Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı

Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok

Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0

Temel Yaşam Desteği

Öğrenim Hedefleri

Bu dersin sonunda Aile Hekimi;

 Kardiyopulmoner arrest hastasını tanımayı,

 Temel yaşam desteğinin aşamalarını öğrenir ve uygular.

Özet

 Temel yaşam desteği kardiyak arrest hastasının kurtarılması için uygulanan;

o ani kardiyak arrestin (AKA) tanınması,
o acil yanıt sisteminin aktive edilmesi,
o erken kardiyopulmoner resusitasyon (KPR)
o otomatik eksternal defibrilatör (OED) ile
o hızlı defibrilasyon şeklinde aşamaları olan tedavi yaklaşımlarını kapsar.
 Bir yetişkin aniden yığıldığı zaman yakınındaki her kimse acil tıp sistemini aktive
etmeli ve kalp masajına başlamalıdır. Eğitimli halktan kurtarıcılar ve sağlık
çalışanları kardiyak bası ve ventilasyon yapmalıdır. Tam tersi inanışlara rağmen
KPR zarar vermez, tepkisiz kalmak zarar verir. KPR hayat kurtarıcıdır. Ancak
KPR'nin kalitesi önemlidir. Göğüs basısı hızlı ve sert olarak göğüs ortasına
bastırılarak yapılmalıdır. Kurtarıcılar her bası sonrası göğsün tam gevşemesine
izin vermelidir. Göğüs basıları arasındaki kesintiler en az olmalıdır. Aşırı
havalandırma yapılmamalıdır. Şartlar uygunsa göğüs basılarını geciktirmeden
OED bağlanmalı ve gereğinde uygulanmalıdır.

o Bilinç Değerlendirmesi
o Defibrilasyon
o ABC  CAB' e olarak değişti.

1
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
 Circulation (Dolaşım)
 Airway (Hava yolu)
 Breathing (Solunum)
o Derlenme pozisyonuna getir ve 112’yi ara.
o Kompresyon/ventilasyon oranı: 30:2, (5 tur veya 2 dakika)
o Göğüs duvarı en az 5 cm çöktürülür ve dakikada en az 100 bası uygulanır
o Defibrilatör/OED uygulayın.
o Differential diagnosis (Ayırıcı tanı)

Tanımlama ve epidemiyoloji

 Akut Kardiyak Ölüm’ün (AKÖ) önlenmesindeki önemli gelişmelere rağmen, AKÖ

dünyanın birçok bölgesinde önde gelen ölüm nedenlerinden biri olmaya devam
etmektedir. AKÖ’nün çeşitli etyolojileri (ör, kardiyak veya kardiyak olmayan
nedenler), koşulları (ör, tanıklı veya tanıksız) ve ortamları (ör, hastanede veya
hastane öncesinde) vardır. Bu heterojenlik resusitasyonda tek bir yaklaşımın
pratik olmayacağını düşündürmektedir, bunun yerine başarılı resusitasyonu
sağlamak için bir seri çekirdek eylemler evrensel stratejiyi oluşturmaktadır. Bu
eylemler “Sağkalım Zinciri”ndeki halkalar olarak adlandırılmaktadır.
Erişkin yaşam zinciri etkili olarak uygulandığında Ventriküler Fibrilasyon(VF)’a
bağlı hastane dışı şahitli kardiyak arrestte sağ kalım oranı %50’ye çıkmaktadır.

Temel Yaşam Desteğinin basamakları:

1. Basamak: Olay yerinin ve kurtarıcının güvenliği sağlanmalıdır. Ardından hastanın

bilinci ve solunumu bakılarak yanıtsızlığı değerlendirilir. Agonal solunum, gasping
varsa arrest olarak kabul edilir.

