयक क्षेर र सेिा क्षेरको औसि िृवद्धदर क्रमश: ३.०७
प्रर्िशि, ४.९५ प्रर्िशि र ४.६३ प्रर्िशि रहेको छ।

16
 चाटि 1(थ): कुल गाहिथ्य उत्पादनको क्षेरगि िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)
20.00

15.00

10.00

5.00

0.00

-5.00

-10.00

प्राथर्मक क्षेर दद्विीयक क्षेर सेिा क्षेर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७८ *अनुमार्नि

1.37 आर्थिक िर्ि 207६/7७ मा कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा प्राथर्मक, दद्विीयक र सेिा क्षेरको
योगदान क्रमश: २६.८ प्रर्िशि, १२.८ प्रर्िशि र ६०.४ प्रर्िशि रहे कोमा आर्थिक िर्ि
२०७७/७८ मा यथिो योगदान क्रमशः २६.४ प्रर्िशि, १२.५ प्रर्िशि र ६१.1 प्रर्िशि
रहने अनुमान छ। गि िर्िको िुलनामा चालु आर्थिक िर्िमा कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा सेिा
क्षेरको योगदान बढे को छ िने प्राथर्मक र दद्विीयक क्षेरको योगदानमा केही कमी आएको
छ।
औद्योर्गक िगीकरणअनुसार कुल मूल्य अर्ििृवद्ध
प्राथर्मक क्षेर
1.38 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा कृवर्, िन िथा मत्थयपालन क्षेरको
योगदान २५.८ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िमा यथिो योगदान 26.२
प्रर्िशि रहेको र्थयो। आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा कृवर्, िन िथा मत्थयपालन क्षेरको
कुल मूल्य अर्ििृवद्ध 2.६ प्रर्िशिले िृवद्ध हुने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा
िानको उत्पादनमा िएको िृवद्धको कारण कोरोना महामारीको समयमा समेि यस क्षेरको
िृवद्ध हुने अनुमान छ।

1.39 आर्थिक िर्ि 2076/77 मा िानी िथा उत्िनन् क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको िृवद्धदर
२.२ प्रर्िशिले ऋणात्मक रहे कोमा चालु आर्थिक िर्िमा यथिो िृवद्धदर ७.५ प्रर्िशि रहने
अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िको िुलनामा चालु आर्थिक िर्िमा र्नमािण क्षेरमा िएको
विथिारको कारण सोको सकारात्मक प्रिाि िानी िथा उत्िनन क्षेरमा परे को छ। चालु
17
 आर्थिक िर्िको कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान ०.५८ प्रर्िशि रहने अनुमान
छ।

दद्विीयक क्षेर

1.40 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा उत्पादनमूलक उद्योगको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध ३.८५ प्रर्िशिले
बढ्ने अनुमान छ। कोर्िड-१९ महामारीको असरको कारण यस क्षेरको विथिार िुलनात्मक
रूपमा न्त्यून रहेको अनुमान छ। पर्छल्ला १० िर्िमा उद्योग क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको
िृवद्धदर िावर्िक औसि ३.७ प्रर्िशि रहेको छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा कुल मूल्य
अर्ििृवद्धमा उत्पादनमूलक उद्योगको योगदान ५.०३ प्रर्िशि रहेकोमा आर्थिक िर्ि
२०७७/७८ मा यथिो योगदानमा सीमान्त्ि िृवद्ध िई ५.०८ प्रर्िशि पुग्ने अनुमान छ।

चाटि 1(द): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा उद्योग क्षेरको योगदान र िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

20.0

15.0

10.0

5.0

0.0

-5.0

-10.0

-15.0

कुल मूल्य अर्िि ृवद्धमा योगदान िवृ द्धदर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७7 * अनुमार्नि

1.41 आर्थिक िर्ि 207६/7७ मा र्नमािण क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको िृवद्धदर ५.० प्रर्िशिले
ऋणात्मक रहे कोमा आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा यस क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध ५.६
प्रर्िशिले बढ्ने अनुमान छ। बन्त्दाबन्त्दी िुकुलो िएसँगै साििजर्नक िथा र्नजी र्नमािणले
गर्ि र्लएका कारण र्नमािण क्षेरको िृवद्धदर बढ्ने अनुमान गररएको हो। आर्थिक िर्ि
२०७७/७८ मा कुल गाहिथ्य उत्पादनमा र्नमािण क्षेरको योगदान ५.७ प्रर्िशि रहने
अनुमान छ। गि िर्ि यथिो योगदान ५.९ प्रर्िशि रहे को र्थयो।

18
 चाटि 1(ि): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा र्नमािण क्षेरको योगदान र िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

20.0

15.0

10.0

5.0

0.0

-5.0

-10.0

कुल मूल्य अर्िि ृवद्धमा योगदान िवृ द्धदर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७7 * अनुमार्नि

1.42 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा विद्युि, ग्याँस िथा िाष्प िथा िािानुकुर्लि आपूर्िि सेिाको
कुल मूल्य अर्ििृवद्ध २५.६ प्रर्िशिले बढे कोमा आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा यथिो िृवद्ध
७.७ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। चालु आर्थिक िर्िमा मार्थल्लो िामाकोशी जलविद्युि
आयोजना सम्पन्न हुने अनुमानको आिारमा यस क्षेरको विथिार सन्त्िोर्जनक दे स्िएको छ।
आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान १.२ प्रर्िशि
रहने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िमा पर्न सोको योगदान १.२ प्रर्िशि रहे को र्थयो।

चाटि १(न): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा विद्युि, ग्याँस िथा िाष्प िथा िािानुकुर्लि आपूर्िि सेिा योगदान र
िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

1.4 30.0
25.0
1.2
20.0
1.0
15.0
0.8 10.0

0.6 5.0
0.0
0.4
-5.0
0.2
-10.0
0.0 -15.0

कुल मूल्य अर्िि ृवद्धमा योगदान ि ृवद्धदर (दायाँ अक्ष)

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७7 * अनुमार्नि

1.43 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा पानी आपूर्िि, ढल व्यिथथापन िथा पुन:उत्पादनका वक्रयाकलाप
क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध २.१ प्रर्िशिले बढे कोमा आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा यथिो

19
 िृवद्ध १.६ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा
यस क्षेरको योगदान ०.५ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िमा यथिो योगदान
०.६ प्रर्िशि रहेको र्थयो। मेलम्ची िानेपानी आयोजना सम्पन्न िई िानेपानीको आपूर्िि
िएको कारण कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान थप बढ्ने अनुमान छ।

सेिा क्षेर

1.44 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा थोक, िुद्रा व्यापार, गाडी िथा मोटरसाइकल ममिि सेिा
क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध ५.३ प्रर्िशिले विथिार हुने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि
२०७६/७७ मा यथिो िृवद्धदर १०.७ प्रर्िशिले सङ्कुचन िएको र्थयो।

1.45 कोर्िड-१९ को कारण गि आर्थिक िर्िमा दे स्िएको आपूर्िि श्रृङ्खलाको अिरोि चालु आर्थिक
िर्िको दोस्रो चौमार्सकसम्म िटे को कारण यस क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा सकारात्मक
प्रिाि परे को छ। िथावप, कोर्िड सां क्रमणको दोस्रो लहरसँगै आपूर्िि श्रृङ्खलामा पुन: समथया
आउनसक्ने र आपूर्िि श्रृङ्खला टु ट्न सक्ने सम्िािना प्रिल हुँदै गएको हुँदा अनुमार्नि िृवद्धदर
हार्सल गने कायि च ुनौर्िपूणि छ।

चाटि 1(प): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा थोक, िुद्रा व्यापार, गाडी िथा मोटरसाइकल ममिि सेिा क्षेरको
योगदान र िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)
20.0

15.0

10.0

5.0

0.0

-5.0

-10.0

-15.0

कुल मूल्य अर्िि ृवद्धमा योगदान ि वृ द्धदर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७7 * अनुमार्नि

1.46 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा थोक िथा िुद्रा व्यापार क्षेरको योगदान
१५.७ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्िमा यथिो योगदान १५.० प्रर्िशि रहेको
र्थयो। पर्छल्लो दश िर्िमा यस क्षेरको औसि िृवद्धदर ४.४ प्रर्िशि िथा कुल मूल्य
अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको औसि योगदान १५.४ प्रर्िशि रहे को छ।

1.47 कोर्िड-19 को कारण अर्ि प्रिाविि आिास िथा िोजन सेिा क्षेर चालु आर्थिक िर्िमा
िन्त्दािन्त्दी िुकुलो हुँदै गएपर्छ उल्लेख्य सुिार हुन पुग्यो। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा
20
 होटल िथा रे ष्टुरेन्त्ट क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध ३७.० प्रर्िशिले सङ्कुचन िएकोमा आर्थिक
िर्ि २०७७/७८ मा ११.२ प्रर्िशिले बढ्ने अनुमान छ। िर दोश्रो लहरका कारण अर्िकाांश
ठाँउहरूमा र्नर्ेिाज्ञा लागु िएकोले यस क्षेरको अनुमार्नि िृवद्धदर हार्सल हुन कदठन हुने
दे स्िन्त्छ।
चाटि 1(फ): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा आिास िथा िोजन सेिा क्षेरको योगदान र िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)

2.5 20.0

10.0
2.0

0.0
1.5
-10.0
1.0
-20.0

0.5
-30.0

0.0 -40.0

कुल मूल्य अर्ििवद्धमा

ृ योगदान ि ृवद्धदर (दायाँ अक्ष)

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७7 * अनुमार्नि

1.48 कोर्िड सां क्रमण िटे को समयमा आन्त्िररक पयिटनका गर्िविर्ि पुन: सुचारू िएकाले यस
क्षेरको विथिार सन्त्िोर्जनक दे स्िएको हो। गि आर्थिक िर्िको आिार प्रिािको कारण पर्न
यस क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध बढ्ने अनुमान रहे को छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा
कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान 1.५ प्रर्िशि रहे कोमा आर्थिक िर्ि 207७/7८
मा बढे र यथिो योगदान 1.६ प्रर्िशि पुग्ने अनुमान छ।
1.49 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा यािायाि िथा िण्डारण क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध १३.४
प्रर्िशिले सङ्कुचन िएकोमा आर्थिक िर्ि 207७/7८ यस क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध ६.१
प्रर्िशिले बढ्ने अनुमान छ।

21
 1(ब): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यािायाि िथा िण्डारण क्षेरको योगदान र िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)
15.0

10.0

5.0

0.0

-5.0

-10.0

-15.0

कुल मूल्य अर्ििवद्धमा

ृ योगदान ि ृवद्धदर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७7 * अनुमार्नि

1.50 चालु आर्थिक िर्िको दोस्रो चौमार्सकसम्म मार्नसको आििजािि िथा मालिथिुको ढु िानी
गि आर्थिक िर्िको िुलनामा सहज हुँदै गएको कारण चालु आर्थिक िर्िमा यस क्षेरको
विथिार सकारात्मक हुने अनुमान गररएको र्थयो। िथावप, कोर्िड सां क्रमणको दोस्रो लहर
विथिार िएसँगै यािायाि िथा िण्डारण क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा सङ्कुचन आउन सक्ने
सम्िािना छ। यद्यवप, यो क्षेर अवहलेपर्न अस्िल्ला सामान्त्य िर्िको अिथथामा फकिन सकेको
छै न। कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यािायाि िथा िण्डारण क्षेरको योगदान आर्थिक िर्ि
२०७६/७७ मा ५.२ प्रर्िशि रहेकोमा आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा यथिो योगदान बढे र
५.4 प्रर्िशि पुग्ने अनुमान छ।

1.51 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा वित्तीय िथा र्बमा वक्रयाकलाप क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको
िृवद्धदर ४.८ प्रर्िशि रहेकोमा आर्थिक िर्ि 2076/77 मा यथिो िृवद्धदर 5.८ प्रर्िशि
हुने अनुमान छ। वित्तीय िथा र्बमा क्षेरको कारोबारमा िृवद्ध हुँदै गएको कारण चालु आर्थिक
िर्िमा यस क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको िृवद्धदर सकारात्मक रहने अनुमान छ। आर्थिक
िर्ि २०७६/७७ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान 6.८ प्रर्िशि रहे कोमा
आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा यथिो योगदानमा सीमान्त्ि िृवद्ध िई 6.९ प्रर्िशि रहने अनुमान
छ।

1.52 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा िरजग्गा कारोिार क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध २.६ प्रर्िशिले
बढ्ने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि 207६/7७ मा यथिो िृवद्धदर २.४ प्रर्िशि रहेको र्थयो।
आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान ९.२ प्रर्िशि
रहेकोमा आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा ९.४ प्रर्िशि रहने अनुमान छ।

22
 चाटि 1(ि): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा िरजग्गा कारोिार क्षेरको
योगदान र िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)
12.0

10.0

8.0

6.0

4.0

2.0

0.0

कुल मूल्य अर्ििवद्धमा

ृ योगदान ि ृवद्धदर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७7 * अनुमार्नि

1.53 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा मानि थिाथ्य िथा सामास्जक कायि क्षेरको कुल मूल्य
अर्ििृवद्धको िृवद्धदर ६.५ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्ि यथिो िृवद्धदर 5.२
प्रर्िशि रहे को र्थयो। थिाथ्य सेिाको पहुँच विथिार, थिाथ्यसम्बन्त्िी चेिना अर्ििृवद्ध िथा
र्नजी थिाथ्य सां थथाको आयमा िएको िृवद्धका साथै कोर्िड -19 सां क्रमण रोकथाम, र्नयन्त्रण
िथा उपचार िचि बढे को कारण यस क्षेरको मूल्य अर्ििृवद्धमा सकारात्मक प्रिाि परे को
छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान १.७ प्रर्िशि
रहेकोमा चालु आर्थिक िर्िमा पर्न यथिो योगदान १.७ प्रर्िशि रहने अनुमान छ।

1.54 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा स्शक्षा क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको िृवद्धदर ३.६ प्रर्िशि
रहने अनुमान छ। गि आर्थिक िर्ि यथिो िृवद्धदर ३.२ प्रर्िशि रहेको र्थयो। कोर्िड-१९
को कारण र्नयर्मि पठनपाठन हुन नसकेको कारण र्नजी शैस्क्षक सां थथाको मध्यििी उपिोग
न्त्यून रहेको िर आयमा िृवद्ध िएको कारण समग्र स्शक्षा क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा
विथिार िएको अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस
क्षेरको योगदान ८.४ प्रर्िशि रहेकोमा चालु आर्थिक िर्िमा यथिो योगदान ८.० प्रर्िशि
रहने अनुमान छ।

1.55 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा साििजर्नक प्रशासन, रक्षा र अर्निायि सामास्जक सुरक्षा क्षेरको
कुल मूल्य अर्ििृवद्ध ६.० प्रर्िशिले िृवद्ध िएकोमा आर्थिक िर्ि 207७/7८ मा यस क्षेरको
कुल मूल्य अर्ििृवद्ध ३.५ प्रर्िशिले िृवद्ध हुने अनुमान छ। िीन िहको सरकारको साििजर्नक
प्रशासन िथा सां िीय सरकारको रक्षा िचि बढे को कारण यस क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्धको
िृवद्धदर सामान्त्य रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा
यस क्षेरको योगदान ८.० प्रर्िशि रहेकोमा चालु आर्थिक िर्िमा यथिो योगदान ७.७ रहने
अनुमान छ।
23
 चाटि 1(म): कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा साििजर्नक प्रशासन, रक्षा र अर्निायि सामास्जक सुरक्षा
क्षेरको योगदान र िृवद्धदर (प्रर्िशिमा)
9.0
8.0
7.0
6.0
5.0
4.0
3.0
2.0
1.0
0.0

कुल मूल्य अर्ििवद्धमा

ृ योगदान ि ृवद्धदर

स्रोि: केन्त्द्रीय ि्याङ्क वििाग, २०७७ *अनुमार्नि

1.56 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा प्रशासर्नक िथा सहयोगी सेिाका क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध
२.15 प्रर्िशिले िृवद्ध िएकोमा चालु आर्थिक िर्िमा पर्न यथिो िृवद्धदर २.17 प्रर्िशि
कायम रहने अनुमान छ। कोर्िड-१९ को असरबाट न्त्यून प्रिाि परे को यस क्षेरको िृवद्धदर
चालु आर्थिक िर्िमा समेि सामान्त्य रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को कुल
मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान ०.७९ प्रर्िशि रहे कोमा चालु आर्थिक िर्िमा पर्न
यसको योगदान ०.७६ प्रर्िशि रहने अनुमान छ।

1.57 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा सूचना िथा स ार क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध २.३ प्रर्िशिले
िृवद्ध िएकोमा चालु आर्थिक िर्िमा यथिो िृवद्धदर १.५ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। ईन्त्टरनेट
प्रयोगकिािको सां ख्या बढ्दै गएको कारण चालु आर्थिक िर्िमा यस क्षेरको िृवद्धदर सामान्त्य
रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान
२.२ प्रर्िशि रहेकोमा चालु आर्थिक िर्िमा पर्न यसको योगदान २.२ प्रर्िशि रहने अनुमान
छ।

1.58 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा पेशागि िैज्ञार्नक िथा प्राविर्िक क्षेरको कुल मूल्य अर्ििृवद्ध
१.२ प्रर्िशिले िृवद्ध िएकोमा चालु आर्थिक िर्िमा यथिो िृवद्धदर २.३ प्रर्िशि रहने अनुमान
छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान १.० प्रर्िशि
रहेकोमा चालु आर्थिक िर्िमा पर्न यसको योगदान १.१ प्रर्िशि रहने अनुमान छ।

1.59 अन्त्य सेिाका क्षेर (कला, मनोरञ्जन, िथा अन्त्य रोजगारदािा िरपररिारका वक्रयाकलाप र
आफ्नो उपयोगको लार्ग िरपररिारको िथिु िथा सेिा उत्पादनका वक्रयाकलापहरू) को कुल
मूल्य अर्ििृवद्धको िृवद्धदर आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा १.८ प्रर्िशि रहेकोमा आर्थिक िर्ि
२०७७/७८ मा यथिो िृवद्धदर ३.९ प्रर्िशि रहने अनुमान छ। आर्थिक िर्ि 207६/7७
को कुल मूल्य अर्ििृवद्धमा यस क्षेरको योगदान ०.६२ प्रर्िशि रहेकोमा आर्थिक िर्ि
207७/7८ मा सीमान्त्ि ह्रास आई ०.६१ प्रर्िशि रहने अनुमान छ।
24
 2. कोभिड-19 बाट नेपालको अर्थतन्त्रमा परे को प्रिाव

2.1 कोभिड-१९ महामारीको कारण ववश्व अर्थतन्त्रसँगै नेपालको अर्थतन्त्र पभन प्रिाववत िएको
छ। सन् १८७० पभछको हालसम्मको ववभिन्न कालखण्डमा दे खापरे का अन्त्य महामारी र
ववत्तीय सं कटबाट भसर्जथत आभर्थक मन्त्दी िन्त्दा पभन कोभिड-१९ बाट भसर्जथत आभर्थक मन्त्दीबाट
ववश्व अर्थतन्त्र बढी प्रिाववत हुन पुगेको छ। महामारीको कारण छोटो समयमै जनस्वास््य
तर्ा मानव जीवनका सार्ै अर्थव्यवस्र्ा र आम जनजीववका समेत प्रिाववत बन्न पुगेको छ।
कोभिड-१९ महामारीबाट माभनसको जीवन रक्षा गनथ अवलम्बन गनैपने रोकर्ाम तर्ा
भनयन्त्रणका उपायको कारण दै भनक जीवनयापन नै असहज हुने पररर्स्र्भत भसजथना िएको छ।
स्विाववकरूपमा महामारीको समयमा मानव जीवन रक्षालाई उच्च प्रार्भमकतामा राख्नुपने
हुन्त्छ।

2.2 महामारीबाट उत्पन्न आभर्थक सं कटको वावजुद नेपालको मुद्रार्स्िभत वार्छछत सीमाभिर रहे को,
र्स्र्र मुद्रा, शोधानान्त्तर र्स्र्भत तर्ा ववदे शी ववभनमय सर्िभत सुववधाजनक रहे को, ववत्तीय क्षेर
सबल रहेको र पुनभनथमाथणमा िएको प्रगभत र पूवाथधार ववकासको क्षेरमा िएको ववस्तारको
कारण आगामी ददनमा आभर्थक र्स्र्भत सबल हुँदै जाने अपेक्षा गररएको छ। कोभिड-19
भनयन्त्रणमा आएपभछ अर्थतन्त्रमा V-आकारको आभर्थक वृवि (V-Shaped Economic Growth)
हुने अपेक्षा रहे को भर्यो। तर, नयाँ वर्थ २०७८ को शुरुवातसँगै िैभलएको कोभिड-१९ को
दोस्रो लहरले गदाथ क्रमश: गभतर्शल बन्त्दै गएको अर्थतन्त्रमा गम्िीर च ुनौती भसजथना िएको
छ।

कोभिड-१९ सं क्रमणबाट मानव स्वास््यमा परे को प्रिाव

2.3 सन् २०२१ को मे-१९ सम्म कुल जनसं ख्याको अनुपातमा हेदाथ नेपालमा प्रभत लाखमा
१,६२३ जनामा कोरोना सं क्रमण दे र्खएको छ जुन ववश्व जनसं ख्याको अनुपातमा न्त्यून रहेको
छ। प्रभतलाख जनसं ख्यामा कोरोना सं क्रमण उच्च िएका दे शमा नेपाल ११२ औ ं स्र्ानमा
रहेको दे र्खन्त्छ। कुल जनसङ्खख्याको अनुपातमा कोरोना सं क्रमण उच्च िएका दे शमा एन्त्डोरा,
मोन्त्टे नेग्रो, चेक ररपर्ललक लगायतका दे श रहे का छन्।

25
 चाटथ 2(क): कोभिड सं क्रमण दर उच्च िएका दे श (जनसंख्या प्रभत लाखमा)

ने पाल 1,623
ववश्व 2,124
स्वीडेन 10,357
ल जम्वगथ 10,930
वहरा न 11,800
स्लोिाभनया 12,046
र्जब्रार्ल्टर 12,725
सान माररनो 14,964
चेक ररपर्ललक 15,433
मोन्त्टेने ग्रो 15,766
एन्त्डोरा 17,537

0 5,000 10,000 15,000 20,000

स्रोत: वर्ल्डोभमटर, मे-१९, २०२१

2.4 जनसं ख्याको आधारमा कोभिड-१९ को सं क्रमणबाट बढी प्रिाववत प्रमुख दे शहरू मध्ये
सबैिन्त्दा बढी अमेररकामा प्रभतलाख जनसं ख्यामा १० हजार १ सय ६० जनामा कोरोना
सं क्रमण दे र्खएको छ। िारतमा यस्तो सं ख्या १,८५२ रहे को छ।

चाटथ 2(ख): कोभिड सं क्रमण सं ख्या उच्च िएका प्रमुख १० दे श (जनसं ख्या प्रभत लाखमा)

ने पाल 1,623

िारत 1,852

रभसया 3,401

जमथन ी 4,318

टक 6,050

बेलायत 6,529

टली 6,910

ब्रार्जल 7,394

स्पेन 7,753

ान्त्स 9,048

अमेर रका 10,160

0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000

स्रोत: वर्ल्डोभमटर, मे-१९, २०२१

2.5 कुल जनसं ख्याको आधारमा कोभिड-१९ बाट बढी मृत्यु हुने दे शमा हं गेरी, चेक ररपर्ललक,
ु
र्जब्रार्ल्टर लगायतका मुलक रहेका छन्। कोभिड सं क्रमणको कारण हं गेरीमा ज्यान
गुमाउनेको सं ख्या प्रभतलाखमा 304 रहे को छ। नेपालमा यस्तो सं ख्या १9 रहेको छ जुन

26
 ववश्वको और्त सं ख्याको तुलनामा न्त्यून रहे को दे र्खन्त्छ।यसबाट कोभिड-19 को रोकर्ाम,
भनयन्त्रण र उपचारमा नेपाल सरकारले गरे को काम प्रिावकारी रहेको दे र्खन्त्छ।तर दोस्रो
लहरमा सं क्रमण दर र मृत्यु दर दुबै बढे को र्स्र्भत छ।

चाटथ 2(ग): कुल जनसंख्याको तुलनामा कोभिड-१९ बाट बढी मृत्यु िएका १० दे श (जना प्रभत लाखमा)

ने पाल 19
ववश्व 44
बेर् र्ल्जयम 213
स्लोिाक या 225
मोन्त्टेने ग्रो 249
उत्तरी मेसड
े ोभनया 252
बर्ल्गेररया
ु 252
सानमाररनो 265
वोर्स्नया हजथगोभिना 279
र्जब्रार्ल्टर 279
चेक ररपर्ललक 279
हंगेरी 304

0 50 100 150 200 250 300 350

स्रोत: वर्ल्डोभमटर, मे-१९, २०२१

2.6 कोभिड-१९ बाट जीवन गुमाउने सं ख्या उच्च िएका प्रमुख १० दे शमध्ये ब्रार्जलमा सबैिन्त्दा
बढी अर्ाथत प्रभतलाखमा २10 को मृत्यु िएको छ। कोरोना सं क्रभमत तर्ा मृत्यु हुनेको
सं ख्या उच्च रहेका अन्त्य दे शमा टाली, बेलायत र अमेररकामा यस्तो सं ख्या क्रमश: 207,
187 र 182 रहे को छ।

27
 चाटथ 2(घ): कोभिड-१९ बाट बढी मृत्यु िएका प्रमुख १० दे श (जना प्रभत लाखमा)

िारत 22

रभसया 81

जमथनी 105

कोल… 165

ान्त्स 166

मे… 170

अमेरर… 182

बेलायत 187

टाली 207

ब्रार्जल 210

0 50 100 150 200 250

स्रोत: वर्ल्डोभमटर, मे-24, २०२१

2.7 माभसक रूपमा हेदाथ सन् २०२० को अ टोबर मवहनामा नेपालमा कोभिड-१९ सं क्रमण दर
उच्च रहेको दे र्खन्त्छ। त्यसपभछ यस्तो दर भनरन्त्तर घट्दै ग रहे कोमा पुन: अवप्रल २०२१
पभछ बढ्न शुरु गरे को छ। ववश्वमा कोभिड-१९ सं क्रमण सन् २०१९ को भडसेम्बरबाट
दे र्खन शुरु गरे को िएतापभन नेपालमा २०२० को िेब्रुअरीमा पवहलोपटक कोभिड सं क्रमण
दे र्खएको भर्यो। सं क्रमणको पवहलो लहरको कररव १४ मवहनाको अवभध (१५ िेब्रुअरी
२०२० दे र्ख ३ अवप्रल २०२१ सम्म) मा जम्मा सं क्रमण २ लाख ७७ हजार ७ सय ६८
र जीवन गुमाउनेको सं ख्या ३,०३२ रहे कोमा दोस्रो लहरको हालसम्मको (४ अवप्रल २०२१
दे र्ख १९ मे सम्म) ४६ ददनको अवभधमा सं क्रभमतको सं ख्या २ लाख २ हजार ६ सय ५०
र सं क्रमणको कारण दुखद् मृत्युवरण गनेको सं ख्या २,६२५ पुगेको छ। कोभिड-19 को
दोस्रो लहर शुरु िएपभछ हाल (१९ मे २०२१) सम्म सवक्रय कोभिड सं क्रभमतको सं ख्या १
लाख १४ हजार ३ सय ५८ पुगेको छ। पवहलो लहरको अन्त्त्यसम्ममा (३ अवप्रल २०२१
सम्म) यस्तो सं ख्या १,६१३ मा झरे को भर्यो।

28
 चाटथ 2(ङ): माभसक रूपमा नेपालमा कोभिड सं क्रमणको र्स्र्भत (सं ख्यामा)

स्रोतः स्वास््य तर्ा जनसं ख्या मन्त्रालय, २०७८

नोट: मे-१९, २०२१ सम्मको त्याङ्कमार समावेश गररएको छ।

2.8 कोभिड-१९ महामारीको पवहलो लहरको तुलनामा दोस्रो लहर तीब्र गभतले िैभल रहे को छ।
दोस्रो लहर शुरु िएको ४६ ददनसम्मको अवभधमा िएको मानवीय क्षभतलाई आधार मान्त्दा
कोभिड-१९ को पवहलो लहरको तुलनामा दोस्रो लहरमा मृत्युदर पभन उच्च रहेको छ। दोस्रो
लहर शुरु िएपश्चात ३५ ददनको अवभधमै कोरोना सं क्रभमतको सं ख्या १ लाख िन्त्दा बढी
पुगेकोमा पवहलो लहरमा सो सं ख्या पुग्न २४१ ददन लागेको भर्यो। त्यसैगरी, दोस्रो लहर
शुरु िएको ३९ ददनमै मृत्यु हुनेको सं ख्या १,००० नाघेकोमा पवहलो लहरमा सो सं ख्या
पुग्न ८ मवहना (कररव २४० ददन) लागेको भर्यो।

29
 चाटथ 2(च): कोभिड-१९ को दोस्रो लहरमा दै भनकरूपमा सं क्रभमत हुनक
े ो वववरण (सं ख्यामा)

10000

9000

8000

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१

२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
२०२१
अवप्रल १०,
अवप्रल ११,
अवप्रल १२,
अवप्रल १३,
अवप्रल १४,
अवप्रल १५,
अवप्रल १६,
अवप्रल १७,
अवप्रल १८,
अवप्रल १९,
अवप्रल २०,
अवप्रल २१,
अवप्रल २२,
अवप्रल २३,
अवप्रल २४,
अवप्रल २५,
अवप्रल २६,
अवप्रल २७,
अवप्रल २८,
अवप्रल २९,
अवप्रल ३०,
अवप्रल ४,
अवप्रल ५,
अवप्रल ६,
अवप्रल ७,
अवप्रल ८,
अवप्रल ९,

मे १०,
मे ११,
मे १२,
मे १३,
मे १४,
मे १५,
मे १६,
मे १७,
मे १८,
मे १९,
मे १,
मे २,
मे ३,
मे ४,
मे ५,
मे ६,
मे ७,
मे ८,
मे ९,
स्रोत: वर्ल्डोभमटर मे-१९, २०२१

2.9 कोभिड-१९ को पवहलो लहरको अवभधमा कुल सं क्रभमत सं ख्यामा मृत्युदर (Case Fatality
Rate) १.०९ प्रभतशत रहेको भर्यो िने दोस्रो लहरको ४६ ददनको अवभधमा यस्तो दर १.२९
प्रभतशत रहे को छ।

कोभिड-१९ बाट अर्थतन्त्रका ववभिन्न क्षेरमा परे को प्रिाव

2.10 सन् १९९० को दशकदे र्ख नै आभर्थक उदारीकरण तर्ा िूमण्डलीकरणको लहरसँगै नेपाली
अर्थतन्त्र ववश्व अर्थतन्त्रसँग प्रत्यक्षरूपमा जोभडन पुगेको छ। िलस्वरूप, ववश्वमा िएका
ववभिन्न आभर्थक, सामार्जक, राजनीभतक, पयाथवरणीय प्रिाव प्रत्यक्ष वा परोक्षरूपमा नेपालमा
समेत पने गरे को छ। तर्ावप, ववभिन्न समयमा ववश्व अर्थतन्त्रमा दे र्खएका ववत्तीय सङ्कटबाट
नेपालको अर्थतन्त्रमा परे को असरको तुलनामा हालको स्वास््य सङ्कटबाट पुगेको क्षभत भनकै
धेरै हुने अनुमान गररएको छ। सन् २००८ को ववत्तीय सङ्कटबाट भसर्जथत आभर्थक मन्त्दीको
ु मा उच्च प्रिाव परे पभन नेपालमा िने सोको असर
कारण अमेररका, यूरोप लगायतका मुलक
न्त्यून नै रहेको भर्यो।

2.11 कोभिड-१९ को कारण नेपालको अर्थतन्त्रका प्राय: सबै क्षेर प्रिाववत हुन पुगेका छन्।
िलस्वरूप, आभर्थक वर्थ २०७६/७७ मा नेपालको अर्थतन्त्रमा २.१२ प्रभतशतले सं कुचन
आएको छ। कोभिड-१९ को कारण गत आभर्थक वर्थदेर्ख वैदेर्शक व्यापारको आकारमा
सं कुचन आएको छ। वैदेर्शक रोजगारीमा जाने कामदारको सं ख्यामा उच्च भगरावट आएको

30
 छ। पयथटक आगमन ठप्प छ। असहज पररर्स्र्भतमा समेत ववप्रेर्ण आप्रवाहमा वृवि िएको
छ िने शोधानान्त्तर र्स्र्भत बचतमा रहे को छ। ववदे शी ववभनमयको सर्िभत बढे को छ।

उद्योग व्यवसाय

2.12 कोभिड-१९ को सं क्रमण रोकर्ाम र भनयन्त्रण गनथ अवलम्वन गररएका बन्त्दाबन्त्दी लगायतका
उपायको कारण आभर्थक वक्रयाकलापमा सं कुचन आएको छ। सं क्रमण रोकर्ामका लाभग
अपना एका स्वास््य सुरक्षासम्वन्त्धी मापदण्डलाई क्रमशः खुकुलो बनाउँ दै लभगएसँगै चालु
आभर्थक वर्थको पवहलो चौमाभसकदे र्ख आभर्थक गभतववभध सिालनमा सहजता आएको भर्यो।
बन्त्दाबन्त्दीपभछको अवस्र्ामा लघु, साना, मझौला र ठू ला उद्योगको सिालन अवस्र्ामा
उर्ल्लेख्य सुधार आएको भर्यो िने उद्योग व्यवसायको उत्पादन एवम् कारोवार र रोजगारीको
अवस्र्ा समेत क्रमश: सुधारोन्त्मुख रहेको भर्यो। पभछर्ल्लो समयमा कोभिड-19 सं क्रमणको
दोस्रो लहर तीव्र रूपमा िैभल रहेकोले आगामी ददनमा उद्योग क्षेरका आभर्थक वक्रयाकलाप
पुनः सं कुर्चत हुने जोर्खम बढे को छ।

र्शक्षा

2.13 कोभिड १९ का कारण शैर्क्षक सर २०७६ मा उर्ल्लेख्य प्रिाव पर्यो। दे शिरका सबै
र्शक्षण सं स्र्ा र ताभलम केन्त्द्रहरू बन्त्द गररए। ववद्यालय तहदे र्ख ववश्वववद्यालय तहसम्मका
सबै कक्षा र तहका गरी करीब ८७ लाख ववद्यार्ीको भनयभमत पठनपाठन अवरूि हुन
पुग्यो। ववद्यालयस्तर, स्र्ानीय तहस्तर तर्ा रावियस्तरमा हुने ववभिन्न कक्षा र तहका परीक्षा
सिालन, मूर्ल्याङ्कन र परीक्षािल प्रकाशन समयमा सम्पन्न हुन सकेको छै न। कोभिड-१९
महामारीको दोस्रो लहरसँगै चालु शैर्क्षक सर २०७७ मा समेत ववद्यालय तहदे र्ख ववश्वववद्यालय
तहसम्मका परीक्षाका कायथक्रम प्रिाववत िएका छन्।

स्वास््य

2.14 २०७8 वैशाखसम्म ववश्वका २२३ दे शका झण्डै १6 करोड ३7 लाख िन्त्दा बढी व्यर्िमा
कोभिड-१९ सं क्रमण पुवि िैसकेको छ िने यसबाट मृत्यु हुनेको सं ख्या 33 लाख 94 हजार
िन्त्दा माभर् पुभगसकेको छ। सोही अवभधसम्म नेपालमा २७ लाख 33 हजार 5 सय 10
को आरवट-वपभसआर परीक्षण गदाथ 4 लाख 39 हजार 6 सय 58 व्यर्ि यस रोगबाट
सं क्रभमत दे र्खएका, 3 लाख 27 हजार 6 सय 53 भनको िएका र 4,669 कोरोना
सं क्रभमतको मृत्यु िएको छ। पभछर्ल्लो समयमा कोभिड-१९ महामारीको दोस्रो लहर तीब्र
रूपमा िैभल रहे कोले कोरोना सं क्रभमतको सं ख्या ददनानुददन बवढरहेको छ। पवहलो लहरको

31
 तुलनामा कोभिड-१९ को दोस्रो लहरको सं क्रमणबाट ज्यान गुमाउनेको सं ख्यामा पभन वृवि
हुँदै गएको छ। कोभिड-१९ को उच्च सं क्रमणले नेपालको स्वास््य प्रणालीमा दवाब भसजथना
गरे को छ।

ँ ा
ऊजाथ, जलश्रोत तर्ा भसच

2.15 आभर्थक वर्थ 2076/77 मा ऊजाथ, जलश्रोत तर्ा भसँचा मन्त्रालयको कररव रु. ६ अबथ
रकम खचथ हुन सकेको छै न िने कररव ५ लाख कायथ ददन रोजगारी भसजथना गनथ कदठनाई
उत्पन्न ियो। आभर्थक वर्थ २०७७/७८ को िागुनसम्म कररव ७५ हजार कायथ ददन रोजगारी
भसजथना हुन सकेन। भनमाथणाधीन ववभिन्न आयोजनामा कायथरत जनशर्ि कोभिड-19 बाट
सं क्रभमत िई आ सोलेसनमा बस्नु परे को र लकडाउनको कारण भनमाथण सामाग्री तर्ा हेिी
र् वपमेन्त्ट ढु वानीमा अवरोध भसजथना िएको हुँदा कररव ५,००० हे टर जभमनमा भसँचाई
सुववधा एक वर्थपभछ मार उपलव्ध हुने अवस्र्ाले कृवर् उत्पादन र उत्पादकत्वमा प्रिाव पने
अवस्र्ा भसजथना िएको छ।

कृवर् पशुपन्त्छी तर्ा सहकारी क्षेर

2.16 कोभिड-१९ को कारण िएको बन्त्दाबन्त्दीले कृवर्सँग सम्बर्न्त्धत उत्पादन सामाग्री मलखाद,
बीउबीजन, ववर्ादी र कृवर् औजारको आपूभतथमा असहजता िएको र कृवर् उपज जस्तैः खाद्यान्न,
ताजा तरकारी तर्ा िलिूलको मूर्ल्य वृवि िई मूर्ल्य श्रृङ्खला प्रिाववत िएको छ। पशुपन्त्छी
तर्ा मत्स्यपालनको लाभग आवश्यक दाना, और्धी, खोप लगायतका उत्पादन सामाग्रीको
आपूभतथ समेत प्रिाववत हुन पुगेको छ।

2.17 श्रोत बीऊमा उत्पादनमा आधाररत अनुदान (Output Based Incentive) उपललध गराउन
वढला िएको छ। स्र्ानीय तहमा खाद्यान्न घर भनमाथण कायथ समेत समय भिर कायाथन्त्वयन
हुन सकेको छै न।

2.18 सहकारी क्षेरबाट हुने ऋण लगानीमा कररव २ प्रभतशतले कमी आएको छ। स्र्ानीय तहबाट
सिाभलत गररब घरपररवारको पवहचान र त्याङ्क सङ्कलन कायथ समेत प्रिाववत िएको छ।

राजस्व र खचथ

2.19 कोभिड-१९ को कारण वर्थ २०७६-७७ को अवभधमा राजस्व पररचालन ७.० प्रभतशतले
घटे को भर्यो। यस्तो राजस्व कोभिड-१९ सं क्रमण पूवक
थ ो वर्थ २०७५-76 मा ३.४ प्रभतशतले
बढे को भर्यो। माभसकरूपमा हे दाथ २०७७ असार बाहेक २०७६ चैतदे र्ख २०७७ िदौसम्म

32
 राजस्व पररचालनमा उच्च भगरावट आएको दे र्खन्त्छ। यद्यवप २०७७ असोजपभछ िने राजस्व
पररचालनमा सुधार िएको छ।

2.20 २०७८ वैशाखदे र्ख कोभिड-१९ को दोस्रो लहर शुरु िएको कारण चालु आभर्थक वर्थको
तेस्रो चौमाभसकमा लक्ष्यबमोर्जम राजस्व पररचालन गने कायथ च ुनौतीपूणथ दे र्खन्त्छ। कोभिड
सं क्रमणको समयमा ववलाभसताका वस्तुको उपिोगमा खचथ कटौती हुनस ने हुँदा समविगत
मागमा कमी आउने र सोको प्रिाव राजस्व पररचालनमा समेत पने दे र्खन्त्छ।

ताभलका 2(क): माभसक राजस्व पररचालनको अवस्र्ा (रु. करोडमा)

मवहना कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध वृविदर
2074-75 2075-76 2076-77 2077 2075-76 2076-77 2077
पुस 8171.4 8034 10330.2 10195 -1.7 28.6 -1.3
माघ 4657.7 4940.9 5583.8 7156.73 6.1 13.0 28.2
िागुन 4969 4794.7 4978.3 11310.2 -3.5 3.8 127.2
चैर 6246.5 7252.5 4193.8 16.1 -42.2
वैशाख 5201 5537.4 1233.8 6.5 -77.7
जेठ 6052.8 6314 3649.7 4.3 -42.2
असार 9125.9 9056.6 11168.2 -0.8 23.3
श्रावण 5881.7 6339.6 5658.89 7.8 -10.7
िदौ 4873.9 5623.4 4492.78 15.4 -20.1
असोज 6864.2 5790.6 6191.14 -15.6 6.9
काभतथक 5351 5469.9 6261.12 2.2 14.5
मंभसर 4959.5 5644.1 5854.53 13.8 3.7
जम्मा 72354.6 74797.7 69596.3 28661.9 3.4 -7.0
स्रोतः अर्थ मन्त्रालय/महालेखा भनयन्त्रक कायाथलय, 2077

नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको छ।
अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

2.21 ँ ीगत खचथ २०.९ प्रभतशतले घटे को

कोभिड-१९ सं क्रमण पश्चात वर्थ २०७६-77 मा पुज
भर्यो। यस्तो खचथ कोभिड सं क्रमण पूवक
थ ो वर्थ २०७५-76 मा समेत १३.६ प्रभतशतले
सं कुचन िएको भर्यो। माभसकरूपमा हेदाथ २०७७ काभतथक वाहे क २०७६ माघदे र्ख हालसम्म
ँ ीगत खचथमा उच्च भगरावट आएको दे र्खन्त्छ। कोभिड-१९ महामारीको कारण आयोजना
पुज
तर्ा कायथक्रम कायाथन्त्वयनमा वढला ँ ीगत खचथ हुन सकेन।
िएको कारण समयमा नै पुज
ँ ीगत बजेटको ४७ प्रभतशत
िलस्वरूप, आभर्थक वर्थ २०७६/७७ मा ववभनयोर्जत सं घीय पुज
े ो छ। चालु आभर्थक वर्थमा पभन कोभिड महामारीको कारण पुँजीगत खचथ
मार खचथ हुन पुगक

33
 क्षमतामा वृवि हुन सकेको छै न। कोभिड-१९ को दोस्रो लहरसँगै बाँक अवभधमा समेत
ँ ीगत खचथ गने कायथमा र्प जवटलता भसजथना िएको छ।
अपेक्षाकृतरूपमा पुज

ँ ीगत खचथको अवस्र्ा (पुसदे र्ख मंभसरसम्म)

ताभलका 2(ख): माभसक पुज
(रु. करोडमा)
मवहना कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध वृविदर
2074-75 2075-76 2076-77 2077 2075-76 2076-77 2077
पुस 1646.8 1641.0 2499.5 1487.5 -0.35 52.32 -40.49
माघ 1776.7 1514.0 1413.2 1202.6 -14.78 -6.66 -14.90
िागुन 2799.8 1964.9 1958.1 1685.4 -29.82 -0.35 -13.93
चैर 2494.4 1917.8 858.4 -23.12 -55.24
वैशाख 1610.2 1937.7 905.5 20.33 -53.27
जेठ 2709.7 2260.4 1193.9 -16.58 -47.18
असार 10841.3 9009.4 6571.2 -16.90 -27.06
श्रावण 123.7 59.7 13.3 -51.77 -77.65
िदौ 452.7 453.8 361.9 0.23 -20.24
असोज 1683.3 1323.4 1129.3 -21.38 -14.66
काभतथक 725.5 646.8 1440.0 -10.84 122.63
मंभसर 925.9 1293.6 649.6 39.72 -49.78
जम्मा 27790.0 24022.3 18993.9 4375.5 -13.56 -20.93
स्रोतः अर्थ मन्त्रालय/महालेखा भनयन्त्रक कायाथलय, 2077
नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको
छ। अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

बाह्य क्षेर
2.22 कोभिड-१९ महामारीको कारण वर्थ २०७६-77 मा कुल वस्तु भनकासी ६.६ प्रभतशतले
घटे को छ। कोभिड सं क्रमण पूवक
थ ो वर्थ २०७५-76 मा वस्तु भनकासी २५.३ प्रभतशतले
बढे को भर्यो। माभसक रूपमा हेदाथ २०७६ चैतदे र्ख २०७७ जेठसम्म र २०७७ मंभसर
बाहेक अन्त्य मवहनामा भनकासी बढे को छ।

34
 ताभलका 2(ग): माभसक वस्तु भनकासीको अवस्र्ा (करोडमा)
कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध वृविदर
मवहना 2075-
2074-75 2075-76 2076-77 2077 2076-77 2077
76
पुस 744.41 791.06 966.29 1,074.36 ६.३ 22.15 11.18
माघ 645.51 766.64 769.15 911.79 १८.८ 0.33 18.55
िागुन 580.17 814.56 993.67 1,086.18 ४०.४ 21.99 9.31
चैत 631.88 859.79 391.07 0 ३६.१ -54.52
वैशाख 676.14 871.16 324.61 0 २८.८ -62.74
जेठ 751.30 930.10 593.83 0 २३.८ -36.15
असार 778.44 927.47 970.60 0 १९.१ 4.65
श्रावण 692.15 883.71 962.00 0 २७.७ 8.86
िदौ 777.75 966.48 1,082.30 0 २४.३ 11.98
असोज 904.59 866.49 1,060.30 0 -४.२ 22.37
काभतथक 553.68 911.23 915.40 0 ६४.६ 0.46
मंभसर 822.02 1,133.78 985.55 0 ३७.९ -13.07
जम्मा 8,558.04 10,722.47 10,014.77 3,072.33 २५.३ -6.60
स्रोतः नेपाल राि बैङ्क, 2077
नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको
छ। अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

2.23 कोभिड-१९ को कारण वर्थ २०७६-77 मा कुल वस्तु पैठारी १८.१ प्रभतशतले सं कुचन
थ ो वर्थ २०७५-76 मा वस्तु पैठारी ०.५ प्रभतशतले सं कुचन
िएको छ। कोभिड सं क्रमण पूवक
िएको भर्यो। माभसकरूपमा हे दाथ २०७६ िागुन र २०७७ असोज बाहे क वर्थ 2076-77
का अन्त्य मवहनामा बस्तु पैठारीमा उच्च सं कुचन आएको छ। २०७७ पौर्दे र्ख िने वस्तु
पैठारी तुलनात्मक रूपमा बढ्दै गएको दे र्खन्त्छ।

ताभलका 2(घ): माभसक वस्तु पैठारीको अवस्र्ा (करोडमा)

कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध वृविदर
मवहना 2076-
2074-75 2075-76 2076-77 2077 2075-76 2077
77
पुस 10,257.51 11,694.09 11,343.66 13,574.73 14.01 -3.00 19.67
माघ 10,650.44 10,933.09 10,890.91 14,239.78 2.65 -0.39 30.75
िागुन 10,530.83 11,583.82 12,063.98 14,034.51 10.00 4.15 16.33
चैत 10,893.52 11,252.67 5,829.22 0 3.30 -48.20
वैशाख 10,953.24 11,650.28 4,260.29 0 6.36 -63.43
जेठ 12,287.13 12,166.32 7,567.56 0 -0.98 -37.80
असार 13,723.10 11,873.60 9,598.56 0 -13.48 -19.16
श्रावण 12,061.02 10,672.53 8,580.80 0 -11.51 -19.60
िदौ 11,173.65 12,277.84 9,303.83 0 9.88 -24.22
असोज 14,124.06 10,544.57 11,342.36 0 -25.34 7.57

35
 कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध वृविदर
मवहना 2076-
2074-75 2075-76 2076-77 2077 2075-76 2077
77
काभतथक 11,017.06 11,534.95 11,022.03 0 4.70 -4.45
मंभसर 12,323.88 13,095.82 12,300.80 0 6.26 -6.07
जम्मा 139,995.43 139,279.59 114,104.01 41,849.01 -0.51 -18.08
स्रोतः नेपाल राि बैङ्क, 2077
नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको
छ। अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

2.24 वर्थ २०७५-76 मा भनयाथत-आयात अनुपात ७.७ प्रभतशत रहे कोमा कोभिड-१९ महामारीको
कारण वस्तु पैठारीमा उच्च सं कुचन आएको कारण वर्थ २०७६-77 मा यस्तो अनुपात बढे र
८.८ प्रभतशत पुगेको छ। चालु आभर्थक वर्थको पवहलो चौमाभसकपभछ कोरोना सं क्रमण दर
घटे को कारण २०७७ को पुसदे र्ख िागुनसम्म िने यस्तो अनुपात ७.३ प्रभतशतमा झरे को
छ।

ताभलका 2(ङ): वैदेर्शक व्यापारका पररसूचकहरू

वववरण कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध
२०७४-75 २०७५-76 २०७६-77 २०७७*
भनयाथत 8,558.0 10,722.4 10,014.8 3,072.3
आयात 139,995.4 139,279.6 114,104.0 41,849.0
कुल व्यापार 148,553.5 150,002.0 124,118.8 44,921.3
व्यापार घाटा 131,437.4 128,557.1 104,089.2 38,776.7
भनयाथत/आयात अनुपात 6.1 7.7 8.8 7.3
कुल व्यापारमा भनयाथतको अंश 5.8 7.1 8.1 6.8
कुल व्यापारमा आयातको अंश 94.2 92.9 91.9 93.2
*
स्रोतः नेपाल राि बैङ्क, 2077 पुसदे र्ख िागुनसम्म
नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ संक्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको छ।
अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

2.25 वर्थ २०७५-76 मा कुल व्यापारमा भनकासीको अंश अनुपात ७.१ प्रभतशत रहे कोमा वर्थ
२०७६-77 मा यस्तो अनुपात बढे र ८.1 प्रभतशत पुगेको छ। २०७७ को पुसदे र्ख
िागुनसम्म िने यस्तो अनुपात ६.८ प्रभतशतमा झरे को छ।

36
 चाटथ 2(छ): पभछर्ल्लो ३ वर्थको वैदेर्शक व्यापारको अवस्र्ा (रु. करोडमा)
160,000.0
140,000.0
120,000.0
100,000.0
80,000.0
60,000.0
40,000.0
20,000.0
-
२०१८ २०१९ २०२०

भनयाथत आयात कुल व्यापार

स्रोत: नेपाल राि बैङ्क, २०७7

2.26 कोभिड सं क्रमण पूवक

थ ो वर्थ २०७५/76 मा ववप्रेर्ण आप्रवाह 4.0 प्रभतशतले वृवि िएकोमा
कोभिड सं क्रमण अवभधका वर्थ २०७६/77 मा पभन ४.० प्रभतशतले बढे को छ। अन्त्य
क्षेरमा कोभिडको ठू लो असर दे र्खएपभन ववप्रेर्ण आप्रवाहमा खासै असर परे को दे र्खदै न।
२०७६ चैत र २०७७ वैशाख मवहनामा ववप्रेर्ण आप्रवाहमा उच्च भगरावट आएपभन अन्त्य
मवहनामा कोभिड-१९ को प्रिाव दे र्खएको छै न।

ताभलका 2(च): ववप्रेर्ण आप्रवाह (रु. करोडमा)

कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध वृविदर
मवहना 2076-
2074-75 2075-76 2076-77 2077 2075-76 2077
77
पुस 5506.28 6677.33 7027.3 7850.3 21.3 5.2 11.7
माघ 6080.56 7219.05 6595.4 7239.4 18.7 -8.6 9.8
िागुन 7050.64 6663.66 7920.9 7443.8 -5.5 18.9 -6.0
चैर 6852.15 7099.66 3448.3 3.6 -51.4
वैशाख 6630.31 7212.14 5394.0 8.8 -25.2
जेठ 7305.1 7371.96 9402.2 0.9 27.5
असार 7532.76 8024.23 10016.1 6.5 24.8
श्रावण 7395.42 7540.15 9271.5 2.0 23.0
िदौ 8024.77 7833.12 7301.8 -2.4 -6.8
असोज 8796.98 7651.05 9312.6 -13.0 21.7
काभतथक 7008.72 7472.23 7886.2 6.6 5.5
मंभसर 6433.21 7201.97 7908.6 11.9 9.8
जम्मा 84616.9 87966.6 91484.9 22533.5 4.0 4.0
स्रोतः नेपाल राि बैङ्क, 2077

37
 नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको छ।
अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

2.27 कोभिड सं क्रमण पूवक

थ ो वर्थ २०७५-76 मा ववदे शी ववभनमय सिभत रु. २२ अबथ ५०
करोडले बढे कोमा वर्थ २०७६-77 मा िने यस्तो सर्िभत रु. ३ खबथ ८६ अबथले बढे को
छ। कोभिड-१९ को कारण भनकासी घटे पभन आयातमा सं कुचन आएको र कोभिड अवभधमा
समेत ववप्रेर्ण आप्रवाहमा वृवि िएको कारण ववदे शी ववभनमय सर्िभतमा सकारात्मक प्रिाव
परे को छ। २०७७ को पुसदे र्ख िागुनसम्म िने ववदे शी ववभनमय सर्िभत रू ३७ अबथ ८०
करोडले घटे को छ।

ताभलका 2(छ): र्प िएको ववदे शी ववभनमय सर्िभत (रु. अबथमा)

मवहना कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध
2074-75 2075-76 2076-77 2077

पुस -21.8 -7.6 7.7 19.4

माघ -18.1 20.2 0.7 -31.7

िागुन 0.0 -16.6 39.8 -25.5

चैत 15.2 -10.9 19.4

वैशाख 8.5 9.8 79.4

जेठ 21.2 -29.8 71.2

असार 8.6 8.0 95.4

श्रावण -9.7 25.7 34.9

िदौ 24.6 14.3 -3.1

असोज 3.5 8.8 36.6

काभतथक -38.2 15.4 35.8

मंभसर -17.0 -14.8 -31.7

जम्मा -23.3 22.5 386.0 -37.8

स्रोतः नेपाल राि बैङ्क, 2077

नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको
छ। अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

पयथटन
2.28 कोभिड-19 बाट पयथटन क्षेर सबैिन्त्दा बढी प्रिाववत िएको दे र्खन्त्छ। सन् २०१९ मा
ववदे शी पयथटक आगमन २.१ प्रभतशतले बढे कोमा सन् २०२० मा यस्तो आगमन ८०.८
प्रभतशतले घटे को छ। सोही अवभधमा पयथटन क्षेरबाट आजथन हुने ववदे शी मुद्रामा करीब ७०
प्रभतशतले कमी आएको छ। सन् २०२० मा कुल पयथटक आगमन सं ख्या २ लाख ३०
हजारमा सीभमत रहन पुग्यो। सन् २०२१ मा पभन पयथटक आगमनमा उच्च सं कुचन दे र्खएको
छ। पयथटक आगमनमा आएको सं कुचनको कारण भ्रमण आय पभन घट्न गएको छ।

38
2.29 कोभिड-१९ रोकर्ामका लाभग अवलम्बन गररएका रोकर्ाम एवम् भनयन्त्रणका उपायको
कारण हालसम्म पभन अन्त्तराथविय उडान पूणरू
थ पमा सुचारू हुन सकेको छै न। चालु आभर्थक
वर्थको पवहलो चौमाभसकदे र्ख आन्त्तररक हवा उडानलाई खुकुलो बनाउँ दै लभगएको र २०७७
चैतसम्म आन्त्तररक उडान पूणथ क्षमतामा सिालन िएका भर्ए। कोभिड महामारीको दोस्रो
लहरसँगै हाल आन्त्तररक उडान स्र्भगत गररएको छ िने िारतसँग हप्तामा दुई एयर ववल
उडान बाहेक बाँक सबै भनयभमत अन्त्तराथविय हवाई उडान पुनः स्र्भगत िएका छन्।

ताभलका 2(ज): पयथटक आगमन (सं ख्यामा)

कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध वृविदर
मवहना
2018 2019 2020 2021 2019 2020 2021
जनवरी 73187 81273 79702 8874 11.0 -1.9 -88.9

िेब्रुअरी 89507 102423 98190 9146 14.4 -4.1 -90.7

माचथ 124686 127351 42776 14977 2.1 -66.4 -65.0

अवप्रल 98650 109399 14 10.9 -100.0

मे 68825 78329 31 13.8 -100.0

जुन 65159 74883 102 14.9 -99.9

जुला 73281 70916 196 -3.2 -99.7

अगि 87679 94749 267 8.1 -99.7

सेप्टे म्बर 91874 92604 584 0.8 -99.4

अ टोबर 130745 134096 2025 2.6 -98.5

नोिेम्बर 147859 130302 1953 -11.9 -98.5

भडसेम्बर 121620 100866 4245 -17.1 -95.8

जम्मा 1173072 1197191 230085 32997 2.1 -80.8

स्रोत: नेपाल राि बैङ्क, २०७८

2.30 सन् २०१९ मा भरिुवन अन्त्तराथविय ववमानस्र्लमा अन्त्तराथविय उडानतिथ यारु आवागमनको
सं ख्या ४१ लाख ३८ हजार ७६४ रहे कोमा सन् २०२० मा करीव ७३ प्रभतशतले घटे र
११ लाख ५ हजार ५८ रहे को छ।

व्याजदर

2.31 भनक्षेप तर्ा कजाथको व्याजदर घटे को छ। भनक्षेपको िाररत और्त व्याज दर कोभिड सं क्रमण
पूवक
थ ो वर्थ २०७५-76 मा ६.७ प्रभतशत रहे कोमा कोभिड सं क्रमण अवभधको वर्थ २०७६-
77 मा यस्तो व्याजदर ६.१ प्रभतशतमा झरे को छ। त्यसैगरी, कजाथमा लाग्ने िाररत और्त
व्याजदर वर्थ २०७५-76 मा १२.२ प्रभतशत रहेकोमा वर्थ २०७६-77 मा घटे र १०.७
प्रभतशत रहे को छ।

39
 ताभलका 2(झ): िाररत औसत लयाज दर (प्रभतशतमा)
िाररत और्त लयाज दर (भनक्षेप) िाररत और्त लयाज दर (कजाथमा)
कोभिड संक्रमण
कोभिड संक्रमण पूव थ कोभिड संक्रमण अवभध कोभिड संक्रमण पूव थ
मवहना अवभध
2075- 2075- 2076-
2074-75 2076-77 2077 2074-75 2077
76 76 77
पुस 6.21 6.72 6.79 5.00 11.79 12.29 11.94 9.09

माघ 6.38 6.67 6.78 4.86 11.90 12.34 11.94 8.89

िागुन 6.45 6.62 6.77 4.76 11.96 12.33 11.80 8.73

चैत 6.64 6.67 6.74 12.10 12.28 11.77

वैशाख 6.61 6.67 6.44 12.32 12.23 10.99

जेठ 6.61 6.64 6.17 12.42 12.20 10.43

असार 6.49 6.60 6.01 12.47 12.13 10.11

श्रावण 6.40 6.77 5.77 12.47 12.08 10.47

िदौ 6.30 6.80 5.61 12.31 11.97 10.18

असोज 6.57 6.75 5.45 12.26 11.98 9.83

काभतथक 6.61 6.81 5.31 12.26 12.07 9.52

मं भसर 6.62 6.80 5.14 12.32 11.93 9.37

औसत 6.5 6.7 6.1 4.9 12.2 12.2 10.7 8.9

स्रोतः नेपाल राि बैङ्क, 2077

नोट: वव.सं . २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको
छ। अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

2.32 कोभिड-१९ अवभधमा अन्त्तरबैङ्क दर तर्ा आधार दर दुवै घटे को दे र्खन्त्छ। कोभिड सं क्रमण
पूवक
थ ो वर्थ २०७५-76 मा और्त अन्त्तरबैङ्क व्याजदर ४.० प्रभतशत रहे कोमा वर्थ २०७६-
77 मा यस्तो व्याजदर घटे र १.७ प्रभतशत रहे को छ। त्यसै गरी वर्थ २०७५-76 मा वावर्थक
और्त आधारदर ९.६ प्रभतशत रहेकोमा कोभिड सं क्रमण अवभधमा वर्थ 2076-77 मा ८.5
प्रभतशतमा झरे को छ।

ताभलका 2(ञ): अन्त्तरबैङ्क तर्ा आधार दर (प्रभतशतमा)

अन्त्तरबैङ्क दर आधार दर
कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध
मवहना
2074- 2075-
2075-76 2076-77 2077 2074-75 2076-77 2077
75 76
पुस 4.40 2.84 1.76 0.14 9.94 9.80 9.43 7.18

माघ 4.31 5.79 4.59 0.58 10.19 9.69 9.45 6.97

िागुन 4.87 5.15 4.35 1.26 10.36 9.65 9.45 6.84

चैत 4.12 5.28 2.13 10.40 9.64 9.36

40
 अन्त्तरबैङ्क दर आधार दर
कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध कोभिड सं क्रमण पूवथ कोभिड सं क्रमण अवभध
मवहना
2074- 2075-
2075-76 2076-77 2077 2074-75 2076-77 2077
75 76
वैशाख 4.53 6.12 4.06 10.32 9.59 8.96

जेठ 4.18 6.91 2.80 10.41 9.48 8.66

असार 2.96 4.52 0.35 10.47 9.57 8.50

श्रावण 1.88 1.19 0.02 10.12 9.45 8.08

िदौ 1.68 1.69 0.08 10.03 9.53 7.83

असोज 1.86 4.62 0.11 10.23 9.56 7.73

काभतथक 1.68 2.59 0.14 10.21 9.50 7.57

मं भसर 1.20 0.78 0.10 10.30 9.46 7.36

औसत 3.1 4.0 1.7 0.7 10.2 9.6 8.5 7.0

स्रोतः नेपाल राि बैङ्क, 2077

नोट: वव.सं. २०७६ को पुसदे र्ख 2077 िागुनसम्म कोभिड-१९ सं क्रमण अवभध मानी त्याङ्क प्रस्तुत गररएको छ।
अर्घर्ल्लो वर्थको पुसदे र्ख पभछर्ल्लो वर्थको मंभसरसम्म १ वर्थको अवभध मानी त्याङ्क तुलना गररएको।

रोकर्ाम, भनयन्त्रण तर्ा उपचारका लाभग िएका प्रयास र उपलर्व्ध

2.33 कोभिड-१९ रोकर्ाम, भनयन्त्रण तर्ा उपचारको लाभग माननीय उपप्रधानमन्त्रीको

सं योजकत्वमा १० सदस्यीय कोभिड-१९ सं कट व्यवस्र्ापन सिालन केन्त्द्र (CCMC) भनदे शक
सभमभत गठन िएको छ। नेपाल सरकारका मुख्य सर्चवको सं योजकत्वमा सहजीकरण सभमभत
र प्रधानमन्त्री तर्ा मर्न्त्रपररर्दको कायाथलयका सर्चवको सं योजकत्वमा सं योजन/योजना/
भनयन्त्रण समूह गठन िएका छन्। केन्त्द्रीय, प्रादे र्शक र स्र्ानीय तहसम्म भनजामती प्रशासन,
सुरक्षा भनकाय र सबै सम्बि भनकाय मािथत कोरोना िा रस ववरुि समन्त्वयात्मक रूपमा
प्रभतकायथ सिालन ि रहेको छ।

2.34 सबै प्रदे शका मुख्यमन्त्रीको सं योजकत्वमा प्रदे शस्तरीय सं रचना, प्रमुख र्जर्ल्ला अभधकारीको
सं योजकत्वमा र्जर्ल्लास्तरीय सं रचना र स्र्ानीयतहका प्रमुखको सं योजकत्वमा पाभलकास्तरीय
सं रचना गठन िई कोरोना िा रस रोकर्ाम, भनयन्त्रण तर्ा उपचार लगायतका कायथ ि रहेको
छ। प्रदे श र स्र्ानीयस्तरमा समेत राहत र पुनस्र्ाथपनाका कायथक्रम सिालन गररएको छ।

2.35 कोभिड-१९ बाट सं क्रभमत व्यर्िको हेरचाह तर्ा उपचारको लाभग 2077 को िागुनसम्म
सातै प्रदे शमा गरी वारे न्त्टा न बेड 22 हजार 127, आ सोलेसन बेड 13 हजार 7 सय
72, आई.भस.यु. बेड 1,154, िेर्न्त्टलेटर 475 र हाई भडपेन्त्डेन्त्सी युभनट 676 भनमाथण
गररएको छ।

41
2.36 चालु आभर्थक वर्थमा 397 स्र्ानीय तहमा आधारिूत अस्पताल भनमाथणको कायथ अर्घ बढा एको
छ।आगामी २ वर्थभिर सम्पन्न हुने स्र्ानीय स्तरका यी अस्पतालमा र्प 8,000 बेड
उपलव्ध हुनेछन्।

2.37 छाउनीर्स्र्त वीरे न्त्द्र अस्पताललाई हब हर्स्पटलको रूपमा स्र्ापना गरी २० बेडको आ .भस.यु.
वाडथ, 20 िेर्न्त्टलेटर र १०० बेडको आ सोलेसन वाडथ तयार गररएको छ। नेपाली सेनाको
फ्ला ट मािथत मेभडकल सामग्री ढु वानी गने कायथ िईरहे को छ।

2.38 कोभिड-१९ ववश्वव्यापी महामारीको सं क्रमण रोकर्ाम र भनयन्त्रण गने कायथको लाभग चालु
आभर्थक वर्थको िागुनसम्म अन्त्तराथविय/ राविय गैरसरकारी सं स्र्ाले रु.1 अबथ 70 करोड
पररचालन गरी कायथक्रम सिालन गरे का छन्।

2.39 कोभिड-१९ को परीक्षण तर्ा कोभिड सं क्रभमत ववरामीको उपचारको लाभग 2077
िागुनसम्म 54 कोभिड अस्पताल, 125 कोभिड र् लभनक सिालन गने अस्पतालका सार्ै र
36 भनजी एवम् 48 सरकारी गरी जम्मा 84 वटा कोभिड र्ल्याव सिालन गररएको छ।

2.40 कोभिड-19 सं क्रमण रोकर्ाम, भनयन्त्रण र उपचारका लाभग प्रदे श सरकारबाट समेत स्वास््य
पूवाथधार ववकास एवम् मेर्शन-उपकरण खररद गरी स्वास््य सं स्र्ाको क्षमता ववकास गररएको
छ। यसै क्रममा गण्डक प्रदे शले मातहतका अस्पतालमा 52 बेड सघन उपचार कक्षमा
24 िेर्न्त्टलेटर जडान गरी सिालनमा र्ल्या सकेको छ। त्यसैगरी, बागलुङ, पवथत, स्याङ्खजा,
म्याग्दी र कास्क का ५ अस्पतालमा २५ बेडका दरले १२५ बेडलाई हाई भडपेन्त्डेन्त्सी
युभनटमा स्तरोन्नभत गररएको छ िने 5 अस्पतालमा अर् सजन प्लाण्ट जडान कायथ सम्पन्न
गरी सेवा सुचारु िएको छ। त्यसैगरी अन्त्य ६ अस्पतालमा अर् सजन प्लाण्ट जडान तर्ा
सिालन कायथ अर्न्त्तम चरणमा रहेको छ। सरकारी सामुदावयक तर्ा भनजी क्षेरका
अस्पतालहरूमा 1,413 वेड सवहतका 40 आ सोलेसन केन्त्द्रहरू स्र्ापना गरी सं क्रभमतको
व्यवस्र्ापन हुँदै आएको छ।

2.41 सबै प्रदे श राजधानीमा 50 बेडको सरुवा रोग अस्पताल स्र्ापना गरी सिालनमा र्ल्याउने
नेपाल सरकारको नीभत अनुरूप गण्डक प्रदे शको पोखरामा आ भसयु बेड ९ र िेर्न्त्टलेटर
६ जडान गरी 50 बेडको सं क्रामक तर्ा सरुवा रोग अस्पताल सिालनमा र्ल्या एको छ िने
अन्त्य प्रदे शमा अस्पताल भनमाथण कायथ अर्घ बढा एको छ।

2.42 प्रदे श नं. 1 ले कोशी अस्पतालमा कोभिड-19 उपचार केन्त्द्र (100 वेड क्षमता) को स्र्ापना
गरी सिालनमा र्ल्याएको छ। वारे न्त्टा न, होर्र्ल्डङ्ग सेन्त्टर, आ भसयु, िेर्न्त्टलेटरसवहतका

42
 उपचार केन्त्द्रहरूको व्यवस्र्ा गररएको छ। त्यसैगरी कोभिड-19 को कारणले भसर्जथत
महामारीबाट जनतालाई सुरर्क्षत गने क्रममा नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी र
स्र्ानीय तहसँग समन्त्वय, सहकायथ एवम् पररचालन गरी 6,670 बेडसवहतको 310 वारे न्त्टा न
र 7 होर्र्ल्डङ्ग सेन्त्टर स्र्ापना गररएको छ।

2.43 वागमती प्रदे शमा कोभिड-19 को पवहचान, रोकर्ाम, परीक्षण तर्ा उपचारको लाभग वारे न्त्टा न
वेडहरू 3,740, आ सोलेसन वेड 943 र आ भसयु वेड सं ख्या 462 तयार गरी सिालनमा
र्ल्या कएको छ।

2.44 प्रदे श नं. २ ले प्रादे र्शक अस्पताल जनकपुरको मातहत रहने गरी सर्ल्यवक्रया सुववधासवहतको
50 बेड क्षमताको कोभिड ववशेर् अस्पताल भनमाथण गरी सिालनमा र्ल्याएको छ।

2.45 प्रदे श सरकारहरूले जम्मा 13 हजार 7 सय 72 आ सोलेसन बेड व्यवस्र्ा गरे का छन् िने
अभधकांश स्र्ानीय तहले वारे न्त्टा न सिालनमा र्ल्याएका छन्। कभतपय प्रदे शले प्रदे शस्तरीय
वारे न्त्टा न समेत भनमाथण गरी सिालन गरे का छन्। स्र्ानीय तहले ववभिन्न स्र्ानमा होर्र्ल्डङ्ग
सेन्त्टर स्र्ापना गरी खासगरी ववदे शबाट आएका नेपालीलाई वारे न्त्टा नमा राखी खाना तर्ा
बसोबासको व्यवस्र्ा गरे का छन्। कोभिड-19 ववरुि लड्ने सन्त्दिथमा सं घ, प्रदे श र स्र्ानीय
तहको राम्रो समन्त्वय र समझदारी रहेको छ।

2.46 कोभिड-१९ महामारी रोकर्ाम, भनयन्त्रण, र उपचारसम्बन्त्धी कायथमा प्रयोग गररने और्धी,
उपकरण, उपचार सामाग्रीको आपूभतथ र सं क्रभमत व्यर्िको व्यवस्र्ापन एवम् पूवाथधार भनमाथणका
लाभग तीनै तहमा २०७८ वैशाखसम्म कोरोना कोर् र ववभनयोर्जत रकम समेत गरी जम्मा
रु. ३४ अबथ ११ करोड रहेकोमा यस अवभधसम्म रु. २३ अबथ १६ करोड खचथ िएको छ।
ववभनयोर्जत एवम् कोरोना कोर्को रकममध्ये यस अवभधसम्म रु. १० अबथ ९५ करोड खचथ
हुन बाँक रहेको छ।

2.47 सं घीय कोरोना कोर्मा २०७८ वैशाखसम्म रु. २ अबथ ९३ करोड रकम जम्मा िएकोमा
रु. २ अबथ ५२ करोड खचथ िएको छ। त्यसैगरी चालु तर्ा गत आभर्थक वर्थ समेत गरी
सं घीय बजेट प्रणालीबाट कोभिड-१९ को सं क्रमण, रोकर्ाम, भनयन्त्रण, उपचार र स्वास््य
पूवाथधार ववकासका लाभग ववभनयोजन िएको रु. १३ अबथ ६१ करोड मध्ये २०७८ वैशाखसम्म
रु. ८ अबथ ५४ करोड खचथ िएको छ।

2.48 कोभिड-१९ महामारीको रोकर्ाम, भनयन्त्रण र उपचारको लाभग २०७८ वैशाखसम्म प्रदे श
र स्र्ानीय तहबाट कोरोना कोर्मा जम्मा िएको तर्ा ववभनयोजन िएको रु. १७ अबथ ५७

43
 करोडमध्ये रु. १२ अबथ ९ करोड खचथ ि सकेको छ िने रु. ५ अबथ ४८ करोड खचथ गनथ
बाँक रहेको छ।

ताभलका २(ट): कोभिड-१९ महामारी रोकर्ाम, भनयन्त्रण र उपचारका लाभग ३ तहका सरकारबाट
िएको ववभनयोजन, संकलन र खचथ वववरण (रु. करोडमा)
खचथ हुन
प्राभप्त/ववभनयोजन खचथ
बाँक
वववरण
२०७६/७
२०७६/७७ २०७७/७८* जम्मा २०७७/७८* जम्मा
७
सं घीय कोरोना कोर्
239.29 54.08 103.70 148.89 40.78
र खचथ 293.37 252.59
सं घीय वजेट
प्रणालीबाट िएको 592.81 767.98 481.68 372.43 506.68
1,360.79 854.11
ववभनयोजन र खचथ
प्रदे शबाट िएको
सं कलन, ववभनयोजन 237.56 113.65 149.70 152.35 49.16
351.22 302.05
र खचथ
स्र्ानीय तहबाट
िएको सं कलन, 784.91 620.53 1,405.4 619.31 287.59 498.54
906.90
ववभनयोजन र खचथ 4
कुल जम्मा 1,854.57 1,556.24 3,410.81 1,354.39 961.25 2,315.65 1,095.16
*
स्रोत: महालेखा भनयन्त्रक कायाथलय। २०७७/७८ को वैशाखसम्म १० मवहनाको

2.49 कोभिड-१९ सं क्रमण रोकर्ाम, भनयन्त्रण तर्ा उपचारको लाभग चीन, िारत, जापान, लगायत
ववभिन्न भमररािहरू र ववश्व बैङ्क, एर्शयाली ववकास बैङ्क तर्ा अन्त्य अन्त्तराथविय दातृ भनकायबाट
समेत सहयोग प्राप्त िएको छ। सहुभलयतपूणथ कजाथ सहायता, अनुदान सहायता, प्राववभधक
सहायता र भसधै िुिानी गरी 2077 बैशाख 12 सम्म जम्मा ६१ करोड ९ लाख अमेररक
डलरको प्रभतविता प्राप्त िएकोमा ५१ करोड ७४ लाख अमेररक डलर प्राप्त िएको छ
जसमध्ये सहुभलयतपूणथ ऋण ४६ करोड ९८ लाख अमेररको डलर, अनुदान सहायता १ करोड
१९ लाख अमेररक डलर, प्राववभधक सहायता ३ करोड ३७ लाख अमेररक डलर र भसधै
कायाथन्त्वयन अन्त्तगथत १९ लाख ५९ हजार अमेररक डलर रहे को छ।

2.50 कोभिड-१९ ववरुिको खोप अभियान अन्त्तगथत 2078 बैशाख १५ सम्म कोभिर्शर्ल्ड र
िेरोसेल गरी 20 लाख ९१ हजारलाई भनःशुर्ल्क पवहलो मारा खोप लगा एको छ। 3 लाख
32 हजारलाई दोस्रो खोप लगा एको छ। िारत सरकारको अनुदान सहयोगमा प्राप्त १०
लाख, नेपाल सरकारले खररद गरे को १० लाख, कोभ्या स सुववधा अन्त्तगथत प्राप्त ३ लाख
४८ हजार र नेपाली सेनालाई प्राप्त १ लाख गरी जम्मा 2४ लाख 48 हजार कोभिर्शर्ल्ड र
चीन सरकारको अनुदान सहयोगमा प्राप्त ८ लाख िेरोसेल गरी जम्मा 3२ लाख ४८ हजार
डोज खोप प्राप्त िएको भर्यो।

44
उिार, राहत र पुनरुत्र्ान

2.51 ु मा अलपर परे का 4

2078 बैशाख 06 गतेसम्म कोभिड-१९ का कारण ववभिन्न मुलक
लाख 25 हजार 672 नेपाली नागररकको उिार गररएको छ। यसरी ववभिन्न दे शबाट उिार
िएका मध्ये सबैिन्त्दा धेरै यु.ए.ई. बाट १ लाख ३१ हजार ४ सय ५८, कतारबाट 98
हजार 8 सय 57, मलेर्शयाबाट ४५ हजार 5 सय 10, साउदी अरे ववयाबाट 39 हजार 9
सय 39 र कुवेतबाट 22 हजार 3 सय 5 नागररकको उिार िएको छ।

2.52 वावर्थक २० लाखसम्मको कारोबार वा दुई लाखसम्म आय हुने करदातालाई आय वर्थ

२०७६/७७ मा लाग्ने आयकरमा 75 प्रभतशत छु टको व्यवस्र्ा गररएकोमा ४ लाख ४८
हजार ७ सय ५३ करदाताले रु.१ अबथ ५२ करोड ३८ लाख कर छु ट सुववधा प्राप्त गरे का
छन्।

2.53 वावर्थक २० लाख दे र्ख ५० लाख रुपैँयासम्मको कारोबार िएका कारोबारको आधारमा कर
बुझाउने करदाता लाई आय वर्थ २०७६/७७ मा लाग्ने करमा ५० प्रभतशत आयकर छु टको
व्यवस्र्ा गररएकोमा जम्मा 20 हजार ६० करदाताले रु 21 करोड १८ लाख कर छु ट
सुववधा प्राप्त गरे का छन्।

2.54 वावर्थक १ करोडसम्मको व्यावसावयक कारोबार िएका करदातालाई आय वर्थ २०७६/७७

मा लाग्ने आयकरमा २५ प्रभतशत छु टको व्यवस्र्ा गररएकोमा ५१ हजार २ सय ४३
करदाताले रु ४० करोड ४३ लाख कर छु ट सुववधा प्राप्त गरे का छन्।

ताभलका 2(ठ): आयकरमा छु ट

आयकर ऐन,2058 को दिा करदाता सं ख्या छु ट रकम (रु लाखमा)
दिा २५(१) कोभिड १९ भमनाहा 448753 15238
दिा २५(२) कोभिड १९ भमनाहा 20060 2118
दिा २५(३) कोभिड १९ भमनाहा 51243 4043
दिा २५(४) कोभिड १९ भमनाहा 283 563
जम्मा 520339 21962
स्रोतः आन्त्तररक राजस्व वविाग, २०७८

2.55 होटल, ट्रािल, ट्रेवकङ्ग, यातायात वा हवा सेवाको 1 करोड रुपैँ या िन्त्दा बढी वावर्थक कारोबार
िएका करदातालाई आय वर्थ २०७६/७७ मा लाग्ने आयकरमा २० प्रभतशत छु टको
व्यवस्र्ा गररएकोमा 2 सय 83 करदातालाई रु ५ करोड ६३ लाख कर छु ट सुववधा प्राप्त
गरे का छन्।

45
2.56 कुनै व्यर्िले आभर्थक वर्थ २०७६/७७ मा नेपाल सरकार, प्रदे श वा स्र्ानीय तहले स्र्ापना
गरे को कोभिड-19 सं क्रमण रोकर्ाम, भनयन्त्रण तर्ा उपचार कोर्मा योगदान गरे को रकम
उि वर्थको करयोग्य आय गणना गदाथ खचथ कट्टी गनथ पाउने व्यवस्र्ा गररएको छ।

2.57 कोभिड-१९ को सं क्रमण रोकर्ाम तर्ा भनयन्त्रण र उपचारका लाभग स्वीकृत

मापदण्डअनुसारका १७ प्रकारका और्धी, स्वास््य सामाग्री र स्वास््य उपकरण पैठारी गदाथ
लाग्ने सम्पूणथ महसुल २०७७ वैशाख १५ गतेसम्म सबैका लाभग र त्यसपभछ 2077 जेठ
१४ सम्मका लाभग सं घ सं स्र्ाअनुसार छु ट ददने व्यवस्र्ा गररएको भर्यो।

2.58 कोभिड-१९ को सं क्रमण रोकर्ाम तर्ा भनयन्त्रण र उपचारका लाभग स्वीकृत मापदण्डअनुसार
सूचीकृत और्धी, स्वास््य सामाग्री र स्वास््य उपकरण पैठारी गदाथ लाग्ने सम्पूणथ महसुल
छु ट सुववधा दद एकोमा आभर्थक वर्थ २०७७/78 को चैरसम्म भस.आ .एि. मूर्ल्य रु. 2
अबथ ६ करोडको और्धी, स्वास््य सामाग्री र स्वास््य उपकरणमा लाग्ने रु. 36 करोड 83
लाख महसुल छु ट उपलव्ध गरा एको छ।

2.59 लघुउद्यमलाई आयकर छु टको अवभध दुई वर्थ र्प गरी सात वर्थ र मवहला उद्यमीिारा
सिाभलत लघु उद्यमलाई तीन वर्थ र्प गरी १० वर्थ पुर्या एको छ। लघु भबमामा लाग्दै
आएको मूर्ल्य अभिवृवि कर हटा एको छ।

2.60 लघु, घरे ल ु तर्ा साना उद्योग, कृवर्, पशुपन्त्छी पालन, पशु उपचार र मास्क बनाउने उद्योगले
पैठारी गने मेभसनरी तर्ा कच्चा पदार्थ एवम् कृवर् िामथ तर्ा कम्पनीले पैठारी गने कृवर् यन्त्र
उपकरण तर्ा धान, मकै, गहुँ र तरकारीको बीउ पैठारी गदाथ लाग्ने िन्त्सार महसुल छु ट
दद एको छ।

2.61 पयथटन, ढु वानी व्यवसायी तर्ा चलर्चर घरलाई मूर्ल्य अभिवृवि कर वववरण तर्ा कर दार्खला
गने अवभध बढाई चौमाभसक कायम गररएको छ।

2.62 कोरोनाको कारण भनमाथण, यातायात, आमसिार, चलर्चर लगायतका क्षेरमा परे को प्रिाव
सम्बोधन गनथ ँ ीको लाभग
जाजत पर तर्ा उपकरणको नवीकरण दस्तुरमा छु ट तर्ा चालु पुज
कजाथ सुववधा एवम् लकडाउन अवभधिरको ठे क्का तर्ा बैंक ग्यारे ण्टीको म्याद र्पको व्यवस्र्ा
गररएको छ।

2.63 और्धी उद्योगलाई आवश्यक पने कच्चा पदार्थको पैठारीमा मूर्ल्य अभिवृवि कर छु ट ददई
त्यस्तो बस्तु स्वदे शी उद्योगबाट खररद गदाथ भतरे को मूर्ल्य अभिवृवि कर विताथ ददने व्यवस्र्ा

46
 गररएको छ। सेभनटा जरको कच्चा पदार्थको रूपमा प्रयोग हुने आन्त्तररक उत्पादनको
र्ानोलमा २०७७ असारसम्म अन्त्तःशुर्ल्क छु ट दद एको भर्यो।

2.64 कोरोना सं क्रमण जोर्खमको कारण आवागमन प्रिाववत हुँदा यातायात व्यवसायलाई परे को
असर न्त्यूनीकरण गरी पुनः सिालन गनथ बैंक कजाथमा सहुभलयत, कर छु ट र रुट जाजत
दस्तुर छु ट दद एको छ।

2.65 आभर्थक वर्थ २०७७/७८ को िागुनसम्म रु. ५ अबथ ८५ करोड १५ लाख बराबरको
कोभिड-१९ भबमा रकम िुिानीको लाभग स्वीकृत िएको छ। कुल ९१ हजार ६ सय ७३
कोरोना भबमा दावी गने बीभमत मध्ये ६० हजार ५ सय ८७ जनाको कोरोना भबमा िुिानीको
लाभग स्वीकृत िएको छ।

2.66 कोरोना रोगको भबमा हुने र्प व्यवस्र्ा गरी रु 1 लाख सम्मको सामुवहक कोरोना भबमा गदाथ
लाग्ने वावर्थक शुर्ल्कमा सरकारले ५0 प्रभतशत अनुदान ददने व्यवस्र्ा गररएको छ।
स्वास््यकमी, मवहला स्वास््य स्वयंसेववका लगायतका व्यर्िको भबमा दावयत्व शुर्ल्क सरकारले
व्यहोने व्यवस्र्ा गररएको छ।

2.67 कोभिड-१९ बाट प्रिाववत ऋणीको हकमा ६ मवहना िन्त्दा बढीको लयाज ब यौता नरहे को
अवस्र्ामा भधतो भललामी प्रवक्रया २०७८ असारसम्मका लाभग स्र्गन गररएको छ।

2.68 “व्यवसावयक भनरन्त्तरता कजाथ प्रवाह कायथववभध,2077” स्वीकृत िई कायाथन्त्वयनमा आएको

छ। कोभिड-१९ बाट प्रिाववत घरे ल,ु साना तर्ा मझौला उद्यम एवम् पयथटन व्यवसायका
श्रभमक र कमथचारीको पाररश्रभमक िुिानी तर्ा व्यवसाय सिालनमा भनरन्त्तरताको लाभग
२०७७ िागुनसम्म बैङ्क तर्ा ववत्तीय सं स्र्ाबाट रु. २० करोड ८८ लाख व्यवसावयक
भनरन्त्तरता कजाथ प्रवाह गररएको छ।

2.69 कोभिड-१९ बाट अभत प्रिाववत क्षेरमा प्रदान गररएको कजाथको हकमा ऋणीको पररयोजना
वा व्यवसायमा परे को प्रिाव तर्ा ववत्तीय अवस्र्ाको मूर्ल्याङ्कन गरी कजाथको पुनताथभलक करण/
पुनसंरचना गनथ सवकने व्यवस्र्ा गररएको छ । सार्ै, कोभिड-१९ बाट अभत प्रिाववत उद्योग
व्यवसायलाई सुचारु गनथ सहजीकरण गने प्रयोजनको लाभग ऋणीको आवश्यकता र
उद्योग÷व्यवसायको सम्िाव्यताको ववश्लेर्ण गरी २०७६ चैत मसान्त्तमा कायम चालु पुँजी
कजाथको सीमामा एक पटकको लाभग बढीमा २० प्रभतशतसम्म र्प चालु पुँजी कजाथ प्रवाह
गनथ सवकने व्यवस्र्ा गररएको छ।

47
2.70 कोभिड-19 प्रिाववत उद्योग व्यवसायको पुनरुत्र्ानमा सहयोग पुर्याउन सहुभलयत दरमा प्रदान
गररने पुनरकजाथ प्रवाह ववस्तार गने गरी “नेपाल राि बैंक पुनरकजाथ कायथववभध, २०७७” जारी
िएको छ। उि कायथववभधबमोर्जम २०७७ िागुनसम्म ४८ हजार ८ सय ३१ ऋणीको
कुल रु.१ खबथ ४२ अबथ १७ करोड पुनरकजाथ स्वीकृत िएको छ िने सोही अवभधमा रु.
८८ अबथ ८६ करोड पुनरकजाथ लगानीमा रहेको छ ।

2.71 कोभिड-19 प्रिाववत ऋणीले भतनुप

थ ने सावाँ तर्ा लयाजको िुिानी गनुप
थ ने अवभध 2077
असार मसान्त्त कायम गररएको भर्यो। कोभिड-१९ को महामारीले उद्योग व्यवसायमा परे को
असर न्त्यूनीकरण गनथ 2076 चैर मवहनाको लाभग बैंक तर्ा ववत्तीय सं स्र्ाहरूले माभसक
व्याज रकममा आधार दर िन्त्दा कम नहुने गरी 10 प्रभतशत र 2077 बैशाखदे र्ख
असारसम्मका लाभग 2076 चै र मसान्त्तमा कायम व्याज दरमा २ प्रभतशत भबन्त्दुले कम हुने
गरी छु ट दद एकोमा यसबाट ऋणीहरूले 2077 असारसम्ममा कररब रु. 10 अबथ 21
करोड 66 लाख छु ट सुववधा प्राप्त गरे का छन्।

2.72 कोभिड-19 महामारीबाट प्रिाववत सामार्जक सुरक्षा कोर्मा आवि िएका प्रभतष्ठानमा कायथरत
श्रभमकको आभर्थक वर्थ 2076/77 को अर्न्त्तम 4 मवहनाको श्रभमक तर्ा रोजगारदाताको
तिथबाट जम्मा गनुप
थ ने योगदान रकम रु. 1 अबथ 3 करोड 24 लाख 6 हजार नेपाल
सरकारले सामार्जक सुरक्षा कोर्मा िुिानी गररएको छ।

2.73 कोभिड- १९ महामारीको समयमा वैदेर्शक रोजगारीमा कायथरत रहँदा मृत्यु िएका 545
जना कामदारको शव व्यवस्र्ापन गररएको छ। 881 जना मृतकको पररवारलाई रु ४८
करोड २६ लाख क्षभतपूभतथ प्रदान गररएको छ। ववदे शमा अलपर परे का 217 जना श्रभमकलाई
कर्ल्याणकारी कोर्को रकमबाट उिार गररएको छ।

2.74 कोभिड-19 को पवहचान, भनदान र उपचार, एम्बुलेन्त्स सिालन, शव व्यवस्र्ापनमा

प्रत्यक्षरूपमा सं लग्न र्चवकत्सक, स्वास््यकमी, कमथचारी, सरसिाईकमी र सुरक्षाकमीलाई 6
मवहनासम्म शुरु तलवस्केलको 50 प्रभतशत जोर्खम ित्ता प्रदान गने भनणथय िएको छ।

2.75 कोभिड-19 सम्बन्त्धी सचेतना अभियान, वारे न्त्टा न र आ सोलेसन भनमाथण, कोरोना भनष्क्क्रमण,
स्वाब सं कलन, शब व्यवस्र्ापन, भनर्ेधाज्ञाको समयमा स्वास््यकमीलाई यातायात व्यवस्र्ापन,
मास्क भसला तर्ा ववतरण आदद कायथमा २५ हजार ७ सय ४३ जना स्काउट स्वयं सेवक
पररचालन गररएको छ।

48
2.76 कोभिड-१९ को असरलाई कम गनथ पयथटन क्षेर पुनरुत्र्ान ववशेर् कायथक्रम अन्त्तगथत
ववभनयोर्जत रकम रु.20 करोड र्शभर्ल पयथटन व्यवसाय तर्ा पयथटन उपजहरूको ववकास,
रोजगारी भसजथना र पयथटन प्रविथनमा उपयोग गररएको छ।

2.77 कोभिड-19को महामारीबाट सेवा प्रवाहमा पने असर कम गनथ मालपोत, नापी तर्ा िूभमसुधार
कायाथलयमा प्रववभधको प्रयोग मािथत सेवा प्रवाहलाई सरलीकरण गररएको छ।

2.78 िारतबाट उिार गररएका, ववभिन्न बालगृहबाट उिार गररएका र ववभिन्न स्र्ानबाट बेवाररसे
िेला परे का बालबाभलकाको कोरोना जाँच तर्ा परीक्षण र उपचार गररएको छ। बालगृह
एवम् पुनःस्र्ापना केन्त्द्रहरूमा चामल, दाल, तेल, आलु, मसला, और्धी, सेभनटा जर, मास्क र
हृयाण्डवास लगायतका सामग्री ववतरण गररएको छ।

2.79 कोभिड-१९ ले र्शक्षण भसका मा पारे को असरलाई कम गनथ र वैकर्र्ल्पक माध्यमबाट

बालबाभलकाको भसका लाई भनरन्त्तरता ददन ववद्यार्ी भसकाई सहजीकरण भनदे र्शका, २०७७,
ववद्यालय र्शक्षासम्बन्त्धी आकर्स्मक कायथयोजना, २०७७, ववद्यालय सिालनसम्बन्त्धी
कायथढाँचा,२०७७ र पाठ्यवस्तु समायोजन ढाँचा, २०७७ जारी िई कायाथन्त्वयनमा आएको
छ।

2.80 ववद्यालय तहको पाठयक्रमलाई केर्न्त्द्रत गरी ववभिन्न ववर्यमा अनला न/अिला न भसका
सामग्री तयार गरी वेव सा टमा रार्खएको छ। रे भडयो, एिएम रे भडयो एवम् टे भलभिजन
च्यानलबाट पाठ्यक्रममा आधाररत श्रव्य तर्ा श्रव्यदृष्क्य भसकाई सामग्रीहरूको समयताभलका
प्रकाशन गरी प्रसारण गररएको छ । र्शक्षा तर्ा मानव स्रोत ववकास केन्त्द्रको वेवसा टमा
भसका वेब पोटथल ववकास गरी ववभिन्न भसका सामग्रीको पहुँच स्र्ावपत गररएको छ।

2.81 ववश्वववद्यालय अनुदान आयोगबाट उच्च र्शक्षामा वैकर्र्ल्पक प्रणालीबाट भसका सहजीकरण
भनदे र्शका, २०७७ जारी गरी उच्च र्शक्षाको शैर्क्षक कायथक्रम सिालन, आन्त्तररक मूर्ल्याङ्कन,
परीक्षा सिालन लगायतका ववर्यलाई भनरन्त्तरता दद एको छ। ववद्यार्ीको शैर्क्षक उपलर्व्ध
र शैर्क्षक वर्थ क्षभत नहुने गरी अनला न कक्षा सिालन ि रहे को छ।

2.82 कोरोना िा रस सं क्रमणको जोर्खमबाट बच्न अपनाउनुपने सतकथताका सम्बन्त्धमा नेपाली, िोजपुरी,
मैभर्ली, अवधी र डोटे ली िार्ामा ववद्युतीय एवम् छापा माध्यमबाट सवथसाधारण नागररकमा
जनचेतना जगाउने कायथ गररएको छ। ववद्यार्ीको अनला न कक्षालाई सहयोग पुर्याउने उद्देश्यले
सहुभलयत दरमा -र्शक्षा (E-Education) तर्ा Happy Learning Pack उपललध गरा एको छ।

49
2.83 कोरोना सं क्रभमत व्यर्िहरूको पवहचान र खोज पडताल (Contact Tracing) तर्ा अनुगमन
(Tracking) प्रयोजनको लाभग नेपाल स्वास््य अनुसन्त्धान पररर्द् र नेपाली सेनाको सहकायथमा

अनस्ट्र चडथ पूरक सेवा डाटा (USSD ) प्रववभधमा आधाररत स्व- घोर्णा सवेक्षण कायथ *१४१९#
मािथत् सिालन गररएको छ।

2.84 2076 चैर 11 गते बन्त्दाबन्त्दी शुरु िएपभछ नेपाल सरकारको भनणथय बमोर्जम तोवकएका
मापदण्ड र प्रदे श एवम् स्र्ानीय तहको आफ्नै भनणथयबाट समेत बन्त्दाबन्त्दीबाट प्रिाववत दै भनक
ज्यालादारी काम गने, असं गदठत क्षेरका मजदूर, ववपन्न र असहाय पररवारलाई खाद्यान्न र
अत्यावश्यक सामग्री उपललध गरा एको भर्यो। यसमा सामार्जक सं घ-सं स्र्ा र भनजी क्षेरको
समेत उर्ल्लेख्य सहयोग रहे को भर्यो। कोभिड प्रिाववत मजदूर, ववपन्न र असहाय नागररकलाई
राहत उपललध गराउन तर्ा कोभिड सं क्रभमत एवम् कोभिड सं क्रमणको समयमा ववदे शबाट
आएका नेपाली नागररकहरूका लाभग वारे न्त्टा न र होर्र्ल्डङ सेन्त्टर व्यवस्र्ापन गने कायथमा
खासगरी स्र्ानीय तहको िूभमका प्रशंसनीय रहेको भर्यो।

2.85 कोभिड-१९ को महामारी भनयन्त्रण गनथ गररएको बन्त्दाबन्त्दीका कारण कृर्कमा पनथ गएको
प्रभतकूल प्रिाव न्त्यूनीकरण गनथ कृर्कलाई प्रदे श सरकारले राहत स्वरूप व्याज अनुदान
उपललध गराएका छन्। सार्ै बन्त्दाबन्त्दीको कारण कृवर् उत्पादन तर्ा कृवर् व्यवसायमा पनथ
गएको क्षभत आँकलन गरी ववभिन्न प्रदे शले पीभडत वकसानलाई आभर्थक सहायता तर्ा राहत
उपललध गराएका छन्।

2.86 समग्रमा, कोभिड-१९ को महामारीबाट जनस्वास््य तर्ा मानव जीवनको रक्षा गने कायथलाई
सरकारले उच्च प्रार्भमकता ददएको छ। तीनै तहका सरकार, भनजी क्षेर, गैरसरकारी क्षेर,
नागररक समाज लगायत सबै क्षेरको सहयोग, समन्त्वय र सहकायथ मािथत कोभिड-१९
सं क्रमण रोकर्ाम तर्ा भनयन्त्रणका उपायहरू अवलम्वन गररएको छ। िववष्क्यमा पभन यस्ता
महामारी आउन स ने सम्िावनालाई मध्यनजर गरी त्यसको रोकर्ाम तर्ा भनयन्त्रण गनथ
पूवत
थ यारी सवहत उपयुि रणनीभत अवलम्वन र प्रभतकायथ क्षमता ववकास गनथ जरुरी दे र्खएको
छ।

50
 ३. सार्वजनिक वर्त्त

3.1 निरन्तर सुधारको पररणाम स्र्रुप सं घ, प्रदे श र स्थािीय तहको सार्वजनिक खर्वमा नमतव्यवयता
कायम गिे तथा पारदर्शवता र गुणस्तर अनिर्ृवि गिे कायवमा सुधार िएको छ। राजस्र्
प्रशासिमा आधुनिक सूर्िा प्रणालीको उपयोगसँगै करको दायरा वर्स्तार िएको र कर
पररपालिा लागत घट्दै गएको छ। राजस्र् िुक्तािीमा वर्द्युतीय प्रणालीको प्रयोग बढ्दै गएको
छ। कर वर्र्रण अिलाइि प्रणालीबाट बुझाउिे व्यर्स्था गररएको छ। िन्सारतर्व राविय
एकद्वार प्रणाली कायावन्र्यिमा छ। राजस्र् जोर्खमका क्षेत्रहरू पवहर्ाि गरी राजस्र् र् ुहार्ट
नियन्त्रण कायवमा उपलर्धध हानसल िएको छ। राविय आर्श्यकता, िीनत र प्राथनमकताका
ँ ी निमावणका
आधारमा अन्तरावविय वर्कास सहायतालाई उच्र् प्रनतर्ल प्राप्त हुिे तथा राविय पुज
क्षेत्रमा केर्न्ित गदै लनगएको छ। सार्वजनिक ऋण व्यर्स्थापिलाई प्रिार्कारी बिाउि
सार्वजनिक ऋण व्यर्स्थापि प्रणाली (DOMS) कायावन्र्यिमा आएको छ।
3.2 वर्त्तीय व्यर्स्थापि प्रणालीलाई पारदशी एर्म् िनतजामूलक बिाई सार्वजनिक उत्तरदायी एर्म्
जर्ार्दे हीता प्रर्िवि गिव आनथवक कायववर्नध तथा वर्त्तीय उत्तरदावयत्र् नियमार्ली, 2077
कायावन्र्यिमा ल्याइएको छ। ठू ला आयोजिाको खररद प्रवियालाई व्यर्र्स्थत र पररणाममुखी
बिाउि बहुर्र्षीय ठे क्कासम्बन्धी मापदण्ड, 20७७ कायान्र्वयिमा ल्याइएको छ। अिार्श्यक
खर्व कटौती गिव सार्वजनिक खर्वमा नमतव्यवयता कायम गिे मापदण्ड, 2077 समेत
कायावन्र्यिमा ल्याइएको छ।
3.3 वर्त्तीय अिुशासि कायम गदै वर्त्तीय कुशलता प्रर्िवि गिव मन्त्रालयगत बजेट सूर्िा प्रणाली
(LMBIS), प्रदे शगत बजेट सूर्िा प्रणाली (PLMBIS), एकल खाता कोर्ष प्रणाली (TSA),
सार्वजनिक सम्पर्त्त व्यर्स्थापि प्रणाली (PAMS), राजस्र् व्यर्स्थापि प्रणाली (RMIS),
स्थािीय सर्ित कोर्ष व्यर्स्थापि प्रणाली (SuTRA) लगायतका वर्द्युतीय प्रणाली सिालिमा
ल्याइएको छि्। िधबे प्रनतशत िन्दा बढी सरकारी कारोर्ार वर्द्युतीय िुक्तािी प्रणाली (EFT)
मार्वत िइरहेको छ। िेपाल सरकारको सर्ित कोर्षबाट प्रदाि गररिे निर्ृत्तिरण रकम
वर्द्युतीय प्रणालीबाट सम्बर्न्धत व्यर्क्तको बैंक खातामा नसधै पठाउिे व्यर्स्था नमलाइएको
छ।

सं घ, प्रदे श र स्थािीय तहको एवककृत खर्व

3.4 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा सं घ, प्रदे श र स्थािीय तहको कुल खर्व रु. ११ खबव ९१
अबव ६ करोड रहे को छ। एवककृत कुल खर्वमध्ये खुद र्ालु खर्व (अिुदाि हस्तान्तरण
ँ ीगत खर्व रु. ४ खबव ५
बाहेकको) रु. ६ खबव ६७ अबव ४६ करोड (५६.० प्रनतशत), पुज
अबव ५६ करोड (३४.१ प्रनतशत) र वर्त्तीय व्यर्स्था रु.१ खबव १८ अबव ४ करोड (९.9

51
 प्रनतशत) रहे को छ। आनथवक र्र्षव २०७५/७६ मा तीिै तहको एवककृत कुल खर्व रु. ११
ँ ीगत खर्व र वर्त्तीय व्यर्स्थाको अिुपात
खबव ९१ अबव ६२ करोडमध्ये खुद र्ालु खर्व, पूज
िमश: ५६.५ प्रनतशत, ३०.७ प्रनतशत र १२.८ प्रनतशत रहे को नथयो।
तानलका ३(क) : सं घ, प्रदे श र स्थािीय तहको एवककृत खर्व वर्र्रण (रु. करोडमा)

आनथवक र्र्षव खर्व वर्र्रण सं घ प्रदे श स्थािीय तह कुल जम्मा

खुद र्ालु खर्व 39523.5 3493.9 24363.6 67381.0
ँ ीगत खर्व
पुज 24156.3 6099.6 6277.7 36533.5
२०७५/७६
वर्त्तीय व्यर्स्था 15247.67 0 0 15247.7
जम्मा 78927.4 9593.5 30641.3 119162.2
खुद र्ालु खर्व 43115.0 4359.2 19272.0 66746.2
ँ ीगत खर्व
पुज 18908.5 8931.6 12715.5 40555.6
२०७६/७७
वर्त्तीय व्यर्स्था 11790.0 0.0 14.1 11804.1
जम्मा 73813.5 13290.8 32001.6 119105.9
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

सरकारी वर्त्तको तुलिात्मक र्स्थनत

3.5 आनथवक र्र्षव २०७7/७8 को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको कुल खर्व गत आनथवक र्र्षवको
सोही अर्नधको तुलिामा ६.४ प्रनतशतले सं कुर्ि िई रु. ५ खबव ७१ अबव ७७ करोड रहे को
छ। सं घीय आय ३.१ प्रनतशतले र्ृवि िई रु. ५ खबव ४२ अबव ६१ करोड पुगेको छ।
ँ ीगत र वर्त्तीय व्यर्स्था तर्वको खर्वमा कमी आएको तथा
यस अर्नधमा सं घीय सरकारको पुज
राजस्र् सं कलिमा र्ृवि िएको हुँदा बजेट घाटामा सुधार आई रू २९ अबव १६ करोडमा
झरे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को र्ागुिसम्म बजेट घाटा रु. ८४ अबव ४६ करोड
रहेको नथयो।
3.6 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको राजस्र् बर्त गत आनथवक र्र्षवको
सोही अर्नधको तुलिामा 59.3 प्रनतशतले सुधार िई िई रु. ४६ अबव ७ करोड पुगेको
छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को र्ागुिसम्ममा यस्तो बर्त रु. २८ अबव ९३ करोड रहेको
नथयो।

तानलका ३(ख): सं घीय सरकारको वर्त्तको र्स्थनत

र्ागुिसम्मको
वर्र्रण रु. करोडमा प्रनतशत पररर्तवि
2075/76 2076/77 2077/78 2076/77 2077/78
कुल सरकारी खर्व 54089.73 61068.07 57177.19 12.90 -6.37
र्ालु खर्व 40839.21 45078.18 45590.67 10.38 1.14
ँ ीगत खर्व
पुज 9031.05 9647.89 7987.14 6.83 -17.21
वर्त्तीय व्यर्स्था 4219.48 6342.00 3599.38 50.30 -43.25
सं घीय राजस्र् 43766.46 47970.79 50197.52 9.61 4.64
र्ैदेर्शक अिुदाि 829.02 1049.24 747.83 26.56 -28.73
52
 र्ागुिसम्मको
वर्र्रण रु. करोडमा प्रनतशत पररर्तवि
2075/76 2076/77 2077/78 2076/77 2077/78
आन्तररक ऋण
69.86 64.83 43.05 -7.20 -33.60
लगािीको साँर्ा वर्ताव
िगद मौज्दात र बेरुजू 795.27 3537.61 3272.62 344.83 -7.49
सं घीय आय 45460.61 52622.47 54261.02 15.75 3.11
बजेट घाटा/बर्त 8629.12 8445.60 2916.17 -2.13 -65.47
राजस्र् बर्त 2927.25 2892.61 4606.85 -1.18 59.26
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

सार्वजनिक वर्त्तको आकार र प्रर्ृर्त्त

3.7 आनथवक र्र्षव २०७५/७६ मा सं घीय सरकारको बजेट घाटा कुल गाहवस््य उत्पादिको ८.७2
प्रनतशत रहे कोमा आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा यस्तो घाटा ८.१२ प्रनतशत रहेको नथयो।
आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा सं घीय सरकारको राजस्र् सन्तुलि कुल गाहवस््य उत्पादिको
२.०३ प्रनतशतले ऋणात्मक रहेको नथयो। पनछल्लो ५ र्र्षवमध्ये अन्य सबै आनथवक र्र्षवमा
सं घीय सरकारको राजस्र् र्र्त रहेकोमा गत आनथवक र्र्षवमा कोनिड-१९ महामारीको कारण
राजस्र् सं कलिमा सं कुर्ि आएको कारण उक्त आनथवक र्र्षवमा राजस्र् सन्तुलि ऋणात्मक
रहेको हो।

र्ाटव ३(क): सं घीय सरकारको बजेट तथा राजस्र् सन्तुलि (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)
6.00
4.24
4.00 2.94

2.00 0.86
0.39
0.00
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७
-2.00

-2.64 -2.03
-4.00

-6.00 -6.17
-8.12
-8.00 -9.18 -8.72

-10.00

बजेट सन्त ुलि राजस्र् सन्त ुलि

स्रोतः अथव मन्त्रालय र महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

3.8 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा सं घीय सरकारको कुल आय ०.१ प्रनतशतले सं कुर्ि िई रु.
७ खबव ७३ अबव ३४ करोड रहेको नथयो। यस अर्नधमा कुल सं घीय सरकारी खर्व १.७
प्रनतशतले सं कुर्ि िई रु.१० खबव ९१ अबव १३ करोड रहे को नथयो।

53
 तानलका ३(ग): सं घीय सरकारको सार्वजनिक वर्त्तका सूर्क (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)
पररसूर्कहरू २०७१/७२ २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७
कुल सरकारी खर्व 21.93 23.01 27.21 31.46 28.78 27.87
र्ालु खर्व 14.00 14.24 16.85 20.17 18.57 20.03
ँ ीगत खर्व
पुज 3.67 4.73 6.78 7.83 6.26 4.83
वर्त्तीय व्यर्स्था 4.26 4.05 3.57 3.46 3.95 3.01
कुल राजस्र् *
16.75 18.48 19.80 21.03 21.50 20.28
कर 14.69 16.15 18.00 19.08 19.14 17.88
गैरकर 2.06 2.33 1.80 1.95 2.36 2.39
सं घीय राजस्र् 18.95 18.00
कर 16.67 15.67
गैरकर 2.28 2.33
सं घीय राजस्र् र अिुदाि 18.50 19.85 20.95 22.19 19.98 19.71
सं घीय आय 18.58 20.37 21.04 22.29 20.06 19.75
सं घीय बजेट घाटा 3.35 2.64 6.17 9.18 8.72 8.12
सं घीय राजस्र् बर्त 2.74 4.24 2.94 0.86 0.39 -2.03
नतिव बाँकी सार्वजनिक ऋण 22.48 24.07 22.67 26.54 27.16 36.27
ऋण सेर्ा खर्व
3.04 2.94 2.32 2.08 1.95 2.14
(धयाज र सार्ाँ)
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७ * सं घीय सर्ित कोर्ष र वर्िाज्य कोर्षमा सङ्कलि िएको राजस्र्
िोटः र्ालु आनथवक र्र्षवदेर्ख राविय लेखा त्याङ्क गणिा गदाव आनथवक र्र्षव 2067/68 लाई ियाँ आधार र्र्षव मानिएको हुँदा
यस अर्घका कुल गाहवस््य उत्पादिसँगका अिुपात समेत पररर्तवि िएका छि्।

3.9 आनथवक र्र्षव २०७५/७६ मा सं घीय सरकारको बजेट घाटा रु.३ खबव ३६ अबव ४० करोड
रहेकोमा आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा यस्तो घाटा ५.५ प्रनतशतले सं कुर्ि िई रु. ३ खबव
१७ अबव ८० करोड रहे को नथयो।
3.10 २०७७ असारसम्म सं घीय सरकारको नतिव बाँकी खुद सार्वजनिक ऋण रु. १४ खबव १९
अबव ८८ करोड पुगेको छ जुि कुल गाहवस््य उत्पादिको ३६.३ प्रनतशत रहेको छ। आनथवक
र्र्षव 2075/76 मा यस्तो ऋण कुल गाहवस््य उत्पादिको २७.२ प्रनतशत रहेको नथयो।
3.11 आनथवक र्र्षव २०७५/७६ मा कुल गाहवस््य उत्पादिमा सं घीय सरकारी खर्व २८.८ प्रनतशत
रहेकोमा आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा यस्तो खर्व २७.९ प्रनतशत रहे को नथयो। यस अर्नधमा
ँ ीगत खर्व र वर्त्तीय व्यर्स्थाको अिुपात िमशः
कुल गाहवस््य उत्पादिसँग र्ालु खर्व, पुज
२०.० प्रनतशत, ४.८ प्रनतशत र ३.० प्रनतशत रहे को नथयो।
3.12 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा कुल गाहवस््य उत्पादिमा कुल सं घीय राजस्र् १८.० प्रनतशत
रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७५/७६ मा यस्तो यस्तो राजस्र् १९.० प्रनतशत रहे को नथयो।

54
 र्ाटव ३(ख): सं घीय सरकारको खर्वको प्रर्ृर्त्त
(कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)
35.0

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

0.0
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

र्ाल ु खर्व ँ ीगत खर्व

पूज वर्त्तीय व्यर्स्था

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

3.13 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा कुल राजस्र् (बाँडर्ाँट अर्घको) कुल गाहवस््य उत्पादिको
२०.3 प्रनतशत रहे को नथयो। उक्त अर्नधमा कर र गैरकर राजस्र् कुल गाहवस््य उत्पादिको
िमश: 17.९ प्रनतशत र 2.४ प्रनतशत रहे को नथयो। आनथवक र्र्षव २०७५/७६ मा कुल
राजस्र् कुल गाहवस््य उत्पादिको २१.५ प्रनतशत रहेको नथयो।

र्ाटव ३(ग): राजस्र्को प्रर्ृर्त्त (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)

25.00

21.03 21.50
19.80 20.28
20.00 18.95
18.48 18.00

15.00

10.00

5.00

0.00
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

कुल राजस्र् संघीय राजस्र् कुल कर राजस्र् गरै कर राजस्र्

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

55
3.14 कुल राजस्र् मध्ये मूल्य अनिर्ृविकरको वहस्सा उच्र् रहँदै आएको छ। आनथवक र्र्षव
२०७६/७७ मा कुल मूल्य अनिर्ृवि कर कुल गाहवस््य उत्पादिको ५.७ प्रनतशत रहेको
नथयो ििे आयकरको यस्तो अिुपात ५.६ प्रनतशत रहे को नथयो। उक्त अर्नधमा गैरकर
राजस्र् कुल गाहवस््य उत्पादिको २.४ प्रनतशत रहे को नथयो।
र्ाटव ३(घ): राजस्र् सं रर्िा (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)
मूल्य अनिर्ृवि कर 4.7 5.2 6.0 6.2 5.7

आयकर 5.0 5.4 5.2 5.0 5.6

िन्सार महशुल 3 .2 3 .3 3 .7 3 .7 3 .2

अन्त:शुल्क 2.5 2.8 3 .0 3 .2 2.7

अन्य कर 0.8 1.2 1.3 1.0 0.7

गैरकर 2.3 1.8 1.9 2.4 2.4

२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७
िोट: पूर्ावधार करलाई अन्य करमा समार्ेश गररएको छ।

3.15 २०७७ र्ागुिसम्म खुद सार्वजनिक ऋण कुल गाहवस््य उत्पादिको ३७.3 प्रनतशत पुगेको
छ। खुद सार्वजनिक ऋणमा बाह्य र आन्तररक ऋणको अिुपात िमश: ५४.9 प्रनतशत र
४५.1 प्रनतशत रहे को छ। २०७७ असारसम्म खुद सार्वजनिक ऋण कुल गाहवस््य
उत्पादिको ३६.3 प्रनतशत रहे को नथयो।
र्ाटव ३ (ङ): खुद सार्वजनिक ऋणको प्रर्ृर्त्त (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)

40.0 37.3
36.3
35.0

30.0 27.2
26.5
25.0 22.7

20.0

15.0

10.0

5.0

0.0
२०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*

सार्वजनिक ऋण आन्तररक बाह्य

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७ *

र्ागुिसम्म

56
3.16 आनथवक र्र्षव 2077/78 को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारले रु. १ खबव १२ अबव ५२ करोड
आन्तररक ऋण पररर्ालि गरे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा आन्तररक ऋण पररर्ालि
कुल गाहवस््य उत्पादिको 5.0 प्रनतशत रहे कोमा आनथवक र्र्षव २०७7/78 को र्ागुिसम्ममा
यस्तो अिुपात 2.6 प्रनतशत रहे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा रु. १ खबव ९४ अबव
९० करोड आन्तररक ऋण पररर्ालि िएको नथयो।

र्ाटव ३(र्): आन्तररक ऋण पररर्ालिको प्रर्ृर्त्त (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)

स्रोत: िेपाल राि बैङ्क, २०७७ *

र्ागुिसम्म
3.17 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा कुल ऋण सेर्ा खर्व (ऋणको साँर्ा तथा धयाज िुक्तािी) कुल
गाहवस््य उत्पादिको २.१ प्रनतशत रहे को नथयो। यस अर्नधमा सार्ाँ र धयाज खर्व कुल
गाहवस््य उत्पादिको िमश: १.५ प्रनतशत र ०.७ प्रनतशत रहेका नथए।

र्ाटव ३(छ): ऋण सेर्ा खर्वको प्रर्ृर्त्त (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)

3.50
2.94
3.00

2.50 2.32
2.08 2.14
1.95
2.00

1.50

1.00

0.50

0.00
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

ऋण सेर्ा खर्व सार्ाँ धयाज

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

57
3.18 अन्तरावविय आनथवक सहायता पररर्ालिमा अिुदािको अंश िमश: घट्दै गएको दे र्खन्छ।
आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा प्राप्त िएको अन्तरावविय वर्कास सहायता कुल गाहवस््य
उत्पादिको ४.६ प्रनतशत रहे को नथयो। कुल पररर्ालि मध्ये ऋण र अिुदाि कुल गाहवस््य
उत्पादिको िमश: ४.२ प्रनतशत र ०.५ प्रनतशत रहेका छि्।
र्ाटव ३(ज): अन्तरावविय आनथवक सहायता पररर्ालि (कुल गाहवस््य उत्पादिको प्रनतशतमा)

5.0 4.6
4.5 4.2
3.9
4.0
3.5 3.2
2.9 2.9 2.9
3.0
2.4
2.5
1.9
2.0 1.7
1.5
1.0
0.5 1.2 1.0 1.0 0. 8 0. 5
0.0
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

ऋण अि ुदाि कुल पररर्ालि

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय/सार्वजनिक ऋण व्यर्स्थापि कायावलय, २०७७

3.19 अन्तरावविय वर्कास सहायता उपयोगमा समेत र्ैदेर्शक अिुदािको वहस्सा घट्दै गएको र
र्ैदेर्शक ऋणको वहस्सा बढ्दै गएको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा अन्तरावविय वर्कास
सहायता उपयोग कुल गाहवस््य उत्पादिको ३.६ प्रनतशत रहे को छ। अर्घल्लो आनथवक र्र्षव
२०७५/७६ मा यस्तो अिुपात ३.८ प्रनतशत रहे को नथयो।

र्ाटव ३(झ) : अन्तरावविय वर्कास सहायता उपयोगको र्स्थनत

4.50 14000.0
3.82
4.00 3.81 3.57
12000.0
3.50 3.24
कुल गाहव स््य उत्पादिको प्रन तशतमा

10000.0
3.00 2.79

8000.0
रू. करोडमा

2.50

2.00 6000.0

1.50
4000.0
1.00
2000.0
0.50

0.00 0.0
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

अि ुदाि (दायाँ अक्ष) ऋण (दायाँ अक्ष) र् ैदेर् शक सहायता उपयोग

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

58
सं घीय सरकारी खर्वको सं रर्िा
3.20 आनथवक र्र्षव २०७7/७8 को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको कुल खर्व गत आनथवक र्र्षवको
सोही अर्नधको तुलिामा ६.४ प्रनतशतले सं कुर्ि िई रु. ५ खबव ७१ अबव ७७ करोड रहे को
ँ ीगत खर्व रु. 79 अबव
छ। कुल खर्व मध्ये र्ालु खर्व रु. ४ खबव 55 अबव ९१ करोड, पुज
८७ करोड र वर्त्तीय व्यर्स्था तर्व रु. ३5 अबव ९९ करोड रहेको छ।

ँ ीगत खर्व र वर्त्तीय व्यर्स्थाको प्रर्ृर्त्त

र्ाटव ३(ञ): र्ालु खर्व, पुज (कुल सं घीय सरकारी खर्वको प्रनतशतमा)

90.0
79.7
80.0
71.9
70.0 64.1 64.5
61.9 61.9
60.0

50.0

40.0

30.0 20.5 24.9 24.9

21.8
17.6 17.3
20.0 14.0
13.1 13.7
11.0 10.8
10.0 6.3

0.0
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*

र्ाल ु खर्व ँु
पजीगत खर्व वर्त्तीय व्यर्स्था

स्रोत: महाले खा नियन्त्रक कायावलय, २०७७ *

र्ागुिसम्मको

3.21 ँ ीगत
आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म कुल सं घीय सरकारी खर्वमा र्ालु खर्व, पुज
खर्व र वर्त्तीय व्यर्स्थाको अिुपात िमश: ७९.७ प्रनतशत, १४.0 प्रनतशत र ६.३ प्रनतशत
रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा यस्तो अिुपात िमश: ७३.८
प्रनतशत, १५.८ प्रनतशत र १०.४ प्रनतशत रहे को नथयो।
3.22 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सार्वजनिक सं स्थािमा ऋण र शेयर लगािी तथा
र्ैदेर्शक शेयर लगािी समेत गरी रु.१५ अबव ८५ करोड रहेको छ। गत र्र्षवको सोही
अर्नधमा यस्तो लगािी रु. 30 अबव ९७ करोड रहे को नथयो।
3.23 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म कुल सं घीय सरकारी खर्वमा शेयर तथा ऋण
लगािीको अिुपात २.८ प्रनतशत रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को र्ागुिसम्म यस्तो
अिुपात ५.१ प्रनतशत रहे को नथयो।
3.24 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म आन्तररक एर्म् र्ैदेर्शक ऋणको सार्ाँ िुक्तािी
आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधको तुलिामा ३७.९ प्रनतशतले कमी आई रु. २०
अबव १४ करोड रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा यस्तो िुक्तािी ५.९ प्रनतशतले
बढे र रु. ५७ अबव ५४ करोड पुगेको नथयो।

कायावत्मक र्गीकरणअिुसारको र्ालु खर्व वर्र्रण

3.25 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको र्ालु खर्व आनथवक र्र्षव
२०७६/७७ को सोही अर्नधको तुलिामा १.१ प्रनतशतले र्ृवि िई रु. ४ खबव 55 अबव
59
 ९१ करोड रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा यस्तो खर्व रु. ४ खबव
५० अबव ८२ करोड रहे को नथयो।

तानलका ३(घ): सं घीय सरकारको र्ालु खर्वको कायावत्मक सं रर्िा (प्रनतशतमा)

आनथवक र्र्षव र्ागुिसम्म
वर्र्रण
2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2076/77 2077/78
सामान्य सार्वजनिक
25.36 25.17 48.22 60.73 58.37 56.36 56.71
सेर्ा
रक्षा 7.85 6.85 5.47 5.60 5.50 6.11 6.18
सार्वजनिक शार्न्त
8.17 9.96 6.80 5.87 5.91 6.30 6.72
सुरक्षा
आनथवक मानमला 18.22 19.72 21.10 15.80 11.21 15.62 11.54
र्ातार्रण सं रक्षण 0.67 0.57 0.37 0.34 0.18 0.29 0.17
आर्ास तथा
0.84 0.95 1.14 0.78 0.58 0.80 0.88
सामुदावयक सुवर्धा
स्र्ास््य 8.20 7.58 4.17 4.42 4.17 3.99 4.25
मिोरञ्जि, सं स्कृनत
0.96 0.97 0.67 0.30 0.55 0.45 0.70
तथा धमव
र्शक्षा 24.36 20.89 6.42 0.36 5.01 4.76 5.09
सामार्जक सुरक्षा 5.36 7.33 5.64 5.79 8.52 5.32 7.75
जम्मा 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७
िोटः वर्त्तीय सं घीयता लागू िए पश्चात धेरै कायविम प्रदे श र स्थािीय तहमा हस्तान्तरण िई गएकाले आनथवक र्र्षव
2074/75 अर्घका त्याङ्क त्यसपनछका र्र्षवसँग प्रत्यक्ष तुलिायोग्य छै िि्।

3.26 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म र्ालु खर्व मध्ये सामान्य सार्वजनिक सेर्ा शीर्षवकमा
िएको खर्वको अिुपात सबैिन्दा उच्र् ५६.७ प्रनतशत र र्ातार्रण सं रक्षण शीर्षवकमा िएको
खर्वको अिुपात सबैिन्दा न्यूि ०.२ प्रनतशत रहेको छ।

ँ ीगत खर्व वर्र्रण

कायावत्मक र्गीकरणअिुसारको पुज

3.27 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको पुँजीगत खर्वमा अर्घल्लो आनथवक
र्र्षवको सोही अर्नधको तुलिामा १७.२ प्रनतशतले सं कुर्ि आई रु. ७९ अबव ८७ करोड
ँ ीगत खर्व ६.८ प्रनतशतले
रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा सं घीय सरकारको पुज
र्ृवि िई रु. ९६ अबव ४८ करोड रहेको नथयो।

ँ ीगत खर्वको कायावत्मक वर्र्रण (प्रनतशतमा)

तानलका ३(ङ): सं घीय सरकारको पुज
आनथवक र्र्षव र्ागुिसम्म
वर्र्रण
2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2076/77 2077/78
सामान्य सार्वजनिक सेर्ा 3.25 2.37 1.89 4.44 2.55 2.81 3.01
रक्षा 3.40 3.63 3.65 5.00 3.53 4.20 3.32
सार्वजनिक शार्न्त सुरक्षा 3.62 2.55 2.41 3.40 2.91 2.59 3.18
आनथवक मानमला 70.13 70.19 71.23 67.92 67.55 67.40 73.24

60
 आनथवक र्र्षव र्ागुिसम्म
वर्र्रण
2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2076/77 2077/78
र्ातार्रण सं रक्षण 1.45 1.35 2.75 3.41 3.72 4.17 0.18
आर्ास तथा सामुदावयक
14.56 16.03 15.14 12.26 14.38 14.70 14.10
सुवर्धा
स्र्ास््य 2.90 2.90 2.53 2.51 3.95 2.31 2.00
मिोरञ्जि,सं स्कृनत तथा
0.33 0.70 0.22 0.92 1.32 1.76 0.83
धमव
र्शक्षा 0.19 0.11 0.09 0.07 0.08 0.04 0.14
सामार्जक सुरक्षा 0.17 0.17 0.10 0.06 0.02 0.01 0.00२
जम्मा 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७
िोटः वर्त्तीय सं घीयता लागू िए पश्चात धेरै कायविम प्रदे श र स्थािीय तहमा हस्तान्तरण िई गएकाले आनथवक र्र्षव 2074/75 अर्घका
त्याङ्क त्यसपनछका र्र्षवसँग प्रत्यक्ष तुलिायोग्य छै िि्।

3.28 ँ ीगत खर्व मध्ये आनथवक मानमला

आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्मको कुल पुज
शीर्षवकमा िएको खर्व सबैिन्दा बढी ७३.२ प्रनतशत छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही
अर्नधमा यस शीर्षवकमा िएको खर्व ६७.४ प्रनतशत नथयो।
3.29 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्मको कुल पुँजीगत खर्व मध्ये सामार्जक सुरक्षा शीर्षवक
अन्तगवत िएको खर्व सबैिन्दा कम ०.००२ प्रनतशत रहे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७
को सोही अर्नधमा यस शीर्षवकमा िएको खर्व ०.०१ प्रनतशत रहेको नथयो।

ँ ीगत खर्वको र्स्थनत

पुज

3.30 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा कोनिड-१९ महामारीको कारण वर्निन्न आयोजिा तथा
कायविममा वर्नियोजि िएको सं घीय सरकारको पुँजीगत बजेटको ठू लो वहस्सा खर्व हुि
सकेि। र्लस्र्रुप पनछल्लो दशकमा िै वर्नियोर्जत पुँजीगत बजेटको तुलिामा सं घीय पुँजीगत
ँ ीगत खर्व वर्नियोर्जत पुज
खर्व न्यूि रहि गयो। गत आनथवक र्र्षवमा सं घीय पुज ँ ीगत बजेटको
४६.२ प्रनतशत रहेको नथयो। वर्त्तीय सं घीयताको कायावन्र्यि सँगै सं घबाट प्रदे श र स्थािीय
तहमा गररएको वर्त्तीय हस्तान्तरणबाट िएको पुँजीगत खर्वलाई सं घीय पुज
ँ ीगत खर्वमा लेखाङ्कि
िगररएकोले पनि सं घीय सरकारको पुँजीगत खर्व तुलिात्मकरुपमा न्यूि दे र्खिे गरे को छ।
आनथवक र्र्षव 2076/77 मा सं घ, प्रदे श र स्थािीय तहको एकीकृत पुँजीगत खर्व एकीकृत
खर्वको 34.1 प्रनतशत रहेको नथयो।
3.31 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को वर्नियोर्जत बजेटमा पुँजीगत बजेटको अंश २४.२ प्रनतशत
रहेको नथयो। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा यस्तो अंश २६.७ प्रनतशत रहेको नथयो।
3.32 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्ममा वर्नियोर्जत पुँजीगत बजेटमा पुँजीगत खर्वको
अंश 22.4 प्रनतशत रहे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा मा यस्तो अंश
२३.५ प्रनतशत रहे को नथयो।

61
 ँ ीगत खर्वको प्रर्ृर्त्त
र्ाटव ३(ट): पुज (प्रनतशतमा)

*
स्रोत: अथव मन्त्रालय/महाले खा नियन्त्रक कायावलय, 2077 र्ागुिसम्मको।

करको दायरा वर्स्तार

3.33 कोनिड-१९ महामारीको कारण आनथवक वियाकलाप अर्रुि िएको बाबजुद पनि करको
आधार तथा दायरामा वर्स्तार िएको छ। व्यार्सावयक, व्यर्क्तगत र करकट्टी गिे निकायले
नलएको स्थायी लेखा िम्बर समेत गरी २०७७ असारसम्म स्थायी लेखा िम्बर नलिे
करदाताको सङ््या ३३ लाख ३७ हजार ४ सय ९२ रहेकोमा २०७७ र्ागुिसम्म यस्तो
सङ््या र्ृवि िई ३९ लाख ११ हजार ४ सय ६४ पुगेको छ। २०७६ असारसम्म
स्थायी लेखा िम्बर नलिे करदाताको सङ््या २१ लाख ७१ हजार ५ सय २४ रहे को
नथयो।
3.34 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्ममा २६ हजार ५ सय ६३ ियाँ करदाताहरू थप
िई मूल्य अनिर्ृवि करमा दताव िएका करदाताको सङ््या २०७७ र्ागुिसम्म २ लाख ८२
हजार ५ सय २६ पुगेको छ। २०७७ र्ागुिसम्म अन्त:शुल्कमा दताव हुिे करदाताको
सङ््या १ लाख ९ हजार २ सय ९८ पुगेको छ।

तानलका ३(र्): व्यर्क्तगत तथा व्यार्सावयक स्थायी लेखा िम्बर नलएका करदाताको वर्र्रण
आनथवक र्र्षव
२०७५ २०७६ 2077 २०७7
दतावको प्रकार २०७7/७8
असारसम्म असारसम्म असारसम्म र्ागुिसम्म
र्ागुिसम्म थप
जम्मा स्थायी लेखा िम्बर १७७६०२१ २१७१५२४ ३३३७४९२ ५७३९७२ ३९११४६४
व्यार्सावयक स्थायी लेखा िम्बर १०१३८५३ ११७७९०७ १३५८९३४ १८९९७० १५४८९०४
व्यर्क्तगत स्थायी लेखा िम्बर ७६२०५५ ९९२८८० १९७३४५२ ३८०९०८ २३५४३६०

62
 आनथवक र्र्षव
२०७५ २०७६ 2077 २०७7
दतावको प्रकार २०७7/७8
असारसम्म असारसम्म असारसम्म र्ागुिसम्म
र्ागुिसम्म थप
करकट्टी गिे निकायले नलएको
११३ ७३७ ५१०६ ३०९४ ८२००
स्थायी लेखा िम्र्र
मूल्य अनिर्ृवि कर १७५५६८ २१४१०९ २५५९६३ २६५६३ २८२५२६
अन्त:शुल्क ५९५१० ७८८०७ ९४२९२ १५००६ १०९२९८
स्रोत: अथव मन्त्रालय, 2077

सरकारी आय तथा राजस्र् सं रर्िा (बाँडर्ाँट अर्घको)

3.35 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म कुल सरकारी आय आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को
सोही अर्नधको तुलिामा ३.१ प्रनतशतले र्ृवि िई रु. ६ खबव ११ अबव ८४ करोड पुगेको
छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा यस्तो आय १४.८ प्रनतशतले बढे र रु. ५
खबव ९३ अबव ३१ करोड रहे को नथयो।

तानलका ३(छ): सरकारी आय सरं र्िा (रु.करोडमा)

र्ागुिसम्म प्रनतशत पररर्तवि
आनथवक र्र्षव
२०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78 २०७6/७7 2077/78
कर राजस्र् 45524.74 49754.44 52766.92 9.3 6.1
गैरकर राजस्र् 4479.98 4924.94 4353.42 9.9 -11.6
कुल राजस्र् 50004.72 54679.38 57120.34 9.4 4.5
र्ैदेर्शक अिुदाि प्रानप्त 829.02 1049.24 747.83 26.6 -28.7
आन्तररक ऋण लगािीको
69.86 64.83 43.05 -7.2 -33.6
सार्ाँ वर्ताव
िगद मौज्दात र बेरुजु 795.27 3537.61 3272.62 344.8 -7.5
कुल सरकारी आय 51698.87 59331.06 61183.84 14.8 3.1
स्रोत: अथव मन्त्रालय/महालेखा नियन्त्रक कायावलय, 2077

3.36 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म कुल राजस्र् गत आनथवक र्र्षवको सोही अर्नधको
तुलिामा ४.५ प्रनतशतले र्ृवि िएको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा यस्तो
र्ृवि ९.3 प्रनतशत रहे को नथयो।

सं घीय सरकारको आय तथा राजस्र् (बाँडर्ाँट पनछको)

3.37 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारी आय गत आनथवक र्र्षवको सोही
अर्नधको तुलिामा 3.१ प्रनतशतले बढे र रु. ५ खबव 4२ अबव ६१ करोड पुगेको छ।
आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को र्ागुिसम्म यस्तो आय १५.८ प्रनतशतले बढे को नथयो। आनथवक
र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको कुल राजस्र् गत र्र्षवको सोही अर्नधको
तुलिामा ४.६ प्रनतशतले बढे र रु. ५ खबव १ अबव ९८ करोड पुगेको छ।

63
 तानलका ३(ज): सं घीय सरकारको आय सं रर्िा (रु. करोडमा)

र्ागुिसम्म प्रनतशत पररर्तवि

वर्र्रण
२०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78 २०७६/७७ 2077/78

कर राजस्र् 39558.87 43294.20 46007.25 9.44 6.27

गैरकर राजस्र् 4207.59 4676.58 4190.27 11.15 -10.40

कुल सं घीय राजस्र् 43766.46 47970.79 50197.52 9.61 4.64

र्ैदेर्शक अिुदाि प्रानप्त 829.02 1049.24 747.83 26.56 -28.73

आन्तररक ऋण लगािीको सार्ाँ

69.86 64.83 43.05 -7.20 -33.60
वर्ताव
िगद मौज्दात र बेरुजु 795.27 3537.61 3272.62 344.83 -7.49

