СТАРА ХЕЛАДА

Хелада се наоѓала во јужниот дел на балканот.

Хелада се состоела од копнен и островски дел.
Грците не биле најстари жители во хелада, пред нив таму живееле пелазгире, лелегите и
коријците. Тие ја создале најстарата култура во европа наречена кричко-микенска култура
(таа не е грчка култура)
Во 1200год пне во хелада се доселиле 3 големи грчки племинја: дорци, јонци, еолци
Во стара хелада секој град со својата околина претставива град-држава полис
Со грчките полиси владееле кралеви наречени базилеуси тие морале да се допрашуваат до
советот на старци и до народното собрание.
 
 
 
СПАРТА
 
Спарта ја создале дорците на пелопонез во 8ми век пне.
Спарта била чисто војничка држава
И децата во спарта од најмали биле воспитувани во воен дух, тие на 7год ги земала државата
машките ги земале во воена институција а женските во гимназии
Населението во спарта се делело на 3 класи: 1. спаркијати(богата класа) 2.
периехи(слободни луѓе) 3.хелоти(робови)
Во спарта постоеле следните органи на власт: 1. 2 кралеви(диархија- дво властие) 2.совет на
страци(герузија)
3.воено народно собрание 4. ефорат(контролен орган од 5 членови)
 
 
 
АТИНА
 
Полисот атина го создале јонците во областа атика во 8век пне.
Населението во атина се делело на 3класи: 1. евпатриди(богата владеачка класа) 2.
демос(слободни луѓе) 3.робови
Во почетокот со полисот атина владеел 1 крал (робовладетелска монархија)
Во 509год пне. Во атина кралот бил симнат од власт и наместо него биле поставени да
владеат 9 архонти. Тогаш атина станала робовладетелска република
Во 5ти век пне во времето на перикле имало голема демократија во атина и во тоа време
атина станува демократска робовладетелска република
.... Голема опасност за грчките држави станала персија
Грчко - персиските војни траеле од 500-449год пне. На крајот во овие војни победиле грците
После грчко-персиските војни во хелада се создале 2 воени сојузи - пелопонескиот сојуз на
чело со спарта и атинскиот поморски сојуз на чело со атина
Овие воени сојузи започнале војна меѓу себе, таа војна е познаата како полопонеска војна
Траела од 431 до 404 фод пне. На крајот во оваа војна победил пелопонескиот сојуз на спарта
 
Културата на стара хелада
 
Религија
Старите хелени имале најразвиена митологија
Тие обожавале разни суштества, полу богоби и богови
Аполон на сонцето и убавината
Атина на мудроста
Посејдон на водите и моринјата
Афродита на лјубовта и убавината
Аред на војната
Дионис на виното и веселбата

Олимписки игри
Татковина на ои била грција
Тие спортски игри во почетокот биле организирани во чест на богот зевс во областа
олимпија
Во текот на олимписките игри во стара грција бил прогласуван свет мир
Победниците на олимписките игри добивале златен ловоров венец и потоа биле
прославувани низ цела грција
Првата олимпијада се одржала во 776год пне
 
Книжевност
Најпознат грчки поет бил хомер - најпознати се еповите илијада и одисеја
Во 5век пне во атина се појавиле првите театарски птерстави организирани во чест на богот
дионис
За потребите на театарот започнале дасе пишиваат комедии и трагедии, најпознати
писатели на трагедии биле: есхил, еврипид и софокле
 
Науки
Најпознати науки кај старите грци биле:
Историја (Херодот и тукидит)
Математиката (питагора и анаксагора)
Медицина (хипократ)
Филозофија (2 филозофски правци: материјализам-талес,хераклит и демокрит и идеализам-
платон, сократ и аристотел )
 
Архитектура
Старите грци во градењето користеле многу столбови, кај нив постоеле 3 типови на
столбови: дорски, јонски и коринтски
Најубава градба кај старите грци бил партенон- храм посветен на божицата атина кој е
изграден во градот атина на височинаиа акропол.
Кај старите грци се развило и вајарството, а најпознати грчки вајари биле фидиј и мирон

СТАР РИМ

Римската империја се создава на апенинскиот полуостров.

Римската држава имала 3 острови: сицилија, сардинија и корзика
На апенинскиот полуостров течеле 3 големи реки: по, тибар и арно.
Во старо време на апенинскиот полуостров живееле повеќ е племиња: галите, умбрите,
етрурците, латините, самнитите, италите и на југ грците колонисти.
За создавањето на градот рим, најпозната е легендата со волчицата и двајцата браќ а
близнаци ромул и рем/
Според легендата градот рим бил доздаден на 21 март 753год пне (8 век).
Во почетокот со римската држава владеел еден изборен крал, тој имал ограничена власт од
советот на старци(сенат) и од народното собрание.
Во почетокот значи римската држава по своето државно уредување била робовладетелска
монархија.
Во старата римска држава живееле 3 класи на население: патриции(богата класа),
плебејци(слободни луѓе), робови..
Во 509год пне бил одстранет кралот од рим,а на негово место биле поставени да владеат 2
конзули и тогаш рим станува робовладетелска република.
Основна воена единица кај римјаните била легијата, таа броела околу 5000 војници.
Повеќ ето од нив биле пешадија, а помал дел коњаница.
 