2
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
2. Basamak:

 Bilinç açık, cevap veriyorsa;

o güvenli bir pozisyon verilir veya tehlike yoksa olduğu pozisyonda bırakılır
o Olayın nedeni belirlenmeye çalışılır
o gerekli durumlarda yardım istenir ve yardım gelene kadar sık değerlendirme
yapılır

 Dolaşım ve solunumu yeterli, ancak bilinci kapalı bireylerde; havayolunu açık

tutmak ve aspirasyon riskini azaltmak için derlenme (koma) pozisyonu verilir.

1. Hastayı supin pozisyona getirin, kendi tarafınızdaki kolunu abdüksiyona,

dirseği 90 derece fleksiyona getirin

2. Diğer elini el sırtı hastanın yanağına gelecek şekilde dayayın.

3. Karşı taraftaki dizi fleksiyona getirin, hastayı omuz ve dizinden kavrayarak

kendinize doğru çevirin.

4. Derlenme pozisyonunun önden görünüşü, hastayı tekrar tekrar değerlendirin.

Resim 1. İlkyardımda hastanın pozisyonu (Asistan Oryantasyon Eğitimi - 2011 Erişkin

Temel Yaşam Desteği. Türkiye Acil Tıp Derneği sunumundan alınmıştır.)

 Bilinç açık, solunumu sıkıntılı hastada; yabancı cisim cisim aspirasyonundan

şüphelenilir. Hastaya "boğuluyor musunuz" diye sorulduğunda ses çıkaramıyorsa

3
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
Heimlich manevrası uygulanır veya her iki skapula arasına sertçe el ayasıyla
birkaç kez vurulur. Bilinç kapanırsa KPR'ye başlanır.

Resim 2. Heimlich manevrası (Asistan Oryantasyon Eğitimi - 2011 Erişkin Temel Yaşam
Desteği. Türkiye Acil Tıp Derneği sunumundan alınmıştır.)

Resim 3. Hamilelerde ve Aşırı kilolu Kişilerde Göğüse Bası İle Yabancı Cismin
Çıkarılması (Yabancı Cisme Bağlı Solunum Yolu Tıkanmaları. Milli Eğitim Bakanlığı
Ankara 2011 kitabından alınmıştır.)

4
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0

Bebeklerde yabancı cisme bağlı olarak solunum yolu tam tıkanmışsa dönüşümlü
olarak “Sırt Vuruşu” ve “Göğüs Basısı” yöntemi uygulanır.Bebeğin bilinci yerinde ise
yüzüstü pozisyonda ön kol üzerine yatırılır. Bebek bu pozisyonda iken elin topuk
kısmıyla skapulalar arasına çok hafif olmayacak şekilde beş kez vurulur. Bebek, diğer
kolun üzerine sırt üstü ve başı hafif aşağı gelecek şekilde tek hamlede çevrilir. Yabancı
cisim çıkmış mı bakılır, görülüyorsa bir hamlede alınır. Yabancı cisim çıkmamışsa iki
parmakla göğüs kemiğinin alt kısmına iki parmakla beş kez aşağıya ve ileriye doğru bası
uygulanır. Her saniyede bir bası yapılmalıdır. Yabancı cisim çıkana kadar 5 sırta vurma,
5 göğüs basısı işlemine dönüşümlü olarak devam edilir Bebeğin bilinci kapalı ise ya da
tam tıkanmalarda ilk yardım sırasında bebeğin bilinci kapanırsa; Bebek, desteklenerek
dikkatlice yere yatırılır (yabancı cisim çıkmasa da). Zaman kaybetmeden
cardiyopulmoner resüsitasyona (CPR) başlanır.

Resim 4. Çocuklarda müdahale (Güleç A. M, Akkaya M, Önen G, Çelik K, T.C. Sağlık

Bakanlığı Ankara İl Sağlık Müdürlüğü. Acil ve Afetlerde Sağlık Hizmetleri Şube
Müdürlüğü. Temel İlkyardım Uygulamaları Eğitim Kitabından alınmıştır.)

5
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
1-8 yaş çocukların boyuna göre diz üstü veya ayakta durulur

Resim 5. Çocuklarda müdahale (Yabancı Cisme Bağlı Solunum Yolu Tıkanmaları. Milli
Eğitim Bakanlığı Ankara 2011 kitabından alınmıştır.)

