PY 5205

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ

ΒΛΑΒΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

A M
Δρ Παπαμάλης Ε Φοίβος

C
fpapamalis@mitropolitiko.edu.gr
 Εικονική Πραγματικότητα
• «Η χρήση της μοντελοποίησης και της προσομοίωσης μέσω υπολογιστικών
συστημάτων προκειμένου να δώσει στο χρήστη τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσει με
ένα τεχνητό τρισδιάστατο οπτικό περιβάλλον.

• Οι εφαρμογές της “βυθίζουν” το χρήστη σε ένα υπολογιστικό περιβάλλον, που

προσομοιώνει την πραγματικότητα μέσω διαδραστικών συσκευών.» (Εγκυκλοπαίδεια
Britannica).

• Τον τελευταίο καιρό, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τον όρο Εικονικό Περιβάλλον,

αντί της Εικονικής Πραγματικότητας, λόγω της αντίφασης των δύο εννοιών -

εικονικός και πραγματικότητα.

A M C
 Εικονικά Περιβάλλοντα (ΕΠ)
• Ένα εικονικό περιβάλλον είναι μια προσομοίωση παραγόμενη
από έναν υπολογιστή.
• Προσομοιώνει ένα πραγματικό ή φανταστικό κόσμο.
• Στοχεύει στο να παρέχει στους χρήστες του μια αναπτυγμένη
αίσθηση ρεαλισμού.
• Παράγει εικονικούς κόσμους (συνήθως τρισδιάστατους), με τους
οποίους ο χρήστης αλληλεπιδρά, ώστε να λαμβάνει την ανάδραση
του συστήματος σε πραγματικό χρόνο.

A M C
 Συστήματα εμβύθισης
• Εμβύθιση: η ψευδαίσθηση που έχει ο χρήστης αναφορικά
με την ύπαρξή του μέσα σε ένα εικονικό περιβάλλον.

• Ο χρήστης αποκόπτεται από τον πραγματικό κόσμο με τη

χρήση κράνους (HMD –Head Mounted Display), στο οποίο
προβάλλονται οι εικόνες του συνθετικού περιβάλλοντος.

• Για τους κλινικούς, η ΕΠ αξιοποιείται κατάλληλα ώστε να

παρουσιάσει αντικείμενα και διαδικασίες προς όσο το
δυνατόν περισσότερες ανθρώπινες αισθήσεις

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Η τεχνολογία της ΕΠ προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης
εικονικών περιβαλλόντων για την αξιολόγηση της
γνωστικής απόδοσης

• Διάγνωση μιας δύσκολης νευρολογικής νόσου

• Αποκατάσταση

• Αξιολόγηση θεραπείας

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Που χρησιμοποιείται

✓ Συμπεριφορά του ασθενών με εκτελεστική δυσλειτουργία

ή διανοητική διαταραχή

✓ Μαθησιακές δυσκολίες

✓ Σε ασθενείς με Parkinson

✓ Εγκεφαλικά τραύματα

A M C
• Συστήματα εμβύθισης

A M C
• Χρησιμοποιούνται συνήθως
για την εκπαίδευση ή
εξάσκηση των χρηστών.

• Χαρακτηριστικά παραδείγματα
εξομοιωτών είναι οι
εξομοιωτές πτήσης.

A M C
 Συστήματα CAVE

•Αποτελούνται από ένα δωμάτιο στους τοίχους, το δάπεδο και

την οροφή του οποίου προβάλλονται εικόνες, που αναπαριστούν
απόψεις του εικονικού περιβάλλοντος.

•Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να βαδίζει στο δωμάτιο και να έχει

την αίσθηση της παρουσίας του στον εικονικό κόσμο

A M C
• Το εικονικό περιβάλλον Cave
Automatic (πηγή:
http://en.wikipedia.org/wiki/Im
mersion_%28virtual_reality%2
9#mediaviewer/File:CAVE_Cr
ayoland.jpg)

A M C
 Χαρακτηριστικά ΕΠ

• Ένα εικονικό περιβάλλον (ΕΠ) μπορεί να συνδυάζει περισσότερα

του ενός χαρακτηριστικά από τα παραπάνω συστήματα, δηλαδή:–
Εμβύθιση: η αίσθηση, που έχει ο χρήστης ότι βρίσκεται μέσα στο
εικονικό περιβάλλον.
• Αλληλεπίδραση: η δυνατότητα του χρήστη να ενεργεί στο εικονικό
περιβάλλον και εκείνο να αλλάζει αναλόγως
• Πλοήγηση: η δυνατότητα του χρήστη να περιηγηθεί μέσα στον
εικονικό χώρο, όπως θα έκανε σε έναν φυσικό χώρο.

A M C
 Κατηγορίες ΕΠ (1/3)

• Τα ΕΠ μπορούν να ταξινομηθούν σε:–Κατανεμημένα–Δικτυακά–

Συνεργατικά–Μαθησιακά

• •Ταξινόμηση ως προς τον τρόπο πρόσβασης:–

ΜονοχρηστικάΕικονικά Περιβάλλοντα–ΠολυχρηστικάΕικονικά
Περιβάλλοντα

A M C
 Πιθανά μειονεκτήματα της ΕΠ ως
θεραπευτικό εργαλείο
• Υπάρχουν περιπτώσεις που τα εικονικά περιβάλλοντα και η χρήση υπερ-
ρεαλιστικών προσομοιωτών μπορεί να δημιουργήσει ψυχρά και απόκοσμα
συναισθήματα (επιδράσεις γνωστές ως Uncanny Valley).

