You are on page 1of 415
NGUYEN BINH TRI (chu bién) TA VAN BINH - NGUYEN HO QUYNH TOAN HOC CAO CAP TAP HAI PHEP TINH GIAI TICH MOT BIEN SO (Tdi ban lan thit mutoi) NHA XUAT BAN GIAO DUG Chuong 1 sé THUC Chuong nay sé nhac lai cdc khai niém vé tap hop, anh xa va giai thich chi tiét tap hop cdc sé thuc. 1.1. Tap hop Tap hgp 1a mort khdi niém co ban cia todn hoc. Chung ta da biét 4p hap cdc s6 wr nhién N, tap hop cac sé nguyén Z, tap hop cdc sé hitu ti Q... Ta cling cé thé ndi tap hgp cdc diém cha mét doan thang, tap hop cdc dudng thang vudng géc voi mot dudng thing cho trudc... Khi noi dén mot tap hop ta nghi déng thoi dén cdc phdn nit cha tap d6 ; dé chia 14 phan tir cia tap hop A ta viet a € A va doc Ida thude A; dé chi b khong 1a phan of cia tap hop A ta viet b ¢ A va doc 1a b khéng thuéc A. DE ching té ring tap hop X (goi tat 1a tap X gém cdc phan tir X.Y, Z, .., ta viet X= (xy 2} va nhu thé, trong biéu thifc trén, & vé phai ta da liét ké danh sch cdc phan tircha X. Viéc liét ké dé co thé 1a triét dé (liét ké hét tat ca phan urcta X) néu sé phan ti cila X khéng qué Idn ; viéc liét ké cing c6 thé khong triét dé (khong liét ké ra hét moi phan ti cua X) néu s& phan tir cha X qua Idn, hodc X cé v6 s6 phn tir, khi dé ta phai dong dau "..." mién Ja khong gay hiéu nham. Do dé whing trudng hop khong thé liét ké ra hét tat ca cdc phan tr cia mot tap hgp, ngudi ta diing cdch sau : Dé chi tap hop A gém tat ca cde phan ut cé thuéc tinh o (tinh chat dé xdc dinh mot phan ti thudéc hay khong thudc tap A) ngudi ta viet : A := {a|acé thudc tinh o}. Tap con Cho hai tap hop A va B; néu méi phan uh cia A Ja phan wr cia B thi ta ndi rang A la mot tap con ca B va viét la Ac B; néu A 1a tap con cla B va tap Bcé it nhat mot phan ti khong 18 phan tir cla A thi ta ndi rang A 1a tdp con thuc su cia B va viét lA Ac B. Cho A, Bia hai tap, noi rang tap A bang tap B va viét 1a A = Bnéu ACBvaBCcA. Tap réng Theo quan niém thong thudng, mot tap c4n cé phdn tit tao nén tap d6 ; tuy nhién, trong toan hoc, dé tién cho viéc Jap luan ngudi ta chap nhan khdi niém tap rong viét 1a @, 1a tap khong chifa phdn ur nao. Ngudi ta quy udc © 14 tap con ciia bat ki tap A nao, @ Cc A. Can phan biet @ # (QD). Cac ki hiéu logic Dé dién dat thuan loi cdc |4p Juan todn hoc ngudi ta hay sis dung cac ki hiéu logic, 6 day ching ta cing néu mét sé ki hiéu thudng ding va don gian nhat. Néu ta khong dé ¥ dén noi dung cla mot ménh dé nao dé ma chi ché y dén mdi lién quan cia né voi cdc ménh dé khdc thi ta cé thé ki higu ménh dé do boi mét chit. Chang han, ki hiéu "a = B” dugc hiéu la “tir ménh dé @ suy ra ménh dé B", ki hiéu "a < 8" duge hiéu 1a “tir ménh dé a suy ra ménh dé B va nguogc lai, tit ménh dé 6 suy ra ménh dé a” hay noi khéec di "ménh dé o va ménh dé B tuong duong véi nhau". 4 "OE Bay gid, gid si’ A 1A mot tap va t Ja mét tinh chat nao do cia nhiing phan tir cha A. Goi C(t) 14 tap tat ca nhig phan tu cba A cé tinh chat t, nghia 1a C(t) = {x € A] x c6 tinh chat t). Khi do, néu * C(t) = A thi moi phan tircia A déu cé tinh chat t, va ta ndi ring "Voi moi x © A, x ¢6 tinh char t” va ta viet Vx © A: U(x) ; ki higu V goi 1a ki hieu phd bién (do 1a chi A viel ngugc, tir chit All (tiéng Anh)). * C(t) ¥ © thi-cé it mhdt mot phn tt x cla A c6 tinh chat t ; ta ndi rang “Tén tai mot phan tir x € A, x cé tinh chat t" va vit 3x € A: £(x), ki hiéu 3 goi 1a ki hiéu tén tai (d6 1a chit E- viét nguac, tir chit EXISTENCE (tiéng Anh)). Giao cia hai tap Cho A, B 1a hai tap, goi giao cha A va B, viét 1&4 A 4 B va doc 1a "A giao B", la tap dinh nghia bai : AQB:= {x]xeAvaxe B}. Hop cia hai tap Goi hop cia tap A va tap B, viét JA A U B va doc 1a “A hop B" 1a tap dinh nghia bai : AUB:= {x}x € A hodc x € B}. Bé sung Goi bé sung cia B trong A (Bc A), viet 1a CB 1a tap dinh nghia bai : CaB:= (x|xeAvax ¢ B} Phép giao, hop va bé sung thoa cdc tinh chat sau : (ANB) AC=AN(BOC) “eye 26, (AU B)UC=AU(BUC) (ANBYUC=(AUCIA(BUC) (AUB) AC =(ANC)U(BONC) Ca(By U By) = CaBy 0 CAB, Ca(By 0 By) = CaB, U CaBy. Tich Décdc : Cho hai tap A, B khong réng, vdi mdi a € A va méi b € B, ta lap cap (a, b) goi 1A mot cp sap thi tu (viét phan tira © A trudc va phan tir b € B san) ; tich Décdc cia A va B, ki hiéu la A x B va doc 14 "A tich Décdc B", 1a tap duge dinh nghia bdj A x B:= [(a,b): ae A;b eB}. Tap nghiém Mot ménh dé thuéc loai “... 