1.

Identidades vectoriales

1.1. Productos vectoriales y escalares

1.1.1. Producto escalar
−
→ − →
Si A y B son vectores que en una base ortonormal {− →
u 1, →
−
u 2, −
→
u 3 } se
−
→ →
−
escriben como: A = A1 u 1 + A2 u 2 + A3 u 3 y B = B1 u 1 + B2 u 2 + B3 −
−
→ −
→ −
→ −
→ −
→ →
u 3,
entonces su producto escalar se define:
−
→ − →
A · B = A1 B1 + A2 B2 + A3 B3 (1)




¯ ¯¯ ¯
−
→ − → ¯− →¯ ¯− →¯
A · B = ¯ A ¯ ¯ B ¯ cos θ (2)
siendo θ el ángulo que forman dichos vectores. 

−
→ −
→ − →


Si A es un vector unitario, entonces A · B se corresponde con la proyec-

−
→ −
→
ción de B sobre la dirección definida por el vector unitario A.
→
− −→ −
→ −
→
A·B=B·A (3)
³ ´
−
→ − → −
→ −
→ −
→ →
− −
→
A· B+C =A·B+A·C (4)

1.1.2. Producto vectorial

−
→ − →
Si A y B son vectores que en una base ortonormal {− →u 1, →
−
u 2, −
→
u 3 } se 1.1.3. Identidades vectoriales
−
→ →
−
escriben como: A = A1 u 1 + A2 u 2 + A3 u 3 y B = B1 u 1 + B2 u 2 + B3 −
−
→ −
→ −
→ −
→ −
→ →
u 3,
entonces su producto vectorial se define: ³ ´ ³ ´ ³ ´
→
− −
→ −
→ −
→ − → −
→ −
→ − → −
→
¯ → ¯ A× B×C =B A·C −C A·B (9)
¯ −u1 − →
u2 − →
u 3 ¯¯
→
− − → ¯ ³ ´ ³ ´ ³ ´
A × B = ¯¯ A1 A2 A3 ¯¯ = (5) →− −
→ −
→ −
→ − → −
→ −
→ − → −
→
¯ B1 B2 B3 ¯ A×B ×C=B A·C −A B·C (10)

= (A2 B3 − A3 B2 ) − →u 1 + (A3 B1 − A1 B3 ) −
→
u2 +
−
→ ³ ´ ³ ´ ³ ´³ ´ ³ ´³ ´
+ (A1 B2 − A2 B1 ) u 3 −
→ −
→ −
→ −
→ −
→ −
→ − → −
→ −
→ →
− −
→ →
−
A×B · C×D = A·C B·D − A·D B·C (11)
¯ ¯ ¯ ¯¯ ¯
¯−→ → − ¯ ¯→ − ¯ ¯→−¯
¯ A × B ¯ = ¯ A ¯ ¯ B ¯ sen θ (6)
¯ ¯ ³ ´ ³ ´
¯→− − →¯ −
→ −
→ →− − →
¯ A × B ¯ coincide con el área del paralelogramo definido por ambos vec- A×B × C×D = (12)
tores. h ³ ´i h ³ ´i
→
− − → − → →
− −
→ − → −→ −
→
= C A· B×D −D A· B×C =
−
→ → − −
→ → − h ³ ´i h ³ ´i
A × B = −B × A (7) →
− − → − → →
− −
→ − → −→ −
→
= B A· C×D −A B· C×D
³ ´
−
→ −
→ −
→ −
→ −
→ →
− −
→
A× B+C =A×B+A×C (8)

1
2. Coordenadas Cartesianas
2.1. Transformación de Coordenadas
2.1.1. Desde Coordenadas Cilı́ndricas 

x = ρ cos ϕ (13)
y = ρ sen ϕ (14)
z = z (15)

2.1.2. Desde Coordenadas Esféricas



x = r sen θ cos ϕ (16)



y = r sen θ sen ϕ (17) 

z = r cos θ (18)

2.2. Transformación de Vectores

2.2.1. Desde Coordenadas Cilı́ndricas

Ax = Aρ cos ϕ − Aϕ sen ϕ (19)

Ay = Aρ sen ϕ + Aϕ cos ϕ (20)
Az = Az (21)  

2.2.2. Desde Coordenadas Esféricas 

Ax = Ar sen θ cos ϕ − Aϕ sen ϕ + Aθ cos θ cos ϕ (22)

