CAÙC QUY LUAÄT DI TRUYEÀN

A/ QUY LUAÄT DI TRUYEÀN CUÛA MENÑEN

1/ Pheùp lai moät caëp tính traïng
Baøi 1/ Khi nghieân cöùu söï di truyeàn maøu saéc quaû caø chua ngöôùi ta ñaõ tieán haønh caùc pheùp lai vaø thu
ñöôïc caùc keát quaû sau:
Pheùp lai Keát quaû F1
1/ Quaû ñoû x quaû traéng F1: 116 quaû ñoû : 120 quaû traéng
2/ Quaû ñoû x quaû ñoû F1:100% quaû ñoû
3/ Quaû ñoû x quaû traéng F1: 100% quaû ñoû
4/ Quaû traéng x quaû traéng F1: 100% quaû traéng
5/ Quaû ñoû x quaû ñoû F1: 75% quaû ñoû : 25% quaû traéng
- Xaùc ñònh tính traïng troäi laën, quy öôùc vaø vieát sô ñoà lai?
Baøi 2/ Khi lai giöõa hai gioáng hoa, hoa ñoû x hoa traéng, F1 thu ñöôïc ñoàng loaït caùc caây hoa hoàng.
Tieáp tuïc cho caùc caây F1 töï thuï phaán ôû F2 thu ñöôïc tæ leä 25% hoa ñoû : 50% hoa hoàng : 25% hoa traéng.
1/ Maøu saéc hoa ñöôïc di truyeàn theo quy luaät naøo?
2/ Bieän luaän vaø vieát sô ñoà lai töø P -> F2?
3/ Neáu cho caùc caây hoa hoàng thuï phaán vôùi caùc caây hoa ñoû vaø hoa traéng thì keát quaû phaân li ñôøi sau
nhö theá naøo? Vieát sô ñoà lai minh hoaï?
Bieát moãi gen quy ñònh moät tính traïng vaø naèm treân NST thöôøng.
Baøi 3/ ÔÛ ngöôøi tínhtraïng da thieáu saéc toá ( baïch taïng) gaây ra do gen laën (b), gen troäi (B) quy ñònh
tính traïng da bình thöôøng. Caùc gen naèm treân NST thöôøng.Trong moät gia ñình boá, meï bình thöôøng sinh
ra moät ngöôøi con bò baïch taïng.
1/ Ñöùa con thöù hai cuûa hoï coù theå bò baïch taïng khoâng? Neáu coù thì xaùc suaát laø bao nhieâu?
2/ Laàn sinh thöùù ba laø sinh ñoâi khaùc tröùng, xaùc suaát cuûa hai ñöùa treû veà caëp tính traïng treân laø nhö theá
naøo?
Baøi 4/ ÔÛ thoû gen B quy ñònh tính traïng loâng ñen laø troäi hoaøn toaøn so vôùi gen b quy ñònh tính traïng
loâng traéng, caùc gen naèm treân NST thöôøng. Cho giao phoái giöõa hai thoû ñen dò hôïp töû.
1/ Tính xaùc suaát cuûa löùa ñaàu tieân coù 3 thoû con sinh ra theo thöù töï 1 ñen : 1 traéng : 1 ñen vaø theo thöù
töï 1 traéng : 1 ñen : 1 traéng.
2/ Tính xaùc suaát sinh 3 con goàm 2 ñen : 1 traéng khoâng theo thöù töï
3/ Cho moät thoû ñen ôû F1 lai trôû laïi vôùi thoû ñen ôû theá heä P. Tính xaùc suaát cuûa thoû traéng coù theå sinh ra
töø söï lai trôû lai naøy?
Baøi 5/ Boá coù nhoùm maùu A, meï coù nhoùm maùu O oâng noäi coù nhoùm maùu B baø noäi coù nhoùm maùu AB.
1/ Tính xaùc suaát ñöùa con ñaàu loøng cuûa boá meï treân seû laø con trai coù nhoùm maùu A?
2/ Neáu hoï muoán sinh hai con trai coù nhoùm maùu O vaø moät con gaùi coù nhoùm maùu A thì xaùc suaát thöïc
hieän mong muoán ñoù laø bao nhieâu?
Baøi 6/ ÔÛ loaøi ruoài raám maøu saéc thaân do moät loaïi gen naèm treân NST thöôøng quy ñònh, khi theo gioûi
söï sinh saûn cuûa moät caëp ruoài thaân xaùm ( 1 ñöïc : 1 caùi), ngöôøi ta thaáy ñaøn con cuûa chuùng coù caû ruoài
thaân xaùm laãn ruoài thaân ñen.
1/ cho bieát tính traïng naøo laø troäi tính traïng naøo laø laën?
2/ Neáu ñaøn ruoài con noùi treân goàm 620 con thì soá ruoài con moãi loaïi laø bao nhieâu? Giaû söû soá ruoài con
treân thöïc teá baèng soá ruoài con treân lyù thuyeát.
