Nghiên cứu thiết kế thiết bị sấy thóc giống sử dụng gốm bức xạ hồng ngoại

1
Më ®Çu
S¶n xuÊt l−¬ng thùc ë n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín, gãp
phÇn vµo sù nghiÖp xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ ®¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc, ViÖt
Nam trë thµnh mét trong nh÷ng n−íc xuÊt khÈu g¹o hµng ®Çu thÕ giíi. §ãng
gãp vµo thµnh tùu trªn, ngµnh gièng c©y l−¬ng thùc, thùc phÈm ®· øng dông
cã hiÖu qu¶ nhiÒu gièng míi. §ång thêi mét sè c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ chÕ biÕn
h¹t gièng còng ®−îc chuyÓn giao vµo s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, nhiÒu c¬ së chÕ
biÕn h¹t gièng vÉn sö dông ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn ®¬n gi¶n víi c«ng nghÖ vµ
thiÕt bÞ ch−a phï hîp. ViÖc ¸p dông c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ tiªn tiÕn ®Ó chÕ biÕn
h¹t gièng kh«ng nh÷ng n©ng cao chÊt l−îng h¹t gièng mµ cßn gióp t¨ng c−êng
n¨ng lùc s¶n xuÊt, gi¶m tæn thÊt sau thu ho¹ch vµ chi phÝ lao ®éng.
Hµng n¨m, ë n−íc ta nhu cÇu vÒ gièng cho c©y trång rÊt lín, kho¶ng 1
triÖu tÊn thãc gièng. Theo ®¸nh gi¸ cña ch−¬ng tr×nh gièng c©y trång quèc
gia, ngoµi sè nhËp khÈu (kho¶ng 30 - 40 %) chÊt l−îng gièng cña ViÖt Nam
cßn thÊp, lµm cho hµng ho¸ n«ng s¶n kÐm søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng khu
vùc vµ thÕ giíi. Cã nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã c«ng nghÖ chÕ biÕn lµ nguyªn
nh©n quan träng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng thãc gièng.
Trong quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn h¹t gièng th× sÊy lµ kh©u quan träng
nhÊt. SÊy lµ mét biÖn ph¸p ®Ó lµm gi¶m ®é Èm cña h¹t sau khi thu ho¹ch ®Õn
®é Èm an toµn phï hîp cho chÕ ®é b¶o qu¶n ë kh©u tiÕp theo. V× vËy, sÊy ®−îc
coi lµ nÒn t¶ng cho kh©u b¶o qu¶n ®−îc tiÕn hµnh thuËn lîi. Tuy nhiªn, sÊy
ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ë nh÷ng chÕ ®é phï hîp nh»m ®¶m b¶o cho h¹t gièng duy
tr× ®−îc chÊt l−îng trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n [2]. ChÊt l−îng gièng kh«ng tèt
sÏ g©y ¶nh h−ëng lín kh«ng chØ ®Õn mÊt m¸t vÒ sè l−îng h¹t gièng [16] mµ
cßn ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng c©y trång trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tõ h¹t
gièng ®ã. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn nghiªn cøu ®−a c«ng nghÖ míi vµo kh©u sÊy ®Ó
n©ng cao chÊt l−îng h¹t gièng.
2
MÆc dï kü thuËt sÊy ®· ph¸t triÓn tõ l©u ®êi, song çc nhµ khoa häc vÉn
tiÕp tôc t×m kiÕm vµ øng dông çc kü thuËt míi vµo lÜnh vùc sÊy n«ng s¶n nãi
chung vµ sÊy h¹t gièng nãi riªng. Mét trong nh÷ng kü thuËt míi ®¸ng chó ý
hiÖn nay trªn thÕ giíi lµ kü thuËt sÊy b»ng c«ng nghÖ gèm bøc x¹ hång ngo¹i.
C«ng nghÖ míi nµy kh«ng nh÷ng cã kh¶ n¨ng lµm kh« ë nhiÖt ®é thÊp, b¶o
toµn çc tÝnh chÊt nh− mµu s¾c, vitamin, çc kho¸ng chÊt mµ cßn cã t¸c dông
diÖt khuÈn, lµm t¨ng thêi gian b¶o qu¶n h¬n so víi çc c«ng nghÖ sÊy th«ng
th−êng. §Æc biÖt, ®èi víi h¹t gièng, tû lÖ nÈy mÇm vµ søc nÈy mÇm ®−îc c¶i
thiÖn râ rÖt. ë ViÖt Nam, c«ng nghÖ sÊy b»ng gèm bøc x¹ hång ngo¹i míi
®−îc nghiªn cøu b−íc ®Çu [26] ch−a ®−îc sö dông réng r·i. V× vËy, viÖc
"Nghiªn cøu thiÕt kÕ thiÕt bÞ sÊy thãc gièng sö dông gèm bøc x¹ hång
ngo¹i" lµ rÊt cÇn thiÕt.
Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn ¸n:
- §· lùa chän ®−îc c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång
ngo¹i. MÉu thiÕt bÞ cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n phï hîp víi kh¶ n¨ng chÕ t¹o ë
ViÖt Nam.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu lý thuyÕt ®· x¸c ®Þnh ®−îc qui luËt ph©n bè n¨ng
l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy dùa trªn c¬ së nghiªn cøu tr−êng bøc x¹
hång ngo¹i víi bé gia nhiÖt IR d¹ng èng, ®¶m b¶o n¨ng l−îng ph©n bè
®ång ®Òu trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy. §· x¸c ®Þnh ®−îc n¨ng l−îng cÇn thiÕt
chi phÝ cho qu¸ tr×nh sÊy.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè vµ ®a yÕu tè ®· x¸c ®Þnh ®−îc
gi¸ trÞ tèi −u cña mét sè th«ng sè chÝnh: chiÒu dµy líp thãc sÊy, kho¶ng
çch tõ çc thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy, kho¶ng çch
gi÷a çc thanh gèm.
- §· thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ øng dông cã hiÖu qu¶ thiÕt bÞ sÊy thãc gièng t¹i
mét sè c¬ së s¶n xuÊt thãc gièng ë çc tØnh phÝa B¾c.
3
Ch−¬ng I. Tæng quan
1.1. Çc tÝnh chÊt cña h¹t thãc

1.1.1. Thµnh phÇn vµ cÊu tróc chung cña h¹t thãc
N«ng s¶n d¹ng h¹t bao gåm çc lo¹i ngò cèc (lóa, ng«, cao l−¬ng, ®¹i
m¹nh, lóa m×) çc lo¹i hä ®Ëu: ®Ëu xanh, ®Ëu t−¬ng, ®Ëu ®en cã thuéc tÝnh cña
mét c¬ thÓ sèng. Sau khi thu ho¹ch, ngoµi qu¸ tr×nh chÝn tiÕp tôc (chÝn sau thu
ho¹ch) trong khèi h¹t cßn nhiÒu biÕn ®æi kh¸c cã thÓ x¶y ra lµm h− háng h¹t.
Nh÷ng biÕn ®æi Êy th−êng do sù h« hÊp cña h¹t, t¸c ®éng cña enzym, vi sinh
vËt cã h¹i hoÆc do çc ph¶n øng ho¸ häc. Tuú theo ®iÒu kiÖn vµ ph−¬ng ph¸p
b¶o qu¶n mµ çc biÕn ®æi nµy cã thÓ x¶y ra hoÆc kh«ng, hoÆc ë nh÷ng møc ®é
kh¸c nhau.
XÐt vÒ cÊu tróc thùc vËt, h¹t cã thÓ chia lµm 3 phÇn chÝnh: vá, ph«i, néi
nhò h×nh 1.1. Vá lµ phÇn bao bäc bªn ngoµi, cÊu t¹o chñ yÕu b»ng xenlulo vµ
çc hemixenlulo, t−¬ng ®èi bÒn v÷ng vÒ c¬ häc, gåm nhiÒu líp kh¸c nhau.
Çc h¹t ngò cèc nh− lóa, lóa m×, ng«, ®¹i m¹ch v.v. cã líp vá ngoµi cïng chØ
lµ líp vá máng bao quanh h¹t - d−íi líp vá ®ã lµ líp al¬ron (líp çm) rÊt
máng. Ngoµi hai líp vá nãi trªn, çc h¹t ngò cèc cßn cã líp vá trÊu, líp vá
nµy rÊt ch¾c. Nh×n chung vá chøa mét l−îng kh«ng ®¸ng kÓ chÊt dinh d−ìng,
chøc n¨ng chñ yÕu cña vá lµ b¶o vÖ cho h¹t khái nh÷ng t¸c ®éng c¬ häc, ho¸
lý vµ sù x©m nhËp cña çc vi sinh vËt tõ bªn ngoµi.
Ph«i lµ c¬ quan sinh tr−ëng cña h¹t, cã chøa çc chÊt giµu dinh d−ìng
nh− protit, lipit, vitamin vµ phÇn lín enzym. Ph«i cÊu t¹o tõ nh÷ng tÕ bµo
mÒm, lµ m«i tr−êng rÊt thÝch hîp cho nÊm mèc, s©u mät th©m nhËp ph¸t triÓn
vµ ph¸ ho¹i.
Néi nhò lµ phÇn chÝnh cña h¹t, chøa çc chÊt dinh d−ìng dù tr÷. Víi h¹t
cã dÇu chÊt dù tr÷ ®ã lµ lipit, h¹t hä ®Ëu lµ protit, çc h¹t ngò cèc lµ gluxit
4
(d−íi d¹ng amidon). Néi nhò cña h¹t ngò cèc cßn ®−îc x¸c ®Þnh bëi 2 miÒn
ngoµi vµ trong kh¸c nhau vÒ h×nh d¹ng, cÊu tróc tÕ bµo vµ thµnh phÇn ho¸ häc.
MiÒn ngoµi d¹ng trong, ®Æc nh− sõng (gäi lµ miÒn sõng) ch¹y vßng quanh
d−íi líp al¬ron. MiÒn trong h¬i xèp, nhiÒu gluxit, Ýt protit (cßn gäi lµ miÒn
bét). H¹t lóa cã chiÒu dµi 5 - 12mm, chiÒu réng 1,5 - 5mm. §−êng kÝnh 4,2 -
4,6 mm. Ng−êi ta ph©n lo¹i h¹t lóa lµm 3 lo¹i: h¹t dµi, h¹t trung b×nh vµ h¹t
ng¾n. Çch s¾p xÕp ®−îc tÝnh theo tØ lÖ chiÒu dµi trªn chiÒu réng. Ba lo¹i h¹t
ngò cèc chÝnh nh− lóa, ng«, lóa m× khi thu ho¹ch ®é Èm t−¬ng ®èi trong
kho¶ng 18 - 35%. §Ó b¶o qu¶n l©u dµi, tr¸nh h− háng, ®é Èm cña çc h¹t nµy
kh«ng ®−îc qu¸ 13%.
H×nh 1.1 CÊu t¹o h¹t thãc
1.1.2. Sù h« hÊp, tr¹ng th¸i ngñ vµ kh¶ n¨ng sèng cña h¹t
H¹t thãc lµ mét c¬ thÓ sèng nªn cã sù h« hÊp vµ ngñ, nghØ. Theo çc
c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Kretorich vµ Prokhorova [50], [51], [52] th× h« hÊp
cña h¹t tuú thuéc vµo ®é Èm vµ nhiÖt ®é. C−êng ®é h« hÊp cña h¹t t¨ng ®¹t gi¸
5
trÞ cùc ®¹i theo sù t¨ng Èm ë ®iÓm tíi h¹n (w = 14 - 14,5%). Khi cã n−íc tù do
trong h¹t, qu¸ tr×nh sinh ho¸ diÔn ra trong h¹t rÊt m¹nh.
Khi t¨ng nhiÖt ®é sÏ lµm t¨ng c−êng ®é h« hÊp cña h¹t nh−ng chØ ®Õn
giíi h¹n nhiÖt ®é (kho¶ng 45 - 500C), sau ®ã sù sèng vµ c−êng ®é thë cña h¹t
sÏ gi¶m. Sù h« hÊp cña h¹t sinh ra nhiÖt, n−íc vµ khÝ CO2. ChÊt kh« cña h¹t bÞ
mÊt ®i d−íi h×nh thøc tho¸t khÝ CO2 [33], [61], [62].
Qu¸ tr×nh diÔn ra theo ph¶n øng sau:
C6H12O6 + 6O2 —> 6CO2 + 6H2O + 677,2 Cal
Vi khuÈn vµ nÊm lµm cho h¹t gi¶m ®é n¶y mÇm, cã mïi h«i, gi¶m gi¸
trÞ th−¬ng phÈm cña h¹t.
Kh¶ n¨ng sèng cña h¹t gièng ®−îc x¸c ®Þnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
thuËn lîi [36]. Nh−ng trong khi chÕ biÕn mµ sÊy ë nhiÖt ®é qu¸ cao lµm çc
enzyme trong protein gi¶m, lµm gi¶m kh¶ n¨ng sèng cña h¹t.
NhiÖt ®é an toµn tèi ®a tuú thuéc vµo ®é Èm cña h¹t vµ thêi gian h¹t tiÕp
xóc víi nhiÖt ®é ®ã. B¶ng 1.1 tr×nh bµy ¶nh h−ëng cña ®é Èm tíi nhiÖt ®é an
toµn tèi ®a cña h¹t gièng víi thêi gian tiÕp xóc nhiÖt lµ 1 giê.
Çc th«ng sè nh− nhiÖt ®é h¹t θ, thêi gian sÊy Tg, ®é Èm h¹t W cã ¶nh
h−ëng lín ®èi víi kh¶ n¨ng sèng cña h¹t. NÕu h¹t cã ®é Èm ban ®Çu cao khi
t¨ng nhiÖt ®é sÊy lªn cao th× tØ lÖ n¶y mÇm sÏ gi¶m [74]
B¶ng 1.1. ¶nh h−ëng cña ®é Èm h¹t trªn nhiÖt ®é tèi ®a cho qu¸
tr×nh sÊy h¹t gièng trong 1 h
§é Èm h¹t (%) NhiÖt ®é h¹t (0C)

18 67
26 59
30 56
Nguån NellÝt [74]

6
1.1.3. §Æc ®iÓm cña h¹t gièng lóa lai F1

h¹t gièng lóa lai F1: Khèi l−îng h¹t gièng lóa lai F1 th−êng lµ thÊp h¬n
lóa thuÇn (th−êng), thêi gian trung b×nh cho tÊt c¶ çc gièng tÝnh tõ khi b¾t
®Çu træ ®Õn thu ho¹ch (b«ng lóa chÝn toµn bé) lµ 30 - 31 ngµy. Víi h¹t gièng
lóa lai thêi gian nµy chØ kho¶ng 24-25 ngµy. Víi ®Æc tÝnh vá trÊu cña h¹t
gièng lóa lai th−êng kh«ng khÐp kÝn nh− lóa thuÇn (ph¶i thu ho¹ch sím h¬n
tr¸nh bÞ m−a Èm dÉn ®Õn n¶y mÇm trªn b«ng), nhiÔm nÊm mèc, bÖnh trªn h¹t
(môc tiªu lµ chÊt l−îng h¹t gièng chø kh«ng ch¹y theo n¨ng suÊt h¹t). Khèi
l−îng h¹t gièng lóa lai F1 n»m trong kho¶ng 25-29 g/1000 h¹t. Tû lÖ lÐp cña
gièng lóa lai F1 th−êng rÊt cao: thÊp nhÊt lµ 20%, tû lÖ lÐp nµy tuú thuéc vµo
chÊt l−îng gièng bè mÑ, kü thuËt canh t¸c v.v.
Qua tham kh¶o tµi liÖu n−íc ngoµi vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu th¨m dß mét
sè rau qu¶, h¹t nh− cµ phª, ng«, thãc v.v. cho thÊy sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i
cho hiÖu qu¶ cao víi nguyªn liÖu ë giai ®o¹n liªn kÕt Èm vËt lý (d−íi 17%) vµ
chÊt l−îng s¶n phÈm sÊy æn ®Þnh h¬n. V× vËy, tr−íc khi ®−a vµo sÊy b»ng bøc
x¹ hång ngo¹i, chóng t«i ph¶i xö lý b»ng çch lµm kh« s¬ bé: ph¬i, sÊy vµ
hong m¸t sao cho thãc cã ®é Èm vµo thiÕt bÞ sÊy lµ 17% sau ®ã theo dâi qu¸
tr×nh sÊy cho ®Õn khi kÕt thóc qu¸ tr×nh ®é Èm cuèi lµ 13%.
1.2. ChÕ biÕn thãc gièng

1.2.1. Thùc tr¹ng chÕ biÕn thãc gièng ë ViÖt Nam
Hµng n¨m ë n−íc ta nhu cÇu h¹t thãc gièng lµ rÊt lín, kho¶ng
1.000.000 tÊn thãc gièng. HiÖn t¹i, thãc gièng qua s¬ chÕ cña n−íc ta chØ
chiÕm kho¶ng 5% tæng l−îng gièng. ChÊt l−îng h¹t gièng ph¶i ®¶m b¶o chØ
tiªu: cÊp vµ lo¹i ®é nguyªn chñng, ®é s¹ch, ®é ®ång ®Òu, tû lÖ n¶y mÇm vµ ®é
Èm b¶o qu¶n. §Ó ®¹t ®−îc tû lÖ h¹t gièng qua s¬ chÕ lµ 40%, th× riªng ®èi víi
thãc gièng cÇn ph¶i trang bÞ kho¶ng 150 d©y chuyÒn cã n¨ng suÊt 1÷1,5 tÊn/
giê [17].
7
1.2.2. Quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn thãc gièng
GÆt ®Ëp ph¬i, sÊy lµm s¹ch, ph©n lo¹i
xö lý ®ãng gãi b¶o qu¶n
§èi víi kh©u xö lý míi chØ thùc hiÖn cho h¹t ng«, rau, ®Ëu, h¹t thãc
gièng hiÖn nay b¾t ®Çu nghiªn cøu ¸p dông kh©u xö lý. Trong qui tr×nh c«ng
nghÖ trªn th× sÊy lµ kh©u quan träng nhÊt cã ¶nh h−ëng lín ®Õn chÊt l−îng h¹t
gièng vµ thêi gian b¶o qu¶n. V× vËy, cÇn nghiªn cøu ®−a c«ng nghÖ míi vµo
kh©u sÊy nh»m n©ng cao chÊt l−îng vµ thêi gian b¶o qu¶n.
1.3. Çc ph−¬ng ph¸p lµm kh«

1.3.1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ sÊy
C«ng viÖc sÊy bÞ ¶nh h−ëng m¹nh mÏ bëi sù ph©n t¸n ®é Èm trong vËt
thÓ r¾n. §é Èm trong vËt thÓ r¾n th«ng th−êng kh«ng chØ hiÖn diÖn ë bÒ mÆt
mµ cßn hiÖn diÖn ë nh÷ng lç xèp bªn trong vËt thÓ r¾n, hoÆc ë nh÷ng lç hæng
gi÷a nh÷ng vïng r¾n cña vËt thÓ cÇn sÊy.
H×nh 1.2 giíi thiÖu nguyªn t¾c l−u gi÷ ®é Èm ë nh÷ng chç hoµn toµn −ít
vµ ë c¶ nh÷ng lç hæng cña chÊt r¾n ®· ®−îc sÊy kh« phÇn nµo [63]. H×nh d¹ng,
kÝch th−íc vµ ph−¬ng h−íng cña nh÷ng lç hæng ®ã cã sù kh¸c nhau rÊt lín
gi÷a vËt thÓ nµy víi vËt thÓ kh¸c, dÉn ®Õn sù kh¸c nhau rÊt râ rµng cña tõng
çch sÊy.
Èm cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng tù do hoÆc liªn kÕt. N−íc liªn kÕt
trong mét chÊt r¾n v× bÞ gi÷ l¹i trong nh÷ng mao m¹ch, hoµ lÉn trong cÊu tróc
tÕ bµo, hoµ lÉn trong chÊt r¾n, hoÆc th«ng qua sù hÊp thô ho¸ häc hoÆc vËt lý
trªn bÒ mÆt cña chÊt r¾n. §é Èm tù do lµ ®é Èm d− thõa cña ®é Èm liªn kÕt. Nã
kh«ng kÕt hîp víi chÊt r¾n vµ cã ¸p suÊt bèc h¬i cña chÊt láng thuÇn tuý. ChÊt
8
láng liªn kÕt cã ¸p suÊt bèc h¬i thÊp h¬n ¸p suÊt bèc h¬i cña chÊt láng thuÇn
tuý. V× vËy, nh÷ng s¶n phÈm rÊt Èm −ít cã ¸p suÊt bèc h¬i gÇn víi ¸p suÊt bèc
h¬i b·o hoµ. Khi hµm l−îng Èm thÊp, sù liªn kÕt cña Èm víi chÊt r¾n sÏ dÉn
®Õn kÕt qu¶ lµ ¸p suÊt bèc h¬i gi¶m ®i râ rÖt. Víi mét hµm l−îng Èm cô thÓ ë
khÝ quyÓn bªn ngoµi, hµm l−îng Èm cña mét vËt thÓ r¾n cã thÓ chØ bÞ gi¶m tíi
mét gi¸ trÞ c©n b»ng nµo ®ã, sau ®ã kh«ng cßn cã ®éng lùc nµo ®Ó chuyÓn t¶i
Èm ra khái vËt thÓ r¾n.
a) b)
H×nh 1.2. Ph¸c ho¹ mét vËt thÓ r¾n xèp
a) H¹t víi ®é Èm cao

b) H¹t ®· ®−îc sÊy kh«
Hµm l−îng Èm c©n b»ng cña mét vËt thÓ r¾n, ®−îc ®o b»ng thùc nghiÖm
ë mét nhiÖt ®é nµo ®ã, so víi ®é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ, ®−îc gäi lµ
®−êng ®¼ng nhiÖt hÊp thô cña vËt thÓ r¾n ®ã. §−êng ®¼ng nhiÖt hÊp thô cho
thÊy sÊy kh« vËt thÓ ®ã khã kh¨n nh− thÕ nµo vµ hµm l−îng Èm ë møc nµo th×
nªn ngõng, kh«ng sÊy n÷a. Khi ®é Èm ®· xuèng tíi hµm l−îng c©n b»ng trong
®iÒu kiÖn b¶o qu¶n trong kho, viÖc sÊy thªm n÷a còng ch¼ng cã lîi Ých g×, bëi
v× vËt sau khi sÊy sÏ bÞ Èm trë l¹i do hót Èm tõ Èm cña kh«ng khÝ.
Khi n−íc kÕt hîp víi vËt thÓ r¾n, cÇn cã n¨ng l−îng ®Ó lµm cho n−íc
bèc h¬i. Do ®ã cÇn gia nhiÖt cho sù bèc h¬i ®Ó kh¾c phôc lùc hÊp dÉn gi÷a çc
ph©n tö trong pha láng. N−íc liªn kÕt còng cÇn cã n¨ng l−îng ®Ó ph¸ vì
nh÷ng mèi liªn kÕt gi÷a nã vµ m¹ng l−íi çc lç xèp. N¨ng l−îng cÇn gia t¨ng
9
nµy ®−îc gäi lµ nhiÖt ®Ó gi¶i hÊp. Trªn c¬ së ®iÒu kiÖn nhiÖt ®éng n¨ng l−îng
tù do cña çc Gibbs ph©n tö dµnh cho hai pha ®ang ë thÕ c©n b»ng ph¶i b»ng
nhau, cã mèi quan hÖ cña ¸p suÊt bèc h¬i, tøc lµ ®¼ng nhiÖt hÊp thô víi n¨ng
l−îng cÇn thiÕt cho sù bèc h¬i. B»ng ®Þnh luËt vÒ khÝ lý t−ëng vµ kh«ng tÝnh
®Õn khèi l−îng riªng cña chÊt láng so víi khèi l−îng riªng cña h¬i n−íc, ta cã
thÓ ®i ®Õn ph−¬ng tr×nh Clapeyron - Clausius:
⎛ ∂ lnψ ⎞ M
⎜ ⎟= ∆H sorp (1.1)
⎝ ∂T ⎠ RT
2
trong ®ã: ∆H sorp - Sù thÊm hót nhiÖt ®é bÒ mÆt (J/kg)

M - Khèi l−îng n−íc (kg/mol)
R - H»ng sè khÝ thùc (J/mol)
T - NhiÖt ®é (K)
ψ - §é Èm t−¬ng ®èi
Nh− vËy, nÕu lÊy vi ph©n cña ®¼ng nhiÖt hÊp thô víi nhiÖt ®é, ta cã thÓ
x¸c ®Þnh ®−îc nhiÖt hÊp thô. Th«ng th−êng, ®¼ng nhiÖt hÊp thô ®−îc x¸c ®Þnh
b»ng çc sè ®o møc c©n b»ng ë mét sè giíi h¹n çc hµm l−îng Èm vµ nhiÖt ®é.
Sau ®ã, nh÷ng d÷ liÖu nµy ®−îc ®iÒu chØnh theo mét vµi ph−¬ng tr×nh b¸n thùc
nghiÖm nh− ®−êng ®¼ng nhiÖt Langmuir, Henderson hay BET. ViÖc lÊy vi
ph©n ph−¬ng tr×nh (1.1) chÝnh lµ dùa trªn mét ph−¬ng tr×nh ®· ®−îc ®iÒu
chØnh. BiÖn ph¸p nµy th−êng gÆp nhiÒu trong çc tµi liÖu vÒ sÊy.
Mét ph−¬ng ph¸p míi xuÊt hiÖn gÇn ®©y, do Wadso [84] ®Ò xuÊt, cho
phÐp b»ng thùc nghiÖm x¸c ®Þnh nh÷ng ®−êng biÓu diÔn liªn tôc cho nh÷ng
®−êng ®¼ng nhiÖt hÊp thô vµ c¶ møc nhiÖt hÊp thô trong cïng mét thÝ nghiÖm.
Tuy nhiªn, ph−¬ng ph¸p nµy ch−a ®−îc ¸p dông cho nhiÒu lo¹i vËt liÖu vµ cho
tíi nay míi chØ ¸p dông h¹n chÕ cho nh÷ng nhiÖt ®é xÊp xØ víi nhiÖt ®é trong
phßng. Hy väng lµ ph−¬ng ph¸p nµy sÏ ®−îc triÓn khai réng r·i trong nghiªn
cøu. Khi nhiÖt ®−îc ®−a vµo mét vËt thÓ r¾n bÞ Èm −ít, ¸p suÊt bèc h¬i cña
10
chÊt láng sÏ t¨ng lªn vµ t¹o ra mét ®éng lùc chuyÓn t¶i ®é Èm tõ vËt thÓ r¾n ra
khÝ quyÓn bªn ngoµi. Nh− vËy, qu¸ tr×nh sÊy ®ù¬c diÔn ra trong sù chuyÓn t¶i
®ång thêi cña nhiÖt vµ khèi l−îng. Gi¶ ®Þnh r»ng mét vËt thÓ hoµn toµn Èm −ít
®−îc ®Æt trong ®iÒu kiÖn th−êng xuyªn cã sù truyÒn dÉn nhiÖt vµ khèi l−îng
bªn ngoµi. NÕu ghi l¹i sù biÕn ®æi träng l−îng cña vËt thÓ theo thêi gian, ta sÏ
cã mét ®uêng biÓu diÔn, tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc tèc ®é sÊy kh«. §−êng biÓu diÔn
cña sÊy kh« lµ ®å thÞ tèc ®é sÊy so víi ®é Èm cña vËt thÓ.
H×nh 1.3 tr×nh bµy râ mét ®−êng biÓu diÔn sÊy kh« ®iÓn h×nh [63].
Trong mét thêi gian ng¾n lóc ®Çu, tèc ®é sÊy t¨ng lªn, nh−ng sau ®ã, tèc ®é
sÊy ®−îc duy tr× ë møc æn ®Þnh trong mét kho¶ng thêi gian tr−íc khi h¹ thÊp
xuèng, khi hµm l−îng Èm ®· tôt xuèng ®ñ møc. Qu¸ tr×nh nµy ®−îc sö dông
®Ó gi¶i thÝch qu¸ tr×nh sÊy.
Trong thêi gian ng¾n lóc ®Çu, vËt liÖu Èm ®−îc gia nhiÖt vµ Èm b¾t ®Çu
bèc h¬i. Trong khi nhiÖt ®é t¨ng dÇn lªn, s¶n sinh ra mét ®éng lùc khiÕn Èm bÞ
chuyÓn t¶i khái bÒ mÆt cña vËt thÓ. Víi mét tèc ®é sÊy kh« nµo ®ã, tèc ®é bèc
h¬i còng c©n b»ng víi nhiÖt ®−îc cung cÊp, vµ sau ®ã nhiÖt ®é kh«ng t¨ng
thªm n÷a. Tèc ®é sÊy trë nªn æn ®Þnh. Ng−êi ta gäi ®©y lµ giai ®o¹n tèc ®é
kh«ng ®æi [63].
Giai
Tèc Giai ®o¹n tèc ®é kh«ng ®æi
®o¹n
®é
gia
sÊy
nhiÖt Giai
®o¹n tèc
®é sÊy
gi¶m
Thêi gian sÊy (h)

H×nh 1.3. §−êng biÓu diÔn qu¸ tr×nh sÊy kh«
11
Trong tr−êng hîp sÊy kh« b»ng ®èi l−u, vËt thÓ −ít ®−îc duy tr× ë nhiÖt
®é bÇu −ít trong giai ®o¹n tèc ®é kh«ng ®æi do kÕt qu¶ cña sù kÕt nèi gi÷a
nhiÖt ®èi l−u vµ sù chuyÓn t¶i khèi l−îng. Tuy nhiªn trong tr−êng hîp sÊy kh«
b»ng sù dÉn nhiÖt hay bøc x¹, do kh«ng cã kÕt nèi ®¬n gi¶n gi÷a nhiÖt vµ sù
chuyÓn t¶i khèi l−îng nªn nhiÖt ®é trong giai ®o¹n tèc ®é kh«ng ®æi th−êng lµ
cao h¬n nhiÖt ®é bÇu −ít. Trong giai ®o¹n tèc ®é sÊy kh«ng ®æi, sù bèc h¬i
diÔn ra t¹i bÒ mÆt cña vËt thÓ. §iÒu kiÖn chuyÓn ®éng nhiÖt bªn ngoµi sÏ x¸c
®Þnh tèc ®é sÊy. Thêi kú tèc ®é sÊy kh«ng ®æi cßn kÐo dµi chõng nµo sù
chuyÓn t¶i ®é Èm tõ bªn trong vËt thÓ r¾n, chñ yÕu qua søc hót ë mao m¹ch,
v½n gi÷ cho bÒ mÆt cña vËt thÓ bÞ Èm.
ë mét hµm l−îng ®é Èm cô thÓ nµo ®ã, khi viÖc vËn chuyÓn Èm tõ bªn
trong ra bÞ gi¶m, th× bÒ mÆt cña vËt thÓ b¾t ®Çu kh« dÇn. Sau ®ã, tèc ®é sÊy
gi¶m xuèng, ®ã lµ lóc b¾t ®Çu giai ®o¹n gi¶m tèc ®é. ë ®©y, sù vËn chuyÓn
bªn trong lµ mét yÕu tè giíi h¹n, quyÕt ®Þnh tèc ®é sÊy. Sù bèc h¬i dÇn dÇn
chuyÓn dÞch vµo phÝa trong cña vËt thÓ. Søc c¶n ®èi víi truyÒn cña nhiÖt vµ
cña khèi l−îng vËt thÓ t¨ng dÇn lªn do hµm l−îng Èm gi¶m ®i. §é Èm ®· bèc
h¬i ph¶i khuÕch t¸n ra bªn ngoµi th«ng qua m¹ng l−íi mao m¹ch cña vËt thÓ
r¾n thÓ hiÖn trªn h×nh 1.2. V× sù bèc h¬i kh«ng cßn t−¬ng øng víi nhiÖt ®−îc
chuyÓn tíi vËt thÓ, cho nªn nhiÖt ®é ë bÒ mÆt vËt thÓ t¨ng lªn, vµ t¹o ra mét
®éng lùc ®−a nhiÖt vµo bªn trong cña vËt thÓ, ë ®ã ®ang cã yªu cÇu bèc h¬i,
song nã còng lµm gi¶m ®éng lùc ®−a nhiÖt tõ bªn ngoµi tíi bÒ mÆt cña vËt thÓ.
§ång thêi, sù liªn kÕt cña n−íc víi cÊu tróc cña vËt thÓ r¾n còng lµm gi¶m
®éng lùc vËn chuyÓn Èm. Nh− vËy, tèc ®é sÊy tiÕp tôc gi¶m ®i khi hµm l−îng
Èm gi¶m. H×nh d¹ng cña ®−êng biÓu diÔn cña qu¸ tr×nh sÊy trong giai ®o¹n
gi¶m tèc ®é lµ duy nhÊt cho mäi vËt thÓ, bëi v× nã chÞu ¶nh h−ëng cña c¶ hai
hiÖn t−îng: Sù vËn chuyÓn bªn trong vµ sù hÊp thô Èm. NhiÒu khi còng cã thÓ
cã mét sè vïng kh¸c biÖt trong giai ®o¹n gi¶m tèc ®é, ®¸nh dÊu sù khëi ®Çu
cña nhiÒu hiÖn t−îng kh¸c nhau.
12
Qua nh÷ng ®iÒu m« t¶ trªn ®©y, ta thÊy râ r»ng sÊy lµ mét qu¸ tr×nh rÊt
phøc t¹p, bao gåm sù chuyÓn ®éng cña nhiÖt tíi vËt thÓ cÇn sÊy, sù bèc h¬i
cña chÊt láng ë bÒ mÆt hay ë bªn trong vËt thÓ, vµ sù vËn chuyÓn cña nhiÖt,
chÊt láng vµ h¬i n−íc th«ng qua hÖ thèng mao dÉn. Nh− vËy, sÊy cã liªn quan
tíi sù vËn chuyÓn b»ng nhiÒu h×nh thøc, qua nhiÒu giai ®o¹n trong mét m«i
tr−êng cã nh÷ng lç xèp. Mét sè c¬ chÕ vËn chuyÓn kh¸c cã thÓ trë nªn quan
träng, tuú thuéc vµo chÊt liÖu cña vËt thÓ sÊy, hµm l−îng Èm, nhiÖt ®é vµ tèc
®é sÊy. Cã mét sè cuèn s¸ch ®· ®Ò cËp rÊt chi tiÕt vÒ viÖc sÊy vµ hiÖn t−îng
sÊy, nh− s¸ch cña Keey [48], Krischer vµ Kast [52], Luikov [61], [62] vµ
Muumdar [65], [66], [67], [68].
MÆc dï sÊy lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc cæ x−a nhÊt vµ phæ biÕn nhÊt
trong c«ng nghiÖp, ®©y vÉn lµ mét ®Ò tµi khoa häc ®ßi hái cã sù nç lùc trong
nghiªn cøu c¬ b¶n vµ triÓn khai. §· cã rÊt nhiÒu tµi liÖu, çc cuéc héi th¶o cho
thÊy cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®· ®−îc ¸p dông trong viÖc sÊy, vµ
ngoµi nh÷ng lý thuyÕt c¬ b¶n, d−êng nh− ch−a cã mét ph−¬ng ph¸p nµo ®−îc
chÊp nhËn mét çch réng r·i. Nh− vËy, viÖc ¸p dông çc kiÕn thøc vµ nh÷ng
kinh nghiÖm ®· ®¹t ®−îc trong lÜnh vùc khoa häc vËt lý vµ khoa häc thèng kª
vµo lÜnh vùc sÊy lµ cÇn thiÕt.
Ngµy nay nh÷ng tiÕn bé vÒ to¸n häc vµ vÒ lý thuyÕt sÊy, nh− viÖc ph¸t
triÓn ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n khèi l−îng [84] ®· cho ta mét ph−¬ng ph¸p chÆt
chÏ nh»m ph¸t triÓn m« h×nh. Ph−¬ng ph¸p nµy cho phÐp nh÷ng ph−¬ng tr×nh
sÊy kh« ®−îc suy dÉn tõ nh÷ng lý thuyÕt c¬ b¶n, nhÊn m¹nh nh÷ng gi¶ ®Þnh vµ
giíi h¹n cña çc ®Þnh luËt vËt lý. Nh÷ng kü thuËt thùc nghiÖm míi, nh− ¸nh x¹
céng h−ëng tõ, MRI [29], [53], [76], [80] cho phÐp ®o, tÝnh ®−îc sù ph©n bè
cña Èm bªn trong vËt thÓ r¾n trong qu¸ tr×nh sÊy mµ kh«ng cÇn ph¶i chäc dông
cô ®o vµo vµ kh«ng cÇn ph¶i ph¸ vì vËt thÓ. Nh÷ng sè liÖu ®o ®ã sÏ cung cÊp
thªm nh÷ng th«ng tin ®Ó hiÓu biÕt vÒ b¶n chÊt qu¸ tr×nh vËn chuyÓn Èm ®Ó
gióp ta ®¸nh gi¸ m« h×nh vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng th«ng sè c¬ b¶n cña m« h×nh.
13
1.3.2. ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh sÊy ®Õn kh¶ n¨ng n¶y mÇm cña h¹t gièng
TÝnh chÞu nhiÖt cña h¹t chñ yÕu phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña çc thµnh
phÇn ho¸ häc trong h¹t. Çc chÊt h÷u c¬ kh¸c nhau dÉn tíi sù kh¸c nhau vÒ
qu¸ tr×nh cÊp nhiÖt vµ t¸ch Èm. Protein vµ tinh bét lµ nh÷ng chÊt keo h¸o n−íc,
khi hÊp thô n−íc hai thµnh phÇn nµy sÏ tr−¬ng lªn vµ ®ã lµ mét b−íc quan
träng trong qu¸ tr×nh n¶y mÇm cña h¹t.
TÝnh chÊt cña tinh bét thay ®æi râ rÖt ë nhiÖt ®é cao h¬n 600C vµ ®Æc
biÖt cïng víi ®é Èm cao sÏ xÈy ra qu¸ tr×nh dextrin ho¸ vµ ph©n ly mét phÇn
d−íi d¹ng dextrin. §©y lµ nguyªn nh©n lµm h− háng h¹t, gi¶m kh¶ n¨ng n¶y
mÇm, h¹t bÞ ®æi mµu vµ chÊt l−îng h¹t bÞ gi¶m nhiÒu khi sÊy kh«.
Ho¹t ®éng cña çc enzym t¨ng lªn khi nhiÖt ®é t¨ng, çc enzyme ho¹t
®éng tèt nhÊt trong kho¶ng nhiÖt ®é 400C- 450C. Khi nhiÖt ®é cao h¬n, ho¹t
®éng cña çc enzym gi¶m vµ ngõng hoµn toµn ë nhiÖt ®é 800C -1000C [50],
[51], [52]. Sù gi¶m ho¹t ®éng cña enzym liªn quan tíi sù biÕn tÝnh cña
protein.
TÝnh chÞu nhiÖt cña h¹t cßn phô thuéc vµo ®é Èm h¹t, h¹t cã ®é Èm cao
th× tÝnh chÞu nhiÖt kÐm. Vitamin trong mÇm vµ çc thµnh phÇn kh¸c cña h¹t bÞ
ph¸ huû do t¸c ®éng cña nhiÖt ®é cao.
1.3.3. Chän chÕ ®é sÊy thÝch hîp cho thãc gièng