1a tht dé nude Viet Nam" duge goi 1a mot ménh dé mo. Ménh dé nay khéng dting ma cing khong sai Trong ménh dé trén, néu ta dién vao ché trong cdc tir "Ha Noi" thi dude mét ménh dé ding ; cdn néu dién vio ché trong cac tir "Hai Phong” thi duoc mot ménh dé sai. N6i chung, trong todn hoc, cdc ménh dé md c6é dang cdc phuong trinh hay bat phuong trinh. Chang han, ménh dé x+3=9 1a mot ménh dé md, duoc goi la phuong trinh, va ménh dé : x+3<9 cing 1a m6t ménh dé md, duoc goi 1a mot bat phuong trinh. Trong moi ménh dé trén, chit x 1a mot ki hiéu chi mot s6 chua dinh 16 va néu thay x béi mot sé cu thé nao dé cé thé lam cho ménh dé diing hodc sai. Ki hiéu x duge goi 1a mor bién (4n). Tap moi gid tri cua bién sao cho khi thay cdc gid tri dé vao phuong trinh hoac bat phuong trinh thi cac phuong trinh d6, bat phuong trinh dé c6 nghia, duge goi 1a mién cha bién. Tap nghiém cha mot phuong trinh hay bat phuong trinh 1a tap 6 ‘et a moi phan tir ca mién cia bién khi thay vao ménh dé mé thi ménh dé d6 ding. Chang han néu mién cia bién x Ja tap céc sé nguyén duong thi tap nghiém cilia phuong trinh X4#3=9 1a tap {6}, con tap nghiém cia phuong trinh x+3=2 1a tap réng @. Bay gid, néu lay mién cia bién 1a tap cdc 86 nguyén thi tap (6) 12 tap nghiém cua phuong trinh x + 3 = 9, cdn tap {—1} 1a tap nghiem ctl phuong trinh x + 3 = 2. Nhu thé tap nghiém cia mot ménh dé ma phu thudc vio tap mién bién va cing mét ménh dé md cé thé cd nhiéu mién bién khdc nhau. Anh xa Cho hai tap E va F ; ta goi mot dnh xa f tir E sang F va viét 1a f:E-> F, 1a mor quy tdc lam tng mdi plan nt cha E v6i mét phan nt xdc dinh cha F, E duge goi la tap géc (hoac tap nguén) va F duge goi 1a tap dnh (hoac tap dich) ; phan tir y € F img véi phan tir x € E duge goi 14 dnh cia x qua anh xa f va viet y = f(x), cling doc 1a y = f(x), va dé chi 6 quy tac 1am tng x vGi y ta viet x H f(x). Anh xa f duge goi 1a don dnh néu phuong trinh f(x) = y cd nhiéu nhdt mét nghiém x € E, véi moi y € F. Anh xa f duge goi 18 rodn dnh néu phuong trinh f(x) = y cé it nhat mot nghiém x € E voi moi y € F. Anh xa f duoc goi 1a song dnh néu phuong trinh f(x) = y cé mét nghiém duy nhdt x € E vdi moi y € F. Mét song dnh 1a mot anh xa vira 14 don anh vira la toan 4nh. Hai tap A va B duge goi 1a rwong duong vai nhau, viét 1a “A@B" néu t6n tai mot song anh f : A > B. Cho tap I := {1, 2, ..., n}, bat ki m6t tap X ndo tuong duong vdi I ciing duoc goi la mot tap hi@u han (cé s6 phan ti 1a hiu han va bing n), khi dé ta viét card (X) =n. Goi N 18 tap cdc s6 tu nhién, bat ki mot tap X nao tuong duong vdi N cing goi 1a mot tap dém duoc, ta viét card (N) = card (X) ; (cd thé hiéu 14 s6 cdc phan tir cha X bing s6 cdc phan tr cla N). 1.2. Tap cdc sé thu Ching ta da biét tap cdc s6 tu nhién N: N:= (0, 1,2,...,m,...) Dé mé rong Iép nghi¢m phuong tinh x + n= 0, n © N, ta dua thém tap cdc s6 nguyén Z : Z:={0,21,42,..,4n,...) Dé mé rong ldp nghiém phuong trinh mx + n=0; m,n € Z duge dua thém tap cdc s6 hitu ti Q : Q:={x:x= 2 :n#0:m.ne Z:mnchicé ude chung 1a +1} n va di nhién ta cé bao ham thic kép NcZcQ Tuy nhién ngudi ta cé thé ching minh duge ring Z~N;Q~N: nghia la ca Z, lin Q déu 1a nhitng tap dém duac. Bay gid dé chitng to rang tap cdc s6 hiv ti ciing cdn qué hep, ta xét nghiém duong cia phuong trinh x? = 2, vatacd x=V2 +86 v2 khong phai !4 cé6 mot sé hitu t!. Ta chtmg minh diéu nay bang phan chimg. That vay, gia st J2 1a mot so hiu ti; khidd V2 cé dang : V2=™ :mneN: n véi m va n chi c6 udc sO chung 1a | va -}. 