3/ Cho moät ruoài ñöïc giao phoái vôùi ba ruoài caùi A,B,C
- Vôùi ruoài caùi A thu ñöôïc toaøn ruoài thaân xaùm
- Vôùi ruoài caùi B thu ñöôïc tæ leä 1 xaùm : 1 ñen
- Vôùi ruoài caùi C thu ñöôïc tæ leä 3 xaùm : 1 ñen
Cho bieát kieåu gen cuûa ruoài ñöïc vaø ba ruoài caùi A,B,C?
Baøi 7/ ÔÛ boø gen D quy ñònh loâng ñen laø troäi so d quy ñònh loâng vaøng. Khi cho boø ñöïc ñen x boø caùi 1
loâng vaøng thì ñöôïc 1 con beâ ñen. Cuûng con boø ñöïc ñen aáy giao phoái vôùi con boø caùi thöù 2 coù loâng ñen
thì thu ñöôïc 1 con beâ ñen vôùi boø caùi 3 thì thu ñöôïc 1 con beâ vaøng. Xaùc ñònh kieåu gen cuûa taát caû caùc
con boø beâ neâu treân.
Baøi 8. Beänh Galactomia laø beänh do ñoät bieán gen laë treân NST thöôøng. Moät caëp vôï choàng lo ngaïy khi
sinh con, khi ngöôøi vôï coù vôï maéc beänh vaø choàng coù boá maéc beänh, ngoaøi ra trong hai gia ñình naøy moïi
ngöôøi ñeàu bình thöôøng.
1. Tính xaùc suaát ñeå caëp vôï choàng coù con trai ñaàu loøng maéc beänh
2. Tính xaùc suaát ñeå caëp vôï choàng noùi treân sinh 4 ngöôøi con 1 trai, 3 gaùi
3. Tính xaùc suaát ñeå caëp vôï choàng noùi treân sinh 4 ngöôøi con 1 trai, 3 gaùi, trong ñoù coù ngöôøi con
trai mang gen gaây beänh
4. Tính xaùc suaát ñeå caëp vôï choàng noùi treân sinh 4 ngöôøi con 1 trai, 3 gaùi, coù con trai ñaàu loøng
8.
DI TRUYEÀN NHOÙM MAÙU
- Söï di truyeàn nhoùm maùu ôû ngöôøi ñöôïc giaûi thích baèng gen ña alen ( cuï theå nhoùm maùu ôû ngöôøi
ñöôïc quy ñònh bôûi 3 alen chính:
IA : quy ñònh coù yeáu toá A treân hoàng caàu
IB : quy ñònh coù yeáu toá B treân hoàng caàu
I0 : quy ñònh khoâng coù yeáu toá A
*/ Töông quan giöõa caùc alen IA, IB khoâng laán aùt laãn nhau nhöng 2 gen ñeàu troäi hoaøn toaøn so vôùi gen
i. Do ñoù ôû ngöôøi coù caùc kieåu gen veà nhoùm maùu nhö sau:
Kieåu hình Nhoùm maùu
Nhoùm maùu A IAIA vaø IAi
Nhoùm maùu B IBIB vaø IBi
Nhoùm maùu AB IAIB
Nhoùm maùu O Ii
BAØI TAÄP AÙP DUÏNG:
Baøi 1/ Baø hai vaø baø tö cuøng sinh moät luùc trong nhaø baûo maãu, baø hai sinh ñöôïc moät beù gaùi vaø baø tö
sinh ñöôïc moät beù trai, nhöng baø hai khieáu naïi con cuûa baø laø beù trai chöù khoâng phaûi laø beù gaùi. Cuoäc
thöû maùu ñöa ñeán keát quaû sau: OÂng baø hai ñeàu coù nhoùm maùu B, oâng baø tö coù nhoùm maùu AB vaø maùu
O, beù gaùi coù nhoùm maùu B, beù trai coù nhoùm maùu O.
Phaûi giaûi quyeát nhö theá naøo veà söï khieáu naïi cuûa baø hai döïa treân söï di truyeàn veà nhoùm maùu.
Baøi 2/ Coù hai anh em sinh ñoâi cuøng tröùng ( cuøng kieåu gen), vôï anh ta coù nhoùm maùu A, con caùi cuûa
hoï coù nhoùm maùu A vaø AB.Vôï ngöôøi em coù nhoùm maùu B, con caùi cuûa hoï coù nhoùm maùu A,B vaø AB.
1/ Xaùc ñònh kieåu gen cuûa hai anh em, vôï ngöôøi anh vaø vôï ngöôøi em veà nhoùm maùu?
2/ Xaùc ñònh kieåu gen cuûa nhöõng ngöôøi con coù nhoùm maùu A?
3/ Neáu ngöôøi con coù nhoùm maùu B laáy vôï hoaëc choàng coù nhoùm maùu O thì con caùi cuûa hoï coù nhoùm
maùu gì?
