Σημειώσεις Β Λ Θετικού Πρσ

2ο ΓΕΛ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΣΧ.
ΕΤΟΣ 2018-19
ΚΩΣΤΑΣ ΠΥΡΕΝΗΣ
1
2ο ΓΕΛ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΣΧ. ΕΤΟΣ 2018-19
1.1. Οριζόντια βολή
Από το σημείο Ο βάλλεται με οριζόντια αρχική ταχύτητα υο ένα σώμα. Η κίνηση που
εκτελεί είναι καμπυλόγραμμη και μπορεί να αναλυθεί σε δυο ανεξάρτητες κινήσεις:
Άξονας x: Ευθύγραμμη ομαλή (γιατί ΣFx=0) x=……….. (1) και υx=……… (2)
Άξονας y: Ελεύθερη πτώση y  .......... (3) και υy=………(4)

Χρόνος κίνησης:
Όταν t=tολ τότε y=H οπότε από (3)  H  .............  tολ  ............. (5)
Βεληνεκές s:
Όταν t=tολ τότε x=s οπότε από (1) και (5)  s  ........  s  ............. (6)
Ταχύτητα στο Α: υΑy  ...........  υΑy  .............  υΑy  ............. (7)
υAy ........
Οπότε υ  υ2Ax  υ2Ay  υ  ............. (8) και εφφ   εφφ  (9)
υAx .........
Εξίσωση τροχιάς:
x
Από (1)  t  (10) οπότε από (10),(3)  y  ............  y  ............. (11)
υο
Η (11) δείχνει ότι η τροχιά είναι ……………………………………. .
2
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΒΟΛΗ

1. Σώμα ρίχνεται από ύψος h = 80 m από το έδαφος με οριζόντια ταχύτητα υο = 20 m/s.
Να βρείτε:
α) σε πόσο χρόνο θα φτάσει το σώμα στο έδαφος και ποια θα είναι η μέγιστη οριζόντια
μετατόπισή του s,
β) την ταχύτητα με την οποία θα φτάσει το σώμα στο έδαφος. 
Δίνεται: g = 10 m/s2.
2. Ένα σώμα ρίχνεται οριζόντια από ύψος h = 125 m από το έδαφος με ταχύτητα
υο =30 m/s. Να βρείτε για το σώμα:
α) τον ολικό χρόνο της κίνησής του,
β) το βεληνεκές του,
γ) την ταχύτητα με την οποία χτυπά στο έδαφος. 
3. Από το ίδιο σημείο και από μεγάλο ύψος ρίχνονται ταυτόχρονα και οριζόντια δύο
πέτρες με ταχύτητες υο1 = 5 m/s και υο2 = 10 m/s. Οι ταχύτητες έχουν την ίδια
διεύθυνση. Σε ποια απόσταση μεταξύ τους θα βρίσκονται οι πέτρες μετά από χρόνο t =
1 s όταν:
α) οι ταχύτητες και έχουν την ίδια κατεύθυνση
β) οι ταχύτητες υο1και υο2 έχουν αντίθετη κατεύθυνση
γ) ποια η ταχύτητα κάθε πέτρας τη στιγμή t = 1 s;
4. Αεροπλάνο κινείται οριζόντια σε ύψος h = 125 m από το έδαφος με σταθερή ταχύτητα

υο = 200 m/s. Στο έδαφος κινείται ομόρροπα άρμα με ταχύτητα υ = 10 m/s. Αν οι
ταχύτητες υο και υ βρίσκονται στο ίδιο κατακόρυφο επίπεδο, να βρείτε από ποια
οριζόντια απόσταση s από το άρμα πρέπει ο πιλότος ν’ αφήσει μια βόμβα, ώστε αυτή
να χτυπήσει το άρμα.
(Να λυθεί η ίδια άσκηση με το άρμα να κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση).
5. Από μεγάλο ύψος ρίχνουμε οριζόντια ένα σώμα με αρχική ταχύτητα υο. Αν μετά από
t=3 s το σώμα έχει αυξήσει την κινητική του ενέργεια κατά ΔΚ = 4500 J, να βρείτε τη
μάζα m του σώματος. Δίνεται: g = 10 m/s2.
6. Ένας αστροναύτης, προκειμένου να προσδιορίσει την επιτάχυνση της βαρύτητας στον

πλανήτη στον οποίο προσγειώθηκε, ρίχνει οριζόντια από ύψος h = 10 m μια μικρή
πέτρα. Μ’ ένα χρονόμετρο μετρά τον χρόνο που χρειάζεται η πέτρα για να φτάσει στο
έδαφος. Αν ο χρόνος πτώσης είναι tολ = 2 s, να βρείτε:
α) την επιτάχυνση της βαρύτητας στον πλανήτη
β) την αρχική ταχύτητα της πέτρας αν η μέγιστη οριζόντια μετατόπισή της είναι s = 40
m,
γ)την ταχύτητα με την οποία η πέτρα χτυπά στο έδαφος.
3
1.3.10 Ομαλή κυκλική κίνηση
Ομαλή κυκλική χαρακτηρίζεται η κυκλική κίνηση ενός κινητού, όταν η τιμή της
……………… του παραμένει σταθερή.
Περίοδος Τ λέγεται ο χρόνος που χρειάζεται το κινητό για να κάνει

…..................................
Μονάδα μέτρησης: 1…………………
Συχνότητα f λέγεται o αριθμός των ……………. που εκτελεί το κινητό στη μονάδα του
χρόνου
........
f
.......... ..
Μονάδα μέτρησης: 1…………………
Σχέση Περιόδου και συχνότητας
Αν στον τύπο ορισμού της συχνότητας βάλουμε t=T προκύπτει η σχέση:
........=.............
Γραμμική ταχύτητα
Είναι το …………………….. φυσικό μέγεθος που έχει:
...
Μέτρο …………………. υ  (1)
...
Διεύθυνση ……………………………..
Φορά …………………………………….
...
Μονάδα γραμμικής ταχύτητας: 1
...
Άλλοι τύποι για το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας:
...
υ (2) υ  ... (3)
...
4
Γωνιακή ταχύτητα
Είναι το …………………….. φυσικό μέγεθος που έχει:
...
Μέτρο …………………. ω  (1)
...
Διεύθυνση ……………………………..
Φορά …………………………………….
...
Μονάδα γωνιακής ταχύτητας: 1
...
Άλλοι τύποι για το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας:
...
ω (2) ω  .... (3)
...
Σχέση μεταξύ της γραμμικής και της γωνιακής ταχύτητας
Από τους τύπους υ= και ω= προκύπτει ότι: …………………………………….
Κεντρομόλος επιτάχυνση
Στην ομαλή κυκλική κίνηση η τιμή της ταχύτητας

είναι σταθερή, όμως η …………. αλλάζει συνεχώς. Άρα
το διάνυσμα της ταχύτητας αλλάζει με αποτέλεσμα να
εμφανίζεται ………………… που έχει κατεύθυνση προς
το κέντρο της κυκλικής τροχιάς και λέγεται
………………………………………………………
Μέτρο κεντρομόλου επιτάχυνσης
...
ακ= (1)
...
άλλοι τύποι
ακ= (2) , ακ= (3), ακ= (4)
5
Κεντρομόλος δύναμη Ας θεωρήσουμε την περίπτωση που ένα σώμα εκτελεί

κυκλική κίνηση με ταχύτητα σταθερής τιμής. Επειδή η κατεύθυνση της ταχύτητας
συνεχώς μεταβάλλεται, άρα υπάρχει επιτάχυνση
(κεντρομόλος) και σύμφωνα με το δεύτερο νόμο του
Νεύτωνα στο σώμα ασκείται δύναμη. Η δύναμη αυτή
έχει κατεύθυνση προς το κέντρο της κυκλικής τροχιάς
και γι' αυτό λέγεται κεντρομόλος δύναμη.
Μέτρο κεντρομόλου επιτάχυνσης
...
Fκ= (1)
...
άλλοι τύποι
Fκ= (2) , Fκ= (3), Fκ= (4)
Η κεντρομόλος δύναμη είναι γενικά η

συνισταμένη των δυνάμεων που
ασκούνται στο σώμα κατά τη διεύθυνση
της ακτίνας της κυκλικής τροχιάς
με φορά προς το κέντρο του
κύκλου. Δεν πρόκειται για μια
ακόμα δύναμη πάνω στο σώμα ούτε
είναι νέο είδος δύναμης. Λέμε συνήθως
ότι η συνισταμένη των δυνάμεων (κατά
τη διεύθυνση της ακτίνας) παίζει ρόλο
κεντρομόλου δύναμης.
6
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Σώμα κινείται σε περιφέρεια κύκλου με σταθερή κατά μέτρο ταχύτητα υ=12 m/s,για
χρόνο t=4 s. Αν η συχνότητα περιστροφής του είναι f=2/π Hz, να υπολογιστούν:
α) η περίοδος της κίνησης.
β) η ακτίνα της κίνησης.
γ) η γωνία περιστροφής και το μήκος τόξου που διένυσε το σώμα στο χρόνο των 4s.
2. Σώμα εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση με ταχύτητα 8π m/s (όπου π=3,14), διαγράφο-
ντας 12 περιστροφές σε χρόνο 3s.
Να βρεθούν:
α) η συχνότητα και η περίοδος της ομαλής κυκλικής κίνησης.
β) η ακτίνα της ομαλής κυκλικής κίνησης.
γ) η γωνία περιστροφής σε χρόνο t=2,5s.
δ) ο αριθμός των περιστροφών που εκτελεί σε χρόνο 1min.
200
3. Σ’ έναν κυκλικό στίβο ακτίνας R= m ξεκινούν από το ίδιο σημείο δύο δρομείς Α
π
και Β με ταχύτητες μέτρων υA = 3m/ s και υB = 2m/ s αντίστοιχα. Μετά από πόσο
χρόνο θα συναντηθούν για τρίτη φορά όταν:
α. κινούνται με την ίδια φορά
β. κινούνται με αντίθετες φορές
4. Δύο σώματα εκτελούν ομαλή κυκλική κίνηση σε κυκλικές τροχιές που εφάπτονται
και έχουν ακτίνες R1=0,2 m και R2=0,1 m αντίστοιχα. Αν γραμμικές ταχύτητες των
σωμάτων είναι υ1=5 m/s και υ2=2 m/s αντίστοιχα, να βρείτε:
α) πόσες περιστροφές έχει εκτελέσει καθένα από τα δύο σώματα στο χρόνο μεταξύ
δύο διαδοχικών συναντήσεων τους.
β) το χρόνο μεταξύ δύο διαδοχικών συναντήσεων των σωμάτων.
5. Ο οριζόντιος δίσκος του σχήματος περιστρέφεται

με συχνότητα f = 0,1Hz . Για να ισορροπεί ένα
σώμα πάνω στο δίσκο, πρέπει να υπάρχει τριβή
μεταξύ τους. Αν μσ = 0,2 να βρείτε τις τιμές που
μπορεί να πάρει η απόσταση d, ώστε το σώμα να
ισορροπεί πάνω στο δίσκο. Δίνονται g = 10m/ s2
και π2 = 10
6. Ένα μικρό σφαιρίδιο μάζας m κρέμεται από μη

εκτατό-νήμα-μήκους-L.-Το-σφαιρίδιο-περιστρέ-
φεται ομαλά κυκλικά σε οριζόντιο επίπεδο κατά τρόπο
που το νήμα να διαγράφει περιφέρεια κώνου. Η γωνία
που σχηματίζει το νήμα με την κατακόρυφο είναι θ. Να
βρεθούν:
α. το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας του σφαιριδίου
β. η περίοδος περιστροφής του σφαιριδίου.
7
7. Σε ένα ρολόι ο ωροδείκτης και ο λεπτοδείκτης δείχνει τη 12η ώρα ακριβώς. Μετά
από πόσο χρόνο οι δείκτες θα σχηματίσουν για πρώτη φορά γωνίες :
α. π/2, β. π και γ. 2π.
8. Αν ένα αυτοκίνητο παίρνει

στροφή σε υπερυψωμένο
οδόστρωμα ακτίνας R, να
δείξετε ότι για ασφαλή κίνηση
πρέπει η ταχύτητα να μην
υπερβεί την τιμή:
R  g  (εφφ  μσ )
, όπου φ η
1  εφφ  μσ
κλίση του οδοστρώματος και μσ ο
συντελεστής στατικής τριβής.
9. Τρακτέρ κινείται με σταθερή ταχύτητα υ = 20m/s σε ευθύγραμμο δρόμο. Η ακτίνα

των μπροστινών τροχών του είναι R1 = 0,5 m και των πίσω R2 = 1m.
α) Ποια είναι η συχνότητα περιστροφής των μπροστινών και ποια των πίσω τροχών;
β) Ποια είναι η γωνιακή ταχύτητα των σημείων της περιφέρειας κάθε τροχού;
γ) Πόσες περιστροφές θα κάνουν οι μικροί τροχοί και πόσες οι μεγάλοι όταν το
τρακτέρ διανύσει απόσταση s = 10 km; 
(Απ. α) 20/π Hz, 10/π Hz, β) 40 rad/s, 20 rad/s, γ) 10000/π στρ, 5000/π στρ)
10. α) Τι ταχύτητα πρέπει να έχει το σφαιρίδιο ενός εκκρεμούς στην κατώτατη θέση,
ώστε να μπορεί να κάνει ανακύκλωση;
β) Ποια η τάση του νήματος όταν το νήμα γίνεται οριζόντιο;
Δίνονται: η μάζα m το σφαιριδίου, το g και το μήκος l του νήματος.
(Απ. α) 5gl , β) Τ=3mg)
11. Σώμα μάζας m, μικρών διαστάσεων, ολισθαίνει

χωρίς τριβή πάνω σε ημισφαίριο ακτίνας r, ξεκινώντας
από την κορυφή του. Σε ποιο ύψος το σώμα θα χάσει
την επαφή του με την σφαιρική επιφάνεια. (Απ. 2r/3)
12. Ένα αυτοκίνητο έχει το κέντρο βάρους του σε ύψος

h=1 m απ’ το έδαφος. Η απόσταση των τροχών του είναι
d=1,2 m. Να βρείτε τη μέγιστη ταχύτητα με την οποία το
αυτοκίνητο μπορεί να πάρει στροφή ακτίνας R=40 m σε
οριζόντιο έδαφος.
Δίνεται g=10 m/s2.
Rgd
(Απ. υmax   15,49m / s )
2h
8
13. Αεροπλάνο εκτελεί Ο.Κ.Κ. σε κατακόρυφο

