19.yy Di̇van Şi̇i̇r

T.C.
SAKARYA ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
RÂCÎ TÜRÂBÎ VELĠYYÜDDÎN EFENDĠ DĠVANI

TANITIM VE TRANSKRĠPSĠYONLU METĠN
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Mehmet Fatih DĠNDAR
Enstitü Anabilim Dalı : Türk Dili ve Edebiyatı

Enstitü Bilim Dalı : Eski Türk Edebiyatı
Tez DanıĢmanı : Yrd. Doç. Dr. M. Emin ERTAN
MAYIS-2010
T.C.
SAKARYA ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
RÂCÎ TÜRÂBÎ VELĠYYÜDDÎN EFENDĠ DĠVANI

TANITIM VE TRANSKRĠPSĠYONLU METĠN
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Enstitü Anabilim Dalı : Türk Dili ve Edebiyatı

Enstitü Bilim Dalı : Eski Türk Edebiyatı
Bu tez 11/05/2010 tarihinde aĢağıdaki jüri tarafından oybirliği ile kabul edilmiĢtir.
Yrd. Doç. Dr. M. Emin ERTAN Doç. Dr. B.Ali KAYA Doç. Dr. Engin YILMAZ
Jüri BaĢkanı Jüri Üyesi Jüri Üyesi

Kabul Kabul Kabul
Red Red Red
Düzeltme Düzeltme Düzeltme
BEYAN
Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, baĢkalarının eserlerinden

yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu,
kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu
üniversite veya baĢka bir üniversitedeki bir tez çalıĢması olarak sunulmadığını beyan
ederim.
11.05.2010
ĠÇĠNDEKĠLER
KISALTMALAR LĠSTESĠ ............................................................................................ii

TRANSKRĠPSĠYON TABLOSU .................................................................................iii
ÖZET.............................................................................................................................. iv
SUMMARY.................................................................................................................... vii
GĠRĠġ ............................................................................................................................... 1
BÖLÜM 1: 19. ASRIN GENEL DURUMU .................................................................. 6
1.1. 19. Asrın Genel Durumu ........................................................................................ 6
1.2. 19. Asrın Edebi Özelliği ......................................................................................... 7
1.3. Divan ġiiri .............................................................................................................. 8
1.4. Tasavvufi Türk Edebiyatı ..................................................................................... 12
1.5. Tanzimat Edebiyatı .............................................................................................. 13
1.6. Halk Edebiyatı ...................................................................................................... 14
BÖLÜM 2: RÂCĠ TÜRÂBĠ VELĠYYÜDDĠN EFENDĠ HAYATI VE EDEBÎ

KĠġĠLĠĞĠ .............................................................................................................. 15
2.1. Râci Türâbi Efendi‟in Hayatı ve Edebî KiĢiliği ................................................... 15
BÖLÜM 3: METĠN ....................................................................................................... 19

3.1. Eserin Tanıtımı ..................................................................................................... 19
3.2. Metnin Transkripsiyon ve Ġmlasında Ġzlenen Yol ................................................ 20
3.3 Vezin ve Metnin ġekil Özellikleri......................................................................... 20
3.4. Transkripsiyonlu Metin ........................................................................................ 23
BÖLÜM 4: SEÇME SÖZLÜK .................................................................................. 393

BÖLÜM 5: ÖZEL ADLAR DĠZĠNĠ .......................................................................... 414
SONUÇ VE ÖNERĠLER ............................................................................................ 418

KAYNAKÇA ............................................................................................................... 419
EKLER ......................................................................................................................... 420
ÖZGEÇMĠġ ................................................................................................................. 556
i
KISALTMALAR LĠSTESĠ
T. : Türkçe
A. : Arapça
F. : Farsça
tas. : Tasavvuf
Ktp. : Kütüphane
c. : Cilt
Haz. : Hazırlayan
h. : Hicri
Hz. : Hazreti
m. : Miladi
s. : Sayfa
Yay. : Yayınevi
yy. : Yüzyıl
ii
TRANSKRĠPSĠYON TABLOSU
iii
SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez Özeti
Tezin Başlığı: Râci Türâbî Veliyyüddîn Efendi Divanı Tanıtım ve Transkripsiyonlu Metin
Tezin Yazarı: M. Fatih DİNDAR Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Emin ERTAN
Kabul Tarihi: 11 /05/2010 Sayfa Sayısı: v (ön kısım)+420 tez+135 ek

Anabilimdalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilimdalı: Eski Türk Edebiyatı
Eski Türk Edebiyatı yüzyıllar boyunca ortaya konan eserlerle gelişmiş ve

günümüze kadar gelmiştir. Bu eserler: tarihi öğrenmemizi, geçmişte yaşadığımız
sosyal ve kültürel hayatı, duygu ve düşünce yapısının gelişimini, seyrini ve
geçmişimizle ilgili daha pek çok unsuru yansıtan birer kültür hazineleridir. Geçmiş
döneme ait eserlerin gün ışığına çıkartılarak okunup, anlaşılır hale getirilmesi
tarihimiz, kültürümüz, aynı zamanda edebiyat dünyamız için büyük önem
taşımaktadır.
Çalışmamızın amacı da geçmiş döneme ait “Râci Türâbî Veliyyüddîn Efendi

Divanı”nın bir çeviri yazımını yaparak, eserle ilgili genel bilgileri ortaya koymak;
edebiyatımızla ilgili bir metnin günümüze ulaşmasını sağlamaktır. Çalışmamıza:
mezkur eserin transkripsiyonlu çevirisini yapmakla başladık. Böylece Osmanlı
Alfabesi’ni bilmeyenler için eseri okunabilir hale getirdik. Daha sonra da eserdeki
şiirlerin genel özelliklerini tanıtmaya çalıştık. Eserin anlaşılabilmesi için bir sözlük
hazırladık.
Çalışmamızda Milli kütüphane yazma eserler bölümü 236 numaraya kayıtlı yazma
nüshayı esas aldık. (Başka bir nüsha kaydına rastlamadık.)
Anahtar kelimeler: Râci Veliyyüddîn Divanı, Divan Edebiyatı, Çeviriyazı
iv
Sakarya University Insitute of Social Scieneces Abstract of Master’s Thesis
Title of the Thesis: Râci Türâbî Veliyyüddîn Efendi and His Divan, analysis-text
Author: M . Fatih DİNDAR Supervisor: Assist. Prof. Dr. Mehmet Emin ERTAN
Date:11/05/2010 Nu. of pages: v (pre text)+421 (main body)+135 appendices
Department: Turkish Language and Literature Subfield: Old Turkish
.
Old Turkish Literature has developed by the works of art produced during centuries and has
reached today. These works are the culturel treasure which reflects our learning of history,
the social and cultural development and pocess of the structure of emotion and thought, and
many elements related to our past. Making clear of the arts belong to the old period by
reading and bringing to light has vital importance for our history, culture and so for our
literature world.
And the purpose of our study is reveling the general information related to the art of Divan
of Râci Veliyyüddin, by having a translation of it, and providing a text related to our
literature to reach today. We started our work by making the transcripted translation of the
aforementioned art. And thus we made the art understandable for whom do not know the
Ottoman Alphabet. And then, we tried to introduce the general aspects of the poems in the
art. We prepared a dictionary to understand the art.
In our study we made use of the edition registered as 236 in the written work part of Milli
Library.
Keywords: the divan of Râci Veliyyüddin, Divan Literature, Transcription
v
GĠRĠġ
Tezin Konusu
19. yy. Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun siyasi ve sosyal olarak köklü değiĢimlerinin

görülmeye baĢlandığı bir asırdır. Siyasi alanlardaki değiĢiklikler sosyal hayatı, bununla
beraber edebi hayatı da etkilemiĢtir.
Batı edebiyatında kullanılan nazım ve nesir Ģekilleri, edebiyatımıza 19. yy. da girmiĢ,
Ģekil özellikleri ve ele alınan konular, anlatım tarzları bizim edebi ürünlerimize yer yer
yansımıĢtır. Bu değiĢim edebiyat tarihimizde: “Batı Tesirinde GeliĢen Türk Edebiyatı”
olarak yer almıĢtır.
Türk Edebiyatı bir yandan bu yeni etkileĢimle değiĢme sürecine girmekte, bir yandan da
Klasik edebiyatımız tarzında eserler verilmeye devam edilmektedir. Önceki yy.lardaki
gibi baĢarılı olmasa da Divan Ģiiri, Halk Ģiiri, Tekke Ģiiri tarzındaki eserlerle değiĢmeğe
ve yenileĢmeğe çalıĢan edebiyatın yanında Eski Edebiyatımız da yoluna devam etmiĢtir.
Biz, Yüksek Lisans tezimizde fıkıh, tasavvuf, ilm-i hâl kitaplarından hareketle yazılmıĢ
ehl-i sünnet yolunu anlatan, sanat gayesi ve ciheti de bulunmayan “Râci Türabi
Veliyyüddin Divanı” olarak adlandırılan bir eser üzerinde çalıĢma yaptık. ÇalıĢmamız
divanının transkripsiyonlu metni ve divanın tanıtımını kapsamaktadır. Osmanlı Alfabesi
ile yazılı olan eserin Transkripsiyon Alfabesi ile çevirisini yaptık. Böylelikle günümüz
harfleriyle okunur duruma getirdik. Metinde Arapça ve Farsça sözcüklerin yer
almasından dolayı daha rahat anlaĢılmasını sağlamak için metinde geçen seçme
kelimelerden oluĢan sözlük hazırladık.
ÇalıĢmamızda, metnin transkripsiyonu ve eserin tanıtımı ile yetindik. Zamanımızın dar

olması nedeniyle, yalnızca çeviri ve eseri tanıtma ile sınırlı tuttuk.
Tezin Önemi
Yaptığımız bu çalıĢmanın önemi öncelikle bilim dünyasına yeni bir eserin kazandırılmıĢ
olmasıdır. Ġlk defa Latin harflerine aktarılan ve gün ıĢığına çıkarılan bu eserin özelde
eski Türk edebiyatı alanındaki çalıĢmalara, katkıda bulunacak olması önemini de ortaya
koymaktadır.
1
19. yy. Osmanlıda değiĢim ve yenileĢme hareketlerinin yoğun bir Ģekilde yaĢandığı bir
dönemdir. Osmanlı halkı bu değiĢim sürecinde sahip oldukları milli ve manevi değerle;
yeni tanımaya baĢladığı Batılı değerler arasında kalmıĢtır. Bizler üzerinde çalıĢma
yaptığımız Râci Divanında, o dönemin sosyal yapısı hakkında bilgilere sahip oluyoruz.
Bu açıdan Divan, Tarih ve özellikle Sosyoloji alanında çalıĢma yapan araĢtırmacılara
faydalı olacaktır.
Tezin Metodu
ÇalıĢmamızda, divanının incelenmesine karar verdik. Divanının nüshalarını tespit

etmeye çalıĢtık. AraĢtırmalarımızda Divanın baĢka bir nüshasına rastlamadık. ġairin
hayatı hakkında, ilgili kaynaklardan elde edebildiğimiz nispette bilgi toplamaya çalıĢtık.
Sonra birinci bölümde, Râci Efendi‟nin yaĢadığı 19. yüzyıl genel özellikleri ve devrin
edebiyatı hakkında bilgiler topladık. Ġkinci bölümde ise Ģairin hayatı ve edebi kiĢiliği
hakkında bilgiler verdik. Üçüncü bölümde ise, eserin transkripsiyonlu metnini,
dördüncü bölümde Ģiirlerin daha kolay anlaĢılması için de divanda geçen Arapça, Farsça
kelime ve tamlamaların, yer ve Ģahıs isimlerinin yer aldığı bir sözlük hazırladık.
Divanın giriĢ bölümünde divanın kısaca tanıtımı yapılmıĢtır.
Râci Efendi, BatılılaĢmanın Osmanlı‟da siyâsî, içtimai, edebî ve kültür alanlarında

resmi manada baĢladığı 19. asrın ikinci yarısında toplumun özellikle dini açıdan
bozulmasını divanında konu edinmiĢtir. Ġslamiyet‟ten uzaklaĢmayı çok Ģiddetli
tenkitlerle yazmıĢ, bu toplumsal bozulmanın karĢısında olmuĢ, Ġslami emir ve
geleneklere sıkı sıkıya bağlılığını ifade etmiĢtir.
Bu asırda, sosyal hayatta Ģiddetli ve hızlı bir Ģekilde bozulmalar görülmektedir.

Ġslam‟ın özünden uzaklaĢılmıĢ, bid‟atlar çoğalmıĢtır. Peygamber Efendimizin
sünnetinden uzaklaĢılmıĢtır. Halk artık camilere gitmez olmuĢtur. Kahvehaneler,
meyhaneler, eğlence mekânları gibi Ġslamî geleneğe aykırı tesislerin sayıları artmıĢ ve
halkın buralara rağbeti olmuĢtur. Kadınlar, tesettüre aykırı giyinmeye baĢlamıĢ, sohbet
meclislerinde gıybet, dedikodu gibi faydası olmayan sözler edilmeye baĢlamıĢtır.
Merhamet, adalet gibi güzel huylar kalmamıĢtır. Ana-baba hakkı gözetilmemiĢ, onlara
karĢı gelinmiĢtir. Batı hayranlığı kendini kılık-kıyafette de göstermiĢ, Batılı tarzda
giyime özenilmiĢtir. Kur‟an‟ın hükümleri terk edilip kanunnameye uyulmuĢtur.
2
Ġarib oldı ġerî¡at
Ġcrā olunmaz Sünnet
Ġamda …aldı bu ümmet
Yā Rasūle‟llāh meded (54/2)
Hic ¡amel yo… ¡ālemde
Mer√amet yo… @ālimde
¢aldı… ġamm u elemde
Yā ◊abîbe‟llāh meded (54/13)
Belde™-i Ġslām‟da ço… mey-«āneler
Yapılub cem¡ oldılar cengāneler
ġānü Ģöhret buldı …ahve-«āneler
ġārib-i du«ān elinden el-¡ıyā≠ (62/4)
Kimisi süçi içer kimi zinā
Kimi döger ata …ardāĢ ana
Kimi «ā™in kimi ākil-i ribā
Sārı…u ýuġyān elinden el-¡ıyā≠ (62/6)
Zenler …açmaz √arāmdan dā™imā
Gösterürler yüzini nā-ma√reme
Yā Ġlāhî bizi iżlāl eyleme
Bî-√ayā nisvān elinden el-¡ıyā≠ (62/7)
Freng‟se Freng‟e iderler talýîf
3
Müslimān olanı iderler ta«fîf
¢ur™ān‟uñ √ükmini iderler ta√rîf
Bilüñ ā«ir zemān ya…în gelmiĢdür (69/10)
Mel¡ūn Freng‟iñ libāsın giydiler
Ġslām …aftānın enginden §oydılar
Dîni terk idüb iblîse uydılar
Bu asırda sosyal hayatta görülen bozulma ilmî hayatta da kendini göstermiĢtir. Ġslam
âlimleri ilimleriyle amel etmez olmuĢtur. Âlimler geçim derdine düĢmüĢtür. Müftüler
tarafından verilen fetvalara uyulmaz olunmuĢtur. Medreselerde ilme talep azalmıĢtır.
Talebeler ilim ile uğraĢmak yerine faydası olmayan boĢ Ģeylerle uğraĢmaya baĢlamıĢtır.
¡Ālimler ¡ilmiyle ¡amel etmezler
◊ākimler ġer¡ile √üküm etmezler
Müftîlerüñ fetvāsını ýutmazlar
‰ālibler o…ımaz oldı ¡ilm-i √āl
Mā-lā ya¡nîle iderler iĢtiġāl
Nādir oldı Ģimdi ehl-i kemāl
Râci Efendi, Sultan Abdülmecid döneminde 1853 tarihinde baĢlayan Osmanlı-Rus

savaĢını Ģiirlerinde konu olarak ele almıĢtır. Râci Efendi, Ģiirlerinde Ġslam askerlerine
dua etmektedir.
LeĢker-i küffārı inhizām et
4
Mos…of‟ı rüsvāy hem bed-nām et
¡Asker-i Ġslām‟a ço… in¡ām et
Yardım et ġāzîlere yā Müsteġā& (32/4)
BaĢına ýar eyle yā Rabb cihānı Mos…ôf‟uñ
~avrıla tozlar gibi baĢı havāda Mos…ôf‟uñ
Hic yüzi gülmeye deryāda …arada Mos…ôf‟uñ
Eyyeda‟llāhü‟l-Ġanî man§ūr ola ¡Abdü‟l-Mecîd (57/9)
5
BÖLÜM 1: 19. ASRIN GENEL DURUMU
1.1. 19. Asrın Genel Durumu
19. asır Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun her bakımdan değiĢim içinde olduğu bir dönemdir.
Askeri alanda alınan yenilgiler, siyasi alanda da yabancı devletlere ve azınlıklara
tavizler verilmesine neden olmuĢ; bu tavizler sosyal yaĢamda da değiĢikliklere yol
açmıĢtır.
19. yy değiĢim, yenileĢme ve batılılaĢma hareketlerinin yoğun olarak yaĢandığı bir

dönemdir. Uzun süren savaĢlar ve yaĢanan iktisadi buhranlar, Osmanlı Devleti‟ni
oldukça yıpratmıĢ ve halk nezdinde de değiĢimin zarureti anlaĢılmıĢtır. DeğiĢim
politikaları 18. yy‟ dan itibaren izlenmeye baĢlamıĢ olmakla birlikte, batının sadece
askeri ve iktisadi yönlerinin örnek alındığı politikalar olmaları hasebiyle son derece
sınırlı kalmıĢtır. Tanpınar‟ın ifadesiyle bu politikalar, “18. asırda yenileĢme hareketinin
tarihi, cemiyet bünyesinde herhangi bir esaslı değiĢmeyi hedef olarak almadan,
muayyen ihtiyaç ve zaruretler karĢısında bazı teknik ve bilgilerin memlekete
nakledilmesi için yapılmıĢ az çok ciddi teĢebbüslerden ibaretti” (Tanpınar,1997:64).
19. yy‟ a gelindiğinde ise yenileĢme ve ıslahat hareketleri artık cemiyet hayatının bütün
alanlarında görülmektedir. “19. asırda fikrin tekâmülü, Ģüphesiz hadiselerin yardımı ile
daha çabuk olur ve yenilik hayatın her safhasına Ģamil geniĢ bir mana ve mahiyet alır.”
(Tanpınar ,1997:64).
Bu dönemde batıyla kurulmak istenen iliĢkiler ve dilimize aktarılması planlanan batılı

eserler için özellikle Fransızcanın önemi arttı ve devlet, batıyla iliĢkilerini kendi
içindeki yabancı dil bilen Rum, Ermeni, Yahudi ve mühtediler aracılığıyla çözmek
zorunda kaldı. “Bunun sonucunda dil bilen belli bir kesim azınlığa hem yeni bir imtiyaz
kapısı açılırken hem de meĢhur Ġngiliz tarihçisi Arnold Toynbee‟nin deyiĢiyle “Böylece
devlet yapısında doğulu Hıristiyanların iĢgal etmeleri için yüksek yönetim ve
diplomatik mevkiler ihdas” edilmiĢtir” (ġentürk, Kartal, 2004:462)
Fransız Ġhtilali ile ortaya çıkıp yaygınlaĢan milliyetçilik, hürriyetçilik gibi kavramlar;
Osmanlı Ġmparatorluğu sınırlarında refah ve huzur içinde yaĢayan azınlık halka yabancı
6
devletler tarafından aĢılanarak, bu halkların isyanına, bağımsızlık için mücadele
giriĢimlerine neden olmuĢtur. Dönemin idarecilerinin eskisi gibi kuvvetli olmaması,
yenileĢen dünya medeniyeti karĢısında askeri vb. teçhizatımızın yeterli olmaması, dünya
devletlerinin çevirdiği entrikalar, azınlık hareketleri gibi pek çok sebebin bir araya
gelmesiyle Osmanlı Ġmparatorluğu yavaĢ yavaĢ eski gücünü kaybetmiĢ ve hatta 20.
yüzyılda artık bağımsızlığını koruyabilmek için savaĢmak zorunda kalmıĢtır.
17 ve 18. yüzyıllarda baĢlayan yenileĢme hareketleri, ülkenin siyasi ve askeri durumunu

düzeltebilmek amacıyla 19. asırda daha da yoğunlaĢmıĢtır. GidiĢatı değiĢtirebilmenin
yolu da batı dünyası ile iliĢkileri güçlendirmek ve batı formlarına uygun düzenlemeler
yapmakta görülmüĢtür. Bu yüzden Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı gibi siyasi ve
sosyal düzenlemeler yapılmıĢ; Yeniçeri Ocağı kaldırıldıktan sonra batının tekniğine
uygun yeni askeri okullar kurularak batı tarzında askeri düzenlemeler yapılmıĢtır.
Batıya elçiler, öğrenciler gönderilip, batıdan da ülkemize elçiler, öğretmenler
getirtilerek, batının bilim ve teknolojisi öğretilmeye çalıĢılmıĢtır. Siyasi, askeri ve
eğitim alanlarında yapılan bu yenilikler zamanla sosyal hayata da yansımıĢ ve genel
yaĢam tarzında görülür bir değiĢim yaĢanmıĢtır
1.2. 19. Asrın Edebi Özelliği
19. yüzyılda her alanda yapılan yeniliklerle edebiyat dünyasında da pek çok değiĢim
yaĢandı. Batı tesiri edebi eserlerde de kendini gösterdi ve daha önceleri edebi yaĢamın
temelini oluĢturan Divan Edebiyatı hükmünü kaybetmeye baĢladı. Eğitim için batı
ülkelerine giden temsilciler tür ve içerik olarak, Ģekil olarak daha önce bizde
görülmeyen yeni eserler ortaya koymaya baĢladılar. Böylelikle Divan Ģiirine olan ilgi de
azalmaya baĢladı.
Batı tesiriyle geliĢen edebiyatımızın en önemli yeniliklerinden biri gazetedir. Gazete

basılmaya baĢlanmasıyla halkın, ediplerin, düĢünürlerin, âlimlerin sosyal ve siyasi
konulardaki düĢünceleri de seslenmeye ve duyulmaya baĢlandı. Gazeteler halka
ulaĢtıkça, toplum da ülkede olan bitenden haberdar oluyor ve bir nebze de olsa bu yolla
bilinçleniyordu.
Bu dönemde yeni tanınan ve eser verilmeye baĢlanan diğer bir tür de tiyatro idi. Bizdeki
mesnevi türünden biraz daha farklı olarak karĢılıklı konuĢma esasına dayanan tiyatro
7
türündeki eserlerde de sosyal ve siyasi içerikli konular ele alınarak, toplumda ve idarede
görülen yanlıĢlar bu yolla dile getirilmeye çalıĢılıyordu. Bizdeki Ortaoyunu, Meddah,
Karagöz oyunları genellikle taklit ve güldürü amaçlı oynanırken, yeni dönem tiyatro
eserleri düĢündürme ve eğitme amaçlıydı.
Yine düzyazı tekniğiyle yazılan hikâye ve roman türleri de 19. yüzyılda edebiyatımıza
giren ve geliĢen türlerdendir. Olay, kahramanlar, yer ve zaman unsurlarına dayanarak
tasarlanan bu türler ilk baĢlarda sosyal içerikli konularıyla yine halkı bilinçlendirmek,
töreye dayalı bazı yanlıĢları düzeltmek amacıyla Ģekillendi.
Yüzyıllardır edebiyatımızın temelini oluĢturan Ģiir türünde de o güne kadar bizde

olmayan Ģekil ve içerik yeniliği görüldü. ġiirler genellikle kıtalar halinde yazılmaya
baĢlandı. 16. yüzyıldan sonra en güzel örnekleriyle dilimizde kullanılan aruz vezni
yerine daha çok hece vezni kullanılmaya baĢlandı. AĢk, ilahi aĢk, kahramanlık, övgü,
yergi gibi konular ele alınırken, bu dönemde konu hacmi oldukça geniĢledi ve belli bir
zaman sonra akla gelebilecek her Ģey Ģiirde konu olarak kullanılmaya baĢlandı.
YenileĢmenin yaĢandığı ilk yıllarda sosyal, fizik ve metafizik konular, felsefi konular
tema olarak seçildi. Tür olarak kaside, gazel, Ģarkı gibi eski edebiyatımızda kullanılan
türlerde de yine eserler verildi. Ancak batıda görülen ve bizde de kullanılan sone,
terzarima gibi genellikle kıtalara dayanan türler yayılmaya baĢladı.
19. yüzyılın özellikle ikinci yarısından itibaren görülen bu değiĢim ve yenileĢim,

yaĢanan sosyal ve siyasi olaylarla, dünya üzerinde yaĢanan değiĢimle, yeni ortaya çıkan
akım ve düĢüncelerle Ģekillenerek devam etmektedir. Bu yüzyılda belirttiğimiz
değiĢimler yaĢanırken bir yandan da Divan Edebiyatı ve Halk Edebiyatı türlerinde de
eserler verilmeye devam edilmiĢtir.
1.3. Divan ġiiri
Yedi yüz yıllık bir tarihi olan divan edebiyatı, yaĢanan yenilik ve değiĢim çabalarının,
devrin edebiyatına da yansımasıyla birlikte sessiz kalmamıĢ ve bu Ģartlara teslim
olmamak için yoğun bir gayret göstermiĢtir, tabir yerindeyse kanının son damlasına
kadar savaĢmıĢtır. Ancak bütün bu gayretlere rağmen eski canlılığını ve Ģiir zevkini
yakalayamayan eski edebiyat verdiği hayat mücadelesini kaybedecektir.
8
“ġiire yeni bir nefes ve soluk kazandıran ġeyh Galib‟den sonra klasik edebiyatın
adet beslendiği kaynaklar kurumuĢ, Ģairler eski ustaları tekrarlamaktan ileriye
gidememiĢ, orijinallik gösterme hevesiyle yapmacıklık, yavanlık hatta bayağılığa
düĢülmüĢtür. Hatta Tanzimat‟la birlikte Fransız edebiyatının tesirinde oluĢmaya
baĢlayan yeni edebiyatın karĢısında gittikçe gücünü kaybeden eski edebiyat, kendi
geleneği içerisinde dahi değerini koruyamaz hale gelmiĢtir” (ġentürk, Kartal 2004:
467).
19. yüzyıl, Osmanlı Türklerinin her alanda batı kültüründen etkilendikleri bir dönemdir.
Bu etkileĢim, önceki yüzyılda daha çok teknik konularla sınırlıyken, bu yüzyıldan
itibaren hayatın bütün yönlerinde kendini hissettirmeye baĢlamıĢtır. Sosyal ve kültürel
alandaki değiĢim ve çözülmenin yeni bir edebiyat anlayıĢı oluĢturması, 19. yy‟ın ikinci
yarısında mümkün olmuĢtur. Çünkü siyasi ve kültürel değiĢimin edebiyata yansıması
uzun bir sürece ihtiyaç duymaktadır. Yedi yüz yıllık bir geçmiĢi olan Divan edebiyatı da
bir değiĢim sürecine girmekle beraber, özellikle yüzyılın ilk yarısında geçen yüzyılın bir
devamı niteliğindedir. Bilhassa Ģiirde, muhteva dıĢında eski ile yeni arasında büyük bir
fark yoktu. Dil, vezin ve nazım Ģekilleri büyük ölçüde aynı idi. Zaten yeni edebiyatın
önde gelen isimleri, eskiyi öğrenerek yetiĢmiĢler, hatta o anlayıĢta eserler vermiĢlerdi.
Bununla birlikte devlet idaresinden toplum hayatına kadar her alanda görülen eski-yeni
ikiliği edebiyatta da kendini göstermiĢtir (İsmail Ünver: 100).
Ahmet Hamdi Tanpınar, 19.Asır Türk Edebiyatı Tarihi‟nde bu asır Divan Ģiiri ile ilgili
olarak su değerlendirmeyi yapar:
“On dokuzuncu asrın ilk yarısında Türk Ģiirinin manzarası bir bakıma geçen
asırlardan pek farklı değildir. Nedim‟den sonra arazı iyiden iyiye görülen,
fakat baĢlangıcı daha evvelce çıkan bir zevk bozulması ve dağılıĢı, ilhamın
umumiyetle küçük kelime ve ifade oyunlarına dayanan buluĢlardan öteye
geçmemesinden gelen bir yoksulluk, mesnevilerde Nabi‟den beri çalıĢan
fakat bir türlü sırrı bulamayan bir yerli icat arzusu, daha ziyade nesre ait
hususiyetlerin artması, bu yayım asrın Ģiirinin de esas vasıflarıdır. Hamlesini
yöneltecek, dağınık tecrübelerine düzen verecek ana fikirden mahrum
olduğu için bayağılıktan öteye geçemeyen bir realizm ve yerlilik zevki, daha
ziyade değerlerin zayıflamasından gelen bir sensualite teshiri, söyleyecek
hiçbir Ģeyi olmayan insanların vakit geçirmek için konuĢmasını andıran
yarenlik edası ilk göze çarpan Ģeylerdir. Ne halk ifadesine ve diline karsı
gittikçe artan ilgi, ne nazirecilik dolayısıyla sık sık eserlerine dönülen eski
sairlerin tasvirleri ne de geçen asrın sonunda, yani Galib‟in musammatlarla
yapmaya çalıĢtığı geniĢ nefesli ve hızını arttıran Mevlevi ve tasavvufi ilham
bu çözülmüĢlük manzarasını değiĢtiremez. Sanki bütün pınarlar kurumuĢ ve
insan çırıl çıplaktır.Ve sanki aruz vezninin bizzat kendisi ortada
dolaĢıyor,halk ağzından ve hayattan topladığı ifadeler üzerine tek basına
9
küçük, manasız oyunları oynuyordu. Tekrar edelim ki; bu hamlesiz
sensualizme, bu yerlilik merakı, bu halk azgından alınmıĢ kelime veya ifade
üzerinde ısrarla duruĢ ve onun etrafında küçük buluĢlarla oyun Ģiirimizde
öteden beri mevcuttu”.(TANPINAR, 1997:77).
18. yy‟da Nedim‟le zarif bir söyleyiĢe ulaĢan „„mahalli tarz‟‟ etkisini bu yüzyılda da
devam ettirmiĢtir. Fakat, halk söyleyiĢini Ģiire sokmadaki ölçüsüzlük, Ģiirlerde duygu
derinliği, zarâfet ve hayal geniĢliğinin kaybolmasına neden olmuĢtur. Bu yüzyılda
kudretli Ģairlerin çıkmaması da Ģiirde gerilemenin önemli bir nedeni olarak
görülmektedir.
Din ve tasavvuf da bu dönemde Ģairlerin beslendiği bir kaynak olma özelliğini devam
ettirmiĢtir. ÇeĢitli tarikatlara mensup Ģairlerin fazlalığına paralel olarak dini-tasavvufi
Ģiirlerin sayısında da artma olmuĢtur. Tasavvufla ilgisi olmayan Ģairler bile Ģiirlerinde
çeĢni kabilinden tasavvufi telmih ve mecazlardan yararlanmıĢlardır. Ancak önceki
yüzyıldaki Ģairler seviyesine ulaĢılamamıĢtır. Bu yüzyılda „„sebk-i hindi‟‟ görüĢünün
geçen yüzyıla göre rağbetten düĢtüğü görülmektedir. Bu üslubu tercih eden Ģairler
birkaç kiĢiyle sınırlı kalmıĢtır (Ġsmail Ünver: 100).
Banarlı‟nın bu yüzyıl Divan Ģiiri için yaptığı tespitler Ģunlardır:
“Bütün XIX. asır boyunca, yeni sairler eleĢtirmesine rağmen Divan

edebiyatının bu asırdaki hakim hayatı, asrın ilk yarısındadır. Ancak Divan
Edebiyatı, henüz ciddi bir rakip değilken bile, bu devirde herhangi ileri bir
hamle göstermemiĢtir. Bu asırda, Ġran tesirinden ziyadesiyle kurtulmuĢ olması
ve daha çok, kendi klasiklerinin hayranı bulunması; Divan ġiiri‟nin lehinde bir
imkandır. Buna rağmen asrın edebiyatı içinde bulunduğu içtimai buhrandan
ilham ve kuvvet alarak eskilerin yolunda fakat yeni meseleler karsısında bir
edebiyat olamamıĢtır. Bu asırda yine eski sözler tekrarlanmıĢ; arada bir
parlayıĢlar, hatta orijinal ıĢıldayıĢlar olmakla beraber; bunlar, asrın Divan
edebiyatında hakiki bir aydınlık derecesi olamamıĢtır. Buna mukabil, Divan
söyleyiĢi, dil sadeliği ve nazım tekniği bakımından bir temayül göstermiĢtir.
Aruzda eski bir imale zevkinin azalmaya yüz tuttuğu görülmüĢ;vezinler,
kafiyeler, nazım Ģekilleri ve kelime tasrifleri, daha seçme,daha alıĢılmıĢ ve
yadırganmaz bir kıvama girmiĢtir.Hele asrın ortalarında ve Tanzimat devrinde
yetiĢen Divan sairleri elinde bu teknik daha da bilgili ve ustalıklı bir dereceye
varmıĢtır. Asırlarca onunla duymuĢ; onunla düĢünmüĢ; onunla sevmiĢ ve
onunla beslenmiĢ bir edebiyat kafilesinin; hayat, ne yolda ve ne ölçüde
değiĢirse değiĢsin, divan Ģiiri geleneğinden ve bu büyük alıĢkanlıktan kopması
hayal edilemezdi. Divan tarzı söyleyiĢ, her çeĢit münevverin, hatta saz
sairlerinin,yakından bildiği, sevdiği ve yasamasını tabii gördüğü bir
cereyanıydı.O kadar ki o yıllarda hiçbir zihin, ondan baĢka söyleyiĢin mevcut
olabileceğine ihtimal veremezdi. Onun kendiliğinden musiki olan ahenkli
10
vezinleri vardı; asırlarca islenmiĢ,zarif ve her Ģeyi kolay söyleyen bir lisanı
vardı ve nazım Ģekilleri asırlarca hep onlarla söylene söylene,adeta
türküleĢmiĢ; birer musiki kalıbı güzelliği almıĢtı.” (BANARLI, 2000:840).
19.yy‟da, aynı kültür ve anlayıĢa sahip edebiyatçıların bir araya gelerek oluĢturdukları
Encümen-i ġu‟arâ olarak anılan bir edebi topluluk oluĢtu. Bu toplulukta Ģu Ģâirler
bulunuyordu: Leskofçalı Galip, Hersekli Arif Hikmet, Osman ġems Efendi, Hâlet Bey,
Koniçeli Kâzım PaĢa, Hoca Nâ‟ilî Efendi, Recâîzâde Mehmed Celâl, YeniĢehirli Avnî,
EĢref PaĢa, Üsküdarlı Hakkı Bey. Nâmık Kemâl ve Ziya PaĢa daha sonra topluluğa
iĢtirak etmiĢlerdir. Encümen-i ġu‟arâ‟yı oluĢturan bu Ģairler 17. yy‟ın büyük Ģairlerini
örnek alarak Divan Ģiirine yeniden eski canlılığını getirmeye çalıĢtılar. 1861 yılında
kurulup bir yıl süreyle toplantılarını sürdüren Encümen-i ġu‟arâ üyeleri, haftada bir
günlük mutad sohbetlerle Ģiir ve edebiyat konularını tartıĢmaktaydılar. Bu
topluluktakilerin çoğu, eski kültürü ve edebi zevki iyi bilen güçlü Ģairlerdi.
Kasidelerinde genellikle Nef‟i‟yi, gazellerinde ise Nâ‟ili ve Fehîm‟i örnek alıyorlardı
(Ġsmail Ünver: 101). Bununla birlikte aralarında Klasik Ģiiri bazı yönleriyle eleĢtirenler,
eski Ģiire „„nev-zemin‟‟(yeni) bir yol açmaya çalıĢanlar, hece veznini, halk Ģiiri tarzını
ve sade Türkçe‟yi benimseyenler, yeni konular arayanlar hatta Fransızca kelimeleri
kullananlar bile vardı. Bundan dolayı Encümen-i ġu‟arâ‟nın, kendilerinden sonraki
nesli, onların edebi görüĢlerini bir ölçüde etkiledikleri söylenebilir (ġentürk ve
Kartal:468).
Bu dönemde Divan Ģiiri, büyük bir usta yetiĢtirememesine karĢılık dil sadeliği ve aruz
tekniği bakımından geliĢme göstermiĢtir. Kelime ve kafiyeler daha alıĢılır ve
yadırganmaz bir kıvama eriĢmiĢtir. Eski nazım Ģekilleri kullanılmaya devam edilmekle
birlikte, özellikle mesnevi yazımında belirgin bir azalma görülmüĢtür. Buna mukabil
özellikle bentlerden kurulmuĢ terci-i bend, terkib-i bend, Ģarkı ve kıt‟a Ģekillerinde
artma görülmüĢtür (Banarlı: 830).
19.yy.da, çok sayıda Divan Ģairi mevcuttur. Ġbnül-Emin‟de bin beĢ yüz kadar Ģairden
bahsedilmesi, Ģiirle uğraĢanların çokluğunu göstermektedir. Bu dönemde matbaanın
yoğun olarak hayata girmesiyle birçok divan da basılmıĢtır. Ayrıca yeni görüĢlere
paralel olarak özellikle hanım Ģairlerin sayısında büyük artıĢ olmuĢtur. Bu dönemde
yirminin üzerinde hanım Ģair yetiĢmiĢtir. Leylâ Hanım, ġeref Hanım ve Âdile Sultan
hemen akla gelen hanım Ģairlerdir.
11
19. asrın önemli Divan Ģairleri arasında Enderunlu Vasıf, Keçeci-zade Ġzzet Molla,
ġeyhülislam Ârif Hikmet, Leskofçalı Gâlib, YeniĢehirli Avnî, Hersekli Ârif Hikmet,
Aynî, Osman Nevres ve Leylâ Hanım‟ı sayabiliriz.
1.4. Tasavvufi Türk Edebiyatı
Tekke Edebiyatı dediğimiz edebiyatın temelinde din ve tasavvuf vardır. Halk Edebiyatı
ve Divan Edebiyatı‟nın ortak tesiriyle Ģekillenen bu edebiyat, halkın duyuĢ ve
düĢünüĢünü bazen milli Ģiir unsurlarıyla bazen de divan Ģiirinin kalıplarıyla vererek bir
köprü vazifesi görmüĢtür.
Türklerin Ġslamiyet‟i kabulüyle edebiyatımıza da yansıyan tasavvuf düĢüncesi, milli

duygu ve düĢüncelerle de birleĢince kendine özgü farklı bir yaklaĢım oluĢturmuĢtur.
BaĢlangıçta sufiler, derviĢler aracılığıyla yayılan Ġslam anlayıĢı; hikmet sahibi bu
kimselerin sohbeti, sözü ve Ģiirleriyle daha geniĢ halk kitlelerine ulaĢmıĢtır. Tasavvufi
Edebiyat ürünleri de ilk olarak bu sufilerin dilinden dökülmüĢtür. Ġlk olarak Ahmed
Yesevi ile yayılmaya baĢlayan tasavvuf anlayıĢı, Ġslam diniyle beraber milli birliği
sağlamada da etkili olmuĢtur. Anadolu‟da daha kuruluĢ döneminde etkili olmaya
baĢlayan bu anlayıĢ, Ahmed Yesevi‟den sonra da Mevlana, Ahmed Fakih, Sultan Veled,
Hacı BektaĢ Veli, Yunus Emre, Kaygusuz Abdal gibi pek çok Ģairin Ģiirleriyle ileriki
yüzyıllara taĢınmıĢtır.
19. asra gelindiğindeyse diğer edebiyat tarzlarında olduğu gibi Tasavvufi Edebiyat‟ta da
durgunluk baĢlamıĢtır. Bu asırda Tekke ġiiri‟nde de öncekilerden farklı bir yaklaĢım
maalesef olmamıĢtır. ġairler eskilerden duyup, öğrendiklerini yine benzer ifadelerle
söylemiĢlerdir. Kuddusi, Mihrabi, Vasfi-i Melami, Ayni Baba gibi isimler tekke Ģiiri
geleneğini sürdürmüĢlerdir. Genellikle nefesler yazılarak eskiden beri süregelen
tarzlarını devam ettirmiĢlerdir.
Ancak dediğimiz gibi bu ürünler eski dönemlerdeki gibi etkileyici, coĢturucu niteliğe
ulaĢamamıĢtır. YenileĢen edebiyata duyulan ilginin artması, eski tarzda edebi anlayıĢtan
uzaklaĢılması eski dönemlerin eğitim ve sohbetinin değiĢmesi ve belki de söylenecek
söz bulunamaması eski edebiyat tarzına giren üslupların hepsinde olumsuz anlamda
etkili olmuĢtur.
12
1.5. Tanzimat Edebiyatı
Tanzimat Edebiyatı, bir kültür ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya çıkmıĢ bir edebi
akımdır. 3 Kasım 1839′da ReĢit PaĢa tarafından ilan edilen ve Gülhane Hattı Hümayunu
da denilen yenileĢme beratının yürürlüğe konmuĢ olmasından doğmuĢtur. Bu olay daha
sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacak, gerek siyasi alanda gerek edebi ve
gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır. Edebiyat
Tarihçilerimizde 1839 yılını Tanzimat edebiyatının baĢlangıcı olarak kabul
edeceklerdir.
19. yy. Osmanlı Ġmparatorluğu‟nda artık gerileme ve çöküĢ devrinin baĢladığı

dönemdir. Ardı ardına alınan yenilgiler, geniĢ Osmanlı topraklarında birbiri ardına
gelen isyanlar, yönetimi bir arayıĢ içine çekmiĢ, III. Selim devrinde ilk kez orduda
yapılan ıslahat hareketleri ile Avrupa‟nın teknik ve kültürel üstünlüğü karĢısında
imparatorluk yönünü batıya çevirmek zorunda kalmıĢtır. Gülhane Hattı Hümayunu‟nun
yürürlüğe konmuĢ olmasıyla her alanda bir yenileĢme hareketi baĢlamıĢtır.
Okullarda öğretimin Türkçe„ye dönmesi, gazeteciliğin baĢlaması ve geliĢen milliyetçilik

sonucunda edebi yenileĢme de beraberinde gelmiĢ, bu değiĢmelere, uyanan yeni fikir
akımlarına paralel olarak ortaya çıkmıĢ, yeni bir medeniyet değiĢiminin sonucu olarak
geliĢmiĢtir. Tanzimat dönemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların
yanında günlük olaylar tartıĢma alanına çekilmiĢtir.
1860‟ta Tercüman-ı ahval gazetesinin yayımlanmasıyla baĢlar, 1896′ya kadar sürer.

Sarsıntılar geçiren Osmanlı Ġmparatorluğu durumunu kurtarmak için, ordudan
baĢlayarak ıslahat ve devrim hareketlerine giriĢiyordu. 3.Selim, 2.Mahmut, Abdülmecit
dönemleri böyle geçmiĢtir. Bu ortamda Batıcı ve yenilikçi olan Ģair ve yazarlar,
sanatlarını toplum için kullandılar. Fransız kültürüyle yetiĢmiĢ, romantik ve
ülkücüydüler. Divan Ģiirini yıkmaya çalıĢtılar. Çok yönlüydüler: Ģair, romancı, tiyatro
yazarı…vb. Sanattan çok, fikir ve ülkü peĢindedirler; zulme, haksızlığa karĢı savaĢ
açarlar. Vatan, millet, hürriyet, adalet, meĢrutiyet kavramlarını heyecanla savunurlar.
Daha geniĢ kitlelere seslenebilmek için, dilde sadelik yanlısıdırlar. Hemen hepsi
politikacı ve mücadele adamıdırlar.
13
1.6. Halk Edebiyatı
Bu asırda Halk Edebiyatımız da yılardır oluĢturduğu tarzıyla kendi yoluna devam

etmiĢtir. Halk Ģiirinin kendine özgü yapısının dıĢında bu dönemde halk Ģiiri divan
Ģiirinden daha fazla etkilenmiĢtir. Divan Ģiiri Ģekilleriyle, aruz vezniyle Ģiir yazan saz
Ģairleri olmuĢtur. Divan Ģiirinin mazmunları kullanılmıĢtır.
Bu dönemde eserleriyle adından söz ettiren saz Ģairlerimiz ise Sururi, Bayburtlu Zihni,
Erzurumlu Emrah, AĢık Dertli, Dadaloğlu, Kayserili Seyrani, Tokatlı Nuri, Ruhsati,
Ispartalı AĢık Seyrani, gibi isimlerdir. Bu Ģairlerimiz saf Türkçe‟yi eserlerinde baĢarılı
bir Ģekilde kullanmıĢlardır. Dönemin savaĢlarla dolu çalkantılı bir zaman olmasından
dolayı, savaĢların ve o dönem olaylarının anlatıldığı destan ve hikâyeler çok
görülmektedir.
Halk Edebiyatı içinde anılan Meddah, Orta Oyunu, Karagöz gibi tiyatro tarzındaki
eserler de bu dönemde görülmektedir. BaĢta Ġstanbul olmak üzere diğer illerde de
oynanan ve seyredilen bu oyunlar, zaten geleneksel olarak tarihimizde vardır. Ancak bu
dönemde daha fazla yayılmaya ve oynanmaya baĢlamıĢtır. Oyunlarda ülkede yaĢayan
azınlıkların taklitlerine yer verilerek, bu durum mizah unsuru olarak kullanılmıĢtır.
Kelime oyunlarıyla, halk arasında yaĢanan, görülen olayların oyuna yansıtılmasıyla
halkın eğlenmesi sağlanmıĢtır.
Eski dönemlerde de yazılan halk hikâyeleri yine bu dönemde de yazılmıĢ ve

söylenmiĢtir. Belli mekânlarda toplanan âlimler, Ģairler, ozanlar kimi destanlarla kimi
hikâyelerle kim atıĢmalarıyla halk edebiyatı geleneğini bu yüzyılda da sürdürmüĢlerdir.
14
BÖLÜM 2: RÂCĠ TÜRÂBĠ VELĠYYÜDDĠN EFENDĠ HAYATI VE
EDEBÎ KĠġĠLĠĞĠ
2.1. Râci Türâbi Efendi’in Hayatı ve Edebî KiĢiliği
Üzerinde çalıĢma yaptığımız Divanın müellifi Râci Türabi Veliyyüddin‟dir. ġairimizle

ilgili kaynaklarda yeterli bilgi yer almamaktadır. Bu yüzden Ģairimizi, eserinden
hareketle ve Ģiirlerinin içinde kendisinin verdiği ipuçlarıyla tanıtmaya çalıĢtık.
ġairimiz 19. yy‟da yaĢamıĢ Abdülmecid ve Abdülaziz Han dönemi Ģairlerindendir.

Doğum yeri ve yaĢadığı yer hakkında divanda bir bilgi yer almamaktadır. Ölüm tarihi
Milli Kütüphane yazmalar katalogunda 1269 (1851) yılı olarak verilmiĢtir. Ancak
divanda Ahmed Ġrfan isimli çocuğunun doğum tarihi 1272 (1855) olarak verilmiĢtir.
Ayrıca Bu yüzden katalogda yer alan ölüm tarihi gerçeği yansıtmamaktadır.
Râci Efendi, evlenmiĢ ve 1265 (1848) yılında Hanife, 1267 (1850) yılında Emine; dört
yaĢında vefat etmiĢ, 1272 (1855) yılında da Ahmed Ġrfan isimli çocukları dünyaya
gelmiĢtir.
Râci Efendi mutasavvıf ve âlim bir Ģahsiyettir. NakĢibendi tarikatına mensup olmuĢtur.
Seyyid Murteza adlı Ģeyhe intisap etmiĢtir. Râci Efendi, medrese eğitimi almıĢ ve ilme
büyük önem vermiĢtir.
Râci Efendi, kendi dönemi içerisinde adı duyulmamıĢ, eseri tanınmamıĢ bir Ģairdir. Bu
yüzden de Eski Türk Edebiyatı ile ilgili kaynaklarda da yeterli bilgi bulunmamaktadır.
Râci Türabi ehl-i sünnet yoluna sımsıkı sarılmıĢ mutasavvıf ve âlim bir Ģairdir.
Tezkirelerde adından bahsedilmeyiĢi onun ikinci sınıf bir Ģair olduğunu gösterir. Divanı
için manzum bir nasihat kitabı diyebiliriz.
Mutasavvıf Ģairler Ģiirlerinde genellikle sade bir dil kullanmıĢlardır. Râci Efendi de
Ģiirlerinde sade bir dil kullanmıĢ, mecazlı söyleyiĢlere yer vermemiĢtir. Divanında
orijinal ifade ve söyleyiĢlere rastlanmaz. Mutasavvıf bir Ģair olan Râci Efendi,
Ģiirlerinde en çok din ve tasavvufla ilgili konulara ve kelimelere yer vermiĢtir. Arapça
ve Farsça tamlamaları sıkça kullanmıĢtır.
15
Râci, edebiyatı bir araç olarak kullanmıĢtır. Fikir ve inançlarını telkin etme gayesiyle
Ģiir yazmıĢtır. Ġlk önce mutasavvıf sonra Ģairdir. Asıl amacı ehl-i sünnet akidesi yolunda
insanları irĢad etmektir. Tasavvufi görüĢlerini açıklarken Ģeriat çizgisi dıĢına
çıkmamıĢtır. Vahdet-i vücud gibi halkın anlamakta zorluk çekeceği konuları iĢlemek
yerine namaz, hac, zekat, sünnete bağlı kalmak gibi Ġslam‟ın temel konularına
değinmiĢtir. ġiirlerinde yol gösterici, nasihat eden, kürsüden halka hitap eden bir hoca
havası hâkimdir.
Râci Efendi‟nin Ģiirlerinin büyük kısmı aruz vezni ile yazılmıĢtır. Bu da Ģairimizin
eğitimli bir kiĢi olduğunu gösterir. Çünkü aruz vezni Ģiirde uygulanması oldukça zor, dil
ve imlâ özelliklerini bilmek gerektiren bir özelliktir. Hecelerin belli kalıplara göre
düzenlenmesi epey bilgi ve birikim gerektirir.
ġiirlerinde kullandığı kelimeler açısından baktığımızda ise çok farklı yaklaĢımlar, ya da

benzetmeler bulunmamaktadır. Genellikle daha önceki dönemlerde kullanılan
mazmunlar ve benzetmeler kullanılmıĢtır. ġiirlerini yazarken genellikle halk dilini
kullanılmıĢtır.
ġiirlerinde veciz ifadeler ve darb-ı meseller (atasözleri) dikkat çekicidir.
Bu me&eldir kim iven yol alamaz
Maýlabı ma…§ūdını tez bulamaz
¡Āşı… olan göz yaşını silemez
Gice gündüz eyleyüb ≠ikr-i »udā (9/3)
¡Iýır dükkānına girseñ mu¡aýýar olıser cānuñ
Anuñ ≠ev… u §afāsından göñül memnūn mesrūrdur (72/5)
“Kelāmıñ fiżża ise ger sükūtuñ altun olıser”
Bulanlar ma√zen-i esrār sükūtu §amtile bulmış (117/9)
Ba… ne güzel söylemiĢdir ba¡ż-ı ýab¡-ı müste…îm
16
»ôĢ dimiĢdir “Müt ve lā teýlub me¡îĢen min le™îm”
Rız…ıña eyle …anā¡at olagör …alb-i selîm
Kimseye ¡arż etme √āliñ bāb-ı ◊a……’a eyle ¡arż (133/2)
ġiirlerinde gerçek sufi modeli çizmiĢ ve görüĢlerini de ayet ve hadislerle desteklemiĢtir.

Bu görüĢlerini de muhatabını kırmadan, yumuĢak bir tavırla dile getirmiĢtir.
~ūfi §āfî ýut …ula… benden yaña
Bir na§î√at ideyim diñle saña
Etme …ulluġuñda ifrāýu tefrîý
Dediler “»ayru’l-ümūr evseýuhā” (9/1)
Beyitlerinden hareketle tasavvufî bir terbiyeden geçtiğini söylemek mümkündür. Saf

gönüllü bir Müslüman edasıyla Ģiirin o ĢaĢalı görüntüsünden uzaklaĢarak günahlarına
yanmakta ve bunun acısını oldukça saf bir söyleyiĢle dile getirmektedir.
Mübtelāyım bir ¡acāyib derde oldum mübtelā
Dert seniñ dermān seniñ yā Rabbi i√sān et şifā
Ne yüzile yalvaram lākin dediñ “Lā te…neýū”
Dert seniñ dermān seniñ yā Rabbi i√sān et şifā (10/1)
Mutasavvıf Ģairlerde görülen özelliklerden biri de tamamen Arapça, Farsça Ģiir yazmıĢ
olmalarıdır. Râci Efendi de Arapça, Ģiirler yazmıĢtır. Divanında tamamı Arapça iki tane
Ģiir vardır.
17
¢ad eĢe√a men ye…tedî
Bi-hedyi-himā yehtedî
Ve men isterżā yerteżî
◊aseneynü‟l-A√seneyn (221/7)
Râci Efendi‟nin, kendine has bir üslubu ve ifade tarzı göze çarpmaz. Onda tek bir konu
vardır. O da ehl-i sünnet ve‟l cemaat yolu üzere insanları irĢad etmektir. Birçok
manzumelerinde ifadeleri tekrar niteliğindedir. Bu da vermek istediği mesajı pekiĢtirici
bir rol üstlenmektedir.
Öncelikli olarak ele aldığı konuları Ģunlardır:
1- Ehl-i sünnet yoluna sımsıkı sarılıp, Ģeriat üzere dosdoğru bir hayat yaĢamak.
2- ġeytan ve nefse uyup, yalancı dünyaya aldanmamak.
3- Dünyanın geçici lezzet ve zevklerin terk edip, Hakk yolunda olmak.
4-Ġslam‟ın emir ve yasaklarının öğrendikten sonra, bildikleriyle amel etmek.
5- Gıybet, dedikodu, riya gibi kötü huylardan uzaklaĢtırmak.
6- Her türlü kötülüklerden sakınmak,
7- Hayırlı iĢler yapmak, hayır yolunu tercih etmek,
8- Allah‟ın emirlerini tutmak, tutmayanların sonunun kötü olacağını bildirmek.
18
BÖLÜM 3: METĠN
3.1. Eserin Tanıtımı
AraĢtırmalarımızda Râci Divanının baĢka bir nüshasına rastlayamadık. Eser, müellif

nüshası değildir. Elimizdeki nüsha müellif nüshasından kontrol edilerek yazılmıĢ
olmalı ki yer yer tashihi kenarlarında yapılmıĢtır. Biz de bunları dipnotlarla gösterdik.
Divanın giriĢ kısmı ile bazı sayfaları harekeli yazılmıĢtır.
Müellif: Râci Türabi Veliyyüddin ( öl. 1269/1851)
Ġstinsah Tarihi: Hicri (Miladi) 1280 (1862)
Müstensih:-
Eser Adı: Divan
Kitabın bulunduğu kütüphanenin adı: Milli Kütüphane-Ankara
Bölümü: Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu
ArĢiv Numarası: 06 Mil Yz FB 236
Boyut (DıĢ-iç): 230x170-180x120 mm.
Rengi: Söz baĢları ve cetveller kırmızı mürekkepledir.
Cildi: Sırt ve kenarları meĢin, ebru kâğıt kaplı eski cilt içindedir.
Hattı: Nesih
Kağıt türü: Cedid
BaĢı: ±ikr-i bi‟smi‟llāh ile söze idelim ibtidā
Fet√ idüb dil …aryesin i√yā ider ism-i »udā
Sonu: ◊a…… Nebî‟sin ◊a…… Nebî Yā Nebiyye‟l-¡Arabî
~alla‟llāhü ¡aley-ke mevcūdātıñ ¡adedi
19
3.2. Metnin Transkripsiyon ve Ġmlasında Ġzlenen Yol
1. Metnin transkripsiyonunda bilimsel eserlerde uygulanagelen MEB Ġslâm

Ansiklopedisi transkripsiyon sistemi kullanılmıĢtır.
2. ÇalıĢtığımız eserin 19. yy‟a ait olması bakımından, bu dönemdeki metin neĢirlerinde
günümüz imlasına yakın bir imla anlayıĢı benimsenmiĢtir. Bu çerçevede kliĢe imladaki
yuvarlak vokallerin yazıda devam etmesine karĢılık düz vokalleri tercih etmek uygun
görülmüĢtür.
4. Harekeli yazılan Ģiirlerde kelimelerdeki yazım farklılığına dikkat edilmiĢtir.
3. “up” gerundiumunun sonu “p” ile gösterilmiĢtir.
4. Arapça ve Farsça ön ekler ve edatlar ve Farsça ikili tekrarlar eklendikleri kelimeden

kısa çizgi ile ayrılmıĢlardır. (ser-nigūn, ser-dār, bî-edeb vs. )
5. “ aĢk-ıĢk, ayĢ-ıyĢ ” gibi iki türlü de okunması mümkün olan kelimelerde harekeli
metinler dikkate alınarak “ aĢk, ayĢ” Ģeklinde yazılmıĢtır.
6. Atıf vavları “u, ü, vu, vü” Ģeklinde gösterilmiĢtir.
7. Bazı kelime kökleri ile edat ve eklerdeki ünlülerin kliĢeleĢmiĢ Ģekilleri (berü, denlü,
içün, gice, kapu, ); bazı örneklerde ise günümüzdeki Ģekilleri tercih edilmiĢtir: demek,
degil, edip, verir, verip.
8. Arapça terkipler “erzenü‟r-rûm”, “ma¡mûretü‟l-¡azîz” şeklinde gösterilmiştir.
9. Metinde yer alan ayetlerden yapılan iktibaslar, hadisler ve darb-ı meseller tırnak
içinde gösterilmiĢtir.
10. Farsça kelimelerdeki vâv-ı ma‛dûdelerin vavı “hˇâce” Ģeklinde gösterilmiĢtir. vâv-ı
ma‛dûde kullanılmayan kelimeler metinde yazıldığı gibi okunmuĢtur. (hâce )
3.3. Vezin ve Metnin ġekil Özellikleri
Râci Divanı, nazım Ģekilleri açısından çok fazla çeĢitlilik göstermediği gibi, kullanılan
vezinlerde de bir zenginlik göremeyiz. Ayrıca vezin kusurları çok fazla imale ve zihaf
kullanmıĢtır. ġiirlerde kullanılan vezinleri Ģu Ģekilde vermek uygun olacaktır:
20
Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilün: 1-2-4-7-10-16-18-24-31-35-39-43-45-46-47-48-
51-55-56-57-58-61-73-74-77-85-86-104- 105-106-108-112-113-120-121-124-126-127-
128-129-130-132-133-134-135137-138-140-144-146-149-150-151-152-153-156-157-
161-163-167-168-169-172-174-179-180-182-183-185-186-188-189-196-197-198-201-
202-206-207-210-211-212-213-215-216-230-236-237-254-259-264-265-271
Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilün: 5-9-13-14-15-17-20-3-32-36-42-49-50-52-60-62-63-64-

65-82-87-96-97(+)-98(+)-99-114-122-123-131-136-142-143-145-177-178-229
Mefā¡îlün Mefā¡îlün Fe¡ūlün: 8-19-25-29-30- 33-59-80-81-141-159-191-195-226-243-

244-252
Mefā¡îlün Mefā¡îlün Mefā¡îlün Mefā¡îlün: 21-22-23-37-38-40-41-44-71-72-94-95-

100-101-107-115-116-117-118-119-139-148-165-171-173-176-181-200-203-208-220-
227-228-231-232-233-238-239-245-258
Müstef¡ilün Müstef¡ilün Müstef¡ilün Müstef¡ilün: 125-270-11
Müstef¡ilün Müstef¡ilün: 6
Mefā¡îlün Mefā¡îlün: 66-70-79-110-263
Müfte¡ilün Müfte¡ilün Müfte¡ilün Müfte¡ilün: 103
Hece Ölçüsüyle Yazılan ġiirler:
7’Li HECE: 53-54-75-80-88-90-155-184-187-205-214-218-224-257-260-
8’LĠ HECE:26-34-78-83-84-192-193-194-204-209-235-241-247-249-250-261-262-
268-
10’LU HECE ÖLÇÜSÜ:28-219-222-234-240-246-256-102-147-154-190
11’LĠ HECE ÖLÇÜSÜ:67-68-69-76-158
15’LĠ HECE ÖLÇÜSÜ:170
16’LI HECE:267
17’LĠ HECE ÖLÇÜSÜ:223
21
Nazım ġekilleri:
MURABBA: 5-6-8-9-10-13-14-15-17-19-20-29-30-32-33-35-36-42-45-46-47-48-49-
50-51-52-57-61-62-63-64-65-66-70-77-81-82-85-87-89-96-99-105-110-113-114-121-
122-123-127-128-129-131-133-134-136-137-138-141-142-143-144-145-151-152-153-
156-157-161-177-178-182-183-195-202-224-229-232-237-265
GAZEL: 1-2-7-16-18-21-22-23-24-25-31-37-38-39-40-41-43-55-58-59-60-71-72-73-
74-94-95-97-98-100-101-103-104-106-107-108-109-112-115-116-117-118-119-120-
124-124-125-130-132-135-139-140-146-148-149-150-163-164-165-166-167-168-169-
171-172-173-174-176-179-180-181-185-186-188-189-191-196-197-198-199-200-201-
203-206-207-208-211-212-213-215-216-220-227-228-230-231-233-236-238-239-243-
244-245-252-254-258-259-264-269-270
MUHAMMES: 126-3-4-144-159-210-225-271
22
3.4. Transkripsiyonlu Metin
◊ARFÜ‟L-ELĠF
BĠSMĠLLĀHĠRRA◊MĀNĠRRA◊ÎM
1
Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilün
1 ±ikr-i bismillāh ile söze edelim ibtidā (s.2)

Fet√ edip dil …aryesin i√yā eder ism-i »udā
2 Emr-i ≠µ-bāl evvelinde vācib oldu “Besmele”

Ebter olmaz meymenet peydā eder ism-i »udā
3 Çün dedi ¢ur™ān‟da “Ġ…ra™ Bismi Rabbik” ≠ü‟l-celāl

Ehl-i ¡aş…ı “¡Alleme‟l-Esmā™” eder ism-i »udā
4 Bā™-i bismillāh‟da cem¡ oldu ¡ulūmuñ küllisi

±ev…-ı ¡aş…ı menn ile selvā eder ism-i »udā
5 Rāh-ı ¡aş…a sālikiñ a√vālini e…vālini

“Sebbi√ı‟sme Rabbike‟l a¡lā” eder ism-i »udā
6 Cennetiñ dört ırmaġından …andırır ¡āĢı…ları

Vā§ıl-ı ◊a…… yārını √avrā eder ism-i »udā
7 Her ümūrda ≠ikr olunsa iblīsi teb¡µd eder

Ya…ın olmaz gözlerin a¡mā eder ism-i »udā
8 Lo…ma™-i √arāma “Bismillāh” demek cā™iz degil

De √alāl olur ise a√lā eder ism-i »udā
23
9 Ġāfil olma ≠eb√-i √ayvānātda “Bismillāhi” de
Pāk-i taýhµr eyleyip e≠kā eder ism-i »udā
10 Yā Veliyyü‟d-dµn-i bµ-çāre »udā‟yı ≠ākir ol

Ehl-i ≠ikri bülbül-i Ģeydā eder ism-i »udā
2
VE LE-HŪ ¡UFĠYE ¡AN-HÜ
1 ◊a…… te¡ālā bize i√sān eyledi √amd ü &enā

Ehl-i sünnet ehl-i µmān eyledi √amd ü &enā
2 Vācib oldu ni¡metine dā™imā Ģükr eylemek

Dµnimizi «ayr-ı edyān eyledi √amd ü &enā
3 Vācib olduġuna √amdiñ “Fāti√a” oldu delµl

Rāhımızı rāh-ı ¢ur™ān eyledi √amd ü &enā
4 Dedi ¢ur™ān-ı Kerµm‟de “Ve le…ad kerramnā”

Luýf-ı i√sānından insān eyledi √amd ü &enā
5 “Men ¡arife” dersini ta¡lµm eyleyip birligini

Etti i@hār ehl-i ¡irfān eyledi √amd ü &enā
6 Mu§ýafā’ya …ıldı ümmet eyledi «ayra’l-ümem

Cümle derde anı dermān eyledi √amd ü &enā
7 Rāh-ı ¡ilme etti teslµk verdi @ulmetden felā√

¡Aş…ı ile bizi √ayrān eyledi √amd ü &enā
24
8 Rāh-ı ◊a……’da Rūm’ı A¡rāb’ı birāz seyrān edip
Cānımız yolunda …urbān eyledi √amd ü &enā
9 İntisāb edip yapışdı… evliyā zencµrine

Na…ş-ı bend-i rāh-ı Geylān eyledi √amd ü &enā
10 Şükr eder miskµn Veliyyü’d-dµn’i her dem »ālı…’a

Şānımızı bir güzel şān eyledi √amd ü &enā
3
VELEHŪ ¡UFĠYE ¡AN-HÜ
Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilün
1 Eyyü-he’l-i«vāni yārān-ı §afā

Sellimū §allū ¡alā Bedri’d-dücā
Seyyidü‟l-kevneyni A√med Mu§ýafā
Ver §alātile selām eyle du¡ā
Sellimū §allū ¡alā Bedri’d-dücā
2 Bil §alātile du¡ā ma…būl olur (s.3)

Ger §alevāt vermese ma√cūb olur
Hem selām ile du¡ā mesmū¡ olur
Sellimū §allū ¡alā Şemsi’≦-≦u√ā
3 Ger günāh derdine isterseñ devā

Ver §alevāt rū√-ı pāk-i Mu§ýafā
Emr edip “~allū ¡aleyhi” dir »udā
Sellimū §allū ¡alā Nurı’l-Huda
25
4 ±ikr olunsa ism-i A√med pāk-i nām

Vācib oldu bize §alāt-i selām
Der Veliyyü‟d-dµn‟i √ā§ıl-ı kelām
Sellimū §allū ¡alā »ayrı’l-verā
4
1 Çār-ı yāri fa«r-i ¡âlem “ra√meten lil-¡ālemµn”

Ol Ebū Bekr-i ¡Ömer ¡O&mān ¡Aliyyi’l-Mürteżā
Māh-ı tābı Dµn-i Ġslām Ģu¡le™-i ġer¡-i mübµn
Rāżı olsun cümlesinden anlarıñ Bārµ »udā
2 Yār-ı Ġār-ı şāh-ı ¡ālem ma¡den-i §ıd… u §afā