 Cevap vermiyorsa: Yardım çağrılır, 112 aranır. Tek kurtarıcı durumunda

kurtarıcının kendisi 112'yi arar. Ani kardiyak arrest ise 112 aranır, defibrilatör
bulunur ve kardiyak masaj için geri dönülür. Boğulma, travma, intoksikasyon veya
herhangi bir yaşta asfiksi olgusunda 5 tur (2 dakika) KPR uygulandıktan sonra
112 aranır.

3. Basamak:
Sıralama CAB şeklinde olmalıdır yani:
o Dolaşım
o Havayolu
o Solunum

 Nabız kontrolü: Hasta supin pozisyona getirilerek nabız kontrolü yapılır. Sağlık

6
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
personeli olmayan kurtarıcılara nabız kontrolü önerilmez; bu kişiler solunumun
yokluğu veya yüzeyelliğine göre göğüs kompresyonuna başlar. Nabız kontrolü
karotis arterden işaret ve orta parmak kullanılarak maksimum 10 saniyede
bakılır. 10 saniye içinde nabız alınamaz ya da emin olunamazsa hasta kardiyak
arrest kabul edilerek göğüs kompresyonlarına başlanır.

4. Basamak: Etkili göğüs kompresyonu için hasta sert bir zemin üzerine yatırılır,
sternum alt yarısına el ayası konulur, diğer el de üzerine yerleştirilerek
kenetlenir. Göğüs duvarı en az 5 cm çökecek şekilde hızlı ve güçlü basılır ve
bası sayısının en az 100/dakika olması sağlanır. Göğüs kafesinin geri
gevşemesine izin verilir. Çocukta bası derinliği yaklaşık 5 cm,infantta yaklaşık 4
cm’dir. Bası- soluk oranı erişkinde tek veya iki kurtarıcıda 30/2 iken, çocuk ve
infantta tek kurtarıcı varsa 30/2,iki kurtarıcı varsa 15/2 şeklindedir.
Yenidoğanlarda önerilen kompresyon ventilasyon oranı 3:1’dir. Eğer arrestin
kardiyak etyolojiye bağlı olduğu biliniyorsa oranın 15:2 olarak uygulanması
önerilir.1

 Göğüs kompresyonları sırasında; dirseklerin bükülmemesine özen gösterilir ve

kompresyonlara minimal ara verilir. Kompresyon/ventilasyon oranı: 30/2
olacak şekilde 5 tur tamamlanır ve bu turun süresi 2 dakikadır. Sağlık
personeli olmayan kurtarıcılarda sadece göğüs kompresyonu önerilmektedir.
Etkili ve sürekli göğüs kompresyonu ile sağlanabilecek sistolik kan basıncı 60-
80mmHg’ya çıkabilmekte, diastolik basınç ise çok daha düşüktür. 30 kompresyon
sonrası 2 soluk verilir. Havayolu açıklığını sağlamak için baş geri, çene yukarı
manevrası ve çene itme manevrası kullanılır. Ancak çene itme manevrası sağlık
personeli olmayan kişilere önerilmez.

7
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0

Resim 6. Boyun extansiyonu çene kaldırılması (Head Tilt-Chin Lift)

Resim 7. Çene asılması sadece sağlık personeli (Jaw Thrust) Temel Yaşam Desteği
(Basic Life Support=BLS) CPR. Sağlık dökümanları.com/dokumanlar/Bls-cpr-
egitimi.ppt.sunumundan alınmıştır.)

Resim 8. CPR (Asistan Oryantasyon Eğitimi - 2011 Erişkin Temel Yaşam Desteği.
Türkiye Acil Tıp Derneği sunumundan alınmıştır.)

8
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0

Resim 9. Çocuklarda uygulama (Temel Yaşam Desteği (Basic Life Support=BLS) CPR.
saglikdokumanlari.com/dokumanlar/Bls-cpr-egitimi.ppt.sunumundan alınmıştır.)

