Formaldehyde

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΝΤΑΞΗΣ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΞΥΛΟΥ & ΕΠΙΠΛΟΥ
Εργασία στο Μάθημα ΣΤ’ ΕΞΑΜΗΝΟΥ:
ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ
Φορμαλδεΰδη: Η Επίδρασή της στην Υγεία των

Εργαζομένων κατά την Παραγωγή Συγκολλημένων
Προϊόντων Ξύλου
Αγγέλου Δήμητρα, Αλεξοπούλου Δήμητρα, Αννιτσάκης Εμμανουήλ, Ασπιώτη

Κρυσταλλένια, Βρυώνης Βύρωνας, Ζορμπά Βασιλική, Κομνηνού Αγγελική,
Παντελή Ζήνων
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ
Νταλός Γεώργιος
Καρδίτσα 2020
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η παρούσα εργασία με τίτλο «Φορμαλδεΰδη: Η επίδρασή της στην υγεία των
εργαζομένων κατά την παραγωγή συγκολλημένων προϊόντων ξύλου» συντάχθηκε
στο πλαίσιο του μαθήματος «Ποιοτικός Έλεγχος Πρώτων Υλών» του ΣΤ΄ εξαμήνου του
προγράμματος σπουδών του τμήματος Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και
Επίπλου, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η συγκέντρωση στοιχείων και δεδομένων από
μελέτες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, σχετικά με τα ποσοστά έκλυσης
φορμαλδεΰδης από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου, την επίδραση της
φορμαλδεΰδης στην υγεία του ανθρώπου κατά τα στάδια παραγωγής αλλά και
χρήσης των συγκολλημένων προϊόντων, καθώς και την ισχύουσα νομοθεσία σχετικά
με το επιτρεπόμενο όριο φορμαλδεΰδης που εκλύεται από έπιπλα οικιακής χρήσης
κατασκευασμένα από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ..................................................................................................................... 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ............................................................................................................... 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ........................................................................................................................ 6
1. ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ ..................................................................................................... 8
1.1. ΟΡΙΣΜΟΣ της ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ ......................................................................... 8
1.1.1. Ετυμολογία Ονομασίας ............................................................................... 8
1.1.2. Τι είναι η Φορμαλδεΰδη; ............................................................................. 8
1.1.3. Μορφές Φορμαλδεΰδης.............................................................................. 8
1.2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ....................................................................................... 10
1.2.1. Η Ιστορία της Ανακάλυψης της Φορμαλδεΰδης ....................................... 10
1.2.2. Εμπορική Παραγωγή Φορμαλδεΰδης ....................................................... 11
1.3. ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ......................................................................................... 12
1.4. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ......................................................................................................... 13
1.4.1. Φυσικές Ιδιότητες ...................................................................................... 13
1.4.2. Χημικές Ιδιότητες και Παράγωγα .............................................................. 14
1.5. ΧΡΗΣΕΙΣ ............................................................................................................. 14
1.6. Η ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ ως ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΚΟΛΛΑΣ ...................................................... 17
1.6.1. Συγκολλητικές Ουσίες και Ξύλο............................................................. 18
1.6.1.1. Συγκολλητική Ουσία Φαινόλης- Φορµαλδεΰδης ............................... 19
1.6.1.2. Συγκολλητική ουσία Ουρίας- Φορµαλδεΰδης ................................... 19
1.6.1.3. Συγκολλητική ουσία Μελαµίνης- Φορµαλδεΰδης: ............................ 20
1.6.1.4. Συγκολλητική ουσία Μελαµίνης – Ουρίας - Φορµαλδεΰδης: ........... 20
1.6.1.5. Συγκολλητική ουσία Ρεσορσινόλης- Φορµαλδεΰδης ........................ 20
1.6.2. Παρουσία της Φορµαλδεΰδης στην Αγορά .............................................. 21
1.6.3. Η Χρήση της Φορμαλδεΰδης στο Ξύλο και στα Έπιπλα ............................ 21
1.6.3.1. Λαμίνες υψηλής πίεσης – HPL / high-pressure laminate ................... 22
1.6.3.2. Φαινολικά πάνελ ................................................................................ 23
1.6.3.3. Πάνελ μελαμίνης/Πάνελ TFM /Thermally fused melamine ............... 23
1.6.3.4. Φυσικός καπλαμάς ξύλου /ημί-μασιφ ............................................... 24
1.6.3.5. Θερμοπλαστικά φύλλα/φόϊλ PVC / /RTF – rigid thermoformable foils
.......................................................................................................................... 25
1.6.3.6. Υψηλής στιλπνότητας επιφάνειες ABS ............................................... 26
1.6.3.7. Τυπωμένα φύλλα χαρτιού χαμηλού βάρους (φόϊλ) - light basis weight
papers .............................................................................................................. 27
2. ΕΚΛΥΣΗ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ.................................................................................... 28
2.1. ΠΗΓΕΣ ΕΚΛΥΣΗΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ σε ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ......................... 28
2.1.1. Άλλες πηγές έκλυσης φορμαλδεΰδης: ...................................................... 31
2.2. ΠΗΓΕΣ ΕΚΛΥΣΗΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ σε ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ.......................... 32
2.2.1. Ποσοστά έκλυσης φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους............... 34
2.3. ΕΚΛΥΣΗ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ από ΣΥΓΚΟΛΛΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ .............. 35
2.3.1 Παράγοντες που επηρεάζουν το ποσοστό έκλυσης .................................. 36
2.3.2. Τρόποι περιορισμού του ποσοστού έκλυσης ........................................... 39
2.3.3. Τρόποι περιορισμού της Έκθεσης ............................................................. 42
2.3.4. Μέθοδοι μέτρησης ποσοστού έκλυσης φορμαλδεΰδης .......................... 45
2.3.4.1. Μέθοδοι μέτρησης της έκλυσης σε εργοστάσια παραγωγής
συγκολλητικών προϊόντων. ............................................................................. 45
2.3.4.2. Μέθοδοι μέτρησης της έκλυσης σε παραγμένα συγκολλημένα
προϊόντα .......................................................................................................... 46
3. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην ΥΓΕΙΑ του ΑΝΘΡΩΠΟΥ ............................................................. 51
3.1. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην ΥΓΕΙΑ των ΧΡΗΣΤΩΝ από την ΕΚΛΥΣΗ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
ΞΥΛΟΥ σε ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ...................................................................................... 51
3.1.1. Εισπνοή (αναπνοή) .................................................................................... 52
3.1.2. Οφθαλμική επαφή ..................................................................................... 53
3.1.3. Δερματική επαφή ...................................................................................... 53
3.1.4. Κατάποση ................................................................................................... 54
3.2. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην ΥΓΕΙΑ των ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ σε ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΣΥΓΚΟΛΛΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ................................................................................. 54
3.2.1. Συμπτώματα έκθεσης στην φορμαλδεΰδη ............................................... 54
3.2.2. Χρονικές Επιπτώσεις .................................................................................. 55
4. ΔΙΕΘΝΗΣ και ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ............................................................... 56
4.1. ΠΡΟΤΥΠΑ ........................................................................................................... 56
4.2. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ...................................................................................................... 56
4.2.1. Πιστοποιητικά ............................................................................................ 57
4.2.2. Μέθοδοι Ταυτοποίησης ............................................................................ 58
4.3. ΜΕΘΟΔΟΙ και ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ από τη ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ σε ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΠΙΠΛΩΝ .............................................................................................. 60
4.3.1. Μέτρα πρώτων βοηθειών ......................................................................... 60
4.3.2. Σημαντικότερα συμπτώματα και επιδράσεις, άμεσες ή μεταγενέστερες 61
4.3.3. Μέτρα για καταπολέμηση πυρκαγιάς ....................................................... 61
4.3.4. Μέτρα για την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης ...................................... 62
4.3.5. Μέτρα για την πρόληψη πυρκαγιάς και την αποφυγή της δημιουργίας
αερολυμάτων και σκόνης .................................................................................... 63
4.3.6. Μέτρα ατομικής προστασίας (προσωπικός εξοπλισμός ασφαλείας) ...... 64
4.3.7. Έλεγχοι περιβαλλοντικής έκθεσης ............................................................ 66
4.4. ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ ΟΡΙΑ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΕΚΛΥΣΗΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ στα ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ .................................................................................................... 67
5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ............................................................... 72
6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ............................................................................. 93
7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ........................................................................................................ 99
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ..................................................................................... 102
Φορμαλδεΰδη
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι ο άνθρωπος περνά ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στον χώρο
της εργασίας του. Το εκάστοτε εργασιακό περιβάλλον αποτελείται από όλους τους
παράγοντες που μπορεί να καθορίζουν τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας. Στους
παράγοντες αυτούς εμπεριέχονται και αυτοί, οι οποίοι μπορούν να χαρακτηριστούν ως
επικίνδυνοι, ακόμα και ως απειλή και εγκυμονούν πιθανούς κινδύνους για ανεπιθύμητες
επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. («Εργατικά Ατυχήματα στην
Ελλάδα». Γ. Καλφακάκου, Έκδοση Τμ. Πολ. Μηχανικών Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ.,
Θεσ/νίκη, 1982)
Οι συνθήκες εργασίας διαφέρουν αναλόγως του περιβάλλοντος, στο οποίο
καλείται να προσφέρει κάθε φορά ο εργαζόμενος τις υπηρεσίες του. Οι επιχειρήσεις
επεξεργασίας και παραγωγής προϊόντων ξύλου αποτελούν έναν ιδιαίτερο κλάδο
εργασίας, όπου ο απασχολούμενος σε αυτές έρχεται αντιμέτωπος με πολλούς και
διαφόρους κινδύνους που απειλούν την υγεία του.
Για μια επιτυχημένη πορεία των επιχειρήσεων ξύλου, όπως αναφέρει και ο Δρ.
Σωτήριος Καραστεργίου, θα πρέπει να εξασφαλίζονται κάποιοι στόχοι. Την πρώτη και
σημαντικότερη θέση σε αυτή τη λίστα των στόχων κατέχει η Ασφάλεια των εργαζομένων
και των εγκαταστάσεων. Βασικό μέλημα εργαζομένων και συντελεστών των επιχειρήσεων
είναι να κατανοήσουν τα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, που πρέπει να λαμβάνονται κατά
την κατεργασία του ξύλου και των άλλων προϊόντων. (Καραστεργίου, 2003)
Σε μια επιχείρηση ξύλου η επένδυση στην

εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων στον τομέα
την υγείας και ασφάλειας στον χώρο εργασίας κρίνεται
απαραίτητη και ιδιαιτέρως συμφέρουσα, αν αναλογιστεί
κανείς τα οφέλη που μπορεί να επιφέρει για αμφότερους:
εργαζομένους και εργοδότες. Αφ’ ενός μεν η
ευαισθητοποίηση των εργαζομένων σε σχετικά θέματα
συντελεί στην αποφυγή και στη μείωση των εργατικών Εικόνα 0.1
ατυχημάτων, αλλά και στην αποφυγή της επιβάρυνσης της
υγείας, λόγω πλημμελούς τήρησης των μέτρων προστασίας, αφ’ ετέρου δε το προσωπικό
6
της επιχείρησης συμβάλλει αποτελεσματικότερα στην εξέλιξη αυτής, βοηθώντας την να

γίνει πιο ανταγωνιστική με σαφή αύξηση ως προς την ποιοτική και την ποσοτική της
βελτίωση.
Οι κίνδυνοι με τους οποίους έρχεται αντιμέτωπος ο εργαζόμενος σε μια επιχείρηση
ξύλου ποικίλλουν.
Ένας από αυτούς τους κινδύνους που εγκυμονεί η ενασχόληση με την επεξεργασία
ξύλου και την κατασκευή επίπλων από ξύλο, είναι η έκλυση μιας πτητικής ουσίας, η οποία
εμπεριέχεται στα περισσότερα προϊόντα ξύλου, της Φορμαλδεΰδης.
Εικόνα 0.2
Πηγή: https://www.refinair.gr
Τα σύνθετα συγκολληµένα προϊόντα ξύλου (µοριοσανίδες, ινοσανίδες,

επικολλητά, κ.α.) παράγονται µε χρήση θερµοσκληρυνόµενων συγκολλητικών ουσιών,
όπως η ουρία-φορµαλδεΰδη, µελαµίνη-φορµαλδεΰδη, κ.α., και εκλύουν, τόσο κατά την
παραγωγή τους όσο και κατά τη διάρκεια χρησιµοποίησής τους ως τελικά προϊόντα,
ποσοστά ελεύθερης φορµαλδεΰδης (Γρηγορίου, 2002). Από τις δεκαετίες του ’70 και του
’80 έχει αναγνωριστεί ότι τα προϊόντα αυτά αποτελούν τις κυριότερες πηγές έκλυσης
φορµαλδεΰδης σε οικιακούς και εργασιακούς χώρους (Μαντάνης, 2007).
7
1. ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ
1.1. ΟΡΙΣΜΟΣ της ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ
1.1.1. Ετυμολογία Ονομασίας
Η φορμαλδεΰδη εκ μεταφοράς της γερμανικής λέξης Formaldehyd (λατ. Formica =
μυρμήγκι + aldehyde < al-cohol > αφυδρογονωμένη αλκοόλη) (Μπαμπινιώτης, 2002)
ονομάζεται αλλιώς και Μεθανάλη κυρίως ή οξείδιο του μεθυλενίου ή μεθυλαλδεΰδη ή
μυρμηγκική αλδεΰδη. (Γ. Καλέντζης, 2011)
1.1.2. Τι είναι η Φορμαλδεΰδη;

Η Φορμαλδεΰδη είναι μια Οργανική Χημική Ένωση,
η οποία ανήκει και αποτελεί τον κυριότερο
εκπρόσωπο στην κατηγορία των λιπαρών αλδεϋδών
και περιέχει άνθρακα, οξυγόνο και υδρογόνο.
Αποτελεί το πρώτο και το πιο απλό µέλος της
κατηγορίας αυτής. (Καλέντζης Γ., 2011). Ο χημικός
της τύπος είναι CH2O (HCHO) και η στερεοχημική
διάταξή της (δομή) είναι η παρακάτω:
Εικόνα 1.1
1.1.3. Μορφές Φορμαλδεΰδης

➢ Στη Φύση
Η φορμαλδεΰδη ως αέρια ουσία είναι απανταχού παρούσα στη φύση και από τα πιο
διαδεδομένα μόρια σε όλο το σύµπαν. Έχει εντοπιστεί, έπειτα από φασματοσκοπική
ανάλυση, σε ουρές κομητών, στους οποίους από το 25% της οργανικής σκόνης που
περιέχουν, το 4% είναι φορμαλδεΰδη. (European Chemical Industry Council). Εικάζεται ότι
η εμφάνιση της φορμαλδεΰδης στη γη κάλλιστα θα μπορούσε να οφείλεται είτε στους
κομήτες είτε σε αστρική σκόνη.
Ως μια απλή, φυσική ουσία απαντάται σε όλες τις οργανικές μορφές ζωής, σε
δέντρα, φρούτα, λαχανικά, ψάρια, φυτά και ζώα, επομένως και σε ανθρώπους. Παρά την
παρουσία της σε όλες τις οργανικές μορφές ζωής, δεν συσσωρεύεται στο περιβάλλον,
αλλά όπως είναι σε αέρια μορφή, πολύ γρήγορα διασπάται από το φως του ήλιου. Λέγεται
8
ότι έχει πολύ µικρό χρόνο «ημιζωής» αυτόν της μιας ώρας. Επομένως, κατά τη διάρκεια
μιας ώρας, η ποσότητα φορμαλδεΰδης που υπάρχει στο περιβάλλον μειώνεται κατά το
ήμισυ. Στο έδαφος και στο νερό διασπάται επίσης πολύ γρήγορα, αλλά αυτή τη φορά από
βακτήρια και όχι από το φως του ήλιου. (Βουλή & Γονιτσιώτη, 2007)
➢ Στον Άνθρωπο
Στο σώμα των ανθρώπων η φορμαλδεΰδη είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη πρωτεϊνών
DNA και αποτελεί φυσιολογικό συστατικό του αίματος. Για άλλη μια φορά, ωστόσο, δεν
συσσωρεύεται και διασπάται γρήγορα με μεταβολική διαδικασία με χρόνο ημιζωής
περίπου ένα λεπτό. Επειδή το σώμα έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση της
φορμαλδεΰδης, είναι καλά εξοπλισμένο, για να χειρίζεται επιπλέον πρόσληψη
φορμαλδεΰδης από εξωτερικές πηγές. Το μεγαλύτερο μέρος του εκπνέεται από το σώμα
στην αναπνοή μας και τα υπόλοιπα διασπώνται από φυσιολογικές μεταβολικές
διαδικασίες. (European Chemical Industry Council)
➢ Στο Εργαστήριο
Η χημικά καθαρή μεθανάλη υπό κανονικές
συνθήκες περιβάλλοντος, θερμοκρασία 25° C και
υπό πίεση 1atm, έχει τη μορφή ενός άχρωμου και
εύφλεκτου αερίου με χαρακτηριστική έντονη και
ερεθιστική οσμή (Wikipedia), εξαιρετικά
ευδιάλυτη στο νερό, την αιθανόλη και άλλους
πολικούς διαλύτες (Γρηγορίου, 2002).
Σε υγρή μορφή η μεθανάλη εμφανίζεται
στα εμπορικά υδατικά διαλύματα φορμαλδεΰδης, Εικόνα 1.2 Εγκέφαλος συντηρημένος στη
Φορμόλη
τα ονομαζόμενα «φορμόλη» ή «φορμαλίνη», που
χρησιμοποιούνταν τα παλαιότερα χρόνια ως απολυμαντικά, αλλά και για τη διατήρηση
βιολογικών δειγμάτων έως και σήμερα.
Ως προϊόν ατελούς καύσης των υλικών που περιέχουν άνθρακα, μπορεί να
ανιχνευτεί στον καπνό από πυρκαγιές δασών (Βουλή & Γονιτσιώτη, 2007), από εξατμίσεις
αυτοκινήτων που είναι και η μεγαλύτερη πηγή εκπομπής της HCHO στο περιβάλλον, από
κλιβάνους, αλλά και από τον καπνό των τσιγάρων.
9
Η μεθανάλη αποτελεί πρόδρομη ένωση πολλών άλλων ενώσεων, κυρίως

διαφόρων ρητινών για επικαλύψεις.
➢ Στο ξύλο
Το ξύλο, ως φυσικό υλικό, περιέχει κάποια ποσότητα φορμαλδεΰδης, η οποία μπορεί να
απελευθερωθεί π.χ. κατά τη θερμική επεξεργασία. Ωστόσο, τα επίπεδα εκπομπών
εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως είδη, περιεχόμενο υγρασίας, εξωτερική
θερμοκρασία ή χρόνος αποθήκευσης.
1.2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

1.2.1. Η Ιστορία της Ανακάλυψης της Φορμαλδεΰδης
1859: Η φορμαλδεΰδη αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1859

από τον Ρώσο χημικό Alexander Mikhailovich Butlerov, όταν την
ανακάλυψε τυχαία, προσπαθώντας να συνθέσει μεθυλενογλυκόλη.
1868: Ωστόσο, η φορμαλδεΰδη δεν ταυτοποιήθηκε οριστικά
μέχρι το 1868, όταν ο Αύγουστος Wilhelm von Hofmann, καθηγητής
Εικόνα 1.3
Χημείας και διευθυντής του εργαστηρίου του Πανεπιστημίου του
Βερολίνου, ξεκίνησε να καθορίζει σαφώς τόσο τη δομή όσο και την
ταυτότητα της φορμαλδεΰδης. Η μέθοδος που χρησιμοποίησε ο
Hoffman για την ταυτοποίηση της φορμαλδεΰδης, με τη χρήση του
αέρα και μίγματος μεθανόλης, έθεσε τα θεμέλια για τη σύγχρονη
διαδικασία της παραγωγής της.
Το εν λόγω µίγµα ο Hofmann το πέρασε πάνω από ένα
λευκόχρυσο σπιράλ ως καταλύτη, µε αποτέλεσµα την οξείδωση της Εικόνα 1.4
μεθανόλης στους 600ο C περίπου, µέχρι τελικά να αποµονωθεί και να

ταυτοποιηθεί το 1892 από τον Friedrich von Stradonitz. Για την οξείδωση της µεθανόλης,
χρησιµοποιούσαν τον καταλύτη µετάλλων (ασήµι στη σηµερινή εποχή αντί του χαλκού
παλαιότερα), ή τον καταλύτη µεταλλικών οξειδίων. Παρόµοιες µέθοδοι παραγωγής
χρησιµοποιούνται σε πολλές χώρες παγκοσµίως. Ακόµη ένας τρόπος παραγωγής είναι με τη
χρήση ατµών µεθυλικής αλκοόλης, αναµεµιγµένης µε αέρα καταλύτη (κωκ). (European
Chemical Industry Council)
10
1.2.2. Εμπορική Παραγωγή Φορμαλδεΰδης

1880’s: Η εμπορική παραγωγή της φορμαλδεΰδης ξεκίνησε στη Γερμανία την
δεκαετία του 1880 και ακολουθήθηκε από το Βέλγιο, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες
στις αρχές του 1900. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η φορμαλδεΰδη
χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως υλικό ταρίχευσης ή ως ιατρικό συντηρητικό, αλλά αυτές οι
πρώτες χρήσεις αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 1% των συνολικών πωλήσεων
φορμαλδεΰδης σήμερα. Αρχικά κατασκευάστηκε σε μικρές ποσότητες (5-20 κιλά) για
χρήση σε μερικά εργοστάσια και πανεπιστημιακά εργαστήρια, αλλά οι βελτιώσεις στη
διαδικασία κατασκευής οδήγησαν τελικά σε μεγαλύτερη παραγωγή της.
1907: Η ζήτηση για φορμαλδεΰδη είχε αυξηθεί
σταθερά τον περασμένο αιώνα, λόγω των εξελίξεων στην
επιστήμη και την τεχνολογία που οδήγησαν στην
ανακάλυψη μιας ευρείας ποικιλίας εφαρμογών, για τις
οποίες η φορμαλδεΰδη αποτελεί βασικό δομικό στοιχείο.
Για παράδειγμα, το 1907 ένας Βέλγος χημικός, ο Δρ. Leo
Εικόνα 1.5
Baekeland, χρησιμοποίησε μια ρητίνη φαινολικής
φορμαλδεΰδης, για να δημιουργήσει τον Βακελίτη, ένα σκληρό χυτεύσιμο πλαστικό που
γενικά θεωρείται ως το πρώτο συνθετικό πολυμερικό υλικό.
1930: Αναπτύχθηκε ραγδαία η παραγωγή αµινοπλαστών και στα µέσα του 20ου
αιώνα αποτελούσαν τη συνηθέστερη συγκολλητική ουσία για τη συγκόλληση προϊόντων
ξύλου (Παπαθέου Ε. 2010).
1940: Η πρώτη μοριοσανίδα εμπορικής ποιότητας κατασκευάστηκε σε εργοστάσιο
στη Βρέμη της Γερμανίας τη δεκαετία του 1940 και ξεκίνησε μια επανάσταση στη
βιομηχανία κατασκευών και επίπλων. (European Chemical Industry Council)
2010: Οι εμπορικές εφαρμογές για φορμαλδεΰδη συνεχίζουν να αυξάνονται τόσο,
ώστε το 2010 περισσότεροι από 3,6 εκατομμύρια τόνοι φορμαλδεΰδης παρήχθησαν από
ευρωπαίους κατασκευαστές σε 22 από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ για χρήση σε διάφορες
βιομηχανίες. Η ετήσια παγκόσµια παραγωγή της εκτιµάται στους 21 εκατοµµύρια τόνους,
εκ των οποίων η µισή ποσότητα, καθώς και η πλειονότητα αυτής που παράγεται στην Ε.Ε.,
μετατρέπεται σε ρητίνες (Παπαθέου Ε., 2010), επειδή η φορμαλδεΰδη έχει εξαιρετικές
συγκολλητικές και δεσμευτικές ιδιότητες.
11
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός

φορμαλδεΰδης μετά την Ασία, παράγοντας περίπου το 30% της παγκόσμιας παραγωγής.
(European Chemical Industry Council). Η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός
φορμαλδεΰδης στην ΕΕ, ακολουθούμενη από την Ιταλία, την Ισπανία, τις Κάτω Χώρες και
το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα έσοδα από τις πωλήσεις χημικών με βάση την φορμαλδεΰδη
στην Ε.Ε. είναι περίπου 9,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
1.3. ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Η φορμαλδεΰδη αποτελεί ένα σημαντικό βιομηχανικό προϊόν που απαντάται σε
περισσότερους από πενήντα βιομηχανικούς κλάδους, κυρίως υπό μορφήν υδατικών
διαλυμάτων και ρητινών. Μέχρι τώρα σπάνια χρησιμοποιήθηκαν υποκατάστατα
φορμαλδεΰδης, δεδομένου ότι είναι συνήθως ακριβότερα και επιπλέον δεν έχει ελεγχθεί
πλήρως η καταλληλότητα αυτών, ιδιαιτέρως ως προς την τοξικότητά τους.
Τρεις τρόποι παραγωγής της μεθανάλης απαντώνται κυρίως: (Wikipedia)

I. Βιομηχανική Παραγωγή
Ο κύριος τροφοδότης για την παρασκευή φορμαλδεΰδης είναι το μεθάνιο, το
οποίο μπορεί να οξειδωθεί παρουσία καταλυτών, ακολουθώντας μια διεργασία τριών
σταδίων: (Καλέντζης Γ., 2011)
• Αναμόρφωση με ατμό του μεθανίου προς παραγωγή αερίου σύνθεσης
• Σύνθεση της μεθανόλης σε υψηλές πιέσεις
• Οξειδωτική αφυγρογόνωση της μεθανόλης προς φορμαλδεΰδη
Η μεθανάλη ή φορμαλδεΰδη παράγεται βιομηχανικά (σχεδόν αποκλειστικά) για το
εμπόριο με καταλυτική οξείδωση της μεθανόλης, (CH3OH) μέσω της διαδικασίας του
μεταλλικού οξειδίου ή της διαδικασίας του
αργύρου. Η μεθανόλη που χρησιμοποιείται,
πρέπει να είναι υψηλού βαθμού καθαρότητας,
διότι οι ατυχείς προσμείξεις «δηλητηριάζουν»
τους καταλύτες (Wikipedia). Ένας καταλύτης
χρησιμοποιείται για τη δημιουργία αντίδρασης Εικόνα 1.6
μεταξύ μεθανόλης και οξυγόνου σε υψηλή
12
θερμοκρασία που δημιουργεί φορμαλδεΰδη και νερό. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενοι

καταλύτες είναι ο άργυρος (Ag) ή κάποιο οξείδιο μετάλλου, όπως οξείδιο του σιδήρου
(FeO) σε μίγμα με οξείδια βανάδιου (V) και μολυβδαίνιου (Mo). Η αντίδραση μεταξύ
μεθανόλης και οξυγόνου παράγει θερμότητα, η οποία χρησιμοποιείται για την παραγωγή
ατμού:
CH3OH + ½ O2 → H2CO + H2O + θερμότητα
Το αέριο μείγμα (αέρας, φορμαλδεΰδη και ατμός) ψύχεται και αποστέλλεται σε έναν
απορροφητή όπου η φορμαλδεΰδη απορροφάται από νερό για να παραχθεί ένα υδατικό
διάλυμα.
II. Εναλλακτικές Μέθοδοι
• Με μερική οξείδωση μεθανόλης
• Με έμμεση μερική αναγωγή μεθανικού οξέος
• Με οζονόλυση αιθενίου
• Με επίδραση υπεριωδικού οξέος σε 1,2-αιθανοδιόλη
III. Με Πυρόλυση Μεθανικού Ασβεστίου
Η φορμαλδεΰδη παράγεται συνήθως κοντά στο σημείο κατανάλωσης, επειδή δεν μπορεί
εύκολα να μεταφερθεί σε μεγάλες ποσότητες, διότι ενδέχεται να δημιουργηθούν
προβλήματα σταθερότητας κατά την μεταφορά (Καλέτζης Γ., 2011)
1.4. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
1.4.1. Φυσικές Ιδιότητες
Υπό κανονικές συνθήκες η Μεθανάλη (Φορμαλδεΰδη) είναι άχρωμο και εύφλεκτο
αέριο, με έντονη αποπνικτική οσμή που θυµίζει καµένο ξύλο. Χαρακτηρίζεται ως αρκετά
τοξική και προκαλεί ερεθισμούς στο δέρμα και στα μάτια. Έχει σημείο βρασμού τους -
21οC. Είναι εξαιρετικά πολική ένωση και είναι διαλυτή στο νερό, στην ακετόνη, στο
βενζόλιο και στην αιθανόλη. Η υγρή και η αέρια φορμαλδεΰδη πολυμερίζεται εύκολα σε
χαμηλές θερμοκρασίες (μέχρι 80ο C).
Ο πολυμερισμός της είτε στην αέρια είτε στην υγρή φάση επηρεάζεται από την
πίεση, από την υγρασία και από μικρές ποσότητες μυρμηγκικού οξέος.
13
Είναι εύκολα βιοαποικοδομήσιμη στο έδαφος, λόγω του ότι ο συντελεστής