कुल सं घीय आय 45460.61 52622.47 54261.02 15.75 3.11

स्रोतः महालेखा नियन्त्रक कायावलय, 2077

3.38 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्मको कुल सं घीय सरकारी खर्वमा कुल सं घीय आयको
अिुपात ९४.९ प्रनतशत र सं घीय राजस्र्को अिुपात ८७.८ प्रनतशत रहेको छ। आनथवक र्र्षव
२०७६/७७ को सोही अर्नधमा यस्तो अिुपात िमश: ८६.२ प्रनतशत र ७८.६ प्रनतशत
नथयो। आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्मको कुल सं घीय सरकारी खर्वमा र्ैदेर्शक
ऋण प्रानप्तको अिुपात १४.९ प्रनतशत रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७6/७7 को सोही
अर्नधमा यस्तो अिुपात 10.2 प्रनतशत नथयो।

तानलका ३(झ): सं घीय सरकारी खर्वमा आय, राजस्र्, अिुदाि र ऋणको अिुपात
र्ागुिसम्म
वर्र्रण रु. करोडमा कुल सरकारी खर्वमा अिुपात
२०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78 २०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78
सं घीय आय 45460.61 52622.47 54261.02 84.05 86.17 94.90
सं घीय राजस्र् 43766.46 47970.79 50197.52 80.91 78.55 87.79
र्ैदेर्शक अिुदाि प्रानप्त 829.02 1049.24 747.83 1.53 1.72 1.31
आन्तररक ऋण
0 ०.४ ११२५१.५ 0.00 0.00 19.68
पररर्ालि
र्ैदेर्शक ऋण प्रानप्त 5042.78 6207.56 8501.79 9.32 10.16 14.87
सं घीय सरकारी खर्व 54089.73 61068.07 57177.18 100.00 100.00 100.00
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, 2077।
िोट: आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को र्ागुिसम्मको सरकारी आय/राजस्र्मा रोयल्टी बाँडर्ाँट समार्ेश गररएको छै ि।

3.39 आनथवक र्र्षव २०७7/७8 को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको राजस्र् सं रर्िामा मूल्य अनिर्ृवि
करको अिुपात २४.४ प्रनतशत रहेको छ ििे आयकर र िन्सार महसुलको अिुपात िमश:
25.३ प्रनतशत र 2२.५ प्रनतशत रहे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को र्ागुिसम्म
यस्तो अिुपात िमश: २४.3 प्रनतशत, 28.4 प्रनतशत र 21.१ प्रनतशत नथयो।
64
 तानलका ३(ञ): वर्गत ३ र्र्षवको सं घीय राजस्र्को सं रर्िा
र्ागुिसम्म
राजस्र्को वर्र्रण रु. करोडमा सं घीय राजस्र्को अिुपातमा
२०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78 २०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78
मूल्य अनिर्ृवि
10717.79 11646.68 12255.61 24.49 24.28 24.41
कर
अन्त:शुल्क 6487.84 6509.15 7048.721 14.82 13.57 14.04
आयकर 10552.21 13619.38 12702.88 24.11 28.39 25.31
िन्सार महसुल 10367.87 10137.31 11275.42 23.69 21.13 22.46
गैरकर 4207.59 4676.58 4190.267 9.61 9.75 8.35
अन्य 1433.16 1381.69 2724.622 3.27 2.88 5.43
सं घीय राजस्र् 43766.46 47970.79 50197.52 100.00 100.00 100.00
स्रोत: अथव मन्त्रालय/महालेखा नियन्त्रक कायावलय, 2077

आन्तररक र आयातमा आधाररत कर राजस्र्को सं रर्िा

3.40 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्ममा कर राजस्र्मा पैठारीमा आधाररत कर र
आन्तररकतर्वको करको अंश िमश: ४९.३ प्रनतशत र ५०.७ प्रनतशत रहे को छ। गत
आनथवक र्र्षवको सोही अर्नधमा यस्तो अंश िमश: ४५.८ प्रनतशत र ५४.२ प्रनतशत रहे को
नथयो। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा आयातमा आधाररत करको यस्तो अं श ४२.८ प्रनतशत
र आन्तररक तर्वको कर राजस्र्को अंश ५७.२ प्रनतशत रहेको नथयो। कोनिड-१९
महामारीको कारण र्स्तु पैठारीमा व्यापक सं कुर्ि आएकोले पैठारीमा आधाररत करको अंशमा
उल्ले्य कमी आएको नथयो।
तानलका ३(ट): आयातमा आधाररत कर र आन्तररक करको सं रर्िा (रु. करोडमा)
वर्र्रण २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78*
कर राजस्र् 55386.7 65949.15 73860.42 70005.48 52766.92
आयातमा आधाररत कर 24971.8 31039.93 35528.57 29938.24 26006.293
िन्सार महशुल (निकासी
11305.89 13768.28 15512.84 13787.7973 12581.11
कर र्ाहेक)
मूल्य अनिर्ृवि कर
9919.62 13064.46 15205.66 12580.68 10053.78
(पैठारी)
अन्तशुल्क (पैठारी) 3746.29 4207.19 4810.07 3569.76248 3371.40
कुल कर राजस्र्मा आयातमा
आधाररत करको वहस्सा 45.09 47.07 48.10 42.77 49.29
(प्रनतशतमा)
आन्तररक कर राजस्र् 30414.9 34909.22 38331.86 40067.24 26760.63
आयकर 14898.30 15988.78 19441.98 21974.55 12702.88
मूल्य अनिर्ृवि कर 6112.04 7614.92 8955.6 9820.97 7450.69
अन्तशुल्क 4721.54 6050.72 7375.74 6497.98 5036.02
निकासीमा लाग्िे कर 12.51 10.25 23.76 11.24 34.96
अन्य कर 4670.51 5244.55 2534.78 1762.51 1536.08

65
 वर्र्रण २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ 2077/78*
कर राजस्र्मा
आन्तररकतर्वको कर 54.91 52.93 51.90 57.23 50.71
राजस्र्को वहस्सा (प्रनतशतमा)
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलयको त्याङ्कका आधारमा गणिा गररएको। *र्ागुिसम्मको

राजस्र् बाँडर्ाँटको र्स्थनत

3.41 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय वर्िाज्य तथा सर्ित कोर्षमा दार्खला िएको
कुल राजस्र् रु. ५ खबव 71 अबव 20 करोड रहे को छ जुि अर्घल्लो आनथवक र्र्षवको सोही
अर्नधको तुलिामा 4.६ प्रनतशतले बढी हो।
तानलका ३(ठ): सं घीय वर्िाज्य कोर्ष र सं घीय सर्ित कोर्षमा सङ्कलि िएको राजस्र् वर्र्रण (रु. करोडमा)
सं घीय वर्िाज्य/सर्ित कोर्षमा प्रथम आठ मवहिाको
2075/76 2076/77
दार्खला िएको राजस्र् 2075/76 2076/77 2077/78
कुल राजस्र् 82963.40 79374.66 50004.70 54679.40 57120.34
कर राजस्र् 73860.40 70005.55 45524.70 49754.40 52766.92
गैरकर राजस्र् 9103.00 9369.12 4480.00 4924.90 4353.42
बाँडर्ाँट िहुिे राजस्र् 50907.30 50028.22 30040.80 32896.90 34424.96
कर राजस्र् 42349.10 41117.22 25833.20 28220.30 30234.69
गैरकर राजस्र् 8558.20 8911.00 4207.60 4676.60 4190.27
बाँडर्ाँट हुिे राजस्र् 31932.20 29346.45 19880.40 21782.50 22695.38
मूल्य अनिर्ृवि कर 24012.10 22390.34 15159.60 16638.10 17496.21
अन्तःशुल्क (आयातबाहे क) 7375.30 6497.98 4448.50 4896.00 5036.02
रोयल्टी 544.80 458.12 272.40 248.40 163.16
सं घीय सर्ितकोर्षमा दार्खला िएको
123.90 0.00 83.50 0.00 0.00
अन्य राजस्र्
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

3.42 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सर्ित कोर्षमा जम्मा िएको तर बाँडर्ाँट
िहुिे राजस्र् रु.३ खबव ४४ अबव २५ करोड रहे को छ। यस अर्नधमा मूल्य अनिर्ृवि कर,
अन्त:शुल्क (आयातबाहे क) र बाँडर्ाँट हुिे रोयल्टी सवहत तीि तहका सरकारमा बाँडर्ाँट
हुिे राजस्र् रु.२ खबव २६ अबव ९५ करोड रहेको छ।

तानलका ३(ड): बाँडर्ाँटपनछको राजस्र् वर्र्रण (रु. करोडमा)

प्रथम आठ मवहिाको
वर्र्रण 2075/76 2076/77
2075/76 2076/77 2077/78
सं घ 73136.61 70479.11 43766.46 47970.79 50197.52
कर राजस्र् 64320.63 61339.05 39558.87 43294.20 46007.25
गैरकर राजस्र् 8815.98 9140.06 4207.59 4676.58 4190.27
प्रदे श र स्थािीय तह 9702.91 8895.56 5882.41 6460.23 6759.67
कर राजस्र् 9415.93 8666.50 5882.41 6460.23 6759.67
गैरकर राजस्र् (रोयल्टी) 286.99 229.06 0.00 0.00 0.00

66
 प्रथम आठ मवहिाको
वर्र्रण 2075/76 2076/77
2075/76 2076/77 2077/78
सं घीय सर्ित कोर्षमा दार्खला िएको
123.86 0.00 83.46 0.00 0.00
अन्य रकम
बाँडर्ाँट हुिे रोयल्टी 0.00 0.00 272.39 248.36 163.16
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

3.43 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारको कुल राजस्र् पररर्ालि रु. ५
खबव १ अबव ९८ करोड रहेको छ। त्यसैगरी, मूल्य अनिर्ृवि कर र अन्त:शुल्क
(आयातबाहेक) को बाँडर्ाँटबाट प्रदे श र स्थािीय तहलाई प्राप्त हुिे राजस्र् रु.६७ अबव ६०
करोड रहे को छ। त्यसैगरी यस अर्नधमा तीि तहमा बाँडर्ाँट हुिे रोयल्टी रु. १ अबव ६३
करोड रहे को छ।

तानलका ३(ढ): रोयल्टी सं कलिको वर्र्रण (रु. करोडमा)

र्ागुिसम्म
रोयल्टीको शीर्षवक २०७६/७७
२०७६/७७ 2077/78
पर्वतारोहण 44.82 44.55 11.13
वर्द्युत 287.95 115.02 63.65
र्ि 34.59 27.99 84.61
खािी तथा खनिज 85.01 60.80 0.60
पािी तथा अन्य प्राकृनतक स्रोत 5.75 0.00 3.18
जम्मा रोयल्टी 458.12 248.36 163.16
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७

3.44 र्ालु आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म वर्निन्न शीर्षवकमा सं कनलत कुल रोयल्टी रु.१
अबव ६३ करोड रहे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा यस्तो सं कलि रु.
२ अबव ४८ करोड रहेको नथयो।

वर्कास सहायता प्रनतर्िता

3.45 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म अिुदाि रु. १८ अबव १३ करोड र ऋण रु. १
खबव ६९ अबव ३१ करोड गरी कुल रु. १ खबव ८७ अबव ४४ करोड बराबरको र्ैदेर्शक
सहयोग प्रनतर्िता प्राप्त िएको छ। यस अर्नधमा प्राप्त र्ैदेर्शक सहयोग प्रनतर्िता मध्ये
अिुदाि र ऋणको अिुपात िमश: ९.७ प्रनतशत र ९०.३ प्रनतशत रहेको छ। आनथवक र्र्षव
२०७६/७७ को सोही अर्नधमा यस्तो अिुपात िमश: १४.८ प्रनतशत र ८५.२ प्रनतशत
नथयो। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को र्ागुिसम्म रु. १ खबव ९ अबव २८ करोड बराबरको
र्ैदेर्शक सहयोग प्रनतर्िता प्राप्त िएको नथयो।

67
3.46 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा वर्कास सहायता प्रनतर्िता रु. २ खबव १९ अबव ८८ करोड
बराबर रहेको नथयो। उक्त अर्नधमा कुल वर्कास सहायता प्रनतर्ितामध्ये अिुदाि र ऋणको
अिुपात िमश: १३.७ प्रनतशत र ८६.३ प्रनतशत रहेको नथयो।
3.47 िेपालको अथवतन्त्र सबल हुँदै गएको, प्रनतव्यर्क्त कुल गाहवस््य उत्पादि तथा ऋण
व ािीको क्षमतामा र्ृवि हुँदै गएको र िूकम्पपनछको पुिनिवमावणको कायव सम्पन्न हुँदै
पुििुक्त
गएको कारण वर्कास सहायतामा अिुदािको वहस्सा घट्दै गई ऋणको वहस्सा बढ्दै गएको
दे र्खन्छ।

र्ाटव ३(ठ): र्ैदेर्शक अिुदाि तथा ऋण प्रनतर्िता (कुल प्रनतर्िताको प्रनतशतमा)

100.0 90.3
86.3
90.0
75.8
80.0
70.0 59.5 61.0
58.0
60.0
50.0 40.5 42.0
39.0
40.0
30.0 24.2
20.0 13.7
9.7
10.0
0.0
2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78*
अिुदाि ऋण
स्रोत: अथव मन्त्रालय, २०७७ *
र्ागुिसम्मको

अन्तरावविय वर्कास सहायता उपयोग

3.48 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म अिुदाि र ऋण गरी रु. ६० अबव ९ करोड
बराबरको अन्तरावविय वर्कास सहायता उपयोग िएको छ। यस अर्नधको कुल वर्कास
सहायता उपयोगमा अिुदाि र ऋणको अंश िमश: १६.२ प्रनतशत र ८३.८ प्रनतशत रहे को
छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा कुल रु. ६० अबव ३ करोड बराबरको
वर्कास सहायता उपयोग िएको नथयो।
3.49 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा अिुदाि र ऋण गरी रु. १ खबव ३९ अबव ७० करोड बराबरको
वर्कास सहायता उपयोग िएको नथयो। सो अर्नधमा कुल वर्कास सहायता उपयोगमा अिुदाि
र ऋणको अिुपात िमश: १६.६ प्रनतशत र ८३.४ प्रनतशत रहेको नथयो।

68
 र्ाटव ३(ड) : वर्कास सहायता उपयोगको सं रर्िा
(स्रोतगत कुल वर्कास सहायता उपयोगको प्रनतशतमा)
100%
8.8 8.8 4.6
90% 21.4
80%
70%
60% 62.4 72.0 80.4 80.5
74.6
50%
62.4
40%
30%
20%
28.7
10% 23.4 19.6 19.5
16.6 16.2
0%
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*

द्बद्वपक्षीय ु
बहपक्षीय अन्य

स्रोत:महाले खा नियन्त्रक कायावलय, २०७७ * र्ागुिसम्मको

3.50 कुल वर्कास सहायता उपयोगमा बहुपक्षीय सहायताको अिुपात उच्र् रहेको छ। आनथवक
र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म कुल वर्कास सहायता उपयोगमा बहुपक्षीय र द्बिपक्षीय
सहायताको अंश िमश: ८०.५ प्रनतशत र १९.५ प्रनतशत रहे को छ। आनथवक र्र्षव
२०७६/७७ मा बहुपक्षीय र द्बिपक्षीय सहायता उपयोगको अिुपात िमश: ८०.४ प्रनतशत
र १९.६ प्रनतशत रहे को नथयो।

अन्तरावविय वर्कास सहायता पररर्ालि

3.51 पनछल्ला र्र्षवहरूमा अन्तरावविय वर्कास सहायता पररर्ालि बढ्दै गएको दे र्खन्छ। आनथवक
र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म रु. ९२ अबव ५० करोड र्रार्रको अन्तरावविय वर्कास
सहायता पररर्ालि िएको छ जुि गत आनथवक र्र्षवको सोही अर्नधको तुलिामा २७.५
प्रनतशतले बढी हो। यस अर्नधको कुल सहायता पररर्ालि मध्ये ऋण र अिुदािको अंश
िमश: ९१.९ प्रनतशत र ८.१ प्रनतशत रहे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा रु. १
खबव ८१ अबव ८० करोड बरार्रको अन्तरावविय वर्कास सहायता पररर्ालि िएको नथयो।

69
 र्ाटव ३(ढ): अन्तरावविय वर्कास सहायता पररर्ालिको सं रर्िा
100.0 91.9 20000
89.4

अन्तरावव िय वर्कास सहायता पररर्ालिको प्रनतशतमा

90.0 18000
74.0 76.1
80.0 16000

70.0 64.5 14000

57.4
60.0 12000

रू. करोडमा
50.0 10000

40.0 42.6 8000

35.5
30.0 26.0 6000
23.9
20.0 4000
10.6
10.0 8.1 2000

0.0 0
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*

वर्कास सहायता पररर्ालि (दायाँ अक्ष) ऋण अि ुदाि

*
स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय/सार्वजनिक ऋण व्यर्स्थापि कायावलय, २०७७ र्ागुिसम्म

3.52 वर्कास सहायता पररर्ालिमा बजेट प्रणालीबाट पररर्ालि हुिे वर्कास सहायताको अंश बढ्दो
िममा छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा वर्कास सहायता पररर्ालिमा बजेट प्रणालीबाट
पररर्ालि हुिे वर्कास सहायताको अंश ८३.५ प्रनतशत रह्यो। अर्घल्लो आनथवक र्र्षवमा यस्तो
अंश ७८.० प्रनतशत रहे को नथयो। सो अर्नधमा कुल वर्कास सहायता पररर्ालि मध्ये बजेट
प्रणालीमार्वत १,६७३ नमनलयि अमेररकी डलर पररर्ालि िएको नथयो।

र्ाटव ३(ण): बजेट तथा गैर बजेट सं यन्त्रबाट पररर्ानलत अन्तरावविय वर्कास सहायता (प्रनतशतमा)

स्रोत: अथव मन्त्रालय, २०७७

3.53 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा पररर्ानलत अन्तरावविय वर्कास सहायता पररर्ालिमा ऋण,
अिुदाि, प्रावर्नधक सहायता र सोझै कायावन्र्यिको अं श िमश: ६९.९ प्रनतशत, १८.७
प्रनतशत, ११.३ प्रनतशत र ०.१ प्रनतशत रह्यो। अर्घल्लो आनथवक र्र्षव २०७५/७६ मा

70
 यस्तो अंश िमशः ६०.० प्रनतशत, २७.० प्रनतशत र १३.० प्रनतशत रहेकोमा सोझै
कायावन्र्यिको लानग सहायता पररर्ालि िएको नथएि।

सार्वजनिक ऋण िुक्तािी
3.54 २०७७ र्ागुिसम्म िुक्तािी गिव बाँकी खुद सार्वजनिक ऋण रु. १५ खबव ८9 अबव 4६
करोड रहे को छ। िुक्तािी गिव बाँकी ऋणमा आन्तररक र बाह्य ऋणको अिुपात ४५.1
प्रनतशत र ५४.9 प्रनतशत रहे को छ। २०७६ र्ागुिसम्म यस्तो अिुपात िमश: ३८.६
प्रनतशत र ६१.४ प्रनतशत रहे को नथयो। २०७७ असारसम्म कुल नतिव बाँकी सार्वजनिक
ऋण रु. १४ खबव १9 अबव 88 करोड रहे को नथयो। उक्त अर्नधमा आन्तररक ऋण र
बाह्य ऋणको अिुपात िमश: ४३.२ प्रनतशत र ५६.८ प्रनतशत रहे को नथयो।
3.55 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म आन्तररक ऋण तर्व रू ८ अबव २२ करोड र
बाह्य ऋण तर्व रू ११ अबव ९२ करोड गरी कुल रू २० अबव १४ करोड बराबर साँर्ा
वर्ताव गररएको छ। गत आनथवक र्र्षवको र्ागुिसम्म यस्तो रकम रू ३२ अबव ४५ करोड
रहेको नथयो।
3.56 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म आन्तररक ऋण तर्व रू १५ अबव ५१ करोड र
बाह्य ऋण तर्व रू ३ अबव ३२ करोड गरी कुल रू १८ अबव ८३ करोड बराबर धयाज
िुक्तािी गररएको छ।
तानलका ३(ण): ि ुक्तािी गिव बाँकी सार्वजनिक ऋण तथा साँर्ा वर्ताव र धयाज खर्व (रु. करोडमा)
आनथवक र्र्षव र्ागुिसम्म
वर्र्रण २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ 2076/77 २०७६/७७ 2077/78
िुक्तािी गिव बाँकी ऋणको वर्र्रण
खुद आन्तररक ऋण 28371.1 39116.2 45323.1 61373.5 ४४००४.७ 71750.4
खुद र्ैदेर्शक ऋण 41397.9 52615.4 59492.6 80614.1 ६९९७४.९ 87195.2
#
खुद सार्वजनिक ऋण 69768.9 91731.6 104815.7 141987.6 ११३९७९.६ 158945.6
साँर्ा वर्तावको खर्वको वर्र्रण
आन्तररक ऋण ३८५६.१ ३७०८.५ ३४३१.३ ३३९७.७ २०५३.१ ८२२.४
र्ैदेर्शक ऋण २२७०.३ १८५८.९ २००३.९ २३५६.० ११९२.२ ११९१.६
जम्मा साँर्ा वर्ताव खर्व ६१२६.५ ५५६७.४ ५४३५.२ ५७५३.७ ३२४५.३ २०१४.०
धयाज खर्वको वर्र्रण
आन्तररक ऋण ६७६.० १२३८.७ १६२०.९ २०८२.३ १२३५.८ १५५०.९
र्ैदेर्शक ऋण ३२६.४ ३८६.० ४५०.५ ५२३.८ २४९.८ ३३२.२
जम्मा धयाज खर्व १००२.४ १६२४.७ २०७१.४ २६०६.० १४८५.६ १८८३.१
ऋण से र्ा खर्व (साँर्ा ७१२८.९ ७१९२.१ ७५०६.६ ८३५९.८ ४७३०.९ ३८९७.२
र धयाज)
सं घीय खर्वमा ऋण
८.५१ ६.६१ ६.७६ ७.६६ ७.७५ ६.८२
िुक्तािी खर्व (प्रनतशतमा)
स्रोत : महालेखा नियन्त्रक कायावलय र िेपाल राि बैङ्क, २०७७

# खुद सार्वजनिक ऋण महालेखा नियन्त्रक कायावलयको त्याङ्कमा आधाररत िएको हुँदा िेपाल राि बैङ्कको त्याङ्कसँग
र्रक पिव सक्िेछ।

71
3.57 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सार्ाँ र धयाज गरी कुल सार्वजनिक ऋण सेर्ा
खर्व रु. ३८ अबव ९७ करोड रहेको छ। यस अर्नधको कुल सं घीय सरकारी खर्वमा ऋण
सेर्ा खर्वको अिुपात ६.८२ प्रनतशत रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ को सोही अर्नधमा
यस्तो अिुपात ७.७५ प्रनतशत रहेको नथयो।

र्ाटव ३(त): वर्निमय दरको कारण र्ैदेर्शक ऋण दावयत्र्मा परे को प्रिार्

(खुद नतिव बाँकी र्ैदेर्शक ऋणको अिुपातमा)
4.0
2.4
2.0
ख ुद नतिव बाँकी सार्वजनिक ऋणको प्रनतशतमा

0.9 0.8

0.0
२०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*
-2.0

-4.0

-6.0
-6.1
-8.0

-10.0 -9.0

स्रोत: महालेखा नियन्त्रक कायावलय, २०७७ *

र्ागुिसम्म

3.58 अमेररकी डलरसँगको वर्निमय दरमा घटबढ हुँदा र्ैदेर्शक ऋण दावयत्र्मा समेत प्रिार् पिे
गरे को छ। आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म वर्निमय दरको कारण र्ैदेर्शक ऋण
दावयत्र्मा ०.८ प्रनतशतले सकारात्मक प्रिार् परे को छ। आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा यस्तो
प्रिार् ९.० प्रनतशतले ऋणात्मक नथयो।

अन्तर-सरकारी वर्त्त हस्तान्तरण

वर्त्त हस्तान्तरण

3.59 अन्तर सरकारी वर्त्त हस्तान्तरणलाई व्यर्र्स्थत र सूत्रमा आधाररत बिाइएको छ। राविय
प्राकृनतक स्रोत तथा वर्त्त आयोगको नसर्ाररस तथा वर्नियोजि ऐिले निद्बदवष्ट गरे बमोर्जम िै
वर्त्तीय हस्तान्तरण िएको छ। प्रदे श तथा स्थािीय तहबाट वर्त्तको उपयोगसम्बन्धी प्रनतर्ेदि
र पृष्ठपोर्षण प्राप्त हुिेगरी कायववर्नध निमावण गरी लागू गररएको छ।
3.60 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारले गरे को वर्नियोजिअिुरुप प्रदे श र
स्थािीय तहलाई वर्त्तीय समािीकरण, सशतव अिुदाि, समपूरक अिुदाि र वर्शेर्ष अिुदाि गरी
कुल रु. ३ खबव ७ अबव १५ करोड निकासा गररएको छ।

72
3.61 आनथवक र्र्षव २०७७/७८ को र्ागुिसम्म सं घीय सरकारबाट हस्तान्तरण हुिे अिुदाि रकम
मध्ये प्रदे शलाई रु. २९ अबव ५ करोड र स्थािीय तहलाई रु. २ खबव ७८ अबव ९ करोड
निकासा िएको छ।
3.62 आनथवक र्र्षव २०७६/७७ मा सं घीय सरकारबाट प्रदे श तथा स्थािीय तहमा अिुदाि, राजस्र्
बाँडर्ाँट र रोयल्टी बाँडर्ाँट समेतबाट रु. २ खबव ५३ अबव ६ करोड वर्त्तीय हस्तान्तरण
िएको नथयो। यस्तो हस्तान्तरणमध्ये प्रदे श तथा स्थािीय तहले िमश: ३६.४ प्रनतशत र
६३.६ प्रनतशत प्राप्त गरे का नथए।
तानलका ३(त): अन्तर सरकारी वर्त्त हस्तान्तरण (रु. करोडमा)
२०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*
वर्र्रण
प्रदे श स्थािीय तह प्रदे श स्थािीय तह प्रदे श स्थािीय तह
अिुदाि 11046.7 21071.54 १०७४०.९१ 25058.12 2905.48 27809.38
वर्त्तीय समािीकरण
5029.86 8528.19 ५५२९.८६ 8996.518 1494.73 9005.5
अिुदाि
सशतव अिुदाि 5337.4 12071.75 4393.19 15100.55 1095.42 17642.61
समपुरक अिुदाि 398.33 290.72 422.84 484.3353 211.06 683.22
वर्शेर्ष अिुदाि 281.1 180.87 395.02 476.71 104.27 478.05
राजस्र् बाँडर्ाँट 4707.96 4707.96 4455.21 4455.21 3379.84 3379.84
मूल्य अनिर्ृवि
3601.67 3601.67 3358.55 3358.55 2624.43 2624.43
कर
अन्तशुल्क (आ.) 1106.3 1106.3 975.00 975.00 755.41 755.41
रोयल्टी बाँडर्ाँट 143.23 143.76 121.66 121.66 0.00 0.00
जम्मा 15897.89 25779.5 9207.58 16098.45 6285.32 31189.21
स्रोतः महालेखा नियन्त्रकको कायावलयको त्याङ्बाट तयार पाररएको। * र्ागुिसम्मको
िोट: निकासा िएको रकमलाई हस्तान्तरण मानिएको।

सार्वजनिक सं स्थाि

3.63 2077 र्ागुिसम्म िेपाल सरकारको पूणव तथा अनधकांश स्र्ानमत्र् िएका सार्वजनिक
सं स्थािको सङ््या 44 रहेको छ।
3.64 आनथवक र्र्षव २०७6/७7 मा सार्वजनिक सं स्थािको कुल सिालि आयमा ९.०३ प्रनतशतले
कमी आई रु. 4 खबव २८ अबव ७१ करोड ३४ लाख पुगेको छ। आनथवक र्र्षव 2076/77
को कुल गाहवस््य उत्पादि र कुल सिालि आयको अिुपात १०.९५ प्रनतशत रहेको छ।
3.65 २०७7 असारसम्म सार्वजनिक सं स्थािहरूमा िेपाल सरकारको शेयर लगािी रु. 2 खबव 8८
अर्व ६५ करोड ८५ लाख र ऋण लगािी रु. 2 खबव 3० अबव ८९ करोड ५१ लाख गरी
कुल रु. 5 खर्व १९ अर्व ५५ करोड ३६ लाख रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७6/७7 मा
शेयर र ऋण लगािी गत आनथवक र्र्षवको तुलिामा िमश: ६.१७ प्रनतशत र १९.७९
प्रनतशतले र्ृवि िएको छ।

73
3.66 आनथवक र्र्षव २०७6/७7 मा सिालिमा रहेका सार्वजनिक सं स्थािहरूमध्ये 24 िार्ामा र
1८ िोक्सािीमा सञ्र्ानलत छि ििे २ सं स्थािको कारोबार शून्य रहे को छ। िार्ामा
सिालि िएका सं स्थािहरूबाट आनथवक र्र्षव २०७6/77 मा िेपाल सरकारले रु. १४ अबव
९ करोड ९5 लाख लािांश प्राप्त गरे को छ। आनथवक र्र्षव २०७5/76 को लािांश रु. 9
अबव 47 करोड 80 लाखको तुलिामा आनथवक र्र्षव 2076/77 मा लािांश ४८.८७
प्रनतशतले बढ्ि गएको छ।
3.67 आनथवक र्र्षव २०७6/७7 मा सार्वजनिक सं स्थािबाट रु.१ खबव 13 अबव 88 करोड 90
लाख राजस्र् सङ्कलि िएको छ। आनथवक र्र्षव 2076/77 मा सङ्कलि िएको सं घीय
सरकारको कुल राजस्र्मा सार्वजनिक सं स्थािबाट सङ्कनलत राजस्र्को योगदाि 14.3
प्रनतशत रहे को छ। आनथवक र्र्षव 2075/76 मा यस्तो योगदाि 14.4 प्रनतशत रहेको
नथयो।
3.68 आनथवक र्र्षव 2075/76 सम्म सार्वजनिक सं स्थािको कोर्षमा व्यर्स्था ििएको दावयत्र् रु.
48 अबव 60 करोड 61 लाख रहेकोमा आनथवक र्र्षव २०७6/77 मा यस्तो दावयत्र् रु.
५७ अबव 70 करोड 93 लाख रहेको छ। आनथवक र्र्षव २०७6/७7 मा कोर्षमा व्यर्स्था
ििएको दावयत्र् गत र्र्षवको तुलिामा १८.७२ प्रनतशतले बढे को छ। आनथवक र्र्षव
२०७6/७7 मा सार्वजनिक सं स्थािमा 28 हजार 3 सय ६४ कमवर्ारी कायवरत रहेका छि्
ििे आनथवक र्र्षव 2075/76 मा कायवरत कमवर्ारीको सङ््या २८ हजार 7 सय 38
रहेको नथयो।
3.69 आनथवक र्र्षव २०७6/७7 मा िार्ामा सिानलत सं स्थािहरूको कुल िार्ा रु. 53 अबव 92
करोड 98 लाख रहेको छ ििे िोक्सािीमा रहेका सं स्थािहरूको कुल िोक्साि रु. 5 अबव
63 करोड 15 लाख रहे को छ। र्लस्र्रूप, आनथवक र्र्षव २०७6/७7 मा एकीकृत खुद
िार्ा रु. ४८ अबव 29 करोड 82 लाख रहेको छ। आनथवक र्र्षव 2075/76 मा यस्तो
खुद िार्ा रु. 48 अबव 89 करोड 16 लाख रहे को नथयो।
3.70 कारोर्ार ििएका र्ा न्यूि कारोर्ार िएका केही सं स्थािलाई छोडेर वर्श्लेर्षण गदाव कोनिड-
19 को प्रकोपको प्रनतकूल अर्स्थामा पनि सार्वजनिक सं स्थािको कुल सिालि आय,
सरकारलाई उपलधध गराएको लािांश, सार्वजनिक सं स्थािले बुझाएको राजस्र् तथा शुल्क र
खुद िार्ा जस्ता सार्वजनिक सं स्थािका वर्त्तीय कायवसम्पादि सूर्कहरू वर्गत र्र्षवहरूको
तुलिामा सुधार हुँदै गएको पाइन्छ। यसबाट समग्र सार्वजनिक सं स्थािको कायवसम्पादिस्तरमा
पनि सुधार हुँदै गएको अर्स्थालाई सं केत गदवछ। घाटामा िएका र शुन्य कारोर्ार िएका
सं स्थािलाई पुिसंरर्िा गरी व्यर्सावयकरूपमा सिालि गिुप
व िे दे र्खन्छ।

74
 ४. मूल्य

4.1 पछिल्ला वर्षहरूमा नेपालमा मुद्रास्फीछिको दर वाञ्छिि सीमाछित्रै रहेको ि। कोछिड-१९

महामारीका कारण उत्पादन र आपूछिष श्रृङ्खला केहह प्रिाहवि िएिापछन खाद्य िथा पेय पदाथष
र गैरखाद्य िथा सेवा समूहको मूल्यवृहि छनयञ्रत्रि नै रहे कोले समहिगि मूल्य स्थाहयत्व
कायम रहेको ि। कोछिड-१९ को कारण आछथषक गछिहवछि सुस्ि िई आरिररक मागमा
केही कमी आएकोले पछन मूल्य वृहि कम रहे को हो।

उपिोक्ता मूल्य ञ्स्थछि

4.2 आछथषक वर्ष २०७७÷७८ को आठ महहनामा औसि उपिोक्ता मुद्रास्फीछि ३.५ प्रछिशि
रहेको ि। अञ्िल्लो वर्षको सोही अवछिमा यस्िो मुद्रास्फीछि ६.५ प्रछिशि रहेको छथयो।
वाहर्षक हवरदुगि आिारमा २०७७ फागुनमा उपिोक्ता मुद्रास्फीछि ३.० प्रछिशि रहे को ि।
अञ्िल्लो वर्षको सोही महहनामा यस्िो मुद्रास्फीछि ६.७ प्रछिशि रहेको छथयो।

4.3 २०७७ फागुनमा वाहर्षक छिरदुगि आिारमा खाद्य िथा पेय पदाथष समुहको मुद्रास्फीछि ३.८
प्रछिशि रहे को ि। अञ्िल्लो वर्षको सोही महहनामा यस्िो मुद्रास्फीछि ९.३ प्रछिशि रहे को
छथयो। खाद्य िथा पेय पदाथष समूह अरिगषि दाल, घ्यू िथा िेल, फलफुल र सूछिषजरय
पदाथषको दोहोरो अङ्कले मूल्यवृहि िएको ि। गि वर्षको िुलनामा िरकारी र मसलाको मूल्य
िने िटे को ि।

चाटष ४(क): समग्र िथा क्षेत्रगि उपिोक्ता मुद्राञ्स्फछि दर (प्रछिशिमा)

9.0

6.0 6.2

4.5 4.6
4.2
3.5
3.0

0.0
2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *

समग्र मुद्रास्फीछि खाद्य िथा पेय पदाथष मुद्रास्फीछि

गैर–खाद्य िथा सेवा मुद्रास्फीछि

स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क, 207७ *फागुनसम्म

75
4.4 २०७७ फागुनमा वाहर्षक छिरदुगि आिारमा गैर-खाद्य िथा सेवा समूहको मुद्रास्फीछि २.४
प्रछिशि रहे को ि। अञ्िल्लो वर्षको सोही महहनामा यस्िो मुद्रास्फीछि ४.७ प्रछिशि रहे को
छथयो।

4.5 २०७७ फागुनमा काठमाडौं उपत्यकामा २.५ प्रछिशि, िराईमा ३.२ प्रछिशि, पहाडमा ३.४
प्रछिशि र हहमालमा १.3 प्रछिशि मुद्रास्फीछि रहे को ि। २०७६ फागुनमा यी क्षेत्रहरूमा
क्रमशः ७.६ प्रछिशि, ६.८ प्रछिशि, ५.५ प्रछिशि र ५.४ प्रछिशि मुद्रास्फीछि रहेको छथयो।

थोक मूल्य, राहष्ट्रय िलव िथा ज्याला दर सूचकाङ्क एवम् पेट्रोछलयम पदाथषको मूल्य

4.6 २०७७ फागुनमा वाहर्षक छिरदुगि थोक मुद्रास्फीछि ६.३ प्रछिशि रहेको ि। अञ्िल्लो
वर्षको सोही महहनामा यस्िो मुद्रास्फीछि ६.६ प्रछिशि रहे को छथयो। २०७७ फागुनमा थोक
मूल्य अरिगषि प्राथछमक वस्िुहरूको मूल्य ५.६ प्रछिशि र उत्पाददि वस्िुहरूको मूल्य ८.०
प्रछिशिले वृहि िएको ि िने इरिन िथा ऊजाषको मूल्य १.५ प्रछिशिले िटे को ि।
अञ्िल्लो वर्षको सोही अवछिमा यस्िो मूल्य वृहिदर क्रमश ११.२ प्रछिशि, ४.७ प्रछिशि र
२.४ प्रछिशि रहेको छथयो।

4.7 २०७७ फागुनमा वाहर्षक छिरदुगि िलि िथा ज्यालादर सूचकाङ्क १.९ प्रछिशिले िढे को
ि। अञ्िल्लो वर्षको सोही महहनामा उक्त सूचकाङ्क ७.५ प्रछिशिले िढे को छथयो। २०७७
फागुनमा वाहर्षक छिरदुगि ज्यालादर सूचकाङ्क २.४ प्रछिशिले िढे को ि िने िलव सूचकाङ्क
यथावि रहे को ि। आछथषक वर्ष २०७७÷७८ मा िलि िथा ज्यालादर सूचकाङ्क अद्यावछिक
गनष स्थलगि सवेक्षण कायष िइरहेकोले आछथषक वर्ष २०७८÷७९ दे ञ्ख नयााँ आिार वर्षको
आिारमा सूचकाङ्क गणना गने लक्ष्य रहे को ि।

4.8 स्वदे शी िजारमा २०७७ असार मसारिमा प्रछिछलटर रु. १०२।- रहे को पेट्रोलको खुद्रा
मूल्य २०७७ फागुन मसारिसम्ममा १३.७ प्रछिशिले वृहि िई प्रछिछलटर रु. ११६।-
कायम िएको ि। आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुन मसारिसम्ममा पेट्रोल िथा छडजेल
र महििेलको औसि खुद्रा मूल्य क्रमशः प्रछिछलटर रु. १०८।४0 र रु. ९२।२0 रहे को
ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ मा वाहर्षक औसि खुद्रा मूल्य क्रमशः प्रछिछलटर रु.
१०५।५0 र रु. ९३।८0 रहेको छथयो। आछथषक वर्ष २०७७÷७८ को आठ महहनामा
दश पटक पेट्रोछलयम पदाथषको मूल्य समायोजन िएको ि।

76
 ५. हवत्तीय क्षेत्र

5.1 पछिल्ला वर्षहरूमा हवत्तीय पहुाँच हवस्िार हुाँदै गएको ि। हवत्तीय कारोिार हवद्युिीय प्रणालीमा
आवि हुाँदै गएको ि। िैहङ्कङ्ग प्रणालीमा िरलिा पयाषप्त रहनुको साथै व्याजदरमा कछम आएको
ि। कोछिड-१९ िाट अथषिरत्रमा परे को असर र प्रिाव कम गनष अवलम्िन गररएका नीछिगि
सहजीकरणको कारण कजाष प्रवाह हवस्िार िएको ि। कजाष वगीकरण िथा नोक्सानीको
व्यवस्थामा गररएको लचकिाका कारण समेि छनष्कृय कजाषको अंश छसमारि रूपमा िढे को
ि। हवद्युिीय कारोिार सं ख्या र रकममा उल्लेख्य हवस्िार िएको ि। शेयर िजारमा
ाँ ीकरण
अनलाईनमाफषि हुने कारोिारमा वृहि िएको ि िने नेप्से पररसूचक र िजार पुज
उल्लेख्य रूपमा िढे को ि।

हवत्तीय सं रचना
5.2 २०७७ फागुन मसारिमा २७ वाञ्णज्य िैङ्क, १९ हवकास िैङ्क, २० हवत्त कम्पनी, ७६ लिुहवत्त
हवत्तीय सं स्था र १ पूवाषिार हवकास िैङ्क गरी कुल १४३ िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्था सञ्चालनमा
रहेका िन्। हवत्तीय र मौदद्रक नीछि माफषि मजषर िथा प्राछप्तमा प्रदान गररएको सहुछलयिका
कारण िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको सं ख्यामा कमी आएको हो। यसैगरी, ४० छिमा कम्पनी,
१ पुनिीमा कम्पनी, २९ हजार ८ सय ८६ सहकारी सं स्था, कमषचारी सञ्चय कोर्, नागररक
लगानी कोर्, छनक्षेप िथा कजाष सुरक्षण कोर्, सामाञ्जक सुरक्षा कोर् र हुलाक िचि िैङ्क
समेि सञ्चालनमा रहे का िन्।
5.3 नेपालको हवत्तीय प्रणालीको सम्पञ्त्त िथा दाहयत्व सं रचनामा िैंहकङ्ग क्षेत्रको हहस्सा ठू लो रहे को
ि। २०७७ पुस मसारिमा हवत्तीय क्षेत्रको कुल सम्पञ्त्त िथा दाहयत्व सं रचनामा िैङ्क िथा
हवत्तीय सं स्थाको अं श ८७.0 प्रछिशि रहे को ि। हवत्तीय क्षेत्रअरिगषि नेपाल राष्ट्र िैङ्कको अंश
१8.3 प्रछिशि र वाञ्णज्य िैङ्कको अंश ५9.0 प्रछिशि रहे को ि। िैंहकङ्ग िथा छिमा क्षेत्र
र सम्झौछिि िचि पररचालन गने सं स्थाहरूको कुल सम्पञ्त्त िथा दाहयत्व कुल गाहषस््य
उत्पादनको 19७.4 प्रछिशि रहेको ि।

77
 चाटष ५(क): २०७७ पुस मसारिमा हवत्तीय प्रणालीको सम्पञ्त्त र दाहयत्वको सं रचना
(अंश प्रछिशिमा)

2.1 0.2
2.1 4.9 5.8 नेपाल राष्ट्र िैं क
0.2
18.3 वाञ्णज्य िैं कहरु
1.7
हवकास िैं कहरु

5.8 हवत्त कम्पनीहरु

लिुहवत्त हवत्तीय सं स्थाहरु
नेपाल पूवाषिार हवकास िैं क
कमषचारी सं चयकोर्
नागररक लगानी कोर्
वीमा कम्पनी
59.0
हुलाक िचि िैं क

स्रोिः नेपाल राष्ट्र« िैङ्क, कमषचारी सं चय कोर्, नागररक लगानी कोर्, छिमा सछमछि र केरद्रीय िनादे श कायाषलय ।

हवत्तीय स्थाहयत्व

5.4 कोछिड-१९ को नकारात्मक असरका वावजुद आछथषक वर्ष २०७७/78 को पहहलो आठ

महहनामा हवत्तीय स्थाहयत्वका सूचकहरू समग्रमा सवल रहेका िन्। िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको
छनष्कृय कजाषको अनुपाि २०७6 पुसमा 1.77 प्रछिशि रहेकोमा २०७7 पुसमा १.८4
प्रछिशि कायम िएको ि।
5.5 २०७७ फागुन मसारिमा िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको कुल छनक्षेपमा िरल सम्पञ्त्तको अंश
२४.8 प्रछिशि, नगद िथा मौज्दािको अं श 8.२ प्रछिशि र कुल छनक्षेप िथा प्राथछमक
ाँ ीमा कुल कजाषको अंश ७७.1 प्रछिशि रहे को ि। जोञ्खम िाररि सम्पञ्त्तको िुलनामा
पुज
ाँ ी र कुल पुाँजीको अनुपाि क्रमशः १1.६ प्रछिशि र 13.9 प्रछिशि रहेको ि।
प्राथछमक पुज

78
 िाछलका ५(क): हवत्तीय क्षेत्र सवलिाका प्रमुख सूचकहरू

२०७३ २०७४ २०७५ २०७६ २०७७ २०७७

सूचकहरू
असार असार असार असार असार फागुन

ाँ ी/जोञ्खम िाररि सम्पञ्त्त

प्राथछमक पुज ११.५ १४.१ १३.९ १२.८ १२.० १1.६
अनुपाि
ाँ ीकोर्/जोञ्खम िाररि सम्पञ्त्त
पुज १२.९ १५.४ १५.२ १४.३ १४.२ १3.९
अनुपाि
कुल कजाष/कुल छनक्षेप िथा प्राथछमक ७५.६ ७९.२ ७६.८ ७५.२ ६९.६ ७7.१
ाँ ी अनुपाि
पुज
छनष्कृय कजाष अनुपाि २.२ १.८ १.६ १.५ १.९ १.८

वाञ्णज्य िैङ्क १.८ १.५ १.४ १.४ १.८ १.७

हवकास िैङ्क १.५ १.४ १.१ ०.९ १.५ १.९

हवत्त कम्पनी १४.४ १३.४ १0.8 8.८ ६.२ ६.६

कुल िरल सम्पञ्त्त/कुल छनक्षेप 27.6 26.7 २5.9 २५.1 २७.९ २४.८
अनुपाि
नगद िथा िैङ्क मौज्दाि/कुल छनक्षेप १5.२ १५.6 १3.2 १1.6 १२.२ ८.२
अनुपाि
स्रोिः नेपाल राष्ट्र« िैङ्क २०७७
5.6 हवत्तीय स्थाहयत्व हाछसल गने उद्देश्यका साथ अवलम्िन गररदै आएको मजषर िथा प्राछप्त नीछिले
आछथषक वर्ष २०७७/७८ मा थप गछि छलएको ि। िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्था गाभ्ने वा गाछिने
िथा प्राछप्त सम्िरिी प्रहक्रया शुरु िएपश्चाि् २०७७ फागुन मसारिसम्म कुल २१३ िैङ्क िथा
हवत्तीय सं स्था मजषर िथा प्राछप्त प्रहक्रयामा सामेल िएका िन्। यसमध्ये १६१ सं स्थाको
इजाजि खारे ज िई ५२ सं स्था कायम िएका िन्। यसिाट हवत्तीय क्षेत्रको सुदृढीकरणमा
उल्लेख्य उपलञ्धि हाछसल हुने अपेक्षा गररएको ि।

हवत्तीय प्रगाढिा एवम् पहुाँच

5.7 अथषिरत्रमा हवत्तीय प्रगाढिा छनररिर िढ्दै गएको ि। हवस्िृि मुद्राप्रदाय, छनजी क्षेत्रिफष
प्रवाहहि कजाष िथा कुल छनक्षेपको कुल गाहषस््य उत्पादनसाँगको अनुपािमा क्रमशः सुिार
िएको ि। कोछिड-१९ का कारण आछथषक वर्ष २०७६/७७ मा छनजी क्षेत्रिफष प्रवाहहि
कजाषमा केही कमी आएकोमा चालु आछथषक वर्षमा यसमा क्रमशः सुिार आएको ि। आछथषक
वर्ष २०७6/७7 मा कुल गाहषस््य उत्पादनसाँग हवस्िृि मुद्राप्रदायको अनुपाि १०8.१
प्रछिशि, छनजी क्षेत्रिफष प्रवाहहि कजाषको अनुपाि ८3.७ प्रछिशि र कुल छनक्षेपको अनुपाि
९८.१ प्रछिशि रहे को ि।
5.8 हवत्तीय सं िीयिा कायाषरवयनसाँगै हवत्तीय पहुाँच वृहि हुाँदै गएको ि। पछिल्ला वर्षहरूमा िैङ्क
िथा हवत्तीय सं स्थाको शाखा हवस्िारमा उल्लेख्य प्रगछि िएको ि। कुल ७५३ स्थानीय
िहमध्ये ७५० स्थानीय िहमा वाञ्णज्य िैङ्कको शाखा पुगेको ि िने ३ स्थानीय िहमा
79
 प्राहवछिक पक्ष सहज हुनासाथ वाञ्णज्य िैङ्कका शाखा पुग्ने ञ्स्थछि रहे को ि। िाञ्णज्य िैङ्कका
शाखा पुग्न नसकेका गाउाँ पाछलकाहरूमा िाददङ्गको रुिी भ्याली, जाजरकोटको जुनीचााँदे र
िझाङ्गको साइपाल रहे का िन्।
5.9 २०७७ फागुनमा िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाहरूमा छनक्षेप खािाको सं ख्या ३ करोड ५७ लाख
६६ हजार, कजाष खािाको सं ख्या १६ लाख ५१ हजार, मोिाइल िैंहकङ्ग प्रयोगकिाष १ करोड
३२ लाख ६७ हजार र इरटरनेट िैंहकङ्ग सेवाका प्रयोगकिाष ११ लाख ३१ हजार रहे को
ि। चालु आछथषक वर्षको आठ महहनामा कररव १ लाख ८ हजार कजाष खािा र ३३ लाख
१३ हजार छनक्षेप खािा थप िएका िन्।
5.10 २०७७ फागुनमा िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको शाखा सं ख्या (लिुहवत्त समेि) का आिारमा
प्रछि शाखा औसि २,९१३ जनसं ख्यामा सेवा पुगेको ि। अञ्िल्लो आछथषक वर्षको फागुनसम्म
यस्िो जनसं ख्या ३,०७२ रहेको छथयो। प्रदे शगि रूपमा हेदाष प्रछि शाखा जनसं ख्या कणाषली
प्रदे शमा सिैिरदा िढी रहेको ि।
5.11 हवत्तीय पहुाँचको हवस्िारसाँगै िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको शाखा हवस्िारमा समेि उल्लेख्य प्रगछि
िएको ि। २०७7 फागुन मसारिसम्ममा िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको शाखा सं ख्या (लिुहवत्त
हवत्तीय सं स्था समेि) 10 हजार 4 सय 3० पुगेको ि। सिैिरदा िढी िागमिी प्रदे शमा
२,677 र सिैिरदा कम कणाषली प्रदे शमा 406 शाखा रहे का िन्।

िाछलका ५(ख): प्रदे शगि रूपमा िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाका शाखा (२०७7 फागुनमसारि)

िाञ्णज्य हवकास हवत्त अशं जनसं ख्या**

प्रदे श लिुहवत्त जम्मा
िैङ्क िैङ्क कम्पनी (प्रछिशि) (प्रछिशाखा)
प्रदे श नं १ ७०७ १७३ ४४ ७२८ १६५२ १५.८ 3018

प्रदे श नं २ ५३४ ७८ ३४ ९२८ १५७४ १५.१ 4035

िागमिी १६४१ २९३ ९८ ६४५ २६७७ २५.७ 2443

गण्डकी ५७२ १८६ ३१ ५५१ १३४० १२.८ 1887
लुञ्म्िनी ६७२ २७७ ३९ १०३८ २०२६ १९.४ 2549

कणाषली १९१ १७ ४ १९४ ४०६ ३.९ 4522

सुदूर पञ्श्चम ३१५ ४५ ६ ३८९ ७५५ ७.२ 3938

जम्मा ४६३२ १०६९ २५६ ४४७३ १०४३० १००.० २९१३

स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क **केरद्रीय ि्याङ्क हविागको पााँच वर्े जनसंख्या प्रक्षेपण अनुरूप गणना गररएको।

80
हवद्युिीय िुक्तानी कारोिार

5.12 हवद्युिीय िुक्तानी पूवाषिारमा िएको हवकास, हवद्युिीय कारोिारका लाछग गररएको प्रोत्साहन र
हवद्युिीय उपकरणको पहुाँच एवम् प्रयोगमा सवषसािारणको िढदो अभ्यासका कारण हवद्युिीय
िुक्तानी कारोिार उल्लेख्य रूपमा िढ्दै गएको ि। कोछिड-१९ सं क्रमणको िय र यसको
सं क्रमण छनयरत्रणका लाछग गररएको िरदािरदीले गदाष समेि हवद्युिीय िुक्तानी िढाउन सहयोग
पुर्याएको ि। िाछलका ५(ग) ले आछथषक वर्ष २०७७÷७८ को फागुनसम्म हवद्युिीय
िुत्तानीको प्रयोग र हवस्िारलाई दे खाएको ि।
5.13 हवद्युिीय कारोिारको सहजिाको लाछग १० सं स्थाहरूले िुक्तानी प्रणाली सञ्चालक र २८
सं स्थाहरूले िुक्तानी सेवा प्रदायकको अनुमछिपत्र प्राप्त गरे का िन्। आर. हट. ञ्ज. एस. प्रणाली
सञ्चालनमा आएको ि।

िाछलका ५(ग): हवद्युिीय ि ुक्तानी कारोिार

कारोिार सं ख्या कारोिार रकम (रु. दशलाखमा)

हववरण असार फागुन असार फागुन

2077 2077 2077 2077
आर.हट.ञ्ज.एस.* ३७२९७ ४८७६५ १५६७९५९ १७३६३२९
एहटएम ६३०२८४६ ७४७२२५९ 54763 60711
इछसछस १२६०१६९ ११०४९०९ ७९२००७ ७०१८०8
आइहपएस ५९६५३८ ९०७३९८ 223651 179697
कनेक्टआइहपएस ६९६४४७ १६०३५९८ ५१३०६ ११०५७२
डेहवट काडष ३३१६५५४ ८२१५१७० 25894 63797
क्रेछडट काडष ११९६१० १८९१६६ ५८४ १०३९
हप्रपेड काडष ५२४९ ११४९१ 36 102
इरटरनेट िैहकङ्ग ६५३४५९ २६७५८२ १९०४८ ८८८०
मोवाइल िैहकङ्ग ५८१७६८१ १००८२६५५ 18839 40359
शाखारहहि िैहकङ्ग ८३२४९ ५१०९३ १३३८ ११२३
वालेट १०१७९५५७ १०६१४२६८ 10222 10180
#क्यु.आर.मा - ६३५७३८ - २०५५
आिाररि
#हपओएस - ८१३३३० - 3322
#ई कमसष** - 130202 - 904

स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क, फागुन 2077 # २०७७ साउनदे ञ्ख ि्याङ्क सङ्कलन गनष शुरु गररएको
*२०७७ असार र साउनमा िएको िुक्तानी कारोिार सं शोिन िएको
**काडषको प्रयोग गरी अनलाइनमाफषि िएको िुक्तानी कारोिार

81
मौदद्रक क्षेत्र

मौदद्रक नीछिको लक्ष्य र ञ्स्थछि

5.14 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को मौदद्रक नीछिले वाहर्षक औसि मुद्रास्फीछि दर ७ प्रछिशिछित्र
सीछमि राख्ने लक्ष्य छलएकोमा ८ महहनासम्मको औसि मुद्रास्फीछि ३.५ प्रछिशि रहे को ि।
कम्िीमा 7 महहनाको वस्िु िथा सेवा आयाि िान्न पयाषप्त हुने हवदे शी हवछनमय सञ्छचछि
कायम गने लक्ष्य रहे कोमा २०७७ फागुनमा ११.३ महहनाको वस्िु िथा सेवाको आयाि
िान्न पुग्ने हवदे शी हवछनमय सञ्छचिी रहेको ि।
5.15 आछथषक वर्ष २०७7/७8 मा हवस्िृि मुद्राप्रदायको हवस्िारलाई १८ प्रछिशिको सीमाछित्र
कायम गने लक्ष्य रहेकोमा 2077 फागुनसम्म यस्िो वृहिदर 11.4 प्रछिशि रहेको ि।
अञ्िल्लो वर्षको सोही अवछिमा हवस्िृि मुद्राप्रदाय 7.3 प्रछिशिले िढे को छथयो। वाहर्षक
हवरदुगि आिारमा २०७7 फागुन मसारिमा हवस्िृि मुद्राप्रदाय 22.६ प्रछिशिले िढे को
ि।
5.16 आछथषक वर्ष २०७7/७8 को ८ महहनामा सं कुञ्चि मुद्राप्रदाय 2.7 प्रछिशिले िढे को ि।
अञ्िल्लो वर्षको सोही अवछिमा यस्िो मुद्राप्रदाय 1.1 प्रछिशिले िटे को छथयो। वाहर्षक हवरदुगि
आिारमा २०७7 फागुन मसारिमा सं कुञ्चि मुद्राप्रदाय 22.4 प्रछिशिले िढे को
ि।
5.17 आछथषक वर्ष २०७7/७8 मा छनजी क्षेत्रिफषको कजाषको वृहि २0 प्रछिशिको सीमाछित्र राख्ने
लक्ष्य रहे कोमा २०७7 फागुनसम्म यस्िो कजाषको वृहिदर १7.5 प्रछिशि रहेको ि।आछथषक
वर्ष २०७6/77 को फागुनमा यस्िो वृहिदर १1.3 प्रछिशि रहेको छथयो। वाहर्षक हवरदुगि
आिारमा २०७7 फागुन मसारिमा यस्िो कजाष १8.9 प्रछिशिले िढे को ि।

िाछलका ५(ि): प्रमुख मौदद्रक योगाङ्कहरूको वाहर्षक छिरदुगि पररविषन (प्रछिशिमा)

2076 2077
शीर्षक २०७4/७5 २०७5/७6 २०७6/७7
फागुन फागुन

चलन चल्िीमा रहेको मुद्रा १५.० १.७ १५.९ 5.3 19.5

सञ्ञ्चि मुद्रा ८.१ -१.५ २६.७ ७.१ 13.6

चल्िी छनक्षेप २२.० १९.७ २0.6 13.2 27.0

मुद्दिी छनक्षेप २५.५ २२.४ २5.1 २२.४ 19.0

िचि िथा कल छनक्षेप १४.८ १३.० 10.6 9.1 27.4

कुल आरिररक कजाष २६.५ २१.४ १३.६ १२.६ 21.9

छनजी क्षेत्रिफष प्रवाहहि कजाष २२.३ १९.१ १२.६ १४.६ 18.9

सं कुञ्चि मुद्राप्रदाय १७.६ ८.६ १७.८ ८.१ 2२.4

82
 2076 2077
शीर्षक २०७4/७5 २०७5/७6 २०७6/७7
फागुन फागुन

हवस्िृि मुद्राप्रदाय १९.४ १५.८ १८.१ १४.६ 22.6

स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क, फागुन 2077

5.18 मौदद्रक नीछिको सञ्चालन उपकरणको रूपमा रहे को व्याजदर कररडोरमा पररमाजषन गरी
कररडोरको माछथल्लो सीमाको रूपमा स्थायी िरलिा सुहविा दर ५.0 प्रछिशि, नीछिगि दरको
रूपमा ररपो दर 3.0 प्रछिशि र िल्लो सीमाको छनक्षेप सं कलन दर 1.0 प्रछिशि कायम
गररएको ि।

िाछलका ५(ङ): िैङ्कदर, पुनरकजाषदर र अछनवायष नगद अनुपाि (प्रछिशिमा)

उपकरण २०७3/७4 २०७४/७५ २०७5/७6 २०७6/७7 २०७7/७8*
िैङ्कदर ७.० ७.० ६.५ ५.० ५.०
पुनरकजाष दर
हवशेर् पुनरकजाष 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0
सािारण पुनरकजाष 4.0 4.0 4.0 3.0 3.0
लिु, िरे ल ु िथा साना उद्यम - - - - 2.0
छनयाषि कजाष# 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25
अछनवायष नगद अनुपाि
वाञ्णज्य िैङ्क 6.0 6.0 4.0 3.0 3.0
हवकास िैङ्क 5.0 5.0 4.0 3.0 3.0
हवत्त कम्पनी 4.0 4.0 4.0 3.0 3.0
स्थायी िरलिा सुहविा दर 7.0 7.0 6.5 5.0 5.0
स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क #हवदे शी मुद्रामा #LIBOR मा जोड्ने *फागुनसम्म

5.19 आछथषक वर्ष २०७7/७8 को फागुन महहनासम्ममा खुलािजार कारोवारका हवछिरन

उपकरणमाफषि् रु. 3 खिष 3 अिष 29 करोड िरलिा प्रशोचन िएको ि। अञ्िल्लो वर्षको
सोही अवछिमा रु. 58 अिष िरलिा प्रशोचन िएको छथयो। आछथषक वर्ष २०७7/७8 को
फागुन महहनासम्ममा स्थायी िरलिा सुहविा माफषि् रु. 2 अिष िरलिा प्रवाह िएको ि।
अञ्िल्लो वर्षको सोही अवछिमा ररपो माफषि रु. १ खिष १३ अिष ९९ करोड र स्थायी
िरलिा सुहविामाफषि रु. ६९ अिष ५५ करोड गरी कुल रु. 1 खिष 83 अिष 54 करोड
िरलिा प्रवाह िएको छथयो।

83
व्याजदर ञ्स्थछि

5.20 लञ्चलो मौदद्रक नीछिका कारण चालु आछथषक वर्ष अल्पकालीन व्याजदरमा कमी आएको ि।
२०७6 फागुनमा ९१–ददने ट्रेजरी छिल्सको िाररि औसि व्याजदर 3.9 प्रछिशि रहेकोमा
२०७7 फागुनमा 2.03 प्रछिशि रहे को ि। वाञ्णज्य िैङ्कहरूिीचको अरिर–िैङ्क कारोिारको
िाररि औसि व्याजदर २०७6 फागुनको 4.४ प्रछिशिको िुलनामा २०७7 फागुनमा िटे र
1.3 प्रछिशि कायम िएको ि।

चाटष ५(ख): व्याजदरको प्रवृञ्त्त (प्रछिशिमा)

14.00

12.00

10.00

8.00

6.00

4.00

2.00

0.00
२०७३ २०७४ २०७५ २०७६ २०७७ २०७७ फागुन

छनक्षेप कजाष आिार दर अरिरिैंक दर

स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क, फागुन २०७७

5.21 २०७७ फागुनमा वाञ्णज्य िैङ्कहरूले छनक्षेपमा प्रदान गने िाररि औसि व्याजदर ४.76
प्रछिशि िथा कजाषमा छलने िाररि औसि व्याजदर 8.73 प्रछिशि रहेको ि। २०७6
फागुनमा यस्िो व्याजदर क्रमशः ६.77 प्रछिशि र १1.80 प्रछिशि रहे को छथयो। वाञ्णज्य
िैङ्कको औसि आिार दर २०७6 फागुनमा 9.45 प्रछिशि रहेकोमा २०७7 फागुनमा
6.84 प्रछिशिमा झरे को ि।

छनक्षेप पररचालन र कजाष प्रवाह

5.22 आछथषक वर्ष २०77/७8 को फागुन महहनासम्ममा िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको छनक्षेप 11.0
प्रछिशिले वृहि िई रु. 42 खिष 60 अिष 47 करोड पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७6/७7
को सोही अवछिमा यस्िो छनक्षेप वृहिदर 8.0 प्रछिशि रहेको छथयो।

84
5.23 आछथषक वर्ष २०77/७8 को फागुन महहनासम्ममा िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थािाट छनजी क्षेत्रमा
प्रवाहहि कजाष १7.5 प्रछिशिले वृहि िई रु. 38 खिष 46 अिष 31 करोड पुगेको ि।
आछथषक वर्ष २०७6/७7 को सोही अवछिमा यस्िो कजाषको वृहिदर १1.3 प्रछिशि रहे को
छथयो।
5.24 2077 फागुनसम्म कुल छनक्षेपमा सिैिरदा िढी मुद्दिी छनक्षेपको अंश ४८.6 प्रछिशि, िचि
छनक्षेपको अंश 34.4 प्रछिशि, चल्िी छनक्षेपको अंश 8.4 प्रछिशि र अरय छनक्षेपको अंश
8.6 प्रछिशि रहेको ि।
चाटष ५(ग): िैं क िथा हवत्तीय सं स्थाहरूको छनक्षेप पररचालन सं रचना (प्रछिशिमा) (२०७७ फागुन)

8.6 8.4

34.4

48.6

चल्िी िचि मुद्दिी अरय

स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क, २०७७

5.25 2077 फागुनसम्म लगानीमा रहेको कजाषमा थोक िथा खुद्रा व्यापारको अं श १९.८ प्रछिशि,
औद्योछगक उत्पादनको अंश १५.७ प्रछिशि, छनमाषणको अंश १०.0 प्रछिशि, सेवा उद्योगको
अंश ९.० प्रछिशि र यािायाि, सञ्चार िथा सावषजछनक सेवाको अंश ६.० प्रछिशि रहेको
ि।

85
 चाटष ५(ि): िैङ्क िथा हवत्तीय साँस्थािाट प्रवाहहि क्षेत्रगि कजाष सं रचना (प्रछिशिमा) (२०७७ फागुन)

7.6

32.0 15.7

10.0

9.0 6.0
s[lif 19.8 cf}Bf]lus pTkfbg
lgdf{0f oftfoft, ;+rf/ tyf ;fj{hlgs ;]jf
yf]s tyf v'b|f Jofkf/ ;]jf pBf]u
cGo

स्रोिःनेपाल राष्ट्र िैङ्क, २०७७

पुनरकजाष, सहुछलयिपूणष कजाष, प्राथछमकिाप्राप्त क्षेत्र कजाष र व्यवसाय छनररिरिा कजाष

5.26 कोछिड-१९ प्रिाहवि उद्योग व्यवसायलाई सहयोग पुर्याउने उद्देश्यले नेपाल राष्ट्र िैङ्किाट
सहुछलयि दरमा प्रदान गररने पुनरकजाष प्रवाह हवस्िार गने गरी नेपाल राष्ट्र िैङ्क पुनरकजाष
कायषहवछि, २०७७ जारी गररएको ि।
5.27 नेपाल राष्ट्र िैङ्किाट िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थालाई लिु, िरे ल ु िथा साना उद्यम पुनरकजाष २
प्रछिशि, हवशेर् पुनरकजाष १ प्रछिशि र सािारण पुनरकजाष ३ प्रछिशिमा ददने व्यवस्था गररएको
ि िने िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाले ऋणीिाट लिु, िरे ल ु िथा साना उद्यम पुनरकजाष र सािारण
पुनरकजाषमा ५ प्रछिशि र हवशेर् पुनरकजाषमा ३ प्रछिशि िरदा िढी व्याज छलन नपाउने
व्यवस्था गररएको ि।
5.28 २०७७ फागुन मसारिसम्म ४८ हजार ८ सय ३१ ऋणीको कुल रु. १ खिष ४२ अिष
१७ करोड पुनरकजाष स्वीकृि िएको ि। २०७७ फागुन मसारिमा रु.८८ अिष ८६ करोड
पुनरकजाष लगानीमा रहे को ि।
5.29 कृहर् िथा पशुपरिी कजाष िाहे क अरय कजाषहरूमा ग्रामीण इलाकालाई प्राथछमकिामा राखी
२०७८ असार मसारिसम्ममा वाञ्णज्य िैङ्कले ५०० वा रयूनिम प्रछि शाखा १० िथा
राहष्ट्रयस्िरका हवकास िैकले ३०० वा रयूनिम प्रछि शाखा ५ मध्ये जुन िढी हुरि सोही
िमोञ्जमको सं ख्यामा सहुछलयिपूणष कजाष प्रवाह गनुप
ष ने व्यवस्था छमलाईएको ि। राहष्ट्रयस्िर
िाहेकका हवकास िैङ्क िथा हवत्त कम्पनीहरूले क्रमशः रयूनिम २०० र १०० सहुछलयिपूणष
कजाष प्रवाह गनुप
ष ने व्यवस्था गररएको ि।
5.30 २०७७ फागुन मसारिसम्ममा वाञ्णज्य िैङ्कहरूको ६८ हजार ३ सय २७ ऋणीहरूसाँग रु.
१ खिष ११ अिष २६ करोड सहुछलयिपूणष कजाष लगानीमा रहेको ि। त्यसै गरी हवकास

86
 िैङ्कहरूको 8 हजार 1 सय 85 ऋणीहरूसाँग रु. 11 अिष ८३ करोड, हवत्त कम्पनीहरूको
५७४ ऋणीहरूसाँग रु.१ अिष १० करोड र लिुहवत्त हवत्तीय सं स्थाहरूको ११० ऋणीहरूसाँग
रु. १० करोड सहुछलयिपूणष कजाष लगानीमा रहे को ि।
5.31 २०७७ फागुन मसारिसम्ममा प्रवाहहि सहुछलयिपूणष कजाषमध्ये सवै िरदा िढी व्यवसाहयक
कृहर् िथा पशुपरिी िफष रु. ८८ अवष 29 करोड कजाष लगानीमा रहेको ि।चालु आछथषक
वर्षमा व्यवसायीक कृहर् िथा पशुपरिी र महहला उद्यमशीलिफष गएको कजाष उल्लेख्य रूपमा
िढे को ि। चालु आछथषक वर्षको फागुन महहनासम्म रु. ६४ अवष ७२ करोड थप सहुछलयिपूणष
कजाष प्रवाह िएको ि।

िाछलका ५(च): सहुछलयिपूण ष कजाषका लाछग व्याज अनुदान सम्वरिी एकीकृि कायषहवछि (िेश्रो
सं शोिन), २०७५ अनुसार प्रवाहहि कजाष (रु.करोडमा)
ऋणी सं ख्या िााँकी कजाष
कजाष प्रकार
2076 2077 2077 2076 2077 2077

असार असार फागुन असार असार फागुन

व्यावसाहयक कृहर् िथा
17203 24763 38355 3219 5411.4 8829.2
पशुपरिी कजाष

ञ्शञ्क्षि युवा स्वरोजगार कजाष 24 65 132 1.2 3.5 6.2

हवदे शवाट फकेका युवा

49 221 679 3.3 15.2 51.4
पररयोजना कजाष

महहला उद्यमशील कजाष 796 6682 36763 51.2 435.4 3295.1

दछलि समुदाय व्यवसाय

70 351 733 3.6 18.5 45.1
हवकास कजाष
उच्च र प्राहवछिक िथा
60 84 88 1.5 2.0 3.3
व्यावशाहयक ञ्शक्षा कजाष
िूकम्प हपछडिहरूको छनजी
93 221 237 2.5 5.5 5.5
आवास छनमाषण कजाष
कपडा उद्योग सञ्चालन - 61 205 - 64.8 192.6
प्राहवछिक िथा व्यावसाहयक
िाछलम पररर्दवाट मारयिा प्राप्त - - 2 - - -
सदस्यिाट छलइने िाछलम

युवा स्वरोजगार कजाष - - 2 - - 0.1

जम्मा 18,295 32,448 77,196 3,282.2 5,956.3 12428.4

स्रोिः नेपाल राष्ट्र िैङ्क
5.32 कोछिड-१९ प्रिाहवि पयषटन र िरे ल,ु साना िथा मझौला उद्यम क्षेत्रका श्रछमक िथा
कमषचारीको पाररश्रछमक िुक्तानीमा सहयोग पुर्याउन व्यवसाहयक छनररिरिा कजाष कायषहवछि,

87
 २०७७ जारी िएको ि। उक्त कायषहवछििमोञ्जम यसै वर्ष शुरु गररएको व्यवसाहयक
छनररिरिा कजाष २०७७ फागुन मसारिसम्म २० करोड ८८ लाख प्रवाह िएको ि।
5.33 नेपाल राष्ट्र िैङ्कले कृहर्, ऊजाष, पयषटन लगायिका प्रत्यक्ष रोजगारी छसजषना गने िथा रणनीछिक
हहसावले महत्वपूणष क्षेत्रलाई प्राथछमकिामा राखी यस्िा क्षेत्रमा क्रमशः कजाष हवस्िार गदै
जाने नीछि छलएको ि। वाञ्णज्य िैङ्कहरूले २०७८ असार मसारिसम्म कुल कजाष लगानीको
रयूनिम ११.0 प्रछिशि कजाष कृहर् क्षेत्रमा प्रवाह गनुप
ष ने व्यवस्था गररएकोमा २०७७ पुस
मसारिसम्म कृहर् क्षेत्रमा ११.० प्रछिशि प्रवाह गरे का िन्।
5.34 वाञ्णज्य िैङ्कहरूले २०७८ असार मसारिसम्म कुल कजाष लगानीको रयूनिम ६ प्रछिशि
ष ने व्यवस्था गररएकोमा २०७७ पुस मसारिसम्म आफ्नो कुल
कजाष ऊजाष क्षेत्रमा प्रवाह गनुप
कजाषको ५.७ प्रछिशि उजाष क्षेत्रमा प्रवाह गरे का िन्।

लिुहवत्त

5.35 काठमाडौं उपत्यकािाहहर (महानगरपाछलका र उपमहानगरपाछलकािाहे कका स्थानमा) २०७७

पुस मसारिपछि दुई शाखा खोली सञ्चालनमा ल्याएपश्चाि् काठमाडौं उपत्यकामा लिुहवत्त
हवत्तीय सं स्थाहरूको शाखा निएको स्थानीय िहका वडाहरूमा एक शाखा खोल्न स्वीकृछि
प्रदान गनष सहकने व्यवस्था गररएको ि। यसरी काठमाडौं उपत्यका िाहहर खोछलने दुई
ु ने व्यवस्था गररएको ि।
शाखामध्ये कम्िीमा एक शाखा गााँउपाछलकामा खोछलएको हुनप
5.36 लिुहवत्त हवत्तीय सं स्थाहरूले आफ्ना ग्राहकसाँग छलने धयाजदर अछिकिम् १५ प्रछिशिसम्म
छनिाषरण गनष सक्ने व्यवस्था गररएको ि। छनक्षेप सं कलन गने िथा थोक कजाष कारोिार गने
सं स्थाहरूले २०७७ काञ्त्तकदे ञ्ख आिार दर ियार पानुप
ष ने व्यवस्था गररएको ि।
5.37 लिुहवत्त हवत्तीय सं स्थाहरूलाई िैंक िथा हविीय सं स्थाहरूले हवपन्न वगष कजाष प्रवाह गदाष
०.५० प्रछिशििरदा िढी सेवा शुल्क छलन नपाइने व्यवस्था गररएको ि।
5.38 लिुहवत्त हवत्तीय सं स्थाहरूको ईजाजि ददने कायष स्थगन गररएको ि। साथै, इजाजिको
प्रहक्रयामा रहेका लिुहवत्त हवत्तीय सं स्थाहरूको इजाजि प्रहक्रया समेि रद्द गररएको ि।
5.39 कजाषको पहुाँच रयून रहेको लिु, साना िथा मध्यमस्िरका उद्यमहरूमा कजाषको पहुाँच अछिवृदि
गने उद्देश्यले जमषन सरकार अरिगषिको छनकाय KFW को सहकायषमा सछचाछलि ग्रामीण
क्षेत्रमा हवत्तीय पहुाँच कायषक्रमको लाछग ७० लाख युरो िरािरको अनुदान िथा २० लाख
युरो िरािरको प्राहवछिक सहायिा प्राप्त िएको ि। साथै, उक्त सं स्थासं ग ग्रामीण क्षेत्रमा
हवत्तीय पहुाँच कायषक्रमको छनररिरिा ददन युरो ६० लाख अनुदानमा SEDRA II कायषक्रम
कायाषरवयनको लाछग अनुदान सहायिा सम्झौिा र पररयोजना सम्झौिा सम्पन्न िएको ि।

88
हवत्तीय क्षेत्र सुिार िथा छनयमन

5.40 कोछिड-१९ का कारण उत्पन्न असहज पररञ्स्थछिमा पछन आछथषक गछिहवछि चलायमान िनाउन
र समहिगि आछथषक व्यवस्थापनमा सहजीकरण गने उद्देश्यले िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाहरूिाट
प्रवाह हुने कजाषको छनररिरिाको लाछग छनयामकीय सहजिा र केही िु ट ददने नीछि अिलम्िन
गररएको ि।
5.41 कजाष िुक्तानी अवछिको म्याद थप, कजाष पुनरसं रचना र पुनरिाछलकीकरण गने व्यवस्थाको
साथै कोछिड-१९ का कारण कजाष िुक्तानी गनष नसकेमा पछन कजाष वगीकरणलाई यथावि
ाँ ु ी कजाषको अछिकिम् २०
राख्न सहकने व्यवस्था गररएको ि। ऋणीहरूलाई चालुपज
प्रछिशिसम्म र आवछिक कजाषको अछिकिम् १० प्रछिशिसम्म थप कजाष प्रवाह गनष सहकने
व्यवस्था गररएको ि।
5.42 वाञ्णज्य िैङ्कहरूले क्रछमक रूपले िढाउाँ दै जाने गरी २०८१ असार मसारिसम्म लिु, साना
एवम् मझौला उद्यमका क्षेत्रमा रु. १ करोड िरदा कम रकमका कजाषहरू आफ्नो कुल कजाष
लगानीको रयूनिम १५ प्रछिशि, ऊजाष क्षेत्रमा रयूनिम १० प्रछिशि र कृहर् क्षेत्रमा २०८०
असारसम्ममा रयूनिम १५ प्रछिशि कजाष प्रवाह गनुप
ष ने व्यवस्था गररएको ि।
5.43 ाँ ीगि सवलिा कायम राख्न िैंक िथा हवत्तीय सं स्थाहरूले
िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाहरूको पुज
आछथषक वर्ष २०७६÷७७ को खुद हविरणयोग्य मुनाफाको िढीमा ३० प्रछिशिसम्म मात्र
नगद लािांश िोर्णा िथा हविरण गनष पाउने व्यवस्था गररएको ि।
5.44 िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाहरूले कोछिड-१९ िाट प्रिाहवि ऋणीको हकमा ६ महहना वा सोिरदा
कम अवछिको धयाज िक्यौिा रहेको अवस्थामा कालोसूचीमा समावेश गने प्रहक्रया र ६
महहनािरदा िढीको धयाज िक्यौिा निएको अवस्थामा छििो छललामी प्रहक्रया २०७८ असार
मसारिसम्मका लाछग स्थगन गनुप
ष ने व्यवस्था गररएको ि।
5.45 िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाहरूले छनञ्श्चि प्रयोजन नखुलेका अछिहवकर्ष कजाष, छििो कजाष, सम्पञ्त्त
कजाष, व्यञ्क्तगि आवछिक कजाष, सेयरको छििोमा प्रदान गररएको कजाष लगायि जुनसुकै
शीर्षकका व्यञ्क्तगि कजाष प्रछि ग्राहक रु.५० लाखसम्म मात्र प्रवाह गनष सहकने व्यवस्था
गररएको ि। यसअञ्ि िहुिैंहकङ कारोिार गरी उक्त सीमािरदा िढी कजाष छलएका ऋणीहरूले
२०७८ असार मसारिसम्म कुल व्यञ्क्तगि अछिहवकर्ष कजाष रु.५० लाखसम्म कायम गनुप
ष ने
व्यवस्था गररएको ि।
5.46 हवद्युि ् आयोजना छनमाषण गरी हवद्युि ् छनयाषि गनष शुरु गरे का पररयोजनामा प्रवाहहि कजाषलाई
छनयाषि शुरु गरे को ५ वर्षसम्म र जलाशययुक्त जलहवद्युि ् आयोजनामा प्रवाहहि कजाषलाई
कजाष अवछििर आिार दरमा १ प्रछिशि हवरदुसम्म मात्र थप गरी कजाष प्रदान गनुप
ष ने व्यवस्था
गररएको ि।

89
5.47 कोछिड-१९ को कारण िैहङ्कङ्ग प्रणालीिाट प्रवाह हुने कजाषमा सं कुचन आउन नददने उद्देश्यले
ाँ ी र स्वदे शी छनक्षेप अनुपाि २०७८
स्वदे शी मुद्रामा प्रवाह िएको कजाष सापटको प्राथछमक पुज
असारसम्मको लाछग ८५ प्रछिशिसम्म जान सहकने व्यवस्था गररएको ि।
5.48 कृहर् क्षेत्रमा दीिषकालीन सािनको उपलधििा सहज िनाउन कृहर् हवकास िैङ्कले सम्िञ्रिि
छनकायिाट स्वीकृछि छलई कृहर् ऋणपत्र र ऊजाष क्षेत्रमा लगानीको अनुिव हाछसल गरे का
वाञ्णज्य िैङ्कहरूले सम्िञ्रिि छनकायिाट स्वीकृछि छलई ऊजाष ऋणपत्र जारी गनष सक्ने
व्यवस्था गररएको ि।
5.49 इजाजिपत्रप्राप्त सं स्थाले खािा खोल्दा, चेक जारी गदाष, मौज्दाि प्रमाञ्णि गदाष, खािा सञ्चालन
गदाष, खािा िरद गदाष, स्टे टमेरट ददं दा, हवप्रेर्ण रकम खािामा जम्मा गदाष, एिीिीएस लगायिका
सेवा प्रदान गदाष ग्राहकिाट कुनै हकछसमको सेवा शुल्क छलन नपाइने व्यवस्था गररएको ि।
5.50 कजाष प्रवाह गदाष छलने सेवा शुल्क, अछग्रम िुक्तानी शुल्क र प्रछिवििा शुल्क िाहे क अरय
कुनै पछन शुल्क छलन नपाइने, कजाषसाँग सम्िञ्रिि सम्पूणष लागि धयाजदरमा नै प्रछिछिञ्म्वि
हुन ु पने व्यवस्था गररएको ि। ईजाजिपत्रप्राप्त “क”, “ख” र “ग” वगषका िैङ्क िथा हवत्तीय
सं स्थाले कजाष स्वीकृछि गदाष सेवा शुल्कवापि क्रमशः अछिकिम ०.७५ प्रछिशि, १.००
प्रछिशि, र १.२५ प्रछिशिसम्म मात्र शुल्क छलन पाइने व्यवस्था गररएको ि।
5.51 व्यञ्क्तगि आवछिक कजाषमा ञ्स्थर व्याजदर कायम गने व्यवस्था गररएको ि । यसरी कजाष
अवछििर व्याजदर पररविषन नहुने गरी प्रवाहहि कजाषमा ऋणीसाँगको छलञ्खि सहमछिमा पहहलो
पटक ७ वर्षमा र ित्पश्चाि प्रत्येक ५ वर्षमा धयाजदर पुनरावलोकन गनष सहकने व्यवस्था
गररएको ि।
5.52 सं स्थागि सामाञ्जक उत्तरदाहयत्व कोर्िाट हुने खचषको िढीमा ५ प्रछिशिसम्म हवद्युिीय
कारोिार प्रविषनका लाछग गररने खचषलाई सं स्थागि सामाञ्जक उत्तरदाहयत्व खचषमा समावेश
गनष सहकने व्यवस्था गररएको ि।
5.53 छनक्षेपिाहे कका धयाज प्रदान गररने छनक्षेप खािाहरूमा ददइने अछिकिम र रयूनिम
धयाजदरिीचको अरिर ५ प्रछिशि हवरदुिरदा िढीले फरक पानष नपाइने व्यवस्था गररएको
ि।
5.54 २०७६ चैिदे ञ्ख २०७७ फागुनसम्ममा ८ िैङ्कहरूलाई दीिषकालीन प्रकृछिको श्रोि
पररचालनका लाछग रु.२३ अिष ८० करोडको ऋणपत्रहरू जारी गनष स्वीकृछि प्रदान गररएको
ि।
5.55 िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थािाट छनयछमि रूपमा छलइाँ दै आएको ि्याङ्क सं कलन, सुरक्षण, अनुगमन,
हवश्लेर्ण एवम् हववरण प्रकाशनमा रहेका हवद्यमान समस्याहरूलाई सम्िोिन गनष सुपररवेक्षकीय
सूचना प्रणाली हवकास गने कायष सम्पन्न िएको ि। यो प्रणाली इजाजिपत्रप्राप्त िैंक िथा
हवत्तीय सं स्थामा माचष १, २०२१ दे ञ्ख समानारिर रूपमा कायाषरवयनमा ल्याइएको ि।

90
5.56 आछथषक वर्ष २०७७÷७८ दे ञ्ख BASEL-III को Capital Adequacy Framework, 2015
िमोञ्जम राहष्ट्रयस्िरका हवकास िैंकहरूको पुाँजीकोर्को गणना िथा अनुगमन समानारिर
रूपमा शुरु गररएको ि।

ाँ ीिजार
पुज

5.57 २०७६ फागुन मसारिमा १,३७७.२ अं कमा रहेको नेप्से सूचकाङ्क २०७७ फागुन मसारिमा
२,४५८.५ अंकमा पुगेको ि। २०७७ असार मसारिमा नेप्से सूचकाङ्क १,३६२.४ अंक
पुगेको छथयो। यसरी चालु आछथषक वर्षमा पुाँजीिजार उत्साहजनक रूपमा िढे को ि।

5.58 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्ममा नेपाल स्टक एक्सचेरज छलछमटे डमा सूचीकृि
शेयरको च ुक्ता मूल्य रु. ५ खिष ५१ अिष ६७ करोड पुगेको ि। अञ्िल्लो वर्षको सोही
अवछिमा रु. ४ खिष ५८ अिष ४९ करोड रहे को छथयो।
5.59 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्ममा प्राथछमक िजारमाफषि रु. ४६ अिष ९७ करोड
िरािरको पुाँजी पररचालन िएको ि। गि वर्षको सोही अवछिमा प्राथछमक िजारमाफषि रु.
ाँ ी पररचालन िएको छथयो। यस अवछिमा सािारण शेयरको प्राथछमक
३० अिष ४१ करोड पुज
छनष्काशनमाफषि रु. ११ अिष ५९ करोड, हकप्रद शेयर छनष्काशनमाफषि रु. २ अिष ४८
करोड, ऋणपत्रमाफषि रु. २९ अिष ६० करोड र म्युच ुअल फण्डमाफषि रु. ३ अिष ३०
करोड पुाँजी पररचालन िएको ि।
5.60 २०७६ फागुन मसारिमा नेपाल स्टक एक्सचेरजमा सूचीकृि कम्पनीको सं ख्या २१२ रहेकोमा
२०७७ फागुन मसारिमा २१७ पुगेको ि।

चाटष ५(ङ): नेप्से सूचकाङ्क र नेप्से फ्लोट सूचकाङ्क (छिरदुमा)

2458.49
2500.00 नेप्से सूचकाङ्क नेप्से फ्लोट सूचकाङ्क 200.00

2000.00 1718.15 168.95 150.00

1582.67
1362.35
1500.00 1212.36 1259.02
125.41
1036.11
961.23
116.14 100.00
1000.00 92.43
97.78
87.15
518.33
362.85 389.74 64.10 68.47 50.00
500.00
35.80
30.67 30.56
0.00 0.00

स्रोिः नेपाल स्टक एक्सचेरज,, *फागुन २०७७

91
5.61 ाँ ीकरण २०७६ फागुन मसारिको िुलनामा
२०७७ फागुन मसारिमा छििोपत्र िजार पुज
९२.4 प्रछिशिले वृहि िई रु. ३३ खिष ८७ अिष ३३ करोड पुगेको ि। कुल गाहषस््य
उत्पादनसाँग िजार पुाँजीकरणको अनुपाि ७९.४ प्रछिशि रहे को ि।
5.62 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्ममा छििोपत्र कारोिार रकम रु. ७ खिष १६ अिष
९३ करोड रहे को ि। अञ्िल्लो वर्षको सोही अवछिमा छििोपत्र कारोिार रकम रु. १ खिष
३० अिष ३6 करोड रहे को छथयो।
5.63 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्ममा छििोपत्र छनक्षेप िथा राफसाफको सेवा प्रदान
गरररहेको छसछडएससीमा दिाष िएका कम्पनीको सं ख्या २०७ पुगेको ि। आछथषक वर्ष
२०७७÷७८ को फागुनसम्म छसछडएससीमा दिाष िएका छनक्षेप सदस्यहरूको सं ख्या ७७
पुगेको ि र छनक्षेप सदस्यहरूले ७७ ञ्जल्लािाट नै छनक्षेप सेवा उपलधि गराउाँ दै आएका
िन्।
5.64 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुन मसारिमा अिौछिकृि छििोपत्रको सं ख्या ६ अिष २६
करोड २४ लाख पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को फागुन मसारिमा यस्िो सं ख्या
५ अिष २० करोड ६० लाख रहेको छथयो।
5.65 प्राथछमक छनष्काशनमा हहिग्राही खािा अछनवायष गरे साँगै हहिग्राही खािा खोल्नेको सं ख्या
उल्लेख्य रूपमा वृहि िएको ि। आछथषक वर्ष २०७७÷७८ को फागुन मसारिमा हहिग्राही
खािाको कुल सं ख्या ३१ लाख ९४ हजार पुगेको ि। एक वर्षअञ्ि यस्िो सं ख्या १६ लाख
४६ हजार रहे को छथयो।
िाछलका ५(ि): छििोपत्र अिौछिकीकरणको अवस्था
पहहलो आठ महहना
हववरण २०७4/७5 २०७5/७6 २०७6÷७7 २०७6÷७7 २०७7/७8

दिाष कम्पनीको सं ख्या १९४ 198 198 203 207

छनक्षेप सदस्यको सं ख्या ६८ ७२ ७6 ७५ ७7

हहिग्राही खािाको १२८६.५ १५७०.6 १753.0 १६४५.९ 3193.7

सं ख्या (हजारमा)

अिौछिकृि छििोपत्रको २६७.८ ४२०.३ ५07.0 ५07.0 626.2

सं ख्या (करोडमा)

स्रोिः छसछडएस एण्ड ञ्क्लयरीङ्ग छल.

छिमा

5.66 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुन मसारिसम्म जीवन छिमा कम्पनी १९, छनजीवन छिमा
कम्पनी २० र पुनिीमा कम्पनी १ गरी जम्मा छिमा कम्पनीको सं ख्या ४० रहे को ि।

92
5.67 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुन मसारिसम्म छिमा व्यवसायको कुल हवत्तीय स्रोि िथा
उपयोग रु. ५ खिष २ अिष ७० करोड रहेको ि। यस मध्ये जीवन छिमा व्यवसाय गने
िीमकको रु. ४ खिष ३५ अिष ३६ करोड र छनजीवन छिमा व्यवसाय गने िीमकको रु.
६७ अिष ३४ करोड रहेको ि। यो हवत्तीय स्रोि िथा उपयोग आछथषक वर्ष २०७६/७७
को सोही अवछिको िुलनामा १५ प्रछिशिले िढी हो।
5.68 छिमाको हवस्िारसाँगै पछिल्लो समय छिमा कम्पनीले आजषन गने छिमा शुल्कमा समेि िीब्र
रूपले वृहि हुाँदै गइरहेको ि । आछथषक वर्ष २०७३/७४ मा छिमाशुल्क रु. ५७ अिष ८९
करोड रहे कोमा आछथषक वर्ष २०७६/७७ मा रु. १ खिष २० अिष ९७ करोड रहेको ि।
चालु आछथषक वर्षको फागुनसम्म रु.1 खिष 2 अिष 40 करोड छिमाशुल्क सं कलन िएको
ि।
5.69 जीवन िथा छनजीवन छिमा व्यवसाय गने िीमकको लगानीयोग्य रकम क्रमशः वृहि हुाँदै
गईरहे को ि। आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुन मसारिमा यस्िो रकम रु. ४ खिष २३
अिष ६१ करोड पुगेको ि। जसमा जीवन र छनजीवन छिमाको अंश क्रमशः ८4.९ प्रछिशि
र १5.१ प्रछिशि रहे को ि।

िाछलका ५(ज): जीवन िथा छनजीवन छिमा क्षेत्रको लगानीयोग्य सािन (रु. करोडमा)
छिमा
आछथषक वर्ष जम्मा
जीवन छनजीवन
२०७३⁄७४ १3883.9 २242.5 १6126.3

२०७४⁄७५ १7781.5 २745.0 20526.4

२०७५⁄७६ 22517.9 ३667.8 २6185.7

२०७6⁄७7 28467.5 5844.1 34311.5

२०७7⁄७8 *
35967.० 6394.0 42361.०

स्रोिः छिमा सछमछि, नेपाल २०७७ *

फागुन मसारिसम्ममा

5.70 २०७७ फागुन मसारिसम्ममा कररि 23.4 प्रछिशि जनिाको छिमामा पहुाँच पुगेको ि।
वैदेञ्शक रोजगार र म्यादी जीवन छिमा समेि गणना गदाष छिमामा कररि २६ प्रछिशि
जनिाको पहुाँच पुगेको अनुमान ि। सं िीय सं रचना अनुसार छिमा कम्पनीहरूलाई शाखा
स्थापना िथा हवस्िार गनष छनदे शन ददइएकोमा २०७७ फागुन मसारिमा छिमाको शाखा सं ख्या
जीवन छिमािफष १,९६९ र छनजीवन छिमािफष ९३६ गरी जम्मा २,९०५ रहे को ि।
२०७७ फागुन मसारिमा िागमिी प्रदे शमा सिैिरदा िढी र कणाषली प्रदे शमा सिैिरदा कम
िीमकको सं ख्या रहेको ि।

93
 िाछलका ५(झ): जीवन िथा छनजीवन िीमकको सं ख्या
प्रदे श जीवन छिमा छनजीवन छिमा जम्मा
प्रदे श नं. 1 ३48 १58 ५06
प्रदे श नं. 2 २63 १21 ३84
िागमिी ४99 ३08 ८07
गण्डकी १96 १25 ३21
लुञ्म्िनी २93 १28 ४21
कणाषली १50 37 १८7
सुदूरपञ्श्चम २20 59 279
जम्मा १969 936 २९05
स्रोिः छिमा सछमछि, नेपाल २०७७
5.71 कृहर् िथा पशुपरिी छिमा शुल्कको ७५ प्रछिशि रकम अनुदान ददने व्यवस्था िएअनुरूप
आछथषक वर्ष २०७६/७७ मा सरकारले रु. २६ अिष ३८ करोड छिमाङ्कको रु. १ अिष १८
लाख छिमा शुल्कमध्ये रु. ८८ करोड ६२ लाख अनुदान प्रदान गरे को ि। आछथषक वर्ष
२०७७/७८ को फागुन मसारिसम्ममा रु. २७ अिष २४ करोड ८३ लाख छिमाङ्कको रु.
१ अिष २३ करोड ३७ लाख छिमा शुल्क मध्ये रु. ९२ करोड ५३ लाख ३४ हजार
अनुदान प्रदान गररएको ि।

गैर-िैङ्क हवत्तीय सं स्थाहरू

5.72 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को पुससम्ममा कमषचारी सञ्चय कोर्को सम्पछि िथा दाहयत्व
रु. ४ खिष १० अिष ८३ करोड पुगेको ि। सञ्चय किाषहरूको सञ्ञ्चि रकम रु. ३ खिष
६९ अिष ६१ करोड रहे को ि।
5.73 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को पुससम्ममा नागररक लगानी कोर्को सम्पञ्त्त िथा दाहयत्व रु.
१ खिष ७६ अिष ७० करोड पुगेको ि। हवछिन्न क्षेत्रमा गरी कोर्को रु. १ खिष ६३ अिष
२१ करोड कजाष लगानीमा रहे को ि।
5.74 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्ममा हुलाक िचि िैङ्कको कुल छनक्षेप रु. ९८ करोड
७७ लाख रहे को ि िने कजाष लगानी रु. ४१ करोड 63 लाख िएको ि । यो िैङ्कमा कुल
िचि खािा सं ख्या 62 हजार 3 सय 83 पुगेको ि।
5.75 छनक्षेप िथा कजाष सुरक्षण कोर्ले िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाहरूमा प्राकृछिक व्यञ्क्तका नाममा
िचि िथा मुिछि खािामा रहे को रु. ३ लाखसम्मको छनक्षेप सुरक्षण एवम् िैङ्क िथा हवत्तीय
सं स्थािाट िोहकएका प्राथछमकिा प्राप्त क्षेत्रमा प्रवाह हुने पशुिन कजाष, हवपन्न वगष कजाष, साना
िथा मझौला उद्यम कजाष र कृहर् कजाष आददको सुरक्षण गदै आएको ि। २०७७ असारसम्म
रु. ६२ अिष १४ करोड कजाष सुरक्षण रहेकोमा २०७७ पुससम्ममा रु. ७५ अिष ४४ करोड
कजाष सुरक्षण िएको ि। हवछिरन ६८ िैङ्क िथा हवत्तीय सं स्थाको रु. ७ खिष ५७ अिष ५
करोड छनक्षेप सुरक्षण िएको ि।

94
 िाछलका ५(ञ): छनक्षेप िथा कजाष सुरक्षण कोर्ले प्रदान गरे को सुरक्षणको अवस्था

हववरण २०७६ असार २०७६ पुस २०७७ असार २०७७ पुस

कजाष सुरक्षण रकम (रु

२५59.७ ४717.3 6214.5 7544.७
करोडमा)

छनक्षेप सुरक्षण रकम (रु.

६०३३८.७ ६६००५.९ ६८948.9 757५8.7
करोडमा)

सुरक्षण गररएका कजाष/छनक्षेप

प्रदान गने िैङ्क िथा हवत्तीय ८५ ७६ 73 ६8
सं स्थाको सं ख्या

छनक्षेप खािा संख्या २२१८००१६ २५३१३९२४ २६026442 27397308

स्रोिः छनक्षेप िथा कजाष सुरक्षण कोर्, २०७७

5.76 कजाष सूचना केरद्रले २०७७ चैिसम्म िैक िथा हविीय सं स्थाहरूका १० लाख ३६ हजार
५२ जना र लिुहवि हविीय सं स्थाहरूका २९ लाख २ हजार ८ सय जना ऋणीहरूको सूचना
सं कलन गरे को ि। आछथषक वर्ष २०७७/७८ फागुन मसारिसम्म हवछिन्न िैङ्क िथा हवत्तीय
सं स्थाका जम्मा १5 हजार 2 सय 95 ऋणी कजाष सूचना केरद्र छलछमटे डको कालो सूचीमा
राञ्खएका िन्। २०७७ साउनदे ञ्ख २०७७ फागुन मसारिसम्ममा ३,९४४ ऋणी कालो
सूचीमा समावेश िएका िन् िने १,१६९ ऋणी कालो सूचीिाट िाहहररएका िन्।

सहकारी सं स्था

5.77 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म सहकारी सं स्थाहरूको सं ख्या २९ हजार ८ सय

८६, शेयर सदस्य सं ख्या ७३ लाख ७ हजार ४ सय ६२ र शेयर पुाँजी रु. ९४ अिष १०
करोड रहे को ि।
5.78 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म सहकारी क्षेत्रमा रु. ४ खिष ७७ अिष ९६ करोड
िचि पररचालन िई रु. ४ खिष २६ अिष २६ करोड कजाष प्रवाह िएको ि । आछथषक वर्ष
२०७६/७७ को सोही अवछिमा रु. ३ खिष ५० अिष ५८ करोड िचि पररचालन िई रु.
३ खिष ४१ अिष ७१ करोड ऋण पररचालन िएको छथयो।
5.79 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुन मसारिसम्म सहकारी क्षेत्रमा ८८ हजार ३ सय ९
प्रत्यक्ष रोजगारी छसजषना िएको ि।
5.80 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्ममा प्रारञ्म्िक सं स्था िाहेक सहकारी अछियानको
केरद्रदे ञ्ख ञ्जल्ला िहसम्म राहष्ट्रय सहकारी महासं ि १, राहष्ट्रय सहकारी िैङ्क १, हवर्यगि
केरद्रीय सहकारी सं ि १९, ञ्जल्ला सहकारी सं ि ७० र हवर्यगि ञ्जल्ला सहकारी सं ि २५६
दिाष िई सञ्चालनमा रहेका िन्।

95
5.81 छनयमन एवं प्रविषनलाई प्रिावकारी िुल्याउन िथा सहकारी सं ि/सं स्थाको एकीकृि ि्याङ्कको
आिार सृजना गरी ित्काल सूचना उपलधि हुने व्यवस्था गनष सहकारी िथा गररिीसम्िरिी
व्यवस्थापन सूचना प्रणाली (Co-operative and Poverty-related Management Information
System- COPOMIS) कायाषरवयनमा ल्याइएको ि।

96
 ६. िाह्य क्षेत्र

6.1 गि वर्षको िुलनामा चालु अछथषक वर्षमा आछथषक गछिहवछि हवस्िार िएका कारण वैदेञ्शक
व्यापारमा केही वृहि िएको ि। आयाि र छनयाषि दुवै िढे को ि। आयािको िुलनामा
छनयाषिको वृहिदर उच्च रहे िापछन िुलनात्मक रूपमा आयािको आकार ठू लो िएको कारण
व्यापार िाटामा केही वृहि िएको ि। चालु खािा िाटामा सीमारि वृहि िएिा पछन पुाँजी
खािा र हवत्तीय खािा िचिमा रहेका कारण समग्र शोिनारिर ञ्स्थछि िचिमा रहेको ि।
हवदे शी मुद्रा सञ्ञ्चछि सुदृढ अवस्थामा रहेको ि।

वैदेञ्शक व्यापार

6.2 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म कुल वस्िु व्यापारमा छनयाषिको अंश ७.९ प्रछिशि
पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ फागुनमा यस्िो अंश ७.५ प्रछिशि रहेको छथयो।
हवगि दश वर्षलाई हेदाष कुल वस्िु व्यापारमा छनयाषिको अंश क्रमशः िटदै गएको ि।

चाटष ६(क): कुल व्यापारमा छनयाषि/आयािको अं श (प्रछिशिमा)

100.0

80.0

60.0

40.0

20.0

0.0

छनयाषिको अंश आयािको अंश

स्रोि: नेपाल राष्ट्र िैङ्क ,२०७७

6.3 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म कुल वस्िु छनयाषि ७.८ प्रछिशिले वृहि िई रु.
८० अिष ७८ करोड पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही अवछिमा वस्िु छनयाषि
रु. ७४ अिष ९१ करोड रहे को छथयो। आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म िारििफष
ु िफष २.० प्रछिशिले छनयाषि िढे को ि िने चीनिफषको छनयाषि
११.३ प्रछिशि र अरय मुलक
४३.७ प्रछिशिले िटे को ि।

97
6.4 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म िटमासको प्रशोछिि िेल, अलैं ची, पञ्श्मना, जुटका
सामान, िागो (पोछलिर िथा अरय) लगायिका वस्िुको छनयाषि िढे को ि िने ऊनी गलैं चा,
िार, जस्िापािा, दाल, जुत्ता िथा चप्पल, ियारी पोशाक, पाम िेल लगायिका वस्िुको छनयाषि
िटे को ि।

6.5 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म कुल वस्िु आयाि २.१ प्रछिशिले वृहि िई रु.
९ खिष ४३ अिष ९९ करोड पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही अवछिमा
यस्िो आयाि २.६ प्रछिशिले िटे र रू. ९ खिष २४ अिष २४ करोड पुगेको छथयो। आछथषक
वर्ष २०७७/७८ को फागुन महहनासम्म िारििाट िएको आयाि ९.८ प्रछिशिले िढे को ि
ु िाट िएको आयाि क्रमशः ७.१ र १२.१ प्रछिशिले िटे को ि।
िने चीन र अरय मुलक

6.6 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म चामल, िटमासको कच्चा िेल, एम.एस. छिलेट,
यािायािका सािन िथा पाटपूजाष, दूरसं चारका उपकरण िथा पाटपूजाष लगायिका वस्िुको
आयाि िढे को ि िने पेट्रोछलयम पदाथष, हवाईजहाजका पाटपूजाष, कच्चा पाम िेल, अरय
मेछसनरी िथा पाटपूजाष, छिछडयो, टे छलछिजन िथा पाटपूजाष लगायिका वस्िुको आयाि िटे को
ि।

6.7 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म कुल वैदेञ्शक व्यापार २.६ प्रछिशिले वृहि िई
रु. १० खिष २४ अिष ७७ करोड पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही अवछिमा
कुल व्यापार १.१ प्रछिशिले िटे र रु. ९ खिष ९९ अिष १५ करोड पुगेको छथयो।

6.8 आछथषक वर्ष २०७६/७७ मा छनयाषि र आयािको कुल गाहषस््य उत्पादनसाँगको अनुपाि
क्रमशः २.५ प्रछिशि र ३०.६ प्रछिशि रहेको ि। आछथषक वर्ष २०७५/७६ मा यस्िो
अनुपाि क्रमशः २.५ प्रछिशि र ३६.८ प्रछिशि रहे को छथयो।

चाटष ६(ख): िाह्य क्षेत्रका प्रमुख पररसूचकहरू (कुल गाहषस््य उत्पादनको प्रछिशिमा)
50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0

-10.0

-20.0

-30.0

-40.0

छनयाषि आयाि व्यापार सरिुलन कुल वैदेञ्शक व्यापार हवप्रेर्ण

स्रोि: नेपाल राष्ट्र िैङ्क, २०७७

98
व्यापार सरिुलन, शोिनारिर र हवप्रेर्ण

6.9 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म कुल वस्िु व्यापार िाटा १.६ प्रछिशिले वृहि िई
रु. ८ खिष ६३ अिष २१ करोड पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही अवछिमा
यस्िो िाटा रु. ८ खिष ४९ अिष ३३ करोड रहेको छथयो।

6.10 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म शोिनारिर ञ्स्थछि रु.६८ अिषले िचिमा रहेको
ाँ ी खािा र हवत्तीय खािा िचिमा रहेका कारण शोिनारिर ञ्स्थछिमा
ि। खुद ट्रारसफर, पुज
सुिार आएको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही अवछिमा शोिनारिर ञ्स्थछि रु.३७
अिष ८४ करोडले िचिमा रहे को छथयो। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को फागुनसम्म रु.१
खिष १९ अिष ७० करोडले िाटामा रहेको चालु खािा आछथषक वर्ष २०७७/७८ को
फागुनसम्म रु.१ खिष ४८ अिष ६८ करोडले िाटामा रहेको ि।

6.11 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म हवप्रेर्ण आप्रवाह ८.६ प्रछिशिले वृहि िई रु.६
खिष ४२ अिष १४ करोड पुगेको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही अवछिमा हवप्रेर्ण
आप्रवाह रु.५ खिष ९१ अिष १९ करोड रहेको छथयो। आछथषक वर्ष २०७६/७७ मा हवप्रेर्ण
आप्रवाह कुल गाहषस््य उत्पादनको २२.४ प्रछिशि रहयो। अञ्िल्लो आछथषक वर्ष यस्िो
अनुपाि २२.8 प्रछिशि रहे को छथयो।

िाछलका ६(क): हवप्रेर्ण आप्रवाहको अवस्था

हववरण २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ 207५/७६ 207६/७७ 2077/78*

हवप्रेर्ण आप्रवाह ६६५.१ ६९५.५ ७५५.१ ८७९.३ ८७५.० ६४२.१

(रु.अिष)
प्रछिशि पररविषन ७.७ ४.६ ८.६ १६.५ -०.५ ८.६
हवप्रेर्णको कुल गाहषस््य २५.५ २२.६ २१.८ २२.८ २२.४ -
उत्पादनसाँगको अनुपाि
चालु खािा प्राछप्तमा ६४.० ६०.६ ६२.४ ६३.५ ६६.३ ७१.३
हवप्रेर्ण आप्रवाहको अं श
चालु ट्रारसफर आयमा ८०.५ ८१.३ ८६.७ ८७.४ ८८.६ ८८.८
हवप्रेर्ण आप्रवाहको अं श
स्रोि: नेपाल राष्ट्र िैङ्क, २०७७ *फागुनसम्म

हवदे शी हवछनमय सञ्ञ्चछि

6.12 २०७७ असार मसारिमा कुल हवदे शी हवछनमय सञ्ञ्चछि रु.१४ खिष १ अिष ८४ करोड
रहेकोमा २०७७ फागुन मसारिमा रु.१४ खिष ३६ अिष ५४ करोड पुगेको ि। हवदे शी
हवछनमय सञ्ञ्चछि २०७७ असार मसारिमा अमेररकी डलरमा ११ अिष ६५ करोड रहेकोमा
२०७७ फागुन मसारिमा १२ अिष ३७ करोड पुगेको ि।

99
6.13 २०७७ फागुन मसारिमा कायम रहेको कुल हवदे शी हवछनमय सञ्ञ्चछिमा नेपाल राष्ट्र िैङ्कमा
रहेको सञ्ञ्चछिको अंश ८८.१ प्रछिशि रहेको ि िने कुल हवदे शी हवछनमय सञ्ञ्चछिमा िारिीय
मुद्रा सञ्ञ्चछिको अंश २७.६ प्रछिशि रहेको ि।

6.14 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्मको आयािलाई आिार मारदा िैहकङ्ग क्षेत्रसाँग रहेको
हवदे शी हवछनमय सञ्ञ्चछिले १२.५ महहनाको वस्िु आयाि र ११.३ महहनाको वस्िु िथा सेवा
आयाि िान्न पयाषप्त रहने दे ञ्खरि।

प्रत्यक्ष वैदेञ्शक लगानी

6.15 आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म खुद प्रत्यक्ष वैदेञ्शक लगानी ३४.८ प्रछिशिले
कमी आई रु. १० अिष १८ करोड कायम िएको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही
अवछिमा खुद प्रत्यक्ष वैदेञ्शक लगानी रु. १५ अिष ६१ करोड रहेको छथयो।

6.16 २०७६ असार मसारिमा प्रत्यक्ष वैदेञ्शक लगानी दाहयत्व रु. १ खिष ८२ अिष ९२ करोड
रहेकोमा २०७७ असार मसारिमा यस्िो दाहयत्व रु. २ खिष २ अिष ४० करोड कायम
िएको ि। आछथषक वर्ष २०७७/७८ को फागुनसम्म वैदेञ्शक लगानी वापि रु. २४ अिष
८८ करोड लािााँश िुक्तानीको लाछग स्वीकृछि प्रदान गररएको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७
को सोही अवछिमा यस्िो स्वीकृछि रु. ९ अिष ५८ करोड रहे को छथयो।

िाछलका ६(ख): लािांश ि ुक्तानीको अवस्था

ि ुक्तानी २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ 207६/7७ 207७/7८*

लािांश िुक्तानी स्वीकृछि 6.25 17.24 39.53 27.78 १२.९० २४.८८

(रु. अिषमा)

चालु खािा िुक्तानीमा लािांशको अंश 0.7 1.5 2.7 1.7 1.0 २.४
*
स्रोि: नेपाल राष्ट्र िैङ्क, २०७७ फागुनसम्मको

हवछनमय दर

6.17 २०७७ असार मसारिको िुलनामा २०७७ फागुन मसारिमा नेपाली रुपैयााँ अमेररकी डलरसाँग
३.६ प्रछिशिले अछिमूल्यन िएको ि। आछथषक वर्ष २०७६/७७ को सोही अवछिमा नेपाली
रुपैयााँ ७.७ प्रछिशिले अवमूल्यन िएको छथयो। २०७७ फागुन मसारिमा अमेररकी डलर
एकको खररद हवछनमय दर रु.११६.१६ रहे को ि। २०७६ फागुन मसारिमा उक्त हवछनमय
दर रु.१18.४४ रहे को छथयो।

100
 7. गरिबी निवािण ि िोजगािी
गरिबी निवािण
7.1 सबै प्रकािको गरिबीमुक्त समाज निमााण गिे दीर्ाकालीि सोचअिुरूप गरिबी निवािणका लानग
आनथाक सामाजजक समािता सहितको उच्च आनथाक वृद्बि िानसल गिेगिी िाहिय हवकास
िणिीनत अवलम्वि गरिएको छ। गरिबीको फैलावट, हवषमता ि गिितालाई हवश्लेषण गिी
लजित कायाक्रम माफात पुुँजी, प्रहवनि ि स्थािीय स्रोत साििको उपयोगमा गरिब तथा हवपन्न
वगाको पिुुँच एवम् सिभानगता बढाउुँ दै लनगएका कािण पनछल्ला आनथाक वषामा फिाहकलो
आिाियुक्त उच्च आनथाक वृद्बि िानसल भई गरिबी निवािणमा उल्लेख्य प्रगनत भइििेकोमा सि्
2019 को निसेम्विदे जि फैनलएको कोनभि-19 हवश्वव्यापी मिामािीको कािण आनथाक
गनतहवनि ि िोजगािीको अवसिमा सं कुचि आई आनथाक वषा 2080/81 सम्म नििपेि
गरिबीलाई 10 प्रनतशत भन्दा कममा झािे लक्ष्य च ुिौतीपूणा बन्दै गएको छ। मिामािीको
कािण नििपेि गरिबीको िे िाको आसपासमा ििेका आनथाक एवम् सामाजजक रूपले हवपन्न,
गरिब ि वजितीकिणमा पिे का वगा िेत्र ि समुदाय गरिबीको दुश्चक्रमा पिे जोजिम न्यूिीकिण
गिे च ुिौती थहपद्बदएको छ।

7.2 स्वास््य ि जशिा िेत्रमा भएको सिकािी एवम् निजी लगािी हवस्तािको फलस्वरूप पोषण,
बालमृत्युदि ि हवद्यालय जशिासम्बन्िी सूचकमा भएको नििन्ति सुिाि, गिीब, हवपन्न ि
भूकम्प प्रभाहवत परिवाि लजित आवास कायाक्रमको प्रभावकारिता, फुसको छािोलाई
जस्तापाताले हवस्थाहपत गिे अनभयािको सफलता ि स्वच्छ ऊजाा ि हपउिे पािीको पिुुँचमा
हवस्ताि भएको छ। हवप्रेषण आप्रवािमा भएको नििन्ति वृद्बिका कािण स्थािीय आनथाक
ु ो साथै लजित
हक्रयाकलापमा हवस्ताि ि आिािभूत सावाजनिक सेवा प्रवािमा सुिाि िुिक
कायाक्रम एवम् सामाजजक परिचालिको प्रभावकारिता अनभवृद्बि माफात बिुआयानमक गरिबी
सम्बन्िी सूचकमा सूिाि भएको अिुमाि गरिएको छ । तथाहप, कोनभि-19 मिामािीको
प्रभाव लामो समयसम्म कायम ििेमा आनथाक वषा 2080/81 सम्म बिुआयानमक गरिबी
11.5 प्रनतशतमा झािे 15 पन्रौं योजिाको लक्ष्य िानसल गिे काया च ुिौतीपूणा ििे को छ।

7.3 ु
सं यक्त िािसं र्ीय हवकास कायाक्रमको सि् २०२० को प्रनतवेदिअिुसाि िेपालको मािव
हवकास सूचकाङ्क अजर्ल्लो वषा 0.579 को तुलिामा सुिाि भई ०.६०२ ििे को छ।

7.4 आनथाक वषा 2077/78 को फागुिसम्म 23 जजल्लाका ११ लाि ५० िजाि गरिब र्ि
परिवाि पहिचाि गिी सोको त्याङ्क सङ्कलि गरिएको छ। यसबाट सम्बजन्ित जजल्लामा गरिब
र्िपरिवाि लजित कायाक्रम सिालि गिे आिाि तय भएको छ।

101
श्रम ि िोजगािी
7.5 सबै िागरिकलाई मयााद्बदत ि उत्पादिशील िोजगािीका अवसि उपलब्ि गिाउिे दीर्ाकालीि
सोंचअिुरूप सबै िागरिकलाई न्यूितम िोजगािी प्रत्याभूनत गिा सबै स्थािीय तिमा प्रिािमन्त्री
िोजगाि कायाक्रम सिालि गरिएको छ। श्रमशजक्तको माग ि आपूनताबीच सामञ्जस्यता कायम
गिे गिी सीपयुक्त गुणस्तिीय जिशजक्त हवकासका लानग सं र्, प्रदे श ि स्थािीय तिको लागत
साझेदािीमा सीपमूलक एवम् व्यवसाहयक तानलम सिालि भइिे का छि्। सं र्, प्रदे श ि
स्थािीय तिमा सिानलत सावाजनिक हवकास निमााण कायामा श्रममुलक प्रहवनिलाई बढावा
द्बदइएको छ। सबै स्थािीय तिमा ििे का वेिोजगाि व्यजक्तलाई सूचीकृत गिी िोजगािीका
अवसिका साथै न्यूितम िोजगािी प्रत्याभूनत गिे उद्देश्य नलई प्रिािमन्त्री िोजगाि कायाक्रम
कायाान्वयि गरिएको छ। तथाहप, कोनभि-19 मिामािीको कािण िेपालको आन्तरिक तथा
वैदेजशक श्रम बजाि प्रभाहवत भएकोले सावाजनिक, निजी ि सिकािी िेत्रमा क्रमश: वाहषाक
33 िजाि, 3 लाि 50 िजाि ि 85 िजाि व्यजक्तलाई िोजगािी/स्विोजगािी उपलब्ि
गिाउिे लक्ष्य च ुिौतीपूणा बन्दै गएको छ।

7.6 स्थािीय तिमा सूचीकृत वेिोजगाि व्यजक्तलाई न्यूितम िोजगािी सुनिजश्चत गिा एवम् सामुदाहयक
पूवाािाि हवकास माफात िागरिकको जीवियापिमा सुिाि ल्याउिे उद्देश्य नलई "कामका लानग
पारिश्रनमकमा आिारित सामुदाहयक आयोजिा (सिालि तथा व्यवस्थापि) कायाहवनि, 2077"
तजुम
ा ा गिी कायाान्वयिमा ल्याइएको छ।

7.7 दे शका हवनभन्न भागमा ििेका श्रमयोग्य जिशजक्तलाई आन्तरिक एवम् वाह्य श्रम बजािको
मागबमोजजम सीपयुक्त बिाई उत्पादिमूलक िोजगािी तथा स्विोजगािमा आवि गिाउिे उद्देश्य
नलई "सं र्, प्रदे श ि स्थािीय तिको लागत साझेदािीमा आिारित व्यावसाहयक तथा सीप
हवकास तानलम (सिालि तथा व्यवस्थापि) कायाहवनि, २०७७" ि श्रम बजािमा उपलब्ि
श्रम शजक्तलाई िोजगािमूलक व्यवसाहयक तथा सीप हवकास तानलमको अवसि माफात
उत्पादिमुलक िोजगािी तथा स्विोजगािमा आवि िुि प्रोत्सािि गिे गिी "व्यावसाहयक तथा
सीप हवकास तानलम सिालि निदे जशका, 2077" कायाान्वयिमा ल्याइएको छ।

7.8 बालबानलकालाई बाल अिुकूल न्याय तथा जोजिममा ििे का बालबानलकालाई हवशेष सं ििण
ि सुहविा उपलब्ि गिाउिे उद्देश्यले गाउुँ पानलका/िगिपानलका तिबाट बालश्रमको अन्त्य
गिी बालश्रममुक्त िाि निमााण गिा "बालश्रममुक्त स्थािीय ति र्ोषणा कायाहवनि, 2077"
तजुम
ा ा गिी कायाान्वयिमा ल्याइएको छ। चालु आनथाक बषामा 25 स्थािीय तिलाई
बालश्रममुक्त स्थािीय ति र्ोषणा गिे लक्ष्य ििेकोमा 26 स्थािीय तिबाट बालश्रममुक्त
स्थािीय ति र्ोषणाको लानग कायायोजिा तयाि भएको छ।

102
7.9 वैदेजशक िोजगािीमा जािे िेपाली िागरिकको सं ख्याको तुलिामा औपचारिक माध्यमबाट
हवदे शी िागरिक िेपालमा आई काम गिे सङ्खख्या ज्यादै न्यूि ििेको छ। आनथाक वषा
२०७7/७8 को फागुिसम्ममा 575 गैि िेपाली िागरिकलाई श्रम स्वीकृनत प्रदाि गरिएको
छ भिे 844 गैि िेपाली िागरिकको श्रम स्वीकृनत िवीकिण गरिएको छ। गत आनथाक
बषामा 1,126 गैि िेपाली िागरिकलाई श्रम स्वीकृनत प्रदाि ि 960 गैि िेपाली िागरिकको
श्रम स्वीकृनत िवीकिण गरिएको नथयो।

तानलका ७(क): श्रम स्वीकृनत नलिे हवदे शी िागरिकको सङ्खख्या

श्रम स्वीकृनतको हवविण 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 २०७६/७७ 2077/78*

ियाुँ श्रम स्वीकृनत ५८४ 1245 1608 1119 1126 575

श्रम स्वीकृनत िवीकिण 436 571 962 862 960 844
स्रोत: श्रम, िोजगाि तथा सामाजजक सुििा मन्त्रालय, 2077 फागुिसम्मको।
*

7.10 आनथाक वषा २०७7/७8 को फागुिसम्म 1,183 श्रम प्रनतष्ठािको नििीिण सम्पन्न गरिएको
छ। यो अवनिमा 45 श्रम प्रनतष्ठािलाई श्रनमक आपूनताकतााको इजाजतपत्र प्रदाि गरिएको
छ भिे 257 इजाजतपत्रको िवीकिण गरिएको छ। यसैगिी चालु आनथाक वषाको
फागुिसम्ममा 1,183 श्रम प्रनतष्ठािको न्यूितम पारिश्रनमक कायाान्वयिको अिुगमि गरिएको
छ।
7.11 िेपालमा ठू ला, मझौला ि सािा गिी जम्मा 8,384 उद्योगमा ६ लाि २४ िजाि ६ सय
६१ कुल िोजगािी ििे को छ। प्रनत उद्योग औषत िोजगािी ७५ जिा नसजािा िुिे अिुमाि
छ।

7.12 आनथाक वषा २०७7/७8 को फागुिसम्म युवा तथा सािा व्यवसायी स्विोजगाि कोषमाफात
४,५५७ जिा स्विोजगाि भएका छि्। स्विोजगाि भएका मध्ये १,४९८ जिा व्यवसायी ि
व्यवसायको नबमा गरिएको छ।

7.13 चालु आनथाक वषाको फागुिसम्म सिकािी िेत्रबाट रु.4 िवा 77 अवा बचत सङ्कलि ि रु.4
िवा 26 अवा लगािी भएको छ। सोिी िेत्रबाट 88 िजाि 2 सय 88 प्रत्यि ि 11
लाि अप्रत्यि िोजगािी नसजािा भएको छ। सिकािी िेत्रबाट हवपन्न वगाको आनथाक,
सामाजजक सशजक्तकिणका साथै कुल गािास््य उत्पादिमा समेत मित्वपूणा योगदाि पुगेको
छ।

गरिबी निवािण ि िोजगािी लजित कायाक्रम

7.14 प्रिािमन्त्री िोजगाि कायाक्रम अन्तगात आनथाक बषा 2076/77 मा 3 लाि 70 िजाि 7
सय 34 सूचीकृत बेिोजगािमध्ये 1 लाि 5 िजाि 6 सय 35 ले िोजगािी प्राप्त गिे का

103
 नथए। चालु आनथाक वषामा 7 लाि 43 िजाि 5 सय 3 सूचीकृत बेिोजगािमध्ये
फागुिसम्ममा 33 िजाि 7 सय 53 ले िोजगािी प्राप्त गिे का छि्।

7.15 प्रिािमन्त्री िोजगाि कायाक्रम अन्तगात िोजगािमूलक आयोजिाको गुणस्ति अनभवृहि गिा ि
िोजगािमूलक आयोजिा सिालिमा सियोग पुर्याउिे उद्देश्यले ७५३ स्थािीय तिमा िोजगाि
सं योजक ि प्राहवनिक सिायकको दिवन्दी स्वीकृत भएको छ। िोजगाि व्यवस्थापि सूचिा
प्रणाली (EMIS) को अनभलेि अिुसाि िोजगाि सं योजक 692 ि प्राहवनिक सिायक 659
गिी जम्मा 1,351 जिा िोजगाि सेवा केन्रमा कायाित छि्।

7.16 प्रिािमन्त्री िोजगाि कायाक्रमको प्रभावकािी कायाान्वयिका लानग युवा िोजगािीका लानग
रूपान्तिण पिल आयोजिा ि कामका लानग पारिश्रनमकमा आिारित सामुदाहयक आयोजिा
(सिालि तथा व्यवस्थापि) कायाहवनि, २०७६ कायाान्वयिमा ल्याइएको छ। प्रिािमन्त्री
िोजगाि कायाक्रम अन्तगात सूचीकृत बेिोजगािमध्ये चालु आनथाक वषामा िोजगािी उपलब्ि
गिाउि प्रस्ताव गरिएको २ लाि व्यजक्तको नमनत २०७७ साल पौष १ दे जि २०७८ असाि
मसान्तसम्मका लानग काममा िहटएको १०० द्बदिको लानग सामुहिक दुर्ट
ा िा नबमा गरिएको
छ।

7.17 आनथाक बषा 2076/77 मा 753 स्थािीय ति मध्ये 541 स्थािीय तिमा प्रिािमन्त्री
िोजगाि कायाक्रम सिालि भएको नथयो। उक्त कायाक्रम अन्तगात सिानलत 4,302
आयोजिा माफात थप 1 लाि 5 िजाि 6 सय 35 व्यजक्तले िोजगािी प्राप्त गिे का नथए।
औषत द्बदिको हिसाबले बढी मात्रामा िोजगािी प्रदाि गिे प्रदे शिरूमा क्रमश: कणााली प्रदे श,
सुदूिपजश्चम प्रदे श, प्रदे श िं. २, प्रदे श िं. १, लुजम्विी प्रदे श, बागमती प्रदे श ि गण्िकी प्रदे श
ििेका नथए।

तानलका ७(ि): प्रिािमन्त्री िोजगाि कायाक्रमबाट नसजजात िोजगािीको हवविण

कायाक्रम िोजगािीमा
सञ्चालि िोजगाि
स्थािीय सञ्चालि आयोजिा सं लग्ि जम्मा
प्रदे श िगिे का औसत
ति गिे का सङ्खख्या व्यजक्तको िोजगाि द्बदि
स्थािीय ति द्बदि
स्थािीय ति सङ्खख्या
प्रदे श िं. १ १३७ 101 36 671 15048 १६ २३४५१३
प्रदे श िं.२ १३६ 76 60 395 9484 १६ १४८०९७
बागमती ११९ 82 37 678 14355 १४ १९६०१९
गण्िकी ८५ 69 16 488 9611 १३ १२४२३८
लुजम्बिी १०९ 84 25 775 २1123 १५ २९६१५६
कणााली ७९ 60 19 587 16438 १९ २९६६४८
सुदूिपजश्चम ८८ 69 19 708 19576 १८ ३४३७२९
जम्मा ७५३ 541 212 4302 105635 16 1639400
स्रोतः श्रम, िोजगाि तथा सामाजजक सुििा मन्त्रालय, 2077

104
7.18 मािव हवकास सूचकाङ्कमा तुलिात्मक रूपमा पनछ पिे का तिाई मिेशका 22 जजल्लाका
278 स्थािीय तिमा 570 आयोजिा माफात तिाई मिेश समृहि कायाक्रम कायाान्वयिमा
ििेको छ।

तानलका ७(ग): तिाई मिेश समृहि कायाक्रमको कायाान्वयि अवस्था

हवविण लक्ष्य प्रगनत
सामूहिक आवास भवि निमााण (वटा) 1239 1080

सामुदाहयक पुवाािाि निमााण (वटा)

*
471 440

ग्रामीण सिक निमााण (हक.नम.) 69.3 52.36

िािेपािी आयोजिा तथा कायाक्रम (वटा) 16 13
ऊजाा उत्पादि (हक.वा.) 4 4
*
स्रोतः सङ्घीय मानमला तथा सामान्य प्रशासि मन्त्रालय, 2077 फागुिसम्मको।
*
सामुदाहयक भवि, हवद्यालय भवि, बाल हवकास केन्र भवि, प्रसुनत सेवा केन्र, सामुदाहयक तानलम केन्र

7.19 रूपान्तिणकािी आयोजिाको रूपमा कायाान्वयिमा ििेको प्रिािमन्त्री कृहष आिुनिकीकिण

परियोजिा अन्तगात सिानलत हवनभन्न िोजगाि लजित कायाक्रमबाट िालसम्म 4 लाि 43
िजाि 4 सय 67 व्यजक्तलाई आंजशक ि 48 िजाि 7 सय 81 व्यजक्तलाई पूणा िोजगािी
प्राप्त भएको छ।

7.20 चालु आनथाक वषाको फागुिसम्म ग्रामीण उद्यम तथा हवप्रेषण आयोजिा (समृहि) लागू भएका
20 स्थािीय तिमा कोनभि-19 को कािण वैदेजशक िोजगािी गुमाई फकेका युवा लजित
पुिए
ा कीकिण कायाक्रमबाट एक िजाि युवा लाभाजन्वत भएका छि्। यस्तो आयोजिा सिालि
भएको िेत्रका 25 िजाि लजित वगालाई हवत्तीय साििता तानलम प्रदाि गरिएको छ।
सामुहिक लगािीको माध्यमबाट आपूनता श्रृङ्खलामा आवि 16 जजल्लाका 8,600 कृषक
र्ििुिी प्रत्यि लाभाजन्वत भएका छि्।

7.21 आनथाक वषा 2077/78 को फागुिसम्म सबै स्थािीय तिका 2,259 युवालाई युवा
िोजगािीको लानग रूपान्तिण पिल आयोजिा ि प्रिािमन्त्री िोजगाि कायाक्रमको हवषयमा
अनभमूिीकिण तानलम प्रदाि गरिएको छ। त्यसैगिी 396 जिा प्राहवनिक सिायकलाई
िोजगाि व्यवस्थापि सूचिा प्रणाली (EMIS) प्रहवष्टीसम्बन्िी पुित
ा ाजगी तानलम प्रदाि गरिएको
छ।

7.22 महिलाको समाि अग्रसिता ि िेतत्ृ वदायी भूनमका स्थाहपत गिा स्रोत, सािि, अवसि तथा
लाभमा समाि पिुुँच सुनिजश्चत गिा "जीहवकोपाजाि सुिाि तथा स्विोजगाि कायाक्रम सिालि
कायाहवनि, 2077" तजुम
ा ा भई कायाान्वयि गरिएको छ।मािव हवकास सूचकाङ्कमा पछानि
पिे का 55 जजल्लाका 100 स्थािीय तिका 1,920 महिलालाई सीप हवकास तानलम तथा
ुँ ी उपलब्ि गिाइएको छ।
नबउ पुज

105
7.23 व्यावसाहयक तथा सीप हवकास तानलम प्रनतष्ठािबाट युवा लजित व्यावसाहयक तथा सीप
हवकास तानलम कायाक्रम सिालि िुुँदै आएका छि्। चालु आनथाक वषाको फागुिसम्म 584
व्यजक्तलाई सीपमूलक तानलम प्रदाि गरिएको छ। यस प्रकािका तानलम कायाक्रम व्यावसाहयक
तथा सीप हवकास तानलम प्रनतष्ठाि भैसेपाटी, बुटवल ि इटििीबाट प्रदाि िुुँदै आएको छ।
वैदेजशक िोजगाि
7.24 वैदेजशक िोजगािीलाई सुिजित, मयााद्बदत ि उत्पादिशील बिाउि मलेनसयामा ििेका िेपाली
कामदािलाई मलेनसया सिकािको सामाजजक सुििा कायाक्रममा आवि गिाउि मलेनसया
जस्थत सामाजजक सुििा सं गठि (Social Security Organization) ि वैदेजशक िोजगाि बोिाबीच
सम्झौता सम्पन्न भएको छ। इजिायलका दीर्ाकालीि स्यािाि केन्रमा सियोगी कामदाि
पठाउिे कायालाई व्यवजस्थत ि पािदशी बिाउिे उद्देश्यले "इजिायलमा िेपाली सियोगी
(केयि नगभि) कामदाि पठाउिे सम्बन्िी निदे जशका, 2078" कायाान्वयिमा ल्याइएको छ।
7.25 2077 फागुिसम्म श्रम स्वीकृनत नलई वैदेजशक िोजगािीमा गएका कामदािको सङ्खख्या 44
लाि 66 िजाि 9 सय 73 ििेको छ जसमध्ये पुरुषको सं ख्या 42 लाि 48 िजाि 5
सय 47 ििे को छ भिे महिलाको सं ख्या 2 लाि 18 िजाि 4 सय 26 ििेको छ। आनथाक
बषा 2077/78 को फागुिसम्म श्रम स्वीकृनत नलई वैदेजशक िोजगािीमा गएका कामदािको
सङ्खख्या 33 िजाि 1 सय 61 ि पुि: श्रम स्वीकृनत नलिे श्रनमकको सङ्खख्या 52 िजाि 2
सय 89 ििेको छ। पुि: श्रम स्वीकृनत नलिे कामदािको सं ख्या बढ्िुमा हवश्वव्यापी रूपमा
फैनलएको कोनभि-19 िै मुख्य कािण ििे को छ।

तानलका ७(र्): श्रम स्वीकृनत नलई वैदेजशक िोजगािीमा गएका कामदािको हवविण (सङ्खख्यामा)
दे श २०७७ असािसम्म आनथाक वषा २०७7/७8 को 2077 फागुिसम्म
फागुिसम्म
पुरुष महिला जम्मा पुरुष महिला जम्मा पुरुष महिला जम्मा
कताि 1179926 17925 1197851 7007 240 7247 1186933 18165 1205098

मलेजशया 1231170 27450 1258620 7 2 9 1231177 27452 1258629

साउदी अिब 917716 7634 925350 9011 50 9061 926727 7684 934411

यूएई 566439 60651 627090 6950 1752 8702 573389 62403 635792

कुवेत 106776 42403 149179 1 0 1 106777 42403 149180

बििाईि 50400 4573 54973 1120 82 1202 51520 4655 56175

ओमाि 31164 5666 36830 688 79 767 31852 5745 37597

द. कोरिया 36729 2031 38760 13 1 14 36742 2032 38774

लेबिाि 1216 11541 12757 1 0 1 1217 11541 12758

ईजिायल 2292 4421 6713 0 1 1 2292 4422 6714

अफगानिस्ताि 13283 53 13336 652 2 654 13935 55 13990

जापाि 18442 1096 19538 436 77 513 18878 1173 20051

अन्य 63934 28881 92815 3174 1815 4989 67108 30696 97804

जम्मा 4219487 214325 4433812 29060 4101 33161 4248547 218426 4466973

स्रोतः वैदेजशक िोजगाि हवभाग, 2077

106
7.26 कोनभि-१९ को हवश्वव्यापी मिामािीको कािण वैदेजशक िोजगािीमा जािे कामदािलाई सुिजित
ु सम्म जािे व्यवस्थामा सिजता प्रदाि गिा नमनत २०७७/9/17 दे जि
तविले गन्तब्य मुलक
वैदेजशक िोजगािको लानग पुिः श्रम स्वीकृनत द्बदिे काया अिलाइि प्रणाली माफात शुरुवात
भएको छ। चालु आनथाक बषाको फागुिसम्म 52 िजाि 2 सय 89 ले पुिः श्रम स्वीकृनत
प्राप्त गिे का छि्।