• Παρομοίως, οι προσομοιωτές που είναι υπερβολικά μη ρεαλιστικοί και βασίζονται

σε χαρακτήρες καρτούν, θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την εμπειρία του
θεραπευόμενου.

• Στην επόμενη φάση της έρευνας, θα διεξαχθούν κλινικές συνεντεύξεις μέσω

εικονικής πραγματικότητας αλλά και κατ’ ιδίαν και θα αξιολογηθούν οι
φυσιολογικές αντιδράσεις των συμμετεχόντων, όπως οι καρδιακοί παλμοί, η
αγωγιμότητα του δέρματός τους (ποσοστό εφίδρωσης) και οι εμπειρίες που θα

A M C
αναφέρουν οι ίδιοι.
 Κατηγορίες ΕΠ (2/3)

• Κατανεμημένα: Ενεργά μέρη του περιβάλλοντος είναι

διασκορπισμένα σε διαφορετικά υπολογιστικά συστήματα, τα οποία
συνδέονται μέσω ενός δικτύου.

• •Δικτυακά: Επιτρέπουν σε μια ομάδα διασκορπισμένων χωρικά και

χρονικά χρηστών να αλληλεπιδρούν σε πραγματικό χρόνο.
Ονομάζονται και πολυχρηστικάκατανεμημένα εικονικά περιβάλλοντα.

A M C
 Κατηγορίες ΕΠ (3/3)

• Συνεργατικά: Οι χρήστες έχουν την δυνατότητα να συναντώνται και

να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, με agentsκαι με τα διάφορα
αντικείμενα του εικονικού χώρου.
• •Μαθησιακά Εικονικά Περιβάλλοντα: Συνεργατικό Εικονικό
Περιβάλλον, το οποίο δε στοχεύει μόνο στη διεξαγωγή και
ολοκλήρωση μιας συνεργατικής διαδικασίας, αλλά και σε
επιπρόσθετες εκπαιδευτικές εργασίες, όπως είναι για παράδειγμα,
η σύγχρονη μάθηση από απόσταση.

A M C
 Μονοχρηστικά Εικονικά Περιβάλλοντα

• Μονοχρηστικά Εικονικά Περιβάλλοντα:

• –Ένας χρήστης
• –Πλοήγηση στο εικονικό περιβάλλον
• –Διαχείριση του avatar
• –Αλληλεπίδραση με το εικονικό περιβάλλον

A M C
 Τι είναι τα ανοϊκά σύνδρομα

• Ομάδα διαταραχών του εγκεφάλου που οδηγεί σε απώλεια

της μνήμης, της πνευματικής λειτουργίας και των
κοινωνικών δεξιοτήτων.
• Ομάδα κλινικών συνδρόμων που οφείλονται σε
εγκεφαλική πάθηση και καταστροφή των νευρώνων του
εγκεφάλου.
• Τα εγκεφαλικά κύτταρα γηράσκουν νωρίτερα από ότι θα
έπρεπε.

A M C
ολυχρηστικάΕικονικά Περιβάλλοντα(1/2)

• ΠολυχρηστικάΕικονικά Περιβάλλοντα:
• –Πολλαπλοί ταυτόχρονοι χρήστες
• –Πλοήγηση στο εικονικό περιβάλλον
• –Διαχείριση του avatar
• –Αλληλεπίδραση με το εικονικό περιβάλλον
• –Αλληλεπίδραση με τους χρήστες

A M C
• Αλληλεπίδραση με άλλους
χρήστες σε
ΠολυχρηστικάΕικονικά
Περιβάλλοντα (πηγή:
http://en.wikipedia.org/wiki/Se
cond_Life#mediaviewer/File:S
econd_Life_11th_Birthday_Liv
e_Drax_Files_Radio_Hour.jpg
)

A M C
 Πεδία Εφαρμογών (1/3)

• •Απεικόνιση συστημάτων πληροφοριών:

• –Οπτικοποίησησυστημάτων πληροφοριών
• –Οπτικοποίησηοικονομικών δεδομένων
• –Οπτικοποίησηδομής δικτύων
• Μοριακή μοντελοποίηση
• Ιατρική προσομοίωση:–Εκπαίδευση –Διάγνωση -Ιατρικά
Εργαλεία•Αξιολόγηση αρχιτεκτονικού -βιομηχανικού σχεδιασμού

A M C
 Πεδία Εφαρμογών (2/3)

• Εκπαίδευση:
• –Προσομοίωση εργαστηρίων για διδασκαλία
• –Προσομοίωση περιήγησης σε περιβάλλοντα, που είναι
αδύνατο να πραγματοποιηθεί (π.χ. μουσεία).
• Προσομοίωση πτήσης
• VR για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες•Βιομηχανία άμυνας
• Ψυχαγωγία

A M C
Πεδία Εφαρμογών (3/3)

• Χρήση VR σε εκπαίδευση
στρατιωτών (πηγή:
http://en.wikipedia.org/wiki/Virt
ual_reality)