Ma@har-ı nūr-ı Şerµ¡at ma«zen-i ¡adl-i vefā
Cāmi¡u’l-¢ur™ān-ı √a……an maýla¡-ı «avf ü √ayā
Sā…i™-i ke™se™-i kev&er menba¡-ı cūd u se«ā
3 Nār-ı ¡aş…ı çār-ı yāre gir Türābµ ýurma yan

Anları sevenleriñ oldu yeri dār-ı cinān
Sevmeyenler ýa…dı boynuna cehennemden nişān
Nūr-ı ¡ayn-i ehl-i sünnet ve’l-cemā¡atdir ¡ayān
26
5
1 Yā Resūla’llāhi yā »ayra’l-verā
¢ıl şefā¡at derdime eyle devā
Yā ◊abµba‟llāhi yā Bedra‟d-dücā
¢ıl Ģefā¡at yā Mu√ammed Mu§ýafā
2 Ra√meten lil ¡ālemµnsin yā √abµb

◊a…… seni …ıldı …amu derde ýabµb
ĠĢ bu yolda ben ġarµb oldum ġarµb
¢ıl Ģefā¡at @ulmeti eyle żıyā
3 Sevdim ey ~ıddµ…-ı Ekber ben seni

Yoluña fedā edem cān u teni
Yevm-i ma√Ģerde unutma sen beni
¢ıl Ģefā¡at yār-ı πār-ı Mu§ýafā
4 Sevdim ey Fārū…-ı A¡@am seni ben (s.4)

Ya‟bn-i »aýýāb-ı ¡Ömer «ul…-ı √asen
Ey ýarµ…-ı ◊a……‟a nu§ret eyleyen
¢ıl Ģefā¡at yā vezµr-i müctebā
5 Sevdim ey ¡O&mān-ı ±i‟n-Nūreyn seni

Zühd ü ta…vā-yı se¡ādet ma¡deni
Yevm-i …ıyāmetde unutma beni
¢ıl Ģefā¡at bize ey §ā√ib √ayā
27
6 Seni sevdim ya’bni ¡Amm-i Mu§ýafā
İsmi ◊aydir ma¡den-i cūd u se«ā
Bu Veliyyü’d-dµn-i mücrim ¡ā§iyā
¢ıl şefā¡at yā ¡Aliyye’l-Murteżā
6
VELEHŪ ¡UFİYE ¡AN-HÜ
Müstef¡ilün Müstef¡ilün
1 Bedri’d-dücā Şemsi’≦-≦u√ā
Sulýān-ı kevneyn Mu§ýafā
»ayrı’l-verā Nūrı’l-Hüdā
2 ◊a…… anı irsāl eyledi

¢ur™ān‟ı inzāl eyledi
◊āli güzel √āl eyledi
3 “Lev lāke lev lāk” buyurdu

Şānına ◊ayy ü ~abūr
Ümmetiniñ göñlünde nūr
4 Ser-dār-ı ma§nū¡āt olan

Mu«tār-ı mevcūdāt olan
Şefµ¡-i ¡Ara§āt olan
28
5 Eyle şefā¡at bu Veliyyü’d-dµn’e
Ey Nūr-ı Celµ
Cümle cihānıñ ef≦āli
7
VE LE-HŪ ¡UFİYE ¡AN-HÜ
1 Ma¡den-i risāletsin yā Mu√ammed Mu§ýafā

~ā√ib-i şefā¡atsin yā Mu√ammed Mu§ýafā
2 Mevlā’nıñ ◊abµbi’sin dertleriñ ýabµbisin

Şefµ¡u’l-mü≠nibµnsin yā Mu√ammed Mu§ýafā
3 ¡Ālemiñ sulýānısın √uccet-i burhānısın

Dertleriñ dermānısın yā Mu√ammed Mu§ýafā
4 Sensin ◊abµb-i Ekrem sensin devlet-i a¡@am

Ümmetiñe …ıl kerem yā Mu√ammed Mu§ýafā
5 Sensin ¡āleme ra√met sensin cihāna ni¡met

Sensin miftā√-ı cennet yā Mu√ammed Mu§ýafā
6 Dendiñ “Lev lāke lev lāk” ◊a…… buyurdu “A¡ýaynāk”

◊a…… nebµsin bilā şek yā Mu√ammed Mu§ýafā
7 ◊a……’dan peyġam-ber geldiñ cihāna reh-ber geldiñ

Cennete delµl olduñ yā Mu√ammed Mu§ýafā
29
8 Ne √addim var va§f edem ben seni ey mu√terem
Terābµ’ye …ıl kerem yā Mu√ammed Mu§ýafā
~alla‟llāhü ¡aleyhi ve sellem teslµmen (s.5)
8
Mefā¡îlün Mefā¡îlün Fe¡ūlün
1 Şükür āmentü billāhi te¡ālā

Baña ýūbā feýūbā &ümme ýūbā
Da«µ peyġam-berine etdim µmān
2 Bi-√amdillāh bize etti hidāyet

Yaratdı ehl-i sünnet ve’l-cemā¡at
¡İnāyet eyledi Rabbim ¡ināyet
3 Bu i¡ti…ād §ādı…ile olursam

Bu µmān ile …abrime varırsam
Su™āle müste…µm cevāb verirsem
4 ¢abirden ba¡& olup ma√şere varsam

Resūl-i müctebā yüzünü görsem
Livā™i’l-◊amdi’niñ altında ýursam
5 İçeydim ◊avż-ı Kev&er’den şerābı
30
Olaydı ma√v §usuzlu… ¡a≠ābı
~aġ elimden verirlerse kitābı
6 ¡Ameller ýartılıp «ayrım çoġ ola

Günāhlar ma√v olup cümle yoġ ola
~uçumdan ◊a…… geçip yüzüm aġ ola
7 ~ırāý‟dan yıldırım gibi geçersem

Edip* pervāzı …uĢ gibi uçarsam
Varıp cennet Ģerābından içersem
8 Veliyyü‟d-dµn‟e ◊a……‟dan luýf-ı i√sān

Ola cennetde bula √ūri πılmān
Cemāl-i ◊a…… baña olursa ¡ayān
9
1 ~ūfi §āfµ ýut …ula… benden yaña

Bir na§µ√at edeyim diñle saña
Etme …ulluġuñda ifrāý u tefrµý
Dediler “»ayra’l-ümūr evseýuhā”
2 Nefsiñe yükletme yükü yorulur
*
Açıp (Mu§a√√i√)
31
Menzile erişmez yolda …alır
¡Āşı… āh etdikce ço… menzil alır
Sen de āh et yolda …alma zāhidā
3 Bu me&eldir kim iven yol alamaz

Maýlab-ı ma…§ūdunu tez bulamaz
¡Āşı… olan göz yaşını silemez
Gece gündüz eyleyip ≠ikr-i »udā
4 Gāhi …ul Mevlāsını ço… ≠ikr eder

Ba¡żı …ul Mevlāsını az ≠ikr eder
Gāhi de ≠ikr edemezse fikr eder (s.6)
Ni¡met-i ◊a……‟a eder √amd ü &enā
5 ◊a…… bilinmez zühdile ta…vā ile

ĠĢtiġāl etdikce bu dünyā ile
Eyle ¡amel §ıd…ıle i«lā§ile
◊a……‟ı ≠ikr et eyleme süm¡a riyā
6 Med√ ederlerse sevinme med√e sen

±emm ederlerse yerinme ≠emme sen
~a…ınıp a¡māliñe aldanma sen
¢ıl Ra√µm‟iñ ¡afv-ı luýfunu recā
7 Ba…ma nāsıñ ¡aybına ¡aybıñı gör

Deme iĢlerler niçin fıs…-ı fücūr
¡Ucb edip ben ben deyi etme sürūr
Ben deyene inti…ām eder »udā
8 Yā Veliyyü‟d-dµn-i nā§ı√ bu sözü
32
Kendiñe söyle uyuma aç gözü
Baġlayıp el bāb-ı ◊a……‟a ýut yüzü
Dā™imā de Rabbe-nā yā Rabbe-nā
10
1 Mübtelāyım bir ¡acāyib derde oldum mübtelā

Ne yüzüle yalvaram lākin dediñ “Lā te…neýū”
2 Derde §abr etmekde vardır ger-çi ecr u lā-yu¡ad

Olmasa ≠ikriñe māni¡ etmez idim anı yād
~ı√√atiñ şükrü de güzel el-amān yā Rabb meded
Dert seniñ dermān seniñ yā Rabbi i√sān …ıl şifā
3 Derdile dermān seniñdir kimden isteyem ¡ilāc

Sen ◊akµmsin bir √akµme etme beni i√tiyāc
Var iken sen kime yalvarsın bu ¡abd-i nā-mizāc
Dert seniñ dermān seniñ yā Rabbi i√sān …ıl şifā
4 Ger-çi Eyyūb Nebµ §abr etti Eyyūb degilem

Belki bir ¡āciz günāh-kār eż¡af-i a√…ar …ulam
Enbiyālar √ürmetiçün kimseye verme elem
5 ¡Abd-i ¡āciz-i ġarµbem nice derde §abr edem

¡Aczimi i@hār ederim niyyetim degil sitem
33
ġükr edem yā Rabbi saña ¡āfiyet eyle kerem
6 Bu Veliyyi‟d-dµn-i ¡āciz mü≠nib-i «ul…-ı ≠emµm

~uçumu ¡afv eyle yā Rabb hem §uçum ço…dur benim
Ente ġāfµ ente Kāfµ ente Ġaffār u Ra√µm
11
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Yā Rabbi saña ço… &enā

Verme bize renc ü ¡anā
¢apuñda eyleriz du¡ā
Derdimize eyle devā
“Min külli dā™in ¡āfi-nā

Yā Rabbe-nā yā Rabbe-nā”
2 ~alli ve sellim yā Ġanµ

¡Alā ◊abµbike‟n-Nebµ
Ve âlihµ ve §a√bihµ

Yā Rabbe-nā yā Rabbe-nā” (s.7)
3 ¡ArĢ-ı mu¡a@@am √ürmeti

±āt-ı Mükerrem √ürmeti
34
◊abµb-i Ekrem √ürmeti
4 Gökde melekler √ürmeti

Devr-i felekler √ürmeti
Senden dilekler √ürmeti

5 Dµn-i mübµn √ürmetine

ġer¡-i Metµn √ürmetine
Ġslām-ı Dµn √ürmetine

6 Tevrāt-ı Mūsā √ürmeti

Ġncµl-i ¡Îsā √ürmeti
E≠kār-ı Ya√yā √ürmeti

7 Tenzµl-i ¢ur™ān √ürmeti

Esrār-ı Fur…ān √ürmeti
35
◊uccet-i burhān √ürmeti
8 ¡Ālimleriñ √ürmetine
¡Âmilleriñ √ürmetine
Kāmilleriñ √ürmetine

9 ~ıddµ…-ı Ekber √ürmeti

Fārū…-ı A¡@am √ürmeti
Beytü‟l-Mükerrem √ürmeti

10 O&mān-ı ¡Affān √ürmeti

Ol ġāh-ı Merdān √ürmeti
E§√āb-ı Sulýān √ürmeti

11 Evlād-ı Ekrem √ürmeti

Ensāb-ı a¡lem √ürmeti
36
A√bāb-ı eslem √ürmeti
12 ¡Āciz Veliyyü‟d-dµn saña

Ne yüzüle eder du¡ā
Sensin penāh-ı mültecā

12
14’LÜ HECE VEZNİ
1 ~ūfi ¡ameliñe mi aldanırsın ¡acebā

‰ūl-i emeliñe mi aldanırsın ¡acebā
2 ~ūfi nemāzıña mı yā«ūd niyāzıña mı

Ya çoġ u azıña mı aldanırsın ¡acebā
3 Zühd ü ta…vā ne güzel varise «āli§ ¡amel

Zühdile ta…vāña mı aldanırsın ¡acebā
4 ĠĢiñ gücüñ uçma…dır √ūru πılmān …oçma…dır

Amān §ūfµ buña mı aldanırsın ¡acebā
5 Gözü baġlı gidersin vu§latdan bµ-«abersin (S.8)

Ço… kerāmetiñe mi aldanırsın ¡acebā
37
6 MürĢid yüzü görmeden …apusında ýurmadan
Sen bu varlıġıña mı aldanırsın ¡acebā
7 ~ūfilik elde ¡a§ā kibr ü bu«ul olmasa
¡Ucbile riyāña mı aldanırsın ¡acebā
8 ¡ĀĢı… ol miskµn velµ desinler saña delµ

¡Irż u ve…ārıña mı aldanırsın ¡acebā
◊ARFÜ‟L-BĀ™
13
1 Men fa…µrim yardım eyle yā Mucµb

Pek ġarµbim mer√amet …ıl yā ◊asµb
ªāhirim hem bāýınım oldu vµrān
Her cihetden ben ġarµb oldum ġarµb
2 Gāh dünyā gāh ¡u…bā esefi

Gāh ūlā gāh u«rā Ģerefi
Gāh süflā gāh ¡ulyā telefi
Dertlere düĢürdü bulmadım ýabµb
3 ªāhirâ ġurbetdeyim hem bāýınā

Rā√atım yo… çekerim za√met ¡anā
Ne deseler göñlüme vermez ġınā
¢anı bir söz kim ola maġna lebµb
4 Neyleyim yo… ¡ilm ü a¡mālim benim

Belki ço…dur …µl ile …ālim benim
38
Bilmezem nice olur √ālim benim
Kāmil mürĢide olmadım münµb
5 Yola girdim yalñız bi-lā refµ…
Beni ġārât etti …aýýā¡ ýarµ…
Gitdi vüs¡at geldi ¡usret √āl ≦ay…
Çāresiz …aldım benim göñlüm ke™µb
6 Fikr edip √ālimi düşdüm feryāda

Bilmezem …aradayım ya deryāda
Herkesiñ bir …ısmeti var dünyāda
Bize bu √üzn ü keder oldu na§µb
7 Bilemedim …ılamadım i√tiyāý

Bµ-edebler ile etdim i«tilāý
Mürşidimden ayrı düşdüm bµ-nişāý
~anki gülden ayrı düşdü ¡andelµb
8 Yā Veliyyü’d-dµn-i mücrim dā™imā

Yalvar Allāh’a olasın sālimā
Mer√amet eyle benim √ālime
Luýf u i√sān ede Ġaffār u Mücµb
14
1 Ne ¡aceb ey dil-i vµrān ne ¡aceb

Ne ¡aceb olmadıñ insān ne ¡aceb
ÇalıĢırım seni ta¡mµr edeyim
39
Gün-be-gün oldu perµĢān ne ¡aceb
2 Olam insān deyi dünyāya …adem

Ba§dım insān olmadım āh nidem
Düzelirken bozulursun dem-be-dem
ĠĢiñ olmaz hele āsān ne ¡aceb
3 ◊a……‟a …ullu… edeyim dese göñül (s.9)

Belirir dürlü √avâ™il §aπ u §ol
¢apanır a§lâ açılmaz aña yol
Edemez ýoπruca i√sân ne ¡aceb
4 Ne bu iπvâ-yı ¡azâzµl gibiler

Ne bu πav…â-yı kilâb u kediler
Ne bu da¡vâyı demiĢler dediler
Ne bu ser-mâye™-i ziyân ne ¡aceb
5 Ne bu va√det ne bu ke&ret a göñül

Ne bu vu§lat ne bu fir…at a göñül
Ne bu ülfet ne bu «ulýat a göñül
Ne bu himmet dem-i devrân ne ¡aceb
6 Bu vesâvis bu desâ™is ne ola

Bu mecâlis bu «a§â™i§ ne ola
Bu mu…ârin bu melâbis ne ola
Bu hebâ «â™ib ü «üsrân ne ¡aceb
7 Bu melâlet bu …asâvet nice bir

Bu …abâ√at bu sefâhet nice bir
Bu «acâlet bu ¡adâvet nice bir
40
Nice bir dôstla düşmân ne ¡aceb
8 Seni nefsiñ ýuzaπa ýutdu esµr

Ġrtikâb eylediñ ¡i§yân-ı ke&µr
Cebel-i Ģâmi«adan oldu aπır
¢anı bir «ıdmet-i Ra√mân ne ¡aceb
9 Gözüñe gör deseñ a§lâ göremez

Diliñe ýur deseñ a§lâ ýuramaz
Eliñe ver deseñ a§lâ veremez
Edemez «ayrile i√sân ne ¡aceb
10 Nâzenµn ¡ömrüñü nâ-◊a…… yere §arf

Edesin etmeyesin «aĢyet ü «avf
O…uyup yazmayasın no…ýa™-i √arf
Olmadıñ §â√ib-i ¡irfân ne ¡aceb
11 Velµ demiĢler adıña ne güzel

Leyk sende ya ne bu ýûl-i emel
Bu velµlik bu delµlik bu kesel
Cem¡ olur mu hele ey cân ne ¡aceb
15
VELEHÛ ¡UFĠYE ¡AN-HÜ
1 ÂteĢ-i varlıπıñı dilde ya…ıp

Zâhidâ sen de ne bu kibr-i ¡ucub
Herkesiñ ¡ayb u …u§ûruna ba…ıp
Zâhidâ sen de ne bu kibr u ¡ucub
41
2 Kendi ¡aybıñı gözüñ görmez mi
Def¡ine yo«sa eliñ ermez mi
Nu§√ u pend saña nef¡ vermez mi
3 Müjdelendi mi saña bâπ-ı cinân

Baπladıñ beliñe ben benden ¡anân
Eylemezsin kimseden keff-i lisân
4 Dâ™imµ olmıĢ göñül yı…ma… iĢiñ

Acıya ýatlıya urırsın diĢiñ
Dünyâ gögüne …adar …al…mıĢ baĢıñ (s.10)
5 Seniñ ¡ucbuñdan büyük mü ma¡§ıyet

Kimseye hµç eylemezsin meskenet
Yo«sa açıldı mı saña dört cihet
6 Yoπiken ¡ilmiñ edersin da¡vâ

¡Âlimim deyi verirsin ma¡nâ
Ġayrıdan nefsiñ ýutarsın a¡lâ
7 Âdem olmaz âdemi levm eyleyen

Bâdem olmaz bâdemi Ģemm eyleyen
Kendi me≠mûmdur eli ≠emm eyleyen
42
8 Geç fu≥ûllu…dan Veliyyü‟d-dµn‟i sen
Olma sen zâhid gibi «âýır yı…an
◊â§ıl olduñ sâde bir …aýre §udan
16
VE LE-HÛ ¡UFĠYE ¡AN-HÜ
Fā¡ilātün Fâ¡ilâtün Fā¡ilātün Fā¡ilün
1 ◊a…… te¡âlâ Seyyidü‟l-Kevney‟ne gönderdi Kitâb

Dört Kitâb‟ıñ a¡@amıdır ol Kitâb-ı müsteýâb
2 Raýb u yâbis küllü şey™i anda eyledi beyân

Mu…te≥âsınca ¡amel eyleyene verir &evâb
3 ◊abl-i mu√kemdir ýutan mevlâsına vu§lat bulur

‰utmayan ehl-i ≥alâle ±ü’l-Celâl eder ¡a≠âb
4 Derdine dermân bulur anı tilâvet eyleyen

Gel birâder dâ™imâ ¢ur™ân o…uyup ol mü&âb
5 O…uyup ¢ur™ân’ı emr-i ◊a……’a eyle imti&âl

¢ıl ¡ibâdet gece gündüz et nehyden ictinâb
6 Bu Veliyyü’d-dµn’e derseñ ýoπru yol göster baña

Bu ýarµ…-ı müste…µmdir bunda etme ı≥ýırâb
17
43
1 Ey göñül dünyâ içün çekme ta¡ab

Sa¡y edip ¡ilm ü ¡amel eyle ýaleb
Sevmedi dünyâ seni ◊a…… celeb
2 Cehl olmasaydı iblµs-i la¡µn

Der-gâh-ı ◊a……’dan sürülmezdi ya…µn
¡İlm ü a¡mâlile olasın emµn
3 ¡Âlim olan iblµsiñ √µlesine

Aldanır mı ya anıñ iπvâsına
Menfa¡atdir dµnine dünyâsına
4 Câhiliñ a¡mâ olur iki gözü

‰oπru olsa ýoπrulmaz özü
İki cihânda …ara olur yüzü
6 Mâlını §â√ibi bekler ey püser

¡İlm ü a¡mâl §â√ibini √ıf@ eder
¢abre anıñ ile ber-ā-ber gider (s. 11)
7 Dünyā mālı fānµ dünyāda …alır

Sinde ¡ilm ile ¡amel yoldāĢ olur
Vu§lat-ı ◊a…… isteyen vu§lat bulur
44
8 Yā Veliyye‟d-dµn-i ¡āciz kimseden

Fā™ide yo… ¡ilme §arf eyle beden
¡Ġlm ü a¡māldir seni ¡azµz eden
18
1 Geldi ġurbetden §ıla™i-ra√m eyledi ġer¡-i mübµn

ġimdi düĢdü ġurbete yine ġarµb oldu ġarµb
2 Pek ya…µn geldi …ıyāmet @ulmile ýoldu zemµn

Buldı ke&ret Ģerr belā az …aldı √asµb ü nesµb
3 Mesnede geçdi Ģe…āvet ehl-i dµn-dār …almadı

Pek ≠elµl oldu diyānetli edµb ibn-i edµb
4 Dürlü zµnetler cihāna oldu Ģāyi¡ı @uhūr

Ġālibā çı…ması Deccāl‟iñ olupdur pek …arµb
5 Nice «ā™inler «ıyānet eyleyip emānete

Nu§ret et yā Rabb bize √āller ¡acµb oldu ¡acµb
6 »ôĢ görüp ef¡āl-i Ģirki uydular Ģirk ehline

Rāh-ı ġer¡i terk edip Ģeyýāna oldular münµb
7 Hele verildi ümūrıñ küllµsi nā-ehline

Ġncelirken incelirken ¡ā…ıbet …ırıldı ib
45
8 Mekke‟den Medµne‟den açıldı Ģar…a πarba dµn
Yine a§lına rucū¡ etti ma…āmına gidip
9 Ehl-i ◊a…… @ulmetde …aldı oldu Ģen ehl-i fesād
Oldu beg …oyun çobānı zādeler oldu ke™µb
10 Kāfire verildi ru«§at mü™mine cevr ü cefā

±illet ehli buldı ¡izzet ¡izzet ehli pek ġarµb
11 Çāre ne yı…ma… murād eder bu dünyā™ı »udā

Yapanı bozanı bir ¢ahhār u Cebbār u Mücµb
12 Yā Veliyye‟d-dµn çün böyle gücenme bu iĢe

Leyk dµn derdi oñulmaz var mı bu derde ýabµb
19
1 Göñül ta¡mµrine fet√ eyle ebvāb

~a…ın yı…ma göñül göñül göñül yab
Nefi¡ vermez saña emvāl ü ensāb
2 Na@ar-gāhı ◊a…‟ıñ göñüldür ey cān

Dizilir mi …ırılsa dürr ü mercān
Olayım der iseñ ger kāmil insān
3 Göñül bir §ırca serāydır yı…ılmaz
46
Yı…ılsa bir da«µ elbet yapılmaz
◊a……‟ıñ …atında kim ma…būl bilinmez
4 Biri biriyle …ardāĢ ehl-i µmān
~a…ın …ardāĢıñ ile olma düĢmān
Girip derde §oñunda olma piĢmān (s. 12)
5 Veliyyü‟d-dµn-i Rācµ olma bed-söz

Sözüñ Ģµrµn olup §āfµ ola öz
Cihānda ýatlı dil dā«µ güler yüz
20
1 Zāhidā gel ¡aş…a eyle intisāb

Olagör ¡aş…ıñ güline ¡andelµb
Nār-ı ¡aş…da cigeriñ eyle kebāb
Olagör ¡aş…ıñ gülüne ¡andelµb
2 Bāġ-ı ¡aş…a girüben ol bāġ-bān

Āb-ı ¡aş…dan içüben bul tāze cān
Açma… isterseñ eger bāb-ı cinān
3 Kes bu varlı…dan ¡alā…ayı hele

Yo… olup var ol girip ýoġru yola
Va…t-i se√erde na@ar …ıl bülbüle
47
4 »āb-ı ġafletde yatıp u§anmadıñ

Bir dem ¡aş…ıñ āteĢine yanmadıñ
Āh göñül saña dedim inanmadıñ
5 Adıña Rācµ Veliyyü‟d-dµn demiĢ-

ler düĢündüñ mü hele bir ne iĢ
Yatma ġaflet uy…usunda yaz …ıĢ
21
Mefā¡îlün Mefā¡îlün Mefā¡îlün Mefā¡îlün
1 ¡Alµlim her cihetden derde dermān eyle yā Rabb

Fa…µrim ra√metiñe baña i√sān eyle yā Rabb
2 Ne a¡ceb müĢkil oldu √āl ü Ģānım @āhir bāýın

Selāmet ver kerem …ıl yolum āsān eyle yā Rabb
3 Esµrim nefsimiñ bendinde baġlandım «alā§ım yo…

‰utuldum dūza«-ı iblµse pinhān eyle yā Rabb
4 Aġaçlarda çiçek gibi açıldım meyve olmadım

»alā§ et semm yelinden «ôş-bārān eyle yā Rabb
5 Dedim “Āmentü bi’llāh” birligiñe eyledim µmān

Yola girdim refµ…ım kāmil µmān eyle yā Rabb
48
6 O…uyup mekteb-i ¡irfānda bir üstā≠-ı kāmilden
Beni de luýfuñ ile ehl-i ¡irfān eyle yā Rabb
7 ¢uru ýopra… gibi çöllerde …aldım hµç tımārım yo…
‰aş aġaç gibi cānsız …almışım cān eyle yā Rabb
8 Ne …ılsın ¡abd-i ¡āciz senden olmaz ise luýf-ı ¡avn

Yoluñda çāresizim luýf u i√sān eyle yā Rabb
9 Silā√sız yola girdim eyledi düşmān beni ġāret

Kerem …ıl nu§ret ile …ahr-ı düşmān eyle yā Rabb
10 Ne …ılsın ýaġ baĢında yalıñız …uluñ Veliyyü‟d-dµn

Benim mürĢidimi bir kāmil insān eyle yā Rabb
22
1 Ümūrum saña tefvµż etdim āsān eyle yā Rabb (s. 13)

Mu¡µnim sensin Allāh‟ım āsān eyle yā Rabb
2 Laýµf ismiñ dile aldım bu ¡abd-i ¡ācize luýf et

Vekµl ismiñ ile bu iĢimi āsān eyle yā Rabb
3 Olup mużýarr …apuña geldim Allāh‟ım …abūl eyle

Du¡āmı müstecāb et iĢim āsān eyle yā Rabb
4 Seniñ …apuñ ýurur iken kimiñ …apusına gidem

Beni redd etme Allāh‟ım āsān eyle yā Rabb
49
5 Seniñ der-gāhıña benim du¡ā etmege yüzüm yo…
Velākin dediñ “Ud¡ūnµ” āsān eyle yā Rabb
6 Buyurduñ “Fenki√ū” ¢ur™ān‟da emre imti&āl etdim

Türābµ …uluña ra√m eyle āsān eyle yā Rabb
23
1 DüĢürdüñ dār-ı dünyāda beni vādµ™-i sa…arda

»alā§ et yarın ¡u…bāda meded yā Rabb meded yā Rabb
2 Nice fāsı… gire nāra yanarlar anda …ab…āra

Yunurlar §oñra enhāra meded yā Rabb meded yā Rabb
3 Beni de sen «alā§ eyle bu vādµden «urūcumda

Girem ben de cinānıña meded yā Rabb meded yā Rabb
4 ‰utuldum dūza«-ı ýuza…laya dā™im ederim āh

Beni ¡afv eyle yā ilāh meded yā Rabb meded yā Rabb
5 ¢uluñ nā-çār Veliyyü‟d-dµn du¡ā edip eder āmµn

Tera√√um et aña yarın meded yā Rabb meded yā Rabb
24
1 Fa«r-i ¡Ālem iki cihān-gūneĢi ¡ālµ-cenāb

¢ıl Ģefā¡at yā ġefµ¡ü‟l-mü≠nibµn yevmü‟l-√isāb
50
2 Ey göñüller derdiniñ dermānı Mu«tār-ı mücāb
¢ıl Ģefā¡at yā ġefµ¡a‟l-mü≠nibµn yevmü‟l-√isāb
3 Vu§lat-ı ◊a……‟a sen olduñ vāsıýa ey nūr-ı ◊a……
Fażl-ı Ģefā¡atden etme bu fa…µri de ıra…
4 Ba…ma …u§ūruma benim √üsn-i na@ar ile ba…

5 Bu Veliyyü‟d-dµn Rācµ ey Nebiyy-i mu√terem

Görmeden yüzüñü inandım saña ey pür-kerem
6 Sāye-bān eyle beni sāyeñde görmeyim elem

◊ARFÜ‟T-TĀ™
25
1 »udā biz …uluna etmiĢ ¡ināyet

Benµ Ādem‟e ço… vermiĢ kerāmet
2 Bi-√amdi‟llāh …ıldı ehl-i µmān

‰arµ…-ı ◊a……‟a eyledi hidāyet
3 ◊abµbi‟ne bizi eyledi ümmet

»u§ū§ā bizi …ıldı ehl-i sünnet
4 Bize eyledi i¡ýā dürlü ni¡met
51
BeĢār eyledi §â√ib-i risâlet
5 Kitabu’llâh Rasūle oldu nâzil

O…uyup olalım √ükmüyle ¡āmil
5 ¡Amel …ıl mūcebince olma kāhil (s. 14)

¢ıyāmetde saña ede Ģefā¡at
6 »udā her Ģey™i beyān etti anda

O…uyup ¡amel eyle imdi sen de
7 Yola gel gezmegil …ırda yabānda

Bulasın tā ki āfātdan selāmet
8 »udā emr etti …ulluġ etmek ile

‰arµ…-ı ◊a……’a ýoġrı gitmek ile
9 Şerµ¡at ile ¡amel etmek ile

Bulunur iki cihānda selāmet*
10 »udā emr etti abdest ile πusul

Alıp abdest da«i et πasli pāk ol
11 Budur vā§ıl-ı ila‟llāh olmaġa yol

Gece gündüz ◊a……‟a eyle ¡ibādet
12 Da«µ emr etti beĢ va…it nemāzı

¢ılıp dā™im ◊a……‟a eyle niyāzı
*
se¡ādet (mu§a√√i√)
52
13 Bulanlar anda buldu çoġ azı
Nemāzdır ehl-i Ġslām‟a ¡alāmet
14 Da«µ emr etti otuz gün orucı

‰utup eyle semāvāta ¡urūcı
15 ◊a……‟a ýoġru gider bu √abliñ ucı

YapıĢ pek eyleme ◊a……‟dan żalālet
16 Da«ı emr etti hem māla zekātı

Verip anı bulasın ta necātı
17 Ki her kim māla vermeye zekātı

Yılan olur aña ol māl …ıyāmet
18 Da«µ hem √accile emr etti Mevlā

◊icāz‟a git ýavāf et Beyt-i Mevlā**
19 Yunasın āb-ı Zemzem‟de kemālā

Günāh …almaz gider senden temāmet
20 Buyurdu “Ü≠kürūnµ” ◊ayy u Mevlā

Gece gündüz çalıĢ bul cennet-i a¡lā
21 Ki ≠ikru‟llāh ile heb ehl-i µmān

EriĢdiler kemāle «ôĢ beĢāret
22 Anıñla açılır göñül gözü hem

Anıñla ma√v olur her ġu§§a vü ġamm
**
a¡lā (mu§a√√i√)
53
23 Dil ile …alb ile ≠ikr eyle her dem
◊a… ıle §o√bet eyle bul reşādet
24 Veliyyü’d-dµn-i miskµn ü günāh-kār
Günāha tevbe eyle ◊a……’a yalvar
25 Umarım ¡afv ede Settār u Ġaffār

Rasūlu’llāh ede yarın şefā¡at
26
8’Lİ HECE
1 ◊a……‟dan Rasūl-i kā™ināt

Oldu bize āb-ı √ayāt
Ta§dµ… edip Mu√ammed’i
Buldu… ≥alāletden necāt
2 ◊a…… anı irsāl eyledi

Acıları bāl eyledi
◊āli güzel √āl eyledi
‰arµ…-ı ◊a…… buldı &ebāt
3 Cihāna ba§dı…da …adem

Küfr ehline erdi elem
Na§b etti meydāna ¡alem
Çaġrıldı “¢ad …āme‟§-§alāt”
4 Ka¡be™i putlardan ma§ūn (s. 15)
54
Etti ¡adū oldu zebūn
ġirk ehlini ilzām içün
Gösterdi dürlü mu¡cizāt
5 Gecdi risālet ta√tına
Verdi selām ümmetine
Cem¡ oldu bayraġ altına
Heb mü™minµn vü mü™mināt
6 ◊a…… aña gönderdi Kitāb

Fur…ān-ı Kelām-ı müsteýāb
Kinµseler oldu «arāb
Mescide oldu iltifāt
6 Mi¡rācda eyledi niyāz

Getirdi beş va…it nemāz
Mü™min olan anı …omaz
Da«µ oruc √acc ü zekāt
7 ◊ill ü √arām oldu ¡ayān

‰arµ…-ı ◊a…… oldu beyān
Açıldı ebvāb-ı cinān
Ma√v oldu cümle seyyi™āt
8 Ol Ra√meten lil-¡ālemµn
Oldu Şefµ¡u’l-mü≠nibµn
Ol §ā√ib-i Şer¡-i mübµn
Verdi cihāna ýayyibāt
9 Gelmese idi Mu§ýafā

Bulmazdı bu ¡ālem §afā
55
Nūru ile buldu żıyā
Gitdi cihāndan @ulumāt
10 ◊a…… anı eyledi ◊abµb

¢ıldı …amu derde ýabµb
Ümmetini etmez ġarµb
Yarın şefā¡atden o ≠āt
11 ◊a…… anı sulýān eyledi

◊uccet ü burhān eyledi
Her derde dermān eyledi
Def¡ oldu küllü nāzilāt
12 Yüz biñ §alātile selām

Olsun aña «atm-i kelām
Rācµ etti temām
Va§f-ı rafµ¡u‟d-derecāt
27
11’Lİ HECE
1 Bizden du¡ā yā Rabb senden icābet

Ver bize yā Rabbi §ı√√at u ¡āfiyet
¢uldan ma¡§ıyyet Mevlādan maġfiret
Ver bize yā Rabb §ı√√at u ¡āfiyet
»ayırlı ¡ömrile eyle mu¡ammer

Ġ√sān eyle bize √üsn-i ¡ā…ıbet
2 Sensin müte§arrıf u ◊ayy ü Mālik
56
±āt-ı pākiñ bā…î “Küllü Ģey™in hālik”
“Lā ◊avle ve-lā …uvvete illā bik”
3 Seniñ i≠niñ ile gözümüz görür
Seniñ emriñ ile …ulaġ eĢidir
AteĢ ya…ar …ar §u yaġmur üĢüdür
4 Emr ü fermānıñla söyler dilimiz

‰uda…lar deprenir ýutar elimiz
Redd etme yā Rabb ¡arż-ı √ālimiz
5 Lo…ma bir sebebdir ýoyuran sensin

‰on ile bedeni ı§ıdan sensin
Ġki aya…ları yürüden sensin
6 ~ulb-i ebde sensin evlād yaradan

Ata ana sebeb sensin var eden
Aya…sız yılanı sensin yürüden
7 Ef¡āl-i ¡ibādı yaradan sensin (s. 16)

Bitirip eĢcārı çürüden sensin
Otları yeĢerdip …urudan sensin
8 ¢ulıñ Veliyyü‟d-dµn her iĢde ¡āciz

◊avl ü …uvvet senden yā ◊ayy ü ¡Azµz
57
Yalvarıp …apuñda dermān umarız
»ayırlı ¡ömrile eyle mu¡ammer

Ġ√sān eyle bize √üsn-i ¡ā…ıbet
28
HÜVE ¡ĀFĠYET
10’LU HECE
1 Nās ile ey dil eyleme «ulýat
Ehl-i cehl ile eyleme ülfet
Ehl-i felā√dan ehl-i necā√dan
Ehl-i §alā√dan eyleme ¡uzlet
2 Olagör ¡āşı… olagör §ādı…

Olagör lāyı… bulagör ra√met
Edegör i√sān eyle se«āvet
Olagör her ān §ā√ib se¡ādet
3 ¢ılagör i«lā§ ile ¡ibādet

~a…ın riyādan eyleme süm¡at
Ne güzel olsañ ehl-i sına¡at
El açıp olma ehl-i şenā¡at
4 Rız…ıña ◊a……‟dan eyle …anā¡at

Cem¡ edip ço… māl eyleme külfet
Eli ≠emm etme √üzn ü ġamm etme
Diliñi √ıf@ et eyleme ġıybet
5 Ke&ret-i kelām ço… verir elem
58
Söyleyip her dem eyleme za√met
◊āliñi fikr et »āli…‟ı ≠ikr et
Ni¡mete Ģükr et bulagör cennet
Yā Veliyyü‟d-dµn sen √arµ§ olma
Cāh-ı dünyāya eyleme raġbet
29
1 ‰arµ…-ı ehl-i sünnet ve‟l-cemāat

Selāmetdir selāmetdir selāmet
Bu yolu ýut bu yoluñ mā-¡adāsı
≤alāletdir ≥alāletdir ≥alālet
2 ¡İbādet ile …albi eyle tenşµý

¡Amelde i…ti§ād et etme tefrµý
Bu yolda yo…dur ifrāýile tefrµý
¡Adāletdir ¡adāletdir ¡adālet
3 Revāfıż ehl-i il√ādıñ sözüne

Ba…ıp düşme şeyāýµniñ izine
Na@ar etme o fır…anıñ yüzüne
¢abā√atdir …abā√atdir …abā√at
4 Şerµ¡at’den §apıp il√āda düşme

Yapış bu √able ġayrıya yapışma
Bu yolda müste…µm ol sen de şaşma
Nedâmetdir nedâmetdir nedâmet
59
5 Şerµ¡atdır ýarµ…atıñ …apusı
‰arµ…atdir √a…µ…atıñ yapusı
»udā‟yı ma¡rifetdürür hepisi (s.17)
Se¡ādetdir se¡ādetdir se¡ādet
6 Hevā-yı nefsine uyup revāfıż

Olurlar ehl-i sünnete mu¡ārıż
Fesād-ı zü¡mile terk-i ferā™iż
ġe…āvetdir Ģe…āvetdir Ģe…āvet
7 Edip inkār demiĢler ehl-i bid¡at

Ni@ām içün …uruldu bu ġerµ¡at
Dediler ehl-i ◊a…… esbāb-ı cennet
¡Ġbādetdir ¡ibādetdir ¡ibādet
8 ~a…ın nefsiñe uyma seni Ģerre

Ġletir ¡ömrüñü §arf eyle «ayra
¢ulıñ √a……ında …ullu… elfe-merre
~ıyānetdir §ıyānetdir §ıyānet
9 Nemāzı …ıl orucı ýut zekātı

Edā et Beyt‟i √acc et bul necātı
Bu üslūbuñ √ayātı hem memātı
Ne rā√atdır ne rā√atdır ne rā√at
10 Da«µ fażla ¡ibādet mümkün oldu…-

ca eyle ◊a…… saña i√sān ede ço…
İki cihānda i«lā§ile …ullu…
Şerāfetdir şerāfetdir şerāfet
60
11 Yetµme mer√amet …ıl ehl-i fa…ra
Tevāżu¡ eyle düşme dām-ı fa«ra
¡İbâdet ef≦ali sirran ve cehran
Se«avetdir se«avetdir se«avet
12 Eliñde var iken fır§at yitirme

Bu nefsi «āb-ı ġafletde yatırma
¢arıĢıp ehl-i dünyāya oturma
◊amā…atdir √amā…atdir √amā…at
13 Degil bā…µ bu dünyānıñ ni¡amı

~afāsı az ziyāde hemm ü ġammı
Bu cānıñ tende bil yā ibn-i ¡ammµ
Emānetdir emānetdir emānet
14 Girip mekteb-i ¡irfāna o…u “Men

¡Araf” dersini bulup ehl-i ¡irfān
Gece gündüz diliñde ≠ikr-i Ra√mān
◊alāvetdir √alāvetdir √alāvet
15 ÇalıĢıp ≠ikre sen ¡āĢı… olagör

Bu rāh-ı ◊a……’da hem §ādı… olagör
◊a…’ıñ ra√metine lāyı… olagör
Ne devletdir ne devletdir ne devlet
16 Riyā-yı süm¡a ile etme …ullu…

Enāniyyeti …o …ıl varıñı yo…
Bu vechile sever ¡āĢı…ı ma¡Ģū…
ªarāfetdir @arāfetdir @arāfet
61
17 Bu vechile bulunur ◊a……‟a vu§ūl
Bu vechile bulunur ◊ażret‟e yol
Bu vechile cilālanırsa göñül
Ne@āfetdir ne@āfetdir ne@āfet
18 Riyā ile göñül pāsı silinmez

Enāniyyet ile bu yol alınmaz
Yoġ etmeyince varı ◊a…… bulunmaz (s.18)
Cehāletdir cehāletdir cehālet
19 ¢o sen u benligi dā™im ◊a……‟ı bil

Göñülden kibr ü ¡ucbuñ pāsını sil
Bu a«lā…dan eger yunur ise dil
Zekāvetdir zekāvetdir zekāvet
20 ġerāb-ı ¡aş…ı içip …anmayınca

Göñül yüksekden aĢaġ inmeyince
Riyāżatla bu a¡żā yunmayınca
Cenābetdir cenābetdir cenābet
21 Göñül sende bu varlıġa sebeb ne

Bu dünyā cāhını bilmem ýaleb ne
Günāh deryāsına ýalmañ ¡aceb ne
Cesāretdir cesāretdir cesāret
22 Veliyyü‟d-dµn ço… iĢledi ¡i§yān

»udā §uçundan ede ¡afv ü ġufrān
Degil illā günāh derdine dermān
Nedāmetdir nedāmetdir nedāmet
30
62
1 Ġlāhµ ben …uluñu eyle nābit

‰arµ…-ı ◊a……‟da bizi eyle &ābit
Bi-√amdi‟llāh yaratdıñ bizi Ġslām
2 »u§ū§an ehl-i sünnet ve‟l-cemā¡at

Yaratdıñ bize vermediñ ≥alālet
Hidāyet eyle yā Rabb hidāyet
3 Bi-√amdi‟llāh luýf etdiñ bu ¡abde

Mürµd etdiñ ‰arµ…-ı Na…Ģ-i bend‟e
Na§µb et le≠≠et-i Geylānµ‟den de
4 ◊abµb‟iñ …uýb-i esrār √ürmetine

Da«µ a§√āb-ı a«yār √ürmetine
~alā√u‟l-√āl-i ebrār √ürmetine
5 Ġlāhµ bu Veliyyü‟d-dµn-i ef…ar

Günāhı ço… velākin ¡afvıñ ister
Gece gündüz derim Allāhu Ekber
31
63
1 Zāhidā diñle na§µ√at olmaya sa¡yiñ ¡abe&

Diñle kāmiller sözünü olmaya sa¡yiñ ¡abe&
2 Kendi baĢıña delµlsiz yol bulunmaz muýla…ā

Ġntisāb et mürĢide kim olmaya sa¡yiñ ¡abe&
3 Ġ«tiyār et on iki yoldan birini mu¡teber

Ehl-i √āle ol mu…ārin olmaya sa¡yiñ ¡abe&
4 Zühd ü ta…vā «ôĢdur ammā ¡ucub riyā olmasa

»āli§an eyle ¡amel kim olmaya sa¡yiñ ¡abe&
5 Ehl-i ¡aş…a i…tidā et açıla göñlüñ gözü

¡Aş…ile ≠ikr et »udā‟yı olmaya sa¡yiñ ¡abe&
6 Ġafletile …ulluġ edeniñ dili baġlı olur (s. 19)

»āb-ı ġafletden uyan kim olmaya sa¡yiñ ¡abe&
7 Dense mā-lā-ya¡nµ sözler gözleriñ pār pār yanar

Dense ◊a…… söz uyumadan olmaya sa¡yiñ ¡abe&
8 Ġltifāt etme ¡avāmıñ ýa¡nına teĢnµ¡ına

Gir erenler meslekine olmaya sa¡yiñ ¡abe&
9 Binip ¡aş…ıñ gemisine ≠ikrile yelkeni ac

~ıd…ıle gir rāh-ı ◊a……’a olmaya sa¡yiñ ¡abe&
10 Senn ü benligi …oyup eyle tevāżu¡ dā™imā
64
Kimseye etme tefa««ur olmaya sa¡yiñ ¡abe&
11 Gel Veliyyü‟d-dµn-i ¡āciz nefsiñe et nu§√ı sen

¡Aş…-ı ◊a……‟a eyle sa¡yi olmaya sa¡yiñ ¡abe&
32
1 El-ġıyā& el-ġıyā& el-ġıyā&
Yardım et ġāzµlere yā Müsteġā&
Oldu ġālib @ulmet-i a¡dā™-i dµn
2 Ni¡metiñe ederiz √amd ü &enā

±ikr ederiz ismiñi yana yana
Rabbe-nā yā Rabbe-nā yā Rabbe-nā
3 Keskin et …ılıcların ġāzµleriñ

Eyle āsān iĢlerin ġāzµleriñ
¢aý¡ edeler başların kāfirleriñ
4 LeĢker-i küffārı inhizām et

Mos…of‟ı rüsvāy hem bed-nām et
¡Asker-i Ġslām‟a ço… in¡ām et
5 Kāfiriñ baĢına dünyā ýar ola

Mālları evlādları Ģikār ola
¡Asker-i Ġslām‟a bir «ôĢ kār ola
65
6 Ver selāmet ümmet-i Mu√ammed‟e

¢ıl ¡ināyet ümmet-i Mu√ammed’e
Ver fütū√āt ümmet-i Mu√ammed’e
7 Ġblīsiñ ¡askeriniñ bayraġını

Ser-nigūn et acmasın yapraġını
Rabbe-nā …ahr eyle dµn düĢmānını
8 Diledim ma…hūr ola …avm-i ¡anµd

Ola mesrūr u fera√ ¡Abdü‟l-Mecµd
Nu§retiñi eyleme bizden ba¡µd
9 Yalvarıp …ullar saña eder du¡ā

Sen Kerµm‟sin …ıl kerem yā Rabbe-nā
Bu Veliyyü‟d-dµn eder senden recā
33
1 Göñül nisyān ile oldu mülevve& (s.20)

Beden ¡i§yān ile oldu mülevve&
Meyil verdim fenānıñ zµnetine
Dem-i devrān ile oldu mülevve&
66
2 Be…ā rāhına etmedim ¡azµmet
Fenā mülkünü @ann etdim ġanµmet
Beden ¡i…lµmine düşdü hezµmet
Hemµn keslān ile oldu mülevve&
3 ¡Amel ba√rine ýalıp ýutmadım yol

¡Ömür …ıllet ke&µr ¡illet emel ýūl
Gece gündüz devām-ı meclis-i «ul
‰at-ı i«vān ile oldum mülevve&
4 Nedāmet geldi ammā fā™ide yo…

Göñül oldu kesāfet ile ma«nū…
Tezevvüc √abli oldu boynuma ýav…
Ġam-ı nisvān ile oldum mülevve&
5 Veliyyü’d-dµn’e luýf eyle İlāhµ

¡İlim yo…dur ¡amel yo… …alb-i sāhµ
¢abūl eyle bu ¡abd-i rū-siyāhı
Amān hicrān ile oldu mülevve&
34
8’Lİ HECE
1 Na@ar etdim Ģu cihāna

Herkes √ālinden eder ba√&
Kimseye bulmam behāne
2 Ehl-i dünyā dünyā ile

Ehl-i ¡u…bā ¡u…bā ile
67
Ehl-i Mevlā Mevlā ile
3 ¡Ālim olan ¡ilmi ile

ªālim olan @ulmi ile
Zāhid olan zühdi ile
4 Āşı… olan ¡aş…ı ile

Fāsı… olan fıs…ı ile
Usýa balýa bıç…ı ile
5 ‰ālibler dersini o…ur

Ġāfiller uy…uda yatur
Kimi ma√zūn kimi mesrūr
6 DervµĢler ◊a……‟ı ≠ikr eder

ġākirler ◊a……‟a Ģükr eder
Kimi oturmuĢ fikr eder
7 Çūbān kelbile …oyundan

Çocu…lar seyr ü oyundan
Degirmenciler unundan
8 Se«µler eder se«āvet

Başına giyer se¡ādet
68
Rız…ına eyler …anā¡at
9 Ba«µller māl eder imsāk

Kendi özni eder ihlāk
İçi mülevve& ýışı pāk
10 ‰admamış vermek ýadını

İdāre …omuş adını
Ya…ar cehennem odını
11 Veliyyü’d-dµn etme cinās

Kimi ferā√ kimisi yās
Sā™irleri buña …ıyās
35
1 İ√tiyācdan …açar iken ýutdu beni i√tiyāc

Baġlayıp zindān-ı derde atdı beni i√tiyāc
Āteş-i ġamda ya…ıp kül etti beni i√tiyāc
Külümü göge §avurdu ýaġıtdı beni i√tiyāc
2 ¢ula …ul etti bir pūla §atdı beni i√tiyāc (s. 21)
~u gibi her vādµye a…ıtdı beni i√tiyāc
Dürlü dürlü derde dūçār etti beni i√tiyāc
Derdime dermān ararım bulamadım bir ¡ilāc
69
3 Mübte≠el olma… dilerseñ mübte≠ele ac eliñ
Fehm edersin ol zemān nice olur √āliñ seniñ
Bindirir ar…aña yükü ýutulur nuý…u diliñ
Çekemezsin ¡ā…ıbet yāy gibi iki büker beliñ
4 Yüzü üzre yı…ılıp dersin amān beri geliñ

¢aldırıñ beni ýurayım elimi ele alıñ
5 ªann eder ya«Ģµ gören √ālim benim √ālim yaman

Ulu ýaġlar gibi çökdü baĢıma acı dūmān
ªulmet içinde buñalıp çaġırırım el-amān
BaĢıma ýar oldu vüs¡atli iken dār-ı cihān
6 Ten ýutuĢdu nār-ı fir…atde …alıp yandı bu cān

DüĢdü ġarµblik Veliyyü‟d-dµn‟e ġurbetde ¡ayān
36
1 Olıriseñ ehline ol i√tiyāc

Deme nā-kes ehl-i bu«le …arnım āc
Öliriseñ aclı…dan var öl āc
Deme nā-kes ehl-i bu«le …arnum āc
70
2 YapıĢagör rız…ıñ sebebine
Başıñı §o…ma fa…µrlı… kūpüne
Açlı…dan öl depine depine
3 Etse i√sān saña bir içim §u

İçerüñe ola ýās ýās āġu
Yedir içir ne ki lāzım Ģu bu
4 Ne güzeldir kesb-i ticāret hele

Bā-«u§ū§ ki el emegi ýayyib ola
EndµĢe vermeyim derseñ gönile
5 Bu zemānıñ ikrāmı i√sānı

Her birisi bir ġaraża bānµ
Yo… §afāsı fera√ etmez cānı
6 PeriĢān etdi Veliyyü‟d-dµn‟i kesel

¡Afacān oldu ekl etdigim ¡asel
Söz uzatma bu kelām-ı mā-√a§al
37
VE LEHŪ ¡UFĠYE ¡AN-HÜ
1 Neden bilmem «alā§ olmaz göñül √üznile ġammdan hµç
71
Gece gündüz §afā gelmez cefāmız dād olur tedrµc
2 Gehµ dünyā gehµ ¡u…bāyı göñlüm etse tefekkür (s. 22)

DüĢer bir kerb-i √üzne ◊a…… ede ol kürbemi tefrµc
3 Niçin √üzn etmesin göñlüm düĢürdüm §arpa ben yolum

¡Aceb zindān-ı ġafletden beni kim idiser ta«rµc
4 DüĢüp bir vādµ™-i a√zāna çı…ma… olmadı …ābil

Gece gündüz hemān āhile zārdan olmazım «āric
5 Niçin ġamm çekmeyim dil-«ānesi ġafletden açılmaz

Yalan dünyāyı kendime edeliden beri tezvµc
6 Veliyyü‟d-dµn eger sen …urtulam derseñ bu a√zāndan

ġerāb-ı ¡aş…ı nūĢ et kāse-i āb-ı zülālden iç
38
1 Eger dāreynde bulma… isteriseñ mecdi eyle √acc

»udā‟nıñ verdigi ni¡mete eyle √amdı eyle √acc
2 Bilirsin vārid oldu vācib olduġuna …aý¡-ı Na§§

Telef etme boĢa mālıñı ýut bu emri eyle √acc
3 Toz u ýopraġa …arıĢ nefsi …ıl te≠lµl o yollarda

O yoluñ za√metine §abr edip bul ecri eyle √acc
72
4 Giyip i√rāmı kendi nefsiñi mevtādan ¡add eyle
Günāh kirinden arın cümleten et ġasli eyle √acc
5 Ġçip Zemzem §uyundan …ana …ana ¡aş…a eresin

Ġavā™il-i ġıll u ġıĢdan arıdagör …albi eyle √acc
6 ‰avāf et Beyt-i A¡lā™i dönüp aġlāyı aġlāyı

Bulasın tā ki Mevlā‟yı hemān …ıl sa¡yi eyle √acc
7 ¡Arafāt‟da ýurup va…feye nidā edegör Lebbeyk

Verip kendi eliñle ◊a……‟a ¡arż-ı √āli eyle √acc
8 ~ular gibi a…ıp Müzdelife‟ye eyle tevāżu¡

Gözüne iblisiñ yerden alıp at ýaĢ eyle √acc
9 Günāhdan ¡afv u maġfūr ola i≠n-i ◊a……‟la dön gel

Aracı kimse ◊a……‟dan bir zemān ümµdi eyle √acc
39
1 Dert seniñ dermān seniñ dertli seniñ yā Rabbe-nā

Sen ◊akµm‟sin bir ýabµbe etme beni i√tiyāc
2 Fa«r-i ¡ālem √ürmetiçün eyle derdime devā

Sen Ra√µmsin bir ýabµbe etme beni i√tiyāc
3 Ba…ma yüzümüñ …arasına du¡āmı …ıl …abūl

Sen Ra√µmsin bir ýabµbe etme beni i√tiyāc
73
4 Rāżıyım senden »udā‟ya «ayr u Ģerr …ażā …ader
Sen Kerµmsin bir ýabµbe etme beni i√tiyāc
5 Dertliyim dermāna geldim yā Ġıyā&e‟l-Müsteġµ&

Sen ġekūrsın bir ýabµbe etme beni i√tiyāc
6 Ba…ma pür-ta…§µr ü ¡ā§µ …uluñuñ ¡i§yānına

Sen Ġafūrsın bir ýabµbe etme beni i√tiyāc
7 Bu Veliyyü‟d-dµn‟e luýf et derdine eyle Ģifā

Sen Laýµfsin bir ýabµbe etme beni i√tiyāc
40
1 Ne deñli yaĢasam ölüm Ģerābını ýadam er gec

Be…āya ýoġrudur yolum bu fānµden gidem er gec
2 Luýuf geldi baña ◊a……‟dan o…udum …arayı a…dan (s. 23)

»udā var eyledi yo…dan yine eyler ¡adem er gec
3 Binip atlara seyr etsem bütün dünyāyı devr etsem

Aġacdan ata ol epsem ba§aram ben …adem er gec
4 Bu fānµye meyil verdim budur ≠ev… u §afā derdim

¡Acūz imiĢ anı gördüm anı idbār edem er gec
5 ~a…alım a… …ara yüzüm günāhdır gece gündüzüm
74
Yumulup bu iki gözüm olur görmez nedem er gec
6 Ġlāhµ maġfiret eyle Veliyyü‟d-dµn‟i ¡afv eyle

Ki µmānile «atm eyle çı…a rū√um Ģu dem er gec
41
1 Saña yār olmayan yārdan göñül vāz gec göñül vāz gec
Giderme ¡a…lıñı serden göñül vāz gec göñül vāz gec
2 Benimle §ūretā a√bāb sözü aġyāriledir heb

Çekersin boĢ yere ¡a≠āb göñül vāz gec göñül vāz gec
3 Fa…µrim sµm ü zārüm yo… anıñçün i¡tibārım yo…

Kederden ġayrı kārım yo… göñül vāz gec göñül vāz gec
4 Zemāne dil-beridir bu ba…ır ke™seden içmez §u

Nedāmetdir bunuñ §oñu göñül vāz gec göñül vāz gec
5 Türābµ döndü ýopraġa te¡allu… edeli aña

Ne ¡ā™id menfa¡at saña göñül vāz gec göñül vāz gec
42
1 Nā-mizācım nā-mizācım nā-mizāc

Derde düĢdüm ararım derde ¡ilāc
75
¢almadı ýā…at bedende kesb edem
Olmayam nā-merd eline i√tiyāc
2 Ey göñül dünyā denµden alma dād

Ni¡met-i ¡u…bāyı dilde eyle yād
Her emirde ◊a……‟a eyle i¡timād
Acma nā-merde eliñi sen ol ac
3 Varma nā-merd …apusına §a…ın ol

Dünü gün otur yeriñde sā…in ol
Fāsı… ise de se«µye yā…ın ol
¡Ābid ise de ba«µlden ýurma …ac
4 Saña dôst §anma aracı herkesi

Nā-kese yār olma bul bir er kesi
»ôĢ geçin incitme §a…ın bir kesi
Bir yere gelmez …ırılsa bir zücāc
◊ARFÜ‟L-◊Ā™
43
1 Sālikā olma… dilerseñ iki cihānda necµ√

Ġayrıdan keff-i lisān et dā™imā ol müsterµ√
2 ±emm ederlerse seni incinmeyip «ôş gör anı

Med√ ederlerse sevinme yüzüñe …arşı §arµ√
3 Her ümūruñ ◊a……’a ı§marla tevekkül eyleyip
76
Eyle rız…ıña …anā¡at ye yedir olma şa√µ√
4 Le≠≠etiñ a√lāsını ehl-i se«āvet bulaca…

Mer√amet eyle fa…µre olmaġıl rū-yı …abµ√
5 Olma sen a¡māline maġrūr olan zāhid gibi

Fażl-ı ◊a……’ı iste ta kim olasın …alb-i §a√µ√
6 Ba…ma ¢ārūn gibi dünyā mālına olma √arµ§

Terk-i dünyā eyle uçdı göklere ¡Îsā-Mesµ√
7 ¡Āşı… ol bülbül gibi dā™im gülüñ dalında öt

Ġāfil olma yā Veliyyü’d-dµn dil oldu ferµ√
44
1 Göñül ¡ömrüñ gelip gecdi gene sen olmadıñ ı§lā√

~akalıñ §açıñ aġardı gene sen olmadıñ ı§lā√
2 ◊āliñce o…uduñ yazdıñ cihānı devr edip gezdiñ (s. 24)

◊arµre inciler dizdiñ gene sen olmadıñ ı§lā√
3 Kemāl erbābını bulduñ anıñ irşādını aldıñ

Mürµd-i müntesib olduñ gene sen olmadıñ ı§lā√
4 ~ofµlı… yolunu ýutduñ sivāyı ardıña atdıñ

Nemāz …ıldıñ oruc ýutduñ gene sen olmadıñ ı§lā√
5 Girip dünyā evine hem aradıñ yāreñe merhem
77
Ziyādelendi derd ü ġam gene sen olmadıñ ı§lā√
6 Veliyyü’d-dµn’dürür adıñ adıña uymadı ýadıñ

Tedārik etmediñ zādıñ gene sen olmadıñ ı§lā√
45
1 Ra√met-i ◊a……’dan ümīdi kesme dil etme tera√

Gāh ġam çekmek de lāzım her zemān olmaz fera√
Çünki …ul «avf u recā beyninde olma… şarýdurur
2 Um ◊a……’ıñ ra√metini olma ¡a≠ābından emµn

¢or…usundan ýaġ ýaĢ ditrer semāvāt ü zemµn
Baġlayıp el ◊a…… dµvānında göñül olup √azµn
3 ◊a…… yaratdı cenneti Ġaffārlıġın i@hār içün

Nārı yaratdı »udā ¢ahhārlıġın i@hār içün
Cümle ¡ālemi yaratdı vārlıġın i@hār içün
4 Olma mül√ıd deme ummam um ◊a…’ıñ ra√metini

Deme zındµ… gibi …or…mam …or… bilip heybetini
¢uluna ◊a…… luýfile i√sān eder cennetini
5 Ya ne aġlamaz gözüñ Rācµ seniñ bir ýamla yaş

Ya ne vermezsin göñül yolunda ◊a……’ıñ cān u baş
78
Cennetü’l-Me™vā’da nūr yanar cehennemde ataş
46
1 Ey göñül ≠ikr et »udā’nıñ ismini a«şam §abā√

Ġaflet etme dā™imā bülbül gibi eyle §ayā√
Gecdi ¡ömrüñ sen tedārik eylemediñ zādıñı
»āb-ı ġafletden uyanıp bulamadıñ inşirā√
2 Nefsiñe uyup ġurūr etdiñ cihānıñ mālına

±ikr edip ism-i »udā™i etmediñ redd-i cimā√
Yola girdiñ yalıñız yayan göñül eyle √a≠er
¢aý¡-ı …aýýā¡-ı ýarµ… içün …uĢanmadıñ silā√
3 Sen müsāfirsin göñül fehm eyledim etdiñ sefer

¢anı boynuñda …ılıcıñ …anı eliñde silā√
Girü …alma …āfileden sa¡y ü ġayret eyleyip
Yā Veliyyü‟d-dµn mücrim sen de bulasın necā√
47
1 Ey göñül iki cihān bulma… isterseñ felā√

Ehl-i ◊a……‟a ol mu…ārin olasın ehl-i §alā√
İbn-i dünyā ile «ulýat eyleyip etme cenā√
2 Aġniyā ile oturma… …albe …asvet getirir
79
Seni dürlü dürlü …ahr u ġay…ulara batırır
Fa…r u fā…a §ā√ibi dilde selāmet bitirir (s. 25)
3 Aġniyā mevtāya beñzer yanına olma ya…µn

Seni de kendi gibi mevtā eder ¡aynü’l-ya…µn
◊ubb-i dünyāsı «arāb eder seni andan §a…ın
4 Ehl-i ◊a……’ıñ göñlü dā™im ◊a……’la meşġūl olur

~o√bet eden anıñ ile ra√mete mev§ūl olur
Ā«iretde nu§ret-i şefā¡ati me™mūl olur
5 Çün ýabµ¡at sāriyedir yā Veliyyü’d-dµn sen

»ūyu güzel ile otur bulasın «ul…-ı √asen
Rā√at etmek isteriseñ şu cihānda cān u ten
48
1 Ey birāder olma… isterseñ eger ehl-i felā√

Ol Ģirµn sözlü velākin bu …adar etme mizā√
Ço… latµfe eylemek …albe …asāvet getirir
Ol Ģirµn sözlü velākin bu …adar etme müzā√
2 Ço… latµfe laġvile sü«riyyeden «ālµ degil
80
Fā™edesi yo… kelāmı söyleyen ¡ālµ degil
Belki ço… söz söylemek kāmilleriñ √āli degil
3 Kāmil iseñ olma maġrūr ¡ilmiñe a¡māliñe

Ba…ma √a…āret gözüyle dôstuña i«vānıña
Etme dūn mu¡āmele a…rānıña em&āliñe
Ol güler yüzlü velākin bu …adar etme müzā√
4 Ço… laýµfe eylemek degil mi āfāt-ı lisān

Sen ne ¡aceb ço… gülersin açılıp diĢler ¡ayān
Yo«sa geçdiñ mi ~ırāý‟ı muĢtulandı mı cinān
5 Eyleyip cünbüş laýµfe dµdeden yaş dökülür

¢ah…aha etdikce gūyā gövdeden cān çekilir
Eyleme √addi tecāvüz belki göñül yı…ılır
Ol güler yüzlü velākin bu …adar etme müzā√
6 Gel göñül yı…ma birāder mü™miniñ …albi zücāc

¢ırılırsa bir yere gelmez aña olmaz ¡ilāc
Kimse™i «ôr görme §a…ın verme dile i¡vicāc
7 Rāciyā sen kāmil olma… isteriseñ &ābit ol

Varma kimse yanına otur yeriñde nābit ol
Diliñi √ıf@ eyle ço… söz söylemekden sākit ol
Ol güler yüzli velākin bu …adar etme müzā√
81
◊ARFÜ’L-»Ā™
49
1 Ey birāder olasın ehl-i necā√

Diñle kāmiller sözünü ýut §ımā«
Bµ-ġerµ¡atler sözüne ba…ma sen
Bµ-‰arµ…atler sözüne ýutma …ulā«
2 Ehl-i sünnet ve’l-cemā¡at olasın

◊üsn-i √āl ehl-i se¡ādet olasın
Cennetile ≠µ-beşāret olasın
3 ~a…ınıp ehl-i żalāl olmayasın (s.26)

~ā√ib-i vizr-i vebāl olmayasın
Ā«iretde pür-melāl olmayasın
Bµ-‰arµ…atler sözüne ýutma …ulā«
4 Meslek-i nūr-i Şerµ¡at’de bulun

Menba¡-ı ba√r-i ◊a…µ…at‟de bulun
Meclis-i va¡@ u na§µ√atde bulun
5 Meclis-i ehl-i fıs…dan …ıl √a≠er

ªulmile ≦arb-ı √u…ū…dan …ıl √a≠er
Vālideyniñe ¡u…ū…dan …ıl √a≠er
Bµ-ýarµ…at sözüne ýutma …ulā«
82
6 »ulýat etme ibn-i dünyā ile sen
İ«tilāý et ehl-i ¡u…bā ile sen
Rāciyā sen bulasın «ul…-ı √asen
50
1 Ehl-i ◊a……’dan ey göñül olma ıra«

Fā™ide vermez saña evlād u a«
¡Āşı… iseñ √ubb-i dünyāyı bıra«
2 Mevti ≠ikr et eyleme ýūl-i emel

Saña māl olmaz cebel vādµ-i tel
Menfa¡at anca… saña ¡ilm ü ¡amel
3 Rāciyā §aġlı…da severler seni

Unudurlar sen ölünce bil anı
Fā™ide ¡ilm ü ¡amel √asret güni
51
VE LEHŪ ¡UFİYE ¡AN-HÜ
1 Göñlümüñ eýrāfını baġladı envā¡-ı vesa«

O…usam yazsam ġınā vermez baña yedi şa«
Nefs-i emmāre kesilmiş cümle ebdānım benim
83
Göz na@ar eylemek ister diñlemek ister …ula«
2 Bulduġun aġız yemek ister lisānım söylemek