7.27 आनथाक वषा 2077/78 को फागुिसम्म वैदेजशक िोजगािीमा गएका िेपाली आप्रवासी
कामदाि ि नतिका परिवाि लजित कल्याणकािी काया गिा वैदेजशक िोजगाि बोिा कायाान्वयिमा
ििेको छ जसबाट चालु आनथाक वषाको फागुिसम्म 1,816 जिा कामदाि तथा नतिका
परिवाि लाभाजन्वत भएका छि् जसमा महिला 219 ि पुरुष 1,598 ििेका छि्।

7.28 ु
िेपालको वैदेजशक िोजगािीका प्रमुि गन्तव्यमा कताि, मलेनसया, साउदी अिब, सं यक्त अिब
ईनमिे ट्स ि कुवेत ििेका छि्। पनछल्ला वषामा वैदेजशक िोजगािीका लानग साईप्रस, िोमानिया,
माजल्दभ्स, माल्टा, जोिाि, टकी जस्ता दे शमा िेपाली युवाको आकषाण बढे को छ।

चाटा ७(क): वैदेजशक िोजगािीमा गएका कामदािको दे शगत हवविण (प्रनतशतमा)

अन्य
कुवेत
६
३
कताि
यूएई
२८
१४

साउदी अिब
२१ मलेजशया
२८
स्रोतः वैदेजशक िोजगाि हवभाग, 2077

7.29 ु मा वैदेजशक िोजगािीमा श्रनमक पठाउिे

िालसम्म 858 म्यािपावि कम्पिीले 110 मुलक
ईजाजत पत्र प्राप्त गिे का छि् जसमध्ये 818 सहक्रय कम्पिी ि 40 निजरक्रय कम्पिी ििेका
छि्।

तानलका ७(ङ): वैदेजशक िोजगािीमा श्रनमक पठाउि ईजाजत प्राप्त कम्पिीिरूको हवविण

कम्पिीको अवस्था कम्पिी सङ्खख्या प्रनतशत

सहक्रय 818 95.3

निजरक्रय 40 4.7
जम्मा 858 100.0
स्रोतः वैदेजशक िोजगाि हवभाग, 2077

107
7.30 सिकािले वैदेजशक िोजगािीको लानग सं स्थागत रूपमा ११० ि व्यजक्तगत रूपमा १७8
दे शलाई िुला गिे को छ। चालु आनथाक बषाको फागुिसम्म 33 िजाि 1 सय 61 व्यजक्त
वैदेजशक िोजगािीमा गएका छि्।

तानलका 7(च): दे शगत वैदेजशक िोजगािीको जस्थनत (सङ्खख्या)

दे श पुरुष महिला जम्मा
कताि ७००७ २४० ७२४७
मलेनसया ७ २ ९
साउदी अिब ९०११ ५० ९०६१
यूएई ६९५० १७५२ ८७०२
कुवेत १ ० १
बििाइि ११२० ८२ १२०२
ओमाि ६८८ ७९ ७६७
द. कोरिया* १३ १ १४
लेबिाि १ ० १
इजिायल ० १ १
अफगानिस्ताि ६५२ २ ६५४
जापाि ४३६ ७७ ५१३
अन्य ३१७४ १८१५ ४९८९
जम्मा २९०६० ४१०१ ३३१६१
स्रोतः वैदेजशक िोजगाि हवभाग, 2077 *
ईहपएस् तफाको कामदाि समावेश गरिएको छै ि

7.31 आनथाक वषा २०७7/७8 को फागुिसम्म वैदेजशक िोजगािीको नसलनसलामा 545 िेपाली
िागरिकको मृत्यु भएको छ जसमध्ये 534 पुरूष ि 11 महिला ििेका छि्। चालु आनथाक
वषाको फागुिसम्म 881 जिा मृतकको परिवािलाई िनतपूनता वापत रु ४८ किोि २६ लाि
प्रदाि गरिएको छ। वैदेजशक िोजगािीको क्रममा मृत्यु िुिे कामदािको िजजकको िकदािलाई
वैदेजशक िोजगाि बोिाले आनथाक सिायता स्वरूप रू. ७ लाि उपलब्ि गिाउुँ दै आएको छ।
हवदे शमा अलपत्र पिे का 217 जिा श्रनमकलाई कल्याणकािी कोषको िकमको उपयोग गिी
उिाि गरिएको छ।

तानलका ७(छ): वैदेजशक िोजगािीको क्रममा मृत्यु िुिेिरूको सङ्खख्या ि आनथाक सिायताको हवविण
आनथाक सिायता
आनथाक बषा पुरुष महिला कूल
िकम रु. किोिमा
२०७०/७१ ८५३ २४ ८७७ १२.०६
२०७१/७२ १००० ६ १००६ २१.७४
२०७२/७३ ७९२ २४ ८१६ २२.१६
२०७३/७४ ७३८ १८ ७५६ २२.६३
२०७४/७५ ८०१ २० ८२१ ४५.६५
२०७५/७६ ७३१ २३ ७५४ 50.02

108
 आनथाक सिायता
आनथाक बषा पुरुष महिला कूल
िकम रु. किोिमा
2076/77 645 १6 ६6१ 41.54
2077/7८ *
५३४ ११ ५४५ ३८.१५
कुल जम्मा 6094 142 6236 253.96
*
स्रोतः वैदेजशक िोजगाि बोिाको सजचवालय, 2077 फागुिसम्म

7.32 स्थािीय तिको व्यवस्थापि तथा कायाान्वयिमा सिालि िुिे सुिजित आप्रवासि परियोजिा
(तेस्रो चिण) 39 जजल्लामा हवस्ताि भएको छ। उक्त कायाक्रमबाट चालु आनथाक बषाको
फागुिसम्म 1 लाि 5 िजाि 3 सय 32 व्यजक्तले सेवा प्राप्त गिे का छि् भिे कायाक्रमबाट
मिोसामाजजक पिामशा सेवा प्राप्त गिे व्यजक्त 17 िजाि 1 सय 83 ििे का छि्।

तानलका 7 (ज): वैदेजशक िोजगािी सम्बन्िी सेवा नलिेिरूको हवविण (सङ्खख्यामा)

आनथाक वषा २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७7/७8*

आप्रवासी स्रोत केन्रमा सेवा १२६६०५ ११८१८१ ११३७६६ 87377 78936 71000
नलि आएका सेवाग्रािी
कािुिी सिायता तथा १९४३ २०९१ २९०५ 3015 3152 2451
पिामशा
सीप हवकास २३५३ ३०६१ १२६३ 1229 1120 277
मिोसामाजजक पिामशा से वा २७८३ २८०५ ३३०४ 2117 15676 17183

हवतीय साििता १०८८ १५७१ १७८० 717 3180 14421

कुल 134772 १27709 १23018 94455 102064 105332
*
स्रोत: श्रम, िोजगाि तथा सामाजजक सुििा मन्त्रालय, 2077 फागुिसम्म

7.33 आनथाक बषा 2077/78 को फागुिसम्म 387 वटा (औद्योनगक/व्यवसाहयक) श्रम हववाद
समािाि गरिएको छ। वैदेजशक िोजगािसम्बन्िी हवनभन्न हवषयका सं स्थागत 331 ि व्यजक्तगत
271 गिी 602 उजुिी दताा भएका छि। सो बापतको िनतपूनता दाबी िकम रु.34 किोि
1 लाि 38 िजाि 4 सय 71 ििेको छ।

109
 ८. कृषि, वन तथा भूमिसुधार

8.1 जनजीषवका, रोजगारी र आमथिक एवि् सािाजजक रूपान्तरणको प्रिुख आधारको रूपिा रहेको
कृषि नेपालको अथितन्रको एक प्रिुख क्षेरको रूपिा रहँदै आएको छ। कृषिको
आधुमनकीकरण र व्यवसायीकरणबाट िार कृषिलाई उत्थानशील अथितन्रको प्रिुख आधारको
रूपिा षवकास गनि सषकन्छ। यही वास्तषवकता िध्यनजर गरी भू-उपयोग नीमतका कायािन्वयन
र वैज्ञामनक भूमिसुधारबाट उपलब्ध कृषियोग्य जमिनको अमधकति उपयोग गदै आधुमनक र
व्यावसाषयक कृषि प्रणालीबाट उत्पादन र उत्पादकत्व वृषि, खाद्य सुरक्षा र रोजगारी मसजिना
ु कुखुराको अण्डा, िासु
गने कायिक्रि कायािन्वयन भइरहेका छन्। चालु आमथिक विििा िुलक
तथा पाउडर दुधिा आत्िमनभिर भएको छ।
8.2 वन क्षेरको षवस्तारसँगै यसबाट प्राप्त हुने वनपैदावार, जमडबुटी लगायतका बस्तुको आपूमति
एवि् वनको बहुउपयोगिा वृषि भएको छ। पयािपयिटन प्रवििन, वातावरणीय स्वच्छता र
जैषवक षवषवधता सं रक्षणिा सुधार आएको छ। साथै वनबाट प्राप्त हुने जमडबुटी र वनपैदावार
मबक्रीबाट आयआजिनिा सिेत बढोत्तरी आएको छ।
8.3 भू-अमभलेख व्यवस्थापन सूचना प्रणाली र सेवा प्रवाह सम्वन्धी अनलाइन प्रणाली बीच अन्तर
आबिता कायि गरी भूमि प्रशासनसँग सम्वजन्धत सेवा प्रवाहलाई छररतो, पारदशी र सरल
बनाउँ दै लमगएको छ।

कृषि
8.4 आमथिक विि २०६8/६9 को कुल गाहिस््य उत्पादनिा कृषि क्षेर (कृषि, वन र ित्स्यपालन) को
योगदान ३2.7 प्रमतशत रहे कोिा पमछल्ला वििहरूिा यस्तो योगदान क्रिशः घट्दै गई आमथिक
विि २०७७/७८ िा २५.८ प्रमतशत रहने अनुिान छ।
8.5 कृषिको व्यवसायीकरण र आधुमनकीकरणका साथै सेवा क्षेर र अन्य गैर कृषि क्षेरिा भएको
षवस्तारको कारण कृषि पेशािा आजित जनसं ख्याको षहस्सा घट्दै गएको छ। सन् २००८
को नेपाल ििशजि सवेक्षणअनुसार कृषि क्षेरिा आबि जनसङ्खख्या ७३.९ प्रमतशत रहे कोिा
सन् २०१८ िा भएको ििशजि सवेक्षणअनुसार यस्तो जनसङ्खख्या ६०.४ प्रमतशत रहेको
छ।
8.6 जनस्वास््य, पशुस्वास््य र वातावरणीय स्वास््यबीच सन्तुलन कायि गनि एक स्वास््य
रणनीमत कायािन्वयनिा आएको छ। नेपाल सरकारले भेटेररनरी सेवालाई अत्यावश्यक सेवािा

110
 सिावेश गरे को छ। यसबाट पशु वस्तुको स्वास््योपचार सुषवधा २४ सै घण्टा उपलब्ध हुने
भएकोले पशुस्वास््य सुधार भई उत्पादन र उत्पादकत्व वृषि हुने अपेक्षा गररएको छ।
8.7 ु बाट आयात इजाजत िाग गरे का पशुपन्छी, पशुजन्य उत्पादन
नेपाली व्यवसायीले तेस्रो िुलक
र उत्पादन सािाग्रीको जोजखि षवश्लेिण गरी न्यून जोजखिको अवस्थािा िार आयात मसफाररश
गनि सषकने व्यवस्था मिलाइएको छ। यसबाट पशुपन्छीजन्य रोग मनयन्रणिा सघाउ पुगेको
छ।
8.8 स्याउ उत्पादन वृषि गनि जुम्लािा उच्च घनत्वको बगैचा स्थापनाका लामग “जुम्ला जजल्लािा
स्याउ बगैँचा स्थापना तथा सञ्चालन िापदण्ड” लागू गररएको छ।

न्यूनति सिथिन िूल्य

8.9 कृिकले उत्पादन लागतको आधारिा कृषि उपजको उजचत िूल्य प्राप्त गने व्यवस्था मिलाई
कृषि व्यवसाय प्रमत आि नागररकको आकििण बढाउने उद्देश्यले आमथिक विि 2077/78
का लामग प्रिुख खाद्यान्न वाली िध्ये धान, गहुँ र उखुको न्यूनति सिथिन िूल्य तोषकएको
छ। यसबाट कृिकलाई यी वस्तुको मबक्रीिा िूल्य सुमनजित हुनक
ु ो साथै कृषि क्षेरिा
मबचौमलयाको प्रभाव मनरुत्साषहत गनि सहयोग पुग्ने अपेक्षा गररएको छ।

तामलका 8(क): न्युनति सिथिन िुल्य तोषकएका वस्तुहरू

न्युनति सिथिन िूल्य
बाली िूल्य प्रमत इकाइ
2075/76 2076/77 2077/78
उखु रुपैया प्रमत क्वीन्टल 536.५6 536.५6 ५४४.३३
िोटा धान रुपैया प्रमत क्वीन्टल 2331.22 2532.80 2735.0
िध्यि धान रुपैया प्रमत क्वीन्टल 2460.57 2673.16 2885.0
गहुँ रुपैया प्रमत क्वीन्टल - 3015.00 ३१११.०
स्रोतः उद्योग वाजणज्य तथा आपूमति िन्रालय, 2077

8.10 नेपाल सरकारले आमथिक विि २०७७/७८ का लामग िोटा र िध्यि धानको न्यूनति सिथिन
िूल्य प्रमत क्वीण्टल क्रिशः रु.२,७३५।- र रु.२,८८५।- तोकेको छ। साथै, गहुँ र उखुको
न्यूनति सिथिन िूल्य क्रिशः रु.३,१११।- र रु.५४४।- तोकेको छ। सोही सिथिन
िूल्यबिोजजि आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ि िोटा र िध्यि गरी कुल १९ हजार
७ सय २४ िेषिक टन धान षकसानसँग खररद गररएको छ।
8.11 २०७७ फागुन िसान्तसम्ििा षवमभन्न ८ जजल्लाका उखु कृिकलाई प्रमत क्वीण्टल
रु.६५।२८ का दरले रु.९४ करोड ४० लाख ४८ हजार १ सय रुपैया अनुदान उपलब्ध

111
 गराइएको छ। आमथिक विि २०७६/७७ िा रु.1 अबि ३७ करोड २२ लाख ६७ हजार
रुपैयाँ अनुदान उपलब्ध गराइएको मथयो।

कृषि मबिा
8.12 २०७७ फागुनसम्ििा बाली मबिाको षप्रमियििा ७५ प्रमतशत अनुदान बापत रु.1 करोड
९३ लाख ३२ हजार ३ सय ८० अनुदान भुिानी गररएको छ। पशुपन्छी तथा ित्स्य
मबिातफि मबिा षप्रमियििा ७५ प्रमतशत अनुदान बापत ५ करोड भुिानी भइसकेको छ।
8.13 आमथिक विि २०७६/७७ िा बाली मबिा तफि रु.6 करोड 21 लाख 92 हजार 7 सय
99 र पशुपन्छी तथा ित्स्य मबिातफि रु.८२ करोड ४० लाख ८२ हजार ४१ गरी जम्िा
रु.८८ करोड ६२ लाख ७४ हजार ८ सय ४० भुिानी गररएको मथयो।

कृषि क्षेरका कायिक्रि

प्रधानिन्री कृषि आधुमनकीकरण पररयोजना
8.14 कृषि उत्पादनका षवजशष्टीकृत क्षेर मनधािरण गरी उत्पादन एवि् उत्पादकत्व वृषि गने र
कृषिको आधुमनकीकरण एवं व्यवसायीकरण िाफित कृषििा आधाररत अथितन्रबाट कृषिजन्य
उद्योगिा आधाररत अथितन्रिा रूपान्तररत गने अवधारणािा प्रधानिन्री कृषि आधुमनकीकरण
पररयोजना सञ्चालनिा रहेको छ। आमथिक विि २०७७/७८ िा ५८ पररयोजना कायािन्वयन
एकाइ िाफित ७७ जजल्लािा १०६ जोन र १६ सुपर जोन सञ्चालनिा रहेका छन्।
8.15 आमथिक विि २०७७/७८ दे जख पकेट षवकास कायिक्रि स्थानीय तह र ब्लक षवकास
कायिक्रि प्रदे श सरकार अन्तगित सञ्चालनिा रहे का छन्।
8.16 कृषि याजन्रकरण प्रवििनका लामग आमथिक विि २०७7/78 को फागुनसम्ि प्रधानिन्री कृषि
आधुमनकीकरण पररयोजना अन्तगित सुपर जोन तथा जोनहरूिा 569 कष्टि हायररङ्ग सेन्टर
स्थापना गररएको छ जसबाट कृषि किििा लाग्ने लागत न्यूनीकरण, िमिकको अभाव पूमति र
युवाहरूलाई कृषि पेशातफि आकषिित गनि उत्प्रेररत गरे को छ। पोष्ट हाभे ष्ट सेन्टर ३६६
पुगेको छ जसबाट उत्पादक कृिकको षहत अनुकुल िूल्य िृङ्खला कायि गनि सहयोग पुगेको
छ।
8.17 आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि ९ सय ५२ साना मसँचाइ थप भई कुल 4 हजार
2 सय 63 हेक्टर भूमििा मसँचाइ सुषवधा पुगेको छ। यो प्रणालीबाट 9378.6 हेक्टर थप
भूमििा मसँचाइ सुषवधा उपलब्ध भएको छ। सौयि मसँचाइ सुषवधा ६२ स्थानिा पुगेको छ
जसबाट २ सय ७९ हेक्टरिा मसँचाइ सेवा पुगेको छ।

112
8.18 कृषि आधुमनकीकरण पररयोजना अन्तगित 2 हजार 2 सय 4९ हेक्टर ित्स्य पोखरी मनिािण
भएको छ। हाईटे क फलफूल नसिरीको सं ख्या २६ पुगेको छ भने सेिी हाईटे क मग्रनहाउसको
सङ्खख्या ९५ पुगेको छ। हाईटे क फलफूल नसिरी र सेिी हाईटे क ग्रीन हाउसबाट स्वच्छ र
रोगिुि मबरुवा उत्पादनिा सहयोग पुग्नुको साथै नवीनति प्रषवमधको बढ्दो प्रयोगले कृषि
बालीको उत्पादन र उत्पादकत्व वृषि भएको छ।
8.19 चालु आमथिक वििको फागुनसम्ि थप 1 हजार 3 सय 50 हेक्टर जिीन चक्लाबन्दी भई
2 हजार 73 हेक्टरिा सािुषहक खेतीको शुरुवात भएको छ। कृषि स्नातकलाई व्यावहाररक
ज्ञान ददन २ सय 85 कृषि स्नातक इन्टनि थप भई 9 सय 49 इन्टनिलाई पररयोजना
अन्तगितका जोन र सुपर जोनिा पररचालन गररएको छ।

उन्नत बीऊ मबजन कायिक्रि

8.20 आमथिक विि 2076/77 िा हददिनाथ हाईमिड धान-१, हददिनाथ हाईमिड धान-३ , हददिनाथ
बोरो धान-१, शुिोधन कालानिक र हददिनाथ सावा िन्सुली उन्िोचन भएको मथयो। िसुरोको
ििा जात मसफाररस भएको र रसुवा कालो िसुरो रजजष्ट्रेसन भएको मथयो। तेह्र उन्नत कृषि
प्रषवमध षवकास गररएको मथयो। षवमभन्न ८८ बालीका ७ सय ७८ जात सं कलन गररएको र
४५ बालीका ५ सय ५० स्थानीय जातका बीउ सुरजक्षतरूपिा िध्यकालीन तथा दीघिकालीन
सं रक्षण कक्षिा राजखएको मथयो।
8.21 आमथिक विि २०७७/78 को फागुनसम्ििा ९० हजार ४ सय ९० दोहोरो उद्देश्ययुि
(ड्यूअल पपोज) कुखुराको चल्ला उत्पादन तथा षवतरण, ३ सय ७२ उन्नत पशुपन्छी (भेडा,
िुराि तथा जसीको पाडा पाडी, बाच्छा बाच्छी र बंगरु ) पाठापाठी उत्पादन तथा षवतरण
गररएको छ। त्यसैगरी ४९ हजार ५ सय ४० बहुविीय तथा विे घाँसको सेट, बेनाि, गाँन ु
तथा १०.८६ िेषिक टन बीउ उत्पादन गरी षवतरण गररएको छ।
8.22 आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि ५१४.३८ िेषिक टन स्रोत बीउ उत्पादन भएको
छ।

चक्लाबन्दी खेती
8.23 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि भूमिको चक्लाबन्दीलाई प्रोत्साहन गरी करार तथा
व्यावसाषयक खेती सहकारी खेती र सािुषहक खेती गनि ३ सय ३८ चक्लाबन्दी गने लक्ष्य
रहेकोिा षवमभन्न जजल्लािा, जमिन चक्लाबन्दी र बाली चक्लाबन्दी गरी १ सय ३५ चक्लाबन्दी
कायिक्रि सम्झौता भएको छ।

113
कृषि क्षेरको उत्पादन जस्थमत
8.24 कृषि बालीको उत्पादनिा खाद्यान्न बालीको षहस्सा उच्च रहँदै आएको छ। चालु आमथिक वििको कुल
कृषि उत्पादनको पररिाणिा खाद्यान्न बालीको अंश 44.9 प्रमतशत, तरकारी १7.2 प्रमतशत,
नगदे बालीको 14.7 प्रमतशत, औद्योमगक बाली १३.७ प्रमतशत, र अन्यको ९.४ प्रमतशत
रहने अनुिान छ। यस अवमधिा िसला बाली, तरकारी, नगदे बाली, फलफूल र िहको उत्पादन
बढे को छ भने औद्योमगक बाली, दलहन बाली र खाद्यान्न बालीको उत्पादन घटे को छ। कृषि
बालीिा तरकारी बालीको उत्पादकत्व वृषिदर उच्च रहेको छ भने औद्योमगक बालीको उत्पादकत्व
सबैभन्दा न्यून रहे को छ।
तामलका ८(ख): कृषि बालीको उत्पादन जस्थमत
2077/78* प्रमतशत पररवतिन
उत्पादकत्व उत्पादन उत्पादकत्व
बालीको नाि क्षेरफल उत्पादन क्षेरफल
िेषिक टन िेषिक िेषिक टन
हेक्टर िेषिक टन हेक्टर
प्रमत हेक्टर टन प्रमत हेक्टर
खाद्यान्न बाली 3440138.9 10926033.8 3.2 0.5 -0.1 -0.6

नगदे बाली 453837.3 3574255.2 7.9 1.7 4.8 3.1

औद्योमगक बाली 105433.0 3337767.2 31.7 -1.6 -2.8 -1.3

दलहन बाली 336474.0 397143.0 1.2 -1.2 -1.7 -0.5

िसला बाली 73086.0 585478.5 8.0 3.9 6.4 2.4

फलफूल 122555.0 1305210.8 10.7 3.0 4.4 1.4

तरकारी 284875.0 4196208.8 14.7 1.3 5.9 4.5

िह (घार) 244680.0 4062.0 0.02 0.9 7.0 0.6

*
स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय, २०७७ फागुनसम्ि

द्रष्टव्य: खाद्यान्न बालीिा धान, गहुँ, िकै, कोदो, जौ र फापर सिावेश गररएको छ। नगदे बालीिा आलु र तेलहनलाई
सिावेश गररएको छ। औद्योमगक बालीिा उखु, जुट, जचया, कफी र कपासलाई सिावेश गररएको छ भने दलहन बालीिा
िसुरो, चना अरहर, िास भटिास, ग्रास पी, गहत र अन्य दलहनबाली सिावेश गररएको छ। िसला बालीिा अलैची, अदुवा,
लसुन, बेसार र खुसािनी सिावेश गररएको छ।

खाद्यान्न बाली उत्पादन जस्थमत

8.25 आमथिक विि २०७७/७८ िा खाद्यान्न बाली लगाइएको क्षेरफलिा अजघल्लो आमथिक वििको
तुलनािा ०.५ प्रमतशतले वृषि भएको छ। कोमभड-१९ को प्रभावको कारण शहरी जनशजि
गाउँ फकी कृषि कायििा सषक्रय हुँदा खाद्यान्न बाली लगाइएको क्षेरफल वृषि भएको अनुिान
छ।

114
8.26 यस अवमधिा िह, िसला बाली, तरकारी, र फलफूल उत्पादनिा क्रिशः 7.0 प्रमतशत, 6.4
प्रमतशत, ५.9 प्रमतशत र ४.4 प्रमतशतले वृषि भएको छ।
8.27 आमथिक विि २०७7/७8 िा औद्योमगक बाली, दलहन बाली र खाद्यान्न बाली उत्पादनिा
क्रिशः 2.8 प्रमतशत, 1.7 प्रमतशत र 0.1 प्रमतशतले किी आएको छ। पयािप्त षहउँ दे विाि
नहुँदा यी बालीहरूको उत्पादनिा किी आएको हो।
चाटि ८(क): चालु आमथिक विििा खाद्यान्न बालीको उत्पादकत्व (िेषिक टन प्रमत हेक्टरिा)
4.50

4.00 3.82

3.50
3.05
3.00 2.84

2.50

2.00

1.50 1.23 1.15 1.24

1.00

0.50

-
धान िकै गहुँ कोदो फापर जौ

स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय, २०७७

8.28 आमथिक विि २०७7/७8 िा धानबाली लगाइएको क्षेरफलिा 1.0 प्रमतशतले र धानको
उत्पादनिा 1.28 प्रमतशतले वृषि भएको छ। आमथिक विि 2076/77 िा धानबाली
लगाइएको क्षेरफलिा 2.2 प्रमतशतले ह्रास आई उत्पादकत्विा 1.1 प्रमतशतले किी आएको
मथयो। अनुकुल िौसि र पयािप्त जनशजिको कारण यसविि धानको उत्पादकत्विा 0.4
प्रमतशतले बढोत्तरी आएको अनुिान छ।
8.29 आमथिक विि २०७7/७8 िा ९ लाख 59 हजार ६ सय ५५ हेक्टर जिीनिा िकैबाली
लगाइएको छ। यस विि िकैबाली लगाइएको क्षेरफलिा 0.21 प्रमतशतले वृषि भएको छ।
िकैको उत्पादन र उत्पादकत्विा क्रिशः 3.22 प्रमतशत र 3.0 प्रमतशतले वृषि भएको
अनुिान छ।
8.30 आमथिक विि २०७7/७8 िा पयािप्त विाि नहुँदा षहउँ दे बाली गहुँ र जौको उत्पादनिा क्रिशः
8.0 प्रमतशत र 6.6 प्रमतशतले किी आएको अनुिान छ।

115
दलहन बाली
8.31 आमथिक विि २०७७/७८ िा िसुरो, चना, अरहर, गहत, िास, भटिासलगायतका दलहन
बाली लगाइएको क्षेरफल गत आमथिक वििको तुलनािा १.२ प्रमतशतले र उत्पादनिा १.७
प्रमतशतले किी आएको अनुिान छ।
चाटि ८(ख): चालु आमथिक विििा दलहन बालीको उत्पादन सं रचना

चना अरहर
3% िास
4% अन्य
5% भटिास
10%
9%

अन्य
14%

ग्रास पी
2%
िसुरो
65% हसि ग्राि
2%

स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय, २०७७

द्रष्टव्य: अन्य अन्तगित िस्याङ, गहत, मसिी दाल लगायतका दलहन बाली सिावेश गररएको छ।

8.32 आमथिक विि २०७७/७८ िा दलहन बालीको उत्पादकत्विा ०.५ प्रमतशतले किी आई कुल
उत्पादन ३ लाख ९७ हजार १ सय ४३ िेषिक टन हुने अनुिान छ। आमथिक विि
२०७६/७७ िा यस्तो उत्पादन 5.8 प्रमतशतले वृषि भई ४ लाख ४ हजार २ सय १०
िेषिक टन रहेको मथयो।
8.33 चालु आमथिक विििा दलहन बालीको कुल उत्पादनिा िसुरो बालीको षहस्सा ६५.० प्रमतशत
हुने अनुिान छ। यस अवमधिा िसुरो बालीको उत्पादन र उत्पादकत्विा क्रिश: १.५
प्रमतशत र ०.४ प्रमतशतले किी आएको अनुिान छ। यस अवमधिा भटिास र िासको
उत्पादन क्रिश: 0.8 प्रमतशत र 0.5 प्रमतशतले बढे को अनुिान छ। चालु आमथिक विििा
दलहन बालीिध्ये सबैभन्दा बढी उत्पादकत्व भटिासको १.३ िेषिक टन प्रमत हेक्टर रहे को
छ।

116
नगदे बाली
8.34 चालु आमथिक विििा नगदे बाली (आलु र तेलहन) को उत्पादन आमथिक विि 2076/77 को
तुलनािा ४.८ प्रमतशतले बढे र ३५ लाख ७४ हजार िेषिक टन हुने अनुिान छ। यस
अवमधिा आलु र तेलहनको उत्पादकत्व प्रमत हेक्टर क्रिश: १७.2 िेषिक टन र 1.1
िेषिक टन रहने अनुिान छ।

तरकारी बाली
8.35 आमथिक विि 2077/78 िा तरकारीको उत्पादन आमथिक विि २०७6/७7 को तुलनािा
5.९ प्रमतशतले वृषि भई ४१ लाख 96 हजार िेषिक टन रहने अनुिान छ। आमथिक विि
२०७६/७७ िा यस्तो उत्पादन 7.2 प्रमतशतले किी आएको मथयो।

फलफूल
8.36 आमथिक विि २०७७/७८ िा फलफूलको उत्पादन अजघल्लो आमथिक वििको तुलनािा ४.४
प्रमतशतले वृषि भई १३ लाख ५ हजार िेषिक टन पुग्ने अनुिान छ। आमथिक विि
२०७6/७7 िा यस्तो उत्पादन ६.1 प्रमतशतले बढे को मथयो।
8.37 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि जोन/सुपरजोन प्रभाव क्षेरिा क्षेरफल षवस्तार
कायिक्रि अन्तगित ३० हजार फुजी स्याउका मबरुवा लगाउन कृिकहरूसँग सम्झौता भएको
छ।
8.38 प्रमत मबरुवा स्याउको िूल्य रु.१,000 कायि गररएको छ भने कृिकले खररद गरी रोषपएका
मबरुवाको आधारिा प्रमत मबरुवा रु.५00 अनुदान ददने व्यवस्था गररएको छ। िुस्ताङ्गिा 9
हजार 2 सय 30 मबरुवाको िाग सङ्कलन गररएको छ भने लिजुङिा १३ लाभग्राही छनौट
गरी आपूमतिका लामग ददइएको छ।

औद्योमगक बाली
8.39 आमथिक विि २०७७/७८ िा कपासबाहे कका औद्योमगक बाली लगाइएको क्षेरफल र
औद्योमगक बालीको उत्पादन सिेत घट्ने अनुिान छ। चालु आमथिक विििा कपासको उत्पादन
13.9 प्रमतशतले वृषि भएको अनुिान छ।

117
 चाटि ८(ग): उखुको उत्पादन र वृषिदर (उत्पादन लाख िेषिक टनिा)
40.0
35.6 35.6
34.0 33.0
35.0 31.6

30.0

25.0

20.0

15.0
12.7
10.0

5.0 5.7
0.0
0.0

-5.0 २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*

-4.4 -2.9
-10.0

उत्पादन प्रमतशत पररवतिन

स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय, २०७७

8.40 चालु आमथिक विििा औद्योमगक बालीिध्ये उखुको उत्पादकत्व सबैभन्दा बढी 49.06 िेषिक
टन प्रमत हेक्टर रहे को छ। यस विि कपास, कफी र जुटको उत्पादकत्व क्रिशः 6.1
िेषिक टन प्रमत हेक्टर, 2.1 िेषिक टन प्रमत हेक्टर र 0.3 िेषिक टन प्रमत हेक्टरले
वृषि हुने अनुिान छ।
चाटि ८(घ): जचयाको उत्पादन र वृषिदर (उत्पादन हजार िेषिक टनिा)

30.0
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
-5.0 २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*

-10.0 उत्पादन वृषिदर

स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय, २०७७

8.41 चालु आमथिक विििा जचयाको उत्पादन 23 हजार ८ सय िेषिक टन हुने अनुिान छ।
आमथिक विि 2077/78 िा जचयाको उत्पादकत्व 0.9 िेषिक टन प्रमत हेक्टर रहने अनुिान

118
 छ। आमथिक विि २०७६/७७ िा यस्तो उत्पादकत्व 0.9 िेषिक टन प्रमत हेक्टर रहेको
मथयो।

िसला बाली उत्पादन जस्थमत

8.42 आमथिक विि २०७७/७८ िा अलैं ची, अदुवा, लसुन, बेसार, खुसािनी लगायतका िसला
बालीको उत्पादन वृषिदर 0.1 प्रमतशत रहने अनुिान छ। यस विि िसला बाली लगाएको
क्षेरफल, उत्पादन र उत्पादकत्व सिेत वृषि भई कुल उत्पादन ५ लाख 85 हजार 4 सय
78 िेषिक टन रहने अनुिान छ।
िाछाको उत्पादन
8.43 आमथिक विि २०७७/७८ िा िाछाको उत्पादन १ लाख ३ हजार िेषिक टन हुने अनुिान
छ। आमथिक विि २०७६/७७ िा यस्तो उत्पादन ९९ हजार िेषिक टन भएको मथयो।
सरकारी तथा गैरसरकारी प्रयासबाट ित्स्य उत्पादनिा वृषि हुँदै गएको छ।
चाटि ८(ङ): िाछाको उत्पादन (हजार िेषिक टनिा)

120 10.0

8.8 9.0
100
7.8 8.0
7.0
80
5.8 6.0
60 5.0
4.0 4.0
40 3.6
3.0
2.0
20
1.0
0 0.0
२०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*

उत्पादन वृषिदर (दायाँ अक्ष-प्रमतशतिा)

स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय, २०७७

पशुपन्छीजन्य उत्पादन जस्थमत

8.44 चालु आमथिक वििको फागुनसम्ि कुखुरा, सुँगरु /बङ्गुर, दुधालु गाई, भैंसी लगायतका
पशुपन्छीको सङ्खख्यािा वृषि भएको छ भने खरायो, भैसी/राँगो, याक/नाक, अण्डा ददने हाँस
लगायतका पशुपन्छीको सङ्खख्यािा ह्रास आएको छ।

119
 तामलका ८(ग): प्रमतव्यजि दुध र अण्डा उपलब्धता
प्रमत व्यजि दुधको प्रमत व्यजि
दुध फुल (अण्डा)
आमथिक विि उपलब्धता अण्डाको
(हजार िेषिक टन) षकलोग्राििा करोडिा उपलब्धता
२०७१/७२ 1725 62 89.95 32
२०७२/७३ 1854 65 120.81 43
२०७३/७४ 1911 67 135.23 47
२०७४/७५ 2085 72 151.23 52
२०७५/७६ 2168 74 154.97 53
2076/77 2301 79 162.00 55
स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालयको त्याङ्कबाट गणना गररएको।

8.45 आमथिक विि २०७7/७8 फागुनसम्ि दुधको उत्पादन 16 लाख २३ हजार िेषिक टन
पुगेको छ। आमथिक विि 2076/77 िा त्यस्तो उत्पादन 23 लाख १ हजार िेषिक टन
रहेको मथयो।
8.46 ु
प्रमतव्यजि दुध र अण्डा उपलब्धता क्रिशः 79 षक.ग्रा. र ५५ गोटा रहेको छ। सं यि
राष्ट्र सं घको खाद्य तथा कृषि सं गठनले प्रमतव्यजि दुध र अण्डाको वाषििक न्यूनति आवश्यकता
क्रिशः 91 षक.ग्रा. र 48 गोटा रहनुपने जनाएको छ।
चाटि ८(च): पमछल्लो ५ वििको िासुको उत्पादन

600.00 54.63 60.00

500.00 50.00

400.00 40.00
हजार िेषिक टनिा

प्रमतशतिा

300.00 30.00

200.00 20.00

100.00 10.00
6.15 3.26 4.10
3.15
0.00 0.00
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

िासुको उत्पादन वृषिदर

स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय,२०७७

120
 द्रष्टव्य: खुद िासु उत्पादनिा राँगो, भेँडा, खमस, बोका, सुंगरु /बङ्गुर, कुखुरा र हाँसको िासुको उत्पादनलाई सिावेश गररएको
छ।

8.47 नश्ल सुधार, कृमरि गभािधान र व्यवसाषयक पशुपन्छी पालन कायिक्रिको प्रभावकारीता अमभवृषि
भई आमथिक विि २०७६/७७ िा िासुको उत्पादन 54.6 प्रमतशतले वृषि भई ५ लाख ५२
हजार िेषिक टन पुगेको छ। आमथिक विि २०७५/७६ िा िासुको उत्पादन 3.२ प्रमतशतले
वृषि भई ३ लाख 57 हजार िेषिक टन पुगक
े ो मथयो।

कृषि उत्पादनका कारक

मसँचाइ

8.48 आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि सतह मसं चाई १० हजार ८ सय ४३ हेक्टर तथा
भूमिगत मसं चाई ४ हजार ६ सय ६५ हेक्टर गरी कुल १५ हजार ५ सय ८ हेक्टर मसज‍चत
क्षेर थप भई कुल १5 लाख 3 हजार 3 सय ६7 हेक्टर जमिनिा मसँचाइ सुषवधा पुगेको
अनुिान छ।

िन्जुिा बक्स ८(क): राषष्ट्रय गौरवका मसँचाइ आयोजनाको उपलजब्ध

मसक्टा मसँचाइ आयोजना: आमथिक विि 2077/78 िा सम्पन्न हुने लक्ष्य राजखएको यस आयोजनाको
आमथिक विि २०७६/७७ सम्िको भौमतक प्रगमत 63.0 प्रमतशत रहेको छ। यस आयोजना अन्तगित चालु
आमथिक वििको फागुनसम्ि पजिि िूल नहरको सिस्याग्रस्त खण्डको ४ षक.मि. िा षवमभन्न स्थानिा
आकजस्िक ििित सम्भार गरी पानी सञ्चालन गने कायि भैरहेको छ। पूवी िूलनहरको बाँकी ३७ षक.मि.
िध्ये १० षक.मि. िाटोको कायि, १.५ षक.मि. लाइमनंग तथा १६ वटा संरचना मनिािण सम्पन्न भएको छ।
६ वटा शाखा नहरको मनिािण कायि भईरहेको छ। यस आयोजनाबाट ४२ हजार ७ सय ६६ हेक्टर
क्षेरफलिा मसँचाइ सुषवधा पुर्याउने लक्ष्य रहेको छ।
रानी जिरा कुलररया मसँचाइ आयोजना: आमथिक विि 2080/81 िा सम्पन्न गने लक्ष्य मलइएको यस
आयोजनाले कैलाली जजल्लाको 20 हजार 3 सय हेक्टर क्षेरफलिा मसँचाइ सुषवधा पुर्याउने छ। यस
आयोजनाको आमथिक विि २०७६/७७ सम्िको भौमतक प्रगमत 48.0 प्रमतशत रहेको छ। आमथिक विि
2077/78 को फागुनसम्ि ९४ प्रमतशत इन्टे क मनिािण सम्पन्न भएको छ। गेटको अटोिेशन कायि
ु ेटर घरको मनिािण सम्पन्न भएको छ। इन्टे कको जमिन मिलाउने
अजन्ति चरणिा पुगेको छ भने चार रे गल
(Landscaping) कायि सम्पन्न भएको र पावर हाउस मनिािण कायि ८३ प्रमतशत सम्पन्न भएको छ। आयोजना
अन्तगित लम्की शाखाको बाँकी (७.५ षक.मि.) कायि िध्ये १.९ षक.मि. िाटोको कायि, ०.१ षक.मि.
लाइमनङ कायि तथा १० सं रचना मनिािण कायि सम्पन्न भएको छ।

121
 भेरी-बबई डाइभसिन बहुउद्देश्यीय आयोजना: आमथिक विि 2079/8० िा सम्पन्न गने लक्ष्य मलइएको यस
आयोजना अन्तगित चालु आमथिक विििा मडएस जस्टमलङ्ग बेसीन (D/S Stilling Basin) को जग खन्ने, कफर
बाँध (Coffer dam) मनिािण कायििा मिमलङ्ग तथा ग्राउजन्टङ्ग कायिहरू गने, मडजस्टमलङ्ग बेसीन (Desilting basin)
को लामग जग खन्ने तथा प्लि कजङ्खक्रषटङ्ग (Plum Concreting) को कायिहरू सुचारु रहेका छन्। जचप्लेिा
पथान्तर सडक (Diversion road) को कायि सुचारु रहेको, पावरहाउस मनिािण स्थलिा (Excavation) भईरहेको,
सजि साफ्ट (Surge Shaft) का लामग पहुँच िागि मनिािण तथा उत्खनन् (Excavation) भइरहेको छ। आमथिक
विि 2076/77 सम्ि यस आयोजनाको 40.0 प्रमतशत कायि सम्पन्न भएको छ।
िहाकाली मसँचाइ आयोजना (तेिो चरण): आमथिक विि 2080/81 िा सम्पन्न गने लक्ष्य रहेको यस
आयोजनाको आमथिक विि 2076/77 सम्िको भौमतक प्रगमत 10.4 प्रमतशत रहेको मथयो। आमथिक विि
2077/78 को फागुनसम्ि यस आयोजना अन्तगित २ षक.मि. िुल नहर तथा ६ वटा नहर सं रचना
मनिािण कायि सम्पन्न भएको छ ।
सुनकोशी िररन डाइभसिन बहुउद्देश्यीय आयोजना: आमथिक विि 2080/81 िा सम्पन्न गने लक्ष्य रहेको
यो आयोजना अन्तगित मसन्धुली तफिको डुबान क्षेरका लामग जग्गा प्रामप्तसम्बन्धी कायि सम्पन्न भएको छ
भने रािेछाप जजल्ला तफिको जग्गाको िुआब्जा∕क्षमतपूमतिको िूल्याङ्कनको कायि भइरहेको छ। टनेल र सोसँग
सम्बजन्धत अन्य सं रचना मनिािणका लामग ठे क्का सम्झौता भएको छ।
बबई मसँचाइ आयोजना: आमथिक विि 2079/80 िा मनिािण सम्पन्न गने लक्ष्य रहेको यस आयोजनाको
2076/77 सम्िको भौमतक प्रगमत 52.12 प्रमतशत रहेको छ। आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि
१.४ षक.मि िूल नहर र ५.६ षक. मि शाखा/उपशाखा नहर मनिािण कायि सम्पन्न भएको छ।

िलखाद व्यवस्थापन

8.49 आमथिक विि २०७७/78 फागुनसम्ि ५ लाख २० हजार िेषिक टन रासायमनक िल

खररदका लामग टे ण्डर आह्वान भएकोिा 2 लाख 98 हजार िेषिक टन िल आयात भएको
छ। 2 लाख िेषिक टन रासायमनक िल अनुदानिा मबक्री षवतरण भएको छ। आमथिक विि
२०७६/७७ को फागुनसम्ि २ लाख ५० हजार ५ सय ३५ िेषिक टन रासायमनक िल
षवतरण गररएको मथयो।
8.50 िलखाद आपूमतिको लामग सरकार सरकार बीचको खररद प्रषक्रयाबाट बङ्गलादे शसँग 50 हजार
िेषिक टन युररया िल ल्याउने सम्झौता भएको छ। त्यसिध्ये २२ हजार ५ सय िेषिक टन
िल प्राप्त भएकोिा १८ हजार ५ सय िेषिक टन िल आयात भइसकेको छ।
8.51 षवराटनगरिा 5,000 िेषिक टन, वीरग‍जिा 10 हजार िेषिक टन र नवलपरासीिा
5,000 िेषिक टन क्षिताका िलखाद गोदाि मनिािण कायि अजन्ति चरणिा पुगेको छ।

122
 चाटि ८(छ): पमछल्लो ५ वििको रासायमनक िल आयात (हजार िेषिक टन)

450.00
400.00
350.00
300.00
250.00
200.00
150.00
100.00
50.00
0.00
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

युररया मड.ए.पी. पोटास

स्रोत: कृषि तथा पशुपन्छी षवकास िन्रालय,२०७७

प्रयोगशाला सेवा
8.52 आमथिक विि २०७७/78 को फागुनसम्ि केन्द्रीय कृषि प्रयोगशालाबाट परीक्षण षवमधको
एकरूपता तथा स्तरीयता (Standardization) को लामग प्रयोगशालिा ३२ वटा िाटोको निूना
षवश्लेिण गरी प्रादे जशक प्रयोगशालालाई प्राषवमधक पृष्ठपोिण गररएको छ। ऐन, मनयि तथा
प्रिाणीकरण प्रयोजनको लामग षवमभन्न सरोकारवालाबाट प्राप्त २६ वटा िाटोको निूना परीक्षण
गररएको छ। १६० वटा िाटोको निूना परीक्षण र १९ वटा रासायमनक तथा प्राङ्गाररक िल
परीक्षण गररएको छ। बीऊ षवजन प्रयोगशालाबाट 147 बजार तथा षवमभन्न प्रयोगशालाको
निूनाको छड्के परीक्षण (Cross Check) निूना परीक्षण कायि सम्पन्न भएको छ।
कृषि अनुसन्धान
8.53 आमथिक विि २०७७/78 को फागुनसम्ि पशु नश्ल सुधारको लामग ४ लाख 81 हजार 8
सय 87 डोज साँढे र राँगोको वीयि उत्पादन, 4 लाख 37 हजार 4 सय 27 पशुिा कृमरि
गभािधान, 78 हजार 4 सय 50 मलटर तरल नाइिोजन उत्पादन तथा 1 लाख १३ हजार
6 सय 49 मलटर तरल नाइिोजन खरीद गरी षवतरण गररएको छ। आमथिक विि
2076/2077 िा पशु नश्ल सुधारका लामग 5 लाख 77 हजार 7 सय 19 वटा गाइि,
भैँ सी र बाख्रािा कृमरि गभािधान, 2 लाख 25 हजार 9 सय 9 मलटर तरल नाइिोजन
उत्पादन तथा षवतरण साथै राँगो, साँढे र बोकाको 7 लाख 93 हजार 8 सय 84 डोज
जिेको षवयि उत्पादन तथा षवतरण भएको मथयो।

123
8.54 िाछापालनको व्यवसाषयकरणिा सहयोग पुर्याउन आमथिक विि २०७७/78 फागुनसम्ि २
करोड १६ लाख ७६ हजार ह्याजचङ्ग, ७ लाख ७ हजार फ्राई, १८ लाख ४५ हजार षफङ्गरमलङ्ग,
४ लाख ६५ हजार ५ सय एडभान्स षफङ्गरमलङ्ग, ४० लाख शुि नश्लको ह्याजचङ्ग, ४ लाख
शुि नश्लको षफङ्गरमलङ्ग, ३ लाख २ हजार शुि नश्लको एडभान्स षफङ्गरमलङ्ग, २ लाख शुि
ु िाछा
नश्लको फ्युचर िुड ट्यामगङ्ग गरी षवतरण गररएको छ। त्यसैगरी ३० हजार सौन्दयियि
उत्पादन तथा षवतरण गररएको छ।
8.55 आमथिक विि २०७६/७७ िा ित्स्य बीज उत्पादनिा 8 करोड 63 लाख ह्याजचङ्ग, 40
लाख 6 हजार 4 सय फ्राई, 4 करोड 3 लाख 93 हजार 8 सय षफङ्गरमलङ्ग, 97 लाख
28 हजार 9 सय एडभान्स षफङ्गरमलङ्ग, 34 लाख 50 हजार 9 सय शुि नश्लको एडभान्स
षफङ्गरमलङ्ग, 63 लाख शुि नश्लको ह्याजचङ्ग 40 लाख 84 हजार 9 सय शुि नश्लको
षफङ्गरमलङ्ग, 43 हजार 6 सय 20 सौन्दयि िाछा उत्पादन तथा षवतरण गररएको मथयो।
तामलका ८(घ): षवगत १० आमथिक वििको स्रोत बीऊ उत्पादन तथा बालीको जात उन्िोचन षववरण (सं ख्या)

स्रोत बीऊ उत्पादन बाली-वागवानी र

आमथिक विि कैषफयत
(िे. ट.) घाँसको जात उन्िोचन
२०६७/६८ ८०६.०० १३

२०६८/६९ ९११.८० ८
धान, िकै, गहुँ,
२०६९/७० १००९.४० १
दलहन, तेलहन,
२०७०/७१ १००२.८३ १२
पहाडीबाली (जौ,
२०७१/७२ ९७५.४० १५ कोदो, फापर),
२०७२/७३ ९७०.६७ १० आलु, उखु, जुट,
२०७३/७४ १०११.८५ ११
तरकारी,
२०७४/७५ ९०७.२९ १३ फलफूल, अदुवा,
२०७५/७६ ९५०.६० ११ ढैं चा, घाँसबीऊ
२०७६/७७ ९७६.८९ ०
२०७७/७८* ५१४.३८ ५
िोतः नेपाल कृषि अनुसन्धान पररिद, २०७७ *
फागुन िसान्तसम्ि

124
खोप उत्पादन तथा राषष्ट्रय पशुपन्छी रोग मनयन्रण
8.56 आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि जम्िा २ करोड ६७ लाख ४३ हजार डोज
पशुपन्छीको सं क्रािक रोग षवरुिको षवमभन्न षकमसिका खोप उत्पादन गरे को छ। सबै
प्रदे शिा ९८ लाख ५४ हजार १ सय डोज खोप मनःशुल्क षवतरणको लामग पठाइएको छ।
षवमभन्न षकमसिका खोप गरी जम्िा २ करोड १८ लाख ४१ हजार ४ सय ६८ डोज (रु.८६
लाख ५२ हजार ६ सय २२ बराबरको) खोप मबक्री भएको छ। राषष्ट्रय रोग मनयन्रण
कायिक्रिको लामग अमधकांश खोप (एचएसमबक्यु खोप बाहेक) सातै प्रदे शिा षवतरण भइसकेको
छ।
8.57 आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ििा बडिफ्लु रोग मनयन्रण गने क्रििा २० हजार
५ सय १३ पन्छी, ४ हजार १ सय ५७ के.जी. दाना तथा ५ हजार ४३ गोटा अण्डा
सुरजक्षत तवरले नष्ट गररएको छ।

कृषि कजाि तथा साना षकसानका लामग लगानी

8.58 २०७७ फागुनसम्ि कुल 73 जजल्लाका 5 सय 28 स्थानीय तहिा साना षकसान षवकास
कायिक्रिको पहुँच पुगेको छ। यस अवमधिा साना षकसान षवकास कायिक्रििा कुल ८ सय
84 सहकारी सं स्था आवि भएका छन्। यी सहकारीबाट सेवा प्राप्त गरे का साना षकसान सिूहको
सङ्खख्या गत वििको सोही अवमधको तुलनािा 7.4 प्रमतशतले वृषि भई 1 लाख २५ हजार
१ सय २५ पुगेको छ। यसबाट कुल 8 लाख 73 हजार 9 सय 92 पररवार सङ्खख्या
लाभाजन्वत भएका छन्।
8.59 साना षकसान षवकास कायिक्रि अन्तगित आमथिक विि २०७6/७7 फागुनको तुलनािा कजाि लगानी
आमथिक विि २०७7/७8 फागुनिा 5.२ प्रमतशतले वृषि भई रु.१२ अबि 88 करोड 3 लाख
पुगेको छ। यस अवमधिा ऋण असुली तफि ९.3 प्रमतशतले वृषि भएको छ भने लगानीिा रहेको ऋण
रकितफि गत वििको तुलनािा १.5 प्रमतशतले खुद वृषि भई रु.२2 अबि 24 करोड 13 लाख
पुगेको छ।
8.60 साना षकसान सदस्यको शेयर, बचत र जगेडा कोि गत वििको तुलनािा 27.७ प्रमतशतले वृषि भई
२०७7 फागुनसम्ि रु.4७ अबि 31 करोड 33 लाख पुगेको छ।
8.61 आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि बैँ क तथा षवत्तीय सं स्थाले कुल रु.२ खबि ९० अबि
७५ करोड कृषि कजाि प्रवाह गरे का छन्। यसिध्ये पशुपालन र पशुपालनसम्बन्धी सेवािा
36.7 प्रमतशत, खेतीपातीसम्बन्धी सेवािा 17.1 प्रमतशत र अन्य कृषि तथा कृषिजन्य सेवािा

125
 43.9 प्रमतशत कजाि प्रवाह भएको छ। जचया र वन, िाछापालन तथा वधशाला क्षेरिा
भएको कजाि प्रवाह क्रिशः 1.4 प्रमतशत र 1.0 प्रमतशत रहे को छ।
8.62 आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि पशुपालन र तरकारी खेती कजाि मलने षकसानको
सङ्खख्या 1 लाख 63 हजार 5 सय 95 रहे को छ। आमथिक विि 2076/77 को सोही
अवमधको तुलनािा ऋण लगानी रकि 27.9 प्रमतशतले वृषि भई रु.20 अबि 31 करोड
पुगेको छ। अजघल्लो आमथिक वििको सोही अवमधिा यस्तो रकि रु.15 अबि 88 करोड
रहेको मथयो।
8.63 कुल प्रवाह गररएको कजाििध्ये रु.60 करोड रकि तरकारी खेतीको लामग लगानी गररएको
छ भने अन्य रकि पशुपालन क्षेरिा प्रवाह गररएको छ। सो रकिबाट षकसानहरूले ९
लाख २५ हजार ७ सय ५८ िासु र दुग्धजन्य पशुवस्तु पालन गरे का छन्। उपयुि
ि कजाि
कायिक्रि सञ्चालन भएको १० वििको अवमधिा रु.३५ अबिभन्दा बढीको िासु तथा दुग्धजन्य
पदाथि उत्पादन भएको अनुिान छ।
तामलका ८(ङ): पशुपालन र तरकारी खेती कजािको जस्थमत
आमथिक विि फागुनसम्ि
षववरण
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७६/७७ 2077/78

कजाि कारोबार गने

३५५ ४०५ ४४६ ४७६ ४९० ४८७ ५०३
सं स्था सङ्खख्या

कजाि मलने
६८८१६ ८३२४२ १०२७४६ १२५०८७ १४५०३६ १३७९७० १६३५९५
षकसानको सङ्खख्या
ऋण स्वीकृत
८८३.२ १२२३.३ १६२९.३ २१७४.९ २६५५.५ २५५९.६ ३१०३.६
(रु.करोडिा)

ऋण लगानी रकि
५८८.२ ७७२.५ १०३५.१ १३७२.६ १७०१.६ १५८८.३ २०३१.३
(रु.करोडिा)

पशु सङ्खख्या ३७८०९८ ४४९९३९ ५५०८३३ ६७७१३८ ८०४४९९ ७५९०८९ ९२५७५८

बाख्रा २५७७०५ ३०४१९३ ३६७४०० ४४६०३४ ५२७१२७ ४९६९९३ ६०३४८५

बंगरु ४९८४७ ५६६६९ ६७२६३ ८०४८८ ९३२९८ ८९६१० १०६३५१

पाडापाडी २०४५४ २२६०९ २५९७९ ३०११६ ३३८७४ ३२४६७ ३७८७८

भैसी ४४७०२ ५६३४६ ७२१३९ ९२३८४ ११२४४१ १०५६६७ १३२०१५

गाई ५३९० १०१२२ १८०५२ २८११६ ३७७५९ ३४३५२ ४६०२९

तरकारी खेती
कजाि लगानी १२.३ ५.५ ६०.५
(रु.करोडिा)

क्षेरफल (हेक्टर) ५२२ १७१ १०५१

स्रोत: साना षकसान षवकास लघुषवत्त षवत्तीय सं स्था मलमिटे ड, २०७७ *फागुनसम्िको

126
8.64 आमथिक विि २०७७/७८ को प्रथि आठ िषहनाको अवमधिा साना षकसान षवकास लघुषवत्त
षवत्तीय सं स्थासँग आवि सहकारी सं स्था एवि् ती सं स्थािा सं लग्न सदस्यहरूको सीप तथा
क्षिता अमभवृषि, ग्रािीण भौमतक पूवािधारको षवकास, लघुषवत्त सेवा षवस्तारका लामग साना
षकसान सहकारी अनुसरण तथा सहकारी सं स्थाहरूको क्षिता षवकास, पशुधन सुरक्षण, कृषि
तथा पशुपालन व्यवसाय प्रवििन आदद जस्ता कायिक्रिबाट १ लाख २८ हजार ६ सय ३२
साना षकसान पररवार लाभाजन्वत भएका छन्।
8.65 सीप, दक्षतासषहतको जशजक्षत युवालाई कृषि पेशािा आकषिित गरी आधुमनक प्रषवमधयुि कृषि
तथा पशुपालन व्यवसायिा सं लग्न गराउने उद्देश्यले इजरायली राजदू तावास सिेतको
सहयोगिा नेपालका २०–३० विि उिेर सिूहका कम्तीिा १२ कक्षा पास गरे का साना
षकसान सदस्यका ३,१६२ जना छोराछोरीलाई इजरायलिा कृषिसम्बन्धी सै िाजन्तक र
व्यावहाररक तामलिको अवसर प्रदान गररएको छ। छै ठौँ चरणसम्ि गएका २,६७७ जना
तामलि प्राप्त गरी नेपाल फषकिसकेका छन्।

कृषि उत्पादनको व्यापार

8.66 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि रु.2 खबि १२ अबि ८१ करोड बराबरको कृषि
तथा पशुजन्य उत्पादन आयात भएको छ भने आमथिक विि 2076/77 िा यस्तो आयात
रु.2 खबि 52 अबि ८९ करोड रहे को मथयो। त्यसै गरी चालु आमथिक वििको फागुनसम्ि
रु.46 अबि 30 करोड को कृषि तथा पशुजन्य उत्पादन मनयाित भएको छ भने गत आमथिक
वििको त्यस्तो मनयाित रु.५५ अबि १९ करोड रहेको मथयो।
8.67 आमथिक विि 2076/77 िा रु.58 अबि 26 करोड बराबरको खाद्यान्न आयात भएकोिा
आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि यस्तो आयात रु.55 अबि 90 करोड रहे को छ।
अजघल्लो आमथिक विििा रु.8 करोड 1० लाख बराबरको खाद्यान्न मनयाित भएको मथयो तर
चालु आमथिक वििको फागुनसम्िको खाद्यान्न मनयाित 5 करोड 10 लाख रहे को छ।
8.68 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि रु.1 अबि २४ करोड बराबरको िासु, िाछा र
तयारी िाछािासु आयात भएको छ। अजघल्लो आमथिक विििा यस्तो आयात रु.1 अबि 93
करोड रहे को मथयो।
8.69 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि अलैं ची, खुसािनी, बेसार, अदुवा लगायतका िसलाको
आयात रु.६ अबि रहे को छ। अजघल्लो आमथिक विििा यस्तो आयात रु.११ अबि ३८ करोड
रहेको मथयो। त्यसै गरी, चालु आमथिक वििको फागुनसम्ि रु.5 अबि ५३ करोड रहेको छ
भने गत आमथिक विििा त्यस्तो मनयाित रु.४ अबि ६८ करोड भएको मथयो।
8.70 चालु आमथिक वििको फागुनसम्ि जचयाको मनयाित रु.3 अबि र कफीको मनयाित रु.5 करोड
५0 लाख रहे को छ। आमथिक विि २०७६/७७ िा यस्तो मनयाित क्रिशः रु.2 अबि ७८
करोड र रु.6 करोड रहे को मथयो।
127
वन तथा भू-सं रक्षण
8.71 षवश्वको कूल भूभागको ३०.८ प्रमतशत वन क्षेरले ओगेटेको छ। जनसं ख्याको आधारिा
षवश्लेिण गदाि प्रमत व्यजि 0.6 हेक्टर वन क्षेर र ४२२ वटा रुखहरू पदिछन्। मछिेकी
राष्ट्र चीनको कुल भू-भागको २२.१ प्रमतशत वन क्षेर रहेको छ। दजक्षण एमसयाली
राष्ट्रहरूिध्ये सबैभन्दा बढी वन क्षेर भूटानको ७२.5 प्रमतशत रहेको छ भने सबैभन्दा कि
पाषकस्तानको १.8 प्रमतशत रहे को छ। नेपालिा झाडी तथा बुट्यान बाहेक ४०.4 प्रमतशत
वन क्षेर रहेको छ भने प्रमत व्यजि 0.2 हेक्टर वन क्षेर र 111 वटा रुखहरू पदिछन्।
ु हरूको वन क्षेरको जस्थमत
तामलका ८(च): मछिेकी िुलक
राष्ट्र वन क्षेर (प्रमतशत)
भूटान ७२.5
नेपाल ४०.4
िीलं का ३३.०
चीन २२.१
भारत २१.५
बङ्गलादे श 11.0
अफगामनस्तान २.१
पाषकस्तान १.८
स्रोतः वन तथा वातावरण िन्रालय, 2077

8.72 नेपालिा वन क्षेरले ५९ लाख ६२ हजार हेक्टर र अन्य झाडी तथा बुट्यान क्षेरले ६ लाख
४८ हजार हेक्टर भू-भाग ओगटे को छ। कूल भू-भागको ४०.४ प्रमतशत वन र ४.४ प्रमतशत
झाडी तथा बुट्यान क्षेर गरी कुल वन क्षेर ४४.८ प्रमतशत रहे को छ। नेपालको भू-धरातलीय
आधारिा सबैभन्दा बढी वन क्षेर िध्य-पहाडिा छ भने सबैभन्दा कि तराईिा रहेको छ।
8.73 प्रदे शगत रूपिा नेपालको सबैभन्दा बढी वन क्षेर कणािली प्रदे शिा छ भने सबैभन्दा कि
प्रदे श नम्वर २ िा रहे को छ। प्रदे शको कुल भू-भागको तुलनािा सबैभन्दा बढी वन क्षेर
सुदूरपजिि प्रदे शिा छ भने सबैभन्दा कि प्रदे श नम्वर २ िा रहेको छ।
8.74 जैषवक षवषवधता एवि् पाररजस्थमतकीय प्रणालीको सं रक्षण र प्रकृमतिा आधाररत पयिटन प्रवििन
गने उद्देश्यले १२ राषष्ट्रय मनकुञ्ज, १ वन्यजन्तु आरक्ष, १ जशकार आरक्ष र ६ सं रक्षण क्षेर
सिेत २० सं रजक्षत क्षेरहरू स्थापना गरी दे शको ३४ हजार ४ सय 20 वगि षक.मि. अथाित ्
२३.४ प्रमतशत भू–भाग सं रजक्षत क्षेर प्रणाली अन्तगित व्यवस्थापन गररएको छ। साथै १०
वन सं रक्षण क्षेर अन्तगित १ लाख ९२ हजार 27.४३ हेक्टर वन क्षेर व्यवस्थापन गररएको
छ।

128
8.75 आमथिक विि २०७६/०७७ को अन्त्यसम्ििा २२ हजार 6 सय 82 सािुदाषयक वन
उपभोिा सिूह िाफित २4 लाख 90 हजार 1 सय 94 हे क्टर वन क्षेरको व्यवस्थापन
भएको छ। गररबीको रे खािुमन रहेका सिुदायको जीषवकोपाजिनिा सुधार र वन सं रक्षणिा
सिेत टे वा पुर्याउन ७,731 वटा सिूहलाई ४4 हजार 3 सय 98.७ हेक्टर वन कवुमलयती
वनको रूपिा हस्तान्तरण भईसकेको छ।
8.76 सं रजक्षत क्षेर वरपरका स्थानीय सिुदायलाई सं रक्षणिा सहभागी गराउने उद्देश्यले िध्यवती
क्षेर व्यवस्थापनका कायिक्रि सञ्चालन गररएको छ । राषष्ट्रय मनकुञ्ज र वन्यजन्तु आरक्षका
१३ िध्यवती क्षेरिा स्थानीय बामसन्दालाई आवश्यक पने वन पैदावारको मनयमित आपूमति
गने उद्देश्यले गदठत १ हजार 37 िध्यवती तथा सं रजक्षत क्षेरका सािुदाषयक वनले कररब
2 लाख 11 हजार 2 सय 13.० हेक्टर क्षेरफल ओगटे को छ। त्यसैगरी, 88 िध्यवती
कवुमलयमत वन िाफित 440.७ हेक्टर वन क्षेर व्यवस्थापन गररएको छ। सं रजक्षत क्षेरको
व्यवस्थापनबाट िध्यवती क्षेर तथा सं रक्षण क्षेरिा बस्ने ११ लाख ४२ हजार ५ सय ९९
जनसङ्खख्या लाभाजन्वत भएका छन् ।
तामलका ८(छ): आमथिक विि 2076/77 को अन्त्यसम्ििा वनहरूको षववरण
वन व्यवस्थापन कुल वन क्षेर सं रजक्षत क्षेर वाषहरको वन क्षेर सं रजक्षत क्षेर
पिमत सं ख्या क्षेरफल (हे क्टर) सं ख्या क्षेरफल (हे क्टर) सं ख्या क्षेरफल (हे क्टर)
सािुदाषयक वन 22682 2490194 22645 2278981 1037 211213.02
साझेदारी वन 31 75614 31 75614 0 0
कवुमलयती वन 7976 45841.74 7888 45401 88 440.74
गररविुखी 7731 44398.74 7643 43958 88 440.74
कवुमलयती वन
व्यवसाषयक 245 1443 245 1443 0 0
कवुमलयती वन
धामििक वन 186 2896.57 179 2809.14 7 87.43
मनजी वन 5460 4451 5460 4451 0 0
वन सं रक्षण क्षेर 10 192027.43 10 192027.43 0 0
स्रोत: वन तथा वातावरण िन्रालय, २०७७

8.77 अन्तरािषष्ट्रय िहत्वका १० वटा मसिसार क्षेरलाई रािसार सूचीिा सूचीकृत गररएको छ
जसिध्ये ६ वटा मसिसार क्षेर सं रजक्षत क्षेरिा रहेका छन्। सगरिाथा र जचतवन राषष्ट्रय
मनकुञ्जलाई षवश्व सम्पदा सूचीिा सूचीकृत गररएको छ ।
8.78 षवगत पन्र वििको वन्यजन्तुको त्याङ्क षवश्लेिण गदाि बाघ तथा अनािको सङ्खख्या कररब दोब्बर
अनुपातले वृषि भई २३५ बाघ र ४४१ वटा अनाि रहेको दे जखएको छ। सन् २००० िा
६१२ गैंडा रहेकािा सन् २०११ को गणनािा ४३४ िार रहे को पाइयो। सन् २०१४ िा

129
 पुन: वृषि भई गैंडाको सं ख्या ६४५ पुगेको दे जखन्छ। यसै गरी सन् २०१8 िा कृष्णसारको
सं ख्या 326 रहेकािा सन् २०20 िा आइपुग्दा ३46 िार रहेको छ। यसका साथै षवमभन्न
वन्यजन्तुको पमछल्लो गणनाहरू अनुसार ४७३ वटा गौरीगाई, १९८ वटा घमडयाल गोही,
३०1-४०० षहउँ जचतुवा र २,३51 वटा बाह्रमसं हा रहे का छन्।
तामलका ८(ज): वन्यजन्तुको सं ख्याको जस्थमत
वन्यजन्तु विि (सन् िा)
षववरण २००५ २००९ २०११ २०१२ २०१३ २०१४ २०१५ २०१ २०१८ 2020
६
बाघ - १२१ - - १९८ - - - २३५ -
अनाि - - २३७ २५९ - ३५७ - ४३२ ४४१ -
गैंडा ४१० - ४३४ - - ६४५ - - - -
कृष्णासार - - २८५ ३०० २७४ २३० २५२ ३२६ 346
स्रोत: वन तथा वातावरण िन्रालय, २०७७
पुनि: कोष्ठकिा ररि रहे को विि सो वन्यजन्तुको गणना नभएको अवमध हो।

8.79 दुलभ
ि तथा लोपोन्िुख वन्यजन्तु सं रक्षणका लामग 16 वटा बाघ, गैंडा, हात्ती, सालक, षहउँ
जचतुवा, मगि, खरिजुर, घमडयाल, हािे , षफजेन्ट, सोंस, कस्तुरी िृग, सारस, लाटोकोसेरो,
अनाि र गौरीगाई वन्यजन्तु प्रजामत तथा पाँचऔले, जटािसी, खयर, मसिल, दार, िौवा र हल्दु
गरी ७ वनस्पमत प्रजामतको सं रक्षण कायियोजना तयार भई कायािन्वयनिा रहे को छ।
8.80 आमथिक विि २०७6/७7 िा मनजी र राषष्ट्रय वन गरी कुल १ करोड 43 लाख क्युषवक
षफट गोमलया काठ उत्पादन भएको मथयो भने आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ि
72 लाख ११ हजार क्यूषवक षफट काठ उत्पादन भएको छ।
8.81 ददगो षवकासको अवधारणा अनुसार षवकास आयोजनालाई वातावरणिैरी बनाउन आमथिक विि
२०७7/७8 को फागुनसम्ि 40 वटा वातावरणीय प्रभाव िूल्याङ्कन, 4 वटा पूरक वातावरणीय
प्रभाव िूल्याङ्कन प्रमतवेदन (SEIA), 23 वटा त्यस्ता आयोजनाको वातावरणीय प्रभाव िूल्याङ्कन
गने प्रयोजनाथि तयार गररएको क्षेर मनधािरण प्रमतवेदन र कायिसूची स्वीकृत गररएको छ।
8.82 षवकासको कायिक्रिलाई सहजीकरण गनि आमथिक विि २०७6/७7 िा 42 वटा
आयोजनाहरूलाई 5 सय 74.0८ हेक्टर उपलब्ध गराइएको मथयो भने आमथिक विि
२०७7/७8 को फागुन िसान्तसम्ि 16 आयोजनालाई कुल 616.66 हेक्टर वन क्षेर
उपलब्ध गराइएको छ। हाल सम्ि 18 हजार 5 सय 22.51 हेक्टर कुल वन क्षेर
आयोजनालाई उपलब्ध गराइएको छ।

130
8.83 आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ि 1 सय 68 हेक्टर अमतक्रिण हटाई वनको
पुनस्थापना गररएको छ भने कुल 41 लाख १7 हजार मबरुवा उत्पादन/खररद गररएको छ।
आमथिक विि २०७6/७7 िा 797.08 हेक्टर अमतक्रिण हटाई वनको पुनस्थापना गररएको
मथयो। साथै, सोही आमथिक विििा कुल २ करोड 34 लाख मबरुवा उत्पादन/खररद तथा
षवतरण गरी 2 हजार 9 सय 73 हेक्टर क्षेरफलिा वृक्षारोपण गररएको मथयो।
8.84 आमथिक विि २०७6/७7 िा 2 हजार 4 वनिा आधाररत साना तथा लघु उद्योग प्रवििन
गररएको मथयो भने आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ििा 7 सय 68 त्यस्ता उद्योग
प्रवििन गररएको छ ।
8.85 आमथिक विि २०७6/७7 िा वन क्षेरका षवमभन्न षक्रयाकलापहरूबाट 53 लाख ििददन
रोजगारी सृजना भएको मथयो भने आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ििा थप 17 लाख
49 हजार ििददन रोजगारी मसजिना भएको छ ।
8.86 जमडबुटी उत्पादन तथा प्रशोधन कम्पनी मलमिटे डद्वारा आमथिक विि २०७6/७7 िा 44.8
टन सुगजन्धत तेल उत्पादन र 49 लाख 65 हजार थान हविल केयर उत्पादन भएको मथयो
भने आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि 16.52 टन सुगजन्धत तेल उत्पादन र ४7
लाख 7 हजार ४ सय 32 थान हविल केयर उत्पादन भएको छ ।
8.87 नेपालका वनस्पमतको पषहचान, व्यवस्थापन तथा स्वस्थानीय (In-situ) र परस्थानीय (Ex-situ)
सं रक्षण, अध्ययन तथा अनुसन्धान र अमभलेखीकरणको कायि भइरहेको छ। यस अन्तगित
हालसम्ि राषष्ट्रय हबेररयि तथा वनस्पमत प्रयोगशालािा ५ हजार ७७ वनस्पमत प्रजामतका १
लाख ६५ हजार हबेररयिका निुना सं रक्षण गरी मनयमित व्यवस्थापन गररनुको साथै आमथिक
विि २०७6/७7 को अन्त्यसम्ि 30 हजार ७0 हबेररयि निुनाको मडजजटाइजेसन कायि
सम्पन्न भएको छ। चालु आमथिक विि २०७7/७8 को फागुन िसान्तसम्ि 20 हजार ५
सय ५ वटा हबेररयि निुनाको मडजजटाइजेसन गररएको छ।

131
 तामलका ८(झ): निुना परीक्षणको सङ्खख्या
२०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७7/78*

हबेररयि निुनाको मडजीटाइजेसन ६९९९ ५९४७ १२५७७ 30070 २०५०५

सङ्खख्या
षवश्लेिण, प्रिाणीकरण तथा मसफाररस १३१४ १६६७ १६१८ 1507 1265
गररएका जमडबुटी निुनाको सङ्खख्या
स्रोत: वन तथा वातावरण िन्रालय, २०७७

8.88 आमथिक विि २०७6/७7 िा षवदे श मनयाितका लामग सहजीकरण गदै १ हजार 5 सय 7
जमडबुटीजन्य निुना र सारतत्वको षवश्लेिण, प्रिाणीकरण तथा मसफाररस गररएको मथयो भने
चालु आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ि 1 हजार 2 सय 65 वटा निुनाको षवश्लेिण,
प्रिाणीकरण तथा मसफाररस गररएको छ।
8.89 च ुरे क्षेरको सं रक्षणका लामग आमथिक विि २०७६/०७७ िा राष्ट्रपमत च ुरे तराई िधेस सं रक्षण
कायिक्रि अन्तगित ३७ जजल्लाका ३० िुख्य नदी प्रणालीिा 203 गल्छी पषहरो र खहरे
मनयन्रण, 19.33 षक.मि. नदी खोला षकनारा व्यवस्थापन, भूमिगत जल पुनभिरण र
सतहिुमनको पानी उपयोगको लामग 103 पुनभिरण पोखरी, 73.6 हेक्टर क्षेरिा हररत
पेषटका मनिािण र ९९ हेक्टर मभरालो जग्गािा बहुवषििय खेती षवस्तार गररएको मथयो। आमथिक
विि २०७7/०७8 को फागुनसम्ि 98 गल्छी/पषहरो मनयन्रण, 38 भूमिगत जल पुनभिरण
र सतहिुमनको पानी उपयोग, 14.59 षक.िी नदी तथा खोला षकनारा व्यवस्थापन, 20
स्थानिा तालतलै या/मसिसार सं रक्षण एवि् व्यवस्थापन तथा 10 स्थानिा पयािपयिटन
प्रवििनका लामग पूवािधार मनिािण भएको छ।

काठको आयात र उत्पादन

8.90 आमथिक विि २०७5/७6 को तुलनािा आमथिक विि २०७6/७7 िा काठको आयात 35.0
प्रमतशतले घटे को छ। आमथिक विि २०७5/७6 िा काठको आयात ७ लाख 86 हजार
क्यू.षफट रहेकोिा आमथिक विि २०७6/७7 िा 5 लाख 10 हजार क्यूषवक षफट भएको
मथयो।
8.91 आमथिक विि २०७6/७7 िा मनजी र राषष्ट्रय वनबाट गरी कुल १ करोड 43 लाख क्यूषवक
षफट गोमलया काठ उत्पादन भएकोिा आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ि 72 लाख
११ हजार क्यूषवक षफट काठ उत्पादन भएको छ।

सं रजक्षत क्षेरबाट प्राप्त आम्दानी

8.92 आमथिक विि २०७6/७7 िा 2 लाख 60 हजार 5 सय 3५ जना षवदे शी पयिटक सषहत
जम्िा 5 लाख 5 सय 37 जना पयिटकले सं रजक्षत क्षेरिा भ्रिण गरे का मथए। त्यसै गरी

132
 वनस्पमत उद्यान र सदर जचमडयाखानािा षवदे शी सषहत 11 लाख जनाले भ्रिण गरे का मथए।
आमथिक विि २०७7/७8 को फागुनसम्ि 3,433 जना षवदे शी पयिटक सषहत जम्िा 1
लाख 34 हजार 54 जना पयिटकले सं रजक्षत क्षेरिा र वनस्पमत उद्यान तथा सदर
जचमडयाखानािा षवदे शीसषहत 2 लाख 33 हजार 50 जनाले भ्रिण गरे का छन्।
8.93 सं रजक्षत क्षेरबाट आमथिक विि २०७६/७७ िा रु.37 करोड 83 लाख राजश्व सङ्कलन
भएको मथयो भने आमथिक विि २०७७/७८ को फागुनसम्ि 32 लाख 5७ हजार राजश्व
सङ्कलन भएको छ।
तामलका ८(ञ): सं रजक्षत क्षेर भ्रिण गने पयिटक सङ्खख्या र सं रजक्षत क्षेरबाट सङ्कमलत राजस्व

भ्रिण गने पयिटकको सं ख्या सं रजक्षत क्षेरबाट सङ्कलन भएको

आमथिक बिि
(आन्तररक/बाह्य) राजस्व (रु.हजारिा)

२०७7/७8* 134054 3257

२०७६/७७ 500537 378300

२०७५/७६ ७०६१११ ७३९८९६

२०७४/७५ ३४९१९३ ३५०५४४

२०७३/७४ ६०४०९१ ५५२७३६

२०७२/७३ ३८९२२३ ३५०२०३

२०७१/७२ ५१७०९५ ५३८७१०

२०७०/७१ ५५८५७७ ५३०८५२

२०६९/७० ५१०२०५ ४७१३३८

२०६८/६९ ५०२०९२ १८६९७४

२०६७/६८ ४५५२३७ २४८५०४

२०६६/६७ ३८१७८९ १४०३८३

२०६५/६६ ३४९१९५ १३५४२८

२०६४/६५ २९१०४० ११७८९८

२०६३/६४ २४५९१० ९४५५७

स्रोत: वन तथा वातावरण िन्रालय, 2077

भूमिसुधार
8.94 आमथिक विि 2076/77 सम्ि दे शभरी सञ्चालनिा रहे का १२६ भूमिसुधार तथा िालपोत
कायािलय िध्ये 108 भूमिसुधार तथा िालपोत कायािलयिा षवद्युतीय भू-अमभलेख सूचना एवं
व्यवस्थापन प्रणाली (LRIMS) लागू गररएको छ। आमथिक विि 2077/78 को प्रथि आठ
िषहनासम्ििा थप १८ भूमिसुधार तथा िालपोत कायािलयिा उि प्रणाली षवस्तार गने कायि

133
 सम्पन्न हुने अवस्थािा छ। यसबाट जग्गा प्रशासनसम्वन्धी सेवा प्रवाहिा उल्लेख्य सुधार
भएको छ।
8.95 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि 5 सय 32 स्थानीय तहको भू-उपयोग नक्सा
डाटा तयार गरी सम्बजन्धत स्थानीय तहलाई हस्तान्तरण गररएको छ। २ सय 21 स्थानीय
तहको भू-उपयोग नक्सा डाटा तयार गने कायि जारी रहे को छ।
8.96 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि १ हजार ४ सय ८३ हेक्टर गाउँ ब्लक नापी,
८ हजार ६ सय 20 हेक्टर पुनःनापी र ३५ हजार 8 सय 50 हेक्टर द्वन्बबाट क्षमतग्रस्त
नापनक्सा पुनस्थािपन कायि सम्पन्न गरी ४८ हजार 7 सय जग्गाधनीलाई जग्गाधनी प्रिाण
पूजाि षवतरण गररएको छ। पुनःनापी अन्तगित सहरी क्षेरिा मडजजटल प्रषवमधबाट नापनक्सा
गने गररएको छ। षवशेि नापी अन्तगित द्वन्द्वबाट भूमि लगत क्षमत भएको स्थानिा टोली
पररचालन गरी नापनक्सा तयार गने गररएको छ। जग्गा धनी पूजाि नपाएका जनताले नक्सा
र जग्गाधनी पूजाि प्राप्त गरी आमथिक गमतषवमध सञ्चालन गनि सक्षि भएका छन्।
8.97 नेपाल-भारत सीिा अन्तगित 8 हजार 5 सय 53 षपल्लर रहे का छन। चालु आमथिक वििको
फागुनसम्ििा 2 हजार 4 सय 45 षपल्लर मनिािण भएका छन् भने 1 हजार 6 सय 42
षपल्लरको ििित सम्भार गररएको छ।
8.98 नापी कायािलयहरूिा आधुमनक कम्प्यूटर प्रषवमधबाट अनलाईन सेवा प्रवाह गनि नापी कायािलय
कलङ्की, मडल्लीबजार र भिपुरिा निुनाको रूपिा अनलाइन सेवा प्रवाह गने कायि सम्पन्न
गररएको छ। चावषहलिा अनलाइन सेवा प्रणाली कायि गररएको छ।
8.99 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि जग्गा प्रशासन सम्बन्धी कायिलाई च ुस्त दुरुस्त र
सहज बनाउने उद्देश्यले स्थापना भएका भू-सेवा केन्द्रको िाध्यिबाट जग्गाधनीले घरै बाट वा
नजजकको भू-सेवा केन्द्रिा गई जग्गा सम्बन्धी कारोबार गनि सक्ने गरी 19 स्थानिा भू-सेवा
केन्द्र स्थापना गररएको छ।
8.100 भूमिहीन सुकुम्बासी तथा अव्यवजस्थत बसोबासीहरूको लगत सङ्कलन र सत्यापन कायिक्रि
अन्तगित आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि 2२ हजार 31 भूमिषहन दमलत, 1 लाख
75 हजार 2 सय 2 भूमिषहन सुकुम्बासी र 7 लाख 43 हजार 5 सय 24 अव्यवजस्थत
बसोबासी गरी कुल 9 लाख 51 हजार 4 सय 36 मनवेदन सङ्कलन गररएको छ।
8.101 नापनक्सा तथा दताि बाँकी गाँउब्लक नापी, षवशेि नापी, पुनः नापी तथा छु ट नापी अमभयानका
रूपिा सञ्चालन गने अमभयान अन्तगित गाँउब्लक नापी, षवशेि नापी र पुनः नापी गरी हालसम्ि
७५ हजार ८ सय ४३ हेक्टर नापनक्सा सम्पन्न भएको छ।

134
8.102 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि सरकारी, साविजमनक तथा गुठी जग्गाको छानमबन
गनि गदठत आयोगिा पनि आएका उजुरीहरू छानषवन गरी 39 मबगाहा 15 कठ्ठा 18.5 धुर
र व्यजिको नाििा दताि हुन गएको बाँके जजल्लाको 17 मबगाहा र काठिाडौँ गोकणेश्वर
गुठी अन्तगित रहे को 8 रोपनी 3 आना सिेत गरी 4 सय 39 मबगाहा जग्गा नेपाल
सरकारको नाििा षफताि ल्याइएको छ।
8.103 चालु आमथिक वििको पषहलो आठ िषहनािा 4 सय 27 जनालाई नापनक्सा तथा भूमि
प्रशासनसम्बन्धी छोटो तथा लािो अवमधका तामलि प्रदान गररएको छ। हालसम्ि 8 हजार
2 सय 43 जनाले उि षवियको तामलि प्राप्त गरे का छन।
8.104 नेपालको गौरव षवश्वको सवोच्च जशखर सगरिाथाको उचाइ िापन कायि स्वदे शी जनशजि
बाटै सम्पन्न गरी उचाई (८, ८४८.८६ मिटर) सिेत घोिणा भएको छ।
8.105 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि कुल 16 हजार 3 सय 22 िुि हमलया
पररवारिध्ये 12 हजार 8 सय 20 पररवारको केन्द्रबाट पुनस्थािपना, 1,736 पररवारको
लगत कट्टा, 1,135 पररवारको पुनस्थािपनाका लामग स्थानीय तहिा रु.26 करोड 17 लाख
78 हजार षवत्तीय हस्तान्तरण भएको छ।
8.106 िुि हमलयाको बसोबास व्यवस्थापन गनि कञ्चनपुर जजल्लाको मभिदत्त नगरपामलकाको
बागफाँटा र बाराकुण्डािा 56 पक्की घर मनिािण भएका छन् त्यसैगरी लालझाडीिा 6० पक्की
घर मनिािणका लामग जग्गा प्राप्त गरी मनिािण कायि शुरु भएको छ।
8.107 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि कुल 27 हजार 5 सय 70 िुि किैया
पररवारिध्ये 27 हजार 21 पररवारको पुनस्थािपना, 2 सय 37 पररवारको लगतकट्टा, 3
सय पररवारको पुनस्थािपनाका लामग रु.20 करोड 88 लाख 67 हजार स्थानीय तहिा
षवत्तीय हस्तान्तरण गररएको छ। यो कायिक्रि अन्तगित 19 हजार 5 सय 31 जनालाई
षवमभन्न षकमसिका सीप षवकास तामलि प्रदान गररएको छ।
8.108 आमथिक विि 2077/78 को फागुनसम्ि 9 हजार 4 सय 90 कम्लहरी पषहचान गररएकोिा
2 हजार 3 सय 52 जनालाई पररचय पर षवतरण गररएको छ।

135
 ९. उद्योग, वाणिज्य, आपूर्ति, पयिटन र सँस्कृर्त

9.1 उद्योग क्षेत्रको ववकास एवम् ववस्तारको माध्यमबाट अर्ितन्त्त्रमा यस क्षेत्रको योगदान बढाउन
औद्योर्गक ववकासका लार्ग उपयुक्त वातावरि र्नमािि, उद्योग व्यवसायको स्र्ापना एवम्
सञ्चालनमा प्रकृयागत सरलीकरि र सहजीकरिको सार्ै र्नयमन व्यवस्र्ालार्ि उद्योग व्यवसाय
मैत्री बनाउँ दै लर्गएको छ। उद्योग व्यवसायको दताि एवम् सञ्चालन र उद्योग व्यवसायसँग
सम्बणन्त्ित सेवा प्रवाहमा सूचना प्रववर्िको उपयोग गरी ववद्युतीय प्रिाली (Online System)
मार्ित सेवा प्रवाहलार्ि छररतो र प्रभावकारी बनाउँ दै लर्गएको छ।
9.2 व्यवसाय सञ्चालनको वातावरि सुिार गनि नीर्तगत, कानूनी, सं रचनागत एवम् प्रकृयागत
सुिारमा जोड ददर्एको छ। सीमापार व्यापारलार्ि र्प सहजीकरि गनि खाद्य प्रववर्ि तर्ा
गुि र्नयन्त्त्रि ववभाग, पशु सेवा ववभाग र प्लान्त्ट क्वारे न्त्टार्न तर्ा ववषादी व्यवस्र्ापन
केन्त्रलार्ि नेपाल राविय एकद्वार प्रिालीमा आबद्ध गररएको छ। आपूर्ति व्यवस्र्ामा
सहजीकरिका लार्ग नीर्तगत एवम् कानूनी सुिारको सार्ै अर्त अत्यावश्यक वस्तुको सुरणक्षत
भण्डारि क्षमता ववस्तार गदै लर्गएको छ। अत्यावश्यक वस्तुको ढु वानी एवम् बजार
अनुगमनमा जोड ददर्एको छ।
9.3 ु मा रहे को पयिटकीय ववकासको प्रच ुर सम्भावनाको ददगो उपयोग गने गरी नयाँ पयिटकीय
मुलक
गन्त्तव्यको ववकास गदै लर्गएको छ। पयिटकको औषत बसार्ि अवर्ि वृवद्ध गनि र्नजीक्षेत्र
समेतको सहभार्गतामा नयाँ-नयाँ पयिटकीय पूवाििार र्नमािि भईरहेको छ। पयिटन ववकासको
गर्त उत्साहजनक भर्रहे को अवस्र्ामा अनायास कोर्भड-१९ को महामारी र्ैर्लदा पयिटन
क्षेत्र अर्त प्रभाववत बन्न गएको छ। ववनाशकारी भुकम्पबाट क्षर्तग्रस्त अर्िकांश साँस्कृर्तक
एवम् पुराताणत्वक महत्वका सम्पदाको र्नमािि कायि सम्पन्न गररएको छ। पशुपर्त, लुणम्वनी
र जनकपुर जस्ता महत्वपूिि िार्मिक एवम् साँस्कृर्तक सम्पदाको ववकासका लार्ग दीर्िकालीन
योजना तजुम
ि ा एवम् प्रभावकारी कायािन्त्वयनमा जोड ददर्एको छ।

उद्योग क्षेत्र
9.4 औद्योर्गक उत्पादन वृवद्ध गरी कुल गाहिस्र् उत्पादनमा उद्योग क्षेत्रको योगदान बढाउँ दै जाने
नीर्तअनुरूप औद्योर्गक क्षेत्रको ववकासका लार्ग नीर्तगत, कानूनी र सं स्र्ागत सुिार गरी
प्रर्तस्पिाित्मक क्षमता र तुलनात्मक लाभ भएका उद्योगमा लगानी गनि जोड ददर्एको छ।
सं र्ीय सं रचनामा अन्त्तरदे शीय आर्र्िक क्षेत्र, औद्यौर्गक कररडोर, ववशेष आर्र्िक क्षेत्र र उद्योग

136
 ग्राम लगायतका औद्यौर्गक पूवाििारको स्र्ापनाको कायि अगार्ड बढार्िएको छ। गररबी
र्नवारिका लार्ग लर्ु उद्यम ववकास कायिक्रम सञ्चालन र्नदे णशका, २०७७ तजुम
ि ा गरी
कायािन्त्वयनमा ल्यार्एको छ।
9.5 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को शुरुदे णख नै कोर्भड-१९ सं क्रमिको जोणखम कायमै रहे को
कारि कुल लगानी प्रर्तवद्धतामा कमी आएको छ। आर्र्िक वषि २०७६/७७ को
र्ागुनसम्ममा कुल लगानी प्रर्तवद्धता रु.१ खबि २७ अबि ९१ करोड रहेकोमा आर्र्िक वषि
२०७७/७८ को सोही अवर्िमा कुल लगानी प्रर्तबद्धता रु.१ खबि १८ अबि १९ करोड
कायम भएको छ। बैदेणशक लगानी प्रर्तवद्धतामा समेत कोर्भड-१९ को प्रर्तकूल प्रभाव
परे को दे णखन्त्छ। गत आर्र्िक वषिको र्ागुनसम्मको तुलनामा चालु आर्र्िक वषिको सोही
अवर्िमा कुल वैदेणशक लगानी प्रर्तवद्धतामा १४ प्रर्तशतले कमी आर्ि रु.२५ अबि ५१
करोड कायम रहे को छ।
9.6 आर्र्िक वषि 207७/7८ मा उत्पादनशील उद्योगको कुल मूल्य अर्भवृवद्ध ३.९ प्रर्तशतले
वृवद्ध हुने अनुमान छ।कुल गाहिस््य उत्पादनमा उत्पादनशील उद्योग क्षेत्रको योगदान 5.१
प्रर्तशत पुग्ने अनुमान छ। कुल गाहिस््य उत्पादनमा औद्योर्गक उत्पादनको योगदान पर्छल्लो
५ वषिमा वावषिक औषत ५.4 प्रर्तशत रहेको छ।
9.7 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा उद्योग सं ख्याको आिारमा ठू ला, मझौला र साना
उद्योगको वहस्सा क्रमशः 14 प्रर्तशत, २2.5 प्रर्तशत र 63.5 प्रर्तशत रहे को छ। त्यसैगरी
कुल लगानीको आिारमा ठू ला, मझौला र साना उद्योगको वहस्सा क्रमशः ८6.5 प्रर्तशत, 9
प्रर्तशत र 4.5 प्रर्तशत रहेको छ।
9.8 आर्र्िक वषि २०७६/७७ सम्म नेपालमा स्र्ावपत उद्योगमा कुल लगानी रू. २१ खबि २६
अबि ६४ करोड ३ लाख रहे को र्र्यो। ठू ला, मझौला र साना उद्योग गरी कुल रोजगारी
६ लाख १६ हजार ८ सय ७९ हुने अनुमान गररएको र्र्यो। आर्र्िक वषि २०७७/७८
को र्ागुनसम्म उद्योगमा कुल लगानी रु.2२ खबि ४५ अबि २३ करोड पुगेको छ। ठू ला,
मझौला र साना उद्योगमा समेत गरी कुल रोजगारी ६ लाख २४ हजार ६ सय ६१ पुग्ने
अनुमान गररएको छ। प्रर्त उद्योग औषत रोजगारी सं ख्या ७५ जना हुने अनुमान छ।

137
 तार्लका ९(क): उद्योग दताि वववरि (लगानी रु.करोडमा)
(आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्ममा)

उद्योगको प्रस्ताववत प्रर्त उद्योग

स्केल कुल लगानी ँ ी
णस्र्र पुज ँ ी
चालु पुज
सं ख्या रोजगारी (जना) रोजगारी

ठू ला उद्योग 1,198 193,857.6 181,850.2 12,007.4 165,196 138

मझौला उद्योग 1,884 20,425.7 14,542.7 5,883.1 169,640 90

साना उद्योग 5,302 10,239.7 6,580.9 3,658.8 289,825 55

जम्मा 8,384 224,523.0 202,973.7 21,549.3 624,661 75

स्रोतः उद्योग ववभाग, 207७

9.9 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा दताि भएका उद्योगमध्ये सं ख्याको आिारमा
उत्पादनमूलक उद्योग ३७.४ प्रर्तशत, सेवामूलक उद्योग २6.९ प्रर्तशत र पयिटन उद्योग
२२.१ प्रर्तशत रहे का छन् भने बाँकी अन्त्य क्षेत्रका उद्योग रहे का छन्।
तार्लका ९(ख): उद्योग वगीकरि अनुसार दताि र लगानी (रु.करोडमा)
(आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्मको)

उद्योगको वर्गिकरि सं ख्या कुल लगानी ँ ी

णस्र्र पूज ँ ी
चालु पूज रोजगारी

कृवष तर्ा वनजन्त्य 493 3,229.8 2,758.5 471.2 37,840

र्नमािि 59 5,149.7 4,998.8 150.9 3,819

उजािमूलक 442 134,050.7 131,474.7 2,576.0 36,936

सूचना प्रशारि तर्ा 81 571.9 451.2 120.7 4,791

सञ्चार
उत्पादनमूलक 3,132 47,938.7 36,620.3 11,318.4 332,115

खर्नज 70 700.9 587.8 113.1 7,296

सेवा 2,258 16,174.7 10,966.2 5,208.5 128,568

पयिटन 1,849 16,706.7 15,116.1 1,590.5 73,296

जम्मा 8,384 224,523.0 202,973.7 21,549.3 624,661

स्रोतः उद्योग ववभाग २०७७

9.10 आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्ममा ऊजािमूलक उद्योगमा सबैभन्त्दा बढी ५९.7 प्रर्तशत
लगानी प्रर्तवद्धता प्राप्त भएको छ। उत्पादनमूलक उद्योगको लगानी प्रर्तवद्धता 21.4 प्रर्तशत
रहेको छ। सूचना, प्रसारि तर्ा सञ्चार क्षेत्रमा र खर्नज उद्योगको लगानी प्रर्तवद्धता ०.3
प्रर्तशत मात्र रहेको छ।

138
9.11 ववगत दश वषिमा उद्योगमा भएको लगानी प्रर्तवद्धता ववश्लेषि गदाि आर्र्िक वषि 2074/75
मा सबैभन्त्दा बढी रु.३ खबि ५१ अबि लगानी प्रर्तवद्धता प्राप्त भएको दे णखन्त्छ। आर्र्िक वषि
2070/71 मा रु.२ खबि ८८ अबि र आर्र्िक वषि 2075/76 मा रु.२ खबि ८३ अबि
लगानी प्रर्तवद्धता प्राप्त भएको दे णखन्त्छ। आर्र्िक वषि 20६८/६९ मा सबैभन्त्दा कम रु.८४
अबि लगानी प्रर्तवद्धता प्राप्त भएको दे णखन्त्छ।
चाटि ९(क): ववगत १० वषिमा वावषिक रूपमा स्वीकृर्त प्राप्त उद्योगमा भएको लगानी प्रर्तवद्धता
(रु.अबिमा) (आर्र्क
ि वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्ममा)

400
351
350
288 283
300
250
200 163 153
139
150 120 121 118
84
100
50
0

स्रोतः उद्योग ववभाग, २०७८

ववदे शी लगानी
9.12 लगानी बोडि नेपालबाट आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा ३२ ठू ला पूवाििारका
पररयोजनामा रु.१० खबि ८९ अबि १२ करोड ८९ लाख बराबरको लगानी स्वीकृत भएको
छ भने उद्योग ववभागबाट ५ हजार १ सय ८१ उद्योगमा रु.३ खबि ५७ अबि ८१ करोड
बराबरको ववदे शी लगानी प्रर्तवद्धता प्राप्त भएको छ जसबाट २ लाख ७२ हजार ७ सय ९१
रोजगारी र्सजिना हुने अनुमान छ।
9.13 लगानी बोडिबाट चालु आर्र्िक वषिमा तीन ववर्भन्न ठू ला पूवाििारका पररयोजनामा रु.३८ अबि
६७ करोड ९१ लाख ववदे शी लगानी स्वीकृत भएको छ। उद्योग ववभागबाट सोही अवर्िमा
13३ उद्योगहरूमा रु.२५ अबि ५१ करोडको ववदे शी लगानी प्रर्तवद्धता प्राप्त भएको छ।
जसबाट ३ हजार ७ सय ४० रोजगारी र्सजिना हुने अनुमान छ। आर्र्िक वषि २०७६/७७
मा उद्योग ववभागबाट १७३ उद्योगमा रु.२९ अबि ६७ करोड लगानी भर्ि रोजगारी र्सजिना
८ हजार ९ सय ६ हुने अनुमान रहेको र्र्यो। यस वषिमा दताि भएका ववदे शी लगानीका

139
 उद्योगमा साना उद्योग ६३ प्रर्तशत, मझौला उद्योग २३ प्रर्तशत र ठू ला उद्योग १४ प्रर्तशत
रहेका छन्।
चाटि ९(ख): वावषिक रूपमा कुल प्रस्ताववत ववदे शी लगानी (रु.करोडमा)
(आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्म)

8000

7000 6746

6000 5576

5000

3776
4000

3000 2548 2552

1982 2013
2000 1525 1521

1000 714

स्रोतः उद्योग ववभाग, 207७

9.14 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म उद्योग ववभागबाट दताि भएका वैदेणशक लगानीको
स्वीकृर्त पाएका उद्योगमध्ये उजािमूलक उद्योग ३५ प्रर्तशत, सेवामूलक उद्योग २० प्रर्तशत,
पयिटन उद्योग 1९ प्रर्तशत र उत्पादनमूलक उद्योग 1७ प्रर्तशत रहे का छन्। र्नमािि
उद्योगमा १ प्रर्तशत भन्त्दा कम लगानी स्वीकृर्त भएको छ। रोजगारी र्सजिनाको प्रर्तवद्धता
उत्पादनमूलक उद्योगमा सबैभन्त्दा बढी छ भने र्नमािि उद्योगमा सबै भन्त्दा कम रहे को छ।

140
 तार्लका ९(ग): वगीकरिका आिारमा ववदे शी लगानी स्वीकृत भएका उद्योगहरूको वववरि
(आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्ममा)

कुल ववदे शी लगानी

वगीकरि सं ख्या प्रस्ताववत रोजगारी
(रु.करोडमा)

कृवष तर्ा वनजन्त्य 290 744 10482

र्नमािि 46 298 3226

उजाि मूलक ८७ 12881 11595

सूचना, प्रसारि तर्ा सञ्चार प्रववर्िमा आिाररत 101 1041 5205

उत्पादन मूलक 1207 6074 102956

खर्नज 72 798 8786

सेवा 1712 7119 72572

पयिटन 1666 6826 57969

कुल 5181 35781 272791

स्रोतः उद्योग ववभाग, 207७

9.15 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा लगानी स्वीकृर्तको आिारमा सबैभन्त्दा बढी
ववदे शी लगानी सेवा क्षेत्रमा ३३.0 प्रर्तशत, पयिटन क्षेत्रमा ३२.2 प्रर्तशत र उत्पादनमूलक
क्षेत्रमा २३.3 प्रर्तशत रहेको छ। र्नमािि क्षेत्रका उद्योगमा सबैभन्त्दा कम वैदेणशक लगानी
भएको छ।
9.16 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा ववदे शी लगानीको स्वीकृर्त पाएका कुल उद्योग
मध्ये दे शगत आिारमा सबैभन्त्दा बढी लगानी चीनबाट 4६.8 प्रर्तशत र त्यसपर्छ भारतबाट
२७.4 प्रर्तशत भएको छ।उद्योग सं ख्याको आिारमा समेत सबैभन्त्दा बढी उद्योगमा लगानी
चीनका लगानीकतािबाट (3५.5) प्रर्तशत र त्यसपर्छ भारतका लगानीकतािबाट (१५.4)
प्रर्तशत भएको छ।

141
 तार्लका ९(र्): दे शगत रूपमा ववदे शी लगानी (आर्र्क
ि वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्म)

कुल ववदे शी लगानी

क्र.सं . दे श सं ख्या प्रस्ताववत रोजगारी
(रु.करोडमा)

१ चीन 1,839 16,758 85,694

२ भारत 802 9,817 73,464
३ यु.के. 205 1,864 13,455
४ यु.एस.ए. 422 1,487 18,848
५ दणक्षि कोररया 360 1,273 11,954
६ र्सं गापुर 53 622 3,553
७ यु.ए.ई. 23 376 1,877
८ मोररसस 11 343 1,055
९ क्यानाडा 47 334 2,478
१० जापान 275 323 10,419
११ अन्त्य बाँकी ११४४ २५८५ ४९९९४
जम्मा 5,181 35,781 २७२,७९१
स्रोतः उद्योग ववभाग, 207७

9.17 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा ववदे शी लगानी स्वीकृर्त पाएका उद्योग सबैभन्त्दा
बढी बागमती प्रदे शमा ८१.8 प्रर्तशत र सबैभन्त्दा कम लुणम्बनी प्रदे श र सुदरु पणिम प्रदे शमा
क्रमश: 1.४ र ०.९ प्रर्तशत रहेका छन्।
तार्लका 9(ङ): ववदे शी लगानी स्वीकृर्त पाएका उद्योगहरूको प्रदे शगत वववरि (सं ख्या)
(शुरुदे णख आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्म)

प्रदे श साना मझौला ठू ला जम्मा

प्रदे श नं. १ ६१ ४३ २५ १२९
प्रदे श नं. २ ८५ ३६ ४१ १६२
बागमती ३६७५ ३८८ १७५ ४२३८
गण्डकी ३६९ २९ ४५ ४४३
लुणम्बनी ३७ १८ १९ ७४
किािली 73 11 4 ८८
सुदूरपणिम 41 1 5 ४७
जम्मा ४३४१ ५२६ ३१४ ५१८१
स्रोतः उद्योग ववभाग, 207७

142
लर्ु उद्यम
9.18 स्र्ानीयस्तरमा उद्यमशीलताको ववकासको सार्ै गररबीको रे खामुर्न रहेका युवा तर्ा मवहला
र वैदेणशक रोजगारीबाट र्वकिएका वा स्वदे शमा रोजगारी गुमाएका बेरोजगार व्यणक्त, लर्ु
उद्यम ववकास कायिक्रमबाट लाभाणन्त्वत भएका छन्। लर्ु उद्यम ववकास कायिक्रमबाट आर्र्िक
वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा कुल ५८ हजार ७ सय ९६ सम्भाववत लर्ु उद्यमी
पवहचान भएकf छन् जसमध्ये ५७ हजार १ सय ५१ जना सम्भाववत लर्ु उद्यमी छनौट भर्ि
२२ हजार ७ सय ८७ जनाले उद्यमणशलता ववकास र ११ हजार ६ सय ३ जनाले प्राववर्िक
सीप ववकास तार्लम प्राप्त गररसकेका छन्। यस कायिक्रममा लर्ु उद्यमी र्सजिना तर्ा
स्तरोन्नर्तका लार्ग ७ सय ३० स्र्ानीय तहमा १ हजार ३ सय ६४ जना उद्यम ववकास
सहजकताि पररचार्लत भएका छन्।

र्रे ल ु उद्योग
9.19 र्रे ल ु तर्ा साना उद्योग ववकास कायिक्रम मार्ित उद्यमीका लार्ग सीपमुलक तार्लम, मवहला
उद्यमीलार्ि कजािमा पहुँच लगायतका कायिक्रम सञ्चार्लत छन्।यसबाट सीमान्त्तकृत वगि र
समुदायमा उद्यमशीलता ववकास एवम् क्षमता अर्भवृवद्ध गरी स्वरोजगारी तर्ा रोजगारी
र्सजिनामा सहयोग पुगेको छ।

कम्पनी दताि
9.20 अनलाईन प्रिालीबाट कम्पनी दताि गने व्यवस्र्ा र्मलार्एको छ। कम्पनी प्रशासनसम्बन्त्िी
सूचना र त्याङ्क सूचना प्रववर्िमा आिाररत बनार्एको छ। एकल ववन्त्दु सेवा केन्त्रमा समेत
ववदे शी लगानीका कम्पनी दताि गनि सवकने व्यवस्र्ा कायािन्त्वयनमा आएको छ।
9.21 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म र्प नयाँ २० हजार ७ सय ४८ कम्पनी दताि
भएका छन्। गत आर्र्िक वषिमा कुल १८ हजार ६ सय ५३ कम्पनीहरू दताि भएका र्र्ए।
आर्र्िक वषि २०७६/७७ को तुलनामा चालु आर्र्िक वषिमा कम्पनी दताि हुने सं ख्यामा ११
प्रर्तशत वृवद्ध भएको छ।

143
 चाटि ९(ग): कम्पनी दतािको सं ख्या (आर्र्क
ि वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्म)

25486
30000

22278

20748
25000

18653
18663
20000

14818
12475
10530

10040
15000
10092
10000

5000

स्रोतः कम्पनी रणजिारको कायािलय, 207७

औद्योर्गक क्षेत्र
9.22 लगानी मैत्री वातावरि र्सजिना गने, उद्योग िन्त्दाको ववकास र ववस्तार गने, उपलब्ि श्रोत
सािनको उपयोग तर्ा पररचालन गने, औद्योर्गक उत्पादन र उत्पादकत्व अर्भवृवद्ध गने,
रोजगारीका अवसर र्सजिना गने, आयात प्रर्तस्र्ापन र र्नयाित प्रवद्धिन गने, व्यापार र्ाटा
न्त्यूनीकरि गने, समग्र आर्र्िक वृवद्ध र ववकासमा सहयोग पुर्याउने उद्देश्यले औद्योर्गक क्षेत्रको
स्र्ापना र सञ्चालन हुदै आएको छ। आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा १० वटा
औद्योर्गक क्षेत्र र्भत्र स्र्ावपत ६८६ उद्योग मध्ये ६१२ उद्योग सञ्चालनमा रहेका छन् भने
३७ र्नमाििािीन र ३७ उद्योग बन्त्द रहेका छन्। सञ्चालनमा रहेका उद्योगबाट १८ हजार
७ सय ५५ जनाले प्रत्यक्ष रोजगारी प्राप्त गरे का छन्।
9.23 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा सञ्चालनमा रहेका १० वटा औद्योर्गक क्षेत्रमा
नेपाल सरकारको तर्िबाट रु.१ अवि २४ करोड १८ लाख र र्नजी क्षेत्रको रु.१९ अवि ५३
करोड ८३ लाख गरी जम्मा रु.२० अवि ७८ करोड १ लाख लगानी रहेको छ l
9.24 सरकारको नीर्तअनुसार दे शका ववर्भन्न स्र्ानमा १५ नयाँ औद्योर्गक क्षेत्र स्र्ापना गने प्रस्ताव
भएकोमा प्रदे श नं. १ झापाको दमकमा, बागमती प्रदे शमा मकवानपुरको मयूरिाप र
णचत्तवनको शणक्तखोरमा, लुणम्बनी प्रदे शमा रूपन्त्दे हीको मोर्तपुर र दाङ्गको लक्ष्मीपुर, बाँकेको
नौबस्तामा तर्ा सुदूरपणिम प्रदे शमा कञ्चनपुरको दै जीहेला गरी ७ औद्योर्गक क्षेत्र चालु
आर्र्िक वषिमा र्ोषिा भर्ि औद्योर्गक क्षेत्र स्र्ाप्नाको प्रारणम्भक कायि अगार्ड बढार्एको छ।

144
औद्योर्गक ग्राम
9.25 सबै स्र्ानीय तहमा औद्योर्गक ग्राम स्र्ापना गने नीर्तअनुरूप आर्र्िक वषि २०७६/७७ मा
४५ औद्योर्गक ग्राम स्र्ापनाकालार्ग प्रस्ताव स्वीकृत भएका र्र्ए। आर्र्िक वषि २०७७/७८
को र्ागुनसम्म २९ औद्योर्गक ग्राम र्प भर्ि जम्मा ७४ औद्योर्गक ग्रामको प्रस्ताव हालसम्म
स्वीकृत भएको छ।
9.26 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म औद्योर्गक ग्राम र्ोषिा भएका मध्ये प्रदे श नं १
मा ८, प्रदे श नं २ मा ६, बागमती प्रदे शमा ८, गण्डकी प्रदे शमा २३, लुणम्वनी प्रदे शमा १४,
किािली प्रदे शमा ६ र सुदरु पणश्चम प्रदे शमा ९ औद्योर्गक ग्रामको प्रस्ताव स्वीकृत भएको छ।
9.27 “औद्योर्गक ग्राम र्ोषिा तर्ा सञ्चालनसम्बन्त्िी कायिववर्ि, २०७५ मा सं शोिन गरी
औद्योर्गक ग्रामको कुल र्नमािि लागतको ४० प्रर्तशत वा तीन करोड मध्ये जुन कम हुन्त्छ
सो रकम नेपाल सरकारको तर्िबाट औद्योर्गक ग्राम र्ोषिा भएका स्र्ानीय तहलाई अनुदान
उपलब्ि गराउने व्यवस्र्ा राणखएको छ ।

ववशेष आर्र्िक क्षेत्र

9.28 र्नयाितमूलक उद्योगलार्ि एकै स्र्ानबाट पूवाििार लगायतका सेवा उपलब्ि गराउन प्रत्येक
प्रदे शमा ववशेष आर्र्िक क्षेत्र स्र्ापना गने नेपाल सरकारको नीर्तअनुसार हालसम्म भैरहवा,
र्समरा र पाँचखालमा ववशेष आर्र्िक क्षेत्र स्र्ापना भएका छन्। र्समरा ववशेष आर्र्िक क्षेत्रको
ब्लक (क) को अर्िकांश भौर्तक पूवाििार र्नमािि कायि सम्पन्न भएको छ। कैलाली णजल्लाको
हरै या र बददिया णजल्लाको राजापुरमा ववशेष आर्र्िक क्षेत्र स्र्ापना एवं सञ्चालनको लार्ग
ववस्तृत र्णन्त्जर्नयररं ङ अध्ययन एवंम ् वातावरिीय प्रभाव मूल्याङ्कनसम्बन्त्िी कायि सम्पन्न भएको
छ। भैरहवा ववशेष आर्र्िक क्षेत्र, रूपन्त्दे हीमा हालसम्म ४ वटा उद्योग सं चालनमा आएका
छन्। यसबाट २५० रोजगारी र्सजिना भएको छ।

बौवद्धक सम्पणत्त
9.29 आर्र्िक वषि २०७७ र्ागुनसम्ममा उद्योग ववभागमा औद्योर्गक बौवद्धक सम्पणत्तको रूपमा
५४ हजार ९ सय ४ ट्रेडमाकि दताि छन्। ववर्भन्न ८० पेटेन्त्ट र २२५ र्डजार्न उद्योग
ववभागमा दताि भएका छन्। उपयुक्त
ि मध्ये १६८९ ट्रेडमाकि,१पेटेन्त्ट र २१ र्डजार्न
औद्यौर्गक सम्पणत्तको रूपमा दताि भएका छन्। औद्यौर्गक बौवद्धक सम्पणत्तको रूपमा दताि
भएका कुल ट्रेडमाकि मध्ये स्वदे शी र ववदे शी ट्रेडमाकिको सं ख्या क्रमश: ५३.१ प्रर्तशत र
४६.9 प्रर्तशत रहे को छ।

145
 तार्लका 9(च): औद्योर्गक बौवद्धक सम्पणत्तको वववरि (आर्र्क
ि वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्म)
ट्रेडमाकि सं ख्या पेटेन्त्ट सं ख्या र्डजार्न सं ख्या
आ.ब.
स्वदे शी ववदे शी कुल स्वदे शी ववदे शी कुल स्वदे शी ववदे शी कुल
2065/66 सम्म 16662 12715 29377 31 39 70 38 43 81
2066/67 889 675 1564 1 0 1 0 0 0
2067/68 850 657 1507 1 0 1 0 0 0
2068/69 456 1230 1686 1 0 1 4 3 7
2069/70 1473 1089 2562 1 0 1 13 1 14
2070/71 1084 920 2004 0 0 0 1 0 1
2071/72 1080 992 2072 1 0 1 6 5 11
2072/73 1032 1366 2398 0 0 0 8 3 11
2073/74 1020 1260 2280 0 0 0 5 16 21
2074/75 1047 1224 2271 2 0 2 4 4 8
2075/76 1256 1175 2431 2 0 2 21 7 28
2076/77 1552 1511 3063 0 0 0 7 15 22
*
2077/78 758 931 1689 1 0 1 7 14 21
जम्मा 29159 25745 54904 41 39 80 114 111 225
स्रोतः उद्योग ववभाग, 207७

खानी तर्ा उत्खनन्

9.30 खर्नज स्रोतको प्रच ुर सम्भावना भएको खानीक्षेत्रको नक्साङ्कन, अन्त्वेषि र उत्खननको कायि
अगार्ड बढार्एको छ। उदयपुरको कम्पुर्ाटमा म्याग्नेसार्ट, बैतडीमा र्ोस्र्रार्ट, गोरखामा
तामा, बाग्मती प्रदे शको र्सन्त्िुली मररि खोला क्षेत्रमा नदीजन्त्य र्नमाििसम्बन्त्िी खर्नज, दै लेख
लगायत सम्भाव्य स्र्ानमा पेट्रोर्लयम पदार्िको अन्त्वेषि सम्बन्त्िी कायि भएका छन्। सार्ै,
यस क्षेत्रमा स्ट्रकचरल, स्ट्राटाग्रावर् एण्ड बेणशन एनलार्र्सस, भौगर्भिक सेक्सन मेजरमेन्त्ट,
वर्ल्ड अध्ययन लगायतका कायि सम्पन्न गररएको छ।
9.31 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा झापाको भरपुरमा सय वगि वक.र्म. क्षेत्रमा भू-
ईणन्त्जर्नयररङ्ग तर्ा भू-वातावरिीय अध्ययन तर्ा नमुना सं कलन र अर्ािखाँची णजल्लाको 10
वगि वक.र्म. क्षेत्रमा बहुमल्ु य पत्र्र (ज्यास्पर) सभे तर्ा सम्भाव्यताको अध्ययन कायि सम्पन्न
भएको छ। सार्ै ड्रोन प्रववर्िको प्रयोगद्बारा पाल्पा, रोल्पा तर्ा तनहुँ णजल्लाका ६ ववर्भन्न
खानीको प्राववर्िक तर्ा वातावरिीय अनुगमन कायि सम्पन्न भएको छ।
9.32 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा दै लेख र सुखेत लगायत ववर्भन्न णजल्लामा
णजयोलोणजकल सभे, पेट्रोर्लयम णजयोलोणजकल सभे र णजयोकेर्मकल सभे सम्पन्न भएको छ
भने पेट्रोर्लयम अन्त्वेषिका लार्ग १० ववर्भन्न अन्त्वेषि खण्डको भौगर्भिक नक्साको र्डणजटल

146
 डाटावेस तयार भएको छ। नक्साको स्तरोन्नर्तका लार्ग ववर्भन्न स्र्ानको र्प तर्ा ववस्तृत
भौगर्भिक सवेक्षि कायि सम्पन्न भएको छ।
9.33 भूकम्पीय सूचनाको गुिस्तर अर्भवृवद्ध भई भूकम्पको स्र्ान, समय र गवहराईको सूचना
प्रभावकारी रूपमा सम्प्रेषि गनि सवकने अवस्र्ा र्सजिना भएको छ। २०७२ सालको भूकम्प
अणर् नेपालको भूकम्पीय र्नगरानी २१ वटा सार्णस्मक स्टे शन तर्ा २९ णज.वप.एस. स्टे शनबाट
भर्रहे कोमा त्यसयता भूकम्प मापन गने सञ्जालको उल्लेख्य ववस्तार भएको छ। चालु आर्र्िक
वषिको र्ागुनसम्ममा ४२ वटा सार्णस्मक स्टे शन तर्ा ५१ वटा णज.वप.एस. स्टे शन सञ्चालनमा
रहेका छन्।

गुिस्तर तर्ा नापतौल

9.34 उपभोक्तालार्ि गुिस्तरीय वस्तु उपलब्ि गराउन, र्नकासीमा सहजता ल्याउन र
अन्त्तरािवियरूपमा समेत मान्त्यता प्राप्त गनि वस्तु, पदार्ि तर्ा सेवाको गुिस्तरमा उपभोक्तालार्ि
आश्वस्त पाने काम हुदै आएको छ। यसै सन्त्दभिमा जी. आर्. र्सट, र्बजुलीको तार, ग्याँस
च ुल्होको पार्प र र्समेन्त्टको लार्ग ग्रेर्डं ङ सम्बन्त्िी नेपाल गुिस्तर अर्नवायि गररएको छ।
आर्र्िक वषि 207७/7८ को र्ागुनसम्म नेपाल गुिस्तर पररषदबाट ३१ नेपाल गुिस्तर पाररत
गररएको छ। यस अवर्िमा जम्मा १०२६ गुिस्तर मापदण्ड तजुम
ि ा भर्ि ववर्भन्न ३२ वस्तुलार्ि
र्जाजत र प्रमािपत्र प्रदान गररएको छ।
9.35 उद्योगबाट उत्पाददत तर्ा बजारमा र्बक्री हुने नेपाल गुिस्तर णचन्त्ह अंवकत बस्तुको गुिस्तर
र्नयन्त्त्रिको कायि भर्रहेको छ। उपभोक्ताको हक वहत सं रक्षि गनि चालु आर्र्िक वषिमा 13
हजार 8 सय 52 व्यापारी/व्यवसायीको नापतौल एवम् नापतौल यन्त्त्र जाँच भएकोमा
अर्नयर्मत नापतौल तर्ा नाप्ने तौलने यन्त्त्र प्रयोग गने 12 हजार 9 सय 63
व्यापारी/व्यवसायीलार्ि कारवाही भएको छ। पेट्रोर्लयम पदार्ि ववतरि गने 2 हजार 8 सय
70 पम्पको जाँच सम्पन्न भएको छ। त्यसै गरी 6 हजार 5 सय 51 ट्याक्सीको र्मटर र
१ सय 87 ट्यांङ्करको जाँच सम्पन्न भएको छ।
9.36 वैज्ञार्नक नापतौल प्रयोगशाला र भौर्तक तर्ा रासायर्नक ववश्लेषि प्रयोगशालाको ववस्तार
भएको छ। चालु आर्र्िक वषिमा २ हजार ३ सय २७ नमुनाको ववश्लेषि तर्ा परीक्षि र १
हजार 6७ र्ररको ववर्भन्न वैज्ञार्नक उपकरिको क्यार्लब्रे सन सेवा प्रदान गररएको छ।
अणर्ल्लो आर्र्िक वषिमा ३ हजार 6 सय 78 नमुनाको ववश्लेषि तर्ा परीक्षि गररएको र १
हजार 3 सय 36 ववर्भन्न वैज्ञार्नक उपकरिको क्यार्लब्रे सन सेवा प्रदान गररएको र्र्यो।

147
व्यवसाय सञ्चालन सहजतामा सुिार
9.37 चालु आर्र्िक वषिमा व्यवसाय सञ्चालनमा र्प सहजता ल्याउन तर्ा व्यवसाय सञ्चालनको
वातावरिमा सुिार गनि नीर्तगत, कानूनी, सं रचनागत एवं प्रकृयागत सुिारलार्ि र्नरन्त्तरता
ददर्एको छ। व्यवसाय दतािलार्ि सरल एवम् सहज बनाउन उद्योग व्यवसाय दतािको आवेदन
अनलार्न प्रिालीबाट गनि सवकने व्यवस्र्ा र्मलार्एको छ। उद्योग व्यवसाय दतािका लार्ग
आवश्यक प्रबन्त्ि पत्र र र्नयमावली लगायतका सम्पूिि कागजात अनलार्न प्रिालीबाट पेश
गनि सवकने व्यवस्र्ा र्मलार्एको छ।
9.38 सबै भूर्मसुिार तर्ा मालपोत कायािलयबाट प्रवाह हुने भूर्म प्रशासनसम्बन्त्िी सेवालार्ि भू-
अर्भलेख सूचना व्यवस्र्ापन प्रिालीको माध्यमबाट सेवाग्राहीले र्रमै बसी अनलार्न
प्रिालीबाट र्लन सक्ने गरी व्यवस्र्ा र्मलाउने योजना अनुरूप आर्र्िक वषि २०७७/७८ को
र्ागुनसम्ममा १९ भूर्मसुिार तर्ा मालपोत कायािलयमा रहे को भू-अर्भलेख सूचना प्रिालीमा
साविजर्नक पहुँचको व्यवस्र्ा (Public Access Module) आबद्ध गरी सेवाग्राहीले र्रमै बसी
जग्गा प्रशासनसम्बन्त्िी सबै सेवा र्लन सक्ने व्यवस्र्ा र्मलार्एको छ।
9.39 सबै नापी कायािलयमा नेपाल भू-सूचना प्रिाली लागू गरी मेरो वकत्ता एप्सको माध्यमबाट
वकत्तानापी नक्शा लगायतका सेवा ववद्युतीय प्रिाली मार्ित प्राप्त हुने व्यवस्र्ा र्मलाउने योजना
अनुरूप आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा ४ नापी कायािलयबाट उक्त सेवा
उपलब्ि गराउने व्यवस्र्ा र्मलार्ि सवकएको छ।
9.40 कर प्रशासन सुिारलार्ि र्नरन्त्तरता ददर्ि अनलार्न कर प्रिालीको माध्यमबाट कर भुक्तानीका
लार्ग लाग्ने समय र लागत उल्लेख्य मात्रामा र्टार्एको छ।सेवाग्राहीले चाहेको बखत कर
च ुक्ता प्रमाि र्लन सक्ने व्यवस्र्ा र्मलार्एको छ।
9.41 चालू आर्र्िक वषिमा खाद्य प्रववर्ि तर्ा गुि र्नयन्त्त्रि ववभाग, पशु सेवा ववभाग र प्लान्त्ट
क्वारे न्त्टार्न तर्ा ववषादी व्यवस्र्ापन केन्त्रलार्ि नेपाल राविय एकद्धार प्रिालीमा आवद्ध गरी
सीमा पार व्यापारलार्ि र्प सहजीकरि गररएको छ। सार्ै र्नकासी पैठारीका लार्ग आवश्यक
पने अनुमर्त पत्र (EXIM Code) को नवीकरि अनलार्िन प्रिालीबाटै हुने व्यवस्र्ा र्मलार्एको
छ। भन्त्सार ववभागमा रहेको प्रयोगशालाको क्षमता ववस्तार गनुक
ि ो सार्ै, नेपालगञ्ज भन्त्सार
कायािलयमा प्रयोगशाला स्र्ापना गररएको छ। ववराटनगरमा सुवविा सम्पन्न एकीकृत
जाचँचौकी र्नमािि गरी सञ्चालनमा ल्यार्एको छ।

148
वाणिज्य क्षेत्र
9.42 ववश्व व्यापार सं गठनका उद्देश्य र मान्त्यता अनुरूप स्वच्छ व्यापाररक वक्रयाकलाप सञ्चालनका
लार्ग सेर्गार्डसि, एन्त्टी डणम्पङ्ग तर्ा काउण्टरभेर्लङ्ग सम्बन्त्िी ऐन, 2076 र सेर्गार्डसि, एन्त्टी
डणम्पङ्ग तर्ा काउण्टरभेर्लङ्ग र्नयमावली, 2077 तजुम
ि ा गरी कायािन्त्वयनमा ल्यार्एको छ।
9.43 उत्पणत्तको प्रमािपत्र जारी गने सम्बन्त्िी कायिववर्ि, 2077 तजुम
ि ा गरी कायािन्त्वयनमा
ल्यार्एको छ। नेपालबाट र्नयाितका लार्ग सम्भाव्य वस्तुहरूमध्ये काठ तर्ा ढु ङ्गाको
सम्भाव्यता अध्ययन सम्पन्न भएको छ।
9.44 नेपाल भारत अन्त्तरसरकारी उपसर्मर्त र वाणिज्य सणचवस्तरीय नेपाल भारत अन्त्तरसरकारी
सर्मर्तको बैठक सम्पन्न भएको छ। उक्त बैठकमा ववद्यमान नेपाल भारत वाणिज्य सन्त्िी,
२००९ को पुनरावलोकन, नेपाल भारत पारवहन सन्त्िी, १९९९ र रे लसेवा सम्झौता, २००४
को सं शोिन लगायतका दद्वपक्षीय व्यापार, पारवहन र लगानीसम्बन्त्िी ववषयमा ववस्तृत छलर्ल
भएको छ।
9.45 भारतको आर्र्िक तर्ा प्राववर्िक सहयोगमा नेपालगञ्जमा एकीकृत जाँच चौकी र्नमािि कायि
प्रारम्भ भएको छ। सुदूरपणिमको दोिारा चाँदनीमा एकीकृत जाँच चौकीको र्नमाििस्र्ल
पवहचान भएको छ।
9.46 ु
नेपाल-चीन व्यापार सं यक्त कायिदलको बैठक बसी आपसी समन्त्वय र सहयोगमा व्यापार
पूवाििार र्नमािि एवम् ववस्तार र व्यापार सहजीकरि गने सहमर्त भएको छ।
9.47 रसुवाको वटमुरे णस्र्त सुक्खा बन्त्दरगाहको र्नमािि भर्रहे को छ। नेपाल-चीन सीमामा अवणस्र्त
मुस्ताङ्गको कोरालामा व्यापार पूवाििार ववकासको लार्ग णचनीया पक्षसँगको सहकायिमा
सम्भाव्यता अध्ययन प्रवक्रया शुरु भएको छ।
9.48 ु राज्य अमेररका व्यापार र लगानी फ्रेमवकि सम्झौता (टीर्ा) अन्त्तगितको व्यापार
नेपाल-सं यक्त
र लगानीसम्बन्त्िी काउणन्त्सलको पाँचौं बैठकमा दद्वपक्षीय व्यापार र लगानीका ववववि पक्षमा
छलर्ल भर्ि दुर्ि दे श बीचको व्यापार प्रवद्धिन र सहयोग ववस्तारका लार्ग सहकायिलाई
र्नरन्त्तरता ददने सहमर्त भएको छ।
9.49 नेपाल र बंगलादे शबीच वाणिज्य सणचवस्तरीय बैठकमा दुई दे शबीच पारवहन, हवाई सेवा र
रे लमागिबाट सम्पकि सञ्जाल बढाउने, दोहोरो करमुणक्त सम्झौताको कायािन्त्वयन गने र
जलववद्युतमा लगानी बढाउने ववषयमा सहमर्त भएको छ। सार्ै, औषिीजन्त्य वस्तुको र्नयाित
र सौववध्यपूिि व्यापार सम्झौताका ववषयमा समेत छलर्ल अणर् बढाउने सहमर्त भएको छ।

149
9.50 कोर्भड-19 ले व्यापार क्षेत्रमा पारे को प्रभाव र सो ववषयका लार्ग चार्लनुपने सुिारको
ु बाट स्तरोन्नती हुँदा
रिनीर्तक अध्ययन सम्पन्न भएको छ। त्यसैगरी अल्पववकर्सत मुलक
नेपालको वाणिज्य क्षेत्रमा पने प्रभावको वारे मा अध्ययन गरी आगामी ददनमा अवलम्बन गनुप
ि ने
रिनीर्तका लार्ग सुझाव प्राप्त भएको छ।
9.51 सुखेत, िनगढी र हेटौंडामा सम्बणन्त्ित प्रदे शका उद्योग, पयिटन वन तर्ा वातावरि मन्त्त्रालयको
सहभार्गतामा सरकारी तर्ा र्नजी क्षेत्रका सरोकारवालाहरूसँग व्यापार तर्ा र्नयाित प्रवद्धिनका
ववववि ववषयमा प्रदे शस्तरीय प्रणशक्षि कायिक्रम सम्पन्न भएको छ।
9.52 ववश्व व्यापार सं गठनको व्यापार सहजीकरि सम्झौतामा उल्लेणखत प्राविानमध्ये कायािन्त्वयन
हुन बाँवक प्राविान कायािन्त्वयनका लार्ग ववर्भन्न दातृ र्नकाय एवम् अन्त्तरािविय र्नकायका
साझेदारसँग समन्त्वय गरी प्राववर्िक सहायता र्लने प्रवक्रया अगार्ड बढार्एको छ।
9.53 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म जम्मा २० हजार ६ सय ३९ व्यापाररक र्मि
दताि तर्ा नवीकरि गररएको छ जसमध्ये प्रार्भेट र्मि १८ हजार ९ सय ८६, साझेदारी ७
सय १२, एजेन्त्सी ९२ र कम्पनी ८ सय ४९ रहेका छन्। अणर्ल्लो आर्र्िक वषिमा जम्मा
३० हजार ६ सय ४० र्मि दताि तर्ा नवीकरि भएका र्र्ए।

आपूर्ति तर्ा उपभोक्ता सं रक्षि

9.54 प्रार्भेट र्मि रणजिे शन (तेह्रौ सं शोिन) र्नयमावली, २०७७ र बजार अनुगमन कायिववर्ि,
२०७७ तजुम
ि ा गरी कायािन्त्वयनमा ल्यार्एको छ।
9.55 दै र्नक उपभोग्य वस्तु तर्ा सेवा, अत्यावश्यक औषिी तर्ा उपकरि, पेट्रोर्लयम पदार्ि
ु भ आपूर्तिको व्यवस्र्ा र्मलार्एको छ।
लगायतका वस्तु तर्ा सेवाको दे शव्यापीरूपमा सविसल
बजार प्रिालीलाई स्वच्छ, प्रर्तस्पिी र उपभोक्ताप्रर्त णजम्मेवार बनाउने नीर्तअनुरूप आपूर्ति
प्रिाली सुिार हुनाको सार्ै भण्डारि क्षमता समेत वृवद्ध हुँदै गएको छ। सं र् तर्ा सबै
प्रदे शमा गरी ३ लाख १० हजार मेवट्रक टन क्षमताको खाद्य भण्डारि गृह र्नमािि तर्ा
व्यावसावयक र्बक्री कक्ष स्र्ापना गनि खाद्य व्यवस्र्ा तर्ा व्यापार कम्पनी र्लर्मटे ड मार्ित
प्रत्येक प्रदे शमा कम्तीमा एउटा अत्यािुर्नक गोदामर्रको र्नमािि र मौजुदा गोदामको ममित
सम्भार गने कायि भर्रहे को छ।
9.56 प्रादे णशक सं रचना बमोणजम प्रत्येक प्रदे शमा कम्तीमा ९० ददनको माग िान्त्न सक्ने क्षमताका
अन्त्तरािण्ट्रय स्तरका वातावरिमैत्री एवम् सुरणक्षत पेट्रोर्लयम पदार्ि भण्डारि गृह र्नमािि कायि

150
 शुरु गररएको छ। भैरहवामा ४ हजार वकलो र्लटर भण्डारि क्षमता ववस्तार गने कायि शुरु
भएको छ।
9.57 खाद्य व्यवस्र्ा तर्ा व्यापार कम्पनी र्लर्मटे ड मार्ित वावषिक १६ हजार ४ सय मेवट्रक टन
खाद्यान्न ढु वानी गने लक्ष्य रहेकोमा चालु आर्र्िक वषिमा नेपाल सरकारबाट तोवकएका दुगम
ि
वहमाली तर्ा पहाडी २४ णजल्लाहरूका लार्ग ७ हजार ८ सय ९६ मेवट्रक टन खाद्यान्न
ढु वानी गररएको छ।
9.58 आर्र्िक वषि २०७७/78 को र्ागुनसम्ममा राविय खाद्य सुरक्षा भण्डारि र साकि खाद्य
सुरक्षा बैंकमा ३१ हजार ९ सय ३२ मेवट्रक टन खाद्यान्न मौज्दात रहे को छ।
9.59 किािली प्रदे शका जुम्ला, डोल्पा, हुम्ला, मुग ु र कालीकोट णजल्लामा प्रत्येक जन्त्म (सुत्केरी
मातृपोषि) र मृत्यु (सामाणजक सं स्कार) का लार्ग खाद्य व्यवस्र्ा तर्ा व्यापार कम्पनी
र्लर्मटे ड मार्ित २० के.जी. चामल र्नःशुल्क ववतरि गने कायिक्रम अन्त्तगित, चालु आर्र्िक
वषिमा ४०.६४ मेवट्रक टन चामल ववतरि गररएको छ। किािली प्रदे श लगायत र्बर्भन्न
णजल्लामा उत्पाददत र्समी, र्तते र्ापर लगायतका स्र्ानीय उत्पादन काठमाडौं लगायतका
शहरी क्षेत्रमा र्बक्री ववतरि भर्रहे को छ।
9.60 ु का २२ दुगम
कण्ठरोग र्नयन्त्त्रि कायिक्रम अन्त्तगित मुलक ि णजल्लामा आयोर्डनयुक्त नुनको
सहज, सरल र सुलभ आपूर्ति हुदै आएको छ। आयोर्डनको कमीबाट उत्पन्न हुने समस्या
न्त्यूनीकरिका लार्ग आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म दुगम
ि णजल्लामा ६१ हजार १
सय ९९ क्वीन्त्टल नुन ढु वानी गररएको छ भने गत आर्र्िक वषिमा जम्मा ८५ हजार ८ सय
९६ क्वीन्त्टल नुन ढु वानी भएको र्र्यो।
9.61 पेट्रोर्लयम पदार्िको आपूर्तिमा सहजता ल्याउन मोर्तहारीदे णख अमलेखगञ्जसम्म र्बछ्यार्एको
पेट्रोर्लयम पाईपलार्नलार्ि णचतवनको लोर्रसम्म ववस्तार गनि र णचतवन टर्मिनल र्नमािि गने
सम्बन्त्िमा प्राववर्िक टोलीबाट अध्ययन सम्पन्न भएको छ ।
9.62 आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्ममा सञ्चालनमा रहेका र्न्त्िन र्डपो तर्ा हवाई र्न्त्िन
र्डपोहरू अन्त्तरािविय मापदण्डअनुरूपको भए नभएको यवकन गरी पुनरसं रचनाका लार्ग
नक्शाङ्कन सुरक्षा तर्ा वातावरिीय णस्र्र्तको आँकलन गरी आिुर्नकीकरि गने कायि प्रारम्भ
गररएको छ।
9.63 सवारी तर्ा ढु वानी ट्रयावकङ्ग प्रिाली जडान गरी पेट्रोर्लयम पदार्िको ढु वानीमा सं लग्न ट्याङ्कर
तर्ा ट्रक अनुगमन गने कायि प्रारम्भ गररएको छ।

