Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı

Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü

2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0

Akciğer Grafisinin Değerlendirilmesi

Öğrenim Hedefleri

Bu dersin sonunda aile hekiminin;

 Akciğer grafisinin çekim tekniği ve pozisyonlarını

 Akciğer grafisinin teknik yeterliliğinin değerlendirilmesini

 Akciğer grafisinin normal anatomik oluşumlarını

 Akciğer grafisini değerlendirme yöntemini

 Posterior-anterior akciğer grafisinde sık görülen işaretleri

 Elemanter akciğer lezyonlarını değerlendirebilmesini bekliyoruz.

Özet

 Akciğer ve mediastinal patolojik durumların görüntülenmesinde en sık

kullanılan yöntemler, direkt grafi ve bilgisayarlı tomografidir (CT). Direkt grafi,
kolay elde edilmesi ve ucuz olması nedeniyle sıklıkla ilk görüntüleme yöntemi
olarak tercih edilir.

 Akciğer grafisi değerlendirilirken çekim tekniğinin ve düşünülen ön tanılara

göre kullanılan pozisyonların da bilinmesi gerekir. Çekim tekniğine bağlı
yetersizlikler yüzünden patolojik durumlar gözden kaçırılabilir ya da normal
oluşumlar patoloji olarak yorumlanabilir. Ayrıca araştırılan patolojik duruma
göre farklı pozisyonlarda ek grafi gerekebileceği bilinmelidir.
 Filme bakılırken patolojik durumları gözden kaçırmamak için sistematik
yaklaşım önemlidir. Genelde dıştan içe doğru, sıra ile toraks dışında kalan
yumuşak dokular, göğüs duvarı ve kemik yapılar, diyafram, kalp ve mediasten,
en sonunda akciğer parankimi gözden geçirilir.
 Akciğer grafisinde bazı patolojik durumları işaret eden bulgularla, elementer
lezyonların bilinmesi ayırıcı tanının temelini oluşturmaktadır.

1
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
Bu derste akciğer grafisinin değerlendirilmesinde dikkat edilmesi
gereken teknik parametreler, hastayı ileri tetkike götürmeye karar verdirecek
temel işaretlerle bazı genel patolojik durumlar anlatılacaktır.

Akciğer Grafisi Temel Çekim Tekniği ve Pozisyonları

 Posteroanterior (PA) akciğer grafisi: Klinik pratikteki rutin uygulamalarda ilk

alınması gereken grafidir. Hastaya derin nefes alıp tutturulur.

 Lateral akciğer grafisi: PA akciğer grafisine ilave olarak rutinde sol yan grafi
çekilir. İsimlendirme kasete yakın tarafa göre yapılır. Lezyon düşünülen taraf,
kasete yakın olmalıdır. Sol yan grafide diyaframlar birbirini çaprazlarken, sağ
yan çekilen filmde birbirine paralel görünümdedir.

 Antero-posterior (AP) akciğer grafisi: Kalp normalden büyük ve kenarları

bulanık görünür. Trakea ve ana bronşlar ile kot kırıkları daha iyi değerlendirilir.

 Oblik akciğer grafisi: Trakea bifurkasyonu daha iyi değerlendirilir.

 Apikolordotik akciğer grafisi: Akciğer apeksleri, sağ orta lob ve sol linguler
segmentler daha iyi incelenir.

 Dekübitus grafisi: Az miktardaki efüzyonlar ve küçük pnömotorakslar daha iyi

değerlendirilir1,5.

Akciğer Grafisinin Teknik Yeterliliğinin Değerlendirilmesi

 Doğru ve yeterli bir teknikle elde edilmiş PA akciğer grafisi;

o Simetrik olmalıdır (T4-5’in spinöz çıkıntıları sternoklaviküler eklemlere eşit

mesafede olmalıdır).

o Skapulalar, akciğer alanlarını örtmemelidir.

o Çekim, inspiryum sonunda gerçekleştirilmelidir. Yeterli inspiryumda

alınan bir grafide diyaframlar, arka 10-11. kot ya da ön 5-6. kotlar
seviyesinde izlenir.