PHEÙP LAI HAY NHIEÀU CAËP TÍNH TRAÏNG
A/ ÑÒNH LUAÄT 3 – MENÑEN
I/ Moät Soá Vaán Ñeà Khi Phaân Tích Quy Luaät Di Truyeàn Cuûa Menñen
Vaán ñeà 1: Soá loaïi giao töû
Khoâng tuyø thuoäc vaøo soá caëp gen trong kieåu gen maø maø tuyø thuoäc vaøo soá caëp gen dò hôïp
trong ñoù.
1
- Cô theå dò hôïp 1 caëp gen -> 2 loaïi giao töû
2
- Cô theå dò hôïp 2 caëp gen -> 2 loaïi giao töû
n
 Cô theå dò hôïp n caëp gen -> 2 loaïi giao töû
Vaán ñeà 2: Thaønh phaàn gen cuûa giao töû
Trong teá 1 baøo giao töû gen toàn taïi thaønh töøng caëp (2n). Trong teá baøo giao töû gen toàn taïi
ôû traïng thaùi ñôn boäi (n)
Vaán ñeà 3: Caùch xaùc ñònh giao töû
Coù nhieàu caùch xaùc ñònh caùc loaïi giao töû khaùc nhau cuûa 1 cô theå ( duøng baûng phunnet
hoaëc duøng sô ñoà maïch nhaùnh)
*/ Caùch xaùc ñònh sô ñoà giao töû theo sô ñoà maïch nhaùnh.
- Ñoái vôùi cô theå thuaàn chuûng ( ñoàng hôïp) chæ taïo ra moät loaøi giao töû
Ví duï: AAbbCCDD cho moät loaïi giao töû AbCD.
- Ñoái vôùi cô theå dò hôïp
VD: Xaùc ñònh giao töû cuûa cô theå coù kieåu gen: AABbDd
Böôùc 1: Xaùc ñònh giao töû cuûa töøng caëp tính traïng
- AA cho 1 loaïi giao töû: A
- Bb cho 2 loaïi giao töû: B,b
- Dd cho 2 loaïi giao töû: D,d
Böôùc 2: toå hôïp treân maïch nhaùnh

D ABD
B d ABd
A b D AbD
d Abd
Chuù yù: Khi laøm vaøo baøi khoâng caàn trình baøy caùc böôùc maø chæ ghi caùc giao töû cuûa cô theå.
Vaán ñeà 4:
Soá kieåu toå hôïp = soá giao töû ñöïc x soá giao töû caùi
Chuù yù: Töø soá kieåu toå hôïp => soá giao töû ñöïc vaø soá giao töû caùi, töø ñoù => soá caëp gen dò hôïp cuûa cô theå
P.
VD: 16 toå hôïp = 4 x 4 (16 x 1 hoaëc 8 x 2).
( soá giao töû luoân baèng boäi soá cuûa caùc caëp gen dò hôïp trong cô theå vì: n : soá caëp gen di hôïp -> 2n loaïi
giao töû).
Vaán ñeà 5: Moái quan heä giöõa soá alen vaø soá kieåu gen xuất hiện ở F1:
 Neáu goïi n laø soá alen/ 1gen  Soá kieåu gen ñoàng hôïp = n, soá kieåu gen dò hôïp = n(n-1)/2 
Toång soá kieåu gen = n(n+1)/2
Vấn đề 6:
Lưu ý: Trường hợp trên có thể áp dụng công thức: ( công thức này có thể áp dụng cho cả phân li độc lạp
và hoán vị gen)
Nếu gọi r là tỉ lệ % kiểu gen aabb xuất hiện ở F1
A-B- : 50% +r
A-bb : 25% -r
aaBb : 25% -r
aabb : r

VẤN ĐỀ 7: Vận dụng bảng công thức tổng quát cho các phép lai nhiều cặp tính
trạng ( Chỉ đúng khi cho F1 tự thụ phấn
Nếu số cặp gen dị hợp tử là n thì số loại giao tử khác nhau ở F1 là 2n, số loại kiểu gen ở F2 3n và số loại
kiểu hình ở F2: 2n
Vấn đề 8: Sử dụng toán xác suất để giải các bài tập về xác suất trong sinh học
- Nếu hai trường hợp độc lập nhưng đồng thời xảy ra chúng ta dùng phương pháp nhân xác suất
- Nếu hai trường hợp độc lập nhưng đối lập nhau ( Nếu trường hợp này xảy ra thì trường hợp kia
không xảy ra -> Dùng công thức cộng xác suất
Caùc daïng baøi taäp thöôøng gaëp
1. Xaùc ñònh soá giao töû khaùc nhau cuûa caùc kieåu gen sau: AAbbDd; aaBbDdEe; AABBDD;
aaBbDd …
2. Khi caùc cô theå coù kieåu gen: AAbbDd; aaBbDdEe; AABBDD; aaBbDd giaûm phaân tæ leä giao
töû mang gen ABD; abd; AbDe trong caùc pheùp lai treân laàn löôït baèng bao nhieâu? ( Bieát quaù
trình giaûm phaân dieãn ra bình thöôøng)
3.(ÑTTS:09)

4. ÔÛ moät loaøi thöïc vaät xeùt kieåu gen AaBbDd töï thuï phaán
- Tæ leä ôû F1 xuaát hieän kieåu gen coù 3 caëp gen ñoàng hôïp vaø 1 caëp gen dò hôïp khoâng theo thöù töï
baèng bao nhieâu?
