‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻋﻠﻤﯽ ‪ -‬ﭘﮋوھﺸﯽ‬ ‫ﺟﺪول ‪ -3‬ﺑﻨﺪ ‪ -1‬ردﯾﻒ ‪2‬‬

‫دوره ‪ ،4‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،1394‬ﺻﻔﺤﺎت ‪37-42‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻮاد و ﻓﻨﺎورﻳﻬﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاص ﺧﻮردﮔﻲ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﺧﺘﺎر اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺑﻪ روش ﺳﻞ‪ -‬ژل‬
‫ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن‬

‫‪1‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺣﺴﻦ ﻧﮋاد*‪ ،1‬اﺷﻜﺎن ﻧﻮري‪ ،1‬ﻗﺎﺳﻢ ﻋﻴﺴﻲ آﺑﺎدي‬

‫‪ 1‬داﻧﺸﮕﺎه اراك‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻓﻨﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬اراك‪ ،‬اﻳﺮان‪.‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺒﺖ اوﻟﻴﻪ‪ ،1394/3/2 :‬ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﺴﺨﺔ اﺻﻼحﺷﺪه‪ ،1394/8/17 :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻲ‪1394/11/6 :‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻢ اﻳﻦ ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻔﺮهدار ﺷﺪن در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺣﺎوي ﻳﻮن ﻛﻠﺮ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل آب‬ ‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫درﻳﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ و‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻴﻜﺮوﺳـﺎﺧﺘﺎر و ﻓﺎزﻫـﺎي ﭘﻮﺷـﺶ اﻛﺴـﻴﺪ ﺳـﺮﻳﻢ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ روﺑﺸﻲ )‪ ،(SEM‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺠﻲ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ )‪ (FTIR‬و ﭘﺮاش ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻜﺲ )‪ (XRD‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪ ﻛـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺣﺮاﺗﻲ ﭘﻮﺷﺶ در دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﺳﻞ‪-‬ژل‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﺧﻮردﮔﻲ‪ ،‬ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن‪.‬‬

‫‪Synthesis and Corrosion Behavior of Nanostructure Cerium Oxide‬‬

‫‪Coating on Stainless Steel‬‬
‫‪Hosein Hassannejad*1, Ashkan Nouri1, Ghasem Eisaabadi1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Arak university, Department of Engineering, Arak, Iran.‬‬
‫‪Abstract‬‬ ‫‪One of the main problems of the use of stainless steels is related to low strength of steels to pitting‬‬
‫‪corrosion in chloride-containing environments such as sea water. In this paper, the corrosion resistance of the cerium‬‬
‫‪oxide coating on stainless steel is investigated. Potentiodynamic polarization and impedance spectroscopy was used to‬‬
‫‪study the corrosion behavior of the coating. In addition, microstructural and phases of the cerium oxide coatings were‬‬
‫‪studied using a scanning electron microscope, FTIR and X-ray diffraction. The results showed that the formation of‬‬
‫‪cerium oxide coatings on the stainless steel causes an increase in the corrosion resistant and the best corrosion resistant‬‬
‫‪of the coating was obtained when the heat treatment was applied at 300 ° C.‬‬

‫‪Keywords: Cerium oxide, Nanostructure, Sol-Gel, Heat Treatment, Corrosion, Stainless Steel.‬‬