2
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
o Hastaya verilen doz, gerekli ve yeterli miktarda olmalıdır. Damar
gölgeleri akciğerlerin periferinde görülmelidir (X-ışını dozunun gereğinden
fazla olmadığını gösterir). Alt lobların büyük vasküler yapıları ve torakal
vertebralar kalp arkasında görülebilmelidir (X-ışını dozunun gereğinden az
olmadığını gösterir)1,5.

Akciğer Grafisinin Değerlendirilmesi

Genel kurallar:

o İlk olarak hastanın adı, soyadı kontrol edilmeli, yaş ve cinsiyetine

bakılmalı, filmler çekim tarihlerine göre sıralanmalıdır.

o Akciğer grafisindeki tüm yapılar sistematik bir şekilde dıştan içe veya
içten dışa doğru sırayla değerlendirilmeli, karşı tarafla mukayese
edilmelidir.

o Dıştan içe doğru sıra ile 4 halkada değerlendirme yapılır.

 Birinci halkada alt servikal bölge, omuzlar ve göğüs duvarının

yumuşak dokuları değerlendirilir.

 İkinci halkada kemik ve diyaframlarla kostofrenik ve kardiofrenik

sinüsler kontrol edilir.

 Üçüncü halkada kalp ve mediasten konturlarına bakılır.

 Dördüncü halkada ise yukarıdan aşağıya doğru tüm akciğer

parankimi ve hiluslar değerlendirilir1,5.

 Toraks dışı yumuşak dokular

o Erkeklerde pektoral kaslar, kadınlarda ise meme gölgeleri, zayıf dansiteli

bir infiltrasyon izlenimi verebilir.

o Mastektomi sonrası meme gölgesi olmadığından radyolüsensiye

(Radyolüsent: Hipodens yani X-ışını geçirgenliğinin fazla olmasıdır.
Siyahlaşma olarak görülür. Tersi durum radyoopak: Hiperdens yani X-ışını
geçirgenliğinin az olmasdır. Beyazlaşma olarak görülür) neden olur. Meme

3
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
başları yalancı olarak nodül görünümü verebilir. Bu durumda meme başı
üzerine metal konularak film tekrarlanabilir.

o Diyafram altı, intraperitoneal hava, kalsifikasyon ve yumuşak doku

konturları açısından değerlendirilir. Diyafram altında izlenen hava, apse
veya pnömoperiton düşündürür1,5.

o Kemikler

o Kırıklar, kemik tümörleri gibi birçok kemik patolojisi görülebilir ve bunlar

akciğer lezyonlarını taklit edebilir1,5.

 Diyafram

o Yükseklik ve konturlarına bakılır. Kalbin ağırlığı nedeniyle sol diyafram

sağa göre daha aşağıda yer alır. Sol diyafram altında mide fundusu ve
splenik fleksura yer alır.

o Her iki diyafram arasındaki yükseklik farkı 3 cm’den fazla olmamalıdır.

o Bir diyaframın daha yukarda yer alması durumunda diyafram

evantrasyonu, paralizisi, tümörleri ve hernileri yanında diyafram altı apse,
koleksiyon, büyük batın içi kitleler, gaz distansiyonu, subpulmonik plevral
sıvı ve tek akciğerde küçülmeye neden olan patolojiler akla gelmelidir.

o Kostofrenik sinüslerin keskin açısını yitirip küntleşmesi ve o alanda

konveksitesi yukarı bakan opasite artımı efüzyonu düşündürür(Resim 1)1,6.

 Plevra ve fissürler

o Plevra 0,2-0,4 mm kalınlığında bir yapı olup pariyetal ve visseral plevra

olmak üzere ikiye ayrılır. Bu iki zar arasında potansiyel bir boşluk vardır.

o Plevra aynı zamanda fissürleri de oluşturur. Major fissürler, T4’ten başlayıp

diyafram ön ucuna kadar uzanır. Minör fissür ise sadece sağda yer alır ve
üst lopla orta lobu birbirinden ayırır. Minör fissür PA ve yan akciğer
grafilerinde görülebilirken, majör fissür sadece yan grafilerde görülebilir.

o Fissürlerde yer değiştirme atelektaziyi düşündürebilir. Tüberküloz, mantar

ve bronkojenik kanser haricindeki lezyonlar genellikle fissürleri geçmez,

4
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
pnömonilerden klebsiella pnömonisi fissürü bombeleştirebilir. Fissürlerde
sıvıya ya da tümöre bağlı kalınlaşmalar görülebilir1,6.