εδαφολογικής προσρόφησης είναι πολύ χαμηλός, η διύλισή της μέσα στο έδαφος είναι
αρκετά εύκολη, αλλά και λόγω του ότι η κινητικότητά της στο έδαφος είναι πολύ υψηλή.
1.4.2. Χημικές Ιδιότητες και Παράγωγα

Η φορμαλδεΰδη είναι μια από τις πιο δραστικές οργανικές ενώσεις. Διαθέτει τις
γενικές χημικές ιδιότητες των αλδεϋδών, αλλά είναι η πιο δραστική από όλες. Για
παράδειγμα, μπορεί να οξειδωθεί ταχύτερα από το ατμοσφαιρικό οξυγόνο,
σχηματίζοντας μεθανικό οξύ (Wikipedia). Στους 150ο C υπόκειται σε ετερογενή
αποσύνθεση σχηματίζοντας κυρίως μεθανόλη και διοξείδιο του άνθρακα. Ωστόσο, πάνω
από τους 450ο C έχει την τάση να αποσυντίθεται σε μονοξείδιο του άνθρακα και υδρογόνο.
Μέταλλα, όπως λευκόχρυσος, χαλκός, χρώμιο και αλουμίνιο καταλύουν την αντίδραση
σχηματισμού μεθανόλης, μυρμηγκικού οξέος, διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου.
Μεθανόλη και άλλοι σταθεροποιητές (μελαμίνες) προστίθενται στα υδατικά
διαλύματα φορμαλδεΰδης του εμπορίου, για να αποτρέψουν τον πολυμερισμό της.
Η μεθανάλη αποτελεί δομική μονάδα για τη σύνθεση πολλών άλλων ενώσεων με ειδική
και βιομηχανική σημασία. Είναι ένα καλό ηλεκτρονιόφιλο αντιδραστήριο, λαμβάνοντας
μέρος σε αντιδράσεις ηλεκτρονιόφιλης υποκατάστασης σε αρωματικές ενώσεις, αλλά και
ηλεκτρονιόφιλης προσθήκης σε αλκένια και αρωματικές ενώσεις.
1.5. ΧΡΗΣΕΙΣ
Η φορµαλδεΰδη, ως µια σηµαντική χηµική ουσία, διαδραµατίζει έναν πολύ

καθοριστικό ρόλο σε ένα ευρύ φάσµα εφαρµογών. Τα οφέλη της έχουν βελτιώσει τη ζωή
του ανθρώπου για περισσότερο από έναν αιώνα. Κεντρικό ρόλο έπαιξε στην δεκαετία του
1960 στην υπηρεσία της καταπολέμησης της πολιοµυελίτιδας με την ανακάλυψη ενός
εμβολίου από τον Jonas Salk, το οποίο σκοπό είχε την ενδυνάµωση του ανοσοποιητικού
συστήµατος ενάντια σε έναν ιό που µέχρι τότε είχε προκαλέσει αναπηρίες σε πολλούς
ανθρώπους και σε χιλιάδες άλλες περιπτώσεις,τον θάνατο.
14
Έως και σήμερα η φορµαλδεΰδη

χρησιμοποιείται ως συστατικό στην παραγωγή
εµβολίων, τα οποία παρέχουν προστασία ενάντια σε
τουλάχιστον 400 διαφορετικές ασθένειες, όπως η
χολέρα, η πανούκλα, η ηπατίτιδα Α, ο τέτανος κ.α.
Εικόνα 1.7
Λόγω των βιοκτόνων και μυκητοκτόνων της
ιδιοτήτων ως συστατικό πολλών φαρμακευτικών ειδών συντελεί στην αποτροπή του
κινδύνου δηµιουργίας βακτηριακών ή µυκητιακών µολύνσεων. Η ιατρική χρήση της
επεκτείνεται και σε άλλα προϊόντα, όπως στην
παραγωγή βαλβίδων καρδιάς, φαρµακευτικών
αντισηπτικών, επιχρισμάτων χαπιών, καλλυντικών
κ.α. (Βουλή & Γονιτσιώτη, 2007).
Βρίσκει επίσης εφαρµογή στην χαρτοβιομηχανία
και σε μεταποιητικές βιομηχανίες
Εικόνα 1.8
κλωστοϋφαντουργίας, λόγω των ιδιοτήτων της.
(Παπαθέου Ε., 2010)
Επιπλέον, χρησιμοποιείται ως συντηρητικό σε έναν μεγάλο αριθμό καταναλωτικών
προϊόντων, όπως τα καλλυντικά και τα οικιακά απορρυπαντικά.
Πολλά από τα χιλιάδες τεχνικά προϊόντα που
χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας
καλύπτοντας διάφορες ανάγκες μας απαιτούν για
την κατασκευή τους τη χρήση της φορµαλδεΰδης.
Τέτοια προϊόντα είναι τα τσιπ των Η/Υ, πίνακες
κυκλωµάτων, θερµαντικά σώµατα, κόλλες, Εικόνα 1.9
βαλβίδες και σωλήνες, ραδιόφωνα, λεωφορεία,

τρένα, αεροπλάνακ.α. Ιδιαίτερη υπήρξε η συμβολή της φορµαλδεΰδης στον τοµέα της
αυτοκινητοβιοµηχανίας, (Βουλή & Γονιτσιώτη, 2007) με την δηµιουργία ενός τυπικού
πλαστικού, που θεωρείται ένα εξαιρετικό θερµοπλαστικό υλικό µε ιδιαίτερη ευκαµψία,
ελαστικότητα, αντοχή στη διάβρωση και ανθεκτικότητα σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Επιπροσθέτως, χρησιμοποιείται ως μονωτικός αφρός πολυουρεθάνης σε μίγμα
ουρίας – φορμαλδεΰδης και ως στεγανωτικό υλικό.
15
ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ
ΟΥΡΙΑ-ΜΕΛΑΜΙΝΗ ΦΑΙΝΟΛΗ-ΡΕΣΟΡΚΙΝΗ
ΑΜΙΝΟΠΛΑΣΤΕΣ ΦΑΙΝΟΠΛΑΣΤΕΣ
Συγκολλητικές Ουσίες Βερνίκια
Συγκολλητικές Ουσίες Βερνίκια
Αφρώδη Υλικά Λειαντικά Μέσα
Λιπάσματα Συντηρητικά
Δεψικές Ύλες
Αφρώδη Μεταθετές
Υλικά Ιόντων
ΑΜΜΩΝΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ
ΕΞΑΜΕΘΥΛΟΝΟΤΕΤΡΑΜΙΝΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Μέσα Βερνίκια Γαλακτοποιητές
Σκληρυντές
Πληρώσεως
Αφρώδη Υλικά Χρωστικές
Φάρμακα Μυκητοκτόνα Ειδικές
Διαλυτικά
Συγκολλητικές
Εκρηκτικά Συντηρητικά Ουσίες
Εικόνα 1.10 Η Φορμαλδεΰδη ως Βασική Πρώτη Ύλη για τη Σύνθεση Διαφόρων Προϊόντων και οι Τομείς Εφαρμογής
των
16
Ψευδοροφή
Τοίχοι
Κουφώματα
Ντουλάπια
Καπνός Έπιπλα
Τσιγάρου
Η/Υ
Ηλεκτρικές
Συσκευές Υποπάτωμα
Καναπές
Εικόνα 1.11 Χρήση Φορμαλδεΰδης στον Οικιακό Εξοπλισμό (Καλέντζης, 2011)
1.6. Η ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ ως ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΚΟΛΛΑΣ

Έως το έτος 1930 περίπου διαθέσιμες κόλλες για συγκολλήσεις ήταν μόνον οι
φυσικές, φυτικής ή ζωικής προέλευσης. Όμως, προκειμένου να επιτευχθεί η κατασκευή
σύνθετων προϊόντων ξύλου, αυτές αντικαταστάθηκαν σχεδόν πλήρως από τις συνθετικές
συγκολλητικές ουσίες-ρητίνες, που η κατασκευή τους απαιτεί την μεγαλύτερη ζήτηση
φορμαλδεΰδης.
Η πρώτη συνθετική ρητίνη που χρησιµοποιήθηκε για την
παραγωγή συγκολλητικής ουσίας, ήταν η φαινόλη-
φορµαλδεΰδη. Στην αρχή, το 1929, εµφανίστηκε µε
µορφή λεπτών φύλλων και έπειτα από 6 χρόνια, το 1935
ως υγρό. Μια άλλη ρητίνη εµφανίστηκε το 1931 µε την
Εικόνα 1.12
ονοµασία ουρία-(καρβαµιδιο-) φορµαλδεΰδη και προς
17
το τέλος της ίδιας δεκαετίας κάνει την εµφάνισή της η µελαµίνη-φορµαλδεΰδη. Επίσης το
1943 µια άλλη ρητίνη, η ρεσορσινόλη-φορµαλδεΰδη συµβάλλει στη δηµιουργία των
συνθετικών ρητινών, οι οποίες ανήκουν κυρίως στην ομάδα των θερμοσκληρυνόμενων
ρητινών (Τσουµής, 1999).
1.6.1. Συγκολλητικές Ουσίες και Ξύλο

Οι πρώτες συγκολλητικές ουσίες που εφαρµόστηκαν αρχικά για τη συγκόλληση του ξύλου
ήταν φυτικής ή ζωικής προέλευσης, π.χ. άµυλο, κόλλες από ορό αίµατος κ.α. Στις αρχές του
19ου αιώνα η παραγωγή νέων συνθετικών ρητινών σε βιοµηχανικό επίπεδο αποτέλεσε τη
βάση της βιοµηχανικής παραγωγής µιας σειράς νέων προϊόντων ξύλου µε µορφή πλάκας,
δηλ. των αντικολλητών, µοριοπλακών, ινοπλακών και άλλων επικολλητών κατασκευών από
συµπαγές ξύλο (Τσουµής, 1999).
Τα πλεονεκτήματα των συνθετικών συγκολλητικών ουσιών έναντι των φυσικών,
συνοψίζονται στα εξής: (Γρηγορίου, 2009)
✓ Με την χρησιμοποίηση μεγάλων ποσοτήτων των διαθέσιμων χημικών πρώτων
υλών παράγονται συνθετικές συγκολλητικές ουσίες σταθερής ποιότητας
✓ Με κατάλληλη επιλογή των πρώτων υλών είναι δυνατόν να επηρεασθούν σε
επιθυμητή κατεύθυνση οι ιδιότητές τους (το ιξώδες, η διάρκεια αποθήκευσης, η
ανθεκτικότητα στην επίδραση μη βιολογικών – χημικά αντιδραστήρια, νερό – και
βιολογικών - μύκητες, βακτήρια – παραγόντων)
✓ Οι χημικώς συντιθέμενες συγκολλητικές ουσίες είναι οικονομικότερες, επειδή
συνήθως παράγονται σε μαζική παραγωγή
Εικόνα 1.13 Εικόνα 1.14
18
1.6.1.1. Συγκολλητική Ουσία Φαινόλης- Φορµαλδεΰδης

Οι ρητίνες αυτές ανήκουν στην κατηγορία των φαινολοπλαστών και η παραγωγή
τους ξεκίνησε το 1930. Σήμερα αποτελούν την πιο κοινή ρητίνη για την παραγωγή
αντικολλητών και επικολλητών προϊόντων ξύλου, και µοριοπλακών που πρόκειται να
χρησιµοποιηθούν σε συνθήκες υψηλής υγρασίας (Γρηγορίου, 2002)
Οι δεσµοί της φαινόλης-φορµαλδεΰδης είναι αρκετά ισχυροί και εφόσον η
συγκόλληση είναι επιτυχής, οι δεσµοί έχουν µεγάλη µηχανική αντοχή σε συνθήκες
χρήσης, σε µεταβολές θερµοκρασίας και είναι ανθεκτικοί σε προσβολές από µύκητες και
µικροοργανισµούς. Το κύριο µειονέκτηµα αυτής της συγκολλητικής ουσίας είναι το
σκούρο χρώµα των δεσµών. Επίσης, υπό ορισµένες συνθήκες είναι πιθανή η έκλυση
ελεύθερης φορµαλδεΰδης και φαινόλης (Τσουµής,1999, Γρηγορίου, 2002).
1.6.1.2. Συγκολλητική ουσία Ουρίας- Φορµαλδεΰδης

Οι ρητίνες αυτές είναι οι πιο διαδεδοµένες συγκολλητικές ουσίες για την παραγωγή
σύνθετων προϊόντων ξύλου. Η βιοµηχανική παραγωγή της ουρίας-φορµαλδεΰδης
ξεκίνησε στις αρχές του 1930 και παρουσίασε ραγδαία ανάπτυξη.
Το 61% της συνολικής παραγωγής χρησιµοποιείται για την παραγωγή µοριοσανίδων, το
27% για ινοσανίδες µέσης πυκνότητας, το 5% για αντικολλητά και το 7% για επικολλητή
ξυλεία. (Παπαθέου Ε., 2010)
Η διαδεδοµένη χρήση της ουρίας-φορµαλδεΰδης στη συγκόλληση ξύλου οφείλεται σε µια
σειρά πλεονεκτηµάτων που παρουσιάζει (Τσουµής, 1999, Γρηγορίου, 2002).
✓ Χαµηλό κόστος
✓ Ευκολία χρήσης σε διάφορες συνθήκες συγκόλλησης
✓ Χαµηλές συνθήκες συγκόλλησης
✓ Αντοχή σε µικροοργανισµούς και τριβή
✓ Πολύ καλές θερµικές ιδιότητες
✓ ∆ιαλυτότητα σε νερό
✓ Είναι άχρωµη
19
1.6.1.3. Συγκολλητική ουσία Μελαµίνης- Φορµαλδεΰδης:

Η συγκολλητική ουσία αυτή ανήκει, όπως και η ουρία – φορµαλδεΰδη, στην
κατηγορία των αµινοπλαστών. Η χηµική δοµή της µελαµίνης προσδίδει µεγαλύτερη
δραστικότητα στη συγκολλητική ουσία. Ωστόσο, η κόλλα αυτή µειονεκτεί λόγω του
υψηλού κόστους της και της περιορισµένης διάρκειας αποθήκευσης.
Τα πλεονεκτήµατα που παρουσιάζει η συγκολλητική ουσία µελαµίνης-
φορµαλδεΰδης σε σχέση µε αυτή της ουρίας φορµαλδεΰδης σύμφωνα με τους Τσουμή
και Γρηγορίου, είναι ότι:
✓ η σκλήρυνση πραγµατοποιείται σε µικρότερες θερµοκρασίες 90-140ο C χωρίς
καταλύτη
✓ τα συγκολληµένα προϊόντα ξύλου εκλύουν µικρότερα ποσοστά φορµαλδεΰδης
✓ οι δεσµοί της συγκολλητικής ουσίας είναι ανθεκτικότεροι στην επίδραση νερού
ή υγρασίας από ό,τι της ουρίας- φορµαλδεΰδης
1.6.1.4. Συγκολλητική ουσία Μελαµίνης – Ουρίας - Φορµαλδεΰδης:

Είναι δυνατό να παραχθούν θερµοσκληρυνόµενες συγκολλητικές ουσίες µε τη
συνδυασμένη χρήση ουρίας - µελαµίνης - φορµαλδεΰδης. Η κόλλα αυτή, παρ’ ότι
ανακαλύφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’30, άρχισε να χρησιµοποιείται για πρώτη
φορά το 1980 στην Φινλανδία ως συγκολλητική ουσία στα επικολλητά. Εδώ και τρεις
περίπου δεκαετίες χρησιμοποιείται για την παραγωγή επικολλητών, µοριοπλακών,
ινοπλακών µέσης πυκνότητας και άλλων προϊόντων ξύλου. Παρουσιάζει αρκετά ισχυρούς
δεσµούς και σχετικά μεγάλη αντοχή σε υγρασία. Χρησιμοποιείται κυρίως για τη βελτίωση
της ανθεκτικότητας των µοριοπλακών σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, λόγω της υψηλής
σταθερότητας κατά της υδρόλυσης. (Παπαθέου Ε., 2010)
1.6.1.5. Συγκολλητική ουσία Ρεσορσινόλης- Φορµαλδεΰδης

Οι συγκεκριµένες συγκολλητικές ουσίες παράγονται µε πολυµερισµό ρεσορσινόλης
(παράγωγο βενζολίου) και φορµαλδεΰδης χωρίς παρουσία καταλύτη.
Οι δεσµοί της ρητίνης ρεσορσινόλης – φορµαλδεΰδης είναι ανθεκτικοί σε
µεταβαλλόµενες κλιµατικές συνθήκες, βρασµό, επίδραση µυκήτων και µικροοργανισµών
και επίδραση χηµικών ουσιών (οξέα, βάσεις, διαλύτες). Ωστόσο το κόστος τους είναι
20
αρκετά υψηλό. Για τον λόγο αυτόν χρησιµοποιείται µόνον σε περιπτώσεις, όπου δεν είναι
δυνατή η συγκόλληση µε θέρµανση σε υψηλές θερµοκρασίες και κυρίως στην παραγωγή
επικολλητού ξύλου (Τσουµής, 1999, Γρηγορίου, 2002).
1.6.2. Παρουσία της Φορµαλδεΰδης στην Αγορά

(Βουλή & Γονιτσιώτη, 2007)
Η φαινόλη-φορµαλδεΰδη προσφέρεται ως παχύρευστο υγρό µε σκοτεινό ερυθρό
χρώµα, σε εµποτισµένα φύλλα χαρτιού (Film) και σε σκόνη.
Η ουρία-φορµαλδεΰδη στην αγορά είναι διαθέσιµη και αυτή ως υγρό, σκόνη και
σε µορφή εµποτισµένων φύλλων χαρτιού.
Η µελαµίνη-φορµαλδεΰδη προσφέρεται στην αγορά µε μορφή υδατοδιαλυτής
σκόνης, διότι σε υγρή µορφή η αποθήκευσή της είναι δύσκολη, καθώς επίσης και σε
µορφή εµποτισµένου φύλλου χαρτιού.
Η ρεσορσινόλη-φορµαλδεΰδη είναι διαθέσιμη σε υγρή µορφή µε σκοτεινό κόκκινο
χρώµα και θερµοκρασία σκλήρυνσης µε ευρύ φάσµα 5ο έως 100οC.
1.6.3. Η Χρήση της Φορμαλδεΰδης στο Ξύλο και στα Έπιπλα

Η φορμαλδεΰδη, όπως έχει ήδη αναφερθεί, αποτελεί ένα βασικό συστατικό των
συγκολλητικών ουσιών - ρητινών, οι οποίες χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των
σύνθετων συγκολλημένων προϊόντων, όπως κόντρα πλακέ, μοριοσανίδες και ινοσανίδες,
αλλά και στην κατασκευή επίπλων, ντουλαπιών κ.α.
Η βιομηχανία ξύλου είναι ένας σημαντικός καταναλωτής συγκολλητικών ουσιών
με βάση την φορμαλδεΰδη, μιας και παραδοσιακά οι ρητίνες αυτές χρησιμοποιήθηκαν ως
κόλλες ξύλου, λόγω των πολλαπλών οφελών τους, όπως:
➢ η καλή εμφάνιση, λόγω του άχρωμου, όταν εφαρμόζεται σε ξύλο
➢ η καλή απόδοση, οι ιδιότητες αντοχής πληρούν τα απαιτούμενα πρότυπα
➢ η γρήγορη σκλήρυνση, ως θερμοσκληρυνόμενα πολυμερή μπορεί να εφαρμοστεί
θερμότητα για ταχύτερη σκλήρυνση και
➢ η οικονομία, η πρώτη ύλη είναι αρκετά φθηνή και διανέμεται παντού, επομένως
μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλης κλίμακας παραγωγή.
Επομένως, η παρουσία φορμαλδεΰδης στα έπιπλα προέρχεται είτε από τις ίδιες τις
ρητίνες που χρησιμοποιούνται ως συγκολλητικές ουσίες είτε από προϊόντα πάνελ που
21
συνδέονται με αυτές τις ρητίνες και τα οποία χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη για την
κατασκευή επίπλων.
Τέλος, η φορμαλδεΰδη περιέχεται επίσης στις μηυδατοδιαλυτές επικαλύψεις των
επίπλων ως συστατικό των βερνικιών και των βαφών επίπλων ή ως συστατικό των
συνθετικών ρητινών, από τις οποίες παράγονται τα πλαστικά φύλλα.
1.6.3.1. Λαμίνες υψηλής πίεσης – HPL / high-pressure laminate

Μία από τις πιο γνωστές και ευρέως
χρησιμοποιούμενες διακοσμητικές
επιφάνειες, διάσημες ως Formica.
Κατασκευασμένες από πολλές στρώσεις
χαρτιού kraft που ολοκληρώνονται με ένα
προστατευτικό στρώμα κατά της φθοράς,
ένα φύλλο συνθετικής ρητίνης, τύπου Εικόνα 1.15
φαινολικού βακελίτη.
Μια επιφάνεια από μοριοσανίδα ή MDF επενδεδυμένη με λαμίνα HPL (τύπου πάγκου) δεν
καλύπτει απλά το αισθητικό σκέλος, αλλά βελτιώνει και τα φυσικά χαρακτηριστικά της
επιφάνειας.
Εικόνα 1.16
22
Οι λαμίνες υψηλής πίεσης (HPL) χαρακτηρίζονται από τα παρακάτω:

• Συχνά χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές υψηλής χρήσης όπως τα ταμεία, οι
πάγκοι εργασίας, τα εμπορικά δάπεδα και εσωτερικοί χώροι μεγάλης
κυκλοφορίας.
• Κυριαρχούν στις επιπλώσεις υγειονομικής περίθαλψης, στους χώρους
φιλοξενίας, στα έπιπλα γραφείου, στα καταστήματα λιανικού εμπορίου και σε
άλλες εμπορικές εφαρμογές.
• Είναι δημοφιλείς για τους οικιακούς πάγκους εργασίας και για τα καπάκια των
τραπεζιών.
• Είναι υλικά πολύ ανθεκτικά στα χημικά, τη φωτιά και τη φθορά.
1.6.3.2. Φαινολικά πάνελ

Υλικά παρόμοια με τις HPL λαμίνες, επικαλυμένα από
φαινολικά φύλλα πάχους 2-20 mm, ώστε να
παρουσιάζουν αυξημένη αντοχή στη σκληρή
μεταχείριση και στις κλιματικές αλλαγές. Ταυτόχρονα
είναι πυράντοχα, υδροφοβικά και εφοδιασμένα με
φίλτρα, για να αντιμετωπίζουν τις υπεριώδεις Εικόνα 1.17
ακτινοβολίες. Διακρίνονται σε υλικά

εσωτερικών και εξωτερικών χώρων.
Περισσότερο κατάλληλα υλικά για τις
επιφάνειες χώρων σε εγκαταστάσεις αυξημένης
κίνησης, όπως αεροδρόμια, στάδια,
Εικόνα 1.18
νοσοκομεία, σχολεία κτλ.
1.6.3.3. Πάνελ μελαμίνης/Πάνελ TFM /Thermally fused melamine

Τα πάνελ μελαμίνης ή απλά οι μελαμίνες έχουν μια διακοσμητική στρώση, η οποία
πιέζεται άμεσα υπό θερμότητα και πίεση πάνω σ’ ένα υπόστρωμα από μοριοσανίδα ή
MDF. Η διακοσμητική στρώση μελαμίνης ρητίνης ρέει μέσα στο υπόστρωμα, για να
δημιουργήσει ένα διασυνδεδεμένο δεσμό θερμοσκληρυνόμενο, δημιουργώντας
ουσιαστικά ένα ομοιογενές διακοσμητικό πάνελ, χωρίς τη χρήση κολλών.
23
Εικόνα 1.19
Χαρακτηριστικά:
✓ Οι μελαμίνες είναι δημοφιλείς για ντουλάπια, δάπεδα laminate, έπιπλα και
ντουλάπες.
✓ Χρησιμοποιούνται συνήθως από τους παραγωγούς επίπλων γραφείου της
μεσαίας αγοράς. Ακόμη χρησιμοποιούνται σε μετακινούμενα διακοσμητικά
συστήματα, όπως παραβάν και τοίχοι σε χώρους λιανικής πώλησης.
✓ Είναι διαθέσιμες σε εκατοντάδες ποικιλίες.
✓ Μπορούν να συγκριθούν ευνοϊκά με τα HPL ως προς την απόδοση στις φθορές.
✓ Η ποιότητα μιας μελαμίνης απορρέει από το μελαμινικό φύλλο χαρτιού που
πρέπει να είναι εμποτισμένο σε ρητίνη μελαμίνης και όχι σε ουρία -
φορμαλδεΰδη όπως στις παλιές μελαμίνες, η οποία, πέρα από την έκλυση
αερίου φορμαλδεΰδης, ευθύνεται και για το ξεθώριασμα (κιτρίνισμα) των
λευκών φύλλων με την πάροδο του χρόνου.
1.6.3.4. Φυσικός καπλαμάς ξύλου /ημί-μασιφ

Το είδος της διακοσμητικής επιφάνειας που
χρησιμοποιεί η βιομηχανία επενδύσεων και
ατομικά οι κατασκευαστές
επίπλων/επιπλώσεων, διότι οι εσωτερικοί
χώροι, τα έπιπλα γραφείου και τα ντουλάπια Εικόνα 1.20
οικιακής χρήσης που επενδύονται με καπλαμά,
δημιουργούν μια πιο ζεστή ατμόσφαιρα.
24
H επανάληψη ομοιόμορφων μοτίβων σχεδίασης

και χρωματισμού επιτυγχάνεται με τη χρήση
καπλαμάδων σε συνδυασμό ταινιών καπλαμά
πάνω σε λεπτό εύκαμπτο (τρισδιάστατοι 3D
καπλαμάδες), συνήθως MDF.
Εικόνα 1.21
Η μεγαλύτερη ζήτηση για 3D καπλαμά προέρχεται

από τη βιομηχανία επίπλων καρέκλας, από την αυτοκινητοβιομηχανία για χρήση σε
εσωτερικούς χώρους οχημάτων, από τους τομείς του αθλητισμού και της αναψυχής, όπως
για skateboards, και από την βιομηχανία ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης με
απτικές ξύλινες επιφάνειες.
Ο φυσικός καπλαμάς παράγεται από ποικιλία ξύλων. Τα πάνελ με βάση το ξύλο, όπως
είναι οι μοριοσανίδες και το MDF, θεωρούνται η πλέον κατάλληλη βάση για επένδυση με
καπλαμά λόγω των χαρακτηριστικών της επιφάνειάς τους, η οποία είναι επίπεδη, λεία,
ομοιόμορφη, συμπυκνωμένη και δεν έχει ρόζους ή σχήματα από τα νερά του ξύλου.
Η επένδυση του ξύλινου καπλαμά στα
επιπλοξυλουργικά εργοστάσια μπορεί να γίνει
θερμικά με κόλλες ρητίνες ή με πρέσα ψυχρής
επένδυσης χωρίς την ανάγκη θερμότητας. Οι κόλλες
ουρίας είναι το πλέον κοινό είδος θερμικής ρητίνης
που χρησιμοποιείται λόγω του ότι προσδίδει στο
Εικόνα 1.22
πάνελ μεγαλύτερη ακαμψία, γρήγορους χρόνους
επεξεργασίας και μικρότερο κοστολόγιο.
1.6.3.5. Θερμοπλαστικά φύλλα/φόϊλ PVC / /RTF – rigid thermoformable foils

Τα τρισδιάστατα 3-D άκαμπτα θερμοδιαμορφώσιμα
φύλλα / φόϊλ, με τα οποία επενδύονται τα γυμνά
πάνελ, δημιουργούνται από στιλβωμένο PVC ή
πολυμερή πολυαιθυλενίου.
Εικόνα 1.23
25
Διατίθενται με ποικιλία υφών, με ρεαλιστικές απομιμήσεις ξύλου αλλά και στη γυαλιστερή
εκδοχή. Τα 3-D λαμινέϊτ δύνανται να
επενδυθούν σε πάνελ, κυρίως από MDF
λόγω της ομαλότητας και της συνοχής του,
επικαλύπτοντας έτσι ένα υπόστρωμα που
μπορεί να είναι τρισδιάστατο, να έχει μη
ομαλή μορφή, εσοχές, κουρμπαρίσματα κτλ. Εικόνα 1.24
Επίσης, καλύπτουν και τα περιθώρια του πάνελ.