8 Pat 7 Vi ca hai vé cba phuong trinh trén déu duong nén suy ra phuong trinh tuong duong m? = 2n. Do d6 m? chia hét cho 2 ; vi thé m chia het cho 2, va ta c6 thé viét m = 2p ; do dé 4p =2n’, nghia 1a n= 2p. Ciing 14p luan nhu trén n ciing chia hét cho 2 va nhu thé m va n cing c6 udc sé chung 1a 2 va diéu dé mau thuan voi gia thiét, vay V2 khong thé 14 mor so hau ti, ta néi rang V2 14 mot s6 vo ti. Hon nia, 6 thé ching minh dude rang néu n 1a mét s6 nguyén duong, khong 1a s6 chinh phuong, nghia 14 n khong 1a binb phuong cha mot sd nguyén k nao thi Jn cing 1a mot sé vo ti. Ching han V3, V5, V7,... 1a nhimg s6 v6 ti. Tap cdc sé hitu ti va cdc 86 v6 ti duoc goi 1a tap cdc s6 thuc va ki hiéu 1a R. Dé dé phan biét s6 vo ti va sé hitu ti ching ta dua thém khai niém vé s6 thap phan. 1.2.1. Sé thap phan Xét cdc sé hitu ti 7 4 ; ta. cd thé vist cdc sé dé dudi dang sé thap phan i == 0,333... 3 tl =0,25 4 va ta néi rang sé hitu ti + duoc biéu dién dudi dang mot s6 th4p phan hitu han va s6 hitu ti ; duoc biéu dién duéi dang sé thap phan vé.han tudn hodn. N6i ring + la 6 thap phan hitu han vi khi biéu dién ia 0,25 ta cé thé két thtic ngay 6 s6 5 ; trong khi ; 1a mot so thap phan v6 han tudn hoan vi khi biéu dién 5 =0,333.. ta c6 thé viet 7 thém bao nhiéu s6 3 nita vin chua biéu dién dting hin duge sé nhung néu mu6n kéo dai con sé 3 dén bao nhiéu cing viét dugc. Cling nhuw thé, c6 thé viet + =0,1428571... 7 G day, sau con s6 | (s6 sau dau phay thir 7) ta viét dau “..." ving muon viét thém bao nhiéu s6 sau dau phay cting duac, chang han c6 thé viet : = 0,14285714285714... aye va nhu thé trong biéu dién dang thap phan cia * céc sé 142857 duge lap lai theo thir tu d6 bao nhiéu lan ty y... va néu ta mudn dimg lai & s6 may cling duoc mién 1a da biéu dién day di cdc sO 142857 vi pbiét diy di 6 con s6 nay ttc 1a biét quy tac tudn hodn cha s6 thap : 1 phan vo han tuan hoan 0.1428571..=7. Ngudi ta cé thé ching minh ring bait ki mor sé hizu ti nao cing cé thé biéu dién dudi dang s6 thap phan Aitu han hay v6 han tudn hodn. Vi s6 v6 ti thi khong nhu thé, ngudi ta cling chimg minh dugc rang bat ki mét sé v6 ti no cing biéu dién dudi dang sé thap phan v6 han khéng tudn hoan. Chang han khi ta viét : V2=14L.° thi ta khéng thé tir biéu dién thap phan nay ma cé thé viét them cdc s6 sau dau ph4y mét cdch wy tién vi khong cé quy tdc tudn hodn ; n€u viet : V2 =1,41421... thi ta chi c6 thé biét duge ring d6 1a biéu dién xdp xi J2 véi 5 con 6 sau dau phdy va tir nam con s6 dé khong thé suy dién dé viét tiép nhimg con sé thap phan khac vi V2 1a s6 vO ti, c6 biéu dién thap phan v6 han khéng tudn hoan. Ngoai ra nhu dinh nghia 6 trén, tap cdc s6 thuc R gém cdc sé hou ti va s6 vo ti, do vay ta cé bao ham thie NcZcQeR. Ta ciing da biét rang cdc tap Z, Q tuong duong voi N va ca 3 tap d6 : tap cdc s6 tu nhién, tap cdc s6 nguyén va tap cdc sO hitu ti 1a nhimg tap vo han, dém dugc ; tap s6 thuc R khong phai 1a tap dém dugce, va ta ndj rang card (R) 1A continum. 1.2.2. Truong so thuc Bay gid cheng ta dinh nghia tap cdc s6 thuc R nhu mot tap hop c4c phan tir, trong dé xdc dinh duge mét sé phép todn va quan hé cd cdc tinh chat duoc m6 ta trong mot s6 tién dé ma ching ta thira nhan. Cac tién dé Ay, trir tién dé can trén diing, phan 4nh nhimg tinh chat quen thudc cia sé thuc ma ban doc da biet tir trudng trung hoc. Tién dé vé cau tric truong’”? Trong R xay dumg duoc hai luat hop thanh trong 14 phép cong (+) va phép nhan (.). thoa man cdc tinh chat sau : 1) Phép cong va phép nhan cé tinh giao hodn : arbeb+a (a,b) € R? a.b=b.a 2) Phép cong va phép nhan cé tinh két hop: (a+b)+c=a+(b+c) 3 (a.).c=a.