Ellerim yapışma… ister bulduġun ya…µn ıra«
Ekl ü şürbile olup memlüvv baýnım dā™imā
Baġladım belime ben ev&ā…-ı ġafletden vesā«
3 Yürümek ister aya…larım benim her meclise

◊a…… √użūrunda ýurup …ullu…da etmez intifā«
¢anı bir mürşid-i kāmil beni irşād eyleye
Göstere ýoġrı yolumu rāha edem irtisā«
4 Neyleyim āh yalñız ýaġlar başında …almışım

Dūza«-ı nefse ýutuldum edemedim intisā«
Yā Veliyye’d-dµn-i miskµn bu ġarµblik ile sen
Nā™il-i ma…§ūd olursañ sañadır ger ba« ba«
◊ARFÜ‟D-DĀL
52
1 Ben ġarµb bµ-çāreye eyle meded

Yā Behā™ü‟d-dµn-i ġāh-ı Na…Ģ-i bend
Meslekiñden ben fa…µri etme red
1 Ger-çi …u§ūrum çoġise lākinā (s.27)

Ben seniñ yolıña oldum sālikā
Silkiñden etme beni «āricā
84
2 Rū-yı siyāhım …u§ūrum bµ-√isāb

Anıñ içün edemedim ictināb
Vāsıýayla saña etdim intisāb
3 Vehleten baña yükü yükletdiler

DüĢmüĢüm yolda bıraġıp gitdiler
Nefsile Ģeyýān beni √abs etdiler
4 Sürünüñ içinde bir Ģāt-i zebūn

Ola ayırmaz anı rā¡µ …oyun
Sen de «ôĢ gör bu ġarµbi etme dūn
5 Ġnsānıñ elinde var beĢ barma…

Kimisi uzun kimisi alca…
Beni de süllākiñe et il√ā…
6 Bir …ac evlādı olsa bir atanıñ

¢an…ısından vāz geçer evlādınıñ
Ben de bir ednā mu√ibbiñem seniñ
7 Çı…madan benim bu cānım tenden

Feyż-yāb ola idim feyżinden
Umarım yarın Ģefā¡at senden
85
8 Seniñ ister himmetiñi bu fa…µr

Bu Veliyyü‟d-dµn-i ¡i§yānı ke&µr
Yā meded ġurbetde …aldım ben esµr
53
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Yā Mu«tār-ı mümecced
¢ıl Ģefā¡at yā A√med
Yā man§ūr-ı mü™ebbed
E§-~alātü ve‟s-selām
¡Aley-ke yā Mu√ammed
2 ~ā√ib-i ġer¡-i mübµn

~ādı…u‟l-va¡dü‟l-emµn
Ra√meten lil-¡ālemµn
3 Yā mu√ibbe‟l-mü™minµn
Yā Ġmāme‟l-mütte…µn
Yā ġefµ¡a‟l-mü≠nibµn
86
4 Yā Ser-dār-ı ma§nū¡āt
Yā Mu«tār-i mevcūdāt
Yā ġefµ¡a‟l-¡Ara§āt
5 Nāzil oldu nāzilāt

◊ādi& oldu √ādi&āt
Yā Seyyid-i Kā¡ināt
6 ªālimleriñ @ulminden
◊ayretde …aldı insān
Sulýān-ı Ā«ir-zemān
7 Ey dertleriñ dermānı
¡ÂĢı…larıñ burhānı
Ġki cihān Sulýānı
87
E§-~alātü ve‟s-selāmü
8 Serrāda vü ≦arrāda
Deryāda vü …arada
Dünyāda vü ¡u…bāda
E§-~alātü ve‟s-selāmü
9 ~ı√√atde selāmetde
¡Ġlletde se…āmetde
DehĢetde melāmetde
10 ◊ayātda memātda (s.28)

EĢrāý-ı Sā¡atda
¢abirde …ıyāmetde
11 ~ırāý’da Mµzān‟da
88
Cennet‟de vü Nµrān‟da
Hem √uzūr-ı Ra√mān‟da
12 Veliyyü‟d-dµn-i kemter
»ayrı az şerri ek&er
Senden şefā¡at ister
54
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Yā Nebiyya‟llāh meded
Yā Rasūle‟llāh meded
Yā ~afiyya‟llāh meded
Yā ◊abµbe‟llāh meded
2 Ġarib oldu ġerµ¡at

Ġcrā olunmaz sünnet
Ġamda …aldı bu ümmet
3 EĢrāý-ı Sā¡at geldi
89
Cihān @ulmile ýoldu
Ma@lūm aya…da …aldı
4 Etti küffār istµlā

ªuhūr etti ço… belā
“Lā rā√ate fi’d-dünyā”
5 Çoġaldı ehl-i ýuġyān

Azaldı «ayr u i√sān
Ref¡ oldu √ükm-i ¢ur™ān
6 Kāfire dünyā cennet

Mü™minler çeker za√met
Her gün çı…ar bir bid¡at
7 Ednālar oldu a¡lā

A¡lālar oldu ednā
Her gün çı…ar bir belā
8 ªuhūr eyledi ¡āhet

Yerden gökden ço… āfet
¢almadı bizde rā√at
9 Ya…µn geldi …ıyāmet
90
ªuhūr etti melāmet
Göñülde yo… selāmet
10 Açıldı mey-«āneler
ġenlendi put-«āneler
Cem¡ oldu cen…āneler
11 Çoġaldı terk-i §alāt

Azaldı ehl-i «ayrāt
Çoġaldı ehl-i bid¡at
12 Ġn…ırāż buldı ¡ilim

Çoġaldı ehl-i @ulüm
Pek yaman oldu √ālim
13 Hic ¡amel yo… ¡ālemde

Mer√amet yo… @ālimde
¢aldı… ġamm u elemde
14 Gün günden eyü gelmez

ĠĢimiz āsān olmaz
Göñüller mesrūr olmaz
15 Yaz va…tinde …ıĢ olur
91
Göñüller teĢvµĢ olur
Her günde bir iĢ olur
16 ¢ıĢ va…tinde yaz olur

Kesb ü nemā az olur
ĠĢimiz söz saz olur
17 Çoġu cāmi¡e gelmez

Ögüt na§µ√at almaz
Du¡ālar …abūl olmaz
18 Çoġaldı √ı…d u √ased

Ġaybet nemµmet fesād
¢ullu… ¡ibādet kesād
19 Çoġaldı ehl-i nifā…

A§lā yo…dur ittifā…
Ġulüvv eyledi füssā…
20 Çoġaldı ehl-i żalāl

¢almadı ehl-i kemāl
ĠĢimiz vizr ü vebāl
21 Çoġaldı ehl-i «ursān

Mest oldu ehl-i µmān
92
ĠĢimiz cürm ü ¡i§yān
22 Va…tinde yaġmaz yaġmur

Mezrū¡āt olmaz ma¡mūr
Olmaz göñüller mesrūr
23 Çoġaldı zānµ lūýµ (s. 29)

Ke-enne çārĢū iti
Far… olmaz eyü köti
24 Çoġaldı fıs… u fücūr

Fāsı…lar etti @uhūr
Geldi ġam gitdi sürūr
25 Veliyyü‟d-dµn-i Ricā
Eder saña ilticā
Ra√m et ey Bedrü‟d-Dücā
55
1 Özenip dünyāya geldim almadım andan da dād

Gāh açıldım gāhµ §oldum almadım andan da dād
93
2 Ekl-i Ģürbile mükeyyef ýatlı §u ýatlı ýa¡ām
Elbise™-i fā«ire giydim almadım andan da dād
3 Bir zemān a√bāb u yārana tekellüm eyledim

±ev…ıle eflāke çı…dım almadım andan da dād
4 Mekteb-i ¡irfāna girdim o…udum yazdım biraz

Vā¡i@ oldum nā§ı√ oldum almadım andan da dād
5 Bir zemān ta…vā yolunu ýutup oldum mütte…µ

Gāh ýutdum gāh …ıldım almadım andan da dād
6 Bir zemān dervµĢ olup Ģey«ime etdim intisāb

Dāmen-i Ģey«e §arıldım almadım andan da dād
7 Bir zemān ¡aş…a düĢüp çoġ eyledim āh u enµn

Bir zemān da Ģā¡ir oldum almadım andan da dād
8 Bir zemān müderris olup «al…a tedrµs eyledim

Mūm gibi kendimi ya…dım almadım andan da dād
9 Bir zemān seyyā√ mi&āli eyledim devr-i cihān

Nāfile yere yoruldum almadım andan da dād
10 Ā«iri dünyā evine dā«il oldum bilmedim

ªulmet-i zindāna düĢdüm almadım andan da dād
11 ªāhiran bāýın devā isteriken ben derdime

Dürlü derde dā«il oldum almadım andan da dād
94
12 ◊ayret içre bu Veliyyü‟d-dµn √ayrān olması
Derdime dermān aradım almadım andan da dād
56
1 ¡A…l-ı insānµ ◊a……‟ıñ esrārını fehm edemez

Kimisini Ģa…i eder kimini eder sa¡µd
2 Kimini cāhil …ılıp kimine dedi o…u yaz

Kimin mül√id …ılıp kimisini eder reĢµd
3 Kimini Nebµ …ılıp ◊a……‟dan «aber-dār eylemiĢ

Kimini velµ …ılıp nāsdan anı eder ferµd
4 Kimini zāhid …ılıp yolunda isti¡māl eder

Kimini ¡ābid …ılıp i√sān eder ecr-i mezµd
5 Kimini ¡āĢı… …ılıp leyl ü nehār āh etdirir

Kimini fāsı… …ılıp mey-«ānede eyler …adµd
6 Kimini …ātil …ılıp ◊a…… yere …atl idürür

Kimini ālim …ılıp kimini eder Yezµd
7 Kimini ¡ā…ıl …ılıp nef¡ ile żarın far… eder

Kimin a√ma… kimin ebleh kimini eyler pelµd
8 Kimini fa…µh …ılıp «ādim eder ġerµ¡at‟e

Kimini dervµĢ edip bir mürĢide eder mürµd
95
9 Kimini māl-dār edip dünyā ile me™nūs eder (s. 30)
Kimini fa…µr edip a√vālini eyler Ģedµd
10 Kimini Ģā¡ir …ılıp ebyāt ü eĢ¡ār söyler

Sözünü sükker gibi eder anı mi&l-i lebµd
11 Kimisini ýoġdurur Mevlā kimisini öldürür

Bu Veliyyü‟d-dµn-i Rācµ bir gün olur nā-bedµd
57
1 Vācib oldu bizlere »unkār‟a eylemek du¡ā

Eyyeda‟llāhü‟l-Ġanµ man§ūr ola ¡Abdü‟l-Mecµd
¢ahr edip a¡dāsını ma…hūr ede anıñ »udā
2 ĠĢbu biñ iki yüz altmıĢ ýo…uzuñ sālinde çün

Etti istµlā se…ar ehli ¡idā …avm-i zebūn
Eyleyip ◊a……‟a tevekkül girdi cenge Müslimūn
3 ¡Asker-i Ġslām‟ı ġālib eylesin ◊a…… ≠ü‟l-Celāl

Dµn-i A√mediyye‟ye ◊a…… vermesin a§lā zevāl
Yı…ılıp küfrüñ bināsı bulmasın a§lā kemāl
4 Sancāġ-ı Ġslām‟ı ¡ālµ eyleye Allāhü Hād
96
Münhezim ola bi-i≠ni‟llāh ol ehl-i fesād
Rabbe-nā yā Rabbe-nā fet√ eyleyip eyle güĢād
5 Dilerim gör Mos…of‟uñ iki gözü a¡mā ola

Kesilip baĢları cümle mālları yaġmā ola
Yı…ılıp sancā…ları sancāġımız a¡lā ola
6 Beldelerin belde™-i Ġslām‟a il√ā… eyleye

Māllarını māl-ı ġanµmete mül√a… eyleye
¢ızların oġlanların esµr ü irhā… eyleye
7 ◊a…… deyip meydāna bu »unkārımız dikdi ¡alem

¢ıl ¡ināyet yā Ġlāhµ göñlüne verme elem
Ver selāmet Rabbe-nā min-ke‟s-selām ente‟s-selām
8 Açılıp cennet …apısı seyf-i ◊a…… nūrlar §açar

Kāfirin baĢları semāda siñek gibi uçar
◊a…… te¡ālā luýf edip ebvāb-ı «ayrlar açar
9 BaĢına ýar eyle yā Rabb cihānı Mos…ôf‟uñ

~avrıla tozlar gibi baĢı havāda Mos…ôf‟uñ
Hic yüzü gülmeye deryāda …arada Mos…ôf‟uñ
10 Dilerim ◊a……‟dan ki perµĢān ola direnkleri
97
¢or…usundan cümlesiniñ yarıla yürekleri
Parlaya yıldız gibi πāzµleriñ çelenkleri
11 Bu Veliyyü‟d-dµn-i ¡āciz dā™imā eyler du¡ā

¡Asker-i Ġslām‟a nu§ret eyleye Bārµ »udā
Dilimizde Allāh Allāh ≠ikrimiz §ub√ u mesā
58
1 Żāyi¡ oldu ¡ömrümüñ ser-māyesi yā Rab meded (s. 31)

Etmedim emriñe imti&āl günāhım bµ-¡aded
2 Na@m-ı Kerµmi‟ñde «ıýāb eylediñ: “Lā te…neýū”

Kesmezim ümmµdimi ra√metiñe yo… a§lā √ad
3 Ger-çi ¡i§yānım ço… ise lākin µmānım …avµ

Birsin Allāhım delµlim “¢ul Hüve‟llāhü E√ad”
4 Kāfir ü müĢrik olanlar «ā™ib ü «āsirdürür

Bir bilenler seni yarın nārıña girmez ebed
5 Kimseye mu√tāc degilsin saña mu√tāc …ullarıñ

Sen Ġafūrsun sen ~abūrsun sensin “Allāhü‟§-~amed”
6 Yo… Ģebµhiñ yo… mu¡µniñ “Lem yelid” va§fıñ

Dāhi “Lem yūled” §ıfātıñ yo… saña “Küfv-i E√ad”
98
7 Saña µmān etmeyenler şübhesiz oldu helāk
Nice müşrik müşrike belinde “◊ablün min mesed”
8 Eyle &ābit Dµn-i ◊a……’da bizi ıżlāl eyleme

~ıġınırız saña “Min şerri √āsidin i≠ā √ased”
9 Bu ża¡µf miskµn Velµ …or…ar ¡a≠ābıñdan seniñ

Sen Ra√µmsin sen Kerµmsin eyle nārıñdan azād
59
1 Göñül saña bu sevdādan ne ¡ā™id

Bu sevdāya seni kim oldu …ā™id
2 Meyil verdin fenā @ıll ü «ayāle

Saña eyledi dünyā ço… mekā™id
3 Uyup nefsiñe ◊a……‟a olduñ ¡ā§µ

Seni aldaddı çün “Ģeytān-ı mārid”
4 Bu dünyānıñ «ayāline yelerken

»aberiñ yo… yitirdiñ ço… ferā™id
5 Żarar etdiñ bu bey¡ile Ģirādan

Seni fevt etti envā¡-ı fevā™id
6 ~a…ınmadıñ günāhdan kendiñi hic

Uyup nefsiñe olmadıñ mücāhid
99
7 Der iseñ gizli etdim ben günāhı
Kirāmen Kātibµn yetmez mi Ģāhid
8 Veliyyü‟d-dµn ◊a……‟a yalvar dem-ā-dem

Ne ¡āĢı…sın ne zāhidsin ne ¡ābid
60
1 Ey göñül sen ◊a……‟a eyle i¡timād

Her ümūruñda aña et istinād
2 Ey göñül sen kimden istersin murād

◊a…… …apısında biter cümle murād
3 Ehl-i sünnet ve‟l-cemā¡at yoluna

Sālik olup eyle ta§√µ√-i i¡ti…ād
4 Nāzenµn ¡ömrüñü …µl ü …ālile

Geçirip verme me¡āĢıña kesād*
5 Gece gündüz ◊a……‟la eyle bāzār

Bu alıĢ veriĢiñe verme kesād
6 ¡Irż u ve…ārıñı çal ýaĢlara sen

~anki terk et bulasın §an ād
7 Ġāfil olma ac gözüñü bir zemān
*
fesād
100
Leyl ü nehār ism-i ◊a……‟ı eyle yād
8 Eyle …ullu… dā™imā ¢ur™ān o…u (s. 32)

¢ıl te™emmül ◊a…… kelāmı “Nūn u ~ād”
9 Yā Veliyye‟d-dµn-i ġāfil gözüñ ac

¢ıl tedārik gelmeden va…t-i √a§ād
◊ARFÜ‟±-±ĀL
61
1 Ey göñül sen §o√bet-i Mevlā ile et ilti≠ā≠

Terk edip dünyāyı hem ¡u…bā ile et ilti≠ā≠
Zehriñi bāl eylemek isteriseñ varlı… gözün
Yevm-i enāniyyeti terk et lā ile et ilti≠ā≠
2 Bil ¡amel ço…luġuna yo…luġuna yo… i¡tibār

¡Afvını iste »udā‟nıñ ≠ikrini et i«tiyār
Ra√meti ço…dur Ra√µm‟iñ «al…a etmiĢ intiĢār
Dµn ü µmān devlet-i ¡u@mā ile et ilti≠ā≠
3 Semm-i …ātil içmek isterseñ eger dünyāyı sev

◊ūrı πılmān …oçmek isterseñ eger ¡u…bāyı sev
Gizli perde açma… isterseñ eger Mevlā‟yı sev
Ru™yetu‟llāh maýlab-ı a¡lā ile et ilti≠ā≠
4 Yā Veliyye‟d-dµn-i ef…ar kesme ra√metden ümµd

Çün ümµdi …aý¡ edenler oldular ◊a……‟dan ba¡µd
Rabbisine hüsn-i @ann eden Ģa…µ oldu sa¡µd
101
“Sebbi√ Ġsme Rabbi-ke‟l-A¡lā” ile et ilti≠ā≠
62
1 Nefsile şeyýān elinden el-¡ıyā≠

Cürmile ¡i§yān elinden el-¡ıyā≠
Fitne™-i fıs… u fücūrda iblise
Beñzeyen insān elinden el-¡ıyā≠
2 ªāhir oldu nice EĢrāý-ı ¢ıyām

Mesnede gecdi cü≠ām ibn-i cü≠ām
Küllü bozuldu ni@ām u inti@ām
Fitne™-i buldān elinden el-¡ıyā≠
3 Etmez oldular ġerµ¡atle ¡amel

Eylemez ¡ilmiyle ¡ālimler ¡amel
Buldu ke&ret ehl-i ġaflet bµ-¡amel
Ġāfil ü keslān elinden el-¡ıyā≠
4 Belde™-i Ġslām‟da ço… mey-«āneler

Yapılıp cem¡ oldular cengāneler
ġān ü Ģöhret buldu …ahve-«āneler
ġārib-i du«ān elinden el-¡ıyā≠
5 Oldu a¡lā ibn-i a¡lā ednā

Oldu ednā ibn-i ednā a¡lā
Ma§la√atlar bitmez oldu a§lā
»ā™ib ü «üsrān elinden el-¡ıyā≠
102
6 Kimisi süçi içer kimi zinā
Kimi döger ata …ardāĢ ana
Kimi «ā™in kimi ākil-i ribā
Sārı… u ýuġyān elinden el-¡ıyā≠
7 Zenler …açmaz √arāmdan dā™imā

Gösterirler yüzünü nā-ma√reme
Yā Ġlāhµ bizi iżlāl eyleme
Bµ-√ayā nisvān elinden el-¡ıyā≠
8 Mekteb-i ¡irfān açılmaz māh u sāl (s. 33)

Hem §abµler o…umazlar ¡ilm-i √āl
Ögredir anlara Ģeyýān mekr ü āl
Bµ-edeb §ıbyān elinden el-¡ıyā≠
9 Cem¡ olup meclislere hem «ā§§ u ¡āmm

SöyleĢirler fā™idesi yo… kelām
Ki≠bile ġaybet nemµme ber-devām
±emmile bühtān elinden el-¡ıyā≠
10 Bµ-ġerµ¡atler olup tekye-niĢµn

Bid¡at ü il√ād ile ýoldu zemµn
Rāfıżµ ü tārik-i ġer¡-i mübµn
Cāhil ü nā-dān elinden el-¡ıyā≠
11 Ehl-i sünnet ve‟l-cemā¡at me≠hebin

‰ut birāder ol belālardan emµn
Yā Veliyye‟d-dµn Mevlā‟ya §ıġın
Mül√id ü Ģeyýān elinden el-¡ıyā≠
103
63
1 El-¡ıyā≠ ü el-¡ıyā≠ ü el-¡ıyā≠

Nefsile Ģeyýān elinden el-¡ıyā≠
Zµnet-i dünyā bizi etti «arāb
Cürmile ¡i§yān elinden el-¡ıyā≠
2 Geçdi ¡ömrüm etmedim «āli§ ¡amel

Nefse uydum eyledim ýūl-i emel
‰utmadım Mevlā‟ya …ullu…da temel
Ġaflet ü nisyān elinden el-¡ıyā≠
3 ‰oġrı bulmadan geri …oyan beni

Nefsile Ģeyýān dünyā-yı denµ
¢ıl ¡ināyet yā ¢aviyy ü yā Ġanµ
~avlet-i düĢmān elinden el-¡ıyā≠
4 Bend-i nefse ýutulup oldum esµr

Ġafletile iĢledim ≠enb-i ke&µr
Sicn-i dünyāda «a…µr oldum √a…µr
ªulmet-i zindān elinden el-¡ıyā≠
5 Fitnedir dünyāda evlādile māl

Seni §aġlı…da sever ehl-i ¡ayāl
◊ā§ılı netµcesi vizr ü bāl
Fitne™-i nisvān elinden el-¡ıyā≠
6 Neylesin miskµn Veliyyü’d-dµn ¡aceb
104
Rāh-ı ◊a……‟da düĢüben çeker ta¡ab
Yāre-i dile devā eyler ýaleb
Derd-i bµ-dermān elinden el-¡ıyā≠
64
1 Bāl ü sükker āb-ı zülālden le≠µ≠

Bulamadım ¡ilm ü a¡mālden le≠µ≠
Zµnet ü altun gümüĢ māldan le≠µ≠
2 Māl ü emlākile kes olsa ġanµ

Etse teveccüh aña dünyā-denµ
Yorulur dünyā içün dünü güni
3 Her kim ola devletile mübtelā (s. 34)

Mālı çoġaldı…ca çoġalır le≠µ≠
Gece gündüz rā√at olmaz a§lā
4 Cem ¡eder altun gümüĢ √arām √alāl

Ġafletile edemez kesb-i kemāl
Gece gündüz …azanır vizr ü bāl
5 Bir bölük lo…ma anıñ yiyecegi
105
Anıñ içün cānına …ıyacaġı
~oñu bir bezden kefen giyecegi
6 Ger-çi «ôĢdur aġniyā-yı Ģākirµn

Daha güzel fu…arā™-i §ābirµn
“Fa…r ile fa«r” etti Fa«ru‟l-Mürselµn
7 Enbiyā mµrā&ıdır ¡ilm ü ¡amel
Aġniyā mµrā&ıdır dµnār u māl

Māl ço… olan bulamaz √üsn-i √āl
8 Enbiyā vāri&leri «ôĢ geçinir

Aġniyā vāri&leri ço… çekiĢir
¿ı…leti ile yorulur yolıĢır
9 Enbiyā vāri&leri i«vān olur

Aġniyā vāri&leri düĢmān olur
Leyl ü nehār iĢleri ¡i§yān olur
10 Ger-çi ba¡ż-ı ¡ulemā-yı rusūm

Cāh u man§ıb almaġa eder hücūm
Öyle @ālimlere degildir sözüm
11 Bende bir Raci™i …ara yüzüyem
106
¡Ulemānıñ ayaġınıñ tozıyam
Fāżıl u kāmilleriñ me™nūsıyam
65
1 ¢ıl ¡ināyet yā Ra√µm-i müste¡ā≠

Nefs-i emmāre elinden el-¡ıyā≠
Saña §ıġındım Ġlāhe‟l-¡ālemµn
Nefs-i emmāre elinden el-¡ıyā≠
2 ‰ard olup sürüldü Ģeyýān-ı racµm

Oldu baĢıma musallaý ol le™µm
Mer√amet …ıl yā Ra√µm u yā ◊alµm
Ġadr-i ġaddāre elinden el-¡ıyā≠
3 Nefsiñ ārzūsu beni etti zebūn

Ġblisiñ iġvāsı etti ser-nigūn
Ehl ¡ayāliyle hem eĢġāl-i dünyā-yı
Mekkāre elinden el-¡ıyā≠
4 Pād-şāhım derde dermān sendedir

Sen Kerµmsin luýf u i√sān sendedir
Ben fa…µrim cürm ü ¡i§yān bendedir (s. 35)
Derd-i bµ-çāre elinden el-¡ıyā≠
5 Verme düĢmān eline etme esµr
107
Sen bilirsin √ālimi ◊ayy ü Ba§µr
Saña …ullu… etmedim cürmüm ke&µr
ġerr-i Ģerāre elinden el-¡ıyā≠
6 ¢ul …ul oldu…ca eder elbet günāh

Sen Gafūrsun bµ-na@µr-i Pād-Ģāh
Bu Veliyyü‟d-dµn eder āhile vāh
Bu yüzü …āre elinden el-¡ıyā≠
◊ARFÜ’R-RĀ™
66
Mefā¡îlün Mefā¡îlün
1 Gel ey mü™min saña bir söz

Derim sözüme …ula… ur
‰arµ…-ı ◊a……‟da &ābit ol
Ġki cihānda olma «or
2 ‰arµ…-ı ◊a……‟ı terk etme

Żalālet yoluna gitme
Ki dört me≠hebden ayrılma
Olayım der iseñ maġfūr
3 Ebū ◊anµfe ġāfi¡µ

Biri Mālik biri A√med
Bu dört ≠āt-ı Ģerµf ýoġrı
‰arµ…ı etdiler menĢūr
4 Bu dört me≠heb‟i sen ◊a…… bil

Bulardan ġayrısı bāýıl
108
~a…ın olmayasın ġāfil
~a…ın olmayasın maġrūr
5 Buyurmuşdur Rasūlu’llāh
Cihān fa«ri ◊abµbu‟llāh
“Ya…ında benim Ümmetim
Ki yetmiĢ üç bölük olur”
6 ¢amusu ehl-i nār illā

Birisi ehl-i cennetdür
Anıñdır ≠ev…ıle le≠≠āt
Anıñdır ni¡metile √ūr
7 Dediler yā Rasūle‟llāh
O bir ehl-i necāt kimdir
Buyurdu “Ben ve A§√ābım
‰arµ…ı‟nda gedenlerdir”
8 ◊adµ&‟iñ diñle mefhūmın

Saña beyān edem anı
Rasūl‟üñ yoluna giden
Felā√ bulur necāt bulur
9 Rasūl‟e uymayan @ālim

≤alāletde …alır dā™im
Yanıp nār-ı cehennemde
Olıser …ahrile ma…hūr
10 Gözüñ ac yā Veliyye’d-dµn
≤alāletden √a≠er eyle
109
‰arµ…-ı ◊a……’dan ayrılma
Ġki cihānda ol mesrūr
67
11’Lİ HECE VEZNİ
1 ~oñ nefesde µmanile cānımı (s. 36)

Veremezsem benim √ālim nice olur
Cennet-i A¡lā‟da Cemālu‟llāh‟ı
Göremezsem benim √ālim nicolur
2 Niçin meyil vermem ben ¡ibādete

Niçin sülūk etmem farż u sünnete
¢ıyāmet gününde dār-ı cennete
Giremezsem benim √ālim nice olur
3 Menzil-i ¡U…bā‟da baña ¡itābı

Ederlerse dürlü dürlü ¡a≠ābı
Münker ve Nekµr‟e āsān cevābı
Veremezsem benim √ālim nice olur
4 Baña yorġan döĢek ýopra… ile ýaĢ

Niçin a…maz bir …aýre gözümden yaĢ
Yalıñuz …alıp …abr içinde yoldāĢ
Bulamazsam benim √ālim nice olur
5 ¢abirden …al…ınca ma√Ģer yerine
110
Giderken ba…maz kimse biri birine
Ya Ģefā¡at ya maġfiret sırrına
Eremezsem benim √ālim nice olur
6 ĠĢledim ben dürlü dürlü seyyi™āt

Eger Mevlā‟m etmez ise maġfiret
Defterimde «ayrātile √asenāt
Bulamazsam benim √ālim nice olur
7 Dā™im günāhdır …avlimiz fi¡limiz

Bilmem nice olur √ālimiz
Ma√Ģerde ~ırāý‟a uġrar yolumuz
Gecemezsem benim √ālim nice olur
8 ¢uruldu…da terāzū mµzān-ı ◊a……

Bu √āl böyle olur Ģek ü Ģübhe yo…
Günāhım az gelip √asenātım ço…
Olamazsam benim √ālim nice olur
9 Mevlā‟m …ā≦µ olup §orar √esābı

Anda …ullarına eder «ıýābı
¡Amel mūcebince ecr ü &evābı
Alamazsam benim √ālim nice olur
10 Cehennem √āy…ırıp ¡a≠āb …a§dına

Yürüdükde ¡ā§µleriñ üstüne
Rasūlu‟llāh‟ıñ sancāġı altına
Varamazsam benim √ālim nice olur
11 Ebā Bekrini‟§-~ıddµ…-ı Ekber‟den
111
¡Ömer ile ¡O&mān u ¡Alµ ◊ayder’den
Bular sā…µ olur ◊avż-ı Kev&er’den
İcemezsem benim √ālim nice olur
12 Rācµ sen ayrılma ehl-i sünnetden

¢aý¡ eyleme ümµdiñi ra√metden
Velākin bu ¡ā§µ ehl-i cennetden
Olamazsam benim √ālim nice olur
68
1 Razzā… u Fettā√ u Vehhāb u Ġaffār (s. 37)

Günāhlar ¡afv eder Ġaffārımız vār
◊annān u Mennān u Cebbār u Settār
¡Ayıblar setr eder Settārımız vār
2 ~abūr ġekūr u Laýµf u Mü™min

¡Afüvv u Ġafūr u ¢aviyy ü Metµn
ġerµki yo… na@µri yo… Müheymin
Elest Bezmi‟nde i…rārımız vār
3 ◊abµbi‟ni bize gönderdi Rasūl

Ta§dµ… edip anı buldu… ýoġru yol
Dµnimiz √a… dµndir etmeyiz ¡udūl
Mu§tafā-yı Nūru‟l envārımız vār
4 Ehl-i sünnet oldu… el-√amdü li‟llāh

»ayr-ı ümmet oldu… el-√amdü li‟llāh
112
Ulu devlet buldu… el-√amdü li‟llāh
Ne güzel erkān u eývārımız vār
5 Bize emr eyledi beĢ va…it nemāz

¢ılıp anı ◊a……‟a ederiz niyāz
Allāh diyeni Allāh ma√rūm …omaz
Ne güzel evrād u e≠kārımız vār
6 ġehr-i Rameżān‟da ýutarız orūc

Dµvān bārına ederiz ¡urūc
Mü™min‟e āsāndır degildir bu güc
Kesr-i nüfūs eder «ūĢ kārımız vār
7 Revāfıż ne bilsin le≠≠et-i ġer¡‟i

Gözü kördür seçemez «ayrı Ģerri
ġerµ¡at ýarµ…at ma¡rifet sırrı
Bize ma«§ū§ ġarµb esrārımız vār
8 Yār-i Ġār Ebā Bekrini‟§-~ıddµ…

Me√abbet eyleyip eyledik ta§dµ…
Ef≦al-i evliyādır ehl-i ta√…µ…
ġerµ¡at burcunda seyyārımız vār
9 ¡Ömerü‟b-i »aýýāb Fārū…-ı A¡@am

Meydāñ-ı ¡adilde na§b etti ¡alem
»alµfe™-i Rasūl Vezµr-i A¡@am
LeĢker-i Ġslām‟da serdārımız vār
10 Dāmād-ı Nebµ ¡O&mānü‟bn-i ¡Affān

Ma¡denü‟l-√ayā™ Cāmi¡u‟l-¢ur™ān
113
Ma«zen-i √a…µ…at menba¡-ı ¡irfān
Ma¡rifet lev√inde devvārımız vār
11 Ma√rem-i Nübüvvet menba¡-ı se«ā

ġāh-ı Merdān Ġbn-i ¡Amm-i Mu§ýafā
~ā√ib-i kerāmet Şµr-i »udā
¡Aliyyü’l-Mürteżā ◊aydārımız vār
12 Veliyyü’d-dµn’e luýf eyledi Yezdān

Ehl-i sünnet yolun eyledi āsān
Mālikü ġāfi¡µ A√med ü Nu¡mān
E™imme™-i Erbe¡a a«yārımız var
69
1 Geliñ tevbe eyleyelim …ardāĢlar

Biliñ ā«ir zemān ya…µn gelmiĢdir
A…ıdalım gözlerimizden yaĢlar (s. 38)
2 ¡Ālimler ¡ilmiyle ¡amel etmezler

◊ākimler ġer¡ile √üküm etmezler
Müftµleriñ fetvāsını ýutmazlar
3 ◊a…… rıżāsıyçün o…umaz o…uyan

Selef pµrlerine …almadı uyan
◊a…… rıżāsı degil ġaraż imti√ān
114
4 ¢ur™ān ile ¡amel olunmaz oldu

Mescidlerde nemāz …ılınmaz oldu
Küffār ile Ġslām bilinmez oldu
5 ‰ālibler o…umaz oldu ¡ilm-i √āl

Mā-lā ya¡nµle ederler iĢtiġāl
Nādir oldu Ģimdi ehl-i kemāl
6 Fāsı…lar fıs…ını √adden aĢırdı

Beg pāĢā pād-Ģāh yolun ĢaĢırdı
ġerµ¡at cevherin yere düĢürdi
7 ‰arµ…atden §apıp egri giderler

¢ānūn-nāme ile ¡amel ederler
Ac …urd gibi fu…arāyı budarlar
8 ~adārete geçdi bir ālāy zındî…

Meded o @ālimiñ elinden yandı…
Cefāsından ýatlı cāndan u§andı…
9 BoĢ yere Ġslām‟ı ederler itlāf

Beytü‟l-Māl‟iñ mālın ederler isrāf
Ricāl-i kibārda …almadı in§āf
115
10 Freng‟se Freng‟e ederler talýµf

Müslümān olanı ederler ta«fµf
¢ur™ān‟ıñ √ükmünü ederler ta√rµf
11 Mel¡ūn Freng‟iñ libāsın giydiler

Ġslām …aftānın enginden §oydular
Dµni terk edip iblise uydular
12 “Men teĢebbehe …avmen fehüve minhüm”

◊adµ&-i ġerµf‟i ehline ma¡lūm
ªālim baĢda aya…da …aldı ma@lūm
13 Edeb √ayā erkān gün-be-gün zā™il

ġürb-i «amr u zinā livāýa fi¡il
Olana acıyaca… günler de degil
13 Dertli Veliyyü‟d-dµn yandı ýuýuĢdı

Dµn-i Ġslām Ģimdi ġurbete düĢdü
Ümūr nā-ehliñ eline geçdi (s. 39)
70
116
1 Nedir bu @ulmile ¡a≠āb
A @ālimler a @ālimler
Cihānı etdiñiz «arāb
2 Na@ar etmezsiñiz «ayra

Nüzūl edersiñiz Ģerre
Ġýā¡at yo… ülü‟l-emr‟e
3 Nedir bu mer√ametsizlik
Nedir bunca √µle-bāzlı…
Nedir sizde edebsizlik
4 Kimiñiz pāĢa olmuĢsuz

Ne murdār lāĢe olmuĢsuz
‰amūya kūĢe olmuĢsuz
5 Derilip bunca …ızılbaĢ

Freng‟e olduñuz …ardaĢ
Ne fitne eylediñiz fāĢ
6 Gözüñüz ba…dıġı Ģeyde

Bereket …almadı yerde
Nice olur devā derde
117
7 Aya…da …aldı fu…arā™
Ne dertde …aldı ¡ulemā™
Bilinmez oldu §ule√ā™
8 ◊użūr-ı ◊a……‟a vardı…da

Bir aya… üzre ýurdu…da
Cevābıñız ne §ordu…da
9 Nedir ac …urd gibi ma@lūm-

lara edersiñiz hücūm
Size gelmez mi ya ölüm
10 Veliyyü‟d-dµn varı yo…

Cihāna düĢdü yo«sullu…
Nedir sizde bu ser-«ôĢlu…
71
1 Dilā ≠emm etme eli sende nice var iken zemler

~ayılmaz seniñ ¡i§yānıñ §ayılsa §ayılır …umlar
2 Selef kāmilleriniñ yoġıken §ucları her ānda

Çekerler ġamm …anı sende √ayā vü «avfile ġamlar
118
3 Ġazāya gitdi ġāzµler ururlar seyfi a¡dāya
Kimi Ģehµd olur rāh-ı »udā‟da §açılır demler
4 Cihād içün gelip dünyāya sen de nefs-i düĢmāna

¢anı mücāhede anıñla saña içirir semler
5 ~afā etmeye mi geldiñ bu fānµ ¡āleme ey dil

~afā @ann etme bunuñla cefādır sürdügün demler
6 Eger ¡āĢı… iseñ ◊a……‟a …anı diliñde ≠ikru‟llāh

¢anı fikriñ …anı Ģükrüñ …anı gözüñde ya nemler
7 Veliyyü‟d-dµn miskµn sen ölüm atına binmeden

Tedārik et bulagör tevbe ile derdiñe emler
72
1 Göñül dünyāya meyl etme bu dünyā lehv ü oyundur

Na@ar et ehl-i dünyāya ne ġāfil nice mecnūndur
2 Bu ¡ālem na…Ģına bakıp §a…ın aldanma ey zāhid

Bu bāzārda alıĢ veriĢ eden elbette maġbūndur
3 Oturup meclis-i ¡ilme te¡allüm et edeb ¡irfān

Bulup derdiñe dermānı yürekden nārı söyündür
4 Varıp bir kāmiliñ elin öpüb irĢādını a«≠ et

Ya…ıp çerāġ-ı ¡irfānı göñül gözünü uyandır
119
5 ¡Iýır dükkānına girseñ mu¡aýýar olıser cānıñ
Anıñ ≠ev… u §afāsından göñül memnūn mesrūrdur
6 Demür dükkānına girseñ yüzüñe §açılır āteĢ (s. 40)

Anıñ çµrkµn …o«usı neĢv eder tenfµr-i burūndur
7 Gel añla ¡ālim ü cāhil bunuñ gibidir ey ġāfil

Mu«ayyersin dilediġiñ yola sen etegi döndür
8 ¡Ulemā yanına varsañ saña ta¡lµm eder dµni

Çobān yanına varsañ §o√beti kelbile …oyundur
9 Kemāl erbābını bulan kemāl ehli olur elbet

Fısı… erbābınıñ mürĢidi bil iblīs-i mel¡ūndur
10 Gel ey ġaflet serāyınıñ kūĢesinde yatan ġāfil

Bu ġaflet uy«usunda gözüñü ac dili uyandur
11 Girip ¡uzlet serāyında otursañ bulasın rā√at

Bu ke&ret gömleginden cismiñi bir neb≠e §oyundur
12 Veliyyü‟d-dµn-i miskµn sen tefekkür etmediñ mi hµc

Göñül va√det serāyında nice ma√fū@ u ma§ūndur
73
1 Var mıdır yanıma gelsin ā«iretin …ayırır
120
Var mı bir ¡ālim ü ¡āmil ◊a…… bāýıl ayırır
2 Ġaflet uy…usu bürümüĢ ¡ulemānıñ gözünü

Sā™iri mevtā gibidir ölüyü kim uyandırır
3 Ben gibi bµ-itti¡ā@ vā¡i@ olup kürsµde

»āb-ı ġafletden uyanıñ deyi kime çaġırır
4 Bµ-¡amel iken ¡amel ediñ deyi emr ü nehy

‰aġda esen rūzgār-veĢ boĢa esip §avurur
5 Rāh-ı ◊a……‟dan meyl edene ýoġrı yola gel deseñ

Deli √ayvān gibi senden der-¡a…ab yüz çeverir
6 Bµ-nemāz …ulaġına Ģeyýān tebevvül eylemiĢ

◊a…… diñlemez a§lā ço… kim ýuyurur
7 Keffini yummuĢ açılmaz nice māl-dār aġniyā

Açlıġından ölse fa…µr …arnını kim ýoyurur
8 Ehl-i fa…rıñ göñlü ýo…dur dest açma… dā™imā

Sa¡y eder «ayrāt-ı cūda yedirir hem içirir
9 ‰uysa göz …ula… el aya… ol “Nefa«tü” sırrını

»ayra ba…ar «ayrı diñler «ayrı ýutar «ayra yürür
10 Yā Veliyyü‟d-dµn-i Rācµ sende ¡aş…ıñ var ise

¢ıl ¡amel vüs¡uñca ◊a…… ¢ur™ān‟da böyle buyurur
121
74
1 Bu zemānda @āhirān «ayrāt eden me≠mūm olur

BoĢ yere emek çeker &evābdan ma√rūm olur
2 ◊asenāt etmek dilerseñ bir ýaĢı at yoldan

Kimse görmez lākin ¡ınde‟llāh ol ma¡lūm olur
3 Mescid ü medrese ma¡mūr eylemek «ôĢ ammā

Köpri yabdırma… bıñar a…ıtma… pek a¡lādır
4 ¢uyu …azdırma… §uvarma… nāsa «ôĢdur illā

»ayra delālet eden §oñunda ço… ma¡mūr olur
5 ¡Ucb ü riyā ile iĢlenen ¡amel ma…būl degil

Mebde™i fesād olan iĢden ecr me™mūl degil
6 Gizli ¡amel §āf altun gibidir ma¡lūm degil

»āli§ ¡amel eyleyen µmānla mer√ūm olur
7 Ehl-i ¡ayāl beslemek farż-ı ¡ayndır muýla…

Kesb-i ticāret edip nefsiñi …oma çıpla…
8 Rāh-ı ◊a……‟da ¡aş…la cānıñı eyle i√rā… (s. 41)

Bil Veliyyü‟d-dµn‟i «ulýat eyleyen maġmūm olur
75
122
VE-LE-HŪ ¡UFĠYE ¡AN-HÜ
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Zāhid ne oldu §anmıĢ

Dört Kitāb‟dan dem urur
Varlı… atına binmiĢ
Pek sür¡atile yürür
2 Bildim zāhid var olmuĢ

Ġāyet ba«tiyār olmuĢ
Her Ģey™i arar olmuĢ
~u içerken üfürür
3 Medreseye girmeden
Üstād yüzü görmeden
MüĢkülünü §ormadan
Āyet‟e ma¡nā verir
4 Mevlāsına ýayanmaz
¡Aş…ıle od‟a yanmaz
Hic kimse™i begenmez
¡Ġbādete maġrūr
5 ¡ĀĢı… olur …ul olan

Me√abbeti bol olan
~ādı…durur yol alan
Ço… iven yolda …alır
6 Zāhid yükü yükletmiĢ

Nefsi öñüne …atmıĢ
123
Binecek yer …oymamıĢ
Yaya… …almıĢ gidiyor
7 Veliyyü‟d-dµn ¡āĢı… ol
Her sözüñde §ādı… ol
Rāh-ı ◊a……‟a sābı… ol
¡ĀĢı…lar seyr idiyor
76
1 Hele göñül hele neler ārzūlar

Leyl ü nehār ýurmaz yanar ārzūlar
Vādµ-i mi√netde ma√būs olalı
Selāmet dārına firār ārzūlar
2 ªāhirde giriftār dürlü dertlere

¢oyunu yedirdim ýaġda …urtlara
Bāýında …onduġu eski yurtlara
¢ondurmaġa kāmil bir er ārzūlar
3 Pµrden ıra… olup ýaġlar baĢında

Dertlere uġradı Ģu genc yaĢında
»ayretde …alıp içinde ýıĢında
¢aranlı…da …almıĢ fenār ārzūlar
4 Veliyyü‟d-dµn …anı Seyyid Murteżā

ĠĢiginde yatıp bulmadıñ rıżā
ġimdi bulamayıp teslµme sezā
124
Sögüd aġacından iner ārzūlar
77
1 Ey dilā aldanma dünyānıñ kemāl-i cāhına

Fānidir bā…µ degildir o da tµz gelir geçer
Bülbülā aldanma sen de yaz behār eyyāmına
2 Pād-Ģāh olsañ cihānda gelse devlet ü salýanat

Biñ yıl ¡ömrüñ olsa da mevti ýadasın ¡ā…ıbet
Cem¡ edip altun gümüĢ envā¡-ı dµbāyı gözet
3 Zāhidā aldanma sen de ¡ucbuña a√vāliñe

¡Ālimā aldanma sen de ¡ilmiñe a¡māliñe
Cāhilā aldanma sen de mālıña evlādıña
4 Müftiyā aldanma sen de Ģānıña Ģöhretiñe

¢āżıyā aldanma sen de √ükmüñe rüĢvetiñe
Vāliyā aldanma sen de kibriñe √aĢmetiñe (s. 42)
5 ªālimā aldanma sen de bunda «ırmen §avurur

Ekl ü Ģürbile behāyim gibi ġafletde …ala
Bu √alāldır bu √arāmdır demeye elin §ala
125
6 ~or Veliyyü‟d-dµn‟e kim bā…µ nedir fānµ degil
Ġsti…āmet eyle i«lā§dır ¡amelde anı bil
Cāh-ı dünyā bir «ayāldir müddeti ġāyet …alµl
78
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Ġāziler ġāhı »unkārı
◊asen ile ◊üseyin‟dir
Cümle Ģehµdler serdārı
2 Ġki cihān güneĢiniñ

Cebrā™iliñ yoldāĢınıñ
Mu§ýafā‟nıñ gözü nūrı
3 Kerbelā‟nıñ πāzµleri
Yüregimde §ızıları
Fāýma ana …uzuları
4 Kerbelā çölünde Ģehµd

Etti anı mel¡ūn Yezµd
ġāh-ı merdān oġulları
5 DüĢünde gördü devesin
126
Dedi oġlum tez gelesin
Cennet bāġınıñ gülleri
6 Uyandı göñlü Ģenledi

Kūfe Ģehrine yöneldi
Gül dalınıñ bülbülleri
7 Kūfe‟ye varmazdan evvel

‰uydu Yezµd-i bed-fe¡āl
‰avrandı Yezµd leĢkeri
8 Kerbelāda oldu medfūn

ġehµd etti ġibr-i mel¡ūn
Ehl-i cennet yigitleri
9 Ni¡met-i ◊a……‟a Ģükr eden

Bunca belāya §abr eden
Mevlā‟nıñ ma…būl …ulları
10 Kerbelā‟da a…ar …anlar

Şehµd oldu nice cānlar
Esdi şehādet yelleri
11 Yeriñ gögüñ devletlisi
127
Mu§ýafā‟nıñ …ıymetlisi
Güzeldir √üsn-i √ālleri
12 Sevenler bu ehlu‟llāhı
Bulur elbette Allāh‟ı
Açılır ◊a……‟a yolları
13 Sevmeyen Ġbn-i Mülcem‟dir

Yeri anıñ cehennemdir
¡ĀĢı…larıñ ma√būbları
14 Mü™minler o…ur dā™imā

Ra≦ıya‟llāhü ¡an-hümā
Günāh-kārıñ Ģefµ¡leri
15 Bulayım der iseñ cennet

¡Aş…ıle eyle me√abbet
Sekiz cennet …apıları
16 Veliyyü‟d-dµn‟iñ sevdigi
Yollarına cān verdigi
Peyġam-ber‟iñ ýorunları
Ra≦ıya‟llāhü ¡an-hümā
128
Zāde™-i ġāh-ı Kevneyn‟dir
79
1 Biliñ bu ay Mu√arrem‟dir
Bu gelen Ģehr-i mātemdir
Her aylardan mükerremdir
2 Günāhım ço… …ara yüzüm

Yanar bu derdile özüm
Ne aġlamaz iki gözüm
3 Bu ayda ola √üzn ü ġam

Eder ¡āĢı… olan mātem
Niçin ben de …an aġlamam
4 Ġmām ◊üseyn Ģehµd oldu (s. 43)

Bu ayda …anı döküldü
Sebeb aña Yezµd oldu
5 Ġmām ◊asen āġū içdi

Firdevs-i A¡lā‟ya uçdı
Cennetiñ …apusın açdı
129
6 Rasūl‟üñ âl ü evlādı
Bu ayda §uya …anmadı
¢ılālım āh u feryādı
7 Bilād-ı Kerbelā‟da çün

ġehµd oldu Ġmām ◊üseyn
Buñaldı …āmet-i mevzūn
8 Gelir mi göñlüñe sāde

Neler çekdi o Ģāh-zāde
ġehādet dadını dāda
9 ġehµdleriñ ulusudur
»udā‟nıñ sevgilisidir
Velµleriñ velµsidir
10 Bu ayıñ …adrini §ūfµ

Bileydi sırrını §āfµ
Ederdi derdile āhı
11 Bilip …adrini ¡āĢı…lar

Döküp gözyaĢını aġlar
Gece gündüz fiġān eyler
12 Yezµd aña …ılıc çekdi
130
Bu ayda …anını dökdi
ġehādet bayraġın dikdi
13 Veliyyü‟d-dµn eder bir āh

»ulū§ ile diye Allāh
Ola mu√ibb-i ehlu‟llāh
80
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Ġstemedigim iĢler
Gelir baĢımda …ıĢlar
Benim gizli derdime
‰ayanmaz ýaġlar ýaşlar
2 Ma√būs oldum zindānda

Rā√at yo… cān u tende
Göñül vµrānesinde
¢onup öter bay…uşlar
3 Yesem bāl şeker nān

Olur āġu ¡afācān
Dil-hānesi perµşān
Göz görmez §aġır gūşlar
4 Yārimi yād eylesem

Aġzıma dād eylesem
131
Gülmek murād eylesem
Göñül feryāda başlar
5 Gönül §u gibi a…dı

Başımı od’a ya…dı
Yeñice geldi çı…dı
Evvel gördigim düşler
6 ~ardı…ca artdı yāre

Bulmadım derde çāre
Benim gibi āvāre
¢avaġa üzüm işler
7 Şey« olup olsam fānµ

Acsam bāb-ı ¡irfānı
Olur pilāv düşmānı
Tekyemdeki dervµşler
8 O…usam ¡ilm-i √āli

Göstersem ýoġrı yolı
Cem¡ olup bir …aç deli
Şer¡iñ «ılāfın işler
9 Girdim yola cānile

Dµnile µmānile
Nefsile şeyýānile
Ço… eyledim §avaşlar
10 Nūr §andıġım nār oldu
132
Dil pār pār yanar oldu
Şimdi ber-ā-ber oldu
İnişile yo…uşlar
11 Heb ◊a…… ýarafındandır

Luýf u keremindendir
Senden degil andandır
Peydā olan cünbüşler
12 Ta…dµr-i ◊a…… bozulmaz

¢alem ile yazılmaz
Baġladıġı çözülmez
Ne diler anı işler
13 ¡Ābid mescide girmiş

Göñlünü ◊a……’a vermiş
Mey-«ānede cem¡ olmış
Çaġrışırlar ser-«ôşlar
14 Kimi sever dünyāyı

Kimi sever ¡u…bāyı
Kimi sever Mevlā’yı
Heb varını baġışlar
15 Veliyyü’d-dµn ne’yleye
¡Aceb sözler söyleye
Bize yardım eyleye
Yediler ¢ır…lar Üçler
133
81
1 ◊a……’ıñ ra√metine yo…dur nihāyet (s. 44)

Kerem eder ise baña se¡ādet
‰arµ…-ı ◊a……’a ederse hidāyet
Baña nūrun fe-nūrun &ümme nūrun
2 Bu nefsimden ◊a……’a şekvā edem ben

Yüzüm karasını beyāż edem ben
Bu vechile √użūruna gidem ben
3 Yüzüm …arasına ba…ma İlāh’ım

Kerem …ıl maġfiret eyle günāhım
Eger sen §uçumu ¡afv ederseñ Pād-şāh’ım
4 Verir iseñ baña feyż u ¡aýādan

Vücūdum nūr olaca… her yañadan
Şefā¡at olur ise Enbiyā’dan
5 ~orarlarsa baña āsān √isābı

~aġ elimden verirlerse kitābı
Baña etmezlerise ço… ¡a≠ābı
134
6 »udā işimizi āsān ederse
Yolumuz ◊a……’a müste…µm giderse
Yüzüm …arasını beyāż ederse
7 İçersem Kev&er-i āb-ı √ayātı

Geçersem yıldırım gibi ~ırāý’ı
Girip cennete bulursam necātı
8 Veliyyü’d-dµn-i Rācµ dir İlāh’ım

¡Afuvvsın ¡afv …ıl cümle günāhım
Baña i√sān ederseñ pād-şāhım
82
1 Nā-mizācım olmañız nā@ır …u§ūr

Cennetü’l-Me™vā’da oluñ nā@ır …u§ūr
Ço… da «aste degilim …ılıñ sürūr
Ço… şükür el-√amdü li’llāhi’ş-Şekūr
2 ~aġ olasız olmaya dilde fütūr

İnşa™allāhü te¡ālā ¡Îd-i Eż√ā’da buyur
Bu ümîdi nā-ümîd olmaz ýurur
Arayan maýlūbını bir gün bulur
135
Hem da«µ selām o…ur ◊āfı@ ¡Ömer
Min ¡Ömer ilā ¡Ömer ilā ¡Ömer
83
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Men dertlere uġradıġım

Cürm ü …u§ūrumdan mıdır
Gülmedigim aġladıġım
2 ~u gibi engµn a…dıġım

Dā™im aşaġa ba…dıġım
◊üzn ü te™essüf çekdigim
3 Şey«ımdan ayrı olduġım (s. 45)

‰aġlar başında …aldıġım
Her yolda ben yañıldıġım
4 Şems ü …amerim ýoġmadı

Āhım semāya aġmadı
Bārān-ı nµsān yaġmadı
5 Nārile nūra ermedim

Yoġıle vāra ermedim
136
Yavile yāre ermedim
6 Her kim olursa ≠ü’l-cenā√

Elbet bulur fevz ü felā√
Olmadıġım ehl-i §alā√
7 ¢açma… murād etsem günāh-

dan …açamam ederim āh
Oldum günāh-kār rū-siyāh
8 Vādµ™-i nāra düşdügüm

Dā™im yanıp ýuýuşduġum
Her şeyde √adden aşdıġım
9 “El-¡ilmü ¡inde’llāh” diyen

Mevlā’ya göñül baġlayan
Leyl ü nehārda aġlayan
10 Miskµn Veliyyü’d-dµn Rācµ

¢aldı yolundan āvāre
Benden mi yo…sa mā-cerā
137
84
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Beni āvāre eyleyen

Degil illā …u§ūrumdur
Yüzümü kāre eyleyen
2 Beni yolumdan şaşıran

Ulu ýaġlardan aşıran
Bu vādµlere düşüren
3 Fa…µrlıġı başıma tāc

Edip eyledi §usuz āc
¢ılan nā-merde i√tiyāc
4 Beni dertlere uġradan

Cigerimi ýoġradan
Benim başımı aġrıdan
5 Beni çöllerde yürüden

Bitirip gene çürüden
Kül edip beni …urudan
138
6 ¡İbādet dādını ala-
madıġım ¡acebā n’ola
Çalındıġım §aġa §ola
7 Bu nār-ı √üzne yandıġım

Delµ dµvāne olduġum
Bu cānımdan u§andıġım
8 Çı…ıp terk-i diyār etmek

İşimi āh u zār etmek
Bu vādµde …arār etmek
9 Ġarµbim dār-ı ġurbetde

Yanarım nār-ı fir…atde
Göñül derdile √ayretde
10 Göñül derdile perµşān

Ne ola böyle √āl ü şān
Yanar āteşde dil ü cān
11 Veliyyü’d-dµn’i n’olduġum
◊a…āret ıssı olduġum
Aya… altında …aldıġım
139
85
1 Bir ¡acāyip derde düşdüm bilmezim dermān nedir

Iżýırāb eyler bu göñlüm bir zemān etmez …arār
Bilmezim Bārµ »udā’dan √ükümle fermān nedir
2 Gāh çı…ar …uşlar mi&āli gökleri seyrān eder

Gāh iner yerler yüzünde devrile devrān eder
Gāh sevinir gāh cihānı başıma zindān eder
3 Gāh giyer aýlas libāsı «al…a eyler ifti«ār

Gāh giyer «ır…a ¡abā™i fa…rı eyler i«tiyār
Gāh giyer pôst …abāyı ¡ālemi seyyā√ gezer (s. 46)
4 Gāh o…ur a«bār u āyāt √āfı@-ı ¢ur™ān olur

Gāh o…ur Manýı… Me¡ānµ nāýı…-ı √ayvān olur
Gāh o…ur ebyāt ü eş¡ār §ā√ib-i lisān olur
5 Gāh girer ýāliblerile √ücrede pinhān olur

Gāh girer dervµşlerile tekyede mihmān olur
Gāh varıp ¡āriflerile §ā√ib-i ¡irfān olur
140
6 Gāh müderris olup ýāliblere ders o…udur
Gāh Meşµ«at eyleyip tekyede ¡anber …o…udur
Gāh na§µ√at eyleyip nāsı ¡a≠ābla …or…udur
7 Gāh tezevvüc eyleyip nisvānla eder §afā

Gāh tevekkül eylemeyip rız…ı içün çeker cefā
Gāh te¡āhüd eyleyip ¡ahdine eylemez vefā
8 Gāh varıp §āli√lerile §āli√ olur bir zemān

Gāh edip fāsı…lara fıs… u fücūr eder ¡ayān
Gāh uyup ¡aşı…lara bir dem olur ehl-i lisān
9 Gāh girer dervµş gibi tekyede ≠ikru’llāh eder

Gāh çı…ar Mecnūn gibi ýaġlar başında āh eder
Gāh deler Ferhād gibi ýaşları ¡azm-i rāh eder
10 Gāh girer mescid içinde beş va…t nemāz eder

Gāh elini …aldırıp Mevlāsı’na niyāz eder
Gāh uyup nefs-i le™µme işini söz ü sāz eder
11 Yā İlāhµ nu§ret eyle bu Türābµ …uluña

Kendi …apuñdan ayırma sālik eyle yoluña
Ref¡ edip bu ıżýırābı i¡timād eder saña
141
86
1 ¡Āşı… ol ba√r-i ¡ulūma ¡aş… seni idrāc eder

»all edip her müşkilātı keşf-i isti«rāc eder
2 Nez¡ edip egniñden alır «ır…a™-i dünyāyı hem

Giydirir aýlas …abā başıña altun tāc eder
3 El çekip le≠≠et-i dünyādan gözüñü yumdurur

‰utdırup §avm-ı sivā™ı küllü yevmin āc eder
4 ¡Āşı…ıñ ¡aş…ı côĢup çaġlayan ırmaġ gibidir

Tez geçer §uġrā™ı kübrā™ı hemān intāc eder
5 ~ūfilı… iki …ısmdır birisi ba√r-i mu√µý

Düşse içine necis ýaşra anı i«rāc eder
6 Birisi √avż-ı §aġµr «amsen be-«amsin gibidir

Düşse içine necāset dādın i¡vicāc eder
7 Olayım derseñ Velµ sen rāh-ı ¡aş…a dā«il

Fet√ edip yoluñu seniñ bir ¡a@µm minhāc eder
87
1 Ey »udā derdime dermān sendedir (s. 47)
142
Ya benim derdime dermān kimdedir
Sen Kerµmsin cürm ü ¡i§yān bendedir
2 Dert seniñ dermān seniñdir dertli ben

»ā™ib ü «āsir degil seni seven
Dermān etmezseñ benim derdime sen
3 ¢apuña varmaġa nefsim perdedir

Bilmezim def¡ine çāre nerdedir
Dilde a√zān dürlü dertler serdedir
4 “Men ¡Araf” sırrına vā…ıf olmadım

¢urtulup varlı… yüzünden gülmedim
Derdime dermān aradım bulmadım
5 Bu Veliyyü’d-dµñ-i Rācµ bendeñe

Eyledi nefsile şeytān ço… e≠ā
Senden olmazsa eger derde devā
88
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Kāmilsin bāýın u @āhir

Yā Sulýān ¡Abdü’l-¢ādir
143
Gel √ālime ol nā@ır
2 ¡Abdü’l-¢ādir Geylānµ
Evliyānıñ sulýānı
Sensin dertlere dermānı
3 Atıñ egerlenmişdir
¢ılıcıñ §ıyırılmışdır
Derde dermān erişdir
4 Mu√yµ Sünnet-i Rasūl

¡Inde’llāh «ā§§ u ma…būl
Gel derdime dermān ol
5 Her kim çaġıra saña

Dediñ erişem aña
Eyle şefā¡at baña
6 Mevlām seni «ā§§ …ılmış

Hem efżal-i nās …ılmış
Ehlu’llāh seni bilmiş
7 Veliyyü’d-dµn-i ¡ā§µ
144
Yüz …ara …albi …āsµ
Beni de olma nāsµ
89
Mef¡ūlü Mefā¡îlü Fe¡ilün
1 Ey Rabb-i Kerµm göñlümü uyar

Ra√mān u Ra√µm göñlümü uyar
2 Ġaffār-ı ≠ünūb Settār-ı ¡uyūb

Fettā√-ı …ulūb göñlümü uyar
3 Eyledi hücūm iblis-i racµm

¡Afv eyle §uçum göñlümü uyar
4 Ço…dur günāhım yo…dur penāhım

Ey pād-şāhım göñlümü uyar
5 Dünyā-yı denµ mekr etti beni

Unutdu seni göñlümü uyar
6 Seni seveni ¡afv eyle anı

Ey Rabb-i Ġanµ göñlümü uyar
7 ~avruldu dipü yı…ıldı yapu

Baġlandı …apu göñlümü uyar
145
8 “Men «āfe necā” …or…arım ¡a≠ā- (s. 48)
bıñdan ebedā göñlümü uyar
9 »allā… u ¡Alµm ◊annān ü ¢adµm

Mennān u Kerµm göñlümü uyar
10 Allāhü E√ad Allāhü ~amed

Rezzā…-ı ¡ibād göñlümü uyar
11 De baña …ulum fet√ eyle yolum

Gelmeden ölüm göñlümü uyar
12 ◊ayy-i ezelµ ¡afv et bu …ulu

Ref¡ et keseli göñlümü uyar
13 Ġaflet deñizi ġar… etti bizi

Kör etti gözü göñlümü uyar
14 Rāciyyü fa…µr ¡i§yānı ke&µr

Vehhāb ü ¢adµr göñlümü uyar
90
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Dilde “Nūrun ¡alā nūr”

◊abµb-i Ra√mān’durur
Cihāna verdi sürūr
~alla’llāhü ¡aleyhi ve selem
146
~ā√ibü’s-Sulýān’durur
2 İki cihānıñ Nūr’ı

Kā™inātıñ Mef«ar’ı
Enbiyālar Server’i

3 Cümle eşyānıñ a§lı

Ço…dur şerefi fażlı
Mürselleriñ ef≦ali

4 Ol Mevlā’nıñ √abµbi
Her dertleriñ ýabµbi
Cennetiñ fet√-i bābı

5 ~ā√ib-i ġer¡-i mübµn

~ādı…u‟l-va¡dü‟l-emµn
Ol ġefµ¡u‟l-mü≠nibµn
147

6 Ol’dur ◊a……’a vāsıýa

Göñüllerde rābıýa
Delµl odur cennete

7 Rācµ getir §alevāt

Bulagör fevz ü necāt
Ol ~ā√ibü’l-mu¡cizāt

91
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Evliyānıñ ef≦āli
~ıddî…-ı Ekber’dürür
Peyġamber’iñ yāreni
Ra≦ıya’llālü ¡an-hü
148
Bir «ayr-i ek&erdürür
2 Dµn-i İslām’ıñ nūrı

~ādı…larıñ sürūrı
Rasulüñ yārı ġarı
Ayaġını ı§ırdı
3 Ġār-ı şerµfe girdi

Anda yılanı gördi
Ayaġını ı§ırdı
4 Rasūl Mi¡rāc’a gitdi

Münkirler tek≠µb etdi
Ol Anı ta§dµ… etdi
5 Ebū Bekir‟dir adı (s. 49)
149
Ta…vādır anıñ zādı
Mü™minleriñ üstādı
6 Rasūl’e verdi …ızın

Hiç redd etmedi sözün
◊a……’a baġladı özün
7 Rasūl’üñ »alµfesi
µmānıñ §a√µfesi
Velµleriñ velµsi
8 Veliyyü’d-dµn-i ef…ar
~ıddî…’ı cāndan sever
İslām’da şey«-ı ekber
150
92
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Peyġam-ber’iñ vezµri
◊ażret-i ¡Ömer’dürür
Ço…dur «ayr-ı ke&µri
Ra≦ıya’llāhü ¡an-hü
Bir şems ü …amerdürür
2 Îmāna verdi żıyā

Dµni eyledi i√yā
Bāldan şekerden a√lā
3 Rasūl’i i…rār eden

Putları inkār eden
Selāmı i@hār eden
4 Evliyānıñ sulýānı
Ehl-i sünnetiñ cānı
151
Arslanların arslānı
5 ¡Ādetini «ar… eden

Cānı nūra ġar… eden
◊a…… bāýılı far… eden
6 Veliyyü’d-dµn-i ef…ar
Fārū…’ı cāndan sever
Yarın şefā¡at eder
7 ¡Āşı…larıñ üstādı
◊ażret-i ¡O&mān’durur
Peyġam-ber’iñ dāmādı
Cāmi¡u’l-¢urān’durur
152
8 Rasūl’iñ iki …ızın
Aldı …urratü’l-¡ayneyn
Ehl-i √ayā ≠i’n-nūreyn
9 ±ikr eyledi Ra√mān’ı (s. 50)

Cem¡ eyledi ¢ur™ān’ı
¢urrālarıñ sulýānı
10 Degil dünyā ýālibi

Dār-ı cennet rāġıbı
Zühd ü √ayā §ā√ibi
11 Dā™im ¢ur™ān o…urdı

Bülbül gibi şa…ırdı
Mevlāsını ≠ākirdi
153
12 Her kim anı sevmeye

Cennet yüzü görmeye
Sev şefā¡at eyleye
13 Veliyyü’d-dµn-i kemter
¡O&mān’ı cāndan sever
Zühd ü ta…vāya reh-ber
93
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Evliyānıñ sulýānı
◊ażret-i ◊ayder’dürür
¡Āşı…larıñ burhānı
154
Fāti√-ı »ayber’dürür
2 Et…ıyānıñ ekremi
A§fiyānıñ a¡lemi
Peyġam-ber’iñ ma√remi
3 ~ā√ib-i cūd ü se«ā

