Συμβολή κυμάτων

Συλλογική προσπάθεια
 Τι είναι η συμβολή
• Συμβολή είναι σύνολο των φαινομένων που
προκύπτουν από την ταυτόχρονη διάδοση
δύο ή περισσότερων κυμάτων στο ίδιο
ελαστικό μέσο
 Τι είναι η συμβολή
• Η συμβολή είναι το αντίστοιχο της κρούσης για τα κύματα.
• Η κυματική συμπεριφορά είναι εντελώς διαφορετική από
την σωματιδιακή.
• Στις κρούσεις μεταβιβάζεται ενέργεια από το ένα σώμα
στο άλλο, δηλαδή έχουμε αλληλεπίδραση (φερμιονική
συμπεριφορά) το ένα σώμα απωθεί το άλλο.
• Στα κύματα δεν συμβαίνει αυτό και δεν υπάρχει
αλληλεπίδραση. Ισχύει η αρχή της επαλληλίας (μποζονική
συμπεριφορά). Το ένα κύμα ανέχεται και την παρουσία
του άλλου
 Σύγχρονες και σύμφωνες πηγές
• Οι πηγές κυμάτων που ταλαντώνονται με την
ίδια συχνότητα ίδιο πλάτος και την ίδια φάση
λέγονται σύγχρονες.
• Αν οι όμοιες πηγές έχουν σταθερή διαφορά
φάσης λέγονται σύμφωνες.
Συμβολή από σύγχρονες πηγές
 Αρχή της επαλληλίας
• Αναφέρεται στην συμβολή των κυμάτων, ή των
ταλαντώσεων.
• Είναι μια άλλη μορφή της αρχής της ανεξαρτησίας των
κινήσεων.
• Σύμφωνα με την αρχή της επαλληλίας όταν δύο ή
περισσότερα κύματα φτάνουν σε ένα σημείο του
ελαστικού μέσου ταυτόχρονα , τότε η συνισταμένη
στιγμιαία παραμόρφωση θα είναι ίση με το
(διανυσματικό) άθροισμα των επιμέρους στιγμιαίων
παραμορφώσεων που θα προκαλούσε κάθε κύμα
ξεχωριστά
• Δηλαδή y =y +y
ολική 1 2
 Τι σημαίνει η αρχή της επαλληλίας;

• Σημαίνει ότι τα κύματα δεν αλληλεπιδρούν,

δηλαδή δεν μεταφέρεται ενέργεια από το ένα
κύμα στο άλλο.
• Κάθε κύμα διαδίδεται σαν να μην υπήρχαν τα
άλλα κύματα, και η συνεισφορά του καθενός
στην μετατόπιση είναι ανεξάρτητη από την
ύπαρξη των άλλων.
 Σε τι οφείλεται η αρχή της επαλληλίας;
• Το ελαστικό μέσο απλώς εξυπηρετεί την διάδοση
αυτόνομων ποσοτήτων ενέργειας, (κυματικοί παλμοί).
• Ο παλμός δεν μεταβιβάζει ενέργεια στο ελαστικό μέσο
(διαδίδεται αναλλοίωτος).
• Κάθε παλμός είναι «φανατικός ατομιστής και οπαδός των
φυλετικών διακρίσεων», Δεν αναμιγνύεται με τους
υπόλοιπους.
• Έτσι κατά την συνάντηση το μέσο απλώς εξυπηρετεί και τα
δύο κύματα στην διάδοσής τους.
• Το ελαστικό μέσο δεν είναι ενεργό. Δεν παίζει τον ρόλο
του μεσολαβητή, ώστε να τα βρουν και να μεταφερθεί
ενέργεια από το ένα κύμα στο άλλο
 Αρχικοί παλμοί διαφορετικού πλάτους που
διαδίδονται σε αντίθετες κατευθύνσεις

Την στιγμή της συνάντησης η συνολική απομάκρυνση είναι το

αλγεβρικό άθροισμα των αρχικών

Οι τελικοί παλμοί συνεχίζουν να διαδίδονται

αναλλοίωτοι
O ένας παλμός προσπερνά τον άλλο χωρίς να
αλληλεπιδρούν
 Ενισχυτική συμβολή (συμφωνία φάσης)

Το σημείο συνάντησης των παλμών (θέση x = 0) έχει πλάτος ίσο

με το άθροισμα των αρχικών πλατών των κυμάτων
 Καταστροφική ή αναιρετική συμβολή
(αντίθεση φάσης)