- Tæ leä ôû F1 xuaát hieän kieåu gen coù 3 caëp gen ñoàng hôïp vaø 1 caëp gen dò hôïp theo thöù töï 1 caëp
ñoàng hôïp, 1 caëp dò hôïp, 2 caëp coøn laïi ñoàng hôïp baèng bao nhieâu?
5. Xeùt 1 gen coù 4 alen naèm treân NST thöôøng. Hoûi coù bao nhieâu kieåu gen khaùc nhau coù theå
ñöôïc hình thaønh trong tröôøng hôïp treân
6. Moät cô theå, xeùt 2 gen, 1 gen coù 4 alen naèm treân NST thöôøng vaø 1 gen coù 2 alen naèm treân
NST giôùi tính. Hoûi coù bao nhieâu kieåu gen khaùc nhau coù theå ñöôïc hình thaønh trong tröôøng hôïp
treân?
7. (ÑTTSÑH:09)
8. (ÑTTSÑH:09)

? Tröôøng hôïp laø teá baøo sinh tröùng, thì soá loaïi tröùng taïo ra toái ña baèng bao nhieâu?
Coù caàn xem xeùt tôùi tröôøng hôïp tinh truøng mang NST X vaø tinh truøng mang NST Y khoâng?
9. Nghieân cöùu 4 caëp gen naèm treân 4 NST khaùc nhau ôû loaøi ñaäu haø lan ngöôøi ta nhaän thaáy, caây laøm
cha coù n caëp gen dò hôïp vaø 1 caëp gen ñoàng hôïp, caây laøm meï coù 3 caëp gen ñoàng hôïp vaø 1 caëp gen dò
hôïp
- Xaùc ñònh giao töû cuûa cô theå boá, meï
- Xaùc ñònh soá toå hôïp giöõa caùc loaïi giao töû ñöïc vaø giao töû caùi
10. Neáu P ñeàu dò hôïp töû veà 4 caëp gen phaân li ñoäc laäp tieán haønh töï thuï phaán. Soá loaïi kieåu gen,
soá loaïi kieåu hình, khaùc nhau ôû F1 coù theå taïo thaønh baèng bao nhieâu?
11. Tæ leä kieåu gen AaBb, aaBb ñöôïc taïo ra trong pheùp lai: AaBb x AaBb laàn löôït baèng bao
nhieâu?
12. (ÑTTS:08)
- Ở người, gen quy định màu mắt có 2 alen (A và a), gen quy định dạng tóc có 2 alen (B và b), gen quy
định nhóm máu có 3 alen (IA, IB và I0). Cho biết các gen nằm trên các cặp nhiễm sắc thể thường khác
nhau. Số kiểu gen tối đa có thể được tạo ra từ 3 gen nói trên ở trong quần thể người là
A. 24 B. 64 C. 10 D. 54
- Trong trường hợp các gen phân li độc lập, tác động riêng rẽ và các gen trội là trội hoàn toàn, phép lai :
AaBbCcDd × AaBbCcDd cho tỉ lệ kiểu hình A-bbC-D- ở đời con là
A. 3/256 B. 1/16 C. 81/256 D. 27/256
13. Cho pheùp lai: AabbDd x aaBbDd. Xaùc ñònh:
- Soá toå hôïp kieåu gen vaø kieåu hình ôû F1:
- Soá loaïi kieåu gen khaùc nhau ôû F1
+ Soá loaïi kieåu gen chöùa 2 gen troäi ôû F1
+ Soá loaïi kieåu gen chöùa ½ soá gen troäi vaø ½ soá gen laën ôû F1
- Soá loaïi kieåu hình ôû F1?
+ Soá loaïi kieåu hình chöùa 2 kieåu hình troäi?
+ Soá loaïi kieåu hình chöùa 2 kieåu hình troäi vaø 1 kieåu hình laën?
Theo thöù töï: KH troäi: KH laën: KH troäi?
Khoâng theo thöù töï
- Tæ leä phaân li kieåu gen ôû f1?
- Tæ leä phaân li kieåu hình ôû F1?
- Khaû naêng xuaát hieän kieåu gen AabbDd vaø aabbdd ôû F1 baèng bao nhieâu?
 + Kieåu gen chöùa 1 caëp gen dò hôïp?