Resim 1: Sol kostofrenik sinüsün küntleşmesi ve konveksitesi yukarı bakan

opasite plevral efüzyonu düşündürür.

 Trakea ve ana bronşlar

o Lümende daralma veya genişleme, yer değiştirme ve lümen içi lezyonlar

yönünden trakea ve ana broşlar dikkatle değerlendirilmelidir.

o Trakeanın transvers çapı erkeklerde 25 mm, kadınlarda 21 mm’den daha

azdır. Karina açısı yaklaşık 50-100 derece arasındadır.

o Sağ paratrakeal çizgi, PA akciğer grafilerinde ince düz bir çizgi halinde
görülür ve kalınlığı 4 mm’yi geçmez2,5.

 Kalp ve mediasten

o Kalbin yaklaşık olarak 1/3’ü orta hattın sağında, 2/3’ü ise orta hattın
solunda yer alır (Resim 2).

o Kalp ve mediasten, atelektazi, fibrozis veya pnömonektomiden sonra

patoloji olan tarafa doğru yer değiştirirken, aşırı plevral sıvı, tansiyon
pnömotoraksı, büyük kitle veya büyük diyafram hernilerinde karşı tarafa
doğru yer değiştirir.

5
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
o Antero-posterior akciğer grafisi ve portabl cihazlarda alınan grafilerde
olduğu gibi bazı çekim tekniklerinde kalp olduğundan büyük görülebilir.

o Mediasten, manibrium sterniden T4’e çekilen bir çizgi ile üst ve alt
kompartmanlara ayrılır. Alt mediasten de ön, orta ve arka mediasten olmak
üzere 3’e ayrılır. Ön mediasteni sternumdan perikarda kadar olan kısım;
orta mediasteni, kalp ve kalpten çıkan ana vasküler yapılar; arka
mediasteni ise kalbin arkasında kalan yapılar oluşturur.

o Ön mediastende izlenen kitlelerde 3T şeklinde kısaltılan timoma, tiroid

kitlesi, teratoma ilave olarak lenfoma ile lenfanjiyom; orta mediasten
lezyonlarında ise 3A şeklinde kısaltılabilecek adenopati, anevrizma ve
anomaliler (bronkojenik, perikardial kist) akla gelmelidir. Arka mediastende
ise nörojenik tümörler, nöroenterik kist, diyafram hernileri, akalazya ve
vertebra kaynaklı lezyonlar görülür1,7.

Resim 2: Mediasten konturları ve sağ diyafram gösterilmiştir.

 Akciğer parankim alanları

6
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
o Apeks, mediasten, kalp, hilus ve diyaframa komşu ve süperpoze olan
lezyonlar gözden kaçabilir. Yine kostal kıkırdak ve kemik patolojileri akciğer
lezyonu gibi görünebilir ya da gerçek lezyonu perdeleyebilir. Yan grafi ile
beraber incelemek hata payını azaltır.

o Akciğer parankimi, radyolojik anatomiye göre zonlara ayrılmıştır. 2. kota

kadar olan parankim üst zonu, 2-4. kot arası orta zonu, 4 ve 6. ön kot arası
da alt zonları oluşturur.

o Bazı hastalıklar, zonal tutulum gösterir. ‘KASSET’ şeklinde baş harflerini

kısaltabileceğimiz kistik fibröz, ankilozan spondilit, silikoz, sarkoidoz,
eozinofilik granülom ve tüberküloz üst zonları; ‘ESKİ KOD’ şeklinde
kısaltabileceğimiz eozinifilik pnömöni, sarkoidoz (alveolar tipi), kriptojenik
organize pnömöni, infarktlar, kontüzyon, olağan interstisyel pnömöni ve
deskuamatif interstisyel pnömöni ise akciğerin periferal kesimlerini tutar. Alt
zonları ise asbestoz, panasiner amfizem, skleroderma,
lenfanjioleyomiyomatozis, kollajen vasküler hastalıklar tutar. Lenfanjitik
yayılım, sarkoidoz ve lenfoma santral bölgelerde görülür.

o Parankimal yer kaplayan lezyonlarda tümör ekarte edilmelidir. 4 farklı tipte

incelenen akciğer kanserleri içinde en sık adenokanser görülür. Genelde
periferal yerleşen bu tipte hava bronkogramı izlenir. Skuamöz hücreli
tümör, sigara ile yakın ilişkilidir. Daha çok santraldir ve kaviteleşme sık
görülür. Büyük hücreli tip, periferal yerleşir genelde 3 cm’den büyüktür ve
diğerlerine göre daha nadirdir. Küçük hücreli kanser ise sigara ile yakından
ilişkili, santral yerleşimli olup LAP sıktır1,5.

