Professional Documents
Culture Documents
Farsça Dil Bilgisi (Grameri)
Farsça Dil Bilgisi (Grameri)
YAYINLARI
CIV
Hazırlayan
Dr. İsmail BANGi
Dil ve Tarih - Coğrafya ve İlâhiyat Fakülteleri Farsça Uzman ı
ANKARA ÜNIVERSITESI ILAHIYAT FAKÜLTESI
YAYINLARI
CIV
Hazırlayan
Dr. İsmail BANGİ
Dil ve Tarih - Co ğrafya ve ilâhiyat Fakülteleri Farsça Uzmanı
ÖNSÖZ
3
SUNU Ş
Farsça denen İran dili ile biz türklerin ilişkisi çok eskidir. Bir
kere orta ve batı Asyada oturduğumuz s ıralarda iranlı larla batı kom şu-
larım ız olarak uzun y ıllar birlikte yaşadık. Gaznelilerden başlayıp Sel-
çuklu türkleri, Ak ve Kara Koyunlu türkleri, Bu ortak ya şantt dahil
uzun yüzy ıllar Sürmüştür.
5
Farsçanın türk okullarında okutulmas ı yirminci yüzy ılın ilk çeyreği
sonuna yani aş ağı yukar ı latin albabesini kabul ediş imize kadar sürdü.
Bu nedenlerle ve türk tarihi başta olmak üzere tarihimiz ve kültürümüzle
ilgili bir çok eserin yaz ılm ış olduğu bu dilin, iliihiyat, edebiyat ve tarih
öğretimi yapan yüksek ö ğretim kurumlarım ızda okutulmas ı çok faydal ı,
hatta zorunludur. Üstelik, yabancı diller içinde bizim için öğrenilmesi en
kolay olan bir dildir. Çünkü, sentaks ve gramer bakımlarından bize en
yak ın olanıdı r, bu yüzden öğrenilmesi oldukça kolayd ır. Farsçayı Fakül-
temizde okutmakla görevlendirildi ğim yedi y ıla yakın bir sürede-haftalık
ders programı iki s ınıfta altı saati geçmediği halde-öğrencilerim üzerinde
bunu yak ından müşahede ettim.
Fakültemizde bir y ıldan artık bir süredir farsça dersini üstün bir
çalışmkanl ık ve ba şarı ile vermekte olan ve bütün ö ğretim üye ve yard ım-
cıları tarafından sevilen, say ılan Dr. İsmail Bangi, 1971 Eylül ay ında
öğrencilerimiz ve bu dille ilgilenen ki şiler için "Farsça Dil Bilgisi" adı
ile bir kitap hazırladığını ve bunun, Iran şahlığı nı n kuruluşunun 2500.
y ıldönümü merasimi günlerinde bas ılm ış olması nı arzu ettiğini bildirdi.
Dost, kom ş u ve karde ş inan halkı nın büyük önem verdi ği bu törene
bizim de bir katk ım ız olmas ı dü ş üncesi ile bu isteğini sevinçle kar şıladım.
Yazar ın ve Fakültemin ortak arzusu olan bu eserin bası m ı iş i,mali
ve idari güçlükler yüzünden maalesef vaktinde yeti ştirilemedi. Ama gene
de dört beş aylık bir gecikme ile gerçekle şmi ş olması bizleri sevindirdi.
Böyle güzel bir eser haz ı rlamış olması ndan dolayı Dr. İsmail Bangiyi
tebrik eder, bu yolla türk kültür hayat ına katk ıda bulunmasından dolayı
teşekkürlerimi sunarım.
6
IÇINDEKILER
Sahife
A— 1) Önsöz 3
2) Sunu ş 5
B— 1) Isim 17
2) Sıfat 26
3) Kinâye (Zamir) 33
4) Aded 42
5) Fiil 49
6) Kayd (Zarf) 78
7) Huri:1'M izâfe 82
8) Hurûf-i rabt 85
9) Esvât (Önlem) 88
D— Mastarlar ve sözlük 97
Bibliyografya 119
7
DESTUR- İ ZEBAN- İ FARS İ
FARSÇA GRAMER
T F F T F F
Telâffuz Telâffuz Harfler Telâffuz Telâffuz Harfler
elif ,..:411 I sad .5 La, u<>
hemze k:..1. ( 1)' zad l...;, ,. 1 ,'
be L> L, ta I:. .1,
pe T za 1.I; 1;
te ,_.., `ayn <5`` t.
se ,...,' ,.., gayn ':',. I
cim r'r C fe ,...:,
çe gaf ,...,1; ci
I./e' C C kaf ,._:, IS S
be ( X ) C gaf ,...31r ,±.r
dal JI.b > lam r'r J
zal JI; .:) mim r• I°
re J J nun ,,.; ,.. )
ze J J vay it J J
9
4— Elif ile hemzenin° fark ı şudur:
Hemze kelimenin ba şında gelir ve elif ş eklinde yazıhr
Örnek: j.I (Bulut) ve (Gözya şı) kelimelerinde oldu-
ğu gibi.
Elif ise sadece kelimenin ortas ında ve sonunda gelir.
Örnek: 1 ) 1, ( İsim), yU (Üst) ve (Bilgin)
7— Hemze ile elif kelimenin ba şında birle ştiği takdirde birisi elif
şeklinde yazılır diğeri ise med dedi ğimiz şu ( ) uzatma i ş a-
reti onun üstüne konur.
1 Farsçada hemze kelimenin bas ı nda gelir hareke kabul eder. Elif ise her zaman sâkindir.
10
a-
r J
r
( ve ( harfleri aslında üç di şlidir. Birle ştikleri zaman
üç dişle gösterilmelidirler. Büyük harf yaz ıldığı zaman sondaki
diş diğer iki diş e nazaran daha çukur ve daha geni ş yazılı!.
Örnek: .1,1 (Temel) ve ‘1 (Veremli). 1
Bir kelimede iki Sin harfi, iki Şin veya bir Sin ile bir Şin bir-
leştirilmek istendiğinde bunlardan birisi di şli diğeri düz olarak
yazılması uygundur, bu ise tamamen di şlerin karıştırılması ile
ortaya çıkacak güçlükleri önlemek içindir.
(L Ğ.- •) • j° )
10— Harekeler ( ).
Farsça'daki bütün harfler Türkçe'deki sessiz harfler gibidir.
Bu harfleri okuyabilmek için onlar ın üzerine hareke koymaya
mecburuz. Harekeler iki k ısma ayrılır : kısa harekeler
( ) ve uzun harekeler ( ).
11
a— K ısa harekeler şu şekilde yazılır çizgiyi harf
.; J' 9J .); J; S c JP
L3 _9? j 1 lı 3 1 ,1
L ) y 1.1
12
c5 J J J 1 J j_.> _J
14 4 4
j; u; 1; J. 1. U, J. I, J,
Iç I
1-.9. --‘.3 Li ji L:3 L LLL
d i i 11 'J J - J ır s- )5- ıse
t. J 99 )5 .; (:) rrr
(3. f ı.S (.5 S Ls.a> j o, lıo -o
13— Ş edde — te ş did ( ). Birbirinin aynı olan iki harf bir keli-
mede yanyana geldi ği zaman bunlardan birisi yaz ılır diğerinin
yerine Ş edde veya te ş did dediğimiz şu iş aret ( ) yaz ılmış olan
harfin üzerine konulur.
Örnek: Testere ( ) — Parça ("'‘.; )—
Kir izi ( -45J .
14— Noktalı T harfi Arapça'da yaz ılan yuvarlak noktal ı
T ( ; ) harfi Farsça'da daima yat ık ş ekilde kullanılmaktad ır.
15— Tenvin bis). İki Zeber, iki Zir ve iki piy ş ş eklinde olan iş aret
13
Ancak baz ı kitaplarda yanl ış olarak Farsça kelimelere tenvin
konuldu ğu görülmektedir: can ile ( ve Dil ile (M.!;) gibi
kelimeler.
16- Vav-i mâdüle ( ). Farsça'da he - x (t) harfinden son-
ra gelen ve kendisinden sonra elif veya ye harfleri bulunan
vava ( ) vav-i mâdüle denir. Bunun d ışında vavlar kendi
seslerini verirler.
Örnek: Kızkarde ş ) - Okumak ( ) - Akraba
veya kendi ( ) Kendi ( ) Bu kurala
uymayan pek az kelime vard ır.
14
Örnek: Köle ( 1.r )
Göz ( ı )
2- Aynı tipteki kelimeler, Arapça ço ğul eki olan elif ve te
( I ) ile ço ğul yapılırken he harfi (e), cim ( ) harfine
döner.
Örnek: Yaz ı I +.e.:.:_,J)-Meyva
15
Farsça'da kelime çe şitleri ( d.J.5 )
9— Önlemler ( )
16
1-Isim - r„ ı
17
25— ism-i camid ve ism-i mü ştak:
18
27- İsm-i basit ve ism-i mürekkep:
a) İsm-i basit. Ba şka bir kelime veya ekle birle şmeden
tek ba şına bir mâna ifade eden kelimeye İsm-i basit veya
ism-i sâde ( denilir
Örnek: (Duvar-Divar) n. (Masa-Miz) (Adam-
Merd)
b) İsm-i mürekkep: Ba şka bir ek veya kelime ile
birleşerek bir mana ifade eden kelimelere İ sm-i mürek-
kep veya birle şik isim adı verilir.
Örnek: (Yiğit-Cevanmerd)
(K ap ıcı-Saraydar)
I j ,IS" (Kervansaray-Karevanserâ)
Birleşik isimlerin türleri:
1- İki isimden meydana gelen birleşik kelimeler :
19
9— Isim ve son ekten meydana gelen birle şik kelimeler:
(Köy-Dehkede) — JLiI, (Bahçivan - Ba ğban)
10— Önek ve isimden meydana gelen kelimeler:
(Ziyâret- Bazdid) — (Gelir-Derâmed)
11— İki isim tamlamasından meydana gelen kelimeler:
)_;.) -k, (Hanımın babası - Peder-i <—
(Karyola-Taht-i hab) vs..
Adam Adamlar )
Ağaç Ağaçlar <— JI 4-
20
Örnek: Kitap Kitaplar (l 1:5" 4- lm -+-
Meyve -› Meyveler (• j.„. F lm + )
Taş Taşlar ( )
Burun—Burunlar ( —
Baş —Başlar ( = )
Örnek: 4- I + (Meyve-Meyveler)
(Yazı-Yazılar)
21
Y.
N
5
İki isim mâna ve telâffuz bak ımı ndan birbirlerine göre 3 durum
gösterirler:
1) J I ya (E ş anlamlı). Yazılışları ve telâffuzlar ı ayrı ayrı
fakat anlamca aynı olan kelimelere js .51 j; (e ş anlamlı) kelime-
ler denir.
Örnek: JJ. = 4;U- (ev) – = (güzel)
22
33/1. JU (Özne durumu). Cümlede özne durumundan olan i-
simlere failiyyet ( c2..„.11; ) ismi derler.
23
harflerden birinin gelmesi ile ortaya ç ıkan mefule (cüm-
lede 4S-j1 kimden, 4%-. JI neden, ( ) 45-4.; kime, ( a ) 4
neye, nereye, 1..."5:31 nereden, 4 %- vl y ne için, 4SL; kim
ile, L ne ile ve bunlar gibi sorulara cevap veren kelime-
lere bevas ıta ( J ) denir. Bu
mefillun iş aretleri şunlardır: ( 4; be L ba >> (der) da
) L:,
için ve
24
▪
-
5,..:&;1 (Altın yüzük)
Not: E ğer müzaf ve müzafün ileyh bir tek kavram ı ifade
ediyorsa müzafın altında olan zir (-) i ş areti dü ş er. Ve
bazen kelimelerin yazıhşları da birleştirilir.