Στα πάνελ 3-D χρησιμοποιούνται συχνά μελαμίνες TFM στην πίσω όψη, με πρόβλεψη να
ταιριάζουν τα σχέδια. Τα 3-D RTF πάνελ είναι υλικά αντοχής στα χημικά και τη φθορά.
Χρησιμοποιούνται για ράφια και βιτρίνες καταστημάτων και για επιπλώσεις δημοφιλών
χώρων POP. Επιπλέον, έχουν ευρύτερη αποδοχή σε εφαρμογές υγειονομικής περίθαλψης,
χάρη στη βελτιωμένη επιφανειακή αντίσταση σε χημικές ουσίες καθαρισμού και στον
σφραγισμένο, χωρίς ραφές, πυρήνα του πάνελ από την υγρασία και τα βακτήρια. Όλα
αυτά παρέχουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες επιλογές υλικού.
1.6.3.6. Υψηλής στιλπνότητας επιφάνειες ABS

Η αυξανόμενη ζήτηση για γυαλιστερές επιφάνειες βρήκε την απάντησή της σ’ ένα
ακρυλικό υλικό γνωστό ως φύλλο /φόϊλ ABS, το
οποίο είναι ανθεκτικό και επενδύεται εύκολα.
Για καλύτερη ποιότητα επιφάνειας του πάνελ
συνιστάται πάνελ με υπόστρωμα MDF. Τα γυμνά
πάνελ επενδύονται με τήξη του υλικού και
επίστρωσή του γίνεται με ρολό και
πρεσσάρισμα. Εφαρμόζεται και σε πρέσσα Εικόνα 1.25
μεμβράνης.
26
1.6.3.7. Τυπωμένα φύλλα χαρτιού χαμηλού βάρους (φόϊλ) - light basis weight papers
Τα τυπωμένα φύλλα χαρτιού είναι
χαρτιά μονόχρωμα ή με τυπωμένη
διακόσμηση και διαποτισμένα σ’
ένα μείγμα ρητινών για την τελική
εφαρμογή του χαρτιού.
Εικόνα 1.26
Μπορούν επίσης να δεχθούν μια
λεπτή επικάλυψη ή ένα λεπτό “φινίρισμα” ρητίνης για επιπλέον ενίσχυση της απόδοσης
και έχουν υψηλής πιστότητας εκτύπωση και ρεαλισμό, ειδικότερα για απομιμήσεις ξύλου.
Τα διακοσμητικά φύλλα είναι πολύ λεπτά και δεν μπορούν να κρύψουν τυχόν ατέλειες
στην επιφάνεια του υποστρώματος. Το υπόστρωμα από MDF έχει ομαλότερη επιφάνεια
από τις μοριοσανίδες, στις οποίες χρησιμοποιούμε υλικά πληρώσεως για ένα λεπτότερο
φινίρισμα.
Τα υλικά αυτά χρησιμοποιούνται ευρέως στις ντουλάπες, στα έπιπλα γραφείου κατοικίας,
στα έπιπλα που συναρμολογεί ο χρήστης, συχνά σε συνδυασμό με άλλα υλικά, όπως οι
μελαμίνες και οι πάγκοι, τα οποία έχουν υψηλότερη αντοχή στη φθορά και στην κρούση.
Χρησιμοποιούνται επίσης για πάνελ οροφής, στο εσωτερικό των ντουλαπιών και στα
συρτάρια. (Ξύλο – Έπιπλο)
27
2. ΕΚΛΥΣΗ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ
2.1. ΠΗΓΕΣ ΕΚΛΥΣΗΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ σε ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ
Σύμφωνα με μια έκθεση του 1997 από την Επιτροπή Ασφαλείας Καταναλωτικών
Προϊόντων των ΗΠΑ, η φορμαλδεΰδη συνήθως υπάρχει τόσο στον αέρα όσο και στον
εξωτερικό αέρα σε χαμηλά επίπεδα, συνήθως λιγότερο από 0,03 μέρη φορμαλδεΰδης ανά
εκατομμύρια μέρη αέρα (ppm). Τα υλικά που περιέχουν φορμαλδεΰδη, μπορούν να
απελευθερώσουν αέριο ή ατμούς φορμαλδεΰδης στον αέρα. Μια πηγή φορμαλδεΰδης
στον αέρα, για παράδειγμα, είναι οι εκπομπές αερίων των αυτοκινήτων.
Οι συγκεντρώσεις εξωτερικής φορμαλδεΰδης στις αστικές περιοχές διαφέρουν
πολύ. Στη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη οι τιμές μεταξύ 3 & 15 ppm είναι τυπικές (T.
Salthammer, 2019). Οι Bruinen de Bruin et al. μέτρησαν τις μέσες συγκεντρώσεις
φορμαλδεΰδης μεταξύ 0,3 ppm και 4,0 ppm σε 11 πόλεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, ειδικά στις ευρωπαϊκές μητροπόλεις, υπάρχει μια σαφής τάση για υψηλότερα
επίπεδα φορμαλδεΰδης, (T. Salthammer. 2013) η οποία οφείλεται συχνά στη φωτοχημική
αντιδραστικότητα, όπως φαίνεται από τους Bakeas et al. (E.B. Bakeas, D.I. Argyris, P.A.
Siskos 2003) για την πόλη της Αθήνας.
Ωστόσο, οι μέσες συγκεντρώσεις φορμαλδεΰδης στον ευρωπαϊκό αέρα είναι
χαμηλότερες σε σύγκριση με πολλές μη ευρωπαϊκές περιοχές (T. Salthammer 2013). Στην
παρούσα μελέτη θεωρήθηκε ότι οι συγκεντρώσεις φορμαλδεΰδης κυμαίνονται από 1 ppm
έως 30 ppm σε αστικές περιοχές και 1 ppm έως 5 ppm για άλλες περιοχές.
Αυτή η υπόθεση περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμα γεγονότα, όπως φαίνεται στην
παρακάτω φωτογραφία με νέφος (Εικ. Νέφος).
28
Εικόνα 2.1
Θεωρήθηκε επίσης ότι οι συγκεντρώσεις υψηλότερες από 20 ppm συμβάλλουν με

λιγότερο από 1%. Επιπλέον, λήφθηκε ότι η κατανομή των ατμοσφαιρικών δεδομένων είναι
συνήθως λογικά/φυσιολογικά. Τα αποτελέσματα μιας προσομοίωσης Monte-Carlo
παρουσιάζονται στον Πίνακα 1.
29
Πίνακας 1
30
2.1.1. Άλλες πηγές έκλυσης φορμαλδεΰδης:

Ατμοσφαιρικά επίπεδα φορμαλδεΰδης
Η φορμαλδεΰδη είναι η πιο κοινή αλδεΰδη στο περιβάλλον, με μέση συγκέντρωση
0,5 mg/m3. Σε αστικές περιοχές η συγκέντρωση εξαρτάται από τις ανθρωπογενείς
δραστηριότητες που σχετίζονται με την φορμαλδεΰδη, και κυμαίνεται μεταξύ 1 και 20
mg/m3. Σε εσωτερικούς χώρους η συγκέντρωση αυξάνεται περισσότερο, λόγω της
παρουσίας φορμαλδεΰδης σε διάφορα προϊόντα που θα αναλύσουμε παρακάτω.
Έκλυση φορμαλδεΰδης προκύπτει και από τα υφάσματα. Σε μελέτες που έχουν
γίνει, φαίνεται ότι τα ρούχα μπορεί να περιέχουν μέχρι και 351 mg/100 gr.
Η φορμαλδεΰδη περιέχεται σε ένα τεράστιο πλήθος προϊόντων που
χρησιμοποιούμε καθημερινά, ακόμα και σε προϊόντα που τα θεωρούμε εντελώς αθώα. Σε
μια μελέτη που έγινε το 1999 για λογαριασμό του υπουργείου υγείας της Ελβετίας,
βρέθηκε ότι τα υγρά μωρομάντιλα είναι ένα από τα δέκα οικιακά προϊόντα με την
μεγαλύτερη συγκέντρωση φορμαλδεΰδης. Άλλα προϊόντα με μεγάλη συγκέντρωση
φορμαλδεΰδης είναι τα σαπούνια, τα σαμπουάν, τα χρώματα και τα βερνίκια.
➢ Η φορμαλδεΰδη σε φυτικές τροφές
Εκτός όμως από τα οικιακά προϊόντα, μεγάλο ποσοστό φορμαλδεΰδης περιέχουν
και τα τρόφιμα. Η φορμαλδεΰδη έχει ανιχνευτεί σε σημαντικές ποσότητες σε φρούτα και
λαχανικά με τιμές που κυμαίνονται από 3-60 mg/kg (IARC 1995). Η έκθεση της
φορμαλδεΰδης στον άνθρωπο είναι επίσης δυνατή από φυτά, όπως φασόλια και κριθάρι,
τα οποία μπορούν να απορροφούν φορμαλδεΰδη από τα φύλλα τους. Επίσης,
φορμαλδεΰδη έχει ανιχνευτεί και στο μέλι.
Πίνακας 2.2
31
Έτσι λοιπόν, φαίνεται ότι η φορμαλδεΰδη υπάρχει σε σημαντική ποσότητα σε

τρόφιμα που υποτίθεται ότι είναι ευεργετικά για τον οργανισμό. Στις περισσότερες
περιπτώσεις η ύπαρξή της στα τρόφιμα συμβαίνει, είτε επειδή χρησιμοποιείται ως
αμυντικός παράγοντας κατά του σχηματισμού μυκήτων ή ως απαραίτητη ουσία για τον
σχηματισμό σακχάρων.
➢ Η φορμαλδεΰδη σε ζωικές τροφές
Η φορμαλδεΰδη αναπτύσσεται στα αλιευμένα ψάρια, λόγω της μείωσης του
τριοξειδίου της τριμεθυλαμίνης. Επίσης, συσσωρεύεται κατά την αποθήκευση
κατεψυγμένων ψαριών. Φορμαλδεΰδη ακόμα μπορεί να συσταθεί από κοινού με την
αμμωνία, λόγω της χρήσης εξαμεθυλοτετραμίνης, η οποία χρησιμοποιείται ως πρόσθετο
τροφίμων σε προϊόντα αλιείας, όπως η ρέγγα και το χαβιάρι.
➢ Η φορμαλδεΰδη σε γαλακτοκομικά προϊόντα
Στο γάλα και τα υπόλοιπα γαλακτοκομικά προϊόντα η μέση συγκέντρωση
φορμαλδεΰδης είναι 1 mg/kg. Σαν πρόσθετο όμως, η χρήση της στον τομέα της
γαλακτοβιομηχανίας έχει απαγορευθεί, με μόνη εξαίρεση μερικά είδη τυριού, όπως το
ιταλικό που επιτρέπεται ακόμα.
Η ημερήσια πρόσληψη φορμαλδεΰδης από τις τροφές είναι δύσκολο να εκτιμηθεί,
αλλά σε μια πρόχειρη εκτίμηση από τα μέχρι τώρα διαθέσιμα δεδομένα υπολογίζεται ότι
είναι μεταξύ 2-14 mg/kg για έναν μέσο ενήλικα.
2.2. ΠΗΓΕΣ ΕΚΛΥΣΗΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ σε ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ

Πρόσφατες διεθνείς έρευνες έχουν καταγράψει υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων και
ιδιαίτερα φορμαλδεΰδης σε εσωτερικούς χώρους νεόδμητων κυρίως κατοικιών. Οι ρύποι
αυτοί εκλύονται κυρίως από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου (μοριοπλάκες, MDF),
συνθετικά υφάσματα, κουρτίνες και μονωτικά υλικά. Οι έρευνες αυτές τονίζουν τους
κινδύνους που ελλοχεύουν για την υγεία των καταναλωτών, αφού αποδεικνύουν την
ύπαρξη υψηλών συγκεντρώσεων φορμαλδεΰδης σε χώρους κατοικιών και γραφείων.
Από τις δεκαετίες του ’70 & του ’80 έχει αναγνωριστεί ότι τα σύνθετα προϊόντα
ξύλου αποτελούν τις κυριότερες πηγές έκλυσης φορμαλδεΰδης.
Άλλοι ρύποι εσωτερικών χώρων είναι η ακεταλδεΰδη, η πεντανάλη, το βενζόλιο,
το στυρένιο και άλλες οργανικές καρβοξυλικές ενώσεις. Έχει μάλιστα γίνει ευρέως γνωστό
32
το λεγόμενο Sick Building Syndrome εξαιτίας αυτών των ρύπων που στα ελληνικά
μεταφράζεται ως «Σύνδρομο του Παθογόνου Κτηρίου».
Έχει επίσης αποδειχθεί ότι έπιπλα κατασκευασμένα από μοριοπλάκες που
παράγονται με ρητίνες ουρίας-φορμαλδεΰδης, είναι οι σημαντικότερες πηγές έκλυσης
αλδεϋδών σε οικίες. Οι συγκεντρώσεις αλδεϋδών σε εσωτερικούς χώρους εξαρτώνται και
από τις διαδικασίες καύσης, π.χ. θέρμανση, μαγείρεμα και κάπνισμα.
Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις εμφανίζονται σε κλειστούς χώρους χωρίς καλό και
συχνό εξαερισμό, και σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία και σχετική υγρασία.
Συνοψίζοντας, στους εσωτερικούς χώρους η φορμαλδεΰδη προέρχεται κυρίως:
Εικόνα 2.2
• Από τον καπνό του τσιγάρου (περιέχει 1500 mg φορμαλδεΰδη ανά πακέτο).
• Από τα παράγωγα ξύλου π.χ. μοριοσανίδες, ινοσανίδες, συγκολλητή και αντικολλητή
ξυλεία, των οποίων η βιομηχανική μορφοποίηση απαιτεί θερμοσκληρυνόμενες κόλλες με
βάση τις φορμικές αλδεΰδες, περισσότερο γνωστές ως φορμόλες ή φορμαλδεΰδες, όπως
ουρίας-φορμαλδεΰδης (UF), μελαμίνης-ουρίας-φορμαλδεΰδης (MUF), φαινόλης-
φορμαλδεΰδης (PF), ρεσορκίνης-φαινόλης-φορμαλδεΰδης (RPF).
Με την επίδραση της θερμοκρασίας οι ρητίνες που περιέχονται στις κόλλες αυτές, γίνονται
άκαμπτες με πολυσυμπύκνωση, σχηματίζοντας ένα τρισδιάστατο πλέγμα. Από
τοξικολογική άποψη, οι κίνδυνοι προέρχονται από τους χειρισμούς των μονομερών και
των πρόσθετων συστατικών.
Το τελικό προϊόν είναι σχετικά ουδέτερο, εκτός αν εισέλθει στον οργανισμό (θεωρείται εν
δυνάμει καρκινογόνο). Η έκθεση σε τοξικά συστατικά, μπορεί να συμβεί κατά τη
βιομηχανική παραγωγή των ρητινών ή όταν αυτές κάτω από ορισμένες συνθήκες
33
θερμοκρασίας-υγρασίας απελευθερώσουν μονομερή και διάφορα άλλα επιζήμια

προϊόντα.
Στις παραπάνω πηγές θα πρέπει να προστεθούν αυτές που προέρχονται από:
➢ Τις οικιακές συσκευές αερίου ή πετρελαίου χωρίς καπναγωγό
➢ Τα τζάκια ανοιχτής εστίασης
➢ Τα υλικά επιφανειακής προστασίας ξύλινων δαπέδων
➢ Τα χρώματα με LATEX, τα υδροδιαλυτά χρώματα, τις λάκες, τα ειδικά αστάρια
χρωμάτων, τα προστατευτικά ξύλων
➢ Τα προϊόντα υγιεινής σώματος όπως υγρά σαπούνια, βερνίκια νυχιών με κάτω του
0,3% φορμαλδεΰδη
➢ Τα θερμομονωτικά υλικά ουρίας-φορμαλδεΰδης ή τα ινώδη θερμομονωτικά υλικά
με συνδετικό υλικό των ινών την φαινόλη-φορμαλδεΰδη
➢ Τα προϊόντα καθαρισμού και συντήρησης οικιακής χρήσης (καθαριστικά πιάτων,
συσκευών κουζίνας, χαλιών, βερνίκια παπουτσιών, απολυμαντικά, πρόσμικτα
μαλακτικά ρούχων κλπ)
➢ Τα υλικά συντήρησης ορισμένων υφασμάτων, ώστε να μην τσαλακώνουν
➢ Τις μοκέτες με συνθετικό υπόστρωμα
➢ Τις ταπετσαρίες τοίχων
➢ Τα αυτογραφικά χαρτιά
➢ Τα σκληρυντικά νυχιών που περιέχουν μέχρι 5% φορμαλδεΰδη
2.2.1. Ποσοστά έκλυσης φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους

▪ Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά, από το 1995, η συγκέντρωση της
φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους να είναι μικρότερη του 0,1 mg/m3 για
παραμονή σε αυτούς 30 λεπτών για υγιή άτομα και 0,01 mg/m3 για άτομα με
αναπνευστικά προβλήματα.
▪ Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ο Οργανισμός ATSDR (Agency for Toxic
Substances Disease Registry) έχει καθιερώσει τις ακόλουθες οριακές τιμές
συγκέντρωσης φορμαλδεΰδης:
- 0,040 ppm (0,048 mg/m3 = 48 μg/m3) για έκθεση από 1 έως 14 ημέρες
- 0,030 ppm (0,036 mg/m3 = 36 μg/m3) για έκθεση από 15 έως 364 ημέρες
- 0,008 ppm (0,010 mg/m3 = 10 μg/m3) για μια χρόνια έκθεση
34
Σημείωση: 1 ppm αντιστοιχεί σε 1,22 mg/m3 και 1 mg/m3 αντιστοιχεί σε 0,82 ppm.
▪ Στη Γαλλία οι οδηγίες για την έκθεση στη φορμαλδεΰδη προβλέπουν:
- Οριακή τιμή 1 ppm
- Μέση οριακή τιμή 0,5 ppm (0,61 mg/m3)
▪ Στη Γερμανία ο Ομοσπονδιακός Οργανισμός Υγείας το 1997, συνέστησε να μην
υπερβαίνει η συγκέντρωση φορμαλδεΰδης στους χώρους κατοικίας το 0,1 ppm.
▪ Τιμές-οδηγοί συγκεντρώσεων φορμαλδεΰδης στον εσωτερικό αέρα
Από τις παραπάνω συστάσεις προκύπτουν δύο τιμές οριακών συγκεντρώσεων:
- Για την έκθεση των ατόμων μέχρι 2 ώρες: 50 μg/m3 (0,040 ppm)
- Για την έκθεση των ατόμων μέχρι 8 ώρες: 10 μg/m3 (0,008 ppm)
2.3. ΕΚΛΥΣΗ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ από ΣΥΓΚΟΛΛΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

ΞΥΛΟΥ
Η φορμαλδεΰδη (χημικός τύπος: HCHO) χρησιμοποιείται ως ένα από τα κύρια
συστατικά παραγωγής φαινοπλαστικών και αμινοπλαστικών θερμοσκληρυνόμενων
συγκολλητικών ουσιών, σε συνδυασμό με κάποιο άλλο μονομερές. (Carvalho, Magalhães,
& Fe, 2016). Για την παραγωγή συγκολλημένων προϊόντων ξύλου (μοριοσανίδες,
ινοσανίδες, αντικολλητά, OSB κ.ά.) χρησιμοποιούνται θερμοσκληρυνόμενες ρητίνες με
βάση τη φορμαλδεΰδη, με κυριότερες την ουρία-φορμαλδεΰδη, τη μελαμίνη-
φορμαλδεΰδη και τη φαινόλη-φορμαλδεΰδη. Από αυτές, η ουρία-φορμαλδεΰδη
χρησιμοποιείται συχνότερα, κυρίως λόγω του χαμηλού κόστους, αλλά και λόγω της
συγκολλητικής της ικανότητας για προϊόντα που προορίζονται για εσωτερική χρήση.
(Τσουμής, 2009). Εκτός από την παραγωγή συγκολλητικών ουσιών, η φορμαλδεΰδη
περιέχεται επίσης στις επικαλύψεις των συγκολλημένων προϊόντων, είτε ως συστατικό
των βερνικιών είτε ως συστατικό των συνθετικών ρητινών από τις οποίες παράγονται τα
πλαστικά φύλλα επένδυσης των συγκολλημένων προϊόντων ξύλου. (Γρηγορίου, 2009)
Ωστόσο, η χρήση της ουρίας-φορμαλδεΰδης ως συγκολλητικής ουσίας έχει ως
βασικό μειονέκτημα την έκλυση φορμαλδεΰδης, τόσο κατά τη διάρκεια παραγωγής των
προϊόντων, όσο και στη μετέπειτα χρήση αυτών.1(Carvalho, Magalhães, &Fe,
1
Οι συγκολλητικές ουσίες φαινόλη-φορμαλδεΰδη, ρεσορσινόλη- φορμαλδεΰδη και φαινόλη-ρεσορσινόλη-
φορμαλδεΰδη δεν αλλοιώνονται χημικά κατά τη χρήση των συγκολλημένων προϊόντων και άρα δεν εκλύεται
35
2016)(Μαντάνης, Γ. και Ε. Μαρκεσίνη, 1998) Πιο συγκεκριμένα, κατά την παραγωγή

συγκολλημένων προϊόντων ξύλου χρησιμοποιείται μεγαλύτερη αναλογία φορμαλδεΰδης,
ώστε να επιτευχθεί αφενός καλύτερη ποιότητα συγκόλλησης, αφετέρου ταχύτερος
πολυμερισμός της κόλλας. Έτσι, κατά την εφαρμογή της συγκολλητικής ουσίας στα
ξυλοτεμαχίδια ή στις ίνες, καθώς και κατά τη μεταφορά αυτών στις πρέσες, ποσότητα της
ελεύθερης φορμαλδεΰδης απελευθερώνεται στον χώρο, μολύνοντας την ατμόσφαιρα.
Ύστερα, κατά τη διαδικασία της συμπίεσης σε θερμή πρέσα και με τη συμβολή της
υγρασίας των ξυλοτεμαχιδίων, τα μόρια της φορμαλδεΰδης που δεν έχουν αντιδράσει
(ελεύθερη φορμαλδεΰδη), αποδεσμεύονται και διαχέονται στον χώρο. Η έκλυση είναι
ιδιαίτερα έντονη με το άνοιγμα της πρέσας και εξακολουθεί να συμβαίνει με μειωμένους
ρυθμούς ακόμα και κατά τη χρήση του προϊόντος. (Φιλίππου, 2007)
2.3.1 Παράγοντες που επηρεάζουν το ποσοστό έκλυσης
Η έκλυση φορμαλδεΰδης από τα συγκολλημένα προϊόντα ξύλου προκύπτει από

δύο αίτια: από την ύπαρξη μορίων φορμαλδεΰδης, τα οποία δεν έχουν αντιδράσει χημικά
με τις υπόλοιπες ουσίες της συγκολλητικής ουσίας και από τη μακροπρόθεσμη υδρόλυσή
της. Επιπλέον, οι παράγοντες που επηρεάζουν το ποσοστό έκλυσης φορμαλδεΰδης
χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τους ενδογενείς και τους εξωγενείς.(Athanassiadou &
Ohlmeyer, 2009) Οι ενδογενείς παράγοντες αφορούν τις τεχνολογικές παραμέτρους της
παραγωγικής διαδικασίας, καθώς επίσης και τη δομή των υλικών που χρησιμοποιούνται,
ενώ οι εξωγενείς παράγοντες αναφέρονται στις συνθήκες των εσωτερικών χώρων, στους
οποίους έχουν τοποθετηθεί τα προϊόντα.(Γρηγορίου, 2009)
Οι κυριότεροι ενδογενείς παράγοντες είναι:

1. Το είδος της λιγνινοκυτταρινικής πρώτης ύλης
Κύρια πρώτη ύλη είναι το ξύλο, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε μικρά ποσοστά
και άλλες λιγνινοκυτταρινικές πρώτες ύλες (bamboo, kenaf κ.ά.) ή υπολείμματα
γεωργικών προϊόντων (άχυρο, καλάμια, στελέχη βαμβακιών, φλοιός ρυζιού
ανιχνεύσιμη φορμαλδεΰδη. (Risbrudt, Ritter, & Wegner, 2010) Αντίστοιχα, οι μελαμινικές κόλλες με χαμηλή
(Ουρία- μελαμίνη-φορμαλδεΰδη, UMF) ή υψηλή αναλογία μελαμίνης (μελαμίνη-ουρία- φορμαλδεΰδη, MUF)
έχουν αυξημένη υδροληπτική σταθερότητα και η όποια έκλυση φορμαλδεΰδης περιορίζεται σε πολύ χαμηλά
επίπεδα.(Athanassiadou&Ohlmeyer, 2009)
36
κ.ά.)(Τσουμής, 2009) (RodolfodeMelo, Stangerlin, CampomanesSantana, &Pedrosa, 2013)

(Dungani, etal., 2014) Για παράδειγμα, σε σχετική μελέτη που αφορούσε, μεταξύ άλλων,
το κατά πόσον το είδος του ξύλου επηρεάζει την περιεχόμενη φορμαλδεΰδη, βρέθηκε ότι
οι μοριοπλάκες κατασκευασμένες από πεύκο είχαν μεγαλύτερα ποσοστά έκλυσης απ’ ό,τι
αντίστοιχες από οξιά ή λεύκη. (Nemli & Ozturk, 2005) Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει
επίσης, το ποσοστό του φλοιού σε σχέση με την ξυλώδη ύλη. Συγκεκριμένα, μεγάλη
αναλογία φλοιού συνεπάγεται μικρότερα ποσοστά έκλυσης φορμαλδεΰδης.(Γρηγορίου,
2009)
Σχήμα 2.3.1 Επίδραση του δασικού είδους και της

υγρασίας των ξυλοτεμαχιδίων στην έκλυση
φορμαλδεΰδης
Πηγή: (Γρηγορίου, 2009)
2. Η πυκνότητα της μοριοπλάκας

Όσο μικρότερη είναι η πυκνότητα της μοριοπλάκας, δηλαδή όσο μεγάλο είναι το
πορώδες της, τόσο μεγαλύτερα είναι τα ποσοστά έκλυσης φορμαλδεΰδης. Γι’ αυτό στη
μεσαία στρώση, που έχει μικρότερη πυκνότητα από τις εξωτερικές, έχουμε μεγαλύτερα
ποσοστά έκλυσης.(Γρηγορίου, 2009)
3. Το ποσοστό υγρασίας των ξυλοτεμαχιδίων πριν την συμπίεση στη θερμή πρέσα
Η αύξηση της υγρασίας των ξυλοτεμαχιδίων συνεπάγεται μεγαλύτερα ποσοστά
έκλυσης φορμαλδεΰδης.
37
4. Η μοριακή αναλογία της ουρίας-φορμαλδεΰδης, το είδος και η ποσότητα του

σκληρυντή
Όσο μικρότερη είναι η αναλογία φορμαλδεΰδης στο μείγμα της συγκολλητικής ουσίας,
τόσο μικρότερα είναι τα ποσοστά έκλυσής της. Ως σκληρυντής χρησιμοποιείται κυρίως το
θειικό αμμώνιο [(NH4)2SO4] και το νιτρικό αμμώνιο (NH4NO3), καθώς η χρήση του
χλωριούχου αμμωνίου έχει απαγορευτεί.(Mantanis, Athanassiadou, Barbu, &
Wijnendaele, 2017) Σε σχετική έρευνα που αφορούσε την επίδραση του σκληρυντή και
του μεγέθους των ξυλοτεμαχιδίων στην έκλυση φορμαλδεΰδης προέκυψε ότι το
χλωριούχο αμμώνιο και το θειικό αμμώνιο είχαν τα χαμηλότερα ποσοστά έκλυσης.
(Saffari, 2011)
5. Το ποσοστό της χρησιμοποιούμενης συγκολλητικής ουσίας
Η αύξηση του ποσοστού της ουρίας-φορμαλδεΰδης επιφέρει αύξηση του ποσοστού
έκλυσης φορμαλδεΰδης, αλλά όχι αναλογικά. (Γρηγορίου, 2009)
6. Οι συνθήκες συμπίεσης στη θερμή πρέσα
Η αύξηση της διάρκειας και της θερμοκρασίας συμπίεσης οδηγεί στην αύξηση του
ποσοστού της εκλυόμενης φορμαλδεΰδης. (Γρηγορίου, 2009)
7. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την παραγωγή του προϊόντος μέχρι την
τελική χρήση του
Όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια αποθήκευσης των συγκολλημένων προϊόντων σε
κατάλληλους χώρους πριν την τελική χρήση, τόσο μειώνεται η εκλυόμενη φορμαλδεΰδη,
αρκεί να μην έχουν ληφθεί πρόσθετα μέτρα υδρόλυσης των δεσμών της συγκολλητικής
ουσίας.
Οι κυριότεροι εξωγενείς παράγοντες είναι:

1. Οι συνθήκες περιβάλλοντος, δηλαδή η θερμοκρασία του χώρου, η σχετική
υγρασία, ο ρυθμός ανανέωσης του αέρα.
Η αύξηση της θερμοκρασίας, της σχετικής υγρασίας ή και των δύο οδηγεί σε αύξηση
των ποσοστών εκλυόμενης φορμαλδεΰδης. Όσον αφορά την ανανέωση του αέρα, όσο
συχνότερα γίνεται, τόσο μικρότερα είναι τα ποσοστά έκλυσης φορμαλδεΰδης.
38
Επίδραση της θερμοκρασίας του εσωτερικού χώρου

στην έκλυση φορμαλδεΰδης σε μοριοπλάκες
1,8
Συγκέντρωση Φορμαλδεΰδης 1,6
ανά m3 αέρα [mg] 1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
8 12 16 20 24 28 32 36
Θερμοκρασία σε °C
Πηγή: (Γρηγορίου, 2009)
2. Η συνολική επιφάνεια του προϊόντος σε σχέση με τον χώρο, στον οποίο

βρίσκεται.
Όσο αυξάνεται η επιφάνεια του προϊόντος σε συγκεκριμένο χώρο, τόσο αυξάνεται το
ποσοστό έκλυσης φορμαλδεΰδης, ενώ όσο μεγαλώνει ο όγκος του χώρου που έχει
τοποθετηθεί μια συγκεκριμένη επιφάνεια προϊόντος, τόσο μειώνεται η έκλυση
φορμαλδεΰδης.
2.3.2. Τρόποι περιορισμού του ποσοστού έκλυσης

Οι επιπτώσεις της ελεύθερης στην ατμόσφαιρα φορμαλδεΰδης στην υγεία των
ανθρώπων που εκτίθενται σε αυτή, έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη μέτρων και μεθόδων με
σκοπό την εξάλειψη ή τουλάχιστον τον περιορισμό της. Το τελευταίο μπορεί να συμβεί
είτε κατά την παραγωγή του προϊόντος, επηρεάζοντας την πρώτη ύλη ή/και την
τεχνολογία παραγωγής, είτε επεμβαίνοντας στο έτοιμο προϊόν.
Στην πρώτη περίπτωση, υπάρχουν αρκετά μέτρα και διάφορες μέθοδοι που
μπορούν να ακολουθηθούν και είναι προφανές ότι καλύτερος συνδυασμός αυτών θα
αποφέρει και καλύτερο αποτέλεσμα. Αρχικά, ο πιο σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει
την ποσότητα έκλυσης φορμαλδεΰδης είναι ο λόγος (η αναλογία) φορμαλδεΰδης/ουρίας
(F:U). Η αναλογία είναι πλέον μεταξύ 1.02 και 1.082, αλλά, σε ορισμένες περιπτώσεις,
Στο τέλος της δεκαετίας του 1970 η αναλογία F/U ήταν 1.6.
2
39
μπορεί να φτάσει και σε χαμηλότερες, όπως 0.85-1.00. (Mantanis, Athanassiadou, Barbu,

& Wijnendaele, 2017) Παρόλα αυτά, η αναλογία F/U από μόνη της δεν είναι αρκετή, για
να μας δώσει συμπεράσματα, όσον αφορά στην έκλυση φορμαλδεΰδης. Για παράδειγμα,
μια κόλλα ουρίας- φορμαλδεΰδης με F/U = 1.03 μπορεί να έχει μεγαλύτερη έκλυση απ’
ό,τι μια άλλη με F/U = 1.10, αν στη δεύτερη έχει προστεθεί και σκληρυντής.3(Dunky, 2003)
Επιπλέον, μια καλή στρατηγική που μπορεί να ακολουθηθεί κατά τη διάρκεια της
παραγωγής των μοριοσανίδων, είναι ο αυστηρότερος ποιοτικός έλεγχος, όσον αφορά
αφενός στην πρώτη ύλη και αφετέρου στα στάδια παραγωγής. Πιο αναλυτικά,
προτείνεται:
▪ Τα υπολείμματα ήδη παραχθεισών μοριοπλακών είτε να αποφεύγονται, είτε να
χρησιμοποιούνται σε μικρές ποσότητες, καθώς περιέχουν ήδη φορμαλδεΰδη.
▪ Η προσθήκη μεγαλύτερων ποσοστών καταλύτη, συγκολλητικής ουσίας και
παραφίνης, σε σχέση με τις πλουσιότερες σε ουρία-φορμαλδεΰδη συγκολλητικές
ουσίες.
▪ Η διατήρηση της υγρασίας και της θερμοκρασίας των ξυλοτεμαχιδίων πριν και
μετά την εφαρμογή της συγκολλητικής ουσίας σε χαμηλά επίπεδα.
▪ Η επαρκής ψύξη των μοριοπλακών μετά τη θερμή συμπίεση στην πρέσα.
▪ Εφαρμογή κατάλληλου προγράμματος πίεσης στη θερμή πρέσα, έχοντας υπόψη
ότι κόλλες με μικρότερα ποσοστά φορμαλδεΰδης πολυμερίζονται βραδύτερα.
▪ Η χρησιμοποίηση κατάλληλων ουσιών (catchers ή scavengers) που έχουν την ιδιότητα
να δεσμεύουν σημαντικές ποσότητες ελεύθερης φορμαλδεΰδης (υδατικό διάλειμμα
ουρίας, ή χημικές ουσίες, όπως το μεταδιθειώδες νάτριο, το φωσφορικό αμμώνιο,
μελαμίνη, ποζολανικά υλικά κ.ά.) (Γρηγορίου, 2009)(Mantanis, Athanassiadou, Barbu, &
Wijnendaele, 2017)(ΠΑΠΑΘΕΟΥ, 2010)
Η περίπτωση της παρέμβασης στο έτοιμο υλικό αφορά στη δέσμευση της ελεύθερης
φορμαλδεΰδης με χρήση είτε διάφορων χημικών ενώσεων (σε αέρια, σε υγρή ή σε στερεά
μορφή), είτε επιστρώσεων ή επικαλύψεων της επιφάνειας των προϊόντων.
Ένας τρόπος μείωσης της ελεύθερης φορμαλδεΰδης είναι με τη χρήση ατμού
αμμωνίας, όπου οι ατμοί αμμωνίας εισέρχονται στο τελικό προϊόν και τη δεσμεύουν. Αυτή
3
Επίσης, αναφέρεται ότι η μειωμένη μοριακή αναλογία δεν επηρεάζει μόνο το ποσοστό έκλυσης της
φορμαλδεΰδης, αλλά και τις ιδιότητες του συγκολλημένου προϊόντος, που όμως στην παρούσα εργασία δεν
θα αναφερθεί, καθώς είναι εκτός του αντικειμένου της εργασίας.
40
η μέθοδος έχει τρία βασικά μειονεκτήματα: σε υψηλές συγκεντρώσεις αυξάνει τον

κίνδυνο έκρηξης, σκουραίνει το τελικό προϊόν, ενώ προκαλεί μια έντονη μυρωδιά στο
τελικό προϊόν που διαρκεί αρκετό διάστημα.(ΠΑΠΑΘΕΟΥ, 2010)
Ένας άλλος τρόπος είναι ο χειρισμός με ψεκασμό της επιφάνειας των προϊόντων,
αμέσως μετά την έξοδό τους από την θερμή πρέσα, με διάλυμα ουρίας σε νερό. Κατ’ αυτόν
τον τρόπο επιτυγχάνεται η μερική δέσμευση ελεύθερης φορμαλδεΰδης από ένα ποσοστό
του διαλύματος της ουρίας, ενώ ένα άλλο μέρος διασπάται και ελευθερώνονται αμμωνικά
ιόντα, τα οποία δύνανται να αντιδράσουν και να σχηματίσουν
εξαμεθυλενοτετραμίνη.(Γρηγορίου, 2009).
Επιπρόσθετα, μείωση του ποσοστού έκλυσης φορμαλδεΰδης επιτυγχάνεται με την
εφαρμογή υδάτινων ρητινικών γαλακτωμάτων, τα οποία περιέχουν χημικές ουσίες όπως
ουρία, υδραζίνη, αμμωνία, καζεΐνη, οι οποίες δεσμεύουν την ελεύθερη φορμαλδεΰδη. Σε
αυτήν την περίπτωση, το ποσοστό μείωσης της ελεύθερης φορμαλδεΰδης εξαρτάται από
την ποσότητα επίστρωσης (g/m2), την περιεκτικότητα του βερνικιού σε ουσίες που
δεσμεύουν τη φορμαλδεΰδη, τον συντελεστή διαπερατότητας της στρώσης του βερνικιού,
καθώς και την ποσότητα φορμαλδεΰδης που είχε το προϊόν αρχικά.
Ακόμα, μείωση του ποσοστού έκλυσης φορμαλδεΰδης μπορεί να επιτευχθεί με την
επένδυση των ακάλυπτων επιφανειών των προϊόντων με ξυλόφυλλα ή πλαστικά φύλλα.
Φυσικά, η απόδοση αυτής της επιλογής εξαρτάται από το πάχος του υλικού, τον
συντελεστή διαπερατότητας4, αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως το είδος της
συνθετικής ρητίνης, από την οποία είναι φτιαγμένο το πλαστικό φύλλο και το είδος της
ένωσης/ραφής που έχουν οι αρμοί των επικαλύψεων.
Τέλος, η χρήση άλλων τύπων συγκολλητικών ουσιών που είτε είναι απαλλαγμένες
από φορμαλδεΰδη είτε την εκλύουν σε πολύ μικρά ποσοστά, είναι ένας αρκετά
αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Συγκεκριμένα, τέτοιες
συγκολλητικές είναι όσες έχουν ως βάση τη λιγνίνη(Mansouri, Nour-eddine, & Salvadó,
2006) ή τα λιγνινοσουλφονικά οξέα, οι ισοκυανικοί εστέρες ή τροποποιημένες
συγκολλητικές ουσίες, όπως για παράδειγμα η μελαμίνη-ουρία-φορμαλδεΰδη και η
φαινόλη-φορμαλδεΰδη. (ΠΑΠΑΘΕΟΥ, 2010)
4
Παραδείγματος χάριν, το ξυλόφυλλο προκαλεί μικρότερη μείωση στην έκλυση φορμαλδεΰδης απ’ ό,τι τα
πλαστικά φύλλα, γι’ αυτό και ενισχύονται με κατάλληλα βερνίκια που δεν εκλύουν φορμαλδεΰδη.
41
ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3.1: Τιμές περιεχόμενης και εκλυόμενης φορμαλδεΰδης από μοριοσανίδες ανάλογα
με τον τύπο συγκολλητικής ουσίας(Marutzky & Dix, 2004)
Τύπος Εκλυόμενη/Περιεχόμενη Φορμαλδεΰδη

Συγκολλητικής 1m3 Chamber Gas Analysis Perforator method
Ουσίας (ppm) (mg/m2h) (mg/100gr ξηρής μάζας ξύλου)
U-F 0,07-0,10 3-4 4-8

P-F 0,02-0,04 1-2 1,5-3,0
PMDI 0,008-0,010 0,2-0,3 0,5-2,0
2.3.3. Τρόποι περιορισμού της Έκθεσης
➢ Τοπικός και Γενικός Εξαερισμός

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που αφορά στην προστασία των εργαζομένων
από την έκθεση στη φορμαλδεΰδη, έχει να κάνει με τα μέτρα που λαμβάνονται για τον
έλεγχο της έκθεσης. Για να συμβεί αυτό, είναι απαραίτητο να καθοριστούν οι πηγές
έκλυσης φορμαλδεΰδης, καθώς επίσης η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα της έκθεσης.
Σε πρώτο επίπεδο, είναι σημαντικό να εξαλειφθεί ή έστω να διατηρηθεί σε
χαμηλά/επιτρεπτά επίπεδα η φορμαλδεΰδη που βρίσκεται στον αέρα. Για να συμβεί αυτό,
θα πρέπει να υπάρχουν κατάλληλα συστήματα τοπικού εξαερισμού στα σημεία που
προκαλείται η έκλυση, με σκοπό να απομακρυνθεί η φορμαλδεΰδη και ο χώρος να είναι
ασφαλής για τους εργαζομένους. Επίσης, είναι απαραίτητο να τοποθετηθούν κατάλληλα
συστήματα γενικού εξαερισμού, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις, όπου δεν είναι σαφείς οι πηγές
έκλυσης, ώστε να εισάγεται αέρας από το εξωτερικό περιβάλλον. Φυσικά, τα παραπάνω θα
πρέπει να έχουν τοποθετηθεί από ειδικευμένο προσωπικό ενώ είναι σημαντικό να
αναφέρουμε ότι η κυκλοφορία του αέρα και η αποτελεσματικότητα των παραπάνω
συστημάτων εξαρτάται κατά πολύ και από άλλους παράγοντες, όπως η θερμοκρασία, το
άνοιγμα πορτών κ.α.(Goyer, και συν., 2006)
42
➢ Ατομικά Μέτρα Προστασίας

Παράλληλα με τα συστήματα εξαερισμού, θα πρέπει να λαμβάνονται και τα απαραίτητα
μέτρα ατομικής προστασίας, ώστε να περιοριστεί η έκθεση του προσωπικού που έρχεται
σε επαφή με τη φορμαλδεΰδη. Πιο συγκεκριμένα:
▪ Σε συγκεντρώσεις φορμαλδεΰδης άνω των 20 ppm, οι οποίες προκαλούν άμεσο
κίνδυνο για την υγεία, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ατομικές αναπνευστικές
συσκευές κλειστού κυκλώματος (rebreathers).
▪ Για συγκεντρώσεις κάτω των 20 ppm προτείνεται να γίνεται χρήση ειδικών μασκών
με φίλτρο αέρα (filtrecartridgemask) και αναλόγως του παράγοντα κινδύνου5, αυτή
να είναι είτε μάσκα κάλυψης προσώπου (παράγοντας προστασίας 100), είτε μάσκα
ημίσεως προσώπου (παράγοντας προστασίας 10). Στην δεύτερη περίπτωση θα
πρέπει να χρησιμοποιούνται και προστατευτικά γυαλιά. (Goyer, και συν., 2006)
Η φορμαλδεΰδη μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα. Συνεπώς, προτείνεται να
χρησιμοποιούνται προστατευτικά γάντια, ανάλογα με τις χημικές ουσίες, τη διάρκεια της
χρήσης, αλλά και κατάλληλα για τη συγκεκριμένη εργασία. Τα γάντια που
χρησιμοποιούνται είναι νιτριλίου, νεοπρενίου ή βουτυλίου. Στην περίπτωση που υπάρχει
κίνδυνος να λερωθούν τα ρούχα του χειριστή, θα πρέπει να χρησιμοποιείται
προστατευτική φόρμα εργασίας. (Goyer, και συν., 2006)
Εκτός από την τοποθέτηση κατάλληλων συστημάτων εξαερισμού και την τήρηση
των κανόνων ατομικής προστασίας, είναι ιδιαίτερα σημαντική η ενημέρωση του
προσωπικού για τους κινδύνους που εγκυμονεί η φορμαλδεΰδη. Επιπρόσθετα, το
περιβάλλον εργασίας θα πρέπει να υπόκειται σε ελέγχους (τουλάχιστον μία φορά ανά
έτος), ώστε να μετρείται η συγκέντρωση φορμαλδεΰδης και να αξιολογείται η
καταλληλόλητα του χώρου. (Goyer, και συν., 2006)
5
Ο παράγοντας κινδύνου για την περίπτωση των αναπνευστήρων είναι ένας δείκτης που αντιστοιχεί σε μια
θεωρητική σχέση μεταξύ της συγκέντρωσης της φορμαλδεΰδης στον αέρα του εργασιακού χώρου και στον
αέρα μέσα στον προστατευτικό εξοπλισμό. Για παράδειγμα, ο παράγοντας κινδύνου 10 σημαίνει ότι η
συγκέντρωση φορμαλδεΰδης μέσα στη μάσκα είναι 10 φορές χαμηλότερη από ό,τι στο περιβάλλον.
43
Εικόνα 2.3: Ατομική αναπνευστική Εικόνα 2.4: Μάσκα ημίσεως προσώπου

συσκευή κλειστού κυκλώματος με φίλτρο αέρα
Πηγή: https://www.galanos.gr/ Πηγή: https://imall.com
Εικόνα 2.4: Μάσκα κάλυψης προσώπου με

φίλτρο αέρα
Πηγή: https://exhausthoodsystems.com
44
2.3.4. Μέθοδοι μέτρησης ποσοστού έκλυσης φορμαλδεΰδης
2.3.4.1. Μέθοδοι μέτρησης της έκλυσης σε εργοστάσια παραγωγής

συγκολλητικών προϊόντων.
➢ Μέτρηση της χρονικά σταθμισμένης τιμής συγκέντρωσης φορμαλδεΰδης
Υπάρχουν δύο πρότυπες μέθοδοι, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την μέτρηση του
ποσοστού φορμαλδεΰδης στον αέρα, το οποίο πρέπει να συμμορφώνεται με το αποδεκτό
όριο της χρονικά σταθμισμένης τιμής (TWA) για πάνω από 8 ώρες6.
Η πρώτη μέθοδος αφορά στην δειγματοληψία με χρήση ειδικών σωλήνων
προσρόφησης από πολυμερή υλικά (XAD-2), τα αποτελέσματα των οποίων αναλύονται
ύστερα χρωματομετρικά. Η συσκευή αποτελείται από 2 μέρη, τα οποία ενώνονται με έναν
σωλήνα: το ένα είναι η συσκευή που μετατρέπει τα στοιχεία σε τιμές και τοποθετείται στη
μέση του εργαζόμενου ενώ το δεύτερο είναι το μέσο που προκαλεί την προσρόφηση, έχει
ταχύτητα ροής αέρα 0,1-0,3 λίτρα ανά λεπτό και τοποθετείται κοντά στους
αναπνευστικούς αγωγούς. Το ανώτατο όριο τιμής που μπορεί να ανιχνευθεί με αυτή τη
μέθοδο είναι 2μg. Η δεύτερη μέθοδος αφορά στη χορήγηση σε κάθε εργαζόμενο που
κρίνεται ότι εκτίθεται σε φορμαλδεΰδη, ενός παθητικού δοσίμετρου. Το ανώτατο όριο
που μπορεί να ανιχνεύσει αυτή η συσκευή, είναι 0,21μg, ενώ το δείγμα αέρα που
αναλύεται, εκτιμάται στα 0,286 λίτρα ανά λεπτό.
Για να είναι τα αποτελέσματα των μετρήσεων αντιπροσωπευτικά, θα πρέπει τα
δείγματα να λαμβάνονται μια τυπική μέρα εργασίας υπό τις αντίστοιχες συνθήκες και σε
εργαζομένους των οποίων η εργασία διατρέχει πιθανό κίνδυνο έκθεσης σε φορμαλδεΰδη.
Ο μέσος όρος έκθεσης συγκέντρωσης για πάνω από 8 ώρες, ο οποίος ύστερα
συγκρίνεται με την τιμή TWA υπολογίζεται ως εξής.
𝐶1𝑇1+𝐶2𝑇2+⋯+𝐶𝑛𝑇𝑛
𝐴𝐸𝐶 = , όπου:
𝑇1+𝑇2+⋯+𝑇𝑛
6
Το επιτρεπόμενο όριο έκθεσης στη φορμαλδεΰδη (PELs) στα εργοστάσια είναι 0,75 ppm μετρημένα ως 8ωρη
σταθμισμένες τιμές. (OSHA, 2011)
45
▪ Cn: οι δειγματοληπτικές τιμές

▪ Tn: ο χρόνος που λήφθηκε το δείγμα (σε λεπτά)
▪ 1, 2, 3, …, n: δείκτης της δειγματοληπτικής περιόδου
▪ Tn, T1+T2+…Tn = 480 λεπτά (8 ώρες)
➢ Μέγιστη τιμή (πλαφόν) συγκέντρωσης φορμαλδεΰδης

Η μέγιστη τιμή (πλαφόν) για τη συγκέντρωση φορμαλδεΰδης είναι το ανώτατο όριο, το
οποίο μπορεί να φτάσει, χωρίς να επιτρέπεται να το ξεπεράσει σε καμμία περίπτωση. Για
τη μέτρησή της υπάρχουν ειδικές συσκευές με υπέρυθρη φασματοσκοπία, οι οποίες
διαθέτουν έναν φωτοακουστικό ανιχνευτή τύπου Innova 1312. Το αποτέλεσμα της
μέτρησης δίνεται σχετικά άμεσα (60 δευτερόλεπτα), αφού πρώτα γίνουν οι σχετικές
ρυθμίσεις και με ακρίβεια 99%. Λόγω του μεγέθους της, αυτή η συσκευή δεν είναι
δυνατόν να τοποθετηθεί πάνω στον εργαζόμενο, αλλά μπορεί να πάρει μετρήσεις κοντά
στη ζώνη αναπνοής μέσω ενός αισθητήρα. Το μειονέκτημα αυτών των συσκευών είναι ότι
οι μετρήσεις είναι προβληματικές σε χώρους που υπάρχουν και άλλες χημικές ουσίες. Οι
συσκευές Innova 1312 μπορούν να διαχωρίσουν ορισμένες ουσίες με τη χρήση ειδικών
φίλτρων για κάθε ουσία.
2.3.4.2. Μέθοδοι μέτρησης της έκλυσης σε παραγμένα συγκολλημένα προϊόντα

Μέθοδοι μέτρησης
Καθώς η έκθεση7 του ανθρώπου σε υψηλά ποσοστά εκλυόμενης φορμαλδεΰδης
συνδέεται με επιπτώσεις στην υγεία(Kim, Jahan, & Lee, 2011) (Salthammer, Mentese,
&Marutzky, 2010), έχουν θεσπιστεί νόμοι, οι οποίοι, βασιζόμενοι στα αντίστοιχα πρότυπα,
καθορίζουν το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο περιεχόμενης και εκλυόμενης φορμαλδεΰδης
από τα συγκολλημένα προϊόντα ξύλου. (Δρ. Νταλός & Δρ. Λυκίδης, 2009) Για τον
προσδιορισμό της περιεχόμενης και εκλυόμενης φορμαλδεΰδης υπάρχουν αρκετές
μέθοδοι σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες έχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά στη
διαδικασία και στις συνθήκες, με συνέπεια να μην παράγουν σε όλες τις περιπτώσεις
αποτελέσματα άμεσα συγκρίσιμα μεταξύ τους.(Μαντάνης, Λυκίδης, & Αθανασιάδου,
2009) Οι πιο σημαντικές είναι οι εξής:
7
Στην περίπτωση παραχθέντος προϊόντος όταν αναφερόμαστε στον όρο «έκθεση», στην ουσία εννοούμε
έκθεση μέσω της αναπνευστικής οδού.
46
▪ Μέθοδος θαλάμου, ChamberMethod(ευρωπαϊκή προδιαγραφή ΕΝ 717-1 και

αμερικανική προδιαγραφή ASTME1333).
▪ Μέθοδος αεριοανάλυσης, Gasanalysismethod (ευρωπαϊκή προδιαγραφή EN 717-
2).
▪ Μέθοδος φιάλης Flaskmethod (ευρωπαϊκή προδιαγραφή EN 717-3).
▪ Μέθοδος Perforator ή μέθοδος εκχύλισης (ευρωπαϊκή προδιαγραφή ΕΝ 120).
▪ Μέθοδοι Desiccator (κυρίως στην Ιαπωνία & την Ωκεανία) με σπουδαιότερες τις
ιαπωνικές μεθόδους με βάση τις προδιαγραφές JIS-A-1460 και JAS-233.(Μαντάνης,
Λυκίδης, & Αθανασιάδου, 2009)
o Μέθοδος θαλάμου (ChamberMethod)

Η μέθοδος θαλάμου (ΕΝ 717-1) χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της έκλυσης
φορμαλδεΰδης από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου, των οποίων οι επιφάνειες μπορεί να
φέρουν επικαλύψεις ή επενδύσεις ή όχι.
Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: Δοκίμια συγκεκριμένου προϊόντος με
προσδιορισμένη επιφάνεια τοποθετούνται σε ειδικό θάλαμο (όγκου ≥12m3 ή1 m3ή
0,225m3) με απόσταση τουλάχιστον 200 mm μεταξύ τους. Στον θάλαμο επικρατούν
σταθερές συνθήκες θερμοκρασίας (23±0,5°C), σχετικής υγρασίας (45±3%), ροής και
ανανέωσης αέρα (0,1-0,3 m/s και 1,0±0,05 φορές/ώρα αντίστοιχα). Όσο η εκλυόμενη
φορμαλδεΰδη αναμειγνύεται με τον αέρα του θαλάμου, λαμβάνονται δείγματα αέρα
συγκεκριμένου όγκου (τουλάχιστον 120l), έως ότου επέλθει ισορροπία στη συγκέντρωση
φορμαλδεΰδης του αέρα εντός του θαλάμου. Δειγματοληψία και μέτρηση γίνεται 2 φορές
τη μέρα και για τουλάχιστον 10 ημέρες, αλλά το πρώτο δείγμα θα ληφθεί τουλάχιστον 3
ώρες μετά από την τοποθέτηση όλων των δειγμάτων. Τα δοκίμια έχουν επιφάνεια 1m2
ανά m3θαλάμου, είναι κλιματισμένα σε συνθήκες 23° C/45% και η σχέση μεταξύ του
μήκους των γυμνών εγκάρσιων διατομών U προς τη συνολική επιφάνειά τους A πρέπει να
είναι U/Α = 1,5m/m2. Τα δείγματα αέρα διοχετεύονται με ταχύτητα 2l/min σε δύο φιάλες,
οι οποίες περιέχουν τουλάχιστον 25ml αποσταγμένο νερό, με αποτέλεσμα η περιεχόμενη
στον αέρα του δείγματος φορμαλδεΰδη να δεσμεύεται από αυτό. Η φορμαλδεΰδη που
έχει δεσμευτεί, προσδιορίζεται φωτομετρικά. (Γρηγορίου, 2009)(Μαντάνης, Λυκίδης, &
Αθανασιάδου, 2009)
47
Η μονάδα μέτρησης αυτής της μεθόδου είναι mg φορμαλδεΰδης ανά m3 αέρα ή σε

ppm. Αξίζει να σημειωθεί ότι για την κλάση Ε1, η συγκέντρωση φορμαλδεΰδης έχει τιμές
μικρότερες από 0,12 mg/m3 (0,1ppm) σε κατάσταση ισορροπίας. Οι μετρήσεις αυτής της
μεθόδου θεωρούνται αξιόπιστες και λαμβάνουν χώρα σε κανονικές συνθήκες δωματίου,
αλλά η χρονοβόρα διαδικασία των δοκιμών και ο δαπανηρός και εξειδικευμένος
εξοπλισμός αποτελούν σημαντικά μειονεκτήματα.
o Μέθοδος αεριοανάλυσης, Gasanalysismethod