‫* ﻋﻬﺪه دار ﻣﻜﺎﺗﺒﺎت‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ :‬اراك‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه اراك‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻓﻨﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ‪ ،09122831960 :‬ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪H-Hasannejad@araku.ac.ir :‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻮاد و ﻓﻨﺎورﻳﻬﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬ ‫‪ -38‬دوره ‪ ،4‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ در دﻣﺎي ﻛﺮﺳﻴﺘﺎﻟﻪ و ﺳﻴﻨﺘﺮﻳﻨﮓ‬ ‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ داراي ﺧﻮاص ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪ 316‬ﻳﻜﻲ از ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬اﭘﺘﻴﻜﻲ‪،‬‬ ‫آﻟﻴﺎژﻫﺎ ﺑﻮده ﻛﻪ داراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ در‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ‪ ...‬ﻣﻲ ﺷﻮد ]‪.[11-6‬‬ ‫ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺧﻮرﻧﺪه و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻔﺮهدار‬
‫روش ﺳﻞ‪ -‬ژل ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و‬ ‫ﺷﺪن اﻳﻤﻦ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﺪه اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺮ روي ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر و رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ‬ ‫ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن‪ ،‬ﺿﻌﻒ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻔﺮهدار ﺷﺪن در‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﺧﺘﺎر اﻛﺴﻴﺪﺳﺮﻳﻢ ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬ ‫ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺣﺎوي ﻳﻮنﻫﺎي ﻛﻠﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب درﻳﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﺳﺒﺐ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ‪ % 3/5 NaCl‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻔﺮهدار ﺷﺪن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮردﮔﻲ ﻓﻠﺰات‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧﻮاص ﻓﺎزي ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﻓﻠﺰ و ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ روﺑﺸﻲ و ﭘﺮاش ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻜﺲ ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﻠﺰ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اوﻟﻴﻪ آن ﻳﻌﻨﻲ اﻛﺴﻴﺪ آﻫﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در ﻣﻮرد ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي دوﺳﺘﺪار ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و ﺳﻼﻣﺘﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ‬
‫‪ -2‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ]‪.[3-1‬‬
‫در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ ﺑﺮ زﻳﺮﻻﻳﻪﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻد‬ ‫در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﻮﺷﺶدﻫﻲ ﺑﺪون ﻛﺮﻣﺎﺗﻪ ﺑﺮاي‬
‫زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬اﻋﻤﺎل ﮔﺮﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ آن در ﺟﺪول )‪(1‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ‬
‫آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺳﻄﺢ زﻳﺮﻻﻳﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ‬
‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﭘﻮﻟﻴﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ذرات‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮﻣﺎﺗﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﻴﭻﻛﺪام ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎ زﺑﺮي ‪ 2‬ﻣﻴﻜﺮوﻣﺘﺮ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﮔﻴﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫ﻛﺮوﻣﺎﺗﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪي آﺳﺎن و ﻋﺎﻟﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻣﻴﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦﻫﺎي‬
‫اﺳﺘﻮن ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ و اﺳﻴﺪﺷﻮﻳﻲ در ﻣﺤﻠﻮل اﺳﻴﺪ‬ ‫ﻛﺮوﻣﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﻤﻴﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﺮﻳﻢ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻛﻠﺮﻳﺪرﻳﻚ ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻻﻳﻪ اﻛﺴﻴﺪي ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻد‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ]‪.[6-4‬‬
‫زﻧﮓﻧﺰن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶدﻫﻲ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ وﺟﻮد‬
‫ﺟﺪول ‪ .1‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪.‬‬ ‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ رﺳﻮب اﻟﻜﺘﺮوﺷﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻨﺪ و ﭘﺎش‪ ،‬رﺳﻮب‬
‫از ﻓﺎز ﺑﺨﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻟﻴﺰر ﭘﺎﻟﺴﻲ‪ ،‬ﺳﻞ‪ -‬ژل و رﺳﻮب از ﻓﺎز‬
‫‪Element‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪Si‬‬ ‫‪Mn‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪Wt%‬‬ ‫‪0/028‬‬ ‫‪0/33‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪0/035‬‬ ‫ﺑﺨﺎر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺗﻮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻞ ژل‬

‫‪Element‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪Cr‬‬ ‫‪Mo‬‬ ‫‪Ni‬‬