Највоинствени племинја на апенинскиот полуостров биле латините. Тие до средината на 3
век пне го освоиле целиот апенински полуостров.
Латините откако го освоиле апенинскиот полуостров, започнале да освојуваат и надвор од
него, па така ги освоиле следните територии: картагина во северна африка, на балканот ги
освоиле илирија, македонија, тракија, хелада, мала азија, сирија, палестина, делови од
арабија и месопотамија, египед, северна африка, галија, шпанија, словенија, србија, австрија,
дакија и др..
После овие освојувања римската држава се протегала на 3 континенти: европа, азија и
африка.
Поради честите војни, востанијата на покорените народи и пропаѓањето на римското
стопанство, во 2 век пне се појавика криза во римската држава која започнала да пропаѓа.
Сенаторите за да ја извлечат римсака држава од кризата сметале дека треба да се воведе
диктатура (цврста власт во рим)
Во средината на прв век пне во рим биле формирано 2 триумвирати(власт на 3 владетели)
Во 60год пне бил формиран првиот триумвират од : цезар, помпеј, марко краз
Наскоро цезар ги остранил двата совладетели и во 49год пне сам завладеал во рим,
сенаторите се уплашиле цезар да не ја укине републиката и затоа го убиле во 44год пне.
Во 43год пне во рим бил формиран и вториот триумвират од : октавијан август, лепид, марк
антониј
Октавијан август набрзо го отстранил лепид а потоа се судрил на море кај местото акциј со
здружените флоти на марк антониј и кралицата клеопатра.. Во оваа битка биле поразени
антониј и клеопатра, антониј бил ранет и вратен во египед каде умира, а клеопатра
останувајќ и сама се убива.
Така во 30год пне октавијан останал сам да владее со римската држава, тој наскоро се
прогласил за цар(император) и тогаш рим станува царство (империја)
Окравија август владеел од 30год пне до 14год од наша ера.
Октавијан август си додал уште една титула наречена принцепс(што значи прв граганин во
државата), оваа титула посе октавијан римските цареви ја носеле 2 и пол векови. Тогаш
системот на владеење се нарекувал принципат.
Принципатот е систем на владеење кога самоформално постоеле органите на републиката
во суштина на власта целосно ја имал императорот
Кога во римската држава на власт дошол императорот диоклецијан тој ја отфлил титулата
принцепс и зел нова титула - доминус (господар).
Оваа титула после диолецијан римските цареви ја носеле уште 2 века. Тогаш системот на
владеење се нарекувал доминат, кога римските цареви имале неограничена власт
Во 4 век голема опасност за римската држава станале варварските племиња. Римската војска
станала недициплинирана во тоа време па римјаните најмувале германски платеници
(странски војници) кои биле предводени од одоакар.
За да може полесно да се контролира големата територија на римската држава, римскиот
цар теодосиј први во 395год. Огромното римско царство го поделил на 2 дела : западно
римско царство со претстолнина во рим и источно римско царство познато како византија
со престолнина во константинопол.
Прво пропаднало западното римско царство, него го уништиле германските платеници со
одоакар во 476год
Источното римско царство познато како византија во 15век го уништиле турците османлии
кога го освоиле цариград во 1453год.
 
КУЛТУРА НА СТАР РИМ
 
Религија
И старите римјани биле многубожци. Тие на своите богови најчесто им ги давале имињата
на планетите.
Римјаните многу ги почитувале своите домашни богови (семејни богови, заштитници)
наречени лари или пенати
Најпознати римски богови биле:
Јупитер - главен бог на небото
Јунона - божица заштитничка на бракот и семејството
Минерва - божица на мудроста
Марс- бог на војната
Венера - божица на војната и убавината
Вулкан - бог на огнот и подземниот свет
 
Книжевност и науки
Во стар рим книжевноста најмногу се развила во времето на октавијан август, во тоа време
најпознати римски поети биле: вергилиј, хорациј, овидиј
Кај старите римјани најмногу се развиле следните науки: Историјата - тит ливиј, плутарх,
плиниј, тацит и цезар., географија-страбон., правна наука., филозофија - лукрециј кар, сенека
и цицерон
Старите римјани многу го ценеле ораторството(говорништвото), во рим најпознати оратори
биле цицерон и цезар.
 