επίπεδο. Η ακτίνα του κύκλου είναι R=1000 m
και το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας υ=200
m/s. Ο πιλότος έχει μάζα m=60 kg.
1) Να βρείτε το μέτρο της δύναμης Ν που

δέχεται ο πιλότος από το κάθισμα:
Α. στην κατώτερη θέση Α.
Β. στην ανώτερη θέση Γ.
2) Ποια ταχύτητα πρέπει να έχει το αεροπλάνο

ώστε στην ανώτερη θέση Γ ο πιλότος να μη
δέχεται δύναμη απ’ το κάθισμα (Ν=0);
Δίνεται g=10 m/s2
14. Μοτοσικλετιστής κάνει το γύρο του θανάτου

στην εσωτερική επιφάνεια κυλίνδρου με ακτίνα
R=10 m. Αν ο συντελεστής στατικής τριβής είναι
μσ=0,25, με ποια ελάχιστη ταχύτητα πρέπει να
κινείται ο μοτοσικλετιστής ώστε να κινείται με
ασφάλεια πάνω στην κυλινδρική επιφάνεια.
Δίνεται g=10m/s2
Rg
(Απ: υ  =20 m/s)
μσ
9
ΟΡΜΗ-ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΟΡΜΗΣ
Πώς ορίζεται η ορμή ενός υλικού σημείου;

Ορισμός: Ορμή υλικού σημείου είναι το

................................. φυσικό μέγεθος p , που έχει τα
εξής χαρακτηριστικά:
1. Μέτρο
.............................................................................
2. Διεύθυνση .....................................................................
3. Φορά ..............................................................................
Ποια η μονάδα μέτρησης της ορμής στο S.I.;

........
Μονάδα μέτρησης της ορμής στο S.I είναι το 1
........
Τι είναι σύστημα σωμάτων;
Σύστημα σωμάτων λέγεται ένα ............................ σωμάτων, που
........................................
(δηλαδή το ένα ....................... .............................. στο άλλο και ……………………
…………………………………… απ’ το άλλο.)
Τι ονομάζουμε περιβάλλον του συστήματος;

Περιβάλλον του συστήματος είναι
..............................................................................................
..............................................................................................................
.........................................
Ποιες δυνάμεις λέγονται:

α. εσωτερικές; β. εξωτερικές
α. Εσωτερικές λέγονται οι δυνάμεις που ασκούνται ...............................................

.................................................................
β. Εξωτερικές λέγονται οι δυνάμεις που ασκούνται ...............................................

.................................................................
Παράδειγμα: Σύστημα Γη-Σελήνη
Στο παράδειγμα του συστήματος Γη-Σελήνη

εσωτερικές είναι οι δυνάμεις ......και ........,
ενώ εξωτερικές είναι οι δυνάμεις ......και ........
Τι ονομάζουμε ορμή συστήματος σωμάτων;

Ορμή συστήματος σωμάτων ονομάζεται το
.................................
......................................
των ..................... των σωμάτων που αποτελούν το
10
σύστημα.
Εφαρμογή: Δίνονται m1=2kg, m2=4kg, υ1=3m/s και υ2=2m/s.Να βρείτε σε κάθε περίπτωση
την ορμή του συστήματος.
Διατυπώστε το 2ο νόμο του Newton στη γενική του μορφή
« Η ......................................... των δυνάμεων που ασκούνται σ’ ένα σώμα ισούται

με το ........................ ...................................... της ........................ του
σώματος.
 p
F 
t
 
Πώς από το θεμελιώδη νόμο της μηχανικής F  m πηγαίνουμε στη γενική μορφή του 2ου
νόμου του Newton;
Απόδειξη:
..............................................................................................................
....................
..............................................................................................................
.......................................
..............................................................................................................
.......................................
11
Πότε η ορμή ενός συστήματος διατηρείται σταθερή;
Α.Δ.Ο.(Αρχή διατήρησης ορμής συστήματος)

«Η ορμή ενός συστήματος σωμάτων διατηρείται σταθερή όταν η ............................
των ....................................... ........................................
που............................. στο σύστημα είναι .............................»
 
p()  p(ά)
Απόδειξη:
12
Πλαστική κρούση δυο σωμάτων
1. Να βρείτε την ταχύτητα V του συσσωματώματος.

2. Να δείξετε ότι η μεταβολή της κινητικής ενέργειας του συστήματος είναι:
1 m m (υ  υ2 )2
ΔΚ    1 2 1
2 (m1  m2 )
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
13
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Βλήμα μάζας m κινείται με ταχύτητα υ = 5m/ s και διασπάται σε δύο ίσα κομμάτια
που κινούνται σε κάθετες διευθύνσεις. Να βρεθούν οι ταχύτητες των δύο κομματιών αν
η ταχύτητα του ενός κομματιού είναι η μισή της ταχύτητας του άλλου.
2. Βλήμα μάζας m = 50g κινείται οριζόντια με ταχύτητα υ = 50m/ s και σφηνώνεται σε

ακίνητο κιβώτιο μάζας M = 950g .
α. Να βρεθεί η ταχύτητα του συσσωματώματος μετά τη κρούση.
β. Αν ο συντελεστής της τριβής ολισθήσεως μεταξύ του εδάφους και του κιβωτίου είναι
μ = 0,5 να υπολογίσετε το συνολικό διάστημα που διανύει το
κιβώτιο μετά τη κρούση ώσπου να σταματήσει.
3. Σε σώμα μάζας m = 5kg ασκείται οριζόντια δύναμη F. Αν η

μεταβολή της ορμής μεταβάλλεται σύμφωνα με το παρακάτω
σχήμα, να βρεθούν:
α. Ποιά η ελάχιστη και ποιά η μέγιστη ταχύτητα του
σώματος;
β. Να γίνουν οι γραφικές παραστάσεις υ(t) , F(t) και να
βρεθεί η συνολική μετατόπιση του σώματος.
4. Πυροβόλο μάζας M = 250kg που ηρεμεί, εκσφενδονίζει βλήμα μάζας m = 5kg που
εξέρχεται από την κάνη με οριζόντια ταχύτητα υβ = 500m/ s . Να βρεθούν:
α. η ταχύτητα ανάκρουσης υπ του πυροβόλου
β. τα μέτρα των ορμών του βλήματος και του πυροβόλου κατά την έξοδο του βλήματος
από το πυροβόλο, και να δικαιολογηθεί η ισότητά τους
γ. η μεταβολή του μέτρου της ορμής του βλήματος κατά την κίνησή του μέσα στην
κάνη.
5. Κιβώτιο μάζας Μ = 0,5kg τοποθετείται σε τραχεία οριζόντια επιφάνεια. Ο

συντελεστής τριβής κιβωτίου - επιφάνειας είναι μ = 0,4 . Βλήμα μάζας m = 20g
εκτοξεύεται με ταχύτητα υ = 150m/ s προς το κιβώτιο και ενσωματώνεται σ’ αυτό.
Να υπολογιστούν:
α. η ταχύτητα με την οποία θα κινηθεί το κιβώτιο μετά την κρούση
β. το διάστημα που θα διατρέξει το κιβώτιο μέχρι να σταματήσει.
6. Ένα βλήμα μάζας m1 = 0,1kg κινείται με οριζόντια ταχύτητα υ1 = 400m/ s και

διαπερνά ένα κιβώτιο μάζας m2 = 2kg που βρίσκεται πάνω σε λείο οριζόντιο δάπεδο.
Αν το βλήμα βγαίνει από το κιβώτιο με ταχύτητα υ = 100m/ s σε χρόνο Δt = 0,1s . Να
βρείτε:
α. την ταχύτητα που αποκτά το κιβώτιο
β. τη μέση οριζόντια δύναμη που ασκεί το βλήμα στο κιβώτιο.
7. Μια βάρκα μήκους l = 6m και μάζας Μ = 120kg είναι ακίνητη στην ήρεμη επιφάνεια
μιας λίμνης. Ένας άνθρωπος μάζας m = 60kg , που είναι αρχικά ακίνητος, μετακινείται
14
από το ένα άκρο της βάρκας στο άλλο. Κατά πόσο θα μετακινηθεί η βάρκα κατά τη
διάρκεια της μετακίνησης του ανθρώπου; Η αντίσταση του νερού θεωρείται αμελητέα.
8. Αρχικά ακίνητο σώμα μάζας m=2 kg βρίσκεται σε οριζόντιο τραχύ δάπεδο και από τη
χρονική στιγμή t = 0 και μετά δέχεται οριζόντια σταθερή δύναμη μέτρου F=10 Ν. Το
σώμα, που ξεκινά αμέσως να κινείται, εμφανίζει με το οριζόντιο δάπεδο συντελεστή
τριβής ολίσθησης μ = 0,2 και τη χρονική στιγμή t1 έχει αποκτήσει ταχύτητα μέτρου υ1 =
20 m/s.
α) Να σχεδιάσετε το διάνυσμα της ορμής του σώματος τη χρονική στιγμή t1 και να
υπολογίσετε το μέτρο της.
β) Να υπολογίσετε το ρυθμό μεταβολής της ορμής του σώματος τη χρονική στιγμή t2 =
3 s. Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10 m/s2.
9. Μικρή σφαίρα μάζας m = 0,5 kg εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση ακτίνας r = 2 m με

γραμμική ταχύτητα μέτρου υ = 20π m/s και τη χρονική στιγμή t = 0 περνά από σημείο
Α της τροχιάς της. Να υπολογίσετε: 
α) τη μεταβολή της ορμής της μικρής σφαίρας στη χρονική διάρκεια:
i) 0Τ ii) 0Τ/2 iii) 0Τ/4
όπου Τ η περίοδος της κυκλικής κίνησης της σφαίρας,
β) το μέτρο του ρυθμού μεταβολής της ορμής της σφαίρας τη στιγμή που διέρχεται από
το σημείο Α. Δίνεται για τις πράξεις π2 = 10.
10. Το σώμα μάζας m = 2 kg του διπλανού σχήματος κινείται

σε λείο οριζόντιο δάπεδο με σταθερή ταχύτητα μέτρου υ1 = 8
m/s και χτυπά κάθετα σε κατακόρυφο τοίχο. Εξαιτίας της
σύγκρουσης με τον τοίχο, το σώμα ανακλάται με ταχύτητα
μέτρου υ2 = 6 m/s. 
α) Να υπολογίσετε τη μεταβολή του μέτρου της ορμής του
σώματος, καθώς και το μέτρο της μεταβολής της ορμής του,
εξαιτίας της σύγκρουσής του με τον τοίχο, 
β) Αν η χρονική διάρκεια της σύγκρουσης του σώματος με τον τοίχο είναι Δt=0,02 s, να
υπολογίσετε το μέτρο της μέσης δύναμης που δέχτηκε το σώμα από τον τοίχο.
11. Μια σφαίρα μάζας m = 2 kg αφήνεται ελεύθερη να

κινηθεί τη χρονική στιγμή t = 0 από ύψος h = 20 m πάνω
από το έδαφος και εκτελεί ελεύθερη πτώση. Η σφαίρα
φτάνει στο έδαφος τη χρονική στιγμή t1, και αναπηδά
κατακόρυφα αφού χτυπήσει σε αυτό, έχοντας αμέσως

μετά τη σύγκρουση ταχύτητα υ2 . Το μέτρο της ταχύτητας

υ2 είναι κατά 20% μικρότερο από το μέτρο της ταχύτητας

υ1 , που είχε η σφαίρα ελάχιστα πριν χτυπήσει στο έδαφος. Να υπολογίσετε:
α) τη μεταβολή της ορμής της σφαίρας στη χρονική διάρκεια 0t1, 
β) το μέτρο της μέσης δύναμης που δέχτηκε η σφαίρα από το έδαφος κατά τη διάρκεια
της σύγκρουσής του με αυτό, αν η χρονική διάρκεια της σύγκρουσης είναι Δt  = 0,04 s.
15
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10 m/s2.
12. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η γραφική

παράσταση της ορμής σε συνάρτηση με το χρόνο για
ένα σώμα μάζας m=2kg που κινείται ευθύγραμμα.
α) Να βρείτε τα είδη των κινήσεων που εκτελεί
το σώμα και να υπολογίσετε το μέτρο της
μέγιστης ταχύτητας που απέκτησε στη χρονική
διάρκεια  06s.
β) Να παραστήσετε γραφικά σε βαθμολογημένους
άξονες τη συνισταμένη δύναμη που δέχεται το σώμα σε
συνάρτηση με το χρόνο για τη χρονική διάρκεια 0  6 s.
13. Ένα σώμα μάζας m = 2 kg κινείται ευθύγραμμα σε

δρόμο που ταυτίζεται με τον άξονα χ'Οχ και τη
χρονική στιγμή tο = 0 η αλγεβρική τιμή της
ταχύτητάς του ισούται με υο = + 5 m/s, ενώ τη
χρονική στιγμή t1 = 4 s η αλγεβρική τιμή της
ταχύτητάς του ισούται με υ1 = + 9 m/s. Στο διπλανό
σχήμα φαίνεται η γραφική παράσταση της
συνισταμένης δύναμης που δέχεται το σώμα σε συνάρτηση με το χρόνο για τη χρονική
διάρκεια 010 s. Να υπολογίσετε: 
α) το μέτρο της μεγίστης συνισταμένης δύναμης που δέχεται το σώμα στη
χρονική διάρκεια 0—>10 s,
β) την αλγεβρική τιμή της ταχύτητας του σώματος τη χρονική στιγμή 10 s.
14. Ένας κύβος μάζας m1 = 2 kg κινείται σε λείο