1 Kırmızı dudak.
2 Okunuşu: İsm-i tasgir.
25
2- SIFAT
26
Günümüz gramercileri bu vandet veya birlik ye'sini ( )
mevsöfun sonuna eklemeyi daha çok uygun buluyorlar.
40– Bir mevsuf için kaç s ıfat getirilirse getirilsin bütün s ıfatlar ın
sonlarında izafet kesresi ve en sonunda at ıf yayının yazılması
gereklidir.
41– Sıfat her zaman tekil yaz ılır. Mevsfıf ço ğul olsa bile s ıfat sayı
bakımından ona uymaz.
Örnek: kesmek–Kes–Kesen ( )
Vurmak–Vur–Vuran ( )
27
Örnek: Söyleyen -> Söz söyleyen -> Söz söyleyen
°.4:.?,.,r
Yakan -> Gönül yakan -> Gönül yakan
( • )
Yövmiye-ber—Yövmiyeci ( )
3- Ör-ur ( )i l) Zahmet-ör ( )—Zahmetçeken .;..))
Yövmiye-ör (ur)—Yövmiyeci ( j. jj .5;3)
28
9– Ver ( ) 1 Ilim -Ver — Bilgin ( )
10– Gar ■
(..) .:S-- ) Öğren-gar — Ö ğretmen (. j l.r3,»T )
Örnek: ■
..t.,›;• t. .; (Gözü mavi ) mavi gözlü
(Kabadayı, haydut ve serseri)
c) Sıras ıyla bir ön ek bir isim, veya bir isim bir ön ekden
meydana gelirler:
1– Akıllı (. y)
2– Akıllı (• *- J aP - )
3– Kaplan gibi ( . ı,1" _İL
4– Ş ah gibi ( Ş aka layık) (.
29
43 /2- . (Sıfat-i mefuli — edilgen ortaç)
Bir işten etkileneni ifade eden kelimeye ( Sıfat,
mefuli veya edilgen ortaç denir. Bunlar ayni zamanda ism-i
mefuldürler. Yani mâzi kökünün sonuna hey-i mimi (Telâffüz
olunmıyan he (o) getirilmesi ile yap ıhrlar.
Örnek: c;,::,5" (Öldürmek->öldürdü-›
öldürmü ş)-
4- (Görmek->Gördü-»Görmü ş)
Bazen de elde edilen bu çe şit sıfat-i mefuli ( J yi. ARA )
sonuna olmu ş manas ına gelen şode ( ) kelimesi eklenir.
Örnek: Öldürülmü ş (
Görülmüş ( )
Birle şik sıfatlar ( ):
a) Bunlar bir isimle bir ism-i mefulden türerler.
Örnek: El-Pi şmiş-El ile pi şmiş veya elle haz ırlanmış .
— Uyku-Bulanmış-Uykulu
veya mahmur ( 4- c4.JJ T Bazen
birle şik mefuli sıfatların sonundaki hey-i mimi
( ) dü ş er.
Örnek: El ile pi şmiş ( -› )
uykulu ( T )
b) Faili sıfatların alâmetlerinden olan ar (,I ) eki de bile şik
mefuliyet s ıfatının manasım ifade eder.
Örnek: Tutkun veya giriftar ( ..ı.« 2
Tarz, adet veya i ş ( 3 jL5X —> 4 0-1,t, jç )
30
2- İn iyn ( ) eki, ismin sonuna eklenir.
Örnek: Gümü ş e mensup ( -E-- )-
( ) Ağır veya ta ş a mensup
3- İne = iyne Yene ( ) eki, ismin sonuna eklenir.
Örnek: Gümü ş e mensup ( ) - Yüne
mensup veya Yünlü ( )
4- Gan ( ,:)1r ) eki ismin sonuna eklenir.
Örnek: Tüccar (.,1;1 -› SIS>J )
5- Telâffuz olunmıyan he (o) eki, hem ismin hem de say ıların
sonuna eklenir.
Örnek: İki günlük veya iki güne mensup ( _p -› 0.3_,.> J.5)
Yüze mensup' ( ) - Ona mensup
( )
6- Aile ( T) eki ismin sonuna getirilir.
Örnek: Erke ğe mensup veya erkek için ( _
Kadına mensup veya kad ına mahsus ( .3 + dAT_ 4;1; j
45- Sıfatların dereceleri ( ).
Sıfatlar dereceleri bak ımından üç kısma ayrılırlar:
a) Mutlak sıfat ( ). Bunlar s ıfatların mukayesesiz
ve yahn ş ekilleridir.
Örnek: İyi ( ) - Kötü ( ) - Güzel (1 ;;;
b) Mukayeseli sıfat ( ). Bu gibi sıfatlar bir muka-
yese söz konusu oldu ğu zaman mutlak s ıfatın sonuna ter
( .;) eki getirilerek yap ılan sıfatlardır.
Örnek: Daha güzel ( + ) - Daha iyi
+ y --> )
Sıfatlar mukayese edilirken ez ( 31 ), ile ke ( 45' )
ve ta ( ) kelimelerinden birisini al ır.
31
e) Üstünlük sıfatı ( ) - Bu sı fatlar benzerleri ile mu-
kayese edildi ğinde en üstün dereceyi gösteren kelimelerdir.
Mutlak sıfatın sonuna terin ( ) eki getirilerek yap ılır.
En beyaz ( )
En yüksek ( 4- )
1 Kadar — Miktar
2 Gibi
3 Miktar.
32
3 — K İNAYE — al s
48— Kinaye; mânas ı açık olmayan, karine ile anla şılabilen kelimeye
denir. Kinâyeler 5 k ısma ayrılır:
1. Zamir ( )
2. İsm-i iş are ( J UI („.1 )
3. Mevsul ( )
4. Mübhemat ( )
5. Edevat-ı İstifham ( )
33
13u zamirler, ismin fâiliyet, mefilliyet ve izâfet hallerini alabi-
lirler.
Fâiliyet için örnek: (Ben söyledim) —
(Sen getirdin) (O yedi)
Meffiliyet için örnek : j1,.. (Beni vurdu) veya bana
vurdu (Seni gönderdi) (Ona yazdı)
İzafet için örnek : ylzS" (Benim kitab ım) — F9 (Se-
nin kalemin) i l .i;;.5 (Onun defteri)'
Yukarıda görüldü ğü gibi, bu zamirler izâfet halinde iken,
mülkiyet de ifade ederler.
2) Muttasıl zamirler: E ğer zamirler tek ba şlarına bulunmayıp
kendilerinden önce gelen kelimelere biti şirlerse bunlara Mut-
tasıl (bitişik) ş ahıs zamirleri ad ı verilir. Bunlar üçe ayr ılır-
lar:
o— Bu zamirler fiillerin sonuna biti şirler:
Tekil ( ) Ço ğul ( )
Ben mim Biz (. yem
Sen cs ye Siz yed
O dal-te Onlar 4; ned
Örnek: (:)-ı, (Görmek)
Tekil ( ) Ço ğul ( )
Tekil ( ) Çoğul ( )
1 Failiyet Mefuliyet ve İzafet ço ğul zamirler içinde aynen tekil zamirlerde oldu ğu gibidir.
2 Mazide 3. Tekil ş ahısta, muttas ıl zamir olan dal ( ) harfi mazi köküne eklenmez.
34
Bunlar isim ve sıfatın sonuna gelerek yüklem mânas ı verirler.
b /1- Sıfat için Örnek lUl, (Bilgin)
Tekil ( ) Ço ğul ( )
Tekil Ço ğul
Tekil Ço ğul
Kitab ım ( r:l..:5 ‹- r + ,ı..s- ) Kitab ımız ( ,51.c. b.S.- ‹- ,:ı l. + ,_..., 1:5- )
,P 'P
ın ( .,.....,1:..5‹- :.., --F ._.,l.S . ) ınız ( .)1.:._...
, 1.:5- ‹- elli -1- L..., b:S-
'P ,,
ı ( ,.,=-.' 1:-.-s- -<- J'' ± ,r4-'ç ) ları ( ".:.51.1..7.5" ‹- ,:.)1.!: -1- ..„ . .,1:5- )
e /2- Fiil için örnek:
Tekil Çoğul
35
örnek:' -.:5" (Benim kitab ım)2
52. iş aret zamiri. Bir ş ahsı veya bir varlığı iş aret yolu ile
ifâde eden kelimeye denir.
Iş aret zamiri yakın için ıyn ( Bu- Şu), Uzak için An
( zir ) olmak üzere iki çe şittir.
Örnek: .k) J T I j y I (Bunu getirdi)
(Onu götürdü)
Bu iş aret zamirleri ço ğul oldukları vakit insan ve hayvanlarda
.)1..:? 1 (Bunlar) ve .ı l; T (Onlar) ş eklinde, bunların dışındaki
varhklar için 1.1.1 (Bunlar) ve 4: T (Onlar) ş eklinde kullanı-
lır.
Isim hallerinden olan be ( harfi bu iş aret zamirlerinin
başına geldiğinde :f79 (bu) ve (,:ı 1.9) (o) ş ekilleri ortaya ç ıkar.
Örnek: 4S (o adama dedimki buraya gelsin)
36
Örnek: (37 (Benim malım) (Senin malın) - il ,:ıT
(onun malı).
56. Müşterek zamir; Telâffuz bak ımından ayrı ayrı ke-
limeler oldukları halde, aynı manayı taşıyan (kendi),
2 „,!> j.4- (Kendi) ve (Kendi) kelimeleri de ğişikliğe
. 1_, j
Dost ve düş man ile iyilik yolunu tut ki dostun (Onun) ş efka-
tini fazlala ştırır ve dü şmanın (bunun) kinini azalt ır. Cümlesinde
37
görüldüğü gibi ân (J T) zamiri dostun yerine, in ( ) za-
miri ise düş manın yerine gelmektedir.
59— MEVSUL ( )
Örnek: (.31- - .) • .
Y aS^i
38
▪
61. MÜBHEMAT ( )
Söz içinde herhangi bir varl ığı veyahut ş eyi kesin olarak de ğil
de, kapalı bir ş ekilde ifade eden kelimelere Mübhemat denir.
Bu kelimeler ikiye ayrılırlar.
1) Bir kelimeden meydana gelenler:
jr, (Her): — im (Her kim ki geldi, yeni
bir bina yaptı.)
,.5 (Kes: -ı;I_; .9,r-Ç( Kimse kötü fikir (idare)
ile padiş ahhk yapamadı (memleketi idâre edemedi)
.:.).)k; (Filan): .a..T (Filan adam geldi)
(Diğeri): Ljb 4S
(Biliyorsun ki o söz bir gönlü incitecektir, sen sus ki
diğeri (başkası) söylesin)
L'31-5 (Kesâni): I j a, 45- (0 kimseler ki kötüyü
beğenmişler.)
.4, 4..7 r:.14; (Bilmiyorum iyilikten ne
kötülük görmü şler.)