Ay = Ar sen θ cos ϕ + Aϕ cos ϕ + Aθ cos θ cos ϕ (23)
Az = Ar cos θ − Aθ sen θ (24)

2
3. Coordenadas Cilı́ndricas
3.1. Transformación de Coordenadas
3.1.1. Desde Coordenadas Cartesianas 

p
ρ = x2 + y 2 (25)
y
tg ϕ = (26)
x
z = z (27)

3.1.2. Desde Coordenadas Esféricas 

ρ = r sen θ (28)
ϕ = ϕ (29) 

z = r cos θ (30)


3.2. Transformación de Vectores 

3.2.1. Desde Coordenadas Cartesianas

x y
Aρ = Ax p + Ay p (31)
x2 y2 x2 + y2


+


y x
Aϕ = −Ax p + Ay p (32) 

x2 + y 2 x2 + y 2


Az = Az (33) 


3.2.2. Desde Coordenadas Esféricas

Aρ = Ar sen θ + Aθ cos θ (34)

Aϕ = Aϕ (35)

Az = Ar cos θ − Aθ sen θ (36)

3
4. Coordenadas Esféricas
4.1. Transformación de Coordenadas


4.1.1. Desde Coordenadas Cartesianas

p
r = x2 + y 2 + z 2 (37)
p
x2 + y 2
tg θ = (38)
z
y
tg ϕ = (39)
x θ 

4.1.2. Desde Coordenadas Cilı́ndricas

p


r = ρ2 + z2 (40)
ρ
tg θ = (41)
z

ϕ = ϕ (42)


4.2. Transformación de Vectores

4.2.1. Desde Coordenadas Cartesianas

x
Ar = Ax p + (43)
x2 + y2 + z2
y z
+ Ay p + Az p
x2 + y2 + z2 x2 + y2 + z2
y x
Aϕ = −Ax p + Ay p (44)
x2 + y 2 x2 + y 2


xz
Aθ = Ax p + (45) 

(x2 + y 2 + z 2 ) (x2 + y 2 )


p
yz x2 + y 2
 

+ Ay p − Az p


(x2 + y 2 + z 2 ) (x2 + y 2 ) x2 + y 2 + z 2

4.2.2. Desde Coordenadas Cilı́ndricas

ρ z
Ar = Aρ p + Az p (46)
ρ2 + z 2 ρ2 + z 2

4
Aϕ = Aϕ (47) Z
z ρ
Aθ = Aρ p − Az p (48)
ρ2 + z 2 ρ2 + z 2

dz

dy dx

X Y

5. Fórmulas de análisis vectorial

5.1. Coordenadas Cartesianas
5.1.1. Elemento de longitud

d−
→r = dx−
→u x + dy −
→
u y + dz →
−
uz (49)
p
dr = 2 2
dx + dy + dz 2 (50)

5.1.2. Elementos de superficie

d−
→
sx = dydz →
−
ux (51)
d−
→
sy = dzdx−→
uy (52)
−
→
dsz = −
→
dxdy u z (53)

5.1.3. Elemento de volumen

dv = dxdydz (54)

5
 
Z


 



  
  

X Y

5.2. Coordenadas Cilı́ndricas

5.2.1. Elemento de longitud
5.3. Coordenadas Esféricas
5.3.1. Elemento de longitud
d−
→
r = dρ−
→
u ρ + ρdϕ−
→
u ϕ + dz −
→
uz (55)
p
dr = 2 2 2
dρ + ρ dϕ + dz 2 (56)
d−
→
r = dr−
→
u r + r sen θdϕ−
→
u ϕ + rdθ−
→
uθ (61)
p
5.2.2. Elementos de superficie dr = dr + r sen θdϕ + r dθ2
2 2 2 2 2 (62)

5.3.2. Elementos de superficie

d−
→
sρ = ρdϕdz −
→uρ (57)
d−
→
sϕ = dρdz −
→
uϕ (58)
d−
→sr = r2 sen θdϕdθ−
→
ur (63)
d−
→
sz = ρdρdϕ−→uz (59)
d−
→sθ = r sen θdrdϕ−
→
uθ (64)
5.2.3. Elemento de volumen d−
→
sϕ = rdrdθ→ −
uϕ (65)

5.3.3. Elemento de volumen

dv = ρdρdϕdz (60)

dv = r2 sen θdrdθdϕ (66)