 Normal bir nefes alarak ağızdan ağıza/ ağızdan buruna/ maskeyle 2 kez soluk
verilir. Her bir soluk 1 saniyede verilir ve göğüs kafesinin soluk verme esnasında
kalkması etkili soluk verildiğini gösterir. Soluk vermek için göğüs
kompresyonlarına minimal ara verilir (tek kurtarıcı varsa ilk 2 dakikada sadece
göğüs kompresyonu uygulanabilir) Sık ve aşırı ventilasyondan kaçınmak
gerekir(bağımsız ventilasyon =8-10/dk)

5. Basamak:
 Defibrilatör ya da OED gelince ritim kontrol edilir ve şoklanabilir ritim (Ventriküler
Fibrilasyon ve Nabızsız Ventriküler Taşikardi) ise 1 kez defibrile edilir.
o Şok enerjisi
 Bifazik: 120-200 J (daha sonrakiler eşit veya yüksek olmalı)
 Monofazik: 360 J

 Defibrilasyon sonrası ritmi kontrol etmeden hemen KPR’ye devam edilir, 2 dakika/
5 tur uygulanır. Kontrolde şoklanabilir ritim saptanırsa, tekrar defibrilasyon
uygulanır. Defibrilasyon sonrası ritmi kontrol etmeden hemen KPR’ye devam
edilir, 2 dakika/ 5 tur uygulanır. Sonra epinefrin uygulanır.
9
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
o Epinefrin uygulaması:

 en sık kullanılan ilaçtır, spontan dolaşıma dönüşü artırdığına ait kanıtlar

mevcut.

 Asistoli/Nabızsız elektriksel aktivite varsa 2 dakika KPR sonrası verilir.

 1 mg her 3-5 dk (IV/IO) uygulanır. İlaç sonrası 20 ml bolus serum

fizyolojik verilmelidir. IV/IO başarılı olmaz ise, endotrakeal tüp yolu ile
verilmelidir. Doz, IV dozun 2-2,5 katı olmalıdır. Sonra amiodaron
uygulanır.

o Amiodaron uygulaması:

 VF/nabızsız VT’de ilk tercih antiaritmik

 300 mg IV/IO bolus, sonra ek doz 150 mg verilir (150 mg’lık ampülleri
var, dekstroz ile verilir).

 Kontrolde şoklanabilir ritim saptanırsa, tekrar defibrilasyon uygulanır.

Defibrilasyon sonrası ritmi kontrol etmeden hemen KPR’ye devam edilir, 2 dakika/
5 tur uygulanır.

 Şoklanabilir ritim değilse KPR’ye devam edilerek her 2 dakika/5 turda bir ritim ve
nabız kontrolü yapılır. Yardımcı sağlık ekibi gelene kadar bu işlemler sürdürülür.
 Bu aşama geri döndürülebilir nedenler(hipovolemi, hipoksi vb.) araştırılmalıdır

10
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0

Şekil 1. Temel yaşam desteği algoritması (Asistan Oryantasyon Eğitimi - 2011 Erişkin Temel
Yaşam Desteği. Türkiye Acil Tıp Derneği sunumundan alınmıştır.)

(Temel Yaşam Desteği (Basic Life Support=BLS) CPR. saglikdokumanlari.com/dokumanlar/Bls-cpr-

egitimi.ppt.sunumundan alınmıştır.)

11
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0

Rutin Önerilmeyen Uygulamalar

o Atropin (Sadece semptomatik bradikardide 0.5-1mg IV kullanılır)

o Sodyum Bikarbonat

o Kalsiyum

o Fibrinoliz

Kılavuzlar

 Temel İlk yardım Uygulamaları Kitabı, 2007

http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/tsh1.pdf

 Temel İlk Yardım Uygulamaları Eğitim Kitabı 2007

http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/t5.pdf

 Temel Yaşam Desteği,

http://www.ailehekimligi.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=5
56:temel-yaam-destei&catid=58:lkyardim&Itemid=202