οριζόντιο δάπεδο με ταχύτητα μέτρου υ1 = 4 m/s
και συγκρούεται μετωπικά με δεύτερο ακίνητο
κύβο μάζας m2.
α) Να υπολογίσετε την ταχύτητα του κύβου (1)
μετά την κρούση, αν η ταχύτητα του κύβου (2) μετά την κρούση έχει μέτρο υ2΄ = 2 m/s
και η μάζα του ισούται με: 
i) m2 = 1 kg ii) m2 = 5 kg
β) Να βρείτε τη μεταβολή της ορμής του κύβου (2) εξαιτίας της κρούσης, καθώς και τη
μεταβολή της ορμής του κύβου (1) για την περίπτωση (ii).
15. Ένα βλήμα μάζας mβ = 10 g κινείται οριζόντια με

ταχύτητα μέτρου υο = 500 m/s και συγκρούεται
πλαστικά με ακίνητο σωμα μάζας Μ= 4,99 kg που
βρίσκεται σε λείο οριζόντιο δάπεδο. Να
υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση,
16
β) την απώλεια κινητικής ενέργειας του συστήματος των δύο σωμάτων εξαιτίας της
κρούσης.
16. Δύο σώματα (1) και (2) με μάζες

m1 = 1 kg και m2 = 4 kg αντίστοιχα κινούνται σε
οριζόντιο τραχύ δάπεδο και ελάχιστα πριν
συγκρουστούν έχουν αντίθετες ταχύτητες
μέτρου
υ = 5 m/s. Η κρούση των δύο σωμάτων είναι
μετωπική και πλαστική. Αν το συσσωμάτωμα
εμφανίζει με το δάπεδο συντελεστή τριβής ολίσθησης μ = 0,3 να υπολογίσετε:
α) το μέτρο και τη φορά της ορμής του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση,
β) τη μεταβολή της ορμής του σώματος (1) εξαιτίας της κρούσης,
γ) το διάστημα που διένυσε το συσσωμάτωμα από τη χρονική στιγμή ελάχιστα μετά την
κρούση μέχρι τη χρονική στιγμή που σταμάτησε να κινείται.
17. Ένα σώμα μάζας m = 4 kg είναι ακίνητο σε λείο οριζόντιο δάπεδο και τη χρονική
στιγμή t = 0 λόγω κάποιου εσωτερικού αιτίου εκρήγνυται ακαριαία σε δύο κομμάτια
(1) και (2) με μάζες m1 = 3 kg και m2 αντίστοιχα, τα οποία κινούνται οριζόντια, όπως
φαίνεται στο σχήμα. Αν η κινητική ενέργεια του κομματιού (2) αμέσως μετά την έκρηξη
ισούται με 18 J, να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας του κομματιού (1) αμέσως μετά την έκρηξη, 
β) την απόσταση που απέχουν τα δύο κομμάτια τη χρονική στιγμή t1 = 2 s.
18. Ένα μικρό κανόνι έχει μάζα Μ = 100 kg (χωρίς τα βλήματα) και στο εσωτερικό
του βρίσκεται ένα μόνο βλήμα μάζας m = 0,5 kg. Το σύστημα κανόνι - βλήμα είναι
αρχικά ακίνητο σε λείο οριζόντιο δάπεδο και κάποια στιγμή το κανόνι εκπυρσοκροτεί
εκτοξεύοντας το βλήμα με οριζόντια ταχύτητα υ1. Εξαιτίας της εκτόξευσης του
βλήματος το κανόνι αποκτά οριζόντια ταχύτητα μέτρου υ2 = 2 m/s. Να υπολογίσετε: 
α) το μέτρο της ταχύτητας υ1, 
β) το μέτρο της μέσης δύναμης που δέχθηκε το κανόνι από το βλήμα, αν το βλήμα
κινήθηκε μέσα στο κανόνι για χρόνο Δt = 0,01 s.
19. Μικρός κύβος μάζας Μ = 4 kg είναι ακίνητος στο άκρο ενός τραπεζιού μήκους L = 2
m, με το οποίο εμφανίζει συντελεστή τριβής ολίσθησης μ = 0,4. Ένα βλήμα μάζας mβ =
0,1 kg που κινείται οριζόντια με ταχύτητα να συγκρούεται μετωπικά με τον ακίνητο
κύβο και εξέρχεται από αυτόν με οριζόντια ταχύτητα μέτρου υ1 = 140 m/s. Ο κύβος
αμέσως μετά την κρούση κινείται ευθύγραμμα στο τραπέζι και μόλις που φτάνει στην
άλλη του άκρη. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας υο,
β) την απώλεια κινητικής ενέργειας εξαιτίας της κρούσης του βλήματος και του κύβου.
17
20. Δυο σώματα (1) και (2) μάζας m1 = 3 kg και m2 = 2 kg αντίστοιχα κινούνται στο ίδιο
λείο οριζόντιο δάπεδο στην ίδια κατεύθυνση έχοντας ταχύτητες μέτρου υ1 = 6 m/s και
υ2 αντίστοιχα και συγκρούονται κεντρικά και πλαστικά. Αν το μέτρο της ταχύτητας του
συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση ισούται με 4 m/s, να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας υ2.
β) το ποσοστό της κινητικής ενέργειας του συστήματος που έγινε θερμότητα κατά την
κρούση.
21. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα βλήμα μάζας mβ =

0,4 kg που κινείται παράλληλα σε κεκλιμένο
επίπεδο γωνίας κλίσης φ (ημφ = 0,6 και συνφ = 0,8)
και το οποίο σφηνώνεται σε ακίνητο σώμα μάζας Μ =
4,6 kg, έχοντας ελάχιστα πριν την κρούση κινητική
ενέργεια Κβ = 12500 J. Το συσσωμάτωμα που
δημιουργείται εμφανίζει με το κεκλιμένο επίπεδο συντελεστή τριβής ολίσθησης μ = 0,5.
Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας του βλήματος ελάχιστα πριν τη σύγκρουσή του με το
σώμα μάζας Μ,
β) το μέτρο της ορμής του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση,
γ) το μέγιστο ύψος από το σημείο της κρούσης στο οποίο θα φτάσει το συσσωμάτωμα.
22. Ένα σώμα ομογενές μάζας 990 gr είναι κρεμασμένο με νήμα μήκους l=2m από δέντρο
και ισορροπεί. Σφαίρα μάζας 10 gr κτυπάει οριζόντια το σώμα με ταχύτητα 200 5
m/s και σφηνώνεται στο κέντρο του. Να βρεθεί:
α) η επί τοις εκατό μεταβολή της αρχικής κινητικής ενέργειας του συστήματος σώμα-
σφαίρα.
β) σε ποιο ύψος θα σταματήσει το συσσωμάτωμα
γ) Ποια γωνία θα σχηματίζει το νήμα με την κατακόρυφη στο ψηλότερο σημείο του
συσσωματώματος.
23. Αστροναύτης με ολική μάζα Μ=100kg (μαζί με τον εξοπλισμό του) στέκεται ακίνητος
σε απόσταση d=45 m από το σκάφος του. Η φιάλη οξυγόνου περιέχει Ο2 μάζας
mο=0,5kg και διαθέτει ακροφύσιο, απ’ το οποίο μπορεί να εκτοξεύει το αέριο με
ταχύτητα υ.
Πρέπει να αποβάλει Ο2 για να προωθηθεί και να επιστρέψει στο σκάφος του, αλλά
χρειάζεται επίσης οξυγόνο για να αναπνέει.
Ο ρυθμός με τον οποίο αναπνέει οξυγόνο είναι R=2,5  10-4 kg/s.
(α). Αν αποβάλει ποσότητα Ο2 μάζας m<<M για προώθηση, ποια η ταχύτητα V που θα
αποκτήσει;
(β). Για πόσο χρόνο μπορεί να αναπνέει με το υπόλοιπο οξυγόνο;
(γ). Για να πετύχει την επιστροφή του στο σκάφος, ο χρόνος αναπνοής του tα πρέπει
να είναι μεγαλύτερος ή το πολύ ίσος με το χρόνο διαδρομής tδ.
Ποια είναι η συνθήκη που πρέπει να ικανοποιεί η m;
18
(δ). Υπολογίστε πόσο Ο2 μπορεί να αποβάλει χωρίς κίνδυνο ο αστροναύτης για την
προώθησή του.
m m m d M R
(Απ:-α)- V   υ ,-β)- tα  o ,-γ)- m2  mo  m   0 , δ) 0,05  m  0,45 )
M R υ
24. Ξύλινο κιβώτιο μάζας M=1,95kg ισορροπεί πάνω σε λείο οριζόντιο δάπεδο. Σφαίρα
μάζας m=0,05kg που κινείται οριζόντια με ταχύτητα υ=400m/s σφηνώνεται-στο-ξύλο-
σε-βάθος-d=20cm.
Ζητούνται:
α.-Η-ταχύτητα-V-του-συσσωματώματος-μετά-την-κρούση.
β. Η μέση δύναμη F που ασκεί η σφαίρα στο ξύλο καθώς εισχωρεί σ' αυτό, καθώς και
το διάστημα x που διανύει το ξύλο μέχρι τη στιγμή που η σχετική ταχύτητα-σφαίρας-
ξύλου-μηδενίζεται.
γ. Η χρονική διάρκεια Δt της κρούσης.
(Απ:-α)- V  10 m / s ,-β)- F  19.500N ,-γ)- Δt  0,001s )
19
§3-2 ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ
Ο Νόμος του Boyle

Η ………..ορισμένης ποσότητας αερίου του οποίου η
…………… παραμένει σταθερή είναι αντίστροφα
ανάλογη με ……. ………………. του.
Η μαθηματική διατύπωση είναι:
..........  .......... ....... όταν ....... = ........... .......
Η μεταβολή στην οποία η θερμοκρασία παραμένει σταθερή ονομάζεται …………………..
Ο νόμος του Charles
Η ………… ορισμένης ποσότητας αερίου του οποίου

………………. διατηρείται ………………είναι ανάλογη με
την ……………. ……………… του αερίου.
Η μαθηματική του διατύπωση είναι:
..........
 ............. όταν .......  .........
............
Η μεταβολή στην οποία ο όγκος παραμένει σταθερός ονομάζεται ……………………..
Τη θερμοκρασία τη μετράμε σε βαθμούς ………… (……). Η θερμοκρασία αυτή ονομάζεται

…………… ……………………….
Τ=……. + θ.
Το μηδέν της κλίμακας …………αντιστοιχεί στους –273 οC και είναι η θερμοκρασία κάτω
από την οποία είναι αδύνατο να φτάσουμε. Τη θερμοκρασία αυτή τη λέμε …………..
………
Ο νόμος του Gay – Lussac
……………… ορισμένης ποσότητας αερίου, όταν …………….

του διατηρείται …………, είναι …………….. με την ……………..
………………. του.
Η μαθηματική διατύπωση του νόμου είναι :

..........
 ............. όταν .......  .........
............
20
Η μεταβολή στην οποία η πίεση παραμένει σταθερή ονομάζεται ……………………….
Ιδανικά αέρια
Οι τρεις προηγούμενοι νόμοι ισχύουν για τα διάφορα αέρια με μικρές ή μεγάλες
αποκλίσεις. Συγκεκριμένα ισχύουν με μεγαλύτερη ακρίβεια για ένα ……………….. παρά
για ένα ……………………………. αέριο που βρίσκεται στις ίδιες συνθήκες. Επίσης ισχύουν με
μεγαλύτερη ακρίβεια για τα ……………..και …………… αέρια από ό,τι για τα …………… και
………………
Μακροσκοπικά ιδανικό αέριο, είναι αυτό που υπακούει στους τρεις νόμους των αερίων
σε ……………………………………………………
21
Να συμπληρώσετε τα κενά διαγράμματα, που αναφέρονται στους 3 νόμους των

αερίων.
1) Νόμος Boyle
2) Νόμος Charles
3) Νόμος Gay-Lussac
22
23
§3-3 ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΩΝ ΙΔΑΝΙΚΩΝ ΑΕΡΙΩΝ
Από το συνδυασμό των νόμων των αερίων προκύπτει η εξίσωση:

.........  .......... .......... .
Η παραπάνω εξίσωση ονομάζεται ……………………………………………..
Η R ονομάζεται …………………………………… και η τιμή της εξαρτάται από τις μονάδες των p,
V, T. Στο σύστημα SI, όπου μονάδα πίεσης είναι το Ν/m2 και μονάδα όγκου είναι το m3,
η τιμή της R είναι: R  8,314 J / mol  K
Συνήθως η πίεση μετριέται σε ατμόσφαιρες (atm), ο όγκος σε λίτρα (L) και η τιμή της R
είναι :
R  0,082 L  atm / mol  K
O αριθμός των mol του αερίου βρίσκεται από το πηλίκο της …………… αερίου προς τη
……………………………..
.........
n
..........
Η Κ.Ε. μπορεί να πάρει τη μορφή p V  ........................
m
Το πηλίκο της μάζας του αερίου προς τον όγκο του δίνει την πυκνότητά του : 
V
Έτσι, η Κ.Ε. μπορεί να πάρει τη μορφή:
p  .............................
Άλλος ορισμός για το ιδανικό αέριο
Ιδανικό αέριο είναι το αέριο για το οποίο ισχύει η ……………………….. ακριβώς, σε όλες τις
…………….. και ………………….
24
§3-4 ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
1) Η κινητική Θεωρία ερμηνεύει τη συμπεριφορά των αερίων, εφαρμόζοντας τους

νόμους του Newton σε μεγάλο αριθμό μορίων του αερίου και εξάγοντας
στατιστικά αποτελέσματα, δηλαδή βρίσκει:
1) μέση ταχύτητα μορίων  , 2) ενεργό ταχύτητα μορίων   , 3) μέση κινητική
ενέργεια μορίων  , 4) την πίεση p του αερίου σε σχέση με τις ταχύτητες των
μορίων κ.λπ.
2) Μοντέλο του ιδανικού αερίου:

1. Τα μόρια του αερίου συμπεριφέρονται σαν μικροσκοπικές, απόλυτα
ελαστικές, ……. Έτσι ο συνολικός όγκος των μορίων του αερίου μπορεί να
θεωρηθεί αμελητέος σε σχέση με τον όγκο του δοχείου στο οποίο βρίσκεται.
2. Στα μόρια δεν ασκούνται ……….. παρά μόνο τη στιγμή της κρούσης με άλλα
μόρια ή με τα ………. του δοχείου. Έτσι, η κίνησή τους, στο μεσοδιάστημα
μεταξύ δύο κρούσεων, είναι ευθύγραμμη ομαλή.
3. Οι κρούσεις των μορίων με τα τοιχώματα είναι ……….. Έτσι η κινητική
ενέργεια του μορίου δεν μεταβάλλεται μετά την κρούση του με το τοίχωμα
3) Ποια σχέση δίνει την πίεση του ιδανικού αερίου;
p=……………..
Τι είναι το κάθε μέγεθος στον τύπο της πίεσης του ιδανικού αερίου;
p=………….
N=………….
m=………….
 2 =………….
V=……………
4) Τι είναι η μέση κινητική ενέργεια των μορίων του ιδανικού αερίου; Ποιος ο τύπος
της;
1 N m 2 3
5) Ξεκινώντας από τη σχέση p  , δείξτε τη σχέση K  kT . Τι είναι το
3 V 2
κάθε μέγεθος;
6) Τι είναι η ενεργός ταχύτητα υεν των μορίων του αερίου; Ποιοι τύποι τη
δίνουν;(Απόδειξη)
7) Ένα αέριο εκτονώνεται ισόθερμα από την κατάσταση Α(p1) στην κατάσταση Β(p2).
Αν στην Α η ενεργός ταχύτητα των μορίων είναι υεν1=500m/s ποια η ενεργός
ταχύτητα υεν2 των μορίων στην κατάσταση Β;
25
§3-5 ΣΧΕΣΗ ΠΙΕΣΗΣ ΙΔΑΝΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ ΜΟΡΙΩΝ
Έστω ποσότητα Ν μορίων ιδανικού αερίου σε δοχείο όγκου V. Κάθε μόριο έχει μάζα m.
Τα μόρια έχουν ταχύτητες υ1, υ2, …, υΝ . Αποδεικνύεται ότι η πίεση του ιδανικού αερίου
δίνεται από τη σχέση:
1 N m 2
p (1)
3 V
Η ποσότητα  2 λέγεται μέση τιμή του τετραγώνου των ταχυτήτων των μορίων.
12   22  ...   2
Βρίσκεται από τη σχέση: 2  (2)

ΜΕΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΜΟΡΙΩΝ

Έστω Κ1, Κ2, …, ΚΝ οι κινητικές ενέργειες των Ν μορίων. Τότε η μέση κινητική ενέργεια
των μορίων είναι:
1 1 1
m12  m 22  ...  m 2
K 1  K 2  ...  K N 1   2   22  ...   2  ( 2)
K  K  2 2 2    m 1  
N  2   
1
 m 2 (3)
2
ΣΧΕΣΗ ΜΕΣΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΑΕΡΙΟΥ

Ξεκινώντας από τη σχέση (1) έχουμε:
R
k
1 N m 2 1 2 1 N 2 R 2 NA
p  pV  m 2  nRT   m 2  R  NK  T K 
3 V 3 3 2  3 NA 3
3
K  kT (4)
2
Η σταθερά k λέγεται σταθερά Boltzmann, έχει την τιμή k=1,38 10-23J/K και βρίσκεται ως
το πηλίκο των σταθερών R και NA. (NA=6,023 1023 μόρια/mol ο αριθμός του Avogadro)
R
k (5)
NA
26
ΕΝΕΡΓΟΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΜΟΡΙΩΝ
Ορίζουμε ως ενεργό ταχύτητα των μορίων του αερίου τη ρίζα της μέσης τιμής του
τετραγώνου των ταχυτήτων των μορίων.
    2 (6)
Είναι η ταχύτητα που θα είχαν τα μόρια αν είχαν την ίδια κινητική ενέργεια.
Αποδεικνύεται ότι η ενεργός ταχύτητα είναι μεγαλύτερη της μέσης ταχύτητας. Δηλαδή
    (7)
ΤΥΠΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΤΑΧΥΤΗΤΑ
2 3kT 3RT
     (8),(9),(10)
m m M
Απόδειξη
1 2 2
Από τύπο (3) έχουμε: K  m 2   2      (8)
2 m m
3
2 kT
2 ( 4) 2 3kT
          (9)
m m m
R
3 T
3kT (5)
NA 3RT 3R
           (10)
m m N Am M
27
AΣKHΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ
1. Διαθέτουμε ποσότητα αερίου Ν µορίων σε δοχείο όγκου V = 5 10-3 m . Η συνολική
κινητική ενέργεια των µορίων του αερίου στο δοχείο είναι KΟΛ =10J και η πυκνότητά
του ρ=0,5kg/m3.
α. Να υπολογίσετε την ενεργό ταχύτητα των µορίων του αερίου.
β. Το αέριο εκτονώνεται ισοβαρώς µέχρι την κατάσταση εκείνη στην οποία η ενεργός
ταχύτητά του γίνεται 4 103 m/s και στην συνέχεια ψύχεται ισόχωρα µέχρι να
υποδιπλασιασθεί η πίεσή του. Να βρεθεί η τελική τιµή της θερµοκρασίας του αερίου
καθώς και η τελική τιµή του όγκου του αερίου.
∆ίνονται: R= 8,3 J/mol Κ και η γραµµοµοριακή µάζα του αερίου Μ= 410-3 kg/mol .
(Aπ: α. υ= 2 103m/s β. T΄΄ =2Τ= 1285Κ)
2. ∆ίνεται η κυκλική µεταβολή ΑΒΓ∆Α.

α. Να βρείτε το είδος κάθε µεταβολής.
β. Να γράψετε τις εξισώσεις κάθε
µεταβολής.
γ. Να κάνετε τα διαγράµµατα P -V και
P -T.
3. Ιδανικό αέριο βρίσκεται σε κατακόρυφο κυλινδρικό δοχείο. Το δοχείο κλείνεται στο

πάνω µέρος του µε έµβολο που έχει βάρος 5Ν και εµβαδόν διατοµής 2cm2 που µπορεί
να ολισθαίνει χωρίς τριβή. Το αέριο έχει αρχική θερµοκρασία θ1= 27 οC και το έµβολο
ισορροπεί σε απόσταση l1= 30cm από την βάση του κυλίνδρου. Η ατµοσφαιρική
πίεσηείναι Pατμ =1atm.
α. Υπολογίστε την πίεση του αερίου.
β. Θερµαίνουµε αργά το αέριο µέχρι η θερµοκρασία του να γίνει θ2 =127 οC . Πόση είναι
η απόσταση l2 της νέας θέσης ισορροπίας του εµβόλου από την βάση του δοχείου;
γ. Υπολογίστε την αρχική πίεση του αερίου.
i. Αν ο κύλινδρος είναι οριζόντιος.
ii. Αν ο κύλινδρος είναι κατακόρυφος µε το έµβολο από κάτω.
∆ίνεται: 1atm=105 N/m2 (Απ: α. 1,5 105 Ν/m2, β. 40cm, γ. i. 105 Ν/m2, ii 0,5 105 Ν/m2)
4. Σε δοχείο όγκου V=1L περιέχεται ορισµένη ποσότητα Ηe υπό πίεση P=106N/m2. Αν η

ενεργός ταχύτητα των µορίων του αερίου είναι υεν=2 103m/s να βρείτε:
α. την πυκνότητα του αερίου
β. τον αριθµό των mol του αερίου µέσα στο δοχείο
γ. την συνολική κινητική ενέργεια λόγω μεταφορικής κίνησης του αερίου
δ. θερµαίνουµε το αέριο και παρατηρούµε ότι η ενεργός ταχύτητα των µορίων
διπλασιάζεται. Να βρείτε τον λόγο της τελικής προς την αρχική θερµοκρασία του αερίου.
Να θεωρήσετε ότι το He συμπεριφέρεται ως ιδανικό αέριο.
T 4
∆ίνεται ότι MHe=4 10-3 kg/mol (Απ: ρ= 0,75kg/m3 n =18,75 10-2 mol, Kολ= 1500J,  )
T 1
28
ΕΡΓΟ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΟ ΑΠΟ ΑΕΡΙΟ
Ένα αέριο υποβάλλεται στις διαδοχικές αντιστρεπτές μεταβολές που δείχνει το

παρακάτω διάγραμμα P-V.
P(atm)
B Γ
A
4
Δ
2
V(L)
2 4 6 8 10
a. Να υπολογίσετε το έργο που παράγει το αέριο κατά τις μεταβολές:

ΑΒ, ΒΓ, ΓΔ και ΔΑ
b. Να υπολογίσετε το συνολικό έργο που παράγει το αέριο σε atm L και σε Joule.
Δίνεται 1 atm = 105N/m2 και 1L=10-3m3
ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ
Θερμότητα είναι……………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………
Μονάδα θερμότητας στο S.I. είναι το 1……
Ειδικά για τη θερμότητα χρησιμοποιούμε τη μονάδα 1……..
1…..= ……. και 1………=…………..
Εσωτερική ενέργεια αερίου είναι……………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………
29
3
Δείξτε ότι η εσωτερική ενέργεια ιδανικού αερίου δίνεται από τη σχέση: U= nRT
2
Απόδειξη: U=N K  …………………………………………………………..
Ιδιότητες εσωτερικής ενέργειας

1. Για ορισμένη ποσότητα αερίου, η U είναι ανάλογη της …………………… του αερίου.
2. Η μεταβολή της εσωτερικής ενέργειας ΔU του αερίου είναι ………………… της
μεταβολής του αερίου και εξαρτάται μόνο από την ……………… και την ………………
Κατάσταση του αερίου.
1ος Θερμοδυναμικός νόμος
…… = ……. +……
Q>0 όταν…………………………………………………….
Q<0 όταν……………………………………………………….
W>0 όταν……………………………………………………….
W<0 όταν ………………………………………………………..
ΔU>0 όταν ………………………………………………………
ΔU<0 όταν ………………………………………………………
30
§ 4-9 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ 1ου ΘΕΡΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Α) Ισόθερμη αντιστρεπτή μεταβολή
Επειδή Τ=σταθ  ΔU=0

VB
΄Εργο αερίου: W AB  nRT ln
VA
VB
ή WAB  PAVA ln
VA
VB
ή WAB  PBVB ln
VA
1ος Θερμ νόμος: Q=WAB+ΔU 
Q=WAB
B) Ισόχωρη αντιστρεπτή μεταβολή
Επειδή V=σταθ  W=0

Q=ΔU
1) ΤΑ<ΤΒ  ΔU>0  Q>0
2) ΤΑ>ΤΒ  ΔU<0  Q<0
31
Γ) Ισοβαρής αντιστρεπτή μεταβολή
Για ισοβαρή εκτόνωση VA>VB

Επειδή p=σταθ  W=p(VB-VA)>0
Από ΑΒ η θερμοκρασία
αυξάνεται  ΤΒ>ΤΑ  ΔU>0
Q= p(VB-VA)+ΔU άρα Q>0
Για συμπίεση: W<0, ΔU<0 και Q<0
Δ) Αδιαβατική αντιστρεπτή μεταβολή
Αδιαβατική μεταβολή  Q  0
Ισχύει: PAVAγ = PΒVΒγ Σχέση Poisson
όπου γ>1 (η τιμή του γ εξαρτάται
από το αέριο)
PBVB  PAV A nR(TB  T A )
W AB  =
1  1 
0= WAB +ΔU  WAB = -ΔU
Η αδιαβατική καμπύλη τέμνει
διαρκώς ισόθερμες γιατί γ>1, γι’
αυτό είναι πιο απότομη από τις
ισόθερμες.
1) Στην αδιαβατική εκτόνωση W>0 άρα ΔU<0, δηλαδή το αέριο ψύχεται.

2) Στην αδιαβατική συμπίεση W<0 άρα ΔU>0, δηλαδή το αέριο θερμαίνεται.
32
§ 4-10 ΓΡΑΜΜΟΜΟΡΙΑΚΕΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΕΣ ΑΕΡΙΩΝ
Θεμελιώδης νόμος θερμιδομετρίας: Q=mcΔθ

m=μάζα σώματος, c=ειδική θερμότητα του υλικού, Δθ=αύξηση θερμοκρασίας
J
Η ειδική θερμότητα έχει μονάδα μέτρησης: 1 (grad= oC)
kg  grad
Επειδή Δθ=ΔΤ  Q=mcΔΤ
m
m n
Πολ/ζοντας και διαιρώντας με Μ(γραμμομοριακή μάζα )  Q= cM   M
 Q=nCΔΤ
M
J
C=cM λέγεται γραμμομοριακή ειδική θερμότητα και έχει μονάδα 1
mol  K
Για τα αέρια η γραμμομοριακή ειδική θερμότητα εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο
θερμαίνονται (γιατί;). Γι’ αυτό στην πράξη χρησιμοποιούμε δυο γραμμομοριακές ειδικές
θερμότητες:
α. την Cp γραμμομοριακή ειδική θερμότητα υπό σταθερή πίεση και
β. Την Cv γραμμομοριακή ειδική θερμότητα υπό σταθερό όγκο
ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΑΕΡΙΟΥ ΥΠΟ ΣΤΑΘΕΡΟ ΟΓΚΟ

Δείξτε ότι η μεταβολή της εσωτερικής ενέργειας ΔU του αερίου είναι
ΔU=nCvΔΤ
ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΑΕΡΙΟΥ ΥΠΟ ΣΤΑΘΕΡΗ ΠΙΕΣΗ

Δείξτε ότι ισχύει η σχέση:
Cp=Cv+R
Από την τελευταία σχέση  Cp>Cv για κάθε αέριο.
ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Cp ΚΑΙ Cv ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΑΝΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