151
9.64 आर्र्िक वषि २०७७/७८ र्ागुनसम्म २ हजार ४ सय ३९ र्मिको बजार अनुगमन गरी
र्नयम ववपररत कायि गने ८ सय १२ र्मिलाई जररवाना गनुक
ि ो सार्ै रु.३ करोड ७३ लाख
१५ हजार ३ सय ९२ मूल्य बराबरको गुिस्तरवहन सामग्री नष्ट गररएको छ ।

तार्लका ९(छ): पेट्रोर्लयम पदार्िको आयातको णस्र्र्त (आर्र्क

ि वषि २०७६/७७ मा)
आयातीत वस्तु २०७०/७१ २०७१/७२ २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

पेट्रोल (वक.ली.) 253381 316195 238755 407270 488675 566827 512128

र्डजेल (वक.ली.) 8०8567 956719 789922 1319873 1588869 17149०५ 1473536

मवितेल (वक.ली.) 18409 20439 14203 20082 22337 25004 18924

एवटर् (वक.ली.) 125678 142373 78680 164976 197220 200108 137424

एलपीजी (मे.टन) 232660 258299 217579 312644 370560 429609 449063

अन्त्य (वक.ली.) 2172 1658 38 - - - -

र्बक्री पररमाि २०७०/७१ २०७१/७२ २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७

पेट्रोल (वक.ली.) 251451 314857 239434 402278 484781 562866 50७786

र्डजेल (वक.ली.) 811100 940558 784196 1297066 1597551 1702157 1453592

मवितेल (वक.ली.) 19064 19481 14891 19855 22311 25086 19212

एवटर् (वक.ली.) 123527 141675 80207 162875 194358 200137 138680

एलपीजी (मे.टन) 232660 258299 217579 312644 370560 429609 449063

अन्त्य (वक.ली.) 2172 1658 38 - - - -

स्रोतः नेपाल आयाल र्नगम, २०७७

9.65 नेपालमा सबैभन्त्दा बढी आयात हुने पेट्रोर्लयम पदार्िको रूपमा र्डजेल रहेको छ। आर्र्िक
वषि २०७६/७७ मा पेट्रोर्लयम पदार्िको कुल आयात मध्ये ५७ प्रर्तशत र्डजेल, २० प्रर्तशत
पेट्रोल, १७ प्रर्तशत एल. पी. जी. रहेको छ। सबैभन्त्दा कम मवितेल एक प्रर्तशत र हवाई
र्न्त्िन ५ प्रर्तशत आयात हुने गरे को छ।
9.66 नेपालमा र्नजी क्षेत्रमा स्र्ावपत ६४ एल. वप. ग्याँस उद्योगीहरूबाट एल. वप. ग्याँसको ढु वानी,
भण्डारि तर्ा र्बक्री ववतरि भर्िरहे को छ। सवै उद्योगसँग रहेको जम्मा भण्डारि क्षमता
ु को कररव ५ ददनको मात्र खपत
कररब ८ हजार १ सय २३ मे.टन. रहेको र सो बाट मुलक
िान्न सवकन्त्छ। सबैभन्त्दा बढी वागमती प्रदे शमा ४ हजार ५ सय ३९ मे. टन. भण्डारि
क्षमता रहेको छ भने किािली प्रदे शमा एल.वप. ग्याँसको भण्डारि गने व्यवस्र्ा रहेको छै न।

152
पयिटन तर्ा सस्ँ कृर्त
9.67 ऐर्तहार्सक, िार्मिक र सांस्कृर्तक सम्पदाको अर्तररक्त मनोरम प्रकृर्तको कारि नेपाल ववश्वकै
ु मा पयिटन ववकासको
एक प्रमुख पयिटकीय गन्त्तव्य बन्न सक्ने प्रवल सम्भावना रहेको छ।मुलक
अर्भयान स्वरूप नेपाल भ्रमि वषि २०२० को कायिक्रम र्ोषिा भर्ि पयिटन क्षेत्रका लार्ग
उत्साहजनक वातावरि तयार भएको र्र्यो।दठक त्यसै बखत कोर्भड-१९ को महामारीको
सं क्रमिबाट नेपालमा पयिटन क्षेत्र सवैभन्त्दा बढी प्रभाववत हुन पुग्यो। र्बगत १० बषिको
कुल पयिटकको आगमनको प्रवृर्त ववश्लेषि गदाि पयिटक आगमनमा क्रमश: वृवद्ध भर्रहे कोमा
आर्र्िक बषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा कोर्भड-१९ महामारीका कारि पयिटक
आगमनमा व्यापक कमी आएको छ। कोर्भड-१९ सं क्रमिको जोणखमको कारि नेपाल भ्रमि
वषिको कायिक्रम समेत रद्द गररएको छ।

पयिटन
9.68 सन् २०१९ मा कुल पयिटक आगमनमा २.१ प्रर्तशतले वृवद्ध भर्ि पयिटक सं ख्या ११ लाख
९७ हजार १ सय ९१ पुगेको र्र्यो। सन् २०२० मा कोर्भड-१९ को महामारीका कारि
कुल पयिटक आगमन सं ख्या २ लाख ३० हजार ८५ मा सीर्मत रही अणर्ल्लो बषिको सोही
अवर्िको तुलनामा करीव ८१ प्रर्तशतले र्ट्न गएको छ।
चाटि 9(र्): पयिटक आगमन सङ्खख्या र वृवद्ध दर (हजारमा) (सन् २०२० सम्ममा)
१२०० ६०.०
४०.०
१०००
२०.०
८००
०.०
सं ख्या (हजारमा)

प्रर्तशत
६०० -२०.०
-४०.०
४००
-६०.०
२००
-८०.०
० -१००.०
२०६८ २०६९ २०७० २०७१ २०७२ २०७३ २०७४ २०७५ २०७६ २०७७

हवाई मागि ५४५ ५९८ ५९५ ५८६ ४०७ ५७३ ७६१ ९६९ ९९६ १८३

स्र्लमागि १९१ २०५ २०३ २०४ १३२ १८० १८० २०४ २०१ ४७

वृवद्धदर (दायाँ अक्ष) २२.१ ९.१ -०.७ -०.९ -३१.८ ३९.७ २४.९ २४.८ २.१ -८०.८

हवाई मागि स्र्लमागि वृवद्धदर (दायाँ अक्ष)

स्रोतः सं स्कृर्त, पयिटन तर्ा नागररक उड्डयन मन्त्त्रालय

153
9.69 २०७६ पौषदे णख २०७७ पौषसम्म (सन् २०२०) को अवर्िमा ववर्भन्न उद्देश्यले नेपाल
भ्रमिमा आएका ववदे शी पयिटकबाट कुल रु.२४ अबि ९५ करोड ५९ लाख बराबरको ववदे शी
मुरा आजिन भएको छ जुन अणर्ल्लो वषिको सोही अवर्िको तुलनामा ७० प्रर्तशतले कम
हो। सन् २०२० मा प्रर्त पयिटकको औषत बसाई १५.१ ददन रहेको र प्रर्तददन प्रर्तपयिटक
खचि ६५ डलर रहेको दे णखन्त्छ, जुन अणर्ल्लो आर्र्िक वषिको तुलनामा करीव ३५.4 प्रर्तशतले
बढी हो।
9.70 २०७६ पौषदे णख २०७७ पौषसम्म (सन् २०२०) नेपाल आएका पयिटक मध्ये ६०.५
प्रर्तशत ववदा, मनोरञ्जन, यात्रा जस्ता पयिटकीय उद्देश्यले नेपाल भ्रमि गरे का छन्। त्यसैगरी
१५.६ प्रर्तशत तीर्ियात्रा, १२.४ प्रर्तशत पवितारोहि, साहर्सक यात्रा, पदयात्रा र ११.५
प्रर्तशत अन्त्य ववर्भन्न उद्देश्यले नेपाल भ्रमि गरे का छन्। यात्रा उद्देश्यको आिारमा ववगत
१० बषिको पयिटक आगमनको त्याङ्क ववश्लेषि गदाि ववदा, मनोरञ्जन, यात्रा, पदयात्रा,
पवितारोहि तर्ा तीर्ियात्रासम्बन्त्िी उद्देश्यले आउने पयिटकको अनुपात दुई र्तहाई भन्त्दा बढी
रहेको छ।
चाटि 9(ङ): भ्रमिको उद्देश्यअनुसार पयिटक आगमन (सन् २०२० मा)

11.5%

15.6%

60.5%

12.4%

मनोरन्त्जन पदयात्रा र पवितारोहि तीर्ियात्री अन्त्य

स्रोतः सं स्कृर्त, पयिटन तर्ा नागररक उड्डयन मन्त्त्रालय

9.71 कुल पयिटक आगमनको सं ख्यालाई दे शगत रूपमा ववश्लेषि गदाि सन् २०२० मा सबैभन्त्दा
ु मा क्रमशः भारत १७.५ प्रर्तशत, म्यानमार ९.१ प्रर्तशत,
बढी पयिटक आउने पाँच मुलक
र्ाईल्याण्ड ९.० प्रर्तशत, चीन ८.4 प्रर्तशत र अमेररका ७.७ प्रर्तशत रहेका छन्।यी पाँच
ु बाट आएका पयिटकको सं ख्याले कुल पयिटक आगमनको करीव ५२ प्रर्तशत अंश
मुलक

154
 ओगटे को छ। स्र्लमागिबाट २०.४ प्रर्तशत (भारतीय वाहे कका) पयिटकले नेपाल भ्रमि
गरे का छन्। स्र्लमागिबाट नेपाल भ्रमि गने पयिटक मध्ये भैरहवा (बेलौवहया) नाकाबाट
मात्र ९२ प्रर्तशत भन्त्दा बढी पयिटक नेपाल र्भर्त्रएका छन्।

चाटि 9(च): दे शगत रूपमा पयिटक आगमन सङ्खख्या (सन् २०२० मा)

भारत ४०३३६
अन्त्य ३८९०८
म्यानमार २०९११
र्ाईल्याड २०७७८
चीन १९२५७
अमेररका १७७६७
श्रीलं का १३३२८
बेलायत ११७६२
द कोररया ६९४४
अिे र्लया ६७९३
जमिन ५८९६
जापान ५५९९
बं गलादे श ४९१७
फ्रान्त्स ४५४०
मले र्सया ३४६०
क्यानाडा ३१०२
नेदरल्याड २५६३
स्पेन १६२५
र्टाली १५९९

० ५००० १०००० १५००० २०००० २५००० ३०००० ३५००० ४०००० ४५०००

स्रोतः सं स्कृर्त, पयिटन तर्ा नागररक उड्डययन मन्त्त्रालय

9.72 नेपाल भ्रमिमा आउने पयिटक मध्ये अर्िकांश पयिटकले गौतमबुद्धको जन्त्मस्र्ल लुणम्वनी
भ्रमि गने गरे का छन्। सन् २०२० मा २ लाख ७९ हजार ९ सय २७ पयिटकले लुणम्बनी
भ्रमि गरे का छन्। सन् २०१९ मा १५ लाख ५८ हजार ३ सय २६ पयिटकले लुणम्वनी
भ्रमि गरे का र्र्ए। सन् २०२० मा लुणम्वनी भ्रमि गनेमा नेपाली १ लाख ९७ हजार २
ु का ४५ हजार ४ सय ६९ जना
सय ५२, भारतीय ३७ हजार २ सय ६ र अन्त्य मुलक
ु बाट लुणम्बनी आउने
रहेका छन्। कोर्भड-१९ का कारि गत वषिको तुलनामा तेस्रो मुलक
पयिटकको सं ख्यामा कररव ७४ प्रर्तशतले कमी आएको छ।
9.73 चालु आर्र्िक वषिमा नेपाल पयिटन तर्ा होटल व्यवस्र्ापन प्रर्तष्ठानले होटल व्यवस्र्ापन तर्ि
५ सय ४७ र्प जनशणक्त तयार गरे को छ। आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा
उक्त सं स्र्ाबाट पयिटन क्षेत्रको तार्लम प्राप्त गने कुल जनशणक्त ५६ हजार ९ सय ४४
पुगेको छ। नेपाल पवितीय प्रणशक्षि प्रर्तष्ठानले २०७७ र्ागुनसम्ममा २ हजार ६ सय ५९
जनालाई ववर्भन्न वविामा पवितीय पयिटनसम्बन्त्िी तार्लम ददएको छ।

155
9.74 वहमाल आरोहि गने पवितारोहि दलको सं ख्या अणर्ल्लो वषिको तुलनामा सन् २०२० मा
कररव ९२ प्रर्तशतले कमी आई १५३ जना मात्र रहेको छ। त्यसैगरी पवितारोहीको सं ख्या
सन् २०१९ मा ८ हजार २ सय ५४ बाट करीव ९५ प्रर्तशतले र्टे र सन् २०२० मा ४
सय ४७ मा सीर्मत भएको छ। पवितारोहीको सं ख्यामा आएको कमीसँगै प्राप्त हुने रोयल्टी
अणर्ल्लो वषिको सोही अवर्िको तुलनामा करीव ९८ प्रर्तशतले कमी आई सन् २०२० मा
रु.१ करोड ४९ लाख ७९ हजार मात्र प्राप्त भएको छ।
9.75 पयिटन ववभागमा दताि भई वगीकृत भएका होटल मध्ये आर्र्िक वषि २०७६/७७ मा तारे
स्तरको होटल सं ख्या १३७ रहे कोमा चालु आर्र्िक वषिको र्ागुनसम्मको सं ख्या जम्मा १४२
पुगेको छ। तारे स्तर बाहेकको पयिटकस्तरीय होटल, लज तर्ा ररसोटिको सं ख्या अणर्ल्लो
आर्र्िक वषिमा १ हजार १ सय ५१ रहे कोमा चालु आर्र्िक वषिको र्ागुनसम्म १ हजार १
सय ७१ पुगेको छ। तारे स्तरका होटलको शैया सं ख्या अणर्ल्लो वषि भन्त्दा 6 सय 27
वटा र्प भई 13 हजार 9 सय शैया पुगेको छ।तारे होटल बाहेक पयिटकस्तरीय होटल,
लज तर्ा ररसोटिको शैया सं ख्या १ हजार १ सय ५१ र्प भई ३१ हजार ९ सय ५०
पुगेको छ। कुल शैया सं ख्या अणर्ल्लो आर्र्िक वषिको तुलनामा ४ प्रर्तशतले वृवद्ध भई ४५
हजार ८ सय ५० पुगेको छ।
9.76 आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म दे शभरमा १० क्यार्सनो दताि भई सञ्चालनमा रहे का
छन्। आिुर्नक मेणशन वा उपकरिको माध्यमबाट मात्र खेलार्ने खेल (र्मर्न क्यार्सनो) तर्ि
५ क्यार्सनो दताि भई सञ्चालनमा रहेका छन् जसबाट आर्र्िक वषि २०७६/७७ मा
क्यार्सनोबाट रु.५८ करोड ७६ लाख ६८ हजार ४ सय राजस्व प्रात भएको र्र्यो भने चालु
आर्र्िक वषिमा १ करोड १ लाख राजश्व प्राप्त भएको छ।
9.77 आर्र्िक वषि २०७६/७७ मा पयिटन ववभाग र प्रदे श पयिटन कायािलयमा ३ हजार ६ सय
८० ट्राभल एजेन्त्सी दताि भएका र्र्ए। आर्र्िक वषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म उक्त
सं ख्यामा कररव २ प्रर्तशतले वृवद्ध भई ३ हजार ७ सय ४३ पुगेको छ। अणर्ल्लो आर्र्िक
वषिमा २ हजार ७ सय ६४ ट्रेवकङ एजेन्त्सी दताि भएकोमा चालू आर्र्िक वषिको र्ागुनसम्ममा
्
३३ र्प भई २ हजार ७ सय ९७ पुगेको छ। चालु आर्र्िक वषिमा एक रयाफ्टीङ्ग एजेन्त्सी
र्प भर्ि ८२ पुगेको छ। चालु आर्र्िक वषिमा २ पयिटक यातायात सेवा व्यवसाय दताि भएको
समेत जम्मा पयिटक यातायात सेवा व्यवसायीको सं ख्या ८४ पुगेको छ।
9.78 आर्र्िक बषि २०७६/७७ मा पयिटन ववभागले ४२०० लार्ि टुर गाईड अनुमर्त पत्र जारी
गरे को र्र्यो भने सो सं ख्यामा ४१ जना र्प भर्ि आर्र्िक बषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्म

156
 ४ हजार २ सय ४१ पुगेको छ। अणर्ल्लो आर्र्िक बषिमा १७ हजार ६ सय २५ ट्रेवकङ्ग
गाईड अनुर्मत पत्र जारी गरे को र्र्यो भने चालु आर्र्िक बषिमा १ सय ४१ ले र्प भई उक्त
सं ख्या १७ हजार ७ सय ६६ पुगेको छ। आर्र्िक बषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा २
सय ८० ररभर गार्डको अनुमर्तपत्र जारी गररएको छ।
9.79 आर्र्िक बषि २०७७/७८ को र्ागुनसम्ममा नेपालमा अन्त्तरािविय उडान भने वायुसेवाको
सं ख्या २७ रहेको छ। दद्बपक्षीय हवाई सेवा सम्झौता भएका दे शको सं ख्या ४० पुगेको छ
भने दुईतर्ि हवाई र्सट सं ख्या गत बषिकै हाराहारीमा (बावषिक ७८ लाख र्सट) रहेको छ।
आन्त्तररक तर्ि उडान गने वायुसेवाको सं ख्या २० पुगेको छ।र्नमािि सम्पन्न भएका कुल
ववमानस्र्लको सं ख्या ५४ रहे को छ भने सबै मौसममा सञ्चालन हुन सक्ने कालोपत्रे भएका
ववमानस्र्लको सं ख्या ३७ पुगेको छ। यी मध्ये ३५ ववमानस्र्ल र्नयर्मत सञ्चालनमा रहेका
छन्। यसको अर्तररक्त एक आन्त्तररक र ३ अन्त्तरािविय ववमानस्र्ल र्नमाििािीन अवस्र्ामा
रहेका छन्।
9.80 सन् २०१९ मा र्त्रभुवन अन्त्तरािविय ववमानस्र्लमा अन्त्तरािविय उडान तर्ि यात्रु आवागमनको
सं ख्या ४१ लाख ३८ हजार ७ सय ६४ रहेको र्र्यो भने सन् २०२० मा ववश्वब्यापी
कोर्भड-१९ महामारीका कारि ७३ प्रर्तशतले र्टे र ११ लाख ५ हजार ८ सय ५८ मात्र
रहेको छ।

सँस्कृर्त
9.81 वव.सं .२०७२ को ववनाशकारी भूकम्पबाट उपत्यकाका ३ णजल्ला लगायत २५ णजल्लामा
क्षर्तग्रस्त ७ सय ३७ साँस्कृर्तक सम्पदाको पुनर्निमािि भर्रहेको छ। आर्र्िक बषि
२०७६/७७ मा ९४ सम्पदाको पुनर्निमािि सम्पन्न भएको र्र्यो भने आर्र्िक बषि २०७७/७८
को र्ागुनसम्ममा र्प ३७ को पुनर्निमािि भई हालसम्म कुल ४९० सम्पदाको पुनर्निमािि
सम्पन्न गररएको छ।
9.82 साँस्कृर्तक एवम् पुराताणत्वक महत्वका राविय सम्पदाको सं रक्षि एवम् प्रवद्धिन गने क्रममा
पशुपर्तनार्को मणन्त्दरमा सुनको जलहरी लगाउने कायि सम्पन्न भएको छ। जनकपुरमा
पञ्चकोशी पररक्रमा पर्मा पयिटकीय पूवाििार र्नमािि कायि सम्पन्न भएको छ।
9.83 लुणम्वनीमा र्नमाििािीन ५ हजार व्यणक्त क्षमतायुक्त ध्यान केन्त्रको पवहलो चरिको कायि
सम्पन्न भएको छ। कन्त्ट्रोल रुमसवहतको सभाहलको र्नमािि कायि सम्पन्न भएको छ।ध्यान
केन्त्रको सौन्त्दयीकरि, प्रतीक्षालय र्नमािि र पावकिङ्ग तर्ा बावहरी पखािल र्नमाििको कायि

157
 भर्रहे को छ। लुणम्वनीसँग प्रत्यक्षत: सम्बणन्त्ित पुराताणत्वक एवम् ऐर्तहाँर्सक महत्त्वका
सम्पदा समेटी बृहत्तर लुणम्बनी क्षेत्र ववकास गुरुयोजना र्नमाििको कायि सम्पन्न हुने अवस्र्ामा
छ।
9.84 ऐर्तहार्सक वकल्ला र गढीको पुनर्निमािि अन्त्तगित मकवानपुरगढीको सं रचनाको गारोको र्नमािि
ु ागढीको भूकम्पबाट िर्सएको ढु ङ्गा र्नकाल्ने कायि प्रारम्भ भएको
कायि भर्रहे को छ। दुगन
छ।
9.85 कीर्तिपरु मा राविय साँस्कृर्तक सं ग्रहालयको स्र्ापनाका लार्ग जग्गाको भोगार्िकार प्राप्त
भर्सकेको छ। सं ग्रहालय स्र्ापनाका लार्ग ववस्तृत अध्ययन भर्रहे को छ।
9.86 प्रत्येक प्रदे शमा पयिटकीय तर्ा साँस्कृर्तक ग्राम स्र्ापनाको प्रकृया अणर् बढार्एको छ।
यसका लार्ग आवश्यक कायिववर्ि स्वीकृत भर्सकेको छ। साँस्कृर्तक ग्राम स्र्ापनाका लार्ग
स्र्ान छनौट गररएको छ। प्रदे श नं.१,२ र लुणम्वनी प्रदे शमा साँस्कृर्तक ग्राम स्र्ापनाका
लार्ग पूव ि तयारीका कायि अणर् बढार्एको छ।
9.87 नेपालमा बसोबास गने ववर्भन्न जातजाती एवम् समुदायका अमूति साँस्कृर्तक सम्पदा र कला
सं रक्षि एवम् प्रवद्धिन गनि सम्पदाको राविय सूची तयार भर्सकेको छ।
9.88 ववनाशकारी भूकम्पबाट क्षर्त पुगेका काठमाण्डौ उपत्यकाका ऐर्तहार्सक एवम् पुराताणत्वक
महत्त्वका साँस्कृर्तक सम्पदा पुनर्निमािि कायिलार्ि तीब्रता ददर्एको छ। िरहरा र्नमािि सम्पन्न
भर्ि सोसँग जोर्डएका अन्त्य पुवाििार र्नमािि भर्रहे को छ। रानीपोखरी र दरबार हार्स्कूल
पुनर्निमािि कायि सम्पन्न भर्सकेको छ।
9.89 रात्रीकालीन काठमाडौं उपत्यका सम्पदा यात्रा सञ्चालनसम्बन्त्िी अविारिा पत्र तयार
भर्सकेको छ। यसको लार्ग कीर्तिपरु , भक्तपुर, लर्लतपुर र काठमाडौंमा सम्पदा यात्राको
रुट पवहचान भर्सकेको छ। लर्लतपुर तर्ा काठमाण्डौमा सम्पदा यात्रा शुरु गररसवकएको
छ।

158
 10. आवास तथा सहरी ववकास, वातावरण तथा ऊर्ाा

10.1 सं ववधान प्रदत्त आवासको हक कार्ाान्वर्न गरी आवासमा आम नागररकको पहुुँच पुर्र्ाउन
सुरक्षित नागररक आवास, एकीकृत बस्ती ववकास र र्नता आवास लगार्तका कार्ाक्रम
सञ्चालन गररएको छ। व्र्वक्षस्थत सहरीकरणको लागग सहरी पूवााधारको गनमााण कार्ा अगागि
बढाइएको छ। सहरी ववकास कार्ाक्रम, नर्ाुँ सहर आर्ोर्ना, स्मार्ा सहर, एक सहर एक
पवहचान, बागमती सुधार आर्ोर्ना र िेत्रीर् सहरी ववकास आर्ोर्ना अन्तगात सहरी सिक,
ढल गनकास, पाका, बसपाका, समुदावर्क भवन, गसर्ी हल, फोहरमैला व्र्वस्थापन लगार्तका
पूवााधार गनमााण कार्ाले तीव्रता गलएको छ।
10.2 वातावरण र ववकास बीच सन्तुलन कार्म हुने गरी आर्ोर्ना सञ्चालन गररएका छन। र्ैववक
ववववधताको सं रिण एवम् प्रवर्द्ानका लागग पूवााधार ववकासका कार्ाक्रम सञ्चालन गदाा
वातावरणीर् परीिण तथा अनुगमनमा र्ोि ददइएको छ। र्लववद्युत ववकासका लागग स्वदे शी
तथा ववदे शी लगानी उल्लेख्र् रूपमा वृवर्द् भएको छ। कुल ववद्युत उत्पादन र्गित िमता
१,४५८ मेगावार् पुगेको छ। प्रगतव्र्क्षि ववद्युत खपत 260 वकलोवार् घण्र्ा पुगेको छ।
वैकक्षल्पक ऊर्ााको प्रर्ोगमा वढोत्तरी आएको छ। स्वच्छ तथा नवीकरणीर् ऊर्ााको वढ्दो
उपलव्धता सुँगै पेट्रोगलर्म पदाथाको उपभोगमा क्रमश: कमी आएको छ।

आवास तथा सहरी ववकास

10.3 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म सुरक्षित नागररक आवास कार्ाक्रम अन्तगात 753
स्थानीर् तहका 1 लाख 43 हर्ार 2 सर् 18 आवास भवनका फुसका छाना र्स्तापाताले
ववस्थापन गना स्थानीर् तहगत आवास सं ख्र्ा गनधाारण भइा छाना ववस्थापनको कार्ा भइरहेको
छ। आगथाक वर्ा 2076/77 मा सुरक्षित नागररक आवास कार्ाक्रम अन्तगात 14 हर्ार
19 लाभग्राही छनौर् भएकोमा 805 लाभग्राहीले र्ो सुववधा प्राप्त गरे का गथए। हालसम्म
सुरक्षित नागररक आवास कार्ाक्रमबार् 6,414 लाभग्राहीले र्ो सुववधा प्राप्त गरे का छन्।
10.4 बाुँके, बददार्ा, दाङ्ग, सुखेत र गसन्धुपाल्चोक क्षर्ल्लामा 2071 सालको बाढी पवहरोबार्
प्रभाववत 6,782 पररवारको आवास गनमााण गना चालु आगथाक वर्ामा प्रगत पररवार रु.50
हर्ारका दरले अनुदान उपलव्ध गराउन स्थानीर् तहलाइा रकम गनकासा गररएको छ।
10.5 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म एकीकृत वस्ती ववकास अन्तगात मुगम
ु ा पवहरोबार्
प्रभाववत 34 पररवारका लागग आवास गनमााण गरी छाना छाउने कार्ा सम्पन्न हुने अवस्थामा
छ। ििेल्धुरामा 35 पररवारको आवास गनमााणका लागग ब्लक र्ोर्ना तर्ार भएको छ।
सलााहीमा बाढी प्रभाववतका लागग आवास पूवााधार गनमााण गने सन्दभामा सिक नाली बनाउने
कार्ा भइरहे को छ।

159
10.6 आगथाक वर्ा २०७7/७8 को फागुनसम्म सं घीर् सं सद भवनको 25 प्रगतशत, प्रधानमन्त्रीको
सरकारी आवासको 70 प्रगतशत, प्रदे श प्रमुख तथा मुख्र्मन्त्री आवास तथा सम्पका
कार्ाालर्को 54 प्रगतशत र मन्त्री आवासको 54 प्रगतशत गनमााण कार्ा सम्पन्न भएको छ।
10.7 गोदावरीमा 3 हर्ार व्र्क्षि िमताको सभाहलको गनमााण कार्ा सम्पन्न भएको छ। भिपुरमा
5 हर्ार व्र्क्षि िमताको सम्मेलन केन्रको आवकार्े क्चरल र स्ट्रक्चरल गिर्ाइन सम्पन्न
भएको छ। भरतपुरमा सभाहल गनमााण कार्ा प्रारम्भ गररएको छ।
10.8 ु ो साथै प्रथम चरणको
बुर्वलमा गनमााणागधन अन्तरााविर् सभाहलको मुख्र् सभाहल गनमााण हुनक
97 प्रगतशत गनमााण कार्ा सम्पन्न भएको छ। दोस्रो चरण अन्तगातको (नथा ब्लक, साउथ
ब्लक, स्र्ाफ क्वार्र र पावकाङ्ग) को 40 प्रगतशत र प्रदशानी केन्रको 22 प्रगतशत गनमााण
कार्ा सम्पन्न भएको छ। त्र्सैगरी दमक भ्र्ु र्ावर गनमााणको 35 प्रगतशत कार्ा सम्पन्न
भएको छ।
10.9 सहरी िेत्रमा बसोबास गने र्नसं ख्र्ा ६२.२ प्रगतशत पुगेको छ। सहरी सेवा सुववधालाइा
एकीकृत तथा व्र्वक्षस्थत गना सहरी सिक मापदण्ि अनुसार 185 नगरपागलकामा एकीकृत
सहरी ववकास र्ोर्ना तर्ार भएको छ।
10.10 काठमािौं उपत्र्काको सभ्र्ताको रूपमा रहे का बागमती, रुरमती, इच्छु मती, मनोहरा,
हनुमन्ते र नख्खु खोला लगार्तका नदीलाइा ढल र प्रदुर्णमुि बनाउनका लागग आगथाक वर्ा
२०७7/७8 को फागुनसम्म 2.8 वकलोगमर्र ढल गनमााण, 1 वकलोगमर्र सिक कालोपत्रे
तथा 2.2 वकलोगमर्र नदी गनर्न्त्रणको गनमााण कार्ा सम्पन्न भएको छ। बागमती नदीमा
सुख्खार्ाममा समेत न्र्ुनतम् बहाव कार्म राख्ने उद्देश्र्ले शुरु गररएको धाप ड्याम गनमााण
90 प्रगतशत कार्ा सम्पन्न भएको छ।
10.11 काठमािौं उपत्र्काका 18 नगरपागलकाको फोहर मैला व्र्वस्थापन गना नुवाकोर्को
बन्चरे िाुँिामा फोहरमैला व्र्वस्थापनको पवहलो चरणको गनमााण कार्ाको 52 प्रगतशत सम्पन्न
भएको छ। दोस्रो चरणको गनमााण कार्ा प्रारम्भ गररएको छ।
10.12 दे शभर सञ्चालनमा रहेको नर्ाुँ सहर आर्ोर्नाबार् चालु आगथाक वर्ाको फागुनसम्म 16
वकलोगमर्र ट्रर्ाक खोल्ने कार्ा, 1.6 वकलोगमर्र सिक ढलान, 7 सरकारी भवन गनमााण,
2 बसपाका र 2 बगैचा गनमााणको कार्ा सम्पन्न भएको छ।
10.13 सघन सहरी ववकास कार्ाक्रम, िेत्रीर् सहरी ववकास आर्ोर्ना र बागमती सुधार आर्ोर्नाबार्
आगथाक वर्ा २०७7/७8 को फागुनसम्म 96.31 वकलोगमर्र सिक, 6.2 वकलोगमर्र
ढल, 22.17 वकलोगमर्र सतह नाला र 105 वकलोगमर्र ड्रेनको गनमााण कार्ा सम्पन्न
भएको छ।
10.14 धोवीखोला सुधार आर्ोर्ना अन्तगात आगथाक वर्ा २०७7/७8 को फागुनसम्म 3.7
वकलोगमर्र ढल गनमााण र 3.२ वकलोगमर्र बार्ो कालोपत्रे गने कार्ा सम्पन्न भएको छ।

160
 काठमािौं उपत्र्का ववकास प्रागधकरण माफात काठमािौं उपत्र्का गभत्र 6.5 वकलोगमर्र
बार्ो ववस्तार गने कार्ा सम्पन्न भएको छ।
10.15 रामेछापको भुँगेरीमा पुष्पलाल पाका र गसन्धुलीको दुम्र्ा धरनी िाुँिामा वव.वप.स्मृगत पाका
गनमााणको खररद सम्झौता भएको छ। गोकणामा गनमााण हुने शवहद पाकाको ववस्तृत सम्भाव्र्ता
अध्र्र्नको कार्ा प्रारम्भ भएको छ।
10.16 काठमािौंको साुँखु मुलपानी िेत्र र भिपुरको खररपार्ी गसन्र्ीर्ार लगार्तका िेत्रको 1
लाख रोपनी, भिपुरको कर्ुञ्जे गुण्िु िेत्रमा 10 हर्ार रोपनी र काठमािौं र्ोखा तारकेश्वर
िेत्रमा 10 हर्ार रोपनीमा नर्ाुँ उपसहर गनमााणका लागग सम्भाव्र्ता अध्र्र्न सम्पन्न भएको
छ।

वातावरण तथा र्लवार्ु पररवतान

10.17 वातावरण मैत्री ववकास आर्ोर्नाका लागग आगथाक वर्ा २०७7/०७8 को फागुनसम्म 40
वातावरणीर् प्रभाव मूल्र्ाङ्कन, 4 पूरक वातावरणीर् प्रभाव मूल्र्ाङ्कन प्रगतवेदन (SEIA), 23 िेत्र
गनधाारण प्रगतवेदन र कार्ासूची स्वीकृत भएको छ। आगथाक वर्ा २०७6/०७7 मा 64
वातावरणीर् प्रभाव मूल्र्ाङ्कन, 5 पूरक वातावरणीर् प्रभाव मूल्र्ाङ्कन प्रगतवेदन (SEIA), 23 िेत्र
गनधाारण प्रगतवेदन र कार्ासूची स्वीकृत गररएको गथर्ो।
10.18 ववकास कार्ाक्रम तथा आर्ोर्ना सञ्चालन गदाा वातावरण र ववकासबीच सन्तुलन कार्म गने
उद्देश्र्ले आगथाक वर्ा 2077/78 को फागनुसम्म 40 आर्ोर्नाको वातावरणीर् अनुगमन
र एक आर्ोर्नाको वातावरणीर् परीिण गररएको छ।
10.19 आगथाक वर्ा 2077/78 फागुनसम्म स्वच्छ नेपाल अगभर्ान अन्तगात सबै प्रदे शको
रार्धानीमा वातावरण मैत्री सहरी वृिारोपण सवहत उद्यान गनमााण गनाको लागग सम्वक्षन्धत
स्थानीर् तहसुँग सम्झौता सम्पन्न भएको छ।
10.20 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागनुसम्म र्लाधार सं रिण तथा व्र्वस्थापनका लागग 124
पानीमुहानको सं रिण, 100 पानीपोखरी गनमााण, 34 गल्छी तथा पवहरो गनर्न्त्रणका लागग
इक्षन्र्गनर्ररङ्ग सं रचना गनमााण सम्पन्न भएका छन्।
10.21 वार्ु गुणस्तर मापन गरी सावार्गनक गनाका लागग आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म
दे शभर 29 स्थानमा वार्ु गुणस्तर मापन केन्र सञ्चालनमा रहे का छन्।
10.22 र्लवार्ु पररवतान अनुकूलनका लागग आगथाक वर्ा २०७7/78 को फागुनसम्म 241
स्थानीर् अनुकूलन तथा र्लवार्ु उत्थानशील ववकास र्ोर्ना कार्ाान्वर्नमा रहे का छन्।
आगथाक वर्ा 2076/77 मा 217 स्थानीर् अनुकूलन तथा र्लवार्ु उत्थानशील ववकास
र्ोर्ना कार्ाान्वर्नमा रहे का गथए।
10.23 आगथाक वर्ा २०७7/७8 को फागुनसम्म पहािी िेत्रका साना वकसानका लागग अनुकूलन
आर्ोर्नाबार् 23.5 वकलोगमर्र गसुँचाइ कुलो गनमााण भई 8.16 हेक्र्र र्ग्गा गसक्ष‍चत
भएको छ। र्सबार् 2720 घरधुरी लाभाक्षन्वत भएका छन्। साथै 81 गसुँचाइ पोखरीको
161
 गनमााणबार् 1,948 घरधुरी प्रत्र्ि रूपमा लाभाक्षन्वत भएका छन्। 2077 फागुनसम्म
उि आर्ोर्ना अन्तगात कुलो गनमााणबार् 11 हर्ार 4 सर् 12, गसुँचाइ पोखरी गनमााणबार्
6,364, सौर्ा ऊर्ाा 2,577 र च ुलो र्िान बार् 5,793 घरधुरी प्रत्र्ि रूपमा लाभाक्षन्वत
भएका छन्।
10.24 च ुरे िेत्रमा र्लवार्ु पररवतान प्रभावको अनुकूलनका लागग च ुरे र्लवार्ु उत्थानशील
आर्ोर्नाको आर्ोर्ना व्र्वस्थापन इकाइा र कार्ाववगध स्वीकृत भइा प्रदे श 1 र 2 का
स्थानीर्तहमा अगभमुखीकरण कार्ा सम्पन्न भएको छ।
ऊर्ाा
10.25 ऊर्ाा िेत्रको ववकास माफात समृर्द् नेपाल सुखी नेपालीको राविर् आकांिा पूरा गना सहर्ोग
पुर्र्ाउने उद्देश्र्ले सम्वत् 2075 दे क्षख 2085 सम्म ऊर्ाा तथा र्लस्रोत दशक घोर्णा
गरी ऊर्ाा ववकासको भावी मागाक्षचत्र कार्ाान्वर्नमा ल्र्ाइएको छ।
10.26 आगथाक वर्ा २०७७/78 को फागुनसम्म ववद्युत उपर्ोग गने ग्राहकको सं ख्र्ामा 10.97
प्रगतशतले वृवर्द् भइा 49 लाख 93 हर्ार (सामुदावर्क सं स्था बाहेक) पुगेको छ। आगथाक
वर्ा 2076/77 को असारसम्म ववद्युत उपर्ोग गने ग्राहकको सं ख्र्ा 45 लाख (सामुदावर्क
सं स्था बाहेक) रहे को गथर्ो।
10.27 ववद्युत उत्पादन र उपभोगलाइा प्रोत्सावहत गने सरकारको नीगतबमोक्षर्म ववद्युत उत्पादन तथा
उपभोग क्रमश: बढ्दै गईरहेको छ। ववद्युत उत्पादनमा भएको वृवर्द्सुँगै २०७७ फागुनसम्म
93.० प्रगतशत र्नसङ्‍ख्र्ामा ववद्युत पहुुँच पुगेको छ। २०७७ असारसम्म 90 प्रगतशतमा
पुगेको गथर्ो।
तागलका १०(क): प्रदे शगत ववद्युत पहुुँचको वववरण
प्रदे श 2075/76 2076/77 2077/78*
प्रदे श नं. १ 75.9 86.3 82.43
प्रदे श नं. 2 79.77 87.25 99.05
बागमती 90.3 95.83 94.44
गण्िकी 87.39 87.48 92.79
लुक्षम्बनी 81.03 89.07 91
कणााली 27.03 27.74 34.75
सुदूरपक्षिम 58.9 67.33 64.69
वैकक्षल्पक ऊर्ााको पहुुँच ३% र्नसं ख्र्ामा पुगेको
नेपाल (वैकक्षल्पक ऊर्ाा सवहत) 88.० 90.० 93.०
स्रोतः नेपाल ववद्युत प्रागधकरण, 2077 *फागुनसम्म

10.28 राविर् ग्रीिमा र्गित कुल ववद्युत २०७७ असारसम्मको 1,401 मेगावार्को तुलनामा ४.१
प्रगतशतले वृवर्द् भई २०७७ फागुनसम्म 1,458 मेगावार् पुगेको छ। कुल ववद्युतमध्र्े
र्लववद्युतबार् 1,299 मेगावार्, सौर्ा प्लान्र्बार् 30.14 मेगावार्, थमाल प्लान्र् उत्पाददत

162
 ववद्युत ५3.4 मेगावार् तथा वैकक्षल्पक ऊर्ाा प्रवर्द्ान केन्रद्वारा 72 मेगावार् तथा क्षचनी
गमलबार् सह-उत्पादन प्रववगध माफात 3 मेगावार् उत्पादन भएको छ।
10.29 २०७७ फागुनसम्म नेपाल ववद्युत प्रागधकरणबार् सञ्चागलत र्लववद्युत पररर्ोर्नाबार् 645
मेगावार् र गनर्ी िेत्रबार् सञ्चागलत र्लववद्युत पररर्ोर्नाबार् 742.45 मेगावार् ववद्युत
राविर् गग्रिमा र्िान भएको छ।
10.30 २०७७ फागुनसम्म राविर् प्रशारण लाइन (66 के.भी. र सो भन्दा मागथ) 4,573 सवकार्
वकलोगमर्र पुगेको छ। ववतरण लाइन (33 के.भी. र सो भन्दा कम) १ लाख ६७ हर्ार
1 सर् 91 वकलोगमर्र पुगेको छ। २०७७ असारसम्म राविर् प्रशारण लाइन (66 के.भी.
र सो भन्दा मागथ) 4,251 सवकार् वकलोगमर्र तथा ववतरण लाइन (33 के.भी. र सो
भन्दा कम) १ लाख 45हर्ार 2 सर् 54 वकलोगमर्र रहे को गथर्ो।
10.31 आगथाक वर्ा 2077/78 फागुनसम्म भारतबार् 1,488.94 गगगावार् घण्र्ा बराबरको
ववद्युत आर्ात र 33.85 गगगावार् घण्र्ा वरावर ववद्युत गनर्ाात भएको छ। गत आगथाक वर्ा
2076/77 मा भारतबार् कुल 1,729 गगगावार् घण्र्ा बराबर ववद्युत आर्ात र 107
गगगाघण्र्ा वरावर ववद्युत गनर्ाात भएको गथर्ो।
10.32 २०७७ फागुनसम्म र्लववद्युत उत्पादनका आधारमा गण्िकी प्रदे शमा 527 मेगावार् रहे को
छ भने कणााली प्रदे शमा 11 मेगावार् रहे को छ।
तागलका १०(ख): कुल र्लववद्युत उत्पादन (मेगावार्)
असारसम्म २०७७/७८ को 2077
प्रदे श
२०७६ २०७७ फागुनसम्म फागुनसम्म
प्रदे श नं. १ 136.2 277.0 3.0 280.0
प्रदे श नं. 2 0.0 0.0 13.0 13.0
बागमती 400.9 456.0 16.0 472.0
गण्िकी 519.8 511.0 16.0 527.0
प्रदे श नं. ५ 22.1 22.0 9.0 31.0
कणााली 6.3 11.0 0.0 11.0
सुदूरपक्षिम 43.4 52.0 0.0 52.0
र्म्मा 1128.7 1329 57 1386
स्रोतः नेपाल ववद्युत प्रागधकरण, 2077 *फागुनसम्म

10.33 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म वैकक्षल्पक ऊर्ाा बाहेक 57 मेगावार् र्लववद्युत
उत्पादन थप भइा कुल र्लववद्युत उत्पादन िमता 1,386 मेगावार् पुगेको छ। आगथाक
वर्ा 2076/77 मा कुल र्लववद्युत उत्पादन वैकक्षल्पक ऊर्ाा बाहेक 1,329 मेगावार्
रहेको गथर्ो।

163
 तागलका 10(ग): आगथाक वर्ा 2077/78 फागुनसम्म सम्पन्न भएका र्लववद्युत आर्ोर्ना
िमता
आर्ोर्ना स्थान प्रवर्द्ाक
(वक.वा.)
सुनकोशी ए हािी खोला 997 गसन्धुपाल्चोक सेन्च ुरी इनर्ी प्रा.गल.
मागथल्लो रावा 3000 खोर्ाङ्ग रावा इनर्ी ववकास प्रा. गल.
नामार्ुन
ा मािी 11880 कास्की वहमालर्न हाइड्रोपावर
वुर्वल सोलार 8500 रूपन्दे ही ररदद्द हाइड्रोपावर
घाुँर्े खोला 5००० दोलखा मनकामना इक्षन्र्गनर्ररङ्ग प्रा. गल.
एभरे ष्ट सुगर एण्ि केगमकल
3000 महोत्तरी एभरे ष्ट सुगर एण्ि केगमकल इण्िविर्
इण्िविर्
ववर्र्पुर 2 खोला (साना
4500 कास्की गसगभल हाइड्रोपावर प्रा. गल.
र्लववद्युत)
गमगथला सोलार र्लववद्युत 10000 धनुर्ा इको पावर ववकास कम्पनी प्रा. गल.
गग्रि सोलार प्लान्र् 10000 नुवाकोर् नेपाल ववद्युत प्रागधकरण कम्पनी प्रा. गल.
र्म्मा 56877
स्रोतः नेपाल ववद्युत प्रागधकरण, 2077

10.34 ववद्युत च ुहावर् गनर्न्त्रण कार्ाक्रम अन्तगात पुराना तारको ववस्थापन, नर्ाुँ ट्रान्सफमार र्िान
र च ुहावर्को गनर्गमत अनुगमन भइरहे को छ। आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म
ववद्युत च ुहावर् 15.३ प्रगतशत रहेको छ।
10.35 आगथाक वर्ा २०७६/७७ को फागुनसम्म कोशी कोररिोर 220 के.भी., भरतपुर-बदाघार्
220 के.भी., र सोलु कोरीिोर 132 के.भी. गनमााण सम्पन्न भएको छ। त्र्सै गरी नर्ाुँ मोदी
लेखनाथ 132 के.भी., दोदी कररिोर 132 के.भी. र गसं गर्ी लामोसाघुुँ 132 के.भी प्रसारण
लाईन गनमााण पुरा भएको छ। साथै, समुरर्ार गत्रशुली 3 बी 132 के.भी., कागलगण्िकी
220 के.भी. र मस्र्ााङ्‍दी-काठमािौं 220 के.भी. प्रशारण लाइन तथा अन्र् भोल्र्े र् स्तरका
प्रसारण लाइन ववस्तारतफा 9 आर्ोर्नाको ८६५ सवकार् वक.गम. मध्र्े 303.1 सवकार्
वक.मी. गनमााण कार्ा सम्पन्न भएको छ।
10.36 आगथाक वर्ा 2077/78 मा थप 231.8 मेगावार् र्गित िमता बरावरको गनर्ी िेत्रका
र्लववद्युत कम्पनीलाइा र्लववद्युत उत्पादन गना सवेिण अनुमगतपत्र ददइएको छ। समग्रमा
२०७७ फागुनसम्म कुल 269 आर्ोर्नाबार् 17 हर्ार 64 मेगावार् र्गित िमता
बराबरको ववद्युत उत्पादन गना सवेिण अनुमगतपत्र ददइएको छ।
10.37 आगथाक वर्ा २०७7/७8 को फागुनसम्म ९.60 गमगलर्न र्न तेल शक्षि बरावरको ऊर्ाा
खपत भएको छ। गत आगथाक वर्ा 2076/77 मा 14.464 गमगलर्न र्न तेल शक्षि
बरावर पुगेको गथर्ो।
10.38 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म ऊर्ाा खपतमा परम्परागत, व्र्ापाररक र
नवीकरणीर् ऊर्ाा खपतको अनुपात क्रमशः 68.6 प्रगतशत, 28.2 प्रगतशत र 3.2 प्रगतशत

164
 रहेको छ।आगथाक वर्ा २०७६/७७ फागुनसम्म कुल ऊर्ाा खपतको अनुपात क्रमसः ६८.७
प्रगतशत, २८.1 प्रगतशत र ३.२ प्रगतशत रहे को गथर्ो।
चार्ा १०(क): आगथाक वर्ा २०७७/७८ फागुनसम्म ऊर्ाा खपतको अवस्था (प्रगतशतमा)

नवीकरणीर्, ३.२

व्र्ापाररक, २८.२

परम्परागत, ६८.६

स्रोतः ऊर्ाा, र्लस्रोत तथा गसुँचाई मन्त्रालर्, 2077

10.39 अथातन्त्रका सबै िेत्रमा गरी कुल ऊर्ाा खपत 2076 फागुनसम्मको 4683.23
गगगावार्को तुलनामा 2.04 प्रगतशतले वृवर्द् भइा 2077 फागुनसम्म 4779.64 गगगावार्
घण्र्ा बराबर रहेको छ।

तागलका 10(घ): िेत्रगत ववद्युत उपभोग (गगगावार् घण्र्ामा)

आगथाक वर्ा फागुनसम्म
िेत्र
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ 2076/77 2076/77 2077/78

घरार्सी 1793 2150.21 2442 2666 2867 2029.06 2119.38

औद्योगगक 1205.7 1735.05 2074 2422 2286 1697.87 1765.17
व्र्ापाररक 286.48 352.37 407.6 466 488 371.75 338.43
गनर्ाात 3.15 2.69 2.83 35 107 1.62 33.85
अन्र् 430.7 536.18 637.9 749 780 582.93 522.81
र्म्मा 3719 4776.5 5560 6338 6528 4683.23 4779.64
स्रोतः ऊर्ाा, र्लस्रोत तथा गसुँचाई मन्त्रालर्, 2077

10.40 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म ववद्युत खपतको र्थाथा अवस्था हे दाा घरार्सी
िेत्रमा 45 प्रगतशत, औद्योगगक िेत्रमा 37 प्रगतशत, व्र्ापाररक िेत्रमा 7 प्रगतशत र अन्र्
िेत्रमा 11 प्रगतशत रहेको दे क्षखन्छ।

165
 चार्ा 10(ख): िेत्रगत ववद्युत खपत (प्रगतशत)
60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ 2076/77 2077/78*

घरार्सी औधोगगक व्र्ापाररक गनर्ाात अन्र्

स्रोत :नेपाल ववद्युत प्रागधकरण, 2077 *फागुनसम्म

नवीकरणीर् ऊर्ाा
10.41 2077 फागुनसम्म नवीकरणीर् ऊर्ााको स्रोतबार् कररब 3.18 प्रगतशत र्नसङ्‍ख्र्ामा
ववद्युतको पहुुँच पुगेको छ। ववगभन्न प्रर्ोर्नमा स्वच्छ नवीकरणीर् ऊर्ााको प्रर्ोग गने
र्नसङ्‍ख्र्ा कररब 36.0 प्रगतशत रहे को छ।
10.42 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म वैकक्षल्पक ऊर्ाा अन्तगातका लघु तथा साना
र्लववद्युत आर्ोर्नाबार् 801 वकलोवार् ववद्युत उत्पादन भएको छ। आगथाक वर्ा
2076/77 मा उि आर्ोर्नाबार् 870 वकलोवार् रहे को गथर्ो।
10.43 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म सौर्ा तथा वार्ु ऊर्ााबार् 250 वकलोवार् ववद्युत
उत्पादन भएको छ। आगथाक वर्ा 2076/77 मा सौर्ा तथा वार्ु ऊर्ााबार् ५० वकलोवार्
रहेको गथर्ो।
10.44 आगथाक वर्ा 2077/78 को फागुनसम्म बार्ोग्र्ाुँस 2,255 प्लान्र् र सौर्ा घरे ल ु ववद्युत
प्रणाली 6,329 प्लान्र् र्िान भएका छन्। आगथाक वर्ा 2076/77 मा बार्ोग्र्ाुँस
1,766 प्लान्र्, सौर्ा घरे ल ु ववद्युत प्रणाली 29 हर्ार 8 सर् 16 र सुधाररएको च ुलो 13
हर्ार 4 सर् 55 र्िान भएका गथए।

166
 ११. भौतिक पूर्वाधवर, यविवयवि िथव सञ्चवर

11.1 आतथाक वर्कवस र सवमवजिक रूपवन्िरणकव लवति िुणस्िरीय र दििो भौतिक पूर्वाधवर आर्श्यक
हुन्छ। पतछल्लो िश र्र्ामव सडक तिमवाणले िीव्रिव पवएको छ। हवलसम्म 76 जिल्लव
सिरमुकवम सडक सञ्जवलले िोतडएकव छि्। सं घ, प्रिे श र स्थविीयिहको समन्र्य एर्ं
सहकवयामव स्थविीयिहकव केन्रसम्म सडक सञ्जवल वर्स्िवर ििे कवयालवई प्रवथतमकिवमव
रवजिएको छ। सवर्ाितिक यविवयविलवई सुरजिि, भरपिो र तियतमि बिवउि िीतििि,
प्रशवसतिक एर्ं प्रववर्तधक पिमव तिरन्िर सुधवरको प्रयवस हुुँिै आएको छ। भौतिक पूर्वाधवरको
तिमवाण र िुणस्िर सुधवर िरी आन्िररक र अन्िरवाविय वर्मविस्थलको िमिव वर्स्िवर भएको
छ। कोतभड-19 सं क्रमणकव कवरण वर्स्िवर भएको अिलवईि सेर्वसुँिै इन्टरिेट प्रयोिकिवाको
सं ख्यव उल्लेख्य रूपमव बढे को छ।आतथाक वक्रयवकलवपमव समेि सूचिव प्रवर्तधको प्रयोि
उल्लेििीय रूपमव र्ृवि हुि थवलेको छ।

भौतिक पूर्वाधवर र यविवयवि

11.2 ु भर रणिीतिक र स्थविीय सडक सञ्जवल िरी कवलोपत्रे 1५ हिवर

२०७7 फविुिसम्म मुलक
9 सय 7४ वकलोतमटर, ग्रवभेल 8,582 वकलोतमटर र कच्ची सडक 8,972 वकलोतमटर
िरी कुल सडकको लम्बवई ३3 हिवर 5 सय 28 वकलोतमटर पुिेको छ। २०७7
असवरसम्म कवलोपत्रे १5 हिवर 4 सय 24 वकलोतमटर, ग्रवभेल ८,622 वकलोतमटर र
कच्ची सडक 9,198 वकलोतमटर िरी ३3 हिवर 2 सय 44 वकलोतमटर सडक रहे को
तथयो।

िवतलकव ११(क): सं घबवट िररएको सडक वर्स्िवर (वकलोतमटरमव)

वर्र्रण २०७२/७3 २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ 2076/77 2077/78* िम्मव
कवलोपत्रे ३12173 12803 १३७०७ १४६९५ 15424 550 १५974
ग्रवभेल 6460 6822 ७२३१ ८५९४ 8622 504 8582
कच्ची सडक 9675 9492 ९१५० ९५९० 9198 284 8972

िम्मव 28308 29117 ३००८८ ३२८७९ 33244 1338 33528

स्रोि: भौतिक पूर्वाधवर िथव यविवयवि मन्त्रवलय, 2077 *फविुिसम्म

11.3 आतथाक र्र्ा २०७6/७7 मव 365 वकलोतमटर कच्ची सडक (ियवुँ), 763 वकलोतमटर
ग्रवभेल र 729 वकलोतमटर कवलोपत्रे सडक तिमवाण भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म

167
 284 वकलोतमटर कच्ची सडक (ियवुँ), 504 वकलोतमटर ग्रवभेल र 550 वकलोतमटर
कवलोपत्रे सडक तिमवाण भएको छ।

11.4 सडक वर्भविमवफाि चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म १२९ पुल तिमवाण सम्पन्न भएकव छि।
आतथाक र्र्ा २०७6/७7 मव तिमवाण सम्पन्न भएकव पुलको सं ख्यव २1० रहे को तथयो। चवलु
आतथाक र्र्ाको फवल्िुिसम्म १87 वकलोतमटर सडकको आर्तधक ममाि सम्भवर सम्पन्न
भएको छ। िि आतथाक र्र्ामव 360 वकलोतमटर सडक आर्तधक रूपमव ममाि सम्भवर
भएको तथयो।

िवतलकव 11(ि): पतछल्लो पवुँच र्र्ाको सडक सुवर्धव वर्स्िवरको जस्थति

वर्र्रण इकवई २०७२/7 2073/74 2074/7 2075/7 2०७६/७७ 2०७7/७8*
3 5 6
ियवुँ सडक तिमवाण वक.मी. 639 809 ९७१ ४४० 365 २84

ग्रवर्ेल स्िरमव १३६३ 7५७ 504

वक.मी. 345 992 १३१३
स्िरोन्नति

कवलोपत्रे स्िरमव वक.मी. 264 630 ९०४ ९८८ 72९ ५५0

स्िरोन्नति

सडक ममाि वक.मी. ९२०० 9500 9500 १४७१९ 72०० 7187

(तियतमि) िथव
पटके) ममाि
आर्तधक वक.मी. 443 214 ३३२ ३३२ 360 १8७

पुल तिमवाण िोटव 63 72 ८२ २३० 210 १२९

स्रोि: भौतिक पूर्वाधवर िथव यविवयवि मन्त्रवलय, 2077 *फविुिसम्म

11.5 २०७7 फविुिसम्म प्रविे जशक िथव स्थविीयस्िरबवट कच्ची, ग्रवभेल र कवलोपत्रे िरी िम्मव
63 हिवर 5 सय 77 वकलोतमटर सडक तिमवाण भएको छ। तिमवाण भएकव सडक मध्ये
बविमिी प्रिे शमव सबैभन्िव बढी 24.7 प्रतिशि र कणवाली प्रिे शमव सबैभन्िव कम 5.1
प्रतिशि रहेको छ। बविमिी प्रिे श र प्रिे श िं.2 मव सडकको घित्र् बढी छ भिे कणवाली
प्रिे शमव सबैभन्िव कम रहेको छ।

168
 िवतलकव ११(ि): प्रिे शअिुसवर स्थविीय सडकको वर्र्रण (वकलोतमटरमव)
प्रिे शिि वहस्सव
प्रिे श धुले/कच्ची ग्रवर्ेल कवलोपत्रे िम्मव सडक* सडक घित्र्
(प्रतिशि)
प्रिे श १ 9492 2522 768 12782 20.11 0.49
प्रिे श २ 2733 2854 378 5965 9.38 0.62
बविमिी
11734 2690 1268 15692 24.68 0.77
प्रिे श
िण्डकी प्रिे श 9596 1252 646 11494 18.08 0.53
लुजम्बिी प्रिे श 5428 2712 911 9051 14.24 0.41
कणवाली प्रिे श 2969 209 89 3266 5.14 0.12
सुिूरपजिम
3954 1158 214 5326 8.38 0.27
प्रिे श
िम्मव 45,906 13,397 4,274 63,577 100 0.43
स्रोि: सङ्घीय मवतमलव िथव सवमवन्य प्रशवसि मन्त्रवलय, 2077

चवटा ११(क): प्रिे शिि सडकको जस्थति (वकलोतमटरमव)

18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0

धुलो/कच्ची ग्रवर्ेल कवलोपत्रे

# प्रतिर्िा िेत्रफल वकलोतमटर सडक लम्बवइ

11.6 2077 असवरसम्म प्रविे जशक र स्थविीयस्िरबवट कच्ची, ग्रवभेल र कवलोपत्रे िरी िम्मव 63
हिवर 3 सय 21 वकलोमीटर सडक तिमवाण भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 256
वकलोमीटर सडक थप तिमवाण भई िम्मव 63 हिवर 5 सय 77 वकलोतमटर सडक तिमवाण

169
 भएको छ। तिमवाण भएको सडक मध्ये कवलोपत्रे, ग्रवभेल र कच्ची सडकको अंश क्रमश: 7
प्रतिशि, 21 प्रतिशि र 72 प्रतिशि रहेको छ।

िवतलकव ११(घ): प्रिे श र स्थविीयिहबवट तिमवाण भएकव सडकको वर्र्रण (वकलोतमटरमव)

सडकको २०७२/७ २०७३/७

२०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८*
वर्र्रण ३ ४

धुले/कच्ची 38,940 42,840 43,190 43,950 456९३ 45906

ग्रवर्ेल 12,513 12,830 13,160 13,560 13४१६ 1339७

कवलोपत्रे 1,857 2,269 2,735 3,963 ४२१२ 4274

िम्मव 53,310 57,939 59,085 61,473 63३२१ 63577

स्रोि: सङ्घीय मवतमलव िथव सवमवन्य प्रशवसि मन्त्रवलय ,2077 *२०७७ फविुिसम्म
11.7 प्रविे जशक र स्थविीयस्िरबवट तिमवाण भएकव सडक मध्ये पहवडी िेत्रमव बढी र वहमवली िेत्रमव
िुलिवत्मक रूपमव कम सडक तिमवाण भएको छ। २०७७ फविुिसम्म प्रिे श र स्थविीय
सडक सञ्जवल मध्ये वहमवली िेत्रमव १6 प्रतिशि, पहवडमव ५5 प्रतिशि र िरवईमव २9
प्रतिशि रहे को छ।
िवतलकव ११(ङ): भौिोतलक िेत्र अिुसवर स्थविीय सडक वर्स्िवर (2077 फविुिसम्म)
प्रविे जशक सडक स्थविीय सडक िम्मव
भौिोतलक िेत्र प्रतिशि
(वकलोतमटरमव) (वकलोतमटरमव) (वकलोतमटरमव)
वहमवल 4,988 5,067 10,056 16
पहवड 17,646 17,370 35,017 55
िरवई 9,331 9,174 18,505 29
िम्मव 31,966 31,612 63,577 100
स्रोि: सङ्घीय मवतमलव िथव सवमवन्य प्रशवसि मन्त्रवलय 2077

11.8 तिमवाण भएकव सडक मध्ये प्रिे श र स्थविीयिहमव रहेकव सडकको अंश कररर् बरवबर छ।
लुजम्बिी प्रिे शमव स्थविीय भन्िव प्रविे जशक सडकको अंश बढी छ भिे बविमिी प्रिे शमव
प्रविे जशक भन्िव स्थविीय सडकको अंश अतधक रहे को छ।

िवतलकव ११(च): प्रिे शअिुसवर प्रिे श र स्थविीय सडकको वर्भविि वर्र्रण (वकलोतमटरमव)
प्रिे श प्रिे श बविमिी िण्डकी लुजम्बिी कणवाली सुिूरपजिम
सडकको वर्र्रण िम्मव
िं.1 िं.2 प्रिे श प्रिे श प्रिे श प्रिे श प्रिे श
प्रविे जशक सडक
6,274 3,344 6,407 4,355 6,274 1,162 4,149 31,965
(वकलोतमटर)
स्थविीय सडक
6,508 2,621 9,285 7,139 2,777 2,105 1,177 31,612
(वकलोतमटर)
िम्मव
12,782 5,965 15,692 11,494 9,051 3,266 5,326 63,577
(वकलोतमटर)
स्रोि: सङ्घीय मवतमलव िथव सवमवन्य प्रशवसि मन्त्रवलय, 2077

170
 िोट: वर्ििमव स्थविीय सडकको रूपमव रहेकव जिल्लव सडकहरु प्रविे जशक सडकमव समवर्ेश िरी िणिव
िररएकवले प्रविे जशक सडकको लम्बवई बढे को।

चवटा ११(ि): प्रविे जशक िथव स्थविीय सडकको जस्थति (वकलोतमटरमव)

18000.00

15000.00

12000.00

9000.00

6000.00

3000.00

0.00

प्रविे जशक सडक स्थविीय सडक

11.9 प्रविे जशक र स्थविीय सडक तिमवाण िथव सुधवर िरी स्थविीयिहको प्रशवसतिक केन्रलवई
जिल्लव सिरमुकवम, प्रविे जशक सडक सञ्जवल, प्रिे श रविधविी र रवविय सडक सञ्जवलमव आर्ि
िरी बवह्रै मवहिव यविवयवि सञ्चवलि ििा रूपवन्िरणकवरी आयोििवको रूपमव प्रविे जशक िथव
स्थविीय सडक तिमवाण िथव सुधवर कवयाक्रम सत्र्चवलि िररएको छ।

ु र 591 सडकपुल
11.10 स्थविीय पूर्वाधवर वर्भविबवट 2077 असवरसम्म 8,552 झोलुङ्गेपल
ु र 5 सडकपुल
तिमवाण भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म थप 264 झोलुङ्गेपल
ु र 596 सडकपुल तिमवाण भएकव छि्। पवहचवि
तिमवाण भई िम्मव 8,8१६ झोलुङ्गेपल
ु द्ववरव वर्स्थववपि भएकव
भएकव १४३ िुइि मध्ये 2077 फविुिसम्म १२9 िुइि झोलुङ्गेपल
छि्।

रवविय िौरर्कव सडक आयोििवहरू

11.11 मध्यपहवडी (पुष्पलवल) लोकमविाको कुल लम्बवई 1,879 वकलोतमटर मध्ये 2077
असवरसम्म 914 वकलोतमटर कवलोपत्रे सम्पन्न भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म
थप ५६ वकलोतमटर सडक कवलोपत्रे भई िम्मव ९7० वकलोतमटर सडक कवलोपत्रे सम्पन्न
भएको छ। लोकमविामव पिे १२९ पुल मध्ये २०७७ फविुिसम्म 84 पुलको तिमवाण सम्पन्न
भएको छ।

171
11.12 हुलवकी रविमविाको कुल लम्बवई १,७९२ वकलोतमटर मध्ये 2077 असवरसम्म 512
वकलोतमटर (तलं क सवहि) कवलोपत्रे सम्पन्न भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म थप
१४६ वकलोतमटर सडक कवलोपत्रे भई िम्मव ६५८ वकलोतमटर कवलोपत्रे सम्पन्न भएको
छ। यस रविमविा अन्ििािकव २१९ पुलहरूमध्ये 2077 असवरसम्म ९5 पुल तिमवाण
सम्पन्न भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म थप 4 पुलको तिमवाण सम्पन्न भई िम्मव
99 पुलको तिमवाण सम्पन्न भएको छ।

11.13 उत्तर िजिण लोकमविा कवलीिण्डकी कोररडोर (445 वकलोतमटर) को िैडवकोट-रवम्िी-

मवलढु ङ्गव िण्ड 245 वकलोतमटर मध्ये आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फविुिसम्म १५
वकलोतमटर सडक कवलोपत्रे सम्पन्न भएको छ। 2077 असवरसम्म बेिी-िोमसोम-कोरलव
िण्डको १८6 वकलोतमटर मध्ये 108 वकलोतमटर ग्रवभेल भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको
फविुिसम्म थप ३७.५ वकलोतमटर ग्रवभेल भई िम्मव १४५.5 वकलोतमटर सडक ग्रवभेल
भएको छ।

11.14 कणवाली कोररडोर (२८० वकलोतमटर) अन्ििाि वहल्सव-तसमकोट-सल्लीसल्लव िण्डमव 2077

असवरसम्म 130 वकलोतमटर र िुलवलु - सल्लीसल्लव िण्डमव 116.5 वकलोतमटर िरी
िम्मव 246.5 वकलोतमटर ट्रयवक तिमवाण भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म िुबै
िण्डमव िरी िम्मव 5.3 वकलोतमटर थप ट्रयवक तिमवाण भई िम्मव 251.८ वकलोतमटर
ट्रयवक तिमवाण भएको छ।

11.15 कोशी कोररडोर १६२ वकलोतमटर मध्ये आतथाक र्र्ा २०७6/७7 सम्म 68 वकलोतमटर
ग्रवभेल भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म थप 2 वकलोतमटर सडक चौडव ििुक
ा व
सवथै १०.५ वकलोतमटर सडकको सभे समेि सम्पन्न भएको छ।

11.16 िरवई मधे शकव जिल्लव सिरमुकवम हुुँिै भवरिीय सीमवसुँि िोड्िे प्रमुि व्यवपवररक िवकवलवई
पूर्-ा पजिम रविमविासुँि िोड्िे सडकहरू मध्ये चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म रविी-
वर्रवटििर-इटहरी िण्डमव ९ वकलोतमटर, िटही-ििकपुर-ढल्केर्र िण्डमव २.७
वकलोतमटर, र्ीरित्र्ि-पथलै यव िण्डमव ७.७५ वकलोतमटर, र्ेलवहयव -बुटर्ल िण्डमव 0.35
वकलोतमटर र मोहिव-अिररयव िण्डमव ६.९२ वकलोतमटर सडक कवलोपत्रे सम्पन्न भएको
छ।

11.17 झवपवको शवजन्िििरिे जि डडेल्धुरवको रूपवलसम्म तिमवाणवधीि मिि भण्डवरी रविमविा (1,248
वकलोतमटर) अन्ििाि धरवि-हे टौडव िण्डको २९३ वकलोतमटर मध्ये 2077 असवरसम्म
163 वकलोतमटर कवलोपत्रे सम्पन्न भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 38 वकलोतमटर

172
 सडक थप कवलोपत्रे भई यस िण्डको िम्मव २०१ वकलोतमटर सडक कवलोपत्रे सम्पन्न
भएको छ।

यविवयवि िेत्र

11.18 2077 असवरसम्म सबै वकतसमकव िरी 38 लवि 36 हिवर 5 सय 2 सर्वरी सवधि ििवा
भएकवमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 1 लवि 50 हिवर 7 सय 65 ियवुँ सर्वरी
सवधि थप ििवा भई िम्मव ििवा हुिे सर्वरी सवधिहरूको सं ख्यव 39 लवि 87 हिवर 2 सय
67 पुिेको छ।

11.19 ििवा भएकव सर्वरी सवधिहरुमध्ये सवर्ाितिक यविवयविको महत्त्र्पूणा सवधि बस 1.4 प्रतिशि
छि् भिे िुई पवङ्ग्ग्रे मोटरसवईकलको अंश 79.3 प्रतिशि रहे को छ।

11.20 सर्वरी सवधिको ििवा प्रणवलीलवई अन्िरवाविय स्िरको बिवउि शुरुर्वि िररएको सर्वरी
सवधिमव ईम्बोस्ड िम्बर प्लेट िडवि ििे कवया केही समय रोवकएकोमव चवलु आतथाक र्र्ामव
पुि: शुरु भएको छ। 2077 फविुिसम्म िम्मव ७,६९४ सर्वरीमव ईम्बोस्ड िम्बर प्लेट
िडवि ििे कवया सम्पन्न भएको छ।

11.21 2077 असवरसम्म 18 लवि 1३ हिवर 2 सय 91 सर्वरी चवलक अिुमति पत्र

(ईलेक्ट्ट्रोतिक स्मवटा कवडा) वर्िरण भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 2 लवि 74
हिवर 3 सय 92 थप वर्िरण भई िम्मव 20 लवि 87 हिवर 6 सय 83 सर्वरी चवलक
अिुमतिपत्र (ईलेक्ट्ट्रोतिक स्मवटा कवडा) वर्िरण भएको छ।

11.22 र्ीरित्र्ि-िवरवयणिढ सडक िण्डमव सडक िुघट

ा िव सूचिव ब्यर्स्थवपि प्रणवली (RA-IMS)
सञ्चवलि िररएको छ। प्रिे श िम्र्र २ र र्विमिी प्रिे शमव उक्त प्रणवली वर्स्िवरको प्रकृयव
अिवतड बढे को छ।

11.23 जिवपयस भेइकल ट्रर्यववकङ्ग प्रणवली स्थवपिव िरी सवर्ाितिक यविवयविमव लविू ििा प्रणवली
वर्कवसको कवया अन्ििाि परवमशािविवबवट प्रथम प्रतिर्ेिि प्रवप्त भई सोको कवया अिवतड बढे को
छ।

11.24 सवर्ाितिक यविवयवि सेर्वलवई सहि, सरल र प्रतिस्पधी बिवई वटकट तबक्री स्थविमव हुिे
तभडभवड हटवउि र यवत्रीले िुिसुकै स्थविबवट आफुले चवहे को सवर्ाितिक यविवयवि सेर्वको
वटकट िरीि ििा सक्ट्िे ब्यर्स्थव ििा मध्यम िथव लवमो िूरीमव सञ्चवतलि यवत्रीर्वहक
सवर्ाितिक यविवयवि सेर्वको अिलवइि वटकट िररि-वर्क्री ब्यर्स्थव लविु िररएको छ।

173
11.25 सर्वरी सवधिको आर्तधक रूपमव वफटिेश परीिण िरवई िुघट
ा िव न्यूिीकरण ििे उिेश्यले
सबै प्रिे श रविधविीमव सर्वरी परीिण कवयवालय स्थवपिव ििे लक्ष्यअिुसवर िि आतथाक र्र्ामव
बविमिी प्रिे शको हेटौडवमव स्थवपिव िररएकोमव चवलु आतथाक र्र्ामव लुजम्बिी प्रिे शको
बुटर्लमव सो कवयवालय स्थवपिव िरी सञ्चवलिमव ल्यवइएको छ।

11.26 सर्वरी िुघट

ा िव न्यूिीकरण िथव यवत्रुको सेर्व सुवर्धवकव लवति िै लेिको आठबीस
ििरपवतलकवको रवर््कोटमव ररफ्रेशमेन्ट सेन्टरको तिमवाण कवया भइरहेको छ। सवथै,
कवपलर्स्िुको िोरुतसङ्गेमव यस्िै सेन्टर स्थवपिव ििा िग्िव पवहचवि भई वर्स्िृि पररयोििव
प्रस्िवर् ियवर भएको छ।

11.27 सर्वरी सवधिको भवर तियन्त्रण र सडक सुरिवकव लवति जचिर्िको आुँपटवरी र महोत्तरीको
बदिार्वसमव िौल पुल तिमवाण भई सत्र्चवलिमव आएको छ।

िविररक उड्डयि

11.28 िि आतथाक र्र्ासम्म िेपवलमव अन्िरवाविय उडवि भिे र्वयुसेर्वको सं ख्यव 29 रहे कोमव चवलु
आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म यो सं ख्यव 27 रहेको छ। दिपिीय हर्वई सेर्व सम्झौिव भएकव
िे शको सं ख्यव ४० पुिेको छ। हवल िुईिफी हर्वई तसट सं ख्यव र्ववर्ाक कररर् 78 लवि
रहेको छ।आन्िररक उडवि भिे र्वयुसेर्व (Fixed Wing + Rotor Wing) को सं ख्यव २०
पुिेको छ।

11.29 िे शभर िम्मव ५४ वर्मविस्थल रहेकव छि्। यी मध्ये 37 वर्मविस्थल सबै मौसममव सेर्व
सञ्चवलि ििा सवकिे अर्स्थवमव रहेकव छि्। हवल 35 वर्मविस्थलमव सबै मौसममव तियतमि
सेर्व सञ्चवलि भइरहे को छ। एक आन्िररक र िीि अन्िरवाविय वर्मविस्थल तिमवाणवधीि
अर्स्थवमव रहेकव छि्।

िवतलकव 11(छ): िविररक उड्डयिसम्बन्धी सूचकहरू

प्रमुि सू चकहरु २०७२/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 २०७7/७8*

अन्िरवाविय उडवि भिे िेपवली र्वयुसेर्व

२ ३ ३ ३ ३ ३
कम्पिीको सङ्ग्ख्यव
िेपवलमव उडवि भिे अन्िरवाविय
२६ २६ ३० २९ 29 २७
बवयुसेर्व कम्पिीको सङ्ग्ख्यव
दद्वपिीय हर्वईसे र्व सम्झौिव भएकव
३८ ३८ ३८ ३९ ४० ४०
िे शहरुको सं ख्यव

िुईिफी हर्वई तसट सं ख्यव(लविमव) ८० ८० ८० ८० ८० 78#

174
 प्रमुि सू चकहरु २०७२/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 २०७7/७8*

आन्िररक उडवि ििे र्वयुसेर्व)Fixed+

१७ १९ १९ १९ १९ २०
Roter Wings) को सं ख्यव

अन्िरवाविय वर्मविस्थलको सं ख्यव १ १ १ १ १ १

सवहतसक र मिोरञ्जिवत्मक उडवि ििे

७७ ७५ ७७ ७७ ८० ८०
कम्पिीहरुको सं ख्यव

सबै मौसममव सञ्चवलि हुि सक्ट्िे

कवलोपत्र भएकव वर्मविस्थलहरूको २२ २६ ३५ ३५ ३५ ३७
सं ख्यव

स्रोि: सं स्कृति, पयाटि िथव िविररक उड्डयि मन्त्रवलय, 2077 *फविुिसम्मको

#उडवि सङ्ग्ख्यव/हप्तवलवई आधवर मविी िुई िफी हर्वई सीट सङ्ग्ख्यव िणिव ििे प्रयोििकव लवति 200 सीट प्रति
उडविलवई आधवर मविी िणिव िररएको। र्वयुसेर्वको िमिविुसवर सीट सङ्ग्ख्यव घटबढ हुि सक्ट्िे।

11.30 2077 फविुिसम्म रवविय िौरर्कव आयोििवको रूपमव रहेको िौिमबुि अन्िरवाविय
वर्मविस्थलको तिमवाण कवया ९५.2 प्रतिशि र पोिरव अन्िरवाविय वर्मविस्थलको तिमवाण कवया
७२.० प्रतिशि सम्पन्न भएको छ। वर्श्वब्यवपी कोतभड-19 महवमवरीको कवरणले तिमवाण कवया
प्रभववर्ि भई तिमवाण सम्पन्न ििे तमति पररर्िाि िरी उक्त वर्मविस्थल सि् 2021 िुलवई
िे जि सञ्चवलिमव ल्यवउिे ियवरी भइरहे को छ। तिििढ अन्िरवाविय वर्मविस्थलको िुरुयोििव
ियवर ििे कवया अजघ बढे को छ।

11.31 तत्रभुर्ि अन्िरवाविय वर्मविस्थललवई बुवटक एयरपोटाको रूपमव रूपवन्िरण ििा आन्िररक
टतमािल भर्िको ररिोभेसि कवया ९६ प्रतिशि, अन्िरवाविय टतमािल भर्िको ररिोभेसि कवया
७५ प्रतिशि र क्ट्यविोपी तिमवाणको कवया ४३ प्रतिशि सम्पन्न भएको छ ।

11.32 तत्रभुर्ि अन्िरवाविय वर्मविस्थलको अन्िरवाविय एप्रोि िेत्रको बे-िं ६ को पुितिामवाण कवया
सम्पन्न भएको छ ।अन्िरवाविय एप्रोि िेत्र वर्स्िवरसम्बन्धी सभे , तडमवकेसि, तडिवईि ररभ्यू
िथव सफेसको कवया सम्पन्न भई तिमवाण कवया शुरु िररएको छ।

11.33 ओिलढुं ङ्गवको जििीचं डेश्वरी वर्मविस्थलको तिमवाण सम्पन्न भएको छ। चन्रिढी
वर्मविस्थलको धवर्िमविा ट्यवक्ट्सी र्े र एप्रोि ओभरलेको कवया सम्पन्न भएको छ।
अघवािवुँचीको वर्मविस्थल तिमवाणवतधि अर्स्थवमव रहे को छ।

रे ल यविवयवि

11.34 रे लर्े तिमवाणलवई प्रवथतमकिवकवसवथ िीव्रिव दिइएको छ।ियििर-ििकपुर-कुथवा-वर्िलपुरव-

र्दिार्वस िण्डको ७० वकलोतमटर रे लमविा मध्ये 2077 असवरसम्म ५६ वकलोतमटर रे लमविा

175
 तिमवाण सम्पन्न भएको छ। चवलु आतथाक र्र्ामव ियििर-कुथवा िण्डमव रे ल सेर्व सञ्चलवि
ििा िुई थवि रे लिवडी िररि भई सञ्चवलिको ियवरी अजन्िम चरणमव पुिेको छ।

11.35 पूर् ा पजिम वर्द्युिीय रे लमविा अन्ििाि बदिाबवस तिििढ िण्डमव 2077 असवरसम्म 33.5
वकलोतमटर ट्रयवक बेड तिमवाण भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 9 वकलोतमटर थप
ट्रयवक बेड तिमवाण भई िम्मव 42.5 वकलोतमटर ट्रयवक बेड तिमवाण सम्पन्न भएको छ।

11.36 रवविय िौरर्कव आयोििवको रूपमव रहे को मेची-महवकवली वर्द्युिीय रे लमविा ९४५ वकलोतमटर
(तलं क सवहि १,०५६ वकलोतमटर) को वर्स्िृि अध्ययि प्रतिर्ेिि ियवर भइसकेको छ।
उक्त रे लमविाको तिकुञ्ज िेत्रमव पिे तिििढ-हेटौडव-भरिपुर-अमरवपुरी िण्ड (१३६
वकलोतमटर) को र्ैकजल्पक रुटको वर्स्िृि सम्भवव्यिव अध्ययि भइरहे को छ।

िवतलकव ११(ि): रे लमविा र ट्रयवक बेडको वर्र्रण

आतथाक र्र्ा
तस.िं वर्र्रण इकवई
2०७५/७६ 2०७६/७७ 20७७/७८*

१ रे लमविा तिमवाण वकलोतमटर ४० 5६ ०

२ ट्रवकबेड तिमवाण वकलोतमटर २८ 33.5 ९

स्रोि :भौतिक पूर्वाधवर िथव यविवयवि मन्त्रवलय, 2077 *फविुिसम्म

11.37 बथिवहव -वर्रवटििर िण्डको 1८ वकलोतमटर रे लमविा मध्ये िेपवल िफाको ८ वकलोतमटर
रे लमविा र सो िण्डमव पिे रे ल सं रचिवहरू ियवर भएकव छि्। बवुँकी िण्डमव ७ वकलोतमटर
ट्र्यवकर्ेड तिमवाण सम्पन्न भएको छ।

11.38 आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फविुिसम्म रसुर्विढी-कवठमवडौं रे लमविाको वर्स्िृि पररयोििव

प्रतिर्ेिि ियवर ििे कवया अिवतड बढवइएको छ। र्ीरिञ्ि कवठमवण्डौ रे लमविाको वर्स्िृि
पररयोििव प्रतिर्ेिि ियवर ििे वर्र्यमव पूर् ा ियवरीकव कवया भइरहे को छ।

सूचिव िथव सञ्चवर

ु कव अति िुिम
11.39 मुलक ा र वर्कट िेत्रमव समेि िूरसञ्चवर सेर्वको वर्स्िवर ििा, उच्च वहमवली
भेिमव ब्रोडव्यवण्ड सवहिको इन्टरिेट सेर्व उपलब्ध िरवउि, भू-उपग्रह प्रणवलीमव आधवररि
सञ्चवर सेर्वको सुरिव सं र्ेििशीलिवलवई सम्बोधि ििा र व्यवण्डवर्थ र्वपि भुक्तविी ििुप
ा िे
वर्िे शी मुरव बचि ििा िेपवलको आफ्िै स्यवटलवइट स्थवपिव िरी सञ्चवलिमव ल्यवउिे उद्देश्यले

176
 भू-उपग्रह िीति ििुम
ा व भई कवयवान्र्यिमव ल्यवइएको छ। अत्यवर्श्यक सेर्वको सूचीमव
इन्टरिेट सेर्व समवर्ेश िररएको छ।

11.40 सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध िेत्र अन्ििाि वर्ज्ञवपि (तियमि ििे) ऐि स्र्ीकृि भई कवयवान्र्यिमव
आएको छ। िेपवल तमतडयव कवउजन्सलसम्बन्धी वर्धे यक, सूचिव प्रवर्तधसम्बन्धी वर्धे यक,
सवर्ाितिक सेर्व प्रसवरणसम्बन्धी वर्धेयक र सुरिण मुरणसम्बन्धी वर्धेयक सं घीय सं सिमव
पेश भएकव छि्।

11.41 रवविय प्रसवरण(िर्ौं सं शोधि) तियमवर्ली, २०७७ िथव रवविय प्रसवरण (िशौँ सं शोधि)
तियमवर्ली, २०७७, रे तडयो सञ्चवर (लवइसेन्स) (चौथो सं शोधि) तियमवर्ली, २०७७, चलजचत्र
(तिमवाण, प्रिशाि िथव वर्िरण)(छै ठौँ सं शोधि)तियमवर्ली, २०७७, प्रेस कवउजन्सल (कवया
व्यर्स्थव) (िेस्रो सं शोधि) तियमवर्ली, २०७७, वर्ज्ञवपि (तियमि ििे) तियमवर्ली, 2077 र
सूचिवको हकसम्बन्धी (िेस्रो सं शोधि) तियमवर्ली, २०७७ ििुम
ा व भई कवयवान्र्यिमव आएकव
छि्।

11.42 रवविय ज्ञविपवका (स्थवपिव र सञ्चवलि) कवयावर्तध, २०७६, सूचिवको हक कवयवान्र्यि अिुिमि
तििे जशकव, २०७६ र बवलबवतलकवहरूलवई तियतमि अिलवईिमव रहुँिव पिा सक्ट्िे मवितसक
िथव सवमवजिक प्रभवर्लवई न्यूिीकरण ििा अिलवइि बवल सुरिव तििे जशकव, २०७६ ििुम
ा व
भई कवयवान्र्यिमव आएकव छि्।

11.43 मध्य-पहवडी लोकमविा र आसपवसकव जिल्लवमव उच्च ितिको इन्टरिेट पुर्यवउि अजप्टकल
फवइर्र तबछ्यवउिे कवया अन्ििाि 2077 असवरसम्म 293 वकलोतमटर िेत्रमव अजप्टकल
फवइबर तबच्छ्यवइएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 767 वकलोतमटर थप भई िम्मव
1,060 वकलोतमटर िेत्रमव अजप्टकल फवइबर तबच्छ्यवउिे कवया सम्पन्न भएको छ।

11.44 िेपवल िूरसञ्चवर कम्पिीमवफाि स्थविीय टे तलफोि सेर्वलवई पररर्िाि िरी अजप्टकल फवइबरमव
आधवररि एफ.वट.वट.एच. (Fiber to the home) सेर्व 2077 असवरसम्म 33 जिल्लवकव 45
शहर/शहरोन्मूि िेत्रमव वर्स्िवर भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 33
शहर/शहरोन्मूि िेत्रमव थप वर्स्िवर भई ४५ जिल्लवकव ७८ शहरी/शहरोन्मूि िेत्रमव यो
सेर्व वर्स्िवर भएको छ।

11.45 अजप्टकल फवइबर मवफाि् एउटै लवइिबवट टे तलफोि सेर्व, उच्च ितिको इन्टरिेट सेर्वको
सवथै अतडयो िथव तभतडयो सेर्व समेि उपलब्ध हुिे यो सेर्व 2077 असवरसम्म २ लवि
िमिवको िेटर्का िडवि िरी ७६ हिवर लवईि वर्िरण भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको
फविुिसम्म 2 लवि 12 हिवर 2 सय िमिवको िेटर्का िडवि भई 80 हिवर 3 सय 18
थप लवईि वर्िरण भएको छ।

177
11.46 मोबवइल सेर्वमव अत्यवधुतिक प्रवर्तध र सेर्वहरू तभत्र्यवई िर्ीििम िूरसञ्चवर सेर्व प्रिवि ििा
िथव सो मवफाि िे शमव तडजिटल तडभवइड कम ििे योििवलवई मूिरू
ा प दिि िेपवल टे तलकम
मवफाि प्रवरम्भ िररएको 4G/LTE सेर्व 2077 असवरसम्म 437 स्थविीयिहसम्म वर्स्िवर
भएकोमव चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म थप 218 स्थविीयिहमव सेर्वको पहुुँच वर्स्िवर
िरी सबै जिल्लवकव 655 स्थविीयिहसम्म पुर्यवइएको छ।

11.47 सर्ै स्थविीयिहकव कवयवालय, र्डव कवयवालय, स्र्वस््य केन्र र सवमुिववयक मवध्यतमक
वर्द्यवलयमव ब्रोडव्यवण्ड इन्टरिेट सेर्व उपलव्ध िरवउिे कवयाक्रम कवयवान्र्यिमव रहे को छ।
२०७७ फविुिसम्म िम्मव 608 स्थविीयिहको कवयवालय, 5,096 र्डव कवयवालय, 3,454
स्र्वस््य केन्र र 4,197 सवमुिववयक मवध्यतमक तबद्यवलयमव ब्रोडब्यवण्ड ईन्टरिेट िडवि ििे
कवया सम्पन्न भएको छ।

िवतलकव ११(झ): ब्रोडब्यवण्ड ईन्टरिेट िडविको वर्र्रण

क्र.सं . स्थवि लक्ष्य 2076/77 2077/78* िम्मव
१ पवतलकवको कवयवालय 753 431 177 608
2 र्डव कवयवालय 6743 3612 1484 5096
3 स्र्वस््य केन्र 4504 2546 908 3454
4 सवमुिववयक वर्द्यवलय 5801 2948 1249 4197
स्रोिः सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध मन्त्रवलय, 2077 *चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म।

11.48 सरकवरी सूचिव एर्ं ि्यवङ्क सुरजिि िरी वर्द्युिीय सेर्व अर्रूि हुि िदिि िी सूचिव एर्ं
ि्यवङ्कलवई एकभन्िव बढी स्थविमव भण्डवरण ििा हेटौंडवमव तडिवस्टर डवटव ररकभरर सेन्टर
सञ्चवलिमव रहे को छ । आतथाक र्र्ा 2076/77 मव उक्त सेन्टरको सभारको िमिव ५००
टे रवर्वईटले बृवि िररएको छ । िि आतथाक र्र्ामव सरकवरी डवटव सेन्टरमव रहेकव सबै डवटव
केन्रीय तड.एि.एस. (DNS), र्ेब होजस्टङ्ग (Web Hosting), सी. प्यविेल (C-panel), सरकवरी
इमेल प्रणवली लिवयि िेपवल सरकवरकव सबै मन्त्रवलय लिवयि अन्य महत्र्पूणा तिकवयकव
सूचिव प्रवर्तध प्रणवली र डवटव उक्त सेन्टरमव ब्यवकअपको रूपमव सुरजिि भण्डवरण िररएको
छ ।

11.49 िेपवल सरकवरकव कमाचवरीहरुको इमेलको आतधकवररकिव र सुरिव सुतििि ििा वर्तभन्न
तिकवयकव कमाचवरीहरूको 2077 फविुिसम्म ११ हिवर इमेल ठे िविव िेपवल सरकवरको
केन्रीय इमेल प्रणवलीमव आर्ि िरी व्यर्स्थवपि िररएको छ।यी इमेलको सुरिवकव लवति
आर्श्यक सफ्टर्ेयर िडवि िररएको छ।

11.50 वर्द्युिीय मवध्यमबवट हुिे कवरोर्वर र जचठ्ठी-पत्र लिवयिकव कवििविको वर्श्वसिीयिव अतभर्ृवि
िरी यससम्बन्धी कवरोर्वरको सवइर्रसुरिव िोजिम न्यूिीकरण ििा वर्द्युिीय हस्िविर

178
 कवयवान्र्यिमव ल्यवइएको छ। यसको आतधकवररकिव र कवरोर्वर ित्कवल फरफवरक ििा सो
सम्बन्धी लवइसेन्स (Authentication and validation perpetual license) िडवि िरी सञ्चवलिमव
ल्यवइएको छ।

11.51 सरकवरी तिकवयकव सूचिव प्रवर्तध प्रणवलीलवई वर्द्युिीय हस्िविरमैत्री बिवउिे क्रममव कणवाली
प्रिे शको आन्िररक मवतमलव मन्त्रवलय, र्वतलङ ििरपवतलकव, िेपवल िूरसञ्चवर प्रवतधकरण र
र्ैिेजशक रोििवर वर्भविमव सवर्ाितिक पूर्वाधवर व्यर्स्थव (Public Key Infrastructure enabled)
तमलवइएको छ।

11.52 महत्त्र्पूणा सवर्ाितिक स्थल, धवतमाक िेत्र, पयाटकीय िेत्र (पियवत्रव मविा समेि) मव तिःशुल्क
र्वइफवइ सेर्व उपलब्ध िरवउिे उद्देश्यबमोजिम आतथाक र्र्ा 2076/77 मव कवठमवडौं
तसं हिरबवर, र्विबिवर र सञ्चवर ग्रवम (तिलिंिव), मव हटस्पट र्वईफवई स्थवपिव भएकोमव चवलु
आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म पवतथभरव, हलेसी, र्रवहिेत्र, िविकी मजन्िर, मुजक्तिवथ, लुजम्बिी,
िुरुद्ववरव लिवयि अन्नपूणा र सिरमवथव आधवरजशवर्र िेत्रमव यो सेर्व वर्स्िवर िररएको छ ।

11.53 मोबवइल वर्त्तीय सेर्व र मोबवइल भुक्तविी सेर्वको वर्कवस र तियमि ििा िेपवल रवि बैंक
र िेपवल िूरसञ्चवर प्रवतधकरणबीच समझिवरी पत्रमव हस्िविर भई कवयवान्र्यिमव आएको छ।
िेपवल िूरसञ्चवर कम्पिी तलतमटे ड र एिसेल प्रवइभेट तलतमटे ड लवई सहवयक कम्पिी स्थवपिव
िरी भुक्तविी सेर्व प्रिवयकको रूपमव कवया ििा स्र्ीकृति दिइएको छ।

11.54 सरकवरी िथव तििी िेत्रबवट प्रर्वह हुिे सेर्व र कवरोर्वर वर्द्युिीय मवध्यमबवट सञ्चवलि ििा
िेशिल पेमेन्ट िेटर्ेसम्बन्धी सभार स्थवपिव िरी वर्द्युिीय भुक्तविी सञ्चवलि ििा पवुँच र्वजणज्य
बैंकलवई यस प्रणवलीमव एकीकृि िरी हवल महवलेिव तियन्त्रक कवयवालयको ईलेक्ट्ट्रोतिक फण्ड
ट्रवन्सफर प्रणवलीको API सुँि आर्ि ििे कवया भइरहे को छ।

11.55 जशिवलवई र्ैज्ञवतिक, प्रववर्तधक, सीपमूलक, रोििवरमूलक एर्ं िीर्िपयोिी बिवउिै सिम,
ु भरकव ९९० सवमुिववयक मवध्यतमक वर्द्यवलयमव
प्रतिस्पधी ििशजक्त ियवर ििे उद्देश्यले मुलक
कम्प्युटर ल्यवर् स्थवपिव ििे कवयाक्रम कवयवान्र्यिमव रहे को छ। चवलु आतथाक र्र्ाको
फविुिसम्म ४८५ सवमुिववयक मवध्यवतमक वर्द्यवलयमव कम्प्युटर ल्यवर् स्थवपिव िररएको छ।

11.56 किव ४ िे जि १२ सम्मको वर्ज्ञवि (भौतिक, रसवयि, िीर्), िजणि र ऐजच्छक िजणि वर्र्यको
सबै पवठ्यक्रम समेवटिे िरी वर्शेर्ज्ञ जशिकबवट शैजिक सवमग्रीहरूको प्रयोि िरी वटजचङ्ग
अतडयो तभिुअल सवमग्री तिमवाण िरी िी सबै तडजिटल जशिण सवमग्रीहरू सरकवरी क्ट्लवउड
(Government Cloud) र युटुर्मव रवजिएको छ।

179
11.57 62 जिल्लव हुलवक कवयवालयमव हुलवक बचि बैङ्क सञ्चवलिमव रहेकव छि्। हुलवक बचि
र्ैंङ्कको कवरोर्वरलवई स्र्चवतलि एर्ं तछटो-छररिो र पवरिशी िरवउिे उद्देश्यले हुलवक बचि
र्ैंङ्क सफ्टर्ेयर तिमवाण िरी सञ्चवलिमव ल्यवइएको छ।

11.58 यविवयविको तियतमि सेर्व िभएकव उच्च पहवडी र वहमवली केही जिल्लवहरूको डवुँक ढु र्विीकवया
स्थल मविाबवट हुिे िरे कोमव तििी हर्वई सेर्वप्रिवयकहरूसुँि सम्झौिव िरी ढु र्विी ििे व्यर्स्थव
तमलवइएको छ ।यसबवट िुिम
ा स्थविमव हुलवक र्स्िु वर्िरणको समय १० दििले घटी
वर्िरण प्रणवली तछटो भएको छ। हुलवकबवट हुिे र्स्िुको वर्िरणमव सुधवर ल्यवउि कवठमवडौं
उपत्यकवको चक्रपथ तभत्र एकै दििमव डेतलभरी ििे ब्यर्स्थव तमलवईएको छ।

11.59 स्र्िे शी प्रशवरण मवध्यम र वर्ज्ञवपि एिेन्सीलवई प्रोत्सववहि ििै िेपवली भवर्व,सं स्कृति,परम्परव
र ररिीररर्विको सं रिण समेि ििे उद्देश्यले वर्ज्ञवपि रवहि िीति (Clean Feed) ििुम
ा व िरी
कवयवान्र्यिमव ल्यवइएको छ। वर्ज्ञवपि (तियमि ििे) ऐि, २०७६ को ममाअिुरूप यसको
प्रभवर्कवरी कवयवान्र्यि ििा सूचिव िथव प्रसवरण वर्भविमव Head-End िडवि िररएको छ।

11.60 रे तडयो िेपवलले िे श तभत्र ८7 प्रतिशि िििव मवझ र अिलवइि मवफाि सं सवरभर 24 सै
घण्टव 21 भवर्वमव समवचवर र २० भवर्वमव कवयाक्रम प्रसवरण ििै आइरहे को छ। यसकव
कररब ४२ हिवर पुरविव अतडयो टे पहरू र रवविय समवचवर सतमतिको स्थवपिविे जि २०५२
सवलसम्मकव समवचवर बुलेवटिलवई तडजिटल आकवाइभमव सुरजिि रूपमव रवजिएको छ।

11.61 िेपवल टे तलतभििको प्रसवरण पहुुँच ििसं ख्यवको ७२ प्रतिशि र भौिोतलक िेत्रको ५२
ु सम्म प्रसवरण पहुुँच वर्स्िवर भएको छ।
प्रतिशिसम्म पुिेको छ भिे िे शबववहर १४६ मुलक
केन्रीय प्रसवरण च्यविल (एि.वट.भी., एि.वट.भी.प्लस, एि.वट.भी.न्युि) र प्रविे जशक प्रसवरणकव
इटहरी र कोहलपुर च्यविल सञ्चवलिमव रहेकव छि्। अिलवईि तडजिटल प्लेटफमा अन्ििाि
मोबवइल एप्स, र्ेभसवइट, फेसबुक, र युटुब पेि सञ्चवलिमव ल्यवइएकव छि्।

11.62 रूपवन्िरणकवरी आयोििवको रूपमव रहे को तडजिटल िेपवल फ्रेमर्का,2076 अन्ििाि सबै
सरकवरी वर्द्युिीय सेर्वलवई एकीकृि प्रणवलीमवफाि् िविररकहरूलवई सहिरूपमव सेर्व पुर्यवउि
िविररक एप्स सञ्चवलिमव ल्यवइएको छ।

11.63 स्थविीयिहको कवया सम्पवििलवई सहि, सरल र प्रभवर्कवरी बिवउि स्थविीयिहकव सेर्व र
सूचिव एर्ं ि्यवङ्कलवई आम िविररकले मोबवइल एप्सबवट सहि रूपमव तलि सक्ट्िे ब्यर्स्थव
िररएको छ। स्थविीयिहमव सुशवसि प्रर्ािि ििा सहयोि पुर्यवउिे उद्देश्यले स्थविीयिहकव
लवति ियवर िररएको कमि मोबवइल एप्स 2077 फविुिसम्म ६६७ स्थविीयिहकव
र्ेर्सवइटसुँि अन्िर-आर्ििव कवयम िरी सञ्चवलिमव ल्यवइएको छ।

180
11.64 िेपवल सरकवरकव वर्तभन्न तिकवयकव २२ अिलवइि सेर्वलवई िेशिल पोटालमव आर्ि िरी
तडिवस्टर ररकोभरर सेन्टरमव व्यवकअप रवजिएको छ।

11.65 सरकवरी तिकवयकव सूचिव प्रवर्तध प्रणवलीमव हुिे सवइर्र सुरिव िोजिम न्यूिीकरण र
व्यर्स्थवपि ििा ५१ सरकवरी कवयवालयकव र्ेर्सवइट र सूचिव प्रवर्तध प्रणवलीहरूको सूचिव
प्रवर्तध प्रणवली अतडट (IT Security Audit) सम्पन्न भएको छ।

11.66 2077 फविुिसम्म सञ्चवलि अिुमति पवएकव ९४6 एफ.एम. र १७४ टे तलतभिि मध्ये
६७२ एफ.एम. रे तडयो र ५१ टे तलतभिि तियतमि सञ्चवलि/प्रशवरणमव रहे कव छि् ।

िवतलकव ११(ञ): श्रव्य-दृष्यसम्बन्धी इिविि सं ख्यव

वर्र्रण 2०७२/७३ 2०७३/७४ 2०७४/७५ 2०७५/७६ 2076/77 २०७७/७8*

एफ. एम. रे तडयो ६४ 95 105 ९११ 941 5

एफ. एम. रे तडयो

१८ ६०७ 633 ६७२ 672 2
तियतमि प्रसवरण

टे तलतभिि लवईले न्स 11 23 8 १३६ 170 4

टे तलतभिि तियतमि
० 30 37 ५१ 51 4
प्रसवरण

केबुल टे तलतभिि २ 853 853 853 853 0

तड. वट. एच. ० २ २ १ 1 0

डवउितलं कको इिविि २९ 30 16 १५३ 154 8

VHF/UHF र्वकीटकी २२९ ६३६ ७३७ ७८

रे तडयो यन्त्र वर्क्री

४० 99 १९ २३१
वर्िरण
कथविक चलजचत्र िवुँच
200 216 १४५ २११
पवस सं ख्यव
वर्ज्ञवपि चलजचत्र
९९ 115 ६१ ९७
िवुँचपवस सं ख्यव
वर्िे शी चलजचत्र
१०८ 103 ५३ ८९
छवयवंकि
आइ.पी. टे तलतभिि 0 ४ ९
स्रोिः सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध मन्त्रवलय, 2077 *फविुिसम्मको।

11.67 चवलु आतथाक र्र्ाको फविुिसम्म 3 करोड 82 लवि 12 हिवर 8 सय मोबवइल फोि
प्रयोिमव रहेकव छि्। 2077 असवरसम्म यो सं ख्यव 3 करोड 70 लवि 73 हिवर 6 सय
62 रहे को तथयो। आधवरभूि (वफक्ट्स्ड) टे तलफोिको सं ख्यव कम हुुँिै िएको छ।

181
 िवतलकव ११(ट): टे तलफोि सेर्व वर्स्िवर
आतथाक र्र्ा
से र्व
२०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ 2०७६/७७ २०७७/७8 *

आधवरभूि ८,५२,०६९ ८,५९,४६९ ८,६१,२७३ ७,९७,७१३ 783429 725515

(वफक्ट्स्ड)
मोबवइल २,९७,६२,१५५ ३,४१,७२,०५८ ३,८३,३९,५३९ ४,०५९,६२५९ 37073662 38212800
अन्य ८,४७,१५४ ८,४७,३१६ १,७४२ १७४२ 2905 2905
िम्मव ३,१४,६१,३७८ ३,५८,७८,८४३ ३,९२,०२,५५४ ४१,३९५,७१४ 4493700 38941220
स्रोिः सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध मन्त्रवलय, 2077 *2077 फविुिसम्मको कुल।
#तिजिि समयवर्तधसम्म सवक्रय िरहे कव तसमकवडा िवरे ि िररएकोले ि्यवङ्कमव घटबढ भएको ।

िवतलकव ११(ठ): टे तलफोि र इन्टरिेट सेर्वको वर्स्िवर

सेर्व घित्र्
आधवरभूि (वफक्ट्सड) से र्व २.४३
मोबवइलसेर्व अन्यभ्र्वइस से र्व डवटव/इन्टिेट सेर्व १२७.९
अन्य भ्र्वइस सेर्व ०.०१
डवटव/इन्टिेट सेर्व ८२.७९

11.68 2077 को फविुिसम्म टे तलफोि घित्र् 130.3 प्रतिशि र ईन्टरिेट ग्रवहक घित्र् 82.8
प्रतिशि पुिेको छ। 2077 असवरसम्म टे तलफोि घित्र् 126.7 प्रतिशि र ईन्टरिेट
घित्र् 73 प्रतिशि रहे को तथयो। िि र्र्ा 73 प्रतिशि ििसङ्ग्ख्यवमव ईन्टरिेट सेर्व
पुिेकोमव चवलु आतथाक र्र्ामव बृवि भई 82.8 प्रतिशि ििसं ख्यवमव यो सेर्व पुिेको छ।

िवतलकव ११(ड): डवटव/इन्टरिेट सेर्व प्रयोिकिवाको सं ख्यव

सेर्व प्रिवयक २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ 2०७६/७७ २०७७/७8 *

िेपवल िूरसञ्चवर कम्पिी ७६०२५७४ ८४२०६५३ ६५४०७५३ ९४,१२,४६७ 10825854 11515527

तलतमटे ड

एिसेल प्रव.तल. ५८५५४६४ ६९५४२३६ ६१०९८०८ ६७,६९,०९६ 6710488 6652832

युिवइटे ड टे तलकम ६३१४७ ६३२०३ ६३२०३ - - -

तलतमटे ड
स्मवटा टे तलकम प्रव.तल. १०४३३१ १७१०३३ ४१३०१ २,१३,२४५ 203148 219708

इन्टरिेट सेर्व १५९०८९ २५०२४४ २२२६५१५ ३०,४६,९०२ 4498077 5347583

प्रिवयकहरु
िम्मव १३७८४६१८ १५८५९३६९ १४९८१५८० १,९४,४१,७१० 22237567 24735650

स्रोिः सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध मन्त्रवलय, 2077 *2077 फविुिसम्मको।

182
11.69 चलजचत्र पयाटिको प्रर्िाि िरी िेपवललवई अन्िरवाविय छवयवङ्किस्थलको रूपमव वर्कवस ििै
आतथाक र्ृविमव टे र्व पुर्यवउिे उद्देश्यले िे शकव ऐतिहवतसक, धवतमाक, सवुँस्कृतिक र पुरविवजत्र्क
सम्पिव रहे कव स्थलहरू र अदििीय स्थविहरूको फोटोजचत्र सवहि पररचय समवर्ेश भएको
लोकेशि प्रोडक्ट्शि िवईड (पुस्िक) प्रकवशि िरी प्रचवर प्रसवर बढवइएको छ।

11.70 िोरिवपत्रको प्रकवशि प्रिे शस्िरमव पुर्यवउिे उिेश्यअिुरूप प्रिे श िम्र्र १ र प्रिे श िम्र्र
२ कव लवति वर्रवटििर िथव लुजम्बिी प्रिे श, कणवाली र सुिूरपजिम प्रिे शकव लवति
कोहलपुरबवट िेत्रीय प्रकवशि शुरु भएको छ। यसबवट िोरिवपत्रको वर्िरण पहुुँच ५
प्रतिशिले बढे को छ। िोरिवपत्र सं स्थविको स्थवपिव कवलिे जि २०६२ सवलसम्मकव
अंकहरूको तडजिटल आकवाइतभङ्ग ििे कवया भइरहे को छ।

11.71 2077 फविुिसम्म िम्मव ७,८74 पत्रपतत्रकव ििवा भएकव छि्। ििवा भएकव पत्रपतत्रकवमध्ये
सबैभन्िव धेरै सवप्तववहक 2,९५६ र सबैभन्िव कम चौमवतसक 39 रहे कव छि्। िै तिक 744
र मवतसक 2,347 रहेकव छि् ।

िवतलकव ११(ढ): ििवा भएकव पत्रपतत्रकवको िुलिवत्मक वर्र्रण

वकतसम 2०७२/७३ 2०७३/०७४ 2०७४/७५ 2०७५/७६ 2०७६/७७ 2077/78*

िै तिक ६७६ ६९८ ७०५ 733 739 744

अधा सवप्तववहक ३३ ३६ ३७ 39 38 39
सवप्तववहक २८०३ २८७२ २८७५ 2943 2951 2956
पवजिक ४६३ ४६७ ४७० 473 476 476
मवतसक २२१४ २२६० २२७१ 2333 2344 2347
द्वै मवतसक ३६४ ३७० ३७५ 382 381 384
त्रैमवतसक ६०९ ६१५ ६१६ 641 645 650
चौमवतसक ३५ ३७ ३८ 38 39 39
अधा र्ववर्ाक ८२ ८३ ८४ 88 87 87
र्ववर्ाक ९० ९० ९० 89 90 93
अन्य 59
िम्मव ७३६९ ७५२८ ७५६१ 7759 7790 7874
स्रोिः सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध मन्त्रवलय, 2077 *2077 फविुिसम्मको।

183
 चवटा ११(घ): ििवा भएकव पत्रपतत्रकवको वर्र्रण

चौमवतसक 0.5
अधा सवप्तववहक 0.5
अन्य 0.7
अधा र्ववर्ाक 1.1
र्ववर्ाक 1.2

द्वैमवतसक 4.9
पवजिक 6.0
त्र ैमवतसक 8.3
िैत िक 9.4
मवतसक 29.8

सवप्तववहक 37.5

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0

स्रोिः सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध मन्त्रवलय, 2077

े ी, िेपवली/अं ग्रेिी,, िेर्वरी, सं स्कृि, वहन्िी, मैतथली, भोिपूरी, ऊिुा, तिब्बिी, थवरू,
11.72 िेपवली, अंग्रि
तलम्बू, डोटे ली, िवमवङ, रवई र अन्य िरी कुल १५ भन्िव बढी भवर्वकव पत्रपतत्रकव ििवा भएकव
छि्। भवर्विि रूपमव सबैभन्िव बढी िेपवली भवर्वकव पत्रपतत्रकव 67 प्रतिशि छि्।
िेपवली/अंग्रेिी भवर्वकव 18 प्रतिशि र अंग्रि
े ी भवर्वकव 7 प्रतिशि सवहि अन्य भवर्वकव
पत्रपतत्रकव िुलिवत्मक रूपमव कम रहे कव छि्।

िवतलकव ११(ण): भवर्विि रूपमव ििवा भएकव पत्रपतत्रकवको वर्र्रण

भवर्व 2०७२/७३ 2०७३/७४ 2०७४/७५ 2०७५/७६ 2076/77 २०७७/७8 *
िेपवली ५०१७ ५०१७ ५१४१ 5290 5304 5304
अंग्रिी ४९५ ४९५ ५०८ 514 516 516
िेपवली/अं ग्रिी १३१० १३१० १३५३ 1385 1403 1403
िेर्वरी ४६ ४६ ४६ 47 48 48
सं स्कृि ५ ५ ५ 5 5 5
वहन्िी २३ २४ 2४ 24 24 24
मैतथली ४६ ४६ ४६ 46 46 46
भोिपूरी ८ ८ ८ 8 8 8
ऊिुा ८ ८ ८ 9 9 9
तिब्बिी ३ ३ ३ 3 3 3
थवरू १३ १३ १४ 14 15 15
तलम्बू ३ ३ ३ 3 3 3
डोटे ली ५ ५ ५ 5 5 5
िवमवङ्ग १० १० १० 14 7 7

184
 भवर्व 2०७२/७३ 2०७३/७४ 2०७४/७५ 2०७५/७६ 2076/77 २०७७/७8 *
रवई २ २ २ 2 2 2
अन्य ३६५ ३६५ ३८३ 396 427 4७६
कुल ७३६९ ७३७० ७५६९ 7775 7825 7874
स्रोिः सञ्चवर िथव सूचिव प्रवर्तध मन्त्रवलय, 2077 *2077 फविुिसम्मको िम्मव।

185
 12. सामाजिक क्षेत्र

12.1 सामाजिक क्षेत्रमा पूर्ााधार तथा सेर्ा वर्स्तार र त्यसमा सबै नागररकको पहुँच मानर् वर्कासको
मूल आधार हो। मानर् वर्कास मलत: सामाजिक वर्कासको जस्थततमा तनर्ार रहन्छ। जिक्षा,
स्र्ास््य, खानेपानी र सरसफाइ एर्म् लजक्षत र्गाको उत्थानका लातग सरकारी लगानी बढ्दै
गइरहेको छ । सामाजिक क्षेत्रमा तनिी क्षेत्रको लगानी समेत बढ्दै गइरहे को छ। फलस्र्रूप
कोतर्डको-19 को प्रर्ार् बार्िद सामाजिक वर्कासका अतधकाांि पररसूचकमा उल्लेखीय
प्रगतत हातसल र्ई ददगो वर्कास लक्ष्य हातसल गना सहि हने दे जखन्छ। साक्षरता दर र
वर्द्यालयमा वर्द्याथी र्नाा दर र्ृवि र्एको छ र्ने वर्द्यालय जिक्षामा लैविक समानता हातसल
र्एको छ।

12.2 कोतर्ड-19 को सां क्रमणको िोजखमको कारण िैजक्षक गततवर्तधमा प्रततकूल प्रर्ार् परे को छ
तापतन अनलाइन कक्षा एर्म् अन्य र्ैकजल्पक वर्तधबाट पठनपाठन र परीक्षा सञ्चालन गने
प्रयास र्इरहे का छन्। आधारर्ूत स्र्ास््य सेर्ामा सर्ासाधारणको पहुँच वर्स्तारका साथै
स्र्ास््य तबमाको दायरा बढे को छ। सरकारले कोतर्ड-19 सां क्रमण रोगको तनिःिल्क परीक्षण
र उपचार सेर्ा सबैमा पर्याएको छ। कोतर्ड-19 वर्रुिको खोप तनिःिल्क ददन िरु
र्इसकेको छ। आधारर्ूत खानेपानी तथा सरसफाइमा 90 प्रततित मातथ िनताको पहुँच
पगेको छ।

तातलका 12(क): सामाजिक क्षेत्र वर्कासका पररसूचक

सामाजिक क्षेत्र पररसूचक 2074/75 2075/76 2076/77

जिक्षा अपेजक्षत वर्द्यालय अध्ययन र्र्ा* 12.6 12.8 12.8
और्त वर्द्यालय अध्ययन र्र्ा* 4.7 4.9 5
खद र्नाादर (प्राथतमक तह-कक्षा 1 97.2 96.5 97.1
दे जख 5 सम्म)
खद र्नाादर (आधारर्ूत तह-कक्षा 1 92.3 92.7 93.4
दे जख 8 सम्म)
खद र्नाादर (माध्यतमक तह-कक्षा 9 43.9 46.4 47.6
दे जख 12 सम्म)
साक्षरता दर (15 र्र्ा मातथ) - 58 -
स्र्ास््य औसत आय (िन्मेको अर्स्थामा) 70.2 70.5 70.8
कल प्रिनन दर* (सङ्‍्या प्रतत मवहला) 2.3 2.3 2
नर्िात जिि मृत्यदर* (प्रतत १००० 17 21 16
िीवर्त िन्ममा, िन्मेको 28 ददनतर्त्र
जिि मृत्यदर (प्रतत १००० िीवर्त 26 26 25
िन्ममा, िन्मेको 1 र्र्ातर्त्र)
स्र्ास््य सां स्था 4513 5717 7154
स्र्ास््य िनिजि 90803 90946 90946
खानेपानी तथा आधारर्ूत खानेपानी सेर्ा 88 89 91
सरसफाइ

186
 सामाजिक क्षेत्र पररसूचक 2074/75 2075/76 2076/77
आधारर्ूत सरसफाइ 98.6 99.7 100
उच्च मध्यमस्तरको खानेपानी 19 21 23
रोिगारी रोिगारी र िनसां्याको अनपात 34.3 - -
(प्रततित)
श्रमिजि सहर्ातगता दर (15 र्र्ा मातथ, 38.5 - -
प्रततित)
मानर् वर्कास मानर् वर्कास सूचकाङ्क* 0.588 0.596 0.602
सूचकाङ्क
लैविक वर्कास लैविक वर्कास सूचकाङ्क* 0.925 0.897 0.886
सूचकाङ्क
लैविक असमानता लैविक असमानता सूचकाङ्क* 0.48 0.476 0.479
सूचकाङ्क
स्रोत: राविय योिना आयोग, जिक्षा, वर्ज्ञान तथा प्रवर्तध मन्त्रालय, खानेपानी तथा सरसफाइ मन्त्रालय, केजन्िय त्याङ्क वर्र्ाग *2074/75-2017,
2075/76-2018, 2076/77-2019

12.3 सां यि राि सां घीय वर्कास कायाक्रमद्वारा प्रकाजित मानर् वर्कास प्रततर्ेदन, 2020 का
अनसार नेपालको मानर् वर्कास सूचकाङ्क 0.602 रहे को छ। मानर् वर्कास सूचकाङ्कका
आधारमा नेपाल सां सारका 189 मलकहरूमध्ये 142 औ ां स्थानमा रहेको छ िन मध्यम
मानर् वर्कास समूह को औसत 0.631 र साका मलकको औसत 0.641 र्न्दा कम रहे को
छ। सन् 199० मा नेपालको मानर् वर्कास सूचकाङ्क 0.387 रहेकोमा सन् २०१९ मा
यस्तो सूचकाङ्क 0.602 पगेको छ। सामाजिक क्षेत्रमा गररएको लगानीको प्रततफलस्र्रूप
नेपालको मानर् वर्कासको अर्स्थामा क्रतमक सधार हुँदै गएको छ। तथावप, आगामी ददनमा
यस क्षेत्रमा गररने लगानीलाई थप प्रर्ार्कारी बनाउनपने आर्श्यकता दे जखन्छ।

तातलका १२(ख): नेपालको पतछल्लो ३ दिकको मानर् वर्कासको अर्स्था

औसत आय अपेजक्षत प्रतत व्यजि
और्त वर्द्यालय मानर् वर्कास
र्र्ा (िन्मेको वर्द्यालय कल राविय
अध्ययन र्र्ा सूचकाङ्क
अर्स्थामा) अध्ययन र्र्ा आय ($-PPP)
1990 54.4 7.5 2.0 1372 0.387
1995 58.6 8.1 2.2 1553 0.419
2000 62.3 9.0 2.4 1793 0.453
2005 65.3 9.5 2.8 1993 0.482
2010 67.6 11.9 3.3 2372 0.537
2015 69.5 12.7 4.7 2957 0.583
2016 69.8 12.6 4.9 2946 0.586
2017 70.2 12.6 4.7 3135 0.588
2018 70.5 12.8 4.9 3276 0.596
2019 70.8 12.8 5.0 3457 0.602
स्रोत: सां यि रािसां घीय वर्कास कायाक्रम, २०२०

187
जिक्षा

12.4 नेपालको सां वर्धानले जिक्षालाई मौतलक हकको रूपमा स्र्ीकार गरी प्रत्येक नागररकलाई
आधारर्ूत जिक्षामा पहुँचको अतनर्ाया व्यर्स्था गरे को छ। ज्ञानमा आधाररत समाि तनमााणको
माध्यमबाट ददगो वर्कास र आतथाक समृविका लातग जिक्षालाई महत्त्र्पूणा औिारको रूपमा
स्र्ीकार गररएको छ। जिक्षालाई व्यर्सावयक, सीपमूलक, रोिगारीमूलक तथा िीर्नोपयोगी
बनाउन जिक्षा क्षेत्रमा सधारका कायाक्रम कायाान्र्यन गररदैँ आएको छ। पन्रौँ योिनाले
गणस्तरीय जिक्षा माफात सृिनिील, दक्ष, प्रततस्पधी, उत्पादनिील र नर्प्रर्तानिील मानर्
स्रोतको वर्कास गने लक्ष्य तलएको छ।
12.5 आतथाक र्र्ा २०७७/७८ मा जिक्षा क्षेत्रको कल मूल्य अतर्र्ृवि (GVA) को र्ृविदर गत
आतथाक र्र्ाको ३.२ प्रततितको तलनामा सीमान्त र्ृवि र्ई ३.६ प्रततित हने अनमान छ।
चाल आतथाक र्र्ामा कल मूल्य अतर्र्ृविमा जिक्षा क्षेत्रको योगदान ८.०५ प्रततित रहेको
अनमान छ। आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा यस्तो योगदान ८.३५ प्रततित रहेको तथयो।

चाटा १२(क): पतछल्लो दिकको जिक्षा क्षेत्रको र्ृविदर र योगदान

9.00
8.00
7.00
6.00
5.00
4.00
3.00
2.00
1.00
0.00

कल मल्य अतर्र्ृविमा योगदान र्ृविदर

*
स्रोत: केन्िीय त्याङ्क वर्र्ाग, २०७७ प्रारजम्र्क अनमान

12.6 अतनर्ाया तथा तनिःिल्क जिक्षासम्बन्धी तनयमार्ली, २०७७ िारी र्एको छ। सां घीय
स्र्रूपअनसार िैजक्षक सां रचनाको पररर्ततात नाम तथा कोतर्ड-१९ र यस्तै प्रकृततका
महामारीको अर्स्थालाई समेत सम्बोधन हने गरी र्ैकजल्पक तसकाइ समेतका लातग जिक्षा
तनयमार्ली, २०५९ को नर्ौं सां िोधन गररएको छ। िैजक्षक र्र्ा २०७७ दे जख कक्षा ११
को नयाुँ पाठ्यक्रम कायाान्र्यनमा ल्याइएको छ।
12.7 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा प्राथतमक तह (कक्षा १-५) को खद र्नाादर ९७.४ प्रततित,
आधारर्ूत तह (कक्षा १-८) को ९४.७ प्रततित र माध्यतमक तह (कक्षा ९-१२) को
५१.२ प्रततित रहे को छ। िैजक्षक र्र्ा २०७६ मा यस्तो र्नाादर क्रमि: ९७.1, ९३.४ र
४७.६ प्रततित रहे को तथयो।
188
12.8 िैजक्षक र्र्ा 2077 मा कक्षा १ मा खद प्रर्ेि दर (र्नाा हने उमेर ५ र्र्ा पूरा र्एका)
९७.३ प्रततित रहेको छ। कक्षा ८ सम्मको वटकाउ दर ८२.२ प्रततित, कक्षा १० सम्मको
वटकाउ दर ६४.६ प्रततित र कक्षा १२ सम्मको वटकाउ दर २९.२ प्रततित रहे को छ र्ने
िैजक्षक र्र्ा 2076 मा कक्षा १ मा खद प्रर्ेि दर (र्नाा हने उमेर ५ र्र्ा पूरा र्एका)
९६.९ प्रततित रहे को तथयो। कक्षा १० सम्मको वटकाउ दर ६०.३ प्रततित र कक्षा १२
सम्मको वटकाउ दर २४.० प्रततित रहेको तथयो।
12.9 ६ र्र्ा मातथको साक्षरता दर ७८ प्रततित पगेको छ र्ने १५ र्र्ा मातथको साक्षरता दर 58
प्रततित रहे को छ। त्यसै गरी, १५ दे जख २४ र्र्ा उमेर समूहको साक्षरता दर ८८.६ प्रततित
रहेको छ।
12.10 पतछल्ला र्र्ाहरूमा कल जिक्षकमा मवहला जिक्षकको अनपात बढ्दै गएको र्एपतन माध्यतमक
तहमा यस्तो अनपात तलनात्मकरूपमा न्यून रहेको छ। आधारर्ूत तहमा कल जिक्षकमध्ये
मवहला जिक्षकको अनपात ४६.६ प्रततित रहे को छ र्ने माध्यतमक तहमा यस्तो अनपात
२०.७ प्रततित रहे को छ।
तातलका १२(ग): िैजक्षक उपलजधधका सूचकहरू
सू चकहरू २०७० २०७१ २०७२ २०७३ २०७४ २०७५ २०७६ २०७७

१. आधारर्ूत जिक्षा (प्रारजम्र्क बालवर्कास/पूर्प्र

ा ाथतमक जिक्षा समेत)
पूर्प्र
ा ाथतमक जिक्षामा
1.1 ७६.७ ७७.७ ८१ ८२.९ ८४.१ ८४.७ *^=@ *&=^
कल र्नाादर
पूर्प्र
ा ाथतमक जिक्षामा
1.2 अनर्र् र्ई कक्षा १ मा ५६.९ ५९.६ ६२.४ ६४.७ ६६.३ ६६.९ 68.6 70.2
नर्प्रर्ेिीको प्रततित
कक्षा १ मा कल
1.3 १४१.८ १३७ १३६.७ १३३.५ १२८.६ १२३.९ !@!=( !@)=&
प्रर्ेिदर
कक्षा १ मा खद
1.४ ९१.६ ९३ ९३.९ ९५.२ ९५.९ ९६.३ 96.9 97.3
प्रर्ेिदर
कल र्नाादर (कक्षा १–
1.५ १३५.४ १३४ १३२.३ ११८.८ 119.2 118.2
५)
खद र्नाादर (कक्षा १–
1.६ ९५.६ ९६.२ ९६.६ ९६.९ ९७.२ ९६.५ 97.1 97.4
५)
कल र्नाादर (कक्षा १–
1.७ ११५.७ ११७.१ १२०.१ १२२ १२०.२ १०९.३ 110.4 113.2
८)
खद र्नाादर (कक्षा १–
1.८ ८६.३ ८७.६ ८९.४ ९१. ९२.३ ९२.७ 93.4 94.7
८)
कक्षा १–८ को खद
1.९ १.०० १.०० १.०० 0.99
र्नाादरमा लैं तगक समता ०.९८ ०.९८
1.१० कक्षा
सूचकाां८
क मा वटकाउ दर ७६.६ ७५.९ ७७.४ ७७.९ 79.3 82.2
आधारर्ूत जिक्षाको तह
1.११ ६९.६ ६८.४ ७०.७ ७१.३ 72.7 75.3
पूरा गनेको दर
५-१२ र्र्ा उमेरका
1.१२ वर्द्यालय बावहर रहेका १०.६ ९.० ८.७ ७.३ 6.7 5.4
बालबातलकाको प्रततित

189
 सू चकहरू २०७० २०७१ २०७२ २०७३ २०७४ २०७५ २०७६ २०७७
कक्षा ३ मा वर्द्याथीको
1.1३ १२.८ - - - 14.6 14.6
पठन सक्षमता प्रततित
२. माध्यतमक जिक्षा (कक्षा ९–१२)
कक्षा ९–१२ को कल
2.1 ५०.४ ५१.६ ५७.७ ५९.६ ६०.६ ६६.२ ७१.४ 75.7
र्नाादर
कक्षा ९–१२ को खद
2.2 ३३.२ ३४.७ ३७.७ ३८.९ ४३.९ ४६.४ ४७.६ ५१.२
र्नाादर
2.3 कक्षा १० सम्मको ३७.९ ४५.२ ५७.१ ५८.५ ६०.३ 64.6
2.४ कक्षा
वटकाउ१२
दर सम्मको ११.५ - १७.२ २२.२ २४.० 29.2
कक्षा
वटकाउ९–१२
दर मा खद
2.५ ०.९९ ०.९८ ०.९९ १.०१ १.०१ 1.01
र्नाा दरमा लैं तगकसमता
सूचदर
३. साक्षरता काांक
3.1 साक्षरता दर ६+र्र्ा ६५.९ ६५.९ ६५.९ ७८ ७८ ७८ ७८ ७८
साक्षरता दर १५-२४
3.2 ८४.७ ८४.७ ८४.७ ८८.६ ८८.६ ८८.६ ८८.६ ८८.६
र्र्ा
3.3 साक्षरता दर १५+ र्र्ा ५६.५ ५६.५ ५७ ५७ ५७ ५७ ५8 ५8
४. जिक्षक व्यर्स्थापन
आधारर्ूत तहमा मवहला
4.1 ३८.८ ४०.७ ४१.२ 43.1 ४३.७ 46.6
जिक्षक प्रततित
माध्यतमक तहमा मवहला
4.2 १४.१ १४.८ १६.१३ १७.४ १९.८ 20.7
जिक्षक प्रततित
स्रोत: जिक्षा, वर्ज्ञान तथा प्रवर्तध मन्त्रालय, 2077

वर्द्यालय, वर्द्याथी र जिक्षकको वर्र्रण र अनपात

12.11 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा नेपालमा कल ३५ हिार ६ सय ७४ वर्द्यालय रहेका छन् िसमध्ये
आधारर्ूत तह (१-५) सञ्चातलत वर्द्यालय ३५ हिार ४ सय ४५, आधारर्ूत तह (६-८)
सञ्चातलत वर्द्यालय १६ हिार ८ सय ४७ र आधारर्ूत तह (१-८) सञ्चातलत वर्द्यालय ३५
हिार ६ सय ४४ रहे का छन्। यसैगरी, माध्यतमक तह (९-१२) सञ्चातलत ११ हिार १
सय ८ वर्द्यालय मध्ये ४ हिार १ सय ८७ वर्द्यालयमा कक्षा ११ र १२ सञ्चालन र्एको
छ।
तातलका १२(घ): प्रदे िअनसार वर्तर्न्न तहका वर्द्यालयको वर्र्रण
िम्मा सञ्चातलत तह अनसार वर्द्यालय वर्र्रण
प्रदे ि वर्द्यालय आधारर्ूत आधारर्ूत आधारर्ूत माध्यतमक माध्यतमक माध्यतमक
(एकाइा) (१-५) (६-८) (१-८) (९-१०) (११-१२) (९-१२)
प्रदे ि १ 6958 6914 3314 6941 2049 750 2095
प्रदे ि २ 4164 4161 1717 4168 1004 434 1028
बागमती 7054 6928 3959 6970 3002 1028 3120
गण्डकी 4349 4325 1970 4370 1382 614 1402
प्रदे ि ५ 5728 5727 2667 5747 1655 644 1682
कणााली 3191 3180 1248 3218 693 279 693
सदूरपजिम 4230 4210 1972 4230 1078 438 1088
िम्मा 35674 35445 16847 35644 10863 4187 11108
स्रोत: जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

190
12.12 प्रदे िगत रूपमा सबैर्न्दा बढी वर्द्यालय बागमती प्रदे िमा १९.८ प्रततित र सबैर्न्दा कम
कणााली प्रदे िमा ८.९ प्रततित रहेको छ। यसैगरी प्रदे ि नां. १, प्रदे ि नां. २, गण्डकी,
लजम्बनी र सदूरपजिम प्रदे िमा क्रमििः १९.५, ११.७, १२.२, १६.१ र ११.९ प्रततित
वर्द्यालय रहेका छन्।
12.13 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा कल ३५ हिार ६ सय ७४ वर्द्यालयमध्ये सामदावयक वर्द्यालय
२७ हिार ८ सय १३, सां स्थागत वर्द्यालय ६ हिार ७ सय ३२ र धातमाक वर्द्यालय १,१२९
रहेका छन्।

तातलका १2(ङ): वर्द्यालय प्रकारअनसारका वर्द्यालयको वर्र्रण

तह र प्रकार अनसारका वर्द्यालय सामदावयक सां स्थागत धातमाक िम्मा (तह)
आधारर्ूत तह (कक्षा १-५) २७७९८ 6544 ११०३ 35445
आधारर्ूत तह (कक्षा ६-८) १२०७१ 4646 १३० 16847
आधारर्ूत तह (कक्षा १-८) २७९५० 6565 ११२९ 35644
माध्यतमक तह (कक्षा ९-१०) ७२०० 3624 ३९ 10863
माध्यतमक तह (कक्षा ११-१२) ३२६८ 913 ६ 4187
माध्यतमक तह (कक्षा ९-१२) ७२०० 3869 ३९ 11108
िम्मा २७८१३ 6732 ११२९ 35674
स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

चाटा १२(ख): वर्द्यालय प्रकारको अनपात (२०७७ फागनसम्म)

धातमाक

सां स्थागत 3%

19%

सामदावयक
78%
स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

जिक्षक वर्र्रण र अनपात

12.14 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा सामदावयक र सां स्थागत वर्द्यालयमा गरी कल ३ लाख २० हिार
५ सय ७६ जिक्षक मध्ये परुर् र मवहला जिक्षक क्रमि: ६०.५ प्रततित र ३९.५ प्रततित
रहेका छन्।

191
 तातलका १2(च): सामदावयक र सांस्थागत वर्द्यालयमा कायारत जिक्षक वर्र्रण २०७७
सामदावयक वर्द्यालय सां स्थागत वर्द्यालय कल
तह
मवहला परुर् मवहला परुर् मवहला परुर् िम्मा
आधारर्ूत कक्षा 66547 83646 28903 22200 95450 105846 201296
(१-५)
आधारर्ूत कक्षा 9629 28989 8475 8788 18104 37777 55881
(६-८)
माध्यतमक कक्षा 5165 22157 4497 12627 9662 34784 44446
(९-१०)
माध्यतमक कक्षा 2700 11277 849 4127 3549 15404 18953
(११-१२)
िम्मा 84041 146069 42724 47742 126765 193811 320576

स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

चाटा १२(ग): सबै तहका वर्द्यालयमा जिक्षकको लै विक सां रचना

100%
90% 21.7 18.7
80% 32.4
47.4
70%
60%
50%
40% 78.3 81.3
30% 67.6
52.6
20%
10%
0%
आधारर्ूत तह आधारर्ूत तह माध्यतमक तह माध्यतमक तह
(१–५) (६–८) (९–१०) (११–१२)

परुर् मवहला

स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

12.15 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा सामदावयक वर्द्यालयमा प्रतत वर्द्यालय वर्द्याथी अनपात आधारर्ूत
तह (कक्षा १-५), आधारर्ूत तह (कक्षा ६-८), माध्यतमक तह (९–१०) र माध्यतमक तह
(कक्षा ११-१२) मा क्रमि: ९१, ११३, ११५ र १३५ रहेको छ।