 Hiluslar

o Hilusları üst lob arter ve venleri ile alt lob arterleri oluşturmaktadır. Sol hilus
% 90 daha yukarıdadır.

o Alt lob arterleri üsttekilerden daha geniştir. Ancak ana lob arterlerinin çapı
15 mm’yi geçmemelidir.

o Hilusların dansitesi benzer, dış konturları düz veya konkav olmalıdır1,2,5.

7
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
Posterior-Anterior Akciğer Grafisinde Sık Görülen İşaretler

 Silüet işareti: Bir anatomik oluşumla aynı yoğunluktaki ve komşu yerleşimde

olan bir lezyon varsa bu iki lezyonun ortak kenarları silinir. Silüet işareti bir
lezyonun lokalizasyonu hakkında genel bilgi verir. Genellikle kalp konturuna
göre değerlendirilir. Kalp konturu silinmişse aynı düzeyde, silinmemişse önde
veya arkada lokalizedir. Örneğin sağ akciğer orta lobdaki atelektazi kalbe
komşu olduğundan kalbin sağ konturu seçilemez.

 Derin sulkus işareti: Yan kostofrenik sinüsten hipokondriuma uzanan

lüsensiyi ifade eder. Yatar pozisyonda çekilen bir akciğer grafisinde
pnömotoraksı düşündürür (Resim 3).

Resim 3: Sağ kostofrenik sinüste derin sulkus işareti ve sağ akciğerde

pnömotoraksa bağlı lüsensi artışı, karşı tarafa mediastinal şift izlenmektedir.

 Hava bronkogramı işareti: Normalde görünmeyen bronşial dallar, alveollerin

kan, iltihap veya hücre ile dolmasıyla görünür hale gelir. Bu işaret patolojinin
parankimde olduğunu gösterir ve en sık pnömonik konsolidasyonlar ve akciğer
ödeminde görülür.

 Golden’ın “S” işareti: Santral bir kitleye sekonder sağ üst lob atelektazisinde
minör fissürün “S” şeklinde yukarıya yer değiştirmesidir.

8
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
 Nilüfer işareti: Bronşa açılan kist hidatikte sıvı üzerinde yüzen membranlar
için tanımlanmış bir işarettir.

 Çift kontur işareti: Sol atriyum dilatasyonunda kalbin sağında çift kontur
görülür.

 Hampton hörgücü: Plevral tabanlı kama şekilli üçgen olup akciğer enfarkt
alanını temsil eder. En sık pulmoner tromboembolide görülür.

 Jukstafrenik tepe işareti: Genelde atelektazilere sekonder görülür. Diyafram

kubbesinde üçgen şekilli çekintiyi tanımlamaktadır3,7,8.

Elemanter Akciğer Lezyonları

 Hiler patolojik durumlar

o PA akciğer grafisinde bir hilusta diğerine göre belirgin yoğunluk artımı

varsa bu bölgede yer kaplayan lezyon düşünülür.

o Hilusun dış kenar keskinliğinin kaybolması, üst lobların anterior segmenti

veya alt lobların süperior segmentlerinde lezyon varlığını düşündürür.

o Fallot tetralojisi, triküspit atrezisi, trunkus arteriyozus ve büyük arter

transpozisyonunda (4T) bilateral küçük hilus izlenir. Akciğer hipoplazisi, tek
taraflı hiperlüsen akciğer veya pulmoner embolide ise tek taraflı küçük hilus
görülür.

o Bilateral büyük hilusa neden olan patolojiler içinde en sık

lenfadenomegaliler ve vasküler genişlemeler yer alır. Vasküler genişleme
nedenleri arasında soldan sağa şant, pulmoner hipertansiyon, mitral kapak
hastalıkları, kor pulmonale ve pulmoner arter anevrizmaları yer alır. Tek
taraflı büyük hilus nedenleri arasında ise erişkinde en sık bronş karsinomu,
çocukta ise tüberküloza bağlı lenfadenopati sayılabilir5,8.