Arslānım dedi »udā
İbn-i ¡amm-i Mu§ýafā
4 Küffāra …ılıç çalan

◊a……’ıñ rıżāsın bulan
»ayber ¢al¡ası’n alan
5 Ol şµr ü şāh-ı merdān

Gevher-i ba√r ü ¡ummān
155
Na@µri yo… pehlevān
6 İsm-i ≠ātı ◊ayder’dürür

Ġāzµlere reh-berdürür
Ol sā…µ™-i kev&er’dürür
7 Ol ¡ārifleriñ cānı
¡Āşı…larıñ cānānı
Ol Tañrı’nıñ arslānı
8 Dµn bābınıñ miftā√ı

Ba√r-i ¡ilmiñ sebbā√ı
Göñülleriñ mi§bā√ı
156
9 Veliyyü’d-dµn-i Recā
Mu√ibb-i Ehl-i ¡Abā
İbn-i ¡amm-i Mu§ýafā
Rażıya’llāhü ¡an-hü (s. 51)

94
1 Açılmış …ırmızı güller o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar

Öter dalında bülbüller o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar
2 O…uyup ◊a…… Kelāmı’nı alırlar ◊a…… selāmını

İçip ¡aş…ıñ şerābını o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar
3 ◊a……’ıñ kelāmı o…unur dile ā&ārı ýo…unur

Göñül köşküne ýoġdu nūr o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar
4 Uyandı cānımıñ cānı ýuyar ¡āşı… olan anı

Dün ü gün o…u ¢ur™ān’ı o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar
5 Açıldı bāb-ı cennetler §açıldı dürlü ni¡metler

Yaġıp ¡āleme ra√metler o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar
6 O…uya anı bir lisān ya…ar mı āteşe Ra√mān

Olur ehl-i kemāl insān o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar
157
7 Veliyyü’d-dµn kemāliñ yo… kemālile cemāliñ yo…
Da«µ «ayr u √ı§āliñ yo… o…ur ¢ur™ān’ı √āfı@lar
95
1 “Nefa«tü” sırrını ýuyan göñül bir yerde eglenmez

◊a…µ…at ehline uyan göñül bir yerde eglenmez
2 Şerµ¡at bābını açıp ýarµ…at ta«tına geçip

◊a……’ı √a……u’l-ya…µn bilen göñül bir yerde eglenmez
3 Cihānıñ mālını cem¡ā aña ver istemez …aý¡ā

»udā’nıñ ¡aş…ına düşen göñül bir yerde eglenmez
4 Girip mekteb-i ¡irfāna erip in¡ām u i√sāna

Bu ¡ilmiñ le≠≠etin alan göñül bir yerde eglenmez
5 Bu ta¡lµm ü te¡allümden bu teslµm ü tesellümden

U§anmaz dādını bulan göñül bir yerde eglenmez
6 Nice biñ yıl ¡ömür sürse bu maýlūba emek verse

¢anar mı zemzemi içse göñül bir yerde eglenmez
7 Ögüt verseñ …ulaġına …oyar mı çün dimāġına

Bu dādan …aýresi degen göñül bir yerde eglenmez
8 Malını §ā√ibi §a…lar ¡ilim §ā√ibini bekler

Veliyyü‟d-dµn ◊a…‟ı seven göñül bir yerde eglenmez
158
96
1 Ber-murād olma… dilerseñ o…u yaz

~ān u ād olma… dilerseñ o…u yaz
Ā«iriñde √üsn-i ≠ikr ü «ayrile
Dilde yād olma… dilerseñ o…u yaz
2 Cāhile öldükde derler ço… şükür

Öldü …urtuldu… elinden ço… şükür
¡Ālimiñ rū√una ra√met o…unur
»ayr-ı yād olma… dilerseñ o…u yaz
3 Ehl-i ¡ilme dediler ô…ur yazar

Tesmiye etdiler o…ur gezer
‰ālibā gezme āvāre …ıl √a≠er
Şev… u şād olma… dilerseñ o…u yaz
4 Bu Veliyyü’d-dµn-i Rācµ’niñ
»ôş na§µ√atdir hā dönderme yüzü
¡İlmile meftū√ olur göñül gözü (s. 52)
Dil-güşād olma… dilerseñ o…u yaz
97
Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fe¡ilün
1 Kevkeb-i ser-tāc-ı mü™min oldu beş va…t nemāz

Aýlas-ı dµbāc-ı mü™min oldu beş va…t nemāz
159
2 Rāfıżµ bilmez “E…µmū” sırrını i¡rāż eder
Rūz u şeb mi¡rāc-ı mü™min oldu beş va…t nemāz
3 Ma¡§ıyet kµrini taýhµr eyleyip āb-destile

Fülke™-i emvāc-ı mü™min oldu beş va…t nemāz
4 ◊ażret-i Peyġam-ber’iñ ◊a……’dan bize hediyesi

Maýlab-ı intāc-ı mü™min oldu beş va…t nemāz
5 Vu§lat-ı ◊a……’a sebebdir anı terk etmez Velµ

Cennet-i minhāc-ı mü™min oldu beş va…t nemāz
98
1 Nefs-i bed ardına düşmüş bµ-nemāz

Dām-ı şeyýāna ýutulmuş pā-yı bendir bµ-nemāz
2 Degmemiş dµmāġına le≠≠et-i “E…µmu’§-§alāh”

Gözü kör …ulaġı §aġır …albi √adµddir bµ-nemāz
3 ‰uymamış tehdµd-i Fur…ānµ™-i “Eżā¡u’§-§alāh”

Nār-ı cehennemde ¡a≠ābı şedµddir bµ-nemāz
4 ªulmet-i la…la…a ile göñlünü kµr eylemiş

Girse …ulaġına ā≠ān nā-bedµddir bµ-nemāz
5 ¢ahve-«ānede içip …ahve tütünü öksürür
160
Ekşimiş …o…muş …urumuş bir …adµddir bµ-nemāz
6 Ġusl āb-dest ýaharet nice olur ögrenmemiş

Uymaz ¡ālimlere şeyýāna mürµddir bµ-nemāz
7 »ar gibi teşşāşür eder bilmez istibrā™ nedir

¢abir ¡a≠ābına sebeb bevl ü becddir bµ-nemāz
8 Yüzünüñ nūru silinmiş gözünü baġlamış çapa…

Her kesiñ yanında menfūr-ı ¡ayndir bµ-nemāz
9 »ar gibi acı…dıġını §usadıġını bilir

Yer öküz gibi uyur «ôr «ôr ne beddir bµ-nemāz
10 Şūmı dünyāda anıñ insānı √ayvānı ýutar

Ā«iretde ra√met-i ◊a……’dan ba¡µddir bµ-nemāz
11 Çalġucı muġannµler mü™e≠≠inidir ol etiñ

İblis imāmı »udā’dan nā-ümµddir bµ-nemāz
12 Rāciyā ġāfil olma sen nemāz ehlinden ol

Añladıñ bildiñ nice mel¡ūn Yezµd’dir bµ-nemāz
99
1 Bāb-ı Ra√mān’dan ba¡µddir bµ-nemāz

Dµn ü µmāndan ba¡µddir bµ-nemāz
◊a…… dedi ¢ur™ān’da “E…µmu’§-§alāh”
161
◊ükm-i ¢ur™ān’dan ba¡µddir bµ-nemāz
2 Gece gündüz ýurmayıp «ôr «ôr uyur

İki ¡ālemde özü bulmaz sürūr
Bilmezim ki neye eylemiş ġurūr
Emr ü fermāndan ba¡µddir bµ-nemāz
3 Beş va…t nemāz göñül çerāġıdır

Mü™minüñ mi¡rācı hem ýuraġıdır
Dedi Peyġam-ber “Dµn’iñ diregidir” (s. 53)
İşbu burhāndan ba¡µddir bµ-nemāz
4 Yā Veliyyü’d-dµn sen eyle √a≠er

Rāfıżµ’niñ yüzüne etme na@ar
Ehl-i bid¡at …ırda yabanda gezer
~anma «usrāndan ba¡µddir bµ-nemāz
100
1 Tefekkür etmeyim bir dem derim ammā göñül ýurmaz

Ne lāzım çekmeyim elem derim ammā göñül ýurmaz
2 Gehµ dünyāyı düĢünür gehµ ¡u…bāyı düĢünür

◊a……‟ıñ …udretidir cümle derim ammā göñül ýurmaz
3 Ümūruñ ◊a……’a ı§marla ¡ibādet …ıl «ulū§ıla

Ne yapar ◊a…… yapar anı derim ammā göñül ýurmaz
162
4 Kefµldir rız…ıña Mevlā bu ġam çekmekligiñ n’ola
»udā’ya §ıd…ıle yalvar derim ammā göñül ýurmaz
5 El açma nā-kese ey dil …apudır ◊a…… …apusı bil

Ne isterseñ Kerµmdir ol derim ammā göñül ýurmaz
6 ¢uluñ istedigi olmaz vücūda dedigi gelmez

Murād murād-ı »udā’dır derim ammā göñül ýurmaz
7 Şürū¡ etmeli tedbµre muýābı… gelse ta…dµre

◊a……’ıñ ta…dµri bozulmaz derim ammā göñül ýurmaz
8 Göñül §abr eyle belāya hemān şükr eyle Mevlā’ya

Görelim ne @uhūr eder derim ammā göñül ýurmaz
9 Saña n’oldu Veliyyü’d-dµn …aranlı… olmadı aydın

Selāmetdir §oñu §abret derim ammā göñül ýurmaz
101
1 ¢anı bir ¡āşı…-ı §ādı… sözümden bµ-«aber olmaz

~ofµniñ gözünü uy…u bürümüş hiç e&er …ılmaz
2 Na§µ√at diñlese …albi yumuşamaz √acer gibi

Kelāmu’llāh o…unsa uy…udan gözleri açılmaz
4 Nedir ta¡@µm bilmez diñlese a«bārı ā&ārı

Diker dizin ýayanır dµvāra hiç …adrini bilmez
163
5 Me√abbet ehliniñ göñlündeki nūruñ leme¡ānı
ªuhūr etmiş yüzüne şems ü …amer gibi ýolanmaz
6 ~ofµniñ göñlünüñ teşvµĢi rūyuna e&er etmiĢ

ġitā-yı zemherµr em&āli anıñ hiç yüzü gülmez
7 Gel ey zāhid sen a¡māliñe maġrūr olma §a…ın kim

¡Amel ço…luġuna maġrūr olan ◊a……’a vu§ūl bulmaz
8 Veliyyü’d-dµn-i Rācµ sen me√abbet bābını fet√ et

Ve…ār varlıġınıñ …anadı ile göge uçulmaz
102
10’LU HECE VEZNİ
1 İnsānda a¡żā insāna tābi¡

Emrini ýutar ¡aksini ýutmaz
Mi&āli destine bir şey™-i nāfi¡
‰ut derse ýutar ýutmazsa ýutmaz
2 Gözüñ yuları anıñ elinde

Ba… derse ba…ar ba…mazsa ba…maz
Arada etse iki …ulaġı
»ayrı işidir şerri işetmez
3 Dilerse baġlar lisānı mā-lā

Ya¡nµ kelāmı dile söyletmez
Elindedir aπzınıñ kilidi (s. 54)
Yut derse yudar yutmazsa yutmaz
164
4 Ayaπının zinciri elinde
Git derse gider gitmezse gitmez
¢albinde niyeti eyü kötü
Et derse eder etmezse etmez
5 Bir ¡u≥vı illâ aña mu«âlif

¢al… derse …al…maz yat derse yatmaz
Câsûs-ı nefsiñ işte budur kim
İnsânıñ a§lâ emrini ýutmaz
6 Bunuñ elinden nice za√metler

Çekilir ammâ bıraπıp gitmez
Âdem bunuñla çı…dı cennetden
Ol unutsa ol anı unutmaz
7 Heb bu işleri «al… eden ◊a……’dır

Fi¡linden a§lâ su™âl olunmaz
¿âbit ol Râcµ dµn ü µmânda
Mü™min …ulunu ◊a…… sefµl etmez
103
Müfte¡ilün Müfte¡ilün Müfte¡ilün Müfte¡ilün
1 Dâr-ı fenânıñ çoπ az kimse vefâsın göremez

¡Â…ıbeti hedm ü «arâb kimse murâda eremez
2 Ni¡meti âπû ¡afacân yorulur aña çalışan

Â«iri §oñu perµşân kimse §afâsın sürmez
3 Cem¡i anıñ cevr ü cefâ terki anıñ ≠ev… u §afâ
165
Eylemez ¡ahdine vefâ ne a§lâ ýuramaz
4 ~ûreti beñzer geline yürür §alına §alına

Fitne …uşaπın beline baπlamış a§lâ …ıramaz
5 Anı gören bir §arılır ardına düşer yorulur

¢uyruπu bir gün …ırılır …açar elinden göremez
6 Gül gibi yazın açılır dalına bülbül a§ılır

‰â…at ü cürmi kesilir gülünü a§lâ diremez
7 Kim ki anıñ göre yüzün işide hem nâzlı sözün

Uyar aña ýutar izin ardına düşer iremez
8 Sevmeyen anı Veli’dir cem¡ eden anı delµdir

Terk-i ¡amel ef≥alidir sevgisi πâyet yaramaz
104
Fâ¡ilâtün Fâ¡ilâtün Fâ¡ilâtün Fâ¡ilün
1 Ey göñül √ıf@ et lisânıñ câhile söyleme söz

Kimseniñ işine …arışma olagör «âlµ §âfµ öz
2 Emr-i bi’l-ma¡rûf ederseñ «al… saña düşmân olur

Nehy-i ¡ani’l-münker ederseñ seni ýalar …uduz
3 Nâsa dôstlu… ile düşmânlı… ber-â-berdir hemân

Sırrı sırr et açma nâ-dâna olursun …ara yüz
4 Dânışırlarsa saña bilmem deyi eyle cevâb
166
Dürretü’l-¡âlimi lâ-edrµ demişler «ôş ýoπrı söz
5 ¢apu Allâh …apusıdır varma baş…a …apuya

Etme minnet kimseye olur iseñ de aç §usuz
6 Câhil ü nâ-dânla yâr olanıñ vây başına

Dürlü dertler başına gelip olur kel ya uyuz
7 Nefsini bilmez iken da¡vâsı Mevlâ’yı bilir

Cehl-i mürekkeb o…u ta«fµfile etdim rumûz
8 »ayrile nu§√ eyleseñ aña §oñunda şerr çı…ar (s. 55)

Düşman olur şübhesiz saña deseñ git yola düz
9 Râh-ı ◊a……’a ýoπrı gideniñ yanında kimse yo…

Egri gideniñ yanında cem¡ olur elli ya yüz
10 Ba…ma göñül bu zemâne «al…ınıñ eývârına

Fikr edip ¡aybıñı nâsıñ ¡aybına fet√ etme göz
11 Cevheriñ varise …adrini bilene §at anı

Vermeyegör …adrini bilmeyene mâlı ucuz
12 Bir kemâl ehlini bulup ülfet et anıñ ile

İbn-i dünyâ ile «ulýat lâ yecûzu lâ yecûz
13 ~açma gevher to«umunu …ır yaban mezra¡ına

◊â§ılâtı bitmeyecek mezra¡a …oşma öküz
14 ¢ıl tevekkül yâ Veliyyü’d-dµni bâbu’llâh’a sen
167
Çün «arâbât dârıdır dünyâya verseñ de omuz
105
VELEHÛ ¡UFİYE ¡AN-HÜ
1 Bil …arµb oldu …ıyâmet oldu ¡usret √âlimiz

“Necci-nâ mimmâ ne«âfü yâ ¢aviyyü yâ ¡Azµz”
Bir zemân olmaz selâmet derd ü πamdan başımız
2 Mü™miniñ başında degirmen gibi dünyâ döner

Dürlü bid¡atler çı…ıp peydâ olur √üzn ü keder
Etti istµlâ benü’l-a§fer kilâb-i ehl-i sa…ar
3 Pâd-şâhda yo… ¡adâlet artdı @ulm-i vüzerâ™

Mesnede geçdi sefâhet ehli oldu ümerâ™
¢aldı a√zân-ı ¡a≠âbda mü™minµn ü fu…arâ™
Necci-nâ mimmâ ne«âfü yâ ¢aviyyü yâ ¡Azµz
4 Ehl-i @ulmüñ gözlerinden bir âteş düşdü yere

Yandı eşcâr u nebâtât …almadı depe dere
Bu ¡ayân her şey™i «arâbdır @âlimiñ gözü göre
5 İşbu √âlde ehl-i µmâna ederler teklµf

∞arbile şetmile anı hem ederler ta«vµf
◊ükm-i ¢ur™ân’ı ¡acâyip eylediler ta√rµf
168
6 Ġayret edip bu Veliyyü’d-dµn-i ¡âciz yâ Rabb
Gece gündüz πayret-i i«vân içün çeker te¡ab
¢ıl ¡inâyet yâ Kerµme’llâh bize etme ¡a≠âb
106
1 İki cihân ber-murâd olma… dilerseñ …ıl nemâz

Nâr-ı ca√µmden âzâd olma… dilerseñ …ıl nemâz
2 Her kim âb-desti ýahâret ile eyleye edâ

Seyyi™âtı ma√v olup yunma… dilerseñ …ıl nemâz
3 Leyle™-i Mi¡râc’da ihdâ etti ◊a…… ◊abµbi’ne

Ger aña ümmet-i «â§§ olma… dilerseñ …ıl nemâz
4 Eyleyip nidâ mü™e≠≠in diye “◊ayye ¡ale’§-§alā√”

İki cihânda necât bulma… dilerseñ …ıl nemâz
5 İblīsiñ …ulaπına girse nidâ ýurmaz …açar

Mekr-i şeyýândan «alâ§ olma… dilerseñ …ıl nemâzı
6 Eyleyip ta¡dµl-i erkānile edā™-i §alāt (s. 56)

Başına devlet tācın giymek dilerseñ …ıl nemāzı
7 Rāfıżµniñ mül√ıdµniñ terkine etme na@ar

Dµn ü µmānda kemāl bulma… dilerseñ …ıl nemāzı
169
8 Rāci™-i bµ-çāre budur nūr-ı ¡ayn-i Müctebā
Ba√r-i nūra sen de ġar… olma… dilerseñ …ıl nemāzı
◊ARFÜ’S-ŞÎN
107
1 Tecāvüz eyledi √adden seniñ …abā√atiñ ey nefs

Niçin bu «āb-ı ġafletden açılmaz gözleriñ ey nefs
2 Bu dünyā serābını §u §anıp buña aldandıñ

Şerāb-ı ¡aş…-ı Mevlā’dan seniñ yo… «aberiñ ey nefs
3 Bunuñ @ıll u «ayāl olduġunu biliriken maġrūr

Olup sa¡yiñ ¡abe& oldu neden bilmem seniñ ey nefs
5 Varıp ebnā-yı dünyā ile «ulýat eylediñ dā™im

Kemāl ehlini bulup kāmile yār olmadıñ ey nefs
6 Tecerrüdde iken derdiñ ki dünyā evine girsem

¡İbādet eylerim »a……’a …anı ¡ibādetiñ ey nefs
7 Seniñ §ūretiñi gören §anır bir kāmil insāndır

Eliñ öpüb du¡ā umar velµ olmış adıñ ey nefs
8 Kemāle eliñ öpdürmeñ ile …aý¡ā erişilmez

Bu §ūret-i na…şına aldanıp gözetmediñ yoluñ ey nefs
170
9 Riyā vü ¡ucb süm¡a ba√rine ġar… olduñ ey ġāfil
Binip sefµne™-i ¡i§yāna açdıñ yelkeniñ ey nefs
10 Yiyip içip giyip a√bāb u yārānla ülfeti

Seversiñ …anı ya ◊a……’la seniñ ülfetiñ ey nefs
11 Çü su™-i √ālde iken ne yüzile bāb-ı Ra√mān’a

Varıp yalvara yalvara açasın sen eliñ ey nefs
12 Eger-çi ra√met-i ◊a……’dan recā etmek de lāzımdır

Velākin inti…āmından …anı «avfıñ seniñ ey nefs
13 Veliyyü’d-dµn-i miskµnüñ √āli nice olur bilmem

Erişmezse …ıyāmetde saña ¡afvı ◊a……’ıñ ey nefs
108
1 Ey erenler beni «arāb eyledi mekr-i nefs

Ya…dı cigerimi kebāb eyledi mekr-i nefs
2 ◊abs edip zindān-ı dünyādan beni çı…armadı

Göñlümüñ gözü …apandı ýoġmadı nūr-ı ġems
3 ġunu iĢle bunu iĢle deyi baña √ükm eder

Su™ile emr eyleyip her Ģerri oldum mültemes
4 Yemegi içmegi giymegi …onuĢmayı sever

Kibr ü ¡ucb √ubb-i dünyāya eder meyl ü heves
171
5 Güç gelir aña ¡ibādet ü riyāżat eylemek
Ru«§atla ¡amel etmegi sevip der lā-be™s
6 Rum√-ı e≠kārı çekip üzerine etsem hücūm

Ser-keĢ at gibi olur kiĢner beni eyleye √as ves
7 Rabbe-nā ı§marlama aña bizi eyle kerem

◊µlesi ço…dur bize ol gösterir dürlü desµs
8 Bu Veliyyü’d-dµn-i ¡āciz neyleye bu ¡aczile

Ra√metiñ ço…dur İlāh’ım senden olmazım ye™s
109
Müstef¡ilâtün Müstef¡ilâtün
1 ◊a……’ıñ emrini ýutmadı iblµs

Ādem’e secde etmedi iblµs
2 ¡Ucub riyâ ile ¡amel etdi (s. 57)

¡Aş…ıñ şerâbın ýatmadı iblµs
3 Der-gâh-ı ◊a……’dan ýard oldu şeyýân

Çün râha ýoπrı getmedi iblµs
4 Fermân-ı ◊a……’a olmadı teslµm

Kibr ü ¡inâddan geçmedi iblµs
5 Aldandı a¡mâline ol «annâs
172
◊ı…d u √asedden geçmedi iblµs
6 Âdem’e düşmân olduπundan ol

Evlâdını terk etmedi iblµs
7 Bir «â§§ …uliken ýard oldu çün kim

Mevlâsı’na şükr etmedi iblµs
8 Aldanma zâhidâ a¡mâliñe sen

Düş nâr-ı ¡aş…a düşmedi iblµs
9 Eyle ba§µret gözet yoluñu

Çün ki yolun gözetmedi iblµs
10 Râcµ §a…ın emµn olma andan

¢alb ü §adrdan çı…madı iblµs
110
Mefâ¡îlün Mefâ¡îlün
1 Baña √µle edip vesvâs

¡Amelden eyledi iflâs
~udûrumda gece gündüz
Eder vesvese ol «annâs
2 Ne …ılsın bu πarµb insân

Yanında var iken şeyýân
Erilmez a§lâ ol düşmân
Ki “Mine’l-cinneti ve’n-nās”
173
3 Beride nefs-i emmâre
Dahµ dünyâ-yı mekkâre
Bu üç a¡dâ-yı πaddâre
Ederler göñlümi kµr pâs
4 İki dµdelerim a¡mâ

¢ulaπım eylemez i§πâ
Sükût etmez dilim a§lâ
Tekellüm eyledim ecnâs
5 Elim çola… aya… ýopal

Göñül πâfil cesed tenbel
Perµşân eyledi …µl ü …âl
Edip nâsile istµnâs
6 Göñül u§andı ülfetden

Na§µbin aldı «ulýatdan
Veliyyü’d-dµn’i πafletden
»alâ§ et yâ İlâhe’n-nâs
111
1 Dûza«a ýutdı beni iblµs-i pür-telbµs

Zindâna atdı beni iblµs-i pür-telbµs
2 Mevlâ’ya §ıπınırım ◊a…… deyi çâπırırım

◊ayretde …odı beni iblµs-i pür-telbµs
174
3 ◊a…… aña emr eyledi “Âdem’e secde eyle”
Etmedi oldu la¡µn iblµs-i pür-telbµs
4 ‰utmadı emr-i ◊a……’ı mu…adder oldu şa…µ (s. 58)

Der-gâhdan oldu ba¡µd iblµs-i pür-telbµs
5 İsmi ¡azâzµl idi maýlûba nâ™il idi

Racµme döndü adı iblµs-i pür-telbµs
6 ¡Ucub riyâ ile ol …ulluπ ederdi ◊a……’a

Eyledi kibri anı iblµs-i pür-telbµs
7 Âdem’iñ oldu sebeb cennetden çı…masına

Âdem’e oldu ¡aduvv iblµs-i pür-telbµs
8 Evlâdına da anıñ ¡adâvet baπladı hem

Şerre delâlet eder iblµs-i pür-telbµs
9 Kelb-i ¡a…ûr gibi ol her kese hir hir örer

¡Âbide mâni¡ olur iblµs-i pür-telbµs
8 Bizi ýanıma… içün yaratdı anı »udâ

Musallaý oldu bize iblµs-i pür-telbµs
10 Mu¡amer etti anı …ıyâmet gününe dek

Bize ¡adâvet eder iblµs-i pür-telbµs
11 ◊a……’ıñ fi¡linden §orulmaz sırrına erilmez

¢ılmasa …ılmaz idi iblµs-i pür-telbµs
175
12 Yâ Rabb ben ne …ılam gitmez yanımdan müdâm
Senden beni men¡ eder iblµs-i pür-telbµs
13 Senden olmazsa meded ne …ılsın ¡abd-i ≥a¡µf

¢atl eder düşmân bizi iblµs-i pür-telbµs
14 ¢ulunuñ adı Velµ etdigin etmez delµ

Baπladı …albi dili iblµs-i pür-telbµs
112
1 Neyleyim ben gece gündüz su™ile emmâre nefs

Ne ¡adâvetdir ki benden fâriπ olmaz bir nefes
2 Ben ¡adâvet eyledikçe artırır ¡adâveti

Ger §ıyânet eylesem aña olur ser-keş feres
3 Bu ¡ayândır “Külle şey™in yerci¡u ilā a§lihµ”

Terbiyesi âteşiledir neye ister-i …abis
4 Bu ecilden …ullarına §avmı far≥ etti »udâ

~â™im olduπu zemânda etmez ¡i§yâna heves
5 Sâlikâ emr-i »udâ’ya …ıl iýâ¡at ýut oruc

»ayra §arf et ¡ömrü şerden nefsiñ meylini kes
6 Bu Veliyyü’d-dµn’e nu§ret eyle yâ ◊ayy ü ¢adµm
176
◊avl ü …uvvet heb seniñ dir ¡âciz ü bµ-çâre nâs
113
1 ‰âlibâ aç gözüñü diñle nedir tertµb-i ders

Cân …ulaπıñı uyar edem saña terπµb-i ders
Niyyet-i «âli§a ile derse ede ibtidâ™
◊a…… rı≥âsını murâd edip …ıla teh≠µb-i ders
2 Bir §abµ mektebe girdikde √urûfı hiceler

Çalışıp tekrâr eder dersini gündüz geceler
Rütbesini artırıp yevmen fe-yevmen yücelir
Hµce™-i ¢ur™ân’ı far… edip ola erbâb-ı ders
3 ¡Amme, Tebârake Cüz™inde hµce™i terk eder

Ma√≥a ¢ur™ân’ı o…ur elfâ@ı mu√kem berk eder
Bir §a√µfe ya iki §a√µfe o…ur az gider
Böyle gördük «âcemizden bu imiĢ âdâb-ı ders
4 Artırıp günden güne tekrâr eder ¢ur™ân‟ı ol (s. 59)

ĠĢkun at gibi öñünde açılır erkân u yol
»atm eder bu vechile ma…§ûduna bulur vu§ûl
Le≠≠eti erip dimâπına eder işrâb-ı ders
5 Ba¡dehû ta¡lµm-i ¢urân eyleyip tecvµd eder

Yazı yazıp …arayı aπ üstüne tesvµd eder
¡İlm-i √âl otuz iki far≥ o…uyup tev√µd eder
Birgivµ hem Üsýuvânµ o…udur a…ýâb-ı ders
177
6 Ba¡dehû âliyye dersine şurû¡ eder ola
Na§ara yen§uru na§ran o…uya «ôş em&ile
~oñra binâ §oñra ma…§ûdla ma…§ûdın bula
¡Izzµ o…uyup ¡azµz ola ede İ¡lâl-i ders
7 ~oñra ¡avâmili der-«âýır edip ezberleye

¡Âmili ma¡mûl bilip dersini √ıf@ eyleye
Ba¡dehû i@hâr o…uyup müşkilin keşf eyleye
Bu sebebdir fet√-i ma¡nâya …ıla i¡râb-ı ders
8 ~oñra kâfiyye o…uyup §arf-ı himmet eyleye

Laf@ u ma¡nâsı çetindir «ôşca di……at eyleye
Molla Câmi¡i o…uyup sa¡y ü πayret eyleye
Molla isti«râcı bunda bulıser erbâb-ı ders
9 O…uya ¡İlm-i me¡ânµ bile √a…µ…at mecâz

İsti¡âre’ye çalışıp himmeti etmeye âz
Munla Keslân olma tenbellikden eyle i√tirâz
Sa¡y ü πayret §â√ibidir dâ™imâ ýullâb-i ders
10 ~oñra Îsâπûcµ ile fet√-i manýı… eyleye

Laf@ı birbirine …ıyâsile taýbµ… eyleye
Hem te§avvurât u ta§dµ…ât ta√…µ… eyleye
Velediyye ya ◊üseynµ o…uya âdâb-ı ders
11 Şer√-ı ¡A…âyid »ayâlµ ôkuyup ede cihâd

~oñra o…uyup Celâlµ bula √üsn-i i¡ti…âd
Ba¡≥-ı ◊ikmetden o…uyup ögrene §ı√√at ü fesâd
O…uya fı…h u ferâ™i≥ hem u§ûl eýyâb-ı ders
178
12 Sözüne uyan Veliyyü’d-dµn ola mı fey≥-yâb
Yo«sa boşa yorulup çeker misin cevr ü ¡a≠âb
Bu zemânda πâlibâ semâdan inse dört kitâb
Bulamazsın ehl-i ¡aş…ı sû«ete erbâb-ı ders
114
Fâ¡ilâtün Fâ¡ilâtün Fâ¡ilün
1 Zâhidâ gel câm-ı ¡aş…ı eyle nûş

»âb-ı πafletden uyanıp ¡aş…a düş
Ma¡rifet sırrına erem der iseñ
2 Gel erenler râhına ol ma√rem

Eyle ≠ikru’llâh’ı ýurma her dem
Derd-i bµ-çâreñe ola merhem
3 Zāhidā eyle ¡amelde i…ti§ād

Mürşidiñ elin ýutup…ıl istinād
Her ümūruñda ◊a……’a et i¡timād
4 Zühd ü ta…vā ile açılmaz göñül

Süm¡a riyā ile çı…maz başa yol
Bu riyādan süm¡adan eyle ¡udūl (s. 60)
179
5 ¡Āşı…ıñ göñlünde olur mer√amet
~ādı…ıñ ≠ātında olur meskenet
±ākiriñ ≠ikrinde olur meymenet
6 Yā Veliyyü’d-dµni sen de ¡āşı… ol

Dem-be-dem …avlen ve fi¡len §ādı… ol
Ra√met-i Ra√mān’a sen de lāyı… ol
115
1 Göñül bildiñ mi ne imiş bu dünyā bir «ayāl imiş

Anıñ na…şına aldanma bu bir @ıll-i zevāl imiş
2 Anıñ le≠≠eti āġµdır dili ýudaġı dāġµdır

~aġı §ol §olı §aġıdır ki √āli ¡aks-i √āl imiş
3 Nice rengler urur yüze ne dürlü görünür göze

Anıñ ser-māyesi bize hemān cevr ü melāl imiş
4 ~alınır dalı dört yaña nice √µle eder saña

Ne fitne şübhesiz aña meyil vermek żalāl imiş
5 Birine gösterir biñ yüz gelin mi&āli şµrµn söz

Anıñ işi gece gündüz √µle vü mekr ü āl imiş
180
6 Veliyyü’d-dµn’e gelse de ¡adūdur yüze gülse de
Ki biñ yıl ¡ömrüñ olsa §oñu mevt ü ecel imiş
116
1 Ne gelse göñüle «āýır ola der-√āl ola @āhir

Ba…ānıñ ni¡met-i şākirlere māl ü menāl imiş
2 Görünce nūrı enverden …o…unca misk-i ezferden*

İçince āb-ı kev&erden diye sükker ya bāl imiş
3 ‰oġar anda ◊a……’ıñ nūru vere dillere sürūrı

Görüp πılmān ile √ūrı gözü çeşm-i ġazāl imiş
4 Yeyip ni¡met yanından içip ab-ı revānından

¢oçup √ūri √ısānından ¡acāyib bir «ayāl imiş
5 Hevāsı mu¡tedil anıñ §afāya ġar… ola cānıñ

Bu bir i√sānı Mevlā’nıñ Ġaniyy ve Müte¡āl imiş
6 Türābi misk ü ¡anberdir bu sır bir sırr-ı ekberdir

◊ayāżı ◊azż-ı Kev&erdir §uyı āb-ı zülāl imiş
7 ~afādır cāna cinānı §afāya ġar… ede cānı

~ayılmaz √ūr u πılmānı te¡dādı mu√āl imiş
8 Veliyyü’d-dµn dini bütün olan ala anı §atun
*
¡anberden (Altındaki ilave kelime)
181
Gerek erkek gerek «āýūn behāsı √üsn-i √āl imiş
117
1 Kemāl ehli kemālātı sükūt u §amtile bulmuş

Bulanlar ¡aş…ı √ālātı sükūt u §amtile bulmuş
2 Açanlar bāb-ı Ra√mān’ı bilenler sırr-ı Süb√ānı

Bulanlar ¡ilm ü ¡irfānı sükūt u §amtile bulmuş
3 Geçenler rāh-ı §ırāýı içenler āb-ı √ayātı

Bulanlar fevz ü necātı sükūt u §amtile bulmuş
4 Açanlar bāb-ı cinānı görenler vech-i cānānı

Bulanlar kāmil µmānı sükūt u §amtile bulmuş
5 Sözü ço… söyleyen «āýır yı…ıp ¡aybı ola @āhir (s.61)

Bulanlar ni¡meti vāfir sükūt u §amtile bulmuş
6 Açanlar gizli ebvābı görenler luýf-ı Vehhāb’ı

Bulanlar ecr ü &evābı sükūt u §amtile bulmuş
7 Kemāl ehli kelāmını bilip ýutar lisānını

Bulanlar ≠ikr-i Ra√mānı sükūt u §amtile bulmuş
8 Mübārek aġzına ~ıddîk alırdı ýaş ede ted…µ…

Bulanlar meslek-i ta√…µ… sükūt u §amtile bulmuş
182
9 “Kelāmıñ fiżża ise ger sükūtuñ altun olıser”
Bulanlar ma√zen-i esrār sükūt u §amtile bulmuş
10 Gerek @āhir gerek bāýın ¡ulūmuñ aça ebvābın

Bulanlar ma¡rifet dādın sükūt u §amtile bulmuş
11 Az söyleyen √a…… «al… yanında ola yüzü a…

Bulanlar envār-ı berrā… sükūt u §amtile bulmuş
12 Sükūt eyle Veliyyü’d-dµn «aýādan diliñi §a…ın

Bulanlar ¡ālemin ≠ev…ın sükūt u §amtile bulmuş
118
1 Benim gibi delµ olmuş ola mı «ayrete …almış

Düşüp ġaflet deñizinde gemisin engine §almış
2 Bulup ke&ret ile …ıllet bulup ¡izzet ile ≠illet

Bulup §ı√√at ile ¡illet ≠elµl olmış ¡alµl olmış
3 Görenler beni §ūretde §anırlar dār-ı cennetde

Ben isem derd ü mi√netde ne yanmış nice ya…ılmış
4 Müdebbir degilim tedbµr edemem eylerim ta…§µr

Ne etsin bu işe ta…dµr …ulu yolunda yañılmış
5 Dizār-ı ◊a……’a erenler cemāl-i yāri görenler
183
Yolunda cānı verenler murādına vu§ūl bulmuş
6 Bu düşkün girdi bu yola ba…amadı §aġa §ola

¡Aceb kim elini ala bu yolundan geri …almış
7 Uyup nefsiyle dünyāya meyl ede vermedi ¡u…bāya

Olup şeyýān aña dāye günāhdan √i§§esin almış
8 Veliyyü’d-dµn’e ¡ināyet ede ◊a…… bula selāmet

Desinler ehl-i dirāyet …oma cezāsını bulmuş
119
1 N’olaydım böyle insān olmadan ola idim bir ýaş

Düşüp nefsiñ ¡adāvetine etmeye idim §avaş
2 Çü insān oldum ise ola idim kāmil insān āh

Fażµlet kesb edip ola idim kāmillere §ırr-daş
3 N’olaydım …uş olup pervāz edeydim yāz yabānda

Biten dāne a…an §ular ola idi baña suvaş
4 Çü insān oldum ise ¡āmil olaydım Şerµ¡atle

‰arµ…at tekyesinde bekleyip ola idim …azaş
5 N’olaydım …oyun olup ra¡y ede idi beni rā¡i
184
Yiyeydim yerde biten otları …aldırmayaydım baş
6 Çü insān oldum ise cānımı …urbān ede idim beni rā¡µ

Yolunda a…ıdaydım …an dökeydim gözlerimden yaş
7 Erenler maýlab-ı a¡lāya erdi varı yoġuyla

N’olaydım var mı yerlere çalıp çatmayaydım …aş
8 Bilirken şöhretiñ āfāt idügün şöhrete düşdüm

Zemān-ı ā«irde …omañ alacaġı …oma olurmış baş
9 Veliyyü’d-dµn miskµn mürşide sen olmadıñ teslµm (s. 62)

Seni irşād eder mi ◊ācc Bayrām yā ◊ācc BektaĢ
120
1 Diliñi √ıf@ et birāder kimseye sen atma ýaş

Yapışıp esbāb-ı rız…a edegör kesb-i me¡āş
2 Ol se«āvet §ıfatıyla mutte§af olma ba«µl

Ra√m edip mu√tāc u miskµne yedir etmek vü aş
3 Ger selāmet olma… isterseñ iki cihānda sen

Kūşe™-i va√detde otur olma hµç bir …avme baş
4 Setr edip @āhir gözünü āşkāre aġlama

Gizlice yalvar »udā’ya dµdeden dök acı yaş
185
5 Rız…ıña eyle …anā¡at emr-i ◊a……’a rāżµ ol
Egniñe al kisveñi eski veyā …uýnū …umāş
6 İ…ti§ād eyle ¡amelde etme ifrāý vü tefrµý

¢ıluben beş va…tiñi …o dā™imā secdeye baş
7 ¢albile lisānile ≠ikr et »udā’nıñ ismini

Rāh-ı ◊a……’da isti…āmet eyleyip ◊a……’a ulaş
8 Kimseye etme ¡adāvet √ilmile eyle ¡amel

Eyleme ġav…ā nizā¡ kimse ile etme §avaĢ
9 Terk edip bed-«ūyı a«lā…-ı √amµde ıssı ol

Ol güzel yüzlü Ģµrµn sözlü sen olma bed-me¡āĢ
10 Kimsenin ¡aybın gözetme yā Veliyyü’d-dµni sen

Derviş iseñ sırrı sır et kimseye eyleme fāş
121
1 Mer√amet …ıl mer√ametiñ fā™idesi çoġ imiş

Mer√ametsiz §ôfilıġıñ fā™idesi yoġ imiş
Mer√amet §ā√ibiniñ her √ālde yüzü aġ imiş
2 Boş …ovānda bāl olur mı olmayınca arısı

Bir bedende cān olur mı olmayınca yarısı
◊ā≠ı… olmayınca derdiñ bulunur mu çāresi
186
3 Dedi kāmiller günāh-kār ≠enbine olsa melūl
Zāhid a¡māline aldanma senden yegdir ol
¡Ucb u riyā süm¡a ile hµç başa çı…ar mı yol
4 Zāhidiñ birisi ¡ibādet ederken §ıbyān

‰utdılar bir «orosı tüyüni yoldular ¡ayān
Mer√amet etmediginden yere batdı ol zemān
5 Nūr-ı dµdem iblisiñ √āline ba… da ¡ibret al

İbn-i Bā¡ūrā’ya Bār§µ§ā’ya ba… da ¡ibret al
İbn-i İrem ¢ābil ¢ārūn’a ba… da ¡ibret al
6 Zühd ü ta…vā «ôşdur ammā olma ¡ucb ü riyā

Zāhid-i kāmil olanlar çoġ eder «avf u √ayā
Rāciyā sen mer√amet …ıl mer√ametdir kimyā
122
1 Varise benim gibi bir dertli baş (s. 63)

Yanıma gel dertleşelim başabaş
Dertli olan bile dertli √ālini
187
2 Dertli olmayana derdiñ söyleme
¢arnı aç olmayanı ýoylama
Dert bir iken derdi …at …at eyleme
3 Bµ-ġam olan ne bilir derd ü ġamı

±ev…da olan fehm edemez elemi
Dertsiz olan nā-kese açma femi
4 Dertli olan dertli dertliyi arar

Dertsiz olan dertliye neye yarar
¢anġı dertden arar iseñ bende var
5 Bµ-«aber §anma Veliyyü’d-dµn’i sen

Derdile memlū olupdur cān u ten
Başıña bir dert gelirse her …açan
123
1 ¢ıl şefā¡at yā Rasūl-i Müctebā

Yā ◊abµba’llāh-i Mu«tār gel yetiş
Ġamda …aldı ümmetiñ yā A√medā
Yā Nebiyya’llāh-i Mu«tār gel yetiş
188
2 Bir ýarafdan Ģiddet-i …a√t u ġalā™
Bir ýarafdan mi√net-i ehl-i le@ā
Her ýarafdan dürlü ekdār u ¡anā
Yā ~afiyya’llāh-i Mu«tār gel yetiş
3 Biñ iki yüz yetmişiñ Sāli @uhūr

Eyledi a¡dā™-i dµn Mos…ôf kefūr
Yardım et ey māh-tābān-ı sürūr
Yā Rasūla’llāh-i Mu«tār gel yetiş
4 Cem¡ olup cenge yürüdü ġāzµler

◊a…… yolunda açdılar pervāziler
Fet√ edip ta kim olalar şā≠iler
Yā Nebiyya’llāh-i Mu«tār gel yetiş
5 Fet√ile mesrūr ola ¡Abdü’l-Mecµd

Môs…of’uñ dernegi ola nā-bedµd
¡Asker-i İslām’a ola yevm-i ¡µd
Gel yetiş ey ¢uýb-i esrār gel yetiş
6 Yār-i ġar-ı menba¡-ı §ıd… u §afā

Yā Ebā Bekr refµ…-ı Mu§ýafā
Yardım et ġāzµlere ey ≠µ-vefā
Gel yetiş ~ıddµ…-ı Ekber gel yetiş
7 Ma¡den-i ¡adl ü vefāsın yā ¡Ömer

Sen de …uşandıñ cihād içün kemer
Ġāziler senden da«µ yardım umar
189
Gel yetiş Fārū…-ı Ekber* gel yetiş
8 ~ā√ibü’n-Nūreyn ¡O&mān-ı mu…µm

Dµn-i ◊a……’da …avl ü fi¡li müste…µm
Yardım et ġāzµleriñ olsun selµm (s. 64)
Gel yetiĢ ey »ayr-ı Ebrār gel yetiĢ
9 Gel yetiĢ ey Tañrı Arslānı ¡Alµ

Ma√rem-i nūr-ı Nübüvvetsin velµ
Fet√-i »ayber gibi ola müncelµ
Gel yetiş Merdān-ı »ayber gel yetiş
10 Yā ◊üseyn ü yā Şehµd-i Kerbelā

Yardım et ġazµlere ýoġa żıyā
Bu ża¡µf miskµn Velµ eder du¡ā
Gel yetiş E§√āb-ı A«yār gel yetiş
124
VE LEHŪ ¡AN-HÜ
Fâ¡ilâtün Fā¡ilātün Fâ¡ilâtün Fâ¡ilün
1 Ġamda …aldı… yā Mu√ammed Mu§ýafā sen gel yetiş

Yā Nebiyya’llāhi yā Bedra’d-Decā sen gel yetiş
2 Çevremiz etti i√āýa @ulmet-i a¡dā™-i dµn

Yā ◊abµba’llāhi yā »ayra’l-Verā gel yetiş
3 Yār-i Ġār-ı Mef«ar-ı ¡Ālem ~afiyyu’llāh-i ~ıddî…-ı
*
A¡@am (Mu§a√√i√)
190
Ekber eşref-i ümem ümmü’l-…urā sen gel yetiş
4 ◊a……ıle bāýılı tefrµ… eyleyen Fārū…-ı

A¡@am »alµfetü’n-Nebiyyi …ahr-ı ¡ıdā sen yetiş
5 Cāmi¡u’l-¢ur™ān ±i’n-Nūreyn ¡O&mān İbn-i

¡Affān-ı Seyfü’d-dµni yā ~ā√ib-i √ayā gel yetiş
6 Ma√rem-i nūr-ı Nübüvvet İbn-i ¡Amm-i Mu§ýafā

Esedu’llāh yā ¡Aliyye’l-Murteżā sen gel yetiş
7 Nūr-ı ¡ayn-ı müctebā sıbýu’n-Nebiyyi yā ◊asen

Yā ◊üseyn ü yā Şehµd-i Kerbelā sen gel yetiş
8 Fe’n§urū-nā fe’n§urū-nā fe’n§urū yā Seyyidµ

Yalvarır miskµn Türābµ muýla…ā sen gel yetiş
125
Müstef¡ilün Müstef¡ilün Müstef¡ilün Müstef¡ilün
1 Dünyāya gelmekden ġaraż ma¡rifet-i Ra√mān imiş

Mevlā’yı bilmekden ġaraż birligine µmān imiş
2 Mevlāsını unutmayan egri ýarµ…a gitmeyen

Dünyāya raġbet etmeyen sulýānlara sulýān imiş
3 Ba√r-i me¡ārifde bulun güneş gibi ýoġup ýolun

Kāfire cennetdir bu dünyā mü™mine zindān imiş
191
4 ‰oġrı ýarµ…a getmeyen Mevlā’nıñ emrin ýutmayan
¡Aş…ıñ şerābın ýatmayan heb «ā™ib ü «üsrān imiş
5 Dünyāda iki yüzlü olan @āhirde şirµn sözlü olan

Fıs… u fücūru gizli olan şeyýānlara şeyýān imiş
6 Ba√r-i me¡ārifde yüzen ¡irfān kitābını yazan

Delµ dµvāne olup gezenler ¡āşı… u √ayrān imiş
7 Mevlāsını mu…ırr olan ≠ikri ile mu§ırr olan

ªāhir ü bāýın bir olan §ā√ib-i kemāl insān imiş
8 »āli…ını bir bilmeyen …ullu…da &ābit olmayan

Ögüt na§µ√at almayan insān degil √ayvān imiş
9 Mevlā’ya gel eyle du¡ā bülbül gibi eyle nidā

Yalvarana §un¡-ı »udā ikrāmile i√sān imiş
10 Mevlā’ya yalvarma… gerek boş yere §arf etme emek

Rācµ hemān Allāh demek her dertlere dermān imiş
◊ARFÜ’~-~ĀD
126
1 Ehl-i ◊a…… @ulmet içinde …aldı yā Rabbe’l-Verā

Yandı ¡ālemde meşa……at āteşi mi&lµ-le@ā
‰aĢdı deryā-yı ¡u…ūbet çı…dı meydāna ¡adā (s. 65)
192
Rabbi sellim derd ü mi√netden bizi eyle «alā§
Yā Kerµma‟llāh ü yā Mevlā «alā§ eyle «alā§
2 Geldi envā¡-ı keder mü™minlere gitdi sürūr

Cennet olmuĢ dār-ı dünyā ≠ev… eder ehl-i &übūr
Yā Ġıyā&e‟l-Müsteġµ&µn yā ~abūr u yā ġekūr
3 ¢ur¡a™-i ¡asker çı…ıp ümmµ olan …ur¡a çeker

Ehl-i ¡ilmiñ hāmesinde imti√ān yeli eser
Ehl-i ◊a…… düşmüş cefāya der-§afā ehl-i sa…ar
4 Kendi nefsin bilmeyen olmuş mümeyyiz mu…tedā

Nice temyµz eylesin nefsini bilmeyen gedā
Sen bilirsin √ālimiz ma¡lūm saña Bārµ »udā
5 Müstecāb eyle du¡āmız yā Mücµbe’s-sā™ilµn

“Necci-nā mimmā ne«āfü yā Ra√µmü yā Mu¡µn”
Der Türābµ “sellimi’l-i«vāne şerra’@-@ālimµn”
127
193
1 Ġāfilā sen bu fenā seyrānına olma √arµ§
¡Ömr-i fānµçün bu dünyā mālına olma √arµ§
Göz açıp yumunca …adar ¡ömr içün derdiñ nedir
Çekme za√met bu fenānıñ cāhına olma √arµ§
2 Yerlere √ır§ u ýama¡la batdı ¢ārūn anı bil

◊ubb-i dünyā ile oldu nice a√ma…lar ≠elµl
Seni de eder bu √ır§la ýama¡ bir gün √acµl
Et …anā¡at ehl-i dünyā √āline olma √arµ§
3 Mevti ≠ikr edip §a…al a…lıġına eyle na@ar

Bu ¡alāmetdir saña dünyādan etmege sefer
Ekl ü şürb ü nevmile meşġūl olup mi&l-i be…ar
Nefsiñe uyup anıñ şehevātına olma √arµ§
4 İşde erişdiñ a yā ġāfil ýo…san yaşıña

Zü«ruf-ı dünyā içün sebb eylediñ …ardaşıña
Yabdıġıñ köĢk ü serāy zindān olıser baĢıña
Yı…ılıp vµrān olaca… dārına olma √arµ§
5 Diñle va¡@ıle na§µ√at ba… ne der vā¡i@ saña

Terk edip dünyāyı meyl et ≠erre ¡u…bādan yaña
Bu fenānıñ varlıġı yo…luġu ber-ā-berdir buña
Olma maġrūr bu «ayāliñ varına olma √arµ§
6 Mer√amet eyle fa…µre ye yedir olma ba«µl

Ni¡mete şükr et ziyāde eyleye Rabb ü Celµl
Vār-ı dünyā bir siñek …anadına olmaz ¡adµl (s. 66)
¢ıl te™emmül bir siñek …anadına olma √arµ§
194
7 Yā Veliyyü’d-dµni sen bu va¡@ıñı kendiñ ýut
Dil uzatma kimseye a§lā hemµn eyle sükūt
Boş yere göñlüñü yorma hµç sözüñ bulmaz &übūt
Nefsiñi √ıf@ et eliñ ı§lā√ına olma √arµ§
◊ARFÜ’Ż-ŻĀD
128
1 Dil evi oldu perµşān geldi zihne in…ıbāż

¢almadı ehl-i feýānet geldi ¡ilme in…ırāż
Cem¡ olup medreselere birýa…ım ehl-i ġaraż
Başıma …opdı …ıyāmet geldi ¡ilme in…ırāż
2 Mekteb-i ¡irfāna girip o…umazlar ¡ilm-i √āl

Gece gündüz …µl ü …āl ile ederler iştiġāl
Ehl-i fitne buldu şöhret …almadı ehl-i kemāl
Sā¡at-i ◊aşr’e ¡alāmet geldi ¡ilme in…ırāż
3 ‰ālibe lāzım* olan ta¡lµm-i ¢ur™ān evvelā

¡İlm-i tecvµdi o…uyup vere ¢ur™ān’a cilā
Ġusl ü āb-dest ü §alāt ü §avmına ¡ālim ola
Bilmez istibrā ýahāret geldi ¡ilme in…ırāż
4 »āli§an niyyet edip ta√§µl-i ¡ilme başlaya
*
vācib (mu§a√√i√)
195
Cehlini izāle edip emr-i ◊a……’ı işleye
Çalışıp dersine dünyā zµnetini boşlaya
Gösterir dürlü @arāfet geldi ¡ilme in…ırāż
5 ~arf u na√vi o…uyup İ¡lāl ü İ¡rāb eyleye

O…uyup yazıp icmāl ü iýnāb eyleye
O…uyup manýı… me¡ānµ kesb-i ādāb eyleye
¢ıllet-i ehl-i zekāvet geldi ¡ilme in…ırāż
6 Niyyet-i «āli§a ile …almadı ders o…uyan

Derd-i ◊a……ıle yanıp …almadı ¡ilme çalışan
O…uduġu yazdıġı olur li-ecli’l-imti√ān
Olmayor ◊a……’dan ¡ināyet geldi ¡ilme in…ırāż
7 Bir desµse buldular kim anı şeyýān bulmadı

Gizli duza… …urdular kim anı kimse bilmedi
O…uyanda o…udanda ◊a…… rıżāsı …almadı
¢almadı ehl-i dirāyet geldi ¡ilme in…ırāż
8 DüĢdüler kesb-i me¡āĢa Ģāha edip intisāb

Rız… içün dürlü belāyı eylediler irtikāb
Beli belµ dediler olmaġıçün ¡ālµ-cenāb
Ke&ret-i ehl-i «ıyānet geldi ¡ilme in…ırāż
9 Bu ecilden ýutmaz oldu sözlerini ümerā

Kisveler taġyµr olup meydāna çı…dı süfehā™
Far… olunmaz oldu √ālā cāhil ile ¡ulemā
Ke&ret-i ehl-i cehālet geldi ¡ilme in…ırāż
10 ¡Ulemā zümresi bāb-ı ◊a……‟dan etdikçe firār
196
¢adr ü …ıymet …almayıp olunmaz oldu i¡tibār
Emr-i bi‟l-ma¡rūf edeni sürdüler diyār diyār
Pād-Ģāhda yo… ¡adālet geldi ¡ilme in…ırāż
11 Yā Veliyye’d-dµn-i ¡āciz aç gözüñ ¡ibretle ba…

◊a…… ne ta…dµr etti ise şübhesiz ol olaca…
Görmediñ mi oldu ıra…lar ya…µn ya…µn ıra…
Ġālibā eşrāý-ı sā¡āt geldi ¡ilme in…ırāż
129
1 Bu zemānıñ dôstluġı ≠ātµ degil belki ġaraż (s. 67)

‰atlıdır bāl u şekerden olsa yārān bµ-ġaraż
Żararı ço…dur ġaraż dôstlarınıñ pek nef¡i az
2 »arrub aġacına beñzer bu zemānıñ dôstluġı

±āt-ı aġac yemesi bir pārça aġız ýatlıġı
Ā«iret dôstluġu dāreynde olur yüz a…lıġı
3 Ehl-i aġrāżıñ me√abbeti göñül degil lisān

Bāl deyü yedirdigidir ¡ayn-i āġū ¡afācān
Dünyāñı «arāb eder ¡u…bāñı eder perµşān
4 Ā«iret dôstu yedirse nānını yavan yaşı…

»ôra geçer bāl ü şeker birbirine …arışı…
¡Ayn-i bāl şerbeti şūrbāsını içseñ bir …aşı…
197
5 Ehl-i ġaraż olsa kefµl etmegiñe aşıña

‰o…maġı yanında √āżır ýa… ýa… urur başıña
Gizli düşmāndır seniñ māni¡ olur «ayr işiñe
6 Ā«iret dôstu geyirse saña bir eski libās

İbrişµm gibi görünür gözüñe &evb-i palās
Sā™ir ikrāmını i√sānını et buña …ıyās
7 Ehl-i ġaraż saña ilbās eylese …uýn u …umāş

»ôra geçmez leyl ü nehār göñlüñe verir telāş
Gūya kesmez bıçaġıle başıñı eder ýırāş
8 Ā«iret dôstu bir içim §u içirse ol §udan

Cānıña cānlar …atılıp «ôş §afā bulur beden
Varise derdiñ aña dermān olur bilmem neden
9 Yā Veliyye’d-dµn olma ehl-i aġrāża ya…µn

ªāhirine ba…ma anıñ gizli şerrinden §a…ın
Ā«iret dôstunu güller gibi başıña ýa…ın
130
198
1 Ey göñül sen bu cihānda bulmadıñ erbāb-ı feyż

‰utmadıñ mürşid etegin ýatmadıñ le≠≠āt-ı feyż
2 Żāyi¡ etdiñ ġafletile ¡ömrüñü etdiñ telef

Bekleyip kāmil …apusın etmediñ µrā&-ı feyż
3 ‰aşdı ¡aş…ıñ aña ýaldı ehl-i cümle ¡āşı…ūn

Sen fenā mülkinde …alıp görmediñ emvāc-ı feyż
4 ¡Āşı…ıñ göñlünü dā™im feyż-ı ◊a…… i√yā eder

Gün gibi rūşen edip nūrlandırır ervāc-ı feyż
5 Nehr-i cārµdir a…ar ehl-i sülūkiñ …albine

Pāk eder a¡żāsını zā™il eder evsā«-ı feyż
6 Sālikiñ a√vāli küllµdir anıñ ta«tında pes

Cem¡ olur göñlünde isti…rār eder efrād-ı feyż
7 Bil ġerµ¡at hem ýarµ…at hem √a…µ…at râh-ı ◊a…… (s. 68)
Ma¡rifet erbâbınıñ evýânıdır elvâ≠-ı fey≥
8 Zühd ü ta…vâ ile zâhid ≠enbini taýhµr eder

Vu§lat-ı ◊a……‟a vesµle ¡âĢı…a esrâr-ı fey≥
9 “Men ¡araf” sırrına vâ…ıf âteĢ-i ¡aş…a yanan

◊al edip her müĢkilâtı keĢfi der ibrâz-ı fey≥
10 ±âkiriñ …albine iblµs bulamaz girmege yol
199
‰ard eder Ģeyýânı her dem def¡ eder vesvâs-ı fey≥
11 Mâ-sivâ §avmını ýutan dem-be-dem bayram eder

Gece gündüz dâ™imâ anıñ olur yoldâĢ-ı fey≥
12 Sâliki süm¡a riyâdan dâ™imâ ta«lµ§ edip

Göñlüñe Ģems-i me¡ârif ýoπdurur i«lâ§-ı fey≥
13 Gün gibi rûĢen eder göñlü gözü meftû√ olur

Mâ-sivâya na@ar etmez ref¡ eder aπrâ≥-ı fey≥
14 ◊a…… yolunda cânını …urbân eden erbâb-ı ¡aş…

Na…Ģına ba…maz cihânıñ iĢ budur eĢrâý-ı fey≥
15 Mi√net-i dünyâyı almaz engine ehl-i sülûk

¢urtarıp her varýadan ta«fµf eder aπlâ@-ı fey≥
16 N‟eylesin na……âĢa meyl eden cihânıñ na…Ģını

Ba…ar mı mâ-sivâya var iken envâ¡-ı fey≥
17 Sâlikiñ iĢini âsân eyleyendir fey≥-ı ◊a……

Gösterir ýoπrı yolu ya…µn eder ıraπı fey≥
18 »ırmen-i ¡aş…da sürülüp §avrulup dâne olan

Ögünüp piĢip çörek eder anı §arrâf-ı fey≥
19 Girip en tennûr-ı ¡aş…a cânını i√râ… eden

¡ÂĢı…ıñ emrâ≥ına dermân olur i√râ…-ı fey≥
20 Nevm-i πafletden açılmazsa benim gibi gözü
200
±ev…-ı ¡aş…dan bµ-«aberdir edemez idrâ…-i fey≥
21 »ôş delµldir sâliki ýoπrı yola irşâd eder

Gir birâder râh-ı ◊a……’a eylemez i≥lâl-ı fey≥
22 Mer√abâ ehlen ve sehlen kim ki ≥ayf ola aña

Bâb-ı vu§lat fet√ olup aña eder ikrâm-ı fey≥
23 Zâhidiñ §usuzluπu …anmaz §usuzdur dâ™imâ

Ba√r-i ¡aş…dan …andırır §usuz …omaz ¡aýşân-ı fey≥
24 Mâ-sivâ §avmına devâm eyleyen §â™imleri

Aç …omaz sofra™-i ¡aş…da ýoyurur pilâv-ı fey≥
25 Leyl ü nehâr ≠ikrile fikrile ¡ömrü §arf eden

Ehl-i ¡aş…ıñ «ânesidir ol güzel der-gâh-ı fey≥
26 Yâ Veliyye’d-dµni ¡aş…ıñ gemisine binmediñ

‰atmadıñ sen ≠ev…-ı ¡aş…ı görmediñ deryâ-yı fey≥
131
VE LE-HÛ ¡UFİYE ¡AN-HÜ
Fâ¡ilâtün Fā¡ilātün Fâ¡ilün
1 Ey göñül sende nedir bu ýavr u ýarz

‰ar mı geldi saña semâvât ü ar≥
Ne ola sende bu …adar ı≥ýırâb
2 Yanasın pervâne-veş âteşlere
201
Urasın başıñı mermer ýaşlara
Gücenirsin @âhir olan işlere
3 Gece gündüz ı≥ýırâbı ýarlıπıñ

Yo…luπuñ â&ârı mı ya varlıπın
Yandı bu rµ√-veş §ar§arlıġıñ (s. 69)
4 ◊a……’dan istediñ bu vādµde …arār

Ehl ü ¡ayālini* etdiñ i«tiyār
Şimdi edersin niçüñ andan firār
5 ¡İlm ü a¡māliñe mi etdiñ ġurūr

Eylediñ tedbµr-i dünyāda …u§ūr
Şimdi geldi saña envā¡-ı fütūr
6 Sende var iken bu ýarlı… ey göñül

Altunı görseñ §anırsın pāre pūl
Yeter oldu ġayrı sen de sākin ol
7 Yā Veliyye’d-dµn-i Rācµ bµ-nevā

Vādµ™-i √ayretde aradıñ §afā
Bilmediñ mi çekesin cevr ü cefā
*
Māl ü menālini (Mu§a√√i√)
202
132
1 ◊a……’ı bilmekdir göñül dünyāya gelmekden ġaraż

Kāmil-i µmāndır anca… ◊a……’ı bilmekden ġaraż
2 Mekteb-i ¡irfāna girip “Men ¡araf” dersin o…u

O…uyup yazma… ¡ameldir ¡ālim olma…dan ġaraż
3 Lākin i«lā§a mu…ārin ola olmaya riyā

~ıd…ıle i«lā§dır anca… ¡āmil olma…dan ġaraż
4 Gir birāder rāh-ı ◊a……‟a mürĢide et intisāb

Cevheri bulma…durur deryāya ýalma…dan ġaraż
5 ¡Aş…ıle ≠ikr et »udā‟nıñ ismini leyl ü nehār

Maýlab-ı a¡lā budur çün mü™min olma…dan ġaraż
6 KeĢf ü kerāmet içün eyleme ≠ikru‟llāh‟ı sen

◊a…… rıżāsı ism-i ◊a……‟ı dile alma…dan ġaraż
7 BoĢ ceybinde elma bulma… sırr-ı kerāmet degil

Varıñı yo… eylemekdir ¡āĢı… olma…dan ġaraż
8 DüĢme istidrāca zāhid görmeyesin √ayż-ı er

Mā-sivā terk eylemekdir §ādı… olma…dan ġaraż
9 Yaysız o…suz ava çı…ma al silā√ıñ eliñe

~aydı ýutma…dır fe…aý Ģāhini §alma…dan ġaraż
203
10 Yola girdi bu Veliyyü‟d-dµn-i miskµn bµ-silā√
¢ahr-ı düĢmāndır me¡a-zā yola girmekden ġaraż
133
1 Ey birāder ◊a…… …apusında biter cümle murād

Kimseye ¡arż etme √āliñ bāb-ı ◊a……’a eyle ¡arż
¢ıl tevekkül ◊a…… Ra√µm’e eyle mu√kem i¡ti…ād
2 Ba… ne güzel söylemiĢdir ba¡ż-ı ýab¡-ı müste…µm

»ôĢ dimiĢdir “Müt ve lā teýlub me¡µĢen min le™µm”
Rız…ıña eyle …anā¡at olagör …alb-i selµm
3 Etme √āliñden şikāyet dôstuña düşmānıña

◊āliñi ¡arż eyle …ardāş ◊ażret-i Ra√mānıña
Teslµm ol ta…dµr-i ◊a……’a verme za√met cānıña (s. 70)
4 Ehl-i diller dediler …ula dayanma …ul olur

Hem demişler &elce ýayanma a…ar bir gün erir
Aġaca ýayanma ýura ýura ol şecer çürür
5 Bā-«u§ū§ ehl-i bu«ulden etme bir şey’i su™āl

◊urmetiñi hetk eder √ā§ıl olur √üzn ü melāl
204
Gir …anā¡at çeşmesine andan iç āb-ı zülāl
6 Yā Veliyye’d-dµn-i miskµn ¡āciz ü ¡abd-i ≠elµl

Ehl-i bu«ule i¡timād edip §a…ın olma √acµl
¢ıl ita¡at »āli…’a de “◊asbü-nā ni¡me’l-vekµl”
◊ARFÜ’‰-‰Ā‟
134
1 ◊üzn ü ġam olmaz güşāde göñlüme gelmez sürūr

Var-ı dünyā heb benim olsa gene olmaz neşāý
Olsa bir mi…dār fera√lı… ¡ā…ıbet gelir fütūr
Var-ı dünyā heb benim olsa gine olmaz neşāý
2 Rız… içün a§lā te™essüf çekmezem za√met mi√en

»āli… u Razzā… u Ra√mān luýf eder gizli ¡alen
Bil ki göñlümüñ gözünde «āb-ı ġaflet variken
3 Añlamaz zāhid benim göñlümdeki za√met nedir

ªann eder leyl ü nehār beni ¡aceb rā√atdadır
◊āl bu ki dūza«a ýutuldum dilim mi√netdedir
4 Bir ýarafdan mekr-i şeyýān mekr-i dünyā bir ýaraf

Bir ýarafdan nefs-i emmāre verir dile esef
205
Bunca düşmān arasında ne …adar olur şeref
5 Ta ezelden «āk-i ġam ile binā olmuş beden

Fā™ide vermez baña altun gümüş cem¡-i &emen
Az yaşasam ço… yaşasam ¡ā…ıbet mevt var iken
6 N’eyleyim dünyāya geldim bir ¡amel işlemedim

