HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU ÑOÄNG CÔ

DIESEL
I.NHIEÄM VUÏ VAØ YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI HEÄ THOÁNG NHIEÂN
LIEÄU
      I.1.Nhieäm vuï:
 Cung caáp nhieân lieäu caàn thieát tuøy theo cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
 Cung caáp löôïng nhieân lieäu ñoàng ñeàu cho caùc xi lanh ñoäng cô ñuùng thôøi ñieåm vaø ñuùng
thöù töï thì noå.
 Phun söông vaø phaân taùn ñeàu hôi nhieân lieäu vaøo buoàng ñoát.
I.2. Yeâu caàu:
 Thuøng nhieân lieäu döï tröõ phaûi ñaûm baûo cho ñoäng cô hoaït ñoäng lieân tuïc trong suoát
thôøi gian quy ñònh.
 Caùc loïc phaûi loïc saïch nöôùc vaø taïp chaát cô hoïc laãn trong nhieân lieäu.
 Caùc chi tieát phaûi chaéc chaén, coù ñoä chính xaùc cao, deã cheá taïo.
 Thuaän tieän cho vieäc baûo döôõng vaøsöûa chöõa.
II.PHAÂN LOAÏI HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU ÑOÄNG CÔ DIESEL:
Goàm caùc loaïi sau ñaây:
 Bôm cao aùp moät toå bôm (bôm cao aùp PF): bôm cao aùp thay ñoåi haønh trình piston bôm.
 Bôm cao aùp nhieàu toå bôm raùp chung moät khoái (bôm cao aùp PE): bôm cao aùp thay ñoåi
haønh trình piston bôm.
 Kim bôm lieân hôïp GM.
 Bôm cao aùp loaïi phaân phoái goàm: Bôm cao aùp PSB, CAV, DPA, ROOSA   MASTER,
PERKING, EP – VA, EP –VM, VE.
 Bôm thôøi aùp: bôm CUMMINS.
Hieän nay thoâng duïng nhaát laø loaïi: bôm cao aùp thay ñoåi haønh trình piston bôm PE, bôm cao
aùp khoâng thay ñoåi haønh trình piston bôm VE.
1 – thuøng chöùa
2 – loïc thoâ
3 – bôm tieáp vaän
4 – loïc tinh
5 – oáng daàu ñeán
6 – oáng daàu veà
7 – bôm kim lieân hôïp
8 – oáng daãn daàu

Hình 1: Heä thoáng nhieân lieäu bôm kim lieân hôïp

GM.
1 – thuøng chöùa,2 – loïc thoâ, 3 – bôm tieáp vaän, 4 – boä phun daàu sôùm töï ñoäng, 5 – coát bôm, 6
– boä ñieàu toác, 7 – boä ñieàu hoøa, 8 – ñaàu phaân phoái, 9 – kim phun, 10 – oáng daàu veà, 11 –
loïc tinh
Hình 2: Sô ñoà heä thoáng nhieân lieäu bôm cao aùp PSB.
1 – thuøng chöùa, 2 –
oáng daãn daàu, 3 – loïc,
4 – bôm baùnh raêng, 5
– boä giaûm chaán, 6 –
boä ñieàu toác, 7 – loïc
tinh, 8 – quaû taï, 9 –
maïch caàm chöøng ,
10 – vít chænh toái
thieåu, 11 – voû boïc
ñieàu toác, 12 – maïch
toái ña, 13 – tai chòu, 14
– boä cuùp daàu, 15 –
oáng daãn daàu ñeán
kim phun, 16 – coø moå
kim, 17 – ñuõa ñaåy, 18
– oáng daàu veà, 19 –
loã ñònh löôïng, 20 –
cam ñieàu khieån kim
Hình 3: Sô ñoà heä thoáng nhieân lieäu
CUMMINS.
III. BÔM CAO AÙP
III.1.BÔM CAO AÙP PE
III.1.1-GIÔÙI THIEÄU CHUNG: Ñöôïc duøng phoå bieán treân caùc ñoäng cô Diesel oâtoâ maùy
keùo nhö MTZ, IFA, KAMAZ, TOYOTA, MERCEDES, REO, HINO, ISUZU.
Bôm PE treân ñoäng cô Diesel coù coâng duïng :
 Tieáp nhieân lieäu saïch töø thuøng chöùa ñöa ñeán bôm .
 EÙp nhieân lieäu leân aùp löïc cao (2500-3000 psi) ñöa ñeán kim phun ñuùng thôøi ñieåm vaø
phuø hôïp vôùi thöù töï thì noå cuûa ñoäng cô .
 Phaân ñoái löu löôïng ñoàng ñeàu cho caùc xy lanh vaø tuøy theo yeâu caàu hoaït ñoäng cuûa
ñoäng cô.
III.1.2– SÔ ÑOÀ NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG TOÅNG QUAÙT CUÛA BÔM CAO AÙP
PE:

1 – thuøng chöùa, 2 – loïc sô

caáp, 3 – bôm tieáp vaän, 4 –
loïc thöù caáp, 5 – bôm cao aùp,
6 – oáng cao aùp, 8 – ñöôøng
daàu veà, 9 – van an toaøn, 10 –
bôm tay, 11 – löôùi loïc vaø van
moät chieàu, 12 – boä ñieàu
toác, 13 – ñai oác xaû gioù

Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

Hình 4: Heä thoáng nhieân lieäu ñoäng cô diesel coù van an toaøn laép ôû loïc thöù caáp
1 – thuøng chöùa, 2 – loïc
vaø van moät chieàu, 3 –
bôm tieáp vaän, 4 – loïc
thöù caáp, 5 – bôm tay, 6
– bôm cao aùp, 7 – loïc
thöù caáp, 8 – oáng cao
aùp, 9 – kim phun, 10 –
van an toaøn, 11 – boä
ñieàu toác, 12 – ñöôøng
daàu veà

Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

Hình 5: Heä thoáng nhieân lieäu ñoäng cô diesel coù van an toaøn ôû bôm cao aùp.
Nguyeân lyù hoaït ñoäng:
Khi ñoäng cô laøm vieäc, bôm tieáp vaän huùt nhieân lieäu töø thuøng chöùa qua loïc thoâ ñeán loïc
tinh roài ñeán bôm cao aùp. Moät van an toaøn giôùi haïn aùp suaát nhieân lieäu vaø daãn daàu veà
thuøng chöùa khi toác ñoä ñoäng cô cao. Daàu vaøo bôm cao aùp ñöôïc neùn leân aùp löïc cao qua
ñöôøng oáng ñeán kim phun phuø hôïp vôùi thöù töï thì noå cuûa ñoäng cô. Kim phun xòt nhieân lieäu
vaøo xilanh ñuùng thôøi ñieåm. Nhieân lieäu dö ôû kim phun ñöôïc ñöa veà thuøng chöùa qua ñöôøng
daàu veà.
III.1.3. CAÁU TAÏO BÔM CAO AÙP PE:

Hình 6: 1-Boä ñieàu toác cô khí, 2- Bôm tieáp vaän, 3- Boä phun daàu sôùm.
Giaûi thích kyù hieäu ghi treân voû bôm cao aùp PE :
PE 6 A 70 B 4 1 2 R S114 PES 6 A 70 A 2 1 2 3 R S64
PE : chæ loïai bôm cao aùp caù nhaân coù moät coát cam ñöôïc ñieàu khieån qua khôùp noái. Neáu
coù theâm chöõ S: coát cam baét tröïc tieáp vaøo ñoäng cô khoâng qua khôùp noái .
6: Chæ soá xy lanh bôm cao aùp (baèng soá xy lanh ñoäng cô).
A: Kích thöôùc bôm (A: côõ nhoû, B: côõ trung, Z: côõ lôùn , M: côõ thaät nhoû, P:ñaëc bieät, ZW:
côõ thaät lôùn ).
70: Chæ ñöôøng kính piston bôm baèng 1/10 mm (70 = 7 mm).
B: Chæ ñaëc ñieåm thay theá caùc boä phaän trong bôm khi laép raùp bôm (goàm coù: A, B, C, Q, K,
P).
4: Chæ vò trí daáu ghi ñaàu coát bôm. Neáu soá leû:1,3,5 daáu ghi ôû ñaàu coát bôm. Neáu soá chaün:
2,4,6 thì daáu naèm beân phaûi nhìn töø phía cöûa soå .
1: Chæ boä ñieàu toác (0: khoâng coù, 1:ôû phía traùi , 2: ôû phía phaûi ).
2: Chæ vò trí boä phun daàu sôùm (nhö boä ñieàu toác ) .
R: Chæ chieàu quay bôm, R cuøng chieàu kim ñoàng hoà.
III.1.4. CAÁU TAÏO MOÄT TOÅ BÔM CAO AÙP PE:
1- Loø xo cao aùp, 2- Ñöôøng noái oáng cao aùp, 3- Van cao aùp, 4- Beä van cao aùp, 5- Xi lanh bôm,
6- Piston bôm, 7- Manchon, 8- Ñeá vaø cheùn chaän loø xo, 9- Loø xo, 10-Cheùn chaän loø xo,
11- Vis ñieàu chænh vaø vis khoùa, 12- con ñoäi, 13- Con laên, 14- Cam.

Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

Thanh
raêng

Voøng
raêng
Manchon
Cheùn
chaän

Loø xo

Hình 7: Caáu taïo moät toå bôm cao aùp PE

III-1.5. NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA BÔM CAO AÙP PE:
1 – Theo hình 8:
Phaàn ñaàu piston bôm coù xeõ raõnh hình cheùo (laèn vaït xeùo). Piston chuyeån ñoäng tònh tieán
trong xy lanh vaø hai beân xy lanh coù loå thoùat nhieân lieäu .
Khi piston bôm ôû vò trí thaáp nhaát thì nhieân lieäu töø loå beân traùi traøn vaøo chöùa ñaày theå tích
coâng taùc (bao goàm: phía treân piston vaø raõnh loõm ôû ñaàu piston) vò trí I.
Khi piston ñi leân , nhieân lieäu bò eùp laïi vaø ñaãy moät phaàn qua loã: vò trí II.
Piston tieáp tuïc ñi leân vaø che laép gôø treân cuûa loå: vò trí III, töø ñoù töø ñoù trôû ñi nhieân lieäu
ñi vaøo ñöôøng oáng cao aùp ñeán kim phun: vò trí IV.
Piston tieáp tuïc ñi leân vaø khi gôø döôùi cuûa raõnh loõm baét ñaàu môõ loã: vò trí V, keå töø ñoù
trôû ñi nhieân lieäu theo raõnh loõm qua loã ra ngoaøi: vò trí VI.

Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

Hình 8: Sô ñoà laøm vieäc cuûa bôm cao aùp PE

2 – Treân hình 9:
 Hình 9: vò trí töông ñoái cuûa loã thoùat vôùi ñænh piston
Bieåu dieãn vò trí töông ñoái cuûa loã thoùat vôùi ñænh piston trong quaù trình bôm .
Stb: haønh trình toøan boä cuûa piston bôm: khoâng thay ñoåi .
Se: haønh trình coù ích cuûa piston bôm, coù theå thay ñoåi khi ta thay ñoåi vò trí töông ñoái cuûa
piston vaø xy lanh (qua thanh raêng). Muoán thay ñoåi löôïng nhieân lieäu cung caáp cho chu kyø ta
xoay piston bôm daàu laøm cho vò trí loã thoaùt vaø piston thay ñoå, thay ñoåi Se. Khi thay ñoåi Se thì
thôøi gian baét ñaàu bôm laø khoâng thay ñoåi maø thay ñoåi thôøi gian keát thuùc bôm.
Muoán thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô ta ñieàu khieån thanh raêng xoay piston ñeå thay ñoåi thôøi gian
phun. Thôøi gian phun caøng laâu löôïng nhieân lieäu caøng nhieàu ñoäng cô chaïy caøng nhanh vaø
ngöôïc laïi. Khi ta xoay piston ñeå raõnh ñöùng ngay loã daàu veà thì nhieân lieäu thoaùt ra loã daàu
veà maëc duø piston vaãn leân xuoáng, nhieân lieäu khoâng ñöôïc eùp, khoâng phun, ñoäng cô ngöng
hoïat ñoäng (vò trí naøy goïi laø cuùp daàu).
Laèn vaït xeùo treân ñaàu piston coù 3 loïai:
- Laèn vaït xeùo phía treân.
- Laèn vaït xeùo phía döôùi.
-Laèn vaït xeùo treân döôùi.
a) Laèn vaït xeùo treân döôùi: ñieåm khôûi
phun vaø keát thuùc phun thay ñoåi .
b)Laèn vaït xeùo treân: ñieåm khôûi phun a b c
thay ñoåi, ñieåm döùt phun coá ñònh .
c)Laèn vaït xeùo döôùi: Ñieåm khôûi phun
coá ñònh, döùt phun thay ñoåi