A M C
 Λειτουργικά Χαρακτηριστικά
• Περιεχόμενο:–Τα αντικείμενα
• •Τα λειτουργικά (objects) και τα ενεργά ή δρώντα
χαρακτηριστικά μπορούν να στοιχεία (actors), τα οποία μπορούν
ταξινομηθούν σε:– να θεωρηθούν και αυτά σαν
Περιεχόμενο–Γεωμετρία– αντικείμενα.–Ένα ενεργό στοιχείο
Δυναμική των είναι ο ίδιος ο χρήστης, που
αλληλεπιδράσεων αντιπροσωπεύεται στο ΕΠ από τη
δική του γραφική απεικόνιση
(avatar) και έχει δική του οπτική
άποψη (viewpoint) του

A M C
περιβάλλοντος
 Λειτουργικά Χαρακτηριστικά

• Γεωμετρία :–Περιγραφή του πεδίου, όπου εξελίσσεται η

αλληλεπίδραση

• .•Δυναμική:–κανόνες της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα

συστατικά του περιβάλλοντος, που περιγράφουν τη
συμπεριφορά των συστατικών αυτών, καθώς ανταλλάσσουν
ενέργεια ή πληροφορία.

A M C
 Τι είναι τα avatars;
• Βασικό χαρακτηριστικό ενός
ΔΕΠ είναι η όσο το δυνατό
αίσθηση ρεαλισμού, που παρέχει
στον χρήστη.•Με τον όρο
ρεαλισμό δεν εννοούμε μόνο την
πιστή αναπαράσταση του
τρισδιάστατου εικονικού κόσμου,
αλλά και την πιστή και φυσική
αναπαράσταση του χρήστη σε
αυτόν.•Η αναπαράσταση του
χρήστη σε έναν εικονικό κόσμο

A M C
ονομάζεται AVATAR.
 Γιατί είναι αναγκαία η χρήση avatars;

• Παρέχει την φυσική αναπαράσταση του χρήστη στον

εικονικό κόσμο.
• •Τονίζει την αλληλεπίδραση του χρήστη με τον κόσμο.

• •Κάνει τον χρήστη να αισθάνεται κάποιες ιδιότητες του

εικονικού κόσμου σαν να βρισκόταν ο ίδιος σε αυτόν.

A M C
 Βασικές Λειτουργίες

• •Αντίληψη: Γνώση αν κάποιος είναι γύρω μου.

• •Εντοπισμός: Εντοπισμός των άλλων χρηστών.
• •Αναγνώριση: Αναγνώριση μεταξύ των χρηστών.
• •Εντοπισμός του σημείου εστίασης της προσοχής των άλλων
χρηστών.
• •Δυνατότητα παρακολούθησης των ενεργειών των χρηστών.
• •Εμφάνιση του Avatar.

A M C
 Τύποι avatars

• Απευθείας ελεγχόμενα avatars: το avatarμετακινείται και

αλληλεπιδρά με τον κόσμο με απευθείας εντολές του χρήστη με τη
βοήθεια αισθητήρων στο σώμα του.•Avatars, τα οποία
κατευθύνονται από το χρήστη: ο χρήστης κατευθύνει το avatarστο
εικονικό περιβάλλον μέσω εντολώναπό πληκτρολόγιο, χειριστήριο
κλπ.•Αυτόνομα Avatars: το avatarσυλλέγει πληροφορίες από το
εικονικό περιβάλλον, τις επεξεργάζεται μέσω ενός υποτιθέμενου
«εσωτερικού μηχανισμού» και ενεργεί αυτόνομα, σύμφωνα με τις
«εμπειρίες του» από το περιβάλλον.

A M C
 Σχεδιαστική Πολυπλοκότητα
• Πολυπλοκότητα επεξεργασίας: overhead,που δημιουργεί η
αναπαράσταση του χρήστη.
• –Υπολογιστική πολυπλοκότητα:
• •επεξεργασία γραφικών
• –Δικτυακή πολυπλοκότητα:
• •φόρτωση του avatar
• •εύρος ζώνης
• •καθυστέρηση
• •κωδικοποίηση

A M C
 Tρόποι Αλληλεπίδρασης avatars

• Αλληλεπίδραση με τα τρισδιάστατα αντικείμενα του εικονικού

κόσμου.•Κίνηση των Χαρακτηριστικών του Προσώπου
(FacialCommunication):–Μέσω εικόνων από το πρόσωπο του
χρήστη.–Κωδικοποίηση ορισμένων χαρακτηριστικών κινήσεων
του προσώπου του χρήστη.–Σύνθεση ομιλίας και συγχρονισμός
με τα χείλη του avatar.–Προκαθορισμένες κινήσεις των μερών
του προσώπου

A M C
 Χρήση λογισμικού –υλικού για δημιουργία
ΕΠ
• •Λογισμικό:–Λογισμικό Ανάπτυξης, υπεύθυνο για τον σχεδιασμό
του ΕΠ.–Λογισμικό Εκτέλεσης, κατά την αλληλεπίδραση με το
ΕΠ.•Υλικό:–Συσκευές Οπτικοποίησης: ο χρήστης φορώντας
κράνος ή προσαρμοσμένη στο κεφάλι οθόνη αποκόπτεται από
τον πραγματικό χώρο.–Συσκευές Εισόδου: ο χρήστης
πλοηγείται στο ΕΠ και αλληλεπιδράμε αντικείμενα.–Συσκευές
ήχου: ο χρήστης αντιλαμβάνεται τη θέση του αντικειμένου,από
το οποίο παράγεται ο ήχος