Ġāfil oldum mā-sivā endµşesin boşlamadım
±ikrile dilimi ¡aş… āteşine haşlamadım
7 Bu Veliyyü’d-dµn-i ¡āciz girdi yola bµ-delµl

◊āfı@ı nā§ırı mu¡µni ola Rabb ü Celµl
Zād-ı ra√µle™-i ser-māyem benim ġāyet …alµl
135
1 Zāhidā varlıġı bıraġ ba¡żı yoġ olma… da şarý

Zühd ü ta…vā «ôşdur illā müste…µm olma… da şarý
2 Her zemān «al…ıñ bisāýı üzre olmaz cülūs

Ba¡ż-ı mihmān altına sen de firāş serme… de şarý
3 Da¡veti «al…a icābet zāhide āsān olur

Her zemān yemek de olmaz ba¡żı yedirmek de şarý
206
4 Her zemān a√bāb u yārānile olmaz …ah…aha (s. 71)
Gözyaşını döke döke ba¡żı aġlama… da şarý
5 Ger-çi @āhirde bu yārān saña dôstlu… gösterir
Fi’l-√a…µ…a bir ¡adūdur ihtimām etmek de şarý
6 ◊ubb-i dünyā zāhidiñ göñlünde eylemiş …arār

±ev…-ı dünyā «ôşdur illā √µlesin bilmek de şarý
7 Gelse mihmān «āneye …onu… yüzünü çevirir

¢or…ma eksilmez ýa¡āmıñ nān u aş vermek de şarý
8 Zāhidā nedir bu @āhir yüzünü yaldızlama…

Biñde bir «āne™-i …albi süpürüp silmek de şarý
9 Dili bülbüller gibi ¢ur™ān’ı o…ursa ne «ôş

Mu…teżāsınca o ¢ur™ān’ıñ ¡amel …ılma… da şarý
10 »ôş güzel fażla ¡ibādet gece gündüz ¡ābide

¢ulluġuñ efżali cömerdlik se«ā olma… da şarý
11 Zāhidā yārānile la…la…a göñlü kör eder

Gizlice ≠ikr eyleyip göñül gözün açma… da şarý
12 Ġaraż içün olsa …ullu… ◊a…… anı etmez …abūl

Her ¡amelde ◊a…… rıżāsını murād etmek de şarý
13 Bunca mā-lā ya¡nµ ile bu …uru da¡vā nedir

»ôş görüp her kesi nefsiñi yaman görmek de şarý
207
14 ‰ut lisānıñı a Rācµ kimseye uzatma dil
Görme nāsıñ ¡aybını sen ¡aybıñı bilmek de şarý
136
1 Ey göñül dünyāya etme iltifāt

Ġbn-i dünyā ile etme i«tilāý
Bulayım derseñ eger fevz ü necāt
2 Ehl-i dünyā ile her kim oturur

¡Ā…ıbet …albe …asāvet getirir
Seni dürlü ġay…ūlara batırır
3 Oturursañ fa…-ı √ālile otur

~o√bet-i āb-ı zülāl ile otur
◊āceti varise √ācetin bitir
4 Ehl-i dünyā ba√& eder mālından

¡Āşı… olan ba√& eder √ālinden
~orma anıñ …µl ile …ālinden
5 Seni iĢiñden avāre eder

Aġıken yüzüñü …āre eder
Özüñü biñ pāre pāre eder
208
6 Zenginiñ göñlü gözü dünyāya
Baġlanır ba…maz dem-i ¡u…bāya
¢ıl teveccüh §ıd…ıle Mevlā‟ya
7 Ehl-i dünyā kendi §aġ …albi öli

Ġafletile baġlıdır bāb-ı dili
Rāciyā derlerse de saña deli
137
1 Mer√amet …ıl bu ża¡µf …ullarıña yā Rabbenā (s. 72)

Nu§ret eyle yā Ra√µm ü yā Kerµm ü yā ◊afµ@
Cürmümüzle inti…ām etme bize yā Rabbenā
Nu§ret eyle yā ¡Alim ü yā Halim ü yā ◊afµ@
2 Biz …uluz …uldan «aýā ◊a……‟dan ¡aýā olur …ula

¢ıl tera√√um √ālimize fażl u ra√metden n‟ola
Sen hidāyet eyle bizi dā™imā ýoġrı yola
Nu§ret eyle yā »abir ü yā Ba§ir ü yā ◊afµ@
3 Bāb-ı ◊a……‟dan baĢ…a kimiñ …apusına varalım

Senden özge Rabbimiz var mı aña* yalvaralım
Sen «alā§ eyle belādan yā Celµl ü yā ◊alµm
Nu§ret eyle yā Halim ü yā ¡Azim ü yā ◊afµ@
*
kime (Mu§a√√i√)
209
4 Müste√a… oldu… ¡a≠āba cürmile ¡i§yānile
Yı…dı @ālimler cihānı @ulmile ýuġyānile
Sen tera√√um eyle yā Rabb luýfile i√sānile
Nu§ret eyle yā Raif ü yā Latif ü yā ◊afµ@
5 Bir āteĢ indi semādan yandı evrā… u Ģecer

¢urudu yere döküldü cümle envā¡-ı &emer
Rāżıyız yā Rabb senden «ayr u Ģer …ażā vü …ader
Nu§ret eyle yā Hamid ü yā Mecid ü yā ◊afµ@
6 Hem @uhūr etti çekirge çı…dı yerden bµ-√isāb

Yedi cümle «ażravātı ýaġ u bāġ oldu «arāb
Bundan özge indi «al…ıñ baĢına dürlü ¡a≠āb
Nu§ret eyle yā Aziz ü yā ¢aviyy ü yā ◊afµ@
7 Biz …uluz sen pād-Ģāh …uldan «aýā eksik degil

◊ükmüñe sem¡an ve ýā¡a ne dilerseñ anı …ıl
Rız…ımıza sen kefµlsin sensin Allāh ü Vekµl
Nu§ret eyle yā Mu…ıt ü yā Hasib ü yā ◊afµ@
8 Rız…ımıza kimse ey Razzā… u ◊ayy senden meded

Senden özge »ālı…ımız var mı bizim ey E√ad
Biz fa…µriz sen »abµrsin yardım eyle yā ~amed
Nu§ret eyle yā Vedud ü yā ∏aniyy ü yā ◊afµ@
9 Maġfiret eyle günāhım ente Ġaffāru‟≠-≠ünūb

¡Aybımı setr et Ġlāh‟ım ente Settāru‟l-¡uyūb
Ben de bir rū-yı siyāhım ente ¡Allāmü‟l-ġuyūb
Nu§ret eyle yā Sabur ü yā ġekur ü yā ◊afµ@
210
10 ¢ullarıñ …apuña geldi yalvarıp eder du¡ā™
Sen …abūl et ra√metiñden bizleri etme cüdā
Senden ister Saña mu√tāc cümle™-i bāy ü gedā
11 Bu Veliyyü’d-dµn-i ¡ā§µ dā™imā eyler günāh

Ne yüzü var söylemege ¡āciz ü rū-yı siyāh
Leyki varıp bāb-ı ◊a……’a yalvarıp der yā İlāh
138
1 Va¡@ edersin nāsa ey dil sen degilsin mütte¡i@

Nefsiñe et va¡@ı vā ¡i@ mütte¡i≠ ol mütte¡i≠
Ġsti…āmet yoġiken sen de edersin emr ü nehyi
2 Ġayrınıñ ¡aybın gözetme ¡aybı sen kendiñde bil

Setr eder …ullarınıñ ¡aybını Settār u Celµl
¡Ucb u riyā ile …ullu… eyleyen oldu ≠elµl (s. 73)
Nefsiñe et va¡@ı vā¡i@ mütte¡i@ ol mütte¡i@
3 Etme dersin sen edersin fıs… u cürmi irtikāb

ĠĢle dersin iĢlemezsin ≠errece «ayr u &evāb
¡Unf edersin kürsµ üzre nāsa cezb ü ıżýırāb
4 “Men ¡araf” dersin o…uyup bilmeden nefsiñi sen
211
±emm edersin nāsı sende yoġıken «ul…-ı √asen
Nu§√ edersin nāsa kendiñ mütte¡i@ degil iken
5 Ġayra nisbet etme ¡aybı kendiñe et nisbeti

Olma …anūý u mu…anniý ço… »udā‟nıñ ra√meti
Bir tükenmez ba√r-i ¡ummāndır ◊a……‟ıñ maġfireti
6 Yā Veliyye’d-dµn-i ¡ā§µ yoġiken sende ¡amel

Nu§√ u pendiñ bir …uru ġav…āya beñzer bµ-bedel
◊ā§ıl olmaz boş …ovānda yoġiken aru ¡asel
Nefsiñe et va¡@ı vā¡i@ mütte¡i≠ ol mütte¡i≠
139
1 Göñül ◊a……‟a vu§ūl ister velākin men¡ eder māni¡

Ki bāb-ı ◊a……‟a yol ister velākin men¡ eder māni¡
2 Gehµ varlı… gehµ yo…lu… …omadı beni yo«sūllu…

Derim ◊a……‟a edem …ullu… velākin men¡ eder māni¡
3 Gecelerde uyumayam niyāzı geri …omayam

±ikirden ġāfil olmayam velākin men¡ eder māni¡
4 Nehārlarda olam §ā™im gecelerde olam …ā™im

»udā‟yı ≠ikr edem dā™im velākin men¡ eder māni¡
5 Olam ¡ālim olam ¡āmil olam sālim olam kāmil
212
»udā‟dan olmayam ġāfil velākin men¡ eder māni¡
6 Varıp kūĢe™-i va√detde olayım tāc-ı devletde

Bulayım nūrı «alvetde velākin men¡ eder māni¡
7 Göñül ◊a……‟a mużāf ola “Necāt mimmā ne«āf” ola

ªulāmdan inkiĢāf ola velākin men¡ eder māni¡
8 A Rācµ kimse ümmµdi hemān ≠ikr eyle ◊amµd’i

Ya…µn eyleye ba¡µdi velākin men¡ eder māni¡
140
1 Ey birāder māl ü cāha eyleme «ır§ u ýama¡

»ôĢ me&eldir ba¡ż-ı kümmel dedi “¡Azze men …ana¡”
2 Rız…ıña eyle …anā¡at ◊a……‟a eyle i¡timād

¢ıl tefekkür dediler √a……ında “±elle men ýama¡”
3 ~anma artar māl-i dünyā √ır§ıle ýama¡ile

Dediler √a……ında “Eý-ýama¡u yużµ¡u mā cema¡”
4 Ber-murād olsa idi olurdu ¢ārūn mālile

Yere batdı māl içün görmedi hµç intifā¡
5 Ġāfilā ma¡mūr edersin dār-ı dünyāyı ne «ôĢ

ªulmet-i ¡u…bā içün ya…dıñ mı sen de bir Ģema¡
213
6 Yā Veliyye‟d-dµni fikr et ibn-i dünyā √ālini
~āli√e yārān ol ýama¡ ıssı ile etme ictimā¡
141
1 Tekebbür etme …ardaĢ et tevāżu¡ (s. 74)

Yaman bil kendiñi etme teraffu¡
Enāniyyetle çı…maz baĢa yol
Bilip nefsiñi ednā et tevāżu¡
2 Deme ben ben deme sen sen √alîm ol

Kes incitme sen incinme selµm ol
‰utup ġer¡i yoluñda müste…µm ol
‰arµ…atle eyle sen temettu¡
3 Hemµ dünyā hemµ ¡u…bā serµ¡an

Hemµ żarrā™ hemµ serrā cemµ¡an
Hemµ ednā hemµ a¡lā serµ¡an
¢amū bir yerde etmezler tecemmu¡
4 Bu varlı… evini yı…ıp «arāb et

¢o gündüzüñ geceñi māh-tāb et
Enāniyyet metā¡ın inti«āb et
Baġışla ehline eyle teberru¡
5 Na§µ√at ýut mütenebbih ol ey yār

Olagör ba√r-i ma¡rifetde seyyār
Ravāfıż ne uyma birāder
214
Tesennün* eyle sen etme teşeyyu¡
6 Veliyyü’d-dµn’i ehl-i sünnet oldu

Bi-√amdi’llāh arayıp ◊a……’ı buldu
Me¡ārif ile gözü göñlü ýoldu
‰arµ…-ı ◊a……‟a eyledi teĢerru¡**
142
1 Āh nedelim gitdi Ģehr-i intifā¡

El-vidā¡ gitdi Rameżān el-vidā¡
Rāżı «ôĢnūd oldu mu bizden ¡aceb
2 ¢adr ü …ıymetin anıñ bilemedik

Lāyı…ıyla «ıdmetin …ılamadı…
Ol …onuġuñ dādını alamadı…
3 Ümmet-i Mu√ammed‟e ra√metdir ol

◊a…… te¡ālādan bize ni¡metdir ol
Mü™mine bir ulu se¡ādetdir ol
4 Gözümüzde göñlümüzde nūr idi

Cānımızda ≠ev…ıle sürūr idi
Her gece ¢adr ü Berāt olur idi
*
TeĢerru¡ (Mu§a√√i√)
**
Teserru¡ (Mu§a√√i√)
215
5 Verdi idi mescide zµnetleri
O…unur ¢ur™ān-ı ◊a…… āyetleri
Ço… idi ¡ābidleriñ ġayretleri
6 Mü™miniñ cānına le≠≠etdir bu ay

Fāsı…ıñ cānına mi√netdir bu ay
Ehl-i ¡aş…a ¡µd ü Berāt’dır bu ay
7 Ā«iretde bize Ģefā¡at eder

◊a…… te¡ālā bize hidāyet* eder
‰oġrı yola bizi hidāyet eder (s. 75)
8 Baġlanır bu ayda Ģeyýān-ı la¡µn

¢urtulur andan ¡ibād-ı müslimµn
Nefs-i emmāre olur «ayra ya…µn
9 Ġblīsiñ baġı çözüldü devr eder

Nefs-i emmāre günāha emr eder
Ma¡§ıyet yoluna göñül seyr eder
10 On bir ayıñ pād-Ģāhıdır bu māh

Mü™miniñ Ģāh-ı penāhıdır bu māh
Gitdi ni¡met geldi √asret āh u āh
*
¡ināyet (Mu§a√√i√)
216
11 Gündüzü bayram gecesi ¢adr idi
¢urratu‟l-¡ayn inĢirā√-ı §adr idi
Mü™miniñ göñlünde Ģems ü bedr idi
12 Mü™mine bu ayda verilir &evāb

Rāfıżµ münāfı…a olur ¡a≠āb
Dökülür ra√met bereket bµ-√isāb
13 Kim ki sevinse bu aya cesedi

Nār-ı cehennemde yanmaz ebedµ
Bāreka‟llāh bizi günāhdan yudı
14 Açılır bu ayda cennet bābları

Söyünür cehennemiñ ¡a≠ābları
◊a…… verir mü™mine ço… &evābları
15 Raġbet etdiñ mi bu aya yā Velµ

Olabildiñ mi o bāġıñ bülbüli
Bir ¡azµz …onuġ idi ýutdı yolı
143
217
1 Fāni dünyā kimseye etmez vefā
El-vidā¡u el-vidā¡u el-vidā¡
Gitdi dünyādan Mu√ammed Mu§ýafā
2 Mevt elinden kimse bulmadı necāt

Fir…atāhü gitdi Rasūl-i kā™ināt
AltmıĢ üç yaĢında eyledi vefāt
3 ◊a…… te¡ālā dµni ikmāl eyledi

~oñra ¡Azrā™µl‟i irsāl eyledi
¡ĀĢı…‟ı ma¡Ģū…a µ§āl eyledi
4 ‰oġdı ýolındı yine ol māh-veĢ

Gitdi ¡ālemden ýolındı ol güneĢ
DüĢdü feryād ü fiġāna ýaġ u ýaĢ
5 Geldi ◊a……‟dan aña Cebrā™µl Emµn (s. 76)

Dedi selām etti Rabbü‟l-¡ālemµn
Gitdi dünyādan ġefµ¡u‟l-mü≠nibµn
6 Her kemāli aña vermiĢdi Kerµm

¡Āleme ra√met idi «ul…-ı ¡a@µm
Ā«ir ümmetleri …ıldı yetµm
218
7 Geldi ¡Azrā™µl ◊abµb’i görmege
Destur istedi içerü girmege
¡Āşı…ı ma¡şū…ına irgürmege
8 Ġulġule düĢdü cihāna ol zemān

Çün o Ģāhıñ gitmesi oldu ¡ayān
Yāsile fiġānile ýoldu cihān
9 Cümle e§√āb aġlaĢırlar zār u zār

Yerde gökde ins ü melek ne ki var
Vu§lat-ı Ra√mān‟ı etti i«tiyār
10 Ol E§√āb‟a vidā¡ etti Rasūl

Ço… na§µ√at eyledi anlara ol
Rāh-ı ◊a……‟ı gösterip dedi bu yol
11 Dili me™lūf idi ≠ikru‟llāh ile

¢albi meĢġūl idi hem Allāh ile
Rū√‟ı teslµm etti Bismillāh ile
12 Bu Veliyyü‟d-dµn-i miskµn ef…arı

Ra√metiñden …ılma yā Rabb beri
Bize Ģefµ¡ eyle ol Peyġam-ber‟i
144
219
1 ‰ālibā ta√§µl-i ¡ilme §ıd…ıle eyle Ģurū¡

~ıd… u i«lā§ ile nūr-ı ma¡rifet eder ýulū¡
◊a…… rıżāsını murād et ġayrıdan eyle rucū¡
Su™-i niyyetle Ģems-i ma¡rifet etmez ýulū¡
2 Erkege ¡avrate cümle ¡ilm-i Ģerµf oldu farż

Dµn ü dünyānıñ …ıvāmı nūr-ı semāvāt ü arż
O…uyup yazma… ¡amel dünyāya gelmekden ġaraż
3 ◊a…… rıżāsıçün o…uyup yazanıñ nā§ırı ◊a……

Ġki cihānda özü pāk ola anıñ yüzü a…
◊a……‟a yalvar ¡ilm ü ¡irfān nūrunu …albiñe ya…
4 Cāh-ı man§ıb imti√ān içün o…uyup yazanıñ

Sevgisi olmaz göñülde …apu …apu gezeniñ
MürĢidi Ģeyýān olur ýoġrı yoldan azanıñ (s. 77)
5 ‰ālib-i ◊a…… §arf-ı himmet eyleyip leyl ü nehār

¡Ġlm-i √āle çalıĢıp gāhµ o…ur gāhµ yazar
¡Ġlm ü a¡mālile eder ◊a…… rıżāsın i«tiyār
6 Rāciyā ◊a……‟dan recā eyle kemāl-i fażlı sen
220
¡Ġlmile ¡āmil olup ol §ā√ib-i «ul…-ı √asen
¡İlmile ¡āmil olandır vāri&-i Ceddü’l-◊asen
145
Fâ¡ilâtün Fā¡ilātün Fâ¡ilün
1 Seyyidü‟l-kevneyni yā Bedra‟d-dücā
Ümmetiñe …ıl Ģefā¡at yā ġefµ¡
Ey §açı “Ve‟l-Leyl” yüzü “Ve‟≦-∞u√ā”
2 Şübhe yo…dur ◊a…… Nebµsin ta√…µ…

Görmeden yüzüñü etdik ta§dµ…
Ümmetiñden bizi etme tefrµ…
3 ◊a…… dedi “Lev lāke lev lāk” Ģānıña

Ġttibā¡ etdik seniñ ¢ur™ān‟ıña
Ġ√tiyācım derdime dermānıña
4 Ġsmiñi ◊a…… ismiñe …ıldı …arµn

Ba¡& olunduñ “Ra√meten li‟l-¡ālemµn”
¢ıl Ģefā¡at yā ġefµ¡a‟l-mü≠nibµn
5 Ger-çi ta…§µrātımız ço…dur bizim

Saña yalvarmaġa hµç yo…dur yüzüm
221
Gece gündüz dā™imā budur sözüm
6 ġol zemān kim baña ¡Azrā™µl gele

Emr ü fermānile cānımı ala
Sen ġefµ¡ olmaz iseñ √ālim n‟ola
7 Ġasl edip benim nemāzım …ılalar

Yalıñuz la√diñ içine …oyalar
Ġki melek baña su™āl §oralar
8 Va…t-i …ıyāmet ola Ģa……-ı …ubūr

¢al…a mevtālar ola √aĢr u nüĢūr
Yüklenirse ar…ama cürm ü …u§ūr
9 Sen …abūl et bizi mebrūr olalım

Sa¡y-i meĢkūr ≠enb-i maġfūr olalım
Sancaġıñ altında mestūr olalım
10 Āh feryādıma i§ġā eyle

Ba√r-i imdādıñı icrā eyle
◊avż-ı Kev&er‟den is…ā eyle
11 ‰amuyı ma√Ģer yerine çekeler (s. 78)

Aña yetmiĢ biñ zimāmı ýa…alar
222
Cümle «al… dizi üzre çökeler
12 Enbiyālar diye nefsµ nefsµ

Sen diyesin ümmetµ vā ümmetµ
Nu§retiñle çekmeyelim za√meti
13 ġol zemān kim …uralar §ırāýı

Nār-ı ca√µme çekeler ¡u§ātı
¢ıl Ģefā¡at bulalım necātı
14 O…una defter …urula mµzān

‰artıla a¡māl-i cümle insān
Yā Rasūla‟llāh bize et i√sān
15 Fāti√-i ebvāb-ı cennāt-ı na¡µm

Muġli…-ı ebvāb-ı nµrān-ı ca√µm
Yā ◊abµba‟llāh mu«tār u Kerµm
16 Sensin ol kim »āli…‟a secde edip

Deye “Sel Tu¡ýa ◊abµbim” Ol Mücµb
Mer√amet …ıl bizi de etme ġarµb
17 Kim ki “Lā Ġlāhe Ġlla‟llāh” diye

Hem “Mu√ammedün Rasūlu‟llāh” diye
223
◊a…… te¡ālā heb saña baġıĢlaya
18 Bu Veliyyü’d-dµn-i §ā√ib-i ¡i§yān

Senden ister yāresine dermān
Yā Rasūla’llāh meded el-amān
146
Fâ¡ilâtün Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fâ¡ilün
1 ◊āli √āl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ

¢āli …āl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
2 Varlıġla menzil alınmaz mu√a……a… zāhidā

Ġrti√āl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
3 Bµ-tekellüf bāb-ı ◊a……‟dan yalvarıp Mevlā‟ya sen

Ġbtihāl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
4 ~ıd…ıle i«lā§ile …ullu…da emr-i Bāri‟ye

Ġmti&āl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
5 »ul…-ı ≠emµmden birāder ger güzel «ūya eger

Ġnti…āl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
6 Nice mu¡cibler bu varlıġıle yolda ĢāĢdılar

Pür-kemāl olma… dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
7 Ehl-i ¡aş…ıñ sofrasında oturup ýa¡āmıñı
224
Yāġ u bāl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
8 NūĢ edip deryā-yı ¡aş…dan ke™señi ke™se™i

Āb-ı zülāl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
9 Rā√at olma… isteriseñ iki cihānda eger

¡Āli-√āl olma… dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
10 Varlıġile yo…lıġıñ ikisi iki ≦arradır (s. 79)

Mālı māl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
11 Yalvarıp boyun büküp ≠ikr eyleseñ de Ģāhıña

¡Arż-ı √āl etmek dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
12 Gir Veliyyü‟d-dµn erenler meslekine sen de

Ehl-i vi§āl olma… dilerseñ varıñı sen eyle yoġ
147
10’LU HECE VEZNİ
1 Varlıġı bıraġ ýut söze …ulaġ

¡Aş… odı ola göñlüñe çerāġ
2 DervµĢ oluben varlıġı …o sen

Ol «ulu…-ı √asen iĢiñ ola §aġ
3 Al ≠ikri dile yana ya…ıla

Yāre™i dile ur ≠ikrile daġ
225
4 Ġafletden uyan ¡aş… odına yan
Nefsine uyan olmaz yüzü aġ
5 Gir rāh-ı ◊a……‟a git ba…a ba…a

~u a…a a…adır ¡aş…ıle çaġ
6 ¡Aş…ıle yola gir güle güle

Ba… §aġa §ola baġlanmaya baġ
7 MürĢid etegin ýut ýoġrı yolun

Nisbetde bulun sen olma ıraġ
8 ±ikr ede diliñ «ôĢ ola √āliñ

Dünyādan eliñ çek eyle feraġ
9 Zāhid ¡amele aldanma hele

DüĢme emele dünyāyı bıraġ
10 Nefsiñe §ūfµ yükletme yüki

±ikr eyle ◊a……‟ı ye bāl ile yaġ
10 ġer¡ile ¡amel edip yola gel

Eyleme kesel §anma laġ
11 Rācµ de bine ¡aş…ıñ atına

Vu§lat yoluna …uruldu ýuzaġ
148
226
1 Cihānıñ le≠≠etinden ey göñül sen olmadıñ fāriġ
DüĢüp ārzū-yı nefse mi√netinden olmadıñ fāriġ
2 Bu insān olmadıñ nükte ¡ibādet eylemek ◊a……‟a

Mükemmel …ulluġuñ yo… ra√metinden olmadıñ fāriġ
3 ¡Ġbādet etmek içün ◊a…… yaratdı insile cinni

Ġnandıñ leyk dünyā zµnetinden fāriġ olmadıñ
4 ‰arµ…-ı ◊a……‟a delālet eder bir mürĢidi bulup

Geçip bu cāh-ı dünyā nikbetinden olmadıñ fāriġ
5 Veliyyü‟d-dµn‟i ke&ret ma√besinde √abs olup …aldıñ

Sürüb ¡ārı bu dünyā Ģöhretinden olmadıñ fāriġ
149
1 ¡Ārifiñ göñlünde ◊a……‟ıñ nūrudur ¡ilm-i Ģerµf

Mü™miniñ iki cihānda yārıdır ¡ilm-i Ģerµf
2 Dµn ü dünyā …ā™im olmazdı eger ¡ilm olmasa

Dµn ü dünyānıñ vücūdu vardır ¡ilm-i Ģerµf
3 Eyledi Esmā‟yı ta¡lµm ◊ażret-i Ādem‟e ◊a……

◊a……‟ı bāýıldan ayırdı …almadı ya…ın ıraġ
3 Mekteb-i ¡irfāna giren ◊a……‟dan etmez iftirā… (s. 80)

Ehl-i ¡aş…ıñ derdiniñ dermānıdır ¡ilm-i Ģerµf
227
4 ¡Ġlm ü ¡irfāndır mu√a……a… rāh-ı ◊a……‟ıñ reh-beri
Gece gündüz o…u dersi gezme ýālib ser-serµ
5 Erkege diĢiye farżdır dedi ◊a…… Peyġamberi

◊a…… Ra√µmiñ emrile fermānıdır ¡ilm-i Ģerµf
6 Bir §abµ mektebe girip o…usa “Bismillāhi”

Maġfiret eder anasın atasını Allāh
7 Ġki cihānıñ necātı fevzidir ¡ilmu‟llāh

Ā«iretde √uccet ü burhāndır ¡ilm-i Ģerµf
8 Yā Veliyye‟d-dµn ba…ma dünyānıñ eĢġāline

~a…ınıp aldanma anıñ mālına evlādına
9 ¡ĀĢı… iseñ cennetiñ πılmānına vildānına

¡Ġlme sa¡y et cennetiñ behāsıdır ¡ilm-i Ģerµf
150
1 ‰ālibā sa¡y eyle ta√§µl-i ¡ulūma etme lāf

Ġafletile nāzezµn ¡ömrüñü eyleme telef
2 Sen eger insān iseñ §oñunda dersin āh u vāh

Sen eger √ayvān iseñ fehm etmeyip yersin ¡alef
3 Cehliñi edip izāle i¡ti…ādıñ mu√kem et

¡Ġlmile iki cihānda olasın ba√r-i Ģeref
228
4 O…uma… yazma… ile ma…§ūd ¡ameldir ¡ilmile
¢ıl ¡amel ¡ilmile anca… bu yolu ýutdu selef
5 Bir yemiĢ vermez aġaca beñzer ¡amelsiz ¡ilim

¢ıl ¡amel nefsiñi √ıf@ eyle √arāmdan eyle keff
151
1 Menzil-i va√y-i »udā cem¡-i melā™ik §āff §āff

◊a…… na§µb etse de görsem Ka¡be™i …ılsam ýavāf
Mevlid-i Sulýān-ı ¡Ālem Belde™-i ¡Abdü‟l-Menāf
2 Sırr-ı “Mūtū …able en temūtū” etse @uhūr

Zā™il olsa ġıll u ġıĢ dilden nüzūl etse sürūr
Maġfiret bābı açılıp ma√v ola fıs… u fücūr
3 El çekip dār-ı fenādan ýutsam a√rā me≠hebi

Ma…§ad-ı a…§āya erip bulsam a¡lā maýlebi
Egnime alsam ýavāf i√rāmını meyyit gibi
4 Āb-ı zemzem kev&erinden nūĢ edip āb-ı zülāl

Ġusl ü āb-dest ü ýahāret ile dökülse vebāl
±ikr ü tesbµ√ ile etsem nefisle ceng ü cidāl
5 Söylesem “Lebbeyk lebbeyk” der Cebel-i ¡Arafāt
229
Dökile va…t-i «azān yapra… mi&āli seyyi™āt
¡Aş…ıle āh eyledikce ola ref¡-i derācāt
6 ‰aĢlasam Ģeyýān-ı mel¡ūnı bir avuç ýaĢile

‰ola iblµs-i la¡µniñ gözleri āteĢile
Rāh-ı ◊a……‟da be≠l-i vücūd eyleyip cān u baĢla (s. 81)
7 Āh Veliyyü‟d-dµn-i müsrif eylediñ isrāf-ı māl

ĠĢbu isrāfıñ içün ma…§ūda bulmadıñ vi§āl
Ba√r-i luýfundan baña da vere bir …aýre zülāl
152
1 Bu zemān ā«ir zemāndır yardım eyleye »udā

Ehl-i ≠illet buldu …uvvet ehl-i ◊a…… oldu ża¡µf
Mesnede geçdi sefāhet ehli oldu mu…tedā
2 Bu ¡akis oldu verildi her ümūr nā-ehline

Pād-Ģāh beg pāĢā ýaldı cürmü ¡i§yān ba√rine
DüĢdü ġurbet dµn ü µmān u ġerµ¡at Ģehrine
3 ¢urdular …ānūnu ¡u…alā terk edip ġerµ¡at‟i

ġāĢdılar ser-«ôĢ olup yañıldılar ýarµ…ati
¢almadı gitdi fesāda her ümūruñ ġāyeti
230
4 ġer¡ile ¡āmil olan ehl-i me¡ārif ne ki var

‰utmayıp anıñ √ükmünü sürdüler diyār diyār
Uydular Ģirk ehline az …aldı pek ◊a……‟a uyar
5 »ā™in ü bµ-dµn olan oldu emānete emµn

Eyleyip √µle «ıyānet @ulmile ýoldu zemµn
Bed-me¡āĢ rā√atda mi√netde ¡ibād-ı Müslimµn
6 ◊a…… Rasūline √a…āret etti ba¡ż-ı bµ-nevā

Dile almaġa √ayā eder anı ehl-i √ayā
ĠĢleri dā™im «asāret ehl-i Ġslām‟a e≠ā
7 ġer¡-i ġerµf‟e iýā¡at …almadı oldu ġarµb

Söz eri oldu sefāhet ehli erbāb-ı §alµb
Bµ-edebler yüze çı…dı …aldı aya…da edµb
8 ¡Ālemiñ Ģµrāzesi bozuldu Ģimdi Rāciyā

Bir yere gelip düzelmek …aldı ¡Îsā Mehdi‟ye
Yalvaralım bizi yo…dan var eden ◊a…… Bāri‟ye
153
231
1 Yā Ġlāhµ derd ü ġamdan …ıl mu¡āf
Yā Ra√µm “Necci-nā mimmā ne«āf”
Ref¡ edip ekdārımızı ver fera√
Yā Kerµm “Necci-nā mimmā ne«āf”
2 BeĢeriyet √āli ile ma¡§ıyet

ĠĢledik sen bize eyle mer√amet
~uçluyuz §uçumuzu …ıl maġfiret
Yā Ġafūr “Necci-nā mimmā ne«āf”
3 Münte…µmsin etme bize inti…ām

Sen Kerµmsin eyle bize ikrām
¡Afv edip §uçumuzu …ıl in¡ām (s. 82)
Yā ġekūr “Necci-nā mimmā ne«āf”
4 Biz …uluz bizlere ¡i§yān yaraĢır

Pād-Ģāhsın* saña i√sān yaraĢır
¢ıl tera√√um yā Laýµf ü yā ~abūr
Yā ¡A@µm “Necci-nā mimmā ne«āf”
5 Etmedik emriñe Ģāhım intisāb

Nehy-i ◊a……‟dan edemedik ictināb
Eyledik envā¡-ı cürmi irtikāb
Yā ◊akµm “Necci-nā mimmā ne«āf”
6 ¡Ġlm ü a¡mālimize etdik ġurūr

Anıñ içün geldi ġam gitdi sürūr
ġimdi etti dürlü āfetler @uhūr
Yā ◊amµd “Necci-nā mimmā ne«āf”
*
Sen Kerîmsin (Mu§a√√i√)
232
7 Gökden indi yeryüzüne āfāt
Yandı tütdü cümle eĢcār u nebāt
Derd ü ġamdan yā Ġlāhµ ver necāt
Yā Mecµd “Necci-nā mimmā ne«āf”
8 Yerde peydā oldu ço… dūd u cerād

Yedi cümle √ażravātı oldu fesād
Żµ… u Ģiddetde …alıp cümle ¡ibād
Yā Ra…µb “Necci-nā mimmā ne«āf”
9 Sen Ġanµsin …ullarıñdır mu√tāc

Luýfuñ ile mer√amet bābını āc
Bizi Senden ġayra etme i√tiyāc
Yā ◊asµb “Necci-nā mimmā ne«āf”
10 Ka¡be™-i Beytü‟l-◊arām √ürmetine

Ravża™-i »ayru‟l-Enām √ürmetine
Enbiyā Rusül-i Kirām √ürmetine
Yā ¡Alµm “Necci-nā mimmā ne«āf”
11 Bu Veliyyü‟d-dµn-i ¡ā§µye ¡a≠āb

Etme ¡i§yānım ile yā Vehhāb
Luýfuñile …ıl du¡āmı müstecāb
Yā Mücµb “Necci-nā mimmā ne«āf”
154
10’LU HECE VEZNİ
1 Kemāli bu ¡ālemiñ n‟olaca…
233
~oñunda hemān fenā bulaca…
¢azansa da kes metā¡-ı ke&µr
Çi-fā™ide vāri&e …alaca…
2 Ni@āmı budur ki ehl ü ¡ayāl

Tedāriki ola vizr ü vebāl
Netµcesi oldu √üzn* ü melāl
Giren buña ġay…uya ýalaca…
3 KiĢi me&elā ki biñ yıl ¡ömür

Sürse de a§lā bulmaz sürūr
Behārda mi&āl-i gül açılır
Devāmı ne ¡ā…ıbet §olaca…
4 Cefāsı ke&µr §afāsı …alµl

¢açanı ¡azµz seveni zelµl
Seven da«µ sevmeyen anı bil
Cem¡µsi de ýopraġa ýolaca…
5 Gecesi ve gündüzüdür elem (s. 83)

BaĢ aġrısı da«µ dürlü se…am
Ne rā√atı var netµcesi ġam
Behānesi ne ölüm olaca…
6 Mi&āli bu dünyānıñ a cānım

Yüzü buruĢa… ¡acūze «ānım
Güler ise de yüzüme benim
Cefāsını boynuma §alaca…
*
derdü (mu§a√√i√)
234
7 Gelin gibidir gören §arılır
Yüzüne güler döner ýarılır
¢açar ileri …ovan yorulur
Vefāsı nedir ki yorulaca…
8 Bilemediler √a…āretini
Bulamadılar beĢāretini
Ġzāle anıñ bekāretini
Ġdemediler kime varaca…
9 Aña §arılandan ¡uzlet eder

~alā√a uyana «ıdmet eder
Meyl verene ne za√met eder
Murādı aña belā olaca…
10 Göñül ne ¡aceb bu fānµye sen

Temāyül ile √āliñ perµşān
Hevā ile heb çürüdü beden
Ya…ında bu cāndan ayrılaca…
11 ¢abirde yatıp …ıyāmet olup

¡Amelini kes eline alıp
◊aĢir yerine cemµ¡i gelip
~ırāý u terāzū …urulaca…
12 Türābµ adıñ Velµ dediler

Velµ olan kes fenāyı nedir
Yoluñda √użūr-ı ◊a……‟a gider
Ne etdiñ ise o §orulaca…
235
155
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Luýf eyle bize ◊a……

¢apuñdan etme ıra…
¢urbānımız …ıl Burā…
2 Bayram günü …urbānlar

Kesildi a…dı …anlar
Yoluñda fedā cānlar
3 Der-gāhıñda …ıl …abūl

¢apuña varmaġa yol
¢apuñda …ıl bizi …ul
4 Senden ġayrıya mu√tāc

Etme saña et mu√tāc
Ra√met …apusını āc
5 Cem¡ et ¡āĢı…larıñla
◊aĢr et §ādı…larıñla
Sevgili …ullarıñla
6 ¡Āşı…larıñ āh eder
Dā™im ≠ikru’llāh eder
236
Yolumuz saña gider
7 Veliyyü‟d-dµn-i kāmil
ġerµ¡atiñle …ıl ¡āmil
Ma…§ūda eyle nā™il
156
1 Zāhidā eyle se«āvet dā™im etme §ūfµlı…

Kāmil olma… isteriseñ varıñı sen eyle yo…
◊ubb-i dünyā ile ġāfil* baĢa çı…maz bu yol (s. 84)
Derd-i ◊a……‟dan yüregiñe hµç urulmadı mı o…
2 Bir Ģecerdir kim se«āvet kökü cennetde biter

Dalı dünyāya §alınmıĢ her kim ol daldan ýutar
¡Ā…ıbet ol dal anı cennāt-ı a¡lāya çeker
Sen de yapıĢ ol aġaca cennetiñ gülünü …o…
3 Bir Ģecerdir kim ba«µllik kökü cehennemdedir

Dalı dünyāya §alınmıĢ anı ýutan ġamdadır
¡Ā…ıbet ol dal anı nāra çeker Ģübhem nedir
~a…ınıp √ır§ u ýama¡dan boynuña baġlama ýav…
4 Bir fa…µrden etme i¡rāż ülfet et anıñ ile

‰ut ber-ā-ber ol ġarµbiñ cānını cānıñ ile
Ne verirseñ eliñ ile ol gider seniñ ile
Ne bilir acıñ √ālinden gözleri ac …arnı ýo…
*
zāhid (mu§a√√i√)
237
5 Zühd ü ta…vā «ôĢdur ammā yalıñuz nef¡i saña
Leyk i√sān et fa…µre fā™ede aña saña
Cennetiñ …apusını evvel açar ehl-i se«ā
Bir tele≠≠ü≠dür bu le≠≠ātı ne bilsin ehl-i sū…
6 Yā Veliyyü‟d-dµn sen eyle se«āvet bu«li …o

Mu§√af-ı cūdı açıpen Sūre™-i ¡Ġmrān‟ı o…u
◊a…… buyurdu “Len tenālü‟l-birra √attā tünfi…ū”
Eyle infā… fa…µre bulagör i√sānı ço…
157
1 Ey göñül fehm eylediñ mi dünyānıñ da ýadı yo…

±ev…-ı dünyā «ôş deme bildim anıñ da ýadı yo…
2 Māl ü cāhı ¡izzeti ≠illet imiĢ anca… anıñ

Derdi ço… dermānı yo… dertsiz canıñ da ýadı yo…
3 Saña i…bāl ü teveccüh eylese cümle cihān

◊a……’dan i√sān olmayınca hµç anıñ da ýadı yo…
4 Çalışıp kesb-i ticāret eyleseñ māl-i √alāl

Ā«iretde §oru √isāb vermeniñ de ýadı yo…
5 Etmeyip sa¡y mübālāt eyleseñ cem¡-i √arām

Ā«iretde cevr ü ¡a≠āb çekmeniñ de ýadı yo…
6 El açıp olsañ dilenci eyleseñ nāsdan dilek
238
Merdile nā-merde mu√tāc olmanıñ da ýadı yo…
7 Ülfeti ünsiyeti yārānla ço… eyleseñ
Göz göre va…tiñi żāyi¡ …ılmanıñ da ýadı yo…
8 Kūşe™-i va√detde olup görmeseñ görülmeseñ

Ġurbet ilde yabyalñız …almanıñ da ýadı yo…
9 Neye mübāĢeret etsem §oñu ma¡§ıyyet çı…ar

Göz göre deryā-yı fıs…a ýalmanıñ da ýadı yo…
10 Göz yumup etsem cesāret her Ģey™e etsem Ģurū¡

Pek de engüne gemiñi §almanıñ da ýadı yo…
11 Yā Veliyyü‟d-dµn le≠≠et mi ararsıñ dünyāda

Buña endµĢe te√ayyür …ılmanıñ da ýadı yo…
158
1 Bir Ģehre girmege murād eyledim

‰olanırım bir girecek …apu yo…
◊i§ārı mürtefi¡ biñ kez biñ adım
Yu…arı çı…sam ýutaca… ipi yo…
2 Pād-şāh mi&āli sürsem salýanat (s. 85)

Rüstem gibi olsam §ā√ib-i …uvvet
¡Adūnuñ …atline etsem ¡azµmet
¡Askerimiñ tüfengi yo… ýôpu yo…
3 Bilmezim ben …an…ı kāre yapışam
239
Ma¡rifetiñ erbābına …avuşam
Gece gündüz dünyā ile yoluşam
Ben ża¡µfim bedeniñ …uvveti yo…
4 Zühd ü ta…vā yolu ◊a……’ıñ yoludur

Mütte…µler ◊a……’ıñ «āli§ …uludur
Yedigim giydigim heb şübhelidir
Dµvāne göñlümüñ inbi¡ā&i yo…
5 Küllü ümūrda «ayretde …aldım

Gāh i§ābet edip gāhµ yañıldım
¡Ā…ıl iken delµ dµvāne oldum
Bir dükenmez yola düĢdüm ucu yo…
6 Irġāt gibi eliñ iĢin iĢledim

Tācir olup ticārete baĢladım
¢ava… aġacına üzüm aĢladım
EkĢilikden yemege §alā√ı yo…
7 Na¡l-bend olup na¡l ça…arım atıma

Gürültümden kimse gelmez …atıma
Ba… Ģu benim kārsuzca §an¡atıma
Atım ýopal ayaġınıñ mı«ı yo…
8 Çôbān oldum hey hey …oyun güderim

‰aġlar baĢında teferrüc ederim
Mandırada …oyunları ýutarım
~aġarım §ı…arım a§lā südü yo…
9 Mā™il olmaz göñül adile §āna
240
Cevāhirden serāy etseler binā
Dünyānıñ mülkünü verseler baña
Dµvāne göñlümüñ ilti≠ā≠ı yo…
10 Cerrā√ olup ¡alµle etdim ¡ilāc

Olmadı te™&µri bulmadı revāc
Ço… «aste var …an aldırmaġa mu√tāc
Lākin …an alaca… şāh-ýamārı yo…
11 Aşçı olup dürlü ýa¡ām püşürdim

Mu√tācları heb başıma üşürdüm
~avururken aşı ýaşra ýaşırdım
Kimse yimez hµc ýadı yo… ýuzı yo…
12 Dāmād olup §ardım başa ¡amāme

Dügün etdim dügün erdi temāme
Cünüb olup girdim vµrān √ammāme
~uyu §ovu… …urnasınıñ ýası yo…
13 Sā™il olup elim açdım …apuda

Mu√tācım etmege yoġurda süde
Zengµn gibi yabdım bir güzel ev de
¢onuġu yo… etmegi yo… aĢı yo…
14 Cihānı bir mi…dār eyledim seyrān

»aste olup derde isterim dermān
Meydān-ı √ayretde …aldım ser-gerdān
Derd ü ġamdan başımıñ «alā§ı yo…
15 Mekātib-i ¡irfāna dā«il oldum (s. 86)
241
‰ā…atimce esrāra vā§ıl oldum
Elfā@u me¡ānµde …ā™il oldum
Kimseniñ me i¡tirāżı yo…
16 DerviĢ olup Ģey«a etdim intisāb

¡Aş… odunda cigerim oldu kebāb
ġimdi mecmū¡ını eyledim «arāb
Göñlümüñ bir yerde irtibāýı yo…
17 Renc-ber olup ekdim ekini yere

¢abardı ellerim çift süre süre
¢ırıldı §abānım …aldım āvāre
◊a§ādımıñ na§µbi yo… √a@@ı yo…
18 Bir …uş olup uçdum açdım bir …anād

¢uş deyi kendime verdim §ān u ād
Kesb etmedim a§lā me¡āş u me¡ād
Neye balasam a§lı yo… fer¡i yo…
19 Bir atanıñ destinde oġul oldum

Sāyesinde anıñ rā√atı buldum
»ıdmetinde …u§ūr etdim …oġuldum
Bir ġarµbem yüregimiñ yaġı yo…
20 Ġurbet ile düşüp …almışam ġarµb

Vaýan-ı a§liyye olmuşam …arµb
»astayım ararım derdime ýabµb
Buldum ammā dertden i¡tirāfı yo…
21 ‰ālib olup oldum medrese-nişµn
242
~arf u Na√iv o…udum manýı… kitābın
Müýāle¡a etdim Ģer√ile metin
İ¡rāb’ı i¡lāl ü işti…ā…ı yo…
22 Mu…ārin oldum vefāsız yāre

Beni ◊a…… yolundan etti āvāre
¡Azm ü cezm ederem andan firāre
Bir la√@aca benden infikāki yo…
23 Bir şehre girdim güzel §ūretli

Bir …apusı vardır iki …anatlı
‰atlısı acıdır acısı ýatlı
Çı…maz zū…ā… bir …açaca… yolu yo…
24 Ata bindim sürdüm yazı yabāna

Arpa ister ba…maz ota §amāna
~alıversem anı gider ziyāna
Ayaġında bāġ başında gem’i yo…
25 Bir ırmaġa girdim bendini ýutdum

»ar…ını …azdırdım §ular a…ıtdım
Varı yoġa …atdım emek §arf etdim
Bir degirmen …urdum āmmā unı yo…
26 Avcı olup yürüdüm §ola §aġa

Teferrüc ederim ya…ın ıraġa
ġāhini §aldım bir ulu ýaġa
BoĢ çı…ageldi aġzında avı yo…
27 Bir …afesde bir bülbülü besledim
243
Ġarµb ġarµb ötüĢünü sesledim
Vµrān oldu …afes ötmez bülbülüm
Se√erlerde fiġānı yo… āhı yo…
28 Beni gören §anır ≠ev… u §afāda (s. 87)

~afānıñ içinde …aldım cefāda
Dürlü dertler …arār etti …afāda
Bencileyin derde bir mübtelā yo…
29 Veliyyü‟d-dµn bilmez cihānda ne var

Va@µfeden «āric iĢleri ýutar
Göñül diyārında yabdım bir pıñar
~ūreti güzel bir …aýre §uyı yo…
159
1 Cihānda bulmadıñ ey dil fera√lı…

Göñül sende nedir bu …apanı…lı…
¢anı ≠ikriñ nedir bu u§anlı…
Ne va…tin gele saña uyanı…lı…
2 ~afā arar iken düşdüñ ¡anāya

Be…ā arar iken düşdüñ fenāya
»arāb etti seni cürm ü cināya
244
3 Arar iken √āliñi düşdüñ ma…āle
Düşürdü ma…āle seni vebāle
Vebāl ile erilir mi vi§āle
4 Edip ebnā-yı dünyā ile ülfet

Saña …ıllet ü ≠illet Ģān u Ģöhret
BürümüĢ gözleriñi «āb-ı ġaflet
5 ¢anādıñ yo… semāyı ārzularsın

Kemāliñ yo… cemāli ārzularsın
Nihāliñ yo… zülāli* ārzularsın
6 ¢arārıñ yo… …arārı ārzularsın

Firārıñ yo… firārı ārzularsın
Tımārıñ yo… tımārı ārzularsın
7 Veliyyü’d-dµn yatıp ġafletde dā™im

Gece gündüz ne §ā™imsin ne …ā™im
Behā™im gibi bu mer¡āda sā™im
*
»ı§āliñ yo… vi§āli (Mu§a√√i√)
245
160
1 Bu dünyā @ıll ü seyrānlı… degil bā…µ bu meydānlı…

Öñü ma¡mūr olursa da §oñı elbetde vµrānlı…
2 Bilirken ey göñül añın fenā olduġunu cânın (s. 88)

Atarsın na…şına añın nedersen de bu nâdânlı…
3 Gelin gibi gülüp saña şekerler §undu aπzıña

Yılandır ey göñül buña meyil vermek ne √ayvânlı…
4 Yüzün döndürme ¡u…bâdan na§ibiñ iste Mevlâdan

»ulâ§a fâni dünyâdan firâr etmektir insânlı…
5 ‰olaşıp zülfüne πâfil olamaz maýluba nâ™il

Buña meyil etmeyen ¡â…ıl olur her işi âsânlık
6 Düşenler añın ardına yoruldu döndü ardına

Devâ bulmadı derdine kalıp «â™ib ü «üsrânlı…
7 Yelerken bu fenâ mülke düşürdü kendini hülke

Binip deryâda bir fülke hevâsı oldu ýufânlı…
8 Mu«âlif esdi rûzgâr gemisin etdi târ u mâr

~uya πar… oldu ne ki dâr-ı fenâya gitdi …abdânlı…
9 Bunuñ netīcesi ölüm ba§īret ehline ma¡lûm
246
Sevenler nefsine @ulüm edip görmez mi yamânlı…
10 Kişinin ¡ömrü bir dâne iki ýâşıñ arasında
Bu …adar ¡ömr içün sende ne bu √ır§-ı firâvunlu…
11 Buyurdu ◊a…… te¡ālā “küllü nefsin ≠â™i…atü’l mevt”

‰urur …arşıñda ¡azrâ™il cânıñ elinde …urbânlı…
12 Umûruñ eylesen tedbīr metâ¡ın eyleseñ tek&µr

Ne …adar eyleseñ ta¡mµr ola §oñu perµşânlı…
13 Edersen ¡uzleti «al…dan bulasıñ devleti ◊a……’dan

Geçersin başdan aya…dan budur dünyâda sulýânlı…
14 Seni yoldan avâre eder elbette avâre

Çı…a anda yüzüñ …ara degil dostlu… bu düşmâlı…
15 Gelirse yanıña bed-kâr ede ço… dertlere dûçâr

Zemâne «al…ınıñ ey yarayışı √µle vü şeyýânlı…
16 Gönül niçün ¡â…ıllanmañ ki bir dem ölümü añmañ

Bilendin nu§√ u pend almañ nedir sende bu nâdânlı…
17 Aπârdı §a…alıñ §açıñ çoπaldı gün-be-gün §uçuñ

»arâb oldu için ýışıñ …anı cürmüñe pişmânlı…
18 Göñül geşt ü gü≠âr etti ço… işlerden √a≠er etti

Veliyyü‟d-dµn na@âr etti bu dünyâ baπ u bostânlı…
161
247
1 Her umûrum saña tevfµ≥ eyledim yâ Rabbe-nā

Enbiyâlar √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
2 Heb seniñ ¡âşı…larıñ …apuñda eder ilticâ

Evliyâlar √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
3 Kimse yol bulamaz …apuña olmasa tevfi…-i ◊a……

Et…iyâlar √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
4 Lutfuñla bizi de yâ Rabb …ıl …apuñda …ul

A§fiyâlar √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
5 Şânına levlâk o…unan A√med-i Mu«târ-ı ◊a……

Nûr-ı envâr √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
6 Ol Ebū Bekr-i ¡Ömer ¡O&mān ¡Aliyyi’l-Mürteżā

»ayr-ı a«yâr √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
7 Faýıma §ıddı…a ve on iki imâm

»ayr-ı ebrâr √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
8 Bu Veliyyü’d-dµni berza«dan «ala§ et yâ Kerim

¢uýb-ı esrâr √urmetiyçün eyle tevfµ… refi…
162
248
1 Burc-ı dilde ýoπdu gene ah zâr ayrılı… (s. 89)
»âne’-i dil ocağında yandı nâr-ı ayrılı…
2 Fir…at- yârân ile göñül mükedder olmaπın

Esdi başıma şitây-ı rûzgâr-ı ayrılı…
3 Ayrılıπa nisbetle âπu sükker gibidir

Göñlümün baπında güyâ pay-ı mâr ayrılı…
4 Dâim πurbette ýutulup dil-i πarµb ol mi&kin

¡A…lımı etti perµşân târ u mâr ayrılı…
5 Bâπ-ı yârân §afâya vu§lat isterdi göñül

Fâni dünyânıñ ne çâre oldu kârı ayrılı…
6 Bülbül nâlân-ı veş arar iken dost gülünü

¡A…ıbet aπlattı bizi zâr zârı ayrılı…
7 ~âdı… yârânla §o√bet-i §afâ verir dile

Etmese §oñunda bizi bi-…arar ayrılı…
8 Tesliye eder Veliyyü’d-dµn Râci göñlüne

Ġllâ çekdirir elemi ı≥ýırar-ı ayrılı…
163
1 Ey nefsiñ emrine iýā¡at eden a√ma…
249
Nefsiñiñ etdigi e≠ādan «aberiñ yo…
2 Dünyāda yeyip içmeyi ¡ādet eden a√ma…

¡U…bāda olan …a√ý u ġalādan «aberiñ yo…
3 Cennet ni¡metin ni¡met-i dünyāya degişdiñ

Ġaben eyledigiñ bey¡ u şirādan «aberiñ yo…
4 Şeyýāna uyup işlediñ envā¡-ı fesād

‰uzaġa düşüp √abs ü belādan «aberiñ yo…
5 ¢ur™ān-ı ¡A@µmi‟nde »udā dedi “Eýµ¡ū”

¡Ġbādetile emr-i »udā‟dan «aberiñ yo…
6 Utanmayıp Allāh‟dan edersin nice ¡i§yān

Ma√Ģerde olaca… «avf u √ayādan «aberiñ yo…
7 Ġayrınıñ ¡uyūbun yüzüne urma a ġāfil

Kendiñde olan ¡ucb u riyādan «aberiñ yo…
8 Gözleriñi aç ýūl-i emel etme Türābµ

Meskeniñ olan ta√t-ı serādan «aberiñ yo…
164
1 Bir ¡aceb derde giriftār olmuĢum dermānı yo…

Dā™imā fikr ü te§avvur √addile pāyānı yo…
250
2 Bir ýarafdan mekr-i dünyā bir ýaraf iblµs-i la¡µn
¢albe iġvālar verir ço… ol dµn-i µmānı yo…
3 Bir ýarafdan nefs-i emmāre su™ile emri der

Fıs…la me™lūfe olmış hµç anıñ i√sānı yo…
4 Bir ýarafdan ¡aş… āteşi …albimi ya…ma…dadır

Gizli gizli yanar ammā §ūretā nµrān yo…
5 Göñlüm eyledi te¡allu… bir beyāż gül dalına

Çün ki dünyāda anıñ em&āli yo… a…rānı yo…
6 Perde-i √icāb i√āýa eylemiş Türābµ’yi

Kimse bilmez sırrını ifşā™ile i¡lānı yo…
165
Mef¡ūlü Mefā¡îlü Mefā¡îlü Fe¡ūlün
1 ¡Ā…ıl degilim §aġıle §oldan «aberim yo…

Kāmil degilim …ālile √ālden «aberim yo…
2 Aġıyla …āra ba√rına ýaldım §usuzum ben (s.90)

Baýında a…an āb-ı zülālden «aberim yo…
3 Bülbül gibi gül bāġ-çesine girdim iĢse de

Se√erde açılan …ırmızı gülden «aberim yo…
4 Ġurbetde …alıp ýuzaġa ýutdu beni §ayyād

Vaýānda olan sırr-ı «ayālden «aberim yo…
251
5 Dünyāyı da ¡u…bāyı da kesb eylemedim ben
Her cihetle ¡izz ü kemālden «aberim yo…
6 Girdim …ovāna bāl arusı gibi velākin

¢ovān çürüdü mūm ile bāldan «aberim yo…
7 Bilmem nice olur bu ża¡µflık ile √ālim

◊a…… luýf ede ta…dµr-i ezelden «aberim yo…
8 Ġafletle ¡ömrüm dükenip geldi bu āna

¡Āmil* degil va…t-i ecelden «aberim yo…
9 Ġaflet bürümüĢ gözünü bµ-çāre Velµ‟niñ

¡Avn ede »udā māhile sālden «aberim yo…
166
1 İsti…āmet eyle ey dil ýoġrı yoldur ýoġrılı…

Rāh-ı ◊a……’da müste…µm ol ýoġrı yoldur ýoġrılı…
İsti…āmet vu§lat-ı ◊a……’a delµl olur saña
2 “Feste…ım kemā ümirte” dedi ¢ur™ān’da »udā

Sūre™-i Hūd’ı o…u ma¡nāsını eyle edā
◊ā§ılı budur merāmıñ intihā™ vü ibtidā
*
¡Ābid (Mu§a√√i√)
252
3 Uçmaġa aldanma zāhid …uĢ da eder ýayrān
‰ayy-i menzil etme şeyýān da eder ýayy-i mekān
Bil kerāmātıñ ýarµ…ı isti…āmetdir ¡ayān
Rāh-ı ◊a……’da müste…îm ol ýoġrı yoldur ýoġrılı…
4 Ne der iseñ isti…āmet secdeye …o başıñı

¢or… ¡a≠ābından »udā’nıñ gözden a…ıt yaşıñı
Diñle ¢ur™ān u E√ādµ& eyle āsān işiñi
5 »ayra §arf eyle diliñi söyleme fā√iş kelām

İ√tirāz eyle √arāmdan ekl edip ýayyib ýa¡ām
Elleriñi «ayra §arf et …arnıña …oyma √arām
6 Ayaġıñ √ıf@ et √arāmdan meclis-i ¡ilme yüri

Ferciñi §a…la zinādan olasın erler eri
Her …abā√atden Velµ sen …albiñi eyle arı
◊ARFÜ’L-KĀF
167
1 ¡İlim i√sānı Mevlā’nıñ ¡acebdir şānı mollānıñ

¢ıvāmı dµn ü dünyānıñ ¡ilm ü ¡irfānı mollānıñ
2 Ricāl ü ¡avrete cümle ¡ilim farżdır anı añla
253
O…uyup yaz ¡amel eyle budur sulýān-ı mollānıñ
3 Eger olmasa ýālibler olur mı ◊a……’a rāġıblar

Bu ta√§µl-i meýālibler …amu iz¡ānı mollānıñ
4 Eger olmasa ¡ālimler ýarµ…-ı ◊a……’da kāmiller

Helāk olurdı cāhiller* ¡ilimdir cānı mollānıñ
5 ‰arµ…at gülüdür ýālib-i √a…µ…at bülbülü ýālib (s. 91)

ġerµ¡at sünbüli ýālib güzeldir Ģānı mollānıñ
6 Ne …adar olsa da fāsı… sever ýālibleri »āli…

◊a……‟ıñ ra√metine lāyı… yeri cinānı mollānıñ
7 ¢omaz ◊a…… dilinden yañılmaz a§lā yolundan

Şerµ¡at düşmez elinden odur mµzānı mollānıñ
8 Girip mekteb-i ¡irfāna na@ar etdikce ¢ur™ān’a

Verip elfā@ına ma¡nā görür ¡aynānı mollānıñ
9 ◊a……’a «al…ı eder irşād bilinir ◊a…… gider il√ād

Eder zındî…ları ber-bād ya…ar nµrānı mollānıñ
10 Delā™il ba√rine vülūc eder āsān olur her güc

Şerµ¡at’dir elinde √uccet ü burhānı mollānıñ
11 O…uyup ¡ālim olunca ¡ilim ba√rine ýalınca

Şahµn gibi açar pençe ýa…ar arslānı mollānıñ
*
¡ālemler (mu§a√√i√)
254
12 Açı…dır ýālibiñ desti ◊a…‟a mā™il* olan dôstu
Münāfı… puý-peresti hemān düĢmānı mollānıñ
13 Ne …adar olsa da ¡ā§µ degil Mevlāsını nāsµ

Silinir …albiniñ pāsı gider ¡i§yānı mollānıñ
14 Muýahhar Ģānı a¡lādır kemāl ü zühd ü ta…vādır

Demirden dā«µ a…vādır dµn ü µmānı mollānıñ
15 Ederler “Fa…rile fa«r”i ederler ni¡mete Ģükrü

Ederler dā™imā fikri münevver cānı mollānıñ
16 Denildi adına sū«te degildir işleri sa«te

Yanıp derd-i İlāhµ’de ciger büryān mollānıñ
17 Yalın aya… başı açı… çekerler nice yo«sullu…

Kimisi aç kimisi ýo… kimi ¡uryānı mollānıñ
18 Gezerler ¡ālemi seyyā√ ¡ilim deryāsına sebbā√

Elinde ġer¡ile miftā√ açı… cinānı mollānıñ
19 Uyurları uyandırır §usuzu §uya …andırır

Yüzünü ◊a……‟a döndürür odur cānānı mollānıñ
20 »udā‟dan «avf edip …or…ar se√erde uyanıp …al…ar

Oturub dersine ba…ar nedir √ayrānı mollānıñ
21 Bu yollarda nice za√met çeker anı bilir ni¡met
*
vā§ıl (mu§a√√i√)
255
Cemµ¡-i āleme ra√met olur seyrānı mollānıñ
22 Gele bir beldeye her bār anıñ bereketi artar

¢abirlerden ¡a≠āb …al…ar du¡ā meydānı mollānıñ
23 Neden anları görmezler neden §ada…a vermezler

Neden bunları sevmezler nedir ¡i§yānı mollānıñ
24 Neden …adrini bilmezler ne teslµm olmazlar

Neden na§µ√at almazlar …anı i√sānı mollānıñ
25 Bileydi …adrini cāhil ederdi ayaġın ta…bµl

Edip a«lā…ını tebdµl olurdu cānı mollānıñ
26 Velākin gözleri a¡mā ne bilsin …adrini a¡lā

Görünür §ūretā ednā yücedir Ģānı mollānıñ
27 Kitābına edip na@ar mesā™il ba√rine yüzer

ÇalıĢma… dersine her derdiniñ dermānı mollānıñ
28 Na@ar edip me§āni¡a eder i&bāt-ı §āni¡a

Gece gündüz müýāle¡a bāġı bostānı mollānıñ
29 »udā’nıñ sevgilisidir ¡azāzµliñ ¡adūsıdır

Cevāhiriñ …apusıdır mercān mollānıñ
30 Bulayım der iseñ ra√met göreyim der iseñ cennet

Edegör ýālibe raġbet sebebdir nānı mollānıñ
31 Ġhānet etmeden §a…ın «a…āret etmeden §a…ın (s. 92)
256
»ıyānet etmeden §a…ın «aýādır ýa¡nı mollānıñ
32 Veliyyü‟d-dµn med√iyye o…uyup …ıldı hediyye

Nedir √ā§ıl-ı …a≦ıyye budur destānı mollānıñ
168
Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilātün Fā¡ilātün
1 ¢ādir ü ¢ayyūm E√adsın mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk

Vā√id ü ◊ayy ü ~amedsin mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
2 ◊ükmile fermān Seniñdir luýfile i√sān seniñdir

Dertlere dermān Seniñdir mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
3 Var edersin yo… edersin az edersin ço… edersin

Aç edersin ýo… edersin mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
4 Yaradırsın öldürürsün gülleri Sen §oldurursun

Aġladırsın güldürürsün mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
5 ¢ılleti ke&ret edersin ke&reti …ıllet edersin

¡İzzeti ≠illet edersin mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
6 Nār edersin nūr edersin dilleri mesrūr edersin

Çölleri ma¡mūr edersin mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
7 ‰aġları sen bāġ edersin bāġları hem ýaġ edersin

‰aşları ýopra… edersin mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
257
8 Şenligi «arāb edersin deryāyı serāb edersin
¢uru ýaşı āb edersin mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
9 Mü™mini mesrūr edersin göñlünü ma¡mūr edersin

Kāfiri ma…hūr edersin mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
10 Bu Veliyyü’d-dµn …uluñ ister i√sānıñı seniñ

Kime dilerseñ verirsiñ mülk Seniñ yā Mālike’l-Mülk
169
1 Bu fenānıñ ¡µş u nūşından göñül u§anmadıñ

¡Ār u nā-mūsı bıraġıp ¡aş… oduna yanmadıñ
2 Bu fenānıñ zµnet ü le≠≠eti heb @ıll u «ayāl

Dedimise de göñül sen me inanmadıñ
3 Ġar… olup le≠≠āt-ı dünyā ba√rine gündüz gece

Ey göñül sen le≠≠et-i ¡u…bā ile boyanmadıñ
4 Semm-i dünyāyı içip kendiñi eylediñ «arāb

Nūş edip ¡aş…ıñ şerābın bir da…µ…a …anmadıñ
5 Nefs-i emmāre bu zindānda seni √abs eyledi

Bülbül-em&āli se√erde gül dalına …onmadıñ
6 ¢alıben §a√rā-yı ġafletde şāşırdıñ yoluñu
258
Uġrayıp deryā-yı ¡aş…ıñ gemisine binmediñ
7 ªulmet içinde …alıp vu§lat güneşi ýoġmadı

»āb-ı ġafletden göñül sen bir zemān uyanmadıñ
8 Terk edip sen benligi varlı… bināsın yı…madıñ

Yā Veliyye’d-dµn yüksekden aşaġa inmediñ
170
1 Ey göñül dedim saña insān ol insān olmadıñ

~ūretiñ insāna beñzer lākin insān olmadıñ
2 ¡Ālem-i Ervā√’dan indiñ §ulb-i ebde ber-…arār

Ra√m-i māderde ýo…uz ay ýurduñ insān olmadıñ
3 ~oñra dünyāya gelip saña ba…ıp erkek dişi

Dediler bu insān olmaz gerçek insān olmadıñ
4 Anañ atāñ za√meti çekdiler nice zemān

Boşa za√met çekdiler sen kāmil insān olmadıñ
5 Mekteb-i ¡irfāna girdiñ ma¡rifet kesb etmege

Yigirmi ýo…uz √arf o…uduñ gene insān olmadıñ
6 Nice zemān ¡ilm-i @āhir ile etdiñ iĢtiġāl