ViÖc chän chÕ ®é sÊy phô thuéc rÊt lín vµo ®é Èm ban ®Çu cña h¹t,
ph−¬ng ph¸p thu ho¹ch, ®é chÝn cña h¹t vµ nhÊt lµ môc ®Ých cña nã. H¹t thu
ho¹ch t−¬i tõ ngoµi ®ång th−êng kh«ng ®ång ®Òu vÒ ®é Èm vµ ®é chÝn, thµnh
phÇn ho¸ häc phøc t¹p, qu¸ tr×nh liªn quan ®Õn viÖc chÝn sau thu ho¹ch ch−a
hoµn chØnh, nªn vá cña h¹t t−¬i, néi nhò, mÇm vµ çc phÇn tö kh¸c ch−a cøng
vµ liªn kÕt Èm cña chóng thÊp. V× vËy, khi sÊy tèc ®é nhanh, nhiÖt ®é cao, líp
vá ngoµi cña h¹t bÞ ho¸ cøng, ng¨n trë n−íc bèc h¬i khái h¹t, lµm cho n−íc
14
liªn kÕt víi çc axid hoÆc muèi axid dÔ dµng ph©n ly protein vµ dextrin ho¸
tinh bét, kÕt qu¶ lµ h¹t gièng kÐm phÈm chÊt vµ gi¶m kh¶ n¨ng n¶y mÇm.
1.3.4. Çc ph−¬ng ph¸p lµm kh« truyÒn thèng

1.3.4.1. Lµm kh« tù nhiªn
Lµm kh« tù nhiªn lµ qu¸ tr×nh ph¬i vËt liÖu ngoµi trêi hay hong giã.
Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, ®Çu t− vèn Ýt, bÒ mÆt trao ®æi nhiÖt
lín. Tuy nhiªn, lµm kh« tù nhiªn cã çc nh−îc ®iÓm sau ®©y:
- Khã thùc hiÖn c¬ giíi ho¸, chi phÝ lao ®éng nhiÒu
- Thêi gian sÊy kÐo dµi nÕu nhiÖt ®é kh«ng khÝ thÊp
- S¶n phÈm dÔ bÞ « nhiÔm do bôi vµ vi sinh vËt cã h¹i
- ChiÕm diÖn tÝch mÆt b»ng s¶n xuÊt lín
- Phô thuéc vµo thêi tiÕt
- NhiÒu s¶n phÈm nÕu sÊy tù nhiªn kh«ng ®¹t yªu cÇu vÒ chÊt l−îng
1.3.4.2. SÊy ®èi l−u

SÊy ®èi l−u cã thÓ ¸p dông ë nhiÖt ®é thÊp hay ë nhiÖt ®é cao, sÊy ë
thiÕt bÞ sÊy líp h¹t ®éng, sÊy ë thiÕt bÞ sÊy líp h¹t tÜnh.
a) SÊy tÜnh
SÊy ë nhiÖt ®é thÊp lµ dïng khÝ trêi lµm t¸c nh©n sÊy, kh«ng gia nhiÖt
hay gia nhiÖt Ýt, ®é gia nhiÖt T < 6 0C. SÊy nhiÖt ®é cao, t¸c nh©n sÊy gia nhiÖt,
nhiÖt ®é kh«ng khÝ sÊy tõ 400C trë lªn. Trong c¶ 2 lo¹i sÊy nµy h¹t ®Òu n»m
trong buång sÊy hoÆc trong kho b¶o qu¶n.
SÊy ë nhiÖt ®é thÊp ®−îc sö dông cã hiÖu qu¶ ë nh÷ng n¬i kh«ng khÝ cã
®é Èm thÊp. Héi n«ng tr¹i ë ch©u ¢u dïng ®Ó sÊy lóa m× [69], ë Mü dïng ®Ó
sÊy ng« vµ ®Ëu nµnh [45], ë Hµn Quèc víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt thuËn lîi, ng−êi
ta dïng ph−¬ng ph¸p th«ng tho¸ng tù nhiªn ®Ó sÊy lóa kh« ®Õn møc b¶o
qu¶n an toµn mµ kh«ng cÇn gia nhiÖt [49], [11], [12], [16], [22]. Theo kÕt qu¶
dù ¸n NAPHIRE/ACIAR (ViÖn Nghiªn cøu Quèc gia vÒ Sau thu ho¹ch vµ
15
kh¶o nghiÖm cña Philipin vµ Trung t©m Nghiªn cøu N«ng nghiÖp Quèc tÕ
óc), ng−êi ta thö nghiÖm sÊy nhiÖt ®é thÊp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi cña
Philipin [82]. Hä ®· triÓn khai sÊy hai giai ®o¹n liªn hîp: SÊy nhiÖt ®é cao ë
giai ®o¹n ®Çu víi ®é Èm h¹t lín h¬n 18%. Muhlbaer [69], [70] vµ Gustafsom
[45], [5], [6] tiÕn hµnh sÊy 2 giai ®o¹n nh− trªn ®Ó sÊy ng«, kÕt qu¶ cho thÊy
chÊt l−îng h¹t kh¸ tèt.
ViÖc sÊy nhiÖt ®é thÊp còng ®−îc mét sè t¸c gi¶ kh¸c quan t©m nh−
Sutherland [81] theo loyns [60] ë Canada, dïng kh«ng khÝ tù nhiªn ®Ó sÊy h¹t
cã hiÖu qu¶ khi hÖ thèng sÊy cã n¨ng suÊt lín h¬n 150 tÊn, vµ thÝch hîp víi
çc n−íc cã ®é Èm kh«ng khÝ thÊp.
b) Ph−¬ng ph¸p sÊy líp h¹t di ®éng

SÊy líp h¹t di ®éng ®−îc dïng kh¸ phæ biÕn ë çc n−íc c«ng nghiÖp
ph¸t triÓn. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ vËt liÖu sÊy chuyÓn ®éng
trong qu¸ tr×nh sÊy. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc thùc hiÖn trong çc thiÕt sÊy d¹ng
th¸p (m¸y sÊy th¸p), sÊy thïng quay vµ sÊy tÇng s«i [14].
¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p sÊy líp h¹t di ®éng lµ h¹t kh« ®Òu, cã thÓ c¬
giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸ trong qu¸ tr×nh sÊy. Tuy nhiªn, thêi gian sÊy vÉn bÞ
kÐo dµi, cã kh¶ n¨ng lµm vì líp vá thãc, nhÊt lµ thãc lai, kh«ng cã tÝnh chÊt
tiÖt trïng do vËy kh¶ n¨ng n¶y mÇm cña h¹t dÔ bÞ gi¶m trong qu¸ tr×nh b¶o
qu¶n.
1.3.5. Mét sè ph−¬ng ph¸p sÊy hiÖn ®¹i vµ kh¶ n¨ng ¸p dông
1.3.5.1. Ph−¬ng ph¸p sÊy “th¨ng hoa“
Ph−¬ng ph¸p nµy thùc hiÖn b»ng çch lµm l¹nh ®«ng vËt sÊy, ®ång thêi
hót ch©n kh«ng ®Ó cho n−íc trong vËt sÊy ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i th¨ng hoa - Èm
tho¸t ra khái vËt sÊy nhê qu¸ tr×nh “th¨ng hoa”. ChÊt l−îng cña s¶n phÈm sÊy
b»ng ph−¬ng ph¸p sÊy nµy rÊt tèt, nh−ng chi phÝ cho qu¸ tr×nh sÊy rÊt lín,
thiÕt bÞ phøc t¹p, ®¾t tiÒn.
16
1.3.5.2. SÊy b¬m nhiÖt

B¬m nhiÖt nh− tñ l¹nh, chØ kh¸c nhau ë môc ®Ých sö dông lµ cÊp nhiÖt.
NhiÖt ®−îc b¬m tõ dµn bay h¬i bªn trong tñ l¹nh tíi bé ng−ng tô bªn ngoµi tñ.
Khi dµn l¹nh ®−îc ®Æt hë ®Ó nhËn nhiÖt tõ m«i tr−êng th× dµn nãng sÏ th¶i ra
nguån nhiÖt cao. Dµn l¹nh lÊy ®i nhiÖt l−îng vµ t¸ch bít Èm ra khái kh«ng
khÝ, m«i chÊt sÏ nhËn cña kh«ng khÝ vµ tËp trung nhiÖt l¹i vµ th¶i ra ngoµi.
Nh−îc ®iÓm chÝnh cña ph−¬ng ph¸p nµy chØ sÊy ®−îc ë quy m« nhá, kÕt cÊu
thiÕt bÞ phøc t¹p, gi¸ thµnh thiÕt bÞ cao
1.3.5.3. SÊy b»ng ®iÖn tr−êng tÇn sè cao

NhiÖt cung cÊp cho vËt sÊy sinh ra nhê ma s¸t nhiÖt néi ph©n tö do çc
dip«l n−íc chuyÓn ®éng d−íi ®iÖn tr−êng biÕn ®æi nhanh. SÊy b»ng ph−¬ng
ph¸p nµy cã gi¸ thµnh t−¬ng ®èi cao vµ khã ¸p dông cho sÊy h¹t gièng v× cã
thÓ ¶nh h−ëng ®Õn ph«i h¹t.
1.4. SÊy thãc gièng b»ng bøc x¹ hång ngo¹i

1.4.1. C¬ së lý thuyÕt vÒ truyÒn nhiÖt b»ng bøc x¹ hång ngo¹i
N¨m 1800, Willam Herschel (1738 - 1822) [63] ®· ph¸t hiÖn sù tån t¹i
cña ¸nh s¸ng kh«ng nh×n thÊy trong quang phæ mÆt trêi, ¸nh s¸ng ®ã mang
mét nhiÖt l−îng lín, ¸nh s¸ng nµy n»m ngoµi vïng ®á cña quang phæ nªn
herschel gäi nã lµ hång ngo¹i. N¨m 1901, Max Planck (1858 - 1847) [63] ®·
c«ng bè mét c«ng tr×nh næi tiÕng dÉn xuÊt tõ ph©n bè n¨ng l−îng bøc x¹ cña
mét vËt ®en phï hîp víi çc d÷ liÖu cña thÝ nghiÖm. Trong dÉn gi¶i cña m×nh,
«ng ®−a ra mét gi¶ ®Þnh t¸o b¹o: §ã lµ n¨ng l−îng chØ nhËn nh÷ng gi¸ trÞ
riªng biÖt-l−îng tö [63]. Gi¶ ®Þnh nµy ®· ®−îc Albert Einstein kh¼ng ®Þnh
n¨m 1905 trong mét hiÖu øng quang ®iÖn. C«ng tr×nh cña Max Planck ®· cung
cÊp c¬ së lý thuyÕt cho tÝnh to¸n truyÒn nhiÖt bøc x¹.
17
1.4.1.1. B¶n chÊt cña bøc x¹ nhiÖt

Bøc x¹ nhiÖt, sãng ra®i«, vi sãng vµ ¸nh s¸ng th«ng th−êng lµ nh÷ng vÝ
dô bøc x¹ ®iÖn tõ. Mäi sãng ®iÖn tõ ®Òu lan truyÒn víi tèc ®é ¸nh s¸ng c [30],
[33], [34], [35], [63], mäi sãng còng nh− photon ®Òu ®Æc tr−ng bëi mét trong
ba ®¹i l−îng: tÇn sè ν, b−íc sãng λ, sè sãng η. Nh÷ng ®¹i l−îng nµy cã liªn
hÖ víi nhau theo ph−¬ng tr×nh sau:
c
υ= = cη (1.2)
λ
Mçi sãng hoÆc photon mang mét n¨ng l−îng e , ®−îc x¸c ®Þnh theo
ph−¬ng tr×nh cña c¬ häc l−îng tö:
e = hυ (1.3)
Trong ®ã: h lµ h»ng sè Planck
Sãng ®iÖn tõ cã b−íc sãng kh¸c nhau nªn mang n¨ng l−îng kh¸c nhau
vµ còng kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt.
Sãng ®iÖn tõ ®−îc ph©n nhãm nh− sau:
Çc tia Gama cã chiÒu dµi b−íc sãng λ = 0,1.10-4÷ 10.10-4µm

Çc tia R¬nghen λ = 10-4÷ 200.10-4µm
Çc tia tö ngo¹i λ = 0,02.10-4÷ 0,4µm
Çc tia s¸ng λ = 0,4 ÷ 0,76 µm
Çc tia hång ngo¹i λ = 0,76 ÷ 400µm
Çc tia sãng v« tuyÕn λ > 0,2 mm
Trong kü thuËt nhiÖt, ng−êi ta chØ kh¶o s¸t nh÷ng tia mµ nhiÖt ®é
th−êng gÆp chóng cã hiÖu øng nhiÖt cao (vËt hÊp thô ®−îc vµ biÕn thµnh nhiÖt
n¨ng). §ã lµ çc tia hång ngo¹i vµ ¸nh s¸ng, cßn gäi lµ qu¸ tr×nh bøc x¹ nhiÖt.
§Æc ®iÓm cña bøc x¹ nhiÖt lµ lu«n g¾n liÒn víi sù chuyÓn ho¸ n¨ng
l−îng tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c. Khi bøc x¹ (néi n¨ng) cña vËt biÕn thµnh
n¨ng l−îng cña çc dao ®éng ®iÖn tõ vµ truyÒn ®i trong kh«ng gian theo mäi
18
ph−¬ng víi tèc ®é b»ng tèc ®é ¸nh s¸ng. Khi gÆp çc vËt kh¸c, mét phÇn hoÆc
toµn bé n¨ng l−îng ®ã bÞ çc vËt hÊp thô vµ l¹i biÕn thµnh nhiÖt n¨ng vµ nhiÖt
n¨ng ®ã l¹i ®−îc ph¸t ®i d−íi d¹ng n¨ng l−îng çc dao ®éng ®iÖn tõ,...
1.4.1.2. Nguyªn lý bøc x¹ hång ngo¹i

Khi sãng ®iÖn tõ ®Ëp vµo bÒ mÆt cña m«i tr−êng nµo ®ã, sãng ®ã cã thÓ
bÞ ph¶n x¹, hÊp thô hoÆc truyÒn qua. NÕu bøc x¹ kh«ng ®−îc truyÒn qua mµ
chØ ph¶n x¹ hoÆc hÊp thô th× m«i tr−êng nh− vËy ®−îc gäi lµ ch¾n quang. NÕu
sãng ®−îc truyÒn qua mµ kh«ng bÞ hÊp thô th× m«i tr−êng ®−îc gäi lµ thÊu
quang, cßn m«i tr−êng hÊp thô mét phÇn vµ truyÒn qua mét phÇn th× ®−îc gäi
lµ b¸n thÊu quang. TÝnh thÊu quang, b¸n thÊu quang, ch¾n quang tuú thuéc
vµo chÊt vµ chiÒu dµy cña m«i tr−êng [31], [32], [63].
Xem xÐt bøc x¹ nhiÖt t¸c ®éng lªn m«i tr−êng cã chiÒu dµy h÷u h¹n
nh− trªn h×nh 1.4
Ph¶n x¹
Bøc x¹
chiÕu
HÊp thô
TruyÒn qua
H×nh 1.4. HÊp thô, ph¶n x¹ vµ truyÒn qua mét m«i tr−êng h÷u h¹n
Trong tr−êng hîp chung mét phÇn bøc x¹ ®−îc ph¶n x¹, mét phÇn ®−îc
hÊp thô vµ mét phÇn cßn l¹i ®−îc truyÒn qua.
Ký hiÖu: r - ®é ph¶n x¹
a - ®é hÊp thô
τ - ®é trong suèt
19
Ta cã: PhÇn ph¶n x¹ cña bøc x¹

r =
Tæng bøc x¹ ®Õn
τ PhÇn hÊp thô cña bøc x¹

a =
PhÇn truyÒn qua cña bøc x¹

τ =
Theo ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng l−îng ta cã:

a + r +τ = 1 (1.4)
NÕu m«i tr−êng lµ ch¾n quang th× τ = 0
a+r= 1 (1.5)
Mét bÒ mÆt hoµn toµn kh«ng ph¶n x¹ ®−îc gäi lµ bÒ mÆt ®en hay vËt
®en. Theo ®Þnh luËt bøc x¹ th× vËt ®en còng sÏ ph¸t x¹ ra n¨ng l−îng bøc x¹
lín nhÊt so víi tÊt c¶ çc vËt thÓ cã cïng nhiÖt ®é. Trªn thùc tÕ kh«ng cã vËt
®en tuyÖt ®èi: çc vËt thÓ th«ng th−êng ph¸t x¹ Ýt h¬n vËt ®en, sù chªnh lÖch
®ã ®−îc gäi lµ ®é ph¸t x¹ ε lµ tû lÖ gi÷a n¨ng l−îng thùc tÕ ph¸t x¹ ra vµ n¨ng
l−îng do vËt ®en ph¸t x¹ ra cã cïng nhiÖt ®é. Çc vËt thÓ ®en th«ng th−êng ®ã
gäi lµ vËt x¸m.
Theo ®Þnh luËt bøc x¹ th× phÇn bøc x¹ do vËt ®en ph¸t x¹ ®óng b»ng
phÇn bøc x¹ ®−îc hÊp thô:
ε =a (1.6)
Çc ®¹i l−îng a, r ,τ , ε kh«ng cã thø nguyªn vµ thay ®æi trong kho¶ng 0
®Õn 1. Trong kü thuËt cã thÓ coi mäi bÒ mÆt lµ khuÕch t¸n, sù phô thuéc vµo
b−íc sãng lµ rÊt quan träng ®èi víi çc lo¹i thiÕt bÞ sÊy b»ng bøc x¹ hång
ngo¹i.
20
Sù ph©n bæ n¨ng l−îng bøc x¹ cña vËt ®en theo ®Þnh luËt Planck ®−îc
m« t¶ bëi ph−¬ng tr×nh:
2π hc 2
( )
Eλ λ , T 0 =
[ ]
λ 5 e(hc / λkT ) − 1
(1.7)
Trong ®ã: k - lµ h»ng sè Boltzmann

T0 - lµ nhiÖt ®é tuyÖt ®èi vËt bøc x¹
§èi víi nhiÖt ®é ®· cho, ®Þnh luËt Planck cho n¨ng l−îng lín nhÊt cã
thÓ ®¹t ®−îc víi b−íc sãng kh¸c nhau. B−íc sãng cho bøc x¹ cùc ®¹i theo
®Þnh luËt Wien ®−îc m« t¶ bëi ph−¬ng tr×nh:
2898.106
λ max = (1.8)
T0
§Þnh luËt Planck vµ Wien ®−îc minh ho¹ trªn h×nh 1.5. Râ rµng lµ khi
nhiÖt ®é t¨ng lªn, n¨ng l−îng ph¸t x¹ t¨ng lªn cµng nhiÒu ë çc b−íc sãng
ng¾n h¬n. Nh− vËy ph©n bæ bøc x¹ thay ®æi. Nã còng cho ta thÊy mÆc dï
nh÷ng ®−êng cong nµy lµ liªn tôc tõ kh«ng ®Õn v« cùc, phÇn lín n¨ng l−îng
øng dông trong kü thuËt ®Òu n»m trong mét gi¶i sãng kh¸ hÑp.
H×nh 1.5. Mèi quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt ph¸t x¹ cña vËt ®en vµ b−íc sãng
§−êng liÒn: ph−¬ng tr×nh Planck,
§−êng g¹ch: ph−¬ng tr×nh Wien
21
Mét ®iÒu râ rµng n÷a lµ diÖn tÝch d−íi ®−êng cong trong ®Þnh luËt
Planck còng t¨ng nhanh, dÉn ®Õn sù t¨ng tæng n¨ng l−îng ph¸t x¹ thu ®−îc
b»ng ph−¬ng tr×nh Planck cña tÊt c¶ çc b−íc sãng, nh− ®· cho thÊy trong
ph−¬ng tr×nh (1.9). KÕt qu¶ ®ã chÝnh lµ ®Þnh luËt Stefan-Boltzmann næi tiÕng,
víi σ lµ h»ng sè bøc x¹ cña vËt ®en tuyÖt ®èi. Ph−¬ng tr×nh nµy cho thÊy r»ng
n¨ng l−îng ph¸t x¹ phô thuéc vµo luü thõa bËc bèn cña nhiÖt ®é.
∞
2π hc 2
( )
Eλ T = ∫ 5 (hc / λkT )
0
[ d λ =σ T
]
4
(1.9)
0 λ e −1
NÕu xem xÐt sù phô thuéc vµo b−íc sãng cña çc ®Æc tÝnh bøc x¹ th×
nªn tÝch ph©n trªn mét gi¶i sãng h÷u h¹n, nh− ®· chØ ra trong ph−¬ng tr×nh
(1.10) ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh n¨ng l−îng trong gi¶i sãng ®ã.
λ
( ) ∫ λ [e2(π hc ) − 1] d λ
2 2
Eλ T =
0
5 hc / λkT
(1.10)
λ 1
1.4.1.3. C¬ chÕ bøc x¹ hång ngo¹i cña gèm ®Æc biÖt
Çc bé c¶i biÕn n¨ng l−îng [104], [105], t¹o ra bøc x¹ hång ngo¹i ®−îc
phñ trªn bÒ mÆt mét líp gèm ®Æc biÖt dµy kho¶ng 20µm. Gèm hÊp thô n¨ng
l−îng cña miÒn phæ réng (sîi ®èt, thanh ®èt) vµ chuyÓn ho¸ thµnh phæ hÑp
trong vïng hång ngo¹i ®· ®−îc x¸c ®Þnh. Qu¸ tr×nh hÊp thô n¨ng l−îng vµ bøc
x¹ tia hång ngo¹i chän läc xÈy ra liªn tôc trªn toµn bé líp gèm phñ. Ph¶n øng
quang ho¸ cña çc sãng cã chiÒu dµi b−íc sãng kh¸c nhau lµm t¨ng n¨ng
l−îng tæng cña hÖ thèng. Sau khi ®¹t tíi ®iÓm b·o hoµ cña n¨ng l−îng ho¹t
ho¸ hay hµng rµo n¨ng l−îng, hÖ thèng quay trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu, ®ång
thêi gi¶i phãng ra n¨ng l−îng, l−îng tö nhÊt ®Þnh. Cã thÓ h×nh dung kh¸i qu¸t
toµn bé qu¸ tr×nh ®ã nh− sau:
Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña bé c¶i biÕn gèm bøc x¹ hång ngo¹i [104],
[105], chÝnh lµ qu¸ tr×nh quang ho¸ xÈy ra trong hÖ thèng. Cã thÓ m« t¶ çc
qu¸ tr×nh nµy mét çch −íc lÖ d−íi d¹ng tæng qu¸t:
22
a+b hν1 ab
ab + c hν2 abc
.................
ambn cn + a hνi ambncna
trong ®ã: h - h»ng sè Planck

νi - tÇn sè bøc x¹
I
λcl - b−íc sãng chän läc
I - c−êng ®é bøc x¹
0 µm
λcl λi
H×nh 1.6. Gèm hÊp thô n¨ng l−îng cña miÒn phæ réng (säi ®èt, thanh
®èt) vµ chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng cã miÒn phæ hÑp (chän läc)
Trong biÓu thøc ®· cho a, b, c, hν1, hν2, hν3... lµ çc cÊu tö hÊp thô bøc
x¹ ®Æc tr−ng cho mçi n¨ng l−îng øng víi chiÒu dµi b−íc sãng λ1, λ2, λ3... Mçi
mét qu¸ tr×nh quang ho¸ hÊp thô mét n¨ng l−îng hνi dÉn ®Õn lµm t¨ng E0,
®ång thêi gi¶i phãng ra mét n¨ng l−îng l−îng tõ ∆Ε ®Ó sö dông cho qu¸ tr×nh.
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ ∆Ε = hνcl , vËy th× khi ®Þnh tr−íc ∆Ε, chóng ta cã thÓ thu
®−îc b−íc sãng cÇn thiÕt v× chiÒu dµi b−íc sãng λ tØ lÖ nghÞch víi tÇn sè ν.
23
Ea
∆Ε
E0
λ
H×nh 1.7 Qu¸ tr×nh quang ho¸ hÊp thô n¨ng l−îng
Qu¸ tr×nh nµy rÊt hiÖu qu¶, v× toµn bé n¨ng l−îng nguån s¬ cÊp n»m ë
mét phÝa cña líp gèm ®−îc vËt liÖu gèm hÊp thô vµ sau ®ã l¹i ®−îc bøc x¹ ë
miÒn phæ hÑp, hiÖu suÊt sö dông ®¹t tíi 96% [104],[105], cã nghÜa lµ 96%
n¨ng l−îng nguån s¬ cÊp do vËt liÖu gèm hÊp thô sÏ ®−îc t¸i bøc x¹ trong
miÒn phæ hÑp. Qu¸ tr×nh quang ho¸ xÈy ra rÊt nhanh, ®Ó hÖ thèng ®¹t tíi ®iÓm
b·o hoµ vµ quay vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu sau khi ®· bøc x¹ n¨ng l−îng ë miÒn
phæ hÑp chØ cÇn cã mét phÇn tr¨m triÖu gi©y. Çc tÝnh chÊt trªn ®· ®−îc çc
nhµ khoa häc trªn thÕ giíi nghiªn cøu øng dông ®Ó sÊy kh« nguyªn vËt liÖu vµ
çc s¶n phÈm kh¸c nhau, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc sÊy kh« n«ng s¶n, thùc phÈm
vµ h¶i s¶n.
Mäi vËt thÓ h÷u c¬ (n«ng s¶n, thùc phÈm, rau qu¶...) ®Òu cÊu t¹o tõ çc
thµnh phÇn hîp chÊt h÷u c¬ vµ n−íc (H2O). Phæ hÊp thô n¨ng l−îng cña n−íc
vµ çc chÊt h÷u c¬ lµ kh¸c nhau.
ë mét gi¶i b−íc sãng nhÊt ®Þnh, n−íc hÊp thô n¨ng l−îng tèi ®a, cã thÓ
coi lµ vËt "®en tuyÖt ®èi", çc ph©n tö n−íc hÊp thô n¨ng l−îng bøc x¹ hång
ngo¹i cã b−íc sãng chän läc sÏ bay h¬i vµ ®em theo nhiÖt d−, cßn çc chÊt
h÷u c¬ kh¸c hÊp thô rÊt Ýt, cã thÓ coi nh− "trong suèt" [15], [38], [104], [105].
ThÝ dô, quang phæ hÊp thô, bøc x¹ cña h¬i n−íc gåm nh÷ng kho¶ng quan
träng nhÊt sau ®©y:
24
λ = (1,3 ®Õn 1,5 µ m ,1,7 ®Õn 2,0 µ m , 2,3 ®Õn 3,4 µ m , 4,5 ®Õn 8,5 µ m )
H×nh 1.8 C−êng ®é bøc x¹ ®o ®−îc cña gèm bøc x¹ hång ngo¹i øng víi
nhiÖt ®é kh¸c nhau
B»ng çch ®ã thËm chÝ nhiÖt ®é m«i tr−êng xung quanh lµ 30°C, nhiÖt
®é cña vËt cã thÓ thÊp h¬n 30°C, n−íc vÉn tho¸t khái vËt thÓ sÊy vµ ®−îc ®−a
ra ngoµi khái buång sÊy. KÕt qu¶ lµ vËt sÊy kh« nhanh, kh« kiÖt, cßn çc chÊt
h÷u c¬, çc lo¹i vitamin... hÇu nh− ®−îc b¶o toµn. §©y lµ −u ®iÓm næi bËt cña
c«ng nghÖ sÊy bøc x¹ gi¶i tÇn hÑp chän läc. Rakhimèp [104], [105] ®· s¸ng
chÕ ra hµng tr¨m lo¹i gèm, ph¸t bøc x¹ hång ngo¹i ë çc gi¶i sãng kh¸c nhau
®Ó phôc vô cho çc môc ®Ých kh¸c nhau trong ®ã cã lo¹i gèm bøc x¹ hång
ngo¹i gi¶i tÇn hÑp víi b−íc sãng λ = 4,5 ÷ 8,5 µm, ®©y lµ mét trong n¨m gi¶i
sãng c¬ b¶n. §èi víi n−íc th× kh¶ n¨ng bøc x¹ vµ hÊp thô n¨ng l−îng cã ®Æc
tÝnh chän läc, v× vËy, cã thÓ sö dông n¨ng l−îng bøc x¹ nµy ®Ó sÊy kh« n«ng
s¶n, thùc phÈm vµ h¶i s¶n [15], [104], [105]. §ång thêi trong khi sÊy m«i
tr−êng vµ s¶n phÈm ®−îc thanh trïng, v× do vi sinh vËt trong m«i tr−êng vµ
trong s¶n phÈm sÏ còng bÞ xuÊt n−íc, mét sè bÞ chÕt, mét sè chuyÓn sang giai
®o¹n tiÒm sinh.
25
1.3.1.4. Çc bé gia nhiÖt IR - ®iÖn

TÊt c¶ çc bé gia nhiÖt IR-®iÖn ®Òu dùa trªn nung nãng ®iÖn trë. Dßng
®iÖn khi ®i qua ®iÖn trë sÏ lµm nãng sîi ®iÖn trë ®ã ®Ó b¶n th©n nã ph¸t bøc x¹
hoÆc ®Ó lµm nãng mét bé phËn ph¸t x¹ kh¸c. Çc bé gia nhiÖt IR-®iÖn vµ øng
dông cña chóng ®· ®−îc Biau tr×nh bµy chi tiÕt. Ratti vµ Mujumdar ®· ®−a ra
mét sè nhËn xÐt chung vÒ chóng. §Æc biÖt Rakhimèp ®· s¸ng chÕ ra lo¹i gèm
®Æc biÖt ®· tr×nh bµy ë trªn.
Çc bé gia nhiÖt t¹o bøc x¹ hång ngo¹i lµm nãng b»ng ®iÖn n¨ng
th−êng ®−îc lµm b»ng gèm hoÆc kim lo¹i, ®−îc nung nãng tõ bªn trong bëi
çc ®iÖn trë, çc bé gia nhiÖt lo¹i nµy cã thÓ cã h×nh dang bÊt kú, nh−ng
th−êng lµ d¹ng tÊm, hoÆc d¹ng èng trô cã ®−êng kÝnh φ10÷20 mm, bÒ mÆt cã
thÓ ®−îc tr¸ng men, phñ líp gèm hoÆc phñ chÊt ®Æc biÖt [104] thÓ hiÖn ë h×nh
1.9. Nh÷ng bé gia nhiÖt lo¹i nµy ®−îc chÕ t¹o rÊt gän, th−êng cã kÕt hîp víi
mét bé phËn ph¶n x¹ b»ng kim lo¹i ®Ó h−íng bøc x¹ tíi vËt sÊy. Mét sè bé gia
nhiÖt sö dông c«ng nghÖ ®Ìn, bé gia nhiÖt lo¹i nµy sö dông çc sîi d©y ®iÖn
trë b»ng hîp kim, ®−îc b¶o vÖ b¨ng thuû tinh th¹ch anh.
1 2 3
4 5 6
H×nh 1.9 CÊu t¹o bé gia nhiÖt nguån bøc x¹ hång ngo¹i IR- ®iÖn
1. C¬ cÊu g¸ nguån çch ®iÖn, 2. §Õ mang, 3. Nguån nhiÖt s¬ cÊp (d©y ®iÖn
trë, h¬i n−íc, gas, 4. §iÖn cùc, tiÕp nèi, 5. Çch ®iÖn, vËt liÖu ®Öm,
6. Líp phñ gèm bøc x¹ hång ngo¹i (cã chän läc b−íc sãng)
26
HiÖn nay, çc c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· c«ng bè vÒ bé gia nhiÖt IR-®iÖn
Ýt h¬n nhiÒu so víi bé gia nhiÖt ®èt b»ng gas [54], [55], [56], [57]. kÕt qu¶
nghiªn cøu cña Bedard cho thÊy hiÖu suÊt çc bé gia nhiÖt b»ng IR-®iÖn cao
h¬n gÇn hai lÇn hiÖu suÊt cña bé gia nhiÖt ®èt b»ng gas, cßn Graab th× c«ng bè
hiÖu suÊt bøc x¹ cña bé gia nhiÖt IR- ®iÖn cao h¬n kho¶ng 35% so víi bé gia
nhiÖt ®èt b»ng gas. Nh×n chung, çc bé gia nhiÖt IR-®iÖn cã ph¶n øng chuyÓn
tiÕp nhanh so víi çc bé gia nhiÖt ®èt gas, ®iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi
víi ®iÒu khiÓn vµ an toµn. Chóng t«i ®· kÕt hîp víi Trung t©m TriÓn khai c«ng
nghÖ ViÖn C«ng nghÖ øng dông (Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ) chÕ t¹o çc
thanh gèm bøc x¹ hång ngo¹i cã çc th«ng sè kü thuËt t−¬ng ®−¬ng víi çc
thanh gèm bøc x¹ cña n−íc ngoµi thÓ hiÖn trªn h×nh 1.8. Tuy nhiªn, ®é bÒn
cßn thÊp, cÇn ph¶i nghiªn cøu hoµn thiÖn ®Ó n©ng cao tuæi thä cña çc thanh gèm
bøc x¹ hång ngo¹i.
1.4.1.5. Lý thuyÕt hÖ kÝn vµ m«i tr−êng cã t¸c ®éng