3
Ξεκινώντας από τη σχέση U= nRT δείξτε ότι:
2
3 J 5 J
Α. Cv= R (=12,47 ) και Β. Cp= R (=20,78 )
2 mol  K 2 mol  K
Ο αριθμός γ που συναντήσαμε στην εξίσωση Poisson (PVγ = σταθ) στην αδιαβατική
μεταβολή είναι ο λόγος Cp/Cv δηλαδή:
C
  p >1 για κάθε αέριο
Cv
Η τιμή του γ εξαρτάται από το είδος των μορίων του αερίου( αν είναι μονοατομικό αέριο,
διατομικό με χαλαρή ή σταθερή σύνδεση, πολυατομικό κλπ)
33
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Ποσότητα n=1/R mol ιδανικού αερίου, υποβάλλεται στην κυκλική αντιστρεπτή μεταβολή
ΑΒΓΑ που φαίνεται στο διάγραμμα p-V.
(A  B ισόχωρη θέρμανση, Β  Γ ισόθερμη εκτόνωση και Γ  Α ισοβαρής συμπίεση).
1) Να συμπληρωθεί ο πίνακας:
Q (J) W (J) ΔU (J)

AB
ΒΓ
ΓΑ
2) Να βρείτε Qολ , Wολ , και ΔUολ
3
Δίνονται: ln2=0,7 και CV= R
2
34
§ 4-11 ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ
Θερμική μηχανή: Διάταξη που μετατρέπει τη θερμότητα σε μηχανικό έργο.
ΜΕΡΗ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ
1) Θερμή δεξαμενή: Σώμα υψηλής

θερμοκρασίας Τh.
2) Μέσον εργασίας: υγρό ή αέριο

που εκτελεί κυκλική μεταβολή.
3) Ψυχρή δεξαμενή: Σώμα

θερμοκρασίας Τc
(Tc<Th)
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ

a. Η θερμή δεξαμενή προσφέρει θερμότητα Qh>0 στο μέσον (συνήθως αέριο).
b. Το μέσον εκτελεί κυκλική μεταβολή παράγοντας έργο W.
c. Το μέσον αποδίδει στην ψυχρή δεξαμενή θερμότητα Qc<0.
Ισχύει: W=Qh-|Qc|
Συντελεστής απόδοσης θερμικής μηχανής:
W W Qh  Qc Qh  Qc Qc
e (1)  e (2) ή e  1  (3)
Qh Qh Qh
§4.12 2ος ΘΕΡΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ
1η διατύπωση: Κατά Kelvin-Planck

Είναι αδύνατο να κατασκευαστεί θερμική μηχανή που να μετατρέπει εξ ολοκλήρου τη
θερμότητα σε ωφέλιμο έργο.
2η διατύπωση: Κατά Clausius

Είναι αδύνατο να κατασκευαστεί μηχανή που να μεταφέρει θερμότητα από ένα ψυχρό
σώμα σε ένα θερμότερο χωρίς να δαπανάται ενέργεια για τη λειτουργία της.
35
§4.13 ΜΗΧΑΝΗ CARNOT
Η μηχανή Carnot είναι μια θεωρητική μελέτη του Γάλλου Nicolas Sadi Carnot για μια
θερμική μηχανή, που λειτουργεί με τη μέγιστη απόδοση. Αποδεικνύεται ότι:
«Δεν μπορεί να υπάρξει θερμική μηχανή που να έχει μεγαλύτερη απόδοση από μια
μηχανή Carnot η οποία λειτουργεί ανάμεσα στις ίδιες θερμοκρασίες.» (Θεώρημα του
Carnot)
Η μηχανή Carnot χρησιμοποιεί ως μέσον εργασίας ιδανικό αέριο που υποβάλλεται σε

κυκλική μεταβολή ΑΒΓΔΑ που αποτελείται από τις εξής διαδοχικές μεταβολές:
1. ΑΒ ισόθερμη εκτόνωση σε σταθερή

θερμοκρασία Τh.
2. ΒΓ αδιαβατική εκτόνωση μέχρι η

θερμοκρασία να πέσει στην τιμή Τc.
3. ΓΔ ισόθερμη συμπίεση.
4. ΔΑ αδιαβατική συμπίεση.
Το αέριο παίρνει θερμότητα Qh από τη θερμή δεξαμενή κατά τη μεταβολή ΑΒ και

αποδίδει θερμότητα Qc στην ψυχρή δεξαμενή κατά τη μεταβολή ΓΔ.
Το έργο W που παράγει στην κυκλική μεταβολή ΑΒΓΔΑ ισούται με
W=Qh-|Qc|
| Qc | Tc
Αποδεικνύεται ότι:  (Να γίνει η απόδειξη)
Qh Th
Έτσι για το συντελεστή απόδοσης της μηχανής Carnot ισχύει επιπλέον ο τύπος:
W Q h  | Qc | |Q | T
ec    1 c  1 c
Qh Qh Qh Th
Από τον τελευταίο προκύπτει ότι για να γίνει ec=1 πρέπει Τc=0 K που είναι αδύνατον.
36
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΘΕΡΜΟΔΥΝΑΜΙΚΗΣ
1. ∆ίνεται η κυκλική µεταβολή του σχήµατος.

Να συµπληρωθεί ο πίνακας θέτοντας το κα-
τάλληλο πρόσηµο σε κάθε τετράγωνο. Η ΓΑ
είναι αδιαβατική θέρµανση.
Q W ΔU
ΑΒ
ΒΓ
ΓΑ
2. Κυλινδρικό δοχείο µε αδιαβατικά τοιχώµα-

τα έχει κατακόρυφο άξονα και κλείνεται στο
πάνω µέρος του µε έµβολο επιφάνειας Α και
βάρους w1 . Το αέριο στο δοχείο περιέχει
ήλιο σε θερµοκρασία T1 και καταλαµβάνει
όγκο V1 . Προσθέτουµε σιγά-σιγά διάφορα
σταθµά συνολικού βάρους w2 πάνω στο
έµβολο. Το ήλιο συµπιέζεται και καταλαµβάνει όγκο V2
. Να υπολογίσετε:
α. τη νέα θερµοκρασία του αερίου
β. τη µεταβολή της εσωτερικής του ενέργειας
γ. το έργο που καταναλώνεται από το αέριο.
∆ίνεται
3
Pατµ , Cv= R
2
3. Ιδανικό αέριο συµπιέζεται αντιστρεπτά ισόθερµα από την κατάσταση Α (Po ,Vo ,To) έως
ότου ο όγκος του υποτριπλασιαστεί στην κατάσταση Β. Κατόπιν εκτονώνεται
αντιστρεπτά ισοβαρώς µέχρι την κατάσταση Γ, από την οποία µε ισόχωρη ψύξη θα
επανέλθει στην αρχική του κατάσταση Α.
α. Να παρασταθούν γραφικά οι µεταβολές σε άξονες πίεσης (P) - όγκου(V).
β. Να βρεθεί το έργο που παράγεται κατά τη διάρκεια της κυκλικής
µεταβολής ΑΒΓΑ.
γ. Να βρεθεί η απόδοση του κύκλου.
∆ίνεται: ln3=1,1
3
4. Ορισµένη ποσότητα ιδανικού αερίου µε Cv= R
2
εκτελεί την κυκλική µεταβολή που φαίνεται στο
σχήµα. Αν VΓ=2VA,UA=4,5 105J και UΓ=9 105J να γίνουν
τα διαγράµ-µατα Τ-V, P-V, και να υπολογιστεί η
ενέργεια που απορ-ροφά το αέριο, µε τη µορφή
µηχανικού έργου, στην παρα-πάνω κυκλική µεταβολή.
∆ίνεται: R =8,314 J/mol K
37
5. Να υπολογιστεί ο συντελεστής απόδοσης µιας
µηχανής που λειτουργεί µε τον θερµοδυναµικό κύκλο
του σχήµατος.
3
∆ίνεται: Cv= R
2
6.Ένα αέριο, µε γ=5/3, εκτελεί την κυκλική

µεταβολή Α→ Β→ Γ του σχήµατος. Αν στη
µεταβολή ΓΑ το αέριο προσφέρει στο περι-
βάλλον του θερµότητα 6000J, να υπολογι-
στούν:
α. το έργο της κυκλική µεταβολής
Α→ Β→ Γ→ Α
β. οι µεταβολές της εσωτερικής ενέργειας
στις µεταβολές ΑΒ και ΒΓ
γ. η ισχύς µιας µηχανής που λειτουργεί µε τον
παραπάνω κύκλο, αν εκτελεί 100 κύκλους / s.
7. Μία µηχανή Carnot λειτουργεί µεταξύ των θερµοκρασιών 300 Κ και 1200Κ και σε κάθε
κύκλο αποδίδει ωφέλιµο έργο 4500 J. Να υπολογιστεί ο συντελεστής απόδοσης της
µηχανής και το ποσό θερµότητας που προσφέρεται σε κάθε κύκλο στη µηχανή.
8. Ιδανικό αέριο εκτελεί την αντιστρεπτή κυ-

κλική µεταβολή ΑΒΓΑ, όπως φαίνεται στο
σχήµα. Αν το αέριο απορροφά θερµότητα
QAB =60J στην αντιστρεπτή µεταβολή ΑΒ:
α. Πόσο έργο παράγει το αέριο κατά την
παραπάνω κυκλική µεταβολή ΑΒΓΑ;
β. Πόση θερµότητα αποδίδει στην αντι-
στρεπτή µεταβολή ΓΑ;
γ. Να συγκρίνετε την απόδοση του κύκλου
µε την απόδοση µιας µηχανής Carnot που θα “λειτουργούσε” µεταξύ της ανώτερης και
κατώτερης θερµοκρασίας του παραπάνω κύκλου.
3
∆ίνεται: Cv= R , ln2 =0,7 .
2
9. Μια ποσότητα ιδανικού αερίου φέρεται από την κατάσταση θερµοδυναµικής
ισορροπίας Α ( Pο ,Vο ) στην κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας Β (Pο /2, 4Vο ) µε
δύο τρόπους.
38
Ι. Με αντιστρεπτή ισοβαρή εκτόνωση στην ενδιάµεση κατάσταση θερµοδυναµικής
ισορροπίας Γ (Pο , 2Vο ) και κατόπιν µε µια αντιστρεπτή ισόθερµη εκτόνωση στην
κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας Β (Pο /2, 4Vο ).
ΙΙ. Με αντιστρεπτή ισόχωρη ψύξη στην ενδιάµεση κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας
∆ (Pο /2, Vο )και κατόπιν µε µια αντιστρεπτή ισοβαρή εκτόνωση στην κατάσταση
θερµοδυναµικής ισορροπίας Β(Pο /2, 4Vο ).
α. Να παρασταθούν γραφικά οι µεταβολές σε άξονες πίεσης - όγκου.
β. Να συγκριθεί το ποσό θερµότητας που ανταλλάσσει το αέριο µε
το περιβάλλον στους δύο τρόπους.
3
∆ίνεται: Cv= R , ln2 =0,7 .
2
10. n=2/R molιδανικού αερίου βρίσκονται σε κατάσταση ισορροπίας A (PA ,VA =2m3
,TA=200K) και υφίστανται τις διαδοχικές αντιστρεπτές µεταβολές που φαίνονται στην
γραφική παράσταση πίεσης- εσωτερικής ενέργειας.
3
Αν VB=2VA και Cv= R (R =8,314 J/mol K)
2
α. Να βρείτε το είδος της κάθε µεταβολής.
β. Να κάνετε διάγραµµα P-V.
γ. Να υπολογίσετε το λόγο ∆UAB/∆U BΓ
δ. Bρείτε τη µέση κινητική ενέργεια των µορίων στην
κατάσταση Β αν η αντίστοιχη
τιµή για την κατάσταση Α είναι 4,157 10-21J
ε. Να υπολογίσετε το συντελεστή απόδοσης της θερµικής
µηχανής που δουλεύει µε αυτόν τον κύκλο.
∆ίνεται: ln2 =0,7 .
11. Ορισµένη ποσότητα ιδανικού αερίου εκ-

τελεί κυκλική αντιστρεπτή µεταβολή ΑΒΓ∆Α. Η
µεταβολή της πίεσης Ρ του αερίου σε συν-άρτηση µε την
πυκνότητά του ρ φαίνεται στο παρακάτω
διάγραµµα.
Για το αέριο δίνεται ο λόγος γ=5/3 και ότι
ρ2=4ρ1.
α. Να παρασταθεί η κυκλική µεταβολή σε
διάγραµµα µε άξονες P-V (ποιοτικά)
β. Να αποδείξετε ότι: PB =16P∆
γ. Να αποδείξετε: υεν(Β)=2υεν(Δ).
δ. Να υπολογίσετε την απόδοση θερµικής µηχανής που λειτουργεί
µε τον παραπάνω κύκλο.
∆ίνεται: ln2 =0,7.
12. Ιδανικό αέριο, όταν εκτελεί τη μεταβολή 1  4  3

του σχήματος απορροφά θερμότητα Q143=100J και
παράγει έργο W143=83,6J. Πόσο έργο παράγει το αέριο
κατά τη μεταβολή 1  2  3 αν Q123=110J;
39
13. Ορισµένη ποσότητα ιδανικού αερίου υφί-
σταται την αντιστρεπτή µεταβολή ΑΒ που
φαίνεται στο σχήµα. Να υπολογίσετε τη µε-
ταβολή της εσωτερικής του ενέργειας, το
έργο και τη θερµότητα που ανταλλάσσει το
αέριο µε το περιβάλλον του, σε συνάρτηση
των P και V.
14. Κατά τη θέρµανση ιδανικού αερίου υπό σταθερή πίεση το ποσό θερµότητας Q είναι
ίσο µε τα 7/2 του παραγόµενου έργου W. Να υπολογιστεί η αδιαβατική σταθερά γ του
αερίου.
15. Μια ποσότητα ιδανικού αερίου βρίσκεται στην κατάστασηΑ(PΑ , VΑ , TΑ) και εκτελεί
τις παρακάτω διαδοχικές µεταβολές:
ΑΒ: ισόθερµη εκτόνωση ώσπου VB=4VA
ΒΓ: αδιαβατική συµπίεση ώσπου TΓ=4ΤΑ
α. Να παραστήσετε γραφικά τις µεταβολές σε διάγραµµα: P -V
β. Για κάθε µεταβολή να υπολογίσετε τα Q, ∆U και W.
∆ίνονται PΑ , VΑ και γ=5/3
16. 2/R mol He που βρίσκονται σε κατάσταση ισορροπίας Α, καταλαµβάνουν όγκο VA ,