Manýı… u Ma¡nā o…uduñ yazdıñ insān olmadıñ
259
7 Bir zemān seyyā√-mi&āli eylediñ geĢt ü gü≠ār
Nice erbāb-ı kemāli bulduñ insān olmadıñ
8 Murteżā adlı kemāl ıssına etdiñ intisāb

Feyż u himmetinden anıñ aldıñ insān olmadıñ
9 Bir zemān zāhid mi&āli zühd ü ta…vāya düĢüp

~ā™im olduñ …ā™im olduñ gene insān olmadıñ
10 Bir zemān va¡@ u na§µ√at eyleyiben kürsµde

»al…a gösterdiñ yolu sen kendiñ insān olmadıñ
11 Mūm gibi kendiñi ya…dıñ iĢideyim der iken

Bµ-¡amel nāsa mu¡alim olduñ insān olmadıñ
12 Ā«iri dünyā evine eylediñ Ģimdi du«ūl

~ā√ib-i evlād u ¡ayāl olduñ insān olmadıñ
13 Yā Türābµ ra√met-i ◊a……‟dan sen olma nā-ümµd

ĠĢde insānlı… budur kim bildiñ insān olmadıñ
171
1 Ey göñül derde düĢ ol derde dermān isterseñ

¡Aş…a düĢüp ser-«ôĢ ol dem ü devrān isterseñ
2 ¡Irż u ve…ārıñı …o nāmūs u ¡ārıñı …o

Ad ile §anıñı …o ad ile §an isterseñ
260
3 Dā™im ≠ikr et Ra√mānı sür …albiñden şeyýānı
Terk et nām ü nişānı nām ü nişān isterseñ
4 Kim yo… ede varlıġı sürer dilden ýarlıġı

Eyle āh u zārlıġı va§l-ı cānān isterseñ
5 Benlik pāsını göñülden silip §āf-ı dil ol

Sen seniñ ¡acziñi bil ¡ilm ü ¡irfān isterseñ
6 Mevlā’nıñ ¡aş…ına düş her √āliñi eyle «ôş

~ādı…lar ile …onuş «āli§ yārān isterseñ
7 Nāsa «ulýat eyleme boşa ülfet eyleme

Mā-lā ya¡nµ söyleme ≠ev…-ı cinān isterseñ
8 Şerµ¡ati mu√kem ýut ýarµ…ate ýoġru git

Dµdelerden yaş a…ıt def¡-i nµrān isterseñ
9 Öp mürşidiñ ayaġın pek baġla nefsiñ baġın

Dā™im Allāh’a §ıġın ýard-ı şeyýān isterseñ
10 Meyil verme dünyāya sülūk eyle ¡u…bāya

¢ıl ¡ibādet Mevlā’ya √ūru ġılmān isterseñ
11 Gündüzlerde §ā™im ol gecelerde …ā™im ol

Günāhlara nādim ol ¡afv u ġufrān isterseñ
12 Ne §anırsıñ kendi nefsiñe §an anı ġayra
261
~arf et ¡ömrüñü «ayra kāmil insān isterseñ
13 Veli sen bil §uçuñu āsān eyle gücüñü

Ma¡mūr eyle içiñi ≠ikr-i Ra√mān isterseñ
172
1 ~ôfµ ne bu teşvµşlik böyle mi olur dervişlik

Heb işiñ gücüñ piçlik böyle mi olur dervişlik
2 ~a…ınmaz hµç lisānı söyler ġaybet yalanı

Belki eder bühtānı böyle mi olur dervişlik
3 ~arıġını düz §armıĢ gūyā kemāle ermiĢ (s. 94)

Çeñesi düĢüvermiĢ böyle mi olur dervişlik
4 Dervişler eder sükūt verir «ayrile ögüt

Sende var mıdır &übūt böyle mi olur dervişlik
5 Riyā ile süm¡ası anıñ büyük …al¡ası

Şeyýānlarıñ mer¡āsı böyle mi olur dervişlik
6 İki yüzüyle ba…ar cānları od’a ya…ar

Yılanlar gibi §o…ar böyle mi olur dervişlik
7 ~ūretini düzeltmiş ýaylasānı uzaltmış

¡İbādeti azaltmış böyle mi olur dervişlik
262
8 Kibrile √ı…d u √ased ýolmuş göñlünde bµ-√ad
İblµsden da«µ eşed böyle mi olur dervişlik
9 Sürme çekmiş gözüne §u sürmemiş yüzüne

Uymaz özüne böyle mi olur dervişlik
10 Veliyyü’d-dµn et na@ar şerrinden eyle √a≠er

İki yüzüyle gezer böyle mi olur dervişlik
173
1 Göñül niçin uyanmazsın nedir sende bu ġāfillik

Yanıp ¡aş…a boyanmazsın nedir sende bu ġāfillik
2 Göñül kendiñi begenme bu ¡ucb-vāre ýayanma

Seni insān olur §anma …anı insān-ı kāmillik
3 Bilirken ¡āmil olmazsın niçin sen kāmil olmazsın

Göñül sen seni bilmezsin nedir sende bu cāhillik
4 ¢ul iseñ sen …anı …ullu… …ul olan vārın eder yo…
¡İbādet az …abā√at ço… nedir sende bu kāhillik
5 »ayır az şerde ek&ersin nice ma¡§ıyet işlersin

Dönüp ¡afvını istersin nedir sende bu sā™illik
6 El açıp Rabb-i A¡lā’ya sülūk etmezsin ib…āya

¡Aceb bu fāni dünyāya nedir sende bu mā™illik
263
7 Edip ārzū bu dünyāyı unutduñ √ubb-i Mevlā’yı
Yitirdiñ sen günü ay’ı nedir sende bu ġāfillik
8 Uyup nefsiñ hevāsına meyil verdiñ fenāsına

Düşüp derd ü belāsına nedir sende bu ġāfillik
9 Bu dünyā bir …oca…arı ≥alāletdir anıñ kārı

Aña teslµm edip vārı nedir sende bu ġāfillik
10 Fenā olduġunu bilir iken olduñ aña maġrūr

Söyündü sende ¡aş… u nūr nedir sende bu ġāfillik
11 A günāh-kār Veliyyü’d-dµn «arāb etdiñ be…ā dārın

Yapam derken bugün yārın nedir sende bu ġāfillik
174
1 Ben de bir gün bu cihāndan nā-bedµd olsam gerek

‰atlı cānı ansızın ¡Azrā™il’e versem gerek
2 Ġasl edip ġassāl beni giyem kefen gömlegini

Götürüp i«vān beni mu§allāda …onsam gerek
3 Er kişi niyyetine benim nemāzım …ılalar

Binip aġaçdan ata ma…bereye varsam gerek
264
4 İndirip …abrime i«vān üzerimi örteler
◊a…… te¡ālā cān verip …abrimde dirilsem gerek
5 İki melek baña gelip anda edeler su™āl

¡Avn-i Bārµ olur ise «ôş cevāb versem gerek
6 Nice müddet …abr içinde çürüyüp Yevmü‟l-Ba¡& (s. 95)

Uyanıp çı…am …abirden ma√Ģere varsam gerek
7 Fa§l olup da¡vā-yı ma√Ģer cümlesi ola temām

Ġ≠n-i ◊a……‟la cinānıñ bāġına girsem gerek
8 Bu Veliyyü‟d-dµn ◊a……‟ıñ luýfunu eder recā

Kesmezim ümmµdimi ben ◊a……‟a yalvarsam gerek
175
1 Tekebbür eyleme ey dil seniñ bir nuýfedir a§lıñ

Tevāżu¡ eylegil ta kim @uhūr ede seniñ fażlıñ
2 Giyip …oşma…dasın dā™im yeyip içmekdesin dā™im

¢onup göçmekdesin dā™im behā™imden nedir far…ıñ
3 Eger ben ¡ālimim derseñ …anı ya ¡ilmile ¡amel

Bu §ūretde ber-ā-berdir seniñ ¡ilmiñ ile cehliñ
4 Eger ben §ādı…ım derseñ …anı ya §ıd…ıle i«lā§

Tefekkür eyleyip √āliñ diregör başıña ¡a…lıñ
265
5 Eger ben ¡āşı…ım derseñ …anı ¡uzlet bu dünyādan
◊a…µ…µ @ann edersiñ sen mecāzµdir ¡aş…ıñ seniñ
6 Eger ben ¡ārifim derseñ o…uġıl “Men ¡araf” dersin

Olasın ¡ārif-i bi’llāh bu ¡irfāniledir va§lıñ
7 Eger ben fāżılım derseñ fażµlet ben ile olmaz

Degil …anadı be¡ūżuñ eger vezn eyleseñ fażlıñ
8 Veliyyü’d-dµn-i miskµn sen tevāżu¡ eyle ol āsān

Saña i√sān ede Ra√mān bula ta rā√atı cānıñ
9 Eger ben zāhidim derseñ …anı ya zühdile ta…vā

Eger ta…vā ola evlā olur ise seniñ ra√mıñ
176
1 Her kitābıñ evvelinde yedi şey™ bilmek gerek

Üçi vācib dördü cā™izdir ¡amel …ılma… gerek
2 Vācib olan Besmele vü ◊amdele vü ~alvele

Cā™iz olan ism-i kitāb fennini bilmek gerek
3 ¢aç fa§ıldır anı bilmek dā«i ġaraż fā™ide

¢urtulup sa¡y-i ¡abe&den ber-murād olma… gerek
266
4 Cümlesiniñ vācib olduġuna vardır üç delµl
Biri Āyet biri ◊adµ& ¡a…l ile bilmek gerek
5 Rāciyā eyle te™emmül ýālib-i §ādı… iseñ

Ögrenip ādāb-ı eĢrāfı* edµb olma… gerek
177
*
eslāfı (mu§a√√i√)
267
178
1 Gel ey ġāfil ¡ibādet …ıl bu cennete girem derseñ

Günāhıña nedāmet …ıl bu ni¡meti görem derseñ
2 »udā’ya eyle i¡timād Rasūl’e eyle i¡ti…ād

Edesin Şer¡ine isnād bu maýlūba erem derseñ
3 ~a…ın kimse™i incetme da«µ kimseden incinme

Sefāhet atına binme göreyim ço… kerem derseñ
4 Diliñde istirā√at …ıl ≠ikirde istidāmet …ıl

Yoluñda isti…āmet …ıl bu ~ırāý‟dan geçem derseñ
5 Veliyyü‟d-dµn ¡ādet …ıl fa…µrlere i¡ānet …ıl

Yedir içir se«āvet …ıl bu Kev&er‟den içem derseñ
268
◊ARFÜ‟L-LĀM
179
1 Va√det-i ◊a……’a şehādet ne güzel

Ne güzel §avmile §alāt ne güzel
Ne güzel √accile zekāt ne güzel
Ne güzel ◊a……’a iýā¡at ne güzel
2 Gel ey dil sen na@ar et √üsn-i na@ar

‰uru…-ı zındı…adan eyle √a≠er
◊a……‟ı bil ◊a……‟ile sen eyle bazār
Ehl-i sünnet ve‟l-cemā¡at ne güzel
3 ◊a……‟a inan da«µ meleklerine

Ġ¡ti…ād et da«µ kitāblarına
Ġnanıp Rusul ü Peyġam-berine
Olasın ehl-i se¡ādet ne güzel
4 De ¢ıyāmet günü √a…dır olıser

Bilesin ◊a……‟dan olur «ayrile Ģer
Ġkisin de yaradır «ayrı sever
Ne güzel ba¡&e Ģehādet ne güzel
5 ¡Ġlm-i √āliñi bilip eyle ¡amel

◊a……‟a …ullu…da §a…ın etme kesel
Bilesin otuz iki farżı güzel
Ġusul âb-dest ýahāret ne güzel
269
6 ◊a……‟ı √a… bil olasın tābi¡-i ◊a……
Bilesin bāýılı ol andan ıra…
Ġki cihānda olasın yüzü a…
Ġki ¡ālemde selāmet ne güzel
7 BeĢ va…itde baĢıñı secdeye …o

◊a……‟ı tekbµr edesin …albile Hū
Nemāz oldu vu§lat-ı ◊a……‟a …apu
Ne «oĢ e≠ān u i…āmet ne güzel
8 Göz ile sen na@ar-ı ¡ibretile

Ba…ma nā-ma√reme sen Ģehvetile
Özüñü etme «arāb ġafletile (s. 97)
¡Irżıñı √ıf@ u √irāset ne güzel
9 ¢ulaġıñ ýut diñle Āyātü* ◊adµ&

Diñleme def dünbelek sāz-ı «abµ&
Meclis-i mel¡abede etme meki&
İstimā¡-ı √üsn-i kelimāt ne güzel
10 ±emm ü sü«riyyeye sen açma lisān

Deme ġaybet ü nemµme he≠eyān
‰ola nūrile der iseñ dil ü cān
O…u ¢ur™ān’ı tilāvet** ne güzel
11 El ile eyleme hem ≦arb-ı yetµm

Senden incinmeye kes ola selµm
Yeriñi eyleme ta nār-ı ca√µm
*
¢ur™ān (mu§a√√i√)
**
…ırā™et (mu§a√√i√)
270
Etme √isset-i se«āvet ne güzel
12 ¢arnıña …oyma √arām lo…mayı hem

Şübühātdan √a≠er etmek de ehemm
El emegini yiyen çekmeye ġam
Ede «ayrāt u √asenāt ne güzel
13 Meclis-i fıs…a aya… atma §a…ın

Mescide yürümegi ¡ādet edin
Yürü ta¡lµm ü te¡allüme hemµn
~ıla™-i ra√m-i …arābet ne güzel
14 Özüñü √ı…d u √asedden beri …ıl

¡Ucbile kibr ü ¡ināddan beri …ıl
Buġżile fikr-i fesāddan beri …ıl
Pāk-i dil §ıd… u §adā…at ne güzel
15 Sekiz a¡żāñı «aýādan ıra… et

Sekiz uçmaġı saña sen ýura… et
Sözüñü §aġ eyle yüzüñü a… et
Dile le≠≠et-i cāna rā√at ne güzel
16 Gele ey dil mā-sivādan geçegör

◊a……‟a ýoġrı iki …anad açagör
Cennet-i ¡irfāna girip uçagör
MürĢid-i ◊a……‟a inābet ne güzel
17 Ne bu fānµ™i ¡u…ūbetde Velµ

Çekesin za√meti aña geleli
Saña yār eyleme ýūl-i emeli
271
Cürmüñe tevbe nedāmet ne güzel
180
1 Fi¡l-i ◊a……‟dan kim edebile su™āl

Dedi “Lā yüs™elü ¡ammā yef¡al”
Ġ¡tirāż etmedi erbāb-ı kemāl
2 Kimini ýoġrı yola hidāyet

Eyledi oldu ≠ihµ se¡ādet
Kimine verdi mey-i Ģe…āvet
3 Kimi derviĢ kimi olmıĢ sū«te

Mu§√af-ı ¡irfānı almıĢ deste
“Ġnneke lā tehdµ men a√bebte”
4 Cennet ü nārı yaratdı ol Kerµm (s. 98)

Mü™mine cenneti kāfire ca√µm
Kimse bilmez bilir Allāh ü ¡Alµm
5 Nefs-i emmāre vü iblµs-i la¡µn

ġerlerinden bizi eyleye emµn
Bakıp ¡ibretile Veliyyü‟d-dµn
272
181
1 Iżýırābdan …açar iken ıżýırāba düşdü dil

İltifātdan …açar iken iltifāta düşdü dil
2 Nefsile şeyýān dünyā beni maġrūr eyledi

İltihā&dan …açar iken iltihā&a düşdü dil
3 İstemezdim kimseye el açmayı açıldı el

İ√tiyācdan …açar iken i√tiyāca düşdü dil
4 İrtikāb etdim nice rüsvāylıġı nefse uyup

İftiżā√dan …açar iken iftiżā√a düşdü dil
5 Çāresizim çāresizden şimdi çāre isterim

I§ýırā√dan …açar iken ı§ýırā√a düşdü dil
6 İ¡timādım ◊a……’a iken i¡timād ne ġayrıya

İ¡timāddan …açar iken i¡timāda düşdü dil
7 Ben firār etdikce dünyādan baña …arşı gelir

İlti≠ā≠dan …açar iken ilti≠ā≠a düşdü dil
8 Sa¡y ederdim zµnet-i dünyāya tek aldanmayım

İġtirārdan …açar iken iġtirāra düşdü dil
273
9 Varımı yo… eylemege §arf-ı himmet eyledim
Ġ¡tizāzdan …açar iken i¡tizāza düĢdü dil
10 BaĢımı «ır…aya çekip isteridim ¡uzleti

Cevr-i nāsdan …açar iken cevr-i nāsa düĢdü dil
11 Gizli āĢkāre dertden olmadı baĢım «alā§

Dertli baĢdan …açar iken dertli baĢa düĢdü dil
12 Dertlerden derde devā umma… ne müĢkildir hele

Bµ-«alā§dan …açar iken bµ-«alā§a düĢdü dil
13 ¡Uzlet-i ebnā-yı dünyā cāna rā√atdır ¡ayān

Ġ«tilāýdan …açar iken i«tilāýa düĢdü dil
14 Görmesem iĢitmesem …atlanırım oña buña

Ġġtiyā@dan …açar iken iġtiyā@a düĢdü dil
15 Kendi ¡aybımı bilmem görmeyim eliñ ¡aybını

Iýýılā¡dan …açar iken ıýýılā¡a düĢdü dil
16 ±ikr edip Mevlā‟yı mā-lā ya¡nµden olam ıraġ

Lāf-ı lāġdan …açar iken lāf-ı lāġa düĢdü dil
17 Cem¡ edip göñlümü bir yere ◊a……‟ı ≠ikr eyleyim

Ġ«tilāfdan …açar iken i«tilāfa düĢdü dil
18 KūĢe™-i va√detde idim dôstule gizli bazār

Ġftirā…dan …açar iken iftirā…a düĢdü dil
274
19 Ba√r-i ¡i§yāna bu …adār ey göñül ýalma… nedir
Ġnhimākden …açar iken inhimāke düĢdü dil
20 ¢µl ü …āl ile «arāb etdim göñül dükkānını

¢µl ü …ālden …açar iken …µl ü …āle düĢdü dil
21 Ben varaydım her Ģeye na@ar edip dertlenmeyem (s. 99)

Derd ü ġamdan …açar iken derd ü ġama düĢdü dil
22 Olur olmaz nā-kesiñ …apusına el açmayam

Ġtmināndan …açar iken itmināna düĢdü dil
23 Terk edip dünyāyı ma¡mūr eyleyem ¡u…bāyı ben

Vµran evden …açar iken vµran eve düĢdü dil
24 Āh u vāhile ezelden ¡ömrümü etdim hebā

Āh u vāhdan …açar iken āh u vāha düĢdü dil
25 Derdime çāre ararken uġradım ben dertlere

Ġbtilādan …açar iken ibtilāya düĢdü dil
26 Mekteb-i ¡irfāna girip bu Veliyyü‟d-dµn o…ur

Vā vü yā‟dan …açar iken vāv u yā‟ya düĢdü dil
182
1 Ġ«tilāýdan …açar iken i«tilāýa düĢdü dil

Ġftirā…dan …açar iken iftirā…a düĢdü dil
275
2 Gizli gizli ≠ikr-i Ra√mān etmek isterken göñül
Vu§lat-ı ◊a…… ister iken pek ıra… düĢdü dil
3 MürĢidim ġey«im ¡Azµzim …anı Seyyid Murteżā

Fir…atile ġurbetile i√tirā…a düĢdü dil
4 Var imiĢ on beĢ gün ¡ömrüm bu fenāya geleli

BoĢa §arf etdim …alanın i«tilāfa düĢdü dil
5 Rāh-ı ◊a……‟a beni irĢād etti de ol ¡Azµz

Bilmedim …adrini anıñ i¡tisāfa düĢdü dil
6 BaĢıma devlet güneĢi ýoġmıĢiken bilmedim

Māh-veĢ ýoġdum ýolundum in«isāfa düĢdü dil
7 Emrimi teshµl içün girdim bu dünyā dārına

Nerde teshµl ü sühūlet emr-i Ģā……a düĢdü dil
8 Bu Veliyyü‟d-dµn-i dertli derdine çāre arar

Çāresizlik baña çāre ¡aş…-ı ◊a……‟a düĢdü dil
183
1 Sa…ar vādµsine dünyāda iken düĢdüñ ey göñül

Ararsın çı…masına Ģimdi andan bulamazsın yol
2 ‰utulup ýuzaġ-ı nefse edersin Ģimdi āh u vāh
276
DüĢüp zindān-ı dünyāya ararsın ¡azli §aġ §ol
3 ¢anı sözüñ ki dünyā evine girsem edem …ullu…

¢anı …ullu… yetirdiñ …ulluġu olduñ günāh-kār …ul
4 DüĢüp …µl ile …āle i«tilāý etdiñ ¡avāmile

»arāb etti içini ýışıñı ma¡lūmla mechūl
5 Nesine dār-ı dünyānıñ olasın ġafilā maġrūr

Bunuñ ¡izzeti ≠illetdir §atılsa behāsı bir pūl
6 Girip bostān-ı va√detde olayım der iken bülbül

Tımār edemedim ol bāġı §oldu …almadı bir gül
7 Eri olmuş bir ¡avret …aldıġı gibi te√ayyürde

¢alıp ben de te√ayyürde perµşān oldu ¡arżu ýūl
8 Veliyyü’d-dµn-i Rācµ √ükm-i ◊a……’a sen de rāżµ ol

Ümūruñ ◊a……’a ı§marla otur yeriñde kāmil* ol
184
1 Derde dermān isteyen derde düşermiş evvelā

Dert bulunmayınca** dermān kimden umarsın göñül
Derd-i ◊a……‟la bulurmuĢ …albiñ evi incilā (s. 100)
Dert bulunmayınca dermān kimden umarsın göñül
*
sākin (mu§a√√i√)
**
Derde düĢmeyince (mu§a√√i√)
277
2 ¡Aş… u ce≠be olmasa dilde anıñ √āli n’olur
¡İlm ü ¡irfāndan «aber-dār olmadan «ālµ olur
±ikr-i Ra√mān ile …albe ma¡rifet √ā§ıl olur
3 Nefsiñi bil ey göñül bilmek dilerseñ »āli…’ı

Geç bu varlı… varýasından ol »udā’nıñ §ādı…ı
±ikri ile* ¡aş…a düş zµrā sever ◊a…… ¡āşı…ı
4 Derd-i dünyā derd-i ¡u…bā ile sen derde devā

Umma anca… derd-i ◊a……’la olur derde şifā
Mi√nete düşmeyen ¡āşı… bulmaz ¡ālemde §afā
5 Bµ-ġam olan ādem olmaz ey göñül sen ġu§§ayı

Ġu§§adan …ı§§a bulup sen …ı§§adan al √i§§eyi
Böylece buldı bulanlar derd-i ◊a……’da a§§ayı
6 Yāresiz yāre …avuşma… ey göñül oldu mu√āl

Yāre azmayınca cerrā√ yāreye urur mu el
Sen cefāsız vu§lat-ı yāre edesin inti…āl
7 Na@ar et pervāneye pervāz açıp nice döner

Āteşi gördükde ¡aş…ından düşüp od’a yanar
*
Derdi ile (mu§a√√i√)
278
Bülbül gibi zār edip gül dalına nice …onar
8 ‰a¡n u teĢnµ¡ etme ¡ālem içre ¡uryān gezeni

Mekteb-i ¡irfāna girip elif o…uyup yazanı
»ôĢ görüp de böyle …urulmuĢ bu yoluñ düzeni
9 ¡ĀĢı…a dµvāne derler iĢde §afā andadır

Rāh-ı ◊a……‟da derde düĢmüĢ ¡ahde vefā andadır
Odlara yanmıĢ ýuýuĢmuĢ cevr ü cefā andadır
10 Deli deme nice kimse aña velµ olamaz

Derd-i ◊a……‟da aġlamayan aġlama…dan gülemez
¡Ucbu riyā ile* zāhid dilde le≠≠et bulamaz
185
1 El-vidā¡ göñlüm serveri sözleri āb-ı zülāl

Ben √alāl etdim efendim √a……ıñı eyle √alāl
¡Aş…-ı ◊a…… etti temevvüc ýaşdı ba√r-i irti√āl
2 ◊a…… selāmet vere fet√ ede yoluñu ±ü’l-Celāl

~ı√√atile bula ¡āşı… bāb-ı ma¡şū…a vi§āl
*
Zühd ü ta…vā ile (mu§a√√i√)
279
Leyk bu fir…at efendim …adimdi eyledi dāl
3 Gitmeden dünyā gözüyle cānım ārzūlar seni

Leyk mesmū¡um efendim pek ya…µn ri√let güni
Men¡-i §arf-ı esbābı ġayr-ı mun§arif etti beni
4 Re™y-i tedbµrde i§ābet eylemiĢler hele ço… (s. 101)

»ayr-ı küllµ olduġunda işbu yolda şübhe yo…
Varise bir’den biñe dek beyne hümāda √u…ū…
Ben √alāl etdim efendim sen da«µ eyle √alāl
5 Her dem unutma du¡ādan biz unutmayız sizi

Eyleme dilden ferāmūş işbu ¡abd-i ¡ācizi
Cism ü cesed ayrı ise sendedir göñül gözü
6 İsm-i şerµfiñiz eşref ola Beytu’llāh ile

◊ilm ile dā™im olasız rufe…ā-yı rāh ile
¢o bizi bekleyelim bu vµrānede āhile
7 ◊a…… te¡ālā ¡avn edip ma…§ūduña erişdire

Luýfı ile ¡āşı…ı ma¡şū…ıle buluşdıra
~aġ edip dünyā gözüyle bir da«µ …avuşdura
8 ◊arem-i Mekke Medµne Cennetü’l-Me™vā ma…ām
280
Cümle yārān u mu√ibbe edesiz bizden selām
Bu Veliyyü’d-dµn-i Rācµ’niñ sözü √ā§ıl-kelām
186
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Mevlāsını bilmeyen
Cāhildir cāhil cāhil
◊a……’a muýµ¡ olmayan
Ġāfildir ġāfil ġāfil
2 Îmān eden ma¡būda

Yanmayıserdir od’a
Her murād u ma…§ūda
Nā™ildir nā™il nā™il
3 İ«lā§ ile et …ullu…

Görmeyesin yo«sullu…
Varlıġını eden yo…
¡Ā…ıldır ¡ā…ıl ¡ā…ıl
4 Olma §ūfµ mürā™µ

»arāb etme binā™ı
Mürā™µniñ emegi
Zā™ildir zā™il zā™il
5 ¢oyma ġer¡-i Mübµn‟i

Pek ýut √abl-i metµni
281
Mu«li§ olan mü™min-i
Kāmildir kāmil kāmil
6 DüĢme Rafżu il√āda

Göñlüñü verme yāda
Kāmiller bu dünyāda
¡Āmildir ¡āmil ¡āmil
7 ġeyýāna uya uya

DüĢdüm ulu ġay…uya
Nefs-i emārem su™ya
Mā™ildir mā™il mā™il
8 Ġ«tilāý-ı nās etme

Göñlüñü kir pās etme
Na…diñi iflās etme
Ġā™ildir ġā™il ġā™il
9 Ta§√µ√ et …avli fi¡li

±ikr eyle gizli gizli
Her Ģey™e ◊a……‟ıñ fażlı
ġāmildir Ģāmil Ģāmil
10 Va√det eyle yā ¡ammµ

Gider göñülden ġamı
~o√bet-i nās bir semm-i
¢ātildir …ātil …ātil
11 Yardım eyle yā Mu¡µn

Yā Mālike yevmi‟d-dµn
282
¢apuñda Veliyyü‟d-dµn
Sā™ildir sā™il sā™il
187
1 Ehl-i Sünnet ve’l-cemā¡at me≠hebin ýut göñül

Şaşma yoldan etme il√ād ◊a…… yolun ýut ey göñül
2 Evliyālı… iddi¡ā eden deniyye uyma sen

Şer¡ile ¡āmil olan mürşid sözün ýut ey göñül
3 Ba¡żısı da¡vā-yı …uýbiyyete düşmüş kā≠iben

Bul √a…µ…at ehlini sen etegin ýut ey göñül
4 Cürmile ¡i§yânile râh-ı √a…µ…at mi olur

Aña söyletme kelâmını dilin ýut ey göñül
5 Aldayıp nâsı ≥alâlet yoluna terπµb eder

Uyma kâ≠ib izine §âdı… izin ýut ey göñül
6 Ey Türâbµ sen √alµm ol yere döĢe yüzüñü

Her Ģeye ýarılma kendiñi serµn ýut ey göñül
188
283
1 Câh-ı dünyâ heb benim olsa göñül mesrûr degil
ÂĢkâre oldu bizim cürmümüz mestûr degil
2 Belde-i Ġslâm‟da binâ etdiler mey-«âneler

ġürb-i «amr eder sefµhler var mıdır mey-«ûr degil
3 Ehl-i ◊a…… …ılletde vü zilletde Ģerr oldu ke&µr

Açılıp fıs… u fesād defterleri memhūr degil
4 Zühd ü ta…vā ile §afvet eyleseñ süm¡a riyā

Yo… ¡amel i«lā§lile a¡mālimiz mebrūr degil
5 Mescid ü medrese tekye ma¡mūr oldu ammā

Neyleyim içindeki …avm-i §afā ma¡mūr degil
6 Ehl-i «ayr etse du¡ālar fıs…ımız perde olur

¡Arż-ı √āl etsek »udā‟ya sözümüz man@ūr degil
7 Dµnimiz mu√kem ýutup Mevlā‟ya mensūb olmadı…

Bu ecilden ġālibā düĢmānımız ma…hūr degil
8 Dürlü mi√netler bizim baĢımıza etti nüzūl

Dūza«-ı ġamda fu…arā™ bir zemān mesrūr degil
9 Gökden aġular yaġar yerden çı…ar dūd-i cerād

Mużme√ill eder mürūr etdigi yer ma¡mūr degil
10 Bu cezāya bu ¡a≠āba müste√a…… oldu… ¡ayān

Ma¡§ıyet ço… mer√amet az meymenet mevfūr degil
284
11 ªulmile ýoldu bilād-ı müslimµn oldu «arāb
Küfrile ýoldu cihān zünnār-ı Ģerr meksūr degil
12 Yā Ġlāhµ nu§ret eyle bu ża¡µf …ullarıña

Sen ¡ināyet etmeyince bir e√ad men§ūr degil
13 Bu Veliyyü‟d-dµn-i miskµn bendeñi et maġfiret

Ra√metiñe ġar… olan bµ-çāreler med√ūr degil
189
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Bir düza«a ýutuldum

Çı…ması …ābil degil
Dürlü derde dūĢ oldum
Bir kimse nā™il degil
2 Baġladı Ģeyýān dilim

Nefs-i emmāre yolum
Aġlamaz iki gözüm
Bir …aýre sā™il degil
3 ‰aĢdı ġaflet deryası

‰aldı aña bu ¡ā§µ
Ben gibi …albi …āsµ
Bir kimse ġāfil degil
4 Göz açılmaz uy«udan

¢alb açılmaz ġay…udan
285
Nefs-i emmārem sū™dan
Ġayrıya mā™il degil
5 Ne dilimde var ≠ikrim

Ne göñlümde var fikrim
Ma¡tuvv hem benim ¡a…lım
Bir ¡a…l-ı kāmil degil
6 Her ne …adar günāhım

Çoġ ise de İlāhım
Yarlıġar i¡ti…ādım
‰oġrıdır bāýıl degil
7 Ehl-i sünnet me≠hebin

◊a…… Bildim √a……u’l-ya…µn
Veliyyü’d-dµn-i miskµn
Bu yolda cāhil degil
190
1 Cānım arzūlar seni …ıl Ģefā¡at yā Rasūl (s. 103)

Eyleme ma√rūm beni …ıl Ģefā¡at yā Rasūl
2 Sensin mu√ibbü‟l-mü™minµn sensin “Seyyidü‟l-mürselµn”

Sensin “ġefµ¡u‟l-mü≠nibµn” …ıl Ģefā¡at yā Rasūl
3 Günāh-kār ümmetim ben tārik-i sünnetim ben

Sā™il-i Ģefā¡atim ben …ıl Ģefā¡at yā Rasūl
286
4 Mü™minim el-√amdü li‟llāh Lā ilāhe Ġlla‟llāh
El-amān yā Rasūla‟llāh …ıl Ģefā¡at yā Rasūl
5 Sensin “◊abµbü‟r-Ra√mān” sensin “Nebiyy-i Süb√ān”

Sensin dertlere dermān …ıl Ģefā¡at yā Rasūl
6 ªulmetde bµ-sirācım derdime lā-¡ilācım

ġefā¡atiñe mu√tācım …ıl Ģefā¡at yā Rasūl
7 Rāci günāh-kār oldu Ģimdi günāhın bildi

Derdine dermāna geldi …ıl Ģefā¡at yā Rasūl
191
1 Var mı dünyāda ben gibi a√ma… bµ-¡a…ıl

Kimse a√ma…lı…da olmaz baña Ģebµh ü ¡adµl
2 ¡A…lıñ iki nev¡i var ¡a…l-ı me¡āĢ ¡a…l-ı me¡ād

Ġkisinden biri bende yo… iĢim olmaz sehµl
3 Nefsile Ģeyýān u dünyā beni maġrūr eyledi

Bunlarıñ ma…§ūdu dā™im beni etmekdir √acµl
4 Yüzü …aralı… ile √ālim nice ola ¡aceb

Ben bu √ālile be…āya olur isem mürte√µl
5 Çāre yo… Allāh Hādµmiz hidāyet eyleye
287
Etmesin iki cihānda rüsvā vü re≠µl
6 Fa«r-i ¡Ālem √ürmetine bu Veliyyü‟d-dµn‟i ◊a……

Maġfiret eyleye bi-√ürmeti Ġbrāhµm »alµl
192
10’LU HECE VEZNİ
1 Mevlāsını …ul bilmek ne güzel

◊ācātı …abūl olma… ne güzel
2 ~avmile §alāt √accile zekāt

¡U…bāda necāt bulma… ne güzel
3 Ab-dest ü ġusül sünnet-i Rasūl

‰oġrı ◊a……‟a yol gitmek ne güzel
4 Söyleme yalan √a… söze inan

Îmānile cān vermek ne güzel
5 ~ıd…ıle §alā√ ol ehl-i necā√

Hem ehl-i felā√ olma… ne güzel
6 Söyleme ki≠ib fāĢ etme ¡ayıb

Mevlā‟ya …arµb olma… ne güzel
7 ◊ıf@ eyle dili ≠emm etme eli

Bu ýoġru yolu sürmek ne güzel
288
8 Ba…ma el‟e sen gör kendiñi sen
A«lā…-ı √asen olma… ne güzel
9 Ġncetmeyesin incinmeyesin
ªulm etmeyesin Ģef…at ne güzel
10 Kibrile √ased eyleme ebed

Ma@lūma meded …ılma… ne güzel
11 Bühtānı deme i√sānı …oma

◊arāmı yeme ta…vā ne güzel
193
Mef¡ūlü Mefā¡îlün Fe¡ilün
1 Ġaybetile …ov ġāyet kötü «ūy (s.104)

ġeyýāna ¡aduvv olma… ne güzel
2 Nā-√a… yere …an dökme anı sen

Küffāra sinān urma… ne güzel
3 Eyleme zinā gel …ıyma cāna

◊alāle binā …urma… ne güzel
4 Ġ«lā§ u «ulū§ mescidde cülūs

Hem kesr-i nüfūs etmek ne güzel
5 Sür ism-i Celāl iç āb-ı zülāl

Cennetde Cemāl görmek ne güzel
6 Adım Velµ‟dir kendim delµdir
289
Dil bedri budur olma… ne güzel
◊ARFÜ‟L-MÎM
194
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Bir olana bir gün ölüm

Baña gelir her gün ölüm
Ne der iseñ her gün ölüm
Buñ günüdür her gün ölüm
2 Ba√r-i √üzün ýaĢmadı mı

‰alġası boy aşmadı mı
Düşmedi mi düşmedi mi
Ġurbete a¡māl ü ¡ulūm
3 Nefsile dünyā ġay…usı

Dertile mi√net …uyusı
Yārile yārān sevisi
Baġladı aġlandı yolum
4 ‰utdu beni bir ýuzaġa

Atdı beni pek uzaġa
Ba… baña olan yazuġa
Ço… perµşān oldu √ālim
5 »ayr u √asen eyleyemem

Deryā derµn boylayamam
Kimseye söz söyleyemem
Dil ile baġladı dilim
290
6 Kim der ise baña Velµ
ġübhesi yo… ¡ayn-ı delµ
Bilmedi yañıldı yolı
Dese idi Bārµ …ulum
195
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Hµç «abersiz gelen ölüm

‰atlı cānı alan ölüm
Biñ yıl ¡ömürüñ olsa da
Ā«ir seni bulan ölüm
Bulan ölüm bulan ölüm

Yürekleri delen ölüm
2 Gözlere görünmez gezer

Aġızlar ýadını bozar
¢ara yerde evler düzer
Serāyları yı…an ölüm
Yı…an ölüm yı…an ölüm

Yürekleri ya…an ölüm
3 Gül gibi açılanları

Dal gibi §alınanları
Gülden nāzik gelinleri
Topra…lara …oyan ölüm
291
4 Nice gelinlik …ızları
¢abirlere …oyan ölüm
¢oyan ölüm …oyan ölüm
5 Ananıñ gözyaĢın döker

Babanıñ belini büker
Gece gündüz ġu§§a çeker
Ġay…ulara §alan ölüm
~alan ölüm §alan ölüm

6 Oġlu …ızı eder öksüz

Genc «ātūnları …or ersüz
Yas ýutarlar gece gündüz
‰atlı cāna …ıyan ölüm
¢ıyan ölüm …ıyan ölüm

7 Yı…ar ço… pehlevānları

Dünyā benim deyenleri
Gül gibi nāzik tenleri
TenāĢirde yuyan ölüm
8 A…ıdır gözlerin yaĢın

Acı eder ýatlı aĢın
Leyl ü nehār anıñ iĢin
Eder āh u fiġān ölüm
292
196
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Kü√eylān ata binerken (s. 105)

~alınıp nāzlı yürürken
◊arµr aýlāslar giyerken
Kefenleri §aran ölüm
2 Cesedden alır cānını

Topraġa …oyar tenini
YoldāĢını …oñĢusını
Eder yılan çeyān ölüm
3 Atayı anayı aġladır

Baġrına ýaĢlar baġladır
◊asret oduna ýaġladır
Cigerleri ya…an ölüm
4 Ölüm aġzın açmıĢ gider

Ejderhālar gibi yudar
Gözüñü aç ba… ne eder
Ma¡mūrları vµrān ölüm
5 Veliyyü‟d-dµn de ne derseñ
Nice yüz yıl ¡ömür sürseñ
Demirden …al¡aya girseñ
Bir gün seni bulan ölüm
197
293
1 Sene biñ iki yüz altmıĢ beĢinde

~arıldı yāre-i dilimde merhem
Fera√lı… tācı göñlümüñ baĢında
Uruldı zā™il oldu √üznile ġam
2 YemiĢi göñlümüñ √ā§ıl-ı ¡ömrüm

ªuhūra geldi tāzelendi göñlüm
İ≠in verdi Cenāb-ı ◊ayy u ¢ayyūm
‰ulū¡ etti gözüm nūrı ◊anµfe’m
3 Uzun ¡ömrile mu¡amer ede ◊a……

İki cihānda ola hem yüzü a…
İşi āsān ola heb ya…µn ıra…
¡Amel ü ¡ilmile geçe günü «ôş-dem
4 Sene biñ iki yüz altmış yedide

ªuhūra geldi bir du«ter-güzµde
Sürūrlu… oldu göñlüm resµde
‰ulū¡ etti ciger-pārem Emµne
5 Mu¡amer oldu girdi dört yaĢına

Ecel bürgüsü örtüldü baĢına
¡Ömür versin Te¡ālā …ardaĢına
Bu fir…atden yanıp tutdu √arµ√am
6 Sene biñ iki yüz yetmiĢ ikide

Kerem etti »udā bir nūr-ı dµde
294
¡Ġnāyet etti oġlum A√med‟i de
◊a…uñ √ıf@ında ola nūr-ı Dµdem
7 İlāhµ bu ümµdi §uclanıñ sen

Na@ar …ılma günāhına …ıl i√sān
Büyük küççük bizi …ıl §aġ u esen
Ża¡µfem ¡ācizem dertli ġarµbem
198
1 Cādde-i ġer¡-i selāmet var iken …ande gidem

Menba¡-ı ¡ayn-i se¡ādet var iken …ande gidem
2 ĀĢkāredir ýarµ…at yolumu yañılmazam

Rāh-ı esrār-ı hidāyet var iken …ande gidem
3 ◊a……‟ı tev√µd eyledim el-√amdü li‟llāhi Kerµm

Bāb-ı Mevlā‟da ¡ibādet var iken …ande gidem
4 Eyledim ta§dµ… u µmān ben ◊a……‟ıñ ◊abµbi‟ne

A√med-i ġāh-ı Risālet var iken …ande gidem
5 Yār-ı Ġār ◊ażret-i ~ıddî…-ı Ekber sevdigim

Ma¡den-i sırr-ı kerāmet var iken …ande gidem
6 »ādim-i rāh-ı ġerµ¡at Ġbn-i »aýýāb-ı ¡Ömer (s. 106)

~ā√ib-i √üsn-i ¡adālet var iken …ande gidem
295
7 Cāmi¡u‟l-¢ur™ān ¡O&māni‟bni ¡Affān-ı √ayā
~ā√ib-i ≠ikr-i tilāvet var iken …ande gidem
8 Ġbnü ¡Ammi Mu§ýafā Dāmād-ı Mu«tār ¡Alµ

◊ayder-i ġāh-ı Vilāyet var iken …ande gidem
9 ◊aseneynü‟l-A√seneyni ġühedā™-i Kerbelā

Cümle A§√āb-ı Ģefā¡at var iken …ande gidem
10 Me≠hebim Ġmām-ı A¡@am Mātürµdµ Ġ¡ti…ād

Ehl-i sünnet ve‟l-cemā¡at var iken …ande gidem
11 MürĢidim Sulýān-ı ¡Abdu‟l-¢ādir-i Geylāni‟dir

Mevc-i deryā-yı kerāmet var iken …ande gidem
12 Hem Behā™u‟d-dµn-i ġāh-ı Na…Ģ-bend‟e intisāb

Eyledim feyż u reĢādet var iken …ande gidem
13 Pµr-i ¢uddūsµ Seyyid Murteżā‟dır vāsıýam

Feyż u irĢād u ¡ināyet var iken …ande gidem
14 Bu velµler √ürmetiçün eyleme yā Rabb red

¢apuña geldim inābet var iken …ande gidem
15 Bu Veliyyü‟d-dµn de µmān eyledi birligine

Va√det-i ◊a……’a şehādet var iken …ande gidem
199
296
1 Derdime dermān ararken derde düşdüm nedeyim
Başım alıp ulu ýaġlar başına mı gideyim
2 Ke&retile şöhret ü «ulýat beni etti «arāb

Terk edip varlıġı yoġ deryāsına mı gideyim
3 Āfetiken Ģöhretiñ zindānına düĢmek ne güç

¡Ārı nā-mūsı …oyup ¡aş… zārına mı gideyim
4 ¢anı bir mürĢid-i kāmil göñlümü µ…ā@ ede

Na…Ģ-bend ü »alvetî erkānına mı gideyim
5 Yo«sa ¡Abdü‟l-¢ādir-i Sulýān-ı Geylānî‟ye mi

¢albile …alıb ile Bāġdād‟ına mı gideyim
6 Dār-ı berza«dan çı…ıp ¡u…bāya vardıġım zemān

Fa«r-i ¡Ālem dü-cihān Sulýānı‟na mı gideyim
7 Yār-ı Ġār yo«sa Ebā Bekrini‟§-~ıddî…‟a mı

Ya ¡Ömer yā«ūd anıñ ¡O&mānı‟na mı gideyim
8 Yo«sa Dāmād-ı Mükerrem Ġbn-i ¡Amm-i Mu§ýafā

Ol ¡Aliyyü‟l-Murteżā-Merdānı‟na mı gideyim
9 Yo«sa ◊asen yo«sa ◊üseyn-i ġehµd-i Kerbelā

Nūr-ı ¡ayn on iki evlādına mı gideyim
10 ¢apusından gitme bunlarıñ Veliyyü‟d-dµn sen

Bāb-ı meftū√ var iken aġyārına mı gideyim
297
200
1 Sen Kerµmsin sen Ra√µmsin yā Ġlāhµ …ıl kerem

¡Ā§ıyem rū-yı siyāhem nefsimiñ maġlūbuyam
2 Birsiñ Allāh‟ım mu…addessin şebµhiñ yo…durur

Saña µmān eyledim µmānımıñ mesrūruyam
3 ¢ul …ul oldu…ça …u§ūrdan bir zemān «ālµ degil

Ço… …u§ūr etdim Ġafūr isminiñ mestūruyam
4 Maġfiret ¡ā§µye olur maġfiret …ıl yā Ġafūr

Sen ¡Afuvvsın ¡afv …ıl ben cürmile memlūsıyem
5 Sen hidāyet etmeyince ¡abd-i ¡āciz neylesin (s. 107)

Nu§ret eyle ben ża¡µfa nefsimiñ ma@lūmuyam
6 ◊avl ü …uvvet heb seniñ dir yā Ġlāhµ nu§ret et

Mekr-i dünyādan «alā§ et ben anıñ maġrūruyam
7 Bir ¡aduvv …ıldıñ musallaý adına Ģeyýān dediñ

Men¡ eder …apuña varma…dan anıñ melhūfuyam
8 Cürmile ¡i§yānile ben ¡ömrümü etdim telef

Maġfiret etmez iseñ ¡i§yānımıñ ma…hūruyam
9 Kesmezim ümīdimi çün ki dediñ “Lā te…neýū”
298
Ra√metiñ ço…dur Ġlāh‟ım ben da«µ mer√ūmuyam
10 Bu Veliyyü‟d-dµn-i ¡ā§µ saña √üsn-i @ann edip

Der ki Rabbim maġfiret eder beni maġfūruyam
201
1 DüĢüp ārzū-yı nefsime da«µ Ģeyýāna aldandım

Degil Ģeyýāna aña beñzeyen insāna aldandım
2 Bakıp na…Ģına dünyānıñ ýa…ıldım zülfüne anıñ

DüĢüp vādµ-i se…arda yanan nµrāna aldandım
3 Beni terġµble dünyā evine etdiler id«āl

Görünüp §ūretā dôst gizlice düĢmāna aldandım
4 Dedile «ôĢ ola √āliñ girince dār-ı dünyāya

¡Ayāl ü māl ü ehl ü fitne-i nisvāna aldandım
5 Ġnanıp sözlerine ben te™ehhül bābını açdım

Nedāmet geldi ammā neyleyem yalāna aldandım
6 ‰adıp dünyā yemişini »arrūb aġacına beñzer

‰adı az acısı ço… bir acı §oġāna aldandım
7 Dedim bu yolda nefsim belki …ıla zühdile ta…vā

Anıñ ser-keĢligiyle iĢlenen ¡i§yāna aldandım
299
8 Tecerrüdden da«µ ziyāde nefsim düĢdü ýuġyāna
Elimden nesne gelmez ¡afvile ġufrāna aldandım
9 Ne fażla belki farż olan ¡ibādetde edip ta…§µr

Nedāmet geldi bu iĢlerde dedim ya neye aldandım
10 Eger-çi Enbiyā vü Evliyā bu yola girdiler

Velākin geldi sā¡at ben geçen zemāna aldandım
11 Ġaraż §ā√ibleri bende ġarażlar etdiler icrā

Riyā vü süm¡a ile olunan i√sāna aldandım
12 Veliyyü‟d-dµn n‟ola ýaġlar baĢında sākin olaydım

Ne çāre ¡a…lım irmez √ikmet-i Yezdān‟a aldandım
202
1 Sülūk etdim yola yoldan geri …aldım geri …aldım

¢amū a…rān u em&ālden geri …aldım geri …aldım
2 Yola girdim birāz i«vān ile anlar tera……µde

Yorulup yolda …aldım ben geri …aldım geri …aldım
3 Binip atlara yürüdük revān oldu… yola bir dem

‰opal oldu benim atım geri …aldım geri …aldım
4 Benim a…rān u em&ālim yolu baĢa çı…ardılar

¢alıp ýaġlar baĢında ben geri …aldım geri …aldım
300
5 Binip ¡aş…ıñ gemisine açıldı bir …anat yelken
Anı da rūz-gār atdı geri …aldım geri …aldım
6 ‰alıp ġaflet deñizine sevā√il bulmadım çı…am

¡Ġbādetden riyāżatdan geri …aldım geri …aldım
7 ¢anı ol mürĢid-i kāmil ¡Aliyyü‟l-Mürteżā fāżıl (s. 108)

Anıñ meclis-i feyżinden geri …aldım geri …aldım
8 Bu nefsiñ «ud¡asından …urtulamadım Ģu dünyāda

DüĢüp zindānına anıñ geri …aldım geri …aldım
9 Edip «ulýat ¡avām-ı nāsla göñül «arāb oldu

¢amu evrād ü e≠kārdan geri …aldım geri …aldım
10 Elim ermez gözüm görmez ki Ģey«den alayım himmet

DüĢüp berza« diyārına geri …aldım geri …aldım
11 Ġlāhµ bu Veliyyü‟d-dµn‟e yardım eyle lutf eyle

Seniñ …apuña varma…dan geri …aldım geri …aldım
203
1 Her kesiñ yanında bir Ģeyýānı var illā benim

Yanıma mu…arin olan iblµsiñ mekr-i ¡a@µm
2 Her kesiñ var su™ile emmāresi illā benim
301
Nefsimiñ su™i ziyāde mā™il-i «ul…-ı ≠emµm
3 ªāhir ü bāýında ġafletden açılmaz gözlerim

Göñlüme perde çekildi olmadım …alb-i selµm
4 Ço… perµĢān oldu √ālim çāresizim çāresiz

Derdime eyle devā yā Rabbe-nā ente‟l-Kerµm
5 Luýf u ¡avnıñ olmaz ise neylesin miskµn Velµ

Mer√amet …ıl √ālime yā Rabbe-nā ente‟r-Ra√µm
204
1 Yā Ġıyā&e‟l-Müsteġµsµn »āli… u ◊ayyu ¢adµm

¡Asker-i Ġslām‟a nu§ret eyle yā Rabbe‟r-Ra√µm
Yā Kerµm ü yā ¡Alµm ü yā ¡A@µm ü yā ◊akµm
2 Sancaġ-ı Ġslām çekildi …atl-i a¡dā …a§dına

Bāb-ı cennetler açıldı cān ulaĢa dôstuna
LeĢker-i Ġslām‟ı ġālib eyle küffār üstüne
3 Luýfuñ ile fet√ edip man§ūr ola ¡Abdü‟l-¡Azµz

¢ahrıñ ile …ahr edip ma…hūr ola …avm-i ¡anµd
Yā ¢avµ yā ¡Azµz ve yā Mecµd ve yā ◊amµd
302
4 Bi‟smi-ke‟l-Fettā√ı fet√ et ehl-i ◊a…… man§ūr ola
Bi‟smi-ke‟l-¢ahhāri …ahr et put-perest ma…hūrları
Nu§retiñle cünd-i iblµs «ôr √a…µr med√ūr ola
5 ĠnĢāallāh ehl-i küfrüñ …al¡ası ola «arāb

Ġblisiñ leĢkeriniñ baĢlarına olsun türāb
Ġāzimiz Ģehµdlerimiz bula yüz biñ &evāb
6 Etti istµlā benū‟l-a§fer kilāb ibn-i kilāb

Dilerim baĢına yaġmur gibi dökülsün ¡a≠āb
Göñlümüzü eyle mesrūr ver fütū√āt bµ-√isāb
7 ¢ıl ¡ināyet dµn düĢmānını «ôr u √a…µr

Mālları ola ġanµmet ola evlādı esµr
ĠĢimizi eyle āsān eyleme emr-i ¡asµr
8 ‰ūl-i ¡ömrile mu¡amer eyle sulýānımızı (s. 109)

Ya¡ni ol ¡Abdü‟l-¡Azµz ġāh u ◊ā…ānımızı
Eyle man§ūru mu@affer Āl-i ¡O&mānımızı
¡Asker-i Ġslām‟a nu§ret eyle yā Rabbe’r-Ra√µm
9 ¡İzzetiñ √a……ı içün bu dµniñi etme ġarµb

Ver @afer ġāzµleri √ıf@ et ¡adūdan yā Ra…µb
¢ıl selāmet Müslimµn ü Müslimātı yā ◊asµb
303
10 Sendedir yā Rabbe-nā bu derdimiziñ çāresi
Tāzelendi yine bu günde yürekler yāresi
O…unur ¢ur™ānımız “Ġnnā Fete√nā” sūresi
11 Enbiyā vü Evliyā vü A§fiyā √ürmetine

Hem ◊abµbu‟llāh Mu√ammed Mu§ýafā √ürmetine
Ebu Bekrü Fārū… ¡O&mān Mürteżā √ürmetine
12 Ba…ma ¡i§yān-ı Veliyyü‟d-dµn‟e yā Rabbe‟l-Verā

Ne yüzüle yalvarıp der-gāhıña eyler du¡ā
Cümle Mü™min …ullarıñ senden anı eder recā
205
1 Yürek yanar yürek yanar neden bilmem neden bilmem

Göñül pervāne-veĢ döner neden bilmem neden bilmem
2 ¡Aceb bir derde giriftār olup Mecnūn gibi her bār

Edemem ≠erre isti…rār neden bilmem neden bilmem
3 AçılmıĢ bāġ-çede bir gül göñül olmuĢ aña bülbül

Bu ¡aş…ım etti teselsül neden bilmem neden bilmem
4 Göñül baġlandı bir yāre olup iĢimden āvāre

Bu derde bulmadım çāre neden bilmem neden bilmem
304
5 ¡Aceb ben ba«t-ı siyāham anıñçün devr-i seyyā√am
Dün ü gün zārile āhım neden bilmem neden bilmem
6 Ben aġlama… murād etsem «urūc etmez gözümden nem

A…ar yaĢ yerine hem ġam neden bilmem neden bilmem
7 Türābµ gül¡i≠ār ister ¡aceb revna…lı yār ister

Hemān yanmaġa nār ister neden bilmem neden bilmem
206
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Bir gün bu ¡ömrüm dükenip

¢abre gidem …abre gidem
Mevtiñ Ģerābını içip
2 Ġafletile geçdi günüm

Telef oldu ¡ömrüm benim
Verip ¡Azrā™µl‟e cānım
3 ¡Azrā™µl cānımı ýuta

Fā™ide vermez ana ata
Binüben aġacdan ata
4 Bir iki gün «aste olup

Gözlerim nūru dökülüp
305
TenāĢir üstünde yunup
5 Uġrayıp a«ir nefese

‰utulup ýaracı… …afese
~arılıp kefen libāsa
6 Nice olur benim √ālim

‰utmaz olur ýutan elim
Söylemez olup bu dilim
7 Terk edip dünyā mālını

Hem ýutup mevtiñ yolunı
Ā«ir ýolanı ýolanı
8 ¡Ā…ıl ol aldanma §a…ın (s. 110)

~a…ınıp dört yaña ba…ın
Ölüm bize bizden ya…ın
9 Ġāfil olma ey Türābµ

Terk edesin bu «arābı
NūĢ edip mevtin Ģerābı
207
7’Lİ HECE VEZNİ
306
1 Ben bir zindāna düĢdüm
ÇalıĢırım çı…amam
Yañıldım yolda ĢāĢdım
Ben yolumu açamam
2 Vādµ-i √ayretde ben

Oldum dµvāne √ayrān
Dünyā nefsle Ģeyýāndan
¢urtulup da …açamam
3 Veliyyü‟d-dµn‟iñ āhı
Eridir ýaĢı ýaġı
Bir dµvāneyim aġla
¢arayı da seçemem
208
1 Fa«r-i ¡ālem Ol Mu√ammed Mu§ýafā‟yı severim

Yār-ı Ġār‟ı ma¡den-i §ıd… u §afāyı severim
2 Ya¡ni ol ~ıddî…-ı Ekber ◊ażret-i Ebā Bekir

Hem ¡Ömer ¡O&mān ¡Aliyyü’l-Mürteżā’yı severim
3 Mu§ýafā’nıñ gözleriniñ nūrı ◊ażret-i ◊asen

Hem ◊üseyn ol Şehµd-i Kerbelā’yı severim
4 Yā İlāhµ etme ma√rūm bu Türābµ …uluñu

Cümle E§√āb-ı Rasūl’e i…tidāyı severim
307
209
1 Nefsimile ceng ü cidāl eyledim …urtulmadım

Ellerime √abl-i mu√kem baġladım …urtulmadım
2 Sü™le emr etti baña iĢledim ço… seyyi™āt

Tā™ib ü müsteġfir oldum aġladım …urtulmadım
3 Bir zemān ta√§µl-i ¡ilme §arf-ı himmet eyledim

O…udum yazdım kitāb cem¡ eyledim …urtulmadım
4 Ġ«tiyār etdim diyār-ı ġurbete etdim sefer

Rūm‟ı A¡rāb‟ı teferrüc etdim …urtulmadım
5 Bir zemān meĢġūl olup ¡ibādet ü riyāżata

~avm u §alātile evrād eyledim …urtulmadım
6 Bir zemān dervµĢ-mi&āli Ģey«e etdim intisāb

Gece gündüz ≠ikr ü tesbµ√ eyledim …urtulmadım
7 “Fe‟nki√ū mā ýābe” «iýābına etdim imti&āl

Ā«iru‟l-emr te™ehhül eyledim …urtulmadım
8 Gün-be-gün ziyādelendi nefsimiñ ser-keĢligi

Kimdir anı men¡ eden ben neyledim …urtulmadım
9 ¢odu yolumdan avāre nefs-i emmārem beni
308
Leyl ü nehār āh u enµn eyledim …urtulmadım
10 Yā Ġlāhµ mer√amet …ıl Rāci-i bµ-çāreye

Aç yolumı nice √µle eyledim …urtulmadım
210
1 DanıĢsam √ālimi a«yāra aġyārdan «alā§ olmam

Desem esrārımı ebrāra eĢrārdan «alā§ olmam
2 Ġ√āýa eyledi dört yanımı envā¡-ı ġam u ġu§§a

DüĢünüp gece gündüz dürlü efkārdan «alā§ olmam
3 Gehµ dünyā me¡āĢın fikr edip ma√zūn olur göñlüm (s. 111)
Gehµ ¡u…bā ¡a≠ābın fikr edip nārdan «alā§ olmam
4 Veliyyü‟d-dµn-i miskµn her kesiñ bir …ısmeti vardır

Bizim de …ısmetimiz āhile zārdan «alā§ olmam
211
8’Lİ HECE VEZNİ
1 ġer …anadın açan ¡ömrüm

ġerden yaña uçan ¡ömrüm
ġer Ģerābın içen ¡ömrüm
Vāh vāh boĢa geçen ¡ömrüm
309
2 Bu dünyāya neye geldiñ
Yeyip içmege mi geldiñ
Ne ¡aceb sen ġāfil olduñ
3 ¡Aceb gecdiñ mi ~ırāý‟dan

»aber mi geldi Cennet‟den
¢urtulduñ mu meĢa……atden
4 O…umadıñ olduñ cāhil

Olmadıñ ¡ilmile ¡āmil
Gece ġāfil gündüz ġāfil
5 Veliyyü‟d-dµn-i miskµniñ
Seyyi™ātı ço…dur ānıñ
Vefāsı yo…dur cihānıñ
212
1 YapıĢıp √abl-i tevekkülden tevekkül etmedim

»ayrile Ģer ◊a…… te¡ālādan te™emmül etmedim
~abr edip derd ü belāya ben te√ammül etmedim
Olmayıp rāżµ …ażāya derde dermān istedim
Ben gibi mu√tāc olan mu√tāca minnet eyledim
310
2 Emr-i Bārµ‟den firār edip dµvāna gelmedim
Ġhtimām edip rıżā bābına teslµm olmadım
~ı√√at-i vücūdumuñ …ıymetini ben bilmedim
3 »al… edip Mevlā ◊abµb‟in kendiye …ıldı √abµb

Cümleden efżal yaratdı eyledi derde ýabµb
»ak-i pāyına sürüp yüzümü olmadım münµb
4 Derdimiñ dermānı ta√rµr-i E√ādµ&-i Rasūl

Bilmeyip …ıymetini «ıdmetden etdim ¡udūl
Nezle-i āġū ¡afacān baĢıma etti nüzūl
5 Bāri‟den derde devā dermān olur mu …ul …ula

¢arġa-i esved √akµm olsa ne çāre bülbüle
Ānsızın miskµn Türābµ düĢdü derd-i müĢkile
213
1 Meclis-i ¡irfāna varsam kimse §ormaz ismimi
311
Ülfet ü ünsiyyet-i ¡irfān olaca… ben kimim
2 Defter-i i«vān içinde ref¡ ederler resmimi

Fa…r-ı √ālim …urbet-i i«vān olaca… ben kimim
3 Ne …u§ūr etdim bilmem dôst bize çirkµn ba…ar (s. 112)

¿ümme √āĢā dôstla düĢmān olaca… ben kimim
4 Ben günāh-kārım günāhım bilmezem küççük büyük

Def¡-i vesvese-i Ģeyýān olaca… ben kimim
5 Ne günāh etdim birāder eylediñ iġlā…-ı bāb

Bāreke‟llāh «ānede mihmān olaca… ben kimim
6 Nice ¡i§yānımı her gün ¡afv eder Rabbü‟r-Ra√µm

Fa¡fü ¡annµ* bµ-…u§ūr insān olaca… ben kimim
7 Ben gibi miskµn Türābµ derdile ġamda iken

Aġlatma…dan kāşif-i dendān** olaca… ben kimim
214
1 Rabbim Allāh sulýān benim Peyġam-berim

Dµnim Ġslām dµnidir el-√amdü li‟llāhi‟l-Kerµm
2 ◊ażret-i ¢ur™ān kitābım dört kitābıñ a¡@amı
*
Sen de ¡afv et (Mu§a√√i√)
**
ġā≠ u «andān (Mu§a√√i√)
312
Oldu ¢ur™ān‟ile pes küfrüñ bināsı münhedim
3 ¢ıblem ol Beytu‟llāhi‟l-mükerrem Ka¡be-i Beyti‟l-◊arām

Ehl-i sünnet ve‟l-cemā¡at i¡ti…ādda me≠hebim
4 Ġmdi*** Nu¡mānü‟bni ¿ābit‟dir ¡amelde me≠hebim

Ol ~afiyyu‟llāh-i Ādem‟dir ≠ürriyyetim
5 Nār-ı Nemrūd kendine gül-zār**** olan ≠āt-ı Ģerµf

Ol »alµlu‟llāh-i Ceddi‟l-Mu§ýafā‟dır milletim
6 ġübhesiz Āmentü bi‟llāh bir‟dir Allāhü‟§-~amed

Hem melekler hem Kütüb hem Rusül hem Ģey™in***** ¡a@µm
7 ◊a…… te¡ālā cānibinden «ayr u Ģer …ażā …ader

Ba¡de …abżı’r-rū√ yevmü’l-ba¡&’e µmān eyledim
8 Var mu√a……a… …abr ¡a≠ābı hem su™āl-i münkereyn

Ni…met-i nār-ı cehennem ni¡met-i dārü‟n-na¡µm
9 ¢urulur ~ırāý u Mµzān ýartılır «ayrile Ģer

◊ıf@ edip miskµn Türābµ bunları ol müste…µm
215
***
Da«i (Mu§a√√i√)
****
Bustān (Mu§a√√i√)
*****
¢ıyāmet (Mu§a√√i√)
313
1 Ġurbet ilde ben ġarµb olduġuma mı yanayım
‰aġ başında yalıñuz …aldıġıma mı yanayım
2 Ehl-i §o√bet var mı kimiñle me√abbet edeyim

Bunca yārānlardan ayrıldıġıma mı yanayım
3 Nice yıllar «ıdmet etdim nefsimiñ ārzūsuna

İblis-i mel¡ūna aldandıġıma mı yanayım
4 Bunca ev…āt-ı şerµfeler boşa geçip gider

Ġafletile ben nemāz …ıldıġıma mı yanayım
5 Gece gündüz derdile yanar bu göñlüm «ānesi

Mi&l-i Mecnūn āh u vāh …ıldıġıma mı yanayım
6 ¢ır…a bāliġ oldu sinnim §āli√a yār olmadım

Cāhil ü nā-dāna yār olduġıma mı yanayım
7 Eylesem va¡@ u na§µ√at gözlerin uy«u ba§ar

Olmayıp te™&µri yorulduġuma mı yanayım
8 Eylesem cünbūş ü laýµfe baña derler bu √arām

Göñlümüñ neşāýı …ırıldıġına mı yanayım
9 Ba¡ż-ı i«vān baña √üsn-i @ann edip eder &enā

Āfetiñ şöhreti bulduġuma mı yanayım
10 Ey Türābµ gece gündüz aġlama… kārım iken

Aġlamayıp dā™imā güldügüme mi yanayım
314
216
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Mu√ammedün «ayru’l-enām (s. 113)

E§-§alātü ve’s-selām
Rū√una yüz biñ selām
2 Allāh’ıñ √a… Rasūl’i

Gösterdi ýoġrı yolı
Du¡ālarıñ …abūli
3 Allāh’ıñ ◊abµbi’dir
Dertleriñ ýabµbidir
Misk ü ¡anber gibidir
4 Bāġ-çesine girelim
Güllerini derelim
Gece gündüz diyelim
5 İki cihān nūrudır

Göñüller sürūrudır
Günāhları arıdır
315
6 ¡Āşı…ıñ cān u dili
¡İbādetiñ ekmeli
±ikru’llāh’ıñ efżali
7 ◊a…… na§µb etse varsam

Medµnesi’nde ýursam
Söylesem el …avuşursam
8 Cennet bāġına girsem

¡Aş…ıñ gülünü dersem
Biñ kez §alevāt versem
9 Veliyyü’d-dµn’i ümmet
Olan o…ur §alevāt
İki cihānda necāt
217
1 Şimdi bildim ben beni bir ¡āciz ü bµ-çāreyim

¡İlmi yo… a¡māli yo… bir tenbel ü āvāreyim
2 Ne yüzüm var el açıp Ra√mān‟a yalvarmaġa

Cürmü ço… ¡i§yānı ço… bir ¡ā§µ-i yüz …āreyim
316
3 Lākin “Üd¡ūnµ” buyurdu ◊a…… kelāmında ¡ayān
Yalvarırım Rabbime ya ben kime yalvāreyim
4 Kimseden derde devā yo… illā ◊a……’dandır şifā