Το σημείο συνάντησης Σ των παλμών (θέση x =0 )παραμένει

ακίνητο κατά την συνάντηση των δύο παλμών
Τι σημαίνει από μαθηματική άποψη, η αρχή
της επαλληλίας;
• Σημαίνει ότι αν έχουμε ένα πολύπλοκο κύμα,
μπορούμε να το αναλύσουμε σε άλλα
απλούστερα κύματα πιο κατανοητά.
Πότε παραβιάζεται η αρχή της επαλληλίας;

• Όταν τα κύματα έχουν μεγάλο πλάτος και ένταση

(π.χ. το κρουστικό κύμα μιας έκρηξης στον αέρα),
διότι τότε μεταβάλλονται οι ιδιότητες του
ελαστικού μέσου (πχ. Θερμαίνεται ) οπότε
επηρεάζεται η συμπεριφορά των άλλων κυμάτων
(π.χ αλλάζει η ταχύτητά τους)
 Κροσσοί συμβολής
• Κροσσοί συμβολής είναι τα σχήματα που
παρατηρούμε κατά το φαινόμενο της
συμβολής δυο κυμάτων.
• Γενικά κροσσούς έχουμε σε οποιαδήποτε
περίπτωση.
• Για να μην αλλάζουν όμως οι κροσσοί
συμβολής και να είναι εύκολη η παρατήρηση
τους πρέπει να προέρχονται από δυο
σύγχρονες ή σύμφωνες πηγές
Σχήματα κροσσών συμβολής
 Συμβολή στην επιφάνεια υγρού

Τα κύματα παράγονται από δύο σύγχρονες πηγές, δηλ. πηγές που βρίσκονται σε φάση
(δημιουργούν ταυτόχρονα μέγιστα και ελάχιστα).
Τα κύματα είναι όμοια, δηλ. έχουν ίσο πλάτος Α, περίοδο Τ και ταχύτητα υ, άρα και μήκος
κύματος λ.
Βλέπουμε ότι στην επιφάνεια του υγρού υπάρχουν σημεία
που:
• α. ταλαντώνονται με μέγιστο πλάτος Α΄ (Α΄=2Α).
Τότε έχουμε ενίσχυση (Ενισχυτική συμβολή).

• β. μένουν διαρκώς ακίνητα

(Α΄ = 0). Τότε έχουμε απόσβεση (Αποσβεστική συμβολή).
•
• γ. ταλαντώνονται με ενδιάμεσο πλάτος (0< Α΄ < 2Α).
Και είναι όλα τα υπόλοιπα σημεία.
 Το τυχαίο σημείο Μ απέχει από τις πηγές
αποστάσεις r1 και r2

r1 r2

Π1
Π2
 Ενισχυτική συμβολή από σύγχρονες πηγές

• Για να εκτελούν τα σημεία του ελαστικού μέσου

ταλάντωση μεγίστου πλάτους πρέπει στα σημεία
αυτά τα δύο κύματα να καταφθάνουν σε
συμφωνία φάσεως, δηλαδή θα πρέπει η διαφορά
φάσης των δύο κυμάτων να είναι ακέραιο
πολλαπλάσιο του 2π.

• Μέγιστα Δφ= 2.Ν.π 

•  r1 – r2 = N.λ με Ν = 0, ±1, ±2, ±3...
Ενισχυτική
συμβολή. r1 – r2 = N.λ με Ν = 0, ±1, ±2, ±3...

• Συμπέρασμα
• Τα σημεία όπου η διαφορά των αποστάσεών τους από τις δυο
πηγές είναι ίση με ένα ακέραιο πολλαπλάσιο του μήκους
κύματος, εκτελούν ταλάντωση μέγιστου πλάτους , δηλαδή
παρουσιάζουν ενισχυτική συμβολή.
• Τα σημεία αυτά βρίσκονται είτε πάνω στην μεσοκάθετο του
ευθυγράμμου τμήματος που ενώνει τις δυο πηγές, είτε πάνω σε
μια οικογένεια από τόξα υπερβολών, που οι εστίες τους είναι οι
δύο πηγές, και βρίσκονται εκατέρωθεν της μεσοκαθέτου.
 Μ

r1 r2

Π1
Π2

Ν=-3 Ν=-2 Ν=-1 Ν=0 Ν=1 Ν=2 Ν=3

Μεσοκάθετος και υπερβολές ενισχυτικής συμβολής

 Αναιρετική συμβολή - ελάχιστα
• Για να εκτελούν τα σημεία του ελαστικού μέσου
ταλάντωση ελάχιστου πλάτους πρέπει στα σημεία
αυτά τα δύο κύματα να καταφθάνουν σε αντίθεση
φάσεως, δηλαδή θα πρέπει η διαφορά φάσης των
κυμάτων να είναι ακέραιο και περιττό
πολλαπλάσιο του π.
• Αναιρετική συμβολή., ή απόσβεση , Ελάχιστα
• Δφ =(2Ν+1).π
•  r1 – r2 = (2N+1). με Ν = 0, ±1, ±2, ±3...
 Απόσβεση : r1 – r2 = (2N+1). με Ν = 0, ±1, ±2, ±3...