192
 तातलका १2(छ): सामदावयक वर्द्यालयमा तहगत वर्द्यालय, वर्द्याथी र जिक्षक अनपात
(िैजक्षक र्र्ा @)&&)
वर्द्यालय वर्द्याथी अनपात जिक्षक वर्द्याथी अनपात
माध्यतमक माध्यतमक
प्रदे ि आधारर्ूत आधारर्ूत माध्यतमक आधारर्ूत आधारर्ूत माध्यतमक
(११- (११-
(१-५) (६-८) (९-१०) (१-५) (६-८) (९-१०)
१२) १२)
प्रदे ि नां १ 69 100 112 136 19 42 38 81
प्रदे ि नां २ 191 198 208 156 50 97 70 118
र्ागमती 69 88 84 107 18 39 31 75
गण्डकी 49 80 81 106 13 33 27 55
लजम्बनी 103 128 127 156 30 65 49 85
कणााली 85 115 120 192 31 70 61 91
सदूर पजिम 91 115 121 139 31 65 53 53
िम्मा 91 113 115 135 26 53 43 75
स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

12.16 माध्यतमक तहका कल जिक्षकमध्ये मवहला जिक्षक २०.८ प्रततित रहे कोमा सामदावयक तफा
यस्तो सां ्या १९.0 प्रततित र सां स्थागततफा २४.2 प्रततित रहे को छ। सबै प्रकारका
वर्द्यालयमा कायारत कल जिक्षक सां ्यामा लैविक समता सचकाङ्क आधारर्ूत तह (कक्षा 1-
8) मा ०.79 र माध्यतमक तह (9-12) मा ०.26 रहे को छ।
तातलका 12(ि): वर्द्यालयगत र तहगत जिक्षकको लैं विक वर्र्रण

कल जिक्षक सां ्यामा लैंविक

सामदावयक वर्द्यालयमा कायारत जिक्षक सां स्थागत वर्द्यालयमा कायारत जिक्षक
समता सू चकाङ्क
वर्द्यालय तह लैं विक लैं विक लैं विक
मवहला परूर् मवहला परूर् मवहला परूर्
समता समता समता
प्रततित प्रततित प्रततित प्रततित प्रततित प्रततित
सूचकाङ्क सूचकाङ्क सूचकाङ्क
cfwf/e"t tx -!—%_ 44.3 55.7 0.80 56.6 43.4 1.30 47.4 52.6 0.90
cfwf/e"t tx -^—*_ 24.9 75.1 0.33 49.1 50.9 0.96 32.4 67.6 0.48
cfwf/e"t tx -!—*_ 40.3 59.7 0.68 54.7 45.3 1.21 44.2 55.8 0.79
dfWolds tx -(—!)_ 18.9 81.1 0.23 26.3 73.7 0.36 21.7 78.3 0.28
dfWolds tx -!!—!@_ 19.3 80.7 0.24 17.1 82.9 0.21 18.7 81.3 0.23
dfWolds tx -(—!@_ 19.0 81.0 0.24 24.2 75.8 0.32 20.8 79.2 0.26
स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

12.17 सामदावयक वर्द्यालयमा कायारत स्थायी, अस्थायी र राहत तफाका समेत गरी सम्पूणा जिक्षकको
प्रदे िगत वर्र्रण वर्श्लेर्ण गदाा सबैर्न्दा बढी वहस्सा प्रदे ि नां. १ मा १९.8 प्रततित र
सबैर्न्दा कम कणााली प्रदे िमा 8.1 प्रततित रहे को छ।

193
 तातलका १२(झ): सामदावयक वर्द्यालयमा कायारत जिक्षकको प्रदे िगत वर्र्रण

प्रदे ि नां प्रदे ि नां

तह\प्रदे ि र्ागमती गण्डकी लजम्बनी कणााली सदूरपजिम िम्मा
१ २
आधारर्ूत स्थायी 15725 9244 14667 11847 11627 5592 6710 75412
कक्षा अस्थायी 779 503 1041 850 564 577 450 4764
(१-५) राहत 3429 3663 3997 1615 3610 2244 3313 21871
आधारर्ूत स्थायी 3567 1837 2052 2601 2249 970 1369 14645
कक्षा अस्थायी 243 218 296 221 185 203 213 1579
(६-८) राहत 1757 750 2216 1073 1478 989 1346 9609
माध्यतमक स्थायी 2428 1557 2685 2109 1891 658 979 12307
कक्षा अस्थायी 448 358 415 296 453 189 268 2427
(९-१०) राहत 1299 566 1473 879 1003 551 987 6758
माध्यतमक स्थायी 0 0 0 0 0 0 0
कक्षा अस्थायी 255 229 423 257 334 198 304 2000
(११-१२) राहत 921 551 867 637 764 419 645 4804
स्थायी 21720 12638 19404 16557 15767 7220 9058 102364
अस्थायी 1725 1308 2175 1624 1536 1167 1235 10770
िम्मा
राहत 7406 5530 8553 4204 6855 4203 6291 43042
िम्मा 30851 19476 30132 22385 24158 12590 16584 156176
स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077
नोटिः माध्यतमक तहको अस्थायी जिक्षक दरबन्दीमा प्रावर्तधक धार तफाका प्रजिक्षकहरूको सां्या समेत गणना गररएको
छ। उजल्लजखत सां्या नेपाल सरकारबाट तलब र्त्ता उपलधध गराइएका जिक्षकहरूको मात्र हो।

वर्द्याथी वर्र्रण
12.18 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा आधारर्ूत तहको कक्षा १-८ मा ५३ लाख ३७ हिार ६ सय ९४
वर्द्याथी अध्ययनरत रहेका छन्। यसैगरी‚ यस िैजक्षक र्र्ामा माध्यतमक तह (कक्षा ९-१०)
मा १० लाख ६४ हिार ७ सय ४४ वर्द्याथी रहे का छन् िन गत िैजक्षक र्र्ाको र्न्दा
१.०२ प्रततितले बढी हो।
तातलका १2(ञ): वर्द्यालय तहमा वर्द्याथी र्नााको अर्स्था
तह\िैजक्षक र्र्ा २०७३ २०७४ 2075 २०७६ २०७७
आधारर्ूत (१-५) ४१३५२५३ ३९७००१६ ३७३०६०२ 3543862 3520922
आधारर्ूत(६-८) १८५९३५९ १८६६७१६ १८२४७७७ 1775142 1816772
आधारर्ूत (१-८) ५९९४६१२ ५८३६७३२ ५५५५३७९ 5319004 5337694
माध्यतमक (९-१०) ९५८५०२ ९७०७२० १०२७५१२ 1040976 1064744
माध्यतमक (११-१२) ४९२९८४ ५८४०७२ ६३१६३४ 661642 679941
माध्यतमक (९-१२) १४५१४८६ १५५४७९२ १६५९१४६ 1702618 1744685
िम्मा (१-१२) ७४४६०९८ ७३९१५२४ ७२१४५२५ ७०२१६२२ ७०८२३७९
स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

12.19 तलनात्मक रूपमा आधारर्ूत तह (१-५) को वर्द्याथी सां ्या तनरन्तर घट्दो क्रममा रहे को
छ। िनसां ्या र्ृविदर न्यून हुँदै गएको र चाल िैजक्षक र्र्ाको िरुका ३ मवहनामा वर्द्यालय
194
 पूणरू
ा पमा र त्यसपतछ केवह मवहना आुँजिक रूपमा बन्द र्एका कारण समेत िैजक्षक र्र्ा
२०७७ मा कल वर्द्याथी सां ्यामा सोको प्रर्ार् दे जखएको छ।

चाटा १२(घ): पतछल्लो ५ र्र्ाको कल वर्द्याथी सां ्या र र्ृविदर

७५०० ७४४६ 2.0

७३९२
७४०० 1.0
७३०० ७२१५ 0.0
७२०० ७०८२ -1.0
७१०० ७०२२
-2.0
७०००
६९०० -3.0
६८०० -4.0
२०७३ २०७४ २०७५ २०७६ २०७७

वर्द्याथी सां ्या (हिारमा) र्ृविदर (दायाुँ अक्ष)

स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

12.20 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा सामदावयक तथा सां स्थागत वर्द्यालयको कक्षा १-१२ मा अध्ययनरत
कल वर्द्याथी सां ्या ७० लाख ८२ हिार ३ सय ७९ रहेको छ। अजघल्लो िैजक्षक र्र्ामा
यस्तो सां ्या ७० लाख २१ हिार ६ सय २२ रहेको तथयो।

तातलका १२(ट): िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा तहगत वर्द्याथी र्नााको अर्स्था

तह छात्रा छात्र िम्मा
आधारर्ूत (१-५) 1748842 1772080 3520922

आधारर्ूत (६-८) 906154 910618 1816772

आधारर्ूत (१-८) 2654996 2682698 5337694

माध्यतमक (९-१०) 532170 532574 1064744

माध्यतमक (११-१२) 362963 316978 679941

माध्यतमक (९-१२) 895133 849552 1744685

कक्षा १-१२ सम्मको िम्मा 3550129 3532250 7082379

स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

12.21 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा आधारर्ूत तह कक्षा १ दे जख ५ (५-९ र्र्ा उमेर समूहका वर्द्याथी)
को खद र्नाादर ९७.४ प्रततित, आधारर्ूत कक्षा १ दे जख ८ (५-१२ र्र्ा उमेरसमूह) को
९४.७ प्रततित र माध्यतमक तह कक्षा ९ दे जख १२ (१३ दे जख १६ र्र्ा उमेर समूह) को
५1.2 प्रततित रहे को छ। कक्षा (९-१०) सम्म 70.8 प्रततित रहे को खद र्नाादर कक्षा
(११-१२) मा ठलो तगरार्ट आई 31.5 प्रततित रहे को छ। यसबाट तोवकएकै उमेरमा
अध्ययनलाई तनरन्तरता ददने वर्द्याथीको सां ्या न्यून रहे को दे जखन्छ।

195
 तातलका १2(ठ): तहगत वर्द्याथी र्नाादर सम्बन्धी वर्र्रण (िैजक्षक र्र्ा 2077)
कल र्नाा दर खद र्नाा दर
वर्द्यालय तह
छात्रा छात्र िम्मा छात्रा छात्र िम्मा
आधारर्ूत (कक्षा १–५) 118.9 117.4 118.2 96.9 97.8 97.4
आधारर्ूत(कक्षा ६–८) 109.2 107.1 108.2 91.2 92.6 91.9
आधारर्ूत (कक्षा १–८) 114.1 112.3 113.2 94.1 95.2 94.7
माध्यतमक (कक्षा ९–१०) 97.6 96.2 96.9 71.1 70.5 70.8
माध्यतमक (कक्षा ११–१२) 56.1 53 54.6 31.7 31.3 31.5
माध्यतमक (कक्षा ९–१२) 76.9 74.6 75.7 51.4 50.9 51.2
स्रोत : जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077।

12.22 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा प्रदे िगत रूपमा हे दाा आधारर्ूत तह (कक्षा १-५) को खद र्नाादर
सबै प्रदे िमा ९7.4 प्रततित र्न्दा मातथ रहे को छ। आधारर्ूत तह (कक्षा ६-८) मा औसत
खद र्नाादर ९१.९ प्रततित रहे को र प्रदे ि नां.२ मा यस्तो दर ७४.७ प्रततित मात्र रहेकोले
यस प्रदे िमा तोवकएको उमेर समूहमा कक्षा ६ दे जख ८ पढ्ने वर्द्याथी कम रहेको दे जखएको
छ। लजम्बनी र कणााली प्रदे िमा पतन यस्तो र्नाादर क्रमििः ९३.८ प्रततित र ९२.५
प्रततित रहे कोले वर्द्याथी वटकाइराख्न थप मेहनत र किलतापूर्क
ा काया गनप
ा ने दे जखएको
छ।
तातलका १2(ड): प्रदे िगत रूपमा वर्द्याथी खद र्नाादर (िैजक्षक र्र्ा 2077)
प्रदे ि नां प्रदे ि नां सदू र
तह\प्रदे ि र्ागमती गण्डकी लजम्बनी कणााली िम्मा
१ २ पजिम
आधारर्ूत छात्रा 97.4 96.2 96.3 97.6 96.9 96.6 97.2 96.9
(कक्षा छात्र 98.0 97.2 97.7 98.0 97.8 97.9 98.2 97.8
१-५)
िम्मा 97.7 96.7 97.0 97.8 97.4 97.3 97.7 97.4

आधारर्ूत छात्रा 95.6 72.6 94.4 96.3 93.5 91.5 94.9 91.2
(कक्षा छात्र 96.3 76.7 95.8 96.2 94.1 93.6 95.9 92.6
६-८)
िम्मा 96.0 74.7 95.1 96.3 93.8 92.5 95.4 91.9

आधारर्ूत छात्रा 96.5 84.4 95.3 97.0 95.2 94.0 96.0 94.1
(कक्षा छात्र 97.1 87.0 96.7 97.1 96.0 95.8 97.0 95.2
१-८)
िम्मा 96.8 85.7 96.0 97.0 95.6 94.9 96.5 94.7

माध्यतमक छात्रा 76.9 59.7 77.6 73.7 69.2 69.1 71.4 71.1
(कक्षा छात्र 74.7 66.6 74.4 73.2 67.0 67.1 70.9 70.5
९-१०)
िम्मा 75.8 63.2 76.0 73.5 68.1 68.1 71.1 70.8

माध्यतमक छात्रा 32.4 29.4 36.1 31.4 31.7 29.0 32.2 31.7
(कक्षा छात्र 30.0 27.5 32.0 32.5 31.8 32.4 33.3 31.3
११-१२)
िम्मा 31.2 28.4 34.0 31.9 31.7 30.7 32.7 31.5

माध्यतमक छात्रा 54.6 44.6 56.8 52.6 50.4 49.0 51.8 51.4
(कक्षा छात्र 52.3 47.0 53.2 52.9 49.4 49.7 52.1 50.9
९-१२)
िम्मा 53.5 45.8 55.0 52.7 49.9 49.4 51.9 51.2

स्रोत: जिक्षा तथा मानर् स्रोत वर्कास केन्ि, 2077

196
माध्यतमक जिक्षा परीक्षा (SEE)

12.23 िैजक्षक र्र्ा २०७६ को माध्यतमक जिक्षा परीक्षा (SEE) कोतर्ड-१९ को कारण राविय
परीक्षा बोडाले तोकेको तमततमा सञ्चालन हन नसकेको हुँदा जिक्षा ऐन बमोजिम आदे ि िारी
गरी उि परीक्षा वर्द्यालयबाट नै सञ्चालन गने व्यर्स्था गररएको तथयो। परीक्षामा 2 लाख
43 हिार 7 सय 33 छात्रा र २ लाख 39 हिार 2 सय ३१ छात्र गरी कल ४ लाख
८२ हिार ९ सय ८३ िना वर्द्याथीहरू सहर्ागी र्एका तथए।

तातलका १२(ढ): माध्यतमक जिक्षा परीक्षा (SEE) उत्तीणा वर्र्रण (िैजक्षक र्र्ा २०७६)
प्रदे ि १ २ बागमती गण्डकी लजम्बनी कणााली सदूर पजिम िम्मा
ग्रेड समूह
NA 2253 4023 1279 962 2699 2802 4108 18126

०.८0 दे जख १.19 सम्म 4 0 2 1 2 0 3 12

१.२0 दे जख १.59 सम्म 178 46 22 9 135 9 140 539
१.६0 दे जख 1.99 सम्म 4774 1002 1717 1163 3484 1189 3752 17081
२.०0 दे जख २.39 सम्म 16769 9140 10995 6763 16087 6637 13013 79404

२.४0 दे जख २.79 सम्म 19883 18651 19143 11120 21136 12298 15268 117499
२.८0 दे जख ३.19 सम्म 15486 16860 19583 10077 15557 7694 9746 95003
३.२0 दे जख ३.59 सम्म 12725 12622 21992 8805 11967 3604 5435 77150
३.६0 दे जख ४.०० सम्म 11982 11825 29042 8574 10699 2490 3557 78169

िम्मा 84054 74169 103775 47474 81766 36723 55022 482983

स्रोतM परीक्षा तनयन्त्रण कायाालय (कक्षा 10)

12.24 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा कक्षा १२ को परीक्षामा कल ३ लाख १० हिार ३ सय १६

छात्र-छात्रा सहर्ागी र्एकोमा छात्र सां ्या १ लाख ४८ हिार ४ सय र छात्रा सां ्या १
लाख ६१ हिार ९ सय १६ रहेका छन् l यस र्र्ादेजख कक्षा ११ को परीक्षा वर्द्यालयबाट
नै सञ्चालन र्एको छ।

तातलका १2(ण): माध्यतमक जिक्षा उत्तीणा परीक्षा (कक्षा १२), २०७७

और्त स्तरीकृत अङ्क -GPA__ िम्मा
० दे जख ०.८० सम्म १8839
०.८१ दे जख १.२० सम्म ४
१.२१ दे जख १.६० सम्म 333
१.६१ दे जख २.०० सम्म 7164
२.०१ दे जख २.४० सम्म 52427
२.४१ दे जख २.८० सम्म 109312
२.८१ दे जख ३.२० सम्म 76841
३.२१ दे जख ३.६० सम्म 38480
३.६१ दे जख ४.०० सम्म 6919
िम्मा 310316
स्रोतM परीक्षा तनयन्त्रण कायाालय कक्षा (११/१२)

197
उच्च जिक्षा

12.25 जचवकत्सा जिक्षा अध्यापन गने वर्श्र्वर्द्यालय, प्रततष्ठान र जिक्षण सां स्थाको गणस्तर मूल्याङ्कन
गना जचवकत्सा जिक्षा अध्यापन गने वर्श्र्वर्द्यालय, प्रततष्ठान र जिक्षण सां स्थाको गणस्तर मूल्याङ्कन
कायावर्तध, २०७७ तथा Standard Format for Institutional Inspection Report तयार र्ई
कायाान्र्यनमा आएको छ। जचवकत्सा जिक्षाको स्नातकोत्तर तहको एकीकृत प्रर्ेि परीक्षा
र्एको छ।
12.26 आतथाक र्र्ा २०76/77 सम्म मलकतर्त्र सञ्चालनमा रहे का वर्तर्न्न वर्श्र्वर्द्यालय र
अन्तगातका क्याम्पसमा अध्ययन गरररहे का वर्द्याथीको सां ्या आतथाक र्र्ा २०७५/७६ को
५ लाख ३८ हिार तलनामा १.५ प्रततितले बढे र ५ लाख ४६ हिार पगेको छ।
12.27 मलक तर्त्र सञ्चातलत वर्तर्न्न ११ वर्श्र्वर्द्यालय र अन्तगातका क्याम्पसमा अध्ययनरत
वर्द्याथीहरू मध्ये तत्रर्र्न वर्श्र्वर्द्यालयमा ४ लाख १५ हिार ७ सय ७७‚ काठमाडौं
वर्श्र्वर्द्यालयमा १८ हिार ८ सय ६०‚ पूर्ााञ्चल वर्श्र्वर्द्यालयमा ४९ हिार २ सय ६०
र पोखरा वर्श्र्वर्द्यालयमा ३२ हिार ५ सय ८४ रहे का छन्। त्यसैगरी, मध्यपजिमाञ्चल
वर्श्र्वर्द्यालयमा ९ हिार ७ सय ३५‚ नेपाल सुँस्कृत वर्श्र्वर्द्यालयमा २ हिार ६ सय ४१‚
सदूर पजिमाञ्चल वर्श्र्वर्द्यालयमा ८ हिार ९ सय १२‚ कृवर् तथा र्न वर्ज्ञान वर्श्र्वर्द्यालयमा
३ हिार ३ सय २३, खल्ला वर्श्र्वर्द्यालय १ हिार ६ सय ५९, रािर्ी िनक
वर्श्र्वर्द्यालयमा १७४ र लजम्र्नी बौि वर्श्र्वर्द्यालयमा ५२६ वर्द्याथी अध्ययनरत छन्।
यसैगरी ६ स्र्ास््य वर्ज्ञान प्रततष्ठानमा २ हिार ८ सय २८ िना वर्धाथी अध्ययनरत रहेका
छन।
12.28 कल वर्द्याथी मध्ये तत्रर्र्न वर्श्र्वर्द्यालय र अन्य वर्श्र्वर्द्यालयमा अध्ययनरत वर्द्याथीको
सां ्या क्रमििः ७६ प्रततित र २४ प्रततित रहेको छ।
12.29 वर्श्र्वर्द्यालय अनदान आयोगबाट हालसम्म ६० उच्च िैजक्षक सां स्थालाई गणस्तर सतनजितता
तथा प्रत्यायन (Accreditation) प्रमाणपत्र प्रदान गररएको छ। हालसम्म गणस्तर सतनजितता
तथा प्रत्यायन प्रवक्रयामा दे िर्रका १२२ उच्च िैजक्षक सां स्थाहरूको स्र्अध्ययन प्रततर्ेदन
स्र्ीकृत र्एको छ। आिय पत्र बझाएका ३७८ सां स्थाहरूको प्रमाणीकरण गने काया र्इरहेको
छ ।

प्रारजम्र्क बालवर्कास जिक्षा

12.30 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा ३० हिार 2 सय 2 सामदावयक र ६ हिार 5 सय १0 सां स्थागत
गरी िम्मा ३६ हिार 7 सय 12 बालवर्कास केन्ि तथा पूर् ा प्राथतमक कक्षाहरू सञ्चालनमा
रहेका छन्।

12.31 सरकारी एर्म् तनिीस्तरबाट गररएका प्रयासको फलस्र्रूप प्रारजम्र्क बालवर्कासको कल

198
 र्नाादर ८७.६ प्रततित पगेको छ। िैजक्षक र्र्ा २०७६ मा कक्षा १ मा र्नाा र्एका
बालबातलकामध्ये बालवर्कास केन्िको अनर्र् तलएका बालर्ातलकाको सां ्या ६८.६ प्रततित
रहेकोमा िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा यस्तो सां ्या ७०.२ प्रततित पगेको छ।

12.32 बालवर्कास केन्िको सञ्चालनमा लागत सहर्ातगतासम्बन्धी राविय प्रारूप, २०७७ को मस्यौदा
तयार र्एको छ।

चाटा १2(ङ): कक्षा १ मा नयाुँ र्नाा र्एका बालबातलका मध्ये बालवर्कास केन्िको
अनर्र् तलई आएका बालबातलकाको वर्र्रण (प्रततितमा)
80 66.9 68.6 70.2
64.7 66.3
59.6 62.4
56.9
60

40

20

0
2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077
िैजक्षक र्र्ा
स्रोत: जिक्षा, वर्ज्ञान तथा प्रवर्तध मन्त्रालय, 2077।

वर्द्यालय क्षेत्र वर्कास कायाक्रम

12.33 वर्द्यालय क्षेत्र वर्कास कायाक्रमबाट २,५२० नयाुँ कक्षाकोठा तनमााण, १,५५८ िौचालय
तनमााण र ३०३ र्टा नमना वर्द्यालय वर्कासका लातग र्ौततक पर्ााधार वर्कास कायाक्रम
तथा जिक्षण सहयोग अनदान समेतका कायाक्रमबाट ५६ हिार ५ सय २१ िनाका लातग
रोिगारी तसिाना र्एको छ ।

रािपतत िैजक्षक सधार कायाक्रम

12.34 रािपतत िैजक्षक सधार कायाक्रम अन्तगात आतथाक र्र्ा २०७७/७८ मा ६,0३६
वर्द्यालयहरूमा कक्षाकोठा तनमााण, िौचालय तनमााण, सूचना प्रवर्तध एर्म् िैजक्षक सामग्री
व्यर्स्थापन, वर्िेर् वर्द्यालय सवर्धा वर्स्तार, डाटा केन्ि स्थापना लगायतका पररयोिना
सञ्चालन गने काया िारी रहेको छ।

छात्रर्ृजत्त कायाक्रम
12.35 आतथाक र्र्ा 2076/77 मा 32 लाख 88 हिार 9 सय 24 वर्द्याथीहरूलाई वर्पन्न
पररर्ार लजक्षत छात्रर्ृजत्त (Pro-Poor Target Scholarship) प्रदान गररएकोमा आतथाक र्र्ा
२०७७/७८ मा वर्द्यालयमा अध्ययन गने िवहदका छोराछोरी, द्वन्द्वपीतडत बालबातलका,
दतलत, अतत सीमान्तकृत तथा लोपोन्मख िनिाततका सन्तततलाई छात्रर्ृजत्त, आधारर्ूत तहमा

199
 अध्ययनरत छात्रा तथा आधारर्ूत र माध्यातमक तहका दतलत लगायतका 26 लाख 4 हिार
2 सय 62 वर्द्याथीरुलाई वर्पन्न पररर्ार लजक्षत छात्रर्ृजत्त प्रदान गररएको छ।

12.36 माध्यतमक तहमा वर्पन्न लजक्षत छात्रर्ृजत्त वर्तरणलाई तनरन्तरता ददई कक्षा ११ र १२ मा
वर्ज्ञान वर्र्य पढ्न थप प्रोत्साहन हनेगरी छात्रर्ृजत्तको व्यर्स्था गररएको छ । छात्रर्ृजत्त
वर्तरणबाट वर्द्याथीको समतामूलक पहुँच वर्स्तार, वटकाउदरमा सधार र उनीहरूलाई
गणस्तरयि तसकाइको अर्सर उपलधध र्ई अतनर्ाया तथा तनिःिल्क जिक्षाको अर्सर उपलधध
गराउने सरकारको लक्ष्य प्रातिमा योगदान पगेको छ।

अपािता (फरक क्षमता) र्एका बालबातलकाका लातग समार्ेिी जिक्षा

12.37 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा अपािता र्एका बालर्ातलकालाई जिक्षामा पहुँच अतर्र्ृवि गना ३३
र्टा वर्िेर् वर्द्यालय‚ २३ एकीकृत वर्द्यालय‚ ३८० स्रोत कक्षाको व्यर्स्था र दृविसम्बन्धी
अपािता र्एका व्यजिका लातग तन:िल्क रूपमा ब्रे ल पाठ्यपस्तक उपलधध गराउने र
साङ्केततक र्ार्ा एर्म् अन्य तसकाइ सामग्री वर्कास र वर्तरण गने कायाक्रम सञ्चालन र्एका
छन्। टे तलतर्िनबाट प्रसारण हने पाठ्य सामाग्रीलाई बवहरा तथा सस्तश्रर्ण िजि र्एका
वर्द्याथीलाई उपयोगी हने गरी साङ्केततक र्ार्ामा समेत प्रिारण योग्य बनाउन ६० पाठ्य
सामाग्री परीक्षणमा लतगएको छ।

12.38 िैजक्षक र्र्ा २०७७ मा आधारर्ूत तह तथा माध्यतमक तहतफा आर्ासीय एर्म् गैह्रआर्ासीय
छात्रर्ृतत माफात ५२ हिार ६ सय ३ अपािता र्एका बालबातलका वर्द्यालय जिक्षामा
समेवटएका छन्। यसै गरी अपािता र्एका वर्द्याथी अध्ययनरत वर्द्यालयलाई अनदान
(दृविवर्हीन वर्द्यालय, बवहरा कक्षा सञ्चातलत वर्द्यालय) कायाक्रम अन्तगात १२ वर्द्यालय
सञ्चालनमा रहेका छन्।

पाठ्यक्रम, पाठ्यपस्तक र तसकाइ सामग्री

12.39 स्थानीय पाठ्यक्रम तनमााणका लातग स्थानीय तहलाई सहिीकरण गना पाठ्यक्रम वर्कास
केन्िमा सहायता कक्ष स्थापना र सञ्चालन गररएको छ।
12.40 कक्षा १ दे जख १० सम्मको पाठ्यर्स्त समायोिन ढाुँचा र प्रारजम्र्क बालवर्कास तथा जिक्षाको
पाठ्यक्रम स्र्ीकृत र्एको छ। सां स्कृततफा कक्षा २,३ र ६ को पाठ्यपस्तक लेखन काया
सम्पन्न र्एको छ। कक्षा ११ का अतनर्ाया ३ वर्र्य नेपाली, अांग्रि
े ी, गजणत/सामाजिक तथा
िीर्नोपयोगी जिक्षाका पाठ्यसामग्री तयार गरी र्ेबसाइटमा प्रकािन गररएको छ।
12.41 पाठ्यक्रममा आधाररत ३४० श्रव्य पाठ्यसामाग्री उत्पादन र्एकोमा १५० पाठ रे तडयोबाट
प्रिारण र्एको छ। पाठ्यक्रममा आधाररत ८७८ श्रव्यदृश्य पाठ उत्पादन र्ई टे तलतर्िन
माफात प्रिारण गररएको छ। अन्य ६५ िैजक्षक कायाक्रम उत्पादन र प्रिारण र्एको छ।

200
प्रावर्तधक तथा व्यर्सावयक जिक्षा

12.42 प्रावर्तधक जिक्षाको सां स्थागत पहुँच नपगेका थप ५० स्थानीय तहमा प्रावर्तधक जिक्षाको
पठनपाठनका लातग अनमतत प्रदान गररएको छ। 2077 फागनसम्म ६३५ स्थानीय तहमा
प्रावर्तधक जिक्षा कायाक्रमको सां स्थागत पहुँच पगेको छ।
12.43 छोटो अर्तधको सीपमूलक तालीम सञ्चालन कायावर्तध, २०७७ स्र्ीकृत र्ई प्रदे ि तहबाट
कल २१ हिार प्रजिक्षाथीलाई तातलम प्रदान गररएको छ। त्यसैगरी ८४८ प्रजिक्षकलाई
क्षमता अतर्र्ृवि तातलम उपलधध गराइएको छ।
12.44 र्ैदजिक रोिगारीबाट फवकाएका तथा स्र्दे िमै रहेका १४ हिार ५ सय र्ेरोिगार यर्ाहरूको
सीप परीक्षण गररएको छ।
12.45 तनिी प्रावर्तधक तथा व्यर्सावयक जिक्षण सां स्थाहरूको नर्ीकरण अनलाईन प्रणालीबाट गना
िरुर्ात गररएको छ।

नमूना वर्द्यालय

12.46 आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा थप १०० गरी २०७७ असार मसान्तसम्म ४२२ सामदावयक
वर्द्यालयलाई नमना वर्कासका लातग छनौट गररएको छ। यसबाट सामदावयक वर्द्यालयको
गणस्तर अतर्र्ृवि र्ई सार्ाितनक जिक्षाप्रतत सर्ासाधारणको वर्श्वास बढ्ने अपेक्षा गररएको
छ।

साक्षरता तथा तनरन्तर जिक्षा

12.47 आतथाक र्र्ा २०76/७७ सम्म ५३ जिल्ला साक्षर घोर्णा र्एका छन् । दई र्र्ातर्त्र सबै
जिल्ला साक्षर घोर्णा गने गरी चाल आतथाक र्र्ाको अन्त्यसम्ममा अछाम, मग, िम्ला,
कातलकोट, कैलाली, डोटी, बाुँके, काठमाडौं, कवपलर्स्त र ताप्लेिङ गरी 10 र आगामी
आतथाक र्र्ामा बझाङ, बािरा, कञ्चनपर र महोत्तरी गरी थप 4 जिल्ला साक्षर घोर्णा गने
गरी कायाक्रम सञ्चालन गररएको छ।

वर्द्यालय ददर्ा खािा कायाक्रम

12.48 आतथाक र्र्ा २०७७/७८ दे जख सबै जिल्लाका पूर् ा प्राथतमक कक्षादे जख कक्षा ५ सम्म अध्ययन
गने सबै वर्द्याथीका लातग ददर्ा खािाको व्यर्स्था गररएको छ। यस कायाक्रमबाट दे िर्रका
२९ लाख ९ हिार ५ सय ३७ वर्द्याथी प्रत्यक्षरूपमा लार्ाजन्र्त र्एका छन्। यसबाट
वर्द्याथीको तनयतमतता दरमा र्ृवि र्ई तसकाइ उपलजधधमा सधार हने अपेक्षा गररएको छ।
12.49 चाल आतथाक र्र्ामा वर्श्व खाद्य कायाक्रमको सहयोगमा िािरकोट, दै लेख, डोटी, अछाम, बािरा,
बझाङ र दाचल
ा ा गरी ७ जिल्लाका १ लाख ५६ हिार ४ सय १० वर्द्याथीका लातग ददर्ा
खािा कायाक्रम सञ्चालनमा रहे को छ। ददर्ा खािा कायाक्रमको मापदण्ड तथा मागादिान

201
 तिम
ा ा र्ई कायाान्र्यनमा रहे को छ।
वर्ज्ञान तथा सूचना प्रवर्तध
12.50 मलकर्र सञ्चातलत २७ हिार ८ सय १३ सामदावयक वर्द्यालय मध्ये ११ हिार ३ सय
६६ अथाात ४०.९ प्रततित वर्द्यालयहरूमा कम्प्यटर सवर्धा पगेको छ। यसमध्ये ६,६७६
वर्द्यालयहरूले जिक्षण तसकाइ वक्रयाकलापमा सूचना प्रवर्तधको प्रयोग गदै आएका छन्।
आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फागनसम्म १,०१२ माध्यतमक वर्द्यालयमा सूचना प्रवर्तध
प्रयोगिाला (ICT Lab) स्थापना र्एको छ।
12.51 राविय वर्ज्ञान प्रवर्तध वर्कास तथा समन्र्य पररर्द् गठन र्एको छ। रे तडयोधमी पदाथाको
उपयोग तथा तनयमन सम्बन्धमा व्यर्स्था गना बनेको ऐन कायाान्र्यनमा रहेको छ।
12.52 प्रदे ि नां.२ को बददाबास र सदूरपजिम प्रदे िको धनगढीमा वर्तधवर्ज्ञान प्रयोगिाला स्थापना
र्ई सञ्चालनमा आएको छ।
12.53 नगरकोट जस्थत राविय र्ेधिालाबाट वर्तर्न्न क्याम्पसका र्ौततकिास्त्र वर्र्यमा अध्ययनरत
150 वर्द्याथीहरूले आकािीय वपण्डहरूको अध्ययन अनसन्धान गने अर्सर प्राि गरे का
छन्। खगोल तथा अन्तररक्ष वर्ज्ञानसम्बन्धी स्कूल सञ्चालन गनाको लातग आर्श्यक तयारी
र्इरहे को छ ।

स्र्ास््य क्षेत्र

12.54 आतथाक र्र्ा 207७/7८ मा कल मूल्य अतर्र्ृविमा स्र्ास््य तथा सामाजिक क्षेत्रको योगदान
अजघल्लो आतथाक र्र्ाको १.७५ प्रततितको तलनामा सीमान्त सां कचन र्ई १.७३ प्रततित
रहेको अनमान छ। चाल आतथाक र्र्ामा यस क्षेत्रको कल मूल्य अतर्र्ृवि र्ृविदर र्ने आतथाक
र्र्ा 207६/7७ को ५.२ प्रततितको तलनामा र्ृवि र्ई ६.५३ प्रततित रहने अनमान छ।
12.55 स्र्ास््य क्षेत्रका सूचकमा उल्ले्य सधार हुँदै गएको छ। दक्ष प्रसतीकमीबाट प्रसती गराउने
र स्र्ास््य सां स्थामा गई प्रसती गराउने गर्ार्ती मवहलाको सां ्या बढ्दै गएको छ। 2077
फागनसम्ममा दक्ष प्रसतीकमीबाट प्रसतत गराउने गर्ार्ती मवहला र स्र्ास््य सां स्थामा गई
प्रसतत गराउने गर्ार्ती मवहलाको प्रततित क्रमि: 79.3 र 77.7 रहेको छ। नर्िात जिि
मृत्यदर, जिि मृत्यदर, पूणा रूपमा सबै प्रकारका खोप लगाउने बालबातलकाको प्रततित
लगायतका अन्य स्र्ास््य सूचकाङ्कमा सधार आएको छ।

तातलका 1२(त): स्र्ास््यसम्बन्धी सूचकहरू (2077 फागन)

सूचक मान
कल प्रिनन दर (सङ्‍्या प्रतत मवहला) 2.0
पररर्ार तनयोिनका साधन प्रयोगकताा दर (सबै तररका, प्रततित) 46.7
नर्िात जिि मृत्यदर (प्रतत १००० िीवर्त िन्ममा, िन्मेको 28 ददनतर्त्र) 16
जिि मृत्यदर (प्रतत १००० िीवर्त िन्ममा, िन्मेको 1 र्र्ातर्त्र) 25

202
 ५ र्र्ामतनको बाल मृत्यदर (प्रतत १००० िीवर्त िन्ममा) 28
कम्तीमा ४ पटक गर्ा िाुँच गराउने गर्ार्ती मवहलाको प्रततित 77.8
दक्ष प्रसतीकमीबाट प्रसूतत गराउने गर्ार्ती मवहलाको प्रततित 79.3
स्र्ास््य सां स्थामा प्रसूती गराउने गर्ार्ती मवहलाको प्रततित 77.7
पूणा रूपमा सबै प्रकारका खोप लगाउने बालबातलकाको प्रततित 70.2
स्रोतिः स्र्ास््य तथा िनसङ्‍्या मन्त्रालय, 2077

कोतर्ड-१९ रोकथाम, तनयन्त्रण र उपचार

12.56 आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फागनसम्म २२ लाख १२ हिार ७ सय ९8 व्यजिको
वप.तस.आर. परीक्षण गररएकोमा २ लाख ७५ हिार १ सय ७८ व्यजिमा कोरोना पोिेवटर्
दे जखएको छ। २०७७ फागनसम्म ३ हिार १४ वर्रामीको मृत्य र्एको छ र्ने २ लाख
७१ हिार २ सय ४९ वर्रामी तनको र्एका छन् । आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा २ लाख
९८ हिार ८ सय २९ वप.तस.आर. परीक्षण गररएकोमा १७ हिार १ सय ७७ मा कोरोना
पोिेवटर् दे जखएको तथयो।
12.57 कोतर्ड-19 बाट सां क्रतमत व्यजिको परीक्षण, उपचार तथा व्यर्स्थापनको लातग 2077
फागनसम्म 54 कोतर्ड अस्पताल, 125 कोतर्ड जक्लतनक र 36 तनिी एर्म् 48 सरकारी
गरी िम्मा 84 कोतर्ड ल्यार् सञ्चालन गररएको छ । साथै, 2077 फागनसम्म सबै प्रदे िमा
22 हिार 1 सय 27 क्र्ारे न्टाइन बेड, 13 हिार 7 सय 72 आइसोलेसन बेड, 1,154
आई.तस.य. बेड, 475 र्ेजन्टलेटर र 676 हाई तडपेन्डेन्सी यतनट तनमााण गररएको छ।
12.58 आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म कोतर्ड-१९ तयारी र अत्यार्श्यक सघन उपचार
व्यर्स्थापनसम्र्न्धी तातलम (COVID-19 Preparedness and Essential Critical Care
Management) ३३ स्र्ास््यकमीले तलएका छन्। त्यसै गरी, कोतर्ड-१९ तयारी र
व्यर्स्थापनसम्र्न्धी प्रजिक्षक प्रजिक्षण तातलम (ToT on COVID-19 Preparedness and
Response) 48 स्र्ास््यकमीले तलएका छन्।
12.59 कोतर्ड-19 महामारी व्यर्स्थापनको लातग आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म रु.4
अर्ा 52 करोड 44 लाख 72 हिार खचा र्एको छ। आतथाक र्र्ा 2076/77 मा यस्तो
खचा रु. 2 अर्ा 17 करोड 95 लाख 7 हिार रहे को तथयो।
12.60 आतथाक र्र्ा 2077/78 मा प्राथतमकताको आधारमा दे िर्रर नै कोतर्ड १९ वर्रूद्घको
खोप लगाउन िरु र्एको छ। २०७७ फागनसम्ममा १६ लाख ७३ हिार २ सय २७
व्यजिले पवहलो चरणको खोप लगाएका छन्।

स्र्ास््य सेर्ा र सवर्धामा वर्स्तार

12.61 २०७७ फागनसम्ममा 125 अस्पताल, 205 प्राथतमक स्र्ास््य केन्ि, 3,870 स्र्ास््य
चौकी, 395 आयर्ेददक अस्पताल र 2,626 उपस्र्ास््य चौकी गरी 7,221 स्र्ास््य
सां स्थाहरू सञ्चालनमा रहेका छन्। २०७६ फागनसम्म यस्तो सां ्या 7,154 रहेको तथयो।
203
 सबै स्थानीय तहको हरे क र्डामा एक स्र्ास््य सां स्था रहने व्यर्स्थाअनसार २०७६
असारसम्म 1,200 आधारर्ूत स्र्ास््य सेर्ा केन्ि सञ्चालन र्एकोमा आतथाक र्र्ा
2076/77 मा 1,426 आधारर्ूत स्र्ास््य सेर्ा केन्ि थप र्ई २०७७ असारसम्म यस्तो
सां ्या २,६२६ पगेको छ।
तातलका १२(त): स्र्ास््य सां स्था, िैय्या र िनिजिको वर्र्रण
2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2077
वर्र्रण
असारसम्म असारसम्म असारसम्म असारसम्म असारसम्म असारसम्म असारसम्म फागनसम्म

१. िम्मा स्र्ास््य सां स्था ४४८५ ४५०५ ४५99 4503 4513 5717 7154 7221
क) अस्पताल १०७ ११६ १16 116 123 125 125 125
ख) प्राथतमक २१५ २१५ २1६ 200 203 203 203 205
स्र्ास््य
ग) केन्िचौकी
स्र्ास््य २१७५ ३७९० ३8८३ 3803 3803 3805 3805 3870
घ) आयर्ेददक २९३ ३८४ ३८४ 384 384 384 395 395
और्धालय
ङ) उपस्र्ास््य 16 - - - - 1200 2626
चौकी/आधारर्ूत 9 2626
5
स्र्ास््य सेर्ा केन्ि
२. अस्पताल िैयय
् ा ७५५० ७६४० ७७४८ 8172 8172 8172 8172 11640
३. िम्मा िनिजि 87320 76894 77258 88882 90803 90946 90946 90369
क) डाक्टर २१५४ २४५७ २५50 0 2550 2640 2640 2640 2640
ख) नसा/अ.न.मी. ९५३५ २०३४ २०४२ २०510 20653 20653 20653
ग) कवर्राि ३९४ ४८५ 6 570 ३ 570 2 613 613 613 613
घ) र्ैद्य ३६० ४५१ ६ ४५१ 693 0 693 693 693 693
ङ) स्र्ास््य सहायक ११५५ ११५५ १2६४ 12646 4 14347 14347 14347 14347
(हे.अ., अ.हे .ब.) १ 2
च) मवहला स्र्ास््य ६३३२ ५२०० ५२00 ५२००० 3 ५२००० 52000 52000 51423
स्र्यांसेवर्का ६ 0 0

स्रोतिः स्र्ास््य तथा िनसङ्‍्या मन्त्रालय, 2077

स्र्यांसेवर्का
12.62 २०७७ फागनसम्म डाक्टर, नसा/अ.न.मी., कवर्राि, र्ैद्य, स्र्ास््य सहायक र मवहला
स्र्ास््य स्र्यांमसेवर्का गरी िम्मा स्र्ास््य िनिजि 90 हिार 3 सय 69 रहे को छ।
12.63 सबै प्रदे ि रािधानीमा 50 बेडको सरुर्ा रोग अस्पताल स्थापना गरी सञ्चालनमा ल्याउने
नेपाल सरकारको नीततअनरूप गण्डकी प्रदे िको पोखरामा 9 आई.तस.य. बेड र 6 र्ेजन्टलेटर
िडान गरी 50 बेडको सां क्रामक तथा सरुर्ा रोग अस्पताल सञ्चालनमा ल्याइएको छ र्ने
अन्य प्रदे िमा अस्पताल तनमााण काया अजघ बढाइएको छ।
12.64 आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा सरकारी, तनिी र सामदावयक स्र्ास््य सां स्थाबाट बवहरिमा
88.7 प्रततित, अन्तरिमा 4.1 प्रततित र आकजस्मक कक्षमा 7.2 प्रततित वर्रामीलाई
सेर्ा प्रर्ाह र्एको तथयो।

204
 तातलका १२(थ): प्रदे िअनसार स्र्ास््य सेर्ाबाट लार्ाजन्र्त िनसङ्‍्या
2076/77 २०७7/७8*
प्रदे ि
र्नाा बवहरि आकजस्मक र्नाा बवहरि आकजस्मक
प्रदे ि नां. 1 २८४४६८ ४९०५९१० ३७०७४६ १२६३५७ २७२६८२१ १६४९२३
प्रदे ि नां. 2 १५२९८८ ४५९१२९८ २१६२०६ ५९५५३ २७०५५४५ ९०१३६
बागमती ४८०२४३ ७३०६४२० ९९५३८२ २२०५३७ ३८१२७२३ ४८२०१३
गण्डकी ११५४१७ २६६५६५९ २४८२४६ ६४९७६ १६२६०५६ ११९८५३
लजम्बनी २४३७६३ ५३६६९५६ ३४९४६५ १२५६७७ ३२१३८७४ १९११८४
कणााली ४२३४३ १९५०६२८ ५६९३२ २६५४५ १३२०४५३ ३४१५८
सदूरपजिम २९९८० २४६३६४९ १४०५९९ ३७५४५ १८६७२०९ ९७५६०
कल १३४९२०२ २९२५०५१९ २३७७५७६ ६६११९० १७२७२६८१ ११७९८२७

स्रोतिः स्र्ास््य तथा िनसङ्‍्या मन्त्रालय, 2077 फागनसम्मको

*

12.65 वर्स्ताररत खोप तथा पोतलयो खोप कायाक्रम अन्तगात तब.तस.जि. भ्याजक्सन, वटटानस वर्रूिको
खोप, डी. पी. वट., हेपाटाईवटस तब. (तेस्रो) लगायत ११ वर्तर्न्न खोप सेर्ा उपलव्ध गराइएको
छ। दादरा रूर्ेला खोप अतर्यान सञ्चालन गरी आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा दे ि र्रका ९
मवहनादे जख ५ र्र्ासम्मका २५ लाख ६३ हिार ८ सय १० बालबातलकाले दादरा रूर्ेला
खोप लगाएका छन्।
12.66 आतथाक र्र्ा 2076/77 मा 4 लाख ७7 हिार 3 सय 1 लाई पोतलयो खोप खर्ाइएको
तथयो र्ने आतथाक र्र्ा २०७7/७8 को फागनसम्म ३ लाख 59 हिार ९3
बालबातलकाहरूलाई पोतलयो खोप खर्ाउने कायाक्रम सम्पन्न र्एको छ।
तातलका १२(ध): वर्स्ताररत खोप एर्म् राविय पोतलयो खोप (सङ्‍्यामा)
सू चकाङ्क २०७३/७४ २०७४/७5 2075/76 2076/7७ 207७/7८*
वर्.तस.जि. भ्याजक्सन ५६९७५१ ५७३७९६ ५६५०२९ ५३३६७३ ४०९२२८
तड.वप.टी. हेपाटाईवटस तब ५३९६९८ ५०९९७९ ५३७१६८ ४८३३३७ ३६९६११
(तेस्रो मात्रा)
पोतलयो (तेस्रो) ५३६१९१ ४९७१२६ ५१९२४७ ४७७३०१ ३५९०९३
दादरा वर्रूि खोप ५२४३३२ ४०९७७१ ४४५२२१ ४२६८३८ ३२३८०९
वटटानस ४८६२२७ ४७२०६९ ४८६२२९ ४४७४९९ २९९०३९
दादरा रूर्ेला खोप अतर्यान - - - २५६३८१० -
कोतर्ड 19 वर्रुिको खोप - - - - १६,७३,२२७
स्रोतिः स्र्ास््य तथा िनसङ्‍्या मन्त्रालय, 2077 *
फागनसम्मको

12.67 स्र्ास््य सेर्ाको महत्त्र्पूणा अिको रूपमा रहे को पररर्ार तनयोिन तथा सरजक्षत मातृत्र्को
लातग आतथाक र्र्ा २०७6/77 मा पररर्ार तनयोिनका अस्थायी साधनको नयाुँ प्रयोगकताा
6 लाख 82 हिार 5 सय 52 रहेका छन्। आतथाक र्र्ा 2075/76 मा यस्तो सां ्या
७ लाख ५३ हिार 7 सय 5 रहेको तथयो।
12.68 आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा २७ हिार ६ सय ६६ क्षयरोगका वर्रामीले स्र्ास््य सां स्थाबाट

205
 सेर्ा तलएकोमा आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फागनसम्म यस्तो सां ्या १८ हिार ४ सय
४७ रहे को छ।
12.69 नेपालमा औलो रोग क्रमि: तनयन्त्रण हुँदै गएको दे जखन्छ। आतथाक र्र्ा २०७6/77 मा
2 लाख 52 हिार 1 सय 55 व्यजिको रि नमना परीक्षण गदाा 619 मा औलो रोग
दे खा परे को तथयो। आतथाक र्र्ा २०७५/७६ मा १ लाख ९९ हिार ९ सय २७ व्यजिको
रि नमना परीक्षण गदाा १ हिार ६५ मा यस्तो रोग दे खा परे को तथयो।
12.70 आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फागनसम्म हात्तीपाईले रोग तनर्ारणका लातग 1२ जिल्लामा
कररब ५१ लाख १० हिार व्यजिलाई हात्तीपाइले रोग वर्रुिको और्तध खर्ाइएको छ।
आतथाक र्र्ा 2076/77 मा 1३ जिल्लाका 5४ लाख ६5 हिार 2 सय 83 व्यजिलाई
हात्तीपाइले रोग वर्रुिको और्तध खर्ाइएको तथयो।
12.71 आतथाक र्र्ा २०७6/77 मा आमाबाट बच्चामा सने एच.आई.र्ी. को रोकथाम (PMTCT)
कायाक्रममा आर्ि १04 गर्ार्ती मवहला सवहत १9 हिार 2 सय 11 एच.आई.र्ी
सां क्रतमतलाइा 80 एन्टी रे ट्रो वट्रट्मेन्ट (ART) केन्िबाट एन्टी रे ट्रो र्ाइरल (ARV) और्तध
वर्तरण गररएको छ। आतथाक र्र्ा २०७५/७६ मा १३३ गर्ार्ती मवहला सवहत १७ हिार
९ सय ८७ एच.आई.र्ी सां क्रतमतलाइा ७८ एन्टी रे ट्रो वट्रट्मेन्ट केन्िबाट एन्टी रे ट्रो र्ाइरल
और्तध वर्तरण गररएको तथयो।
12.72 िहीद धमार्ि राविय प्रत्यारोपण केन्िमा आतथाक र्र्ा २०७५/७६ असारसम्ममा 646
वर्रामीको मृगौला र 4 वर्रामीको कलेिो प्रत्यारोपण गररएको तथयो। आतथाक र्र्ा
२०७६/७७ असारसम्ममा ६९२ वर्रामीको मृगौला र 5 वर्रामीको कलेिो प्रत्यारोपण
गररएकोमा चाल आतथाक र्र्ाको फागनसम्ममा थप १8 वर्रामीको मृगौला प्रत्यारोपण र 1
वर्रामीको कलेिो प्रत्यारोपण गररएको छ।
12.73 आतथाक र्र्ा २०७6/77 मा राविय िनस्र्ास््य प्रयोगिालाबाट १ लाख 67 हिार १ सय
४३ व्यजिलाई प्रयोगिाला सेर्ा प्रदान गररएको मा आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागन
सम्म िम्मा 1 लाख 96 हिार 7 सय 45 व्यजिलाई प्रयोगिाला सेर्ा प्रदान गररएको
छ। आतथाक र्र्ा 207६/7७ को सोही अर्तधमा ७८ हिार व्यजिलाई प्रयोगिाला सेर्ा
प्रदान गररएको तथयो।
12.74 आतथाक र्र्ा २०७७/७८ फागनसम्म िहीद गांगालाल राविय हृदय रोग केन्िबाट २४६
वर्रामीले मटको र्ल्र्को तनिःिल्क िल्यवक्रया, ५४१ वर्रामीले वर्तर्न्न प्रकारको मटको
िल्यवक्रया र ४,२८६ वर्रामीले क्याथल्याब सेर्ा पाएका छन्।
12.75 आतथाक र्र्ा २०७7/७8 पर्सम्म मेतडकल जचवकत्सकतफा 24 हिार 8 सय 14 र दन्त
जचवकत्सकतफा 3,663 गरी 28 हिार 4 सय 77 जचवकत्सक नेपाल मेतडकल काउजन्सलमा
दताा र्एका छन्। आतथाक र्र्ा 2076/77 पर्सम्म मेतडकल जचवकत्सकतफा २3 हिार 1

206
 सय ४६ र दन्त जचवकत्सकतफा 3,200 गरी 26 हिार 3 सय 46 जचवकत्सक नेपाल
मेतडकल काउजन्सलमा दताा र्एका तथए।
चाटा 12(च): नेपाल मेतडकल काउजन्सलमा दताा र्एका जचवकत्सक (सां्यामा)

१८००० १६५५९
१५४८५
१६०००
१४०००
१२०००
१०००० ८२५५
७६६१
८०००
६०००
४००० २०८२ २२२७
१११८ १४३६
२०००
०
परुर् मवहला परुर् मवहला परुर् मवहला परुर् मवहला

मेतडकल जचवकत्सक दन्त जचवकत्सक मेतडकल जचवकत्सक दन्त जचवकत्सक

२०७६ पर् २०७७ पर्

स्रोत: नेपाल मेतडकल काउजन्सल, २०७७

12.76 आतथाक र्र्ा 2076/77 को फागनसम्म नेपाल नतसाङ् काउजन्सलमा दताा र्एका नसाहरूको
सङ्‍्या 60 हिार 7 सय 95 रहेकोमा आतथाक र्र्ा २०७7/78 फागनसम्म सो सङ्‍्या
62 हिार 75 पगेको छ। आतथाक र्र्ा २०७6/७7 फागनसम्म नेपाल नतसाङ् काउजन्सलमा
33 हिार 7 सय 24 अ.न.मी. दताा र्एकोमा आतथाक र्र्ा 2077/2078 फागनसम्म
यस्तो सां ्या 35 हिार 1 सय 68 पगेको छ।

स्र्ास््य तबमा तथा तनिःिल्क स्र्ास््य सेर्ा

12.77 आतथाक र्र्ा 2076/77 असारसम्ममा 58 जिल्लाका 563 स्थानीय तहमा स्र्ास््य बीमा
कायाक्रम वर्स्तार र्एकोमा आतथाक र्र्ा 2077/78 फागनसम्म यस्तो कायाक्रम 69
जिल्लाका 110 स्थानीय तहमा थप र्ई 673 स्थानीय तहमा वर्स्तार र्इसकेको छ। यस
कायाक्रममा 7 लाख 42 हिार 1 सय 92 पररर्ारका 37 लाख 10 हिार 9 सय 62
सदस्य तबतमत र्एका छन्।
12.78 राविय तनिःिल्क स्र्ास््य सेर्ा कायाक्रम अन्तगात २५ िैय्यासम्मका अस्पतालबाट ७०,
प्राथतमक स्र्ास््य केन्िबाट ५८, स्र्ास््य चौकी, सहरी स्र्ास््य केन्ि र सामदावयक स्र्ास््य
इकाईबाट ३8 अत्यार्श्यक और्धी तनिःिल्क वर्तरण हुँदै आएको छ।

207
 तातलका १२(न): तन:िल्क स्र्ास््य सेर्ा कायाक्रम
वर्र्रण २०७३/७४ २०७४/७५ 2075/76 2076/77 २०७७/७८*
तन:िल्क और्धी वर्तरण गने स्र्ास््य सां स्थाको सां ्या
उप-स्र्ास््य चौकी २५ २५ ३८ ३८ ३८
स्र्ास््य चौकी २७ २७ 38 ३८ ३८
प्राथतमक स्र्ास््य केन्ि ५८ ५८ ५८ 58 58
२५ िैया सम्मका अस्पताल ७० ७० ७० ७० ७०
स्रोतिः स्र्ास््य तथा िनसङ्‍्या मन्त्रालय, 2077 *फागनसम्मको

वर्पन्न नागररक और्तध उपचार

12.79 आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा ५4 हिार 8 सय 86 तबपन्न र्गाका नागररकलाई क्यान्सर,
मट, मृगौला लगायतका रोगको तन:िल्क और्धी उपचार सेर्ा प्रदान आतथाक र्र्ा
२०७७/७८ को फागनसम्म थप ३9 हिार 2 सय 79 वर्रामीले यस्तो सेर्ा प्राि गरे का
छन।
तातलका १२(प): वर्पन्न नागररक और्तध उपचार (सां ्यामा)
वर्र्रण २०७३/७४ २०७४/७५ 2075/76 २०७6/७7 2077/78*
क्यान्सर 8643 10608 37121 34667 22714
मट 3342 4276 6828 5761 4693
मृगौलाको उपचार
हेमोडायलातसस 2197 4110 4574 5657 6904
पेररटोतनयल डायलातसस 88 188 221 191 170
प्रत्यारोपण 142 252 76 1031 370
और्तध उपचार 198 936 1293 550 802
सेरो पोिेवटर् 49 131
पावकान्सन्स 17 77 377 364 179
अल्िाइमर 9 24 121 117 46
हेड इन्िरी 67 521 761 840 491
स्पाइनल इन्िरी 182 539 1547 1856 793
तसकलसे ल एतनतमया 500 1114 1026 3803 2040
िम्मा 15385 22675 53945 54886 39279

स्रोतिः स्र्ास््य तथा िनसङ्‍्या मन्त्रालय, 2077 *फागनसम्मको

खानेपानी तथा सरसफाइ

12.80 २०७७ असारसम्म आधारर्ूत खानेपानीको पहुँच पगेको िनसङ्‍्या 91.० प्रततित रहे कोमा
२०७७ फागनसम्म यस्तो िनसां ्या 91.5 प्रततित पगेको छ। आतथाक र्र्ा 2077/78
को फागनसम्म थप 1 लाख 55 हिार 8 सय 8 िनसां ्या आधारर्ूत खानेपानीको
सवर्धाबाट लार्ाजन्र्त र्एका छन्।

208
 तातलका 1२(फ): आधारर्ूत खानेपानी तथा सरसफाइको जस्थतत (कल लार्ाजन्र्त िनसां ्याको प्रततित)
सूचकहरू २०७७ असारसम्म २०७६ फागनसम्म 2077 फागनसम्म
आधारर्ूत खानेपानी सेर्ा 91.० 9०.० 91.5
आधारर्ूत सरसफाइ 100.० 100.० 100.०
उच्च मध्यमस्तरको खानेपानी 23.० २2 23.8
प्रिोधनसवहतको ढल प्रणाली 2.1 - 2.1

स्रोतिः खानेपानी मन्त्रालय 2077

12.81 २०७७ असारसम्म 23.० प्रततित नागररकमा उच्च तथा मध्यमस्तरको गणस्तरीय खानेपानी
सेर्ाको पहुँच पगेको तथयो र्ने २०७७ फागनसम्म यस्तो िनसां ्या 23.8 प्रततित पगेको
छ।
12.82 “एक घर एक िौचालय” को अर्धारणाबमोजिम ित प्रततित िनसां ्यामा आधारर्ूतस्तरको
सरसफाइको पहुँच पगेको छ।
12.83 आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म वर्तर्न्न खानेपानी तथा सरसफाइ
कायाक्रम/आयोिना अन्तगात थप २ लाख 47 हिार 3 सय 25 िनसां ्या उच्च तथा
मध्यमस्तरको खानेपानी तथा सरसफाइ सेर्ाबाट लार्ाजन्र्त र्एका छन्। आतथाक र्र्ा
२०७६/७७ मा यस्तो िनसां ्या 1 लाख 90 हिार 2 सय 92 रहेको तथयो।
तातलका १२(ब): खानेपानी तथा सरसफाईबाट लार्ाजन्र्त िनसां ्या (सां ्यामा)
आयोिना/कायाक्रम २०७६/७७ २०७७/७८*

तेस्रो साना सहरी खानेपानी आयोिना ५०५७० ३१३३९

सहलगानी खानेपानी तथा सरसफाइ कायाक्रम ४६५३४ ८८४८१
खानेपानी गणस्तर सधार कायाक्रम ६१७४३ २०३९०
िलर्ाय अनकूतलत बृहत खानेपानी आयोिना 31445 7115
मेलम्ची खानेपानी आयोिना - 100000
िम्मा लार्ाजन्र्त िनसां ्या 190292 247325
स्रोत: खानेपानी मन्त्रालय, २०७७ फागनसम्म
*

12.84 खानेपानी अन्तगातका सम्र्जन्धत वर्कास आयोिनामा सञ्चातलत कायाक्रमबाट प्रावर्तधक,

सामाजिक तथा आतथाक सबै क्षेत्रहरूमा रोिगारीको तसिाना र्ई दक्ष र अदक्ष गरी २0 हिार
र्न्दा बढी िनिजिले रोिगारी पाएका छन्।
12.85 मेलम्ची खानेपानी आयोिना पवहलो चरण अन्तगात हे डर्क्सा, सरुि र पानी प्रिोधन केन्ि
तनमााण तथा सामाजिक उत्थान कायाक्रमको र्ौततक उपलजधध २०७७ असारसम्म ९७.3
प्रततित रहे कोमा २०७७ फागनसम्म यस्तो उपलजधध ९८.९ प्रततित रहेको छ। उि
आयोिना अन्तगात सञ्चातलत पानी प्रिोधन केन्िको तनमााण काया सम्पन्न र्एको छ।
बहप्रततजक्षत मेलम्ची खानेपानी आयोिनाको सरुङ तनमााण सम्पन्न र्ई परीक्षणको क्रममा
काठमाडौंमा पानी वर्तरण गना थातलएको छ।

209
12.86 मेलम्ची खानेपानी आयोिनाको दोस्रो चरण अन्तगात याङग्री र लाके खोलाको पानी ल्याउन
आतथाक र्र्ा 2077/78 फागनसम्म म्य प्रर्ेि मागा तनमााण तथा र्ातार्रणीय प्रर्ार्
मूल्याङ्कनको काया र्इरहेको छ। साथै म्य प्रर्ेि मागाको आधार तह तथा सहायक आधार
(Base Layer and Sub-base Layer) र पलहरूको िग तनमााण कायाको 15 प्रततित र्ौततक
उपलजधध हातसल र्एको छ।
12.87 २०७७ असारसम्ममा काठमाडौं उपत्यका खानेपानी सधार आयोिना अन्तगात काठमाडौं
उपत्यकाको तीन जिल्लाहरूमा कल 76.2 वक.मी. थोक वर्तरण प्रणाली (Bulk Distribution
Network) तनमााण र्एकोमा २०७७ फागनसम्ममा ७६.९ वक.मी. तनमााण सम्पन्न र्एको छ।
12.88 िलर्ाय अनकूतलत बृहत खानेपानी आयोिना अन्तगात १,७०० मीटरसम्म पानी पम्प गरी
गणस्तरीय पयााि खानेपानीको व्यर्स्था गने कायाक्रम अन्तगात आतथाक र्र्ा 2077/78 को
फागनसम्म वर्िेश्वरी-चौरिहारी, रुकम बृहत पजम्पङ खानेपानी आयोिना सम्पन्न र्ई ७,115
िनसां ्या लार्ाजन्र्त र्एका छन्। आतथाक र्र्ा 2077/78 फागनसम्म कातलगण्की-तानसेन,
पाल्पा बृहत पजम्पङ खानेपानी आयोिना, गोखाा-दरौदी, गोखाा बृहत पजम्पङ खानेपानी आयोिना
र हरे -टतनबोटे डुँडेखोला बृहत पजम्पङ खानेपानी आयोिना, तसन्धपाल्चोकको तनमााण काया
95.० प्रततित सम्पन्न र्एको छ।
12.89 तराई मधेस क्षेत्रमा र्ूतमगत पानीको सतह घटे को र आसे तनक लगायतका प्रदर्ण रहे कोमा
तराई मधे िका 18 जिल्लाहरूमा तराई मधेि खानेपानी सधार आयोिना अन्तगात आतथाक
र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म 544 खानेपानी आयोिना (तडप ट्यूर्ल
े तथा ओर्रहेड
ट्याांक) को तनमााण काया िरु र्ई 40 प्रततित र्ौततक उपलधधी हातसल र्एको छ।
12.90 खानेपानी गणस्तर सधार आयोिना अन्तगात २०७७ फागनसम्म 2 आयोिना सम्पन्न र्ई
20 हिार 3 सय 90 िनसां ्या लार्ाजन्र्त र्एका छन्। सबै प्रदे िमा खानेपानी गणस्तर
परीक्षण प्रयोगिाला सञ्चालनमा आएका छन् र गणस्तर परीक्षण प्रयोगिाला सवहतको गाडी
(र्ाटर एम्बलेन्स) सेर्ा सञ्चालनमा आई २०७७ फागनसम्म 8 लाख ९० हिार ८ सय
१0 िनासां ्या खानेपानी गणस्तर परीक्षण सेर्ार्ाट लार्ाजन्र्त र्एका छन्।
12.91 आतथाक र्र्ा 2076/77 फागनसम्म 92.6 प्रततित सम्पन्न र्एको गहे श्वरी जस्थत
फोहोरपानी प्रिोधन केन्िको बाुँवक तनमााण काया सम्पन्न र्ई सञ्चालनमा आएको छ।
12.92 २०७२ सालको वर्नािकारी र्ूकम्पबाट क्षतत पगेका 1,300 र्न्दा बढी खानेपानी आयोिना
मध्ये ८47 आयोिना २०७७ असारसम्म सम्पन्न र्ई ३ लाख ६३ हिार ९ सय १०
िनसां ्या लार्ाजन्र्त र्एकोमा २०७७ फागनसम्म थप 34 आयोिनाको ममात सम्पन्न र्ई
थप 20 हिार 1 सय 60 िनसां ्या खानेपानी तथा सरसफाइ सेर्ाबाट लार्ाजन्र्त र्एका
छन्।
12.93 २०७७ फागनसम्म धोबीघाट ढल प्रिोधन केन्ि (7 करोड 40 लाख तलटर प्रततददन),

210
 सल्लाघारी ढल प्रिोधन केन्ि (1 करोड 42 लाख तलटर प्रततददन) र बालकमारी ढल
प्रिोधन केन्ि (1 करोड 75 लाख तलटर प्रततददन) को तडिाइन सम्पन्न र्ई 26.० प्रततित
तनमााण काया सम्पन्न र्एको छ।

यर्ा तथा खेलकूद

12.94 राविय यर्ा पररर्द अन्तगात आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा ५८५ यर्ाहरूले उद्यमिीलता
तथा वर्त्तीय साक्षरता तातलम तलएकोमा आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फागनसम्म यस्तो
तातलम तलनेको सां ्या 417 रहेको छ। तातलम तलएका ४१७ यर्ाहरूलाई सहतलयतपूणा
किााका लातग बैंकहरूसुँग समन्र्य गराइएको छ।
12.95 कोरोना महामारी तथा डेि तनयन्त्रण तथा रोकथाम कायामा आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को
फागनसम्म २५ हिार ७ सय ४३ स्काउट स्र्यांसेर्क पररचालन र्एका छन्। आतथाक र्र्ा
२०७६/७७ मा यस्तो सां ्या २६ हिार ५ सय ८७ रहेको तथयो।
12.96 गत आतथाक र्र्ामा अन्तरााविय यर्ा ददर्सको ददन 9 िना प्रततर्ार्ान यर्ालाई िनही रु.1
लाख नगद परस्कार सवहत राविय यर्ा प्रततर्ा सम्मान प्रदान गररएकोमा आतथाक र्र्ा
2077/78 मा यस्तो परस्कार पाउनेको सां ्या 13 रहे को छ।
12.97 आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म लागू और्ध दव्यासनी तबरुि सचेतना मूलक 340
र वर्पद् व्यर्स्थापनसम्बन्धी 70 स्काउटले तातलम तलएका छन्।
12.98 यर्ा तथा साना व्यर्सायी स्र्रोिगार कोर् अन्तगात सञ्चातलत कायाक्रमबाट आतथाक र्र्ा
२०७६/७७ मा ५,202 व्यजि स्र्रोिार र्एकोमा आतथाक र्र्ा 2077/78 को
फागनसम्म यस्तो सां ्या 4,557 रहे को छ। उि कोर्माफात किाा तलई व्यर्साय सञ्चालन
गने व्यर्सायी र व्यर्साय आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा ५,6९४ बीतमत र्एकोमा आतथाक
र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म बीतमत हनेको सां ्या 1,498 रहेको छ।
12.99 आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा रावियस्तरका ७ प्रततयोतगता आयोिना गररएकोमा आतथाक
र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म रावियस्तरका ९ प्रततयोतगता आयोिना गररएको छ।
आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फागनसम्म २ अन्तराावियस्तरका खेलकूद बांगबन्ध िेख
मजिबर म्याराथन र 13औ ां कोररया ओपन अन्तरााविय र्चअ
ा ल कराुँते प्रततयोतगता सम्पन्न
र्एका छन्।
12.100 आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा स्थानीयस्तरका ७५ हिार खेलाडीले आधारर्ूतस्तरको र
रावियस्तरका १२ हिार खेलाडीले प्रारजम्र्क प्रजिक्षण तलएकोमा सो मध्येका उत्कृि ५९६
खेलाडीले राविय तथा अन्तराावियस्तरको प्रजिक्षण तलएका तथए। आतथाक र्र्ा २०७७/७८
को फागनसम्म स्थानीयस्तरमा १२ हिार ८ सय ११ खेलाडीले आधारर्ूत खेलकूद प्रजिक्षण
र २६० खेलाडीले रावियस्तरमा वर्िेर् प्रजिक्षण तलएका छन्।
12.101 आतथाक र्र्ा २०७७/७८ को फागनसम्म अन्तरााविय प्रततयोतगतामा पदक प्राि गरे का 254

211
 खेलाडीलाई सम्मान स्र्रूप मातसक र्त्ता रु.1 करोड 13 लाख 92 हिार उपलधध
गराइएको छ। आतथाक र्र्ा २०७६/७७ मा १७० अन्तरााविय पदक प्राि खेलाडीलाई
सम्मान स्र्रूप मातसक र्त्ता रु. १ करोड १२ लाख ८ हिार उपलधध गराइएको तथयो।
12.102 खेलग्राम तनमााणलाई छनौट र्एका १४० पातलका मध्ये आतथाक र्र्ा 2076/77 मा
खेलग्राम तनमााण िरु गरे का ६० पातलकालाई आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म
रु.15 करोड वर्त्तीय हस्तान्तरण गररएको छ।
12.103 तनमााणाधीन रििाला मध्ये आतथाक र्र्ा 2077/78 फागनसम्म ६,५०० दिाक क्षमताको
च्यासल रां गिालाको तनमााण काया ९० प्रततित सम्पन्न र्एको छ। इटहरी रां गिालाको ९८
प्रततित र पोखरा रििालको 80 प्रततित तनमााण काया सम्पन्न र्एको छ।

मवहला, बालबातलका तथा ज्येष्ठ नागररक

12.104 लैविक उत्तरदायी िासन व्यर्स्था सां स्थागत गदै मवहलाको सम्मातनत िीर्नयापनको र्ातार्रण
सतनजित गना राविय लैविक समानता नीतत, २०७७ तिम
ा ा गरी कायाान्र्यनमा ल्याइएको
छ। जिक्षा, स्र्ास््य, रोिगारी आय आिान लगायतका अर्सरमा मवहलाको पहुँच बढाउन
मवहला सिजिकरण, मवहला वहां साको अन्त्य र लैविक समानताको लातग वर्तर्न्न लजक्षत
कायाक्रम सञ्चालनमा रहेका छन्। लैविक बिेटको अर्धारणा प्रदे ि र स्थानीय तहको बिेट
तनमााणमा समेत आन्तररकीकरण गना िरु गररएको छ।
12.105 आतथाक रूपमा वर्पन्न र सामाजिक दृविले पछातड परे का मवहलालाई वर्िेर् प्राथतमकता ददुँ दै
आतथाक सिजिकरण र सामाजिक रूपान्तरण गरी मवहलाको समान वर्कास तथा राज्य
सञ्चालनका सम्पूणा तह र प्रवक्रयामा अथापूणा सहर्ातगता सवहतको सारर्ूत समानता कायम
गना रािपतत मवहला उत्थान कायाक्रम कायाान्र्यनमा ल्याइएको छ। गणस्तरीय स्र्ास््य
सेर्ाको पहुँच नपगेका दगाम तथा पहाडी जिल्लाका िवटल अर्स्थामा रहेका गर्ार्ती एर्म्
सत्केरी मवहला र जििको िीर्न रक्षाको लातग रािपतत मवहला उत्थान कायाक्रम अन्तगात
हर्ाई उिार गने गररएको छ। आतथाक र्र्ा 2076/77 मा प्रस्तत कायाक्रमले समेटेका
वर्तर्न्न दगाम तथा पहाडी जिल्ला एर्म् क्षेत्रका 87 गर्ार्ती तथा सत्केरी मवहलालाई हर्ाई
उिार गररएको तथयो र्ने चाल आतथाक र्र्ाको फागनसम्म 68 गर्ार्ती तथा सत्केरी
मवहलालाई हर्ाई उिार गररएको छ।
तातलका १२(र्): उिार गररएका गर्ार्ती तथा सत्केरी मवहलाको वर्र्रण
आतथाक र्र्ा उिार गररएका गर्ार्ती तथा सत्केरी मवहलाको सङ्‍्या

२०७५/७६ २६ िना

२०७६/७७ ८७ िना

२०७७/७८ *
६८ िना

िम्मा १८१ िना

*
स्रोतिः मवहला, बालबातलका तथा ज्येष्ठ नागररक मन्त्रालय, 2077 फागनसम्मको

212
12.106 गर्ार्ती तथा सत्केरी मवहलालाई हर्ाई उिार गने कायाक्रम सदूरपजिम र गण्डकी प्रदे िमा
समेत कायाान्र्यन र्इरहे को छ। चाल आतथाक र्र्ाको फागनसम्म सदूरपजिम प्रदे िमा 4
िना र गण्डकी प्रदे िमा 20 िना गर्ार्ती तथा सत्केरी मवहलालाई हर्ाई उिार गररएको
छ।
12.107 सां घ, प्रदे ि र स्थानीय तहको साझेदारीमा मवहला उद्यमिीलता सहिीकरण केन्ि स्थापना
तथा सञ्चालन गने सम्बन्धमा कायावर्तध स्र्ीकृत र्एको छ। सो बमोजिमका काया सञ्चालनका
लातग प्रत्येक प्रदे िबाट वर्तर्न्न १०/१० स्थानीय तहमा गरी िम्मा 70 स्थानीय तहमा
अनदान पठाइएको छ।
12.108 मानर् र्ेचवर्खन तथा मवहला वहां सामा परे का मवहला तथा वकिोरीलाई दीघाकालीन पनस्थाापना
गने उद्देश्यले सञ्चातलत मां गला-साहना दीघाकालीन पनस्थाापना केन्िमा हालसम्म आजश्रत २१
िना मध्ये २ िनालाई पाररर्ाररक पनतमालन गराइएको, २ िना र्ारतीय नागररकलाई स्र्दे ि
वफताा पठाइएको र १७ िना वहां सा पीतडतलाई दीघाकालीन पनस्थाापना सेर्ा प्रदान गररएको
छ। आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म थप ३ िना लैं तगक वहां सा पीतडतलाई मांगला-
साहना दीघाकालीन पनस्थाापना केन्िमा, ३ िनालाई मानर् सेर्ा आश्रममा र २ िनालाई
माइती नेपालमा पनस्थाापना गररएको छ।
12.109 सबै प्रदे ि एर्म् स्थानीय तहमा लैविक वहां सा तनर्ारण कोर् स्थापना गररएको छ। आतथाक
र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म 14 िना वहां सा पीतडतलाई रु.20 लाख क्षततपूतता स्र्रूप
प्रदान गररएको छ।
12.110 आतथाक र्र्ा २०७7/७8 को फागनसम्म 10 जिल्लामा सञ्चातलत अल्पकालीन पनस्थाापना
केन्िबाट मानर् वर्कास सूचकाङ्कमा पछातड परे का वर्तर्न्न जिल्लाका 437 वर्पन्न र वहां सामा
परे का मवहला तथा वकिोरीलाई िोजखम तथा बेचतबखन हन सक्ने अर्स्थाबाट उिार गररएको
छ। गत आतथाक र्र्ामा सो केन्िबाट 1,249 मवहला तथा वकिोरीलाई िोजखम तथा
बेचतबखन हन सक्ने अर्स्थाबाट उिार गररएको तथयो।
तातलका १२(म): पनस्थाापना केन्िबाट सेर्ा तलनेको वर्र्रण

जिल्ला २०७२/७३ २०७३/७४ 2074/75 2075/76 207६/7७ 2077/78*

जचतर्न ११२ ३६ २१२ १६५ २४९ २७
रूपन्दे ही ४११ १५७ ३३२ ३०३ १४८ 135
तसन्धपाल्चोक ३३ ६१ ३१ ३३ ३९ २५
कैलाली ७५ २७ २६७ २९ - -
पसाा २७८ १२१ २६४ १७२ २१७ ५४
बाुँके २५३ ६७ ४२ १२३ ९४ ३०
काठमाडौँ ४१ ४६ २२० २५ २५ १७
झापा ४९४ २९० ३२ २३७ १५५ ५८
कास्की - - ३५ ६० ५५ ३३

213
 जिल्ला २०७२/७३ २०७३/७४ 2074/75 2075/76 207६/7७ 2077/78*
सखेत - - १९९ ३२८ २६७ ५८
िम्मा 1697 805 1634 1475 1249 437
*
स्रोतिः मवहला, बालबातलका तथा ज्येष्ठ नागररक मन्त्रालय, 2077 फागनसम्मको

िोजखममा परे का बालबातलका र वकिोर वकिोरी

12.111 नेपाललाई सडक बालबातलका मि बनाउने राविय अतर्यान अन्तगात गत आतथाक र्र्ासम्ममा
१,४३३ िना बालबातलकालाई उिार गरी सां रक्षण तथा व्यर्स्थापन गररएको तथयो र्ने चाल
आतथाक र्र्ाको फागनसम्ममा १८८ िना (बालक-१६५, बातलका-23) सडक बालबातलकाको
उिार, सां रक्षण तथा व्यर्स्थापन गररएको छ ।
12.112 वहां सा, दव्यार्हार तथा िोर्णमा परे का बालबातलकाको आपतकालीन उिार, राहत, मनोवर्मिा,
पाररर्ाररक पनतमालन, पनएाकीकरण तथा पनस्थाापनाका लातग सञ्चालनमा रहे को बाल
हेल्पलाइन सेर्ा (१०९८) लाई आतथाक र्र्ा 2077/78 मा थप 6 जिल्ला (सां खर्ासर्ा,
इलाम, धनर्ा, बारा, कातलकोट, रूपन्दे ही) मा वर्स्तार गररएको छ। चाल आतथाक र्र्ाको
फागनसम्म यस सेर्ाबाट ४५० बालबातलका (बालक १९७, बातलका २५३) लाई वहां सा तथा
दव्यार्हारबाट उिार गरी सां रक्षण, राहत तथा पनस्थाापना सहायता प्रदान गररएको छ ।
सां रक्षण सहयोगको आर्श्यकता र्एका ५,२२२ बालबातलका (बालक- २०६७, बातलका-
३१५५) लाई बाल सां रक्षण सहायता प्रदान गररएको छ। गत आतथाक र्र्ामा 8,744
बालबातलका उि हेल्पलाइन सेर्ाबाट लार्ाजन्र्त र्एका तथए।
चाटा १२(छ): बाल हेल्पलाइन (१०९८) बाट लार्ाजन्र्त बालबातलका (सङ्‍्यामा)
8,744

10,000

8,000 5,222
4,697
4,047
4,069

6,000
3,711

3,501

3,155
3,385
2,410
1,885
2,184

1,892

1,803
2,226

1,837

2,067
1,819

1,285

1,664
1,582

4,000
1,520

1,073

1,125
1,153
840
680

2,000

बालक बातलका िम्मा

स्रोतिः केन्िीय बालकल्याण सतमतत, 2077

12.113 हराएका, बेर्ाररसे फेलापरे का र ओसारपसार तथा बेचतबखनमा परे का, सडक बालबातलकाको
उिार, सां रक्षण तथा व्यर्स्थापनका लातग सबै जिल्लामा जिल्ला प्रहरी कायाालय माफात

214
 बालबातलका खोितलास समन्र्य केन्ि नां. १०४ सेर्ा सञ्चालनमा ल्याइएको छ। चाल
आतथाक र्र्ाको फागनसम्म हराएका कल 1,988 बालबातलका मध्ये ९९३ बालबातलका
फेला परे का छन्। बेर्ाररसे फेला परे का ९७ बालबातलकामध्ये ४५ बालबातलकालाइा
पररर्ारमा पनतमालन गराइएको छ र्ने ५२ बालबातलकालाइा अस्थायी सां रक्षण सेर्ामा
राजखएको छ।
तातलका १२(य): हराएका बालबातलकाको सङ्‍्या

वर्र्रण २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७7/७8*

बालक १०४७ ९२३ १०५१ 831 425
हराएका
बातलका १७२५ १४०७ २३७१ 1898 1563
िम्मा २७७२ २३३० ३४२२ 2729 1988
हराएकामध्ये बालक ३५३ ४०७ ८२५ 690 221
फेला परे का बातलका ३६७ ६१० १७१५ 1529 772
िम्मा ७२० १०१७ २५४० 2219 993
बेर्ाररस फेला बालक ३२१ २८६ ३४० 242 52
परे का बातलका १५८ १५६ १७१ 95 45
िम्मा ४७९ ४४२ ५११ ३३७ 97
*
स्रोतिः मवहला, बालबातलका तथा ज्येष्ठ नागररक मन्त्रालय, 2077 फागनसम्मको

12.114 अपािता र्एका व्यजिको सरजक्षत, मयााददत र आत्मतनर्ार िीर्नयापनको लातग वर्तर्न्न
सां स्थासुँगको साझेदारी अर्धारणाबमोजिम नेपाल खगेन्ि नर्िीर्न केन्िमाफात वर्पन्न, बेसहारा
८५, कष्ठरोग तनर्ारण सां घमा १३५ र नेपाल अपाि मवहला सां घमा १० गरी िम्मा २३०
अपािता र्एका व्यजिलाई आर्ासीय पनस्थाापना सेर्ा उपलधध गराइएको छ।
12.115 आतथाक र्र्ा २०७६/७७ को फागनसम्म अन्तरााविय गैरसरकारी सां स्थाको सङ्‍्या २३७
रहेकोमा 7 सां स्थाको समयार्तध समाि र्ई हाल 230 कायम रहेका छन् र्ने समाि
कल्याण पररर्द्मा आर्िता र्ई अजस्तत्र्मा रहेका राविय गैरसरकारी सां स्थाको सङ्‍्या 52
हिार 7 सय रहेको छ।
12.116 समाि कल्याण पररर्दबाट स्र्ीकृतत प्राि गरे का अन्तरााविय/राविय गैरसरकारी सां स्थाबाट
चाल आतथाक र्र्ाको फागनसम्म रु.13 अबा 23 करोड पररचालन गरी कायाक्रम सञ्चालन
गररएको छ।
12.117 ज्येष्ठ नागररकको िीर्न सम्मातनत, सरजक्षत र व्यर्जस्थत बनाई उनीहरूको ज्ञान, सीप र
अनर्र्लाई उपयोग गना र अन्तरपस्ता ज्ञान सीप हस्तान्तरण गना ज्येष्ठ नागररक सेर्ा तथा
तमलन केन्ि सञ्चालनमा आएका छन। सबै प्रदे िमा गरी 114 र्ृिाश्रम सञ्चालनमा रहेका
छन्। ती र्ृिाश्रममा मवहला 1,380 र परुर् 1,071 गरी िम्मा 2,451 ज्येष्ठ नागररक
आजश्रत रहेका छन।

215
व्यजिगत घटना दताा
12.118 आतथाक र्र्ा २०७7/78 को फागनसम्म अनलाइान सूचना प्रणालीबाट व्यजिगत घटना दताा
गने स्थानीय तहको र्डा सङ्‍्या 4,032 र वर्द्यतीय प्रणालीमाफात घटना दताा गने सङ्‍्या
अतर्यानको िरुर्ातदे जख फागनसम्ममा 18 लाख 7 हिार 5 सय 33 पगेको छ। वर्गतका
र्र्ाको तलनामा पतछल्ला र्र्ामा वर्द्यतीय प्रणालीमाफात घटना दताा गनेको सङ्‍्या उल्ले्य
रूपमा बढे को दे जखन्छ।
12.119 आतथाक र्र्ा २०७7/78 को फागनसम्म सावर्कको राविय पररचयपत्र व्यर्स्थापन केन्िमा
रहेका २०३४ सालदे जख २०५७ साल सम्मका व्यजिगत घटना दताासम्बन्धी ३२ लाख
७२ हिार २ सय ४४ सूचना फारमको तडजिटाइिेसन काया सम्पन्न गररएको छ। साथै ६१
स्थानीय तहमा रहेका व्यजिगत घटना दताा वकताब र सूचना फारम तडजिटाइिेसन गररएको
छ र्ने ४३७ र्टा स्थानीयतहमा तडजिटाइिेसन काया तनरन्तर र्इरहे को छ।
12.120 आतथाक र्र्ा २०७7/78 को फागनसम्म १० स्थानीय तहमा व्यजिगत घटना दताा तथा
सामाजिक सरक्षासम्बन्धी दताा जिवर्र सम्पन्न र्एको छ। ४ स्थानीय तहमा दताा जिवर्र काया
सञ्चालन र्इरहे को छ।
12.121 आतथाक र्र्ा २०७७/7८ को फागनसम्म वर्द्यतीय प्रणाली माफात 9 लाख 59 हिार 9
सय 77 िन्म दताा, 2 लाख 38 हिार 4 सय 82 मृत्य दताा, 3 लाख 80 हिार 19
वर्र्ाह दताा, 11 हिार 1 सय 17 सम्बन्ध वर्च्छे द दताा र 2 लाख 17 हिार 9 सय
38 बसाइसराई दताा र्एको छ।
तातलका १२(र): वर्द्यतीय प्रणालीमाफात व्यजिगत घटना दताा गने सां्या

व्यजिगत घटना २०77

२०72 २०73 २०74 २०75 २०76
वर्र्रण अनलाईन*
िन्म दताा 600796 721326 665909 457757 925322 959977
मृत्य दताा 94691 118062 112932 106060 170643 238482
वर्र्ाह दताा 158795 184323 220669 201296 273963 380019
सम्बन्ध वर्च्छे द दताा 1065 2283 2776 4558 5846 11117
बसाइसराई दताा 69827 68863 75098 72645 92293 217938
कल िम्मा दताा 925174 1094857 1077384 842316 1468067 1807533
स्रोत: राविय पररचय पत्र तथा पञ्जीकरण वर्र्ाग, 20७७ *
फागनसम्मको

राविय पररचयपत्र कायाक्रम

12.122 राज्य र व्यजि दर्ैका लातग अत्यन्त उपयोगी र आर्श्यक वर्स्तृत व्यजिगत वर्र्रण समार्ेि
र्एको राविय पररचयपत्र वर्तरण काया िरु गररएको छ। आतथाक र्र्ा २०७७/7८ को
फागनसम्म राविय पररचयपत्रको लातग स्थावपत राविय पररचय व्यर्स्थापन सूचना प्रणाली
(NIDMIS) को ९२ प्रततित काया सम्पन्न र्एको छ। सबै जिल्ला प्रिासन कायाालयमा
राविय पररचयपत्र इकाई स्थापना गरी वर्र्रण दताा र्इरहेको छ। वर्र्रण दताा कायालाई

216
 सघन रूपमा सञ्चालन गना ८ जिल्ला, ९८ स्थानीयतह र ८५० र्डामा राविय पररचयपत्र
वर्र्रण दताा अतर्यान सम्पन्न र्एको छ र्ने १६ जिल्लामा वर्र्रण दताा र्इरहे को छ।
हालसम्म २२ लाख नागररकको वर्र्रण सङ्कलनको काया सम्पन्न र्एको छ।
सामाजिक सरक्षा
12.123 सामाजिक सरक्षाको दायरा वर्स्तार हुँदै गएको छ। सामाजिक सरक्षा र्त्ताको वर्तरण
प्रणालीमा पतन सधार आएको छ। आतथाक र्र्ा २०७7/७8 को फागनसम्म सामाजिक
सरक्षा र्त्ता पाउने लार्ग्राहीमा 70 र्र्ा मातथका 12 लाख 60 हिार 22 िेष्ठ नागररक,
2 लाख 5 हिार 6 सय 50 दतलत/क्षेत्र तोवकएका (कणााली), 2 लाख 68 हिार 5 सय
32 एकल मवहला रहे का छन। त्यसैगरी 3 लाख 49 हिार 8 सय 25 वर्धर्ा, 54 हिार
5 सय 54 पूणा अपािता र्एका व्यजि, 1 लाख 3 हिार 6 सय 20 अतत अिि अपािता
र्एका व्यजि, 22 हिार 8 सय 39 लोपोन्मख िातत र 8 लाख 85 हिार 69 बालबातलका
गरी कल िम्मा 31 लाख 50 हिार 1 सय 11 लार्ग्राहीलाई रु 58 अर्ा 38 करोड
69 लाख 55 हिार 9 सय 59 वर्तरण गररएको छ।

तातलका १२(ल): सामाजिक सरक्षा र्त्ता प्राि गने लार्ग्राहीको लजक्षत समूह अनसार दर र कल
सां ्याको वर्र्रण
मातसक
लजक्षत समूह २०७3/७४ २०७4/७५ 2075/76 2076/77 २०७७/78*
दर (रु.)
िेष्ठ नागररक (अन्य) ३००० ८७१६३२ 990307 993524 1057376 1260022
िेष्ठ नागररक
२००० 211611 241279 २८७६०३ 300394 205650
(दतलत)/कणााली
एकल मवहला २००० १०२१७८ 105480 ११४९५६ 94880 268532
वर्धर्ा २००० ५१७३६८ 569005 ६०५२३१ 658736 349825
पूणा अिि अपािता ३००० ३३११५ 39508 ४३५४० 48387 54554

अतत अिि अपािता १६०० ४३७५८ 65292 ७४२९९ 83755 103620

लोपोन्मख
३००० 33457 24761 24207 24478 22839
आददर्ासी/िनिातत
बालबातलका ४०० ४४२४२८ 524507 ६८४१५८ 794221 885069
कल िम्मा 2255547 2560139 2827518 3062227 3150111
स्रोत: राविय पररचय पत्र तथा पञ्जीकरण वर्र्ाग, 207७ *
फागनसम्मको

12.124 नेपाल सरकारद्बारा गररबी सूचाकाङ्कमा पछातड परे का १४ जिल्लामा वर्तरण हुँदै आएको
बालपोर्णको दायरा वर्स्तार गरी थप ११ जिल्ला (रसर्ा, धनर्ा, दै लेख ,सल्यान, बारा बैतडी,
रुकम पूर्,ा रुकम पजिम, रोल्पा, सिरी र कवपलर्स्त) समेत िम्मा २५ जिल्लामा वर्स्तार
गररएको छ। चाल आतथाक र्र्ाको तेश्रो चौमातसकर्ाट थप र्एका 11 जिल्लामा र्त्ता वर्तरण
गने व्यर्स्था गररएको छ।

217
12.125 आतथाक र्र्ा २०७7/७8 को फागनसम्म सामाजिक सरक्षा र्त्ता र्िानीमा अतनयतमतता र
दोहोरो र्िानी र्एको रु.9 लाख 42 हिार 3 सय 60 असल उपर गररएको छ।
12.126 सामाजिक सरक्षा र्त्ता वर्तरण कायावर्तध, 2077 स्र्ीकृत गरी कायाान्र्यनमा ल्याइएको छ।
बैंवकि प्रणाली माफात सामाजिक सरक्षा र्त्ता वर्तरणका लातग 398 स्थानीयतहले बैंकसुँग
सम्झौता गरी बैं क खातामा र्िानी िरुर्ात गररएको छ।
12.127 श्रतमकको योगदानमा आधाररत सामाजिक सरक्षाको हक सतनजित गदै योगदानकताालाई
सामाजिक सरक्षा प्रदान गना योगदानमा आधाररत सामाजिक सरक्षा कायाक्रम सञ्चालन गररएको
छ। सामाजिक सरक्षा कायाक्रमलाई प्रर्ार्कारी बनाउन सामाजिक सरक्षा सूचना प्रणाली
(SOSYS) सफ्टर्येर तयार गरी कायाान्र्यनमा ल्याइएको छ। चाल आतथाक र्र्ाको फागन
सम्ममा 13 हिार 5 सय 26 रोिगारदाता र 1 लाख 93 हिार 72 िना श्रतमक
सामाजिक सरक्षा कोर्मा आबद्ब र्एका छन्। सां ्याको वहसाबले र्ागमती प्रदे िमा बढी र
कणााली प्रदे िमा न्यून रोिगारदाता तथा योगदानकताा सूचीकृत र्एका छन्।
तातलका १२(र्): सूचीकृत रोिगारदाता र योगदानकतााको वर्र्रण
प्रदे ि प्रदे ि र्ागमती गण्डकी लजम्बनी कणााली सदूरपजिम
वर्र्रण/प्रदे ि िम्मा
१ २ प्रदे ि प्रदे ि प्रदे ि प्रदे ि प्रदे ि
सूचीकृत रोिगारदाता
२०७५/७6 २०७ १९९ २४७४ १४० १६२ २९ ५० ३२६१
२०७६/७7 १५८४ २९८ ५९७७ ४३६ ७२८ ९५ ८४ ९२०२
२०७7/७8 *
६९ ५२ ६81 ३८ १८१ १७ २५ 1083
कल िम्मा १८६० ५४९ ९132 ६१४ १०७१ १४१ १५९ १३526
सूचीकृत योगदानकताा
२०७५/७6 १०४६ १९७७ १९७५० ६९३ ७९० ७४ ० २४३३०
२०७६/७7 १५४५० ९५५२ ९६९५९ ५५३३ ४३९० २४६ ५९२ १३२७२२
२०७7/७8* 3362 2246 27944 909 1301 146 112 36020
कल िम्मा १९८५८ १३७७५ १४४६५३ ७१३५ ६४८१ ४६६ ७०४ १९३०७२
स्रोतिः श्रम, रोिगार तथा सामाजिक सरक्षा मन्त्रालय, 2077 *
फागनसम्मको

12.128 योगदानमा आधाररत सामाजिक सरक्षा योिनाअनसार मातसक पाररश्रतमक र्िानी गदाा
आधारर्ूत पाररश्रतमकको ३१ प्रततित रकम मध्ये रोिगारदाताको तफाबाट २० प्रततित र
श्रतमकको तफाबाट ११ प्रततित योगदान गनप
ा ने व्यर्स्था छ। कोर्मा आतथाक र्र्ा
2076/77 मा रु.1 अबा 61 करोड 64 लाख 18 हिार 7 सय 44 योगदान रकम
सङ्कलन र्एको तथयो र्ने आतथाक र्र्ा 2077/78 को फागनसम्म रु.3 अबा 4 करोड 45
लाख 96 हिार 6 सय 27 योगदान रकम सङ्कलन र्एको छ। हालसम्म कोर्मा रु.4
अबा 66 करोड १० लाख १५ हिार ४ सय १ योगदान रकम सङ्कलन र्एको छ।
12.129 योगदानमा आधाररत सामाजिक सरक्षा कायाक्रम अन्तगात वर्तर्न्न कल्याणकारी योिना माफात
दार्ी र्िानी िरुर्ात र्एको छ। यस अन्तगात और्तध उपचार, स्र्ास््य तथा मातृत्र् सरक्षा

218
 योिना, दघाटना तथा अििता सरक्षा योिना, आजश्रत पररर्ार सरक्षा योिना र र्ृिार्स्था
सरक्षा योिना रहेका छन्। आतथाक र्र्ा 2077/78 फागनसम्म 1,970 योगदानकतााको
रु. 3 करोड 98 लाख 57 हिार 5 सय 63 दार्ी र्िानी र्एको छ।

तातलका १२(ि): योगदानमा आधाररत सामाजिक सरक्षा कायाक्रम

अन्तगात दार्ी र्िानीसम्बन्धी वर्र्रण
और्तध उपचार, स्र्ास््य तथा दघाटना तथा अििता आजश्रत पररर्ार सरक्षा
र्ृि अर्स्था सरक्षा योिना
आ.र्. मातृत्र् सरक्षा योिना सरक्षा योिना योिना

सां ्या रकम सां ्या रकम सां ्या रकम सां ्या रकम

२०७६/७७ 315 4446291 24 167706 63 847139 17 516408

२०७७/७८ *
1564 20361056 78 1669910 228 2342634 100 15483963

िम्मा कल १८७९ २४८०७३४७ १०२ १८३७६१6 २९१ ३१८९७७3 ११७ १६०००३७२

*
स्रोत: सामाजिक सरक्षा कोर् फागनसम्मको

12.130 सार्ाितनक तनकायमा रहे का अस्थायी र करारका कमाचारीलाई योगदानमा आधाररत सामाजिक
सरक्षा प्रणालीमा आर्द्ब गने प्रयोिनका लातग वर्र्रण सङ्कलनको काया र्इरहेकोमा अस्थायी
र करारमा कायारत कमाचारीको सां घीय कायाालयतफा 25 सय र स्थानीय तहतफा 18 हिार
व्यजिको लगत/वर्र्रण सङ्कलनको काया सम्पन्न र्एको छ।

समार्ेिी वर्कास
12.131 मानर् वर्कास सूचकाङ्कको आधारमा पछातड परे का समदायको सिजिकरण र समानपाततक
वर्कासको अर्धारणाअनरूप आददर्ासी/िनिातत मवहला वपछतडएका तथा सीमान्तकृत र्गाको
उत्थान र वर्कासका लातग राविय दतलत आयोग, राविय समार्ेिी आयोग, आददर्ासी िनिातत
आयोग, मधेिी आयोग, थारु आयोग र मजस्लम आयोगबाट वर्तर्न्न कायाक्रम सञ्चालन
र्इरहे का छन्। स्थानीय तहलाई समार्ेिी वर्कासको सम्पका वर्न्दको रूपमा स्थावपत गना
आर्श्यक नीततगत एर्म् सां स्थागत वर्कासका प्रयासहरू र्इरहे का छन्। चाल आतथाक र्र्ामा
१० स्थानीय तहमा लैं विक उत्तरदायी बिेट र ६ स्थानीय तहमा समाजिक समार्ेिीकरण
नीततको स्थानीयकरण कायाको लातग अतर्मखीकरण कायाक्रम सम्पन्न गररएको छ। िसबाट
स्थानीय तहको नीतत/योिना र बिेट तिम
ा ामा लैविक उत्तरदायी बिेट र सामाजिक
समार्ेिीकरणका नीततसम्बन्धी सर्ाल सम्बोधन हनेछन्।
12.132 आददर्ासी िनिातत उत्थान राविय प्रततष्ठान माफात परम्परागत पेिा व्यर्सायको प्रर्द्बा नको
लातग रोिगारमूलक सीप वर्कास तथा उद्यमिीलता तातलम प्रदान गने तथा आददर्ासी िनिाती
अमूता सां स्कृततको सां रक्षण तथा प्रर्द्बा न गने काया र्इरहेका छन्।

219
 १३. भूकम्पपछिको पुनछनिर्मिण

13.1 वि.स. 2072 समल बैशमख १२ को र्हमभूकम्प र त्यसपछिकम परमकम्पबमट क्षछिग्रस्ि भएकम
व्यक्तिगि िथम समििजछनक भिन िथम ऐछिहमछसक सम्पदमको पुनछनिर्मिणर्म नेपमललमई उल्लेख्य
सफलिम प्रमप्त भएको ि। पुनछनिर्मिणको गछि र उपलक्तव्ि विश्व सर्ुदमय समर्ु उदमहरणीय ि।
भूकम्पबमट क्षछिग्रस्ि भौछिक सं रचनमको पुनछनिर्मिणको कमयि सम्पन्न हुने क्रर्र्म रहेको ि।
पुनछनिर्मिणको कमयिर्म भएको िीब्रिमसँगै छनर्मिण समर्ग्रीको र्मग बढे कमले उत्पमदन िृवि र
रोजगमरीकम अिसर छसजिनम हुन गई आछथिक िृविर्म सर्ेि सकमरमत्र्क प्रभमि परे को ि।

चमलु आछथिक िर्िर्म कमठर्मिौंको ऐछिहमछसक िरोहरको रूपर्म रहेको िरहरम, रमनीपोखरी, दरिमर हमइस्कूल र
छसं हदरबमरको पूिी, दक्तक्षणी र उत्तरी भमग लगमयि र्हत्त्िपूणि ऐछिहमछसक एिर्् पुरमिमक्तत्िक र्हत्िकम सम्पदमको
पुनछनिर्मिण कमयि सम्पन्न भएको ि।

छनजी आिमस अनुदमन वििरण

13.2 २०७७ फमगुनसम्र् ८ लमख 55 हजमर 1 सय 66 भूकम्प पीछिि लमभग्रमहीको पवहचमन
भई छनजी आिमस पुनछनिर्मिण अनुदमन वििरणको लमछग ९४.८ प्रछिशिसँग अनुदमन सम्झौिम
भएको ि।

िमछलकम १3(क): छनजी आिमस पुनछनिर्मिणको क्तस्थछि (सङ्खख्यमर्म)

वििरण २०७२/७३ २०७३/७४ २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८* जम्र्म प्रछिशि

जम्र्म लमभग्रमही 531964 215520 60002 18634 8243 20365 855166

अनुदमन सम्झौिम 278880 350733 92406 46450 21981 19977 810427 94.8

प्रथर् वकस्िम भुिमनी 35145 562432 116316 49862 21067 22845 807667 99.7

छनर्मिण कमयि शुरु भएकम

96722 417724 126060 70196 40664 751366 92.7
घर सं ख्यम
र्मग 78380 408557 120798 59977 51349 719061 88.7
दोस्रो
प्रर्मणीकरण 65981 409989 129403 58863 45837 710073 87.6
वकस्िम
भुिमनी 55055 409336 127047 79536 25249 696223 85.9

र्मग 7031 249809 223581 112192 63123 655736 80.9

िे स्रो
प्रर्मणीकरण 4474 240624 233933 109046 60917 648994 80.2
वकस्िम
भुिमनी 2734 219042 234496 145129 34463 635864 78.5

पुनछनिर्मिण सम्पन्न भएकम

44927 204166 169671 89377 84445 592586 73.1
छनजी आिमस सं ख्यम
लमभग्रमही 52054 19379 6566 65231

प्रिलीक सम्झौिम 8833 13417 32717 53,194 81.5

प्रथर् वकस्िम भुिमनी
रण 7,431 14,369 32,609 53,127 99.9
दोस्रो वकस्िम भुिमनी
0 45 257 113 415 0.8

*
स्रोि: रमविय पुनछनिर्मिण प्रमछिकरण, २०७७ २०७७ फमल्गुनसम्र्को।
नोटः- प्रिलीकरण लमभग्रमहीबमट पुनछनिर्मिण लमभग्रमहीर्म पररिििन भएकोले प्रिलीकरण लमभग्रमहीको सं ख्यम घटे को र पुनछनिर्मिण
लमभग्रमही सं ख्यम बढे को।

220
13.3 अनुदमन सम्झौिम भएकम र्ध्ये ९९.७ प्रछिशिले पवहलो वकस्िम, 85.9 प्रछिशिले दोस्रो
वकस्िम र 78.५ प्रछिशिले िेस्रो वकस्िमको रकर् प्रमप्त गरे कम िन्। अनुदमन सम्झौिम गरे कम
भूकम्प पीछिि र्ध्ये 7३.1 प्रछिशिको घर छनर्मिण सम्पन्न भएको ि।
13.4 छनजी आिमस प्रबलीकरणको लमछग रु.१ लमख अनुदमन २ वकस्िमर्म उपलब्ि गरमउने व्यिस्थम
अनुसमर पवहलो र दोस्रो वकस्िमर्म रु. ५०/५० हजमरकम दरले अनुदमन वििरण गने कमयि
भइरहे को ि।२०७७ फमगुनसम्र् २४ हजमर ७ सय ४४ प्रबलीकरण लमभग्रमही पुनछनिर्मिण
लमभग्रमहीर्म रूपमन्िरण भएकम िन्।
13.5 कुल ६५ हजमर २ सय ३१ प्रबलीकरण लमभग्रमही र्ध्ये २०७७ फमगुनसम्र् 53 हजमर 1
सय 27 ले पवहलो वकस्िम िमपिको रु. ५० हजमर अनुदमन प्रमप्त गरे कम िन्। प्रबलीकरण
सम्पन्न गरी दोस्रो वकस्िम प्रमप्त गने प्रबलीकरण लमभग्रमही जम्र्म 415 रहे कम िन्।
13.6 २०७७ फमगुनसम्र् जोक्तखर्युि बस्िीकम ४ हजमर ७ सय २० भूकम्प पीछिि र्ध्ये
स्थमनमन्िरण गनुप
ि ने ३ हजमर ४ सय ६२ भूकम्प पीछििले आफै जग्गमको व्यिस्थम गरी
सुरक्तक्षि स्थमनर्म स्थमनमन्िरण हुने प्रयोजनको लमछग जग्गम खररद अनुदमन स्िरूप रु.२ लमख
प्रमप्त गरे कम िन्। त्यसैगरी, सुरक्तक्षि बस्िीको लमछग ६२९ पररिमरले जग्गम प्रमप्त गरे कम िन्।
13.7 जोक्तखर्युि बस्िी स्थमनमन्िरण गरी एकीकृि बस्िी विकमसकम लमछग स्िीकृि भएकम ६४
एकीकृि बस्िी र्ध्ये २० बस्िीको छनर्मिण कमयि सम्पन्न भएको ि। जोक्तखर्युि १९ बस्िीको
बस्िी सुिमर, सं रक्षण एिर्् बस्िी विकमस कमयि सम्पन्न भएको ि।
13.8 २०७७ फमल्गुनसम्र् १२ हजमर ७ सय ८८ भूछर्हीन लमभग्रमही र्ध्ये ११ हजमर ४ सय
९४ ले पवहलेकै स्थमनर्म र १,२९४ ले अन्यत्र स्थमनमन्िरण हुन इच्िम व्यि गरे कम िन्।
अन्यत्र स्थमनमन्िरण हुन चमहने र्ध्ये ९६१ भूछर्हीन लमभग्रमहीलमई जग्गम खररद गनि प्रछि
पररिमर रु.२ लमख वििरण गररएको ि।

क्षछिग्रस्ि समििजछनक सं रचनमको पुनछनिर्मिण

13.9 २०७७ फमगुनसम्र् भूकम्पबमट क्षछि भएकम कुल 7,553 समििजछनक विद्यमलय र्ध्ये ८२.७
प्रछिशि विद्यमलय, ९२० िटम पुरमिमक्तत्िक सम्पदम र्ध्ये 53.३ प्रछिशि सम्पदम र १,१९७
स्िमस््य सं स्थम र्ध्ये ५8.3 प्रछिशि सं स्थमको पुनछनिर्मिण सम्पन्न भएको ि। क्षछिग्रस्ि
४१५ सरकमरी भिन र्ध्ये ८5.3 प्रछिशि र २१६ सुरक्षम छनकमयकम भिनहरू र्ध्ये 9५.8
प्रछिशि भिन छनर्मिण सम्पन्न भएको ि। भूकम्पबमट क्षछिग्रस्ि िरहरमको पुनछनिर्मिण सम्पन्न
भएको ि। भूकम्पबमट क्षछिग्रस्ि छसं हदरिमरको पूिी, उत्तरी र दक्तक्षणी भमग, दरिमर हमइस्कूल,
रमनीपोखरी र बमलगोपमलेश्िर र्क्तन्दरको पुनछनिर्मिण कमयि सम्पन्न भएको ि। छसं हदरिमरको
पक्तिर्ी भमग, बबरर्हल, केशरर्हल जस्िम भिनहरूको प्रिलीकरण गने कमयि जमरी रहे को
ि।

221
13.10 २०७७ फमगुनसम्र् ६,२४६ विद्यमलयको पुनछनिर्मिण सम्पन्न भएको ि भने १,३०७
विद्यमलयको पुनछनिर्मिण कमयि भइरहेको ि।
13.11 भूकम्पबमट क्षछिग्रस्ि ९२० समँस्कृछिक एिर्् पुरमिमक्तत्िक सम्पदम र्ध्ये २०७७ फमगुनसम्र्
४९० पुरमिमक्तत्िक सम्पदमको पुनछनिर्मिण कमयि सम्पन्न भएको ि भने ७८ पुरमिमक्तत्िक
सम्पदमको पुनछनिर्मिण कमयि भइरहेको ि। क्षछिग्रस्ि ऐछिहमछसक र पुरमिमक्तत्िक र्हत्त्िकम
सम्पदमको सं रक्षण एिर्् पुनछनिर्मिण गदमि सम्पदमको र्ौछलकिम कमयर् रमख्न परम्परमगि सीप
भएकम कमछलगढ पररचमलन गनुक
ि म समथै सम्भि भएसम्र् क्षछिग्रस्ि सं रचनमर्म प्रयोग भएको
जस्िै छनर्मिण समर्ग्री प्रयोग गररएको ि।

िमछलकम १3(ख): क्षछि भएकम समििजछनक सं रचनम पुनछनिर्मिणको क्तस्थछि (सङ्खख्यमर्म)

पुनछनिर्मिण
२०७२ २०७३ २०७४ २०७५ २०७६ २०७७ जम्र्म छनर्मिणमिी
वििरण गनुप
ि ने
/७३ /७४ /७५ /७६ /७७ /७८* सम्पन्न न
सं ख्यम

सरकमरी भिन 415 0 182 66 55 50 1 354 38

विद्यमलय भिन 7553 0 2,456 1,360 1,247 995 188 6,246 1,307

स्िमस््य सं स्थम
1197 83 296 264 22 33 0 698 143
भिन

पुरमिमक्तत्िक सम्पदम 920 0 56 129 195 73 37 490 78

सुरक्षम छनकमयकम
२१६ 0 18 75 90 24 0 207 9
भिन
स्रोि: रमविय पुनछनिर्मिण प्रमछिकरण, २०७७ *फमगुनसम्र्

13.12 भूकम्पबमट क्षछिग्रस्ि 415 सरकमरी भिनर्ध्ये २०७७ फमगुनसम्र्र्म ३५४ भिनको
पुनछनिर्मिण सम्पन्न भएको ि भने 38 भिनको पुनछनिर्मिण कमयि भइरहे को ि। सुरक्षम छनकमयकम
क्षछिग्रस्ि भिनर्ध्ये २०७ भिनको पुनछनिर्मिण सम्पन्न भएको ि। भूकम्पबमट क्षछि पुगेकम
११९७ स्िमस््य सं स्थम र्ध्ये ६९८ स्िमस््य सं स्थमको पुनछनिर्मिण कमयि सम्पन्न भएको ि।

222
 चमटि १3(क): समििजछनक सं रचनम पुनछनिर्मिणको क्तस्थछि*

100%
7.1 5.5 4.2
90% 9.2 17.3
19.8 29.7
80% 38.2
70%
12
60%
8.5
50%
95.8
40% 85.3 82.7
73.1
30% 58.3 53.3
20%
10%
0%
छनजी आिमस सरकमरी भिन विद्यमलय भिन स्िमस््य सं स्थम पुरमिमक्तत्िक सुरक्षम छनकमयकम
(८१०४२७) (४१५) (७५५३) भिन (११९७) सम्पदम (९२०) भिन (२१६)

सम्पन्न छनर्मिणमिीन बमँकी

स्रोि: रमविय पुनछनिर्मिण प्रमछिकरण, २०७७

13.13 ग्रमर्ीण क्षेत्रर्म भूकम्पबमट क्षछि भएकम छनजी आिमस लगमयि अन्य सं रचनमको पुनछनिर्मिणको
लमछग आिश्यक छनर्मिण समर्मग्री ढु िमनी गने उद्देश्यले छनर्मिण िथम स्िरोन्नछि गररने ६६२
वक.र्ी. सिक र्ध्ये ४३७ वक.र्ी. सिकको छनर्मिण िथम स्िरोन्नछि सम्पन्न भएको ि। िी
सिकर्म पने १५ सिक पुलर्ध्ये २ पुलको छनर्मिण कमयि सम्पन्न भएको ि।

223
 14. सुशासन र प्रशासन

14.1 सार्वजननक सेर्ाको प्रभार्काररता बढदै गएको छ। सार्वजननक सेर्ामा सूचना प्रवर्निको
अनिकतम प्रयोग गरी सेर्ा प्रर्ाहलार्व सरल, सहज र छररतो बनार्एको छ। सार्वजननक
प्रशासनमा पारदर्शवता प्रर्र्द्वन गनुक
व ा साथै कायवरत जनशर्िलार्व जर्ाफदे ही, व्यार्सावयक र
सक्षम बनार्व जनवर्श्वास अनभर्ृवर्द् गने प्रयास भर्रहे को छ। सार्वजननक प्रशासनलार्व
पररणाममुखी बनार्व राष्ट्र ननमावण र वर्कास प्रनत प्रनतर्र्द् एर्म् सक्षम बनाउने प्रयास गररएको
छ। सं घ, प्रदे श र स्थानीयतहका सं गठन एर्म् व्यर्स्थापन अध्ययन गरी सोको आिारमा
सं गठन सं रचना र जनशर्ि ननिावरण गररएको छ। प्रदे श र स्थानीयतहका लानग प्रशासननक
पुनःसं रचनाअनुरूप कमवचारी खटार्एको छ। सं घीयताको कायावन्र्यन सहज रूपमा अगानि
बवढरहेको छ। आिुननक प्रवर्निको प्रयोग गरी शार्न्त, सुरक्षा र अपरािजन्य वियाकलाप
ननयन्रण भर्व शार्न्त सुरक्षामा िनमक सुिार भएको छ। सम्पर्ि शुर्द्ीकरण तथा आतङ्कर्ादी
वियाकलाप ननयन्रणका लानग नलर्एका रणनीनत तथा कायवयोजना कायावन्र्यनले तीब्रता
पाएको छ।

सुशासन
14.2 नेपालको सं वर्िानबमोर्जम राज्यका ननदे शक नसर्द्ान्त, नीनत तथा दावयत्र् कायावन्र्यनका
सम्बन्िमा भए गरे का कायव र हााँनसल गररएका उपलर्व्ि सवहतको र्ावषवक प्रनतर्ेदन तयार
गररएको छ।

14.3 सार्वजननक ननकायर्ाट प्रदान गररने सेर्ालार्व सहज र प्रवर्निमैरी बनाउनका लानग आनथवक
र्षव 2077/78 दे र्ख नागररक मोर्ार्ल एप्स प्रयोगमा ल्यार्एको छ।

14.4 आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्ममा हेलो सरकार कक्षमा दताव भएका जम्मा 7,671
गुनासो मध्ये 5,273(68.73 प्रनतशत) फर्छ्यौट गररएको छ। हेलो सरकारको पोटवललार्व
स्तरोन्ननत गरी आम नागररकको आर्ाज प्रनतवर्र्म्र्त गने माध्यमका रूपमा वर्कास गनव नयााँ
पोटवल सञ्चालनमा ल्यार्एको छ।

14.5 आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्ममा रावष्ट्रय गौरर्का आयोजना, रूपान्तरणकारी

आयोजना एर्म् अन्य रावष्ट्रय प्राथनमकता प्राप्त आयोजना समेत गरी 67 आयोजनाको अनलार्न
प्रणाली माफवत अनुगमन गरी प्रनतर्ेदन तयार गररएको छ।

14.6 मानर् अनिकारसाँग सम्र्र्न्ित अन्तराववष्ट्रय महासर्न्िअनुरूप नेपालले पेश गनुप

व ने आनथवक,
सामार्जक तथा सााँस्कृनतक अनिकारसाँग सम्बर्न्ित प्रनतज्ञापर अन्तगवत प्रारर्म्भक रावष्ट्रय
प्रनतर्ेदन तयार गररएको छ।

224
14.7 चालु आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्ममा रावष्ट्रय गौरर्का आयोजना तथा
प्राथनमकताप्राप्त आयोजनाको प्रावर्निक परीक्षण गनव परामशवदाता छनौट भर्व 15 आयोजनाको
प्रावर्निक परीक्षणको कायव जारी रहेको छ। गत आनथवक र्षव 2076/77 मा रावष्ट्रय
प्राथनमकता प्राप्त 30 आयोजनाको प्रावर्निक परीक्षण सम्पन्न गररएको नथयो।

14.8 ु ी अपराि सं वहतामा भएको सजााँयको व्यर्स्थामा समयानुकूल सुिार गनवको लानग तेजाब
मुलक
तथा अन्य घातक रासायननक पदाथव (ननयमन) ननयमार्ली, 2077 तजुम
व ा गरी कायावन्र्यनमा
ल्यार्एको छ।

14.9 आनथवक र्षव 2077/78 फागुनसम्ममा रावष्ट्रय पररचयपर वर्तरणका लानग 22 लाख
नागररकको वर्र्रण सं कलन गरी 1 लाख 15 हजार व्यर्िको रावष्ट्रय पररचयपर वर्तरण
गररएको छ।

14.10 सार्वजननक खररद प्रवियालाई थप सरलीकरण गनव सार्वजननक खररद ऐन, 2063 र
सार्वजननक खररद ननयमार्ली, 2064 मा चालु आनथवक र्षवमा समयानुकूल सं शोिन गररएको
छ।

14.11 स्थानीय तहबाट प्रर्ाह हुने सेर्ालार्व थप प्रभार्कारी बनाउनका लानग स्थानीय तहका प्रमुख
प्रशासकीय अनिकृतलार्व सार्वजननक सेर्ा प्रर्ाहका सम्र्न्िमा अनभमुखीकरण कायविम
सञ्चालन गररएको छ।

14.12 सार्वजननक प्रशासन, व्यर्स्थापन तथा सुशासन प्रर्र्द्वन लगायतका वर्षयमा अन्तरमन्रालय
समन्र्य एर्म् सहजीकरण गनवका लानग प्रत्येक 2/2 मवहनामा सं घीयस्तरका मन्रालयको
प्रशासननक प्रमुखबीच छलफल अन्तविवया गने कायवको थालनी भएको छ।

14.13 कोनभि-19 पनछको सार्वजननक प्रशासन, व्यर्स्थापन तथा सुशासनका क्षेरमा गनुप
व ने नीनतगत,
कानूनी, सं रचनागत एर्म् व्यर्हारगत सुिारका सम्बन्िमा उच्चस्तरीय प्रशासन सुिार
कायावन्र्यन तथा अनुगमन सनमनतबाट अध्ययन प्रनतर्ेदन तयार भएको छ।

14.14 सार्वजननक ननकायबाट हुने अननयनमतता, वढलासुस्ती र भ्रष्टाचार सम्बन्िमा रावष्ट्रय सतकवता
केन्रमा परे का आनथवक र्षव 2076/77 को 394 र चालु आनथवक र्षवको फागुनसम्मका
335 गरी जम्मा 729 उजुरी मध्ये 269 उजुरी फर्छ्यौट गररएको छ।

प्रशासन
14.15 आनथवक र्षव 2076/77 मा सं घमा 48 हजार 6 सय 6, प्रदे शमा 22 हजार 2 सय 97
र स्थानीय तहमा 67 हजार 7 सय 19 गरी जम्मा 1 लाख ३8 हजार 6 सय 22
दरबन्दी रहे को नथयो। आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्म सं घमा 516 दरर्न्दी थप
भर्व तीनै तहमा गरी जम्मा 1 लाख 39 हजार 1 सय 38 दरबन्दी कायम भएको छ।

225
 हाल ननजामती सेर्ामा कायवरत कमवचारी 89 हजार 6 सय 58 मध्ये पुरुष कमवचारी 65
हजार 9 सय 86 र मवहला कमवचारी 23 हजार 6 सय 72 रहेका छन्।

14.16 सं घीयस्तरका ननकायको कायविम, कायवबोझ र कायवप्रकृनत वर्श्लेषणका आिारमा दरर्न्दी

पुनरार्लोकन कायव ननरन्तर जारी रहेको छ। समायोजन पश्चात रक्षा, गृह, अथव मन्रालय,
महान्यानिर्िाको कायावलय, अर्ततयार दुरूपयोग अनुसन्िान आयोग तथा उद्योग, र्ार्णज्य
तथा आपूनतव मन्रालय अन्तगवत घरे ल ु तथा साना उद्योग प्रर्र्द्वन केन्र स्थापना गरी दरर्न्दी
पुनरार्लोकन गररएको छ।

14.17 सं घ, प्रदे श र स्थानीय तहमा भएका कमवचारीको गुनासो सम्बोिन गने सन्दभवमा भएका
ननणवयको कायावन्र्यनलार्व सहजीकरण गनव व्यर्र्स्थत र प्रभार्कारी बनाउन कमवचारी
समायोजन/नमलान सम्र्न्िी मापदण्ि, 2077 स्र्ीकृत भएको छ।

14.18 आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्म अथव मन्रालय र भन्सार वर्भाग, भौनतक पूर्ाविार
तथा यातायात मन्रालय र सिक वर्भाग र र्न तथा र्ातार्रण मन्रालय र र्न वर्भाग गरी
६ सरकारी ननकायको व्यर्स्थापन परीक्षण सम्पन्न भएको छ।

14.19 सरकारी सेर्ामा मवहला कमवचारीको सं तया बवढरहेको छ। आनथवक र्षव 2064/65 मा
ननजामती सेर्ामा मवहलाको सहभानगतामा 12.0 प्रनतशत रहे कोमा 2077 आषाढमा 26.4
प्रनतशत पुगेको छ।

तानलका १४(क): सेर्ाको आिारमा मवहला/पुरुष ननजामती कमवचारी वर्र्रण

सङ्खतयामा प्रनतशतमा सेर्ागत
सेर्ा
पुरूष मवहला जम्मा पुरूष मवहला प्रनतशत
नेपाल आनथवक योजना
३38 49 387 ८७.34 १२.66 ०.४3
तथा तथ्याङ्क सेर्ा
नेपाल कृवष सेर्ा 3443 ६९1 ४134 ८3.28 १6.72 ४.61
नेपाल प्रशासन सेर्ा 27131 ५१64 32295 ८४.01 १५.99 ३6.02
नेपाल र्न सेर्ा 4621 ६१2 ५233 ८८.3 ११.07 5.84
नेपाल र्शक्षा सेर्ा 1556 418 1974 78.82 21.18 2.20
नेपाल स्र्ास्थ्य सेर्ा 13654 १२742 २६396 ५1.73 ४8.27 29.44
नेपाल वर्वर्ि सेर्ा 2094 1572 3666 ५7.12 ४2.88 4.09
नेपाल ईर्न्जननयररङ्ग सेर्ा 8963 1511 10474 85.57 १4.43 11.68
नेपाल न्याय सेर्ा 3099 ७२5 ३८24 ८१.04 १८.96 ४.27
नेपाल परराष्ट्र सेर्ा २२4 ६३ २87 ७८.05 २१.95 ०.३2
नेपाल लेखा परीक्षण सेर्ा ३३4 61 ३95 ८4.56 १5.44 ०.४4
व्यर्स्थावपका-सं सद सेर्ा १९5 ४0 २३5 ८२.98 17.02 ०.२6
सं र्ैिाननक पदानिकारी ३34 २4 ३58 ९३.03 ६.70 ०.४0
कुल सङ्खतया 65986 23672 89658 73.60 26.40 100
स्रोत: सं घीय मानमला तथा सामान्य प्रशासन मन्रालय, 2077

226
14.20 ननजामती सेर्ालाई समार्ेशी बनाउन आनथवक र्षव 2064/65 दे र्ख सकारात्मक वर्भेदको
नीनत बमोर्जम समार्ेशी पदपूनतव व्यर्स्था लागु भएको छ। आनथवक र्षव 2076/77 मा
समार्ेशी समूहर्ाट 103 व्यर्िले ननजामती सेर्ा प्रर्ेश गरे को दे र्खयो।

तानलका १४(ख): समार्ेशी तथा खुला वर्ज्ञापनबाट नसफाररस भएका उम्मेदर्ार सङ्खतया
समार्ेशी वर्ज्ञापनबाट नसफाररस
खुला
आनथवक र्षव वप.
मवहला आ.ज. मिेशी दनलत अपाङ्ग जम्मा नसफाररस
क्षेर
2064/65 366 245 183 84 33 17 928 2228
2065/66 117 94 91 36 15 12 365 840
2066/67 495 368 319 142 64 43 1431 2080
2067/68 471 371 300 105 59 43 1349 2487
2068/69 352 280 212 99 40 30 1013 1805
2069/70 372 318 254 106 51 35 1136 1707
2070/71 626 509 384 173 91 71 1854 2767
2071/72 639 547 454 168 95 76 1979 2783
2072/73 797 629 503 213 101 95 2338 3300
2073/74 1383 1026 901 385 189 142 4026 5273
2074/75 1088 858 711 292 163 132 3244 4007
2075/76 625 509 409 168 95 77 1883 2394

2076/77 39 26 24 7 3 4 103
334
जम्मा 7370 5780 4745 1978 999 777 21649 31801
स्रोत: लोकसेर्ा आयोगको एकसाठीऔं र्ावषवक प्रनतर्ेदन, 2077

शार्न्त, सुरक्षा र वर्पद व्यर्स्थापन

14.21 आिुननक प्रवर्निको प्रयोग गरी अपराि अनुसन्िान, ननयन्रण र शार्न्त सुरक्षा कायम गनव
आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्ममा 10 हजार 8 सय 54 सार्वजननक स्थानमा
नस.नस.वट.नभ.जिान भएको छ।

14.22 दोस्रो चरणको नर-र्वषवय अपराि ननयन्रण तथा अनुसन्िान कायवयोजनाअनुरूपको जनशर्ि
तयार गनव 3,483 जना प्रहरीलार्व तानलम प्रदान गररएको छ।

14.23 सर्ारी दुघट

व ना न्यूनीकरण तथा सुरर्क्षत याराको लानग ट्रावफक सञ्चार एप्स ननमावण गरी
आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्ममा 19 ट्रावफक प्रहरी चेक प्र्ार्वन्ट प्रयोगमा
ल्यार्एको छ।

14.24 घटना दुघट

व नाको भौनतक सबूदहरूको परीक्षण, वर्शेषज्ञबाट बकपर, पोनलग्राफ परीक्षण, औठा
छापको अनभलेख रातदै जाने नेपाल प्रहरीको योजनाअनुरूप आनथवक र्षव 2077/78 को
फागुनसम्म 857 पोनलग्राफ परीक्षण, 50 सार्वर्र ब्यूरोबाट वर्द्युतीय कारोर्ारसम्बन्िी
मुद्दाको अनुसन्िान गरे को छ।

227
14.25 सर्ारी दुघट
व ना न्यूनीकरण र सिक सभ्यता अनभर्ृवर्द्सम्बन्िी 15 हजार 47 जनचेतनामूलक
कायविमबाट 15 लाख 81 हजार 3 सय 72 लाभार्न्र्त भएका छन्। कोनभि 19 साँग
सम्र्र्न्ित 4,763 चेतनामूलक कायविमबाट 8 लाख 2 सय 81 लाभार्न्र्त भएका छन्।

14.26 आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्म लैँ वङ्गक वहं सा वर्रुर्द्को अपरािका 2, 283 मुद्दा
दताव भएकोमा 1,814 मुद्दा फर्छ्यौट भएका छन्।

14.27 नेपाल नभनरने र बावहररने सबै वर्दे शीको जैवर्क सूचना सवहतको (Biometric) वर्र्रण राख्ने
गरी नेपालीपोटव नामक अध्यागमन सूचना प्रणाली कायावन्र्यनमा ल्यार्एको छ। वर्दे शर्स्थत
39 नेपाली ननयोगर्ाट समेत नेपाली पोटव माफवत नभसा जारी गनव शुरु गररएको छ।

14.28 नरभुर्न अन्तराववष्ट्रय वर्मानस्थल हुाँदै आउने वर्दे शी पयवटकका लानग अध्यागमन प्रविया
सहजीकरण गनव सुरक्षा गािव तथा प्रर्शक्षाथी वर्द्याथी समेत पररचालन गरी थप व्यर्र्स्थत
गररएको छ।

14.29 नेपालमा लागू औषि प्रयोगको अर्स्था, प्रभावर्त समूह र क्षेरको बारे मा जानकारी नलने
उद्देश्यले नेपाल लागू औषि प्रयोगकताव सर्ेक्षण, 2076 सम्पन्न भएको छ। नेपालमा औषत
र्ावषवक 5.06 प्रनतशतले लागू औषि प्रयोगकतावको सं तया र्ृवर्द् भई कुल 1 लाख 30 हजार
4 सय 24 पुगेको छ। लागू पदाथव प्रयोगकताव मध्ये 93.2 प्रनतशत पुरुष र 6.7 प्रनतशत
मवहला रहे का छन्। लागू औषि प्रयोगकतावले एकपटक लागू औषत पदाथव सेर्न गदाव वर्नभन्न
लागू औषिमा रु.92 दे र्ख 2,195 खचव गने गरे का छन्। लागू औषि सेर्नकतावले एक
भन्दा बढी लागू औषि सेर्न गने गरे का छन्। अनिकांस 82.4 प्रनतशत लागू औषि
प्रयोगकतावले सानथको सं गतमा लागेर लागू औषि सेर्न गने गरे को पार्एको छ।

तानलका १४(ग): नेपालमा लागू औषि दुव्यवसनीको अर्स्था

लागू औषि प्रयोगकताव (सं तयामा) १३०४२४
मवहला ८७३२
पुरुष १२१६९२
२० र्षव भन्दा कम उमेरमा लागू औषि सेर्नकताव (प्रनतशतमा)
गााँजाजन्य पदाथव ८८.0
अवफमजन्य पदाथव ६३.४
आनन्ददायक पदाथव ५२.२
सुाँघ्ने पदाथव ९२.३
भ्रमात्मक पदाथव २३.८
उिेजनात्मक पदाथव ४५.८
बढी प्रयोग हुने लागू औषि (प्रनतशतमा)
गााँजाजन्य पदाथव ८४.७
आनन्ददायक पदाथव ७३.१
अवफमजन्य पदाथव ४६.८
लागू औषि प्रयोगकतावको औसत खचव (रूपैंया प्रनतपटक)
228
 लागू औषि प्रयोगकताव (सं तयामा) १३०४२४
गााँजाजन्य पदाथव ९२
सुाँघ्ने पदाथव १२४
आनन्ददायक पदाथव ५७४
अवफमजन्य पदाथव ८६९
उिेजनात्मक पदाथव १८९०
भ्रमात्मक पदाथव २१९५
लागू औषि प्रयोग गने माध्यम (प्रनतशतमा)
सुई २९.३
अन्य ७०.७
लागू औषिमा लागेको कारण (प्रनतशतमा)
साथीको सं गत ८९.४
मनोरञ्जन ७२.१
स्रोत: लागू औषि प्रयोगकतावको सर्ेक्षण, २०76 गृह मन्रालय

14.30 वर्पद् व्यर्स्थापनका लानग नेपालका सर्ै र्जल्ला प्रशासन कायावलयबाट र्जल्ला वर्पद् प्रनतकायव
कायवयोजना तयार भएको छ। त्यसैगरी 66 र्जल्लामा आपतकानलन कायव सञ्चालन केन्र
स्थापना गरी सञ्चालनमा ल्यार्एको छ।
सम्पर्ि शुर्द्ीकरण ननर्ारण

14.31 सम्पर्ि शुर्द्ीकरण तथा आतङ्कर्ादी वियाकलापमा वर्िीय लगानीसम्बन्िी रावष्ट्रय जोर्खम
मूल्याङ्कन सम्पन्न भएको छ। उि मूल्याङ्कनको आिारमा सम्पर्ि शुर्द्ीकरण तथा आतङ्कर्ादी
वियाकलापमा वर्िीय लगानी ननर्ारणसम्बन्िी रावष्ट्रय रणनीनत तथा कायवयोजना (२०७६-
०८१) मा जोर्खममा आिाररत पूरक कायवयोजना, २०७७ थप गररएको छ। उि कायवयोजना
कायावन्र्यनलाई तीब्रता ददर्व सोको प्रभार्काररता अनुगमन गने कायव शुरु भएको छ।

14.32 वर्नभन्न अनुसन्िानकारी ननकायबाट जफत गररने कसूरजन्य सम्पर्ि तथा सािनलाई एकीकृत
रूपमा व्यर्स्थापन गनव कसूरजन्य सम्पर्ि तथा सािन (रोक्का, ननयन्रण र जफत) ननयमार्ली,
२०७७ तजुम
व ा गरी कायावन्र्यनमा ल्यार्एको छ।

14.33 वर्िीय क्षेरका ननयमनकारी ननकाय नेपाल राष्ट्र बैंक, नेपाल नितोपर बोिव, नबमा सनमनत र
सहकारी वर्भागले रावष्ट्रय जोर्खम मूल्याङ्कनका आिारमा जोर्खम सापेक्ष ननदे शन पररमाजवन
गरी सम्पर्ि शुर्द्ीकरण ननर्ारण केर्न्रत सुपरीर्ेक्षणलाई सघन बनाएका छन्। बहुमूल्य िातु
र पत्थरसम्बन्िी कारोबार गने व्यर्सायीको लानग सम्पर्ि शुर्द्ीकरण ननर्ारणसम्बन्िी ननदे शन
जारी गररएको छ।

14.34 वर्िीय जानकारी र्काईको कायावत्मक स्र्ायितासम्बन्िी वर्ननयमार्ली तजुम

व ा भर्व लागु
गररएको छ। सूचक सं स्थाले वर्िीय जानकारी र्काईमा पेश गनुप
व ने सीमा तथा शंकास्पद

229
 कारोर्ारको प्रनतर्ेदनसम्बन्िी वर्द्युतीय प्रणाली goAMLलाई बार्णज्य बैंक, वर्कास र्ैंक तथा
वर्ि कम्पनीमा लागु गररएको छ।