 Atelektazi

o Atelektaziler oluş mekanizmalarına göre kompresyon, obstrüktif, adeziv,

pasif ve skatrisyal; radyolojik görünümlerine göre ise, çizgisel,

9
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
subsegmenter, segmental, lobar, total ve yuvarlak atelektaziler şeklinde
sınıflandırılabilirler.

o Atelektazinin radyolojik bulguları arasında kollabe kesimde dansite artışı,

bronş-damar yapılarında bir araya toplanma, fissürlerde yer değişikliği,
atelektaziye komşu akciğer parankiminde kompansatris havalanma artışı, o
taraf diyaframda yükselme, trakeanın çekilmesi, kalbin yer değiştirmesi,
kosta aralıklarında daralama ve hiler yer değiştirme sayılabilir5,7.

 Alveoler örnek

o Alveollerdeki havanın kan, transüda-eksüda veya neoplastik hücrelerle

yer değiştirmesiyle oluşur. 6-10 mm çaplı, sınırları belirsiz opasitelerdir
ve lezyonlar birleşme eğilimindedir (Resim 4).

o Alveoler örnek nedenleri arasında en sık görülen hastalıklar pnömonik

konsolidasyonlar ve akciğer ödemidir5.

Resim 4: Her iki akciğer orta zonda, perihiler alanlarda sınırları belirsiz
birleşme eğiliminde hava bronkogramı içeren konsolidasyon alanları
izlenmektedir.

10
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
 İnterstisyel örnek

o Akciğerlerin interstisyel çatısı tutulmuştur. Lezyonlar, keskin kenarlı olup

birleşme eğilimi göstermezler. Progresyon yavaştır. Radyolojik görünümleri
retiküler, nodüler, retikülo-nodüler veya çizgisel olabilir (Resim 5).

o İnterstisyel akciğer hastalıklarının ayırıcı tanısında ‘AKLA SAHİB’ diye baş

harflerini kısaltabileceğimiz asbestoz, kalp yetmezliği,
lenfanjioleyomiyomatozis, lenfoma, lenfositik interstisyel pnömöni (diğer
interstisyel pnömönilere dahil), aspirasyon (kronik), sarkoidoz, silikoz,
skleroderma, amiloidoz, histiositoz, hipersensitivite pnömönisi, ilaç
toksisitesi, bakteriyel (diğer mikrobiyel enfeksiyonlar dahil), bronşektazi
(taklit eder) akla gelmelidir7,9.

Resim 5: Her iki hilustan perifere doğru uzanım gösteren çizgisel dansite
artışları izlenmektedir.

 Soliter pulmoner nodül (SPN)

o Üç cm’den küçük, yuvarlak veya oval tek lezyonu tanımlamada kullanılır.

Bir nodülün SPN kabul edilmesi için etrafının tamamen parankimle çevrili
olması, eşlik eden pnömöni, atelektazi, efüzyon ya da lenfadenopatinin
olmaması gerekir.
11
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
o Yüzde 95’ten fazlası primer ya da metastatik neoplazm, tüberküloz ya da
mantar enfeksiyonu veya hamartom gibi benign tümörlerdir. Hematom,
vasküler anomaliler, yuvarlak atelektazi ve pnömöniler de SPN’e yol
açabilir.

o Nodülün benign malign ayrımında dansite, büyüme hızı, şekil ve boyut

değerlendirilir.

o Hastanın 35 yaşın altında olması, sigara öyküsünün olmaması, lezyonun 2

cm’den küçük, düzgün konturlu, kalsifiye ve satellit lezyonun olması
maligniteden uzaklaştırır.

o Kalsifikasyon, santral, lamelli, tabakalı ya da patlamış mısır şeklinde ise

benign tip; egzantrik ise malign olarak kabul edilir. Nodül içi yağla beraber
patlamış mısır tarzı kalsifikasyon, hamartom için tipiktir.

o Çapın % 25 büyümesi hacmin 2 katına çıkması anlamına gelir ki bu ikiye

katlanma zamanı olarak bilinir. 1 aydan kısa ya da 18 aydan uzun olması
maligniteden uzaklaştırır7,10.