•.> (Heme) I 4,-ib (Hepsi onu beğenmişler-
dir)
(Hemegan) ▪ ,:ı t.r..> (Hepsi ona aferin dediler)
(Hiç) ) t,,,z 2„›. j j1,1- 4.! (Gönlünü hiçbir sevgiliye
ve hiç bir diyara verme)
1 Mubhem ) mânası açık olmayan (belirsiz) ifâdeye denir. Bu kelime Arabça olup
çoğulu Mübhemat )'tır.
39
(Bes) (Çok zaman aç uyudu)
(besa) ;,T i; j. <5" - jlr .;
(Sakın, kimselerin iyi zamanlarma kıskanma (üzülme)
çok kimseler de senin hayatını özlüyorlar)
(Ba'zı) (Tüccarlardan baz ısı iflâs
ji
ettiler)
(Berhi). j1 L?:-.). (Bazı adamların kanaatı
şu idi.
2) İki kelimeden meydana gelenler:
(Herkes) • LS (Herkes bir ş ey söylüyor)
(Hiçyek) 31 (Öğrencilerden hiçbirisi im-
.4;4:„; tihanda kalmad ı - Öğrenci-
lerden hiçbirisi s ınıfta kal-
madı)
(Hiç kodam) (Binalardan herhangi bi-
risi (hiç - biri) bozulmad ı
yıkılmadı)
(Hiç kes) .114; 1)31 ,s1A-0. r.-th (Kimse onun sesini i şit-
medi)
de ne vardı ?)
(:)_>%.. (Çun) Durum " (Senin hâlin na-
sıldır? - Nasıl-
sın ?)
(Çend) Miktar ve ! j I.) (Kaç kitabın
ölçü için vardır ?)
(Key) Zaman için S' (Ne zaman gel-
di? - ne zaman
gitti)
40
(.145 (Kodam) Tereddüt " r i.ı.s- (Hangi ö ğrenci
gelmemi ş idi?)
(Kadomin) Tereddüt " (Kitabların han-
gisi daha iyi idi?)
(yoksa) Olumsuz <3.;[ ir.. (yoksa sen insan
soru için değil mi idin ki
dev'e esir oldun)'
77 77 77
1..,› (Hiç) (Annenin eme ği
hatırında değil
midir ?)
2) İki kelimeden meydana gelenler:
(Çegune-Nas ıl)— I (Çera—Neye)
4;9<.1.7 S (Kist—kimdir)
(Çist-nedir) gibi kelimelere birle şik soru edâtlar ı
denir.
Yukarda bahsetti ğimiz Ke ( 4.5" ) ve Çe ( ) kelimelerinin
çoğulları Kiyân (J1,5- ) ve Çehâ ( ) ş eklinde kullanı-
lır.
Örnek: (Kimler geldiler)
(Neler geçti, oldu)
63— Ismin Failiyet, Mefuliyet ve İzafet (tamlama) halleri Ke (45 )
ve Çe ( ) kelimelerinde de kullan ılmaktadır.
Örnek:
Failiyet için ?._; 45" (Kim vurdu?) 4.4- (Ne oldu?)
Mefuliyet için j 4.5" (Kim vurdu?) ■ ,) 4?; (Neyi kır-
dın ?)
İzafet için ,L.S" ? t:S". (Kimin kitab ı idi)
(Ne sesi idi?)
41
4. ADED SAYI = .5.4P
65— Farsçada adedle mâdûd aras ında tekil ve ço ğul ilişkisi yoktur.
Yani aded birden fazla olsa bile, mâdûd ço ğul olmaz.
Örnek: j',b 4, (Üç defter) — (Be ş serçe).
Yukardaki cümlelerde: lz;;;.5 4, (Üç defterler) ve lz
(Beş Serçeler) denilmez. Ancak Farsçada baz ı yer adlarında
istisnai olarak madûdun ço ğul olduğu görülür.
Örnek: .p (İki karde şler) , (Kırk kızlar)2
(:)b.7 (Yedi vücutlar)3
42
Onbir ( –Yazdeh))– Onaltı ( –Ş anizdeh)
Oniki ( –Devazdeh) Onyedi ( oais –Hefdeh)
Onüç ( –Sizdeh) Onsekiz ( oa a –Hicdeh)'
Ondört ( j les> –Cahardeh) Ondokuz ( o>jy –Nuzdeh)
Onbeş ( –Panizdeh) Yirmi ( a, –Bist)
1 Onsekiz sayı sına tekabül eden hicdeh (,_L-„,...$ ) kelimesi cim ile yazıldığı halde J (j) ile
telâffuz edilir.
2, 3 ve 4'e sırasıyla Arapça'da l_rtp (E şerat) ve (Maat) derler.
5 Onbirden ondokuza kadar olan örnek yukar ıda sırasıyla yaz ılmıştır.
43
73- Aslî adetlerin mâdüdu say ıdan sonra gelir.
74- Genellikle tart ılabilen mâdüdlarda aded ile madild aras ına
madısı du açıklayan bir kelime getirilir.
Örnek: (Altıyüz kilo buğday — do harvar3
gendüm) J J 14..,;.- (Yirmi gram alt ın - Çahar
misgal 4tila).
Yukarıdaki örneklerde harvar ve misgal ( keli-
meleri mâdüdu aç ıklıyan kelimelerdir.
Fakat günümüz Farsças ında her madildun açıklayıcı özel bir
kelimesi vardır. Bunların en önemlileri şunlardan ibarettir:
44
74 /6. Gemi ve uçak için fervend ( )
Örnek: .5,5" ,.;,!...5" ji aw (Üç gemi iskeleden
hareket etti)
. ;I i olr i i.) j ) ) 4'7 (Dört uçak hava
alamndan uçtu)
74 /7 . Yüzük için halka (
74 /11 . Araba Fayton, telefon ve elektrik ile çal ışan cihazlar için
destegâh ( ) kelimesi getirilir.
Örnek: dz ( İki araba geldi)
. ;:41; 4,, (Üç telefon çekildi)
(Beş fayton hareket etti)
( İki televizyon satın aldım)
74 /12 . Köy için parça 4 )
Örnek: . (Hasan'ın üç köyü vardır)
74 /13. Bina ve ev için bab ( ) denir.
Örnek: a y ly ( (Üç bina yıkıldı)
j .5 ( İki ev yapıldı)
45
74 /15 . Direk, a ğaç ve kereste için esle ( ) getirilir.
Örnek: . _7,7 dil _p (İki direk yıkıldı)
• 4.1-‘,1 4., (Üç kereste kesildi)
4, (Bir a ğaç kurudu)
46
a) Yukarda görüldü ğü gibi asil adedlerin sonuna ötre 1 hare-
kesi verilir, sonra mim ( r ) harfi eklenir.
Örnek: 4 r r ..(, (Birinci)
b) Yine yukardaki örnekler gibi asil adedin sonuna ötre (piy ş)
harekesi verilir. Sonrada men ( ) eklenir.
Örnek: (Birinci)
76- Sıra sayı sıfatlarının mâdudu bazen önce, bazende sonra gelir.
77-78- Bazen Şiirde vezin gere ği ile sıra ve adi sayı sıfatlarının mâ-
dudunun hasf edildi ği görülür.
Örnek : - j 45,51
1 Si ( „5„ — Otuz) sayı sı derecelendirildi ği zaman sim ( ) yani gümüş ile karıştırıl-
maması için araya bir elif ( I ) getirilir. Bu şekilde yazıhr• ( (.1 ‘.9„ ) otuzuncu.
2 Unutmamahyız ki kesir sayılarm diğer ş ekilleri tıpkı yukarıda görüldüğü tertiple ifade
2 3
edilir: r.„ 1„.,. ..9 .3 (dörtte iki —) 4„, (be şte üç — ) gibi.
4 5
47
81— ÜLE ŞTIRME SAYI ( "4" )
Madudu eşit parçalarla ifade eden say ılardır.°
Örnek: J.3 jz (iki iki) 4.. 4... (üç üç) j 1.4.7-, J4..,;- (dört dört)
(on on) (yüz yüz) J I .;› j 1 ._;> (bin bin)
jt j.1- .I, (Ö ğrenciler üçer üçer s ınıfa girdiler)
15, (Binanın kerpiçlerini onar onar gö-
türdüler) 2
82— Belirsizlik, manas ına gelen a> s (kaç) kelimesi sonuna bir
ye ( ) harfi ilave edilerek biraz manas ını ifade eder.
Örnek : 4 J.15 (:)1.5-5 -
Bijen aslan gibi bağırdı ki Türklerden kaç pehlivan gitti.
Sıras ı gelmiş ken söyliyelim ki çendin hayli — bir kaç
tane ve çendan kadar) kelimeleri de belirsiz say ılar
sırasındadır.
84. Miktar manas ına gelen (,5 , ) vey sayı ile zikredilirse misil ve
defa manas ım ifade eder.
Örnek: (5 (Beş defa)_,s i 0.> (on misli).
85. (.) 1 ) Bar kelimesi say ı ile söylenirse kere manas ına gelir.
Örnek (on kere).
sıfatları, tertibi adedlere s ıra sayı sıfatları, kesri adedlere kesir sayı sıfatları ve tevzii adedlere
de üle ştirme sayı sıfatları adı verilir.
2 Sayı basamakların' göstermek içinBirler (yekan), onlar ,*_,U. ;» (dehgan), yüzler
(Sedgan) ve binler ,j1.5"""ji jfr, (Hezargan) gibi
3 Buradaki çend (x.,..)kelimesini daha önce kinaye bölümünde zikretti ğimiz soru edatı
olan çend ile kan ştırmayımz.
4 Yani bir kaç ki şi.
5 Hasan yirminin üstünde ya ş adı .
48
5. Fİİ L
86— Fiil: Bir i şi veya bir olu şu, bir ş ahsa ve bir zamana ba ğlı ola-
rak ifade eden kelimelere fiil denir.
Örnek: J (gidiyorum)
(pişirdi)
(görecektir)
49
89- Mastarlar basit ve marekkepi ( olmak üzere iki
kısıma ayrılırlar.
a) Basit mastarlar: Bunlar, ba şka bir kelime ile birle şmiş
olmayan ve ba şına herhangi bir ön ek almam ış olan mas-
tarlardır.
Örnek: va>> (görmek), (işitmek), j,*; ) (gitmek)
b) Mürekkep mastarlar: Bunlar ise, ba şka bir kelime ile
birleş erek yahut ba şına bir ek alarak meydana gelirler.
Örnek: ,BAS (söz söylemek), (geri dönmek)
denir.
Örnek: ,:J.ı.T (gelmek -› geldi)
(gitmek -› gitti)
92- İsm-i mastar Mastardan yap ılmış bir isim olup, mas-
tarın mânasım ifade eder.
Örnek: (gezi), J 1:3*, (davranış ), „:,,h1j - (rica),
İsm-i mastar 4 ş ekilde yap ılır:
1 Bileşik.
2 Çalgt çalmak.
3 Kafayı vurmak gibi.
4 Bitkinin bitmesi.
50
▪
1 He-yi minti ( o )
2 Giriş'in Ha-yı gayr-ı melfuz bölümünün 3. kısmına bakınız.
3 iki ye („,...) harfi arka arkaya geldi ğinde ilk ye'nin noktas ı yerine bir hemze konur.
51
94- Bazan da kelimenin sonunda güzel he (.) bulunmad ığı halde
mastariyet ye (,..5) sinden önce kaf (,±3") harfi eklenerek ism-i
mastar yapılır.