14.35 आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्म सम्पर्ि शुर्द्ीकरण अनुसन्िान वर्भागमा 101
सूचना दताव भएका छन्। यस अर्निमा ३८ प्रनतर्ादी (कानूनी व्यर्ि समेत) कायम गरी
70 करोि 29 लाख 38 हजार 4 सय 37 रुपैया नबगो कायम गरी शुरु वर्शेष अदालत
समक्ष १२ मुद्दामा अनभयोग पर दायर गररएको छ।

राजस्र् च ुहार्ट ननयन्रण

14.36 राजस्र् अनुसन्िान वर्भागबाट मालर्स्तु तथा ढु र्ानीका सािनको अनुगमन प्रणाली (VCTS)
पूणव रूपमा कायावन्र्यनमा ल्यार्एको छ।

14.37 राजस्र् च ुहार्ट ननयन्रणका लानग राजस्र् अनुसन्िान वर्भागको सूचना प्रणाली र आन्तररक
राजस्र् वर्भागको एकीकृत कर प्रणाली (ITS) बीच अन्तर आर्र्द्ता कायम गररएको छ।
उि प्रणालीलार्व भन्सार वर्भागको आंशीकुिा (ASYCUDA) साँग आर्र्द्ता गने कायव भर्रहे को
छ।

14.38 राजस्र् अनुसन्िान वर्भागबाट आनथवक र्षव 2077/78 को फागुनसम्म झुट्टा तथा नक्कली
वर्जक जारी गने 200 फमवको अनुसन्िान गरी 137 फमवको 17 अर्व 80 करोि नबगो
कायम गरी मुद्दा दायर गररएको छ। त्यसैगरी झुट्टा तथा नक्कली वर्जक खररद गरी राजस्र्
छल्ने 1,200 फमवको पवहचान गरी सो मध्ये 52 फमवको अनुसन्िान गदाव 4 अबव 61
करोि वर्गो कायम गरी मुद्दा दायर गररएको छ।

230
 15. प्रदे श तथा स्थानीय तहको आर्थिक तथा सामाजिक जस्थर्त

15.1 कोर्िड-१९ महामारीको कारण प्रदे श र स्थानीय तहका आर्थिक गर्तविर्ि प्रिावित हुन पुगेका
छन्। गत आर्थिक िर्िमा कणािली प्रदे श र सुदूरपजिम प्रदे श बाहेक अन्य सबै प्रदे शको मूल्य
अर्ििृविको िृविदर ऋणात्मक रहेको र्थयो। चालु आर्थिक िर्िमा सबै प्रदे शको कुल मूल्य
अर्ििृविको िृविदर ३.५ प्रर्तशत िन्दा मार्थ रहने अनुमान रहेकोमा नयााँ िर्ि २०७८ को
शुरुिातसाँगै तीब्ररूपमा फैर्लइरहेको कोर्िड-१९ महामारीको दोस्रो लहरले प्रक्षेवपत िृविदर
हार्सल गने कायि च ुनौतीपूणि बनेको छ।
15.2 स्थानीय तहको बिेट तिुम
ि ा, कायािन्ियन, लेखाङ्कन र प्रर्तिेदनलाई व्यिजस्थत गने सन्दििमा
चालु आर्थिक िर्िको फागुनसम्म सबै स्थानीय तहहरू स्थानीय तहको सजित कोर् व्यिस्थापन
प्रणाली (Sub-natioal Treasury Regulatory System - SuTRA) मा आबि िएका छन्।
कोर्िड-१९ महामारीको बाििुद प्रदे शगतरूपमा वित्तीय पहुाँचमा विस्तार िएको छ। २०७७
फागुनसम्म ७५० स्थानीय तहमा िाजणज्य बैङ्कको पहुाँच पुगेको छ। सबै प्रदे शमा विद्युतको
पहुाँच पुगेको िनसं ख्याको अनुपात बढे को छ। २०७७ फागुनसम्म प्रादे जशक सडकको लम्बाई
३१ हिार ९ सय ६५ वकलोमीटर पुगेको छ।
आर्थिक िृवि
15.3 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ को अनुमार्नत कुल गाहिस््य उत्पादन (उत्पादकको मूल्यमा)
रु.४२ खबि 6६ अबि ३२ करोड मध्ये िागमती प्रदे शको अं श सबैिन्दा बढी 3७.७ प्रर्तशत
र कणािली प्रदे शको सबैिन्दा कम 4.० प्रर्तशत रहने अनुमान छ। गत आर्थिक िर्ि
२०७६/७७ िन्दा चालु आर्थिक िर्िको कुल गाहिस््य उत्पादनमा िागमती प्रदे शको अं श
बढे कोमा कणािली प्रदे श, सुदूरपजिम प्रदे श र गण्डकी प्रदे शको अंशमा सीमान्त ह्रास आएको
अनुमान छ।
चाटि 15(क): राविय कुल गाहिस््य उत्पादनमा प्रदे शगत योगदान (प्रर्तशतमा)

कणािली 4.1
4.0

सदूु रपजिम 7.0

6.9

गण्डकी 8.8
8.7

प्रदे श नं . २ 13.3
13.2

लजम्बनी
ु 14.0
14.0

प्रदे श नं . १ 15.6
15.6

िागमती 37.2
37.7

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0

2076/77 2077/78 *

स्रोत: केन्रीय त्याङ्क वििाग, २०७८ * अनुमार्नत

231
15.4 चालु आर्थिक िर्िको दोस्रो चौमार्सकसम्म कोर्िड-१९ महामारीको प्रिाि क्रमश: घट्दै गई
ि ै अिस्थामा सिालन िएको हुाँदा सोको आिारमा
प्राय: सबै आर्थिक गर्तविर्ि कोर्िड पूिक
सबै प्रदे शको आर्थिक िृविदर ३.५ प्रर्तशत िन्दा उच्च रहने अनुमान गररएको र्थयो।
फलस्िरूप; रावियरूपमा आिारिूत मूल्यमा कुल गाहिस््य उत्पादनको िृविदर ३.९८
प्रर्तशत हुाँदा प्रदे शगत रूपमा आर्थिक िृविदर सबैिन्दा बढी िागमती प्रदे शको 4.६५ प्रर्तशत
र सबैिन्दा कम प्रदे श नं. २ को ३.५२ प्रर्तशत रहने अनुमान छ। यद्यवप, पर्छल्लो समयमा
कोर्िड-१९ को दोस्रो लहर तीव्ररूपमा फैर्लइरहे को हुाँदा चालु आर्थिक िर्िमा अनुमान
गररएको प्रदे शगत कुल गाहिस््य उत्पादनको िृविदर हार्सल गने कायि च ुनौतीपूणि दे जखन्छ।

15.5 गत आर्थिक िर्िको तुलनामा चालु आर्थिक िर्िमा सबै प्रदे शको कुल गाहिस््य उत्पादनको
िृविदर बढे को छ। गत आर्थिक िर्िमा कणािली प्रदे श र सुदूरपजिम प्रदे श बाहेक सबै
प्रदे शको कुल गाहिस््य उत्पादन िृविदर ऋणात्मक रहेको र्थयो। गत आर्थिक िर्िमा कोर्िड-
१९ महामारीको बढी प्रिाि िागमती प्रदे शमा परे को हुाँदा उक्त प्रदे शको कुल गाहिस््य
उत्पादनमा सबैिन्दा बढी सं कुचन आएको र्थयो।

चाटि 15(ख): आिारिूत मूल्यमा प्रदे शगत कुल गाहिस््य उत्पादनको िृविदर (प्रर्तशतमा)
10.00

8.00

6.00

4.00

2.00

0.00

-2.00

-4.00

-6.00
प्रदे श नं . १ प्रदे श नं . २ िागमती गण्डकी लजम्बनी
ु कणािली सदूु रपजिम
2075/76 7.05 7.89 5.13 6.70 6.67 8.33 6.50
2076/77 -1.18 -1.69 -3.73 -1.63 -1.74 0.54 0.44
/ (अन ुमार्नत) 3.54 3.52 4.65 3.56 3.81 3.77 3.56

2075/76 2076/77 / (अन ुमार्नत)

स्रोत: केन्रीय त्याङ्क वििाग, २०७८

15.6 प्रदे शगत कुल गाहिस््य उत्पादनमा कृवर् क्षेत्रको योगदान सबैिन्दा बढी प्रदे श नं. २ मा
३९.० प्रर्तशत रहेको अनुमान छ। त्यसैगरी उद्योग र सेिा क्षेत्रको सबैिन्दा बढी योगदान
क्रमश: प्रदे श नं. १ मा १५.७ प्रर्तशत र िागमती प्रदे शमा ७७.४ प्रर्तशत रहेको छ।

232
15.7 प्रदे शगत कुल गाहिस््य उत्पादनमा कृवर् क्षेत्रको योगदान सबैिन्दा कम िागमती प्रदे शमा
१२.३ प्रर्तशत रहेको अनुमान छ। त्यसैगरी उद्योग र सेिा क्षेत्रको सबैिन्दा कम योगदान
क्रमश: कणािली प्रदे शमा १०.२ प्रर्तशत र प्रदे श नं. १ मा ४८.६ प्रर्तशत रहेको छ।

चाटि 15(ग): आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा प्रदे शगत कुल गाहिस््य उत्पादनको सं रचना
(प्रर्तशतमा)

90.0

80.0

70.0

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0
प्रदे श नं . १ प्रदे श नं . २ िागमती गण्डकी लजम्बनी
ु कणािली सदूु रपजिम
सेिा क्षेत्र 48.6 50.2 77.4 54.4 53.3 56.3 50.7
कृवर् क्षेत्र 35.7 39.0 12.3 29.0 32.5 33.5 36.1
उद्योग क्षेत्र 15.7 10.9 10.3 16.7 14.2 10.2 13.2

सेिा क्षेत्र कृवर् क्षेत्र उद्योग क्षेत्र

स्रोत: केन्रीय त्याङ्क वििाग, २०७८

प्रदे शगत आर्थिक तथा समाजिक परीसूचक

15.8 प्रदे शगत रूपमा सबैिन्दा बढी औद्योर्गक लगानी बागमती प्रदे शमा र त्यसपर्छ क्रमशः प्रदे श
नं. 1, गण्डकी प्रदे श, लुजम्बनी प्रदे श, कणािली प्रदे श, प्रदे श नं. र सुदूरपजिम प्रदे श रहेका
छन्।

15.9 िलविद्युत उत्पादनका वहसाबले गण्डकी प्रदे श पवहलो स्थानमा रहेको छ। गण्डकी प्रदे शको
िलविद्युत उत्पादन ५२७ मेगािाट रहेको छ िने त्यसपर्छ बागमती प्रदे श, प्रदे श नं. 1,
सुदूरपजिम प्रदे श, लुजम्बनी प्रदे श, प्रदे श नं. र कणािली प्रदे शको िलविद्युत उत्पादन क्रमशः
४७२ मेगािाट, २८० मेगािाट, ५२ मेगािाट, ३१ मेगािाट, १३ मेगािाट र ११ मेगािाट
रहेको छ।

15.10 प्रदे शगत रूपमा सबैिन्दा लामो सडक सञ्जाल बागमती प्रदे शमा १५ हिार ६ सय ९२
वकलोर्मटर रहे को छ िने कणािली प्रदे शमा सबैिन्दा सानो सडक सञ्जाल 3, 66 वकलोर्मटर
रहेको छ।

233
15.11 सात प्रदे श मध्ये सबैिन्दा बढी विद्यालय बागमती प्रदे शमा , 54 रहेका छन्। सबैिन्दा
कम विद्यालय कणािली प्रदे शमा िम्मा 3,191 विद्यालय रहे का छन्।

15.12 बैङ्क तथा वित्तीय सं स्थाको शाखा सं ख्याको वहसाबले बागमती, लुजम्बनी र प्रदे श नं. 1 क्रमशः
पवहलो, दोस्रो र तेस्रो स्थानमा रहेका छन् िने कणािली प्रदे शमा यस्तो सं ख्या सबैिन्दा न्यून
रहेको छ।

तार्लका 15(क): प्रदे शगत आर्थिक तथा सामाजिक पररसूचक

प्रदे श नं . प्रदे श नं .
पररसू चक नेपाल बागमती गण्डकी लुजम्बनी कणािली सुदूरपजिम
१ २
प्रशासर्नक र िनसााँजख्यक जस्थर्त१

स्थानीय तहको सङ्खख्या ७५३ १३७ १३६ ११९ ८५ १०९ ७९ ८८

िनसङ्खख्या (प्रर्तशतमा) १०० १७.१ २०.४ २०.९ ९.१ १७ ५.९ ९.६

क्षेत्रफल (प्रर्तशतमा) १०० १७.६ ६.६ १३.८ १५.३ ११.८ २१.६ १३.३
आर्थिक तथा सामाजिक क्षेत्र
आर्थिक िृविदर
(आिारिूत मूल्यमा) ३.९८ 3.54 3.52 4.65 3.56 3.81 3.77 3.56
प्रर्तशतमा१
गाहिस््य उत्पादनमा
प्रदे शगत योगदान १०० 15.6 13.2 37.7 8.7 14.0 4.0 6.9
१
(आिारिूत मूल्यमा)
उद्योगको दताि सङ्खख्या२ ३८४ ९1 5६४ 54५० ७७३ 6१२ ८ ११६
लघु, घरे ल ु तथा साना२
४७५६७७ ६३२९० ६६६५४ १५९५६८ ४९१८९ ८११६४ २३२५४ ३२५५८
उद्योगको सं ख्या
उद्योगमा लगानी
२२४५ ५१७ ११९ ८२२ ४७४ १४२ १३१ ३९
(रु.अबिमा)२
िलविद्युत उत्पादन
१३८६ 280 13 472 527 31 11 52
(मेगािाट)३
स्थानीय सडक सञ्जाल
63577 12782 5965 15692 11494 9051 3266 5326
(वक.मी.)४
विद्यालय सङ्खख्या५ 35674 6958 4164 7054 4349 5728 3191 4230
६
वित्तीय क्षेत्रः
बैङ्क तथा वित्तीय
1 43 165 15 4 6 134 6 4 6 55
सं स्थाको शाखा सङ्खख्या
प्रर्तशाखा िनसङ्खख्या 913 3 1 4 35 443 1 549 45 393

स्रोतः १. केन्रीय त्याङ्क वििाग, ८ २. उद्योग, िाजणज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय, ७ ३. ऊिाि, िलस्रोत तथा र्साँचाइ मन्त्रालय,
७ ४. सं घीय मार्मला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, ७ ५. जशक्षा, विज्ञान तथा प्रविर्ि मन्त्रालय, ७ ६. नेपाल
राि बैङ्क, ७।

234
प्रदे श र स्थानीय तहको आय र खचिको वििरण

प्रदे शमा वित्तीय स्रोतको उपयोग

15.13 प्रदे शको कुल खचि मध्ये पुाँिीगत खचिको अंश उच्च रहेको छ। आर्थिक िर्ि २०७६/७७
मा प्रदे शको कुल खचि रु.१ खबि ५६ अबि ११ करोड ४२ लाख मध्ये पुाँिीगत खचि रु.८९
अबि ३१ करोड ५५ लाख रहे को छ िुन कुल खचिको ५७.२ प्रर्तशत हो। आर्थिक िर्ि
२०७५/७६ मा प्रदे शको पुि
ाँ ीगत खचि कुल प्रादे जशक खचिको ५४.४ प्रर्तशत रहे को र्थयो।

15.14 आर्थिक िर्ि २०७५/७६ र २०७६/७७ मा कुल प्रादे जशक खचिमा प्रदे श नं. १ को खचि
िार सबैिन्दा बढी रहेको छ िने कणािली प्रदे शको खचि िार सबैिन्दा न्यून रहे को छ।

तार्लका 15(ख): प्रदे श सरकारको कुल खचिको प्रिृजत्त (रु.करोडमा)

२०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७
वििरं ण
कुल खचि िार कुल खचि िार कुल खचि िार
प्रदे श नं. १ 65.28 0.28 2120.3 0.19 2983.3 0.19
प्रदे श नं. २ 52.34 0.22 1509.2 0.13 1801.7 0.12
बागमती 26.95 0.11 2065.3 0.18 2795.1 0.18
गण्डकी 23.11 0.10 1392.8 0.12 2041.4 0.13
लुजम्बनी 19.08 0.08 1703.4 0.15 2540.7 0.16
कणािली 23.43 0.10 1001.6 0.09 1688.0 0.11
सुदूरपजिम 25.98 0.11 1416.3 0.13 1761.2 0.11
िम्मा 236.17 1.00 11209 1.00 15611.4 1.00
स्रोतः महालेखा र्नयन्त्रक कायािलय, २०७

15.15 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा कुल विर्नयोजित प्रादे जशक बिेटमा लुजम्बनी र गण्डकीको खचि
प्रर्तशत उच्च रहेको छ िने प्रदे श नं. २ र कणािली प्रदे शको खचि प्रर्तशत तुलनात्मक रूपमा
न्यून रहेको छ। सो अिर्िमा सबै प्रदे शमा गरी कुल विर्नयोिनको ५४.६ प्रर्तशत खचि
िएको र्थयो।

ाँ ीगत खचिको अनुपात आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा ५७.२ प्रर्तशत रहेको

15.16 प्रदे शगत कुल खचिमा पूि
ाँ ीगत खचि सबैिन्दा बढी गण्डकी प्रदे शको रहेको छ िुन उक्त प्रदे शको कुल
छ। यस अिर्िमा पूि
ाँ ीगत खचि प्रदे श नं. २ को ४५.७ प्रर्तशत
खचिको ६८.५ प्रर्तशत हो। त्यसै गरी सबैिन्दा न्यून पूि
ाँ ीगत खचि तुलनात्मकरुपमा उच्च
रहेको छ। आर्थिक िर्ि २०७५/७६ मा पर्न गण्डकी प्रदे शको पूि
ाँ ीगत खचि न्यून रहेको र्थयो।
रहेको र्थयो िने िागमती प्रदे शको पूि

235
 ाँ ीगत खचिको अनुपात (प्रर्तशतमा)
चाटि 15(घ): कुल खचिमा पूि

80.0
68.5
70.0 59.7
62.6
59.9
60.0 56.1 56.1 57.9 56.5
53.9 54.1
51.1 52.7
50.0 45.7 46.3

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0
प्रदे श नं १ प्रदे श नं २ िागमती गण्डकी लजम्बनी
ु कणािली सदु रपजिम
ु

2075/76 2076/77

स्रोतः महालेखा र्नयन्त्रक कायािलय, २०७

15.17 आर्थिक िर्ि २०७६/७७ मा कुल विर्नयोजित प्रादे जशक बिेटमा लुजम्बनी र गण्डकीको खचि
प्रर्तशत उच्च रहेको छ िने प्रदे श नं. २ र कणािली प्रदे शको खचि प्रर्तशत तुलनात्मक रुपमा
न्यून रहेको छ। सो अिर्िमा सबै प्रदे शमा गरी कुल विर्नयोिनको ५४.६ प्रर्तशत खचि
िएको र्थयो।

चाटि 15(ङ): विर्नयोजित बिेटमा यथाथि खचिको अनुपात* (प्रर्तशतमा)

लजम्बनी
ु 69.8

गण्डकी 63.5

प्रदे श नं . १ 61.3

सदूु रपजिम 54.7

बागमती 52.0

प्रदे श नं . २ 46.5

कणािली 38.3

0.0 20.0 40.0 60.0 80.0

*
स्रोत: महालेखा र्नयन्त्रक कायािलय, २०७७। आर्थिक िर्ि २०७६/७७ को िावर्िक खचिमा आिाररत

236
चालु आर्थिक िर्िको प्रदे श र स्थानीय तहको फागुनसम्मको खचि र आयको जस्थर्त

प्रदे श
15.18 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ को फागुनसम्ममा प्रदे श सरकारको कुल विर्नयोिनको २४.६९
प्रर्तशत खचि िएको छ। सबैिन्दा बढी लुजम्बनी प्रदे शको 36.5 प्रर्तशत खचि िएको छ
िने सबैिन्दा कम कणािली प्रदे शको १३.४ प्रर्तशत खचि िएको छ।
*
तार्लका 15(ग): प्रदे श सरकारको खचिको अिस्था (रू.करोडमा)
कुल खचिमा
खचि चालु चालु पुाँिीगत पुाँिीगत
प्रदे श बिेट खचि पूाँजिगत
प्रर्तशत बिेट खचि बिेट खचि
खचिको अं श
प्रदे श नं. १ 4090.0 1336.5 32.7 1891.8 673.3 2194.2 663.2 49.6
प्रदे श नं. २ 3356.1 512.8 15.3 1420.0 258.5 1920.1 254.4 49.6
बागमती 5143.5 1303.5 25.3 2317.3 646.9 2626.2 596.7 45.8
गण्डकी 3484.2 862.6 24.8 1399.1 296.3 2035.1 566.2 65.6
लुजम्बनी 3635.3 1325.6 36.5 1739.2 701.2 1896.0 624.3 47.1
कणािली 3374.5 452.5 13.4 1261.6 245.4 2112.9 207.1 45.8
सुदूरपजिम 3338.2 731.1 21.9 1593.0 375.7 1715.3 355.4 48.6
िम्मा 26421.8 6524.5 24.7 11622.0 3197.3 14499.8 3267.2 50.1
स्रोतः महाले खा र्नयन्त्रक कायािलय, २०७7 * फागुनसम्मको

15.19 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ को फागुनसम्ममा प्रदे श सरकारको चालु तफिको कुल बिेटको

२७.५ प्रर्तशत खचि िएको छ िने पुि

ाँ ीगत बिेट तफि २२.५ प्रर्तशत खचि िएको छ।
यस अिर्िमा िएको खचि कुल प्रादे जशक खचिको ५०.० प्रर्तशत िन्दा बढी रकम पुाँिीगत
बिेट रहेको छ।

तार्लका 15(घ): प्रदे शको सजित तथा वििाज्य कोर्को प्रार्ि (रु.करोडमा)
जशर्िक रकम
कुल रािस्ि सङ्खकलन (प्रदे श सजित कोर् र वििाज्य कोर्) ६०७८.६६
कर रािस्ि (रािस्ि बााँडफााँटबाट प्राि समेत) 3876.09

गैरकर रािस्ि ५८२.६३

प्रदे श वििाज्य कोर्को रािस्ि 1246.42

बेरुिु तथा अन्य 373.52

अनुदान प्रार्ि 2905.47

स्रोत: महालेखा र्नयन्त्रक कायािलय, २०७७

15.20 चालु आर्थिक िर्िको फागुनसम्म प्रदे श सजित तथा वििाज्य कोर्मा रु.60 अबि 78
करोड 66 लाख रािस्ि सङ्खकलन िएको छ। यसमा सं घबाट बााँडफााँट िई गएको रु.33
अबि 79 करोड समेत समािेश छ।

237
स्थानीय तह

15.21 चालु आर्थिक िर्िको फागुनसम्म सबै स्थानीय तहहरू स्थानीय तहको सजित कोर् प्रणाली
(SuTRA) मा आिि िएका छन्। यस अिर्िमा स्थानीय तहको कुल खचि रु.१ खबि ५५
अबि ९२ करोड रहे को छ। यस्तो खचि स्थानीय तहको कुल बिेटको ३०.७ प्रर्तशत
हुन आउाँ छ।

तार्लका 15(ङ): स्थानीय तहको खचिको अिस्था (रु.करोडमा)

वित्तीय खचि खर्च
स्थानीय तह कुल बिेट चालु खचि पुाँिीगत खचि कुल खचि
व्यिस्था प्रर्तशत भार

प्रदे श नं. १ मा रहेका स्थानीय तह ८४५२.८९ १९६४.५१ ७८९.७६ ३.८० २७५८.०८ 32.6 0.18

प्रदे श नं. २ मा रहेका स्थानीय तह ८६९३.८४ १७०३.४६ ६५१.१४ ०.५३ २३५५.३६ 27.1 0.15

बागमती प्रदे शमा रहेका स्थानीय तह ११९३३.८ २०९५.७८ १३९८.८१ ९.४८ ३५०४.४२ 29.4 0.22

गण्डकी प्रदे शमा रहे का स्थानीय तह ५२२४.८ १२७२.२८ ४५७.६० ०.२३ १७३०.२८ 33.1 0.11

लुजम्बनी प्रदे श मा रहे का स्थानीय तह ७७५२.६ १६८५.६४ ६९७.६० २.३१ २३८५.७८ 30.8 0.15

कणािली प्रदे शमा रहे का स्थानीय तह ३८७२.०८ ८८८.८१ २८९.०८ ०.०० ११७८.०१ 30.4 0.08

सुदरु पजिम प्रदे शमा रहेका स्थानीय तह ४८०१.४७ १२३४.६१ ४४४.७४ ०.३९ १६७९.९१ 35.0 0.11

िम्मा ५०७३१.४९ १०८४५.१ ४७२८.७२ १६.७४ १५५९१.८४ 30.7 1.००

स्रोत: महालेखा र्नयन्त्रक कायािलय, २०७७

15.22 कुल खचिमध्ये बागमती प्रदे शमा रहेका स्थानीय तहको खचििार सबैिन्दा बढी ०.२२ (कुल
खचि १ मान्दा) रहे को छ िने सबैिन्दा कम खचििार गण्डकी प्रदे शमा रहे का स्थानीय तह
र सुदरु पजिम प्रदे शमा रहे का स्थानीय तहको ०.११ प्रर्तशत रहेको छ।

15.23 चालु आर्थिक िर्िको फागुनसम्ममा सबै स्थानीय तहमा गरी रु.१ खबि ८३ अबि ८९ करोड

रािस्ि (सं घबाट प्रदे श र स्थानीय तह र प्रदे शबाट स्थानीय तहमा बााँडफााँट िई गएको
समेत) सङ्खकलन िएको छ। कुल रािस्ि मध्ये बागमती प्रदे शमा रहे का स्थानीय तहको
रािस्ि िार सबैिन्दा बढी रहे को छ िने कणािली प्रदे शमा रहेका स्थानीय तहको रािस्ि
िार सबैिन्दा कम रहे को छ।

तार्लका 15(च): स्थानीय तहको रािस्ि सङ्खकलन (रु.करोडमा)

स्थानीय तह रािस्ि रािस्ि िार

प्रदे श नं. १ मा रहेका स्थानीय तह 3410.76 0.19

प्रदे श नं. २ मा रहेका स्थानीय तह 2272.17 0.12

बागमती प्रदे शमा रहेका स्थानीय तह 3683.29 0.20

गण्डकी प्रदे शमा रहेका स्थानीय तह 2256.83 0.12

प्रदे श नं. ५ मा रहेका स्थानीय तह 2805.61 0.15

238
 स्थानीय तह रािस्ि रािस्ि िार

कणािली प्रदे शमा रहेका स्थानीय तह 1564.13 0.09

सुदरु पजिम प्रदे शमा रहेका स्थानीय तह 2396.16 0.13

िम्मा रािस्ि 18388.96 1.००

स्रोत: महालेखा र्नयन्त्रक कायािलय, २०७७

कृवर् र िन
खाद्यान्न बालीको प्रदे शगत उत्पादन जस्थर्त
15.24 आर्थिक िर्ि २०७7/७8 मा िान बालीको कुल उत्पादन ५६ लाख २१ हिार ७ सय

१० मेविक टनमध्ये सबैिन्दा बढी प्रदे श नं. २, मा २५.५ प्रर्तशत हुने अनुमान छ।
प्रदे श नं. १ र लुजम्बनी प्रदे शमा क्रमशः २२.७ प्रर्तशत र २१.८ प्रर्तशत हुने अनुमान
रहेको छ। कणािली प्रदे शमा सबैिन्दा कम (कुल उत्पादनको २.४ प्रर्तशत ) िान उत्पादन
हुने दे जखन्छ।

तार्लका 15(छ): चालु आर्थिक िर्िमा प्रमुख खाद्यान्न बालीको प्रदे शगत उत्पादनको अनुपात
बाली/प्रदे श िान मकै गहुाँ कोदो िौ फापर
प्रदे श नं.१ 22.7 29.4 9.7 28.1 6 24.3
प्रदे श नं.२ 25.5 6.1 27.7 0.5 0.7 0.०
बागमती 9.1 22.5 8.० 21.० 8.1 22.9
गण्डकी 7.1 16.० 4.8 32.० 9.9 22.7
लुजम्बनी 21.8 13.9 24.5 6.7 11 9.5
कणािली 2.4 8.5 8.3 6.2 43.7 19.2
सुदरु पजिम 11.5 4.2 17 5.5 21.9 1.3
कुल उत्पादन # 5621710 2926948 2009797 326443 29099 12037
स्रोत: कृवर् तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय, २०७७ # मेविक टनमा

15.25 आर्थिक िर्ि २०७७/७८ मा सबैिन्दा बढी मकै प्रदे श नं. १ मा २९.४ प्रर्तशत उत्पादन

हुने अनुमान छ िने गहुाँ र कोदोको उत्पादन क्रमशः प्रदे श नं. २ मा २७.७ प्रर्तशत र
गण्डकी प्रदे शमा ३२.० प्रर्तशत हुने अनुमान रहेको छ। कणािली प्रदे शमा िौको उत्पादन
कुल उत्पादनको ४३.७ प्रर्तशत हुने दे जखएको छ।

तार्लका 15(ि): प्रदे शगत िन क्षेत्रको जस्थर्त

प्रदे शको क्षेत्रफल नेपालको कुल िन प्रदे शको कुल िूिागको तुलनामा
प्रदे शको नाम िन क्षेत्र (हेक्टर)
(हेक्टर) क्षेत्रको वहस्सा (प्रर्तशत) िनको क्षेत्रफल (प्रर्तशत)
प्रदे श नं. १ २५९०५०० ११३४२५० १७.१६ ४३.७८
प्रदे श नं. २ ९६६१०० २६३६३० ३.९९ २७.२९
िागमती २०३०००० १०९०८८० १६.५० ५३.७४
गण्डकी २१५०४०० ८१७२९० १२.३६ ३८.०१

239
 प्रदे शको क्षेत्रफल नेपालको कुल िन प्रदे शको कुल िूिागको तुलनामा
प्रदे शको नाम िन क्षेत्र (हेक्टर)
(हेक्टर) क्षेत्रको वहस्सा (प्रर्तशत) िनको क्षेत्रफल (प्रर्तशत)
लुजम्बनी २२२८८०० ९७४३८० १४.७४ ४३.७२
कणािली २७९८४०० ११८३४०० १७.९० ४२.२९
सुदूरपजिम १९५३९०० ११४६११० १७.३४ ५८.६६
िम्मा १४७१८१०० ६६०९९४० १०० ४४.७४

स्रोत: िन तथा िातािरण मन्त्रालय, २०७७

15.26 प्रदे शगतरूपमा तुलना गदाि कुल िन क्षेत्रको सबैिन्दा बढी िन क्षेत्र कणािली प्रदे शमा र

सबैिन्दा कम प्रदे श नं. २ मा रहेको छ। प्रदे शको कुल िू-िागको तुलनामा सबैिन्दा बढी
िन क्षेत्र सुदूरपजिम प्रदे शमा छ िने सबैिन्दा कम प्रदे श नं. २ मा रहेको छ।
15.27 प्रदे श नं २ मा ८४, प्रदे श नं. १ मा १३ र प्रदे श नं ५ मा ९ गरी १ सय ६ स्थानीय
तहमा िन क्षेत्र नरहेको जस्थर्त छ। स्थानीय तहको त्याङ्क हेदाि गाउाँ पार्लकाको तुलनामा
समग्रमा नगरपार्लकाहरूमा िन क्षेत्र िढी रहेको जस्थर्त छ। प्रदे शगत रूपमा
गाउाँ पार्लकाहरूको तुलना गदाि सबैिन्दा िढी िन क्षेत्र कणािली प्रदे शको गाउाँ पार्लकाहरूमा
रहको छ िने सबैिन्दा कम प्रदे श नं २ का गाउाँ पार्लकामा रहेको छ।
15.28 नगरपार्लकाहरूमध्ये सबैिन्दा िढी िन क्षेत्र सुदूरपजिम प्रदे शको नगरपार्लकामा रहे को छ
िने सबैिन्दा कम गण्डकी प्रदे शको नगरपार्लकामा रहेको छ। उपमहानगरपार्लकाहरूमध्ये
िढी िन क्षेत्र प्रदे श नं ५ का उपमहानगरपार्लकामा रहको छ। महानगरपार्लकाहरूको
हकमा पोखरा महानगरपार्लकामा सबैिन्दा िढी िनक्षेत्र रहेको छ।
तार्लका 15(झ): स्थानीय तहगत िन क्षेत्रको जस्थर्त (प्रर्तशत)

स्थानीय तह प्रदे श नं. १ प्रदे श नं. २ िागमती गण्डकी लुजम्बनी कणािली सुदरु पजिम िम्मा

गाउाँ पार्लका 18.1 0.4 17.1 14.6 13.2 19.7 16.9 १००
नगरपार्लका 18.४ 8.7 12.4 8.6 14.2 18.4 19.3 १००
उप-महानगरपार्लका 14.6 17.9 12.7 0 46.1 - 8.8 १००
महानगरपार्लका 0 4.1 43.2 52.7 - - - १००
कुल िम्मा 18.० 3.2 15.8 12.8 13.9 18.9 17.4 १००
स्रोत: िन तथा िातािरण मन्त्रालय, २०७७।

उद्योग

उद्योगमा लगानी

15.29 २०७७ फागुनसम्ममा उद्योगमा िएको लगानीको आिारमा सबैिन्दा बढी बागमती प्रदे शमा

रु. ८ खबि २२ अबि २६ करोड, प्रदे श नं. १ मा रु. ५ खबि १७ अबि २४ करोड र
गण्डकी प्रदे शमा रु. ४ खबि ७३ अबि ७८ करोड िएको छ िने सबैिन्दा कम लगानी
सुदूरपजिम प्रदे शमा रु. ३९ अबि ४७ करोड रहेको छ।

240
15.30 २०७७ फागुनसम्ममा दताि िएका उद्योग मध्ये बागमती प्रदे शमा कररब दुई र्तहाई उद्योग
रहेका छन् िने कणािली प्रदे शमा सबैिन्दा कम उद्योग रहेका छन्। त्यस्तै िागमती प्रदे शमा
५ हिार ४ सय ५० उद्योग दताि िएको छ िने कणािली प्रदे शमा सबैिन्दा कम ७८ मात्र
दताि िएका छन्।

चाटि 15(च): प्रदे शगत रूपमा उद्योगमा लगानीको अिस्था (रु. अबिमा)
(आर्थिक िर्ि २०७७/७८ फागुनसम्ममा)

स्रोतः उद्योग वििाग, २०७७

विदे शी लगानी

15.31 २०७७ फागुनसम्ममा विदे शी लगानी स्िीकृत िएका उद्योग सबैिन्दा बढी िागमती प्रदे शमा

८१. प्रर्तशत र सबैिन्दा कम लुजम्बनी प्रदे श र सुदरु पजिम प्रदे शमा क्रमश: ०.९ र 1.४
प्रर्तशत रहे का छन्।

लघु, घरे ल ु तथा साना उद्योग

15.32 २०७७ फागुनसम्ममा कुल ४ लाख ७५ हिार ६ सय ७७ लघु, घरे ल ु तथा साना उद्योग
दताि िई २९ लाख ८ हिार ७ सय ३९ को रोिगारी र्सििना िएको दे जखन्छ । प्रर्त
उद्योग प्रस्तावित रोिगारी कररब ६ िना रहने अनुमान छ। लघु, घरे ल ु तथा साना उद्योग
सबैिन्दा बढी बागमती प्रदे शमा ३३ प्रर्तशत, लुजम्बनी प्रदे शमा १७ प्रर्तशत, प्रदे श नं. २ र
प्रदे श नं १ मा क्रमश: १४ प्रर्तशत र १३ प्रर्तशत दताि िएका छन्। कणािली प्रदे शमा
सबैिन्दा कम ५ प्रर्तशत मात्र दताि िएका छन्।

241
 तार्लका 15(ञ): लघु, घरे ल ु तथा साना उद्योगहरूको प्रदे शगत वििरण
(शुरू दे जख २०७७ फागुनसम्म)

उद्योगहरू दतािको सं ख्या

प्रदे श प्रस्तावित रोिगारी (सं ख्या)
(लघु, घरे ल ु तथा साना)

प्रदे श नं. १ ६३२९० ४०६९८९

प्रदे श नं. २ 66654 396949
बागमती 159568 1010980
गण्डकी 49189 283898
लुजम्बनी 81164 493686
कणािली 23254 128658
सुदूरपजिम ३२५५८ १८७५७९
िम्मा ४७५६७७ २९०८७३९
स्रोतः उद्योग, िाजणज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय, २०७७

15.33 २०७७ फागुनसम्म दताि िएका सम्पूणि कम्पनीहरूको सख्या २ लाख ५६ हिार ४ सय

९३ रहेको छ। प्रदे शगत रूपमा िागमती प्रदे शमा सबैिन्दा बढी ७१.४ प्रर्तशत कम्पनी
दताि िएका छन् िने सबैिन्दा कम कणािली प्रदे शमा १.२ प्रर्तशत कम्पनी दताि िएका छन्।

तार्लका 15(ट): प्रदे शगत रूपमा दताि िएका कम्पनीहरूको वििरण

(आर्थिक िर्ि २०७७/७८ फागुनसम्ममा)
प्रदे श कम्पनी संख्या अंश (प्रर्तशत)
प्रदे श नं. १ १८७३७ ७.३
प्रदे श नं. २ १४८७१ ५.८
बागमती १८३११९ ७१.४
गण्डकी १४०३९ ५.५
लुजम्बनी १६५४९ ६.५
कणािली ३१०९ १.२
सुदूरपजिम ५००४ १.९
प्रदे श नखुलेको १०६५ ०.४
िम्मा २५६४९३ १००
स्रोतः कम्पनी रजििारको कायािलय, ७

विद्युत
15.34 २०७७ फागुनसम्ममा सबैिन्दा बढी प्रदे श नं. २ मा ९९.१ प्रर्तशत र सबैिन्दा कम
कणािली प्रदे शमा ३४.८ प्रर्तशत िनसं ख्यामा विद्युतको पहुाँच पुगेको छ।

15.35 २०७७ फागुनसम्म गण्डकी प्रदे शमा सबैिन्दा बढी 5 मेगािाट र कणािली प्रदे शमा 11
मेगािाट िलविद्युत उत्पादन िएको छ। चालु आर्थिक िर्िको फागुनसम्म उत्पादन
िएको विद्युतमध्ये गण्डकी र िागमती प्रदे शमा समान १६-१६ मेगािाट विद्युत

242
 उत्पादन िएको छ िने यस अिर्िमा कणािली र सुदूरपजिम प्रदे शमा िलविद्युत
उत्पादन हुन सकेन।

विद्याथी
15.36 शैजक्षक िर्ि २०७७ मा आिारिूत तहको कक्षा १-८ मा ५३ लाख ३७ हिार ६ सय ९४
अध्ययनरत विद्याथी मध्ये सबैिन्दा िेरै प्रदे श नं.२ मा 19. प्रर्तशत र सबैिन्दा कम
कणािली र गण्डकी प्रदे शमा क्रमशः ७. प्रर्तशत र .9 प्रर्तशत रहेका छन्। प्रदे श नं.1,
बागमती प्रदे श, लुजम्बनी प्रदे श र सुदूरपजिम प्रदे शमा यस्तो अनुपात क्रमश: 16. प्रर्तशत,
1 . प्रर्तशत, 1 .1 प्रर्तशत र 11.6 प्रर्तशत रहे को छ।

तार्लका 15(ठ): प्रदे शगत रूपमा विद्याथी िनािको वििरण

तह\प्रदे श प्रदे श नं १ प्रदे श नं २ बागमती गण्डकी लुजम्बनी कणािली सुदूरपजिम िम्मा

आिारिूत छात्रा 273,256 391,758 300,477 124,439 313,357 141,545 204,010 1,748,842

कक्षा (१-५) छात्र 282,734 363,427 333,059 136,571 326,866 131,655 197,768 1,772,080

आिारिूत छात्रा 154,925 149,724 179,331 80,195 160,050 72,163 109,766 906,154

कक्षा (६-८) छात्र 155,904 148,796 190,538 82,120 161,119 67,323 104,818 910,618

आिारिूत छात्रा 428,181 541,482 479,808 204,634 473,407 213,708 313,776 2,654,996
कक्षा
(१ -८) छात्र 438,638 512,223 523,597 218,691 487,985 198,978 302,586 2,682,698

माध्यर्मक छात्रा 95,510 79,259 112,406 51,828 90,617 40,810 61,740 532,170
कक्षा (९-
१०) छात्र 91,257 92,035 114,279 50,972 88,827 38,211 56,993 532,574

माध्यर्मक छात्रा 64,068 35,167 107,842 36,161 56,928 27,608 35,189 362,963
कक्षा
(११-१२) छात्र 52,867 32,935 88,105 35,396 51,861 24,491 31,323 316,978

माध्यर्मक छात्रा 159,578 114,426 220,248 87,989 147,545 68,418 96,929 895,133
कक्षा (९-
१२) छात्र 144,124 124,970 202,384 86,368 140,688 62,702 88,316 849,552

छात्रा 587,759 655,908 700,056 292,623 620,952 282,126 410,705 3,550,129

कुल छात्र 582,762 637,193 725,981 305,059 628,673 261,680 390,902 3,532,250

िम्मा 1,170,521 1,293,101 1,426,037 597,682 1,249,625 543,806 801,607 7,082,379

स्रोत : जशक्षा तथा मानि स्रोत विकास केन्र,

15.37 माध्यर्मक तह कक्षा ९-१२ मा कुल १७ लाख ४४ हिार ६ सय ८५ विद्याथी रहेकोमा

सबैिन्दा बढी िागमती प्रदे शमा २४.२ प्रर्तशत र सबैिन्दा कम कणािली प्रदे शमा ७.५
प्रर्तशत विद्याथी छन्। प्रदे श नं.1, प्रदे श नं. , गण्डकी प्रदे श, लुजम्बनी प्रदे श र सुदूरपजिम
प्रदे शमा यस्तो अनुपात क्रमश: 1 .4 प्रर्तशत, 13. प्रर्तशत, 1 . प्रर्तशत, 16.5
प्रर्तशत र 1 . प्रर्तशत रहे को छ।

243
 चाटि 15(छ): प्रदे शगत विद्याथी संरचना (सं ख्या र प्रर्तशतमा)

स्रोत : जशक्षा तथा मानि स्रोत विकास केन्र,

244
समष्टिगत आर्थिक परिसूचक
 समद्धिगत आभथथक परिसूचकर्रू
परिसूचक 20६८/६९ 20६९/७० 20७०/७१ 20७१/७२ 20७२/७३ 20७३/७४ 20७4/७5 20७5/७६ 20७6/७7 20७7/७81

१. वास्थतद्धवक क्षेत्र
रु. अबथमा

यथाथथ कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (आधािभूत मूल्यमा) 1507.17 1553.50 1642.71 1700.41 1700.45 1846.51 1982.65 2109.26 2064.60 2146.82
*
यथाथथ कुल मुल्य अभभवृद्धि 1507.17 1553.50 1642.71 1700.41 1700.45 1846.51 1982.65 2109.26 2064.60 2146.82
कृद्धि 505.73 512.34 535.33 541.76 541.30 569.31 584.17 614.29 628.01 644.59
उद्योग 221.05 227.20 244.18 249.07 238.78 279.70 308.69 331.47 319.22 335.33
सेवा 780.38 813.96 863.20 909.58 920.37 997.50 1089.80 1163.51 1117.37 1166.91
यथाथथ कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (उत्पादकको मूल्यमा) 1632.04 1689.57 1791.14 1862.36 1870.42 2038.34 2193.71 2339.74 2290.88 2382.71

प्रचभलत मूल्यको कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (उत्पादकको मूल्यमा) 1758.38 1949.29 2232.53 2423.64 2608.18 3077.14 3455.95 3858.93 3914.70 4266.32
प्रचभलत मूल्यको कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (आधािभूत मूल्यमा) 1618.42 1777.29 2022.46 2186.61 2341.40 2720.56 3011.02 3342.48 3454.14 3733.27

कुल िाद्धिय आय (प्रचभलत मूल्यमा) 1770.67 1962.37 2265.28 2457.88 2642.19 3108.14 3478.56 3898.85 3960.80 4284.17
कुल िाद्धिय खचथयोग्य आम्दानी (प्रचभलत मूल्यमा) 2193.44 2460.07 2896.78 3167.84 3420.38 3959.94 4343.24 4893.63 4943.02 5323.55
कुल उपभोग (प्रचभलत मूल्यमा) 1598.00 1789.86 2023.46 2238.83 2513.17 2677.59 2944.76 3268.38 3666.29 3983.97

कुल लगानी (प्रचभलत मूल्यमा) 502.94 578.48 691.77 758.05 736.58 1148.55 1366.75 1596.78 1111.78 1312.71

कुल स्स्थथि पुज

ुँ ी भनमाथण (प्रचभलत मूल्यमा) 421.84 482.07 563.76 667.80 748.69 940.85 1120.86 1304.90 1112.90 1163.06
सिकािी 67.78 74.90 94.15 105.36 142.82 243.54 253.23 221.88 206.83 210.20
सावथजभनक सं स्थथानर्रु 71.96 48.26 54.75 26.68 135.16 141.64 89.18 99.68 93.02 88.96

भनजी 282.10 358.90 414.86 535.77 470.71 555.67 778.45 983.35 813.05 863.90
मौज्दात परिवतथन (प्रचभलत मूल्यमा) 81.10 96.42 128.01 90.25 -12.11 207.70 245.89 291.87 -1.13 149.66
कुल गार्थस्थ्य बचत (प्रचभलत मूल्यमा) 160.38 159.43 209.07 184.81 95.01 399.56 511.19 590.55 248.41 282.35
कुल िाद्धिय बचत (प्रचभलत मूल्यमा) 595.44 670.21 873.32 929.01 907.20 1282.36 1398.48 1625.25 1276.73 1339.58
प्रभत व्यस्ि आय

नेपाली रुपैयाुँ
कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (स्स्थथि मूल्यमा) 60779 62083 64939 66621 66018 70987 75380 79327 76636 78646

कुल िाद्धिय आय (स्स्थथि मूल्यमा) 61409 63028 66708 68374 67729 73467 78707 83417 79197 81317

अमेरिकी डलि
कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (प्रचभलत मूल्यमा) 808 814 824 871 866 1009 1138 1159 1126 1191
कुल िाद्धिय आय 814 820 836 884 877 1019 1145 1171 1139 1196
कुल िाद्धिय खचथयोग्य आम्दानी 1008 1028 1069 1139 1135 1298 1430 1470 1422 1486
 समद्धिगत आभथथक परिसूचकर्रू
परिसूचक 20६८/६९ 20६९/७० 20७०/७१ 20७१/७२ 20७२/७३ 20७३/७४ 20७4/७5 20७5/७६ 20७6/७7 20७7/७81

वास्थतद्धवक क्षेत्र
प्रभतशत परिवतथन

यथाथथ कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (आधािभूत मूल्यमा) 5.0 3.1 5.7 3.5 0.0 8.6 7.4 6.4 -2.1 4.0

कुल मुल्य अभभवृद्धि 5.0 3.1 5.7 3.5 0.0 8.6 7.4 6.4 -2.1 4.0
कृद्धि 5.3 1.3 4.5 1.2 -0.1 5.2 2.6 5.2 2.2 2.6
उद्योग 5.9 2.8 7.5 2.0 -4.1 17.1 10.4 7.4 -3.7 5.0
सेवा 4.5 4.3 6.0 5.4 1.2 8.4 9.3 6.8 -4.0 4.4
यथाथथ कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (उत्पादकको मूल्यमा) 4.7 3.5 6.0 4.0 0.4 9.0 7.6 6.7 -2.1 4.0

प्रचभलत मूल्यको कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (उत्पादकको मूल्यमा) 12.5 10.9 14.5 8.6 7.6 18.0 12.3 11.7 1.4 9.0
प्रचभलत मूल्यको कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (आधािभूत मूल्यमा) 12.4 9.8 13.8 8.1 7.1 16.2 10.7 11.0 3.3 8.1

कुल िाद्धिय आय (प्रचभलत मूल्यमा) 12.8 10.8 15.4 8.5 7.5 17.6 11.9 12.1 1.6 8.2
कुल िाद्धिय खचथयोग्य आम्दानी (प्रचभलत मूल्यमा) 16.8 12.2 17.8 9.4 8.0 15.8 9.7 12.7 1.0 7.7
प्रभत व्यस्ि कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (स्स्थथि मूल्यमा) रु. 3.3 2.1 4.6 2.6 -0.9 7.5 6.2 5.2 -3.4 2.6

प्रभत व्यस्ि कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (प्रचभलत मूल्यमा) अमेरिकी डलि -1.0 0.8 1.2 5.7 -0.7 16.6 12.8 1.9 -2.9 5.8
कुल गार्थस्थ्य उत्पादनको प्रभतशतमा

कुल उपभोग 90.9 91.8 90.6 92.4 96.4 87.0 85.2 84.7 93.7 93.4
कुल गार्थस्थ्य बचत 9.1 8.2 9.4 7.6 3.6 13.0 14.8 15.3 6.3 6.6

कुल िाद्धिय बचत 33.9 34.4 39.1 38.3 34.8 41.7 40.5 42.1 32.6 31.4
कुल स्स्थथि पुज
ुँ ी लगानी 24.0 24.7 25.3 27.6 28.7 30.6 32.4 33.8 28.4 27.3
कुल स्स्थथि पुज
ुँ ीमा सिकािी लगानी 3.9 3.8 4.2 4.3 5.5 7.9 7.3 5.7 5.3 4.9
कुल स्स्थथि पुज
ुँ ीमा सावथजभनक सं स्थथानको लगानी 4.1 2.5 2.5 1.1 5.2 4.6 2.6 2.6 2.4 2.1
कुल स्स्थथि पुज
ुँ ीमा भनजी लगानी 16.0 18.4 18.6 22.1 18.0 18.1 22.5 25.5 20.8 20.2
मौज्दात परिवतथन 4.6 4.9 5.7 3.7 -0.5 6.7 7.1 7.6 0.0 3.5
कुल लगानी 28.6 29.7 31.0 31.3 28.2 37.3 39.5 41.4 28.4 30.8
जनसङ्ख्या

कुल जनसङ्ख्या (दश लाखमा) 26.85 27.25 27.58 27.95 28.33 28.71 29.10 29.49 29.89 30.30
मूल्य स्स्थथभत , वाद्धिक
थ प्रभतशत परिवतथन

उपभोिा मुद्रास्थफीभत दि 8.3 9.9 9.1 7.2 9.9 4.4 4.2 4.6 6.2 4.5
स्ज.भड.पी.को बजाि मूल्यमा आधारित मुद्रास्थफीभत दि 7.1 6.5 7.6 4.4 7.1 7.0 3.1 4.3 5.6 3.9

प्राथभमक क्षेत्र 4.7 4.1 5.1 3.6 3.8 4.1 3.3 2.6 6.0 3.6
द्वितीय क्षेत्र 9.3 6.6 4.9 3.3 7.9 2.4 4.3 2.6 -4.5 1.0
 समद्धिगत आभथथक परिसूचकर्रू
परिसूचक 20६८/६९ 20६९/७० 20७०/७१ 20७१/७२ 20७२/७३ 20७३/७४ 20७4/७5 20७5/७६ 20७6/७7 20७7/७81

सेवा क्षेत्र 8.1 8.0 9.8 5.1 8.6 9.4 2.3 5.5 8.2 4.6
थोक मुद्रास्थफीभत दि 6.5 8.9 8.3 6.0 6.3 2.6 1.7 6.2 6.9 7.1
तलब तथा ज्यालादि मुद्रास्थफीभत दि 27.4 11.0 13.9 8.5 6.0 14.4 6.2 9.3 9.5 1.4

तलब 19.3 9.4 25.1 8.7 2.1 18.3 9.6 6.6 13.5 0.1
ज्यालादि 29.6 11.5 11.2 8.4 7.0 13.4 5.3 10.0 8.4 1.8
2. सावथजभनक द्धवत्त

रु. अबथमा
#
िाजस्थव 244.37 296.02 356.62 405.87 481.96 609.18 726.72 829.63 793.75 571.20
#
कि िाजस्थव 211.72 259.21 312.44 355.96 421.10 553.87 659.49 738.60 700.06 527.67
#
गैिकि िाजस्थव 32.65 36.81 44.18 49.91 60.87 55.31 67.23 91.03 93.69 43.53
#
सं घीय िाजस्थव 731.37 704.79 501.98
#
कि िाजस्थव 643.21 613.39 460.07
#
गैिकि िाजस्थव 88.16 91.40 41.90
#
कुल सिकािी खचथ 339.17 358.64 435.05 531.56 600.19 837.25 1087.28 1110.46 1091.13 571.77
#
चालु खचथ 243.46 247.46 303.53 339.41 371.30 518.62 696.92 716.42 784.15 455.91
#
पुज
ुँ ीगत खचथ 51.39 54.60 66.69 88.84 123.25 208.75 270.71 241.56 189.08 79.87
#
द्धवत्तीय व्यवस्थथा 44.32 56.58 64.83 103.31 105.64 109.88 119.65 152.48 117.90 35.99
#
सावाुँ भ ुिानी खचथ 20.16 35.13 41.88 64.46 68.13 61.26 55.67 54.35 57.54 20.14
#
ऋण सेवा (सावाुँ ि व्याज भ ुिानी) 35.32 48.87 53.91 73.72 76.80 71.29 71.92 75.07 83.60 38.97
#
भतनथ बाुँकी सावथजभनक ऋण 523.28 553.79 553.51 544.92 627.79 697.69 917.32 1048.16 1419.88 1589.46
#
भतनथ बाुँकी आन्तरिक ऋण 213.99 220.35 206.69 201.66 239.03 283.71 391.16 453.23 613.74 717.50
#
भतनथ बाुँकी वैदेस्शक ऋण 309.29 333.44 346.82 343.26 388.76 413.98 526.15 594.93 806.14 871.95
रूपैंयामा
#
प्रभतव्यस्ि कुल भतनथ बाुँकी ऋण 19487 20325 20068 19493 22158 24298 31521 35537 47499 52457

2. सावथजभनक द्धवत्त
प्रभतशत परिवतथन

िाजस्थव 23.2 21.1 20.5 13.8 18.7 26.4 19.3 14.2 -4.3
कि िाजस्थव 19.5 22.4 20.5 13.9 18.3 31.5 19.1 12.0 -5.2
गैिकि िाजस्थव 54.4 12.7 20.0 13.0 21.9 -9.1 21.5 35.4 2.9

कुल सिकािी खचथ 14.8 5.7 21.3 22.2 12.9 39.5 29.9 2.1 -1.7
चालु खचथ 15.8 1.6 22.7 11.8 9.4 39.7 34.4 2.8 9.5
 समद्धिगत आभथथक परिसूचकर्रू
परिसूचक 20६८/६९ 20६९/७० 20७०/७१ 20७१/७२ 20७२/७३ 20७३/७४ 20७4/७5 20७5/७६ 20७6/७7 20७7/७81

पुज
ुँ ीगत खचथ 8.6 6.2 22.2 33.2 38.7 69.4 29.7 -10.8 -21.7
द्धवत्तीय व्यवस्थथा 17.0 27.7 14.6 59.4 2.3 4.0 8.9 27.4 -22.7
सावाुँ भ ुिानी खचथ 74.3 19.2 53.9 5.7 -10.1 -9.1 -2.4 5.9

ऋण सेवा (सावाुँ ि व्याज भ ुिानी) 38.4 10.3 36.7 4.2 -7.2 0.9 4.4 11.4
#
भतनथ बाुँकी सावथजभनक ऋण 17.9 5.8 -0.1 -1.6 15.2 11.1 31.5 14.3 35.5 11.9
#
भतनथ बाुँकी आन्तरिक ऋण 16.2 3.0 -6.2 -2.4 18.5 18.7 37.9 15.9 35.4 16.9
#
भतनथ बाुँकी वैदेस्शक ऋण 19.2 7.8 4.0 -1.0 13.3 6.5 27.1 13.1 35.5 8.2
#
प्रभतव्यस्ि कुल भतनथ बाुँकी ऋण 16.3 4.3 -1.3 -2.9 13.7 9.7 29.7 12.7 33.7 10.4
कुल गार्थस्थ्य उत्पादनको प्रभतशतमा

िाजस्थव 13.9 15.2 16.0 16.7 18.5 19.8 21.0 21.5 20.3

कि िाजस्थव 12.0 13.3 14.0 14.7 16.1 18.0 19.1 19.1 17.9
गैिकि िाजस्थव 1.9 1.9 2.0 2.1 2.3 1.8 1.9 2.4 2.4
सं घीय िाजस्थव 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 19.0 18.0

कि िाजस्थव 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 16.7 15.7

गैिकि िाजस्थव 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2.3 2.3
कुल सिकािी खचथ 19.3 18.4 19.5 21.9 23.0 27.2 31.5 28.8 27.9
चालु खचथ 13.8 12.7 13.6 14.0 14.2 16.9 20.2 18.6 20.0

पुज
ुँ ीगत खचथ 2.9 2.8 3.0 3.7 4.7 6.8 7.8 6.3 4.8
द्धवत्तीय व्यवस्थथा 2.5 2.9 2.9 4.3 4.1 3.6 3.5 4.0 3.0
सावाुँ भ ुिानी खचथ 1.1 1.8 1.9 2.7 2.6 2.0 1.6 1.4 1.5
ऋण सेवा (सावाुँ ि व्याज भ ुिानी) 2.0 2.5 2.4 3.0 2.9 2.3 2.1 1.9 2.1
#
भतनथ बाुँकी सावथजभनक ऋण 29.8 28.4 24.8 22.5 24.1 22.7 26.5 27.2 36.3 37.3
#
भतनथ बाुँकी आन्तरिक ऋण 12.2 11.3 9.3 8.3 9.2 9.2 11.3 11.7 15.7 16.8
#
भतनथ बाुँकी वैदेस्शक ऋण 17.6 17.1 15.5 14.2 14.9 13.5 15.2 15.4 20.6 20.4
अन्यसुँगको प्रभतशतमा

भतनथ बाुँकी वैदेस्शक ऋण/ िाजस्थव 126.6 112.6 97.3 84.6 80.7 68.0 72.4 71.7 101.6
#
ऋण सेवा (सावाुँ ि ब्याज भ ुिानी)/चालु खचथ 14.5 19.7 17.8 21.7 20.7 13.7 10.3 10.5 10.7 8.5
#
भतनथ बाुँकी वैदेस्शक ऋण/द्धवदे शी द्धवभनमय सस्िभत 70.4 62.5 52.1 41.7 37.4 38.4 47.7 57.3 57.5 62.6
३. मुद्रा तथा बैंद्धकङ

रु. अबथमा

आन्तरिक कजाथ 994.7 1165.9 1314.3 1527.3 1805.7 2177.8 2755.9 3338.5 3792.6 4754.1
 समद्धिगत आभथथक परिसूचकर्रू
परिसूचक 20६८/६९ 20६९/७० 20७०/७१ 20७१/७२ 20७२/७३ 20७३/७४ 20७4/७5 20७5/७६ 20७6/७7 20७7/७81

भनजी क्षेत्रतफथको कजाथ 809.8 973.0 1150.8 1373.9 1692.3 1997.2 2442.8 2910.3 3276.9 3999.4

सिकाि तफथको खुद कजाथ 162.9 167.8 142.0 127.2 87.8 149.5 272.6 375.5 461.0 694.8

सं कुस्चत मुद्रा प्रदाय (एम१) 263.7 301.6 354.8 424.7 503.3 569.4 669.4 726.6 856.3 993.3

मुद्रा (चलन चस्ल्तको) 170.5 195.9 227.5 270.1 327.5 361.7 416.0 423.2 490.4 588.5

द्धवस्थतृत मुद्रा प्रदाय (एम२) 1130.3 1315.4 1566.0 1877.8 2244.6 2591.7 3094.5 3582.1 4231.0 5035.0

कुल भनक्षेप 1011.8 1188.1 1406.8 1688.8 2016.8 2299.8 2742.1 3235.1 3839.7 4545.1
प्रभतशत परिवतथन

आन्तरिक कजाथ ९.३ १७.२ १२.७ १६.२ १८.२ २०.६ २६.५ २१.१ १३.६ २५.४

भनजी क्षेत्रतफथको कजाथ ११.३ २०.२ १८.३ १९.४ २३.२ १८.० २२.३ १९.१ १२.६ २२.०

सिकाि तफथको खुद कजाथ -०.३ ३.० -१५.४ -१०.४ -३१.० ७०.३ ८२.४ ३७.७ २२.८ ५०.७

सं कुस्चत मुद्रा प्रदाय (एम१) १८.६ १४.४ १७.७ १९.७ १८.५ १३.१ १७.६ ८.६ १७.८ १६.०

मुद्रा (चलन चस्ल्तको) २०.१ १४.९ १६.२ १८.७ २१.३ १०.५ १५.० १.७ १५.९ २०.०

द्धवस्थतृत मुद्रा प्रदाय (एम२) २२.७ १६.४ १९.१ १९.९ १९.५ १५.५ १९.४ १५.८ १८.१ १९.०

कुल भनक्षेप २२.९ १७.४ १८.४ २०.१ १९.४ १४.० १९.२ १८.० १८.७ १८.४
कुल गार्थस्थ्य उत्पादनको प्रभतशतमा

कुल आन्तरिक कजाथ ५६.६ ५९.८ ५८.९ ६३.० ६९.२ ७०.८ ७९.७ ८६.५ ९६.९ १११.४

भनजी क्षेत्रतफथको कजाथ ४६.१ ४९.९ ५१.५ ५६.७ ६४.९ ६४.९ ७०.७ ७५.४ ८३.७ ९३.७

सिकाितफथको खुद कजाथ ९.३ ८.६ ६.४ ५.२ ३.४ ४.९ ७.९ ९.७ ११.८ १६.३

सं कुस्चत मुद्रा प्रदाय १५.० १५.५ १५.९ १७.५ १९.३ १८.५ १९.४ १८.८ २१.९ २३.३

मुद्रा (चलन चस्ल्तको) ९.७ १०.० १०.२ ११.१ १२.६ ११.८ १२.० ११.० १२.५ १३.८

द्धवस्थतृत मुद्रा प्रदाय ६४.३ ६७.५ ७०.१ ७७.५ ८६.१ ८४.२ ८९.५ ९२.८ १०८.१ ११८.०

कुल भनक्षेप ५७.५ ६०.९ ६३.० ६९.७ ७७.३ ७४.७ ७९.३ ८३.८ ९८.१ १०६.५
4. बाह्य क्षेत्र
रु. अबथमा

भनयाथत (वस्थतु) 74.3 76.9 92.0 85.3 70.1 73.0 81.4 97.1 97.7 120.4
आयात (वस्थतु) 461.7 556.7 714.4 774.7 773.6 990.1 1245.1 1418.5 1196.8 1408.1
व्यापाि घाटा -387.4 -479.8 -622.4 -689.4 -703.5 -917.1 -1163.7 -1321.4 -1099.1 -1287.7
पयथटन आय 30.7 34.2 46.4 53.4 41.8 58.5 68.5 75.4 60.9 7.3
द्धवप्रेिण आय 359.6 434.6 543.3 617.3 665.1 695.5 755.1 879.3 875.0 941.6
चालु खाता वचत (+)/(-) घाटा 76.0 57.1 89.7 108.3 140.4 -10.1 -246.8 -263.6 -33.6 -225.6
शोधनान्ति वचत (+)/(-) घाटा 131.6 68.9 127.1 145.0 189.0 82.1 1.0 -67.4 282.4 -10.0
 समद्धिगत आभथथक परिसूचकर्रू
परिसूचक 20६८/६९ 20६९/७० 20७०/७१ 20७१/७२ 20७२/७३ 20७३/७४ 20७4/७5 20७5/७६ 20७6/७7 20७7/७81

द्धवदे शी द्धवभनमय सं स्चभत 439.5 533.3 665.4 824.1 1039.2 1079.4 1102.6 1038.9 1401.8 1391.8
प्रभतशत परिवतथन

भनयाथत (वस्थतु) 15.4 3.6 19.6 -7.3 -17.8 4.2 11.4 19.4 0.6 23.2
आयात (वस्थतु) 16.5 20.6 28.3 8.4 -0.1 28.0 25.8 13.9 -15.6 17.7
व्यापाि घाटा 16.7 23.9 29.7 10.8 2.0 30.4 26.9 13.5 -16.8 17.2
पयथटन (भ्रमण) आय 24.8 11.4 35.6 15.2 -21.8 40.1 17.1 10.0 -19.2 -88.0
द्धवप्रेिण आय 41.8 20.9 25.0 13.6 7.7 4.6 8.6 16.5 -0.5 7.6
द्धवदे शी द्धवभनमय सं स्चभत 61.5 21.4 24.8 23.8 26.1 3.9 2.1 -5.8 34.9 -0.7
कुल गार्थस्थ्य उत्पादनको प्रभतशतमा

भनयाथत 4.2 3.9 4.1 3.5 2.7 2.4 2.4 2.5 2.5 2.8
आयात 26.3 28.6 32.0 32.0 29.7 32.2 36.0 36.8 30.6 33.0
व्यापाि घाटा -22.0 -24.6 -27.9 -28.4 -27.0 -29.8 -33.7 -34.2 -28.1 -30.2
पयथटन आय 1.7 1.8 2.1 2.2 1.6 1.9 2.0 2.0 1.6 0.2
द्धवप्रेिण आय 20.4 22.3 24.3 25.5 25.5 22.6 21.8 22.8 22.4 22.1
चालु खाता वचत (+)/(-) घाटा 4.3 2.9 4.0 4.5 5.4 -0.3 -7.1 -6.8 -0.9 -5.3
शोधनान्ति वचत (+)/(-) घाटा 7.5 3.5 5.7 6.0 7.2 2.7 0.0 -1.7 7.2 -0.2
द्धवदे शी द्धवभनमय सं स्चभत 25.0 27.4 29.8 34.0 39.8 35.1 31.9 26.9 35.8 32.6
द्धवदे शी द्धवभनमय सं स्चभतको आयात धान्ने क्षमता
वस्थतु आयात (मद्धर्ना) 11.6 11.7 11.5 13.0 16.5 13.2 10.8 8.9 14.4 12.1
वस्थतु तथा सेवा आयात (मद्धर्ना) 10.3 10.1 10.0 11.2 14.1 11.4 9.4 7.8 12.7 11.0
भनयाथत÷आयात अनुपात 16.1 13.8 12.9 11.0 9.1 7.4 6.5 6.8 8.2 8.5
द्धवदे शी द्धवभनमय दि
प्रभत अमेरिकी डलि रु. 81.0 87.9 98.3 99.5 106.4 106.2 104.4 112.9 116.3 118.2

#
*चालु आभथथक विथ २०७७/७८ दे स्ख कुल मूल्य अभभवृद्धि ि कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (आधािभूत मूल्यमा)
स्रोतः मर्ालेखा भनयन्त्रक कायाथलय/केन्द्रीय त्याङ्क द्धवभाग/नेपाल िाि बैंक, 207७। आभथथक विथ 207७/7८ को फागुनसम्म,
एउटै र्ुने गिी FISIM लाई समायोजन गरिएको छ।
१ वाद्धिक
थ प्रािस्म्भक अनुमान
द्रिव्यः क) आभथथक विथ २०76/77 दे स्ख अन्तिाथद्धिय मुद्रा कोिको सिकािी द्धवत्त त्याङ्क भनदे स्शका (Government Finance Statistics Mannual) को वगीकिणमा आधारित ।

ख) कुल गार्थस्थ्य उत्पादनसुँगको अनुपातमा द्धर्साब गदाथ प्रचभलत मूल्यको कुल गार्थस्थ्य उत्पादन (उत्पादकको मूल्य) सुँग गरिएको छ ।

नोट: िाद्धिय लेखा त्याङ्क नयाुँ आधाि विथ (आभथथक विथ २०६७/६८) अनुसाि गणना गरिएकोले द्धवगतका प्रचभलत तथा स्स्थथि मूल्यमा आधारित िाद्धिय लेखा त्याङ्कर्रु तथा कुल गार्थस्थ्य उत्पादनसुँगको अनुपातर्रु समेत परिवतथन भएका छन्।
अनुसूचीहरू



  .   

1. म  ः 1-12

 !"ः# $%!&' !  (&) (+,'   -).

1.1 1

!))
1.2  $%!& (+,'   -).
!)) 2
1.3 1- $2' (+,'   -).
!)) 3
1.4  4
2( (+,'   -).
!))/(ू 4!) 4
 4
2( (+,'   -).
!))/(  
1.5 5
2067/68 ' 4!)
1.6  !"ः# $%!& (< =
!))/(ू 4!) 6
 !"ः# $%!& (< =
!))/(  
1.7 7
2067/68 ' ः) 4!)
1.8  )!> ?'@ A&! ) B 8
1.9 D   E)"F 9
 !"ः# $%!&,  !"ः# $%!& (&) ! 4
1.10 10
!H (" +,'   -).
!))
1.11  !"ः# $%!& 4 !H (IAJK) 11
1.12  !"ः# $%!&'  )! (+,'   -).
!)) 12

'2L-19 B!M N!'
Oऽ! )N ' ू2! (
 2Q')

2. '2L-

3. !R S 13-
13-34

3.1 )!)T ? ) !=' ॐ' 13

3.1.1  V, ू&N W ) ः! "' Q ? ). 15
3.1.2 !R S! )"F 16
3.2 ) )!Rः 18
 V X ' ! &!?! 2Q' ) )!Rः (B!YLZ!YL "N )
3.2.1 19
)!Rः)
3.2.2  V, ू&N W ) ः! "B B!YLZ!YM "N ) )!Rः' ). 20
3.3 [॑) )!Rः 21
3.4 ! ?' N! ! !  ). 22
3.5 Y   ?' N! ! !  ).
R 24
3.6 ].' !Y! 2^!,  ः!"F! ]. ! WN)  ! 26
3.7 ः [&NW "!! ) (ॐ'
!)) 27

i

  .   

3.8 [&NW "!! $' (ॐ'
!)) 27

3.9 [&NW
&!' N! ! !  $' ). (F. )'L!) 28
3.10 [&NW ].' $' ). (F. )'L!) 30
3.11 ?& [&NW ]. 31
3.12 ?& OE) ]. ं!W (F. )'L!) 32
3.13 )!)T ].ऽ"F ) शN R)T B"F' ः!% ). 33

4. 4 35-51

4.1 )!> $2'^! 4 !H 35

4.2 !  O&  $2'^! ि!ःZb&) 36
"  $2'@ ः"F' )!> $2'^! 4 !H, ! 
4.3 37
(+)
4.4 !  O&  )!> $2'^! ि!ःZb&) 38
"  $2'@ ः"F' )!> $2'^! 4 !H (ू
4.5 39
c "!)
"  $2'@ ः"F' )!> $2'^! 4 !H
4.6 40
(!c!Ld), ू c "!
"  $2'@ ः"F' )!> $2'^! 4 !H ()!e),
4.7 41
ू c "!
"  $2'@ ः"F' )!> $2'^! 4 !H ("!L),
4.8 42
ू c "!
"  $2'@ ः"F' )!> $2'^! 4 !H
4.9 43
("!), ू c "!
4.10 )!> ' 4 !H (! ) 44
4.11 )!> ' 4 !H' !  O&  E) 45
4.12 )!> ' 4 !H' (ू c "!) 46
4.13 )!> ' 4 !H' (!  +) 47
4.14 )!> B ! f!!&) !H 48
4.15 )!> B ! f!!&) !H (!  +) 49
4.16 )!> B ! f!!&) !H' !  O&  E) 50
4.17 )!> B ! f!!&) !H (ू c "!) 51

5. S gNऽ 52-

52-69

5.1 hiि jg. 52

5.2 ि! ू&!! ू2! !j !)"F (!  E), )!) 53

ii

  .   

5.3 ि! ू&!! ू2! !j !)"F (!  E), ूW!) 54

5.4 ?! BR!) !)'B!) ः 55
5.5 k!R&)  )! (ूW) 56
5.6 gN E)! ! R! ू!" 57
5.7 gNऽ  =!)! R! ू!"'
ः! 58
5.8 B[H ! S  ः!"F' lm! 59
5.9 S "Y! E)"F 60
5.10 B[H ! S  ः!"F' !=' ॐ' ) $' 61
5.11 !.f B[H"F' !=' ॐ' ) $' 62
5.12 !.f B[H"FB!M
 " B!Yb R!' gNऽ  ). 63
5.13 ! B[H"F' !=' ॐ' ) $' ' ). 64
5.14 S A"F' !=' ॐ' ) $' ' ). 65
5.15 V S S  ः!"F' !=' ॐ' ) $' 66
5.16 "!)T  ः!' =!)2 ः 67
5.17 ू! BR!) 68
5.18 &'ॐ' BR!) 69

6. B!n gNऽ 70-

70-82

6.1 [&NW <!!)' ः 70

6.2 ः  <!!) (Q.I.M..") 71
6.3 2!) ! 2Q! N"T ू? ः"F 72
6.4 Z ! 2Q! N"T ू? ः"F 74
 Z ! 2Q! N"T ू?
2!) )  B!"N!
O 
6.5 75
ः"F
6.6 2!)B!M ! 2Q! N"T ू? ः"F 76
6.7 B!M ! 2Q! N"T ू? ः"F 77
 B!M ! 2Q! N"T ू?
2!) )  B!"N!
O 
6.8 78
ः"F
6.9 E)% &N W '  < 79
6.10 B[H"FY )"N'  [&NW AS 10
6.11 W'=!O) ः 81

7. E)B !). ) )'R !)T 83-85

7.1 [&NW )'R !)T' ! ौ ः N !&!)' lm! 83

7.2 ौ ः e [&NW )'R !)T! Q! !&!)' ). 84

iii

  .   

7.3 ! ः)'R !) ' B!M 2Q'  ! )
T ). 85

8.  ,
 ,  ! 2=!) 86-101

8.1 ू? ?!,!p B!T  !Q' gNऽZ, $%!& ) $%!&% 86

8.2 ू?  &N B!T  !Q' gNऽZ, $%!& ) $%!&% 87
8.3
O B!T $%!& ः 88
8.4 WRO $%!& ः 88
8.5 )!! ' ब ). 89
8.6   !I ः!) 89
8.7 &" B!T' $%!& ). 90
8.8 +,'  B!T' $%!& ). 91
8.9 ! B!T' $%!& ). 92
8.10 WOrs' lm! 93
8.11 WOrsRO $%!&' ः 94
8.12  $%!&Y AO= !="F'  ः 95
8.13 ू! ू'B!M ू2! B!T"F' gNऽZ 95
8.14 B[H ! S  ः!"FN ू!" )N '  R!' ः 96
!! ! ! VS S  ः! MN L' &ः !
8.15 97
].  ! ः
8.16 Y!I' ः!) ("NtM)!) 98
8.17  [&!!)   ः 99
 )g gNऽ! ॅ. j M lm! ) )!Rः A&!'
8.18 100
ः
8.19  RO ः"F' ! ) !'
ः! 101

9. $,' , !.f,
!.f, , M ) Yः 102-
102-111
111

9.1 ू&N W  F! $,' ' ). 102

9.2   &W  ! ः ू!v $,' ' ). 103
9.3   &W  !  &N W  ! 104
9.4 M   ) B!e
= 105
9.5   M   lm!
ू?  106
9.6 M gNऽB!M R &N W ि! 107
9.7 "'M ) "'M W[w! 108
9.8 !)'". & ) lm! 109
9.9 ॅ.' $xNँ
!) M   (lm!) 110

iv

  .   

10. ! ! ")T !

!,, !!). ) zR! 112-
112-116

10.1 zR! ?' ). 112

10.2 , $%!& ! ?' ः 113
10.3 zR! ?' ः 114
10.4 , ! , ?, $%!& Q{ 2h  )! 115
10.5 [4 zR! ू' ' ः 116

11. 2h !=!),

!), !!! ! X!) 117-
117-118

11.1 !)T !="F' lm! 117

11.2 &)X!) N!'
ः! 118

12. !!R gNऽ 119-

119-139

12.1 ू!)A2 B! Wg!' ः 119

   2077/78 ! ,!! r!ऽr!ऽ!"F!e $k=
12.2 120
r!ऽS AO= ).
12.3 ू!= Wg! ! <! ! !ब"F 121
!1 Wg! )Tg! (!' SLC)  )Tg!! A
12.4 123
) $S. ,!-"F' ).
g! 11 ) |} ! !  )Tg!! A ) $S. ,!-'
12.5 124
lm!
12.6 =!)2 ) !1 ,! ! ,!-' lm! 125
12.7 2p " )  !
1! ' 2Q! ,!-' lm! 126
12.8 2p ~,!
O 
 ! t!A ) ,!- lm! 127
W[g ऽ 2076/77 ! ~,!! 2p "!
12.9 128

1) ,!- lm! ) $%!& ).
12.10 $ Wg!!
1 j ,!- lm! 129
12.11 ऽ2 ~,!' ,!- $%!& ). 132
12.12 ू? ः!ः#  ) $k= 135
12.13 ूR{ ः!ः#' ). 136
2077  A N! NL Q'! &! 2Q! WN €
12.14 137
%"F' ).
12.15 =!)2 ?!N! ! )Z!I' "Y 139

13. 2Ar' !.

13 R4!  F! R !
&! ).'
ः! 140

v

  .   

15. ू&N W ! ः! "'  ! !!R ः 142
142-145

15.1 ू&N W   4
2( 142

15.2 ू&N W   !"ः# $%!&'  )! 143
" +,'   -).
!)' ू&N W   !"ः#
15.3 144
$%!&'  )!
15.4 ू&N W  ? ). 145
MJ.

• N"T !!"F !Y  2Q! r{‚ N"T !!! ƒ!Y! (Format) ) #!H ूः).! E)
2Q'N    ! !!"F 2O&! 2pF! ूः E)Q' r‚
•  #!H!e R' !? ! )'L! [R!Y&!
H"F Round Up "N 2Q'N  R'L 4
t&r‚
• !!! &N ?!IQ' ?!T c!$Y N !!O! AO= #!H ू!v 2Q' ! #!H f!&[ O
(Negligible) 2Q' R!$Y &r‚
• !' )! R4! „Lb ू&N W ) AB ू&N W! ! !' F R4! AB ू&N W
) .!T ू&N W &[! )N 'N  ू&N W"F! #!H! N"T !ऽ!! Z)  t&r‚
• S  V! !  2Q …! =N)[ !ब"F ू&N W ) ः!"! "ः!O). 2e Q!N   
2074/75
V! #!H"F %r!  Y ू%g !'@ r[ {‚

vi
 B$&#9 J.J: $
-)ःE ))
" ) L" ( 

 B$&
(() ) MNOP/OR  Dः #H) (ू)
 

 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
,   ः 5.29 1.31 4.49 1.20 -0.08 5.17 2.61 5.16 2.23 2.64
  ! 5.17 2.27 11.50 3.15 -2.69 14.60 9.40 17.62 -2.23 7.49
"# 
10.10 2.89 6.05 0.06 -9.51 16.83 9.21 6.52 -8.57 3.85
 $, %&, ं,  $ (#) &*  15.03 0.86 3.78 0.65 -8.61 22.84 10.38 9.61 25.58 7.74

 (#), + , -  . ः  $: " ब-1 9.68 9.87 9.20 10.10 7.33 3.03 4.57 1.22 2.15 1.61

) 0.26 2.30 8.96 3.07 0.12 18.68 12.10 7.48 -4.99 5.56
   $ि .,
3   4&5 ) &*  2.75 2.74 6.07 4.19 -2.56 10.71 17.23 8.11 -10.69 5.27
  673 6.88 8.26 6.39 5.90 0.17 4.41 11.68 8.77 -13.37 6.12
( &  6 8 &*  6.28 6.92 1.50 5.41 -7.98 13.39 12.21 9.92 -36.97 11.20
&#9  &: 27.50 10.68 25.95 10.59 1.69 13.65 2.14 7.05 2.30 1.45
 ;  < ब-1 1.82 1.93 6.50 6.89 8.90 9.80 9.43 6.35 4.75 5.82
=8%
   &*  1.41 1.88 1.61 1.50 0.39 4.05 1.56 3.75 2.37 2.64
*
 >?  ू @ ब-1 5.20 4.79 6.72 7.41 1.93 8.71 4.95 5.61 1.20 2.32
ू&  &-
 &*  ब-1 8.31 14.19 15.80 11.65 11.96 16.28 18.62 6.44 2.15 2.17
& )8 ू&, A  B ँ &D8 &$A 3.45 5.11 4.91 8.15 2.05 8.03 4.71 5.12 5.98 3.49
DA 5.61 5.82 4.95 5.48 7.15 7.21 5.83 5.98 3.20 3.60
 ः ःE  &D8 ) 4.63 3.57 3.04 10.62 3.34 7.40 5.87 6.69 5.20 6.53
BF &*  ब-1 4.50 3.62 3.62 8.72 4.52 4.69 4.63 5.92 1.77 3.09
 A*ऽ 5.29 1.31 4.49 1.20 -0.08 5.17 2.61 5.16 2.23 2.64

>  A*ऽ 4.78 3.97 6.36 4.63 0.04 10.18 9.50 6.90 -3.91 4.57
$
-)ःE " ((@6# #H) 4.95 3.07 5.74 3.51 0.00 8.59 7.37 6.39 -2.12 3.98
I" ः$ $"  1.40 8.97 9.08 9.11 4.95 12.86 10.02 9.20 -1.82 4.24
$
-)ःE ))
" ( " #H 4.67 3.53 6.01 3.98 0.43 8.98 7.62 6.66 -2.09 4.01
ॐ : *FिT EU  6
, MNPR

 4: 9$ () ) MNPP/PR "* D V * EU "V * ूT, MNNR"  (@X -T 
XY  & BD= (@ ) (() ) MNZP/ZR) [ ूः
T \ (@ ) (() ) MNOP/OR) B$& () ) MNOP/OR "* D

() ) MNPP/PR &] V * EU-1 

XY * & B @ 
 ू9  Dः #H (@X V * EU-1 &* X ) 6Y ^!_

1
 @"5 J.K:   (
  
 @"
)
"
)
ू5 F (H. 
/)

  
 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
 , 
ः 64504 69990 73527 80527 84657 87907 96241 101827 110221 120093 127944
   1087 1272 1347 1542 1625 1731 1997 2352 2804 2606 2745
  36412 41629 45717 51508 54000 53503 63634 72588 82201 75745 82081
, !", ं,   $% "& 3190 3612 4471 4936 5154 5388 7665 9004 10603 12107 12712
 $%, ' ()
*ः  :
1948 2144 2378 3245 3596 3975 4267 4492 4590 4702 4748
ब)-
% 23634 27625 29587 33373 36237 39887 48071 56944 64979 58009 59891
  ि *
, /  0
"1 % "& 27548 30355 34240 39278 42954 44561 51157 60416 69059 66720 74502
  23/
 16997 19711 23310 25445 27911 33215 39819 43876 46579 39226 46319
$"  24 "& 8168 9678 11520 12984 15234 18380 23804 26026 27873 19740 21378
"5  "6
6389 9069 10402 12563 13892 15111 16328 16967 18345 18682 19675
7  8 ब)- 8909 10638 11436 13212 15394 18135 22086 25585 28408 31560 34150
9
4! 

 "& 20770 22330 25055 26702 27504 31430 34477 37311 40683 43130 47241
&: ;<  ू > ब)- 2324 2707 3200 3734 4294 4961 5797 6750 7197 7879 8877
ू:"  ") "& ब)- 1441 1725 2140 2658 3142 3871 4595 5626 6585 6960 7187
"%4 ू:",
?
@ँ "B4 "
? 9154 10915 11523 14327 17666 17825 23042 25042 32317 38574 40965
B:? 10033 11677 13258 15874 18135 20762 24762 27786 34245 38276 39710
 ःःC  "B4 % 2421 2888 2955 3461 4017 4195 5179 5687 7249 8982 9981
@D "& ब)- 2252 2605 2891 3362 3888 4567 5453 6509 7232 8285 8819
  ($>
2 F)
) 247179 280569 308956 348729 379299 409405 478372 534787 601171 601275 648926
ॐ: &DिM CN 2, KOPQ

0: 5 $% % KOPP/PQ & B

 S & CN "
 S & ूM, KOOQ"  $>U

)M 
U
V
" @B9 $>
% ($% % KOWP/WQ) X ूः 
M Y $>
% ($% % KOZP/ZQ) @"
$%

% KOZP/ZQ & B $% % KOPP/PQ "[

 S & CN)- 
U
V& " @>  ू5  Bः
F $>U

 S & CN)- "& U
% 2V \]

2
 @"5 I.K: E 2 (
  
 @"
)
"
)
ू5 G (L. 
/)

  
 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
 , 
ः 16471 17105 17733 19218 20385 21352 23314 24639 26932 29559 31501
   234 274 290 332 350 373 431 507 604 562 592
  27651 31456 34508 38978 41019 40754 48692 55632 62977 58359 63116
, !", ं,   $% "& 1755 1942 2462 2868 3040 3488 4758 5906 7217 7853 8134

 $%, ' ()

*ः  : ब)- 1033 1145 1275 1692 1893 2151 2400 2544 2618 2690 2700

% 14367 16888 18068 20450 22411 24711 29774 35172 41553 37523 38692
  ि *
, /  0
"1 % "& 5468 6088 6813 7941 8869 9483 11008 13051 14755 14764 16001
  23/
 9277 10875 12718 13624 15108 17157 21410 24089 25000 21325 26053
$"  24 "& 5717 6792 8042 9061 10643 13752 18189 19294 20308 14713 15561
"5  "6
3245 5351 6369 7461 8240 9072 9481 9940 10932 10965 11574
7  8 ब)- 2056 3219 3319 3923 4687 5386 6261 6920 7694 8034 8452
9
4! 

 "& 6423 6903 7607 8084 8345 9734 10066 10873 11112 11429 12034
&: ;<  ू > ब)- 1088 1297 1575 1882 2201 2631 3101 3772 3924 4354 4904
ू:"  ") "& ब)- 872 1056 1299 1619 1922 2379 2898 3656 4038 4240 4347
"%4 ू:",
?
@ँ "B4 "
? 2750 3054 3260 2979 4161 4042 4548 5676 10460 10963 12219
B:? 2500 2555 3038 3218 3825 4636 4979 5832 9087 9430 9674
 ःःC  "B4 % 732 893 827 787 817 876 1033 1281 2272 2949 3517
@D "& ब)- 1585 1834 2023 2367 2722 3286 3974 4904 5439 6149 6530
E 2 ( G)
) 103225 118,727 131,227 146,484 160,638 175,264 206,316 233,685 266,923 255,861 275,599
ॐ: &DिN CO 2, PQRS

0: 5 $% % PQRR/RS & B

 U & CO "
 U & ूN, PQQS"  $>W

)N 
W
X
" @B9 $>
% ($% % PQYR/YS) Z ूः 
N [ $>
% ($% % PQ\R/\S) @"

$% % PQ\R/\S & B $% % PQRR/RS "]

 U & CO)- 
W
X& " @>  ू5  Bः
G $>W

 U & CO)- "& W
% 2X ^_

3
 @"5 K.4:  F @2 G (
  
 @"
)
"
)
ू5 F (N. 
/)

  
 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
 , 
ः 48033 52885 55794 61309 64271 66555 72927 77187 83289 90534 96443
   852 998 1057 1210 1275 1358 1567 1845 2200 2044 2153
  8761 10173 11209 12529 12981 12749 14942 16957 19223 17386 18966
, !", ं,   $% "& 1435 1670 2009 2068 2114 1900 2907 3098 3386 4255 4578
 $%, ' ()
*ः  : ब)- 915 1000 1103 1553 1703 1824 1867 1949 1972 2012 2048
% 9267 10737 11519 12923 13826 15176 18298 21772 23426 20486 21199
  ि *
, /  0
"1 % "& 22080 24267 27427 31336 34085 35078 40149 47365 54304 51956 58501
  23/
 7719 8836 10592 11821 12804 16058 18409 19787 21580 17901 20266
$"  24 "& 2451 2886 3478 3923 4591 4628 5615 6732 7565 5026 5817
"5  "6
3144 3718 4033 5102 5651 6040 6847 7028 7412 7717 8100
7  8 ब)- 6853 7419 8116 9289 10707 12748 15824 18666 20713 23525 25698
9
4! 

 "& 14347 15427 17448 18619 19160 21696 24411 26438 29571 31701 35207
&: ;<  ू > ब)- 1236 1410 1626 1853 2093 2329 2696 2978 3272 3524 3973
ू:"  ") "& ब)- 570 669 840 1039 1220 1492 1697 1970 2547 2719 2841
"%4 ू:",
?
@ँ "B4 "
? 6404 7861 8263 11347 13505 13783 18494 19366 21857 27611 28747
B:? 7532 9122 10220 12655 14309 16126 19783 21954 25159 28846 30036
 ःःC  "B4 % 1688 1994 2128 2674 3200 3319 4145 4406 4978 6033 6464
@D "& ब)- 666 771 868 995 1165 1281 1479 1605 1793 2136 2289
 )%ःC /
/ F @2 G ($>
2 F)
) 143953 161842 177729 202246 218661 234140 272056 301102 334248 345414 373327
J ः  
12315 13996 17200 21007 23703 26678 35658 44493 51645 46056 53305
J ः 
12416 14110 17322 21138 23857 26814 35818 44716 51884 46268 53493
J ः @ 101 115 121 131 154 135 160 223 239 212 189
 )%ःC  ( F)
) 156268 175838 194929 223253 242364 260818 307714 345595 385893 391470 426632
ॐ: &DिP CQ 2, RSTU

0: 5 $% % RSTT/TU & B

 V & CQ "
 V & ूP, RSSU"  $>X

)P 
X
Y
" @B9 $>
% ($% % RSZT/ZU) [ ूः 
P \ $>
% ($% % RS]T/]U) @"

$% % RS]T/]U & B $% % RSTT/TU "^

 V & CQ)- 
X
Y& " @>  ू5  Bः
F $>X

 V & CQ)- "& X
% 2Y _`

4
 @"5 I.K:  F @2 L (
  
 @"
)
"
)
$% % MNOP/OR  Bः
F (S. 
/)

  
 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
 , 
ः 48033 50573 51234 53533 54176 54130 56931 58417 61429 62801 64459
   852 897 917 1022 1055 1026 1176 1287 1513 1480 1591
  8415 9265 9533 10109 10115 9154 10694 11679 12440 11374 11812
, !", ं,   $% "& 1435 1650 1665 1728 1739 1589 1952 2155 2362 2966 3195
 $%, ' ()
*ः  : ब)- 915 1003 1102 1203 1325 1422 1465 1532 1551 1584 1610
% 9267 9291 9504 10356 10673 10686 12682 14217 15280 14518 15325
  ि *
, /  0
"1 % "& 22080 22687 23308 24724 25760 25101 27788 32577 35219 31453 33111
  23/
 7720 8251 8932 9503 10064 10081 10526 11755 12786 11077 11755
$"  24 "& 2451 2605 2785 2827 2980 2742 3109 3489 3835 2417 2688
"5  "6
3144 4008 4436 5588 6179 6284 7142 7294 7808 7988 8104
7  8 ब)- 6853 6977 7112 7574 8096 8817 9681 10594 11267 11802 12490
9
4! 

 "& 14347 14549 14823 15062 15288 15348 15969 16218 16827 17225 17679
&: ;<  ू > ब)- 1236 1301 1363 1454 1562 1592 1731 1817 1918 1941 1986
ू:"  ") "& ब)- 570 617 705 816 911 1020 1186 1407 1497 1529 1563
"%4 ू:",
?
@ँ "B4 "
? 6404 6625 6963 7305 7900 8062 8710 9120 9587 10160 10514
B:? 7532 7955 8418 8835 9319 9985 10705 11329 12006 12390 12836
 ःःC  "B4 % 1688 1767 1830 1885 2085 2155 2314 2450 2614 2750 2930
@D "& ब)- 666 696 722 748 813 850 889 931 986 1003 1034
कृ िष े 48033 50573 51234 53533 54176 54130 56931 58417 61429 62801 64459
गैरकृ िष े 95575 100144 104116 110738 115865 115915 127719 139849 149497 143659 150224
 )%ःC  ($>
2 F)
) 143607 150717 155350 164271 170041 170045 184651 198265 210926 206460 214682
H ः  
12315 12487 13607 14843 16195 16998 19183 21105 23048 22628 23588
))
 )%ःC  ( F 155922 163204 168957 179114 186236 187042 203834 219371 233974 229088 238271
ॐ: &DिU CV 2, MNPR

0: 5 $% % MNPP/PR & B

 W & CV "
 W & ूU, MNNR"  $>Y

)U 
Y
Z
" @B9 $>
% ($% % MNKP/KR) [ ूः 
U \ $>
% ($% % MNOP/OR) @"
$% %

MNOP/OR & B $% % MNPP/PR "]

 W & CV)- 
Y
Z& " @>  ू5  Bः
F $>Y

 W & CV)- "& Y
% 2Z ^_

5
 "( Q.6:  ः  ($ &7 " )
 )
ू&  (T.  U)

 
2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
))
 ः  (  156268 175838 194929 223253 242364 260818 307714 345595 385893 391470 426632

  !
 144812 159,800 178,986 202,346 223,883 251,317 267,759 294,476 326,838 366,629 398,397

"  # ! 12781 13,885 14,687 17,863 21,357 20,673 26,213 27,860 31,323 35,262 36,431

" ! 7839 8,694 9,234 11,225 12,985 13,154 16,772 17,508 19,044 21,930 22,371

$% ! 4943 5,191 5,452 6,637 8,372 7,519 9,441 10,352 12,279 13,331 14,059

&'( ! 129800 143,390 161,470 181,222 198,890 226,646 237,059 261,717 289,638 324,642 354,527

) 61452 67532 75956 87363 98244 113586 116549 127126 141573 158500 174598

* -
) 22764 25455 29098 32104 34442 40264 43855 49438 55060 62137 66799

"े 45584 50403 56416 61754 66203 72797 76656 85153 93005 104006 113131

- े ". ः/0 2230 2,525 2,830 3,261 3,636 3,999 4,487 4,899 5,877 6,726 7,439
1 2   ः    !
 136973 151,107 169,752 191,120 210,898 238,164 250,986 276,968 307,794 344,699 376,026
 '
3 ( &
(  ()
 () 43362 50,294 57,848 69,177 75,805 73,658 114,855 136,675 159,678 111,178 131,271

 ः/ '  ())

3 ( &
( ः/  ( 37394 42,184 48,207 56,376 66,780 74,869 94,085 112,086 130,490 111,290 116,306
"  # (General Government) 7201 6,778 7,490 9,415 10,536 14,282 24,354 25,323 22,188 20,683 21,020

"'& ". ः/0 (State Owned Enterprises) 6311 7196 4826 5475 2668 13516 14164 8918 9968 9302 8896

&'( 23881 28210 35890 41486 53577 47071 55567 77845 98335 81305 86390

45  2  * 5,969 8,110 9,642 12,801 9,025 -1,211 20,770 24,589 29,187 -113 14,966

ः  / "े0
 & -32252 -35,908 -45,372 -57,453 -63,588 -67,177 -89,293 -113,411 -130,006 -106,194 -118,390

6 44423 51,295 63,490 80,055 88,344 88,511 113,332 140,421 160,028 132,658 140,062

ः  38255 45,465 54,729 69,637 76,177 75,649 97,795 122,927 139,869 116,926 125,907

"े 6169 5,829 8,761 10,418 12,167 12,862 15,537 17,494 20,160 15,731 14,155

& 12172 15,386 18,118 22,602 24,756 21,334 24,039 27,010 30,022 26,464 21,672

ः  6,870 8,151 8,599 10,096 9,828 7,487 8,213 9,347 11,385 10,829 11,141

"े 5,301 7,235 9,519 12,506 14,929 13,847 15,826 17,663 18,637 15,635 10,531

 ः  (
 &7)

&7) 155922.29 174,186 191,463 214,070 236,100 257,798 293,320 317,740 356,510 371,613 411,279

8( ". & /&!:  (Statistical Discrepancy) 345.8 1651.6 3466.7 9182.8 6263.6 3020.8 14394.1 27854.7 29383.1 19856.8 15353.5

8( ". & ( ः  ू& < ) 0.2 0.9 1.8 4.3 2.7 1.2 4.9 8.8 8.2 5.3 3.7

ॐ : ेि# 8 ! , ABCD

E:  6&/ F ABCC/CD े 
G े
 8 " G े
 ू
#, ABBD"  672 #  2 I " 1 67 F (6&/ F ABJC/JD) K ू& ः/ # 3 67 F (6&/ F ABLC/LD) " 6&/ F ABLC/LD े 

6&/ F ABCC/CD "M G े
 80  2 Iे " &7   ू& / ः/  672 G े
 80 "े 2  
 !I NOP

6
 "( 8.7:  ः  ($ &7 " )
 )
6&/ < =>?@/?B  ः/  (C.  D)

 
2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
 ः  ( )
) 155922 163204 168957 179114 186236 187042 203834 219371 233974 229088 238271

  !
 144812 148,924 152,066 157,744 163,053 167,340 171,463 181,362 196,398 203,501 214,178

"  # ! 12781 12,886 12,425 13,853 15,447 13,599 16,512 16,851 18,496 19,201 19,247

" ! 7839 8,068 7,813 8,706 9,391 8,653 10,565 10,589 11,245 11,942 11,819

$% ! 4943 4,818 4,613 5,148 6,055 4,946 5,947 6,261 7,251 7,259 7,428

&'( ! 129800 133,694 137,246 141,361 144,977 151,111 152,125 161,549 174,432 180,637 191,001

) 61452 63295 64977 66925 68637 71541 72021 76483 82582 85520 90426

* -
) 22764 23447 24070 24792 25426 26502 26680 28332 30592 31680 33498

"े 45584 46952 48199 49644 50914 53068 53424 56734 61258 63438 67077

- े ". ः/0 2230 2,344 2,394 2,529 2,630 2,630 2,826 2,963 3,470 3,662 3,930

1 2   ः    !
 136973 140,855 144,253 149,038 153,662 158,687 160,898 170,773 185,153 191,559 202,359

 '  ())
3 ( &
(  ( 43362 45,354 49,390 56,757 60,719 56,090 87,036 97,641 108,503 76,513 92,023

 ः/ '  ())

3 ( &
( ः/  ( 37394 38,117 41,456 46,647 53,642 57,068 70,241 78,537 87,448 76,596 81,559

"  # (General Government) 7201 6,125 6,441 7,790 8,463 10,886 18,182 17,743 14,869 14,235 14,740

"'& ". ः/0 (State Owned Enterprises) 6311 6502 4150 4530 2143 10302 10575 6249 6680 6402 6238

&'( 23881 25490 30864 34327 43036 35879 41485 54545 65899 55958 60581

45  2  * 5,969 7,237 7,934 10,109 7,077 -978 16,796 19,103 21,055 -83 10,464

ः  / "े0
 & -32252 -31,145 -35,721 -43,750 -49,358 -54,989 -73,714 -89,783 -95,057 -80,796 -84,916

6 44423 45,775 52,245 63,221 69,279 71,463 91,647 109,096 115,440 97,942 97,929

ः  38255 40,572 45,036 54,994 59,738 61,078 79,083 95,504 100,897 86,327 88,032

"े 6169 5,202 7,209 8,227 9,541 10,385 12,564 13,591 14,543 11,615 9,897

& 12172 14,629 16,523 19,471 19,921 16,474 17,933 19,312 20,383 17,146 13,013

ः  6,870 7,750 7,842 8,697 7,908 5,781 6,127 6,683 7,730 7,016 6,690

"े 5,301 6,879 8,681 10,773 12,013 10,693 11,806 12,629 12,653 10,130 6,323

 ः  (
 &7)

&7) 155922.28 163,133 165,734 170,750 174,414 168,442 184,785 189,220 209,844 199,218 221,285

ॐ : ेि# G ! , =>@B

I:  6&/ < =>@@/@B े 
J े
 G " J े
 ू

#, =>>B"  672 #  2 M " 1 67 < (6&/ < =>N@/NB) O ू& ः/ # 3 67 < (6&/ < =>?@/?B) "

6&/ < =>?@/?B े 
6&/ < =>@@/@B "P J े
 G0  2 Mे " &7   ू& / ः/  672 J े
 G0 "े 2  
 !M QRS

7
 "G47 N.A:  

3 4' 6
7  4
(ू4% 
) (P. Q
)

 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *

ः 
 (
  
) 156268 175838 194929 223253 242364 260818 307714 345595 385893 391470 426632



  57888 73744 80556 91600 101156 107200 122677 130277 142350 155795 161620

  (
  

 ! "
 #$
!%&) 12382 14195 17433 21267 24002 26954 35963 44881 52112 46481 53708




'(   67 84 111 129 145 141 145 165 228 213 214


) ः

'(   12315 14110 17322 21138 23857 26814 35818 44716 51884 46268 53493

 
*
/ %,ौ  85998 87899 96941 110385 117206 126664 149074 170437 191431 189194 211305
ू
%/' ू
0%  1750 2252 2332 3954 4283 4309 5196 6914 7992 6804 6023
12
' ू
0%  995 1023 1024 679 859 908 2096 4653 4000 2194 4238

 

3  (GNI)) 157023 177067 196237 226528 245788 264219 310814 347856 389885 396080 428417

ू
%/' 4
 ः
5 31116 42781 50507 63485 71252 78199 85571 87048 100559 98767 104494

12
' 4
 ः
5 330 503 737 335 257 380 391 580 1080 545 556

 

3 4' 6
7 (GNDI)) 187809 219344 246007 289678 316784 342038 395994 434324 489363 494302 532355

",5 1 4 144812 159800 178986 202346 223883 251317 267759 294476 326838 366629 398397


ः 4 11457 16038 15943 20907 18481 9501 39956 51119 59055 24841 28235

 

3 4 42997 59544 67021 87332 92901 90720 128236 139848 162525 127673 133958

 9
8 7 %
 ( 
7) 43362 50294 57848 69177 75805 73658 114855 136675 159678 111178 131271

ौ "5 (4 (+) / #

$
(-)) -365 9249 9173 18155 17096 17063 13381 3172 2847 16495 2687

ॐ: (5ि) 

B
1
, >?@A

$: 4
 %0 = >?@@/@A ( , 

3 (

B "

3 (
ू
), >??A" 
E
F ) 
 F!  G ",# E
 = (%0 = >?H@/HA) 
I ू%ः0
 ) 
8 E
 = (%0 = >?J@/JA) "G


%0 = >?J@/JA ( , %0 = >?@@/@A G6



3 (

BK 
 F!( G "%E

 
ू4% 0
,ः0 
E
F 

3 (

BK G( F 1!
&LM

8
 4.!2 9.A: .
C '+ :.! D

 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
ू
  ः
 (.) (ू !"
) 58981 65484 71627 80941 86700 92058 107164 118753 130834 130957 140819

ू
  ः
 #
$ (ू% ) 11.02 9.38 13.00 7.11 6.18 16.41 10.81 10.17 0.09 7.53

ू
  
&
'
(.) (ू !"
) 59266 65941 72107 82129 87925 93259 108244 119530 132187 132499 141408

ू
  
&
'
#
$ (ू% ) 11.26 9.35 13.90 7.06 6.07 16.07 10.43 10.59 0.24 6.72

ू
  (
)*

&
'
(.) (ू !"
) 70886 81686 90395 105024 113321 120726 137908 149242 165915 165357 175715

ू
  (
)*

&
'
#
$ (ू% ) 15.24 10.66 16.18 7.90 6.53 14.23 8.22 11.17 -0.34 6.26

ू
  ः
 (ः+ !"
) 58851 60779 62083 64939 66621 66018 70987 75380 79327 76636 78646

ू
  ः
 #
$ (ू% ) 3.28 2.15 4.60 2.59 -0.90 7.53 6.19 5.24 -3.39 2.62

ू
  
&
'
(ः+ !"
) 59124 61409 63028 66708 68374 67729 73467 78707 83417 79197 81317

ू
  
&
'
#
$ (ू% ) 3.86 2.64 5.84 2.50 -0.94 8.47 7.13 5.98 -5.06 2.68

ू
  (
)*

&
'
(ः+ !"
) 70716 76071 79013 85304 88124 87677 93601 98271 104700 98837 101045

ू
  (
)*

&
'
#
$ (ू% ) 7.57 3.87 7.96 3.31 -0.51 6.76 4.99 6.54 -5.60 2.23
ू
 '
(4 /: ; <)
<)

ू
  ः
 816 808 814 824 871 866 1009 1138 1159 1126 1191

ू
  
&
'
820 814 820 836 884 877 1019 1145 1171 1139 1196

ू
  (
)*

&
'
981 1008 1028 1069 1139 1135 1298 1430 1470 1422 1486

 ः
 ) ू% 
 ,) ( 92.7 90.88 91.82 90.64 92.37 96.36 87.02 85.21 84.70 93.65 93.38

 ः
- 7.3 9.12 8.18 9.36 7.63 3.64 12.98 14.79 15.30 6.35 6.62

 
&
- 27.5 33.86 34.38 39.12 38.33 34.78 41.67 40.47 42.12 32.61 31.40

ः + ./ ) 

 7.8 8.75 9.29 10.12 10.21 8.18 7.81 7.82 7.78 6.76 5.08

ः + ./ ) '

 28.4 29.17 32.57 35.86 36.45 33.94 36.83 40.63 41.47 33.89 32.83

 ः+ 1
0 2   (  ः+ 2) 23.9 23.99 24.73 25.25 27.55 28.71 30.58 32.43 33.82 28.43 27.26

ौ) 45 (  
&

-- ! 2) -0.2 5.26 4.71 8.13 7.05 6.54 4.35 0.92 0.74 4.21 0.63

ू/7 '
16.2 20.45 22.29 24.34 25.47 25.50 22.60 21.85 22.79 22.35 22.28

4ू
8  (ः + ./  */ ) 7.95 8.02 8.89 9.47 9.84 10.28 11.64 12.94 13.45 11.82 12.54

  1ः 11.0 12.0 13.3 14.0 14.7 16.1 17.8 19.1 18.9 17.9 17.9


 (9 4 /: ; < =....... >
) 72.3 81.02 87.96 98.21 99.49 106.35 106.21 104.37 112.88 116.31 118.22

1.? @
 (% ( ) 26.5 26.85 27.21 27.58 27.95 28.33 28.71 29.10 29.49 29.89 30.30

ॐ): /5िG

H
,, JKLM

)N:  '+ 7 JKLL/LM / ( 
&

/ ( 
H "
&
/ ( ूG, JKKM"  'Q: G 
 :R ) 
. 4S ) 'Q 7 ('+ 7 JKTL/TM) U ूः+ G 
0 'Q 7 ('+ 7 JKVL/VM) 4.

'+ 7 JKVL/VM / ( '+ 7 JKLL/LM .W  
&

/ ( 
HD 
 :R )/
. 4Q 
  ू + ः+ !"
 'Q: 
&
/ ( 
HD . / : ,R  XYZ

9
 63 + 7.78:
78:  ः , ))
,  ः  ,)*
%   3 5 (,
; <=# > 63

 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
)) !.#$

    ः  (ू
  143953 161842 177729 202246 218661 234140 272056 301102 334248 345414 373327

ू% &'ऽ 48885 53883 56851 62519 65546 67914 74494 79032 85489 92579 98596

)*
+ &'ऽ 20377 23579 25840 29074 30624 31649 38013 43776 48007 44139 46791

,
+ &'ऽ 74691 84380 95038 110653 122490 134577 159549 178294 200752 208696 227940


    ः  (-ः% )
) !. #$ 143607 150717 155350 164271 170041 170045 184651 198265 210926 206460 214682

ू% &'ऽ 48885 51470 52151 54555 55230 55156 58107 59703 62943 64281 66049

)*
+ &'ऽ 20031 21209 21803 23396 23853 22851 26794 29582 31633 30442 31943

,
+ &'ऽ 74691 78038 81396 86320 90958 92037 99750 108980 116351 111737 116691

  ः # 
. ,)* (

 )
) (ू
/
)
ू
/
) 4.95 3.07 5.74 3.51 0.00 8.59 7.37 6.39 -2.12 3.98

ू% &'ऽ 5.29 1.32 4.61 1.24 -0.13 5.35 2.75 5.43 2.13 2.75

)*
+ &'ऽ 5.88 2.80 7.30 1.95 -4.20 17.25 10.41 6.93 -3.76 4.93

,
+ &'ऽ 4.48 4.30 6.05 5.37 1.19 8.38 9.25 6.76 -3.97 4.43

 ः # 0-1234   3 5 100 107 114 123 129 138 147 152 158 167 174

ू% &'ऽ 100 104.7 109.0 114.6 118.7 123.1 128.2 132.4 135.8 144.0 149.3

)*
+ &'ऽ 102 111.2 118.5 124.3 128.4 138.5 141.9 148.0 151.8 145.0 146.5

,
+ &'ऽ 100 108.1 116.8 128.2 134.7 146.2 159.9 163.6 172.5 186.8 195.3

 ः # 3?  (ू

/
)
ू
/
)
ू% &'ऽ 34.0 33.3 32.0 30.9 30.0 29.0 27.4 26.2 25.6 26.8 26.4
)*
+ &'ऽ 14.2 14.6 14.5 14.4 14.0 13.5 14.0 14.5 14.4 12.8 12.5

,
+ &'ऽ 51.9 52.1 53.5 54.7 56.0 57.5 58.6 59.2 60.1 60.4 61.1
ॐ#
: 'AिC
5
, D8EF

#4:  % . D8EE/EF ' -H 
I ' H

5 "
I ' H ूC, D88F"  K
C
 KL#  3 6-M#  . (% . D8NE/NF) O ू
ः% C P  . (% . D8QE/QF)

63 % . D8QE/QF ' -H % . D8EE/EF 31 
I ' H
5R
 KL#' 3 6

 ू

% -ः%   K

I ' H
5R 3'
K
 L S;T

10
 @"5 H.HH:
HH:  )%ःC  F "5G (1BKL"M)
1BKL"M)

  
 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
 , 
ः 100 104.57 108.90 114.53 118.63 122.95 128.10 132.13 135.58 144.16 149.62
   100 111.31 115.24 118.31 120.86 132.34 133.21 143.39 145.36 138.16 135.37
  104 109.80 117.59 123.94 128.33 139.28 139.72 145.19 154.52 152.86 160.56
, !", ं,   $% "& 100 101.19 120.69 119.69 121.57 119.59 148.93 143.79 143.37 143.45 143.27
 $%, ' ()
*ः  : ब)- 100 99.67 100.07 129.06 128.54 128.24 127.40 127.19 127.17 127.02 127.23
% 100 115.57 121.20 124.79 129.54 142.01 144.28 153.15 153.31 141.11 138.33
  ि *
, /  0
"1 % "& 100 106.96 117.67 126.74 132.32 139.75 144.48 145.40 154.19 165.19 176.68
  23/
 100 107.09 118.58 124.38 127.23 159.28 174.90 168.32 168.77 161.60 172.41
$"  24 "& 100 110.78 124.87 138.79 154.06 168.77 180.59 192.95 197.27 207.95 216.45
"5  "6
100 92.77 90.91 91.30 91.45 96.11 95.87 96.35 94.93 96.60 99.95
7  8 ब)- 100 106.33 114.12 122.64 132.25 144.59 163.46 176.19 183.85 199.33 205.76
9
4! 

 "& 100 106.03 117.71 123.62 125.32 141.36 152.87 163.01 175.74 184.04 199.14
&: ;<  ू > ब)- 100 108.38 119.28 127.39 133.99 146.30 155.77 163.96 170.57 181.52 200.00
ू:"  ") "& ब)- 100 108.38 119.28 127.39 133.99 146.30 143.11 140.04 170.12 177.79 181.78
"%4 ू:",
?
@ँ "B4 "
? 100 118.67 118.67 155.34 170.95 170.95 212.34 212.34 228.00 271.77 273.40
B:? 100 114.66 121.41 143.25 153.56 161.50 184.80 193.79 209.55 232.81 233.99
 ःःC  "B4 % 100 112.89 116.31 141.84 153.43 154.00 179.12 179.82 190.40 219.36 220.65
@D "& ब)- 100 110.72 120.27 133.05 143.37 150.79 166.25 172.47 181.92 212.97 221.36
"म F "5G 100 107.38 114.41 123.12 128.59 137.69 147.34 151.87 158.47 167.30 173.90
ॐ: &DिP CG 2, QRST

0: 5 $% % QRSS/ST & B

 V &  CG "
 V &  ूP, QRRT"  $>X

)P 
X
Y
" @B9 $>
% ($% % QRZS/ZT) [ ूः 
P \ $>
% ($% %

QR]S/]T) @"
$% % QR]S/]T & B $% % QRSS/ST "K
 V &  CG)- 
X
Y& " @>  ू5  Bः
F $>X

 V &  CG)- "& X
% 2Y ^_

11
 @"5 [.12:
12:  )%ःC  "_
5 (
  
 @"
)
"
)
ू5 X ू:

  
 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 *
 , 
ः 33.37 32.68 31.39 30.31 29.39 28.43 26.81 25.63 24.92 26.21 25.83

   0.59 0.62 0.59 0.60 0.58 0.58 0.58 0.61 0.66 0.59 0.58

  6.09 6.29 6.31 6.20 5.94 5.45 5.49 5.63 5.75 5.03 5.08

, !", ं,   $% "&  1.00 1.03 1.13 1.02 0.97 0.81 1.07 1.03 1.01 1.23 1.23

 $%, ' ()

*ः  : ब)- 0.64 0.62 0.62 0.77 0.78 0.78 0.69 0.65 0.59 0.58 0.55

% 6.44 6.63 6.48 6.39 6.32 6.48 6.73 7.23 7.01 5.93 5.68

  ि *

, /  0
"1 % "&  15.34 14.99 15.43 15.49 15.59 14.98 14.76 15.73 16.25 15.04 15.67

  23/

 5.36 5.46 5.96 5.84 5.86 6.86 6.77 6.57 6.46 5.18 5.43

$"  24 "&  1.70 1.78 1.96 1.94 2.10 1.98 2.06 2.24 2.26 1.46 1.56

"5  "6

2.18 2.30 2.27 2.52 2.58 2.58 2.52 2.33 2.22 2.23 2.17

7  8 ब)- 4.76 4.58 4.57 4.59 4.90 5.44 5.82 6.20 6.20 6.81 6.88

9
4! 

 "&  9.97 9.53 9.82 9.21 8.76 9.27 8.97 8.78 8.85 9.18 9.43

&: ;<  ू > ब)- 0.86 0.87 0.91 0.92 0.96 0.99 0.99 0.99 0.98 1.02 1.06

ू:"  ") "&  ब)- 0.40 0.41 0.47 0.51 0.56 0.64 0.62 0.65 0.76 0.79 0.76

"%4 ू:",
?
@ँ "B4 "
? 4.45 4.86 4.65 5.61 6.18 5.89 6.80 6.43 6.54 7.99 7.70

B:? 5.23 5.64 5.75 6.26 6.54 6.89 7.27 7.29 7.53 8.35 8.05

 ःःC  "B4 % 1.17 1.23 1.20 1.32 1.46 1.42 1.52 1.46 1.49 1.75 1.73

@D "&  ब)- 0.46 0.48 0.49 0.49 0.53 0.55 0.54 0.53 0.54 0.62 0.61

ॐ: &DिF CG 2, HIJK

0: 5 $% % HIJJ/JK & B

 M & CG "
 M & ूF, HIIK"  $>O

)F 
O
P
" @B9 $>
% ($% % HIRJ/RK) T ूः 
F U $>
% ($%

% HIVJ/VK) @"

$% % HIVJ/VK & B $% % HIJJ/JK "W
 M & CG)- 
O
P& " @>  ू5  Bः
X $>O

 M & CG)- "&

O
% 2P YZ

12
 EA 3. : W @AB  I ॐ*
(%.1')
1')

57JB YB 2&Z'

=YB
/
/ /
/ /
/ /
/  /
 /
2074/75 207
207/7 /
/ /
/ 2077/78

  ः  ! (#$% 

.
.  .
 .

/ .

/ . .
. 

 .


 . .
. .
. 
.

./ .
.

.

.
&! '()!*+,*)
'()!*+,* )

ः (#01203 4)

4) .
. .
./
/.

/.
/.

/. .
. .
. / .
/ . /  
.
 
. 
/
.

/
. .
.

   ः

.
. .
./
/.

/.
/.

/. .
. .
.   .
  . 
.

.
.

. .
.
(5../
/ 678 'ऽ)
'ऽ)#

 .
 

. ./
.  /. 
. 
.  .

.
.

; ः (&< ः) /.

.
. /.  .
. //./ 
.
./
.

&! '()!*  #$% .

.  .
 .
 .
. .
.

.

. .
. / 
.

.
.

./  .
 . .
.

<!$4= ! ू7? .

./ .
.  .
 .
 
.

.  .
 .

.

.
 /.
/.
.
./ 
.

.

.

./

@AB (AC+6E 0&*)

&*) .
.  .
.
/.

/.


.



./
 .
 .
 .
 .  /.
/.   .
  .  
.

.  .
 ./

AC @AB 

.


.   .
  . 
.

. .
. /.
/. .
. 
.

. /

.
/

./
/.

/./
.

.

6Fौ7'×+I 
. /
. //
.  /./ // .

/. /  ./ / . .  .
'C' *J $  K6&  /. . /. 

/.  .  /. / /

.
. /. / .

L  $  @AB   .  . .  /.  .  

. .
 . 
/. // .
, (M1)
. 
. ./ 
./ . . ./ . . //
. 
11460 
/. 

. . /
./ 
.


.


.

 .  ./   ./

'4 P 
.

/.
./ 
. //. .  ./ 
 . /. / .

; @AB . . .  .

 /. . . ./  . 
.

60&* @AB 
.

./
.
.
 ///
.
///
.   .
 .
/
.
/
./ .
.  
.

. //.
//.
 
.

./ /.
/.

#$3 #A* (-) ;E  (+) - .

./ -/.
/./ -/.
/. - .
 ./ // .
// .

.
. //.
//./ /.
/. /.
/.
-
.

.

+R LःJ (C)

C) 
.

. 
/.

/./  .
 . 
.

.
//.
//. 
.

. 
.

. .
.

.

. .
. /

+R LःJ (@!)

!)  .
 .  
.
 
. .
.
- .
. - 
.

.
-
.

.  -
 .

 . -
 .

 ./
.

. -.
.

@! ST C& /.
/. .
. .
.
.
. .
. .
.  .
 .
/
.

/
./ /.
/.
 .
.

13
 EA 3. : W @AB  I ॐ*
(%.1')
1')

57JB YB 2&Z'

=YB
/
/ /
/ /
/ /
/  /
 /
2074/75 207
207/7 /
/ /
/ 2077/78

5;*F ST C&  ./ 

. / . 
/. /. . 
.
 .  . 
.

5;*F ST C& +2*B (3K$) . ./ /.  .

 
.  . . /./ 
.

./
.

.

@! =$ C& /.

/./ 
.

. .
.
.
./ .
./

.

. /.
/. .
.  .
 .
 
.

.

5;*F =$ C&  . 

. /.
 .
 /.


./ /
. 
. /
.  ./

#<!$4= =$ C& 

. ./ /.
./ / .  ./ 
. /.// /.
/. .
.

@! #<!$4= ST - /.
 /.
-

.

./ -.
.
-.
./ -  .
 . -/ .
/ .
-
.

. - 
.
 
./ -.
.
 - .
 .

#<!$4= ST 0 [\ 

. .
 
./ . .  //.  ./  .
. .

#<!$4= ST ू7? (3K$) .  .

.

.
 /. /.
 

./ . .

. /.
/.

@! 5;*F ST /.
/. .
. .
. - 

.


. -
.

. -.
. -.
./ -.
./ .
. -
.

.

5;*F ST 0 [\ 

. .

.  .
 /.
/.

.  .  . /.


5;*F ST ू7? (3K$) 

.  /. 

.  /. // ./ 

.  /. 
./ .
/ .

#A* (­)) ;E  (+) -

/.

/. -
.

./ 
.

. -.
. 

.


. 
.

.

.

.
- .
./ .
. -/ .
/ .

ॐ* : ',C$@ 7;ऽ BC, 207 3: 57JB YB /  ^.  @#B  #B  1  C@ <!$4= ST ू7? '_$ ^.  @#B  #B  1  C@ Central Treasury ' Transfer &F` 8a

14
 +H
 I.J.J:  , ू   ः 9 
 

(8. 9:4)

 
    ू  ः   



 39523.5 3493.9 24363.6 67381.0
+ ः, 32118.2 1615.5 0.0
-/
. 0
 24156.3 6099.6 6277.7 36533.5
?@AK/AM
1 2ः 15247.67 0 0 15247.7
/34 (+  ः, )
 ) 111045.7 11209.0 30641.3 119162.2
/34 (+  ः, 7 ) 78927.4 9593.5 30641.3 119162.2


 43115.0 4359.2 19272.0 66746.2
+ ः, 35299.9 2320.7 4.4
-/
. 0
 18908.5 8931.6 12715.5 40555.6
?@AM/AA
1 2ः 11790.0 0.0 14.1 11804.1
/34 (+  ः, )
 ) 109113.4 15611.4 32006.0 119105.9
/34 (+  ः, 7 ) 73813.5 13290.8 32001.6 119105.9
ॐ9: 4  ,ऽ , ?@AA

9B: + ः, C  9 

4 4 0D9 EF G

15
 @/.2 . .
: 51O 456 .+B

(Q. +RS)

EO8 5P


455+I
*

 /

 / 


/


/ 
/

/  2074/75 207
207 / 7 
/

/ 
/

/ 

  ः  !"#$ 242363.85 260818.44 307714.49 345594.93 385893.04 391470.11 426632.15

  ++, -. 53157.23 60019.60 83724.78 108727.98 111045.68 109113.41 57177.18

. -. 33940.76 37129.71 51861.61 69691.96 71641.76 78414.89 45590.67

#/0123 -. 8884.35 12325.14 20874.83 27071.37 24156.25 18908.47 7987.14

4562 7 5ः8 10332.12 10564.74 10988.33 11964.66 15247.67 11790.04 3599.38

  +1ः5 40586.64 48196.16 60917.99 72671.75 82963.37 79374.66 57120.34

+ 35595.57 42109.66 55386.65 65949.15 73860.40 70005.55 52766.92

9++ 4991.07 6086.50 5531.34 6722.60 9102.97 9369.12 4353.42

: ; 2 +1ः5 # 73136.61 70479.11 50197.52

+ 64320.63 61339.05 46007.25

9++ 8815.98 9140.06 4190.27

59$=>? @$ 3637.42 3247.75 3193.24 3471.46 2958.43 1919.18 747.83

A=B1 + $ CD$3 609.05 327.74 341.79 552.38 1004.11 4756.58 3272.62

EF3G+ HI 2 4
3 208.16 1369.40 294.02 323.50 306.61 178.82 43.05

 +1ः5 + @$ (A=B1 + $ CD$3 43)) 44833.11 51771.65 64453.01 76695.59 86925.91 86050.42 61140.79

  E 45041.27 53141.05 64747.03 77019.09 87232.52 86229.24 61183.84

: ;2 +1ः5 + @$ (A=B1 + $ CD$3 43)) # 77099.15 77154.86 54217.97

  : ; 2 E # 77405.76 77333.68 54261.02

A1= L F3  (5.3(

5.3(+)
+ ) / F / ( - ) -8115.96 -6878.55 -18977.75 -31708.89

: ; 2 A1= L F3  (5.3(

5.3(+)
+ ) / F / ( - ) # -33639.92 -31779.72 -2916.17

+1ः5 F3  (5.3(

5.3(+)
+ ) / F / ( - ) 6645.88 11066.45 9056.37 2979.79

: ; 2 +1ः5 F3  (5.3(

5.3(+)
+ ) / F / ( - ) # 1494.85 -7935.79 4606.85

EF3G+ HI #G+. 4242.30 8777.50 8833.80 14475.09 9638.20 19490.28 11251.53

-$ 51O HI 54491.86 62778.93 69768.94 91731.56 104815.67 141987.61 158945.55

16
 @/.2 . .
: 51O 456 .+B

(Q. +RS)

EO8 5P


455+I
*

 /

 / 


/


/ 
/

/  2074/75 207
207 / 7 
/

/ 
/

/ 

59$=>? HI 34326.18 38876.03 41397.88 52615.41 59492.62 80614.07 87195.15

EF3G+ HI 20165.68 23902.90 28371.06 39116.15 45323.05 61373.54 71750.40

HI = 5 -. (U 1 + 50) 7373.50 7680.31 7128.83 7192.11 7506.66 8359.77 3897.16

50 VW
 2 6447.18 6813.00 6126.46 5567.38 5435.20 5753.74 2014.05

59$=>? HI 1704.18 1779.51 2270.32 1858.92 2003.89 2356.04 1191.64

EF3G+ HI 4743.00 5033.49 3856.14 3708.46 3431.31 3397.70 822.41

U 1 = 5 -. 926.32 867.30 1002.37 1624.73 2071.46 2606.03 1883.11

59$=>? HI 303.61 331.09 326.35 386.04 450.51 523.77 332.24

EF3G+ HI 622.71 536.21 676.02 1238.69 1620.95 2082.26 1550.87

@F3+4X 45  3 !# R 6390.16 7277.23 9984.15 13155.14 14727.12 13970.44 6009.21

HI 2561.58 3322.83 5902.22 9223.27 12437.25 11648.87 5037.86

@$ 3828.58 3954.40 4081.93 3931.87 2289.87 2321.57 971.35

@F3+4X 45  3 #G+. 6563.84 7625.15 8994.49 13361.92 12398.51 18179.90 9249.62

HI 2926.42 4377.40 5801.25 9890.46 9440.08 16260.72 8501.79

@$ 3637.42 3247.75 3193.24 3471.46 2958.43 1919.18 747.83

@F3+4X 45  3 ूO3AZ3 22581.93 19559.87 25024.46 20199.80 13825.61 21988.32 18743.63

HI 13421.62 11639.50 15256.88 11709.40 10482.71 18977.78 1812.52

@$ 9160.31 7920.37 9767.58 8490.40 3342.90 3010.54 16931.10

?= + 38 HI 2 3884.94 3751.74 4861.87 6397.28 9812.47 6036.41 1585.33

: ः8 HI 2 2833.90 2481.66 2891.09 1919.57 3942.70 4763.67 642.34

: ः8 ?= + 2 852.40 1199.40 1687.47 4460.89 5845.77 1243.75 923.82

59$=>? ?= + 2 198.64 70.68 283.31 16.82 24.00 28.99 19.17

ॐR3: @8 Fऽ /= - O Fऽ   /=# +X A9],



# EO8 5P
/ $= >-  ) /_ @OV5`4Z + 38 @F3:?_ (EF3G+ !"#$R)  ूO3?3 -) +R _L, : R  ूO3?3 + ) : ;2 3 #/5 =Fि ++= :  b ;+5

+, +>1X=? + + 5+, c + : 59cO 7 5ः8 AR>1  ू$= ? + ः82 3= :  b 0$ !W + (+-+) : ;2 +1ः5 5=? G+dR e9 f

17
 5<" 3.
: '( (!U
V. '(4W 

3/' >I/ 

(!U 1HI/'

 /

 /
/

/
/

/

2

2/3
/

/
/

/
/

/
/

/ 2077/78

 ,
,    !" #$  #%& '( ).
). .
. ).
). .
.) ).
).  .
 . )).
)).

.


. 

 .


 .

 +'#,-.  /  012   #%& '( .  .

.)
. ). . . 
.) .



 3''4   #%& '( .

. 
.  . 
.) ) .) ).) . 
.)

 #"'4   56   #%& '( .) . . 

. .
).
). 
.
.


 7(ौ3 '  97( '( )).
)).
.

.

.


.) 
.

. ) .
.  .
 .) .
.
.
.) .
.


 7(ौ3 '  97(  1!' (: '( )).
.

.) 
. ) .  .) .
.) .

 1; '( .

.
.
.  .
 .  .
.  )
.
)
.  .
 .
 . . .

 5<# 1;  #%& '( .

.)
. . . . . . .

 =>;" ( ?!" '(4@(  #%& '( . .

 . . ).)  
.
 . . .

 >ः  & >  97( '( 

.


. .
.) )
.
)
.

.

.)
).

).) ).
).   .
 .
) .
.

))).

))).

 B 53$>C=D '( ( .5.'.) ).) . 


.) 

. .)
). )

.

. .


 56G HB' 
. .
 .)
. )). 
.

). 
. ) .

 =>H&I &>  #%& '( . ). . 

). .

. 
.  .
.)

 >/9( &>'4 J4  >(. 9  #%& '( ) .

 
. 
.  . ).
 . 
.
.
).
 >ः  &>  #%& 56 '( . .  .

 >KL&1H' 0(  97( '(  .

 .)  ).
 ). ).
). )
.
)
.  .
.)) 
).

). .
.  
 .

 . 
.

.

   #%& $( M# 

. 
. 
. )
.

). 
.) .) ).  .


 $( M# ­3/ .  . . . 
. .

. .
 . 

 >KL&1H' 0(  97( 56 '(

.)
).) . 

.

. .) .
)  .
 .

 56 '( .
.

.

.
 .

 .)
.

.  .
 .) .
. 

.


.
 .
. .

 0>#& $ 2" N 

. ).

). .  .) . 

.

. .


 0> @M&' 56#& $ 2" N ).) . . . . . ).

'# ! 

.


. 
.

.  .
 . 
 .

 . ).
).   .
  . ).
). .
. 
.

.

ॐ4 : M#& P 36ऽ' '/#, 2077 4-: +=''C 3/' '&  >X'(Y  7(>/ $+'4#&  51Z'4 '# 7( Y  (' (& 3 JH"I/'MV'4 7( Y  '&M. 7(>/ $+'4 ST

4-: 3/' >I/

/ L& 1P'4 56HB' (!ः>  ः>ःQ !41P '( (JRL ( ) 3  >&H 7(+'4 ST

18
 -+# JXW 3.
.1 : @ ZW/ ![X 1H =!:L PT1  "ः8 (%&'(&) +*#+,  "ः8
"ः8))

S. 1'
AE 8HE (K#+ O1
"ः8 @ ,  "ः8 5WHE

5

5/6 2076/77 2076/77 2077/78

 /,
/, #+( A J@" WK LP LM+,   .
 .

.


. .
.


.


.

 TLU)C (E A Q/!VK / LM+,  . .


.  .



 +/1 / LM+,   . 
.
  . 
.

 LK+W1 / A -./ / LM+, 
 . 
. 

. 
 .


 ौ   .

.
.
. 
.

.  .
.


 11211 ौ  !" # $  .
. 
.  .

  8ः# A , 8   
.


. 
.

. 
.

. 
.

.

    %&'(&) *#+, %*,  -./ ॐ1%) ू3 #.- . .

.
 .
. . .



 

-.:
-.: 5#6 / .
.  .
 . .
. .
.


 ः8ः9/ "1!:  ;<=+
.

. 
.

.  .
 . 
.

.


ः8ः9/ "1!:  / . . . . 

  G85,H , 8 LM+,  
.


.  .
. .
.
.

.


ः8ः9/ ,8  .
.

. .

  !5$ ,8 -5?!$ @ ःA . . .
 .

 !5$ ,8 - 8?=,!5 -B//+ . . .

.

  #8E , 81 ;/1K A 8C + LM+,  .

.
.

.  .
 .
.

.

  8C +  ( 8C =E, 8GHE 8C  A ), 8C ) . . . . 

 
J8E ,81 ;/1K LM+,  . . . .

  ' E A #  =ः#

 
. .

. .

  ' +EN A OP =ः# .
  . . .

  J8E  
 . 
. .
 .

  8ः# A , 8 LM+, -./  . . . .

.

 8?=, ! 5 Q/    .

 . 
.

.  .
 .
 
.

.

#
 / LM+, P@  * L . . .   . 

# ­+/E

 P@  * L
. .
.  .

 8?=,!5 Q/  -./  .
 .

.  .

 -./  
.


. .
. .
. .

# L "O

.


. .
.




.



. 
 .

 .