• Συμπέρασμα
• Τα σημεία όπου η διαφορά των αποστάσεών τους
από τις δυο πηγές είναι ίση με ένα περιττό πολλαπλάσιο
μισού μήκους κύματος, εκτελούν ταλάντωση ελάχιστου
πλάτους.
• Τα σημεία αυτά βρίσκονται πάνω σε μια οικογένεια από
τόξα υπερβολών, που οι εστίες τους είναι οι δύο πηγές.
 Υπερβολές καταστροφικής συμβολής
Ν=-3 Ν=-2 Ν=-1 Ν=0 Ν=1 Ν =2

r1 r2

Π1 𝝀 𝝀 𝝀
Π2
𝟐 𝟐 𝟒

Ν=-3 Ν=-2 Ν=-1 Ν=0 Ν=1 Ν=2 Ν=3

Υπερβολές ενισχυτικής συμβολής

 Εξίσωση Συμβολής
Υπόθεση. Θεωρούμε ότι δεν ελαττώνεται το πλάτος των κυμάτων
καθώς αυτά απομακρύνονται από τις πηγές.
Στην πραγματικότητα σε τρισδιάστατα κύματα ελαττώνεται
αντιστρόφως ανάλογα με την απόσταση και για επιφανειακά
κύματα, αντιστρόφως ανάλογα με την τετραγωνική ρίζα της
απόστασης από τις πηγές.

Το επιχείρημα ότι οι αποστάσεις είναι μικρές και έτσι δεν

επηρεάζεται το πλάτος είναι αίολο. Ισχύει μόνο για κύματα με
επίπεδο μέτωπο κύματος, δηλαδή πολύ μακριά από τις πηγές.
Ας είναι , κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε.
Έτσι κάθε ένα από τα κύματα που
Σ
εκπέμπουν οι σύγχρονες πηγές, θα
περιγράφεται σύμφωνα με την
σχέση.

Κάθε κύμα χρειάζεται κάποιο χρόνο για να φτάσει στο σημείο

συμβολής Σ.

Η συμβολή θα αρχίσει, όταν καταφθάσει και το δεύτερο κύμα δηλαδή

όταν tΣ= max{t1, t2}
Παίρνοντας υπόψη την αρχή της επαλληλίας, η εξίσωση ταλάντωσης του
Σ μετά την χρονική στιγμή tΣ= max{t1, t2} θα βρίσκεται από την σχέση
y= y1 +y2

𝑦 = 𝐴 ∙ 𝜂𝜇 (
2 𝜋 𝑡 2 𝜋 𝑟1
𝑇
−
𝜆 )
+ 𝐴 ∙𝜂𝜇
𝑇
−
𝜆 (
2𝜋𝑡 2𝜋𝑟2
)
Και επειδή

Τελικά

𝒚 =𝟐 𝑨 𝝈𝝊𝝂 𝝅
𝒓𝟏− 𝒓𝟐
𝝀 (𝜼𝝁
𝟐𝝅𝒕
𝑻
−𝝅 ) (
𝒓 𝟏 +𝒓 𝟐
𝝀 )
Εξίσωση συμβολής
 Η εξίσωση αυτή δείχνει ότι
Α) κάθε σημείο Σ του ελαστικού μέσου εκτελεί ταλάντωση με
πλάτος ΑΣ που δεν είναι σταθερό αλλά μεταβάλλετιαι σε
συνάρτηση με την διαφορά των αποστάσεων από τις πηγές

Β) Το πλάτος ΑΣ μεταβάλλεται από 0 έως 2∙Α όπου Α το πλάτος

ταλάντωσης των δύο σύγχρονων πηγών και δίνεται από την
θετικά ορισμένη ποσότητα

Γ) Στα μέγιστα της συμβολής (ενίσχυση) θα έχουμε ΑΣ = 2∙Α οπότε

Δηλαδή αναπαράγουμε την ίδια σχέση.

Δ) Στα ελάχιστα συμβολής (απόσβεση) θα έχουμε ΑΣ = 0 οπότε

Ε) Η διαφορά φάσης ανάμεσα στην φάση ταλάντωσης του

σημείου Σ και την φάση των πηγών είναι