52
▪
99- Meçhul fiil, müteaddi (geçi şli) fiillerin ism-i meful (edilgen
ortaç)'una olmak ( ) mastarı eklenerek yap ılır.
102- Fail canlı bir varlık olduğu zaman, fil ile fail aras ında tekil-
lik ve ço ğulluk bakımından uygunluk aranır
53
104— Fiilin ş ahısları ve zamanları :
Her fiilin üçü tekil, üçü ço ğul olmak üzere alt ı ş ahsı vardır.
Ş ahıs ekleri şunlardır:
Tekil Ço ğul
Tekil Ço ğul
1 Geçmiş zaman.
2 istimrari mazi Türkçe'de, geni ş zamanda devamlılık manası ifade eder.
3 Duyulan geçmiş zaman
4 Mazi üçüncü tekil ş ahı s'ta fiilin sonunda; —denli mastarlarda dal ve —ten'li mastar-
larda te bulunduğundan, çekim s ırasında yeniden dal ve te ş ahıs zamirleri eklenmez.
5 Eski metinlerde mi (j) yerine hem?", (j) kelimesinin kullanıldığı görülmektedir.
54
Örnek Tekil Ço ğul
Tekil Ço ğul
1. rı (em ) 1. (im )
2. cSI ) 2. 41 (id )
3. (est ) 3. 4;1 (end)2
eklerini ilave ederek nakli maziyi meydana getirmi ş oluyoruz.
Örnek: .443 4- ,:ı443 (görmek—görmü ş)
Tekil Çoğul
55
Tekil Çoğul
Tekil Ço ğul
Tekil Ço ğul
1. r. ( Jh
∎
(veriyorum) 1. (.: f.i: 3 + J (veriyoruz)
2. L„,•,..53 F jb3 —I— J (veriyorsun) 2. ti (veriyorsunuz)
3. + J (veriyor) 3. -k:3•, ,s + J (veriyorlar)
1 Muzari kökü ayni zamanda emr-i haz ırdır Yalnız emr-i hazırm başına be harfi
ilâve edilir.
2 Muzari 3. tekil ş ahısta dal () harfi eklenmekedir.
56
Bazan da .1 (devamlılık) manasım ifade eden mi ( &) eki-
nin yerine hemi ( ekinin geldi ği görülür.
(Örnek:
Tekil Çoğul
1. (veriyorum) 1. +- (veriyoruz)
2 . J0.5 (veriyorsun) 2 „› (veriyorsunuz)
3. (504' 4.th —j— Ls> (veriyor) 3 L5..z ‹- (veriyorlar)
Tekil Ço ğul
Tekil Çoğul
57
mastarının mazi kökünü ele alal ım. Biliyoruz ki bu mastarın
mazi kökü dâd ( z1.5 ) 'd ır.
Örnek :
Tekil Ço ğul
106- Olumsuz fiil ( 0'; J ): Bir fiili olumsuz yapmak için o fiilin
başına nun ( ) harfi getirilir'
Örnek:
a) Mazi için z1.1; r.51.5 (verdim --> vermedim)
P
b) Muzari için f,..6,.x; F
(,->z (vereyim -› vermiyeyim)
c) istikbal için zlz (verece ğim-›vermiyece ğim)
Mazi ( fil.
Olumlu Olumsuz
58
Muzari ( )
Olumlu Olumsuz
istikbal ( -
108- Emir fiili ): Farsça'da emir fiili yalnız ikinci tekil ve ikinci
çoğul ş ahıslar için yapıhr.
a) İkinci tekil ş ahıs için; emir yapmak istedi ğimiz mastarm mu-
zari kökünün ba şına te'kid veya süs be ( y) si dedi ğimiz harf
getirilir. Diğ er örneklere uygun olarak daden ( ) mastarı-
nın emrini yapalım:
. y— ,3.)I.> (vermek ver)
b) İkinci ço ğul ş ahıs için aynı işlem yapılır. Fakat fiilin sonuna
ikinci ço ğul ş ahıs eki getirilir.
Örnek: - ..> (vermek-›veriniz)°
59
GELMEK MASTARININ ÇEKIM/
..ı.T
31 5,11 (s)L..- 1
ry s (..T ı
•
•
( ..ı,.; T ) .x.J „ ..ı...j 0
•
.4.:.?. T » .e.4T ,.
t
0
60
GITMEK MASTARININ ÇEKIMI
j ı,
49 ) 0.1j jj
5 )1
(.
LA-
4:8) rı rj .-)
(s ı Y
r". 1 4:Z; )
4;;;) » 0
A; .4; 1 AZ; »
Us)
(5-1) ıı Y
» 5.)
t
-t?. J » o
J.
'4«9 .1 Y
(1) 1
1 kullanılmamıştır.
61
GERİ DÖNMEK MASTARININ ÇEKIMI
J.LAZA ,j,P1.;
•
■
.31.!
JL., r
. .
it,
•Lb_ı ..) 1!
j 11.
YI
umm 31-?
( 1) 1.5 ..)S-j1..ı
1 kullanılmaz.
62
BAĞIRMAK MASTARININ ÇEKIMI
• (.0 '1
Y'
(...5,5" 3 .51?..); J S- .> ■.?, J
;
t
0
( )
(»» )
( » 1 )
(» » f,mly )
(» ıı l mly )
(» » )
o 1:5- J; N
63
110— Fmrin olumsuzu ( ) Farsça'da emir fiilinin olumsuzuna
nehy ( ) denir. Nehy yapmak için emr-i hâz ırm ba şındaki be
( ) harfi kald ırılır ve yerine mim ( P ) harfi getirilir.
111-- Duâ fiili ( ): Duâ fiili sâdece üçüncü tekil ş ahıs için kulla-
nılır Duâ fiili elde etmek için emr-i hâz ırın sonuna elif ve dal
( ) harfleri eklenir.
112— Başında hemze veya medli elif ( T) bulunan fiillere be ( y), nun
( ) ve mim ( r ) ekleri getirildi ği zaman, adı geçen eklerle hemze
(1) veya medli elif (I)'in aralar ına bir ye (,..$) harfi girer ve yaz ı-
lışta elifin üzerindeki med dü şer.
1 Bu araya giren ye ( (s ) harfinin görevi, okunu şta yumuşaklık ve kolaylık sağlamak olup
başka bir fonksiyonu yoktur.
2 Nöltı s fiiller hakkında ilerde bilgi verilecektir.
64
•
-
114- ,>i; r l (ism-i fail — etken ortaç) Isim bahsinde söyledi ğimiz
gibi, ism-i fail üç şekilde yapılır:
a) Emr-i hazırm sonuna elif (I) getirilerek yap ılır:
4- I -F sj - j,; j (gitmek -› giden ve uygun)
b) Emr-i hazım sonuna elif ve nun ( ) getirerek:
j jj - Jj ,..?) (gitmek — giden ve akan)
117- Yardımcı fiiller ( JUI ) : Farsça'da dört tane yard ımcı fiil var-
dır.
a) var olmak ( -
,9
b) ( .>.!
c) olmak (
d) istemek (
Yukarıda gördüğümüz dört mastardan üçü normal çekime girmek-
tedir. a maddesinde görülen esten ( ) mastarımn sadece mazi
üçüncü tekil ş ahısı kullanılmaktadır: olumlu. (est - dır)
olumsuz (nist-de ğildir)
Hesten (,;;;.-A - var olmak) mastar ımn ise sadece mutlak mazi
çekimi kullanılmaktadır.
Örnek: (hesten-; var olmak)
65
Mutlak mazi çekimi
Tekil Çoğul
. r (varım) 1. (varız)
2. (vars ın) 2. (varsınız)
3. (vardır) 3. .x.; (vardırlar)
Örnek:
45" (Belki de şimdiye kadar ulaşmıştır)
,s1 a.h as a tw (Belki de bir mektup yazar ım)
e) (Vech-i vasfı): Bunlar görünü şte sıfat olup, mana ba-
mından fiildirler. Birle şik cümlelerde, yan cümlelerin yüklemi
durumunda olan fiiller vech-i vasfı şeklinde kullamhrlar.
Örnek:
0 ..>5 jl j j I .•)k5"
Ö ğretmen dersi bitirdi, ş apkas ını aldı Sınıftan ç ıktı .
I rl...c" I ) „yı j.5 Lr_j_rT <-
Ö ğretmen dersi bitirip, kendi ş apkasını alıp, sınıfı ter-
ketti. 2
66
Farsça'da bir cümle içinde birbirini takib eden birkaç fil var-
sa, bunlardan yalnız sonuncusu çekimli halde kullan ılır Diğer-
leri ise vech-i vasf ı: şeklinde getirilir. Örnek:
Örnek:
j r.0 JI .jı, I j (Ata bindim ve geziye gittim)
I) I (Ata binip geziye gittim)
f) (.5 4?- 9 (Vech-i mastari): isim şeklinde kullanılmış olan fil-
lere vech-i mastari denir.
Örnek: (gitmek gerekir)
jZar L:J (söylemek gerekmez)
görüldü ğü gibi bu durumlarda fiiller mastar ş eklinde kulla-
nılmıştır. Fakat günümüz Farsças ında mastarın kendi değil de
mazi kökü olan murahham mastar kullanılmaktadır.
Örnek : ,;;Z-ı? 6 (Söylemek gerekir.)
(gitmemek gerekir)
(Layık olmak) (gerekmek)
(istemek) ly (muktedir olmak) (kurtul-
mak) (muktedir olmak) Mastarlarmdan
sonra gelen fiiller mâzi kökü veya murahham
mastar şeklinde kullanılmalıdır.
119, ‘,..913 c JUI (Nâkı s fiiller): Farsça'da Nak ıs fil diye isimlendirilen
kelimeler şunlardır:
ı lı (Gerekmek) (Layık olmak) (layık olmak)'
Bu fillerin yalnız üçüncü tekil ş ahısları çekimli olarak kullanıl-
maktadır.
Örnek:
Mastar Mutlak mazi İstimrari mâzi
(Gerekmek)
(Gerekti) (Gerekirdi)
(gerekiyordu)
(layık olmak) 2 ilw al:
(lâyıkdı) (layık olurdu)
1 Bu mastarın çekimli şekli kullanılmayıp, sadece ism-i fiili (seza 1 .;) ve sıfat olan seza-
var Gl i.;„, ) şekli kullanılır
2 Bu fiil de gerekmek fiili gibi, iki mâzi ve iki muzâri halleri için çekilmektedir Yaln ız bu
fülin mutlak mâzi, istimrari mazi ve şimdiki zaman halleri çok nadir olarak kullanılır
67
Muzari geniş zaman Muzari şimdiki zaman
(Gerekir) (Gerekiyor)
120– ( İktidar fiili) 2 Bir fiilin iktidar şeklini elde etmek için te-
vânisten ) mastarmın istenilen zamanına ş ahıs ekleri geti-
rilir. Son.unada ifade etmek istedi ğimiz fiilin mâzi kökünü
ilave ederiz. Mesela, gitmek manas ında olan reften ( ) mastar ı -
nın yeterlik şeklini sırasıyla bütün zamanlarda birinci tekil ş ah-
sına çekelim:
(Muzari kök – (yeterlik) – mâzi kök)
Mutlak mâzi: — Gidebildim
istimrari mazi: — Gidebiliyordum, gidebilirdim)
Nakli mâzi: — Gidebilmi şim
Mazi-i baid3 r ,„ - Gidebilmiştim
Muzari (geni ş zaman): — Gidebilirim
(şimdiki zaman): rıi«.; - Gidebiliyorum
)3
iltizami4 : — Gidebilsem
68
İsm-i fâil (etken ortaç)
İsm-i meful (edilgen ortaç)
121– <:.ı .x . 1.; — (var olmak manas ına gelen bilden ve bâşiden mas-
tarları): Var o/mak mânasnıa gelen bu iki nâkıs fiil eski Farsça'da,
özellikle, H. VII. ve H. VIII. yüzyıllarda kullanılmişlardır. Son-
radan v tµ li (bâ şiden) mastarı , (Miden) mastarıyla birle ş -
miş olup, günümüz Farsça'sında sadece (büclen) mastarı kullanıl-
maktadır.