(b.c) V(a. b,c) ER (*) Vé cu tric trutmg va quan hé thir w, ban doc c6 thé xem them d chuong 2 va chutong I quyén Todn hoc cao cdp Tap mot. ll st 3) Phép nhan cé tinh phan b6 déi vi phép cong : a(b+c)=a.b+a, rae = a Wea, b.0) € RY 4) Phép cong cé phdn uf trung hoa, ki hiéu 14 0 :, a+O=a VaeR Phép nhan cé phan tir trung hoa, kf hiéu 1a 1: a.loa VaeR 5) Moi phan tira € R déu co phan tir doi, kf hieu 1a - a: a+(-a)=0 VaeR Moi phan tira € R — {0) déu cé phan tir nghich dao, ki hiéu Ja at: a.al=l Tién dé vé quan hé thit tu toan phan Trong R x4y dung duoc quan hé thé ty toan phan <, tuong thich vdi cau tric trudng, nghia la X>y twong duong vdix+azyt+a vaeR ax Day néua>0 xX 2y tuong duong vdi 7 ax Say néua<0O Tién dé cdn trén ding (vé tinh day cia R) Tap hop Q cdc s6 hitu ti cing thod man tién dé vé cau tric trudng va tién dé vé quan hé the tu toan phan, téc 1a Q 1a mét trudng duoc sap thir tu. Ta cing biét rang gitta hai s6 hu ti a, b, tén tai mdt sé arb hitu ti thi ba, chang han , do dé giita hai sé hi ti bat ki tén tai (*) Vé cau tric trudng va quan hé thi ur. ban doc 6 thé xem thém 6 chuong 2 va chuong | quyén Toan hoc cao c4p Tap mat. 12 vo s6 s6 hit ti khéc. Tuy nhién Q 18 mét truéng sap tht ty khong day, nhu ta sé thay d dudéi. Do vay tap R cdc s6 thuc con thod mah tién dé vé tinh sap thir ty day cla n6, dé 1a tién dé cén trén dung. Trusc hét ta dua vao mot s6 dinh nghia. Dinh nghia 1. S6 thuc x duge goi la can trén cha Up hop ACR néu Va € A,a< x. Khi d6 ta noi tap hop A bi chan trén. x duge goi 1a can dudi cia A néu Va € A, a 2 x. Khi do ta n6i tap hop A bj chdn duci. Tap hop A dugc goi 1a bi chan néu né6 vita bi chan trén, vita bi chan dui. Dinh nghia 2. Can trén bé nhat ctia tap hop A, néu c6, dugc goi 1a can trén ding cia A, ki higu sup A. Can dudi [én nhat cla A, néu cd, duge goi 1a can dudi ding cia A. Ki hiéu inf A. sup A va inf A c6 thé thudc A, cing c6 thé khong thuéc A. Néu sup A € A, thi sup A 18 phan nz lon nhdt cha A. Ki hi¢u max A. Néu inf A € A thi inf A 1a phan nr bé nhdi cha A. Ki hiéu min A. Bay gid ta xét tap hop A = {x € Q: v< 2). Tap hop 4y khong réng, vi 1 € A, bi chan trén vi Vx € A, x < 2. Nhung tap hop A khong cé can trén dung thudc Q, dé thay rang sup A= 42, ma V2¢Q. Véi ¥ nghia dy, ta noi ring Q 1a mot trudng sap thi ur khong day. Tién dé can trén ding : Moi tap hgp A c R khéng réng, bi chan trén déu cé can trén diing thudc R. Tir rién dé d6, dé dang suy ra ring : Mot tap hop A c R khong réng, bi chan dudi déu c6 can dudi dung thudc R. 1.2.3. Tri sé tuyét déi cua mét sé thuc Ngu6i ta goi tri sé tuyét d6i cia s6 thuc x 1a s6 thc duge ki hiéu |x|, xac dinh nhu sau : aay prin feOmnee ~x néux<0 Tir d6 dé dang suy ra céc tinh chat sau: (1.2) {a.b| = lal.b} a3) 2 2| =f wid 0. (1.4) la + bl < fal + [bl (1.5) la ~ bl 2 fal - {bi That vay, ching han ta ching minh (1.4). Ta cé —lal a} [a, +o) = {xe R:x2a} (-0, +0) =R * Trén truc s6 thuc lay hai diém x;, x9. Ngudi ta goi khoang cach gilta hai diém dy 18 s6, ki hi€u d(x1, x) dugc xac dinh béi (1.6) (x4. Xq) = [xy — Xgl % Nhw vay |x| chinh JA khoang cach giila x va 0: Ix] = d(x, 0) Ding cdc tinh chat cia tri sd tuyét d6i cla sé thuc, c6 thé suy ra cdc tinh chat sau day cia khoang céch : (1) d(x, x) 20, W(x, x) eR? d(x, x)= 09x =x', V(x, xe R? 2) d(x, x)= d(x’, x), W0x, x’) R? 3) d(x, x')S dOx, x") + d(x", x9, VO x x" ERS (1.7) * Lay diém a trén truc sd, r 1A mot sé duong. Ngudi ta goi r — lan can cata diém a 1a khoang ki hiéu v(a, r) dugc xdc dinh bdi (1.8) v(a.r)= {x eR: |x-al 0 cho trudéc, véi moi x > 0 cho tru6c, lu6n tén tai mét sé nguyén duong k sao cho ke > x. Ching minh. Ta sé ding lap luan phan chimg. Gia sit diéu khing dinh cua dinh li khong diing, nghia lA Vn € N’, ne < x. Khi dé tap hop E= {ne:ne N‘) 1a mot tap hgp trong