MODELARZ ROK XIV {ae Sear Pee Peete) CENA 4,50 ZtWSPOLNYMI kronika Se ah EDSTAWIA Saar ee ne PRESSTARU eee SES Ereadieh"srounlenyeh models Mor Eo er eaMLA ae oe tory _nlepreerwani jelare coo Pratre + nana rok Ks reerwanie delarz LOK Jersy Praybysx x Bach w falsinole Seu ml ran oa eal ot sa Auten, plemarmat reacts rasoy jt at wile moe adc eTiena gee eres epee ke iy Torna nay et ut wie me giclee stot fe leesae ey “esata ‘eal paca ast SS Paucivece cin Gist secu me is Polski w modelach Jachtow iaglo- wych. Posia ne tytuly mistrza 1 wicemistrza Eu- ropy. ‘on rownled zaszeryt- fae club ‘Zismal Lubusicie} dostarcas od- jeteg Asrociub Ziel Lubustie) cc Na zdjeclu Jerzy Praybysz w mo- mencle startu 2 modelem jachtu kasy DM. CALKOWICIE Z BLACHY Nauezyciel Tadeusz Pycha x Zig- Na adjeciu model samolotu ,,Spit- bie, woJ, wroctawskle, zajmuje si¢ w Jexo wykonantu. budowa modell 2 blachy, NASZA OKLADKA Na okladee znany w Euro- ple modelarz weglerski Bela Takacs startujgcy modelem Allzgu. ODY KSI dG UR oF sa abi panera on aaa al Gee ostee ale tang es Meme Se et a Ss eee Sa coe ee ered See a ae aan eee gece erates Seerer see clare eco eee eae Siem, Marek Priemel — Porqad, Jersy Kalwa ~ Prudnik 1 Adam woiym — Cho: Wewngtr: numeru publiku- Jemy plan Slizgu jego kon- strukeji 0 nazwie Delfin”. Fot, J. ZIOEKOWSKI MODELARZSi1968a Sone WARODZILA SIE PRZED 25 LATY dy we wrzeéniu 1939 roku uderzyli w pol- akie granice taranem zelaznych kolosSw, gdy Przysionili nasze niebo ciemna chmura pi- rackich ,.Messerschmittow" — lczyli, ie kraj nasz na zawsze pozostanie ich ,Lebensraumem”’ 'W swych rachubach nie przewidzieli, te na podbite} ziemi kaédy je) metr bedzie broniony przez ludzi Dodziemia, Ze w bratnim kraju slowlafiskim, w Kra- ju Rad, narodzi si¢ nowa, silna polska armia, Lecz wowezas w 39, slabo uzbrojone wojsko pol- skie niezdolne bylo sprostaé hitlerowskie) _nawale Na nie zdato sie bezprzykladne mestwo dolnierzy wrzeinia, opuszczonych w najtrudniejszych dla rodu dniach przez dowédztwo { sanicyinych. dygni- targy raadowych. Polscy patrioci — iotnierze-tuiacze, rozproszeni, po Swiecie, tam szukali moiliwoéel walki 2 wrogiem { powrotne} drogi do kraju, Zadawali wrogowi closy w zbrojnym ruchu walezacej Polski Podziemne). Mieli 2a sobq culy naréd, Ci, ktOrych wojenny los zapedzit do kraju naszych pr2yjacié, wraz z radziec- kimi towarzyszami broni w sieleckim obozie szkolili miodych i wowezas jeszcze niedotwiadezonych to!- hierzy I Dywiz)i im, Tadeusza Kofeluszki, Walezyli we Franeji { Belgii, bronili nieba Anglii Przed hitlerowskimi jastrzebiami- Walcayli i gineli % imieniem Polski na ustach w dalekiej Norwell, Afryce, Italli. Walezyli, gingli, zwycigtali — w polskich lasach. W jubileuszowym roku 25-lecia narodzin nowego, Tudowego Wojska Polskiego, caly naréd daje wyraz swoje}) pamigci i wdziecznosel tym, ktérzy_bronili honoru i wolnofci, tym, ktérzy dokonali historycz- nego dziela — zdtawili faszystowska horde w je) ‘wlasnym legowisku — w Berlinie, Jubileuszowe dni sprayiaia. wspomnieniom. Cofnij- my sie w przesztosé, Sielee — wie niedaleko Riazania. Stacyjka pelna Polakw przybylych ze wszystkich Krattedw Zwiaz- ku, Radzieckiego, Watéwki, czapki z nausznikami, stare kapelusze:.. ‘Twarze szare, wymeczonc dluga podréta, Jedni byli w wojsku, dia drugich karabin to rzecz niepojeta i niezwykis, ale wszysey pragnell jak naj- predze} natoty€ mundur polski. W mundurze i ro- Batywee to tak, jak gdyby sie ‘bylo ju2 jedna noga Ww ojezytnie. Z tej masy zmachanych, zbiedzonych wojng cy- ‘wil6w, trzeba byto zrobié wojsko, na razie dywizje. I Dywizje Koéciuszkowska. I zrobito sie: Po kitku miesigcach éwiczeh wyroslo nad Oka, €0 nasza Wisle przypominata, wojsko 2 prawdziwego adarzenia. Oficerowie radzieccy, przydzielent do pol- skie} formacji, a wéréd nich wielu Polak6w, podzi- -wiall polskfego chlopa i robotnike, ktory tak szybko Pojat_mechanizm nowoczesnego sprzgtu bojowego { ktéry, po krétkim ezasie, tak sprawnie umia si¢ mim postugiwae. ‘Dusza, motorem dywiz}i byli polscy komunisci, zahartowani w walce 2 sanacyjnymi siepaczam!, cz¢- sto dlugoletni wigéniowie polityezni. . W niedlugi czas potem byta bitwa pod Lenino. Pierwszy chrzest bojowy. Pierwsza, zwycigska ro2~ prawa ze émiertelnym wrogiem. Zeineli wowezas ‘opiewani przez Szenwalda w ,Balladzie o 1 Batalio- nie”, mjr Lachowiez, por, Kalinowski, Pazifiski i wie- Iu innych bezimiennych bohateréw. Ich smieré za- grzala tolnierzy do jeszcze zaciekle}sze} walki 2 wro- ier. Mijaly tygodnie i miesiace. Pierwsza Dywizia krzepla, meéniala, stawala sie wzorem odwagi i wo) skowych talento. wzorem ideowosel i poswigcen 'w walee, Wraz 2 doinierzami ‘Armij Czerwone} _wypieral! taszvst6w 2 radaleckie} { polskie} ziemi. Potem byly Boje na ulicach podwarszawskie} Pragi i walki © obracane przez faszystow w gruzy miasta polskie. Wal Pomorski i Odra — wreszcie droga na Berli — Dobié hitlerowskiego zwierza w jego wlasnym Jegowisku i w ton sposbb zakoficzyt straszng woj- ng — stato sig, hastem pulkéw, batalion6w i kom~ anil 1 12 arm{i Wojska Polskiego. Sily bronigce Berlina siggaly miliona ludzi Ra- dzleckie dowédztwo przewidzialo jednak ten rozp: cxliwy op6r wroge. Niszczenie przeciwnika