Bāb-ı Ra√mān var iken kim …apusına varayım
5 Bu Veliyyü’d-dµn-i ef…ar der ◊akµmim var iken

Kimden isteyim devā derdime merhem §arayım
218
1 Müste…µm ola idim olur idi baña o yaman

İsti…āmet lākin illā ben degilim müste…µm
2 Da¡vet etsem ýoġrı yola her kesi ¡aksi çı…ar

Belli kim degil müsāvµ* çün benim ýışım içim
3 Cürm ü ¡i§yānımı ¡afv et yā ¡Afuvv u yā Ġafūr

Nādim oldum ben derim “esteġfiru’llāhe’l-¡A@µm”
4 ¢ıl hidāyet rāh-ı ◊a……’a bizi iżlāl eyleme

¢ulluġuñda cümlemizi beş va…t eyle mu…µm
5 Verme şeyýānıñ eline bu ġarµb ¡ācizleri

Nefsle dünyāya maġbūn etme bizi yā Kerµm
*
Ber-ā-ber (Mu§a√√i√)
317
6 Bu zemān ā«ir zemān ¡ilm ü ¡amel oldu ġarµb
Ke&ret-i ehl-i sefāhet …ıllet-i …alb-i selµm
7 Fitne arasında …aldı bu Veliyyü’d-dµn-i bµ-

çāre senden derdine çāre anıñ ◊ayy ü ¡Alµm
219
1 Geliñ ey e«µ siziñ ile bir yola gidelim

Dünyāyı terk ¡ilm ü ¡amel ýaleb edelim
2 Yola ýoġrı git il√āda düşme Şerµ¡at’i

Mu√kem ýutup ¢ur™ān ile ¡amel edelim
3 “¡Ulemâ Nebµler vâri&idir” anlara (s. 114)

Uyan azmaya uy anlara mi&lü‟n-nücûm
4 Cühelâ ne bilsin ehl-i ¡ilmiñ …adrini

Na@arı anıñ dünyâyadır ne bilir ¡ulûm
5 Râci ◊a……‟ı bilmekdir ¡ilmile murâd

Gözüñi açıp §a…ın olma ez-¡ulemâ-i rüsûm
◊ARFÜ‟N-NÛN
220
7’Lİ HECE VEZNİ
318
1 Yardım eyle yâ Ra√mân
Derdime eyle dermân
Seniñ dir √ükm ü fermân
2 Derd ta…dµr-i ezeldir

~abr eylemek güzeldir
Dermânı da emeldir
3 ~abr etti derde Eyyûb

Yûsuf’ı buldu Ya¡…ûb
Derd müşkil dermân ma√cûb
4 Derde §abr eden me™cûr

~ı√√atde olan mesrûr
¡Âfiyet ver yâ ~abûr
5 Veliyyü‟d-dµn pür-elem
¡Âcizim §abr edemem
Sen Kerµmsin …ıl kerem
221
10’LU HECE VEZNİ
319
1 Geldim cihâna göñül perµĢân
Ben yana yana göñül perµĢân
2 Yatsam uyusam gezsem ýursam

Yazsam o…usam göñül perµĢân
3 Yesem yâπ u bâl içsem mey-i zülâl

Giyem Ģâl Ģâl göñül perµĢân
4 Yârân ile …onuşsam oturup

¢oymaz baña hiç göñül perµşân
5 Dünyâyı bütün alsam da §atın

Görmem anı çün göñül perµşân
6 Dil derde düşüp bulmadı ýabµb

Ġurbetde …alıp göñül perµşân
7 Ben bir Velµyem ednâ …uluyam

Mecnûnu delµyem göñül perµşân
222
Mefâ¡îlün Mefâ¡îlün Mefâ¡îlün Mefâ¡îlün
1 ġerµkiñ yo… seniñ yâ Rabb ü Müheymin »âli…ım sensin

Bizi yo…dan yaratdıñ heb Mu§avvir u Bâriim sensin
2 Benim bir ¡âciz ü nâ-çâr beni ¡afv eyle yâ Ġaffâr
320
Derim “Lâ √avle lâ …uvvet” ¢aviyyü …âderim sensin
3 Tecemmu¡ etti dert serde devâ senden …amu derde

Meded senden meded senden ◊akµm nâfi¡im sensin
4 ¡A…ıl yâr olmadı başda gezerem ýaπile ýaşda

¢alıp √ayretde her işde Mu¡µn ü Nâ§ırım sensin
5 Esµrim dûza«-ı şeyýânda …urtar beni yâ Ra√mân

Da«µ nefsiñ hevâsında ◊afµ@ mâni¡im sensin
6 ¢apuñda nice dertliler şifâ bulup yüzü güler

Veliyyü’d-dµn’e de luýf et Ra™ûf Vâ√idim sensin
223
321
224
10’LU HECE VEZNİ
1 Göñülde sürūr ¢urratü ¡ayneyn
322
Ġmām-ı ◊asen Ġmām-ı ◊üseyn
ġehµdlere §ā√ibü‟l-¡alemeyn
2 ¢ılıç çekip ol Yezµd-i ¡anµd

Ne çāre ezelde oldu rasµd
Mu√arrem Ayı‟nda oldu Ģehµd
3 ◊asµb ü nesµbü dedesi Nebµ

Anası Betūl Babası ¡Alµ
Ta…µ vü na…µ kemāli celµ
4 ġebāb-ı Cinānıñ ulusudur

¡Asākir-i Dµn ¡ālµsidir
Cihān GüneĢi‟niñ vāri&idir
5 Sevenler iki cihānda ¡azµz

Ki cānile anları severiz
◊aĢirde Ģefā¡atin umarız
6 Buġż edeniñ ola yeri nār

Se¡µr‟de ola iĢi yanıp zār
Me√abbeti etti dilde …arār
7 Ol iki Meh‟i severdi Rasūl
323
Mu√ibb-i ýarµ…-ı ◊a……‟a vu§ūl
Sev anları sen de etme ¡udūl
8 Ravāfıż-ı zındµ…u gidiler

Ġmāmları severiz dediler
Bu sevgi bize kifāyet eder
9 Ne fā™ide sevgiden yalıñız (s. 116)

¡Ġbādete dutmayınca yüz
◊a……‟ıñ …apusında aġlañız
10 Bu Rācµ olup mu√ibb-i ¡Alµ

Me√abbet-i ◊a……‟da baġlı dili
Göñül bāġınıñ cemāli
225
1 Allāh‟a §ıġındIm seniñ Ģerriñden ey iblµs-i la¡µn

¢urtulmadım a§lā seniñ mekriñden ey iblµs-i la¡µn
2 ◊a……‟a iýā¡at etmediñ yoluna ýoġrı gitmediñ

Ādem‟e secde etmediñ kibriñden ey iblµs-i la¡µn
3 ¡Ucub riyā idi iĢiñ fitne fesād içiñ ýıĢıñ

Secdeye …omadıñ baĢıñ ¡ucbıñdan ey iblµs-i la¡µn
324
4 Meleklere «^āce idiñ ýaġlar gibi yüce idiñ
Gündüz degil gece idiñ ýavrıñdan ey iblµs-i la¡µn
5 Allāh’dan etmediñ √ayā heb …ulluġu etdiñ hebā

Şimdi bize ne bu cefā √µleñden ey iblµs-i la¡µn
6 ¡Aş…ıñ ola idi seniñ §ıd…ıñ ola idi seniñ

¢ahrile sürülmez idiñ der-gāhdan ey iblµs-i la¡µn
7 ¡Adāvet edip Ādem‟e fitne kesildiñ ¡āleme

Dā™im edersin vesvese …ahrıñdan ey iblµs-i la¡µn
8 Gözlere görünmez gezer verir göñüllere keder

Mü™min olan ya…a çeker cevriñden ey iblµs-i la¡µn
9 Ādem‟e eylediñ √ased ya…dıñ od‟a cism ü cesed

ĠĢiñ gücüñ fitne fesād √ı…dıñdan ey iblµs-i la¡µn
10 Evvelde ¡azāzµl idiñ ma…§ūduña nā™il idiñ

Her ni¡mete vā§ıl idiñ Rabbiñden ey iblµs-i la¡µn
11 ġeyýān denildi adıña āġu …atıldı dadıña

La¡net o…undu ≠ātıña Ģūmuñdan ey iblµs-i la¡µn
12 Nefsile ber-ā-ber olup §ūret-i √a…dan görünüp

Mü™mini derde düşürüp kārıñ ne ey iblµs-i la¡µn
13 Bizi seniñle imti√ān etti »udā-yı müste¡ān

Yandı cigerim el-amān @ulmüñden ey iblµs-i la¡µn
325
14 ◊a…… yarlıġarsa Rāci™i Ġaffār‟a yalvarıcı™ı
Odlara yan çek acıyı ġay@ıñdan ey iblµs-i la¡µn
226
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Ya…dı ciger ile cān

¢ur¡a ile imti√ān
Cihānı etti vµrān
2 Anaları aġladır
Yürekleri ýaġladır
Ġbden …uĢa… baġladır
3 Yürekleri yandırır
Oca…ları söndürür
Cānımdan u§andırır
4 Ölümüñ …ardaĢıdır
Dertleriñ yoldaĢıdır
Her dertleriñ baĢıdır
5 Çūpden binā yapdırır

¢ıyāmeti …opdurur
326
Yunmaz eller öpdürür
6 Göñle verir ço… keder

Cānlar ya…ıp kül eder
Ma√Ģer yerine beñzer
7 ¡A…lı fikri …aldırdı

Güller gibi §oldurdı
~aġlıġımda öldürdi
8 ‰ul eyledi nisvānı

Yetµm etti §ıbyānı
Ya…dı cigeri cānı
9 ¢ur¡a imti√ân idi (s. 117)

Bizi πay…uda …odı
¢apuları …apadı
10 »arâb eyledi nâsı

¢ur¡a imti√ân sesi
Dedirdi nefsµ nefsµ
11 Râcµ terk et bu sözi

Söyleme çoπı azı
327
»arâb eyledi bizi
227
1 Devlet-i ġâh-ı Ģehµd-i Kerbelâsın yâ ◊üseyn

¢urratü ¡ayni Mu√ammed Mu§ýafâ‟sın yâ ◊üseyn
Nûr-ı dµde-i ¡Aliyyü‟l-Mürte≥â‟sın yâ ◊üseyn
Menba¡-ı ba√r-i velâyet-i bâ-§afâsın yâ ◊üseyn
Âl-i Evlâd-ı Rasûl Ehl-i ¡Abâsın yâ ◊üseyn
2 Ne cesâret ile …ılıc çekdi saña ol Yezµd

Mer√ametsiz meymenetsiz »âricµ …avm-i ¡anµd
Mâh-ı Mu√arrem‟de …anıñ döküp etdiler Ģehµd
Cânına olsun Yezµd‟iñ ◊a……‟dan ¡a≠âb-ı Ģedµd
~âbır-ı derd ü belâ râ≥ı-…a≥âsın yâ ◊üseyn
3 Sen Ģehâdet kev&erini eylediñ ◊a……‟dan ýaleb

Ermege bu mertebeye oldu Yezµd bir sebeb
Nesne gelmez elimizden bu ◊a……‟ıñ ta…dµri heb
Râci-i bµ-çâre mu√ibbiñ olup çeker te¡ab
¢ıl Ģefâ¡at Ģâfi¡-i rûz-i cezâsın yâ ◊üseyn
228
Mefâ¡îlün Mefâ¡îlün Fe¡ûlün
1 Kime Ģekvâ edem nefs-i ¡adûdan
328
Ki bir dem geçmedi ef¡âl-i sûdan
Uyub iblīs-i la¡îniñ sözüne
Beni men¡ eyledi e≠kâr-ı Hû‟dan
2 Yeyip içip giyip …uĢanma… ister

Yatıp «âba degin uyanma… ister
Kesel deryâsına boyanma… ister
¡Amel etmez ileriden geriden
3 Sevip dünyâyı §u §andı serâbı

Dedi ma¡mûr edeyim bu «arâbı
Edip dürlü günâhı irtikâbı
Beni …urtarmadı siyâh-ı rûdan
4 Na@arı @âhiredir bâýına yo…

Seferi §ûretedir ma¡nâya yo…
Çü meyli fâniyedir bâ…ıye yo…
»aberi yo… kötü ile eyiden
5 Düşüp «ulýatile bir …µl ü …âle

Mu…ârin olmadı erbâb-ı √âle
¢arµb oldu fenâdan irti√âle
Ba¡µd oldu «ıýâb-ı “Sâri¡ûn”
6 Geçirdi boşa ¡ömr-i nâzenµni

¢avµce ýutmadı Şer¡-i Mübµn’i
Hemµn ýutmadı mürşid etegini
¢alıp «âricde bilmez içerüden
7 Ola der iken bir kâmil insân
329
Bulayım der iken ¡irfân u i√sân
¢ılayım der iken derdine dermān (s. 118)
Ziyādelendi derdi su-™i «ūydan
8 Ne ¡ilim var ne ¡amel var ne …ullu…

Velākin vizr-i vebāli …atı ço…
¢abā√atden başına baġladı ýav…
Na§µbin aldı …almadı …amudan
9 Niçin …an aġlamaz bilmem iki göz

Niçin aġarmadı bilmem …ara yüz
Edemediñ inişiñ yo…uşuñ düz
»aberiñ yo… mı Cennet’den ‰amu’dan
10 Dedüñ “Lā ta…neýū” yā Rabb ¢ur™ān’

da umaram seniñ …apuñdan i√sān
Veliyyü’d-dµn-i mücrim derde dermān
Umar redd etme yā Rabb …apudan
229
1 »udā‟nıñ luýf bābına niyāzım §ub√ u Ģām olsun

Rasūl‟üñ rū√-ı pākine §alātile selām olsun
2 Ebū Bekr ü ¡Ömer ¡O&mān ¡Aliyyü‟l-Mürteżā Merdān

Rasūl‟üñ yāri dört sulýān fedā atam anam olsun
3 Rasūl‟üñ cümle E§√āb‟ı vu§ūl-i ◊ażret‟iñ bābı

Bu dµniñ nūruñu gibi uyan nā™il-i merām olsun
330
4 ġehµd-i Kerbelā ◊üseyn ◊abµbu‟llāh-i nūr-ı ¡ayn
Me√abbet cāna oldu deyn me√abbeti edām olsun
5 Da«µ sā™ir ¡abā ehli »udā‟nıñ sevgili …ulu

Bu ¡aş…ıñ oduna dili ya…ıp derde Ģifā olsun
6 Cinānıñ köĢkü ta√tında a…ar ırma…lar altında

»udā‟nıñ ba√r-i ¡aş…ında göñül mest-i müdām olsun
7 ġerµ¡at bābını açıp ýarµ…at bāġına geçip

◊a…µ…atde …anat açıp ◊a……‟a µmān-ı tām olsun
8 »arāb ehlini lā-büd görüp ýa¡n etmesin zāhid

Ene‟l-¡ilmü ene‟l-¡ābid demek baña √arām olsun
9 Göñül ýa¡n eyleme «al…ı bulagör √a……ıle ◊a……‟ı

Dün ü gün ≠ikr edip ◊a……‟ı yolunda cān ġulām olsun
10 Erenlerden selām geldi göñüller Ģā≠ olup güldü
Behārın güller açıldı …o…an cennet me¡ām olsun
11 Veliyyü‟d-dµn de oldu…ca »udā‟ya bende oldu…ca

Bu cānım tende oldu…ca size benden selām olsun
230
1 Dükendi ¡ömrüñ ey ġāfil niçin geçmezsin ¡i§yāndan

Olup dünyāya sen mā™il …açarsın bāb-ı Ra√mān‟dan
331
2 Aġardı §aç u §a…ālıñ ża¡µf oldu …amu √āliñ
Seni bu @ıllu «ayāliñ çı…armadı bu zindāndan
3 Bu dünyā dārına girdiñ …anı …ullu… edem der‟diñ

¡Ġbādetden geri ýurduñ «aber ver ¡ahd ü peymāndan
4 ¢anı ≠ikriñ …anı vird‟iñ …anı fikriñ …anı derd‟iñ

Silā√sız yola ne girdiñ «aberiñ yo… mı düĢmāndan
5 Velµ sen eyle ≠ikru‟llāh bi-√amdi‟llāh bi-√amdi‟llāh

Bizi ol lā yezāl Allāh yaratdı ehl-i µmāndan
231
1 Cümle-i eĢrāý-ı sā¡atden ¡ayan (s. 119)

“Mevt-i ¡ālim mevt-i ¡ālem bµ-gümān”
At eger ýutar mı …ırılsa ¡anān
2 ±ihniñi ver bur sözüñ ma¡nāsına

Añlayasın ýoġrıca ma¡nāsı ne
Nās ýalar cürm ü günāh deryāsına
3 ¡Ālim olmasa ≥alāletde ¡avām

‰adı olmaz nitekim ýuzsuz ýa¡ām
Ölse ¡ālim ¡āleme çöker @ulām
332
4 Ehl-i sehliñ iki gözleri ¡alµl

Yoldan azar olmasa yolda delµl
¢ırda yabanda …alıp olur ≠elµl
5 Olmasa ¡ālim √arām ile √alāl

Far… olunmaz ¡āleme düĢer ≥alāl
Nāsıñ iĢi cümle olur …µl ü …āl
6 Ser-keĢ atıñ yuları o…ur yazar

Gemsiz at ziyānda yabanda gezer
¡Ālim olmasa ¡avām yoldan azar
7 ¢oyunu …urd yer ger olmasa çūbān

¢ara §ıġır baĢıboĢ eder ziyān
ÇavuĢ olsa yoldan azmaz kār-bān
8 Yā Veliyyü‟d-dµn ġāfil olma sen

¡Ġbret al göçdü Ehµ »^āce ◊asen
BaĢ kesilse yı…ılır sā™ir beden
232
333
1 Vādi-i √ayretde √ayrān olmuĢum «āýır içün
Nādi-i ma√būs-i zindān olmuĢum «āýır içün
2 Her se√erde zārile efġān eden bülbül gibi

Bir gül içün zār u efġān olmuĢum «āýır içün
3 Aġlama… ister iki göz yaĢ yerine …an a…ar

Dertliyim mu√tāc-ı dermān olmuĢum «āýır içün
4 ¡Ġlmü a¡māl-i kemālden …almıĢam öksüz yetµm

Su™-i a…rān cehl-i nā-dān olmuĢum «āýır içün
5 Dā«il-i tennūr-ı nārım dört yanımı aldı nār

ªāhir u bāýında püryān olmuĢum «āýır içün
6 ◊µle-i nefsile Ģeyýān bir zemān eksik degil

Sābi√-ı deryā-yı ¡i§yān olmuĢum «āýır içün
7 Fitne-i dünyā-yı mekkāre elinden el-amān

¢urbet-i maġlūb-ı nisvān olmuĢum «āýır içün
8 Āhile geçdi Veliyyü‟d-dµn-i Rācµ‟niñ günü

Bāb-ı ◊a……‟dan nār-ı hicrān olmuĢum «āýır içün
233
1 Eger düĢmān arar iseñ saña Ģeyýān yeter düĢmān (s. 120)
334
Eger Ģeyýān arar iseñ saña Ģeyýān yeter nisvān
2 Çü Ģeyýān gizli düĢmāndır saña iġvā eder gizli

Nisā ýā™ifesi ammā saña iġvā eder her ān
3 Görünüp §ūret-i √a…dan ederler √µle vü «ud¡a

¡Ayānen azdırır seni fesādı mebde™-i ¡i§yān
4 »ayırdan men¡ edip seni fesāda uġradır dā™im

Gülüp yüze eder iżlāl seni ◊a……‟dan eder hicrān
5 Ne güzel söylemiĢ KeĢĢāf ölene aġlamam bi‟llāh

Velākin ölenlere gözüm yaĢı olur bārān
6 Ne güzel söylemiĢ …ā™il te™ehhül etmeniñ √āli

Bir ay …adar ferā√lı…dır bir aydan §oñ ola piĢmān
7 Cemµ¡ …ahr u iltizām eder @ahrıñı inkār

Gece gündüz düĢüp derde edesin zārile efġān
8 Eger-çi nefsi żābiýdır Rasūl‟üñ sünnetidir ol

Belµ ol emr-i Bārµ‟dir demiĢdir “Fe‟nki√ū” ¢ur™ān
9 Ni@āmı inti@āmı ◊a…… bu minvāl üzre …urmuĢ

Budur enfe¡ olan bize »udā‟dan luýfile i√sān
10 Veliyyü‟d-dµn-i Rācµ sen te™ehhül etmeye idiñ

Ġam-ı dünyāyı bilmezdiñ gezerdiñ §ūretā insān
234
335
1 Zāhidā eyle tevāżu¡ …ıl tekebbürden √a≠er

Ben kimim diyen yol aldı …aldı sen ben ben diyen
Zühd ü ta…vāya ġurūr etme seni ġaflet ba§ar
2 Ben demekle sürüldü bāb-ı ◊a……‟dan Ģeyýān

Çünki secde ile emr eyledi aña Ra√mān
Etmedi Ādem‟e secde gitdi andan µmān
3 Terk edip bu varlıġı sen ¡aş…a eyle i…tidā™

Yerlere çal ¡ār u nā-mūs ĢµĢesini pür-§afā
Benlik ile raġm olundu Bel¡am u Ber§µ§ā
4 Cebel-i Cūdµ tevāżu¡ etti Sefµne-i Nū√

Eyledi anda te…arrur geldi Mevlā‟dan fütū√
Ermedi maýlūba ýaġlar çün kim etdiler Ģümū√
5 ‰ūr ‰aġı etti tevāżu¡ anda Mūsā-yı Kelµm

Eyledi ◊a……‟a münācāt Kelleme‟llāhü‟l-Kerµm
Ger selāmet bulma… isterseñ cihānda ol √alµm
6 ◊ūt-i Yūnus ben kimim deyi tevāżu¡ eyledi
336
◊a…… te¡ālā Yūnus‟ı baýnında iskān eyledi
Ben kimim diyen …uluna luýf u i√sān eyledi
7 Cümle-i ýuyūr içinde arı dedi ben kimim

Balını dertlere dermān etti ol ◊ayy ü ◊akµm
“Fµ-hi Ģifā™ün” dedi √a……ında ¢uddūsü‟s-Selām
8 Dedi Ġbrāhµm »alµlim dedi Mūsā ben kimim

Dedi pes ¡Îsā “Ene‟r-Rū√u Mu§ýafā ene‟l-yetµm”
Anıñ içün enbiyānıñ serveridir ol Kerµm (s.121)
9 Hicret etti Mekke‟den Medµne‟ye »ayru‟l-beĢer

Ben kimim dedi Eyyūb-i En§ārµ meger
Aña …onu… oldu Peyġam-ber ke≠ā cā™e‟l-«aber
10 ¢an…ı mü™min kim nemāzını …ılıp secde ede

~adrını Ģer√ eyleyip nūrile ýoldura »udā
Ef≦al oldu cümleden beĢ va…tini eden edā
11 Vārid oldu …ardaĢınıñ artıġını içene

Yaza Allāh kereminden aña yetmiĢ √asene
Ma√v olur yetmiĢ günāhı lā te…ul ene ene
12 Bil Veliyyü‟d-dµn velµler ne ile oldu velµ
337
Çün kim etdiler tevāżu¡ ýutdılar ýoġrı yolı
Nefyile i&bātile fet√ etdiler …ıfl-ı dili
235
1 Göñül kesb eyle i≠¡ānı √ayāsızdan √ayā ögren

‰aleb …ıl ¡ilm ü ¡irfānı §alā√ kimyāsını ögren
2 Edebsizden edeb a«≠ et √icābsızdan √icāb a«≠ et

‰alebsizden ýaleb a«≠ et ya ögret anı ya ögren
3 ‰uýup bir mürĢid etegin öpüp elini ayaġın

Binip ¡aş… atına yegin §afā ile cefā ögren
4 Erem derseñ eger mecde sür yüzü …ıl secde

Gece gündüz ýurup ¡ahde vefāsızdan vefā ögren
5 Firār et i«tilāý etme …arār et iltifāt etme

Fenāya i¡timād etme fenālardan be…ā ögren
6 Cihānıñ yaldızına sen bakıp aldanma yā insān

Eliñden gelse …ıl i√sān «asµslerden se«ā örgen
7 Emek çekip ne iĢleseñ …avāġa üzüm aĢlasañ

Acıdır anı diĢleseñ a§l-zāde™i tā ögren
8 Kediye terbiye etseñ ne dürlü §an¡at ögretseñ
338
~ıçanı öñüne atsañ ýa…ar pānçe eklini ögren
9 O…utsañ ýūýıye lisān olur mı §ā√ib-i ¡irfān

Sözü insān özü √ayvān fe…aý §avt u §adā ögren
10 KiĢiniñ ≠ātı olsa pāk çekilse cüz™µce emek

Eder her mu¡µni idrāk nice eder edā ögren
11 Ne sözüñ diñle lāyı…ı olagör ¡āĢı…-ı §ādı…ı

Bulup ýabµb-i √ā≠ı…ı Velµ derde devā örgen
236
10’LU HECE VEZNİ
1 Ġblīsin dôstu ondur et ta¡yµn

ªulm eden @ālim kibr eden zengµn
2 Kesb ü infā…da etmez mübālāt

¡Ālim ü fāsı… tācir-i «ā™in
3 Mu√tekir ü zānµ ākilü‟r-ribā

Bu«l edip vermez kimseye mālın
4 Ġblīsiñ düĢmānı on yedidir

Fa«r-i ¡Ālem Mu√ammedü‟l-Emµn
5 ¡Ġlmi ile ¡amel eden ¡ālim (s. 122)

◊āmil-i ¢ur™ān da«µ mü™e≠≠in
339
6 Mu√tāc miskµn yetµmi seven
Mer√amet §ā√ibi …albi leyin
7 Ehl-i tevāżu¡ genclikde muýµ¡

Nās uyur …ılan gece nemāzın
8 Nefsini √arāmdan eden imsāk

Nu§√ eden nāsa bi-lā ġaraż
9 Dā™imā āb-dest üzre olan

Cevmerd ü se«µ «ôş eden «ūyun
10 Ehl-i …anā¡at §āli√a «ātūn

Leyl ü nehārda gözleyen mevtin
11 Ġayret et ey dil uyma şeyýāna

Eyle ¡adāvet yā Veliyyü’d-dµn
237
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Luýf eyle bize yā Mu¡µn

Eyle belālardan emµn
ªulmile ýoldu rū-yı zemµn
2 ¡Aybımıza …ılma na@ar

Göñlümüze verme keder
Eyle kerem fevz ü @afer
340
3 Ger-çi du¡ā eylemege
Yo…dur yüzüm söylemege
Mu√ammed‟iñ √urmetine
4 Ġālib olup a¡dā™-i dµn

Göñlümüzü etti √azµn
Ebā Bekir √urmetine
5 Ġslām dµni oldu ġarµb

Derdimize yo…dur ýabµb
¡Adl-i ¡Ömer √urmetine
6 Gitdi cihāndan ¡ār u √ayā™

Göñlümüze ýoġmaz żıyā™
¡O&mānımız √urmetine
7 Ġam …uĢu …ondu baĢıma

Aya…lar altında …oma
◊ayder ¡Alµ √urmetine
8 Ġçdim āġū ¡afācānı

Yürek yanar odlar gibi
Ġmām-ı ◊asen √urmetine
341
9 Nāzil olup dürlü belā
Yerimiz oldu Kerbelā
Ġmām-ı ◊üseyn √urmetine
10 Deccāl vekµlleri çı…ıp

◊ālimiz oldu perµĢān
On iki Ġmām √urmetine
11 ¢ur™ān‟da “Ud¡ūnµ” dediñ

Buyurduñ “Estecib leküm”
Eyle du¡āmızı …abūl
12 Derdimize dermān seniñ

◊ukm ü …ażā fermān seniñ
Senden recāsı Racµ‟niñ
◊ARFU‟L-VĀV
238
1 Ey göñül geç mā-sivādan ◊ażret-i Ra√mān‟ı sev

Yo… Ģerµki yo… na@µri ◊ażret-i Süb√ān‟ı sev
2 Mef«ar-ı ¡ālem Rasūlu‟llāh Mu√ammed Mu§ýafā

Ol ◊abµbu‟llāh A√med ◊ażret-i Sulýān‟ı sev
342
3 Sen anıñ e§√ābını en§ārını lā-siyyemā
◊ażret-i ~ıddµ…-ı Ekber ¡Ömer‟i ¡O&mān‟ı sev
4 Ġbn-i ¡Amm-i Mu§ýafā‟dır ol ¡Aliyyü‟l-Mürteżā

Menba¡-ı cūd ü se«ā ol ◊ayder-i Merdān‟ı sev
5 Sev da«µ ~ıddµ…a‟yı Fāýıma-i »ayru‟n-Nisā

Sev ◊asen‟i sev ◊üseyn‟i Seyyedey Ģübbānı sev
6 Ġ…tidā et bunlara sen …ıl ġerµ¡atle ¡amel (s. 123)

◊ażret-i Peyġam-ber‟e nāzil olan ¢ur™ān‟ı sev
7 Ba…ma Revāfıż sözüne müste…µm ol dµnde sen

Ehl-i sünnet me≠hebin ýut dµnile µmānı sev
8 Evvelā ta√§µl-i ¡ilme çalıĢıp ol pür-kemāl

Ol mu…ārin ehl-i ¡ilme o…uyup yazanı sev
9 ~oñra ýut bir mürĢid-i kāmil etegin sāliken

Gir √a…µ…at rāhına sen ¡āĢı… u √ayrānı sev
10 ÇalıĢıp ≠ikr-i »udā‟ya …albile lisānile

Ma¡rifet sırrına nā™il oluben ¡irfānı sev
11 ~ādı…a yār ol Veliyyü‟d-dµn-i Rācµ dā™imā

Sevme nā-dānı saña mūnis olan i«vānı sev
239
343
1 Sev seni sevenleri sevme seni sevmeyeni

Ey göñül nā-dānı sevme yāri sev yārānı sev
Bil seni bilenleri bilme seni bilmeyeni
2 Yār u yārānıñ sözü dile verir §afā

»āru nā-dānıñ kelāmı göñle verir cefā
Cānu dilden seni sevip ¡ahdine eden vefā
3 Yārı yārānıñ sözü beñzer §adā-yı bülbüle

Cānı cānānıñ …o…usu beñzemiĢ tāze güle
Cānıma bir cān da«µ …atar dile gelse hele
4 Ey göñül eyle √a≠er eyle √a≠er eyle √a≠er

¢adr ü …ıymet bilmeyen nā-dāna eyleme na@ar
Yār «ôĢ açmıĢ me√abbet nāmesin o…ur yazar
5 Le≠≠et-i dünyādır derseñ Veliyyü‟d-dµn eger

Sevgili yār ülfetidir gece gündüz bµ-keder
Rūyı güzel būyı güzel «ūyı güzel dil sever
240
344
1 Göñül çekmez niçin ġay…u …anı ◊a……‟dan recā …or…u
Kesel deryāsına ýaldı gece gündüz uyur uy…u
2 Seni bir nefs-i emāre ne ço… eyledi āvāre

Ki §abrıñ var ise nāra gece gündüz uyur uy…u
3 »udā emr eyledi …ullu… eyle sen de ¡ibādet yo…

Günāhı iĢlediñ pek ço… …anı tevbe …anı ġay…u
4 »udā-yı lem yezel ma¡būd kelāmında dedi “Va¡bud”

Seni ya…maya ta kim od ◊a……‟ıñ kelāmını o…u
5 Se«āvet …ıl ba«µl olma yüzü kāra re≠µl olma

¡Azµz ol sen ≠elµl olma saña cennāt ü müĢtā…ū
6 ¡Ġbādet ef≦ali cevmerdlikimiĢ sen de ol cevmerd

»udā-yı lem yezel bi‟≠-≠āt dedi ¢ur™ān‟da “Tünfi…ū”
7 Velµ gördüñse memātı eger geçdiñse ~ırāý‟ı

Eger bulduñsa necātı gece gündüz uyu uy…u
◊ARFÜ‟L-HĀ™
241
1 Ümūruñ ◊a……‟a ı§marla ◊a……‟a yalvar de yā Allāh (s. 124)

~a…ın ġayrıya yalvarma ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
2 Ne dürlü eyleseñ tedbµr bozar anı elbet ta…dµr
345
»udā‟yı eyleyip tekbµr ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
3 Ġrādıñ «ayra §arf eyle Ģürūrdan §arf-ı ýaraf eyle

»udā‟dan ço…ça «avf eyle ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
4 Nehār u leyl @ulemāda yaban u tazu §a√rāda

Da«µ serrā vü żarrāda ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
5 »udā‟dan nu§ret olmayınca kimse göremez iĢin

¢oyup yolunda can baĢın ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
6 Metānet eyleyip dµnde »udā‟ya olagör bende

Gece gündüz …apusında ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
7 Deme bir ferde …arnım aç o da sen gibi bir mu√tāc

Ola ◊a……‟dan saña ¡ilāc ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
8 El açma nān-ı nā-merde düĢersin ¡ā…ıbet derde

¢amu ev…āt her yerde ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
9 Cihānıñ rız…ını veren odur anca… o yaradan

Umarsañ derdiñe dermān ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
10 Dem-ā-dem ≠ikr edip adın edegör göñlüñü aydın

Gece gündüz Veliyyü‟d-dµn ◊a……‟a yalvar de yā Allāh
242
10’LU HECE VEZNİ
346
1 Gün gibi her gün ýoġma ýolanma
Setr et özüñü bilme bilinme
Avcılar ýaġlar baĢına çı…mıĢ
¢uĢ gibi …anat §alma §alınma
2 Ülfet-i nāsdan dā™im firār et

Bir kūĢe-i va√detde …arār et
Yalvar »udā‟ya āhile zār et
±ikrini dilden kesme kesilme
3 Kimseniñ ¡aybına na@ar etme

Ġayrınıñ mülküne sefer etme
Göñlüñü penbe …ıl √acer etme
Kimseniñ göñlün yı…ma yı…ılma
4 »ôĢ geçin nāsla «ôĢ olasın

Żurr u kederden «ālµ …alasın
Rā√at-ı göñül nedir bilesin
Uyur yılana ba§ma ba§ılma
5 Bāġ-çeñ var ise güle tımār et

Bülbül ol es√ārda āhile zār et
Ġayrınıñ gülün …o…maġa ¡ār et
Yaban gülünü …o…ma …o«lama
6 Yā Veliyyü‟d-dµn √ıf@ et lisānıñ

±emmini etme hiçbir insānıñ
¡Aybını görme a§lā kimseniñ
Ayaġına ip ýa…ma ýa…ılma
347
243
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Sen gülme nice kim güle

Gül bülbüle bülbül güle
Va…t-i se√erde āh eder
Bülbül güle gül bülbüle
2 Gül olagör gül-zārile

Dil olagör dil-dār ile
Ülfet isteyen yār ile
»ôĢ-dil olagör dil-dār ile
3 Sev seni seveni …atı (s. 125)

»ôĢ söyle söyleme …atı
Artdı…ca artar Ģef…ati
Dök bālı bāla …at bālı bāle
4 Me√abbetini eyle medd

Sevgini eyleme sedd
¡Aş…ıle o…u ¢uýbü ced
¢ıl …al…ale …āli …āle
5 Sevmeyene zôr eyleme

Göñlünü maġrūr eyleme
Kendiñi ma¡≠ūr eyleme
Al bir pūla §at bir pūla
6 Demişler adıma Velµ

Velµlere dedim belµ
348
Benim gibi Mecnūn delµ
Bir ġılıfla biñ ġılıfla
244
1 Yazıldı yazı ezel …aleminde

»ıżır Ġlyās yetiĢe buñ deminde
Göñül @ulmetde @ulmet ¡āleminde
2 ªuhūr etti ¡alāmāt-i …ıyāmet

Cihāna münteĢir oldu żalālet
Kederden mü™mine yo…dur selāmet
3 ~alā√ ehli cihānda oldu ednā

Sefāhet ehli heb oldular a¡lā
¡Ġnāyet eyleye Cebbār u Mevlā
4 Aya… altında …aldı ¡ilm-i Ģerµf

¢avµ ża¡µf …avµler oldular ża¡µf
Bizlere luýf eyleye Vehhāb ü Laýµf
5 Bulup ke&ret-i cihānda ehl-i eĢrār

Azaldı kāmil ü erbāb-ı esrār
¢abūl olmaz du¡ālar …ılsa a«yār
349
6 Ümūruñ ◊a……‟a ı§marla Rācµ

Ne olur ◊a……‟dan olur çekme acı
Olagör leyl ü nehārda du¡ācı
245
1 Sene biñ iki yüz altmıĢ ýo…uzda

Bi-emri‟llāh @uhūr etti çekirge
2 Bizim günāhımızdan cürmümüzden

»udā «al… etti yaratdı çekirge
3 Dereyi depeyi etti i√āýa

Ke-enne seyl gibi çı…dı çekirge
4 Bize terbiye içün ◊a…… te¡ālā

Yaratdı …um gibi çı…dı çekirge
5 Bi-emri‟llāh yedi zer¡ı nebātı

‰aġı bāġı «arāb etti çekirge
6 Cesāret etdiler …atline anıñ

Ne mümkün bayraġın açdı çekirge
7 »udā gönderdi bu ecnādı bize
350
BeĢer ýā…at mi …atl-i çekirge
8 Cevāmi¡u mescide cem¡ oldu a«yār

Du¡ālār …ıldılar def¡-i çekirge
9 Velākin cürmümüz ġālib du¡ālar (s. 126)

¢abūl olmaz hücūm etti çekirge
10 Göñülden fıs…ı i«rāc etmeyince

Fe…aý sözile gider mi çekirge
11 Fesād ehli fesādında mu…µmdir

»aberi yo… aña netdi çekirge
12 Veliyyü‟d-dµn tevbe eyle ≠enbine

Seniñ cürmüñ ile geldi çekirge
246
1 Ne beklersin göñül ġam-«ānesinde

Ne iñlersin bu dert mey-«ānesinde
2 Cihānıñ na…Ģına mı ġurre olduñ

Vefā yo…dur anıñ dürdānesinde
3 Ber-ā-berdir kemālile zevāli

¡Ġmāret yo… fenā vµrānesinde
351
4 Devāmı olmayan @ıll u «ayāliñ
Olur mu istirā√at sāyesinde
5 Degirmendir bu dünyā dāne ¡ömrüñ

Ne olur √āl iki ýaĢ arasında
6 Veliyyü‟d-dµn-i ġāfil bir ýabµbi

Aramazsın bu derdiñ çāresinde
247
1 ◊a……‟ıñ luýf u ¡aýāsına göñül Ģükr eyle Ģükr eyle

¢ażāsına belāsına göñül §abr eyle §abr eyle
2 Eliñden geldigi mi…dārı …ullu… eyle Mevlā‟ya

Gece gündüz »udā‟nıñ ismini ≠ikr eyle ≠ikr eyle
3 ¢uluñ dedigi olmaz illā ◊a……‟ıñ dedigi olur

»udā‟nıñ §un¡u …udretini sen fikr eyle fikr eyle
4 Ġlāhµ bu Veliyyü‟d-dµn-i bµ-çāre günāh-kār

Günāhın maġfiret …ıl §uçunı ¡afv eyle ¡afv eyle
248
10’LU HECE VEZNİ
1 ĠĢledim günāh esteġfiru‟llāh
352
¡Afv ede Allāh esteġfiru‟llāh
2 Eyledim na@ar etmedim √a≠er

Kātibµn yazar esteġfiru‟llāh
3 Su™-i na@ardan terk-i √a≠erden

Ef¡āl-i Ģerden esteġfiru‟llāh
4 Añladıġımdan diñledigimden
‰añladıġımdan esteġfiru‟llāh
5 Söyledim Ģerri etmedim «ayrı

Luýf ede Bārµ esteġfiru‟llāh
6 O…uduġumdan ýo…uduġumdan
ġa…ıdıġımdan esteġfiru‟llāh
7 Ġıybet ü yalandan sehv ü nisyāndan

Cümle ¡i§yāndan esteġfiru‟llāh
8 DögüĢdügümden çekiĢdigimden
YapıĢdıġımdan esteġfiru‟llāh
9 Ekl-i √arāmdan terk-i selāmdan

Laġv u kelāmdan esteġfiru‟llāh
10 Emr-i nefisden su™-i nefesden

Fi¡l-i √asisden esteġfiru‟llāh
11 Ayaġ uzatdım Ģer yola gitdim

Her ne ki etdim esteġfiru‟llāh
353
12 Aġladıġımdan çaġladıġımdan
‰aġladıġımdan esteġfiru‟llāh
13 ĠĢledigimden aĢladıġımdan
‰aĢladıġımdan esteġfiru‟llāh
14 ◊ı…d u √asedden kibr ü ¡ināddan

A«lā…-ı bedden esteġfiru‟llāh
15 ¡Ġlm ü ¡amelden ýūl-i emelden

Vizr ü vebālden esteġfiru‟llāh
16 Ben ben neden sen sen neden

ġeyýān ne den esteġfiru‟llāh
17 ¡Ācizligimden ta¡cµzligimden (s. 127)

Nā…ı§lıġımdan esteġfiru‟llāh
18 Benlik du«ānı ya…dı cihānı

Ma√v etti cānı esteġfiru‟llāh
19 ĠĢledim ¡i§yān umarım i√sān

¡Afv ede Ra√mān esteġfiru‟llāh
20 Rācµyem geldim günāhım bildim

PeĢµmān oldum esteġfiru‟llāh
249
8’Lİ HECE VEZNİ
354
1 Ġmām-ı ◊asen‟iñ Ģehµd
Olduġu ay geldi gene
¡Îd-i sa¡µd ecr-i mezµd
Bulduġu ay geldi gene
2 Gözlere sürme çekinip

Ellere «ınā ya…ınıp
¢avm-i »avāric sevinip
Güldügü ay geldi gene
3 ġehādete ol ýutdu yol

Buldu cānı ◊a……‟a vu§ūl
Bāġ-ı Ģehādetde o gül
~olduġu ay geldi gene
4 ¡ĀĢı…larıñ gözü yaĢı

A…ıp yanar içi ýıĢı
ġāh-zāde Ģehµdler baĢı
Olduġu ay geldi gene
5 DüĢ gördü Medµne‟de ol

Dedesi dedi oġul
Va…t-i √azān …ırmızı gül
~olduġu ay geldi gene
6 Yöneldi Kūfe Ģehrine

Geçdi »avāric öñüne
Anda Ģehādet ba√rine
‰aldıġı ay geldi gene
355
7 Uġradı yolu Kerbelā
Denildi √arbe “E§-§alā”
Seyf-i Ģehādete cilā
Verdigi ay geldi gene
8 ¢ıldı Ģehādeti ýaleb

DüĢdü Yezµd aña sebeb
Kerbelā‟da dürlü te¡ab
Çekdigi ay geldi gene
9 ¢ıldı Yezµd ile §avaĢ

AġlaĢdılar ýaġıle ýaĢ
¡ĀĢı…larıñ gözüne yaĢ
‰olduġı ay geldi gene
10 Anda neler geldi baĢa

‰aġlar ýayanmaz bu iĢe
Gene göñüller āteĢe
Yandıġı ay geldi gene
11 Māh-ı Mu√arrem‟dir adı

Āh-ı mu¡a@@amdır adı
ġāh-zāde Ģehādet ýadı
‰atdıġı ay geldi gene
12 Her kim seve ġāh-zāde‟yi

¡Aş…ından içe bādeyi
Ma√zūn melūl Rācµ‟yi
¢ıldıġı ay geldi gene
250
356
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Derim Āmentü bi‟llāh

Lā ilāhe Ġlla‟llāh
ġerµki yo… bir Allāh
¡Ale‟n-Nebiyyi §alla‟llāh
Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
2 Mü™miniñ µmānıdır
¡ĀĢı…ıñ da cānıdır
Mevlā‟nıñ i√sānıdır
3 Göñülleriñ nūrudır
Dilleriñ sürūrudır
Ehlu‟llāh‟ıñ ‰ūr‟ıdır
4 Göñülleriñ mi§bā√ı
MüĢkilleriñ µżā√ı
Cennetleriñ miftā√ı
357
5 Mü™minleriñ mi¡rācı
Göñülleriñ ser-tācı
Her dertleriñ ¡ilācı
6 Mü™minleriñ necātı (s. 128)

Cehennemden berātı
Göñülleriñ √ayātı
7 Göñül gözünde yıldız

Görür anıñ ile göz
Diyelim gece gündüz
8 Mevlā‟nıñ esmāsıdır
Esmā™-i ◊üsnāsıdır
E≠kārıñ a√lāsıdır
9 Göñül …uĢunuñ güli

Dil bāġınıñ bülbüli
Cümle ≠ikriñ efżali
358
10 Göñül pāsını siler
Āyµne gibi eyler
Mü™minler bunu söyler
11 Veliyyü‟d-dµn eyle āh
Yardımcıñ ola Allāh
Derim el-√amdü li‟llāh
251
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Göñül ta√tında pādiĢāh

Göñülde nūru‟llāh Allāh
¡ĀĢı…lar dā™im eder āh
2 Dil evini ≠ikr-i «afµ

Mir™āt-veĢ eder §afµ
±ākir olunca mu«tefµ
3 Her kim ≠ikr ede Allāh‟ı

Leyl ü nehāri der āhı
359
±ikru‟llāh ola penāhı
4 Cennet bāġınıñ gülüdür

Gülleriniñ bülbülüdür
Dµdār-ı ◊a……‟ıñ yoludur
5 Özü ◊a……ıle olanlar

Sözü «al…ıle olanlar
Le≠≠et-i ≠ikri bulanlar
6 ±ikr eyle ism-i Celāl‟i

Ġç «amr-ı āb-ı zülāli
Cāndadır ¡aş…ıñ «ayāli
7 Veliyyü‟d-dµn «āne-i dil

»arāb edip oldu ≠elµl
Bāb-ı ◊a……‟a saña delµl
252
8’Lİ HECE VEZNİ
1 ◊annān Allāh Mennān Allāh

Her dertler dermān Allāh
Cennetiñi Cemāliñi
360
Eyle bize i√sān Allāh
2 Me√abbet deryāsı ýaĢdı

¡Ārifler ¡aş…ıña düĢdü
¡ĀĢı…lar mest olup ĢaĢdı
Cānlar Saña …urbān Allāh
3 MüĢtā… oldum vi§āliñe

Teslµk et ýoġrı yoluña
Mer√amet …ıl ben …ulıña
Ra√µm Allāh Ra√mān Allāh
4 Rāh-ı ◊a……‟ı eyle tavżµ√

Yarın bizi etme tafżµ√
Ġsmiñi ederiz tesbµ√
Süb√āna‟llāh süb√āna‟llāh
5 Cirmim …alµl cürmüm ¡a@µm

Cismim ¡alµl göñlüm se…µm
¡Aceb nice olur √ālim
Etmez iseñ ġufrān Allāh
6 Baġladı Ģeyýān dilimi

Nefs-i emmāre yolumı
Kime ¡arż edem √ālimi
Ġafletden el-amān Allāh
7 Luýfu ¡avn et bu düĢküne

Bµ-nevā a√ma… ĢaĢ…ına
Veliyyü‟d-dµn-i miskµne
361
YoldāĢ eyle µmān Allāh
253
1 Mutahhar Ravżaña yüzüm

Sürem mi yā Rasūla‟llāh
Münevver türbeñi gözüm
Görem mi yā Rasūla‟llāh
E§-§alātü ve’s-selāmü
¡Aley-ke yā ◊abµba’llāh
2 Sen olduñ ¡âleme sulýân (s. 129)

Sen olduñ √uccet ü burhân
Yoluñda cânımı …urbân
Edem mi* yâ Rasûla‟llâh
3 Kemâl ermez kemâliñe

Cemâl ermez cemâliñe
Ben de vi§âliñe
Erem mi yâ Rasûla‟llâh
*
Virem mi (Mu§a√√i√)
362
4 Sensin Allâh’ıñ ◊abµbi
Cümle dertleriñ ýabµbi
İrşâd eyle bu πarµbi
Şefâ¡at yâ Rasûla‟llâh
5 Şefâ¡atiñe mu√tâcım
Derdim ço…dur bµ-¡ilâcım
Şefâ¡at «ânından açım
6 Ġâlib oldu nefs ü hevâ

İ√âýa etti mâ-sivâ
Senden anca… derde devâ
Devâ şefâ¡at yâ Rasûla‟llâh
7 Sensin Ma√mûd u Mu√ammed

Sensin Mu«târ u Mu√ammed
Sulýân-ı kevneyn ü A√med
363
8 Veliyyü’d-dµn günâh-kâr
Günâh deryâsında yüzer
Meded ey A√med-i Mu«târ
254
Mefâ¡îlün Mefâ¡îlün Fe¡ûlün
1 Kerem etti »udâ el-√amdü li’llâh

Verip derde devâ el-√amdü li’llâh
2 Baña verdi göz aπrısı beş on gün

Yine verdi şifâ el-√amdü li’llâh
3 »udâsından …uluna ba¡≥-ı kerre

Gelir ba¡≥-ı …a≥â el-√amdü li’llâh
4 Çocu…lu…dan berü dürlü

Cefâya ben oldum mübtelâ
5 ¢a≥âsına edip §abr u te√ammül

Aña oldu… rı≥â el-√amdü li’llâh
364
6 ‰ulû¡ etti kerem güneşi başa
Yine ýoπdı ≥ıyâ el-√amdü li’llâh
7 ¢u§ûruma benim ba…maz İlâhım

Baña etmez e≠â el-√amdü li’llâh
8 Çün ol Ġaffâr ü Settâru’l-¡uyûbdur

Eder ra√mı baña el-√amdü li’llâh
9 Ba…ıp günâhıma rız…ımı kesmez yine

Yine verir πıdâ el-√amdü li’llâh
10 ¡Afuvv ismini anıñ ≠ikr ederem

Derim §ub√ u mesâ el-√amdü li’llâh
11 Benim Rabbim na@µri yo… »udâ’dır

Nebµm’dir Mu§ýafâ el-√amdü li’llâh
12 Veliyyü’d-dµn-i mücrim söyle dâ™im

Şükür √amd ü &enâ el-√amdü li’llâh
255
Müstef¡ilâtün Müstef¡ilâtün
1 Ço…dur günâhım ¡afv ede Allâh

Esteπfiru’llâh esteπfiru’llâh
Vizr ü vebâlden √ıf@ ede Allâh
365
2 Yâ Rabb ü Ra√mân …ıl luýf u i√sân
Birligine ben eyledim µmân
Cürm ü günâha oldum peşµmân
3 Verdiñ …uluña nefsile şeyýân

◊µle ederler bu iki düşmân
◊adden tecâvüz eyledi ¡i§yân
4 Yâ Rabb seniñdir √ükm ü fermân

Sendendir anca… derdime dermân
Benim §uçumdan …ıl ¡afv u πufrân
5 Gözlerimiñ na@ar etdigine

¢ula…larımıñ dinledigine
Dilim yalan söz söyledigine
6 Ellerimiñ ýutup urduπuna

¢arnım √arâm lo…ma yedigine
Aya…larımıñ yürüdügüne
7 Göñlümüñ fāsid fikr etdigine (s. 130)

Nefsimiñ baña emr etdigine
A¡żālarımıñ heb ýutduġuna
366
8 Miskµn Veliyyü’d-dµne yā Rabbµ
¡İ§yānı ile etme ¡a≠ābı
Maġfiretiñle …ıl fet√-i bābı
256
1 ¢ul …u§ūr etmezdi a§lā nefs ü şeyýān olmasa

Belli olmazdı melekden …ulda ¡i§yān olmasa
2 ◊a…… «ıýāb etti Kelāmı’nda dedi “Lā ta…neýū”

¡Abd-i ¡ācizler ne …ılsın ¡afv-ı Ra√mān olmasa
3 »avf ü recā arasında …aldı bu ma√zūn göñül

±ev…-ı cennet «ôĢdur ammā «avf-ı nµrān olmasa
4 ±ev…-ı cennetden «aber-dār olsa zāhid bir zemān

Yalñız le≠≠et bulınmaz ◊ūru Ġılmān olmasa
5 Derde dermān iste ◊a……‟dan ýurma ey dertli göñül

~abr olunmaz derde a§lā derde dermān olmasa
6 ġer¡-i A√med ber-ni@ām u inti@ām «ôĢdur ne «ôĢ

◊a……‟a vu§lat bulunur mu √ükm-i ¢ur™ān olmasa
7 ¡ĀĢı…ıñ dili …anar mı ba√r-i ¡aş…dan bir zemān

¢aýre-i va§lı bulur mı bunda ¡aýĢān olmasa
367
8 Gel Veliyyü‟d-dµn-i Rācµ ra√meti eyle recā
¢ul żalāletde …alırdı ¡afv u ġufrān olmasa
9 Cānile cānāna vu§lat isteyen cānı neder

Ā«iretde cān bulamaz bunda bµ-cān olmasa
257
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Ey dil seniñ √āliñ n‟ola

Geçdi günüñ ¡i§yānile
Eylemediñ ceng ü cidāl
Nefs ü hevā düĢmānile
2 Dünyāya verdin meyliñi

Eylediñ aġır yeyniñi
Kesb eylediñ vizr ü bāl
Vesvese-i Ģeyýānile
3 Gözetmediñ @āhiriñi
Düzeltmediñ bāýınıñı
Kesb etmediñ fażl u kemāl
±ikr-i »udā Ra√mān‟ile
4 ◊āliñce yazdıñ o…uduñ

Aýlas …abālar ýo…uduñ
¢ılmadıñ ¡ilmile ¡amel
¢ılsan da heb no…§ānile
368
5 Ebnā-yı dünyāya uyup
¡U…bāyı eyniñden §oyup
Her iĢiñ oldu …µl ü …āl
A√bāile yārānile
6 ¢arıĢmadıñ kāmillere
Yār olmadıñ ¡āmillere
¢ıldıñ hemān …addiñi
Dāl mel¡abe-i §ıbyānile
7 ªāhir yüzünü örtmediñ

Eksildiñ a§lā artmadıñ
ĠĢde ya…µn geldi ecel
Vidā¡laĢır cān u tenile
8 Bāýın gözünü açmadıñ

¡Aş…ıñ Ģerābın içmediñ
Aldaddı seni mekr ü āl
Geçdi günüñ «üsrānile
9 Seni gören Velµ §anır

Adıña çün Velµ denır
Sende ise yo… √üsn-i √āl
Elde açı… fermānile
258
10’LU HECE VEZNİ
1 Derd ü «ayālim Mekke Medµne
369
±ev…-ı cinānım Mekke Medµne
2 Dār-ı selāmet ¡ayn-i kerāmet

Ba√r-i se¡ādet Mekke Medµne
3 Mevlid-i Sulýān Menzil-i ¢ur™ān

Ma¡den-i µmān Mekke Medµne
4 Nūr-ı ġerµ¡at ba√r-i ýarµ…at

Sırr-ı √a…µ…at Mekke Medµne
5 Dār-ı amāndır ≠ev…-ı cenāndır

◊ūr-i cināndır Mekke Medµne
6 Meslek-i √uccāc melce™-i mu√tāc

Mü™mine mi¡rāc Mekke Medµne
7 Sevgili …ullar §āf göñüller (s. 131)

Anda olurlar Mekke Medµne
8 Menba¡-ı Zemzem ma¡bed-i a¡@am

Merkez-i Ġslām Mekke Medµne
9 Deveye binsem yönümü dönsem

Gözüle görsem Mekke Medµne
10 Rācµ-i pür-¡ayb ¡āĢı…-ı bi‟l-ġayb

Maġfiret-i ≠enb Mekke Medµne
370
259
7’Lİ HECE VEZNİ
1 Göñlüme ýoġdı yine

Mekke ile Medµne
Beñzer cennet bāġına
Mekke ile Medµne
2 Ma…āmlarıñ sulýānı
ÖlmüĢ tenleriñ cānı
Rasūlu‟llāh mekānı
Mekke ile Medµne
3 ◊a……‟ıñ ýoġrı yoludur

Cānımdan sevgilidür
¢ur™ān‟ıñ menzilidür
Mekke ile Medµne
4 ġerµ¡at ma√kemesi
‰arµ…at meĢ¡alesi
Ma¡rifet meĢrebesi
Mekke ile Medµne
5 »alµlu‟llāh bināsı
Göñülleriñ ġınāsı
Mekānlarıñ ra¡nāsı
Mekke ile Medµne
6 Zemzem …uyusu derµn
371
~uyu Ģekerden Ģirµn
Ma√v eder günāh kirµn
Mekke ile Medµne
7 Nūrdur ¡Arafāt ýāġı

IĢıdır §olı §āġı
Peyġam-ber‟iñ ýurāġı
Mekke ile Medµne
8 Lebbeyk o…ur √ācîlar

‰atlı olur ¡ācılar
Cem¡ oldu du¡ācılar
Mekke ile Medµne
9 Mekke‟de bir bün ýoġdı

ġav…ı göklere aġdı
¡Āleme ra√met yaġdı
Mekke ile Medµne
10 ¡ĀĢı…larıñ ma√būbı
¡Ābidleriñ maýlūbı
¡Ārifleriñ merġūbı
Mekke ile Medµne
11 Dµdeleriñ nūrıdır
Göñüller sürūrıdır
Ehlu‟llāhıñ yeridir
Mekke ile Medµne
12 Mekke Cennetü‟l-Me™vā
372
Medµne Firdevs-i A¡lā
◊a……‟dan ni¡met-i ¡u@mā
Mekke ile Medµne
13 Ġkisi de cennetdir
Cānımıza ra√metdir
Bir dükenmez ni¡metdir
Mekke ile Medµne
14 Mekke-i Mükerreme
Ravża-i Muýahhera
Günāh derdine çāre
Mekke ile Medµne
15 Kim ede ziyāreti

Ma√v ola seyyi™ātı
Mü™miñleriñ necātı
Mekke ile Medµne
16 ±ü‟l-Celāl ve‟l-ikrām
◊uccāca eder in¡ām
Merkez-i Dµn-i Ġslām
Mekke ile Medµne
17 Her dertlere Ģifādır

Bilmeyen bµ-vefādır
Göñüllere §afādır
Mekke ile Medµne
18 ¡ĀĢı… olan unutmaz
373
Dā™im uy…uda yatmaz
Hiç «ayālimden gitmez
Mekke ile Medµne
19 Veliyyü‟d-dµn …ala mı
Aġlaya mı güle mi
¡Aceb na§µb ola mı
Mekke ile Medµne
260
1 Ezelde eyledim i…rār Mu√ammedün Rasūlu‟llāh

Olupdur fāti√-i esrār Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
2 Risālet gülleriniñ bülbülüdür bāġ-ı dilde gül

Vu§ūl-i ◊a……‟a ýoġrı yol Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
3 Anıñ √ürmetine µcâd olupdur cümle mevcûdât (s. 132)

ġefµ¡-i rûz-ı ¡Ara§ât Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
4 Cihân olmazdı olmazdı Âdem Nû√ ve Hûd ve ¡Îsâ

Güneşdir kevkeb-i nâsa Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
5 »udâ‟nıñ ol √abµbidir …amu dertleriñ ýabµbidir

Bu ümmetiñ «aýµbidir Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
6 Risâlet ma¡deni a…dem O‟dur mevlâsına ekrem

Atadan anadan er√am Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
374
7 Nübüvvet «âtemidir Ol va√µd-i A√med-i mev§ûl
◊a……‟ıñ ¡indinde «ôĢ ma…bûl Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
8 Anı seveni ◊a…… sever cinânıñ bâπına …opar

Se«µ vü sâ…µ-i Kev&er Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
9 ġerµ¡at mülkünüñ Ģâhı √a…µ…at bâπınıñ râhı

Cihânıñ Ģemsile mâhı Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
10 Veliyyü‟d-dµn-i fa…µr de unutmaz ≠ikr ü fikrde

Derim dünyâda …abirde Mu√ammedün Rasūlu‟llāh
261
Fâ¡ilâtün Fâ¡ilâtün Fâ¡ilâtün Fâ¡ilâtün
1 Ben baña etdigimi hiç bir kimse* etmez bir kes‟e

¢oymadım a«yâr sözünü …ulaπıma ne dise
2 Uymadım nâ§ı√lara ben ýutmadım hiç nu§√ u pend

Nefsimiñ ârzûsına meyl eyledim her ne ise
3 Aldanıp …aldım bu dünyânıñ «ayâline hemµn

Ġblīse uydum da«µ insâna beñzer Ġblīse
4 ~anma le≠≠et le≠≠et-i dünyâya aldanma §a…ın

Sükkeri âπûdan acı ýatlıdır âπû yise
*
bir kes (mu§a√√i√)
375
5 İsterim başım alıp andan firâr etmegi ben
Zülfünüñ teline baπlandım o teli kim kese
6 Sevmez iken bu Veliyyü’d-dµn düşdü şöhrete

Âh girdim çı…ması …âbil degil bir ma√bese
262
7’Lİ HECE VEZNİ
1 ¡Ömrümü etdim fidâ

Bu dünyâ-yı fânµde
Bildim yo…dur vefâ
Fev…ânµ ta√tânµde
2 Dünyâ bir zindân imiş

Bevvâbı şeyýân imiş
Bildim ki düşmân imiş
Nefsi de şeyýânı da
3 Bunda râ√at olmadım

Hiç vefâsın görmedim
Ben aradım bulmadım
Derdi de dermânı da
4 Gördüm anı bir ¡acûz

A… §açlı buruşu… yüz
¡A…ılsızdır ¡a…ılsız
Kim anı seyrân ede
376
5 Gelin gibi düzenmiş
Fitne ile bezenmiş
Ne √µleler …azanmış
‰udaπı gerdânı da
6 Görseñ bir tâze gelin

~armalı ince belin
Uzadır iki elin
Ya ne «ôş lisânı da
7 Ehl-i dünyâ derilmiş

Etegine §arılmış
Heb yolunda yorulmış
Cey¡ânı ¡aýşânı da
8 Bu dünyâ @ıll u «ayâl

Ser-mâyesi mekr ü âl
Mebde™-i vizr ü bâl
Mâlı da nisvânı da
9 Âπudan acı bµ-dâd

A§lı yo… bir §ân ad
Bâdi-i fitne-i fesâd
¢ızı da oπlânı da
10 ‰atdan ýuzdan «âlµdir

ªulmetleri √âvµdir
¡İndinde müsâvµdir
Fa…µr sulýânı da
377
11 Yoluna cân atanıñ (s. 133)
Döşegine yatanıñ
Elinde ýurmaz anıñ
Döşegi yorπânı da
12 Veliyyü’d-dµn nicesi
Cefâ gündüz gecesi
Ölümdür netµcesi
Demi de devrânı da
263
8’Lİ HECE VEZNİ
1 DüĢüp ¡aş…ıñ âteĢine

Yana göñlüm yana yana
Ne geldi dertli baĢına
Gene göñlüm gene gene
2 RûĢenli meydân açıldı

◊a……la bâýıl seçildi
¢anat uruldı uçuldı
Yine göñlüm yine yine
3 Bu dünyânıñ «ayâlinden
Vâz geç mâl ü menâlinden
İçip ¡aş…ıñ zülâlinden
¢ana göñlüm …ana …ana
4 Veliyyü’d-dµn-i perµşân
Ne ola böyle √âl ü şân
378
Her merkeze aldıñ nişân
Bu ne göñlüm bu ne bu ne
264
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Bu dünyânıñ «ayâline
Aldanma câh u mâlına
Bülbül gibi gül dâlına
¢ona göñlüm …ona göñlüm
2 Ba…ma bu @âhir yüzüne

Aldanma Ģirµn sözine
Girip ¡aş…ıñ deñizine
Yuna göñlüm yuna göñlüm
3 Varlı… deñizinde §usuz

¢alıp olmadıñ §âf öz
Ne aπlamaz bu iki göz
‰ona göñlüm ýona göñlüm
4 ‰olanırken §olı §aπı

Seyri derken bâπı ýâπı
Bir gün yüksekden aĢaπı
Ġne göñlüm ine ine
5 Veliyyü‟d-dµn‟i √âliñe
Na@ar et mâh u sâliñe
¡Aş… bâdesin kim eliñe
379
~una göñlüm §una göñlüm
265
1 Cihânıñ √âline ba…ıp

Göñül incinme incinme
Özüñü odlara ya…ıp
2 Na@ar et kendi √âliñe

Na@ar et …µl ü …âliñe
Na@ar et mâh u sâliñe
3 Delµye deme delµdir

Ne delµ belki velµdir
◊a……‟ıñ sevgili …uludır
4 Eliñ ¡aybını gözetme

Kötü deyip dil uzatma
Aña ≠emmile söz atma
5 Ele kötü deseñ eger

Saña eyi demek çı…ar
Seniñ ¡aybıña kim ba…ar
380
6 Yerinme ≠emm ederlerse
Sevinme pek severlerse
ĠĢitme Ģetmi derlerse
7 Na@ar …ılma √a…âretle

Na@ar eyle beĢâĢetle
¡Amel etme sefâhetle
8 Sefµh meclisine varma

Anıñ ¡aybını sen görme
Yanında ýurma oturma
9 Eliñden geldigi …adar

¡Ġbâdet eyle bµ-keder
Kimi gelir kimi gider
10 ‰utarlarsa ögüt eyle

Ġınâ ver câna …uvvet eyle
Ve illâ sen sükût eyle
11 Deme iyi deme kötü

Deme zânµ deme lûýµ
Deme geçmiĢ deme âtµ
381
12 Veliyyü‟d-dµn saña benden
Na§µ√at cân ü göñülden
~orulmaz bu cihân senden
266
1 Şu cihânda kâmil insân olamadım çâre ne (s. 134)

Derde düşdüm derde dermân bulamadım çâre ne
2 Göñlümü rabý eyledim dünyâ yemişin ýatmaπa

‰atdım illâ le≠≠etini bulamadım çâre ne
3 Güldügüme ba…ma benim güldügümdür aπlama…

Aπlama…dan göz yaşını silemedim çâre ne
4 ‰opuπıma çı…mayan §uyu deñiz @ann eyledim

Atlayuben ba√r-i ¡aş…a ýalamadım çâre ne
5 ‰aldım ise de şaşırdım yolumu √ayretdeyim

Ba√r-i ¡ummân gevherini bulamadım çâre ne
6 Râh-ı ◊a……’a bu Veliyyü’d-dµn isterdi delµl

Buldum ammâ …apusında …alamadım çâre ne
267
382
1 Girmeseydiñ ey göñül bu vâdi-i ýuza…ıle