+ Kieåu gen ñoàng hôïp?

II/ Phöông Phaùp Giaûi Toaùn

Daïng 1: Cho bieát kieåu hình cuûa , tæ leä phaân li kieåu hình ôû ñôøi con -> Xaùc ñònh pheùp lai
Böôùc 1: Vieát sô ñoà lai döôùi daïng kieåu hình, xaùc ñònh tæ leä phaân li kieåu hình ôû ñôøi con
Böôùc 2: Bieän luaän:
*/ Ñoái vôùi pheùp lai dò hôïp:
- Xaùc ñònh söï di truyeàn cuûa töøng caëp tính traïng, quy öôùc gen.
- Xaùc ñònh quy luaät di truyeàn chi phoái pheùp lai
- Xaùc ñònh kieåu gen cuûa P
Döïa vaøo pheùp lai vaø tæ leä phaân li kieåu hình ôû ñôøi con ñeå xaùc ñònh quy luaät di truyeàn.
*/ Ñoái vôùi pheùp lai phaân tích.
Coù theå xaùc ñònh töông töï nhö ñoái vôùi pheùp lai dò hôïp. Tuy nhieân coù theå döïa tröïc tieáp
vaøo tæ leä phaân li kieåu hình ñeå xaùc ñònh quy luaät di truyeàn chi phoái pheùp lai.
Böôùc 3: Hoaøn thaønh sô ñoà lai.
Ví duï: Khi lai giöõa hai gioáng chuoät, loâng ñen ngaén vôùi loâng traéng, daøi. Ngöôøi ta thu ñöôïc F1 100%
loâng ñen, daøi. Tieáp tuïc cho chuoät F1 giao phoái vôùi chuoät loâng traéng ngaén ôû ñôøi sau thu ñöôïc: 25%
loâng ñen, daøi : 25% loâng ñen, ngaén : 25% loâng traéng, ngaén : 25% loâng traéng, daøi.
Bieát moãi gen quy ñònh moät tính traïng. Bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai töø P -> F2.
HD: Böôùc 1: Vieát sô ñoà lai döôùi daïng kieåu hình.
( Hoïc sinh töï vieát)
Böôùc 2: Bieän luaän:
Nhaän thaáy pheùp lai boá meï laø pheùp lai hai caëp tính traïng töông phaûn, F1 ñoàng tính => cô theå P
laø thuaàn chuûng, F1 dò hôïp veà caùc tính traïng ñem lai, tính traïng loâng ñen, daøi laø troäi so vôùi loâng traéng
ngaén.
Quy öôùc: A: loâng ñen > a: loâng traéng
B: loâng daøi > b: loâng ngaén
Nhaän thaáy pheùp lai 1 laø pheùp lai phaân tích, F2 cho 4 toå hôïp vôùi caùc tæ leä baéng nhau laø 1:1:1:1
=> caùc gen naèm treân caùc NST khaùc nhau vaø phaân li ñoäc laäp.
F2 cho 4 toå hôïp = 4 x 1 => F1 dò hôïp veà hai caëp gen ( coù kieåu gen AaBb)
 Kieåu gen cuûa P: Aabb x aaBB.
Böôùc 3: Hoaøn thaønh sô ñoà lai ( Hoïc sinh töï vieát sô ñoà lai)
Ví duï 2: Cho hai caây thuaàn chuûng lai vôùi nhau, thu ñöôïc ôû F1 ñeàu laø caây coù haït vaøng, voû trôn. Cho
F1 taïp giao F2 thu ñöôïc keát quaû sau:
107 Haït vaøng, voû nhaên
34 Haït xanh, voû nhaên
315 Haït vaøng, voû trôn
107 Haït xanh, voû trôn.
1/ Söï di truyeàn cuûa moãi tính traïng vaø caû hai tính traïng tuaân theo nhöõng quy luaät di truyeàn naøo? Giaûi
thích?
2/ Xaùc ñònh kieåu gen, kieåu hình cuûa theá heä xuaát phaùt (P)
3/ Vieát sô ñoà lai töø F1 -> F2?
HD: Xeùt söï di truyeàn cuûa töøng caëp tính traïng ôû F2
Haït vaøng : Haït xanh = (107 + 315) : (34 + 107) = 3:1. Laø tæ leä cuûa ñònh luaät 2 Menñen
Quy öôùc: A: haït vaøng > a haït xanh
Pheùp lai : Aa x Aa
Haït trôn : Haït nhaên = = (107 + 315) : (34 + 107) = 3:1. Laø tæ leä cuûa ñònh luaät 2 Menñen
Quy öôùc: B haït trôn > b: haït nhaên
Pheùp lai: Bb x Bb
Toå hôïp kieåu gen trong pheùp lai F1: (Aa,Bb) x (Aa,Bb)
F2 thu ñöôïc 16 toå hôïp phaân li theo tæ leä 9:3:3:1 = (3:1) x (3:1) => moãi tính trang do moät gen
quy ñònh vaø naèm treân NST thöôøng, phaân li ñoäc laäp.