prze- biegalo dokladnie | planowo. Do walki rzucono wszystkie sity, olbr:ymie ilosci sprzetu bojowego { samolot6w. Operacia berlifska rozpoczela sig 16 kwietnia 1045 roku i zakofczyia sig 2 maja zdobyciem Berlina, a 8 maja dowédztwo niemieckie podpisato w Berl nie akt 0 bezwarunkowe} kapituldeji Niemiec. Bylo to ostateczne rozgromienie hitleryzmu, Wiel- kie zwyciestwo wojsk radzieckich i walezacych obok nich Zolnierzy polskich. Ten rozdeiat zwycieskie) walki x faszyzmem sta— now! najchluboiejsza karte w historii naszych walk wyzwolesiczych. W walce majace} na cclu obrong ludzkoici pred najstraszniejsza w dziejach niewo- Ig, brali udziat dolnierze odrodzonczo Woiska Pol- sklego, synowie najbardzie} umgczonego przez hitle- ryzm narodu, Ich przelana -~w tej walee krew pray- ezynila si¢ do tego, iz najwicksza forteca faszyzmu przeistoczyta sie w stolicg Postcpowych i demokra~ tyeenych Niemiec, sojusznika i przyjacicla narodu, polskiego. Rok 1968 — rok 25-lecia Istnienia ludowezo Woj~ ska to takie rok pamigei o wszystkich Zolnierzach ‘walczace} w latach okupacii Polski, Ich bojowy trad czcimy czynami spolecznymi i zdecydowanym pop: ciem linii potityezne} naszej Parti, kt6ra zbtoiny ‘ezyn narodu prackula w zdobycze gospodarcze i kul- turalne, Ponad dwumilionowa Liga Obrony Kraju, stano- wigea watne ogniwo w umacnianiu obronnogei na- szego kraju, w codzienne} swojej pracy utrwala pa- migé 0 walce najlepszych synéw nasze} ojecyzny, ‘My, zrzeszeni w te} organizacji modelarze, w swoich pracach utrwalamy pamigé 0 sprzecie bofowym, kto- Fy przyczynit sig do zwyciestwa naszego dolnierza.1 STOPIEN RARITY. L/ Promaerice rurkowe. im tstopien aawiery J) : “TPF RAKIETA DWUSTOPNIOMA NAR-204 SHAN 12 NSTA. SUSHI DATA "504.58 |HRESLR LAROUICHLGIEZAR STARTOWY 426 pee DAT TS ETS wide MODELARZS1040Budujemy RAKIETOPLAN Przedstawiony rysunku (str. ) rakietoplan najtatwie) wy- Konaé 2 balsy. Charakteryzuje sig on malym cigzarem i dobry- mi wlasciwoselami aerodynami- cznymi, zapewniajgeymi mu sta- tecany ‘i Slizgowy lot. Jego kon- struktorem jest. in M. Drbal 2 CSRS, jeden z najlepszych mo- delarzy rakietowych swego kra: ‘Model ten prayniést int. M. Drba- lowi juz niejeden sukces tak krajowy, jak | migdzynarodowy. Te wiainle wegledy zadecydo- waly o przedruku planu 2 nr 4/67 czasopisma ,Modelar”, Skrzydta wykonujemy z migk- ie} balsy 0 grubosci_3_mm. Profil nadajemy im przez szlifo- wanie, najlepie} w poprzek stoi Przy ezym profil skrzydta jest najgrubszy_w 35 proc. Jego glebo- koSci, natomiast najwieksza gru- ost plata wynosi unasady 2mm, Stateczniki wycinamy z miekkie} balsy w postaci plyt 0 grubosel 1,5 mm. W celu zmniejszenia Poru aerodynamicznego zack glamy ich krawedzie natarcia f splywu, Nakadiub uty jemy moeniejsze} balsy, najlepie} twardej, 0 gru- boicl’ 6 mm. Spodnia jego Ja wed salifujemy na’ rowne} plaszezytnie, Baldachim kadiuba Uzyskamy przez sklejenie kilka warstw deseczek balsowych 0 grubosci 0,5 mm, ktére nastepnie profilujemy na ksztait pojemni- a pokazanego na rysunku. Na- czynie to jest przezaczone dla taimy zmniejszajqce) predkoé obadania silnika. Aby zapewnié tasmfe plynne wysuniecie, wne- tzu pojemnika nadajemy gla- dkq powierzchnie przez _polero- wanie i cellonowanle. Poszeze- gélne operacje _technologicane Przeprowadzamy na podstawie zalaczonego rysunku. Przy montatu musimy zwré- cié uwage na zachowanie syme- tri i wspélosiowoéei__modelu, Duta pomoe przy tym odda nam réwna deska montazowa. Na nie} mocujemy kadtub modelu, do Kt6rego doklejamy na styk’ obie polgwki skrzydel. Kat natarcia skrzydel wynosi 0,5 stopnia, Ich ustawienie bedzie tatwiejsze dzieki podkladkom wsunietym pod krawedé natarcia skrzydel. W dalszejkolejnoéci praykleja- my pozostale czeéci_modelu do kadluba | skr2ydet rakietoplanu, Dia zabezpieczenia gémej powie- rachni skrzydel przed skutkami dzialania_plomienia—pokrywa sie je cienka follq aluminiowa, Warto zwrécié jeszcze uwage na powierzchnie modelu. Wszel- ie mleréwnogei i chropowa~ tosé sq przyczyna dudych oporéw aerodynamicznych. Znani modelarze rakietowi 2 Slqskiego Klubu Techniki Rakietowe) i Astronautyki LOK Zygmunt Golik i Emil Krupa prov modelu rakirto~ pees Fot. J, ziotkowsk MODEL Z NAPEDEM GUMOWYME Modelem tym stertowalem w roku 1967 na Mistrzostwach Swiata ‘oraz Mistrzostwach Polski, gdaie 2dobylem tytut Mistrza Polski, Syl- ‘wetka modelu przypomina modele JK-66 i JK-60a. Kadiub modelu skiada sig 2 dwéch elementow (czeéci zawierajace) gume napedowa oraz tylne) czeéci 2 zamocowanymi steram}), polaczo- yeh w calosé 2a pomoca gwisttu drobnozwojawego. Czeét przednia awiniela Jest z dwoch deseczek balsowych o gruboéei 1 mm na szablo- nie, 0 érednicy zewnetrme} 30 mm. Krawedzie klejonych deseczek two- 2a kat 45° w stosunku do osi szablonu, a linte ibrzegowe dwéch zwi- nigtych deseczek — kat 90°, Czeét ta oklejona jest z zewnatrz papie- fem japofiskim 1 wielokrotnie cellonowana. Creéé tylna natomiast skle~ jona jest 2 dwoch warstw baley gruboécl 0,8 mm na szablonie w postact Stotka. Sloje deseczek balsowych przebiegaja wadtuz szablonu. Skraydto modelu dzielone, dwudtwigarowe, usztywnione na skrecanie roapérkami 2 balsy 0 grubosci 1 mm. Krawedé splywu modelu sklejona 2 