(Muzari kök) j.1..! (var olmak) (mazi kök)
Mutlak mazi: ç ıy> ijr — Talebe idim.
İstimrari mazi: - Uyuyordum, uykuda idim...
Nakli mazi: - Pazardaymışım.
Mazi-i baid°
Muzâri (geniş zaman): jr1 — E ğer evde isem.
Muzâri ( Şimdiki zaman): e.„31 (3 4;1.4- ,N — Ben her gün
evde oluyorum.
Muzari-i iltizâmi: 4;1...- J., „5"-- 1 — E ğer evde olursam.
Istikbal : JI — Ben pazarda olaca ğım.
Emir 1, a. J.t.. — Okulda ol.
Duâ A! o.0 J - Çok yaş a
İsm-i meful (Edilgen ortaç): — imiş
fâil (Etken ortaç): — olan.
Bu mastarın eski 3. ş ahıs mazi kökü olan i yi (buved) günümüz
Farsça'sında da kullanılmaktadır.
Örnek: U1.5 (Bilgili olan muktedir olur.)
122– Yeterlik ve rıâkıs fiillerin olumsuz şekli aynen diğer fiiller gibi ba-
şına (nun) harfi getirilerek yap ılır:
Olumlu (...)? (budem( olumsuz (ne budem)
r'-' (muktedirim) (muktedir de ğilim)
69
Örnek: (Okumak) sL (Dokumak)
JslSw (Yırtmak) U.:91 (Atmak)
b) Kıyâsi fiiller Muzâri kökü (emr-i haz ır].) kurallara
uygun olarak de ğişen fiillere kıyâsi fiiller denir.
Örnek: (yanmak) (dikmek) j -ıi I (tasar-
ruf etmek)
c) Semai fiiller ( ): Muzarı kökü (emr-i haz ır) kurallara
uygun olmayan fiillere denir.
Örnek: ,5",; j (gitmek) (do ğmak) (yapmak)
124- o.ızls 3 j ..ıp1;1..! JLiI (Kaideli ve kaidesiz fiiller): Ayr ıca fiiller,
kaideli ve kaidesiz olmak üzere iki kısma ayrılırlar:
a) Kaideli fiiller JI.;1): 123. maddenin a ve b bölümünde
anlattığımız tam fiiller ve kıyasi fiiller bu guruba girerler.
b) Kaidesiz fiiller ( .4.1; Ç3 JL^I ); 123. maddenin c bölümünde
anlattığımız semaı fiiller bu guruba girerler.
1 Sonu elif (I) ile biten muz'ari köklerinde çekimi s ırasında kök ile ş ahı s ekleri aras ında bir
ye ( .5 ) harfi girer.
70
▪
71
Pişirmek ( — pohten) mastarında her ne kadar h ı ( ) har-
finin ze (3 ) harfine de ğiştiği görülürse de, kelimenin aslında bir de-
ğişiklik olduğundan kaidesiz say ıyoruz.
135- Re ( j): Bu harf kendi halinde kalır, bazen de re (,) harfinden önce
bir elif ( ) getirilir.
73
▪ (saymak — say)
JI (incitmek — incit)
• (ısmarlamak — ısmarla)
(yemek — ye)
İstisnalar:
(ölmek — öl)
(yapmak — yap)
J (götürmek — götür)
136– Sin ( ):
1 Bâzı şâirler, şiirde be-rûy ) yerine be rost ) kelimesini kural d ışı olarak
kullanmışlardır.
74
Kalmak ( ) ve benzemek ) mastarlarının muzari kökleri
telâffuzda ayn ı oldukları halde, mâna bakımından farklıdırlar.
is-''1! —
,. &`2.3 ' j"--2:3 (oturmak -› otur)
j......; — j....r -, ,:;;.......r (koparmak --4 kopar)
.:,. — .‹-. ,:;,..1.4- (kalkmak -› kalk)
,..:-....:‘,
. — ..;...,:- -<- ,:;......- (incitmek --› incit)
(yaralamak -4- yarala)
-U:J. — ..k; J <— ■
,...): .• (bağlamak --› ba ğla)
137- Malik olmak (il a ) ve var olmak ( .., ) mastarlar ının birbirle-
rine dönüş mesi: Yüklemi malik olmak (,:;,..!..b) fiili olan bir cümlenin
yüklemini var olmak mânas ında olan esten ( j',....! ) ve Miden ( :.>..y )
fiilleriyle de ğiştirmek mümkündür. Bu de ğişiklik yapılırken, mâ-
lik olmak ( c:;:.4,1) fiilinin fâilinin sonuna ra (I J ) eki getirilerek gayr- ı
sarih meful (nesne) haline getirilir.
Ö rnek: ..>_.,.! ..,...,? 4... I i j,1...',..a I., .< - c.....!...1. ..,...,?, 4.... 4.3m1!.,.9
Bir padi ş ahın üç o ğlu vardı .
J; asla .k;_;
Ö ğretmenin iki çocu ğu var.
Örnek: •
75
138- Ye ( ,g ) harfinin çe şitleri: Farsça'da kullan ılan ye'leri s ırasıyla gös-
terelim.
76
45. (Havada uçan serçeler)
11! 45" cJ > jz (Bahçede kesilen a ğaçlar)
I) izâfet ye'si
Sonu elif (I) ve vay (_,) ile biten isim ve s ıfatları tamlama haline
soktuğumuz zaman, bu elif ve vavdan sonra bir ye (,5) harfi ge-
tirilir ve kesreyi ye'nin alt ına koyarız. Bu ye'ye izâfet ye'si denir.
Örnek: Yunan bilgini ( )
Zehra'nın kâkülü (
77
6— (ZARF)
141— ,_„; rL.:91 (Zarfların türleri): Zarflar, mânâ bak ımından birçok kı -
sımlara ayrılırlar. En me şhurları şunlardan ibarettir:
78
Arapça asıllı zaman zarfları :
t;l.,1*;1 (tesadüfen), Ul al (muhtemelen), t:J1. - (şimdilik),
LJI (hemen), T,,; (derhal), (hemen) (1.:1-1 1 (şu anda),
<dizi.. (madem), (daima) v. s.
b) ,slz-ı ; (yer zarflar ı ):
Farsça as ıllı olanlar:
(arka), ,:42, (ön), ,±5.?A5., (yakın), J.I J (beraber), ya; (sol),
(sa ğ), yj (alt), J. 3 (üst), jj (iç), (dış), j _p
(uzak), (burada), ış T (orada), 1_,S" (nerede), L yn (her
yerde) 1.1:3 (yalnız), , .) (kar şı karşı ya), o,LS (kenar),
,,..r1.5,5"" (çevre), )4?) (burada).
79
Arapça as ıllı olanlar:
(birinci olarak), t„,W (ikinci olarak) V. S.
80
1) 4--rj. ,sts,ti (yemin zarfları):
Farsça asıllı olanlar:
(Allah için), Jls ( başı için)
143- Yukarda söylediklerimiz dışında tek ba şına bir zarf görevi ta şıyan
cümleler de vardır.
81
7– 41...,;, 1 (IZ:AYET HARFLERI)
144– İki kelime aras ında ilgi kuran ve ikinci kelime ile birinci kelimeyi
mânâ bakımından tamamhyan kelimelere izâfet harfleri denir.
145– Izâfet harfleri (basit) ve (bile şik) olmak üzere ikiye ayr ı-
lırlar:
2.e-- kadar), 34- (celo, ön), (behr, J (ruy, yüz), İ.3 (bi,
82
I 41-4- J.5 (Hasan evde'dir)
(Atın sırtına bindi.)
(Bahçenin aras ı idi.)
45' (Gördüm ki uykuda idi.)
(Bizden önce de insan vard ı)
(Hasan' ın yanına gittik.)
(Yakına gel.)
(Buradan pazara kadar.)
: ; (Kendi önüne bak.)
ı (Onun için bu i şi yaptım.)
: csi (Masanın üstünde idi.)
146– (piş — ön), (rû, yüz), i i (zir — alt) ve ylT (celo, ön) ke-
limeleri cümlede izâfet (tamlama) durumunda iseler harf olarak
kabul edilirler. İzafet (tamlama) durumlar ı yoksa zarf olurlar.
75
■
->:;:ç •
csl i (için) . (Onu görmek için gittim)
Bazen de tekit için fiillerin ba şına gelir:
(git), A (söyle), (ye) gibi
83
b) j1 : J..! (cins gösterme) için:
(Altından bir saat.) .') ,11,
. (Ayırdetme) için:
(Ö ğrencilerden birisini seçti.) .J.J. j1
(başlangıç) için : (Tebriz'den Tahran'a
geldim.)
(mülkiyyet) " : J1 (Bu kitap benimdir.)
es_ y (Üstünlük) " : (Behram Hasan'dan ça-
lışkandır.)
e) 1..; (Arkada şlık) ": 42-1 (Ahmed benimle s ınıfa
uT geldi.)
c_sJ. (taraf) 4aT 4;1.>1..! (Eve do ğru geldi.)
I (yardım) (evelâllah!)
at la. (karşılık) 1.;:" (Siz olduktan sonra ben
d) : y neyim ?)
(.0:4 (yükseklik) 1_, .515- (Ş apkasını başına koydu)
,J1 i; (devamlılık) ": .L11, y j.J.?, (Soydan bilgindirler.)
e) : J>
(zarf) 1 ": (Iran'da ondan ünlü ad-
am yok idi)
si. (taraf)
(
99 :
(Bana baktı .)
99 :
(yakınlık) (Onun önünde idi.)
(Çokluk) Lı, Lı, (Bir ba ştan bir ba ş a
bahçe)
84
8– BA Ğ HARFLERI
RABIT EDATLARI
151– I; ı...3.)».' (Ta harfi): l; (ta) harfi, bazen ba ğlaç, bazen de izâfet harfi
olarak karşımıza çıkar.
152– 1; (ta) kelimesi, son veya nihayet manas ı ifade etti ği zaman izâfet
kelimesi hükmündedir: 1; J 1r.3_,) JI
(Peygamberin devrinden bizim zaman ımıza kadar)
153– l; (ta) kelimesi a şağıdaki manaları ifade etti ği takdirde rab ıt veya
bağ kelimesidir.
85
(ş art) için : 1s (Ders çalışmazsan
muvaffak olmazs ın.)
(hemen) " (Kapıdan girer gir-
mez kitabını aldı .)
blz (son) " : 4,1:.; (Bu i şin sonunun na-
sıl olduğunu göreyim.)
(sebep) için: ..) 1_,; y (.1; —
Geçmişlerin iyi isimlerini berbâd etme, ki, senin de iyi ismin
berbâd olmas ın (kalmas ın).