ॐ1 : *L,: +/.ऽ /EL/, 2077

19
 '%9 3..2 :  , ू  ः
 09 0
F<G
F8 

ः
L 3 4
(W.
L<$
)

/5
V5 /
/ G
>D$
L

ः
 

 

0
F<G
F8 

ः
 
 0
F<G
F< AU
L
ः   ू  ः
 


ः
ः

ः
  ू  ः
  /
/ 2077/78 /
/ 2077/78 /
/ 2077/78 /
/ 2077/78

3311 33111-$%. '.
. -()*

 
 2761.69 1933.18 414.25 414.25 2053.08 2231.79 1437.16 1562.26 307.96 334.77 307.96 334.77
3311 33112-$%. '.
. -/
 
 12580.68 8806.48 1887.10 1887.10 9555.41 10053.78 6688.79 7037.65 1433.31 1508.07 1433.31 1508.07
33113-$%. '.
. - ः 0ब2
3311 2242.58 1569.81 336.39 336.39 1631.68 1908.00 1142.17 1335.60 244.75 286.20 244.75 286.20
3  4 

33114-$%. '.
. -*
$5 
6 7

3311 3181.18 2226.83 477.18 477.18 2194.07 2051.10 1535.85 1435.77 329.11 307.66 329.11 307.66


3311 33115-$%. '.
. -*58 

 202.68 141.88 30.40 30.40 183.11 47.69 128.17 33.39 27.47 7.15 27.47 7.15
33116-$%. '.
. - 9

, 3 $
,
3311 969.93 678.95 145.49 145.49 682.20 860.50 477.54 602.35 102.33 129.08 102.33 129.08

; (<
 '= 


33117-$%. '.
. -0
5

0
8 >?
3311 451.60 316.12 67.74 67.74 338.57 343.35 237.00 240.34 50.79 51.50 50.79 51.50



33110 $@ 'A B3C
D$

( 0
F<G
F8 ) 22390.34 15673.24 3358.55 3358.55 16638.12 17496.21 11646.68 12247.35 2495.72 2624.43 2495.72 2624.43

3313 33131-5= *
5 - 
 1855.32 1298.73 278.30 278.30 1311.49 1215.82 918.04 851.08 196.72 182.37 196.72 182.37
3313 33132-$I
- 
 2007.63 1405.34 301.14 301.14 1472.18 1515.34 1030.52 1060.74 220.83 227.30 220.83 227.30
3313 33133-3  - 
 1482.09 1037.47 222.31 222.31 1255.78 1298.97 879.05 909.28 188.37 194.85 188.37 194.85
33134-'= JKL>
()*
 -
3313 1152.94 807.06 172.94 172.94 856.55 1005.89 599.59 704.12 128.48 150.88 128.48 150.88


33130 '=M@
( 0
F<G
F8 ) 6497.98 4548.59 974.70 974.70 4895.99 5036.02 3427.19 3525.21 734.40 755.40 734.40 755.40

33150 '=
0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

NNOO+NNON)
NNON) 28888.32 20221.83 4333.25 4333.25 21534.11 22532.23 15073.88 15772.56 3230.12 3379.83 3230.12 3379.83

ॐL: $
S
=ऽ



5, 207

20
 E\]L 3.( : P॑ 2 2*ः<
S. 2
1

%A67 <M7


2*_ .M7
 /
  / /
/ 1
1/ 2 2072/73 3
3 / 4 /
/ 5
5 / 6 2076/77 /
/
  !" ू$ %&  .
 .  .
 . .
.  .
 . .
.( ((.
(( .   .
 . ((.
(( .  .
 .(
 )&* .  . (. (. . ((. .( .( . 
 +,-. .( . ((. .( . . . ( . .
14150-90 ,1 2 2
&3"4 56 &7" .3 /82*9 2*:; . (.  . .  . (. . . .( .(
 2 /
<ः5 56 ; < ><ब@!" ू$ 2  /ू.A .3 2 Bः52 .
. .
.((  .
 . .
 . .
 . .
.  .
 .  .
  . .
.(
 <ः5 56 ><ब@!" ू$ 2  (. . . (.  .( . . .( .
14220-  ू.A ; < .3 2 Bः52  (. . (.  . (.(  . .  .  (.
( BC1 *D2< 2 *
5 ((.
(( . .
. .
.( .
 . .
. .
 .( .
.( (.
(. .
.(
 EB  !F; ः<; GH Fः5I52J  .  .  .  .(  .  .  .  .  .
 ><><K 2*ः< .
 .( .
 .  .
.( .
. .
. ((.
(( . (.
( .  .
  .( .
. 
 !LB<L ूA$ . .
 EI& 2*ः< 2 ूBMJ A&IऽJ .3 .( . .( . . ((. (.  .  .
( 2 2482, *9, 1<L+ A!ब@!" ू$ 2  .( . 
* P 2 2 2*ः<-
2*ः<-!Q1
Q" F; ( .  . .  . (.( .  . . .
(( !Q1
Q" F; 2
&3"4 544.76 458.12  (.
 ( .
P 2 2 2*ः< (2
&3"4 ;5) .
. ( .
(  . ((.
(( .
- 8L& 2 2+; ू$ 2;
2
&3"4 .
. .
 . !Q1
Q" ,T

- 8L& 2 2
P 2 2 2*ः< .
. .
. .
.
ॐ
5 : F+;[ A&Iऽ &7+&,  
": T> V5 %A67 - ;5 56 <W 2J D2<57 ,T
+; & E8
+ D2J
2 2; A X.LM7 FS
D2J ;F4 D2<57 ,T
HY

21
 23198 3.O : 9)3 K9"   /- >/ 5
7. "Q
,- G N>3 R"
5
2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 207
207  / 7 2077/78
       5455.04 6052.36 6268.55 9978.58 9416.16 13052.25 33603.11 41124.87 45767.97 25563.98 24864.73
01.1   ! " , $%  &'$( ) 2667.17 3745.88 3720.41 6118.28 5111.83 5097.43 5454.80 5657.50 6496.16 4059.66 1124.21
01.2 *॑ ,- ./ 0.00 0.00 0.00 0.00 0.12 0.23 0.26 0.75 0.92 0.58 0.00
01.3   174.61 162.44 188.06 1219.58 1341.96 2394.32 1726.98 1548.90 1866.89 1250.50 711.03
01.4  ,!01/  0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.15 0.30 0.35 1.25 0.81 293.14
01.5  23! /-   0.00 0.00 1.86 1.26 1.01 0.38 0.35 8.08 41.88 8.66 33.50
01.6   37.16 38.42 39.62 373.45 518.54 1562.69 882.04 89.71 154.46 83.88 1883.11
01.7  45 " 1233.00 1073.35 867.27 622.90 536.22 676.02 1238.69 1621.86 2083.75 1237.35 20819.75
01.8 06 /. .7 *89 .3  ू;/" .ः//5 1343.10 1032.27 1451.33 1643.10 1906.48 3321.04 24299.71 32197.72 35122.66 18922.53 0.00
02 = 2077.98 1847.69 2577.82 2807.31 2916.45 3553.15 3813.52 3793.54 4310.93 2787.69 2894.21
02.1 & 3= 2077.91 1846.72 2577.49 2806.89 2915.36 3552.14 3812.32 3785.14 4310.09 2787.19 2894.21
02.2 >? 3= 0.00 0.00 0.00 0.00 1.04 0.74 1.04 8.27 0.71 0.42 0.00
02.5 = - 2ऽ >;/ 0B" 0.07 0.96 0.33 0.43 0.06 0.27 0.15 0.13 0.13 0.07 0.00
03   ($/ 3= 3607.53 3483.20 3985.41 3004.20 3033.24 5166.25 4740.27 3976.05 4636.25 3028.77 4000.10
03.1 ू.  2167.43 1969.95 3173.17 2221.87 2317.61 3534.29 3692.61 3035.41 3600.72 2388.05 3533.19
03.2 2C8 ऽ5  0.41 0.44 0.53 1.15 0.66 0.90 1.12 1.09 1.26 0.81 0.80
03.3 ) 174.93 180.72 266.24 316.86 329.67 428.65 455.74 482.77 524.05 324.38 286.30
03.4 > 64.27 69.70 82.79 104.26 100.29 112.92 130.27 144.52 170.20 104.55 105.58
03.5 23! /- -  ($/ 3= 0.00 74.23
03.6  ($/ 3= - 2ऽ >;/ 0B" 1200.49 1262.39 462.69 360.07 285.01 1089.49 460.53 312.25 340.02 210.98 0.00
04 ,- ) 3473.68 3596.49 5068.08 5260.59 6765.60 10229.65 14703.88 10699.75 8790.96 5201.87 2994.15
04.1  ,-, DE?  ौ 670.52 721.17 815.76 771.36 614.13 4481.94 9464.00 5424.63 2858.72 1942.91 215.06
04.2 ; G,  , HःE) /- $( 1604.51 1718.38 2549.91 2840.66 3013.89 3793.04 3458.79 3116.40 3127.84 2004.78 936.47
04.3 I! /- J 171.75 175.12 335.27 411.64 418.50 430.11 420.65 239.63 281.89 164.27 108.33
04.4 K8 , JHE' /- 5 5.16 4.61 6.19 6.34 7.03 15.98 10.10 9.73 12.31 7.88 1633.30
04.5 // 623.63 580.05 810.74 579.81 615.83 764.17 711.22 732.15 1011.97 661.10 13.16
04.6 L9 267.16 241.95 314.76 344.34 340.89 391.00 409.57 382.73 434.45 264.24 1.45
04.7 2 JM">.7 91.40 121.56 181.74 164.69 175.88 285.42 214.82 152.05 142.80 78.89 83.72
04.8 23! /-  - ,- ) 37.63 32.08 50.57 137.19 1573.50 61.52 8.54 1.58 39.89 18.14 2.65
04.9 ,- 8) - 2ऽ >;/ 0B" 1.93 1.57 3.13 4.56 5.96 6.48 6.20 640.85 881.09 59.66 0.00
05 /5 L =5 46.51 29.16 152.14 281.49 250.48 296.71 256.41 232.96 140.41 76.10 315.50
05.1 N"." &) Dः-E 0.54 1.56 8.71 3.73 5.60 24.47 32.28 0.22 0.00 0.00 0.00

22
 7. "Q
,- G N>3 R"
5
2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 207
207  / 7 2077/78
05.2 S) Dः-E 0.32 0.33 1.85 5.23 10.09 1.53 1.82 2.56 3.11 1.99 0.00
05.3 ू'3G5 15 0.00 2.63
05.4 &   !/  01-L=5 0.02 0.61 2.63 0.00 0.00 0.00 0.00 1.28 0.18 0.12 309.76
05.5 23! /-  E5 L=5 0.00 0.00 0.00 0.00 1.94 1.98 1.97 228.90 1.17 0.72 3.11
05.6 /5 L=5 - 2ऽ >;/ 0B" 45.62 26.66 138.95 272.52 232.85 268.73 220.34 617.26 135.95 73.26 0.00
06 , /- 3'   3 ! 323.41 230.65 604.64 238.94 312.47 494.99 792.30 525.73 451.28 398.28 221.13
06.1 ,  24.54 16.29 110.68 98.52 125.60 200.65 551.29 35.09 360.79 351.35 9.45
06.2 3'   6.21 9.60 0.00 25.22 67.95 152.58 77.33 49.51 26.95 9.52 0.00
06.3 KE8 261.84 174.52 465.94 107.11 111.30 133.63 153.16 6.93 55.93 32.69 36.10
06.5 23! /- - , /- 3'  3 ! 0.00 175.59
06.6 , /- 3'  3 ! - 2ऽ JT)K 0B" 30.82 30.24 28.02 8.09 7.62 8.13 10.52 2993.07 7.61 4.72 0.00
07 ःःU 1949.54 1891.83 2336.20 2618.84 3043.36 3931.24 2906.69 2993.07 3272.98 1917.57 1487.34
07.1 VG!8 JHE',JE5 /- V 49.92 59.16 47.80 15.79 13.07 21.54 19.62 299.54 14.28 8.44 4.37
07.2  .L W  226.32 251.75 189.92 168.12 410.14 326.38 256.89 1916.57 579.87 106.56 0.00
07.3 2ःE/)  636.88 624.35 859.47 1128.19 1160.61 1533.40 1584.65 394.41 1720.65 1128.39 359.93
07.4  ःःU  875.22 778.21 1010.65 1077.31 1159.53 1536.91 614.31 365.48 789.43 582.91 755.98
07.5 23!  161.21 178.35 228.36 229.42 300.00 463.01 332.36 382.70 135.03 72.38 13.24
07.6 ःःU - 2ऽ >;/ 0B" 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 50.00 98.87 150.10 33.72 18.89 353.81
08 "L ,
,L ः; / /- ! 186.42 225.59 360.64 298.71 355.78 501.77 467.55 202.83 435.16 315.95 302.05
08.1 "L H  K )3' .7 81.85 65.52 118.25 142.60 186.17 215.83 214.18 24.37 233.64 180.77 49.77
08.2 Lः;/  85.61 143.09 221.31 131.51 147.36 256.43 218.99 5.40 171.31 116.57 64.44
08.3 ू5 /- ू(  18.95 16.99 21.08 24.60 22.25 29.51 27.75 3605.20 25.57 15.56 68.87
08.4 ! /- 2 $  0.00 118.97
08.5 23! /-  ,Lः;/  ! 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 6.64 2.46 4.63 3.05 0.00
09 $(= 6191.42 6229.07 7769.93 7974.48 9045.62 10835.29 4477.52 244.12 3925.53 2295.74 1431.76
09.1 E1  ू-  ू- $(= 2085.57 2181.34 2540.06 2836.24 2845.62 4426.78 35.42 3177.22 42.29 20.00 0.00
09.2 X $(= 1034.69 1081.73 1296.79 1424.91 1437.51 1158.80 0.00 1.50 0.00 0.00 0.00
09.4 JY9 $(= 0.00 1084.92
09.5 /. >;/ .3 $(= (2[E9? $(=) 1973.36 1697.99 2168.91 2037.00 2745.76 2854.71 1999.34 179.89 168.82 63.32 0.00
09.6 $(=" )> . .7 1087.89 1239.56 1676.13 1546.95 1830.40 2256.53 2401.77 4216.36 3363.32 2073.93 130.12
09.7 $(= 23!  0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 27.48 1.68 0.98 39.67
09.8 $(= 2ऽ >;/ 0B" 9.92 28.45 88.04 129.38 186.33 138.47 40.99 228.25 349.41 137.51 177.05
10 $ 3= 1034.47 1159.50 1229.77 1477.63 1990.54 3800.33 3930.71 3919.45 6683.42 3492.91 7079.68
10.4 ;] ;] 0.00 2718.86
10.4 E?  $((3 T5 72.44 14.72 33.81 73.24 173.53 106.61 35.14 8.17 1.36 0.00 3.04
10.5 *"> 33.01 0.00 0.57 2.31
10.7 $ 2(8 861.62 1046.81 1063.46 1253.59 1642.07 3495.02 3760.29 3920.21 4.74 3.14 0.22
10.8 $ 3= - 23! /-  10.75 26.21 6.50 5.53 5.68 4.19 7.44 8.27 25.63 5.05 0.00
10.9 $ 3= - 2ऽ >;/ 0B" 89.67 71.76 125.99 145.27 169.26 194.51 127.85 34.52 6651.69 3484.16 4355.25
जमा 24346.00 24745.55 30353.17 33940.76 37129.71 51861.61 69691.96 67712.37 78414.89 45078.86 45590.67
ॐ"/ : .) K ऽ ), 2077

23
 O 6<- I7   -+ <- 3
01/76 3.M : C1
5.  L

*+ E P<1Q

3
2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 207
207/7 207
207/7 2077/78
01     125.44 209.63 151.86 313.07 400.79 493.80 511.00 1072.60 481.63 270.96 240.49
01.1    , "#  $%"& ' 84.40 169.32 117.56 140.20 222.64 212.88 314.66 897.03 131.54 63.50 152.29
01.2 (॑ *+ ,- 0.00 0.00 0.00 0.00 0.36 7.03 42.69 0.73 2.20 0.95 0.00
01.3   18.91 9.53 11.53 85.97 79.36 160.56 102.91 160.59 190.68 90.50 68.33
01.4  *./-  0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.13 1.34 1.38 23.46 21.08 17.98
01.5  01 -+   0.00 0.00 0.38 0.01 0.04 0.00 0.00 5.07 5.51 2.38 1.89
01.6   22.03 30.69 22.38 55.50 58.85 75.79 49.41 6.84 127.32 91.64 0.00
01.7  23   0.00 0.95 0.93 0.92 0.00
01.8 .4 -, ,5 (67 ,1  ू9- ,ः--3 0.10 0.09 0.01 31.39 39.55 37.41 0.00 0.00 0.00 0.00
02 ; 187.77 242.23 526.36 453.38 418.49 758.40 987.15 1207.92 668.20 405.53 264.89
02.1 $  1; 174.42 230.40 520.58 451.94 408.91 745.25 975.82 1199.68 656.76 404.37 264.89
02.2 <= 1; 0.00 0.00 0.00 0.00 7.91 9.20 8.15 6.99 6.08 0.13 0.00
02.5 ; - 0ऽ <9- .@ 13.35 11.84 5.79 1.44 1.67 3.95 3.19 1.26 5.37 1.03 0.00
03  &"- 1 ; 319.04 293.09 511.42 392.70 446.23 532.91 651.85 822.45 550.12 250.32 254.24
03.1 ू,  139.15 119.60 226.08 143.85 137.64 182.65 290.33 588.13 340.43 139.30 177.04
03.2 0A6 ऽ3  0.02 0.00 0.03 0.02 0.02 0.03 0.04 0.05 0.05 0.02 0.00
03.3 ' 44.84 40.29 81.39 58.93 97.36 120.61 129.54 88.82 88.51 38.83 58.88
03.4 < 12.12 8.91 11.86 13.44 11.50 18.48 43.19 26.87 23.74 11.79 15.03
03.5 01 -+ -  &"- 1; 0.00 3.29
03.6  &"- 1; - 0ऽ <9- .@ 122.90 124.29 192.05 176.45 199.72 211.13 188.75 118.58 97.40 60.38 0.00
04 *+ ' 3387.92 3629.10 4343.92 5877.42 8643.27 14651.40 19282.55 16407.70 12773.28 6502.97 5850.05
04.1  *+, BC=  ौ 30.67 25.62 43.50 187.61 480.10 1409.65 2473.35 3702.16 2592.99 1378.63 58.91
04.2 9E,  , FःC' -+ "& 1056.22 1167.01 1446.37 1775.14 2531.25 3831.93 3610.43 1676.92 1425.81 629.97 115.84
04.3 G -+ H 18.23 22.44 64.86 81.55 58.43 605.99 2065.92 1060.03 679.88 301.15 793.65
04.4 I6 , HFC% -+ 3 0.83 148.02 136.58 180.48 231.84 278.26 234.31 270.94 269.27 127.63 4595.51
04.5 -- 2184.76 2179.49 2512.29 3524.85 4403.25 8247.17 10559.07 9316.48 7483.43 3934.80 282.76
04.6 J 7 25.74 28.92 27.73 40.42 36.66 69.62 89.07 104.14 105.83 51.47 0.78
04.7 0 HK <,5 70.41 53.67 99.50 78.31 135.28 195.27 219.18 256.38 194.61 75.04 1.94
04.8 01 -+  - *+ ' 0.03 3.64 11.80 8.51 765.78 11.19 29.23 17.80 18.62 2.88 0.65
04.9 *+ 6' - 0ऽ <9- .@ 1.02 0.29 1.28 0.55 0.68 2.34 1.97 2.85 2.84 1.41 0.00
05 -3 J  ;3 45.21 32.94 48.08 160.48 178.84 282.54 744.72 823.73 702.49 402.36 14.06

24
 5.  L

*+ E P<1Q

3
2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 207
207/7 207
207/7 2077/78
05.1 P ,  $ ' Bः+C 5.54 3.43 8.94 7.42 12.37 26.92 19.12 0.00 223.25 0.00 0.00
05.2 R' Bः+C 6.93 5.00 4.78 99.13 84.89 61.47 493.38 393.17 0.00 129.11 0.00
5.3 ू%1E3 /63 0.00 0.09
05.4 $ -  ./-J ;3 0.00 0.14 0.18 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 13.96
05.5 01 -+  C3 J ;3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.66 0.48 0.51 0.52 0.38 0.21 0.01
05.6 -3 J ;3 - 0ऽ <9- .@ 32.74 24.38 34.18 53.93 80.93 193.67 231.70 430.04 478.86 273.05 0.00
06 * -+ 1%  1 678.45 708.51 705.30 1292.49 1794.23 3346.04 4099.60 2961.85 2718.60961 1418.47 1126.40
06.1 *  113.01 94.04 109.87 198.63 352.01 762.27 1702.22 1598.03 1406.25 779.81 66.26
06.2 1%  0.66 0.00 0.00 4.84 52.13 139.18 169.86 196.58 30.95 8.42 0.00
06.3 IC6 290.10 362.46 528.19 1031.33 1295.71 2318.48 2025.28 874.67 825.23 350.24 349.05
06.5 01 -+ - * -+ 1% 1 0.00 711.09
06.6 * -+ 1% 1 - 0ऽ HS'I .@ 274.69 252.00 67.23 57.69 94.39 126.11 202.25 292.57 456.18 280.00 0.00
07 ःःT 337.47 295.34 315.64 327.99 357.55 604.51 685.42 606.85 746.59 222.75 159.57
07.1 UE6 HFC%,HC3 -+ U 4.12 29.72 30.40 58.85 16.71 53.66 27.40 18.29 9.54 6.19 0.15
07.2 ,J V  4.22 4.46 13.72 16.14 20.63 30.36 36.08 9.70 260.01 8.44 0.00
07.3 0ःC-'  25.04 30.81 39.78 37.94 31.48 36.97 40.55 53.96 79.36 23.04 3.56
07.4  ःःT  294.09 224.83 204.51 203.67 273.34 464.16 570.64 499.69 392.72 184.17 155.86
07.5 01  10.01 5.51 27.24 11.39 15.39 19.36 10.74 25.21 4.96 0.91 0.00
7.6ःःT 0ऽ <9- .@ 0.00 0.00
08  J ,
,J ः 9- -+  20.19 15.60 30.59 36.37 41.09 146.89 58.96 221.51 249.74 169.74 66.33
08.1  J F  I'1% ,5 4.99 0.08 0.25 1.18 1.04 80.49 1.46 183.16 223.31 159.16 2.87
08.2 Jः9-  12.24 10.55 17.86 25.64 34.49 53.55 55.01 36.99 25.38 9.68 57.53
08.3 ू3 -+ ू&  2.96 4.97 12.48 9.55 5.57 12.85 1.86 1.23 0.43 0.38 5.93
08.5 01 -+  ,J ः9-   0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.62 0.14 0.62 0.53 0.00
09 "&; 13.88 13.91 12.64 9.60 23.33 23.72 24.38 16.58 14.57 3.69 10.93
09.1 C/ ू+  ू+ "&; 0.09 0.22 0.15 0.16 0.12 0.15 0.15 0.06 0.17 0.01 0.00
9.4 HW7 "&; 0.00 1.05
09.5 -, <9- ,1 "&; (0YC7= "&;) 8.03 8.89 10.28 5.36 11.00 14.12 18.01 0.05 0.30 0.27 0.00
09.6 "&; '< , ,5 4.26 3.45 1.88 3.35 11.25 9.30 6.16 16.47 9.49 2.65 4.50
09.7 "&;  ब 0.00 5.27
09.8 "&; 0ऽ <9- .@ 1.51 1.35 0.33 0.74 0.96 0.15 0.06 0.00 4.61 0.75 0.10
10 " 1 ; 23.69 19.50 23.65 20.84 21.32 34.61 25.73 15.06 3.23 1.34 0.19
10.4 C=  "&&1 S3 0.00 0.00 2.56 1.81 0.23 0.20 0.00 12.47 0.00 0.00 0.00
10.5 ( < 0.22 0.00 0.00 0.01
10.7 " 0&6 0.00 0.00 1.14 6.53 3.17 3.64 3.13 0.76 0.49 0.22 0.18
10.8 " 1; - 01 -+  0.29 0.28 1.93 1.10 0.18 0.16 0.55 0.10 1.60 0.75 0.00
10.9 " 1; - 0ऽ <9- .@ 23.40 19.22 18.02 11.40 17.74 30.60 22.05 1.51 1.14 0.38 0.00
Q 5139.07 5459.84 6669.47 8884.35 12325.14 20874.83 27071.37 24156.25 18908.47 9648.12 7987.14
ॐ - : ,'I ऽ ', 207 # *+ E ^_ M/  / 076/77  I7 -P  `$ . 1a6  & <=@ bc

25
 >0?@ 3. : ,- .( /1
0 ,
,  ः8A  4 $%&' 

A. ,'-B

2:<, (C< F0E,-

9@< $C<,  . +$C<,
2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 207
207  /7 2075/76 207
207  /7 207
207 /7 

  ः   . ! . "!.  .! ". !.! !!.# !".  " . ".# !. "."

  ः $%&'  !. ##.# !". #." !!."  ." "".! #"#. ". #  .  ".# !.

 ()*%+$, $%&'  . #".# . " !." . . . ". .!! ". .!! !.

DE "#.
"#. #  .
 .! !".
!". ".
" .!"  #.
 #. " ".
". ! .
! . !.
! ." .
." #!.
#! .!" !.
! .  ##.
##.

 ()*%+$, ,- .( / 01 #." "!.  ."  ".  !.#  . #.! .! #." !." !.# !."

 2345', ,- .( / 01 . !". ##.# " ". #."! #."  ." ". ! .  # . #. ."

DE #.
#.! #.
# . " .
" .  "" .
"" . .
 . .
." ## .
## . #"#.
#"#. # #.
# # . "  !.
 ! .## "#.
"#. ".
".#

ॐ-4 : 8%9 :&3ऽ, ,&<&, 2077

26
 )
"#$7AB 3.: ः= D- =E%?FG 7) !-  (ॐ- "#$7 )

. 

;</0 =>0 5 6$#7+

G >0

 /

 /
/

/
/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
/

/
4

4/5
5

5/6
/

/
/

/ 2077/78

.  !
.

. .
. 
.

.
.

.  .
 .
.

.
 .
. .
. .
.
 .
.
.

.
.

. .
. 
.

. 

"#$% #
 .  .

. .
. .  . .
 .  .
. . . 
. 

&'  . . .
 . 
.  . 
.  . 
. . . . . .

. ()$  !
.

. .
. 
.

. 
.

.  .
. .
.
  .
 . 
.

.  .
 .

.
. .
. .
. 
.

.
.
. 

"#$% # .  . .

.  .

. 
. 
.
.  . 
.
  . 
. .

&' .
 .
.
 . .  . .
. 
. . 
. .  . .

. *+ .
.
.
. .
. .
.   .
  . .
. 

.

.  .
 .

.


.
.

. 
.

.
.

.

.

. .
 . 

"#$% # .  
. . . . 
. . 
. .  . 
. .  .
 
.

&' .
 .
.
 . 
.   .  
.
.  
. . 
. . . .

ॐ- : "/0 1ऽ 3!, 2077

)
"#$7AB 3. : =E%? FG 7) !- J!6 (ॐ- "#$7 )

. 

;</0 =>0 5 6$#7+

<7.
<7.#K .

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/
1

1/


/


/ 2073/74 207
207/7
 /

 /
/

/ 2077/78

.  !

.

.
 .

 .

.

.
.
.

.


. 
 .

 .

.

.  .
 . .
.
.

.
.

. .
.

"#$% #  .
. 2024.08 1678.35 2071.83 1852.55 1770.32 1046.12 2030.45 551.90 764.04 318.88
&'  . .
 252.94 159.31 252.69 342.77 320.14 609.88 1048.99 1831.93 1973.35 854.45

. ()$  !
.

. 
.

. .
. 
.

. .
. .
.  .
 .
 .
. .
.  .
. 
.

.  .
 .

"#$% #
. 
. 1197.70 1179.46 1603.91 1341.56 1541.59 2156.21 1545.80 1583.75 1557.53 652.47
&' .
 .
782.87 939.49 1475.83 2048.52 3002.69 5292.34 7928.70 7608.15 9675.52 4183.41 19.53

. "1! 0 0 931.75 763.31 616.19 804.76 642.49 879.59 601.20 3151.39 0.00 0.00

"#$% # 0 0 859.25 665.17 544.84 634.46 642.49 879.59 355.62 154.22 0.00 0.00
&' 0 0 72.50 98.14 71.36 170.29 0.00 0.00 245.58 2997.17 0.00 0.00
*+ .
. .
. .
. .
.

.

. .
. 
.

.
 .
.  .
 . 
.

.
.
. .
.


"#$% #  .
 .  
.
 
.
 .
. 

.


. 

.


.  
.

.   .
 . .
. .
.

.

.

.


.  .
.

&' 

.


. 
.

.  .
. .
. .
.
.

.  

.


. 
.

.

.


.
 
.

.
.
. .
.

ॐ-: ) 3?@ <#!1ऽ  ! 03!, 2077

27
 67SA@ 3. : ,-*. 67-(   53 :5 MH(: &$D (V. $(W)
$(W)
23 J Q:7Y(
.@J
/
/  /
/  /
/  2071/72 2072/73 /
/  /
/  5
5/ 6 /
/  /
/  /
/ 
01      589.45 300.94 360.37 397.67 318.20 363.71 150.85 776.94 677.01 233.67 428.83
01.1 $% $ &'&( , &*+ $ ,-*. / 380.28 279.12 304.07 235.19 257.10 273.20 113.63 29.83 46.70 38.99 1.41
01.2 0॑ 23 45 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
01.3   14.17 21.75 18.67 51.37 60.63 90.25 37.21 92.24 57.20 10.44 80.58
01.5  67' 53 &  0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.11 25.96 0.40 18.78
01.6   - 6ऽ :;5 <=( 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 24.76 0.00 0.03 0.00
01.8 &<> 54 $$4? 0@A 47  ू;5( 4ः55$D 195.00 0.07 37.63 111.12 0.46 0.26 0.00 625.99 547.15 183.81 328.06

02 $E 0.00 0.00 19.22 17.46 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

02.2 :F$ 7$E 0.00 0.00 19.22 17.46 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

03  .*5 7$E 260.99 230.25 209.82 130.29 28.90 27.24 51.86 33.44 0.00 0.05 0.00
03.1 ू4$%  0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
03.3 / 3.05 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
03.6  .*5 7$E - 6ऽ :;5 <=( 257.95 230.25 209.82 130.29 28.90 27.24 51.86 33.44 0.00 0.05 0.00

04 23 / 1140.11 1073.16 1542.04 1670.20 1522.74 2128.70 2775.31 904.71 782.02 341.16 391.56
04.1  23, GHF$ $ ौ 270.11 254.46 183.12 376.48 344.53 755.36 1899.29 154.29 104.43 55.59 6.14
04.2 ;&J,  , KःH/ 53 *.$ 248.29 270.56 481.81 447.78 528.39 525.36 373.32 165.59 148.90 30.11 85.23
04.3 L' 53 M 180.20 215.79 312.49 294.49 168.80 206.82 185.79 220.70 227.18 99.20 11.14
04.4 N@ , MKH- 53 D 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
04.5 55 441.51 329.19 553.03 519.22 447.43 583.85 288.93 289.82 241.62 146.18 134.08
04.6 O A$ 0.00 0.00 0.79 9.34 2.07 0.58 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
04.7 6 MP(:4? 0.00 0.00 0.00 14.46 0.00 44.69 0.00 52.21 12.64 0.00 0.00
04.8 67' 53 & - 23 / 0.00 3.17 10.81 8.42 31.52 12.03 27.86 15.57 33.17 2.87 9.71
04.9 23 @/ - 6ऽ :;5 <=( 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.12 6.53 14.08 7.21 145.26

05 5$D O $ED 4.05 1.83 46.62 94.74 179.51 127.74 153.74 155.96 120.33 129.13 17.13
05.1 Q(4($ ,/ Gः3H 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 13.91 46.27 0.00 63.89 0.00
05.2 R/ Gः3H 0.00 0.00 0.98 4.25 38.57 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
05.4 ,& &&'5 $ <S-O $ED 0.02 0.75 2.81 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
05.567' 53 & H$D O $ED 0.00 24.34 0.00
05.6 5$D O $ED - 6ऽ :;5 <=( 4.03 1.09 42.83 90.49 140.94 113.83 107.47 155.96 120.33 40.90 17.13

28
 67SA@ 3. : ,-*. 67-(   53 :5 MH(: &$D (V. $(W)
$(W)
23 J Q:7Y(
.@J
/
/  /
/  /
/  2071/72 2072/73 /
/  /
/  5
5/ 6 /
/  /
/  /
/ 
06 2 53 7- & 7&' 291.27 205.11 218.01 152.34 157.24 242.63 198.46 74.55 185.62 38.22 10.82
06.1 2 & 10.48 8.89 16.16 17.69 10.87 15.06 29.40 37.58 36.58 17.56 0.00
06.2 7-& & 0.00 0.00 0.00 19.70 54.92 114.22 42.36 11.36 8.12 4.57 0.00
06.3 NH@ 102.40 61.99 138.48 110.00 86.89 113.35 126.70 25.61 140.92 16.09 10.82
06.6 2 53 7-& 7&' - 6ऽ MZ/N <=( 178.40 134.23 63.37 4.95 4.56 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

07 ःः[ 570.03 568.28 503.72 403.74 494.79 745.57 294.55 291.42 445.01 164.16 103.45
07.1 \J'@ MKH-,MH$D 53 \$ 45.12 25.90 56.09 32.58 2.80 18.02 21.69 13.87 2.22 1.81 2.59
07.2 &4$O ]  155.48 148.01 108.15 92.20 320.73 221.33 117.62 160.27 172.94 20.62 40.62
07.3 6ःH5/  36.14 52.05 25.27 22.54 17.93 39.86 26.40 67.54 43.10 8.81 23.00
07.4  ःः[  301.60 325.02 290.14 229.59 146.46 451.55 115.60 45.98 223.95 131.85 33.79
07.5 67'  31.68 17.29 24.07 26.83 6.86 14.81 13.24 3.76 2.80 1.07 3.45

08 ($O ,
,O ः;5 53 ' 1.24 4.45 12.37 11.48 5.32 6.82 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00
08.1 ($O K $ N/7- 4? 0.25 0.02 0.46 0.53 0.36 0.34 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00
08.3 ू$D 53 ू.  0.99 4.43 11.91 10.95 4.96 6.48 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

09 *.E 1223.60 1137.28 1285.43 890.26 1149.79 394.91 292.60 46.29 109.40 16.25 14.00
09.1 HS  ू3 $ ू3 *.E 4.65 33.56 18.41 26.46 27.74 37.62 24.35 0.71 33.18 14.47 10.93
09.5 54 :;5 47 *.E (6^HAF$ *.E) 1119.45 947.83 973.53 835.39 1088.40 348.37 257.72 43.96 74.09 0.79 3.07
09.6 *.E( /: 4 4? 88.28 126.23 210.91 12.41 25.17 1.73 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
09.8 *.E 6ऽ :;5 <=( 11.22 29.65 82.58 16.00 8.47 7.20 10.53 1.62 2.13 0.98 0.00

10 * 7$E 0.28 1.69 22.98 60.40 97.91 44.60 14.49 6.56 2.18 1.45 5.56
10.4 HF$$ $ *..7 ZD 0.00 0.05 15.55 45.59 71.45 5.42 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
10.7 * 6.@ 0.00 0.43 1.35 2.32 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
10.9 * 7$E - 6ऽ :;5 <=( 0.28 1.20 6.08 12.49 26.47 39.18 14.49 6.56 2.18 1.45 5.56

Y 4081.03 3522.98 4220.58 3828.58 3954.40 4081.93 3931.87 2289.87 2321.57 924.09 971.35
ॐ(5 : 4/N ऽ /
# 23 J 2075/76 $ 2076/77 ( NA 5Q (a, < 7b@ $ . :F$=( cd

29
 6?[>= 3.  : ,-*. ]B( KF(7 &$B (^. $(_)
$(_)
23 H Q7? Z(
.=H
/
 /  /
 /  /
 /   /
 /  /
 / 

/

/  /
 /  5
 5 /  6 6
 6 /  7 6
 6 /  7 2077/78
01       93.36 3.62 5.69 23.42 126.69 8.27 96.24 935.64 819.31 324.87 1934.86
01.1 $% $ &'&( , &*+ $ ,-*. / 89.82 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 50.00 7.38 0.00 0.00 0.00
01.2 0॑ 23 45 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 5.18 31.98 0.30 2.00 0.88 0.19
01.3   3.54 2.42 5.69 5.58 21.48 3.08 14.26 61.25 24.72 6.85 1082.31
01.6   ­ 6 785 9:( 0.00 1.19 0.00 17.84 5.86 0.00 0.00 0.00 82.53 26.37 2.19
01.8 &9; 54 $$4< 0=> 4?  ू85( 4ः55$B 0.00 0.00 0.00 0.00 99.35 0.00 0.00 866.70 710.06 290.77 850.17
02 $C 0.00 0.00 113.21 37.41 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
02.2 7D$ ?$C 0.00 0.00 113.21 37.41 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
04 23 / 766.48 893.10 1266.08 1505.29 1761.04 3850.43 6297.66 8590.66 8831.87 3779.28 1691.01
04.1  23, EFD$ $ ौ 50.59 145.84 211.12 122.86 136.84 1535.97 3168.59 3059.63 1957.30 1246.00 28.01
04.2 8&H,  , IःF/ 53 *.$ 106.26 76.64 175.32 199.63 288.77 437.47 794.59 203.02 1020.96 40.21 570.11
04.3 J' 53 K 501.04 423.19 376.90 792.98 479.86 652.40 937.84 1616.59 2196.74 824.57 350.25
04.4 L= , KIF- 53 B 0.00 53.31 40.34 67.65 73.56 129.18 225.47 224.96 124.57 57.04 55.74
04.5 55 108.60 185.62 446.31 233.51 587.06 1038.33 1138.72 3053.86 3239.27 1545.16 686.59
04.7 6 KM(74< 0.00 0.00 0.00 55.66 0.00 45.39 18.65 410.10 271.58 46.33 0.00
04.8 6?' 53 & - 23 / 0.00 0.00 0.00 0.00 180.55 1.69 3.80 0.00 15.45 13.97 0.31
04.9 23 =/ - 6ऽ 785 9:( 0.00 8.50 16.08 33.00 14.41 10.00 10.00 22.50 6.00 6.00 0.00
05 5$B P $CB 26.95 88.07 72.57 405.14 735.60 211.97 589.98 636.32 405.83 221.69 14.91
05.1 Q(4($ ,/ Eः3F 12.00 79.47 0.00 155.42 475.12 0.00 272.18 157.58 164.15 86.48 9.34
05.2 R/ Eः3F 0.00 0.00 0.00 45.52 0.00 0.00 0.00 135.00 0.00 0.00 0.00
05.5 6?' 53 & F$B P$CB 0.00 0.00 10.00 59.85 175.00 0.00 122.11 149.79 137.61 87.29 0.00
05.6 5$B P$CB - 6ऽ 785 9:( 14.95 8.60 62.57 144.35 85.48 211.97 195.69 193.94 104.07 47.92 5.57
06 2 53 ?- & ?& ' 80.61 108.19 238.48 302.11 445.85 1271.25 1513.16 1617.82 867.97 524.24 422.38
06.1 2 & 0.00 0.00 0.33 46.65 90.97 349.79 1094.10 1143.48 240.78 241.06 122.90
06.3 LF= 45.40 90.00 238.15 255.46 354.88 921.46 359.23 280.93 259.82 130.01 130.64
06.6 2 53 ?-& ?&' - 6ऽ KS/L 9:( 35.20 18.19 0.00 0.00 0.00 0.00 59.83 193.41 367.37 153.17 168.84
07 ःःT 72.50 98.14 71.36 170.29 0.00 0.00 311.32 469.00 389.96 100.87 500.00
07.1 UH'= KIF-,KF$B 53 U$ 3.80 42.56 12.39 29.73 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
07.2 &4$P V  41.17 42.29 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 125.34 0.00 51.89
07.3 6ःF5/  14.69 0.02 9.17 0.00 0.00 0.00 0.00 7.08 0.00 0.00 18.95
07.4  ःःT  12.85 13.28 49.80 140.56 0.00 0.00 311.32 461.92 264.62 100.87 429.16
09 *.C 56.18 0.00 29.74 113.58 178.27 492.59 414.91 187.82 333.93 127.80 66.78
09.5 54 785 4? *.C (6XF>D$ *.C) 56.18 0.00 24.29 0.00 0.00 361.79 386.20 10.53 5.49 1.56 3.69
09.6 *.C( /7 4 4< 0.00 0.00 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 126.25 0.00
09.8 *.C 6ऽ 785 9:( 0.00 0.00 5.43 113.58 178.27 130.80 28.71 177.29 328.44 0.00 63.09
10 * ?$C 12.22 5.82 2.76 4.33 75.38 67.71 0.00 0.00 0.00 0.00 407.92
10.4 FD$$ $ *..? SB 0.00 0.01 2.76 4.33 75.38 67.71 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
10.5 0$(7$% 0.00 2.47
10.9 * ?$C - 6ऽ 785 9:( 12.22 5.81 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 405.45
Z 1108.31 1196.94 1799.88 2561.58 3322.83 5902.22 9223.27 12437.25 11648.87 5078.75 5037.86
ॐ(5a- 4/ L ऽ /, 2077

23 H 2075/76 $ 2076/77 ( L> 5Q (b, 9 ?c= $ . 7D$:( de

30
 32=DE 3.1 : <27 B71C 45
(S. 0I!)

32=DE .:
: <27 B71C 45 (H. 0I!)

V.P  8!U23

.
...3T . CE
2069/70 2070/71 2071/72 207
207/ 7 2073/74 207
207/ 7 2075/76 2076/77 2076/77 207
207/ 78

   !"# $%&. . (&.%  (.& &&(.&  %.&& ( . %%.( %%.( &$(.$

 )  ू!+ ,- ( .%  . %(.  . &$. %&%$.( %$.$& (($. ($. ( & $.%

)  !"! ./01  %.$ (.( $.& %.  $.  & &.% $$ .&%  (.$ %. %.(

 2  ./3 !" # 45 (.

(.( &.
&.% %$.
%$. (%.
(%.$ $.
$. %%.
%%. ($$ .
($$ .($  %.
 %. $ ( $&.
( $&.$ &%.
&%.

6.3) 70 801 9/ : ,- -(. $ -&%(.%&  .% -% . $$%. - & .%% &.%& -(. - ((.& %.$

( <= 7 ./3 !" # 45 .

. (&.
(&.%  (.
 (.& &&(.
&&(.&  %.
 %.&& ( .
( . %%.
%%.( &$(.
&$(.$ (%%.
(%%.%$ &% .
&% .

 )  >)!? ./01  $$.  (.  $ .( .$% (. &(.$  $.   . %.( .

ू@)A

   !"# $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$

 )  ू!+ ,- $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$

)  !"! ./01  $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$

 )  >)!? ./01  $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$

<= 7 ./3 !"# 45 $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$ $.$$

?! B 71 C 45

   !"# $%&. . (&.%  (.& &&(.&  %.&& ( . %%.( 59492.621 80614.071

 6.3) 70 801 9/ : ,- -(. $ -&%(.%&  .% -% . $$%. - & .%% &.%& -(. -5466.87 729.07

)  ू!+ ,- ( .%  . %(.  . &$. %&%$.( %$.$& 16260.72 6207.56 8501.79

 )  !"! ./01  %.$ (.( $.& %.  $.  & &.% $$ .&% 2356.04 1192.15 1191.64

)  >)!? ./01  $$.  (.  $ .( .$% (. &(.$  $.  523.77 249.76 332.24

<27 ./3 !" # 45 .

. (&.
(&.%  (.
 (.& &&(.
&&(.&  %.
 %.&& ( .
( . %%.
%%.( &$(.
&$(.$ (%%.
(%%.%$ &% .
&% .

ॐ/ : L!1<! .3)Mऽ !)!) 0 !?.3 45 >)ःP!Q3 !)!), 2077

39: 671 CE 6.3) 70 801 U7! ू@)1 V.P  ./3 !"# 45 0! 80 Q3 W7XY U/  !0 !0 ,Z ू6[ L23 !"# 0L1! 0LH D!2 V.P ! ू66[ U\0-1   !"# 0

80 Q3 U- LY

31
 ;$<*4 3.2 : 6/ ?@+- % ं (B . 1C:)
1C: )

?EF 5F 8,$9:1

 /
/
 
/

/
 
/

/
 
/

/
 
/

/

/

/
 
5

5/
6 2076/77 2076/77 2077/78

 ं  .
 . .
.  .
 . 

.


. .
. 
.

. .
.   .
  . . .
.

श! "#
 . . . . .

.  . . . .

$ %&ऽ . . . . .

.  .
. . .


() *+&ऽ . .

. . . . . . . .

,- *+&ऽ . . . . .

. . . . .

./!0 1", *+&ऽ .

. . 
. . . . .
. .

 234 .
. .
.

.

.  .
 . 
.

. 
.

.  .
 .  .
 . .
. .
.

श! "#
  . . .  . . 

.  .  
. . .

$ %&ऽ . .  . 

. . . .
.  . .


() *+&ऽ . . . . . . .

. . .

,- *+&ऽ . .

. . .
.  . . . .

./!0 1", *+&ऽ . . . . . .

. . . .

!5 %&ऽ . . . . . . . . . .

6/ ं -.
. -.
. -.
. 

.


. .
. 
.

. .
.  .
 . -.
.  .
 .

श! "#
  . . -. -

. -.  .  .  . -. 
.

$ %&ऽ -. - . . . .

.  .
. - .  .


() *+&ऽ . .

. -. . . -.
. . .

,- *+&ऽ -. -.

.
. .
. - . -
. . .

./!0 1", *+&ऽ .

. . 
. . -. -
. - .
. .

!5 %&ऽ -. . . . . . . . . .

ॐ1+: !& ( HI,2077

# !& ( HI1 +L)M ू)1, ,-O1! :.!... 1 +L)M$P, 8 &F $Q!RS :.!..  ;$ ?EF 5F 
/

: B.  6HF  ;HF  1C ?@+- % &-* 2O1 E)1S

32
 +E3I92 .3 : 3: K%ऽ(C  श -: 0#(C; ः#?/L#; 0##%
). ;M/
F?68  #<8 G*E 3./;
0##%

/

/
 /
 /
 /

 /


/


/
 /
 /


/ 2073/74 2074/75 2075/76
 /
 / 2077/78

 . श -: 0#

.      . .


.

.



.


.

.

.

.
.

 .
.

1633.49  .

". #$%&'  ()  . 

. . 
.



. . 
.



.
 
.   . 

.
 
.
11766.8 
.


*. +,'
.
 . . .

. .

.
.
 . . 

.
. 226.5 .

-./  .  .

.  
 .  
.   .   .  
 .   .
  .

  . 

.

.



 .  
 . 


.


. 

. 0#3 K%ऽ

.      . 

. .
 .
 .

. . .
.
 
. .
 . .
 
.


". #$%&'  () 
. . 


.


 .
. 
. .

. 

. .



.  .


.
 
.

*. 0#12' 34 ः6() . .  

.

 
. .
 .

. .  
.
 .  . 
.  
. 
.

7. /89: 34 9' ;< . 

. .
  .
.

.
.  
. 
. .
 
. 
. 
. 
.

=. 3: >'#30' 34 ः6() .


.  .
.

. .
. 0.00 0.00 0.00 0.00 . . .

9. ?-2 @ऽ B'#30' 34 ः6(C .

 .


.

.  . .
 .

.

.
0.00 .

.

.
 .

D. ?-2 @ऽ 
. .
.
. . . . . . 0.00 0.00 . . .

-. 3 #/E 34 ः6(C .

. 
. 
. 
.

. .

. .

. .
. . .

-./ 
 . 

.

.   .
  .
  . 
 . 
5707.00 10890.00 
 .  23590.0 29734.7 

 . 


 .  
 . 

. 0' 9Nऽ

.     
.

 .
. . . . 
. .  .

.

0.00 0.00 0.00 0.00

". #$%&'  () 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

*. 0#12' 34 ः6() 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

7. 0' #2/ 34 ः6 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

=. /89: 34 9' ;< 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

9. 3: >'#30' 34 ः6() 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

33
 ). ;M/
F?68  #<8 G*E 3./;
0##%

/

/
 /
 /
 /

 /


/


/
 /
 /


/ 2073/74 2074/75 2075/76
 /
 / 2077/78

D. ?-2 @ऽ >'#30' 34 ः6(C 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

-. 3 #/E 34 ः6() 0.00 0.00 1002.06 1471.63 1471.63 1491.63 1491.63 20.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

O. ?-2 @ऽ 
. .

.
.
. . .
.

. .
0.00 0.00 0.00 0.00

-./  . 
 . 
 .
 .   .
 .   .
 .   .
 .   .
 . 
 . 
 . 
 .  0.00 0.00 0.00 0.00

 . *c 9N ऽ

.    P (R;ॐ; -) .
 .
 .
.
.

. . .

.

.

.

.
. 
.


". ?-2 @ऽ 
. 
. 

. .
 .

.
.  
.  
.  .  .

. .  .


*. #PR$U ;-* K%ऽ . . . . .

.
.  .

.
 
. . . . 
.

-./ 
.

.   .  .
.  .
.
 
 .
  .

 . 


.


.
 
.

. 


 .  .
.   . 
.
.
 .

 . 0#U < K%ऽ

.
 #<V 0#U< K%ऽ ( .. ) 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

". FW X/.XG. ू?/3: ;Z ( ..# ) 447.22 480.04 487.11 487.11 1334.55 487.11 487.11 487.11 487.11 26.28 0.00 0.00 0.00 0.00

*
*. +,' K%ऽ 277.35 33.94 15.80 15.76 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

.      0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

. #$%&'  () 94.46 15.76 15.76 15.76 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

. /89: 34 9' ;< 147.35 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

. B'$[ 35.54 18.18 0.04 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

-./ 
 .  .
.

.
 
.   .    .    .    .    . 
 .
0.00 0.00 0.00 0.00

D . I श -: 0# N6 K%ऽ(C

    
.
 . . 

.

.



.
.


.


.  .
 .  .
  .
.

#$%&'  (C  . 
. 

.


. 
.
. . 
.
.
 .  .

 .

.
 .

+,'  .


.

. 
.
 . 
. 

.  .  
.
 .  
 . 

. .
 

.

-./ (FW X/ .XG . ू?/3: ;Z (  )

 . 

.

.


.

. 


. 
 . 
  .  
 .

 . 
 . 

 .  

.


.  

 .  
 .
 .   . 

E -./  .  .

.
  
 . 


.



. 

 . 

 .

 . 
 . 


.

 .

 .  
 .  

 .  
 .
 .   . 

ॐ;N :   , 2077 * ?3.0#.3,
 <V 0#U< K%ऽ  # @?NE?N8 0#U< K%ऽ 3/#U Da
;Z: /(" ?',ऽ '8'; N]'^3_* 0( G 8 3`Da

34
 " E& +.(: 4AF !G EHF E&I

(KL -5 3)71

3)71/
71/72 = ()))
()))

KP -5
4O
2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78*

 71.4 76.8 85.9 92.7 99.6 106.5 115.7 118.3 123.3 131.9 136.5

 71.3 77.3 86.0 92.8 99.9 107.1 115.5 119.4 124.0 131.7 137.6

  71.4 77.8 85.9 93.2 100.2 108.4 115.7 119.2 124.8 132.6 137.6

 71.1 77.1 85.2 93.7 100.4 110.9 116.1 120.6 125.6 132.8 138.2

  70.9 76.3 84.2 92.8 99.4 110.9 115.1 119.9 124.4 132.5 136.4

!" 71.7 76.5 84.1 92.2 98.6 110.5 113.9 118.5 123.9 132.4 137.1

# 71.9 77.0 84.8 92.2 98.7 109.8 113.4 119.0 124.2 132.8 136.3

$%" 72.1 77.1 85.0 92.6 99.0 109.2 112.4 119.1 124.1 132.4 136.4

&ै 72.4 77.9 85.2 93.3 99.7 ()*.+ 113.5 119.5 124.8 133.2 -

-ै./ 72.9 79.3 86.2 94.6 101.3 (((.0 115.2 120.0 126.3 133.7 -

े2 72.3 79.5 86.1 94.2 101.2 ((3.+ 115.6 120.3 127.7 133.5 -

  73.2 81.6 87.9 95.0 102.2 ((3.* 115.9 121.3 128.6 134.7 -

-45 6(.* 66.* 70.0 *8.8 ()). 109.9 114.8 119.6 125.1 132.8 -
-45 -94:

ू. 9.6 8.3 9.9 9.1 7.2 *. * +. 0 +. 3 4.6 6.2 3.5

* !< ं9

ॐ : े!@ A BC , 2077

35
 )> / $
.
: 1?@ ?1A)-  (B ")ि ः,E%
( GH% 1@
71

 71/
71 / 72 = )
 )
( ू2 (L%1  )
GN 1@ 
"?M

/
/
/
/
/


/
 /


/
/
/
7/8
 . . . . . . .
.
.
. 3.5

 . . .
. . .
. .

. .
4.5

 . . . .

. .
. .
. .
3.8

 .
. . . .
.

. .
.
. 4.1

"# $% . . .

. . . .
.
. . 2.9

() . . . . . 
. .

.
. . 3.6

"+ .
. . . . . . .

.
. 2.7

,- ) . . .
. . .

. .

.
. 3.0

/ै . . . .
. . . .
.
.

1 ै23 . . . . . . .

. . .

े5 . . .
. .

.
.
. .

.

% . . . . . .

.
. .
.

6  .  .  .  .  .
 .
.
.

.  .
3.5
ॐ : े(9 %: ;<, 2077

36
 &4 S.T: +8> CU=-$ ः 8I= PL$ CU=V +9$  ,
, PR (Q )
Q )
(O. R YZ71
YZ71/
71/72 = \ZZ)
\ZZ)
ू"+ O5 +P8= QR

CU=-$ ः 8I U ू

2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 ू

2076/77 2077/78
  

   100 71.9 77.8 85.5 93.3 100.0 109.9 114.8 119.6 125.1 132.8 132.4 137.0 3.5

! " #$ %" 43.91 69.3 74.6 81.7 91.2 100.0 110.9 113.0 116.1 119.7 129.5 127.5 135.5 6.2

&' " &'() (#   11.33 74.4 74.6 81.4 90.4 100.0 109.2 111.1 113.8 119.9 124.7 124.4 127.6 2.5

% 1.84 72.1 72.1 81.1 85.0 100.0 132.7 125.4 95.2 89.1 98.1 99.0 107.0 8.1

* 5.52 59.6 74.0 78.3 94.3 100.0 110.3 107.5 119.7 116.3 143.0 122.2 162.9 33.3

+ " +, 6.75 64.6 69.4 79.4 93.9 100.0 109.8 112.4 114.9 120.0 129.5 133.9 134.2 0.2

%-. %" " &/0 5.24 67.0 76.2 82.7 88.6 100.0 110.0 114.0 121.9 124.9 131.9 132.9 133.8 0.7

1$ " # 2.95 75.9 86.9 98.8 99.7 100.0 119.5 112.3 115.1 122.4 127.5 128.4 142.2 10.7

22 2.08 62.3 72.8 77.4 87.9 100.0 106.5 110.6 114.7 121.9 135.9 126.1 142.3 12.9

34 " +56 1.74 83.7 91.4 103.9 100.0 100.0 107.3 123.2 122.3 118.2 124.1 123.4 129.4 4.9

+ 1.21 86.9 79.0 83.0 90.9 100.0 113.5 119.9 114.0 120.4 137.2 143.2 133.1 -7.1

89 #$ %" 1.24 81.1 84.7 94.1 96.4 100.0 104.7 108.5 111.7 116.0 120.9 121.3 127.0 4.7

+:% 0.68 63.1 66.0 71.3 83.3 100.0 112.9 126.1 135.8 150.6 165.6 167.0 172.3 3.2

 ;/$ %" 0.41 53.1 58.9 67.0 79.6 100.0 107.6 111.6 117.5 129.8 143.0 144.1 155.1 7.6

# < " 8=) 2.92 65.2 72.9 81.6 90.2 100.0 109.3 117.1 122.8 128.7 134.8 136.0 138.8 2.0

>?  ! (ः  " #  56.09 74.3 80.9 89.1 95.1 100.0 109.2 116.3 122.4 129.6 135.5 136.4 138.3 1.4

A 0 " ;A 7.19 63.6 73.0 81.9 91.0 100.0 114.2 124.7 132.1 141.0 148.7 149.9 151.9 1.3
B$4 + " # 20.30 79.8 84.7 93.7 98.5 100.0 112.7 122.0 130.3 140.3 147.0 148.1 147.9 -0.2
2 " B$4 CD 4.30 65.9 74.7 84.7 92.4 100.0 106.3 112.9 117.2 123.9 129.5 130.3 133.1 2.1

ःःE$ 3.47 79.1 82.7 88.3 94.8 100.0 102.6 105.3 107.7 110.1 114.9 116.0 118.5 2.1

$ $ 5.34 73.1 84.5 93.7 98.7 100.0 102.0 100.9 102.9 109.3 111.0 111.8 116.7 4.4

F  2.82 110.5 101.5 99.4 99.9 100.0 105.1 104.9 105.4 103.8 105.6 105.9 109.3 3.2

+=F ; " F ःG 2.46 75.7 81.5 88.3 94.1 100.0 104.3 107.5 111.9 116.9 119.4 119.6 122.8 2.7

3
H 7.41 71.5 78.5 88.0 94.7 100.0 110.1 120.9 130.6 137.2 144.4 144.3 143.7 -0.4

&/$ ः  " #8I 2.81 71.4 78.4 86.3 92.6 100.0 104.5 113.8 118.1 124.4 138.5 140.0 150.4 7.4

ॐ= : # L (M, 2077

37
 #(/ 23
.
: AVW VA;? %VP EX>Y 'िः0[4%
(\+% AW
71

71/
71/72 = )
)
(ू4K $%A#)

\4 AW / 0?# 'V7#

EX>* Aः7M X% ू4K

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
 /

 /


/


/
/

/
/

/
/

/

 ( +) .
. .
. . .
.
. . .
.

. .
.
. .
.    
.

. .
.
.
.
. .
. . .
. -.
.
.
. .
   !" !#  $% % .
.  .
-
.

. .
. . .
-. . . .
.
 . -. -. 
. . .
. .
. -.
.
-

.


. -
. .
. .
.

% %& .  . . .
 .
 .
. . -.
.

.
-.
.
.

. -.
'(  ') . . . .  .
 . . . .
. .
.
. .

*+   ,- .
. .
. . .
. .
. . . .
. .

./   . .  .  . . -.
.
. -.
. .
.
.

.
00/
. .
. .

.

. .
.
.
. . . .  .
 .
12#3  4'56 . . . 
. - . -. . .
.
-
.
-.
.
.
'( .


. -
. . .
. 
.

. .
.
.
- . . .
.
-.
78    .
. . 
.
.

.

. . .
.
. .
'9% .
. .

.


.


.
.

. 
.

. .
. . .
. .
.
.

(4:;  .
. . .

.

.
.

. .
. . . .
. .
.

% <%=  7>"
. . .


.
. .
. . . .
. . .
. ?@%  Aः  ( A .
. . .
. .
. .
.
. . .
.
.

C -  :C .
 . .
. 
.


.
.
. .
. .
. . .

.
D%(3 ('#  (A
.

. .
. . . .  .
 . . . .

. .
04#2%  D%(3 E %F
. .  .

. .
. .
.
. .
.
.

ःAःG .
. .
. .
.
.
.

.
. . .
 . . . .

. . .
-. . . .
.
(H 2%
. -.
-.
-
. . . . . . -. .
.
'#>%I#  (H ः J4
. -
. . .
. .

. . .
.

.
.
1KL .

. . 
. . . 
.

.
. . . . -.
; Aः  (A7M
. .
. . . . . .
. . .
. .

ॐ> : # %P !Q , 2077

38
 > 4.5: 6A L+
F8- IःARF UX- L+
F\ 6B-  (ू*6 ^? 6UA)
6UA)
(^9 I`/ 2071/72 = 100)

 1/2 2/3 2/3 3/4 3/4 4/5 4/5 5/6 5/6 6/77 7/78 7/78 ू +3I/*
L+
F8- IःAR
ू             6/7 7/78
.
 . .
 . ".
" . .
." .
.# $.
$." ".
".  .% #.
# . &.
& .' %.# %#.
%# . %'.
%' .# '. %.
 
#%.
#% ." %.
% .$ &.
& .$ #.
#. &.
& . %.
%. #.
#. .
.# '.
'.' #.
# .& .$ % ." %.
% .# ".% %.&
() * +, - +.*/
.% . . .% . .& %.$ .$ .% .# #.# .& &.% %.# %.
0 * 012 1, +3
.& .# %.$ %. .' &.' " . &.$ &&.& ".$ "". $.# ". .$ .
.
.
$.$  . &". ." &.  .& $.' . "#.% &." . $." #.$ ".
" .$ -'.%
4
'.& $. . .# . $.& . $.  .# $.$ %%." ##.
## .# #.
# ." .
.% $.
6 * 67
$. $. ".& . #. $.$ %. %.& #.$ $.# %." %#.
%# .& %#.
%# .$ '.& .
.89 +.*/ * :;
%.  . &.# %. .$ %.# #.$ . %.# %. &.# %. $#. #. .
 .
<- * ,
. &.  ." .$ .& '.# &.$ .# $. #$. '. %$.# #%.% ".$ %.
%.

. "&." .# $.& %. $. . .& &.'  .$ %.# &. &.& #. #.#
=> * 6?@
. .# $. &.$ ." '." %.$ $. "." %.# #%. %&.
%& .# % ." ".
".# -."
6
. .$ $. '.$ &. . .$ %.# '. .  .% %.
% . % .& #.$ &.
AB +,- +.*/
. . #.' '. '." &.' %'.& %".' $ . $.' '. '&. '. .
.# $.#
6C.
.# .% &. &.$ ." .% ". .% %.' %. ##. #. $". .
.% .
.#
/D:- +.*/
."  .' .& %.$ '.$ ".$ %. $.# ". % . %'. %.' # . $.% %.
, E * AF2
$'.
$' .  . ".
" . .
. $.
$.& &.
&.% %.
% . #.
# .% %.
% .% % .' %'.
%' .# %'.
%' ." %".
%" . #. .#
G () 1ः * , I
. ." $." &. #.# . %%. %#.# #.$ #%.& #"." $. $#. $. .&
J +; * DJ
K-> 6 * ,I .% .# %. '.&  .& #." % ." %.& # .' #. #&. #&. #".# #.' ."

/ * K-> L+M #.% .& .$ ". .$ #. .& ".% #.$ $.& %.% %.& %$.& #. #.
%.$ .% .$ $. #.& $.' . &. "." .$ '. '.% . $.$ %.'
ःIःN-
$.% ".% .% .  .  .% ." #. . . .& .# &.# .# $."
--
.& .# $.' $.' $. #.# $.& %. #. #. $." $." . .& %."
O 
.$ . #.& '. '.' . . %. . &. ".' .% $.# . #.&
6FO D * O ःP
.# ". ". . &." #.' "." %%.% %'.# #.& ##.% ##." #%.$ $.& -.$
=Q
.& "".$ .# .# %.# %.$ &.' ". $. &.# #. #.& #&. ." '.
:- Iः * ,IAR
* ÑF UI:. +3I/

ॐF : ,+ X 1Y , 2077

39
 )9 4.6: 1=" H$WB3& Eः"=OB H$WBX 1>&  (;16Z)
;16Z), ू#1 ]; 1Q=
(]4. E^( 2071 /72 = 100)

/
/
/
/
/
2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78 ू:"M" $-.E"(*
H$WB3& Eः"=O
           2076/77 2077/78

72.6 76.7 85.0 92.4 98.9 111.5 113.5 118.7 124.1 7.61
   133.57 136.91 2.50
68.3 70.6 79.3 88.9 98.0 112.1 111.0 117.5 119.7 9.90
! "# $%& $'#( 131.57 137.61 4.59
72.3 72.0 81.6 92.1 100.9 111.2 111.3 114.3 122.4 3.02
)* "# )*+, +% $-.. 126.05 136.96 8.66

' 72.5 73.1 81.2 87.6 100.7 137.4 118.5 86.8 86.2 102.01 115.14 18.37 12.87

"../ 58.5 58.2 65.2 76.2 84.7 99.8 89.8 116.4 105.1 133.8 120.17 27.26 -10.19

69.0 72.3 83.9 97.4 104.5 115.0 114.2 124.2 125.0 11.95
1 "# 12 139.9 146.72 4.87
63.2 74.7 79.6 83.8 97.9 109.2 114.7 124.9 123.3 7.72
'34 $'#( "# )56 132.79 136.2 2.57
80.0 89.4 101.0 99.6 99.1 130.0 111.8 114.3 121.8 6.54
7& "# "% 129.73 165.03 27.21
56.4 60.8 64.3 80.9 90.3 118.2 117.2 119.2 130.7 8.11
 141.29 156.77 10.96
86.3 89.6 100.0 98.6 100.9 110.1 125.0 123.2 120.3 5.90
89 "# :1;< 127.38 134.44 5.54
85.7 71.6 80.4 87.3 97.7 114.8 125.3 117.6 128.8 21.94
1 157 140.14 -10.74
78.4 82.6 95.2 96.8 100.4 104.3 105.6 107.0 110.3 2.91
=> $%& $'#( 113.52 122.72 8.10
62.3 68.5 74.7 82.1 100.1 111.5 119.7 125.0 145.1 10.25
1?'. 159.93 165.32 3.37
54.2 56.9 68.0 87.0 100.0 107.4 117.8 123.8 134.1 17.79
:"(@5& $'#( 157.95 175.02 10.81
66.8 73.3 80.8 88.8 100.2 113.8 117.6 123.3 128.7 5.61
.% A. "# =B, 135.88 139.35 2.55
77.0 83.0 90.7 95.6 99.5 111.0 115.2 119.4 127.1 6.12
C . ! +ः" "# %E 134.9 136.45 1.15
66.8 74.7 84.2 92.8 100.4 113.1 120.1 122.3 129.3 7.37
F $6 "# @F 138.78 140.04 0.91
G.&9 1 "# %E 77.8 80.1 91.6 96.5 100.1 117.0 122.7 127.6 138.2 6.85
147.71 146.98 -0.49
:(. "# G.&9 H$.I 68.8 75.8 87.1 93.2 100.3 107.0 112.4 114.9 119.3 6.66
127.21 134.81 5.97
76.3 80.3 84.9 94.6 99.8 103.9 103.2 103.7 107.5 9.26
ःEःJ& 117.45 121.12 3.12
85.9 98.9 107.6 102.4 98.8 100.6 101.4 102.8 111.1 0.82
&"&" 112.04 120.17 7.26
107.5 100.2 99.2 98.7 100.0 103.6 103.5 103.1 100.4 1.19
K . 101.56 107.35 5.70
74.5 83.7 88.1 95.7 100.1 104.8 107.6 110.0 115.3 2.97
1B.K @ "# K ःL:" 118.76 126.08 6.16
78.2 83.4 86.9 92.7 96.7 109.4 112.6 123.4 130.9 6.33
8MN 139.23 133.59 -4.05
73.1 80.3 90.5 93.1 99.3 106.0 112.4 115.4 122.5 10.85
)5& Eः" "# %E=O 135.82 141.64 4.29

*  - B QE5'" $-.E"(

ॐB" : %$ .T +U, 2077

40
 ); 4.7: 3 ?" K$ZE5& Hः"?RE K$ZE[ 3 @&  (".>)
".>), ू#3 _= 3T?
(_6. H`( 2071/72 = 100)

/
/
/
/
/

2/3
3/4
4/5
5/6
6/7
7/8 ू<"P" $-.H"(*
K$ZE5& Hः"?R
          
6/7
7/8

   71.7 76.7 84.5 92.6 99.0 107.5 110.5 117.4 121.7 130.0 134.2  . 3.2

! "# $%& $'#( 69.6 72.3 80.3 89.2 98.1 106.3 105.8 111.5 112.7 123.5 128.1  . 3.7

)* "# )*+, +% $-.. 77.2 73.6 83.4 94.4 101.0 110.9 109.9 112.8 119.0 122.9 125.2 / ./ 1.8

' 72.8 69.8 79.8 85.8 101.0 131.2 114.7 89.7 87.1 94.0 103.1  . 9.7

"..0 60.9 65.5 69.8 78.8 82.0 80.4 76.3 97.0 83.5 112.1 105.4 /1.
/1 .
-6.0

3 "# 34 67.6 71.1 85.1 95.2 106.1 110.9 111.0 116.0 119.8 132.1 139.8 .
 ./ 5.9

'56 $'#( "# )78 59.4 70.2 75.3 81.1 98.4 110.9 114.0 122.9 124.0 132.0 133.7  .1 1.3

9& "# "%  76.1 87.7 100.0 101.1 99.9 119.4 111.2 114.9 122.8 127.2 150.1 / . 18.0

 67.8 74.7 78.9 86.4 94.2 95.9 98.6 102.2 107.0 116.4 135.9  . 16.7

:; "# <3=> 85.8 92.1 103.8 99.6 100.4 106.3 122.2 119.0 117.1 120.9 124.9 / .
3.3

3 87.3 77.9 79.3 90.0 99.3 112.5 111.6 106.5 111.5 130.5 122.7 .
 . -6.0

?@ $%& $'#( 79.2 83.3 92.6 94.1 100.4 106.0 109.4 115.6 121.1 127.7 137.5 A .A 7.7

3B'. 56.8 60.8 62.2 84.6 100.0 113.3 124.7 136.6 146.8 163.9 174.9 .
 . 6.7

<"(C7& $'#( 53.7 59.4 64.4 76.1 100.0 109.8 113.6 118.8 125.3 132.9 147.0  . 10.6

.% D. "# ?E, 65.2 71.2 79.3 89.1 101.3 106.9 111.5 118.3 122.8 129.0 136.3 A . 5.6

F. ! +ः" "# % H 73.2 80.2 87.9 95.1 99.6 108.4 114.3 122.3 129.2 135.3 139.2 1 . 2.9

I $8 "# CI 62.7 71.5 79.5 90.8 100.5 115.1 123.5 134.7 144.7 150.2 153.7 / . 2.3

J.&; 3 "# %H 84.6 92.0 99.1 102.8 99.9 110.6 119.6 130.7 141.5 149.7 153.0 A . 2.2

<(. "# J.&; K$.L 66.7 76.1 85.7 92.3 100.6 106.5 110.8 116.3 121.9 125.9 129.2 / .
2.6

ःHःM& 80.5 83.7 90.0 97.3 100.1 101.5 104.3 107.5 108.4 114.3 118.3 A .1 3.6

&"&" 67.7 79.5 86.0 96.2 98.8 102.2 99.8 102.0 108.3 110.1 116.5  . 5.9

N . 107.9 102.1 99.8 100.2 99.9 106.4 106.2 106.6 104.9 107.1 110.4
. 3.1

3E.N C "# N ःO<" 72.9 79.0 85.6 93.5 100.0 103.8 104.9 111.1 115.3 116.9 121.2  .1 3.7

:PQ 66.2 71.4 83.6 92.1 97.3 109.3 118.3 130.9 136.0 142.5 144.0 1 . 1.1

)7& Hः" "# %H?R 70.9 77.8 85.9 90.5 99.3 106.1 112.6 117.8 123.5 138.1 147.4 .
 . 6.7

*  - E TH7'" $-.H"(

ॐE" : %$ .W +X , 2077

41
 -= 4.8: 5A& L(ZF7* Iः&ASF L(ZF[ 5B*  ((A:)
(A:), ू'5 _? 5TA
(_82 I`, 2071/72 = 100)

/
/
/
/
/

2/3
3/4
4/5
5/6
6/7
7/8 ू>&Q& (12I&,*
L(ZF7* Iः&AS
      *    
6/7
7/8

   72.2 78.3 85.9 92.7 99.3 109.6 116.1 122.7 128.4 135.5 140.1 ! .! " .#

$% &' ()* (+', 72.4 76.6 84.7 91.9 98.9 108.9 111.1 115.3 120.0 130.3 134.9  . " .!

-. &' -./0 /) (122 79.1 78.3 87.5 94.3 100.7 108.5 109.8 113.3 120.4 125.0 127 " .  .

+ 73.9 73.1 81.8 85.3 100.0 130.5 123.3 96.0 92.4 103.7 112.7 
.

.
 .

&223 64.2 69.6 77.4 86.7 85.8 98.2 91.9 112.1 105.2 130.3 125.91
".

". - " ."

5 &' 56 68.5 74.0 84.6 95.6 105.5 111.9 112.8 114.8 121.1 132.3 138.5  .
# .

+78 (+', &' -9: 67.0 77.3 83.5 89.3 97.9 109.4 113.9 122.7 128.6 137.4 137.21  . -  .

;* &' &)  76.2 85.2 97.7 98.9 99.7 109.9 111.5 113.5 125.7 129.4 153.82 " . .
.

 67.7 75.8 78.8 85.3 94.9 97.2 100.2 109.5 114.8 129.1 143.44 
.

.! .
.

<= &' >5?@ 94.2 99.8 111.1 105.5 100.9 106.3 126.0 120.7 118.8 123.4 129.62 " . ! .

5 84.2 76.6 79.6 85.9 98.7 119.4 125.6 121.0 125.3 151.2 139.47
.

. -  .

AB ()* (+', 80.0 86.7 95.0 99.1 100.1 104.4 109.1 110.9 115.7 121.9 135.46 ! ." .
.

5C+2 59.5 66.7 68.4 80.2 100.2 116.9 133.3 142.8 155.9 170.1 180.42  .  .

>&,D9* (+', 46.8 52.1 55.7 75.0 100.3 106.2 107.3 114.3 131.7 146.9 157.44 .
.  .

2) E2 &' AF0 67.1 78.8 91.6 95.4 101.0 113.4 127.8 131.2 140.3 147.8 151.03 ! ."
.

G2 $% /ः& &' ) I 72.0 80.1 87.1 93.6 99.6 110.3 120.8 129.5 136.2 140.1 144.76
. " ."

J (: &' DJ 60.4 73.5 81.4 90.7 100.7 119.9 131.0 140.4 150.9 159.6 168.75 ! . ! .
K2*= 5 &' )I 78.5 83.5 89.9 96.1 99.7 111.2 126.7 142.3 147.8 146.2 147.5 -  .  .
>,2 &' K2*= L(2M 61.9 71.9 79.4 91.5 101.0 110.1 117.0 123.2 134.7 142.0 150.01 ! .# ! .

ःIःN* 74.7 83.6 88.4 95.5 100.3 103.3 108.6 113.3 116.8 118.5 123.62  .! # ."

*&*& 71.6 85.0 92.0 97.4 99.3 104.8 103.8 105.3 113.0 115.1 120.51  . # .

O 2 119.3 102.5 99.5 99.9 99.7 106.2 106.8 106.5 105.6 108.0 112.37
." # .

5F2O D &' O ःP>& 82.5 87.2 90.6 93.7 100.3 107.1 109.4 115.5 121.1 124.6 131.01
. ! .

<QR 66.1 74.9 86.7 91.3 97.3 108.7 130.3 138.4 145.7 155.4 158.03  .  .

-9* Iः& &' )IAS 67.5 74.6 81.4 92.1 99.5 111.4 117.1 123.4 130.8 147.9 158.24 ".
".  .

* -F TI9+& (12I&,

ॐF& : )( 2W /X , 2077

42
 )< 4.9: 3@" K$ZE5& Hः"@RE K$ZE[ 3A&  (T@3)
T@3), ू#3 _> 3T@
(_6. H`( 2071/72 = 100)

/

2/3
3/4
4/5
5/6
6/7
7/8 ू="P" $-.H"(*

K$ZE5& Hः"@R
      
6/7
7/8
   100.0 108.5 112.5 119.2 125.7 132.55 134.29  .  .

! "# $%& $'#( 100.1 107.6 110.0 115.9 119.8 128.15 129.79  .  .

)* "# )*+, +% $-.. 101.0 108.9 108.1 119.1 122.5 126.88 121.72  ./ -  .

' 100.0 130.5 122.2 104.4 102.4 108.96 118.9 / . 1 .

"..2 97.5 92.7 89.4 103.7 102.3 124.76 128.4

.

.
.1

3 "# 34 101.4 109.3 110.7 113.2 116.9 125.44 129.45  .  .

'56 $'#( "# )78 99.3 101.8 110.2 111.0 112.5 114.05 112.04  . -  .9

:& "# "% 99.8 111.2 118.4 117.2 122.3 130.25 148.39 / . .
.1

  96.8 98.8 95.3 108.4 117.3 124.91 143.17 / . .

./

;< "# =3>? 99.7 108.0 124.7 122.1 122.5 124.15 126.36  .  .9

3 100.0 121.7 135.9 128.7 142.9 178.5 154.04
.

.1 - .
.

@A $%& $'#( 100.0 103.5 109.1 115.6 119.6 123.87 134.16  ./ 9 .

3B'. 100.0 128.4 148.9 169.9 199.4 220.38 223.33 .

.  .

="(C7& $'#( 100.0 107.2 119.4 134.5 155.6 164.51 210.48  .
.

.1

.% D. "# @E, 100.5 109.5 115.0 119.9 133.5 140.12 145.39  .  .9

F . ! +ः" "# %H 100.0 109.8 116.3 124.3 135.0 139.29 141.2  .
 .

I $8 "# CI 100.3 117.6 128.3 149.0 159.0 165.93 169.98  .
.

J.&< 3 "# %H 100.3 113.5 120.2 123.5 141.9 143.73 142.15  . -  .

=(. "# J.&< K$.L 100.6 106.3 119.1 132.5 139.6 144.82 150.13  .9  .

ःHःM& 100.0 99.6 103.0 105.8 105.1 110.33 113.5  .1
.1

&"&" 99.4 95.2 93.2 91.1 99.2 98.93 100.68 -  .
 .9

N . 100.0 108.2 105.2 114.6 112.7 110.44 110.28 -
. -  .

3E.N C "# N ःO=" 99.9 102.1 110.6 125.1 133.4 138.85 145.31  .  .

;PQ 98.0 106.4 115.3 120.2 125.3 137.7 140.1 1 .1  .

)7& Hः" "# %H@R 98.8 106.5 110.3 120.9 127.4 145.5 158.64 .
.
1 .

* - E TH7'" $-.H"(

ॐE" : %$ .W +X, 2077

43
 *D.' 4.10:
10: (@E F "
DGE D ."H (05%")
(IJ( 05% 2074/ 5 = 100)

  /
 / /
/ /
/   /
 /  /
 /   2/ 3  3
 3/ 4  4
 4/ 5  5
 5/ 6  /
 /  7
 7/ 8

 65.3 69.0 77.1 81.7 87.7 92.5 98.0 99.1 105.5 114.2 122.6

 64.5 69.1 76.2 82.0 88.0 92.4 97.3 98.8 107.4 114.2 124.3

 ! 64.7 68.7 75.8 81.5 87.3 92.5 97.2 98.7 107.8 115.6 125.2

"#$%" 65.8 69.3 76.1 83.0 88.6 94.9 98.7 99.5 106.4 114.5 125.3

& '( 66.0 68.9 74.6 81.5 86.8 93.7 96.2 97.9 105.0 114.4 122.9

)* 68.2 70.5 76.9 83.8 88.3 95.0 96.7 98.6 104.6 112.8 119.8

+ 68.3 71.5 78.3 84.6 89.3 95.4 97.0 99.1 104.3 111.7 118.5

,-* 69.2 73.6 80.2 86.9 91.6 96.6 97.6 99.9 104.8 111.7 118.8

.ै $ 69.3 73.9 80.1 87.4 92.0 97.1 98.3 100.5 104.9 113.0

0ै12 69.2 74.8 81.0 88.3 92.8 98.2 99.6 101.6 106.9 112.4

!े4 70.4 76.9 82.1 89.6 94.4 100.5 101.2 102.5 107.9 112.2

( 70.8 78.2 83.5 90.0 94.8 100.7 101.6 103.8 109.4 115.5

05%" 67.7 72.0 78.5 85.0 90.1 95.8 98.3 100.0 106.2 113.5

05%" 067( (ू#$1$)

ू#$1$)  .  .;  .  .< 6.0 6.3  . .  .  .

ॐ $ : े)? (@ AB", 2077

44
 <#=>?@ 4.1: 0:1B - >CB =>?D- :E& :!+9 );0&#
(G"0 E&
74

74/5=)
)
(ूJ );0&#)

G& E& / 89# :K#*

:K# *

=K

L0 ूJ
/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
3

3/4
4

4/
5

5/6
6

6/
7

7/8

 . 
. . . . . . .
. . . .

ू ः . . . . . . . .
-. . .
.

!"#  $%& . .
. . . -
. - . -.
. 
.

. -.

'()*+ ः . . .
. . . .
. . . . .

ॐ- : #/) 01 23 , 2077 *89#-89#- :!+9 );0&#

45
 R 4.12:
12: 3X= @ "Z=  (ू " J[ "3&)
"3&)
(J- #G0 2074/75 = 100)

/

2/3
2/3
3/4
3/4
4/5
4/5
5/6
5/6
6/77
7/78
7/78 ू!%A% 8U#%0*
"& / 68"& K ू!%A%
           
6/7
7/78

   100.0 94.8 96.6 100.7 97.6 101.6 99.9 103.8 104.8 109.4 111.7 115.5 118.8 6.6 6.3

ू !" #ः%& ' 33.6 97.2 98.7 109.0 98.9 107.6 98.1 104.6 101.6 113.5 112.9 123.8 119.3 11.2 5.6

() 31.3 97.1 98.5 109.1 98.5 107.6 97.9 104.6 101.3 114.1 113.2 124.8 118.7 11.8 4.9

* () 2.3 97.1 100.7 104.5 106.2 107.1 100.9 105.0 105.4 105.5 109.3 110.2 126.3 3.7 15.6

+,- %  ./0 8.8 105.7 96.4 90.8 95.2 86.7 101.2 107.5 113.5 113.3 116.3 109.6 114.5 2.4 (1.5)

+,- %  ./0 5.7 109.8 97.0 94.3 95.8 90.1 101.8 111.6 121.0 120.5 125.2 114.9 122.4 3.5 (2.2)

3#) % 4 3.1 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 - -

6789:% #ः%& ' 57.6 91.0 93.8 94.3 96.0 98.4 100.7 102.7 105.4 106.4 110.3 111.5 119.1 4.7 8.0

(), 8<= 8: 0  %>/,= 678: 15.2 89.0 93.2 92.4 95.3 98.4 100.0 100.9 105.2 106.9 118.0 119.9 128.6 12.2 9.0

%=? 8@A %  BCD #ः% 1.0 97.6 102.0 100.8 99.4 98.8 99.4 106.3 117.4 117.5 121.0 121.0 128.1 3.1 5.9

E %  E/,= 678: 0.3 86.3 94.9 95.6 97.7 105.6 97.9 100.8 104.9 104.8 110.2 110.3 112.3 5.1 1.9

!0 2.1 99.4 103.0 107.4 115.1 114.5 114.5 120.2 6.6 4.9

/ %  //,= 678: 1.1 98.7 117.7 100.4 119.2 101.1 100.6 102.8 101.1 101.7 103.5 103.9 116.3 2.4 12.4

= %  FG!-/,= 678: 6.5 100.2 100.3 99.2 97.3 95.6 100.0 100.0 100.4 101.4 107.0 107.2 125.0 6.6 16.9

C %  H3I 1.9 89.3 95.4 89.9 99.0 93.6 99.8 100.4 105.6 106.9 107.9 107.9 108.3 2.2 0.4

,= * (-%/,= 678:) 4.5 86.5 92.7 89.3 90.6 92.7 103.3 102.5 101.0 101.9 100.0 99.3 99.0 (1.0) (1.0)

J-K % -% %  -%/,= 678: 12.6 91.8 91.4 86.7 90.3 89.9 102.4 108.4 108.6 109.1 108.2 111.7 120.0 (0.4) 10.9

!C/? %  !C/?/,= 678: 4.5 91.4 92.7 94.1 94.8 96.4 99.8 99.8 100.0 98.5 98.4 98.4 98.4 (1.6) (0.0)

"<LA %  68M 3.2 76.1 81.8 88.6 99.9 100.9 100.6 100.7 104.4 104.5 107.7 107.7 113.5 3.1 5.4

#? - %  BCD 678: 3.8 85.3 86.6 89.2 85.7 88.7 99.1 101.5 113.7 113.7 118.3 118.3 124.6 4.0 5.4

,= 678: 1.1 92.9 94.9 96.1 97.4 96.7 100.0 100.2 104.7 105.0 111.6 112.0 119.2 6.5 6.8

3#ः%N% J! 0 #>M 100.0 104.8 109.4 111.7 115.5 118.8 6.6 6.3

68K@O= #ः%&' 32.9 103.5 112.1 109.5 113.7 118.8 5.8 8.5

"P=#%> #ः%&' 56.3 105.9 109.1 114.1 118.1 120.5 7.7 5.6

8Q/R% #ः%&' 10.8 103.1 102.6 106.0 107.5 109.7 2.8 3.5

!"0M "मR 14.0 92.6 92.2 91.0 91.0 95.1 102.9 108.2 107.2 108.7 103.1 102.5 108.2 (3.8) 4.9

* -@ 3#,:% 8U#%0

ॐ@%: <8 X CY, 2077

46
 D(-
O 4.13:
13: $,S6 9 
U6
  (,A+ @ )
@ )
(G'$ A+ 2074/75 = 100)
ू: 1W$+(

 //1 
 H$ ू: 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 207/7
2075/76 207/7


  100.0 67.7 72.0 78.5 85.0 90.1 95.8 98.3 100.0 106.2 113.5 6.2 6.9

ू ः
  33.6 61.8 65.0 72.7 80.8 87.3 98.2 101.3 100.0 106.1 118.9 6.1 12.0

 31.3 61.6 64.7 72.4 80.7 87.3 98.2 101.3 100.0 106.1 119.6 6.1 12.7

"#$  2.3 69.5 76.8 81.0 84.2 87.1 96.1 101.6 100.0 106.3 109.1 6.3 2.7

%&'(  )*+ 8.8 82.7 100.2 119.2 127.1 119.1 101.6 94.5 100.0 112.7 113.8 12.7 1.0

%&'(  )*+ 5.7 82.7 100.2 119.0 126.9 118.7 101.3 94.3 100.0 119.6 121.3 19.6 1.5

-
,  3.1 100.0 100.0 100.0 - 0.0

/0123 ः
  57.6 71.5 75.2 78.4 83.0 88.9 92.6 95.8 100.0 105.3 110.4 5.3 4.8

 , 156 13+ $
7*&6 /013( 15.2 68.6 70.3 74.1 80.6 87.8 91.9 95.9 100.0 105.3 118.8 5.3 12.8

6$8 19:  ;<= ः- 1.0 64.2 82.2 84.2 87.8 95.2 99.9 100.9 100.0 115.1 120.2 15.1 4.4

>  >*&6 /013( 0.3 57.5 72.0 76.3 80.4 85.0 93.6 103.0 100.0 104.0 113.0 4.0 8.7

?(+$ 2.1 100.0 109.4 113.6 9.4 3.9

"*  "**&6 /013( 1.1 84.3 89.9 99.9 98.8 99.2 99.6 100.7 100.0 101.1 103.3 1.1 2.1

$ 6(  @A'*&6 /013( 6.5 80.8 84.9 89.4 91.4 99.1 100.1 97.3 100.0 100.2 105.9 0.2 5.7

$<$  B,C 1.9 100.3 97.7 89.7 90.7 93.6 94.9 98.0 100.0 105.2 108.5 5.2 3.1

D&6 "#$ '

*&6 /013( 4.5 69.2 67.8 71.9 77.9 83.4 90.8 91.7 100.0 101.2 99.9 1.2 (1.3)

G'$H- '
 '
*&6 /013( 12.6 76.6 87.5 90.8 92.5 93.7 91.7 87.9 100.0 108.7 108.5 8.7 (0.2)

<*
8  <*
8*&6 /013( 4.5 74.1 81.6 80.5 87.8 91.8 92.3 96.2 100.0 99.9 98.3 (0.1) (1.6)

5I:(  /1 $J 3.2 68.4 76.1 77.0 75.8 76.6 83.0 97.8 100.0 103.8 107.5 3.8 3.5

$8 '(  ;<= /013( 3.8 78.0 79.9 80.2 82.9 85.4 88.9 89.5 100.0 112.3 118.3 12.3 5.3

D&6 /013( 1.1 76.7 81.4 83.5 87.2 92.8 96.4 98.7 100.0 104.0 109.6 4.0 5.4

,ःK G+ "7 $J 100.0 106.2 113.5 6.9

/1H9L6 ः
 32.9 105.5 114.5 8.4

M67 ः
 56.3 107.3 114.5 6.7

1
N*O" ः
 10.8 102.9 105.8 2.9

(+J मO 14.0 73.4 78.0 80.7 85.8 89.2 91.1 90.8 100.0 108.0 103.8 8.0 (3.8)

ॐ9 : (51 $S <T , 2077

47
 +E/( 4.14:
14: )AF $@B $G HF@) E/"I
(JK) 16%  / = )

  /
 / /
/ /
/   /
 /  1
 1/ 2 72
72/
72/ 3 73
73/
73/ 4 74
74/
74/ 5 75
75/
75/ 6 76
76/
76/ 7 7
7 / *
*
 185.4 241.9 276.1 301.0 340.2 361.5 415.1 438.4 470.9 534.2 541.3
 187.9 245.3 278.4 311.2 340.4 362.7 417.5 438.4 474.8 536.0 542.5
 ! 190.2 247.0 279.0 311.2 340.4 368.4 421.4 441.1 479.6 537.5 542.5
"#$%" 190.6 247.0 280.5 311.2 340.4 368.5 421.4 447.2 487.0 537.9 542.5

' () 190.6 249.7 280.5 314.1 346.6 369.0 421.4 447.2 488.9 538.0 543.3
*+ 190.6 251.7 282.2 329.6 353.0 369.5 421.6 447.3 488.9 538.0 547.2

, 197.5 256.9 282.2 330.4 353.0 369.5 421.8 449.5 500.4 538.0 547.5
-.+ 202.0 257.7 282.4 330.4 353.0 369.7 421.8 454.9 500.4 538.0 548.1
/ै$ 214.3 259.9 283.7 330.4 354.0 372.8 427.6 456.5 500.5 538.0
1ै23 214.3 262.8 286.1 330.4 354.4 373.7 429.5 456.9 500.5 538.0
!े5 216.6 262.8 286.8 330.4 355.3 373.7 429.7 456.9 500.5 538.0
) 216.6 270.4 292.5 330.8 356.9 378.8 429.7 458.8 500.5 538.0
16%" 199.7 254.4 282.5 321.8 349.0 369.8 423.2 449.4 491.1 537.4
16%" 178) (ू#$2$)
ू#$2$) 18.0 27.4 11.0 13.9 8.5 6.0 14.4 6.2 9.3 9.4
* *<)ं"7$
ॐ $ : े*@ )A BC ", 2077

48
 G!A$ 4.15: B))
15: 4 /N1   + <1 =4    (& /?( B
(PH 4 &?( / = )

ू 7 @T4&(!
.!). #, / E@#, Z 4 ू 7 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77
2075/76 2076/77

    .
. 
.. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. 491.1 537.5 . .

      .
. 
.. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. 393.1 446.0 . .
.

. !" #$ %& . . . . . . . . . 454.4 541.8 . .
.

.  &(" ! ) ः+ !,- . . . . . . . . . 373.5 442.0 . .
.

. . + /&0$1 ) ः+ ,- . . . . . . . . . 529.2 653.5 . .
.

. 2 ! + ू,45 %& . . . . . . . . . 443.9 483.8 . .

. 678 . . . . . . . . . 422.7 466.9 .
. .
.

. !"$ ) 9:!,-* . . . . . . . . . 299.4 351.0 . .
.

 <1 =4    .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. 527.3 571.2 .
. .

. >/? #"=4 . . . . . . . . . 609.0 654.3 .
. .

@A-? . . . . . . . . . 580.1 633.1 ..
 .

#/, . . . . . . . . . 640.1 677.1 ..
 .

. BCD 9 #"=4 . . . . . . . . . 419.1 464.9 . .
.

EF =8 . . . . . . . . . 392.8 444.4 . .
.

=8 . . . . . . . . . 400.2 442.9 . .
.

GH(=8 . . . . . . . . . 398.8 444.2 . .
.

G=8 . . . . . . . . . 484.3 522.4 . .

. !# (I #"=4 . . . . . . . . . 467.4 498.5 . .

J#K . . . . . . . . . 432.3 464.2 . .

=8 . . . . . . . . . 424.0 452.0 . .

G=8 . . . . . . . . . 440.7 476.4 . .

#K . . . . . . . . . 419.3 453.5 . .

=8 . . . . . . . . . 409.4 436.5 . .

G=8 . . . . . . . . . 429.2 470.6 . .

<1 #$ . . . . . . . . . 550.5 577.7 ..
 .

@A-? . . . . . . . . . 541.2 581.5 .
. .

#/, . . . . . . . . . 559.6 573.9 .
. .

ॐD: !%@ 4 N ., 2077

* P +( &?( 2069/70 =%6Q !"$ ) 9:!,-D R1 ) GS1 & H 9T4UD V

49
 K" 4.16:
16: 0,C. * ' 7.80  = ,:$ ,Q8> BM0$
(G<0 :$
/
=

=)
)

(ू3 BM0$)

G'$ :$ / X> !,(

UBV=W. ः( ) V0 ू3

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
3

3 /
4

4 /
5

5 / 6
6

6 /
7

7 / 8

   .

. .
.
.

. .  .
. .  .  .
. .  .
. . . 

 .   
.

. .  .
. . 
.

.
. 
.  .
. .  .   .
 . . 

.  !" #
. . . .  .

. .  . 
.

.
.  .  .
.
. 

.
$  % ः'() . .
. . 
.

. . . 
.

. .  .  .
. . 

. *+ ' ,-". % ः'() . . 
. .  .

. .
. 
.

. . .

.

. . 

. # ' ू(01* . .
. .  .

. . . 
.

. .  .  .  . 

. 234 . . . .  .

. .  .
.

. .  .
. .
. . 

.  " ू5* . . . .

. .  .  .  .  .
. .  .
.
. 

.7.80    .
 .
.

.
.

. .  .
. .  .  .
 . .  .
. . 
. 

. 9,: ! 80 . .
. 
.


. .
. .  .   .
 . .  
.

. . 
. 

.
;<=> ! 80
.
. . . 
.

.
.  .  .
. .  .
.  . 

. !$? ! 80 .
. . . .

. .
. .
.
 .
 . .  . .
. 

ॐ= : #B 0C *+, 2077

* G'$ :$ 2069/70 8# 2I  " ू5= J.% KL.< >M0N=O

50
 + 4.17:
17: 3X5 %& %1 >5?  (ू1* P[ *38)
*38)
(PI -A. !/! = )

2071/72 2072/73 2072/73 2073/74* 2073/74 2074/75 2074/75 2075/76 2075/76  6/77  7/78  7/78 ू(%;% BO-%.*
(./. *8 / GB*8 ^ ू(%;%
     *        6/ 7  7/78

   .
 .  !." !".  #.# $.# $". $ $." $ #.# .$ 500.4 538.0 538.0 548.1 . ."

 %&    .
 .  #. #$.$ #$.$ !." !." !#.! !#.! ". 393.1 446.4 446.4 446.4 .
 .! .

. ()*%+ ,- .# $. $. $. $. $. $. $. $ $.$ 454.4 541.8 541.8 541.8 ".

" . .

. -.)( / ः1 . ##. ". ".  .  .  .  .  . 373.5 442.1 442.1 442.1 #.
# .$ .

. &2  %1 3-4+5 / ः1 .! $$ . $ . $ . !.! !.! . . ". 529.2 663.8 663.8 663.8  .$ .

.$ 6( %1 ू89 ,- $. .$ .$ .$ $.# $.# $.# $.# $$." 443.9 483.8 483.8 483.8 " . .

. :;< .! " .# . . !.$ !.$ #.$ #.$ $. 422.7 467.3 467.3 467.3 .

 .! .
.! ()+ ू(%=** ." ". !. !. ". ". "".$ "".$ "".$ 299.4 351.0 351.0 351.0  .
 . .
 >5?   .
 . # .# $. $.! $ . $!$. $#!. $". $. 540.2 571.8 571.8 585.7 ." .$

. @3A *)? ". $$. $ !. $ .!  ." . .! ! .# ! . 625.3 654.4 654.4 672.1 $.! .

BCA . $". $$".$ $!. $" . . . $. "$. 594.2 633.1 633.1 652.3 !.  .

*38 ". $$. $!.$ $#$. $.! $$. #.# ". ! #.# 658.8 677.3 677.3 693.4 .# .$

. DEF( *)?  . #. ".! $. ! .# ".$ ". ". $#. 428.0 465.9 465.9 473.9 # ." .

GH ?< !. . .  .  .  #. !. !. $$. 404.2 445.2 445.2 451.7 .

 . .

?< !. $. !." .  .  ."  .  . $.$ 410.4 444.1 444.1 452.9 # . .

I.?< !.  ." .  .# !$. ! . !!." !!." $ . 407.7 447.5 434.2 455.4 " .# .#

?< !. $. $ .  .$  ". $!!. $! .# $! .# $#". 489.5 526.7 506.6 535.5 .! .

. (*.J *)? #. ".  #. !". $$.# $.! $ .$ $$ ." $ $. 476.6 500.8 496.0 514.5 . .

K*L .#  .$ . $ .  .# #.$ $ .$ $". $".$ 439.4 467.2 460.1 472.0 !. .

?< .$ " . . ". !#.  . "." $. $. 432.0 452.0 452.0 461.0 $.! .

?< .$  .! $!."  . # . "$. $." $#. $$!. 446.7 482.4 468.3 482.9 # . .

(*L .# ##. ". !.  .  $. " . "".# $!. 427.5 457.4 450.3 466.9 . .

?< .$ #. .# .  #.# !.  ". #. $#. 418.5 438.1 438.1 447.1 $. .

?< .$ "!. $.$ $. # . # .! $. $!.! $$.# 436.6 476.6 462.5 486.6 " .! .

>5*+ .# ".# $.$ $ .$ $!$. $ #. ". #. #. 562.6 577.8 577.2 604.5 . $.!

BCA .$ $.# $#. $#. $ . $! .$ $"$. . $ . 556.4 581.6 580.6 602.2 !. .

*38 .$ #." $$.# $!.! $ ." $". $. . !#. 568.7 573.9 573.9 606.8 ." .

*ÑF 3-N?% BO-%.

**P(1. -A. 2069/70 ?, :QF ()+ ू(%=F %R5/ S5-(I OTF U

ॐF% : , B X &2 , 2077

51
 ?9#R64 .: @Aि #3S =T

(. 
)

?#
 #
() ू2 'W :X9

ब. #7 . "4V-
                       /
 /  6
 6/7  7
 7/8*

  !" #$%!& . . . . . . .  .  . . .  .  . .

  '()* #$%!&  .  . . . .  . .  .   . .  . .  . .

 + '()* ,
- .  . . .  . .  . . . . . .  . .

 #
+
. /0  ,
- . . . . . . . . . .  .  . . .

. #

12 
34 . . . . .  .  . . .  .  .  . .  .

. #
5 6) . . . .  . .  .  . . . . . . .

 #
5 #7 ः2
9+
. /0 ,
- .  . .  .  . . . . .  .  . . . .

() :3&4; . . . . . . . . .  . .  . . .

() /Ñ:3&4; . .  . .  .   . . .  . .  . . .  .

 /Ñ#
5 34&4; #7 ः2
+
. /0 ,
-  .  .   . . . .  . . . . . .  . .

 19,4 =ऽ+
. /0 ,
- . .  .  .  . .  . . .  . . . . .

  ? @Aि 
:;C3 .  . . . . . .  . . . . .  . .

 :3ः)D) ि
ू
;, 0  ( +)  . .   . . .  . .  .  . .  . . . .

 ि
ू
;, 0   . .  .  . . .  .  . . . . .  . .

() ि
. .  . . .  . . . .  .  . . . .

() 6H)4 19=% .  . .  . . .  .  . .  . . .  . .

 I)4, 6)  + 19=%  . . .  . .  . .   .  . .  .  . . .

ॐ) : 9%
+ 
L M, 2077

* ?%*ंD)Q

52
 A;S86 .: ि
ू
>
ूT
5 !
;U 
VW
(5
=X/ !,5+/;, 
) (. 
)
ू4 )[ =V;

ब.9 . 6X/  %/

 %/&  &/
 &/   /
  /  /
 /  /
 /$  $/
 $/'  '/
 '/  5
 5/6  6
 6/7
 /
 /  6
 6/7  7
 7/8*
    !" @ $. %&'. . ' $. %%&. % . &. -' . %'. -%&%. $%'. % .
  )*+,  !" @ $. $.' $'.' &.% %.  .  % .'  . $'.$ $& .% $$. '$ .
$ - )*+, .
/ %''. . '%'$.& $ '. %$&. $ . % . %&. '' .& $%$.' . '%'.%
' 
-
0 12  .
/ -. '& . -&.& -'.% -$&'. $. $'.  &&. $$. -$'.% -$ . -%&.&
. 

34 
56 %. .% -'%. -''. '.$ &%.$  $. & .  . &&.& -'.  '.
. 
7 8+ $.$ -%.% $$.  $. % . -%'. -.' -$ %.' -.% '''. '%&. $$.
 9 ः4
;+</ 12 .
/ .$ $$. -% . '. -. %. $'.& -. - $. -.$ .%  &.
() =5"6> -&. '. . .$ .' %. -'.& -. -'. -&.$ -'. -%.
() 1-=5"6> $.$ &. -&. -$. -%.' &&.& % .% -$'. -&&. -$. .' $.&
 1 
7 3"6> 9 ः4
-
0 12 .
/ -. $. -. $'.  . $ . %&%. '. $ $. &&'. &. %'.
 3;.6 ?ऽ-
0 12 .
/ % .$ $ . &.& $. $%$. $ '%.' ''.' ''&. $. $%$.& $% &. $ %.&
%  A BCि 
=>E5 @ .  '. '&. ''.  .   $.& &. $'. %%. $&. -&. % '.$
& ि
ू
>, 2  ( +)  %&%. % .'  &. $%$.' $. $'.$  . '%. '%%$.  &. .$ '%.
 ि
ू
>, 2  (+) '$.' $%%.' $'. &&. %'.$ . &&&&.$ '.% &.% -'&. -%$.' &&.
() ि
%. $%.$ $.$ ''.$ ' . $'.$ ''. .& &. .% %. ' &.%
() 8I+6 3;?! &.'  . . $. '. $%. '.$  .& '. -. -&'. -&.'
 J+6, 8+  - 3;?! .% '%.& &$. '&. %%$. % .% ' . '$ '.$ &.'  .& &%. '%.
 =5 6 =53; > ;
<
(+) ;K
; (Ñ) $ %%. . $%. $ $. &%. -$'. $%&. - .% .  . ' . -$.%
ॐ+ : ;!
- 
O P, 2077

* A!,ं]+^

@ =53; > ;
<
/;K
; 
>.; 1,2^

53
 @7 P42 . : . ि( ू(<.( ूQ(1 (7R (%ST
(1(;U) $%1#)7 ू/##.()

ू0. !W .;S7(
ब.5 . 2U)
/

 /
/

/
/

/


/


/
 /
/

/
5

5 / 6
6

6 / 7

/

/
6

6 / 7
7

7 / 8 *

     @ .
.

.

.
 . . -. 
. -. . .

  !"#$%  @ . . .
 .
. .

.
 . . . .


 & !"#$% '() .
 
. .
 .


.
.
.  .  .
. 
.

 %(%&(* +,-   '() . -.  -. - . .  
.  .

. -. - . -
.


. %(%.(/0- (12 . -. -
.
.
. .
. .
. - .  .

. %(%3 4# -
.


 .  .
. -. -. -
. .
.

. .

 5 ः0(7##8) +,- '() . -.  
.
-
. .
. -. -. - .
. -.

() ;12< .
 
.
. .
. -. -. -
. -
. -
. -.

() +%Ñ;12< 
. -. - . -. 
. . - . -.

. .

.

 +% %(%3 /2< 5 ः0(&(* +,- '() .  -

. .
. 
. . . .
. 
.
 .

 /7'2 >ऽ&(* +,- '()
. .  . 
. .

.  . 
. . .
 .

   @.ABि (;<D1 @

. .  . 
.
. 
. . . . -. .

 . ि( ू(<, ,.
(+) .  . . . . . . . . .
 . 

 . ि( ू(<, ,.  (+) .  . . .  . . . . -. -.

.

() . ि( . . .
.
 . . . . . . . 

() 4H#2 /7>  .
.
.  . .


. .
. -. -. -.

 . I#2, 4# % & /7> . .  . . . .
. .
. .

.

ॐ-# : 7(& %(L M , 2077

* @$%ंY#Z

@ ;1/7.< 7(8(/7-[(7 .(<-'7 +$%,-Z

54
 4+!56 7.8: &+ 9


:ः<
(=. 
>?)

ू<? DE ?@(
@''
A
B/

B/


/


/C
C/

C/8
8/

8/7
5

5/6
6

6/7

6

6/7
7

7/8

  ू 47680.0 54255.0 12445.0 19500.0 10035.0 7800.0 5800.0 30329.0
ब  600.0 910.0 0.0 840.0 7965.0 4800.0 0.0 0.0

!" 
#  31580.0 23595.0 6425.0 8475.0 2070.0 3000.0 2800.0 10954.0
$%#  15500.0 29750.0 6020.0 10185.0 0.0 0.0 3000.0 19375.0
&
  ू'( 0.0 0.0 6099.8 10734.0 16816.0 11587.2 11377.2 0.0
&
)  0.0 0.0 2778.8 3762.0 0.0 0.0 0.0 0.0

#  0.0 0.0 3321.0 6972.0 16816.0 11587.2 11377.2 0.0
* &+)
  ू(-&) 47680.0 54255.0 6345.2 8766.0 -6781.0 -3787.2 -5577.2 30329.0
ॐ : %#
1 2 , 2077

55
 ?@1 ...:
 2 @ (ू6C)
ू6C)

 
     207
207  207
207  7
7  7
7  2077  2077 
  श  !"# $. $.&& &. &. .  .& .' .&
/–+,- 
"()*
+,- $.. $. .' $.&. .&. . . . 
/
!"01
2 ः4 . $ &. &.&' $.. . . . .  1.27

  67, -8 4 आ:

67 . .. . . . ..$. . $.
-8  .& .' .$ .' . .'& . '.&

आ:
 .. .. .$& .$. '.. .& .' .'$
ॐ : # = +, -, 2077

56
 = 
F G4! .: 1 2* 3,4 + "# 5 6 ू 8 (H
H. ,(I; )
,(I; )

 = ,
 M EF
 = ,
 M EF
7

7 = ,
7

7 M EF DO ;8 ; ू1"J" 3,"6
J!K6
; L" ; L"*
; L"* ; L" ; L"*
; L"* ; L" ; L"*
; L"
6

6/7
7 8

7/

1 2* 3,4 +

 




    .
 .
  
   
  

 -. .
  ! 
      . .

 "# ! $ ः# +

  
 
  
 . .
5 6 ू 8 (1 5! 2*ऽ; )
; )

 





 
. .


  

  
 .
 . -
.
.
  ! 
   
. 
 
.
.
 .
 "# ! $ ः# +


  
  . .
ॐ(" : * + , - , 2077

* =3,ं?"@

+ A "# ! $ ः# 8B !4 C D( 1 2* ; (5 E3,C( @

57
 A
1KL M.: O)ऽ ( Q',$ 5% ू.S7 A.ः6 (T. ,7U$)
,7U$)

 ( A1, 2077 ( A1,-

A1,-

E 5%$ AW +
O)ऽ 207M
207M A1, 207
207 A1,  
 2077 A1, 2077 
 
) (ू#(+(
( ू#(+( 
) (ू#(+(
( ू#(+(
!V,.(%) !V,.(%)
(  
) ( 7
7 
)
 13575.7 19345.7 22043.2 22577.2 29075.0 13.9 28.8 6.9 7.6

 503.3 731.3 583.0 645.4 778.1 -20.3 20.6 0.2 0.2

 !" 39785.4 47856.1 53285.0 53366.8 60387.4 11.3 13.2 16.6 15.7

#$%& 25315.5 30941.7 34519.9 34742.0 38503.7 11.6 10.8 10.7 10.0

'(
 !", $)*+,- , ./
(0 !,& 3314.8 3707.5 4109.6 4607.3 5678.2 10.8 23.2 1.3 1.5

0(0( 1$  !" , 23 3693.6 4290.9 4839.3 4982.2 5199.1 12.8 4.4 1.5 1.4

0(0(, 14, , 1.%5# 1). 13316.8 17681.4 19438.7 20975.3 23074.8 9.9 10.0 6.0 6.0

67 (6 
ि 90!, 53201.9 61545.0 65960.4 66282.8 76166.9 7.2 14.9 20.5 19.8

.:0, .$ , ः6, 1<!#= 20303.5 23384.7 25039.5 25263.8 30509.1 7.1 20.8 7.8 7.9

1). /7 19715.1 24502.3 28005.0 29927.7 34487.3 14.3 15.2 8.7 9.0

!>7?0 @& 8715.7 9010.5 9183.6 9134.8 12866.0 1.9 40.8 2.9 3.3

ः60 1,, 155.4 156.9 156.4 158.3 146.6 -0.3 -7.4 0.0 0.0

AB0 40681.3 48035.7 54156.4 53937.5 67746.8 12.7 25.6 16.9 17.6

5<$ 242277.9 291189.7 321319.9 326601.2 384618.8 10.3 17.8 100.0 100.0

ॐ7(D )!E ,F GH, 7J

58
 I 
# (< .:  1

  ः
4@%  K

  ः
                    7
 7*

            

            

            

!"#
 $%$ & '  ः

          

()*$
 +   

,! $-  . /001ू3 4$5  ः
 (781 
9 $%$ & ')       - - - -

,! $-  . /001 ू3 &+$ $$5  ः
 (!"#
 $%$ & ')       - - - -

8            

8)<$5 = %>          

&?$ !&  %>          

4#! <1            

4#! <1   )!4@          

ॐ%1 : ,! $-  , 2077

*F&# 8G1H

59
  
 #.%:
  
 C
D

 

 
         5
5    7
7  7
7  
!" )E
 - ःE1 *+ - .

  !" #  $%   #$#  

 !" $$ $$ $# % %%  % %

 & %  #  $   #

ू() !" *+ ,- .   # #    %

(/0 +)1 - . %# %$ $ %# #$#% $## # #%#

2 +)1 - . %# $ %# %  %$ ##% #%

*+
) !"
3 04ि # # $ $ $# # # 

61!78 !"
3 0 ू1)9 $ $ ## % #$% $$ % %

74:0: !"
3 0 ू1)9 $ # ### $# $ %  #

;
:61 - . #  %$ $ %   %

<0(!:<91 - . %$$% #$ #%% %$%#$ ### $# % $%

ब0(<: <91 - . #$%$ $%# # $%   % $#$

ू() 00,000 ः ,- .6 (/0 +) - . ## $# % #% $ %# #$ $

ू() 00,000 ः ,- .6 ;
:6 - . %      % 

ू() 00,000 ः ,- .6 *+ - . # #   #   

ू() 00,000 ः ,- .6 <0(!: <9 - .  # #% % %% %  $

ू() 00,000 ः ,- .6 ब0(<: <9 - .   $    # 

ॐ1) : 08 G !" 2077

*,- .1 )IJ 04िK )IJ
L1 ,- . ू/0 (6N6ः)) !: (87;1P

60
 75[(+ . :
 : ,3  *H
>:N+9 5L ःH
BC 5
A ॐ*  F9G

(. 
)

75
 5
8* ूH _` >B

ब.5L . =+]1
                 /
 /  /
 /  7
 7/8*
    .   .
 .  .
.  .
 .   .
 .  .
 . 284305.5 346515.1  .
 .   .
 . 426047.25

 ()*+  .  .    . .   .  . 30161.1 38844.6  .    . 35821.17

 ,(*  .   . . .  . . 90129.6 108751.7   .  . 146785.08

 .*+  .  .   . . .  . 128046.0 163337.4 . . 206965.33

  .  .  . . .  . 33643.7 33208.7   .  . 33291.48


/01 .  . .   .  .  . 2325.2 2372.7  .  . 3184.20

 
 
2 ,3,
4 5
46 .  . . .   . .  2130.4 730.6 . . 9085.67

 789 :;</= <

>9?:  . . . . . . 329.9 1477.6 .  .  1582.62

@< 789 5
ABC .  .   .  .  .  . 39296.3 48097.5   .  . 61674.80

  5
A ॐ* = F9G .
.   .
 .    .
 .   .
 . .
. .
. 326062.1 396820.8 .
.    .
  . 498390.34

 G< *H
,3  IJ<
*  .
 . .
. .
. .
.  .
 .  .
. 37566.7 53219.4 .
. .
. 39451.30

 G< IJ<
* . .  .  .  .  . 7223.5 8174.7  .  . 7317.12

 
2 ,3
B IJ<
* .  .  .   .  .  . 16589.7 27490.7   .  .  15106.24

 >:< =+ ि
IJ<
* . . . .  . . 255.2 453.4  . .  286.09

 >:< =
B IJ<
*  .  .  . .  .   . 13498.3 17100.6 .  . 16741.84

 0
1 *H
5
46 . . .  .   .  . 288495.4 343601.4  . .  456302.22

 5

H <
:+ . .  . .   . .  35488.8 49138.2  . .  64203.62

 5
6 5L ःH
B
H <
:+ . .  .  .  .  .  924.4 791.9  . .  .

>:N+9  . . .  . .  . 3316.0 3589.1  . . 70.08

G;->:N+9 .  .  .   .  .  . 103.0 98.3 . . 1105.01

 G; 5
6 >:N+9 5L ःH
B
H <
:+ .  . .  . .  . 3213.0 3490.8 .  . 6288.03

 0+ ऽ
H <
:+ .   .   .  .   .  . 248756.1 290066.2 .  . 384630.72

 >:< =+ >: @Q< . . . .  .  . 10.1 15.9  . . 4.76

 0
1 *H
5
46/
5
46/ 7
* (% )# .
. .
. .
. .
. .
. .
.  91.5 86.7 .
. .
. 92.03

ॐ* : 
 
2 ,3, 2077

* 7QंW*X

# 5

H <
:+ 5
:= YZX

61
 86T), .:
: 4
/VH: -3 BW 6
A ॐ+  E :F

(. 
)

86
 6
9+ ूJ ]^ >B

ब.6K . =,Z1
              2077*  /
 /  /
 /  7
 7/8*
    .
 .! ".
"." .
.!! .
.   ! !.
 ! !. ".
"." ! .
! . 346515.1  !.
 !.!"  !".
 !".  379947.23

 )*+,   ."! .!  ."  !. " . ! .  .  38844.6  . !".! 34993.56

 -)+ !! .  ." ". "!".   .! !. " ". 108751.7 !". ". 129983.44

 .+, ." ." . .  !"!.!  !!. ! ." 163337.4 ".   . 179406.22

  "". !!. ".!"   .! !.!  !." . 33208.7 ".!! . 32397.74


/01 !!!.!  . ! . " .   .! ." . 2372.7 "."  ." 3166.26

 
 
2 -34
5 6
57 !. ". . . . ."  . 730.6 .! !. 8481.14

! 89: -;</= <

>:?4 ". . . . . . ".! 1477.6 ." "." 1582.62

" @< 89: 6

AB  ." . !!. . !". !. "!!.! 48097.5  !. .! 53323.39

  6
A ौ+ = E :F !.
!." ".
". "!.
"!.! " .
" .  !.
!.! "!!.
"!!.!  .
 . 396820.8  .
 ." ".
". 443334.39

 F< GH<
+  -3  -; 96 .
.  .
 . !.
!." !.
!." ".
"." .
. .
." 53219.4 ".
". .
. 39451.30

 F< GH<
+ "".! ". "!.  .  . . . 8174.7  .! !". 7317.12

 
2 -3
B GH<
+  . !. "."! ." "." " !.  !". 27490.7 ." !.  15106.24

 -< =, ि
GH<
+ ! . " "."" . ".! "".  .  . 453.4 ". " ."! 286.09

 -< =
B GH<
+ ." !!" . !. .! .!  !.!" "!." 17100.6  .! ! ." 16741.84

 0
1 +J
6
57 "! .
"! .  ".
 ".  .
 .! "".
"". " .
" . !.
!. !!".
!!". 343601.4 .
.  .
 . 403883.08

 6

J <
-, .  . . ".   .! !. !!.! 49138.2 "!." .! 58303.79

! 6
7 6K ःJ
B
J <
-, .  ."  . !!!. ".!  ." ". 791.9   .   !. 1045.96

" F; 6

7 -M,: 6K ःJ
B
J <
-,  . ".  .!  . !. ." ."" 3589.1 " .! "!." 3912.92

 0, ऽ
J <
-, . " !."  !. !"."  ." "". !. 290066.2  . !.! 340572.81

0, ऽ
J <
-, . . . . . . . 0.0 . . 0.00

 -< =, - @7< !. . . .!  .""  .  . 1.6  . . 4.76

 0
1 +J
6
57 /  8
+ (% ) .
.! .
.! .
.! ! .
! .! !.
!." !.
!. !!.
!!."" 85.0 ".
".! ".
". ! 90.95

ॐ+ : 
 
2 -3, 2077

* 8 PंR+S

62
 H$46S>% .2: 8
B1T: NO UVN
W H64L U4$ N
XY <
0 ,-ऽE3 881
(. 
)
ू; [\ U$

,-ऽ  /
 /   /
  /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /  6
 6/7
 /
 /  /
 /  7
 7/8*
 .  .    . . . .  . 20175.84 . . 25895.01

#
$% . .  . .  . .  . 621.79 . . 737.78
()*
+$ ,-ऽ .  . .  . .  . . 50996.01 .  . 57952.75
/$
01 . .  .  . . . . 29511.70  .  . 32847.15
2
34 ()*
+$, -/6$7  8943%: (*1 3;
<
$  .  .  . . .  . . 4290.63 .  . 5403.71

:
3
:
3, (*1 ()*
+$ 3;
<
$ . . . .  . . . 4082.71 . . 4326.24

6= >
  6
80</$ 6-8
 . . . . .  . . 19128.12 . . 21388.50
; 8ब-3
 #4ि
8ब-3
.  . .  . . .  . 60515.52 . . 69473.70
8A, 8%
 Bः; 6D*BA  . . .  . . .  . 22251.46 . . 25480.75

6-8
(9E . . .  . . . . 27116.50  . . 31216.82
(*FG: <
0 . .  .  .  .  .  .  7557.80 .  . 10967.44
ः;
$%: 6
 .  . . .  . . . 153.89  .  . 142.13
HI:  . . .  . .  .  . 43956.85  . . 54899.61
<D
 .
 .    .
  .  .
 .  .
 . .
. .
.  .
. 290358.82  .
 .    .
  . 340731.60
ॐ3 : $-*
L 
M NO, 2077

* H*Pं3R

63
 75Y), .:
: >:
5 -3BC 5
A ॐ+  F9G >::[

(. 
)

75
 5
8+ ूH `a >B

ब .5L . =,]1
                   /
 /   /
 /   7
 7/ 8*

   .
. .
.  .
 .   .
 .  .
.  .
 .  28834.60 37819.30 35196.02 33079.63 37525.25 41229.23

 )*+, .   . .  . .   .  730.40 912.34 917.86 560.60 694.44 958.14

 -)+  . .  .  . .  .  11473.59 13536.58 11312.30 12339.00 12277.16 13740.85

 .+, .   .  . .  . . 12481.62 17887.96 18741.59 15627.30 19790.79 22412.62

   . .  .  .  . . 4137.11 5463.51 4207.75 4535.55 4744.38 4100.86


/01 . .  . .  .  . 11.88 18.91 16.52 17.17 18.48 16.76

 
 
2 -3-
4 5
46 . . . . .  . 22.10 140.64 13.59 57.86 14.11 481.50

789 :;</= <

>9?: . . . . . . 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

 @< 789 5
ABC  . . . . . . 5500.68 6250.24 5226.38 6454.02 6280.65 5452.95

  5
A ॐ+ = F9G .
.  .
.  . .
. .
.  .
. 34357.39 44210.17 40435.99 39591.52 43820.01 47163.68

 G< +H
-3  IJ<
+  .
.   .
.  .
.   . .
.  .
 .  2019.71 2335.84 2538.90 2175.97 2489.74 2106.15

 G< IJ<
+  .   . .  .  . . 716.16 852.14 776.50 811.60 815.55 715.52

 
 
2 -3
B IJ<
+ . . .  . .  . 1284.38 1467.50 1746.62 1342.98 1646.20 1379.29

 >:< =, ि
IJ<
+ . .  .  . . . 18.43 15.12 15.25 20.35 26.29 10.75

 >:< =
B IJ<
+ . .  . .  . .  0.74 0.97 0.53 1.04 1.67 0.59

 0
1 +H
5
46 .
.  .
.  .
. .
.  .
 .  .
. 32337.68 41874.45 37897.08 37415.55 41330.30 45057.53

 5

H <
:,  .  . .  . .  . 798.94 1567.60 3138.77 988.46 1455.84 4274.27

 5
6 5L ःH
B
H <
:,  . . . .  .  .  7.52 23.42 36.66 8.35 16.75 0.06

>:N,9 . . . . . . 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

G;->:N,9  . . . .  .  .  7.52 23.42 36.66 8.35 16.75 0.06

 G; 5
6 >:N,9 5L ःH
B
H <
:, . .  .  . . . 6153.50 5858.82 5671.97 4575.87 5997.72 5366.21

 0, ऽ
H <
:,  .  .  . .  .   . 25377.71 34424.61 29049.69 31842.86 33859.99 35416.99

 >:< =, >: @Q< . . . . . . 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

 0
1 +H
5
46/
5
46/  7
+ (%)# .
. .
.  .
 .  .  .
 .  .
 .  109.38 106.58 98.76 110.12 106.26 98.92

ॐ+ : 
 
2 -3, 2077

* 7QंU+V

# 5

H <
:, 5
:= WXV

64
 75Y), .:
: >:N [,B 5
A ौ+  F9G >::]

(. 
)

75
 5
8+ ूH bc >B

ब .5L . =,_1
                   /
 /   /
 /   7
 7/ 8*

   .

.   .
.  . .
.  .
 . .
. 6294.69 7479.33 8683.70 6783.7 8115.3 10004.7

 )*+,  . .   . . . . 397.48 615.53 425.32 490.5 663.3 263.9

 -)+ .   .   . .  .  . 2042.54 2368.08 2381.61 2236.3 2317.6 3060.9

 .+,  .  . . .  . . 3451.26 3967.13 4976.64 3726.5 4493.5 5697.2

  . .  . . . .  398.62 523.01 899.93 324.7 640.5 981.5


/01 . . . . . . 4.79 5.58 0.20 5.8 0.5 1.2

 
 
2 -3-
4 5
46 . . . .  .  . 23.24 19.42 4.58 31.8 8.0 123.0

789 :;</= <

>9?: . . . . . . 0.00 0.00 0.00 0.0 0.0 0.0

 @< 789 5
ABC . .  .  .  . . 2928.86 3224.21 3599.36 3249.2 3106.3 3127.9

  5
A ॐ+ = F9G  .
 .  .  .
.  .
 .  .  .
. 9246.79 10722.96 12287.64 10064.7 11229.5 13255.7

 G< +H
-3  IJ<
+  .  .
. .
.  .
.  .
.  .
. 551.52 626.81 606.06 552.3 703.4 530.7

 G< IJ<
+ . .  .  .  .  . 130.44 143.47 189.69 128.2 146.5 156.5

 
 
2 -3
B IJ<
+  .  . .  . .  . 421.07 480.99 416.31 424.0 556.8 374.1

 >:< =, ि
IJ<
+ . .  .  .  .  .  0.01 0.02 0.02 0.0 0.0 0.0

 >:< =
B IJ<
+ .  .  .  .  . . 0.00 0.00 0.00 0.0 0.0 0.0

 0
1 +H
5
46  .
 .  .
 . .
. .
.  .
 .  .  8695.27 10098.49 11681.58 9512.4 10526.2 12725.0

 5

H <
:, . .  .  .  .  . 368.77 532.21 1262.36 370.9 256.4 1625.6

 5
6 5L ःH
B
H <
:, . . . . . .  29.66 18.39 38.57 10.4 34.8 59.0

>:N,9 . . . . . . 0.00 0.00 0.00 0.0 0.0 0.0

G;->:N,9 . . . . . .  29.66 18.39 38.57 10.4 34.8 59.0

 G; 5
6 >:N,9 5L ःH
B
H <
:,  .  .  .   .  .  .  1871.94 2064.84 2158.94 1874.9 2142.7 2399.5

 0, ऽ
H <
:,  .  .  .  .  . . 6424.90 7483.05 8221.71 7256.2 8092.4 8640.9

 >:< =, >: @Q< . . . . . . 0.00 0.00 0.00 0.0 0.0 0.0

 0
1 +H
5
46/
5
46/  7
+ (%)# .
.  . .
. .
. .
. .
. 132.28 127.90 119.99 134.8 126.5 110.9

ॐ+ : 
 
2 -3, 2077

* 7QंU+V

# 5

H <
:, 5
:= WXV

65
 *D&E . :
 : :FD .06 .06, &G ः='3I &'J ॐ8 9 K
,;
(I. 9MN')
*&'9 N&'+8
D& N&'+8
.009$














-'.,/0

  
. . . 
. . 
. 1744.36 2550.34 3341.22 2249.35 3259.67 3950.49
 !

. 

.  .  .
.  .
4954.88 8566.62 10619.12 6062.53 9879.63 12008.55
#$ / &'
()  . 

.
 . .
.  . 8768.37 12648.22 14209.23 10400.76 14493.97 17775.46
*+, -'.,/0 
. .  .
. 
. .
 1690.69 2891.69 3802.13 1871.10 3149.51 4957.78
'1' 2&' .3&'0 . . .
. . . 402.71 649.37 543.70 258.77 428.82 525.95
&4
56 = -'.,/0
.

.    .
  .  .
 . .
.  .
 . 
.

. 17561.01 27306.24 32515.40 20842.51 31211.60 39218.23
&4
56

89: &4
56 . . . 
. .

. 1638.31 1930.69 3037.98 1795.56 2691.24 2252.18
:;'
. . .
.
.
 . 249.55 257.36 1019.94 496.40 1136.50 1737.95
 '< 8=' &'
() .
.
 
. 
. 
.
  .
14595.15 23515.34 26273.23 17546.60 25631.94 32215.43
*+, &4
56  .
. .
 .  .

. 1071.85 1598.21 2175.49 1000.97 1748.14 3002.94
'1' 2&' .3&'0 . .
 .
.
. . 6.14 4.64 8.77 2.98 3.78 9.73
ॐ8 : !
': 9'@ AB, 2077

66
 8 9 ..,(:
,(: <%
ः$
=>9 ?ः
(A B. $CA)

 
ः
 ः
  
       ू"# $ %


&'()/+' &+),- -,'-'&. &//& ,-+'+ ,0+'/ .&'''

&'+'/+, 0,,++ -...&/( (,,) ,+&.0 ,.-(0 .-'''

&'+,/+& 0&((0 .,''0+' (0'( &'&-& ,//'/ .+/.-

&'+&/+0 00.)) ('0'/.+ +,0( &).+0 &/)/0 .(-+.

&'+0/+- 0-.,& (0'../, +0,/ 0'&,( &+0+, ('.,+

&'+-/+. 0-.,& (-.,000 +(') 0,,&0 &+0+, (,,&&

2075/76 0-+0+ (.,&0-' +(0- 0-../ 00&+, (0.''

2076/77 0-/0+ (.,.-(' ++&- 0.'./ 0-,+, (/-''

2077/78* &)//( +0'+-(& )-,' -++)( -&(&( //0')
ॐ$F <% G>

*
  &'+7/78 $ H 

 A I JAK

67
 5'A+%# .:
: ू
I7  S"

(.
)
L7IE :ME ूI LG N1'

N::-
 /
 /  /
 /  /
 /   /
  /  /
 /  /
 / 2073/74 207
207/7 207
207/76 2076/77 2075/76 2076/77 2077/78

 !"# $%
&'  . .  .  . . . . 5330.00 4976.00 3,365.00 2,237.55 3,041.00 4,697.00

) +
,
- +े / . . . . . .  . 1980.00 735.00 399.00 467.80 275.00 1,159.00

0) 1ू3 +े /  . . . .  .  . . 2570.00 588.00 441.00 311.75 441.00 248.00

4) 5म
7,
 +े / - - - - - - - - - - - -

9) 7:े;  .  . . .  . - - 300.00 2998.00 2,345.00 1,458.00 2,145.00 2,960.00

<) '
4$ =
> /"'
. . – - - - - - - - -

%) ?/@/A5& BC - - .  . .  . . 480.00 650.00 180.00 - 180.00 330.00

 !"# $%
&'D
E +> 4FGD +> ःI
1 +> J/
47 25 36 45 48 52 101 87.00 65.00 34 34 29 31

ॐDQ 'े
& 7,Dऽ SE, 'े
& ःT =U+%ेV 7&. DI
ेOिX/ DY/
> N:Z
4 [

* L,
 :ME   , N:O3A 

68
 V<.'=>0 .$:
$: ;ॐ -, 
(. )
TD6 "U6 ूD TC H+<
H""1
 /
 /   /
 /   /
 /  2073/74 207
207/75 207
207/7 2076/77 2075/76 2076/77 2077/78

ऽ  "   #.# . #.$  $.$ . . .# ##. . #.

 "  %& ऽ '( )* (+,  ) . #  . . ##$. ##. $ .$ . $.  $.  #.

 "  '( )* $#.   $. $#. $. #.  #. $$ . .  $. .

-,  ./,01  . #$#. $#. $$.# .$  #.#  # . $#.  #. $ .

-,  ./,01  "  ू3 . . $. . $. . $. . . .

.4 5 +6ः8* 9: ;< -,  ./,01 ू3  . .$ . . . . .$ . . #.

'=>0? ऽ > .@ =A*  . $.# . $##. #. $$.  #. #. $#.  .

'=>0? '( 5BC '( ःD + '( )* . . #. $. #. . . . .  .

ऽ  "  ू  (Script Traded) #.  .  .  . #.  . $. . . .

<EF'E G'=> (H"I;. )* . #.  $. $. . #. . .  . $.

ॐL <E 4 ऽ -6, <E 4 ःN &O'>EP 4. D EIिR* 8* ( H"% 5S

* T  "U6 , H"I;. 

69
 .@ .: 7B)/*0 C
5
 *ः%$
(. 
)

ू% #> ?"

?''E  /
 /   /
 /   /
 /    /
  /   /
 /   /
 /   /
 /   /
 /   /
 /   /
 / 
 /
 /   /
 / 
$
& 1F.
1F .G.7.
7. .
. .
. .
. .
. .
.  .
 .  .
 . .
. .
.  .
 .  .
 .  .
 .


 . .  . . . . . . .   . . .

 - -  . . . .  . . . .  . .

 !"  . . . . . . .  . .  . . .

#
 ..
..#H.
#H.1F.
1F . .
. .
. .
. .
. .
. .
.  .
 .  .
 . .
. .
. .
. .
.


 . .  . . . . .  . . . .  .

 - - . .  . . . .  . . . .

 !" . . .  . .  . .  .  . .  . .

C
5
 . ! -.
. - .
 . -.
. -.
. -.
. - .
 . - .
 . -.
. -.
. -  .
  . -.
. - .
 .


 -. -. - . -. -. -. -. -. -. -. -. - .

 - - - . - . -. - . -. -. -  . - . -. -.

 !" -. -. - . -. -. -. - . -. -. -. -. -.

! C
5
  .
 . .
. .
.  .
 .  .
 . .
.  .
 . .
. .
.  .
 . .
.  .
 .


  .  .  . . .  . .  .  .   . .  .

 - - . .  . . . .  . . .  .

 !" . .  . .  .  .  .  . .  . .  .

! C
5

I 0 (ू$0)
ू$0 )  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .  .
 .


 . . . . . . . . . . . .

 - -  . . . . . . . . . .

 !" . . . . . . . . . . .  .

#$%& '(&  / )

*+  ,
-  !
.
'/0 1 2

ॐ4 /5
! 
6 78, 2077

70
 !E+ .
: ः2 G

& (;.
;.आ).
आ).I4.
I4..
. JE')
((. .&$LJ
)

ूJ आM J8'

;
;..आ)
आ)..I4
I4..
.. JE '
/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
/

/
 /

 /
/

/
/

/

/

/
/

/


  .
 . 
.

. .
. .
. .
. .
.  .
 . .
. .
. .
.  .
 . .
.


 ः 
  .
. .
.

. 
. .
. . . 
. .

 
 
 .
.

. .
 . .
.
.
. .  . .

!ू#$% 
 & !
 ः'( 
.
. 
. .

.

.
. . .  .
.

.

 )% & *+,-$ 

'( . . . . . . . . . . . .

 
ः.$ - 
/$$ . .
.
. . . . . 
 . .

 .

.

&
 
01%
.
. .
. . .
. 
. . . . .

2.3 
&4 ः'(  . . . . . 
.  . 
.  . 
.
.
.



 

*ऽ. 6.&7 .
. . . . .
.  .

. . . .

88% 
&4 ः'( . 
. .  .  . 
. 

. . . . . .

29.3 :;.
ः'( . . . . . . . . . . . .

आ
 .
. .
.  .
 .  .
 .  .
 . .
. .
. 
.

.  .
 . .
. 

.


.  .
 .


 ः 


. . . . 
. . 
. .
. 
. 

. 
.

 
 

. .
. .  .  . . 
.  .  . . .

!ू#$% 
 & !
 ः'(  . .
. . 
.
.
. . . . .
.

 )% & *+,-$ 

'( 
. 
.  .  
. 
.  .  . .
.  .
 . 
.

 
ः.$ - 
/$$  . . .


.

.
. .
.
.  . 
. 
.

&
 
01% 
.
. 
.  . . .

. 
. 
.  . 
. .

2.3 
&4 ः'( .  .
.  . .
.

.
.
.
. .

.



 

*ऽ. 6.&7 .

. 
. 
. 
. .
.  . 

.
 
.

.

.

88% 
&4 ः'(

. 
.

. .
. . . 
.
 . . . 
.

29.3 :;.
ः'( 
. .
.
. . .
 .
 .  .  . 
. .

ॐ$> 
- &
? /@ ., 207

71
 *)- .: 3
 4)
5 36
े 7 ू , (ः7
(. 
)

ू; <$ '7)

ब. . '((:  /

 /  /
 /  /
 /   /
  /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /"  "/
 "/  /
 /
 /
 /  /
 /

   ः . . . . . . . . . . . .

 ! . . . ." " . .  . . . . ". .

 # . . . ". "." . ." . . . . .

 $ . . . . . . . . . . . .

" %
& .  . . . . . . . . . . .

 '( )
( . . . .  ."  ." . . . . . .

 *%(
 . . . . . ". .  . .  .  .  .

 +)
". . .  . .  . . .  . ".  . .

 , .  . . . . . . . . . . .

 -
& .! े & . . . ." . . . . . . . .

 !


) .  ."  .  . . . . . ". ". . ".

. -0 .  ." . . . . . . . . . .

,. 
.  . . ". . . . . ". . . .

1.  . . ." . ". .  . . . . . .

72
 *)- .: 3
 4)
5 36
े 7 ू , (ः7
(. 
)

ू; <$ '7)

ब. . '((:  /

 /  /
 /  /
 /   /
  /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /"  "/
 "/  /
 /
 /
 /  /
 /

 *&= - ." . ". . . .  . . .  . . ."

 -
>-
> ". ". ". ". . ". ". ". . . ". ."

 1
?(ः %
)
. . . . . . ""." . . ." . ."