Toái ña Trung bình Taét

maùy

Hình 10: Ñònh löôïng nhieân lieäu cuûa bôm cao aùp PE.
III.1.6–BOÄ PHUN DAÀU SÔÙM TÖÏ ÑOÄNG TREÂN BÔM CAO AÙP PE
1 – Caáu taïo:
1-Maâm thuï ñoäng, 2-Truïc laép quaû taï, 3- Voû ngoaøi, 4-Voû trong, 5- Maâm chuû ñoäng, 6-Quaû
taï, 7- Vis xaû gioù.
Goàm : moät maâm noái thuï ñoäng baét vaøo ñaàu coát bôm cao aùp nhôø choát then hoa vaø ñai oác
giöõ. Moät maâm noái chuû ñoäng coù khôùp noái ñeå nhaän truyeàn ñoäng töø ñoäng cô. Chuyeån
ñoäng quay cuûa maâm chuû ñoäng truyeàn qua maâm thuï ñoäng qua hai quaû taï.
-Treân maâm thuï ñoäng coù eùp hai truïc thaúng goùc vôùi maâm, hai quaû taï quay treân hai truïc
naøy, ñaàu loài coøn laïi cuûa quaû taï tyø vaøo choát cuûa maâm chuû ñoäng, hai quaû taï ñöôïc keàm
vaøo nhau nhôø hai loø xo, ñaàu loø xo döïa vaøo truïc, ñaàu coøn laïi tyø vaøo maâm chuû ñoäng.
Moät mieáng cheâm naèm treân loø xo ñeå taêng löïc loø xo theo ñònh möùc. Moät boïc dính vôùi
maâm chuû ñoäng coù nhieäm vuï boïc hai quaû taï vaø giôùi haïn taàm di chuyeån cuûa chuùng.
- Taát caû caùc chi tieát ñöôïc che kín baèng moät boïc ngoaøi cuøng vaën vaøo beà maët coù ren cuûa
maâm chuû ñoäng . Caùc voøng ñeäm kín baèng cao su hoùa hoïc ñaûm baûo ñoä kín giöõa boïc vaø
maâm chuû ñoäng. Nhôø vaäy maø beân trong toøan boä coù ñaày daàu nhôùt boâi trôn.
-Treân ñoäng cô Diesel khi coù toác ñoä caøng cao, goùc phun daàu caøng sôùm ñeå nhieân lieäu ñuû
thôøi gian hoøa troän töï boác chaùy phaùt ra coâng suaát lôùn nhaát. Do ñoù treân haàu heát caùc
ñoäng cô Diesel coù phaïm vi thay ñoåi soá voøng quay lôùn ñeàu coù trang bò boä phun daàu sôùm
töï ñoäng. Ñoái vôùi bôm cao aùp PE vieäc ñònh löôïng nhieân lieäu tuùy theo vò trí laèn vaït xeùo ôû
piston ñoái vôùi loã daàu ra hay vaøo ôû xy lanh.
-Vôùi piston coù laèn vaït xeùo phía treân thì ñieåm khôûi phun thay ñoåi , ñieåm döùt phun coá
ñònh.Vôùi piston coù laèn vaït xeùo caû treân laãn döôùi khoâng caàn trang bò boä phun daàu sôùm töï
ñoäng vì baûn thaân laèn vaït xeùo ñaõ thöïc hieän vieäc phun daàu sôùm töï ñoäng.
-Vôùi piston coù laèn vaït xeùo phía döôùi thì ñieåm khôûi phun coá ñònh, ñieåm döùt phun thay ñoåi.
Thoâng thöôøng caùc bôm cao aùp PE ñieàu coù laèn vaït xeùo phía döôùi neân phaûi trang bò boä
phun daàu sôùm töï ñoäng.
- Ña soá bôm cao aùp PE ngöôøi ta öùng duïng boä phaän töï ñoäng ñieàu khieån goùc phun sôùm
baèng ly taâm, ñieån hình cuûa loaïi naøy laø boä phun daàu sôùm töï ñoäng cuûa haõng Bosch.
2 Nguyeân taéc hoïat ñoäng boä phun daàu sôùm khieåu ly taâm cuûa haõng Bosch:
 I- Khoâng laøm vieäc II- Phun sôùm töï ñoäng toái ña 10º
Hình 11: Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa boä phun daàu sôùm PE
Khi ñoäng cô laøm vieäc, neáu vaän toác taêng döôùi taùc duïng cuûa löïc ly taâm hai quaû taï vaêng ra
do maâm thuï ñoäng quay ñoái vôùi maâm chuû ñoäng theo chieàu chuyeån ñoäng cuûa coát bôm do
ñoù laøm taêng goùc phun daàu sôùm nhieân lieäu.
Khi toác ñoä giaûm, löïc ly taâm yeáu hai quaû taï xeáp vaøo, loø xo quay maâm thuï ñoäng cuøng
vôùi truïc cam ñoái vôùi maâm chuû ñoäng veà phía chieàu quay ngöôïc laïi. Do ñoù laøm giaûm goùc
phun nhieân lieäu.
III.1.7– BOÄ ÑIEÀU TOÁC:
Coâng duïng:
Khi oâtoâ maùy keùo laøm vieäc taûi troïng treân ñoäng cô luoân thay ñoåi. Neáu thanh raêng cuûa
bôm cao aùp hoaëc böôùm tieát löu giöõ nguyeân moät choå thì khi taêng taûi troïng, soá voøng quay
cuûa ñoäng cô seõ giaûm xuoáng, coøn khi taûi troïng giaûm thì soá voøng quay taêng leân. Ñieàu ñoù
daãn ñeán tröôùc tieân laøm thay ñoåi toác ñoä tieán cuûa oâtoâ maùy keùo, thöù hai laø ñoäng cô
buoäc phaûi laøm vieäc ôû nhöõng cheá ñoä khoâng coù lôïi. Ñeå giöõ cho soá voøng quay truïc
khuyûu ñoäng cô khoâng thay ñoåi khi cheá ñoä taûi troïng khaùc nhau thì ñoàng thôøi söï taêng taûi
caàn phaûi taêng löôïng nhieân lieäu caáp vaøo xy lanh, coøn khi giaûm thì giaûm löôïng nhieân lieäu
caáp vaøo trong xy lanh.
Khi luoân coù söï thay ñoåi taûi troïng thì khoâng theå duøng tay maø ñieàu chænh löôïng nhieân lieäu
caáp vaøo xy lanh. Coâng vieäc aáy ñöôïc thöïc hieän töï ñoäng nhôø moät thieát bò ñaëc bieät treân
bôm cao aùp goïi laø boä ñieàu toác .
Baát kyø boä ñieàu toác loïai naøo cuõng coù nhieäm vuï sau:
 Ñieàu hoøa toác ñoä ñoäng cô duø coù taûi hay khoâng taûi (giöõ vöõng moät toác ñoä hay trong
phaïm vi cho pheùp tuøy theo loïai) coù nghóa laø luùc coù taûi hay khoâng taûi ñeàu phaûi giöõ
moät toác ñoä ñoäng cô trong luùc caàn ga ñöùng yeân.
 Ñaùp öùng ñöôïc moïi vaän toác theo yeâu caàu cuûa ñoäng cô.
 Phaûi giôùi haïn ñöôïc möùc taûi ñeå traùnh gaây hö hoûng maùy.
 Phaûi töï ñoäng cuùp daàu ñeå taét maùy khi soá voøng quay vöôït quaù möùc aán ñònh.
III.2.BÔM CAO AÙP VE
III.2.1.GIÔÙI THIEÄU CHUNG:
Ngaøy nay, ôû nhöõng ñoäng cô cao toác nhoû, ñaëc bieät laø ôû caùc loaïi xe taûi, xe khaùch ngöôøi
ta thöôøng duøng bôm cao aùp VE, vì bôm coù keát caáu goïn nheï, laøm vieäc vôùi ñoä chính xaùc
cao. Bôm cao aùp VE coù caùc chöùc naêng sau:
 Aùp suaát daàu phun luoân ñöôc giöõ coá ñònh.
 Cung caáp moät löôïng nhieân lieäu lyù töôûng vaøo trong buoàng khí ñoát theo töøng cheá ñoä
ñoäng cô, phuø hôïp vôùi löôïng khí naïp vaøo. Löôïng daàu cung caáp ñöôïc bôm cao aùp ñieàu
khieån phuø hôïp vôùi toác ñoä ñoäng cô. Bôm cao aùp giuùp cho ñoäng cô khoâng vöôït quaù toác
ñoä cöïc ñaïi cho pheùp hay döôùi toác ñoä caàm chöøng ñaõ ñöôïc aán ñònh saün.
 Bôm cao aùp aán ñònh thôøi gian phun khi toác ñoä ñoäng cô vaø taûi thay ñoåi, quyeát ñònh thôøi
gian phun sôùm hay muoän (coù boä phun daàu sôùm theo taûi)
 Bôm cao aùp VE phaân phoái nhieân lieäu vaøo töøng xy lanh moät caùch ñoàng ñeàu vaø chính
xaùc.
III.2.2.CAÁU TAÏO BÔM CAO AÙP VE:

1-Bôm cung caáp nhieân lieäu (bôm tieáp vaän), 2-Ñóa cam, 3-Boä phun daàu sôùm töï ñoäng, 4-
Raõnh chia daàu, 5-Piston, 6- Van cao aùp, 8-Thieát bò cuùp nhieân lieäu baèng ñieän hay cô khí.
III.2.3.SÔ ÑOÀ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC:
Bôm sô caáp huùt nhieân lieäu töø thuøng chöùa qua loïc sau ñoù nhieâên lieäu đñöôïc bôm caùnh
quaït huùt roài ñaåy vaøo buoàng beân trong bôm. Moät van ñieàu chænh aùp suaát ñieàu khieån aùp
suaát nhieâên lieäu beân trong bôm cao aùp. Ñóa cam ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc daãn ñoäng, piston
bôm ñöôïc gaén vôùi ñóa cam. Nhieân lieäu cung caáp cho kim phun nhôø chuyeån ñoäng quay vaø
chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa piston bôm naøy.
Bôm cao aùp VE laø loaïi bôm kieåu phaân phoái. Löôïng nhieân lieäu cung caáp ñöôïc aán ñònh bôûi
ñöôøng raõnh cuûa piston bôm.
 Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