Ölür idiñ nitekim ¢anber gibi ârzû ile
Â«iretde âteşe yanma…dan Allâh §a…laya
Cennete µ§âl ede µmânu ¡amel-i mebrûr ile
2 Tesmiye bu vâdiye «ôş vâdi-i sa…ar deyi

¢or…aram çengâl-i dûzâ« boynuma ýa…ar deyi
~a…ınıp gece gündüz âteşe ya…ar deyi
◊ayret içre dil perµşânım …amu πay…u ile
3 »arrûb aπacına beñzer ýadı az aπacı ço…

Aπniyâsı fu…arâsı ço… zemân aç ba¡≥ı ýo…
~ayf ü şetâ leyl ü nehâr ehliniñ râ√atı yo…
◊â§ılu ma√§ûl medâr-ı me¡âşı zôr ile
4 Ne desin miskµn Veliyyü’d-dµn ◊a……’ıñ ta…dµrine

~ûretâ aldandı ni¡metleriniñ tek&µrine
◊a…… ne ta…dµr etse ol olur …uluñ tedbµri ne
Kimi nârla geçinir kimisi de nûrla
◊ARFÜ’L-YÂ™
268
Müfte¡ilün Müfte¡ilün
1 Her kim öle cânla teni

İçdi ecel şerbetini
Külle fa…µr ve πanµ
383
2 ◊a≥ret-i Âdem atadan

»âtem’e gelince zemân
Ehl-i kemâlden nice cân
3 ¡Âlim ü kâmil fu≥alâ

¡Âbid ü zâhid §ule√â
4 Yigit ola …oca ola

Câhil ola «oca ola
Alçaπ ola yüce ola
5 Leyk ◊asen »âce bizi

Ya…dı büküp …adimizi
Göñlümüze düĢdü §ızı
6 Biñ iki yüz yetmiĢ beĢde

BaĢına geldi bu iĢ
¡Azra™il‟in eline eline düĢ
7 ¢ara veren oldu vµrân

Yâreni yârdan ayıran
Geldi mübârek Rame≥ân
384
8 ¢abri anıñ cennet ola

Cânına ço… ra√met ola
»ayru du¡â himmet ola
9 ġemsle …amer ýolunur

ªulmeti cihânı bürür
Râci‟ye bir gün denilür
269
16’LI HECE VEZNİ
1 Sene biñ iki yüz yetmiş ikide fażl-ı Ra√mānµ (s. 135)
Erişdi eyledi ma¡mūr «arāb dil-i perµşānı
2 Cemā≠i’l-Ā«ir’iñ yedinci günü Yevm-i ¿āli&’de

Şenlendi tāzelendi göñlümüñ bāġ-ı gülistānı
3 ‰ulū¡ eyledi dünyāya mübārek ¡A§µr-i Evvel’de

Gözüm nūrı ciger-gūşem Seyyid A√med ¡İrfān’ı
4 Göñül burcunda meserret güneşi ýoġdı şükürler

Cilālandı sürūruñ şu¡lesinden cānımıñ cānı
5 Dilerem Bārµ’den ola mu¡ammer ýūl-i ¡ömrile

Mu¡ammer ola anıñla bile em&āli a…rānı
385
6 ‰alıp deryā-yı ¡ilme ola vā§ıl dürr-i a¡māle
Yaġa yaġmur gibi aña ◊a……’ıñ tevfµ… u i√sānı
7 Kemāl ehli olup iki cihānda görmeye ýarlı…

Demi dünyāda «ôş giçip bula ¡u…bāda Rı≦vān’ı
8 Veliyyü’d-dµn-i Rācµ’niñ recāsı bāb-ı Ġaffār’dan

U§ūlümden fürū¡umdan ede ◊a…… ¡afv u ġufrānı
270
8’Lİ HECE VEZNİ
1 Sev seveni sev seveni
Sevme seni sevmeyeni
Gör göreni gör göreni
Görme seni görmeyeni
2 ¢adriñi bilene seniñ

¢adrini bil sen de anıñ
Bil bileni bil bileni
Bilme seni bilmeyeni
3 Seni seveni ara bul

Dā™im anıñ yāreni ol
Bul bulanı bul bulanı
Bulma seni bulmayanı
4 Yār olanıñ yüzünü gör

◊ālini «āýırını §or
386
~or §oranı §or §oranı
~orma seni §ormayanı
5 Dôst bāġınıñ bülbüli

Ol tāze açılan güli ol
Der dereni der dereni
Derme seni dermeyeni
6 Yāre §arılan yār olur

»āre §arılan «ār olur
~ar §aranı §ar §aranı
~arma seni §armayanı
7 ~alma aracı gemiñi

Engine sür «ôĢ demiñi
Sev seveni sev seveni
Sevme seni sevmeyeni
271
Müstef¡ilātün Müstef¡ilātün
1 Ey dil-i vµrān olma perµĢān

Ra√met-i ◊a……‟dan kesme recā™ı
2 Bāb-ı §adā…at fet√-ı se¡ādet

‰ab¡-ı selāmet √üsn-i «ı§āli
3 Ba√r-i fażµlet seb√-ı √a…µ…at

~ūret vü sµret cümle müsāvµ
387
4 ¡ĀĢı…-ı kāmil maýlaba nā™il
¡Ġlmiyle ¡āmil ≠ev…-ı nevāli
5 Luýfile i√sān Mekke‟de iskān

Eyledi mesken Merve ~afā™ı
6 Zemzem ü Mµne ġehr-i Medµne

Nūr-ı zemµne …urdu «ıyāmı
7 Cennete girdi gülünü derdi

¡Aş…ıle verdi rū√a ġıdā™ı
8 Oldu müsāfir …aldı mücāver

Bāýın u @āhir buldı kemāli
9 Ma¡den-i i≠¡ān ma√zen-i ¡irfān

Nūrµ Süleymān ma«la§ u nāmı
10 ¡Abd-i ◊alµmden ýab¡-ı selµmden (s. 136)

Rū√-ı nesµmden geldi selāmı
10 »ūrma hedāya «ôĢça ¡aýāyā

¢ırmızı «ınnā buldı vi§āli
11 »ā§§a-i tesbµ√ göñlüme tefrµ√

Eyledi telmµ√ ≠ikr-i »udā‟yı
12 Devr ü zemānda cimile cānda

Ġki cihānda görme melāli
388
13 Ola mı vu§lat …ona mı devlet
Yo…sa bu √asret ◊aĢr‟e …ala mı
14 Aġıle …āre …ıldı āvāre

Azmasa yāre çāre ola mı
15 ¡Aş… ola kimde …almaya ġamda

Dār-i Selām‟da buldu civārı
16 Sırrına ma√rem derdine merhem

Ġbrāhµm Edhem giydi ¡abāyı
17 Ba¡de selāmµ temme kelāmµ

¿ümme merāmµ «ayru du¡ā™µ
18 Rācµ Türābµ oldu «arābµ

Ġçdi serābı §andı zülālµ
272
Müstef¡ilün Müstef¡ilün Müstef¡ilün Müstef¡ilün
1 Bāl ü Ģekerden ýatlıdır √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti

Le≠≠etleden le≠≠etlidir √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
2 Ġllā o…unsa ¡ilm ü √āl göñülde olsa √üsn-i √āl

◊ā§ılı ta√§µl-i «ı§āl √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
3 Cāhil ne bilsin dādını iĢidir ¡ilmiñ ādını
389
Mecnūna dönderdi beni √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
4 Biñ yıl ¡ömür süre idim heb o…uyup yaza idim

Gitmez dimāġımdan benim √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
5 Dünyā dolusu olsa māl ser-māyesi vizr ü bāl

Göñülde «ôĢ āb-ı zülāl √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
6 Cem¡ eylesem altun gümüĢ gelmez benim göñlüme «ôĢ

Deryā gibi eyledi cūĢ √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
7 Mevlā‟nıñ ādıdır ¡Alµm §ā√ibini bekler ¡ilim

Mest etti cānile dilim √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
8 Māl ü menāl unutdurur ehl ü ¡ayāl unutdurur

Yāġile bāl unutdurur √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
9 Rācµ™i ¡aş…u √ayrān eder ◊a…… yoluna …urbān eder

¢andırmayıp ¡aýĢān eder √ażret-i ¡ilmiñ le≠≠eti
273
1 Sırr-ı ◊a……‟ıñ ma√remidir derdimiziñ merhemi

◊a…… Nebµ‟sin ◊a…… Nebµ Yā Nebiyye‟l-¡Arabµ
Cümle «al…ıñ a…demi Mürselleriñ »ātemi
~alla‟llāhü ¡aley-ke ins ü cinniñ ¡adedi
390
2 Enbiyānıñ Server‟i Mürseller‟iñ Mu«tār‟ı
Fa§l-ı kerāmet ba√ri ümmetiniñ reh-beri
~alla‟llāhü ¡aley-ke ýaĢ u ýāġıñ ¡adedi (s. 137)
3 Ey ~ā√ib-i Risālet ve‟y ~ā√ib-i se¡ādet

Ey ~ā√ib-i Ģefā¡at ve‟y ýarµ…-ı hidāyet
~alla‟llāhü ¡aley-ke deryālarıñ ¡adedi
4 Ey ~ā√ib-i mu¡cizāt ve‟y güneĢ-i kā™ināt

Ey ~ā√ib-i kerāmāt ve‟y Rafµ¡a‟d-deracāt
~alla‟llāhü ¡aley-ke nebātātıñ ¡adedi
5 Sensin ~ā√ib-i Sulýān sensin ~ā√ib-i Burhān

Sensin ~ā√ibü‟l-beyān Rācµ eyledi µmān
~alla‟llāhü ¡aley-ke mevcūdātıñ ¡adedi
Temmeti‟l-Kitāb bi-¡avni‟llāhi‟l-Meliki‟l-Vehhāb
Sene 1280 17 ±i‟l-◊icce-i ġerµfe
391
392
BÖLÜM 4: SEÇME SÖZLÜK
Sözlüğe bugün yaygın olarak pek kullanılmayan Arapça, Farsça ve Türkçe asıllı
kelimeler eklenmiĢtir. Kelimeler, daha çok fıkıh ve ahlâk terimleri olduğundan,
kelimelerin bu anlamları verilmiĢtir. Arapça asıllı kelimeler (A.), Farsça kelimeler (F.),
kısaltmalarıyla gösterilmiĢtir.
393
A
āb-ı zülāl (F.) : Berrâk su.
¡acūze (A.) : Çok yaĢlı kadın; dünya.
açuben (T.) : Aç-ıp (Zarf fiil)
ādāb-ı eĢrāf (A.) : Yüksek ve Ģerefli kimselere karĢı gösterilen edepler, davranıĢlar.
¡adâvet (A.) : Düşmanlık.
a¡dā (A.) : DüĢmanlar.
¡adem (A.) : Yokluk, vücûd‟un zıddı.
aπlâ@ (A.) : Kaba ve galîz Ģeyler.
āġū (T.) : Zehir.
aġniyā (A.) : Zenginler.
a« (A.) : Erkek kardeş.
a√lā (A.) : En tatlı, pek çok tatlı.
A«lā…-ı ◊amîde (A.) : Hazret-i Muhammed‟in Ahlakı ile ahlaklanmıĢ; güzel ahlak.
a√vāl (A.) : Hâller, durumlar.
a…l-ı me¡ād (A.) : Sebeplerden sonucu kestirebilen akıl.
¡a…l-ı me¡āĢ (A.) : Geçim aklı.
ākil-i ribā (A.) : Fâiz yiyen.
āl (A.) : Âile, sülâle.
¡alef (A.) : Hayvan yemi.
¡amāme (A.) : Sarık.
¡amm (A.) : Halk tabakası.
¡anā (A.) : Zahmet, güçlük.
¡andelîb (A.) : Bülbül.
āsān (F.) : Kolay, zahmetsiz.
¡asel (A.) : Bal.
¡a§îr-i evvel (A.) : İkindi namazı vaktinin, yaz aylarında ilk 70, kış aylarında ilk 35
dakîkalık vakti.
āĢkāre (F.) : Açık, zâhir.
¡aýşân (A.) : Susuz.
394
¡ayāl (A.): Bir erkeğin nafakasını te‟mînle vazîfeli olduğu kimseler; âileler.
¡aynü’l-ya…în (A.) : Gözüyle görerek bilmek, inanmak.
-B-
ba¡îd (A.) : Uzak.
ba«îl (A.) : Cimri.
bārān-ı nîsān (F.) : Nîsân yağmuru.
bāreka’llāh (A.) : Allâh mübârek etsin!
behāyim (A.): Dört ayaklı hayvanlar.
be…ar[a] (A.) : İnek.
bendir (F.) : Beygir; bâr-gîr.
Benü’l-A§fer (A.) : Rumlar.
Berāt (A.) : Arabî ayların 8. olan ġabân ayının 15. gecesi olup mübârek
gecelerdendir.
ber-murād (F.) : Murâd üzre, istenildiği Ģekilde.
beĢāret (A.) : Müjde.
bevl (A.) : İdrâr, sidik.
bey¡ u Ģirā (A.) : Satın alma ve ödeme; alıĢ-veriĢ.
beyne-hümā (A.) : Ġkisinin arası.
beytü’l-māl (A.) : Ġslâm Devleti‟nde Mâliye Hazînesi.
bid¡at (A.) : Peygamber Efendimiz Muhammed aleyhisselâm ve Hulefâ-i RâĢidîn
döneminde olmayıp, dinde sonradan ortaya çıkarılan inanca, amele ve âdete ait
uydurma Ģeyler.
bisāý (A.) : Döşek, minder; yeryüzü.
bu«l (A.) : Cimrilik, pintilik.
buñ (T.) : Aklın zayıflaması, bunaklık.
-C-
Ca√îm (A.) : Cehennemin 7 katından biri.
cehl-i mürekkeb (A.) : Kendi bilmediğini bilmeyecek derecede câhil; zır câhil.
çengāne (F.) : Kıbti, Çingene.
ceng ü cidāl (F., A.) : Savaş ve kavga.
395
cerād (A.) : Çekirge.
cimā√ (A.) : Katı tabîatlı, sert, huysuz; at.
cinān (A.) : Cennetler.
cirm (A.) : Hacim, bir Ģeyin ağırlığı.
cürm (A.) : Suç, kabâhat.
cü≠ām ibn-i cü≠ām (A.) : Miskîn oğlu miskîn; tenbel oğlu tenbel.
-D-
dā™ (A.) : Hastalık, illet.
dād (T.) : Tat, lezzet.
daġ (T.) : AteĢ, ateĢle vücûdu yakmak.
dām (F.) : Tuzak.
dāreyn (A.) : Dünya ve Ahiret; iki yer.
desâ™is (A.) : Hîleler, desîseler.
desîs (A.) : Hîle, mekr, tuzak.
dilā (F.) : Ey gönül!
dil-güşād (F.) : Kalbi ferah, râhat; gönül açıcı.
dîbā (F.) : Renkli, desenli ipek kumaĢ; süslü elbise.
dūd (F.) : Duman.
düĢüben (T.) : “DüĢ-üp” zarf fiili.
-E-
ebter (A.) : Zürriyetsiz, soyu devam etmeyen.
ebvāb (A.) : Kapılar.
ecr-i mezîd (A.) : KarĢılığı bol, çok büyük ve artırılmıĢ ecir, karĢılık.
ednā (A.) : En alçak, çok kıymetsiz.
ef…ar (A.) : Fikirler, gönle doğan düĢünceler.
egin (T.) : Omuz, sırt.
E√ad (A.) : Allâhü te‟âlânın zât isimlerinden. Bir, tek.
E√ādî& (A.) : Hadîs-i şerîfler.
Ehl-i Sünnet Ve’l-Cemā¡at (A.) : İslâm dîninde, itikatta, Resûlullâhın (s.a.v.) ve ve
bütün Eshâbının yolu, inanıĢları, davranıĢları, yaĢayıĢları. Ġslâmiyet 73 fırkaya
396
ayrılmıĢ olup, 72‟si bozuk ve sapıktır. Biri Fırka-i Nâciyye‟dir ki Ehl-i Sünnet iĢte
budur.
E™imme™-i Erbe¡a (A.) : Hak olan Hanefî, ġâfi‟î, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerinin
kurucuları olan dört imâm.
ekl ü Ģürb (A.) : Yemek ve içmek.
e…vāl (A.) : Kaviller, sözler.
el-¡ıyā≠ (A.) : Sakın, aman!
el-ġıyā& (A.) : Yardım edin, meded!
el-vidā¡ (A.) : Elvedâ
em (T.) : Ġlaç.
Emr-i bi’l-ma¡rûf (A.) : Dînin emirlerini anlatmak, öğretmek.
emr-i Ģā……a (A.) : Çok zor ve meĢakkatli iĢler.
emvāc (A.) : Denizin dalgaları.
ensāb (A.) : Baba tarafından nesebler, soylar.
ente (A.) : Sen. (Erkek için.)
Esedu’llāh (A.) : Allâhü te’âlânın Arslanı, Hazret-i Alî (r.a.).
E§√āb (A.) : Peygamber Efendimiz Muhammed aleyhisselâmı îmân ederek bir kez
de olsa gören veya Kendisi tarafından görülen kimseler, O‟nun arkadaĢları.
eĢġāl (A.) : Meslekler, meĢgûliyetler.
EĢrāý-ı ¢ıyām (A.) : Kıyâmetin alâmetleri; büyük alâmetler.
EĢrāý-ı Sā¡at (A.) : Kıyâmetin alâmetleri; büyük alâmetler.
ervāc (A.) : Revaç olanlar, kabûl görülenler, beğenilenler.
et…ıyā (A.) : Müttekîler; Allâhü te‟âlâdan hakiki manâda korkanlar.
ev&ā… (A.) : Vesîkalar, en sağlam delîller.
evrād (A.) : Virdler.
Eyyeda’llāhü’l-Ġanî (A.) : Ganî olan Allâhü te‟âlâ teyit etsin, devâmlı kılsın!
Eyyūb-i En§ārî (A.) : Hâlid bin Zeyd. Peygamber Efendimiz Medîne‟ye hicret
edince altı ay bunun evinde kaldı. 670‟te Ġstanbul‟un fethi için gelen ordudaydı ve
dizanteriden vefât etti ve bugün ziyâret edilen kabrine defnedildi.
397
-F-
fa…r u fā…a (A.) : Fakirlik, yoksulluk.
Fārū…-ı A¡@am (A.) : Hazret-i Ömer (r.a.).
felā√ (A.) : Ededî kurtuluş.
ferāmūş (F.) : Unutmak.
feres (A.) : At, beygir.
ferc (A.) : Avret yeri. (Daha çok kadınlar için kullanılır.)
Fettā√ (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Açan, fetheden.
fevt (A.) : Bir daha ele geçmemek üzre kaçırma, vaktinde yapılması gerekeni
yapmamak.
Fı…h (A.) : Ġslâm ilimlerinden 12 ana ilimden biri olup, usûl ve füru olarak ikiye
ayrılır. Kur‟ân-ı Kerim‟den ve Hadis-i ġeriflerden hüküm çıkarmak; çok yüksek ve
kıymetli anlayıĢ.
fu…arā™-i §ābirîn (A.) : Fakirliklerine sabreden ve Allâhü te‟âlânın kazasına rıza
gösteren Müslüman fakirler.
fülk (A.) : Gemi.
füssā… (A.) : Fasıklar, büyük günahları açıktan işleyenler.
fütūr (A.) : Bıkkınlık, usanç.
-G -
ġadr-i ġaddār (A.) : Hain olanın hainliği.
Ġaffār (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Günahları çok bağıĢlayıcı.
Ġafūr (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Günahları bağıĢlayıcı.
Ġanî (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Hiçbir mahlûkâtına muhtaç olmayan.
ġaraż (A.) : DüĢmanlık;
ġāret (A.) : Yağma.
ġasl (A.) : Müslüman cenâzesini yıkamak, guslettirmek.
ġassāl (A.) : Müslüman cenâzesini yıkayan, cenâzeyi guslettiren erkek.
ġay…u (T.) : Kaygı.
ġıll u ġıĢ (A.) : Kin ve hile.
Ġılmān (A.) : Cennetteki hizmetkâr oğlanlar.
giriftār (F.) : TutulmuĢ, yakalanmıĢ; tutkun, müptela olmak.
398
ġulġule (A.) : ġamata, velvele.
ġu§§a (A.) : Keder, kalb sıkıntısı, tasa.
güĢād (F.) : Açılmak, feth olmak; ferahlamak.
-H-
«^āb (F.) : Uyku.
√abl (A.) : Ġp; Kur‟ân-ı Kerîm.
√acer (A.) : Taş.
«acîl (A.) : UtanmıĢ.
√adîd (A.) : Demir madeni; demir.
√ādi& (A.) : Sonradan olan, mahlûk, yaratılmıĢ.
«â™ib (A.) : Zarar ve ziyânda olan, mahrûm; ümitsiz.
√a……u’l-ya…în (A.) : İlmin ve irfânın en üst makâmı.
»āli… (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Yaradan, yaratıcı.
◊amdele (A.) : “Elhamdü lillâh” demek; kitap yazarken Besmeleden sonra sünnet
için hamd etmek ve bunu yazmak.
«amsen be-«amsin (A.) : 50’ye 50. Fıkıh ilminde temizlik bahsinde suların temizliği
ölçüsünde havuzların eni, boyu ve yüksekliğiyle alakalı kullanılan miktar.
◊annān (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat ismlerinden. Çok merhametli.
»annâs (A.) : Kalplere vesvese veren şeytan taifesi.
«ar (F.) : Eşek.
√arî§ (A.) : Hırslı.
»arrub (A.): "Keçiboynuzu" adı verilen bir yemiş cinsi.
«ā§§ u ¡āmm (A.) : Âlimler ve bunlara tâbi halk.
√asenāt (A.) : Dînin güzel ve sevâb kabûl ettiği Ģeyler; sevâblar.
◊asîb (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat ismlerinden. Adaletle ve fazl ile hesap eden.
«āsir (A.) : Hüsrâna uğramış.
«avf u recā (A.) : Allâhü te‟âlânın azâbından ve sevmemesinden korkmak ve Allâhü
te‟âlânın rahmetinden ümit etmek; korku ve ümit.
◊ayy (A.) : Allâhü te‟âlânın zât isimlerinden; Mâtürîdî ve EĢ‟arî Ġtikâdı‟nda
Allâh‟ın Sübûtî sıfatlarından.
399
»ayru’l-Ümem (A.) : En hayırlı ümmet, Muhammed aleyhisselâmın Ümmeti.
«ayr-ı edyān (A.) : Dînlerin hayırlısı; Ġslâmiyet.
√a≠er (A.) : Sakın!
√ā≠ı… (A.) : Fıkıh ilmini bilen ve dînen sözü sened ve Ģâhidliği kabûl edilen.
√ı…d (A.) : Gizli kin.
√ill (A.) : Helâl; dînen helâl olan.
hirāset (A.) : Korumak, muhâfaza etmek.
√ubb-i dünyā (A.) : Dînen câiz görülmeyen dünyâ ve dünyâya ait olanlara beslenen
nefsî muhabbet.
»udā (F.) : Allâh.
«ul…-ı √asen (A.) : Dînen güzel kabûl edilen ahlak.
«ul…-ı ≠emîm (A.) : Dînen çirkin, pis kabûl edilen ahlak.
«ulýat (A.) : KarıĢmak, karıĢtırmak; çok insanla çok sık bir araya gelemek.
-I-
¡Îd-i eż√ā (A.) : Kurbân Bayramı.
¡ınde’llāh (A.) : Allâhü te‟âlanın katında, indinde.
ıs (T.) : Sâhip.
ı§ýırā√ (A.) : Yardım istemek.
ıýýılā¡ (A.) : Muttali olmak, bir şeyin içyüzüne vâkıf olmak.
ıżlāl (A.) : Saptırmak, Ehl-i Sünnet İtikâdından ayırmak.
ıżýırār (A.) : İhtiyâç, zarûret hâline düşmek.
İblîs-i pür-telbîs (F., A.) : Ebedî olarak çok ümitsiz olan İblis.
ibn-i ¡ammî (A.) : Amcam oğlu.
ibn-i dünyā (A.) : Dünyâya çok düĢkün olan; dünyâ çocuğu.
ibtidā (A.) : BaĢlangıç, baĢlamak.
idbār (A.) : ĠĢlerin ters gitmesi, talihsizlik.
idrāc (A.) : Derc etmek, bir şeyi bir yere toplamak, derecelemek.
iftirā… (A.) : Ayrılmak, dağılmak.
iftiżā√ (A.) : Rezîl olmak.
400
iπvâ (A.) : Azdırmak, saptırmak.
iġtirār (A.) : Gururlanmak, mağrûr olmak.
iġtiyā@ (A.) : Gayzlanmak, öfkelenmek.
i«tilāý (A.) : KarıĢmak; insânlarla bir araya gelmek.
i«vān (A.) : Kardeşler, dostlar.
¡İlm-i √âl (A.) : Ġslâmın Ģartlarını, Amentü‟yü ve Ġslâm ahlakını bildiren; Ehl-i
Sünnet Ġ‟tikâdını yazan kitâblar.
¡İlm-i Tecvîd (A.) : Tecvîd ilmi. Kur‟ân-ı Kerîm‟i, harlarin mahreçlerine, zâtî ve
subûtî sıfatlarına dikkat ederek okumayı öğreten ilim.
iltihā& (A.) : Açlıktan veya susuzluktan solumak.
ilti≠ā≠ (A.) : Lezzetlenmek.
ilzām (A.) : Susturmak, cevap veremez duruma getirmek.
¡Ġmrān (A.) : Hazret-i Meryem‟in (r.a.) babasının ismi ve bu isme atıfla Kur‟ân-ı
Kerîm‟in 3. Sûresi‟nin ismi.
imsāk (A.) : Tutmak.
inhimāk (A.) : Bir Ģeyin üzerine fazlaca düĢmek.
in«isāf (A.) : Ay‟ın tutulması.
in…ıbāż (A.) : Büzülüp toplanmak; sıkıntı.
in…ırāż (A.) : Toptan yok olmak, bir Ģeyin tamamının yok olması.
inşirā√ (A.) : Gönlün açılması, ferâhlık.
intāc (A.) : Neticelendirmek, sonlandırmak.
intifā¡ (A.) : Fayda devşirmek, faydalanmak.
intifā« (A.): Kabarmak, ĢiĢmek; vücut organlarından birinin ĢiĢmesi.
intisāb (A.) : Bir Ġslâm âlimini hoca, önder, Ģeyh kabul edip kalbini ve aklını ona
bağlamak.
intiĢār (A.) : Yayılmak.
inzāl (A.) : Ġndirmek.
İ¡râb (A.) : Arabça‟da kelimelerin son harekelerinin nasıl olduğunu bildiren gramer
bilgisi.
irhā… (A.) : Eziyet etmek, sıkıntı vermek.
401
Îsâπûcî: Mufaddal bin Ömer Esîreddîn-i Ebherî‟nin meĢhûr mantık kitâbı. Îsâgûçî
Yunânca‟da “baĢlangıç” demektir.
istibrā™ (a.) : Bevlettikten sonra ve abdest almadan önce idrâr yolunda kalmıĢ
olabilecek damlaları da çıkarmak için belli miktar yürümek veya öksürmek, hareket
etmek.
isti¡māl (A.) : Kullanmak.
istînâs (A.) : Ġnsânlarla ünsiyet kurmak.
işrâb (A.) : Ġçirmek.
¡itāb (A.) Azarlamak, paylamak.
i¡tisāf (A.) : Doğru yoldan sapmak.
i¡vicāc (A.) : Eğri büğrü olmak, yamulmak.
-K-
…abî√ (A.) : Çirkin, kaba; suç, günâh.
…adîd (A.) : Ġskelet, çok zayıf kimse.
Kāfî (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Her Ģeye kifâyet eden, yeten.
Kâfiye (A.) : Arapça gramer ilminin bir kısmı.
¢ahhār (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. DüĢmanlarını kahredici.
…a√ýu ġalā (A.) : Kıtlık ve pahalılık.
…ā™id (A.) : Temel, esâs.
…aluben : “Kal-ıp” zarf fiili.
…anı : “Hani?” sorusu.
…an…ı : “Hangi?” sorusu.
…arye (A.) : Köy.
¢ārūn (A.) : Hazret-i Musâ‟nın, malının çokluğuyla sapıtan ve kâfir olan amcası.
kāşif-i dendān (A., F.) : Ağız açmak, söze baĢlamak.
¢avî (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Çok kuvvetli.
¢ayyūm (A.) : Allâhü te‟âlânın isimlerinden. Bütün kainatı her an ayakta tutan.
kā≠iben (A.) : Yalancı olarak.
kem-ter (F.) : Değersiz; âciz.
402
kerb (A.) : Gam, keder.
kesād (A.) : AlıĢ veriĢte durgunluk; yokluk, kıtlık.
ke™s (A.) : Bardak.
kesel (A.) : Tembellik, gevĢeklik.
ke&ret (A.) : Çokluk; mâ-sivâ.
kevkeb (A.) : Yıldız.
kevneyn (A.) : Dünyâ ve âhiret.
…îl ü …āl (A.) : Dedi kodu.
kilâb (A.) : Köpekler.
kisb (A.) : Kazanç.
…oçub (T.) : “Koç-up” [Kucaklayıp] anlamında zarf fiil.
…ur¡a (A.) : Tanzimat sonrası askerlik iĢlerinde kullanılan bir usul olup, divanda
tenkîd edilmiĢtir.
…urbet (A.) : Yakınlık.
…urrā (A.) : Kıraat ilmi âlimleri.
…urratu’l-¡ayn (A.) : Gözbebeği, gözün nûru.
…uýýā¡-ı ýarî… (A.) : Yol kesiciler; Ehl-i Sünnet yolundan ayırmaya çalıĢan sahte dîn
adamları ve sahte Ģeyhler.
…uýn (A.) : Pamuk.
küllü yevm (A.) : Her gün.
kürbe (F.) : Dükkân.
-L-
lā-be™s (A.) : Bir Ģey beis yok.
lâ edrî (A.) : Bilmiyorum, anlamında bir fiil.
lāf-ı lāġ (A.) : BoĢ, anlamsız lâf.
Laýîf (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden, çok lütfedici.
lâ yecûz (A.) : Caiz değil.
lā-yu¡ad (A.) : Sayılamaz, sayılamayacak kadar çok.
Lebbeyk (A.) : Hac‟da okunan bir duanın ilk kısmı. “Buyur, Allâhım!” anlamında.
lehv (A.) : Oyuncak; dünyâ hayâtı.
403
leme¡ān (A.) : Parlamak, ıĢık saçmak.
leĢker (F.) : Asker.
levm (A.) : Kınamak, ayıplamak.
leyl ü nehār (A.) : Gece ve gündüz.
Le@ā (A.) : Cehennemin tabakalarından, katlarından bir kat; 7 cehennemden biri.
libās (A.) : Giysi.
Lūýî (A.) : Hazret-i Lût‟un (a.s.) kendisine inanmayan sapık kavmi gibi erkek
erkeğe birleĢen.
-M-
māh u sāl (F.) : Ay ve sene.
maġmūm (A.) : Gamlı, sıkıntılı; sisli.
ma…hūr (A.) : KahredilmiĢ.
Ma…§ûd (A.) : Arapça gramer ilminin bir Ģubesi ve bunun kitâbı.
māl ü menāl (A.) : Varı yoğu; mâl ve rütbe.
mā-lā ya¡nî (A.) : Ġslâmiyetin hoĢ görmediği boĢ söz, davranıĢ, hareket.
Mālik (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden.
Mālikü’l-Mülk (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden; bütün kâinâtın sâhibi.
Mālik: (A.) : Mâlik bin Enes. Cennet ile müjdelenmiĢ olan Ehl-i Sünnet ve‟l-
Cemâatin dört büyük mezhebinden biri olan Mâlikî mezhebinin reîsi. 795‟de
Medîne-i Münevvere‟de vefât etmiĢtir.
mār (F.) : Yılan.
mā-sivā (A.) : Allâhü te‟âlâdan baĢka her Ģey.
ma¡§ıyyet (A.) : Günâh.
ma§ūn (A.) : Korunaklı, korunmuĢ.
maýlab-ı a¡lā (A.) : En kıymetli ve yüce istek.
Me¡ānî (A.) : Ġslâm ilimlerinin 12 alet ilminden biri; manalar.
mel¡abe (A.) : Oyun yeri; dünya.
mecd (A.) : ġeref.
med√ūr (A.) : KovulmuĢ, uzaklaĢtırılmıĢ; Ġblîs.
mekā™id (A.) : Oturaklar, oturulacak yerler.
mekātib (A.) : Mektepler, okullar.
404
mekr-i nefs (A.) : Nefsin hîlesi.
mek& (A.) : Dinlenmek.
melâbis (A.) : Elbiseler.
melce™ (A.) : Sığınılacak yer.
me™lūf (A.) : Kalbin alıĢkanlığı; dostluk hâli.
me™mūl (A.) : Umulan.
memhūr (A.) : MühürlenmiĢ.
Mennān (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden.
menfūr-ı ¡ayn (A.) : Göze çok çirkin, nefret ettirici görünen.
me™nūs (A.) : Dost olunmuĢ.
Meskenet (A.) : Bir günlük dahî yiyeceğin olmama hâli, yoksulluk; tembellik.
mesmū¡ (A.) : ĠĢitilmiĢ, duyulmuĢ.
mevfūr (A.) : Bolluk; bollaĢtırılmıĢ, çok.
meymenet (A.) : Bereket, kurtuluĢ, uğur; Cennet ehli.
mezra¡ (A.) : Buğday ekilen yer.
minhāc (A.) : Açık, geniĢ yol; Ehl-i Sünnet Yolu.
mu¡ammer (A.) : Uzun ömürlü.
Mucîb (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Kullarının duasına icâbet eden.
muġannî (A.) : Mûsikî âletleriyle Ģarkı söyleyen, Ģarkıcı.
mu…ārin (A.) : Yakın.
mużýarr (A.) : Çâresiz, zarara uğramıĢ.
mücāvir (A.) : Mekke-i Mükerreme‟de ikâmet etmek.
Mücîbe’s-sā™ilîn (A.) : Kendisinden isteyenlerin isteklerine icâbet eden; Allâhü
te‟âlâ.
Müfetti√u’l-…ulūb (A.) : Kalpleri, yakinine açan; nefsin binlerce perdesini açan;
Allâhü te‟âlâ.
Müheymin (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden.
mülevves (A.) : PisletilmiĢ, kirletilmiĢ.
mül√id (A.) : Dinden çıkan, küfür lafızlardan ve fiillerden veya itikatlardan biriyle
dinden çıkan.
405
mültemes (A.) : Ġltimas edilmiĢ.
Mümecced (A.) : Temcîd edilmiĢ; Allâhü te‟âlânın övdüğü; Peygamber Efendimiz.
münhezim (A.) : Bozguna uğramıĢ.
Münîb (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Ġnâbet eden.
Münker ve Nekîr (A.) : Ehl-i Sünnet Ġtikâdı‟na göre, kabirde sorgu suâl yapacak iki
melek.
Mürsel (A.) : ġerîat ve kılıç sâhibi peygamber; Rasûl; gönderilmiĢ.
mürtefi¡ (A.) : Yüksek.
-N-
nā-bedîd (F., A.) : Belirsiz olmak, belirsiz.
nādim (A.) : PiĢmân olan.
Na√v (A.) : Arapça gramer ilminde sentaks ilmini işleyen kısım.
nā-kes (F.) : Cimri, insâniyetsiz.
Na§ara Yen§uru Na§ran (A.) Arapça Gramer Ġlminin Emsile kısmındaki “Yardım
etmek” fiilinin mâzî, muzârî ve masdar Ģeklindeki çekimi.
Na§§ (A.) : Kur‟ân-ı Kerîm; ġer‟î Delillerin ilki.
nâzenîn (A.) : Cilveli, oynak; çıtkırıldım.
Na@m-ı Kerîm (A.) : Kur‟ân-ı Kerîm.
nef¡ (A.) : Fayda.
nefs-i emāre (A.) : Devâmlı günâhı emreden, hayvanlık derecesinden aĢağı
seviyedeki nefs.
nefs-i le™îm (A.) : Levvâme nefs, kötülenmiĢ, kınanmıĢ nefs.
nehy-i ¡ani’l-münker (A.) : Ġslâmiyetin yasaklarını bildirmek ve insanları Ġslâmiyetin
yasaklarından sakındırmak.
nemîme (A.) : Koğuculuk.
neşāý (A.) : Sevinç, neşe.
nisvān (A.) : Kadınlar.
nisyān (A.) : Unutkanlık.
nizā¡ (A.) : Çekişme, kavga.
Nūrî Süleymān (A.) : ġâir Veliyyeddîn Râcî Efendi‟nin hocalarından.
406
nuýfe (A.) : Erkek menisi.
-O -
od: AteĢ.
-P-
pāyān (F.) : Son, nihâyet.
pelîd (F.) : Pis, murdâr, rezîl kimse.
penāh (F.) : Sığınacak yer.
pend (F.) : Öğüt.
perde-i √icāb (F., A.) : Utanma perdesi.
pervāz (F.) : Uçmak, uçuĢ.
pinhān (F.) : Gizli.
püser (F.) : Oğul.
-R-
Rafî¡u’d-derecāt (A.) : Dereceleri yükselten; Allâhü te‟âlâ.
Ra√îm (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden; çok merhamet eden.
raýb u yâbis (A.) : Yaş ve kuru; her şey.
Ravża-i Muýahhera (A.) : Peygamber Efendimizin Medîne-i Münevvere‟deki
mübârek kabr-i Ģerîfleri.
Razzā… (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden; bütün mahlûkâtın rızkını bol bol
veren.
reşādet (A.) : ReĢit olmak durumu; Ehl-i Sünnet yolunda yürümek.
Revāfıż (A.) : Ehl-i Sünnet mezhebi dıĢında, ġî‟a‟nın gulât kolu.
ricāl (A.) : Erkekler.
ru™yetu’llāh (A.) : Allâhü te‟âlânın cennetde mü‟minler tarafından nasıl olduğu
bilinmeyen ve anlaĢılmayan bir keyfiyetle görülmesi.
-S-
~abūr (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden; çok sabreden.
sa¡îd (A.) : Cennetlik; îmân ehli kimse.
407
§â™im (A.) : Oruçlu erkek.
Sa…ar (A.) : Cehennem tabakalarından biri.
sākit (A.) : Suskun; sükût eden.
sāl (F.) : Sene, yıl.
§alvele (A.) : Kitapların ve duaların baĢında ve sonunda söylenmesi Sünnet olan
Besmele, Hamdele‟den sonra Peygamber Efendimiz‟e okunan salât ve selâm.
§amt (A.) : Sessizlik, sükût.
~arf (A.) : Arabça gramer ilmi.
§avm-ı sivā™ (A.) : Sâdece mi‟denin değil, kalb dâhil vücûdun bütün a‟zâlarının da
oruç tutması.
sa¡y (A.) : Çalışmak; gayret sarfetmek; emek.
§ayyād (A.) : Avcı.
sebbā√ (A.) : Çok iyi yüzücü, dalgıç; Ehl-i Sünnet âlimi.
se«āvet (A.) : Cömertlik.
se…āmet (A.) : Hamâkat, sakîmlik.
&elc (A.) : Kar.
Selef -i Sâlihîn (A.) : Tabiin ve Teba‟-i Tâbiin devri Müslümânları.
semâvât: Gökler; 7 kat gök tabakası.
Semm Yeli : Sam Yeli, zehirli yel.
serrā (A.) : Kolaylık, bolluk, geniĢlik, râhatlık.
ser-gerdān (F.) : Sersem, şaşkın; başı dönmüş.
Settār (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden. Mü‟min kullarının ayıplarını ve
kusurlarını örten.
sevā√il (A.) : Sâhiller.
seyyi™āt (A.) : Günâhlar; hasenâtın zıddı.
Seyyidü’l-kevneyn (A.) : Dünyâ ve âhiretin efendisi; Muhammed aleyhisselâm.
sezā (F.) : Lâyık, müstahak.
~ıddî…-ı Ekber (A.) : En büyük dost, en sâdık arkadaĢ; Hazret-i Ebû Bekir (r.a.).
&ı…let (A.) : Ağırlık.
§ımā« (A.) : Kulak deliği.
408
sicn (A.) : Kuyu Ģeklinde, yeraltındaki hapishâne.
sîm ü zer (F.) : GümüĢ ve altın.
sū™ (A.) : Dînen kötü sayılan herhangi bir Ģey, amel, niyet, fikir.
§ub√ u mesā (A.) : Sabah ve akĢam.
§ulb-i eb (A.) : Babanın dölü, sulbü.
süçi : Ġçki.
süfehā™ (A.) : Sefîhler, alçak kimseler; gayri meĢru eğlenenler.
süflā (A.) : AĢağıda olan, sefîl, alçak, makâmca alt seviyede olan.
sükker (A.) : ġeker.
süm¡a (A.) : Duysunlar diye bir Ģeyi yapmak. Riyânın duymakla ilgili olanı, kötü
ahlaktan bir huy; hastalık.
-Ş-
ġāfî (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden; Ģifâ veren.
Ģa…î (A.) : Nasîbsiz, cehennemlik; îmân etmemiĢ.
Ģām (F.) : AkĢam.
Ģārib-i du«ān (A.) : Tütün içen.
Ģāt (A.) : Koyun.
Şefî¡u’l-mü≠nibîn (A.) : Günâhkârların Ģefaatçisi; Muhammed aleyhisselâm.
Ģehr (A.) : Ay; senenin 12 ayından herhangi biri.
Ģe…āvet (A.) : ġakîlik; nasipsizlik; Allâh‟ın yolunu kesmeye, doğru itikâttan
ayırmaya çalıĢmak.
ġekūr (A.) : Allâhü te‟âlâ‟nın sıfat isimlerinden.
ġer¡-i mübîn (A.) : Apaçık, dosdoğru ġerî‟at; Ġslâmiyet.
Ģetm (A.) : Kötülemek, sövmek.
ġibr (A.) : Hazret-i Hüseyn‟in (r.a.) mübârek baĢını kesen melûn.
Şîr-i »udā (F.) : Allâhü te‟âlânın Arslanı; Hazret-i Alî (r.a.).
Ģitā (A.) : KıĢ.
Ģürb-i «amr (A.) : Ġçki içmek.
409
-T-
ta¡b (A.) : Yorgunluk.
ta¡dîl-i erkān (A.) : Namazda kavme ve celselerde bütün bedenin hareketsiz
kalacak şekilde yavaş hareket edilmesi. Hanefî mezhebinde vâcib, diğer üç
mezhebde farzdır.
ta«fîf (A.) : Hafîfe alma, küçük görme.
ýama¡ (A.) : Aslî ihtiyaçtan fazlası olarak, mala çok düşkün olmak, harâmı helâli
gözetmeden hırsla mal, makâm, şöhret arzusunu taşımak hastalığı.
ýamu (T.) : Cehennem.
ýa¡n (A.) : Kınamak, ayıplamak.
ýard (A.) : Uzaklaştırmak, kovmak.
taýhîr (A.) : Temizlemek; rûh ve beden temizliği yapmak.
ýaylasān (A.) : Amâmenin yanî sarığın arkasından iki omuz arasına gelecek Ģekilde
ucu bir veya iki karıĢ sarkıtılan kısmı.
ýayy-i mekān (A.) : Allâh dostlarına, velîlere mahsûs olarak göz açıp kapayana
kadar geçen sürede bulunduğu yerden dilediği mesafedeki yere gitmek; mekânı
dürmek.
ýayyib (A.) : Temiz; hoş, güzel.
ta¡@îm (A.) : Saygı göstermek, hürmet etmek.
te¡allüm (A.) : İlim tahsîl etmek.
Tebârake (A.) : Kur’ân-ı Kerîm‟de 30. cüz‟ün baĢındaki Nebe‟ Sûresi‟nin halk
lisânındaki söyleniĢi.
tebevvül (A.) : Bevl etmek; idrârı, sidiği dıĢarı çıkarmak; iĢemek.
teb¡îd (A.) : UzaklaĢtırmak.
tecemmu¡ (A.) : Cem’ olmak, toplanmak.
tecerrüd (A.) : Soyutlamak, inzivâ etmek; evlenmemek.
te™emmül (A.) : Umulmak, ümit edilmek.
teh≠îb (A.) : Ahlakı güzelleĢtirmek, ahlak-ı hasene sâhibi olmak.
tek≠îb (Y.) : Yalanlamak, yalancı çıkarmak.
tell (A.) : Tepe.
410
tele≠≠ü≠ (A.) : Lezzetlenmek.
tenfîr (A.) : Nefret ettirmek.
terπîb (A.) : Rağbetlendirmek.
tera√√um (A.) : Merhamet etmek.
temettu¡ (A.) : Maddî olarak faydalanmak, fayda devĢirmek.
temevvüc (A.) : Dalgalanmak.
terk-i §alāt (A.) : Namazı terk etmek, namaz kılmamak.
tesmiye (A.) : İsimlendirmek, ad koymak.
teĢerru¡ (A.) Şerîate, dîne uygun olmak.
teşeyyu¡ (A.) : Şüyû bulmak, yayılmak; duyulmak.
teĢnî¡ (A.) : Alçaklık, şenâat etmek.
teĢvîĢ (A.) : Kalbin karıĢıklığı, dağınıklığı; karıĢtırmak.
tezevvüc (A.) : Evlenmek.
tilâvet (A.) : Kur’ân-ı Kerîm‟i tecvîd imine uygun baĢkalarının da duyabileceği bir
sesle yüzünden okumak.
ýon : Don, giysi, elbise.
toylama: ziyafet verme
ýūbā (A.) : Ne hoĢ, ne güzel; Cennetteki her kata ulaĢan mübârek ağaç.
ýuġyān (A.) : Azgınlık, sapkınlık.
ýūl-i emel (A.) : Uzun emel, manevî hastalıklardan olarak dünyaya çok düĢkün
olarak uzun yaĢamak arzusu.
ýulū¡ (A.) : Doğmak, ortaya çıkmak.
türāb (A.) : Toprak.
-U-
¡ucb (A.) : Kendi sevaplarını, kendi nefsini beğenmek; gizliden kendiyle
övünmek; kötü ahlaktan bir ahlak.
Uçma… : Cennet.
¡u…bā (A.) : Âhiret; bu dünyanın akabinde olan.
¡u…ū… (A.) : Birinci derecedeki akrabalarla olan sıla-i rahmi terk etmek; ana ve
baba ile alâkayı koparmak.
411
¡ulemā: Âlimler; Ġslâm âlimleri.
¡ulemâ-i rüsûm (A.) : Aklî ve Naklî ilimlerde âlim olanlar.
¡ulūm (A.) : İlimler.
¡ulyā (A.) : Yüce, yüksek; manen derecesi üstün.
¡unf ( A.) : Kabalık, sertlik; ahlaken kabalık hâli.
¡usret (A.) : Zorluk, güçlük.
Ülü’l-Emr: (A) : Ġslâm Devleti‟nde devlet baĢkanı.
ümūr: Devlet iĢleri, maslahat.
-V-
vāfir (A.) : Bol, çok.
vāri&-i Ceddü’l-◊asen (A.) : Hazret-i Hasan’ın (r.a.) Dedesi Muhammed
aleyhisselâmın vârisi; İslâm âlimleri.
Vehhāb (A.) : Allâhü te‟âlânın sıfat ismlerinden. Müslüman kulunu çok seven.
vehleten (A.) : Birdenbire, ansızın; ilk anda.
vesa« (A.) : Manen pis olmak, murdarlık.
Vesvâs (A.) : İnsanların kalbine çok vesvese veren şeytân tâifesinin adı.
vildān (A.) : Cennetteki hizmet etmekten zevk alacak olan hizmetkâr kimseler.
vizr (A.) : Günâh, suç; manevî kirlilik.
-Y-
yazuġ : Günâh.
yevmen fe-yevmen (A.) : Günlerden bir gün; her gün.
Yevmü’l-Ba¡& (A.) : Ehl-i Sünnet İtikâdı’na göre, kıyâmet kopup 40 sene geçtikten
ve İsrâfîl aleyhisselâm diriltilip Sûr’a ikinci kez üfürdükten sonra bütün
mahlûkâtın tekrar dirildiği gün.
Yevmü’l-◊isāb (A.) : Bütün mahlûkâtın hesâplarının görüldüğü mahĢerdeki âhiret
senesiyle elli bin yıllık gün.
412
Yezîd (A.) : Hazret-i Hüseyin‟in (r.a.) Ģehit olmasına dolaylı da olsa sebep olan
kimse. Emevî Halîfelerinin ikincisidir. Babası, Ashâb-ı Kirâm‟ın büyüklerinden
Hazret-i Mu‟âviye‟dir. (r.a.)
-Z-
zād (A.) : Azık.
żarrā™ (A.) : Sıkıntı, keder.
żarb-ı √u…ū… (A.) : Hukûku yerleĢtirmek; adâletle mu‟âmele etmek.
zebūn (F.) : Âciz, güçsüz.
≠eb√-ı √ayvānāt (A.) : KüçükbaĢ hayvân (koyun, koç, keçi, teke) kurbân etmek,
boğazlamak.
zekāvet (A.) : Zekîlik.
≠emm (A.) : Kötülemek.
Zemherîr (A.) : 22 Aralık-31 Ocak arasındaki Ģiddetli soğuklar; cehennemin bir
katı.
Zemzem : “Dur, dur!” anlamlı bir fiil. Ġbrâhîm aleyhisselâmın hanımı Hazret-i
Hâcer, beĢikteki oğlu Hazret-i Ġsmâ‟îl aleyhisselâmın ayağının altından çıkan ve
bugün Mekke-i Mükerreme‟de olan meĢhûr ve mübârek suyu görünce, akıp
tükenmemesi için gayri ihtiyârî böyle seslendiği için ismi de bu hitâbla kalmıĢtır.
≠enb (A.) : Günâh, suç.
≠î-bāl (A.) : Kalb sâhibi; merhametli.
żî… (A.) : Pek dar yer; darlık. (Fasîhi “zıyyık”dır.)
@ıll-i zevāl (A.) : Sonu olan gölge; dünyâ hayatı.
zındî… (A.) : İnanç olarak sapkın; sapmış.
±i’l-◊icce (A.) : Arabî ayların 12. ve sonuncusu; Hac ay‟ı.
@ulmet-i la…la…a (A.) : Çok ve lüzumsuz konuĢmaktan kalpte ve gözlerde oluĢan
manevî pislik, karanlık ve pis koku.
413
BÖLÜM 5: ÖZEL ADLAR DĠZĠNĠ
¡Abdü’l-¡Azîz: Osmanlı pâdiĢâhlarının otuz dördüncüsü ve Ġslâm Halîfelerinin doksan

dokuzuncusu. (1830-1876)
¡Abdü’l-◊amîd [-i Sânî] : Osmanlı pâdiĢâhlarının otuz ikincisi ve Ġslâm Halîfelerinin

doksan yedincisi. (1842-1918)
¡Abdü’l-¢ādir Geylānî: Muhyiddîn Ebû Muhammed bin Ebî Sâlih Mûsâ Cengî Dost.
Ġslâmiyetin en büyük âlimlerinden ve Ģeyhlerinden. (1078-1166)
¡Abdü’l-Mecîd: Osmanlı pâdiĢâhlarının otuz ikincisi ve Ġslâm Halîfelerinin doksan

yedincisi. (1821-1861)
¡Abdü’l-Menāf: Hazret-i Muhammed‟in (s.a.v.) ikinci dedesi olan HâĢim, Abdü ġems,
Muttalib ve Nevfel‟in babaları ve Kusayy‟in oğludur. Ġsmi Mugîre‟dir.
A√med [bin ◊anbel]: Hanbelî mezhebinin reisidir. Dedesi Hanbel‟dir. 855‟de

Bağdad‟da vefat etmiĢtir. Ehl-i Sünnet‟in en büyük âlimlerindendir.
¡Amme : Kur’ân-ı Kerîm‟de bir Sûre ismi, Nebe‟ Sûresi.
¡Avâmil : Arapça İ’râb bilgisi.
¡Azâzîl: Ġblisin la‟netlenmeden evvelki ismi.
¡Azîz : Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden.
Bārî : Allâhü te’âlâ’nın sıfat isimlerinden. Yaratan, yaratıcı; Cehennemden kurtarıcı.
Bār§î§ā: Ġsrâîloğullarından ibretlik hayâtı ve menkıbeleri olan kimse.
Ba§îr: Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden; zâtında, sıfatlarında ve ef‟âlinde mahlûkâtına

benzemeyen bir görmek ile gören.
Bā¡ūrā: [Ġbn-i Bel‟âm] : Mûsâ “aleyhisselâm” zamanında idi. Ġsm-i a‟zamı biliyor, her
duâsı kabûl oluyordu. Bulunduğu Belkâ Ģehrinin vâlîsi Belâk, Mûsâ aleyhisselâmın
askerinin Ģehre girmemesi için duâ etmesini istedi. Ölüm ile tehdit etti. Cân korkusu ve
414
halkın verdiği rüĢvete aldanarak, Mûsâ aleyhisselâma karĢı duâ etti. Mûsâ
aleyhisselâmın askeri tarafından öldürüldü. A‟râf Sûresi‟nde soluyan köpeğe benzetildi.
Behā™u’d-dîn-i ġāh-ı Na…Ģ-bend: Behâ‟eddîn Muhammed bin Muhammed Buhârî,

Ġslâm âlimlerinin en büyüklerindendir. Seyyiddir. NakĢî Silsilesi‟nin en
büyüklerindendir. (1318-1389)
Binâ: Arapça gramer kitaplarından biri.
Birgivî: Zeynüddîn Muhammed Efendi. Babası Alî‟dir. (1521-1573). “Vasıyyet-nâme”

ve “Tarîkatü‟l-Muhammediyye” adlı eserleri vardır.
Burā…: Peygamber Efendimiz Hazret-i Muhammed‟in (s.a.v.) Mirâca çıkarken üzerine

bindiği binek.
Cebbār: Allâhü te‟âlânın sıfat isimlerinden bir ismi.
Cebel-i ¡Arafāt: Mekke-i Mükerreme‟de mübârek bir dağın ismi. Hâcıların farz olan
Vakfe‟ye durdukları dağ.
Cebel-i ġâmi«a: Arz-ı Mukaddese‟de bir dağın ismi.
Celâl: Allâhü te’âlânın sıfat isimlerinden biri.
Deccāl: Kıyamet kopmadan önce Azerbaycan veya Ġran taraflarından çıkacak ve soyca
Yahûdîlerden olacak ve Ġsa aleyhisselâm tarafından ġâm‟da öldürülecek kimse.
Kıyâmetin en büyük alâmetlerinden.
Ebū ◊anîfe: Ġmâm-ı Azam Ebû Hanîfe Numân bin Sâbit. Ġslâm âlimlerinin en
büyüklerinden. Hanefî mezhebinin kurucusu. (699-767)
Em&ile : Arapça Gramerinin başlangıcı olan ve fiil çekimlerini bu fiillerin tekil, ikiz ve
çoğul şekillerini bildiren kısmı.
◊ācc Bayrām : İslam âlimlerinden ve velilerinden.
◊ācc BektaĢ: Seyyid Muhammed bin Ġbrahim Atâ, Ehl-i Sünnet âlimlerinden ve
evliyâdandır. 1338‟de KırĢehir‟de vefât etmiĢtir.
415
»^āce ◊asen: Veliyyüddîn Râcî Efendi‟nin hocalarından olduğu divanında yazılıdır.
»ayâlî: Ahmed bin Mûsâ. Osmânlı‟da yetiĢen fıkıh ve kelâm âlimlerinin büyüklerinden.
Osmânlı medreselerinin en üst sınıflarında okutulan çok kıymetli “ġerh-ı Akâ‟id
HâĢiyesi” adlı eseri meĢhurdur.
Ġbn-i Mülcem: Hazret-i Alî‟yi (r.a.) 660 senesinin Ramazân-ı ġerîf ayının 17. Cuma
günü sabâh namazına giderken Ģehîd eden Abdurrahmân Ġbn-i Mülcem mel‟ûnu.
Ġbrāhîm Edhem: Hazret-i Ömer (r.a.) neslinden ve ġâm‟daki ÇeĢtiyye Tarikatinin

büyüklerinden. Önceleri Belh Sultânının oğlu idi. 779‟da vefât etmiĢtir.
¢ābil : Hazret-i Âdem‟in (a.s.) ilk oğlu; kardeĢi Hâbîl‟i öldürmüĢtür.
KeĢĢāf: Allâme Ebu‟l-Kâsım Mahmûd Cârullâh bin Ömer ZimâhĢerî. Tefsîr, fıkıh ve
lugât âlimi. KeĢĢâf Tefsîri bunundur
Mātürîdî: Muhammed bin Mahmûd Ebû Mandûr-ı Mâtürîdî Ehl-i Sünnet‟in Ġtikâdda
iki imâmından birincisidir. 944‟de Semerkand‟da vefât etmiĢtir.
Mehdî: Hazret-i Mehdî (a.s.), Ehl-i Sünnet‟e göre, âhir zamanda dünyaya gelecektir.
Adı Muhammed, babasının adı Abdullah‟tır. Peygamber Efendimizin soyundandır. Îsâ
aleyhisselâm ile ġâm‟da Ümeyye Câmi‟inde buluĢacaktır.
Molla Câmi¡: Abdurrahmân bin Nizâmeddîn, Ehl-i Sünnet‟in büyük âlimlerinden ve

mürĢitlerindendir. (1414-1492). Divan‟da bu isimle kastedilen “ġevâhidü‟n-Nübüvve”
kitâbıdır.
Pîr-i ¢uddūsî Seyyid Murteżā : ġâir Veliyyeddîn Râcî Efendi‟nin hocalarından.
Rüstem : İran’ın ünlü kahramanı
ġāfi¡î: Ġmâm-ı Ebû Abdillâh Muhammed bin Ġdrîs. Ehl-i Sünnet âlimlerinin en
büyüklerinden ve ġâfi‟î mezhebinin reisi. (767-820).
Şer√-ı ¡A…âyid: Ġslâmiyetin en büyük fıkıh, kelâm ve tasavvuf âlimlerinden Sadeddîn-i

Teftâzânî‟nin Ehl-i Sünnet Ġtikâdını bildiren ve yüzyıllarca Osmanlı medreselerinin en
416
yüksek sınıflarında ders kitâbı olarak okutulan kitâbı olup bu da Ġmâm-ı Nesefî‟nin
kitâbının Ģerhidir. Divan‟da kastedilen kitap budur.
Üsýuvânî: Hanefî âlimlerinden Muhammed bin Ahmed. 1662’de Şâm’da vefât etmiştir.
Fıkıh ilmiyle alâkalı “Üstüvânî Risâlesi” adlı eseri vardır.
ªālim [Haccâc]: Emevî Devleti‟nin meĢhûr emirlerinden olup, zulüm ve Ģiddette ismi
darb-ı mesel olmuĢtur. Adı Haccâc bin Yûsuf‟tur. 713‟te ölmüĢtür.
417
SONUÇ VE ÖNERĠLER
Bu çalıĢmamızda klasik edebiyatımızın son dönem Ģairlerinden olan Râci Türabi

Veliyyüddin ve Divanını tanıtmıĢ olduk.
Râci Efendi, mutasavvıf ve alim bir Ģairdir. Divanda yer yer aruz ve kafiye kusurlarına,
imla hatalarına rastlanmaktadır. Bu da onun sanat yapma gayesinden uzak olduğunu
gösterir. Edebiyatı bir araç olarak kullanmıĢ, asıl hedef ve gayesi insanlara yol
göstermek ve onları irĢat etmek olmuĢtur.
Râci Efendi, 19. asırda yanlıĢ batılılaĢmaya karĢı çıkmıĢ, sahip olunan milli ve manevi
değerlere sahip çıkılmasını öğütlemiĢtir. Ġlme ve ilim adamlarına değer verilmesini ve
ilim kuruluĢlarının geçmiĢ yüzyıllarda sahip olduğu konuma ve değere tekrar
kavuĢmasını istemiĢtir. Divanda yer alan bu tür tespitler, o dönemin toplumsal ve sosyal
yapısını yansıtması bakımından ayrıca bir önemi vardır.
Bu çalıĢmamızla Türk edebiyatına ve genel olarak bilim dünyasına bir eser kazandırmıĢ
oluyoruz. Tezimizin alanına katkıda bulunup, yeni çalıĢmalara da kaynaklık etmesini
umuyoruz.
418
KAYNAKÇA
BANARLI, Nihat Sami (1997), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, c.2, s.651, M.E.B.
Basımevi, Ġstanbul.
DĠLÇĠN, Cem (2000), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK., Ankara.
DEVELLĠOĞLU, Ferit (1998), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi,
Ankara.
ĠPEKTEN, Haluk (1999), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergah Yay.
Ġstanbul.
LEVEND, Âgâh Sırrı, (1984), Dîvân Edebiyatı, Enderûn Kitâbevi, Ġstanbul.
PALA, Ġskender (1998), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ötüken, Ġstanbul.
ġENTÜRK, Ahmet Atilla ve Ahmet Kartal (2005), Üniversiteler İçin Eski Türk
Edebiyatı Tarihi, Dergah Yay., Ġstanbul.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, (1997), 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi,
Ġstanbul.
Tarama Sözlüğü, (1963), TDK Yayınları, Ankara.
ĠPEKTEN, H., M. Ġsen, R. Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1988), Tezkirelere Göre
Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
TUMAN, Nail, Tuhfe-I Nâili, hz.Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı Divân ġairlerinin
Muhtasar Biyografileri II, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001
ÜNVER, Ġsmail, 19. Yy Divan Edebiyatı, Büyük Türk Klasikleri c. 8, Söğüt Ötüken
419
EKLER
Yüksek Lisans tez konusu olarak seçtiğimiz Râci Türâbî Veliyyüddîn Efendi Divanı
adlı eserin orijinal metninin fotokopi nüshası aĢağıda sunulmuĢtur.
420
ÖZGEÇMĠġ
1981‟de Kilis‟te doğdu. Ġlk, orta ve lise öğrenimini Ġstanbul‟da tamamladı. 2003 yılında
Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü‟nden
mezun oldu. ġu anda Ġstanbul Sultanbeyli Orhangazi Lisesi‟nde Türk Dili ve Edebiyatı
öğretmeni olarak görevine devam etmektedir.
556

19.yy Di̇van Şi̇i̇r

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

19.yy Di̇van Şi̇i̇r

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

RÂCÎ TÜRÂBÎ VELĠYYÜDDÎN EFENDĠ DĠVANI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Enstitü Anabilim Dalı : Türk Dili ve Edebiyatı

Tez DanıĢmanı : Yrd. Doç. Dr. M. Emin ERTAN

RÂCÎ TÜRÂBÎ VELĠYYÜDDÎN EFENDĠ DĠVANI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Enstitü Anabilim Dalı : Türk Dili ve Edebiyatı

Jüri BaĢkanı Jüri Üyesi Jüri Üyesi

Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, baĢkalarının eserlerinden

Mehmet Fatih DĠNDAR

KISALTMALAR LĠSTESĠ ............................................................................................ii

BÖLÜM 2: RÂCĠ TÜRÂBĠ VELĠYYÜDDĠN EFENDĠ HAYATI VE EDEBÎ

BÖLÜM 3: METĠN ....................................................................................................... 19

BÖLÜM 4: SEÇME SÖZLÜK .................................................................................. 393

SONUÇ VE ÖNERĠLER ............................................................................................ 418

Kabul Tarihi: 11 /05/2010 Sayfa Sayısı: v (ön kısım)+420 tez+135 ek

Eski Türk Edebiyatı yüzyıllar boyunca ortaya konan eserlerle gelişmiş ve

Çalışmamızın amacı da geçmiş döneme ait “Râci Türâbî Veliyyüddîn Efendi

Anahtar kelimeler: Râci Veliyyüddîn Divanı, Divan Edebiyatı, Çeviriyazı

Date:11/05/2010 Nu. of pages: v (pre text)+421 (main body)+135 appendices

Department: Turkish Language and Literature Subfield: Old Turkish

Keywords: the divan of Râci Veliyyüddin, Divan Literature, Transcription

19. yy. Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun siyasi ve sosyal olarak köklü değiĢimlerinin

ÇalıĢmamızda, metnin transkripsiyonu ve eserin tanıtımı ile yetindik. Zamanımızın dar

ÇalıĢmamızda, divanının incelenmesine karar verdik. Divanının nüshalarını tespit

Râci Efendi, BatılılaĢmanın Osmanlı‟da siyâsî, içtimai, edebî ve kültür alanlarında

Bu asırda, sosyal hayatta Ģiddetli ve hızlı bir Ģekilde bozulmalar görülmektedir.

Ġcrā olunmaz Sünnet

Ġamda …aldı bu ümmet

Yā Rasūle‟llāh meded (54/2)

Hic ¡amel yo… ¡ālemde

Mer√amet yo… @ālimde

¢aldı… ġamm u elemde

Yā ◊abîbe‟llāh meded (54/13)

Belde™-i Ġslām‟da ço… mey-«āneler

Yapılub cem¡ oldılar cengāneler

ġānü Ģöhret buldı …ahve-«āneler

ġārib-i du«ān elinden el-¡ıyā≠ (62/4)

Kimisi süçi içer kimi zinā

Kimi döger ata …ardāĢ ana

Kimi «ā™in kimi ākil-i ribā

Sārı…u ýuġyān elinden el-¡ıyā≠ (62/6)

Zenler …açmaz √arāmdan dā™imā

Gösterürler yüzini nā-ma√reme

Yā Ġlāhî bizi iżlāl eyleme

Bî-√ayā nisvān elinden el-¡ıyā≠ (62/7)

Freng‟se Freng‟e iderler talýîf

¢ur™ān‟uñ √ükmini iderler ta√rîf

Bilüñ ā«ir zemān ya…în gelmiĢdür (69/10)

Mel¡ūn Freng‟iñ libāsın giydiler

Ġslām …aftānın enginden §oydılar

Dîni terk idüb iblîse uydılar

Bilüñ ā«ir zemān ya…în gelmiĢdür (69/11)

¡Ālimler ¡ilmiyle ¡amel etmezler

◊ākimler ġer¡ile √üküm etmezler

Müftîlerüñ fetvāsını ýutmazlar

Bilüñ ā«ir zemān ya…în gelmiĢdür (69/2)

‰ālibler o…ımaz oldı ¡ilm-i √āl

Mā-lā ya¡nîle iderler iĢtiġāl

Nādir oldı Ģimdi ehl-i kemāl

Bilüñ ā«ir zemān ya…în gelmiĢdür (69/5)

Râci Efendi, Sultan Abdülmecid döneminde 1853 tarihinde baĢlayan Osmanlı-Rus