‫‪Wt%‬‬ ‫‪0/03‬‬ ‫‪17/24‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻞ‪ -‬ژل ﻧﻴﺘﺮات ﺳﺮﻳﻢ آﻣﻮﻧﻴﻢ‬
‫))‪ ((NH4) Ce (NO3‬در ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎوي ‪ %10‬آب دﻳﻮﻧﻴﺰه و ‪90‬‬
‫درﺻﺪ اﺗﺎﻧﻮل ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺰن‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻫﻤﺰده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺑﺮ روي زﻳﺮ ﻻﻳﻪ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻏﻮﻃﻪوري ﻻﻳﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻮاد از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﻞ‪،‬‬
‫‪2/02‬‬ ‫‪10/08‬‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﻞ ﺑﻪ ژل و در ﭘﺎﻳﺎن ﺧﺮوج ﺣﻼل از آن اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮاد ﭘﻴﺶﺳﺎزﻧﺪه ﺳﻞ را ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮ‬
‫آﻟﻲ و ﻧﻤﻚﻫﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺳﻞ ژل ﻳﻚ‬
‫روش ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺷﻴﻤﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﺑﺎ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺒﻜﻪ اﻛﺴﻴﺪي ﺗﻮﺳﻂ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﭘﻠﻲﻛﻨﺪاﻧﺴﻴﻮن در ﻳﻚ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰات ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫روش ﺳﻞ ژل ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺮدن ﻣﻮاد در ﺣﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫دوره ‪ ،4‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪39 - 1394‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻮاد و ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﻣﻴﻠﻲوﻟﺖ ﺑﺮ روي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻞ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﻏﻮﻃﻪوري ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 1‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﺑﺮ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﭘﺮوژه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﻞ‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ وارد ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻞ‪ -‬ژل ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ در‬
‫ﺗﺨﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن اﻟﻜﺘﺮود ﻣﺮﺟﻊ اﻟﻜﺘﺮود ﻛﺎﻟﻮﻣﻞ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮود‬ ‫آن ﻏﻮﻃﻪور ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم زﻣﺎن ﻏﻮﻃﻪوري ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﻛﻤﻜﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ورﻗﻪ ﺗﻮري ﭘﻼﺗﻴﻨﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ 3‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﺑﺮ دﻗﻴﻘﻪ از ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻞ‪ -‬ژل ﺧﺎرج ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﭘﺲ از ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ‪2‬‬
‫‪ -3‬ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﺑﺤﺚ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﺠﺎورت ﻫﻮا ﺑﺎ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ‪ % 50‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ (1‬ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﻲ ﺧﺸﻚ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﺸﺎن‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺘﺮاﻛﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺸﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﻫﻤﮕﻦ و ﺑﺪون ﺗﺮك‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ دﻣﺎي‬
‫ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪،300‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪﺳﺮﻳﻢ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺪون‬ ‫‪ 400‬و ‪ 500‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ‪ 60‬دﻗﻴﻘﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮم و ﺳﺮد ﺷﺪن ﻛﻮره ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ در ﺣﺪود‬
‫ﺷﺪه در دﻣﺎي ‪ 400‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد داراي ﺳﺎﺧﺘﺎري‬ ‫‪ 1‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﺑﺮ دﻗﻴﻘﻪ )‪ (1°C/min‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻧﻮﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺎﻧﻮﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﻦ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ از‬
‫زﻳﺎد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻣﻮرف اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ در‬ ‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ روﺑﺸﻲ ﻣﺪل ‪ XL30‬ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫دﻣﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 300‬ﺗﺎ ‪ 400‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﺎﻟﻴﺰ ‪ EDX‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻓﺎزﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺷﺪه از دﺳﺘﮕﺎه آﻧﺎﻟﻴﺰ ﭘﺮاش ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻜﺲ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ‪Bruker‬‬

‫ﻣﺪل ‪ D4‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﻧﺪازه داﻧﻪﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ از ﻓﺮﻣﻮل‬
‫دﺑﺎي‪ -‬ﺷﺮر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ )راﺑﻄﻪ ‪:(1‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪  D=0.9/βcos((1‬‬

‫ﻛﻪ در آن ‪ ‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻜﺲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪β ،‬‬

‫ﭘﻬﻨﺎي ﺧﻄﻮط ﭘﺮاش در ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻗﻠﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رادﻳﺎن‪D ،‬‬