Do bøc x¹ ®−îc truyÒn ®i trong m«i tr−êng réng nªn sù c©n b»ng n¨ng
l−îng cho mét ®iÓm nµo ®ã trong kh«ng gian ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ çc photon
®¹t ®Õn ®iÓm ®ã, dÉu chóng tõ nguån çch xa nh− thÕ nµo [63], [88], [89]. Tuy
nhiªn, khi nghiªn cøu sù c©n b»ng n¨ng l−îng ng−êi ta th−êng thùc hiÖn trong
mét hÖ kÝn, ®−îc bao bäc bëi nh÷ng t−êng ch¾n quang, chø kh«ng ph¶i mét
®iÓm trong kh«ng gian ngoµi.
H×nh 1.10 minh ho¹ mét hÖ kÝn cã h×nh d¸ng h×nh häc bÊt kú, thÓ hiÖn
sù c©n b»ng n¨ng l−îng cho mét bÒ mÆt [63]. Nguyªn lý ®−îc minh ho¹ ë ®©y
lµ sö dông cho vËt x¸m. VÞ trÝ vÐct¬ r ®−îc dïng ®Ó chØ mét vÞ trÝ nµo ®ã.
Tæng th«ng l−îng nhiÖt ®i ra tõ bÒ mÆt J lµ tæng bøc x¹, ph¶n x¹ vµ ph¸t x¹,
®−îc biÓu thÞ trong ph−¬ng tr×nh sau:
J (r ) = ε (r )E (r ) + r (r )G (r ) (1.11)
Trong ®ã: E (r ) - lµ tæng bøc x¹ cña vËt ®en t¹i vÞ trÝ vÐct¬ r,
27
ε (r ) − Bøc x¹ cña vËt x¸m

G (r ) − Bøc x¹ chiÕu
r (r ) − Ph¶n x¹ cña bøc x¹
Sù c©n b»ng n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt dA ®−îc biÓu thÞ trong ph−¬ng
tr×nh sau:
q (r ) = J (r ) − G (r ) = ε (r )E (r ) − a (r )G (r ) (1.12)
Bøc x¹ chiÕu G(r) ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch tÝnh bæ sung cña diÖn tÝch
vi ph©n dA'(r'), sau ®ã tÝch ph©n trªn toµn bé bÒ mÆt. Tõ viÖc x¸c ®Þnh hÖ sè
gãc bøc x¹, cã thÓ biÓu thÞ nh− trong ph−¬ng tr×nh sau:
A
( )
G (r )dA = ∫ J r ' dFdA' − dA dA' (1.13)
dA'
T(r),ε(r)
G rG
ε
dA r'
H×nh 1.10. Trao ®æi bøc x¹ trong hÖ khuÕch t¸n kÝn vµ nguyªn lý c©n
b»ng n¨ng l−îng bÒ mÆt
Sö dông tÝnh chÊt ho¸n ®æi vµ thay vµo ph−¬ng tr×nh (1.12), ta ®−îc:
(
q (r ) = ε (r )E (r ) − a(r ) ∫ J (r ')dFdA− dA' dA
A
) (1.14)
Trong çc tr−êng hîp kh«ng cã m«i tr−êng t¸c ®éng, c−êng ®é ph¸t
th−êng ®−îc lo¹i trõ. BiÓu thÞ c−êng ®é ph¸t theo nhiÖt ®é côc bé vµ nhiÖt
28
th«ng vµ lo¹i bá bøc x¹ chiÕu G (r ) khái ph−¬ng tr×nh (1.10), ta cã:

q − aq + (ε E − aG ) − a ( J − G ) = ε E − aJ (1.15)
Thay ®Þnh luËt bøc x¹ vµo ph−¬ng tr×nh (1.6) ta thu ®−îc mét ph−¬ng
tr×nh tÝch ph©n thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é vµ nhiÖt th«ng t¹i mçi vÞ trÝ
r, trong hÖ kÝn:
q (r ) ⎛ 1 ⎞
− ∫ ⎜⎜ − 1⎟⎟q (r ')dFdA− dA' = E (r ) − ∫ E (r ')dFdA− dA' (1.16)
ε (r ) A
⎝ ε (r ') ⎠ A
Nh− vËy, nÕu biÕt ®−îc nhiÖt ®é th× cã thÓ tÝnh ra nhiÖt th«ng, vµ ng−îc
l¹i. Tuy nhiªn viÖc gi¶i ph−¬ng tr×nh tÝch ph©n lµ rÊt khã v× r»ng trong ®ã cã
nh÷ng biÕn sè ®éc lËp ch−a biÕt. §Ó bµi to¸n ®¬n gi¶n ng−êi ta th−êng chia hÖ
kÝn ra N bÒ mÆt ®¼ng nhiÖt, mµ trªn ®ã th× c−êng ®é ph¸t (tøc lµ nhiÖt ®é, çc
®Æc tÝnh bøc x¹ vµ nhiÖt th«ng q) ®−îc coi lµ kh«ng ®æi. Khi ®ã ph−¬ng tr×nh
(1.16) sÏ ®−îc ®¬n gi¶n ho¸ ®èi víi bÒ mÆt Ai vµ ®−îc viÕt d−íi d¹ng denta
Kronecker δi j:
⎛ δ ij ⎛ 1 ⎞ ⎞
(δ ij − Fi − j )E j
N N
∑ ⎜
⎜
j =1 ε j
− ⎜
⎜ε
− 1
⎟ i− j ⎟ j ∑
⎟ F ⎟ q = (1.17)
⎝ ⎝ j ⎠ ⎠ j =1
Nh− vËy bµi to¸n ®· ®−îc chuyÓn sang d¹ng thøc thÝch hîp cho tÝnh
to¸n b»ng sè. §èi víi mét hÖ kÝn cã N bÒ mÆt th× cÇn gi¶i N ph−¬ng tr×nh, vµ
bµi to¸n cã thÓ ®Æt d−íi d¹ng ma trËn. Tuy nhiªn khi xem xÐt mét sè h¹n chÕ
bÒ mÆt th× cÇn nhí r»ng çc kÕt qu¶ tÝnh lµ gi¸ trÞ trung b×nh trªn mçi bÒ mÆt.
Khi xem xÐt hÖ kÝn mµ trong ®ã çc ®Æc tÝnh bøc x¹ phô thuéc vµo b−íc sãng
th× ph−¬ng tr×nh cÇn ®−îc gi¶i cho tõng b−íc sãng riªng. Th«ng th−êng ng−êi
ta sö dông çch tÝnh gÇn ®óng ®Ó gi¶i cho mét sè sãng h÷u h¹n, ∆λ = λ 2 − λ1 ,
trong ®ã ®Æc tÝnh bøc x¹ ®−îc coi lµ kh«ng ®æi. Khi ®ã ph−¬ng tr×nh (1.17)
®−îc viÕt nh− sau:
⎛ δ ij ⎛ 1 ⎞ ⎞
(δ ij − Fij )Eλ j
N N
∑ ⎜
⎜
i =1 ε λ j
− ⎜
⎜ε λ j
− 1
⎟ i− j ⎟ λ j ∑
⎟ F ⎟ q = (1.18)
⎝ ⎝ ⎠ ⎠ j =1
29
NÕu biÕt ®−îc nhiÖt ®é bÒ mÆt J th× n¨ng l−îng bøc x¹ Eλj lµ tÝch ph©n
trong ph−¬ng tr×nh (1.10). Gi¶i N ph−¬ng tr×nh víi N Èn sè cña ph−¬ng tr×nh
(1.18) ®èi víi mçi ∆λ víi mçi bÒ mÆt th× tæng nhiÖt th«ng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng
tæng céng cña tÊt c¶ çc gi¶i b−íc sãng.
Cã mét sè chÊt r¾n vµ láng hÊp thô n¨ng l−îng bøc x¹ dÇn dÇn (s©u).
ThÝ dô ®iÓn h×nh lµ n−íc, thuû tinh, th¹ch anh. Mét sè chÊt khÝ ph©n tö nh−
h¬i n−íc, mª tan hÊp thô vµ ph¸t x¹ photon khi møc n¨ng l−îng cña nã thay
®æi. Bøc x¹ t−¬ng t¸c víi çc chÊt khÝ, chÊt láng, chÊt r¾n mét çch phøc t¹p.
N¨ng l−îng cã thÓ bÞ m«i tr−êng hÊp thô, ®ång thêi m«i tr−êng còng ph¸t x¹
vµ cã thÓ dÉn ®Õn t¨ng c−êng ®é bøc x¹. Trong tr−êng hîp phøc t¹p h¬n, khi
cã çc h¹t trong chÊt khÝ hoÆc láng th× bøc x¹ kh«ng chØ ®−îc hÊp thô vµ ph¸t
x¹ mµ thay ®æi c¶ h−íng ®Õn cña bøc x¹ tíi. HiÖn t−îng nµy ®−îc gäi lµ t¸n
x¹. Trong chÊt r¾n, sù t¸n x¹ cã thÓ xuÊt hiÖn vÒ sù kh«ng ®ång nhÊt côc bé.
TÊt c¶ çc m«i tr−êng hÊp thô dÇn dÇn, t¸n x¹ hoÆc ph¸t x¹ ®−îc gäi lµ m«i
tr−êng cã t¸c ®éng. Trong m«i tr−êng cã t¸c ®éng, sù hÊp thô, ph¸t x¹ vµ t¸n
x¹ n¨ng l−îng kh«ng chØ diÔn ra t¹i ranh giíi cña hÖ thèng, mµ cßn xÈy ra mäi
®iÓm trong m«i tr−êng. ViÖc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ sù trao ®æi n¨ng l−îng ®ßi hái
ph¶i biÕt nhiÖt ®é, c−êng ®é bøc x¹ vµ ®Æc tÝnh vËt lý cña m«i tr−êng. §èi víi
mét bÒ mÆt khuyÕt t¸n, mèi quan hÖ gi÷a c−êng ®é bøc x¹ tõ mét bÒ mÆt vµ
n¨ng suÊt ph¸t x¹ ®−îc x¸c ®Þnh trong ph−¬ng tr×nh:
E λ (λ T )
I b λ (λ T ) = (1.19)
π
Trong mét m«i tr−êng kh«ng t¸c ®éng, c−êng ®é trong mçi h−íng lµ
kh«ng ®æi theo ®−êng ®i cña nã. Nh− vËy mäi thay ®æi c−êng ®é theo ®−êng
®i ph¶i lµ do hÊp thô, ph¸t x¹ hoÆc t¸n x¹ cña m«i tr−êng. B»ng çch lËp c©n
b»ng n¨ng l−îng cho dßng n¨ng l−îng bøc x¹ theo h−íng S trong mét chïm
tia vµ tÝnh tæng cña ph¸t x¹, hÊp thô, t¸n x¹ ra khái h−íng S vµ t¸n x¹ vµo
trong h−íng S, ta cã ®−îc ph−¬ng tr×nh sau:
30
1 ∂I λ ∂I λ σ sλ ⎛ ^ ⎞ ⎛∩ ∩⎞
+
c ∂t ∂s
= kλ I bλ − kλ I λ −σ sλ I λ +
4π ∫ ⎜⎝ si ⎟⎠ φ λ ⎜⎝ s i ; s ⎟⎠dΩ i (1.20)
4π
I λ
Ph−¬ng tr×nh (1.20) lµ ph−¬ng tr×nh truyÒn bøc x¹ hoµn chØnh. Sè h¹ng
thø nhÊt vÕ tr¸i lµ sè h¹ng chuyÓn tiÕp, th−êng ®−îc bá qua trong çc øng
dông kü thuËt, v× tèc ®é ¸nh s¸ng cao ®Õn møc mäi thay ®æi coi nh− x¶y ra
®ång thêi. Sè h¹ng ®Çu tiªn cña vÕ ph¶i lµ gia t¨ng do ph¸t x¹, sè h¹ng thø hai
lµ suy gi¶m do hÊp thô víi kλ lµ hÖ sè hÊp thô tuyÕn tÝnh, sè h¹ng thø ba lµ suy
gi¶m do t¸n x¹ víi σsλ lµ hÖ sè t¸n x¹ tuyÕn tÝnh, ®−îc gäi lµ t¸n x¹ ra, sè h¹ng
tÝch ph©n lµ gia t¨ng do çc photon ®ang hµnh tr×nh theo çc h−íng kh¸c vµ bÞ
t¸n x¹ vµo h−íng S. HiÖn t−îng nµy ®−îc gäi lµ t¸n x¹ vµo. Hµm φλ ®−îc gäi
lµ hµm t¸n x¹. Nã m« t¶ x¸c suÊt mµ mét tia tõ mét h−íng Si sÏ t¸n x¹ vµo mét
h−íng S nµo ®ã. dΩi lµ vi ph©n gãc khèi quanh h−íng Si.
TÊt c¶ çc ®¹i l−îng trong ph−¬ng tr×nh (1.20) ®Òu cã thÓ thay ®æi theo
thêi gian, b−íc sãng vµ vÞ trÝ kh«ng gian, trong khi ®ã, c−êng ®é vµ hµm pha
còng phô thuéc vµo h−íng ph−¬ng tr×nh truyÒn bøc x¹ lµ mét ph−¬ng tr×nh vi
ph©n tÝch ph©n, cã tÝnh ®Õn thêi gian, kh«ng gian, vµ hai to¹ ®é h−íng. §Ó
®¸nh gi¸ hµm sè Planck Ibλ , cÇn ph¶i biÕt nhiÖt ®é côc bé. §iÒu nµy ®ßi hái sù
®¸nh gi¸ ®ång thêi vÒ ph−¬ng tr×nh n¨ng l−îng tæng vµ tÝch ph©n trªn toµn bé
quang phæ. Râ rµng, ®©y lµ mét c«ng viÖc nan gi¶i.
NÕu m«i tr−êng lµ ®¼ng h−íng, nghÜa lµ bøc x¹ chØ cã thÓ truyÒn theo
h−íng ®i l¹i, th× ph−¬ng tr×nh (1.20), víi kλ vµ σsλ lµ çc hÖ sè mét chiÒu, th×
ph−¬ng tr×nh cã d¹ng sau:
dI +
= − (kλ + σ s λ )I + + σ s λ I −
dz
(1.21)
dI −
− = − (kλ + σ s λ )I − +σ s λ I +
dz
31
Nh÷ng ph−¬ng tr×nh nµy cã d¹ng nh− nh÷ng ph−¬ng tr×nh ®−îc sö dông
trong m« h×nh Kubelka - Munk. NÕu sù t¸n x¹ ®−îc gi¶ ®Þnh lµ ®ång nhÊt çc
ph−¬ng tr×nh (1.21) cã thÓ tÝch ph©n ®−îc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.
1.4.2. ¦u nh−îc ®iÓm cña sÊy bøc x¹ hång ngo¹i

SÊy bøc x¹ lµ ph−¬ng ph¸p sÊy dïng dßng nhiÖt bøc x¹ ®Ó gia nhiÖt vµ
sÊy kh« vËt liÖu. Ph−¬ng ph¸p sÊy nµy cã −u nh−îc ®iÓm nh− sau:
¦u ®iÓm:
- C−êng ®é bay h¬i Èm lín cã thÓ gÊp vµi lÇn so víi sÊy ®èi l−u vµ tiÕp xóc.
Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do dßng nhiÖt bøc x¹ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch rÊt
lín. Çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy: Khi sÊy ®èi l−u nhiÖt ®é kh«ng khÝ
sÊy1000C, ®é Èm 5% tèc ®é dßng khÝ 2 m/s nhiÖt ®é vËt liÖu sÊy 400C th× nhiÖt
l−îng truyÒn cho vËt liÖu sÊy lµ 750 kcal/m2h. Khi sÊy bøc x¹ nhiÖt do vËt liÖu
sÊy lµ 400C nh−ng nguån nhiÖt cã thÓ chän rÊt cao. VÝ dô nhiÖt ®é nguån nhiÖt
6000C th× dßng nhiÖt bøc x¹ lµ 22.500 kcal/m2h nghÜa lµ lín h¬n 30 lÇn, nÕu
nhiÖt ®é nguån nhiÖt 8000C th× dßng nhiÖt bøc x¹ lín h¬n 70 lÇn so víi sÊy ®èi
l−u [42], [43], [71], [72], [73], [75], [83], [92], [96].
- Thêi gian sÊy rót ng¾n nhê ®ã ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt thiÕt bÞ sÊy vµ gi¶m
gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¶m vËt liÖu chÕ t¹o. Tïy theo tõng tr−êng hîp mµ thêi
gian cã thÓ gi¶m hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m lÇn so víi sÊy ®èi l−u. VÝ dô:
Khi sÊy v¶i b»ng ®Ìn hång ngo¹i th× thêi gian sÊy cã thÓ gi¶m ®i tõ 50 - 100
lÇn so víi sÊy tiÕp xóc vµ ®èi l−u.
- ThiÕt bÞ gän, chiÕm Ýt diÖn tÝch l¾p ®Æt. Víi bÒ mÆt bøc x¹ 1,2 - 1,5 m2 cã
thÓ thay thÕ cho 24 l« sÊy tiÕp xóc b»ng ®ång.
- Kh«ng lµm nãng m«i tr−êng kh«ng khi, kh«ng cã lùc c¶n cña pha khÝ
trong sù chuyÓn ®éng nhiÖt nh− trong tr−êng hîp sÊy b»ng ®èi l−u, vµ còng
kh«ng yªu cÇu ph¶i tiÕp xóc trùc tiÕp nh− trong tr−êng hîp sÊy b»ng dÉn
32
nhiÖt, cã thÓ sÊy mét sè phÇn ë trong mét vËt thÓ lín, mµ kh«ng cÇn ph¶i sÊy
toµn bé çc phÇn cña vËt thÓ ®ã nh− trong nh÷ng lß ®èi l−u. Gia nhiÖt b»ng
bøc x¹ cã thÓ cung cÊp nhiÖt ®ång ®Òu, kh«ng thay ®æi cho s¶n phÈm chÝ Ýt
còng lµ cho nh÷ng mÆt ph¼ng, nh−ng còng cã thÓ cung cÊp nhiÖt tËp trung
gièng nh− cung cÊp ¸nh s¸ng, do ®ã cã thÓ sÊy chç nµo tuú theo sù lùa chän,
cÇn thiÕt. §é t¨ng nhiÖt ®é cña s¶n phÈm trong giai ®o¹n gi¶m tèc ®é th«ng
th−êng chØ cã Ýt ¶nh h−ëng ®èi víi sù chuyÓn ®éng nhiÖt b»ng bøc x¹ tõ thiÕt
bÞ sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i, trong khi ®é t¨ng nhiÖt ®ã trong tr−êng hîp
m¸y sÊy ®èi l−u hay m¸y sÊy truyÒn dÉn nhiÖt cã thÓ lµm cho ®éng lùc gi¶m
®i rÊt nhiÒu. V× nh÷ng thiÕt bÞ sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i ®−îc thiÕt kÕ
kh«ng cã sù chuyÓn ®éng kh«ng khÝ s¸t gÇn vËt thÓ cÇn sÊy, nªn cã thÓ tr¸nh
®−îc viÖc vËn chuyÓn nh÷ng bôi, nh÷ng thø bÈn trªn nh÷ng bÒ mÆt nh¹y c¶m
nh− mÆt s¬n, mÆt tr¸ng men vµ çc lo¹i n«ng s¶n thùc phÈm. So víi m¸y sÊy
®èi l−u, th× hÖ thèng tuÇn hoµn kh«ng khÝ cña thiÕt bÞ sÊy b»ng bøc x¹ hång
ngo¹i nhá h¬n rÊt nhiÒu, gi¶m kh«ng gian, gi¶m chi phÝ ®Çu t−, vµ cã thÓ cßn
gi¶m ®−îc c¶ sù tæn thÊt n¨ng l−îng.
Nh−îc ®iÓm:
- VËt liÖu sÊy dÔ bÞ nøt, cong vªnh do bÒ mÆt vËt liÖu sÊy nhanh chãng bÞ
®èt nãng t¹o ra sù chªnh lÖch lín vÒ nhiÖt ®é bÒ mÆt vµ bªn trong vËt liÖu sÊy,
®Æc biÖt ®èi víi vËt liÖu sÊy máng. V× vËy, ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng trªn cÇn ph¶i
c¨n cø vµo tÝnh chÊt vËt liÖu sÊy, yªu cÇu cña s¶n phÈm mµ sö dông nguån tia
bøc x¹, ®iÒu chØnh c−êng ®é bøc x¹ vµ thêi gian bøc x¹ cho phï hîp. VÝ dô:
t¹o ra mét chu kú gia nhiÖt thÝch hîp víi vËt liÖu sÊy hoÆc sÊy ng¾t qu·ng.
- §Ó ®¶m b¶o an toµn cho vËt liÖu sÊy trong thiÕt bÞ sÊy bøc x¹ cÇn trang bÞ
çc thiÕt bÞ b¶o vÖ, thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn chÕ ®é sÊy.
33
1.4.3. øng dông bøc x¹ hång ngo¹i ®Ó lµm kh« n«ng s¶n - thùc phÈm
1.4.3.1. Ngoµi n−íc
Sandu vµ Iliaxèp [78], [102], [103] ®· ph©n tÝch viÖc øng dông sÊy b»ng
bøc x¹ hång ngo¹i trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc vµ thùc phÈm, ®·
ph¸t biÓu ý kiÕn vÒ nh÷ng hiÖn t−îng chuyÓn khèi vµ nh÷ng quy tr×nh øng
dông. Yamazaki vµ çc ®ång nghiÖp [86], [87], [93], [95], [102] ®· nghiªn
cøu vÒ viÖc sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i ®èi víi l−¬ng thùc, thùc phÈm, sö
dông nh÷ng chÊt gªlatin lµm chÊt liÖu cho m« h×nh. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng
®Õn tèc ®é sÊy vµ sù co ngãt, kÓ c¶ nh÷ng ®Æc tÝnh bøc x¹ cña s¶n phÈm vµ
cña thiÕt bÞ ph¸t nhiÖt, ®−îc xem xÐt kü b»ng thÝ nghiÖm vµ so s¸nh víi mét
m« h×nh sÊy ®¬n gi¶n. afzal vµ Abe [27], [28] ®· nghiªn cøu sù kÕt hîp gi÷a
sÊy ®èi l−u vµ sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i ®èi víi thãc. T¸c dông cña c−êng
®é bøc x¹, cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ tèc ®é kh«ng khÝ ®èi víi ®éng häc sÊy
®· ®−îc ®¸nh gi¸ qua thÝ nghiÖm. Fasina vµ çc ®ång nghiÖp [42] ®· ®Ò xuÊt
mét tËp hîp nh÷ng ph−¬ng tr×nh vÒ sù truyÒn nhiÖt vµ khèi l−îng nh»m ¸p
dông viÖc sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i cho nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp.
Nh÷ng kÕt qu¶ tÝnh to¸n ®−îc so s¸nh víi nh÷ng sè liÖu thÝ nghiÖm vÒ nhiÖt
®é bÒ mÆt vµ hµm l−îng ®é Èm trung b×nh cña h¹t lóa m¹ch trªn mét b¨ng t¶i
rung ®−îc ®Æt d−íi bøc x¹ hång ngo¹i. Afzal vµ Abe [28] ®· thùc hiÖn nh÷ng
thÝ nghiÖm vÒ sÊy, sö dông mét thiÕt bÞ ph¸t tia hång ngo¹i ®Ó quan s¸t nh÷ng
®Æc ®iÓm khi bÞ sÊy kh« cña nh÷ng l¸t khoai t©y. T¸c gi¶ ®· t×m hiÓu t¸c dông
cña mét sè th«ng sè ®èi víi tèc ®é sÊy vµ qu¸ tr×nh thay ®æi nhiÖt ®é cña s¶n
phÈm.
Dostie vµ çc ®ång nghiÖp [40], [41] ®· tiÕn hµnh mét cuéc nghiªn cøu
thÝ ®iÓm vÒ viÖc sÊy kÕt hîp gi÷a ®èi l−u víi bøc x¹ hång ngo¹i ng¾t qu·ng
cho nh÷ng tÊm panel gç çch ®iÖn vµ g¹ch l¸t çch ©m. Dostie ®· thùc hiÖn
mét nghiªn cøu b»ng lý thuyÕt vµ b»ng thÝ nghiÖm vÒ sÊy tÊm b»ng vËt liÖu
34
çch ®iÖn b»ng çch kÕt hîp nh÷ng c«ng nghÖ nµy mét çch tèi −u nh»m ®¹t
môc ®Ých tiÕt kiÖm.
MÆc dÇu nh÷ng xem xÐt trªn ®©y ch−a thËt ®Çy ®ñ, nh−ng ®· bao gåm
phÇn lín nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu míi ®©y vÒ sÊy b»ng bøc x¹ hång
ngo¹i. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i cßn t−¬ng
®èi Ýt ®−îc b¸o ço. Nh÷ng øng dông chñ yÕu lµ cho s¬n, l−¬ng thùc, thùc
phÈm vµ nh÷ng líp máng nh− giÊy hoÆc hµng dÖt, mÆc dÇu còng ®· cã nh÷ng
nghiªn cøu trªn nh÷ng chÊt liÖu kh¸c. Nh÷ng kü thuËt øng dông trong thÝ
nghiÖm còng nh− trong viÖc x©y dùng m« h×nh th−êng hay gÆp trong lÜnh vùc
sÊy, vµ v× vËy kh«ng cã g× ®Æc biÖt, ngo¹i trõ mét sè ph−¬ng ph¸p ®−îc miªu
t¶ t¹i c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Le Person vµ çc ®ång nghiÖp [58] ®−îc ®Ò
cËp trong phÇn tham kh¶o nãi trªn. Trong lÜnh vùc sÊy nãi chung, ®Æc biÖt v×
sù h¹n chÕ vÒ tµi liÖu, sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i lµ mét lÜnh vùc cßn ®ßi hái
nhiÒu c«ng søc trong viÖc nghiªn cøu. Iliaxèp vµ çc céng sù [103] ®· x©y
dùng ®−îc çc ph−¬ng tr×nh tÝnh tr−êng nhiÖt ®é trong thùc phÈm khi sÊy
b»ng bøc x¹ hång ngo¹i, çc thÝ nghiÖm tæng qu¸t trong çc c«ng tr×nh [93],
[94], [95] vÒ sù ph©n bè nhiÖt ®é trong ®èi t−îng sÊy, cho thÊy sù t¨ng nhiÖt
®é nhanh ë ®é s©u 1 - 6mm. ë ®é s©u nµy nhiÖt ®é lín h¬n nhiÖt ®é bÒ mÆt 1 -
100C, mét sè tr−êng hîp ®¹t ®Õn 200C. Nghiªn cøu sù lan truyÒn bøc x¹ hång
ngo¹i trong çc lo¹i thùc phÈm nhiÒu líp nh− m×, m¹ch, lóa, ng« v.v... çc
®¸nh gi¸ [100] cho thÊy r»ng do çc lo¹i thùc phÈm d¹ng h¹t cã mét sè vá vµ
vá h¹t, çc líp vá b¶o vÖ mÇm cã çc tÝnh chÊt quang häc kh¸c nhau nªn hÊp
thô vµ ph©n t¸n çc bøc x¹ hång ngo¹i kh¸c nhau, kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng
®Õn çc ®Æc tÝnh tr−êng nhiÖt ®é mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n bè nhiÖt ®é vµ
chÊt l−îng cña s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh sÊy bøc x¹ hång ngo¹i dÉn ®Õn sù t¹o ra
hÖ nhiÒu líp khi cã sù thay ®æi ranh giíi chuyÓn pha trong thêi gian ®Çu, ®èi
t−îng sÊy sinh ra sù dÉn nhiÖt Èm [61], [62] trong vËt thÓ t¹o ra hiÖn t−îng
vïng (kh«) vïng Èm vµ vïng chuyÓn pha (vïng bèc h¬i). Trong s¶n phÈm thùc
35
phÈm sù chuyÓn ®æi theo cÊu tróc, theo hµm l−îng Èm, theo ®Æc tÝnh quang
häc cã chän läc, hÊp thô vµ t¸n x¹, truyÒn bøc x¹ hång ngo¹i bªn trong çc
líp, thóc ®Èy di chuyÓn nhanh vïng bay h¬i. Iliaxèp [103] ®· nghiªn cøu t×m
ra quy luËt suy gi¶m chïm tia hång ngo¹i trong hÖ nhiÒu líp.
Eplolinck ®−a ra çch tÝnh n¨ng l−îng bøc x¹ cÇn thiÕt cho s¶n phÈm
trong thñ ph¸p kü thuËt ¸nh s¸ng kÕt hîp víi thñ ph¸p tÝnh to¸n nhiÖt trong kü
thuËt nhiÖt. HiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh trao ®æi nhiÖt bøc x¹ hång ngo¹i kh«ng chØ
phô thuéc vµo hiÖu nhiÖt ®é gi÷a vËt ph¸t vµ vËt thu mµ chñ yÕu phô thuéc vµo
b−íc sãng cña vËt ph¸t bøc x¹ hång ngo¹i vµ tÝnh chÊt cña vËt thu.
Çc chÊt kh¸c nhau trong vËt thu hÊp thô n¨ng l−îng bøc x¹ hång ngo¹i
tèi ®a (gÇn nh− tuyÖt ®èi) víi nh÷ng gi¶i sãng nhÊt ®Þnh kh¸c nhau. Dùa trªn
tÝnh chÊt ®ã, Rakhimèp [104], [105] vµ çc céng sù cña «ng ®· chÕ t¹o ra çc
lo¹i gèm cã kh¶ n¨ng hÊp phô n¨ng l−îng trong miÒn phæ réng, bøc x¹ trong
vïng hång ngo¹i cã miÒn phæ hÑp cho tr−íc. Gèm ®−îc chÕ t¹o víi c«ng nghÖ
phøc t¹p ë nhiÖt ®é cao tíi 30000C trong lß nhiÖt mÆt trêi c«ng suÊt tíi 1 triÖu
kW. §iÒu kiÖn ®ã cho phÐp thu ®−îc çc vËt liÖu siªu s¹ch v× ®· sö dông n¨ng
l−îng d¹ng tia ®Ó nung ch¶y. Quy tr×nh c«ng nghÖ t¹o ra çc lo¹i gèm nµy
diÔn ra trong vßng 6 th¸ng.
¤ng ®· s¸ng chÕ ra nhiÒu lo¹i gèm ph¸t bøc x¹ hång ngo¹i víi çc b−íc
sãng kh¸c nhau, øng dông vµo çc lÜnh vùc kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n. Trong ®ã cã lo¹i gèm ph¸t bøc x¹ hång ngo¹i dïng trong c«ng nghÖ sÊy.
Víi b−íc sãng 1÷ 16 µm. Víi gi¶i b−íc sãng trªn, n−íc trë thµnh "vËt
®en", hÊp thô hÇu nh− toµn bé n¨ng l−îng bøc x¹, cßn çc thµnh phÇn hîp
chÊt h÷u c¬ kh¸c cã trong vËt liÖu sÊy trë thµnh "trong suèt", hÇu nh− kh«ng
hÊp thô n¨ng l−îng nªn b¶o toµn tÝnh chÊt ban ®Çu.
36
1.4.3.2. Trong n−íc

ë ViÖt Nam, sÊy bøc x¹ hång ngo¹i míi ®−îc øng dông trong mÊy
n¨m gÇn ®©y. Theo th«ng b¸o [26], çc t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu thÝ nghiÖm sÊy
çc lo¹i rau cñ qu¶ nh− (mïi, hµnh, cµ chua, chuèi, xoµi, døa, cµ rèt, khoai
t©y, khoai lang) çc lo¹i h¹t nh− (cµ phª, ng«, thãc) - ®· thiÕt kÕ, chÕ t¹o m¸y
sÊy bøc x¹ hång ngo¹i n¨ng suÊt 10÷100 kg/mÎ ®Õn 1T/h (®· ®−îc héi ®ång
khoa häc cña bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n c«ng nhËn çc lo¹i mÉu
trªn vµ cho ¸p dông thö vµo s¶n xuÊt). §Æc biÖt ®èi víi sÊy h¹t gièng chÊt
l−îng h¹t gièng ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. HiÖn nay viÖc sÊy h¹t gièng vµ khö
trïng h¹t gièng cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p sÊy rÊt tiªu tèn n¨ng l−îng, hoÆc çc
hiÖu øng cã h¹i cña çc chÊt diÖt c«n trïng, çc ph−¬ng ph¸p nµy ®Òu g©y ¶nh
h−ëng ®Õn søc khoÎ vµ m«i tr−êng.
M¸y sÊy cã sö dông çc thanh gèm hång ngo¹i ®· gãp phÇn lµm gi¶m
n¨ng l−îng tiªu thô cÇn thiÕt vµ gi¶m thêi gian sÊy. Ph−¬ng ph¸p nµy an toµn
tuyÖt ®èi bëi v× nã kh«ng sö dông bÊt kú mét lo¹i chÊt ®éc hay ho¸ chÊt nµo
®Ó b¶o qu¶n. C«ng nghÖ nµy kh«ng chØ lµm c¶i thiÖn chÊt l−îng h¹t gièng mµ
cßn lµm gi¶m kh¶ n¨ng bÞ tÊn c«ng bëi nÊm mèc vµ vi sinh vËt. Nhê c«ng
nghÖ nµy mµ h¹t gièng ®−îc gi÷ trong 1 thêi gian dµi. Nh÷ng sè liÖu thùc
nghiÖm ë b¶ng 1.2 cho ta thÊy r»ng sau khi sÊy/khö trïng h¹t cã kh¶ n¨ng nÈy
mÇm vµ søc nÈy mÇm cao.
B¶ng 1.2. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm sÊy mét sè gièng lóa
Tû lÖ n¶y mÇm (%) Søc n¶y mÇm (%)

Gièng SÊy hång Tñ sÊy Ph¬i SÊy hång Tñ sÊy Ph¬i
0 0 0 0
ngo¹i 45 C TN 45 C n¾ng ngo¹i 45 C TN 45 C n¾ng
P4 98,2 98 94,1 96,4 84 85,7
C70 98,7 97,9 93,9 97,1 83 86,3
CR203 97,1 - 94,4 95,4 - 86,7
NÕp 352 98 - 93,7 95,1 - 87,6
37
Qua kÕt qu¶ thÝ nghiÖm còng nh− thùc tÕ cho thÊy [26]: Thêi gian sÊy
gi¶m tõ 1,5-3 lÇn so víi çc lo¹i sÊy th«ng th−êng, chÊt l−îng s¶n phÈm ®¶m
b¶o. Çc lo¹i vitamin, mµu s¾c, h−¬ng vÞ tù nhiªn vµ çc hîp chÊt h÷u c¬ kh¸c
®−îc b¶o toµn, thêi gian b¶o qu¶n kÐo dµi ë ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n th«ng th−êng
(kh«ng dïng ho¸ chÊt) v× sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i ngoµi t¸c dông sÊy kh«
cßn cã t¸c dông tiÖt trïng.
Tuy nhiªn, c«ng tr×nh nªu trªn ch−a nghiªn cøu mét çch cã hÖ thèng
çc yÕu tè ¶nh h−ëng chÊt l−îng s¶n phÈm sÊy vµ chi phÝ cho qu¸ tr×nh sÊy
b»ng bøc x¹ hång ngo¹i trong lÜnh vùc sÊy, ch−a x¸c ®Þnh chi phÝ n¨ng l−îng
cña s¶n phÈm sau khi sÊy ®èi víi mét sè gièng c©y cã h¹t.
SÊy h¹t gièng sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i lµ mét h−íng míi cã
nhiÒu triÓn väng kh¾c phôc ®−îc çc nh−îc ®iÓm cña kü thuËt sÊy th«ng
th−êng kh¸c, cã thÓ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña s¶n xuÊt ®Ó lµm kh« n«ng s¶n
nãi chung vµ lµm kh« h¹t gièng nãi riªng.
Çc th«ng sè c¬ b¶n ¶nh h−ëng ®Õn chi phÝ cho qu¸ tr×nh sÊy vµ chÊt
l−îng cña h¹t n«ng s¶n lµ c−êng ®é vµ mËt ®é tr−êng bøc x¹ bao gåm çc
th«ng sè c¬ b¶n sau: chiÒu dµy líp sÊy, kho¶ng çch tõ çc thanh bøc x¹ hång
ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy, kho¶ng çch gi÷a çc thanh bøc x¹ hång ngo¹i.
Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy çc sè liÖu trªn ë ViÖt Nam cßn rÊt thiÕu vµ kh«ng
®Çy ®ñ. Do vËy, ®Ó cã sè liÖu thiÕt kÕ thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång
ngo¹i cÇn ph¶i nghiªn cøu mét sè th«ng sè c¬ b¶n vµ b»ng thùc nghiÖm ®Ó
x¸c ®Þnh çc th«ng sè ®ã.
38
1.4.4. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu

* Môc ®Ých nghiªn cøu
Nghiªn cøu c¬ së khoa häc cña sù truyÒn nhiÖt b»ng bøc x¹ hång ngo¹i,
nh»m x¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n ¶nh h−ëng ®Õn chi phÝ n¨ng l−îng vµ chÊt
l−îng s¶n phÈm sau qu¸ tr×nh sÊy.
* NhiÖm vô nghiªn cøu
- Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cña h¹t lóa l¹i F1 cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh
sÊy.
- Nghiªn cøu sù ph©n bè n¨ng l−îng bøc x¹ hång ngo¹i trong líp thãc lµm
c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n vÒ cÊu t¹o vµ chÕ ®é lµm viÖc
cña thiÕt bÞ sÊy thãc gièng.
- Nghiªn cøu thùc nghiÖm x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tèi −u cña mét sè th«ng sè lµm
c¬ së cho nghiªn cøu thiÕt kÕ chÕ t¹o thiÕt bÞ sÊy.
- Nghiªn cøu ¸p dông thiÕt bÞ sÊy trong thùc tÕ s¶n xuÊt.