A M C
 Δικτυακά εικονικά περιβάλλοντα

• Ένα σύστημα,το οποίο επιτρέπει σε πολλαπλούς ταυτόχρονους

χρήστες, να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο,
απαλλαγμένοι από γεωγραφικούς περιορισμούς.
• •Βασικός Στόχος: Να παρέχουν στoσυμμετέχοντα χρήστη μια
αυξημένη αίσθηση ρεαλισμού, η οποία επιτυγχάνεται με την
ενσωμάτωση τρισδιάστατων γραφικών και ήχου

A M C
 Γενικά Χαρακτηριστικά

• Αίσθηση συμμετοχής σε κοινό χώρο:–οι χρήστες έχουν την

αίσθηση ότι μοιράζονται τον ίδιο χώρο.
• •Αίσθηση της συμμετοχής άλλων χρηστών:–κάθε χρήστης
μπορεί να δει τις αναπαραστάσεις των υπόλοιπων
συμμετεχόντων.
• •Αίσθηση κοινού χρόνου:–πρέπει να εξασφαλίζει την
αλληλεπίδραση των συμμετεχόντων χρηστών σε
πραγματικό χρόνο.
• •Δυνατότητα αλληλεπίδρασης

A M C
 Συστήματα ΔΕΠ

• Είναι σύνθετα, γιατί είναι συνδυασμός από διαφορετικούς

τύπους λογισμικού (κατανεμημένα συστήματα, εφαρμογές
γραφικών, αλληλεπιδραστικές εφαρμογές).•Ένα σύστημα
Δικτυακού Εικονικού Περιβάλλοντος ενδείκνυται:–Να
χρησιμοποιεί συστήματα βάσεων δεδομένων.–Να υποστηρίζει
πιστοποίηση χρηστών και να αλληλεπιδρά με εμπορικά
συστήματα και συστήματα συναλλαγών.–Να σημειώνει
γεγονότα σε πραγματικό χρόνο και να τα αποθηκεύει, ώστε να
τα ανασυνθέτει αργότερα.

A M C
 Τοπολογίες

• •Peer-to-Peer(ομότιμων)
• •Client-Server (πελάτη-εξυπηρετητή)
• •Υβριδικές Τοπολογίες

A M C
 Peer-to-peer τοπολογίες

• Βασίζονται σε ένα σύνολο από κόμβους (hosts), που

μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους άμεσα μέσω του
δικτύου.–Δεν απαιτείται ένας κεντρικός εξυπηρετητής.–Οι
κόμβοι σε ένα peer-to-peerμοντέλο έχουν την ίδια
λειτουργικότητα και ίδια δικαιώματα.

A M C
 Client-Server τοπολογίες

• Βασίζονται σε ένα σύνολο από κόμβους (clients), που μπορούν

να επικοινωνήσουν πάνω από ένα δίκτυο μέσω ενός (ή
περισσότερων) κόμβων (servers).•Πλεονέκτηματα:–Οι clientsδεν
έχουν μεγάλες απαιτήσεις σχετικά με την υπολογιστική ισχύ του
υπολογιστικού συστήματος.–Η χρήση των serversδιευκολύνει τη
διαχείριση των χρηστών και την εφαρμογή πολιτικής ελέγχου
πρόσβασης.–Η χρήση των serversκάνει εύκολη την παροχή
νέων τρισδιάστατων κόσμων.

A M C
 Client-Server τοπολογίες

• Μειονεκτήματα:–η επεκτασιμότητα του συστήματος

εξαρτάται άμεσα από την ισχύ του server.–υπάρχει ένα
κεντρικό σημείο αστοχίας του συστήματος (centralpointof
failure) στην περίπτωση, που χρησιμοποιείται ένας μόνο
server.

A M C
 Υβριδικές Τοπολογίες

• Οι υβριδικές τοπολογίες μπορεί να υλοποιηθούν με:–Διαχωρισμό

των clientsσε πολλούς εξυπηρετητές.–Διαχωρισμό του εικονικού
περιβάλλοντος σε πολλούς εξυπηρετητές.–Ιεραρχίες
εξυπηρετητών.

A M C
 Διαχωρισμός των clientsσε πολλούς
servers
• Κάθε clientστέλνει και λαμβάνει όλα τα μηνύματα συγχρονισμού
και πραγματοποιεί όλη την επικοινωνία του με το σύστημα μέσω
ενός από τους servers.
• •Οι εξυπηρετητές μεταξύ τους επικοινωνούν με peer-to-
peerπρωτόκολλα.
• •Μειονεκτήματα:–Αύξηση καθυστερήσεων λόγω μεταφοράς
μηνυμάτων μεταξύ των εξυπηρετητών.–Αύξηση απαιτούμενου
εύρους ζώνης

A M C
• Διαμοίραση του ΔΕΠ μεταξύ των εξυπηρετητών. •Πλεονέκτημα:
–Η διάσπαση του εικονικού περιβάλλοντος μειώνει κατά 95%
την πληροφορία, που απαιτείται να ανταλλάσσεται μεταξύ των
εξυπηρετητών.