‫ﻗﻄﺮ داﻧﻪ و ‪‬زاوﻳﻪاي ﻛﻪ در آن ﺷﺪت ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ از‬
‫ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ )‪FTIR: Perkin-‬‬

‫‪.(Elmer Model BX2‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ از‬
‫روشﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ .1‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ روﺑﺸﻲ از ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺷﺶ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮاﺳﺘﺎت ‪ EG&G‬ﻣﺪل ‪ 273A‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ اﺳﻜﻦ ‪ ،1mV/S‬از‬
‫دﻣﺎﻫﺎي )اﻟﻒ( ‪ 300̊ C‬و )ب( ‪.400̊ C‬‬
‫‪ (E‬ﺗﺎ‬ ‫)‪ocp‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‪ -250‬ﻣﻴﻠﻲوﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز‬
‫در ﺷﻜﻞ )‪ (2‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ از ﭘﻮﺷﺶ‬ ‫‪ + 750‬ﻣﻴﻠﻲوﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﺧﺘﺎر اﻛﺴﻴﺪﺳﺮﻳﻢ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻃﻮل‬ ‫ﺗﺴﺖﻫﺎي ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺪوده‬
‫ﻣﻮج ‪ ،3239 cm-1-3202 cm-1‬ﻣﺪ ارﺗﻌﺎﺷﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪100 KHZ -10 mHZ‬و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ‪5‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻮاد و ﻓﻨﺎورﻳﻬﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬ ‫‪ -40‬دوره ‪ ،4‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در دﻣﺎﻫﺎي ‪ 400 ،300‬و ‪ 500‬درﺟﻪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﺑﻌﺪ از ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ ﻏﻮﻃﻪوري در ﻣﺤﻠﻮل ‪% 3/5 NaCl‬‬
‫آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﭘﻮﺷﺶ داده‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن‬
‫ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬
‫زﻳﺎد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎﺗﺪي اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫]‪.[5،8،10‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ O-H‬ﺑﺎ اﺗﻢﻫﺎي ﺳﺮﻳﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Ce-OH‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫در ﻃﻮل ﻣﻮج ‪ 1609cm-1‬ﻣﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻤﺶ ﺣﺮﻛﺘﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫آب در ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ دﻳﮕﺮ در‬
‫آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ‪ FTIR‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﺎﻧﺪ ارﺗﻌﺎﺷﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ Ce-O‬در ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ‪ 595cm-1‬و ‪455 cm-1‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[13-12‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ‬
‫اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻛﺴﻴﺪ و ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ‬
‫در ﭘﻮﺷﺶ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ .2‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺠﻲ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ از ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺎﻧﻮ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬

‫اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن‪.‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﭘﺮاش ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻜﺲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

‫ﺷﻜﻞ‪ .3‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﭘﺮاش ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻜﺲ از ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫ﺷﺪه در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬ ‫ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ )‪ (3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻧﻴﻞ ﺷﺪه در دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭘﻴﻜﻲ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻋﺪم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭘﻴﻚ ‪ XRD‬ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫آﻣﻮرف ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاش دﻣﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻪ ‪ 400‬درﺟﻪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد‪ ،‬ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺎز ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه‬
‫داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻣﺮﻛﺰ وﺟﻮه ﭘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ داراي‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ )‪ (220) ، (200) ،(111‬و )‪ (311‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه داﻧﻪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در دﻣﺎﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺎت )‪ (111‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫دﺑﺎي‪ -‬ﺷﺮر ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﺪت ﭘﻴﻚ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ .4‬ﻧﻤﻮدار ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ و ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ‬