1- Thuøng chöùa daàu, 2-Bôm daàu, 3-Loïc tinh, 4- van an toaøn, 5-Bôm tieáp vaän, 6- caàn ñieàu
khieån, 7-Loø xo, 8-Ñöôøng daàu veà, 9-Piston bôm, 10-Ñöôøng daàu ñeán kim phun, 11- Van cao
aùp, 12-Van ñònh löôïng, 13- Ñóa cam, 14- Boä phun daàu sôùm.
Khi piston bôm ñi töø ÑCT ñeán ÑCD, noù môû loã naïp nhôø ñöôøng xeû phaân löôïng daàu treân
piston bôm. Daàu trong hoác bôm ñi vaøo loã naïp naøy vaøo xi lanh bôm.
Piston bôm ñi töø ÑCD ñeán ÑCT eùp nhieân lieäu, nhieân lieäu coù aùp suaát cao naøy seõ môû van
cao aùp, daàu seõ ñi vaøo ñöôøng cao aùp ñeán kim phun. Quaù trình phun chaám döùt khi piston bôm
ñi tôùi ÑCT
III.2.4.CAÙC GIAI ÑOAÏN CUNG CAÁP NHIEÂN LIEÄU CHO MOÄT CHU TRÌNH BÔM
CAO AÙP VE:
Khi cam quay, piston bôm ñi ñeán ñieåm cheát treân sau ñoù veà ñieåm cheát döôùi.
Quaù trình ñieàu khieån löôïng daàu cung caáp cho moät chu trình ñöôïc thöïc hieän goàm caùc böôùc
sau:
Böôùc 1: Naïp nhieân lieäu:
Khi piston bôm chuyeån ñoäng sang traùi, moät trong 4 raõnh huùt treân piston seõ thaúng haøng vôùi
cöûa huùt vaø nhieân lieäu seõ ñöôïc huùt vaøo beân trong piston.
Böôùc 2: Phaân phoái nhieân lieäu:
Khi ñóa cam vaø piston quay, cöûa huùt ñoùng vaø cöûa phaân phoái cuûa piston seõ thaúng
haøng vôùi moät trong 4 treân naép phaân phoái. Khi ñóa cam laên treân caùc con laên, piston vöøa
quay vöøa dòch chuyeån sang traùi, laøm nhieân lieäu bò neùn. Khi nhieân lieäu bò neùn ñeán moät
aùp suaát nhaát ñònh noù ñöôïc phun ra khoûi voøi phun.
1: Piston bôm, 2: Loå naïp nhieân lieäu,
3- Raõnh phaân löôïng, 4-Buoàng cao
aùp, 5- Raõnh phaân phoái, 6- Raõnh
phaân phoái, 7-Loå thoaùt, 8-Van ñònh
löôïng.
Böôùc 3: Keát thuùc vieäc cung caáp
nhieân lieäu:
Khi piston dòch chuyeån theâm veà
phía beân phaûi, hai cöûa traøn cuûa
piston seõ loä ra khoûi van ñònh löôïng
vaø aùp suaát nhieân lieäu seõ giaõm
ñoät ngoät vaø quaù trình phun keát
thuùc.
Böôùc 4: Naïp nhieân lieäu:
Khi piston bôm quay laïi ñieåm cheát
döôùi, chuyeån ñoäng leân xuoáng
cuûa piston bôm seõ ñoùng loå phaân
phoái trong van ñònh löôïng 8. Nhieân
lieäu tieáp tuïc chaõy vaøo buoàng cao
aùp. Ñoái vôùi töøng loaïi ñoäng cô
diesel coù 4 hoaëc 6 xi lanh thì treân
piston coù 4 hoaëc 6 raõng phaân
löôïng. Tuøy theo thöù töï thì noå cuûa
ñoäng cô, caùc raõnh phaân phoái naøy
seõ phaân nhieân lieäu theo thöù töï
lieân tieáp nhau cho moãi xi lanh.

Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

III.2.5.BOÄ ÑIEÀU KHIEÃN PHUN SÔÙM TÖÏ ÑOÄNG: (ñieàu khieån thôøi ñieåm phun )
Gioáng nhö thôøi ñieåm ñaùnh löûa cuûa ñoäng cô xaêng, nhieân lieäu trong ñoäng cô Diesel phaûi
ñöôïc phun sôùm hôn theo toác ñoä ñoäng cô ñeå ñaûm baûo tính naêng toát nhaát. Vì vaäy bôm cao
aùp kieåu VE trang bò boä ñieàu khieån phun sôùm töï ñoäng, noù hoaït ñoäng nhôø aùp suaát nhieân
lieäu, ñeå thay ñoåi thôøi ñieåm phun tæ leä vôùi söï taêng giaûm toác ñoä ñoäng cô.
Caáu taïo vaø hoaït ñoäng:
Piston boä ñieâuø khieån phun sôùm ñöôïc gaén beân trong voû boä ñieàu khieån, vuoâng goùc vôùi
truïc bôm vaø tröôït theo söï caân baèng giöõa aùp suaát nhieân lieäu vaø söùc caêng cuûa loø xo boä
dieàu khieån.
1 - Voøng laên 4 - Choát tröôït
2 - Con laên 5 - Piston boä ñieàu khieån phun sôùm
3 - Loø xo boä ñieàu khieån
Choát tröôït bieán chuyeån ñoäng ngang cuûa piston thaønh chuyeån ñoäng quay cuûa voøng ñôõ con
laên.
Loø xo coù xu höôùng ñaåy piston veà phía phun treã (sang phaûi). Tuy nhieân, khi toác ñoä ñoäng cô
taêng, aùp suaát nhieân lieäu cuõng taêng leân neân piston thaéng ñöôïc söùc caêng loø xo vaø dòch
sang traùi.
 Phun treå Phun sôùm

HÌNH 12: Boä ñieàu khieån phun sôùm töï ñoäng.