 Kieåu gen cuûa F1 laø AaBb
 Pheùp lai cuûa P coù theå laø moät trong hai pheùp lai sau:
AABB x aabb (coù kieåu hình vaøng, trôn x xanh, nhaên ) hoaëc AAbb x aaBB.( coù
kieåu hình vaøng, nhaên x xanh, trôn)
Sô ñoà lai töø P -> F2 ( hoïc sinh töï vieát).
BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG
Baøi 1/ Trong 2015 caø chua moïc töø haït lai giöõa thöù caø chua quaû vaøng thaân cao vôùi thöù quaû ñoû, thaân
thaáp thaáy coù:
503 quaû ñoû, thaân cao
497 quaû ñoû, thaân thaáp
510 quaû vaøng, thaân cao
505 quaû vaøng, thaân thaáp.
Bieát moãi gen quy ñònh moät tính traïng, bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai?
Baøi 2/ Bieát raèng moãi tính traïng sau ñaây laø do moät loaïi gen quy ñònh. Khi cho giao phaán giöõa hai thöù
ñaäu haø lan ngöôøi ta thu ñöôïc F1 ñoàng loaït haït vaøng, voû trôn. Ñem gieo rieâng töøng caây F1 ñeå sau naøy
cho töøng caây F1 giao phaán vôùi caây moïc töø haït xanh, nhaên. Thì thu ñöôïc keát quaû sau:
- ¼ soá caây F1 ñeàu cho hai thöù haït theo tæ leä 50% haït vaøng, trôn : 50% haït xanh trôn.
- ¼ soá caây F1 ñeàu cho hai thöù haït theo tæ leä 50% vaøng, trôn : 50% vaøng, nhaên
- ¼ soá caây F1 ñeàu cho moät thöù haït laø vaøng, trôn
- Soá caây coøn lai ñeàu cho 4 thöù haït theo tæ leä 25% trôn, vaøng : 25% trôn, xanh : 25% nhaên, vaøng :
25% nhaên, xanh.
1/ Hai loaïi tính traïng treân di truyeàn tquy luaät naøo? Giaûi thích?
2/ Kieåu gen coù theå coù cuûa theá heä xuaát phaùt vaø vieát sô ñoà lai cuûa moãi thí nghieäm?
Baøi 3/ Cho hai caây ñaäu haø lan coù cuøng kieåu gen giao phaán vôùi nhau thì thu ñöôïc F1 nhö sau:
- 315 trôn, vaøng
- 101 nhaên, vaøng
- 108 trôn, luïc
- 32 nhaên, luïc
1/ Giaûi thích keát quaû treân vaø vieát sô ñoà lai?
2/ Cho caây F1 lai phaân tích.
- Neáu F2 thu ñöôïc 50% trôn, luïc : 50% nhaên, luïc, thì sô ñoà lai nhö theá naøo?
- Neáu sô ñoà lai thu ñöôïc 25% trôn, vaøng : 25% trôn, luïc : 25% nhaên, vaøng : 25% nhaên, luïc. Thì sô
ñoà lai nhö theá naøo?
3/ Cho moät caây thuoäc theá heä F1 giao phoái vôùi 2 caây chöa roû kieåu gen, kieåu hình
- Vôùi caây x thì thu ñöôïc 3/8 trôn, vaøng : 3/8 trôn, luïc : 1/8 nhaên, vaøng, soá coøn laïi laø nhaên, luïc.
- Vôùi caây y thì ñöôïc ½ soá haït trôn, vaøng : ½ soá haït laø nhaên, vaøng.
Haûy tìm kieåu gen cuûa caây F1, caây (x), caây (y)?
Baøi 4/ Trong moät soá thí nghieäm ôû moät loaøi thöïc vaät, ngöôøi ta nhaän thaáy coù söï phaân li kieåu hình nhö
sau:
TH 1 : P: Cuû ñoû, troøn x cuû traéng, baàu duïc , F1 : 60 ñoû, baàu duïc : 60 traéng,baàu duïc : 62 ñoû, troøn : 61
traéng, troøn
TH 2: P: ñoû, daøi x cuû traéng, baàu duïc -> F1 159 ñoû, daøi : 156 ñoû, baàu duïc
TH 3: P: ñoû, baàu duïc x ñoû, baàu duïc -> F1 60 ñoû, daøi : 120 ñoû, baàu duïc : 58 ñoû, troøn : 20 traéng, daøi :
40 traéng, baàu duïc : 21 traéng, troøn.
Cho bieát moãi tính traïng ñöôïc ñieàu khieån bôûi moät caëp gen töông öùng.
1/ Xaùc ñònh kieåu gen quy ñònh hình daïng cuû vaø maøu saéc ôû loaøi caây noùi treân?