39
Ch−¬ng II. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn

cøu
2.1. §èi t−îng nghiªn cøu

Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña mét sè yÕu tè ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng vµ kh¶
n¨ng n¶y mÇm cña thãc gièng lóa lai F1 ®−îc gieo trång ë ViÖt Nam trªn thiÕt
bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i.
S¬ ®å nguyªn lý cÊu t¹o thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i (ký
hiÖu SHN-100) ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.1. 9
8
7
6 11
5
12
4
10
1
H×nh 2.1. S¬ ®å nguyªn lý thiÕt bÞ sÊy thÝ nghiÖm sö dông gèm bøc x¹
hång ngo¹i 1. Khung m¸y, 2. Gi¸ ®ì khay, 3. Khay sÊy, 4. Ezector(tho¸t
Èm), 5. Gi¸ ®ç thanh gèm hång ngo¹i, 6. Thanh gèm hång ngo¹i, 7. Tñ
®iÒu khiÓn, 8. Cöa tho¸t Èm, 9. Cöa tñ sÊy, 10. B¶n lÒ, 11. Gio¨ng cao su,
12. Tay n¾m.
40
ThiÕt bÞ sÊy SHN-100 ®−îc thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o t¹i ViÖn C«ng nghÖ Sau
thu ho¹ch. ThiÕt bÞ d¹ng h×nh hép kÝch th−íc 1130 x 715 x 1880. Trong tñ sÊy
cã l¾p 11 giµn gèm bøc x¹ hång ngo¹i cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc. Çc thanh gèm
bøc x¹ hång ngo¹i d¹ng èng IR (dïng ®iÖn) kÝch th−íc dµi 1000 mm ®−êng
kÝnh 12mm, bªn trong lµ sîi ®èt bªn ngoµi lµ èng th¹ch anh ®−îc phñ mét líp
gèm ®Æc biÖt cho phÐp chän läc b−íc sãng víi d¶i tÇn hÑp 4,5 - 8,5 µ m. Víi
b−íc sãng nµy n−íc hÊp thô n¨ng l−îng tèi ®a, cßn çc vËt chÊt kh¸c hÇu nh−
kh«ng hÊp thô n¨ng l−îng. Nhê ®ã khi sÊy çc lo¹i n«ng s¶n thùc phÈm th×
c−êng ®é bèc h¬i n−íc tõ trong vËt liÖu sÊy rÊt cao, gi¶m ®−îc thêi gian sÊy
®ång thêi Ýt lµm biÕn ®æi chÊt l−îng s¶n phÈm trong qu¸ trÝnh sÊy do t¸c ®éng
cña nhiÖt, kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc. Cã 10
hµng khay sÊy, mçi hµng 2 khay ®−îc bè trÝ gi÷a çc giµn gèm bøc x¹ hång
ngo¹i. Kho¶ng çch gi÷a çc khay sÊy ®Õn giµn gèm bøc x¹ hång ngo¹i cã thÓ
®iÒu chØnh ®−îc ®Ó ®¶m b¶o cho n¨ng l−îng ph©n bè thÝch hîp cho vËt liÖu
sÊy.
NhiÖt ®é trong buång sÊy ®−îc ®iÒu khiÓn tù ®éng nhê thiÕt bÞ ®iÒu
khiÓn kiÓu Dixell XR40C. §¶m b¶o nhiÖt ®é vËt sÊy kh«ng v−ît qu¸ giíi h¹n
cho phÐp.
L−îng h¬i Èm tho¸t ra tõ vËt liÖu sÊy ®−îc tho¸t ra ngoµi theo theo
nguyªn lý ®èi l−u tù nhiªn trªn c¬ së dïng ezetor d¹ng çnh cong, liªn kÕt víi
chèt ®ì ë hai ®Çu tñ sÊy theo khíp b¶n lÒ, nhê ®ã cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc khe
hë gi÷a thµnh tñ sÊy víi ezetor ®Ó ®iÒu chØnh l−îng h¬i Èm tho¸t ra theo ®é Èm
cña vËt liÖu sÊy ë tõng giai ®o¹n sÊy.
ThiÕt bÞ sÊy trªn cã −u ®iÓm nh− sau:
- C−êng ®é bay h¬i Èm lín nªn cã thÓ rót ng¾n ®−îc thêi gian sÊy, lµm
t¨ng n¨ng suÊt cña thiÕt bÞ sÊy vµ gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm.
- ThiÕt bÞ cã cÊu t¹o nhá gän, nªn ®· gi¶m ®−îc vËt liÖu chÕ t¹o vµ diÖn
tÝch l¾p ®Æt.
41
Nh−îc ®iÓm:
- viÖc chÕ t¹o thanh gèm kh¸ phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam.
2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

2.2.1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè
Thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè nh»m nghiªn cøu ¶nh h−ëng riªng cña tõng
yÕu tè vµo ®Õn çc th«ng sè ra, qua ®ã th¨m dß ®−îc møc biÕn thiªn, kho¶ng
biÕn thiªn vµ kho¶ng nghiªn cøu thÝch hîp cho mçi yÕu tè lµm c¬ së cho
ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm ®a yÕu tè [7], [8], [9], [10], [13], [23].
Nguyªn t¾c chung cña ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®¬n yÕu tè lµ: cè ®Þnh
çc yÕu tè kh¸c, thay ®æi mét yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña yÕu tè biÕn
thiªn ®ã tíi th«ng sè môc tiªu.
Çc hÖ sè cña ph−¬ng tr×nh håi quy cña çc hµm thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè
®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng bÐ nhÊt. Trong luËn ¸n ®· sö dông
phÇn mÒm m¸y tÝnh TABLE CURVE cña Hµ Lan ®Ó tÝnh to¸n çc hÖ sè nµy.
Khi thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè ph¶i tu©n theo çc
qui t¾c bè trÝ thÝ nghiÖm vµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÊt ngÉu nhiªn. ViÖc x¸c ®Þnh
thø tù çc thÝ nghiÖm chóng t«i dïng çch rót th¨m.
2.2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm ®a yÕu tè

Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm ®a yÕu tè cho phÐp ta nghiªn cøu ¶nh h−ëng
®ång thêi çc yÕu tè vµo ký hiÖu xi (i = 1, m ) ®Õn çc th«ng sè ra, ký hiÖu
( )
Y j j = 1, k . Tuú theo ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu, m« h×nh to¸n cã thÓ
biÓu diÔn bëi ®a thøc bËc 1, bËc 2 hoÆc cao h¬n.
NhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy trong lÜnh vùc kü thuËt, ®Æc biÖt lµ
trong lÜnh vùc c¬ khÝ n«ng nghiÖp ®a sè çc m« h×nh to¸n ®Òu biÓu diÔn bëi ®a
thøc bËc 1 hoÆc bËc 2.
42
Khi nghiªn cøu thùc nghiÖm chÊt l−îng s¶n phÈm vµ chi phÝ n¨ng l−îng
riªng trªn thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i, b»ng kÕt qu¶ nghiªn
cøu ®¬n yÕu tè cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a çc th«ng sè ra víi çc yÕu tè vµo
thÓ hiÖn tÝnh phi tuyÕn râ rÖt (ph©n tÝch cô thÓ xem môc 4.1). V× vËy, chóng
t«i ®· bá qua ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thùc nghiÖm bËc 1 chuyÓn sang ph−¬ng ¸n
quy ho¹ch bËc 2.
Trong luËn ¸n nµy chóng t«i lùa chän theo ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thùc
nghiÖm bËc 2 bÊt biÕn quay Box-Wilson.
Néi dung phÇn nµy chØ tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p quy ho¹ch thùc nghiÖm
®a yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh m« h×nh to¸n, t×m gi¸ trÞ tèi −u cña çc th«ng sè.
a) X¸c ®Þnh çc th«ng sè chÝnh ®−a vµo quy ho¹ch thùc nghiÖm
Dùa vµo th«ng tin qua çc tµi liÖu tham kh¶o, ®Æc biÖt lµ kÕt qu¶ nghiªn
cøu ®¬n yÕu tè, chóng t«i s¬ bé ®¸nh gi¸ vµ lùa chän çc yÕu tè ¶nh h−ëng
nhiÒu nhÊt ®Õn tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t gièng, chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng ®Ó ®−a
vµo "hép ®en" thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i.
Çc yÕu tè ¶nh h−ëng xi ®−îc ký hiÖu nh− sau:
x1 - chiÒu líp h¹t thãc sÊy, l (mm);
x2 - kho¶ng çch tõ çc thanh gèm bøc x¹ hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp
thãc sÊy, H (mm);
x3 - kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm bøc x¹ hång ngo¹i, B (mm);
Th«ng sè ra Yj ®−îc ký hiÖu nh− sau:
Y1 - møc chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng E (kWh/kgH2O)
Y2 - tû lÖ n¶y mÇm M (%)
YÕu tè nhiÖt ®é lµ yÕu tè nhiÔu v× nã phô thuéc vµo toµn bé çc yÕu tè
trªn nªn chóng t«i kh«ng ®−a vµo ®©y.
TiÕn hµnh chän møc biÕn thiªn cña çc yÕu tè bao gåm: møc c¬ së,
møc trªn vµ møc d−íi, kho¶ng biÕn thiªn vµ kho¶ng nghiªn cøu.
Gi¸ trÞ thùc cña çc møc ®èi víi mçi yÕu tè ®−îc m· ho¸ thµnh
43
X i − X i0
xi = (2.1)
εi
Trong ®ã:
xi - gi¸ trÞ m· ho¸ cña yÕu tè thø i (i = 1, m; ); m lµ sè yÕu tè
xi - gi¸ trÞ thùc cña yÕu tè thø i
xi0 - gi¸ trÞ thùc møc c¬ së cña yÕu tè thø i
Kho¶ng biÕn thiªn cña yÕu tè thø i
X it − X id
εi =
2
xit vµ xid lµ møc trªn vµ møc d−íi
Nh− vËy çc gi¸ trÞ xit, xi0, xid cã gi¸ trÞ m· ho¸ lµ 1; 0; -1.
b) X©y dùng ma trËn thÝ nghiÖm theo ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thùc nghiÖm
bËc 2
Theo ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thùc nghiÖm bËc 2 Box-Wilson, ma trËn thÝ
nghiÖm ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ma trËn thÝ nghiÖm bËc 1 cã bæ sung mét sè
thÝ nghiÖm phô vµ thÝ nghiÖm ë møc c¬ së. Theo b¶ng tÝnh s½n cña ph−¬ng ¸n
nµy, víi 3 yÕu tè (m = 3), tæng sè thÝ nghiÖm lµ N = 20.
Ma trËn thÝ nghiÖm theo ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thùc nghiÖm bËc 2 ®−îc
ghi trong b¶ng phô lôc 7 vµ 8.
c) X¸c ®Þnh m« h×nh theo ph−¬ng ¸n bËc 2
Theo ph−¬ng ¸n bËc 2, m« h×nh to¸n ®−îc biÓu diÔn b»ng ph−¬ng tr×nh
håi quy:
m m −1 m m
yq = b0 + ∑ bi xi + ∑ ∑ bÞ xi x j + ∑ bÞ xi2 (2.2)
i =1 i =1 j = i +1 i =1
Trong ®ã çc hÖ sè håi quy ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
44
N m N
b0 = a1 = ∑ Yu − a5 ∑∑ xiu2 Yu
u =1 i =1 u =1
N
b1 = a2 ∑ xiu2 Yu (2.3)
u =1
N
bij = a3 ∑ xiu x juYu
u =1
N N m N
bii = a4 ∑ xiu2 Yu − a5 ∑ Yu + a6 ∑∑ xiu2 Yu
u =1 u =1 i =1 u =1
Çc hÖ sè aj (j =1,6) ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

m+2
a1 = m− p
N (m + 2) − m(2 2
+ 2) 2
1
a2 = m− p
m− p
2 + 2.2 2
1
a3 = m− p
2
1
a4 = a3
2
(2.4)
1
a5 = ( Na1a2 − a2 )
m
1
a6 = ( Na2 a5 − a4 )
m
Trong ®ã p lµ hÖ sè rót gän. Theo ph−¬ng ¸n thùc nghiÖm toµn phÇn th×
p = 0, víi m = 3, N = 20 th×:
a1 = 0,16627 a4 = 0,0625
a2 = 0,07322 a5 = 0,05676 (2.5)
a3 = 0,125 a6 = 0,00678
§Ó kiÓm tra møc ý nghÜa cña çc hÖ sè håi quy tr−íc hÕt ta tÝnh ph−¬ng
sai thÝ nghiÖm theo c«ng thøc:
S y2 =
1 N0
∑ Yu − Y0
N 0 − 1 u =1
( )
2
(2.6)
45
1 N0
Víi Y0 = ∑ Yu
N 0 u =1
Trong ®ã N0 lµ sè thÝ nghiÖm ë møc c¬ së.

Ph−¬ng sai cña çc hÖ sè håi quy ®−îc tÝnh to¸n theo c«ng thøc:
Sb 0 = S y a1 SbÞ = S y a3
(2.7)
Sbi = S y a2 Sbii = S y a4 + a6
TÝnh çc tû lÖ:
b0 bÞ
tb 0 = tbÞ =
Sb 0 Sbii
(2.8)
bi bii
tbi = tbii =
Sbi Sbii
§èi chiÕu víi tiªu chuÈn Student, tra b¶ng t×m tαb , f víi α = 0,05;
f = N0 - 1.
Çc hÖ sè håi quy cã nghÜa khi tb0, tbi, tbij, tbii ®Òu lín h¬n fbα,f, v« nghÜa
trong tr−êng hîp ng−îc l¹i vµ ta bá hÖ sè ®ã.
§Ó kiÓm tra tÝnh thÝch øng cña çc m« h×nh to¸n, tr−íc hÕt ta tÝnh
ph−¬ng sai thÝch øng:
( ) ( )
N N0
∑ Yû − Yu − ∑ Yu − Y0
2 2
SR − SE
Stu2 = u =1 u =1
= (2.9)
N − K ′ − ( N 0 − 1) N − K ′ − (N 0 − 1)
Víi: S R = ∑ (Yû − Yu ) ( )
N N
S E = ∑ Yu − Y0
2 2
(2.10)
u =1 u =1
Trong ®ã: Yîi - Gi¸ trÞ tÝnh to¸n tõ m« h×nh
K ' - Sè hÖ sè håi quy cã nghÜa

46
Stu2
LËp tû sè: F = 2 (2.11)
Sy
§èi chiÕu víi tiªu chuÈn Fisher, tra b¶ng t×m Fbα,f1,f2 víi α = 0,05;
f = N - K' - (N0 - 1); f2 = N0 - 1.
NÕu F < Fbα,f1,f2 m« h×nh bËc 2 thÝch øng.
Trong tr−êng hîp ng−îc l¹i m« h×nh kh«ng thÝch øng, ta cã thÓ chuyÓn
sang ph−¬ng ¸n bËc cao h¬n.
2.2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t

Sau khi x¸c ®Þnh ®−îc m« h×nh to¸n çc hµm thµnh phÇn Yj ta tiÕn hµnh
gi¶i tèi −u tæng qu¸t theo ph−¬ng ph¸p cña E. Harrington [7], [21] gåm çc
b−íc nh− sau:
- §ång nhÊt ho¸ çc thµnh phÇn Yj
Çc hµm thµnh phÇn Yj mang çc thø nguyªn kh¸c nhau (kwh/kgH2O,
%...) vµ chiÒu biÕn thiªn cña chóng còng kh¸c nhau (Y1 gi¸ trÞ nhá cµng tèt,
cßn Y2 gi¸ trÞ lín cµng tèt). V× thÕ ph¶i ®ång nhÊt ho¸ tÊt c¶ çc hµm Yj vµ
chuyÓn chóng vµo trong d¹ng ®Æc tr−ng gäi lµ "hµm mong muèn" thµnh phÇn
dj=f(Yj), dj lµ ®¹i l−îng kh«ng sè ®o vµ biÕn ®æi trong kho¶ng 0 ÷ 1, dj = 1 khi
Yj cã gi¸ trÞ tèt nhÊt.
Trong tr−êng hîp nghiªn cøu cña ®Ò tµi, çc hµm Yj lµ ®¹i l−îng bÞ
chÆn mét phÝa Yj < Yjmin hoÆc Yj > Yjmin, "hµm mong muèn" thµnh phÇn ®−îc
lËp theo c«ng thøc:
′
d j = exp ⎡− exp⎛⎜ − Y j ⎞⎟⎤ (2.12)
⎢⎣ ⎝ ⎠⎥⎦
Trong ®ã:
′ Y j − Y j min(max)
Yj = k (2.13)
Y j 0 − Y j min(max)
47
0,80
0,63
0,37
0,20
0 -2 -1 0 1 2
Y’j
Yj min Yj 0
(max)
H×nh 2.2. §å thÞ "hµm mong muèn" khi Yj bÞ chÆn mét phÝa
Yjmin hoÆc Yjmax lµ gi¸ trÞ xÊu nhÊt cña Yj

Yj0 lµ gi¸ trÞ tèt nhÊt "mong muèn nhÊt" cña Yj
k - lµ hÖ sè −u tiªn, trÞ sè k ®−îc lÊy trong kho¶ng tõ 2 - 4
§å thÞ hµm mong muèn d j= f(Yj) khi Yj bÞ chÆn mét phÝa ®−îc tr×nh
bµy trªn h×nh 2.3
- LËp hµm mong muèn tæng qu¸t
Sau khi ®· cã çc hµm thµnh phÇn dj t−¬ng øng víi çc Yj ta lËp hµm
mong muèn tæng qu¸t D d¹ng c«ng thøc sau:
p
D= p
Id j (2.14)
j =1
Nh− vËy dùa vµo sè liÖu thÝ nghiÖm cña çc hµm thµnh phÇn Yj ta x¸c
®Þnh ®−îc çc gi¸ trÞ hµm mong muèn thµnh phÇn dj vµ gi¸ trÞ hµm mong
muèn tæng qu¸t D cho tõng thÝ nghiÖm cña ma trËn. §Õn ®©y, hµm D ®−îc coi
nh− lµ mét hµm håi quy nµo ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh m« h×nh to¸n, kiÓm tra møc ý
48
nghÜa cña çc hÖ sè håi quy, kiÓm tra tÝnh thÝch øng cña m« h×nh to¸n hµm D
t−¬ng tù nh− khi tiÕn hµnh ®èi víi çc hµm thµnh phÇn Yj.
Ta thÊy çc hµm Yj cã thÓ cã cùc trÞ ( hµm Y2 cùc ®¹i, hµm Y1 cùc tiÓu)
trong kho¶ng nghiªn cøu cña çc yÕu tè xi. Sau khi ®ång nhÊt ho¸ bëi çc hµm
mong muèn thµnh phÇn dj theo (2.10) th× tÊt c¶ nh÷ng hµm dj nµy ®Òu lµ
nh÷ng hµm cã gi¸ trÞ cùc ®¹i vµ ®Òu bÞ chÆn trªn bëi 1, nghÜa lµ khi dj<1. Tõ
®ã ta dÔ dµng thÊy r»ng hµm D tÝnh theo (2.12) còng lµ hµm cã gi¸ trÞ cùc ®¹i
vµ còng bÞ chÆn trªn bëi 1.
Sau khi x¸c ®Þnh ®−îc m« h×nh hµm D ta tiÕn hµnh gi¶i tèi −u t−¬ng tù
nh− t×m cùc trÞ ®èi víi çc hµm thµnh phÇn Yj.
2.3. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh çc th«ng sè cña thiÕt bÞ sÊy
2.3.1. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tû lÖ n¶y mÇm
Ph−¬ng ph¸p kiÓm nghiÖm h¹t gièng c©y trång n«ng nghiÖp theo tiªu
chuÈn ngµnh 1997 ( 10 TCN-1997), [19], [20].
a) Môc ®Ých
Môc ®Ých xÐt nghiÖm n¶y mÇm lµ x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng n¶y mÇm tèi ®a
cña l« thãc gièng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng sau qu¸ tr×nh sÊy thãc gièng sö dông
gèm bøc x¹ hång ngo¹i.
b) Nguyªn t¾c
- XÐt nghiÖm n¶y mÇm ®−îc bè trÝ 3 mÉu nh¾c l¹i vµ ®Æt h¹t thãc n¶y
mÇm trong ®iÒu kiÖn cô thÓ.
- XÐt nghiÖm n¶y mÇm ®−îc tiÕn hµnh tõng phÇn h¹t s¹ch, ph©n tÝch tÝch
®é tinh s¹ch.
- Kh«ng xö lý h¹t tr−íc khi ®Æt n¶y mÇm trõ nh÷ng tr−êng hîp nh− lµ
khi kÕt thóc xÐt nghiÖm cã nhiÒu h¹t cøng hoÆc h¹t t−¬i hoÆc nghi ngê
h¹t ®ang ë thêi kú ngñ nghØ. Khi gÆp tr−êng hîp ph¶i xö lý kÕt qu¶ vµ
biÖn ph¸p xö lý ph¶i ghi râ vµo phiÕu kÕt qu¶ kiÓm nghiÖm.
49
- Sau khi ñ mÇm theo quy ®Þnh th× tiÕn hµnh kiÓm tra çc mÉu, ®Õm sè
c©y mÇm b×nh th−êng vµ çc h¹t kh«ng n¶y mÇm kh¸c.
c) ThiÕt bÞ vµ dông cô
- ThiÕt bÞ ®Õm h¹t: bµn ®Õm h¹t
- VËt liÖu ®Æt n¶y mÇm: giÊy läc, n−íc, hép petrie
- Dông cô kh¸c: dao g¹t, phanh g¾p v.v.
d) Yªu cÇu ®èi víi vËt liÖu ®Æt n¶y mÇm

- GiÊy läc: giÊy lµm n¶y mÇm ph¶i cã ®ñ ®é xèp, dai cã kh¶ n¨ng thÊm
vµ gi÷ n−íc cho ®Õn khi kÕt thóc xÐt nghiÖm, s¹ch nÊm, s¹ch vi khuÈn,
çc chÊt ®éc h¹t h¹i lµm ¶nh h−ëng ®Õn sù n¶y mÇm cña h¹t gièng vµ
sù ph¸t triÓn cña c©y mÇm.
- N−íc: n−íc ®−îc dïng trong xÐt nghiÖm ph¶i lµ n−íc s¹ch çc t¹p chÊt
h÷u c¬ vµ v« c¬, pH = 6,0 - 7,5. Cã thÓ dïng n−íc m¸y, n−íc cÊt hoÆc
n−íc ®· khö ion.
®) Çch tiÕn hµnh
- MÉu ph©n tÝch: lÊy ngÉu nhiªn 200 h¹t cho 3 lÇn nhÆc l¹i, çc lÇn nh¾c
l¹i chia nhá thµnh 20 h¹t.
e) §iÒu kiÖn n¶y mÇm
- NhiÖt ®é: ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é khi ®Æt n¶y mÇm ®èi víi thãc gièng lµ
250C.
- ¸nh s¸ng: ¸nh s¸ng lµ cÇn thiÕt ®Ó c©y mÇm ph¸t triÓn tèt vµ dÔ gi¸m
®Þnh. V× vËy, nªn ®Æt h¹t n¶y mÇm ë ®iÒu kiÖn tù nhiªn.
- §é Èm kh«ng khÝ: m«i tr−êng lu«n lu«n ph¶i gi÷ ®ñ ®é Èm ®Ó ®¸p øng
nhu cÇu vÒ n−íc cho h¹t n¶y mÇm, tuy nhiªn, n−íc kh«ng nªn qu¸ møc
cÇn thiÕt h¹n chÕ sù th«ng khÝ.
h) Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh
- Xö lý h¹t: ng©m h¹t thãc gièng trong n−íc l¹nh trong kho¶ng 2 giê,
thêi gian ñ mÇm lµ 4 ngµy, thêi gian xÐt nghiÖm : ngµy ®Õm h¹t ®Çu
tiªn lµ ngµy thø 5, ngµy ®Õm h¹t cuèi cïng lµ ngµy thø 8.
50
- Gi¸m ®Þnh c©y mÇm: t¹i lÇn ®Õm trung gian nh÷ng c©y mÇm ®· ®−îc
®¸nh gi¸ lµ b×nh th−êng hoÆc bÞ thèi háng th× ph¶i lo¹i ra khái mÉu xÐt
nghiÖm. C©y kh«ng b×nh th−êng vµ çc h¹t kh«ng n¶y mÇm th× ®Ó l¹i
®Õm lÇn cuèi cïng.
2.3.2. Ph−¬ng ph¸p ®o chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng

Nguån cung cÊp nhiÖt cho gèm bøc x¹ hång ngo¹i lµ ®iÖn n¨ng, do ®ã
®o chi phÝ ®iÖn n¨ng cho mçi mÎ sÊy thÝ nghiÖm theo tiªu chuÈn TCVN
6814:2001 [18] b»ng ph−¬ng ph¸p O¸tmÐt mét pha xoay chiÒu theo c«ng thøc
sau:
P = k.α (2.15)
Trong ®ã: k - HÖ sè thang ®o
α - ChØ sè ®äc trªn thiÕt bÞ ®o, v¹ch (sè)
Theo dâi thêi gian sÊy b»ng ®ång hå bÊm giÊy, sai sè 0,5 gi©y.
2.3.3. Ph−¬ng ph¸p ®o nhiÖt ®é

§o nhiÖt ®é cña líp h¹t thãc ®Ó duy tr× nhiÖt ®é bÒ mÆt líp thãc sÊy
kh«ng ®æi lµ 450C trong qu¸ tr×nh sÊy. Sö dông thiÕt bÞ Dixell XR40C cña ý,
d¹ng 32 x 74 mm lµ mét vi ®iÒu khiÓn phï hîp víi nh÷ng øng dông ë nhiÖt ®é
thÊp vµ trung b×nh trong lÜnh vùc nhiÖt. Nã cã hai ®Çu dß ngâ vµo, PTC hoÆc
NTC ®Ó ®iÒu khiÓn nhiÖt ®é. Ph¹m vi nhiÖt ®é lµm viÖc cho lµ 0 - 600C.
Ph¹m vi hiÖu chØnh vµ ®o ®¹c: -500C ®Õn1500C.

§é ph©n gi¶i: 0,10C hoÆc 10C hoÆc 10F
§é chÝnh x¸c (nhiÖt ®é xung quang 250C): ± 0,7 - 10C
2.3.4. Ph−¬ng ph¸p ®o ®é Èm

§é Èm lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ chÊt
l−îng chung cña h¹t gièng.
51
- X¸c ®Þnh ®é Èm nhanh cña thãc gièng sau qu¸ tr×nh sÊy b»ng thiÕt bÞ
®o ®é Èm ®iÖn tö Grainer II cña h·ng Ketl (NhËt B¶n). Mçi mÉu ®o cã
khèi l−îng 110 g, sau khi cho mÉu vµo thiÕt bÞ, ®é Èm cña h¹t sÏ hiÖn
lªn qua mµn ®iÖn tö. ThiÕt bÞ nµy cã sai sè: ± 0,1%.
- X¸c ®Þnh ®é Èm cña thãc gièng b»ng ph−¬ng ph¸p sÊy ®Õn träng l−îng
kh«ng ®æi theo TCVN 4295 - 86. SÊy thãc ë nhiÖt ®é 1050C, Èm trong
thãc tho¸t ra ngoµi d−íi t¸c dông cña nhiÖt, phÇn cßn l¹i ®−îc coi lµ
chÊt kh« tuyÖt ®èi. Çch tiÕn hµnh nh− sau: c©n 5 g mÉu chÝnh x¸c tíi
0,01g, cho vµo hép kh«ng cã n¾p (®· ®−îc sÊy kh« tíi khèi l−îng
kh«ng ®æi vµ ®−îc x¸c ®Þnh khèi l−îng). §Æt hép chøa mÉu vµo tñ sÊy
cã nhiÖt ®é buång sÊy 1050C ± 20C vµ sÊy kho¶ng 2 giê. Sau ®ã dïng
kÑp g¾p hép ra, ®Ëy l¾p vµ lµm nguéi trong b×nh hót Èm kho¶ng 30
phót, ®em c©n vµ ghi khèi l−îng chÝnh x¸c ®Õn 0,01g. TiÕp tôc sÊy mÉu
kho¶ng 15 phót n÷a, lµm nguéi vµ ®en c©n lÇn thø hai, tiÕp tôc tiÕn
hµnh nh− vËy cho ®Õn khi gi¸ trÞ khèi l−îng gi÷a hai lÇn c©n kh«ng
v−ît qu¸ 0,01g lµ ®−îc.
§é Èm cña h¹t ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc:
m − m1
X = .100 (2.16)
m − m0
Trong ®ã: m - Khèi l−îng hép chøa mÉu thö tr−íc khi sÊy tÝnh b»ng g.
m1 - Khèi l−îng chøa mÉu thö sau khi sÊy tÝnh b»ng g.
m0 - Khèi l−îng hép
X - §é Èm cña thãc
2.4. Ph−¬ng ph¸p gia c«ng sè liÖu thùc nghiÖm

Trong nghiªn cøu thùc nghiÖm, çc kÕt qu¶ ®o ®¹c th−êng lµ çc ®¹i
l−îng ngÉu nhiªn. Trong kü thuËt n«ng nghiÖp, x¸c suÊt tin cËy th−êng dïng
trong kho¶ng 0,7 ÷ 0,9, x¸c suÊt tin cËy cña dông cô ®o trong kho¶ng 0,95 ÷
0,99. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy, çc thÝ nghiÖm cÇn lÆp l¹i Ýt nhÊt 3 lÇn.
52
®Ó gia c«ng çc sè liÖu ®o ®¹c ta dïng çc quy t¾c cña lý thuyÕt x¸c suÊt vµ
thèng kª to¸n häc.
Sau khi thÝ nghiÖm, x¸c ®Þnh ®é tin cËy vÒ ¶nh h−ëng cña mçi yÕu tè tíi
çc th«ng sè môc tiªu vµ tÝnh thuÇn nhÊt cña ph−¬ng sai trong qu¸ tr×nh thÝ
nghiÖm ®Ó chøng tá thùc sù çc ¶nh h−ëng kh¸c ®èi víi th«ng sè nghiªn cøu
lµ kh«ng ®¸ng kÓ hoÆc kh«ng cã. ThuËt to¸n cña ph©n tÝch ph−¬ng sai nh−
sau: ®Ó x¸c ®Þnh ®é tin cËy cÇn ph¶i tÝnh ph−¬ng sai yÕu tè vµ ph−¬ng sai thÝ
nghiÖm.
Ph−¬ng sai yÕu tè lµ tæng b×nh ph−¬ng sai lÖch ë tõng thÝ nghiÖm gi÷a
gi¸ trÞ trung b×nh cña tæng thÓ Y cña çc hµm môc tiªu víi gi¸ trÞ trung b×nh
cña hµm ®ã øng víi mçi møc yÕu tè xi (ký hiÖu Y ⋅ j )
Ph−¬ng sai yÕu tè ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
∑ (Y )
k 2
⋅j − Y ..
j =1
S yt2 = (2.17)
k −1
k-1 lµ bËc tù do; k - sè møc cña çc yÕu tè xi. Ph−¬ng sai thÝ nghiÖm lµ
tæng b×nh ph−¬ng çc sai lÖch gi÷a gi¸ trÞ trung b×nh Y ⋅ j øng víi mçi møc cña
çc yÕu tè xi cña gi¸ trÞ Yij øng víi mçi lÇn ®o lÆp l¹i cña mçi møc cña yÕu tè.
Ph−¬ng sai thÝ nghiÖm ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
∑∑ (Y )
n k 2
ij −Y⋅j
i =1 j =1
Stn2 = (2.18)
N −k
N-k lµ bËc tù do; n - sè lÇn lÆp l¹i thÝ nghiÖm; N - sè thÝ nghiÖm.
Dïng tiªu chuÈn Fisher ®Ó ®¸nh gi¸ tû sè:
S yt2
F= (2.19)
Stn2
§èi chiÕu víi trÞ sè Fbα,f1,f2 tra b¶ng, víi α = 0,05; f1 = k-1; f2 = N-k.
53
NÕu F > Fbα,f1,f2 th× yÕu tè ®ã cã ¶nh h−ëng ®Õn th«ng sè môc tiªu vµ
kh«ng ¶nh h−ëng trong tr−êng hîp ng−îc l¹i. §Ó ®¸nh gi¸ tÝnh thuÇn nhÊt cña
ph−¬ng sai ta ph¶i tÝnh ph−¬ng sai thÝ nghiÖm ngÉu nhiªn ®èi víi mçi thÝ
nghiÖm ë mçi møc biÕn thiªn cña yÕu tè xi (ký hiÖu S2j)
∑ (Y )
n 2
ij −Y⋅j
S 2j = i =1
(2.20)
n −1
Dïng tiªu chuÈn Coocren ®Ó ®¸nh gi¸ tû sè:
S 2j max
G= k
(2.21)
∑S
j =1
2
j
Víi S2jmax lµ ph−¬ng sai cùc ®¹i trong sè çc ph−¬ng sai S2j
§èi chiÕu trÞ sè Gbα,f1,f2 víi α = 0,05; f1 = n-1; f2 = k.
NÕu G < Gbα,f1,f2 çc ph−¬ng sai ®−îc coi lµ ®ång nhÊt, kh«ng cã
ph−¬ng sai nµo qu¸ lín v−ît nhiÒu so víi ph−¬ng sai kh¸c. KÕt qu¶ ®o ®¹c
®¶m b¶o ®é tin cËy. Çc sè liÖu ®o ®¹c thùc nghiÖm ®Òu ®−îc gia c«ng theo
ph−¬ng ph¸p trªn.
54
Ch−¬ng iii. C¬ së lý thuyÕt tÝnh to¸n thiÕt kÕ

thiÕt bÞ sÊy thãc gièng sö dông gèm bøc x¹
hång ngo¹i
3.1. TÝnh chÊt bøc x¹ cña vËt liÖu