Cuøng vôùi chuyeån ñoäng cuûa piston, voøng laên quay ngöôïc höôùng vôùi piston bôm, do ñoù laøm
sôùm thôøi ñieåm phun töông öùng vôùi vò trí ñóa cam.
III.2.6.CAÙC CÔ CAÁU-THIEÁT BÒ

IV.KIM PHUN
PHAÂN LOAÏI KIM PHUN:
1 – CAÊN CÖÙ VAØO SOÁ LOØ XO TRONG KIM:
- Kim phun thaân kim coù moät loø xo.
 - Kim phun thaân kim coù hai loø xo.
1.1– Kim phun thaân kim coù moät loø xo:
1 – Thaân kim, 2 – Loã daàu ñeán, 3 – Loø xo, 4
– Caây ñaåy, 5 – Khaâu noái, 6 – Van kim (ty
kim), 7 – Loã tia
Caáu taïo: Thaân kim treân ñoù coù loã noái
ñöôøng oáng daàu ñeán, daàu veà. Trong thaân
coù chöùa caây ñaåy, moät loø xo. Phía treân loø
xo coù ñai oác chaän ñeå ñieàu chænh söùc neùn
cuûa loø xo.
Ñoùt kim ñöôïc noái lieàn vôùi thaân kim nhôø
moät khaâu noái. Trong ñoùt kim coù ñöôøng
daàu diesel cao aùp ñeán, buoàng chöùa daàu
cao aùp, van kim (ty kim), loã tia.
Van kim coù daïng hình truï, moät ñaàu töïa
vaøo caây ñaåy nôi thaân kim. Ñaàu coøn laïi
coù hai maët coâne: maët coâne lôùn laø nôi aùp
löïc nhieân lieäu diesel cao aùp taùc duïng ñeå
naâng kim leân, coøn maët coâne nhoû duøng
ñeå ñaäy loã tia.
Nguyeân lyù laøm vieäc: Khi nhieân lieäu cao
aùp töø bôm cao aùp ñeán theo ñöôøng oáng cao
aùp ñi vaøo caùc raõnh chöùa nhieân lieäu trong
kim phun, ñeán buoàng chöùa nhieân lieäu, taùc
duïng leân maët coâne lôùn, thaéng ñöôïc söùc
eùp loø xo, ñaåy ty kim leân, nhieân lieäu phun
vaøo xi lanh ñoäng cô qua loã tia.
Ñeán khi döùt phun, aùp suaát nhieân
lieäu giaûm. Luùc naøy aùp suaát nhieân lieäu
nhoû hôn söùc eùp loø xo. Loø xo ñaøn hoài trôû
veà vò trí ban ñaàu, van kim (ty kim) ñoùng kín
loã tia, khoâng cho nhieân lieäu vaøo buoàng
ñoát ñoäng cô. Ñoä naâng cuûa kim thöôøng töø:
Xem moâ phoûng hoaït ñoäng 0,3 – 1,1 mmm. Moät phaàn nhieân lieäu seõ roø
ræ qua khe hôû H1:giöõa van kimdòch
Khoaûng vaø ñoùt kim leân
chuyeån ban
Kim phun moät loø xo. treân theo ñöôøng oáng daàu veà trôû veà thuøng
chænh baèng ñai oác ñieàu chænh (vaën vis ñieàu chænh) ñaàu.
chöùa,hoaëc
löôïngthay
H2:
ñoåinaøy
daàu mieáng
Khoaûng raát
dòch
Shim
caàn (mieáng
thieátchính
chuyeån duøng
cheâm) treân loø xo neáu khoâng coù vis ñieàu chænh.
ñeåNeáu
boâitaêng söùc
vaø neùn
trôn(khoaûnglaøm loø xo thì
maùt van aùp
kimsuaát phun
khi di
cao vaø ngöôïc laïi naâng kim).
chuyeån trongHtotñoùt= kim.
H1 + H2 : khoaûng naâng
1.2. Kim phun thaân kim coù hai loø xo: Aùp suaát phuncoäng.
cuûa nhieân lieäu ñöôïc
kim toång
ñieàu 1 – thaân kim
2 – mieáng shim
1 3 – loø xo thöù nhaát
4 – phaàn töû daãn höôùng
5 – caây ñaåy
2
6 – loø xo thöù hai
3
7 – cheùn chaën loø xo
8 – mieáng shim
4 9 – oáng cuùp daàu
5 10 – boä phaän trung gian
11 – khaâu noái
 6

H1 H2 7
8
10
11
Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

Kim phun thaân coù hai loø xo.