dwu deseczek balsowych twardych o grubosci 0,8 mm, zamknieta w keson listwa balsowg o gruboéci 1 mm — jnang w miejscach teber skrzydla. Mocowanie skrzydla do kadluba model 2a ‘awa drutéw stalowych 0 @ 2 mm i @ 4,5 mm. Druty te wehodza suwliwie Ww Turk aluminiowe znajdujace sie cagsciowo w_krétkim centroptacie raz plntach Dodatkony platy dodagane sg fumkaml pray Krawede natarela 1 splywa J Pokryele 2, papier japonskiego. Stafecznik wysokosel wykonany jest calkowlele 2 balsy, pokryty api fem japofiskim, Mocowanie za Po foca gumek. Trwate polofenie 2a Deapleczaw czeéel krawedsl natar- cl specainie wygieta 1 amocowana Slasska’ duralows "0. grubosel fm, Determalizator ‘klasyeeny Uru Chainiany wylacznikiem ‘ceasowym. tory. ztmocowany Jest “wc Orne) pilonu. Statecznie preetozony Sesto. 18 mm w stosunk do. polo denia.skraydet Snlgte dwulopatowe, sidadane, wy- Konane 2 balay. Lopati migla of sone" Ww" duraiowyeh, tslelkech ‘imodiiwiaja w_ pewnyeh zakresac forekte skoku Smigis, Ol smile ocadzona. jest. na dw lozyskach Rulkowych, promieniowyeh, sv cal Kowicle etiowe) pinice (r272- —_ uy Naped stanow! 12—14 pasm gumy \Pireli” 0 preekcoju 126 mm. ‘Cras pracy. smigia 36—89 sek. Clear modelu wraz 2 guma W9~ nosi 232. G. tp JERZY KOSINSKI Na zdjeciu Aleksander Dzie- watloski pr2y nakrecaniu gumy, MODELARZSi968on cee 230 1080 i 505 125 wyt. czasowy a esied TXE 80 Xoe esied / Wuwpab esied \ “Tfoz oe ———_——— 19SOXOSAM4S OSG9Z 7 TRE CSET nt £ JK Aeroklub Warszawski Jerzy Kosinski ciezar_madelu-232g.KONSTRUKCJE ZAGRANICZNE Model, ,valtimer” Jest wersja model icloe”,"ktory” zostal zbugowany wie Helios”, Ktory. ies faeh. ext mim), Ok. 32" sek. ‘po. cay Werczasle "ok. 2" ack. hastepowalo Flotenie’tmigia do totu. szyboweoweEs, ZMtymt_paramettam! model ,Yaltimer’ Saggal coasy lot, na "zawoaach w Cae ‘Evreux Laval "90,200, 899,075, 70, 'W 1964 roku zdobyt on 2 miejsca na mistrzostwach Franeji z czasem 841 sek. W 1965 roku by? pierwszy na zawodach w Madrycie, a drugi w Criterium du Nord” w’Manben- ge I zostat zakwalifikowany do Prezentacji Francji na mistrzostwa Swiata do Finlandil, jednak z nie- przewidzianych onstru- Ktor nie mégt startowaé w tych zawodach. Poprawiona wersa ,Yaltimera-1", omaczona cyfrq II, rozpoczela swa zawodnicza kariere w roku naste- nym. Sukcesy: 1967 r. — 5 zawo- dow 0 1 miejsce Laval, 1 miejace w Evreux, 1 w Caen, 5 — w Mau- tauge (Criterium du’ Nord”) 2 cza- sami 187, 180, 180, 180... DANE TECHNICZNE WODELU He Ba 3 ea loste Wewatent iene Pow. Gsterzenia Na zdjeciu_przedstawiamy mistrzowski model guméwki — hydro, ktd- rym Wioch G. Gattaneo 2doby! w 1067 roku mistrzostwo Italii w te) Klasie, Ze wagiedu na ciekawe rozwiazanie konstrukcyjne modelu w jed~ Druwose Rorpletode Profit skeay¢ nym z numeréw ,Modelarza” opublikujemy dokladne plany. @ Model ,Vengeur” skonstru- owany zostat przez znanego fran- cuskiego modelarza C. Chauzit. Konstruktor projektujac swego .engeur” przewidzial modli- ‘woke zastosowania réénych sil- nlkéw 0 pojemnosei 2,5 cm? - 3,5 em® przy 18 m, linkach sterowni ezych, W prototypie modelu budow: nego péiniej przez wielu fran= cuskich modelarzy, uiyto silnika »Micron” 0 po}. 2,5 em* i model ten wykonat wszystkie znane o- becnie figury akrobatyczne, Pi- lotazowo model jest bardzo po- Prawny, reaguje szybko na wy- chylenie raczki sterowniczej, dobrze ,siedzi" w powletrzu, nawet przy dosé wietrzne} pogo- zie. Modelem tym konstruktor wykona? kilkaset lotéw bez ja- kieikolwiek — awarfi. Tytulem préby pozwolono pilotowaé mo- del. zawodnikom, kt6rzy stawiali dopiero pierwsze kroki w akro- baci—wyniki przeszly oczeki- wania: malo doéwiadezeni _mo- delarze piloci szybko opanowali swoje nerwy po pierwszych kil- ku figurach akrobacyjnych drie- ki wlasciwosciom lotnym modelu 4 predko nabierali wprawy w akrobaeii Model ,,Vengeur” skonstruowa~ ny jest bardzo prosto 1 jego bu- dowa nie powinna nastreczy¢ wigkszych Klopotéw nawet ma- to. zaawansowanym — modela~ rzom. Jego konstrukeja jest pra- wie catkowicie balsowa, a to ze wzgledu na zachowanie konie-~ cane} w modelach akrobacyjnych Jekkoéci.~ (Konstruktor modelu + ©, Chauzit udzielajge rad pocza- tkujgeym modelarzom wymienia na plerwszym miejscu sprawe clgaru modelu akrobacyjnego, ‘Méwi on: Nie ma nic wainiej+ szego przy konstruowaniu mode- lu akrobacyjiiego, od ciggtego zmagania sig 2 cigtarem. Kaide 10 graméw mnie}, to o jeden punkt wigcej w klasyfikacj! na zawodach. Czasem motna prze- grat zawody rétnica jednego punktu— jest to wynik tego, ¢ ‘wezeinie} zlekcewadyio sig 10 gra- méw cigzaru. M6} model geur” jest tylko propozycig dla modelarzy —kto potrafi zmniej- szyé Jego cigtar do minimum, ten wygra niezaleinie od tego, czy to bedzie jeszcze ,Vengeur” czy Jué nowy, calkiem inny model on, MODELARZS/1960s 2LNEK 2,5 —3e5em* OPRACOWAL. NA PODSTAW2E - Motele fe o JERE¥ Je KACZORERK ere TT TT TTT LTTE"COUPE STORRS NOGA SC WAL. AN! POS ee de mod SREP IRE e Rozpeatosd 1220 cegcewa 169158 Pow, PEATA 19 @8 Rozrensos¢ sar g Pow. STAT, 4, 62 QcZEAS MURRZONS. | @ TREY STARTY@ MA | #* 353 * 360 * 360 * 36 410 > 110NAPRD- GUMA sPPREILE ST 2 6X1 —4 PASEMHA-10G WAGA CAEHOWPTA MopELU. 