M« h×nh cña bÊt kú qu¸ tr×nh nµo còng cÇn ph¶i biÕt sù phøc t¹p cña vËt
liÖu. §Æc biÖt ®èi víi sÊy hång ngo¹i, yÕu tè nµy cã thÓ ®¹t ®−îc sù tho¶ m·n
vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh v× tÝnh chÊt bøc x¹ cña bé phËn ph¸t vµ vËt liÖu lµm
kh« ¶nh h−ëng lín tíi kÕt qu¶. Ph¸t x¹, hÊp thô, ph¶n x¹ vµ truyÒn qua [67],
[97], [98] cã liªn quan tíi tÝnh chÊt bøc x¹. §é lín t−¬ng ®èi cña A, R, vµ T
phô thuéc vµo vËt liÖu, ®é dµy, bÒ mÆt cuèi cïng, còng nh− chiÒu dµi b−íc
sãng bøc x¹. Nãi chung, tÝnh dÉn ®iÖn sÏ t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t khi t¨ng chiÒu
dµi sãng. VËt liÖu kh«ng dÉn ®iÖn: ami¨ng, gç, bª t«ng cã xu h−íng ng−îc l¹i.
ViÖc ph¸t x¹ cña çc lo¹i vËt liÖu cã tÝnh ®Þnh h−íng, tuy nhiªn vÒ mÆt nµy
cßn Ýt tµi liÖu. §èi víi mÆt kim lo¹i nh½n th× ε/εn = 1,2 vµ 0,96 ®èi víi vËt liÖu
kh«ng ph¶i kim lo¹i. Sieber lµm thÝ nghiÖm cho thÊy kh¶ n¨ng ph¸t x¹ tæng sè
cña vËt liÖu mê ®ôc phô thuéc chØ vµo nhiÖt ®é cña nguån [67].
ë nhiÖt ®é 2270C ®Õn 6200C, ph¶n x¹ toµn bé cña mÆt b¹c nh½n 0,98 vµ
vµng lµ 0,982 ®Õn 0,965 ë cïng nhiÖt ®é. §èi víi nh«m nh½n lµ 0,961 ®Õn
0,943 ë nhiÖt ®é 2230C ÷ 5770C. (Lý do dïng nh«m nh½n trong ®Ìn hång
ngo¹i). H×nh 3.1 biÓu diÔn tÝnh hÊp thô cña mét sè vËt liÖu theo hµm sè nhiÖt
®é. Sù thay ®æi hÊp thô cña vËt liÖu víi çc b−íc sãng rÊt khã ®¸nh gi¸ nÕu
kh«ng th«ng qua thùc nghiÖm. VÝ dô, n«ng s¶n thùc phÈm lµ hçn hîp phøc t¹p
cña çc phÇn tö sinh ho¸ vµ çc hîp chÊt kh¸c nhau. V× vËy, chóng hÊp thô ë
nh÷ng d¶i sãng còng kh¸c. §Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n phÈm cÇn ph¶i chän
trong d¶i sãng nµo lµ thÝch hîp ®Ó øng dông vµo viÖc lµm kh« n«ng s¶n thùc
phÈm.
55
TÝnh
hÊp
thô
(%)
NhiÖt ®é F0 Nguån [67]
H×nh 3.1 TÝnh hÊp thô cña mét sè vËt liÖu theo hµm sè nhiÖt ®é
1. §Êt sÐt çch nhiÖt, tr¾ng; 2. Nh«m; 3. gç; 4. Gç bÇn; 5. Ami¨ng; 6. Gèm;
7. Bª t«ng; 8. Graphite; 9. Tr¸ng b¹c.
NhiÒu vËt liÖu Èm cã kh¶ n¨ng hÊp thô tèi thiÓu ë b−íc sãng nµy vµ l¹i
cho kh¶ n¨ng xuyªn qua cùc ®¹i. Trªn h×nh 3.2 tr×nh bµy phæ hÊp thô cña chÊt
láng [67], [106], [107].
Qu¸ tr×nh sÊy, vËt liÖu chÞu sù thay ®æi cña tÝnh chÊt bøc x¹, t¨ng ph¶n
x¹, kÕt qu¶ lµm chËm sù hÊp thô ë hµm l−îng n−íc thÊp. Cã thÓ c¶i thiÖn kh¶
n¨ng hÊp thô trong thêi gian sÊy b»ng çch t¨ng nhiÖt ®é ph¸t x¹.
56
H−íng
phæ
B−íc sãng µm
H×nh 3.2 Phæ hÊp thô cña n−íc
Kh¶ n¨ng xuyªn qua vËt liÖu gi¶m khi t¨ng chiÒu dµy líp vËt liÖu,
nh−ng hÊp thô t¨ng. B¶ng 3.1 sè liÖu thùc nghiÖm cña Ginzburg [67] cho thÊy
khi t¨ng chiÒu dµy, th× gi¶m kh¶ n¨ng xuyªn qua.
B¶ng 3.1. Kh¶ n¨ng xuyªn qua cña mét sè n«ng s¶n thùc phÈm
S¶n phÈm λ (µm) Tr(0C) ChiÒu dµy W% T hoÆcTλ(%)

(mm)
2 1,0400
2,5 0,9700
B¸nh m× - 400 -
3,5 0,4600
5,0 0,0000
1,075 §Ìn 0,5 60 95
1,075 Ph¶n 0,5 70 94,4
1,075 ChiÕu 0,5 85 55,8
Bét cµ chua
1,190 - 0,5 85 46,7
1,350 - 0,5 85 38,5
3,400 - 0,5 85 30,8
1,1 - 2,0 80,5 50,0
Khoai t©y
1,1 - 8,0 80,5 16,0
1,1 1,0 11,8 13,0
Bét khoai t©y 1,1 - 2,0 11,8 5,0
1,1 8,0 11,8 0,23
57
3.2. TruyÒn n¨ng l−îng bøc x¹ hång ngo¹i trong chiÒu dµy
líp thãc
MÆc dï mét ®èng h¹t lµ ch¾n quang, nh−ng mét líp h¹t cã ®é dµy nhÊt
®Þnh l¹i thÊu quang mét phÇn, nh− vËy ®é dµy cña líp h¹t cã thÓ coi nh− vËt
liÖu b¸n thÊu quang. Bøc x¹ nhiÖt tíi bÒ mÆt mét líp h¹t mét phÇn ®−îc ph¶n
x¹, mét phÇn ®−îc truyÒn qua, mét phÇn ®−îc hÊp thô vµ t¾t dÇn trong líp h¹t.
§iÒu nµy thu hót sù chó ý khi sö dông thiÕt bÞ sÊy hång ngo¹i. Kh¶ n¨ng
truyÒn nhiÖt trùc tiÕp vµo trong h¹t, chø kh«ng ph¶i chØ trªn bÒ mÆt, th−êng
®−îc coi lµ mét ®Æc tÝnh quan träng cña m¸y sÊy hång ngo¹i.
Kh¶o s¸t qu¸ tr×nh truyÒn bøc x¹ trong líp h¹t [103] khi sÊy b»ng bøc
x¹ hång ngo¹i cã líp bÒ mÆt c¬ së dx víi to¹ ®é x.
- HÖ sè hÊp thô kλ trong hÖ kÝn cña qu¸ tr×nh quang phæ cã sù xuyªn
−
qua líp h¹t dx theo tõng phÇn k λ dx mËt ®é cña dßng bøc x¹
E+ E-
x dx
H×nh 3.3. Dßng bøc x¹ tíi chiÒu dµy líp h¹t

- HÖ sè t¸n x¹ trë l¹i S λ trong mét hÖ kÝn ®−îc x¸c lËp mét líp dx vÒ
phÝa ng−îc l¹i theo tõng phÇn S λ dx mËt ®é dßng bøc x¹. Trong tr−êng hîp sÊy
líp h¹t tõ mét phÝa th× ph©n bè n¨ng l−îng cña mËt ®é chïm tia trùc ®èi E+ vµ
E- do mèi quan hÖ cña chóng cã thÓ lÊy nh− nhau. Do ®ã:
− − −
k λ + = k λ − = k λ ; Sλ+ = Sλ− = Sλ
58
Ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh:
dE+ ⎛− ⎞
= − ⎜ k λ + S λ ⎟ E+ + S λ E−
dx ⎝ ⎠
dE− ⎛− ⎞
− = − ⎜ k λ + S λ ⎟ E− + S λ E+ (3.1)
dx ⎝ ⎠
§iÒu kiÖn biªn: E + (x = 0) = Eλ1π ; E − (x = l ) = Eλ 2π

TÝnh chÊt quang häc trong sù phô thuéc vµo to¹ ®é cã tÝnh ®Õn sù thay
−
®æi c−êng ®é bøc x¹ ®−îc ®Æc tr−ng b»ng çc hÖ sè thay ®æi k λ (x ) vµ S λ (x )
®−a çc hÖ sè nµy vµo hÖ ph−¬ng tr×nh (3.1), nh−ng víi çc hÖ sè thay ®æi. §Ó
®¬n gi¶n thay biÕn sè x b»ng chiÒu s©u hiÖu Ých quang häc:
x
τ = ∫ ⎛⎜ k λ (x ) + S λ ( x )⎞⎟dx
−
(3.2)
0⎝ ⎠
Trong ®ã: l - lµ chiÒu dµy cña líp h¹t vµo chiÒu s©u cña quang häc hiÖu
Ých τl , ®−îc tÝnh tõ (3.2). khi x = l.
l
Ta cã: τ l = ∫ ⎛⎜ k λ (x ) + Sλ (x )⎞⎟dx
−
(3.3)
0 ⎝ ⎠
Sλ ( x )
®−a tiªu chuÈn Systera Λε (x ) = − (3.4)
k λ (x )+ Sλ (x )
thay biÕn sè x b»ng τ, dx b»ng dτ = ⎛⎜ k λ (x ) + S λ (x )⎞⎟dx vµo hÖ ph−¬ng tr×nh

−
⎝ ⎠
(3.1) vµ cã ®Ò cËp ®Õn (3.2) - (3.4) ta nhËn ®−îc mét hÖ ph−¬ng tr×nh vi ph©n
cÊp I ®èi víi ®¹i l−îng kh«ng ®¬n vÞ cña mËt ®é chïm tia trùc ®èi E+ vµ E- víi
hÖ sè Λε (τ ) :
dE+ ⎫
= − E+• + Λ ε (τ )E−• ⎪
dτ ⎪
⎬ (3.5)
dE
− − = − E−• + Λ ε (τ )E+• ⎪
dτ ⎪⎭
0 ≤τ ≤ τ 1
59
Trong ®ã: Ei• - lµ trÞ sè kh«ng ®¬n vÞ cña mËt ®é chïm tia, ®iÒu kiÖn
biªn ë tr−êng hîp chung khi sÊy hai mÆt: E +• (τ =0) = Eλ•π 1 ; E −• (τ =τ l ) = Eλ•π 2
Gi¶i chung hÖ ph−¬ng tr×nh (3.5) víi ®iÒu kiÖn biªn ta cã:
Eλ•1π Eλ• 2πψ λ
•
E =
+
1−ψ λ2
[exp(− L τ )−ψ •
λ
2 •
( )]
λ exp Lλτ +
1−ψ λ2
[ ]
exp(L•λτ )−exp(− L•λτ ) (3.6)
Eλ• 2πψ λ
E−• =
1−ψ λ 2
{ [ ] [
exp − L•λ (τ l −τ ) −ψ λ2 L•λ (τ l −τ ) } ]
(3.7)
E• ψ
[ ]
+ λ1π 2λ {exp L•λ (τ l −τ ) −exp − L•λ (τ l − τ ) }
1−ψ λ
[ ]
ψ λ = Rλ∞ exp(− L•λτ l )
Trong ®ã: Rλ∞ =

1
Λe
(
1 − 1 − Λ2ε )
Lλ
L•λ = 1 − Λ2ε =
ε eλ
Tõ ph−¬ng tr×nh (3.7) trong ®iÒu kiÖn t¸n x¹ mét phÝa, kh¶ n¨ng ph¶n
x¹ ®−îc tÝnh:
Eλ 2π = 0
E−•
Rλ =
τ =0
= Rλ∞
(
1 − exp − 2 L•λτ )
Eλ1π (
1 − Rλ2∞ exp − 2 L•λτ l ) (3.8)
Tõ ph−¬ng tr×nh (3.6) trong ®iÒu kiÖn t¸n x¹ mét phÝa, kh¶ n¨ng xuyªn
qua ®−îc tÝnh:
E λ 2π = 0
E +•
Tλ =
τ = τl
=
(1 − R )exp(− L τ )
2
λ∞
•
λ l
1 − R exp(− 2 L τ )
2 •
(3.9)
E λ1π λ∞ λ l
Çc thiÕt bÞ sÊy sö dông bøc x¹ hång ngo¹i th−êng ë d¹ng kÝn. Cã thÓ
xem hÖ sè hÊp thô kλ , hÖ sè t¸n x¹ sλ lµ ®¼ng h−íng. V× vËy çc c«ng thøc
(3.8) vµ (3.9) [89], [96], [103] ®−îc tÝnh kh¶ n¨ng ph¶n x¹ Rλ vµ kh¶ n¨ng
60
xuyªn qua Tλ . Trong m«i tr−êng chØ hÊp thô ( sλ =0) xem nh− ®¹i l−îng
Lλ = kλ , Rλ∞ = 0 ta cã:
Rλ (sλ = o ) = 0 (3.10)
Tλ (sλ = 0) = exp − kλ l ( ) (3.11)
Trong tr−êng hîp m«i tr−êng chØ cã t¸n x¹ (k λ = 0) ta cã çc c«ng thøc sau:
(
Rλ k λ = 0 = ) sλ l
1 + sλ l
(3.12)
(
Tλ k λ = 0 =) 1
1 + sλ l
(3.13)
Çc t¸c gi¶ ®Òu kh¼ng ®Þnh r»ng çc c«ng thøc trªn sö dông cho hÇu hÕt
çc lo¹i vËt liÖu dïng hÊp thô vµ lan to¶ [91], [93], [95], [99], [100].
PhÇn n¨ng l−îng bøc x¹ mµ líp cuèi cïng cña vËt liÖu sÊy nhËn ®−îc cã
thÓ tÝnh theo thuyÕt b¶o toµn n¨ng l−îng ta cã:
Aλ = 1 − (Rλ + Tλ ) = 1 −
(
Rλ∞ + exp − L∗λτ l )
(
1 + Rλ∞ exp − L∗λτ l ) (3.14)
Cho tõng tr−êng hîp tíi h¹n ta cã:

( )
Aλ k λ = 0 = 0; (
Aλ (sλ = 0 ) = 1 − exp − k λ l ) (3.15)
Gi¶i chung ph−¬ng tr×nh (3.8) vµ (3.9) ®èi víi L•λτ l = Lλ l thu ®−îc mèi
quan hÖ gi÷a çc ®Æc tÝnh quang häc vµ bøc x¹ nhiÖt cña çc líp vËt liÖu lµ hÖ
sè suy yÕu:
1 ⎛ 1 − R λ R λ∞ ⎞
Lλ = ln⎜⎜ ⎟⎟ (3.16)
l ⎝ Tλ ⎠
−
Çc ®¹i l−îng kλ ; sλ ®−îc x¸c ®Þnh tõ c«ng thøc cña Gyrevir - Kybenk -
Mynk.
2 R λ∞
Sλ = Lλ (3.17)
1 − Rλ2∞
− 1 − Rλ∞
kλ = Lλ (3.18)
1 + R λ∞
61
Tõ çc c«ng thøc (3.16), (3.17), (3.18) X¸c ®Þnh ®−îc Rλ , Tλ cña líp
cuèi cïng vËt liÖu chiÒu dµy l vµ c¶ Rλ∞ ®Æc tÝnh quang häc cã chiÒu dµy v«
h¹n.
Gi¸ trÞ Rλ∞ ®−îc tÝnh theo biÓu thøc sau:
1 1
Rλ∞ = − (3.19)
∧ ∧ −1
2
Ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè suy yÕu Lλ : Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè

suy yÕu Lλ vµ hÖ sè hÊp thô k λ . Tuy nhiªn, çc t¸c gi¶ khuyªn nªn tÝnh
Lλ (Rλ , Tλ , Rλ∞ ) theo hÖ biÓu thøc (3.8), (3.9) ta cã (3.16).
Kh¶o s¸t hÖ sè suy yÕu Lλ theo ph−¬ng tr×nh (3.16) vµ hÖ sè hÊp thô
k λ theo ph−¬ng tr×nh (3.18) víi chiÒu dµy líp thãc sÊy. KÕt qu¶ tÝnh to¸n cho ë
phô lôc 1.
0.15 Lλ
0.1
^=0,1
0.05 ^=0,5
^=0,9
0 l (mm)
10 15 20 25 30 35
H×nh 3.4. BiÓu diÔn quan hÖ gi÷a hÖ sè suy yÕu víi chiÒu dµy líp thãc sÊy
62
k λ
0.15
0.1
^=0,1
0.05
^=0,5
0 ^=0,9 l (mm)
10 15 20 25 30 35
H×nh 3.5. BiÓu diÔn quan hÖ gi÷a hÖ sè hÊp thô trung b×nh
víi chiÒu dµy líp thãc sÊy
NÕu xÐt ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp h¹t, trªn ®å thÞ cho chóng ta thÊy:
Khi chiÒu dµy líp h¹t t¨ng, th× hÖ sè suy yÕu Lλ vµ hÖ sè hÊp thô trung b×nh
k λ gi¶m. Nh−ng tõ chiÒu dµy líp thãc sÊy lín h¬n 20 mm (sÊy mét mÆt) th×
hÖ sè suy yÕu vµ hÖ sè hÊp thô trung b×nh gi¶m rÊt chËm. NghÜa lµ n¨ng l−îng
hÊp thô cña líp thãc gi¶m chËm dÇn theo chiÒu dµy. Trªn h×nh 3.4, 3.5 chóng
t«i kh¶o s¸t 3 tiªu chuÈn Systera ∧ (®é ph¸t t¸n trong vËt liÖu), nh−ng trong
c«ng nghÖ øng dông cho sÊy n«ng s¶n thùc phÈm th−êng lÊy ∧ = 0,1 [102]. §Ó
®¶m b¶o n¨ng suÊt thiÕt bÞ, ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n phÈm, qua tham kh¶o tµi
liÖu n−íc ngoµi vµ kh¶o s¸t chóng t«i chän chiÒu dµy líp thãc sÊy lµm thÝ
nghiÖm trong kho¶ng tõ 35 - 55 mm (sÊy 2 mÆt)
3.3. Ph©n bè n¨ng l−îng trong thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc
x¹ hång ngo¹i
3.3.1. Tr−êng bøc x¹ hång ngo¹i
§iÒu kiÖn cÇn ®Ó cho çc thiÕt bÞ bøc x¹ hång ngo¹i lµm viÖc tèt vµ
nhËn ®−îc s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao lµ sù ph©n bè ®Òu chïm tia lªn bÒ mÆt
cña s¶n phÈm, nghÜa lµ ®¶m b¶o tÝnh ®¼ng nhiÖt trªn bÒ mÆt s¶n phÈm.
63
Emax
Emin
H×nh 3.6. S¬ ®å tÝnh to¸n tr−êng n¨ng l−îng bøc x¹ tõ

thanh hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy
H×nh 3.6 cho thÊy ®Æc tÝnh tr−êng bøc x¹ trªn bÒ mÆt s¶n phÈm ®−îc
x¸c ®Þnh b»ng kho¶ng çch tõ thanh gèm bøc x¹ hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt vËt
liÖu sÊy lµ H, b»ng kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm bøc x¹ hång ngo¹i lµ B,
chiÕu dµy líp cña s¶n phÈm l vµ chÕ ®é lµm viÖc cña bé phËn ph¸t bøc x¹
hång ngo¹i [103]. Mét sè t¸c gi¶ cïng víi Galin vµ Placxin b»ng ph−¬ng ph¸p
ph©n tÝch ®· x¸c ®Þnh ®−îc tr−êng hÊp thu nhiÖt cña mét sè lo¹i s¶n phÈm
trong thiÕt bÞ sÊy cã n thanh gèm xÕp thµnh i dµn theo c«ng thøc sau:
EH = ∑∑ [Ei ( y2 n ) − Ei ( y2 n −1 )] (3.20)
n i
trong ®ã: y2 n vµ y 2 n −1 lµ to¹ ®é cña i dµn ph¸t tia nhiÖt cña n thanh gèm
XÐt sù ph©n bè n¨ng l−îng cña 1 thanh gèm hång ngo¹i çch bÒ mÆt vËt
liÖu sÊy, t¹i ®iÓm A cã täa ®é (XA, YA) [95] trªn h×nh 3.7. N¨ng l−îng bøc x¹
t¹i ®iÓm A trªn bÒ mÆt líp vËt liÖu sÊy nhËn ®−îc víi bé gia nhiÖt IR ®−îc tÝnh
theo c«ng thøc:
L⋅d ⎛ sin 2α ⎞
EA = ⎜ α + ⎟ cos γ (3.21)
2 X A2 + YA2 ⎝ 2 ⎠
Trong ®ã: L - §é bøc x¹ n¨ng l−îng cña bÒ mÆt èng (W/m2 sr)
64
XA,YA - Täa ®é cña ®iÓm A

α - Gãc nh×n tõ A
la
α = arctg
2 X A2 + YA2
YA
cos γ =
X A2 + Y A2
la
d
γ
X
α
Y
H×nh 3.7. Sù ph©n bæ n¨ng l−îng cña mét thanh gèm

hång ngo¹i trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy t¹i ®iÓm A
Gi¸ trÞ L ®−îc tÝnh khi xem r»ng bé gia nhiÖt d¹ng èng ph¸t bøc x¹
b»ng khuyÕt t¸n
ε tσTT4
L= (3.22)
π
Trong ®ã: ε t - HÖ sè ph¸t nhiÖt cña bÒ ngoµi èng ph¸t bøc x¹ khi lµm
viÖc.
σ - H»ng sè bøc x¹ σ = 5,669 ⋅ 10−8 (W/m2K4)
65
TT- NhiÖt ®é bÒ mÆt ngoµi cña èng (0K)
Gi¸ trÞ tÝnh to¸n lý thuyÕt TT ®−îc tÝnh tõ biÓu thøc c©n b»ng n¨ng
l−îng trong chÕ ®é lµm viÖc æn ®Þnh. Trong tr−êng hîp nµy xem nh− nhiÖt ®é
cña bé gia nhiÖt d¹ng èng nh− nhau trong suèt chiÒu dµi èng. Ngoµi ra bá qua
tæn thÊt nhiÖt qua çc thanh tiÕp xóc. Lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ®èi l−u tù
nhiªn. V× vËy, ta ph¶i tÝnh n¨ng l−îng bøc x¹ trªn bÒ mÆt èng ph©n bæ nh−
sau:
P
σT = (3.23)
π ⋅ d ⋅ la
Trong ®ã: σ T - N¨ng l−îng bøc x¹ trªn bÒ mÆt èng

P - C«ng suÊt cña thanh gèm
d - §−êng kÝnh cña thanh gèm
la - ChiÒu dµi cña thanh gèm
3.3.2. Kh¶o s¸t ph©n bè n¨ng l−îng bøc x¹ trong thiÕt bÞ sÊy
Kh¶o s¸t hµm E = f (YA ) theo c«ng thøc (3.21) ®Ó x¸c ®Þnh sù ph©n bè n¨ng
l−îng tõ thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp vËt liÖu sÊy tõ ®ã x¸c ®Þnh
®−îc kho¶ng çch thÝch hîp ®Ó ®Æt khay sÊy.
Trªn h×nh 3.8 cho thÊy, víi c−êng ®é ph¸t bøc x¹ lµ nh− nhau, sù ph©n bè
n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy kh¸c nhau theo kho¶ng çch tõ thanh gèm
hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy, øng víi XA= 0. Khi kho¶ng çch tõ thanh
gèm ®Õn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy cµng nhá th× n¨ng l−îng bøc x¹ cµng lín, nhÖt ®é
vËt liÖu sÊy cao dÔ lµm h− háng s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ tû lÖ n¶y mÇm ®èi víi
thãc gièng. Khi kho¶ng çch cµng lín th× nhiÖt ®é thÊp, nh−ng sÏ lµm t¨ng
kÝch th−íc thiÕt bÞ. V× vËy, chóng t«i chän kho¶ng çch tõ thanh gèm hång
ngo¹i ®Õn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy Y = H = 70 mm.
66
100
80
E (W/m2)
60
40
20
0
60 65 70 75 80
Y(mm)
H×nh 3.8. BiÓu diÔn ph©n bè n¨ng l−îng theo kho¶ng çch tõ thanh gèm
hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy øng víi XA = 0
Trong çc thiÕt bÞ sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i çc thanh gèm ®−îc l¾p
®Æt thµnh çc d·y song song liÒn kÒ nhau. Khi ®ã mét phÇn bøc x¹ cña mét
thanh gèm nµy bøc x¹ sang thanh gèm kia, mét phÇn nhá sÏ bÞ nã hÊp thô. V×
vËy, trong tÝnh to¸n chóng t«i gi¶ thiÕt bøc x¹ lÉn nhau cña hai thanh gèm dµi
song song liÒn kÒ cã ®−êng kÝnh d (mm) vµ kho¶ng çch gi÷a hai thanh gèm B
(mm) th× hÖ sè bøc x¹ ®−îc coi lµ ®ång ®Òu.
Chóng t«i kh¶o s¸t hµm ∑ E = f (X )A theo c«ng thøc (3.21) ®Ó x¸c ®Þnh
kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i víi sù ph©n bè n¨ng l−îng bøc
x¹ trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy do çc thanh gèm bè trÝ song song liÒn kÒ t¹o nªn.
¦ngs víi YA = 70 tÝnh to¸n ®−îc ghi trong b¶ng phô lôc 2. §å thÞ biÓu diÔn
ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy øng víi kho¶ng çch gi÷a çc
thanh gèm hång ngo¹i B = 120 mm ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh 3.9.
67
100 E
90
80 EP
70
E (W/m2)
60
50
40 ET
30
20
10
0
0 20 40 60 80 100 120
X (mm)
H×nh 3.9. BiÓn diÔn ph©n bè n¨ng l−îng theo kho¶ng gi÷a çc thanh gèm
hång ngo¹i øng víi B = 120 mm
ET - Bøc x¹ cña thanh gèm bªn tr¸i
EP - Bøc x¹ cña thanh gèm bªn ph¶i
∑E = E T + EP
Trªn h×nh 3.9 ta thÊy, khi kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i
B = 120 mm th× ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy kh«ng ®ång ®Òu,
®Æc biÖt lµ ë kho¶ng gi÷a 2 thanh gèm n¨ng l−îng nhá h¬n nhiÒu so víi ë vÞ
trÝ ®Æt thanh gèm.
B = 100 mm th× ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy t−¬ng ®èi ®ång
®Òu, so víi ë vÞ trÝ ®Æt thanh gèm.
68
E
100
80
(W/m2)
EE(W/m2)
60 EP
40 ET
20
0
0 20 40 60 80 100
X (mm)
H×nh 3.10. BiÓn diÔn ph©n bè n¨ng l−îng theo kho¶ng gi÷a çc thanh
gèm hång ngo¹i øng víi B = 100 mm
B = 80 mm th× ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy kh«ng ®ång ®Òu,
®Æc biÖt lµ ë kho¶ng gi÷a 2 thanh gèm n¨ng l−îng cao h¬n nhiÒu so víi ë vÞ trÝ
®Æt thanh gèm.
Tõ çc ®å thÞ h×nh 3.8, 3.9, 3.10. 3.11 chóng t«i thÊy, khi gi¸ trÞ kho¶ng
çch tõ thanh gèm ®Õn bÒ mÆt s¶n phÈm H = 70 mm vµ kho¶ng çch gi÷a çch
thanh gèm B = 100 mm cã sù ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy
t−¬ng ®èi ®ång ®Òu. V× vËy, chóng t«i chän gi¸ trÞ kho¶ng çch tõ çc thanh
gèm ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy lµ H = 70 mm vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh
gèm lµ B = 100 mm lµ møc c¬ së cho nghiªn cøu thùc nghiÖm.
69
120 E
100
EP
E (W/m2)
80
60
ET
40
20
0
0 20 40 60 80
X (mm)
H×nh 3.11. BiÓn diÔn ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy
øng víi B = 80 mm
3.4. X¸c ®Þnh n¨ng l−îng nguån bøc x¹ hång ngo¹i

3.4.1. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n¨ng l−îng
Trong thiÕt bÞ sÊy bøc x¹ hång ngo¹i, n¨ng l−îng vËt liÖu sÊy hÊp thô
®−îc tõ nguån bøc x¹ göi ®Õn sÏ dïng lµm nãng vËt liÖu sÊy, bay h¬i Èm, to¶
nhiÖt ra m«i tr−êng xung quanh,...
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n¨ng l−îng c¬ b¶n [3], [4], [103] ®−îc x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc:
dFoδλ = dFM + dFucn + dFnp + dFnot (3.24)
trong ®ã: dFoδλ - N¨ng l−îng vËt liÖu sÊy hÊp thô tõ nguån bøc x¹
dFM - N¨ng l−îng lµm nãng vËt liÖu sÊy
dFucn - N¨ng l−îng ®Ó bèc h¬i Èm trong vËt liÖu sÊy
dFnp - N¨ng l−îng táa nhiÖt ®èi l−u tù nhiªn

70
dFnot - N¨ng l−îng bøc x¹ tõ bÒ mÆt vËt liÖu sÊy tíi m«i tr−êng
kh«ng khÝ trong buång sÊy

Çc thµnh phÇn n¨ng l−îng trong ph−¬ng tr×nh (3.24) ®−îc x¸c ®Þnh
nh− sau:
N¨ng l−îng vËt liÖu sÊy hÊp thô tõ nguån bøc x¹:
dFoδλ = AES0 dτ (3.25)
Trong ®ã: A - HÖ sè hÊp thô cña vËt liÖu sÊy
A = 1 − e−kλ l (3.26)
E - N¨ng l−îng bøc x¹ tõ nguån göi ®Õn, (kw/m2)
S0 - DiÖn tÝch bÒ mÆt nhËn bøc x¹ cña vËt liÖu sÊy, (m2)
τ - Thêi gian sÊy, (h)
N¨ng l−îng lµm nãng vËt liÖu sÊy:

dFM = GV CV dt = VρCV dt (3.27)
Trong ®ã: GV - Khèi l−îng vËt liÖu sÊy, (kg)
CV - NhiÖt dung riªng vËt liÖu sÊy, (kj/kg.0K)
V - ThÓ tÝch cña vËt liÖu sÊy, (m3)
ρ - Khèi l−îng thÓ tÝch cña vËt liÖu sÊy, (kg/m3)
t - NhiÖt ®ä vËt liÖu sÊy, (0C)
N¨ng l−îng ®Ó bèc h¬i Èm trong vËt liÖu sÊy:

dFucn = qm rSdτ (3.28)
Trong ®ã: qm - C−êng ®é bay h¬i Èm trung b×nh cña vËt liÖu sÊy,
(kg/m2h)
r - NhiÖt Èm hãa h¬i cña Èm láng trong vËt liÖu sÊy, (kj/kg)
S - DiÖn tÝch bÒ mÆt vËt liÖu sÊy, (m2)
71
N¨ng l−îng táa nhiÖt ®èi l−u tù nhiªn:

dFnp = α k (t − tk )Sdτ (3.29)
Trong ®ã: α k - HÖ sè trao ®æi nhiÖt ®èi l−u, (kW/m2.0K)
tk - NhiÖt ®é kh«ng khÝ trong buång sÊy, (0C)
N¨ng l−îng bøc x¹ tõ bÒ mÆt vËt liÖu sÊy ra m«i tr−êng kh«ng khÝ:
⎡⎛ T ⎞ 4 ⎛ T0 ⎞ 4 ⎤
dFnol = c0ε qd ⎢⎜ ⎟ −⎜ ⎟ ⎥ Sdτ (3.30)
⎣⎢⎝ 100 ⎠ ⎝ 100 ⎠ ⎦⎥
Trong ®ã: c0 - HÖ sè bøc x¹ cña vËt ®en tuyÖt ®èi, (W/m2.0K)
c0 = 5,6687
ε qd - §é ®en qui dÉn cña vËt bøc x¹
T - NhiÖt ®é vËt liÖu sÊy, (0K)

T = t + 273
T0 - NhiÖt ®é bÒ mÆt bao bäc buång sÊy, (0K)
T0 = t0 + 273
t0 - NhiÖt ®é bÒ mÆt bao bäc buång sÊy, (0C)
Thay çc thµnh phÇn n¨ng l−îng vµo ph−¬ng tr×nh (3.24) ta ®−îc:
⎡⎛ T ⎞ 4 ⎛ T0 ⎞ 4 ⎤
AE p S0 dτ = VρCV dt + qm rSdτ + α k (t − tk )Sdτ + c0ε qd ⎢⎜ ⎟ −⎜ ⎟ ⎥ Sd (3.31)
⎢⎣⎝ 100 ⎠ ⎝ 100 ⎠ ⎥⎦
Trong thiÕt bÞ sÊy bøc x¹ hång ngo¹i, th−êng T < 4000K nªn to¶ nhiÖt
bøc x¹ ra m«i tr−êng kh«ng khÝ rÊt nhá. V× vËy, trong tÝnh to¸n ta cã thÓ lÊy
mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi táa nhiÖt ®èi l−u tù nhiªn, tøc lµ:
dF np + dF nol
ξ = (3.32)
dF np
Hay: dFnp + dFnol = ξdFnp = ξα k (t − tk )Sdτ (3.33)
§Æt ξα k = α , α - Lµ hÖ sè trao ®æi nhiÖt tæng céng:
α = 16 ÷ 20 kcal/m2.h.0K
72
Tõ ph−¬ng tr×nh (3.31) ®−îc viÕt nh− sau:
AE p S0 dτ = VρCV dt + qm rSdτ + α (t − tk )Sdτ (3.34)
Chia c¶ 2 vÕ ph−¬ng tr×nh (3.34) cho S0 ta cã:
V S S
AEdτ = ρ CV dt + qm r dτ + α (t − tk ) dτ (3.35)
S0 So S0
S
§Æt: = δ - Tû sè diÖn tÝch bÒ mÆt vËt liÖu sÊy víi bÒ mÆt nhËn bøc x¹
S0
S
= σ - Tû sè diÖn tÝch bÒ mÆt vËt liÖu sÊy víi thÓ tÝch cña nã
V
Ph−¬ng tr×nh (3.35) cã d¹ng nh− sau:
ρδ
AEdτ = Cv dt + δqm rdτ + αδ (t − tk )dτ (3.36)
σ
§©y lµ ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n¨ng l−îng c¬ b¶n cña thiÕt bÞ sÊy bøc
x¹. Tõ ph−¬ng tr×nh nµy ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc thêi gian vµ nhiÖt ®é sÊy thÝch
hîp ®èi víi tõng loaÞ vËt liÖu sÊy vµ x¸c ®Þnh n¨ng l−îng tiªu thô trong qu¸
tr×nh sÊy.
3.4.2. X¸c ®Þnh nhiÖt ®é vËt liÖu sÊy