‫ﺳﺮﻳﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻌﺪ از ‪ 336‬ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﺳﺮﻳﺎ در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫اﻓﺰاش دﻣﺎ از ‪ 400‬ﺑﻪ ‪ 500‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد‪ ،‬اﻧﺪازه داﻧﻪ‬
‫ﻏﻮﻃﻪوري در ﻣﺤﻠﻮل ‪.%3/5 NaCl‬‬
‫ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ از ‪ 12‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ‪ 22‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (4‬ﻧﻤﻮدار ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫دوره ‪ ،4‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪41 - 1394‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻮاد و ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮزﻫﺎي داﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻘﺺﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ وﺟﻮد‬
‫دارﻧﺪ ﻣﻜﺎن ﻣﺴﺘﻌﺪي ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ و آﺳﺎنﺗﺮ ﻳﻮنﻫﺎي‬
‫ﺧﻮرﻧﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاص ﺧﻮردﮔﻲ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺷﻜﻞ )‪ (5‬ﻃﻴﻒ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ و ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ آورده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در دﻣﺎي ‪300‬‬
‫در ﺟﺪول )‪ (2‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ Epit ،Ecorr ، Icorr‬و ‪ Epit-Ecorr‬ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺷﻜﻞ )‪ (3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ Icorr‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪﺳﺮﻳﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪﺳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫آﻧﻬﺎ در دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﺷﺪه‪ 20 ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﻣﻘﺪار ‪Epit-Ecorr‬‬

‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﭘﺲ از ‪ 336‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻏﻮﻃﻪوري در ﻣﺤﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ ‪ % 3/5‬وزﻧﻲ ‪ NaCl‬داراي‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ 31/41× 104 . cm2‬اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻮﻻد‬
‫زﻧﮓﻧﺰن ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ داراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ در ﺣﺪود‬
‫‪ 0/8452× 104 . cm2‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در دﻣﺎي ‪ 400‬و ‪ 500‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد‬
‫داراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﻳﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫‪ 6/58× 104  cm2‬و ‪ 3/283× 104 . cm2‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﻮدن ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪﺳﺮﻳﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﻳﻴﺪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻧﺎﺣﻴﻪ روﻳﻴﻦ ﺷﺪن و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ‬
‫ﺣﻔﺮهدار ﺷﺪن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ( اﻓﺮاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻔﺮهدار ﺷﺪن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در دﻣﺎي‬
‫‪ 300‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫روﻳﻴﻦ ﺷﺪن در اﻳﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن‬
‫دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻔﺮهدار ﺷﺪن ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻤﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي‬ ‫‪Epit-Ecorr‬‬ ‫ﺟﺪول‪ .2‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ Epit ، Ecorr ،Icorr‬و‬
‫دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن‬

‫‪Epit-Ecorr‬‬ ‫‪Epit‬‬ ‫‪Ecorr‬‬ ‫‪Icorr‬‬

‫‪samples‬‬
‫)‪(mV‬‬ ‫)‪(mV‬‬ ‫)‪(mV‬‬ ‫)‪(nA/cm2‬‬
‫‪uncoated‬‬ ‫‪199/52‬‬ ‫‪-485‬‬ ‫‪-215‬‬ ‫‪270‬‬

‫‪300 C‬‬ ‫‪10/2‬‬ ‫‪-620‬‬ ‫‪230‬‬ ‫‪850‬‬

‫‪400 C‬‬ ‫‪169/82‬‬ ‫‪-590‬‬ ‫‪225‬‬ ‫‪815‬‬

‫‪500 C‬‬ ‫‪79/43‬‬ ‫‪-587‬‬ ‫‪263‬‬ ‫‪850‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻓﺎز ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه در‬

‫دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ‬
‫)‪ (1‬و )‪ (2‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ‪ SEM‬و ‪ XRD‬ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ﺑﺪون و‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه در دﻣﺎي ‪ 300‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد داراي‬
‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻣﻮرف ﺑﻮده و اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﻦ‬
‫‪. % 3/5 NaCl‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ ﻏﻮﻃﻪوري در ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫داراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻟﻴﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻣﻮرف ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻳﻮنﻫﺎي ﺧﻮردﻧﺪه و اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﻦ‬

‫‪www.SID.ir‬‬
Archive of SID
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻮاد و ﻓﻨﺎورﻳﻬﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬ 1394 ‫ زﻣﺴﺘﺎن‬،4 ‫ ﺷﻤﺎره‬،4 ‫ دوره‬-42