45- (ki) için: 4.±7 j J o
P ayy4r —
(Ey o ğul ilim tahsil et, zira, bilgili ki şi nereye gitse hürmet gö-
rür ve baş köşeye oturur.)
(aymlık) manas ında: ı:). j <> — ı!.51.),
CS J 4%-
(Temiz can bedenden ayr ılmak istedi ğinde, taht üzerinde öl-
mekle toprak üzerinde ölmek aras ında hiç bir fark yoktur.)
86
. 1.0 (Ha Ali Hoca, ha Hoca Ali.)
156— 4.7 (çe) kelimesi soru edat ı ( ı mevsul ( J ) zarf
( ) ve ba ğlaç ( ) görevinde kullanılır
Örnek: y 4.7;
j — Z.3 :;;;
(Temiz can bedenden ayrılmak istediği zaman,
taht üzerinde ölmekle, toprak üzerinde ölmek ara-
sında hiçbir fark yoktur.)
158— ,..:412.0 jl, (Atıf vavı): Atıf vavı dediğimiz vay ( J) harfi, ibarede
aynen yazılır fakat telaffuzda "o" şeklinde söylenir.
Örnek: f wl, y lj j y lS
(Kitap, defter ve kalemi ald ım.)
Yukardaki cümlenin telaffuzu:
Kitabo deftero kalem ra berda ştem. Yani:
Kitab ve defter ve kalem ra berda ştem.
87
9 – mil ("ONLEMLER)
89
—
— CÜMLE KURULU ŞU —
90
165– Farsça'da cümlenin asil ögeleri fâil (veya müsnedü'n ileyh –
meful ( veya müsned – ) ve fiil ( veya rab ıta – •41 ) ) olmak
üzere 3 tanedir.
a) Bir cümlede birden fazla müsnedü'n — ileyh
• -1:-5- L'SZS .5 J-4- (anne ve baba kendi evlat-
larına yardım ediyorlar)
Yukardaki cümlede anne ve baba müsnedün — ileyh (özne)dirler.
Müsnedü'n — ileyh, İsim zamir, aded ve mastar olabilir:
,
91
167— E ğer, müsned veya müsnedü'n-ileyh, muzaf (tamlanan) ve mevsuf
olurlarsa, cümlenin sıfat veya muzafü'n-ileyh (tamlayan) i mütem-
mim olur:
168— Bazan müsnedü'n ileyh, bazan müsned bazan da her ikisi mütem-
mim olabilir. Sırasıyla örneklerini görelim:
169— 4 ,4; (Cümle-i mu'tariza): Bir cümle veya ibarenin aras ında
gelip, o cümle ve ibare ile ilgisi bulunmayan cümleye denir.
Örnek:
4.; ray. m 4.! <S » aw J: I
171— Bir müsnedün-ileyh, bir müsned ve bir rab ıtadan türemi ş olan
cümleye basit ( ) cümle denir:
. (ilkokul aç ıktır.)
92
172— Cümleler diğer bir ayırıma göre dörde ayrıhrlar:
a) 41?: (Haber cümlesi): . (Hava sıcaktır.)
b) st l <I?: (Soru cümlesi) : (5.14T S' (Ne zaman geldin?)
d) 41.•-: (Emir cümlesi) : j (Okula git.)
d) ( Şart cümlesi) : (E ğer ders çalışırsan
•,s.);:." s d9 y. muvaffak olursun)
173— j (Tahli1)• Bir ibârede cümlelerin say ısı o ibaredeki fiil-
lerin sayısına bağlıdır.
Mesela, Sadrnin bu hikâyesinde:
fil* 4J J- •° *4:••; r3° ) -i l C 5 ‘:)t.3 99.5
45- 1 .) r .L.T . p.
"
j .
Asla zamamn geçi şinden şikayet etmemi ş ve günün seyrinden yü-
zümü buruşturmamıştım. Bir gün ayağım çıplak kalmıştı ve ayak-
kabı alacak gücüm yoktu. S ıkıntılı olarak Kafe camiine girdim,
ayağı olmayan bir adam gördüm. O zaman tanr ıya şükredip ve
ayakkab ısızlığa sabrettim.
Bu ibârede görüldü ğü gibi dokuz fiil vardır.
93
„ki.;
v ) dı
(
( .4 L) ) ..x.; L.
.):<-
4;
JS I
4;
94
Yani:
Keli- TAHLİ L İ
meler
Tecziye Terkip
95
Okuduğumuz konuları , aş ağıdaki tabloda şematik olarak gördükten
sonra tahlile ba şlıyabiliriz:
4.15'
( - - (
- - :
( ) Jyui.
) `d2' 1
• aj — — ) 4;t„,;1
— JL — U L, — — : - y
g.
• - - -
: —
. — —V
• — i2J J L:99 — A
. — — — — -
96
F T F T
T As. yaratmak
T Maddeli elif Yarat, Ne güzel
Şapkalı elif D oldurm ak
Su Haberdar, Bilen
Mamur Sinirlenmek
Mamur olmak Hazır
‹:)1J H. Ş . yılının 8. ayı Gelmek
yT Haysiyet Affetmek
41;T Çiçek Öğrenmek
J Mavi j .T Öğren
T Ateş Öğretmen
Birler (hanesi) Karıştırmak
g Ah c.31-
JU T
Kı sa zaman, O (zamir)
Onlar
▪ T Son-Başka
,T İnsan Orada
, ST H. Ş . yılının 9 ayı T O şey ki
▪ Süslemek f.) 1 ., T Ankara
JT Yavaş c iı Ankaralı
Arzu asa T O ki
(s ,T Evet
T Onlar
jT Hür, serbest Getirmek
j liT Eziyet T Ah
jiT Eziyet etmek Yavaş
Kolay Demir
Rahatlık, huzur Kast, Niyet
Gök >T Demirci
Rahat Acaba
J 14- ,.,T Rahat fikirli, Gelecek
Gönlü rahat Ayna
,.;;T Çorba jgll Elif
içmek Alfabenin birinci harfi
T Aşçı Başlangıç
T Karışmak, İlk- İlks el
Kız mak Daimi
• Per işan Katiyen, Ebediyyen
şikâr A Bulut
j lkT Başlangıç Kaş
Güne ş ışığı O ğul
97
T T
İbn-i sina Kemik
Ittifak, Birle ş me Dinlenmek
Tesadufen Güç, imkan
Bitirmek Soru
Araba Gelecek zaman
Kira Çay barda ğı
izin Devam
Saygı Var olmak
Saygı göstermek H. Ş . yılının 12. ayı
iyilik İskele
Aferin Isim
En beyenilmi ş Ahmet Iş aret ismi
(isim) Ço ğul ismi
Ahmak Etken ortaç
Haller, Durumlar Edılgen ortaç
Hal sormak Esir
Muhtemilen Göz ya şı
Haberler Asıl
Ihtilaf Asla
Ahlak Ünle mler
Daire, Büro Ağaçlar sayısında adedile
Edeb madud aras ında gelir.
Edebiyat Fazla, Artma, Tamlama
Edatlar Oda
Eziyet Çocuklar
İncitmek, Eziyet etmek Sayılar
H. Ş. yılının 2 ayı Daha yüce
Ucuz Düşmek
Den (ek) Yakmak
Neden Fazlalaştırmak
Nereden Yaz ık
Kimden Serpmek
At Fiiller
Bir at Atmak
Dır, Dir, Dür. Kabul etmek, Talih
Ustad, Proffesör Türler, Çe şitler.
Istanbul Hürmet etmek, Sayg ı gös-
Istanbullu termek.
Istisna Şimdi, Şu'anda.
98
F T F T
. %T1 Ancak, Me ğer I Birinci
yl Şimdi, Şu'anda. Evvelâ
Elbette i p I Iyilik tanrısı
99
T F T
Akıllı Birader, Erkek karde ş .
Bahçe Sür
Bahçeler ,sl_r için
Bahçivan Ne için
Küçük bahçe Kalkmak
Hayvanat bahçesi. Bazı
Dokumak Almak, kaldırmak.
K aideli ▪ Götürmek
Kim ile Yetiş
Üst vy Kar
İftihar etmek j-; J: Tesbit
Sabahleyin Yaprak
Ses I Keskin
F T F T
▪ Bostan, Bahçe P
• Öpmek • Farsçanın 3. harfi
• İyi, Ayva 1.?, Ayak
4,4.! Ne güzel ,ti,+4 Bir çe şit terlik papuç.
Daha iyi 64 Ödül
En iyi • Padiş ah
4-7)4 Parça, kısım, kumaş
Için
o j4 Parça, yırtık
r isim, Merrih, Mars lq Cevap
Hisse Serpmek.
r. H. Ş . yılının 11. ayı ,!.S- 4 Temiz
En iyi ,L5-4 Temizlemek
• İncit c-5" Zarf
İç Temize çekilen yaz ı
Doldur • 54 Onbe ş
Beyaneden ..ı„...;4 Be şyüz
J.)1.: Getir :)44 Son.
1 ,- .5 Nedensiz, Denmeksizin Pişirmek
Elemek Yayma
Uyanık Yaymak, Da ğıtmak
J1.4„; Uyanmak k?, Baba
j:4 Dış arı dr.) j . Dede
Özel isim Kayın peder
Yirmi j .4 Kabul etmek
Fazla Dolu
a-kPL; 13 Kaidesiz L317ı;,.. Portakal
j çs:u'r İtirazsız Ödemek
13 Şüphesiz Perde
• Korku i*JI...); Soran
Korkulu (*.) Tapmak
Gör ^ A2. , y Sormak
Gören J ii., Uçuş
jt:-2 Göz Uçmak
14:- At Tanrı
‘.51.4,.! Sıva Perhiz
10:-.9. Tasarruf et (*JL'..?.). Periş an
▪ Zannet Öyleyse
Burun Arka, neticeten
101
F T T
O ğlan, oğul Karanlık
Öbürgün, Yarından sonra Saldırmak
Be ğenmek
Ne zamana kadar
Arka
Kuvvetlendirme
Yün
Tam
Yüne mensup, yünlü
Tank
Kaplan
Ayırtetme
1,T Kaplan gibi
Tahlil
Be ş
Alt
Elli
Sakınma
Haftanın 6. günü
Methetmek, Takdir etme.
Be şinci
Çözümleme
Per şembe
Karyola
Be şinci
Tahta
Be şte bir
Ayırma
Düşünmek, tasavvur et-
İ darecilik
mek
Ders verme
Gizli
Yaş , taze, ıslak (Derece
Gizlice
eki)
Giymek
Tertip, sıra
Genişlik-en
Sıralama, Derecelendirme
L3 Iz-Arka
Tereddüt, Şüphe
Yaya
Korku
Süslemek
Türkler
Gömlek
Terkip, ş ekil, Tahlil.
Ön-ileri
Benzetme
Peygamber
Benzetme
Yol almak-ölçmek
Sertle ştirme
Daima
Bir harfi çift okumak için
T üzerine konulan şu iş a-
Farsçanın 4 Harfi ret ( )
Bağ, İzafet-harfi, Kadar Yatak
Tahammül, Bükme Te şekkür
Parlak Susuz, susamış
Parlamak Tesadüf
Yaz Küçültme
Ne kadar Hayret
Saldırmak, Kızmak Tatil
•
F T F T
Mukayeseli C
Tüfek
Farsçamn 6. harfi
Yaz ıklar olsun
Yer
Çivi ve kapıya vurma sesi
Cam
t,L7.a'i Yaklaşık olarak, Tahmi-
4.1> Camit-Katı .
nen
JtAIT Etraflı-Mükemmel
_I:Lal; Telaffuz, Bir harf veya ke-
ıila Ruh-gönül
limeyi söyleme.