Архитектура
Старите римјани при градењето најчесто го користеле полукружниот лак.
Римјаните биле големи градители, тие најчесто граделе: патишта, мостови, водоводи, бањи,
дворци, плоштади, храмови, амфитеатри, триумфални порти идр.
Најубави градби во стариот рим биле: Колосеумот (амфитеатар), форумот(плоштад во рим),
пантеонот(храм на римските богови)
 
ХРИСТИЈАНСТВОТО- НОВА РЕЛИГИЈА
 
Исус Христос се родил во времето на римскиот цар октавијан август.
Исус христос се родил во еврејскиот град витлееем, кога со евреите владеел царот ирол. Кога
од мудреците царот ирол дознал дека треба наскоро да се роди новиот цар тоест спасителот
на светот, ирот во себе се уплашил дека новородениот цар ке му го превземе царскиот
престол на неговиот син.
Затоа царот ирот намислил да го убие новородениот цар и затоа испратил своја чета
војници кои во градот витлеем и околината убиле 14000 машки деца од 1 до 2 години., ирот
се надевал дека меѓу тие убиени деца бил и исус.
Во тоа време праведниот јосиф ја зел мајката и младенецот ја напуштаат еврејската држава
и се населиле во египед. По смртта на царот ирот, јосиф со мајката и младенецот го
напуштаат египед и се вратиле да живеат во градот назарет.
До својата 30та год исус живеел во градот назарет каде го изучил дрводелскиот занает. Кога
исус наполнил 30год го напуштил градот назарет и се упатил кон реката јордан каде бил
крстен од свети јован крстител. Потоа господ 3 год го ширел своето учење низ еврејската
држава и притоа си избрал 12 ученици наречени апостоли. Господ правел многу чуда и затоа
еврејскиот народ тргнал по него, народот ги напуштил еврејските свештеници и веке неодел
во нивните синагоги. Еврејските свештеници од завист бидејќ и ги напуштил народот
одлучиле да го убијат исус и за таа цел рашириле гласини дека даваат парична награда за тој
кој тајно ќ е му го предаде. Еден од неговите ученици јуда искариочки ги слушнал гласините
и отишол во среда кај еврејските свештеници да се договори да им го предаде, а тие им дале
30 сребреници. Наредиот ден четврток ноќ та после тајната вечера со помош на јуда го
фатиле исус. Потоа во петокот го распнале на голгота и по 3 дена воскреснал во неделата.
хистијанството не учи да се почитуваме еден со друг, да си помагаме, никој на никого да не
прави зло, а највисоко во христијанството стои љубовта.
Најпознати христијански празници се: божик - раѓањето на исус, велигден - воскресението,
спасовден - восознанието на исус, свети тројца- слегувањето на светиот дух врз учениците,
богојавление - крштевањето на исус во јордан.
Првите 3 векови христијанството била прогонувана религија затоа христијаните се собирале
во подземни цркви нарецени катакомби. Римскиот цар константин велики со миланскиот
едикт во 313год го прогласил христијанството за државна религија во рим. Во 325год во
градот никеа се одржал првиот вселенски собор каде била осудена ереста на ариј. Во 38год
во цариград бил свикан втор вселенски собор.

Среден век
Средниот век траел од пропаѓањето на западното римско царство (5ти век) се до појавата на
првите машини во производство (18век)
Во средниот век владеачка класа биле феудалците(земјопоседниците) а подчинета класа
биле закрепостените селани
Основни обележја на средниот век биле утврдените градови, царевите, кралевите, принцеви,
принцези, замоци, рицари(обична војска), витези и др.
 
Големата преселба на народите
 
Хуните се племинја со монголско потекло тие биле сточари и најмоќ ни воинствени племиња
во монголија особено во времето на нивниот водач атила.
Во крајот на 4ти век хуните предводени од атила од азија навлегле во европа
Тогаш пред нивните напади се раздвижиле во европа (словените, франките, алеманите,
готите, бургундите, лангобардите, вандалите и др.)
Ова раздвижување во европа во 5ти век поради хуните е познато како голема преселба на
народите
 