 Kalsifikasyon

o Mediastinal ve hiler kalsifik lenf nodları çoğunlukla tüberkülozun primer

kompleksine bağlıdır. Silikoz ve sarkoidozda lenf nodlarında yumurta
kabuğu şeklinde kalsifikasyon olur.

o Akciğer parankimindeki kalsifikasyonların ülkemizdeki en sık nedeni

tüberkülozdur.

o Osteosarkom ve kolloid kanserler gibi bazı tümörlerin akciğer

metastazlarında, asbestte ya da hemotoraks ve ampiyem sekeli olarak da
plevrada kalsifikasyonlar görülebilir5,11,12.

 Radyolüsensi artışı

o Bir PA akciğer grafisinde radyolusensi artışı hastanın pozisyonuna,

mastektomi gibi göğüs duvarı operasyonlarına bağlı olabilir.

o Pnömotoraks, büyük büller ve havalanma fazlalığı yapan tüm nedenler

radyolüsensi artışına yol açar. Bunlar arasında yabancı cisim aspirasyonu,

12
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
konjenital lobar amfizem, obstrüktif havalanma fazlalığı, astım, amfizem ve
akut bronşiolit yer almaktadır.

o Amfizemde, diyaframlar basık, havalanma artmış, lateral grafide sternum

arkası mesafe genişlemiştir. Tek taraflı hiperlüsen akciğere görüldüğünde,
teknik nedenler (pozisyon hatası), göğüs duvar defekti ( operasyon veya
konjenital anomali), pnömotoraks, hava yolu obstrüksiyonu ve pulmoner
vaskülerite azlığı düşünülmelidir.

o Pulmoner emboli, pulmoner hipertansiyon ve oligemi yapan kalp

hastalıkları gibi vasküler patolojilerde de hipovaskülarizasyona bağlı
radyolüsensi artışı görülür. Embolide ilave olarak ana pulmoner arter
boyutunda artma, akciğer periferinde plevral tabanlı kama tarzında infarkt
ve plevral efüzyon da izlenir5,11,12.

 Kaviter lezyonlar

o Kavite, konsolidasyon veya nodül içinde lüsen alan bulunmasıdır.

Enflamasyonlar (abseler, fungal enfeksiyonlar, tüberküloz enfeksiyonu),
neoplazmlar (primer ya da metastatik), vasküler hastalıklar (Wegener
granülomatozisi, romatoid nodüller) kaviter lezyonların görüldüğü
hastalıklardandır.

o Kavite duvarının 15 mm’yi geçmesi ve konsolide alan içerisinde ekzantrik

yerleşmesi malignite lehine bulgulardır. Genelde bronkoalveoler kanserde
kavitasyon varsa soliter olarak görülür.13

Değişik uzaklıklardan (1.5-2 metreden 250 mm’ye kadar okuma

gerekirse büyütme) filmi inceleme net ayırt edilemeyen değişik patolojilerin fark
edilmesinde yararlıdır.

Acil Hastalarında Akciğer Grafisi

 Göğüs travmasında akciğer grafisi istenen kalitede çekilemeyebilir. BT tercih

edilmeli.

13
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
 Posteroanterior akciğer grafisinde mediasten genişlemesi, büyük damar
hasarını; alveolar dansite ve kistler, parankimal kontüzyon ve laserasyonu;
mediastinal hava, trakeobronşial yaralanmayı; diyafram kontur düzensizliği ve
abdomenle devam eden dansite, diyafram rüptürünü; periferal sinüsleri
kapatan homojen dansite artışı, plevral hemorajiyi; kalp gölgesindeki artış,
perikardial kanamayı; kemikteki deformiteler, kırıkları düşündürmelidir7.

Akciğer Grafisi Ne Zaman İstenmelidir?

 AC grafisi halen Tüberküloz(Tbc) şüphesi ( Semptomlar nedeniyle, temas

veya PPD (Pürified Protein Derivative) testinin yüksek pozitifliği) durumunda
yaygın olarak kullanılmaktır14.

 Pnömoni, Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), kalp yetmezliği, Tbc, AC

kitleleri ve plevral effüzyon tanısında halen önemli yeri vardır14.