• •Μειονέκτημα: –Απαιτεί προσεκτική σχεδίαση, ώστε να

διασφαλίζεται η σωστή μεταφορά πληροφορίας μεταξύ των
εξυπηρετητών

A M C
• Τεχνολογία για εφαρμογές σχεδιασμένες να στοχεύουν τη γνωστική /
λειτουργική απόδοση

• Επεκτάθηκε σε ένα ευρύ φάσμα γνωστικών, σωματικών,

συναισθηματικών, κοινωνικών, επαγγελματικών και ψυχολογικών
ανθρώπινων ζητημάτων

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Η τεχνολογία της ΕΠ προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης
εικονικών περιβαλλόντων για την αξιολόγηση της γνωστικής
απόδοσης

• Διάγνωση μιας δύσκολης νευρολογικής νόσου

• Αποκατάσταση

• Αξιολόγηση θεραπείας

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Που χρησιμοποιείται

✓ Συμπεριφορά του ασθενών με εκτελεστική δυσλειτουργία ή

διανοητική διαταραχή

✓ Μαθησιακές δυσκολίες

✓ Σε ασθενείς με Parkinson

✓ Εγκεφαλικά τραύματα

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Μειονεκτήματα παραδοσιακών νευροψυχολογικών αξιολογήσεων
έναντι πλεονεκτημάτων ΕΠ.

✓ Η παραδοσιακή μεθοδολογία αξιολόγησης θεωρεί ότι ο

νευροψυχολόγος είναι και αξιόπιστος και έγκυρος στις διαγνώσεις
του. η αξιολόγηση διεξάγεται από διαφορετικούς εξεταστές, σε
διαφορετικά περιβάλλοντα, και με τον ασθενή να δέχεται
διαφορετικά ερεθίσματα

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Μειονεκτήματα παραδοσιακών νευροψυχολογικών αξιολογήσεων
έναντι πλεονεκτημάτων ΕΠ.
✓ καλύτερος αναλυτικός έλεγχος
✓ αύξηση της ακρίβειας κατά την μέτρηση των αποκρίσεων στα
ερεθίσματα
✓ διαχωρισμός των διαφορετικών γνωστικών λειτουργιών που
χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση της αξιολόγησης
✓ διάγνωση

A M C
• Λειτουργικά χαρακτηριστικά στη ΕΠ για τις νευρογνωστικές
διαταραχές 1
➢ Παροχή οικολογικά έγκυρων σεναρίων εκπαίδευσης και
αξιολόγησης ή / και γνωστικών προκλήσεων που είναι δύσκολο
να παραχθούν χρησιμοποιώντας άλλα μέσα.
➢ Δυνατότητα πρόκλησης επαναλαμβανόμενων ερεθισμάτων τα
οποία μπορεί να ποικίλουν από απλά σε περίπλοκα.
➢ Άμεση ανατροφοδότηση της απόδοσης ενός χρήστη σε
διαφορετικές μορφές.

A M C
 Συμπτωματολογία
• Λειτουργικά χαρακτηριστικά στη ΕΠ για τις νευρογνωστικές
διαταραχές 3
• Απόλυτος έλεγχος και σταθερότητα στην παροχή ερεθισμάτων
προς τον χρήστη.
• Παροχή ερεθισμάτων ή τεχνικών οπτικοποίησης που έχουν
σχεδιαστεί για να βοηθήσουν στην καθοδήγηση του χρήστη
ανάλογα με το είδος και το βαθμό του προβλήματος.
• Δυνατότητα παύσης της εκπαίδευσης σε οπουδήποτε στάδιο
ώστε να μεσολαβήσει συζήτηση ή άλλα μέσα διδασκαλίας

A M C
Λειτουργικά χαρακτηριστικά στη ΕΠ για τις νευρογνωστικές
διαταραχές 4
Παροχή μιας πιο φιλικής και ευανάγνωστης καταγραφής της
απόδοσης για ανάλυση από τον χρήστη.
Εισαγωγή της έννοιας την παιχνιδοποίησης στην εκπαίδευση και
αξιολόγηση για την ενίσχυση των κινήτρων.
Δυνατότητα δημιουργίας λειτουργικών εκπαιδευτικών
περιβαλλόντων με χαμηλό κόστος.

A M C
• Νευροψυχολογική αξιολόγηση 1
• Την ικανότητα να παρακολουθούν και να κωδικοποιούν
πληροφορίες
• Την αντίληψη και έκφραση της γλώσσας
• Δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων
• Ικανότητες συλλογισμού και αντιλήψεων
• Μάθηση
• Μνήμη

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Μειονεκτήματα παραδοσιακών νευροψυχολογικών
αξιολογήσεων έναντι πλεονεκτημάτων ΕΠ.

✓ Η παραδοσιακή μεθοδολογία αξιολόγησης θεωρεί ότι ο

νευροψυχολόγος είναι και αξιόπιστος και έγκυρος στις
διαγνώσεις του. Η αξιολόγηση διεξάγεται από διαφορετικούς
εξεταστές, σε διαφορετικά περιβάλλοντα, και με τον ασθενή να
δέχεται διαφορετικά ερεθίσματα.