R, khOng réng va bi chan trén. Theo tién dé cn trén ding, tén tai b= sup E. Vib-eb-e hay (ny + 1)e > b, diéu nay mau thudn vdi dinh nghia can trén ding eda b. Dinh If duge ching minh. Hé qua. Voi moi x € R, tén tai k € Z sao cho ksxOnén theo dinh If 1.1, tén tai q € N’ sao cho I < (d —c)q hay (1.9) eq +1 < dq. Mat khdc, theo hé qua cila dinh Ii 1.1, t6n tai p € Z sao cho (1.10) pscqt+iXp. That vay, ding cong thétc khai trién nhi thitc c6 : 18 x” n xq=(1+4] = een by BOLD Ay m(n=1n=2) 4 tet n 12 on 1.2.3 nw 7 a(n = 1). (n-k+t) 1 4 RTD ant h) I 1.2..K nk 12.0 nt nic 1a KX, =1+1+— Fit} tft 212 )et 2! 3! n/ n iB) ts rtf -8)-(5) .. (i — !)n va doc 14 n giai thira. Tit hé thitc trén, thay n boi (n + 1) tacd: 1 n+] sae(ien) stig (i Jexlt Ll0-3{)e4 2! n+t/ 3} n+l n+l E(t 1-2). n+l nt] n+l { - clea) etal n+l n+] nt+l/ (n+1)! n+l oe) nel) trong dé: nfs = 1.2.3 So sdnh xq Va Xp4, trong hai khai trién trén te thay rang khai trién cha Xq4; nhiéu hon khai trién cha x, mot s6 hang, déng thoi tir so 1 nén |-—<1— n+l n n+ cia X, bé thua sé hang tuong Ung cla xq4,, do vay Xp4) >X_. Vn. reece eereteH pee hang tht ba tro di thi vi — > nén cdc sé hang no Qua nhimg thi du trén ta nhan thay mot day sé |x,} c6 thé cé hai kha nang : hodc Ja cdc gid wri cé “khuynh hudng" tap trung gan mot so a nao d6 (thi du (a) thi o = 0; thi du (b) : a = 1...) hoac 1a khong cé mot 86 a nao dé cdc gid ti (x,) tap trung quanh né (thi du (c) va (d)). Dinh nghia 2. Day s6 {x,) duoc goi 1a hdi tw néu ton taia Ee R sao cho v6i moi € > 0, tim dude ng EN sao cho voi moi n2 Ny ta cé kn al a ane ate Hinh 13 Néu day {x,} khong hdi tu, ta ndi rang nd phan ki. 20 Thi du Tr fai thi du (a) 6 muc trén, ta thay lim x, =0, vi chi cn chon nos 1 . ny >. tacd Vn2 ny & Trong thi du (b), ta thay hién nhién lim x, =] nox Trong thi du (c), day {x,} phan ki. Trong thi du (d), day (x,) cling phan ki, x, Idn lén v6 cing khi n tang vo han. Ta viét x, +0 khin > 0. Trong thi du (e), day (x,} cling tang theo n, nhung hién nay chiing ta chua du diéu kién dé két luan. Chiing ta sé nghién cttu chi tiét day nay sau. 1.3.2. Cac tinh chat cia day s6 heim Dinh Ii 14. (1) Néu day x6" {xq} hdi na thi gidt han cia né la duy nhit (2) Néu day O AX} Adi tu thi nd gioi ndi, ute la tén tat mér khodng (b, c) chita moi phan tit xq Ching minh. (1) Gia st’ fim x, =a, lim x, =b, €£ 1a mot sé nse aor duong bat ki. Khi d6 t6n tai ny EN" va Nn EN" sao cho n>, > [xq ~alce azn, = |x, -b< = 21 Dat ny =max(ny, 2). VGi n2n,, cd hai bat ding thitc trén duoc thoa man. Do dé € & la-bl<|a—xy]+|Xq ~b< p+ p78 Bat ding thitc dé ding vai moi € > 0, do dé |a—b| = 0, ttc laa=b. (2) Gia sir lim x, =a. Khi d6 tén tai ng N° sao cho n2ng n-700 => \kn -al 0 cho téc tim (4) lim (-)}-4 voi y, #0, y#0 y 28 voi y, #0, y#0. € duoc nyeN*, nyeN* sao chon > ny > ba -x1<5. n2ny = [vn -yl<. Dat ng =max(n,, ng). Khidé ta cé Vaz ng tn t¥n) + VS Xn XI +1yn -¥1 0 sao cho Ix, |< M, lyals M. Vn. V6i £>0 cho trudc, tim dugce n, € N* sao cho voi n2 ny ta cd & kn -81< Sys & lyn -yl y #0, nén Ivnl>|y|>o. Vay tim duoc nyeN” sao cho n> ny = Wyal> Sb Vay voi n> ny Sb ata yo Yl (yollyl iy? Ciing vi y, > y nén vdi € > 0, tim duge ny = N* sao cho n2>nj 2 € = = yn ~y<. Dat no = max(nj, ny), ta duoc vai n2 no Vay See et YY 23 (5) 1a hé qua ctia (3) va (4). Dinh li 1.6, (1) Cho hai day s6 |X) va {yq}. Néu X_2Yqv Vn. lim Xx, =a, lim y, =b thia 2b. nox n> (2) Cho ba day sd’ {X&q), (Yp) va {2p}. NOU xy S Yq SZqe VM lim xX, = lim z, =a, thi lim y, =a. nae nae no Ching minh. (1) Ta chimg minh bang phan ching. Gia stra < b. Khi do t6n tai s6 r sao choa<1rnj > x, . Dat ng =max(nj, m2). Tacd v6in> no Xp <0 O cho trudc, tim duge ny EN sao cho n2n> |x_ -ala, nén tim duge np €N saochon2 np >a-e€< 2, a. 1.3.3. Ddy don diéu Dinh nghia. Day {xq} duoc goi 1a tang n€éu x, tong cla né bé hon 1, do dé y, <3, vay x, <3. 