3. R.Z. Zand, K. Verbeken, A. Adriaens, Corrosion

resistance performance of cerium doped silica sol–gel ‫ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‬-4
coatings on 304L stainless steel, Progress in Organic
Coatings, 2012, 75 (4), 463-473. ‫ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻋﻤﺎل ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬-1
4. S. Geng, J. Sun, N. Guo, Effect of sandblasting and
subsequent acid pickling and passivation on the .‫ ﻣﻲﮔﺮدد‬316 ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن‬
microstructure and corrosion behavior of 316L stainless
steel, Materials & Design, 2015, 88, 1-7. ‫ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺶ‬XRD ‫ و ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ‬SEM ‫ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬-2
5. R. L. Twite, G. P. Bierwagen, Review of alternatives to
chromate for corrosion protection of aluminum ‫ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر‬300 ‫اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ در دﻣﺎي‬
aerospace alloys, Progress in Organic Coatings, 1998,
33, 91-100.
400 ‫ ﺑﻪ‬300 ‫آﻣﻮرف ﺑﻮده و ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ از‬
6. M. Kheirkhah, M. Fathi, H.R. Salimijazi, M. Razavi,
Surface modification of stainless steel implants using
‫ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﻦ درﻣﻲآﻳﺪ‬500 ‫و‬
nanostructured forsterite (Mg2SiO4) coating for ‫ اﻳﻦ‬.‫ﻛﻪ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻣﺮﻛﺰ وﺟﻮه ﭘﺮ )ﺳﺮﻳﺎ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
biomaterial applications, Surface and Coatings
Technology, 2015, 276, 580-586. ،(111) ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر داراي ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﺗﺮﺟﻴﺤﻲ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﺎت‬
8. I.K. Skofic, S. Sturm, M. Ceh, N. Bukovec, CeO2 thin
films obtained by sol–gel deposition and annealed in air .‫( اﺳﺖ‬311) ‫( و‬220) ،(200)
or argon, Thin Solid Films, 2002, 422, 170-175.
9. A. Verma, A.K. Bakhshi, S. A. Agnihotry, Effect of ‫ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ‬-3
citric acid on properties of CeO2 films for
electrochromic windows, Solar Energy Materials & ‫ﺣﻔﺮهدار ﺷﺪن )ﻧﺎﺣﻴﻪ روﻳﻴﻦ ﺷﺪن( ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ‬
Solar Cells, 2006, 90, 1640-1655.
10. C. Liu, F. Su, L. Liang, P. Huang, Facile fabrication of ‫ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﻋﻤﻠﻴﺎت‬300 ‫ﭘﻮﺷﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺳﺮﻳﻢ در دﻣﺎي‬
superhydrophobic cerium coating with micro-nano
flower-like structure and excellent corrosion resistance, .‫ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
Surface and Coatings Technology, 2014, 258, 580-586.
11. A.S. Hamdy, D.P. Butt, A.A. Ismail, Electrochemical
impedance studies of sol-gel based ceramic coatings
systems in 3.5 % NaCl solution, Electrochimica Acta,
2007, 52, 3310-3316.
‫ﻣﺮاﺟﻊ‬
12. A. Vermaa, A.K. Bakhshib, S.A. Agnihotry, Effect of 1. C. Wang, F. Jiang, F. Wang, The characterization and
citric acid on properties of CeO2 films for corrosion resistance of cerium chemical conversion
electrochromic windows, Solar Energy Materials & coatings for 304 stainless steel, Corrosion Science,
Solar Cells, 2006, 90, 1640–1655. 2004, 46, 75-89.
13. T. Yoshino, H. Masuda, Characterization of nano- 2. R.K. Gupta, N. Birbilis, The influence of nanocrystalline
structured thin films of electrodeposited Ce-Co mixed structure and processing route on corrosion of stainless
oxides for EC devices, Solid State Ionics, 2003, 165, steel: A review, Corrosion Science, 2015, 92, 1-15.
123-129.

www.SID.ir