Moät quaù trình chaùy eâm dòu ñöôïc BOSCH thöïc hieän baèng caùch duøng hai loø xo trong thaân
kim phun phun nhieân lieäu tröïc tieáp vaøo buoàng chaùy ñoäng cô, noù laøm giaûm bôùt tieáng oàn,
haï thaáp möùc ñoä oâ nhieåm moâi tröôøng. Taùc duïng chính cuûa thaân kim coù hai loø xo laø ñeå
taêng söï eâm dòu cho quaù trình chaùy (tieáng oàn laø nhoû nhaát).
Treân caùc loaïi oâtoâ nhoû hieän nay nhö xe chuyeân chôû haøng hoùa, haønh khaùch söû duïng
buoàng chaùy thoáng nhaát (tröïc tieáp), ñeàu söû duïng kim phun coù hai loø xo. Kim phun coù hai
loø xo coù theå söû duïng cho buoàng chaùy döï bò, buoàng chaùy xoaùy loác.
Nguyeân lyù laøm vieäc:
Vieäc ñeàu chænh aùp suaát phun cuõng gioáng nhö kim phun moät loø xo. Nhöõng loø xo kim
phun hai loø xo cuõng coù côõ chuaån. Vaøo thôøi ñieåm baét ñaàu phun (laàn phun thöù nhaát), kim
phun môû ra ñöôïc vaøi phaàn traêm mm (vaøo khoaûng 0,03 : 0,06 mm) do loø xo thöù nhaát bò eùp
ñeå môû kim, cung caáp tröôùc tieân moät soá ít nhieân lieäu vaøo buoàng chaùy, keát quaû laø söï
taêng aùp suaát trong buoàng chaùy laø khoâng ñaùng keå. Sau ñoù laø toaøn theå tieát dieän ngang
cuûa kim ñöôïc naâng leân do loø xo thöù hai (môû heát côõ) löu löôïng nhieân lieäu ñöôïc cung caáp
lieân tuïc vaøo buoàng chaùy. Loaïi phun naøy goïi laø loaïi phun theo giai ñoaïn. Do coù söï chaùy
laàn phun tröôùc, coäng vôùi nhieân lieäu cung caáp phaàn lôùn laø ôû laàn phun sau, phoái hôïp laïi
daãn ñeán quaù trình chaùy eâm dòu xaûy ra, giaûm bôùt ñaùng keå tieáng oàn.
Aùp suaát phun tuøy thuoäc theo nhaø cheá taïo quy ñònh cho töøng kim phun vaøo khoaûng
(130 : 180)bar.
Toùm laïi: söï hoaøn thieän quaù trình chaùy khi ñöôïc söû duïng kim phun hai loø xo laø keát
quaû cuûa söï ñieàu chænh vaø phoái hôïp cuûa:
*Söï môû cuûa loø xo thöù 2.
*Khoaûng naâng ban ñaàu.
*Khoaûng naâng kim toång coäng (Htot).
2 – CAÊN CÖÙ VAØO SOÁ LOÃ TIA VAØ VAN KIM:
2.1. Kim phun hôû.
Loaïi naøy khoâng coù kim ñoùng kín ôû ñoùt kim, ñöôøng daãn nhieân lieäu luoân luoân thoâng vôùi
xilanh qua caùc loã phun. Loaïi naøy ít söû duïng.
2.2.Kim phun kín: Kim phun kín ñöôïc chia laøm 2 loaïi:
1. Ñoùt kín loã tia hôû.
2. Ñoùt kín loã tia kín.
2.1.1.Ñoùt kín loã tia hôû:
- Kim phun kín coù nhieàu loã
- Loaïi naøy ôû ñaàu ñoùt kim coù ñaàu
nhoâ ra daïng choûm loài, coù töø (2 : 10)
loã phun ñöôïc khoan nghieâng so vôùi
ñöôøng taâm.
- Ñöôøng kính loã kim = (0,1 : 0,35) mm,
goùc giöõa caùc loã phun = 1200 : 1500
- Loaïi naøy coù hai loaïi ñoùt: ngaén vaø
daøi
2
 Kim phun loaïi ñoùt kín loã tia hôû.
Loaïi kim naøy ñöôïc söû duïng treân caùc ñoäng cô coù buoàng chaùy thoáng nhaát treân caùc oâ toâ
maùy keùo nhö REO I, REO II, REO III, IFA, KAROSA, KAMAZ,….
2.1.2.Ñoùt kín loã tia kín: Xem moâ phoûng hoaït ñoäng

Ñoùn Vöøa Môû hoaøn toaøn

g Kimmôû
phun loaïi ñoùt kín loã tia kín.
a- Loaïi naøy coù moät loã phun. ÔÛ ñaàu kim coù moät chuoâi hình truï hoaëc hình coâne loù ra
ngoaøi loã phun khoaûng 0,5mm khi ñoùng kín. Nhôø coù chuoâi neân ñaûm baûo ít bò ngheït loã tia
do ñoùng muoäi than. Tia nhieân lieäu khi phun ra khoûi loã tia coù goùc tia nhieân lieäu töø 3 ñoä
ñeán 60 ñoä.
- Aùp suaát phun: P = (120 : 150) KG/cm2
Loaïi naøy ñöôïc söû duïng treân caùc loaïi ñoäng cô coù buoàng chaùy ngaên caùch nhö YANMAR,
KUBUTA, ISUZU, TOYOTA…
b-Loaïi voøi phun PINTAUX: Duøng voøi phun ñeå thöïc hieän quy luaät cung caáp nhieân lieäu
baäc thang vaø laøm eâm dòu quaù trình chaùy vì voøi phun tieát löu ñaõ laøm giaûm toác ñoä cung
caáp nhieân lieäu ôû giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình phun.