NhiÖt ®é bÒ mÆt vËt liÖu sÊy lµ th«ng sè quan träng trong qu¸ tr×nh sÊy
bøc x¹. NhiÖt ®é nµy kh«ng ®−îc v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp ®èi víi mçi lo¹i
vËt liÖu sÊy ®Ó kh«ng lµm h− háng s¶n phÈm sÊy. §Æc biÖt ®èi víi sÊy h¹t
gièng lóa lai, cÇn ph¶i khèng chÕ chÆt chÏ nhiÖt ®é sÊy, tr¸nh hiÖn t−îng qu¸
nhiÖt g©y chÕt ph«i, ¶nh h−ëng ®Õn tû lÖ n¶y mÇm vµ søc sèng h¹t gièng sau
khi n¶y mÇm.
Tõ ph−¬ng tr×nh (3.36), ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc mèi quan hÖ gi÷a thêi
gian sÊy vµ nhiÖt ®é sÊy b»ng çch ph©n ly biÕn sè:
ρδCv
[AE − δqm r − δα (t − tk )]dτ = dt (3.37)
σ
73
dt
dτ = (3.38)
( AE − qm rδ )σ −
αδ
(t − tk )
ρδCv ρCv
dt
dτ = (3.39)
B − D(t − tk )
Trong ®ã: B =
( AE − qm rδ )σ ; D=
αδ
(3.40)
ρδCv ρCv
Víi kÕt cÊu cô thÓ cña m« h×nh thiÕt bÞ thÝ nghiÖm sÊy thãc gièng, vËt
liÖu sÊy n»m trong buång kÝn, nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong buång sÊy tk ®−îc duy
tr× æn ®Þnh vµ lín h¬n nhiÖt ®é vËt sÊy lóc ®−a vµo t1.
TÝch ph©n hai vÕ ph−¬ng tr×nh (3.40) trong giíi h¹n τ → 0÷τ vµ t→t1÷t2,
víi t1 vµ t2 lµ nhiÖt ®é ®Çu vµ cuèi cña vËt liÖu sÊy, (0C)
1 B − D(t2 − tk )
τ t2
dt
∫ dτ =
0
∫ B − D(t − t )
t1 k
τ =− ln
D B − D(t1 − tk )
(3.41)
Tõ ph−¬ng tr×nh (3.41) ta x¸c ®Þnh ®−îc nhiÖt ®é cuèi t2 cña vËt liÖu
trong qu¸ tr×nh sÊy:
t2 =
[B − D(t1 − tk )]e− Dτ + B + t (3.42)
k
D
Kh¶o s¸t hµm t2 = f (τ ) , ta thÊy khi τ = ∞ th× e− Dτ = 0 sÏ ®¹t ®−îc tr¹ng
th¸i nhiÖt ®é æn ®Þnh, lóc ®ã nhiÖt ®é vËt liÖu sÊy lµ t2max vµ ®é chªnh lÖch
nhiÖt ®é lµ ∆tmax
B
t2 max = tk + ∆tmax = tk + (3.43)
D
ρCv
Trong thùc tÕ víi sai sè 5% khi τ ≥ 3 th× ®· ®¹t ®−îc tr¹ng th¸i nhiÖt
αδ
®é æn ®Þnh.
Thay gi¸ trÞ cña B vµ D tõ ph−¬ng tr×nh (3.40) vµo (3.43), ta x¸c ®Þnh
®−îc nhiÖt ®é cuèi cña vËt liÖu sÊy:
74
AE − qm rδ
t2 max = tk + (3.44)
αδ
t2 max
B
∆tmax =
D
tk
t1
3ρCv τ
αδ
H×nh 3.12. NhiÖt ®é vËt liÖu sÊy
3.4.3. X¸c ®Þnh n¨ng l−îng tiªu hao trong qu¸ tr×nh sÊy
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu c«ng nghÖ cña qu¸ tr×nh sÊy h¹t gièng lóa lai sö
dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i, nhiÖt ®é bÒ mÆt líp h¹t cho phÐp lín nhÊt
t2max=450C. Tõ ph−¬ng tr×nh (3.36) xem phô lôc 3 x¸c ®Þnh ®−îc n¨ng suÊt bøc
x¹ tõ nguån göi ®Õn:
qm rδ + (t2 max − tk )αδ
E= (kW/m2) (3.45)
A
N¨ng l−îng tiªu hao trong qu¸ tr×nh sÊy:
ES0
Q= (kW) (3.46)
η1η2
η1 = 0,7 ÷ 0,8 HiÖu suÊt bøc x¹ cña thanh gèm hång ngo¹i
η2 = 0,75 ÷ 0,85 HiÖu suÊt cña nguån nhiÖt
3.4.4. X¸c ®Þnh sè l−îng vµ çch bè trÝ çc thanh gèm

Sè l−îng n thanh gèm xem phô lôc 3 ®−îc x¸c ®Þnh theo n¨ng l−îng
tiªu thô vµ c«ng suÊt thanh gèm lµ:
75
Q ES0
n= = (thanh) (3.47)
p η1η2 p
p - C«ng suÊt cña mçi thanh gèm, (kW)

Çc thanh gèm ®−îc bè trÝ thanh d·y song song, kho¶ng çch B gi÷a
çc thanh gèm lµ:
pη1η2
B= (m) (3.48)
E
Trong tÝnh to¸n thiÕt kÕ thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i ®·
x¸c ®Þnh ®−îc n¨ng l−îng tiªu hoa trong qu¸ tr×nh sÊy, x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng
vµ çch bè trÝ çc thanh gèm.
Sù ph¸t triÓn kü thuËt bøc x¹ hång ngo¹i vµ ¸p dông chóng trong c«ng
nghiÖp s¬ chÕ vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n thùc phÈm ®Æt ra mét lo¹t vÊn ®Ò tr−íc lý
thuyÕt: X¸c ®Þnh c¬ chÕ sÊy vµ viÕt m« h×nh to¸n häc cho qu¸ tr×nh trao ®æi
nhiÖt, trao ®æi khèi sö dông sÊy bøc x¹ hång ngo¹i. Trong ch−¬ng nµy ®· ®−a
ra c¬ së vËt lý sÊy bøc x¹ hång ngo¹i nh− sù chuyÓn n¨ng l−îng, chuyÓn khèi
trong m«i tr−êng ®ôc (vËt x¸m). Nghiªn cøu tÝnh chÊt quang häc cña s¶n
phÈm sÊy, x¸c ®Þnh ®−îc quy luËt chuyÓn n¨ng l−îng trong s¶n phÈm sÊy,
còng nh− ¶nh h−ëng qua l¹i cña sù chuyÓn n¨ng l−îng vµ chuyÓn khèi khi sÊy
b»ng bøc x¹ hång ngoaÞ. Lý thuyÕt cho çc gi¸ trÞ trong kho¶ng nghiªn cøu
thùc nghiÖm.
Nghiªn cøu chung cho phÐp ®Þnh ra çch n©ng cao chÊt l−îng s¶n
phÈm vµ tèi −u ho¸ viÖc sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i. Trªn c¬ së ®ã
x¸c ®Þnh çc th«ng sè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng vµ chÊt l−îng
s¶n phÈm.
76
Ch−¬ng IV. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm
4.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè

TiÕn hµnh thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè ®Ó nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña chiÒu
dµy líp thãc l (mm), kho¶ng çch tõ çc thanh gèm ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy H
(mm) vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm B (mm) ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng
E (kWh/kg H2O) vµ tû lÖ nÈy mÇm M (%). VËt liÖu sÊy lµ h¹t gièng lóa lai F1.
®é Èm ®Çu vµo w® = 17%, ®é Èm sau khi sÊy wC = 13%, khèi l−îng trung b×nh
cña 1000 h¹t lµ 25 - 29 g.
Trong tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm ®¬n yÕu tè chóng t«i chän sè møc biÕn
thiªn k = 5, kho¶ng biÕn thiªn ε lµ nh− nhau gi÷a çc møc cña mçi yÕu tè, sè
thÝ nghiÖm lÆp l¹i n = 3.
Dông cô thÝ nghiÖm: NhiÖt kÕ hiÖn sè Dixell XR40C cña ý sai sè
±0,70C - 10C.
Dông cô ®o ®é Èm Kelt cña NhËt B¶n sai sè ± 0,5%
§ång hå bÊm gi©y sai sè ± 0,5 gi©y
C«ng t¬ 1 pha sai sè ± 0,1
KÕt qu¶ nghiªn cøu thÝ nghiÖm ®· ®−îc x¸c ®Þnh:
4.1.1. ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp thãc sÊy l (mm)
ThiÕt bÞ sÊy dïng ®Ó thÝ nghiÖm lµ lo¹i thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹
d¹ng tÜnh SHN - 100, cã n¨ng suÊt 100 kg/mÎ v× nÕu dïng mÉu thiÕt bÞ thÝ
nghiÖm cã n¨ng suÊt qu¸ nhá sÏ kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc qu¸ tr×nh sÊy trong thùc
tÕ, nh−ng nÕu chän thiÕt bÞ cã n¨ng suÊt lín, ngoµi viÖc tèn kÐm kinh phÝ
nghiªn cøu mµ quan träng nhÊt lµ lÊy çc sè liÖu kÕt qu¶ thÝ nghiÖm sÏ kh«ng
chÝnh x¸c.
KÕt qu¶ thùc nghiÖm ®· x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ çc hµm Y1, Y2 trong
b¶ng phô lôc 4.
77
B¶ng 4.1. KÕt qu¶ tÝnh to¸n ph−¬ng sai yÕu tè vµ ph−¬ng sai thÝ nghiÖm
Gi¸ trÞ ph−¬ng sai

Çc th«ng sè ra
S2yt S2tn F G
34,6009 0,33734
Y1 0,0574375 0,00166
ThÝch øng ThuÇn nhÊt
20,9739 0,2813
Y2 4,027 0,19200
Dùa vµo kÕt qu¶ tÝnh to¸n ph−¬ng sai ta thÊy: tÝnh thuÇn nhÊt cña
ph−¬ng sai khi kiÓm tra theo tiªu chuÈn Coocren ®Òu ®¶m b¶o. Çc gi¸ trÞ tÝnh
to¸n ®Òu nhá h¬n tra b¶ng (G < Gb0,05;2;5 = 0,6838). KiÓm tra tÝnh thÝch øng
theo tiªu chuÈn Fisher, çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n ®Òu lín h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ trÞ
tra b¶ng (F > Fb0,05;4;10 = 3,5). Nh− vËy ¶nh h−ëng cña yÕu tè x1 cã ¶nh h−ëng
lín ®Õn çc hµm Y1 vµ Y2. x1-y1-y2
1.5 98 M (%)
E
(kWh/kgH2O) 1.4 97
1.3 96
1.2 95
F
B
1.1 94
1 93
0.9 92
0.8 91
0.7 90
l (mm)
30 35 40 45 50 55 60
A
H×nh 4.1. BiÓu diÔn ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp thãc sÊy l (mm)
(H = 45 mm, B = 100 mm, T ≤ 450C)

78
Tõ ®å thÞ h×nh 4.1 thÊy r»ng chi phÝ n¨ng l−îng riªng t¨ng khi chiÒu dµy
líp thãc sÊy t¨ng, ®iÒu nµy phï hîp víi lý thuyÕt nh− ë ch−¬ng III ®· kh¶o s¸t.
Tû lÖ n¶y mÇm lín nhÊt ë chiÒu líp thãc sÊy b»ng l = 45 mm, chi phÝ ®iÖn
n¨ng riªng võa ph¶i. V× vËy, chóng t«i chän chiÒu dµy líp thãc sÊy l = 45 mm
lµ møc c¬ së ®Ó lµm quy ho¹ch thùc nghiÖm ®a yÕu tè.
Trªn c¬ së çc sè liÖu thùc nghiÖm trong phô lôc 4 ta cã thÓ biÓu diÔn
mèi quan hÖ gi÷a chiÒu dµy líp thãc sÊy ®Õn chi phÝ n¨ng l−îng riªng vµ tû lÖ
n¶y mÇm b»ng ph−¬ng tr×nh to¸n häc cã d¹ng sau:
Y1 = a + be(− x1 / c ) (4.1)
vµ Y2 = a + bx1 + cx12 (4.2)
§Ó x¸c ®Þnh çc hÖ sè a, b, c trong ph−¬ng tr×nh (4.1) vµ (4.2) luËn ¸n
®· sö dông phÇn mÒm TCWIN ®Ó tÝnh to¸n.
Trong ph−¬ng tr×nh 4.1 çc hÖ sè håi quy ®−îc tÝnh lµ:
a = 0,56128369
b = 0,033327220
c = -16,7023053
Víi ph−¬ng tr×nh 4.2 :
a = 13,677143
b = 3,5971429
c = -0,038857143
TiÕn hµnh kiÓm tra tÝnh t−¬ng thÝch cña m« h×nh to¸n hµm Y1, Y2 theo
tiªu chuÈn Fisher ta x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ Ft1 = 1,5188, Ft2 = 1,2393. So s¸nh
víi gi¸ trÞ tra b¶ng F(f1,f2) = (19,4; 4,74) th× çc gi¸ trÞ trªn ®Òu nhá h¬n gi¸ trÞ
tra b¶ng. V× vËy, çc m« h×nh to¸n hµm Y1, Y2 t×m ®−îc ®Òu t−¬ng thÝch.
Ph−¬ng tr×nh m« t¶ ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp thãc sÊy l (mm) ®Õn
chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng Y1(kwh/kgH2O) vµ tû lÖ n¶y mÇm Y2(%) lµ:
Y1 = 0,561628369 + 0,033327220e( x1 / 16, 7023053 )
Y2 = 13,677143 + 3,5971429 x1 − 0,038857143x12

79
KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm cho thÊy khi t¨ng chiÒu dµy líp thãc sÊy th× chi
phÝ ®iÖn n¨ng riªng t¨ng. ë chiÕu dµy líp h¹t lín th× hÖ sè hÊp thô trung b×nh
nhá cßn hÖ sè lan to¶ lín. Do vËy khi t¨ng chiÒu dµy líp thãc sÊy l (mm) th×
n¨ng l−îng hÊp thô gi¶m ®i dÇn theo chiÒu dµy líp thãc sÊy. §ång thêi hÖ sè
suy yÕu thay ®æi theo chiÒu dµy. Cßn tû lÖ n¶y mÇm t¨ng trong kho¶ng 35 - 45
mm sau ®ã l¹i gi¶m râ rÖt.
4.1.2. ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ
mÆt líp thãc sÊy H (mm)
b¶ng phô lôc 5.

Çc th«ng sè ra
S2yt S2tn F G
70,142 0,2775
Y1 0,12815 0,001827
24,7395 0,2825
Y2 9,594 0,3878
tra b¶ng (F > Fb0,05;4;10 = 3,5). Nh− vËy ¶nh h−ëng cña yÕu tè x2 cã ¶nh h−ëng
lín ®Õn çc hµm Y1, Y2.
80
x2-y1-y2
E (kWh/kgH2O) M (%)
1.8 100
1.6 98
1.4 96
F
B
1.2 94
1 92
0.8 90
H (mm)
0.6 88
55 60 65 70 75 80 85
A
H×nh 4.2. BiÓu diÔn ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång
ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy H (mm)
(l = 45 mm, B = 100 mm, T ≤ 450C)

Y1 = a + be(− x 2 / c ) (4.3)
vµ Y2 = 1 /(a + bx2 + cx22 ) (4.4)
Çc hÖ sè a, b, c cña ph−¬ng tr×nh (4.3) ®−îc x¸c ®Þnh lµ:
a = 0,087520315
b = 0,040507781
81
c = -22,091452
Trong ph−¬ng tr×nh (4.4) çc hÖ sè t−¬ng øng lµ:
a = 0,046735479
b = -0,0010291244
c = 7,2630301.10-6
Ph−¬ng tr×nh m« t¶ ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång
ngo¹i tíi bÒ mÆt líp thãc H (mm) ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng Y1(kwh/kgH2O)
vµ tû lÖ n¶y mÇm Y2 (%) lµ:
Y1 = 0,087520315 + 0,040507781e( x 2 / 22,091452 )
(
Y2 = 1 / 0,046735479 − 0,0010291244 x2 + 7,2630301.10−6 x22 )
KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm cho thÊy khi t¨ng kho¶ng çch tõ çc thanh gèm
hång ngo¹i tíi bÒ mÆt líp tãc sÊy H (mm) lµ yÕu tè ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn Y1, Y2.
Mèi quan hÖ kho¶ng çch tõ çc thanh hång ngo¹i tíi bÒ mÆt líp thãc
sÊy ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng E (kWh/kgH2O) vµ tû lÖ n¶y mÇm M (%) ta
thÊy khi t¨ng x2 chi phÝ n¨ng l−îng t¨ng phï hîp víi lý thuyÕt kh¶o s¸t ë
ch−¬ng III, cã nghÜa lµ gi¶m sù ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt líp thãc sÊy
gi¶m thÓ hiÖn ë h×nh 3.8, cßn tû lÖ n¶y mÇm t¨ng trong kho¶ng H = 60 - 70
mm vµ sau ®ã gi¶m dÇn khi t¨ng kho¶ng çch. ë kho¶ng çch H = 70 mm cho
kh¶ n¨ng n¶y mÇm cao, chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng võa ph¶i. V× vËy, chóng t«i
chän H = 70 mm lµ møc c¬ së ®Ó lµm quy ho¹ch thùc nghiÖm ®a yÕu tè.
82
4.1.3. ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i B (mm)
b¶ng phô lôc 6.

Çc th«ng sè ra
S2yt S2tn F G
44,7443 0,2386
Y1 0,07875 0,00176
27,5071 0,2532
Y2 6,06257 0,2204
tra b¶ng (F > Fb0,05;4;10 = 3,5). Nh− vËy ¶nh h−ëng cña yÕu tè x3 ®Õn Y1, Y2 ®Òu
tin cËy.
Y1 = a + be(− x3 / c ) (4.5)
vµ Y2 = 1 /(a + bx3 + cx32 ) (4.6)
Çc hÖ sè cña ph−¬ng tr×nh (4.5) lÇn l−ît lµ:
a = 0,46437351
b = 10,140916
83
c = 35,09342
Gi¸ trÞ tÝnh to¸n cña çc hÖ sè trong ph−¬ng tr×nh (4.6) lµ:
a = 0,022737
b = -0,00023703
c = 1,128.10-6
Ph−¬ng tr×nh m« t¶ ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm
hång ngo¹i B (mm) ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng Y1 (kwh/kgH2O) vµ tû lÖ n¶y
mÇm Y2 (%)
Y1 = 0,4637351 + 10,140916.e(− x3 / 35, 09342 )
(
Y2 = 1 / 0,022737 − 0,00023703x3 + 1,128.106 x32 )
KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm trong kho¶ng nghiªn cøu cho ta thÊy kho¶ng çch
gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i x3 lµ yÕu tè ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn Y1, Y2.
Khi kho¶ng çch gi÷a çc gèm bøc x¹ hång ngo¹i t¨ng th× chi phÝ n¨ng
l−îng riªng gi¶m trong kho¶ng nghiªn cøu. §iÒu nµy phï hîp víi nghiªn cøu
ë ch−¬ng III cã nghÜa lµ c«ng suÊt cña tõng thanh gèm hång ngo¹i lµ cè ®Þnh
mµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i t¨ng dÇn dÇn trong kho¶ng
thùc nghiÖm th× sù ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt líp thãc sÊy thÓ hiÖn trªn
h×nh 3.9, 3.10, 3.11. Cßn tû lÖ n¶y mÇm t¨ng trong kho¶ng 80 - 110 mm vµ
sau ®ã gi¶m ®i theo chiÒu t¨ng kho¶ng çch gi÷a çc thanh. §Ó ®¶m b¶o kh¶
n¨ng n¶y mÇm cao, chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng võa ph¶i, dÔ chÕ t¹o thiÕt bÞ vµ chi
84
phÝ vËt t− thÊp chóng t«i chän B = 100 mm lµm møc c¬ së ®Ó quy ho¹ch thùc
nghiÖm ®a yÕu tè.
x3-y1-y2
E (kWh/kgH2O)
M (%)
1.6 98
97
1.4
96
95
1.2
F
B
94
1
93
92
0.8
91
0.6 90 B (mm)
70 80 90 100 110 120 130
A
H×nh 4.3. BiÓu diÔn ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm
hång ngo¹i B (mm)
(l =45 mm, H = 70 mm, T ≤ 450C)

4.1.4. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é bÒ mÆt líp thãc sÊy T0C
b¶ng phô lôc 7.

Çc th«ng sè ra
S2yt S2tn F G
85
31,218 0,3835
Y1 0,09278 0,002972
34,4847 0,4624
Y2 9,09999 0,2716
tra b¶ng (F > Fb0,05;4;10 = 3,5). Nh− vËy ¶nh h−ëng cña yÕu tè x4 ®Õn Y1, Y2 ®Òu
tin cËy.
Y1 = a + be(− x 4 / c ) (4.7)
vµ Y2 = a + bx4 + cx42 (4.8)
Trong ph−¬ng tr×nh (4.7) çc hÖ sè a, b, c lÇn l−ît lµ:
a = -0,56509866
b = 4,6633253
c = 40,03611
Çc hÖ sè cña ph−¬ng tr×nh håi quy (4.8) ®−îc x¸c ®Þnh lµ:
a = 20,868931
b = 3,6636854
c =-0,043790571
TiÕn hµnh kiÓm tra tÝnh t−¬ng thÝch cña m« h×nh to¸n hµm Y1, Y2
theo tiªu chuÈn Fisher ta x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ Ft1 = 2,2967, Ft2 = 0,7779.
So s¸nh víi gi¸ trÞ tra b¶ng F(f1,f2) = (19,4; 4,74) th× çc gi¸ trÞ trªn ®Òu
86
nhá h¬n gi¸ trÞ tra b¶ng. V× vËy, çc m« h×nh to¸n hµm Y1, Y2 t×m ®−îc
®Òu t−¬ng thÝch
KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm cho thÊy, nhiÖt ®é lµ yÕu tè cã ¶nh h−ëng rÊt lín
®Õn Y1, Y2.Ph−¬ng tr×nh m« t¶ ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch gi÷a çc thanh
gèm hång ngo¹i B (mm) ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng Y1 (kwh/kgH2O) vµ tû lÖ
n¶y mÇm Y2 (%)
Y1 = −0,56509866 + 4,6633253.e(− x3 / 340, 03611)
Y2 = 20,868931 + 3,6636854 x − 0,043790571x 2
Khi x4 t¨ng th× chi phÝ ®iÖn n¨ng gi¶m, nh− vËy nã ®óng víi quy luËt
cña bøc x¹. Nh−ng khi t¨ng nhiÖt ®é tõ 450C trë nªn th× tû lÖ n¶y mÇm gi¶m ®i
râ rÖt. KÕt qu¶ cña çc c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ sÊy thãc gièng cho thÊy nhiÖt
®é tèi ®a cho phÐp ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho h¹t lµ 44 - 450C. Nh− vËy, khi kh¶o
s¸t nhiÖt ®é sÊy kh¶ n¨ng n¶y mÇm cña thãc gièng n»m trong miÒn nghiªn
cøu víi nhiÖt ®é ®−îc khèng chÕ ≤ 450C.
E (k/kgH2O) M (%)
X4-Y1-Y2
1.5
98
1.3
96
1.1
B
94
0.9
92
0.7
90
T0C
0.5
30 35 40 45 50 55 60
A
87
H×nh 4.4. §å thÞ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é bÒ mÆt líp thãc sÊy T0C
(l= 45 mm, H = 70 mm, B = 100 mm)
KÕt luËn:
+ Çc chuÈn sè Coocren tÝnh to¸n theo kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®Òu nhá h¬n
chuÈn sè Coocren tra b¶ng. Nh− vËy, ph−¬ng sai ë çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm lµ
®ång nhÊt, çc d÷ liÖu thÝ nghiÖm lµ thÝch hîp. Çc ph−¬ng tr×nh m« t¶ mèi
quan hÖ gi÷a chiÒu dµy líp thãc, kho¶ng çch tõ thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ
mÆt líp thãc sÊy, kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i víi chi phÝ ®iÖn
n¨ng riªng vµ tû lÖ n¶y mÇm cña thãc gièng lµ t−¬ng hîp.
+ Çc yÕu tè ¶nh h−ëng, nªn chän trong miÒn biÕn thiªn sau:
- ChiÒu dµy líp thãc sÊy l nªn chän trong kho¶ng 40 mm ÷ 50 mm

- Kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy H,
nªn chän trong kho¶ng: 60 mm ÷ 80 mm
- Kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i nªn chän trong kho¶ng:
90 mm ÷110 mm
- YÕu tè nhiÖt ®é ë bÒ mÆt líp thãc sÊy lµ yÕu tè phô thuéc vµo nhiÒu yÕu
kh¸c vµ ®−îc khèng chÕ ≤ 450C
4.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®a yÕu tè

C¨n cø vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè, chóng t«i ®·
lùa chän ®−îc 3 yÕu tè cã ¶nh h−ëng lín ®Õn chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng vµ tû lÖ
n¶y mÇm lµ:
x1 - chiÒu líp h¹t thãc sÊy, l (mm)

88
x2 - kho¶ng çch tõ çc thanh gèm bøc x¹ hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp
thãc sÊy, H (mm);
x3 - kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm bøc x¹ hång ngo¹i, B (mm);
YÕu tè nhiÖt ®é bÒ mÆt líp thãc sÊy T0C còng cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn
chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng vµ tû lÖ n¶y mÇm nh−ng nã lµ yÕu tè phô thuéc vµo x2
vµ x3. V× vËy, chóng t«i kh«ng ®−a vµo quy ho¹ch thùc nghiÖm vµ ®−îc chän ë
gi¸ trÞ kh«ng ®æi t = 450C trong tÊt c¶ çc thÝ nghiÖm ®a yÕu tè. Trªn çc ®å
thÞ thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè cho thÊy, mèi quan hÖ cña çc yÕu tè xi (i = 1- 3)
®èi víi çc hµm Y1 vµ Y2 hoµn toµn lµ phi tuyÕn. V× vËy, cã thÓ bá qua
ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thùc nghiÖm bËc 1 vµ chuyÓn sang ph−¬ng ¸n quy ho¹ch
thùc nghiÖm bËc.
Ma trËn thÝ nghiÖm ®−îc x©y dùng theo ph−¬ng ¸n qui ho¹ch thùc
nghiÖm bËc 2 Box-Wilson gåm 20 thÝ nghiÖm. Møc biÕn thiªn vµ kho¶ng biÕn
thiªn cña çc yÕu tè ®−îc ghi trong b¶ng 4.5.
B¶ng 4.5. Møc biÕn thiªn vµ kho¶ng biÕn thiªn cña çc yÕu tè xi
Çc yÕu tè ¶nh h−ëng

Çc møc biÕn thiªn Gi¸ trÞ m· ho¸
x1 (mm) x2 (mm) x3 (mm)
Møc sao trªn 1,682 53,6 87 117
Møc trªn 1,000 50 80 110
Møc c¬ së 0,000 45 70 100
Møc d−íi -1,000 40 60 90
Møc sao d−íi -1,682 36,4 53 83
Kho¶ng biÕn thiªn 1 5 10 10

89
Çc b−íc tÝnh to¸n ®−îc thùc hiÖn trªn m¸y vi tÝnh t¹i tr−êng §¹i häc
N«ng nghiÖp I Hµ Néi. KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®−îc thùc hiÖn theo çc b−íc nh−
sau:
- X¸c ®Þnh hÖ sè håi quy theo c«ng thøc (2.3), kiÓm tra møc ý nghÜa cña
çc hÖ sè håi quy theo tiªu chuÈn Student b»ng çch so s¸nh gi¸ trÞ tÝnh to¸n
theo c«ng thøc (2.8) víi gi¸ trÞ tra b¶ng tbα,f = 3,7 ( α = 0,05; f = 7,8). Sau khi
®· lo¹i bá çc hÖ sè håi quy v« nghÜa ta ®−îc m« h×nh to¸n çc hµm Y1, Y2 çc
hÖ sè håi quy ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 4.6. KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®−îc thÓ hiÖn ë
phô lôc 8 vµ 9.
- KiÓm tra tÝnh t−¬ng thÝch cña m« h×nh to¸n theo tiªu chuÈn Fisher
b»ng çch so s¸nh gi¸ trÞ tÝnh to¸n F theo c«ng thøc (2.11) víi gi¸ trÞ tra b¶ng
Fbα;f1;f2. KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®−îc ghi trong b¶ng 4.7. Çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n F cña
çc hµm Y1,Y2 ®Òu nhá h¬n gi¸ trÞ tra b¶ng. V× vËy, çc m« h×nh to¸n trªn ®Òu
®¶m b¶o tÝnh t−¬ng thÝch.
B¶ng 4.6. Çc hÖ sè håi quy cã nghÜa cña hµm Y1, Y2
Çc th«ng sè ra
Çc hÖ sè håi quy
Y1 Y2
b0 1,2138178 97,994378
b1 0,1443392 1,7539980
b2 0,2008471 1,7627224
b3 -0,1722959 1,3301369
b12 - -
b13 - -
b23 - -
90
b11 0,1323902 -1,2911750
b22 0,1429942 -2,4293365
b33 0,1854101 -1,2134124
B¶ng 4. 7. KÕt qu¶ kiÓm tra tÝnh t−¬ng thÝch cña m« h×nh to¸n
Çc th«ng sè ra
Gi¸ trÞ tiªu chuÈn Fisher Y1 Y2
TÝnh to¸n 1,81 3,37
Tra b¶ng 3,70 3,70
KÕt luËn M« h×nh thÝch øng M« h×nh thÝch øng
- TiÕn hµnh gi¶i bµi to¸n tèi −u cña çc hµm môc tiªu. §· x¸c ®Þnh gi¸
trÞ tèi −u cña çc hµm Y1,Y2 t−¬ng øng víi çc yÕu tè xi ë d¹ng m· còng nh−
d¹ng thùc. KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 4.8
B¶ng 4.8. Gi¸ trÞ tèi −u cña çc yÕu tè vµo xi vµ çc hµm Yj
Çc th«ng sè ra
Gi¸ trÞ tèi −u Y1 Y2
* Çc yÕu tè vµo
- Gi¸ trÞ m· ho¸
x1 -0,54512792 0,67922552
x2 -0,70229140 0,36279915
x3 0,46463455 0,54809762
- Gi¸ trÞ thùc
l(mm) 42,27436039 48,39612759
91
H(mm) 62,97708602 73,62799147

B(mm) 104,64634547 105,48097623
*Çc th«ng sè ra Y1min=1,06392219 Y2max=99,27239747
ChuyÓn ph−¬ng tr×nh håi quy tõ d¹ng m· sang d¹ng thùc theo c«ng thøc
(2.1). Gi¸ trÞ hÖ sè håi quy cña ph−¬ng tr×nh d¹ng thùc ®−îc ghi trong b¶ng 4.9
B¶ng 4.9. Çc hÖ sè håi quy d¹ng thùc
Çc th«ng sè ra
Çc hÖ sè håi quy E M
C0 36,50312351 -288,39787651
C1 -0,44773678 4,99902963
C2 -0,18010711 3,57734334
C3 -0,38804982 2,55983853
C12 - -
C13 - -
C23 - -
C11 0,00529561 -0,05164700
C22 0,00142994 -0,02429337
C33 0,00185410 -0,01213412
Hµm tû lÖ n¶y mÇm cña thãc gièng M(%):

M = −228,839787651 + 4,99902963 x1 + 3,5773334 x2 + 2,55983853 x3 − 0,051647 x12
− 0,02429337 x22 − 0,021213412 x32
92
H×nh 4.5. BiÓu diÔn tèi −u tû lÖ n¶y mÇm cña cÆp yÕu tè chiÒu dµy líp
thãc vµ kho¶ng çch tõ thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy
Hµm chi chÝ ®iÖn n¨ng riªng (kWh/kgH2O):
E = 36,50312351 − 0,44773678 x1 − 0,180107711x2 − 0,38804982 x3 + 0,00529561x12

+ 0,00142994 x22 + 0,0018541x32
93
H×nh 4.6. BiÓu diÔn tèi −u chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña cÆp yÕu tè chiÒu
dµy líp thãc vµ kho¶ng çch tõ thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp
thãc sÊy
H×nh 4.7. BiÓu diÔn tèi −u tû lÖ n¶y mÇm cña cÆp yÕu tè chiÒu dµy líp
thãc sÊy vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i
94
H×nh 4.8. BiÓu diÔn tèi −u chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña cÆp yÕu tè chiÒu
dµy líp thãc sÊy vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh hång ngo¹i
H×nh 4.9. BiÓu diÔn tèi −u tû lÖ n¶y mÇm cña cÆp yÕu tè kho¶ng çch tõ
thanh gèm ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm
hång ngo¹i
95
H×nh 4.10. BiÓu diÔn tèi −u chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña cÆp yÕu tè kho¶ng
çch tõ thanh gèm ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy vµ kho¶ng çch gi÷a çc
thanh gèm hång ngo¹i
Hµm tû lÖ n¶y mÇm vµ hµm chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng ®−îc biÓu diÔn trªn
kh«ng gian 3D. Çc ®å thÞ trªn cho thÊy ®−îc miÒn tèi −u, çc miÒn ®ã ®Òu
n»m trong kho¶ng nghiªn cøu.
4.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t

Trong néi dung nµy tr×nh bµy kÕt qu¶ mghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t cho
2 hµm Y1 vµ Y2
TiÕn hµnh gi¶i tèi −u tæng qu¸t theo ph−¬ng ph¸p lËp "hµm mong
muèn" gåm çc b−íc sau:
- §ång ho¸ çc hµm thµnh phÇn Yj (j = 2) thµnh çc "hµm mong muèn"
thµnh phÇn dj theo c«ng thøc (2.12) vµ (2.13) víi hÖ sè −u tiªn k = 3. C¨n cø
vµo sè liÖu thÝ nghiÖm cña çc hµm Yj. Çc th«ng sè cña hµm dj ®−îc lùa chän
nh− sau:
Hµm Y1 : Y1max = 2,26 kWh/kgH2O
Y10 = 1,0 kWh/kgH2O
Hµm Y2 : Y2min = 86,26%
Y20 = 99%
LËp hµm mong muèn tæng qu¸t D theo c«ng thøc (2.14).
KÕt qu¶ tÝnh to¸n çc hµm mong muèn thµnh phÇn dj vµ hµm mong
muèn tæng qu¸t D cho tõng thÝ nghiÖm cña ma trËn ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng
phô lôc 10.
Ma trËn vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n hµm D ®−îc ghi trong b¶ng phô lôc 11.
KÕt qu¶ gi¶i trªn m¸y vi tÝnh ®· x¸c ®Þnh ®−îc:
M« h×nh to¸n hµm D lµ:
96
D = 0,9362627 + 0,0128740 x1 + 0,0601539 x3 − 0,0539872 x1 x2 + 0,0143037 x2 x3

− 0,0438688 x12 − 0,0663319 x22 − 0,0472131x32
Gi¸ tri tèi −u tæng qu¸t cña yÕu tè vµo:
Gi¸ trÞ m· ho¸ Gi¸ trÞ thùc

x*1 = 0,13920251 → l = 45,69601255 (mm)
x*2 = 0,01223762 → H = 70,12237621 (mm)
x*3 = 0,63889958 → B = 106,38899579 (mm)
Thay çc gi¸ trÞ x*1, x*2, x*3 vµo çc hµm Y1, Y2 trong b¶ng 4.18 ®−îc
gi¸ trÞ tèi −u tæng qu¸t cña çc th«ng sè ra:
Y*1 = 1,20455809 (kWh/kgH2O)
Y*2 = 97,38421891 (%)
4.4. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm øng víi gi¸ trÞ tèi −u cña çc yÕu tè vµo
Lµm 03 thÝ nghiÖm øng víi gi¸ trÞ tèi −u çc yÕu tè vµo: l = 45 mm;
H = 70mm; B = 106 mm
B¶ng 4.10. KÕt qu¶ sÊy thÝ nghiÖm øng víi gi¸ trÞ tèi −u cña çc yÕu tè
vµo
N L H B Y1 Y2
1 45 70 106 1,23 95,2
2 45 70 106 1,19 96,5
3 45 70 106 1,17 97,0
Y1 =1,197 Y2 =96,233
Sai sè gi÷a tÝnh to¸n vµ thùc nghiÖm ®èi víi hµm chi phÝ ®iÖn n¨ng
riªng (Y1) lµ 1,08%. §èi víi hµm kh¶ n¨ng n¶y mÇm (Y2) lµ 1,01%. Tõ çc
97
kÕt qu¶ thùc nghiÖm, sai sè so víi tÝnh to¸n nhá h¬n 5%. Nh− vËy çc kÕt qu¶
tÝnh to¸n chÊp nhËn ®−îc. Çc yÕu tè vµo ®−îc lùa chän khi thiÕt kÕ :
l = 45 mm; H = 70 mm; B = 106 mm

98
Ch−¬ng V. kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông thiÕt bÞ

sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i trong
s¶n xuÊt
5.1. øng dông çc kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ó thiÕt kÕ thiÕt bÞ sÊy
sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i
KÕt qu¶ nghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t ®· x¸c ®Þnh ®−îc çc th«ng
sè c¬ b¶n ®Ó thiÕt kÕ thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i nh− sau:
Çc th«ng sè vµo:
ChiÒu dµy líp thãc sÊy l = 45 mm
Kho¶ng çch tõ çc thanh gèm bøc x¹ H =70 mm

hång ngo¹i tíi bÒ mÆt líp thãc sÊy
Kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm bøc B =106 mm

x¹ hång ngo¹i
Çc th«ng sè ra:
Chi phÝ n¨ng l−îng riªng E 1,205 kWh/kgH2O
Kh¶ n¨ng n¶y mÇm M 97,38 %
Chóng t«i ®· thiÕt kÕ chÕ t¹o thiÕt bÞ sÊy SHN-100A trªn c¬ së cña thiÕt
bÞ SHN-100. Çc th«ng sè c¬ b¶n cña thiÕt bÞ sÊy [1], [24] ®−îc x¸c ®Þnh nh−
sau:
- §é Èm tho¸t khái thãc tÝnh theo c«ng thøc sau:
G1 (¦ W1 − W2 )
G2 =
100 − W2 kgH2O/mÎ (5.1)
Trong ®ã: W1 - §é Èm cña thãc ®−a vµo sÊy lµ W1 = 17%
W2 - §é Èm thãc sau khi sÊy lµ W2 =13%
G1 - Khèi l−îng thãc ®−a vµo sÊy G2 = 100 kg