82 G JFpizyrzady poktadowe JEDNYM 2 poprzednich numeréw ,Modela- za” opublikowaligmy kilkadziesiqt rysunk6w ajezeécie} stosowanych lotniczych prayrza~ déw poktadowych. Dzis, zzodnie z zapowie- dziq publikujemy druga caeéé artykulu poswiecona zagadnienlom praktycznym: jak wykonaé miniaturo- wwe prayraady do modeli redukeyJnyeh 1 nleco wigk- Sze, do modell redukeyjno-latajqcych. ‘Tylko w bardzo malych miodelich redukcyinych nie wykonuje sig wnetre kabin vozostajac Jedynie pray wykonaniu’ same} limuryny, cay oslony 2 pleksieasy, Ale jest to jedna tylko grupa modeli — najmniejszych wykonanych w podziaice 1:100 czy 1:50, Budujge wieksze modele redukeyine np. w podzial- ce 1:25, kaidy modelarz staje przed problemem wy- Konania ~ motliwie wiernego — cate} kabiny; foteli, Sterownic, no { oczywiscle tablicy przyraqdow pokia- Gowych. im model mniejszy i im bardzle) doktadnie modelarz ‘ence go ‘wykonaé — tym pried wigk- szymi trudnogeiami staje, No bo jedi frednica pra- ‘wdziwego prayraadu wynos! np. 80 mm, to wykonanie Jel. w_ pomnlejszeniu"dalesigciokrotnym, dla. modelu redukeyjno-latajacego w podzialce 1:10" jest prakty- cznie nlemotliwe, jesli nie siegnie sie do pomocy ape- Glalne) techni, Najsprawnlejsza Teka ale wymaluje rayrzadu, bo przecies jego tarcan jest coarna, wszy- stkie cytry 28 bial. Moina oczywiécie sprawe uproécié, 1 miast ezarnych tarcz 2 blalymi eyframi zroblé odwrotnie: biale tarcze -prayrzadéw, @ na nich — piériem —precyzyinie na- Fysowae wszystko to, co znajduje sie na prayrzadzie ‘Fak postepuia ezesto nawet ci modelarze, ktorzy u- dujqmodele redukeyino-latajace majwyisze) klasy. Raz jeszcze swiadezy to p trudnoselach, Zauwaiyé th bowiem wypads, ze takic rysowanie prayrzadow, Kil- ‘ku czy nawet kilkunastu, do jednego modelu jest prze~ cied ogromnie pracochtonne, 26 traeba czesto rysowae parokrotnie jeden |prayrzad, bo cyferki malefkie | trudno je dobrze wiykonaé. Oprécz te} wady, o ktore) wspomnielismy, prayraad jest w_ »negaty wie” — bialy Z crarnymi napioaml — a cata ta’ metoda nie wroty Tanych sukcerow. Opréct podulaiki, eyfr | wskazb- wek, znajduje ste praeciet na tarcey Kaldego prayrza- du jego nazwa, exesto mak fabryemy, no a kto jest W stanie narytowat tak, by moina bylo Torpocnat, np. anak PZL, jeili caly’ mieé bedzie on Ok. 1 mm Row najkoraysiniejsze) sytuachi: gdy wykonujemy prayrayd: szybkotclomierz, warlometr cry Obrotomier2, Gla dutego modelu redulcy no-latajacego? Umieszeze- ile zai na takim prayrzadaie numera fabrycznego jest Jul. fizyemna niemadliwosela. ‘Gey moina to Uzyskat. jakakolwiek metoda? G2y Dedsie wystarczalaco dobre, by wanystko, co be- zie na, maclupefikie} tabliczce’ naszego prayreadu, bylo widoczne? Rozdzielmy sobie sprawe na dwie: jedna to wyko~ nanie. prayriad6w’ dia modell wiekszych, np, Tedu- Keyinosiatajqcych, druga (to. wykonanie ‘prayrzadow dla _modeli matych, redukeyjnych. Gheemy np. wykonaé warfometr WRs-30, taki, jk fest stosowany w wlelu polskich szyboweach, ma go Bocian, Foka, Jaskélka, Lis, Mucha-Standard Pliszka, Zetir-2. Przy innych przyrzadach pokladowych po- Stepowanie bedzie takie samo. Wykonanie.miniata- rowej tabliczki wariometru WRs-30 niech wige bedzie Drzyltadem. 2 Zacanté nalety od narysowania motliwie dutego i motliwle dokladnego rysunku preyrzads. Od samego poczatku warto postugiwa¢ si¢ apara- tem fotograticmym. Wykonujemy Wige w. Kabinie Saybowea adigclaposzezeg6lnych prayraadow, Foto srafowae nalety 2 odlegiosc! ‘najaniejsze), tak by ni egatywie otrzymae najwigkszy obraz kaldego przy rzqdu. Bezpogrednio nie uda nam si¢ wykorzysta¢ wy: konanych zdjeé z tej prayczyny, ze tabliczki prayrza- déw znajdujq sie za szkiem, a ono da nam przy fo- toprafowaniu odblaskt { nalely sie mocno liczyé 2 tym ze zdjecia beda malo kontrastowe, rommyte, beda od- biysk sekla crynigce nleczytelnym cate partie obra~ au, Nie trzeba sig tym jednak zrataé — wszystkie te niedomagania usuniemy w czasie dalszej pracy. Najlepie} fotografowae aparatem na film 6x6 cm — obraz bedzie wtedy duty i bardzie} szczegdlowy. Ale i matoobrazkowym aparatem moina vsiagnaé doskonate rezultaty, tym bardziej, ze wi¢kszost tych aparatow dysponuje ‘bardzo. dobrymi obiektywami o'duge} ‘tdolnote! rozdzieleze} obrazt. Jakich uiywaé filméw? Nalety {0 odradzi¢ filmy najbardzle} ezule, t Jelll_ warunki Swietine le zmo- szajq_do utycla filmu ,S", ezutosel 21 DIN — np. w Czasle fotogratowanla w hangarze — nalety stosowae filmy ,,F”, 0 ezutosci 17 DIN. * edn, A. A. Mroczek:acdsee awe msaresittess i asa hase ae REE as{ Antologia Polskich Skrzydet TEMAT, kto plerwszy 2bu- dowal samolot_w_ Warsza- wie, istnialo wiele wersji. Istotne jednakée w tych sporach sq wylacznie fakty i doku- menty. ‘Oto co ,Kurier Warszawski” 2 25 czerwea 1910, kpt, Wojciech Woyno w czasopiémie ,Lot Polski” z czer- ‘wea 1930 roku, mar Zygmunt Dubi- cki w ,Skrzydlate} Polsce” 2 gru- dnia 1955 r. oraz artykuly konstru- tora Stefana Kozlowskiego w la tach 1956 — 1960 publikowane w 2Zolnierz Polskim”, ,Wojskowym. Przegladzie Lotnicaym", ,Mtodym Techniku” i ,Skrzydiate} Polsce” — méwia_o zbudowaniu plerwszego samolotu w Warszawie i w Polsce. Konstruktor przystapil do pracy w Grugie} polowie 1909 roku. Zamowit we Francji silnik, émigta i tkanine na’ pokrycie konstrukeji, W