2/ Vieát sô ñoà lai vôùi 3 tröôøng hôïp treân?
Baøi 5/ ÔÛ moät loaøi thöïc vaät cho raéng moãi tính traïng do moät gen quy ñònh caùc gen naèm treân caùc NST
thöôøng khaùc nhau.
Khi thöïc hieän moät soá pheùp lai ôû loaøi treân, ngöôøi ta thu ñöôïc caùc keát quaû sau:
Kieåu hình cuûa F1
Kieåu hình cuûa P
Cao, troøn Cao, daøi Thaáp, troøn Thaáp, daøi
1/ Cao troøn x thaáp, troøn 405 135 403 132
2/ Cao, troøn, x cao, daøi 269 270 91 89
3/ Cao, troøn x thaáp, troøn 835 277 0 0
4/ Cao, daøi x thaáp, troøn 24 225 223 222
Bieän luaän, xaùc ñònh kieåu gen cuûa P vaø laäp sô ñoà lai cho nmoãi pheùp lai treân?
Baøi 6/ Cho hai caây thuaàn chuûng lai vôùi nhau, ñöôïc F1 ñoàng loaït gioáng nhau, tieáp tuïc cho F1 giao
phaán vôùi nhau, F2 thu ñöôïc nhö sau:
- 80 caây quaû troøn, hoa ñoû
- 160 caây quaû troøn, hoa hoàng
- 80 caây quaû troøn, hoa traéng
- 160 caây quaû baàu duïc, hoa ñoû
- 320 caây quaû baàu duïc, hoa hoàng
- 160 caây quaû baàu duïc, hoa traéng
- 80 caây quaû daøi, hoa ñoû
- 160 caây quaû daøi, hoa hoàng
- 80 caây quaû daøi, hoa traéng
Cho bieát moãi gen quy ñònh moät tính traïng naèm treân NST thöôøng, moãi gen quy ñònh moät tính traïng
vaø phaân li ñoäc laäp, quaû daøi, hoa traéng do gen laën quy ñònh.
1/ Bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai töø P -> F2?
2/ Phaûi choïn caëp lai nhö theá nao ñeå ngay theá heä F1 coù tæ leä kieåu hình:
- 25% quaû baàu duïc, hoa hoàng
- 25% quaû baàu duïc, hoa traéng
- 25% quaû daøi, hoa hoàng
- 25% quaû daøi, hoa traéng.
Bieän luaän vaø laäp sô ñoà minh hoaï?
Baøi 7/ Cho ñaäu haø lan thaân cao, haït vaøng voû nhaên thuï phaán vôùi caây thaân thaáp, haït xanh, voû trôn ->
F1 ñoàng loaït caùc caây thaân cao, haït vaøng, voû trôn. Cho F1 giao phaán vôùi caây coù kieåu gen chöa bieát
ñöôïc F2 goàm 8 kieåu hình khaùc nhau phaân li theo tæ leä: 18,75% : 18,75% : 18,75% : 18,75% : 6,25% :
6,25% : 6,25% : 6,25%.
1/ Haûy bieän luaän vaø xaùc ñònh kieåu gen cuûa P, F1, laäp sô ñoà lai?
2/ Neáu F1 coù tæ leä phaân li kieåu hình laø: 42,1875% : 14,0625% : 14,0625% : 14,0625% : 4,6875% :
4,6875% : 4,6875% : 1,5625%. Thì P coù kieåu gen kieåu hình nhö theá naøo, laäp sô ñoà lai?
Daïng 2: Cho bieát kieåu hình cuûa cô theå boá meï -> F1 bieát toå soá caù theà ñöôïc taïo ra vaø soá caù theå
coù trong 1 hoaëc hai kieåu hình khaùc nhau.
Böôùc 1: Quy öôùc gen:
Böôùc 2: Bieän luaän:
- Xaùc ñònh tæ leä ñaõ cho ôû ñôøi con treân cô sôû ñoù xaùc ñònh.
+/ Quy luaät di truyeàn chi phoái pheùp lai
+/ Kieåu hình cuûa cô theå P
Böôùc 3: Vieát sô ñoà lai
Ví duï: ÔÛ moät loaøi caây
Gen A quy ñònh hoa ñoû > a quy ñònh hoa traéng
Gen B quy ñònh quaû troøn > b quy ñònh quaû daøi.
Cho lai giöõa hai doøng thuaàn chuûng khaùc nhau veà hai caëp tính traïng töông phaûn noùi treân ñöôïc F1 ñoàng
loaït caùc caây hoa ñoû, quaû troøn, F1 lai vôùi caây hoa traéng, quaû daøi -> F2 thu ñöôïc 160 caây trong ñoù coù
41 caây hoa ñoû, quaû daøi.
Bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai. Bieát khoâng coù hoaùn vò gen saûy ra vôùi taàn soá = 50%
HD:
Böôùc 1: Quy öôùc gen: A: hoa ñoû > a hoa traéng
B: quaû troøn > quaû daøi
Böôùc 2:
Nhaän thaáy ôû F2 xuaát hieän toå hôïp kieåu hình ñoû, daøi = 41/160 = ¼ = 25% => F2 cho 4 toå hôïp =
4 x 1 ( caây hoa traéng quaû dai laø cô theå mang tính traïng laën chæ cho 1 loaïi giao töû vaø coù kieåu gen
(aa,bb)) => F1 dò hôïp hai caëp gen vaø phaân li ñoäc laäp
 Kieåu gen cuûa F1: AaBb
 Kieåu gen P: AABb x aaBB hoaëc AABB x aabb
Böôùc 3: (Hoïc sinh töï vieát sô ñoà lai).
Ví duï 2: Cho lai hai thöù ngoâ thuaàn chuûng; caây cao, haït vaøng x Caây thaáp, haït traéng, ÔÛ F1 thu ñöôïc
ñoàng loaït caây cao, haït vaøng. Cho F1 töï thuï phaán -> F2 thu ñöôïc 48.000 caây trong ñoù coù 3000 caây
thaáp, haït traéng.
Bieát moãi gen quy ñònh moät tính traïng, khoâng coù hoaùn vò gen saûy ra vôùi taàn soá = 50%
Bieän luaän vaø laäp sô doà lai?
HD: Böôùc 1: Nhaän thaáy Ptc töông phaûn –> F1 ñoàng tính caây cao, haït vaøng => caây cao, haït vaøng so
vôùi caây thaáp, haït traéng
Quy öôùc: A:cao > a: thaáp
B: vaøng > b: traéng.
Böôùc 2: Bieän luaän:
Ptc töông phaûn, F1 ñoàng tính,dò hôïp veà caùc caëp tính traïng ñem lai -> F2 xuaát hieän kieåu hình
thaân thaáp, haït traéng chieám tæ leä 300/48000 = 1/16 = 6,25%
Caây thaáp, haït traéng (aa,bb). 1/16 = ¼ ab = ¼ ab
 F1 dò hôïp hai caëp gen,cho 4 loaïi giao töû baèng nhau vaø phaân li ñoäc laäp.
 Kieåu gen cuûa F1: AaBb
 Kieåu gen cuûa P: AABB x aabb
Böôùc 3: Hoaøn thaønh sô ñoà lai ( Hoïc sinh töï vieát)
BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG

Baøi 1: ÔÛ moät loaøi coân truøng, cho moät cô theå F1 laàn löôït giao phaán vôùi ba cô theå khaùc thu ñöôïc keát
quaû sau:
- F1 lai vôùi cô theå thöù nhaát thu ñöôïc 6,25% ñen, ngaén coøn laïi laø caùc kieåu hình khaùc
- F1 lai vôùi cô theå thöù hai thu ñöôïc 75% thaân xaùm, loâng daøi vaø 25% thaân xaùm, loâng ngaén
- F1 lai vôùi cô theå thöù 3 thu ñöôïc 75% xaùm, daøi vaø 25% ñen, daøi.
Bieát moãi gen naèm treân NST thöôøng vaø quy ñònh 1 tính traïng. Bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai cho moãi
tröôøng hôïp.
Baøi 2: Cho hai caây giao phaán vôùi nhau thu ñöôïc F1. Cho F1 tieáp tuïc giao phaán vôùi nhau, F2 thu ñöôïc
3600 caây trong ñoù coù 2025 caây haït troøn, chín sôùm. Bieát raèng moãi tính trang do moät gen quy ñònh, hai
tính traïng coøn laïi laø haït daøi, chín muoän, khoâng xuaát hieän tính trang trung gian vaø neáu coù hoaùn vò gen
thì taàn soá < 50%.
1/ Xaùc ñònh kieåu gen cuûa P, laäp sô ñoà lai vaø tính soá caây cuûa moãi loaïi kieåu hình ôû F2
21/ Ñeå thu ñöôïc tæ leä kieåu hình ôû con lai F2 laø 3:3:1:1, thì F1 coù theå lai vôùi cô theå coù kieåu gen nhö theá
naøo? Laäp sô ñoà lai minh hoaï?
Baøi 3: Moät caù theå F1 lai vôùi 3 caù theå khaùc:\
- Vôùi caù theå 1 ñöôïc theá heä lai trong ñoù coù 6,25% kieåu hình thaáp, daøi
- Vôùi caù theå 2 ñöôïc theá heä lai trong ñoù coù 12,5% kieåu hình thaáp, daøi
- Vôùi caù theå 1 ñöôïc theá heä lai trong ñoù coù 25% kieåu hình thaáp, daøi.
Bieát moãi gen naèm treân 1 NST, quy ñònh moät tính traïng. Tính trang töông phaûn thaân thaáp, haït daøi laø
thaân cao, haït troøn. Bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai cuûa ba tröôøng hôïp treân?