25 Dinh li 1.7. (1) Néu day so {xq} tang va bi chan trén thi né héi tu. (2) Néu day s6 |x) gidm va bi chan dudi thi nd hoi tu. Ching minh. (1) Vi day (x) bi chan trén, theo tién dé can trén ding, t6n tai / = sup{x,.n€N'}. V6i moi € > O cho trudc 1 — € khong 1a can trén dung cla tap dy, do do tén tai ng € N* sao cho Xq,>1-€ Vai moi n= No, 1a cd J-€|. [ox%e, bs mot trong hai doan 46 phai chtfa v6 s6 phan tircia {xq}, got doan dé =a la [a,, by]. Ta cé [a,, bj} Clay, b,] va by -ay = . Lai chia doan [a,,b,} lam hai bdi diém aah mot trong hai doan [a ath) [ace »| phai chita v6 sé diém cia day {x,}. Goi 28 doan d6 1a faz, by] va ta ci tiép tuc nhu vay. Ta sé dude mét day cac doan thang bao nhau : (ay, by} D (ay. bj] D lag, byID... D[ay, by] D... bo fim (by — 2,4) = lim ko i”) ko 2k Theo dinh If Cantor, ton tai mét s6 thuc duy nhat c €[ay, by], Wk. Vi mdi doan [a,, by] déu chita vo s6 phin wr cha day {x,}, tacé thé lay trong mdi doan [a,. by] mot diém Xn, cia day [x,) sao cho cdc phan ti Xq, €{Xq,oXnye-e Xny_, }- Day {Xq,} la mot day con cia day {xy}. Ta sé chimg minh rang fim x,, ~c. kx That vay, hai sé Xp, VAC déu cing thuoc doan [ay, by], do dé Kxny —¢|< by — a = Vay lim [Kn ky 1.3.5. Tiéu chudn héi tu Cauchy Dinh nghta. Day 86 {xq} duoc goi la day Cauchy (hay ddy co ban) néu vdi moi £ > O cho trudc, tim duge ny € N™ sao cho khi m2n, va nn, tacd [Xm ~X,q[Mal-[Xn, [+ do dé | als| Dat M = max {lx |, x2. a fen, 7 i, [*n, | +2}- Tacé Ixql SM, vn. Dinh li 1.10 (Tiéu chudn Cauchy). Diéu kién can va dii dé ddy $6 thuc {Xq} hoi tu la né 1a mot day Cauchy. Ching minh, Gia sir day {x,} hoi tu, lim x, =/. Khi dé vdi moi n—$o0 Ede € peta € > 0, tén tai ngEN” sao cho nz ny > xn ~I<5- Khi dé véi M2N,y, N2N, € & =Xq] SX — tf —xql 0. tim duge vy EN sao cho ny 2¥) > Peng -4<é. Vi {x,} [a day Cauchy nén t6n tai vy €N* sao cho n2Vv2, & fue n2v. > [Xa = Xn [<5- Dat vo = max(vj, v2). Tacd voi n2 vo ££ Ky I] 0, tim duge ng eN sao cho nyo n2n, > Ix, | 0, tim dugc ng €N” sao cho nz Ny = |x_]> A. ‘ . se . * i Néu voi moi sé A > 0, tim duge ng ¢N_ sao cho khi n2ng tacé Xq >0,[x_|> A, ta viet lim x, = +00 nx Néu vdi moi sé A > 0, tim duoc ng EN” sao cho khi n> No ta cd Xq <0, [xq)> A, ta viet lim x, =-% a0 1.3.7. Chit y cudi clang vé day sé thuc Trong cdc vi du truéc, day {x,} dude xéc dinh boi cong thitc Xp =f(n) 31 D6 Ja céch xac dinh hién (hay tuong minh) mot day sd. Theo cach xdc dinh Ay, ta cd thé tinh ngay x, khi biét n. Bay gid xet day s6 {x,} duoc xdc dinh nhu sau : Xo =2 72 i. VneN 2Xq-1 . Xq = Xp-1 trong trudng hop nay ta khong biét duge x,, néu khong biét x__), -.- Néu muon tinh x3, ta phai xudt phdt w x, tinh x), tir x, tinh x3, rdi 1 x9 tinh x3. Ngudi ta goi day 1a cach xdc dinh dn hay xde dinh theo quy nap mot day sé. Hay xét chi tiét hon day dé. Vi Xn-172 0. Xq =Xpeq oar vdi X, =2 Xn-1 2 x2) -2 nen Xn Xn = Xn-1 2 Xp-1 +2 hoac n= rls 2Xqt Suy ra day {x,} gidm din va x, >0, Vn, do d6 {x,) hdi tu va hoi’ tu dén nghiém duong cia phuong trinh bac hai x? -2=0, wie 1a hoi tu dén V2 (uu g ring V2 = 1,414213562 va x3 =1,41421), Ching ta khong ban chi tiét vé uu, nhuoc diém cia cdc cdch xc dinh day, cling khong ban vé su hoi tu cla day an ; ching ta chi luu y rang tuy vé hinh thite cach cho day duéi dang quy nap khong tién tinh todn, nhung no rat thuc t€; vi nhimg day dn nay sinh tir viéc tim day hdi ty vé mot s6 nao dé (thudng 1a khong biét trudc) ; chang han day an nay sinh tir thi tuc phan doi (xem 3.7 chuong 3) va thi tuc Newton (xem 5.2.7 chuong 5). 