Η μέθοδος αεριοανάλυσης (EN 717-2) χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της έκλυσης
φορμαλδεΰδης από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου, των οποίων οι επιφάνειες μπορεί να
φέρουν επικαλύψεις ή επενδύσεις ή όχι (γυμνές ή επενδυμένες μοριοπλάκες, ινοπλάκες,
OSB ή κόντρα-πλακέ).
Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: Δοκίμιο διαστάσεων 400mmx50mmx
πάχος, το οποίο δεν έχει ανοικτές τις εγκάρσιες επιφάνειες (έχει καλυμμένα/κλειστά
σόκορα) τοποθετείται σε κλειστό χώρο, στον οποίο επικρατούν συγκεκριμένες συνθήκες
θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας και ροής αέρα ανά ώρα (αντίστοιχα: 60±5°C,2±1% και
60±3 λίτρο/ώρα). Συνεπώς, εκλύεται φορμαλδεΰδη, η οποία ύστερα αναμειγνύεται με
τον αέρα του χώρου. Ακολούθως, ο αέρας διαχέεται προς την έξοδο, αφού πρώτα περάσει
από ένα ζεύγος φιαλών, οι οποίες περιέχουν 20 και 30 ml αποσταγμένο νερό αντίστοιχα.
Έτσι, η φορμαλδεΰδη δεσμεύεται από το αποσταγμένο νερό και μετέπειτα προσδιορίζεται
με τη μέθοδο της φωτομετρίας.
Οι μετρήσεις λαμβάνονται ανά μία ώρα και για 4 ώρες, με διαφορετικά ζεύγη
φιαλών (σύνολο 4 ζεύγη) και η τελική τιμή προκύπτει από τον υπολογισμό του μέσου όρου
από τις 4 μετρήσεις. Η μονάδα μέτρησης αυτής της μεθόδου είναι mg φορμαλδεΰδης ανά
επιφάνεια, ανάλογα με τον χρόνο που διήρκησε η διοχέτευση του αέρα, mg/m2h. Αξίζει
να σημειωθεί ότι για την κλάση Ε1, η συγκέντρωση φορμαλδεΰδης θα πρέπει να έχει τιμές
μικρότερες από 3,5mg/m2h. Η μέθοδος αυτή είναι απλή και σύντομη, αλλά δαπανηρή.
o Μέθοδος φιάλης Flaskmethod

Η μέθοδος φιάλης (EN 717-3) χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της έκλυσης
φορμαλδεΰδης από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου, των οποίων οι επιφάνειες δεν φέρουν
επικαλύψεις ή επενδύσεις με άλλα υλικά (βερνίκια, πλαστικά φύλλα, ξυλόφυλλα κ.ά.).
48
Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: δοκίμια διαστάσεων25mmx

25mmxπάχος και συνολικής μάζας περίπου 20 gτ οποθετούνται αιωρούμενα μέσα σε
φιάλη όγκου 500m με τη βοήθεια κατάλληλου σφιγκτήρα ή ελαστικού συνδέσμου. Η
φιάλη περιέχει 50ml αποσταγμένο νερό θερμοκρασίας 20° C, και τα δοκίμια δεν έρχονται
σε επαφή με το νερό, αλλά απέχουν τουλάχιστον 40 mm. Το υλικό, από το οποίο είναι
κατασκευασμένη η φιάλη, είναι πολυαιθυλένιο ή πολυπροπυλένιο και έχει σχήμα κώνου
ή κυλίνδρου. Η φιάλη κλείνεται ερμητικά και τοποθετείται σε κλίβανο θερμοκρασίας 40°
Cκαι σχετική υγρασία ~100% για 3 ώρες, ώστε να δεσμευτεί η εκλυόμενη φορμαλδεΰδη
από το αποσταγμένο νερό. Ύστερα, τα δοκίμια απομακρύνονται και η φιάλη κλείνεται πάλι
ερμητικά και αφήνεται να ψυχθεί στους 20° C. Η περιεχόμενη στο νερό φορμαλδεΰδη
προσδιορίζεται φωτομετρικά.
Μονάδα μέτρησης αυτής της μεθόδου είναι mg φορμαλδεΰδης ανά 100g
απόλυτου ξηρού βάρους του δοκιμίου, mg/kg.
o Μέθοδος Perforator ή μέθοδος εκχύλισης

Η μέθοδος Perforator (ΕΝ 120)χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της έκλυσης
φορμαλδεΰδης από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου, των οποίων οι επιφάνειες δεν φέρουν
επικαλύψεις ή επενδύσεις με άλλα υλικά (βερνίκια, πλαστικά φύλλα, ξυλόφυλλα κ.ά.).
Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: δοκίμια διαστάσεων 25mmx 25mmx
πάχος και βάρους 110 g εκχυλίζονται σε ειδική συσκευή εκχύλισης (συσκευή Perforator)
με 600 ml τολουόλιο στους 110ο C για 2 ώρες. Η ελεύθερη φορμαλδεΰδη εκχυλίζεται,
δεσμεύεται από αποσταγμένο νερό και στη συνέχεια μέσω της αντίδρασης Hantzsch
προσδιορίζεται η ποσότητά της με φωτομετρική μέθοδο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι για την κλάση Ε1, η συγκέντρωση φορμαλδεΰδης θα πρέπει
να έχει τιμές μικρότερες από 8 mg ανά 100 g απόλυτα ξηρής ξυλοπλάκας (6,5 mg/100g σε
χώρες όπως η Γερμανία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία). Η μέθοδος Perforator χρησιμοποιείται
ευρέως, διότι έχει μεγάλη ακρίβεια, φθηνό εξοπλισμό, μικρή χρονική διάρκεια (περίπου 4
ώρες), ενώ επιτρέπει τη σύγκριση δειγμάτων ακόμα και μεταξύ διαφορετικών
εργαστηρίων. Το βασικό μειονέκτημά της είναι ότι χρησιμοποιείται οργανικός διαλύτης
(τολουόλιο), το οποίο θεωρείται επικίνδυνο. Μονάδα μέτρησης αυτής της μεθόδου είναι
mg φορμαλδεΰδης ανά 100g απόλυτου ξηρού βάρους του δοκιμίου, mg/g.
49
o Μέθοδοι Desiccator
Η μέθοδος Desiccator (JIS-A-1460 και JAS-233) αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία και φέρει
διαφορετικό πρότυπο ανάλογα με τη χώρα, η οποία το εφαρμόζει και ανάλογα με το
προϊόν που υπόκειται σε έλεγχο. Θεωρείται ιδιαίτερα αξιόπιστη μέθοδος για τον
προσδιορισμό της εκπεμπόμενης φορμαλδεΰδης από σύνθετα προϊόντα ξύλου και μπορεί
να εφαρμοστεί σε μοριοπλάκες, ινοπλάκες, αντικολλητά αλλά και σύνθετα παρκέτα τύπου
laminate. Ποσότητα δειγμάτων συγκεκριμένης επιφάνειας τοποθετούνται σε ξηραντήρα
(desiccator) υπό ελεγχόμενη θερμοκρασία. Η εκλυόμενη - από τα δοκίμια - φορμαλδεΰδη
δεσμεύεται από αποσταγμένο νερό που είναι τοποθετημένο σε κατάλληλο σκεύος στον
πυθμένα του ξηραντήρα και ύστερα προσδιορίζεται φωτομετρικά. Οι μονάδες μέτρησης
είναι mg/L. Παρότι είναι μια απλή μέθοδος, είναι αρκετά χρονοβόρα, καθώς απαιτούνται
τουλάχιστον 24 ώρες για την έκλυση και επιπλέον 2 ώρες για τον προσδιορισμό της
εκλυόμενης φορμαλδεΰδης, ενώ τα δείγματα πριν τη μέτρηση χρειάζονται κλιματισμό
επίσης αρκετών ωρών.
50
3. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην ΥΓΕΙΑ του ΑΝΘΡΩΠΟΥ

3.1. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην ΥΓΕΙΑ των ΧΡΗΣΤΩΝ από την ΕΚΛΥΣΗ
ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ σε ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ
Η φορµαλδεΰδη αποτελεί πηγή µόλυνσης για την ατµόσφαιρα και έχει δυσµενείς
επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου. Η φορμαλδεΰδη είναι μία εξαιρετικά τοξική χημική
ένωση, προσβάλλοντας κυρίως τα μάτια, τη μύτη και τον λάρυγγα. Σε συγκεντρώσεις
μεγαλύτερες από 0,1 mg/kg στον αέρα μπορεί να ερεθίσει τα μάτια, να προκαλέσει
πονοκεφάλους, αίσθημα καψίματος στον λαιμό και δυσκολία στην αναπνοή.
Μεγαλύτερες εκθέσεις σε φορμαλδεΰδη μπορούν να αποβούν και θανατηφόρες.
Η φορµαλδεΰδη µαζί µε άλλες οργανικές ουσίες - ακεταλδεΰδη, πεντανάλη,
βενζόλιο, κ.α. - ευθύνονται για τριάντα ένα προβλήµατα εσωτερικής ρύπανσης κατοικιών,
γνωστό ως Σύνδροµο Παθογόνου Κτιρίου – Sick Building Syndrome (Μαντάνης, 2007). Το
γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε το ότι τέτοιες κατασκευές χρησιµοποιούνται σε
εσωτερικούς χώρους, έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις του καταναλωτικού κοινού σε
παγκόσµιο επίπεδο και έχει ευαισθητοποιήσει διεθνείς οργανισµούς υγείας και
κυβερνητικούς µηχανισµούς, ώστε να ληφθούν µέτρα για την αντιµετώπιση του
προβλήµατος.
Στην Ελλάδα το θέµα της έκλυσης φορµαλδεΰδης από σύνθετα προϊόντα ξύλου
παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε Συνέδριο της Furnidec στις αρχές του 1980
(∆ηµητρακόπουλος, 1982, Φιλίππου, 1984). Η φορµαλδεΰδη αποτελεί αντικείµενο
τοξικολογικών και επιδηµιολογικών ερευνών σχεδόν είκοσι πέντε χρόνια. Οι περισσότερες
τοξικολογικές µελέτες εστιάζουν στην επίδρασή της στη ρινική κοιλότητα και το
αναπνευστικό σύστηµα, ενώ οι επιδηµιολογικές μελέτες είναι πιο εκτενείς και αξιολογούν
τη συσχέτιση της φορµαλδεΰδης µε την εµφάνιση διαφόρων µορφών καρκίνου όχι µόνον
της ρινοφαρυγγικής χώρας και των πνευµόνων, αλλά και του εγκεφάλου, του προστάτη,
του παγκρέατος και του αιµατοποιητικού συστήµατος (Cole and Axten, 2004).
Η έκθεση του ανθρώπου σε υψηλές συγκεντρώσεις φορµαλδεΰδης για µεγάλο
χρονικό διάστηµα σε χώρους κατοικίας και εργασίας είναι δυνατό να προκαλέσει
ερεθισµούς στο δέρµα, κνησµό στα µάτια, αλλεργικά και ασθµατικά σύνδροµα και άλλα
συµπτώµατα. Η ανίχνευση της οσµής και ο ερεθισµός των µατιών ξεκινά σε πολύ µικρές
51
συγκεντρώσεις 0,05-1,15 ppm. Σε συγκεντρώσεις 0,4-1,5 ppm ο ερεθισµός των µατιών και
της ρινολαρυγγικής κοιλότητας είναι οξύς και προκαλεί τσούξιµο, κάψιµο και ξήρανση του
λάρυγγα. Σε συγκεντρώσεις 4-6 ppm ο ερεθισµός γίνεται εντονότερος και προκαλεί
δακρύρροια (συγκέντρωση που είναι ανεκτή µόνον για λίγα δευτερόλεπτα). Έκθεση σε
συγκεντρώσεις 5-10 ppm οδηγεί σε βρογχικά προβλήµατα, ενώ σε υψηλότερες
συγκεντρώσεις υπάρχει κίνδυνος πνευµονίας, αλλά και άµεσος κίνδυνος για την
ανθρώπινη υγεία (Μαντάνης και Μαρκεσίνη, 1998, Κάββουρας και Πετειναράκης, 1997,
FETEG, 2002, Φιλίππου, 2007). Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι η φορμαλδεΰδη έχει
επισημανθεί ως ύποπτη καρκινογόνος ουσία.
Μακροχρόνια έκθεση στη φορμαλδεϋδη έχει συσχετισθεί με αυξανόμενη
πιθανότητα εμφάνισης ρινικού καρκίνου και των ιγμορείων, ρινο- και στοματοφαρυγγικού
καρκίνου και καρκίνου των πνευμόνων στον άνθρωπο. Πειράματα σε ζώα αποδεικνύουν
τη σχέση μεταξύ ρινικού καρκίνου σε αρουραίους και την έκθεσή τους σε φορμαλδεΰδη.
Συγκλίνουσες ενδείξεις καρκινογένεσης περιλαμβάνουν δέσμευση DNA, γονοτοξικότητας
σε βραχυπρόθεσμες δοκιμές, και κυτταροτοξικών αλλαγών στα κύτταρα του οργάνου-
στόχου που υποδηλώνει προνεοπλασματικές αλλαγές. Η Φορμαλδεΰδη είναι μια πλήρως
καρκινογόνος ουσία και εμφανίζεται να ασκεί επίδραση σε τουλάχιστον δύο στάδια της
διαδικασίας καρκινογένεσης.
3.1.1. Εισπνοή (αναπνοή)

Η Φορμαλδεϋδη είναι άκρως ερεθιστική για το άνω αναπνευστικό σύστημα. Η
συγκέντρωση της φορμαλδεϋδης που είναι άμεσα επικίνδυνη για τη ζωή και την υγεία
είναι στα 100 ppm. Συγκεντρώσεις υψηλότερες των 50 ppm μπορούν να επιφέρουν
σοβαρές βλάβες του αναπνευστικού σε διάρκεια λεπτών. Σε αυτές συγκαταλέγονται το
πνευμονικό οίδημα, η πνευμονία, και ο ερεθισμός των βρόγχων που μπορούν να
καταλήξουν σε θάνατο. Συγκεντρώσεις μεγαλύτερες των 5 ppm άμεσα προκαλούν
ερεθισμό του κάτω αναπνευστικού με συμπτώματα όπως βήχα, στηθάγχης και
αναπνευστικού συριγμού. Υπάρχει διαμάχη όσον αφορά στο εάν το αέριο της
φορμαλδεΰδης μπορεί να προκαλέσει επαγγελματικό άσθμα σε ένα προηγουμένως
φυσιολογικό άτομο.
Η Φορμαλδεΰδη μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα βρογχικού άσθματος στον
άνθρωπο. Ο μηχανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί είτε από μενονωμένη έκθεση του
52
ατόμου στη φορμαλδεΰδη είτε ως απευθείας έκθεση ατόμων με προ-υπάρχον άσθμα στη
φορμαλδεΰδη. Ο ερεθισμός του άνω αναπνευστικού είναι το πιο κοινό αναφερόμενο
αναπνευστικό σύμπτωμα των εργαζομένων, σε συγκεντρώσεις πάνω του 1 ppm. Παρ' όλα
αυτά, ερεθισμός του αναπνευστικού έχει εμφανισθεί σε ορισμένους εργαζόμενους με
έκθεση στη φορμαλδεΰδη μικρότερη του 1 ppm. Συμπτώματα του άνω αναπνευστικού
περιλαμβάνουν ξηρό ή ερεθισμένο λαιμό, φαγούρα ή αίσθημα καύσου της μύτης και
ρινική συμφόρηση. Ανοχή σε αυτό το επίπεδο της έκθεσης μπορεί να αναπτυχθεί μέσα σε
μία έως δύο ώρες. Αυτή η ανοχή μπορεί να επιτρέψει στους εργαζόμενους που
παραμένουν σε ένα περιβάλλον με σταδιακά αυξανόμενες συγκεντρώσεις
φορμαλδεΰδης, να αγνοούν όλο και περισσότερο την επικίνδυνη έκθεσή τους.
3.1.2. Οφθαλμική επαφή

Συγκεντρώσεις της φορμαλδεΰδης μεταξύ των 0.05 ppm και 0.5 ppm προκαλούν
την αίσθηση καύσου στα μάτια, φαγούρας, ερυθρότητας και δακρύσματος. Η αύξηση του
ανοιγοκλεισίματος των οφθαλμών και γενικά κλεισίματός τους μπορεί να λειτουργήσει ως
μηχανισμός παρεμπόδισης για έκθεση σε χαμηλά επίπεδα, αλλά αυτοί οι παρεμποδιστικοί
μηχανισμοί μπορεί να μειώσουν τις ικανότητες εργασίας κάποιων εργαζομένων. Ανοχή
των εργαζομένων στη συνεχή έκθεση σε μικρές συγκεντρώσεις μπορεί να προκληθεί.
Ατυχήματα, όπως επαφή των οφθαλμών με υδατικά διαλύματα της φορμαλδεΰδης
(φορμόλη) έχουν ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο εύρος οφθαλμικών τραυματισμών,
συμπεριλαμβανομένης της αδιαφάνειας του κερατοειδούς και τύφλωση. Η σοβαρότητα
των παθήσεων έχει σχετισθεί άμεσα με τη συγκέντρωση της φορμαλδεΰδης στο διάλυμα
καθώς και τον χρόνο που έχει παρέλθει μέχρι την ιατρική παρέμβαση.
3.1.3. Δερματική επαφή

Επαφή με διαλύματα φορμαλδεΰδης μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του δέρματος
και αλλεργική δερματίτιδα. Αυτές οι δερματικές παθήσεις και διαταραχές μπορούν να
συμβούν σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα φορμαλδεΰδης από αυτά που αντιμετωπίζουν
πολλοί εργαζόμενοι. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ερύθημα, οίδημα και
φυσαλλιδοποίηση ή κνίδωση. Έκθεση σε υγρή φορμόλη ή αέρια φορμαλδεΰδη μπορεί να
προκαλέσει δερματικές αντιδράσεις σε ευπαθείς ομάδες, ακόμα και όταν τα αιωρούμενα
σωματίδια της φορμαλδεΰδης βρίσκονται κάτω του 1 ppm.
53
3.1.4. Κατάποση
Κατάποση ακόμα και 30 ml συγκέντρωσης διαλύματος 37% φορμαλδεΰδης
(φορμόλης) μπορεί να επιφέρει τον θάνατο. Η γαστρεντερική τοξικότητα μετά από την
κατάποση είναι πιο σοβαρή στο στομάχι και οδηγεί σε συμπτώματα, όπως ναυτία, εμετό
και ισχυρού κοιλιακού πόνου. Ποικίλες βλάβες σε άλλα συστήματα οργάνων,
συμπεριλαμβανόμενων ήπαρ, νεφρών, σπλήνας, παγκρέατος, εγκεφάλου και κεντρικού
νευρικού συστήματος, μπορούν να προκληθούν από την άμεση κατάποσή της.
3.2. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην ΥΓΕΙΑ των ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ σε ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΥΓΚΟΛΛΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
Η φορμαλδεΰδη αποτελεί έναν από τους κυριότερους χημικούς ρύπους των

εσωτερικών χώρων. Είναι άχρωμο πτητικό αέριο µε ερεθιστική οσμή, ανήκει στην
οικογένεια των αλδεϋδών και είναι το κυριότερο συστατικό των ρητινών. Συναντάται στο
εμπόριο µε την ονομασία φαινόλη (μυρμηκική αλδεΰδη) ή φορµαλίνη.
Η φορμαλδεΰδη λοιπόν, χρησιμοποιείται πολύ στην κατασκευή προϊόντων ξύλου
καθώς και στη συναρμολόγηση επίπλων είτε ως συγκολλητική ουσία είτε στα υφάσματα
είτε σε ταπετσαρίες. Προφανώς, για να φτάσουν όλα αυτά τα έπιπλα στο σπίτι, στο
γραφείο και στα μαγαζιά, τα οποία βλέπουμε και χρησιμοποιούμε, έχουν προέρθει από
ένα εργοστάσιο, το οποίο απασχολεί κάποιο εργατικό δυναμικό. Αυτό το προσωπικό είναι
καθημερινά εκτεθειμένο για αρκετές ώρες/χρόνια στην φορμαλδεΰδη, με αποτέλεσμα να
εμφανίζονται σε αυτούς διάφορα συμπτώματα η ακόμα και πιο βαριές ασθένειες.
3.2.1. Συμπτώματα έκθεσης στην φορμαλδεΰδη

Έρευνες έχουν δείξει ότι σταδιακά προκαλούνται στον άνθρωπο τα παρακάτω
συμπτώματα, ανάλογα με τα επίπεδα σε ppm (μέρη ανά εκατομμύριο ) που είναι
εκτεθειμένοι στην φορμαλδεΰδη:
➢ Σε χαμηλά επίπεδα έκθεσης (0,1-5,0 ppm): Κνησμός οφθαλμών, δακρύρροια,
ερεθισμός δέρματος.
54
➢ Σε μέτρια επίπεδα έκθεσης (10-20 ppm): Κάψιμο οφθαλμών, μύτης και φάρυγγα,
έντονο βήχα, έντονη δύσπνοια, δακρύρροια.
➢ Σε υψηλά επίπεδα έκθεσης (50-100 ppm): Θωρακικό άλγος, ταχυκαρδία, αρρυθμία,
έντονος πονοκέφαλος, πνευμονικό οίδημα ακόμα και θάνατος.
3.2.2. Χρονικές Επιπτώσεις

Οι χρονικές επιπτώσεις είναι οι ακόλουθες:
✓ Ευαισθησία: Ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν ευαισθησία στην
φορμαλδεΰδη και να παρουσιάσουν αλλεργική αντίδραση και στις χαμηλού
επιπέδου εκθέσεις.
✓ Έκζεμα: Άνθρωποι που εκτίθεται σε διαλύματα φορμαλδεΰδης, μπορούν να
παρουσιάζουν έκζεμα (ξεφλούδισμα και κνίδωση δέρματος), που μπορεί να
περιβάλλει τα βλέφαρα, τον λαιμό, τα χέρια, τα μπράτσα και τις μασχάλες.
✓ Δερματίτιδα: Η δερματίτιδα μπορεί να είναι απλή ερυθρότητα του δέρματος ως
δημιουργία φλυκταινών ή και ραγαδώσεων. Τα νύχια μπορεί να γίνουν μαλακά και
καστανόχρωμα.
✓ Βλάβες στους οφθαλμούς: Η άμεση επαφή με τα μάτια δημιουργεί έντονο κάψιμο
και δακρύρροια και μπορεί να βλάψει τον κερατοειδή χιτώνα.
✓ Καρκίνος: Είναι γνωστό ότι η φορμαλδεΰδη προκαλεί ρινικό καρκίνο και
ενδεχομένως συνδέεται με άλλους καρκίνους ή με τον καρκίνο του εγκεφάλου. Ο
Εθνικός Φορέας για την Επαγγελματική Ασφάλεια και την Υγεία των ΗΠΑ συστήνει
ότι η φορμαλδεΰδη πρέπει να αντιμετωπίζεται ως καρκινογόνος ουσία.
✓ Βλάβες στο αναπαραγωγικό σύστημα: Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι εργαζόμενες
γυναίκες που ήταν χρόνια εκτεθειμένες σε φορμαλδεΰδη, εμφάνισαν
εμμηνορροϊκές αναταραχές. Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι η φορμαλδεΰδη μπορεί
να βλάψει τη γενετική σύνθεση ορισμένων κυττάρων που σημαίνει ότι
ενδεχομένως μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στην κύηση και στην κυοφορία.
Σύμφωνα με τον Norback και άλλες πηγές, η έκθεση ατόμων με άσθμα στην φορμαλδεΰδη
συνδέεται με ανωμαλίες της αναπνευστικής λειτουργίας κατά τη διάρκεια του ύπνου.
55
4. ΔΙΕΘΝΗΣ και ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

4.1. ΠΡΟΤΥΠΑ
Τα πρότυπα και οι προδιαγραφές υπάρχουν στα προϊόντα, έτσι ώστε να διασφαλίσουν την
ασφάλεια του κατασκευαστή αλλά και του καταναλωτή. Όπως για παράδειγμα η
προδιαγραφή ΕΝ 13986:2005, η οποία αναγράφει ότι επιτρέπεται η χρήση προϊόντων Ε1
κλάση, και αυτό είναι πλέον νόμος από το 2009.
4.2. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Ένας νόμος που προστατεύει πρώτα από όλα τους ανθρώπους που έρχονται σε
επαφή με τα συγκολλημένα προϊόντα, όπως για παράδειγμα (μοριοπλάκες, ινοπλάκες,
MDF, αντικολλητά κ.τ.λ.), και μετά τον καταναλωτή που θα χρησιμοποιεί τα προϊόντα
αυτά. Η φορμαλδεΰδη, όπως γνωρίζουμε, αποτελεί ένα βασικό υλικό τον συγκολλητικών
ουσιών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των σύνθετων συγκολλημένων προϊόντων,
λόγω του χαμηλού της κόστους. Αποτελεί όμως και μια ουσία που η μακροχρόνια επαφή
μαζί της μπορεί να φέρει βλάβες στην υγεία του ανθρώπου.
Από τις 22 Απριλίου του 2009 λοιπόν, άρχισε η εφαρμογή του νόμου που πλέον
καθορίζει ως μέγιστο επιτρεπόμενο όριο περιεχόμενης και εκλυόμενης φορμαλδεΰδης για
τα έπιπλα, τα διακοσμητικά αντικείμενα από ξύλο και τις πρώτες ύλες παραγωγής τους
από σύνθετα συγκολλημένα προϊόντα που διατίθενται στην ελληνική αγορά αυτό της
κατηγορίας προϊόντων Ε1, όπως αυτή ορίζεται στην προδιαγραφή ΕΝ 13986:2005.
Ταυτόχρονα προβλέπει επιπρόσθετα για τα παιδικά έπιπλα, τα έπιπλα δηλαδή που
προορίζονται για παιδιά, από τη γέννησή τους έως την ηλικία των 6 ετών, ορισμένα
στοιχεία, τα οποία καθορίζονται από το πρότυπο ΕΝ 71.3:1995. Τα προϊόντα, στα οποία
αφορά ο παρών νόμος είναι οι μοριοσανίδες, οι ινοσανίδες (MDF), τα αντικολλητά (κόντρα
πλακέ), επενδεδυμένα ή όχι με καπλαμάδες ή μελαμίνες ή με άλλες επιστρώσεις
(συμπεριλαμβανομένων των laminates) και τα οποία προορίζονται για την κατασκευή
επίπλων και διακοσμητικών αντικειμένων.
Με αυτόν τον νόμο οι παραγωγοί αυτών των προϊόντων θα πρέπει να έχουν
πιστοποιητικό ότι τα προϊόντα τους είναι κατηγορίας Ε1 ως προς την περιεχομένη
φορμαλδεΰδη. Σημαντικό για τους παραγωγούς είναι να φροντίζουν, ώστε στα
συνοδευτικά εμπορικά έγγραφα των προϊόντων τους, όπως τιμολόγια, εκτός των άλλων
56
στοιχείων που προβλέπονται από τις ισχύουσες διατάξεις, να δηλώνεται η κλάση της
φορμαλδεΰδης Ε1, στην οποία αυτά κατατάσσονται, καθώς και στοιχεία αναφοράς για τον
εντοπισμό της παρτίδας παραγωγής τους.
Οι διανομείς υποχρεούνται, πριν διαθέσουν ένα προϊόν στην αγορά, να
επαληθεύουν ότι οι οδηγίες ασφαλούς χρήσης και συναρμολόγησης, εφόσον παρέχονται
από τον κατασκευαστή του, αναγράφονται στην ελληνική γλώσσα και ότι τα συνοδευτικά
εμπορικά έγγραφα, εκτός των άλλων στοιχείων που προβλέπονται από τον ισχύοντα
Αγορανομικό Κώδικα, περιέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τον εντοπισμό της
παρτίδας παραγωγής, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τα ποιοτικά και ποσοτικά
χαρακτηριστικά του προϊόντος (όπως η κλάση της φορμαλδεΰδης, στην οποία το προϊόν
κατατάσσεται, διαστάσεις προϊόντος κ.λπ.).
4.2.1. Πιστοποιητικά
Υπάρχουν κάποια πιστοποιητικά, τα οποία μπορούν να βεβαιώσουν ότι το προϊόν είναι
κατηγορίας Ε1, όμως περισσότερο εξαρτάται από την κάθε περίπτωση, όπως για
παράδειγμα:
4.2.1.1. Προϊόντα συγκολλημένης ξυλείας
• Έκθεση δοκιμών ή πιστοποιητικό, από τα οποία να προκύπτει ότι δείγμα του
προϊόντος εξετάσθηκε και χαρακτηρίστηκε ότι ανήκει στην κλάση Ε1 φορμαλδεΰδης
ή και μικρότερη. Στην έκθεση δοκιμών ή το πιστοποιητικό πρέπει να αναφέρονται τα
στοιχεία του φορέα που το εξέδωσε, τα στοιχεία της εταιρείας που παρήγγειλε την
εξέταση, τα στοιχεία του δείγματος, η ημερομηνία εξέτασης του δείγματος (που
πρέπει να είναι εντός του τελευταίου έτους), η μέθοδος, βάσει της οποίας
εξετάσθηκε το δείγμα.
• Υπεύθυνη δήλωση του εισαγωγέα ότι τα υπό εισαγωγή εμπορεύματα πληρούν τις
διατάξεις της ΚΥΑ Ζ3- 5430/
4.2.1.2. Έπιπλα που έχουν παραχθεί από συγκολλημένη ξυλεία