Империјата на франките
 
Франките биле најголема група на германски племиња, тие во старо време живееле во
средниот и долниот тек на реката рајна во германија
И франките се раздвижиле пред налетот на хуните, тие се движеле на запад и при таа
преселба ги предводел кнезот клодовик.
Франките се населиле во галија(франција) каде во 481год создале свое кралство со кралот
клодовик.
По смртта на царот клодовик државата на франките, неговите наследници ја расцепкале на
повеќ е кнежевства
Во 8ми век, владетелот на франките карло мартел го обединил повторно кралството на
франките и создал моќ на војска коњаница.
Во 732год кај местото поатје карло мартел се судрил со арабјаните, ги поразил и го спрецил
нивното продирање кон централна европа
Државата на франките најмоќ на станува во времето на карло велики (владеел од 768 до
814)
Карло велики за своја престолнина го избрал градот ахен
Карло велики бил голем освојувачл, тој државата ја проширил на север до балтичко море, на
исток до реките лаба и саба, на југ до јужна италија, на запад до атланскиот океан и реката
ебро во шпанија
Во 800год карло велики во рим од папата лав 3ти бил крунисан за цар (император)
Тогаш државата станала најмоќ на империја во западна европа
По смртта на карло велики на престолот го наследил неговиот син лудвиг
Лудвиг во 843год со верденскиот договор големата имрерија на франките ја поделил на
своите 3в синови
Западното франечко кралство ко добил карло (денешна франција)
Источното франечко кралство го добил лудвиг (денешна германија)
Јужното франечко кралство го добил лотар (денешна италија)
 
 
АРАБИСКАТА ДРЖАВА
 
Арабиската држава се создала на еден од најголемите полуострови во светот - арабискиот
полуостров
Поголемиот дел од арабискиот полуостров е пустина и полупустина само малку има зелени
места или појаси наречени оази
Најпознати племинја на арабискиот полуостров се бедуините, тие се сточари кои најчесто
одгледуваат камили, кози, овци и прочуените расни црни арапски коњи
На арабискиот полуостров најпознати градови се мека и медина
Во почетокот на 7ми век на арабискиот полуостров мухамед создал ново верско учење
познато како ислам, а приврзаниците на ова учење се нарекуваат муслимани
Ислам одкако учење е сместен во книгата коран
Исламот предвидува 5 пати дневно молитва, постење за рамазан, давање милостина, барем
еднаш одење на аџилак во мека
Во почетокот во градот мека исламот не бил прифатен од аристократијата и затоа во 622год
мухамед бега од градот мека во медина
Таа година 622год муслиманите ја нарекуваат хиџра и од тогаш започнале да го сметаат
времето
Во почетокот на 7миот век на арабискиот полуостров мухамед ја создал и арабиската
држава со престолнина во градот мека
По смртта на мухамед (632год) го наследиле неговите наследници наречени халифи, тие ги
обединиле арабиските племиња и ги освоиле сирија, палестина, персија,месопотамија и
египед
Арабиската дежава најмокна била во време на владеењето на династијата на омаидите која
владеела од 661год до 750год

После владеењето на династијата на омаидите арабиската држава почнала да слабее и на

крајот во 8ми век таа се поделила на два дела: багдатски калифат и кордовски калифат
Прв бил уништен багдатсткиот калифат во крајот на 11ти век од турците селџуци
Кордовскиот калифат го уништиле шпанците во 1492год тоест крајот на 15ти век
Кај арабјаните
Најубави градби се: чамијата во градот кордоба во шпанија и дворците во севилја во шпанија
Кар арабјаните во книжевноста најпозната била збирката приказни 1001 ноќ .
Кај арабјаните особено се развила математиката, тие броевите од 1-9 ги презеле од индија и
ја додале 0

ИСТОЧНО РИМСКО ЦАРСТВО (ВИЗАНТИЈА)

Римскиот император теодосиј први во 395год огромното римско царство го поделил на 2

дела: западно римско царство со престолнина во рим и источно римско царство познато
како византија со престолнина во константинопол
Византија била најголема и најмоќ на империја во средниот век таа се протегала на 3
континенти европа, азија и африка
Во составот на византија влегувале: македонија, илирија, хелада, тракија, мала азија, сирија,
палестина, месопотамија, делови од арабија, египед, северна африка, ерменија, крим, делови
од кавказ и др.
Во почетокот во византија официјален јазик бил латинскиот бил латинскиот, а потоа
грчкиот
Со византија владееле цареви кои имале кои имале неограницена власт, тие биле
почитувани како божества
Во византија имало 3 родови на војска: пешадија, коњаница, воена флота(воени бродови)
Византија нај моќ на била во времето на византискиот цар јустинијан први велики кој
владеел од 527год до 565год(тој бил роден во близина на скопје во селотото таор)
Кога дошол на власт царот јустинијан имал идеа да го обнови големото римско царство, а за
таа цел ги освоил италија, шпанија и северна африка
Јустинијан го уредил законодавството во византија, тој ја изградил и прекрасната црква св.
Софија во цариград
Во 532год во цариград се кренало големо востание против власта на јустинијан востанието
било наречено ника(победа) ова востание набрзо било задушено
По смртта на јустинијан слабее византија голем удар и нанеле крстоносците
Крстоносците со четвртата крстоносна војна во 1204год привремено ја уништиле византија
која успеала повторно да се обнови во 1261год
Византија засекогаш била уништена од турците османллии во 15век кога успеале да го
освојат цариград во 1453год
Во средниот век византија имала најразвиена култура и образование