32 TOM TAT CHUONG | * Tap hop Tap hop cdc s6 wy nhién duge ki hiéu 1a N, tap hop cdc sé nguyén la Z, tap hop cdc s6 hitu ti 1a Q. C6 thé mé tA mot tap hop theo hai cach : hodc liét ké 14t ca cdc phan ti cha tap hop d6, hodc néu t{nh chat dac trung cia tap hop d6. Cac ki hiéu thudng ding : => kéo theo hodc suy ra © tuong duong V véi moi F tén tai :, | sao cho € thuéc € (€) khong thudc © tap réng Tap con, bao ham : AGBoxeAaxeB Bang nhau: A = B¢@ A tring voi B: A=BeACBvaBCA. Hop: xe AUBe@e xe A hoac x € B. Giao:xE ANBexe Avaxe B. Bé sung cia B trong A: CaB xe CaB oxeAvaxeB Tich Décae Ax B= {{a,b)laeé A, be B} 3-THCC-Tap 2 33 * Anh xa Mot anh xa f tir B sang F, viét 1a f : E > F la mot quy tac lam tmg méi phan tir x € E véi mot va chi mot phan try e F. f 1a don 4nh néu phuong trinh f(x) = y c6 nhiéu nhat mot nghiém xe E, VyeF. f 14 toan dnh név phuong trinh f(x) = y cé ft nh&t mdt nghiém x € E, Vy € F. f 14 song 4nh néu phuong trinh f(x) = y cé mot nghiém duy nhat xe E;VyeF. Hai tap A va B dugc goi 1a tuong duong véi nhav néu tn tai mot song anh f : A > B. Mot tap X tong duong vdi tap cdc s6 ty nhién N duoc goi 18 mot tap dém duoc, viét la card (X) = card (N). * Tap cdc s6 thuc $6 hitu ti dugc biéu dién dudi dang mét s6 thap phan hitu han hay v6 han tudn hoan, S86 v6 ti dug biéu dién dudi dang mot 86 thap phan v6 han khong tudn hoan. Tap sé thuc-R 1a tap gdm cdc s6 hin ti va s6 v6 ti. Gitta tap cdc s6 ty nhién N, cdc s6 nguyén Z, cdc s6 hiw ti Q va cdc sé thuc R cé bao ham thtic : NcZcQcR Tap cdc sO thuc R 1a mot trudng sap ther ty day, nghia la thoa min cdc tién dé sau : 7 Tién dé vé cau tric truéng Tién dé vé quan hé tht wr toan phan Tién dé can trén diing (biéu hién tinh ddy cia R). Moi tap hop A c R khong rong, bi chan trén déu c6 c4n trén ding thudc R. Tap sO thuc md rong dugc kf hiéu R la lap R va duge bé sung thém hai ki hiéu —c va +00, 34 * Day sé thuc Day s6 thuc 14 mot anh xa, anh xa N sang R: nh x,eR. Mot day s6 thuc {x,} dugc goi la hdi ty dén a, hay {x,} cé gidi han 1a a va viet la lim x, =a néu vdi bat kis > O cho trudc, tim nv dugcN>Osaocho n>N= |x, -ala, tic 1a lim x, =a, thia 1a duy nhat. ny Xq 2 4. méi Jan can cia a chia moi x,, trir mOt s6 hi han cc x, (x,} hoi tu thi cé mot khoang htu han (b, c) chtta moi x, va néi rang xX, gidi ndi. Néu xy > x i yyy thi lim (Xy +¥,)=X+Y na lim (Cx,,) = Cx, C 1a hang s6 no lim (C+x,)=C+x, C 1a hang s6 n->00 fim (n¥n) = xy, tin ( ! a).1 véi y, #0, y #0 ya) Y lim [=| voi y, +0, y #0. no Yn) ¥ Néu x, > y,, Vn va xX, > ay, > bthiazb. 35 Néu xX, S$ Yp S$ 2), Vn VAX, > a, 2, > athi y, >a. Cc dinh li co ban vé day sé: Day sé {x,} duge goi la tang (gidm) néu xq < Xpay (Xp > Xpgi)» VW Day s6 {x,,} duge goi 1a bi chan trén (dui) néu tén tai s6 c (d) sao cho x, $c(x, 2d), Vn. + Néu day sé (x,} tang (giam) va bj chan trén (dudi) thi né hoi tu. * Cho hai day sé {a,), [b,} sao cho Vn € Ny aq S bp; [Anate Bast |Cfaq, byl, lim (by —a,) =O. n—0 Khi d6 tén tai duy nhatc € [a,, by], Vn. * Tir moi day s6 gi6i noi ta déu cé thé trich ra mét day con héi tu. * Diéu kién can va du dé day s6 thuc {xX,} hdi tu trong R 1a (x,} la mét day Cauchy, ttc 1A vai moi € > 0, tim dugc n, € N* sao cho M2Ny, n> Ny > [Xin -x,| b vac > 0 thi ac > be 2.Néua>bthia+ce>b+ce 3, Néu a> 0 thi-a<0 4. Néua # Othi a2 >0 5. Néua>bthi a? >b? (véi a>0, b> 0). 14. Giai cdc phuong trinh va bat phuong trinh : 1. Ik+3]=7 ; 2. ax-6l=14 ; 3. Ix-41<7; 4. |5x-11<4 ; 5. |4x-21>4; 6. 1549x124. 15. Cho Ac R, BCR; dinh nghia : A+B:=(xeER | dae A,dibeB,x=atb} AB:=[xeR | dae A, abe B,x=ab} nghia 18 A + B 1a tap cac s6 thuc c6 dang a+ b VGia e Avabe B; AB la tap cdc sé thuc cé dang ab véi a € A vab € B. 38 1. Gia sd A, B bi chan trén, chig minh rang sup(A + B) = supA + supB 2. Gia st A, B bi chan trén, AC R,.BCR,, ching minh rang : sup(AB) = (supA)(supB) 16. Xét sy hOi tu cha day x, : =(-1)” — ne 17. Chitng to rang cdc day sau day hoi tu va tim gidi han cba ching, n2=1!: n+l n 1. X_i= ; 2. X_:=—— 3 7 n rend 1 n 3. XQ:= . 4. Xqi= cl me wal mnt 18. Tim gidi han cia cdc day sau (néu hi ty) : 1. xq:=n—vn?