99
100(17 − 13)
G1 = = 4,597 ≈ 4,6 (kgH2O/mÎ)
100 − 13
- §iÖn n¨ng tiªu thô cÇn thiÕt
E = 1,205 kWh/kgH2O x 4,6 kg H2O = 5,543 (kWh)
- §iÖn bÒ mÆt s¶n phÈm sÊy cÇn thiÕt:
E
F= (m2) (5.2)
Er
Trong ®ã: E - N¨ng l−îng cÇn thiÕt

Er - N¨ng l−îng bøc x¹ riªng
5,543
F= = 9,42m 2
0,5884
- Khay sÊy chÕ t¹o theo kÝch th−íc: 600 x 500 x 50 (mm)
- Khèi l−îng thãc chøa trong khay:
G = Vr ρ (kg) (5.3)
Trong ®ã: Vr - ThÓ tÝch thãc chøa trong khay (m3)
ρ - Khèi l−îng riªng cña thãc (kg/m3)
G = 0,6m x 0,5m x 0,45 m x 470 kg/m3 = 6,345 kg

- Sè l−îng khay:
100kg
nk = = 15,76 = 16 khay
6,345
- Sè thanh gèm hång ngo¹i trªn 1 dµn khay:

600
nt = = 5,66 = 6 thanh
106
- Sè dµn l¾p ®Æt çc thanh gèm hång ngo¹i:
16
nd = + 1 = 9 dµn
2
- Sè l−îng thanh gèm hång ngo¹i cÇn thiÕt cho thiÕt bÞ lµ:
9 x6 = 54 thanh
100
B¶ng 5.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n cña thiÕt bÞ sÊy SHN-100A
TT Çc th«ng sè chÝnh cña m« h×nh Gi¸ trÞ vµ ®¬n vÞ ®o

1 Kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång H = 70 mm
ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy
2 Kho¶ng gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i B = 106 mm
3 Sè l−îng thanh gèm 54 thanh
4 KÝch th−íc thanh gèm dµi: 1000 mm
®−êng kÝnh: 12 mm
5 C«ng suÊt cña thanh gèm 60 - 82,5W
6 N¨ng suÊt 100 kg/mÎ
7 Sè l−îng khay 16 khay
8 KÝch th−íc khay (dµi x réng x cao)

500x600x50 (mm)
9 KÝch th−íc thiÕt bÞ sÊy (dµi x réng x cao)
1200 x700 x1520 (mm)
10 Ezetor bé phËn tho¸t Èm
5.2. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm víi çc chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt cña
thiÕt bÞ SHN-100A trong s¶n xuÊt
Môc ®Ých kh¶o nghiÖm lµ ®Ó x¸c ®Þnh mét sè chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt
cña thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i SHN - 100A trong ®iÒu kiÖn
s¶n xuÊt, ®ång thêi so s¸ch víi çc chØ tiªu cña thiÕt bÞ SN 1T/h. Qua ®ã ®¸nh
gi¸ cô thÓ qu¸ tr×nh nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña çc yÕu tè ®Õn chi phÝ ®iÖn
n¨ng riªng vµ tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t gièng lóa lai F1.
ThiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i SHN - 100A ®−îc l¾p ®Æt
trong d©y chuyÒn chÕ biÕn h¹t gièng lóa lai F1 t¹i Yªn §Þnh Thanh Hãa. §©y
101
lµ m« h×nh chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n h¹t gièng lóa lai F1 víi quy m« tËp trung
[25].
Víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt hai vô nh− sau:
Khèi l−îng s¶n phÈm: Tæng sè 15 tÊn h¹t gièng lóa lai F1.
- Th¸ng 5/2002 sÊy 7,5 tÊn h¹t gièng lóa lai F1.
- Th¸ng 5/2003 sÊy 7,5 tÊn h¹t gièng lóa lai F1.
KÕt qu¶ theo dâi mét sè chØ tiªu kü thuËt ®¸nh gi¸ chÊt l−îng h¹t gièng
sau kh©u sÊy vµ qu¸ tr×nh b¶o qu¶n nh− sau:
NhiÖt ®é sÊy: 450C
Nguyªn liÖu: H¹t gièng lóa lai F1
Thêi gian kh¶o nghiÖm: tõ ngµy 10 - 30 / 5 / 2002 vµ ngµy 10 - 30 / 5 /
2003
KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm thÓ hiÖn ë h×nh 5.1 ®é gØam Èm trong qu¸ tr×nh
sÊy cña thiÕt bÞ SHN-100A lµ 180 phót, SN 1T/h lµ 300 phót, tøc lµ thêi gian
sÊy gi¶m 1,66 lÇn.
18
16
14
§é gi¶m Èm (%)
12 SN 1 T/h
SHN-100A
10
8
6
4
2
0
0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300
Thêi gian sÊy (phót)
H×nh 5.1. KÕt qu¶ theo dâi chØ tiªu ®é gi¶m Èm thãc gièng sÊy b»ng thiÕt
bÞ sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i SHN-100A vµ SN 1T/h
102
B¶ng 5.2 cho thÊy chÊt l−îng h¹t gièng lóa lai F1 qua chÕ biÕn vµ b¶o
qu¶n t¹i Yªn §Þnh Thanh Hãa ®¹t tiªu chuÈn theo tiªu chuÈn 10TCN311-
1998. ChØ tiªu: ®é Èm sau khi sÊy ®¹t 12%, tû lÖ n¶y mÇm sau thêi gian b¶o
qu¶n ®¹t trªn 98%.
B¶ng 5.2. KÕt qu¶ kiÓm tra mét sè chØ tiªu n«ng häc ®¸nh gi¸ chÊt l−îng
h¹t gièng lóa lai F1 sau khi sÊy b»ng gèm bøc x¹ hång ngo¹i vµ b¶o qu¶n
m¸t t¹i Yªn §Þnh Thanh Ho¸
TT Sè ngµy b¶o qu¶n Tû lÖ n¶y mÇm (% h¹t) Søc n¶y mÇm (% h¹t)
1 30 99,25 98,5
2 45 99,0 98,25
3 60 99,0 98,0
4 90 98,75 98,0
5 120 98,5 98,0
6 180 98,0 97,5
8
Chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng
7
(kWh/kgH2O)
6
5
4
3
2
1
0
0 30 60 90 120 150 180
Thêi gian sÊy (phót)
H×nh 5.2. KÕt qu¶ theo dâi chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña thiÕt bÞ SHN-100A
103
So s¸nh gi÷a thiÕt bÞ sÊy NS 1T/h trong hÖ thèng thiÕt bÞ chÕ biÕn thãc
gièng ®−îc l¾p ®Æt t¹i Thõa Thiªn - HuÕ cña ®Ò tµi KC - 07 - 05 [17] víi thiÕt
bÞ sÊy SHN - 100A ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 5.3.
B¶ng 5.3. KÕt qu¶ thùc nghiÖm sÊy thãc gièng
Ký hiÖu ®¬n ThiÕt bÞ sÊy SN ThiÕt bÞ sÊy

ChØ sè
vÞ 1 T/h SHN - 100A
0
NhiÖt ®é sÊy C 420C 450C
§é Èm h¹t:
- Ban ®Çu W® (%) 17,5 17
- Sau sÊy Wc (%) 12,5 12
Thêi gian sÊy Ts (h) 5 3
N¨ng suÊt thiÕt bÞ tÝnh 1,357 100 kg/mÎ
theo s¶n phÈm kh« T/h (tÝnh quy vÒ ®é (tÝnh quy vÒ ®é
Èm tõ 17 – 13%) Èm tõ 17 - 12%)
Chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng kWh/kgH2O 1,36 1,20
Tû lÖ n¶y mÇm 95% 98%
Qua qu¸ tr×nh thùc nghiÖm ®èi víi thiÕt bÞ SN 1 T/h vµ thiÕt bÞ sÊy sö
dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i SHN-100A cã mét sè nhËn xÐt nh− sau:
- ThiÕt sÊy thãc gièng lµm viÖc æn ®Þnh víi chÊt l−îng cao. N¨ng suÊt
®¹t 1 T/h ®èi víi SN 1T/h vµ 100 kg/mÎ ®èi víi SHN - 100A.
- ChÊt l−îng h¹t gièng ®¶m b¶o ®é vì, nøt thÊp: d−íi 5% cho phÐp
- H¹t ®−îc sÊy t−¬ng ®èi ®ång ®Òu, ®é sai lÖch vÒ ®é Èm h¹t kh«ng qu¸
0,6%
- NhiÖt ®é t¸c nh©n sÊy vµ nhiÖt ®é trªn bÒ mÆt líp h¹t ®−îc ®iÒu chØnh
chÝnh x¸c. §é sai lÖch vÒ nhiÖt ®é lµ ± 10C
- ThiÕt bÞ sÊy lµm viÖc ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ vÒ sÊy.
- ThiÕt dÔ vÖ sinh, thao t¸c.
104
- Víi nguyªn liÖu cã ®é Èm d−íi 17% xuèng 12% mµ sö dông thiÕt bÞ

SHN - 100A th× chi phÝ ®iÖn lµ1,2 kWh/kgH2O so víi çc thiÕt bÞ SN lµ
1,36 kWh/kgH2O. Nh− vËy, khi sö dông thiÕt bÞ SHN-100A th× chi phÝ
®iÖn n¨ng gi¶m 11,76% so víi thiÕt bÞ SN 1T/h.
- Sö dông thiÕt bÞ SHN-100A th× tû lÖ n¶y mÇm cao 98%. Nh− vËy tû lÖ
n¶y mÇm cao h¬n 3% so víi thiÕt bÞ SN 1T/h. §ã lµ ®Æc ®iÓm næi bËt
cña thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i.
5.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ

ViÖc øng dông thiÕt bi sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i ®Ó sÊy h¹t
gièng lóa lai F1 t¹i Yªn §Þnh, Thanh Ho¸ ®· ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ
x· héi chung sau ®©y:
- ChÊt l−îng h¹t gièng lóa lai ®−îc ®¶m b¶o, ®ång thêi chñ ®éng ®−îc
thêi gian bè trÝ thu ho¹ch vµ kh«ng sî m−a giã ¶nh h−ëng tíi chÊt
l−îng h¹t gièng. §©y lµ −u ®iÓm chñ yÕu cña c«ng nghÖ sö dông trong
m« h×nh mµ çc c«ng nghÖ cò nh− ph¬i, sÊy th«ng th−êng hoÆc b¶o
qu¶n b»ng kho th−êng kh«ng thÓ cã ®−îc.
- Sö dông c«ng nghÖ sÊy b»ng gèm bøc x¹ hång ngo¹i, cho phÐp tr¸nh
®−îc nh÷ng nh−îc ®iÓm cña çc ph−¬ng ph¸p sÊy hiÖn nay lµ: ph¶i sö
dông ho¸ chÊt ®Ó b¶o qu¶n s¶n phÈm, lµm tæn h¹i ®Õn mét sè chÊt dinh
d−ìng lÉn çc ho¹t chÊt sinh häc cña h¹t gièng, kh«ng lµm kh« hoµn
toµn çc vËt liÖu sinh häc nªn h¹n chÕ thêi gian b¶o qu¶n s¶n phÈm
cuèi cïng, kh«ng b¶o toµn nguyªn vÑn cÊu tróc tÕ bµo cña ®èi t−îng
sÊy.
105
HiÖu qu¶ kinh tÕ
KÕt qu¶ h¹ch to¸n kinh tÕ qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ b¶o
qu¶n h¹t gièng lóa lai F1 t¹i Yªn §Þnh sau hai vô s¶n xuÊt tõ th¸ng 5/2002
®Õn 12/2003 cho thÊy [25]:
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (bao gåm çc chÕ biÕn ®Õn b¶o qu¶n) lµ:
14.208.780 ®ång/ tÊn s¶n phÈm h¹t gièng lóa lai F1.
- Gi¸ h¹t gièng lóa lai F1 trªn thÞ tr−êng Thanh Ho¸ dao ®éng trong
ph¹m vi 15,0 - 20,0 triÖu ®ång trªn tÊn.
Ngoµi ra thiÕt bÞ sÊy SHN-100A ®· ®−îc nghiªn cøu øng dông ®Ó sÊy
thÞt ç, rau qu¶ trªn c¬ së thay ®æi mét sè th«ng sè vÒ kÕt cÊu cho phï hîp víi
yªu cÇu c«ng nghÖ sÊy. Çc c¬ së øng dông thiÕt bÞ sÊy nµy ®−îc ghi trong
b¶ng 5.4.
KÕt qu¶ sö dông thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i cho thÊy:
thêi gian lµm kh« nhanh, hÇu nh− vÉn gi÷ nguyªn ®−îc chÊt l−îng ban ®Çu
cña s¶n phÈm, c¶ vÒ gi¸ trÞ dinh d−ìng, mµu s¾c vµ mïi vÞ.
106
B¶ng 5.4. Danh s¸ch çc c¬ së øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu
sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i
TT Tªn c¬ së øng §Þa N¨m S¶n phÈm N¨ng suÊt

dông ph−¬ng (kg/mÎ)
1 ViÖn C«ng nghÖ Hµ Néi 2000 Rau qu¶ + çc 1 x 50

sau thu ho¹ch lo¹i h¹t
1 x 100
2 C«ng ty TNHH Hµ Hµ Néi 2000 ThÞt + ç 2 x 100

Yõn
3 C«ng ty TNHH Hµ Hµ Néi 2001 Rau qu¶ + thÞt 2 x 100

ViÖt ç
4 TT C«ng nghÖ cao Cao 2001 H¹t gièng ®¹i 2 x 100

B»ng m¹ch
5 C«ng ty XD vµ vËt Hµ Néi 2001 H¹t gièng lóa 1x 100

t− khoa häc c«ng lai
nghiÖp
6 ViÖn Nghiªn cøu Hµ Néi 2001 H¹t gièng rau 1 x 50

rau qu¶
7 Trai Gièng n«ng §iÖn 2001 H¹t gièng lóa 1x 500

nghiÖp §iÖn Biªn Biªn
8 C«ng ty ChÕ biÕn H¶i 2001 Rau qu¶ 2 x50

n«ng s¶n thùc D−¬ng
phÈm 1x100
9 Tr¹i Gièng lóa Yªn Thanh 2002 H¹t gièng lóa 1x1000
§Þnh Ho¸ lai
1x100
10 C«ng ty VÜnh Ph¸t L¹ng 2002 Qu¶ m¸c mËt 2 x100

S¬n
107
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

KÕt luËn:
1. SÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i lµ ph−¬ng ph¸p sÊy míi ®ang ®−îc nghiªn
cøu vµ øng dông ë ViÖt Nam ®Ó sÊy n«ng s¶n - thùc phÈm. Ph−¬ng
ph¸p nµy cã −u ®iÓm h¬n so víi çc ph−¬ng ph¸p sÊy truyÒn thèng lµ:
chi phi ®iÖn n¨ng riªng thÊp, chÊt l−îng s¶n phÈm cao, gi¶m thêi gian
sÊy.
2. X¸c ®Þnh ®−îc ®Æc tÝnh tr−êng bøc x¹ trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy. H×nh
3.8, 3.9, 3.10, 3.11 cho thÊy sù ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu
sÊy phô thuéc vµo kho¶ng çc tõ thanh gèm ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy,
kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i vµ chÕ ®é lµm viÖc cña bé
phËn ph¸t bøc x¹ hång ngo¹i.
3. B»ng kÕt qu¶ nghiªn cøu lý thuyÕt ®· x¸c lËp ®−îc ph−¬ng tr×nh c©n
b»ng n¨ng l−îng theo c«ng thøc (3.36) biÓu diÔn çc thµnh phÇn n¨ng
l−îng chi phÝ cho qu¸ tr×nh sÊy, tõ ®ã ®· x¸c ®Þnh ®−îc n¨ng l−îng tiªu
hao cho qu¸ tr×nh sÊy (3.45), sè l−îng vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh
gèm hång ngo¹i cÇn thiÕt cña m« h×nh thiÕt bÞ sÊy bøc x¹ hång ngo¹i.
4. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè ®· x¸c ®Þnh ®−îc çc
®−êng ®Æc tÝnh biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a çc yÕu tè vµo: chiÒu dµy
líp thãc sÊy l (mm), kho¶ng çch tõ çc thanh gèm tíi bÒ mÆt líp thãc
sÊy H (mm), kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i B (mm) ®Õn
chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng Y1(kWh/kg H2O) vµ tû lÖ n¶y mÇm Y2(%) thÓ
hiÖn trªn çc h×nh 4.1, 4.2, 4.3.
5. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®a yÕu tè ®· x¸c ®Þnh ®−îc ph−¬ng
tr×nh håi quy biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a çc yÕu tè vµo vµ çc th«ng sè
ra thÓ hiÖn b»ng çc hÖ sè håi quy trong b¶ng 4.6.
108
6. KÕt qu¶ nghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t ®· x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ çc yÕu tè
vµo lµm c¬ së cho viÖc thiÕt kÕ chÕ t¹o thiÕt bÞ sÊy b»ng bøc x¹ hång
ngo¹i.
Çc th«ng sè vµo:
- ChiÒu dµy líp thãc sÊy l (mm) = 45mm
- Kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång ngo¹i tíi bÒ mÆt líp thãc sÊy
H (mm) = 70mm
- Kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i
B (mm) = 106 mm
Çc th«ng sè ra:
E = 1,20455809 (kWh/kgH2O)
M = 97,38421891%
7. KÕt qu¶ nghiªn cøu trong thùc tÕ s¶n xuÊt ®· kh¼ng ®Þnh mÉu thiÕt bÞ
sÊy b»ng bøc x¹ hång ngo¹i ®· ®−îc ng−êi sö dông chÊp nhËn vµ ®−a ra
¸p dông trong s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ t¹i çc ®Þa ph−¬ng: Hµ néi, Thanh
Hãa, Cao B»ng, L¹ng S¬n, H¶i D−¬ng vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
KiÕn nghÞ :
1. CÇn tiÕp tôc nghiªn cøu çc ®Æc tÝnh quang häc cña çc thanh gèm ®Ó
chñ ®éng chÕ t¹o çc thanh gèm ë ViÖt Nam nh»m h¹ gi¸ thµnh ®Ó ®−a
vµo øng dông cã hiÖu qu¶.
2. Trªn c¬ së m« h×nh thiÕt bÞ sÊy bøc x¹ hång ngo¹i thö nghiÖm cÇn tiÕp
tôc nghiªn cøu øng dông ®Ó sÊy çc lo¹i n«ng s¶n - thùc phÈm kh¸c
nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông thiÕt bÞ.
109
Çc c«ng tr×nh liªn quan ®Õn luËn ¸n ®· ®−îc

c«ng bè
1. (2002), “øng dông c«ng nghÖ gèm bøc x¹ hång ngo¹i d¶i tÇn hÑp chän läc
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n,
(sè 5), tr 411- 413.
2. (2002), “Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i gi¶i
tÇn hÑp chän läc ®Ó sÊy cµ chua lµm bét gia vÞ vµ n−íc gi¶i kh¸t”, T¹p chÝ
N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n, (sè 6), tr 504 - 505.
3. (2002), “SÊy cµ phª b»ng gèm bøc x¹ hång ngo¹i gi¶i tÇn hÑp chän läc”,
T¹p chÝ N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n, (sè 10), tr 894 - 895.
4. (2002), “Nghiªn cøu çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng n¶y mÇm cña
thãc gièng ®−îc sÊy b»ng gèm bøc x¹ hång ngo¹i gi¶i tÇn hÑp chän läc”,
T¹p chÝ N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n, (sè 11), tr 1020 - 1021.
5. (2003), “Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông bøc x¹ hång ngo¹i d¶i tÇn
hÑp chän läc trong lÜnh vùc sÊy n«ng s¶n”, T¹p chÝ Khoa häc kü thuËt n«ng
nghiÖp, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, (tËp I sè 1), tr 81 - 86.
6. (2004), "Nghiªn cøu mét sè th«ng sè ®Ó thiÕt kÕ m¸y sÊy thãc gièng øng
dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i”, T¹p chÝ Khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp,
Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, (tËp II sè 2), tr 148 - 150.
110
7. (2004), “Mèi quan hÖ cña bÒ dµy líp thãc sÊy ®Õn chi phÝ n¨ng l−îng riªng
sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i”, T¹p chÝ Khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp,
Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, (tËp II sè 3), tr 224 - 226.
111
Tµi liÖu tham kh¶o
I. phÇn tiÕng viÖt
1. NguyÔn Bin (2000), TÝnh to¸n qu¸ tr×nh, thiÕt bÞ trong c«ng nghÖ vµ
thùc phÈm. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc & Kü thuËt, Hµ Néi.
2. Bïi ChÝ B÷u (1993), “PhÈm chÊt lóa g¹o sau thu ho¹ch”, Th«ng tin
Khoa häc & C«ng nghÖ, Trung t©m Th«ng tin Khoa häc vµ C«ng nghÖ
§ång b»ng s«ng Cöu Long, Tr−êng §¹i häc CÇn Th¬, sè 01, tr.17-20.
3. Hoµng V¨n Ch−íc (1997), Kü thuËt sÊy. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc & kü
thuËt, Hµ Néi.
4. Hoµng V¨n Ch−íc (1999), Kü thuËt sÊy. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc & kü
thuËt, Hµ Néi.
5. Phan HiÕu HiÒn (1995), “¸p dông kü thuËt sÊy lóa hai giai ®o¹n ë
N«ng tr−êng S«ng HËu”, CÇn Th¬, B¸o ço s¬ kÕt ®Ò tµi, Khoa C¬ khÝ
vµ C«ng nghÖ tr−êng §¹i häc N«ng L©m Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
6. Phan HiÕu HiÒn, Tr−¬ng VÜnh, NguyÔn Hïng T©m, NguyÔn V¨n Xu©n,
Lª V¨n B¹n, Ph¹m TuÊn Anh (1996), “Mét sè kÕt qu¶ øng dông M¸y
sÊy h¹t ë ViÖt Nam”, Tµi liÖu tËp huÊn kü thuËt, Khoa C¬ khÝ vµ C«ng
nghÖ, Bé m«n Sau thu ho¹ch vµ ChÕ biÕn, tr−êng §¹i häc N«ng L©m
Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
7. B¹ch Quèc Khang (1995), Ph−¬ng ph¸p quy ho¹ch ho¸ thùc nghiÖm,
tµi liÖu häc tËp, ViÖn C¬ §iÖn N«ng nghiÖp vµ ChÕ biÕn n«ng s¶n.
8. TrÇn Nh− Khuyªn (1995), Nghiªn cøu mét sè th«ng sè vÒ cÊu t¹o vµ
chÕ ®é lµm viÖc cña m¸y ®¸nh bãng h¹t n«ng s¶n, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ
khoa häc kü thuËt, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi.
9. Ph¹m V¨n Lang (1990), C¬ së lý thuyÕt m« h×nh ®ång d¹ng, phÐp ph©n
tÝch thø nguyªn vµ øng dông trong kü thuËt n«ng nghiÖp. Nhµ xuÊt b¶n
N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
112
10. Ph¹m V¨n Lang, B¹ch Quèc Khang (1998), C¬ së lý thuyÕt qui ho¹ch
thùc nghiÖm vµ øng dông trong kü thuËt n«ng nghiÖp. Nhµ xuÊt b¶n
N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr.68-167.
11. Phan Lª (1982), “Nghiªn cøu tuyÓn chän qu¸ tr×nh c«ng nghÖ vµ hÖ
thèng m¸y c¬ giíi ho¸ viÖc th«ng tho¸ng vµ lµm kh« n«ng s¶n ®Ó b¶o
qu¶n, d¹ng h¹t (ng«, thãc, ®ç t−¬ng) vµ d¹ng cñ (s¾n, khoai t©y, khoai
lang)”, B¸o ço khoa häc, ViÖn ThiÕt kÕ m¸y n«ng nghiÖp, Hµ Néi.
12. Phan Lª (1982), “B¸o ço häc thuËt lµm kh« n«ng s¶n h¹t”, ViÖn thiÕt
kÕ m¸y n«ng nghiÖp, Bé C«ng nghiÖp NÆng. Hµ Néi.
13. Nalinèp V. V., Tsernova N. A. (1986), Ph−¬ng ph¸p thèng kª cña qui
ho¹ch cùc trÞ. M, 1965, Tµi liÖu dÞch tõ tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n Khoa
häc & kü thuËt, Hµ Néi.
14. TrÇn V¨n Phó, Lª Nguyªn §−¬ng (1991), Kü thuËt SÊy h¹t, Nhµ xuÊt
b¶n Khoa häc & kü thuËt, Hµ Néi.
15. TrÇn Quèc Phó, TrÇn ThÕ S¬n, TrÇn V¨n Phó (1999), TruyÒn nhiÖt,
Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, Hµ néi.
16. Bïi Huy Thanh (1990), “¸p dông kü thuËt th«ng giã trong b¶o qu¶n
thãc ë ViÖt Nam”, Ch−¬ng tr×nh gi¶m tæn thÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶
sö dông l−¬ng thùc, m· sè 20A, B¸o ço khoa häc, ViÖn C«ng nghÖ
Sau thu ho¹ch, Hµ Néi.
17. Chu V¨n ThiÖn, Ph¹m §øc ViÖt vµ çc céng sù (2004) “Nghiªn cøu,
lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ®Ó chÕ biÕn mét sè lo¹i h¹t gièng c©y
trång chÊt l−îng cao qui m« võa vµ nhá”, §Ò tµi cÊp nhµ n−íc KC 07-
05, B¸o ço tæng kÕt khoa häc kü thuËt, Hµ Néi.
18. Tiªu chuÈn nhµ n−íc TCVN 6814:2001 (2001), X¸c ®Þnh c«ng suÊt vµ
®iÖn n¨ng tiªu thô cña m¸y, thiÕt bÞ sö dông ®iÖn dïng trong n«ng
nghiÖp vµ thuû lîi, Hµ Néi.
19. Tiªu chuÈn nhµ n−íc TCVN 1776 - 1995 (1995), H¹t gièng lóa n−íc,
Hµ Néi.
113
20. Tiªu chuÈn ngµnh, Sè 10/TCN /311- 98 (1998), Gièng lóa lai, Hµ Néi.
21. §µo Quang TriÖu (1991), “Ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n tèi −u tæng qu¸t
khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh phøc t¹p víi sù øng dông quy ho¹ch thùc
nghiÖm vµ vi tÝnh”, TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc §¹i häc
N«ng nghiÖp I, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
22. Vò Quèc Trung vµ Bïi Huy Thanh (1979), B¶o qu¶n thãc, Nhµ xuÊt
b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
23. NguyÔn Minh TuyÓn, Ph¹m V¨n Thiªm (2001), Kü thuËt hÖ thèng
c«ng nghÖ ho¸ häc, tËp 1, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc & Kü thuËt, Hµ Néi.
24. NguyÔn Träng V©n (1991), “Nghiªn cøu chÕ t¹o thiÕt bÞ sÊy b»ng
n¨ng l−îng mÆt trêi”, Ch−¬ng tr×nh n¨ng l−îng míi 52C, B¸o ço
khoa häc, tr−êng §¹i häc B¸ch Khoa, Hµ Néi.
25. Ph¹m §øc ViÖt, NguyÔn §øc Ph¸t (2003), “M« h×nh chÕ biÕn vµ b¶o
qu¶n h¹t gièng lóa lai F1 tØnh Thanh Hãa”, B¸o ço kÕt qu¶ x©y dùng
m« h×nh, Hµ Néi.
26. Ph¹m §øc ViÖt, NguyÔn Kim Vò, L· V¨n Chø (2002), “Mét sè kÕt
qu¶ nghiªn cøu øng dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i ®Ó sÊy n«ng s¶n ë
ViÖt Nam”, B¸o ço khoa häc, Hµ Néi.
II. PhÇn tiÕng n−íc ngoµi

A. TiÕng anh
27. Afzal T. M., Abe T. (1997), “Combined convection and far infrared
radiation drying of rough rice”, Proceedings of the 1997 ASEA Annual
International Meeting. Paper No. 97-6072, August 10-14.
28. Afzal T. M., Abe T. (1999), “Some fundamental attributes of far
infrared radiation dryingg of potato”, Drying Technology, vol. 17, n 1-
2, pp. 137-155.
29. Bernada P., Stenström S., Månsson S. (1998), “Experimental study of
the moisture distribution inside a pulp sheet using MRI, Part I:
114
Principles of the MRI technique”, Journal of Pulp and Paper Science,

vol. 24, no. 12, pp. 373-379.
30. Blanc D., Laurent P., Andrieu J., GÐrard J.F. (1997), “Convective and
Radiant (IR) Curing of Bulk and Waterborne Epoxy Coatings as thin
Layers. Part I: Methodology”, Polymer Engineering and Science, vol.
37, no. 12, pp. 1959-1969.
31. Broadlent A. D., CotÐ B., Fecteau T., Khatibi-Sabari P., ThÐrien N.
(1994), “Pre-drying Textile Fabrics with Infrared Radiation”,Textild
Research Journal, vol. 64, no.3, pp. 650-725.
32. Broadlent A. D., ThÐrien N., Zhao Y. (1998), “Comparison of the
Thermal Fixation of Reactive Dyes on Cotton using infrared Radiation
or Hot Air”, Ind. Eng. Chem. Res, vol 37, pp. 1781-1785.
33. Brooker D. B., Fred W., Bakker - Arkema Carl. W. W. Hall (1992),
Drying and storage of Grains and Oilseeds, An AVI Book published
by Van Nostrand Reinhold, New York.
34. Chen J. J., Lin J.D. (1996), “Analysis of heat and mass transfer in
drying processes of polymer solution using high-intensity radiation”,
Drying 96 - Proceedings of the 10th International Drying Symposium,
pp. 93-102, Krakow.
35. Chen J. J., Lin J. D. (1998), “Simultaneous heat and mass transfer in
polymer solutions exposed to intermittent infrared radiation heating”,
Numerical Heat Transfer, Part A. vol. 33, pp. 851-873.
36. Copeland I. O., and M. B. Mc. Donald (1985), Principles of Seed
Science and Technology, Znd ed. Burgess.
37. CotÐ B., Broadlent A. D., ThÐrien N. (1994), “ModÐlisation et
Similation du sÐchage en continu des couches minces par rayonnement
infrarouge”, The Canadian Journal of Chemical Engineering, vol.68,
pp. 786-794.
38. Dhib R., Broadlent A. D., ThÐrien N. (1994), “Modeling and
Simulation of the Drying of Thin Sheets in a Contiuous Infrared
115
Dryer”, The Canadian Journal of Chemical Engineering, vol.72, pp.