• Δήλωση του παραγωγού επίπλων, στην οποία να αναφέρει τα στοιχεία της εταιρείας,
από την οποία προμηθεύεται τη συγκολλημένη ξυλεία για την κατασκευή των
επίπλων που πρόκειται να εισαχθούν, καθώς και ότι η χρησιμοποιηθείσα ξυλεία είναι
κλάσης φορμαλδεΰδης Ε1 ή μικρότερη
57
• Έκθεση δοκιμών ή πιστοποιητικό για τα έπιπλα ή για την πρώτη ύλη των επίπλων
διατάξεις της ΚΥΑ Ζ3- 5430/
4.2.1.3. Παιδικά έπιπλα που προορίζονται για παιδιά ηλικίας μέχρι έξι ετών
• Έκθεση δοκιμών ή πιστοποιητικό, από τα οποία να προκύπτει ότι δείγμα του
παιδικού επίπλου - που ταυτίζεται με αυτό του τιμολογίου ως προς είδος / εμπορική
ονομασία - εξετάσθηκε σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 71.3/Α1/2000 και βρέθηκε
σύμφωνο με τις απαιτήσεις του προτύπου, όσον αφορά στα όρια περιεχομένου
ορισμένων στοιχείων
• Δήλωση του παραγωγού παιδικών επίπλων ή αναγραφή στο τιμολόγιο ότι τα
προϊόντα που πρόκειται να τεθούν σε ελεύθερη κυκλοφορία και να διατεθούν στην
ελληνική αγορά, συμμορφώνονται με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 71.3/Α1/2000
διατάξεις της ΚΥΑ Ζ3- 5430/.
4.2.2. Μέθοδοι Ταυτοποίησης

Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι για την ταυτοποίηση ενός προϊόντος ως προς την
φορμαλδεΰδη που περιέχει, όπως είναι:
➢ Μέθοδος εκχύλισης, Perforator method (ΕΝ 120)
➢ Μέθοδος θαλάμου, Chamber test (ευρωπαϊκή ΕΝ 717-1 & αμερικάνικη ASTM
E1333)
➢ Μέθοδος αέριας ανάλυσης, Gas Analysis (EN 717-2)
➢ Μέθοδος Flask (EN 717-3)
➢ Μέθοδος μικρού θαλάμου, small chamber method (ιαπωνική προδιαγραφή JIS A
1901)
➢ Μέθοδοι Desiccator (κυρίως στις ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ωκεανία) με σπουδαιότερες τις
ιαπωνικές μεθόδους, βάσει των προδιαγραφών JIS A 1460 και JAS 233.
Καθεμία μέθοδος έχει μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα, όπως και ιδιαιτερότητες. Πιο
αξιόπιστη και ακριβής θεωρείται η μέθοδος θαλάμου, αλλά και η μέθοδος Desiccator, ενώ
πιο εύκολη και πιο διαδεδομένη είναι η μέθοδος Perforator.
58
Στον παρακάτω πινάκα αναγράφεται ο προσδιορισμός κλάσης φορμαλδεΰδης με ΕΛΟΤ-

ΕΝ μεθόδους
ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΣΥΝΘΕΤΗΣ
ΣΥΓΓΚΟΛΗΜΕΝΗΣ ΞΥΛΕΙΑΣ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΟΡΙΟ Ε1 ΚΛΑΣΗΣ (πρότυπο
ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ ΕΛΟΤ ΕΝ 13986:2005)
• ΜΟΡΙΟΣΑΝΙΔΕΣ ΕΛΟΤ ΕΝ 120 * Μέθοδος Περιεχόμενη: ≤8 mg/100g
• ΙΝΟΣΑΝΙΔΕΣ (MDF, HDF) εκχύλισης (Perforator ξηρής (oven- dry) σανίδας
• ΞΥΛΟΠΛΑΚΕΣ ΤΥΠΟΥ OSB method) ή για Μοριοσανίδες & OSB
• ΚΟΝΤΡΑ-ΠΛΑΚΕ ΕΛΟΤ ΕΝ 717-1 Μέθοδος περιεχόμενη: ≤6,5

θαλάμου (Chamber Test mg/100g και για
Ινοσανίδες περιεχόμενη:
≤7,0 mg/100g (για εν
χρήσει ξυλοπλάκες)
ΕΛΟΤ ΕΝ 717-2 Μέθοδος Εκπεμπόμενη: ≤ 3,5

Gas Analysis mg/m2 h
ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΟΡΙΟ Ε1 ΚΛΑΣΗΣ
ΣΥΓΚΟΛΛΗΜΕΝΗΣ ΞΥΛΕΙΑΣ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΛΕΓΧΟY ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ
ΜΕ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ (πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ
13986:2005
• ΜΟΡΙΟΣΑΝΙΔΕΣ
• ΙΝΟΣΑΝΙΔΕΣ (MDF, HDF)
• ΞΥΛΟΠΛΑΚΕΣ ΤΥΠΟΥ OSB ΕΛΟΤ ΕΝ 717-2 Μέθοδος Εκπεμπόμενη: ≤ 3,5
• ΚΟΝΤΡΑ-ΠΛΑΚΕ Gas Analysis mg/m2 h
Τέλος, σύμφωνα με νέα νομοθεσία της CARB (California Air Resources Board) των ΗΠΑ,
που αφορά προϊόντα σύνθετης συγκολλημένης ξυλείας, όπως μοριοσανίδες (PB),
ινοσανίδες (MDF), κοντραπλακέ (HWPW-VC & HWPW-CC) αυτά θα πρέπει να είναι στην
κλάση Ε1 ως προς τη φορμαλδεΰδη, όταν ανήκουν στη Phase Ι, η οποία εφαρμόζεται από
τον Ιανουάριο του 2009. Η Phase II, η οποία εφαρμόζεται από τον Ιανουάριο του 2010,
59
επιβάλλει εκπομπή φορμαλδεΰδης σε επίπεδο πολύ χαμηλότερο από την Ε1,

προσεγγίζοντας την Ε0 κλάση φορμαλδεΰδης.
4.3. ΜΕΘΟΔΟΙ και ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ από τη ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ

σε ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΠΙΠΛΩΝ
4.3.1. Μέτρα πρώτων βοηθειών
Εικόνα 4.1
4.3.1.1. Περιγραφή των μέτρων πρώτων βοηθειών

➢ Γενικές σημειώσεις
Αυτοπροστασία του εθελοντή για την παροχή πρώτων βοηθειών. Αφαιρέστε αμέσως όλα
τα ενδύματα που έχουν μολυνθεί. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν πολλές ώρες
μετά την έκθεση. Καλέστε ιατρό άμεσα.
➢ Μετά από εισπνοή
Μεταφέρετε τον παθόντα στον καθαρό αέρα και αφήστε τον να ξεκουραστεί σε στάση που
διευκολύνει την αναπνοή. Εάν η αναπνοή είναι ακανόνιστη ή έχει σταματήσει, αναζητήστε
ιατρική βοήθεια και ξεκινήστε ενέργειες πρώτων βοηθειών.
➢ Μετά από επαφή με το δέρμα
Σε περίπτωση επαφής με το δέρμα, πλυθείτε αμέσως με άφθονο νερό. Καλέστε ιατρό σε
κάθε περίπτωση.
➢ Μετά από επαφή με τα μάτια
Ξεπλύνετε αμέσως κάτω από νερό και με ανοιχτό βλέφαρο για 10 με 15 λεπτά και
επισκεφτείτε έναν οφθαλμίατρο. Προστατέψτε το αβλαβές μάτι.
➢ Μετά από κατάποση
60
Ξεπλύνετε αμέσως το στόμα και πιείτε άφθονο νερό. Η κατάποση ενέχει τον κίνδυνο της
διάτρησης του οισοφάγου και του στομάχου (ισχυρή διαβρωτική δράση). Καλέστε ιατρό
άμεσα.
4.3.2. Σημαντικότερα συμπτώματα και επιδράσεις, άμεσες ή

μεταγενέστερες
Αλλεργικές αντιδράσεις Διάβρωση Βήχας

Απώλεια συνείδησης Δύσπνοια Ζάλη
Διάτριση στομάχου Ερεθισμός Ίλιγγος
Κίνδυνος τύφλωσης Πονοκέφαλος Σπασμοί
4.3.2.1. Ένδειξη οποιασδήποτε απαιτούμενης άμεσης ιατρικής φροντίδας και

ειδικής θεραπείας
➢ Καμμία
4.3.3. Μέτρα για καταπολέμηση πυρκαγιάς

4.3.3.1. Πυροσβεστικά μέσα
Εικόνα 4.2
➢ Κατάλληλα πυροσβεστικά μέσα

Προσαρμογή των μέτρων πυρόσβεσης αναλόγως την περιοχή πυρκαγιάς: ψεκαστήρας
νερού, αφρός, αφρός ανθεκτικός σε αλκοόλες, ξηρή σκόνη πυροσβεστήρων, διοξείδιο του
άνθρακα (CO2).
➢ Ακατάλληλα πυροσβεστικά μέσα
Πίδακας νερού.
➢ Ειδικοί κίνδυνοι που προκύπτουν από την ουσία ή το μείγμα
61
Συστατικά του μείγματος καύσιμο. Οι αναθυμιάσεις, ατμοί, μπορούν να δημιουργήσουν

ένα εκρηκτικό μίγμα σε έκθεσή τους στον αέρα.
➢ Επικίνδυνα προϊόντα καύσης
Δύνανται να δημιουργηθούν τοξικοί καπνοί μονοξειδίου του άνθρακα σε περίπτωση
καύσης.
➢ Συστάσεις για τους πυροσβέστες
Οι ατμοί είναι βαρύτεροι από τον αέρα. Προσοχή στην επανάφλεξη. Προσπαθήστε να
σβήσετε την πυρκαγιά λαμβάνοντας τις κατάλληλες προφυλάξεις και από εύλογη
απόσταση. Αυτοδύναμες αναπνευστικές συσκευές. Φορέστε ενδυμασία ανθεκτική σε
χημικές ουσίες.
4.3.4. Μέτρα για την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης

4.3.4.1. Προσωπικές προφυλάξεις, προστατευτικός εξοπλισμός και διαδικασίες
έκτακτης ανάγκης
Εικόνα 4.3
Για προσωπικό μη έκτακτης ανάγκης: Μην αναπνέετε ατμούς/εκνεφώματα. Χρήση

κατάλληλης προστατευτικής μάσκας της εισπνοής. Χρησιμοποιείτε μέσα ατομικής
προστασίας, όταν απαιτείται. Αποφύγετε την επαφή με το δέρμα, τα μάτια και την
ενδυμασία.
4.3.4.2. Περιβαλλοντικές προφυλάξεις

Σε περίπτωση σχηματισμού αερίων / συγκεντρώσεων σταγονιδίων / ατμών: Συγκρατήστε
με ψεκαστήρα νερού. Αποφύγετε την απόρριψη στις αποχετεύσεις, στα επιφανειακά και
στα υπόγεια ύδατα.
62
4.3.4.3. Μέθοδοι και υλικά για περιορισμό και καθαρισμό.

➢ Συστάσεις για τον τρόπο περιορισμού μιας υπερχείλισης.
Κάλυψη αποχετεύσεων.
➢ Συστάσεις για τον τρόπο καθαρισμού μιας υπερχείλισης.
Μαζέψτε με συνδετικό μέσο για νερό (άμμος, διατομίτης, συνδετικό μέσο για οξέα, γενικό
συνδετικό μέσο).
➢ Άλλες πληροφορίες σχετικά με τις υπερχειλίσεις και τις απελευθερώσεις.
Τοποθετήστε σε κατάλληλα δοχεία αποβλήτων. Αερίστε την προσβεβλημένη ζώνη.
4.3.4.4. Χειρισμός και αποθήκευση

➢ Προφυλάξεις για ασφαλή χειρισμό
Χρήση απαγωγού (εργαστηρίου). Αποφεύγετε την έκθεση. Χειριστείτε και ανοίξτε το
δοχείο προσεκτικά. Όταν δεν χρησιμοποιούνται, διατηρείτε τα δοχεία ερμητικά κλειστά.
Καθαρίστε πολύ καλά τις μολυσμένες επιφάνειες.
4.3.5. Μέτρα για την πρόληψη πυρκαγιάς και την αποφυγή της
δημιουργίας αερολυμάτων και σκόνης
Εικόνα 4.4
Μακριά από πηγές ανάφλεξης - Απαγορεύεται το κάπνισμα.

Λάβετε προστατευτικά μέτρα έναντι ηλεκτροστατικών εκκενώσεων.
4.3.5.1. Συστάσεις για τη γενική επαγγελματική υγιεινή

Μην τρώτε, πίνετε ή καπνίζετε, όταν χρησιμοποιείτε αυτό το προϊόν. Πλήρης καθαρισμός
του δέρματος αμέσως μετά τον χειρισμό του προϊόντος.
63
➢ Συνθήκες ασφαλούς φύλαξης, συμπεριλαμβανομένων τυχόν ασυμβίβαστων

καταστάσεων
Αποθηκεύστε σε καλά αεριζόμενο χώρο. Διατηρήστε τον περιέκτη ερμητικά κλειστό.
➢ Μη συμβατές ουσίες ή μείγματα.
Ακολουθήστε τις οδηγίες για συνδυασμένη αποθήκευση.
4.3.5.2. Περιλαμβάνονται επίσης οι παρακάτω συστάσεις

Φυλάξτε κλειδωμένο
➢ Απαιτήσεις αερισμού
Τοπικός και γενικός εξαερισμός
➢ Ειδικός σχεδιασμός των χώρων ή δοχείων αποθήκευσης.
Συνιστόμενη θερμοκρασία διατήρησης: 15 – 25° C
➢ Ειδική τελική χρήση ή χρήσεις
Δεν υπάρχει διαθέσιμη πληροφορία
4.3.6. Μέτρα ατομικής προστασίας (προσωπικός εξοπλισμός ασφαλείας)
Εικόνα 4.5
4.3.6.1. Προστασία των ματιών/του προσώπου.
Εικόνα 4.6
Φοράτε προστατευτικά γυαλιά με πλευρική προστασία. Να φοράτε μέσα ατομικής

προστασίας για το πρόσωπο.
64
4.3.6.2. Προστασία του δέρματος.

• Προστασία των χεριών.
Να φοράτε κατάλληλα γάντια. Κατάλληλα είναι τα γάντια χημικής προστασίας, τα οποία
έχουν ελεγχθεί σύμφωνα με την ΕΝ 374. Ελέγξτε στεγανότητα/αδιαπερατότητα πριν από
τη χρήση. Για ειδικούς σκοπούς, προτείνεται να ελεγχθεί η αντοχή των άνωθι
αναφερόμενων προστατευτικών γαντιών στα χημικά, καθώς και ο προμηθευτής αυτών
των γαντιών.
Εικόνα 4.7
• Το είδος του υλικού.

Βουτυλικό καουτσούκ.
• Το πάχος του υλικού.
0,4 mm.
• Οι ελάχιστοι χρόνοι αντοχής του υλικού των γαντιών.
>480 λεπτά.
• Τυχόν πρόσθετα μέτρα προστασίας.
Λάβετε περιόδους ανάρρωσης για την αναγέννηση του δέρματος. Συνίσταται προληπτική
δερματική προστασία (κρέμες προστασίας/αλοιφές).
4.3.6.3. Προστασία των αναπνευστικών οδών
Εικόνα 4.8
65
Η προστασία του αναπνευστικού είναι απαραίτητη σε: Δημιουργία εκκνεφώματος ή

ομίχλης. Τύπος: ΑΧ (για φίλτρα αερίων και φίλτρα συνδυασμού εναντίον οργανικών
συστατικών με χαμηλό σημείο ζέσεως, κωδικός χρώματος: καφέ). Τύπος: ΑΒΕΚ (φίλτρα
συνδυασμού εναντίον αερίων, ατμών και σωματιδίων, κωδικός χρώματος: καφέ, γκρίζο,
κίτρινο, πράσινο).
Εικόνα 4.9
4.3.7. Έλεγχοι περιβαλλοντικής έκθεσης

Αποφύγετε την απόρριψη στις αποχετεύσεις, στα επιφανειακά και στα υπόγεια ύδατα.
4.3.7.1. Οδηγίες σχετικά με τη διάθεση

➢ Μέθοδοι διαχείρισης αποβλήτων
Το υλικό και ο περιέκτης του να θεωρηθούν κατά τη διάθεσή τους επικίνδυνα απόβλητα.
Διάθεση του περιεχομένου / περιέκτη σύμφωνα με τους τοπικούς / περιφερειακούς /
εθνικούς / διεθνείς κανονισμούς.
➢ Πληροφορίες σχετικά με τη διάθεση στα συστήματα αποχέτευσης.
Μην αδειάζετε το υπόλοιπο του περιεχομένου στην αποχέτευση.
➢ Επεξεργασία αποβλήτων κιβωτίων/συσκευασιών.
Είναι επικίνδυνο απόβλητο. Mόνον συσκευασίες που έχουν εγκριθεί για αυτά τα
εµπορεύµατα από την αρµόδια αρχή (π.χ. συμφ. με ADR) µπορούν να χρησιµοποιούνται.
66
Εικόνα 4.10
➢ Σχετικές διατάξεις που αφορούν στη δημιουργία αποβλήτων.

Η ταξινόμηση των κωδικών/περιγραφής απορριμμάτων πρέπει να γίνει σύμφωνα με τους
κλάδους EAKV και τον συγκεκριμένο βιομηχανικό τομέα.
➢ Παρατηρήσεις
Τα απορρίμματα διαχωρίζονται σε κατηγορίες, ώστε να είναι δυνατός ο χωριστός
χειρισμός τους από τις τοπικές ή εθνικές εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων.
Παρακαλείσθε να λάβετε υπόψη τις ισχύουσες σχετικές διατάξεις σε εθνικό ή
περιφερειακό επίπεδο.
4.4. ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ ΟΡΙΑ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΕΚΛΥΣΗΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ στα

ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ
∆εδοµένης της επικινδυνότητας και των προβληµάτων που προκαλεί στην

ανθρώπινη υγεία, είναι επιτακτική η θέσπιση νοµοθετικών διαταγµάτων που αφορούν τις
οριακές τιµές έκλυσης φορµαλδεΰδης από σύνθετα προϊόντα ξύλου και τις επιτρεπτές
τιµές σε κατοικήσιµους χώρους και χώρους και εργασίας. Στον Πίνακα 12 παρουσιάζονται
τα επιτρεπόµενα όρια εκλυόµενης και περιεχόµενης φορµαλδεΰδης 64 από τα
συγκολληµένα προϊόντα ξύλου µε τις αντίστοιχες µεθόδους προσδιορισµού σε Ευρώπη, Β
Αµερική, Αυστραλία και Ιαπωνία.
Πίνακας: Ανώτατα επιτρεπτά όρια από µοριοσανίδες και ινοσανίδες ανά χώρα
(Athanasiadouetal. 2007, Φιλίππου, 2007)
67
Τη δεκαετία του 1980 κάποιες ευρωπαϊκές χώρες ξεκίνησαν να ορίζουν οριακές

τιµές έκλυσης φορµαλδεΰδης στα συγκολληµένα προϊόντα, µε αποτέλεσµα το 1985 να
έχει ήδη καθιερωθεί υποχρεωτική η κλάση Ε1 σε Γερµανία, Αυστρία, Σουηδία (Κάββουρας
και Πετειναράκης, 1997, Roffael, 2006, Athanasiadouetal. 65 2007, Schwabetal. 2007,
ΧΩΡΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΙΜΗ
Chamber E1 <0,1ppm
EN 717-1
Perforator E1 <8mg/100gr
EN 120
Gas Analysis E1 ≤3,5mg/m²h
ΕΥΡΩΠΗ ΕΝ 13986 EN 7171-2
Chamber E2 >0,1ppm
EN 717-1
Perforator E2 >8-
EN 120 30mg/100gr
Gas Analysis E2 >3,5-
EN 7171-2 ≤8mg/m²h
Desiccator E1 <1,5mg/1
AS/NZS4266.16
Perforator E1 <8mg/100gr
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ EN 120
Desiccator E2 >1,5-<1,4mg/1
AS/NZS4266.16
Perforator E2 >8-
EN 120 <30mg/100gr
Β. ΑΜΕΡΙΚΗ ANSi Chamber <0,3ppm
A 208.1 ASTM E1333
JIS Desiccator F** 1,5mg/1
ΙΑΠΩΝΙΑ A 5908 JIS R 3505 F*** <0,5mg/1
F**** <0,3mg/1
68
Φιλίππου, 2007). Πλέον στις παραπάνω χώρες έχουν καθιερωθεί ανώτατα επίπεδα
έκλυσης τα 6,5 mg/100gr ξηρής µάζας προϊόντος (Athanasiadouetal.2007, Φιλίππου,
2007). Επιπλέον σε ορισµένες χώρες, εκτός από το επίπεδο έκλυσης από τα συγκολληµένα
προϊόντα ξύλου, έχουν καθιερωθεί βάσει νόµου ανώτατες επιτρεπτές τιµές συγκέντρωσης
φορµαλδεΰδης σε χώρους κατοικίας και εργασίας.
Πίνακας: Ανώτατα επιτρεπτά όρια έκλυσης φορμαλδεΰδης σε διάφορες χώρες (CEN,

1991)
ΧΩΡΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΡΙΟΣΑΝΙΔΕΣ
(συγκέντρωση σε (συγκέντρωση σε (mg/100grξηρής
ppm) ppm) μάζας ξύλου)
Η.Π.Α 0,10 1,0 -
ΔΑΝΙΑ 0,10 0,3 10
ΦΙΛΑΝΔΙΑ 0,12 0,5 10
ΝΟΡΒΗΓΙΑ 0,10 0,5 -
ΣΟΥΗΔΙΑ 0,10 0,5 6,5
ΑΥΣΤΡΙΑ 0,10 0,5 6,5
ΓΕΡΜΑΝΙΑ 0,10 0,5 6,5
ΕΛΒΕΤΙΑ 0,10 0,5 10
Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ καμμία ρύθμιση 2,0 -
ΒΕΛΓΙΟ καμμία ρύθμιση 1,0 -
ΟΛΛΑΝΔΙΑ 0,10 καμμία ρύθμιση 10
ΓΑΛΛΙΑ καμμία ρύθμιση 2,0 50
ΙΤΑΛΙΑ 0,10 καμμία ρύθμιση -
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 0,10 1,0 -
ΚΑΝΑΔΑΣ 0,10 1,0 -
ΕΛΛΑΔΑ καμμία ρύθμιση καμμία ρύθμιση -
Το 2004 µε την πιστοποίηση της ευρωπαϊκής προδιαγραφής ΕΝ 19386 καθιερώθηκαν οι
κλάσεις Ε1 και Ε2, και το 2006 η κλάση εκποµπής φορµαλδεΰδης Ε1 κατέστη υποχρεωτική
για όλα τα µέλη του EPF 66 (Ευρωπαϊκή Οµοσπονδία Παραγωγών Προϊόντων Ξύλου)
(Athanasiadouetal. 2007, Schwabetal. 2007).
69
Πίνακας: Κλάση φορµαλδεΰδης Ε1 (ΕΝ 13986: 2005)
ΤΥΠΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ
Χωρίς επικάλυψη Χωρίς επικάλυψη Με επικάλυψη
Μοριοσανίδες Αντικολλητά Μοριοσανίδες
OSB Προιόντα OSB
MDF Πριστής Ξυλείας MDF
LVL Αντικολλητά
Προιόντα Πριστής
Ξυλείας
Τσιμεντοσανίδες
LVL
Μέθοδος EN717-1
Οριακή τιμή ΕΚΛΥΣΗ ≤0,124 mg/m³ αέρα
Μέθοδος ΕΝ 120 ΕΝ 712-2
Οριακή τιμή Περιεχόμενη ≤8 ΕΚΛΥΣΗ ≤3,5 mg/m²h
Mg/100gr ξηρής ή
Μάζας ξύλου ≤5mg/m²h
3 ημέρες μετά την παραγωγή
Στην Ελλάδα, τέθηκε πρόσφατα σε ισχύ η κοινή υπουργική απόφαση (αριθµ. Ζ3-
5430/22-4-09, ΦΕΚ 746/Β’/22-4-09) που αφορά τις ανώτατες επιτρεπτές τιµές από όλα τα
συγκολληµένα προϊόντα ξύλου (µοριοσανίδες, ινοσανίδες, αντκολλητά και γενικότερα
όλα τα προϊόντα που προορίζονται για εσωτερική χρήση. Με την παραπάνω απόφαση
καθορίζονται βάσει του προτύπου ΕΛΟΤ-ΕΝ 13986:2005, τα µέγιστα επιτρεπτά όρια
περιεχόµενης και εκλυόµενης φορµαλδεΰδης από έπιπλα, διακοσµητικά αντικείµενα από
ξύλο και τις πρώτες ύλες παραγωγής τους από προϊόντα σύνθετης συγκολληµένης ξυλείας
που διατίθενται στην ελληνική αγορά. Επιπλέον, προβλέπεται µέγιστο επιτρεπτό όριο από
παιδικά έπιπλα, που προορίζονται για παιδιά ηλικίας έως έξι ετών, από τα πρότυπα ΕΛΟΤ
70
ΕΝ 17.3:1995, ΕΛΟΤ ΕΝ 71.3/Α1:2000. Βάσει αυτού τα προϊόντα πρέπει να ανήκουν σε