 Erken dönem KOAH’da AC grafisi normaldir. Akciğer grafisi KOAH tanısında

rutin olarak kullanılmaz, daha çok diğer patolojileri dışlamak için istenebilir15.

KOAH’da AC grafisi bulguları ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için “Kronik
Obstrüktif Akciğer Hastalığı I. Bölüm” başlıklı dersi takip edebilirsiniz.

 AC grafisi pnömonin tanı standartıdır. Nadiren yanlış negatif sonuç verebilir.

Öksürük ile başvuran solunum yolu enfeksiyonunda, üst solunum yollarına ait
semptomların yoksa ve fizik muayenede ral varlığında pnömoni tanısını
düşündürmelidir ve bunun teyidi içi AC grafisi istenmelidir16.

Akciğer Grafisi Ne Zaman İstenmemelidir?

 Herhangi bir semptomu olmayan sağlam kişilerde Periyodik Sağlık

Muayenesi(PSM) kapsamında tarama amaçlı AC grafisi istenmemelidir. PSM
kapsamında tarama testi istenmesi için, asemptomatik dönemde tanı ve
tedavisi mümkün olması, morbidite ve mortaliteyi azaltması gerekir ( Örneğin,
meme kanserinin mamografi ve serviks kanserinin Pap yayması ile
taranması). Hastalığın tedavisinde “kabul edilebilir” metotların bulunması
gerekir (Tedavi edilemeyecek hastalığın taraması anlamsızdır (Örneğin AC
14
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
Ca). PSM uygulamaları, önerilere uygun yapılmadığında; sağlık sisteminin
gereksiz araştırmalarla meşgul edilmesi, kaynakların uygun kullanılmaması /
israfı ve yalancı pozitif / yalancı negatif sonuçlar ile hastaların paniğe sevk
edilmeleri ve hastalar açısından da zaman ve para kaybının oluşması ile
sonuçlandığı bildirilmektedir. Bu durum kaynak israfı yanında, ortaya çıkan
belirsizlik durumu hastada güvensizliğe neden olabilmektedir. Ülkemizde ne
yazık ki halen, bazen kişilerin çevresindeki kişilerden AC kanserine
yakalanması nedeniyle, hekimden bu yönde talepleri olabilmektedir, bazen de
tarama amaçlı hekimler tarafında istenebilmektedir. Sonuç alınamayan tetkik
istemi, hekimin ilerde “Malpraktis” suçlamaları ile de karşılaşmasına zemin
hazırlayabilir.

Hazırlayan ve katkıda bulunanlar

 Prof. Dr. Halil Arslan

Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dalı

 Doç. Dr. Mehmet Uğurlu

Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı

Oluşturulma tarihi: 27.11.2012

Kaynaklar

1. Murfitt J. The normal chest: methods of investigation and differential diagnosis.

In: Sutton D, ed. Textbook of radiology and imaging. Vol 1, 6th ed. New York:
Curchill Livingstone;1998:299-352.

2. The Normal Chest. In: Fraser RS, Pare JAP, Fraser RG, Pare PD, ed. Synopsis
of diseases of the chest. 2nd ed. Philadelphia: WB.Saunders Company; 1994:1-
116.

3. Ödev K., Toraks Radyolojisi, 1. Baskı, Nobel, 2005.

4. Kaya T., Temel Radyoloji Tekniği, 3. Baskı, Nobel & Güneş, 1997.
15
 Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı
Erişkin Sağlığı ve Hastalıkları Modülü
2.6.AC Grafisinin Değerlendirilmesi
v1.0
5. Tuncel E. Klinik Radyoloji, 2. Baskı, Nobel & Güneş, 2002.

6. Reed JC. Chest Radiology: Plain Film Patterns And Differential Diagnosis, 4th,
St Louis: Mosby, 1997.

7. Collins J, Stern EJ. (Çeviri ed.: Karabulut N.) Göğüs Radyolojisi: Esaslar. 2.
Baskı. Dünya Tıp Kitabevi, 2012.

8. Algın O, Gökalp G, Topal U. Toraks görüntülemesindeki işaretler. Diagn Interv

Radiol 2011; 17: 18-29.

9. Ertürk A, Gülhan M, Çapan N, Arul M, Kurt B. Diffüz interstisyel akciğer

hastalıkları (58 olgunun retrospektif değerlendirilmesi), Solunum Hastalıkları,
2000;11:367-375.