Niem- czech natomiast zamdwit amorty- zatory, Kola | gietkie waly dla prze- niesienia napedu na émigia, Budo- ‘we samolotu zakohczy! w plerwszych dniach czerwea 1910 roku. W tym czasie na ziemiach pol- skich budowano kilka inaveh pol- skich samolotow. Bedzie o nich mo- wa w nastepnych publikacjach. Nie wszystkie jednak te konstrukcje lataly, Samolot Stetana Kozlowskie~ fo laiat i to weale nie gorze} nit wezeiniejsze 0 kilka lat francusk’ konstrukeje Santos Dumonta, Ble- riota, Farmana, Voisina i ‘wielu innych, Samolot Stefana Kozlowskie~ go byl zupelnie nowatorskim dzie- lem. Zewnetranie nie przypominat tadne} 2 Swezesnych konstrukesi. Jedynie dwa smigla napgdowe tro~ PIERWSZY POLSKI SAMOLOT W WARSZAWIE Opis technlezny 1 rysunek pu- © blikewane po rax plerwsry w Polsce, che przypominaly samolot_Wrigh- t6w, z ta réinica, de byly zamonto- wane jako ciggnace, Réwniet sterowanile poprzecane 4 kerunkowe bylo zupelnie nowe. ‘Mieday zewnetrznymi stojakami platéw byly umieszezone i zamo- cowane obrotowo dwie plaszezyzny, katda x jednej strony platowca. Réanicowe wychylenie plaszezyzn mialo miejsce przy sterowaniu po- przecznym. Pray sterowaniu kierun- kowym wychylata slg plaszezyzna od ‘strony zakretu. Kat wychyle- nia _w tym przypadku wynosit 60. Plaszezyzna dzialala jak hamu- lee i powodowala obrét samolotu w zamierzonym kierunku. Od ‘kilku lat znane jest sterowa- nie tzw. interceptorowe, oparte te} same} zasadzie. Polskim wyna- Jazeq tego systemu byt Stefan Ko- alowski, i Caty samotot byl konatrucell dre. Kadlub — zbudowany byt jako kra- townica i ektadat sie 2 czterech po- dluinic kilkudziesigciu rozporek. Rozpérki wigzane byly 2 podtu- anicami okuciami. Pola plaszezyzn kratownicy byly usztywnione dru- tami stalowymi. Z przodu kratowni- cy kadtuba yu dolu wbudowana byla mata gondola, Do gondoli te) przymocowany byl dolny, plat i pod- worie, Z przodu gondoli miescit sie zbiornik paliwa, a w tylne} czeécl siedzial pilot, Przed pilotem ziaj- dowal sie wolant sterowniczy oraz Pompa paliwa, Pod gérnymi pod- luinicami kadluba zamocowany byt silnik. Gondola oraz tylna czeéé ki dluba za siedzeniem pilota pokryta byla tkaning gumowa. Kadlub wspieral sig x tyta na Kole zamo- cowanym na’ wideleu_obrotowym. Platy — nie dzietone. Kaidy ski: dat sig z trzech déwigarow krawe- dzi natarcia i splywu oraz killu- dzlesigelu deber. Wszystko wykona- he z sosny | klejone. Miejsca kleje nia wemocniono sznurkiem. Na gor- ne} plaszezyénie Srodkowego déwi- gara dolnega plata oraz na dolne} Plaszezyznie érodkowego déwigara g6rnego plata, zamocowane byly aluminiowe okucia do stojakéw migdzyplatowyeh. Okucia te mialy rownoczesnie uchwyty do, drutow Usetywniaigeych komore’ piatowa w plaszezyénie poprzeczne). W po- Guine) plaszezyénie stojak6w "na przednich oraz tylnych déwigarach réwniet zamocowano okucia do dru- tow usztywniaigeych platy w_ pla- srezyinie podiuine) samolotu, Dw nafcie stojakéw, poczatkowo wy- konanych z sosny’po préble, silnikéw trzebabylo zmienié na. Klejone Jesionu, Cale platy od géry 1 dolu byly oidlejone’ tkaning ‘taka sama Jak’ kadtub, Ster porlomy — konstrukej!_analo- Giczne} jak platy, mial 2 kaide} strony zamocowany jeden stojak do Grutéw usztywniajgcyeh. Ruchy Statecenika na osi obrotowe) w ka- Glubie w granieach 15" w dé! Iw gére Podworle — wykonane z rur_sta- lowych. Of kél amortyzowana do konstrukeji_zwigzane} gondola kadluba za pomoca sznuréw.gumo- wyeh. “Amortyzowane réwnie? kolo {ylne. Kola z firmy ,Awiatic" szpry chowe, 2 detkami. Slintk — francuski (ea typu ,Anzani” na str) 15‘wd 0002 ADINGSYS ~ INVINAITUC ~ ,3TVHOSINI * AWals :vIOIWS 2 O96F “ IMDMDAYO'Z * "AVMOSAE I WMODYedO a0! = ,|NVZNY Mou! OINSaZS :03AVN 4 ft / ae "CHAN TSAU says ony “-KRNOINOUGZM HOWOMZ0EON I ae ‘HOVPOWMIGNd BIDLIZSM BM SINVLSAZMOHAM 1 NUCSZAC | 90103 1996) obey “NAOH OFF Z IFIANAISNON FANTWNIDAYO IV} ZVAD ‘VAOLMAISNON Z3ZYd HOANVMOHVZ - TAI Oad OSSZEMUIId-MBOINZS 3IMWISGO YN ANOZHOMIGD PANNSAY \ eae mpgernos Mou sAymycmey whizohyey Mownye 93 bepobs Yyannthy 10h bao foro omopnghm peg ori < Moshe suo Lelustog 2010 bg alma py mM smal ee a mee Ne77 Ore f | ft f Seogbowen Sbeb Aa th san | TISOOW ALNZY a : Oo AuOD LNT boar bOr -L079NId NAAL 174 } t4 Or — oy oe . | jp | | * OSG * OSS * OSS * SSE ¥ | “OSE whwese yw @xAIaWLS AZUL @ | PRS OUT CCANOZKRW SYHO@ MIEMOAMKO ps00Nd O09 we o.ws 202s 5ZQ ndOw WIgMOrHFYDS YOWM cag OSG vars: g e “seg raed GwHb PaayN OS'PE rn ee 1 ZO'P cosmos 8 OCP -xus PROBA BOR 88 61 “lvde “mag 8SIK Ol - a3 wme2> O7TI psormsazon | 8 NYC BST A. 1 — Me OOM — PRPEQ EON op ASIEC .