υπό πίεση PA= 2atm και θερµοκρασία TA 300K . Το αέριο συµπιέζεται αντιστρεπτά υπό
σταθερή θερµοκρασία, ώσπου να τετραπλασιαστεί η πίεσή του. Αν R=8,314J/mol K
ζητείται:
α. Να παρασταθεί η µεταβολή σε διάγραµµα P-V .
β. Να υπολογίσετε το έργο που παράγεται πάνω στο αέριο, καθώς και τη µεταβολή της
εσωτερικής του ενέργειας, στην παραπάνω µεταβολή.
17. n=2/75R mol ιδανικού αερίου, που βρίσκονται σε κατάσταση ισορροπίας Α,

καταλαμβάνουν όγκο VΑ= 16L , υπό πίεση PΑ= 0,5atm και θερµοκρασία TΑ . Με
αδιαβατική συµπίεση ΑΒ, το αέριο αποκτά όγκο VΒ= 2L .
α. Να υπολογίσετε την αρχική θερµοκρασία του αερίου.
β. Να υπολογίσετε την τελική πίεση και θερµοκρασία του αερίου.
γ. Να παρασταθεί η µεταβολή σε διάγραµµα P-V .
δ. Να υπολογίσετε τη µεταβολή ΔUAB της εσωτερικής ενέργειας του αερίου στην ΑΒ.
∆ίνεται: γ=5/3 και R=8,314J/mol K
18. Ιδανικό αέριο που καταλαµβάνει όγκο V1=10L , εκτονώνεται ισόθερ-

µα µέχρι να υποδιπλασιαστεί η πίεσή του. Στη συνέχεια συµπιέζεται
ισοβαρώς, απορροφώντας το µισό από το έργο που απέδωσε στην ισό-
40
θερµη εκτόνωση. Να υπολογιστεί ο τελικός όγκος του αερίου.
∆ίνεται: : ln2 =0,7 .
19. n=3/Rmol ιδανικού αερίου εκτελούν τη µε-

ταβολή που παριστάνεται στο ακόλου-
θο διάγραµµα.
α. Να γίνει P -T διάγραµµα της παρα-
πάνω κυκλικής µεταβολής.
β. Να υπολογιστούν οι τιµές των P, V
και Τ για κάθε κατάσταση ισορρο-
πίας, αν PA= 1atm και VA=0,2m3.
γ. Να υπολογιστούν το συνολικό έργο που
παράγεται σε ένα κύκλο, καθώς και η µεταβολή της εσωτερικής ενέργειας στη µεταβολή
Β →Γ→ ∆
∆ίνονται: R=8,314J/mol K και τα P, V.
20. Ιδανικό µονατοµικό αέριο βρίσκεται σε κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας Α µε

όγκο VA και πίεση PA=106N/m2. Από την κατάσταση Α, υποβάλλεται διαδοχικά στις
παρακάτω αντιστρεπτές µεταβολές:
α. Ισοβαρή εκτόνωση µέχρι την κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας Β µε όγκο
VB=4VA, κατά την οποία το αέριο παράγει έργο W A B =3 103J.
β. Αδιαβατική εκτόνωση µέχρι την κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας Γ µε όγκο
VΓ και πίεση ΡΓ .
γ. Ισόθερµη συµπίεση µέχρι την αρχική κατάσταση Α.
Ζητείται:
Α. Να παραστήσετε (ποιοτικά) τις παραπάνω µεταβολές σε διάγραµ-
µα πίεσης - όγκου (P-V).
Β. Να υπολογίσετε την τιµή του όγκουVΑ .
Γ. Να υπολογίσετε την τιµή του λόγου υενΒ/υενΓ όπου υενΒ και υενΓ οι ενεργές ταχύτητες
των ατόµων του αερίου στις καταστάσεις Β και Γ αντίστοιχα.
∆. Να υπολογίσετε το ποσό θερµότητας που αποδίδεται από το αέριο στο περιβάλλον
κατά την ισόθερµη συµπίεση Γ→ Α, όταν ο συντελεστής απόδοσης θερµικής µηχανής που
λειτουργεί διαγράφοντας τον παραπάνω κύκλο είναι e=0,538 .
5 3
∆ίνονται: Cp= R και Cv= R
2 2
21. Oι θερµικές µηχανές του σχήµατος έχουν συντελεστές απόδοσης e1 και e2 αντίστοιχα.
Ποιος είναι ο συντελεστής απόδοσης του συστήµατος των δύο µηχανών;
Απ :e  e1  e 2  e1e 2
41
22. Μια ιδανική θερµική µηχανή λειτουργεί σύµφωνα µε
τον κύκλο του σχήµατος, χρησιµοποιώντας ως µέσο ένα
ιδανικό αέριο. Ο κύκλος αποτελείται από µια ισόθερµη
εκτόνωση ΑΒ σε θερµοκρασία T1= 600K µέχρι
διπλασιασµού του όγκου του αερίου, µια ισοβαρή
συµπίεση ΒΓ µέχρι τον αρχικό όγκο του αερίου και µια
ισόχωρη θέρµανση ΓΑ µέχρι την αρχική κατάσταση
του αερίου. Να υπολογίσετε την απόδοση του κύκλου.
∆ίνεται: ln2 =0,7 και γ=5/3
23. Ιδανικό αέριο υποβάλλεται στις εξής αντιστρεπτές µεταβολές.

ΑΒ: ισοβαρή ψύξη µέχρι ΤΒ=ΤΑ/4
ΒΓ: αδιαβατική συµπίεση µέχρι ΤΓ=ΤΑ
ΓΑ: ισόθερµη εκτόνωση
α. Να παρασταθεί η κυκλική µεταβολή σε διάγραµµα P-V.
3
β. Να υπολογιστεί ο συντελεστής απόδοσης αν Cv= R και ln2 =0,7
2
24. Ορισµένη ποσότητα ιδανικού µονοατοµικού αερίου βρίσκεται σε κατάσταση θερµοδυ-

ναµικής ισορροπίας Α σε θερµοκρασία TΑ= 400K , πίεση PA=4 105N/m2 και όγκο VA=10-
3 3
m.
Από την κατάσταση αυτή το αέριο υποβάλλεται στις παρακάτω διαδοχικές µεταβολές:
α. ισοβαρή θέρµανση ΑΒ, µέχρι την κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας Β µε όγκο
VB=2 10-3m3.
β. αδιαβατική ψύξη ΒΓ, µέχρι την κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας Γ µε όγκο
VΓ=3,2 10-3m3 και πίεση PΓ = 105N/m2.
Α. Να παρασταθούν γραφικά (ποιοτικά) οι παραπάνω µεταβολές σε διάγραµµα P-V.
Β. Να υπολογιστεί η θερµοκρασία του αερίου στην κατάσταση Β.
Γ. Να υπολογιστεί το παραγόµενο έργο κατά την ισοβαρή µεταβολή ΑΒ.
∆. Να υπολογιστεί η συνολική µεταβολή της εσωτερικής ενέργειας του αερίου.
3
∆ίνονται: Cv= R και γ=5/3
2
25. Ιδανικό µονοατοµικό αέριο εκτελεί κυκλική θερµοδυναµική µεταβολή που

αποτελείται από τις εξής αντιστρεπτές µεταβολές:
α. από την κατάσταση θερµοδυναµικής ισορροπίας 1, µε P1=3 105N/m2 και
V1=4 10-3m3 εκτονώνεται ισοβαρώς στην κατάσταση 2, µε V2=3V1
β. από την κατάσταση 2 ψύχεται ισόχωρα στην κατάσταση 3 και,
γ. από την κατάσταση 3 συµπιέζεται ισόθερµα στην θερµοκρασία T1 ,στην αρχική
κατάσταση 1.
3
Αν η ποσότητα του αερίου είναι n= mol, όπου R είναι η παγκόσμια σταθερά των
R
ιδανικών αερίων σε J / mol K , ζητείται:
Α. Να παρασταθούν γραφικά οι παραπάνω μεταβολές σε διάγραμμα πίεσης - όγκου P-V
42
U 12
Β. Να βρεθεί ο λόγος της µεταβολής της εσωτερικής ενέργειας του αερίου κατά
U 23
την ισοβαρή εκτόνωση προς τη µεταβολή της εσωτερικής του ενέργειας κατά την
ισόχωρη ψύξη.
Γ. Να βρεθεί ο συντελεστής απόδοσης ιδανικής µηχανής Carnot που θα λειτουργούσε
µεταξύ των ίδιων ακραίων θερµοκρασιών της παραπάνω κυκλικής µεταβολής.
∆. Να βρεθεί το ολικό ποσό θερµότητας που ανταλλάσσει το αέριο µε το περιβάλλον
κατά τη διάρκεια µιας τέτοιας κυκλικής µεταβολής, αν το ποσό του έργου κατά την
ισόθερµη συµπίεση του αερίουW 31 = - 1318 J
43
§5-6 Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΛΛΩΝ ΣΗΜΕΙΑΚΩΝ ΦΟΡΤΙΩΝ
Έστω τα φορτία Q1 και Q2 σε απόσταση r στο κενό. Το σύστημα των δυο φορτίων
περικλείει δυναμική ενέργεια που δίνεται από τον τύπο:
U=……………………..
Αν Q1,Q2 ομόσημα τότε U………..

Αν Q1,Q2 ετερόσημα τότε U………..
Η δυναμική ενέργεια του συστήματος των φορτίων Q1 και Q2 εκφράζει ......................
............................................................................................................
..............................
Αν U<0 σημαίνει ότι

.......................................................................................................
............................................................................................................
.............................
Αν το Q1 θεωρηθεί ακλόνητο ενώ το Q2 μπορεί να κινηθεί, τότε χάριν ευκολίας

αποδίδουμε τη δυναμική ενέργεια του συστήματος των Q1 και Q2 στο Q2.
Εύρεση της δυναμικής ενέργειας συστήματος 3 φορτίων Q1,Q2 και Q3.

Έστω τα φορτία Q1,Q2 και Q3 στις θέσεις Α,Β και Γ που απέχουν αποστάσεις α, β και γ
ανά δυο.
44
Βήμα 1ο Το Q1 πηγαίνει από το Α στο 
WA  =Q1VA  ………………………………………………………..
Βήμα 2ο Το Q2 πηγαίνει από το B στο 
WB =Q2VB  ………………………………………………………..
Βήμα 3ο Το Q3 πηγαίνει από το Γ στο 
W =Q3VΓ  ………………………………………………………..
Η δυναμική ενέργεια του συστήματος είναι:
U= WA  + WB + W  …………………………………………………….
Άρα U=............................................
45
§5-7 ΣΧΕΣΗ ΕΝΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΟ ΟΜΟΓΕΝΕΣ ΗΛ. ΠΕΔΙΟ
Έστω το ομογενές ηλεκτρικό πεδίο

του σχήματος. Αν στο σημείο Α
αφεθεί ένα θετικό φορτίο q, θα
δεχτεί δύναμη F = …….. στην
κατεύθυνση των δυναμικών γραμμών
και θα κινηθεί κατά μήκος της
δυναμικής γραμμής στην οποία
βρίσκεται. Έστω ότι Β είναι ένα άλλο
σημείο, πάνω στην ίδια δυναμική
γραμμή που απέχει από το σημείο Α
απόσταση x. Το έργο της δύναμης F
κατά τη μετακίνηση του φορτίου από
το σημείο Α στο σημείο Β είναι:
WA B  ………….=………….. (5.28)
Γνωρίζουμε όμως ότι WA B  = (…… − …… )  ….
Έτσι, η σχέση (5.28) γίνεται
....  ..... .....

…………..=(…… − …… )  ….  E= E (5.29)
..... .....
Ας εξετάσουμε τώρα τη γενικότερη

περίπτωση στην οποία τα σημεία Α και Β
δεν βρίσκονται πάνω στην ίδια δυναμική
γραμμή. Αν αναγκάσουμε ένα φορτίο q, να
κινηθεί από το σημείο Α στο Β κατά μήκος
της ευθείας ΑΒ να δειχθεί ότι:
1) WA B  WA Γ
2) VΒ=VΓ
46
§5-8 ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ ΣΕ ΟΜΟΓΕΝΕΣ ΗΛ. ΠΕΔΙΟ
Α. Κίνηση χωρίς αρχική ταχύτητα
Ηλεκτρόνιο αφήνεται χωρίς αρχική

ταχύτητα (υο=0) απ’ το σημείο Α του
ομογενούς ηλ. πεδίου του σχήματος.
Το ηλεκτρόνιο δέχεται δύναμη:
F=………………..
Άρα αποκτά επιτάχυνση

α=...............
Η κίνησή του από το Α στο Β είναι:
......................................................
Η εξίσωση μετατόπισης στον άξονα x είναι: x=……………………..