Cahil
Telefon
Cahilâne
Televizyon
Yara
▪r ı,- Bitirmek
ûyl y
Suç-cürüm
Lr Temenııi
Madeni para sesi
Beden
Hariç-Müstesna
Uyarma, Cezalandırma.
Parça-Kesim
Sıhhat
Aramak
1..„*.; Yaln ız
Sıçramak, Atlamak
▪ Sen
Şenlik, Bayram
(,) İ J; Kuvvet
Kutlamak
Uli; Güçlü
Zulüm eden
j; Muktedir olmak, yapabil-
Çift
mek
4 Cilt
▪ Zengin
Ön- İleri
Muktedir olan
Çoğul-Toplama
yy Tövbe
• Top
e -. Toplamak
arr- Haftanın 7. günü tatil.
• Üle ştirme, E şit bölme: 2.
Cümle
2 — 3.3-5.5 gibi
Sava ş
▪ Tahran
Savaşçı
▪ Direk
Savaş mak
.)c, H. Ş . Yılının 4 ayı
Genç
S Genç adam (yi ğit)
Çorap
Farsçamn. 5. harfi Cihan, Mem
Sabit, duran •••:4?'"
•
Cihet Taraf-yön Sebep.
İkinci Sıçramak
İkinci olarak Böcek sesi
Zenginlik c.
< Serçe ve benzeri ku şların
Meyve sesi
103
F T T
Ç hanın Tanınmış Ş airi,
Hafız, Ezberebilen.
—Ç
Hal- Şimdi Keyfiyet
Farsçanın 7 harfi Çevik,
Haller-(Durumlar)
çabuk
Durum Keyfiyet
.. .)1a; Çare
Ne mutlu ne kadar güzel
Sol
Muhakkak
Neden, Niye, Niçin
Hareket etmek
Lamba
İ zafet-Harfleri
Kirlenmiş
Kıskançlık
Nasıl, Ne gibi
Kıskançlık
Göz
Hasan
Ceylan gözlü
Kıskanç
Ne kadar, kaç
Hüseyin
Nitelik
Hak, hakikat Emek
Nasıl, nebiçim
Hikaye
Şöyle, onun gibi
Halka
E ğer
Ş öyleki Ii
Kaç
O kadar, miktar —H-
Bu şekilde Böyle Farsçanın 9. harfi
Ağaç, sopa Dış
Nasıl, çünki Kalkmak
Nasıl ve Neden Has, Özel
Ne? Hatır, gönül Fikir.
Dört Sessiz, sönmü ş
Ondört Ev
Haftanın 5. günü Tanrı
Dörtyüz Allaha ısmarladık.
Dörttebir Veda etmek Allaha ısmar-
Kırk ladık demek
Koparmak Tanrı
Ş ey Hizmet
Sultan Sulta, Hıdır
H
▪ Eşek
—H— Bozuk
Farsçanın 8. harfi • Bozulmak
Katiyen, Sakın .51.5,;- H. Ş . yılının 3 ayı
104
F T F T
Akıl Hiyan et
Hayır
Akıllı
Çok, fazla
3 yüz kilo
Bağırma ( ) D
Satın alıcı _D_
Satın almak Farsçanın 10. harfi
Yorgunluk j...4-b İç
İncitmek .51.5 Adalet, Verdi
Yorgun Vermek
Hışırdama, yaprak h ışırtısı •:;,!:A.5 Malik olmak
Kuru 1.i1.5 Bilgin
Kurutmak ,..;_31.5 Bilmek
Öfke Bilgi
Öfkeli ,),.1b Öğrenci
Uyumak Fakülte Ö ğrencisi
Arka o.13 Fakülte
Gülen, şen Üniversite
Gülme, Gülüş Alim, Bilgin
Güler yüzlü Bilgin
Gülmek Devamlı
İyi güzel İlk Okul
Uyku "• Kız
Uykulu J .5 Kapı , ismin de hali
Uyumak .4.7.) Gelir
Istemek JI" J .5 S oyunmak, Çıkarmak
Okumak J .5 Ağaç
Kızkarde ş Bir ağaç
Rica .5_) Gam-Ac ı
İyi Hemen
-9 Güzel yüzlü J.> Hırsız
Kendi J .5 Ders
Yemek Çalışkan, Ders okuyan
Güne ş j .5 Faytun
Güzel Yırtıcı
Ne güzel, Çok iyi J .5 Yırtıcı huylu
Kendi j .5 Biçmek
Kendi L., ) Yalan
J.1,-4- Hayal Yalan söylemek, Yalanc ı
105
F T T
İç İkinci
Buruşturmak Kaçmak
İki yüz
Anlamak, idrak etmek
On
Yırtmak
Yer, Köy
El-takım Köyler
Elile piş miş Veri, ihsan verme
Eldiven Köy
Takım, Cihaz, Tezgah. Onlar
J Mendil Onda bir,
Gurup H. S. Yılının 10. ayı .
Gurup, Gurup Diyar.
Düşman Görmek
Dua Göz
5; Defter Geç
Gönül Diğeri, Ba şkası
Sıkıntılı Duvar
Yüre ği Yanık, dertli
Gönül yakan, Acıyan
Z
J,J.5 Pehlivan, Yi ğit —Z-
Sebep, Delil Farsçamn 11. Harfi
Nefes Z at-Asıl, Cevher
Üfle me k Zevk
Saat zilinin sesi.
J R
İki
Oniki —R-
Koşturmak Alfabenin 12. harfi.
Ko şturmak j ismin İ hali Tümleç i ş a-
Tekrar reti
Dikmek Bağ
İki, İki. Rahat
Devir, Dönme Baş
Uzak Sağ, Do ğru, Düz
Dost Do ğru söyleyen
Arkadaşlar Memnun, Razı
Sevmek Sürmek, Koymak
Haftanın 3. günü Doğru yol
Devlet Kapmak
İkinci Kurtulmak
106
F T F T
Bitmek f`j"--3 Yara
Yeti ş mek ,:).5_; Vurmak
Haset j i Altın
Davranış
.).; Sarı
,:ı &:..; ) Geçmişler, Gidenler (ölen-
ler) ‘‘.." - iJj Çevik, Becerikli, Aç ıkgöz
Gitmek j Çirkin
Süpürmek Zaman, Vakit
4;LS-J Kız ismi j Kış
Zahmet, İstırap Yer
Zahmet çeken, i şçi Kadı n, Vurmak mastar ı-
4:3 .3 j. Zahmet etmek nın müzari kökü
Hasta, Rahats ız
4;1;; Kadı na mensup, kadına
Üst, yüz
ait
ş _9 Giden, Münasip
Üveyanne
JI jJ Giden
Jj Zincir
J J: _9 Karşı, karşıya
Dirilik
Nehir
,5,51.4;3 Yaş amak
J Gündüz
“ı;j Diriltmek
Zaman, As ır, Dünya
,:S; ;Zil
vws -) Aydın
Zilçalmak
Aydınlatmak
Çabuk
Yüz, üst «
J Alıngan
Bitmek
j Çok
4:ıa;lm Bırakmk, Kurtarmak
Jlrj Zarar
(...) Kurtarmak
Zarar veren
Dökmek
Güzel
E ğirmek
Alt
Z Zeki, Akıllı
—Z- Yaş amak
Alfabenin 13. harfi. Sakın
Doğmak Isim, Süs
Do ğmak
Mavi gözlü J
Diz
—J-
Dil, Lisan
Üst, kısa hareketlerin bi- Alfabenin 14. harfi
risi. ...;) Eski, Yırtık
107
F T F T
)
S So ğuk
—S- Soğutmak
108
F T F T
Tok Acele
Huy- İç sıfat, Tabiat ;I:...t Acele etmek
Onüç Deve
Üç yüz
jeı..t Deveci
Gümüş
İnsan-Kişi
Üçüncü
Sinema
Ş ahsi-Hususi
Olmak
Gümüşten, Gümüş e men-
Şedde-te ş dit
sup
Ş art
Gümüşe mensup
Şeriat
Gö ğüs
Türkiye'de bir Şehir J Şeref
Şirket-Ortaklık
Sivaslı
Utanç
Siyah
Utanan
Lı; ) Mahcup-Utanan
-5- Başlama
Alfabenin 16. harfi. Başlamak
Tekil üçüncü ş ahıs bile- Ortak
şik zamir eki. Yıkamak
t_L" Boynuz Altı
Dal-Budak Altıyüz
Sevinçli Altıncı
Ne şeli, Sevinçli Altmış
Ne şelik, Sevinç _J>s" Şiir
J.0 Ş air İş -Meslek
iir Lt Talebe, çırak u.
› Sözlü
J1,« Kuş ak, Ş al Şefkat
Kaşkol Şüphe
Onaltı Av-Avcılık
.L'.; Padiş ah, Kıral .15") 1...t, Av yeri,
4.;tı,U, Kırala mensup Ş aha layık Yırtmak, Yarmak-Sök-
Ş aha layık mek
Belki- Ş ayet layık olur Şikayet
Yakış mak Toz şeker
Layık J Şükür
Gece t: 7.b Şükür etmek
Geceleyin Geceye ait Kırmak
Kış Kırılmış , Gönül
109
F T T
Meyve, Ağacının, Çiçe ği Açık, sarih
Hayret Sıra, kuyruk
Pantolon Sıfatlar
Siz, 3. ayrı zamir Sıfat
Saymak Etken, Ortaç
Kılıç Edilgen, Ortaç
Tanı mak Sayfa
Haftanın 1. günü Barış , Sulh
İşitmek Yüz, Şekil
işiten Sofu, Dervi ş
İşitmek Sofuluk
İşitmek, Duymak Av
Şehir Yaz, Mevsimi
H. Ş . yılının 6. ayı
Zad
Süt
Aslan -Z-
Musluk Alfabenin 18. harfi
Iranda bir şehir Zıt, Kar şıt
Şirazlı Zarar, Ziyan
Tatlı Zorunlu, Zaruri
Cam- Şişe Zâf, Zayıflık
Tazmin, Kefil olmak
( ) Ş ad
Zimnen, Dolayısiyle
Zamir Insanın iç yüzü
Alfabenin 17. harfi
Ta
Sabırlı
Sahip, Malik -T-
4.;1;-..-1-44 Ev sahibi Alfabenin 19. harfi.
Dervi ş , Arif Kabile, Bölük
Halis, Temiz Kuvvet
Sabah Takım, Bir parça
Sabır Tıp, Doktorluk
Sohbet, Konu ş ma Kat, Derece, Tabaka, S ı -
Yüz nıf
Ses Yön, Taraf
Ça ğırmak Yol, Cadde, Metot.