- Manne RR Reo AEANISGOd WN TWMOTEEO wu st VALSTAS 131 WIDgWS wavsEO SNONSS? .WAAIH,G 3dNOD.. |cié go motemy jedynie doswiadezo- nym modelarzom ‘dysponujacym pray tym rzeczywiscie wyczynowym. silnikiem, takim jaki zastosowal w Ua (ocaywiscie- w sensie osigg6w). W modelu zamontowano zbiornik cinieniowy (cignienie 2 ‘karteru), pray czym érednica dyszy clinic nfowe}, umieszezone} na tylne}, po- krywie karteru, powinna wynosié 0,35 mm, Jesli chodzi o smiglo, to wprawdzie konstruktor nie méwit nie na ten temat, ale powinno ono mieé skok od 175 mm do 185 mm i grednice 145 mm do 140 mm, zaleinosel_od charakterystyki nika. Silnik na paliwie 2, nitrome- tanem powinien uzyskiwaé ok. 20 000 obrotéw na minute. Kadtub modelu i plywak wyko- pane sq ze érednio twarde) balsy I dratone do grubotei Sclanec ok. 4 mm. Wspornik ptywaka zrobiony % duralu 0 grubosel 3 mm i opro- filowany na profil plasko-wypukly. Wieiyczka silnika mote byé wyko- konana ze sklejici lotnicze} grubo- Sci 5 mm, nastepnie oklejona z dwu stron balsa i oprofilowana a pro- fil dwuwypukly, Oplywowa obudo- wa silnika — 2 lipy. Model powi- rien byé klejony Klejem epoksydo- wym ,Epidian — 5", Po ostatnim polakierowaniu (chemolakiem) caty model nalezy wypolerowaé Spéd plywaka noénego dobrze byloby Dodkelé 05 mm. blacha” duralowa polerowana, Na zakohezenie nalezy zwrécié uwage na bardzo istotny moment: |) wyiatkowa dokladnosé pracy, jak bowiem wynika 2 doswiadezeA kon- straktora, nawet kilkumilimetrowe nfedokladnosel (zwiaszeza w dzio- bowei ezeéci _modelu) moa byé przyczyna mniejszenia predkosci np, do 18 km/h, »DELFIN — 02" Konstruktorem modelu jest zna- ny modelarz wegierski Béla Takacs, chlubigey sig Swietnymi wynikami nig? tylko w Klasle A2, lece rownie# Ww 'nnych klasach modell plywaia- eyck Predkosciowych, W roku 1903 ‘Fake ct ustanowit, fantastyemy jak na 6 vezesne warunki, rekord Eu- ropy \v kKlasie A2 wynikiem 144,000 km/h, tekord ten zostal popeawiony dopiero w roku. 1967" wynikiem 148,761 k m/h, uzyskanym przez Vite- slava Me uche 2 Czechoslowacji. PO- nadto w roKU 1965, w klasie A3,, Takacs uitanowit rekord Europy wynikiem 46,341 km/h 1 wielokro- thle zajmow al czolowe miejsca na Mistraostwach Europy zdobywalae tytul Mistrea, Europy. Model ",Delt in-02" jest_niewatpli wie ciekswy, clobrze zaprojektowa- ny pod wagledes n aerodynamicznym, & pray tym nie wrastrecea wicksayeh trudnosel wykon awezych. Kadtub model. zrobiony jest _2 lipy 1 dradony ‘do grubose! scianek ok, 5 mm, Spéd nodelu podklejo- ny’ deseezca lipowa 2 grubosel 4 mm. Pokrywa kadluba — 2 blachy dura: lowe} 0 grubote! 05-6.6 mm. Wspor- niki plywakéw — 2 vurek duralo- wych @ 8x1 mm i oprofilowane twarda. balsa, ‘Pozostale elementy modelu nie réinig sig zasadniczo od Waorésw powszechni stosowa- nych, ‘Oczywigeie, do sklejanie réényeh elementow modelu powinne sie sto- sowat kle) epoksydowy ,,Epidian-3", a caly model naledy "Iak/erow: chemolakiem 1 nastgpnie polerowa 'W modelu zastosowano pr.iwdo- yodobnie (konstruktor nle nie pisze ha ten temat) bardzo dobry silnike Wwegierski MOKI ‘S-4 (5 em’). Ovzy- wilcle, cheae osiagnaé wyniki taXie Jake Takaes, trzeba dysponowaé sl- hikiem wyézynowym jake np, Supet Tiger 21729 RV, MVVS-5R. luo innym, w kaidym badd razie legity- mujaeym sig moca ok 1 KM i obrotami ragdu19 000 na minute Sruba, oczywiscle w zaleinosei od rodzaju silnika, powinna mice shoic od 10 do 15) mm i srednice 50-do. 45 ram. ae Pour orate eM ora mo cee mre teLe aes SMe ime er ie en eT ic Cerio eer cree era are na roanych Imprezach, a le posiadajacyeh dot Reece tiecrrer Mer Cora mee cai SU ear Coreen COUR NNN tate mone ae CO ae a Were saretoiarna Ca meio eames Toe cMr es aerate UR eC nese ys) Any Ve SLO) A Bier ame ere OT WLS a eteneee: Cate ee nr tee eee ce eee See in pet Me ae gC tai a Rosaries ¢ Ertan ee ne ona Be area ats Peas eu eaten Shire try STAs eieT ety steno ‘magane) praktyki, cag MODELARZ#968* ouvsode im ee oosiauxs mavtm 14 PERE , Seta bo cgeaal ST ci Ly romuuss mtinxin 2 Be as ? DELFIN 02 - ae sFRUKTOR HONSTRUCTOR Sean to ganas ie [ee won DELFIN super ‘ xonsrawor -ma. SIRI BAITLER é -KLASY Bt SLIZG 19BUDOWIE modeli plywajgeych bardzo sto, zachodz! onlecenose stosowania, edu toréw (przekladni) obrotéw. Praekladnig na- aywamy urzadzenie przenoszace ruch mied2y awema dub wiece watamt (apy metay “einisers a wialami rub), Wér6d przekiadni kolowych rozré2- niamy przekladnie bezpoérednie szace_ruch espe frednio z jednego Kola na drugie) i posrednie, ezyli i ‘{przenoszace ruch za posrednictwem elggna, np, pasa, tafcucha). Opréce teno praekladnie kolowe dziela sie na: elerne —- w Ktérych ruch przenoszony jest wekutek tarcia migdzy kolami (w przektadni bezposrednie}) lub migdzy koiem i ciegnem (pasem, ling, w praektadni ss ODO — w ktérych nie ruchu_naste- Duje weleutek “azebiania. sie zebow kot zebatyeh lub ‘wystepow Kol laeuchowego i ogniw clesna Gat nF incdelecivle ckzciowyar tafwieke ra 2 ze zastosowa- nie. sulaily piuskindslc “Sbate rasttc) ‘nesownns 39 przekiadnie «iegnowe (pasowe), a nie maja 2asto- sowanla.przekisdnie clene | tateuchowe. Przclote- hiem przekiadni nazywamy stosunek predicoéel obro- CROGEOONG:O CRO OOO CORIO Rys. 2 ia Rys. 1 ‘towe} mz watu napedzanego do predkosci obrotowe) ‘ny walu napedza iacego. wroru Dz, Dy — Srednice k6! napedzanego i napedzajacego Pizekladnie clegnowe (,rasowe) — sq bardzo proste w budowie, stosuje sie’ je przede wszystkim wow- czas, gdy brak nam odpowiednich K6! zebatych na praekladnig i edy trzeba przeniesé obroty silnika ha waly srubowe szeroko rozstawione. Cheae u: przeciwbietnose waldw érub. musimy krzyzowal co obniza sprawnos¢. praekt.adni te) prze- Ikladni sq: niska sprawnoSé, poslizgi pasa, szybkie zuiycie pasa i lozysk na skute)< naciagu pas Na rys, 1 pokazano kilka tyow najezeécie) spoty- kanych w modelarstwie uklad6\v két pasowych