1. Χρόνος κίνησης από το Α στο Β:
........................................................................................................
........................
2. Ταχύτητα που έχει το ηλεκτρόνιο στο Β:
............................................................................................................
...........................
2ος τρόπος με Θ.Μ.Κ.Ε.:
............................................................................................................
.............................
............................................................................................................
.............................
Β. Κίνηση με αρχική ταχύτητα κάθετη στις δυναμικές γραμμές
Το ηλεκτρικό πεδίο του σχήματος δημιουργείται ανάμεσα σε δυο παράλληλες μεταλλικές
πλάκες μήκους l που απέχουν απόσταση d και συνδέονται με τους πόλους πηγής τάσης
V.
H ένταση Ε του πεδίου έχει μέτρο: Ε=…………… (1)

Ηλεκτρόνιο μάζας m και φορτίου e εισέρχεται με ταχύτητα υο κάθετα στις δυναμικές
γραμμές του πεδίου απ’ το σημείο Ο (σημείο τομής των αξόνων x και y)
Άξονας x: ΣFx=………….  αx=………………..  στον άξονα x το ηλεκτρόνιο εκτελεί

………………………………… κίνηση.
47
Μετατόπιση στον x: x=………. (2)
Ταχύτητα στον x: υx=………. (3)
Άξονας y: ΣFy=............=………….  αy=……………..  αy=……………. (4)

 στον άξονα y το ηλεκτρόνιο εκτελεί ………………………………………………… κίνηση.
Μετατόπιση στον y: y=………. (5)

Ταχύτητα στον y: υy=………. (6)
Η τελική κίνηση του ηλεκτρονίου είναι η σύνθεση των δυο κινήσεων στον άξονα x και
τον άξονα y που γίνονται ταυτόχρονα και όπως θα δείξουμε είναι …………………………….
3) Χρόνος παραμονής στο ηλεκτρικό πεδίο
Από (2) για x=l είναι t=tολ  l=……….  tολ=…………. (7)
4) Απόκλιση από την αρχική διεύθυνση στο σημείο εξόδου Α
Από (5) για t=tολ είναι y=Ψ (=ΑΓ)  Ψ=……………….. (8)
3) Ταχύτητα στο Α
Από (3)  υΑx=υο και από (6)  υΑy=αtολ  υΑy=……………….(9)
Άρα υΑ= 2x  2y  υΑ=…………………….(10)
2ος τρόπος με Θ.Μ.Κ.Ε.: …………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………….
4) Εξίσωση τροχιάς
Από (2) λυνουμε ως προς t  t= ………………….(11)
48
Αντικαθιστούμε την (11) στην (5)  y=…………………..
Ve
 y= x2
2dm2
δηλαδή της μορφής y=Ax2 άρα η τροχιά είναι παραβολή.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Aνάµεσα σε δύο αντίθετα φορτισµένες πλάκες που απέχουν απόσταση d=10cm και
η διαφορά δυναµικού τους είναι = V 100Volt , τοποθετούμε χωρίς αρχική ταχύτητα
φορτίο q= 5µC σε σηµείο Α πολύ κοντά στη θετική πλάκα.
Α. Πόση επιτάχυνση θα αποκτήσει;
Β. Σε πόσο χρόνο θα συναντήσει την αρνητική πλάκα;
Γ. Το ίδιο φορτίο εισέρχεται από µικρή οπή της αρνητικής πλάκας µε ταχύτητα υo
παράλληλη στις δυναµικές γραµµές.
α. Ποια η υo ώστε µόλις να φτάσει στη θετική;
β. µε τι ταχύτητα επιστρέφει στο σηµείο εισόδου;
∆ίνεται: m=10-11kg.
2. Ηλεκτρόνιο µε m=9 10-31kg

qe=e=1,6 10-19C εισέρχεται σε
οµογενές ηλεκτροστατικό πεδίο
παράλληλα προς τους οπλισµούς
πυκνωτή µήκους L=10cm και
έντασης E=104 N/C. Σε απόσταση
s = 10cm υπάρχει φθορίζουσα
οθόνη. Το ηλεκτρόνιο εισέρχεται
µε ταχύτητα υο και εξέρχεται µε
ταχύτητα υο 2 . Μετά την κίνησή
του στον πυκνωτή συνεχίζει και
πέφτει στο σηµείο ∆ της οθόνης.
Να υπολογίσετε:
α. την διαφορά δυναµικού ΓΑ
β. την µεταβολή της κινητικής ενέργειας ανάµεσα στα σηµεία Α, Γ
γ. το µέτρο της µεταβολής της ορµής ∆Ρ ανάµεσα στα σηµεία Α, Γ και τον ρυθµό
µεταβολής
της ορµής
δ. την εκτροπή Η∆ του ηλεκτρονίου.
3. Έστω κατακόρυφο οµογενές Η.Σ.Π. του οποίου οι δυναµικές γραµµές έχουν φορά
προς τα πάνω. Από κάποιο σηµείο του πεδίου εκτοξεύεται κατακόρυφα προς τα πάνω µε
αρχική ταχύτητα µέτρου υο= 50m/s µικρή σφαίρα µάζας m =6g και φορτίου q =-1,5µC .
Η σφαίρα επιστρέφει στο σηµείο βολής µετά από χρόνο t= 4s . Να βρεθεί το µέτρο της
έντασης του ηλεκτρικού πεδίου.
∆ίνεται: g =10m/s2 .
49
4. ∆ύο οριζόντιες µεταλλικές πλάκες απέχουν απόσταση l=4cm. Στο χώρο µεταξύ
των πλακών αιωρείται µικρή σταγόνα µάζας m = 2 10-4 kg και φορτίου q= +2 10-7 C .
α. Θεωρώντας ως δεδοµένο ότι η σταγόνα ισορροπεί να προσδιορίσετε την πολικότητα
των δύο πλακών.
β. Ποια είναι η διαφορά δυναµικού µεταξύ των δύο πλακών;
γ. Πόση είναι η επιτάχυνση που αποκτά η σταγόνα αν διπλασιάσουµε την τάση;
∆ίνεται: g =10m/s2 .
5. Σωµατίδιο µάζας 4 10-5 kg και

φορτίου q=+ 20µC εισέρχεται µε υo=
100m/s κάθετα σε οµογενές ηλεκτρικό
πεδίο που δηµιουργείται µεταξύ των
οριζόντιων οπλισµών επίπεδου πυ-
κνωτή οι οποίοι απέχουν d= 5cm και έχουν
διαφορά δυναµικού 12,5kV . Κατά την
είσοδό του το σωµατίδιο απέχει h= 4,5cm
από τον αρνητικό οπλισµό και κινείται
κάθετα στις δυναµικές γραµµές τουh
ηλεκτρικού πεδίου. Οι οπλισµοί έχουν µήκος
L= 8cm ενώ σε απόσταση b =10cm από το
πέρας του πυκνωτή υπάρχει κατακόρυφο
πέτασµα πάνω στο οποίο πέφτει το
σωµατίδιο µετά την έξοδό του από το
ηλεκτρικό πεδίο. Θεωρήστε τη βαρύτητα
αµελητέα και υπολογίστε:
α. θέση και ταχύτητα σωµατιδίου τη στιγµή
t= 0,2ms
β. την ταχύτητα του σωµατιδίου κατά την έξοδό του από το ηλεκτρικό πεδίο καθώς και
τη συνολική µεταβολή της κινητικής του ενέργειας
γ. την κατακόρυφη απόκλιση ΚΖ την οποία θα υποστεί το σωµατίδιο λόγω του
ηλεκτρικού πεδίου και τη διαφορά δυναµικού µεταξύ των σηµείων εισόδου και εξόδου Α
και Ζ
δ. την τελική µεταβολή της ορµής του σωµατιδίου
ε. το µέτρο της εκτροπής ΟΓ πάνω στο πέτασµα.
50
§5-9 ΠΥΚΝΩΤΗΣ ΚΑΙ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Πυκνωτής ονομάζεται σύστημα δύο …………………… …………………….. (……………..), που

χωρίζονται μεταξύ τους με κάποιο …………….. υλικό. Οι αγωγοί φορτίζονται με φορτία
……….. και ……………….
Φορτίο του πυκνωτή ονομάζεται το ………………………. ………………. του ενός από τους
……………………………………………… του, ενώ τάση του πυκνωτή ονομάζεται η
……………………………….. ……………………………………. ….., μεταξύ των
………………………………………….. του.
Χωρητικότητα C ενός πυκνωτή ονομάζεται το ……………………. …………….. του ………… του

(…..) προς την ……………. του (…).
.....
C
.....
Μονάδα χωρητικότητας είναι το ………………., που συμβολίζεται με το …….
.....
1...  1
.....
Οι χωρητικότητες των πυκνωτών που χρησιμοποιούνται στην πράξη είναι της τάξης του
μικροφαράντ, (1 μF = 10-6 F), του νανοφαράντ, (1 nF = 10-9 F) και του πικοφαράντ,
(1 pF = 10-12 F).
Οι πυκνωτές παριστάνονται με δύο μικρές παράλληλες ισοϋψείς γραμμές, με ακροδέκτες

συνδεδεμένους στο μέσον τους.

Συμπληρώστε τις παρακάτω γραφικές παραστάσεις:
51
§5-10 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΜΕΝΗ ΣΕ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟ ΠΥΚΝΩΤΗ
Ένας φορτισμένος πυκνωτής έχει δυναμική ενέργεια U η οποία δίνεται από τη σχέση:
1
U .... ......
2
Q Q
(Με τη βοήθεια των σχέσεων C  , Q  CV, V  να βρείτε άλλες δυο εκφράσεις για
V C
την ενέργεια φορτισμένου πυκνωτή)
1 1 1 ....
U .... ...... (1), U  .... ...... (2), U  (3)
2 2 2 .....
Η ενέργεια του φορτισμένου πυκνωτή αποδίδεται κατά την εκφόρτισή του. Αν ενώσουμε
τους δύο οπλισμούς του πυκνωτή με έναν αγωγό θα μετακινηθούν φορτία από τον έναν
οπλισμό στον άλλο μέχρι οι δύο οπλισμοί να αποκτήσουν το ίδιο δυναμικό. Τότε λέμε ότι
ο πυκνωτής ………………………………... Κατά την ………………………….. του πυκνωτή η
αποθηκευμένη ηλεκτρική δυναμική ενέργεια μετατρέπεται σε …………………… στον αγωγό
που συνδέει τους οπλισμούς.
1
U  Εμβτριγ  QV
2
52
§5-12 TO BAPYTIKO ΠΕΔΙΟ
Νόμος Παγκόσμιας έλξης
Δύο σώματα με πολύ μικρές διαστάσεις (σημειακές μάζες), που έχουν μάζες m1 και m2
και βρίσκονται σε απόσταση r μεταξύ τους, έλκονται με δύναμη που έχει μέτρο:
..... .....
F  ....
......
όπου G η σταθερά της παγκόσμιας έλξης, G = 6,673×10−11 N  m2 / kg2 .
Η δύναμη αυτή, όπως και η δύναμη Coulomb, είναι …………………… και ……………………..
Η παραπάνω σχέση δίνει και τη δύναμη που αναπτύσσεται μεταξύ δύο ομογενών
σφαιρικών μαζών m1 και m2. Στην περίπτωση αυτή απόσταση r είναι η απόσταση μεταξύ
των κέντρων των σφαιρών και οι ελκτικές δυνάμεις έχουν σημεία εφαρμογής τα κέντρα
των σφαιρών.
Βαρυτικό πεδίο ονομάζεται ο χώρος εκείνος στον οποίο κάθε μάζα δέχεται ………………...
Ένταση πεδίου βαρύτητας
Ένταση (g) του πεδίου βαρύτητας σε ένα του σημείο ονομάζουμε το …………………..
…………………… της ……………… (……) που θα δεχτεί μια …………….. (…….) αν βρεθεί σε εκείνο
το σημείο, προς τη ………….. αυτή.
........
g (5.52)
.......
Η ένταση έχει την ίδια κατεύθυνση με τη δύναμη. Μονάδα της έντασης είναι το 1 …. / …..
ή 1 …../ ……, δηλαδή μετριέται σε μονάδες ……………………...
Η επιτάχυνση που θα αποκτήσει ένα σώμα αν αφεθεί ελεύθερο στο πεδίο βαρύτητας
......
είναι α  και από τη (5.52) προκύπτει ότι …….=……., επομένως:
......
Στο πεδίο βαρύτητας, η ένταση του πεδίου σε ένα σημείο ταυτίζεται με την επιτάχυνση
που θα αποκτήσει ένα σώμα αν αφεθεί ελεύθερο σε εκείνο το σημείο.
53
Δυναμικό (V) του πεδίου βαρύτητας
Δυναμικό (V) του πεδίου βαρύτητας, σε ένα του σημείο Α, ονομάζεται το ………………….
……………….. του ………………. της δύναμης του πεδίου, όταν μεταφέρεται …………. ….. από
το σημείο Α στο άπειρο, προς τη ………. αυτή.
............
VA 
..........
Δυναμικό (V) του πεδίου βαρύτητας, σε ένα του σημείο Α, ονομάζεται το ………………….
……………….. της ………………… ……………………., που αποκτά …………. ….. στο σημείο Α, προς
τη ………. αυτή.
............
VA 
..........
.....
Μονάδα δυναμικού του βαρυτικού πεδίου είναι το 1
.....
Διαφορά δυναμικού μεταξύ δύο σημείων Α και Β του πεδίου βαρύτητας
Διαφορά δυναμικού μεταξύ δύο σημείων Α και Β του πεδίου βαρύτητας ονομάζεται το
…………………. του …………….. της δύναμης του πεδίου, κατά τη μετακίνηση μιας ……………..
……… από το σημείο Α στο σημείο Β, προς τη …………… αυτή.
............
VA  VB 
..........
Η διαφορά δυναμικού εκφράζει το ……………… της δύναμης του πεδίου ανά ……………….
………………. κατά τη μετακίνηση μιας ………………….. από το σημείο Α στο σημείο Β.
Παρατήρηση: Το έργο της δύναμης του πεδίου για τη μεταφορά μάζας m από το Α στο Β,
ισούται με τη διαφορά δυναμικής ενέργειας UA-UB της μάζας m στα Α και Β.
Δηλαδή: WA B  UA  UB
54
Το πεδίο που δημιουργείται από σημειακή μάζα
Η ένταση βαρυτικού πεδίου
Έστω μια σημειακή μάζα Μ. Για να βρούμε την ένταση του βαρυτικού πεδίου που
δημιουργεί η μάζα Μ σε σημείο Α που
απέχει απόσταση r απ’ αυτήν,
τοποθετούμε στο σημείο αυτό μάζα m.
Η μάζα m δέχεται από τη μάζα Μ δύναμη
.........
F  ...... (5.53)
........
Η ένταση του πεδίου στο σημείο Α είναι

.........
g (5.54)
........
Αντικαθιστώντας την (5.53) στην (5.54)

έχουμε
.........
g (5.55)
........
Η δυναμική ενέργεια συστήματος δύο υλικών σημείων με μάζες M, m, που απέχουν