Baş , Gö ğüs, Yüce Çocuk
Yüzler Altın
Yüzdebir Dileme, isteme
110
F T T
Talepetmek Adalet
Ğ.5, Aç gözlülük Ağır silah, Takı mı
J.,1, Boy, Uzunluk Sunma.
ll^ — Za Genişlik, en
—Z- Namus, Irz
Alfabenin 20. harfi Anırma
Zülümden Ter, Rakı
Açık, Belli Damar, Kök
Kap, kılıf Mahfaza Gelin
Zafer Dilekçe
Zan, Şüphe İ zzet, itibar
Arka Asker
Öğle Bal
Ayn Ondabir
Onlar
—A- Sinir
Alfabenin 21. harfi. ikindi, Devre Asır
İbadeteden isyan, Ayaklanma
Alışkanlık, Adet. Bahşiş , Ba ğış
Adil, Adaletli Atf. Yönelme Ba ğ
Adaletli olmak Akıl
Aşık İnanç, Kani
Sıhat, Afiyet Zıt, Foto ğraf
Son, Akıbet Çare, Ilaç
Akıllı , Uslu Ilgi, Bağ ilişik, Sebep,
Akıllıca Hastalık
Dünya Ilim, Bilgi
Bilgin Bayrak, i ş aret,
Yüce, Üstün H. Z. Ali Yüce, Yücelik
Kamu, Umuma ait Bina, Umran
ibadet Kast, Niyet
ibaret Ömür, Ya ş Hayat
Şimdilik İş , Amel
Acayip Amca
Acaba, Hayret Hala
Arap olmıyanlar İranlılar Dizgin
Düşmanlık Hemen, Pek yakında
Adet, Sayı Karşılık, Bedel
111
F T T
Köpek havlamas ı 0v, oy. Unutma,
.ı..p Söz verme, Yemin. Çok
0.40 Sorumluluk, Söz verme Hazır
yil Belli, Açık Evlat
Noksan, Ayıp Göndermek
-k„0 Bayram Yorulmak
Zevk ve Sefa Eylence Farz
Göz, Aynı Fark, imtiyaz
Kaymakam, Vali
L Gayn.
Buyurmak
—G- Satmak
Alfabenin 22. harfi H. S. Yılının ilk ayı
Bulunmayan Haz ır olma- Satış
yan Tane, Takım, Adet
Bulunmamak Hava alanı
Habersiz Ferhat, Özel isim
fistüngelen Galip Eğitim, Maarif, Kültür
Ekseriya Aldatma
Maksat, Niyet Özel isim
Güne ş batmas ı Aldatmak
Yabancı , Acayip Çok, ziyade
Gazel Ayırma, mevsim
Öfke Fiil
Gam, Keder Şimdilik
Czüntülü Kederli Gurup, Gurup
Uyumak Derhal
Den başka, Öbürü, Diğeri Üst
F Fil
—F- Gaf
Alfabenin 23. harfi —G-
İranda bir bölge Alfabenin 24. harfi
Bozuk, Çürük Dilim
Açık, İfş a Güçlü
Faziletli, Bilgin Kanun, Kural, Kaide
Özne durumu Halı
Fayda, yarar Kanun
Fedakâr Silah, takımı , Sap.
Firar, Kaçma Ön, Geçen
112
F T F T
Kabul ,:) . ,s",1.5" Çalışmak
Kabul olmak, Kazanmak Memur, İş Sahibi
Boy .)1 i.) 15". Kervan
Ön
J I.S" Kervansaray
Kader
Eksiltmek
Kudret
lS Ke şke
Kur'an
Borç $...1.5" Keşke
.:ı tS" Ka ğıt
Yakın
Köy J..15 Noksansız
• Muvaffak, Bahtiyar
Yemin
• Yırtmak
Kısım, Bölüm
‘,..,1,5" Kebap
Güzel
Ceket
Niyet, Kast
• 1:45" Kitap
Hikaye, K ıssa
• Nerede
Kaside
Damla
P iaS Hangi
Hangibirisi
Kesme, Kesin
JL_75" Tarz, Adet
Parça, Krea
(:),,5" Yapmak
Zincir, Gerdanlık
Kalp, Yürek ,..S" Kimse
Kalem Kimseler
sS Noksan, Kırmak
Az
<s„...5" Kesre Ait
Biraz
3 ii Çiftçi
Ay, Isim
• Öldürmek
Yeraltındaki Örtülü su
• Öldürmüş
Boy, Biçim Bir elbiselik
kumaş
Öldürülmüş
Vapur, Gemi
Kuvvet güç
i la Kıyasen, Kurall ı Keşif, Bulmak
Zarf, Ba ğ j .i.5 Memleket
Kayıtler Zarflar Z)-1..r.:S. Çekmek
j5" Bütün
v ıSJ Kaf. ÜS Tamamen
—K- Sınıf
Alfabeniıı 25. harfi Y1.5.•- Şapka
Küçültme eki Az
j 1.5- Iş 5,5- Daha az
Bıçak SS Yardım
113
▪
▪▪
F T E T
(:) ,SSS Yardım etmek jlAr Eritmek
Biraz Z.ı .,) 1.L.S.- Koymak
j U Yan, Sahil
,:;..'.1.15" Koymak
...,L5" Kenar
4."...to ir Geçmi ş
vLS Kinaye
Kazmak .)1,"5"-- Pahalı
ys Hani, Nerede .y.1;1.5- Kıymetli
Vurmak, Dövmek ..,5"" Toz
013_0- Kısa Yuvarlak
.,,S- 4;_,Sş Kesmek, K ısaltmak .35' Pehlivan, Cesur
j 5" Küçük ▪ Çevre
Küçüklük Gezi
,15-.),Se- Çocuk Geziye ç ıkmak
Ana Okulu 4:.b5"." Boyun
MS" ,:).5ir Kabadayı, serseri
İranın 2500 sene önceki
şehin ş ah' Dolaş mak, Dönmek
▪ Çalışmak Aç
Dövmek Jlzi,5"-- Tutkun, Giriftar, Me ş gul
Kiıfe, (Irakta bir Şehir) Sıcak
j5... Dağ Isıtmak
45- Bağ, Ki Ağlamak
45" Küçük, Alçak Ağlayış, Ağlama
Nezaman. Seçmek
Ki Yaymak
,:ı t-5" Kimler Kırmak
S: Tavukları, ve Horozları Açmak
Koymak. JZ.t5"
.: . " Dolaşmak
Açmak
Gaf. ▪ Söz, Konuş ma..
Söylemek
—G- • Görevlendirmek
• Alfabenin 26. harfi .1:5"." Suç
Inek, Sığır Hazine
olS Zaman, vakit Serçe
.1"..Ç. 1.5'." Zaman zaman, Bazan ▪ Suçlu
,..,,tV.:<1.5" Bir zamanlar, Baz ı zaman- Kulak
lar. Dinlemek
›1.5' Bazan ir Sanki
114
F T F T
rY J Lam. Sıvamak
J Alfabenin 27. harfi Kalmak
j".91 * 1 Enaz, Hiç olmassa Benzemek
Çaresiz
Ay
rJY Gerekli
Ay yüzlü
(.sY Ninni sesi
Sakın, olmaya ki
‘,..J Dudak
Belirsizler, Belirsiz edat-
0.1...) Elbise
lar.
,.r.J Kırmızı dudak, Yakut
Eş anlamlı , Anlamdaş
dudak
Beraber
Yorgan
Benzer
• Çıplak
Bitişik
hJ Parça
Karşıt anlamlı
• J Bir miktar
Geçişli, Tecavüz eden.
• ıJ Lezzet
Tamamlayan
Titreme
4,75 gram a ğırlığa denk
J) Titreyen
Belirsiz, Bilinmeyen
J) Sarsmak, Titretmek
Sevgi, Muhabbet
,:)1.-J Dil, Lisan
Öz, Tam, Mahsus, Özel
Yalamak
Kurşun Kalem
Ordu
Okul
Ordugâh
Tertipli
Lütüf
İyi, Merhaba, Aferin
Lügat, Kelime
Kesmek, Mazi-Kökü
Lâkap, Ünvan
zU Liyaket, Yeterlik Adam
H. Ş . yılının 5. ayı
Yalamak
Erkeye mensup, Erkekçe,
Mim. Mertce
Halk
Alfabenin 28. harfi Ölmek
Zamir, bitiş ik zamirlerden Koğulmuş , Sınıfta kalmış .
Biz, Ayrı zamirlerden Sınır, Hudut
Yüzler Sınırı bekleyen, Hudut
Madem, Devam eden memuru
Anne Binilecek
Mâş allah Mürekkep, Biti şik
Geçmiş İnci
Mişli Geçmiş zaman. Hasta
115
F T F T
ok). Hasta olmak Milyon
Ücret, kar şılık, yevmiye Ben, zamir
Ücret alan Ev
Manzara
Işçi ücretli
Ayrı
Gelecek
Üzüm a ğacı
Dayanak
Mevsuf Nitelenmi ş
Meful, Tümleç, Özne, Fail Mevsul, Biti şik
d..S I ., w.. Di ş fırçası
Muvaffak, baş arılı
Dişi fırçalamak
Sis
,!..5"," Müşterek, Ortak
Büyük, ay
Müştak, Bir Kelimeden
Ay ışığı
türemiş .
Mühür
Mastar, Kaynak H. S yılının 7. ayı, Nikah
Harcama
En büyük
Hal, Geni ş zaman, Şim- ELA Ara
diki zaman. Masa
Tamlanan Kedi Miyavlamas ı
4.11 Tamlayan Meyva
Konu, maksad.
,;11. Mutlak, Şartsız Nun
1V—, Asla —N-
Karşıt olan, Zıt olan, Ko- Alfabenin 29. harfi
nu dışı bir cümle. İsmi olumsuz yapan ek
Sayılan, sayılı az Cahil
Marife, tanınmış Noksan, Eksik
Bilinen olS li Ansızın, Birden
Belirli bilinen Ansızın
mâna İnleyen.
Yardımcı dil; İnleyiş , İnleme
Belirli, malüm .4,1U İnlemek
Müfret, tek tekil isim, Ad
J Yapılmış iş ‘,„1.; Mektup
)14;1.- Miktar Ekmek
Mükemmel, tam Evvela, ilk Baş
Me ğer, Yoksa Ii Önlem, Ça ğırma
Melek , Yakın
d._(1.. Memleket, Yer, Ev Can çeki şmek
Mülkiyet Nisbet, ilgi, Akrabahk
116
•
F T F T
117
F T F T
zl.:4> Seksen Hiç bir zaman
.1.41^—ta, Sekizyüz Y
Bırakmak, Koymak
Yedi Alfabenin 32. harfi
.51iz> Yetmi ş Ey, Ünlem
.4,1> Onyedi Hafıza, Hatırlama
4.,41: Yediyüz Ö ğretmek
Ey, Hey, Ünlem Dost, Arkada ş
r m De, Dahi Muktedir olmak
'it> Hemen hemen Kuvvet, Kudret
Öylece Yardım
Gibi Onbir
.1_, Yoldaş , Yol arkadaşı Bulmak
‘'.)1"--.> Herkes, Umum. Sol
Bütün Herkes, hep Bir
4..t1J j:UZ Devamlı , Daima Birler evi
4.4...,«4 Artist, Sanatkâr Birden bire
Sanatkâr, Hünerli Yarım, ikide bir
Hâlâ Üçte bir
1J r. Hava Haftanın 2. günü
Uçak Birinci
Özel isim Birinci
„& Hey, Ünlem Sağ .
Onsekiz Yavaş
Hiç Yavaşça
118
B İBLİYOGRAFYA
A- Gramer Kitaplar ı:
B - Sözlükler:
1— Dr. Ali Ekber Nefisi, Ferheng-i Nefisi Tahran 1343 H. Ş.
2— Hasan Amid, Ferheng-i Amid, Tahran 1337 H. Ş .
3— Dr. Muhammed Milin, Ferheng-i Fârsi Tahran 1342 H. Ş .
119
Fiyatı: 20.— TL.