i po- dano kierunek obrot6w wal6w. Jako clegna stosuje sig tuta} pasy gumowe i skérzaite, Klinowe, piaskie 9 malym proekroj Prackisdnie sebate — znalazly najwigksze zasto- sowanie w modelach plywajacych ze iu na wysoka sprawnosé, diuga #ywotnosé i lat cla Jub wykonania k6i zebatych. Stosowsne sq tutaj kola zebate walcowe 0 zebach prostych i siozkowe. W wy- Jatkowych wypadkach stosuje sie przekladnie ‘ii- makowe. W modelach plywajacych (szczeg6Iniv’ duiych) na- pedzanych silnikam{ elektrycznyml 0 wy'sokich obro- tach rzedu 6000—10 000 obr/min. zachodz! zwykle ko- niecznosé zmniejszenia obrot6w srub w \stosunku do obrotéw silnika. Sruby wodne modeli powinny obra- zaé, sie 2 oredkoscig 2000—4000 obr/min, wiee naj- cagécie} stosowane przelozenia wynosza: 12, ae . It. W_ modelach predkosciowych, _ posiadi Eurkle naped jednotitowg, nic’ sicaule ait rede ford, a sinik ‘spreqea sie bezpoérednio.¢ wale Srubowym. Na rys, 2 pokazano kilka typdw, naj- ezeécle} stosowanych w modelach uktadéw Két_2¢- batych walcowych 0 zebach prostych. Na rys. 3 Drzedstawiono kolo zebate 2 zaznaczeniem na nim: najwsdniejszych elementéw uzebienia. Kolem podziatowym D — nazywamy koto, na ictore- 0 obwodrie odmierza sig tev. odzlaike nominal- — t — uzebienia, tj, wielkoSé okreslajaca odleg- tote acbéw (ov oda wepetpracajgcych:kolach pod ka jest jednakowa). Obwod Kola podzlalowego_ jest odzielony na tyle podziatek, ile jest zebow w ole. Motemy zapisaé TsD=a-t D—Srednica podzialowa kota (mm) Z—ilosé zebow (MODELARZ#1960 1 :| | | | | t—podziatka (mm) Wielkost + nazywamy modulem kola zebatego i omaccamy — m. Srednica podzialowa jest wige réwna Dat! Lam Wartosei modulow stosowanych w kotach zebatych reduktoréw modelarskich sa_nastepujace: 0.3; 04; 0,5; 0,6; 0,7; 0,8; 0,0; 1,25; 1,5; 1,78; 2 Najezescie} stosowane sq moduly’ 1,0’ {1,25 mm. Kolo podziatowe dzieli zab Kola na dwie czeécl glowe zeba 0 wysokosci hg i stope zeba 0 wysokosci he, ‘Ponadto zachodza zwigzki hg=m;" he=12m Re hy thy = 2.3m Zewnetrzna érednica Kola. nosi nazwe érednicy ko- ta glow i oznaczona jest D,; wyrédnia sie takie sred- nnleg Kola stop ozaczong Dy Zachodza xwiqzki: D,=m-@—24) Kola zebate wykonujemy 2 nastepujacych materia iow: tekstolit, mosiadz, stal, braz, stopy aluminium oraz tworzywa sztuczne, Najbardzie} praydatne w modelarstwie sq kola tek- stolitowe lub zestawy k6t tekstolitowych i metalo- wych. Przekladnia zlozona 2 takich K6l jest cicho- blegna, nie wymaga obfitego smarowania i pracuje sprawnie. Jeieli posiadamy gotowe Kola zebate, ale nie osadzone na watach, to osadzenia ich dokonujemy przez zakolkowanie, jak to pokazano na tys. 1. Przy malych érednicach Kk6t_mogna wykonaé je 2 walem jako jedng catose. : Kola zebate w przckladniach modelarskich pracu- 3a zwykle miedzy dwoma plytami ulodyskowane sliz~ owo lub tocznie. Najezeécie} stosuje sie lozyska Slizgowe ze wzgledu na latwos¢ ich wykonania 2 br9- zu lub mosiadzu. Plyty boczne przekladni wykonuje sig z blachy stalowe} lub mosiezne} o gruboici 1—2 mim i taczy sie je ze sobq za pomoca srub 2 tulej- kami lub zlutowuje w skrzynke. Przy przekladniach Wysokoobrotowych skrzynka reduktora powinna two- rzyé zamkniete pudetko, Do jego wnetrza nalewamy pOénie} oleju, ktory podczas pracy rozbryzgujac sie doskonale smaruje przekladnie, Oleju nalewamy tyl- ‘ko tyle, by kola zanurzyly w nim jedynie zeby. Ma- Jac gotowe Kola zebate, musimy obliczyé ich érednice Dodziatowe i ustalié’ odleglosei pomiedzy osiami wspélpracujacych kol: Nastepnie na plytach boczaych przekladni trasujemy dokladnie punkty bedace érod- Kami otworéw pod lozyska walow I w. miejscach tych wiercimy otwory” stopnivige grubosci, wiertel i korygujac rozstaw otworow tak, aby uzyskaé roz- staw jak najdokladniejszy. Poniewat w warunkach amatorskich stosunkowo trudne jest wykonanie do- Kladnie rozstawionych otworéw pod lozyska, dlatego Yozyska Slizgowe wykonujemy mimosrodowo (tzn. mi motréd jest miedzy otworem, w ktérym obracal sig bedzie wal kola zebatego, a érednica zewnetrzna to- ayska). Po wstawieniu lotysk w otwory plyt—praez ‘obracanie nimi, uzyskamy odpowiednie rozstawy otworéw. Pray ustawianiu k6l zebatyeh miedzy ply- tami priekladni, nalezy zwrdcié uwage na to, by migdzy zebami wystepowat bardzo niewielki 1uz, tak deby Kola obracaly sie bardzo lekko, bez opordw. Po ‘Odpowiednim ustawieniu tozysk (tzn. po Uzyskaniu prawidlowego rozstawy otworéw) zalutujemy lozyska w plytach | moiemy przystapié do zmontowania ca- ej przekladni, Stosujac lozyska toczne polepszymy. Sprawnost prackladni 1 zwiekszymy je} sywotnose, Na rys. 4 pokazano dla praykladuprzekladnie dla modelu. dwusrubowego. (MODELARZSa0%8 _ modeli_ ptywajacych Modelarze, posiadajacy male kola stodkowe, moga wykonaé przeklad- nie katowe, ktdrych zaleta jest mo- Aiwose uzyskiwania dudych rozsta- wow waldw ptzy bardzo malych kolach zebatych. Na Fys. 5 pokaza- no dwa typy przekladni katowych dla modelt dwu-, trzy- lub wi ce} Srubowych. ‘Przekladnie tu kie sq stosunkowo trudne do wy- Konania i zachodzi tu koniecznosé stosowania lozysk oporowych. Je deli chcemy uzyskat bardzo duie przelogenie obrotéw, np.: 1:20, 1:40, itp. — stosujemy przektadnie Slims owe, ktore posiadaja niska spra 