6
5.4. Gradiente, Divergencia y Rotacional 5.4.4. Identidades
5.4.1. Coordenadas Cartesianas
→
− − → −
→
∇ × ∇Φ = 0 (76)
³ ´
−
→ − → → −
−
→ ∂Φ →− ∂Φ −→ ∂Φ →
− ∇· ∇×A = 0 (77)
∇Φ = ux + uy + uz (67) ³ ´
∂x ∂y ∂z −
→ − →
∂Ax ∂Ay ∂Az ∇ · ∇Φ = ∇2 Φ (78)
→ →
− − ³ ´ ³ ´
∇·A = + + (68) −
→ → →
− − −
→ − → −
→ −
→
∂x ∂y ∂z ∇× ∇×A = ∇ ∇ · A − ∇2 A (79)
µ ¶
→ →
− − ∂Az ∂Ay − → −
→ −
→ →
−
∇×A = − ux + (69) ∇ (Φ + Ψ) = ∇Φ + ∇Ψ (80)
∂y ∂z ³ ´
µ ¶ µ ¶ → −
− → → − → −
− → →− −→
∂Ax ∂Az → − ∂Ay ∂Ax → − ∇· A+B = ∇·A+∇·B (81)
+ − uy + − uz ³ ´
∂z ∂x ∂x ∂y −
→ −
→ → − → −
− → → − − →
∇× A+B = ∇×A+∇×B (82)
→− →
− →
−
5.4.2. Coordenadas Cilı́ndricas ∇ (ΦΨ) = Ψ ∇Φ + Φ ∇Ψ (83)
³ ´
−
→ →
− −
→ − → → →
− −
∇ · ΦA = A · ∇Φ + Φ ∇ · A (84)
³ ´ ³ ´ ³ ´
→ −
− → → − −
→ −→ − → −
→ −→ −→
→
− ∂Φ −→ 1 ∂Φ →− ∂Φ −
→ ∇ A·B = A·∇ B+ B·∇ A+ (85)
∇Φ = uρ + uϕ + uz (70) ³ ´ ³ ´
∂ρ ρ ∂ϕ ∂z −
→ → →
− − →
− → −
− →
+ A× ∇×B +B× ∇×A
− −
→ → 1 ∂ (ρAρ ) 1 ∂Aϕ ∂Az ³ ´
∇·A = + + (71) → −
− → → − −
→−→ −→ → −→
− − →
ρ ∂ρ ρ ∂ϕ ∂z ∇· A×B = B∇ × A + A∇ × B (86)
µ ¶
− −
→ → 1 ∂Az ∂Aϕ − → ³ ´
∇×A = − uρ + (72) −
→ →
− −
→ →
− → →
− −
ρ ∂ϕ ∂z ∇ × ΦA = ∇Φ × A + Φ ∇ × A (87)
µ ¶ · ¸ ³ ´
∂Aρ ∂Az − 1 ∂ (ρAϕ ) 1 ∂Aρ − −
→ −
→ → − −
→− → −
→ → −→
− − →
+ − →
uϕ + − →
uz ∇× A×B = A∇ · B − B∇ · A + (88)
∂z ∂ρ ρ ∂ρ ρ ∂ϕ ³ ´ ³ ´
−
→ −
→ − → −
→ −→ − →
+ B·∇ A− A·∇ B
5.4.3. Coordenadas Esféricas
5.4.5. Teoremas

−
→ ∂Φ − → 1 ∂Φ −→ 1 ∂Φ − → Z ³ ´ I
∇Φ = ur + uθ + uϕ (73) → −
− → →
− −
∂r
¡ 2 ¢
r ∂θ r sen θ ∂ϕ ∇ · A dv = A · d→
s (89)
→ −
− → 1 ∂ r Ar 1 ∂ (sen θAθ ) 1 ∂Aφ Z ³v ´ Is
∇·A = + + (74) → −
− → → →
− −
r2 ∂r r sen θ ∂θ r sen θ ∂ϕ ∇ × A d− s = A · d→
r (90)
½ · ¸¾
→ −
− → 1 ∂ (sen θAϕ ) ∂Aθ −
→ Zs ³ ´ Ic
∇×A = − ur + (75) → −
− → −
→
r sen θ ∂θ ∂ϕ ∇ × A dv = d−
→
s ×A (91)
· ¸ vZ
1 ∂Ar 1 ∂ (rAϕ ) − Is
+ − →uθ + →
−
r sen θ ∂ϕ r ∂r d−
→s × ∇Φ = Φd−
→
r (92)
½ · ¸¾ s c
1 ∂ (rAθ ) ∂Ar −
→
+ − uϕ
r ∂r ∂θ