μεταξύ τους απόσταση r, είναι ίση με το έργο που απαιτείται για να μεταφερθούν οι
μάζες από πολύ μακριά και να τοποθετηθούν στις θέσεις τους και είναι
Mm
U A  G
r
(Αν η Μ δεν μετακινείται μπορούμε να αποδώσουμε τη δυναμική ενέργεια του
συστήματος Μ,m σαν ιδιότητα μόνο της m.)
Το δυναμικό του βαρυτικού πεδίου που δημιουργεί η σημειακή μάζα Μ σε σημείο Α, που
απέχει απόσταση r από το υλικό σημείο, έχει τιμή
UA ........
VA   VA 
m .........
Παρατηρήσεις
1. Μια σφαιρική ομογενής μάζα Μ συμπεριφέρεται εξωτερικά σαν όλη η μάζα της να
είναι συγκεντρωμένη στο κέντρο. Επομένως οι παραπάνω σχέσεις ισχύουν πανομοιότυπα
και για την περιγραφή του βαρυτικού πεδίου ομογενούς σφαιρικού σώματος μάζας Μ
ακτίνας R, υπό την προϋπόθεση ότι εξετάζουμε το πεδίο στο χώρο έξω από τη μάζα του
σώματος (r  R). Εδώ τις αποστάσεις τις μετράμε από το κέντρο του σφαιρικού
σώματος.
2. Το αρνητικό πρόσημο στη σχέση (5.57) υποδηλώνει ότι για να κάνουμε άπειρη την
απόσταση δυο μαζών που βρίσκονται αρχικά σε απόσταση r πρέπει να προσφέρουμε
ενέργεια στο σύστημα.
55
§5-13 ΤΟ ΒΑΡΥΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΓΗΣ
Με ικανοποιητική προσέγγιση, μπορούμε να

θεωρήσουμε τη Γη σαν μια ομογενή σφαίρα
ακτίνας RΓ = 6,38x106 m και μάζας MΓ = 5,98x1024
kg . Το βαρυτικό πεδίο της Γης σε ένα σημείο Α,
στο εξωτερικό της θα περιγράφεται από τις
σχέσεις (5.55) και (5.56) του πεδίου που
δημιουργεί μια σημειακή μάζα. Επειδή συνήθως η
θέση ενός σημείου στο πεδίο βαρύτητας της Γης
προσδιορίζεται από το ύψος στο οποίο βρίσκεται
το σημείο, είναι σκόπιμο στις σχέσεις αυτές να
αντικαταστήσουμε την απόσταση r από το κέντρο
της Γης με το άθροισμα r = RΓ + h όπου h το ύψος
του σημείου που μας ενδιαφέρει από την
επιφάνεια της Γης. Έτσι οι σχέσεις που δίνουν την
ένταση και το δυναμικό στο πεδίο βαρύτητας της Γης -πάντα αναφερόμαστε στον
εξωτερικό της χώρο- είναι:
....... .......
g  ....... (5.59) και VA  ....... (5.60)
....  ...... ....  ......
Παρατήρηση
Εάν στη σχέση της έντασης (5.59) θέσουμε h = 0 προκύπτει η ένταση του πεδίου
βαρύτητας στην επιφάνεια της Γης
GMΓ
go 
RΓ 2
Με αντικατάσταση των τιμών των μεγεθών βρίσκουμε gο = 9,8 m / s2 ή gο ≈ 10 m / s2.
Συνήθως βολεύει να αντικαθιστούμε το γινόμενο GMΓ με το goRΓ2.
56
§5-14 ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΦΥΓΗΣ
Είναι η μικρότερη ταχύτητα με

την οποία πρέπει να εκτοξευτεί
ένα σώμα από την επιφάνεια
ενός πλανήτη (π.χ. της Γης) για
να ξεφύγει από το βαρυτικό του
πεδίο.
Ταχύτητα διαφυγής από τη Γη
1 GMΓm 1 GM Γ m
K A  UA  K   U  mυδ2   0  0  mυ2δ  
2 RΓ 2 RΓ
2GMΓ
υδ  ή υδ  2g oR Γ  11,2km / s
RΓ
Εάν το σημείο εκτόξευσης βρίσκεται σε ύψος h από την επιφάνεια της Γης με τον ίδιο
τρόπο προκύπτει ότι η ταχύτητα διαφυγής δίνεται από τη σχέση:
2GMΓ 2goR Γ2
υδ  ή υδ 
RΓ  h RΓ  h
Ταχύτητα και περίοδος δορυφόρου της Γης
Έστω δορυφόρος της Γης που περιστρέφεται γύρω

απ’ τη Γη σε ύψος h από την επιφάνειά της,
εκτελώντας ομαλή κυκλική κίνηση ακτίνας r=RΓ+h.
Η δύναμη παγκόσμιας έλξης είναι η απαιτούμενη

κεντρομόλος δύναμη.
MΓ m υ2 GMΓ GMΓ goRΓ2

F  Fκ  G  m υ ή υ ή υ
r2 r r RΓ  h RΓ  h
Περίοδος
2πr 2πr 2π(RΓ  h) (R Γ  h)3 (R Γ  h)3
υ T Τ  T  2π ή T  2π
T υ GMΓ GMΓ goRΓ2
RΓ  h
57
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Δυο όμοιες ομογενείς σφαίρες που έχουν ακτίνα R και την ίδια πυκνότητα ρ τοπο-
θετούνται έτσι, ώστε τα κέντρα τους να απέχουν απόσταση 4R. Να υπολογίσετε την
ελκτική δύναμη που ασκείται μεταξύ των σφαιρών. (Απ. Gπ2ρ2R4/9 )
2. Μια σφαίρα ασκεί ελκτική δύναμη 0,667Ν πάνω σε μια άλλη όμοια σφαίρα. Αν τα
κέντρα των σφαιρών απέχουν απόσταση 10 m, να βρείτε τη μάζα της κάθε σφαίρας.
(Απ. 106 kg)
3. Οι μάζες της Γης και της Σελήνης και οι ακτίνες της Γης και της Σελήνης έχουν
λόγο 81 και 3,6 αντίστοιχα. Να βρείτε την ένταση του πεδίου βαρύτητας στην επιφάνεια
της Σελήνης.
(Απ. 1,6 Nkg-1)
4. Τεχνητός δορυφόρος της Γης διαγράφει κυκλική τροχιά σε ύψος 600 m πάνω από
την επιφάνειά της Να υπολογίσετε:
α) τη γραμμική ταχύτητα του δορυφόρου
β) την περίοδο περιστροφής του δορυφόρου
Δίνεται: Mr = μάζα Γης = 6 . 1024kg
( Απ . 7 ,56 km s-1 , 96,66 min)
5. Η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο σε κυκλική τροχιά ακτίνας 1,5 · 1011m,
με περίοδο 365 μέρες. Να βρείτε τη μάζα του Ήλιου .
(Απ. 2.1030 kg)
6. Ένα σώμα μάζας m εκτοξεύεται από την επιφάνειά της γης κατακόρυφα προς τα
πάνω, με αρχική κινητική ενέργεια 4 mgoR/5.
Να βρείτε το ύψος. h που φθάνει το σώμα, με την προϋπόθεση ότι στο ύψος αυτό
μηδενίζεται η ταχύτητα του.
(Απ. h = 6R)
7. α) Πόση ενέργεια πρέπει να δοθεί σ' ένα σώμα μάζας 200 kg που βρίσκεται στην
επιφάνεια της Γης , για να τοποθετηθεί σε κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη, σε ύψος
25600 km από την επιφάνεια της .
β) Πόση ενέργεια απαιτείται ώστε ο ίδιος δορυφόρος να διαφύγει από το πεδίο
βαρύτητας της Γης .
(Απ. 0,9mgoR =11,52 χ 109 J, mgoR =12,8 χ 109 J)
8. Το βάρος ενός σώματος στην επιφάνεια κάποιου πλανήτη είναι τετραπλάσιο του
βάρους του σώματος στην επιφάνεια της Γης. Να βρείτε την ταχύτητα διαφυγής από την
επιφάνεια του πλανήτη.
Η Γη και ο πλανήτης έχουν την ίδια πυκνότητα.
(Απ. 44,82 kms- 1)
9. Ένας δορυφόρος περιστρέφεται γύρω από τη Γη σε ύψος h1 = 6R από την

επιφάνεια της. Ο δορυφόρος λόγω σύγκρουσης του με μικρό μετεωρίτη , χάνε ι το 40%
της ενέργειας και πέφτοντας εφαπτομενικά προς τη Γη , ξαναγίνεται δορυφόρος σε h2
από την επιφάνεια της Γης. Να βρείτε το ύψος h2.
(Απ. h2 = 4R)
58
10. Τεχνητός δορυφόρος μάζας m κινείται σε κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη ακτίνας
3R. Πόση επιπλέον ενέργεια πρέπει να δοθεί στο δορυφόρο ώστε αυτός να κινείται σε
κυκλική τροχιά ακτίνας 4R.
(Απ. mgoR/24)
11. Από διαστημική εξέδρα που βρίσκεται σε ύψος h = 2R από την επιφάνεια της Γης
εκτοξεύεται διαστημόπλοιο. Να βρείτε την ελάχιστη αρχική ταχύτητα του
διαστημόπλοιου ώστε να διαφύγει από την έλξη της Γης.
2
(Απ. gR )
3 o
59

Σημειώσεις Β Λ Θετικού Πρσ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Σημειώσεις Β Λ Θετικού Πρσ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2ο ΓΕΛ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΣΧ.

1.1. Οριζόντια βολή

Άξονας y: Ελεύθερη πτώση y  .......... (3) και υy=………(4)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΒΟΛΗ

4. Αεροπλάνο κινείται οριζόντια σε ύψος h = 125 m από το έδαφος με σταθερή ταχύτητα

6. Ένας αστροναύτης, προκειμένου να προσδιορίσει την επιτάχυνση της βαρύτητας στον

1.3.10 Ομαλή κυκλική κίνηση

Περίοδος Τ λέγεται ο χρόνος που χρειάζεται το κινητό για να κάνει

Σχέση Περιόδου και συχνότητας

Αν στον τύπο ορισμού της συχνότητας βάλουμε t=T προκύπτει η σχέση:

Είναι το …………………….. φυσικό μέγεθος που έχει:

Άλλοι τύποι για το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας:

Είναι το …………………….. φυσικό μέγεθος που έχει:

Άλλοι τύποι για το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας:

Σχέση μεταξύ της γραμμικής και της γωνιακής ταχύτητας

Από τους τύπους υ= και ω= προκύπτει ότι: …………………………………….

Στην ομαλή κυκλική κίνηση η τιμή της ταχύτητας

Μέτρο κεντρομόλου επιτάχυνσης

ακ= (2) , ακ= (3), ακ= (4)

Κεντρομόλος δύναμη Ας θεωρήσουμε την περίπτωση που ένα σώμα εκτελεί

Μέτρο κεντρομόλου επιτάχυνσης

Fκ= (2) , Fκ= (3), Fκ= (4)

Η κεντρομόλος δύναμη είναι γενικά η

5. Ο οριζόντιος δίσκος του σχήματος περιστρέφεται

6. Ένα μικρό σφαιρίδιο μάζας m κρέμεται από μη

8. Αν ένα αυτοκίνητο παίρνει

9. Τρακτέρ κινείται με σταθερή ταχύτητα υ = 20m/s σε ευθύγραμμο δρόμο. Η ακτίνα

11. Σώμα μάζας m, μικρών διαστάσεων, ολισθαίνει

12. Ένα αυτοκίνητο έχει το κέντρο βάρους του σε ύψος

13. Αεροπλάνο εκτελεί Ο.Κ.Κ. σε κατακόρυφο

1) Να βρείτε το μέτρο της δύναμης Ν που

2) Ποια ταχύτητα πρέπει να έχει το αεροπλάνο

14. Μοτοσικλετιστής κάνει το γύρο του θανάτου

Πώς ορίζεται η ορμή ενός υλικού σημείου;

Ποια η μονάδα μέτρησης της ορμής στο S.I.;

Τι ονομάζουμε περιβάλλον του συστήματος;

Ποιες δυνάμεις λέγονται:

α. Εσωτερικές λέγονται οι δυνάμεις που ασκούνται ...............................................

β. Εξωτερικές λέγονται οι δυνάμεις που ασκούνται ...............................................

Στο παράδειγμα του συστήματος Γη-Σελήνη

Τι ονομάζουμε ορμή συστήματος σωμάτων;

Διατυπώστε το 2ο νόμο του Newton στη γενική του μορφή

« Η ......................................... των δυνάμεων που ασκούνται σ’ ένα σώμα ισούται

Πότε η ορμή ενός συστήματος διατηρείται σταθερή;

Α.Δ.Ο.(Αρχή διατήρησης ορμής συστήματος)

Πλαστική κρούση δυο σωμάτων

1. Να βρείτε την ταχύτητα V του συσσωματώματος.

2. Βλήμα μάζας m = 50g κινείται οριζόντια με ταχύτητα υ = 50m/ s και σφηνώνεται σε

3. Σε σώμα μάζας m = 5kg ασκείται οριζόντια δύναμη F. Αν η

5. Κιβώτιο μάζας Μ = 0,5kg τοποθετείται σε τραχεία οριζόντια επιφάνεια. Ο

6. Ένα βλήμα μάζας m1 = 0,1kg κινείται με οριζόντια ταχύτητα υ1 = 400m/ s και

9. Μικρή σφαίρα μάζας m = 0,5 kg εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση ακτίνας r = 2 m με

10. Το σώμα μάζας m = 2 kg του διπλανού σχήματος κινείται

11. Μια σφαίρα μάζας m = 2 kg αφήνεται ελεύθερη να

Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10 m/s2.

12. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η γραφική

13. Ένα σώμα μάζας m = 2 kg κινείται ευθύγραμμα σε

14. Ένας κύβος μάζας m1 = 2 kg κινείται σε λείο

15. Ένα βλήμα μάζας mβ = 10 g κινείται οριζόντια με

16. Δύο σώματα (1) και (2) με μάζες

21. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα βλήμα μάζας mβ =

§3-2 ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ

Ο Νόμος του Boyle

..........  .......... ....... όταν ....... = ........... .......

9. Τρακτέρ κινείται με σταθερή ταχύτητα υ = 20m/s σε ευθύγραμμο δρόμο. Η ακτίνα

9. Μικρή σφαίρα μάζας m = 0,5 kg εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση ακτίνας r = 2 m με

11. Μια σφαίρα μάζας m = 2 kg αφήνεται ελεύθερη να

21. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα βλήμα μάζας mβ =