A
3

A=Loã phun
Voøi phun “PINTAUX” thuoäc loaïi voøi phun tieát löu. Loã phun phuï coù ñöôøng kính baèng 0,2
phuï
mm khoan nghieâng 300 so vôùi ñöôøng taâm cuûa loã phun chính ñoái dieän vôùi chieàu vaän ñoäng
cuûa khoâng khí trong buoàng chaùy xoaùy loác.
 Hoaït ñoäng bình Khôûi
Khi khôûi ñoäng ñoäng cô, van kim nhaác khoûi ñeá van vôùi moät haønh trình ngaén, choát 3 vaãn
thöôøng ñoäng
bòt loã phun chính, nhieân lieäu phun qua A, ñoäng cô deã khôûi ñoäng. Sau khi khôûi ñoäng, soá
voøng quay ñoäng cô taêng
leân, aùp suaát phun nhieân lieäu taêng, choát 3 môû, luùc ñoù nhieân lieäu qua A giaûm, voøi phun
hoaït ñoäng nhö voøi phun tieát löu.
V.ÑAËC TÍNH BÔM CAO AÙP
V.I-MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM :
1 -Heä soá cung caáp nhieân lieäu cuûa bôm cao aùp (b):
b = Vct / Vlt: Laø trò soá löôïng nhieân lieäu thöïc teá bôm cao aùp cung caáp trong moät chu trình
(tính theo theå tích ) treân löôïng nhieân lieäu lyù thuyeát maø bôm cao aùp cung caáp trong moät chu
trình.
*Vct = gct / nl
*Vlt = fSe = (d2/4).Se
trong ñoù : - f : dieän tích ñænh piston bôm cao aùp f = (d2/4)
-d :ñöôøng kính piston bôm cao aùp.
-Se : haønh trình coù ích cuûa piston bôm cao aùp.
b > hoaëc < 1 . Bôm BOSCH oâtoâ maùy keùo : b = 0,75 - 0,9
2 . Ñaëc tính toác ñoä cuûa maùy bôm cao aùp:
Laø ñöôøng cong bieåu thò söï bieán thieân cuûa Vct theo soá voøng quay truïc cam khi ta giöõ
nguyeân vò trí thanh raêng
3 . Ñöôøng ñaëc tính cuûa bôm cao aùp theo vò trí thanh raêng:
Laø ñöôøng cong bieåu thò söï bieán thieân cuûa Vct theo vò trí thanh raêng bôm cao aùp.
V.II – NHÖÕNG NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN Vct :
Trong thöïc teá löôïng naïp cho chu trình Vct chòu söï aûnh höôûng cuûa nhieàu yeáu toá: söï tieát löu
cuûa nhieân lieäu qua loã naïp vaø loã thoaùt ôû ñaàu vaø cuoái haønh trình bôm, tính chòu neùn cuûa
nhieân lieäu, tính ñaøn hoài, taùc duïng giaûm aùp suaát cuûa bôm cao aùp (cuûa van cao aùp), söï loït
nhieân lieäu (roø ræ nhieân lieäu) qua khe hôû giöõa piston vaø xilanh bôm ..v..v..
1 .Tính chòu neùn vaø ñaøn hoài cuûa nhieân lieäu:
Tính ñaøn hoài cuûa caùc chi tieát trong heä thoáng nhieân lieäu (Ví duï: ñöôøng oáng cao aùp) laøm
cho moät phaàn nhieân lieäu do piston cung caáp löu laïi trong heä thoáng nhieân lieäu thuoäc khoâng
gian cao aùp maø khoâng theå phun vaøo xilanh ñoäng cô, do ñoù Vct < Vlt, vì vaäy b giaûm
 2–Tieát löu:
Xaûy ra trong giai ñoaïn ñaàu vaø cuoái quaù trình cung caáp nhieân lieäu khi ñaàu meùp treân piston
saép ñoùng kín vaø meùp döôùi cuûa piston môùi môû loã nhieân lieäu treân xilanh, do ñoù tieát löu
trong giai ñoaïn naøy laøm cho Vct >Vlt.
a.Giai ñoaïn ñaàu: Saép ñoùng kín loã nhieân lieäu do aûnh höôûng tieát löu aùp suaát treân piston
ñaït aùp suaát môû van moät luùc tröôùc khi piston ñoùng kín loã nhieân lieäu do ñoù tieát löu trong
giai ñoaïn naøy laøm cho Vct > Vlt.
b.Giai ñoaïn cuoái: Giai ñoaïn cuoái quaù trình cung caáp nhieân lieäu, tieát löu laøm cho aùp suaát
nhieân lieäu treân piston vaãn giöõ aùp suaát cao, do ñoù cung caáp nhieân lieäu cho kim phun moät
giai ñoïan nöûa sau khi piston ñaõ tôùi ñieåm keát thuùc phun nhieân lieäu, vì vaäy Vct >Vlt.
Keát luaän: Hieän töôïng tieát löu laømhaønh trình coù ích Se taêng vaø laøm cho Vct taêng, vì
vaäyb taêng.
3- Nhieân lieäu roø ræ:
Qua caùc khe hôû laøm Vct giaûm, do ñoù b giaûm.
Toùm laïi : Tuøy thuoäc töøng yeáu toá maø coù luùc Vct > hoaëc < Vlt.
V.III.ÑÖÔØNG ÑAËC TÍNH BÔM CAO AÙP: ( ñaëc tính toác ñoä )
Khi xaùc ñònh ñaëc tính cuûa bôm cao aùp ngöôøi ta laép ñaët kim phun vaø ñöôøng oáng cao aùp
thaønh moät heä thoáng hoaøn chænh, do ñoù ñaëc tính cuûa bôm cao aùp laø ñaëc tính cuûa caû heä
thoáng nhieân lieäu
Kim bôm cao aùp rôøi
nhau

b Kim bôm cao aùp rôøi nhau

nc taêng, gct taêng.
Aùp suaát phun: (30 – 35) MN /m2
 ÔÛ cheá ñoä toaøn taûi (ñöôøng (1)) do aûnh
höôûng cuûa tính chòu neùn vaø ñaøn hoài
lôùn, gct haàu nhö khoâng taêng .
 Coøn khi giaûm taûi (ôû cheá ñoä taûi nhoû:
ñöôøng ( 2) vaø (3) thì hieän töôïng tieát löu
quyeát ñònh neân khi nc taêng thì gct taêng.

Kim bôm cao aùp lieàn

nhau
Kim bôm cao aùp lieàn nhau
Aùp suaát phun cao = (120-140) MN/m2
do ñoù aûnh höôûng cuûa tính chòu neùn
vaø ñaøn hoái caøng maïnh khi taêng nc,
do ñoù khi nc taêng thì gct giaûm.
 ÔÛ toaøn taûi, möùc ñoä giaûm gct
nhieàu hôn (ñöôøng 1).
 Caøng giaûm taûi, do aûnh höôûng
tieát löu taêng gct giaûm chaäm hôn
(ñöôøng2-3)