10. Caskey CI, Templeton PA, Zerhouni EA. Current evaluation of the solitary
pulmonary nodule. RCNA, 1990;28:511-520.

11. Felson B., Chest Roentgenology. Philedelphia: WB Saunders, 1973.

12. Fraser RG, Pare JAP. Diagnosis of Diseases of The Chest. Philedelphia:
Saunders, 1977.

13. Karadoğan G, Ursavaş A, Karadağ M, Gergerlioğlu N, Gebitekin C. Akciğerde

Multipl Kaviter Lezyonları Olan Olguda Bronkioloalveolar Karsinom. Akciğer
Arşivi: 2003; 4: 41-45.

14. Rust G., Westney G., Pulmoner Medicine, Chapter 18, The Family Physician,
Textbook of Family Medicine 8. Ed. (Ed. Rakel R. E., , P. Rakel D.P.), Elsevier
Saunders, Philadelphia 2011 p. 261-98.
15. Gaspar D. L., Vura Weis Dorothy . Kronik Obsrüktif Akciğer Hastalığı Sloane
P.D. et al. (Ed.), Aile hekimliğinin Temelleri (Essentials of Family Medicine)
Sloane, 5th ed..Çev. Yaman H. et al.(Ed.)Lippincott Williams and Wilkins,,
s.789.
16. Mainous III A. G., hueston W.J. Akut Solunum Yolu Enfeksiyonları Sloane P.D.
et al. (Ed.), Aile hekimliğinin Temelleri (Essentials of Family Medicine) Sloane,
5th ed..Çev. Yaman H. et al.(Ed.)Lippincott Williams and Wilkins,, s.780.

16
Ac Metastazı(Testis Tm)
Alveolar Örnek(Pulmoner Ödem)
Alveoler + Retiküler
Örnek(bronkopnömoni)
Amfizem+ Sol Ac Alt Zonda Bül+sol AC Alt
Zonda Artmış Dansite(sekel Değişiklikler)
Aort topuzunda genişleme
(sağ aortik ark)
Bilateral hiler büyüme(Sarkoidoz)
Bilateral hiler LAP+retikülonodüler
interstisyel infiltrasyon (sarkoidoz)
Bilateral plevral effüzyon
Bilateral plevral efüzyon+Sol üst zonda
dansite artışı(fibroproduktif Tbc)+sağ altta
subsegmanter atelektazi
Ciltaltı amfizem+ batında serbest
hava+pnömomediastinum+kontuzyon+bilat
eral tüp torakostomi
Çadır kalp (perikardial
efüzyon)+Sağda plevral effüzyon
Fibroproduktif Tbc
Golden S işareti (sağ hiler kitle)
Her iki AC'de yaygın
retikülonodüler interstisyel
tutulum
Kardiyomegali+mitral metalik
protez+bilateral plevral sıvı+alveolar staz
Morgagni hernisi
Retiküler+alveolar(mixt tip) patern
dansite artışı
Sağ AC alt lob posteriorda
konsolidasyon
Sağ AC orta zonda Soliter pulmoner
nodül
Sağ alt zonda kistik bronşektazi+sol
altta subsegmanter atelektazi
Sağ üst zonda seviye veren kaviter
lezyon (apse)
Sağda kostofrenik sinüs kapalı, Sağ
minör fissürde mayii
Sağda kot
fraktürü+kontüzyon+plevral sıvı
(hemoraji)
Sağda loküle plevral mayii
Sağda masif plevral efüzyon
Sol AC'de masif atelektazi+sola
mediastinal şift
Sol apikal tm+ bilateral alt lop
lineer atelektazi+amfizem
Solda kostal plevrada kalınlaşma ve
kalsifikasyonlar+Kalsifiye servikal ve aksiller
lenf nodları
Solda orta ve alt zonda alveolar
örnek(Pnömoni)
Solda pnömotoraks
Solda retrokardiak alanda
bronkopnömonik infiltrasyon
Timusa ait yelken işareti
Yaygın plevral
kalsifikasyon(Asbestozis)
Hazırlayan ve katkıda bulunanlar
Prof. Dr. Halil Arslan
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji
Anabilim Dalı

Oluşturulma tarihi: 20.01.2013