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Μειονεκτήματα παραδοσιακών νευροψυχολογικών
αξιολογήσεων έναντι πλεονεκτημάτων ΕΠ.
✓ καλύτερος αναλυτικός έλεγχος
✓ αύξηση της ακρίβειας κατά την μέτρηση των αποκρίσεων
στα ερεθίσματα
✓ διαχωρισμός των διαφορετικών γνωστικών λειτουργιών
που χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση της αξιολόγησης
✓ διάγνωση

A M C
• Νευροψυχολογική αξιολόγηση 2
• δεξιοτεχνικές αντιλήψεις (π.χ. οπτικοακουστική
οργάνωση, οπτικός-κινητικός συντονισμός)
• ταχύτητα επεξεργασίας
• νοημοσύνη
• ακαδημαϊκές / επαγγελματικές δεξιότητες
• συμπεριφορά
• συναισθήματα
• προσωπικότητα
A M C
 Άνοια

• Έγκαιρος εντοπισμός των σημείων της βλάβης (αγγειακής

ή νευρολογικής)
• Λεπτομερής καταγραφή της βλάβης, της εξέλιξης και της
αποκατάστασης.
• Δυνατότητα εναλλαγής των παρεμβάσεων μέσω της ΕΠ
ανάλογα με την αλλαγή της βλάβης.

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Αυτοματοποιημένες Νευροψυχολογικές αξιολογήσεις
• αυξημένη εγκυρότητα της χορήγησης
• αυξημένη ακρίβεια της παρουσίασης χρονισμού και
λανθάνουσας απόκρισης
• ευκολία διαχείρισης και συλλογής δεδομένων
• αξιόπιστη και τυχαία παρουσίαση ερεθισμάτων για
επαναλαμβανόμενες χορηγήσεις

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία: αποκατάσταση
• συστηματική εκπαίδευση

✓ των επιμέρους γνωστικών διαδικασιών (προσοχή, μνήμη,

αίσθηση χώρου κ.λπ.), και

✓ λειτουργικές προσεγγίσεις οι οποίες δίνουν έμφαση στη

σταδιακή εκπαίδευση παρατηρήσιμων συμπεριφορών,
ικανοτήτων και καθημερινών δραστηριοτήτων

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Παράδειγμα

• Η αποκατάσταση των οδηγικών δεξιοτήτων μετά από

τραυματική εγκεφαλική βλάβη είναι ένα παράδειγμα όπου
τα άτομα μπορούν να ξεκινούν σε απλουστευμένο επίπεδο
(δηλαδή ευθείες, μη κατοικημένες οδούς) και σταδιακά να
κινούνται σε πιο δύσκολες καταστάσεις

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Παράδειγμα

• Η εφαρμογή ΕΠ που παρέχεται μέσω διαδικτύου έχει

σχεδιαστεί για να βοηθήσει τα παιδιά με μαθησιακές
δυσκολίες να εξασκηθούν στο πώς να διαφύγουν από μια
πυρκαγιά στο σπίτι

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Παράδειγμα
• κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων σε μια κουζίνα ΕΠ για
την ολοκλήρωση ενός απλού έργου (π.χ. ζέσταμα σούπας
από κονσέρβα), η εκτέλεση μπορεί να διακοπεί για τη
διόρθωση σφαλμάτων (σφάλματα διαδικασίας-
παραλείψεις), την αξιολόγηση των στοιχείων ασφαλείας
του έργου (πού βρίσκονται κοφτερά αντικείμενα;) ή
συζήτηση των αντιληπτικών δυσκολιών (ακατάλληλη
οπτική σάρωση).

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Γνωστική αποκατάσταση: αποκαταστατικές προσεγγίσεις,
οι οποίες επικεντρώνονται στη συστηματική εκπαίδευση
των επιμέρους γνωστικών διαδικασιών (προσοχή,
μνήμη, αίσθηση χώρου κ.λπ.), και λειτουργικές
προσεγγίσεις οι οποίες δίνουν έμφαση στη σταδιακή
εκπαίδευση παρατηρήσιμων συμπεριφορών, ικανοτήτων
και καθημερινών δραστηριοτήτων.

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Η αποκαταστατική προσέγγιση δίνει έμφαση σε μια
επαναλαμβανόμενη μέθοδο πρακτικής εκπαίδευσης στην
οποία το άτομο καλείταινα παρακολουθεί, να θυμάται και
να χειρίζεται ολοένα και πιο δύσκολες πληροφορίες ώστε
να επιτύχει έναν στόχο. Και οι δυο προσεγγίσεις έχουν
θετικά και αρνητικά.
• Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία είναι η μεγαλύτερη
πρόκληση της ΕΠ στην γνωστική αποθεραπεία.

A M C
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Ηχρήση της τεχνολογίας της ΕΠ για τη γνωστική
αποκατάσταση θα μπορούσε να περιορίσει τις κύριες
αδυναμίες τόσο των αποκαταστατικών όσο και των
λειτουργικών προσεγγίσεων και να παράγει μια
συστηματική μέθοδο θεραπείας η οποίαθα ενσωματώνει τα
καλύτερα χαρακτηριστικά και από τις δύο μεθόδους.
Συγκεκριμένα, μια εφαρμογή ΕΠθα μπορούσε να παρέχει
λειτουργικότητεςεκπαίδευσηςκαι αποκατάστασης,
ενσωματώνοντας τες σε ένα πλαίσιο οικολογικά έγκυρων

A M C
περιβαλλόντων προσομοίωσης τα οποία
θαβελτιστοποιούν το βαθμό μεταφοράς τουςστο
πραγματικό περιβάλλον του ατόμου
 Εικονική Πραγματικότητα στη
νευροψυχολογία
• Η ΕΠ θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει για την
παροχή ενός πιο ελεγχόμενου και συστηματικού μέσου
για τη προσωποποιημένη και στοχευμένη παροχή
μεθόδων εκπαίδευσης και αποκατάστασης, όταν αυτό
κρίνεται απαραίτητο. Πιθανά σενάρια που απεικονίζουν
εφαρμογές της στην αξιολόγηση δραστηριοτήτων
προσοχής, μνήμης, οπτική επεξεργασία κτλ.
παρουσιάζονται σε απόμενες ενότητες.