 Erişkin temel yaşam desteği, http://www.tkd.org.tr/cg/ikyd/?p=tyd

 İstanbul Sağlık Müdürlüğü, Temel Yaşam Desteği Güncellemeleri,

http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/ash/belge/yetiskin_cocuk_guncelleme.pdf

 İstanbul Sağlık Müdürlüğü, Temel İlk Yardım Uygulamaları Eğitim Kitabını görmek
için
http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/ash/belge/tml_ilkyrd_%20uyg_egt_kitabi.pdf

 T.C. Sağlık Bakanlığı Ankara İl Sağlık Müdürlüğü. Acil Ve Afetlerde Sağlık

Hizmetleri Şube Müdürlüğü .Temel İlkYardım Uygulamaları Eğitim Kitabı

12
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
http://112.tokatsaglik.gov.tr/Egitim/%C4%B0LK%20YARDIM%20ANKARA%20SA
%C4%9E.M%C3%9CD-2012.pdf

 Yabancı Cisme Bağlı Solunum Yolu Tıkanmaları. Milli Eğitim Bakanlığı Ankara
2011

http://mtegm.meb.gov.tr/program/dokuman/modul/AC%DDL%20SA%D0LIK%20
H%DDZMETLER%DD/YA%DEAM%20DESTE%D0%DD/Yabanc%FD%20cisme
%20ba%F0l%FD%20solunum%20yolu%20t%FDkanmalar%FD.pdf

 Temel Yaşam Desteği (Basic Life Support=BLS) CPR.

www.saglikdokumanlari.com/dokumanlar/Bls-cpr-egitimi.ppt

 Erişkin Temel Yaşam Desteği. Türkiye Acil Tıp Derneği

http://www.tatd.org.tr/tatdData/Uploads/files/eriskin_temel_yasam_destegi.pdf

Hazırlayan

 Doç. Dr. Havva Şahin Kavaklı

Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp Anabilim Dalı

 THSK

Oluşturulma tarihi: 15.07.2013

Kaynaklar

1. Kardiyopulmoner Resüsitasyon ve Acil Kardiyak Bakım Bilimi İçin 2010 Amerikan

Kalp Derneği (AHA) Kılavuzu

2. Güleç A. M, Akkaya M, Önen G, Çelik K, T.C. Sağlık Bakanlığı Ankara İl Sağlık

Müdürlüğü .Acil Ve Afetlerde Sağlık Hizmetleri Şube Müdürlüğü .Temel İlkyardım
Uygulamaları Eğitim Kitabı
13
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Birinci Basamakta Sık Görülen Acil Durumlar ve Çok
Disiplinli Yaklaşım Gerektiren Durumlar Modülü
13.1.Temel Yaşam Desteği
v1.0
http://112.tokatsaglik.gov.tr/Egitim/%C4%B0LK%20YARDIM%20ANKARA%20SA
%C4%9E.M%C3%9CD-2012.pdf, Erişim tarihi 05.07.2013.

3. Yabancı Cisme Bağlı Solunum Yolu Tıkanmaları. Milli Eğitim Bakanlığı Ankara
2011

http://mtegm.meb.gov.tr/program/dokuman/modul/AC%DDL%20SA%D0LIK%20
H%DDZMETLER%DD/YA%DEAM%20DESTE%D0%DD/Yabanc%FD%20cisme
%20ba%F0l%FD%20solunum%20yolu%20t%FDkanmalar%FD.pdf Erişim tarihi
05.07.2013.

4. Temel Yaşam Desteği (Basic Life Support=BLS) CPR.

www.saglikdokumanlari.com/dokumanlar/Bls-cpr-egitimi.ppt

5. Güneysel Ö,Bozkurt Ş,Yeşil O. Asistan Oryantasyon Eğitimi - 2011 Erişkin Temel

Yaşam Desteği. Türkiye Acil Tıp Derneği

http://www.tatd.org.tr/tatdData/Uploads/files/eriskin_temel_yasam_destegi.pdf

Erişim tarihi 05.07.2013.

14