894-905.
39. Dhib R., ThÐrien N., Broadlent A. D. (1998), “Derivation of a Control
Oriented Low Order Model of the Dynamics of an Infrared Oven for
the Continuous Dryung of a Thin Sheet of Matrial”, The Canadian
Journal of Chemical Engineering, vol. 76, pp. 290-299.
40. Dostie M., Seguin J., Maure D., Ton- That., Chatigny. R. (1989),
“Preliminary measurements on the drying of thick porous materials by
combination of intermittent infrared and continuous convection
heating”, Drying ’89- Proceedings of the International Drying
Symposium, pp. 513-519.
41. Dosite M. (1992), “Optimization of a drying process using infrared,
radio frequency and convection heating”, Drying ’92- Proceedings of
the 8th International Drying Symposium, pp. 679-684.
42. Fasina O. O., Tyler R. T., Pickard M. D. (1998), “Modelling the
infrared radiative heating of agricultural crops”, Drying Technology,
vol. 16, no. 19-10, pp. 2065-2082.
43. Fernandez M. L. and Howell J. R. (1997), “Radiative drying model of
porous materials”, Drying Technology, vol. 15, no. 10, pp. 2377-2399.
44. Fortes M. and M. R Okos (1981), Heat and Mass Transfer in
hyroscopic illary extruded products, ATChE. J, 27: 255 - 262.
45. Gustafson R. J., A. Mahmoud and G. E Hall (1981), Study of
Efficiency and quality Variatory for Crossflow Drying of Corn, Paper
No 81 - 3013 Am. Soc. Agr. Eng., St. Joseph, MI.
46. Goutoff E. B. (1985), “Modeling solvent drying of coated webs
including the intial trasient”, Drying Technology, vol.14, no.7-7,
pp.1673-1693.
47. Hashimoio A., Kameoka T. (1998), “Effect of infrared irradiation on
drying characteristics of wet porous materials”, Drying 98-proceedings
of the 11" International Drytng Symposium, vol.C, pp. 1891-1898.
116
48. Keey R. B. (1972), Drying: Principles and Practice; Pergamon Press

Ltd.
49. Kim K. S., M. G. Shin., B. C. Kim., J. H. Rhim., H. S Cheigh (1989),
An Ambien air in storage paddy drying system for Korean farms.
AMA. Vol. 20, No. 2, pp. 23 - 41.
50. Kretovich V.L. (1956), Foundation of plant Bio chemistry, USSR.
51. Kretovich V. L. and others (1954), The Influence of drying on the seed
and Technological Propeties of Freshly harvested wheat grain, USSR.
52. Krischer. O., Kast W. (1978), Die wissenschaftlichen Grundlagen der
Trocknungstechnik; 3nd ed. Springer-Verlag, ISBN 3-540-08280-8.
53. Kroes B., Coumans W. J., Pel L., Kerkhof P. J. (1991), “ Validation of
a physically based drying model with the aid of NMR-imaging”,
Drying’98-Proceedings of the 11th International Drying Symposium,
pp. 264-271, Greece.
54. Kuang., Heng De. (1994), “aper Drying by Gas-Fired IR Dryer”, PhD
Thesis, Departement de gesnie chimique, UnivesitÐ Laval, Canada.
55. Kuang H. D., Chen R., Thibault J., Gradjean B. P. A. (1992),
“Thearetical and experimetal investigation of paper drying using gas-
fire IR dryer”, Drying'92 -Proceeding of the 8th International Drying
Sympsium, pp. 941-952.
56. Kuang H. D., Chen. R., Thibault J., Grandjean B .P. A. (1995), “Study
of heat and mass tranfer during IR drying of paper”, Drying
Technology, vol.12, no.3, pp. 545-575.
57. Kuang D. H., Chen. R., Thibault., Grandjean B. D. A. (1995), “Pilot
scale investigation of infrared drying of paper”,Tappi Journal, vol. 12,
no.3, pp. 129-137.
58. Le Person S., Puiggali J. R., Baron M., Roques M. (1998), “Near
infrared drying of pharmaceutical thin films: experimental analysis of
117
internal mass transport”, Chemical Engineering and Processing, vol

37, pp. 257-263.
59. Lemaitre A., Nguyen Minh T., Lamboley T. (1997), “Mieux produire
avec un nouvel outil de suivi et de maitrise de la conduite du sÐchage
des papier couches”, Revue A.T.I.P, vol 51, no.4-5, pp. 158-166.
60. Loyns R. M. A., L. C. Hope., N. D. Frank (1990), No 90-2, Economics
of natural air drying on Manitoba grain farms, Research - Bulletin -
Department of Agricultural - Economics and Farm Management,
University of Manitoba.
61. Luikov A. V. (1965), Heat and Mass Transfer in illary Porous Bodies,
Pergamon Press. New York.
62. Luikov A. V. (1996), “Heat and Mass Transfer in Capillary-porous
Bodies”, Pergamon Press.
63. Magnus Pettersson (1999), “Heat transfer and Energy efficiency in
infrared paper dryers, Department of chemkal Engineering 1 lund
university”, Sweden, pp. 5-18.
64. Maneval J. E., McCarthy M. J., Whitaker S. (1991), “Studies of the
Drying Process by NMR Imaging”, Drying ’91-Proceeding of the
International Drying Symposium, pp. 170-180.
65. Mujumdar A. S. (1980), “Advances in drying”, vol.1, Hemisphere
Publishing Corporation, ISBN 0-89116-185-6.
66. Mujumdar A.S. (1995), “Handbook of Industrial Drying 2nd ed”,
Marcel Dekker; ISBN 0-8247-8996-2.
67. Mujumdar Arun.S. (1995), Infrared Drying, university Montreal,
Quebec, Canada, pp. 567-585.
68. Mujumdar A.S., Akriditis C. B., Marinos-Kouris D., Saravakos G. D.
(1998), Drying 98- Proceedings of the 11th International Drying
Symposium, Greece.
118
69. M. Bibauer W., T. Stahl., W. Hofacker and G. Reisinger (1982),

Compression of low temperature wheat drying management,
procedures ASAE, Paper, No. 82 - 3006, American Society of
Agricultural Engineers, St. Joseph, Michigan.
70. M. Bibauer W., H. Kuppinger., H. M. Möller and M. Thaler, High-low
temperature drying of corn. ASAE paper (1981), No. 81-3012
American Society of Agricultural Engineering St. Joseph, Michigan.
71. Navarri P., Andrieu J., Gevaudan A. (1998), “Studies on infrared and
convective drying of non hygroscopic solids”, Drying ’92-Proceedings
of the 11th International Drying Symposium, pp. 1891-1898, Greece.
72. Navarri P., Gevaudan A., Andrieu J. (1992), “Preliminary study of
drying of coated film heated by infrared radiation”, Dryings of the 8th
International Drying Symposium, pp. 722-728.
73. Nellist M. E. (1978), "Safe temperature for drying Grain", National
institute of Agriculture Engineer. Wheat Park. Silsoe, Bedford. U.K.
74. Nilsson L., Månsson S., Stenström S., Measuring Moisture Gradients
in Cellulose Fibre Networks (1996), “An application of the Magnetic
Resonance Imaging Method”, Journal of Pulp and Paper Science, vol.
22, no. 2, pp. 48-52,
75. Parrouffe J. M., Dostie M., Navarri P., Andrieu J., Mujumdar A. S.
(1997), “Heat and mass transfer in combined infrared and convective
drying”, Drying Technology, vol. 15, no. 2, pp. 339-425.
76. Pösler M., Klinke E., Kunz G. (1997), “Drying of Organic Coatings by
Infrared Radiation of Different Wavelengths”, Radtech Europe. 7th
conference on radiation curing, Maastricht, pp. 462-468.
77. Rossman E. C. (1949), freezing injury of maize seed plant physiology,

American-Society of Agricultural Engineers, 24: 629-656.
78. Sandu C. (1986), “Infrared Radiative Drying in Food Engineering”, A
Process Analysis; Biotechnology Progress, vol. 2, no. 3, pp. 109-119.
119
79. Sain M. M., Marchildon L., Dancault C., Pednault C., Robard S.
(1995), Infrared enegy transfer mechanism in constant and falling rate
periods of paper drying and its correlation to drying efficiency;
Appita, vol.48, no. 5, pp. 351-357.
80. Silventoinen I., Palosaari S. (1982), “Drying of Water-Borne Coating”,
Acta Polytechnica Scandinavica, pp. 1-22, Helsinki.
81. Surtherland J. W. (1989), “ The potential for grain aeration and drying
in the ASEAN region”, Grain postharvest systems, Proceeding of the
Tenth ASEAN technical Seminar on grain postharvest echnology,
edited by Mesa, Bangkok Thailand, Asean hops Postharvest Program ,
pp. 52-58.
82. Tumambing J. A. (1986), “Drying technologies for maintaining grain
quality in the Philippines”, ACIAR, Proceeding. No. 15. Preserving
grain quality by aeration and in storage drying, pp. 179-191.
83. Vainberg R. Sh., Grabovsky V. V. (1986), “Thermoradiation drying of
a thin surface film on a translucent substrate”, Drying Technology, vol.
4, no. 1, pp. 101-109.
84. Wadsö I., Wadsö L. (1997), “A second generation twin double
microcalorimeter. Measurements of sorption isotherms, heats of
sorption kinetics”, Journal of Thermal Analysis, vol. 49, pp. 1045-
1052.
85. Whitaker S. (1999), “The Method of Volume Averaging”, Kluwer
Academic Publishe, ISBN 0-7923-5486-9.
86. Yamazaki Y., Hashimoto A., Honda T., Shimizu M. (1992), “Optical
characteristics of gelatinous materials in infrared radiation drying”,
Drying ’92 -Proceedings of the 8th International Drying Symposium,
pp. 712-721.
B.TiÕng Nga
120
87. Авраменко В.Н., Еседьсон М.П., Зацка А. А.(1974),

Инфракрасныe спектры пищевых продуктов, М. Пищевая
промышленность, 174 с.
88. Адрианов В. Н. (1972), Основы радиационного и сложного
теплообмена, М. Энергия, 464 с.
89. Барщевскй Б. У. (1968), Квантово-оптические явления, М.
Высшая школа, 118 c.
90. Брамсон М. А. (1965), Инфракрасное излучение нагретых тел, М.
Наука, 222 с.
91. Борехт Р., Виц И. (1968), Техника инфракрасного нагрева,
Госудаственное энергетическое издательство, Москва.
92. Гершун А. А. (1958), Избранные труды по фотомтрии и
светотехнике, М. Госнздат физ.-мат.лит-ры, 548 с.
93. Гинзбург А. С. (1966), Инфракрасная техника в пищевой
промышленности, М. Пищевая промышленность, 407с.
94. Гинзбург А. С. (1973), Основы теории и техники сушки пищевых
продуктов, М. Пищевая промышленнсть, 528 с.
95. Левитин Л. Б. (1981), Применение инфракрасного техники в
народом хозяйстве, Энергоиздат. Ленингр. Отд-ние.
96. Долацис Я. А., Ильясов С. Г., Красников В. В. (1973),
Воздействие ИК-излучения на древесину, Рнга: Зннатне, 275 с.
97. Королев ф. А. (1996), Теоретическая оптика, М. Высшая школа,
555с.
98. Ллойд дж. (1978), Системы тепловидеия, М. Мир, 406c.
99. Марков М. Н. (1968), Приемники инфракрасного излучения, М,
Наука, 168 c.
100. Морис Дерибере (1959), Рактические применения инфракрасных
лучей, М. Госудаственное энергетическое, 404c.
121
101. Иванов А. П. (1969), Оптика рассеивающцх сред, Минск Наука

и техника, 592с.
102. Ильясов С. Г., Красников В. В. (1972), Методы определения
оптических и терморадиационных характеристик пищевых
продуктов, М. Пищевая промышленность, 175 с.
103. Ильясов С. Г., Красников В. В. (1978), Физические основы
инфракрасного обучения пищевых продуктов, М. Пищевая
промышленность, 350с.
104. Рустам Рахимов (1999), "Инфракрасное излучение - мягкий
подход k лечению боезней", Керамические материалы и
методика их применения в медицине разработаны кандидатом
биологических наук Рустамом Рахимовым, Научно -
производственный цетр, Ташкент.
105. Рустам Рахимов. (1999), "Резонанская терапия ", Керамические
материалы и методика их применения в медицине разработаны
кандидатом биологических наук Рустамом Рахимовым, Научно -
производственный цетр, Ташкент.
106. Саржевсий А. M., Севченко А. Н. (1971), Анизотропия
поглощения и испускания света
107. Юхневич Г. В. (1973), Инфракрасная спектроскопия воды, М.
Наука, 208c.
122
PhÇn phô lôc

123
Phô lôc 1. TÝnh to¸n hÖ sè suy yÕu vµ hÖ sè hÊp thô trung b×nh
ChuÈn sè 0.1 0.5 0.9
Sucto
ChiÒu dµy 15 20 25 30 15 20 25 30 15 20 25 30
l(mm)
Tl 0.15 0.236 0.422
Rl 0.025 0.162 0.403
R 0.026 0.172 0.519
Lλ 0.1264 0.0948 0.0758 0.0632 0.0943 0.0707 0.0566 0.0471 0.0418 0.0314 0.0251 0.0209
k λ 0.1200 0.0900 0.0720 0.0600 0.0666 0.0500 0.0400 0.0333 0.0132 0.0099 0.0079 0.0066
124
Phô lôc 2: TÝnh to¸n sù ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ m¨t vËt liÖu sÊy øng
víi:
Y = 60 mm
x 0 20 40 60 80 100 120
x2 + y2 6 6,3246 7,2111 8,4853 10 11,6619 13,4164
α 1,4506 1,4442 1,4268 1,402 1,3727 1,3410 1,308
sin 2α
α+
2 1,5689 1,5687 1,5681 1,5669 1,5650 1,5622 1,5583
cos γ 1 0,9487 0,8320 0,7071 0,6 0,5145 0,4472
E 81,6142 73,4442 56,499 40,7546 29,308 21,5112 16,212
Y = 65 mm
x 0 20 40 60 80 100 120
x2 + y2 6,5 6,8007 7,6322 8,8459 10,3078 11,926 13,6473
8
α 1,4408 1,4349 1,4186 1,3949 1,3668 1,3360 1,3037
sin 2α 1,5686 1,5684 1,5678 1,5664 1,5645 1,5617 1,5577

α+
2
cos γ 1 0,9558 0,8516 0,7348 0,6305 0,545 0,4763

E 75,3218 68,8005 54,6007 40,6117 29,8687 22,273 16,9736
Y = 70 mm
x 0 20 40 60 80 100 120
x2 + y2 1,4309 7,2801 8,0623 9,2195 10,6301 12,2065 13,8924
α 1,373 1,4255 1,4102 1,3877 1,3606 1,3306 1,2991
sin 2α 1,5682 1,568 1,5673 1,5660 1,5640 1,5609 1,5570

α+
2
cos γ 1 0,9615 0,8682 0,7593 0,6585 0,5735 0,5038

E 69,9237 64,636 52,6792 40,2549 30,2396 22,8896 17,6234
125
Y = 75 mm
x 0 20 40 60 80 100 120
x +y
2 2 7,5 7,7621 8,5 9,6046 10,9658 12,5 14,1509
α 1,4212 1,4161 1,4017 1,3803 1,3542 13,3251 1,2943
sin 2α
α+
2 1,5679 1,5620 1,5669 1,5655 1,5534 1,5604 1,5563
cos γ 1 0,9662 0,8823 0,7808 0,6839 0,6 0,53
E 65,2497 60,6862 50,7645 39,7223 30,2382 23,3775 18,1931
Y = 80 mm
x 0 20 40 60 80 100 120
x2 + y2 8 8,2462 8,9443 10 11,3137 12,8062 14,422
α 1,4114 1,4066 1,3931 1,3727 1,3476 1,3194 1,2893
sin 2α 1,5674 1,5661 1,5664 1,5650 1,5628 1,5597 1,5556

α+
2
cos γ 1 0,9701 0,8944 0,8 0,7071 0,6247 0,5547
E 61,5032 57,5047 48,8888 39,0774 30,4860 23,7473 18,6746
Y= 70 mm, X= 120 mm
E1 65,2497 60,6862 E150,7645 39,7223 30,2382 23,3775 18,1931

E2 18,1931 23,3775 30,2382 39,7223 50,7645 60,6862 65,2497
Y= 70 mm, X= 100 mm
E1 65,2497 60,6862 50,7645 39,7223 30,2382 23,3775

E2 23,3775 30,2382 39,7223 50,7645 60,6862 65,2497
Y= 70 mm, X= 80 mm
E1 65,2497 60,6862 50,7645 39,7223 30,2382

E2 30,2382 39,7223 50,7645 60,6862 65,2497
126
Phô lôc 3. X¸c ®Þnh n¨ng l−¬ng tiªu hao trong qu¸ tr×nh sÊy
N¨ng suÊt bøc x¹ tõ nguån:
qm .r.δ + (t2 max − tk )αδ

E=
A
Trong ®ã:
qm c−êng ®é bay h¬i Èm trung b×nh qm =1,31 kg H2O/m2h
r nhiÖt Èm ho¸ h¬i cña Èm láng ë 450C R = 2394 Kj/kg

δ tû sè diÖn tÝch bÒ mÆt vËt sÊy víi bÒ mÆt δ = 0,5 m2/m2
nhËn bøc x¹
tk nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong buång sÊy tk =350C
t1 nhiÖt ®é vËt liÖu lóc ®−a vµo buång sÊy t1 = 250C
t2max nhiÖt ®é vËt liÖu sau khi sÊy tk = 450C
α hÖ sè trao ®æi nhiÖt tæng céng α =18 Kcal/m2h0K =
75,384 Kj/m2h 0K
A hÖ sè hÊp thô A = 1 − e − k λ .l =
1 − e −0,1⋅25. =0,918
1,31 ⋅ 2394 ⋅ 0,5 + (45 − 35) ⋅ 75,348 ⋅ 0,5
E= = 0,5884 kw/m2
0,918
N¨ng l−îng tiªu hao trong qu¸ tr×nh sÊy:
E ⋅ S0 0,584 ⋅ 6
Q= = = 5,884 kw
η1η 2 0,75 ⋅ 0,8
Sè l−îng thanh gèm:
E ⋅ S0 0.5884 ⋅ 6
n= = ≈ 71
η1 ⋅ η2 ⋅ p 0,75 ⋅ 0,8 ⋅ 0,0825
Kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm:
p η 1η 2 0 ,75 ⋅ 0 ,8 ⋅ 0 ,0825
B= = = 0 , 0917 m ≈ 92 mm
E 5,884
127
S¬ ®å ®iÖn vµ çch bè trÝ çc thanh gèm hång ngo¹i:
R R R R R R
Bé ®iÒu
chØnh
160-180V
R = 30Ω
128
Phô lôc 4.Gi¸ trÞ thÝ nghiÖm x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp thãc
sÊy ( x1 ®Õn Y1, Y2)
ket qua x1- y1
DANH GIA DONG NHAT PHUONG SAI
tieu chuan kohren G = 0.3373
he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
tieu chuan tra bangk ( 5%) G = 0.6838
KET QUA XU LY SO LIEU BANG SO 1
Theo cong thuc so Rank 2 Eqn 8002 y=a+bexp(-x/c) [Exponential]
a = 0.561628369
b = 0.033327220
c = -16.7023053
Phuong sai theo do luong Sb = 0.00166
He so tu do kb = 10
Phuong sai tuong thich Sa = 0.00252
He so tu do ka = 2
Tieu chuan FISHER F = 1.5188
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
Y S yi2
ij −Y⋅j
i =1
1 35 0.870 0.790 0.890 0.850 0,0056 0.833 0.0028
2 40 0.880 0.920 0.900 0.900 0,0008 0.927 0.0004
3 45 1.000 1.080 1.070 1.050 0,0038 1.055 0.0019
4 50 1.250 1.290 1.210 1.250 0,0032 1.227 0.0016
5 55 1.490 1.450 1.410 1.450 0,0032 1.459 0.0016
Ket qua x1-y2

he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
Theo cong thuc so Rank 10 Eqn 1003 y=a+bx+cx2
a=13.677143 b=3.5971429 c=-0.038857143
He so tu do kb = 10
He so tu do ka = 5
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
ij −Y⋅j Y S yi2
i =1
1 35 92.100 92.400 91.800 92.100 0.18 91.977 0.09

2 40 95.000 94.500 95.500 95.000 0.5 95.391 0.25
3 45 97.000 97.000 97.900 97.300 0.54 96.863 0.27
4 50 96.200 95.800 96.600 96.200 0.32 96.391 0.16
5 55 93.500 94.200 94.300 94.000 0.38 93.977 0.19
129
Phô lôc 5.Gi¸ trÞ thÝ nghiÖm x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch tõ
thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy ( x2 ®Õn Y1, Y2)
Ket qua x2-y1
he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
a=0.087520315 b=0.040507781 c=-22.091452

He so tu do kb = 10
He so tu do ka = 2
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
ij −Y⋅j Y S yi2
i =1
1 60 0.750 0.650 0.710 0.703 0.00507 0.700 0.002535

2 65 0.860 0.820 0.870 0.850 0.0014 0.856 0.0007
3 70 1.080 1.070 1.000 1.050 0.0038 1.051 0.0019
4 75 1.310 1.250 1.340 1.300 0.0042 1.295 -0.0021
5 80 1.550 1.620 1.630 1.600 0.0038 1.602 0.0019
Ket qua xu ly X2-y2

he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
Theo cong thuc so Rank 3 Eqn 1423 y=1/(a+bx+cx2)
a=0.046735479 b=-0.0010291244 c=7.2630301e-06

He so tu do kb = 10
He so tu do ka = 2
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
ij −Y⋅j Y S yi2
i =1
1 60 89.700 89.600 90.700 90.000 0.74 89.808 0.37

2 65 93.720 94.440 95.200 94.453 1.096 94.979 0.548
3 70 97.000 97.810 98.300 97.703 0.862 97.223 0.431
4 75 96.000 95.290 96.530 95.940 0.774 96.101 0.387
5 80 91.800 91.400 92.300 91.833 0.406 91.836 0.203
130
Phô lôc 6.Gi¸ trÞ thÝ nghiÖm x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch gi÷a
çc thanh gèm hång ngo¹i ( x3 ®Õn Y1, Y2)
Ket qua xu ly X3-y1

he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
a=0.46437351 b=10.140916 c=35.09342
He so tu do kb = 10
He so tu do ka = 2
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
ij −Y⋅j Y S yi2
i =1
1 80 1.460 1.540 1.500 1.500 0.0032 1.502 0.0016

2 90 1.260 1.210 1.280 1.250 0.0026 1.245 0.0013
3 100 1.070 1.000 1.080 1.050 0.0038 1.051 0.0019
4 110 0.940 0.850 0.910 0.900 0.0042 0.906 0.0021
5 120 0.830 0.820 0.750 0.800 0.0038 0.796 0.0019
Ket qua xu ly X3-y2

he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
Theo cong thuc so Rank 2 Eqn 1423 y=1/(a+bx+cx2)
He so tu do kb = 10
He so tu do ka = 2
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
ij −Y⋅j Y S yi2
i =1
1 80 91.400 90.500 91.100 91.000 0.42 90.963 0.21

2 90 94.180 94.633 95.233 94.682 0.558 94.871 0.279
3 100 97.000 97.000 97.900 97.300 0.54 96.961 0.27
4 110 97.140 96.200 96.750 96.697 0.446 96.976 0.223
5 120 95.200 95.200 94.600 95.000 0.24 94.915 0.12
131
Phô lôc 7.Gi¸ trÞ thÝ nghiÖm kho¶ s¸t ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é bÒ mÆt líp
thãc sÊy (x4 ®Õn Y1, Y2)
Ket qua xu ly X4-y1

he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
a=-0.56509866 b=4.6633253 c=40.03611

He so tu do kb = 10
He so tu do ka = 2
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
ij −Y⋅j Y S yi2
i =1
1 35 1.410 1.430 1.360 1.400 0.0026 1.380 0.0013

2 40 1.040 1.120 1.140 1.100 0.0056 1.152 0.0028
3 45 0.912 1.000 1.030 0.981 0.00752 0.950 0.00376
4 50 0.860 0.800 0.710 0.790 0.0114 0.772 0.0057
5 55 0.560 0.630 0.610 0.600 0.0026 0.615 0.0013
Ket qua xu ly X4-y2

he so tu do m = 5
he so tu do n-1= 2
Theo cong thuc so Rank 18 Eqn 1003 y=a+bx+cx2
a=20.868931 b=3.6636854 c=-0.043790571

He so tu do kb = 10
He so tu do ka = 5
∑ (Y )
2
No X Y1 Y2 Y3 Ytb n
ij −Y⋅j Y S yi2
i =1
1 35 95.560 95.020 95.440 95.340 0.16 95.454 0.08

2 40 97.000 97.500 98.000 97.500 0.50 97.351 0.25
3 45 97.000 97.000 97.900 97.300 0.54 97.059 0.27
4 50 95.020 93.600 93.700 94.107 1.256 94.577 0.628
5 55 90.400 90.200 89.700 90.100 0.26 89.905 0.13
132
Môc lôc
Trang
Lêi cam ®oan ........................................................................................................... ii
Lêi c¶m ¬n .............................................................................................................. iii
Môc lôc .....................................................................................................................iv
B¶ng ký hiÖu ............................................................................................................vi
Danh môc
b¶ng..............................................................................................viii
Danh môc
h×nh.................................................................................................ix
Më ®Çu.......................................................................................................................1
Ch−¬ng I. Tæng quan .............................................................................................3
1.1. Çc tÝnh chÊt cña h¹t thãc ...................................................................... 3
1.2. ChÕ biÕn thãc gièng................................................................................ 6
1.3. Çc ph−¬ng ph¸p lµm kh« ...................................................................... 7
1.4. SÊy thãc gièng b»ng bøc x¹ hång ngo¹i............................................... 16
Ch−¬ng II. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .......................................39
2.1. §èi t−îng nghiªn cøu ........................................................................... 39
2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ...................................................................... 41
2.2.1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè .................... 41
2.2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm ®a yÕu tè ...................... 41
2.2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t................................. 46
2.3. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh çc th«ng sè cña thiÕt bÞ sÊy............................ 48
2.4. Ph−¬ng ph¸p gia c«ng sè liÖu thùc nghiÖm.......................................... 51
Ch−¬ng III. C¬ së lý thuyÕt tÝnh to¸n thiÕt kÕ thiÕt bÞ sÊy thãc
gièng sö dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i.............................................................54
3.1. TÝnh chÊt bøc x¹ cña vËt liÖu................................................................ 54
3.2. TruyÒn n¨ng l−îng bøc x¹ hång ngo¹i trong chiÒu dµy líp thãc......... 57
3.3. Ph©n bè n¨ng l−îng trong thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm bøc x¹ hång
ngo¹i ............................................................................................................ 62
133
3.3.1. Tr−êng bøc x¹ hång ngo¹i......................................................... 62

3.3.2. Kh¶o s¸t ph©n bè n¨ng l−îng bøc x¹ trong thiÕt bÞ sÊy ............ 65
3.4. X¸c ®Þnh n¨ng l−îng nguån bøc x¹ hång ngo¹i................................... 69
3.4.1. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n¨ng l−îng............................................ 69
3.4.2. X¸c ®Þnh nhiÖt ®é vËt liÖu sÊy ................................................... 72
3.4.3. X¸c ®Þnh n¨ng l−îng tiªu hao trong qu¸ tr×nh sÊy .................... 74
3.4.4. X¸c ®Þnh sè l−îng vµ çch bè trÝ çc thanh gèm ...................... 74
Ch−¬ng IV. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ................................................76
4.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®¬n yÕu tè........................................ 76
4.1.1. ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp thãc sÊy l (mm) ......................... 76
4.1.2. ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång ngo¹i
®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy H (mm) ......................................................... 79
4.1.3. ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i
B (mm)................................................................................................. 82
4.1.4. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é bÒ mÆt líp thãc sÊy T0C..................... 84
4.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®a yÕu tè.......................................... 87
4.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t ................................................ 95
4.4. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm øng víi gi¸ trÞ tèi −u cña çc yÕu tè vµo........... 96
Ch−¬ng V. kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông thiÕt bÞ sÊy sö dông gèm
bøc x¹ hång ngo¹i trong s¶n xuÊt ......................................................................98
5.1. øng dông çc kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ó thiÕt kÕ thiÕt bÞ sÊy sö dông
gèm bøc x¹ hång ngo¹i ............................................................................... 98
5.2. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm víi çc chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt cña thiÕt bÞ
SHN-100A trong s¶n xuÊt ........................................................................... 99
5.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ .................................................................. 103
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ ........................................................................................ 106
Çc c«ng tr×nh liªn quan ®Õn luËn ¸n ®· ®−îc c«ng bè............................. 108
Tµi liÖu tham kh¶o ............................................................................................. 110
PhÇn phô lôc ....................................................................................................... 121
134
Danh môc b¶ng
B¶ng Trang
1.1. ¶nh h−ëng cña ®é Èm h¹t trªn nhiÖt ®é tèi ®a cho qu¸ tr×nh sÊy h¹t
gièng trong 1 h..................................................................................................5
1.2. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm sÊy mét sè gièng lóa .....................................................36
3.1. Kh¶ n¨ng xuyªn qua cña mét sè n«ng s¶n thùc phÈm ................................56
4.1. KÕt qu¶ tÝnh to¸n ph−¬ng sai yÕu tè vµ ph−¬ng sai thÝ nghiÖm .................77
4.5. Møc biÕn thiªn vµ kho¶ng biÕn thiªn cña çc yÕu tè xi ..............................88
4.6. Çc hÖ sè håi quy cã nghÜa cña hµm Y1, Y2 .................................................89
4.7. KÕt qu¶ kiÓm tra tÝnh t−¬ng thÝch cña m« h×nh to¸n ...................................90
4.8. Gi¸ trÞ tèi −u cña çc yÕu tè vµo xi vµ çc hµm Yj .......................................90
4.9. Çc hÖ sè håi quy d¹ng thùc ..........................................................................91
4.10. KÕt qu¶ sÊy thÝ nghiÖm øng víi gi¸ trÞ tèi −u cña çc yÕu tè vµo ............96
5.1. Çc th«ng sè c¬ b¶n cña thiÕt bÞ sÊy SHN-100A .......................................100
5.2. KÕt qu¶ kiÓm tra mét sè chØ tiªu n«ng häc ®¸nh gi¸ chÊt l−îng h¹t
gièng lóa lai F1 sau khi sÊy b»ng gèm bøc x¹ hång ngo¹i vµ b¶o
qu¶n m¸t t¹i Yªn §Þnh Thanh Ho¸ ............................................................102
5.3. KÕt qu¶ thùc nghiÖm sÊy thãc gièng ...........................................................103
5.4. Danh s¸ch çc c¬ së øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu sÊy sö dông
gèm bøc x¹ hång ngo¹i................................................................................106
135
Danh môc H×nh
H×nh Trang
1.1 CÊu t¹o h¹t thãc.....................................................................................................4
1.2. Ph¸c ho¹ mét vËt thÓ r¾n xèp................................................................................8
1.3. §−êng biÓu diÔn qu¸ tr×nh sÊy kh« ....................................................................10
1.4. HÊp thô, ph¶n x¹ vµ truyÒn qua mét m«i tr−êng h÷u h¹n ...............................18
1.5. Mèi quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt ph¸t x¹ cña vËt ®en vµ b−íc sãng .....................20
1.6. Gèm hÊp thô n¨ng l−îng cña miÒn phæ réng (säi ®èt, thanh ®èt) vµ
chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng cã miÒn phæ hÑp (chän läc) ......................................22
1.7 Qu¸ tr×nh quang ho¸ hÊp thô n¨ng l−îng ..........................................................23
1.8 C−êng ®é bøc x¹ ®o ®−îc cña gèm bøc x¹ hång ngo¹i øng víi nhiÖt
®é kh¸c nhau .......................................................................................................24
1.9 CÊu t¹o bé gia nhiÖt nguån bøc x¹ hång ngo¹i IR- ®iÖn ................................25
1.10. Trao ®æi bøc x¹ trong hÖ khuÕch t¸n kÝn vµ nguyªn lý c©n b»ng n¨ng
l−îng bÒ mÆt ........................................................................................................27
2.1. S¬ ®å nguyªn lý thiÕt bÞ sÊy thÝ nghiÖm sö dông gèm bøc x¹ hång
ngo¹i .....................................................................................................................39
2.2. §å thÞ "hµm mong muèn" khi Yj bÞ chÆn mét phÝa .........................................47
3.1 TÝnh hÊp thô cña mét sè vËt liÖu theo hµm sè nhiÖt ®é ...................................55
3.2 Phæ hÊp thô n−íc ..................................................................................................55
3.3. Dßng bøc x¹ tíi chiÒu dµy líp h¹t .....................................................................57
3.4. BiÓu diÔn quan hÖ gi÷a hÖ sè suy yÕu víi chiÒu dµy líp thãc sÊy..................61
3.5. BiÓu diÔn quan hÖ gi÷a hÖ sè hÊp thô trung b×nh víi chiÒu dµy líp
thãc sÊy ................................................................................................................62
3.6. S¬ ®å tÝnh to¸n tr−êng n¨ng l−îng bøc x¹ tõ thanh hång ngo¹i ®Õn bÒ
mÆt vËt liÖu sÊy ...................................................................................................63
3.7. Sù ph©n bæ n¨ng l−îng cña mét thanh gèm hång ngo¹i trªn bÒ mÆt
vËt liÖu sÊy t¹i ®iÓm A ........................................................................................64
3.8. BiÓu diÔn ph©n bè n¨ng l−îng theo kho¶ng çch tõ thanh gèm hång
ngo¹i ®Õn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy øng víi XA = 0 .................................................66
136
3.9. BiÓn diÔn ph©n bè n¨ng l−îng theo kho¶ng gi÷a çc thanh gèm hång
ngo¹i øng víi B = 120 mm ...............................................................................67
3.10. BiÓn diÔn ph©n bè n¨ng l−îng theo kho¶ng gi÷a çc thanh gèm hång
ngo¹i øng víi B = 100 mm ...............................................................................68
3.11. BiÓn diÔn ph©n bè n¨ng l−îng trªn bÒ mÆt vËt liÖu sÊy øng
víi B = 80 mm...................................................................................................69
3.12. NhiÖt ®é vËt liÖu sÊy ..........................................................................................74
4.1. BiÓu diÔn ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp thãc sÊy l (mm) ...............................77
4.2. BiÓu diÔn ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch tõ çc thanh gèm hång ngo¹i
®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy H (mm) .......................................................................80
4.3. BiÓu diÔn ¶nh h−ëng cña kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i
B (mm) ..................................................................................................................84
4.4. §å thÞ biÓu diÔn ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é bÒ mÆt líp thãc sÊy T0C ................87
4.5. BiÓu diÔn tèi −u tû lÖ n¶y mÇm cña cÆp yÕu tè chiÒu dµy líp thãc vµ
kho¶ng çch tõ thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy..................92
4.6. BiÓu diÔn tèi −u chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña cÆp yÕu tè chiÒu dµy líp
thãc vµ kho¶ng çch tõ thanh gèm hång ngo¹i ®Õn bÒ mÆt líp thãc
sÊy .........................................................................................................................93
4.7. BiÓu diÔn tèi −u tû lÖ n¶y mÇm cña cÆp yÕu tè chiÒu dµy líp thãc sÊy
vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm hång ngo¹i.............................................93
4.8. BiÓu diÔn tèi −u chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña cÆp yÕu tè chiÒu dµy líp
thãc sÊy vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh hång ngo¹i ......................................94
4.9. BiÓu diÔn tèi −u tû lÖ n¶y mÇm cña cÆp yÕu tè kho¶ng çch tõ thanh
gèm ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy vµ kho¶ng çch gi÷a çc thanh gèm
hång ngo¹i ...........................................................................................................94
4.10. BiÓu diÔn tèi −u chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña cÆp yÕu tè kho¶ng çch
tõ thanh gèm ®Õn bÒ mÆt líp thãc sÊy vµ kho¶ng çch gi÷a çc
thanh gèm hång ngo¹i ........................................................................................95
5.1. KÕt qu¶ theo dâi chØ tiªu ®é gi¶m Èm thãc gièng sÊy b»ng thiÕt bÞ sö
dông gèm bøc x¹ hång ngo¹i SHN-100A vµ SN 1T/h .................................101
5.2. KÕt qu¶ theo dâi chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng cña thiÕt bÞ SHN-100A................102

Nghiên cứu thiết kế thiết bị sấy thóc giống sử dụng gốm bức xạ hồng ngoại

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nghiên cứu thiết kế thiết bị sấy thóc giống sử dụng gốm bức xạ hồng ngoại

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn ¸n:

Ch−¬ng I. Tæng quan

1.1. C¸c tÝnh chÊt cña h¹t thãc

H×nh 1.1 CÊu t¹o h¹t thãc

§é Èm h¹t (%) NhiÖt ®é h¹t (0C)

Nguån NellÝt [74]

1.1.3. §Æc ®iÓm cña h¹t gièng lóa lai F1

1.2. ChÕ biÕn thãc gièng

1.2.2. Quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn thãc gièng

GÆt ®Ëp ph¬i, sÊy lµm s¹ch, ph©n lo¹i

xö lý ®ãng gãi b¶o qu¶n

1.3. C¸c ph−¬ng ph¸p lµm kh«

H×nh 1.2. Ph¸c ho¹ mét vËt thÓ r¾n xèp

a) H¹t víi ®é Èm cao

trong ®ã: ∆H sorp - Sù thÊm hót nhiÖt ®é bÒ mÆt (J/kg)

Thêi gian sÊy (h)

1.3.3. Chän chÕ ®é sÊy thÝch hîp cho thãc gièng

1.3.4. C¸c ph−¬ng ph¸p lµm kh« truyÒn thèng

1.3.4.2. SÊy ®èi l−u

b) Ph−¬ng ph¸p sÊy líp h¹t di ®éng

1.3.5.2. SÊy b¬m nhiÖt

1.3.5.3. SÊy b»ng ®iÖn tr−êng tÇn sè cao

1.4. SÊy thãc gièng b»ng bøc x¹ hång ngo¹i

1.4.1.1. B¶n chÊt cña bøc x¹ nhiÖt

Sãng ®iÖn tõ ®−îc ph©n nhãm nh− sau:

C¸c tia Gama cã chiÒu dµi b−íc sãng λ = 0,1.10-4÷ 10.10-4µm

1.4.1.2. Nguyªn lý bøc x¹ hång ngo¹i

Ta cã: PhÇn ph¶n x¹ cña bøc x¹

Tæng bøc x¹ ®Õn

τ PhÇn hÊp thô cña bøc x¹

PhÇn truyÒn qua cña bøc x¹

Theo ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng l−îng ta cã:

Trong ®ã: k - lµ h»ng sè Boltzmann

1.4.1.3. C¬ chÕ bøc x¹ hång ngo¹i cña gèm ®Æc biÖt

trong ®ã: h - h»ng sè Planck

1.3.1.4. C¸c bé gia nhiÖt IR - ®iÖn

1.4.1.5. Lý thuyÕt hÖ kÝn vµ m«i tr−êng cã t¸c ®éng

ε (r ) − Bøc x¹ cña vËt x¸m

r (r ) − Ph¶n x¹ cña bøc x¹

th«ng vµ lo¹i bá bøc x¹ chiÕu G (r ) khái ph−¬ng tr×nh (1.10), ta cã:

1.4.2. ¦u nh−îc ®iÓm cña sÊy bøc x¹ hång ngo¹i

1.4.3.2. Trong n−íc

Tû lÖ n¶y mÇm (%) Søc n¶y mÇm (%)

1.4.4. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu

* NhiÖm vô nghiªn cøu

- Nghiªn cøu ¸p dông thiÕt bÞ sÊy trong thùc tÕ s¶n xuÊt.

Ch−¬ng II. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn

2.1. §èi t−îng nghiªn cøu

2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

2.2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm ®a yÕu tè

biÓu diÔn bëi ®a thøc bËc 1, bËc 2 hoÆc cao h¬n.

c) X¸c ®Þnh m« h×nh theo ph−¬ng ¸n bËc 2

C¸c hÖ sè aj (j =1,6) ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

Trong ®ã N0 lµ sè thÝ nghiÖm ë møc c¬ së.

TÝnh c¸c tû lÖ:

Trong ®ã: Yˆii - Gi¸ trÞ tÝnh to¸n tõ m« h×nh

K ' - Sè hÖ sè håi quy cã nghÜa

2.2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tèi −u tæng qu¸t

Yjmin hoÆc Yjmax lµ gi¸ trÞ xÊu nhÊt cña Yj

d) Yªu cÇu ®èi víi vËt liÖu ®Æt n¶y mÇm

2.3.2. Ph−¬ng ph¸p ®o chi phÝ ®iÖn n¨ng riªng

2.3.3. Ph−¬ng ph¸p ®o nhiÖt ®é

Ph¹m vi hiÖu chØnh vµ ®o ®¹c: -500C ®Õn1500C.