A M C
Πλεονεκτήματα Εφαρμογών Εικονικής Πραγματικότητας για
την Αξιολόγηση και Αποκατάσταση Γνωστικών Διαταραχών

1. Παροχή οικολογικά έγκυρων σεναρίων εκπαίδευσης και

αξιολόγησης ή / και γνωστικών προκλήσεων που είναι
δύσκολο να παραχθούν χρησιμοποιώντας άλλα μέσα
(δηλ., Δυναμικά 3D οπτικοακουστικά ερεθίσματα).
2. Απόλυτος έλεγχος και σταθερότητα στην παροχή
ερεθισμάτων προς τον χρήστη.
3. Δυνατότητα πρόκλησης επαναλαμβανόμενων
ερεθισμάτων τα οποία μπορεί να ποικίλουν από απλά
σε περίπλοκα.

A M C
 Πλεονεκτήματα Εφαρμογών Εικονικής Πραγματικότητας για την
Αξιολόγηση και Αποκατάσταση Γνωστικών Διαταραχών
4. Παροχή ερεθισμάτων ή τεχνικών οπτικοποίησης που
έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν στην καθοδήγηση του
χρήστη.
5. Άμεση ανατροφοδότησητης απόδοσης ενός χρήστη σε
διαφορετικές μορφές.
6. Δυνατότητα παύσης της εκπαίδευσης σε οπουδήποτε
στάδιο ώστε να μεσολαβήσει συζήτηση ή άλλα μέσα
διδασκαλίας.
7.Δυνατότητα για αυτό-οδηγούμενη εξερεύνηση κατά την
εκπαίδευση του χρήστη όταν κρίνεται απαραίτητο

A M C
8. Εύκολη παραμετροποίηση της αλληλεπίδρασης του χρήστη βάσει
των δυσλειτουργιών του (κινητικές, ακουστικές και οπτικές διαταραχές).
9.Δυνατότητα πλήρους καταγραφής της απόδοσης του χρήστη.
10.Παροχή μιας πιο φιλικής και ευανάγνωστης καταγραφής της απόδοσης
για ανάλυση από τον χρήστη.
11.Σχεδιασμός ασφαλέστερων εκπαιδευτικών περιβαλλόντων που
ελαχιστοποιούν τους κινδύνους και τα σφάλματα.
12.Εισαγωγή της έννοιας την παιχνιδοποίησης στην εκπαίδευση και
αξιολόγηση για την ενίσχυση των κινήτρων.
13.Δυνατότητα δημιουργίας λειτουργικών εκπαιδευτικών περιβαλλόντων
με χαμηλό κόστος.

A M C
 Μειονεκτήματα χρήσης ΕΠ
• Μια λίστα ανησυχιών σχετικά με την ανάπτυξη και τη χρήση αυτών
των εφαρμογών όπως: i) κατά πόσο μπορεί να επιτευχθεί ο ίδιος
στόχος χρησιμοποιώντας μια απλούστερη προσέγγιση; ii) οι
ασθενείς ενδέχεται να παρουσιάζουν διαφορές στα
χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τις εφαρμογές ΕΠ iii) κατά
πόσο συγκεκριμένες συσκευές «εμβύθισης» και χειρισμού
επηρεάζουν τα αποτελέσματα αξιολόγησης και εκπαίδευσης; iv)
ποιες είναι οι ανεπιθύμητες παρενέργειες της χρήσης ΕΠ σε άτομα
με γνωστικές διαταραχές; και τέλος v) πώς θα γίνει η ανάλυση του
τεράστιου όγκου δεδομένων που καταγράφονται μέσω αυτών των
συστημάτων

A M C
 Παραδείγματα ΕΠ γνωστικής
αποκατάστασης
• ΕΠ για λεπτομερή μέτρηση και ανάλυση της απόκρισης
με σκοπό την εξέταση συγκεκριμένων χαρακτηριστικών
της συμπεριφοράς του ασθενών με εκτελεστική
δυσλειτουργία ή διανοητική διαταραχή [67]. Για
παράδειγμα, το Virtual Life Skills [68]στοχεύει στην α
διευκόλυνση ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες ώστε να
εκτελέσουν τα καθήκοντα που απαιτούνται για ανεξάρτητη
επιβίωση στον πραγματικό κόσμο, π.χ. το χειρισμό
χρημάτων και την ένδυση, μέσωτηςπροσομοίωση τους