-n ; 2. X= n(n +a) ~ 3. Xqi=n+¥1—n> ; 4. x,:="sinn= ; 2 2 a sin? n-cos?n ae n 19. Xét day xq :=Xp-] fa vai X, = 1. Xn-l 1. Ching minh rang {x,} khong c6 gidi han hiu ban. 2. Chimg minh rang lim x, =+@. nt 20. Xét day x,:= = VOI ay = ayy +3bgy. bg 2 =A_-y +26, | vi a, > 0, b, > 0. 1. Chimg minh rang a, > 0, b, > 0. 2. Tinh x,4) theo x,y. 39 8 3. Tinh X41 —X_ Va chimg td rang day {x,} don diéu, suy ra {x,} c6 gidi han déc lap vai ag, by. 21. Xét su h6i tu va tim gidi han (néu c6) ca day Xi +1 V6ix,=1. Xn-1 22. Cho hai s6 a va b thoa 0 < a 2 3. lim x, =0; 4. Phan ki; 5. lim x, =0. ne noe 19. 1. Néu 7= lim x, thi / thoa phuong trinh ete, nghia 1a 130 7 0, phuong trinh nay v6 nghiém. 2. X95 21, x, 21; {xq} tang va khong bj chan trén: lim x, =+00 no 20. 1. ag > 0, by > 0, suy rd a, > 0, by > 0; 2 Xqyy zat, Xp +2 3. Xysy—Xq = 3 Ha V3 +p), dau cha Xq4,-Xq 14 dau cia X_ +2 V3~Xq. cling 1a d&u cha NB =X , Ciing la dau cia V3 =X. Néu V3~x9 >0, (x,} tang va bi 3 chan trén, lim x, =V3. Néu 130 VB-x, <0, (x,) giam va lim xy = V3. Neu V3~x =0, x, =Vv3; n=920 lim X_ = 3. noe 21. Néu lim xq =/ thi =2vix,>1, ¥n3 ny 2Xn-t Xyap 72 Xnel = +15 Xqyp 2a Xp +2. Xn-) +2 2 XG tXp-p +2 = =m A Xget Xn = i. Xpot +2 41 Dau cia X94; —X_-1 1a déu tam thife bac hai =x? + Xp +2. Suy ra néu Xq_y >2 Uhh Xqgp Xqy- 22. [x,) tang va {y,) gidm; ZL=-0 foes a x a yy-a=bo yy = 250: xy <1 V2, Va, xq > L n> Suy ra /: = lim x, thi/thoa /=V1+/ suy ra js Vix, >I. 42 Chuong 2 HAM SO MOT BIEN S6 THUC Chuong nay gidi thiéu ham s6 mot bién s6 thuc, cdc ham s6 so cAp co ban, dac biét gidi thiéu mot ham sé dang da thiic goi Ja da thitc ndi suy. 2.1. Dinh nghia ham sé mét bién sé thuc Cho X,Y, KOR. Y CR, anh xa f': X > Y duoc goi 1a mot ham sO mot bién sé thuc, tap X duoc goi 1a mién xdc dinh thudng ki hiéu 1a D; cla ham sé f va tap f(X) thudng duge goi 1a mién gid tri, kf hiéu 1a Rg cla ham s6 f ; x © Dy duge goi 1a bién déc lap hay déi 36, f(x) © Ry duge goi 1a bién phu thudc hay ham s6 ; dé ching t6 ham s6 f 1am ting mdi phan tir x € Dr voi mot phan tir x4c dinh f(x) © Ry ngudi ta thudng viet xt f(x) hoac y = f(x) Thi du. (a) xX by x 1a ham s6 déng nhat, thudng ki hiéu 1a id(x). (b) x > 2x +3 1a ham s6 bac nhat. (c) x He -2x? + 5x41 1a ham s6 bac hai. (d) x ++ E(x) 1a ham s6 phdn nguyén cia x, nghia 1a E(x) esd nguyén Ién nhat khong 16n hon x ; chang han : E(-3,2) = -4 ; E(0) = 0; E(2) = 2; E(2,6) =2.... (e) x } c,c la hang 86, goi 1a ham sé‘hang. 43 2.2. D6 thi cua ham sé mot bién sé thuc Trude day chung ta da gid thiét cé mt song dnh giffa tap cdc s6 thuc R va dudng thang L va tir dé da xay dung truc sé va khi ta viét (x) ta déng thdi hiéu 46 1a mét sé thuc x € R va sé thuc x d6 c6é anh (toa do) 1 diém (x) trén truc s6. Bay gid ching ta sé xay dumg mdt song anh giita tap tich Décéc R x R va mot mat phang P bang cach vé mot truc sé nam ngang hudng tir tr4i sang phai, c6 g6c la O, goi 1a truc s6 Ox, truc sé Oy vudng géc voi Ox, huéng tir dudi lén trén ; cdc don vi chon trén Ox va Oy khong nhat thiét phai giéng nhau, nhung thugng ngudi ta hay chon cdc don vi dé gidng nhau (hinh 2.1). Truc Ox duge goi 1a truc hoanh, Oy 1a truc tung. Méi diém nam trén truc hoanh ben phai gdc O tmg véi mét sé thuc dugng, mdi diém nam trén truc hoanh bén tri gdc O tg voi mot s6 thuc am. Trén truc tung Oy, méi diém nam trén géc O img vdi mot s6 thuc duong, méi diém nim dudi géc O img voi mot sé thyc am ; géc O tmg vdi sé khong trén mdi truc. Hinh 2.1 Xét mot cap s6 thuc cé thif tu (a, b) € R x R, quy udc phan tir dau tién trong cap dé (a) 1a phan tir cha truc hoanh, va phan tt thir hai (b) la phan tt cha truc tung, nhu vay c6 nghia 1a : 1. Toa do dau tién cha cap s6 thuc co thit tu (x, y) (tic 12 toa dé x) la Khoang céch c6é d&u tir mot diém dén truc tung, khodng cach cé 44

You might also like