" !;+े@ .  . . . ."  . . . . . ". .

 +4&@ A
1 . ". . "". " . ". . ." . . . .

 B()ू
C  7
 &
". . . ."  . . . . . . . .

 
) . . . . . . . . . . . .

 +Dँ )
. . "." . ". . . . . . . "."

 A
1 ". .  ." . . ". . . "."  ." . .

 + (
,   . . . . . . . ". . . . ".

 6 .6. +
?+ . . . . . ". . . . . . .

 G&
'@


) . . . ". . . . . . . . ".

 5!+

." . . . . .  . . ".  . . ".

" .<H. +
?+  . ". ".  . . .  . . . . ". .

 +
. ". ". ". ". . .  . . . ." .

  .  .  . . . . " ". . "". . ". .

 
) . . . . . . . . ." . . .

 . I
.
 . ".
".  .
 .  .
 . .
. .
 . .
 ." .
.  .
  . .
. .
. " .
" .

 ,. *J ." . . . . . .  " . . .  . ."

I
( + ,) .
. .
. " .
"  . ".
". "".
""." .
 . .
. .
. .
.   .
  . ".
". ".
" ."
ॐM )े+
& 
N O , 2077

73
 &L7 6.4: 7#NO  $O# ('$ 'I,= ूP Qः#,:
(:. '5*$)

U0O' QVO ू0 U1 B,$

ब.&ं . BQQT

/

/
/

/
/

/


/


/
/

/
 /

 /


/


/
/

/
/

/
/

/

1  3.1 4.3 1.4 0.6 1.0 1.3 0.7 0.6 0.6 0.3
2  , #$$  ो$&'$ ($)*$'*$ 12.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
3 ,ः#'$'$ &$$ (/$# #0$ '$1) 13.1 26.1 20.2 42.9 37.3 31.9 29.3 8.7 8.5 10.4
4 $&'5 '6$ 0.1 1.1 1.7 1.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
5 7$87$8 5.5 4.9 4.7 1.3 2.8 8.8 14.9 0.3 0.3 0.0
6 9 ,ः#'$'$ &$$,: 2.7 2.0 5.7 5.2 8.6 14.4 20.0 15.2 14.1 9.5
7 6;ँ$ 3.0 4.0 2.8 5.0 2.6 7.8 4.2 1.3 1.2 1.4
8 # $= 65>$' 8.9 2.8 4.4 1.7 5.9 10.8 10.0 1.9 1.5 3.2
9 # $= ?$$'$ &$$, 0.1 0.2 0.0 0.0 0.1 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1
10 7$)@='$ &$$ #0$ ,$,: 0.1 0.7 0.4 0.1 0.3 0.1 0.1 0.0 0.0 0.0
11 ू>5/# ?$$ 40.8 24.8 30.7 17.1 13.8 10.1 8.6 0.1 0.1 0.9
12 ;7 $ 0.5 0.8 1.3 1.2 0.9 2.9 1.6 0.4 0.4 0.0
13 #'$= 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
14 ,)'5 B615 10.7 11.0 2.2 0.6 0.6 2.5 1.4 0.3 0.3 0.0
15 C D 7$ 8.5 12.0 14.9 23.2 21.9 25.9 19.5 13.7 10.7 14.7
9 97.5 189.3 131.3 67.9 74.5 127.2 100.7 76.5 71.1 20.8
'  EF$ 207.6 284.1 222.0 168.2 170.1 243.8 211.0 119.1 108.9 61.3
ॐ5#H I6$ $J K', 2077

74
 ,70 6.5: 5 $" $ 0  ' ,-# 

 "12 3# 2" 56 ' ू/ 4ः"'<
(<. $% )

ूA BC ?'
?44$@
/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
/

/
/

/
/

/
/

/

/

/
/

/

 
.
.
.
. .
. . . 
. . . .

 
. . . . .

. .
. . . .
.

        . .
.
.
. 
. . .
.
.
.
.

 
. 
. . .
. 
. . .
. . . .

   ! . . . 
. . . . .
. . .
.

 "# $ %&  . . . 

. . .
. . .
.

.

.

 'ः"
    . . . . . . . . . . . .

 $' . . .
. .
.
. . . . . .

 )ँ

. 
. 
.

.
.
.
.

. . .

. .

+ .
. .
. 
.

.
.
. .
. 
.

. .
. .
. .
. 
.

. .
. .
.

,-# . . . . 
. . . . . .

. .


+
.

.
.

.
.

.

.

.


.



.
.

.

.

. 

.


.


.


.
.

.
.

.
.

.
#
/

/  )/ 0"12% 3# 2"  4& 56%
ॐ%"E 
$ F G, 2077L

75
 +!HI) 6.6: L
"B
- M$
" L7
/ ू !O 8ः"!/
(. 
)
ू* MR 4/

ब . 488Q  /
 /  /
  /  /
  /   /
  /  /
 /  /
 /  /
  /  /
 /  /
 /  /
 /
 /
 /  /
 /

 श 

 .  . . .  . . . . . . . .

 
 . . . . . . . . . . . .

 !"# . .  . .  . .  . . . . . .

 $
"
$
"


  .  . . . . . .  . . . . .

 %&'  .  . . . . . .  . . . . .

 
$'   .  . .  . . .  . .  . .  . .

 (
(!") "*
+,$) . .  . . . .  . . . . . .

 "
  . . . . . .  .  .  . .  .  .

 ' ,- .  . . .  . .  . . . . . .

 
.  . . . . . . . . .  . . .

 /'0  1!2 (1
*0 . .  . . . .  . . .  . . .

 
$' (1
*0 .  . .  .  . . . .  . . . .

 34&$,ऽ "*
(
-0 6 . . . .  . .  . . . . . .

 7 .7. 8
$   . .  . . . . . . . . .  .

 7 .7. 48- . .  . . . .  . . . . . .

 ः- (
"
. . . . . . . . . .  . .

 7: !'$  - . . . . . . . . . .  .  .

 /-  ;<- (8

=
) . . . . . . . . .  . . .

 :  ;<- (8

=
) . . . . . .  .  . . . . .

 +,$ ;< "*

(
-0 6 . .  . . . . . . . . . .

 (श'$ (1
*0  . .  . .  .  . .  . . .  . .

 +,$ .  . . . . .  .  . . .  . .

.>
.
. .
 .  .
  . .
. .
. .
. .
.  .
 .  .
 . .
 . .
.  .
 .
ॐ"@ (
 
A BC, 2077

76
 >\L4 6.7: L4Z8 7 I^ _? ूR ः7_a
(a. !")

0 ; ू0 = 1_

ब.D . 1!6

/

/
/

/
/

/


/


/
/

/
 /

 /


/


/
/

/
/

/
/

/

1   ःब,  ,  ,  ! !" 78.2 107.6 143.8 170.5 145.1 162.3 229.9 212.9 177.2 121.3

2 ! ./0 94.6 100.8 118.7 136.7 119.1 167.6 179.0 151.1 109.3 131.9

3 !  234.6 470.0 762.0 1612.0 874.6 872.1 832.2 929.1 805.8 567.7

4 1234 5.!6 544.4 654.8 909.1 896.1 893.0 1095.2 2032.5 1642.6 1350.5 1038.0

5 "   70 .8.9 57.6 79.5 159.8 128.2 102.8 158.4 162.0 335.2 120.4 276.8

6 :;< 46.7 41.1 47.6 56.2 56.7 91.5 129.2 113.2 91.3 69.7

7 <7 70 =  51.3 65.1 70.4 83.5 126.0 120.2 164.4 165.7 116.8 41.4

8 >1  70 ः8 !? 56.7 64.4 75.1 64.8 86.8 110.3 133.9 113.8 94.7 47.1

9 >@ AB!? 70 .C 470.6 504.0 832.3 791.8 1047.6 1886.3 1892.7 1901.4 1464.0 1249.4

10 .. 70 .. 118D E 268.9 15.4 49.3 27.0 66.6 73.6 109.7 83.0 76.4 40.2

11 F G5" 70 .18 " 20.3 24.9 35.5 29.5 38.1 36.0 45.3 35.5 25.7 20.1

12 F 1H IJ"J  " 1.8 13.5 5.0 0.0 0.0 2.4 18.4 38.0 31.7 28.9

13 KL !  42.1 148.6 153.8 133.7 75.5 169.6 192.1 152.8 125.2 120.3

14 KL M 44.0 54.4 51.8 75.1 72.0 37.2 36.2 18.8 15.5 10.7

15 7!? .B 478.1 608.8 408.0 561.8 556.0 876.4 2098.3 1468.3 1365.7 1149.2

16 L5L5 E .5"! 3.3 5.8 5.1 4.9 7.1 7.8 8.2 7.0 4.3 2.5

17 93 70 LF. 194.2 222.0 168.6 240.9 217.6 299.9 648.6 466.9 442.1 364.1

18 ःN8 " 17.1 24.5 22.5 20.2 14.8 36.8 19.0 16.9 14.2 5.0

19  ! F 32.4 82.6 70.9 82.0 83.2 48.1 106.5 166.3 150.4 71.7

20 Aः8 !" 70 8 3.6 3.5 54.8 17.3 63.3 121.5 124.2 64.4 49.3 26.7

21 ः8! 9 Oश? 52.8 56.6 104.7 45.8 83.8 74.2 76.3 108.7 83.0 23.2

22 /!Q! 5.!6 1189.6 1120.5 1539.7 1799.0 2423.1 2682.5 2284.4 1933.2 1531.5 2125.1

23 . H! <E 10.2 28.3 34.9 31.4 33.2 30.3 47.0 48.1 45.2 16.8

24 R S 36.6 43.8 51.1 61.7 73.5 79.9 145.4 121.1 101.7 122.8

25 77 < 70 .8.9 79.6 119.4 132.2 158.3 278.7 411.0 431.2 481.7 397.0 305.5

26 8!, T 70  . 29.3 16.7 19.8 13.6 15.9 17.9 24.1 33.2 20.7 39.9

27 I"4 8  I9 70 .8 254.4 327.0 444.1 368.5 714.6 899.3 1028.9 722.1 623.7 265.6
R) >@ 1852.2 2328.6 3546.0 3958.9 4455.8 5430.6 7352.4 6661.0 5231.8 5338.1
 9V 6245.1 7331.9 10016.6 11569.4 12724.5 15998.7 20551.9 18192.0 14665.2 13619.6
ॐ7X . !Y Z[ , 2077

77
 &8< 6.8: ?
*  < F
9 
&'# "
 F
+ आ#
* ?N
9 ू M :ः*9
(. 
)
ू$ आW U9

ब. . U::V  /

 /  /
 /  /
 /   /
  /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /
 /
 /  /
 /
  . . . . .  . .  . . . . .
 
 . . . . . . . .  . . . .
 श!"# 
$% . . . .  . . .  .  . . . .
 &'# () *$

+% ,  . . . . . . .  .  . . . .
 -".श" 
  . . . . . . .  . . . . .
 /
0 . . .  . . . . . . . . .
 1
2 . . .  . .  . . .  . . .  .
 #
*
#
*


 . . . . . . .  . . . . .
 34!/ . . . . .  .  . . . . . .
 

#! " . . . . . .  . . . . .  .
 
05 . . . . . . . . . . . .
 67#8 + 
+% , . . . . . . . . . . . .
 9:
;59
5

+% , .  .  . . . . . . . .  . .
  



 . .  . . . .  .  . .  .  .  .
 
(*< *$
&'#)  . . .  . . .  . . . . . .
 !"!$ म
'#&>,  . .  . . . .  . . .  . . .
 1

* "  . . . .  . . . . . . . .
 1
?+
 * "  . .  . . . . .  . . . .  .
 *

 *
 *$
ःब#
B7 . . . . . . .  . . . . .
 1
 ) . . . . . . . . . . . .
 &'# . . . . . .  . .  .  . . .

56
.
. .
. .
.  .
 . .
.  .
 . .
.  .
 .  .
 . .
.  .
 . .
.

ॐ*D 
" 
E FG, 2077 # /  (M <F
+ ?N आ#
* 
:) ?NP

78
 8*0F"+ .9: IJ! 2&े (+ 2*   4*
(. 
)

ूD E 21*

2L  /
 /  /
 /  /
 /   /
  /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /  /
 /
 /
 /  /
 /
   .
  . .
. .
.  .
 . .
. .
.  .
 .    .
   . .
. .
. .
 . .
.

. े 
. . . . . . .  .  . . . .

() े  
  . . .   .  . .  .  .  . . . .

() ! "!  .  .  . . . . . .  .  . . .

(#) $%&े'( )#
*+
,
- . . . . . .  .  . . . . .

. ः/01 *
!/ . . . . . .  . .  . . . .

. 0*%/ *# . . . . . . .  . . .  . .

. $%&े'( 1
/
.  . .  . .  . . . . . . .

. 223 . . . . .  .  .  . .  . . .

4 .
. .
 . .
. .
. .
. .
.   .
  .  .
 . .
 .  .
  . .
. .
.

. े 
. . . .  .  .  . . . . . .

() 
5
,
- 6 07
*+ . . .  . . . .  . . . . .

() 8 . . . . . . . . . . . .

. ः/01 
/ . .  . .   . . . .  . . . .

. 0*%/ *# . . . . . . . .  .  . . .

. 223 . . .  . .  . . .   . . . .

$"/ 
9

(Ñ)  .
  . .
. .
 . .
.  .
 . .
.  .
 .  .
 . .
 . .
. .
. .
 .
ॐ/< *े
) 
= $> , 207

79
 4E+ 6.10:
10: ABHI H # )J*K"  !KL
(. 
)
!
# 
@ AB  )
KNO- AB 

()* "+ ()* "+ E# 

)M2 
. .. ः!"# स%& 4!0)1-2 4!0)1-2
 (), - !0)1-2 ि
(), - !0)1-2 ि
(8+9)
(+++)  श 
%' ि
ि

(.+/) (9+10)

8     . / 9 : 8; 88
;.9 4
 ;. .. ;.; ./.8 8;:. 8..9 /9.9 :;.9 ;. . /999.
;.: 4
 :;. :8. ;.; /..9 /. 9.9. 9:9. .:. /8. ./9.9 :/./
;/; 4
 //:.8 8;. ;.; .:. ::. ::.; 88;. 9;;. /;9.; .. ;:.
;/8 4
 :/. 899. ;.; ..: /;.8 .8. 8...9 :;;.. 9//. .. .9./.:
;/ 4
 /..9. 8:./ ;.; ;:.. /;;..8 8/./ 89.;. 8;::. 889. .8. 9/./.:
;/ 4
 :8/..8 9;.. 9. .; 99/;8.8 ./.9 8. 8;.; 8;;.. 98:. 8;.:9.8
;/ 4
 :..9 :.: :.8 8/.8 :/... .99/.; :.. 88... 88.9 //.9 88;/9.
;/ 4
 8;;8;.. 9;/.: ... 8.. :9::.. //.. 8/.. 8889.: 8;;;./ 8889. 88:.
;/. 4
 :/;. 89./ .8 .; :;. ../:;. . 8./. 88. 8;:..; 8;/./
;// 4
 8/8. ::./ ./. .; 8.8. :8;;.8 ;8. 8//8. 8.89.. 8.9 8::.9
;/7 
 88::. ;88.9 ..9 8. 8..8;. 99;.. 9;.; 8/;.; 8/8.9 88. 89:/.
ॐ>? !
# 
@ AB , 207/

80
 #)A! D.11:
11: F-G$( Hः4
(J. (-K2)
ू42 आL 2:B
:++(3 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77
2076/77 2077/78

( )    -1293.64 7597.9 5706.1 8972.2 10832.0 14041.8 -1013.1 -24682.2 -26363.0 -3361.6 -11969.5 -14867.8

, .. !. 6870.15 8151.2 8599.0 10096.1 9827.6 7486.6 8212.7 9347.4 11366.4 10828.8 8474.2 8247.5

े 0.00 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1213.4 1598.6 959.0 894.6 131.3

#$ 6870.15 8151.2 8599.0 10096.1 9827.6 7486.6 8212.7 8133.9 9767.8 9869.8 7579.6 8116.1

आ, .. !. -38837.14 -45465.3 -54729.4 -69637.3 -76177.3 -75648.8 -97794.6 -122927.2 -139868.5 -116926.1 -90592.8 -91901.7

े -7507.62 -9225.6 -10713.9 -13297.6 -11204.5 -6872.4 -12141.4 -17306.7 -21553.9 -16692.9 -13060.7 -9731.6

#$ -31329.52 -36239.8 -44015.5 -56339.7 -64972.8 -68776.3 -85653.2 -105620.5 -118314.7 -100233.3 -77532.1 -82170.0

&'( )$  -31966.99 -37314.1 -46130.5 -59541.3 -66349.7 -68162.2 -89581.8 -113579.9 -128502.1 -106097.3 -82118.5 -83654.2

* )े+ आ -867.46 1405.7 758.6 2088.2 2761.8 984.9 289.1 169.1 -1522.8 -96.5 -422.1 -3969.2

)े+ आ 5301.25 7235.2 9519.1 12506.1 14928.8 13847.2 15826.5 17663.1 18637.2 15634.9 12065.0 5520.4

ऽ 2461.07 3070.4 3421.1 4637.5 5342.9 4176.5 5852.7 6852.2 7537.4 6088.5 5335.7 445.2

#$ऽ '(े - )( (. आ 553.46 1007.1 1839.0 2435.3 3248.1 3833.1 2553.4 2246.1 2184.2 1233.8 856.8 421.6

#$ 2286.72 3157.6 4259.1 5433.4 6337.9 5837.6 7420.4 8564.8 8915.5 8312.6 5872.6 4653.6

)े+ / 0! -6168.71 -5829.5 -8760.5 -10417.9 -12167.1 -12862.3 -15537.4 -17494.0 -20159.9 -15731.4 -12487.2 -9489.6

 -1860.47 -2229.2 -3327.7 -3982.2 -4399.6 -4403.0 -4688.5 -6282.8 -6582.6 -6834.0 -5099.8 -4900.1

ॅ23 -2764.29 -2577.0 -3961.2 -4217.6 -5319.0 -5641.8 -7992.7 -7959.7 -8990.7 -5313.7 -4912.7 -2261.9

#$ऽ '(े - )( (. & -115.46 -156.6 -117.8 -162.6 -197.5 -210.0 -133.2 -248.3 -470.4 -240.8 -152.6 -255.7

#$ -1428.49 -866.6 -1353.9 -2055.6 -2251.0 -2607.4 -2723.0 -3003.2 -4116.3 -3342.8 -2322.1 -2071.9

&'( 4 )े+ 5ेऽ - )$  -32834.45 -35908.4 -45371.9 -57453.1 -63587.9 -67177.3 -89292.7 -113410.8 -130024.8 -106193.8 -82540.7 -87623.4

* आ 754.94 1229.1 1307.9 3275.2 3424.3 3400.4 3099.5 2261.5 3997.2 4610.1 3507.5 885.5

आ ू7! 1750.40 2252.1 2332.0 3954.0 4283.2 4308.5 5195.9 6914.3 7991.7 6804.1 5091.2 4038.3

आ / 0! -995.46 -1023.0 -1024.1 -678.8 -858.9 -908.1 -2096.4 -4652.8 -3994.5 -2194.0 -1583.6 -3152.8

&'(, )े+ 4 आ )$  -32079.51 -34679.3 -44064.0 -54177.9 -60163.7 -63776.8 -86193.2 -111149.3 -126027.7 -101583.7 -79033.1 -86737.9

* श$)( 30785.87 42277.2 49770.1 63150.0 70995.7 77818.7 85180.1 86467.1 99664.7 98222.1 67063.6 71870.0

श$)( आ 31115.67 42780.6 50506.8 63485.5 71252.2 78199.0 85570.9 87047.6 100558.8 98767.4 67453.9 72280.1

#* 2578.00 3622.7 3418.1 4852.0 5285.5 7041.2 11466.4 6099.5 6462.1 5192.6 4128.9 4006.7

9! 5ेऽ - :+ूे;3 25355.16 35955.4 43458.2 54329.4 61727.9 66506.4 69545.2 75505.9 87927.1 87502.7 59119.2 64214.2

'े$) 2899.34 2834.4 3532.7 4137.3 4238.8 4651.4 4559.3 5415.5 6152.8 5781.8 4193.5 4048.1

#$ 283.17 368.1 97.9 166.8 0.0 0.0 0.0 26.8 16.7 290.3 12.2 11.1

श$)( / 0! -329.80 -503.4 -736.8 -335.5 -256.6 -380.3 -390.8 -580.5 -894.1 -545.2 -390.3 -410.0

( ) '<9 !  ( '<9 ! श$)() 1590.61 1824.2 1034.8 1706.4 1481.1 1698.7 1336.3 1772.2 1545.9 1421.3 1114.7 1190.9

9=2 ( + ) 296.97 9422.1 6740.9 10678.5 12313.1 15740.6 323.2 -22910.0 -24817.1 -1940.3 -10854.8 -13676.9

( ?) :+@!  ( )2AB C Bे ) 321.25 2891.3 1249.6 1114.8 1802.4 2963.8 2664.0 10283.4 9644.9 27128.0 11780.4 11310.0

81
 #)A! D.11:
11: F-G$( Hः4
(J. (-K2)
ू42 आL 2:B
:++(3 2067/68 2068/69 2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77
2076/77 2077/78

ूM5 +N*ेHF ?! आू+B 643.71 919.5 908.2 319.5 438.3 592.1 1350.4 1750.5 1306.5 1947.9 1561.3 1018.4

'-O- - ?! 0.00 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

#$ ?! )='H@ -2576.22 -1572.0 -2284.6 -2133.2 -3458.5 -3093.6 -4869.1 -4029.0 -2754.0 -630.4 -183.1 -4319.6

&'P( ) -613.34 -513.7 -514.7 -162.0 -223.4 -33.9 -900.5 419.4 1057.0 -608.3 -161.0 -4322.6

#$ -1962.88 -1058.2 -1769.9 -1971.2 -3235.0 -3059.7 -3968.5 -4448.3 -3811.0 -22.1 -22.1 3.0

#$ ?! *:M+ 2253.76 3543.7 2626.1 2928.5 4822.6 5465.4 6182.6 12561.9 11092.4 25810.6 10402.3 14611.3

&'P( ) 1829.25 2644.2 1443.5 2368.6 2291.2 1639.7 2438.1 5453.5 3710.7 8223.8 2625.5 8842.9

Q3 261.20 103.7 -128.2 419.2 1216.0 2734.2 5610.9 8444.1 6298.7 14213.1 5466.3 7267.7

)( ( 263.16 104.8 -121.9 440.8 1222.3 2597.9 4478.7 8117.9 6143.8 13901.6 5035.7 6745.0

Q3 ू7! 1384.92 1344.5 1370.1 2113.2 2926.4 4377.4 6260.2 9976.8 8147.7 16257.6 6207.6 7944.2

)<+ / 0! -1121.76 -1239.8 -1492.0 -1672.5 -1704.2 -1779.5 -1781.5 -1858.9 -2003.9 -2356.0 -1171.9 -1199.2

#$ 5ेऽ -1.96 -1.1 -6.3 -21.5 -6.2 136.3 1132.2 326.3 154.9 311.5 430.6 522.7

(े $)! 4 K'-H9O 123.17 844.6 1430.1 273.3 1431.9 1498.2 -1881.2 -1334.0 1063.8 3370.6 2326.4 -1498.7

(R S -0.78 3.7 -1.2 -3.7 -2.0 -0.6 23.2 -17.9 2.7 2.6 0.2 6.9

+H3T S 123.95 840.9 1431.3 277.0 1433.9 1498.8 -1904.4 -1316.1 1061.0 3368.0 2326.3 -1505.6

#$ *:M+ 40.14 -48.8 -119.3 -132.7 -116.6 -406.8 14.8 -1.7 19.1 3.0 -15.9 -0.5

9=2 ( ++?) 618.22 12313.4 7990.5 11793.3 14115.5 18704.4 2987.2 -12626.6 -15172.2 25187.7 925.6 -2366.9

( U) :+:+G '9
< ! 4 /
   -86.08 1693.9 333.5 1192.8 1820.0 1685.0 3342.2 11388.7 9495.9 6423.8 5184.9 7669.1

9=2 ( ++?+U) 532.14 14007.3 8324.1 12986.1 15935.5 20389.5 6329.4 -1238.0 -5676.3 31611.6 6110.5 5302.2

( C) P(9/ 4 )= H$G
-532.14 -14007.3 -8324.1 -12986.1 -15935.5 -20389.5 -6329.4 1238.0 5676.3 -31611.6 -6110.5 -5302.2
HF;
P(9/ )='H@ -491.87 -13958.8 -8204.9 -12853.6 -15819.2 -20389.5 -6159.2 1335.0 5764.4 -31524.5 -6067.3 -5302.2
े' (R S -943.84 -13478.7 -6576.3 -11599.2 -13035.3 -17288.7 -6187.9 -2578.2 8085.8 -27622.1 -4437.8 -5853.9
+H3T S 451.97 -480.1 -1628.6 -1254.4 -2783.9 -3100.8 28.7 3913.2 -2321.3 -3902.4 -1629.5 551.6
आV.2.. 9 W'-? -40.27 -48.5 -119.2 -132.4 -116.3 0.0 -170.2 -97.1 -88.1 -87.1 -43.2 0.0
* +N*े H F )='H@2 'P(+ ( Ñ+Y: Z) -408.97 -13162.7 -6894.0 -12712.7 -14503.6 -18891.2 -8210.6 -96.0 6740.1 -28241.0 -3784.1 -6801.0

-O: (-) F-G$( े  [

 W< *\ ]
ॐ-_ े' (R S , 207`

82
/+
,012 .": 56789 :-*:;- * ौ ः2>? +7 6:- ,@AB

 
   

/  10056 

/  10416 !"
/ " 22958 !
/ ! 27713 !!
/"  28966 !"
"/ ! 30528 !"
/  19307 ""
/ " 33519 
/! ! 32966 "
!/ ! 32123 !
/  28433 
7/8* " 6306 !!
  " !""""
ॐ-?D ौ :-*: ? ,8 ,
:E FऽB, 2077 *)*
+,-.

83
 34 7.2: ौ ः45% % 6 !
$  $   ! 7

8%+9 9 2063/

2063 / 64  > 207?
207 ? / 7 @  8%+9 9 ABC?/
ABC? / C@ 8%+9 9 ABC@/
ABC@ / CC 8%+9 9 ABC7
ABC 7 / C 8 * 8%+9 9 ABC7
ABC 7 / C 8 
 

 

 

 

 

 


  1152474 15542 1168016 71322 3702 75024 27452 2383 29835 7007 240 7247 1186933 18165 1205098

 1192403 27050 1219453 9828 171 9999 38767 400 39167 7 2 9 1231177 27452 1258629

   878685 7386 886071 44493 1587 46080 39031 248 39279 9011 50 9061 926727 7684 934411

 521717 53288 575005 55444 7332 62776 44722 7363 52085 6950 1752 8702 573389 62403 635792

 99009 41196 140205 14417 1578 15995 7767 1207 8974 1 0 1 106777 42403 149180

  47507 4161 51668 4198 435 4633 2893 412 3305 1120 82 1202 51520 4655 56175

  29459 5375 34834 2401 321 2722 1705 291 1996 688 79 767 31852 5745 37597

. !" 33326 1792 35118 165 1 166 3403 239 3642 13 1 14 36742 2032 38774

  1214 11538 12752 10 1 11 2 3 5 1 0 1 1217 11541 12758


  2289 4410 6699 14 44 58 3 11 14 0 1 1 2292 4422 6714

#$ %ः  12360 52 12412 1824 6 1830 923 1 924 652 2 654 13935 55 13990

 17634 965 18599 870 89 959 808 131 939 436 77 513 18878 1173 20051

' 55810 23125 78935 10729 5311 16040 8124 5756 13880 3174 1815 4989 67108 30696 97804

 4043887 195880 4239767 215715 20578 236293 175600 18445 194045 29060 4101 33161 4248547 218426 4466973
ॐ! ) ौ, !
$  +   
 , 'ऽ , 2077 * # $!

84
 6
78 .+:  ः1 2 : ;<   6
 =
( ?. 1)

2C 1
  

1 6
  े 
ABC 2C ः1 ः1
 ः?

  

 D (1)
1)
 D (1)
1)
 D  /
 ः  

 /
 ः

/
 25206 1929790.0 1315250.0 3228840.0 778836.0 2450004.1

2071/72 2896 28102 99 214245.0 1350.0 215595.0 858793.7 1940933.9

2072/73 2597 30699 181 364715.0 1350.0 366065.0 935881.6 1492631.6

2073/74 7595 38294 447 1091815.0 1800.0 1093615.0 630036.0 2155425.4

2074/75 17039 55333 462 2350810.0 0.0 2350810.0 754968.2 3887610.4

2075/76 12840 68173 251 1521700.0 0.0 1521700.0 1322186.8 4087123.6

2076/77 * ++* 163 724860.0 0.0 724860.0 1435556.3 3376427.2

2077/78* 4557 -+ 63 119250.0 0.0 119250.0 301000.0 3194677.0

ॐ/0  ः1 2, 2077 *4
5

85
 ,,  !"# 8  !"%&
<#04LMN . : ू50? ?!@!A B!C H!P%( ऽ
ऽ* D>!8 D TK85!

 !"#* D>!8 5.K#5!

 !"%&* 5. K# ूR) D TK85!

QR.S% &-S
?!@!A B!CDE
/
/ /
/ /
/  /
 / /
/
3
3/ /
/ 5
5/6 6
6/7 /
/78*
78*
ऽ
. . .  .

. . .   . 1,458.92 1,473.47
F!#  !"# .  . . . . 
.

.  . 5,550.88 5,621.71

 !"%&
.

. 
.

.

.
.
. 
. 3.80 3.82
ऽ  . . . .  . .
  .   . 957.65 959.66
5%G  !"#  . . 
.   .

.  

.  . 
.
2,835.67 2,926.95
 !"%& .  . . .
.  . . . 2.96 3.05
ऽ  .  .  . .  . . . 
. 707.51 707.68
HD0I  !"# . . 
.  . 
.  .  .  . 2,185.29 2,009.80
 !"%& . . .  . .

.  . . 2.92 2.84

ऽ .
. . . .
 .
 . . 24.40 23.47
>J  !"#
.
.
.
.
.
. .
. 31.15 29.10
 !"%& . . . .

.  .  .  . 1.28 1.24
ऽ . .  . . . 
. 
. 
. 262.55 265.40
%("(  !"#
.
 .
.
.
.
.

.
.
320.95 326.44
 !"%& .
. .  . .
. . . 1.22 1.23

ऽ .
. .  . . . .
 .
10.37 10.47
! 8  !"# . . .
 . . . . . 11.72 12.04
 !"%& . . . . . .  .  . 1.13 1.15
>:5! ऽ
.

.

 .
.

.

.

. 3306.32 3518.99 3429.00 3450.16 3,421.39 3,440.14

>:5!  !"#  .
 . 
.

.  .
 .
.
.  .
 . .
. .
.
  .
 . 10,935.66 10,926.03
 !"%& . . . . . . .
.  3.20 3.18
ॐ()* %+,- ).! /0 123 ,&%!4 51ऽ!6, 

* ू!89:;% <#05!#=

86
 I=1JKL .: ू=D N O
B N
F7
ऽ,
, 
  


ऽ 
  


 
 . 


 .  ू  

P;Q :Q
N O
B
/
/ /
/  / /
/! !/
!/ 2
2/# 3
3/4 4
4/5 '/
'/ /
/ /
/78**
78**

ऽ 214.00 218.00 215.00 216.40 233.05 234.11 234.56 224.59 262.13 258.14 261.43
  
 176.00 181.00 179.00 184.00 209.63 211.14 211.73 245.86 282.23 278.33 274.50

 0.82 0.83 0.83 0.85 0.90 0.90 0.90 1.09 1.08 1.15 1.05

ऽ 183.00 187.00 188.00 205.72 197.04 190.90 202.30 195.26 194.00 188.10 192.41
P= 
 2508.00 2682.00 2753.00 2817.51 2586.29 2551.74 2755.88 2881.29 3112.95 3131.83 3299.75

 13.70 14.34 14.64 13.70 13.13 13.37 13.62 14.76 16.05 16.65 17.15
H

ऽ # .
. /'.
/'. /#.
/#. /.
/.! /#.
/#. /'.
/'.! /#.
/#. /! .' /'.
/'.!# //.
//./ /'#.
/'#./
H

 /.
/. #.
#.  #.
#. #!.
#!.'!  '.
'.  .
.  .
.! #!.
#!.!' ## '.
'.! #/!.
#/!.! #'/.
#'/.

 . . . .!! .' .' .  ./' .// ./ .
0
 1234
- - - - - '. #. /. /. /.' //.
* 
 - - - - - #. #.' #. ' #.  #. /.

 - - - - - .! . . . . .
ॐ7 89: ;
<=>?@ 9
1 >ऽ
4, 

*  
B /#  CD 
ऽ 1
< EF7G

** ू
CHE I=
G

87
 9*/IJ . : 9+2 E LM( 6ः'H
(O 0े.?0)

GH'< .&<
9+2 E F

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
3

3/4
4

4/5
 /

 /
/

/ 2077/78*
 . 
. .
. . . . . . .
 .
  .  .
.  . . 
. 
.
 .

. 
.   .


 . . . 
. . .  .  . 
.
 
.  .

ॐ"# $%& ' ()*(+,- %./ 0+ऽ2,
4
* ू678 9*04

9*/IJ .: ()*O+2 LM( 6ः'H

(O 0े.?0)

GH'< .&<
%..D

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
3

3/4
4

4/5
 /

 /
/

/ 2077/78*
0/*
.

.
 .
.
 . .

.  . .
. .
 :  *;: ('<  . 

. . . 
.
 . .

 .
.
. 

.
* (>"? ) @0) . .  . 
.
. 
.

.  
.  . 
. 
 .
0,
. .  .  . . .  . . . 99.43 103.00
ॐ"# $%& ' ()*(+,- %./ 0+ऽ2,


*>*/70"

88
 U)EB& .: )" 9 ( "OबX 7.Y

J"2L 71L Q'), (

77Y

/

/
6

6/7
6

6/7 2077/78*

)" 9

.  (श )
.


.  . 
.

!. "#.$.%&. (श ) 

. . 
. 
.

'. %() (श ) .
**. . .

+, 

.


. .
.
.

.
* .
.

ॐ(./ 01 .2 %3%456 7 ) 4ऽ9,


U)EB& .: 2% ")A BC "Oः.

(>ऽQ9 @+ @ T)

J"2L 71L Q'), (

")A <B. ( ू 

/

/#
#
6

6/
6

6/ 2077/78*

9")<=. >ऽ 7ः.  

 

. ).@ ")A BC  *

  

. DE"'. ")A BC  - 

. G ू7I& JI. ")A BC - - -

ॐ(./ K+L, +9ॐ(. .2 ")A BC 4ऽ9,
 # J"2L 71L
/76 M <! )A NO 2% D$ ( ")A BC 7ः. ऽ )73 '$ ( 5P

* Q'), ( .RS

89
  ! #.$:
& ' () 
 * +,

ऽ: & VH+7


: 7 *श H7


 : 7 *श H ू;0 & VH+7

:;<= >=

' ()  7 J$J/
J$J / $L J$L/
J$L / $M J$M/
J$M / $T J$T/
J$T / $U J$6
J$ 6 / $ 7 2077/78*

ऽ 
 

ऽ 
 

ऽ 
 

ऽ 
 

ऽ 
 

ऽ 
 


204600 227500 1.11 204650 228068 1.11 197750 248409 1.26 208766 251185 1.20 212876 262835 1.23 210567 258997.4 1.23
7+)
0.10 0.00 -0.10 0.02 0.25 0.23 -3.37 8.92 12.72 5.57 1.12 -4.22 1.97 4.64 2.62 -1.08 -1.46 -0.38

9350 9500 1.02 9400 9560 1.02 8933 9111.7 1.02 9653 10675 1.11 9982 11285 1.13 9867 10952.37 1.11

0.1 0.9 0.2 0.53 0.63 0.39 -4.97 -4.69 0.00 8.06 17.16 8.42 3.41 5.71 2.23 -1.15 -2.95 -1.82

16800 16490 0.98 16830 16700 0.99 15101 15524 1.03 16753 16538 0.99 16895 17063 1.01 16123 16284.23 1.01
+&+
-0.5 0.1 0.7 0.18 1.27 1.09 -10.27 -7.04 3.60 10.94 6.53 -3.97 0.85 3.17 2.31 -4.57 -4.56 0.01

23150 19450 0.84 23200 19500 0.84 21196 18016 0.85 23492 19928 0.85 23056 20440 0.89 23355 20552.4 0.88
7 
0.01 0.1 0.04 0.22 0.26 0.04 -8.64 -7.61 1.13 10.83 10.61 -0.20 -1.86 2.57 4.51 1.30 0.55 -0.74

23600 28350 1.20 23625 28420 1.20 22602 28253 1.25 25179 31567 1.25 26775 34544 1.29 26795 34833.5 1.30
3H7 
. 0.1 0.1 0.11 0.25 -0.11 -4.33 -0.59 4.17 11.40 11.73 0.30 6.34 9.43 2.91 0.07 0.84 0.76

11500 14250 1.24 11520 14500 1.26 7712 9120 1.18 7952 9329 1.17 7997 9504 1.19 7655 8956.35 1.17
म  !
0.8 0.7 -0.01 0.17 1.75 1.58 -33.06 -37.10 -6.05 3.11 2.29 -0.80 0.57 1.88 1.30 -4.28 -5.76 -1.55

5700 5780 1.01 5723 5800 1.01 5575 5686.7 1.02 6119 5754 0.94 6326 6865 1.09 5987 6106.74 1.02
&= म 7
-8.6 1.8 9.5 0.40 0.35 -0.06 -2.59 -1.95 0.65 9.76 1.18 -7.81 3.38 19.31 15.40 -5.36 -11.05 -6.01

30500 30575 1.00 30525 30600 1.00 27203 27476 1.01 33826 37011 1.09 36785 41674 1.13 36125 40460 1.12
4/
0.2 -7.7 -7.9 0.08 0.08 -0.25 -10.88 -10.21 1.00 24.35 34.71 8.33 8.75 12.60 3.54 -1.79 -2.91 -1.14

& ' ( 325200 351895 1.08 325473 353148 1.09 306072 361596 1.18 331740 381987 1.15 340692 404210 1.19 336474 397143 1.18
DN7 -0.06 -0.6 -0.5 0.08 0.36 0.27 -5.96 2.39 8.88 8.39 5.64 -2.53 2.70 5.82 3.04 -1.24 -1.75 -0.52
ॐ)0P @*> 0< C4FQ *   74ऽ /, J$$ *ू +8N3 7 

-: ू/ ' () 01/ 2 34

05  67 895) :;<= >=) 0 7 3?) @*A
+ B ू;0C07 D E FG

90
 +EFGH .: IJ"/K !" 
 5 7L

ऽ: PQR7*


: *5श R*


 : *5श R ू/# PQR7*

./01 21

!/
!/ 456
7 2073/74 2074/75 207
207  / 7  2076/77 2077/78*

ऽ 
 

ऽ 
 

ऽ 
 

ऽ 
 

ऽ 
 


. . . . . . . . . . . . . . .
T
. . . . . -. -. . . -. -. -. -. -. -.

. . . . . . . . . . . . . . .
:R
-. -. -. . . . -. -. -. . -. -. -. -. .

. . . . . . . . . . . . . . .
,G
. . . . -. -. . . . -. -. -. -. -. -.

. . . . . . . . . . . . . . .
Y
. . -. -. -. . . . . -. -. -. -. -. .

. . . . . . . . . . . . . . .
 E
. -. -. -. -. . -. -. -. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .
* < *
. . . . . . . . . -. -. . .
ॐ"#[ 452 #0 9'<\ 5  E *'ऽ ,  *ू 7,^& +* 

: ू !" #$ % &'

#(  )* +,-(" ./01 21" # * &3" 456
7 8 ू/#9#* : ; <=
** < "
ऽ 7 
  "T7!* * <   K
1" * ऽ E*U
< #7 
 ू 4/# : 9 V ः0  R 7 "T7! *ः   V ः0  R
 X ) E*U
< =

91
 ,+* R.S: + - 05   T

ऽ: 


 : श



 : श

 ू 


- 05 >?/ @/

2072/73 NOPW/
NOPW/ PU 207U
207U/ 7V 207V
207V/ 7X 2076/77 2077/78*
  /

ऽ     
-BC 
ऽ     
ऽ     
ऽ     
ऽ     
ऽ     

  15700.0 12120.0 0.77 16642.0 12847.0 0.77 18000.0 6500.0 0.36 15055.0 7954.1 0.53 16565.0 9545.0 0.58 16789.00 10531.92 0.63

20.7 57.4 46.3 6.0 6.0 0.0 8.2 -49.4 -53.2 -16.4 22.4 46.3 10.0 20.0 9.1 0.01 0.10 0.09

*  23855.0 263140.0 11.03 24300.0 289952.0 11.93 23000.0 284000.0 12.35 22132.1 297512.0 13.4 23500.0 298945.0 12.7 23925.00 306121.17 12.80

0.1 7.8 7.7 1.9 10.2 8.2 -5.3 -2.1 3.5 -3.8 4.8 8.9 6.2 0.5 1.0 0.02 0.02 0.01

+, 7205.0 45390.0 6.30 7320.0 47203.0 6.45 8500.0 59500.0 7.00 10106.8 71902.3 7.11 10185.0 73859.0 7.25 10976.00 81253.48 7.40

1.2 1.5 0.3 1.6 4.0 2.4 16.1 26.1 8.6 18.9 20.8 1.6 0.8 2.7 3.3 0.08 0.10 0.02

-+  7915.0 72425.0 9.15 7990.0 73307.0 9.17 7300.0 71500.0 9.79 10160.2 98904.5 9.73 9795.0 99907.0 10.20 10691.00 111502.08 10.43

0.5 0.9 0.4 0.9 1.2 0.3 -8.6 -2.5 6.8 39.2 38.3 -0.6 -3.6 1.0 4.8 0.09 0.12 0.02

.,+ / 7700.0 42350.0 5.50 7750.0 42625.0 5.50 10500.0 52500.0 5.00 10692.4 67166.8 6.28 10276.0 68025.0 6.62 10705.00 76069.90 7.11

0.3 5.1 4.9 0.6 0.6 0.0 35.5 23.2 -9.1 1.8 27.9 25.6 -3.9 1.3 5.4 0.04 0.12 0.07
+ - 0 62375.0 435425.0 6.98 64002.0 465934.0 7.28 67300.0 474000.0 7.04 72398.5 502765.5 6.94 70321.0 550281.0 7.83 73086.00 585478.55 8.01
12
5.5 7.1 - 2.6 7.0 4.3 5.2 1.7 -3.3 7.6 6.1 -1.4 -2.9 9.5 12.8 0.04 0.06 0.02
ॐ5K B@ ? E,9GL  + 9ऽ 4, NOP7 *ू <28 , 

,3: ू4 - 05 64 7 89 :  ; <=:5 >?/ @/5 ,  8A5 BC D ूE 1 F GH

92
 <3(-LM N.O:
O: &'(&)*+! -P Q1
>?%@! ,$@ T(3-W.!
&'(&)*+! #!?-./
#!?-./,"#B 9C

4

4/5
/

/
6

6/7
6

6/7
7

7/8*
7377605 7385035 7458885 7599269 5121768
D/[
0.41 0.10 1.00 2.37 3.00
5184166 5308664 5257591 5323635 3470010
8S -M/CH
0.12 2.40 -0.96 3.36 -1.00
802859 798889 806079 795295 537332
8V/8VM
0.11 -0.49 0.90 0.68 -0.01
11286973 12283752 12811953 13045042 8626715
Xभ/X!/-M
1.09 8.83 4.30 12.78 3.00
1353344 1488338 1519593 1546607 1063715
-(P C( /XY(C
1.9 9.97 2.10 14.09 5.00
70947912 75709330 82598879 80735558 58369874
!((C
1.34 6.71 9.10 10.68 6.00
396474 416400 427226 401420 289090
RH-
0.43 5.03 2.60 4.02 1.50
1031811 1078775 1166156 1099007 792986
9(0( D
0.22 4.55 8.10 2.68 2.00
1624520 1560584 1635492 1558316 1112135
9(0( 8S -M
7.62 -3.94 4.80 -5.20 2.00
12412657 12526979 12927842 13139032 9049489
T(0 U93V !((C
0.19 0.92 3.20 5.72 5.00
185992 190747 191701 187028 126523
T(0 U93V RH-
1.12 2.56 0.50 2.27 -1.00
71690 69588 70005 68032 46203
1!/3!/JCK
3.38 -2.93 0.60 -1.28 -1.00
34487 34645 34610 24543 22612
C1
0.00 0.46 -0.10 -28.27 -2.00
68711 59822 59762 51564 39801
//
0.00 -12.94 -0.10 -23.43 -0.10
ॐ !"#$ % &'(&)*+ #,!- .)ऽ01,


&(34: &'(&)*+! 617 8)9 :0 0;3. <=:0 >?%@! ,$@! (03. 8A! ,"#B9C0D ू?'. F3GH *I

93
 A/WX# .:
: -./-0Y#"07 LN-> & Bः,E'

LN-> * E4 / DE,F 3+F US/ \4 &

3)*H >I

/

/


/


/
3

3/4
 /

 /


/


/
6

6/7
6

6/7
/

/*
*

>W] LN-> (4!*श 1724823 1853885 1911239 2085000 2168434 2301000 1506934 1,622,972
V)
1.50 7.48 3.09 9.09 4.00 6.11 2.14 5.80
557669 639590 665285 721090 795530 920400 562174 649,189
(SJ))
4.80 14.69 4.02 8.39 10.32 15.70 -4.74 0.06
1167154 1214295 1249954 1363910 1372905 1380600 944760 973,783
(=[#))
-0.05 4.04 2.94 9.12 0.66 6.11 6.73 5.80

P/> 4/ LN-> 300901 317854 332544 347000 357082 552156 252622 384,647
(4!*श V)
0.90 5.63 4.62 4.35 2.91 54.63 1.86 4.49
174012 179110 180080 185200 188574 189517 128718 124,597
IS&
0.10 2.93 0.54 2.84 1.82 0.50 -2.07 -1.38
2658 2785 2714 2800 2763 2735 1865 1,897
=!O
0.10 4.78 -2.55 3.17 -1.33 -1.00 -6.02 0.04
60906 63807 67706 70800 73914 75023 53987 52,364
P# Q& 
3.10 4.76 6.11 4.57 4.40 1.50 6.71 4.70
20135 21094 24535 28200 28579 29493 21042 21,810
/RSI QT/I
4.50 4.76 16.31 14.94 1.34 3.20 4.75 10.92
45458 50815 57268 60100 62899 255001 44910 183,714
/ P/I
5.40 11.78 12.70 4.95 4.66 305.41 4.68 8.07
232 243 241 300 352 387 235 266

2.20 4.74 -0.82 24.48 17.43 9.85 -5.07 3.10
899501 1208072 1352296 1512265 1549689 1620000 1116214 1,213,333
U/6 S&V ("I4)
3.10 34.30 11.94 11.83 2.47 4.54 4.00 12.35
885947 1194166 1338312 1498024 1534680 1603800 1105638 1,201,200
/ P/I
3.10 34.79 12.07 11.93 2.45 4.50 3.84 12.35
13554 13906 13984 14241 15009 15474 10576 12,133

1.10 2.60 0.56 1.84 5.39 3.10 23.16 17.62
586729 588348 594312 594639 589738 592687 370995 399,076
 ( ! . "#.)
-0.02 0.28 1.01 0.06 -0.82 0.50 -6.27 1.00
ॐ&'( ) *+ ', -./-012 *3  40ऽ67,


-/9 :-./-012 & ';7< =0> '?6& 6@4 ABC?6& DE,F 3+F & '/64 =G & 3)*H>I6J ूE'.'4 "L 1M

94
 F5^,& .
:

: ='> "2/O_V P%`GD$ D0A< N/^$? `ः.$
N.? %>? LV5P
'((a

/

/ 
/

/ 
/

/ 


/


/ 
/

/ 
 /

 / 

5

5/ 6
6

6/ 7
6

6/ 7 2077/78

  .  




 
 
 345227 400541 250535



"#$ %&" '() .   
 

 
 
 34614 3906 24292 

+ ,- ./ 01 

  

   

 2243 



2ः 4 5/%&) 0) 
  

 






 66124 154309 #44916



%7 $. '(8& + ः.09% ू(0 4;<


 
   
   22577 22043


='> )? (A.<B)

ॐ<$ : ='> $. /S5/GMT '( Gऽ,
, X)?, )ॐ<$ $. +,Y Gऽ,
, / Z %7,
 # K [ऽ% ऽ

%&"< "2/O $. '($a 0)$ V

 `ः/ c '($a 4;<,

.
 .  %05('>? d< %&" "2/O $. '($a 4;< ]

F5^,& .:
: ू=$ ू</% ू4'($ %K0A< [ऽL (0 1)
)
ू=$ ू</% ू4'($ %K (%bK,
%bK,






 2072 2073



 2077*
/'0<,
/'0<, B5( ,
, )
)

D 92000 567 859 110450 13500 23900 55000 55713 


  


ै 1700 563 656 21801 95 1900 5500 12877

  

 

FG HI#, $K LL5 M /<HK NOK 0 13 2 3691 5 11 20 58568 




  



)P 93700 1143 1517 135942 13600 25811 60520 127158  

 



ॐ<$R ='> $. /S5/GMT '( Gऽ,
 *LV5P<]

95
 ,&$7! .:
: 9 - + /:" ; ः+=>% ू= 6' -3 -./0 -12-3 ः+4
(> . -'3D))
-'3D))

F4+2- 02 56$& ))

-12-3 /-4)

/

/
/

/


/


/
/

/
/

/ 2075/
2075/6 2076/
2076/7 2076/
2076/7 2077/78

   . . . . .
. . . .

!" 
. . 
.

. . . .
. .

#$%& ' #$%&  .

.
.


. . . . 
. .

&, )*%& + #% . .
. 
.
. .

.
.
.

," -./0 + -./01"  .
.

. . . . .
. 
.

1) . . . . . .

.


.

.
ॐ3A &% 'B 9 -,


96
 >%3BC& .:
: % % . E3.F .F&" 2 ः$ ++ G 4ः" '$ ;< =%& ः$+'

-+$J .KJ @=3%A

..0<

/

 /
/

 /
/

/
/

/


/


/
 /

 /


/


/
5

5 / 6 2076/77
6

6 / 7 2077/78

   !"


        
 ः$%&" '( (*+)






 !"

-./ (01 2 ः$  !"
 

  
     
 

% % 3(  !" 


  
    

 
  
 



% % 4ः" *50.0  !"






 


  
 



  

3 ः$%&" *3

6 & (7. 9)
 
 
 

 





 


 


 

ः.&:' ;< (7. 9)


  


  
 

 





;< =%& (7. 9)
     


   

 


 

 


;< >31 (7. 9) 





  
 
 
 
  
=%& 0(  ;<



  
 
  
 



 






(7. 9)
(01 ;< 0













  

(?. 9)
ॐ': % % . E3.F .F&" 2 ः$ ++ G,
7

97
 0*'1 .:
: 4!%5 ः!" ($ 78"(!)
8"(!)

.:; <;
 5 ू!"

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/


/


/
 /

 /


/


/
/

/
/

/ 2077/78*

   ऽ ः!" 
     
     

 
 
 
 
 
  ######  

$  !%  
  

 




  

 

&'()  !% 

  
  











*+! ू-(! .-!/"  !%

 




     
*
ॐ5> ?@!;, @ॐ5 :!  !B (Cऽ!+,
7 D!)* E(

98
 +,-./ '. : , 23   .4 5, 6ः8

  
(  
))   ( )
 )
2077/78* 7211000  !"

"# $/ 14300000 !"'#

"# (/ $ )*##### * )$'

"# */ (  ((" !! #("'

"# !/ * ') (' '#()

"# "/ ! '##!') !$$'

"# / " )'() *! '$#$

"# #/  )' )('* '((#

"#$)/ # ('"'! $$

"#$'/$) !* (() *!

"#$ /$' "$!$'' *#)

"#$$/$ "!)$ # *#'

"#$(/$$ !) !$! )!)

"#$*/$( " !(  #

*
ॐ:8: , 8  8 ; <=ऽ 5 , "# 7  @-,.A<:

99
 @ ABCD ?.<?:
<?:    !ऽ  ॅ
     'ः

FG D ः

ॅ
       !ऽ#  $ %& 'ः

 
(
  )
) (). + )
+ )

2077/78* 134054 0.33

6789/88 :77:;8 37.83

678:/89 879<<< 8;.==

678>/8: 9==::= 87.:=

678;/8> 97>7=< ::.68

6786/8; ;?=66; ;:.76

678</86 :<87=: :;.?8

6787/8< ::?:88 :;.7=

679=/87 :<767: >8.<;

679?/9= :767=6 <?.8

6798/9? >::6;8 6>.?:

6799/98 ;?<8?= <>.7;

*
ॐ:   
ऽ$, 6787 JA F

100
   G.19:
19: 7 8 ः#$ %   1 % ः
L %M
'+
9
=>?N/
=>?N/?P =>?6
=>?6/?7
ः %  2076/77 2077/78

   

   

   

   

   409.9 1.0 95.6 0.9 95.6 0.9 110.6 0.0

 16.0 21.8 6.0 4.2 5.9 3.8 1.9 0.5
    189.4 0.1 176.5 0.0 162.7 0.0 117.5 0.0
  
 10.5 0.0 10.8 0.0 9.0 0.0 4.3 0.0

 
  !"
#$ 196.5 26.9 226.0 3.8 174.1 1.6 136.4 11.0
  %& $#$  '#$ 20.9 0.5 26.9 0.5 21.4 0.5 17.5 0.5
   # 2866.5 143.3 3305.7 107.3 2339.4 101.5 2500.2 42.7
(
 '' 1810.6 0.9 2074.6 0.9 1690.3 0.7 1231.4 1.3
) 11.8 320.4 7.7 278.3 7.2 186.6 12.2 300.2
'* 9.8 10.0 11.9 5.8 10.6 5.2 7.6 5.5

 1142.4 504.4 1137.8 468.2 769.1 380.4 600.1 553.1
  3259.5 0.4 3365.1 0.9 2390.6 0.9 3515.3 0.0
  1294.7 0.0 1475.3 0.0 1183.2 0.0 1112.7 0.0
+#, 580.7 0.0 790.8 0.0 469.5 0.0 785.9 0.0
  - 45.4 2.1 57.2 0.8 39.1 0.7 55.6 0.1

%, ,
, /,0 12 168.4 5.2 137.5 6.4 110.5 3.8 120.0 5.0


3 % 1# 1664.6 345.9 1512.6 319.5 1141.7 230.5 1472.4 290.6

 
 !"
 289.7 16.3 328.4 11.6 234.1 9.3 189.9 6.6
 6.9 52.0 6.3 17.8 5.9 15.8 3.9 7.8
4
%  5 3712.0 1295.2 5024.8 3119.7 3736.0 2469.5 4202.6 2412.6
) 92.6 0.2 245.7 0.0 176.4 0.0 800.5 0.0
) !"
 220.1 11.3 181.8 9.2 140.0 8.2 144.5 1.1
5  45.8 0.0 41.3 0.1 32.3 0.0 29.8 0.0
! 412.5 1.9 314.1 0.7 268.0 0.6 225.8 1.4


786.6 0.4 683.4 0.1 560.4 0.1 707.3 0.2
&   ः
 5  316.5 331.0 290.4 351.2 266.0 259.2 388.0 324.0
 7 8 ः 3713.5 944.5 3754.3 811.6 2822.3 618.5 2787.2 665.6
 9 23293.6 4035.7 25288.7 5519.5 18861.3 4298.4 21281.2 4629.8
ॐ%; <
 <+, =>?? % @AB& +C +DE %F

101
 C+, D.1: ू   F .23 3 #&

(  F 3)

ू  ू   . ू   .

   ू   .    ू  !

"#$ % & '( 119 25 284 45 14 1 5 493

) 4 0 46 5 2 2 0 59

*   107 6 157 125 8 19 20 442

+ , ू  - 1 0 78 1 0 0 1 81

./  418 474 1679 180 318 18 45 3132

0) 3 2 10 10 21 5 19 70

 & 78 45 1770 134 185 28 18 2258

(1 61 12 1426 273 64 5 8 1849

 .23 3  4( 791 564 5450 773 612 78 116 8384

   51724.00 11916.00 82226.30 47378.00 14248.00 13083.00 3946.90 224522.60

3  80848 56101 372426 36271 60552 8405 10058 624661

ॐ3@ .23 #&A , 2077

F  0 I)% &$ 2077/78 3 K !

102
 6 7 9.2: 3/ 9: - ः; / ू = 12 3> (?. @- )

 
     ः       ( )
 )

2068/69 279 8442.7 7936.2 506.5 16960

2069/70 446 11960.1 10798.3 1161.8 28535

2070/71 370 28780.8 27521.9 1258.9 21448

2071/72 466 13875.1 12860.3 1014.8 22785

2072/73 409 12100.7 10396.8 1704 18760

2073/74 510 16317.4 14512.1 1805.4 26530

2074/75 496 35058.9 32926.1 2132.8 27339

2075/76 439 28335.3 26417.0 1918.3 23043

2076/77 277 15262.5 14039.2 1223.3 17388

2077/78* 136 11819.9 11042.0 777.9 7954

ॐ/0 12 34 ,
34 , 2077

*
  2077/

2077/78  +  ,-

103
 6 78 9.3: )  5     

(/.;5 )
;5 )

 
       


2068/69 226 713.8 9035

2069/70 317 1981.9 16569

2070/71 307 2013.2 11790

2071/72 370 6745.5 13167

2072/73 348 1525.4 11663

2073/74 400 1520.6 11842

2074/75 399 5576.0 13940

2075/76 345 2548.4 14594

2076/77 222 3775.6 10813

2077/78* 133 2551.7 3740

ॐ)* +, - , 2077

*/ 01
  2077/78 3  45

104
 *;<= 1.4:
   






 ः


  ू
  

  
 
"# $"%
#
  

 ( 
)
 
)  (!
)
!
) (ू&
)
ू&
)

'()(
*# ++,-+' './0', )'.(0 1.) ''..

'()-
*# +,/'1. '1.++/ ,.1)' -+./ -+.1

'()'
*# +./+1, '..+0) 1,(/' 1.- -'.)

'()+
*# +,+1') ',+,-1 -((-(. -(.' '.+

'()0
*# /').(/ +)(.-+ -)/11' -'.( +..'

'()/
*# /(('.. +.0))- -'/)-) --., -/.(

'())
*# /(1./' +.1)'' -+(-+( --.) -.1

'().
*# )(',). 00,,(( -/)(). -'.. -,.+

'(),
*# .+)'-/ /0/''- -1(110 -+.- ''.-

'()1
*# ,(+(1' /1,'/, '(0,+0 -'.1 1.-

'(.(
*# .1.)-) /10,0, '('.), -'./ -(..

'(.-
*# .1(--, /,/1,- '(0-+. -'.0 -(.1

'(.'
*# /+,1.( 0(.0-' -+-//, -'., -+-.,

'(.+
*# ./+((' /.'/)+ -,(0+1 -+.0 +1..

'(.0
*# 10('-, .)(/.. -.1)0- -'.) '0.1

'(./
*# --.+(.' 1)1'., '(+.,/ -'.0 '0.,

'(.)
*# --1.-1- 11/,,0 '(-+(. -+.( '.-

'(..
*# '+((,/ -,+-+( 0)1// -/.- -,(..

ॐ5
 "6
, 2077

105
  &  +
(- =

 9"# .5: ू
8
 &>?
              7
7



















                       
              
 !                
"#                  
ृ%&                        
'
(                   
)*+                    
,-.                    
'
                  
 .01*         
2
*      

 &     
 *3!                    
ः
                  
563!      
ौ#                     

1*                   
+                
%                    
8             
'2
               
ॐ0+A & ःB+,
(- +5 1* DE
%ऽ, 2077

106
 (*?@ A.6:
 ऽ
+%   ि

 ऽ



# ः%


# ः% 
%
+% #  
# -.ः/
01 

     ि (. 
% ू'   ) *  ू'   ि ि ( %
( % ू%%
 !) ि ( % ू%% ( % ू%% ू%%^

2064/65 1865.3 30.1 17.9 6.2 2.3

2065/66 2796 40 22.8 7 2.8

2066/67 2813.9 44.5 24.6 6.7 2.4

2067/68 2461.1 35.8 20.2 5.5 1.8

2068/69 3070.4 37.7 20 5.1 2

2069/70 3421.1 39.8 18.9 4.8 2

2070/71 4637.5 45.9 20.5 5.2 2.4

2071/72 5342.9 54.4 21.6 5.3 2.5

2072/73 4176.5 55.8 19.6 4 1.9

2073/74 5852.7 71.3 24.3 5.1 2.2

2074/75 6852.2 73.3 25.4 5.7 2.3

2075/76 7537.4 66.2 25.1 5.4 2.2

2076/77 60885 56.2 23 4.6 1.5

2077/78* 3870.5 - - - -

ॐ%D  # E F , 2077

^@# H% (I%-% ू'.J !K

*L*MK

107
 ()*+ 9.7:
 /
 

 /0 ः/2  /0 3
0 22 456
!

   
   
   

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

       

ॐ  !" #, 2077

108
 D8EFGH %.8: 
 <   

  ू 

 

  

   

 (. )

)

!!" # $ %"! &'& 1562.4

!!- #'' %$& "'"" 1456.1

!!& #& ## $ "$"' 1698.3

!!1 ! - $!$! 2394.3

!!$ #& #!!% %$1 354.3

!!% '& #-#% -%$ 284123.0

!#! &% #%" ! 216560.0

!## -% #%-# &#& 232532.0

!# '!! -&& #%'$ 345161.0

!#' %& && $1" 340821.0

!#" ' ! -!! "-! 390180.6

!#- '$! "!!' #& # 336745.8

!#& 1$ #%$# %$ 255744.7

!#1# #1%$ $ !& #&1 490191.0

!#$# #%#! $&"# #1 ! 581443.9

!#%# #% # $ -" #1!! 686013.0

!20# #-' ""1 14979.0

ॐ7 8 
9, 2077

#8; 
 < = >? ; 
;@ AB C

109
 (+: 9.9: ॅ
 >?ँ (+
  % A&
 (CD
)
CD
)




ऽ
 
/ () /
() /
,
 

 

 
ऽ "
#$%&' ( *+ 

 
 !

 &



+, -.-/0 12.34 4-56. 34-1. 345-2 444.26 556453

3/1/
ू!8 3- 4- 1 1.2 1.5 55.
55.4 4//

+, 41.313 1-003 45-06 4./66 02110 .46-5 5623-.

3/14
ू!8 05.
05.0 46 5 .1 0.0 44.
44.- 46.
46.. 4//

+, 41/32- 14066 34--3 4162- 0.134 1.4.- 5.25-6

3/13
ू!8 03.
03.. 41.
41.0 2.- 0.2 43.
43.. 4..
4..- 4//

+, 4026/3 11-54 34/11 46/15 2-3-6 .3.11 565-31

3/15
ू!8 56 4..
4..0 2.2 0.. 42.
42.0 4- 4//

+, 34.642 4/453/ 3006. 341./ 232-0 6/4- 12 .62.- 33421 231./2
3/10
ू!8 04.
04.0 4-.
4-.3 0.1 0.4 4/ 4.2 40.
40.- 0.3 4//

+, 40646/ 4/0633 35/5- 05/00 02/-4 1-56 305 --5-4 3-23- 2//3..
3/12
ू!8 3-.
3-.1 34 0.1 6 .1 - 4.0 4-.
4-.- 2.- 4//

+, 40/--3 453-3- 33.26 30246 24203 --62 362 46160- 0//-6 2/--21
3/11
ू!8 3..
3..1 31.
31.4 0.2 0.6 4/.
4/.4 3 /.4 51.
51.1 ..- 4//

+, 315-56 ./346 345.. 315.0 4/4552 -13. .5/ 24/4 01241 2.124 1/361.
3/1.
ू!8 05.
05.6 44.
44.1 5 .2 0.0 41.
41.6 4.1 /.4 /.6 ... - .1 4//

+, 032.34 6131/ 4.62- 30/20 15.65 4/651 3464 2352 3-6-2 ./5-4 .51342
3/16
ू!8 2..
2..6 44.
44.. 3.0 5 .5 6 .. 4.2 /.5 /.. 0.4 - .1 4//

+, 5.-13. 4/2/42 30.62 5/01/ 4/-620 45101 4.2/ 46-.2 3.642 -4412 6/5/-3
3/1-
ू!8 0..
0..5 45.
45.4 5 .4 5 .6 45.
45.. 4.. /.3 3.0 5 .2 44.
44.0 4//

110
 (+: 9.9: ॅ
 >?ँ (+
  % A&
 (CD
)
CD
)




ऽ
 
/ () /
() /
,
 

 

 
ऽ "
#$%&' ( *+ 

 
 !

 &



+, 04/-50 4/3//4 36465 5.561 .414/ 42223 45-1 4/51- 20531 12626 .-.141
3/./
ू!8 24.
24.2 43.
43.6 5 .2 0.. - 3 /.3 4.5 1.6 6 .5 4//

+, 5-260- -.462 300-0 535-2 -6.12 45053 426/ 4/3.3 046.1 .03.4 .-/446
3/.4
ू!8 2/.
2/.4 43.
43.5 5 .4 0.4 43.
43.2 4.. /.3 4.5 2.5 - .0 4//

+, 561/12 43/6. 3/6.1 340.- 40--1 -413 -/56 40-36 2/55- 256-./
3/.3
ू!8 .4.
.4.1 3.3 5 .- 0 3.6 4.. 4..3 3.6 - .5 4//
+, 06-024 110-/ 30533 3454/ 6365/ 436/4 22.-. 256-./
3/.5
ू!8 12 6.65 5.35 3.65 44 4.. ..04 4//
+, 126425 .234. 404/55 12642 -0/346
3/.0
ू!8 ./ 6 42 . 4//
+, ./5605 46.1-3 41-46/ 44352. 44.5/.3
3/.2
ू!8 1/ 41 40.
40.0 - .1 4//
+, ..64.5 4-..61 4.4-5. 0-5/4 44-.4-4
3/.1
ू!8 12 41.
41.23 40.
40.51 0.43 4//
+, 45-3/3 3625/ 526-5 3101/ 35//62
3/..
ू!8 14 43.
43.0 42.
42.1 44.
44.2 4//

ॐG  % $ 
&, 2077

111

81;2< !.
!.!: ./ ? @

./ ॐ

9 AB
D  C  /9
9 /9 AB /9 8<@<

 
      श 
 

 !/   ToE #$$ #% %# &'# !!& !$ #$ !$# & ( !
 / %  ToE # '( (  %' $# !'% &% ( ! & $% ((&&
 %/ &  ToE #($& ''' %%# $!( !%! !&& #' !#( $' (''&
 &/ $  ToE (!$ #!&' %%# $' !%( !'% $$ !' $' '!!
 $/  ToE (!($ #%! %&& $& !!%' !( ##$ !( & '%((
 / #  ToE (%& #& # %& $$! !& & ( ' $ !% # '(#
 #/ (  ToE ($ #  %%! $ % !$( '% !$( ' #$ !!$$
 (/ '  ToE #% #& %! &&( ! #' %&( !(% &( !' ((
 '/#  ToE (!# #!$% %$% $!! !($& &!$ !!( $# ! !%#
#/#!  ToE ('(% (!$& &% & !'$' % ! & %#$ '! !!%%
#!/#  ToE '!& ( & &( &% %%! & $ !& ' %'# ' !!#(
#/#%  ToE '# (%# &!& &%( &( $% !#$ &# ' !!# (
#%/#&  ToE '%!' (&$' &!( && %$% & (( $! '& !(
#&/#$  ToE '&#% ( & &$ &&& %#!$ #  %(( $ $ ' !%&(&
#$/#  ToE ' ! (# &%! &$ &!!$ '#  %% $! '' !&!&
# /##  ToE ' & (#  &% &# &&(( !& ('$ $&# %$ !&& &
#7/#8*  ToE $(# $'( '$ %$ #$ % !## % ! %$ '$'#
*
ॐ- ./, /ॐ  12 3ऽ, 2077 19:
7819 :

ToE: Tones of Oil Equivalent

112
 6)2789 10.
10.: &'() ;<$= > ?$, @ः>

(=R%? &,% 'N STN4)

= ू= 23PQ
;<$= > ;K84
;<$= - 6H1
?$ 1CःD E( 1, F$G-,  6H I34 &'() ॑2 L-



>, 'B (4# 1'N)
'N)
 


/

/
 676.40 689.80 108.10 141.20 196.70 1812.20 569.30 2381.50 515.20 185.60 141.20

/

/
 758.20 764.00 109.30 110.70 222.20 1964.40 678.40 2642.80 557.50 241.40 110.70

/

/
 805.70 785.60 120.30 96.60 224.40 2032.60 748.30 2780.90 603.28 266.22 96.60

/

/
 893.30 849.10 141.70 76.90 292.20 2253.10 798.70 3051.80 648.40 328.80 76.90

/

/
 931.35 901.09 154.40 60.38 263.40 2310.62 875.63 3185.95 721.73 425.22 60.10

/

/

908.67 845.68 146.29 46.38 257.57 2204.59 926.20 3130.79 812.50 356.46 46.38


/


/
 1109.29 1008.37 193.12 74.48 292.57 2677.83 1011.44 3689.27 885.28 612.58 74.48

/

/
 1143.18 1012.87 204.92 31.10 294.92 2686.99 1071.38 3758.37 946.10 694.05 31.11

/

/
 1311.07 1192.06 227.06 50.00 384.50 3164.69 953.71 4119.03 947.00 800.00 50.00

/

/ 1397.46 1141.07 237.91 0.00 379.56 3156.00 756.00 4220.19 1094.62 790.14 0.00
  /
  / 1526.84 1246.70 285.16 0.00 385.56 3444.26 853.83 4681.10 1200.98 1070.46 0.00
 /
 / 1688.50 1362.61 302.57 3.17 415.78 3772.62 1194.04 4966.67 1291.80 1367.66 3.17
 /
 / 1792.95 1205.69 286.48 3.15 430.70 3718.97 1358.21 5077.18 1385.00 1782.86 3.15
 /
 / 2150.21 1735.05 352.37 2.69 536.18 4776.50 966.50 5743.06 1444.10 2175.04 2.69
 /
 / 2403.63 2074.16 407.59 2.83 637.91 5526.12 1531.81 7057.93 1508.16 2581.80 2.83
 /
 /
1731.34 1553.90 301.50 1.84 474.74 4063.62 929.80 4993.42 1307.16 1834.87 1.84
2076/77 
. 
. .  . .
. . .  . .  .

2077/78* . 
. . . . .
  .  . . . .

ॐ ! #$% &'() ू+,-., 2077 *2077 01)234, 5

113
 /34 50 . +)
.: 72- 8 ' 9ः,* (ToE: Tones of Oil Equivalent +

=*,- - >/3+'

ॐ'
/

/


/


/
/

/
/

/
 /

 /


/


/

/


/
7

7/8
?  ू* ?  ू* ?  ू* ?  ू* ?  ू* ?  ू* ?  ू* ?  ू*
 ToE  ToE  ToE  ToE  ToE  ToE  ToE  ToE

  .
.  .
.
 

.


.  .
.  .
.  
.

.  .
.  .
.

.

. 
.

.  

.


. 

. 
.

. 
.

. 
.

. 
.

.


 

. .  
. .
  .
. 
.
. 
.

.


.
.  .

. 
.

.

  . .  . .  . .
 
. . . .  .  .
. .
 . .

!"# 
. . . . .

. . .
  . .
 

.
. . .

 . .

$% &
.

.  .
. 

.


.
 .
.  

.


. 
.

.
 .
. 

.

.  .
 . 
.

. 
.
. 
.
. 

.


. 
.

. 
.

. 
.

. 

'!( 
. . 
.
.


. .

. .
.
.

. .
 . .


.
.


श'*(%+ ,- 
.

.  
 . .
. 
.

. .

. .
. 
. 
. .
 .
 .

. .
 . 

.
. .

.
.
 . .  .
. . 
. . 
. .

/010%

.


. 

. 

.


. 
. 
.

. 
.


.


. 
.

.

.

.   .
 .

. 
.

.  .
  .
 . 
. 

( 2+ 
.

.
.
.  
.

.
 .
.  


.



.  .
.  .
.  .
.  .
.  .
.  
.

.  .
.  .
.  .
.   .
 .

.
. 

ॐ'A 72-, 2(ॐ' , *3? 5!" +Cऽ(%, 2077

114
 > :"F4G HI. 
2 C.,
HI.J:  9:. 
2, C. 
 K L 5M'. "* #4

ू 
'1 <1


 #$

2069/70 2070/71 2071/72 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 2076/77 2077/78**


 * (े.
.) 746 746 829.19 855.89 972.49 1074.14 1182.21 1401 56.877

ू"
#$ %
& (%'(#) 1987.36 1987.36 2848.86 3006 3483 3538 3990 4251 303.10

म
 "* +,
(-
#
)*** 2599 2713 2872 2969 3257 3551 4500 5010 548

 .#$ %
& (%'(#) 114160.4 116066.6 123827.8 124115 124976 139825 144536 164643 2547.65

%/0 -
1 ('2.
..) 4260.45 3092.47 4966.66 5077.18 6257.73 7057.93 7551.23 7741 5802.49

34. 
2 (े.
.) 1094 1200.98 1291.1 1385 1444.06 1508.16 1320.28 1408 1484

5
#.6
( ,
. ('22

( 78(
) 790.14 1318.75 1369.89 1782.86 2179 2581.8 2813.07 1729 1488.94

6
<1 =

 9:. 4 :
( (ू'.;.
) 25.03 24.64 24.44 25.78 22.90 20.45 15.32 15.27
>?,
'0 : े

ू'. @,AB  9:. C. 115.38 123.98 132.65 130.78 164.32 198 245 260 260

 9:.
:D4 ू
E - "* +,
57.81 59.66 61.94 63.19 68.30 84 88 90 93

ॐ.Z े
%  9:. ू
'0#$, 2077

*' -G Nेऽ
ः Q.ऽ R-
1 
S (IPP)   9:. 
 "े. "
े; 2T#KU

*** "
F
, "* ः
>Q.21. #े  #V6 W %
C 65 -
# म
 "
े; 2T#K XU

115
 RSA> 10.
10.5: UEV& B. ू!"J" EःC

C. Z. ूD Y DK

!.बDKX

 5
5/6 /
/ /
/ /
/  /
 / /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ 7
7/8

   

. 1193 ,  , , , , ,   ,    
!"#  $%&'

-!. /0    ू23 4 56! 60502 , , , ,  , ,, , ,     

!"9! 4 56! 19479  , ,  ,  , , , , ,     

;</=" &>? 4 56! 1168    ,       - -

;</=" A " 4 56! 53595 , , ,, ,, ,, ,, , ,    -

!/-!. B. CDEौ ू23G#

.. - - - - -    -    
;C/2
H ःJ, K/3 / L!!
56! - - - - - -       
!"9! MN# 4

ॐ"P B., ॐ"  CH A
DNऽ!, 2077

116
 "8BC DD.
DD.D: )F ?GH I J 

-./ )0/

-.). 23KL/K4
23KL K4
! G'%  % 
M NO 234D/42
234D 42 2342/
2342/4P 234P/
234P/4K 234K/
234K/4Q 234Q/
234Q/4L 234L/
234L/44 2344/
2344/4:*
4:*

%

 36651 4353 5342 2972 3722 2282 246 55568

 
/ श 16989 4625 2008 1973 2409 998 234 29236

ब//ः/श 57217 8328 12712 12154 13425 4112 841 108789

//  163667 28361 21292 24338 23019 11211 924 272812

!" 29896 5060 10675 10342 9759 4347 1796 71875

#ब
 3746 1137 841 1934 2330 393 99 10480

 % 9068 2613 17782 16209 11025 5764 5917 68378

&' 1567589 267439 354071 341623 282997 209671 137233 3160623

 (/) !' 103695 9786 17085 13396 12220 5160 3294 164636

&-+( - 11894 2247 12325 8952 1068 181 36667

", 6886 169 204 348 380 216 0 8203

%  1995404 343765 444259 437614 370238 245222 150765 3987267

-./ )0/ %  %  1995404 2339169 2783428 3221042 3591280 3836502

ॐ< : >< 8)/? <. < < ,ऽ' , 2077

*-./ )0/ 2347/48  678% 9

117
 CP^> .
.
: OP =_^= ' C'ःG

<GT 'UT
 ' *.

/

/


/


/ 2073/074 2074/075 2075/076 2076/077 207
207/07
07*

    
,,,  3,14,61,78 3,58,78,843 3,92,02,554 4,13,95,714 37859996 38941220

  %&' (. . 135.42 . 140.24 126.72* 130.34**

*+,*, ,-,
 ,52,069 6,84,848 ,(,( 6,77,128 783.429 606857

./0
,(-,
,(-
,97,62,1 3,41,72,058 3,72,97,727 4,05,96,259 37073662 38212800

. 1 .*'* ,,( 8,45,412 8,47,316 - - - -

34,.*+, ,-
,-
1,742 1,742 -




ॄ1671 म9 ,,( ,
- ,,-,( ,61,86,759 1,33,78,001 1,94,41,710


(
-(

ॄ1671 %&' -.( 52.03 61.09 45.67 65.87 74.43 82.79

,1,, 0:; ,-,
1,77,972 1,81,582 9,68,621 1,04,11,04 -( (--

34*+<=, ,,,
 1,32,27,781 1,55,39,952 - - - -

.1>.,.., (1X, EVDO) , ,( , ,720 1,99,776 199776 1,36,573 1,36,573 (

'0AB (WiMAX) ,( 16,392 16,722 84458  
 -

1C+ (PSTN+ ISDN) ,
- 8,125 152 - - - -

'= .1. C3E F/= 0G= 
,
47,942 54,882 2,42,648 2,43,547





' .1 . ,  1,06,673 1,93,680 16,35,039 39,57,629 -
-- (-(


H>.ः. <JK=L 0:=   13 - - - -

ॐLN + OP =Q= ूJ=S, 2077 *<GT 'UT
7/8  VA.W

**3XL .'JA. *ब =9 . 1TF Z= 4 VK=, L[\. %/] 9 V,W

118
 @8$"3AB .
.: ू!=-C D. =>5; =ः+

ू!=-C ू!=-C D.=>5; @8$C

2 CE D.&" - D.&" .C=0+ D.D.
  D.&"; 3. "&+ 5   8#J C8 $8
/0ि ("GH#)
H#) /0ि ("GH#)
H#) ("GH#)
H#)
C8%! E &KLM; ू+>+

2/    . .

2/      . .

2 /     . .

2/       . .

2/     . .

2/     . .

2/ -    . .

2 / -   , . .

2/ -  ,  . .

2/ -    . .

26/7 527   .  .

27/8* 262    . .

ॐ;+: =>5 + 8 ॐ;+ &" /0ि, 2077
*  /    ! 2 "#  "$%&# !   !  "# 1 "( ः*+ *!, -   !  "#  . &" /0ि + 23  ू 56

"7.8 !/ 9

119
 ?A>E& (B.
(B.B: 2
,
H, 2077/
2077/78   
! ऽ! ऽ  [ \]= ! ऽ$% O#=& +

 

.

.. ब
     
 
 

1 ! ऽ ! ऽ#$%&
' (-*
+ ,- .
  (01 2 &) 1573371 629348

2 <
 ! ऽ#$%&
' (-* (01 2 &) 838712 335485

2=  >  ?@ ' A (BB 
 
 

$ >, AD
1 ,  <-, 
 ,
3 52639 26320
E

 )
 

0 ! ऽ$%

4 GH 2ँ% J
  ?@   K ?A<  (LM-  , #
' N
 5294

5  )
AD
O-

0 ! ऽ$
 (2
) 303 12120

6 ? P  

0 ! ऽ$%
' (-(B (2 &) 7487 299480

7 QR ! ऽ   ?@ ! ऽ  K ! ऽ$
 2 & 420 16800

8  ,


&  S< - N
 A   ?@  

0 ! ऽ$
 (T  ) 2 & 506 20240

9  - 2 & ! ऽ$% 1776 71040

10 ?

 
$ A< 

0 N
  

0 ! ऽ$% 2 & 50 2000

11 AD
O-

0 ! ऽ$% 01 ? & 290 1160

12 ? 0 ! ऽ$% (
' (-(B) 01 2 & 45116 157906

' U-(V  ?@ <
 0 
! ऽ! ऽ  K W ' ! ऽ#$% (Pro-PoorTarget
13 57051 342306
Scholarship)

' ((-(B  X  H  

? H ?@ <
 0 

! ऽ! ऽ  K W
14 19836 357067
' ! ऽ#$%(Pro-PoorTarget Scholarship)

' ((-(B  X  H ?@ <
 0 
! ऽ! ऽ  K W ' ! ऽ#$% (Pro-
15 6705 160927
PoorTarget Scholarship)
O 2604262 2437493
ॐ: G'    ॐ 

ि, 2077

120
 B42NO; 
.

.: ू$.:C ()* &= Z,.2$, &:+3 ,ब3U[

#:= .R
ब . 2< . ,ब 3 2N O P Q
/

/ 
/

/ 


/


/ 
/

 / 
/

/ 
/

/ 
 /

 / 
7

 7 /  8 *

 :,:3& BX,,
#$% &'
     
     
$ू-:ST+A3 &U
   

  


 980
  
  




 5032 5503
:ST+A3 ू3Vऽ &U
         
 234$, $.5+,&'
 

   

 
 

 8376 9050
$ू-:ST+A3 &U
      
 
  3505
     9450 11485
:ST+A3 ू3Vऽ &U
  


" :; *7ऽ&'
  
 
     
 11578 13007
$ू-:ST+A3 &U
     

 9357
  
 

 
 
 
 11505 15334
:ST+A3 0 ू3Vऽ &U
  
   
  

ू$.:C ()*+,/
()*+, /A:+17 (M $.ः&0
) +3A B.C; A ू()*V 2DEFC
#$% &' ()*+, .1  
 
 59 61

$.ः&0
 234$, $.5+,&' ()*+, .1      534 572

$.ः&0
" 26708 &' ()*+, .1 26 38

$.ः&0
9 :; 2< ः= &' ()*+, .1 - -

 
 429 429

$.ः&0

) @A1A B.:C A 2DEFC 0 ः.; G:& H7 2;$. 2 "I .1   
   1140 1140

121
 #:= .R
ब . 2< . ,ब 3 2N O P Q
/

/ 
/

/ 


/


/ 
/

 / 
/

/ 
/

/ 
 /

 / 
7

 7 /  8 *

 Z,.2$, &:+3 2l+

@A1A B.:C A &:+3 ू 2;$. 2 "I      
  


 +(*& ." 0 23N U  +:" @ऽ.G(] (:.U @ऽ.G(])

])
ू$.:C \2.\+.2;. &U @ऽ.G(] 
 :ST+A3/ू3Vऽ &U @ऽ.G(]       
 +(*& ." 0 23N U  +:" (:_)4` E"a G& @ऽ.G(])
ू$.:C \2.\+.2;. &U @ऽ.G(]        3790
 :ST+A3/ू3Vऽ &U @ऽ.G(]  
   

 4538
ू$.:C ()*3 $.)7R @ऽ.G(]
:ST+A3 &U @ऽ.G(]    1300*  
 280
 ू$.:C \2\+2; &U @ऽ.G(] 

 280
 234$, 27 .
1       7 9
ू$.:C \2\+2; &U3 Eb ू,A"3 Bc,2 3'& 234,3 3. ः.ः= 27. 27.

1  



 9 10
 ू$.:C \2\+2; &U3 Eb ू,A"3 Bc,2 3'& 234,3 )4 ः.ः= 27. 27.

 2; 08*V \.3d ू3V; 0V ू3V; 0V        51733 14500

 ू$.:C ू()* U[+Q &:+3 &+83  

   
 529 1373
*ू=3 #e 3$U2D3f :ST+A3 &U3  4 D $:S& +(*& @ऽ.G(] 237& 23.7) "g0\ A

ॐA&:
ॐA& ू$.:C ()* &= Z,.2$, &:+3 g0Ri 2AHe3;, k40 2077

122
 -+9:; .
.4: =) . 0'6. (Secondary Education Examination))

(4
))* @.
@.@ .
@ ..
. 0'6.)
0'6.) +
0'6. 
' 
4
ABCDE)* 4

'

 
      ू


   .

   .

   .

   .

    .

   .

   .

    .

     .

     .

     . 

    .

2072*    *

2073*  &' ' ू(&) &')* +

, -.'/)+ 01


  &' ' ू(&) &')* +

, -.'/)+ 01


  &' ' ू(&) &')* +

, -.'/)+ 01


   &' ' ू(&) &')* +

, -.'/)+ 01


ॐ*
: '45 0'6. (*7, 2077

*F.) ऽ  HI J ू4
&) &' ' F.) ऽ 2073 HI J &'

K)* +
, -.'L+ 01
 9E

M@)* N

123
 !" #$  .
 .: '(  )   *+,-' .)/( !0123 ) 45$6- +*789': !;<=

'(  '( 

*,- !0123 !;<= 45$6- !;<= !0123 !;<= 45$6- !;<=

ऽ
ऽ 
ऽ
ऽ 
ऽ
ऽ 
ऽ
ऽ 




  
 
  
     
 
   
43.30% 36.50% 40.00% 50.40% 42.80% 47.70%

 
  
 

  
     
42.10% 36.20% 39.30% 47.00% 40.60% 44.00%


      
 

  
     
40.00% 36.30% 38.20% 49.60% 45.40% 48.00%

        
  


   
  
41.10% 38.60% 40.00% 44.50% 40.10% 42.40%


    
  

   
 
     

41.89% 37.47% 39.80% 46.23% 42.06% 44.29%

 
    
  
    
    


48.18% 46.20% 47.26% 45.42% 42.71% 44.09%

 

  
     
 


 
    
44.62% 47.88% 43.87% 37.05% 38.69% 36.37%

 
      

  
  


  
51.40% 50.80% 51.10% 53.41% 51.99% 52.81%

    
*2074    

 *    
51.59% 47.11% 49.38%

    *  
  *

    
 *       *

 +*72=AQ !R2 NO': 


    *

ॐ:3? )+@= .)/( A:B-, 2077 *DE0(' !ऽ 2074 FG 0H '( 11 ) DE0(' !ऽ 2075 FG 0H '( 12 ': 13 ()I' .J13 ू'D L- DM NO':P

124
  .
. :  !" #$%#&
 "
&' ()

 () *+ #

 !" "* (-)  !" "* ( -) #$%#& (-)
) #$%#& (11-
11-)
)
,- ./& ऽ








*

*

        

       

       

       

       

         

        

        

        

          

         

         

         

             

         

          

          

           

           

ॐ'": .,/ " # ॐ'"
& &23ि, 2077 *#$%#& (11-12) &'
 = ) > ?/# .@#%" = ) #ऽ *' A

125
 /V3#$ .
.: WX ?Y ( B2 /Z22C& >2 W= [C\=> ]^2

,C&= B&
B2 5 6
/
/ 2072/73 2073/74 2074/75 2075/76 /
/ 7
7/8*

       - 

       - 

 ! - !  -  - 

  !     - 

# !     - 

$ %&       - 

ः$ %( ःश*        

ः$ &+       - 

,-.* -   - - ! - 

.* -      - 

/0. - - - - -  - 

(123 4 - - - - -  - 

$ - - - - - - 

$4$ - - - - -   

$ %( ःश* -  - -  -  

        5 6

  -     - 5 6

7%& -  - - - - 5 6

84  - - -  - - - 5 6

7.ः$ -8942:(; - - !   - - 5 6

#$ - -  !  5 6

7.%& - 4  - - - - 5 6

-8942(*; ः<=><( - - -    - 5 6

ः?=><( 4$.* - - - - -  - 5 6

 @ ः<=><( - - - -   5 6

=AB ?C 7* @ - - - -    5 6

ः<=><(
-ब>2>>4$ ः<=><( - - - -  - - 5 6

2>. E>>4$ ः<=><( - - - -  - - 5 6

842>>4$ ः<=><( - - - -  - - 5 6

/9?(&F2 G79H ः<=><( - - - -  - - 5 6

. %J$ - - !  - - - 5 6

4G   ! !   

ॐ>?: 86O, @ ?C ूH 9ऽ2, 2077U *2077 %PVG=>U

>.K,.. /!  MD/MS/MDS/MPH B2=> #$=> LऽA8<  . 8#=N 86O ,2>P7.

126
 T
(I4 .
.: V   T/W)/ X ' 2  7Y , Z
 7Y ]Z
X '[\

7) 6) #/
#/ #3
7) 6) #3
#3/ #4
7) 6) #4
#4/ #5
7) 6) #5
#5/ #6
7) 6) #6
#6/ #7
 








 
 
 
 
 
ू  ू  ू  ू  ू  ू 

ऽ 
     !" #! " " ! "# #  "  # "!  #! ""    ! # !" ###

 $ %&   #  # !#!  #! !!# ##  # " !!#    " ! !# 

'( )*      # !     ## ! #""   ! "! ! ""! # !

+'  , ः./     #  !  ""  "#" ! # "#  " #! "" #  

'012   !    " " !  #" ##  #"  !   !!  "# ! " " !  "

3
4 &5     ## ! ! ! """  "# # # " "! #" "   
.6 /7 
8

 - " - "  -  " 71 "! "! " "# ! ! """
 
<(2 '3= *    -   -   "!! - "!! "! 0 "! "  " !  !

? '3= *    1 ! - ! ! 46 # "! 78 "  " ! # !#  !#"

1   1 - - - - - - - 405 0 405    ! !

2 6) 
   1 - - - - - - - 70 0 80 !  ! #  #

'4 0D2  ः ःE

 - ! - ! "" - "" "" 0 "" !!  !!   
8
ू/F

G )H ः ःE 8

 – # - #  -   0  "##  "## "  "
ू/F

3I3J 8
2 K
 - # - #  -  " 0 "      
ू/F

' L
ः ःE 8
ू/F
 - 415 -  468 -  630 0 " #   #  #""  #""

'012 ः ःE 8

ू/F
 - - - - - - - - - - - - - 0 0 0

2 4 ः ःE 8
ू/F
 - - - - - - - - - - - - - 0 0 0

   !   "! " "  #!

ॐ0/: 3PQ , 8

/7 ू ऽ , 2077

127
 @
$I ,2.
,2..: PVQ $ऽ 2+*6
2+*6/*7  XY !  Z
 @ !!

Y S[ $% \!  /0 1 
$% \! 

  ! े 

  ऽ
       

 "  $% ः'

  ()* + ,+( -.,
ू ऽ
/0 1 (*+ + 223 3.3

  4-4)-* ,34(, (43)3 2)),4 ,.( *+,. ,,-2 (-,+32

ः

/0 1 (+)3* 234, 2.(+ 2)4. ,-+ ,+.* -+-2(

  3,+-) ,*4, ---) 43), 42- 23)* ,(* *-,)*

ः
]
/0 1 ,--.. 4.) ()+ *-, 2)- 2,) ,**4,

  ., ,2 * + ,,+
?
/0 1 (( , ( + (.

  22+ -*) ,3 34 2* .+(

_.
_.`.
`.
/0 1 ,4+ -- 2+ + 2+-

  ,-- ,,. ,- 2 *, 432

.
._I.
_I..
.
/0 1 ,,* 22 2 + - ,(3

  + 4.2 4.2
@U!
/0 1 + ,., ,.,

  (,-*** ,))3+ (.23+ 42-)( -23 .*4- 23(, -2.4)4



/0 1 -*,)4 4,-+ 4(2+ 43,4 (4. ,4,- (22 3-.2.

'a
S  XY ! (@ !!
) 2904 419 4424

$
1 "  XY ! (@ !!
) 8912 0 ).,2


 XY ! 1659 0 ,3-.

 ?a ? XY ! 174 0 ,*(

.. B  ः ःC! D  ू
F  (@ !!
) 852 0 )-2

 ^ ः ःC! D  ू
F  355 0 4--

I0$ D   J! ू
F  (@ !!
) 888 0 )))

 K ः ःC! D  ू
F  (@ !!
) 733 0 *44

 ः ःC! D  ू
F  - @ !!
0 0 +

 M ः ःC! D  ू
F  - @ !!
0 0 +

? @ !!
-(32*.
ॐ
: PQ , D 
S ूT Uऽ !, 2077

128
 B)%-4+R

.


.
:

: TU+ $8(9( BV) A)W !&@(0X -5 Y(
J20K &"K
BV) -5 ः0()/
0()/-5 (

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/
 /
/


/

 /
/

/


/


/
3

3/
4

4/5 2075/76 2076/77

. 2ऽ[ %&) !&?!&@(>

 
 
   




  13322 13206 13586 26256 27577

!"  #$% !&'() 

 














1496 1824 1965 2798 1662

 +!,-( $(.





 

 




7616 9402 5034 10885 7519

 &) !&'() 
 
    
 

 927 900 1828 1993 1142

 !&'() /0( ू!&23




















  22093 27567 37446 35018

ू(!&23N O9( ( 1-5)






 
 




 49331 47425 49980 79378 72918

 ()4) -5 (




 



  2960 12216 9795 15776 8544

 6&ः0(#) -5 (  

  

 






134053 166113 177537 184457 194608

 $8( $(. -5 ( 

  
 


 


  
 127182 68895 76992 74310 82516

9()!&:  -(9( $(. -5 (  

    



  46728 72778 78096 61561 57191

-(3(^N O9(





 




 

 310923 320002 342420 336104 342859

J52A /CKN O9( - - - -












 138521 146513 157169 145947

%> O9(





 



   

  
 
 
 415482 415777

<. )=#(> -5 ः/ !&?!&@(>    - 
 


2945 3731 3765 2791 2641

A. (P9(MQ !&?!&@(>

ः4> BC -(-     - 



 1219 1250 1289 1307 1354

ः4> BC D2)E  
 -








 1327 1284 1665 1784 1897

 ः4> BC 9=)=F9=GH



 -





 2204 2266 2269 2398 2481

 ः4> BC I%=$)  
 -     882 953 1013 1001 1078

 ः4> BC JHK-L 
 
  -

 


 1258 1408 1508 1561 1667

 ः4> BC 9=2M> -(-    

- 



  9675 9784 10341 10172 10170

 ()%)  79 122 168 213 213

O9( 


 









 17067 18253 18436 18860

129
 B)%-4+R

.


.
:

: TU+ $8(9( BV) A)W !&@(0X -5 Y(
J20K &"K
BV) -5 ः0()/
0()/-5 (

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/
 /
/


/

 /
/

/


/


/
3

3/
4

4/5 2075/76 2076/77

_. #4&(Km > !&?!&@(>

9()!&:


 

 
 
  
503 571 567 941 1122

6&ः0(#) 
      

    8077 8712 8702 15950 15928

 $8($(. 
         
 2960 2769 2483 2263 2970

 !&'() /0( ू!&23 (2) -!`/)      



6033 5735 6506 14753 14132

 ()4)   



  

 925 1032 1119 1285 1522

 !" - - - - - - 

 1105 1294 270 1791

 9=2M> ()2-K, !&.!#.I+.)



   
    6013 7347 7751 10728 11795

O9(







 






27271 28422 46190 49260

E. #N<( !&?!&@(>

!&'() /0( ू!&23 (2))

 
 
    

 8686 8618 9886 10411 11090

6&ः0(#) 



 
 




 15106 15636 16831 17329 17959

 ः&(ःb !&'() - - - - - - - - 1970 2162 2377 2610 3135

 9()!&:  -(9( $(.

 







  272 301 331 399 400

O9(  














 26717 29425 30749 32584

+. >%Oc2) cde !&?!&@(> - - -







 196 528 714 713 526

f. &R.
&R. #R.
#R. ः&(ःb !&'() ू2/g() - - -




 
950 331 353 998 852

. +!,-( !&'() (!h ू2/g() ( &R Bः#/(>)

Bः#/(> ) - - -


   576 410 1136 1124 888

i. #(H) ः&(ःb !&'() ू2/g() - - -   


 415 468 630 748 733

j. ^(K> k ः&(ःb !&'() ू2/g() 170 220 286 377 355

H. #N<( ः&(ःb !&'() ू2/g()

P. (lR ः&(ःb !&'() ू2/g()

130
 B)%-4+R

.


.
:

: TU+ $8(9( BV) A)W !&@(0X -5 Y(
J20K &"K
BV) -5 ः0()/
0()/-5 (

/

/
/

/
/

/
/

/
/

/
 /
/


/

 /
/

/


/


/
3

3/
4

4/5 2075/76 2076/77

M 9V#p9(m> !&?!&@(>

1 9()!&:  -(9( $(. - - - - - 913 699 913 1181 2687

2 6&ः0(#) - - - - - 993 886 1032 1818 3667

3 !&'() /0( ू!&23 - - - - -





255 311 255 372 333

4 2) - - - - - 296 478 478 564 615

5 $8($(. - - - - - 501 501 590 1742 2345

6 ()%) 44 88

O9(





2958 2875 3268 5721 9735

n !" /0( &) !&?!&@(> - - - - -

 
 3166 2056 3091 3871
^. -%o4#p9(m> !&?!&@(> - - - - - 




2642 3991
1 9()!&:  -9($(. 471 1384 1040
2 6&ः0(#) 1949 4204 3700
3 !&'() /0( ू!&23 256 340 286
4 2) 191 191 191
5 $8( $(. 1528 3894 3501
6 !" 100 194

O9( 4395 10113 8912

/. <%> ( !&?!&@(> - - - - - - - - - -
1 -(9( $(. /0( $8( -( 385 774
2 !&'(), ः&(ःb /0( ू!&23 -( 169 373
3 6&ः0(#) /0( ()4) -( 126 512

O9( 405 680 1659

0. (!"K ) !&?!&@(> - - - - - - - - - -  191 174

%> O9( ( +<+A +_+E++ +f++i+j +H+P+M+n+^)


 



   
 

453092 486623 538184 546279

ॐN/: $8(, !&'() /0( ू!&23 9ऽ(>, 2077

131
 6 8
7 9 -/
.

. :
: 2ऽ; 7< *<=*<>5?% *<>@A BCD *<<'

6E?? 7 FG -6F<H I

6 8 LM NO 8ऽ

?Jब 89 -
/

/ 
/

/ 
/

/ 
/

 / 
/

 / 
/

/ 
 /

 / 


/


/ 

3

 3 / 
4

 4 /  5 2075/76 2076/77

. PNF02 ?Q'R 6E?? 8S ः @

() ू ऽ


 

   - - - - 0

() ः ! 
 




  
 2036 2177 2481 2567 2528

($) ः !%&' 
 

  172 215 284 399 313

()) *.,-../. - - - - -   - 1 2 6 2

01 


 
  

 2208 2393 2767 2972 2843

. T *I ' L7 *<U 6E?? 8S ः @

() ू ऽ - - - - - - - - - 0

() ः !


 


 

226 364 285 442 369

($) ः !%&'        26 62 36 62 17

()) *.,-../. - - -


 6 5 9 1 3

01  






 258 431 330 505 389

. N-*C8 LV 6E?? 8S ः @

() 2 1 ः!' -  - - - - - - - 0

() ू ऽ
 








 - 283 504 437 470

($) ः ! 
   
   1174 885 1500 1519 1229

()) ः !%&'   
 
 270 1057 371 198 153

(3) ,.*45  - -
3 40 2 0 3

(-) *.,-../ - - - - - - - - 5 5 21 67

01     

1447 2270 2382 2175 1922

!25
.

. : < *<U 6E?? 8S ः @

() ू ऽ  
  -  - - -

() ः !  
   

217 204 208 200 214

($) ः !%&'





   - 34 2 63 16

()) *.,-../. - - -

- - 2 1

01    
 

217 240 210 264 230

132
 6 8
7 9 -/
.

. :
: 2ऽ; 7< *<=*<>5?% *<>@A BCD *<<'

6E?? 7 FG -6F<H I

6 8 LM NO 8ऽ

?Jब 89 -
/

/ 
/

/ 
/

/ 
/

 / 
/

 / 
/

/ 
 /

 / 


/


/ 

3

 3 / 
4

 4 /  5 2075/76 2076/77

 . *<U !@ ू*<2G 6E?? 8S ः @

() ू ऽ     
 - - - - 0

() ः !
 








 2534 3052 4678 4807 4644

($) ः !%&'
  
 


 1343 1278 1402 1614 1466

()) ,. *45. - - - - - - - - 16 1 0 6

()) *.,-../.     -
18 8 15 12 11

01
 
 
 
   3895 4354 6096 6433 6127

.  9 8S  ?

() ू ऽ 

 - - - - - -

() ः !






  

797 1051 1292 1577 1871

($) ः !%&' 





  47 54 56 80 41

()) *.,-../.
- -
3 3 2 9 3

01





 
 
  
 1666 1915

 . W?<ः@ 8S  ?

() ू ऽ
 

 

  - - - -

() ः !   

 

  

 23620 14843 18743 17601 14731

($) ः !%&' 



 

 3603 3216 3965 5183 4556

()) ,.*45




 
 46 66 38 47 36

(3) *.,-../.        7 28 11 14 7

01 
 

 
   

  



 22845 19330

 . NLO LV 8S  ?

() ू ऽ






 - - - -

() ः ! 








 24750 19401 17965 14026 10787

($) ः !%&' 

  





 6644 6937 6722 5948 3998

()) ,.*45   

  10 48 14 25 17

(3) *.,-../. 



 5 4 2 7 10

01 
 

 
 








20006 14812

133
 6 8
7 9 -/
.

. :
: 2ऽ; 7< *<=*<>5?% *<>@A BCD *<<'

6E?? 7 FG -6F<H I

6 8 LM NO 8ऽ

?Jब 89 -
/

/ 
/

/ 
/

/ 
/

 / 
/

 / 
/

/ 
 /

 / 


/


/ 

3

 3 / 
4

 4 /  5 2075/76 2076/77

 .  *<Z ' 80 LV 8S  ?

() 6F? 

- - -

- - -

() ू ऽ   

    - - - -

($) ः !          10089 7275 7335 6886 4494

()) ः !%&' 







  

  
5636 5760 6741 6663 5039

()) ,.*45.   - - -   103 89 111 112 68

(3) *.,-../.




-  
43 112 36 34 14

. 6F?
 - -

01    
   






 


13695 9615

9 5 01 BCD 
 


 

 
  


 

   70561 57183

ॐ%!: NLO, *<U !@ ू*<2G Fऽ5?, 2077

134
 :(/?
.

.
:

: ू  ः&
ःV (/  M$_)?
M$a)?
(ौ
aJ &
( ( /
. =
=



 
  


 
 
 
 
 

   ू 
   
 
 
     
 ू  ू 

 . . .
.
2.9 . 2.3 .    
$%&
 ' (
) ू'*  (Modern
ू-            .
methods)
$
./ &01 ' 2
   ू 
 



 

       
3--   ू 
 

    
      
&
 3--   ू 
 
-       

 


201 
2
2


5 

&67
ू-  - 
  -    
 .
859' '$' :$


; 9/.<=.>?. (. ब A
(. B

- - - - - -
 




2360 2709
*>1&? 
F GH PMTCT (H&
$
9' ू- - - - - - -      

; IJ.2?. (PBC) $K

*H' (. B

ू
      93*
(Notification rate)

; IJ.2?. $K

*H
&
? GH M$/

ू- -        91   
$N ' >9'
&
01 P' '* $K

*H' Q
(. B

- - - - - -
 





 

R ू(
1' ('*
(J >9
ू-  -


 -  
    .
ॐ'T ः&
ःV W
(XB
Yऽ
, 2077, H$
 (
.3B 9&. ः&
ःV (&\RA]
* ू

 (. B

135
 $2
= .
. :
 : ूW ःःX 8/

   
/
 
/
 
/

/
 
/
 
/
 
/


7/
8*

   ू !" ($ः&'

  *
*

+*

*
+
 
 ** * 

*

()
   ू !" (ः&'
 +
*
+  +* +*
  +
,-./)

  0 ! ू !"    

* 
* 

 ++  *   *  

12 3
" 45ऽ,7 870!29 ू
 !
5 0
 + 
*    NA NA
ू5:/ 

;& 7 <"!=  5  <"!= 38>0  ** + *+ 

** +
   +
  +


<"!= ?@ू5/ 3 ूA B 38>0
C D 


 +    
* 
 * +

E3
24 "ब3,7 GH2I ू
2!
5


**   * *
 + 
  ** * 

ू1

2@5J
5 ू1  ++ +* 

* * +* * ++

;,
K LM7 $@ँ ू
2!
5 ू1

   +



 OI0>P
Q5 L Rः5   ःबSC !& C 5
J
 + + * +  ++ +*+

 +*
0 ?5  $ू5
 2
" B 0 ! ! B

Q5 L Rः5   ? !& $5
    *    * 


 

ॐ!: ःःX !& 
C D 3-ऽ0, 

7, ःःX [ः&
 ू/0J T

*ू&3 EQ 38>T

136
  12.
12.14:
14: 2077
 
 !"# $%!&' () * +$# ,'- .#/##% ,,01

2075  9 (.:

2075
 2076
 #% 2076
 2077


ब.3 . ,4 /
,4 /,.'6 7ऽ
;
<=& ,,01

 

 

 

 

1 Anaesthesiology 329 112 441 88 24 112 389 121 510 417 136 553

2 Anatomy 28 20 48 2 6 8 29 24 53 30 26 56

3 Bio chemistry 22 25 47 2 5 7 24 27 51 24 30 54

4 Cardic surgery 4 0 4 1 1 2 4 0 4 5 1 6

5 Cardiology 110 7 117 4 1 5 113 8 121 114 8 122

6 Clinical Genetic 1 1 2 0 0 0 1 1 2 1 1 2

7 Clinical Pathology 101 128 229 19 40 59 112 151 263 120 168 288

8 Community Medicine &Public Health 85 52 137 9 15 24 89 60 149 94 67 161

9 Conservative Dwntistry &endodontics 14 26 40 5 9 14 17 32 49 19 35 54

10 Critical Care Medicine 1 0 1 0 1 1 1 0 1 1 1 1

11 Cardiothoracic & Vascular Surgery 8 1 9 6 1 7 12 1 13 14 2 16

12 Dermatology & venerology 116 99 215 27 32 59 131 122 253 143 131 274

13 E.N.T. 151 58 209 46 9 55 176 61 237 197 67 264

14 Emergency medicine 5 0 5 1 2 3 6 2 8 6 2 8

15 Endiocrinology 15 4 19 4 2 6 17 5 22 19 6 25

16 Forensic Medicine 28 10 38 4 2 6 30 12 42 32 12 44

17 Gastroenterology 40 1 41 2 0 2 42 1 43 42 1 43

18 General Practice 256 60 316 43 8 51 290 66 356 299 68 367

19 Geriatric Medicine 3 0 3 0 0 0 3 0 3 3 0 3

20 Hepatobilary surgery 2 0 2 1 1 2 3 0 3 3 1 4

21 Haematology 1 0 1 1 0 1 1 0 1 2 0 2

22 InternalMedicine 640 66 706 137 25 162 722 82 804 777 91 868

23 MDS 144 87 231 0 0 0 144 87 231 144 87 231

24 M.S.(general surgery) 601 30 631 128 9 137 671 33 704 729 39 768

25 Microbiology 24 29 53 1 8 9 25 37 62 25 37 62

26 Nephrology 18 4 22 2 0 2 18 4 22 20 4 24

27 Neurology 24 3 27 -1 0 -1 24 3 27 23 3 26

28 Neurosurgery 47 0 47 7 0 7 50 0 50 54 0 54

29 Nuclear Medicine 10 2 12 1 0 1 10 2 12 11 2 13

30 Obst&gyne 216 495 711 29 93 122 234 557 791 245 588 833

31 Ophthalmology 163 156 319 33 23 56 192 179 371 196 179 375

32 Oral & Maxillofacial surgery 39 12 51 18 3 21 48 15 63 57 15 72

33 Oral Medicine and Radiology 0 5 5 2 2 4 2 6 8 2 7 9

34 Oral Pathology 2 3 5 1 6 7 2 6 8 3 9 12

137
 2075  9 (.:

2075
 2076
 #% 2076
 2077


ब.3 . ,4 /
,4 /,.'6 7ऽ
;
<=& ,,01

 

 

 

 

35 Oral Science 1 1 2 0 0 0 1 1 2 1 1 2

36 Orthodontics 42 43 85 12 6 18 51 47 98 54 49 103

37 Orthopaedic 547 5 552 102 1 103 606 5 611 649 6 655

38 Pediatrics Surgery 12 2 14 1 1 2 13 2 15 13 3 16

39 Pediatrics 410 158 568 68 33 101 453 176 629 478 191 669

40 Pedodontics 2 11 13 1 12 13 2 21 23 3 23 26

41 Periodontics 7 13 20 6 10 16 12 20 32 13 23 36

42 Pharmacology 42 19 61 3 6 9 44 23 67 45 25 70

43 Physiology 33 25 58 1 5 6 33 28 61 34 30 64

44 Plastic surgery 7 2 9 0 0 0 7 2 9 7 2 9

45 Prosthodontics 31 20 51 10 9 19 38 21 59 41 29 70

46 Psychiatry 117 45 162 20 17 37 127 55 182 137 62 199

47 Radio therapy 11 8 19 3 2 5 12 10 22 14 10 24

48 Radiology&Imaging 343 87 430 101 16 117 393 99 492 444 103 547

49 Rheumatology 1 2 3 1 0 1 2 2 4 2 2 4

50 Surgical Oncology 21 0 21 1 0 1 21 0 21 22 0 22

51 T.B.&Respiratory 22 5 27 3 0 3 25 5 30 25 5 30

52 Transfusion medicine &tissuetypying 2 0 2 0 0 0 2 0 2 2 0 2

53 Urology 36 0 36 6 1 7 39 0 39 42 1 43

54 Physical Medicine and Rehabilitation 1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 0 1

55 Hospital Adminitration 0 1 1 1 0 1 1 1 2 1 1 2

56 Tropical Medicine 1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 0 1

57 Pediatrics Nephrology 1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 0 1

58 Neonatology 1 0 1 0 1 1 1 1 2 1 1 2

59 Public Health Denstry 1 0 1 2 0 2 3 0 3 3 0 3

60 Community Denstry 0 1 1 3 1 4 3 2 5 3 2 5

61 Pediatric HematologyOncology 0 1 1 0 0 0 0 1 1 0 1 1

62 Gaystro Surgery 0 1 1 1 0 1 1 1 2 1 1 2

63 Oncology 0 0 0 7 0 7 5 0 5 7 0 7

64 Forensic Odontology 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1

65 Hepatology 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1

66 Pediatrics Gastroentrology 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1

67 Pediatrics Hematology 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1

 4940 1946 6886 976 449 1425 5530 2228 7758 5918 2397 8314

ॐ%)? ः, ःA& );
3 =& Bऽ &, 2077

138
 E9; 12.15:   89:9;  < 6 
12.15:

  89:9;     

ब. .  
(ू)
ू)  (ू)
ू)

1 !""/"$ (!.% %".&

2 !"$/"( (+.( "&.!

3 !"(/"* ( .% %+.*

4 !"*/$! ( .* "%.-

5 !$!/$& (-." $!.-

6 !$&/$ (".+ ( .!

7 !$ /$- ($.! ($.&

8 !$-/$% ($.% *"."

9 !$%/$+ ((.! *(."

10 !$+/$" (*.! **.$

11 !$"/$$ *!.! &!!.!

12 2077/78* *&.+ &!!.!

ॐ67 89:9;  < =ऽ?@, 2077

*  2077/78 B9C 6D

139
 +2 43 #" 5$ 6 7+ ) 89  ः:
:

)ॐ 8 ः 
) +'IJ )ॐ 8 ः )ॐ 8 ः ूF =ॐ 8 ः  B  =ॐ 8 ः  6" =ॐ 8 ः ूF 6$9 ( ,5 ; 
'$ म0* 6$9 ( ,5 6" ू$9 9
6+.-. # +'> ;  ू:$ 8 ः 89  B  6" "G म0*  6" 6=) C)=  ू$9 9 ;  "G म0*  $<(= +'> ;  
+/?( ;   +/?( ;  म0* 
म0* +/?( 6=) C)=  +/?( +/?( +/?( म0*  +/?( +/?( +/?(
+/?(

1  1211 959 959 911 736 733 683 647 630 525 705

2  2482 2319 2319 2391 2027 2026 1818 1714 1696 1576 1659

3  6364 6277 5816 5185 4959 4959 5156 4528 4528 4731 3456

4  8164 7837 7837 8449 6863 6863 6626 6362 6362 6204 6401

5   ! 3272 3215 3012 2986 2700 2700 2679 2090 2090 1915 1896

6 "#$ 4532 4250 4204 4829 3518 3502 3490 2307 1944 2895 3308

7 ः & 6418 6406 6406 5446 4775 4604 4352 4439 4173 3677 4175

8 ! 9433 9068 9068 10941 9853 8602 8602 8602 7540 7540 6056

9 $ 14674 14029 14029 13692 11182 11182 10996 8557 8557 8718 6899

10 '()* 971 901 901 726 719 719 719 630 624 624 547

11 + 1074 1071 1071 1071 1037 1037 1037 999 999 997 994

12 # 4965 4431 4431 3742 3218 3207 2926 2699 2670 2548 1671

13  5680 5433 5433 4425 4418 4401 4375 3441 3362 3349 3362

14 ,-
 + 2073 1891 1891 1500 1439 1439 1439 1329 1329 1329 968

15 +' . 12519 12138 12138 12842 11257 10897 11570 10272 9916 10865 11334

16 ः(/ 9247 8899 8899 6419 5366 5240 6209 4275 4159 5118 5170

17 01 14505 13671 13671 14196 12631 11886 11257 11592 9970 9970 9970

4@ # '$ 107584 102795 102085 99751 86698 83997 83934 74483 70549 72581 68571

140
 +2 43 #" 5$ 6 7+ ) 89  ः:
:

)ॐ 8 ः 
) +'IJ )ॐ 8 ः )ॐ 8 ः ूF =ॐ 8 ः  B  =ॐ 8 ः  6" =ॐ 8 ः ूF 6$9 ( ,5 ; 
'$ म0* 6$9 ( ,5 6" ू$9 9
6+.-. # +'> ;  ू:$ 8 ः 89  B  6" "G म0*  6" 6=) C)=  ू$9 9 ;  "G म0*  $<(= +'> ;  
+/?( ;   +/?( ;  म0* 
म0* +/?( 6=) C)=  +/?( +/?( +/?( म0*  +/?( +/?( +/?(
+/?(

18 B 28619 25124 25124 13591 12999 12951 12006 12323 12268 11604 11104

19 C) 81447 79150 79276 75064 74519 74263 73185 68940 68869 67827 58735

20 ) 71546 69916 68933 66081 64135 64095 64853 61971 61793 62276 56813

21 " 68506 66482 66609 66325 65355 65355 63131 62417 62417 59733 59251

22 K$LMN 48134 44039 43075 29293 24309 23658 22762 20624 19737 19758 19177

23 ॅ=P 78876 74930 74930 68450 65675 65609 63688 58626 58311 57595 53438

24 6 29218 26597 26554 16735 16049 14518 13727 13620 12874 14369 9856

25 $  36990 34332 34323 32272 32272 28896 28027 23868 23805 23349 14157

26  ! 77769 76444 76438 76075 72673 72388 71529 67946 67719 66433 68536

27 QR- " 31457 23260 23260 22444 21906 21906 21535 21019 20814 20350 20023

28 $=S 53271 48628 48532 48972 47429 47429 47444 43959 43959 43806 41275

29 + 12900 12167 12144 12345 11975 11975 11537 11320 11320 10949 10905

30 6+T* 38575 37207 37028 36078 35408 35407 33166 30058 30038 25793 20860

31 6+T# 90274 89356 89356 87890 87659 87626 85699 84562 84521 79441 79885

4Z # '$ 747582 707632 705582 651615 632363 626076 612289 581253 578445 563283 524015

  '$ 855166 810427 807667 751366 719061 710073 696223 655736 648994 635864 592586

ॐU 8V( 6$9 ू6 9, XY@7 *\"+'$ 

141
 >3 15.  ))
15.^: ू# 8
 
D > 0 G ( _ 
`
+ >
( ू3 
D
)

 ) a.
-

ू# 8 b . ^ ू# 8 b . K 
 1-
c @ X6
+"I  @d


 D > 0  G
_ 
`
+ 2075/7 2076/7 2077/78 2075/7 2076/7 2077/78 2077/78 2075/7 2076/7 2077/78 2075/7 2076/7 2077/78 2075/7 2076/7 2077/78 2075/7 2076/7 2077/78 2077/78
2075/76 2076/77 2075/76 2076/77
6 7 * 6 7 * * 6 7 * 6 7 * 6 7 * 6 7 * *

, 
ः  17786 19500 20773 16449 18015 19191 14043 15236 16230 8133 8626 9188 14493 15747 16775 4398 4704 5011 7987 8706 9274 83289 90534 96443
   300 278 293 313 292 308 740 683 719 270 249 263 353 327 344 79 78 82 145 137 144 2200 2044 2153

 
 4223 3780 4115 2731 2473 2683 6888 6210 6827 1112 1007 1093 3101 2808 3046 157 153 164 1009 955 1038 19223 17386 18966
,  , ं,  
 ! " #  632 834 914 203 248 274 1080 1309 1491 1040 1304 1311 247 308 335 40 52 52 144 200 200 3386 4255 4578
 ! ", $ %& ' ः 
333 340 346 374 382 389 459 469 477 162 165 168 362 369 376 111 113 115 171 175 178 1972 2012 2048
:
 ब 
&*

"+ 4314 3757 3888 2318 2034 2105 6048 5213 5395 3202 2769 2865 4110 3579 3704 1287 1171 1212 2147 1962 2030 23426 20486 21199

 ि '  ,  - 
. /

5700 5382 6060 6658 6341 7139 30456 29360 33058 2810 2645 2979 5527 5248 5909 941 888 1000 2212 2093 2356 54304 51956 58501

" # 
   01- + 2745 2277 2577 2783 2309 2614 10195 8457 9574 1540 1278 1447 3220 2671 3024 342 283 321 755 626 709 21580 17901 20266
!  02 #  1123 746 864 362 241 279 3007 1998 2312 1326 881 1020 898 596 690 425 282 326 424 281 326 7565 5026 5817
 3  4 1239 1290 1354 1257 1309 1374 2315 2410 2530 808 841 883 1164 1211 1272 211 220 230 419 436 458 7412 7717 8100
5  6
 ब 
&* 1864 2128 2325 1340 1571 1716 13175 14942 16322 1595 1749 1910 2049 2362 2580 192 208 227 499 566 618 20713 23525 25698
7 2
 
 #  3712 3979 4419 1243 1333 1480 19998 21439 23810 1563 1675 1861 2185 2342 2601 249 267 296 622 666 740 29571 31701 35207
#8 9:
 ू <
ब 
&* 309 333 375 177 191 215 2179 2347 2646 201 216 244 258 277 313 48 51 58 101 109 123 3272 3524 3973
ू8 
 &  # 
 ब 
&* 181 193 201 174 186 195 1859 1984 2073 101 108 113 175 187 195 26 27 29 32 34 36 2547 2719 2841
"2 
ू8, = > ँ

@2

3281 4145 4315 3128 3952 4115 3936 4972 5177 2640 3335 3472 3670 4636 4826 2429 3068 3194 2773 3503 3647 21857 27611 28747
 =
@8= 3935 4510 4699 4143 4745 4947 5324 6121 6354 2410 2762 2877 4432 5079 5292 1968 2254 2350 2947 3375 3518 25159 28846 30036

 ःःA  

@2

 " 856 1037 1111 624 757 811 1281 1553 1664 571 692 741 836 1013 1086 336 407 436 474 575 616 4978 6033 6464
>B # 
 ब 
&* 317 377 404 176 209 224 802 955 1023 149 178 190 206 245 263 61 72 77 83 99 106 1793 2136 2289

 &" ः A  ( !< 0 
 D
 ) 52850 54886 59034 44455 46587 50057 123785 125657 137681 29632 30480 32625 47286 49007 52631 13298 14299 15182 22943 24498 26117 334248 345414 373327
F ः
 
7075 6350 7326 5899 5296 6109 22504 19821 23084 4450 3965 4591 6715 5980 6926 1891 1759 1994 3111 2884 3274 51645 46056 53305

 &" ः A  ( 


 D
 ) 59924 61236 66360 50354 51883 56166 146289 145478 160765 34083 34446 37216 54000 54987 59557 15189 16058 17176 26054 27382 29391 385893 391470 426632
ॐ:
#BिI A J 0, KLMN
.: 3 ! "
" KLMM/MN #@ P # A J " P # ू+I, KLLN"
 !<R  &I   R S
  >@7
 !< " (! "
" KLTM/TN) U ू ः  I  V !< " (! "
" KLWM/WN) > ! "
" KLWM/WN #@ ! "
" KLMM/MN X


P # A J&*   R S
#  > <
 
 ू3   @ः
D
 !<R  P # A J&* 
# R " 0S
 YZ

142
 > 3 15.
15. 2: ू# 8
  &"ः A 
 ] 3 (ू 8
)
( ू3 
V
)

 )
ू# 8 ] . _ ू# 8 ] . D 
 1-
` @ U6
+" L  @a

 
 V > 0 b
C 
^
+
2075/76 2076/77 2077/78* 2075/76 2076/77 2077/78* 2075/76 2076/77 2077/78* 2075/76 2076/77 2077/78* 2075/76 2076/77 2077/78* 2075/76 2076/77 2077/78* 2075/76 2076/77 2077/78* 2075/76 2076/77 2077/78*

, 
ः  21.4 21.5 21.5 19.7 19.9 19.9 16.9 16.8 16.8 9.8 9.5 9.5 17.4 17.4 17.4 5.3 5.2 5.2 9.6 9.6 9.6 100.0 100.0 100.0

   13.7 13.6 13.6 14.2 14.3 14.3 33.6 33.4 33.4 12.3 12.2 12.2 16.0 16.0 16.0 3.6 3.8 3.8 6.6 6.7 6.7 100.0 100.0 100.0



 22.0 21.7 21.7 14.2 14.2 14.1 35.8 35.7 36.0 5.8 5.8 5.8 16.1 16.2 16.1 0.8 0.9 0.9 5.3 5.5 5.5 100.0 100.0 100.0

,  , ं,  

  ! " # 18.7 19.6 20.0 6.0 5.8 6.0 31.9 30.8 32.6 30.7 30.6 28.6 7.3 7.2 7.3 1.2 1.2 1.1 4.2 4.7 4.4 100.0 100.0 100.0

 ! ", $ %& ' ः  :
 ब 
&* 16.9 16.9 16.9 19.0 19.0 19.0 23.3 23.3 23.3 8.2 8.2 8.2 18.3 18.3 18.3 5.6 5.6 5.6 8.7 8.7 8.7 100.0 100.0 100.0


"+ 18.4 18.3 18.3 9.9 9.9 9.9 25.8 25.4 25.4 13.7 13.5 13.5 17.5 17.5 17.5 5.5 5.7 5.7 9.2 9.6 9.6 100.0 100.0 100.0


 ि '  ,  - 

. /


" # 10.5 10.4 10.4 12.3 12.2 12.2 56.1 56.5 56.5 5.2 5.1 5.1 10.2 10.1 10.1 1.7 1.7 1.7 4.1 4.0 4.0 100.0 100.0 100.0

   01- + 12.7 12.7 12.7 12.9 12.9 12.9 47.2 47.2 47.2 7.1 7.1 7.1 14.9 14.9 14.9 1.6 1.6 1.6 3.5 3.5 3.5 100.0 100.0 100.0

!  02 # 14.8 14.8 14.8 4.8 4.8 4.8 39.8 39.8 39.8 17.5 17.5 17.5 11.9 11.9 11.9 5.6 5.6 5.6 5.6 5.6 5.6 100.0 100.0 100.0

3  4 16.7 16.7 16.7 17.0 17.0 17.0 31.2 31.2 31.2 10.9 10.9 10.9 15.7 15.7 15.7 2.8 2.8 2.8 5.7 5.7 5.7 100.0 100.0 100.0

5  6
 ब 
&* 9.0 9.0 9.0 6.5 6.7 6.7 63.6 63.5 63.5 7.7 7.4 7.4 9.9 10.0 10.0 0.9 0.9 0.9 2.4 2.4 2.4 100.0 100.0 100.0

7 2
 
 # 12.6 12.6 12.6 4.2 4.2 4.2 67.6 67.6 67.6 5.3 5.3 5.3 7.4 7.4 7.4 0.8 0.8 0.8 2.1 2.1 2.1 100.0 100.0 100.0

#8 9:
 ू <
ब 
&* 9.4 9.4 9.4 5.4 5.4 5.4 66.6 66.6 66.6 6.1 6.1 6.1 7.9 7.9 7.9 1.5 1.5 1.5 3.1 3.1 3.1 100.0 100.0 100.0

ू8 
 &  #
 ब 
&* 7.1 7.1 7.1 6.9 6.9 6.9 73.0 73.0 73.0 4.0 4.0 4.0 6.9 6.9 6.9 1.0 1.0 1.0 1.3 1.3 1.3 100.0 100.0 100.0

"2 
ू8, = > ँ


@2
 = 15.0 15.0 15.0 14.3 14.3 14.3 18.0 18.0 18.0 12.1 12.1 12.1 16.8 16.8 16.8 11.1 11.1 11.1 12.7 12.7 12.7 100.0 100.0 100.0

@8= 15.6 15.6 15.6 16.5 16.4 16.5 21.2 21.2 21.2 9.6 9.6 9.6 17.6 17.6 17.6 7.8 7.8 7.8 11.7 11.7 11.7 100.0 100.0 100.0

 ःःA  

@2

 " 17.2 17.2 17.2 12.5 12.5 12.5 25.7 25.7 25.7 11.5 11.5 11.5 16.8 16.8 16.8 6.7 6.7 6.7 9.5 9.5 9.5 100.0 100.0 100.0

>B #
 ब 
&* 17.7 17.7 17.7 9.8 9.8 9.8 44.7 44.7 44.7 8.3 8.3 8.3 11.5 11.5 11.5 3.4 3.4 3.4 4.7 4.7 4.7 100.0 100.0 100.0

C  15.5 15.6 15.6 13.0 13.3 13.2 37.9 37.2 37.7 8.8 8.8 8.7 14.0 14.0 14.0 3.9 4.1 4.0 6.8 7.0 6.9

ॐ:
#BिL A J 0, DEFH

.: 3 ! "
" DEFF/FH # @ I #  A J " I #  ू+L, DEEH"
 !<M  &L   M N
  >@7
 !< " (! "
" DEPF/PH) R ू ः  L  S !< " (! "
" DETF/TH) > ! "
" DETF/TH # @ ! "
" DEFF/FH U

 I #  A J&*   M N
#  > <
 
 ू3   @ः
V
 !<M  I
#  A J&* 
# M " 0N
 WX

143
 >   15.
15.3: & ^ 
_
+ > 
 ू# 8
 &"ःA 
 ` 3 (ू 8
)

))
(ू3 
 D

ू# 8 ` . a ू# 8 ` . K 
 1-
b @ C6
+" I  @c

 
 D > 0  E
^ 
_
+ 2077/78 2077/78 2077/78 2077/78 2077/78 2077/78 2077/78 2077/78
2075/76 2076/77 2075/76 2076/77 2075/76 2076/77 2075/76 2076/77 2075/76 2076/77 2075/76 2076/77 2075/76 2076/77 2075/76 2076/77
* * * * * * * *

, 
ः  33.7 36 35.2 37.0 38.7 38.3 11.3 12.1 11.8 27.4 28.3 28.2 30.7 32.1 31.9 33.1 32.9 33.0 34.8 35.5 35.5 24.9 26.2 25.8
   0.6 0.5 0.5 0.7 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.9 0.8 0.8 0.7 0.7 0.7 0.6 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.7 0.6 0.6


 8.0 6.9 7.0 6.1 5.3 5.4 5.6 4.9 5.0 3.8 3.3 3.3 6.6 5.7 5.8 1.2 1.1 1.1 4.4 3.9 4.0 5.8 5.0 5.1
,  , ं,  
 ! " # 1.2 1.5 1.5 0.5 0.5 0.5 0.9 1.0 1.1 3.5 4.3 4.0 0.5 0.6 0.6 0.3 0.4 0.3 0.6 0.8 0.8 1.0 1.2 1.2

 ! ", $ %& ' ः  :
 ब 
&* 0.6 0.6 0.6 0.8 0.8 0.8 0.4 0.4 0.3 0.5 0.5 0.5 0.8 0.8 0.7 0.8 0.8 0.8 0.7 0.7 0.7 0.6 0.6 0.5


"+ 8.2 6.8 6.6 5.2 4.4 4.2 4.9 4.1 3.9 10.8 9.1 8.8 8.7 7.3 7.0 9.7 8.2 8.0 9.4 8.0 7.8 7.0 5.9 5.7

 ि '  ,  - 
. /


" # 10.8 9.8 10.3 15.0 13.6 14.3 24.6 23.4 24.0 9.5 8.7 9.1 11.7 10.7 11.2 7.1 6.2 6.6 9.6 8.5 9.0 16.2 15.0 15.7
   01- + 5.2 4.1 4.4 6.3 5.0 5.2 8.2 6.7 7.0 5.2 4.2 4.4 6.8 5.5 5.7 2.6 2.0 2.1 3.3 2.6 2.7 6.5 5.2 5.4
!  02 # 2.1 1.4 1.5 0.8 0.5 0.6 2.4 1.6 1.7 4.5 2.9 3.1 1.9 1.2 1.3 3.2 2.0 2.2 1.8 1.1 1.2 2.3 1.5 1.6
3  4 2.3 2.4 2.3 2.8 2.8 2.7 1.9 1.9 1.8 2.7 2.8 2.7 2.5 2.5 2.4 1.6 1.5 1.5 1.8 1.8 1.8 2.2 2.2 2.2
5  6
 ब 
&* 3.5 3.9 3.9 3.0 3.4 3.4 10.6 11.9 11.9 5.4 5.7 5.9 4.3 4.8 4.9 1.4 1.5 1.5 2.2 2.3 2.4 6.2 6.8 6.9
7 2
 
 # 7.0 7.3 7.5 2.8 2.9 3.0 16.2 17.1 17.3 5.3 5.5 5.7 4.6 4.8 4.9 1.9 1.9 1.9 2.7 2.7 2.8 8.8 9.2 9.4
#8 9:
 ू <
ब 
&* 0.6 0.6 0.6 0.4 0.4 0.4 1.8 1.9 1.9 0.7 0.7 0.7 0.5 0.6 0.6 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.5 1.0 1.0 1.1
ू8 
 &  #
 ब 
&* 0.3 0.4 0.3 0.4 0.4 0.4 1.5 1.6 1.5 0.3 0.4 0.3 0.4 0.4 0.4 0.2 0.2 0.2 0.1 0.1 0.1 0.8 0.8 0.8
"2 
ू8, = > ँ

@2
 = 6.2 7.6 7.3 7.0 8.5 8.2 3.2 4.0 3.8 8.9 10.9 10.6 7.8 9.5 9.2 18.3 21.5 21.0 12.1 14.3 14.0 6.5 8.0 7.7
@8= 7.4 8.2 8.0 9.3 10.2 9.9 4.3 4.9 4.6 8.1 9.1 8.8 9.4 10.4 10.1 14.8 15.8 15.5 12.8 13.8 13.5 7.5 8.4 8.0

 ःःA  

@2

 " 1.6 1.9 1.9 1.4 1.6 1.6 1.0 1.2 1.2 1.9 2.3 2.3 1.8 2.1 2.1 2.5 2.8 2.9 2.1 2.3 2.4 1.5 1.7 1.7

>B #
 ब 
&* 0.6 0.7 0.7 0.4 0.4 0.4 0.6 0.8 0.7 0.5 0.6 0.6 0.4 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.4 0.4 0.4 0.5 0.6 0.6

  2C
 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
ू# 8  ! "
 E ( ू 8
)
8
)
!< 0
D
 7.1 -1.2 3.5 7.9 -1.7 3.5 5.1 -3.7 4.6 6.7 -1.6 3.6 6.7 -1.7 3.8 8.3 0.5 3.8 6.5 0.4 3.6 6.4 -2.1 4.0



D
 7.2 -1.2 3.6 8.0 -1.6 3.5 5.6 -3.6 4.7 6.9 -1.7 3.6 6.9 -1.8 3.9 8.4 0.7 3.6 6.7 0.6 3.4 6.7 -2.1 4.0
ॐ:
#BिI A J 0, KLMN
.: 3 ! "
" KLMM/MN # @ P #  A J " P #  ू+I, KLLN"
 !<R  &I   R S
  >@7
 !< " (! "
" KLTM/TN) U ू ः  I  V !< " (! "
" KLWM/WN) > ! "
" KLWM/WN # @ ! "
" KLMM/MN C

 P #  A J&*

  R S
#  > <
 
 ू3   @ः

 D
 !<R  P #  A J&* 
#  R " 0S
 XY

144
 4,
 15.
15.4: ू   
 6""-*
(1. -2%#)
2074/75 2075/76 2076/77
ू 

 
 
  
   

 
 
  
  

 
 
  
  

ू  
 43.51 21.78 65.28 976.43 1143.87 2120.29 1196.66 1786.66 2983.32
ू  
! 26.60 25.73 52.34 662.75 846.49 1509.24 978.20 823.52 1801.72
" # 14.51 12.44 26.95 1109.83 955.44 2065.27 1226.88 1568.20 2795.09
$%& 10.34 12.77 23.11 521.10 871.70 1392.80 642.69 1398.67 2041.36
'() 12.53 6.55 19.08 686.13 1017.28 1703.41 1068.58 1472.13 2540.71
*+ 12.27 11.16 23.43 460.11 541.52 1001.63 734.49 953.53 1688.02
,- '.# 16.58 9.40 25.98 693.08 723.26 1416.34 832.36 928.83 1761.20
(# 136.33 99.84 236.17 5109.43 6099.56 11208.99 6679.87 8931.55 15611.42

145