A M C
με μια εικονική πό
 Παραδείγματα ΕΠ γνωστικής
αποκατάστασης
• Klinger και οι συνεργάτες του [69] εξέτασαν την
αδυναμία προγραμματισμού σε ασθενείς με Parkinson
χρησιμοποιώντας ένα εικονικό σούπερ μάρκετ. Οι
ερευνητές αναφέρουν ότι τα μονοπάτια των ασθενών
μέσα στο σούπερ μάρκετ, χαρακτηρίζονται από
πολυάριθμες στάσεις και στροφές σε σύγκριση με τις
διαδρομές των υγιών ατόμω

A M C
 Παραδείγματα ΕΠ γνωστικής
αποκατάστασης
• Ο Ζυγούρης και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν επίσης ένα
εικονικό σούπερ μάρκετ για την εκμάθηση και γνωστική κατάρτιση
ατόμων που πάσχουν από ήπια γνωστική
δυσλειτουργία(MildCognitiveImpairment).
• Ο Zhang και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν μια εικονική
κουζίνα για να αξιολογήσουν επιλεγμένες γνωστικές λειτουργίες
ασθενών με εγκεφαλικά τραύματα,συγκρίνοντάς τους με υγιείς
εθελοντές.
• Ο Ταρνάρας και οι συνεργάτες του[72] χρησιμοποίησαν
έναπεριβάλλον εκκένωσης πυρκαγιάς (VR-DOT) για την

A
ανίχνευση της πρώιμης άνοιας.
M C
• Σωστή εκτέλεση εργασιών και συναφή λειτουργικά καθήκοντα,
όπως εύρεση του δρόμου ενός ατόμου μέσα από ένα εικονικό
περιβάλλον ή προετοιμασία του πρωινού σε μια εικονική κουζίνα,
είναι παραδείγματα στα οποία η οικολογική εγκυρότητα μπορεί
να περιγραφεί ως ενισχυμένη σε σύγκριση με τις παραδοσιακές
αξιολογήσεις γνωστικών λειτουργιών.
• Αρκετά εικονικά περιβάλλοντα έχουν ήδη αναπτυχθεί για τη
βελτίωση της λειτουργικής αξιολόγησης και αποκατάστασης.
Μερικά από αυτά περιλαμβάνουν εικονικές πόλεις, τάξεις
σχολείου [13]και εμπορικά κέντρα.

A M C
• Το πρόγραμμα «Train toTravel»[76] έχει παρουσιάσει
ορισμένα θετικά αποτελέσματα πάνω σε αυτους τους
τομείς. Μέσω της χρήσης ενός εξελιγμένου συστήματος
HMDVRαξιολογεί και εκπαιδεύει άτομα με αναπτυξιακές
αναπηρίες για το πώς θα πραγματοποιούν βασικές
διαδρομές στο δίκτυο τρένων του Miami Valley.
• Σε άλλο παράδειγμα εφαρμογής, οι συσκευές HMD VR
αποδείχθηκαν χρήσιμο εργαλείο για την εκπαίδευση των
δεξιοτήτων πλοήγησης αναπηρικών αμαξιδίων σε παιδιά
με σωματικές αναπηρίες, και ταυτόχρονα γνωστικές
διαταραχές[77].

A M C
• Ενθαρρυντικά αποτελέσματα με τη χρήση μη HMD VR έχουν
αναφερθεί για μαθητές με γνωστικές διαταραχές λόγω
αναπηρικών δυσκολιών ανάπτυξης. MD συστήματος για την
εκπαίδευση της αίσθησης του χώρου σε παιδιά με κινητικές
δυσκολίες λόγω εγκεφαλικής παράλυσης και παιδικής
αρθρίτιδας[79]. Τα μη-HMD συστήματα επιτρέπουν στον χρήστη
να εξερευνά προσομοιωμένα τρισδιάστατα περιβάλλοντα τα οποία
όμως προβάλλονται σε οθόνη υπολογιστή, περιορίζοντας έτσι τον
βαθμό αίσθησης της «εμβύθισης»λόγω της έλλειψης δυνατότητας
εντοπισμού κεφαλής και της απουσίας αληθοφανών οπτικών και
ακουστικών εισόδων

A M C
• Έχουν αναφερθεί πολλά πλεονεκτήματα σχετικά με
τηνεφαρμογή της ΕΠ στηνεκπαίδευση, και ως εκ τούτου,
στην αξιολόγηση και την αποκατάσταση

A M C
Αποκατάσταση από εγκεφαλικό με παιχνίδια εικονικής
πραγματικότητας

• https://gr.euronews.com/2016/02/15/a-virtual-reality-
game-to-help-stroke-patients

A M C
 Βιβλιογραφία
• Demarin, V., Morović, S., & Béné, R., (2014). Neuroplasticity,
Periodicum Biologorum, 116, 209-211
• Kolb, B., and Whishaw, I.Q. (2015) Fundamentals of Human
Neuropsychology. Seventh Edition. Worth Publishers.
• Martin, N. G. (2006). Human Neuropsychology. Prentice Hall,
London, Europe. ISBN 0-13-802331-X,xxiv
• Parsons, T. D., (2011). Advanced Computerized Intelligence
Paradigms in Healthcare, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg
• Rizzo, A. A., Schultheis, M. T., Kerns, K., & Mateer, C. (2004).
Analysis of assets for virtual reality applications in
neuropsychology. Neuropsychological Rehabilitation. 14(1), 207–

A M C
239.