κλάση φορµαλδεΰδης Ε1 ή και µικρότερη (Μαντάνης κ.α. 2009, ΦΕΚ, 2009).
Σύµφωνα µε το άρθρο 3 της αριθµ. Ζ3-5430/22-4-2009 ΚΥΑ θα πρέπει να
παρέχονται τα σχετικά δικαιολογητικά για τις πρώτες ύλες ή τα τελικά προϊόντα. Πιο
συγκεκριµένα, οι παραγωγοί και οι διανοµείς οφείλουν να προσκοµίζουν την έκθεση
δοκιµών ή το πιστοποιητικό, από τα οποία προκύπτει ότι τα προϊόντα εξετάσθηκαν και
ανήκουν σε κλάση Ε1 ή και µικρότερη. Στην έκθεση δοκιµών ή το πιστοποιητικό πρέπει να
αναφέρονται τα στοιχεία του φορέα που τα εξέδωσε, τα στοιχεία της εταιρείας που όρισε
την εξέταση, τα στοιχεία του δείγµατος, η ηµεροµηνία εξέτασης του δείγµατος, η µέθοδος
που χρησιµοποιήθηκε και η µετρηθείσα τιµή ή κλάση ή δήλωση του παραγωγού ή
αναγραφή στο τιµολόγιο αγοράς ότι τα προϊόντα είναι κλάσης Ε1 ή Υπεύθυνη ∆ήλωση του
εισαγωγέα ότι τα υπό εισαγωγή εµπορεύµατα πληρούν τις διατάξεις της ΚΥΑ Ζ3-5430/22-
4-09. Τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά θα πρέπει να φέρουν σήµανση CE και να
συνοδεύονται από οδηγίες ασφαλούς χρήσης και συναρµολόγησης.
Τα έπιπλα, τα οποία έχουν παραχθεί µε συγκολληµένη ξυλεία, πρέπει να
συνοδεύονται από δήλωση του παραγωγού ή αναγραφή στο τιµολόγιο, όπου
αναφέρονται τα στοιχεία της εταιρείας που προµηθεύει τη σύνθετη ξυλεία για την
κατασκευή των επίπλων που πρόκειται να εισαχθούν, καθώς και ότι η ξυλεία που
χρησιµοποιείται είναι κλάσης Ε1 ή µικρότερη, ή έκθεση δοκιµών ή πιστοποιητικό για
έπιπλα ή η πρώτη ύλη των επίπλων, ή Υπεύθυνη δήλωση του εισαγωγέα ότι τα υπό
εισαγωγή προϊόντα πληρούν τις διατάξεις της ΚΥΑ Ζ3-54030/22-4-09.
Ξυλοπλάκες που έχουν παραχθεί µε ρητίνες που δεν περιέχουν φορµαλδεΰδη (π.χ.
ισοκυανικές PMDI, φαινολικές ρητίνες ) υπάγονται στην κλάση Ε1, δίχως την απαίτηση
ελέγχου.
71
5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Στο πλαίσιο της εργασίας για την επίδραση της Φορμαλδεΰδης στην υγεία των
εργαζομένων κατά την παραγωγή συγκολλημένων προϊόντων ξύλου, θεωρήθηκε χρήσιμη
και πολύ ενδιαφέρουσα η καταγραφή και αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στους
χώρους εργασίας που σχετίζονται με την παραγωγή, εμπορία και διάθεση συγκολλημένων
προϊόντων και προϊόντων ξύλου και επίπλου.
Η συγγραφή του ερωτηματολογίου έγινε από την αρχή συνεργατικά, με κατάθεση
σκέψεων και ιδεών για το τί θέλουμε να μετρήσουμε σχετικά με το αντικείμενο της
έρευνας. Πρόκειται για ένα πρωτότυπο ερωτηματολόγιο που δεν στηρίχθηκε σε
προηγούμενες ποσοτικές έρευνες, οπότε και κάθε ερώτηση προήλθε από την ανάγκη
τεκμηρίωσης της βιβλιογραφικής έρευνας που το κάθε μέλος επιμελήθηκε. Μετά τη
συγγραφή του αποδόθηκε σε μορφή google form και δοκιμάστηκε πιλοτικά από τα μέλη
της ομάδας, ώστε να ελεγχθούν οι ασάφειες, αστοχίες και ελλείψεις του. Λόγω των
εκτάκτων συνθηκών εγκλεισμού των πολιτών της χώρας στο σπίτι και της παύσης
λειτουργίας των επιχειρηματικών εργασιών εξαιτίας της πανδημίας του Sars – Covid 19,
δεν μπορούσε να διανεμηθεί σε εργαζόμενους στον χώρο, οπότε διατέθηκε προς
συμπλήρωση στους φοιτητές του τμήματος ενώ έγιναν προσπάθειες διανομής του σε
επαγγελματίες του χώρου αξιοποιώντας τα προσωπικά – κοινωνικά δίκτυα επικοινωνίας.
Το ερωτηματολόγιο με την ενημερωτική επιστολή στο ξεκίνημά του παρατίθεται
στο Παράρτημα της παρούσης εργασίας. Αποτελείται δε από κάποια κοινωνικο-
δημογραφικά στοιχεία, την στάση της διεύθυνσης, τις γνώσεις και τη συμπεριφορά του
εργαζομένου καθώς και την εμφάνιση ή μη κάποιων συμπτωμάτων που σχετίζονται με την
επίδραση της φορμαλδεΰδης στον ανθρώπινο οργανισμό. Όλες οι ερωτήσεις είναι
κλειστού τύπου και η απάντηση είναι πάντα μία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων επιλογών.
Για την επεξεργασία των απαντήσεων χρησιμοποιήθηκαν το στατιστικό πακέτο SPSS και
το λογιστικό βιβλίο Excel.
Το ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν 26 άτομα, από τα οποία περίπου το 65% ήταν άνδρες
ενώ το υπόλοιπο 35% γυναίκες, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα. (Διάγραμμα
1)
72
Διάγραμμα 1
Στην πλειονότητά τους περίπου το 65% των ερωτώμενων είναι κάτω των 26 ετών, το 19%
μεταξύ 26 και 39 ετών ενώ το υπόλοιπο 15% από 40 έως 54 ετών ενώ δεν υπάρχουν άτομα
άνω των 54 ετών. (Διάγραμμα 2)
Οι ερωτηθέντες δραστηριοποιούνται σε τομείς εργασίας σχετικούς με το ξύλο και το

έπιπλο. Το μεγαλύτερο ποσοστό, αυτό του 31% δηλώνουν εργαζόμενοι σε εργοστάσιο
παραγωγής επίπλων ενώ ακολουθεί το 23% που δηλώνουν φοιτητές. 12% δηλώνει ότι
εργάζεται σε εργοστάσιο παραγωγής συγκολλημένων προϊόντων και ένα 12% σε
επιχειρήσεις εμπορίας και διάθεσης επίπλων. Μπορούμε να πούμε ότι το υπόλοιπο 24%
εργάζονται σε άλλους τομείς. Και αυτό, διότι σε κάθε μια από τις παρακάτω κατηγορίες:
73
σε επιχειρήσεις εμπορίας και διάθεσης συγκολλημένων προϊόντων ξύλου, σε ξύλινες

κατασκευές, στο εργαστήριο της σχολής, σε επιχείρηση κουφωμάτων, σε έκθεση επίπλων,
σε εργοστάσιο παραγωγής επίπλων αλλά και σε βιομηχανία κουφωμάτων, δήλωσε ότι
εργάζεται μόνον το 4%, δηλαδή ένα άτομο. Οπότε, οι ερωτηθέντες είναι κυρίως
εργαζόμενοι σε εργοστάσια παραγωγής προϊόντων ξύλου και επίπλων ή φοιτητές.
(Διάγραμμα 3)
Το μεγαλύτερο ποσοστό, αυτό του 69%, είναι εργαζόμενοι με μικρή εμπειρία, μικρότερη
των 6 ετών. Ακολουθεί η ομάδα των ατόμων που διαθέτουν από 11 έως 15 έτη εμπειρίας,
σε ποσοστό 15%. Το 8% δεν έχουν καμμιά επαγγελματική εμπειρία στον χώρο ενώ το
υπόλοιπο 8% έχει εμπειρία από 6 έως 10 έτη. (Διάγραμμα 4)
74
Στην ερώτηση αν υπήρξε σχετική ενημέρωση από την διεύθυνση της επιχείρησης για τους
κινδύνους από την έκθεση στη φορμαλδεΰδη, το 54% των ερωτηθέντων απάντησε θετικά.
Στις ερωτήσεις που τέθηκαν σχετικά με το αν τους παρέχονται από τη διεύθυνση της επιχείρησης τα
παρακάτω προστατευτικά μέσα, οι συμμετέχοντες απάντησαν θετικά σε ποσοστό 65% για τα
γάντια, 69% για τη μάσκα, το 54% για τα γυαλιά και το 50% για τη φόρμα. (Διαγράμματα 6-9)
75
Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να δηλώσουν αν και κατά πόσο τακτικά, κατά τη διάρκεια της
εργασίας τους, χρησιμοποιούν τα προστατευτικά μέσα.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά στη χρήση των γαντιών, το 38% δήλωσε αρκετά. Το 27%
σπάνια ενώ λίγο το 15%. Το 8% δηλώνει πολύ και το 12% πάντα. (Διάγραμμα 10)
76
Όσον αφορά στη χρήση της μάσκας από τον εργαζόμενο, το 19% τη χρησιμοποιεί σπάνια
και το 31% λίγο. Αρκετά δηλώνει το 23%. Πολύ συχνά το 23% και πάντα μόλις το 4%.
Οι συμμετέχοντες δήλωσαν για την χρήση προστατευτικών γυαλιών στην εργασία τους
σπάνια σε ποσοστό 42%. Το 31% δήλωσε λίγο. Αρκετά δήλωσε το 19%. Μόλις το 4%
δήλωσε πολύ και το υπόλοιπο 4% πάντα. (Διάγραμμα 12)
77
Σχετικά με την χρήση της προστατευτικής φόρμας από τους ίδιους, οι συμμετέχοντες
απαντούν σε ποσοστό 31% ότι τη φορούν πάντα, ενώ σε ποσοστό 27% σπάνια. Το 15%
δήλωσε αρκετά και ένα 15% ακόμη πολύ. Το υπόλοιπο 12% απαντά λίγο. (Διάγραμμα 13)
Ζητήθηκε να κατατάξουν κάποια υλικά ή προϊόντα ξύλου ως προς το πόσο επικίνδυνα τα

θεωρούν ως προς την έκλυση φορμαλδεΰδης. Ακολουθούν οι απαντήσεις που έδωσαν για
κάθε ένα υλικό ή προϊόν.
Όσον αφορά στις κόλλες, το 35% θεωρεί πολύ επικίνδυνη την έκλυση φορμαλδεΰδης και
το 15% πάρα πολύ. Το 19% τη θεωρεί αρκετά επικίνδυνη και το 31% λίγο. (Διάγραμμα 14)
78
Στα βερνίκια το 27% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι είναι πολύ επικίνδυνη, το 23% πάρα πολύ και
το 27% αρκετά. Σε μικρότερα ποσοστά, 15% θεωρούν ότι είναι λίγο και 8% καθόλου. (Διάγραμμα
15)
Όσον αφορά στις βαφές παρατηρείται ότι το 31% δηλώνει πολύ και το 8% πάρα πολύ. Το μεγαλύτερο
ποσοστό, 35% δηλώνει αρκετά. Λίγο δηλώνει το 23% ενώ καθόλου μόλις το 4%. (Διάγραμμα 16)
79
Η έκλυση φορμαλδεΰδης στις γυμνές μοριοσανίδες θεωρείται πολύ επικίνδυνη από το

19% των συμμετεχόντων, πάρα πολύ από το 19%, αρκετά επικίνδυνη από το 38% αυτών
και λίγο από το 23%. Κανένας δεν απάντησε καθόλου. (Διάγραμμα 17)
Οι συμμετέχοντες θεωρούν την έκλυση φορμαλδεΰδης στις επενδεδυμένες μοριοσανίδες πολύ

επικίνδυνη σε ποσοστό 19%, πάρα πολύ μόλις το 4% και αρκετά το 31%. Το μεγαλύτερο ποσοστό,
αυτό του 35%, θεωρεί ότι είναι λίγο επικίνδυνη και το 12% καθόλου. (Διάγραμμα 18)
80
Σχετικά με το πόσο επικίνδυνη θεωρούν την έκλυση φορμαλεΰδης στις ινοσανίδες

παρατηρείται το 19% να δηλώνει πολύ και το 8% πάρα πολύ. Το μεγαλύτερο ποσοστό,
38%, δηλώνει αρκετά. Το 31% δηλώνει λίγο και μόλις το 4% καθόλου. (Διάγραμμα 19)
Όσον αφορά στα αντικολλητά, το 19% των συμμετεχόντων δηλώνει ότι είναι πολύ
επικίνδυνη η έκλυση και μόλις το 4% πάρα πολύ. Το 31% θεωρεί ότι είναι αρκετά. Στο
μεγαλύτερο ποσοστό, 42%, λίγο και καθόλου μόλις το 4%. (Διάγραμμα 20)
Οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικές με την τήρηση των κανόνων

ασφαλείας στους χώρους εργασίας.
81
Στην ερώτηση εάν και πόσο τακτικά γίνεται η μέτρηση της παρουσίας φορμαλδεΰδης στον
χώρο, στην πλειονότητά τους οι συμμετέχοντες δήλωσαν σπάνια, σε ποσοστό 69%. Λίγο
δήλωσε το 15% και αρκετά το 12%. Ένα ελάχιστο ποσοστό 4% δήλωσε πάρα πολύ και δεν
είχαμε απάντηση για το πολύ. (Διάγραμμα 21)
Στην ερώτηση για την φροντίδα για τον τακτικό εξαερισμό του χώρου, οι συμμετέχοντες
δήλωσαν αρκετά σε ποσοστό 42% που ήταν και το μεγαλύτερο. Το 35% δήλωσε πολύ και
το 15% πάρα πολύ. Μικρό ποσοστό, 8%, δήλωσε λίγο και δεν είχαμε απάντηση για το
σπάνια. (Διάγραμμα 22)
82
Όσον αφορά στον έλεγχο και συντήρηση των συστημάτων εξαερισμού του χώρου, οι
συμμετέχοντες δήλωσαν στο μεγαλύτερο ποσοστό, 58% αρκετά, λίγο δήλωσε το 19% και
σπάνια μόνον το 4%. Πολύ δήλωσε το 8% και πάρα πολύ το 12%.(Διάγραμμα 23)
Όσον αφορά στην αποθήκευση των προϊόντων με φορμαλδεΰδη στη σύνθεσή τους σε
άλλον ειδικό χώρο αποθήκευσης, οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ποσοστό 42% αρκετά,
λίγο σε ποσοστό 23% και σπάνια στο ίδιο ποσοστό. Μικρότερα ποσοστά είναι οι
απαντήσεις πολύ, ποσοστό 8% και πάρα πολύ, ποσοστό 4%. (Διάγραμμα 24)
83
Στην ερώτηση που αφορά στον έλεγχο και τήρηση των χρόνων παραμονής των προϊόντων
στον κατάλληλο χώρο αποθήκευσης, το 35% απαντά αρκετά. Ένα 23% λίγο και το 31%
σπάνια. Το 8% δηλώνει πολύ και το 4% πάρα πολύ. (Διάγραμμα 25)
Οι επιπτώσεις από την έκλυση της φορμαλδεΰδης στην υγεία του εργαζομένου
διερευνήθηκε θέτοντας την ερώτηση αν κατά το διάστημα που εργάζεται, έχει
παρατηρήσει να του εμφανίζονται μια σειρά από συμπτώματα που δείχνουν την
επιβάρυνση της υγείας του και πόσο συχνά συμβαίνει αυτό.
Όσον αφορά στις ενοχλήσεις στον λαιμό, το 54% δηλώνει πως ποτέ δεν είχε τέτοιο
σύμπτωμα και το 19% σπάνια. Κάποιες φορές το 19% παρουσίασε αυτό το σύμπτωμα ενώ
αρκετές φορές το 8%. Κανείς δεν απάντησε πολλές φορές. (Διάγραμμα 26)
84
Ενοχλήσεις στα μάτια ποτέ δεν παρουσίασε το 46%, σπάνια το 12% και κάποιες φορές το
35%. Μόνο το 8% δήλωσε αρκετές φορές και κανένας πολλές φορές. (Διάγραμμα 27)
Το 23% των συμμετεχόντων ποτέ δεν αισθάνονται ενοχλήσεις στην μύτη και το 38%
σπάνια. Αρκετές φορές αισθάνεται ένα 8%. Κάποιες φορές το 27% και πολλές φορές μόλις
το 4%. (Διάγραμμα 28)
85
Το 65% των συμμετεχόντων δεν έχει αισθανθεί ποτέ ζαλάδες και το 19% σπάνια
αισθάνθηκε. Μόλις το 4% αισθάνθηκε αρκετές φορές και κάποιες φορές το 12%. Κανένας
δεν απάντησε πολλές φορές. (Διάγραμμα 29)
Όσον αφορά στους πονοκεφάλους, το 54% δήλωσε ποτέ και το 27% σπάνια. Αρκετές
φορές το 8% και κάποιες φορές δήλωσε το 8%. Το 4% δήλωσε πολλές φορές. (Διάγραμμα
30)
86
Κούραση δεν έχει αισθανθεί ποτέ το 38% και σπάνια αισθάνθηκε το 27%. Το 23%
αισθάνθηκε αρκετές φορές και το 12% κάποιες φορές. Δεν έχουμε απαντήσεις για πολλές
φορές. (Διάγραμμα 31)
Όσον αφορά στην οξεία δηλητηρίαση, το 85% των συμμετεχόντων δεν έδωσε καμμία
απάντηση. Ποτέ δήλωσε το 12% και κάποιες φορές το 4%. Δεν είχαμε απαντήσεις για
σπάνια, αρκετές και πολλές φορές. (Διάγραμμα 32)
87
Το 65% των συμμετεχόντων δήλωσαν πως δεν είχαν ποτέ συμπτώματα κνησμού. Σπάνια
δήλωσε το 12% και το 19% κάποιες φορές. Μόνον το 4% δήλωσε πολλές φορές και 0%
αρκετές φορές. (Διάγραμμα 33)
Όσον αφορά στις δερματίτιδες, σε ποσοστό 69% οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι ποτέ δεν
έχουν πάθει. Σπάνια δήλωσε το 15% και το 15% επίσης ότι έπαθε κάποιες φορές. Στην
κατηγορία αρκετές και πολλές φορές δεν είχαμε απαντήσεις. (Διάγραμμα 34)
88
Δεν απάντησαν στην ερώτηση που αφορά στην αναφυλαξία η πλειονότητα των
συμμετεχόντων και συγκεκριμένα το 85%. Το 8% δήλωσε ποτέ και μόλις το 4% σπάνια. Στις
κατηγορίες αρκετές και πολλές φορές δεν είχαμε απαντήσεις. (Διάγραμμα 35)
Και όσον αφορά στην τραχύτητα του δέρματος τα αποτελέσματα είναι ανάλογα. Σε ποσοστό 85% δεν
απαντούν και το υπόλοιπο των συμμετεχόντων δηλώνουν ποτέ σε ποσοστό 8% και σπάνια σε ποσοστό
8%. Δεν υπάρχουν απαντήσεις στις κατηγορίες κάποιες, αρκετές και πολλές φορές. (Διάγραμμα
36)
89
Αλλεργικό σοκ δεν έχει πάθει και το δηλώνει το 88% των συμμετεχόντων. Το 8% δηλώνει
ότι έχει πάθει κάποιες φορές και το 4% αρκετές φορές. Δεν έχουμε απαντήσεις στις
κατηγορίες σπάνια και πολλές φορές. (Διάγραμμα 37)
Το 73% των συμμετεχόντων δηλώνει ότι ποτέ δεν αντιμετώπισε πρόβλημα προσωρινής
θολωμένης όρασης και το 15% δήλωσε ότι του συνέβη σπάνια. Το υπόλοιπο 12%
ισοκατανέμεται στις κατηγορίες κάποιες, αρκετές και πολλές φορές. (Διάγραμμα 38)
90
Το 85% δηλώνει ότι ουδέποτε είχει πρόβλημα απώλειας όρασης. Σπάνια δηλώνει το 4%,
κάποιες φορές το 8% και αρκετές φορές το 4%. Κανείς δεν δηλώνει πολλές φορές.
Ποτέ δεν παρουσίασαν άσθμα δηλώνει το 77% των συμμετεχόντων. Το 12% δηλώνει ότι
παρουσίασε σπάνια και κάποιες φορές το 12%. Δεν έχουμε απαντήσεις στις κατηγορίες
αρκετές και πολλές φορές. (Διάγραμμα 40)
91
Παρατηρήσεις:
• Σε κάποια διαγράμματα το άθροισμα των ποσοστών λόγω στρογγυλοποιήσεων δεν
είναι το 100%, όπως θα έπρεπε, όμως προτιμήθηκε η στρογγυλοποίηση στις μονάδες
χάριν ευκολίας ανάγνωσης.
• Το δείγμα είναι πολύ μικρό και η διαίρεσή του σε επιμέρους δείγματα με βάση το
φύλο, την ηλικιακή κατηγορία, την επαγγελματική εμπειρία ή τον τομέα εργασίας θα
οδηγούσε σε ακόμη μικρότερα, οπότε η σύγκριση μεταξύ τους δεν οδηγεί σε
ασφαλείς και χρήσιμες απαντήσεις στο επιστημονικό ενδιαφέρον της ομάδας.
• Τα αποτελέσματα από την επεξεργασία των δεδομένων του δείγματος δεν μπορούν
σε καμμιά περίπτωση να γενικευτούν στον πληθυσμό μας, δεδομένου ότι το δείγμα
είναι εξαιρετικά μικρό, αλλά κυρίως ούτε τυχαίο είναι ούτε αντιπροσωπευτικό.
92
6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Οι επιχειρήσεις επεξεργασίας και παραγωγής προϊόντων ξύλου αποτελούν έναν
ιδιαίτερο κλάδο εργασίας, όπου ο απασχολούμενος σε αυτές έρχεται αντιμέτωπος με
πολλούς και διαφόρους κινδύνους που απειλούν την υγεία του. Ένας από αυτούς τους
κινδύνους που εγκυμονεί η ενασχόληση με την επεξεργασία ξύλου και την κατασκευή
επίπλων από ξύλο, είναι η έκλυση της πτητικής αυτής ουσίας, η οποία εμπεριέχεται
στα περισσότερα προϊόντα ξύλου, της Φορμαλδεΰδης.
Σκοπός της εργασίας αποτέλεσε η συγκέντρωση στοιχείων και δεδομένων από
μελέτες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, σχετικά με τα ποσοστά έκλυσης
φορμαλδεΰδης από συγκολλημένα προϊόντα ξύλου, η επίδραση της στην υγεία του
ανθρώπου κατά τα στάδια παραγωγής αλλά και χρήσης των συγκολλημένων
προϊόντων, καθώς και η ισχύουσα νομοθεσία σχετικά με το επιτρεπόμενο όριο
φορμαλδεΰδης που εκλύεται από έπιπλα οικιακής χρήσης κατασκευασμένα από
συγκολλημένα προϊόντα ξύλου. Η εργασία συμπληρώθηκε με την υλοποίηση
ποσοτικής έρευνας. Θεωρήθηκε χρήσιμο και πολύ ενδιαφέρον η καταγραφή και
αποτύπωση της υφιστάμενη κατάστασης στους χώρους εργασίας που σχετίζονται με
την παραγωγή, εμπορία και διάθεση συγκολλημένων προϊόντων και προϊόντων ξύλου
και επίπλου.
Η φορμαλδεΰδη ως φυσικό στοιχείο ενυπάρχει σε όλες τις οργανικές μορφές ζωής,
σε δέντρα, φρούτα, λαχανικά, ψάρια, φυτά, ζώα και στον άνθρωπο. Ως χημικό στοιχείο
παρασκευάζεται στο εργαστήριο ως μεθανάλη και έχει ευρεία γκάμα εφαρμογών.
Είναι ανιχνεύσιμη σε εμβόλια, φάρμακα, καλλυντικά, αντισηπτικά, απορρυπαντικά και
συντηρητικά.
Η φορμαλδεΰδη ανακαλύφθηκε τυχαία το 1859 και από την δεκαετία του 1880 και
έπειτα χρησιμοποιείται στην χαρτοβιομηχανία και κλωστοϋφαντουργία. Οι
μεγαλύτερες όμως ποσότητες παραγόμενης φορμαλδεΰδης προορίζονται για την
παρασκευή συγκολλητικών ουσιών (ουρίας-φορμαλδεΰδης κυρίως), οι οποίες κατά
κόρον καταναλώνονται ως βασικό συστατικό ρητινών στις βιομηχανίες κατασκευής
συγκολλημένων προϊόντων (μοριοσανίδες, ινοσανίδες, αντικολλητά κ.α.), αλλά και
στις επιχειρήσεις παραγωγής επίπλων. Τα έπιπλα επιβαρύνονται με επιπλέον
φορμαλδεΰδη μέσω των επιχρισμάτων (βερνίκια, λούστρα κ.α.) που την εμπεριέχουν.
93
Οι πηγές έκλυσης φορμαλδεΰδης σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους αλλά και

στα ποσοστά έκλυσης φορμαλδεΰδης ποικίλου. Κύρια πηγή έκλυσης φορμαλδεΰδης
στους εξωτερικούς χώρους είναι οι εκπομπές αερίων των αυτοκινήτων. Σε αστικές
περιοχές η συγκέντρωση της φορμαλδεΰδης κυμαίνεται από 1 έως 20 mg/m3. Άλλες
πηγές έκλυσης φορμαλδεΰδης είναι σε φυτικές τροφές (φρούτα & λαχανικά) που η
συγκέντρωση της κυμαίνεται από 3 – 60 mg/kg. Επίσης, βρίσκεται σε ζωικές τροφές
(αλιευμένα & κατεψυγμένα ψάρια) και σε γαλακτοκομικά προϊόντα, με μέση
συγκέντρωση 1 mg/kg. Πλέον έχει απαγορευθεί σε όλα εκτός από κάποια Ιταλικά
τυριά. Η ημερήσια πρόσληψη φορμαλδεΰδης από τροφές είναι στο περίπου 2 – 14
mg/kg για έναν μέσο ενήλικα.
Κύριες πηγές έκλυσης φορμαλδεΰδης σε εσωτερικούς χώρους είναι ο καπνός του
τσιγάρου και τα προϊόντα ξύλου αλλά και τα τζάκια, οι μοκέτες, τα προϊόντα υγιεινής
(σαμπουάν, σαπούνια κλπ.), θερμομονωτικά υλικά κ.α. Να σημειωθεί ότι η παρουσία
της φορμαλδεΰδης αυξάνεται σε μη αεριζόμενους χώρους αλλά και σε χώρους με
αρκετή υγρασία. Τέλος, τα επιτρεπτά ποσοστά όρια έκλυσης φορμαλδεΰδης σε
εσωτερικούς χώρους που συνιστώνται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγειάς είναι 0,1
mg/m3 έως 30 λεπτά για υγιή άτομα και 0,01 mg/m3 για άτομα με αναπνευστικά
άτομα.
Τα συγκολλημένα προϊόντα ξύλου παράγονται – στη συντριπτική τους πλειονότητα
- με τη χρήση ουσιών που περιέχουν φορμαλδεΰδη, όπως συγκολλητικές ουσίες,
βερνίκια κ.ά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έκλυση φορμαλδεΰδης τόσο κατά τη
διαδικασία παραγωγής, όσο και κατά τη χρήση του παραγόμενου προϊόντος. Η ουρία-
φορμαλδεΰδη είναι η ουσία που χρησιμοποιείται συχνότερα, κυρίως λόγω του
χαμηλού κόστους και της συγκολλητικής της ικανότητας, ενώ τα προϊόντα με την
μεγαλύτερη έκλυση είναι οι μοριοπλάκες, λόγω της δομής τους.
Η εκλυόμενη ποσότητα κατά τη διάρκεια παραγωγής των προϊόντων επηρεάζεται από
διάφορους παράγοντες, όπως το είδος της λιγνινοκυτταρινικής πρώτης ύλης, τη
μοριακή αναλογία της ουρίας-φορμαλδεΰδης, την πυκνότητα της πλάκας, την υγρασία
των ξυλοτεμαχιδίων πριν την θερμή συμπίεση κ.ά., ενώ κατά τη χρήση του προϊόντος
η έκλυση εξαρτάται από τις συνθήκες περιβάλλοντος, τη συνολική επιφάνεια του
προϊόντος, αλλά και το μέγεθος του χώρου στον οποίο βρίσκεται.
94
Όσον αφορά την προστασία των εργαζομένων κατά τη διαδικασία παραγωγής, εκτός
από την εκπαίδευσή τους στην εφαρμογή σχετικών μέτρων προστασίας, είναι
απαραίτητο οι χώροι του εργοστασίου στους οποίους διαχέεται η φορμαλδεΰδη να
έχουν τοπικό και γενικό εξαερισμό, ενώ οι εργαζόμενοι, ανάλογα με το βαθμό έκθεσής
τους, θα πρέπει να έχουν και να χρησιμοποιούν τα κατάλληλα μέσα ατομικής
προστασίας (μάσκα, γυαλιά, γάντια).
Ακόμα, είναι απαραίτητο να μετριέται η ποσότητα της φορμαλδεΰδης που βρίσκεται
στο περιβάλλον (δηλαδή στον αέρα) των επηρεαζόμενων χώρων του εργοστασίου
τουλάχιστον μία φορά ετησίως. Φυσικά, καθώς τα παραχθέντα προϊόντα θα πρέπει να
φέρουν και την αντίστοιχη πιστοποίηση της κλάσης έκλυσης φορμαλδεΰδης,
υπάρχουν διάφορες μέθοδοι που μετρούν το βαθμό έκλυσης (μέθοδος θαλάμου,
μέθοδος αεροανάλυσης, μέθοδος φιάλης, μέθοδος εκχύλισης, κ.ά.).
Η φορμαλδεΰδη πρέπει να αντιμετωπίζεται ως καρκινογόνος ουσία. Δημιουργεί
πάρα πολλά προβλήματα στο εργατικό προσωπικό τα οποία τις περισσότερες φορές
είναι χρόνια και μπορούν να προκαλέσουν μέχρι και θάνατο. Ιδιαίτερα σε
εγκυμονούσες γυναίκες μπορεί να δημιουργήσει ανωμαλία στο έμβρυο.
Η φορμαλδεΰδη είναι μία εξαιρετικά τοξική χημική ένωση, προσβάλλοντας κυρίως τα
μάτια, τη μύτη και το λάρυγγα. Σε συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 0,1 mg/kg στον
αέρα μπορεί να ερεθίσει τα μάτια, να προκαλέσει πονοκεφάλους, αίσθημα καψίματος
στο λαιμό και δυσκολία στην αναπνοή. Η φορµαλδεΰδη µαζί µε άλλες οργανικές
ουσίες- ακεταλδεΰδη, πεντανάλη, βενζόλιο, κ.α.- ευθύνονται για 31 προβλήµατα
εσωτερικής ρύπανσης κατοικιών, γνωστό ως Σύνδροµο Παθογόνου Κτιρίου
Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε το ότι τέτοιες κατασκευές χρησιµοποιούνται σε
εσωτερικούς χώρους έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις του καταναλωτικού κοινού σε
παγκόσµιο επίπεδο και έχει ευαισθητοποιήσει διεθνείς οργανισµούς υγείας και
κυβερνητικούς µηχανισµούς ώστε να ληφθούν µέτρα για την αντιµετώπιση του
προβλήµατος. Στην Ελλάδα το θέµα της έκλυσης φορµαλδεΰδης από σύνθετα
προϊόντα ξύλου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1980.
Η έκθεση του ανθρώπου σε υψηλές συγκεντρώσεις φορµαλδεΰδης για μεγάλο χρονικό
διάστημα σε χώρους κατοικίας και εργασίας είναι δυνατό να προκαλέσει ερεθισμούς
στο δέρµα, κνησμό στα µάτια, αλλεργικά και ασθµατικά σύνδροµα, και άλλα
95
συµπτώµατα. Πειράματα σε ζώα αποδεικνύουν τη σχέση μεταξύ ρινικού καρκίνου σε