86, ‘dlatego w modelarstwie why- va_Si@ ich bardzo rzadko, Zmon- towang praekladnie mocujemy w modelu przykrecajac ja do uprzed- lo wklejonego Klocka 2 zastoso- waniem gumowych podktadek, aby zmniejszyé drgania od obrotéw. Do- brze_wykonane przektadnie mode- larskie odznaczajq sig wysoka sprawnoscia, pracuja dlugo i nie vawodnie, speiniajac swe zadanie. JACEK CENTKOWSKI 23WIEDZA okretowa dla modelarzy A _OKRETACH, a takie ‘eagéciowo na statkach spo: tykamy drewi wejsciowe © specjaine} budowie, zamykane ‘dwoma lub wigce} raczkami. Sq to taw. drzwi wodoszczelne, chronij- ce wnetrze przed woda. Tch dolna krawedé nie biegnie réwno 2 po Kladem, jak to jest przy zwyklych drawiach, lets 10-15 cm wyZe}. Ts dolna cze6é nosi nazwe przelazu lub zrebnicy. Drawi wodoszczelne sq zbudowa- ne z plyty stalowe} (na okretach) lub grube} blachy (na statkach), kKktére} Kkrawedzie sq zgigte. Wadluz tych ‘krawedzi umocowana jest u- scczelka z gumy lub sztucenego tworzywa. Otwory drawiowe obra- mowane sq katownikami, Pray za- mykaniu drzwi krawedé katownlkka trafia na gumowg uszezelke i mo- eno sig dociska, uszezelniajae je. Ponadio otwory' drawiowe zaopa- trzone ‘sq w Klinowe jwystepy, na kt6re (przy zamykantu) zachodza ry- Ble z rekojesciami po obu stronach drzwi. Pozwalaja one na otwieranie drzwi z obu stron, Tego typu drzwi wodoszezelne znajduja sig takée we- wnatra okretu. Budowe. typowych Grawi wodoszczelnych przedstawia ry 1 Drewi zwykle na statkach nie roiniq sig od dr2wi domowych. Z reguly jednak, jeieli sq to drzwi weléclowe 7 ‘otwartcxo pokladu (dokonezente ze str. 15) — szeiciocylindrowy 0 ukladzie W, chiodzony powietrzem, Dafe siinika zamieszczone na rysunku, Poezat- kowo przeniesienfe mocy i obrot na Smigla odbywato sie za pomoca wa- tkéw gietkich osionietych sprezy- stym pancerzem. Po probie silnika zaistniata potraeba wymiany wal- kow, pontewad ze wgledu na maly promieh wygiecia ulesty zniszeze- niu. Konstruktor poradzit soble w ten spos6b, ge na wale silnika osa~ dail dwa kola z podw6jnymi rowka- mi, Rowniez na walach obrotowych Smigiel osadzit po jednym ‘ole z podw6inymi rowkami, Katde smi- glo napedzane bylo od silnika dwie- ma linami, 24 DRZOJI wodo- szezelne maja one wystaiacy nad pokladem przelaz (zrcbmiice, prég). Druga ce- cha charakterystyczna jest to, te w zdecydowane} ‘wigkszoéet nie sa ‘one otwierane | zamykane za po- mocq klamki, ale przekrecana (Ww lewo lub w prawo) galka. O ile drawi wodoszezelne sq wykonane x reguly z metalu, o tyle zwykle drawi zrobione sq z drewna, skle}- ki, a ostatnio ezesto 2 tvorzyw sclucznych. Stad. i ich |zewngtrzny Smigta — zamocowane byly na specjalaych metalowych _wysiggni~ ach wspartych ¢ Kratownice. ka Glubs,” Loiyska “kulkowe - migdzy walem émigiel a glowica wysiggni- kéw pozwalaly Ina amniejazenie oporew tarcla Dane teehniezne Gtowne wymiary na rysunku Pow. nosna platow 34 mt Cigdar wlasny samolotu 300 kG Gigzar w locie 380 kG Konstruktor osobiscie _ wykonat ieilkadziesigt startow swoim samo- Totem na lakach sickierkowskich. Wybudowat tam rowniek hangar dla sweep samolotu. Pierwsze_loty byly' to krdtkle skoki w powie~ wyelad oraz olory malowane sq Jedeli nasz model jest malych r0- zmiaréw, to na miejscu drzwi (wo doszezelnych*i zwyklych) naklejamy_ przed malowaniem Kawateczek wy- cigte} wg planu sklejki 0,8-0,8 mm. Po pomalowaniu nadbudowki na nie objetyeh nim mieiseach, malu- jemy czarnym lakierem rekojeéci lub raezki. W dugym modelu drawi zrobimy zmaterialu, z ktérego wykonana Jest nadbudowka,w ktore} drzwi sig mi szcaq, Jeteli calosé jest 2 blachy, to ocaywiscie i otwierane dra muszq tei byé z blachy, Z uwagi na to, 2e nadbudéwki w wiekszoéel robimy jednak z drewna i sklejki, na drawi udyjemy takée tego ma- teria. Wykonamy je wycinajac wpierw ze sklejki kontury drawi { dopasowujac Je pilnikiem do po- zostawionego w nadbudéwce otworu. Dalsza czynnoscia bedaie zrobienie zawiasow boleowych 1 rekojedci =z drutu i sapilek krawieckich. Drawi wodoszczelne na okretach 2 reguly malowane sq podobnie Jak { burty oraz nadbudowki w_je- ‘dnym, stalowoczarnym kolorze. Tyl- ko uchwyty 1 rekojesei moga bye malowane na czarno, Natomiast drzwi na statkach moga mieé rétne kolory, jako #e i materiat na nie dyty jest réiny. Jest to kolor ja- snego lub clemnego orzecha, cedru lub sosny, kt6re} sloje sq widoczne spod warstwy bezbarwnego lakie- ru. wodoodpornego. Dla ulatwicnia i prayspleszenia sobie pracy radzi- my utywat do malowania drewi (tak jak 1 innych drobnych ezeéci i elementéw wyposazenia pokiado- ‘wego), farb nitro, ktére sq szybko- scbngce, co ma niebagateme zna- cagnie brzy malowaniu detalt, trau, Jedynie dla spfawdzenia. upa- ratu, ‘Po kilicu probach Kozlowski wykonal lot na przestrzeni 50 m i wysokoSci 1 m, a pétniejsze loty do- chodaily na wysokosé 3 m, na od- Teglosé” do 150m, Niestety, pray jednym 2 lot6w wyladowal w mie} seu, gdzie ukryte bylo niewielkie ‘walebienle, Amortyzatory i podwo- Zie nie wytraymato uderzenia. W efekeie ulegt uszkodzeniu dolny plat, zabudowa silnika i émigio. Konstruktor doznat obrazef. Po wyleczeniu sig nie miat funduszbw na remont samolotu, Nikt sig juz ta sprawa nie interesowal. Stefan Kozlowski 2mart 1963 1, ‘2, Gryelickt