αρουραίους και την έκθεσή τους σε φορμαλδεΰδη
Η ανίχνευση της οσµής και ο ερεθισµός των µατιών ξεκινά σε πολύ µικρές
συγκεντρώσεις 0,05-1,15 ppm. Σε συγκεντρώσεις 0,4-1,5 ppm ο ερεθισµός των µατιών
και της ρινολαρυγγικής κοιλότητας είναι οξύς και προκαλεί τσούξιµο, κάψιµο και
ξήρανση του λάρυγγα. Σε συγκεντρώσεις 4-6 ppm ο ερεθισμός γίνεται εντονότερος και
προκαλώντας δακρύρροια (συγκέντρωση που είναι ανεκτή µόνο για λίγα
δευτερόλεπτα). Έκθεση σε συγκεντρώσεις 5-10 ppm οδηγεί σε βρογχικά προβλήματα,
ενώ σε υψηλότερες συγκεντρώσεις υπάρχει κίνδυνος πνευμονίας, αλλά και άμεσος
κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία
Η έρευνα ολοκληρώθηκε με την συγγραφή του ερωτηματολογίου που έγινε από
την αρχή συνεργατικά. Πρόκειται για πρωτότυπο ερωτηματολόγιο οπότε και κάθε
ερώτηση προήλθε από την ανάγκη τεκμηρίωσης της βιβλιογραφικής έρευνας που το
κάθε μέλος επιμελήθηκε. Αποτελείται από κάποια κοινωνικοδημογραφικά στοιχεία,
την στάση της Διοίκησης, τις γνώσεις και τη συμπεριφορά του εργαζομένου καθώς και
την εμφάνιση ή μη κάποιων συμπτωμάτων που σχετίζονται με την επίδραση της
φορμαλδεϋδης στον ανθρώπινο οργανισμό. Όλες οι ερωτήσεις είναι κλειστού τύπου
και η απάντηση είναι πάντα μια μεταξύ δύο ή περισσοτέρων επιλογών.
Χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS. Τα αποτελέσματα από την επεξεργασία
των δεδομένων του δείγματος δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να γενικευτούν στον
πληθυσμό μας δεδομένου ότι είναι εξαιρετικά μικρό αλλά κυρίως ούτε τυχαίο είναι,
ούτε αντιπροσωπευτικό.
Πρόκειται για ένα μικρό δείγμα 26 ατόμων, με το 65% να είναι άνδρες και 35%
γυναίκες. Οι περισσότεροι είναι κάτω των 26 ετών. Στο μεγαλύτερο ποσοστό
δηλώνουν εργαζόμενοι σε εργοστάσιο παραγωγής επίπλων ενώ ακολουθούν οι
φοιτητές. Γενικά οι συμμετέχοντες είναι κυρίως εργαζόμενοι σε εργοστάσια
παραγωγής προϊόντων ξύλου και επίπλων ή φοιτητές. Στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι
εργαζόμενοι με μικρή επαγγελματική εμπειρία.
Όσον αφορά στη στάση της Διοίκησης της επιχείρησης λίγο πάνω από τους μισούς
ενημερώθηκαν από την διεύθυνση της επιχείρησης για τους κινδύνους από την έκθεση
στη φορμαλδεΰδη. Τα προστατευτικά μέσα δεν παρέχονται το ίδιο συχνά στους
96
εργαζομένους (69%) για τη μάσκα, (65%) για τα γάντια, (54%) για τα γυαλιά και το
(50%) για τη φόρμα.
Οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν τα όλα τα προστατευτικά μέσα με την ίδια
συχνότητα και σε κάθε περίπτωση όχι πάντα κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.
Χρησιμοποιούν τα γάντια αρκετά και το ένα τέταρτο πολύ ή πάντα. Η χρήση της
μάσκας από τον εργαζόμενο γίνεται συχνότερα από τα γάντια και πάνω από ένα
τέταρτο πολύ ή πάντα. Τα προστατευτικά γυαλιά τα χρησιμοποιούν σπάνια ή λίγο. Η
χρήση της προστατευτικής φόρμας φαίνεται να γίνεται ή πάντα ή σπάνια.
Κάποια υλικά ή προϊόντα ξύλου κατατάχθηκαν ως προς το πόσο επικίνδυνα
θεωρούνται ότι είναι ως προς την έκλυση φορμαλδεύδης. Οι κόλλες και τα βερνίκια
θεωρούνται πολύ και πάρα πολύ επικίνδυνες από τους μισούς συμμετέχοντες ενώ για
οι βαφές λίγο λιγότερο. Για τις γυμνές μοριοσανίδες λιγότεροι από τους μισούς ενώ
για τις επενδεδυμένες μοριοσανίδες το ένα τέταρτο θεωρούν ότι είναι πολύ και πάρα
πολύ επικίνδυνες. Για τις ινοσανίδες και τα αντικολλητά το ένα τέταρτο των
συμμετεχόντων θεωρεί ότι είναι πολύ και πάρα πολύ επικίνδυνες.
Στον τομέα της τήρησης των κανόνων ασφάλεια στους χώρους εργασίας, η μέτρηση
της παρουσίας φορμαλδεΰδης στον χώρο γίνεται σπάνια ή λίγο, η φροντίδα για τον
τακτικό εξαερισμό του χώρου γίνεται σε σημαντικό βαθμό, ο έλεγχος και η συντήρηση
των συστημάτων εξαερισμού του χώρου αρκετά συχνά, η αποθήκευση των προϊόντων
με φορμαλδεΰδη στη σύνθεσή τους σε άλλο ειδικό χώρο αποθήκευσης γίνεται αρκετά
συχνά, ο έλεγχος και η τήρηση των χρόνων παραμονής των προϊόντων στον κατάλληλο
χώρο αποθήκευσης γίνεται λιγοστές φορές.
Οι επιπτώσεις από την έκλυση της φορμαλδεΰδης στην υγεία του εργαζομένου
διερευνήθηκε θέτοντας την ερώτηση αν κατά το διάστημα που εργάζεται έχει
παρατηρήσει να του συμβαίνει μια σειρά από συμπτώματα που δείχνουν την
επιβάρυνση της υγείας του και πόσο συχνά συμβαίνει αυτό.
Στις παραπάνω ερωτήσεις θεωρήθηκε ότι όταν δεν απαντά κάποιος είναι σαν να
δηλώνει το ποτέ, οπότε στις περιπτώσεις της οξείας δηλητηρίασης, της αναφυλαξίας
και της τραχύτητας στο δέρμα συμπεριλήφθηκε στο ποτέ.
Στην κατηγορία σε αρκετές περιπτώσεις εμφανίζονται: οι ενοχλήσεις στα μάτια, λαιμό
και μύτη, ζαλάδες, πονοκέφαλοι και κούραση. Παρουσιάζεται υψηλό ποσοστό στην
κούραση το οποίο και χρίζει μεγαλύτερης διερεύνησης. Το αλλεργικό σοκ, η
97
προσωρινή θολωμένη όραση αλλά και η απώλεια όρασης εμφανίζονται σε χαμηλά

ποσοστά.
Στις αδυναμίες της έρευνας συμπεριλαμβάνονται: το μικρό δείγμα, μη
αντιπροσωπευτικό, μη τυχαίο, η αδυναμία προσέγγισης εργαζομένων στον χώρο του
ξύλου και επίπλου και η εξ ολοκλήρου υλοποίηση της έρευνας από απόσταση. Η
περαιτέρω διερεύνηση του θέματος με βελτίωση των εργαλείων και η επέκταση της
ποσοτικής έρευνας θα βοηθούσε σε κομμάτια της εργασίας που δεν έχουν ή έχουν
μερικώς καλυφθεί.
98
7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ερωτηματολόγιο
Αγαπητέ συνεργάτη,
το παρόν ερωτηματολόγιο αποτελεί μέρος έρευνας που υλοποιούμε με θέμα:
«Φορμαλδεΰδη: Η επίδρασή της στην υγεία των εργαζομένων κατά την παραγωγή
συγκολλημένων προϊόντων» στο πλαίσιο του μαθήματος Ποιοτικός Έλεγχος Πρώτων
υλών.
Λαμβάνουμε ως δεδομένο ότι οι περισσότερες συγκολλητικές ουσίες, βαφές, βερνίκια
που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των συγκολλημένων προϊόντων εμπεριέχουν
φορμαλδεΰδη.
Παρακαλούμε για την ειλικρινή συμπλήρωσή του, η οποία δεν θα διαρκέσει παραπάνω
από μερικά λεπτά. Οι απαντήσεις σου παραμένουν μυστικές – άγνωστες σε εμάς - θα μας
βοηθήσουν όμως πολύ στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων, τα οποία και θα σου
γνωστοποιηθούν.
Σε ευχαριστούμε πολύ για τη συνεργασία.
Η ομάδα: Αγγέλου Δήμητρα, Αλεξοπούλου Δήμητρα, Αννιτσάκης Εμμανουήλ, Ασπιώτη
Κρυσταλλένια, Βρυώνης Βύρωνας, Ζορμπά Βασιλική, Κομνηνού Αγγελική, Παντελή Ζήνων
1. Σημείωσε – τσέκαρε στο κατάλληλο τετραγωνάκι:
a. Φύλο Α Γ
b. Ηλικία
<26 26-40 41-55 >55
c. Ο τομέας εργασίας μου είναι:

Σε εργοστάσιο παραγωγής συγκολλημένων προϊόντων
(ινοσανίδες – μοριοσανίδες – αντικολλητά)
Σε εργοστάσιο παραγωγής επίπλων
Σε επιχειρήσεις εμπορίας και διάθεσης συγκολλημένων
προϊόντων ξύλου
Σε επιχειρήσεις εμπορίας και διάθεσης επίπλων
Άλλο
d. Έτη απασχόλησης στον τομέα:
<6 6-10 11-15 16-20 >20
2. Υπήρξε σχετική ενημέρωση από την διεύθυνση της επιχείρησης για τους κινδύνους
από την έκθεση στη φορμαλδεΰδη; ΝΑΙ ΟΧΙ
3. Σου παρέχονται από τη διεύθυνση της επιχείρησης τα παρακάτω προστατευτικά μέσα;
ΝΑΙ ΟΧΙ
Γάντια
Μάσκα
99
Προστατευτικά γυαλιά
Ειδική φόρμα εργασίας
4. Κατά τη διάρκεια της εργασίας σου πόσο τακτικά χρησιμοποιείς τα παρακάτω:
σπάνια λίγο αρκετά πολύ πάντα
Γάντια
Μάσκα
Προστατευτικά γυαλιά
Ειδική φόρμα εργασίας
5. Πόσο επικίνδυνα θεωρείς ότι είναι τα παρακάτω υλικά ή προϊόντα ξύλου ως προς την
έκλυση φορμαλδεΰδης;
καθόλου λίγο αρκετά Πολύ Πάρα
πολύ
Κόλλες
Βερνίκια
Βαφές
Γυμνές Μοριοσανίδες
Επενδεδυμένες
Μοριοσανίδες
Ινοσανίδες
Αντικολλητά
6. Πόσο συχνά εφαρμόζονται στον χώρο της εργασίας σου τα παρακάτω:
Σπάνια Λίγο αρκετά Πολύ Πάρα
πολύ
Μέτρηση της παρουσίας φορμαλδεΰδης
στον χώρο
Φροντίδα για τον τακτικό εξαερισμό του
χώρου
Έλεγχος και συντήρηση των συστημάτων
εξαερισμού του χώρου
Αποθήκευση των προϊόντων με
φορμαλδεΰδη στη σύνθεσή τους σε άλλον
ειδικό χώρο αποθήκευσης
Έλεγχος και τήρηση των χρόνων παραμονής
των προϊόντων στον κατάλληλο χώρο
αποθήκευσης
7. Κατά το διάστημα που εργάζεσαι, έχεις παρατηρήσει να σου συμβαίνει κάποιο/α
από τα παρακάτω:
Ποτέ σπάνια Κάποιες Αρκετές Πολλές
φορές φορές φορές
Ενοχλήσεις στον λαιμό
Ενοχλήσεις στα μάτια
Ενοχλήσεις στη μύτη
Ζαλάδες
Πονοκέφαλοι
Κούραση
100
Οξεία δηλητηρίαση
Κνησμός
Δερματίτιδες
Αναφυλαξία
Τραχύτητα στο δέρμα
Αλλεργικό σοκ
Προσωρινή θολωμένη όραση
Απώλεια όρασης
Άσθμα
Άλλο σύμπτωμα
101
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Ahn J.-H., Kim K.-H., Kim Y.-H., Kim B.-W. Characterization of hazardous and odorous
volatiles emitted from scented candles before lighting and when lit, J. Hazard Mater., 286
(2015), pp. 242-251.
Athanassiadou E., & Ohlmeyer M. (2009). Emissions of Formaldehyde and VOC from
Wood-based Panels. Στο COST Action WG3 (E49)-Performance in use and new products of
wood based composites (σσ. 219-240). London: Brunel University Press.
Bakeas E.B., Argyris D.I., Siskos P.A. Carbonyl compounds in the urban environment of
Athens, Greece Chemosphere, 52 (2003), pp. 805-813.
Carvalho L. Η., Magalhães F. D., & Fe, J. M. (2016). Formaldehyde Emissions From Wood-
Based Panels - Testing Methods and Industrial Perspectives. ResearchGate, 1-2.
Dungani R., Khalil A. H., Sumardi I., Suhaya Y., Sulistyawati E., Islam M. N., Aprilia N. A.
(2014). Non-wood Renewable Materials: Properties Improvement and Its Application. Στο
Biomass and Bioenergy (σ. 23).
Dunky, M. (2003). Chapter 41 - Adhesives in the Wood Industry. Taylor & Francis, 9.
European Chemical Industry Council
https://www.formacare.eu/about-formaldehyde/production/
Goyer, N., Bégin, D., Beaudry, C., Bouchard, M., Carrier, G., Lavoué, J., Gérin, M. (2006).
PREVENTION GUIDE: FORMALDEHYDE IN THE WORKPLACE. Montréal: IRSST.
Kim, K.-H., Jahan, S. A., & Lee, J.-T. (2011). Exposure to Formaldehyde and Its Potential
Human Health Hazards. Journal of Environmental Science and Health, Part C, 277-299.
Luisa H. Carvalho, Fernão D. Magalhães, João M. Ferra. (2016). Formaldehyde Emissions

From Wood-Based Panels - Testing Methods and Industrial Perspectives. Research Gate, 1-
2.
Mansouri, E., Nour-eddine, P. A., & Salvadó, J. (2006). Lignin-based Wood Panel Adhesives
without Formaldehyde. Original Arbeiten - Originals, 65-70.
102
Mantanis, G. I., Athanassiadou, E. T., Barbu, M. C., & Wijnendaele, K. (2017). Adhesive
systems used in the European particleboard, MDF and OSB industries. Wood Material
Science & Engineering, 6-7.
Marutzky, R., & Dix, B. (2004). Adhesives related VOC and Formaldehyde Emissions from
Wood Products. Tests, Regulations, Standards and Future Developments. COST E34
Conference – Innovations in Wood Adhesives. Biel.
Nemli, G., & Ozturk, I. (2005). Influences of some factors on the formaldehyde content of
particleboard. Building and Environment, 770-774.
OSHA. (2011). OSHA fact Sheet - Formaldehyde. U.S. Department of Labor. Ανάκτηση από
odu.edu.
Risbrudt, C. D., Ritter, M. A., & Wegner, T. H. (2010). Wood Handbook: Wood as an
Engineering Material. United States Department of Agriculture, Centennial Edition.
Rodolfo de Melo, R., Stangerlin, D. M., Campomanes Santana, R. R., & Pedrosa, T. D.
(2013). Physical and Mechanical Properties of Particleboard Manufactured from Wood,
Bamboo and Rice Husk. Meterials Research, 682-686.
Saffari, M. (2011). Effects of Hardener Type and Particles Size on Formaldehyde Emission
Pollution. International Conference on Environment Science and Engineering (σ. 244).
Singapore: IACSIT Press.
Salthammer, T., Mentese, S., & Marutzky, R. (2010). Formaldehyde in the Indoor
Environment. ChemicalReviews, 2560-2563.
Salthammer T. Data on formaldehyde sources, formaldehyde concentrations and air

exchange rates in European housings Data in Brief (2019)
Salthammer T. Formaldehyde in the ambient atmosphere: from an indoor pollutant to an

outdoor pollutant? Angew. Chem. Int. Ed., 52 (2013), pp. 3320-3327Βουλή Ε. & Γονιτσιώτη
Χ. (2007): Πτυχιακή Εργασία «Μελέτη της Ρύπανσης Εσωτερικών Χώρων από
Φορμαλδεΰδη σε Νεόδμητες Κατοικίες».
http://users.teilar.gr/~mantanis/Edu.files/Gonitsioti&Vouli.pdf
Γρηγορίου Α. (2002) «Συγκολληµένα Προϊόντα Ξύλου. Τεχνολογία Παραγωγής, Ιδιότητες»,

Χρήσεις. Πανεπιστηµιακές Παραδόσεις. Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης.
103
Γρηγορίου Α. (2009) «Συγκόλληση και Συγκολλητικές Ουσίες Ξύλου». Πανεπιστηµιακές

Παραδόσεις. Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, (σσ. 99-100).
Δρ. Νταλός, Φ., & Δρ. Λυκίδης, Χ. (2009, Μάρτιος - Απλρίλιος). Ξεκίνησε η εφαρμογή του
νόμου για τη χρήση προϊόντων με φορμαλδεΰδη. Επιπλέον, σσ. 100-102.
Κακαράς, Ι. (2003). Τεχνολογία Ξύλου 2 - Σημειώσεις Τεχνολογίας Ξύλου: Προϊόντα Ξύλου.

Καρδίτσα: Σημειώσεις Μαθήματος.
Καλέντζης Γ. (2011) Πτυχιακή Εργασία «Φορμαλδεΰδη».
http://digilib.teiemt.gr/jspui/bitstream/123456789/1257/1/012010019.pdf
Καραστεργίου Σ. (2003) Τεχνολογία Κατεργασίας Ξύλου με Μηχανήματα. Διδακτικές

Σημειώσεις.
Μπαμπινιώτης Γ. (2002): Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας.
Μαντάνης, Γ. (2007) Φορµαλδεΰδη - ο κυριότερος ρυπαντής εσωτερικών χώρων σε

νεόδµητες κατοικίες. Επιστηµονική Ηµερίδα «Η φορµαλδεΰδη και τα εµποτιστικά στα
προϊόντα ξύλου». ∆ιεθνής Έκθεση FURNIMA Μηχανηµάτων-Πρώτων Υλών – Εργαλείων-
Υλικών & Εξοπλισµού Επιπλοποιίας, Θεσσαλονίκη.
Μαντάνης, Γ. και Ε. Μαρκεσίνη. (1998). Έκλυση φορμαδΰδης από συγκολλημένα

προϊόντα ξύλου - παρούσα κατάσταση. Ξύλο και Έπιπλο 169, 63-69.
Μαντάνης, Γ., Λυκίδης, Χ., & Αθανασιάδου, Ε. (2009, May 05). Προσδιορισμός της
ελεύθερης φορμαλδεΰδης σε συγκολλημένα προϊόντα ξύλου: συγκριτική μελέτη των
υφιστάμενων μεθόδων δοκιμών. Ανάκτηση από researchGate.net:
https://www.researchgate.net/publication/336240583_Determination_of_formaldehyde
_emission_from_wood-ased_panels_a_comparison_of_the_existing_test_methods_-
_Prosdiorismos_tes_eleutheres_phormaldeudes_se_synkollemena_proionta_xylou_synkr
itike_melete_to
Παπαθέου Ε. Ν. (2010). Εκλυση Φορμαλδεΰδης από Συγκολλημένα Προϊόντα Ξύλου.

Θεσσαλονίκη: Μεταπτυχιακή Διατριβή.
http://ikee.lib.auth.gr/record/126642/files/GRI-2011-6765.pdf
104
Τσουμής, Γ. Θ. (2009). Στο Επιστήμη και Τεχνολογία του Ξύλου, Τόμος Β’. Βιομηχανική
αξιοποίηση (σσ. 146, 155-156, 199, 225). Θεσσαλονίκη, Ελλάς, Ε.Ε.: Εκδόσεις Γαρταγάνη.
Φιλίππου, Ι. (2007) Η φορμαλδεΰδη στα προϊόντα ξύλου: Επιδράσεις στην υγεία,διεθνείς

προδιαγραφές και εφαρμογή τους στη Ελλάδα. Επιστημονική Ημερίδα «Η φορμαλδεΰδη
και τα εμποτιστικά στα προϊόντα ξύλου». FURNIMA Μηχανημάτων-Πρώτων Υλών –
Εργαλείων-Υλικών & Εξοπλισμού Επιπλοποιίας - Διεθνής Έκθεση.Θεσσαλονίκη.
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
Ξύλο – Έπιπλο
https://xyloepiplo.gr/%CE%B5%CF%80%CE%B5%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CE%B4%CF%8
5%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%BB/
Wikipedia: Μεθανάλη
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CE%B
B%CE%B7
https://www.cancer.org/cancer/cancer-causes/formaldehyde.html
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0360132318307960#bib37
https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-
prevention/risk/substances/formaldehyde/formaldehyde-fact-sheet#how-is-the-general-
population-exposed-to-formaldehyde
http://digilib.teiemt.gr/jspui/bitstream/123456789/1257/1/012010019.pdf
https://e-archimedes.gr/faq/item/6463-
http://www.fria.gr/woodtech/LykidisBio/papers/PT05_2009_Lykidis_epipleon.pdf
http://www.wfdt.teilar.gr/papers/epipleon/42_texnika_FORMLADEIDI_42.pdf
105

Formaldehyde

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Formaldehyde

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Εργασία στο Μάθημα ΣΤ’ ΕΞΑΜΗΝΟΥ:

ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ

Φορμαλδεΰδη: Η Επίδρασή της στην Υγεία των

Αγγέλου Δήμητρα, Αλεξοπούλου Δήμητρα, Αννιτσάκης Εμμανουήλ, Ασπιώτη

Σε μια επιχείρηση ξύλου η επένδυση στην

της επιχείρησης συμβάλλει αποτελεσματικότερα στην εξέλιξη αυτής, βοηθώντας την να

Τα σύνθετα συγκολληµένα προϊόντα ξύλου (µοριοσανίδες, ινοσανίδες,

1.1.2. Τι είναι η Φορμαλδεΰδη;

1.1.3. Μορφές Φορμαλδεΰδης

Η μεθανάλη αποτελεί πρόδρομη ένωση πολλών άλλων ενώσεων, κυρίως

1.2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

1859: Η φορμαλδεΰδη αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1859

μεθανόλης στους 600ο C περίπου, µέχρι τελικά να αποµονωθεί και να

1.2.2. Εμπορική Παραγωγή Φορμαλδεΰδης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός

1.3. ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Τρεις τρόποι παραγωγής της μεθανάλης απαντώνται κυρίως: (Wikipedia)

μεταξύ μεθανόλης και οξυγόνου σε υψηλή

θερμοκρασία που δημιουργεί φορμαλδεΰδη και νερό. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενοι

Είναι εύκολα βιοαποικοδομήσιμη στο έδαφος, λόγω του ότι ο συντελεστής

1.4.2. Χημικές Ιδιότητες και Παράγωγα

Η φορµαλδεΰδη, ως µια σηµαντική χηµική ουσία, διαδραµατίζει έναν πολύ

Έως και σήμερα η φορµαλδεΰδη

βαλβίδες και σωλήνες, ραδιόφωνα, λεωφορεία,

Εικόνα 1.11 Χρήση Φορμαλδεΰδης στον Οικιακό Εξοπλισμό (Καλέντζης, 2011)

1.6. Η ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ ως ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΚΟΛΛΑΣ

1.6.1. Συγκολλητικές Ουσίες και Ξύλο

Εικόνα 1.13 Εικόνα 1.14

1.6.1.1. Συγκολλητική Ουσία Φαινόλης- Φορµαλδεΰδης

1.6.1.2. Συγκολλητική ουσία Ουρίας- Φορµαλδεΰδης

1.6.1.3. Συγκολλητική ουσία Μελαµίνης- Φορµαλδεΰδης:

1.6.1.4. Συγκολλητική ουσία Μελαµίνης – Ουρίας - Φορµαλδεΰδης:

1.6.1.5. Συγκολλητική ουσία Ρεσορσινόλης- Φορµαλδεΰδης

1.6.2. Παρουσία της Φορµαλδεΰδης στην Αγορά

1.6.3. Η Χρήση της Φορμαλδεΰδης στο Ξύλο και στα Έπιπλα

1.6.3.1. Λαμίνες υψηλής πίεσης – HPL / high-pressure laminate

Οι λαμίνες υψηλής πίεσης (HPL) χαρακτηρίζονται από τα παρακάτω:

1.6.3.2. Φαινολικά πάνελ

ακτινοβολίες. Διακρίνονται σε υλικά

1.6.3.3. Πάνελ μελαμίνης/Πάνελ TFM /Thermally fused melamine

1.6.3.4. Φυσικός καπλαμάς ξύλου /ημί-μασιφ

H επανάληψη ομοιόμορφων μοτίβων σχεδίασης

Η μεγαλύτερη ζήτηση για 3D καπλαμά προέρχεται

1.6.3.5. Θερμοπλαστικά φύλλα/φόϊλ PVC / /RTF – rigid thermoformable foils

Επίσης, καλύπτουν και τα περιθώρια του πάνελ.

1.6.3.6. Υψηλής στιλπνότητας επιφάνειες ABS

Θεωρήθηκε επίσης ότι οι συγκεντρώσεις υψηλότερες από 20 ppm συμβάλλουν με

2.1.1. Άλλες πηγές έκλυσης φορμαλδεΰδης:

Έτσι λοιπόν, φαίνεται ότι η φορμαλδεΰδη υπάρχει σε σημαντική ποσότητα σε

2.2. ΠΗΓΕΣ ΕΚΛΥΣΗΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ σε ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ

θερμοκρασίας-υγρασίας απελευθερώσουν μονομερή και διάφορα άλλα επιζήμια

2.2.1. Ποσοστά έκλυσης φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους

2.3. ΕΚΛΥΣΗ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗΣ από ΣΥΓΚΟΛΛΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

2016)(Μαντάνης, Γ. και Ε. Μαρκεσίνη, 1998) Πιο συγκεκριμένα, κατά την παραγωγή

2.3.1 Παράγοντες που επηρεάζουν το ποσοστό έκλυσης

Η έκλυση φορμαλδεΰδης από τα συγκολλημένα προϊόντα ξύλου προκύπτει από

Οι κυριότεροι ενδογενείς παράγοντες είναι:

κ.ά.)(Τσουμής, 2009) (RodolfodeMelo, Stangerlin, CampomanesSantana, &Pedrosa, 2013)

Σχήμα 2.3.1 Επίδραση του δασικού είδους και της

Πηγή: (Γρηγορίου, 2009)

2. Η πυκνότητα της μοριοπλάκας

4. Η μοριακή αναλογία της ουρίας-φορμαλδεΰδης, το είδος και η ποσότητα του

Οι κυριότεροι εξωγενείς παράγοντες είναι: