Το Δ++ Θέμα Φυσικής PDF

ΤΟ ∆++ ΘΕΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 1
Μιχαήλ Π. Μιχαήλ
Απλή Αρµονική Ταλάντωση

1. Ταλάντωση και δύναµη
Ένα σώµα µάζας m=1Kg ισορροπεί δεµένο πάνω σε κατακόρυφο ελατήριο σταθεράς
Κ=400Ν/m. Τη χρονική
στιγµή t=0 εξασκούµε
στο σώµα µια σταθερή
κατακόρυφη δύναµη
F=90N µε φορά προς τα
κάτω όπως φαίνεται στο
Θ.Φ.Μ σχήµα.
α) Να αποδείξετε ότι το
Θ.Ι. (m) σύστηµα πραγµατοποιεί
α.α.τ και να υπολογιστεί
η ενέργεια της
ταλάντωσης.
β) Να γράψετε την εξίσωση x(t) της α.α.τ. θεωρήστε την προς τα πάνω φορά θετική.
γ) Να υπολογιστεί το έργο της δύναµης F (WF), το έργο του βάρους (Ww) καθώς και το
έργο της δύναµης του ελατηρίου (WFελ), σε χρόνο T/4 από τη στιγµή που άρχισε να
ασκείται η δύναµη F.
δ) Να γίνει η γραφική παράσταση της αποµάκρυνσης d του σώµατος από τη θέση
φυσικού µήκους του ελατηρίου σε συνάρτηση µε το χρόνο t. ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
10
α) Στη θέση ισορροπίας της µάζας m ισχύει: ΣF=0⇒mg=Kx2⇒x2= =0,025m ή
400
2,5cm. Στη θέση ισορροπίας ταλάντωσης της µάζας m θα πρέπει να ισχύει,
2 ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ
100
ΣF=0⇒F+mg=Kx1⇒x1= ⇒x1=0,25m ή 25cm. Στην τυχαία θέση ισχύει,
400
ΣF= F+mg-K(x1+x)⇒ ΣF= F+mg-Kx1-Kx⇒ΣF=-Kx που είναι µια εξίσωση της µορφής
ΣF=-Dx µε D=K, άρα πράγµατι το σύστηµά µας πραγµατοποιεί α.α.τ µε
D=K=400N/m.
9
Τότε όµως ο πλάτος Α της ταλάντωσης θα είναι Α=x1-x2=25-2,5=22,5cm ή m.
40
1 1
Για την ενέργεια της ταλάντωσης έχουµε: Ε= ΚΑ2⇒Ε= ⋅400⋅(0,225)2⇒
2 2
81
⇔Ε= =10,125J.
8
β) Για t=0 είναι x=+A αφού η προς τα πάνω φορά είναι η θετική. Οπότε από τη γενική
π
εξίσωση της α.α.τ: x=Aηµ(ωt+φ0) προκύπτει φ0= rad. Ακόµη είναι
2
π
Κ=mω2⇒ω=20rad/s. Τελικά για την εξίσωση της α.α.τ θα έχουµε: x=0,225ηµ(20t+ )
2
(S.I).
γ) Σε χρόνο Τ/4 το σώµα µάζας m θα έχει µετατοπιστεί κατά ∆x=x1-x2=A και θα έχει
βρεθεί στη θέση ισορροπίας της ταλάντωσης. Έτσι για το WF ισχύει WF =FA⇒
⇒WF =90⋅22,5⋅10-2⇒ WF =20,25J.
Ακόµη είναι Ww=m·g·A=10⋅22,5⋅10-2⇒ Ww =2,25J.
1 1 1
Τέλος για το WFελ=Uαρχ-Uτελ= Κx22- Kx12⇒ WFελ= 400⋅625⋅10-6⋅99⇒
2 2 2
⇒WFελ= -12,375J.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Από το Θ.Μ.Κ.Ε έχουµε:
1
Κτελ-Καρχ=Wολ⇒ mυ2-0= WF+Ww+WFελ ⇒ (Καρχ=0)
2
1 2
⇒ υ =20,25+2,25-12,375⇒υ2=2⋅10,125⇒υ2=20,25⇒υ=4,5m/s. Όµως αυτή είναι
2
και η µέγιστη ταχύτητα αφού το σώµα βρίσκεται στη θέση ισορροπίας.
Πράγµατι υmax=ωΑ⇒ υmax=20⋅22,5⋅10-2⇒ υmax=υ=4,5m/s.
δ) Για την αποµάκρυνση d του σώµατος από τη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου
π
έχουµε:d=x1-x⇒d=0,25-0,225ηµ(20t+ ). Τότε η γραφική παράσταση d(t) θα είναι
2
αυτή που φαίνεται στο σχήµα. d(cm)
47,5
25
2,5
T/4 t(s)
2. Ταλάντωση και νήµα
Στο κατακόρυφο ελατήριο του

σχήµατος σταθεράς Κ=100N/m,
έχουµε δέσει το σώµα µάζας
Μ=1Κg ενώ µέσω αβαρούς
νήµατος το έχουµε συνδέσει µε τη
σφαίρα µάζας m=3Kg.
Αποµακρύνουµε το σύστηµα των
δυο σωµάτων κατακόρυφα προς τα
κάτω κατά Α=0,2m και αφήνουµε
το σύστηµα να ταλαντωθεί.
Θ.Ι.Τ
α) Να δείξετε ότι το σύστηµα θα
πραγµατοποιήσει α.α.τ.
β) Να κάνετε τη γραφική
παράσταση της τάσης του νήµατος
T(x) σε συνάρτηση µε την αποµάκρυνση από τη θέση ισορροπίας.
γ) Να κάνετε τη γραφική παράσταση της τάσης του νήµατος T(t) σε συνάρτηση µε το
χρόνο. Θεωρήστε την προς τα κάτω φορά θετική.
δ) Για ποιο πλάτος ταλάντωσης η τάση του νήµατος µηδενίζεται;
ε) Αν το όριο θραύσης του νήµατος είναι Τθρ=330Ν, τότε για ποια συχνότητα
ταλάντωσης κόβεται το νήµα στη θέση x=0,25m από τη θέση ισορροπίας; Θεωρήστε
ότι έχουµε επιλέξει κατάλληλο πλάτος ταλάντωσης. ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
α) Στη θέση ισορροπίας ισχύει:

ΣF=0⇒(M+m)·g=Kx1.
Στην τυχαία θέση (T.Θ) +x: K
ΣF=(Μ+m)·g-Κ·(x1+x)⇒ΣF=-K·x. Θ.Φ.Μ
x1 Fελ΄
Θ.Ι.Τ +x
β) Ισχύει για την τυχαία θέση και από τις Τ.Θ
σχέσεις (1) και (2) ότι:
mg-T Mg+T-Kx1 -Kx
= ⇔
m M
⇔Mmg-MT=Mmg+mT-Kmx1-Kmx ⇔
(M+m)g Km
⇔ (M+m)T=Km +Kmx⇒T=mg+ xή
K m+M
(m+M)ω 2 m Km
T=mg+ ·x⇒|T|=mg+mω2x. |T|=mg+ x ⇒ |T| =30+75x.
m+M m+M
2ος τρόπος: Η σταθερά επαναφοράς της m είναι D1=mω2, ενώ για τη συνολική σταθερά
ισχύει Κ=(m+M)ω2. Τότε µε διαίρεση κατά µέλη έχουµε,
m M
D1= K⇒ D1=75N/m. Παρόµοια για τη µάζα Μ είναι D2= K⇒
m+M m+M
⇒D2=25N/m. Για την ταλάντωση της µάζας m, έχουµε: ΣF=-D1x⇒mg-|T|=-D1x⇒
⇒|T|=mg+D1x⇒|T|=30+75x.
Όµως θα µπορούσαµε και από την ταλάντωση της µάζας Μ να έχουµε:
ΣF=-D2x⇒Mg+|T|=-K(x1+x)=-D2x ⇒ |T|=30+75x.
Η γραφική παράσταση είναι αυτή του παρακάτω σχήµατος.
T(N)
45
30
15
-0,2 0 0,2 x(m)

π
γ) Ισχύει x=Aηµ(ωt+φ0). Για t=0 είναι x=+A άρα φ0= rad. Ακόµη είναι
2
π
Κ=(m+M)ω2⇒ω=5rad/s. Τελικά είναι x=0,2ηµ(5t+ ) (S.I) και για την τάση του
2
π
νήµατος προκύπτει: |T|=30+15ηµ(5t+ ) (N).
2
Η γραφική παράσταση είναι αυτή του παρακάτω σχήµατος .
T(N)
45
30
15
0 T/4 t(s)
δ) Ισχύει |T|=30+75x. Για T=0 είναι x=-0,4m Άρα για πλάτος ταλάντωσης τουλάχιστον
0,4m είναι T=0. To x=-0,4m σηµαίνει πως η τάση του νήµατος µηδενίζεται πάνω από
τη Θ.Ι.Τ και σε απόσταση από αυτή 0,4m.
ε) Ισχύει γενικά ότι:

|T|=mg+mω2x⇒ |T|=30+0,75ω2⇒ 330=30+0,75ω2⇒ ω=20rad/s.
10
Όµως ω=2πf⇒f= Hz.
π
3. Ταλάντωση και νήµα (2)
Το ελατήριο του
σχήµατος σταθεράς
Κ=100Ν/m είναι δεµένο
στο άκρο Α νήµατος το
άλλο άκρο του οποίου
είναι δεµένο σε οροφή
στο σηµείο Β.
Στο ελεύθερο άκρο του
κατακόρυφου ελατηρίου,
δένουµε σώµα µάζας
m=4Kg και αρχικά το
σύστηµα ισορροπεί.
Στη συνέχεια επιµηκύνουµε το ελατήριο µαζί µε το σώµα κατακόρυφα κατά d=2cm και
το αφήνουµε ελεύθερο να πραγµατοποιήσει α.α.τ. Θεωρούµε την προς τα κάτω φορά
θετική. Τότε:
α) Πώς µεταβάλλεται η δύναµη T που ασκεί το νήµα στην οροφή σε συνάρτηση µε την
αποµάκρυνση x, από τη θέση ισορροπίας και σε συνάρτηση µε ο χρόνο;
β) Αν το όριο θραύσης του νήµατος είναι Tθρ=45N, τότε ποιο είναι το µικρότερο
πλάτος ταλάντωσης για το οποίο κόβεται το συγκεκριµένο νήµα;
γ) Για ποιο πλάτος ταλάντωσης χαλαρώνει το νήµα; Πόσο θα έπρεπε να είναι τότε το
όριο θραύσης του; ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
α) Στη θέση ισορροπίας έχουµε :

mg
ΣF=0⇒mg=Kx1⇒x1= ⇒x1=0,4m.
K
Η εξίσωση της α.α.τ που θα πραγµατοποιήσει η µάζα m είναι γενκικά x=Aηµ(ωt+φ0).
π
Για t=0 είναι x=+A=d, άρα έχουµε Α= ηµφ0⇒ηµφ0=+1⇒φ0= rad.
2
π
Ακόµη είναι Κ=mω2⇒ω=5rad/s Τελικά προκύπτει x=2⋅10-2ηµ(5t+ ) (S.I).
2
Σε µια τυχαία θέση x από τη Θ.I.T ισχύει: ΣF=-Kx⇒mg-Fελ=-Κx⇒Fελ=mg+Kx⇒
π
⇒ Fελ=40+100x και Fελ=40+2ηµ(5t+ ). Η δύναµη T που ασκεί το ελατήριο στην
2
οροφή είναι ίση µε την Fελ άρα θα έχουµε και:
π
T(x)= 40+100x και T(t)= 40+2ηµ(5t+ ).
2
β) Αν το όριο θραύσης του νήµατος είναι Tθρ=45N, τότε Tθρ= 40+100x ⇒
⇒45=40+100x ⇒x=5⋅10-2m ή x=5cm. Οπότε το πλάτος ταλάντωσης για το οποίο
κόβεται το συγκεκριµένο νήµα είναι Α=5cm. Το νήµα κόβεται στα 5cm κάτω από τη
Θ.Ι.Τ.
γ) Για να χαλαρώσει το νήµα θα πρέπει η τάση του νήµατος να γίνει T=0. Οπότε θα
έχουµε T= 40+100x ⇒ 0= 40+100x ⇒ x=-0,4m. Άρα αν το πλάτος της ταλάντωσης
γίνει Α=0,4m τότε σε αποµάκρυνση 0,4m πάνω από τη θέση ισορροπίας θα είναι T=0.
Τότε βέβαια και η Fελ=0. Άρα, γενικά το νήµα χαλαρώνει στη θέση φυσικού µήκους
του ελατηρίου.
Όµως για x=0,4m κάτω από τη θέση ισορροπίας είναι T= 40+100x⇒
⇒T=40+100x⇒T=80N. Οπότε θα πρέπει το όριο θραύσης του νήµατος να είναι
τουλάχιστο 80Ν, δηλαδή γενικά ισχύει Tθρ>80Ν.
4. Ταλάντωση και νήµα (3)
Σε κατακόρυφο αβαρές ελατήριο σταθεράς Κ=100Ν/m ισορροπεί ένα σώµα µάζας

m=1Kg το οποίο όµως είναι δεµένο µε το ελατήριο µε αβαρές νήµα µήκους L=0,1m.
Συµπιέζουµε το ελατήριο κατακόρυφα προς τα κάτω κατά d=0,2m και αφήνουµε το
σύστηµα ελεύθερο να ταλαντωθεί.
α) Σε ποια θέση θα αρχίσει το νήµα να ξετυλίγεται;

β) Αφού ξετυλιχθεί όλο το νήµα, πόσο επιπλέον θα επιµηκυνθεί το ελατήριο; Πόση θα
είναι σε εκείνη τη θέση η τάση του νήµατος;
γ) Αν το όριο θραύσης του νήµατος ήταν Tθρ=2Ν, τότε πόσο θα µπορούσε να είναι το
πλάτος της ταλάντωσης, ώστε αυτό να µην κοπεί; g=10m/s2.
Λύση:
α) Το σώµα χάνει την επαφή του µε το ελατήριο µόλις Fελ=0⇔Kx=0⇔x=0 (από τη

θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου). Έτσι µόλις το σύστηµα φτάσει στη θέση
φυσικού µήκους του ελατηρίου τότε το ελατήριο θα ηρεµήσει στη θέση αυτή, ενώ το
σώµα θα εγκαταλείψει το ελατήριο και θα κινηθεί προς τα πάνω δεµένο στο νήµα.
∆ηλαδή, ακριβώς πάνω από τη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου θα αρχίσει ο νήµα
να ξετυλίγεται.
β) Στη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου, το σώµα απέχει από τη θέση ισορροπίας
mg
κατά x1= =0,1m. Τότε από την Α.∆.Ε της ταλάντωσης θα έχουµε:
K
1 1 1
Κ+U=E⇒ mυ2+ Κx12= KA2⇒ υ2=K(A2- x12)⇒ υ2=100(4⋅10-2-10-2)⇒
2 2 2
⇒ υ= 3 m/s. Από εκεί και έπειτα και µέχρι να ξετυλιχθεί όλο το νήµα L=0,1m για το
σώµα ισχύει, υ΄2-υ2=-2gL⇒ υ΄2=3-2⇒ υ΄=1m/s.
Στη συνέχεια, αφού πλέον το νήµα θα έχει ξετυλιχθεί πλήρως, θα αρχίσει το αβαρές
ελατήριο (δεν έχουµε κρούση) να επιµηκύνεται και από το Θ.Μ.Κ.Ε για το σύστηµα
µάζα m, νήµα θα έχουµε:
1 1
Κτελ-Καρχ=WB+WFελ⇒0- mυ΄2=-mgx- Kx2⇒1=20x+100x2⇒
2 2
- 20 ± 800
⇒100x2+20x-1=0⇒x= ⇒x=4,1cm. Άρα η τάση του νήµατος θα είναι
200
T=Fελ=Κx⇒T=4,1N.
γ) Αν Tθρ=2Ν τότε Tθρ=Fελ=Κx΄⇒x΄=2cm. Από το Θ.Μ.Κ.Ε θα έχουµε:

1 1
Κτελ-Καρχ=WB+WFελ⇒0- mυ΄΄2=-mgx΄- Kx΄2⇒
2 2
1 2 1
⇒ υ΄΄ =10⋅2⋅10-2+ 100⋅4⋅10-4⇒ υ΄΄2=44⋅10-2.
2 2
υ΄΄ -υ = -2gL⇒ υ = υ΄΄2+2gL ⇒ υ2=44⋅10-2+2⇒υ2=244⋅10-2. Όµως από την Α.∆.Ε της
2 2 2
υ2
ταλάντωσης έχουµε, Κ+U=E⇒υ2=K(A΄2- x12)⇒ A΄2= +x12⇒
Κ
⇒ A΄2=3,44⋅10-2⇒ A΄=0,185m ή 18,5cm.
Αυτό σηµαίνει πως, θα πρέπει το πλάτος της ταλάντωσης να είναι <18,5cm. Βέβαια για
να αρχίσει να ξετυλίγεται το νήµα θα πρέπει το πλάτος να είναι µεγαλύτερο από τα
10cm, άρα γενικά 10<Α<18,5cm.
5. ∆υο ταλαντώσεις
∆υο µάζες m=1Kg και M m

M=3Kg, συνδέονται
µεταξύ τους µε αβαρές
S
νήµα µέσω τροχαλίας
K2 K1
αµελητέας µάζας, όπως
φαίνεται στο σχήµα.
Η µάζα m είναι δεµένη σε φ
ελατήριο σταθεράς
Κ1=100Ν/m και το σύστηµα ισορροπεί µε το ελατήριο Κ1 επιµηκυµένο. Αν κάποια
στιγµή που τη θεωρούµε αρχή των χρόνων (t0=0s) κόψουµε το νήµα, τότε η µάζα m
πραγµατοποιεί απλή αρµονική ταλάντωση και η µάζα Μ αφού ολισθήσει πάνω στο λείο
κεκλιµένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ=300 και διανύσει απόσταση S=7,5cm, συναντάει
στη βάση του ένα στερεωµένο ελατήριο σταθεράς Κ2=300N/m, το οποίο και
συσπειρώνει µέγιστα.
α) Να βρείτε την εξίσωση της ταλάντωσης που θα πραγµατοποιήσει η m µόλις κόψουµε

το νήµα. (Θεωρήστε την προς τα πάνω φορά θετική).
β) Να υπολογίσετε τη µέγιστη συσπείρωση του ελατηρίου Κ2.
γ) Να υπολογίσετε σε πόσο χρόνο µετά από τη στιγµή που κόψαµε το νήµα (t0=0), η
µάζα Μ θα σταµατήσει για πρώτη φορά.
π
∆ίνονται η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2, 3 =1,7 και =0,21.
15
Λύση:
T
m
x
Θ.Φ.Μ mg
x1 K1 x A
K1
Θ.Ι.Τ
α) Για την ισορροπία της µάζας m θα έχουµε T=mg+K1x. Όµως από την ισορροπία της
µάζας Μ είναι T=Mgηµφ⇒T=15N. Άρα θα είναι και 15=10+100x⇒
⇒x=5⋅10-2m=5cm. Για τη θέση ισορροπίας της ταλάντωσης της µάζας m θα είναι:
ΣF=0⇒ mg=K1x1⇒x1=0,1m. Άρα το πλάτος της ταλάντωσης της µάζας m αφού κοπεί
το νήµα θα είναι Α=x1+x⇒A=15⋅10-2m.
Τότε είναι:
x=Αηµ(ωt+φ0)⇒ x=0,15ηµ(10t+φ0), όπου, Κ1=mω2⇒ω=10rad/s.
π
Για t=0 είναι x=+A, οπότε έχουµε ηµφ0=1⇒φ0= rad. Τελικά προκύπτει:
2
π
x=0,15ηµ(10t+ ) ή x=0,15συν10t (S.I).
2
β) Κατά την ολίσθηση της µάζας Μ πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο είναι,
1 2S 3
α=gηµφ⇒α=5m/s2. Τότε έχουµε S= αt2⇒t= ⇒t= s και
2 α 10
3
υ=αt⇒υ= m/s. Θα µπορούσαµε να καταλήξουµε στο ίδιο αποτέλεσµα και
2
ενεργειακά.
x2
M K2 x2
S
Mgηµφ
(+)
Θ.Ι.Τ
Ακόµη από την ισορροπία της µάζας Μ έχουµε ΣF=0⇒Mgηµφ=Κ2x2⇒
1
⇒x2= =0,05m. Ακόµη είναι Κ2=Μω22⇒ω2=10rad/s. Τότε από την Α.∆.Ε για την
20
ταλάντωση της µάζας Μ θα έχουµε:
3 1
υ=±ω A 2 - x 22 ⇒ =100(Α2- )⇒Α=0,1m. Τότε όµως η µέγιστη συσπείρωση του
4 400
ελατηρίου θα είναι xmax=x2+A⇒ xmax=0,15m.
γ) Για την ταλάντωση της µάζας Μ έχουµε x=Αηµ(ωt+φ0)⇒x=0,1ηµ(10t+φ0). Για t=0

1 1
είναι: x=x2= m, οπότε έχουµε 0,05=0,1ηµφ0⇒ ηµφ0= µε υ<0, θεωρώντας την προς
20 2
π π
τα πάνω φορά στο κεκλιµένο επίπεδο ως θετική. Τότε είναι ηµφ0=ηµ ⇒ φ0=2κπ+ µε
6 6
5π 5π
υ>0, (απορρίπτεται), ή φ0=2κπ+ µε υ<0 (δεκτή). Οπότε για κ=0 είναι φ0= rad.
6 6
5π
Τελικά έχουµε x=0,1ηµ(10t+ ). Για x=-A=-0,1m θα είναι:
6
5π 5π 5π π
-0,1=0,1ηµ(10t+ )⇒ηµ(10t+ )=-1⇒ ηµ(10t+ )=-ηµ ⇒
6 6 6 2
5π π 4π
⇒10t+ =2κπ- ⇒10t=2κπ- .
6 2 3
2π π
Για κ=1 είναι 10t= ⇒t= s.
3 15
3 π
Άρα tολ= + ⇒ tολ=0,17+0,21⇒ tολ=0,38s.
10 15
6. Ταλάντωση και «αποχωρισµός»
Τα σώµατα Σ1 και Σ2 του σχήµατος µε m1=1Kg και m2=3Kg αντίστοιχα, είναι

τοποθετηµένα σε λείο κεκλιµένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ=300 και εφάπτονται µεταξύ
τους. Το Σ1 είναι δεµένο στην άκρη του ελατηρίου σταθεράς Κ=100N/m. Αρχικά το
σύστηµα ισορροπεί.
Μετακινούµε τα σώµατα ώστε Σ 1 Σ2
το ελατήριο να συσπειρωθεί
κατά Α=40cm και στη
συνέχεια τα αφήνουµε K
ελεύθερα. Να βρείτε:
α) Πως µεταβάλλεται η δύναµη
ανάµεσα στις δυο µάζες, µε το
χρόνο και µέχρι να
αποχωριστούν τα Σ1 και Σ2, αν
για t=0 είναι x=0 και υ>0,
β) τη θέση στην οποία θα αποχωριστεί το Σ2 από το Σ1,
γ) την ενέργεια της ταλάντωσης που εκτελεί το Σ1 αφού αποχωριστεί από το Σ2,
δ) το κλάσµα της κινητικής ενέργειας του Σ2, αµέσως µετά τον αποχωρισµό, προς την
αρχική ενέργεια της ταλάντωσης των δυο σωµάτων,
ε) την απόσταση µεταξύ των δυο σωµάτων όταν το Σ1 πραγµατοποιήσει µια ταλάντωση
µετά τον αποχωρισµό.
στ) Αν κολλήσουµε τα δυο σώµατα, µε µια κόλλα, τότε ποια είναι η µέγιστη σταθερή
ελκτική δύναµη που πρέπει να ασκεί η κόλλα στα δυο σώµατα ώστε κάποτε να
αποχωριστούν;
∆ίνεται π=3,14, π2=10, 3 =1,7 και g=10m/s2 .
Λύση: υ
x1
α) Για τη Θ.Ι.Τ του συστήµατος των
δυο µαζών έχουµε ,
ΣF=0⇒(m1+m2)⋅g⋅ηµφ=Κ⋅x1⇒x1= Σ2
(m +m )gηµφ 20 N2
= 1 2 = ⇒x1=0,2m. Σ1 x
Κ 100 K
m2 gηµφ
x΄
1
Θ.Φ.Μ
Θ.Ι.Τ Θ.Ι.Τ΄
(m1 +m 2 )gηµφ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 1: Ισχύει x1= ⇒
Κ
(m1 +m 2 )gηµφ gηµφ
⇒x1= 2
⇒ x 1= .
(m1 +m 2 )ω ω2
Ακόµη έχουµε Κ=(m1+m2)⋅ω2 και για τη σταθερά ταλάντωσης του Σ2 έχουµε,
m2
D2=m2⋅ω2, οπότε προκύπτει D2= ⋅Κ⇒ D2=75Ν/m. Παρόµοια έχουµε και
m1 +m 2
m1
D1= ⋅Κ⇒ D1=25Ν/m. Προκύπτει ότι D1+D2=K.
m1 +m 2
Τότε για το Σ2 και για µια τυχαία θέση που απέχει έστω x πάνω από τη Θ.Ι.Τ ισχύει:
Ν2-m2⋅g⋅ηµφ= - D2⋅x⇒Ν2 =m2⋅g⋅ηµφ - D2⋅x⇒ N2=15-75x. Ισχύει x=A⋅ηµ(ωt+φ0) µε
Κ
φ0=0, και ω= =5 rad/s οπότε έχουµε, x=0,4⋅ηµ5t . Τελικά προκύπτει,
m1 +m 2
N2=15-75x⇒Ν2=15-30⋅ηµ5t .
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 2: Παρόµοια για το Σ1 και για µια θέση πάνω από τη Θ.Ι.Τ είναι,
-m1⋅g⋅ηµφ- Ν2΄ +Fελ= - D1⋅x⇒ -m1⋅g⋅ηµφ- Ν2΄ +Κ⋅(x1-x) = - D1⋅x⇒
⇒ -5- Ν2΄ +100⋅(0,2-x) = - 25⋅x⇒-5- Ν2΄ +20-100⋅x = - 25⋅x⇒ Ν2΄=15-75x.
β) Η αποκόλληση µπορεί να γίνει µόνο πάνω από τη Θ.Ι.Τ. Έτσι, για τον αποχωρισµό
15 1
και για πάνω από τη Θ.Ι.Τ ισχύει Ν2=0⇒15-75x=0⇒x= = =0,2m=x1.
75 5
Βέβαια όταν x=x1=0,2m για πρώτη φορά οπότε και τα σώµατα αποχωρίζονται ισχύει
π π
0,2=0,4⋅ηµ5t⇒ t= s. Άρα, η σχέση Ν2=15-30⋅ηµ5t ισχύει για 0≤ t < s.
30 30
m 2 gηµφ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 3: Γενικά έχουµε Ν2 =m2⋅g⋅ηµφ - D2⋅x=0⇒ x= ⇒
m 2ω2
gηµφ
⇒x= =x1. ∆ηλαδή η αποκόλληση γίνεται στη Θ.Φ.Μ του ελατηρίου και σε
ω2
gηµφ
απόσταση από τη Θ.Ι.Τ, x=x1= 2 .
ω
γ) Τη στιγµή του αποχωρισµού τα δυο σώµατα Σ1 και Σ2 έχουν κοινή ταχύτητα:

υ=ω⋅ A 2 -x12 ⇒υ= 25 ⋅ (16 ⋅10−2 − 4 ⋅10−2 ) ⇒υ= 3 m/s.
Για την καινούργια Θ.Ι.Τ΄ του σώµατος Σ1 ισχύει ΣF=0⇒m1⋅g⋅ηµφ=Κ⋅x1΄⇒
m gηµφ 5
⇒x1΄= 1 = ⇒ x1΄= 0,05m. Τότε από την Α.∆.Ε για την ταλάντωση του
Κ 100
σώµατος Σ1 και για τη στιγµή του αποχωρισµού έχουµε:
1 1 1 1 1 1 12
ΕΤ΄= ⋅Κ⋅x1΄2+ ⋅m1⋅υ2= Κ⋅Α΄2⇒ ΕΤ΄= ⋅100⋅25⋅10-4+ ⋅3⇒ ΕΤ΄= + ⇒
2 2 2 2 2 8 8
13 3, 25
⇒ΕΤ΄= J ή ΕΤ΄=1,625 J. (Τότε είναι και Α΄= ≈18cm).
8 10
Βέβαια για την αρχική ενέργεια ταλάντωσης ΕΤ του συστήµατος των δυο σωµάτων Σ1
1 1
και Σ2 έχουµε ΕΤ= Κ⋅Α2⇒ ΕΤ= 100⋅16⋅10-2⇒ ΕΤ=8 J. Ακόµη η κινητική ενέργεια
2 2
1
του Σ2 τη στιγµή του αποχωρισµού είναι Κ2= ⋅m2⋅υ2=4,5 J, οπότε έχουµε µια διαφορά
2
∆Ε=8-1,625-4,5=1,875 J.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 4:
Για την αρχική ισορροπία των Σ1 και Σ2 και ως προς τη θέση φυσικού µήκους του
ελατηρίου (που είναι και η θέση του αποχωρισµού των δυο µαζών), το σύστηµα των Σ1
και Σ2 έχει µια βαρυτική δυναµική ενέργεια, Uβ=-(m1+m2)⋅g⋅ηµφ⋅x1= -20⋅0,2= - 4 J .

Μετά των αποχωρισµό των Σ1 και Σ2 η Σ1 στη θέση ισορροπίας της και ως προς τη θέση
φυσικού µήκους του ελατηρίου έχουµε:
U΄β=-m1⋅g⋅ηµφ⋅ x1΄= -5⋅0,05= - 0,25 J άρα το σύστηµα «κέρδισε» µια βαρυτική
30
δυναµική ενέργεια ∆Uβ= 3,75 J= J. Το ελατήριο στην αρχική Θ.Ι.Τ έχει µια
8
1 1
ελαστική δυναµική ενέργεια Uελ= ⋅Κ⋅x12⇒ Uελ= ⋅100⋅0,04⇒ Uελ=2 J. Μετά την
2 2
αποµάκρυνση του Σ2 το ελατήριο στην καινούργια Θ.Ι.Τ΄ έχει µια ελαστική δυναµική
1 1 1
ενέργεια U΄ελ= ⋅Κ⋅ x1΄2⇒ U΄ελ= ⋅100⋅0,25⋅10-2⇒ U΄ελ= 0,125 J= J. Άρα το
2 2 8
15
σύστηµα «έχασε» µια ελαστική δυναµική ενέργεια ∆Uελ= 0,125 -2= -1,875J= - J.
8
30 15 15
Άρα τελικά το Σ1 «κέρδισε» µια ενέργεια ∆Ε= ∆Uβ+ ∆Uελ⇒ ∆Ε= - = =1,875 J.
8 8 8
1 K 9
δ) Είπαµε ότι Κ2= ⋅m2⋅υ2=4,5 J και ΕΤ=8 J. Άρα α= 2 = =0,5625.
2 E T 16
m1
ε) Η περίοδος ταλάντωσης του σώµατος Σ1 είναι T΄=2π =0,2π s.
K
Σε χρόνο µιας περιόδου µετά τον αποχωρισµό, το Σ1 θα ξαναέρθει στη θέση φυσικού
1
µήκους του ελατηρίου και το Σ2 θα έχει διανύσει απόσταση x2=υ⋅t- ⋅g⋅ηµφ⋅t2⇒
2
1
⇒ x2=υ⋅ T΄- ⋅g⋅ηµφ⋅ T΄2⇒ x2= 3 ⋅0,2π-2,5⋅(0,2π)2⇒ x2=1,0676-1⇒ x2=0,0676 m ή
2
x2=6,76 cm.
στ) Έστω ότι η κόλλα ασκεί στο Σ2 µια σταθερή δύναµη F2, τότε για την ταλάντωση
του Σ2 και για µια τυχαία θέση που απέχει έστω x πάνω από τη Θ.Ι.Τ έχουµε:
Σ2
N2
Σ1 x
F2
K
m2 gηµφ
Θ.Φ.Μ
Θ.Ι.Τ
N 2 =0
F2 +m 2 gηµφ
Ν2-F2-m2⋅g⋅ηµφ=-D2⋅x ⇒ -F2 -m2⋅g⋅ηµφ=-D2⋅x⇒ x= ⇒
D2
F2 +15 F +15
⇒ x= . Όµως x ≤ 0,4⇒ 2 ≤ 0,4⇒ F2+15≤30⇒ F2≤15 N. Άρα Fmax=15N.
75 75
7. Ταλάντωση και ολίσθηση
Τα σώµατα Σ1 και Σ2 του σχήµατος µε µάζες αντίστοιχα, m1= 1Kg και m2=4 Kg αρχικά
ισορροπούν. Το Σ1 βρίσκεται
πάνω στο Σ2. Το επίπεδο
Σ1
επαφής των δυο σωµάτων υ0
είναι οριζόντιο και ο K
συντελεστής τριβής µεταξύ Σ2
τους είναι µ=0,5. Το Σ2
βρίσκεται πάνω σε λείο
οριζόντιο επίπεδο. Ακόµη το
Σ2 είναι δεµένο στο ένα άκρο
οριζόντιου ελατηρίου
σταθεράς Κ=400N/m, όπως
Θ.Φ.Μ
φαίνεται στο σχήµα. Κάποια στιγµή και ενώ το σύστηµα των δυο σωµάτων ισορροπεί,
π
δίνουµε αρχική ταχύτητα υ0= m/s στο Σ1, οπότε και αρχίζει να ολισθαίνει πάνω στο
2
Σ2 .
α) Πόσο µετακινείται το Σ1 πάνω στο Σ2 µέχρι να σταµατήσει η ολίσθηση;
β) Πόση είναι η κοινή ταχύτητα που αποκτούν τα δύο σώµατα;
γ) Πόσο µετακινήθηκε το Σ1 σε σχέση µε το Σ2 µέχρι τη στιγµή αυτή;
δ) Πόση είναι η θερµότητα που µεταφέρεται στο περιβάλλον;
ε) Τι είδους κίνηση θα ακολουθήσει µετά από τη στιγµή αυτή;
∆ίνεται g=10m/s2 και π2=10.
Λύση:
α) Για το Σ1: ΣF=m1⋅α1⇒T=m1⋅α1⇒µ⋅m1⋅g=m1⋅α1⇒α1=µ⋅g⇒ α1=5m/s2. Ακόµη

υ2 π2 1
T=m1⋅α1⇒T=5N. Τότε υ12-υ02= -2⋅α1⋅x1⇒x1= 0 ⇒x1= = ⇒x1=0,25m ή
2α1 40 4
υ π
x1=25cm. Επίσης υ1=υ0-α1⋅t⇒t= 0 ⇒t= s.
α1 10
π
Το Σ1 σε χρόνο s θα διανύσει απόσταση x1=25cm πάνω στο Σ2 και θα σταµατήσει.
10
Τ
Για το Σ2 έχουµε ότι αν ασκείται συνέχεια η T΄=T, τότε ΣF=0⇒T=K⋅x2⇒x2= ⇒
Κ
5
⇒x2= m ή x2=1,25cm. Αυτή θα είναι και η Θ.Ι της ταλάντωσης του Σ2. Για µετά τη
400
θέση x2 είναι:
ΣF=T-Fελ΄=T-K⋅(x2+x)=T-K⋅x2-K⋅x⇒ΣF=-K⋅x, άρα έχουµε α.α.τ µε D=K=400N/m,
Κ
A2=x2=1,25cm και ω2= =10rad/s.Επίσης για t=0 είναι x=-A2 οπότε έχουµε,
m2
3π 3π
φ 0= rad, δηλαδή x2=A2⋅ηµ(ω2⋅t+φ0)⇒x2=0,0125⋅ηµ(10⋅t+ ) (S.I).
2 2
Η ολίσθηση του Σ1 θα σταµατήσει µόλις τα Σ1 και Σ2 αποκτήσουν κοινή ταχύτητα. Τη
π
χρονική στιγµή t= s οπότε και θα σταµατήσει η ολίσθηση του Σ1 θα πάψει να
10
3π
ασκείται και η τριβή ολίσθησης T. Εκείνη τη στιγµή είναι υ2=0,125⋅συν(10⋅t+ )⇒
2
π 3π
⇒υ2=0,125⋅συν(10⋅ + ) ⇒ υ2=0=υ1. Άρα S1=x1=0,25m ή S1=25cm.
10 2
Από το διπλανό διάγραµµα των ταχυτήτων των

Σ1 και Σ2 παρατηρούµε ότι πράγµατι οι
ταχύτητες υ1 και υ2 αποκτούν κοινή τιµή τη
στιγµή που µηδενίζονται.
β) Η κοινή ταχύτητα των Σ1 και Σ2 είναι

VK=0m/s.
3π
γ) Ισχύει x2=0,0125⋅ηµ(10⋅t+ )⇒
2
π 3π
⇒x2=0,0125⋅ηµ(10⋅ + )⇒ υ=π/2-5t
1
10 2
π
⇒x2=0,0125⋅ηµ ⇒ x2=0,0125 m. Άρα το Σ2
2
θα έχει διανύσει από τη θέση φυσικού µήκους υ=0,125συν(10t+3π/2)
2
του ελατηρίου διάστηµα
S2=2⋅A2=2⋅1,25=2,5cm και θα βρίσκεται στη
µέγιστη θετική αποµάκρυνση της ταλάντωσης
που έκανε µέχρι να σταµατήσει να ασκείται η τριβή.
Ισχύει x1=S1=25cm και S2=2,5cm, άρα ∆x=S1-S2=22,5cm.
δ) Q=|WT|=T⋅∆x=5⋅0,225=1,125J.
ε) Για να µην ολισθαίνει η Σ1 πάνω στη Σ2 θα πρέπει Τστ≤µ⋅Ν⇒ Τστ≤µ⋅m1⋅g⇒Τστ≤5 Ν

Ακόµη για το σύστηµα των δυο σωµάτων θα ακολουθήσει µια ταλάντωση (εφόσον η
µοναδική εξωτερική δύναµη που ασκείται στο σύστηµα είναι πλέον η Fελ και άρα
έχουµε ΣF= Fελ= -K⋅x).
m1
Για τη σταθερά ταλάντωσης D1 του Σ1 ισχύει D1= ⋅K=80N/m. Οπότε για την
m1 +m 2
1
ταλάντωση της Σ1 έχουµε | Τστ |=D1⋅A=80⋅A ≤ 5⇒ Α≤ m ή Α≤ 6,25cm.
16
Όµως για την ταλάντωση του συσσωµατώµατος (Σ1+Σ2) είναι για t=0 x=1,25cm δεξιά
της Θ.Φ.Μ του ελατηρίου η οποία Θ.Φ.Μ είναι και η καινούργια Θ.Ι του Σ1+Σ2. Από
1 1 1
Α.∆.Ε για την ταλάντωση έχουµε Κ+U=E⇒ (m1+m2)⋅VK2+ ⋅K⋅x22= ⋅K⋅A΄2⇒
2 2 2
⇒A΄=x2=1,25 cm.
Οπότε A΄=1,25 cm<6,25cm άρα δεν πρόκειται το Σ1 να ολισθήσει πάνω στο Σ2 και τότε
Κ
τα Σ1 και Σ2 θα ταλαντώνονται σαν συσσωµάτωµα µε A΄=1,25 cm και ω΄=
m1 +m 2
⇒ω΄= 80 =4⋅ 5 rad/s. Τότε η εξίσωση της α.α.τ θα είναι:
π
x=A΄⋅ηµ(ω΄⋅t΄+φ0) και για t΄=0 είναι x=1,25 cm=A΄ άρα φ0= rad. Τελικά έχουµε:
2
π
x=1,25⋅10-2⋅ηµ(4 5 ⋅t΄+ ) (S.I).
2
8. ∆ύναµη και ταλάντωση
Ένα σώµα µάζας m=4Kg ισορροπεί (+) x1

δεµένο σε ελατήριο σταθεράς
Κ=400Ν/m πάνω σε λείο κεκλιµένο F
K
επίπεδο γωνίας φ=300. Τη χρονική m
στιγµή t=0 εξασκούµε στο σώµα µια
σταθερή δύναµη F=80N µε φορά προς
τα πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο, όπως
φαίνεται στο σχήµα. Θ.Φ.Μ
α) Να αποδείξετε ότι το σύστηµα Θ.Ι.(m)
πραγµατοποιεί α.α.τ,
β) Να γράψετε την εξίσωση x(t) της α.α.τ, καθώς και τη χρονική εξίσωση της δύναµης
επαναφοράς ΣF(t).
γ) Να γράψετε την εξίσωση d(t) της αποµάκρυνσης d του σώµατος από τη θέση
φυσικού µήκους του ελατηρίου σε συνάρτηση µε το χρόνο t, καθώς και τη χρονική
εξίσωση της δύναµης του ελατηρίου Fελ(t).
δ) Να υπολογίσετε το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, τη
π
χρονική στιγµή t= s.
40
Να θεωρήσετε την προς τα πάνω φορά θετική. ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
α) Στη θέση ισορροπίας της

(+) x1
µάζας m και πριν
εξασκήσουµε τη δύναµη F,
Fελ F
ισχύει: K F
m x2
ΣF=0⇒Fελ=mgηµφ⇒
mgηµφ mgηµφ Fελ
⇒Kx1=mgηµ300 ⇒ Κx2
20 m gηµφ
⇒x1= =0,05m ή 5cm. Στη
400 x
θέση ισορροπίας ταλάντωσης
της µάζας m θα πρέπει να Θ.Ι.Τ
ισχύει: Θ.Φ.Μ
Θ.Ι.(m)
ΣF=0⇒F=mgηµ30 +Kx2⇒
0
60
⇒x2= ⇒x2=0,15m ή 15cm.
400
Στην τυχαία θέση ισχύει ΣF= F-mgηµ300-K(x2+x)⇒ ΣF= F-mgηµ300-Kx2-Kx⇒
⇒ ΣF=-Kx που είναι µια εξίσωση της µορφής ΣF=-Dx µε D=K άρα πράγµατι το
σύστηµά µας πραγµατοποιεί α.α.τ µε D=K=400N/m.
Τότε όµως ο πλάτος Α της ταλάντωσης θα είναι Α=x1+x2=15+5=20cm ή 0,2m.
β) Για t=0 είναι x=-A αφού η προς τα πάνω φορά είναι η θετική. Οπότε από τη γενική
3π
2
3π
Κ=mω2⇒ω=10rad/s. Τελικά για την εξίσωση της α.α.τ έχουµε, x=0,2ηµ(10t+ )
2
(S.I). Για τη δύναµη επαναφοράς ισχύει ΣF=-D⋅x⇒ΣF=-Kx⇒
3π 3π
⇒ΣF=-400⋅0,2ηµ(10t+ ) ⇒ ΣF=- 80⋅ηµ(10t+ ) (S.I).
2 2
γ) Για την αποµάκρυνση d του σώµατος από τη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου
3π
έχουµε d=x2+x⇒d=0,15+0,2ηµ(10t+ ). Τότε η δύναµη του ελατηρίου κάθε χρονική
2
στιγµή θα είναι:
3π 3π
Fελ=-Κ⋅d⇒ Fελ=-400⋅0,15-400⋅0,2ηµ(10t+ )⇒Fελ=-60-80ηµ(10t+ ).
2 2
Βέβαια για τη δύναµη του ελατηρίου µπορούµε από την τυχαία θέση που το σώµα
απέχει x από τη Θ.Ι.Τ να έχουµε,
ΣF=-Kx⇒ F-mgηµ300+Fελ=-Kx ⇒ Fελ= -F+mgηµ300-Kx ⇒
3π 3π
⇒Fελ=-80+20-80⋅ηµ(10t+ )⇒ Fελ=-60-80⋅ηµ(10t+ ).
2 2
Παρατηρούµε ότι στην τυχαία θέση είτε πάνω, είτε κάτω από τη Θ.Ι.Τ, για την Fελ θα
βάζουµε πάντα +Fελ και το πρόσηµο θα προκύπτει, εφόσον για τις υπόλοιπες δυνάµεις
έχουµε βάλει τις αλγεβρικές τους τιµές λαµβάνοντας υπόψη µας και τη φορά τους.
δ) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, ισχύει:

dΚ dΚ
=-D⋅x⋅υ⇒ = - D⋅A⋅ηµφ⋅ω⋅Α⋅συνφ µε (φ=ωt+φ0) άρα:
dt dt
dΚ DA 2 ω dΚ DA 2
=- ⋅2 ηµφ⋅συνφ ⇒ =-Ε⋅ω⋅ηµ2φ µε Ε= =8J.
dt 2 dt 2
dΚ dΚ
Άρα προκύπτει = -80⋅ηµ(2ωt+2φ0)⇒ = -80⋅ηµ(20t+3π).
dt dt
π dΚ π dΚ 7π
Τότε για t= s έχουµε, = -80⋅ηµ(20 +3π)⇒ = -80⋅ηµ( )⇒
40 dt 40 dt 2
dΚ π dΚ
⇒ = -80⋅ηµ(- )⇒ = 80J/s.
dt 2 dt
Αλλιώς:
π
µπορούµε για t= s να υπολογίσουµε την αποµάκρυνση x του σώµατος, οπότε
40
3π π 3π
έχουµε, x=0,2ηµ(10t+ )⇒ x=0,2ηµ(10 + )⇒
2 40 2
7π π 2
⇒ x=0,2⋅ηµ( )⇒x=0,2ηµ(- )⇒x=-0,2⋅ ⇒ x=-0,1⋅ 2 m
4 4 2
και την ταχύτητα ταλάντωσης:
3π 7π π 2
υ=2συν(10t+ )⇒ υ=2συν( )⇒υ=2συν( )⇒υ=2⋅ ⇒ υ= 2 m/s.
2 4 4 2
dΚ dΚ dΚ
Τελικά έχουµε, =-D⋅x⋅υ⇒ =-400⋅(-0,1⋅ 2 )⋅ 2 ⇒ =80J/s.
dt dt dt
9. Μεταβλητή δύναµη και ταλάντωση
Ένα σώµα µάζας m=4Kg ισορροπεί

δεµένο σε ελατήριο σταθεράς Κ=80Ν/m (+) x1
πάνω σε λείο κεκλιµένο επίπεδο γωνίας
20x
φ=300. Τη χρονική στιγµή t=0 F= 40-
K
εξασκούµε στο σώµα µια µεταβλητή m
δύναµη F=40-20x (S.I) όπου x είναι η
αποµάκρυνση από την αρχική θέση
ισορροπίας της µάζας m και µε φορά Θ.Φ.Μ
προς τα πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο, Θ.Ι.(m)
όπως φαίνεται στο σχήµα.
α) Να αποδείξετε ότι το σύστηµα πραγµατοποιεί α.α.τ,
β) Να γράψετε την εξίσωση x(t) της α.α.τ, και να υπολογίσετε την ενέργεια της
γ) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της µεταβλητής δύναµης F(t).
δ) Να γράψετε την εξίσωση της δύναµης επαναφοράς σε συνάρτηση µε την απόσταση
από την αρχική θέση ισορροπίας της µάζας m.
ε) Να υπολογίσετε το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, τη
π
χρονική στιγµή t= s.
20
στ) Αν τη στιγµή που η µάζα m, µετατοπιστεί κατά +Α από τη θέση ισορροπίας της
ταλάντωσης καταργηθεί η εξωτερική δύναµη F, τότε πόση είναι η προσφερόµενη
ενέργεια στο σύστηµα από τη δύναµη F;
Θεωρήστε την προς τα πάνω φορά θετική. ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
α) Στη θέση ισορροπίας της µάζας m και πριν εξασκήσουµε τη δύναµη F, ισχύει:
20
ΣF=0⇒Fελ=mgηµφ⇒Kx1=mgηµ300 ⇒x1= =0,25m ή 25cm.
80
Στη θέση ισορροπίας ταλάντωσης της µάζας m θα πρέπει να ισχύει:
ΣF=0⇒F=mgηµ300 +Kx2⇒40-20(x1+x2)-20-80x2=0⇒ 40-5-20x2-20-80x2=0⇒
15
⇒x2= ⇒x2=0,15m ή 15cm.
100
Στην τυχαία θέση ισχύει ΣF= F-mgηµ300-K(x2+x)⇒

⇒ΣF= 40-20(x1+x2+x )-mgηµ300-Kx2-Kx⇒ ΣF=40-20(x1+x2)-20x-20-80x2-80x⇒
(+) x1
F F
K Fελ F
m x2
mgηµφ mgηµφ Fελ
Κx2
m gηµφ
x
Τ.Θ
Θ.Φ.Μ Θ.Ι.Τ
Θ.Ι.(m)
⇒ ΣF=-100x που είναι µια εξίσωση της µορφής ΣF=-Dx, άρα πράγµατι το σύστηµά
µας πραγµατοποιεί α.α.τ µε D=100N/m.
Τότε όµως ο πλάτος Α της ταλάντωσης θα είναι Α=x1+x2=25+15=40cm ή 0,4m.
β) Για t=0 είναι x=-A αφού η προς τα πάνω φορά είναι η θετική. Οπότε από τη γενική
3π
2
D=mω2⇒ω=5rad/s. Τελικά για την εξίσωση της α.α.τ θα έχουµε:
3π 1
x=0,4ηµ(5t+ ) (S.I). Για την ενέργεια της ταλάντωσης ισχύει, Ε= ⋅D⋅A2⇒E=8J.
2 2
3π 3π
γ) F=40-20(x+0,4)⇒ F=32-20⋅0,4ηµ(5t+ )⇒ F=32-8ηµ(5t+ ) (S.I).
2 2
δ) Για τη δύναµη επαναφοράς ισχύει ΣF=-D⋅x, όπου x είναι η αποµάκρυνση από τη

Θ.Ι.Τ. Όµως ισχύει x΄=x1+x2+x⇒x= x΄-x1-x2⇒ x= x΄-0,4, άρα έχουµε,
⇒ΣF=-Dx⇒ ΣF=-D(x΄-0,4)⇒ ΣF=40-100x΄ (S.I).
ε) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, ισχύει,

dΚ dΚ
=-D⋅x⋅υ⇒ = - D⋅A⋅ηµφ⋅ω⋅Α⋅συνφ µε (φ=ωt+φ0) άρα:
dt dt
dt 2 dt 2
dΚ dΚ
Άρα προκύπτει = -40⋅ηµ(2ωt+2φ0)⇒ = -40⋅ηµ(10t+3π).
dt dt
π dΚ π dΚ 7π
Τότε για t= s έχουµε, = -40⋅ηµ(10⋅ +3π)⇒ = -40⋅ηµ( )⇒
20 dt 20 dt 2
dΚ π dΚ
⇒ = -40⋅ηµ(- )⇒ = 40J/s.
dt 2 dt
Αλλιώς:
π
20
3π π 3π
έχουµε, x=0,4ηµ(5t+ )⇒ x=0,4ηµ(5⋅ + )⇒
2 20 2
7π π 2
⇒ x=0,4⋅ηµ( )⇒x=0,4ηµ(- )⇒x=-0,4⋅ ⇒ x=-0,2⋅ 2 m
4 4 2
και την ταχύτητα ταλάντωσης:
3π 7π π 2
υ=2συν(5t+ )⇒ υ=2συν( )⇒υ=2συν( )⇒υ=2⋅ ⇒ υ= 2 m/s.
2 4 4 2
dΚ dΚ dΚ
Τελικά έχουµε, =-D⋅x⋅υ⇒ =-100⋅(-0,2⋅ 2 )⋅ 2 ⇒ =40J/s.
dt dt dt
στ) Όταν καταργηθεί η δύναµη F τότε το σύστηµα θα πραγµατοποιεί α.α.τ γύρω από
την αρχική θέση ισορροπίας της µάζας m µε σταθερά επαναφοράς D΄=Κ=80Ν/m.
Άρα το καινούργιο πλάτος ταλάντωσης θα είναι A΄=0,8m, οπότε και η ενέργεια της
1
καινούργιας ταλάντωσης θα είναι Ε΄= ⋅Κ⋅A΄2⇒E΄=40⋅0,64⇒ E΄=25,6J. Όµως η
2
ενέργεια ταλάντωσης E΄ είναι ίση µε το έργο της εξωτερικής δύναµης F που ασκήσαµε
στο σώµα για να το θέσουµε σε ταλάντωση. Άρα ισχύει
WF= E΄=25,6J.
F(N)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:
40
Βέβαια το έργο της µεταβλητής δύναµης F
µπορούµε να το υπολογίσουµε και µε
24
γραφική παράσταση οπότε έχουµε,
για x=0 είναι F= F=40-20x=40N και για
0 0,8 x(m)
x=A΄=2A=0,8m είναι F=24N. H γραφική παράσταση είναι η διπλανή, οπότε από το

64
εµβαδό του τραπεζίου που σχηµατίστηκε είναι WF = ⋅0,8⇒ WF=25,6J=E΄.
2
10. ∆ύναµη και ταλάντωση σε οριζόντιο επίπεδο
Ένα σώµα µάζας m=1Kg ισορροπεί

δεµένο σε ελατήριο σταθεράς Κ=100Ν/m
πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Κάποια Θ.Φ.Μ
στιγµή εξασκούµε στο σώµα µια σταθερή (+) Δ
δύναµη F=20 Ν και µε φορά προς τα
m
δεξιά, όπως φαίνεται στο σχήµα. Όταν το K F
ελατήριο επιµηκυνθεί µέγιστα κατά
∆ℓ=0,4m από τη Θ.Φ.Μ καταργούµε τη F
δύναµη F.
Μόλις πάψει να εξασκείται η δύναµη (t=0)
(Α) (Β)
το σύστηµα πραγµατοποιεί α.α.τ.
α) Να υπολογίσετε την ενέργεια της ταλάντωσης.
β) Να υπολογίσετε την προσφερόµενη ενέργεια µέσω του έργου της εξωτερικής
δύναµης F και µέχρι το σώµα να επιµηκυνθεί κατά ∆ℓ, καθώς και το έργο της δύναµης
του ελατηρίου. Να υπολογίσετε τότε τη δυναµική ενέργεια του ελατηρίου και τη
δυναµική ενέργεια της ταλάντωσης.
γ) Να γράψετε τις εξισώσεις x(t) και υ(t) της α.α.τ που πραγµατοποιεί το σώµα µόλις
καταργήσουµε τη δύναµη F.
δ) Να υπολογίσετε το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, καθώς
π
και το ρυθµό µεταβολής της ορµής της τη χρονική στιγµή t= s.
40
ε) Όταν ακόµη ασκούµε τη δύναµη F, να υπολογίσετε την ταχύτητα της µάζας m, τη
στιγµή που x= ∆ℓ/2 από τη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου.
στ) Αν καταργήσουµε την εξωτερική δύναµη F, τη στιγµή που η µάζα m, έχει
µετατοπιστεί κατά x=x1=∆ℓ/2 από τη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου, τότε πόση
είναι η προσφερόµενη ενέργεια στο σύστηµα από τη δύναµη F και ποια είναι η ενέργεια
της καινούργιας ταλάντωσης; Ακόµη να υπολογίσετε τη δυναµική ενέργεια της
ταλάντωσης και την κινητική ενέργεια του σώµατος m, εκείνη τη στιγµή. Τι
παρατηρείτε;
ζ) Αν δεν καταργήσουµε τη δύναµη F, τότε να δείξετε ότι το σώµα πραγµατοποιεί α.α.τ
και να γράψετε την εξίσωση της ταλάντωσης x(t) που πραγµατοποιεί.
Θεωρήστε την προς τα δεξιά φορά θετική.
Λύση:
α) Επειδή η ∆ℓ είναι η µέγιστη αποµάκρυνση από τη Θ.Φ.Μ του ελατηρίου που εδώ
ταυτίζεται και µε τη Θ.Ι. ταλάντωσης ισχύει ∆ℓ=Α=0,4m οπότε για την ενέργεια
1
ταλάντωσης της µάζας m, έχουµε Ε= ⋅Κ⋅A2⇒E=8J.
2
β) Το έργο της εξωτερικής δύναµης F είναι, W=F⋅∆ℓ⇒W=20⋅0,4=8J και είναι ίσο µε
την προσφερόµενη ενέργεια Επρ. Η ενέργεια που προσφέραµε µέσω του W
µετατράπηκε σε ενέργεια ταλάντωσης. Άρα ισχύει Επρ=WF=E=8J
Παρατηρούµε ότι η ενέργεια ταλάντωσης E είναι ίση µε το έργο της εξωτερικής δύναµης
F που ασκήσαµε στο σώµα για να το θέσουµε σε ταλάντωση και µέχρι να καταργήσουµε
τη δύναµη F.
Η δυναµική ενέργεια του ελατηρίου για επιµήκυνση x=∆ℓ=0,4m είναι

1
Uελ= ⋅Κ⋅ ∆ℓ 2⇒ Uελ=8J. Επειδή βέβαια έχουµε οριζόντιο ελατήριο η Θ.Φ.Μ του
2
ελατηρίου και η Θ.Ι.Τ της µάζας m, ταυτίζονται οπότε η δυναµική ενέργεια
ταλάντωσης του σώµατος (U), είναι όση και η δυναµική ενέργεια του ελατηρίου άρα
1
U=Uελ= ⋅Κ⋅ ∆ℓ 2⇒ Uελ=8J.
2
1
Το έργο της δύναµης του ελατηρίου είναι WFελ=Uαρχ - Uτελ=0- ⋅Κ⋅ ∆ℓ 2⇒
2
⇒WFελ=-Uελ=-8J. Παρατηρούµε ότι το έργο της δύναµης του ελατηρίου είναι
αριθµητικά ίσο µε τη δυναµική ενέργεια του ελατηρίου.
Βέβαια το έργο της µεταβλητής δύναµης του F(N)

ελατηρίου Fελ=-Κ⋅x=-100⋅x µπορούµε να το
υπολογίσουµε και µε γραφική παράσταση
οπότε έχουµε, για x=0 είναι F=0N και για
x=∆ℓ=A=0,4m είναι F=-40N. H γραφική 0 0,4
παράσταση είναι η διπλανή. Το εµβαδό του x(m)
τριγώνου που σχηµατίστηκε είναι ίσο µε το
έργο της δύναµης του ελατηρίου, άρα -40
0,4(-40)
WFελ= ⇒ WFελ =-8J.
2
γ) Για t=0 είναι x=+A αφού η προς τα δεξιά φορά είναι η θετική. Οπότε από τη γενική
π
εξίσωση της α.α.τ: x=Aηµ(ωt+φ0) προκύπτει φ0= rad. Ακόµη είναι:
2
π
D=Κ=mω2⇒ω=10rad/s. Τελικά για την εξίσωση της α.α.τ θα έχουµε x=0,4ηµ(10t+ )
2
(S.I).
π
Για την ταχύτητα της ταλάντωσης έχουµε υ=4συν(10t+ ) (S.I).
2
δ) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, ισχύει,
dΚ dΚ
=-D⋅x⋅υ⇒ = - D⋅A⋅ηµφ⋅ω⋅Α⋅συνφ µε (φ=ωt+φ0) άρα
dt dt
dt 2 dt 2
dΚ dΚ
Άρα προκύπτει = -80⋅ηµ(2ωt+2φ0)⇒ = -80⋅ηµ(20t+π).
dt dt
π dΚ π dΚ 3π
Τότε για t= s έχουµε, = -80⋅ηµ(20⋅ +π)⇒ = -80⋅ηµ( )⇒
40 dt 40 dt 2
dΚ π dΚ
⇒ = -80⋅ηµ(- )⇒ = 80J/s.
dt 2 dt
Αλλιώς,
π
40
π π π
έχουµε, x=0,4ηµ(10t+ )⇒ x=0,4ηµ(10⋅ + )⇒
2 40 2
3π π 2
⇒ x=0,4⋅ηµ( )⇒x=0,4ηµ( )⇒x=0,4⋅ ⇒ x=0,2⋅ 2 m
4 4 2
και την ταχύτητα ταλάντωσης,
π 3π π 2
υ=4⋅συν(10t+ )⇒ υ=4⋅συν( )⇒υ=4⋅συν(- )⇒υ=-4⋅ ⇒ υ=-2⋅ 2 m/s.
2 4 4 2
dΚ dΚ dΚ
Τελικά έχουµε, =-Κ⋅x⋅υ⇒ =-100⋅0,2⋅ 2 ⋅(-2⋅ 2 )⇒ =80J/s.
dt dt dt
dp
Για το ρυθµό µεταβολής της ορµής εκείνη τη στιγµή έχουµε =ΣF=-D⋅x=-K⋅x, για
dt
π dp dp
t= s είναι x=0,2⋅ 2 m και =-100⋅0,2⋅ 2 ή =-20⋅ 2 Kgm/s2.
40 dt dt
ε) Από το Θ.Μ.Κ.Ε έχουµε Κτελ-Καρχ= WF+ WFελ⇒Κτελ=WF+ Uαρχ -Uτελ⇒
1
⇒Κτελ=WF- Uτελ⇒Κτελ= F⋅x1- ⋅Κ⋅ x12⇒ Κτελ=4-2=2J. Άρα είναι:
2
1 1
Κτελ= ⋅m⋅υ2⇒2= ⋅υ2⇒υ=2m/s.
2 2
π
Όταν όµως πάψει να ασκείται η δύναµη F και ακολουθήσει η α.α.τ µε x=0,4ηµ(10t+ )
2
από την Α.∆.Ε για την ταλάντωση και για x=x1 προκύπτει ότι, Κ+U=E⇒K=8-2⇒K=6J,
1 1
οπότε Κ= ⋅m⋅υ2⇒6= ⋅υ2⇒υ= 12 m/s ή υ=2⋅ 3 m/s.
2 2
στ) Αν η δύναµη F καταργηθεί όταν x=x1=0,2m, τότε η προσφερόµενη ενέργεια είναι
Επρ=WF=F⋅x1=20⋅0,2=4J. Τόση βέβαια θα είναι τότε και η ενέργεια Ε της ταλάντωσης
άρα Ε=Επρ=WF=4J (Ε=4J). Εκείνη τη στιγµή η δυναµική ενέργεια της ταλάντωσης
1
είναι όση και η δυναµική ενέργεια του ελατηρίου άρα U=Uελ= ⋅Κ⋅ x12⇒ Uελ=2J.
2
Από το Θ.Μ.Κ.Ε έχουµε Κτελ-Καρχ= WF+ WFελ⇒Κτελ=WF+ Uαρχ -Uτελ⇒
1
⇒Κτελ=WF- Uτελ⇒ Κτελ=WF - ⋅Κ⋅ x12⇒ Κτελ=4-2=2J.
2
Παρατηρούµε ότι το WF µέχρι τη στιγµή που παύει να ασκείται η δύναµη F, είναι πάντα
ίσο µε την ενέργεια E της ταλάντωσης, δηλαδή WF =Ε. Αν βέβαια η δύναµη καταργείται
στη µέγιστη αποµάκρυνση (x= xmax) είναι και WF =Uελ(max)=U(max) αλλιώς είναι
WF = Κ+ Uελ= Κ+U σε εκείνη τη θέση.
Γενικά: Για τη µέγιστη αποµάκρυνση xmax και για σταθερή δύναµη F ισχύει:
1
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ= WF+ WFελ⇒0=WF+ Uαρχ -Uτελ⇒ 0=F⋅xmax - ⋅Κ⋅ x2max
2
2F
⇒ xmax = .
K
1 2⋅ 2
Τότε έχουµε Ε= ⋅Κ⋅ Α΄2⇒Α΄= =0,2⋅ 2 m.
2 10
Επίσης τη στιγµή που καταργούµε τη δύναµη F (θεωρούµε t=0) είναι x=x1=0,2m, οπότε
από τη γενική εξίσωση της α.α.τ: x=A΄ηµ(ωt+φ0) προκύπτει:
2 π
x1=A΄ηµ(ω⋅0+φ0)⇒ 0,2=0,2⋅ 2 ηµφ0⇒ ηµφ0= ⇒ ηµφ0=ηµ , και έχουµε φ0=2κπ+
2 4
π 3π
µε υ>0 ή φ0=2κπ+ µε υ<0 (κ∈Ζ+). Όµως από την εκφώνηση είναι υ>0, οπότε
4 4
π
κάνουµε δεκτή την πρώτη γενική λύση που για κ=0 µας δίνει φ0= rad, (0≤φ0<2π rad).
4
Επίσης, παρατηρούµε ότι η σταθερά D της ταλάντωσης εξακολουθεί να είναι
D=K=100N/m και D=Κ=mω2⇒ω=10rad/s.Τελικά για την εξίσωση της α.α.τ θα έχουµε,
π
x=0,2⋅ 2 ηµ(10t+ ) (S.I).
4
ζ) Όταν εξασκούµε συνεχώς τη δύναµη F τότε στη θέση ισορροπίας της ταλάντωσης
Θ.Ι.Τ (που εδώ δεν ταυτίζεται µε τη Θ.Φ.Μ του ελατηρίου), ισχύει:
20
ΣF=0⇒F=Fελ⇒F⇒Kx1 ⇒x1= =0,2m ή 20cm.
100
Τότε όµως το πλάτος Α της ταλάντωσης θα είναι Α=x1=20cm ή 0,2m.
Στην τυχαία θέση, έστω δεξιά από τη Θ.Ι.Τ ισχύει ΣF= F-K⋅(x1+x)⇒
⇒ΣF= F-K⋅x1-K⋅x⇒ ΣF=-K⋅x που είναι µια εξίσωση της µορφής ΣF=-Dx, άρα
πράγµατι το σύστηµά µας πραγµατοποιεί α.α.τ µε D=K=100N/m.
Ακόµη για t=0 είναι x=-A αφού η προς τα δεξιά φορά είναι η θετική. Οπότε από τη
3π
γενική εξίσωση της α.α.τ: x=Aηµ(ωt+φ0) προκύπτει φ0= rad. Ακόµη είναι
2
D=Κ=mω2⇒ω=10rad/s. Τελικά για την εξίσωση της α.α.τ θα έχουµε
3π 1
x=0,2⋅ηµ(10t+ ) (S.I) µε ενέργεια ταλάντωσης Ε ίση µε, Ε= ⋅Κ⋅ Α2 ή Ε=2J.
2 2
Σ
11. Ταλάντωση και «κόλλα» 2
Τα σώµατα Σ1 και Σ2 του σχήµατος έχουν µάζες Μ=3Kg και Σ1

m=1Kg αντίστοιχα. Κολλάµε τα δυο σώµατα, µε µια κόλλα
που ασκεί σταθερή ελκτική δύναµη F=20N. Το Σ1 είναι δεµένο
στην άκρη του ελατηρίου σταθεράς Κ=400N/m. Αρχικά το
σύστηµα ισορροπεί. Μετακινούµε τα σώµατα ώστε το K
ελατήριο να συσπειρωθεί επιπλέον κατά A=∆L=0,5m και στη
συνέχεια τα αφήνουµε ελεύθερα. Να βρείτε:
α) Το ελάχιστο πλάτος ταλάντωσης Αmin, για το οποίο θα
αποχωριστεί το Σ2 από το Σ1. Σε ποια θέση αποχωρίζονται τα
δυο σώµατα; Πόσο είναι το έργο της δύναµης F, µέχρι τη στιγµή του αποχωρισµού;
β) Πως µεταβάλλεται µε το χρόνο και µέχρι να αποχωριστούν τα Σ1 και Σ2, η κάθετη
αντίδραση ανάµεσα στις δυο µάζες, αν για t=0 είναι x=0 και υ>0,
γ) Πόση είναι η κάθετη αντίδραση ανάµεσα στις δυο επιφάνειες για x= -Α/2;
δ) Πως µεταβάλλεται µε το χρόνο η επιτάχυνση του Σ2;
ε) Να υπολογίσετε την κινητική ενέργεια του Σ2 αµέσως µετά τον αποχωρισµό, καθώς
και την ενέργεια της ταλάντωσης που εκτελεί το Σ1 αφού αποχωριστεί από το Σ2.
στ) Αν θέλουµε τα σώµατα να αποχωριστούν στο µισό της αποµάκρυνσης που βρήκαµε
στο ερώτηµα (α) τότε τι τιµή πρέπει να έχει η σταθερά K, του ελατηρίου;
Αν ω και ω΄ είναι οι γωνιακές συχνότητες των Σ1+Σ2 στο ερώτηµα (α) και στο ερώτηµα
ω′
(στ), να βρείτε το λόγο .
ω
∆ίνεται g=10m/s2 .
Λύση:
α) Για τη Θ.Ι.Τ του συστήµατος των δυο µαζών έχουµε:

(m+M)g 40
ΣF=0⇒(m+M)⋅g =Κ⋅x1⇒x1= = ⇒x1=0,1m.
Κ 400
Για τη σταθερά
ταλάντωσης του Σ2 ισχύει,
D2=m2⋅ω2, ακόµη ισχύει m
Κ=(m1+m2)⋅ω2. Τελικά
προκύπτει:
m
D= ⋅Κ ⇒
m+M Θ.Φ.Μ
⇒D=100Ν/m. Σ
2 x
Τότε για το Σ2 και για µια x1 2
Σ1 Θ.Ι.Μ
τυχαία θέση που απέχει x3
Θ.Ι.Τ
έστω x πάνω από τη Θ.Ι.Τ K
ισχύει: ΣF=-Dx⇒
Ν-F-m⋅g= - D⋅x⇒
⇒Ν =F+m⋅g - D⋅x⇒
⇒N=30-100x.
Για το Σ1 έχουµε:
M
D΄= ⋅Κ⇒ D΄=300Ν/m. Προκύπτει ότι D+D΄=K.
m+M
Παρόµοια για το Σ1 και για µια θέση πάνω από τη Θ.Ι.Τ είναι:
Fελ +F-Μ⋅g- Ν΄ = - D1⋅x⇒ Κ⋅(x1-x) +F-Μ⋅g- Ν΄ = - D΄⋅x⇒
⇒ 400⋅(0,1-x) +20-30- Ν΄ = - 300⋅x⇒30- 400⋅x- Ν΄ = - 300⋅x⇒ Ν΄=Ν=30-100x.
Η ελκτική δύναµη της κόλας είναι σταθερή και ίση µε F=20N. Οι δυο µάζες
αποχωρίζονται µόλις η κάθετη αντίδραση ανάµεσα στις δύο µάζες γίνει Ν=0.
Άρα N=30-100x=0⇒x=0,3m δηλαδή τα σώµατα αποχωρίζονται στη θέση x=+0,3m

δηλαδή πάνω από τη Θ.Ι.Τ.
Για µια τυχαία θέση έστω x, κάτω από τη τη Θ.Ι.Τ ισχύει: ΣF=-Dx⇒
⇒F+m⋅g-Ν=- D⋅x⇒Ν =F+m⋅g +D⋅x⇒ N≠0 οπότε τα σώµατα δεν µπορούν να
αποχωριστούν κάτω από τη Θ.Ι.Τ.
Έτσι λοιπόν το ελάχιστο πλάτος ταλάντωσης για να αποχωριστούν τα δυο σώµατα είναι
Αmin=0,3m. Στη συγκεκριµένη περίπτωση που το πλάτος ταλάντωσης είναι
Α=∆L=0,5m µόλις τα Σ1 και Σ2 βρεθούν στη θέση x=+0,3m θα αποχωριστούν και θα
συνεχίσει να ταλαντώνεται µόνο το Σ1.
Η δύναµη F που ασκεί η κόλλα στα δυο σώµατα είναι εσωτερική δύναµη του
συστήµατος οπότε και το συνολικό της έργο είναι σε κάθε περίπτωση µηδέν. WF=0.
Κ
β) Ισχύει x=A⋅ηµ(ωt+φ0) µε φ0=0, και ω= =10 rad/s οπότε έχουµε:
m+M
x=0,5⋅ηµ10t. Τελικά προκύπτει, N=30-100x ⇒Ν=30-50⋅ηµ10t .
γ) Ισχύει N=30-100x. Για x=-0,25m έχουµε N=30+100⋅0,25⇒ N=55Ν.
δ) Για την επιτάχυνση των Σ1+Σ2 και µέχρι τη στιγµή του αποχωρισµού τους ισχύει
α=-ω2⋅x⇒ α=-100x⇒ α=-50⋅ηµ10t. Μόλις x=0,3m τότε τα σώµατα αποχωρίζονται και
η επιτάχυνση του Σ2 γίνεται πλέον κατά µέτρο ίση µε α2=10m/s2 ενώ πραγµατοποιεί
πλέον κατακόρυφη βολή προς τα πάνω. Το Σ1 µετά τον αποχωρισµό συνεχίζει να
επιβραδύνεται µε επιτάχυνση α=-ω΄2⋅x΄, όπου x΄ είναι η καινούργια εξίσωση α.α.τ του
Κ 20 3
και ω΄ η καινούργια κυκλική συχνότητα µε ω΄= = rad/s.
M 3
ε) Τη στιγµή του αποχωρισµού τα δυο σώµατα Σ1 και Σ2 έχουν κοινή ταχύτητα:

υ=ω⋅ A 2 -x12 ⇒υ=10⋅ 25 ⋅10−2 − 9 ⋅10−2 ⇒υ=4m/s.
Για την καινούργια Θ.Ι.Τ΄ του σώµατος Σ1 ισχύει ΣF=0⇒Μ⋅g=Κ⋅x2⇒

M ⋅g 3
⇒x2= = m. Τότε από την Α.∆.Ε για την ταλάντωση του σώµατος Σ1 και για
Κ 40
τη στιγµή του αποχωρισµού έχουµε:
1 1 1 3 1
ΕΤ΄= ⋅Κ⋅(x-x3)2+ ⋅M⋅υ2= Κ⋅Α΄2 όπου x3=x1-x2 =0,1- ⇒ x 3= m,
2 2 2 40 40
είναι η κατακόρυφη µετατόπιση προς τα πάνω της θέσης ισορροπίας της µάζας Μ (Σ1),
1 11
σε σχέση µε την αρχική θέση ισορροπίας των Σ1+Σ2 και x-x3=0,3- = m, είναι η
40 40
αποµάκρυνση του Σ1 τη στιγµή του αποχωρισµού από την καινούργια θέση ισορροπίας
του. Άρα έχουµε:
1 11 2 1 121 313
ΕΤ΄= ⋅400⋅( ) + ⋅3⋅16⇒ ΕΤ΄= + 24⇒ ΕΤ΄= =39,125J.
2 40 2 8 8
313
Τότε είναι και Α΄= ≈44cm).
40
Βέβαια για την αρχική ενέργεια ταλάντωσης ΕΤ του συστήµατος των δυο σωµάτων Σ1
1 1
και Σ2 έχουµε ΕΤ= Κ⋅Α2⇒ ΕΤ= 400⋅25⋅10-2⇒ ΕΤ=50 J. Ακόµη η κινητική ενέργεια
2 2
1
του Σ2 τη στιγµή του αποχωρισµού είναι Κ2= ⋅m⋅υ2=8 J, οπότε έχουµε µια διαφορά
2
∆Ε=50-39,125-8=2,875 J!!!!.
Για την αρχική ισορροπία των Σ1 και Σ2 και ως προς τη θέση του αποχωρισµού των δυο
µαζών το σύστηµα των Σ1 και Σ2 έχει µια βαρυτική δυναµική ενέργεια
Uβ=-(m+Μ)⋅g⋅x= -40⋅0,3= - 12 J . Μετά των αποχωρισµό των Σ1 και Σ2, η Σ1 στη θέση
ισορροπίας της και ως προς τη θέση του αποχωρισµού των δυο µαζών έχει
11 33
U΄β=-Μ⋅g⋅(x-x3)= -30⋅ =- J άρα το σύστηµα «κέρδισε» µια βαρυτική δυναµική
40 4
33 15
ενέργεια ∆Uβ= - +12= =3,75J. Το ελατήριο στην αρχική Θ.Ι.Τ έχει µια ελαστική
4 4
1 1
δυναµική ενέργεια Uελ= ⋅Κ⋅x12⇒ Uελ= ⋅400⋅0,01⇒ Uελ=2 J. Μετά την
2 2
αποµάκρυνση του Σ2 το ελατήριο στην καινούργια Θ.Ι.Τ΄ έχει µια ελαστική δυναµική
1 1 3 2 9
ενέργεια U΄ελ= ⋅Κ⋅ x22⇒ U΄ελ= ⋅400⋅( ) ⇒ U΄ελ= =1,125 J.
2 2 40 8
Άρα το σύστηµα «έχασε» µια ελαστική δυναµική ενέργεια ∆Uελ= 1,125 -2= -0,875J=
7 30 7
=- J. Άρα τελικά το Σ1 «κέρδισε» µια ενέργεια ∆Ε= ∆Uβ+ ∆Uελ⇒ ∆Ε= - ⇒
8 8 8
23
⇒∆Ε= =2,875 J.
8
0,3
στ) Για x= =0,15m και για πάνω από τη Θ.Ι.Τ των Σ1+Σ2 έχουµε,
2
N=0 F+mg 30
Ν =F+m⋅g – D΄΄⋅x ⇒ D΄΄= = =200Ν/m.
x 0,15
m m+M
Όµως ισχύει D΄΄= ⋅Κ΄⇒ Κ΄= D΄΄⇒ Κ΄=800Ν/m=2Κ.
m+M m
Κ Κ′ ω′ Κ′
Ακόµη ισχύει ω= και ω΄= ,άρα έχουµε = = 2.
m+M m+M ω Κ
12. Ταλάντωση αποχωρισµός και ανύψωση
Τα σώµατα Σ1, Σ2 και Σ3 του σχήµατος έχουν µάζες m1=2Kg, m2=1Kg και m3=0,5Kg
αντίστοιχα.
Σ
Τα Σ1 και Σ2 είναι δεµένα στα άκρα του κατακόρυφου 3
ελατηρίου σταθεράς Κ=150N/m. Αρχικά το σύστηµα Σ
2
ισορροπεί.
Να βρείτε:
α) Ποια είναι η µέγιστη δύναµη F που µπορούµε να
ασκήσουµε ώστε να µην αποχωριστούν τα Σ2 και Σ3 K
αλλά ούτε και να ανυψωθεί το Σ1 από το έδαφος;
β) Για ποια τιµή της δύναµης F αποκολλάται το Σ1 από
το έδαφος; Σ1
γ) Αν ρίξουµε κόλλα ανάµεσα στα Σ2 και Σ3, τότε τι
τιµή πρέπει να έχει η η δύναµη Fκ που ασκεί η κόλλα
στα δυο σώµατα, ώστε τη στιγµή που το Σ1 µόλις ανυψώνεται από το έδαφος να
αποχωρίζεται και το σώµα Σ3 από το Σ2;
Λύση:
m3
α) Για τη Θ.Ι.Τ του
Θ.Φ.Μ x3
συστήµατος των µαζών
έχουµε: Σ
3 x1
ΣF=0⇒ Θ.Ι.Τ
⇒(m2 +m3)⋅g =Κ⋅x1⇒ Σ
(m 2 +m3 )g 15 K x΄
⇒x1= = ⇒
Κ 150
⇒x1=0,1m. Τότε για το Σ3
και για µια τυχαία θέση που Σ1
απέχει έστω x πάνω από τη

Θ.Ι.Τ ισχύει:
ΣF=-Dx⇒Ν3-m3⋅g= -D3⋅x⇒Ν3 = m3⋅g- D3⋅x.
Για τη σταθερά ταλάντωσης του Σ3 ισχύει, D3=m3⋅ω2, ακόµη ισχύει Κ=(m2+m3)⋅ω2.

m3
Τελικά προκύπτει D3= ⋅Κ⇒ D3=50Ν/m.
m 2 +m 3
mg
Για να αποχωριστούν τα Σ2 και Σ3 θα πρέπει Ν3=0, άρα x= 3 =0,1m ή 10cm.
D3
Όταν τα Σ2 και Σ3 απέχουν x από τη Θ.Ι.Τ, τότε για το Σ1 ισχύει:
ΣF=0⇒ N1+Fελ=m1g.
Για να αποσπαστεί το σώµα Σ1 από το έδαφος, θα πρέπει N1=0, οπότε έχουµε και
mg
Fελ=m1g⇒Κ⋅x3= m1g⇒x3= 1 =13,3cm και
Κ
(m +m )g m g (m +m +m3 )g 7
x=x1+x3= 2 3 + 1 = 1 2 = =23,3cm.
Κ Κ Κ 30
Άρα αν η δύναµη F είναι τέτοια ώστε το x΄≤10cm τότε ούτε οι Σ2 και Σ3 αποχωρίζονται
αλλά ούτε και η Σ1 αποκολλάται από το έδαφος.
Για να συµβεί αυτό θα πρέπει η δύναµη F να είναι τέτοια ώστε τα Σ2 και Σ3 να φτάνουν
ίσα – ίσα στη Θ.Φ.Μ του ελατηρίου.
Στη θέση όπου το σύστηµα ισορροπεί δεχόµενο την επίδραση της δύναµης F, για την
ισορροπία των Σ2 και Σ3 ισχύει
F+(m2+m3)⋅g=K⋅(x1+x΄)⇒ F=K⋅(x1+x΄)-(m2+m3)⋅g⇒ F=K⋅x΄ και επειδή πρέπει
x΄≤10cm προκύπτει και F≤15N. Άρα η µέγιστη δύναµη που µπορούµε να ασκήσουµε
είναι 15Ν.
β) Είπαµε πως για να αποσπαστεί το σώµα Σ1 από το έδαφος, θα πρέπει N1=0, οπότε
mg 2
έχουµε και Fελ=m1g⇒Κ⋅x3= m1g⇒x3= 1 = m=13,3cm.
Κ 15
Άρα σίγουρα η δύναµη F πρέπει να είναι ικανή, ώστε η µέγιστη συσπείρωση του
ελατηρίου να είναι τέτοια, ώστε το ελατήριο να φτάνει πάνω από τη Θ.Φ.Μ κατά x3.
Όµως µόλις το ελατήριο φτάσει στη Θ.Φ.Μ τα Σ2 και Σ3 αποχωρίζονται άρα στο x3 θα
φτάσει µόνο η m2.
m3
Θ.Φ.Μ x3
Σ x΄΄
Θ.Ι.Τ΄
3 x1
Σ2 Σ2
Θ.Ι.Τ Σ
2
K
Σ1 Σ1 Σ1
Η καινούργια θέση ισορροπίας της Σ2 µόλις αποχωριστούν τα Σ2 και Σ3 απέχει από τη

mg 1
Θ.Φ.Μ προς τα κάτω κατά x΄΄= 2 = m. Άρα, το καινούργιο πλάτος ταλάντωσης
Κ 15
για το Σ2 ώστε να αποσπαστεί το σώµα Σ1 από το έδαφος, θα πρέπει να είναι
m g mg 1
Α΄= x΄΄+x3= 2 + 1 = m. Τη στιγµή του αποχωρισµού των Σ2 και Σ3, το Σ2 απέχει
Κ Κ 5
από τη θέση ισορροπίας του κατά x΄΄ ενώ έχει και µια ταχύτητα υ΄. Η ταχύτητα υ΄
πρέπει να είναι τέτοια ώστε το Σ2 να φτάσει πάνω από τη θέση ισορροπίας του στο Α΄.
Άρα από Α.∆.Ε για την ταλάντωση του Σ2 και για τη θέση όπου αποχωρίζεται από το Σ3
1 1 1 1 1
έχουµε: m2⋅ υ΄2+ ⋅K⋅ x΄΄2= ⋅K⋅ Α΄2⇒ υ΄2=K⋅(Α΄2- x΄΄2)⇒ υ΄2=150⋅( - )⇒
2 2 2 25 225
16
⇒ υ΄2= (m/s)2. Όµως η ταχύτητα υ΄ για τη ταλάντωση των Σ2 και Σ3 και µέχρι τη
3
στιγµή που αποχωρίζονται είναι υ΄=ω A 2 - x12 ⇒ υ΄2=ω2(Α2-x12), όπου Α είναι το
Κ
πλάτος ταλάντωσης των Σ2 και Σ3 και µέχρι να αποχωριστούν, ω= =
m2 + m2
(m 2 +m3 )g 15
= 50 rad/s και x1= = ⇒x1=0,1m.
Κ 150
16 16 1 35 7
Τότε προκύπτει =50⋅( Α2-0,01)⇒ Α2= + ⇒ Α2= = ή Α=0,34m.
3 150 100 300 60
Αυτό σηµαίνει ότι θα πρέπει το ελατήριο να είναι συµπιεσµένο τουλάχιστο κατά
x=x1+A ώστε το Σ1 να εγκαταλείψει το έδαφος. Τότε όµως για την ισορροπία των Σ2
και Σ3 ισχύει F+(m2+m3)⋅g=K⋅(x1+Α)⇒ F=K⋅(x1+Α)-(m2+m3)⋅g⇒ F=K⋅Α=
=150⋅0,34=51Ν.
γ) Για να αποσπαστεί το σώµα Σ1 από το έδαφος,
mg 2 m3
θα πρέπει x3= 1 = m πάνω από τη Θ.Φ.Μ
Κ 15
του ελατηρίου. Τότε σε εκείνη τη θέση για το Σ3 x3
Θ.Φ.Μ
ισχύει: ΣF=-Dx⇒Ν3-m3⋅g-Fκ= - D3⋅x και για
Ν3=0 έχουµε:
1 2 7 x1
Fκ= D3⋅x -m3⋅g µε x=x1+x3 = + = m και Θ.Ι.Τ
10 15 30
m3
D3= ⋅Κ=50Ν/m. Άρα προκύπτει:
m 2 +m 3
7 35 15 20
Fκ= 50⋅ -5 ⇒ Fκ= - ⇒ Fκ= Ν ή 6,67Ν.
30 3 3 3
13. Πότε συναντώνται (1);

π 7π
Έστω δυο απλές αρµονικές ταλαντώσεις x1=Aηµ(ωt+ ) και x2=Aηµ(ωt+ ), οι
6 6
οποίες πραγµατοποιούνται ξεχωριστά η µια από την άλλη στην ίδια διεύθυνση γύρω
από την ίδια θέση ισορροπίας. Ποια χρονική στιγµή συναντιούνται τα σώµατα για
πρώτη φορά;
Λύση:
π 7π
Για τη συνάντηση ισχύει x1=x2⇒ Aηµ(ωt+
)=Aηµ(ωt+ )⇒
6 6
π 7π π 7π π 7π
⇒ηµ(ωt+ )=ηµ(ωt+ )⇒ ωt+ =2κπ+ωt+ (1) ή ωt+ =2κπ+π-ωt- (2).
6 6 6 6 6 6
Από τη σχέση (2) προκύπτει:

π π 5π 5π 5Τ
2ωt=2κπ- οπότε για κ=1 έχουµε 2ωt=2π- ⇒2ωt= ⇒t= ⇒ t= .
3 3 3 6ω 12
5Τ 2π 5Τ π
1) Για t= είναι x1=Aηµ( + )=ηµπ=0 και x2= Aηµ(2π)=0, δηλαδή τα δυο
12 Τ 12 6
σώµατα συναντιούνται στο x=0.
7π π
2) i) ∆φ=φ2-φ1= ωt+ - ωt- =π (∆φ=(2κ+1)π µε κ=0,1,2…),
6 6
άρα οι δυο ταλαντώσεις βρίσκονται σε αντίθεση φάσης όταν η µια είναι +Α η άλλη
είναι –Α κ.λπ.
ii) Αν ∆φ=2κπ τότε λέµε ότι οι δυο ταλαντώσεις βρίσκονται σε συµφωνία φάσης.
14. Πότε συναντώνται (2);

π 7π
Έστω δυο απλές αρµονικές ταλαντώσεις x1=A1ηµ(ω1t+ ) και x2=A2ηµ(ω2t+ ) µε
6 6
Α1=Α2=Α οι οποίες πραγµατοποιούνται ξεχωριστά η µια από την άλλη στην ίδια
διεύθυνση γύρω από την ίδια θέση ισορροπίας. Ποια χρονική στιγµή συναντιούνται τα
σώµατα για πρώτη φορά;
Λύση:
π 7π
Για τη συνάντηση ισχύει x1=x2⇒ A1ηµ(ω1t+
)=A2ηµ(ω2t+ )⇒
6 6
π 7π π 7π π 7π
⇒ ηµ(ω1t+ )=ηµ(ω2t+ )⇒ω1t+ =2κπ+ω2t+ (1) ή ω1t+ =2κπ+π-ω2t- (2).
6 6 6 6 6 6

(2κ+1)π
(ω1- ω2)⋅ t =2κπ+ π⇒t3 = (3)
ω1 -ω2

π (6κ-1)π
(ω1+ ω2)⋅ t =2κπ- ⇒t4= (4)
3 3(ω1 +ω2 )
5π
1) Για κ=1 και ω1=ω2=ω από την (4) προκύπτει t= .
6ω
Τ2
2) Το x2 βρίσκεται για πρώτη φορά στο x2=-A τη χρονική στιγµή t= , τότε:
6
Τ2
αν θέλουµε η συνάντηση να γίνει σε 0≤t ≤ θα έχουµε:
6
(2κ+1)π Τ 2 (2κ+1)π π
(3)⇒ t3 = ≤ ⇒ ≤ ⇒ω1≥(6κ+4)ω2, για κ=0⇒ ω1≥4ω2. Για
ω1 -ω2 6 ω1 -ω2 3ω2
π Τ (6κ-1)π Τ 2 (6κ-1)π π
ω1=4ω2 και κ=0 έχουµε ότι t3= ή t3= 2 (4) t4= ≤ ⇒ ≤
3ω2 6 3(ω1 +ω2 ) 6 3(ω1 +ω2 ) 3ω2
για κ=1⇒ ω1≥4ω2. Τελικά:
ω1≥4ω2
Τ2 5Τ 2
αν θέλουµε η συνάντηση να γίνει σε ≤t ≤ θα έχουµε:
6 12
(2κ+1)π Τ 2 (2κ+1)π π
(3)⇒ t3 = > ⇒ > ⇒ω1< (6κ+4)ω2, για κ=0⇒ ω1<4ω2 και
ω1 -ω2 6 ω1 -ω2 3ω2
(2κ+1)π 5Τ 2 (2κ+1)π 5π 11
t3 = ≤ ⇒ ≤ ⇒ για κ=0, ω1≥ ω2 ή ω1≥ 2,2⋅ω2
ω1 -ω2 12 ω1 -ω2 6ω2 5
(6κ-1)π Τ 2 (6κ-1)π π
(4) t4= ≥ ⇒ ≥ ,
3(ω1 +ω2 ) 6 3(ω1 +ω2 ) 3ω2
για κ=1⇒ ω1<4ω2

(6κ-1)π 5Τ 2 (6κ-1)π 5π
t4= ≤ ⇒ ≤ ⇒για κ=1 ότι ω1≥ω2 άρα τελικά,
3(ω1 +ω2 ) 12 3(ω1 +ω2 ) 6ω2
ω2≤ω1<4ω2
5Τ 2
αν θέλουµε η συνάντηση να γίνει σε t > θα έχουµε:
12
(2κ+1)π 5Τ 2 (2κ+1)π 5π 11
(3)⇒ t3 = > ⇒ > ⇒ για κ=0, ω1< ω2 ή ω1< 2,2⋅ω2
ω1 -ω2 12 ω1 -ω2 6ω2 5
(6κ-1)π 5Τ 2 (6κ-1)π 5π
(4) t4= > ⇒ > ⇒για κ=1 ότι ω1<ω2 άρα τελικά,
3(ω1 +ω2 ) 12 3(ω1 +ω2 ) 6ω2
ω1<ω2
15. Αποµακρύνονται ή πλησιάζουν;
Α) ∆υο σώµατα πραγµατοποιούν Α.Α.Τ µε εξισώσεις x1=A1⋅ηµω1t και x2=A2⋅ηµω2t µε

Α2=2A1 και ω1=3ω2, γύρω από την ίδια Θ.Ι. και στην ίδια ευθεία κίνησης.
Τότε:
α) να βρείτε ποιες χρονικές στιγµές στη διάρκεια µιας περιόδου τα δυο σώµατα
συναντώνται.
β) Από τη χρονική στιγµή 0 (αρχή της ταλάντωσης των δυο σωµάτων), µέχρι και τη
χρονική στιγµή της πρώτης συνάντησής τους τα σώµατα πλησιάζουν ή
αποµακρύνονται;
Β) Αν τα δυο σώµατα πραγµατοποιούν Α.Α.Τ µε εξισώσεις x1=A1⋅ηµω1t και
x2=A2⋅ηµω2t µε Α2=4A1 και ω1=4ω2.
Τότε να βρείτε ποιες χρονικές στιγµές στη διάρκεια µιας περιόδου τα δυο σώµατα
συναντώνται.
Λύση:
Αα) Τα δυο σώµατα συναντώνται για x1=x2 οπότε προκύπτει:

A1⋅ηµω1t =A2⋅ηµω2t⇒ A1⋅ηµ(3ω2t) =2A1⋅ηµ(ω2t)⇒ ηµ(3ω2t) =2⋅ηµ(ω2t)⇒
⇒ ηµ(2ω2t+ ω2t) =2⋅ηµ(ω2t)⇒ ηµ(2ω2t)συν(ω2t)+ ηµ(ω2t)συν(2ω2t)=2⋅ηµ(ω2t)⇒
⇒ 2ηµ(ω2t)συν2(ω2t)+ ηµ(ω2t)συν(2ω2t)=2⋅ηµ(ω2t)⇒
⇒ ηµ(ω2t)[2συν2(ω2t)+ συν(2ω2t)]=2⋅ηµ(ω2t).
κΤ 2
Για ηµ(ω2t)=0⇒ ω2t=κπ (κ∈Ζ+)⇒t= µε 0≤t≤T.
2
Τότε για κ=0⇒ t1=0
Τ
κ=1⇒ t2= 2 και
2
κ=2⇒ t3=Τ2.
Για ηµ(ω2t)≠0⇒2συν2(ω2t)+ συν(2ω2t)=2⇒2συν2(ω2t)+ 2συν2(ω2t)-1=2⇒

3 3 π
⇒4συν2(ω2t)=3⇒συν2(ω2t)= ⇒ συν(ω2t)= ± ⇒ ω2t = κπ± (κ∈Ζ+)
4 2 6
2π π κ 1 Τ
Άρα t= κπ± ⇒t=( ± )T2. Τότε για κ=0⇒ t4= 2
Τ2 6 2 12 12
5Τ 2 7Τ 2
κ=1⇒ t5= και t6=
12 12
11Τ 2
κ=2⇒ t7= .
12
Άρα τα δυο σώµατα συναντώνται τις χρονικές στιγµές:
Τ Τ 5Τ 2 7Τ 2 11Τ 2
t1=0, t2= 2 , t3=Τ2, t4= 2 , t5= , t6= και t7= όπως φαίνεται και στο
2 12 12 12 12
παραπάνω διάγραµµα.
Τ
β) Τα δυο σώµατα µετά τη χρονική στιγµή t=0 συναντώνται τη χρονική στιγµή t= 2 =
12
Τ
= 1.
4
Τη χρονική στιγµή t=0 είναι υ1=υ1(max)=ω1⋅Α1=3ω2Α1 και υ2=υ2(max)=ω2⋅Α2=2ω2Α1.
Οπότε αρχικά το σώµα (1) φεύγει µπροστά και τα δυο σώµατα αποµακρύνονται µέχρι
οι ταχύτητές τους να γίνουν ίσες.
Για υ1=υ2⇒ ω1⋅Α1συν(ω1t)= ω2⋅Α2συν(ω2t)⇒ 3ω2Α1συν(ω1t)= 2ω2⋅Α1συν(ω2t)⇒

2 2
⇒συν(3ω2t)= συν(ω2t)⇒ συν(2ω2t+ω2t)= συν(ω2t)⇒
3 3
2
⇒ συν(2ω2t)⋅συν(ω2t)- ηµ(2ω2t)⋅ηµ(ω2t)= συν(ω2t)⇒
3
2
⇒ [2συν2(ω2t)-1]⋅συν(ω2t)- 2ηµ2(ω2t)⋅συν(ω2t)= συν(ω2t). Όµως συν(ω2t)≠0 αφού
3
Τ Τ Τ
συν(ω2t)=0 έχουµε για πρώτη φορά τη χρονική στιγµή t= 2 > 2 (όπου 2 είναι η
4 12 12
χρονική στιγµή της πρώτης συνάντησής τους µετά τη στιγµή t=0).
2 2
Οπότε 2συν2(ω2t)-1- 2ηµ2(ω2t)= ⇒2-2ηµ2(ω2t)-1- 2ηµ2(ω2t)= ⇒
3 3
2 1 3
⇒4ηµ2(ω2t)=1- ⇒ηµ2(ω2t)= ⇒ ηµ(ω2t)= ± ⇒ t ≈0,14T1.
3 12 6
Στη συνέχεια και για 0,14T1<t<0,25T1 τα δυο σώµατα πλησιάζουν µέχρι να
Τ
συναντηθούν τη χρονική στιγµή 0,25T1= 1 στη θέση x=A1.
4
Τελικά, από τη χρονική στιγµή 0 (αρχή της ταλάντωσης των δυο σωµάτων) και µέχρι
τη χρονική στιγµή 0,14T1 (υ1=υ2) τα σώµατα αποµακρύνονται, ενώ στην συνέχεια και
Τ Τ
µέχρι τη στιγµή της πρώτης συνάντησής τους 2 = 1 τα σώµατα πλησιάζουν.
12 4
Β) Έστω ότι τα δυο σώµατα πραγµατοποιούν Α.Α.Τ µε εξισώσεις x1=A1⋅ηµω1t και

x2=A2⋅ηµω2t µε Α2=4A1 και ω1=4ω2.
Τα δυο σώµατα συναντώνται για x1=x2 οπότε προκύπτει:
A1⋅ηµω1t =A2⋅ηµω2t⇒ A1⋅ηµ(4ω2t) =4A1⋅ηµ(ω2t)⇒ ηµ(4ω2t) =4⋅ηµ(ω2t)⇒
⇒ 2⋅ηµ(2ω2t)⋅συν(2ω2t)= 4⋅ηµ(ω2t)⇒
⇒4 ηµ(ω2t)⋅συν(ω2t) [2συν2(ω2t)-1]= 4⋅ηµ(ω2t).
κΤ 2
Για ηµ(ω2t)=0⇒ ω2t=κπ (κ∈Ζ+)⇒t= µε 0≤t≤T.
2
Τότε για κ=0⇒ t1=0
Τ
κ=1⇒ t2= 2 =2Τ1 και κ=2⇒ t3=Τ2=4Τ1.
2
Για ηµ(ω2t)≠0⇒ 2συν3(ω2t)-συν(ω2t)= 1⇒2συν3(ω2t)-συν(ω2t)-1=0.
Θέτουµε συν(ω2t)=x και προκύπτει 2x3-x-1=0 µε προφανή ρίζα ρ=+1. Τότε από το
σχήµα του Horner προκύπτει:
2 0 -1 -1 +1
2 2 1
1
2.
1
2.
1.
2 2 1 0
Άρα έχουµε 2x3-x-1=(x-1)⋅(2x2+2x+1)=0. H λύση x=1 ή συν(ω2t)=1 µας δίνει t=κ⋅Τ2

που είναι η λύση που ήδη πήραµε από ηµ(ω2t)=0. Το τριώνυµο 2x2+2x+1=0 έχει δυο
συζυγείς µιγαδικές λύσεις, που τις απορρίπτουµε αφού ψάχνουµε τις πραγµατικές
λύσεις της παραπάνω εξίσωσης.
Βέβαια από το διπλανό διάγραµµα θα

µπορούσε κάποιος εύκολα να προβλέψει
τη χρονική στιγµή της πρώτης
Τ
συνάντησής τους (t= 2 =2Τ1) µετά τη
2
χρονική στιγµή t=0.
Ακόµη φαίνεται ότι για Α2>Α1 η σχέση
των πλατών δεν επηρεάζει τις χρονικές
στιγµές της συνάντησης των δυο
σωµάτων.
16. A.A.T και κύκλος αναφοράς.
π
Σώµα πραγµατοποιεί Α.Α.Τ µε εξίσωση x=4ηµ(15t+ ) (S.I). Ποια χρονική στιγµή t
3
ισχύει U=K για πρώτη φορά;
Συνοπτική λύση:
x
Παίρνουµε τον κύκλο αναφοράς που Άξονας ταλάντωσης
έχει ακτίνα ίση µε το πλάτος Α της A
ταλάντωσης. K K΄
Λ΄ Περιστρεφόµενο
Για t=0 το σώµα που κάνει α.α.τ Κύκλος
Λ διάνυσµα
αναφοράς
βρίσκεται στη θέση K µε x=(ΟΚ)=4ηµ
φ
π θ2 θ1
=2 3 m ενώ το περιστρεφόµενο
3 O
διάνυσµα βρίσκεται στη θέση K΄ που Άξονας
των φάσεων
π
φαίνεται στο σχήµα µε θ1= rad .
3
Για Κ=U από την Α.∆.Ε της
A΄
ταλάντωσης έχουµε:
1 1 x΄
K+U=E⇔2U=E⇔2 Dx2=
2 2
Α2
DA2⇔x2= ⇔
2
Α 2
⇔x=± ⇔x=±2 2 m.
2
Παρατηρούµε πως για πρώτη φορά το σώµα καθώς ταλαντώνεται διέρχεται από τη
θέση Λ µε x=(ΟΛ)=2 2 m>0 µε αρνητική ταχύτητα. Άρα το περιστρεφόµενο
διάνυσµα βρίσκεται στη θέση Λ΄. Ακόµη για την οξεία γωνία θ2 που σχηµατίζει το
περιστρεφόµενο διάνυσµα µε τον άξονα των φάσεων ισχύει:
x 2 2 2 π
ηµθ2= = = ⇔θ2= rad .
A 4 2 4
Στο χρόνο ∆t=t-0=t, που χρειάζεται το σώµα που ταλαντώνεται να πάει από το Κ στο Λ
για πρώτη φορά το περιστρεφόµενο διάνυσµα έχει διαγράψει τη γωνία
π π 7π 5π
φ=π-(θ1+θ2)⇔ φ=π-( + )⇔ φ=π- ⇔ φ= rad .
3 4 12 12
5π π π
Για τη γωνία φ ισχύει φ=ω⋅∆t⇒ =15t⇔t= s . Άρα tmin=t= s που είναι και η
12 36 36
χρονική στιγµή για την οποία ισχύει U=K για πρώτη φορά.
17. A.A.T και ένταση
Σώµα πραγµατοποιεί Α.Α.Τ στον άξονα xx΄ πλάτους Α και περιόδου T. Τη χρονική t το
σώµα βρίσκεται στη θέση Κ µε x1=-10cm κινούµενο µε θετική ταχύτητα (υ>0) και τη
χρονική στιγµή t+6 περνάει για πρώτη φορά από τη θέση Λ µε x2=10 3 cm.
Αν τη χρονική στιγµή t+12 περνάει για πρώτη φορά από τη θέση Μ µε x1=10cm
κινούµενο µε αρνητική ταχύτητα (υ<0) τότε:
α) Να υπολογιστούν η περίοδος T και το πλάτος Α της ταλάντωσης.
β) Αν t=1s τότε να υπολογιστεί η αρχική φάση φ0 της ταλάντωσης δεδοµένου ότι η
εξίσωση της α.α.τ είναι της µορφής x=Aηµ(ωt+φ0).
γ) Ποια είναι η µικρότερη τιµή του t για την οποία η αρχική φάση της ταλάντωσης είναι
µηδέν;
δ) Να κατασκευάσετε το διάγραµµα x(t) για 0≤t≤T.
ε) Να υπολογιστεί η ένταση της ταλάντωσης.
x
Λύση: Άξονας ταλάντωσης
α) Παίρνουµε τον κύκλο αναφοράς που Λ Λ΄

έχει ακτίνα ίση µε το πλάτος Α της Μ
Μ΄
ταλάντωσης. φ΄
Όταν το σώµα που κάνει α.α.τ φ
θ1 θ2
βρίσκεται στη θέση K τότε το
περιστρεφόµενο διάνυσµα βρίσκεται O θ1
στη θέση K΄ που φαίνεται στο σχήµα.
K K΄
Στο χρόνο ∆t=t+6-t=6s, που χρειάζεται
το σώµα που ταλαντώνεται να πάει από
το Κ στο Λ για πρώτη φορά το
περιστρεφόµενο διάνυσµα έχει x΄
διαγράψει τη γωνία φ=θ1+θ2.
(ΟΚ) 10
Για τη γωνία θ1 ισχύει ηµθ1= = (παίρνουµε τα µήκη) και για τη γωνία θ2 ισχύει
A A
(ΟΛ) 10 3
ηµθ2= = . Για τη γωνία φ ισχύει φ=ω⋅∆t⇒φ=6ω. Ακόµη στο χρόνο
A A
∆t΄=t+12-t-6=6s, που χρειάζεται να πάει το σώµα από τη θέση Λ στη θέση Μ το
περιστρεφόµενο διάνυσµα έχει διαγράψει τη γωνία φ΄=π-(θ1+θ2).
Για τη γωνία φ΄ ισχύει φ΄=ω⋅∆t΄⇒φ΄=6ω. Από το σχήµα ισχύει φ+φ΄=π⇒12ω=π⇒ω=

π π
= rad/s ή T=24s. Από την ισότητα φ=φ΄⇒θ1+θ2= π-(θ1+θ2)⇒ θ1+θ2= rad.
12 2
10 3 ηµθ1 3 3
Τότε είναι ηµθ2=συνθ1= . Τελικά προκύπτει = ⇒εφθ1= ⇒
A συνθ1 3 3
π π π π 10 π
⇒θ1= rad. Ακόµη είναι θ2= - = rad. Από τη σχέση ηµθ1= προκύπτει ηµ =
6 2 6 3 A 6
10 1 10
= ⇒ = ⇒Α=20cm.
A 2 A
β) Η εξίσωση της α.α.τ είναι x=A⋅ηµ(ωt+φ0) απ’ όπου για t=1s έχουµε:
1 π
-10=20 ηµ(ω+φ0)⇒ ηµ(ω+φ0)= - =-ηµ ⇒
2 6
π 7π
⇒ω+φ0=2κπ- (υ>0, δεκτή) ή ω+φ0=2κπ+ κ∈ + ( υ<0, απορρίπτεται).
6 6
π π π π π κ=1
Από τη σχέση ω+φ0=2κπ- ⇒φ0=2κπ- -ω⇒ φ0=2κπ- - ⇒ φ0=2κπ- ⇒
6 6 6 12 4
7π
⇒ φ 0= rad.
4
γ) Από την εξίσωση της α.α.τ έχουµε x=A⋅ηµ(ωt+φ0) απ’ όπου για φ0=0 έχουµε:
1 π π 7π
-10=20⋅ηµωt⇒ ηµωt= - =-ηµ ⇒ωt=2κπ- (υ>0, δεκτή) ή ωt=2κπ+ (υ<0,
2 6 6 6
π π π
απορρίπτεται). Έτσι από την ωt=2κπ- προκύπτει ⋅t=2κπ- ⇒t=24κ-2. Για κ=1
6 12 6
έχουµε tmin=24-2⇒ tmin=22 s.
π 7π 7π
δ) Τελικά έχουµε x=0,2⋅ηµ( t+ ). Για t=0 έχουµε x=0,2⋅ηµ( )⇒x=-10⋅ 2 cm.
12 4 4
π 7π π 7π
Για t=1s έχουµε x= -10 cm. Για x=0⇒ ηµ( t+ )=0⇒ t+ =κπ⇒
12 4 12 4
π 7π κ=2 π π x
⇒ t=κπ- ⇒ t= ⇒t=t1=3s.
12 4 12 4 Άξονας ταλάντωσης
Για t=7s έχουµε x=10 3 cm και για
t=13s έχουµε x=10cm µε υ<0.
Για τον υπολογισµό της χρονικής
στιγµής t1 µπορούµε να εργαστούµε µε
O θ O΄
K K΄
x΄
(ΟΚ) 10 2
τον κύκλο αναφοράς οπότε προκύπτει: ηµθ= = =
A A
2 π π
= ⇒θ= rad⇒ωt1= ⇒
2 4 4
π π
⇒ t1= ⇒t1=3s.
12 4
Έτσι προκύπτει το παρακάτω διάγραµµα x(t).
x(m)
t(s)
ε) Η κινητική ενέργεια του υλικού σηµείου σε χρόνο µιας περιόδου κυµαίνεται µεταξύ
1 1 2π 2 mA 2
των τιµών 0 και Ε= ⋅m⋅υmax2= mω2Α2= . Τότε η µέση κινητική ενέργεια
2 2 T2
E π 2 mA 2
του ταλαντούµενου σώµατος είναι: K = = .
2 T2
Ονοµάζουµε ένταση ( Ι ) της ταλάντωσης τη µέση κινητική ενέργεια που έχει η µονάδα
µάζας του ταλαντούµενου σώµατος κατά τη διάρκεια µια περιόδου T. Οπότε η ένταση
K π 2 A 2 π 2 0,22 1
της ταλάντωσης είναι: Ι= = 2 = 2
= J/Kg.
m T 24 1440
18. Απλή αρµονική ταλάντωση και χρόνος µετάβασης
1. Σώµα πραγµατοποιεί απλή αρµονική ταλάντωση µε χρονοεξαρτηµένη εξίσωση

ταλάντωσης x=5ηµ(10t+φ0) (S.I). Αν τη χρονική στιγµή t0=0 το σώµα βρίσκεται στη
5 3
θέση x= m και κινείται προς τη θέση ισορροπίας του (υ<0) τότε:
2
α) Να υπολογιστεί η αρχική φάση φ0 της ταλάντωσης.
β) Να γίνει η γραφική παράσταση της x(t).
γ) Να υπολογιστεί το χρονικό διάστηµα ∆t που απαιτείται για να µεταβεί το σώµα από
5 3
τη θέση x=-2,5m έχοντας αρνητική ταχύτητα (υ<0) στη θέση x= m για πρώτη
2
φορά (υ>0).
δ) Αν το σώµα κινούνταν µε σταθερή κατά µέτρο ταχύτητα υ, µε τιµή ίση µε τη µέγιστη
τιµή της ταχύτητας ταλάντωσης, τότε πόσο χρονικό διάστηµα θα απαιτούνταν για την
παραπάνω µετάβαση;
ε) Να υπολογιστεί η µέση αριθµητική και η µέση διανυσµατική ταχύτητα του κινητού
για την ίδια µετάβαση κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης.
Λύση:
5 3 3 π
α) x=5ηµ(10t+φ0) ⇔ =5ηµφ0⇔ηµφ0= ⇔ ηµφ0=ηµ ⇔
2 2 3
π
φ0=2κπ+ υ>0 ή
3
2π 2π
φ0=2κπ+ υ<0 (δεκτή). Ισχύει 0≤φ0<2π. Τότε για κ=0 έχουµε φ0= rad.
3 3
2π
β) x=5ηµ(10t+ ) (S.I).
3
x(m)
5 3
2
Ο t1
t(s)
Για τον υπολογισµό της χρονικής στιγµής t1 έχουµε:
2π 2π 2π 2π
x=5ηµ(10t+ )⇔0=5ηµ(10t+ )⇔ηµ(10t+ )=0⇔10t+ =κπ από όπου για κ=1,
3 3 3 3
2π π π
έχουµε 10t1=π- = ⇔t1= s. Αλλιώς από τον κύκλο αναφοράς έχουµε:
3 3 30
x
Άξονας ταλάντωσης
A
5 3
Κύκλος
αναφοράς 2
Περιστρεφόµενο
διάνυσµα
φ= θ1
O
Άξονας
των φάσεων
A΄
x΄
3 π
ηµθ1= ⇔θ1= rad.
2 3
Τότε η γωνία στροφής φ είναι:

π
φ =θ 1 ⇔ φ = rad.
3
Τότε είναι και
φ π
φ=ω·∆t⇔∆t= ⇔ ∆t= t1= s.
ω 30
γ) Από τον κύκλο αναφοράς έχουµε:

x
A
K΄
5 3
Κύκλος
αναφοράς
2 διάνυσµα
O θ2
θ1 φ
Άξονας
των φάσεων
Λ΄ - 2,5
A΄
x΄
2,5 1 π
ηµθ1= = ⇔θ1= rad.
5 2 6
Παρόµοια:
3
5
3 π
ηµθ2= 2 = ⇔θ2= rad
5 2 3
π π π 7π
φ=π-θ1+θ2⇔ φ=π- + ⇔φ= π+ ⇔φ= rad.
6 3 6 6
φ 7π
φ=ω·∆t⇔∆t= ⇔ ∆t= s.
ω 60
Αλλιώς,
Για x=-2,5m και υ<0 έχουµε:

2π 2π 1 2π π
-2,5=5ηµ(10t+ )⇔ηµ(10t+ )= - ⇔ ηµ(10t+ )= - ηµ ⇔
3 3 2 3 6
2π π
⇔ 10t+ =2κπ- (υ>0) ή
3 6
2π 7π
10t+ =2κπ+ (υ<0) δεκτή.
3 6
Για κ=0 από τη δεύτερη γενική λύση προκύπτει:

7π-4π π π
10t1= = ⇔ t1= s.
6 2 20
5 3
Παρόµοια για x= m και υ>0 έχουµε:
2
5 3 2π 2π 3 2π π
=5ηµ(10t2+ )⇔ ηµ(10t2+ )= ⇔ ηµ(10t2+ )= ηµ ⇔
2 3 3 2 3 3
2π π
⇔ 10t2+ =2κπ+ (υ>0) (δεκτή) ή
3 3
2π 2π
10t2+ =2κπ+ (υ<0).
3 3
Για κ=1 από την πρώτη γενική λύση προκύπτει,
6π-π 5π 5π
10t2= = ⇔ t2= s.
3 3 30
Τελικά έχουµε:
5π π 7π
∆t=t2-t1= - = s.
30 20 60
δ) Το συνολικό διάστηµα που διανύει το σώµα κατά την παραπάνω µετάβαση είναι
5 3 5 3
sολ=2,5+5+ =7,5+ =11,75 m.
2 2
Ακόµη
υ=υmax=ω·Α=50m/s.
Τότε προκύπτει
s ολ s 11, 75 7π
υ= ⇔ ∆t ′= ολ ⇔ ∆t ′= = 0, 235 s < s≈0,366 s.
∆t ′ υ 50 60
ε) Το συνολικό διάστηµα που διανύει το σώµα είναι:
sολ=11,75m.
Η συνολική µετατόπιση του σώµατος είναι:
5 3
∆x= -(-2,5)=6,75m.
2
Για τη µέση αριθµητική ταχύτητα έχουµε:
s ολ 11, 75
υµ = ⇔ υµ = ⇔ υµ =32 m/s.
∆t 7π/60
Για τη µέση διανυσµατική ταχύτητα έχουµε:
∆x 6, 75
υµ = ⇔ υµ = ⇔ υµ =18, 42 m/s.
∆t 7π/60

ταλάντωσης x=8ηµ(4πt+φ0) (S.I). Αν τη χρονική στιγµή t0=0 το σώµα βρίσκεται στη
θέση x=0 m και κινείται µε αρνητική ταχύτητα (υ<0) τότε:
α) Να υπολογιστεί η αρχική φάση φ0 της ταλάντωσης.
β) Να γίνει η γραφική παράσταση της x(t).
γ) Να υπολογιστεί το χρονικό διάστηµα ∆t που απαιτείται για να µεταβεί το σώµα από
τη θέση x=+4m έχοντας θετική ταχύτητα (υ>0), στην ακραία θέση x=8m.
Λύση:
α) x=8ηµ(4πt+φ0)⇔0=8ηµφ0⇔ηµφ0=0⇔ φ0=0, υ>0 ή φ0=π, υ<0 (δεκτή).
β) x=8ηµ(4πt+π) (S.I).
x(m)
T/4
Ο t(s)
γ) Από τον κύκλο αναφοράς

έχουµε: x
4 1 π
ηµθ1= = ⇔θ1= rad. A
8 2 6
Κύκλος
διάνυσµα
αναφοράς A/2
φ
O θ1
Άξονας
των φάσεων
A΄
x΄
π π π π
φ= - θ1= - ⇔φ= rad.
2 2 6 3
φ 1
φ=ω·∆t⇔∆t= ⇔ ∆t= s.
ω 12
Αλλιώς,
Για x=Α/2=4m και υ>0 έχουµε:

1 π
4=8ηµ(4πt+π)⇔ηµ(4πt+π)= ⇔ ηµ(4πt+π)= ηµ ⇔
2 6
π
⇔ 4πt+π=2κπ+ (υ>0) δεκτή ή
6
5π
4πt+π=2κπ+ (υ<0).
6
Για κ=1 από την πρώτη γενική λύση προκύπτει:
π 7π 7
4πt1= π+ = ⇔t1= s.
6 6 24
Παρόµοια, για x=Α=8m έχουµε:
π
8=8ηµ(4πt+π)⇔ηµ(4πt+π)=1⇔ ηµ(4πt+π)= ηµ ⇔
2
π
⇔ 4πt+π=2κπ+ (υ=0)
2
Για κ=1 από τη γενική λύση προκύπτει,
π 3π 3
4πt2= π+ = ⇔t2= s .
2 2 8
3 7 2 1
∆t=t2-t1= - = = s.
8 24 24 12

5π
ταλάντωσης x=0,4ηµ(20πt+ ) (S.I).
6
α) Να γίνουν οι γραφικές παραστάσεις των x(t) και υ(t).
β) Ποια χρονική στιγµή είναι x= -0,4m για 1η φορά;
γ) Να υπολογιστεί το ελάχιστο χρονικό διάστηµα ∆t που απαιτείται για να µεταβεί το
σώµα από τη θέση x=-0,2 m στη θέση x=+0,2 m.
Λύση:
5π 5π
α) x=0,4ηµ(20πt+ ) (S.I) και υ=8πσυν(20πt+ ) (S.I).
6 6
x(m) υ(m/s)
Ο t1
t(s) t1
Ο t(s)
-4π 3
Για τον υπολογισµό της χρονικής στιγµής t1 έχουµε:
5π 5π 5π 5π
x=0,4ηµ(20πt+ )⇔ 0=0,4ηµ(20πt+ )⇔ηµ(20πt+ )=0⇔ 20πt+ =κπ από
6 6 6 6
5π π 1
όπου για κ=1 έχουµε 20πt1=π- = ⇔t1= s. Αλλιώς από τον κύκλο αναφοράς
6 6 120
έχουµε:
0, 2 1 π x
ηµθ1= = ⇔θ1= rad. Άξονας ταλάντωσης
0, 4 2 6
A
π
φ=θ1⇔ φ= rad. Κύκλος
6 αναφοράς A/2
Τότε είναι και Περιστρεφόµενο
διάνυσµα
φ 1
φ=ω·∆t⇔∆t= ⇔ ∆t= t1= s. φ= θ1
ω 120
O
Άξονας
των φάσεων
A΄
x΄
β) Από τον κύκλο αναφοράς έχουµε:

ότι η γωνία στροφής φ είναι:
π π π 2π
φ=θ1+ ⇔ φ= + = rad.
2 6 2 3 x
Τότε είναι και Άξονας ταλάντωσης
φ 1 A
φ=ω·∆t⇔∆t= ⇔ ∆t= t1= s.
ω 30
Αλλιώς έχουµε: Κύκλος
5π αναφοράς A/2
-0,4=0,4ηµ(20πt1+ )⇔ ηµ(20πt1+ Περιστρεφόµενο
διάνυσµα
6
θ1
5π 5π 3π
)= - 1⇔ ηµ(20πt1+ )= ηµ ⇔ φ O
6 6 2 Άξονας
5π 3π των φάσεων
⇔ 20πt1+ =2κπ+ (υ=0)
6 2
Για κ=0 προκύπτει,
2π 2 1 A΄
20πt1= ⇔t1= = s.
3 60 30 x΄
γ) Από τον κύκλο αναφοράς έχουµε: x
0, 2 1 π
ηµθ1= = ⇔θ= rad. Άξονας ταλάντωσης
0, 4 2 6 A
π Κύκλος
φ=2θ⇔ φ= rad. αναφοράς 0,2 Περιστρεφόµενο
3 διάνυσµα
Τότε είναι και O θ

φ 1 θ φ
φ=ω·∆t⇔∆t= ⇔ ∆t= s. Άξονας
ω 60 των φάσεων
-0,2
Αλλιώς έχουµε:
5π 5π
-0,2=0,4ηµ(20πt1+ )⇔ ηµ(20πt1+
6 6 A΄
1 5π π
)= - ⇔ ηµ(20πt1+ )= -ηµ ⇔ x΄
2 6 6
5π π
⇔ 20πt1+ =2κπ- (υ>0 για τον ελάχιστο χρόνο) δεκτή
6 6
Για κ=1 προκύπτει
1
20πt1=π ⇔t1= s
20
Ακόµη
5π 5π 1 5π π
0,2=0,4ηµ(20πt2+ )⇔ ηµ(20πt2+ )= ⇔ ηµ(20πt2+ )= ηµ ⇔
6 6 2 6 6
5π π
⇔ 20πt2+ =2κπ+ (υ>0 για τον ελάχιστο χρόνο) δεκτή.
6 6
Για κ=1 προκύπτει,
13π 5π 4π 4
20πt2= − = ⇔t2= s.
6 6 3 60
4 1 1
∆t=t2-t1= - = s.
60 20 60
19. A.A.T και µεταβλητή µάζα
Σώµα µάζας m=9 Kg πραγµατοποιεί Α.Α.Τ στον άξονα xx΄. Τη χρονική t0=0 το σώµα
διέρχεται από τη θέση ισορροπίας του κινούµενο προς τη θετική κατεύθυνση και η
π
εξίσωση της αποµάκρυνσής του είναι x=8ηµ( t) S.I.
12
Αν κάθε φορά που το σώµα περνά από τις θέσεις µέγιστης αποµάκρυνσης καθώς και
m
από τη θέση ισορροπίας του, η µάζα του ελαττώνεται κατά , τότε:
4
α) Να γράψετε την εξίσωση της ταλάντωσής του για t>t3 όπου t3 είναι η χρονική στιγµή
που θα βρεθεί στη θέση x=-A΄ για πρώτη φορά.
β) Πόση είναι τότε η ενέργεια της ταλάντωσής του; ∆ίνεται 3 =1,7 και 2 =1,4 και
π2=10.
Λύση:
α) Για τη σταθερά επαναφοράς D της ταλάντωσης ισχύει D=m⋅ω2=σταθερή. Για τη

m
µεταβολή της µάζας του σώµατος ισχύει γενικά ∆m=ν⋅ µε 0≤ν≤4. Τότε είναι
4
m (4-ν)m m
mν=m-∆m= m- ν⋅ = . Έτσι έχουµε D=m⋅ω2= mν⋅ων2⇒ων= ⋅ω ⇒
4 4 mν
4m 2 4-ν
⇒ ων= ⋅ω⇒ ων= ⋅ω. Για ν=1 το σώµα βρίσκεται στη θέση x=+A για
(4-ν)m 4-ν
ν=2 βρίσκεται στη θέση x=0 µε υ<0 και για ν=3 βρίσκεται για πρώτη φορά στη θέση
x=-A΄. Ο χρόνος t3 που απαιτείται για να φτάσει το σώµα στη θέση x=-A΄ είναι
Τ Τ1 Τ 2 2π 2π(4-ν) Τ
t3= + + , όπου Tν= = = 4-ν . Έτσι για ν=1 είναι
4 4 4 ω ν 2ω 4-ν 2
Τ Τ
T1= 4-ν ⇒ T1= ⋅ 3 ⇒ T1=12⋅ 3 s. Παρόµοια έχουµε για ν=2
2 2
Τ Τ 1
T2= 4-ν ⇒ T2= ⋅ 2 ⇒ T2=12⋅ 2 s. Τελικά προκύπτει t3= ⋅(Τ+Τ1+Τ2)=
2 2 4
1 1
= (24+12⋅ 3 +12⋅ 2 )= (24+37,2)=15,3s.
4 4
2 4-ν ν=3 π Τ
Ακόµη έχουµε ω3= ⋅ω ⇒ ω3=2⋅ω= rad/s και T3= =12 s.
4-ν 6 2
Τ3
Για t3≤t< t3+ ή 15,3s ≤t<27,3 s έχουµε:
4
3π
x=A΄⋅ηµ(ω3t΄+φ0) µε t΄=t-t3. Για t΄=0 ή t=t3 είναι x=-A΄, οπότε φ0= rad/s.
2
m
Όταν το σώµα φτάσει στη Θ.Ι για 1η φορά είναι m΄= . Θεωρώντας ότι εκείνη τη
2
στιγµή που µειώνεται «ακαριαία» η µάζα, η υmax δε µεταβάλλεται, θα έχουµε για την
1 m 1 m
ενέργεια της ταλάντωσης ότι Ε΄= ⋅ ⋅υmαx2= ⋅D⋅A΄2= ⋅ω2⋅Α2=m⋅ω2⋅A΄2⇒
2 2 2 2
A
⇒A΄= =4 2 m.
2
π 3π
Τελικά, x=A΄⋅ηµ(ω3t΄+φ0)⇒ x=4 2 ⋅ηµ[ (t-15,3)+ ] (S.I).
6 2
Τη χρονική στιγµή t=27,3 s η µάζα m του σώµατος µηδενίζεται οπότε σταµατάει και η
ταλάντωση.
1
⋅D ⋅A 2 =
β) Αρχικά η ενέργεια της ταλάντωσης είναι ίση µε E=
2
1 1 π E
= m⋅ω2⋅A2= ⋅9⋅( )2⋅64=2π2=20J. Τελικά έχουµε Ε΄= =10J.!!!
2 2 12 2
Η κινητική ενέργεια του υλικού σηµείου σε χρόνο µιας περιόδου κυµαίνεται µεταξύ
των τιµών 0 και Ε Τότε η µέση κινητική ενέργεια του ταλαντούµενου σώµατος είναι:
E
K= .
2
Ονοµάζουµε ένταση ( Ι ) της ταλάντωσης τη µέση κινητική ενέργεια που έχει η µονάδα
µάζας του ταλαντούµενου σώµατος κατά τη διάρκεια µια περιόδου T. Οπότε η ένταση
K E
της ταλάντωσης είναι: Ιν= = J/Kg.
m ν 2m ν
Τ
Έτσι αρχικά όταν ξεκινά η ταλάντωση και για 0≤t< η ένταση της ταλάντωσης είναι
4
K E Τ (4-ν)m m E
Ι0= = . Για t3≤t< t3+ 3 είναι mν= = (ν=3), και Ε΄= οπότε
m 2m 4 4 4 2
K E E E
Ι3= = = =2 ⇒ Ι3=2⋅Ι0. ∆ηλαδή ενώ η ενέργεια της ταλάντωσης
mν 4m ν m 2m
4
4
υποδιπλασιάζεται η ένταση της ταλάντωσης διπλασιάζεται.
20. Ταλάντωση και Σ2

ολίσθηση σε κεκλιµένο
επίπεδο Σ1
Σώµα Σ1 µάζας M=4Kg
ηρεµεί πάνω σε λείο K
κεκλιµένο επίπεδο γωνίας
κλίσης φ=300 δεµένο στην
άκρη ελατηρίου σταθεράς
Κ=200N/m. Πάνω στο σώµα
Σ1 τοποθετούµε ένα δεύτερο σώµα Σ2 µάζας m=1Kg. Αν ο συντελεστής στατικής
3
τριβής µεταξύ των επιφανειών των δυο σωµάτων είναι µ= , τότε:
2
α) Να δείξετε ότι το Σ2 δεν ολισθαίνει πάνω στο Σ1.
β) Να βρείτε τη θέση ισορροπίας των δυο σωµάτων.
γ) Αποµακρύνουµε το σύστηµα των δυο σωµάτων από τη θέση ισορροπίας του κατά τη
διεύθυνση του ελατηρίου και το αφήνουµε ελεύθερο. Αν το σύστηµα των δυο σωµάτων
πραγµατοποιεί α.α.τ τότε ποια είναι η µέγιστη τιµή του πλάτους Αmax της ταλάντωσης
ώστε το Σ2 να µη γλιστρά πάνω στο Σ1;
δ) Αν αυξήσουµε το πλάτος της ταλάντωσης τότε σε ποια θέση αρχίζει το Σ2 να γλιστρά
πάνω στο Σ1;
ε) Αν t=0 είναι η χρονική στιγµή, που τοποθετούµε το Σ2 πάνω στο Σ1, τότε να γράψετε
την εξίσωση της α.α.τ για το Σ2, δεδοµένου ότι ισχύει x=A⋅ηµ(ωt+φ0) και ότι η προς τα
πάνω φορά είναι θετική.
∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
α) Ισχύει:
Tστ(max)=µΝ=µmgσυνφ=7,5Ν. x1
Για να µην υπάρχει ολίσθηση x2
µεταξύ των σωµάτων θα πρέπει
το µέτρο της στατικής τριβής K
να µην υπερβαίνει το µέτρο της
µέγιστης στατικής τριβής.
Αν δεν ολισθαίνει η µάζα m Tστ
τότε αποδεικνύεται ότι το φ
ηµ
σύστηµα πραγµατοποιεί α.α.τ. mg
Έστω ότι έχουµε α.α.τ. x
Τη στιγµή που τοποθετούµε το Tστ
x
σώµα Σ2 πάνω στο Σ1 είµαστε φ Θ.Φ.Μ
ηµ
Θ.I
«πάνω» από τη Θ.Ι.Τ και για το mg
Θ.
(Μ
Ι. Τ
Σ2 έχουµε:
)
ΣF=mα=m(-ω2x)=-D⋅x.
(Θεωρούµε D=mω2).
Οπότε προκύπτει:
m
Tστ-mgηµφ= -Dx⇒ Tστ=mgηµφ-Dx⇒ Tστ=5-40x µε D= ·K=40N/m.
m+M
mgηµφ 1 1
Για x=x2= = m, έχουµε Tστ=5-40⋅ =4Ν< Tστ(max), οπότε πράγµατι δεν
Κ 40 40
έχουµε ολίσθηση.
Mgηµφ
β) Αρχικά για την ισορροπία του Σ1 ισχύει: Μ⋅g⋅ηµφ=Κ⋅x1⇒x1= =0,1m.
Κ
Για τη θέση ισορροπίας των Σ1+Σ2 ισχύει:
mgηµφ 1
(Μ+m)⋅g⋅ηµφ=Κ⋅(x1+x2) ⇒x2= = m. Άρα η θέση ισορροπίας των Σ1+Σ2 είναι
Κ 40
1
µετατοπισµένη σε σχέση µε τη Θ.Φ.Μ του ελατηρίου προς τα κάτω κατά x1+x2= m ή
8
12,5 cm. Ή αλλιώς είναι µετατοπισµένη προς τα κάτω σε σχέση µε τη θέση ισορροπίας
1
του Σ1 δηλαδή τη Θ.Ι(Μ), κατά x2= m ή 2,5cm.
40
γ) Κάτω από τη Θ.Ι.Τ έχουµε:
ΣF=-D⋅x⇒ mgηµφ- Tστ= -Dx⇒Tστ=mgηµφ+Dx⇒ Tστ=5+40x.
1
Πρέπει Tστ≤Tστ(max)⇒ 5+40x≤7,5⇒40x≤2,5⇒x≤ m.
16
Πάνω τη Θ.Ι.Τ έχουµε: ΣD=-D⋅x⇒ Tστ-mgηµφ= -Dx⇒Tστ=mgηµφ-Dx⇒

⇒Tστ=5-40x.
1
Πρέπει Tστ≤Tστ(max)⇒5-40x≤7,5⇒-40x≤2,5⇒x≥- m.
16
1
Άρα η ολίσθηση αρχίζει για πλάτος ταλάντωσης Α≥ m κάτω από τη Θ.Ι.Τ.
16
∆ηλαδή η µέγιστη τιµή του πλάτους Αmax της ταλάντωσης, ώστε το Σ2 να µη γλιστρά
1
πάνω στο Σ1 είναι Αmax= m.
16
1
δ) Αν Α= Αmax= m, τότε πάνω από τη Θ.Ι.Τ είναι:
16
1
Tστ=5-40x= Tστ=5-40⋅ =2,5Ν<7,5Ν.
16
1
Ενώ κάτω από τη Θ.Ι.Τ είναι: Tστ=5+40x= Tστ=5+40⋅ =7,5Ν. Άρα οριακά δεν έχουµε
16
ολίσθηση.
1
Για πλάτος Α ελάχιστα µεγαλύτερο από Αmax= =6,25cm και κάτω από τη Θ.Ι.Τ
16
ξεκινά η ολίσθηση.
Έτσι για δεδοµένο πλάτος ταλάντωσης Α, τη µέγιστη τιµή που µπορεί να πάρει η
στατική τριβή την έχουµε κάτω από τη Θ.Ι.Τ στη θέση x=-A.
Ακόµη παρατηρούµε πως καθώς το σώµα κινείται από x=-A σε x=+A προς τα πάνω, η
τιµή της στατικής τριβής µειώνεται από 7,5N και γίνεται 2,5Ν.
ε) Επειδή τη στιγµή που τοποθετούµε το Σ2 πάνω στο Σ1 είναι,

1 1
x=x2= m< Αmax= m, δεν έχουµε όπως είπαµε ολίσθηση αλλά τα Σ1 και Σ2
40 16
ταλαντώνονται σαν ένα σώµα.
1
Η εξίσωση της α.α.τ είναι: x=A⋅ηµ(ωt+φ0). Όπου Α=x2= m. Θεωρώντας την προς τα
40
π Κ
πάνω φορά θετική προκύπτει φ0= rad. Ακόµη ω= =2⋅ 10 rad/s, οπότε
2 m+Μ
1 π
έχουµε x= ⋅ηµ(2⋅ 10 t+ ) (S.I).
40 2
21. Ταλάντωση µε δυο ελατήρια σε «σειρά»
Το σώµα Σ του σχήµατος έχει µάζα m=4Kg. Το Α

Σ είναι δεµένο στην άκρη δυο κατακόρυφων
ελατηρίων συνδεδεµένων σε σειρά µε σταθερές
Κ1=200Ν/m και Κ2=400N/m όπως φαίνεται στο F
σχήµα. Αρχικά το σύστηµα ισορροπεί πάνω σε
οριζόντιο επίπεδο.
Στη συνέχεια ανυψώνουµε κατακόρυφα το σώµα
κατά h=1m πάνω από το οριζόντιο επίπεδο,
εξασκώντας στο ελεύθερο άκρο του ελατηρίου
Κ1 κατάλληλη κατακόρυφη δύναµη F και το
στερεώνουµε στην οροφή στο σηµείο Α.
Να βρείτε:
α) Το ελάχιστο έργο της δύναµης F, µέχρι τη
στιγµή που αναρτούµε το σώµα στο σηµείο Α. K1
β) Στη συνέχεια αποµακρύνουµε µέγιστα το
Σ
σώµα Σ, κατακόρυφα προς τα κάτω και το
ελατήριο Κ2 επιµηκύνεται επιπλέον κατά
∆L2=0,06 m ενώ τη χρονική στιγµή t=0 το
K2 Σ
αφήνουµε ελεύθερο. Να δείξετε ότι το σύστηµα h
πραγµατοποιεί α.α.τ και να γράψετε την εξίσωσή
Σ
της. Θεωρήστε την προς τα κάτω φορά θετική.
γ) Κόβουµε το ελατήριο Κ1 στη µέση και
δένουµε στο ένα άκρο του το σώµα µάζας m. Στη συνέχεια αναρτούµε το σύστηµα
κατακόρυφα και το θέτουµε σε α.α.τ. Να συγκρίνετε την περίοδο της ταλάντωσης µε
αυτή του προηγούµενου ερωτήµατος.
Λύση:
mg
α) Στη θέση ισορροπίας ισχύει ΣF=0⇒ m⋅g=K2⋅x2⇒x2= =0,1m ή 10cm.
K2
Για το ιδανικό ελατήριο Κ2 (m2=0) είναι ΣF2=0. Τότε όµως αφού το Κ2 ασκεί στη µάζα
m δύναµη F2, τότε θα ασκεί και αυτή µια δύναµη ίση και αντίθετη (3ος Νόµος του
Newton). Από την ισορροπία του Κ2 (1ος Νόµος του Newton), συµπεραίνουµε ότι και
στο άλλο άκρο του που βρίσκεται σε επαφή µε το Κ1 θα ασκείται µια δύναµη ίση και
αντίθετη µε µέτρο F2. Άρα, συµπεραίνουµε ότι η δύναµη F1 που ασκεί το Κ1 στο Κ2
είναι κατά µέτρο ίση µε την F2.
K2
Τότε F1=F2⇒K1⋅x1=K2⋅x2⇒x1= ⋅x2=0,2m ή 20cm, όπου x1 είναι η επιµήκυνση του
K1
Κ1 και x2 είναι η επιµήκυνση του Κ2.
1 1
Τελικά για το έργο της δύναµης F ισχύει WF=mgh+ K1⋅x12+ K2⋅x22=46J.
2 2
β) Στην τυχαία θέση ισχύει ΣF=m⋅g-K2⋅(x2+x2΄)=-Κ2⋅x2΄.
Ακόµη στην τυχαία θέση η συνολική επιπλέον επιµήκυνση των δυο ελατηρίων είναι x
µε x=x1΄+x2΄, όπου x1΄ είναι η επιπλέον επιµήκυνση του ελατηρίου Κ1 και x2΄ η
επιπλέον επιµήκυνση του ελατηρίου Κ2.
Α Α
K1
K2
x1+x 2
F2 =K2x 2
Θ.Ι.Τ
K2(x 2 +x2΄)
x= x΄1 +x΄2
T.Θ mg
mg
Ακόµη από το νόµο του Hook ισχύει F1΄ =-K1⋅(x1΄+x1) και F2΄=-K2⋅(x2΄+x2).
Ισχύει ακόµη από τον 3ο Νόµο του Newton πως για τα µέτρα των δυνάµεων είναι
F1΄=F2΄. Οπότε έχουµε -K1⋅x1΄=-K2⋅x2΄=ΣF.
ΣF ΣF
Και προκύπτει: x1΄=- και x2΄=- . Τελικά έχουµε:
K1 K2
ΣF ΣF 1 1 K +K KK
x=x1΄+x2΄⇒x=- - ⇒x=ΣF( + )⇒x= 1 2 ⋅ΣF⇒ΣF=- 1 2 ⋅x=-D⋅x.
K1 K 2 K1 K 2 K 1K 2 K1 +K 2
KK 400
Οπότε το σύστηµα πραγµατοποιεί α..α.τ µε D= 1 2 = N/m.
K1 +K 2 3
1 1 1
(Ισχύει ακόµη πως = + ).
D K1 K 2
Η συνολική µέγιστη µετατόπιση του σώµατος Σ από τη θέση ισορροπίας του είναι
Α=∆L1+∆L2 όπου ∆L1 είναι η επιπλέον επιµήκυνση του ελατηρίου Κ1 και ∆L2 είναι η
επιπλέον επιµήκυνση του ελατηρίου Κ2. Όµως είναι:
K
F1=F2⇒K1(x1+∆L1)= K2(x2+∆L2)⇒K1∆L1= K2∆L2⇒∆L1= 2 ∆L2⇒ ∆L1=2 ∆L2.
K1
Άρα προκύπτει Α= ∆L1+∆L2=3⋅∆L2=0,18m.
10 3 2π π 3
Ακόµη είναι D=mω2⇒ω= rad/s και T= = s.
3 ω 5
π 10 3 π
Έτσι έχουµε x=A⋅ηµ(ωt+φ0) µε φ0= rad ή x=0,18⋅ηµ( t+ ) (S.I).
2 3 2
γ) Όταν κόψουµε το ελατήριο Κ1 στη µέση και στη συνέχεια συνδέσουµε τα δυο
1 1 1
κοµµάτια σε σειρά προκύπτει ότι = + ⇒Κ=2⋅Κ1=400Ν/m.
K1 K K
m π T
Τότε είναι T΄=2π = s. Τελικά έχουµε = 3.
K 5 T′
22. Μια αρµονική ταλάντωση που δεν είναι απλή
Το σώµα Σ του σχήµατος έχει µάζα , m= 1Kg και αρχικά ισορροπεί δεµένο στο ένα
άκρο οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς Κ1=100N/m, ενώ απλώς ακουµπάει στο ελατήριο
σταθεράς Κ2=800Ν/m. Το Σ βρίσκεται πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο, ενώ τα
ελατήρια έχουν το ίδιο φυσικό µήκος, όπως φαίνεται στο σχήµα. Αποµακρύνουµε το
σώµα Σ από τη θέση ισορροπίας του κατά d=0,6m και το αφήνουµε ελεύθερο.
α) Να γίνει η γραφική παράσταση της δύναµης επαναφοράς που εξασκείται πάνω στο
σώµα σε συνάρτηση µε την αποµάκρυνση x από τη Θ.Ί.Τ και µεταξύ των ακραίων
θέσεων της ταλάντωσης.
β) Να γίνει η γραφική παράσταση της δυναµικής ενέργειας σε συνάρτηση µε την
αποµάκρυνση x από τη Θ.Ί.Τ.
γ) Ποια είναι η περίοδος T της αρµονικής ταλάντωσης; Να γίνει η γραφική παράσταση
της αποµάκρυνσης x(t) για 0≤t≤T.
Λύση:
α) Στην α.α.τ τα όρια ταλάντωσης απέχουν εξίσου από τη Θ.Ι.Τ. Αυτό όµως δεν ισχύει
εδώ. Έτσι η κίνηση παρόλο που είναι αρµονική δεν είναι απλή αρµονική ταλάντωση.
Θ.I.T
A΄ O A
1 1
Για την ενέργεια της ταλάντωσης έχουµε αρχικά Ε= Κ1d2= ⋅100⋅0,36=18J. Μόλις το
2 2
σώµα Σ φτάσει στη Θ.Ι.Τ θέση Ο, τότε έχουµε δυο ελατήρια συνδεδεµένα παράλληλα.
Σε µια τυχαία θέση µεταξύ Ο και Α΄ είναι x=x1=x2, όπου x1 και x2 είναι η συσπείρωση
για το Κ1 και το Κ2 αντίστοιχα. Ακόµη από το νόµο του Hook είναι:
F1=-K1⋅x και F2=-K2⋅x , οπότε η συνολική δύναµη επαναφοράς είναι τότε:

ΣF=F1+F2= -(K1+K2)⋅x, και η συνολική σταθερά επαναφοράς είναι:
1 1
Κ=Κ1+Κ2=900Ν/m. Τότε Ε΄= Κd΄2= ⋅900⋅d΄2=18J⇒d΄=0,2m.
2 2
Έτσι για 0≤x≤d είναι F(x)=-100⋅x και
για 0≤x≤-d΄ είναι F(x)=-900⋅x, οπότε έχουµε τη γραφική παράσταση του παρακάτω
σχήµατος.
180
-0,2 0,2 0,3 0,6

0
-60
β) Ακόµη για 0≤x≤d είναι U(x)=50⋅x2 και για 0≤x≤-d΄ είναι U(x)=450⋅x2, οπότε έχουµε
τη γραφική παράσταση του παρακάτω σχήµατος.
18
-0,2
0 0,6
γ) Η περίοδος της ταλάντωσης όταν το σώµα Σ είναι δεµένο στο ελατήριο Κ1 είναι
2π Κ1 π
T1= µε ω1= =10rad/s, οπότε είναι T1= s.
ω1 m 5
Κ
Όταν το σώµα ταλαντώνεται και µε τα δυο ελατήρια είναι ω2= =30rad/s και
m
2π π Τ Τ 2π
T2= = s. Έτσι η περίοδος της αρµονικής ταλάντωσης είναι T= 1 + 2 = s.
ω2 15 2 2 15
π
Για την εξίσωση της ταλάντωσης του Σ έχουµε x1=d⋅ηµ(ω1t+ ) µε
2
Κ1 2π π
ω 1= =10rad/s και T1= = s. Άρα έχουµε:
m ω1 5
π Τ π Τ Τ π 2π
x1=0,6⋅ηµ(10t+ ) (S.I) για 0≤t≤ 1 = s και για 1 + 2 ≤t≤T ή ≤ t≤ s.
2 4 20 4 2 12 15
π π
Ακόµη είναι έχουµε x2=d΄⋅ηµ[ω2(t- )+π]⇒x2=0,2⋅ηµ[30(t- )+π] (S.I) για
20 20
Τ1 Τ Τ π π
≤ t≤ 1 + 2 ή ≤t≤ s. Οπότε έχουµε τη γραφική παράσταση του παρακάτω
4 4 2 20 12
σχήµατος.
0,6
π/15
0 π/20 π/12 2π/15
-0,2
23. Πότε ολισθαίνει;
Τα σώµατα Σ1 και Σ2 του σχήµατος

έχουν µάζες Μ=4Kg και m=1Kg
αντίστοιχα. Το Σ1 είναι δεµένο
στην άκρη δυο όµοιων ελατηρίων
συνολικής σταθεράς Κ=500N/m
ενώ το Σ2 ακουµπά πάνω στο Σ1.
Αρχικά το σύστηµα ισορροπεί.
Μετακινούµε τα σώµατα ώστε τα
ελατήρια να συσπειρωθούν
επιπλέον κατά A=∆L=0,1m ενώ
ασκούµε στο Σ2 µια σταθερή
οριζόντια δύναµη F=2,5N όπως φαίνεται στο σχήµα. Στη συνέχεια τη χρονική στιγµή
t=0, αφήνουµε το σύστηµα ελεύθερο και αυτό πραγµατοποιεί α.α.τ. Αν ο συντελεστής
τριβής ολίσθησης µεταξύ των δυο σωµάτων είναι µ=0,5 να βρείτε:
α) Σε ποια θέση αρχίζει η ολίσθηση του Σ2; Ποια χρονική στιγµή γίνεται αυτό για
πρώτη φορά;
β) Ποια είναι η συνολική επιτάχυνση του Σ2 στη θέση που τα ελατήρια έχουν το φυσικό
του µήκος;
Λύση:
Στο σχήµα που ακολουθεί έχει σχεδιαστεί µόνο το ένα ελατήριο για λόγους ευκρίνειας.
α)
Για τη Θ.Ι.Τ του συστήµατος των δυο µαζών έχουµε,

(m+M)g 50
ΣF=0⇒(m+M)⋅g =Κ⋅x1⇒x1= = ⇒x1=0,1m=Α.
Κ 500
Για το Σ2 και για µια τυχαία θέση έστω x, κάτω από τη τη Θ.Ι.Τ ισχύει: ΣF=-Dx⇒
⇒m⋅g-Ν=mα⇒ m⋅g-Ν=-mω2x ⇒ m⋅g-Ν=- D⋅x (D= m⋅ω2), οπότε προκύπτει
Ν =m⋅g +D⋅x.
Για τη σταθερά ταλάντωσης του Σ2 ισχύει, D=m⋅ω2, ακόµη ισχύει Κ=(m+Μ)⋅ω2. Τελικά
m
προκύπτει D= ⋅Κ⇒ D=100Ν/m.
m+M
Τότε για τη µέγιστη στατική τριβή µεταξύ των Σ1 και Σ2 έχουµε Tστ(max)=µ⋅Ν⇒
⇒ Tστ(max)=µ⋅ (m⋅g +D⋅x)⇒ Tστ(max)=0,5⋅(10+100x)⇒ Tστ(max)=5+50x. Για ολίσθηση θα
πρέπει F> Tστ(max). Όµως για x=0,1m είναι Tστ(max)=10Ν ενώ για x=0m είναι Tστ(max)=5Ν.
Άρα σε κάθε περίπτωση και για κάτω από τη θ.Ι.Τ είναι F=2,5N<Tστ(max).
Οπότε το Σ2 δεν ολισθαίνει όταν το σύστηµα των δυο σωµάτων καθώς ταλαντώνεται
βρίσκεται κάτω από τη θ.Ι.Τ.
Για το Σ2 και για µια τυχαία θέση που απέχει έστω x πάνω από τη Θ.Ι.Τ ισχύει:
ΣF=-Dx⇒Ν-m⋅g= mα⇒ Ν-m⋅g= - mω2x ⇒Ν =m⋅g - D⋅x.
Τότε για τη µέγιστη στατική τριβή µεταξύ των Σ1 και Σ2 έχουµε Tστ(max)=µ⋅Ν⇒
⇒ Tστ(max)=µ⋅ (m⋅g -D⋅x)⇒ Tστ(max)=0,5⋅(10-100x)⇒ Tστ(max)=5-50x. Για ολίσθηση θα
πρέπει F> Tστ(max)⇒F>5-50x⇒2,5>5-50x⇒50x>2,5⇒x>0,05m ή x>5cm, πάνω από τη
θ.Ι.Τ.
Παίρνουµε τον κύκλο αναφοράς του σχήµατος.
Το σύστηµα των δυο σωµάτων που κάνει
α.α.τ βρίσκεται αρχικά στη θέση -Α. Τότε x
στο χρόνο που χρειάζεται στο σύστηµα
των δυο σωµάτων να φτάσει για πρώτη +Α
φορά στο σηµείο Μ µε x=0,05m το
περιστρεφόµενο διάνυσµα έχει διαγράψει Μ K
π
τη γωνία φ= +θ.
2 θ
O
x 0,05 φ
Για τη γωνία θ ισχύει ηµθ= = =
A 0,1
1 π
= ⇒θ= ⇒ rad, οπότε έχουµε
2 6 -Α
2π
φ= rad. Για τη γωνία φ ισχύει ακόµη x΄
3
φ Κ φ 2π π
φ=ω⋅∆t⇒∆t = µε ω= =10rad/s, άρα προκύπτει ∆t = ⇒∆t = ⇒∆t = s.
ω m+M ω 30 15
Τελικά στη θέση x=5cm και τη χρονική στιγµή
π
t=∆t= s ξεκινά η ολίσθηση του Σ2. y
15
β) Η Θ.Φ.Μ των ελατηρίων βρίσκεται πάνω από τη
θ.Ι σε απόσταση x=x1=0,1m=Α. α x
Όµως τότε είναι Ν =m⋅g - D⋅x=10-100x1=0N, άρα τα
δυο σώµατα χάνουν στιγµιαία την επαφή τους. x΄ O θ x
Εκείνη τη στιγµή η οριζόντια επιτάχυνση του Σ2
ΣFx F-Tολ
είναι αx= = . Θεωρούµε Tολ=Tστ(max)=
m m
=5-50x1=0N. Άρα αx=2,5m/s2 µε φορά προς τα α y
δεξιά.
Ακόµη για την κατακόρυφη επιτάχυνση του Σ2 είναι
ΣFy
α
mg-N
αy= = µε Ν=0N, οπότε έχουµε
m m y΄
αy=g=10m/s2 µε φορά προς τα κάτω.
Τελικά προκύπτει α= α 2x +α 2y = 106,25 m/s2 µε
αy
εφθ= =4 ή θ=760.
αx
24. Σώµα δεµένο ανάµεσα σε δυο ελατήρια και τριβή
Το σώµα Σ του σχήµατος, µάζας m=1Kg ισορροπεί οριακά πάνω σε οριζόντιο τραπέζι
δεµένο σε δυο οριζόντια ελατήρια µε σταθερές Κ1=40Ν/m και Κ2=10Ν/m, (αν
αποµακρύνουµε ελάχιστα το σώµα προς τα δεξιά αυτό αρχίζει να ολισθαίνει). Το
ελατήριο Κ1 είναι επιµηκυµένο
Θ. Φ. Μ Θ.I Θ. Φ.Μ2
κατά x1=12 cm από τη θέση 1
φυσικού του µήκους ενώ το x1 x2
ελατήριο Κ2 είναι επιµηκυµένο K1 K2
κατά x2=28cm από τη θέση Σ
φυσικού του µήκους. Τότε:
α) Να υπολογίσετε το
συντελεστή στατικής τριβής που
εδώ θεωρούµε πως είναι ίσος µε
το συντελεστή τριβής ολίσθησης.
β) Εξασκούµε στο σώµα µια οριζόντια δύναµη F και το µετατοπίζουµε µε σταθερή

ταχύτητα, κατά x=3cm προς τα δεξιά από την αρχική θέση ισορροπίας του. Να
υπολογίσετε το έργο της δύναµης F.
γ) Αφήνουµε στη συνέχεια το σώµα ελεύθερο. Να υπολογίσετε την ταχύτητά του όταν
περνά από την αρχική θέση ισορροπίας του.
δ) Που θα ισορροπήσει τελικά το σώµα; Ποια είναι τότε η τιµή της στατικής τριβής
µεταξύ του Σ και του τραπεζιού; ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
Θ.Φ.Μ Θ.I Θ.Φ. Μ2
α) Από τη στιγµή που το σώµα Σ 1
ισορροπεί οριακά στην αρχική του x1 x2
θέση και αν το αποµακρύνουµε K1 K2
ελάχιστα προς τα δεξιά το σώµα
αρχίζει να ολισθαίνει
συµπεραίνουµε ότι η στατική τριβή
είναι η µέγιστη άρα Tστ=Τορ=Τmax.
Στη θέση ισορροπίας ισχύει:
ΣF=0⇒F1=F2+Tορ⇒ Θ.Φ. Μ2
⇒Κ1·x1=K2·x2+Tορ⇒40·0,12=
=10·0,28+ Tορ⇒ K2
⇒4,8=2,8+ Tορ⇒ Tορ=2N. Όµως:
Tορ=µΝ⇒ Tορ=µmg⇒µ=0,2.
Α Β
β) Εξασκούµε στο σώµα µια οριζόντια δύναµη F και το µετατοπίζουµε µε σταθερή
ταχύτητα κατά x=3cm προς τα δεξιά από την αρχική θέση ισορροπίας του. Τότε από το
Θ.Μ.Κ.Ε(Α→Β):Κτελ-Καρχ=WF+WF1+WF2+WT⇒
1 1
⇒0= WF+ K1·(x12-x΄12) + K2·(x22-x΄22)-T·x, όπου x΄1= x1+x=15cm και
2 2
1 1
x΄2= x2-x=25cm. Τότε έχουµε: 0= WF+ K1·(x12-x΄12) + K2·(x22-x΄22)-µ·m·g·x⇒
2 2
1 1
⇒0= WF+ 40·(0,122-0,152) + 10·(0,282-0,252)-0,06⇒
2 2
⇒0= WF-0,162+0,0795-0,06⇒0= WF=0,1425J.
γ) Αφήνουµε στη συνέχεια το σώµα ελεύθερο και έχουµε:

Από το Θ.Μ.Κ.Ε(Β→Α):Κτελ-Καρχ=WF1+WF2+WT⇒
1 1 1
⇒ ·m·υ2= K1·( x΄12-x12) + K2·(x΄22-x22)- Τ·x⇒
2 2 2
⇒ υ =K1·( x΄1 -x1 ) +K2·(x΄22-x22)- 2µ·m·g·x⇒
2 2 2
⇒ υ2=40·( 0,152-0,122) +K2·(0,252-0,282)- 4·0,03⇒

3 2
⇒ υ2=0,324 -0,159- 0,12⇒ υ2=0,045⇒υ= =0,21m/s.
20
δ ) Έστω ότι το σώµα Σ µετατοπίζεται κατά x΄ από τη θέση Β και σταµατάει σε µια
θέση Α΄ δεξιά από τη Θ.Φ.Μ1. Τότε:
Από το Θ.Μ.Κ.Ε(Β→Α΄):Κτελ-Καρχ=WF1+WF2+WT⇒
1 1
⇒0= K1·[ x1΄ 2 – (x΄1-x΄) 2] + K2·(x΄22-(x΄2+x΄) 2]- Τ·x΄⇒
2 2
⇒ 0=20·( x΄12-x΄12+2 x΄1·x΄-x΄2) +5·(x΄22-x΄22-x΄2-2 x΄2·x΄-2·x΄⇒
⇒ 0=1,2·x΄-4x΄2-x΄2-0,5·x΄-0,4·x΄⇒
⇒5x΄2=0,3·x΄⇒ x΄=0,06m ή 6cm. (x΄≠0)
Το σώµα Σ θα σταµατήσει στα y1=9 cm από τη Θ.Φ.Μ1 του Κ1 και στα y2=31 cm από
τη Θ.Φ.Μ1 του Κ2.
Από την ισορροπία του σώµατος έχουµε: ΣF=0⇒F1=F2+T⇒

⇒K1·y1= K2·y2+Τ⇒40·0,09=10·0,31+T⇒3,6=3,1+T⇒T=0,5N<Tmax=2N.
25. Απλή αρµονική παλινδροµική κίνηση.
Υλικό σηµείο πραγµατοποιεί στον άξονα x΄x την παλινδροµική αρµονική κίνηση που
περιγράφεται από την εξίσωση x=5ηµ[2π(1+12t)t] (S.I).
α) Ποια χρονική στιγµή η αποµάκρυνση του σώµατος γίνεται µέγιστη για 1η φορά;
5 3
β) Σε πόσο χρόνο η αποµάκρυνση του σώµατος γίνεται για πρώτη φορά x= m ενώ
2
η ταχύτητα είναι αρνητική;
γ) Σε πόσο χρόνο πραγµατοποιεί 1 «ταλάντωση»;
δ) Πόσες φορές επαναλαµβάνεται η κίνηση του σώµατος (υλικού σηµείου) σε χρόνο

t=1 s; Να γίνει η αντίστοιχη γραφική παράσταση x(t) για 0≤t≤1s.
Λύση:
dθ
α) Ισχύει x=Aηµθ µε θ=2π(1+12t)t=2π(12t2+t) και ω=⇒ ω=2π(24t+1).
dt
θ dθ dΝ dΝ
Ακόµη ισχύει Ν= ⇔θ=2πΝ⇔ =2π =2πf⇔ω=2πf όπου f= και Ν είναι το
2π dt dt dt
πλήθος των «ταλαντώσεων» που πραγµατοποιεί το σώµα. Οπότε ισχύει
2πf=2π(24t+1)⇔ f=24t+1.
Όταν η αποµάκρυνση του σώµατος γίνεται f
η
µέγιστη για 1 φορά τότε το σώµα έχει
πραγµατοποιήσει Ν=0,25 «ταλαντώσεις».
24t+1
Έτσι από το διάγραµµα f(t) έχουµε:
Από το εµβαδό του τραπεζίου υπολογίζουµε το

πλήθος των «ταλαντώσεων» οπότε για Ν=0,25
1 Ν
έχουµε:
24t+2 1 1 t
Εµβαδό =Ν⇔ t= ⇔12t2+t= ⇔ t(s)
2 4 4
1 13 − 1
⇔12t2+t- =0⇔t= s.
4 24
1 1
β) Τότε το σώµα έχει πραγµατοποιήσει Ν= «ταλαντώσεις». Οπότε για Ν= έχουµε:
3 3
24t+2 1 1 1 17 − 1
Εµβαδό= Ν⇔ t= ⇔12t2+t= ⇔12t2+t- =0⇔t= s.
2 3 3 3 24
24t+2 6
γ) Ισχύει: Εµβαδό= Ν⇔ t=1 ⇔12t2+t=1⇔12t2+t-1=0⇔t= = 0, 25 s.
2 24
25+1
δ) Ισχύει: Εµβαδό =Ν= =13 f
2
25
1 Ν
1
t(s)
Η αντίστοιχη γραφική παράσταση x(t) για 0≤t≤1s είναι η παρακάτω:
26. Ενέργεια ταλάντωσης και κρούση

κατακόρυφου ελατήριου του
K
σχήµατος σταθεράς Θ.Φ.Μ
Κ=12,5Ν/m, έχουµε δέσει x2 V m1+m2
m2
σώµα µάζας m2=2Kg και το Θ.Ι. m2 (B)
σύστηµα αρχικά ισορροπεί. x1
(A)
Ένα δεύτερο σώµα µάζας Θ.Ι.Τ υ1
m1=m2 κινείται κατακόρυφα m1
προς τα πάνω και συγκρούεται
µετωπικά και πλαστικά µε το σώµα m2. Αν η αρχική κινητική ενέργεια της m1 λίγο πριν
την κρούση είναι Καρχ=20 J τότε η ενέργεια Ε της ταλάντωσης µετά την κρούση είναι:
α) Ε<20J
β) Ε=20J
γ) Ε>20J
δ) δε γνωρίζουµε.
Λύση:

Από την Α .∆ .Ο κατά τη διάρκεια της κρούσης ισχύει: p αρχ = p τελ ⇔
m1υ1
⇔m1υ1=(m1+m2)V⇔V= και άρα η κινητική ενέργεια του συσσωµατώµατος
m1 +m 2
ακριβώς µετά την κρούση είναι
1
Κ=Κτελ= (m1 + m 2 ) V 2 .
2
Ακόµη είναι:
( m1υ1 ) = m1 K .
2 2
1 1  mυ 
Κτελ= (m1 + m 2 ) V 2 = (m1 + m 2 )  1 1  ⇔ Κτελ==
2 ( m1 +m 2 ) m1 +m 2
αρχ
2 2  m1 +m 2 
Επίσης σε κάθε πλαστική κρούση ισχύει Καρχ=Κτελ+∆Ε, όπου ∆Ε είναι η «απώλεια»

ενέργειας (µέτρο) κατά τη διάρκεια της πλαστικής κρούσης ή ισοδύναµα ισχύει
Κτελ=Καρχ-∆Ε.
Από το σχήµα µας έχουµε ότι:
m2g=Kx2 και (m1+m2)g=Κ(x1+x2)

οπότε προκύπτει και
m1g
m1g=Kx1 ή x1= .
K
Στο κατακόρυφο ελατήριο µετά την πλαστική κρούση έχουµε αλλαγή της θέσης
ισορροπίας, η οποία είναι µετατοπισµένη (προς τα κάτω) σε σχέση µε την αρχική θέση
mg
ισορροπίας κατά x1= 1 . Για την ενέργεια ταλάντωσης ισχύει:
K
2
1 1 1 mg
Ε=Κ+U⇔E= (m1 + m 2 ) V 2 + Kx12⇔ E=Κτελ+ K  1  ⇔
2 2 2  K 
m12 g 2
⇔ Ε=Κτελ+ ή
2K
m1 m2g 2
E= K αρχ + 1 ή
m1 +m 2 2K
m12 g 2
Ε=Καρχ-∆Ε+ .
2K
Άρα γενικά δε γνωρίζουµε αν Ε<Καρχ.
Στο συγκεκριµένο παράδειγµα έχουµε:
m1 m2g 2
E= K αρχ + 1 ⇔ E=10+16⇔ E=26 J> Καρχ=20 J (αρκεί να έχουµε ελατήριο
m1 +m 2 2K
2m).
ΓΕΝΙΚΑ:
m1 m2g 2 m2
1) Ισχύει E= K αρχ + 1 και έστω Ε=α·Καρχ και ότι λ= ≥0, (m2≠0)
m1 +m 2 2K m1
τότε:
m1 m2g 2
αΚαρχ = K αρχ + 1 ⇔
m1 +m 2 2K
m1 m12 g 2 m1 +m 2  m1 +m2  m12 g 2
⇔α= + ⇔ α=1+   ⇔
m1 +m 2 2KK αρχ m1  m1  2KK αρχ
m12 g 2 m2g2 2KK αρχ (1-α)+m12g 2
⇔(1+λ)α=1+(1+λ) ⇔(1+λ)(α- 1 )=1⇔λ=
2KK αρχ 2KK αρχ 2KK αρχ α-m12g 2
2KK αρχ (1-α)+m12g 2 c1 (1-α)+c 2 (1-α)+c 1-(α-c)
Αλλιώς λ= 2 2
⇔ λ= ⇔ λ= ⇔ ⇔λ= ⇔λ=
2KK αρχ α-m g 1 c1α-c 2 α-c α-c
1 c
− 1 , όπου c1=2KKαρχ, c2=m12g2 και c= 2 .
α-c c1
1
Ισχύει λ΄= − <0 άρα η συνάρτηση λ(α) είναι γνησίως φθίνουσα για λ(α)≥0.
( α-c )
2
Ακόµη αν α→c τότε limλ(α)=+∞ άρα η α=c είναι κατακόρυφη ασύµπτωτη.
Έτσι έχουµε:
2)
1
• για λ=0 ή m1>>m2 από τη σχέση λ= − 1 =0⇔α-c=1⇔α=1+c=αmax.
α-c
• Για λ→∞ ή m1→0 είναι α≈c (α→c) και ισχύει α≈c=αmin.
3) Στη συγκεκριµένη περίπτωση έχουµε c1=500, c2=400 και c=0,8, άρα αmin=c=0,8
και αmax=1+c=1,8.
m 1 1
Μάλιστα για λ= 2 =1 έχουµε λ= − 1 =1⇔ = 2 ⇔α=1,3. Πράγµατι Ε=α·Καρχ
m1 α-c α-0,8
⇔Ε=1,3·20=26J.
4) Επίσης
c2
για λ=0 δηλαδή για m1>>m2 και έστω ότι m1→∞ τότε έχουµε και c= =
c1
m12 g 2
→∞ και 1+c=αmax→∞ και Ε=α·Καρχ→∞.
2KK αρχ
5) για λ→∞ δηλαδή για m1<<m2 και έστω ότι m1=0 τότε έχουµε και αmin=c=
m12 g 2
=0 και Ε=α·Καρχ=0.
2KK αρχ
Γενικά για την ενέργεια ταλάντωσης όταν έχουµε κρούση ισχύει:
Α) Πλαστική κρούση:
1. Οριζόντιο ελατήριο
Από την Α.∆.Ο κατά τη διάρκεια της κρούσης Θ.Ι.Τ

ισχύει:
m1υ1
p αρχ = p τελ ⇔m1υ1=(m1+m2)V⇔V= ,
m1 +m 2 m2
όµως αυτή είναι και η µέγιστη ταχύτητα K υ1 m1
ταλάντωσης του συσσωµατώµατος αφού αυτό
ακριβώς µετά την κρούση βρίσκεται στη θέση
ισορροπίας και άρα η κινητική ενέργεια Κτελ=
1 K V m1+m2
(m1 + m 2 ) V 2 του συσσωµατώµατος ακριβώς
2
µετά την κρούση είναι και η ενέργεια Ε της
ταλάντωσης που ακολουθεί.
Άρα η ενέργεια ταλάντωσης µετά την κρούση
είναι:
Ε=Κτελ ή
( m1υ1 ) = m1 K
2 2
1 1  m1υ1 
Ε= (m1 + m 2 ) V 2 = (m1 + m 2 )   ⇔ Ε=
2 ( m1 +m 2 ) m1 +m 2
αρχ
2 2  m1 +m 2 
Όµως σε κάθε πλαστική κρούση ισχύει Καρχ=Κτελ+∆Ε, όπου ∆Ε είναι η «απώλεια»

ενέργειας κατά τη διάρκεια της πλαστικής κρούσης ή ισοδύναµα ισχύει Κτελ=Καρχ-∆Ε
άρα ισχύει και:
Ε=Καρχ-∆Ε (Ε<Καρχ)
Το συνολικό έργο των εσωτερικών δυνάµεων κατά τη διάρκεια της κρούσης είναι
Wολ=∆Κ1+∆Κ2, όπου ∆Κ1 είναι η µεταβολή της κινητικής ενέργειας της m1 και ∆Κ2
είναι η µεταβολή της κινητικής ενέργειας της m2. Πράγµατι ισχύει:
1 1 1 1
∆Κ1= m1 (V 2 − υ12 ) και ∆Κ2= m 2 V 2 . Τότε έχουµε Wολ= m1 (V 2 − υ12 ) + m 2 V 2 ⇔
2 2 2 2
1 1 1 1 1
⇔ Wολ= m1V 2 − m1υ12 + m 2 V 2 ⇔ Wολ= (m1 +m 2 )V 2 − m1υ12 ⇔
2 2 2 2 2
⇔ Wολ=Κτελ-Καρχ⇔∆Ε= |Wολ|
Άρα ισχύει και:
Ε=Καρχ-|Wολ|
Θα µπορούσαµε να ισχυριστούµε πως αν το συσσωµάτωµα βρίσκονταν αρχικά ακίνητο

στη θέση ισορροπίας και του προσφέραµε «ακαριαία» την παραπάνω ενέργεια θα έκανε
ακριβώς την ίδια ταλάντωση.
2. Κατακόρυφο ελατήριο
.
K
Θ.Φ.Μ
x2 V m1+m2
m2
Θ.Ι.m2 (B)
x1
Θ.Ι.Τ (A)
υ1
m1
m1g
Ισχύει m2g=Kx2 και (m1+m2)g=Κ(x1+x2) οπότε προκύπτει και m1g=Kx1 ή x1= .
K
Στο κατακόρυφο ελατήριο µετά την κρούση έχουµε αλλαγή της θέσης ισορροπίας, η
οποία είναι µετατοπισµένη (προς τα κάτω) σε σχέση µε την αρχική θέση ισορροπίας της
mg
m2 κατά x1= 1 , οπότε για την ενέργεια ταλάντωσης ισχύει:
K
2
1 1 1  m1g 
Ε=Κ+U⇔E= (m1 + m 2 ) V + Kx1 ⇔ E=Κτελ+ K 
2 2
 ⇔
2 2 2  K 
m12 g 2
⇔ Ε=Κτελ+ ή
2K
2
1  m1υ1  m12 g 2
E= (m1 + m 2 )   + ⇔
2  m1 +m 2  2K
m1 m2g 2
⇔E= K αρχ + 1 ή
m1 +m 2 2K
m12 g 2
Ε=Καρχ-∆Ε+ .
2K
Άρα δεν γνωρίζουµε αν Ε<Καρχ.
Εδώ αρχικά το συσσωµάτωµα δεν βρίσκεται στη θέση ισορροπίας της ταλάντωσης που
πραγµατοποιείται µετά την κρούση.
Για να υπολογίσουµε το έργο της εξωτερικής δύναµης ώστε να µεταφέρουµε µε

σταθερή ταχύτητα το συσσωµάτωµα από τη Θ.Ι.Τ (θέση Α) στην θέση (Β) όπου έγινε η
κρούση (αρχική θέση ισορροπίας της m2) έχουµε:
Θ.Μ.Κ.Ε(Α→Β): Κτελ-Καρχ=WFεξ+Ww+WFελ⇔
⇔0= WFεξ-(m1+m2)gx1+Uαρχ-Uτελ⇔
Όπου (m1+m2)g=Κ(x1+x2) άρα προκύπτει:
1 1
⇔0= WFεξ- Κ(x1+x2)x1+ K(x1+x2)2- Kx22⇔
2 2
1
⇔0= WFεξ- Κx12-Kx2x1+ K(x12+x22+2x1x2-x22)⇔
2
1
⇔0= WFεξ- Κx12-Kx2x1+ Kx12+Kx1x2⇔
2
1 1
⇔0= WFεξ- Κx12 ⇔ WFεξ= Κx12 .
2 2
2
mg 1 mg m2g 2
Ισχύει x1= 1 , άρα έχουµε και WFεξ= K  1  ⇔ WFεξ= 1
K 2  K  2K
Για να βρεθεί λοιπόν ακίνητο το συσσωµάτωµα από τη θέση (Α) στη θέση (Β) από την
m2g 2
οποία θα ξεκινήσει την α.α.τ απαιτείται το παραπάνω έργο WFεξ= 1 .
2K
∆ηλαδή σε αυτήν την περίπτωση η ενέργεια της ταλάντωσης είναι ίση µε την ενέργεια
που πρέπει να προσφέρουµε για να µεταφέρουµε το συσσωµάτωµα από τη θέση
ισορροπίας της ταλάντωσης στη θέση ισορροπίας της µάζας m2 συν την κινητική
ενέργεια του συσσωµατώµατος µετά την κρούση.
Έτσι σε κάθε πλαστική κρούση ισχύει πάντα Κτελ=Καρχ-∆Ε.
Ακόµη σε οριζόντιο ελατήριο η Κτελ του συσσωµατώµατος µετά την κρούση είναι όση
και η ενέργεια Ε της ταλάντωσης.
Στο κατακόρυφο όµως ελατήριο η ενέργεια της ταλάντωσης είναι ίση µε το άθροισµα
της ενέργειας για να µεταφέρουµε το συσσωµάτωµα από τη Θ.Ι.Τ στη θέση που γίνεται
η κρούση συν την κινητική ενέργεια Κτελ του συσσωµατώµατος.
Β) Ελαστική κρούση: Θ.Ι.Τ

1. Οριζόντιο ελατήριο
2m1 m2
Ισχύει υ2΄= υ1 και η κινητική ενέργεια K υ1 m1
m1 + m 2
της µάζας m2 µετά την κρούση είναι:
1
Κτελ=Κ2΄= m2υ2΄2 και είναι ίση µε την ενέργεια
2
K υ΄2 m2 υ΄1 m1
Ε της ταλάντωσης που ακολουθεί.
Άρα η ενέργεια ταλάντωσης µετά την κρούση

είναι:
Ε=Κτελ ή
2
1 1  2m1  2 1 4m12
Ε= m2υ2΄2 = m2  υ
 1 ⇔ Ε= m 2 υ12 ⇔
 m1 + m 2  ( m1 + m 2 )
2
2 2 2
4m1m 2
⇔Ε= K αρχ
m1 +m 2
∆ηλαδή και εδώ η ενέργεια Ε της ταλάντωσης είναι η κινητική ενέργεια της m2
ακριβώς µετά την κρούση.
m − m2
Ακόµη η ταχύτητα της µάζας m1 µετά την κρούση είναι υ1΄= 1 υ1 και η κινητική
m1 + m 2
ενέργεια της µάζας m1 µετά την κρούση είναι:
2 2
1 1  m − m2  2  m1 − m 2 
Κ1΄= m1υ1΄2⇔ Κ1΄= m1  1  υ1 ⇔ Κ1΄=   Καρχ.
2 2  m1 + m 2   m1 + m 2 
Τότε ισχύει:
( m -m ) + 4m1m 2 K ⇔
2 2
 m − m2  4m1m 2
Κ1΄+Κ2΄=  1  K αρχ + K αρχ ⇔ Κ1΄+Κ2΄= 1 2
( m1 + m 2 )
αρχ
 m1 + m 2 
2
m1 +m 2
( m + m2 ) K ⇔
2
m12 +m 22 − 2m1m 2 + 4m1m 2
⇔ Κ1΄+Κ2΄= K αρχ ⇔ Κ1΄+Κ2΄= 1
( m1 + m 2 ) ( m1 + m 2 )
2 2 αρχ
Κ1΄+Κ2΄=Καρχ ή Κ2΄=Κτελ =Ε=Καρχ- Κ1΄ άρα και εδώ ισχύει Ε≤Καρχ.
2. Κατακόρυφο ελατήριο
K
Θ.Φ.Μ
x2 υ΄2
m2 m2
Θ.Ι.Τ
υ΄1
υ1 m1
m1
Η ενέργεια ταλάντωσης µετά την κρούση είναι:
Ε=Κτελ ή Ε=Καρχ- Κ1΄ άρα Ε≤Καρχ ή
2
1 1  2m1  2 1 4m12
Ε= m2υ2΄2 = m2  υ
 1 ⇔ Ε= m 2 υ12 ⇔
 m1 + m 2  ( m1 + m 2 )
2
2 2 2
4m1m 2
⇔Ε= K αρχ µε Ε≤Καρχ.
( m1 +m 2 )
2
Πράγµατι (m1+m2)2-4m1m2=m12+m22-2m1m2=(m1-m2)2≥0. Άρα έχουµε

4m1m 2
(m1+m2)2-4m1m2≥0⇔4m1m2≤(m1+m2)2 ή ≤1 και Ε≤Καρχ. Η ισότητα ισχύει
( m1 +m 2 )
2
όταν m1=m2.
27. Ενέργεια ταλάντωσης και έργο εξωτερικής δύναµης.

κατακόρυφου ελατήριου του
σχήµατος σταθεράς Κ, έχουµε K
δέσει σώµα µάζας m και το (B)
∆L
σύστηµα αρχικά ισορροπεί. Στη
συνέχεια εξασκώντας κατάλληλη Θ.Φ.Μ A
εξωτερική δύναµη Fεξ x 1 K x1
(A)
µετατοπίζουµε µε σταθερή Θ.Ι.Τ
m
ταχύτητα το σώµα από την mg
αρχική του θέση µέχρι τη θέση όπου το ελατήριο συµπιέζεται µέγιστα κατά ∆L. Αν
αφήσουµε το σώµα ελεύθερο να κινηθεί από τη θέση της µέγιστης συµπίεσης τότε
πραγµατοποιεί α.α.τ. Να υπολογίσετε την ενέργεια Ε της ταλάντωσης καθώς και το
έργο WFεξ της εξωτερικής δύναµης κατά τη µετακίνηση του σώµατος από τη Θ.Ι.Τ στη
µέγιστη συµπίεση (Α→Β). Τι παρατηρείτε;.
Λύση:
Η θέση Β είναι ακραία θέση (υ=0) και το πλάτος της ταλάντωσης που θα ακολουθήσει
µόλις αφήσουµε το σώµα m να κινηθεί από τη θέση αυτή (Β), είναι Α=x1+∆L. Τότε για
την ενέργεια Ε της ταλάντωσης έχουµε:
1 1
Ε= ΚΑ2⇔Ε= Κ(x1+∆L)2
2 2
Όταν το σώµα ισορροπεί στη Θ.Ι.Τ ισχύει: ΣF=0⇔ mg=Kx1.
Για να υπολογίσουµε το έργο της εξωτερικής δύναµης ώστε να µεταφέρουµε µε

σταθερή ταχύτητα το συσσωµάτωµα από τη Θ.Ι.Τ (θέση Α) στην θέση (Β) θέση
µέγιστης συσπείρωσης έχουµε:
Θ.Μ.Κ.Ε(Α→Β): Κτελ-Καρχ=WFεξ+Ww+WFελ⇔0=WFεξ-mg(x1+∆L)+Uαρχ-Uτελ.
Ισχύει mg=Kx1, άρα προκύπτει:

1 1
⇔0= WFεξ- Κx1(x1+∆L)+ Kx12- K∆L2⇔
2 2
1 1
⇔0= WFεξ- Κx12-Kx1∆L+ Kx12- K∆L2⇔
2 2
1 1
⇔0= WFεξ- Κx12- Kx1∆L- K∆L2⇔
2 2
1 1
⇔0= WFεξ- Κ(x12+∆L2+2x1∆L)⇔ WFεξ- Κ(x1+∆L) 2=0⇔
2 2
1 1
⇔ WFεξ= Κ(x1+∆L) 2 ⇔ WFεξ= ΚΑ2=Ε.
2 2
28. Μέση ταχύτητα στην α.α.τ
Σώµα πραγµατοποιεί την α.α.τ x=Aηµωt. Να υπολογιστεί η µέση διανυσµατική

ταχύτητα του σώµατος για χρόνο: (t0=0)
T
α) t=
4
β) t= T
T
γ) t=kT+
4
Λύση:
T
α) Σε χρόνο ∆t= η µετατόπιση του σώµατος είναι ∆xολ=+Α οπότε ισχύει
4
∆x ολ 4A
υ µ= = .
∆t T
β) Σε χρόνο ∆t=Τ η µετατόπιση του σώµατος είναι ∆xολ=0 οπότε ισχύει
∆x
υµ= ολ =0.
∆t
T
γ) Σε χρόνο ∆t= kT+ η µετατόπιση του σώµατος είναι ∆xολ=+Α οπότε ισχύει
4
∆x 4A
υµ= ολ = k=0,1,2,3….. Παρατηρούµε πως
∆t (4k+1)T
υ
για k→∞ είναι υµ=0!!
ωΑ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
T
Σε χρόνο t= kT+ k=0,1,2,3…..
4 T/4 t
η µετατόπιση είναι ∆xολ=+Α και ίση µε το
γραµµοσκιασµένο εµβαδό.
-ωΑ
Σε χρόνο t= T η µετατόπιση είναι ∆xολ=0 και

ίση µε το γραµµοσκιασµένο εµβαδό. υ
ωΑ
Η µέση αριθµητική ταχύτητα σε κάθε

περίπτωση είναι:
s 4Α T/4 T t
υµ= ολ =
t ολ Τ
-ωΑ
29. α.α.τ εµβαδά και διάγραµµα s(t)
1. ∆ίνεται το διπλανό διάγραµµα υ

ταχύτητας – χρόνου για ένα σώµα που
πραγµατοποιεί την απλή αρµονική ωΑ
ταλάντωση x=Aηµωt.
Τότε το συνολικό γραµµοσκιασµένο
εµβαδό που περικλείεται µεταξύ της E1 E3
γραφικής παράστασης και του άξονα
των χρόνων είναι:
α) Α
T/4 T 5T/4 t
β) 2 Α E2
γ) 2,5Α
δ) 0
-ωΑ
Λύση:
Το εµβαδό που περικλείεται από τη γραφική παράσταση και τον άξονα των χρόνων
ισούται µε τη συνολική µετατόπιση του σώµατος που πραγµατοποιεί την ταλάντωση
άρα ισχύει ∆x=Εολ=Ε1+Ε2+Ε3. Από το σχήµα Ε2+Ε3=0, άρα ∆x=Ε1. ∆ηλαδή το
T
συνολικό εµβαδό είναι ίσο µε τη συνολική µετατόπιση του κινητού σε χρόνο , που
4
είναι ίση µε +Α. Τελικά Εολ=Ε1=∆x=A, σωστή είναι η απάντηση α).
2. ∆ίνεται το διπλανό διάγραµµα α

επιτάχυνσης – χρόνου για ένα σώµα 2
που πραγµατοποιεί την απλή ωΑ
αρµονική ταλάντωση x=Aηµωt.
Τότε το συνολικό γραµµοσκιασµένο
εµβαδό που περικλείεται µεταξύ της E2
γραφικής παράστασης και του άξονα T/4
των χρόνων είναι:
α) -ωΑ
5T/4 t
β) ωΑ E1 E3
γ) 0
δ) –ω2Α 2
-ωΑ
Λύση:
Το εµβαδό που περικλείεται από τη γραφική παράσταση και τον άξονα των χρόνων
ισούται µε τη συνολική µεταβολή της ταχύτητας ∆υ, άρα ισχύει ∆υ=Εολ=Ε1+Ε2+Ε3.
Από το σχήµα Ε2+Ε3=0, άρα ∆υ=Ε1. ∆ηλαδή το συνολικό εµβαδό είναι ίσο µε τη
T
συνολική µεταβολή της ταχύτητας ∆υ του κινητού σε χρόνο , που είναι ίση µε ∆υ=0-
4
υmax= -υmax= -ωΑ. Τελικά Εολ=Ε1=∆υ=-ωA, σωστή είναι η απάντηση α).
Παρατήρηση:
1.Ισχύει:
T/4 T/4
dx
υ= ⇔dx=υdt⇔ dx=ωΑσυνωtdt⇔x= ωΑ ∫ συνωtdt ⇔ x= Α ∫ συνωt ⋅ d(ωt) ⇔
dt 0 0
T /4 π
⇔ x= Α ηµωt 0 ⇔ x=Αηµ ⇔ x=Α.
2
2.Ισχύει:
T/4
dυ
α= ⇔dυ=αdt⇔ dυ= -ω2Αηµωtdt⇔∆υ= - ω2 Α ∫ ηµωtdt ⇔
dt 0
T/4
π
⇔ ∆υ= - ωΑ ∫ ηµωtd(ωt) ⇔∆υ=ω Α συνωt 0 ⇔ ∆υ=ωΑ(συν
T /4
-1)⇔ ∆υ=-ωΑ.
0
2
s
3. Να σχεδιάσετε το διάγραµµα
s(t) σε µια απλή αρµονική
ταλάντωση x=Aηµωt και για 4Α
χρόνο T.
3Α
2Α
T/4 T t
30. Θέση, µετατόπιση και διάστηµα στην Α.Α.Τ
Υλικό σηµείο πραγµατοποιεί απλή αρµονική ταλάντωση και η αποµάκρυνσή του από
τη θέση ισορροπίας περιγράφεται από τη χρονική εξίσωση:
π
x=Aηµ(ωt+ ) (S.I).
3
A) Να υπολογίσετε:
5Τ
α) τη θέση x του υλικού σηµείου τη χρονική στιγµή t1= σε s,
2
β) τη µετατόπιση ∆x και
γ) το διάστηµα s που έχει διανύσει το υλικό σηµείο, από την αρχή της ταλάντωσης
5Τ
t0=0s έως και τη χρονική στιγµή t1= σε s.
2
5Τ
B) Να απαντήσετε στα παραπάνω ερωτήµατα για t1= σε s.
12
Λύση:
Α)
α) Ισχύει:
π 2π 5Τ π π
x=Aηµ(ωt+ )⇔ x= Aηµ( + )⇔x= Aηµ(5π+ )⇔
3 Τ 2 3 3
π Α 3
⇔x= -Aηµ( )⇔x= − (υ<0)
3 2
β) Για t0=0 έχουµε:
π π Α 3
x0=Aηµ(ωt+ )⇔ x0= Aηµ( )⇔x0= (υ>0) ,
3 3 2
τότε για τη µετατόπιση ∆x του υλικού σηµείου από t0=0 έως και τη χρονική στιγµή t1
έχουµε:
Α 3 Α 3
∆x=x-x0= − - ⇔∆x= -Α 3
2 2
γ) Το υλικό σηµείο κινήθηκε για χρονικό διάστηµα:
5Τ Τ
∆t= t1= =2Τ+
2 2
Τότε για το παραπάνω χρονικό διάστηµα ισχύει ότι, σε χρόνο 2Τ το υλικό σηµείο
Τ
διανύει διάστηµα 8Α και σε χρόνο διανύει διάστηµα 2Α, οπότε το συνολικό
2
διάστηµα είναι:
s=10Α
Β)
α) Ισχύει:
π 2π 5Τ π 5π π
x=Aηµ(ωt+ )⇔ x= Aηµ( + )⇔x= Aηµ( + )⇔
3 Τ 12 3 6 3
π π Α
x= Aηµ( π+ )⇔x= -Aηµ( )⇔x= − (υ<0)
6 6 2
β) Για t0=0 έχουµε:
π π Α 3
x0=Aηµ(ωt+ )⇔ x0= Aηµ( )⇔x0= (υ>0) ,
3 3 2
τότε για τη µετατόπιση ∆x του υλικού σηµείου από t0=0 έως και τη χρονική στιγµή t1
έχουµε:
Α Α 3 Α
∆x=x-x0= − - ⇔∆x= − (1 + 3)
2 2 2
γ) Το υλικό σηµείο κινήθηκε για χρονικό διάστηµα:
5Τ
∆t= t1= <Τ
12
Α 3 Α Α
Το συνολικό διάστηµα είναι: s=A- +A+ = ( 5 − 3 )⇔
2 2 2
Α
s= ( 5 − 3 ).
2
31. Πιθανότητα και α.α.ταλάντωση
Υλικό σηµείο πραγµατοποιεί α.α.τ µεταξύ των θέσεων -Α έως και Α. Τότε:
α) Μεγαλύτερη πιθανότητα έχουµε να παρατηρήσουµε το σώµα κοντά στη Θ.Ι.Τ ή
κοντά σε κάποια από τις ακραίες θέσεις (Α.Θ);
β) Πόση είναι η πιθανότητα να το παρατηρήσουµε από 0-Α/2 και πόση από Α/2 έως Α;
Λύση:
α) Αναµένουµε να παρατηρήσουµε το υλικό σηµείο κοντά σε κάποια από τις ακραίες

θέσεις ±Α, γιατί κοντά σε αυτές η ταχύτητα είναι πολύ µικρή και άρα η πιθανότητα
παρατήρησης είναι µεγαλύτερη.
β) Η πιθανότητα dP να «δούµε» το υλικό σηµείο µάζας m να ταλαντώνεται σε ορισµένο

dx δηλαδή ορισµένη περιοχή του χώρου (για την ακρίβεια σε περιοχή dx του άξονα
x΄x), θα πρέπει να είναι ανάλογη του χρόνου dt που βρίσκεται το σωµατίδιο σε αυτό το
dx
διάστηµα. Όµως dt = , όπου υ το µέτρο της ταχύτητας.
υ
Άρα η πιθανότητα θα πρέπει να είναι αντιστρόφως ανάλογη του µέτρου της ταχύτητας,
dx dx
άρα dP~ ή dP=c , όπου η τιµή της σταθεράς c θα υπολογιστεί από την απαίτηση
υ υ
η ολική πιθανότητα (να βρίσκεται η m στο διάστηµα από –Α έως Α) να είναι ίση µε τη
µονάδα, σταθερή και ανεξάρτητη του χρόνου.
Ισχύει ακόµη υ =ω Α 2 -x 2 τότε θα έχουµε,

2 x
dx dx dx
dP=c ⇔ dP=c ⇔ P= ∫ c ⇔
υ ω Α 2 -x 2 2
x1 ω Α -x
2
x x x2
c 2 dx c 2 dx c x
⇔ P= ∫ ⇔ P= ∫ ⇔ P= ηµ -1 ή
ω x1 Α -x
2 2 ω x1 Α -x
2 2 ω A x1
x
c x 2
P= (τόξο ηµ )
ω A x1
Όµως ισχύει:
Α
c x c Α −Α
P=(τόξο ηµ ) = 1 ⇔ (τόξο ηµ − τόξο ηµ ) =1⇔
ω A -Α ω Α Α
c c π π πc ω
⇔ (τόξο ηµ1 + τόξο ηµ1) = 1 ⇔ ( + ) = 1 ⇔ =1 ⇔ c= .
ω ω 2 2 ω π
x x
1 2 dx 1 x 2
Τελικά ισχύει: P= ∫ ⇔ P= (τόξο ηµ )
π x1 Α 2 -x 2 π A x1
Παρακάτω φαίνεται η γραφική παράσταση P(x)

P(x)
0,5
• Έτσι η πιθανότητα να
παρατηρήσουµε το
υλικό σηµείο µάζας m
από 0-Α/2 είναι:
Α/2
1 x -A A (x)
P= (τόξο ηµ ) ⇔
π A 0
1 1 1 π/ 1
P= (τόξο ηµ ) = = ή
π 2 π/ 6 6
16,67%. -0,5
• Ενώ η πιθανότητα να παρατηρήσουµε το υλικό σηµείο µάζας m από Α/2-Α
είναι:
Α
1 x 1 1 1 π π 1 π/ 1
P= (τόξο ηµ ) ⇔ P= (τόξο ηµ1-τόξο ηµ ) = ( − ) = = ή 33,3%.
π A Α/2 π 2 π 2 6 π/ 3 3
Η πιθανότητα να παρατηρήσουµε το υλικό σηµείο µάζας m από Α/2-3Α/4 είναι:

3Α/4
1 x
π A Α/2
1 3 1 1 π 1
⇔ P= (τόξο ηµ -τόξο ηµ ) = (0, 27π − ) ≈ 0,1π=0,1 ή 10%.
π 4 2 π 6 π
Ενώ από 3Α/4 - Α είναι:
Α
1 x
π A 3Α/4
1 3 1 π 1
⇔ P= (τόξο ηµ1 − τόξο ηµ ) = ( − 0, 27π) ≈ 0, 23π=0,23 ή 23%.
π 4 π 2 π
Ακόµη η πιθανότητα να παρατηρήσουµε το υλικό σηµείο µάζας m από 0-Α/4 είναι:

Α/4
1 x
π A 0
1 1 1
⇔ P= (τόξο ηµ -τόξο ηµ0) = (0, 08π − 0) ≈ 0,08 ή 8%.
π 4 π
Ενώ από Α/4 – Α/2 είναι:
Α/2
1 x
π A Α/4
1 1 1 1 π 1
⇔ P= (τόξο ηµ − τόξο ηµ ) = ( − 0, 08π) ≈ 0, 087π=0,087 ή 8,7%.
π 2 4 π 6 π
Α/100
1 x
Τέλος από 0-Α/100 είναι, P= (τόξο ηµ ) ⇔
π A 0
1 1 1 1
⇔ P= (τόξο ηµ − τόξο ηµ0) = (3 ⋅10−3 π − 0) ≈ 3 ⋅10−3 π=0,003 ή 0,3%.
π 100 π π
Α
1 x
Ενώ από 99Α/100 - Α είναι, P= (τόξο ηµ ) ⇔
π A 99Α/100
1 99 1 π 1
⇔ P= (τόξο ηµ1 − τόξο ηµ ) = ( − 0, 455π) ≈ 0, 045π=0,045 ή 4,5%.
π 100 π 2 π
Πυκνότητα πιθανότητας ενέργειας για το υλικό σηµείο σε ορισµένο dx.
Η κινητική ενέργεια του υλικού σηµείου που πραγµατοποιεί α.α.τ από –Α έως Α σε
1 1
χρόνο µιας περιόδου κυµαίνεται µεταξύ των τιµών 0 και E όπου Ε= ⋅m⋅υmax2= =
2 2
1
mω2Α2= DΑ2. Τότε η µέση κινητική ενέργεια του ταλαντούµενου σώµατος είναι: K
2
0+E mω2 Α 2
= = .
2 4
Ακόµη η ένταση ( Ι ) της ταλάντωσης της µονάδας µάζας του ταλαντούµενου σώµατος
K ω2 Α 2 Ε
κατά τη διάρκεια µιας περιόδου T είναι: Ι= = = .
m 4 2m
ω2 x 2 ω2 x
Γενικά για ταλάντωση σε διάστηµα από [0, x] είναι: Ι= και dΙ= dx .
4 2
Το ολοκλήρωµα αυτής της ποσότητας σε όλο το διάστηµα [0 , Α] ή από [-Α , 0] είναι
σταθερό και ανεξάρτητο του χρόνου και αποτελεί µια σταθερά της κίνησης.
Ε
Αφού λοιπόν η ένταση Ι είναι σταθερή ( I= =σταθερή) και ανεξάρτητη του χρόνου
2m
µιας και είναι ανάλογη της ολικής ενέργειας Ε της ταλάντωσης η οποία είναι σταθερή
(Ε=σταθερή) και σταθερή θέλουµε να είναι και η ολική πιθανότητα, µπορούµε να
αντιστοιχίσουµε την πυκνότητα πιθανότητας dP στην dΙ (dP→dI) άρα µπορούµε να
ω2 x
πούµε και dP=c dx ,όπου η σταθερά c προκύπτει από την ανάγκη η ολική
2
πιθανότητα για ταλάντωση του υλικού σηµείου στο διάστηµα [-Α , Α] ή από [-Α , 0]
∪ [0 , Α] να είναι 1 δηλαδή P=1.
0 A A A
ω2 x ω2 x ω2 x ω2 x 1
Τότε έχουµε και P= c ∫ dx+c ∫ dx = 1 ⇔ 2c ∫ dx = 1 ή c ∫ dx = ⇔
−Α
2 0
2 0
2 0
2 2
A
cω2 1 cω2 2 A 1 cω2 2 1 2
⇔
2 0∫ xdx =
2
⇔
4
x
0
=
2
⇔
4
Α = ⇔c= 2 2 .
2 Αω
x2 x2
2 ω2 x 1 1 x2
Άρα έχουµε P= 2 2
Αω ∫x 2 dx = Α 2 ∫ xdx = 2Α
x1
2
x2
x1
µε x1, x2 ∈[0 , Α] ή
1
x1, x2 ∈ [-Α , 0].

• Έτσι η πυκνότητα πιθανότητας από 0-Α/2 είναι:
1 2 A/2 1 A2 1
P= x ⇔ P= = ή 12,5% .
2Α 2 0 2Α 2 4 8
ενώ η πυκνότητα πιθανότητας από Α/2 –Α είναι:
1 2A 1 A2 1 3A 2 3
P= x ⇔ P= (A 2
− ) = = ή 37,5%.
2Α 2 A/2 2Α 2 4 2Α 2 4 8
• Ακόµη η πυκνότητα πιθανότητας από 0,9Α –Α είναι:

1 2A 1 1
P= 2
x ⇔ P= 2
(A 2 − 0,81A 2 ) = 0,19A 2 = 0,095 ή 9,5%.
2Α 0,9A 2Α 2Α 2
1 2 0,9A 1
ενώ από 0 έως 0,9Α είναι: P= 2
x ⇔ P= 2
0,81A 2 = 0,405 ή 40,5 % .
2Α 0 2Α
• Τέλος η πυκνότητα πιθανότητας από 0 –Α/100 είναι:
1 2 A/100 1 A2
P= 2
x ⇔ P= 2
= 5 ⋅10−5 = 0,005 %.
2Α 0 2Α 10000
• ενώ η πυκνότητα πιθανότητας από 99Α/100 – Α είναι:

2
1 2A 1 2 (99A)
P= 2
x ⇔ P= 2
[A - ] = 199 ⋅10−4 = 0,0199 =1,99 %.
2Α 0,99A 2Α 10000
32.Ταλάντωση 1993
Σώµα µάζας m=1,5kgr εκτελεί απλή αρµονική ταλάντωση χωρίς τριβές και εκτός
πεδίου βαρύτητας µε περίοδο Τ=1sec. Τη στιγµή που το σώµα βρίσκεται στο µέσο του
διαστήµατος µε άκρα το σηµείο ισορροπίας Ο και το σηµείο µέγιστης αποµάκρυνσης Α
και κινείται µε ταχύτητα υ=1m/sec δέχεται στιγµιαία ώθηση µε φορά από το Α προς το
Ο. Το πλάτος της ταλάντωσης γίνεται A1=0,2m όταν η ώθηση και η ταχύτητα είναι της
ίδιας φοράς και A2=0,1m όταν είναι αντίθετης φοράς.
Να υπολογισθεί:
α) Η ώθηση που δέχθηκε το σώµα δηλαδή να υπολογιστεί η µεταβολή της ορµής του
∆p.
β) Η περίοδος των ταλαντώσεων και στις δύο περιπτώσεις. (π2~10).
Λύση:
A
α) Η δύναµη ασκείται στη θέση x1=
. Τότε για την αρχική Α.Α.Τ ισχύει
2
2 2
1 2 1 2 1 2 2 A 2 2 3DA
Α.∆.Ε: Κ+U=E⇔ mυ + Dx1 = DA ⇔ mυ +D   =DA ⇔ mυ = ⇔
2 2 2 2 4
4mυ 2 A 2 mυ2 2π
⇔ A2 = . Έτσι είναι x12= = , όπου D=mω2 µε ω= =2π rad/s,άρα
3D 4 3D Τ
D=60N/m.
• Αν η ώθηση της δύναµης δηλαδή η δύναµη και η ταχύτητα υ είναι οµόρροπα
διανύσµατα, µε φορά προς το Ο, τότε το πλάτος της νέας ταλάντωσης γίνεται
Α1=0,2 m και από την Α.∆.Ε µπορούµε να βρούµε τη νέα ταχύτητα που αποκτά
η µάζα m στη θέση x1. Τότε Α.∆.Ε:
(+) F
x1
-A O υ A
υ1
1 1 1
mυ12+ Dx12= DA12⇔
Κ+U=E1⇔
2 2 2
2 2
2 2 2 2 mυ 2 2 2 mυ
mυ1 +Dx1 =DA1 ⇔ mυ1 + =DA1 ⇔ mυ1 =DA1 - ⇔
3 3
3DA12 -mυ2 3DA12 -mυ2 3 ⋅ 60 ⋅ 0,04-1,5 5,7 19
⇔ υ12= ⇔υ1= = = = =1,1255 m/s µε
3m 3m 4,5 4,5 15
φορά προς τα αριστερά. Τότε προκύπτει:
Ω=∆p=m(υ1-υ)=1,5(1,1255-1)=0,188 Ν·s
• Αν η ώθηση της δύναµης και η ταχύτητα υ είναι αντίρροπα διανύσµατα, δηλαδή
αν η ταχύτητα υ έχει φορά προς το Α, τότε το πλάτος της νέας ταλάντωσης
γίνεται Α2=0,1 m και από την Α.∆.Ε µπορούµε να βρούµε τη νέα ταχύτητα που
αποκτά η µάζα m στη θέση x1.
(+) F
x1
-A O υ A
υ2
1 1 1
Τότε Α.∆.Ε: Κ+U=E2⇔ mυ22+ Dx12= DA22⇔
2 2 2
2
mυ mυ2
Mυ22+Dx12=DA22⇔ mυ22+ =DA22⇔ mυ22=DA22- ⇔
3 3
2
3DA 2 -mυ 2
3DA 22 -mυ2 3 ⋅ 60 ⋅ 0,01-1,5 0,3 1
⇔ υ22= ⇔υ2= = = = = 0, 258 m/s µε
3m 3m 4,5 4,5 15
φορά είτε προς το Α, είτε προς το Ο. Αν η υ2 έχει και αυτή φορά προς το Α, τότε:
Ω=∆p=m(υ2-υ)=1,5(-0,258+1)=
1,11 Ν·s ενώ
Αν η υ2 έχει φορά προς το Ο,
(+) F
τότε:
Ω=∆p=m(υ2-υ)=1,5(0,258+1)= x 1
=1,88 Ν·s
-A O υ A
β) Σε κάθε περίπτωση η
περίοδος T εξαρτάται από τα D
και m που είναι σταθερά και
υ2
είναι ανεξάρτητη του πλάτους της ταλάντωσης, οπότε είναι T=1s.
Φθίνουσες-Εξαναγκασµένες Ταλαντώσεις
α) A.A.T.
m
K=D
Σ το σώµα του σχήµατος και σε µια
τυχαία θέση, ασκείται µια συνολική
δύναµη (δύναµη επαναφοράς), της µορφής
ΣF=-D·x. Τότε από το 2ο Νόµο του Newton
d 2x
προκύπτει: ΣF=m·α⇒-D·x=m· 2 ⇒
dt
d 2x
m· 2 +D·x=0.
dt
Lagrange και α.α.τ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Στην παραπάνω διαφορική εξίσωση µπορούµε να καταλήξουµε και µέσω των
ενεργειών. Ξεκινάµε να βρούµε τους βαθµούς ελευθερίας, εδώ έχουµε 1 β.ε. ∆ιαλέγουµε ως
γενικευµένη συντεταγµένη qi=x, και στη συνέχεια κατασκευάζουµε τη συνάρτηση Lagrange για
1
την οποία ισχύει L=T-V µε T= ⋅m⋅ x 2 .
2
1
Ακόµη F=- ∇ V, όπου F=Fεπ= -D⋅x και V= ⋅D⋅x2 οπότε πράγµατι
2
∂V
- ∇ V=- =-D⋅x =F.
∂x
1 1
Άρα για συνάρτηση Lagrange έχουµε L=T-V⇒L= ⋅m⋅ x 2 - ⋅D⋅x2, και για την εξίσωση
2 2
d ∂L ∂L ∂L ∂L
Lagrange προκύπτει ( )- =0, όπου =m⋅ x και =-D⋅x.
dt ∂x ∂x ∂x ∂x
d ∂L ∂L d d 2x
Τελικά ( )- =0⇒ ( m⋅ x )+D⋅x =0⇒ m⋅ x +D⋅x =0⇒ m· 2 +D·x=0 όπως
dt ∂x ∂x dt dt
ακριβώς τη βρίσκουµε και µε τη Νευτώνεια µηχανική.
Αυτή είναι µια γραµµική οµογενής διαφορική εξίσωση 2ης τάξης της γενικής µορφής
y΄΄+β1·y΄+β2·y=0, (1) όπου β1,β2 είναι σταθεροί πραγµατικοί αριθµοί.
Εκτός από τη µηδενική λύση y=0 που η (1) έχει πάντοτε, εύκολα προβλέπει κανείς ότι η
(1) πρέπει να έχει µια λύση της µορφής
y=eρx (2).
Πράγµατι θέτοντας την (2) στην (1) προκύπτει:
ρ2eρx+β1ρeρx+β2eρx=0⇒ eρx (ρ2+β1ρ+β2)=0
και επειδή eρx≠0 η (2) επαληθεύει την (1) αν το ρ είναι (πραγµατική ή µιγαδική) ρίζα
της αλγεβρικής εξίσωσης 2ου βαθµού
ρ2+β1ρ+β2=0.
Το πολυώνυµο αυτό (γενικά ν βαθµού όση και η τάξη της ∆.Ε) ονοµάζεται
χαρακτηριστικό πολυώνυµο της Γ.∆.Ε (1).
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Αν ∆=0,τότε έχουµε µια διπλή ρίζα οπότε αποδεικνύεται ότι λύση της
οµογενούς εξίσωσης (1) είναι και η y=(α+βx)·eρx (3) όπου α και β τυχόντες πραγµατικοί αριθµοί.
Πράγµατι για y=(α+βx)·eρx προκύπτει,
y΄΄+β1·y΄+β2·y=eρx ·[2βρ+ρ2(α+βx)+β1β+β1ρ(α+βx)+β2α+β2βx]=
= eρx ·(2βρ+αρ2+βρ2x+β1β+β1ρα+ β1βρx+β2α+β2βx)=
= eρx ·[β(2ρ+ β1) +α(ρ2+β1ρ+ β2)+βx(ρ2+β1ρ+ β2)].
Αν για το πολυώνυµο ρ2+β1ρ+β2=0, είναι ∆=0, η διπλή ρίζα είναι η ρ=-β1/2. Τότε ισχύει και 2ρ+
β1=0. ∆ηλαδή το ρ=-β1/2, είναι ρίζα του ρ2+β1ρ+β2=0 αλλά και της ποσότητας 2ρ+ β1. Οπότε η
ποσότητα µέσα στην αγκύλη είναι µηδέν και άρα πράγµατι η y=(α+βx)·eρx είναι ρίζα της (1).
d 2x
Το χαρακτηριστικό πολυώνυµο της m· +D·x=0 (3) είναι το
dt 2
D
mρ2+D=0⇒ρ2= - ⇒
m
D
ρ= ± i =±ωi,
m
άρα έχει δυο ρίζες συζυγείς µιγαδικές (∆<0).
Τότε οι
x(t)= eρt
είναι µερικές λύσεις της (3) και έχουµε
x1=eiωt και x2=e-iωt (4).
Οι λύσεις αυτές είναι γραµµικά ανεξάρτητες οπότε η γενική λύση της (3) είναι η
x=c1·eiωt +c2·e-iωt ,
όπου c1 και c2 είναι αυθαίρετες πραγµατικές σταθερές που καθορίζονται από τις
αρχικές συνθήκες.
Το ότι οι λύσεις (4) είναι γραµµικά ανεξάρτητες προκύπτει από την παρατήρηση ότι για αυτές η
ορίζουσα του Wronski W(t) βρίσκεται ότι είναι διάφορη του µηδενός (W(t)≠0).
Γνωρίζουµε ότι το σύνολο των λύσεων της γραµµικής οµογενής διαφορικής εξίσωσης νης τάξης
(y(ν) +βν-1· y(ν-1) +…. + β1·y΄+β2·y=0) αποτελεί διανυσµατικό χώρο τάξεως ν. Έστω ν=2 και έστω
ότι οι φ1(x), φ2(x) αποτελούν µια βάση στο χώρο των λύσεων της οµογενούς εξίσωσης.
ϕ1 ( x) ϕ2 ( x) d 2x
Τότε W(x)= ορίζουσα Wronski= . Έτσι για τη ∆.Ε, m· 2 +D·x=0 (3) που
ϕ1′( x) ϕ2′ ( x) dt
εξετάζουµε µε λύσεις τις x1=eiωt και x2=e-iωt έχουµε:
eiωt e − iωt
W(t)= ορίζουσα Wronski= =-2iω≠0
iω eiωt -iω e − iωt
Από Euler, ισχύει:

eiωt = συνωt + iηµωt και e-iωt = συνωt - iηµωt, οπότε έχουµε:
x=c1·eiωt +c2·e-iωt ⇒ x=c1·(συνωt+iηµωt)+c2·(συνωt-iηµωt)⇒
⇒ x=(c1+c2) ·συνωt+i·(c1-c2)·ηµωt.
Αποδεικνύεται ότι τόσο το πραγµατικό όσο και το φανταστικό µέρος της παραπάνω
µιγαδικής λύσης αποτελούν πραγµατικές λύσεις και µάλιστα ανεξάρτητες µεταξύ τους της
εξίσωσης (3).
Έχουµε x΄=-ω(c1+c2)ηµωt+iω(c1-c2)συνωt.
x′(0)
Για t=0 έχουµε x(0)=c1+c2 και x΄(0)=iω(c1-c2)⇒ c1-c2= .
iω
x′(0)
Άρα x=(c1+c2) ·συνωt+i·(c1-c2)·ηµωt⇒ x=x(0)·συνωt+ · ηµωt.
ω
ή x=C1·συνωt+C2·ηµωt
όπου οι αυθαίρετες πραγµατικές σταθερές C1, C2 καθορίζονται από τις αρχικές
συνθήκες.
Αν θεωρήσουµε ότι x(0)=x0 και x΄(0)=υ(0)=υ0, τότε προκύπτει η γενική λύση :
υ0
x=x0·συνωt+ · ηµωt .
ω
Για αρχικές συνθήκες µε υ0=0, (x0≠0) η παραπάνω γενική αυτή λύση γίνεται:
x=x0·συνωt ή
x=Α·συνωt µε Α= x0.
Ακόµη αν αρχικά x0=0, ((υ0≠0))τότε η γενική λύση µας δίνει,

υ
x= 0 · ηµωt ή
ω
υ
x=Α·ηµωt µε Α= 0 .
ω
υ0 x0ω
• Επίσης από τη γενική λύση έχουµε, x= ( συνωt+ηµωt). Θέτοντας εφφ0=
ω υ0
x0ω υ0
, έχουµε x= ( εφφ0 συνωt+ηµωt)⇒
υ0 ω
υ ηµϕ0 υ0
⇒x= 0 ( συνωt+ηµωt)⇒ x= ( ηµφ0 συνωt+ηµωtσυνφ0)⇒
ω συνϕ0 ωσυνϕ0
υ0
⇒x= ηµ(ωt+φ0).
ωσυνϕ0
1 υ
Ισχύει συνφ0= , οπότε έχουµε, x= 0 1 + εϕ 2ϕ0 ηµ(ωt+φ0)⇒
1 + εϕ ϕ 0
2 ω
υ0 x 2ω 2 υ2
⇒ x= 1 + 0 2 ηµ(ωt+φ0)⇒ x= x02 + 02 ηµ(ωt+φ0).
ω υ0 ω
υ02
Αν θέσουµε Α= x02 + , τότε είναι
ω2
x=Α·ηµ(ωt+φ0).
x0ω
Βέβαια για t=0 είναι φ=φ0, όπου φ0 είναι η αρχική φάση µε φ0 τέτοια ώστε εφφ0= .
υ0
υ0
• Παρόµοια η γενική λύση γίνεται x= x0 (συνωt+ ηµωt).
x0ω
υ0
Θέτοντας εφφ1= , έχουµε:
x0ω
ηµϕ1
x= x0 (συνωt+ εφφ1 ηµωt)⇒ x= x0 (συνωt+ ηµωt)⇒
συνϕ1
x0
⇒ x= ( συνωt·συνφ1+ηµωtηµφ1)⇒
συνϕ1
x0
x= συν(ωt-φ1).
συνϕ1
1
Ισχύει συνφ1= , οπότε έχουµε, x=x0 1 + εϕ 2ϕ1 συν(ωt-φ1)⇒
1 + εϕ ϕ1
2
υ02
⇒ x= x0 1 + συν(ωt-φ1)⇒
x02ω 2
υ02
⇒x= x02 + συν(ωt-φ1).
ω2
υ02
Αν θέσουµε Α= x02 + , τότε είναι
ω2
x=Α·συν(ωt-φ1).
υ0
Βέβαια για t=0 είναι φ=-φ1, όπου φ1 είναι η αρχική φάση µε φ1 τέτοια ώστε εφφ1= .
x0ω
1 π
Παρατηρούµε ότι εφφ1= ⇒φ 1 = -φ0, οπότε ισχύει ηµ(ωt+φ0)= συν(ωt-φ1) που
εϕϕ 0 2
σηµαίνει ότι οι δυο λύσεις είναι ισοδύναµες. Ακόµη η σχέση x=Α·συν(ωt-φ1) µπορεί να
γίνει και
x=Α·συν(ωt+θ)
υ0
µε εφθ=- .
x0ω
β) ΣF= -Dx+F0
Έστω ότι η συνολική δύναµη που ασκείται στο σώµα είναι της µορφής
ΣF=-Dx+F0
µε F0 µια αρχική σταθερή δύναµη (F0≠0).
Τότε ΣF=mα⇒=-Dx+F0=mα⇒
d 2x
m· +D·x= F0 .
dt 2
Η παραπάνω είναι µια πλήρης (µη οµογενής) γραµµική ∆.Ε 2ης τάξης της γενικής
µορφής
y΄΄+β1·y΄+β2·y=f(x) (1)
όπου β1,β2 είναι σταθεροί πραγµατικοί αριθµοί και f(x) συνεχής συνάρτηση σε ένα
διάστηµα (α,β).
ΘΕΩΡΗΜΑ: Η γενική λύση µιας πλήρους γραµµικής ∆.Ε τάξεως ν, είναι άθροισµα
της γενικής λύσης της αντίστοιχης οµογενούς εξίσωσης και µιας µερικής λύσης της
πλήρους.
Έτσι αν στη γενική λύση της αντίστοιχης οµογενούς y΄΄+β1·y΄+β2·y=0,

που είναι η y=eρx προσθέσουµε µια µερική λύση y0(x) της πλήρους εξίσωσης τότε η
y= y0(x)+ eρx θα είναι η γενική λύση της πλήρους.
d 2x
Έστω λοιπόν ότι µια µερική λύση της πλήρους ∆.Ε, m· 2 +D·x= F0 είναι η x=c3, τότε
dt
η γενική λύση της πλήρους είναι η
x=c1·eiωt +c2·e-iωt +c3.
Τότε x΄=iωc1·eiωt -iωc2·e-iωt και x΄΄= -ω2c1·eiωt - ω2c2·e-iωt .

d 2x
Άρα από την m· 2 +mω2·x= F0 προκύπτει
dt
m(-ω2c1·eiωt - ω2c2·e-iωt + ω2c1·eiωt + ω2c2·e-iωt + ω2c3) = F0⇒
F F
⇒mω2c3=F0⇒c3= 0 2 = 0 . Τελικά η γενική λύση της πλήρους είναι η
mω D
F
x=c1·eiωt +c2·e-iωt + 0 .
D
F0
Η παραπάνω λύση γράφεται και ως x=(c1+c2) ·συνωt+i·(c1-c2)·ηµωt+ .
D
Τότε για την ταχύτητα έχουµε x΄=-ω(c1+c2)ηµωt+iω(c1-c2)συνωt.
F F
Για t=0 προκύπτει, x(0)=c1+c2+ 0 ⇒ c1+c2= x(0)- 0 και x΄(0)=iω(c1-c2)⇒
D D
x′(0)
⇒c1-c2= .
iω
F0 x′(0) F
Άρα x=[ x(0)- ] ·συνωt+ · ηµωt+ 0 .
D ω D
Αν θεωρήσουµε ότι x(0)=x0 και x΄(0)=υ(0)=υ0, τότε προκύπτει η γενική λύση :
F0 υ F
x=(x0- )·συνωt+ 0 · ηµωt+ 0 .
D ω D
Η οποία περιγράφει επίσης µια α.α.τ µε θέση ισορροπίας που προκύπτει από την
F F
ΣF=0⇒x1= 0 . Για αρχικές συνθήκες τέτοιες ώστε x0= x1= 0 προκύπτει
D D
υ0 υ
x=x0+ · ηµωt ή x=x0+Α· ηµωt µε Α= 0 .
ω ω
Παρακάτω έχουµε τη γραφική παράσταση της
x=x0+Α· ηµωt
x0=F0/D
γ) Φ
Φθθίίννοουυσσαα ττααλλάάννττω
ωσσηη
Όταν υπάρχει απόσβεση δηλαδή όταν Θ.Ι.Τ Τ.Θ
υπάρχουν δυνάµεις που αντιτίθενται
στην κίνηση τότε το πλάτος της
ταλάντωσης ελαττώνεται, έχουµε m
δηλαδή όπως λέµε µια φθίνουσα K
ταλάντωση.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι φθίνουσες
ταλαντώσεις στις οποίες η δύναµη που m
αντιστέκεται στην κίνηση είναι της
K Fεπ Fαπ
µορφής +υ
Fαντ=F=-b⋅⋅υ (b>0) +x
Τότε από το 2ο Νόµο του Newton

προκύπτει: ΣF=mα⇒Fεπ+Fαντ=mα⇒-Dx-bυ=mα⇒
d 2x dx
m· 2 +b· +D·x=0 (1).
dt dt
2
d x dx
Το χαρακτηριστικό πολυώνυµο της m· 2 +b· +D·x=0 είναι το
dt dt
−b ± b 2 − 4mD
mρ2+b·ρ+D=0⇒ρ1,2= .
2m
b
Θέτοντας Λ= και θεωρώντας ότι ισχύει D=m·ω02, έχουµε:
2m
ρ1,2=-Λ± Λ 2 − ω02 .
Θέτοντας ω2=ω02-Λ2 (ω= ω02 − Λ 2 ) έχουµε και

ρ1,2=-Λ± −ω 2 .
1η περίπτωση: Για ασθενή απόσβεση έχουµε
Λ<ω0
Τότε ω2=ω02-Λ2 >0 (∆<0), οπότε το χαρακτηριστικό πολυώνυµο έχει δυο ρίζες συζυγείς
µιγαδικές τις
ρ1,2=-Λ±iω
Τότε οι
x= eρt είναι µερικές λύσεις της (1) και έχουµε
x1=e-Λ+iωt και x2=e-Λ-iωt (2).
x=c1·e(-Λ+iω)t +c2· e(-Λ-iω)t

όπου c1 και c2 είναι αυθαίρετες πραγµατικές σταθερές που καθορίζονται από τις αρχικές
συνθήκες.
Ακόµη
x=c1·e(-Λ+iω)t +c2· e(-Λ-iω)t⇒ x=e-Λt ·( c1·eiωt +c2·e-iωt) (1)
dx
Ακόµη υ= x = ⇒
dt
-Λt iωt -iωt -Λt iωt -iωt
x = -Λe ·( c1·e +c2·e )+e ·( iωc1·e -iωc2·e ) (2)
Για να υπολογίσουµε τις σταθερές c1 και c2 θεωρούµε ότι για t=0 x=d και υ=0, δηλαδή
έστω ότι το σώµα µας έχει εκτραπεί αρχικά από τη θέση ισορροπίας του κατά d.
Τότε (1)⇒
c1+c2=d και (2)⇒-Λ(c1+c2)+iω(c1-c2)=0⇒Λd= iω(c1-c2)⇒

Λd
⇒ i(c1-c2)= .
ω
Όµως ο όρος της (1) µέσα στην παρένθεση αποδείξαµε πως είναι ίσος µε:
(c1+c2) ·συνωt+i·(c1-c2)·ηµωt οπότε η (1) γράφεται

Λd
x=e-Λt ·[ (c1+c2) ·συνωt+i·(c1-c2)·ηµωt]⇒ x=e-Λt ·(d·συνωt+ ·ηµωt]
ω
Λ Λ ηµθ
Τελικά (1)⇒ x=de-Λt(συνωt+ ηµωt). Θέτουµε εφθ= = .
ω ω συνθ
ηµθ
Τότε έχουµε x=de-Λt( ηµωt+συνωt)⇒
συνθ
de −Λt de −Λt
⇒ x= (ηµωtηµθ+συνωtσυνθ)⇒ x= συν(ωt-θ).
συνθ συνθ
Μπαίνουµε όµως στον πειρασµό επειδή το
ω= ω02 − Λ 2 ⇒ ω2=ω02-Λ2 µας θυµίζει το πυθαγόρειο
θεώρηµα να σχεδιάσουµε το ορθογώνιο τρίγωνο από
το οποίο πράγµατι φαίνεται ότι
Λ
εφθ= και
ω
ω
ω2=ω02-Λ2. Τότε συνθ= άρα :
ω0
de −Λt
x= συν(ωt-θ)⇒
συνθ
ω 0 de - Λt ω
x= συν(ωt-θ). Αν θέσουµε σαν Α0=d 0 τότε
ω ω
x= Α0⋅e-Λt συν(ωt-θ)
Παρατηρούµε από το σχήµα πως αν Λ<<ω0 (Λ→0) τότε ω≈ω0 και θ≈0 άρα,
x= d⋅⋅e-Λt συνω0t
όπου το d είναι η µέγιστη αρχική αποµάκρυνση του ταλαντωτή τη χρονική στιγµή t=0
D
και ω0= .
m
Γενικά το Α= Α0⋅e-Λt ονοµάζεται παράγοντας πλάτους της φθίνουσας ταλάντωσης και
δείχνει την εκθετική µείωση του «πλάτους» της αποµάκρυνσης x(t).
Βέβαια το πλάτος δεν ορίζεται σε µη περιοδικές συναρτήσεις. Έτσι θα µπορούσαµε να

το ονοµάσουµε «ενεργό πλάτος», παράγοντα πλάτους ή όπως αλλιώς θέλουµε!
Η αποµάκρυνση x(t) θα µειώνεται συνεχώς εξαιτίας του όρου e-Λt και θα µηδενιστεί
µετά από άπειρο χρόνο. Ισχύει x(t ) → 0 ή lim x(t ) = 0 . Όµως ο αρµονικό όρος συν(ωt-
t →∞ t →∞
θ) που υπάρχει στην εξίσωση x(t) κάνει την αποµάκρυνση x(t) «περιοδική» συνάρτηση
του χρόνου. Η περίοδος T σε αυτήν την περίπτωση ορίζεται ως η χρονική

απόσταση µεταξύ δυο διαδοχικών µεγίστων ή ελαχίστων.
Πράγµατι (στην περίπτωση όπου Fαπ=-bυ) αν το σώµα κάποια στιγµή περνά από µια
θέση µε αποµάκρυνση x1, µετά από χρόνο ίσο µε την περίοδο, θα περνά από µια άλλη
θέση µε αποµάκρυνση x2 όπου x1/x2=eΛΤ. Άρα δεν µπορούµε να πούµε ότι η φθίνουσα
ταλάντωση είναι µια περιοδική κίνηση.
Αν όµως δεν µιλήσουµε για τυχαία θέση, αλλά για «θέσεις πλάτους», θέσεις µέγιστης
θετικής αποµάκρυνσης, τότε ο χρόνος µεταξύ του πλάτους Ακ και του Ακ+1, παραµένει
σταθερός και ίσος µε την «περίοδο» της φθίνουσας ταλάντωσης. Με αυτή την έννοια
θα µπορούσαµε ίσως αυτή την περίοδο να την ονοµάσουµε ψευδοπερίοδο!!
Παρατηρείστε ότι αν ω0=ω τότε Α0=d, δηλαδή το Α0 είναι ίσο µε τη µέγιστη αρχική
αποµάκρυνση του σώµατος από τη Θ.Ι.Τ.
Στην πραγµατικότητα αν η σταθερά Λ=0, δηλαδή αν δεν έχουµε απόσβεση τότε έχουµε
την εξίσωση της απλής αρµονικής ταλάντωσης.
-Λt iωt
Από τη σχέση (2) x = -Λe ·( c1·e +c2·e-iωt)+e-Λt·( iωc1·eiωt -iωc2·e-iωt) και
Λd
δεδοµένου ότι c1- c2= και c1+c2=d ⇒
iω
Λ2
x =υ=-de-Λt ( +ω) ·ηµωt
ω
d -Λt
⇒υ=- e ⋅(Λ2+ω2)·ηµωt. Όµως από το σχήµα ισχύει ω02= Λ2+ω2 οπότε
ω
dω 02 -Λt
υ= - e ηµωt.
ω
ΠΑΡΟΜΟΙΑ:
Λ
Από τη σχέση x=de-Λt(συνωt+ ηµωt) έχουµε
ω
dΛ -Λt ω ω ηµθ
x= e ( συνωt+ηµωt). Θέτουµε εφθ= = .
ω Λ Λ συνθ
dΛ -Λt ηµθ
Τότε έχουµε x= e ·( συνωt+ηµωt)⇒
ω συνθ
dΛe −Λt
⇒ x= (ηµωtσυνθ+ηµθσυνωt)⇒
ω ⋅ συνθ
dΛe −Λt ω
⇒x= ηµ(ωt+θ). Από το διπλανό σχήµα φαίνεται ότι ότι εφθ= και ω2=ω02-Λ2. Τότε
ω ⋅ συνθ Λ
Λ
συνθ= άρα :
ω0
dΛe −Λt ω 0 de - Λt ω
x= ηµ(ωt+θ)⇒ x= ·ηµ(ωt+θ). Αν θέσουµε σαν Α0=d 0 τότε
ω ⋅ συνθ ω ω
x= Α0⋅e-Λt ηµ(ωt+θ)
όπου το Α= Α0⋅e-Λt είναι ο παράγοντας πλάτους της φθίνουσας ταλάντωσης
π π
Παρατηρούµε από το σχήµα πως αν Λ<<ω0 τότε ω≈ω0 και θ≈ άρα, x= d⋅e-Λt ηµ(ωt+ ) ή
2 2
x= d⋅⋅e-Λt συνω0t
D
µε ω0= και d η µέγιστη αρχική αποµάκρυνση του ταλαντωτή τη χρονική στιγµή t=0.
m
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΦΘΙΝΟΥΣΑ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ:
Είδαµε ότι η γενική λύση στη φθίνουσα ταλάντωση δηλαδή η

x=e-Λt ·( c1·eiωt +c2·e-iωt)
µπορεί να γραφεί ισοδύναµα και ως
ω
x= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ)
ω
ω ηµθ
µε εφθ= = , D=m·ω02 και ω2=ω02-Λ2 ή ω= ω02 -Λ 2
Λ συνθ
ενώ για την ταχύτητα ισχύει
dω 2
x =υ= - 0 e-Λt ηµωt
ω
Τότε η δυναµική ενέργεια του ταλαντωτή συναρτήσει του χρόνου είναι

2
1 1 ω 
U= Dx2= D d2  0  ⋅e-2Λt·ηµ2(ωt+θ)
2 2  ω
2
ω 
U=Ε0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2(ωt+θ)
 ω
1
όπου Ε0= D d2 είναι η αρχική ενέργεια του ταλαντωτή.
2
Ακόµη για την κινητική ενέργεια του ταλαντωτή συναρτήσει του χρόνου έχουµε
2
2  ω0 
2
1 2 1 2 1
K= mυ = m x = m d   ⋅e-2Λt·ηµ2ωt και επειδή D=m·ω02 έχουµε

2 2 2  ω
2
1 ω 
K= D d2  0  ⋅e-2Λt·ηµ2ωt ⇒
2  ω
2
ω 
⇒ K=E0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2ωt .
 ω
Τότε για την ολική ενέργεια του ταλαντωτή συναρτήσει του χρόνου κάθε χρονική
στιγµή έχουµε
2
ω 
Εολ =K+U⇒Eολ= Ε0  0  ⋅e-2Λt·[ηµ2(ωt+θ)+ ηµ2ωt]
 ω
Για το µέτρο του έργου της δύναµης απόσβεσης έχουµε,

t t t t
|WF|= ∫ Fdx = ∫ bυ dx = ∫ bυ d (υ t ) = ∫ bυ 2 dt =
0 0 0 0
bd 2ω04
t
∫e
−2 Λt
ηµ 2ωtdt
ω 2
0
t
Το ολοκλήρωµα ∫ e −2 Λtηµ 2ωtdt υπολογίζεται µε ολοκλήρωση κατά παράγοντες.
0
Ισχύει αν u και υ δυο διαφορίσιµες συναρτήσεις του t, τότε d(uυ)=udυ+υdu⇒
⇒ udυ= d(uυ)- υdu⇒ ∫ u dυ = uυ- ∫ υ du
βέβαια µε την προϋπόθεση το dυ που προκύπτει να ολοκληρώνεται εύκολα και το

∫ υdu να είναι απλούστερο από το ∫ udυ .
Έστω λοιπόν
t
Ι= ∫ e −2 Λtηµ 2ωtdt ,
0
θέτω
u=ηµ2ωt⇒du=2ωηµωtσυνωtdt και
1 -2Λt
dυ=e-2Λtdt⇒υ=- e .
2Λ
Τότε Ι= ∫ u dυ = uυ- ∫ υ du άρα
ηµ 2 ωt -2Λt ω -2Λt
Ι= − e + ∫ e ηµωtσυνωtdt
2Λ Λ
θέτω
u=ηµωtσυνωt⇒du=ω(1-2ηµ2ωt)dt και
1 -2Λt
dυ=e-2Λtdt⇒υ=- e .
2Λ
Τότε
ηµ 2 ωt -2Λt ω  1 ω 
Ι= −
2Λ
e + -
Λ  2Λ
ηµωtσυνωte-2Λt +
2Λ ∫ e-2Λt (1-2ηµ 2ωt) dt 

2 2 2
ηµ ωt -2Λt ω ω ω
2 ∫
⇒I= - e - 2 (ηµωtσυνωte-2Λt )+ e-2Λt dt- 2 ∫ e-2Λt ηµ 2 ωt dt
2Λ 2Λ 2Λ Λ
2 2
ηµ ωt -2Λt ω ω ω2
⇒ I= - e - 2 (ηµ2ωte-2Λt )- 3 e-2Λt - 2 I +C΄⇒
2Λ 4Λ 4Λ Λ
2 2 2
ω ηµ ωt -2Λt ω ω
⇒ I+ 2 I = - e - 2 (ηµ2ωte-2Λt )- 3 e-2Λt +C΄⇒
Λ 2Λ 4Λ 4Λ
Λ +ω
2 2
e -2Λt
ω ω2
⇒ I =- (ηµ 2 ωt + ηµ2ωt+ ) +C΄⇒
Λ 2 2Λ 2Λ 2
1 1
Ακόµη ηµ2ωt= - συν2ωt, οπότε έχουµε
2 2
Λ -2Λt 1 1 ω ω2
Ι= − e ( - συν 2 ω t + ηµ 2 ω t+ ) +C΄⇒
2(Λ 2 + ω2 ) 2 2 2Λ 2Λ 2
Λe-2Λt ω ω2 + Λ 2
⇒ Ι= (συν2ωt- ηµ2ωt- ) +C΄⇒
4(Λ 2 + ω2 ) Λ Λ2
Έτσι το µέτρο του έργου της δύναµης απόσβεσης γίνεται,

t
bd 2 ω04 -2Λt 2
ω2 ∫0
|WF|= e ηµ ωtdt ⇒
bd 2 ω04 Λe-2Λt ω ω2 + Λ 2
⇒|WF|= (συν2ωt- ηµ2ωt- ) +C και επειδή
ω2 4(Λ 2 + ω2 ) Λ Λ2
ω02=ω2+Λ2 θα έχουµε
t
Λbd 2 ω02 -2Λt ω ω02
⇒|WF|= ∫ bυ 2 dt = 2
e ( συν 2 ω t- ηµ2 ω t- 2
) +C.
0
4 ω Λ Λ
Η σταθερά ολοκλήρωσης C πρέπει να είναι τέτοια ώστε για t=0 να είναι WF|=0.
Στην πραγµατικότητα αυτή η σταθερά C είναι όση και η Ε0. Άρα τελικά έχουµε
t
|WF|= ∫ bυ dt =
2
e (συν2ωt- ηµ2ωt- 2 ) +Ε0.
0
4ω 2 Λ Λ
Όµως αυτό το έργο είναι ακριβώς αυτό που υπολογίζεται από τη σχέση
|WF|=E0-(K+U)=Ε0-Εολ.
Πράγµατι από το 2ο Νόµο του Newton προκύπτει:

d2x dx
ΣF=mα⇒Fεπ+Fαντ=mα⇒-Dx-bυ=mα⇒m· 2 +b· +D·x=0⇒
dt dt
dυ dυ
⇒ m· +b·υ+D·x=0⇒ υ·(m· +b·υ+D·x)=0⇒
dt dt
dυ dυ dx
⇒ b·υ2= -m·υ· -D·υ·x ⇒ b·υ2= -m·υ· -m·ω02· ·x ⇒
dt dt dt
⇒ b·υ dt= -m·υ·dυ-m·ω0 ·dx·x ⇒
2 2
t
∫ bυ dt =-m ∫ υ dυ - m·ω0 · ∫ x dx ⇒
2 2
0
t
1 1
⇒ ∫ bυ2 dt =- mυ2- m·ω02x2+C⇒
0
2 2
t
1 1
⇒ ∫ bυ2 dt =- mυ2- Dx2+E0⇒
0
2 2
t
⇒ ∫ bυ2 dt =E0-(K+U)=Ε0-Εολ.
0
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ (Ι):
Για Λ<ω0
• Η δυναµική ενέργεια του ταλαντωτή είπαµε
2
 ω0  -2Λt 2
πως είναι U=Ε0   ⋅e ·ηµ (ωt+θ)
 ω
η οποία για t=κ·T µας δίνει
2
 ω0  -2Λt 2
U=Ε0   ⋅e ·ηµ (2κπ+θ)⇒
 ω
2
ω  ω
⇒U=Ε0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2θ, όπου ηµθ= , άρα
 ω ω0
2 2
ω   ω
U=Ε0  0  ⋅e-2Λt·   ⇒ U=Ε0⋅e-2Λt (για t=κ·T).
 ω  ω0 
• Ακόµη η κινητική ενέργεια του ταλαντωτή είπαµε πως είναι
2
ω 
K=E0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2ωt .
 ω
η οποία για t=κ·T µας δίνει
2
ω 
K=E0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2(2κπ)=0
 ω
• Η ολική ενέργεια του ταλαντωτή κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης είπαµε

2
ω 
ότι είναι Εολ =K+U⇒Eολ= Ε0  0  ⋅e-2Λt·[ηµ2(ωt+θ)+ ηµ2ωt].
 ω
Η ολική ενέργεια του ταλαντωτή τις χρονικές στιγµές t=κ·T (κ=0,1,2…) γίνεται
2 2
ω  ω  ω
Eολ= Ε0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2(2κπ+θ)⇒ Eολ= Ε0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2θ µε ηµθ= άρα έχουµε
 ω  ω ω0
2 2
ω   ω
Eολ= Ε0  0  ⋅e-2Λt   ⇒
 ω  ω0 
Eολ= Ε0⋅e-2Λt t=κ·T (κ=0,1,2…)
Τότε Εολ=Κ+U άρα και
U=Eολ= Ε0⋅e-2Λt
και |WF|=E0-(K+U)=Ε0-Εολ= Ε0- Ε0⋅e-2Λt ⇒
|WF|= Ε0(1-e-2Λt)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ (ΙΙ):
→0 τότε είπαµε ότι ω≈ω0 και

Αν η σταθερά απόσβεσης δεν είναι απλώς Λ<ω0 αλλά Λ→
π
θ≈ rad.
2
• Η δυναµική ενέργεια του ταλαντωτή είπαµε

πως είναι
2
ω 
U=Ε0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2(ωt+θ)
 ω
η οποία σε αυτή την περίπτωση γίνεται
2
ω  π
U=Ε0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2(ω0t+ )⇒
 ω0  2
⇒U=Ε0⋅e-2Λt· συν2 (ω0t), (για t≥0).
• Ακόµη η κινητική ενέργεια του ταλαντωτή είπαµε πως είναι
2
ω 
K=E0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2ωt .
 ω
η οποία γίνεται
2
ω 
K=E0  0  ⋅e-2Λt· ηµ2 (ω0t) ⇒
 ω0 
K=E0⋅e-2Λt· ηµ2 (ω0t), (για t≥0).
• Η ολική ενέργεια του ταλαντωτή κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης είπαµε

ότι είναι Εολ =K+U⇒Eολ= E0⋅e-2Λt· [ηµ2 (ω0t)+συν2 (ω0t)]⇒
Eολ= E0⋅e-2Λt (για t≥0).
∆ηλαδή ενώ για Λ<ω0 η σχέση Eολ= Ε0⋅e-2Λt ισχύει µόνο για t=κ·T (κ=0,1,2…),
αν Λ→0 τότε η σχέση Eολ= Ε0⋅e-2Λt ισχύει για κάθε t≥0.
Βέβαια και σε αυτήν την περίπτωση για t=κ·T είναι
U=Ε0⋅e-2Λt· συν2 (ω0t)= Ε0⋅e-2Λt· συν2 (2κπ)⇒ U= Ε0⋅e-2Λt=Umax
K=E0⋅e-2Λt· ηµ2 (ω0t)⇒ K=E0⋅e-2Λt· ηµ2(2κπ)⇒ K=0 και
Eολ=Umax=E0⋅e-2Λt
ΡΥΘΜΟΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ-ΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ
• Στη φθίνουσα ταλάντωση µας ενδιαφέρει ο ρυθµός µείωσης (απώλειας) της

ενέργειας. Αυτός ορίζεται ως εξής:
t
d ∫ bυ 2 dt
d WF ω02 −2 Λt 2
P= = 0
= bυ 2 = 4ΛΕ 0 e ηµ (ωt )
dt dt ω2
• Επίσης στη φθίνουσα ταλάντωση ενδιαφέρον έχουν οι µέσες τιµές των
ενεργειών στη διάρκεια µιας περιόδου.
• Μέση Κινητική ενέργεια

T T
∫ K(t)dt ∫e
-2Λt
2
ηµ 2 (ωt)dt
0 ω 0 0
K= =Ε 0 2
T ω T
Για πολύ µικρές σταθερές απόσβεσης Λ<<ω0 είναι ω≈ω0 ενώ µπορούµε να
θεωρήσουµε πως ο παράγοντας e-2Λt παραµένει σταθερός στη διάρκεια µιας
περιόδου. Έτσι ο e-2Λt βγαίνει σαν σταθερά έξω από το ολοκλήρωµα και
έχουµε
T
∫ ηµ
2
(ωt)dt
T/2 1
K=Ε 0 e -2Λt 0
= Ε 0 e-2Λt = Ε 0 e -2Λt
T T 2
Άρα έχουµε
1
K= Ε 0 e -2Λt
2
Παρόµοια
• Μέση ∆υναµική ενέργεια
T
∫ U(t)dt 1
U= 0
Ε 0 e -2Λt
T 2
• Μέση Ολική ενέργεια
Eολ =Κ+U Ε 0 e -2Λt (για t≥0).

ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ:
1) Έστω Λ=6 s-1, ω0=10 s-11 (Λ<ω0). Τότε ω02=ω2+Λ2⇒ω=8 s-1, d=0,4m
m και
ω 4
εφθ= = .
Λ 3
Τότε
ω 0 de - Λt
x= ·ηµ(ωt+θ)⇒
ω
π
x=0,5e-6tηµ(8t+ ).
3, 4
Η γραφική παράσταση x(t) όπως φαίνεται στο Geogebra είναι η παρακάτω:
Παρατηρούµε ότι lim x(t ) = 0 ,όµως καθώς το υλικό σηµείο ταλαντώνεται τείνει στο
t →∞
ελκτικό κέντρο 0, παλινδροµώντας γύρω από αυτό.
σταθερά έστω Λ=1 s-1, ω0=10 s-1 (Λ<ω0). Τότε

2) Για ακόµη πιο µικρή σταθερά,
ω π π
ω02=ω2+Λ2⇒ω= 99 s-1, d=0,4m
d και εφθ= = 99 . Άρα θ= ≈ rad.
Λ 2,13 2
Τότε
ω 0 de - Λt
x= ·ηµ(ωt+θ)⇒
ω
π
x=0,4e-tηµ( 99 t+ )
2
Η γραφική παράσταση x(t) όπως φαίνεται στο Geogebra είναι η παρακάτω:
Στο σχήµα φαίνεται και η διακεκοµµένη που είναι η γραφική παράσταση του
παράγοντα του πλάτους Α=0,4e-t (περιβάλλουσα της x(t))
Η εξίσωση της ταχύτητας είναι :

dω 02 -Λt
υ= - e ηµωt
ω
Τότε για Λ=1 s-1, ω0=10 s-11 ω= 99 s-1 και d=0,4m έχουµε υ=-0,4e-tηµ( 99 t)
και η Γ.Π είναι η παρακάτω:
Αν η µάζα του σώµατος είναι m=1Kg τότε έχουµε
t
|WF|= ∫ bυ 2 dt = e ( συν 2 ω t- ηµ2 ω t- ) +Ε 0 ⇒
0
4ω 2 Λ Λ2
|WF|= 0, 08e-2t (συν19,9t-9,95ηµ19,9t-100) +8 ή
|WF|= E0-(K+U)
2
ω 
µε Ε0=8J, K=E0  0  ⋅e-2ΛΛt·ηµ2ωt ⇒Κ=8,08⋅e-2t·ηµ2(9,95t) και
 ω
2
ω  π
U=Ε0  0  ⋅e-2Λt·ηµ2(ωt+θ) ⇒ U=8,08⋅e-2t·ηµ2(9,95t+ )
ω 2,13
π
Άρα |WF|= E0-((K+U)=8-8,08⋅e-2t·[ηµ2(9,95t)+ ηµ2(9,95t+ ].
2,13
Σε κάθε περίπτωση η γραφική παράσταση |WF|(t) είναι η παρακάτω:
WF(t)
Η ολική ενέργεια του ταλαντωτή είναι το άθροισµα της κινητικής και της δυναµικής
ενέργειας οπότε έχουµε
2
ω 
Εολ =K+U⇒Eολ= Ε0  0  ⋅e-2Λt·[ηµ2(ωt+θ)+ ηµ2ωt]⇒
ω
π
⇒ Εολ =8,08⋅e-2t·[ηµ2(9,95t)+ ηµ2(9,95t+ ].
2,13
Παρακάτω έχουµε σχεδιάσει στο ίδιο σύστηµα συντεταγµένων τη γραφική παράσταση
της Εολ και της |WF|(t):
WF(t)
Εολ(t)
Ακόµη για την Eολ= Ε0⋅e-2ΛΛt έχουµε Eολ=8·e-2t και προκύπτει η παρακάτω γραφική
παράσταση
Στη γραφική παράσταση µε την κόκκινη καµπύλη έχουµε σχεδιάσει την

Eολ= Ε0⋅e-2Λt = Eολ=8·e-2t και µε τη µπλε την
Εολ =8,08⋅⋅e-2t·[ηµ2(9,95t)+ ηµ2(9,95t+π/2,13].
Ακόµη για την κινητική ενέργεια του ταλαντωτή έχουµε
Κ=8,08⋅⋅e-2t·ηµ2(9,95t)
και για τη δυναµική του ενέργεια
π
U=8,08⋅⋅e-2t·ηµ2(9,95t+ )
2,13
Οι γραφικές παραστάσεις Κ(t) και U(t) είναι οι παρακάτω
Eολ (t)
U(t)
Κ(t)
Eολ (t)=8·e-2t
Στο σχήµα φαίνονται επίσης η Eολ= Ε0⋅e-2Λt =8·e-2t.
π
και η Εολ =8,08⋅e-2t·[ηµ2(9,95t)+ ηµ2(9,95t+] (γκρι απόχρωση)
2,13
π
Παρατήρηση αν το Λ γίνει ακόµη µικρότερο τότε η θ γίνεται θ≈ rad και η ολική
2
ενέργεια του ταλαντωτή γίνεται
Εολ =8⋅⋅e-2t·[ηµ2(9,95t)+ ηµ2(9,95t+π/2]= 8⋅⋅e-2t
Αν κάνουµε τώρα τη γραφική παράσταση της Εολ(t) έχουµε:

Στο σχήµα µε το µπλε έχουµε τη γραφική παράσταση
π
Εολ =8,08⋅⋅e-22t·[ηµ2(9,95t)+ ηµ2(9,95t+π/2] για θ≈ rad
2
Αλλά φαίνεται και η γραφική παράσταση
=8,08⋅e-2t·[ηµ2(9,95t)+ ηµ2(9,95t+π/2,13]
Εολ =8,08⋅
Παρατηρούµε πως καθώς το Λ µικραίνει όλο και περισσότερο και η γωνία θ→ από
π π
rad σε rad η Εολ(t)) µειώνεται εκθετικά.
2,13 2
∆ηλαδή ενώ για Λ<ω0 η σχέση Eολ= Ε0⋅e-2Λt ισχύει µόνο για t=κ·T (κ=0,1,2…),
αν Λ→0 τότε η σχέση Eολ= Ε0⋅e-2Λt ισχύει για κάθε t≥0.
2η περίπτωση: Για ισχυρή απόσβεση έχουµε
Λ>ω0
Τότε ω2=ω02-Λ2 >0 (∆>0), οπότε το χαρακτηριστικό πολυώνυµο έχει δυο πραγµατικές
ρίζες και µάλιστα αρνητικές, τις
ρ1,2=-Λ±ω.
Τότε οι
x= eρt είναι µερικές λύσεις της (1)
και έχουµε
x1=e(-Λ+ω)t και x2=e(-Λ-ω)t (2).
x=c1·e(-Λ+ω)t +c2· e(-Λ-ω)t (1)

συνθήκες.
dx
Ακόµη υ= x = ⇒
dt
(-Λ+ω)t
x = (-Λ+ω)· c1· e +(-Λ-ω)· c2· e(-Λ-ω)t (2)
Για να υπολογίσουµε τις σταθερές c1 και c2 θεωρούµε ότι για
t=0 x=d>0 και υ= x =0,
δηλαδή έστω ότι το σώµα µας έχει εκτραπεί αρχικά από τη θέση ισορροπίας του κατά d.
Τότε (1)⇒ c1+c2=d ⇒c2=d-c1 και (2)⇒0=(-Λ+ω)· c1-(Λ+ω)·c2⇒
⇒(Λ+ω)·c2=(-Λ+ω)· c1⇒(Λ+ω)·( d-c1)=(-Λ+ω)· c1⇒
( Λ + ω ))d (ω − Λ ) d
c1= και c2= (θεώρησα ω= Λ 2 − ω02 )
2ω 2ω
Για Λ=10 s-1 και ω0=6 s-1 έχουµε Λ2-ω02=64 και ρ1=-Λ+8=-2 και
ρ2=-Λ-8=-18. Ακόµη για d=0,16=0,16m έχουµε c1=0,18 και c2=-0,02, οπότε προκύπτει:
προκύπτει
-2t
(1)⇒ x=0,18·e -0,02· e
-18t
(παρατηρούµε πως x(t)>0,, ∀t > 0 )
Η γραφική παράσταση είναι η παρακάτω:
∆ηλαδή καθώς το υλικό σηµείο ταλαντώνεται τείνει στο ελκτικό κέντρο 0 και η
κίνηση δεν αλλάζει κατεύθυνση µέχρι το σωµατίδιο να σταµατήσει.
Για µεγαλύτερη απόσβεση έστω Λ=100 s-1 έχουµε:

x=0,16·e-0,2t -16·10-5· e-199,8t
-
.
Παρακάτω έχουµε τη γραφική παράσταση για Λ=10 s-1 και για Λ=100 s-11.
Λ=100 s-1
Λ=10 s-1
Παρατηρούµε πως όσο πιο µεγάλο είναι το Λ τόσο πιο αργά «φτάνει» ο ταλαντωτής
στο ελκτικό κέντρο (θέση ισορροπίας).
ισορροπίας
Αν όµως για
t=0 x=d>0 και υ= x ≠0,
δηλαδή έστω ότι το σώµα µας έχει εκτραπεί αρχικά από τη θέση ισορροπίας του κατά d
και έστω πως έχει µια ταχύτητα υ0 = x 0 <0 που έχει φορά προς το ελκτικό κέντρο,
(κατάλληλη αρνητική ταχύτητα).
ταχύτητα
Τότε (1)⇒ c1+c2=d ⇒c2=d-c1 και (2)⇒υ0=(-Λ+ω)· c1-(Λ+ω)·c2.

Μετά από µερικές πράξεις βρίσκεται ότι,
( Λ + ω ) d + υ0 (ω − Λ ) d − υ0
c1= και c2= (θεώρησα ω= Λ 2 − ω02 )
2ω 2ω
Για Λ=10 s-1 και ω0=6 s-1 έχουµε Λ2-ω02=64 και ρ1=-Λ+8=-2 και
ρ2=-Λ-8=-18. Ακόµη για d=0,16m και υ=5m/s έχουµε c1=-0,13 και c2=0,3, οπότε
προκύπτει:
-2t -18t
(1)⇒ x=-0,13·e +0,3· e
Το φυσικό νόηµα αυτού του αποτελέσµατος είναι ότι το σώµα µας (υλικό
υλικό σηµείο)
σηµείο που
πραγµατοποιεί τη συγκεκριµένη φθίνουσα ταλάντωση, παρά τη µεγάλη αντίσταση –
απόσβεση, θα τα καταφέρει να περάσει (µια µόνο φορά φυσικά) από το ελκτικό

κέντρο, αρκεί να του δοθεί
θεί µια αρκετά µεγάλη αρχική ταχύτητα προς αυτό.
αυτό
Στο παρακάτω σχήµα φαίνονται και οι δυο περιπτώσεις της µεγάλης απόσβεσης –
αντίστασης.
Στην περίπτωση λοιπόν που αφήνουµε χωρίς αρχική ταχύτητα τον ταλαντωτή τότε
αυτός πραγµατοποιεί απεριοδική κίνηση και τείνει στο ελκτικό κέντρο χωρίς η κίνηση
να αλλάζει κατεύθυνση x>0,>0, ενώ στην περίπτωση που ο ταλαντωτής έχει µια
κατάλληλη αρχική ταχύτητα µε φορά προς τη θέση ισορροπίας τότε µπορεί να
ξεπεράσει τη θέση ισορροπίας και στη συνέχεια να τείνει σε αυτή αλλά µε x<0.
3η περίπτωση: Είναι η περίπτωση της κρίσιµης απόσβεσης όπου έχουµε
Λ=ω0
Τότε ω2=ω02-Λ2 =0 (∆=0),
∆=0), οπότε το χαρακτηριστικό πολυώνυµο έχει µια διπλή
πραγµατική ρίζα, την
ρ=-Λ
Τότε οι
x= eρt και x= (α+βt) eρt (2)
είναι µερικές λύσεις της (1) και έχουµε
x=c1·e-Λt +c2·(α+βt)e-Λt ⇒ x=(c1+αc2)e-Λt +c2·βt·e-Λt⇒
x=C1e-Λt +C2· t·e-Λt ⇒ x=(C1 +C2· t)·e-Λt (3)

συνθήκες. Ακόµη για την ταχύτητα έχουµε:
dx -Λt
υ= x = ⇒ x = [C2·(1-Λt)-Λ·C1]·e (4)
dt
Όταν οι αρχικές συνθήκες είναι:

x(0)=d και x (0)=0 τότε προκύπτουν εύκολα C1=d, C2=dΛ και επειδή Λ=ω0 τελικά
είναι
C1=d, C2= ω0· d
και
x=d·(1+ω0· t)· e-ω0t
υ= x = -ω02·d·t· e-ω0t
Παράδειγµα:
Για Λ= ω0=10 s-1 και για d=0,1m έχουµε C1=0,1 και C2=1, οπότε προκύπτει:
x=0,1·(1+10 t)· e-10t

Όταν οι αρχικές συνθήκες είναι:

x(0)=d και x (0)=υ0 (έχουµε και αρχική ταχύτητα υ0<0), τότε προκύπτουν C1=d,
C2=dΛ+υ0 και επειδή Λ=ω0 τελικά είναι
C1=d, C2= ω0· d +υ0
και
x=[d·(1+ω0· t)+υ0·t] · e-ω0t
Παράδειγµα:
Για Λ= ω0=10 s-1 και για d=0,1m και υ0=-4m/s έχουµε C1=0,1 και C2=-3, οπότε
προκύπτει:
x=(0,1-3 t)· e-10t
Συµπεραίνουµε λοιπόν πως και στην περίπτωση της κρίσιµης αντίστασης (απόσβεσης)
(Λ=ω0) έχουµε παρόµοια διαγράµµατα (ανάλογα και µε τις αρχικές συνθήκες)
συνθήκες µε αυτά
που έχουµε όταν έχουµε µεγάλη απόσβεση Λ>ω0.
Συνοψίζοντας για την εξίσωση

d 2x dx
m· 2
+b· +D·x=0 (1)
dt dt
b
µε Λ= και ω2=ω02-Λ2 ⇒ω=
⇒ ω02 − Λ 2 έχουµε ότι:
2m
για ασθενή απόσβεση Λ<ω0
η γενική λύση της (1) είναι η
x=c1·e(-Λ+iω)t +c2· e(-Λ-iω)t
για ισχυρή απόσβεση Λ>ω0

x=c1·e(-Λ+ω)t +c2· e(-Λ-ω)t
για την κρίσιµη απόσβεση Λ=ω0

x=(C1 +C2· t)·e-Λt
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΘΙΝΟΥΣΩΝ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΩΝ
Α) Μηχανικές
Θ.Ι.Τ Τ.Θ
1) Σε µια αµείωτη ταλάντωση και σε µια
τυχαία θέση, ασκείται στο σώµα όπως αυτό
του σχήµατος µια συνολική δύναµη (δύναµη
m
επαναφοράς), της µορφής: K
ΣF=-D·x. Τότε από το 2ο Νόµο του Newton
προκύπτει:
ΣF=m·α⇒-D·x=m·α⇒ m·α+Dx=0. m
K Fεπ
Από τη λύση της παραπάνω εξίσωσης +υ
προκύπτει +x
x=A⋅⋅συνωt, όταν για t=0 είναι x=A και
υ=0
D
µε ω= και έχουµε τις παρακάτω γραφικές παραστάσεις:
m
x A
Α0 A0
T
t
A=A=σταθερό t
x=Aσυνωt 0
2) Όταν όµως υπάρχει και απόσβεση

δηλαδή όταν υπάρχουν δυνάµεις που Θ.Ι.Τ Τ.Θ
αντιτίθενται στην κίνηση τότε
µεταφέρεται µηχανική ενέργεια από το
σύστηµα στο περιβάλλον και µε την m
πάροδο του χρόνου το πλάτος της K
m
K Fεπ Fαπ
+υ
+x
ταλάντωσης ελαττώνεται, έχουµε δηλαδή όπως λέµε µια φθίνουσα ταλάντωση.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι φθίνουσες ταλαντώσεις στις οποίες η δύναµη που
αντιστέκεται στην κίνηση είναι της µορφής
Fαντ=F=-b⋅⋅υ (b>0)
Όπου το b είναι µια σταθερά που ονοµάζεται σταθερά απόσβεσης και εξαρτάται:
α) Από το µέγεθος και το σχήµα του σώµατος που ταλαντώνεται και
β) Από τις ιδιότητες του µέσου (ρευστού), µέσα στο οποίο γίνεται η ταλάντωση.
Η σταθερά απόσβεσης b, έχει µονάδες µέτρησης (Kg⋅s-1).

b
Ακόµη µπορούµε να ορίσουµε τη σταθερά Λ είναι ίση µε Λ= ≥0, (b=2mΛ) δηλαδή
2m
εξαρτάται από τη µάζα του σώµατος και τη σταθερά απόσβεσης και έχει µονάδα
µέτρησης στο S.I το s-1.
Από το 2ο Νόµο του Newton προκύπτει: ΣF=mα⇒Fεπ+Fαντ=mα⇒-Dx-bυ=mα⇔

D
mα+Dx+bυ=0 µε D=mω02 ή ω0= .
m
Για µικρές αποσβέσεις ( Λ<ω0)
d 2x dx
και από τη λύση της εξίσωσης : mα+Dx+bυ=0 ή m· 2 +b· +D·x=0 (γραµµική
dt dt
οµογενής διαφορική εξίσωση 2ης τάξης )
που προέκυψε από το 2ο Νόµο του Newton και αν για t=0 ισχύει x=d (µέγιστη αρχική
αποµάκρυνση), προκύπτει η γενική λύση:
ω
x= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ) t≥0
ω
ω
ή x= Α ηµ(ωt+θ) µε Α= d 0 e -Λt
ω
ω
ή Α=Α0· e-Λt t≥0 µε Α0= d 0
ω
2
ω ω D  b 
όπου ακόµη ισχύει εφθ= ή ηµθ= και ω2=ω02-Λ2 ή ω= ω02 -Λ 2 = -  .
Λ ω0 m  2m 
ω0 ω ω
(Παρατηρείστε ότι για t=0 είναι x= d ηµθ⇔ x= d 0 · ⇔ x= d).
ω ω ω0
dω20 -Λt
x =υ= - e ηµωt t≥0
ω
ή ισοδύναµα η γενική λύση:
ω0 -Λt
x= d e συν(ωt-θ)
ω
ω0 -Λt
ή x= Α συν(ωt-θ) µε Α= d e
ω
Λ ω
µε εφθ= (ή συνθ= )
ω ω0
ω ω ω
(παρατηρείστε ότι και εδώ για t=0 είναι x= d 0 συνθ⇔ x= d 0 ⇒ x= d).
ω ω ω0
Απόδειξη:
Για Λ<ω0 είναι

ω ω ω
x= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ) t≥0 µε εφθ= και ηµθ= τότε έχουµε:
ω Λ ω0
ω dω0
x =υ=-dΛ 0 e-Λtηµ(ωt+θ)+ ω/ e-Λt συν(ωt+θ)⇔
ω ω/
Λ
⇔ υ=-dω0e-Λt [ ηµ(ωt+θ)-συν(ωt+θ)]⇔
ω
συνθ
⇔ υ=-dω0e-Λt [ ηµ(ωt+θ)-συν(ωt+θ)]⇔
ηµθ
-dω0e-Λt
⇔ υ= [ηµ(ωt+θ)συνθ- ηµθ συν(ωt+θ)]⇔
ηµθ
-dω0 e-Λt
⇔ υ= ω0 ηµ(ωt+θ-θ)⇔
ω
dω 2
⇔υ=- 0 e -Λt ηµωt t≥0.
ω
Γενικά το Α= Α0⋅e-Λt (t≥0) ονοµάζεται παράγοντας πλάτους ή ενεργό πλάτος της

φθίνουσας ταλάντωσης και δείχνει την εκθετική µείωση του «πλάτους» της
αποµάκρυνσης x(t).
D ω ω π
→0 ισχύει ω≈ω0=
Αν όµως Λ<<ω0 µε Λ→ (ή 0 1 ) και ηµθ= ≈1 ή θ≈ rad.
m ω ω0 2
ω0 -Λt
Τότε η γενική εξίσωση x= d ⋅e ·ηµ(ωt+θ) t≥0 γίνεται
ω
ω 0 -Λt π
x= d· e ηµ(ωt+ ) ή x= d·e-Λt συνωt και επειδή για ω=ω0 έχουµε Α0=
ω0 2
ω ω
d 0 = d 0 = d ή Α0=d (µόνο όταν Λ→0) προκύπτει και
ω ω0
D
x= Α0·e-Λt συνωt ⇔x=Aσυνωt µε Α= Α0⋅e-Λt (t≥0 και ω≈
≈ω0= ).
m
Έτσι λοιπόν για Λ→0 ισχύει

x=A⋅⋅συνω0t
όµως το «πλάτος» Α της ταλάντωσης δεν παραµένει σταθερό αλλά ελαττώνεται

εκθετικά µε το χρόνο και µάλιστα ισχύει η σχέση
Α=Α0⋅e-Λt µε t≥0
Έτσι λοιπόν για Λ→0 έχουµε:

x=A⋅⋅συνω0t και
Α=Α0⋅e-Λt µε t≥0 ενώ
για t=κ·T µας δίνει την αποµάκρυνση x=A στην αρχή της κάθε περιόδου.
ω
Πράγµατι: Για t=κ·Τ από την x= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ)
ω
ω 2π
έχουµε x= d 0 ⋅e-Λt· ηµ( κ·T+θ)⇔
ω Τ
ω
⇔ x= d 0 ⋅e-Λt· ηµ(2κπ+θ)⇔
ω
ω
⇔x= d 0 ⋅e-Λt· ηµθ⇔
ω
ω0 -Λt ω
⇔ x= d ⋅e · ⇒
ω ω0
⇔ x= d ⋅ e-Λt (t=κ·T) και επειδή για Λ→0 είναι και Α0=d έχουµε x= A 0 ⋅ e-Λt = Α.
∆ηλαδή µπορούµε να υποθέσουµε ότι η αποµάκρυνση x είναι ίση µε το «πλάτος» της
ταλάντωσης το οποίο µειώνεται εκθετικά µε το χρόνο για t=κ·Τ. ∆ηλαδή ισχύει:
x=Α= A0e-Λt για t=κ·Τ (κ=0,1,2…)
Βέβαια το πλάτος δεν ορίζεται σε µη περιοδικές συναρτήσεις. Έτσι θα µπορούσαµε να

το ονοµάσουµε «ενεργό πλάτος», παράγοντα πλάτους ή όπως αλλιώς θέλουµε!
Έτσι η σχέση Α=Α0⋅e-Λt ισχύει ∀ t≥0, όµως για t=κ·T (κ∈Ζ+) το σώµα µάζας m,
βρίσκεται κάθε φορά στη µέγιστη θετική του αποµάκρυνση.
ω
Γενικά x= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ) t≥0 και η αποµάκρυνση x(t) θα µειώνεται συνεχώς
ω
εξαιτίας του όρου e-Λt και θα µηδενιστεί µετά από άπειρο χρόνο. Ισχύει
x(t ) → 0 ή lim x(t ) = 0 . Όµως ο αρµονικός όρος ηµ(ωt+θ) που υπάρχει στην εξίσωση
t →∞ t →∞
x(t) κάνει την αποµάκρυνση x(t) «περιοδική» συνάρτηση του χρόνου. Η περίοδος T σε
αυτήν την περίπτωση ορίζεται ως η χρονική απόσταση µεταξύ δυο διαδοχικών
µεγίστων ή ελαχίστων.
Πράγµατι (στην περίπτωση όπου Fαπ=-bυ) αν το σώµα κάποια στιγµή περνά από µια
θέση µε αποµάκρυνση x1, µετά από χρόνο ίσο µε την περίοδο, θα περνά από µια άλλη
θέση µε αποµάκρυνση x2 όπου x1/x2=eΛΤ. Άρα δεν µπορούµε να πούµε ότι η
φθίνουσα ταλάντωση είναι µια περιοδική κίνηση.
Αν όµως δεν µιλήσουµε για τυχαία θέση, αλλά για «θέσεις πλάτους», θέσεις µέγιστης
θετικής αποµάκρυνσης, τότε ο χρόνος µεταξύ του πλάτους Ακ και του Ακ+1, παραµένει
σταθερός και ίσος µε την «περίοδο» της φθίνουσας ταλάντωσης. Με αυτή την έννοια
θα µπορούσαµε ίσως αυτή την περίοδο να την ονοµάσουµε ψευδοπερίοδο Τ!!
Έτσι προκύπτουν οι παρακάτω γραφικές παραστάσεις:
A0
t
x (για t=κ·T βρίσκουµε το «πλάτος» Α

στην αρχή της κάθε «περιόδου»).
A0 Ακόµη για την ταχύτητα υ ισχύει
A1
A2
ω 02 -Λt
T 2T υ= - Α 0 e ηµω0t
t ω
η οποία για Λ→0 (δηλαδή Λ<<ω0)
D
άρα ω≈ω0= γίνεται:
m
υ= - Α 0ω 0 e-Λt ηµω0t = - Α ⋅ ω0 ·ηµω0t= -υmax·ηµω0t

Απόδειξη:
π ω
→0 είναι (ω≈ω0 και θ=
Για Λ<<ω0 µε Λ→ rad και Α0=d 0 ≈d) . Τότε
2 ω
π
x= d⋅e-Λt·ηµ(ωt+
) ⇔ x= d⋅e-Λt·συνωt t≥0 (µε d=A0 άρα x= Α0⋅e-Λt·συνωt⇔
2
⇔ x= Ασυνωtµε Α= Α0⋅e-Λt). Τότε ισχύει και:
x =υ=-dΛe-Λtσυνωt- de-Λt ωηµωt⇔
Λ
⇔ υ=-de-Λt ω( συνωt+ηµωt)⇔
ω
συνθ
⇔υ=-de-Λt ω( συνωt+ηµωt)⇔
ηµθ
-dωe-Λt
⇔ υ= (συνωt συνθ+ηµωt ηµθ)⇔
ηµθ
-dωe-Λt π
⇔ υ= συν(ωt-θ) µε θ= rad και ηµθ=1
ηµθ 2
π
υ=- dωe -Λt συν(ωt- ) t≥0. Άρα έχουµε και
2
υ=-Αω e ηµωt t≥0 (ω≈ω0).
-Λt
Βέβαια για τη δύναµη απόσβεσης τότε ισχύει

F=-b⋅⋅υ= b·A0ω0 e-Λt ηµω0t
Και έχουµε τις παρακάτω γραφικές παραστάσεις υ(t) και F(t).
F(t
υ(t)
3) Ενέργεια στη φθίνουσα ταλάντωση:
Αν η σταθερά απόσβεσης είναι απλώς Λ<ω0 τότε:

ω ω ω
x= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ) t≥0 µε εφθ= και ηµθ= ή x= Αηµ(ωt+θ) t≥0
ω Λ ω0
ω0 -Λt dω20 -Λt
µε Α=d ⋅e και υ=- e ηµωt ⇔ υ=-Αω0ηµωt t≥0.
ω ω
Τότε έχουµε και:
1 1 1 1
• U= Dx 2 = mω20 Α 2 ηµ 2 (ωt+θ) = Ε′0 ηµ 2 (ωt+θ) t≥0 µε Ε′0 = mω02 Α 2 = DΑ 2
2 2 2 2
1 1
• Κ= mυ 2 = mω02 Α 2 ηµ 2 ωt = Ε′0 ηµ 2 ωt t≥0.
2 2
Για t=kT k=0,1,2,… έχουµε:
2 2π ω2
′ ′ ′ ′
/ θ)=Ε 0 ηµ (2kπ+θ)=Ε 0 ηµ θ=Ε 0 2 και
U= Ε 0 ηµ ( kT+ 2 2
T/ ω0
2π ω2
Κ= Ε′0 ηµ 2 ( ′ ′
/ Ε 0 ηµ (2kπ)=0 . Άρα Εολ=Κ+U=U= Ε 0 2 ή
kT)= 2
T/ ω0
2 2 2
1 2 2 ω 1 2 ω/ 0 -2Λt ω/ 1
Εολ= mω0 Α 2 = Dd 2 e 2
⇔ Εολ= Dd 2 e -2Λt µε t=kT .
2 ω0 2 ω/ ω/ 0 2
1
Για t=0 είναι Εολ= Dd 2 =E 0 άρα έχουµε Εολ= E 0 e -2Λt µε t=kT άρα E ολ =E 0 e-2kΛT .
2
Παρατήρηση: Αν απλώς Λ<ω0 τότε η σχέση Εολ= E 0 e -2Λt ισχύει µόνο για t=kT και όχι
για κάθε t≥0.
π
Αν όµως η σταθερά απόσβεσης είναι Λ<<ω0 µε Λ→ →0 τότε είπαµε ότι ω≈ω0 και θ≈
2
rad.
1
Η δυναµική ενέργεια του ταλαντωτή είπαµε πως είναι U= Dx 2 µε
2
1
x= Α0·e-Λt συνωt άρα έχουµε U= DA 02 ⋅ e -2Λt συν 2 (ωt) (ω≈ω0)
2
⇔U=Ε0⋅e-2Λt· συν2 (ω0t), (για κάθε t≥0).
Ακόµη η κινητική ενέργεια του ταλαντωτή είπαµε πως είναι
1
K= mυ 2 µε υ= - Α 0ω 0 e-Λt ηµω0t t≥0
2
1
η οποία γίνεται K= mA 02 ⋅ e -2Λt ω02 ⋅ ηµ 2 (ωt) =E0⋅e-2Λt· ηµ2 (ω0t) ⇔
2
⇔ K=E0⋅e-2Λt· ηµ2 (ω0t), (για t≥0).
• H ολική ενέργεια του ταλαντωτή στη φθίνουσα ταλάντωση κάθε χρονική

στιγµή είναι το άθροισµα της κινητικής και της δυναµικής του ενέργειας.
Εολ =K+U
Έτσι η ολική ενέργεια του ταλαντωτή κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης γίνεται:
Εολ =K+U⇒Eολ= E0⋅e-2Λt· [ηµ2 (ω0t)+συν2 (ω0t)]⇒ Eολ= E0⋅e-2Λt (για t≥0).
Βέβαια για t=κ·T είναι: U=Ε0⋅e-2Λt· συν2 (ω0t)= Ε0⋅e-2Λt· συν2 (2κπ)⇔ U= Ε0⋅e-2Λt⇔
U=Umax
K=E0⋅e-2Λt· ηµ2 (ω0t)⇔ K=E0⋅e-2Λt· ηµ2(2κπ)⇔

0
K=0 και Eολ= K+U =Umax=E0⋅e-2Λt (για t=κ·T).
∆ηλαδή για χρόνους που είναι ακέραια πολλαπλάσια της περιόδου T η δυναµική
ενέργεια του σώµατος είναι µέγιστη (U=Umax), γιατί βρίσκεται σε µέγιστη
αποµάκρυνση (θέση πλάτους) ενώ η κινητική του ενέργεια είναι µηδέν (K=0), αφού
στη µέγιστη αποµάκρυνση η ταχύτητα του σώµατος είναι µηδέν. Τότε (t=κ·T), η ολική
µηχανική ενέργεια του ταλαντωτή είναι ίση µε τη µέγιστη δυναµική ενέργεια του
σώµατος Eολ=Umax.
Παρατήρηση: Για Λ<ω0 η σχέση Eολ= Ε0⋅e-2Λt ισχύει µόνο για t=κ·T (κ=0,1,2…),
αν όµως Λ→0 τότε η σχέση Eολ= Ε0⋅e-2Λt ισχύει για κάθε t≥0.
Για το µέτρο του έργου της δύναµης απόσβεσης έχουµε,
1
|WFαπ|=E0-(K+U)=Ε0-Εολ= Ε0-E0⋅e-2Λt = E0⋅(1-e-2Λt) t≥0, όπου Ε0= DΑ02.
2
Επίσης, τις χρονικές στιγµές t=κ·T (κ=0,1,2…) η κινητική ενέργεια είναι τότε K=0
και η δυναµική ενέργεια είναι µέγιστη µε U=Umax=E0⋅e-2Λt . Η ολική ενέργεια του
ταλαντωτή Eολ= Κ+U=Umax=Ε0⋅e-2Λt µε t=κ·T (κ=0,1,2…)
-2Λt
άρα και |WF|=E0-(K+U)=Ε0-Εολ= Ε0- Ε0⋅e-2Λt ⇔ |WFαπ|= Ε0(1-e )
Ακόµη τη χρονική στιγµή t1=κ·T είναι Eκ=E0⋅e-2κΛΤ ενώ τη χρονική στιγµή t2=(κ+1)·T
είναι Eκ+1=E0⋅e-2(κ+1)ΛΤ
Τότε το ποσό της ενέργειας που «χάνεται» σε κάθε περίοδο είναι
|∆Ε|= E0⋅e-2κΛΤ- E0⋅e-2(κ+1)ΛΤ= E0⋅e-2κΛΤ(1- e-2ΛΤ), άρα το ποσό της ενέργειας που
χάνεται σε κάθε περίοδο T εξαρτάται από την τιµή του κ και δεν είναι σταθερό.
Το ποσοστό όµως της ενέργειας που χάνεται σε κάθε περίοδο είναι

∆Ε Ε 0 ⋅ e -2κΛΤ ⋅ (1-e -2ΛΤ )
α= = =1-e -2ΛΤ =σταθερό .
Eκ Ε0 ⋅ e -2κΛΤ
Στη φθίνουσα ταλάντωση µας ενδιαφέρει ο ρυθµός µείωσης (απώλειας) της

ενέργειας. Αυτός ορίζεται ως εξής:
d WF
P= = Fαπ ⋅υ = bυ 2
dt
Τέλος αποδεικνύεται ότι η µέση ολική ενέργεια του ταλαντωτή στη φθίνουσα
ταλάντωση και για χρόνο µιας περιόδου δίνεται από τη σχέση:
Eολ = Κ + U = Ε 0e-2Λt για κάθε t≥0.

4)Αν θεωρήσουµε την ποσότητα Α= Α0⋅e-Λt ως πλάτος της ταλάντωσης τότε για Α=
A0
θα έχουµε:
2
A0 1 n2
= Α0⋅e-Λ⋅∆t ή e-Λ⋅∆t = ή eΛ⋅∆t=2 ή Λ⋅∆t=ℓn2 ή ∆t= : που είναι ο χρόνος
2 2 Λ
ηµιζωής ή ηµίσειας ζωής.
5) Επίσης από τη σχέση Α= Α0⋅e-Λt και για

A 0 Λ⋅T
• t1=T θα έχουµε Α1= Α0⋅e-Λ⋅Τ ή =e
A1
A
• t2=2⋅T θα έχουµε Α2= Α0⋅e-Λ⋅2Τ ή 1 = eΛ⋅T, παρόµοια για
A2
A
• t2=3⋅T θα έχουµε Α3= Α0⋅e-Λ⋅3Τ ή 2 = eΛ⋅T κ.ο.κ
A3
Ακ Α e-κΛT
Γενικά έχουµε = 0-(κ+1)ΛT = e ΛT ≥ 1 .Άρα τελικά καταλήγουµε πως ισχύει η σχέση:
Α κ+1 Α 0 e
A0 A1 A2 Α
= = =………….= κ = eΛ⋅T=σταθερό≥1, ο λόγος αυτός ονοµάζεται
A1 A2 A3 Α κ+1
λόγος απόσβεσης.
b
• Αν b=0 τότε Λ= =0 και eΛ⋅T=1 ή Α0=Α1=Α2=Α3=….. δηλαδή έχουµε την
2m
περίπτωση της αµείωτης ταλάντωσης.
6) Τέλος για τις φθίνουσες x

ταλαντώσεις ισχύει για τη συχνότητα b=0
A0 T
2
1 D  b 
f η σχέση f= ⋅ −  από
2π m  2m  t
όπου συµπεραίνουµε πως όσο η
σταθερά απόσβεσης b, αυξάνεται x
τόσο η συχνότητα της φθίνουσας b1
A T1
ταλάντωσης ελαττώνεται και άρα η 0
περίοδος T αυξάνεται.
t
x
b2>b 1
A0 T2
t
Έτσι κατά τη διάρκεια µιας φθίνουσας ταλάντωσης η περίοδος T παραµένει σταθερή

και είναι τόσο µεγαλύτερη όσο µεγαλύτερη είναι η σταθερά απόσβεσης.
1 D
Βέβαια για τις ασκήσεις θα θεωρούµε ότι f=f0= .
2π m
x
7) Για µεγάλες αποσβέσεις (Λ≥ω0)
A0 b2 >b 1
και
αν για t=0, x=Α0 >0 και υ=0, b1
η κίνηση είναι απεριοδική και το t
σύστηµα ούτε που προλαβαίνει να κάνει
έστω και µια ταλάντωση.
Παρατηρούµε πως όσο πιο µεγάλο είναι η σταθερά απόσβεσης b άρα και το Λ τόσο
πιο αργά «φτάνει» ο ταλαντωτής στο ελκτικό κέντρο (θέση ισορροπίας).
b A
• Ακόµη αν b→∞ τότε Λ= →∞ και eΛ⋅T→∞ ή 0 →∞ ή Α1→0.
2m A1
∆ηλαδή καθώς το υλικό σηµείο ταλαντώνεται τείνει στο ελκτικό κέντρο 0 και η
κίνηση δεν αλλάζει κατεύθυνση µέχρι το σωµατίδιο να σταµατήσει.
Αν όµως για
t=0, x= Α0>0 και υ<0,
δηλαδή έστω ότι το σώµα µας έχει εκτραπεί αρχικά από τη θέση ισορροπίας του κατά
Α0 και έστω πως έχει µια ταχύτητα υ0<0 που έχει φορά προς το ελκτικό κέντρο,
(κατάλληλη αρνητική ταχύτητα) τότε η γραφική παράσταση είναι η παρακάτω:
Το φυσικό νόηµα αυτού του αποτελέσµατος είναι ότι το σώµα µας (υλικό
υλικό σηµείο)
σηµείο που
πραγµατοποιεί τη συγκεκριµένη
κεκριµένη φθίνουσα ταλάντωση, παρά τη µεγάλη αντίσταση –
απόσβεση, θα τα καταφέρει να περάσει (µια µόνο φορά φυσικά) από το ελκτικό
κέντρο, αρκεί να του δοθεί µια αρκετά µεγάλη αρχική ταχύτητα προς αυτό.
αυτό
Στο παρακάτω σχήµα φαίνονται και οι δυο περιπτώσεις της µεγάλης απόσβεσης –
αντίστασης.
Στην περίπτωση λοιπόν που αφήνουµε χωρίς x

αρχική ταχύτητα τον ταλαντωτή τότε αυτός
πραγµατοποιεί απεριοδική κίνηση και τείνει στο
ελκτικό κέντρο χωρίς η κίνηση να αλλάζει A0 b2 >b 1
κατεύθυνση x>0, ενώ στην περίπτωση που ο b1
ταλαντωτής έχει µια κατάλληλη αρχική
ταχύτητα µε φορά προς τη θέση ισορροπίας t
τότε µπορεί να ξεπεράσει τη θέση ισορροπίας και στη συνέχεια να τείνει σε αυτή αλλά
µε x<0.
33. Φθίνουσα µηχανική ταλάντωση
Σε µια φθίνουσα µηχανική ταλάντωση µε δύναµη απόσβεσης της µορφής

υ
Fαπ= - , (υ είναι η στιγµιαία ταχύτητα του ταλαντούµενου σώµατος) η εξίσωση
1000
της αποµάκρυνσης σε συνάρτηση µε το χρόνο δίνεται από τη σχέση:
π
x=37⋅e-t/2000⋅συν( t) (cm). Η µάζα του σώµατος είναι m=1Kg.
2
4
α) Να βρεθεί ο παράγοντας πλάτους Α της ταλάντωσης σε χρόνο t= s,
Λ
β) Να βρεθεί η αποµάκρυνση x1 του σώµατος τη χρονική στιγµή t1=T.
∆ίνεται: e-1/250=0,996.
γ) Να υπολογιστεί το ποσοστό απώλειας της µηχανικής ενέργειας του συστήµατος που

ταλαντώνεται στη διάρκεια της κάθε περιόδου. Τι παρατηρείτε;
δ) Να υπολογιστεί το ποσό απώλειας της µηχανικής ενέργειας |∆Ε| του συστήµατος που
ταλαντώνεται στη διάρκεια της πρώτης και στη διάρκεια της δεύτερης περιόδου. Τι
υ
ε) Να υπολογιστεί το έργο της δύναµης απόσβεσης F= - σε χρόνο t=2T.
1000
στ) Να βρεθεί ο ρυθµός κατανάλωσης ενέργειας από τη δύναµη F, τη χρονική στιγµή
t1=T.
ζ) Να παραστήσετε γραφικά (ποιοτικό διάγραµµα) τη συνάρτηση

π
x=37⋅e-t/2000⋅συν( t) (cm).
2
1
ηα) Να βρεθεί ο αριθµός των ταλαντώσεων για να µειωθεί το πλάτος στο της
25
αρχικής του τιµής.
β) Τι θα ίσχυε στην περίπτωση που ήταν Λ=0,5s-1;
θ) Να υπολογίσετε την επιτάχυνση του σώµατος τη χρονική στιγµή t=0 s.
∆ίνεται e2=7,4 και π2=10.
Λύση:
Α0 37
α) A=A0e-Λt⇒Α=Α0e-4⇒A= = =0,675 cm.
e 4
7,4 2
β) ) Για τη φθίνουσα ταλάντωση (µε πολύ ασθενή απόσβεση Λ<<ω0 µε Λ→0), ισχύει
π π
x=37⋅e-t/2000⋅συν( t) (cm) µε Α0=37cm, Λ=5⋅10-4s-1 και ω= rad/s, οπότε είναι και
2 2
2π
T= =4 s.
ω
Τ 1 1
- π - -
Τότε για t=T έχουµε x1=37⋅ e 2000
⋅συν( 4) ⇔ x1=37⋅ e ⋅συν(2π)⇔ x1=37⋅ e ⇔
500 500
2
1/ 2
 - 250
1

⇔ x1=37⋅  e  ⇔ x1=37⋅ 0,996 ⇔ x1=36,92 cm.
 
∆Ε Ε Κ − Ε Κ +1 Ε
γ ) α= 100%= 100%=(1- Κ +1 )100%.
ΕΚ ΕΚ ΕΚ
1 1
Όµως Εκ= DAK2= D A 02 e-2κΛT =Ε0e-2κΛT και Εκ+1= Ε0e-2(κ+1)ΛT, άρα,
2 2
-2(κ+1)ΛΤ
Εe
α=(1- 0 -2κΛΤ )100%=(1-e-2ΛT)100%⇔α=(1-e-1/250)100%=(1-0,996)100%=0,4%.
Ε0e
Παρατηρούµε ότι το ποσοστό απώλειας ενέργειας είναι σταθερό και ίσο µε,
∆Ε
α= = (1-e-2ΛT)100%=σταθερό και το ίδιο στη διάρκεια κάθε µιας περιόδου.
ΕΚ
δ) |∆Ε|=Εκ-Εκ+1= Ε0e-2κΛT- Ε0e-2(κ+1)ΛΤ⇒|∆Ε|= Ε0e-2κΛT(1-e-2ΛT) άρα, η απώλεια

ενέργειας δεν είναι ίδια στη διάρκεια κάθε περιόδου αλλά εξαρτάται από την τιµή του
κ.
Οπότε για την 1η περίοδο είναι:
|∆Ε|=Ε0-Ε1 (κ=0) άρα |∆Ε|= Ε0(1-e-2ΛT)=Ε0(1-e-1/250)=E0(1-0,0996)=4⋅10-3E0. Όµως
1 π2
Ε0= DA02 µε D=mω2= =2,5Ν/m.(ω=ω0). Τότε Ε0=1711,25⋅10-4J και
2 4
-4
|∆Ε|=6,845⋅10 J.
Ενώ για τη 2η περίοδο είναι: |∆Ε|΄=Ε1-Ε2 (κ=1) άρα |∆Ε|΄= Ε0(1-e-2ΛT) e-2ΛT =
6,845 ⋅10-4
= 2ΛΤ
⇒ |∆Ε|΄=6,845⋅10-4 ⋅0,996=6,81⋅10-4 J.
e
ε) WF=∆Εολ=|∆Ε|+|∆Ε|΄=(6,845+6,81)⋅10-4=13,6⋅10-4 J.
Αλλιώς WFαπ=Ε0-Ε2=Ε0-Ε0e-2Λt και για t=2T έχουµε WFαπ= Ε0(1-e-4ΛΤ)⇔
2
 -1 
WFαπ= 1711,25⋅10 (1-  e 250  ⇔ WFαπ= 1711,25⋅10-4 (1-0,9962)=13,6·10-4 J.
-4
 
υ
στ) H δύναµη απόσβεσης είναι της µορφής F=-bυ µε F= - και b=10-3s-1.
1000
dWFαπ π π π
Ισχύει P= =Fαπ⋅υ=-bυ2=-10-3υ2. Όµως υ= -ωΑηµ t = 37⋅10-2 ηµ( T)⇔
dt 2 2 2
-2 -3 2
⇔υ= - 18,5π⋅10 ηµ2π = 0 m/s. Άρα P=-10 υ =0 J/s.
ζ) Για t=0 είναι x=37⋅10-2 cm. Η γραφική παράσταση είναι του παρακάτω σχήµατος.
x(cm)
37
t(sec)
1 1 2 ln 5 t
η)α) Α= Α0⇒Α0e-Λt = Α0⇒ eΛt=25⇒Λt=ln25⇒t= . Τότε Ν= ⇒
25 25 Λ T
2ln5 2 ⋅1,6
⇒Ν= = =1000⋅1,6⇒Ν=1600 ταλαντώσεις.
ΛT 4/2000
2ln5
β) Αν Λ=0,5<ω0 τότε Ν= ⇒Ν=1,6 ταλαντώσεις. Άρα, σε αυτή την περίπτωση η
2
απόσβεση δεν είναι και τόσο µικρή!!
Φαίνεται λοιπόν πως όσο πιο µεγάλη είναι η σταθερά απόσβεσης b άρα και η σταθερά
Λ, τόσο πιο γρήγορα µειώνεται το πλάτος.
2 ln 5
Στην πρώτη περίπτωση για Λ=1/2000 s-1 είναι t= =4000⋅ln5=6400s.
Λ
Στη δεύτερη περίπτωση για Λ=1/2 s-1 είναι t=4·ln5=6,4s.
D b
θ) Ισχύει mα=-Dx-bυ⇒ α=- x - υ⇒ α=-ω2x-2Λυ.
m m
π2
Για t=0 είναι x=37⋅10 m και υ=0 m/s. Άρα α= - 37⋅10-2 ⇔α= -2,5·0,37= -0,925 m/s2.
-2
4
34. Φθίνουσα µηχανική ταλάντωση (2)

5
Σώµα µάζας m=1Kg πραγµατοποιεί α.α.τ πλάτους Α=8cm µε συχνότητα f= Hz. Τη
π
χρονική στιγµή t=0, έχει αρνητική επιτάχυνση και κινείται προς τη θέση ισορροπίας της
ταλάντωσης. Τότε:
α) Να γράψετε την εξίσωση της αποµάκρυνσης του σώµατος σε συνάρτηση µε το
χρόνο αν τη χρονική στιγµή t=0 το µέτρο της επιτάχυνσης είναι 4m/s2.
13π
β) Να σχεδιάσετε τις γραφικές παραστάσεις των x(t), υ(t) και α(t) για χρόνο t= s.
60
Α
γ) Μια δεύτερη α.α.τ έχει πλάτος Α2= 1 και πλάτος ταχύτητας υ2(max)=υ1(max), ενώ δεν
2
έχει αρχική φάση. Να συγκρίνετε τις ενέργειες των δυο ταλαντώσεων για την ίδια µάζα.
δ)i) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση του ρυθµού µεταβολής της κινητικής ενέργειας
dΚ
του σώµατος (t).
dt
ii) Ποια χρονική στιγµή ο παραπάνω ρυθµός γίνεται µέγιστος για πρώτη φορά;
dp
iii) Ποιος είναι τότε ο ρυθµός µεταβολής της ορµής του σώµατος ;
dt
dΚ
iv) Να γίνει η γραφική παράσταση της συνάρτησης (t).
dt
ε) Να βρείτε ποια χρονική στιγµή το σώµα θα ξαναπεράσει από το ίδιο σηµείο στο
οποίο βρισκόταν τη χρονική στιγµή t=0, για πρώτη φορά.
στ) Όταν το σώµα βρεθεί στη µέγιστη θετική αποµάκρυνση τη χρονική στιγµή t=0, που
τη θεωρούµε εκ νέου αρχή των χρόνων, ασκείται σε αυτό δύναµη απόσβεσης F=-bυ,
ενώ η σταθερά της φθίνουσας ταλάντωσης είναι Λ=2s-1, τότε να γράψετε την εξίσωση
της αποµάκρυνσης x(t) της φθίνουσας ταλάντωσης σε συνάρτηση µε το χρόνο.
Θεωρήστε ότι η συχνότητα της φθίνουσας ταλάντωσης είναι η συχνότητα της ελεύθερης
και αµείωτης ταλάντωσης του σώµατος.
Λύση:
5
α)Ισχύει x=Aηµ(ωt+φ0), όπου ω=2πf⇒ω=2π ⇒ω=10rad/s.
π
Ακόµη όµως α= -ω2x⇒|α|= ω2x⇒x=4⋅10-2m.
Τη χρονική στιγµή t=0 είναι x>0 αφού α<0 και ακόµη είναι και υ<0, άρα θα έχουµε
x=Aηµ(ωt+φ0) και για t=0 είναι:
1 π π
4⋅10-2=8⋅10-2ηµφ0⇒ηµφ0= ⇒ ηµφ0=ηµ ⇒φ0=2κπ+ η οποία λύση απορρίπτεται
2 6 6
5π
γιατί τότε είναι υ>0 ή φ0=2κπ+ µε υ<0, άρα, δεκτή.
6
5π
Τότε για κ=0 είναι φ0= rad µε 0≤φ0<2π rad το οποίο πράγµατι ισχύει.
6
5π
Τελικά έχουµε x=8⋅10-2⋅ηµ(10t+ ) (S.I). x(cm)
6
βi) Από την εξίσωση της αποµάκρυνσης, 8
5 π
x=8⋅10-2⋅ηµ(10t+ ) προκύπτει ότι:
6
4
για t=0, x=4cm και υ<0, έτσι η γραφική παράσταση
x(t) είναι αυτή του σχήµατος:
t=T/12 T+T/12
t(s)
-8
5π
Για πρώτη φορά το x γίνεται µηδέν τη χρονική στιγµή: 0=8⋅10-2⋅ηµ(10t+ )⇒
6
5π 5π 5π κπ π
⇒ ηµ(10t+ ) =0⇒10t+ =κπ⇒10t= κπ - ⇒t= - . Για κ=0 είναι t<0 και η
6 6 6 10 12
λύση απορρίπτεται,
π π π t 5π 1 Τ
για κ=1 είναι t= - = sή = = ή t= .
10 12 60 T 60 π 12 12
5π
ii) Παρόµοια ισχύει υ=υmaxσυν(ωt+φ0) ή υ= 0,8συν(10t+ ) (υmax=ωΑ=0,8m/s).
6
5π
Για t=0, είναι υ= 0,8συν =-0,4 3 m/s <0, έτσι η γραφική παράσταση υ(t) είναι αυτή
6
του σχήµατος : υ(m/s)
0,8
t=T/12 T+T/12
t(s)
-0,4 3
-0,8
5π
iii)Τέλος ισχύει: α= -αmax ηµ(ωt+φ0)⇒ α= -8⋅ηµ(10t+ ) (S.I)
6
(αmax=ω2Α=8m/s2).
Για t=0 είναι α=-4m/s2, έτσι η γραφική παράσταση α(t) είναι αυτή του σχήµατος :
2
α(m/s )
T+T/12
t=T/12
t(s)
-4
-8
5π 8.10−2
γ) Ισχύει x=8⋅10-2⋅ηµ(10t+ ), τότε Α2= ⇒A2=4⋅10-2m.
6 2
A1
Ακόµη ισχύει ω2Α2=ω1Α1⇒ω2=ω1 ⇒ ω2=2ω1⇒ω2=20rad/s.
A2
1 1
Τελικά x2=4⋅10-2ηµ(20t). Έτσι έχουµε Ε1= D1A12= mω12Α12 και
2 2
1 1
Ε2= D2A22= mω22Α22. Με διαίρεση κατά µέλη προκύπτει τελικά ότι:
2 2
2
E1  ω1Α1 
=  =1⇒Ε1=Ε2.
E 2  ω2 Α 2 
1 1
Βέβαια ισχύει και Ε1= mυ1max2 και Ε2= mυ2max2, απ’ όπου µε διαίρεση κατά µέλη
2 2
E
προκύπτει τελικά ότι: 1 =1⇒Ε1=Ε2.
E2
dΚ dΚ
δ) i) Ισχύει =ΣF⋅υ=-Dxυ⇒ =-DAηµ(ωt+φ0)ωΑσυν(ωt+φ0)⇒
dt dt
dΚ DωΑ 2
⇒ =- ηµφ·συνφ (φ= ωt+φ0) και επειδή γενικά ισχύει ηµ2Α=2ηµΑσυνΑ
dt 2
dΚ DωΑ 2 dΚ 5π
τελικά έχουµε: =- ηµ(2ωt+2φ0) ⇒ =-3,2ηµ(20t+ ).
dt 2 dt 3
dΚ
Από όπου βλέπουµε ότι ( )max =3,2J/s.
dt
ii) Τότε όµως έχουµε:
dΚ 5π 5π 5π π
( )max =-3,2ηµ(20t+ )⇒3,2=-3,2ηµ(20t+ )⇒ηµ(20t+ )=-ηµ ⇒
dt 3 3 3 2
5π π 13π κπ 13π
⇒20t+ =2κπ- ⇒ 20t=2κπ- ⇒t= - .
3 2 6 10 120
2π 13π 11π
Για κ=2 έχουµε t= - = s.
10 120 120
dp
iii) Για το ρυθµό µεταβολής της ορµής του σώµατος ισχύει =ΣF=-Dx= -100x. Όµως
dt
11π 11π 5π 11π 5π
για t= s είναι x=8⋅10-2ηµ(10 + )⇒ x=8⋅10-2ηµ( + )⇒
120 120 6 12 6
21π π
⇒ x=8⋅10-2ηµ ⇒ x=8⋅10-2ηµ (2π- )⇒x= -4⋅10-2 2 m.
12 4
dp dp
Άρα = -100(-4⋅10 -2
2 )⇒ =4 2 Kgm/s2.
dt dt
dΚ 5π dΚ 5π κπ π
iv) Ισχύει ότι (t)=-3,2ηµ(20t+ ). Για =0⇒20t+ =κπ⇒t= - , απ’
dt 3 dt 3 20 12
π
όπου για κ=2 έχουµε t= s. Όµως ο ρυθµός γίνεται µέγιστος όπως βρήκαµε τη
60
11π π 2π dΚ
χρονική στιγµή t= > = s, άρα ο ρυθµός πρώτα µηδενίζεται και στη
120 60 120 dt
συνέχεια παίρνει τη µέγιστη τιµή του κατ’ απόλυτη τιµή.
dΚ 5π
Για t=0 είναι =-3,2ηµ =1,6 3 J/s.
dt 3
Τελικά έχουµε την παρακάτω γραφική παράσταση:
∆Κ/∆t (J/s)
Τ Τ Τ Τ Τ 2Τ 2
ε) α΄ τρόπος: t= +2 + = + = s ή t=
12 4 12 6 2 3 3
π 2π
⋅ ⇒t= s.
5 15
t (s)
5π 5π
β΄ τρόπος: x=8⋅10-2⋅ηµ(10t+ )⇒4⋅10-2 =8⋅10-2⋅ηµ(10t+ )⇒
6 6
5π π 5π π π 5π
⇒ηµ(10t+ )=ηµ και υ>0 άρα 10t+ =2κπ+ ⇒10t=2κπ+ - ⇒
6 6 6 6 6 6
2π κπ π
⇒10t=2κπ- ⇒ t= - , κ=0,1,2…
3 5 15
Για κ=0, t<0
π π 2π
Για κ=1, t= - ⇒t= s.
5 15 15
γ΄ τρόπος: Από τον κύκλο αναφοράς µε το

x
περιστρεφόµενο διάνυσµα έχουµε:
A/2 1 +Α
ηµθ= = ⇒
A 2
π +Α/2 Μ΄
⇒θ= rad. Τότε είναι φ=π+2θ⇒ Μ
6
π 4π O
⇒φ=π+2 = rad. θ θ
6 3
φ 4π φ
Τελικά προκύπτει: φ=ω⋅t⇔t= = ⇔ ⇔t=
ω 30
2π
s.
15
-Α
στ) Για τη φθίνουσα ταλάντωση ισχύει,
x=Aσυνωt΄ µε Α=Α0e-Λt΄. Oπότε έχουµε, x΄
x=8⋅10-2 e -2t συν10t για t≥0 s. Πράγµατι για
t=0 s, ισχύει x=8⋅10-2 e0 συν0=8⋅10-2m και υ=0.
Εξαναγκασµένες ταλαντώσεις .
Μηχανικές
1) Η εξαναγκασµένη ταλάντωση είναι µια αµείωτη ταλάντωση και το πλάτος της είναι
ανεξάρτητο του χρόνου γιατί ο ρυθµός µε τον οποίο το σύστηµα απορροφά ενέργεια
είναι ίσος µε το ρυθµό µε τον οποίο η ενέργεια µετατρέπεται σε θερµική, λόγω τριβών
σε κάθε περίοδο.
Θ.Ι.Τ Τ.Θ
2) Έστω ότι το σώµα του σχήµατος
πραγµατοποιεί εξαναγκασµένη ταλάντωση µε
x=Aηµωt, υ=ωΑσυνωt και α=-ω2Αηµωt=-ω2x, m
µε την επίδραση της εξωτερικής δύναµης Fεξ. K
Τότε σε µια τυχαία θέση +x για τη δύναµη
επαναφοράς έχουµε Fεπ=-Dx=-Κx και για τη
m
δύναµη απόσβεσης έχουµε Fαπ=-bυ. Επίσης K Fεπ Fαπ Fεξ
από τη σχέση υ=ωΑσυνωt προκύπτει
υ2=ω2Α2(1-ηµ2ωt)⇒υ2=ω2(Α2-x2). +υ
Στην τυχαία θέση (Τ.Θ), από τον 2ο Νόµο του +x
Newton έχουµε:
ΣF=mα⇔Fεξ+Fαπ+Fεπ=m⋅α⇔ Fεξ-b⋅υ-K⋅x=-mω2x⇔
D 1 D
⇔Fεξ=b⋅υ+K⋅x-mω2x, όπου Κ=D=mω02⇒ω0= και f0= ⋅ , όπου η f0 είναι η
m 2π m
ιδιοσυχνότητα ή φυσική συχνότητα του συστήµατος. Αν βέβαια τη θεωρήσουµε ίση µε
τη συχνότητα των φθινουσών ταλαντώσεων µια και υπάρχουν τριβές θα έχουµε:
2
1 D  b 
f0= ⋅ −  . Αν η εξωτερική συχνότητα ω, του διεγέρτη γίνει ίση µε την
2π m  2m 
ιδιοσυχνότητα του συστήµατος δηλαδή αν ω=ω0, τότε έχουµε συντονισµό.
3) Να γίνει η γραφική παράσταση του πλάτους Α σε συνάρτηση µε την εξωτερική

συχνότητα (fεξ), σε µια εξαναγκασµένη ταλάντωση και για διάφορες τιµές της
σταθεράς απόσβεσης (b). Θεωρείστε το F0 σταθερό και ανεξάρτητο της
συχνότητας ω της ταλάντωσης.
Θ.Ι.Τ
Όπως δείξαµε προηγουµένως ισχύει ότι:
ΣF=m⋅α⇔Fεξ+Fαντ+Fεπ=m⋅α⇔
⇔F-b⋅υ-K⋅x=-mω2x⇔Fεξ=b⋅υ+D⋅x-mω2x. Τότε
για x=Aηµωt και υ=ωΑσυνωt προκύπτει:
a
Fεξ= b⋅ω⋅A⋅συνωt+(D-mω2)⋅A⋅ηµωt⇔
⇔Fεξ = b⋅ω⋅A⋅συνωt+m(ω02-ω2)⋅A⋅ηµωt ⇔
b⋅ω b⋅ω
⇔Fεξ = m(ω02-ω2)⋅A⋅(ηµωt+ 2 2
⋅συνωt). Θέτουµε εφθ= (ω≠0) και
m(ω0 -ω ) m(ω02 -ω2 )
έχουµε:
m ⋅ Α(ω02 -ω2 )
Fεξ= ⋅(ηµωt⋅συνθ+ηµθ⋅συνωt)⇒ Fεξ=F0⋅ηµ(ωt+θ) (αρµονική συνάρτηση
συνθ
m ⋅ Α(ω02 -ω2 )
του χρόνου),µε F0= .
συνθ
1 1
Ακόµη, εφ2θ= 2
-1 ⇒ = 1+εφ 2θ , άρα
συν θ συνθ
b 2 ω2
F0= m⋅A·(ω02-ω2)⋅ 1+εφ 2θ ⇒F0= m⋅A·(ω02-ω2)⋅ 1 + ⇒
m 2 ⋅ (ω02 -ω 2 ) 2
b 2 ⋅ ω2 m ⋅Α
F0=mA⋅ ( ω -ω ) +
2
0
2 2
2
⇒ F0 = ⋅ m 2
( ω 2
0 -ω )
2 2
+ b 2 ⋅ ω2 ⇒
m m
F0 F0
⇒A= = . Θεωρούµε το F0 σταθερό και
b 2 ⋅ ω2 + m 2 ( ω02 -ω2 ) b 2 ⋅ ω2 + ( D-mω2 )
2 2
ανεξάρτητο της συχνότητας ω της ταλάντωσης. Όταν µεταβάλλεται η συχνότητα ω

µεταβάλλεται το Α αλλά η F0 παραµένει σταθερή.
Αλλιώς: (προτείνεται)
Ισχύει Fεξ=(D-mω2)⋅A⋅ηµωt+ b⋅ω⋅A⋅συνωt ⇔ F=F1+F2 µε F1=(D-mω2 )⋅A⋅ηµωt και

π
F2=b⋅ω⋅A⋅συνωt=b⋅ω⋅A⋅ηµ(ωt+ )
2
Τότε προκύπτει ότι F=F0ηµ(ωt+θ). Για να υπολογίσουµε τα F0 και θ µπορούµε να
σχεδιάσουµε τα στρεφόµενα διανύσµατα που παριστάνουν τα τρία αρµονικά µεγέθη
την στιγµή µηδέν (γεωµετρική κατασκευή του Fresnel).
bωA F0
θ
2
Οπότε από το διανυσµατικό διάγραµµα προκύπτει:

F02=[ b 2 ⋅ ω 2 + ( D-mω2 ) ]A2⇔F0=Α b 2 ⋅ ω2 + ( D-mω2 ) ⇔
2 2
F0
A= .
b ⋅ ω + ( D-mω
2 2
)
2 2
F0
Για ω→0 είναι Α= . Άρα η γραφική παράσταση δεν περνάει από το 0. Ακόµη για
D
F
ω=ω0 (συντονισµός) προκύπτει Α= 0 δηλαδή το µέγιστο πλάτος κατά το συντονισµό
bω0
είναι αντιστρόφως ανάλογο της σταθεράς απόσβεσης b. Έτσι έχουµε την παρακάτω
γραφική παράσταση, (καµπύλη συντονισµού).
A
α) Όσο µεγαλύτερη είναι η σταθερά b τόσο

µικρότερο είναι το πλάτος της b3=0
εξαναγκασµένης ταλάντωσης κατά το
συντονισµό,
β) Στην ιδανική περίπτωση που b=0, το

πλάτος απειρίζεται κατά το συντονισµό. Αν
πάλι b=b4→∞ η κίνηση είναι απεριοδική και
το φαινόµενο του συντονισµού δεν
παρατηρείται.
A0 b2
γ) Όσο η απόλυτη διαφορά f εξ − f b4
b1
ελαττώνεται τόσο το πλάτος Α, της

εξαναγκασµένης ταλάντωσης αυξάνεται, f0 fεξ
F0
δ) Ακόµη για x=Aηµωt ισχύει και υ=ωΑσυνωt, όπου Α= . Τότε
b 2 ⋅ ω2 + ( D-mω2 )
2
για τη µέγιστη ταχύτητα ισχύει:

ω ⋅ F0 F0
υmax= = =
b ⋅ ω + ( D-mω ) b ⋅ ω + ( D-mω )
2 2
2 2 2 2 2 2
ω2
F0
= =
2
 D-mω 
2
b2 +  
 ω 
F0
. Η γραφική
2
 D 
b 2 +  − mω 
ω 
παράσταση της µέγιστης
ταχύτητας υmax σε συνάρτηση µε

το ω είναι αυτή που φαίνεται
δίπλα.
F0
Για ω→0 είναι υmax= →0. Άρα η Γ.Π της ταχύτητας υ(fεξ) «περνάει» από
2
D
b2 +  
ω
το µηδέν.
ε) Το πηλίκο της εξωτερικής δύναµης προς την ταχύτητα που προσδίδει αυτή στη µάζα
Fεξ
που ταλαντώνεται ονοµάζεται εµπέδηση Ζµ= ή σύνθετη αντίσταση του µηχανικού
υ
V
ταλαντωτή (για τις ηλεκτρικές ταλαντώσεις ισχύει Ζ= ).
I
b⋅ω π
στ) Κατά τον συντονισµό ω=ω0 άρα εφθ= 2 2
→∞ και θ= rad και άρα ισχύει
m(ω0 -ω ) 2
π
Fεξ=F0⋅ηµ(ωt+ )⇔ Fεξ=F0⋅συνωt (ακόµη x=Aηµωt, υ=ωΑσυνωt) άρα κατά το
2
π
συντονισµό η Fεξ έχει διαφορά φάσης rad µε την αποµάκρυνση x(t), ενώ η ταχύτητα
2
βρίσκεται σε φάση µε την Fεξ.
Αλλιώς:
D
Αν x=A⋅ηµωt, µε ω=ωεξ και ω0= και υ=ωΑσυνωt τότε έχουµε.
m
Fεξ= b⋅ωΑσυνωt +m⋅(ω02-ω2)⋅ A⋅ηµωt (1).
Η εξίσωση αυτή είναι γραµµικός συνδυασµός δυο αρµονικών όρων οπότε η Fεξ=F
µπορεί να γραφεί και σαν Fεξ= F0⋅ηµ(ωt+θ) ή Fεξ= F0⋅συν(ωt-θ΄).
Έστω ότι Fεξ= F0⋅ηµ(ωt+θ) (2) τότε

για t=0 είναι (1)⇒ Fεξ= b⋅ω⋅Α και
(2)⇒Fεξ= F0⋅ηµθ άρα είναι F0⋅ηµθ = b⋅ω⋅Α (3).
Ακόµη για ωt=900 είναι (1)⇒ Fεξ= m⋅(ω02-ω2)⋅ A και

(2)⇒Fεξ= F0⋅ηµ(900+θ )⇒ Fεξ= F0⋅συνθ άρα είναι F0⋅συνθ = m⋅(ω02-ω2)⋅ A (4).
Από τις (3) και (4) µε διαίρεση κατά µέλη προκύπτει:

bω
εφθ= 2 2
. Ακόµη(3)⇒F02⋅ηµ2θ = b2⋅ω2⋅Α2 και
m(ω0 -ω )
(4)⇒ F02⋅συν2θ = m2⋅(ω02-ω2)2⋅A2. Με πρόσθεση κατά µέλη των δυο τελευταίων
σχέσεων προκύπτει F02 = b2⋅ω2⋅Α2 + m2⋅(ω02-ω2)2⋅A2⇔
F0 F0
⇔ Α= ⇔Α= .
b 2 ω2 + m 2 (ω02 -ω2 ) 2 b ⋅ ω + ( D-mω )
2 2 2 2
mω F 2F0
Ακόµη για σταθερά απόσβεσης b= κατά το συντονισµό είναι A= 0 = =
2 b⋅ω m ⋅ ω02
2F0
= . ∆ηλαδή κατά το συντονισµό το πλάτος της ταλάντωσης γίνεται το διπλάσιο του
D
αρχικού (ω→0).
Ακόµη:
Από το 2ο Νόµο του Newton προκύπτει:

d 2x dx
ΣF=mα⇔ Fεξ +Fεπ+Fαντ=mα⇔ Fεξ -Dx-bυ=mα⇔ m· 2 +b· +D·x= Fεξ (1).
dt dt
Η (1) είναι µια πλήρης γραµµική δ.ε 2ης τάξης της µορφής
x΄΄(t)+β1 x΄(t)+β2 x(t)=F(t).
Όµως η γενική λύση x(t) µιας πλήρους γραµµικής δ.ε τάξεως ν είναι το άθροισµα της
γενικής λύσης της αντίστοιχης οµογενούς δ.ε xo(t) και µιας µερικής λύσης xµ(t) της
πλήρους δ.ε, δηλαδή ισχύει x(t)= xo(t)+ xµ(t).
d 2x dx
Γνωρίζουµε επίσης ότι η οµογενής δ.ε · 2 +b· +D·x=0 περιγράφει τη φθίνουσα
dt dt
ταλάντωση.
Για τη λύση της παραπάνω οµογενούς δ.ε και για Λ<ω0, όπως αποδείξαµε στη
φθίνουσα ταλάντωση ισχύει ότι: x=e-Λt ·( c1·eiωt +c2·e-iωt) που
µπορεί να γραφεί ισοδύναµα και ως
ω
xo(t) = d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ)
ω
ω ηµθ
µε εφθ= = , D=m·ω02 και ω2=ω02-Λ2 ή ω= ω02 -Λ 2
Λ συνθ
dω2
x o(t) =υ= - 0 e-Λt ηµωt
ω
ω
Έτσι έχουµε x(t)= xo(t)+ xµ(t)= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ)+ xµ(t).
ω
ω
Όµως η λύση xo(t) = d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ) µηδενίζεται µετά από κάποιο χρονικό
ω
0
διάστηµα θεωρητικά όταν t→∞, οπότε έχουµε x(t→∞)= xo(t→∞)+ xµ(t→∞)⇔
⇔ x(t→∞)= xµ(t→∞). Όσο χρονικό διάστηµα όµως η λύση της φθίνουσας
ταλάντωσης xo(t) επηρεάζει τη γενική λύση x(t) µιλάµε για τα µεταβατικά φαινόµενα.
Στη συνέχεια όµως, επικρατεί πάντα η µερική λύση xµ(t) και τότε λέµε ότι έχουµε τη
µόνιµη κατάσταση. Γι’ αυτό το λόγο στη λύση της δ.ε που περιγράφει την
εξαναγκασµένη ταλάντωση στις περισσότερες περιπτώσεις µας ενδιαφέρει µόνο η
µερική λύση.
Έστω ότι η εξωτερική δύναµη είναι µια περιοδική συνάρτηση του χρόνου της µορφής
Fεξ= F0⋅ηµ(ωt+θ). Τότε µια µερική λύση της δ.ε (1) είναι και η
xµ(t)=Α·ηµωεξt.
dx d 2x
Πράγµατι τότε ισχύει xµ΄ (t)= =ωεξΑ συνωεξt και xµ΄ ΄(t)= 2 =-ωεξ2Αηµωεξt, άρα
dt dt
d 2x dx
έχουµε(1)⇒ m· 2
+b· +D·x= Fεξ ⇔
dt dt
⇔ - mωεξ2Αηµωεξt+b ωεξΑ συνωεξt+D Α·ηµωεξt = Fεξ ⇔

⇔ Fεξ = b⋅ωεξ⋅A⋅συνωεξt+m(ω02-ωεξ2)⋅A⋅ηµωt από όπου αποδείξαµε ότι πράγµατι
ισχύει: Fεξ= F0⋅ηµ(ωt+θ) µε
F0= A ⋅ m 2 ( ω 02 -ω 2 ) + b 2 ⋅ ω 2 και εφθ=
2 bω
.
m(ω02 -ω2 )
d 2x dx
Άρα η γενική λύση της m· 2
+b· +D·x= Fεξ αποτελείται από τη γενική λύση της
dt dt
ω0 -Λt
οµογενούς την xo(t)= d ⋅e ·ηµ(ωt+θ) και τη µερική λύση,
ω
xµ(t)=Α·ηµωεξt.
• Έτσι λοιπόν µέχρι να επικρατήσει η µόνιµη κατάσταση η γενική λύση

x(t)= xo(t)+ xµ(t), της δ.ε που περιγράφει την εξαναγκασµένη ταλάντωση θα
επηρεάζεται και από τη γενική λύση xo(t) της οµογενούς δ.ε (που περιγράφει τη
φθίνουσα ταλάντωση) και η οποία περιέχει τον όρο e-Λt.
Σε αυτό το χρονικό διάστηµα η αποµάκρυνση θα είναι ακανόνιστης µορφής έως ότου

επικρατήσει η αρµονική µερική λύση xµ(t)=Α·ηµωεξt και άρα η αρµονική µορφή της
εξαναγκασµένης ταλάντωσης.
Αυτή η ακανόνιστη κατάσταση συνιστά τα µεταβατικά φαινόµενα της
εξαναγκασµένης ταλάντωσης που άλλοτε εξαλείφονται σχεδόν αµέσως και άλλες
φορές καθυστερούν. Γενικά η διάρκεια των µεταβατικών φαινοµένων είναι
αντιστρόφως ανάλογη του Λ και έχουν έντονη παρουσία και διάρκεια για Λ<< ω0.
Όταν Λ=ω0 ή όταν Λ>ω0 (απεριοδική κίνηση) δεν έχουµε καθόλου µεταβατικά
φαινόµενα.
• Παρατηρούµε ακόµη ότι η γενική λύση της δ.ε που περιγράφει την εξαναγκασµένη
ταλάντωση έχει δυο συχνότητες. Μια τη συχνότητα ω της φθίνουσας ταλάντωσης µε
ω= ω02 -Λ 2 και µια τη συχνότητα ωεξ της εξωτερικής δύναµης Fεξ.
∆ηλαδή όταν το σύστηµα αφεθεί ελεύθερο θέλει να ταλαντωθεί µε συχνότητα ω, ενώ ο

εξωτερικός διεγέρτης το εξαναγκάζει σε ταλάντωση µε συχνότητα ωεξ. Η σύνθεση των
δυο αυτών ταλαντώσεων οδηγεί στα µεταβατικά διακροτήµατα που υπό
προϋποθέσεις µπορούν να έχουν κάποια χρονική διάρκεια.
ω π
Π.χ για Λ→0 είναι την xo(t)= d 0 ⋅e-Λt·ηµ(ωt+θ)⇔ xo(t)= Α·ηµ(ωt+ ) (d=A) και
ω 2
xµ(t)=Α·ηµωεξt, άρα για τη γενική λύση της εξαναγκασµένης ταλάντωσης έχουµε,
π
x(t)= xo(t)+ xµ(t)⇔ x(t)= Α·ηµ(ωt+ )+Α·ηµωεξt⇔
2
 ω − ωεξ π   ω + ωεξ π
⇔ x=2Aσυν  t −  ηµ  t +  που αποτελεί την εξίσωση
 2 4  2 4
διακροτήµατος µε αρχική φάση.
• Αποδεικνύεται ότι η περίοδος αυτών των µεταβατικών διακροτηµάτων (Tδ) είναι

1
ανάλογη του δηλαδή όταν το ω − ωεξ ↓τότε η Tδ↑.
ω − ωεξ
• Για να µην υπάρχουν καθόλου µεταβατικά φαινόµενα τότε θα πρέπει για t=0 η
γενική λύση να είναι η µερική λύση.
4) Ενέργεια της εξαναγκασµένης ταλάντωσης:
Για τη δυναµική ενέργεια ταλάντωσης ισχύει,

1 1
∆υναµική ενέργεια: U= ⋅D⋅x2 µε D=K=mω02, άρα U= ⋅m·ω02·x2.
2 2
Για την κινητική ενέργεια έχουµε:
1 1
Κ= ⋅m⋅υ2= ⋅m⋅ω2(Α2-x2). (µε ω και όχι ω0).
2 2
Τότε για την ενέργεια ταλάντωσης ισχύει:
1 1
Ε=Κ+U= ⋅m⋅ω2(Α2-x2)+ ⋅m·ω02·x2⇒
2 2
1 1 1 1 1
Ε= ⋅m⋅ω2Α2- ⋅m⋅ω2x2+ ⋅m·ω02·x2⇒ Ε= ⋅m⋅ω2Α2+ ⋅m⋅( ω02-ω2)·x2.
2 2 2 2 2
Άρα η ολική ενέργεια στην εξαναγκασµένη ταλάντωση δεν είναι σταθερή αλλά
µεταβάλλεται µε το x. Οι γραφικές παραστάσεις των τριών ενεργειών είναι οι
παρακάτω:
Κατά το συντονισµό:
1 1 1 1
Κ= ⋅m⋅υ2= ⋅m⋅ω02(Α2-x2)= ⋅D⋅Α2- ⋅D⋅x2. Άρα
2 2 2 2
1 1 1 1
Ε=Κ+U= ⋅D⋅Α2- ⋅D⋅x2+ ⋅D⋅x2= = ⋅D⋅Α2=σταθερή.
2 2 2 2
Προσέχουµε λοιπόν ότι η ενέργεια που αφαιρεί η δύναµη απόσβεσης δεν
αναπληρώνεται κάθε στιγµή από το έργο της δύναµης του διεγέρτη. Αυτό γίνεται
µόνο στην περίπτωση του συντονισµού. Όµως όση ενέργεια αφαιρείται από τη δύναµη
απόσβεσης στη διάρκεια µιας περιόδου τόση και προσφέρεται µέσω του έργου της
εξωτερικής δύναµης. ∆ηλαδή η µηχανική ενέργεια Ε της εξαναγκασµένης ταλάντωσης
µεταβάλλεται κατά τη διάρκεια µιας περιόδου όµως στο τέλος παραµένει σταθερή.
Μόνο η τιµή της ενέργειας ταλάντωσης στην αρχή και το τέλος κάθε ηµιπεριόδου
1
παραµένει σταθερή και ίση µε ⋅D⋅Α2= =
2
1
⋅mω02⋅Α2.
2
E
Η διπλανή γραφική παράσταση
αναφέρεται στην περίπτωση που
ω<ω0.
1
Γιατί Εmax=Kmax=Ε= ⋅m⋅ω2Α2, ενώ
2
1
Umax= ⋅m⋅ω02Α2
2
Αν ω>ω0 τότε έχουµε την Γ.Π:
-A A x
E
Βέβαια για ω=ω0, έχουµε:
-A A x
5) Ταλαντωτής εκτελεί εξαναγκασµένη ταλάντωση συχνότητας f, όπως φαίνεται

στο σχήµα. Τι µεταβολή θα υποστεί το πλάτος της ταλάντωσης αν αυξήσουµε τη
1 D
µάζα m του ταλαντούµενου σώµατος; ∆ίνεται µε f0= ⋅ .
2π m
Αφού αυξάνουµε τη µάζα m, του

ταλαντωτή αυτό σηµαίνει ότι η A
ιδιοσυχνότητα f0, του ταλαντωτή
ελαττώνεται. Τότε όµως έχουµε τις Amax =F /bω 0
0
παρακάτω περιπτώσεις:
α) Αν f>f0 τότε η απόλυτη διαφορά
f − f0 αυξάνεται και άρα το πλάτος Α
της εξαναγκασµένης ταλάντωσης
ελαττώνεται
β) Αν f<f0 τότε υπάρχουν τρεις A0=F0 /D
περιπτώσεις:
i) η απόλυτη διαφορά f − f0
ελαττώνεται και άρα το πλάτος Α της
εξαναγκασµένης ταλάντωσης f0 fεξ
αυξάνεται
ii) η απόλυτη διαφορά f − f 0 παραµένει σταθερή και άρα το πλάτος Α της
εξαναγκασµένης ταλάντωσης παραµένει επίσης σταθερό
iii) η απόλυτη διαφορά f − f 0 αυξάνεται και άρα το πλάτος Α της εξαναγκασµένης
ταλάντωσης ελαττώνεται,
γ) Αν f − f 0 =0 τότε επίσης η απόλυτη διαφορά f − f 0 αυξάνεται και άρα το πλάτος Α
της εξαναγκασµένης ταλάντωσης ελαττώνεται.
6. Σε µια εξαναγκασµένη ταλάντωση η δύναµη απόσβεσης έχει µέτρο Fαπ=F=b⋅⋅υ,

µε υ=υmax⋅συνωt. Τότε:
α) Να υπολογιστεί ο µέγιστος ρυθµός µε τον οποίο καταναλίσκεται ενέργεια από τη
δύναµη απόσβεσης.
β) Να υπολογιστεί η ολική ενέργεια που προσφέρεται στο σύστηµα σε χρόνο µιας

περιόδου (t1=T).
Απόδειξη:
dWFαπ dx dWFαπ dWFαπ

α) dWFαπ=Fαπ⋅dx ή = Fαπ⋅ ή = Fαπ⋅υ ή = - b⋅υ2
dt dt dt dt
dWFαπ dWFαπ
ή = -b⋅υmax2⋅συν2ωt ή = -b⋅Α2⋅ω2⋅συν2ωt,
dt dt
dWFαπ
άρα( )max= b⋅Α2⋅ω2.
dt
β) Τότε έχουµε:
T T
|dWFαπ|= b⋅Α0 ⋅ω ⋅συν ωt⋅∆t ή

2 2 2
∑ |dW
0
Fαπ|= b⋅Α ⋅ω ⋅
2 2
∑συν ωt⋅∆t ή
0
2
T T
|WFαπ|= b⋅Α2⋅ω2⋅ ∑συν ωt⋅∆t . Όµως ∑συν ωt⋅∆t= T2 , όπως φαίνεται στο σχήµα:
0
2
0
2
συν2ω t
T/4 T/2 3T/4 T t

T 2π
Άρα |WFαπ|= b⋅Α2⋅ω2⋅ = b⋅Α2⋅ω2⋅ =π⋅b⋅Α2⋅ω ή
2 2ω
|WFαπ|= π⋅⋅b⋅⋅Α2⋅ω
ή WFαπ= - π⋅⋅b⋅⋅Α ⋅ω 2
Τόση είναι η ενέργεια που «ξοδεύει» η Fαπ. Άρα η εξωτερική δύναµη Fεξ σε χρόνο µιας
περιόδου πρέπει να «προσφέρει» την ίδια ενέργεια. Άρα WFεξ =|WFαπ|=π⋅b⋅Α2⋅ω.
Πράγµατι ισχύει dWFαπ=Fαπ·dx µε Fαπ= -b·υ= -bωΑσυνωt και

x=Aηµωt⇔dx=ωΑσυνωt·dt , άρα προκύπτει dWFαπ=Fαπ·dx=-bω2Α2συν2ωt·dt ⇔
⇔ dWFαπ=-bωΑ2συν2ωt·d(ωt) και για το έργο της Fαπ σε χρόνο µιας περιόδου T έχουµε,
Τ
1
WFαπ= -bωΑ2 ∫ συν 2 ωt ⋅ d(ωt) όµως ισχύει ∫ συν 2 x ⋅ dx = (x+ηµxσυνx), άρα
t=0
2
Τ
1 1 1
∫ συν ωt ⋅ d(ωt) = 2 (ωΤ+ηµ(ωΤ)συν(ωΤ)-
2
(ηµ0συν0)= ωΤ=π.
t=0
2 2
Τ
Άρα πράγµατι WFαπ= -bωΑ2 ∫ συν ωt ⋅ d(ωt) = - π⋅b⋅Α ⋅ω.
2 2
t=0
Ακόµη ΣF=mα⇔Fεξ+Fαπ+Fεπ=m⋅α⇔ Fεξ-b⋅υ-D⋅x=-mω2x⇔

⇔Fεξ=b⋅υ+D⋅x-mω2x, όπου Κ=D=mω02
Τότε για x=Aηµωt και υ=ωΑσυνωt προκύπτει:
Fεξ= b⋅ω⋅A⋅συνωt+(D-mω2)⋅A⋅ηµωt⇔Fεξ = b⋅ω⋅A⋅συνωt+m(ω02-ω2)⋅A⋅ηµωt.
dWFεξ=Fεξ·dx =b⋅ω⋅A⋅συνωt·dx +m(ω02-ω2)⋅A⋅ηµωt·dx
για x=Aηµωt⇔dx=ωΑσυνωt·dt , προκύπτει
dWFεξ=b⋅ω2⋅A2⋅συν2ωt· dt +mω(ω02-ω2)⋅A2⋅ηµωt·συνωt·dt ⇔
⇔ dWFεξ=b⋅ω⋅A2⋅συν2ωt· d(ωt) +m(ω02-ω2)⋅A2⋅ηµωt·συνωt·d(ωt).
Για το έργο της Fεξ σε χρόνο µιας περιόδου T έχουµε,
Τ Τ
WFεξ= b·ω·Α2· ∫ συν ωt ⋅ d(ωt) + m(ω02-ω2)⋅A2⋅ ∫ ηµωt ⋅ συνωt ⋅ d(ωt)
2
t=0 t=0
1 1
µε ∫ συν 2 x ⋅ dx = (x+ηµxσυνx) και ∫ ηµx ⋅ συνx ⋅ dx = - 2 συν x άρα έχουµε:
2
2
Τ
1 1 1
∫ συν ωt ⋅ d(ωt) = 2 (ωΤ+ηµ(ωΤ)συν(ωΤ)-
2
(ηµ0συν0)= ωΤ=π και
t=0
2 2
Τ
1 1 1 1 1 1
∫ ηµωt ⋅ συνωt ⋅ d(ωt) =- 2 συν (ωΤ)+
2
συν20=- συν2(2π)+ συν20= - + =0.
t=0
2 2 2 2 2
Τ Τ
Τελικά WFεξ= b·ω·Α2· ∫
t=0
συν 2 ωt ⋅ d(ωt) + m(ω02-ω2)⋅A2⋅ ∫ ηµωt ⋅ συνωt ⋅ d(ωt) ⇔
t=0
⇔ WFεξ= b·ω·Α2·π + m(ω02-ω2)⋅A2⋅0⇔ WFεξ= π·b·Α2·ω=|WFαπ|.
Βέβαια για το έργο της Fελ ισχύει WFελ=Uαρχ-Uτελ και σε χρόνο µιας περιόδου είναι
WFελ=0. Άρα πράγµατι σε χρόνο µιας περιόδου T, η Fεξ «προσφέρει» την ίδια
ενέργεια, µε αυτή που «ξοδεύει» η Fαπ.
Για τους ρυθµούς µεταβολής ενέργειας ισχύει:
dWFαπ dx dWFαπ dWFαπ

• = Fαπ⋅ ή = Fαπ⋅υ ή = - b⋅υ2.
dt dt dt dt
dWFεξ dx dWFεξ
• = Fεξ⋅ ή = Fεξ⋅υ .
dt dt dt
dΚ dx dΚ dΚ
• = ΣF⋅ ή = ΣF⋅υ ή = m·α⋅υ.
dt dt dt dt
dU dWFελ dx dWFαπ dU
• =- = -Fελ⋅ ή = -(-D·x)⋅υ ή = D·x⋅υ.
dt dt dt dt dt
dΕ µηχ dΚ dU
• Ο ρυθµός µεταβολής της µηχανικής ενέργειας είναι = + ή
dt dt dt
dΕ µηχ
= (m·α+D·x)⋅υ
dt
dWFεξ dWFαπ
Προσέξτε ότι: + = (Fεξ-b⋅υ)·υ. Όµως
dt dt
ΣF=mα⇔Fεξ+Fαπ+Fεπ=m⋅α⇔ Fεξ-b⋅υ-D⋅x=mα⇔Fεξ-b⋅υ= mα+ D⋅x.
dWFεξ dWFαπ dΕ µηχ dΚ dU
Άρα + = (Fεξ-b⋅υ)·υ=(m·α+D·x)⋅υ= = +
dt dt dt dt dt
κάθε χρονική στιγµή.
35. Φθίνουσα – εξαναγκασµένη µηχανική ταλάντωση
Σε ταλαντωτή που αποτελείται από µάζα m=2Kg και ελατήριο σταθεράς Κ,

προσφέρουµε µια φορά ενέργεια τη χρονική στιγµή t0=0 και αυτός πραγµατοποιεί
φθίνουσα ταλάντωση µε περίοδο T=1s, όση και η περίοδος της ελεύθερης και αµείωτης
ταλάντωσης του συστήµατος. Η ταλάντωση είναι της µορφής x=A⋅συνωt, ενώ το
πλάτος της µεταβάλλεται µε το χρόνο σύµφωνα µε τη σχέση Α=10⋅e-ln2⋅t (cm). Στη
συνέχεια µετά από χρόνο t=2s, εξασκούµε εξωτερική περιοδική δύναµη µε περίοδο
π
T΄= s και ο ταλαντωτής πραγµατοποιεί εξαναγκασµένη ταλάντωση µε πλάτος Α
10
αυτό που είχε τη στιγµή t=2s.
α) Να γράψετε την εξίσωση της αποµάκρυνσης x σε συνάρτηση µε το χρόνο t, για την
εξαναγκασµένη ταλάντωση,
β) Να υπολογίσετε το µέτρο της εξωτερικής περιοδικής δύναµης όταν ο ταλαντωτής m,
b
περνάει από τη θέση ισορροπίας (x=0). ∆ίνεται Λ= .
2m
γ) Να υπολογίσετε το µέγιστο ρυθµό , µε τον οποίο αφαιρείται ενέργεια από το σώµα
µέσω της δύναµης απόσβεσης. Ποια χρονική στιγµή γίνεται αυτός µέγιστος για πρώτη
φορά;
δ) Να υπολογίσετε τη συχνότητα συντονισµού του συστήµατος και τη σταθερά Κ του
ελατηρίου. Να γράψετε τις σχέσεις της δυναµικής της κινητικής και της ενέργειας
ταλάντωσης σε συνάρτηση µε την αποµάκρυνση x από τη θέση ισορροπίας (x=0) και
να κάνετε τις αντίστοιχες γραφικές παραστάσεις. Τι παρατηρείτε;
ε) Να γράψετε τη σχέση που δίνει τη συνολική δύναµη ΣF σε συνάρτηση µε το χρόνο t,
για την εξαναγκασµένη ταλάντωση.
στ) Να γίνει η γραφική παράσταση x(t) και Α(t) από την αρχή του φαινοµένου και για
χρόνο t=2T+2T΄ s.
ζ) Αν το πλάτος της ταλάντωσης κατά το συντονισµό είναι Α0=1m ποιο είναι τότε το
έργο που πρέπει να προσφερθεί, κατά το συντονισµό από την εξωτερική περιοδική
δύναµη σε χρόνο ∆t=10 s, από τη στιγµή που άρχισε να εξασκείται η δύναµη, ώστε να
πραγµατοποιείται η εξαναγκασµένη ταλάντωση;
∆ίνεται π2=10.
Λύση:
10
α) Ισχύει Α=10⋅e-2ln2⇒A=10⋅e-ln4⇒A= ⇒A=2,5cm.
4
2π
Τότε εκείνη τη στιγµή για τη φθίνουσα ταλάντωση ισχύει x=Aσυν( 2Τ)⇒
Τ
⇒x=Aσυν4π⇒x =A= 2,5cm.
2π
Άρα για την εξαναγκασµένη ταλάντωση ισχύει x=Aσυνω΄t΄, όπου ω΄=
Τ′ =20rad/s και
t΄=t-2. Άρα προκύπτει x=2,5⋅10-2συν20(t-2)⇒ x=2,5⋅10-2συν(20t-40) µε t≥2s.
β) Για την εξωτερική περιοδική δύναµη έχουµε: ΣF=mα⇒Fεξ-bυ-Κx=-mω2x⇒

⇒ Fεξ=bυ+Κx-mω2x. Για x=0 είναι Fεξ=b⋅υ µε υ = ±υmax.
Όµως ισχύει υmax= ω΄⋅Α=20⋅2,5⋅10-2=0,5m/s.
Ακόµη ισχύει ότι b=2mΛ=4ln2Kg/s. Τελικά προκύπτει ότι: |Fεξ|=2⋅ln2 N.
γ) Iσχύει υ= -ω΄⋅Αηµ(20t-40)⇒ υ= -20⋅2,5⋅10-2 ηµ(20t-40)⇒ υ= -0,5⋅ηµ(20t-40) (S.I).

Ο ρυθµός µε τον οποίο αφαιρείται ενέργεια από το σώµα µέσω της δύναµης απόσβεσης
dW
είναι ίσος µε, =Fαπ⋅υ= -bυ2. Άρα θα έχουµε:
dt
dW 1 dW
= -4ln2 ⋅ηµ2(20t-40)⇒ = -ln2⋅ηµ2(20t-40). Έτσι προκύπτει ότι:
dt 4 dt
dW dW
( )max=ln2 J/s. Γενικά µπορούµε να πούµε πως ισχύει ( )max=bω2Α2⇒
dt dt
dW dW
⇒( )max =4ln2⋅400⋅2,52⋅10-4⇒( )max= ln2 J/s.
dt dt
dW dW π π
Για =( )max ισχύει ηµ(20t-40)=±1⇒20t- 40=κπ+ ⇒20t = 40+κπ+ ⇒
dt dt 2 2
κ π π
⇒t=2+ π+ οπότε για κ=0 είναι: tmin=2+ s.
20 40 40
1
δ) Ισχύει T0=T=1s, άρα f0= =1Hz οπότε είναι ω0=2π rad/s.
T0
m 2
Όµως T0=2π ⇒1=4π2 K ⇒Κ=8π2⇒Κ=80Ν/m.
K
1
Για τη δυναµική ενέργεια της ταλάντωσης έχουµε U= Dx2 µε D=K άρα:
2
1 1
U= Κx2⇒ U= 80x2⇒ U=40⋅⋅x2.
2 2
1 1
Ακόµη Κ= mυ2⇒ Κ= mω2(Α2-x2) µε ω=ωδιεγέρτη=ω΄=20rad/s . Άρα έχουµε:
2 2
Κ= 400⋅(625⋅10-6-x2)⇒ Κ= 0,25-400x2.
Τότε για την ενέργεια της ταλάντωσης έχουµε Ε=Κ+U⇒
⇒E=0,25-400x2+40⋅x2 ⇒E=0,25-360x2.
Παρατηρούµε λοιπόν ότι η ολική ενέργεια Ε κατά τη διάρκεια της εξαναγκασµένης

ταλάντωσης µεταβάλλεται. Στην πραγµατικότητα η ενέργεια Ε παραµένει σταθερή
µόνο κατά µέσο όρο.
Ισχύει Fεξ=bυ+Κx-mω2x⇒ Fεξ=bυ+(Κ-mω2)⋅ x⇒ Fεξ=bυ+m⋅(ω02-ω2) ⋅x. Οπότε το έργο
της Fεξ για µετατόπιση της µάζας m από τη θέση ισορροπίας στη µέγιστη αποµάκρυνση
είναι:
Α
WFεξ= ∫ [b ⋅ υ ⋅ dx+m(ω02 -ω2 ) ⋅ x ⋅ dx] , ενώ το έργο της δύναµης απόσβεσης Fαπ, για το
0
Α
ίδιο διάστηµα [0- Α], είναι WFεξ=- ∫ b ⋅ υ ⋅ dx , οπότε έχουµε ένα συνολικό έργο από τις
0
Α
m ⋅ (ω02 -ω2 ) 2
∫ m(ω0 -ω ) ⋅ x ⋅ dx = ⋅ Α =-0,225J.
2 2
εξωτερικές δυνάµεις ίσο µε, Wολ=
0
2
Παρόµοια για το διάστηµα, [-Α- 0], έχουµε ένα συνολικό προσφερόµενο έργο από τις
εξωτερικές δυνάµεις ίσο µε:
m ⋅ (ω02 -ω2 ) 2
Wολ= - ⋅ Α =+0,225J.
2 0,25 j
Οπότε το συνολικό έργο από τις
εξωτερικές δυνάµεις σε κάθε
ηµιπερίοδο και τελικά σε κάθε
περίοδο της ταλάντωσης είναι
µηδέν. ∆ηλαδή τελικά όσο έργο
καταναλίσκεται από τη δύναµη
απόσβεσης σε µια περίοδο τόσο και
προσφέρεται από την Fεξ. 0,025 j
Παρατηρούµε λοιπόν ότι κατά
µέσο όρο η ενέργεια Ε της
εξαναγκασµένης ταλάντωσης
παραµένει σταθερή, ενώ κατά τη
διάρκεια της ταλάντωσης η ενέργειά
-2
της µεταβάλλεται λόγω του έργου -2,5 0 2,5 x(10 )m
των εξωτερικών δυνάµεων.
Για τις γραφικές παραστάσεις έχουµε το διπλανό σχήµα:
** Η κλίµακα δεν είναι η ακριβής για να είναι πιο ευδιάκριτες οι γραφικές

παραστάσεις**.
ε) Για τη συνολική δύναµη σε µια εξαναγκασµένη ταλάντωση ισχύει: ΣF=m⋅α⇒

⇒ΣF=-m⋅ω΄2⋅x. Άρα έχουµε:
ΣF=-800⋅2,5⋅10-2συν(20t-40)⇒ ΣF=-20συν(20t-40) για t≥2s.
στ) Για την αποµάκρυνση x ισχύει:

0≤t<2s: x=10e-tln2συν2πt (cm)
t≥2s: x=2,5συν(20t- 40) (cm).
Οπότε η γραφική παράσταση x(t) είναι αυτή του σχήµατος:
x(cm)
10
5
2,5
t=2s=2T t=2T+2T΄ t(s)
Για το πλάτος Α ισχύει 0≤t<2s: Α=10e-tln2 (cm)

t≥2s: Α=2,5 (cm).
Οπότε η γραφική παράσταση Α(t) είναι αυτή του σχήµατος:

Α(cm)
10
5
2,5
t=2s=2T t=2T+2T΄ t(s)
ζ) Για το έργο σε περίοδο ισχύει WT=π⋅b⋅A02⋅ω0⇒ WT=4πln2⋅2π⇒

µια
∆t 10
WT=80⋅ln2Joule/περίοδο. Όµως = ⇒∆t=10⋅T0. Τότε Wολ=10⋅80⋅ln2⇒
T0 1
⇒ Wολ=800⋅ln2J.
Παρατηρούµε ότι η ενέργεια που προσφέρεται ανά περίοδο είναι ίση µε τις απώλειες.
Αυτό ισχύει σε κάθε περίπτωση είτε έχουµε συντονισµό είτε όχι. Αρκεί να έχει
σταθεροποιηθεί το πλάτος.
36. Εξαναγκασµένη ταλάντωση
Στη διάταξη του σχήµατος δίνονται η σταθερά του ιδανικού ελατηρίου K=D=20N/m
και ότι η µάζα του σώµατος Σ είναι m=1Kg. Η τροχαλία
θεωρείται αβαρής.
Το χέρι µας ασκεί περιοδική δύναµη F, και το σώµα Σ
εκτελεί εξαναγκασµένη αρµονική ταλάντωση συχνότητας
4
f1= Hz και πλάτους Α=10 cm χωρίς αρχική φάση. Το K
2π
σώµα κινούµενο δέχεται δύναµη αντίστασης Fαντ= -b⋅υ µε
σταθερά απόσβεσης b=0,75 Kg⋅s-1.
α) Να γράψετε τις σχέσεις της αποµάκρυνσης και της F
ταχύτητας του ταλαντωτή σε συνάρτηση µε το χρόνο.
β) Να γράψετε την εξίσωση της δύναµης F του διεγέρτη σε
συνάρτηση µε το χρόνο.
γ) Να υπολογίσετε τη δύναµη του διεγέρτη τη χρονική
π
στιγµή t= s, καθώς και το ρυθµό προσφερόµενης
4
ενέργειας εκείνη τη στιγµή.
δ) Να γράψετε την εξίσωση της δύναµης F του διεγέρτη σε
συνάρτηση µε το χρόνο όταν έχουµε συντονισµό. Θεωρείστε το F0 σταθερό και
ανεξάρτητο της συχνότητας ω της ταλάντωσης.
ε) Αν κάποια χρονική στιγµή η αποµάκρυνση του σώµατος x , όπως και η ταχύτητά του
υ είναι θετικά ενώ η εξωτερική δύναµη είναι αρνητική, τότε να συγκρίνετε τη
συχνότητα του διεγέρτη µε την ιδιοσυχνότητα του ταλαντωτή.
στ) Να σχεδιάσετε τις γραφικές παραστάσεις των U(x), K(x) και E(x) σε συνάρτηση µε
την αποµάκρυνση x του σώµατος από τη θέση ισορροπίας του καθώς και των U(t), K(t)
και E(t) για την εξαναγκασµένη ταλάντωση.
ζ) Για ποια συχνότητα f2 το πλάτος της ταλάντωσης ξαναγίνεται ίσο µε 10 cm;.
Λύση:
α) Ισχύει x=Aηµωt µε ω=2π⋅f1=4rad/s, τότε έχουµε x=0,1ηµ4t (S.I). Ακόµη είναι

υ=0,4⋅συν4t (S.I).
β) Ισχύει από τον 2ο Νόµο του Newton ότι:

ΣF=m⋅α⇔F+Fαντ+Fεπ=m⋅α ⇔ F-b⋅υ-K⋅x= -mω2x⇔
⇔F= K⋅x-mω2x+ b⋅υ ⇔ F= (K-mω2 )⋅A⋅ηµωt + b⋅ω⋅A⋅συνωt
Από εδώ µπορούµε να συνεχίσουµε µε δυο τρόπους:
1ος τρόπος (γεωµετρικός):

π
Ισχύει F=F1+F2 µε F1=(K-mω2 )⋅A⋅ηµωt και F2=b⋅ω⋅A⋅συνωt=b⋅ω⋅A⋅ηµ(ωt+)
2
Τότε προκύπτει ότι F=F0ηµ(ωt+θ). Για να υπολογίσουµε τα F0 και θ µπορούµε να
σχεδιάσουµε τα στρεφόµενα διανύσµατα που παριστάνουν τα τρία αρµονικά µεγέθη
την στιγµή µηδέν (γεωµετρική κατασκευή του Fresnel).
bωA F0
θ
2
Οπότε από το διανυσµατικό διάγραµµα προκύπτει:

F02=[ b 2 ⋅ ω 2 + ( Κ-mω2 ) ]A2⇔F0=Α b 2 ⋅ ω 2 + ( Κ-mω 2 ) ⇔
2 2
9
⋅16 + ( 20-16 ) ⇔ F0= 0,1 9 + 16 = 0,1 25 = 0,5 Ν
2
F0=0,1
16
Ακόµη:
bω 3
εφθ = 2
=
Κ-mω 4
3
Τελικά έχουµε: F=F0ηµ(ωt+θ)⇔ F=0,5ηµ(4t+θ) µε εφθ =
4
2ος τρόπος (αλγεβρικός)
F= (K-mω2 )⋅A⋅ηµωt + b⋅ω⋅A⋅συνωt⇔

b⋅ω bω
⇔ F= (K-mω2 )⋅A(ηµωt + 2
συνωt) θέτουµε εφθ = (ω≠0) και έχουµε,
Κ-mω Κ-mω2
ηµθ
F= (K-mω2 )⋅A(ηµωt+εφθ⋅συνωt)⇔ F= (K-mω2 )⋅A (ηµωt+ ⋅ συνωt)⇔
συνθ
Κ-mω2 Κ-mω2
⇔ F= (ηµωt⋅συνθ+ ηµθ⋅συνωt)⇔ F= F0⋅ηµ(ωt+θ) µε F0= .
συνθ συνθ
Ακόµη,
1 1
εφ2θ= 2
-1 ⇔ = 1+εφ 2θ , άρα F0=(K-mω2 )⋅ 1+εφ 2θ ⇔
συν θ συνθ
2
 b⋅ω 
⇔ F0=A⋅ ( Κ-mω 2 ) +b 2 ⋅ ω2 ⇔
2
⇔ F0=(K-mω2 ) 1 +  2 
 Κ-mω 
F0
⇔A= . Θεωρούµε το F0 σταθερό και ανεξάρτητο της συχνότητας
b ⋅ ω + ( Κ-mω )
2 2 2 2
ω της ταλάντωσης. Όταν µεταβάλλεται η συχνότητα ω µεταβάλλεται το Α αλλά η F0

παραµένει σταθερή.
F
Για ω→0 είναι Α= 0 . Άρα η γραφική παράσταση δεν περνάει από το 0.
Κ
Έτσι από τη σχέση F0=A⋅ b 2 ⋅ ω 2 + ( Κ-mω 2 ) έχουµε
2
bω 3
F0=0,5N ακόµη εφθ = 2
=
Κ-mω 4
3
Τελικά είναι F=F0ηµ(ωt+θ)⇔ F=0,5ηµ(4t+θ) µε εφθ = .
4
Η γραφική παράσταση του Α(ω) είναι η
παρακάτω. Α
mω
Ακόµη για σταθερά απόσβεσης b= κατά
2
F 2F0
το συντονισµό είναι A= 0 = = =
b⋅ω m ⋅ ω02
2F0
. ∆ηλαδή κατά το συντονισµό το πλάτος
Κ
της ταλάντωσης γίνεται το διπλάσιο του Α=F0/K
αρχικού (ω→0).
ω
π π
γ) Τη χρονική στιγµή t=s, είναι F=0,5ηµ(4t+θ) ⇔ F=0,5ηµ(4 +θ) ⇔
4 4
F=0,5ηµ(π+θ) ⇔ F= 0,5·(ηµπσυνθ+ηµθσυνπ)⇔ F= -0,5·ηµθ.
1 1 1 4 3
Είπαµε ακόµη ότι = 1+εφ 2θ ⇔συνθ= ⇔ συνθ= = και ηµθ=
συνθ 2
1+εφ θ 9 5 5
1+
16
3
. Τελικά προκύπτει F= -0,5·ηµθ⇔ F= -0,5· ⇔ F= -0,3Ν.
5
Βέβαια τη δύναµη F µπορούµε να την υπολογίσουµε και από τη σχέση

F= b⋅υ+(K-mω2) x µε υ=0,4⋅συν4t⇔ υ=0,4⋅συνπ⇔υ=-0,4 m/s και x=0,1ηµπ⇔x=0.
Τότε έχουµε F= b⋅υ+(K-mω2) x⇔ F= -0,75⋅0,4⇔ F= -0,3Ν.
Ο ρυθµός προσφερόµενης ενέργειας από τη δύναµη F του διεγέρτη (χεριού) τη στιγµή

π ∆WF ∆WF ∆WF
t= s, είναι =F⋅υ⇔ =-0,3⋅(-0,4) ⇔ =0,12J/s.
4 ∆t ∆t ∆t
δ) Κατά το συντονισµό είναι Κ=m⋅ω02⇒ω0= 20 rad/s. Τότε για το συντονισµό ισχύει

ότι ΣF=m⋅α⇒F+Fαντ+Fεπ=m⋅α⇒ F-b⋅υ-K⋅x= -mω02x⇔
⇔F= b⋅υ+K⋅x-m⋅ω02x⇔ F= b⋅υ+ (m⋅ω02-m⋅ω02)⋅x⇔F= b⋅υ⇔F= b⋅ω0⋅Amax⋅συνω0t.
∆ηλαδή κατά το συντονισµό η εξωτερική δύναµη του διεγέρτη είναι ίση και αντίθετη
της δύναµης αντίστασης (Fαντ= -b⋅υ). Άρα F= - Fαντ= b⋅υ.
Από τη σχέση που µας δίνει το πλάτος της εξαναγκασµένης ταλάντωσης προκύπτει
F0 F 0,5 20
Amax = ⇔ Amax = 0 ⇔ Amax = = m.
⋅
(
b ⋅ ω + Κ-mω
2 2
0
2 2
0 ) b ω 0 0,75 ⋅ 20 30
20
Τελικά F= b⋅ω0⋅ Amax⋅συνω0t⇒ F= 0,75⋅ 20 συν 20 t⇔ F= 0,5⋅συν 20 t
30
(η F0 είπαµε πως παραµένει σταθερή και ίση µε F0=0,5Ν).
ε) Εφαρµόζοντας τον 2ο Νόµο του Newton έχουµε:

ΣF=m⋅α⇒F+Fαντ+Fεπ=m⋅α⇒ F-b⋅υ-K⋅x= -mω2x⇔ F= (Κ-m⋅ω2)⋅x+b⋅υ.
Όµως η αποµάκρυνση του σώµατος x , όπως και η ταχύτητά του υ είναι θετικά ενώ η
εξωτερική δύναµη είναι αρνητική, εποµένως θα πρέπει Κ-m⋅ω2<0⇔ Κ<m⋅ω2⇔
⇔ m⋅ω02<m⋅ω2⇔ ω0<ω, άρα η συχνότητα ω του διεγέρτη είναι µεγαλύτερη από την
ιδιοσυχνότητα ω0 του ταλαντωτή.
στ) Για τη δυναµική ενέργεια ταλάντωσης ισχύει,

1
∆υναµική ενέργεια: U= ⋅D⋅x2 µε D=K=mω02=20Ν/m, άρα
2
U=10⋅x2.
Για την κινητική ενέργεια έχουµε,
1 1
Κινητική ενέργεια: Κ= ⋅m⋅υ2= ⋅m⋅ω2(Α2-x2)=8(10-2-x2)⇔
2 2
K=0,08-8x2.

Ε=Κ+U=0,08-8x2+10⋅x2⇔
E=0,08+2⋅x2.
µεταβάλλεται µε το x. Οι γραφικές παραστάσεις των τριών ενεργειών είναι οι
παρακάτω:
U
1 1 1 1
Κατά το συντονισµό: Κ=
2
⋅m⋅υ2= ⋅m⋅ω02(Α2-x2)= ⋅Κ⋅Α2- ⋅Κ⋅x2. Άρα
2 2 2 K
1 1 1 1
Ε=Κ+U= ⋅Κ⋅Α2- ⋅Κ⋅x2+ ⋅Κ⋅x2= ⋅Κ⋅Α2=σταθερή.
2 2 2 2
Σχόλιο 1: Προσέχουµε λοιπόν ότι η ενέργεια που αφαιρεί η δύναµη απόσβεσης δεν
αναπληρώνεται κάθε στιγµή από το έργο της δύναµης του διεγέρτη. (Αυτό γίνεται µόνο
στην περίπτωση του συντονισµού). Όµως όση ενέργεια αφαιρείται από τη δύναµη
απόσβεσης στη διάρκεια µιας περιόδου τόση και προσφέρεται µέσω του έργου της
εξωτερικής δύναµης. ∆ηλαδή η ενέργεια Ε της εξαναγκασµένης ταλάντωσης
µεταβάλλεται κατά τη διάρκεια µιας περιόδου όµως στο τέλος παραµένει σταθερή.
1
Μόνο η µέγιστη τιµή της ενέργειας ταλάντωσης η Εmax= ⋅Κ⋅Α2παραµένει σταθερή.
2
Σχόλιο 2: Ισχύει Fεξ=bυ+Κx-mω2x⇒ Fεξ=bυ+(Κ-mω2) x⇒ Fεξ=bυ+m⋅(ω02-ω2) ⋅x.

Οπότε το έργο της Fεξ για µετατόπιση της µάζας m από τη θέση ισορροπίας στη µέγιστη
Α
αποµάκρυνση είναι WFεξ= ∫ [b ⋅ υ ⋅ dx+m(ω02 -ω2 ) ⋅ x ⋅ dx] ενώ το έργο της δύναµης
0
Α
απόσβεσης Fαπ, για το ίδιο διάστηµα [0- Α], είναι WFαπ=- ∫ b ⋅ υ ⋅ dx , οπότε έχουµε ένα
0
συνολικό έργο από τις εξωτερικές δυνάµεις ίσο µε,

Α
m ⋅ (ω02 -ω2 ) 2
Wολ= ∫ m(ω0 -ω ) ⋅ x ⋅ dx =
2 2
⋅ Α . Παρόµοια για το διάστηµα
0
2
[-Α- 0], έχουµε ένα συνολικό προσφερόµενο έργο από τις εξωτερικές δυνάµεις ίσο µε
m ⋅ (ω02 -ω2 ) 2
Wολ= - ⋅ Α . Οπότε το συνολικό έργο από τις εξωτερικές δυνάµεις σε κάθε
2
ηµιπερίοδο και τελικά σε κάθε περίοδο της ταλάντωσης είναι µηδέν. ∆ηλαδή τελικά όσο
έργο καταναλίσκεται από τη δύναµη απόσβεσης σε µια περίοδο τόσο και προσφέρεται από
την Fεξ. Παρατηρούµε λοιπόν ότι κατά µέσο όρο η ενέργεια Ε, της εξαναγκασµένης
ταλάντωσης παραµένει σταθερή, ενώ κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης η ενέργειά της
µεταβάλλεται λόγω του έργου των εξωτερικών δυνάµεων.
Παρόµοια για τη δυναµική ενέργεια ταλάντωσης ισχύει και,

1
∆υναµική ενέργεια: U= ⋅D⋅x2 ⇔U=10x2⇔ U=10x2 µε x=0,1ηµ4t, άρα
2
U=0,1ηµ24t
Για την κινητική ενέργεια έχουµε,
Κινητική ενέργεια: K=0,08-8x2⇔
K=0,08-0,08 ηµ24t.

Ε=Κ+U ⇔
E=0,08+0,02ηµ24t.
Οι γραφικές παραστάσεις των τριών ενεργειών είναι οι παρακάτω:

U
K
Φαίνεται λοιπόν ότι η ολική ενέργεια στην εξαναγκασµένη ταλάντωση δεν είναι
σταθερή αλλά µεταβάλλεται µε τον χρόνο t.
ζ) Από τη γραφική παράσταση Α(ω) παρατηρούµε πως για δυο διαφορετικές

συχνότητες ω1 και ω2 είναι δυνατόν να έχουµε Α1=Α2 και επειδή
F0
A= συµπεραίνουµε ότι:
b ⋅ ω + ( Κ-mω )
2 2 2 2
b 2 ⋅ ω12 + ( Κ-mω12 ) = b 2 ⋅ ω22 + ( Κ-mω22 ) ⇔

2 2
⇔ b 2 ⋅ ω12 + Κ 2 +m 2 ω14 − 2Κ ⋅ mω12 = b 2 ⋅ ω22 + Κ 2 +m 2 ω24 − 2Κ ⋅ mω22 ⇔
⇔ b 2 ⋅ ( ω12 − ω22 ) + m 2 ( ω14 − ω42 ) − 2Κ ⋅ m ( ω12 − ω22 ) = 0 ⇔

⇔ b 2 ⋅ ( ω12 − ω22 ) + m 2 ( ω12 − ω22 )( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m ( ω12 − ω22 ) = 0 ⇔
⇔ ( ω12 − ω22 )  b 2 + m 2 ( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m  = 0 ⇔
ω1=ω2 που είναι η προφανής λύση
ή b 2 + m 2 ( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m = 0
Για b 2 + m 2 ( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m = 0 έχουµε:
2Κ ⋅ m − b 2 2Κ ⋅ m − b 2
b + m ( ω +ω ) − 2Κ ⋅ m = 0 ⇔ ω =
2 2 2
1
2
2 2
2
2− ω1 ⇔ ω2 =
2
2
− ω12
m m
Στη συγκεκριµένη άσκηση για ω1=4 rad/s, ω0= 20 rad/s, Κ=20N/m b=0,75 Kg·s-1 και
m=1Kg, προκύπτει ω22=23,4375⇔ω2≈4,84 rad/s>ω0.
37. Eξαναγκασµένη ταλάντωση: διαφορετικές συχνότητες ίδιο πλάτος.
Στη διάταξη του σχήµατος η σταθερά του Θ.Ι.Τ

ιδανικού ελατηρίου είναι K=100N/m και η
µάζα του σώµατος είναι m=4Kg.
Το χέρι µας ασκεί περιοδική δύναµη F, και
το σώµα µόλις σταµατήσουν τα µεταβατικά
φαινόµενα και σταθεροποιηθεί το πλάτος
(µόνιµη κατάσταση) εκτελεί
εξαναγκασµένη αρµονική ταλάντωση
4
συχνότητας f1= Hz και πλάτους Α=4,4cm
2π
χωρίς αρχική φάση. Το σώµα κινούµενο
δέχεται δύναµη αντίστασης Fαντ= -b⋅υ µε
σταθερά απόσβεσης a
b=0,4Kg⋅s-1.
Για ποια συχνότητα f2 το πλάτος της ταλάντωσης ξαναγίνεται ίσο µε 4,4 cm;
Λύση:
Ισχύει ότι ΣF=m⋅α⇔F+Fαντ+Fεπ=m⋅α⇔ F-b⋅υ-K⋅x= -mω2x⇔

⇔F= b⋅υ+K⋅x-mω2x⇒ F= b⋅ω⋅A⋅συνωt+(K-mω2 )⋅A⋅ηµωt
Κ-mω2 Κ-mω2
⇔ F= b⋅ω⋅A⋅(συνωt+ ⋅ ηµωt) θέτουµε εφθ= (ω≠0) και έχουµε,
b⋅ω b⋅ω
ηµθ
F= b⋅ω⋅A⋅(συνωt+εφθ⋅ ηµωt)⇔ F= b⋅ω⋅A⋅(συνωt+ ⋅ ηµωt)⇔
συνθ
b⋅ω⋅Α b⋅ω⋅Α
⇔ F= ⋅(συνωt⋅συνθ+ ηµθ⋅ ηµωt)⇔ F= F0⋅συν(ωt-θ) µε F0= .
συνθ συνθ
1 1
Ακόµη, εφ2θ= 2
-1 ⇔ = 1+εφ 2θ , άρα F0=b⋅ω⋅A⋅ 1+εφ 2θ ⇔
συν θ συνθ
2
 Κ-mω2 
 ⇔ F0=A⋅ b ⋅ ω + ( Κ-mω ) ⇔
2 2
⇔ F0=b⋅ω⋅A⋅ 1 +  2 2
 b⋅ω 
F0
⇔A= . Θεωρούµε το F0 σταθερό και ανεξάρτητο της συχνότητας
b 2 ⋅ ω2 + ( Κ-mω2 )
2
ω της ταλάντωσης. Όταν µεταβάλλεται η συχνότητα ω µεταβάλλεται το Α αλλά η F0

παραµένει σταθερή.
Η γραφική παράσταση του Α(ω) είναι η παρακάτω.

Α
Α=F0/K
ω
Από τη γραφική παράσταση Α(ω) παρατηρούµε πως για δυο διαφορετικές συχνότητες
F0
ω1 και ω2 είναι δυνατόν να έχουµε Α1=Α2 και επειδή A=
b 2 ⋅ ω2 + ( Κ-mω2 )
2
συµπεραίνουµε ότι:
b 2 ⋅ ω12 + ( Κ-mω12 ) = b 2 ⋅ ω22 + ( Κ-mω22 ) ⇔
2 2
⇔ b 2 ⋅ ω12 + Κ 2 +m 2 ω14 − 2Κ ⋅ mω12 = b 2 ⋅ ω22 + Κ 2 +m 2 ω24 − 2Κ ⋅ mω22 ⇔
⇔ b 2 ⋅ ( ω12 − ω22 ) + m 2 ( ω14 − ω42 ) − 2Κ ⋅ m ( ω12 − ω22 ) = 0 ⇔

⇔ b 2 ⋅ ( ω12 − ω22 ) + m 2 ( ω12 − ω22 )( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m ( ω12 − ω22 ) = 0 ⇔
⇔ ( ω12 − ω22 )  b 2 + m 2 ( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m  = 0 ⇔
ω1=ω2 που είναι η προφανής λύση
ή b 2 + m 2 ( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m = 0
Για b 2 + m 2 ( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m = 0 έχουµε:
2Κ ⋅ m − b 2 2Κ ⋅ m − b 2
b 2 + m 2 ( ω12 +ω22 ) − 2Κ ⋅ m = 0 ⇔ ω22 = 2
− ω1
2
⇔ ω 2 = 2
− ω12
m m
K
Στη συγκεκριµένη άσκηση για ω1=2πf1= 4 rad/s, ω0= =5 rad/s, Κ=100N/m b=0,4
m
Kg·s-1 και m=4Kg, προκύπτει ω22=33,99⇔ω2≈5,83 rad/s>ω0.
F0 F0
Αν ω1→0 τότε είναι A1= ⇔ A1 = .
b 2 ⋅ ω12 + ( Κ-mω
2 2
1 ) Κ
2Κ ⋅ m − b 2 2Κ ⋅ m − b 2
Ακόµη έχουµε ω22 = − ω1
2
⇔ ω 2
2 = . Πράγµατι είναι
m2 m2
F0 F0
A2= ⇔ A2= ⇔
b 2 ⋅ ω22 + ( Κ-mω
) 2 2
2K ⋅ m-b 2
 2K ⋅ m-b 2 2

2
b2 ⋅ +  Κ-m 
m2  m2 
F0 F0
⇔ A2 = ⇔ A2 = ⇔
2 2 2
2K ⋅ m ⋅ b -b 
2 4
b  2K ⋅ b 2
b 4
b 2

2
+  Κ-2K+  2
− 2 +  -K 
m  m m m m 
F0 F0 F0
⇔A2= ⇔A2= = =Α 1 .
2K ⋅ b b 2
b 4
2K ⋅ b4 2
K 2 K
2
− 2 + 2 + K2 −
m m m m2
38. Μέγιστη προσφερόµενη ενέργεια ανά περίοδο σε µια εξαναγκασµένη

ταλάντωση .
Σε µια εξαναγκασµένη ταλάντωση µε Fεξ=F0⋅ηµ(ωt+θ) (αρµονική συνάρτηση του

b⋅ω
χρόνου), όπου εφθ= (ω≠0) αποδείξαµε ότι:
m(ω02 -ω2 )
F0 F0
⇒A= = . Θεωρούµε το F0 σταθερό και
b ⋅ ω + m ( ω0 -ω )
2 2 2 2 2 2
b ⋅ ω + ( D-mω )
2 2 2 2
ανεξάρτητο της συχνότητας ω της ταλάντωσης. Όταν µεταβάλλεται η συχνότητα ω

µεταβάλλεται το Α αλλά η F0 παραµένει σταθερή.
Πιθανό µέγιστο του πλάτους Α έχουµε όταν Α΄(ω)=0⇔

-F0 ω[b 2 − 2m ( D-mω2 )] ω=0

⇔ 3
= 0 ⇔ b2-2m(D-mω2)=0⇔
 b 2 ⋅ ω2 + ( D-mω2 )2  2
 
D b2
ω 2= -
m 2m 2
Παρατηρούµε λοιπόν πως το πλάτος Α δε γίνεται µέγιστο στη συχνότητα συντονισµού

D
ω 0= αν δεν υπήρχε απόσβεση, αλλά σε µικρότερη όπως µας δίνει η συνθήκη
m
D b2
ακροτάτου (ω2= - ). Όσο µικρότερη είναι η απόσβεση b του συστήµατος, τόσο
m 2m 2
πιο κοντά είναι η συχνότητα για την οποία έχουµε µέγιστο πλάτος στη φυσική αµείωτη
D
συχνότητα ω0= .
m
Έτσι όταν ο όρος D-mω2 στον παρονοµαστή γίνει µηδέν, το Α έχει µέγιστο κοντά στην
D D
τιµή ω0= και όχι ακριβώς σε αυτήν. Για D-mω2=0⇔ ω0= προκύπτει
m m
F0
Αmax= .
bω0
Ακόµη ισχύει υmax=ωΑ. Πιθανό µέγιστο του πλάτους υmax της ταχύτητας έχουµε όταν
F0 [b 2 ω2 + ( D-mω 2 ) ]-F0 ω 2 [b 2 − 2m ( D-mω 2 )]
2
υmax΄(ω)=0⇔ 3
=0⇔
 b 2 ⋅ ω2 + ( D-mω2 ) 2  2
 
⇔ b 2 ω2 + ( D-mω2 ) -ω2 [b 2 − 2m ( D-mω2 )] =0 ⇔

2
b 2 ω2 + ( D-mω2 ) -b 2 ω 2 + 2mω2 ( D-mω2 ) =0⇔ ( D-mω2 )( D + mω2 ) =0⇔

2
⇔ D-mω2=0. Παρατηρούµε λοιπόν ότι η µέγιστη τιµή για το πλάτος ταχύτητας

D
εµφανίζεται ανεξάρτητα απόσβεσης ακριβώς στη συχνότητα συντονισµού ω0=
m
όταν δεν υπάρχει απόσβεση.
Επίσης αποδείξαµε ότι η εξωτερική δύναµη Fεξ σε χρόνο µιας περιόδου πρέπει να
«προσφέρει» ενέργεια ίση µε WFεξ =|WFαπ|=π⋅b⋅Α2⋅ω.
πbF02 ω
Ή αλλιώς WFεξ = .
b 2 ⋅ ω2 + ( D-mω 2 )
2
Πιθανό µέγιστο του έργου της εξωτερικής δύναµης έχουµε όταν
b 2 ω 2 + ( D-mω 2 ) -2ω2 [b 2 − 2m ( D-mω2 )]

2
2
WFεξ ΄(ω)=0⇔πbF0 2
=0⇔
 b 2 ⋅ ω 2 + ( D-mω 2 )2 
 
⇔ b 2 ω2 + ( D-mω 2 ) -2b 2 ω2 + 4mω 2 ( D-mω2 ) = 0 ⇔ ( D-mω2 )( D+3mω2 ) -b 2 ω2 = 0 ⇔⇔

2
3m 2 ω4 − ( 2mD-b 2 ) ω2 − D 2 = 0 για ω2=x έχουµε:
2mD-b 2 ± ( 2mD-b ) 2 2
+12m 2 D 2
3m x − ( 2mD-b ) x − D = 0 ⇔ x1,2 =
2 2 2 2
6m 2
Για b<< (παρονοµαστής ≠0) έχουµε:
2mD ± 4m 2 D 2 +12m 2 D 2 2mD ± 16m 2 D 2
x1,2 = =
6m 2 6m 2
2mD ± 4mD 6mD D

x1,2 = 2
⇔x= =
6m 6m 2 m
D
ή ω=ω0= ή D=mω2.
m
Άρα και η προσφερόµενη
ενέργεια WFεξ ανά περίοδο γίνεται
επίσης µέγιστη κοντά στο ω=ω0.
Τότε ισχύει
π b F02 ω0
(WFεξ)max= ⇔
b 2 ω02
π F02
⇔(WFεξ)max = ή
b ω0
(WFεξ)max = π⋅b⋅Αmax2⋅ω0.
Στο σχήµα φαίνεται η γραφική
παράσταση Α(ω) και WFεξ(ω).
39. Ρυθµοί µεταβολής ενέργειας και ταλάντωση σε κατακόρυφο ελατήριο
Α) Α.Α ταλάντωση
Το σώµα του σχήµατος µάζας

K
m=0,2 Kg είναι δεµένο στο
κατακόρυφο ελατήριο σταθεράς (+)
Κ=500Ν/m και πραγµατοποιεί απλή Θ.Φ.Μ
αρµονική ταλάντωση ενώ η x1 K x1
αποµάκρυνσή του από τη θέση
Θ.Ι.Τ υ
ισορροπίας περιγράφεται από τη x
mg
χρονική εξίσωση: T.Θ A
A.Θ
x=0,2ηµ(50t) (S.I).
Κάποια χρονική στιγµή είναι x=-0,1m και υ=5 3 m/s. Να υπολογιστούν εκείνη τη
∆K ∆U ταλ ∆U Fελ ∆Uβαρ
στιγµή οι ρυθµοί µεταβολής ενέργειας , , , .
∆t ∆t ∆t ∆t
Λύση:
∆K ∆WΣF ∆x
• = = ΣF = ΣFυ=mαυ =-Dxυ τα x,υ µε τα πρόσηµά τους ή
∆t ∆t ∆t
∆K
=ΣFυ=m α υ συνθ =- D x υ συνθ
∆t
Άρα έχουµε:
∆Κ
= -Dxυ=-500·(-0,1)· 5 3 =250 3 J/s.
∆t
(Πράγµατι εκείνη τη στιγµή το σώµα πλησιάζει στη Θ.Ι.Τ και άρα αυξάνεται η ταχύτητά
του και άρα και η κινητική του ενέργεια)
∆U ταλ ∆WFεπ ∆x
• =- = -Fεπ = -Fεπ υ=-(-Dx)υ=Dxυ
∆t ∆t ∆t
∆U ταλ
= Dxυ =500·(-0,1)· 5 3 =-250 3 J/s.
∆t
(Πράγµατι εκείνη τη στιγµή το σώµα πλησιάζει στη Θ.Ι.Τ και άρα µειώνεται η
αποµάκρυνσή του x από τη Θ.Ι.Τ και άρα και η δυναµική του ενέργεια)
∆U ταλ ∆U ταλ
Αλλιώς = -Fεπ υ=- Fεπ υ συνθ ή = -Fεπ υ=-(-Dx)υ = D x υ συνθ
∆t ∆t
∆Κ ∆U ταλ ∆Κ ∆U ταλ
Παρατηρούµε ότι στην α.α.τ ισχύει + =0⇔ =- που εκφράζει και
∆t ∆t ∆t ∆t
∆Κ ∆U ταλ
την Α.∆.Ε αφού Κ+U=E⇔ + =0 καθόσον ∆Ε=0 αφού Ε=σταθερή.
∆t ∆t
∆U Fελ ∆WFελ
∆x
• =- = -Fελ υ=-(-Κx ′)υ=Κx ′υ ,
= -Fελ
∆t ∆t ∆t
όπου x΄ είναι η αποµάκρυνση από τη Θ.Φ.Μ του ελατηρίου
Ακόµη έχουµε =- =-Fελ υ=- Fελ υ συνθ ή
∆t ∆t
=- =-Fελ υ=-(-Κx ′)υ = K x ′ υ συνθ
∆t ∆t
∆U Fελ 2 1 52
Άρα έχουµε: =Κx ′υ µε x΄=-(x1+x)=-( + )=- m οπότε τελικά
∆t 500 10 500
∆U Fελ 52
=Κx ′υ =500·(- )5 3 =-260 3 J/s
∆t 500
(Πράγµατι εκείνη τη στιγµή το σώµα πλησιάζει στη Θ.Φ.Μ και άρα µειώνεται η
αποµάκρυνσή του x΄ από τη Θ.Φ.Μ και άρα και η δυναµική ενέργεια του ελατηρίου)
∆U βαρ ∆Ww
• =- =-wυ=- w υ συνφ
∆t ∆t
∆U βαρ
=- w υ συν1800 =-2 ⋅ 5 3 ⋅ (−1) = 10 3 J/s .
∆t
(Πράγµατι εκείνη τη στιγµή το σώµα είναι στην άνοδο και άρα αυξάνεται η βαρυτική
δυναµική του ενέργεια)
∆U Fελ ∆Uβαρ ∆U ταλ

Παρατηρούµε ότι + = .
∆t ∆t ∆t
∆U Fελ ∆Uβαρ
Πράγµατι σε κάθε θέση ισχύει Fεπ =Fελ +w τότε = -Fελ υ και = -wυ . Τότε
∆t ∆t
έχουµε
∆t
+
∆t
( )
=- Fελ +w υ =- Fεπ υ =-(-Dx)υ=Dxυ=
∆U ταλ
∆t
.
Ισχύει λοιπόν + = .
∆t ∆t ∆t
Β) Φθίνουσα ταλάντωση
Κάποια χρονική στιγµή (που τώρα τη θεωρούµε t0=0) και ενώ το σώµα βρίσκεται στη
µέγιστη θετική του αποµάκρυνση ασκείται σε αυτό δύναµη απόσβεσης της µορφής
Fαπ=-0,3 υ (S.I). Μια επόµενη χρονική στιγµή t1 το σώµα κινείται προς τα κάτω µε
ταχύτητα υ=-8m/s πλησιάζοντας την αρχική θέση ισορροπίας ενώ απέχει από αυτή
∆K
x=+12 cm, τότε να υπολογιστούν εκείνη τη στιγµή οι ρυθµοί µεταβολής ενέργειας
∆t
∆U ταλ ∆W Fαπ ∆U Fελ ∆U βαρ
, , , , .
∆t ∆t ∆t ∆t
Λύση:
Για τη φθίνουσα ταλάντωση έχουµε: x=A0e-Λtσυνωt⇔ x=0,2e-0,75tσυν50t.

Ισχύει:
∆K ∆WΣF ∆x
• = = ΣF = ΣFυ=mαυ τα α,υ µε τα πρόσηµά τους.
∆t ∆t ∆t
∆K
Αλλιώς ισχύει =ΣFυ=m α υ συνθ
∆t
Από τον 2ο Νόµο του Newton σε µια φθίνουσα ταλάντωση έχουµε
ΣF=mα⇒Fεπ+Fαπ=mα⇒-Dx-bυ=mα⇔-500·0,12-0,3·(-8) =0,2α⇔α=-288m/s2.
Τότε έχουµε:
∆K
= ΣFυ=mαυ =0,2·(-288)·(-8) =+460,8 J/s
∆t
• =- = -Fεπ = -Fεπ υ=-(-Dx)υ=Dxυ τα x,υ µε τα πρόσηµά τους.
∆t ∆t ∆t
Αλλιώς ισχύει
∆U ταλ ∆U ταλ
= -Fεπ υ=- Fεπ υ συνθ ή = -Fεπ υ=-(-Dx)υ = D x υ συνθ
∆t ∆t
∆U ταλ
= Dxυ =500·0,12·(-8)=-480 J/s
∆t
∆WFαπ ∆x
• = Fαπ =Fαπ υ=(-bυ)υ=-bυ 2
∆t ∆t
∆WFαπ
= -bυ 2 =-0,3·64=-19,2J/s
∆t
Από τον 2ο Νόµο του Newton σε µια φθίνουσα ταλάντωση έχουµε

D
ΣF=mα⇒Fεπ+Fαπ=mα⇒-Dx-bυ=mα⇔mα+Dx=-bυ µε D=mω02 ή ω0= .
m
∆U ταλ ∆Κ ∆WFαπ ∆U ταλ ∆Κ ∆WFαπ
Τότε έχουµε + =(Dx+mα)υ=-bυ 2 = ή + = .
∆t ∆t ∆t ∆t ∆t ∆t
∆U ταλ ∆Κ ∆WFαπ
Πράγµατι: + =-480 + 460,8 = −19, 2 =
∆t ∆t ∆t
Επίσης σε µια φθίνουσα ταλάντωση η δύναµη επαναφοράς είναι η συνισταµένη του

βάρους και της δύναµης του ελατηρίου σε κατακόρυφο ελατήριο (σε οριζόντιο
ελατήριο είναι µόνο η δύναµη του ελατηρίου).
∆U ελ ∆Uβαρ
Άρα σε κάθε θέση ισχύει Fεπ =Fελ +w τότε = -Fελ υ και = -wυ . Τότε έχουµε
∆t ∆t
∆t
+
∆t
( )
=- Fελ +w υ =- Fεπ υ =-(-Dx)υ=Dxυ=
∆U ταλ
∆t
.
Ισχύει λοιπόν + = .
∆t ∆t ∆t
∆U Fελ 12 2 58
Πράγµατι έχουµε: =Κx ′υ µε x΄=x-x1= − = m
∆t 100 500 500
υ x΄
Θ.Φ.Μ
x1 K x1 x
Θ.Ι.Τ
mg
οπότε τελικά
∆U Fελ 58
=Κx ′υ =500· (-8)=-464 J/s
∆t 500
∆U βαρ ∆Ww
∆t ∆t
∆U βαρ
=- w υ συν00 =-2 ⋅ 8 = −16 J/s .
∆t
Τελικά έχουµε: + =-480= .
∆t ∆t ∆t
Γ) Εξαναγκασµένη ταλάντωση
Στη συνέχεια (t0=0) εξασκούµε κατάλληλη αρµονική δύναµη F=F0ηµ(ωt+θ) και το

σώµα πραγµατοποιεί εξαναγκασµένη αρµονική ταλάντωση µε εξίσωση
x=0,4ηµ(40t) (S.I).
Κάποια χρονική στιγµή το σώµα απέχει από τη Θ.Ι.Τ x=+0,2m και έχει ταχύτητα υ=+8
3 m/s και επιτάχυνση α=-ω2x=-320 m/s2, τότε να υπολογιστούν εκείνη τη στιγµή οι
∆K ∆U ταλ ∆WFαπ ∆WFεξ ∆U Fελ ∆Uβαρ
ρυθµοί µεταβολής ενέργειας , , , , , .
∆t ∆t ∆t ∆t ∆t ∆t
Λύση:
Στην τυχαία θέση (Τ.Θ), από τον 2ο Νόµο του Newton έχουµε:
ΣF=mα⇔Fεξ+Fαπ+Fεπ=m⋅α⇔ Fεξ-b⋅υ-K⋅x=mα⇔Fεξ= mα+ b⋅υ+K⋅x⇔
⇔ Fεξ=0,2(-320)+0,3·8 3 +500·0,2⇔Fεξ=36+2,4 3 Ν.
Τότε ισχύουν:
∆K
= ΣFυ=mαυ =0,2·(-320)·8 3 =-512 3 J/s
∆t
∆U ταλ
= Dxυ =500·0,2·8 3 =800 3 J/s
∆t
∆WFαπ
= -bυ2 =-0,3·64·3=-57,6 J/s
∆t
∆WFεξ ∆x
• = Fεξ = Fεξ υ
∆t ∆t
∆WFεξ
= Fεξ υ=(36+2,4 3)8 3 = 288 3+57,6 J/s
∆t
∆E µηχ ∆K ∆U ταλ
Ισχύει = + =(mα+Dx)υ.
∆t ∆t ∆t
∆WFεξ ∆WFαπ
Ακόµη ισχύει και + =(Fεξ-bυ)υ. Όµως στην εξαναγκασµένη ταλάντωση
∆t ∆t
ισχύει: ΣF=mα⇔Fεξ+Fαπ+Fεπ=m⋅α⇔ Fεξ-b⋅υ-D⋅x=mα⇔Fεξ-b⋅υ= mα+ D⋅x.
∆WFεξ ∆WFαπ ∆E µηχ ∆K ∆U ταλ
Άρα + =(Fεξ-b⋅υ)·υ=(m·α+D·x)⋅υ= = +
∆t ∆t ∆t ∆t ∆t
κάθε χρονική στιγµή.
∆WFεξ ∆WFαπ ∆K ∆U ταλ
Πράγµατι ισχύει + = 288 3 J/s και ακόµη + = 288 3 J/s.
∆t ∆t ∆t ∆t
∆U Fελ 2 2 98
• =Κx ′υ µε x΄=x-x1= − = m
∆t 10 500 500
K υ
x΄
Θ.Φ.Μ
x1 K x1 x
Θ.Ι.Τ
mg
οπότε τελικά
∆U Fελ 98
=Κx ′υ =500· 8 3 = 784 3 J/s
∆t 500
∆Uβαρ ∆Ww
∆t ∆t
∆Uβαρ
=- w υ συν1800 =2 ⋅ 8 3 = 16 3 J/s .
∆t
Τελικά έχουµε: + = 800 3 = .
∆t ∆t ∆t
Σύνθεση ταλαντώσεων
1) Έστω ότι ένα σώµα πραγµατοποιεί ταυτόχρονα τις παρακάτω αρµονικές

ταλαντώσεις x1 και x2 µε
x1=κ·ηµωt και x2= λ·συνωt
που γίνονται στην ίδια διεύθυνση και γύρω από την ίδια θέση ισορροπίας µε την ίδια
συχνότητα ω. Τότε σύµφωνα µε την επαλληλία των κινήσεων έχουµε:
λ
x=x1+x2= κ·ηµωt+λ·συνωt=κ( ηµωt+ ·συνωt).
κ
Θέτουµε
λ
εφθ= και προκύπτει
κ
ηµθ
x= κ(ηµωt+εφθ·συνωt)⇒ x= κ(ηµωt+ ·συνωt)⇒
συνθ
κ κ
x= (ηµωt·συνθ+ηµθ·συνωt)⇒x=Aηµ(ωt+θ) µε Α=
συνθ συνθ
2
κ  κ 
Ακόµη Α= ⇒Α2=  2 2 2
 ⇒ Α =κ (1+εφ θ)⇒Α=κ 1+εφ θ ⇒
2
συνθ  συνθ 
λ2
⇒ Α=κ 1+ 2 ⇒Α= κ 2 +λ 2 .
κ
Άρα αν ένα σώµα πραγµατοποιεί ταυτόχρονα τις ταλαντώσεις

x1=κ·ηµωt και x2= λ·συνωt
τότε από τη σύνθεση των δυο επιµέρους ταλαντώσεων προκύπτει επίσης µια αρµονική
ταλάντωση µε την ίδια ω και µε:
x=Aηµ(ωt+θ) µε Α= κ 2 +λ 2
λ
και εφθ=
κ
Έτσι αν
x1=Α1·ηµωt και x2= Α2·ηµ(ωt+φ)
τότε από την επαλληλία των κινήσεων έχουµε
x=x1+x2= Α1·ηµωt+Α2·ηµ(ωt+φ)= Α1·ηµωt+Α2·ηµωt·συνφ+Α2ηµφ·συνωt⇒
⇒ x= (Α1+Α2·συνφ) ηµωt+Α2ηµφ·συνωt⇒x= κ·ηµωt+λ·συνωt

µε κ= Α1+Α2·συνφ και λ= Α2ηµφ,
οπότε σύµφωνα µε τα προηγούµενα από τη σύνθεση των δυο επιµέρους ταλαντώσεων

προκύπτει επίσης µια αρµονική ταλάντωση µε την ίδια ω και µε:
λ
και εφθ=
κ
Τότε έχουµε: Α= κ 2 +λ 2 ⇒Α= (Α1 +Α 2 συνφ) 2 +(Α 2 ηµφ)2 ⇒
λ Α 2 ηµφ
⇒ Α= Α 21 +Α 22 +2Α1Α 2 συνφ και εφθ= ⇒ εφθ= .
κ Α1 +Α 2 συνφ
Παρόµοια αν
x1=Α1·ηµ(ωt+φ1) και x2= Α2·ηµ(ωt+φ2)
τότε από την επαλληλία των κινήσεων έχουµε
x=x1+x2= Α1·ηµ(ωt+φ1)+Α2·ηµ(ωt+φ2)⇒
⇒ x=Α1·ηµωtσυνφ1+Α1ηµφ1συνωt +Α2·ηµωtσυνφ2+ Α2·ηµφ2συνωt⇒
⇒ x= (Α1·συνφ1+Α2·συνφ2) ηµωt+(Α1ηµφ1+Α2·ηµφ2 )συνωt⇒x= κ·ηµωt+λ·συνωt µε
κ= Α1·συνφ1+Α2·συνφ2 και λ= Α1·ηµφ1+Α2·ηµφ2,
οπότε σύµφωνα µε τα προηγούµενα από τη σύνθεση των δυο επιµέρους ταλαντώσεων

προκύπτει επίσης µια αρµονική ταλάντωση µε την ίδια ω και µε:
λ
και εφθ=
κ
Τότε έχουµε: Α= κ 2 +λ 2 ⇒Α= (Α1συνφ1 +Α 2συνφ 2 ) 2 +(Α1ηµφ1 +Α 2 ηµφ 2 ) 2 ⇒
Α= Α 21 συν 2 φ1 +Α 22 συν 2 φ 2 +2Α1Α 2 συνφ1συνφ 2 + Α 21 ηµ 2 φ1 +Α 22 ηµ 2 φ 2 +2Α1Α 2 ηµφ1ηµφ 2
⇒Α= Α 21 (συν 2 φ1 +ηµ 2 φ1 ) + Α 22 (συν 2 φ 2 +ηµ 2 φ 2 )+2Α1Α 2 (συνφ1συνφ 2 + ηµφ1ηµφ 2 )
⇒Α= Α 21 +Α 22 +2Α1Α 2 συν(φ1 -φ 2 ) ή
Α= Α 21 +Α 22 +2Α1Α 2 συν∆φ
λ Α ηµφ1 +Α 2 ηµφ 2
και εφθ= ⇒ εφθ= 1 .
κ Α1συνφ1 +Α 2 συνφ 2
2) Γεωµετρική κατασκευή του Fresnel.

1. Το πλάτος Α και η διαφορά φάσης θ της
y
συνισταµένης ταλάντωσης µπορεί ακόµη να
βρεθεί εύκολα µε την παρακάτω
γεωµετρική κατασκευή του
Fresnel.
Έστω ότι το σώµα πραγµατοποιεί ∆
ταυτόχρονα τις ταλαντώσεις Α2 Α
x1=Α1·ηµωt και x2= Α2·ηµ(ωt+φ) φ θ φ

Ο Α1 Γ Ε X
Θεωρούµε ένα ορθογώνιο σύστηµα
συντεταγµένων xoy και παίρνουµε ως
άξονα αναφοράς (άξονας των φάσεων)τον άξονα xx΄. Πάνω σε αυτόν σχεδιάζουµε ένα
διάνυσµα µε αρχή το Ο που έχει µήκος ίσο µε το πλάτος Α1 της µιας συνιστώσας
κίνησης. Στη συνέχεια από την αρχή Ο σχεδιάζουµε και ένα δεύτερο διάνυσµα µε
µήκος ίσο µε το πλάτος Α2 της δεύτερης συνιστώσας κίνησης (ταλάντωσης). Το
διάνυσµα αυτό (Α2) σχηµατίζει γωνία φ µε τον άξονα αναφοράς xx΄. Τότε ισχύει

A = A 1 + A 2 οπότε από τον κανόνα του παραλληλογράµµου σχεδιάζουµε το διάνυσµα
Α, που έχει µήκος ίσο µε το πλάτος της συνισταµένης ταλάντωσης. Από το ορθογώνιο
τρίγωνο OΕ∆ βρίσκουµε ακόµη ότι:
Α2=(Α1+ΓΕ)2+∆Ε2⇒Α2=(Α1+Α2συνφ)2+(Α2ηµφ)2⇒
⇒Α2=Α12+2Α1Α2συνφ+Α22συν2φ+Α22ηµ2φ⇒Α2= Α12+Α22+2Α1Α2συνφ⇒
⇒Α= Α 1 2 + Α 2 2 + 2Α 1 Α 2 συνφ .
Ακόµη από το ορθογώνιο τρίγωνο OΕ∆ βρίσκουµε ότι:
∆E A 2 ηµφ
εφθ= = .
ΟΕ Α 1 + Α 2 συνφ
Οπότε από τη σύνθεση των δυο επιµέρους ταλαντώσεων x1=Α1·ηµωt και

x2= Α2·ηµ(ωt+φ)προκύπτει επίσης µια αρµονική ταλάντωση µε την ίδια ω και µε:
x=Aηµ(ωt+θ) µε Α= Α 21 +Α 22 +2Α1Α 2 συνφ και
∆E Α 2 ηµφ
εφθ= =
ΟΕ Α1 +Α 2 συνφ
2. Έστω ότι το σώµα πραγµατοποιεί ταυτόχρονα τις ταλαντώσεις

από τη γεωµετρική κ α τ α σ κ ε υ ή τ ο υ F r e s n e l έ χ ο υ µ ε
το παρακάτω σχήµα.
Α
Α2
φ2 θ΄
Α1
θ
φ1
Ο X
Ισχύουν:
Α1x=A1·συνφ1 και Α1y=A1·ηµφ1, ακόµη
Α2x=A2·συνφ2 και Α2y=A2·ηµφ2

Τότε έχουµε
Αx= Α1x+ Α2x= A1·συνφ1+A2·συνφ2 και
Αy= Α1y+ Α2y= A1· ηµφ1+A2·ηµφ2

Τελικά είναι Α= A 2x +A 2y = (A1 ⋅ συνφ1 +A 2 ⋅ συνφ 2 ) 2 +(A1 ⋅ ηµφ1 +A 2 ⋅ ηµφ 2 )2 ⇒
Α= A 21 συν 2 φ1 +A 22 συν 2 φ 2 +2A1A 2 συνφ1συνφ 2 + A 21 ηµ 2 φ1 +A 22 ηµ 2 φ 2 +2A1A 2 ηµφ1ηµφ 2

⇒ Α= A 21 +A 22 +2A1A 2 (συνφ1συνφ 2 + ηµφ1ηµφ 2 ) ⇒
⇒Α= A 21 +A 22 +2A1A 2 συν(φ1 -φ 2 ) ⇒
⇒Α= A 21 +A 22 +2A1A 2 συν∆φ

Αy A1 ⋅ ηµφ1 +A 2 ⋅ ηµφ 2
Ακόµη έχουµε εφθ= ⇒ εφθ= .
Ax A1 ⋅ συνφ1 +A 2 ⋅ συνφ 2
Οπότε από τη σύνθεση των δυο επιµέρους ταλαντώσεων x1=Α1·ηµ(ωt+φ1) και
x2= Α2·ηµ(ωt+φ2)προκύπτει επίσης µια αρµονική ταλάντωση µε την ίδια ω και µε:
x=Aηµ(ωt+θ) µε Α= A 21 +A 22 +2A1A 2 συν∆φ και
A1 ⋅ ηµφ1 +A 2 ⋅ ηµφ 2
εφθ=
A1 ⋅ συνφ1 +A 2 ⋅ συνφ 2
A 2 ⋅ ηµ∆φ
Ακόµη από το σχήµα είναι: εφθ΄= και θ=θ΄+φ1 (φ1 είναι η µικρότερη
A1 +A 2 ⋅ συν∆φ
γωνία από τις φ1 και φ2 µε τον οριζόντιο άξονα των φάσεων).
3) Έστω ότι το σώµα πραγµατοποιεί ταυτόχρονα τις ταλαντώσεις

Η αποµάκρυνση x του σώµατος κάθε στιγµή θα είναι το αλγεβρικό άθροισµα των

αποµακρύνσεων που θα είχε αν έκανε την κάθε ταλάντωση ξεχωριστά, δηλαδή:
x=x1+x2 ⇒x =A1ηµ(ωt+φ1)+A2ηµ(ωt+φ2) (1)
Η εξίσωση αυτή είναι γραµµικός συνδυασµός δυο αρµονικών όρων οπότε φανερώνει
ότι η συνισταµένη κίνηση είναι και αυτή αρµονική ταλάντωση µε την ίδια περίοδο και
συχνότητα των συνιστωσών κινήσεων γύρω από το ίδιο κέντρο Ο, µε την ίδια
διεύθυνση.
Τότε όµως η εξίσωση της συνισταµένης κίνησης όπως δείξαµε µπορεί να πάρει τη
µορφή:
x=Aηµ(ωt+θ) (2).
Αν εξισώσουµε τα δεύτερα µέρη των δυο παραπάνω εξισώσεων, βρίσκουµε:
Aηµ(ωt+θ) = A1ηµ(ωt+φ1)+A2ηµ(ωt+φ2)
Αν στην εξίσωση αυτή θέσουµε t=0 τότε παίρνουµε την εξίσωση:
Α⋅⋅ηµθ=Α1⋅ηµφ1+ Α2⋅ηµφ2 (3)
Αν γράψουµε τις εξισώσεις για την ταχύτητα ταλάντωσης της κάθε ταλάντωσης
ξεχωριστά καθώς και της συνισταµένης ταλάντωσης, τότε θα έχουµε:
υ1=ωA1συν(ωt+φ1), υ2=ωΑ2συν(ωt+φ2) και υ=ωΑσυνθ. Τότε ισχύει η εξίσωση:
υ=υ1+υ2 ή
ωΑσυνθ=ωA1συν(ωt+φ1)+ωΑσυν(ωt+φ2)
Αν θέσουµε t=0 παίρνουµε, ωΑσυνθ=ωA1συνφ1+ωΑ2συνφ2⇔
Ασυνθ=A1·συνφ1+Α2· συνφ2 (4)
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις εξισώσεις (3) και (4) βρίσκουµε:

A ⋅ ηµφ1 +A 2 ⋅ ηµφ 2
εφθ= 1
A1 ⋅ συνφ1 +A 2 ⋅ συνφ 2
Αν υψώσουµε στο τετράγωνο τις εξισώσεις (3) και (4) και προσθέσουµε έπειτα κατά
µέλη, θα βρούµε: Α= (A1 ⋅ συνφ1 +A 2 ⋅ συνφ2 ) 2 +(A1 ⋅ ηµφ1 +A 2 ⋅ ηµφ2 ) 2 ⇔
Α= A 21 συν 2 φ1 +A 22 συν 2 φ 2 +2A1A 2 συνφ1συνφ 2 + A 21 ηµ 2 φ1 +A 22 ηµ 2 φ 2 +2A1A 2 ηµφ1ηµφ 2
⇔ Α= A 21 +A 22 +2A1A 2 (συνφ1συνφ 2 + ηµφ1ηµφ 2 ) ⇔Α= A 21 +A 22 +2A1A 2 συν(φ1 -φ 2 ) ή

τελικά:
Α= A 21 +A 22 +2A1A 2 συν∆φ
40. Σύνθεση τριών ταλαντώσεων
Ένα σώµα πραγµατοποιεί ταυτόχρονα τρεις αρµονικές ταλαντώσεις, µε εξισώσεις

π 5π
x1=3·ηµ10t, x2=4·ηµ(10t+ ) και x3=4·ηµ(10t+ ) (S.I), που γίνονται στην ίδια
6 6
διεύθυνση και γύρω από την ίδια θέση ισορροπίας ταλάντωσης. Τότε να γράψετε την
εξίσωση της συνισταµένης ταλάντωσης που πραγµατοποιεί το σώµα.
Λύση:
1ος τρόπος:
Από το διανυσµατικό διάγραµµα (γεωµετρική κατασκευή του Fresnel) έχουµε ότι:
Α3 Α2
Α2y=Α3y
3
Α2x=A2συν300=4 =2 3 0 0
2 30 30
1 Α3x Α2x Α1
m και Α2y=A2ηµ300=4
2
=2m.
Ακόµη ισχύει:
3
Α3x=A3συν300=4 =2 3
2
m και Α
Αy
1
Α3y=A3ηµ300=4 =2m.
2
Άρα Αx=A1+Α2x-Α3x⇒ Αx= A1=3m και θ
Αy= Α2y +Α3y=4m. Αx
Ay 4
Τότε είναι Α= A 2x + A 2y =5m µε εφθ= = .
Ax 3
Τελικά η εξίσωση της συνισταµένης ταλάντωσης που πραγµατοποιεί το σώµα είναι x=5
4
ηµ(10t+θ) µε εφθ= .
3
ος
2 τρόπος:
Για τις αποµακρύνσεις ισχύει:
x1=3⋅ηµ(10t) (S.I)
π
x2= 4⋅ηµ(10t+ ) (S.I) και
6
5π
x3= 4⋅ηµ(10t+ ) (S.I).
6
και για την αποµάκρυνση του Σ γύρω από τη θέση ισορροπίας του ισχύει
x=x1+x2+x3⇒x= A⋅ηµ(ωt+θ)⇒ x= A⋅ηµ(10t+θ). Τότε για t=0 είναι:
x1=0 m,
π 1
x2= 4⋅ηµ( )⇒x2=4 =2m,
6 2
5π 1
x3= 4⋅ηµ( )⇒x3=4 =2m και x= A⋅ηµθ. Όµως ισχύει σύµφωνα µε την αρχή της
6 2
επαλληλίας ότι:
x=x1+x2+x3⇒ A⋅ηµθ=4 (1) µε ηµθ>0.
Για τις ταχύτητες ισχύει:
υ1=30⋅συν(10t) (S.I),
π
υ2= 40⋅συν(10t+ ) (S.I),
6
5π
υ3= 40⋅συν(10t+ ) (S.I) και υ=υ1+υ2+υ3⇒υ= ωA⋅συν(ωt+θ)⇒ υ= 10A⋅συν(10t+θ).
6
Τότε για t=0 είναι:
υ1=30m/s,
π 3
υ2= 40συν( )⇒υ2=40 =20 3 m/s,
6 2
5π 3
υ3= 40συν( )⇒υ2=-40 =-20 3 m/s και
6 2
υ= ωA⋅συνθ⇒ υ= 10A⋅συνθ. Παρόµοια έχουµε υ=υ1+υ2+υ3⇒ 10A⋅συνθ=30⇒
⇒ A⋅συνθ=3 (2) µε συνθ>0.
4 π
Τότε αν διαιρέσουµε κατά µέλη τις (1) και (2), έχουµε εφθ= µε 0<θ< .
3 2
Ακόµη (1) ⇒ A2⋅ηµ2θ=16 και (2) ⇒ A2⋅συν2θ=9. Με πρόσθεση κατά µέλη έχουµε:
Α2=25⇒ Α=5m.
4
Τελικά προκύπτει x=5⋅ηµ(10t+θ) (S.I) µε εφθ= .
3
41. Σύνθεση ταλαντώσεων και ταχύτητες
Ένα σώµα εκτελεί ταυτόχρονα δυο αρµονικές ταλαντώσεις, γύρω από την ίδια θέση
ισορροπίας και στην ίδια διεύθυνση. Η ταχύτητα ταλάντωσης εξαιτίας της πρώτης
π
ταλάντωσης είναι υ1=3⋅συν10t ενώ εξαιτίας της δεύτερης είναι υ2=3⋅συν(10t+ ).
3
α) Να γράψετε την εξίσωση της συνισταµένης ταλάντωσης.
β) Να κάνετε την αντίστοιχη γραφική παράσταση της εξίσωσης της συνισταµένης
ταλάντωσης x(t) σε συνάρτηση µε το χρόνο t.
Λύση:
α) 1ος τρόπος:
2 π
υmax= υ1max +υ22max +2υ1max υ2max συν
3
⇒⇒υmax= 27 =3 3 m/s.
2max max
π
υ2max ηµ
3 3 π
Με εφθ= = ⇒ θ= rad.
π 3 6
υ1max +υ2max συν θ
3
1max t(s)
3 3
Όµως υmax=ωΑ⇒Α= =0,3 3 m. Τελικά
10
προκύπτει ότι: x=Aηµ(ωt+θ)⇒
π
⇒x=0,3 3 ηµ(10t+ ).
6
2ος τρόπος:
υ1max=ωΑ1⇒Α1=0,3m και υ2max=ωΑ2⇒Α2=0,3m. Τότε ισχύει:
π
x1= 0,3ηµ10t και x2=0,3ηµ(10t+ ). Άρα έχουµε Α= Α12 +Α 22 +2Α1Α 2 συνφ =
3
π
Α 2 ηµ
=0,3 3 m. Ακόµη ισχύει εφθ= 3 = 3 ⇒ θ= π rad, άρα:
π 3 6
Α1 +Α 2 συν
3
π
x=Aηµ(ωt+θ)⇒ x=0,3 3 ηµ(10t+ ).
6
π Α
β) Για t=0 είναι x=0,3 3 ηµ =0,15 3 m=+ και ακόµη ισχύει για την ταχύτητα ότι
6 2
υ>0.
Έτσι η γραφική παράσταση είναι αυτή του παρακάτω σχήµατος.
x(m)
A/2
t1 t+Τ
1 t(s)
-A
Για τον υπολογισµό του t1 έχουµε:

π π π 2κπ π
Για x=A⇒0,3 3 =0,3 3 ηµ(10t+ )⇒10t+ =2κπ+ ⇒t= + .
6 6 2 10 30
π
Για κ=0 προκύπτει t1= s.
30
42. Εξίσωση ταλάντωσης οριζόντιας επιφάνειας
Σώµα µάζας m=1kg είναι δεµένο σε οριζόντιο ελατήριο σταθεράς K=100N/m που
αρχικά βρίσκεται στη θέση φυσικού του µήκους. Η µάζα m βρίσκεται σε επαφή µε λεία
οριζόντια επιφάνεια.
Αποµακρύνουµε το σώµα από την αρχική του θέση κατά 3cm και το αφήνουµε
ελεύθερο να ταλαντώνεται. Τότε:
α) Να γράψετε την εξίσωση της αρµονικής ταλάντωσης της µάζας m.
β) Κάποια χρονική στιγµή που τη θεωρούµε αρχή των χρόνων και που η µάζα m
βρίσκεται στη µέγιστη θετική της αποµάκρυνση +Α, αρχίζει να ταλαντώνεται και η λεία
οριζόντια επιφάνεια πραγµατοποιώντας Α.Α.Τ της ίδιας διεύθυνσης xx΄ γύρω από την
ίδια θέση ισορροπίας και µε την ίδια συχνότητα ω. Τότε η εξίσωση ταλάντωσης της
3
µάζας m, γίνεται x=5⋅10-2⋅ηµ(10t+θ), µε εφθ= . Ποια είναι η εξίσωση ταλάντωσης της
4
οριζόντιας επιφάνειας;
Λύση:
α) Για την εξίσωση της αρµονικής ταλάντωσης της µάζας m ισχύει x1=Aηµ(ωt+φ0). Για
π
t=0 είναι x1=+A άρα ηµφ0=+1⇒ φ0= rad.
2
Ακόµη έχουµε: Κ=mω2⇒ω=10rad/s. Τελικά
προκύπτει: Α
-2 π Α
x1=3⋅10 ηµ(10t+ ) (S.I). y
2
β) 1ος τρόπος: Α1
Η τελική εξίσωση ταλάντωσης της µάζας m,

3 Α2
γίνεται x=5⋅10-2⋅ηµ(10t+θ), µε εφθ= (για γωνία
4 Α2y θ φ
ο
θ στο 1 τεταρτηµόριο). Έστω ότι η εξίσωση
ταλάντωσης της οριζόντιας επιφάνειας είναι: ΑX = Α2x
x2=A2ηµ(10t+φ). Από το διανυσµατικό
διάγραµµα (γεωµετρική κατασκευή του Fresnel) θα έχουµε ότι:
Α2x=A2συνφ και Α2y=A2ηµφ. Ακόµη Α1x=0 και Α1y=A1=3cm. Τέλος είναι:

Αx =Α2x=A2συνφ και Αy=Α1+A2ηµφ.
Τότε
Α2= Αx2+ Αy2⇒25=A22συν2φ+Α12+ A22ηµ2φ+2 Α1Α2ηµφ⇒
Ay 3
⇒25=A22+9+6Α2ηµφ⇒16= A22+6Α2ηµφ (1). Ακόµη είναι εφθ= = ⇒
Ax 4
3 3 + A 2 ηµφ
⇒ = ⇒ 3A2συνφ=12+4A2ηµφ (2).
4 Α 2 συνφ
1 16 4 Ax 4 4
Ακόµη συν2θ= = ⇒συνθ= ⇒ = ⇒ A 2 συνφ=5· ⇒ A2συνφ=4 (3).
1 + εφ 2 θ 25 5 A 5 5
Άρα από τη (2) προκύπτει ότι:
12=12+4A2ηµφ⇒ηµφ=0⇒φ=0 rad ή φ=π rad. Όµως είναι συνφ>0 ,άρα είναι φ=0 rad.
Τότε από την (1) έχουµε A22=16⇒Α2=4cm. Άρα x2=4⋅10-2 ηµ10t.
2ος τρόπος:
π 3
Ισχύει x1=3⋅10-2ηµ(10t+ ), x2=A2ηµ(10t+φ) και x=5⋅10-2⋅ηµ(10t+θ), µε εφθ= για
2 4
3 4
• Αν η γωνία θ ανήκει στο 1ο τεταρτηµόριο τότε ισχύει ηµθ= και συνθ= .
5 5
3
Για t=0 έχουµε, x1=3⋅10-2, x2=A2ηµφ και x=5⋅10-2⋅ηµθ=5⋅10-2 =3⋅10-2 m. Από την
5
αρχή της επαλληλίας ισχύει ότι: x=x1+x2⇒3⋅10 =3⋅10 +A2ηµφ⇒ A2ηµφ=0⇒ηµφ=0
-2 -2
(Α2≠0). Τότε έχουµε φ=0 rad ή φ=π rad.

Ακόµη για την ταχύτητα της κάθε ταλάντωσης ισχύει:
π 4
v1=30⋅10-2συν(10t+ ) , v2=10A2συν(10t+φ) και v=50⋅10-2⋅συν(10t+θ), µε συνθ= .
2 5
Για t=0 έχουµε:
4
v1=0 , v2=10A2συνφ και v=50⋅10-2⋅συνθ⇒ v=50⋅10-2⋅ ⇒ v=40⋅10-2m/s. Από την αρχή
5
της επαλληλίας ισχύει ότι, v=v1+v2⇒40⋅10-2=10A2συνφ (συνφ>0).
Τότε είναι φ=0 rad και συνφ=1, οπότε έχουµε: 40⋅10-2=10A2⇒Α2=4⋅10-2m.
Άρα, τελικά προκύπτει: x2=4⋅10-2 ηµ10t.
3 4
• Αν η γωνία θ ανήκει στο 3ο τεταρτηµόριο τότε ισχύει ηµθ=- και συνθ=- .
5 5
3
Για t=0 έχουµε, x1=3⋅10-2, x2=A2ηµφ και x=5⋅10-2⋅ηµθ=-5⋅10-2 =-3⋅10-2 m. Από την
5
αρχή της επαλληλίας ισχύει ότι: x=x1+x2⇒-3⋅10-2=3⋅10-2+A2ηµφ⇒ A2ηµφ= -6⋅10-2 m/s,
µε ηµφ<0. Ακόµη για την ταχύτητα της κάθε ταλάντωσης ισχύει:
π 4
v1=30⋅10-2συν(10t+ ) , v2=10·A2συν(10t+φ) και v=50⋅10-2⋅συν(10t+θ), µε συνθ=- .
2 5
Για t=0 έχουµε:
4
v1=0 , v2=10·A2συνφ και v=50⋅10-2⋅συνθ⇒ v=-50⋅10-2⋅ ⇒ v=-40⋅10-2m/s. Από την
5
αρχή της επαλληλίας ισχύει ότι, v=v1+v2⇒-40⋅10-2=10A2συνφ⇒ A2συνφ= -4⋅10-2 m,
3
µε συνφ<0. Τότε προκύπτει Α22=52·10-4⇒Α2=2 13 10-2m και εφφ= (όπου η φ
2
ανήκει στο 3ο τεταρτηµόριο µε φ=2360).
3
Άρα, τελικά προκύπτει: x2=2 13 10-2ηµ(10t+φ) µε εφφ= και η φ ανήκει στο 3ο
2
τεταρτηµόριο.
43. Σύνθεση ταλαντώσεων
Σώµα Σ πραγµατοποιεί αρµονική ταλάντωση µε εξίσωση,

5π 5π
x1=0,4⋅ηµ(10t+ )⋅συν(10t+ ) (S.I), γύρω από τη θέση ισορροπίας του.
12 12
Τη χρονική στιγµή t=0 το Σ αρχίζει να πραγµατοποιεί και µια εξαναγκασµένη
ταλάντωση στην ίδια διεύθυνση γύρω από την ίδια θέση ισορροπίας µε εξίσωση:
5π 5π
x2=0,2⋅[συν2(10t+ )- ηµ2(10t+ )] (S.I).
12 12
Πως µεταβάλλεται µε το χρόνο η επιτάχυνση του Σ1;
Λύση:
1ος τρόπος:
5π
Ισχύει ηµ2α=2ηµα⋅συνα, άρα x1=0,2⋅ηµ(20t+ ) (S.I) και συν2α=συν2α-ηµ2α, άρα
6
5π 5π π
έχουµε x2= 0,2⋅συν(20t+ ) ή x2= 0,2⋅ηµ(20t+ + )⇒
6 6 2
4π
⇒x2= 0,2⋅ηµ(20t+ ) (S.I).
3
Για την αποµάκρυνση του Σ γύρω από τη θέση ισορροπίας του ισχύει x=x1+x2=
=A⋅ηµ(ωt+θ) µε θ=π+θ΄.
Από το διανυσµατικό διάγραµµα (γεωµετρική κατασκευή του Fresnel):
Y
Α= Α12 + Α22 =0,2⋅ 2 m και
π Α π π
εφ(θ΄+ )= 2 =1 ή θ΄+ = ⇒
6 Α1 6 4
Α1
π
⇒θ΄= rad.
12 π/6
Τελικά έχουµε: θ΄ O X
x=A⋅ηµ(ωt+π+θ΄)⇒ π/3
13π Α
⇒x=0,2⋅ 2 ⋅ηµ(20t+ ) και
12
για την επιτάχυνση είναι: Α2
α=-ω ⋅x⇒
2
13π
⇒α=-80⋅ 2 ⋅ηµ(20t+ ) (S.I).
12
2ος τρόπος:
5π 4π
Ακόµη ισχύει x1=0,2⋅ηµ(20t+ ) και x2= 0,2⋅ηµ(20t+ ) οπότε η διαφορά φάσης
6 3
των δυο ταλαντώσεων είναι:
4π 5π π
∆φ= - = rad.
3 6 2
Τότε ισχύει: Α= Α12 +Α 22 +2A1A 2συν∆φ = Α12 + Α22 =0,2⋅ 2 m.
Α 2 ηµ∆φ Α π
Ακόµη έχουµε εφθ= = 2 =1⇒θ= rad. Τότε είναι:
Α1 +Α 2 συν∆φ Α1 4
5π 5π π 13π
x=A⋅ηµ(ωt+ +θ)⇒ x=0,2⋅ 2 ⋅ηµ(20t+ + )⇒ x=0,2⋅ 2 ⋅ηµ(20t+ ) (S.I).
6 6 4 12
13π
και α=-80⋅ 2 ⋅ηµ(20t+ ) (S.I).
12
3ος τρόπος:
Για τις αποµακρύνσεις ισχύει:
5π
x1=0,2⋅ηµ(20t+ ) (S.I)
6
4π
x2= 0,2⋅ηµ(20t+ ) (S.I).
3
και για την αποµάκρυνση του Σ γύρω από τη θέση ισορροπίας του ισχύει
x=x1+x2⇒x= A⋅ηµ(ωt+θ). Τότε για t=0 είναι:
5π
x1=0,2⋅ηµ( )⇒ x1=0,1m,
6
4π
x2= 0,2⋅ηµ( )⇒x2=-0,1 3 m και x= A⋅ηµθ. Όµως ισχύει σύµφωνα µε την αρχή της
3
επαλληλίας ότι:
x=x1+x2⇒ A⋅ηµθ=0,1-0,1 3 ⇒ A⋅⋅ηµθ=0,1(1- 3 ) (1) µε ηµθ<0.
Για τις ταχύτητες ισχύει:
5π
υ1=4⋅συν(20t+ ) (S.I)
6
4π
υ2= 4⋅συν(20t+ ) (S.I).
3
και υ=υ1+υ2⇒υ= ωA⋅συν(ωt+θ). Τότε για t=0 είναι:
5π
υ1=4⋅συν( )⇒ υ1=-2 3 m/s,
6
4π
υ2= 4συν( )⇒υ2=-2m/s και
3
υ= ωA⋅συνθ. Παρόµοια έχουµε υ=υ1+υ2⇒ ωA⋅συνθ=-2 3 -2⇒
⇒ 20⋅A⋅συνθ=-2(1+ 3 )⇒ A⋅συνθ=-0,1(1+ 3 ) (2) µε συνθ<0.
3π
Τότε αν διαιρέσουµε κατά µέλη τις (1) και (2), έχουµε εφθ=2- 3 , µε π<θ< άρα:
2
π 13π
θ=π+ ⇒θ= rad.
12 12
Ακόµη (1) ⇒ A2⋅ηµ2θ=0,12(1- 3 )2 και (2) ⇒ A2⋅συν2θ=0,12(1+ 3 )2 µε πρόσθεση

κατά µέλη έχουµε Α2=0,12[(1- 3 )2+(1+ 3 )2]⇒ Α2=0,12⋅8⇒ Α=0,1⋅ 8 ⇒
13π
⇒Α=0,2⋅ 2 . Τελικά προκύπτει x=0,2⋅ 2 ⋅ηµ(20t+ ) και α=-ω2⋅x⇒
12
13π
⇒α=-80⋅ 2 ⋅ηµ(20t+ ) (S.I).
12
44. 2, 3 ή 4 αρµονικές εξισώσεις;
Η εξίσωση κίνησης ενός σώµατος θεωρούµε ότι προκύπτει από την επαλληλία των
εξισώσεων των αποµακρύνσεων 2, 3 και 4 αρµονικών ταλαντώσεων της ίδιας
διεύθυνσης και ίδιας θέσης ισορροπίας που αντιστοιχούν στις εξισώσεις:
π
α) x1=3ηµ10t και x2=4ηµ(10t+ 3 )
π
β) x1=5ηµ10t και x2=2 3 ηµ(10t+ 2 )
γ) x1= 13 ηµ(10t+33,690) και x2=2,48ηµ(10t+36,20)
π
δ) x1=4ηµ10t, x2=ηµ(10t+π) και x3=4ηµ(10t+ 3 )
π 4π
ε) x1=5ηµ10t, x2=2ηµ(10t+π), x3=5ηµ(10t+ 3 ) και x4=ηµ(10t+ 3 ) (S.I).
Τότε να γράψετε τη χρονική εξίσωση της περιοδικής κίνησης x(t) του σώµατος. Τι
Λύση:
α) Από τη σύνθεση των x1 και x2, προκύπτει µια αρµονική ταλάντωση µε εξίσωση:
Α 2 ηµφ
x=Aηµ(ωt+θ) όπου Α = Α12 +Α 22 +2Α1Α 2 συνφ και εφθ= .
Α1 +Α 2 συνφ
π
Έτσι για x1=3ηµ10t και x2=4ηµ(10t+ )προκύπτει:
3
Α = Α12 +Α 22 +2Α1Α 2 συνφ ⇔ Α = 9+16+12 = 37 m.
π 3
4ηµ 4
Ακόµη εφθ=
Α 2 ηµφ
= 3 ⇔ εφθ= 2 = 2 3 .
Α1 +Α 2 συνφ 3+4συν π 1 5
3+4
3 2
Τελικά
x= 37 ηµ(10t+θ).
π
β) Έστω ότι x1=5ηµ10t και x2=2 3 ηµ(10t+ )
2
Από τη σύνθεση των x1 και x2, προκύπτει µια αρµονική ταλάντωση µε εξίσωση:
x=Aηµ(ωt+θ)
όπου
Α = Α12 +Α 22 ⇔ Α = 9+16+12 = 37 m.
Α2 2 3
Ακόµη εφθ= =
Α1 5
Τελικά
x= 37 ηµ(10t+θ).
y
γ) Έστω ότι x1= 13 ηµ(10t+33,690) και
0
x2=2,48ηµ(10t+36,2 )
Από το διανυσµατικό διάγραµµα προκύπτει: Α1y Α1

Α2
Α1x=A1·συν33,690= 13 · συν33,690=3m Α2y
Α1y=A1·ηµ33,690= 13 ·ηµ33,690=2m. Ο Α2x Α1x Χ

Ακόµη:
Α2x=A2·συν36,20=2,48· συν36,20=2m
Α2y=A2·ηµ36,20=2,48·ηµ36,20=1,464m.
Αx=A1x+Α2x=5m και
Αy= Α1y+A2y= 3,464 m.
Έτσι έχουµε: y
Α= A 2x +A 2y = 37 m και
Ay 2 3
εφθ= =0,6928=
Ax 5 Αy Α
Τελικά προκύπτει:
x= 37 ηµ(10t+θ)
Χ
δ) Παρόµοια από το διανυσµατικό Οy ΑX
διάγραµµα για τη σύνθεση των 3
εξισώσεων προκύπτει:
Α3x=A3·συν600=2m και
Α3
Α3y
Α2 Ο
Ο Α3x Α1 Χ
Α3y=A3·ηµ600=2 3 m.
Αx=A1+Α3x-A2=5m και
Αy= Α3y=A3·ηµ600=2 3 m.
y
Α= A 2x +A 2y = 37 m και
Ay 2 3
εφθ= =
Ax 5
Τελικά προκύπτει: Αy=Α 3y Α
x= 37 ηµ(10t+θ)
που είναι η εξίσωση που προέκυψε Χ

από τη σύνθεση των 2 εξισώσεων. Ο ΑX
ε) Επίσης από το διανυσµατικό διάγραµµα για τη σύνθεση των 4 εξισώσεων προκύπτει:
Α3x=A3·συν600=2,5m και y
Α3y=A3·ηµ600=2,5 3 m.
Επίσης Α4x=A4·συν600=0,5m και
Α4y=A4·ηµ600=0,5 3 m. Α3
Α3y
Αx=A1+Α3x-A2-Α4x =5m και

Α2 Α4x Ο
Αy= Α3y-Α4y =A3·ηµ600=2 3 m.

Ο Α3x Α1 Χ
Α4 Α4y
Α= A 2x +A 2y = 37 m και y
Ay 2 3
εφθ= =
Ax 5
Αy=Α 3y Α
x= 37 ηµ(10t+θ)
που είναι η εξίσωση που προέκυψε

από τη σύνθεση των 2 και των 3 Χ
εξισώσεων. Ο ΑX
Παρατηρούµε ότι η εξίσωση x= 37
ηµ(10t+θ) µπορεί να προκύψει από όποιο πλήθος εξισώσεων θέλουµε.
∆εν υπάρχουν µόνο 2 εξισώσεις που να µας δίνουν την παραπάνω εξίσωση οι
συνδυασµοί είναι άπειροι.
45. ∆ιακρότηµα
Ένα σώµα πραγµατοποιεί ταυτόχρονα δυο αρµονικές ταλαντώσεις που γίνονται στην
ίδια διεύθυνση και γύρω από την ίδια θέση ισορροπίας µε το ίδιο πλάτος Α και µε
συχνότητες ω1 και ω2, µε ω1>ω2. Το διακρότηµα που παράγεται έχει µέγιστο πλάτος
10cm και περίοδο Tδ=1s.
Αν από ένα µηδενισµό του διακροτήµατος µέχρι και τον επόµενο έχουµε 5 πλήρεις
ταλαντώσεις τότε:
α) Να γράψετε τις εξισώσεις των δυο επιµέρους ταλαντώσεων.
β) Να γράψετε την εξίσωση της συνισταµένης κίνησης που πραγµατοποιεί το σώµα.
γ) Να γράψετε την εξίσωση του πλάτους της συνισταµένης κίνησης που πραγµατοποιεί
το σώµα και να γίνει η γραφική παράσταση του πλάτους σε συνάρτηση µε το χρόνο t.
δ) Να γράψετε την εξίσωση της ταχύτητας του σώµατος σε συνάρτηση µε το χρόνο.
Λύση:
1 2π
α) 5T=Τδ⇒5T=1⇒T= =0,2s Τότε ω= =10π rad/s.
5 Τ
Όµως για x1=Aηµω1t και x2=Aηµω2t και σύµφωνα µε την αρχή της επαλληλίας των
κινήσεων ισχύει x=x1+x2. Με βάση την τριγωνοµετρική ταυτότητα
A-B A+B
ηµΑ+ηµΒ=2συν ( )⋅ηµ( ) έχουµε:
2 2
ω -ω ω +ω
x=2Aσυν ( 1 2 t) ηµ( 1 2 t).
2 2
ω1 +ω2 f +f 2
Άρα ω= ή f= 1 2 ή T= , άρα προκύπτει ότι ω1+ω2=20π (1).
2 2 f1 +f 2
Ακόµη fδ=|f1-f2| ή επειδή f1>f2 έχουµε ότι fδ=f1-f2⇒2π=ω1-ω2 (2).
Τότε από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι 2ω1=22π⇒ ω1=11π rad/s και ω2=9π
rad/s.
ω -ω
Ισχύει Α΄=2Aσυν 1 2 t µε Α΄max=2Α⇒ 10=2Α⇒ Α=5cm.
2
Τότε x1=5⋅10-2 ηµ11πt και x2=5⋅10-2 ηµ9πt.
β) x=0,1συνπtηµ10πt.
ω -ω
γ) |Α΄|=2 Α|συν 1 2 t| ⇒|Α΄|=0,1|συνπt|. Τότε η γραφική παράσταση του πλάτους
2
είναι αυτή του σχήµατος που ακολουθεί.
δ) Από την αρχή της επαλληλίας ισχύει υ=υ1+υ2, όπου υ1=0,55πσυν11πt και
υ2=0,45πσυν9πt. Άρα είναι υ=0,55πσυν11πt+0,45πσυν9πt.
|A΄|(m) ω1 -ω2
Ισχύει Α΄=2 Ασυν t.
2
Τότε το ωπλ του πλάτους Α΄
θα είναι:
2A=0,1 ω -ω f -f
ωπλ= 1 2 ⇒ fπλ= 1 2 ⇒
2 2
fδ
⇒fπλ= ⇒ Tπλ=2Tδ.
2
T/2 Tδ t(s) Προσοχή όµως ενώ το,
δ
ω1 -ω2 ω -ω
Α΄=2 Ασυν t έχει Tπλ=2Tδ το |Α΄|=2 Α|συν 1 2 t| έχει T΄πλ=Tδ.
2 2
Τδ
Για t1= =0,5s είναι |Α΄|=0
2
Για t2=Tδ=1s είναι |Α΄|=0,1 m, κ.ο.κ.
46. ∆ιακρότηµα µε αρχική φάση
Ένα σώµα πραγµατοποιεί ταυτόχρονα δυο αρµονικές ταλαντώσεις ίδιου πλάτους, γύρω
από το ίδιο σηµείο στην ίδια διεύθυνση και µε συχνότητες που διαφέρουν λίγο µεταξύ
τους µε εξισώσεις x1=A⋅ηµ(ω1t+φ0) και x2=A⋅ηµω2t, τότε:
α) να γράψετε την εξίσωση της συνισταµένης κίνησης,

β) να δείξετε ότι η αυθαίρετη αρχική φάση φ0 αλλάζει τις χρονικές στιγµές που
µεγιστοποιείται το πλάτος του διακροτήµατος , όµως ο χρόνος µεταξύ δυο διαδοχικών
µεγιστοποιήσεων του πλάτους του διακροτήµατος παραµένει σταθερός.
Λύση:
α) Σύµφωνα µε την αρχή της επαλληλίας των κινήσεων η αποµάκρυνση του σώµατος
κάποια στιγµή θα είναι x=x1+x2⇒ x= A⋅ηµ(ω1t+φ0) +A⋅ηµω2t.
A-B A+B
Με βάση την τριγωνοµετρική ταυτότητα ηµΑ+ηµΒ=2συν ( )⋅ηµ( ) έχουµε:
2 2
 ω t+φ -ω t   ω t+φ +ω t 
x= 2A⋅συν  1 0 2  ⋅ηµ  1 0 2  ⇒
 2   2 
 ω -ω φ   ω +ω φ 
⇒x= 2A⋅συν  1 2 t+ 0  ⋅ηµ  1 2 t+ 0  .
 2 2   2 2 
 ω -ω φ 
β) Το πλάτος της περιοδικής κίνησης είναι |Α΄|=2A⋅|συν  1 2 t+ 0  |⋅
 2 2 
 ω -ω φ 
Το πλάτος |Α΄| γίνεται µέγιστο 2Α όταν συν  1 2 t+ 0  = ±1⇒
 2 2 
ω -ω φ ω -ω φ f -f φ
⇒ 1 2 t+ 0 =kπ⇒ 1 2 t =kπ- 0 ⇒ 2π 1 2 t =kπ- 0 ⇒
2 2 2 2 2 2
φ
k- 0
φ0
f1 -f 2 t=k- ⇒ t= 2π όπου k∈Z ώστε t>0. ∆ηλαδή η αρχική φάση φ0 επηρεάζει τις
2π f1 -f 2
χρονικές στιγµές στις οποίες το πλάτος του διακροτήµατος γίνεται µέγιστο.
Για δυο διαδοχικές χρονικές στιγµές t1, t2 όπου µεγιστοποιείται το πλάτος του
φ φ
k1 - 0 k1 +1- 0
διακροτήµατος έστω ότι έχουµε t1= 2π και t = 2π . Εποµένως:
2
f1 -f 2 f1 -f 2
φ0 φ
k1 +1- -k1 + 0
Tδ=t2-t1= 2π 2π ⇒ T = 1 ή f =|f -f |.
δ δ 1 2
f1 -f 2 f1 -f 2
Άρα η περίοδος του διακροτήµατος είναι ανεξάρτητη από την αρχική φάση φ0.
47. Σύνθεση δυο ταλαντώσεων και κρούση
Σώµα µάζας m=1kg είναι δεµένο σε οριζόντιο ελατήριο σταθεράς K που αρχικά
βρίσκεται στη θέση φυσικού του µήκους. Η µάζα m βρίσκεται σε επαφή µε λεία
οριζόντια επιφάνεια.
Αποµακρύνουµε το σώµα από την αρχική του θέση κατά A1 και το αφήνουµε ελεύθερο
να ταλαντώνεται.
α) Κάποια χρονική στιγµή που τη θεωρούµε αρχή των χρόνων (t=0) και που τότε η
µάζα m βρίσκεται στη θέση x1=+A1/2 και έχει υ1>0, αρχίζει να πραγµατοποιεί και µια
δεύτερη αρµονική ταλάντωση της ίδιας διεύθυνσης xx΄ γύρω από την ίδια θέση
ισορροπίας, µε την ίδια συχνότητα ω και µε πλάτος Α2=2Α1. Τότε η εξίσωση
2π
ταλάντωσης της µάζας m, γίνεται x=2⋅ 3 ηµ(10t+ ) (S.I). Ποια είναι η εξίσωση της
3
δεύτερης ταλάντωσης; Θεωρήστε πως για όλες τις ταλαντώσεις ισχύει η γενική
εξίσωση x=A⋅ηµ(ωt+φ).
2π
β) Τη χρονική στιγµή t= s, η µάζα m συγκρούεται µε σώµα µάζας m1=m που κινείται
15
αντίθετα µε ταχύτητα υ1=20 3 m/s. Να υπολογιστεί η απώλεια της µηχανικής
ενέργειας κατά την κρούση. Ποια είναι τότε η εξίσωση ταλάντωσης του
συσσωµατώµατος µάζας m+m1;
γ) Αν κάποια χρονική στιγµή πριν από την κρούση που τη θεωρούµε πάλι αρχή των
χρόνων (t=0) η µάζα m αρχίζει να πραγµατοποιεί φθίνουσα ταλάντωση µε εξίσωση
αυτή που υπολογίστηκε στο ερώτηµα (α) όπου Α1=Α10⋅e-Λt, τότε να γράψετε την
εξίσωση της συνισταµένης ταλάντωσης του σώµατος.
Λύση:
α) Αρχικά για την εξίσωση της ταλάντωσης της µάζας m ισχύει x1=A1 ηµ(ωt+φ0). Για
π
t=0 είναι x1=+A1/2 µε υ1>0 άρα ηµφ0=+1/2⇒ φ0= rad. Τελικά προκύπτει:
6
π
x1=Α1⋅ ηµ(10t+ ) (S.I).
6
Έστω ότι η εξίσωση της δεύτερης ταλάντωσης είναι x2=A2ηµ(10t+φ)⇒
x2=2A1⋅ηµ(10t+φ).
A1 2π
Για t=0 είναι x1= , x2=2A1⋅ηµφ και x=2⋅ 3 ηµ( )⇒x=3 m.
2 3
A1
Ισχύει x=x1+x2⇒ +2A1⋅ηµφ=3 (1).
2
π 2π
Ακόµη είναι υ1= 10Α1⋅συν(10t+ ) , υ2= 20A1⋅συν(10t+φ) και υ=20⋅ 3 συν(10t+ ).
6 3
3
Για t=0 προκύπτει υ1=10Α1⋅ m/s, υ2=20A1⋅συνφ (m/s) και υ=-10⋅ 3 m/s.
2
3
Ισχύει υ=υ1+υ2⇒10Α1⋅ +20A1⋅συνφ=-10⋅ 3 . (2).
2
Από την (1) προκύπτει,
A1
2A1⋅ηµφ=3- (3) και από τη (2) προκύπτει,
2
3
2A1⋅συνφ=-( 3 +Α1⋅ ) µε συνφ<0 (4).
2
A1 2 3 2
(3)⇒ 4A12⋅ηµ2φ=(3- ) και (4)⇒ 4A12⋅συν2φ=( 3 +Α1⋅ )
2 2
Προσθέτοντας τις δυο τελευταίες σχέσεις κατά µέλη προκύπτει:
A1 2 3 2 A 12 3A 12
2
4A1 =(3- ) +( 3 +Α1⋅ ) ⇒4A1 =9+
2
-3Α1+3+ +3Α1⇒
2 2 4 4
⇒3A12=12⇒Α1=2m.
A1 1 5π
Ακόµη (1)⇒ +2A1⋅ηµφ=3⇒ηµφ= µε συνφ<0, άρα έχουµε φ= rad.
2 2 6
5π
Τελικά έχουµε x2=4⋅ηµ(10t+ ) (S.Ι).
6
2π 2π
β) Η ταχύτητα της µάζας m είναι υ=20⋅ 3 συν(10t+ ) (S.I). Για t= s, προκύπτει
3 15
υ=υmax=20⋅ 3 συν2π=20⋅ 3 m/s.
Η ορµή διατηρείται, αφού δεν υπάρχουν εξωτερικές οριζόντιες δυνάµεις που να
ασκούνται στο σύστηµα των σωµάτων. Συνεπώς:
mυ1max-m1υ1= (m1+m)V⇒V=0. Τότε η απώλεια της µηχανικής ενέργειας είναι ίση µε
τη µείωση της κινητικής ενέργειας των δύο σωµάτων κατά τη διάρκεια της κρούσης:
1 1 1
∆Εµηχ=∆Κ= mυ 2 + m 1 υ12 - (m + m 1 )V 2 =mυ2=1200J.
2 2 2
Ακόµη τη στιγµή της σύγκρουσης είναι x=0 (υ=υmax), οπότε και η ενέργεια της
ταλάντωσης είναι µηδέν άρα το συσσωµάτωµα παραµένει ακίνητο.
γ) Για τις εξισώσεις ταλάντωσης ισχύουν:

π
x1=2 ηµ(10t+ ) και
6
5π
x2=4⋅ηµ(10t+ ) (S.Ι).
6
Στο σχήµα έχουµε το Αy

διανυσµατικό διάγραµµα τη
χρονική στιγµή t=0. Α
(γεωµετρική κατασκευή του
Fresnel). Α2y
Α2
Από το διανυσµατικό
διάγραµµα θα έχουµε ότι: Α1y Α1
π/6 /3 π/6
π 3 π
Α1x=A1συν =Α1⋅ µε Α2x ΑX Α1x
6 2
Α1=2⋅e-Λt, άρα έχουµε
Α1x= 3 ⋅e-Λt. Ακόµη
π 3
Α2x=A2συν = =4⋅ =2 3 m.
6 2
π π
Επίσης είναι Α1y=A1ηµ = e-Λt και Α2y=A2ηµ =2m. Τότε είναι Αx =Α2x-Α1x⇒
6 6
⇒ Αx =2 3 - 3 ⋅e . Επίσης έχουµε Αy=Α1y+A2y= e-Λt+2.
-Λt
Τότε Α2= Αx2+ Αy2⇒A= 3(2 - e -Λt ) 2 + (2 + e - Λt ) 2 ⇒ A=2⋅ e -Λt (e - Λt + 2) + 4 .

Ay 2 + e -Λt
Ακόµη είναι εφθ=- =- .
Ax 3 ( 2 - e - Λt )
2 + e -Λt
Τελικά είναι x=Aηµ(ωt+θ) µε A=2⋅ e -Λt (e - Λt - 2) + 4 και εφθ=- µε
3 ( 2 - e - Λt )
ηµθ>0 και συνθ<0.
2 + e -Λt
∆ηλαδή έχουµε x=2⋅ e -Λt
(e - Λt
- 2) + 4 ⋅ηµ[10t+τοξεφ(- )].
3 ( 2 - e - Λt )
Παρατηρούµε πως:
Για t=0 είναι Α= 2⋅ 3 m και
π 2π
εφθ=- 3 ⇒θ=π- = rad. Άρα
3 3
για t=0 είναι
2π 3 π 5π
x=2⋅ 3 ηµ(10t+ ). Για t→∞ είναι Α=4m και εφθ=- ⇒ θ=π- = rad.
3 3 6 6
5π
Άρα για t→∞ είναι x=4ηµ(10t+ )=x2, δηλαδή η µάζα m θα ταλαντώνεται µε την ίδια
6
εξίσωση της δεύτερης Α.Α.Τ. Άρα το πλάτος της ταλάντωσης της µάζας m αυξήθηκε !!
από 2⋅ 3 σε 4m.
48…και σύνθεση ταλαντώσεων και ανεξάρτητες ταλαντώσεις.
Ένα σώµα (υλικό σηµείο) εξαναγκάζεται ταυτόχρονα σε δυο αρµονικές ταλαντώσεις µε

π
εξισώσεις x1= 3 ηµ10t και x2=3ηµ(10t+ ) (S.I).
2
i) Να γράψετε την εξίσωση σε συνάρτηση µε το χρόνο της συνισταµένης
ii) Αν οι δυο αρχικές ταλαντώσεις πραγµατοποιούνταν ξεχωριστά η µία από την
άλλη, τότε:
α) Να βρείτε ποια χρονική στιγµή ισχύει x1=-x2 για πρώτη φορά;
β) Πόση είναι τότε η απόσταση µεταξύ των δυο υλικών σηµείων;
γ) Πόση είναι η µέγιστη απόσταση στην οποία µπορεί να βρεθούν τα δυο υλικά σηµεία;
Λύση:
i) Από τη σύνθεση των δυο ταλαντώσεων x1 και x2 προκύπτει αρµονική

ταλάντωση µε εξίσωση x=A·ηµ(ωt+θ) µε ω=10 rad/s, Α= Α12 + Α22 = 2 3 m
Α2 π
και εφθ= = 3 ή θ= rad. Έτσι έχουµε
Α1 3
π
x= 2 3 ·ηµ(10t+ ) (S.I).
3
ii) α) Για x1=-x2 προκύπτει
π
3 ηµ10t=-3ηµ(10t+ )⇔ηµ10t=- 3 συν10t⇔
2
π π 3kπ-π
⇔εφ10t= - 3 ⇔ εφ10t= -εφ ⇔10t=kπ- ⇔t= s, k=1,2,…
3 3 30
π
Για k=1 (1η φορά) έχουµε t= s.
15
π t 1 T
β) Για t= s έχουµε = ⇔t= . Στον
15 T 3 3
ίδιο χρόνο όπως φαίνεται και µε τα A1
X1
0
60 φ
0
30
-X 2
A2
3600
περιστρεφόµενα διανύσµατα αυτά έχουν διαγράψει γωνία φ= =1200.
3
3 3
Τότε είναι x1=A1ηµ600= 3 = m
2 2
1 3
και x2=A2ηµ300=3 = m. Άρα η απόσταση µεταξύ των δυο υλικών σηµείων
2 2
που πραγµατοποιούν τις αντίστοιχες ταλαντώσεις είναι:
3
d= |x1|+ |x2|=2 =3m.
2
Αλλιώς είναι:
π
d=∆x=x1-x2= 3 ηµ10t -3ηµ(10t+ )= 3 ηµ10t -3συν10t⇔
2
3
⇔ d= 3 (ηµ10t - συν10t)⇔ d= 3 (ηµ10t - 3 συν10t)⇔
3
π
ηµ
π 3 συν10t)⇔
⇔d= 3 (ηµ10t -εφ συν10t)⇔ d= 3 (ηµ10t -
3 π
συν
3
3 π π
⇔ d= (ηµ10tσυν -ηµ συν10t)⇔
π 3 3
συν
3
π
⇔ d= 2 3 ηµ(10t- ).
3
π
Από την παραπάνω σχέση για t= s έχουµε:
15
π π π
d= 2 3 ηµ(10t- )⇔ d= 2 3 ηµ(10 - )⇔
3 15 3
π 3
⇔ d= 2 3 ηµ( )⇔d= 2 3 ⇔d=3m
3 2
όπως ακριβώς το βρήκαµε και µε τη γεωµετρική µέθοδο.
π
γ) Από τη σχέση d= 2 3 ηµ(10t- )
3
συµπεραίνουµε ότι η µέγιστη απόσταση A1
στην οποία µπορεί να βρεθούν τα δυο υλικά
σηµεία είναι dmax= 2 3 m. X1
0
60 φ
0
30 O
-X 2
A2
Αυτό όµως είναι και το µήκος της υποτείνουσας του τριγώνου ΟΑ1Α2.
Πράγµατι από το σχήµα έχουµε
(Α1Α2)2=d2=A12+A22⇔d= Α12 + Α22 ⇔
⇔d= dmax= 2 3 m.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
π
1. Γενικά αν ισχύει x1=A1ηµωt και x2=A2ηµ(ωt+ ) τότε:
2
π
∆x=d=x1-x2⇔d= A1ηµωt-A2ηµ(ωt+ )⇔d= A1ηµωt-A2συνωt⇔
2
Α Α
⇔d= A1( ηµωt- 2 συνωt)⇔ d= A1( ηµωt-εφθσυνωt) µε εφθ= 2 .
Α1 Α1
Α1
Ακόµη έχουµε και d= ( ηµωtσυνθ-ηµθσυνωt)⇔
συνθ
1
⇔ d= Α1 1+εφ 2θ ηµ(ωt-θ) (ισχύει = 1+εφ 2θ ).
συνθ
Επίσης:
Α 22
d= Α1 1+ ηµ(ωt-θ)⇔ d= Α12 +Α 22 ηµ(ωt-θ)
Α12
απ’ όπου πράγµατι για ηµ(ωt-θ)=1 προκύπτει: dmax= Α12 + Α22 (υποτείνουσα).
2. Για την απόσταση µεταξύ των δυο υλικών σηµείων ισχύει

π
d= 2 3 ηµ(10t- ). Τη µέγιστη απόσταση
3
µεταξύ των δυο υλικών σηµείων θα την A2
έχουµε όταν d= 2 3 m άρα όταν
π
2 3 ηµ(10t- )= 2 3 ⇔
3 A1
π π
⇔ ηµ(10t- )=ηµ ⇔ 60 0 0
3 2 30 600
π π O A1
⇔10t- =2kπ+ ⇔
3 2
5π π
⇔10t=2kπ+ και για k=0 έχουµε t= s.
6 12
t 5 5
Ισχύει = ή t= T . Σε αυτόν το χρόνο A2
T 12 12
A2
A1
O 0
150
A2
5
τα διανύσµατα Α1 και Α2 έχουν διαγράψει γωνία φ= 3600 =1500, όπως
12
φαίνεται και στο διπλανό σχήµα.

Όµως τότε και το A1A 2 θα περιστραφεί κατά 1500 και επειδή σχηµατίζει
αρχικά γωνία 600 µε τον άξονα x΄x τελικά θα σχηµατίζει γωνία 900 µε
αυτόν. Άρα τη µέγιστη απόσταση µεταξύ των δυο υλικών σηµείων θα την

έχουµε µόλις το A1A 2 γίνει παράλληλο µε τον άξονα ταλάντωσης όπως
3. Ακόµη αν ισχύει x1=A1ηµωt και x2=A2ηµ(ωt+θ) τότε για

x1=-x2 έχουµε:
A1ηµωt =-A2ηµ(ωt+θ)⇔
⇔ A1ηµωt =-A2( ηµωtσυνθ+ηµθσυνωt)⇔
⇔A1ηµωt =-µηµωt-λσυνωt µε µ= A2συνθ και λ=A2ηµθ.
λ
Τότε έχουµε και (A1+µ) ηµωt =-λσυνωt⇔εφωt= - ⇔
Α1 + µ
λ kπ-φ
⇔ εφωt=-εφφ µε εφφ= άρα έχουµε ωt=kπ-φ⇔t= .
Α1 + µ ω
Επίσης για d=∆x=x1-x2⇒

⇔d= A1ηµωt- A2ηµ(ωt+θ)⇔
⇔d= A1ηµωt-A2ηµωtσυνθ-Α2ηµθσυνωt⇔
⇔d= (A1-A2συνθ)ηµωt-Α2ηµθσυνωt⇔
⇔d= κηµωt-λσυνωt µε κ= A1-A2συνθ και λ=A2ηµθ.
Ακόµη έχουµε:
λ λ
d= κ(ηµωt- συνωt)⇔ d= κ(ηµωt-εφφσυνωt) µε εφφ=
κ κ
κ
d= (ηµωtσυνφ-ηµφσυνωt)⇔ d= κ 1+εφ 2 φ ηµ(ωt-φ)⇔
συνφ
λ2
d= κ 1+ ηµ(ωt-φ)⇔ d= κ 2 +λ 2 ηµ(ωt-φ).
κ2
Παραδείγµατα:
π π
1)Για x1=2ηµ10πt και x2=2ηµ(10πt+ ) (S.I) έχουµε Α1=Α2=2m, θ= rad
3 3
και για x1=-x2 είναι µ= A2συνθ=1m και λ=A2ηµθ= 3 m.
λ 3 π kπ-φ
Ακόµη εφφ= = ⇔φ= rad. Τότε t= και για k=1 οπότε η παραπάνω
Α1 +µ 3 6 ω
π
π-
1
σχέση ισχύει για 1η φορά έχουµε: t= 6 = s.
10π 12
λ
Ακόµη d= κ 2 +λ 2 ηµ(ωt-φ) µε κ= A1-A2συνθ=1m και λ=A2ηµθ= 3 m και εφφ= =
κ
π π
3 ⇔φ= rad. Άρα d= κ 2 +λ 2 ηµ(ωt-φ)⇔ d= 2ηµ(10πt- ) απ’ όπου προκύπτει
3 3
1 π
dmax=2m και για t= s οπότε x1=-x2 έχουµε d= 2ηµ(10πt- )⇔
12 3
10π π π
⇔ d= 2ηµ( - )=2ηµ =2m. ∆ηλαδή εκείνη τη στιγµή που ισχύει x1=-x2 τα δυο
12 3 2
υλικά σηµεία απέχουν και τη µέγιστη απόσταση µεταξύ τους δηλαδή d=dmax=2m.
π π
2) Για x1=2ηµ10πt και x2=ηµ(10πt+ ) (S.I) έχουµε Α1= 2m, Α2=1m, θ= rad
3 3
1 3
και για x1=-x2 είναι µ= A2συνθ= m και λ=A2ηµθ= m.
2 2
λ 3 π kπ-φ
Ακόµη εφφ= = ⇔φ= rad. Τότε t= και για k=1 οπότε η παραπάνω
Α1 +µ 3 6 ω
π
π-
1
σχέση ισχύει για 1η φορά έχουµε: t= 6 = s.
10π 12
3 3 λ
Ακόµη d= κ 2 +λ 2 ηµ(ωt-φ) µε κ=A1-A2συνθ= m και λ=A2ηµθ= m και εφφ= =
2 2 κ
3 π π
⇔φ= rad. Άρα d= κ 2 +λ 2 ηµ(ωt-φ)⇔ d= 3 ηµ(10πt- ) απ’ όπου προκύπτει
3 6 6
1
dmax= 3 m≈1,7m και για t= s οπότε x1=-x2 έχουµε
12
π 10π π 2π 3
d= 3 ηµ(10πt- )⇔ d= 3 ηµ( - )= 3 ηµ = =1,5m.
6 12 6 3 2
49. Η ενέργεια στη σύνθετη ταλάντωση
Σώµα εκτελεί αρµονική ταλάντωση και η εξίσωση της αποµάκρυνσής του σε

συνάρτηση µε το χρόνο είναι x=Αηµ(ωt+θ). Η προηγούµενη εξίσωση θεωρούµε ότι
προκύπτει από την επαλληλία των εξισώσεων x1=Α1ηµ(ωt) και x2=Α2ηµ(ωt+φ) που
αντιστοιχούν στις εξισώσεις των αποµακρύνσεων δύο αρµονικών ταλαντώσεων της
ίδιας συχνότητας, ίδιας διεύθυνσης και ίδιας θέσης ισορροπίας µε 0≤θ<φ<2π. Αν Ε, Ε1
και Ε2 είναι οι ενέργειες των ταλαντώσεων, x, x1 και x2 αντίστοιχα, Κ, Κ1 και Κ2 είναι
οι αντίστοιχες κινητικές ενέργειες των ταλαντώσεων και U, U1 και U2 είναι οι
αντίστοιχες δυναµικές τους ενέργειες την ίδια χρονική στιγµή t, τότε να δείξετε πως
ισχύει: Ε=Ε1+Ε2+2(± K1K 2 ± U1U 2 )=Ε1+Ε2+2 E1E 2 συνφ
Λύση:
Για την ταλάντωση στον άξονα xx΄ κάθε χρονική στιγµή τα διανύσµατα των
αποµακρύνσεων, των ταχυτήτων και των επιταχύνσεων είναι συγγραµµικά (οµόρροπα
ή αντίρροπα). Έτσι από την αρχή της επαλληλίας κάθε χρονική στιγµή και για τις
αλγεβρικές τιµές των x, υ, α θα ισχύουν: x=x1+x2, υ=υ1+υ2 και α=α1+α2 µε x1=Α1ηµ(ωt)
και υ1=ω·Α1συν(ωt) καθώς και x2=Α2ηµ(ωt+φ) και υ2=ω·Α2συν(ωt+φ).
Τότε για την δυναµική ενέργεια της ανεξάρτητης ταλάντωσης x1, ισχύει
1 1
U1= Dx12= DΑ12ηµ2(ωt)=E1ηµ2(ωt). Ακόµη για την κινητική της ενέργεια ισχύει
2 2
1 1
K1= mυ12= mω2Α12συν2(ωt)=E1συν2(ωt), ενώ για την ενέργεια της ταλάντωσης
2 2
ισχύει Ε1=Κ1+U1
Παρόµοια για την ανεξάρτητη ταλάντωση x2 έχουµε:

1 1
U2= Dx22= DΑ22ηµ2(ωt+φ)=E2 ηµ2(ωt+φ) και
2 2
1 2 1
K2= mυ2 = mω2Α22συν2(ωt+φ)=E2συν2(ωt+φ) ενώ για την ενέργεια της ισχύει
2 2
Ε2=Κ2+U2
Μια δεδοµένη χρονική στιγµή και για την ταλάντωση του σώµατος στον άξονα xx΄
όπως είπαµε είναι x=x1+x2, και υ=υ1+υ2 άρα το σώµα εκείνη τι στιγµή έχει δυναµική
1 1 1 1 2U1
ενέργεια, U= Dx2= D(x1+x2) 2= Dx12+ Dx22+Dx1x2, µε x1=± και
2 2 2 2 D
2U 2 1 1
x2=± , οπότε προκύπτει U= Dx12+ Dx22+Dx1x2⇔ U=U1+U2±2 U1U 2 .
D 2 2
Ακόµη έχει κινητική ενέργεια,

1 1 1 1 2K1 2K 2
Κ= mυ2= m(υ1+υ2)2= mυ12+ mυ22+mυ1υ2, µε υ1=± και υ2=± ,
2 2 2 2 m m
1 1
οπότε προκύπτει Κ= mυ12+ mυ22+mυ1υ2⇔ Κ=Κ1+Κ2±2 K1K 2 .
2 2
Τότε για τη συνολική ενέργεια της ταλάντωσης του σώµατος, τη δεδοµένη χρονική
στιγµή έχουµε:
Ε=Κ+U= Κ1+Κ2±2 K1K 2 + U1+U2±2 U1U 2 ⇔
⇔Ε= U1+Κ1+ U2+Κ2±2 K1K 2 ± 2 U1U 2 ⇔

⇔ Ε= Ε1+Ε2±2 K1K 2 ± 2 U1U 2 ⇔
⇔ Ε= Ε1+Ε2+2(± K1K 2 ± U1U 2 ).
∆εδοµένου ακόµη ότι ισχύει K1=E1συν2(ωt) και K2=E2συν2(ωt+φ) έχουµε και

K1K 2 =± E1E 2 συν(ωt)·συν(ωt+φ)⇔
⇔ K1K 2 =± E1E 2 συν(ωt)·[συν(ωt)συνφ-ηµφηµ(ωt)]
Επίσης ισχύει U1=E1ηµ2(ωt) και U2=E2 ηµ2(ωt+φ) οπότε έχουµε και

U1U 2 =± E1E 2 ηµ(ωt)·ηµ(ωt+φ)⇔
⇔ U1U 2 =± E1E 2 ηµ(ωt)·[ηµ(ωt)συνφ+ηµφσυν(ωt)]
Ε= Ε1+Ε2+2(± K1K 2 ± U1U 2 )⇔
⇔ Ε= Ε1+Ε2+2{ E1E 2 συν(ωt)·[συν(ωt)συνφ-ηµφηµ(ωt)]+ + E1E 2
ηµ(ωt)·[ηµ(ωt)συνφ+ηµφσυν(ωt)]}⇔
⇔ Ε= Ε1+Ε2+2 E1E 2 [συν2(ωt)·συνφ-ηµφσυν(ωt)ηµ(ωt)+
ηµ2(ωt)·συνφ+ηµφσυν(ωt)ηµ(ωt)]⇔
⇔ Ε= Ε1+Ε2+2 E1E 2 [ηµ2(ωt)+συν2(ωt)]·συνφ ⇔
⇔ Ε= Ε1+Ε2+2 E1E 2 συνφ .

50.Σύνθεση τριών αρµονικών εξισώσεων-διακρότηµα
Η εξίσωση κίνησης ενός σώµατος θεωρούµε ότι προκύπτει από την επαλληλία των
π
εξισώσεων, x1=3ηµ202t, x2= 3 ηµ200t και x3= 3 ηµ(200t+ ) που αντιστοιχούν
3
στις εξισώσεις των αποµακρύνσεων τριών αρµονικών ταλαντώσεων της ίδιας
διεύθυνσης και ίδιας θέσης ισορροπίας. Τότε να γράψετε τη χρονική εξίσωση της
περιοδικής κίνησης x(t) του σώµατος.
Λύση:
Παρατηρούµε ότι οι εξισώσεις x2 και x3 έχουν την ίδια συχνότητα. Τότε από τη
σύνθεση τους προκύπτει µια αρµονική ταλάντωση µε εξίσωση:
Α 2 ηµφ
x=Aηµ(ωt+θ) όπου Α = Α12 +Α 22 +2Α1Α 2 συνφ και εφθ= .
Α1 +Α 2 συνφ
Έτσι προκύπτει:
π
Α = Α12 +Α 22 +2Α1Α 2 συνφ ⇔ Α = 2Α12 +2Α12 συν ⇔
3
π
3ηµ
Α 2 ηµφ 3 ⇔
⇔ Α = 3Α12 ⇔ Α = Α1 3 ⇔Α=3m. Ακόµη εφθ= =
Α1 +Α 2 συνφ π
3+ 3συν
3
π
⇔ εφθ= ⇔θ= rad. Τελικά
6
π
x2,3=3ηµ(200t+ ).
6
Παρατηρούµε ακόµη ότι οι x1 και οι x2,3 περιγράφουν δυο αρµονικές ταλαντώσεις µε το
ίδιο πλάτος και συχνότητες που διαφέρουν λίγο µεταξύ τους. Οπότε προκύπτει
διακρότηµα µε αρχική φάση. Πράγµατι σύµφωνα µε την αρχή της επαλληλίας των
κινήσεων η αποµάκρυνση του σώµατος κάποια στιγµή θα είναι:
π
x=x1+x2,3⇔ x= 3[ηµ(202t) +ηµ(200t+ )].
6
A-B A+B
Με βάση την τριγωνοµετρική ταυτότητα ηµΑ+ηµΒ=2συν ( )⋅ηµ( ), έχουµε
2 2
 π  π
 202t-200t- 6   202t+200t+ 6   π  π
x= 6συν   ⋅ηµ   ⇔x= 6συν  t-  ⋅ηµ  201t+  .
 2   2   12   12 
   
51. ∆ιακρότηµα: Πότε ισχύει x=2A;
Ένα σώµα εξαναγκάζεται ταυτόχρονα σε δυο αρµονικές ταλαντώσεις ίδιου πλάτους,

γύρω από το ίδιο σηµείο στην ίδια διεύθυνση µε εξισώσεις x1=A⋅ηµω1t και x2=A⋅ηµω2t,
οπότε δηµιουργείται διακρότηµα. Τότε για ποια σχέση των δυο κυκλικών συχνοτήτων
ω1 και ω2 ισχύει x=2A;
Λύση
Σύµφωνα µε την αρχή της επαλληλίας των κινήσεων η αποµάκρυνση του σώµατος
κάποια στιγµή θα είναι x=x1+x2⇔ x= A⋅ηµω1t+A⋅ηµω2t.
A-B A+B
Με βάση την τριγωνοµετρική ταυτότητα ηµΑ+ηµΒ=2συν ( )⋅ηµ( ), έχουµε
2 2
 ω -ω   ω +ω 
x= 2A⋅συν  1 2  t ⋅ηµ  1 2  t .
 2   2 
Για να ισχύει κάποια χρονική στιγµή x=2A, θα πρέπει
 ω -ω   ω +ω   ω -ω   ω +ω 
συν  1 2  t ·ηµ  1 2  t =1, δηλαδή τα συν  1 2  t και ηµ  1 2  t έχουν
 2   2   2   2 
 ω -ω   ω +ω 
σχέση αντιστρόφου. Καθόσον όµως θα πρέπει συν  1 2  t ≤1 και ηµ  1 2  t ≤1 η
 2   2 
µόνη περίπτωση είναι να µεγιστοποιηθούν ταυτόχρονα.
 ω -ω 
Το πλάτος της περιοδικής κίνησης είναι |Α΄|=2A⋅|συν  1 2  t |⋅
 2 
 ω -ω 
Το πλάτος |Α΄| γίνεται µέγιστο 2Α όταν συν  1 2  t1 = ±1⇔
 2 
ω -ω 2kπ 2kπ
⇔ 1 2 t1 =kπ⇔t1= και για ω1>ω2 είναι t1= όπου k∈Z (ω1≠ω2).
2 ω1 -ω 2 ω1 -ω2
Θα πρέπει όµως ταυτόχρονα να ισχύει και
 ω +ω   ω +ω  π (2k+1)π
ηµ  1 2  t =±1⇔  1 2  t 2 =kπ+ ⇔t2=
 2   2  2 ω1 +ω2
2kπ (2k+1)π
Για το ταυτόχρονο πρέπει t1=t2 οπότε έχουµε: = ⇔ω1=(4k+1)ω2 µε
ω1 -ω2 ω1 +ω2
k∈Z* αφού ω1≠ω2. Θα πρέπει δηλαδή η µια συχνότητα να είναι ακέραιο πολλαπλάσιο
της άλλης ώστε να ικανοποιείται η παραπάνω σχέση. Μάλιστα η πιο απλή ακέραια
αναλογία είναι η ω1=5ω2 (k=1)
Όµως για να έχουµε διακρότηµα θα πρέπει οι συχνότητες να διαφέρουν λίγο µεταξύ

τους (ω1≈ω2). Άρα όταν έχουµε διακρότηµα ποτέ δεν ισχύει x=2A!
210 KYMATA
Μηχανικά Κύµατα
∆ιεύθυνση διάδοσης του κύµατος

Έστω το αρµονικό κύµα y=A·ηµ(ωt+kx). Έστω ακόµη ότι τη χρονική στιγµή t το
αρµονικό κύµα φτάνει στο σηµείο x. Τότε η φάση του σηµείου αυτού είναι φ=0 (φ0=0).
Μετά από χρονικό διάστηµα ∆t η φάση στο σηµείο x γίνεται διάφορη από το µηδέν,
ενώ το κύµα έχει φτάσει στο σηµείο x+∆x, όπου η φάση αυτού του σηµείου είναι τώρα
µηδέν. Η φάση είναι γενικά φ= ωt+kx. Ισχύει λοιπόν, τη χρονική στιγµή
t: ωt+kx=0 και τη χρονική στιγµή,
t+∆t: ω(t+∆t)+k(x+∆x)=0. Αν αφαιρέσουµε τις δυο σχέσεις κατά µέλη προκύπτει
∆x ω λ
ω∆t+k∆x=0⇒υ= =- =- <0. Άρα έχουµε ένα κύµα που διαδίδεται προς τον
∆t k T
αρνητικό ηµιάξονα –x.
Αν πάλι το αρµονικό κύµα έχει εξίσωση y=A·ηµ(ωt-kx), τότε αν τη χρονική στιγµή t το
αρµονικό κύµα φτάνει στο σηµείο x, τότε η φάση του σηµείου αυτού είναι φ=0. Μετά
από χρονικό διάστηµα ∆t το κύµα έχει φτάσει στο σηµείο x+∆x, όπου η φάση αυτού
του σηµείου είναι τώρα µηδέν. Η φάση είναι γενικά φ= ωt-kx. Ισχύει λοιπόν
τη χρονική στιγµή,
t: ωt-kx=0 και τη χρονική στιγµή
t+∆t: ω(t+∆t)-k(x+∆x)=0. Αν αφαιρέσουµε τις δυο σχέσεις κατά µέλη προκύπτει
∆x ω λ
ω∆t-k∆x=0⇒υ= = = >0. Άρα τότε έχουµε ένα κύµα που διαδίδεται προς το
∆t k T
θετικό ηµιάξονα +x.
Παρατηρούµε πως αν οι συντελεστές των x και t είναι ετερόσηµοι, τότε η ταχύτητα του
αρµονικού κύµατος είναι θετική, δηλαδή το κύµα διαδίδεται κατά τη θετική φορά του
άξονα των x. Το αντίθετο συµβαίνει, όταν οι συντελεστές των x και t είναι οµόσηµοι.
52. Α) Να σχεδιάσετε τα στιγµιότυπα του κύµατος:

t
y=0,2ηµ2π( -x) (S.I)
4
τις χρονικές στιγµές:
α) t=11 s, β) t=8,5 s, και γ) t=2,5 s.
Β) Να σχεδιάσετε τα στιγµιότυπα του κύµατος:

t x 3
y=2ηµ2π( - + ) (S.I)
6 2 4
α) t=6 s, β) t=0 s, και γ) t=12,5 s.
Γ) Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος:

1
y=5⋅10-2ηµ2π(10t-x+ ) (S.I)
12
τη χρονική στιγµή t=0,5 s.
Λύση:
t
Α) Για το κύµα που περιγράφεται από την εξίσωση: y=0,2ηµ2π( -x) (S.I).
4
τη χρονική στιγµή:
α) t=11 s,
t 11 11
Η περίοδος T=4s και λ=1m, τότε = ⇒t= T, άρα το κύµα θα έχει διαδοθεί κατά
T 4 4
11
x= λ.
4
11
Για t=11s, έχουµε y=0,2ηµ2π( -x).
4
11π π
Τότε για x=0 είναι y=0,2ηµ = -0,2ηµ = -0,2m (V=0).
2 2
y(m)
t=11s
0,2
λ/4 11λ/4 x(m)
-0,2
212 KYMATA
β) t=8,5 s
t 8,5 17 17 λ
= ⇒t= T, άρα το κύµα θα έχει διαδοθεί κατά x= λ⇒ x=2λ+
T 4 8 8 8
17
Για t=8,5s, έχουµε y=0,2ηµ2π( -x).
8
Τότε για x=0 είναι:
17 π π
y=0,2ηµ = 0,2ηµ(4π+ )= 0,1 2 m καιV>0.
4 4
y(m) t=8,5s
t=8,5 s
0,2
0,1 2
λ/8 2λ+λ/8 x(m)
-0,2
γ) t=2,5 s
t 2,5 5 5 λ λ
= ⇒t= T, άρα το κύµα θα έχει διαδοθεί κατά x= λ⇒ x= +
T 4 8 8 2 8
5
Για t=2,5s, έχουµε y=0,2ηµ2π( -x).
8
5π π
Τότε για x=0 είναι:y=0,2ηµ = 0,2ηµ(π+ )= -0,1 2 m καιV<0.
4 4
y(m) t=2,5s
0,2
λ/8 λ/2+λ/8
x(m)
-0,1 2
-0,2
t x 3
Β) Για το κύµα που περιγράφεται από την εξίσωση: y=2ηµ2π( - + ) (S.I).
6 2 4
τη χρονική στιγµή:
α) t=6 s,
3π
Η περίοδος T=6s και λ=2m και φ0= rad.
2
1
Άρα υ=λf= m/s. Τότε για t=6s=T, το κύµα θα έχει φτάσει σε εκείνη τη θέση x για την
3
6 x 3 7 x 7
οποία φ=0. Άρα έχουµε φ=0 ⇒ - + =0⇒ = ⇒x= ⇒x=3,5m.
6 2 4 4 2 2
x 3,5 7
Όµως τότε = άρα το κύµα θα έχει διαδοθεί κατά x= λ.
λ 2 4
7 x
Για t=6s, έχουµε y=2ηµ2π( - )
4 2
7π
Τότε για x=0 είναι y=0,2ηµ = -0,2m (V=0).
2
y(m) t=6s
2
λ/4 7λ/4 x(m)
-2
x 3 3
β) Για t=0, και φ=0 έχουµε φ=0 ⇒- + =0⇒x= ⇒x=1,5m.
2 4 2
x 3 3
Όµως τότε = άρα το κύµα θα έχει διαδοθεί κατά x= λ.
λ 4 4
3 x 3π
Για t=0s, έχουµε y=2ηµ2π( - ).Τότε για x=0 είναι y=0,2ηµ = -0,2m (V=0).
4 2 2
214 KYMATA
y(m)
t=0s
2
λ/4 3λ/4 x(m)
-2
25 9 x 34
γ) Για t=12,5s, και φ=0 έχουµε φ=0 ⇒ + - =0⇒x= m.
12 12 2 6
x 34 34 17 λ
Όµως τότε = άρα το κύµα θα έχει διαδοθεί κατά x= λ= λ, ή x=2,5λ+ ή
λ 12 12 6 3
11λ λ
x= +
4 12
34 x
Για t=12,5s, έχουµε y=2ηµ2π( - ).
12 2
Τότε για x=0 είναι:
34 π π
y=0,2ηµ = -2ηµ =- 3 m (V>0).
6 3
y(m) t=12,5s
λ/12
λ/3 2,5λ+λ/3 x(m)
- 3
-2
34 x 34 x π 34 x π
Για y=-2m έχουµε -2=2ηµ2π( - )⇒ηµ2π( - )= -ηµ ⇒2π( - )=2κπ- ⇒
12 2 12 2 2 12 2 2
34 x 1 37 1 λ
⇒ - =κ- ⇒x= -2κ για κ=3 έχουµε x= m ή x= m.
12 2 4 6 6 12
17 λ 11λ
Άρα λ- = .
6 12 4
1
Γ) Για το κύµα y=5⋅10-2ηµ2π(10t-x+ ) (S.I) είναι:
12
π
T=0,1s, λ=1m και φ0= rad.
6
Τότε για t=0,5s=5T, το κύµα θα έχει φτάσει σε εκείνη τη θέση x για την οποία φ=0.
1 61
φ=0 ⇒5-x+ =0⇒x= m.
12 12
x 61 61 λ
Όµως τότε = άρα το κύµα θα έχει διαδοθεί κατά x= λ=5λ+ .
λ 12 12 12
61
Για t=0,5s, έχουµε y =5⋅10-2ηµ2π( -x).
12
π
Τότε για x=0 είναι y =5⋅10-2ηµ =2,5⋅10-2 m (V>0).
6
y(m) t=0,5s
5
2,5
λ/12
5λ+λ/12 x(m)
-5
53. Στιγµιότυπο κύµατος (ΙΙ)
Να σχεδιάσετε τα στιγµιότυπα του κύµατος:

t x
y=0,2·ηµ2π( - ) (S.I)
6 2
216 KYMATA
α) t=6 s,
β) t=3 s,
γ) t=4,5 s,
δ) t=7 s,
ε) t=2,5 s,
στ) t=4 s,
ζ) t=5,5 s.
η) t=8 s.
Λύση:
t x
1) Για το κύµα που περιγράφεται από την εξίσωση: y=0,2·ηµ2π( - ) (S.I).
6 2
έχουµε: περίοδος T=6s και λ=2m.
α) t=6 s
x
Για t=6s, έχουµε y=0,2·ηµ2π(1- ).
2
Τότε :
Για x=0 είναι y=0,2ηµ2π= 0 και βρίσκουµε το πρόσηµο της ταχύτητας

ταλάντωσης. Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε v=vmaxσυν2π=+vmax>0.
Ακόµη επειδή το κύµα έχει αρχική φάση φ0=0 rad, τότε το σηµείο του ελαστικού µέσου
στο οποίο διαδίδεται το κύµα και που θα αρχίσει να ταλαντώνεται τη χρονική στιγµή
που φτάνει σε αυτό το κύµα έχει φάση φ=0 rad, άρα
x
Για φ=0⇒1- =0⇒x=2m και βρίσκουµε τον αριθµό µηκών κύµατος που
2
x
αντιστοιχούν στην απόσταση x και έχουµε =1⇒x=λ.
λ
Άρα έχουµε το παρακάτω στιγµιότυπο:
t=6s
y(m)
0,2
β) t=3 s,
λ x(m)
-0,2
x
Για t=3s, έχουµε y=0,2·ηµ2π(0,5- ).
2
Τότε :
Για x=0 είναι y=0,2ηµπ= 0 και βρίσκουµε το πρόσηµο της ταχύτητας ταλάντωσης.
Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε v=vmaxσυνπ=-vmax<0.
x
Για φ=0⇒0,5- =0⇒x=1m και βρίσκουµε τον αριθµό µηκών κύµατος που
2
x λ
αντιστοιχούν στην απόσταση x και έχουµε =0,5⇒x= .
λ 2
t=3s
y(m)
0,2
λ/2 x(m)
-0,2
γ) t=4,5 s,
3 x
Για t=4,5s, έχουµε y=0,2·ηµ2π( - ).
4 2
Τότε :
3π
Για x=0 είναι y=0,2ηµ = -0,2m.
2
3π
Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε v=vmaxσυν =0.
2
218 KYMATA
3 x
Για φ=0⇒ - =0⇒x=1,5m και βρίσκουµε τον αριθµό µηκών κύµατος που
4 2
x 3 3λ
αντιστοιχούν στην απόσταση x και έχουµε = ⇒x= .
λ 4 4
t=4,5s
y(m)
0,2
3λ/4 x(m)
-0,2
δ) t=7 s,
7 x
Για t=7s, έχουµε y=0,2·ηµ2π( - ).
6 2
Τότε :
7π
Για x=0 είναι y=0,2ηµ( )= 0,1 3 m. Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε:
3
7π
v=vmaxσυν( )=vmax/2>0.
3
7 x 7
Για φ=0⇒ - =0⇒x= m και βρίσκουµε τον αριθµό µηκών κύµατος που
6 2 3
x 7 7λ
αντιστοιχούν στην απόσταση x και έχουµε = ⇒x= =λ+λ/6.
λ 6 6
t=7s
y(m)
0,2
0,1 3
λ/6 7λ/6 x(m)
-0,2
ε) t=2,5 s,
5 x
12 2
Τότε :
5π
Για x=0 είναι y=0,2ηµ( )= 0,1m. Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε:
6
5π
v=vmaxσυν( )=- 3 vmax/2<0.
6
5 x 5
12 2 6
x 5 5λ λ
αντιστοιχούν στην απόσταση x και έχουµε = ⇒x= > . Άρα γράφουµε:
λ 12 12 4
220 KYMATA
5λ λ 5λ λ λ 5λ λ λ
= +x΄⇒ x΄= - = . Τότε έχουµε = + .
12 4 12 4 6 12 4 6
Τότε έχουµε το παρακάτω στιγµιότυπο:
t=2,5s
y(m)
0,2
0,1
λ/6 5λ/12 x(m)
-0,2
στ) t=4 s,
2 x
3 2
Τότε :
4π
Για x=0 είναι y=0,2ηµ( )=- 0,1 3 m. Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε:
3
4π
v=vmaxσυν( )=-vmax/2<0.
3
2 x 4
3 2 3
x 2 2 λ
αντιστοιχούν στην απόσταση x και έχουµε = ⇒x= λ> . Άρα γράφουµε:
λ 3 3 2
2 λ 2 λ λ 2 λ λ
λ = +x΄⇒ x΄= λ - = . Τότε έχουµε λ= + .
3 2 3 2 6 3 2 6
t=4s
y(m)
0,2
λ/6 2λ/3 x(m)
-0,1 3
-0,2
ζ) t=5,5 s,
11 x
12 2
Τότε :
11π
Για x=0 είναι y=0,2ηµ( )=- 0,1m. Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε:
6
11π
v=vmaxσυν( )= 3 vmax/2>0.
6
11 x 11
12 2 6
x 11 11λ 3λ
αντιστοιχούν στην απόσταση x και έχουµε = ⇒x= > . Άρα γράφουµε:
λ 12 12 4
11λ 3λ 11λ 3λ λ 11λ 3λ λ
= +x΄⇒ x΄= - = . Τότε έχουµε = + .
12 4 12 4 6 12 4 6

t=5,5s
y(m)
0,2
λ/6
11λ/12 x(m)
-0,1
-0,2
222 KYMATA
η) t=8 s,
8 x
6 2
Τότε :
8π
Για x=0 είναι y=0,2ηµ( )= 0,1 3 m. Για την ταχύτητα ταλάντωσης έχουµε:
3
8π
v=vmaxσυν( )<0.
3
8 x 8
Για φ=0⇒ - =0⇒x= m και t=8s
6 2 3
βρίσκουµε τον αριθµό µηκών
y(m)
κύµατος που αντιστοιχούν στην 0,2
x 8
απόσταση x και έχουµε = 0,1 3
λ 6
4λ λ λ λ x(m)
⇒x= =λ+ ⇔x= λ+ + ⇔ λ/4 λ/3
3 3 4 12 λ/12 4λ/3
5λ λ
x= + . Άρα έχουµε το διπλανό
4 12
στιγµιότυπο:
-0,2
54. Αρµονικό κύµα (I)
Στο παρακάτω σχήµα φαίνεται το στιγµιότυπο τη χρονική στιγµή t΄=0,3s αρµονικού

κύµατος πλάτους Α=10cm, και περιόδου Τ=0,4s, που διαδίδεται στην αντίθετη
κατεύθυνση από αυτήν του ηµιάξονα Οx µε ταχύτητα υ=10m/s.
α) Προσδιορίστε το σηµείο Κ της ευθείας x’x που αρχίζει να ταλαντεύεται τη χρονική

στιγµή t=0.
β) Να γράψετε την εξίσωση της αποµάκρυνσης µε το χρόνο του σηµείου 0, y(0)=f(t), και
να την παραστήσετε γραφικά.
γ) Να γράψετε την εξίσωση του κύµατος και να παραστήσετε γραφικά την
αποµάκρυνση του σηµείου Μ µε xM=-3m.
δ) Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t΄΄=0,5s.
t΄=0,3s
y υ
Α
Ο Λ
X΄ X
-Α
Λύση:
t x ϕ0
α) y=A⋅ηµ2π( + + )
T λ 2π
λ t x ϕ0 3 1 ϕ
Για t=0,3s είναι x= , τότε φ=0⇒
+ + =0⇒ + + 0 =0⇒φ0= -2π rad.
4 T λ 2π 4 4 2π
t x ϕ0 t x
Άρα γενικά για τη φάση φ ισχύει φ=2π( + + )⇒φ=2π( + -1).
T λ 2π T λ
Τότε τη χρονική στιγµή t=0 το κύµα θα έχει φτάσει εκεί όπου φ=0⇒
x x υ
⇒ -1=0⇒ =1⇒x=λ. Όµως υ=λ⋅f⇒λ= =4m. Τελικά xκ=λ=4m.
λ λ f
t x
β) Η εξίσωση του κύµατος είναι y=A⋅ηµ2π( + -1), για x=0 είναι:
T λ
t
y=A⋅ηµ2π( -1)⇒y=A⋅ηµ2π(2,5t-1) t≥0,4s µια και το σηµείο αυτό θα αρχίσει να
T
t t
ταλαντώνεται όταν φ=0⇒2π( -1)=0⇒ =1⇒t=T=0,4s. H γραφική παράσταση y(t)
T T
θα είναι η παρακάτω:
y
Α
Ο T=0,4s t
-Α
t x ϕ0 x
γ) y=A⋅ηµ2π( + - )⇒y=0,1⋅ηµ2π(2,5t+ -1) (S.I), για xΜ =-3m είναι:
T λ 2π 4
224 KYMATA
3 7 7π
y=0,1⋅ηµ2π(2,5t- -1)⇒y=0,1⋅ηµ2π(2,5t- )⇒y=0,1⋅ηµ(5πt- ) t≥0,7s µια και το
4 4 2
7 7
σηµείο αυτό θα αρχίσει να ταλαντώνεται όταν φ=0⇒2,5t- =0⇒2,5t= ⇒ t=0,7s=
4 4
7
= T.
4
H γραφική παράσταση y(t) θα είναι η παρακάτω:
y
Α
Ο 7T/4 t
-Α
δ) Τη χρονική στιγµή t΄΄=0,5s η εξίσωση της αποµάκρυνσης y(x) γίνεται:

5 x x 1 x 1 x 1
y=0,1⋅ηµ2π( + -1)⇒y=0,1⋅ηµ2π( + ). Για φ=0⇒ + ⇒ = - ⇒
4 4 4 4 4 4 4 4
1
⇒x=-1m=- λ.
4
x 1 π
Τότε για x=0⇒ y=0,1⋅ηµ2π( + )⇒y=0,1⋅ηµ = 0,1m και v=0.
λ 4 2
y(m) υ
Α
x΄ -1 Ο Λ x(m)
-Α
55. Αρµονικό κύµα (II)
Αρµονικό κύµα διαδίδεται προς την αρνητική κατεύθυνση του άξονα xox΄ µε σταθερή
ταχύτητα υ=10m/s.
Τη χρονική στιγµή t=0 το κύµα βρίσκεται στη θέση xM=-0,15m. Η πηγή (Ο) του
κύµατος βρίσκεται στη θέση x0=+0,1m. Το πλάτος ταλάντωσης της πηγής είναι Α=5cm
και η περίοδός της είναι T=0,02s. Τότε:
α) Ποια είναι η εξίσωση του κύµατος δεδοµένου πως όταν είχε ξεκινήσει η ταλάντωση
της πηγής η φάση της ήταν 0 rad;
β) Σε πόσο χρόνο ∆t το κύµα διήνυσε την απόσταση (ΟΜ);
γ) Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t=0.
δ) Να σχεδιάσετε τη φάση του σηµείου Μ µε το χρόνο t.
ε) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της φάσης του κύµατος σε συνάρτηση µε την
απόσταση x από τη πηγή τη χρονική στιγµή t=0 και τη χρονική στιγµή t=T=0,02s.
στ) Για το σηµείο Μ να κάνετε τη γραφική παράσταση της ταχύτητας ταλάντωσης σε
ζ) Αν τη χρονική στιγµή t=0, η πηγή (Ο), αρχίζει να αποµακρύνεται από το σηµείο (Μ)
µε ταχύτητα v=10m/s, τότε να βρεθεί η καινούργια εξίσωση του κύµατος.
Λύση:
t x φ0 1 1
α) y=A⋅ηµ2π( + + ), f= =50Hz και υ=λf⇒λ= =0,2m.
T λ 2π T 5
φ
y=5⋅10-2⋅ηµ2π(50t+5x+ 0 ) (S.I). Για φ=0 τη χρονική στιγµή t=0 έχουµε:
2π
φ0 3π 3
-5⋅0,15+ =0⇒φ0=1,5π⇒ φ0= rad. Άρα y=5⋅10-2⋅ηµ2π(50t+5x+ ) (S.I).
2π 2 4
∆x ∆x 0,25 1
β) υ= ⇒∆t= = ⇒ ∆t= s.
∆t υ 10 40
3
γ) t=t1=0 y=5⋅10-2⋅ηµ2π( +5x)
4
3π
x=0 y=5⋅10-2⋅ηµ = -5⋅10-2 (v=0)
2
3 3 x -3 ⋅ 5 3λ x 0,1 1
φ=0 5x=- ⇒x= - m, = ⇒ x=- m. Ακόµη 0 = = ⇒
4 20 λ 20 4 λ 0,2 2
λ
⇒x0= + .
2
Τελικά προκύπτει το παρακάτω στιγµιότυπο.
226 KYMATA
υ y(m)
-2
5 10
M
-3λ Ο
4
x(m)
λ
2
-2
-5 10
3
δ) φΜ=2π[50t+5⋅(-0,15)+ ]⇒ φΜ=2π⋅50t ⇒ φΜ=100πt t≥0
4
φM
εφθ=ω=100π rad/s
θ
0
t(s)
3 3
ε) φ=2π(50t+5x+ ) για t=0 ⇒ φ=2π(5x+ ).
4 4
3π
Για x=0 ⇒ φ= rad.
2
Για x= -0,15 m ⇒ φ= 0 rad.
5π
Για x=0,1 m⇒ φ= rad.
2
Άρα:
φ (rad)
5π
2
3π
2
-0,15 0 0,1 x (m)

3 7
φ=2π(50t+5x+ ) για t=T=0,02s ⇒ φ=2π(5x+ ).
4 4
7π
Για x=0 ⇒ φ= rad.
2
9π
Για x=0,1 m⇒ φ= rad άρα:
2
7 7
Για φ= 0 ⇒ 5x= - ⇒x= - =-0,35m.
4 20
9π
φ (rad)
2
7π
2
-0,35 0 0,1
x(m)
3 3
στ) yΜ =5⋅10-2⋅ηµ2π(50t- + )⇒ yΜ =5⋅10-2⋅ηµ100πt (m) και vM=5π⋅⋅συν100πt (m/s).
4 4
vM (m/s)
5π
Ο t (s)
-5π
228 KYMATA
ζ) Αν τη χρονική στιγµή t=0, η πηγή (Ο), αρχίζει να αποµακρύνεται από το σηµείο (Μ)
µε ταχύτητα v=10m/s, τότε ουσιαστικά θα έχουµε ένα κύµα που διαδίδεται προς τα
δεξιά (θετικό ηµιάξονα xx΄) µε v=10m/s, ενώ δε θα έχουµε κύµα µετά από το σηµείο
Μ, το οποίο θα «φαίνεται» σα να είναι η πηγή του κύµατος. Άρα θα έχουµε:
φ
y=5⋅10-2⋅ηµ2π(50t-5x+ 0 ). Για φ=0 τη χρονική στιγµή t=0 έχουµε x=xM=-0,15m,
2π
φ 3π 3
οπότε, -5⋅0,15+ 0 =0⇒φ0= rad. Άρα y=5⋅10-2⋅ηµ2π(50t-5x+ ) (S.I).
2π 2 4
56. Στιγµιότυπο κύµατος (ΙΙΙ)
Η πηγή Ο (x=0), µιας διαταραχής πραγµατοποιεί α.α.τ µε εξίσωση y=0,2⋅ηµ10πt. Το

κύµα διαδίδεται προς το +x µε ταχύτητα διάδοσης υ=10m/s. Τη χρονική στιγµή t=0,2s
A
το πλάτος της ταλάντωσης της πηγής γίνεται Α΄= =0,1m. Τότε:
2
α) να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t1=0,4s,
β) να σχεδιάσετε την αποµάκρυνση ενός σηµείου Σ του µέσου που απέχει απόσταση
x=4m από την πηγή Ο σε συνάρτηση µε το χρόνο,
γ) Αν δυο σηµεία Β και Γ απέχουν από την πηγή Ο απόσταση xB=5λ/4 και xΓ=λ/4, τότε
να υπολογίσετε,
i) τη διαφορά φάσης ∆φΓΒ των δυο σηµείων την ίδια χρονική στιγµή εφόσον έχει
φτάσει σε αυτά η διαταραχή,
v
ii) το λόγο των ταχυτήτων ταλάντωσης Γ τη χρονική στιγµή t1=5T/4 και τη χρονική
vB
στιγµή t2=7T/4.
δ) Για µια τυχαία χρονική στιγµή t µε 5T/4≤t≤2T, να υπολογίσετε την απόσταση d
µεταξύ των δυο σηµείων Β και Γ. Πόση γίνεται η απόσταση αυτή τη χρονική στιγµή
t=2T;
ε) Κάποια χρονική στιγµή που τη θεωρούµε πλέον αρχή των χρόνων (t=0) και ενώ η
πηγή ταλαντώνεται µε εξίσωση y=Α΄⋅ηµ10πt το πλάτος της Α΄ αρχίζει να µειώνεται
εκθετικά µε το χρόνο σύµφωνα µε τη σχέση Α΄=0,1⋅e-2t, τότε να σχεδιάσετε το
στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t=T=0,2s. ∆ίνεται e-0,1=0,9.
Λύση:
α) Ισχύει ω=2πf⇒f=5Hz ή T=0,2s και υ=λf⇒λ=2m. H εξίσωση του κύµατος είναι

x x x
y=0,2⋅ηµ2π(5t- ) για ≤t< +T και
2 υ υ
x x
y=0,1⋅ηµ2π(5t- ) για t≥ +T.
2 υ
Τη χρονική στιγµή t1=0,4s=2Τ.
x
Για x=0 είναι y=0,1⋅ηµ2π(2- )⇒y=0,1⋅ηµ4π=0 και v>0.
2
Για φ=0 είναι x=2λ=4m και η διαταραχή θα έχει µετατοπιστεί κατά x=4m.
Τη στιγµή όµως που η διαταραχή πλάτους Α=0,2m θα έχει διανύσει απόσταση x=λ, θα
δηµιουργηθεί µια δεύτερη µε
πλάτος 0,1m και το στιγµιότυπο y(m)
είναι αυτό του σχήµατος.
0,2
β) Το κύµα θα φτάσει στο σηµείο
x υ
Σ, τη χρονική στιγµή t= =0,4s.
υ 0,1
Τότε η αποµάκρυνση του
σηµείου Σ σε συνάρτηση µε το
χρόνο και για t≥0,4s είναι λ/4 2λ
0 λ 5λ/4
y=0,2⋅ηµ2π(5t-2) για 0,4≤t≤0,4+T
x(m)
και
y=0,1⋅ηµ2π(5t-2) για t>0,4+T.
Έτσι για την αποµάκρυνση του -0,1

Γ
σηµείου Σ του µέσου σε
συνάρτηση µε το χρόνο έχουµε
την παρακάτω γραφική -0,2
παράσταση: B
230 KYMATA
y(m)
0,2
0,1
0
0,4 0,6 t(s)
-0,1
-0,2
γi) Για τη διαφορά φάσης ∆φΓΒ των δυο σηµείων την ίδια χρονική στιγµή και εφόσον
∆x
έχει φτάσει σε αυτά η διαταραχή έχουµε ∆φ=2π ⇒ ∆φ=2π rad (∆x=λ).
λ
ii) Τη χρονική στιγµή t1 =5T/4>Τ η αποµάκρυνση του σηµείου Γ είναι yΓ=0 και το
A A
πλάτος του είναι =0,1m άρα είναι vΓ=ω . Τότε η αποµάκρυνση του σηµείου Β
2 2
είναι yΒ=0 και το πλάτος του είναι Α=0,2m άρα είναι vΒ=ωΑ. Ο λόγος των ταχυτήτων
v 1
ταλάντωσης είναι Γ = .
vB 2
Τη χρονική στιγµή t2=7T/4 γίνεται πλέον και το πλάτος ταλάντωσης του Β ίσο µε
A A v
=0,1m οπότε είναι και vΒ=ω και άρα είναι Γ =1.
2 2 vB
δ) Για µια τυχαία χρονική στιγµή t µε 5T/4≤t≤2T, το πλάτος ταλάντωσης του Γ έχει
A
γίνει , ενώ το πλάτος ταλάντωσης του Β είναι ίσο µε Α.
2
A t 1 A π
Έτσι για την ταλάντωση του Γ έχουµε yΓ= ηµ2π( - )= ηµ(ωt- )⇒
2 Τ 4 2 2
A
⇒yΓ = - συνωt και παρόµοια για την ταλάντωση του Β έχουµε,
2
t 5 5π
yΒ =Αηµ2π( - )=Αηµ(ωt- )⇒yΒ = -Ασυνωt .
Τ 4 2
A
Τότε είναι ∆y=yB-yΓ=- συνωt .
2
Α2
Έτσι είναι d= ∆y +λ ⇒ d=
2 2
συν 2 ωt+λ 2 ή d= 0, 01συν 210πt+4
4
Α2 2
Tη χρονική στιγµή t=2T=0,4s είναι d= +λ = 0, 01 + 4 ≈2m.
4
y(m)
0,2
υ
0,1
λ/4 λ 5λ/4 2λ
0
x(m)
λ
-0,1
Γ ∆y
-0,2
B
ε) Τη χρονική t=0 και ενώ η πηγή ταλαντώνεται µε εξίσωση y=Α΄⋅ηµ10πt το πλάτος
της Α΄ αρχίζει να µειώνεται εκθετικά µε το χρόνο σύµφωνα µε τη σχέση Α΄=0,1⋅e-2t,
Αν ένα τυχαίο σηµείο Σ του ελαστικού µέσου απέχει απόσταση x από την «πηγή», τότε
x x
απαιτείται χρόνος ∆t= = για να «φτάσει» το κύµα σ’ αυτό. Άρα για ολικό χρόνο t
υ 10
232 KYMATA
x
το σηµείο Σ θα ταλαντώνεται µόνο για χρόνο t΄=t- οπότε η εξίσωση του κύµατος
10
x
-2⋅(t- ) x
είναι y=0,1⋅ e 10
⋅ηµ2π(5t- ).
2
x
Τη χρονική στιγµή t=T=0,2s είναι y=Α΄⋅ηµ2π(1- ).
2
Για x=0 είναι y=0 και v>0
Για φ=0 είναι x=λ=2m.
1
Ακόµη το σηµείο Ν µε xN=3λ/4 ταλαντώνεται για χρόνο t=T/4= s και έχει πλάτος:
20
ΑΝ =0,1⋅e-0,1 =0,09m ή 9cm.
3
Ενώ το σηµείο Μ µε xΜ=λ/4 ταλαντώνεται για χρόνο t=3T/4= s και έχει πλάτος:
20
ΑΜ =0,1⋅e-0,3 =0,073m ή 7,3cm.
Το στιγµιότυπο του κύµατος είναι το παρακάτω:
y(cm)
9 N
7,3
υ
0
λ/4 λ
3λ/4 x(m)
-7,3
Μ
57. Αρµονικό κύµα (ΙΙΙ)
Ένα αρµονικό κύµα διαδίδεται προς τη θετική κατεύθυνση του άξονα xox΄ και
t x φ
περιγράφεται από την εξίσωση y=2·ηµ2π( - + 0 ) (S.I).
6 2 2π
α) Αν για t=0 η πηγή Ο µε x=0, βρίσκεται στο y=0 και έχει ταχύτητα ταλάντωσης v>0
ποια είναι η αρχική φάση του κύµατος (φάση της πηγής τη χρονική στιγµή t=0);
β) Αν όµως για t=0 το κύµα ξεκινώντας από την αρχή Ο (x=0) έχει φτάσει στο σηµείο
Μ που βρίσκεται στη θέση x=+1m, τότε να βρείτε ποια είναι η αρχική φάση φ0 του
κύµατος και να γράψετε την εξίσωσή του, δεδοµένου ότι τη στιγµή που φτάνει το κύµα
στο σηµείο Μ, τότε το εξαναγκάζει να κινηθεί κατακόρυφα προς τα κάτω (v<0).
Για πόσο χρόνο ταλαντώνεται τότε η πηγή;
γ) Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t0=0 και τη χρονική

Τ
στιγµή t1= s.
2
δ) Πόσο έχει µεταβληθεί η φάση της πηγής Ο από τη χρονική στιγµή t0=0 µέχρι τη
Τ
χρονική στιγµή t1= ;
2
ε) Αν για t=0 η πηγή Ο µε x=0, ξεκινά να ταλαντώνεται, µε ταχύτητα ταλάντωσης v<0,
τότε ποια είναι η αρχική φάση του κύµατος; Να γράψετε την καινούργια εξίσωση του
κύµατος και να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t=3,5 s.
Λύση:
Όταν λέµε αρχική φάση φ0 του κύµατος εννοούµε τη φάση της πηγής του κύµατος τη
(Έτσι τη φάση της πηγής του κύµατος τη χρονική στιγµή t=0 την ονοµάζουµε
καταχρηστικά αρχική φάση φ0 του κύµατος).
Αν το κύµα για t=0 έχει «προχωρήσει» τότε η φ0 µπορεί να πάρει οποιαδήποτε τιµή
χωρίς να ισχύει ο περιορισµός 0≤φ0<2π. Η τιµή της φ0 σ’ αυτήν την περίπτωση εξαρτάται
από το που έχει φτάσει το κύµα τη χρονική στιγµή t=0. Στην πραγµατικότητα θεωρούµε
ότι η ταλάντωση της πηγής ξεκίνησε πριν από τη στιγµή µηδέν.
Αν όµως το κύµα για t=0 δεν έχει προχωρήσει από την πηγή (ξεκινά εκείνη τη στιγµή
να διαδίδεται), τότε η φάση φ0 της πηγής άρα του κύµατος µπορεί να πάρει µόνο τις
τιµές 0 ή π rad. Στην πραγµατικότητα τη στιγµή που ξεκινά η ταλάντωση της πηγής
είναι πάντα φ0=0 ή π rad.
234 KYMATA
α) Ισχύει y=0⇒ηµφ0=0⇒φ0=2κπ κ∈Ζ (v>0). Άρα η φάση του κύµατος είναι

φ0=2κπ rad αφού στα κύµατα δεν ισχύει ο περιορισµός 0≤φ0<2π. Για να βρούµε την
αρχική φάση φ0 πρέπει να ξέρουµε που έχει φτάσει το κύµα την χρονική στιγµή t=0.
β) Αν δεν υπάρχει αρχική φάση (φ0=0) τότε εκεί που φτάνει το κύµα είναι φ=0. Αν
όµως υπάρχει αρχική φάση (φ0≠0), τότε εκεί που φτάνει το κύµα θα είναι φ=0 ή φ=π
rad.
Στη συγκεκριµένη περίπτωση για t=0 είναι φΜ=π rad αφού είναι v<0 , τότε ισχύει
x φ φ x=+1
2π(- + 0 )=π⇒-x+ 0 =1 ⇒ φ0=2π rad. Άρα η εξίσωση του κύµατος είναι:
2 2π π
t x
y=2·ηµ2π( - +1) (S.I).
6 2
Για να σχεδιάσουµε το στιγµιότυπο ενός κύµατος δεν αρκεί µόνο η εξίσωσή του. Θα
πρέπει να γνωρίζουµε αν το σηµείο στο οποίο φτάνει το κύµα, αρχίζει την ταλάντωσή του,
κινούµενο προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Για την πρώτη περίπτωση εκεί που φτάνει το
κύµα έχουµε φ=0 (v>0), ενώ για τη δεύτερη περίπτωση εκεί που φτάνει το κύµα έχουµε
φ=π rad (v<0).
Για την πηγή αρχικά είναι φαρχ=π rad και τη χρονική στιγµή t=0 είναι φτελ=2π rad,
∆φ Τ
οπότε έχουµε, ∆φ=2π-π=π rad. Όµως ∆φ=ω·∆t⇒ ∆t= = =3s. ∆ηλαδή η πηγή
ω 2
ταλαντώνονταν ήδη για 3s. Τότε σ’ αυτόν το χρόνο το κύµα έχει διαδοθεί κατά
1 1
∆x=υ·∆t. Ισχύει υ=λ·f= m/s.Άρα έχουµε ∆x=υ·∆t⇒ ∆x= ·3⇒∆x= x=+1m.
3 3
t x
γ) y=2·ηµ2π( - +1) (S.I).
6 2
x
Για t=0s είναι y=2·ηµ2π(1- )
2
Για x=0 είναι y=2·ηµ2π=0m και v>0
x x 1 x 1 λ
Για φ=π rad είναι φ=2π(1- )=π⇒1- = ⇒x=1m. Ισχύει = ⇒x= .
2 2 2 λ 2 2
Έτσι προκύπτει το παρακάτω στιγµιότυπο κύµατος:
y(m)
λ/2
0 x(m)
-2
Τ t x 1 x 3 x
Για t= =3s είναι y=2·ηµ2π( - +1)⇒ y=2·ηµ2π( - +1)⇒ y=2·ηµ2π( - ).
2 6 2 2 2 2 2
Για x=0 είναι y=2·ηµ3π=0m και v<0
3 x
Για φ=π rad είναι φ=2π( - )=π⇒3-x=1⇒x=2m=λ.
2 2
y(m)
υ
2
λ
Ο x(m)
-2
∆t T
δ) Ισχύει ∆φ(Ο)=2π· ⇒ ∆φ(Ο)= 2π· ⇒ ∆φ(Ο)= π rad.
T 2⋅ T
ε) Η εξίσωση ταλάντωσης της πηγής (Ο) είναι y=2·ηµ(ω·t+φ0) (S.I).

Για t=0 είναι y=0⇒ηµφ0=0 και v<0 οπότε είναι φ0=π rad.
t x 1
Η εξίσωση του κύµατος είναι τότε y=2·ηµ2π( - + ) (S.I).
6 2 2
7 x 1 13 x
Για t=3,5s είναι y=2·ηµ2π( - + )⇒y=2·ηµ2π( - ).
12 2 2 12 2
13π
Για x=0 είναι y=2·ηµ( )=1m και v>0
6
13 x 13 7 x 7 7
Για φ=π rad είναι φ=2π( - )=π⇒ -x=1⇒x= m. Ισχύει = ⇒x= ·λ.
12 2 6 6 λ 12 12
236 KYMATA
7 λ 7 λ λ 7 λ λ
Είναι λ> οπότε γράφουµε λ= +x΄⇒x΄= δηλαδή έχουµε λ= + .
12 2 12 2 12 12 2 12
y(m)
υ
2
1
λ/12 λ/2+λ/12
Ο x(m)
-2
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Για την εξίσωση αρµονικού κύµατος ισχύει γενικά
t-t x-x 0
y=Α·ηµ[2π( 0 - )+φ0] , όπου φ0=0 ή π rad είναι η αρχική φάση του κύµατος.
T λ
t-t x-x 0
Οπότε για φ0=0 έχουµε y=Α·ηµ2π( 0 - ) και για φ0=π rad έχουµε:
T λ
t-t x-x 0 t-t x-x 0
y=Α·ηµ[2π( 0 - )+π]⇒ y=-Α·ηµ2π( 0 - ).
T λ T λ
t-t x-x 0
Αυτά συνοψίζονται στο y= ±Α·ηµ2π( 0 - ).
T λ
t x x t t x φ
Αλλιώς y= ±Α·ηµ2π( - + 0 - 0 )⇒y= ±Α·ηµ2π( - + 0 ), όπου ονοµάσαµε
Τ λ λ T Τ λ 2π
x0 t 0 φ0 x0 t 0
καταχρηστικά το - = ή φ0=2π( - ) αρχική φάση του κύµατος, εννοώντας
λ T 2π λ T
ότι είναι η φάση του x=0 τη χρονική στιγµή t=0. Στην πραγµατικότητα αυτό το φ0 δεν
είναι η φάση του κύµατος αλλά ονοµάζεται σταθερά φάσεως που προστίθεται στο
όρισµα της ηµιτονοειδούς συνάρτησης του κύµατος, έτσι ώστε να µας δίνει τη φάση
της πηγής (x=0) τη χρονική στιγµή t=0 που δεν είναι κατά ανάγκη η στιγµή που
ξεκίνησε η ταλάντωση της πηγής.
Έτσι στο συγκεκριµένο παράδειγµα της άσκησης έχουµε:

t-t x-x 0
y=2·ηµ[2π( 0 - )+π]. Αν θεωρήσουµε t0=0 και x0=+1m θα έχουµε:
6 2
t x 1 1 t x
y=2·ηµ2π( - + + )⇒y=2·ηµ2π( - +1) (S.I).
6 2 2 2 6 2
Όπου η φάση του κύµατος είναι φ0=π rad και η σταθερά φάσης (που καταχρηστικά
ονοµάζουµε φάση του κύµατος), δηλαδή η φάση της πηγής (x=0), τη χρονική στιγµή
t x
t=0 είναι φ0=2π( - +1)⇒φ0=2π rad.
6 2
∆ιάδοση κύµατος
∂2y 1 ∂2y
Η διαφορική εξίσωση του κύµατος ή απλή κυµατική εξίσωση είναι - · =0.
∂x 2 υ2 ∂t 2
Μια λύση της παραπάνω κυµατικής εξίσωσης έχει τη µορφή y(x,t)=f(x-υt), όπου f είναι
µια τυχαία διπλά παραγωγίσιµη συνάρτηση της µεταβλητής (x-υt).
Η εξίσωση y(x,t)=f(x-υt), είναι η γενική εξίσωση που παριστάνει ένα κύµα

οποιουδήποτε σχήµατος που κινείται προς τον θετικό ηµιάξονα +x.
Τη µορφή της διαταραχής, δηλαδή τη χωρική µεταβολή του κύµατος, µπορούµε να τη

«δούµε», αν φωτογραφήσουµε το κύµα σε µια ορισµένη χρονική στιγµή. Αυτό σηµαίνει
ότι θα πρέπει να δώσουµε µια συγκεκριµένη τιµή π.χ t= t1 στο χρόνο, οπότε έχουµε το
στιγµιότυπο του κύµατος που είναι µια συνάρτηση µόνο του x, για τη δεδοµένη χρονική
στιγµή δηλαδή τη συνάρτηση f(x)= y(x,t1).
Η γραφική παράσταση (διάγραµµα) της f(x) τη δεδοµένη χρονική στιγµή (έστω t1),
ονοµάζεται στιγµιότυπο του κύµατος και έχει ένα ορισµένο σχήµα πάνω στη χορδή.
Tότε η f(x-υt) περιγράφει τη διάδοση αυτού το συγκεκριµένου σχήµατος µε

ταχύτητα υ κατά τη θετική διεύθυνση x (υ>0).
238 KYMATA
1. Έστω ότι η εξίσωση που περιγράφει το σχήµα – µορφή της διαταραχής τη

χρονική στιγµή t=t1=0 είναι η y(x,0)=2-x2.
Τότε η κυµατική συνάρτηση που περιγράφει τη διάδοση της διαταραχής (εξίσωση

του κύµατος) καθώς αυτή διαδίδεται µε υ>0 είναι η y(x,t)=f(x-υt) και αν η ταχύτητα
διάδοσης του κύµατος είναι π.χ υ=2m/s είναι y(x,t)=f(x-2t).
Για να γράψουµε λοιπόν την αντίστοιχη έκφραση του κύµατος αντικαθιστούµε το x µε

x-υt (υ>0) και έχουµε την εξίσωση του κύµατος y(x,t)=2-(x-2t)2.
Αν τώρα θέλουµε το
στιγµιότυπο του κύµατος τη
χρονική στιγµή
• t=0 s έχουµε:
y(x,0)=2-x2 και η γραφική

παράσταση για τον +y είναι
η συνεχής καµπύλη του
διπλανού σχήµατος.
Για τη χρονική στιγµή
• t= 2 s έχουµε:
y(x, 2 )=2-(x-2 2 )2 και η

γραφική παράσταση για τον +y είναι η πρώτη διακεκοµµένη καµπύλη του σχήµατος.
Για τη χρονική στιγµή

• t=2 2 s έχουµε:
y(x, 2 2 )=2-(x-4 2 )2 και η γραφική παράσταση για τον +y είναι η δεύτερη

διακεκοµµένη καµπύλη του σχήµατος.
Άρα η εξίσωση y(x,t)=2-(x-2t)2 είναι η εξίσωση ενός διαδιδόµενου κύµατος µε

ταχύτητα υ=2m/s κατά τη θετική κατεύθυνση x.
2. Έστω ότι η εξίσωση που περιγράφει το στιγµιότυπο ενός κύµατος, δηλαδή τη

µορφή- σχήµα της διαταραχής (χωρική µεταβολή του κύµατος) τη χρονική στιγµή
t1=7s είναι η:
7π t=7s
y(x,t1)= y(x,7) =-0,2ηµ(πx- ) ή y
3
x
7π
y=-0,2ηµ(πx- ) που παριστάνεται όπως φαίνεται στο σχήµα και έστω ότι αυτή η
3
1
διαταραχή διαδίδεται κατά µήκος της χορδής (+x), µε υ= m/s>0 . Τότε για να
3
βρούµε την εξίσωση του κύµατος δηλαδή το πώς διαδίδεται το συγκεκριµένο σχήµα
t-7
στο χρόνο θα πρέπει να αντικαταστήσουµε όπου x το x-υ∆t=x-υ(t-t1)=x- . Έτσι
3
t-7 7π πt 7π 7π
έχουµε: y(x,t)= -0,2ηµ(π(x- )- )⇔ y(x,t)=-0,2ηµ(πx- + - )⇔
3 3 3 3 3
πt πt t x
⇔ y(x,t)= -0,2ηµ(πx- )⇔ y(x,t)= 0,2ηµ( -πx)⇔ y(x,t)= 0,2ηµ2π( − ).
3 3 6 2
Παρακάτω φαίνεται το σχήµα του κύµατος τη χρονική στιγµή t=7s και µια επόµενη
χρονική στιγµή t+∆t.
t=7s
y
t=7+∆t
y
Βέβαια δεν ξέρω αν υπάρχει φυσικό σύστηµα που να περιγράφεται µε αυτή τη

διαταραχή, γιατί δεν ξέρω αν υπάρχει φυσικό σύστηµα που να πραγµατοποιεί α.α.τ.
t x
Από τη σχέση y(x,t)= 0,2ηµ2π( − ) για x=0 έχουµε την αρµονική ταλάντωση
6 2
π π π
y(0,t)= 0,2ηµ( t ) από όπου φαίνεται ότι για t=0 είναι y=0 και v= συν( t )⇔
3 15 3
240 KYMATA
π
⇔v=vmax= m/s, δηλαδή η ταχύτητα γίνεται ακαριαία µέγιστη. Όµως άπειρη
15
επιτάχυνση δεν υπάρχει άρα η υλοποίηση της παραπάνω διαταραχής είναι αδύνατη.
58. ∆ιαφορά φάσης και στιγµιότυπο κύµατος.
Σηµείο Μ του ελαστικού µέσου διάδοσης ενός κύµατος βρίσκεται στη θέση xM και
ταλαντώνεται µε συχνότητα f=2Hz. Το Μ, έχει διαφορά φάσης κατά 2π rad µικρότερη
από την «πηγή» (εφόσον το κύµα έχει «φτάσει» ήδη στο Μ).
Α) Πόση πρέπει να γίνει η συχνότητα της πηγής ώστε η διαφορά φάσης του Μ µε την
«πηγή» Ο να γίνει:
i) 4π rad και
ii) π rad;
Β) Να σχεδιάσετε τα στιγµιότυπα του κύµατος τη χρονική στιγµή t=1 s για

i) ∆φ=2π rad
ii) ∆φ=4π rad και
iii) ∆φ=π rad;
∆ίνεται η ταχύτητα διάδοσης του κύµατος υ=2m/s.
Λύση:
 t x t
A) Για την «πηγή» Ο του κύµατος ισχύει φΟ=2π  -  =2π (x=0).
T λ T
Για το σηµείο Μ ισχύει
t x   t υ ⋅ ∆t   t λ ⋅ ∆t   t ∆t 
φΜ=2π  - Μ  =2π  -  =2π  -  =2π  -  .
T λ  T λ   T λ⋅Τ  T Τ 
 t t ∆t  ∆t ∆x x Μ
Άρα ∆φ=φΟ-φΜ=2π  - +  ⇔ ∆φ=2π , όπου ∆t= = είναι ο χρόνος για
T T Τ  Τ υ υ
να «φτάσει» το κύµα στο Μ.
∆t
• Άρα το ∆φ=2π , είναι η διαφορά φάσης µεταξύ δυο σηµείων του ελαστικού
Τ
µέσου, όπου ∆t είναι ο χρόνος για να διανύσει το κύµα την µεταξύ τους
απόσταση.
• Στην πραγµατικότητα η ∆φ είναι η φάση της «πηγής» τη χρονική στιγµή που
«φτάνει» το κύµα στο σηµείο Μ.
 t x  x=0, t=∆t ∆t
Πράγµατι φΟ=2π  -  ⇔ φΟ =2π =∆φ.
T λ Τ
∆t
• Ακόµη ισχύει ∆φ=2π ⇔ ∆φ=2πf·∆t⇔ ∆φ=2π·N όπου Ν=f·∆t είναι το πλήθος
Τ
των ταλαντώσεων ης «πηγής» Ο, µέχρι το κύµα να «φτάσει» στο σηµείο Μ.
• Για ∆φ=2π rad έχουµε ∆φ=2π·N=2π⇔Ν=1 ταλάντωση. ∆ηλαδή µέχρι το κύµα

να «φτάσει» στο Μ η πηγή έχει κάνει µια ταλάντωση. Από εκεί και έπειτα κάθε
στιγµή η πηγή θα προηγείται του Μ κατά 1 ταλάντωση.
Παρόµοια για ∆φ=4π rad έχουµε ∆φ=2π·N=4π⇔Ν=2 ταλαντώσεις, δηλαδή

µέχρι το κύµα να «φτάσει» στο Μ η πηγή έχει κάνει 2 ταλαντώσεις.
Τέλος για ∆φ=π rad έχουµε ∆φ=2π·N=π⇔Ν=0,5 ταλαντώσεις, δηλαδή µέχρι το

κύµα να «φτάσει» στο Μ η πηγή έχει κάνει 0,5 ταλάντωση.
∆t ∆x ∆x
• Ακόµη ∆φ=2π ⇔ ∆φ=2π ⇔ ∆φ=2π , όπου ∆x=xM.
Τ υ⋅Τ λ
∆t
i) Έτσι ∆φ=2π ⇔ ∆φ=2πf·∆t⇔ 2π=2πf·∆t και
Τ
∆φ΄=2πf΄·∆t⇔ 4π=2πf΄·∆t
από τις δυο σχέσεις προκύπτει µε διαίρεση κατά µέλη ότι:
f′
= 2 ⇔f΄=2f=4Hz. Άρα για να γίνει η διαφορά φάσης των Ο και Μ, 4π rad θα πρέπει
f
η συχνότητα του κύµατος (συχνότητα ταλάντωσης της πηγής) να γίνει 4 Hz. Αυτό
σηµαίνει πως όταν ∆φ=2π rad το Ο προηγείται του Μ κατά µια ταλάντωση (Ν=1) ενώ
για ∆φ=4π rad το Ο προηγείται του Μ κατά 2 ταλαντώσεις (Ν=2).
ii) Παρόµοια για ∆φ=2πf·∆t⇔ 2π=2πf·∆t και
∆φ΄΄=2πf΄΄·∆t⇔ π=2πf΄΄·∆t
από τις δυο σχέσεις προκύπτει µε διαίρεση κατά µέλη ότι:

242 KYMATA
f ′′ 1
iii) = ⇔f΄΄=f/2=1Hz. Αυτό σηµαίνει πως όταν ∆φ=2π rad το Ο προηγείται
f 2
του Μ κατά µια ταλάντωση (Ν=1) ενώ για ∆φ=π rad το Ο προηγείται του Μ
κατά µισή ταλάντωση (Ν=0,5).
∆x
• Από την ∆φ=2π , για ∆φ=2π rad είναι υ=λf⇔λ=1m απ’ όπου προκύπτει ότι
λ
∆x=xM=1m.
υ
B) Όταν ∆φ=2π rad είναι f=2Hz και λ= =1m. (υ=2m/s=σταθ.).
f
υ
Παρόµοια για ∆φ΄=4π rad είναι f΄=4Hz και λ΄= =0,5m και για
f′
υ
∆φ΄΄=π rad είναι f΄΄=1Hz και λ΄΄= =2m. Έτσι οι αντίστοιχες εξισώσεις των κυµάτων
f ′′
 t x
είναι: y=Aηµ2π  -  ⇔
T λ
y1=Aηµ2π ( 2t-x ) (S.I)

y2=Aηµ2π ( 4t-2x ) και υ
 x y(m)
y3=Aηµ2π  t-  . 1
 2
Τότε για το στιγµιότυπο του 1ου κύµατος έχουµε:
Ο M
για t=1 s⇔ y1=Aηµ2π ( 2-x ) x(m)
για x=0⇔ y1=Aηµ4π=0 και v>0

x
για φ=0⇔ 2π ( 2-x ) =0⇔x=2 m και = 2 ⇔x=2λ.
λ υ
y(m)
2
ου
Για το στιγµιότυπο του 2 κύµατος έχουµε:
για t=1 s⇔ y2=Aηµ2π ( 4-2x ) Ο M

x(m)
x
για φ=0⇔ 2π ( 4-2x ) =0⇔x=2 m και = 4 ⇔x=4λ΄.
λ′ υ
Τέλος y(m)
3
Ο M
x(m)
Για το στιγµιότυπο του 3ου κύµατος έχουµε:

 x
για t=1 s⇔ y3=Aηµ2π 1- 
 2
 x x
για φ=0⇔ 2π 1-  =0⇔x=2 m και = 1 ⇔x=λ΄΄.
 2 λ′′
59. Στιγµιότυπο κύµατος

t x 1
1.Έστω η εξίσωση «κύµατος» y=Aηµ2π( - + ). Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του
T λ 2
κύµατος αυτού τη χρονική στιγµή t=T και για x≥0. Το x=0 το ονοµάζουµε «πηγή» ή
αρχή του κύµατος. Στην πραγµατικότητα η παραπάνω εξίσωση περιγράφει ένα
µονοχρωµατικό κύµα και ισχύει µε την προϋπόθεση ότι -∞≤x≤∞ και ότι δεν υπάρχει
πηγή αλλά ούτε κάποια χρονική στιγµή t0 που «ξεκινά» το κύµα γιατί τότε παύει και η
µονοχρωµατικότητά του άρα δεν ισχύει η εξίσωση.
Λύση:
∆εδοµένου ότι το παραπάνω κύµα υπήρχε από πάντα, µπορούµε να ονοµάσουµε ένα
σηµείο αρχή x=0 και κάποια χρονική στιγµή να την πούµε t=0 και να υποθέσουµε ότι
ακριβώς αυτή τη στιγµή «ξεκίνησε» η διάδοση του κύµατος.
Τότε η παραπάνω σχέση διαβάζεται ως εξής:

1
α) Για t=0 η αρχή x=0 έχει αρχική φάση φ=φ0=2π ⇔φ0=π rad και το κύµα «ξεκινά»
2
να διαδίδεται.
β) Για t=0 η «πηγή» x=0 έχει αρχική φάση φ=φ0=0 rad και το κύµα έχει ήδη
x 1
«προχωρήσει» ως εκεί που έχει µηδενιστεί η φάση του οπότε για φ=0 έχουµε - +
λ 2
λ
=0⇔x= .
2
Στην περίπτωση (α) για το στιγµιότυπο του κύµατος έχουµε:
3 x
Για t=T, έχουµε y=Aηµ2π( - )
2 λ
Για x=0, έχουµε y=Aηµ3π=0 και v<0
3 x 3 x 1
Για φ=π rad (εκεί που έχει «φτάσει» το κύµα) είναι 2π( - )=π⇔ - = ⇔x=λ.
2 λ 2 λ 2
244 KYMATA
-Α
Στην περίπτωση (β) για το στιγµιότυπο του κύµατος έχουµε:
3 x
2 λ
3 x 3 x 3λ
Για φ=0 (εκεί που έχει «φτάσει» το κύµα) είναι 2π( - )=0⇔ - =0⇔x= .
2 λ 2 λ 2
y
-Α
Για να σχεδιάσουµε το στιγµιότυπο ενός κύµατος δεν αρκεί µόνο η εξίσωσή του. Θα
πρέπει να γνωρίζουµε αν το σηµείο στο οποίο φτάνει το κύµα, αρχίζει την ταλάντωσή του,
κινούµενο προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Για την πρώτη περίπτωση εκεί που φτάνει το
κύµα έχουµε φ=π rad (v<0) ενώ για τη δεύτερη περίπτωση εκεί που, φτάνει το κύµα
έχουµε φ=0 (v>0),
t x 3
2.Έστω η εξίσωση «κύµατος» y=Aηµ2π( - + ).
T λ 2
Αν η ταλάντωση της «πηγής» είχε ξεκινήσει πριν τη χρονική στιγµή t=0 και έστω πως
όταν ξεκίνησε η ταλάντωση της «πηγής» η «πηγή» είχε φάση α) π rad και β) 0 rad.
Τότε για πόσο χρόνο ταλαντώνονταν η πηγή πριν τη χρονική στιγµή t=0 σε κάθε
περίπτωση;
Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος αυτού τη χρονική στιγµή t=T και για x≥0.
Το x=0 το ονοµάζουµε «πηγή» του κύµατος.
Λύση:
∆t t x 3
α) Για την «πηγή» ισχύει ∆φ=2π . Από την φ=2π( - + ) για x=0 και t=0 έχουµε
T T λ 2
∆t
φ=3π rad, ενώ αρχικά φ0=π rad. Τότε ∆φ=φ-φ0=3π-π=2π rad, άρα 2π=2π ⇔∆t=T
T
άρα η «πηγή» ταλαντώνονταν για χρόνο µιας περιόδου, δηλαδή η ταλάντωσή της
ξεκίνησε τη χρονική στιγµή t= -T s. Έτσι τη χρονική στιγµή t=0 το κύµα θα έχει ήδη διανύσει
λ
απόσταση ∆x=υ·∆t= ·T=λ
T
∆t 3Τ
β) Παρόµοια για φ0=0 είναι ∆φ=φ-φ0=3π rad, άρα 3π=2π ⇔∆t= άρα η «πηγή»
T 2
3Τ
ταλαντώνονταν για χρόνο , δηλαδή η ταλάντωσή της ξεκίνησε τη χρονική στιγµή
2
3Τ λ 3Τ 3λ
t= - s. Έτσι τη χρονική στιγµή t=0 το κύµα θα έχει ήδη διανύσει απόσταση ∆x=υ·∆t= ⋅ =
2 T 2 2
Στην περίπτωση (α) για το στιγµιότυπο του κύµατος έχουµε:

5 x
2 λ
5 x 5 x 1
Για φ=π rad (εκεί που έχει «φτάσει» το κύµα) είναι 2π( - )=π⇔ - = ⇔x=2λ.
2 λ 2 λ 2
y
-Α
246 KYMATA

5 x
2 λ
5 x 5 x 5λ
2 λ 2 λ 2
y
-Α
Ακόµη στην περίπτωση (α) για το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t=0
έχουµε:
3 x
Για t=0, έχουµε y=Aηµ2π( - )
2 λ
3 x 3 x 1
Για φ=π rad (εκεί που έχει «φτάσει» το κύµα) είναι 2π( - )=π⇔ - = ⇔x=λ.
2 λ 2 λ 2
y
-Α
Άρα τη χρονική στιγµή t=0 το κύµα είχε ήδη προχωρήσει κατά ∆x=x=λ και
∆x ∆x
ταλαντώνονταν για χρόνο ∆t = = Τ =Τ και τη χρονική στιγµή t=T διήνυσε ακόµη
υ λ
ένα λ, άρα συνολικά x=2λ.

3 x
Για t=0, έχουµε y=Aηµ2π( - )
2 λ
3 x 3 x 3λ
2 λ 2 λ 2
Άρα έχουµε: y
Άρα τη χρονική στιγµή t=0 το κύµα
είχε ήδη προχωρήσει κατά
∆x=x=
3λ
και ταλαντώνονταν για Α
2
∆x ∆x 3Τ
χρόνο ∆t = = Τ =
υ λ 2
οπότε τη χρονική στιγµή t=T

διήνυσε ακόµη ένα λ, άρα
3λ 5λ
x
συνολικά x=λ+ = .
2 2
-Α
60. Φορά διάδοσης κύµατος
Ένα αρµονικό κύµα διαδίδεται στον άξονα x΄x µε σταθερή ταχύτητα υ=10m/s. Αν τη
χρονική στιγµή t=0 το στιγµιότυπο του y(m)
κύµατος είναι αυτό του διπλανού σχήµατος
και η φάση του σηµείου K εκείνη τη
στιγµή είναι: -2
5 10
i) φΚ=π rad και ii) φΚ=2π rad, τότε σε κάθε
περίπτωση:
α) να βρεθεί η φορά διάδοσης του κύµατος
β) να βρεθεί η εξίσωση του κύµατος
γ) να σχεδιαστεί το στιγµιότυπο του Ο 1 Κ x(m)
1
κύµατος τη χρονική στιγµή t= s.
30
Λύση:
248 KYMATA
i) Για φΚ=π rad
α) Είναι φΚ=π rad και vK=vmax·συνφΚ= - vmax<0.

Άρα το Κ τη χρονική στιγµή t=0 y(m)
«κατεβαίνει» και αυτό σηµαίνει ότι πίσω του
έρχεται κοιλάδα, άρα το κύµα διαδίδεται -2
προς τη θετική κατεύθυνση του άξονα x΄x. 5 10
υ>0
Ακόµη επειδή φΚ=π rad το κύµα έχει
«φτάσει» ακριβώς στο σηµείο Κ.
Γενικά για ένα κύµα, αυτό θα έχει «φτάσει»

ακριβώς στο σηµείο εκείνο για το οποίο είναι, Ο 1 Κ x(m)
είτε φ=0 είτε φ=π rad όπως εδώ.
β) Έστω η εξίσωση «κύµατος» y=Aηµ2π(

t x φ0
- + ). Από το στιγµιότυπο του
T λ 2π
λ
κύµατος έχουµε Α=5·10-2m, =1⇔λ=4m. Ακόµη από τη θεµελιώδη εξίσωση της
4
2
κυµατικής υ=λf⇔f=2,5 Hz ή T= s. To σηµείο Κ στο οποίο έχει «φτάσει» το κύµα τη
5
χρονική στιγµή t=0 έχει φΚ=π rad δηλαδή βρίσκεται στη θέση ισορροπίας και έχει v<0.
t x φ
Για τη φάση του κύµατος ισχύει φ=2π( - + 0 ) και για τη φάση του Κ που απέχει
T λ 2π
φ
απόσταση x=λ από το σηµείο Ο τη χρονική στιγµή t=0 έχουµε φΚ=2π( -1+ 0 )=π⇔-
2π
2π+φ0=π⇔φ0=3π rad.
x 3
Έτσι η εξίσωση του «κύµατος» είναι y=5·10-2ηµ2π( 2,5t- + ) (S.I).
4 2
1
γ) Για το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t= s από x=0 µέχρι εκεί που
30
έχει «φτάσει» το κύµα τη δεδοµένη χρονική στιγµή έχουµε:
1 1 x 3 19 x
Για t= s, έχουµε y=5·10-2ηµ2π( - + )⇔y=5·10-2ηµ2π( - )
30 12 4 2 12 4
19π π
Για x=0, έχουµε y=5·10-2ηµ( )⇔y= -5·10-2ηµ( )⇔y= -2,5·10-2 m και v<0.
6 6
19 x 19 x 1
Για φ=π rad (εκεί που έχει «φτάσει» το κύµα) είναι 2π( - )=π⇔ - = ⇔
12 4 12 4 2
x 13 13 13 λ
⇔ = ⇔x= m ή x= λ=λ+
4 12 3 12 12
y(m)
-2
5 10
13λ/12
Ο λ/1
2 x(m)
-2
-2,5 10
-2
-5 10
ii) Για φΚ=2π rad
α) Είναι φΚ=2π rad και vK=vmax·συνφΚ= vmax>0.

Άρα το Κ τη χρονική στιγµή t=0 «ανεβαίνει» y(m)
και αυτό σηµαίνει ότι πίσω του έρχεται όρος,
άρα το κύµα διαδίδεται προς την αρνητική -2
κατεύθυνση του άξονα x΄x. Ακόµη από το 5 10
υ<0
σχήµα φαίνεται ότι το κύµα τη χρονική
στιγµή t=0 έχει «φτάσει» στο σηµείο O
(x=0).
β) Έστω η εξίσωση «κύµατος» y=Aηµ2π( Ο 1 Κ x(m)

t x φ0
+ + ).
T λ 2π
Ισχύει Α=5·10-2m, λ=4m και f=2,5 Hz ή T=

2
s. To σηµείο Ο στο οποίο έχει «φτάσει» το κύµα τη χρονική στιγµή t=0 έχει φΟ=0
5
rad δηλαδή βρίσκεται στη θέση ισορροπίας και έχει v>0. Για τη φάση του κύµατος
t x φ
ισχύει φ=2π( + + 0 ) και για τη φάση του Ο µε x=0, τη χρονική στιγµή t=0 έχουµε
T λ 2π
φ0
φΟ=2π( )=0⇔ φ0=0 rad.
2π
x
Έτσι η εξίσωση του «κύµατος» είναι y=5·10-2ηµ2π( 2,5t+ ) (S.I).
4
250 KYMATA
1
γ) Για το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t= s έχουµε:
30
1 1 x
Για t= s, έχουµε y=5·10-2ηµ2π( + )
30 12 4
π
Για x=0, έχουµε y=5·10-2ηµ( )⇔y= 2,5·10-2 m και v>0.
6
1 x 1 x
Για φ=0 rad (εκεί που έχει «φτάσει» το κύµα) είναι 2π( + )=0⇔ + =0⇔
12 4 12 4
x 1 1 λ
⇔ = - ⇔x= − m ή x= − y(m)
4 12 3 12
Άρα έχουµε: -2
5 10
-2
2,5 10
-λ
/12 Ο x(m)
-2
-5 10
61. Φορά διάδοσης κύµατος_2
Στο σχήµα έχουµε ένα τµήµα ενός στιγµιότυπου ενός αρµονικού κύµατος τη χρονική
στιγµή t1. Το κύµα διαδίδεται στον άξονα x΄x µε σταθερή ταχύτητα υ=10m/s. Αν τη
χρονική στιγµή t1 η φάση του σηµείου K είναι φΚ=5π rad τότε:
α) να βρεθεί η φορά διάδοσης του κύµατος
β) να βρεθεί η εξίσωση του κύµατος, αν το σηµείο Λ αρχίζει να ταλαντώνεται τη
χρονική στιγµή t=0, ενώ το κύµα εκτείνεται στο υπερπέραν
γ) να σχεδιαστεί το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t1.
y(m)
t1
0,1
Λ
Ο 0,5 Κ x(m)
Λύση:
α) Είναι φΚ=5π rad και vK=vmax·συνφΚ= - vmax<0.

Άρα το Κ τη χρονική στιγµή t=0 «κατεβαίνει» και αυτό σηµαίνει ότι πίσω του έρχεται
κοιλάδα, άρα το κύµα διαδίδεται προς τη θετική κατεύθυνση του άξονα x΄x.
y(m)
t1
0,1
υ>0
Ο 0,5 Κ x(m)
t x φ0
β) Έστω η εξίσωση «κύµατος» y=Aηµ2π( - + ). Από το στιγµιότυπο του κύµατος
T λ 2π
λ
έχουµε Α=0,1m, =0,5⇔λ=2m. Ακόµη από τη θεµελιώδη εξίσωση της κυµατικής
4
1
υ=λf⇔f=5 Hz ή T= s. To σηµείο Λ στο οποίο έχει «φτάσει» το κύµα τη χρονική
5
στιγµή t=0 έχει φΛ=0 rad δηλαδή βρίσκεται στη θέση ισορροπίας και έχει v>0. Για τη
t x φ
φάση του κύµατος ισχύει φ=2π( - + 0 ) και για τη φάση του Λ που απέχει
T λ 2π
1 φ
απόσταση x=0,5m από το σηµείο Ο τη χρονική στιγµή t=0 έχουµε φΛ=2π( - + 0
4 2π
1 φ φ 1 π
)=0⇔ - + 0 =0⇔ 0 = ⇔φ0= rad.
4 2π 2π 4 2
x 1
Έτσι η εξίσωση του «κύµατος» είναι y=0,1ηµ2π( 5t- + ) (S.I).
2 4
252 KYMATA
x 1
γ) Για τη φάση του Κ τη χρονική στιγµή t1, έχουµε: φΚ=5π⇔2π( 5t1 - + )=5π. Το
2 4
3λ 1 5
σηµείο Κ απέχει από το Ο απόσταση x= , άρα προκύπτει 5t1 - = ⇔t1=0,6s.
4 2 2
Για το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t1=0,6s έχουµε:
x 1 13 x
Για t= t1=0,6s , έχουµε y=0,1ηµ2π( 3- + )⇔y=0,1ηµ2π( - )
2 4 4 2
13π
Για x=0, έχουµε y=0,1ηµ( )=0,1m και v=0.
2
13 x 13 x
Για φ=0 rad (εκεί που έχει «φτάσει» το κύµα) είναι 2π( - )=0⇔ - =0⇔
4 2 4 2
x 13 13 13 λ
⇔ = ⇔x= m ή x= λ=3λ+
2 4 2 4 4
y(m)
t1
0,1
υ>0
Ο Λ Κ 13λ/4 x(m)
62. Σχοινί απλώµατος ρούχων και µανταλάκι
Έστω ότι το παιδί του σχήµατος

(το σχήµα είναι από το βιβλίο
των Hugh D. Young σελ.542)
παίζει µε το σχοινί του
απλώµατος των ρούχων. Κρατά
το ένα άκρο τεντωµένο και το
κινεί πάνω κάτω ηµιτονοειδώς
µε συχνότητα ω. Θεωρούµε ότι
το κύµα δεν ανακλάται στην
άλλη άκρη και ζητάµε να
µελετήσουµε την κίνηση που
κάνει το µανταλάκι µάζας m,
πάνω σε αυτό. Τι είδους
ενέργεια έχει το µανταλάκι
κατά τη διάρκεια της κίνησής
του;
Λύση:
Ενέργεια ταλάντωσης στο γραµµικό αρµονικό κύµα.
κύµα
Ας υποθέσουµε κατ’ αρχήν ιδανικό γραµµικό ελαστικό µέσο (χωρίς χωρίς εσωτερικές
απώλειες) και χωρίς αντίσταση αέρα, κλπ. και ας δούµε µεµονωµένα την κίνηση που
έστω στοιχειώδες τµήµα), αφού σταθεροποιηθεί η κυµατική
κάνει το µανταλάκι (έστω
εικόνα.
Παρατηρούµε τότε ότι το µανταλάκι (υλικό σηµείο) κάνει µια «ιδιότυπη»

εξαναγκασµένη ΑΤ, ιδιότυπη µε την έννοια ότι του προσφέρεται µεν διαρκώς
ενέργεια, η ενέργεια αυτή όµως δεν «χάνεται» σε έργο δυνάµεων απόσβεσης,
απόσβεσης αλλά
µεταφέρεται – διαδίδεται µέσω αυτού κατά µήκος του σχοινιού.
Η ενέργεια που µεταφέρεται είναι µηχανική.
Έχουµε όµως Α∆ΜΕ στο µανταλάκι; Αυτό µάλλον δεν µπορούµε να το

ισχυριστούµε, διότι παρόλο που η εµπλεκόµενη ενέργεια είναι µόνο µηχανική,
µηχανική υπάρχει
διαρκής µεταφορά και µένει σταθερή απλά επειδή οι ρυθµοί απώλειας - αναπλήρωσης
είναι ίδιοι.
Έτσι λοιπόν στα κύµατα δεν µπορούµε να θεωρήσουµε ότι κάθε υλικό σηµείο εκτελεί
ΑΑΤ, διατηρώντας την ενέργειά του.
254 KYMATA
Έστω τώρα ότι η εξίσωση του γραµµικού αρµονικού κύµατος που δηµιουργείται είναι
η µονοχρωµατική εξίσωση (ιδανική περίπτωση)
t x
y=Aηµ2π( - )
T λ
Τότε για δεδοµένο x=x1 (όπου x1 είναι η οριζόντια θέση που βρίσκεται το µανταλάκι)
το µανταλάκι κάνει όπως προείπαµε µια «ιδιότυπη» εξαναγκασµένη ΑΤ, µε
εξίσωση
y=Aηµ(ωt-φ)
Γνωρίζουµε ότι στην περίπτωση της εξαναγκασµένης ταλάντωσης, µακριά από το
συντονισµό, που διεγέρτης – ταλαντωτής δεν βρίσκονται σε φάση, η ολική ενέργεια
παρουσιάζει διακύµανση, οπότε δεν έχουµε καν σταθερή ποσότητα παρά µόνο κατά
µέσο όρο.
Για τη δυναµική ενέργεια σε µια εξαναγκασµένη ταλάντωση ισχύει,

1 1
∆υναµική ενέργεια: U= ⋅D⋅y2 µε D=K=mω02, άρα U= ⋅m·ω02·y2.
2 2
Για την κινητική του ενέργεια έχουµε:
1 1
Κ= ⋅m⋅υ2= ⋅m⋅ω2(Α2-y2). (µε ω και όχι ω0).
2 2
1 1
Ε=Κ+U= ⋅m⋅ω2(Α2-y2)+ ⋅m·ω02·y2⇒
2 2
1 1 1 1 1
Ε= ⋅m⋅ω2Α2- ⋅m⋅ω2y2+ ⋅m·ω02·y2⇒ Ε= ⋅m⋅ω2Α2+ ⋅m⋅( ω02-ω2)·y2.
2 2 2 2 2
µεταβάλλεται µε το y.
1
Όµως η ποσότητα ΕΤ= mω²Α² παραµένει σταθερή σε όλη τη διάρκεια της κίνησης
2
που κάνει το µανταλάκι και εκφράζει το συνολικό παραγόµενο ή καταναλισκόµενο
έργο κάθε φορά της συνισταµένης δύναµης σε αυτό.
Πράγµατι λοιπόν αν δεχτούµε ότι το µανταλάκι πραγµατοποιεί αρµονική ταλάντωση µε

y= Aηµ(ωt-φ), v=ωAσυν(ωt-φ) και α=-ω2Αηµ(ωt-φ)=-ω2y, τότε σε µια τυχαία θέση
(Τ.Θ) +y από τον 2ο Νόµο του Newton και για τον άξονα yy΄ έχουµε:
ΣF=mα⇔ ΣF=-mω2y ή |ΣF|= mω2y, (το µανταλάκι δε µεταφέρεται οριζόντια καθόσον
έχουµε διάδοση ενέργειας και ορµής όχι όµως µάζας). Το έργο της συνισταµένης
δύναµης σε σχέση µε τη θέση ισορροπίας του και για τη θέση y υπολογίζεται µε
γραφική παράσταση:
|ΣF|
2
mω y
y y
Από το εµβαδό που περικλείεται από τη γραφική παράσταση και τον άξονα των y
1
έχουµε |W|= mω²y².
2
Όταν λοιπόν το µανταλάκι βρίσκεται κάποια στιγµή σε θέση y και έχει ταχύτητα
1
ταλάντωσης v τότε έχει κινητική ενέργεια Κ= mv² και, σε σχέση µε τη θέση
2
1
ισορροπίας του, έχασε ή θα πάρει µέσω έργου ποσό ενέργειας ίσο µε |W|= mω²y².
2
Στα γραµµικά κύµατα µάλιστα (αν θεωρήσουµε ιδανική κατάσταση), δεν εµπλέκονται
δυνάµεις απόσβεσης, οπότε αυτό το έργο ±|W| οφείλεται στη δράση ελαστικών
δυνάµεων και µπορούµε να ονοµάσουµε αυτό το έργο |W| «δυναµική ενέργεια».
Αν χρησιµοποιούµε και τον όρο ενέργεια ταλάντωσης για το µανταλάκι, τότε έχουµε:
1 1
ΕT=Κ+|W|=mv²+ mω²y²⇔
2 2
1 1
ΕT= mω2(Α2-y2)+ mω²y²⇔
2 2
1
⇔ΕT= mω2Α2=σταθερό
2
Μπορούµε λοιπόν να µιλάµε για σταθερή «ολική ενέργεια ταλάντωσης» για το
µανταλάκι όπως την ορίσαµε παραπάνω.
Σχόλιο:
1 1 1
Ισχύει |W|= ΕT-Κ = mω²Α²− mυ²= mω²y².
2 2 2
Όµως ακριβώς επειδή το µανταλάκι κάνει αυτή την ιδιότυπη εξαναγκασµένη

ταλάντωση µπορούµε να αποφεύγουµε τις ενέργειες και να χρησιµοποιούµε την
κινηµατική προσέγγιση για τη µελέτη της ταλάντωσης του καθ’ όλη τη διάρκεια της
διάδοσης του κύµατος µέσα από το σχοινί.
Έτσι µπορούµε να λέµε ότι σε µια Τ.Θ για το µανταλάκι (και όχι για το κύµα) ισχύει:
1 1 1
mυ²+ mω²y²= mω2Α2
2 2 2
χωρίς να κάνουµε κάποια αναφορά στις ενέργειες.

256 KYMATA
Συµβολή δυο κυµάτων διαφορετικών

διευθύνσεων
63. Συµβολή και σύγχρονες πηγές
Αν η εξίσωση συµβολής για ένα σηµείο Μ ενισχυτικής συµβολής που βρίσκεται πάνω
στην ευθεία που ενώνει δυο σύγχρονες πηγές Π1 και Π2 είναι:
2π
yΜ = 0,2ηµ(5πt- ) (S.I) και τα κύµατα διαδίδονται µε ταχύτητα υ=7,5m/s τότε:
3
α. Να υπολογίσετε την απόσταση d, των δυο πηγών, αν αυτή έχει τη µικρότερη δυνατή
τιµή της.
β. Να βρείτε τη θέση του σηµείου Μ και να σχεδιάσετε την εικόνα συµβολής.
γ. Να παραστήσετε γραφικά µε το χρόνο t το πλάτος της ταλάντωσης του σηµείου Μ.
δ. Να σχεδιάσετε την αποµάκρυνση του σηµείου Μ από τη θέση ισορροπίας του σε

συνάρτηση µε το χρόνο, έως τη χρονική στιγµή t=14/15 s.
ε. Να σχεδιάσετε σε κοινό σύστηµα συντεταγµένων τα στιγµιότυπα των κυµάτων που

παράγονται από τις πηγές Π1 και Π2 τη στιγµή που τα κύµατα φτάνουν στο σηµείο Μ.
Λύση:
r1 - r2 t r +r
α. Γενικά ισχύει y=2Aσυνπ ηµ2π( - 1 2 ). Για την ενισχυτική συµβολή είναι
λ T 2λ
t r1 + r2
y= ±2Aηµ2π( - ), εδώ έχουµε:
T 2λ
t r +r 2π
y= 2Aηµ2π( - 1 2 )= 0,2ηµ(5πt- ).
T 2λ 3
2π
Συγκρίνοντας τις δυο σχέσεις προκύπτει Α=0,1m, =5π⇒T=0,4s και f=2,5Hz.
T
7,5
Ακόµη για την ταχύτητα διάδοσης των κυµάτων έχουµε υ=λf⇒λ= ⇒λ=3m.
2,5
r + r 2π 2λ
Έτσι 2π 1 2 = ⇒r1+r2= ⇒ r1+r2=d⇒ d=2m.
2λ 3 3
t r1 + r2 t r +r 1
Για y= -2Aηµ2π( - ), έχουµε y=2Aηµ2π( - 1 2 + ) άρα συγκρίνοντας µε
T 2λ T 2λ 2
2π r1 + r2 1 2π r1 + r2 1 1 5
τη σχέση y= 0,2ηµ(5πt- ) , έχουµε 2π( - )= ⇒ = + = ⇒
3 2λ 2 3 2λ 2 3 6
5λ
⇒r1+r2= ⇒ r1+r2=5⇒d=5m>2m. Άρα η µικρότερη δυνατή τιµή της απόστασης d
3
είναι d=2m .
β. Για την ενισχυτική συµβολή έχουµε ακόµη r1-r2=κλ και r1+r2=d τότε µε πρόσθεση
3
κατά µέλη των δυο σχέσεων προκύπτει 2r1=κλ+d⇒r1= κ+1. Όµως 0<r1<d ή
2
3 2 3 2 2 2
κ+1>0⇒κ> - και κ+1<2⇒κ< , γενικά - <κ< µε κ∈Ζ άρα κ=0 δηλαδή το
2 3 2 3 3 3
σηµείο Μ είναι το µέσο του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2. Ισχύει r1-r2=κλ=0⇒
⇒r1=r2=1m.
Άρα στην εικόνα της ενισχυτικής συµβολής έχουµε µόνο µια καµπύλη την κ=0 που
είναι η µεσοκάθετος του Π1Π2.
Για την αποσβεστική συµβολή είναι:
λ
r1-r2=(2κ+1) και r1+r2=d τότε µε πρόσθεση κατά µέλη των δυο σχέσεων προκύπτει:
2
3 3κ 7
2r1=(2κ+1) +2⇒r1= + . Όµως 0<r1<d οπότε:
2 2 4
3 7 7 7 3κ 7 1 7 1
κ> - ⇒3κ> - ⇒κ> - και + <2⇒κ< . Από - <κ< µε κ∈Ζ προκύπτει
2 4 2 6 2 4 6 6 6
κ= -1,0.
7 1
Για κ=0 έχουµε r1= =1,75m και για κ= -1, r1= =0,25m.
4 4
Άρα η εικόνα συµβολής θα είναι:
κ=0
Π1 M Π2
0,25 1,75
κ=-1 κ=0
258 KYMATA
γ. Για το πλάτος της ταλάντωσης του σηµείου Μ, θα πρέπει να λάβουµε υπόψη µας ότι
r 1 2
η ταλάντωσή του αρχίζει τη χρονική στιγµή t= 1 = = s. Τότε έχουν φτάσει και τα
υ 7,5 15
δυο κύµατα από τις δυο πηγές οπότε το Μ θα αρχίσει να ταλαντώνεται µε µέγιστο
πλάτος 2Α. Η γραφική παράσταση θα είναι:
A(m)
0,2
0 2/15 t(s)
2
δ. Για 0≤t≤ s είναι yM=0.
15
2 2π 14 2 4
Για t> s είναι yΜ = 0,2ηµ(5πt- ). Ισχύει, ∆t= - = s.
15 3 15 15 5
∆t
Όµως τότε =2⇒∆t=2T, άρα θα έχουµε την παρακάτω γραφική παράσταση για την
T
αποµάκρυνση του σηµείου Μ από τη θέση ισορροπίας του σε συνάρτηση µε το χρόνο
14
και έως τη χρονική στιγµή t= s,
15
y(m)
0,2
2/15
t(s)
-0,2
ε. Για το κύµα που παράγεται από την πηγή Π1 θα έχουµε την εξίσωση:
x x 2
y= 0,1ηµ2π(2,5t- ), τη στιγµή που το κύµα φτάνει στο σηµείο Μ, t= = s και
3 υ 15
t 1 T λ d
= ⇒t= οπότε το κύµα θα έχει διανύσει απόσταση x= =1m= .
T 3 3 3 2
2 1 x
Για t= s είναι y= 0,1ηµ2π( - ) η εξίσωση του στιγµιότυπου.
15 3 3
2π π 3
Για x=0, y= 0,1ηµ =0,1ηµ =0,1 και V<0, άρα το στιγµιότυπο είναι το
3 3 2
παρακάτω:
y(m)
υ υ
0,1
0,1
3 3
0,1 0,1
2 2
λ/4
Π Π
1 λ/12 λ/3 7λ/12 2 x(m)
64. Σύµφωνες πηγές
Με κατάλληλο τρόπο δηµιουργούµε στην επιφάνεια υγρού δυο σύµφωνες πηγές

κυµάτων Π1 και Π2 που βρίσκονται µεταξύ τους σε απόσταση d=4m.
Κάποια χρονική στιγµή που τη θεωρούµε σαν αρχή των χρόνων οι πηγές αρχίζουν να
ταλαντώνονται παράγοντας εγκάρσια κύµατα που διαδίδονται στην επιφάνεια του
υγρού. Οι εξισώσεις που περιγράφουν τα δύο κύµατα είναι αντίστοιχα:
π π
y1=0,03⋅ηµ(πt- x) και y2=0,03⋅ηµ(πt- x+π) (S.I). Σε σηµείο Α, της επιφάνειας του
2 2
υγρού που απέχει από τις πηγές αντίστοιχα αποστάσεις r1=8m και r2=12m τοποθετείται
φελλός µάζας m=1g. Τότε:
α) Να βρείτε την ταχύτητα διάδοσης των κυµάτων στην επιφάνεια του υγρού.
β) Να γίνει η γραφική παράσταση της ταλάντωσης του φελλού σε συνάρτηση µε το

χρόνο και για τις χρονικές στιγµές 0<t<6s, και να υπολογιστεί η ενέργεια ταλάντωσης
του φελλού µετά τη συµβολή των δυο κυµάτων.
260 KYMATA
γ) Να βρείτε πόσα σηµεία πάνω στο ευθύγραµµο τµήµα που συνδέει τις δυο πηγές
ταλαντώνονται µε µέγιστο πλάτος.
Λύση:
α) Από τις εξισώσεις που περιγράφουν τα δύο κύµατα συµπεραίνουµε ότι Α=0,03m,
1
T=2s, f= Hz και λ=4m, άρα έχουµε υ=λf⇒υ=2m/s.
2
β) Από τη φ1=0, υπολογίζουµε το χρόνο για να φτάσει το κύµα από την πηγή Π1 στο
σηµείο Α που απέχει από την Π1 απόσταση r1=8m.∆ηλαδή έχουµε:
π
πt1- r1=0⇒ t1=4s, ακόµη από τη φ2=0 υπολογίζουµε το χρόνο για να φτάσει το κύµα
2
π
από την πηγή Π2 στο σηµείο Α που απέχει από την Π2 απόσταση r2=12m.Άρα πt2-
2
r2+π =0⇒ t2=5s.
Από τη χρονική στιγµή t0=0 µέχρι και τη χρονική στιγµή 4s δεν έχει φτάσει στο σηµείο
Α, ακόµη καµία διαταραχή άρα είναι yA=0. Από τη χρονική στιγµή t1=4s µέχρι και τη
χρονική στιγµή t2=5s το σηµείο Α ταλαντώνεται µόνο εξαιτίας της διαταραχής από την
πηγή Π1. Τη χρονική στιγµή όµως t2=5s φτάνει και η διαταραχή από την πηγή Π2. Τότε
όµως από τη συµβολή των δυο ταλαντώσεων και από την αρχή της επαλληλίας και για
την ταλάντωση του σηµείου Α θα έχουµε:
π π
y=y1+y2⇒ y=0,03⋅ηµ(πt- r1)+ 0,03⋅ηµ(πt- r2+π)⇒
2 2
π π
⇒y=0,03[ηµ(πt- r1)+ηµ(πt- r2+π)] και επειδή ισχύει η τριγωνοµετρική ταυτότητα
2 2
A-B A+B
ηµΑ+ηµΒ=2συν ηµ προκύπτει:
2 2
π π π π π π
y=0,06συν[ (r2-r1)- ]⋅ηµ[πt- (r1+r2)+ ]⇒ y=A ΄⋅ηµ[πt- (r1+r2)+ ] µε
4 2 4 2 4 2
π π π π
Α΄=0,06συν[ (r2-r1)- ]= 0,06συν(π- )=0,06συν =0, οπότε το σηµείο Α θα
4 2 2 2
παραµένει συνεχώς ακίνητο (απόσβεση).
Έτσι η γραφική παράσταση της ταλάντωσης του φελλού σε συνάρτηση µε το χρόνο και
για τις χρονικές στιγµές 0<t<6s, θα είναι η παρακάτω:
y(m)
0,03
0
4 5 6 t(s)
1
Βέβαια για την ενέργεια ταλάντωσης έχουµε Ε=U0= DA΄2=0.
2
π π
γ) Ισχύει |A΄|=0,06|συν[(r2-r1)- ]|. Για ενισχυτική συµβολή θα πρέπει
4 2
π π π π
|A΄|=0,06⇒0,06|συν[ (r2-r1)- ]|=0,06⇒συν[ (r2-r1)- ]=±1
4 2 4 2
π π
ή (r2-r1)- =κπ⇒ r2-r1=4κ+2 (1) (κ=0, ±1, ±2…).
4 2
Όµως r1+r2=d (2). Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) προκύπτει
2r2=4κ+6⇒r2=2κ+3.
3 1
Όµως πρέπει r2>0⇒2κ+3>0⇒κ> - και r2<d⇒2κ+3<4⇒κ< µε κ∈Ζ, άρα κ=-1, 0,
2 2
δηλαδή έχουµε δυο σηµεία πάνω στο ευθύγραµµο τµήµα που συνδέει τις δυο πηγές που
ταλαντώνονται µε µέγιστο πλάτος. Για κ=-1 είναι r2=1m και για κ=0 είναι r2=3m. Στη
µεσοκάθετο είναι Α΄=0 άρα έχουµε απόσβεση.
Η εξίσωση συµβολής σαν αποτέλεσµα σύνθεσης δυο ταλαντώσεων
1. ΣΥΜΒΟΛΗ
Για την ταλάντωση του σηµείου Σ, Σ

εξαιτίας του κύµατος που «φτάνει» από
την πηγή Π1 έχουµε,
t r 2πr r2
y1=Aηµ2π( - 1 )=Αηµ(ωt- 1 )⇒ r1
T λ λ
2πr1 r
y1= Αηµ(ωt-φ1) µε φ1= και t≥ 1 .
λ υ
Π1 Π2
262 KYMATA
Παρόµοια για την ταλάντωση του σηµείου Σ, εξαιτίας του κύµατος που «φτάνει» από
την πηγή Π2 έχουµε:
t r 2πr2 2πr2 r
y2=Aηµ2π( - 2 )=Αηµ(ωt- )⇒ y2= Αηµ(ωt-φ2) µε φ2= και t≥ 2 .
T λ λ λ υ
Έστω r2>r1 τότε και φ2>φ1.
Άρα το σηµείο Σ όταν φτάσουν τα δυο κύµατα πραγµατοποιεί δυο ταλαντώσεις,
y1= Αηµ(ωt-φ1) και y2= Αηµ(ωt-φ2), µε την ίδια συχνότητα γύρω από την ίδια θέση
r -r
ισορροπίας και στον ίδιο άξονα y΄y, µε ∆φ=φ=φ2-φ1=2π 2 1 . Τότε το αποτέλεσµα της
λ
σύνθεσης των δυο ταλαντώσεων είναι µια αρµονική ταλάντωση µε γενική εξίσωση
y=A΄⋅ηµ(ωt±θ).
Από το διανυσµατικό διάγραµµα έχουµε:
Α΄= A12 +A12 +2A1A 2 συνφ µε
Α1=Α2=Α. Τότε:
Α΄= 2A 2 +2A 2 συνφ =Α 2(1+συνφ) .
Όµως συν2α=2συν2α-1⇒
⇒1+ συν2α=2συν2α , άρα
φ
1+συνφ=2συν2 . Τελικά έχουµε:
2
φ y
Α΄= Α 2(1+συνφ) =2Ασυν ⇒
2
r2 -r1
⇒ Α΄=2Ασυν (π ).
λ
Χ
φ r -r φ1
Ακόµη από το σχήµα είναι θ΄= = π 2 1 Ο Α1
2 λ
2πr1 r2 -r1 π
και θ=φ1+θ΄= +π ⇒ θ= (r1+r2).
λ λ λ
Τελικά y=A΄⋅ηµ(ωt-θ)⇒ Α2 Α΄
r -r t θ
⇒ y=2Ασυν (π 2 1 )⋅ηµ2π( - )⇒
λ T 2π
r -r t r +r
⇒ y=2Ασυν (π 2 1 )⋅ηµ2π( - 1 2 )
λ T 2λ
που είναι η εξίσωση συµβολής.
2. ΣΤΑΣΙΜΟ «ΚΥΜΑ»
Έστω ότι η εξίσωση του αρµονικού κύµατος y1 που διαδίδεται κατά µήκος χορδής
t x
(άξονας x΄x) είναι y1=Aηµ2π( - ) και του δεύτερου κύµατος y2 που συµβάλλει µε το
T λ
t x
πρώτο και παράγει τη ταλάντωση της χορδής είναι, y2= Aηµ2π( + ). Τότε για την
T λ
ταλάντωση ενός σηµείου της χορδής στην οποία διαδίδονται τα δυο κύµατα και
2πx
εξαιτίας του κύµατος y1 σε απόσταση x από την αρχή O έχουµε, y1=Αηµ(ωt- )⇒
λ
2πx
⇒y1= Αηµ(ωt-φ1) µε φ1= .
λ
Παρόµοια, για την ταλάντωση του ίδιου σηµείου εξαιτίας του κύµατος y2 έχουµε,
t x 2πx 2πx
y2= Aηµ2π( + )=Αηµ(ωt+ )⇒ y2= Αηµ(ωt+φ2) µε φ2=φ1= .
T λ λ λ
Άρα το σηµείο x όταν φτάσουν τα δυο κύµατα πραγµατοποιεί δυο ταλαντώσεις
y1= Αηµ(ωt-φ1) και y2= Αηµ(ωt-φ2) µε την ίδια συχνότητα γύρω από την ίδια θέση
ισορροπίας και στον ίδιο άξονα y΄y µε ∆φ=φ=φ2+φ1=2φ1. Τότε το αποτέλεσµα της
Από το διανυσµατικό διάγραµµα

προκύπτει: Α΄= A12 +A12 +2A1A 2 συνφ µε
Α1=Α2=Α και φ=2φ1. y Α1
Τότε:
Α΄= 2A 2 +2A 2 συνφ =Α 2(1+συνφ) .
Όµως: Α΄ Χ
συν2α=2συν2α-1⇒1+ συν2α=2συν2α, Ο
φ
Άρα 1+συνφ=2συν2 . Τελικά έχουµε:
2
φ
Α΄= Α 2(1+συνφ) =2Ασυν = 2Ασυνφ1 ή
2 Α2
2πx
Α΄=2Ασυνφ1=2Ασυν . Ακόµη είναι
λ
θ=0, άρα έχουµε y=A΄⋅ηµ(ωt±θ)⇒
2πx 2πt
⇒ y=A΄⋅ηµ(ωt)⇒ y=2Ασυν( )·ηµ( ) που είναι η εξίσωση του στάσιµου
λ T
«κύµατος».
264 KYMATA
65. Συµβολή
∆ύο σύγχρονες πηγές κυµάτων Π1 και Π2

Μ
απέχουν µεταξύ τους απόσταση d=1,5m και
εκτελούν απλή αρµονική ταλάντωση στην
επιφάνεια υγρού µε εξίσωση
y=2·10-2ηµ(40πt) (S.I).
Τα εγκάρσια κύµατα που δηµιουργούνται
στην επιφάνεια του υγρού διαδίδονται µε
ταχύτητα υ=10m/s και φτάνουν στο υλικό Ν΄ Μ΄
σηµείο Μ που απέχει από τις πηγές Π1 και Π2 Π 1 Π2
αποστάσεις r1=2m και r2=1m, αντίστοιχα.
Τότε:
19
α) Τη χρονική στιγµή t= s να γίνει η
80
γραφική παράσταση της αποµάκρυνσης y(s)
για όλα τα σηµεία της υπερβολής στην οποία
κ=2
ανήκει το Μ και που βρίσκονται µεταξύ των
Μ και Μ΄. Μ΄ είναι το σηµείο στο οποίο κ=0 κ=1
τέµνει η υπερβολή στην οποία ανήκει το Μ το ευθύγραµµο τµήµα Π1Π2.
β) Αν η αµέσως προηγούµενη υπερβολή µε το ίδιο πλάτος ταλάντωσης τέµνει το Π1Π2

στο σηµείο Ν΄, τότε να γίνει η γραφική παράσταση της αποµάκρυνσης y(s) για όλα τα
σηµεία του Π1Π2 που βρίσκονται µεταξύ των Ν΄ και Μ΄ και για τη χρονική στιγµή
19
t= s.
80
Λύση:
α) Από την εξίσωση y=2·10-2ηµ(40πt) συµπεραίνουµε πως Α=2·10-2m,

ω=40πrad/s⇒f=20Hz και υ=λ·f⇒λ=0,5m.
Για τις γραµµές ενισχυτικής συµβολής ισχύει r1-r2=κ·λ. Ακόµη από την τριγωνική
d d
ανισότητα ισχύει |r1-r2|<d⇒-d<κλ<d⇒- <κ< ⇒-3<κ<3, οπότε κ=-2,-1,0,1,2.
λ λ
Για το σηµείο Μ ισχύει:

r1-r2=κ·λ⇒1=0,5κ⇒κ=2. Άρα το Μ ανήκει στην υπερβολή ενισχυτικής συµβολής µε
κ=2.
Από την εξίσωση συµβολής:

r1 -r2 t r +r
y=2Ασυν(π )ηµ2π( - 1 2 ) προκύπτει για τα σηµεία της υπερβολής κ=2 ότι,
λ Τ 2λ
-2
y=4·10 ηµ2π[20t-(r1+r2)]. Έστω s=r1+r2 οπότε προκύπτει,
y=4·10-2ηµ2π(20t-s) µε 1,5≤s≤3m.
s=d=1,5m για το σηµείο Μ΄ και s= r1+r2=3m για το σηµείο Μ.
r 16
Τη χρονική στιγµή t1= 1 =0,2s= και τα δυο κύµατα έχουν «φτάσει» στο σηµείο Μ,
υ 80
άρα θα έχουν φτάσει και σε όλα τα σηµεία της υπερβολής µεταξύ των Μ και Μ΄.
19 19
Για t= s προκύπτει y=4·10-2ηµ2π( -s).
80 4
Για s=1,5m ισχύει:
19 6 13π π
y=4·10-2ηµ2π( - )⇒y=4·10-2ηµ( )⇒y=4·10-2ηµ =4·10-2m.
4 4 2 2
Για s=3m ισχύει:

19 12 7π π
y=4·10-2ηµ2π( - )⇒y=4·10-2ηµ( )⇒y=-4·10-2ηµ =-4·10-2m.
4 4 2 2
Τότε προκύπτει η παρακάτω γραφική παράσταση:
y(cm)
s(m)
1,5 1,75 2 2,25 2,5 2,75 3
-4
Παρατηρούµε λοιπόν πως όταν το Μ΄ βρίσκεται στη µέγιστη αποµάκρυνση στα θετικά
το Μ βρίσκεται στη µέγιστη αποµάκρυνση στα αρνητικά. Ακόµη υπάρχουν 3 σηµεία
τα οποία τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή έχουν αποµάκρυνση y=0.
266 KYMATA
19
Ακόµη τη χρονική στιγµή t= s για τη φάση
80
Μ
7π
του σηµείου Μ (s=r1+r2=3m έχουµε φΜ= rad
2
και για τη φάση του σηµείου Μ΄
13π
(s=r1+r2=d=1,5 m) έχουµε, φΜ΄= rad. Τότε
2
για τη διαφορά φάσης τους ισχύει ∆φ=3π rad Ν΄ Μ΄
(αντίθεση φάσης). Π1 Π2
β) Για όλα τα σηµεία του Π1Π2 άρα και για τα

σηµεία Ν΄ και Μ΄ ισχύει r1+r2=d=1,5m. Τότε
για την εξίσωση ταλάντωσής τους θα έχουµε:
r -r
y=4·10-2συν(π 1 2 )ηµ2π[20t-(r1+r2)]⇒
λ κ=2
r -r κ=0 κ=1
⇒ y=4·10-2συν(π 1 2 )ηµ[2π(20t-1,5)].
λ
Για το σηµείο Ν΄ είναι r1-r2=λ=0,5m και για Μ΄ είναι r1-r2=2λ=1m. Έστω s=r1-r2 οπότε
προκύπτει:
y=4·10-2συν(2πs)ηµ[2π(20t-1,5)] µε 0,5≤s≤1m.
Μεταξύ των Ν΄ και Μ΄ υπάρχει και ένα σηµείο αποσβεστικής συµβολής µε:
λ κ =1 3λ
r1-r2=(2κ+1) ⇒ r1-r2= =0,75m.
2 2
19
Τη χρονική στιγµή t= s έχουµε:
80
19 13π
y=4·10-2συν(2πs)ηµ[2π(20· -1,5)]⇒ y=4·10-2συν(2πs)ηµ( )⇒ y=4·10-2συν(2πs).
80 2
Για s=0,5m (Ν΄) έχουµε, y=4·10-2συνπ⇒ y=-4·10-2m και

για s=1m (Μ΄) έχουµε, y=4·10-2συν2π⇒ y=4·10-2m.
Τα δυο σηµεία έχουν διαφορά φάσης ∆φ=π rad.

Για το σηµείο (απόσβεσης) που απέχει s=0,75m έχουµε y=4·10-2συν(3π/2)=0.

Τότε προκύπτει η παρακάτω γραφική παράσταση:
y(cm)
s(m)
0,5 0,75 1
-4
66. Συµβολή (ΙΙ)
∆υο σύγχρονες πηγές κυµάτων Π1 και Π2 βρίσκονται στην ήρεµη επιφάνεια υγρού και
πραγµατοποιούν α.α.τ µε εξισώσεις y=0,2ηµ4πt (S.I), δηµιουργώντας εγκάρσια κύµατα
που διαδίδονται στην επιφάνεια του. Σ’ ένα σηµείο Μ της επιφάνειας του υγρού
συµβάλλουν τα δυο κύµατα. Αν το y
σηµείο Μ βρίσκεται πάνω στην
υπερβολή ενισχυτικής συµβολής, Μ
που περιγράφεται από την εξίσωση
x 2 y2
- =1 (x,y είναι οι
4 5 r1
συντεταγµένες του σηµείου Μ (m) r2
ως προς το ορθογώνιο σύστηµα
συντεταγµένων µε αρχή το µέσο Ο
του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2)
Μ΄
τότε:
Π1 O α Π2
x
γ
α) Να υπολογίσετε την ταχύτητα
διάδοσης των κυµάτων θεωρώντας d=2γ
ότι το Μ βρίσκεται στη δεύτερη
υπερβολή ενισχυτικής συµβολής
µετρώντας από το Ο, καθώς και την
απόσταση d των δύο πηγών. κ=2
κ=0
268 KYMATA
β) Να υπολογίσετε τον αριθµό των σηµείων του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2 που
έχουν πλάτος ταλάντωσης |Α΄|=0,2 3 m.
γ) Να γράψετε την εξίσωση της υπερβολής στην οποία ανήκει το πιο κοντινό σηµείο
στο σηµείο Ο του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2 που ταλαντώνεται µε πλάτος |Α΄|=0,2
3 m και βρίσκεται στον άξονα +x.
δ) Αν η φάση της ταλάντωσης κάποιων σηµείων του µέσου διάδοσης την ίδια χρονική
στιγµή διαφέρει από τη φάση των πηγών κατά ∆φ=4π rad, τότε να βρείτε την εξίσωση
της κλειστής καµπύλης (γεωµετρικός τόπος) που ορίζουν τα παραπάνω υλικά σηµεία
και να τη σχεδιάσετε.
ε) Για ποιες τιµές της ∆φ τα σηµεία του µέσου διάδοσης βρίσκονται πάνω σε µια
κλειστή καµπύλη όπως η προηγούµενη;
x 2 y2
στ) Πόσα σηµεία της υπερβολής - =1 εµφανίζουν την ίδια χρονική στιγµή
4 5
διαφορά φάσης ∆φ=4π rad, µε τη φάση των πηγών; Ποια είναι αυτά και πόσο απέχουν
από τις πηγές;
ζ) Τι ισχύει για το πλάτος ταλάντωσης των σηµείων που είναι πολύ κοντά στο Π1 ή Π2
και τι ισχύει για το πλάτος ταλάντωσης των σηµείων που βρίσκονται επάνω στην
ευθεία Π1Π2 και εκτός του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2;
Λύση:
x 2 y2
α) Η εξίσωση µιας υπερβολής είναι της µορφής 2 - 2 =1 µε r1-r2=2α, όπου r1-r2 είναι
α β
η διαφορά των αποστάσεων του σηµείου Μ από τις πηγές Π1 και Π2 (εστίες της
υπερβολής).
Ακόµη ισχύει β2=γ2-α2 όπου (Π1Π2)=2γ=d.
Όµως, το σηµείο Μ ανήκει σε υπερβολή ενισχυτικής συµβολής οπότε ισχύει r1-r2=κλ,

απ’ όπου για κ=2 προκύπτει r1-r2=2λ. Τότε έχουµε α=λ⇒λ=2m.
Ακόµη ισχύει ω=4π rad/s ⇒f=2Hz. Τελικά προκύπτει, υ=λf⇒υ=4m/s.
Επίσης είναι β2=γ2-α2⇒5=γ2-4⇒γ=3, οπότε d=2γ=6m.

r -r t r +r
β) Η εξίσωση συµβολής είναι y=2Aσυν( π 1 2 )ηµ2π( - 1 2 ), µε
λ T 2λ
r1 -r2 r -r
|Α΄|=2A|συν( π )|⇒|Α΄|=0,4·|συν( π 1 2 )|. Για |Α΄|=0,2 3 m προκύπτει:
λ λ
r -r r -r 3 r -r π 1
0,2 3 =0,4·|συν( π 1 2 )|⇒συν( π 1 2 )=± ⇒ π 1 2 =κπ± ⇒r1-r2= (κ± )λ.
λ λ 2 λ 6 6
1 1 x 2 y2
Ισχύει r1-r2=2α=(κ± )λ⇒α=κ± . Όµως από την εξίσωση της υπερβολής 2 - 2 =1
6 6 α β
d d
για y=0⇒x=±α µε - <x< ⇒-3<x<3.
2 2
1 1 19 17
Τότε για x=α= κ+ έχουµε -3<κ+ <3⇒- <κ< , οπότε κ=-3,-2,-1,0,+1,2
6 6 6 6
(6 σηµεία).
1 1 17 19
Ακόµη για x=α= κ- έχουµε -3<κ- <3⇒- <κ< , οπότε κ=-2,-1,0,+1,2,3 (ακόµα
6 6 6 6
6 σηµεία). Συνολικά λοιπόν 12 σηµεία του Π1Π2, έχουν πλάτος ταλάντωσης |Α΄|=0,2
3 m.
1
γ) Αν x=κ+ τότε για κ=0 έχουµε το πιο κοντινό σηµείο στο Ο (x=0) που
6
1
ταλαντώνεται µε πλάτος |Α΄|=0,2 3 m. Άρα, προκύπτει x=α= m.
6
1 1 323
Άρα α2= και β2=γ2-α2⇒ β2=9- ⇒ β2= .
36 36 36
x 2 y2 2 36y
2
Τελικά προκύπτει - =1 ⇒36x - =1. Βέβαια ο άλλος κλάδος της ίδιας
α2 β2 323
1
υπερβολής θα περνάει από το συµµετρικό του σηµείο x=- m.
6
t
δ) Η εξίσωση ταλάντωσης της κάθε πηγής είναι y= Aηµ2π( ) ενώ η εξίσωση
T
r -r t r +r
συµβολής είναι y=2Aσυν( π 1 2 )ηµ2π( - 1 2 ).
λ T 2λ
Η φάση της ταλάντωσης της κάθε πηγής είναι µεγαλύτερη από τη φάση του σηµείου Μ
µετά τη συµβολή, αφού οι πηγές ταλαντώνονται για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα.
t t r +r r +r λ ⋅ ∆φ
Τότε είναι ∆φ=2π( - + 1 2 )=π· 1 2 ⇒r1+r2= .
T T 2λ λ π
270 KYMATA
Για ∆φ=4π rad έχουµε r1+r2=4λ=8m.

Όµως όλα τα σηµεία του επιπέδου των οποίων οι αποστάσεις από τα Π1 και Π2 έχουν
σταθερό άθροισµα βρίσκονται πάνω σε µια έλλειψη µε εστίες τα Π1 και Π2.
x 2 y2
Η εξίσωση της έλλειψης περιγράφεται από την εξίσωση 2 + 2 =1 µε r1+r2=2α, όπου
α β
r1+r2 είναι το άθροισµα των αποστάσεων του σηµείου Μ από τις πηγές Π1 και Π2
(εστίες της έλλειψης).
Επίσης ισχύει r1+r2=4λ=8=2α, απ’ όπου προκύπτει α=4. Ακόµη ισχύει β2=α2- γ2 όπου
(Π1Π2)=2γ=d=6m⇒γ=3. Άρα είναι β2=16-9=7.
Τελικά προκύπτει ότι η εξίσωση της κλειστής καµπύλης που ορίζουν τα παραπάνω
x 2 y2
υλικά σηµεία είναι η έλλειψη µε εξίσωση + =1 .
16 7
r1 β
r2
Π1 O Π2
x
γ
r1 +r2 d λ ⋅ ∆φ d⋅π
ε) Για την έλλειψη ισχύει β2>0⇒α>γ⇒ > ⇒r1+r2>d⇒ >d⇒∆φ> ⇒
2 2 π λ
6π
⇒∆φ> ⇒∆φ>3π rad.
2
5 2
στ) Από την εξίσωση της υπερβολής ισχύει y2= x -5 και από την εξίσωση της
4
7 5 7 27 2
έλλειψης y2=7- x2. Για τα σηµεία τοµής ισχύει x2-5=7- x2⇒ x =12⇒
16 4 16 16
8 35
⇒x=± m και y=± m. Έτσι υπάρχουν 4 συνολικά σηµεία µε συντεταγµένες
3 3
8 35 8 35
Σ1,2= ( m,± m ) και Σ3,4=(- m,± m ).
3 3 3 3
Οι αποστάσεις r1 και r2 προκύπτουν είτε από το πυθαγόρειο θεώρηµα είτε από τις
σχέσεις r1-r2=4 m και r1+r2=8 m οπότε προκύπτουν r1,2=6m και r2,1=2m.
Σ Σ1
4
r1 β
r2
Μ΄
Π1 O Π2
x
γ
Σ3 α Σ2
κ=-2 κ=2
ζ) Για τα σηµεία που βρίσκονται πολύ κοντά στην πηγή Π2 (τα ίδια ισχύουν και για την
πηγή Π1) είναι r2→0 και r1→d=2γ. Όµως r1-r2=2α⇒d=2α⇒2γ=2α⇒γ=α. Τότε η
γ
εκκεντρότητα της υπερβολής e= →1.
α
x 2 y2
Ακόµη όµως από την εξίσωση της υπερβολής 2 - 2 =1 συµπεραίνουµε πως για τα
α β
σηµεία που βρίσκονται πολύ κοντά στις πηγές το β2=γ2-α2→0 και η εξίσωση της
x2
υπερβολής γίνεται y=β 2 -1 µε y→0 ενώ η εξίσωση της ασύµπτωτης της υπερβολής
α
272 KYMATA
β
y=± x τείνει και αυτή στο 0(y→0). ∆ηλαδή η εξίσωση της υπερβολής γι’ αυτά τα
α
σηµεία µπορεί να θεωρηθεί ότι εκφυλίστηκε στην ευθεία y=0 (άξονας x΄x).
κλ
Επειδή r1-r2→d=κλ (6=2κ µε κ=3) έχουµε |Α΄|→2A|συν( π )|⇒
λ
⇒|Α΄|→2Α·|συν(κπ)|⇒ |Α΄|→2Α. Άρα τα σηµεία πολύ κοντά στις πηγές Π1 και Π2
ταλαντώνονται µε µέγιστο πλάτος 2Α, ενώ οι υπερβολές ενισχυτικής συµβολής
εκφυλίζονται στην ευθεία y=0.
r1
r2
O α
x΄ Π1 Π2 x
γ
Για τα σηµεία που βρίσκονται επάνω στην ευθεία Π1Π2 και εκτός του ευθυγράµµου
τµήµατος Π1Π2 ισχύει r1-r2=d=κλ=σταθερό (6=2κ µε κ=3). Τότε όλα τα σηµεία της
ηµιευθείας Π2x (παρόµοια και της Π1x΄) ταλαντώνονται µε πλάτος:
κλ
|Α΄|=2A|συν( π )|⇒|Α΄|=2Α·|συν(κπ)|⇒ |Α΄|=2Α. Άρα, σε όλα αυτά τα σηµεία
λ
έχουµε ενισχυτική συµβολή.
67. Συµβολή κυµάτων µε διαφορετικά πλάτη
∆υο σύµφωνες πηγές κυµάτων Π1 και Π2 βρίσκονται στην επιφάνεια υγρού και
π
εκτελούν ταλαντώσεις µε εξισώσεις y1=2·10-2 ηµπt και y2=10-2·ηµ(πt+ ) (S.I).
4
Τα κύµατα διαδίδονται µε ταχύτητα υ=2m/s. Ένα υλικό σηµείο Μ βρίσκεται στην
5
επιφάνεια του υγρού και απέχει από τις πηγές αποστάσεις r1=1m και r2= m
6
i)Να γράψετε τις εξισώσεις ταλάντωσης του σηµείου Μ, εξαιτίας του κάθε κύµατος
χωριστά καθώς και την εξίσωση ταλάντωσης του Μ µετά τη συµβολή των δύο
κυµάτων.
ii) Να υπολογίσετε την αποµάκρυνση του σηµείου Μ τη χρονική στιγµή t=1s.
Λύση:
i) Το σηµείο Μ αρχίζει να ταλαντώνεται τη χρονική στιγµή που «φτάνει» το κύµα από

1 1
την πηγή Π2 δηλαδή όταν φ=0⇔t- =0 ⇔ t= s, ενώ η συµβολή των δυο κυµάτων
6 6
1 1
ξεκινάει τη χρονική στιγµή t1 για την οποία φ=0⇔ π(t- )=0⇔ t= =0,5s .
2 2
1 5 π 1
y1=2·10-2 ηµπ(t- ) και y2=10-2·ηµ[π(t- )+ ]⇒ y2=10-2·ηµπ(t- ) (S.I)
2 12 4 6
2π
Αλλιώς T= =2s και λ=υT=4m, οπότε έχουµε:
ω
t r1 t 1 1
y1=A1ηµ2π( - )⇒y1=2·10-2·ηµ2π( - )⇒y1=2·10-2 ηµπ(t- ) και
T λ 2 4 2
t r φ t 1 1
y2=A2ηµ2π( - 2 + 0 )⇒y2=10-2·ηµ2π( - )⇒y2=10-2 ηµπ(t- ) ο.ε.δ.
T λ 2π 2 12 6
To M πραγµατοποιεί σύνθετη ταλάντωση µε Α= Α12 +Α 22 +2Α1Α 2συν∆φ όπου
1 1 π
∆φ=φ1-φ2=π(t- -t+ )=- rad και Α1=2·10-2 m και Α2=10-2m άρα έχουµε
2 6 3
Α= 7 ·10-2m.
Ακόµη για t=0 είναι:
274 KYMATA
π
y1=2·10-2·ηµ( − )⇒y1=-2·10-2m και
2
π 1
y2=10-2·ηµ( − )⇒y2=- ·10-2m
6 2
Όµως είναι y=Aηµ(πt+θ) µε y=y1+y2 οπότε για t=0 έχουµε
5
y =Aηµθ= − ·10-2m (µε ηµθ<0) (1)
2
Ακόµη έχουµε
1 1
v1=2π·10-2·συνπ( t- ) και v2=10-2π·συν( t- ) που για t=0 µας δίνουν
2 6
π π 3
v1=2π·10-2·συν( − )=0 και v2=10-2π·συν( − )⇒v2= π·10-2m/s µε
2 6 2
v=πΑσυν(πt+θ)=v1+v2 οπότε για t=0
3 -2
⇒ v=Ασυνθ= 10 m/s (µε συνθ>0) (2)
2
Αν διαιρέσουµε τις (1) και (2) κατά µέλη έχουµε:
5 3
εφθ=-
3
Τελικά είναι
5 3
y=Aηµ(πt+θ)⇒y= 7 ·10-2ηµ(πt+θ) µε εφθ=- ⇒θ=-0,393π rad (-70,890)
3
-2
άρα y= 7 ·10 ηµπ(t-0,393) (S.I)
ii) Για t=1s είναι y= 7 ·10-2ηµπ(1-0,393) = y= 7 ·10-2ηµ(0,607π)=2,5·10-2m.

1 π 1
Ή για t=1s είναι y1=2·10-2 ηµπ(1- )= ηµ =2·10-2 m και y2=10-2 ηµπ(1- )⇒
2 2 6
5π
⇒y2=10-2 ηµ( )⇒y2=0,5·10-2m, οπότε y=y1+y2=2,5·10-2m.
6
68*. Συµβολή κυµάτων µε διαφορετικά πλάτη
∆υο σύµφωνες πηγές κυµάτων Π1 και Π2 βρίσκονται στην επιφάνεια υγρού και
π
εκτελούν ταλαντώσεις µε εξισώσεις y1=2·10-2 ηµπt και y2=10-2·ηµ(πt+ ) (S.I).
2
Τα κύµατα διαδίδονται µε ταχύτητα υ=2m/s. Ένα υλικό σηµείο Μ βρίσκεται στην
επιφάνεια του υγρού και απέχει από τις πηγές αποστάσεις r1=2m και r2=1m αντίστοιχα.
i)Να γράψετε τις εξισώσεις ταλάντωσης του σηµείου Μ, εξαιτίας του κάθε κύµατος
χωριστά καθώς και την εξίσωση ταλάντωσης του Μ µετά τη συµβολή των δύο
κυµάτων.
23
ii) Να υπολογίσετε την αποµάκρυνση του σηµείου Μ τη χρονική στιγµή t= s.
6
Λύση:
i) Το σηµείο Μ αρχίζει να ταλαντώνεται τη χρονική στιγµή που «φτάνει» το κύµα από

την πηγή Π2 δηλαδή όταν φ=0⇔πt=0⇔ t=0 s, ενώ η συµβολή των δυο κυµάτων
ξεκινάει τη χρονική στιγµή που «φτάνει» και το κύµα από την πηγή Π1 δηλαδή όταν
φ=0⇔π(t-1)=0⇔t=1s.
1 1
y1=2·10-2 ηµπ(t-1) και y2=10-2·ηµ[π(t- )+ ]⇒ y2=10-2·ηµπt (S.I)
2 2
2π
Αλλιώς T= =2s και λ=υT=4m, οπότε έχουµε:
ω
t r1 t 1
y1=A1ηµ2π( - )⇒y1=2·10-2·ηµ2π( - )⇒y1=2·10-2 ηµπ(t-1) και
T λ 2 2
t r φ t
y2=A2ηµ2π( - 2 + 0 )⇒y2=10-2·ηµ2π( )⇒y2=10-2 ηµπt ο.ε.δ.
T λ 2π 2
To M πραγµατοποιεί σύνθετη ταλάντωση µε Α= Α12 +Α 22 +2Α1Α 2συν∆φ όπου
∆φ=φ1-φ2=π(t-1-t)=-π rad και Α1=2·10-2 m και Α2=10-2m άρα έχουµε
Α= Α1- Α2=10-2m.
Ακόµη για t=0 είναι:
y1=2·10-2·ηµ(-π)⇒y1=0 και
y2=10-2·ηµπ⇒y2=0
Όµως είναι y=Aηµ(πt+θ) µε y=y1+y2 οπότε για t=0 έχουµε
y =Aηµθ=0 ⇒θ=0 ή π rad (1)
v1=2π·10-2·συνπ( t-1 ) και v2=10-2π·συν(πt) που για t=0 µας δίνουν
v1=2π·10-2·συν(-π)=- 2π·10-2m/s και v2=10-2π·συν0⇒v2=10-2 π m/s µε
v=πΑσυν(πt+θ)=v1+v2 οπότε για t=0
⇒ v=Ασυνθ=-10-2 m/s (µε συνθ<0) (2)
Άρα από την (1) έχουµε:

276 KYMATA
θ= π rad
Τελικά είναι:
y=Aηµ(πt+θ)⇒y=10-2ηµ(πt+π) )⇒y=10-2ηµπ(t+1) rad
άρα y=10-2ηµπ(t+1) (S.I)
23 23 29π π
ii) Για t= s είναι y=10-2ηµπ( +1) ⇒y=10-2ηµ( )=10-2 ηµ =5·10-3m
6 6 6 6
23 23 π
Ή για t= s είναι y1=2·10-2 ηµπ( -1)= 2·10-2 ηµ =10-2 m=10·10-3m και
6 6 6
23 π π
y2=10-2 ηµ( )⇒y2=-10-2 ηµ( )⇒y2=-5·10-3m, οπότε y=y1+y2=5·10-3 m.
6 6
69. Συµβολή τριών κυµάτων
Στην επιφάνεια ενός ελαστικού µέσου υπάρχουν τρεις πηγές Π1, Π2, Π3 που εκτελούν
αρµονικές ταλαντώσεις. Σε κάποιο σηµείο Κ του
ελαστικού µέσου συµβάλουν τα τρία κύµατα και
η ταλάντωση που πραγµατοποιεί το Κ εξαιτίας
του κάθε κύµατος ξεχωριστά είναι αντίστοιχα
4π
y1 = 0,6ηµ(ωt+ ),
3
5π
y2 = 0,6ηµ(ωt+ ) και
2
5π
y3 = 0,6 3 ηµ(ωt+ )
6
(y1, y2, y3 σε m). Τότε να γράψετε την εξίσωση
ταλάντωσης του Κ µετά τη συµβολή των τριών
κυµάτων και να υπολογίσετε την αποµάκρυνση
από την θέση ισορροπίας του σηµείου Κ την
Λύση:
Για ω1=ω2=ω3=ω Α2
π 1 Α3 Α3y
A1x=A1συν =0,6· =0,3m
3 2
0
30
Α3x Α1x
0
60
Α1 Α1y
π 3
A1y=A1ηµ =0,6· =0,3 3 m
3 2
π 3
Α3x= A3συν =0,6 3 · =0,9m
6 2
π 1
A3y=A1ηµ =0,6 3 · =0,3 3 m.
6 2
Αx=A1x+A3x=1,2m και Αy=A2+ A3y-A1y=0,6m
και
Ay 1 5
Α= Α 2x +A 2y =0,6 5 m και εφθ΄= = και θ=π-θ΄ µε ηµθ=
Αx 2 5
Άρα Αy
Α
5
y=0,6 5 ηµ(ωt+θ), µε ηµθ=
5 θ΄ θ
οπότε για t=0 έχουµε y=0,6 5 ηµθ⇒
Αx
5
y=0,6 5 =0,6m.
5
Βέβαια για t=0

4π 4π 3
y1 = 0,6ηµ(ωt+ )⇒y1=0,6ηµ( )⇒y1=-0,6 ⇒ y1=-0,3 3 m,
3 3 2
5π 5π
y2 = 0,6ηµ(ωt+ ) ⇒ y2 = 0,6ηµ( ) ⇒ y2 = 0,6m,
2 2
5π 5π 1
y3 = 0,6 3 ηµ(ωt+ )⇒ y3 = 0,6 3 ηµ( )⇒y3 =0,6 3 · =0,3 3 m.
6 6 2
και από την αρχή της επαλληλίας έχουµε y= y1+y2+y3 =0,6m.
Έστω ότι το µήκος κύµατος των τριών κυµάτων που δηµιουργούνται από τις τρεις
πηγές είναι λ=1m. Ακόµη έστω r1=2m, r2=3m και r3=1m.
278 KYMATA
Π1: Έστω ακόµη ότι το κύµα που παράγεται από την πηγή Π1 περιγράφεται από την
εξίσωση:
t x 8
y1=A1ηµ2π( − + ) (S.I)
T λ 3
(θεωρούµε ότι για την αρχική φάση σε ένα κύµα δεν ισχύει ο περιορισµός 0≤φ0<2π).
x 8 x 8
Τότε για t=0 το κύµα έχει φτάσει στη θέση όπου φ=0, άρα − + =0⇒ = ⇒
λ 3 λ 3
8 8
⇒x= λ ⇒ x= m=2,67m> r1=2m .
3 3
Ακόµη η ταλάντωση του σηµείου που απέχει απόσταση r1 από την πηγή Π1 ξεκινάει
t r 8 t 8 t 2 2
όταν φ=0, άρα − 1 + =0⇒ − 2 + =0⇒ = − ⇒ t = − T s.
T λ 3 T 3 T 3 3
t x 8 t r 8
Τελικά για x=r1 χουµε y1=A1ηµ2π( − + ) ⇒ y1=A1ηµ2π( − 1 + ) ⇒
T λ 3 T λ 3
t 8 t 2
⇒ y1=A1ηµ2π( − 2 + ) ⇒ y1=A1ηµ2π( + ) ⇒
T 3 T 3
4π 2
y1 = 0,6ηµ(ωt+ ) (A1=0,6m) για t=t1≥ − T s
3 3
Π2: Έστω ότι το κύµα που παράγεται από την πηγή Π2 περιγράφεται από την εξίσωση
t x 17
y2=A2ηµ2π( − + ) (S.I)
T λ 4
x 17 x 17
Τότε για t=0 το κύµα έχει φτάσει στη θέση όπου φ=0 άρα − + =0⇒ = ⇒
λ 4 λ 4
17 17
⇒x= λ ⇒ x= m=4,25m> r2=3m .
4 4
t r 17 t 17 t 5 5
όταν φ=0 άρα − 2 + =0⇒ − 3 + =0⇒ = − ⇒ t = − T s.
T λ 4 T 4 T 4 4
t x 17 t r2 17
Για x=r2 έχουµε y2=A2ηµ2π( − + ) ⇒ y2=A2ηµ2π( − + ) ⇒
T λ 4 T λ 4
t 17 t 5
⇒ y2=A2ηµ2π( − 3 + ) ⇒ y2=A2ηµ2π( + ) ⇒
T 4 T 4
5π 5
y2 = 0,6ηµ(ωt+ ) (A2=0,6m) για t=t2≥ − T s
2 4
Τέλος έστω ότι για το κύµα που παράγει η πηγή Π3 έχουµε:
Π3:
t x 17
y3=A3ηµ2π( − + ) (S.I)
T λ 12
x 17 x 17
Τότε για t=0 το κύµα έχει φτάσει στη θέση όπου φ=0 άρα − + =0⇒ = ⇒
λ 12 λ 12
17 17
⇒x= λ ⇒ x= m=1,4m> r3=1m .
12 12
t r 17 t 17 t 5 5
όταν φ=0 άρα − 3 + =0⇒ − 1 + =0⇒ = − ⇒ t = − T s.
T λ 12 T 12 T 12 12
t x 17 t r 17
Για x=r3 έχουµε y3=A3ηµ2π( − + ) ⇒ y3=A3ηµ2π( − 3 + ) ⇒
T λ 12 T λ 12
t 17 t 5
⇒ y3=A3ηµ2π( − 1 + ) ⇒ y3=A3ηµ2π( + ) ⇒
T 12 T 12
5π 5
y3 = 0,6 3 ηµ(ωt+ ) (A3=0,6 3 m) για t=t3≥ − T s
6 12
5
Από τα παραπάνω συµπεραίνουµε ότι συµβολή έχουµε για t≥ − T (είναι ο
12
µεγαλύτερος από τους τρεις χρόνους t1, t2,t3)
5
Άρα για t=0 το σηµείο Κ ήδη ταλαντώνονταν λόγω συµβολής για T s.
12
Όπως δείξαµε και πιο πάνω η εξίσωση συµβολής είναι η:
5 5
y=0,6 5 ηµ(ωt+θ), µε ηµθ= (t≥ − T s)
5 12
280 KYMATA
70. Συµβολή κυµάτων (A 3)

∆υο σύγχρονες πηγές παραγωγής κυµάτων Π1 και Π2 που βρίσκονται στην επιφάνεια
υγρού και απέχουν απόσταση d=6m, εκπέµπουν αρµονικά κύµατα πλάτους Α και
µήκους κύµατος λ=3m.
i) Να βρείτε το πλήθος των σηµείων του Π1Π2 που ταλαντώνονται µε πλάτος Α 3 και
να σχεδιάσετε τις αντίστοιχες υπερβολές µεταξύ των Π1 και Π2.
ii) Να βρείτε την ελάχιστη οριζόντια απόσταση ανάµεσα σε ένα σηµείο του
ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2 που ταλαντώνεται µε πλάτος Α 3 και
α) ενός σηµείου ενισχυτικής συµβολής
β) ενός σηµείου αποσβεστικής συµβολής.
iii) Με ποιο πλάτος ταλαντώνονται τα σηµεία της ευθείας Π1Π2 που βρίσκονται εκτός
του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2;
Λύση:
r1 − r2 r −r 3 r −r π
i) Ισχύει |Α΄|=2A|συνπ |= Α 3 ⇒ συνπ 1 2 = ± ⇒π 1 2 =κπ±
λ λ 2 λ 6
1 1
οπότε έχουµε: r1-r2=(κ+ )λ ή r1-r2=(κ- )λ .
6 6
1
Για r1-r2=(κ+ )λ από την τριγωνική ανισότητα –d< r1-r2<d προκύπτει
6
1
-d< (κ+ )λ <d
6
1
-6<3(κ+ )<6
6
13 11
- <κ< οπότε κ ∈ ⇒ κ=-2,-1,0,1
6 6
1
Παρόµοια για r1-r2=(κ- )λ προκύπτει
6
1
-d< (κ- )λ <d
6
1
-6<3(κ- )<6
6
11 13
- <κ< οπότε κ ∈ ⇒ κ=-1,0,1,2.
6 6
Άρα συνολικά 8 σηµεία του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2 ταλαντώνονται µε πλάτος Α

3.
Ακόµη για ένα σηµείο του Π1Π2 µε πλάτος Α 3 ισχύει
1
r1-r2=(κ+ )λ και r1+r2=d.
6
Με πρόσθεση κατά µέλη έχουµε:
1 λ d
r1=(κ+ )· +
6 2 2
3 13
r1= κ+ m οπότε
2 4
13
για κ=0 ⇒ r1= m
4
19
4
7
για κ=-1 ⇒ r1= m
4
1
για κ=-2 ⇒ r1= m
4
1
ή r1-r2=(κ- )λ και r1+r2=d.
6
Με πρόσθεση κατά µέλη έχουµε:
1 λ d
r1=(κ- )· +
6 2 2
3 11
r1= κ+ m οπότε
2 4
11
4
17
4
23
4
5
για κ=-1 ⇒ r1= m M
4 Π1 Π2
1/4 7/4 13/4 19/4
κ=-2
κ=-1 κ=1
κ=0
282 KYMATA
ii)
α) Ένα σηµείο ενισχυτικής συµβολής (του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2) απέχει από
την πηγή Π1 απόσταση:
λ d
r1΄=κ
+
2 2
ενώ ένα σηµείο µε πλάτος Α 3 απέχει από την πηγή Π1 ορίζοντα απόσταση
1 λ d 1 λ d
r1=(κ+ )· + ή r1=(κ- )· +
6 2 2 6 2 2
Τότε για την ελάχιστη απόσταση µεταξύ των σηµείων αυτών έχουµε
1 λ d λ d λ 1
∆x= r1- r1΄==(κ+ )· + -κ - = = m
6 2 2 2 2 12 4
λ d 1 λ d λ 1
ή ∆x= r1΄- r1= κ + -(κ- )· - = = m.
2 2 6 2 2 12 4
β) Ένα σηµείο απόσβεσης (του ευθυγράµµου τµήµατος Π1Π2) απέχει από την πηγή Π1
απόσταση:
λ d
r1΄=(2κ+1) +
4 2
ενώ ένα σηµείο µε πλάτος Α 3 απέχει από την πηγή Π1 ορίζοντα απόσταση
1 λ d 1 λ d
r1=(κ+ )· + ή r1=(κ- )· +
6 2 2 6 2 2
Τότε για την ελάχιστη απόσταση µεταξύ των σηµείων αυτών έχουµε
λ d 1 λ d λ 1
∆x= r1΄- r1=(2κ+1) + -(κ+ )· - = = m.
4 2 6 2 2 6 2
1 λ d λ d λ 1
ή ∆x= r1- r1΄=[(κ+1)- ]· + -(2κ+1) - = = m
6 2 2 4 2 6 2
iv) Για όλα τα σηµεία µετά το Π2 ή πριν το Π1 και έξω από το ευθύγραµµο
τµήµα Π1Π2 ισχύει r1-r2=d=6m=κλ=3κ (κ=2), άρα έχουµε ενίσχυση.
71. Συµβολή κυµάτων
∆ύο σύγχρονες σηµειακές πηγές Π1 και Π2 Μ

δηµιουργούν στην επιφάνεια υγρού εγκάρσια
κύµατα που διαδίδονται µε ταχύτητα υ = 5
m/s.
Τη χρονική στιγµή t=1,4s εµφανίζονται οι Ν
ΜΜ΄ και ΝΝ΄ που είναι οι δυο πρώτες
υπερβολές ενισχυτικής συµβολής µετά τη
µεσοκάθετο του Π1Π2.
Οι πηγές αρχίζουν να ταλαντώνονται τη Π1 O Π2

χρονική στιγµή t = 0 και εκτελούν
ταλαντώσεις της µορφής y = Α·ηµωt .
α) Αν η χρονική διάρκεια εµφάνισης

(σχηµατισµού) της ΜΜ΄ είναι 0,6s και η Ν΄
χρονική διάρκεια σχηµατισµού της ΝΝ΄ είναι
0,4s τότε να βρείτε τις αποστάσεις r1 και r2
Μ΄
του σηµείου Μ καθώς και τις αποστάσεις r1΄
και r2΄ του σηµείου Ν από τις πηγές Π1 και
Π2, αντίστοιχα.
β) Να υπολογίσετε τη διαφορά φάσης των Μ και Ν µετά τη συµβολή των κυµάτων.
γ) Να γράψετε τις εξισώσεις των υπερβολών στις οποίες ανήκουν τα Μ και Ν

θεωρώντας ορθογώνιο σύστηµα συντεταγµένων (xoy) µε αρχή το Ο και άξονα xx΄ που
ταυτίζεται µε την ευθεία Π1Π2.
Μ
δ) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση του
πλάτους ταλάντωσης των Μ και Ν σε
συνάρτηση µε τον χρόνο, για t ≥ 0. r2
r1 Ν
Λύση: r΄1=r 1
r΄
2
α) Ισχύει r1=r1΄=υ·t=7m.
Για το σηµείο Μ ισχύει r1-r2=κλ µε κ=1 άρα r1-

r2=λ και για το σηµείο Ν ισχύει r1΄-r2΄=κλ µε Π1 Μ1 Ν1 Π2
O
κ=2 άρα r1- r2΄=2λ.
Ν΄
Μ΄
284 KYMATA
Αν η χρονική διάρκεια εµφάνισης της ΜΜ΄ είναι 0,6s τότε το κύµα «φτάνει» στο Μ1 σε
χρόνο 1,4-0,6=0,8s. Ακόµη αν η χρονική διάρκεια εµφάνισης της ΝΝ΄ είναι 0,4s τότε το
λ
κύµα «φτάνει» στο Ν1 σε χρόνο 1,4-0,4=1s. Άρα διανύει την απόσταση Μ1Ν1= σε
2
χρόνο ∆t=1-0,8=0,2 s ενώ ισχύει,
λ
=υ·∆t⇔λ=2υ·∆t⇔λ=2m.
2
Τελικά προκύπτει r1-r2=λ⇔7-r2=2⇔r2=5m και r1- r2΄=2λ⇔ 7- r2΄=4⇔ r2΄=3m.
r1 -r2 t r +r
β) Η εξίσωση συµβολής είναι η y=2Aσυνπ ηµ2π( - 1 2 ). Τότε για τη φάση του
λ T 2λ
t r +r t
σηµείου Μ ισχύει φΜ=2π( - 1 2 )⇔φΜ=2π( -3) και για το σηµείο Ν ισχύει φΝ=2π(
T 2λ T
t r1′+r2′ t
- )⇔φΝ=2π( -2,5). Ακόµη για την εξίσωση ταλάντωσης του σηµείου Μ µετά
T 2λ T
t
τη συµβολή (t≥1,4s) ισχύει yM=2Aσυνπ ηµ2π( -3)⇔
T
t t
⇔yM= -2Aηµ2π( -3)⇔ yM= 2Aηµ2π( -2,5).
T T
Και για την εξίσωση ταλάντωσης του σηµείου Ν µετά τη συµβολή (t≥1,4s) ισχύει
t t
yΝ=2Aσυν2π ηµ2π( -2,5)⇔yΝ=2Aηµ2π( -2,5). Παρατηρούµε ότι ∆φ(Μ,Ν)=0.
T T
x 2 y2
γ) Η εξίσωση µιας υπερβολής είναι της µορφής 2 - 2 =1 µε r1-r2=2α, όπου r1-r2 είναι
α β
η διαφορά των αποστάσεων του σηµείου Μ από τις πηγές Π1 και Π2 (εστίες της
υπερβολής). Όµως το σηµείο Μ ανήκει σε υπερβολή ενισχυτικής συµβολής οπότε
ισχύει r1-r2=κλ, απ’ όπου για κ=1 προκύπτει r1-r2=λ. Τότε έχουµε 2α=λ⇔α=1m.
d
Ακόµη ισχύει β2=γ2-α2 όπου (Π1Π2)=2γ=d ή γ= .
2
d λ d d d
Από το σχήµα ισχύει Π1Μ1= + =υ·0,8⇔ =4-1⇔ =3⇔d=6m και γ= =3m.
2 2 2 2 2
2 2 2
x y 2 y
Τελικά έχουµε β2=γ2-α2⇒ β2=9-1⇒ β2=8 και προκύπτει - =1 ⇔ x - =1 .
α2 β2 8
Παρόµοια για το σηµείο Ν ισχύει r1-r2=κλ, απ’ όπου για κ=2 προκύπτει r1-r2=2λ. Τότε
x 2 y2
έχουµε 2α=2λ⇔α=λ=2m και β2=γ2-α2⇔β2=9-4⇒ β2=5 και προκύπτει 2 - 2 =1 ⇔
α β
x 2 y2
- =1 .
4 5
A΄M
δ)
2A
0,6 1 1,4 t(s)
A΄N
2A
0,6 1 1,4 t(s)

286 KYMATA
Στάσιµα κύµατα
72. Ένα στάσιµο κύµα

πx
Ένα στάσιµο κύµα περιγράφεται από την εξίσωση: y=0,4συν ηµ20πt (S.I),
5
Α. α. Να γράψετε τις εξισώσεις των δυο κυµάτων που συµβάλλουν για να
δηµιουργήσουν το στάσιµο κύµα,
β. Πόσο απέχουν δυο διαδοχικοί δεσµοί;
γ. Τι ταχύτητα ταλάντωσης και τι επιτάχυνση έχει τη χρονική στιγµή t=1/60s ένα
σηµείο του µέσου που απέχει οριζόντια απόσταση x=1,25m από τη θέση x=0;
δ. Με τι ταχύτητα διαδίδονται τα κύµατα που δηµιουργούν το στάσιµο;
Β. Να σχεδιάσετε τα στιγµιότυπα του στάσιµου κύµατος στις χρονικές στιγµές t1=T/4
και t2=3T/2, t3=7T/6. Τι είδους ενέργεια έχουν τα µόρια της χορδής που ταλαντώνεται
τη χρονική στιγµή t3;
Γ. α. Μεταξύ ποιών τιµών κυµαίνεται η απόσταση ενός δεσµού του στάσιµου κύµατος
από µια γειτονική του κοιλία;
β. Πόσο διαφέρουν οι φάσεις δυο σηµείων Α και Β της χορδής που απέχουν µεταξύ
τους απόσταση ∆x=5m;
γ. Αν το στάσιµο κύµα που δηµιουργείται στη χορδή έχει τρεις δεσµούς, τότε να βρείτε
το µήκος της χορδής, και τη θέση των δεσµών αυτών.
δ. Αν η συχνότητα των κυµάτων γίνει f΄=4 Hz θα έχουµε στάσιµο κύµα της ίδιας
µορφής στη συγκεκριµένη χορδή;
ε. Αν η συχνότητα των κυµάτων γίνει f΄=14Ηz, τότε πόσοι δεσµοί θα σχηµατιστούν;
Λύση:
Α. α. Η γενική εξίσωση ενός στάσιµου κύµατος είναι της µορφής

2 πx 2 πt
y=2Aσυν( )ηµ( ).Συγκρίνοντας τη γενική εξίσωση µε την εξίσωση του
λ T
πx
στάσιµου κύµατος που µας δίνεται την y=0,4συν ηµ20πt , συµπεραίνουµε ότι
5
1
Α=0,2m, λ=10m και T= s ή f=10Hz.
10
Άρα οι εξισώσεις των δυο κυµάτων που συµβάλλουν για να δηµιουργήσουν το στάσιµο
t x x t x
κύµα, είναι y1=Aηµ2π( - )⇒y1=0,2ηµ2π(10t- ) και y2=Aηµ2π( + )⇒
T λ 10 T λ
x
⇒y2=0,2ηµ2π(10t+ ).
10
λ
β. ∆υο διαδοχικοί δεσµοί απέχουν απόσταση ∆x= =5m.
2
γ. H ταχύτητα ταλάντωσης τη χρονική στιγµή t=1/60s για ένα σηµείο του µέσου που
απέχει οριζόντια απόσταση x=1,25m (από τη θέση x=0) θα υπολογιστεί από τη σχέση:
πx π π
v=8π⋅συν συν20πt ⇒ v=8π⋅συν συν ⇒ v=2π 2 m/s.
5 4 3
Για την επιτάχυνση θα έχουµε
πx π π
α= -160π2⋅συν ηµ20πt ⇒ α= -160π2⋅συν ηµ ⇒ α= -40π2⋅ 6 m/s2.
5 4 3
δ. Η ταχύτητα διάδοσης των κυµάτων που δηµιουργούν το στάσιµο είναι

υ=λ·f⇒υ=100m/s.
Β. Τα στιγµιότυπα του στάσιµου κύµατος στις χρονικές στιγµές t1=T/4 και t2=3T/2,
t3=7T/6 φαίνονται παρακάτω:
1 πx π πx
t1=T/4= s y1=0,4συν ηµ ⇒ y1=0,4συν
40 5 2 5
Για x0=0 είναι:y1=0,4m άρα,
y(m)
0,4
x(m)
-0,4
288 KYMATA
3 πx
• t2=3T/2= s y2=0,4συν ηµ3π⇒ y2=0
20 5
(t2=T+T/2)
Άρα:
y(m)
0,4
x(m)
-0,4
7 πx 7π πx π πx
t3=7T/6= s y3=0,4συν ηµ ⇒ y3=0,4συν ηµ ⇒ y3=0,2 3 συν .
60 5 3 5 3 5
Για x0=0 είναι: y3=0,2 3 m άρα:
y(m)
0,4
0,2 3
x(m)
-0,2 3
-0,4
τα µόρια της χορδής που ταλαντώνεται τη χρονική στιγµή t3 θα έχουν και κινητική
αλλά και δυναµική ενέργεια.
Γ. α. Η ελάχιστη απόσταση ενός δεσµού του στάσιµου κύµατος από µια γειτονική του
λ
κοιλία είναι ∆x= =2,5m.
4
λ
Ακόµη είναι : xmax= ( ) 2 + (2Α) 2 ⇒xmax= 2,52 + 0,4 2 ⇒xmax=2,53m.
4
Άρα 2,5≤x≤2,53m.
β. ∆υο σηµεία Α και Β της χορδής που απέχουν µεταξύ τους απόσταση ∆x=5m (αν τα
δυο σηµεία δεν είναι δεσµοί) θα βρίσκονται εκατέρωθεν ενός δεσµού άρα θα έχουν
∆φ=π rad.
γ. Αν το στάσιµο κύµα που δηµιουργείται στη χορδή έχει τρεις δεσµούς τότε το µήκος
λ λ λ 5λ
της χορδής θα είναι L=(n-1) + ⇒ L=λ+ ⇒ L= ⇒ L=12,5m.
2 4 4 4
λ
Γενικά για τη θέση των δεσµών έχουµε x∆=(2κ+1) . Οπότε:
4
Για κ=0 είναι x1=2,5m,
κ=1 είναι x2=7,5m,
κ=2 είναι x3=12,5m.
′′
δ. Αν η συχνότητα των κυµάτων γίνει f΄=4 Hz τότε για το µήκος της χορδής έχουµε:
λ λ 100
L=κ + όπου υ=λ΄f΄⇒λ΄= =25m.
2 4 4
12,5
Τότε 12,5=12,5κ+ ⇒κ= 0,5 άρα το κ δεν ανήκει στο σύνολο των ακεραίων (κ∉Ζ),
2
οπότε δε θα έχουµε στάσιµο κύµα της ίδιας µορφής (δηλαδή το x=0 να παραµένει
κοιλία), στη συγκεκριµένη χορδή.
′ ′
ε. Αν η συχνότητα των κυµάτων γίνει f΄΄=14Ηz, τότε
λ λ 50
L=κ + όπου υ=λ΄΄f΄΄⇒λ΄΄= m και
2 4 7
25 12,5
12,5=(n-1) + ⇒7=2(n-1)+1⇒2n=8⇒n=4 άρα θα σχηµατιστούν 4 δεσµοί.
7 7
290 KYMATA
73. Στάσιµο κύµα (ΙΙ)
1. Η εξίσωση y=A⋅ηµωt µπορεί να είναι εξίσωση στάσιµου κύµατος. (Σ)

2. Σε ένα στάσιµο «κύµα» έχουµε άπειρα πλάτη ταλάντωσης όσα δηλαδή και τα σηµεία
της χορδής στην οποία δηµιουργείται το στάσιµο κύµα (Σ)
3. Τα µήκη κύµατος αλλά και οι συχνότητες σ’ ένα στάσιµο κύµα που δηµιουργείται σε
χορδή δεδοµένου µήκους είναι κβαντισµένα µεγέθη. (Σ).
4. Να βρείτε τη µικρότερη απόσταση εκατέρωθεν ενός δεσµού ενός στάσιµου κύµατος
στην οποία υπάρχουν σηµεία, που το πλάτος της ταλάντωσής τους είναι ίσο µε το
πλάτος των συµβαλλόντων κυµάτων που δηµιούργησαν το στάσιµο κύµα (φ0=0).
5. Αν οι εξισώσεις των δυο κυµάτων που µε τη συµβολή τους δηµιουργούν το στάσιµο
t x t x 3
κύµα είναι y1=Α⋅ηµ2π( - ) και y2=Α⋅ηµ2π( + + ) τότε να βρεθεί η εξίσωση του
T λ T λ 4
στάσιµου κύµατος.
Λύση:
x t x
4. Η εξίσωση του στάσιµου κύµατος είναι y=2A⋅συν2π ⋅ηµ2π µε Α΄=2A⋅συν2π ,
λ T λ
όπου Α είναι το πλάτος των συµβαλλόντων κυµάτων που δηµιούργησαν το στάσιµο
κύµα. Τότε για Α΄=Α θα έχουµε:
x x 1 x ±∆x 1
2A⋅συν2π =Α⇒ συν2π = ⇒ συν2π δ = , όπου xδ είναι η θέση του
λ λ 2 λ 2
δεσµού και x=xδ±∆x είναι η θέση στην οποία ικανοποιείται η απαίτηση της
άσκησης.
Γνωρίζουµε ότι συν(α±β)=συνα⋅συνβ ∓ ηµα⋅ηµβ, οπότε έχουµε:
x ±∆x 1 x ∆x x ∆x 1
συν2π δ = ⇒ συν2π δ ⋅ συν2π ∓ ηµ2π δ ⋅ ηµ2π = , όµως για
λ 2 λ λ λ λ 2
xδ x
τους δεσµούς του στάσιµου κύµατος ισχύει 2Ασυν2π =0⇒ συν2π δ =0. Τότε
λ λ
x x ∆x 1 ∆x 1
είναι ηµ2π δ =1 και προκύπτει ∓ ηµ2π δ ⋅ ηµ2π = ⇒ ηµ2π =± ⇒
λ λ λ 2 λ 2
∆x π ∆x π λ
⇒ηµ2π = ±ηµ ⇒2π = ± ⇒ ∆x= .
λ 6 λ 6 12
2π t x t x 3 2π t x t x 3
5. y=y1+y2⇒y=2Aσυν ( - - - - )ηµ ( - + + + )⇒
2 T λ T λ 4 2 T λ T λ 4
x 3 t 3
⇒ y=2Aσυν2π( + )ηµ2π( + ) (Εξίσωση του στάσιµου «κύµατος»)
λ 8 T 8
x 3 x 3 x 3 π
Για Α΄=0⇒2A|συν2π(+ )|=0⇒ συν2π( + )=0⇒ 2π( + )=κπ+ ⇒
λ 8 λ 8 λ 8 2
x 3 2κ+1 λ
⇒ + = ⇒ x=(4κ-1)⋅ (∆εσµοί του στάσιµου κύµατος)
λ 8 4 8
Για την απόσταση µεταξύ δυο διαδοχικών δεσµών του στάσιµου κύµατος έχουµε
λ λ λ λ
x1=(4κ-1)⋅ και x2=(4κ+3)⋅ άρα ∆x=4⋅ ⇒ ∆x=
8 8 8 2
x 3 x 3
Για |Α΄|=2Α⇒συν2π(
+ )= ±1⇒ 2π( + )=κπ⇒
λ 8 λ 8
x 3 κ λ
⇒ + = ⇒ x=(4κ-3)⋅ (Κοιλίες του στάσιµου κύµατος)
λ 8 2 8
Για την απόσταση µεταξύ δυο διαδοχικών κοιλιών του στάσιµου κύµατος έχουµε
λ λ λ λ
x1=(4κ-3)⋅ και x2=(4κ+1)⋅ άρα ∆x=4⋅ ⇒ ∆x=
8 8 8 2
Αν το στάσιµο κύµα που δηµιουργείται βρίσκεται µεταξύ των σηµείων -2<x<5m

τότε για τον υπολογισµό του αριθµού των δεσµών και κοιλιών έχουµε:
λ λ
-2<(4κ-1)⋅ <5 και -2<(4κ-3)⋅ <5 , από όπου υπολογίζουµε τις ακέραιες τιµές του
8 8
κ που επαληθεύουν τις παραπάνω ανισώσεις.
74. Στάσιµο κύµα και κινητική ενέργεια χορδής
Σε γραµµικό οµογενές ελαστικό µέσο, µεγάλου µήκους διαδίδονται δυο αρµονικά

κύµατα, τα οποία δηµιουργούν στάσιµο κύµα και περιγράφονται από τις εξισώσεις
x x 3
y1=0,4⋅ηµ2π(5t- ) και y2=0,4⋅ηµ2π(5t+ + ).
2 2 4
α) Να γράψετε την εξίσωση του στάσιµου κύµατος που σχηµατίζεται µετά τη
συµβολή των κυµάτων. Θεωρούµε ότι το στάσιµο κύµα δηµιουργήθηκε τη χρονική
στιγµή t0=0.
β) Να βρείτε τις θέσεις των δεσµών και των κοιλιών του στάσιµου κύµατος, από
την αρχή Ο (x0=0), του συστήµατος συντεταγµένων. Ποια είναι η απόσταση µεταξύ
δυο διαδοχικών δεσµών ή κοιλιών του στάσιµου κύµατος;
γ) Για ένα σηµείο Μ του ελαστικού µέσου που έχει πλάτος ταλάντωσης 0,4 3 m,
να βρείτε τη µικρότερή του απόσταση από την αρχή Ο, και να κάνετε τη γραφική
292 KYMATA
παράσταση της αποµάκρυνσής του, της ταχύτητας ταλάντωσής του καθώς και του
πλάτους του σε συνάρτηση µε το χρόνο t.
3
δ) Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του στάσιµου κύµατος τη χρονική στιγµή t= s και
20
για την περιοχή -2≤x≤3m του ελαστικού µέσου διάδοσης.
ε) Να γίνει η γραφική παράσταση του πλάτους |Α΄| του στάσιµου κύµατος σε
συνάρτηση µε το x και για -2≤x≤3m.
στ) Αν η µάζα της χορδής από -2 έως και 3m (L=5m) είναι Μ=0,2Kg τότε να
1
υπολογίσετε την κινητική ενέργεια της χορδής τη χρονική στιγµή t= s.
40
Λύση:
α) Σύµφωνα µε το νόµο της επαλληλίας η αποµάκρυνση ενός σηµείου του µέσου τη

χρονική στιγµή t, θα είναι y=y1+y2⇒
2π 3 2π 3 x 3 3
⇒y=0,8συν (-x- )ηµ (10t+ )⇒ y=0,8συν2π( + )ηµ2π(5t+ ).
2 4 2 4 2 8 8
x 3 x 3 x 3 π
β) Για Α΄=0⇒0,8⋅|συν2π(
+ )|=0⇒ συν2π( + )=0⇒ 2π( + )=κπ+ ⇒
2 8 2 8 2 8 2
x 3 2κ+1 λ 4κ-1
⇒ + = ⇒ x=(4κ-1)⋅ ⇒ x= (κ∈ ), (∆εσµοί του στάσιµου
2 8 4 8 4
κύµατος)
Για την απόσταση δυο διαδοχικών δεσµών του στάσιµου κύµατος έχουµε:
λ λ λ λ
x1=(4κ-1)⋅ και x2=(4κ+3)⋅ άρα ∆x=4⋅ ⇒ ∆x=
8 8 8 2
x 3 x 3
Για |Α΄|=2Α⇒συν2π(
+ )= ±1⇒ 2π( + )=κπ⇒
2 8 2 8
x 3 κ λ 4κ-3
⇒ + = ⇒ x=(4κ-3)⋅ ⇒ x= (κ∈ ), (Κοιλίες του στάσιµου
2 8 2 8 4
κύµατος)
Για την απόσταση δυο διαδοχικών κοιλιών του στάσιµου κύµατος έχουµε:
λ λ λ λ
x1=(4κ-3)⋅ και x2=(4κ+1)⋅ άρα ∆x=4⋅ ⇒ ∆x=
8 8 8 2
x 3
γ) Το πλάτος του στάσιµου κύµατος είναι Α΄=0,8⋅|συν2π( + )|
2 8
x 3
Για Α΄=0,4 3 m θα έχουµε 0,4 3 =0,8|συν2π( + )|⇒
2 8
x 3 3 x 3 π
⇒ συν2π( + )= ± ⇒ συν2π( + )= ±συν . Τότε:
2 8 2 2 8 6
x 3 π x 3 κ 1 7 11
2π( + )=κπ± ⇒ + = ± ⇒ x=κ- ή x= κ-
2 8 6 2 8 2 12 12 12
7 7
Από την 1η λύση έχουµε για κ=0, x=- , και ∀ κ<0 είναι x< - ,
12 12
5 5
Για κ=1, x= m και ∀ κ>1 είναι x> m, άρα η µικρότερη απόσταση είναι η
12 12
5 11 11
x= m. Από τη 2η λύση έχουµε για κ=0, x=- , και ∀ κ<0 είναι x< - ,
12 12 12
1 1
Για κ=1, x= m και ∀ κ>1 είναι x> m, άρα η µικρότερη απόσταση είναι η
12 12
1 1
x= m. Τελικά έχουµε xmin= m.
12 12
Για την εξίσωση ταλάντωσης του σηµείου Μ έχουµε

1 3 3 5π 3
y=0,8συν2π( + )ηµ2π(5t+ ) ⇒ y=0,8συν ηµ2π(5t+ )⇒
24 8 8 6 8
3 3 3
⇒ y=0,8(- )ηµ2π(5t+ )⇒ y=-0,4 3 ηµ2π(5t+ ) και για την ταχύτητα
2 8 8
3
ταλάντωσης θα έχουµε v=-4π 3 συν2π(5t+ ).
8
y(m)
0,4 3
1/40
t(s)
-0,2 6
-0,4 3
294 KYMATA
v(m/s)
4π 3
2π 6
1/40 t(s)
- 4π 3
Α΄(m)
Μ
0,4 3
t(s)
3
δ) Για t= s η εξίσωση του στάσιµου κύµατος γίνεται:
20
x 3 3 3 x 3 9π
y=0,8συν2π( + )ηµ2π(5⋅ + )⇒ y=0,8συν2π( + )ηµ ⇒
2 8 20 8 2 8 4
x 3 π x 3
⇒ y=0,8συν2π( + )ηµ ⇒ y=0,4 2 συν2π( + ).
2 8 4 2 8
Για τη περιοχή -2≤x≤3m του ελαστικού µέσου διάδοσης για τους δεσµούς θα είναι
4κ-1 7 13
-2≤ ≤3⇒- ≤κ≤ άρα κ=-1,0,1,2,3 (5 δεσµοί) και οι θέσεις των δεσµών θα
4 4 4
είναι :
5 5λ 1 λ 3 3λ
Για κ=-1⇒ xδ = - =- , κ=0⇒ xδ = - =- , κ=1⇒ xδ = = ,
4 8 4 8 4 8
7 7λ 11 11λ
κ=2⇒ xδ = = και κ=3⇒ xδ= = .
4 8 4 8
Παρόµοια για -2≤x≤3m του ελαστικού µέσου διάδοσης για τις κοιλίες έχουµε,
4κ-3 5 15
-2≤ ≤3⇒- ≤κ≤ άρα επίσης κ=-1,0,1,2,3 (5 κοιλίες) και οι θέσεις των
4 4 4
κοιλιών θα είναι:
7 7λ 3 3λ 1 λ
Για κ=-1⇒ xκ = - =- , κ=0⇒ xκ = - =- , κ=1⇒ xκ = = ,
4 8 4 8 4 8
5 5λ 9 9λ
κ=2⇒ xκ = = και κ=3⇒ xκ = = .
4 8 4 8
3
Τη χρονική στιγµή t= s οι δεσµοί θα είναι ακίνητοι στη θέση y=0και οι κοιλίες
20
4κ-3 3
θα βρίσκονται σε αποµάκρυνση y=0,4 2 συν2π( + )⇒
8 8
⇒y=0,4 2 συνκπ⇒y= ±0,4 2 m.
Ακόµη,
x 3 3π
Για x=0 έχουµε y=0,4 2 συν2π( + )⇒y=0,4 2 συν ⇒ y= -0,4m.
2 8 4
5π
Για x=-2m έχουµε y=0,4 2 συν ⇒ y= -0,4m.
4
15π
Για x=3m έχουµε y=0,4 2 συν ⇒ y= 0,4m. Έτσι για το στιγµιότυπο του
4
στάσιµου κύµατος είναι:
y(m)
0,8
0,4 2
0,4
8
-λ/ λ/8
-2 0 3 x(m)
-0,4
-0,4 2
-0,8
296 KYMATA
ε) Η εξίσωση του πλάτους του στάσιµου κύµατος είναι:

x 3
Α΄=0,8⋅|συν2π( + )|.
2 8
Όλες οι κοιλίες έχουν µέγιστο πλάτος 0,8 m ενώ οι δεσµοί είναι ακίνητοι. Ακόµη
για x=0 έχουµε Α΄=0,4 2 m. Παρόµοια για x=-2m και x=3m είναι Α΄=0,4 2 m.
Τελικά προκύπτει η γραφική παράσταση του παρακάτω σχήµατος.
A(m)
0,8
2
0 ,4
-2 -λ/8 λ/8 3 x(m)
x 3 3
στ) Από την εξίσωση του στάσιµου κύµατος y=0,8συν2π( + )ηµ2π(5t+ ).
2 8 8
προκύπτει πως για την ταχύτητα ταλάντωσης των µορίων της ελαστικής χορδής
x 3 3
ισχύει, v=8πσυν2π( + )συν2π(5t+ ). Τότε η κινητική ενέργεια ενός
2 8 8
1
στοιχειώδους µήκους της χορδής ∆x που έχει µάζα ∆m είναι ∆Κ= · ∆m·v2⇒
2
1 x 3 3 M
⇒ ∆Κ= · ∆m·64π2συν2[2π( + )]συν2[2π(5t+ )] Για ∆m= ·∆x⇒
2 2 8 8 L
1 M x 3 3
⇒∆Κ= · ·64π2 ·συν2[2π( + )]·συν2[2π(5t+ )]·∆x⇒
2 L 2 8 8
M 3 x 3
∆Κ=32π2 · συν2[2π(5t+ )]·συν2[2π( + )]·∆x⇒
L 8 2 8
3
M 3 x 3
⇒Κολ=2π2 · συν2[2π(5t+ )]· ∑ συν2[2π( + )]·∆x. Το άθροισµα
L 8 −2 2 8
3
x 3
∑−2
συν2[2π( + )]·∆x βρίσκεται αν σχεδιάσουµε τη γραφική παράσταση
2 8
x 3 3π
της συν2[2π( + )]=συν2(πx+ ) σε συνάρτηση µε το x για -2≤x≤3m.
2 8 4
που είναι η παρακάτω.
3
-2
Το γραµµοσκιασµένο εµβαδό δίνει το παραπάνω άθροισµα. Το εµβαδό του

παραλληλογράµµου είναι β·υ=(2,75-(-2,25)·1=5. Τότε λόγω συµµετρίας το
γραµµοσκιασµένο εµβαδό θα είναι το µισό του εµβαδού του παραλληλογράµµου οπότε
5
υπολογίζεται ίσο µε =2,5.
2
-2,25 2,75
298 KYMATA
3
M 3 x 3
Οπότε έχουµε, Κολ=32π2 · συν2[2π(5t+ )]· ∑ συν2[2π( + )]·∆x⇒
L 8 −2 2 8
M 3
⇒ Κολ=80π2 · συν2[2π(5t+ )].Ακόµη Μ=0,2 Kg και L=5m άρα έχουµε:
L 8
3 1
Κολ=3,2π2· συν2[2π(5t+ )]. Για t= s είναι Κολ=3,2π2· συν2π=3,2π2=32J.
8 40
1 x 3 3
Τη χρονική στιγµή t= s είναι y=0,8συν2π( + )ηµ2π(5t+ )⇒
40 2 8 8
x 3
⇒ y=0,8συν2π( + )ηµπ=0. Άρα η χορδή είναι οριζόντια οπότε εκείνη τη στιγµή όλα
2 8
τα µόρια της χορδής έχουν τη µέγιστη κινητική ενέργεια. Συµπεραίνουµε λοιπόν ότι η
1
κινητική ενέργεια της χορδής τη χρονική στιγµή t= s είναι µέγιστη και ίση µε
40
Κmax=Kολ=32J.
75. Στάσιµο κύµα. x=0 κοιλία ή δεσµός;
Κατά µήκος γραµµικού οµογενούς ελαστικού µέσου, το οποίο εκτείνεται κατά τη

διεύθυνση x΄x, δηµιουργείται στάσιµο κύµα. Oι εξισώσεις των δυο τρεχόντων κυµάτων
που µε τη συµβολή τους δηµιούργησαν το στάσιµο κύµα είναι,
t x φ t x
y1=A ηµ2π( - + 0 ) και y2= A ηµ2π( + ). Ποια είναι τότε η µικρότερη κατά
T λ 2π T λ
απόλυτη τιµή αρχική φάση φ0, ώστε µετά τη συµβολή των δυο κυµάτων κατά µήκος
της χορδής το σηµείο x=0 να έχει πλάτος:
i) 2Α, δηλαδή να είναι κοιλία του στάσιµου κύµατος
ii) 0, δηλαδή να είναι δεσµός του στάσιµου κύµατος
iii) Α;
Λύση:
x φ0 t φ
Ισχύει y=y1+y2=2Aσυν2π( − )ηµ2π( + 0 )
λ 4π T 4π
x φ0 x φ
i) Αν Α΄=2Α⇔2A|συν2π( − )|=2Α⇔συν2π( − 0 )=±1⇔
λ 4π λ 4π
x φ0 x φ0 k φ0 x k x k
⇔ 2π( − )=kπ⇔ − = ⇔ = − ⇔φ0=4π( − ),
λ 4π λ 4π 2 4π λ 2 λ 2
για x=0 έχουµε φ0=-2kπ , k=0,±1,±2…. Οπότε για k=0 προκύπτει φ0=0 και τελικά
x t
y= 2Aσυν(2π )ηµ(2π )
λ T
Ισχύει τότε ότι για t=0, x=0, y=0 και v>0.
x φ0 x φ
ii) Αν Α΄=0⇔2A|συν2π( − )|=0⇔συν2π( − 0 )=0⇔
λ 4π λ 4π
x φ0 π x φ0 k 1 φ x k 1 x k 1
⇔ 2π( − )=kπ+ ⇔ − = + ⇔ 0 = − − ⇔φ0=4π( − − ),
λ 4π 2 λ 4π 2 4 4π λ 2 4 λ 2 4
για x=0 έχουµε φ0=-(2k+1)π , k=0,±1,±2…. Οπότε για k=0 προκύπτει κατά απόλυτη
τιµή φ0=π rad και
x 1 t 1 x π t π
y= 2Aσυν2π( − )ηµ2π( + )⇔y= 2Aσυν( 2π − )ηµ( 2π + ) τελικά
λ 4 T 4 λ 2 T 2
x t
y= 2Aηµ( 2π )συν( 2π )
λ T
Ισχύει τότε ότι για t=0, x=0, y=0 και v=0.
x φ0 x φ 1
iii) Αν Α΄=A⇔2A|συν2π( − )|=A⇔συν2π( − 0 )=± ⇔
λ 4π λ 4π 2
x φ π x φ k 1 φ x k 1 x k 1
⇔ 2π( − 0 )=kπ± ⇔ − 0 = ± ⇔ 0 = − ± ⇔φ0=4π( − ± ),
λ 4π 3 λ 4π 2 6 4π λ 2 6 λ 2 6
2π 2π
για x=0 έχουµε φ0=-2kπ± , k=0,±1,±2…. Οπότε για k=0 προκύπτει φ0=± rad
3 3
2π
Έστω φ0= rad τότε:
3
x 1 t 1
y= 2Aσυν2π( − )ηµ2π( + )
λ 6 T 6
Α 3
Ισχύει ότι για t=0, x=0, y= και v>0.
2
x t
Έστω πως η εξίσωση του στάσιµου κύµατος είναι η y= 2Aσυν(2π )ηµ(2π ).
λ T
300 KYMATA
λ
Τότε για ένα σηµείο της χορδής που απέχει απόσταση x=k από το x=0 έχουµε
2
x
Α΄=2A|συν(2π )|=2A|συνkπ|=2A.
λ
Έστω ακόµη ότι αλλάζουµε τη συχνότητα των τρεχόντων κυµάτων σε f΄ οπότε και το
µήκος κύµατος γίνεται λ΄.
1. Αν για το καινούργιο µήκος κύµατος το ίδιο σηµείο x γίνεται από κοιλία

δεσµός, τότε θα ισχύει Α΄=0.
Η σχέση αυτή θα πρέπει να ισχύει και για x=0, άρα θα πρέπει να εµφανιστεί και µια
x x π
επιπλέον φάση, δηλαδή θα πρέπει να έχουµε 2A|συν(2π +φ)|=0⇔ 2π +φ=kπ+
λ′ λ′ 2
π
που για x=0 µας δίνει φ=kπ+ οπότε για k=0 έχουµε τη µικρότερη τιµή της φ ίσης µε
2
π
φ= rad.
2
x φ t φ
Τότε όµως από τη γενική εξίσωση y=2Aσυν2π( − 0 )ηµ2π( + 0 ) και
λ 4π T 4π
φ
συγκρίνοντας τα πλάτη θα έχουµε φ= − 0 ⇔φ0=-π rad. Οπότε έχουµε:
2
x 1 t 1
y=2Aσυν2π( + )ηµ2π( − )⇔
λ 4 T 4
x π t π
⇔ y=2Aσυν(2π + )ηµ(2π − )⇔
λ 2 T 2
x t
⇔y=2Aηµ(2π )συν(2π ).
λ T
2. Αν για το καινούργιο µήκος κύµατος το σηµείο x=0 αποκτά πλάτος Α΄=Α, τότε
x x 1 x π
έχουµε 2A|συν(2π +φ)|=Α⇔ συν(2π +φ)=± ⇔2π +φ=kπ± που για x=0 µας
λ′ λ′ 2 λ′ 3
π π
δίνει φ=kπ± οπότε για k=0 έχουµε τη µικρότερη τιµή της φ ίσης µε φ=± rad, έστω
3 3
π
φ= - rad.
3
x φ0 t φ
Τότε από τη γενική εξίσωση y=2Aσυν2π( − )ηµ2π( + 0 ) και συγκρίνοντας τα
λ 4π T 4π
φ0 2π
πλάτη θα έχουµε φ= − ⇔φ0= rad. Οπότε έχουµε:
2 3
x 1 t 1
y=2Aσυν2π( − )ηµ2π( + ).
λ 6 T 6
x t
3. Η σχέση λοιπόν y= 2Aσυν(2π )ηµ(2π ) ισχύει εφόσον το x=0 είναι κοιλία.
λ T
Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση αλλάζοντας π.χ τη συχνότητα ταλάντωσης και εφόσον
το x=0 παύει να είναι κοιλία µπορούµε να ξεκινάµε από τη σχέση:
x φ t φ
y=2Aσυν2π( − 0 )ηµ2π( + 0 ).
λ 4π T 4π
76. Στάσιµο κύµα και διάγραµµα φάσης
Κατά µήκος οµογενούς οριζόντιας χορδής έχει σχηµατιστεί στάσιµο κύµα. Παρακάτω
φαίνεται το στιγµιότυπο του κύµατος κάποια χρονική στιγµή t που η κινητική ενέργεια
της χορδής είναι µηδενική. Τα σηµεία Α και Β της χορδής είναι δεσµοί και απέχουν
µεταξύ τους απόσταση L.
y(m)
A B
0 x(m)
x=-L/2 x=+L/2
Η αρχή των αξόνων(Ο) βρίσκεται στο µέσο της απόστασης ΑΒ και το σηµείο αυτό
βρίσκεται τη χρονική στιγµή t=0 στη θέση ισορροπίας του κινούµενο κατά τη θετική
φορά. Ο χρόνος που µεσολαβεί ανάµεσα σε δυο διαδοχικές µεγιστοποιήσεις της
δυναµικής ενέργειας της χορδής είναι 0,25 s. Η µικρότερη απόσταση ανάµεσα σε δυο
κοιλίες µε διαφορά φάσης 0 rad είναι 2m. Το πλάτος ταλάντωσης ενός σηµείου (Μ) που
2L
βρίσκεται στη θέση x=+ είναι ΑΜ=0,1 m.
15
Να γίνει το διάγραµµα της φάσης φ των σηµείων της χορδής σε συνάρτηση µε τη θέση
1
τους x τη χρονική στιγµή t= s και τη χρονική στιγµή t=1s.
8
302 KYMATA
Λύση:
T 1
Από την εκφώνηση ισχύει =0,25 ⇔ T=0,5s . Τότε έχουµε και f= ⇔ f=2Hz. Η
2 T
µικρότερη απόσταση ανάµεσα σε δυο κοιλίες µε διαφορά φάσης 0 rad είναι ίση µε το
µήκος κύµατος λ άρα ισχύει λ=2m.
Η γενική εξίσωση του συγκεκριµένου στάσιµου «κύµατος» είναι:
x t
y=2Aσυν(2π )ηµ(2π ) ,
λ Τ
οπότε ισχύει και
x 2L
ΑΜ= 2A συν(2π ) ⇔ 0,1= 2Aσυν(2π ).
λ 15λ
5λ
Από το σχήµα έχουµε (ΑΒ)=L= , άρα προκύπτει και
2
2π 1
0,1= 2Aσυν( ) ⇔0,1= 2A = Α ⇔Α=0,1m.
3 2
Τελικά η εξίσωση του στάσιµου «κύµατος» είναι:
x t
y=2Aσυν(2π )ηµ(2π ) ⇔ y=0,2συν(πx)ηµ(4πt) (S.I)
λ Τ
Για x=0 είναι y=0,2συν(πx)ηµ(4πt) ⇔ y=0,2ηµ(4πt) , οπότε η φάση του σηµείου
1 π
(κοιλία) x=0 τη χρονική στιγµή t= s θα είναι φ= rad. Τότε και όλα τα σηµεία που
8 2
βρίσκονται ταυτόχρονα στη µέγιστη θετική τους αποµάκρυνση δηλαδή «πάνω» από τον
άξονα x΄x θα έχουν την ίδια φάση.
λ
Η επόµενη κοιλία βρίσκεται σε απόσταση x= =1m από την αρχή Ο, οπότε έχει
2
εξίσωση ταλάντωσης:
y=0,2συν(πx)ηµ(4πt) ⇔ y=0,2συνπ ⋅ ηµ(4πt) ⇔ y=-0,2ηµ(4πt) ⇔ y=0,2ηµ(4πt+π)
1 3π
Άρα τη χρονική στιγµή t= s θα είναι φ= rad. Τότε και όλα τα σηµεία που
8 2
βρίσκονται ταυτόχρονα στη µέγιστη αρνητική τους αποµάκρυνση δηλαδή «κάτω» από
τον άξονα x΄x θα έχουν την ίδια φάση. Τελικά η γραφική παράσταση της φάσης φ όλων
των σηµείων της χορδής σε συνάρτηση µε τη θέση τους x, τη συγκεκριµένη χρονική
στιγµή είναι:
y(m)
A B
0 x(m)
x=-L/2 x=+L/2
φ(rad)
3π/2
π/2
A B
0 x(m)
x=-L/2 x=+L/2
Παρόµοια για t=1s, η φάση του σηµείου (κοιλία) x=0 είναι φ=4π rad. Τότε όµως είναι
y=0,2ηµ(4πt) ⇔y=0 µε ταχύτητα ταλάντωσης v=vmaxσυν(4πt) >0. Τότε και όλα τα

λ
σηµεία από το x=0 µέχρι και x= ± , θα έχουν την ίδια φάση.
4
λ
Η επόµενη κοιλία βρίσκεται στη θέση x= ± =±1m, οπότε έχει φάση φ=4πt+π και για
2
t=1s είναι φ=5π rad. Όµως και εδώ είναι y=0,2ηµ(5πt) ⇔y=0 µε ταχύτητα ταλάντωσης
v=vmaxσυν(5πt) <0.
λ λ λ 3λ λ
Τότε και όλα τα σηµεία από το x= µέχρι και x= + = καθώς και από το x= −
4 4 2 4 4
λ λ 3λ
µέχρι και x= − - =− θα έχουν την ίδια φάση.
4 2 4
Τελικά η γραφική παράσταση της φάσης φ όλων των σηµείων της χορδής σε
συνάρτηση µε τη θέση τους x, τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή είναι:
304 KYMATA
y(m)
A B
0 x(m)
x=-L/2 x=+L/2
φ(rad)
5π
4π
A B
0 x(m)
x=-L/2 x=+L/2
Προσέξτε ότι παρόλο που η χορδή είναι οριζόντια δεν έχουν όλα τα σηµεία την ίδια
λ
φάση. ∆υο σηµεία εκατέρωθεν ενός δεσµού σε απόσταση από αυτόν µικρότερη από
2
έχουν διαφορά φάσης π rad.
77. Στάσιµο κύµα χωρίς δεσµούς
Ένα τρέχον κύµα παράγεται κατά µήκος µιας τεντωµένης χορδής πεπερασµένου
µήκους από πηγή που ταλαντώνεται µε συχνότητα f=5Hz . Το κύµα που παράγεται
κινείται µε ταχύτητα υ=0,2m/s και προσπίπτει πάνω σ’ ένα εµπόδιο οπότε ανακλάται
µερικώς. Θεωρούµε ότι η ανάκλαση γίνεται χωρίς µεταβολή της φάσης. Τα δυο κύµατα
µετά την ανάκλαση κινούνται σε αντίθετες διευθύνσεις και έχουν διαφορετικά πλάτη
Α1=30cm (προσπίπτων κύµα) και Α2=10cm (ανακλώµενο κύµα). Μετά τη συµβολή
τους παράγεται στάσιµο «κύµα» (παρόλο που τα πλάτη είναι άνισα). Τότε:
α) Να γράψετε την εξίσωση του στάσιµου κύµατος που παράγεται.
β) Να βρείτε µεταξύ ποιων τιµών Αmax και Αmin µεταβάλλεται το πλάτος |Α΄| του
στάσιµου κύµατος και να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση |Α΄(x)|.
γ) Να υπολογιστεί ο λόγος του στάσιµου κύµατος. (Ο λόγος του στάσιµου κύµατος

A
ορίζεται σαν s= max ). Ποια είναι η τιµή του παραπάνω λόγου για 100% ανάκλαση
A min
καθώς και για καθόλου ανάκλαση;
δ) Βρείτε το ποσοστό ανάκλασης του παραπάνω τρέχοντος κύµατος πάνω στο εµπόδιο.
Λύση:
α) Έστω ότι η εξίσωση του αρµονικού κύµατος y1 που διαδίδεται κατά µήκος χορδής
t x
(άξονας x΄x) είναι y1=A1·ηµ2π( - ) και του δεύτερου κύµατος y2 που συµβάλλει µε
T λ
t x
το πρώτο και παράγει τη ταλάντωση της χορδής είναι, y2= A2· ηµ2π( + ). Τότε για
T λ
την ταλάντωση ενός σηµείου της χορδής στην οποία διαδίνονται τα δυο κύµατα και
εξαιτίας του κύµατος y1 σε απόσταση x από την αρχή O έχουµε,
2πx 2πx
y1=Α1ηµ(ωt- )⇒y1=Α 1ηµ(ωt-φ1) µε φ1= =kx.
λ λ
Παρόµοια, για την ταλάντωση του ίδιου σηµείου εξαιτίας του κύµατος y2 έχουµε,
t x 2πx 2πx
y2= A2·ηµ2π( + )=A2ηµ(ωt+ )⇒ y2= A2ηµ(ωt+φ2) µε φ2=φ1= =kx.
T λ λ λ
Άρα το σηµείο x όταν φτάσουν τα δυο κύµατα πραγµατοποιεί δυο ταλαντώσεις τις
y1= A1ηµ(ωt-φ1) και y2= A2ηµ(ωt+φ2) µε την ίδια συχνότητα, γύρω από την ίδια θέση
ισορροπίας και στον ίδιο άξονα y΄y µε ∆φ=φ=φ2+φ1=2φ1. Τότε το αποτέλεσµα της
Από το διανυσµατικό διάγραµµα προκύπτει:

Α΄= A12 +A 22 +2A1A 2 συνφ µε φ=2φ1=2kx.
y Α2
1 4π
Ακόµη έχουµε: Α΄= 10+6συν x = Α΄
10 λ
1 Χ
= 10+6συν(100πx) (S.I). Ο
10
1
Άρα |Α΄|= | 10+6συν(100πx) |.
10 Α1
A1 -A 2 1
Επίσης είναι εφθ= ·εφkx= εφ(50πx).
A1 +A 2 2
(Ισχύει Αx=A1·συνφ+Α2·συνφ=(A1 +Α2)·συνφ. Παρόµοια Αy=A1ηµφ-Α2ηµφ=
306 KYMATA
AyA1 -A 2 A -A
= (A1-Α2) ηµφ. Τότε είναι εφθ= = ·εφφ= 1 2 ·εφkx).
A x A1 +A 2 A1 +A 2
Έτσι η εξίσωση του στάσιµου «κύµατος» είναι y=A΄⋅ηµ(ωt-θ)⇒
1 1
⇒y= πx) ⋅ηµ(10πt-θ) µε εφθ= εφ(50πx).
10+6συν(100πx)
10 2
β) Ισχύει Α΄= A12 +A 22 +2A1A 2 συνφ . Τότε:
για συνφ=-1 είναι Αmin=A1-A- 2=20cm και
για συνφ=1 είναι Αmax=A A1+A2=40cm. Άρα 20cm≤|Α΄|≤40cm. Οπότε το πλάτος του
στάσιµου κύµατος δεν είναι µηδέν για κανένα από τα υλικά σηµεία της χορδής.
1
Η γραφική παράσταση του πλάτους |Α΄(x)|= | 10+6συν(100πx) | είναι η παρακάτω:
10
|Α΄(x)| (m)
(x) (m)
A max A1 +A 2
γ) Ο λόγος του στάσιµου κύµατος, είναι s= = =2
A min A1 -A 2
Για 100% ανάκλαση είναι Α1=Α2 οπότε s→∞, ενώ για καθόλου ανάκλαση είναι Α2=0
και s=1.
δ) Tο % ποσοστό ανάκλασης του παραπάνω τρέχοντος κύµατος πάνω στο εµπόδιο

2
 s-1  100
ορίζεται ως α=   100%= =11%.
 s+1  9
Παρατηρούµε πως:
για s=1 (καθόλου ανάκλαση) είναι α=0% και
για s→∞ (100% ανάκλαση) είναι α=100%.
78. Ενέργεια και στάσιµο κύµα
Κατά µήκος χορδής µήκους L=17,5cm και µάζας Μ=0,2 Kg, διαδίδονται
ταυτόχρονα δυο αρµονικά κύµατα. Από τη συµβολή των δυο κυµάτων προκύπτει το
στάσιµο κύµα y=0,02 συν(20πx)ηµ(40πt) (S.I) (t=0, x=0, y=0, v>0).
1 T
Να σχεδιάσετε το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t1 = s= .
120 6
Τι είδους ενέργεια έχουν τα µόρια της χορδής εκείνη τη στιγµή; Να την υπολογίσετε.
∆ίνεται π2=10.
Λύση:
1 1
Ισχύει λ= m και T= s. Ακόµη για το µήκος της χορδής έχουµε,
10 20
L=(n-1)λ/2+λ/4 από όπου προκύπτει ότι στο στάσιµο κύµα δηµιουργούνται 4 δεσµοί
7λ 1 T
(και κοιλίες) (L= ). Για t= t1 = s=
4 120 6
Έχουµε y= 0, 01 3 συν(20πx). Έτσι το στιγµιότυπο του κύµατος είναι το παρακάτω:
y(m)
0,02
0,01 3
7λ/4
0 x(m)
-0,01 3
-0,02
308 KYMATA
Εκείνη τη στιγµή τα µόρια της χορδής έχουν και κινητική αλλά και δυναµική ενέργεια
Για την ταχύτητα ταλάντωσης οποιουδήποτε σηµείου x της χορδής ισχύει
v=0,8πσυν(20πx)συν(40πt) (S.I)
Αν θεωρήσουµε ότι η χορδή αποτελείται από µικρά τµήµατα µε µήκη ∆x

και µάζες ∆m τότε, οποιαδήποτε στιγµή t, καθένα από αυτά έχει κινητική ενέργεια
1 M
∆Κ= ∆mv2 µε ∆m= ∆x
2 L
Έτσι προκύπτει και:
1 M 2
∆Κ= v ∆x
2 L
Μια δεδοµένη χρονική στιγµή t1 η ταχύτητα ταλάντωσης όλων των µορίων της χορδής
είναι
v=0,8π συν(40πt1)συν(20πx)
και η κινητική ενέργεια της κάθε στοιχειώδους µάζας ∆m είναι:
M
∆Κ= 64·10-2 π2 συν2(40πt1)·συν2(20πx)·∆x
2L
Η συνολική κινητική ενέργεια της χορδής είναι:
L L
M
Κ= ∑ ∆Κ =
0 2L
64·10-2 π2 συν2(40πt1)· ∑ συν
0
2
(20πx) ⋅ ∆x
Η γραφική παράσταση της f(x)= συν2(20πx) 0≤x≤Lείναι η παρακάτω:
2
f(x)=συν 20πx
x(m)
0 L=7λ/4
L
Tότε το ∑ συν
0
2
(20πx) ⋅ ∆x είναι ίσο µε το γραµµοσκιασµένο εµβαδό. Όµως το εµβαδό
του παραλληλογράµµου (1, L) είναι L. Τότε το γραµµοσκιασµένο εµβαδό είναι το µισό

L
L
του παραλληλογράµµου, άρα έχουµε ∑ συν 2 (20πx) ⋅ ∆x = .
0 2
Παρατηρούµε λοιπόν ότι το γραµµοσκιασµένο εµβαδό είναι ανεξάρτητο από το πλήθος
L
των δεσµών και θα είναι πάντοτε ίσο µε . Τότε η κινητική ενέργεια των µορίων της
2
χορδής θα είναι µέγιστη εκείνες τις χρονικές στιγµές για τις όποιες το
T
συν(40πt) γίνεται µέγιστο και ίσο µε ±1. Άρα όταν ωt=κπ⇒t=κ (κ=0,1,2…)
2
2
Έτσι έχουµε συν (40πt1)=1 και
L
M
Κmax = 64·10-2 π2 ∑ συν 2 (20πx) ⋅ ∆x ⇒
2L 0
M L
⇒ Κmax = 64·10-2 π2 ⇒
2L 2
M
⇒ Κmax = 64·10-2 π2 ⇒
4
⇒ Κmax = 32·10-3 π2 ⇒ Κmax = 32·10-2=0,32 J.
Προσέξτε ότι:
• η Κmax είναι ανεξάρτητη από το µήκος L της χορδής και εξαρτάται µόνο από τη
µάζα της Μ
• τόση είναι τότε και η ολική ενέργεια των υλικών σηµείων που αποτελούν τη
χορδή.
1 T
Για t= t1 = s= είναι
120 6
L L
M
Κ= ∑ ∆Κ = 64·10-2 π2 συν2(40πt1)· ∑ συν 2 (20πx) ⋅ ∆x ⇒
0 2L 0
M π L
⇒ Κ= 64·10-2 π2 συν2( )· ⇒
2L 3 2
1
⇒Κ= Κmax ⇒ Κ=0,08J.
4
Τότε η συνολική δυναµική ενέργεια ταλάντωσης των µορίων της χορδής είναι
U=Kmax-K=0,24J.
310 KYMATA
1 T
Έτσι λοιπόν τη χρονική στιγµή t1 = s= , τα µόρια της χορδής έχουν κινητική
120 6
ενέργεια Κ=0,08J και δυναµική ενέργεια ταλάντωσης U=0,24J.
Θεωρούµε ότι η ταλάντωση της χορδής γίνεται σε οριζόντιο επίπεδο οπότε η βαρυτική δυναµική
ενέργεια είναι µηδέν.
Ρευστά σε κίνηση
Ιδανικό ρευστό, ονοµάζεται ένα ρευστό που είναι ασυµπίεστο το οποίο ρέει χωρίς
να έχει εσωτερική τριβή (ιξώδες) ούτε και συνάφεια µε τα τοιχώµατα του δοχείου
Η διαδροµή (τροχιά) που ακολουθεί ένα σωµάτιο ενός κινούµενο ρευστού

ονοµάζεται γραµµή ροής (ροϊκή γραµµή).
Αν η συνολική εικόνα της ροής δεν αλλάζει µε το χρόνο, η ροή ονοµάζεται

µόνιµη ή στρωτή.
Αν όµως οι δυνάµεις µεταξύ των µορίων του ρευστού (ιξώδες ) αλλά και
µεταξύ των µορίων του ρευστού και των τοιχωµάτων του σωλήνα δηµιουργεί
κατά τη ροή του δίνες η ροή ονοµάζεται τυρβώδης ή στροβιλώδης.
Ρευµατική γραµµή είναι η γραµµή (καµπύλη), σε σηµείο της οποίας το διάνυσµα

της ταχύτητας του ρευστού είναι εφαπτόµενο στο σηµείο αυτό.
Γενικά οι ρευµατικές γραµµές δεν συµπίπτουν µε τις γραµµές ροής. Συµπίπτουν µόνο
όταν η ροή είναι µόνιµη ή στρωτή και όχι όταν είναι τυρβώδης. ∆ηλαδή όταν η
εικόνα ροής αλλάζει µε το χρόνο δεν συµπίπτουν. Τότε σ’ αυτή την περίπτωση
(µόνιµη ροή ) , η ρευµατική γραµµή είναι και η τροχιά ενός µορίου του υγρού.
Κάθε επιφάνεια Α, κάθετη στη διεύθυνση του σωλήνα στον οποίο ρέει ένα
ρευστό, σχηµατίζει µε την βοήθεια των ρευµατικών γραµµών ένα νοητό σωλήνα που
ονοµάζεται ρευµατικός σωλήνας ή φλέβα.
Στη µόνιµη ροή, το ρευστό δεν µπορεί να διασχίσει τα τοιχώµατα ενός σωλήνα
ροής.
∆ηλαδή το ρευστό που κυλάει σε κάποια φλέβα δεν αναµιγνύεται µε το περιεχόµενο
άλλης φλέβας του ίδιου σωλήνα .
Έτσι τα γειτονικά στρώµατα π.χ νερού γλιστρούν απαλά µεταξύ τους.
Στην τυρβώδη ροή όµως που δεν υπάρχει εικόνα µόνιµης κατάστασης η ροή
γίνεται ακανόνιστη και χαοτική και µόρια του ρευστού διαπερνούν τις συνοριακές
επιφάνειες των σωλήνων ροής .
Ασυµπίεστο είναι ένα ρευστό όταν έχει σταθερό όγκο, ανεξάρτητο από την πίεση.
m
Επειδή όµως και η µάζα του ρευστού είναι σταθερή, τότε ρ = = σταθερή. ∆ηλαδή
V
312 ΡΕΥΣΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ
αυτό σηµαίνει πως σ’ ένα ασυµπίεστο ρευστό η πυκνότητα του είναι η ίδια σ’ όλη την
έκταση του.
∆V 3
Παροχή ενός σωλήνα ροής ονοµάζεται το πηλίκο Π = (m / s) όπου ∆V είναι
∆t
ο όγκος του υγρού που διέρχεται από µια διατοµή Α του σωλήνα ροής σε χρόνο ∆t.
Τότε όµως αν στο χρονικό διάστηµα ∆t, το υγρό έχει µετατοπιστεί κατά ∆x ισχύει
A ⋅ ∆x
∆V = A·∆x οπότε έχουµε Π = ⇔ Π=Α·υ.
∆t
∆ηλαδή η παροχή σωλήνα (φλέβας) , σε κάποια θέση του σωλήνα εµβαδού
διατοµής Α, είναι ίση µε το γινόµενο του εµβαδού της διατοµής επί την ταχύτητα
του ρευστού στη θέση αυτή.
Για στρωτή (µόνιµη) ροή ισχύει πάντα ∆m1 = ∆m2, είτε το ρευστό είναι ασυµπίεστο
είτε συµπιεστό.
∆ιατήρηση µάζας (εξίσωση συνέχειας)
α) Αν το ρευστό είναι ασυµπίεστο τότε η πυκνότητα του παραµένει σταθερή (ρ1 = ρ2

= ρ ) και έχουµε:
∆m1=∆m2 ⇔ ρ1 ·∆V1 = ρ2 ·∆V2 ⇔ ρ1 ·Α1·∆x1 = ρ2 ·Α2·∆x2 ⇔ρ1·Α1·υ1·∆t = ρ2·Α2·υ2 ·∆t
⇔ ρ1 ·Α1 ·υ1 = ρ2 ·Α2 ·υ2 ⇔ Α1·υ1 = Α2·υ2 (1), η εξίσωση αυτή ονοµάζεται εξίσωση
συνέχειας και είναι άµεση συνέχεια της αρχής διατηρήσεις της µάζας (ύλης) επειδή
Π = Α· υ (1) ⇔ Π1 = Π2 ή Π = σταθερή. ∆ηλαδή στη στρωτή ασυµπίεστου ρευστού ροή
η παροχή διατηρείται σταθερή.
β) Αν το ρευστό δεν είναι ασυµπίεστο τότε ρ1 ≠ ρ2 οπότε η εξίσωση συνέχειας
γίνεται (ρ1 και ρ2 είναι οι πυκνότητες στις διατοµές Α1 και Α2)
ρ
ρ1·Α1·υ1 = ρ2·Α2·υ2 ή ρ1·Π1 = ρ2·Π2 δηλαδή Π1 = 2 ·Π2 ή Π1 ≠ Π2 .
ρ1
Παρατήρηση: Με βάση την εξίσωση της συνέχειας σε µεγάλες διατοµές του
σωλήνα ροής έχουµε µικρές ταχύτητες και το αντίστροφο. Έτσι:
α) Η διατήρηση της µάζας (σταθερή παροχή) κατά τη ροή ενός ποταµού σταθερού
πλάτους σηµαίνει ότι το νερό τρέχει γρηγορότερα στα ρηχά (µικρό Α) από ότι στα
βαθιά (µεγάλο Α).
β) Σε µια βρύση καθώς το νερό επιταχύνεται καθώς πέφτει αυξάνεται η ταχύτητα

του, λεπταίνει η φλέβα δηλαδή ελαττώνεται η διάµετρος της άρα το εµβαδόν της Α.
γ) Η παροχή παραµένει σταθερή (Π1 = Π2) µόνο όταν το υγρό είναι ασυµπίεστο αν το
ρ
ρευστό είναι συµπιεστό τότε Π1 = 2 ·Π1 ή Π1 ≠ Π2.
ρ1
§3.1 Ρευστά σε κίνηση
79. Ένας κυλινδρικός σωλήνας που συνδέεται µε µία βρύση παροχής Π =10-3 m3/s,
10
έχει διάµετρο δ = cm. Τότε η ταχύτητα ροής του νερού στο σωλήνα είναι:
π
α) 1,4 m/s
β) 0,4 m/s
γ) 0,4 π m/s
δ) 0,4 m/s.
Λύση:
δ 2 π ⋅10-2 10-2 2
Π = Α·υ όµως Α = π ⋅ = = m.
4 π⋅4 4
Π 4 ⋅10-3
Τότε υ = = ⇔ υ = 0,4 m/s.
Α 10-2
Οπότε σωστή είναι η πρόταση (β).
80. Η ταχύτητα εκροής του νερού από το στόµιο ενός σωλήνα βρύσης είναι υ1 = 1,4
m/s . Αν µειώσουµε µε το δάχτυλο µας τη διατοµή του σωλήνα στο µισό , τότε η
ταχύτητα µε την οποία εκτοξεύεται το νερό είναι :
α) 0,7 m/s
β) 1,4 m/s
γ) 2,8 m/s
δ) 5,6 m/s.
Λύση:
A1
Π1 = Π2 ⇔ Α1 ·υ1 = Α2 ·υ2 ⇔ Α1 ·υ1 = ·υ2 ⇔ υ2 = 2 ·υ1 ⇔ υ2 = 2,8 m/s.
2
Σωστή είναι η πρόταση (γ).
81. Η ταχύτητα µε την οποία ρέουν τα νερά ενός ποταµού σταθερού πλάτους , σε
βάθος h1 = 0,5 m είναι υ1 = 4 m/s. Πόση είναι ταχύτητα σ’ ένα άλλο σηµείο µε µέσο
βάθος h2 = 2 m;
α) 4 m/s
β)8 m/s
γ) 2 m/s
δ) 1m/s.
Λύση:
Από την εξίσωση συνέχειας έχουµε:

h1υ1 0, 5 ⋅ 4
Π1 = Π2 ⇔ Α1·υ1 = Α2·υ2 ⇔ ·h1·υ1= ·h2·υ2⇔υ2= ⇔ υ2 = ⇔ υ2=1 m/s.
h2 2
Σωστή είναι η πρόταση (δ).
§3.2 ∆ιατήρηση της ενέργειας εξίσωση Βernoulli (Μπερνούλλι)
Έστω ένας σωλήνας ροής (φλέβα) µεταβλητής διατοµής που δεν είναι οριζόντιος
όπως φαίνεται στο σχήµα. Τότε σε σηµεία µε υψοµετρική διαφορά θα έχουµε
διαφορετική πίεση. Για παράδειγµα το νερό του 3ου ορόφου έχει µικρότερη πίεση
από το νερό στις βρύσες του ισογείου.
Ακόµη από την εξίσωση συνέχειας στις µικρές διατοµές θα έχουµε µεγαλύτερη
ταχύτητα.
Η εξίσωση του Bernoulli συνδέει την πίεση του ρευστού στα διάφορα σηµεία, µε την
ταχύτητα και µε το ύψος.
Πως αποδεικνύεται από το Θ.Μ.Κ.Ε ο νόµος του Bernoulli;
Θα εξετάσουµε την πίεση στα δυο σηµεία Β και Γ. Το σύστηµα µας θεωρούµε ότι
είναι το ρευστό µεταξύ A
των σηµείων Β και Γ. Τότε Γ 2
το υπόλοιπο ρευστό στο A 1
υ P 2
σωλήνα πριν το Β θα 2
εξασκεί στο Β µια δύναµη

B υ
F1 =P1·Α1 µε φορά προς P 1
1
τα δεξιά, ενώ το ρευστό

h
που υπάρχει µετά το Γ, 2
εξασκεί στο σύστηµα µας h1

(ΒΓ), µια δύναµη µε φορά
προς τα αριστερά
F2 = P2·Α2.
Έτσι δεδοµένου ότι το ρευστό, ρέει προς τα δεξιά το WF1 θα είναι θετικό WF1 > 0,
ενώ η F2 είναι αντίθετη της µετατόπισης και το WF2 θα είναι αρνητικό, WF2 < 0.
Όπου WF1 = F1·∆x1 = P1·Α1·∆x1 = P1·∆V1 και όµοια WF2 = - P2·∆V2 .

Τότε από το Θ.Μ.Κ.Ε προκύπτει: Κτελ – Καρχ = WB + WF1 + WF2 ⇔
Β→Γ
1 1
⇔ ∆m·υ22 - ∆m·υ12 =- ∆m·g·(h2 – h1) + P1·∆V1 – P2·∆V2. Όµως το ρευστό είναι
2 2
ασυµπίεστο οπότε ∆V1 = ∆V2 = ∆V, οπότε έχουµε:
1 ∆m 2 1 ∆m 2 ∆m
· ·υ2 - · ·υ1 = - ·g · (h2 – h1) + P1 – P2 ⇔
2 ∆V 2 ∆V ∆V
1 1
⇔ ·ρ· υ22- ·ρ· υ12 = - ρ·g·( h2 – h1) + P1 – P2 ⇔
2 2
1 1
⇔P1+ ρ· υ12 + ρ·g·h1 = P2+ ρ·υ22 + ρ·g·h2 άρα:
2 2
1
P + ρ⋅⋅υ2 + ρ⋅⋅g⋅h = σταθερό.
2
Εξίσωση του Bernoulli για ιδανικό ρευστό.
Η εξίσωση του Bernoulli αποτελεί έκφραση της Α.∆.Ε στη ροή των ρευστών . Όπου
Ο πρώτος όρος (P ) είναι η στατική πίεση (static pressure), ο δεύτερος όρος
1 K
( ρ·υ2 ) είναι η κινητική ενέργεια ανά µονάδα όγκου του ρευστού ( ) και ο τρίτος
2 ∆V
U
όρος (ρ·g·h) είναι η δυναµική ενέργεια ανά µονάδα όγκου του ρευστού ( ).
∆V
Συνήθως στον δεύτερο και τρίτο όρο αποδίδονται οι όροι δυναµική πίεση (dynamic
pressure) και υψοµετρική πίεση αντίστοιχα –χωρίς όµως να αντιστοιχούν πραγµατικά
σε κάποια πίεση που σχετίζεται µε κάποια πιεστική δύναµη. Ο όρος δυναµική πίεση
είναι κατάλληλος για να δηλώνει τη µεταβολή της πίεσης, όταν µεταβάλλεται η
ταχύτητα.
Η σταθερά στο νόµο του Bernoulli είναι ίδια για όλες τις ρευµατικές γραµµές στην
περίπτωση της στρωτής, αστρόβιλης ροής.
Για οριζόντιο σωλήνα (οριζόντια ροή) , όπου δεν παρατηρείται υψοµετρική διαφορά
1
(h=0) η εξίσωση του Bernoulli γίνεται ρ· υ2 + P = σταθερό. (Περίπτωση οριζόντιας
2
φλέβας). ∆ηλαδή σε περιοχή µεγάλης ταχύτητας (µεγάλη πυκνότητα ρευµατικών
γραµµών) δηµιουργούνται µικρές πιέσεις και το αντίστροφο.
Ακόµη στην περίπτωση της οριζόντιας ροής, το άθροισµα της στατικής και της
δυναµικής πίεσης ονοµάζεται ολική πίεση (total pressure ή ram pressure) ή πίεση
ανακοπής (stagnation pressure).
Τη στατική πίεση µπορούµε να τη µετρήσουµε σ’ ένα σηµείο, µε ένα µανόµετρο. Είναι

η πίεση που οφείλεται στις πιεστικές δυνάµεις που επιδρούν στο ρευστό και ορίζεται
όπως την ορίζουµε στη θερµοδυναµική.
Απόδειξη της εξίσωσης Bernoulli µε τον 2ο Νόµο του Newton:
i) Έστω το ρευστό που βρίσκεται στο κυλινδρικό δοχείο του σχήµατος µε εµβαδό
διατοµής Α και έστω ότι έχουµε µια οπή εµβαδού σ από την οποία εκρέει το ρευστό.
Αν στη θέση (1) που απέχει απόσταση

|x| από την οπή θεωρήσουµε µια
A
στοιχειώδη µάζα dm κυλινδρικού ∆x
1
σχήµατος, ύψους dx και διατοµής dA
και θεωρώντας ότι η ταχύτητα σε κάθε
x0
x
θέση της ροής, εξαρτάται µόνο από τη σ υ
θέση και όχι από το χρόνο, δηλαδή
θεωρώντας ότι έχουµε στρωτή ροή, 2
τότε ισχύει:
dυ dυ dx dυ
α= = =υ . Από τον 2ο Νόµο
dt dx dt dx
του Newton για τη στοιχειώδη µάζα dm έχουµε:
ΣFx=dm·α⇔Fx-Fx+dx+W= dm·α⇔P·dA-(P+dP)·dA+dm·g= dm·α⇔
dυ
-dP·dA+ρ(dx·dA)·g= ρ(dx·dA)· ⇔
dt
dυ
-dP+ρ·dx·g= ρ·dx·υ ⇔-dP+ρ·dx·g= ρ·υdυ (Εξίσωση Euler) ⇔
dx
x x x
1
⇔ -∫ dP+ρg ∫ dx=ρ ∫ υdυ ⇔-(Px-P0)+ρgx= ρ(υx2-υ02)⇔
0 0 0
2
1 1
⇔-Px+P0+ρgx= ρυx2- ρυ02 θεωρώντας x→2 και 0→1 έχουµε:
2 2
1 1 1 1
-P2+P1+ρgx= ρυ22- ρυ12⇔P1+ ρυ12+ ρgx=P2+ ρυ22. Εξίσωση Bernoulli.
2 2 2 2
ii) Αν στη θέση (1) που απέχει απόσταση |x| από την οπή θεωρήσουµε µια στοιχειώδη
µάζα dm κυλινδρικού σχήµατος, ύψους dx και διατοµής dA και θεωρώντας ότι η
ταχύτητα σε κάθε θέση της ροής, εξαρτάται όχι µόνο από τη θέση αλλά και από το
χρόνο, δηλαδή θεωρώντας ότι έχουµε µη στρωτή ή µη µόνιµη ροή, τότε ισχύει α=
dυ ∂υ ∂υ dx
= + όπου x=x(t). Από τον 2ο Νόµο του Newton για τη στοιχειώδη µάζα
dt ∂t ∂x dt
dm έχουµε:
ΣFx=dm·α⇔Fx-Fx+dx+W= dm·α⇔P·dA-(P+dP)·dA+dm·g= dm·α⇔
dυ
-dP·dA+ρ(dx·dA)·g= ρ(dx·dA)· ⇔
dt
 ∂υ ∂υ dx   ∂υ dυ 
-dP+ρ·dx·g= ρ·dx·  +  ⇔- dP+ρ·dx·g= ρ·dx·  + υ ⇔
 ∂t ∂x dt   ∂t dx 
∂υ
⇔-dP+ρ·dx·g= ρ·υ·dυ+ ρ dx (Εξίσωση Euler για µη µόνιµη ροή) ⇔
∂t
∂υ
x x x x
⇔ -∫ dP+ρg ∫ dx=ρ ∫ υdυ + ρ ∫ dx ⇔
0 0 0 0
∂t
∂υ
x
1 1
⇔-Px+P0+ρgx= ρυx2- ρυ02 + ρ ∫ dx
2 2 0
∂t
θεωρώντας x→2 και 0→1 έχουµε:
∂υ
x
1 1
-P2+P1+ρgx= ρυ22- ρυ12+ ρ ∫ dx ⇔
2 2 0
∂t
∂υ
x
1 1
⇔P1+ ρυ12+ ρgx=P2+ ρυ22 + ρ ∫ dx
2 2 0
∂t
Εξίσωση Bernoulli για µη µόνιµη ροή, όπου Ρ2 και υ2 είναι η πίεση και η ταχύτητα
στη θέση x=0.
Η εξίσωση Bernoulli και η Αρχή της Ισοδυναµίας
Στο σχήµα µας το ρευστό επιταχύνεται από πάνω προς τα κάτω µε επιτάχυνση µέτρου
α. Αλλιώς η επιτάχυνση α ισοδυναµεί µε οµογενές βαρυτικό πεδίο -α . Άρα το συνολικό
βαρυτικό πεδίο θα έχει ένταση αολ=g-α. Η Αρχή της Ισοδυναµίας ισχύει και για τοπικά
οµογενές βαρυτικό πεδίο και µικρά χρονικά διαστήµατα. Τότε από τον 2ο Νόµο του
Newton για τη στοιχειώδη µάζα dm έχουµε:
dFx=dm·αολ ⇔ dFx= dm·αολ ⇔ dFx= dm·(g-α) ⇔

dυ
⇔ dFx=ρ(dx·dA)·(g- ) ⇔
dt
dFx dυ
= ρ·dx·(g- ) ⇔
dA dt
dυ
⇔dP =ρ·dx·g-ρ·dx·υ ⇔-dP+ρ·dx·g= ρ·υdυ⇔
dx
x x x
1
⇔ -∫ dP+ρg ∫ dx=ρ ∫ υdυ ⇔-(Px-P0)+ρgx= ρ(υx2-υ02)⇔
0 0 0
2
1 1
⇔-Px+P0+ρgx= ρυx2- ρυ02 θεωρώντας x→2 και 0→1 έχουµε:
2 2
1 1 1 1
-P2+P1+ρgx= ρυ22- ρυ12⇔P1+ ρυ12+ ρgx=P2+ ρυ22. Εξίσωση Bernoulli.
2 2 2 2
82. Σ’ ένα σηµείο οριζοντίου σωλήνα κυκλικής διατοµής παροχής νερού , πυκνότητας
ρ = 103 kg /m3, η στατική πίεση είναι P1 = 5 ·104 Pa και η ταχύτητα ροής του νερού
είναι υ1 = 4 m/s. Σ’ ένα δεύτερο σηµείο, αν η διάµετρος του σωλήνα είναι διπλάσια
από τη διάµετρο στο πρώτο σηµείο, η στατική πίεση P2 σ’ αυτό το σηµείο είναι ίση
προς:
α) 6 ·105 Pa
β) 8·104 Pa
γ) 5,75·104 Pa
δ) 1,08·106 Pa.
Λύση:
δ2
Από την εξίσωση συνέχειας έχουµε Π1 = Π2 ⇔ Α1·υ1 = Α2·υ2 ⇔ π· ·υ1 =
4
4δ12 υ
=π· ·υ2⇔υ2= 1 ⇔υ2=1m/s. Από την εξίσωση Bernoulli για την περίπτωση
4 4
οριζόντιας φλέβας έχουµε:
1 1 1 1
ρ·υ12 + P1 = ρ·υ22 + P2 ⇔ P2 = ρ (υ12 – υ22 ) + P1 ⇔P2 = ·103 ·15 + 5·104 ⇔
2 2 2 2
4 4 4
⇔P2 = 0,75·10 + 5·10 ⇔ P2 = 5,75·10 Pa.

83. Πως αποδεικνύεται ότι σε µια οριζόντια φλέβα, ασυµπίεστου ρευστού η πίεση
γίνεται τόσο µικρότερη όσο στενότερος είναι ο σωλήνας;
Λύση:
Από την εξίσωση της συνέχειας έχουµε:

Α⋅υ = σταθερό, στις µικρές λοιπόν διατοµές έχουµε µεγάλες ταχύτητες όµως από την
1
εξίσωση του Bernoulli ρ·υ2+P=σταθερό όσο µεγαλύτερη είναι η ταχύτητα, τόσο
2
µικρότερη είναι η πίεση.
84. Να υπολογίσετε την ταχύτητα εκροής ρευστού (Θεώρηµα του Torricelli) από τα
δοχεία των παρακάτω σχηµάτων:
Λύση:
Α)
PA Εφαρµόζουµε το νόµο του Bernoulli κατά
µήκος της ρευµατικής γραµµής για την ελεύθερη
επιφάνεια του υγρού και το σηµείο εκροής
(στόµιο) :
υA PB 1 1
υB ·ρ·υΑ2 + ρ·g·hA + PA = ·ρ·υΒ2 + ρ·g·hB + PB
hA 2 2
(1)
hB
Όµως η εξωτερική πίεση τόσο στην ελεύθερη
επιφάνεια (PA) , τόσο και στο σηµείο εξόδου
Με βελάκια συµβολίζονται οι
δυνάµεις (διανυσµατικά µεγέθη)
που προκαλούν τι ς αντίστοιχες (PB) είναι η ατµοσφαιρική, άρα ισχύει:
πιέσεις (‘’µονόµετρα” µεγέθη). PA = PB = Patm (2)
Ακόµη η ταχύτητα (υA ), µε την οποία κατεβαίνει η στάθµη του υγρού µπορεί να
θεωρηθεί αµελητέα, συγκρινόµενη µε την ταχύτητα εκροής του ρευστού.
AB
Άρα υΑ ≈ 0. (3) υΑ·ΑΑ = υΒ·ΑΒ ⇔υΑ = υΒ όµως ΑΑ >> ΑΒ άρα υΑ ≈ 0.
AA
1
·ρ·υΒ2 + ρ·g·hB ⇔ υΒ2 =2·g·(hA – hB) ⇔ υΒ= 2g(h A - h B ) ⇔
Τότε (1) ⇒ ρ·g·hA =
2
⇔υΒ = 2gh όπου h=hA-hB, είναι το βάθος από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού.
Η παραπάνω σχέση αποτελεί τη µαθηµατική διατύπωση του θεωρήµατος του
Torricelli .
Παρατηρούµε ότι:
Η ταχύτητα εκροής του υγρού από το στόµιο που βρίσκεται σε βάθος h , από την
ελεύθερη επιφάνεια του υγρού , είναι ίση µε την ταχύτητα που έχει σώµα που κάνει
ελεύθερη πτώση από ύψος h .
Β)
Εφαρµόζουµε το νόµο του
Bernoulli κατά µήκος της
υA ρευµατικής γραµµής για την
ελεύθερη επιφάνεια του υγρού
0
30 και το σηµείο εκροής (στόµιο) :
hA
hB L 1
ρ·υΑ2 +ρ·g·(h+hA-hB)+ PA =
h 2
1
= ρ·υΒ2 +PB (1).Όµως PA = PB
2
υB = Patm (2)
Ακόµη υΑ ≈ 0. (3) και
L
h=L·ηµ300= (4).
2
L 1 L L 
Τότε (1) ⇒ ρ·g·( +hA-hB)= ·ρ·υΒ2⇔υΒ2= 2·g·( +hA-hB)⇔ υΒ = 2g  +h A -h B  .
2 2 2 2 
85. Torricelli… χωρίς προσεγγίσεις
Κυλινδρικό κατακόρυφο δοχείο

εµβαδού βάσης Α περιέχει νερό και
A
ηρεµεί σε οριζόντιο δάπεδο. Το δοχείο x 1

γεµίζει µε νερό µέχρι ύψους Η, πάνω H
από το στόµιο εκροής, εµβαδού σ. h
σ υ
Να υπολογίσετε: 2
α) την ταχύτητα εκροής.
β) τον ολικό χρόνο για να κατέβει η στάθµη του νερού κατά Η και να φτάσει στο ίδιο
οριζόντιο επίπεδο που βρίσκεται και το στόµιο εκροής.
∆ίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g.
Λύση:
α) Έστω πως κάποια στιγµή η στάθµη του νερού βρίσκεται σε ύψος h πάνω από το
σ
στόµιο. Από την εξίσωση της συνέχειας προκύπτει: Α|υ1|=σ|υ|⇔|υ1|= |υ|, τότε κατά
Α
µήκος της ρευµατικής γραµµής (1→2) έχουµε:
1 1
Bernoulli (1→2): P1+ ρυ12+ρgx= P2+ ρυ2⇔
2 2
1 1
⇔ Pατµ+ ρυ12+ρgh= Pατµ+ ρυ2 ⇔ υ2=υ12+ 2gh⇔
2 2
Α2
⇔ υ= 2gh ,
Α 2 -σ 2
(Βέβαια για σ<<Α ⇔ υ2=2gh⇔ υ= 2gh . ∆ηλαδή σε αυτήν την περίπτωση η ταχύτητα
εκροής του υγρού συµπίπτει µε εκείνη που θα είχε το υγρό αν έκανε ελεύθερη πτώση από
ύψος h. Αυτό εκφράζει το θεώρηµα Torricelli. Στην πραγµατικότητα για σ<<Α η
ταχύτητα πτώσης της στάθµης υ1 συγκρινόµενη µε την ταχύτητα εκροής υ είναι ασύγκριτα
µικρότερη και συνεπώς αµελητέα. Προσοχή όµως η υ1 δεν είναι µηδέν).
β) Η ταχύτητα πτώσης στάθµης του νερού στο δοχείο είναι υ12= υ2- 2gh⇔
Α2 2gσ 2 2gσ 2
⇔ υ12= 2gh·( 2 2 -1) ⇔ υ12= 2 2 h ⇔ υ12= 2 2 (H-x) ⇔
Α -σ Α -σ Α -σ
2 2
2gσ 2gσ
⇔ υ12= 2 2 H- 2 2 x
Α -σ Α -σ
Η παραπάνω σχέση είναι της µορφής υ12= υ012-2αx όπου για x=0 η αρχική ταχύτητα
2gΗ gσ 2
πτώσης της στάθµης είναι υ01= σ , ενώ ακόµη είναι α= .
Α 2 -σ 2 Α 2 -σ 2
∆ηλαδή µπορούµε να θεωρήσουµε ότι η ταχύτητα υ1 της πτώσης στάθµης του νερού
(ή αλλιώς η ροή του νερού) µεταβάλλεται όπως στην ευθύγραµµη οµαλά
επιβραδυνόµενη κίνηση, µε αρχική ταχύτητα υ01 και επιβράδυνση α, οπότε από τη
σχέση, υ1=υ01-α·t και για τελική ταχύτητα υ1=0 προκύπτει:
2gH
σ 2 2
t=
υ 01
⇔t= A 2 -σ 2 ⇔ t= 2Η(Α -σ ) .
α gσ 2 gσ 2
A 2 -σ 2
(Η ταχύτητα πτώσης της στάθµης γίνεται τελικά υ1=0, µόλις η στάθµη έρθει στο ίδιο
οριζόντιο επίπεδο µε το στόµιο εκροής οπότε σταµατάει και η εκροή του υγρού γιατί τότε
2gσ 2
είναι x=H οπότε από τη σχέση υ1= (H - x) , προκύπτει και υ1=0).
Α2 - σ 2
1 2gΗ gσ 2
Τέλος ισχύει x=υ01t- αt2⇔x= σ · t- t2, οπότε το ύψος της στάθµης
2 Α 2 -σ 2 2(Α 2 -σ 2 )
2gΗ gσ 2
από το στόµιο εκροής είναι κάθε στιγµή h=H-x⇔ h=H- σ 2 2
· t+ 2 2
t2.
Α -σ 2(Α -σ )
Με προσέγγιση..
22gσ 2 2gσ 2 Α 2Η σ gσ 2 2
Για σ<<Α είναι υ1 = 2 H- 2 x άρα t= ενώ x= 2gΗ ·t- t και
Α Α σ g Α 2Α 2
σ gσ 2 2
h=H-x⇔h=H- 2gΗ ·t+ t.
Α 2Α 2
86. 1. Αποδείξτε το θεµελιώδη νόµο της υδροστατικής πίεσης Pυδρ = ρ·g·h µε την
εξίσωση του Bernoulli.
Λύση:
Για τα σηµεία Α και Β θα έχουµε:

A 1 1
PA+ ρ·υΑ2 + ρ·g·hA= PΒ+ ρ·υΒ2+ρ·g hB ⇔
2 2
h ⇔ PΒ –PΑ =ρ·g·(hA- hB). Όµως hA- hB = h και
hA PΑ = Pατµ και PΒ =Pατµ+ Pυδρ Άρα PΒ – PΑ = Pυδρ τελικά
B Pυδρ =ρ·g· h, όπου h το βάθος από την ελεύθερη επιφάνεια του
hB υγρού.
2. Από το πλευρικό άνοιγµα µιας ανοιχτής δεξαµενής βγαίνει νερό µε ταχύτητα

υ = 2 m/s . Το βάθος στο οποίο βρίσκεται το άνοιγµα είναι:
α) h = 0,2 m
β) h = 2 m
γ) h = 12 m
δ) h = 0,4 m.
Λύση:
Ισχύει Torricelli: υ = 2gh για την ταχύτητα εκροής.

υ2 4
Τότε h = = ⇔ h = 0,2 m ή 20 cm.
2g 20
Σωστή είναι η πρόταση (α).
3. Κατά την διάρκεια µιας καταιγίδας , ο αέρας που κινείται πάνω από τη στέγη ενός
σπιτιού έχει ταχύτητα υ = 20 m/s . Αν η στέγη θεωρηθεί επίπεδη εµβαδού Α = 100m2
και η πυκνότητα του αέρα είναι σταθερή και ίση µε ρ = 1,2 kg /m3 . Τότε η ανυψωτική
δύναµη που δέχεται η στέγη είναι
α) F = 4·104 N
β) F = 1,2·103 N
γ) F = 24·103 N
δ) F = 48·103 N.
Λύση:
Πρόκειται για περίπτωση οριζόντιας φλέβας, που στενεύει ακριβώς πάνω από τη
στέγη οπότε πυκνώνουν οι ρευµατικές γραµµές και άρα αυξάνεται η ταχύτητα του
ανέµου. Άρα ισχύει υΑ>υΓ και ΡΑ>ΡΓ. Αν τώρα θεωρήσουµε την ταχύτητα του ανέµου
υΓ πολύ µικρή µακριά από τη στέγη και ακόµη αν θεωρήσουµε ότι η πίεση µέσα στο
σπίτι δηλαδή η ΡΒ, είναι ίση µε την ατµοσφαιρική πίεση (αφού ο αέρας µέσα στο σπίτι
και κάτω από τη στέγη είναι πρακτικά ακίνητος), τότε ισχύει, ΡΒ=ΡΓ≈Ρατ και Bernoulli
(Γ→Α) :
1 1
ΡΑ + ρ·υΑ2 = ΡΓ+ ρ·υΓ2
2 2
Γ Όµως υΓ≈ 0. Τότε
Α
1 1
ΡΓ – ΡΑ = ρ·υΑ2 ⇔ ΡΒ– ΡΑ = ρ·υΑ2⇔
2 2
1
⇔ ∆Ρ = ·1,2·400 ⇔
2
Β ⇔∆Ρ = 240 Ρa και F = ∆P·Α ⇔
⇔ F = 240·100 ⇔ F = 24·103 N .
87. Μια ανοικτή δεξαµενή που περιέχει νερό, έχει στο πλευρικό τοίχωµά της και σε
βάθος h =0,8 m κάτω από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού, µια βρύση διατοµής Α =
0,25cm2. Τότε για να γεµίσει µε νερό ένα µπουκάλι όγκου 1ℓ απαιτείται χρόνος:
α) t = 10 s
β) t = 5 s
γ) t = 20 s
δ) t = 2,5 s.
Λύση:
Ισχύει από την εξίσωση Toriccelli :

υ = 2gh = 2 ⋅10 ⋅ 0,8 ⇔ υ = 4 m/s.
V V 10-3 10-3
Όµως Π = = Α· υ ⇔ t = ⇔ t= = ⇔ t = 10 s.
t A⋅υ 25 ⋅10-6 ⋅ 4 10-4
88. Από τη βρύση του σχήµατος εµβαδού διατοµής Α1 = 2 cm2 πέφτει νερό. Αν σε
απόσταση h = 30cm από το στόµιο της βρύσης η φλέβα νερού λεπταίνει και γίνεται
A
A2 = 1 τότε η παροχή της βρύσης είναι:
2
α) Π = 2 ·10-14 m3/s
β) Π = 10-4 m3/ s
γ) Π =3·10-3 m3/s
δ) Π = 2·10-4 m3/s.
Λύση:
Ισχύει για τα σηµεία 1 και 2 και από την εξίσωση του Bernoulli ότι:
1 1 A1
ρ·υ12 +ρ·g·h1+Ρ1 = ρ·g·h2+Ρ2+ ρ· υ22.
2 2
Όµως Ρ1= Ρ2 = Ρατ , h1 = h και h2 = 0. Άρα
1 1
ρ·υ12 + ρ·g·h = ρ·υ22 ⇔ υ12 = υ22 – 2g·h.
2 2
Όµως από την εξίσωση συνέχειας έχουµε: 1
A
Π1 = Π2 ⇔ Α1·υ1 = Α2·υ2 ⇔ Α1·υ1 = 1 ·υ2 ⇔
2 h
⇔υ2 = 2υ1.
A2
Τελικά έχουµε υ12 = 4υ12 – 2g·h ⇔ 3υ12 = 2gh 2
2 2
⇔ υ12 = gh⇔υ12 = ·10·0,3 ⇔ υ1 = 2 m/s.
3 3
Τότε Π= Α1·υ1 = 2 ·10-4· 2 = 2·10-4 m3/ s.

89. Σ’ ένα σηµείο οριζόντιου σωλήνα κυκλικής διατοµής A1 = 10-2 m2 η παροχή

του νερού είναι Π1 = 4·10-2 m3/s. Σ’ ένα δεύτερο σηµείο η διάµετρος του σωλήνα
είναι διπλάσια από τη διάµετρο στο πρώτο σηµείο. Τότε αν η πυκνότητα του νερού
είναι ρ = 103 kg / m3 η διαφορά των στατικών πιέσεων (∆Ρ) στα δυο σηµεία είναι:
α) 7,5⋅103 Ρa
β) 6⋅103 Ρa
γ) 15⋅103 Ρa
δ) 12⋅ 103 Ρa.
Λύση:
Ισχύει δ2 = 2δ1 ⇔ r2 = 2r1. Άρα Α1 = π·r12 και Α2 = π·r22 = 4 π·r12 ⇔ A2 = 4 A1. Όµως
υ
Π1 = Π2 ⇔ Α1·υ1 = Α2·υ2 ⇔ Α1·υ1 = 4 Α1·υ2 ⇔ υ2 = 1 . Ακόµη Π1 = Α1·υ1 ⇔
4
−2
Π 4 ⋅10
⇔υ1 = 1 = ⇔ υ1 = 4 m/s και υ2 = 1 m/s.
Α1 10−2
1 1 1
Από την εξίσωσηBernoulli : ρ·υ12+Ρ1 = ρ·υ22 + Ρ2 ⇔ Ρ2–Ρ1 = ρ·(υ12 – υ22) ⇔
2 2 2
1
⇔∆Ρ = ·103 ·15 ⇔ ∆Ρ = 7,5·103 Ρa.
2
90. Νερό που κινείται µέσα σε οριζόντιο σωλήνα εµβαδού διατοµής Α1 = 10cm2 µε
ταχύτητα υ1=5 m/s βγαίνει από το άκρο του σωλήνα που έχει εµβαδό διατοµής Α2 = 5
cm2.
i) Αν η πυκνότητα του νερού είναι ρ = 103 kg / m3, τότε ο όγκος του νερού που δίνει
ο σωλήνας σε µια ώρα είναι:
α) 50 m3
β) 18 m3
γ) 36 m3
δ) 5⋅10-3 m3.
Λύση:
Ισχύει Π1 = Π2 ή Α1·υ1 = Α2·υ2 = 5·10-3 m3 / s = Π.

V
Όµως Π = ⇔ V= Π· t = 5·10-3·3600 ⇔ V = 18 m3 .
t
Σωστή είναι η πρόταση (β).
ii) Η πίεση του νερού µέσα στο σωλήνα ροής αν Ρατµ = 105 Ρa είναι:
α) 137,5⋅103 Ρa
β) 2⋅105 Ρa
γ) 0,5⋅105 Ρa
δ) 62,5 ΚΡa.
Λύση:
Για τα σηµεία Α και Β στο ίδιο ύψος ισχύει από την εξίσωση του Bernoulli :
1 1 A
ρ·υ12 + Ρ1 = ρ·υ22 + Ρ2 1 A 2
2 2
(1)
Όµως εξίσωση συνέχειας P
Α υ 1 B υ
1 2 P2
Π1 = Π2 ⇒ Α1·υ1 = Α2·υ2 ⇔
A
⇔υ2 = 1 ·υ1 = 2·5 ⇔
A2
⇔ υ2 =10 m / s .
1
Επίσης Ρ2 = Ρατ = 105 Ρa τότε (1) ⇒ Ρ1 = ρ· (υ22 – υ12) + Ρατ ⇔
2
1
⇔ Ρ1 = ·103 (100 –25)+105 ⇔Ρ1 = 0,5 ⋅103⋅75 +105 ⇔ Ρ1 = 137,5⋅103 Ρa =
2
=1,375⋅105 Ρa .
91. Μια ανοικτή δεξαµενή νερού βρίσκεται σε ύψος h από το έδαφος. Η ταχύτητα
ροής του νερού στον οριζόντιο σωλήνα της παροχής, στο έδαφος σε σηµείο Σ είναι
υΣ =10m/s. Τότε το ύψος h είναι: (δίνεται η πυκνότητα του νερού 103 kg/m3,
g = 10 m/s2 και Ρατ = 105 Ρa).
α) 2 m
β) 5 m
γ) 1 m
δ) 2,5 m.
Λύση:
Β Στον οριζόντιο σωλήνα το νερό κινείται µε

σταθερή ταχύτητα, ίση µε την ταχύτητα
εκροής στο σηµείο Α. Με βάση την εξίσωση
της συνέχειας έχουµε ΑΣ·υΣ=ΑΑ·υ, όµως
ισχύει ΑΑ=ΑΣ άρα έχουµε και υΣ=υ. Ακόµη
η πίεση στο σηµείο Α είναι ίση µε την
h ατµοσφαιρική πίεση οπότε από την εξίσωση
Bernoulli µεταξύ των Σ και Α, έχουµε:
1 1
ΡΣ + ρ·υΣ2 = ΡΑ+ ρ·υΑ2 ⇔PΣ=ΡΑ=Ρατ.
Σ Α υ 2 2
Ακόµη αν εφαρµόσουµε την εξίσωση
Bernoulli µεταξύ των Β και Α τα οποία
βρίσκονται στην ίδια ρευµατική γραµµή , έχουµε:
1 1 1
ΡΒ + ρ·υΒ2 +ρ·g· h = ΡΑ+ ρ·υΑ2 ⇔Ρατ + ρ·g·h = Ρατ + ρ·υ2 ⇔υ= 2gh ⇔
2 2 2
2
υ 100
⇔h= = =5m. (Θεωρήσαµε ότι η δεξαµενή έχει πολύ µεγαλύτερη διατοµή από τον
2g 20
οριζόντιο σωλήνα και άρα είναι µηδενική η ταχύτητα του σηµείου Β).
92. Μια αντλία χρησιµοποιείται για την άντληση νερού από πηγάδι βάθους h =8 m. Αν
η αντλία έχει εµβαδό Α =10-3 m2 και το νερό εξέρχεται από αυτή µε ταχύτητα υ = 20
m/s τότε η ισχύς της αντλίας είναι:( ρ = 103 kg/m3)
α) 1,6 kW
β) 5,6 W
γ) 1,6 W
δ) 5,6 kW.
Λύση: υ
Από την εξίσωση Bernoulli:

1 1 1 Β
ΡΑ+ ρ·υΑ2= ΡΒ + ρ·υ2 +ρ·g·h ⇔ ΡΑ– ΡΒ = ρ·υ2+ρ·g·h.
2 2 2
(υΑ=0).Άρα έχουµε:
h
1
∆Ρ = ·103 ·400 + 103·10·8 = 2·105 + 0,8·105 = 2,8·105 Ρa.
2
F = ∆Ρ·Α = 2,8·105·10-3 = 280 N και Ρισχύς = F·υ = 280·20 ⇔
Ρισχύς = 5,6 KW. Α
1
∆Ε µηχ( ∆m ⋅ υ2 -0)+(∆m ⋅ g ⋅ h-0)
∆m 1 2 1
ή = 2 = ( υ +g ⋅ h)=ρΑυ( υ2 +g ⋅ h) =5600W ή
∆t ∆t ∆t 2 2
5,6ΚW.
Η ισχύς της αντλίας

Τι ισχύει γενικά για µια αντλία που χρησιµοποιείται για τη µεταφορά νερού από το
έδαφος σε ύψος h και αν η παροχή της αντλίας είναι Π και το νερό εξέρχεται από το
σωλήνα µε ταχύτητα υ;
Patm
3 υ
Αντλία A2
h
1 2 υ2
P2
Λύση:
Το ολικό έργο που παράγει η αντλία είναι ίσο µε Wολ=W1→2+W2→3. Το W1→2 είναι το
έργο για τη µεταφορά του νερού από την είσοδο της αντλίας (1) στην έξοδό της (2) και
άρα είναι ίσο µε τη µεταβολή της κινητικής ενέργειας µάζας νερού ίσης µε ∆m δηλαδή
ισχύει W1→2=∆Κ=Κ2-Κ1 όπου Κ1=0 (θεωρούµε ότι το νερό εισέρχεται στην αντλία από
την ηρεµία δηλαδή είναι υ1=0). Και το W2→3 είναι το έργο που παράγεται από την
αντλία για να ανεβάσει το νερό σε ύψος h και πιθανόν να µεταβάλλει την κινητική του
κατάσταση κατά την έξοδό του.
1 1
W1→2=∆Κ=Κ2= ∆mυ22⇔ W1→2= ρ∆Vυ22
2 2
W1→2 1 ∆V 2 W1→2 1
= ρ υ2 ⇔ = ρ υ22Π.
∆t 2 ∆t ∆t 2
Για το W2→3 διακρίνουµε δυο περιπτώσεις:

α) Ο σωλήνας να έχει σταθερή διατοµή (Α=Α2) οπότε ισχύει υ2=υ άρα δεν έχουµε
µεταβολή της κινητικής ενέργειας της µάζας ∆m του νερού στην έξοδό του , οπότε
1 1
Bernoulli (2→3): P2+ ρ υ22=Pατµ+ ρ υ2+ρgh⇔ P2-Pατµ= ρgh
2 2
W2→3=( P2- Pατµ)·∆V= ρgh∆V και
W2→3 ∆V W
=( P2- Pατµ)· ⇔ 2→3 =( P2- Pατµ)·Π=ρghΠ.
∆t ∆t ∆t
Τελικά η ισχύς της αντλίας είναι:
W1→2 W2→3 1 1
Ραντλίας= + = ρ υ22Π+( P2- Pατµ)·Π=( ρ υ2+ ρgh)·Π (υ2=υ) ή
∆t ∆t 2 2
1
Ραντλίας=ρ( υ2+gh)·Π
2
β) Ο σωλήνας δεν έχει σταθερή διατοµή οπότε ισχύει Α2·υ2=Α·υ (εξίσωση συνέχειας)
και υ≠υ2 άρα έχουµε µεταβολή της κινητικής ενέργειας της µάζας ∆m του νερού στην
έξοδό του οπότε,
1 1 1
Bernoulli (2→3): P2+ ρ υ22=Pατµ+ ρ υ2+ρgh⇔ P2- Pατµ= ρ (υ2-υ22)+ρgh
2 2 2
1
W2→3=( P2- Pατµ)·∆V= [ ρ (υ2-υ22)+ρgh]·∆V και
2
W2→3 ∆V W 1
=( P2- Pατµ)· ⇔ 2→3 =( P2- Pατµ)·Π=[ ρ (υ2-υ22)+ρgh]Π.
∆t ∆t ∆t 2
Τελικά η ισχύς της αντλίας είναι:
W1→2 W2→3 1
Ραντλίας= + = ρ υ22Π+( P2- Pατµ)·Π=
∆t ∆t 2
1 1 1
=[ ρ υ22+ ρ (υ2-υ22)+ρgh]·Π=( ρ υ2+ ρgh)·Π ή
2 2 2
1 2
Ραντλίας=ρ( υ +gh)·Π
2
∆ηλαδή σε κάθε περίπτωση µας ενδιαφέρει η τελική ταχύτητα υ, µε την οποία εξέρχεται το
νερό από το σωλήνα στο περιβάλλον, η σταθερή παροχή Π της αντλίας και το ύψος από
την αντλία στο οποίο ανεβαίνει το νερό και ισχύει:
1 2
Ραντλίας=ρ( υ +gh)·Π
2
§3.3 Πραγµατικά ρευστά Εσωτερική τριβή –ιξώδες,

Νόµος Poiseuille
Στα πραγµατικά ρευστά αναπτύσσονται και δυνάµεις τριβής στο εσωτερικό τους
και δυνάµεις λόγω του στροβιλισµού τους.
Η εσωτερική τριβή µέσα σ’ ένα ρευστό ονοµάζεται ιξώδες.
Αν η ταχύτητα ενός κινούµενου ρευστού υπερβεί µια ορισµένη τιµή, τότε η ροή
δεν παραµένει στρωτή αλλά γίνεται ακανόνιστη και χαοτική (τυρβώδης ή στροβιλώδης
ροή ), ενώ αυξάνονται και οι εσωτερικές τριβές.
Αν µεταξύ των πλακών Α και Β βάλουµε ένα ρευστό π.χ µέλι
διαπιστώνουµε πως αν η κάτω πλάκα
υ
είναι ακίνητη, για να µετακινήσουµε την Α
πάνω πλάκα µε σταθερή ταχύτητα x
F
απαιτείται να ασκηθεί κάποια δύναµη F
ενώ τότε ασκείται και µια αντίθετη

δύναµη στην κάτω πλάκα.
Ένα ρευστό µε εσωτερική τριβή έχει την F Β
τάση να προσκολλάται στην επιφάνεια
του στερεού µε το οποίο βρίσκεται σε επαφή. ∆ηλαδή υπάρχει ένα οριακό στρώµα
ρευστού κοντά στην επιφάνεια, όπου το ρευστό σχεδόν ηρεµεί ως προς την
επιφάνεια. Έτσι διαπιστώνουµε, ότι το πάνω στρώµα του ρευστού έχει προσκολληθεί
στην πάνω πλάκα Α και κινείται µε ταχύτητα υ, ενώ το κάτω στρώµα έχει
προσκολληθεί στην κάτω πλάκα και παραµένει ακίνητο.
Όλα τα ενδιάµεσα στρώµατα, έχουν ταχύτητες διαφορετικές µεταξύ τους, που
αυξάνουν σταδιακά από 0 έως υ, καθώς πηγαίνουµε από την κάτω πλάκα προς την
πάνω.
Τότε λέµε ότι το ρευστό βρίσκεται σε µια κατάσταση διαρκώς αυξανόµενης
διατµητικής παραµόρφωσης.
Το µέτρο της διάτµησης ή στρέψης ορίζεται ως:
διατµητική τάση F/A
S= = . Το ιξώδες ενός ρευστού ορίζεται ως
παραµόρφωση x/
διατµητική τάση υ
n= όπου ο ρυθµός παραµόρφωσης είναι ο όρος άρα
ρυθµός παραµόρφωσης
F/A F⋅ υ
n= ⇔n= ⇔F = n·A· .
υ/ A⋅υ
Ο συντελεστής ιξώδους (εσωτερικής τριβής) είναι χαρακτηριστικός για κάθε
ρευστό .
N ⋅s
Η µονάδα µέτρησής του στο S.I είναι: το 1
m2
Στην πράξη χρησιµοποιείται το 1 poise (πουάζ) προς τιµή του γάλλου Poiseuille
N ⋅s dyn ⋅ s
(Πουαζέϊγ). Ισχύει 1 poise = 10-1 =1 (1 dyn = 10-5 N ).
m 2
cm 2
Με βάση την παραπάνω σχέση συµπεραίνουµε ότι:
• Εάν αντικαταστήσουµε το µέλι µ’ ένα άλλο ρευστό που ρέει ευκολότερα

(µικρότερος συντελεστής ιξώδους n) π.χ λάδι, διαπιστώνουµε ότι η δύναµη που
πρέπει να ασκούµε στην πάνω πλάκα για να διατηρείται η ταχύτητα υ σταθερή, είναι
µικρότερη.
• Επίσης η δύναµη είναι µικρότερη εάν για το ίδιο ρευστό, αυξήσουµε το πάχος
του (απόσταση των πλακών).
• Αντίθετα η δύναµη γίνεται µεγαλύτερη αν οι επιφάνειες των πλακών είναι
µεγαλύτερες ή αν επιχειρήσουµε να µετακινήσουµε την πάνω πλάκα µε µεγαλύτερη
ταχύτητα .
υ
• Στη σχέση F = n·A· µπορούµε να θεωρήσουµε πως αν η ταχύτητα υ είναι

σταθερή τότε η F είναι η συνισταµένη των εσωτερικών τριβών και ισχύει:
υ
F=T= n·A· .

• Τα ρευστά που υπακούν στην παραπάνω σχέση ονοµάζονται Νευτώνεια
ρευστά. ∆εν είναι όλα τα ρευστά Νευτώνεια όπως π.χ το αίµα που δεν είναι
Νευτώνειο ρευστό αλλά για µεγάλες ταχύτητες ροής τα σωµατίδια που αιωρούνται σ’
αυτό παραµορφώνονται ώστε να ελαττώνεται ο συντελεστής ιξώδους και να
διευκολύνεται η ροή.
• Ο συντελεστής ιξώδους στα ρευστά εξαρτάται από την θερµοκρασία. Έτσι
στα υγρά καθώς αυξάνεται η θερµοκρασία, ελαττώνεται ο συντελεστής ιξώδους, ενώ
αντίθετα στα αέρια µε την αύξηση της θερµοκρασίας, αυξάνεται και ο συντελεστής
ιξώδους τους.
93. Να σχεδιαστεί το διάγραµµα ταχυτήτων για ένα ιξώδες ρευστό που ρέει µέσα σ’
έναν κυλινδρικό σωλήνα .
Παρατηρούµε ότι η ταχύτητα του ιξώδους ρευστού είναι µέγιστη κατά µήκος του
άξονά του ενώ µηδενίζεται στα τοιχώµατα του σωλήνα .
Η εξίσωση που περιγράφει το διάγραµµα ταχυτήτων του ρευστού είναι
P -P
υ = 1 2 ·(R2 – r2).
R 4n
άξονας
Όπου υ είναι η ταχύτητα ροής σε
απόσταση r, από τον άξονα του
σωλήνα που έχει ακτίνα R και Ρ1 και Ρ2
είναι οι πιέσεις στα δυο άκρα 1 και 2 του σωλήνα, είναι το µήκος του και n είναι ο
συντελεστής ιξώδους του ρευστού .
1 υ΄
R 2
r άξονας
υ
P1 P2
l
Ολοκληρώνοντας την παραπάνω σχέση προκύπτει
dV π R 4 Ρ -Ρ
= ( )·( 1 2 ) Νόµος του Poiseuille.
dt 8 n
dV
Η σχέση δείχνει ότι η παροχή όγκου είναι αντιστρόφως ανάλογη του n, είναι
dt
Ρ -Ρ dΡ
ανάλογη προς τη βαθµίδα πίεσης 1 2 = και επίσης είναι ανάλογη µε την R4.
dx
Όπου R είναι η ακτίνα του σωλήνα . Έτσι αν διαπλάσουµε την ακτίνα του σωλήνα η
παροχή αυξάνεται κατά 24 = 16 φορές.
Το Ρ1 – Ρ2 είναι η πτώση πίεσης στα άκρα του σωλήνα µήκους , λόγω του ιξώδους.
Αν Ρ1 > Ρ2 ⇔ Ρ2 – Ρ1 < 0 ⇔ ∆Ρ < 0. Άρα η φορά της ροής (υ), είναι αντίθετη από το
∆Ρ.
94. Νερό θερµοκρασίας 20 οC ρέει σε κυλινδρικό σωλήνα ακτίνας R = 10 cm. Ο

N ⋅s
συντελεστής ιξώδους του νερού στους 20 οC είναι n = 10-3 . Αν η ταχύτητα του
m2
νερού κατά µήκος του άξονα του σωλήνα είναι υ = 2 m/s τότε:
i) η ταχύτητα του σε απόσταση r = 5 cm από τον άξονα του σωλήνα είναι:

α) 2 m/s
β) 1,5 m/s
γ) 1 m/s
δ) 0,25 m/s.
Λύση:
P1 -P2
Από τη σχέση υ = ·(R2 – r2) για r = 0 ( πάνω στον άξονα του σωλήνα ) έχουµε:
4n
P1 -P2 2 P1 -P2 υ
υ= R ⇔ = 2 . Τότε για r = 5cm έχουµε :
4n 4n R
υ 2 150 3
υ΄ = 2 ·(R2 – r2 ) ⇔ υ΄ = ·(100 – 25) = = 1,5 m/s. ( υ΄ = ·υ ).
R 100 100 4
ii) η ταχύτητα του στα τοιχώµατα του σωλήνα είναι:

α) 0 m/s
β) 1,5 m/s
γ) 0,75 m/s
δ) 2 m/s.
Λύση:
P1 -P2
Για r = R έχουµε υ = ·(R2 – R2) =0.
4n
Επαναληπτικές Ασκήσεις
95. Στη διπλανή εικόνα Π1 Π2 Π3

παριστάνονται τρία ποτήρια Π1, Π2
και Π3 διαφορετικού σχήµατος και
ίδιας µάζας τα οποία περιέχουν νερό
στο ίδιο ύψος h=10cm.
Τα εµβαδά των βάσεων των ποτηριών
είναι ίσα µεταξύ τους και ίσα µε h
Α=20cm2.
α) Να υπολογίσετε τις υδροστατικές
πιέσεις στους πυθµένες των τριών A A A
ποτηριών.
β) Να υπολογίσετε τις δυνάµεις που ασκούνται από το υγρό στους πυθµένες των τριών
ποτηριών και που οφείλονται στην υδροστατική πίεση.
γ) Να συγκρίνετε τις δυνάµεις που ασκούν τα δοχεία στο τραπέζι πάνω στο οποίο
ισορροπούν.
∆ίνεται η πυκνότητα του νερού ρν=103Kg/m3 και g=10m/s2.
Λύση:
α) Η υδροστατική πίεση δίνεται από τη σχέση p=ρ⋅g⋅h. Τότε για την περίπτωση που το
υγρό µας είναι το νερό και ισορροπεί έχουµε p=ρν⋅g⋅h ή p=103⋅10⋅0,1 ή p=1.000 Pa.
Η πίεση είναι η ίδια και στα τρία ποτήρια ανεξάρτητα από τη διάµετρο (πάχος) τους και
εξαρτάται µόνο από το ύψος h της στήλης του νερού.
F
β) Από τον ορισµό της πίεσης έχουµε p= ή F=p⋅A. Για τη δύναµη που οφείλεται
A
στην υδροστατική πίεση στον πυθµένα των τριών ποτηριών έχουµε F=p⋅A ή
F=1.000⋅2⋅10-3=2Ν.
Οι δυνάµεις που ασκούνται από το υγρό στους πυθµένες των ποτηριών είναι ίσες.
γ) Ο όγκος του νερού του πρώτου ποτηριού είναι V1 του 2ου είναι V2 και του 3ου V3.
Από το σχήµα φαίνεται ότι V2>V1>V3. Από τον τύπο της πυκνότητας ισχύει:
m
ρν= 1 ή m1=ρν⋅V1.
V1
Τότε το βάρος του νερού στο ποτήρι Π1 είναι w1=m1⋅g ή w1= ρν⋅V1⋅g. Παρόµοια έχουµε
w2= ρν⋅V2⋅g και w3= ρν⋅V3⋅g.
Όµως είπαµε πως V2>V1>V3 άρα έχουµε και w2>w1>w3. Τότε και το συνολικό βάρος
του κάθε ποτηριού (βάροςποτηριού+βάροςνερού) θα ακολουθεί την ίδια σχέση αφού τα
ποτήρια χωρίς το νερό έχουν την ίδια µάζα.
Άρα και οι κάθετες αντιδράσεις που ασκεί το τραπέζι στο κάθε ποτήρι θα είναι κατά
µέτρο όσο και το βάρος τους οπότε και οι δυνάµεις που ασκούν τα ποτήρια πάνω στο
τραπέζι στο οποίο ισορροπούν θα είναι αντίστοιχα Ν1, Ν2 και Ν3 µε Ν2>Ν1>Ν3.
Ο όγκος του πρώτου ποτηριού που είναι κυλινδρικό είναι V1=A⋅h=20cm2⋅10cm=200

cm3. Από τον τύπο της πυκνότητας ισχύει:
m
ρν= 1 ή m1=ρν⋅V1 ή m1=1g/cm3⋅200cm3=200 g ή 0, 2 Kg.
V1
Τότε το βάρος του νερού στο ποτήρι Π1 είναι w1=m1⋅g ή w=0,2⋅10 ή
w1=2Ν=F. Παρατηρούµε δηλαδή ότι η δύναµη F που οφείλεται στην υδροστατική
πίεση είναι ίση µε το βάρος w1 του νερού.
Ο όγκος όµως του δεύτερου ποτηριού είναι V2>V1 οπότε το βάρος του νερού w2 θα
είναι µεγαλύτερο από το w1 του νερού στο 1ο ποτήρι άρα σε αυτή την περίπτωση το
βάρος του νερού είναι µεγαλύτερο από τη δύναµη F που οφείλεται στην υδροστατική
πίεση.
Τέλος ο όγκος του τρίτου ποτηριού είναι V3<V1, οπότε το βάρος του νερού w3 θα είναι
µικρότερο από το w1 του νερού στο 1ο ποτήρι άρα σε αυτή την περίπτωση το βάρος του
νερού είναι µικρότερο από τη δύναµη F που οφείλεται στην υδροστατική πίεση. Αυτό
είναι και το λεγόµενο υδροστατικό παράδοξο.
∆ηλαδή υδροστατικό παράδοξο είναι το φαινόµενο κατά το οποίο ένα υγρό που
ισορροπεί, µπορεί να ασκεί στον πυθµένα του δοχείου του δύναµη µεγαλύτερη από το
βάρος του.
96. Το ανοικτό δοχείο του σχήµατος περιέχει υγρό µάζας m και

πυκνότητας ρ ύψους Η και βρίσκεται στο βαρυτικό πεδίο της
γης επιτάχυνσης βαρύτητας g. Τότε η συνολική δύναµη στη
βάση του δοχείου εµβαδού Α είναι:
α. Fολ=(Pατµ+ρgH)·A
β. Fολ=(Pατµ+mg)·A m H
γ. Fολ=ρgHA
δ. Fολ=(Pατµ+ρgH+mg)·A.
A
Λύση:
Υδροστατικό παράδοξο.
Η ολική πίεση στον πυθµένα του δοχείου είναι Pολ=Pατµ+ρgH, άρα η ολική δύναµη είναι
Fολ= Pολ·Α⇔ Fολ=(Pατµ+ρgH)·Α. Για τη µάζα του νερού στο δοχείο, ισχύει
m=ρ·V<ρHAg άρα και το βάρος του νερού είναι w=mg=ρVg< ρHAg.
97. Στα σηµεία Α και Β του δοχείου

υπάρχουν δυο οπές ίδιου εµβαδού ενώ τα
σηµεία Α και Β απέχουν το Α από την y
ελεύθερη επιφάνεια του υγρού και το A
σηµείο Β από την βάση του δοχείου ίσες
αποστάσεις y. Τότε: B
y
α. Για τις παροχές από τις δυο διατοµές
ισχύει ΠΑ=ΠΒ
β. Ο χρόνος για να φτάσει η φλέβα του εκρεόµενου υγρού στο έδαφος είναι κοινός για
τις δυο φλέβες από τα Α και Β
γ. Το βεληνεκές για τις δυο φλέβες είναι το ίδιο

δ. Η ταχύτητα µε την οποία εκρέει το υγρό από τις δυο οπές έχει την ίδια τιµή.
Λύση:
2(H-y)
Ισχύει: tA= και υΑ= 2gy τότε για το βεληνεκές της φλέβας υγρού από το Α ισχύει:
g
2y
SA(βελ)=υΑ·tA⇔ SA(βελ)= 2 (H-y)y . Παρόµοια ισχύει tΒ= και υΒ= 2g(H-y) άρα για το
g
βεληνεκές της φλέβας υγρού από το Β ισχύει:
SΒ(βελ)=υΒ·tΒ⇔ SΒ(βελ)= 2 (H-y)y . Οπότε σωστή είναι η πρόταση (γ).
98. Η φλέβα του νερού µιας βρύσης φεύγει από το στόµιό της µε ταχύτητα υ ενώ σε
κατακόρυφη απόσταση h κάτω από τη βρύση γίνεται στενότερη. Αν η αρχική διατοµή
της φλέβας είναι Α1 και σε ύψος h είναι Α2, τότε ισχύει:
A
α . 1 =1
A2
A1 2gh
β. = .
A2 υ
A1 υ +2gh 2
γ. = .
A2 υ
δ. τίποτα από τα παραπάνω.
Λύση:
Από το Θ.Μ.Κ.Ε (Bernoulli) έχουµε:
1 1
Κτελ-Καρχ=Ww⇔ δmυ22- δmυ12=δmgh⇔υ22-υ12=2gh⇔υ22=υ12+2gh ή υ22=υ2+2gh.
2 2
Από την εξίσωση συνέχειας προκύπτει: Α1·υ1=Α2·υ2⇔Α1·υ=Α2· υ 2 +2gh ⇔
A υ +2gh 2
⇔ 1= . Οπότε σωστή είναι η πρόταση (γ).

A2 υ
99. Το δοχείο του σχήµατος περιέχει υγρό σε

ύψος Η. Τότε το µέγιστο βεληνεκές που
µπορούµε να πετύχουµε για µια φλέβα
εκρεόµενου υγρού είναι:
H
α. Smax=H
β. Smax=H/2
γ. Smax=2H Smax
δ. Smax=4H.
Λύση:
Έστω ότι η οπή απέχει απόσταση h από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού. Τότε ο χρόνος που
απαιτείται ώστε η φλέβα κάνοντας οριζόντια βολή να φτάσει στη βάση του δοχείου (οριζόν
2(H-h)
τιο επίπεδο) είναι t= ενώ από την εξίσωση του Torricelli για την ταχύτητα εκροής
g
ισχύει: υ= 2gh . Άρα S(βελ)=υ·t⇔ S(βελ)= 2 (H-h)h ⇔ S(βελ)2 =4Ηh-4h2⇔
⇔4h2-4Hh+ S(βελ)2 =0. Για πραγµατικές λύσεις πρέπει να ισχύει ∆≥0⇔16Η2-16 S(βελ)2 ≥0⇔
4H H
⇔ S(βελ)2≤ Η2 ή S(βελ)max2=H2 ⇔ S(βελ)max=Η (∆=0). Τότε έχουµε ότι h= = , δηλαδή η οπή
8 2
θα πρέπει να γίνει ακριβώς στο µέση του ύψους του δοχείου ώστε να πετύχουµε µέγιστο
βεληνεκές.
Οπότε σωστή είναι η πρόταση (α).
100. Μια αντλία χρησιµοποιείται για την άντληση νερού από πηγάδι βάθους h. Το
νερό βγαίνει από την αντλία µε σωλήνα διατοµής Α και µε ταχύτητα υ.
Τότε η ωφέλιµη ισχύς της αντλίας είναι: (∆ίνεται η πυκνότητα ρ του νερού και το g).
ρ⋅Α⋅υ 2 ρ⋅Α⋅υ⋅g⋅h
α. Ρωφ=
2
( υ +2 ⋅ g ⋅ h ) β. Ρωφ=
2
Λύση:
Η ωφέλιµη ισχύς της αντλίας είναι όση και η αύξηση της µηχανικής ενέργειας του
1 
 ∆m ⋅ υ 2 -0  + ( ∆m ⋅ g ⋅ h-0 )
Wωφ ∆Ε µηχ.νερού  2  ∆m  υ2 
νερού. Άρα Ρωφ= = = =  +g ⋅ h  ⇔
∆t ∆t ∆t ∆t  2 
∆V  υ2   υ2  ρ⋅Α⋅υ 2
⇔ Ρωφ=ρ 
∆t  2
+g ⋅ h  =ρ·Π·  +g ⋅ h  ⇔ Ρωφ= ( υ +2 ⋅ g ⋅ h ) .
  2  2
101. Στη διάταξη του σχήµατος η παροχή

της βρύσης που αναπληρώνει το νερό της
δεξαµενής είναι Π. Η πλάγια οπή από την
οποία εξέρχεται το νερό της δεξαµενής έχει
διατοµή Α. Κάποια στιγµή το νερό της h
δεξαµενής βρίσκεται ψηλότερα κατά h από
την οπή. Παρατηρούµε πως µε την πάροδο
του χρόνου η ελεύθερη στάθµη του νερού
κατέρχεται και σταθεροποιείται όταν
κατέβει κατά ∆h=h/4.
1.Τότε η σταθερή παροχή της βρύσης είναι:
Α
α) Π= Α 2gh , β) Π= 6gh ,
2
2. Όταν σταθεροποιηθεί το ύψος της ελεύθερης στάθµης του νερού στο δοχείο,
Τότε η δύναµη της στατικής τριβής που ασκεί το οριζόντιο δάπεδο στο δοχείο είναι:
(Η πυκνότητα ρ του νερού και η επιτάχυνση της βαρύτητας g θεωρούνται γνωστά).
3
α) Tστ= ·ρ·g·A·h β) Tστ=2·ρ·g·A·h.
2
Να θεωρηθεί η ροή του νερού στη δεξαµενή στρωτή, το ιξώδες του νερού αµελητέο και
η διατοµή της δεξαµενής πολύ – πολύ µεγαλύτερη από τη διατοµή της οπής.
Λύση:
1. Αρχικά η παροχή εξόδου του νερού από την οπή είναι µεγαλύτερη από την οπή της
βρύσης, οπότε η στάθµη κατέρχεται. Όµως καθώς κατεβαίνει η στάθµη από την
εξίσωση του Torricelli υ= 2gh′ , συµπεραίνουµε ότι ελαττώνεται και η ταχύτητα υ,
άρα µειώνεται και η παροχή εξόδου Πεξ=Α·υ. Όταν το ύψος σταθεροποιηθεί τότε αυτή
εξισώνεται µε την παροχή της βρύσης (Π). Όµως η παροχή της οπής τελικά είναι
h 6gh A
Πεξ=Α·υ=Α· 2gh′ =Α· 2g(h- ) =Α· = · 6gh . Τότε η παροχή της βρύσης
4 4 2
A
είναι Π=Πεξ⇔Π= · 6gh .
2
∆p ∆m(υ-0)
2. Το νερό που εξέρχεται από τη δεξαµενή δέχεται οριζόντια δύναµη: F=
=
∆t ∆t
∆m ∆V 6gh
⇔ F= ⋅ υ ⇔ F= ρ ⋅ υ ⇔ F=ρ·Π·υ⇔ F=ρ·(Α·υ)·υ⇔ F=ρ·Α·υ2⇔ F=ρ·Α· ⇔
∆t ∆t 4
3
⇔ F= ρ·g·Α·h. Το εξερχόµενο νερό ασκεί τότε στη δεξαµενή µια ίση και αντίθετη
2
δύναµη, η οποία εξουδετερώνεται από τη στατική τριβή του δαπέδου. Άρα η στατική
3
τριβή που ασκεί το δάπεδο στο δοχείο έχει µέτρο, Tστ=F= ρ·g·Α·h και αντίθετη φορά
2
από αυτή της δύναµης F.
102. Μανοµετρικός σωλήνας ΑΒΓ∆ σταθερής διατοµής σχήµατος ανεστραµµένου Π,

είναι ανοικτός στα δυο του άκρα. Το ελατήριο του σχήµατος έχει σταθερά Κ=20Ν/m.
Αν στο ελεύθερο άκρο του δέσουµε σώµα µάζας m=100g και το τοποθετήσουµε στο
σκέλος ΑΒ του µανοµέτρου τότε αυτό ισορροπεί όπως φαίνεται στο σχήµα ενώ κλείνει
αεροστεγώς το σωλήνα.
A ∆ A ∆
h
h
Σ Σ΄
Θ.Φ.Μ Θ.Φ.Μ
B Γ B Γ
Αν τραβήξουµε προς τα κάτω τα σώµα κατά x0=20cm και το αφήσουµε ελεύθερο τότε
να αποδείξετε ότι πραγµατοποιεί α.α.τ. και να υπολογίσετε την περίοδό της.
∆ίνεται το εµβαδό εγκάρσιας διατοµής του µανοµέτρου Α=10cm2, η πυκνότητα του

νερού ρ=1000Kg/m3 και η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2.
Λύση:
Στη θέση ισορροπίας (θέση Σ) στο σώµα ασκούνται µε φορά προς τα κάτω το βάρος
του η δύναµη του ελατηρίου Fελ και η δύναµη που ασκείται στο έµβολο από την
ατµοσφαιρική πίεση. Έτσι στο πάνω µέρος του σώµατος ασκείται µια συνολική πίεση
F +mg
ΡΣ= Pατµ + ελ . Ακόµη στο κάτω µέρος του σώµατος που βρίσκεται σε επαφή µε το
Α
νερό ασκείται µια υδροστατική πίεση Ρυδρ=2ρgh καθώς και η ατµοσφαιρική πίεση αφού
και το σκέλος Γ∆ του µανοµέτρου είναι ανοικτό δηλαδή έχουµε ΡΣ΄=Ρατµ+2ρgh.
Για τη σηµεία Σ και Σ΄ που βρίσκονται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο του ίδιου ρευστού
F +mg
ισχύει ΡΣ=ΡΣ΄ (ΣF=0)⇔ Pατµ + ελ = Ρατµ+2ρgh⇔Fελ= 2ρghΑ- mg⇔
Α
⇔K·∆L= 2ρghΑ- mg (1)
Σε µια τυχαία θέση και κάτω από την ΣΣ΄ (θέση ισορροπία) και σε απόσταση y από τη
Θ.Φ.Μ του ελατηρίου έχουµε:
ΣF=K·(∆L-y)+mg+ Ρατµ·A- Ρατµ·A-2ρg(h+y)Α⇔
⇔ΣF=K·∆L-K·y+mg-2ρghΑ-2ρgyΑ, όµως από τη σχέση (1) προκύπτει ότι
K·∆L+ mg -2ρghΑ=0 άρα έχουµε ΣF=-K·y-2ρg Αy⇔ ΣF=-(K+2ρgΑ)·y=-D·y µε
D= K+2ρgΑ, άρα έχουµε α.α.τ µε D= K+2ρgΑ=40Ν/m.
103. ∆ύτης
∆ύτης βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της ήρεµης θάλασσας σε βάθος H=5m, όπως
φαίνεται στο σχήµα. Αν η πυκνότητα του θαλασσινού νερού κατά προσέγγιση είναι
ρ=103Kg/m3, να υπολογίσετε την ολική πίεση και την ολική δύναµη που δέχεται η
µάσκα του δύτη αν ο δύτης:
α) είναι ακίνητος
β) κολυµπάει οριζόντια µε H υ
σταθερή ταχύτητα υ=2m/s.
B A
∆ίνεται το εµβαδό της µάσκας
που φοράει ο δύτης Α=45cm2
η ατµοσφαιρική πίεση Pατµ=105
Pa και g=10 m/s2.
Λύση:
α) Για την ολική πίεση σε βάθος Η ισχύει ΡΑ= Ρατµ.+ρ·g·H=105+5·104=15·104 Pa.
Τότε για τη δύναµη που ασκείται στη µάσκα του δύτη ισχύει
F= ΡΑ·A=15·104·45·10-4=675N.
β) Όταν ο δύτης κολυµπάει οριζόντια µε σταθερή ταχύτητα υ=2m/s όπως φαίνεται στο
σχήµα τότε η ροή του θαλασσινού νερού ως προς τον δύτη είναι µόνιµη. Ο ίδιος ο
δύτης θεωρεί ότι είναι ακίνητος και ότι το νερό κινείται ως προς αυτόν αντίθετα (µε
φορά προς τα δεξιά) και µε ταχύτητα ίδιου µέτρου µε αυτή του δύτη.
Επιλέγουµε σύστηµα αναφοράς ως προς το δύτη και όχι ως προς έναν ακίνητο
παρατηρητή γιατί τότε ως προς τον ακίνητο παρατηρητή το σηµείο του νερού που
βρίσκεται σε επαφή µε τη µάσκα του δύτη, έχει την ταχύτητα του δύτη (γιατί η µάσκα
συµπαρασύρει το νερό που είναι σε επαφή µε αυτήν και έτσι αυτό αποκτά την ταχύτητα
του δύτη). Λίγο αργότερα όµως το ίδιο σηµείο, όταν θα το έχει προσπεράσει ο δύτης θα
έχει ταχύτητα µηδέν. Άρα το ίδιο σηµείο δεν έχει χρονικά σταθερή ταχύτητα και άρα η
ροή δεν µπορεί να θεωρηθεί µόνιµη για ακίνητο παρατηρητή στη γη.
Έτσι εφαρµόζουµε το νόµο του Bernoulli θεωρώντας σύστηµα αναφοράς ως προς τον
δύτη. Τότε ένα σηµείο στη µάσκα του δύτη, είναι σηµείο ανακοπής, δηλαδή η ταχύτητα
του νερού είναι µηδέν (άρα
σε αυτό το σηµείο έχουµε
και την µέγιστη πίεση).
Εφαρµόζουµε τότε την H υA =0
εξίσωση του Bernoulli κατά υ A
µήκος µιας οριζόντιας B
ρευµατικής γραµµής ΑΒ,
όπου το σηµείο Β θεωρούµε
ότι βρίσκεται αρκετά
µακριά από τον δύτη, ώστε η ταχύτητά του να µην επηρεάζεται από την κίνηση του
δύτη και να είναι ίση µε τη σχετική ταχύτητα του νερού ως προς τον δύτη δηλαδή κατά
µέτρο για την ταχύτητα του αποµακρυσµένου σηµείου Β ισχύει υΒ=υ (µε αντίθετη
φορά).
1 1
Έτσι έχουµε: ΡΑ+ ρυΑ2=ΡΒ+ ρυΒ2, δεν υπάρχει ο όρος της υδροστατικής πίεσης
2 2
αφού τα Α κα Β βρίσκονται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο. Ακόµη είναι υΑ=0 και υΒ=υ
1 1
κατά µέτρο. Τότε έχουµε ΡΑ=ΡΒ+ ρυΒ2⇔ ΡΑ=Ρατµ.+ρ·g·H + ρυΒ2⇔
2 2
1
⇔ ΡΑ=105+5·104+ ·103· 4⇔ ΡΑ=15·104+0,2·104⇔ ΡΑ=15,2·104 Pa.
2
Ακόµη για τη δύναµη που ασκείται στη µάσκα του δύτη ισχύει:
F= ΡΑ·A=15,2·104·45·10-4=684N.
104. ∆ύναµη στην παλάµη
Η παροχή της βρύσης του σχήµατος είναι A1

Π=10-3m3/s . Η φλέβα νερού χτυπάει την οριζόντια
παλάµη του χεριού µας, ώστε µετά την πρόσπτωση
το νερό να κινείται παράλληλα προς την παλάµη και
αµέσως να την εγκαταλείπει. Αν η φλέβα νερού
«πέφτει» από ύψος h=0,25m, να υπολογιστεί η 1
δύναµη που ασκείται από αυτή στην παλάµη.
∆ίνεται το εµβαδό της εγκάρσιας διατοµής της h
βρύσης Α1=5cm2, η πυκνότητα του νερού
ρ=103Κg/m3 και g=10m/s2. A2
2
Λύση:
10−3
Ισχύει Π=Α1·υ1⇔υ1= ⇔υ1=2m/s. Από το Θ.Μ.Κ.Ε και για τις θέσεις (1) και (2)
5 ⋅10−4
1 1
ισχύει: Κτελ-Καρχ=Ww⇔ δm·υ22- δm·υ12=δm·g·h⇔υ2= υ12 +2gh ⇔
2 2
⇔ υ2= υ12 +2gh ⇔ υ2=3 m/s.
Ακόµη τη στιγµή της πρόσκρουσης για τη µάζα νερού ∆m που προσπίπτει ανά µονάδα
χρόνου στην παλάµη µας ισχύει:
∆m ∆V
=ρ· =ρ·Π=ρ·Α1·υ1 και ισχύει
∆t ∆t
∆m= =ρ·Α1·υ1·∆t. Θεωρώντας ότι η τελική ορµή της
∆m στον κατακόρυφο άξονα είναι µηδέν έχουµε
A1
|∆p|=∆m·υ2= ρ·Α1·υ1· υ2·∆t ή |∆p|=ρ·Α2·υ22·∆t, αφού
από την εξίσωση της συνέχειας ισχύει
υ1 10 2
Α1·υ1=Α2·υ2⇔Α2=Α1· = cm . Τελικά από τη
υ2 3 1
µεταβολή της ορµής ασκείται µια συνολική
h N
ΣF A2
2
mg
∆p 10
κατακόρυφη δύναµη µε φορά προς τα πάνω µε µέτρο ΣF= = ρ·Α2·υ22=103· ·10-
∆t 3
4
·9=3 N.
Από το σχήµα έχουµε: ΣF=N-mg⇔N=ΣF+mg, όπου Ν είναι η δύναµη που ασκεί το
χέρι µας στη φλέβα νερού και κατά συνέπεια είναι ίση κατά µέτρο µε τη δύναµη που
ασκεί η φλέβα στο χέρι µας και mg είναι το βάρος της συνολικής µάζας του νερού από
το 1→2.
Ο χρόνος πτώσης του νερού από τη βρύση µέχρι και την παλάµη του χεριού
1
υπολογίζεται από τη σχέση h=υ0·t+ gt2⇔0,25=2t+5t2⇔5t2+2t-0,25=0⇔t=0,1s.
2
V m
Τότε έχουµε Π= = ⇔m=Π·ρ·t⇔ m=10-3·103·0,1⇔ m=0,1Kg.
t ρ⋅t
Τελικά προκύπτει N=ΣF+mg⇔N=3+1=4Ν.
Αλλιώς για τον υπολογισµό της συνολικής µάζας του νερού που βρίσκεται στον «αέρα»
µπορούµε να σκεφτούµε και ως εξής: H µάζα του νερού είναι η συνολική µάζα της
φλέβας νερού σχήµατος κόλουρου κώνου µε όγκο,
πh A1 A2
V= (R12+R22+R1·R2) όπου Α1=π·R12 και Α2=π·R22.Άρα R1= και R2= .
3 π π
h 1 10 50
Τότε προκύπτει V= (A1+A2+ A1 ⋅ A 2 )= (5+ + )·10-4≈10-4 m3. Για τη
3 12 3 3
3 -4
συνολική µάζα της φλέβας νερού έχουµε m=ρ·V=10 ·10 =0,1Kg.
105. Αναρρόφηση B
Στο σχήµα παριστάνεται ένας ελαστικός σωλήνας
(σιφόνι), µε τον οποίο µπορούµε να αφαιρέσουµε
νερό από µια δεξαµενή µε αναρρόφηση. Για να h1
γίνει αυτό θα πρέπει αρχικά όλος ο σωλήνας να
γεµίσει µε νερό, και το ελεύθερο άκρο του να ∆
βρίσκεται χαµηλότερα από την ελεύθερη στάθµη h2
της δεξαµενής – δοχείου. Το µήκος του σωλήνα A
που βρίσκεται εντός του υγρού δεν έχει καµία
y
σηµασία για την ταχύτητα εκροής. Από τη στιγµή
όµως που θα αρχίσει η ροή , το υγρό θα ρέει ώστε η
ελεύθερη στάθµη του δοχείου να φτάσει µέχρι το E Γ
άνοιγµα Α στο βυθισµένο άκρο του σωλήνα. Άρα
αν θέλουµε να αφαιρέσουµε όλη την ποσότητα του υΓ
νερού του δοχείου θα πρέπει το βυθισµένο άκρο Α του σωλήνα να βρίσκεται στον πάτο
του δοχείου. Τότε:
α) Να βρεθεί η ταχύτητα εκροής του νερού από το άκρο Γ του σωλήνα. Που οφείλεται
η ροή του νερού µέσα στο σωλήνα;
β) Αν υποθέσουµε ότι έχουµε αρκετό λάστιχο και το Α το βυθίσουµε ως το σηµείο Ε

χωρίς να αλλάξουν οι υπόλοιπες αποστάσεις τότε να υπολογιστεί η πίεση στο
βυθισµένο άκρο Ε και στο ψηλότερο σηµείο Β του σωλήνα.
γ) Ποιο είναι το µέγιστο ύψος στο οποίο µπορεί το λάστιχο – σιφόνι να ανεβάσει το
νερό;
∆ίνεται: Ρατµ=105 Ν/m2, η πυκνότητα του νερού ρ και η επιτάχυνση της βαρύτητας g.
Λύση:
α) Εφαρµόζουµε το νόµο του Bernoulli κατά µήκος µιας ρευµατικής γραµµής µεταξύ
1 1 1 1
των ∆ και Γ και έχουµε: P∆ +ρg(h 2 -h1 )+ ρυ2∆ =PΓ + ρυΓ2 ⇔ P∆ +ρgy+ ρυ2∆ =PΓ + ρυΓ2
2 2 2 2
Όµως Ρ∆=ΡΑ=Ρατµ, ενώ δεχόµενοι µηδενική την ταχύτητα ροής στο ∆, (Α∆>>ΑΓ, οπότε
από την εξίσωση συνέχειας Α∆·υ∆=ΑΓ·υΓ⇔υ∆<<υΑ ή υ∆≈0), προκύπτει ότι,
1
ρgy= ρυ2Γ ⇔υΓ= 2gy
2
Μπορούµε να ισχυριστούµε πως η ροή προέρχεται από τη διαφορά βάρους των υγρών
στηλών h1 και h2. Αυτό σηµαίνει ότι για να έχουµε ροή θα πρέπει το άκρο του σωλήνα
να βρίσκεται χαµηλότερα από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού. Αν τα h1 και h2 είναι
ίσα τότε δεν παρατηρείται καµία ροή. Το µήκος του σωλήνα που βρίσκεται εντός του
υγρού δεν έχει καµία σηµασία για την ταχύτητα εκροής.
Πράγµατι η επιπλέον µάζα του νερού στον ελεύθερο σωλήνα είναι
1
∆m=ρA(h2-h1)=ρAy. Τότε Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇔ ∆m·g·y= ∆m·υ2⇔
2
⇔υ= 2gy , όπως ακριβώς υπολογίζεται και από την εξίσωση του Bernoulli.
Παρατηρούµε πως όσο µεγαλύτερο είναι το µήκος y δηλαδή το µήκος του ελεύθερου
σωλήνα από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού τόσο µεγαλύτερη είναι η ταχύτητα
εκροής του νερού. Ακόµη είναι προφανές ότι χωρίς τις δυνάµεις συνοχής οι δυο
κρεµάµενες στήλες νερού h1 και h2 θα διακόπτονταν.
β) Από την εξίσωση της συνέχειας για τις διατοµές του B

σωλήνα Ε και Γ έχουµε:
ΑΕ·υΕ=ΑΓ·υΓ ⇔ υΕ=υΓ. Αυτό σηµαίνει, ότι σε όλα τα
σηµεία του σωλήνα η ταχύτητα ροής παραµένει
σταθερή. (Θεωρούµε σταθερή τη διατοµή του σωλήνα).
h1
Εφαρµόζουµε ξανά το νόµο του Bernoulli, µεταξύ των
1
σηµείων Ε και Γ, και παίρνουµε: PΓ + ρυΓ2 =PΕ + ρυΕ2
1 ∆
2 2
h2
από όπου προκύπτει ότι PΕ =PΓ =Pατµ. =10 N/m 2 . 5
Παρόµοια, αν εφαρµόσουµε το νόµο του Bernoulli,

µεταξύ Β και Γ έχουµε: y
1 1
PB +ρgh 2 + ρυB2 =PΓ + ρυΓ2 (υΒ=υΓ) άρα
2 2
E Γ
PB +ρgh 2 =PΓ ⇔ PΒ =PΓ -ρgh ΒΓ ⇔ PΒ =Pατµ. -ρgh 2 .
υΓ
γ) Για την πίεση στο σηµείο Β δείξαµε ότι ισχύει
PΒ =Pατµ. -ρgh 2 , οπότε µε την αύξηση του ύψους h2, µικραίνει η B
πίεση στο Β. Η µικρότερη τιµή της πίεσης στο Β, είναι το
µηδέν. Άρα
για το µέγιστο ύψος του σηµείου Β ισχύει, PB=0 οπότε αν
εφαρµόσουµε το νόµο του Bernoulli, µεταξύ Β και Γ έχουµε:
1 1
PB +ρgh ΒΓ + ρυ2B =PΓ + ρυ Γ2 (υΒ=υΓ) άρα
2 2
hmax
P P
ρgh max =PΓ ⇔ h max = Γ ⇔ h 2 =h max = ατµ και για
ρg ρg
Pατµ=10 Ν/m , ρ=10 Kg/m και g=10m/s2 προκύπτει
5 2 3 3
P 105
h 2 =h max = ατµ = 4 = 10m .
ρg 10
∆ Γ
Όταν θα σταµατήσει η εκροή νερού τότε ισχύει και υΒ=υΓ=0.
Τότε στο αριστερό σκέλος Β∆ από το νόµο του Bernoulli,
µεταξύ ∆ και Β έχουµε: A
1 1
P∆ + ρυ2∆ =PB +ρgh Β∆ + ρυB2 όπου υ∆=υΒ=υΓ=0 και P∆= Pατµ
2 2
άρα προκύπτει:
Pατµ =PB +ρgh Β∆ και για PB=0 έχουµε τελικά

Pατµ
Pατµ =ρgh Β∆ ⇔ h Β∆ = ή h Β∆ =10m .
ρg
Για το µέγιστο ύψος το y του προηγούµενου σχήµατος γίνεται y=0. ∆ηλαδή το
ελεύθερο άκρο Γ του σωλήνα φέρεται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο µε την ελεύθερη
επιφάνεια του δοχείου, όπου βρίσκεται και το σηµείο ∆.
Άρα το µέγιστο ύψος στο οποίο µπορεί να ανέβει το νερό, (οπότε από εκεί και πέρα
σταµατά η εκροή του νερού), πάνω από την ελεύθερη επιφάνεια του νερού, είναι
οριακά τα 10m και αυτό επιτυγχάνεται στην περίπτωση, που και το άκρο Γ, είναι
στο ύψος της επιφάνειας του δοχείου, όπως φαίνεται στο σχήµα.
106. Μετάγγιση
Στο σχήµα 4
παριστάνεται ένας
ελαστικός σωλήνας υ
(σιφόνι) σταθερής
διατοµής , τον οποίο 1
µπορούµε να
χρησιµοποιήσουµε h
υ h
για τη µετάγγιση
νερού (ιδανικό 1 7
ρευστό) από το
δοχείο ∆1 στο δοχείο 2 h
∆2. Τα σηµεία 2 3 6 5
2,3,5,6 βρίσκονται
στο ίδιο οριζόντιο
y υ
επίπεδο (επίπεδο
αναφοράς). Κάποια
χρονική στιγµή το
ύψος του νερού στα ∆ 1 ∆
2
δυο δοχεία είναι h1
και h2 ενώ το ανώτερο σηµείο 4 του σωλήνα µετάγγισης βρίσκεται σε ύψος h από το
οριζόντιο επίπεδο αναφοράς. Τότε:
α) Να συγκρίνετε τις πιέσεις P2 και P3, P5 και P6, P3 και P5
β) Να υπολογιστεί η ταχύτητα ροής του σωλήνα µέσα στο σωλήνα
γ) Να υπολογιστεί η πίεση P4 στην κορυφή του σωλήνα.
Λύση:
α) Ισχύει P2=Pατµ+ρgh1.
Εφαρµόζουµε το νόµο του Bernoulli κατά µήκος µιας ρευµατικής γραµµής µεταξύ των
1 1 1
1 και 3 και έχουµε: P1 +ρgh1 + ρυ12 =P3 + ρυ2 ⇔Pατµ+ρgh1= P3 + ρυ 2 ⇔
2 2 2
1 2
⇔Ρ3=Ρ2- ρυ , άρα ισχύει Ρ3<Ρ2. Ακόµη ισχύει Ρ5=Ρ6=Pατµ+ρgh2.
2
Τέλος από το νόµο του Bernoulli κατά µήκος µιας ρευµατικής γραµµής µεταξύ των 3
1 1
και 5 έχουµε: P3 + ρυ2 =P5 + ρυ 2 ⇔Ρ3=Ρ5= Ρ6, (η ταχύτητα ροής µέσα στο σωλήνα
2 2
σταθερής διατοµής έχει παντού την ίδια τιµή).
β) Εφαρµόζουµε το νόµο του Bernoulli κατά µήκος µιας ρευµατικής γραµµής µεταξύ
1 1
των 1 και 5 και έχουµε: P1 +ρgh1 + ρυ12 =P5 + ρυ2 . Ισχύουν: Ρ1=Ρατµ, υ1=0 και
2 2
1
Ρ5=Pατµ+ρgh2 οπότε προκύπτει Ρατµ+ρgh1= Pατµ+ρgh2+ ρυ2 ⇔υ= 2g(h1 -h 2 )
2
(Torricelli).
γ) Από το νόµο του Bernoulli κατά µήκος της ρευµατικής γραµµής µεταξύ των 4 και 5
1 1 1 1
και έχουµε: P4 +ρgh+ ρυ2 =P5 + ρυ2 ⇔ P4 +ρgh+ ρυ2 =Pατµ +ρgh 2 + ρυ 2 ⇔
2 2 2 2
⇔Ρ4=Ρατµ-ρg(h-h2).
Σχόλιο 1: Αν το σηµείο 5 βρισκόταν στον αέρα τότε θα ίσχυε Ρ3=Ρ5=Ρατµ.
Σχόλιο 2: Για να υπάρχει ροή νερού στο σωλήνα θα πρέπει να ισχύει Ρ4≥0⇔
Pατµ Pατµ
⇔ Ρατµ-ρg(h-h2) ≥0⇔h≤h2+ ή hmax= h2+ .
ρg ρg
Σχόλιο 3: Ανάµεσα στα δυο σηµεία 2 και 3 έχουµε διαφορά πίεσης ώστε το υγρό από την
"ακινησία" (σχεδόν) σηµείο 2, να αποκτήσει µια ταχύτητα (υ) στο σηµείο 3 µε την οποία
θα εισέλθει στο σωλήνα .
Η επιτάχυνση λοιπόν του υγρού από το σηµείο 2 στο 3 συνεπάγεται µια πτώση πίεσης
(acceleration→ pressure drop).
∆ιαφορετική όµως είναι η εικόνα ανάµεσα στα 5 και 6. Το υγρό εκρέει στο σηµείο 5. Τα
σηµεία 5 και 6 βρίσκονται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο, έτσι γίνεται η υπόθεση ότι επειδή η
ροή "τερµατίζεται" αµέσως µετά το 5, τα σηµεία 5 και 6 θα έχουν ίσες στατικές πιέσεις.
Έτσι από το σηµείο 5 στο σηµείο 6 δεν προκαλείται κάποια πτώση της πίεσης. Το υγρό
λοιπόν εκρέει και από το 5 στο 6 δεν έχουµε καµιά αλλαγή στη ταχύτητα άρα ούτε στην
πίεση. Μιας και αναφερόµαστε σε ιδανικό υγρό άρα δεν έχουµε θερµική ενέργεια απλά
µεταβίβαση κινητικής που πηγαίνει στο σύνολο του υγρού στο δοχείο 2.
∆εν µπορούµε λοιπόν να θεωρήσουµε επιβράδυνση από το 5 στο 6 . Το υγρό διερχόµενο

από το 5 µεταβιβάζει την κινητική ενέργεια που µεταφέρει στο υγρό του δευτέρου δοχείου
(διάχυση ενέργειας) (energy dissipation→ no pressure drop). ∆εν έχουµε κάποια θερµική
απώλεια µιας και έχουµε ιδανικό ρευστό. Στο οριζόντιο επίπεδο που διέρχεται από τα 5,6
και ανάµεσα τους δεν έχουµε κάποια ροή άρα οι πιέσεις τους θα είναι ίσες.
Μετά την έξοδο στο 5, δεν µπορεί να έχουµε φλέβα, που να οδηγεί το υγρό σε µια
ορισµένη κατεύθυνση.
Το βασικό σηµείο, είναι πού τελειώνει η ροή. Πρέπει να αποδεχθούµε ότι η ροή
"τελειώνει" στο σηµείο 5 στην έξοδο του λεπτού σωλήνα και η µελέτη µε Bernoulli,
σταµατά εκεί. Από εκεί και πέρα το νερό (ή µέρος του νερού) του δεξιού δοχείου έχει και
κινητική ενέργεια. Μιλάµε βέβαια για ιδανικό ρευστό.
107. Το καλαµάκι του φραπέ…
Ένα καλαµάκι του φραπέ, έχει µήκος L και µάζα Μ.

α) Να υπολογιστεί η ροπή αδράνειας του, ως προς άξονα που περνά από το ένα άκρο
του.
β) Κάποια στιγµή το καλαµάκι
ισορροπεί οριακά, ακουµπώντας µε το
άκρο του Α στο εσωτερικό του
ποτηριού σχηµατίζοντας µε το
οριζόντιο επίπεδο ελάχιστη γωνία
θ=300, όπως φαίνεται στο σχήµα. Αν η K
γωνία µικρύνει επιπλέον τότε το

B θ
καλαµάκι γλιστράει και πέφτει έξω
W
από το ποτήρι. Να υπολογιστεί ο B
συντελεστής τριβής ολίσθησης µ, θ

ανάµεσα στο ποτήρι και το καλαµάκι, A
d 1
αν δίνεται πως = , όπου d είναι η
L 4
d
διάµετρος του ποτηριού.
γ) Στη συνέχεια το καλαµάκι

L
κάµπτεται ώστε ένα κοµµάτι του α=
4
0
να σχηµατίζει γωνία 90 µε το υπόλοιπο καλαµάκι, ώστε να µπορούµε να πιούµε το
φραπέ µας.
Μικραίνει ή αυξάνεται η ροπή αδράνειας που έχει το καλαµάκι ως προς άξονα

περιστροφής που περνάει από το άκαµπτο άκρο του και είναι κάθετος στο επίπεδο
περιστροφής που σχηµατίζουν τα δύο τµήµατα του καλαµακίου;
Πόση είναι η ροπή αδράνειάς του ως προς το άκρο του αυτό;
Θεωρούµε ότι η διάµετρος από το καλαµάκι είναι πολύ µικρότερη από το µήκος του L
1
ώστε αυτό να θεωρείται λεπτή οµογενής ράβδος µε Ιcm= ΜL2.
12
δ) Αν κάποια στιγµή αρχίσουµε να πίνουµε τον καφέ µας ποια θα είναι η µέγιστη
ταχύτητα εκροής του frappe από το καλαµάκι; ∆ίνεται Ρατµ=105Ν/m2 και η πυκνότητα
του καφέ για τις πράξεις να θεωρηθεί ίση µε ρ=103Κg/m3.
Λύση:
α) Αρχικά πριν κάµψουµε το καλαµάκι και µε εφαρµογή του θεωρήµατος των

παράλληλων αξόνων (Steiner) είναι:
1 64ML2
Ιαρχ= ΜL2⇒ Ιαρχ= .
3 192
β) Για την οριακή στατική τριβή στο Α
ισχύει TA=µ·ΝΑ και για το Β ισχύει
TΒ=µ·ΝΒ, όπου Α και Β είναι τα σηµεία
στα οποία ακουµπάει το καλαµάκι στο N B
N K
ποτήρι. Ακόµη By
έχουµε υπόψη µας ότι µόλις αρχίσει η T N B

Bx θBx
θ
θ
ολίσθηση αυτή θα ξεκινήσει ταυτόχρονα BT T
W
By
για τα σηµεία Α και Β. θ

A
Από την ισορροπία έχουµε: T
N
A
A
Στ(Α)=0⇔τw+τΝΒ=0⇔
L d
W· ·συνθ-NB·(AB)=0,
2
d d
Όπου συνθ= ⇔ (AB)= , άρα
(AB) συνθ
έχουµε και
L d
W· ·συνθ=NB· (1).
2 συνθ
Επίσης ισχύει ΣFx=0⇔NA-NBx-TBx=0⇔ NA-NB·ηµθ-TB·συνθ=0⇔
⇔ NA-NB·ηµθ- µ·ΝΒ·συνθ=0⇔
⇔NA=NB·(ηµθ+µ·συνθ) (2) και
ΣFy=0⇔NBy-TBy-TA-W=0⇔NB·συνθ-TB·ηµθ-TA-W=0⇔NB·συνθ-µ·ΝΒ·ηµθ-TA-W=0
⇔ NB(συνθ-µ·ηµθ)-W=µ·ΝΑ (3)
Από τις σχέσεις (2) και (3) προκύπτει:
NB(συνθ-µ·ηµθ)-W=µ·NB·(ηµθ+µ·συνθ) και
NB(συνθ-µ·ηµθ-µ·ηµθ-µ2·συνθ)=W⇔ NB[συνθ(1-µ2)-2µ·ηµθ)=W
2d
Από τη σχέση (1) έχουµε W=NB· οπότε προκύπτει:
Lσυν 2θ
2d
NB[συνθ(1-µ2)-2µ·ηµθ)= NB· ⇔
Lσυν 2θ
d d 1
συν2θ·[συνθ(1-µ2)-2µ·ηµθ)=2 µε = . Άρα
L L 4
1
συν2θ·[συνθ(1-µ2)-2µ·ηµθ)= ⇔
2
3 3 1 1 3 3 3 3 2 1 3 1
⇔ [ (1-µ2)-2µ· )= ⇔ - µ -2µ· · = ⇔
4 2 2 2 8 8 2 4 2
3 3 2 3 1 3 3
⇔ µ + ·µ+ - =0⇔0,65µ2+0,75µ-0,15=0⇔
8 4 2 8
−15 ± 381
13µ2+15µ-3=0⇔µ1,2= ⇔ µ 0,17 .
26
γ) Στη συνέχεια αφού
κάµψουµε το καλαµάκι
για το κοµµάτι L-α και µε
εφαρµογή του Steiner
1
έχουµε: Ι1= Μ΄(L-α)2
3
M(L-α)
όπου M΄= , άρα
L a
1 (L-α) 3 d
έχουµε Ι1= Μ .
3 L
L-a
Για το κοµµάτι µήκους α
έχουµε Steiner:
1 Mα
Ι2= mα2+md2 µε m= και
12 L
α2 1 α2 1
d2=(L-α)2+ , οπότε προκύπτει : Ι2= mα2+m[(L-α)2+ ]= mα2+m(L-α)2⇔
4 12 4 3
2
Mα α
⇔ Ι2= [ +(L-α)2].
L 3
Τότε για τη συνολική ροπή αδράνειας προκύπτει:Ιολ=Ι1+Ι2

1 (L-α)3 Mα α 2 M
Ιολ= Μ + [ +(L-α)2]⇔ Ιολ= [(L-α)3+α3+3α(L-α)2]⇔
3 L L 3 3L
M 3 2 L M 3 9 3 55ML2
⇔ Ιολ= [L -3α (L-α)]. Για α= είναι, Ιολ= (L - L )⇔ Ιολ= .
3L 4 3L 64 192
1
Όµως όπως είπαµε αρχικά πριν κάµψουµε το καλαµάκι είναι, Ιαρχ= ΜL2⇔
3
2
64ML
⇔Ιαρχ= .
192
∆ηλαδή µε το που κάµπτεται το καλαµάκι για να πιούµε το φραπέ µας ελαττώνεται η
ροπή αδράνειάς του ως προς το άκρο του που βρίσκεται µέσα στο φραπέ!
δ) Εφαρµόζουµε το νόµο του Bernoulli κατά µήκος µιας ρευµατικής γραµµής µεταξύ
1 1
των ∆ και Α και έχουµε: P∆ + ρυ2∆ =PΑ + ρυ Α2 +ρgh .
2 2
Όµως Ρ∆=Ρατµ, ενώ ΡΑ=0 καθόσον θεωρούµε ότι για τη
µέγιστη ταχύτητα εκροής δεν υπάρχει καθόλου αέρας στο
άκρο Α τη στιγµή που πίνουµε τον καφέ. Ακόµη
δεχόµενοι µηδενική την ταχύτητα ροής στο ∆, (Α∆>>ΑΓ,
οπότε από την εξίσωση συνέχειας Α∆·υ∆=ΑΓ·υΓ⇔υ∆<<υΑ
ή υ∆≈0), προκύπτει ότι,
1 1
Pατµ = ρυ2Α +ρgh ⇔ Pατµ -ρgh= ρυ2Α (για µικρά ύψη
2 2
h<<10m) έχουµε Pατµ -ρgh Pατµ µε ρgh≈0 άρα
1 2Pατµ
Pατµ = ρυΑ2 ⇔υΑ= ⇔
2 ρ
2 ⋅105
⇔υΑ= =10 2 m/s.
103
Επαναληπτικές Ασκήσεις (∆ύσκολες)
108. Πιεστική δύναµη

Ε
Ένα κλειστό δοχείο έχει σχήµα κύβου ακµής
α=0,4 m. Το µισό του δοχείου είναι γεµάτο µε Ζ
Ζ
νερό κα το υπόλοιπο µισό µε ελαιόλαδο. Nα ∆
υπολογίσετε τη συνολική δύναµη:
α) στον πυθµένα του δοχείου και ΓΓ a
β) στην µια πλευρική του έδρα. A
∆ίνεται ρν=103 Kg/m3, ρλ=0,9·103 Kg/m3 και
g=10m/s2.
B a
Λύση:
α) Η συνολική δύναµη που ασκείται στον πυθµένα του δοχείου οφείλεται στην πίεση
του λαδιού και στην πίεση του νερού. Ισχύει:
α
Pl=ρλ·g·h1 όπου h1= . Τότε η δύναµη F1 που οφείλεται στην πίεση του λαδιού και που
2
ασκείται στον πυθµένα του δοχείου είναι F1=P1·A όπου το εµβαδό του πυθµένα είναι
α3
Α= α2, άρα είναι F1= ρλ·g· · Παρόµοια για τη δύναµη F2 που οφείλεται στην πίεση
2
του νερού και που ασκείται στον πυθµένα του δοχείου είναι F2=P2·A όπου P2=ρν·g·h2
α α3
µε h2=h1= , άρα είναι F2= ρν·g· · Για τη συνολική δύναµη στον πυθµένα του
2 2
α3
δοχείου ισχύει: ΣF=F1+F2= (ρλ+ ρν)·g· =19·103·32·10-3⇔ ΣF=608N.
2
β) Η συνολική δύναµη που ασκείται στο πλευρικό τοίχωµα, έστω το ΑΒΕΖ, είναι το
άθροισµα τριών µερικών δυνάµεων.
Η πρώτη F1 οφείλεται στην πίεση του λαδιού στην επιφάνεια Γ∆ΕΖ. Η δεύτερη F2
οφείλεται στην πίεση του νερού στην επιφάνεια ΑΒΓ∆ και η τρίτη F3, οφείλεται στην
πίεση του στρώµατος του λαδιού που βρίσκεται πάνω από το νερό και η οποία
σύµφωνα µε την αρχή του Pascal µεταδίδεται αµετάβλητη σε όλες τις διευθύνσεις και
άρα προς το κάτω µισό της πλευράς µέσω του νερού.
Γενικά ισχύει ότι η συνισταµένη δύναµη που ασκεί ένα υγρό σε πλευρικό τοίχωµα ενός
δοχείου, είναι ίση µε το γινόµενο του εµβαδού Α της πιεζόµενης πλευρικής επιφάνειας του
τοιχώµατος, επί µια µέση πίεση , ίση µε την πίεση που ασκείται στο κέντρο βάρους της
πιεζόµενης επιφάνειας.
Σηµείωση: Αν ένα στερεό έχει σηµείο, άξονα ή επίπεδο συµµετρίας τότε το κέντρο µάζας
(ή κέντρο βάρους για βαρυτικό πεδίο) συµπίπτει µε το σηµείο συµµετρίας ή βρίσκεται
πάνω στον άξονα ή στο επίπεδο συµµετρίας.
Έτσι για µια τετράγωνη πλάκα – επιφάνεια το κέντρο βάρους της βρίσκεται στο µέσο της
που είναι και το σηµείο συµµετρίας της.
Άρα για το πλευρικό τοίχωµα που περιέχει το λάδι η υδροστατική πίεση σε βάθος h1
α α
(όπου h1= είναι η θέση του κέντρου µάζας της τετράγωνης πλάκας πλευράς ), θα
4 2
έχουµε Pl=ρλ·g·h1 και τότε η δύναµη F1 που οφείλεται στην πίεση του λαδιού και που
α2
ασκείται στην επιφάνεια Γ∆ΕΖ είναι F1=P1·A1 όπου Α1= , άρα είναι
2
α3
F1= ρλ·g· . Παρόµοια η δύναµη που οφείλεται στην πίεση του νερού και ασκείται
8
α α2
στην επιφάνεια ΑΒΓ∆ είναι F2= P2·A2 όπου P2=ρν·g·h2 µε h2=h1= και Α2=Α1= ,
4 2
3
α
οπότε προκύπτει F2= ρν·g· .
8
α α3
Τέλος για την F3 ισχύει F3= P3·A2 όπου P3=ρλ·g·h3 µε h3= . Άρα ισχύει F3= ρλ·g· .
2 4
3 3 3
α α α
Τελικά έχουµε ΣF=F1+F2+F3= ρλ·g· + ρν·g· + ρλ·g· ⇔
8 8 4
3
α
⇔ ΣF= g· (3ρλ+ρν)=8·10-2·3,7·103⇔ ΣF=296Ν.
8
Για λεπτή τετράγωνη πλάκα πλευράς α και σταθερής πυκνότητας ρ ισχύει m=ρ·α2 και οι
συντεταγµένες του κέντρου µάζας της G είναι:
α α
1 1 α
xG=
m ∫∫ ρxdxdy= 2 ∫ dy ∫ xdx= και
α 0 0 2
α α
1 1 α
yG= ∫∫ ρydxdy= 2 ∫ dx ∫ ydy= , πράγµατι λοιπόν ταυτίζεται µε το κέντρο συµµετρίας
m α 0 0 2
της.
Ακόµη για την πίεση που ασκείται στο πλευρικό

τοίχωµα Γ∆ΕΖ έχουµε dF=PdA=ρgyady (το dA
Ε
είναι το εµβαδό που περιορίζεται από τη λεπτή a/2 Ζ
Ζ
φέτα πάχους dy).
a /2
a3 y
Τότε F=ρgα ∫ ydy =ρg που είναι πραγµατικά ∆
0
8 dy Γ a
ίση µε την πίεση που ασκείται στο κέντρο µάζας A Γ
της πλάκας. Προσοχή όµως ο παραπάνω
υπολογισµός αναφέρεται στο µέτρο της δύναµης.
Το σηµείο εφαρµογής της δύναµης βρίσκεται σε B a
α
απόσταση 2/3 h (εδώ h= ) από το πάνω µέρος της επιφάνειας.
2
2. Ποιο είναι τα σηµείο εφαρµογής της ΣF=F;
Παίρνουµε τη ροπή της δύναµης ως προς το σηµείο

Ο και έχουµε:
F⋅y = ∫ P ⋅ y ⋅ dA ⇔ O
A
x
F⋅y = ρ⋅g⋅ ∫ y ⋅ dA (1).
2
A
y
∫y ⋅ dA ονοµάζεται δεύτερη ροπή
2
Ο όρος Ιxx΄= h
F
A dy
αδράνειας της επιφάνειας Α ως προς τον άξονα xx΄ dA
για το σηµείο Ο και ισχύει:
h
∫ y ⋅ dA ⇒Ιxx΄= α⋅ ∫ y ⋅ dy a
2 2
Ιxx΄=
A 0 y
(dA=α⋅dy) εποµένως έχουµε
h
α ⋅ h3
h
y3
Ιxx΄=α⋅ ∫ y ⋅ dy =α⋅
2
= . Περαιτέρω προκύπτει από τη σχέση (1)
0
3 0
3
ρ ⋅ g ⋅ ∫ y2 ⋅ dA h
ρg α h 2 2ρ ⋅ g ⋅ α ⋅ h 3 2
y= A
όπου F=ρgα ∫ ydy = άρα y= ⇒ y = h, µετρώντας
F 0
2 3ρ ⋅ g ⋅ α ⋅ h 2
3
1
από το σηµείο Ο ή y =h, µετρώντας από την κάτω βάση.
3
α 2 α
Για h= έχουµε y = h⇔y= .
2 3 3
3. Τι ισχύει αν το δοχείο είναι κυλινδρικό;
Ακολουθώντας την ίδια διαδικασία έχουµε:

O x
dF=P⋅dA⇔F= ∫ P ⋅ dA =ρ⋅g⋅ ∫ y ⋅ dA , όπου
A A
dA=µε το εµβαδό ενός στοιχειώδους
δαχτυλιδιού της επιφάνειας του κυλίνδρου µε F
µήκος 2πR και πάχος dy οπότε προκύπτει dy
dA=2πRdy. dA
Έτσι έχουµε
b R
F= ρ⋅g⋅ ∫ y ⋅ dA =
A y
h h
=ρ⋅g⋅ ∫ y ⋅ 2πR ⋅ dy = 2πRρ⋅g⋅ ∫ y ⋅ dy ⇒
0 0
2 h
y
⇒ F =2πRρ⋅g⋅ =πRρgh2.
2 0
Παίρνουµε τη ροπή της δύναµης ως προς το σηµείο Ο και έχουµε
F⋅y = ∫ P ⋅ y ⋅ dA ⇒F⋅y = ρ⋅g⋅ ∫ y ⋅ dA

2
A A
Όµως η δεύτερη ροπή αδράνειας της επιφάνειας Α του κυλίνδρου ως προς τον άξονα
h h
y3 h3
xx΄είναι για dA=2πRdy. Ιxx΄= ∫ y ⋅ dA =2πR⋅ ∫ y ⋅ dy =2πR⋅
2 2
=2πR .
A 0
3 0 3
Τότε για την κατακόρυφη απόσταση y του σηµείου εφαρµογής της συνισταµένης
ρ ⋅ g ⋅ ∫ y2 ⋅ dA
A ρ ⋅ g ⋅ 2πR ⋅ h 3
οριζόντιας δύναµης FR (κέντρο πίεσης) προκύπτει y = =
FR 3ρ ⋅ g ⋅ πR ⋅ h 2
2 1
⇔y = h, µετρώντας από το σηµείο Ο ή y = h, µετρώντας από την κάτω βάση του
3 3
κυλίνδρου.
1
M ∫
Για το Κ.Μ µιας επιφάνειας ισχύει ακόµη yc= ⋅ dm ⋅ y , όπου Μ είναι η
συνολική µάζα της επιφάνειας. Αν Α είναι το συνολικό της εµβαδόν τότε
Μ → Α
M 1 M
dm; → dA άρα dm= dA , άρα έχουµε yc= ⋅∫ ⋅ y ⋅ dA ⇔
A M A
1
A ∫
⇔ yc= ⋅ y ⋅ dA ⇒yc⋅A= ∫ y ⋅ dA . Έτσι για τη δύναµη F ισχύει:
F= ∫ P ⋅ dA =ρ⋅g⋅ ∫ y ⋅ dA ⇔ F= ρ⋅g⋅yc⋅A, δηλαδή το µέτρο της δύναµης υπολογίζεται

A A
από τη σχέση F= P⋅A= ρ⋅g⋅yc⋅A, δηλαδή υπολογίζουµε την υδροστατική πίεση σε βάθος
y=yc, όσο είναι το Κ.Μ της επιφάνειας.
Όµως προσοχή το yc δεν είναι το σηµείο εφαρµογής της συνισταµένης οριζόντιας

πλευρικής δύναµης F, όπως δείξαµε παραπάνω.
2
Η δύναµη F ασκείται στο κέντρο πίεσης y το οποίο βρίσκεται σε απόσταση y = h,
3
µετρώντας από το σηµείο Ο όπως δείξαµε.
109. Πιεστική δύναµη-1

∆
Στο αριστερό µέρος του κλειστού δοχείου
του σχήµατος υπάρχει θαλασσινό νερό A
πυκνότητας ρθ=1,03·103 Kg/m3. Το βάθος νερό βρύσης
του θαλασσινού νερού είναι h=2m ενώ το H
θαλασσινό νερό
πλάτος του δοχείου είναι α=1m. h
α) Nα υπολογίσετε τη συνολική δύναµη και Γ
τη συνολική ροπή ως προς το σηµείο Β που a
προκαλείται από την πίεση του θαλασσινού
B
νερού στην πλευρά ΑΒΓ∆.
β) Μέχρι ποιο ύψος πρέπει να προστεθεί νερό βρύσης πυκνότητας ρν=103 Kg/m3, στο
δεξιό µέρος του δοχείου ώστε η ολική δύναµη του γλυκού νερού να ισορροπεί την
ολική δύναµη του θαλασσινού νερού; ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
α) Η συνισταµένη δύναµη που ασκεί ένα υγρό σε πλευρικό τοίχωµα ενός δοχείου, είναι
ίση µε το γινόµενο του εµβαδού Α της πιεζόµενης πλευρικής επιφάνειας του
τοιχώµατος, επί µια µέση πίεση , ίση µε την πίεση που ασκείται στο κέντρο βάρους της
h
πιεζόµενης επιφάνειας δηλαδή εδώ σε απόσταση .
2
Άρα για το πλευρικό τοίχωµα που περιέχει το θαλασσινό νερό η υδροστατική πίεση σε
h
βάθος h θα είναι P=ρθ·g· και τότε η δύναµη F που οφείλεται στην πίεση του
2
θαλασσινού νερού και που ασκείται στην πλευρική επιφάνεια είναι F=P·A όπου Α=h·α,
h2
άρα είναι F= ρθ·g· ·α=1,03·103·10·2=2,06·104Ν=20.600Ν.
2
1 2
Η δύναµη F , όµως ασκείται σε απόσταση ίση µε y = h= m, µετρώντας από τον
3 3
πυθµένα του δοχείου άρα η ροπή από το θαλασσινό νερό ως προς το σηµείο Β είναι
2
Στ(Β)=F·y⇔ Στ(Β)= 2,06·104· =1,37·104N·m.
3
β) Αν το βάθος του νερού της βρύσης στο δεξιό µέρος του δοχείου είναι Η, τότε θα
πρέπει η συνολική του ροπή ως προς το σηµείο Β να ισορροπεί τη ροπή του
θαλασσινού νερού. Η δύναµη του νερού της βρύσης είναι Fν=P·A όπου Α=Η·α, άρα
H2 H2 1 H3
είναι Fν= ρν·g· ·α και Στ(Β)=Fν·y΄⇔ Στ(Β)= ρν·g· ·α · Η⇔Στ(Β)= ρν·g· ·α ⇔
2 2 3 6
H3
⇔1,37·104=104· ⇔Η3=8,22⇔Η= 3 8, 22 2, 02m .
6
A ∆
110. Επιτάχυνση και ρευστό
H
Μανοµετρικός σωλήνας ΑΒΓ∆ K +x
σταθερής διατοµής σχήµατος
F
ανεστραµµένου Π, ανοικτός στα
B Γ
δυο του άκρα, δένεται σε
ελατήριο σταθεράς Κ=4Ν/m,
A ∆
όπως φαίνεται στο σχήµα. Το
οριζόντιο τµήµα ΒΓ του σωλήνα h H
έχει µήκος L=20cm. Ο σωλήνας K h
περιέχει υγρό που αρχικά
y
ισορροπεί και η ελεύθερη F
B Γ
επιφάνεια του υγρού βρίσκεται
στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο στα F2 F1
δυο του µέρη ενώ απέχει από τα ελεύθερα άκρα του σωλήνα απόσταση Η=5cm.
Αποµακρύνουµε το σωλήνα από τη θέση ισορροπίας του και τον αφήνουµε ελεύθερο
να κινηθεί. Να υπολογίσετε το µέγιστο πλάτος ώστε να µην υπερχειλίσει αρχικά το
νερό από το σωλήνα. Ο σωλήνας µπορεί να ολισθαίνει στο οριζόντιο επίπεδο χωρίς
τριβές. ∆ίνεται η συνολική µάζα του συστήµατος m=250 g και
g=10m/s2.
Λύση:
Στο σηµείο Β στην οριζόντια στήλη του νερού εξασκείται µια οριζόντια δύναµη προς
τα δεξιά F1=ρυ·g·y·S, ενώ στο σηµείο Γ στην οριζόντια στήλη του νερού εξασκείται µια
οριζόντια δύναµη προς τ’ αριστερά, F2=ρυ·g·(2h+y)·S>F1. Άρα τελικά στην οριζόντια
στήλη νερού µήκους L=(BΓ) εξασκείται µια συνολική δύναµη F προς τ’ αριστερά, µε
F=F2-F1=2ρυ·g·h·S, όπου h είναι η ανύψωση της στάθµης του υγρού στο σωλήνα Γ∆
και η αντίστοιχη ελάττωση της στάθµης του υγρού στο σωλήνα ΑΒ. Για την F ισχύει
ακόµα: F=-Κ·x, και για το µέτρο της F=Κ·x. Οπότε τελικά προκύπτει:
K⋅x
Κ·x=2ρυ·g·h·S⇔h= . Όµως για να µην έχουµε υπερχείλιση πρέπει:
2ρ υ gS
K⋅x 2ρ ⋅ g ⋅ S ⋅ H
h≤H⇔ ≤H⇔x≤ υ . Ακόµη για τη µάζα της οριζόντιας στήλης υγρού
2ρ υ gS K
m
2 ⋅g⋅H
m 2m ⋅ g ⋅ Η
ισχύει mυ=ρυ·V=ρυ·L·S⇔ ρυ·S= . Τελικά έχουµε x≤ L ⇔x≤ . Άρα η
L K K⋅L
µέγιστη αρχική αποµάκρυνση από τη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου ώστε να µην
2m ⋅ g ⋅ Η 20 ⋅ 5 ⋅ 0,25 5
έχουµε υπερχείλιση είναι Αmax= = ⇔Αmax= m ή Αmax=0,3125m ή
K⋅L 4 ⋅ 20 16
Αmax=31,25 cm.
A ∆
111. Επιταχυνόµενη κίνηση σωλήνα µε υγρό
Μανοµετρικός σωλήνας ΑΒΓ∆ σταθερής διατοµής

σχήµατος ανεστραµµένου Π, είναι ανοικτός στα
δυο του άκρα. Το οριζόντιο τµήµα ΒΓ του σωλήνα
έχει µήκος L=20cm. Ο σωλήνας περιέχει υγρό που B Γ
αρχικά ισορροπεί και η ελεύθερη επιφάνεια του
υγρού βρίσκεται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο στα
δυο του µέρη. A ∆
a
α) Να υπολογιστεί η διαφορά ύψους του υγρού στις
δυο στήλες αν ο σωλήνας αρχίσει να επιταχύνεται ∆y
προς τα αριστερά µε επιτάχυνση α=10m/s2.
β) Να υπολογίσετε την γωνιακή ταχύτητα ω, µε την F

B Γ
οποία πρέπει να περιστρέφεται ο παραπάνω
σωλήνας, γύρω από κατακόρυφο άξονα που
συµπίπτει µε έναν από τους κατακόρυφους σωλήνες, ώστε να πετύχουµε την ίδια
διαφορά ύψους του υγρού στις δυο στήλες.
Λύση:
α) Τη στιγµή που η οριζόντια στήλη υγρού µήκους ΒΓ=L έχει επιτάχυνση α, εξασκείται
σε αυτή δύναµη F=mυ·α, όπου mυ είναι η µάζα της οριζόντιας στήλης. Τότε θα πρέπει
στα άκρα της οριζόντιας στήλης υγρού να αναπτυχθεί µια διαφορά πίεσης ∆P, που θα
ασκεί σε αυτή µια δύναµη F΄ που θα εξισορροπεί την F άρα θα ισχύει F΄=F.
Για τη δύναµη F΄ ισχύει F΄=∆P·S=ρυ·g·∆y·S όπου ∆y είναι η διαφορά ύψους του υγρού
στις δυο στήλες. Ακόµη για τη µάζα της οριζόντιας στήλης υγρού ισχύει
mυ=ρυ·V=ρυ·L·S. Τότε έχουµε F=mυ·α⇔ F=ρυ·L·S·α. Τελικά προκύπτει
αL
ρυ·g·∆y·S = ρυ·L·S·α⇔ ∆y= =0,2m ή 20cm.
g
A ∆
Αλλιώς η επιτάχυνση α ισοδυναµεί µε βαρυτικό
πεδίο -α . Άρα το συνολικό βαρυτικό πεδίο θα έχει
ένταση g'= α 2 +g 2 και για α=g έχουµε g'=g 2
δηλαδή έχουµε συγκοινωνούντα δοχεία σε
βαρυτικό πεδίο έντασης g' και η ελεύθερη
επιφάνεια του υγρού θα είναι κάθετη στην ένταση B Γ
του βαρυτικού πεδίου έντασης g'.
Από το τρίγωνο των επιταχύνσεων έχουµε, A ∆

a ∆΄
α
εφφ= και από το ορθογώνιο τρίγωνο Α΄Γ΄∆΄ -a
g ∆y
∆y α ∆y αL φ φ
εφφ= , άρα έχουµε = ⇔ ∆y= =0,2m ή g Α΄ Γ΄
L g L g g΄ L
20cm. ( Για α=g είναι φ=450 και ∆y=L). B Γ
β) Το κέντρο µάζας του υγρού έχει επιτάχυνση
L α L
ακ=ω2· . Έτσι η υψοµετρική διαφορά του υγρού στις δυο στήλες θα είναι ∆y= κ =
2 g
2
ωL
L
2 ω2 L2 2α
= . Άρα έχουµε ω= ⇔ ω=10rad/s.
g 2g L
112. Εξίσωση Torricelli - 2 F

Κυλινδρικό κατακόρυφο δοχείο εµβαδού
A1
Α1 περιέχει υγρό πυκνότητας ρ και ηρεµεί
σε οριζόντιο δάπεδο. Το δοχείο φράσσεται H
υδατοστεγώς µε έµβολο αµελητέας µάζας A2
που µπορεί να κινείται κατακόρυφα χωρίς
τριβές. Στην πλευρική επιφάνεια του
δοχείου και σε απόσταση Η κάτω από την
ελεύθερη οριζόντια επιφάνειά του
βρίσκεται στόµιο εµβαδού Α2 από το οποίο
εκρέει το υγρό. Αν ασκήσουµε στο έµβολο
κατακόρυφη δύναµη F τότε το υγρό εκρέει
F
µε ταχύτητα υ2, όταν η στάθµη του υγρού y
απέχει απόσταση h από το στόµιο εκροής. H
Να υπολογίσετε: 1 υ1 h
υ2
α) Την ταχύτητα εκροής υ2 του υγρού
β) το µέτρο του ρυθµού µεταβολής του
2
ύψους της στάθµης του νερού και
γ) το χρόνο για να κατέβει η στάθµη του
υγρού κατά H.
Λύση:
1 1
ρυ12+ρgh= P2+ ρυ22⇔
α) Bernoulli (1→2): P1+
2 2
F 1 1
⇔ Pατµ+ + ρυ12+ρgh= Pατµ+ ρυ22⇔
Α1 2 2
2F
⇔ +υ12+2gh= υ22. Από την εξίσωση της συνέχειας προκύπτει Α1·υ1=Α2·υ2⇔
ρΑ1
Α 2F Α
⇔υ1= 2 υ2 και έχουµε: +( 2 )2 υ22 +2gh= υ22⇔
Α1 ρΑ1 Α1
Α12 − Α 22 2 2F Α1 2F
⇔ 2
υ2 = +2gh⇔υ2= +2gh .
Α1 ρΑ1 Α12 − Α 22 ρΑ1
(Για το ίδιο ύψος h έχουµε την ίδια ταχύτητα υ2 ανεξάρτητη του χρόνου).
Α1
Για F=0 έχουµε, υ2= 2gh .
Α12 − Α 22
Α1 Α1
Αν κα Α1>>Α2 έχουµε, υ2= 2gh ⇔ υ2= 2gh ⇔ υ2= 2gh .
Α12 − Α/ 22 Α1
Α2 Α2 2F
β) Ισχύει υ1= υ2 ⇔ υ1= +2gh (για το ίδιο ύψος h έχουµε την ίδια
Α1 Α12 − Α 22 ρΑ1
Α2
ταχύτητα υ1 ανεξάρτητη του χρόνου), η οποία για F=0 γίνεται υ1= 2gh .
Α12 − Α 22
∆y
Όµως το µέτρο του ρυθµού µεταβολής του ύψους της στάθµης του νερού είναι =υ1
∆t
∆y Α2
⇔ = 2gh .
∆t Α12 − Α 22
Α2 Α 22 Α 22
γ) i)Από την υ1= 2gh ⇔ υ12= 2gh ⇔ υ 1
2
= 2g(H-y)⇔
Α12 − Α 22 Α12 − Α 22 Α12 − Α 22
Α 22 Α 22 Α 22
⇔ υ12=2g H-2g y⇔ υ 1
2
=υ0
2
-2αy, όπου υ 0
2
=2g H και
Α12 − Α 22 Α12 − Α 22 Α12 − Α 22
Α 22
α=g . Άρα το y µεταβάλλεται όπως στην οµαλά επιβραδυνόµενη κίνηση και
Α12 − Α 22
για y=0 είναι υ12=υ02-2αy⇔υ1=υ0 ενώ για y=H είναι υ12=2αΗ -2αΗ=0 και
υ0 2Η  Α12 -Α 22  Α12 -Α 22 2Η
tολ= ⇔tολ=   ⇔ t ολ= .
α g  Α 22  Α2 g
ii) Αν δεν καταργήσουµε την F τότε:
Α2 2F Α2 2F
Από την υ1= +2gh ⇔ υ12= 2 2 2 ( +2gh )⇔
Α1 − Α 2 ρΑ1
2 2 Α1 − Α 2 ρΑ1
2F  Α 22  Α 22 2F  Α 22  Α 22
⇔ υ 12=   + 2g(H-y) ⇔ υ 1
2
=   +2g H-2g
ρΑ1  Α12 − Α 22  Α12 − Α 22 ρΑ1  Α12 − Α 22  Α12 − Α 22
Α 22 2F  Α 22  Α 22
y⇔ υ 1
2
= υ 0
2
-2 α y, όπου υ 0
2
=   +2g H και
Α12 − Α 22 ρΑ1  Α12 − Α 22  Α12 − Α 22
Α 22
α=g . Άρα για y=0 είναι υ12=υ02-2αy⇔υ1=υ0 ενώ για y=H είναι
Α1 − Α 2
2 2
2F  Α 22  2F  Α 22 
υ12=   +2 αΗ -2 αΗ =   και
ρΑ1  Α12 − Α 22  ρΑ1  Α12 − Α 22 
2F 2F
+ 2gΗ −
tολ=
υ0 -υ1
α
⇔tολ=
ρΑ1
gA 2
ρΑ1
( )
Α12 − Α 22 .
113. Πιεστική δύναµη - 2

Α hΑ
Αν, στο κλειστό δοχείο του σχήµατος, η F είναι η
h Γ
d F
εφαρµοζόµενη δύναµη στο έµβολο εµβαδού Α,
τότε να υπολογιστεί η ολική πίεση στα σηµεία Α
και Β.
d1
Β
Λύση:
Στο σηµείο Γ από την ισορροπία του εµβόλου και αγνοώντας την ύπαρξη της
F
ατµοσφαιρικής πίεσης ισχύει F=Fυδρ=ρghA (A: το εµβαδό του εµβόλου) ή =ρgh. Η
A
τιµή αυτή της F είναι και η ελάχιστη τιµή της Fmin δηλαδή ισχύει Fmin=ρghA.
Γενικά όµως ισχύει F≥ Fmin=ρghA.
Για F= Fmin η καθαρή δύναµη στο σηµείο Γ είναι ΣF=Fmin-Fυδρ=0.
Άρα είναι σαν να έχουµε ένα ρευστό που ισορροπεί µέσα στο δοχείο χωρίς να
εξασκείται κάποια επιπλέον συνολική εξωτερική δύναµη. ∆ηλαδή είναι σαν να έχουµε
ένα κλειστό δοχείο όπου το έµβολο παίζει το ρόλο του τοιχώµατος.
Έτσι η πίεση στο Α θα είναι απλώς η υδροστατική πίεση δηλαδή:
F
PA=Pυδρ=ρghA= ρg(h-d)= ρgh-ρgd⇔ PA= - ρgd.(1)
A
Aν όµως η δύναµη που ασκείται στο έµβολο, είναι έστω F1 µε F1> Fmin=ρghA, τότε από
το έµβολο εξασκείται στο ρευστό µια «καθαρή» δύναµη ∆F=F1- Fmin και τότε στο
∆F
σηµείο Γ θα έχουµε µια επιπρόσθετη πίεση Ρ= η οποία σύµφωνα µε την αρχή του
A
Pascal διαδίδεται αµετάβλητη σε όλα τα σηµεία του ρευστού. Άρα για την πίεση στο Α,
θα έχουµε:
∆F
PA= Pυδρ+P⇔ PA=ρghA+ (2)
A
F1 -Fmin F F
⇔ PA=ρg(h-d)+ = ρgh-ρgd+ 1 - min ⇔
A A A
F1 F1
⇔ PA= ρgh-ρgd+ - ρgh ⇔ PA= - ρgd.
A A
1. Ενώ δηλαδή στην περίπτωση που ασκούµε την ελάχιστη δύναµη η πίεση στο Α
είναι απλώς η υδροστατική πίεση PA=Pυδρ=ρghA (Σχέση 1), στην περίπτωση που
ασκούµε µια µεγαλύτερη δύναµη F1 η πίεση στο Α είναι η υδροστατική + την
πίεση που οφείλεται στην ∆F (Αρχή του Pascal) (Σχέση 2).
2. Τα σηµεία εφαρµογής της F και της Fυδρ δεν ταυτίζονται!
∆F F F
3. Παρόµοια για το σηµείο Γ θα έχουµε PΓ= Pυδρ+ ⇔ PΓ= ρgh+ 1 - min ⇔
A A A
F1 F
PΓ= ρgh+ - ρgh ⇔ PΓ= 1 .
A A
4. Αν όµως υπάρχει και ατµοσφαιρική πίεση Pατµ=105Ν/m2 , η δύναµη Fατµ που

ασκείται από την ατµόσφαιρα είναι πολύ µεγαλύτερη από την υδροστατική άρα δεν
απαιτείται από εµάς κάποια δύναµη ώστε να µη χύνεται το νερό. Μόνο αν το ύψος του
νερού µέσα στο δοχείο και πάνω από το σηµείο Γ ξεπεράσει τα 10 m περίπου τότε η
υδροστατική πίεση γίνεται µεγαλύτερη της ατµοσφαιρικής και απαιτείται επιπλέον δύναµη
για να µην ρέει νερό από το σηµείο Γ. Άρα λοιπόν κάθε επιπλέον δύναµη F που θα
εξασκούµε στο έµβολο στο σηµείο Γ, θα προκαλεί πίεση που θα µεταφέρεται αµετάβλητη
σε όλα τα σηµεία του ρευστού. Πράγµατι για το σηµείο Γ πριν εξασκήσουµε κάποια
εξωτερική δύναµη και µόνο λόγω της ατµοσφαιρικής πίεσης ισχύει PΓ=Pατµ⇔ρgh=Pατµ.
Ακόµη για τα σηµεία Α και Γ από το σχήµα ισχύει: ΡΓ=ΡΑ+ρgd⇔Ρατµ= ΡΑ+ρgd⇔ ΡΑ=
Ρατµ –ρgd. Ή
ΡΑ= Ρατµ –ρgd⇔ ΡΑ= ρgh –ρgd⇔ ΡΑ= ρg(h –d)=ρghA.
Αν τώρα εξασκήσουµε και τη δύναµη F που φαίνεται στο σχήµα θα ισχύει:
F΄Γ=Fatm+F, όπου F΄Γ είναι η δύναµη στην εσωτερική πλευρά του εµβόλου. Τότε
F F
προκύπτει: Ρ΄Γ= Ρατµ + και Ρ΄Α= Ρ΄Γ –ρgd⇔ Ρ΄Α= Ρατµ + –ρgd ⇔
A A
F F F
⇔Ρ΄Α= ΡΑ + . Αλλιώς Ρ΄Α= Ρατµ + –ρgd⇔ Ρ΄Α= ρgh + –ρgd ⇔
A A A
F F
⇔Ρ΄Α= + ρg(h-d)⇔ Ρ΄Α= + ρghA (Pascal).
A A
Άρα σε κάθε περίπτωση στα σηµεία του υγρού σε επαφή µε το έµβολο και αγνοώντας τις
διαστάσεις του, στα σηµεία της οριζόντιας ευθείας µε διακεκοµµένη γραµµή που περνάει
F
από το Γ όπως φαίνεται στο σχήµα. θα επικρατεί πίεση ίση µε PΓ= ολ , όπως
A
επιβάλλεται και από την ισορροπία του εµβόλου, όπου Fολ= F + Fατµ µεFατµ τη
δύναµη που οφείλεται στην ατµοσφαιρική πίεση.
Από το σχήµα ισχύει: PΓ=ΡΑ+ρgd ή PΓ-PΑ=ρgd⇔
Fολ
⇔PΑ=PΓ-ρgd= -ρgd.
A
Ενώ για ένα σηµείο Β που απέχει κατακόρυφη απόσταση d1 κάτω από το Γ θα έχουµε:
Fολ
PΒ-PΓ=ρgd1⇔ PΒ=PΓ+ρgd1= +ρgd1.
A
114. Πτώση στάθµης
Κυλινδρικό κατακόρυφο δοχείο

εµβαδού βάσης Α περιέχει νερό
A
και ηρεµεί σε οριζόντιο δάπεδο.
Το δοχείο γεµίζει µε νερό µέχρι ∆x 1
ύψους x0, πάνω από το στόµιο x0
εκροής, εµβαδού σ. x
σ υ
Να υπολογίσετε: 2
α) την ποσότητα του νερού που
εκρέει σε χρόνο ∆t, τη στιγµή
που η στάθµη του νερού βρίσκεται σε ύψος x πάνω από το στόµιο εκροής.
β) την πτώση στάθµης του νερού στο δοχείο σε χρόνο ∆t και
γ) το χρόνο για να κατέβει η στάθµη του νερού κατά x0 και να φτάσει στο ίδιο
οριζόντιο επίπεδο που βρίσκεται και το στόµιο εκροής.
Λύση:
α) Έστω πως κάποια στιγµή η στάθµη του νερού βρίσκεται σε ύψος x πάνω από το
σ
στόµιο. Από την εξίσωση της συνέχειας προκύπτει: Α|υ1|=σ|υ|⇔|υ1|= |υ|, τότε κατά
Α
µήκος της ρευµατικής γραµµής (1→2) έχουµε:
1 1
Bernoulli (1→2): P1+ ρυ12+ρgx= P2+ ρυ2⇔
2 2
1 1
⇔ Pατµ+ ρυ12+ρgx= Pατµ+ ρυ2 ⇔ υ2=υ12+ 2gx⇔
2 2
Α2
⇔υ= 2gx , όµως για σ<<Α ⇔ υ2=2gx⇔υ= 2gx .
Α2 − σ 2
(∆ηλαδή σε αυτήν την περίπτωση η ταχύτητα εκροής του υγρού συµπίπτει µε εκείνη που
θα είχε το υγρό αν έκανε ελεύθερη πτώση από ύψος h. Αυτό εκφράζει το θεώρηµα
Torricelli. Στην πραγµατικότητα για σ<<Α η ταχύτητα πτώσης της στάθµης υ1
συγκρινόµενη µε την ταχύτητα εκροής υ είναι ασύγκριτα µικρότερη και συνεπώς
αµελητέα. Προσοχή όµως η υ1 δεν είναι µηδέν).
Τότε
∆V=Π·∆t⇔∆V=σ·υ·∆t⇔ ∆V=σ· 2gx ·∆t.
β) Η µεταβολή του όγκου του νερού στο δοχείο σε χρόνο ∆t, είναι κατά απόλυτη τιµή
ίση µε τον όγκο του νερού που εκρέει στον ίδιο χρόνο. Άρα ισχύει:
∆V -σ 2gx ⋅ ∆t
-∆V=A·∆x⇔ ∆x=- =
Α Α
όπου ∆x είναι η πτώση στάθµης του νερού στο δοχείο.
γ) Από την προηγούµενη σχέση έχουµε:
∆x -σ 2gx dx -σ 2gx
= ή = =υ1
∆t Α dt Α
Άρα:
x t
-σ dx -σ dx -σ
dx = 2gx ⋅ dt ⇔ = dt ⇔ ∫ = ∫ dt ⇔
Α 2gx Α x0 2gx Α 0
2gdx gdx dx dy
Θέτουµε y= 2gx ⇔dy= = ⇔ = και προκύπτει:
2 2gx 2gx 2gx g
2 gx
dy -σ 1 -σ -σg
∫
2 gx
= t⇔ y 2 gx0
= t ⇔ 2gx - 2gx 0 = t⇔
2 gx0
g Α g Α Α
σg σg σ 2g
⇔ 2gx = 2gx 0 − t ⇔ x = x0 - t ⇔ x = x0 - t⇔
Α Α 2g 2Α
2
 1 σ 2g 
⇔ x=  x 0 - t .
 2 Α 
 
Για x=0, έχουµε:
1 σ 2g 2A x0 A 2x 0
x0 = t ⇔t= ⇔ t= .
2 Α σ 2g σ g
Ακόµη θα µπορούσαµε να φανταστούµε ότι:
2
dx -σ 2gx 2 2σ gx
υ 1= = ⇔υ 1 = και για x=x0 προκύπτει
dt Α Α2
-σ 2gx 0 2σ 2 gx 0
υ10= ⇔ υ012= .
Α Α2
Ακόµη αν θεωρήσουµε x0 το αρχικό ύψος και ∆x τη µετατόπιση της στάθµης τότε

2σ 2 gx 2
2 2σ g
ισχύει x=x0-∆x και έχουµε υ12= ⇔ υ 1 = (x0-∆x)⇔
Α2 Α2
2
2 2σ g 2σ 2 g 2
2
2 2σ g 2 2 σ2g
⇔υ1 = 2 x0- 2 ∆x⇔ υ1 = υ01 - 2 ∆x⇔ υ1 = υ01 -2α∆x µε α= - 2
Α Α Α Α
επιβραδυνόµενη κίνηση, οπότε από τη σχέση, υ1=υ01-α·t και για τελική ταχύτητα υ1=0
προκύπτει:
-σ 2gx 0
υ0 Α A 2gx 0 A 2x 0
t= ⇔t= 2
⇔ t= ⇔ t= .
α -σ g σg σ g
A2
(Η ταχύτητα πτώσης της στάθµης γίνεται τελικά υ1=0, µόλις η στάθµη έρθει στο ίδιο
οριζόντιο επίπεδο µε το στόµιο εκροής οπότε σταµατάει και η εκροή του υγρού γιατί τότε
-σ 2gx
είναι x=0 οπότε από τη σχέση υ1 = , προκύπτει και υ1=0).
Α
Ακόµη αν θεωρήσουµε ότι η ροή είναι µη

µόνιµη µια και το νερό επιταχύνεται καθώς
A
κατεβαίνει δηλαδή για παράδειγµα στο σηµείο ∆x 1
(1) η ταχύτητα δεν παραµένει σταθερή αλλά x0
µεταβάλλεται µε το χρόνο, τότε η εξίσωση x
Bernoulli για τη µη µόνιµη ροή γίνεται: σ υ
1
x
∂υ 1 2
P1+ ρυ12+ρgx+ρ ∫ dx = P2+ ρυ2.
2 0
∂t 2
Έστω τότε πως κάποια στιγµή η στάθµη του
νερού βρίσκεται σε ύψος x πάνω από το στόµιο. Τότε κατά µήκος της ρευµατικής
γραµµής (1→2) έχουµε,
Bernoulli (1→2):
∂υ
x
1 1
P1+ ρυ1 +ρgx+ρ ∫ dx = P2+ ρυ2⇔
2
2 0
∂t 2
∂υ ∂υ
x
1 1
⇔ Pατµ+ ρυ12+ρgx+ρ ∫ dx = Pατµ+ ρυ2 ⇔υ2=υ12+2gx+2 x,
2 0
∂t 2 ∂t
∂υ -σ 2 g -σ 2 g -σ 2 g
όπου =α= 2 άρα υ2=υ12+2gx-2 2 x, απ΄ όπου για σ<<Α είναι υ1≈0 και ≈0
∂t A A A2
οπότε υ2=2gx⇔υ= 2gx .
Ακόµη για σ=Α προκύπτει υ2=υ12+2gx-2gx⇔υ=υ1, κάτι που το περιµέναµε και από την
εξίσωση συνέχειας!! ∆ηλαδή τότε για (σ=Α) είναι σαν να έχουµε ελεύθερη πτώση της
στήλης νερού που βρίσκεται µεταξύ των 1 και 2!
115. Κάθετη αντίδραση και νερό που ρέει
Στη διάταξη του σχήµατος η παροχή της βρύσης

που αναπληρώνει το νερό του σωλήνα είναι Π=400
cm3/s . Η πλάγια οπή στον πυθµένα του σωλήνα 1
A
από την οποία εξέρχεται το νερό της δεξαµενής
έχει διατοµή σ=2cm2 .
α) Ποιο πρέπει να είναι το ελάχιστο ύψος του

δοχείου για να µην παρατηρηθεί υπερχείλιση; Ποια H
είναι τότε η ταχύτητα εκροής του νερού;
Κάποια στιγµή και ενώ έχει σταθεροποιηθεί το

ύψος του νερού µέσα στο σωλήνα, κλείνουµε τη σ υ
βρύση, ενώ από τον πυθµένα του δοχείου συνεχίζει 2
να εκρέει νερό.
β) Αν ο λόγος των διατοµών στο πάνω ελεύθερο άκρο του σωλήνα και στο στόµιο
A 5
εκροής είναι αντίστοιχα = , πόση γίνεται η ταχύτητα εκροής του νερού τη στιγµή
σ 3
που κλείνουµε τη βρύση και πόση είναι τότε η αρχική ταχύτητα πτώσης στάθµης του
νερού;
γ) Πως µεταβάλλεται µε το χρόνο η κάθετη αντίδραση από τη βάση του σωλήνα στο
νερό;
Να θεωρηθεί η ροή του νερού στο σωλήνα στρωτή, το ιξώδες του νερού αµελητέο και ο
σωλήνας αβαρής. Ακόµη δίνεται η πυκνότητα του νερού ρ=103 Kg/m3 και g=10m/s2.
Λύση:
α) Όταν το ύψος σταθεροποιηθεί τότε η παροχή εκροής εξισώνεται µε την παροχή της
βρύσης Π. Όµως η παροχή της οπής τελικά είναι Π=σ·υ (1). Ακόµη όταν η στάθµη του
νερού βρίσκεται σε ύψος H πάνω από το στόµιο, τότε κατά µήκος της ρευµατικής
γραµµής (1→2) έχουµε:
1 1
Bernoulli (1→2): P1+ ρυ12+ρgH= P2+ ρυ2⇔
2 2
1 2
⇔ Pατµ+ρgH= Pατµ+ ρυ ⇔ υ2=2gH⇔
2
⇔ υ= 2gH (2),
(Η ταχύτητα πτώσης της στάθµης υ1=0, αφού το ύψος H είναι σταθερό).
Τότε από τη σχέση (1) προκύπτει Π2=σ2·υ2 και η οποία µε τη βοήθεια της σχέσης (2)
Π2 16 ⋅10 −8
γίνεται: Π2=2gσ2H, τελικά έχουµε, H= ⇔H= = 0, 2m=20cm .
2gσ 2 2 ⋅10 ⋅ 4 ⋅10−8
Άρα το ελάχιστο ύψος του σωλήνα για να µην παρατηρηθεί υπερχείλιση είναι H=20cm.
Για κάθε ύψος µεγαλύτερο σίγουρα δεν έχουµε καµία υπερχείλιση.
Ακόµη για την ταχύτητα εκροής του νερού έχουµε υ= 2gH = 2 ⋅10 ⋅ 0,2 = 4 = 2m/s ,
Π 4 ⋅10 −4
ή υ= ⇔υ= = 2m/s .
σ 2 ⋅10 −4
β) Για ύψος H=0,2m πάνω από το στόµιο και από την εξίσωση της συνέχειας
σ 3υ
προκύπτει: Α·υ1=σ·υ⇔υ1= υ= , τότε κατά µήκος της ρευµατικής γραµµής (1→2)
Α 5
έχουµε:
1 1
Bernoulli (1→2): P1+ ρυ12+ρgH= P2+ ρυ2⇔
2 2
1 1
⇔ Pατµ+ ρυ12+ρgH= Pατµ+ ρυ2 ⇔ υ2=υ12+ 2gH⇔
2 2
Α2 Α2 5 5
⇔ υ= 2 2
2gH ⇔ υ= 2 2
2gH ⇔υ= 2gH ⇔ υ= 2⇔ υ=2,5 m/s,
Α -σ Α -σ 4 4
δηλαδή η ταχύτητα εκροής του νερού γίνεται µεγαλύτερη από την ταχύτητα εκροής
όταν είχαµε ανοικτή τη βρύση!!
Ακόµη η αρχική ταχύτητα πτώσης στάθµης του νερού στο σωλήνα είναι:
3υ 3
υ1= ⇔υ1= 2,5=1,5m/s.
5 5
γ) Όταν το ύψος της στάθµης του νερού γίνει h=H-x=0,2-x τότε η ταχύτητα πτώσης
στάθµης του νερού στο δοχείο είναι υ12= υ2-
25
2gh⇔ υ12= 2gh-2gh και για
16 x
2 25
A
h=0,2-x έχουµε υ1 = 20·(0,2-x)- 20·(0,2-x)⇔
16 1
25
⇔υ12= -31,25x- 4+20x⇔
4
9 45 H
⇔ υ12= 2,25-11,25x ή υ12= - x . h
4 4
w
Η παραπάνω σχέση είναι της µορφής:
υ12= υ012-2αx όπου για x=0 η αρχική ταχύτητα
N 2
πτώσης της στάθµης είναι υ01= 2,25 = 1,5 m/s, σ υ
11,25
ενώ ακόµη είναι α= = 5, 625 m/s2.
2
επιβραδυνόµενη κίνηση, µε αρχική ταχύτητα υ01 και επιβράδυνση α.
Άρα για το νερό στο σωλήνα ισχύει w-N=mα⇔Ν=m(g-α)⇔Ν=ρΑh(g-α).

Αρχικά µε ανοικτή τη βρύση είναι α=0 και h=H άρα
1
Ν=ρΑHg=103· ·10-3·0,2·10=0,67 Ν. Όταν κλείσουµε τη βρύση εκείνη τη στιγµή
3
1 4, 375
έχουµε α=5,625 m/s2, οπότε Ν=ρΑH(g-α)= 103· ·10-3·0,2·4,375= =0,29 Ν.
3 15
1
Γενικά ισχύει x= υ01·t- α·t2 ⇔x=1,5t-2,8125t2 και h=H-x⇔h=0,2-1,5t+2,8125t2 ⇔
2
Τότε µια τυχαία χρονική στιγµή που η στάθµη του νερού στο σωλήνα βρίσκεται σε
1
ύψος h, θα έχουµε Ν=ρΑh(g-α)⇔N=103· ·10-3·(0,2-1,5t+2,8125t2)·4,375⇔
3
4, 375 4, 375
⇔N= ·(0,2-1,5t+2,8125t2). Πράγµατι για t=0 έχουµε Ν= =0,29 Ν.
3 15
Ακόµη ο χρόνος πτώσης της στάθµης του νερού είναι υ=υ01-αt που για υ=0 µας δίνει
υ 1, 5
tολ= 01 = =0,27s. Τότε για t=tολ είναι h=0 και Ν=0.
α 5, 625
116. Κύλινδρος και ιξώδες
Η αρχικά ακίνητη διάταξη του σχήµατος F

αποτελείται από δυο οµογενείς κυλινδρικές
οµοαξονικές επιφάνειες ακτινών R=20cm και r
1 K R
r=19,8cm και µήκους L= m . Το κενό µεταξύ
2π
των δυο κυλινδρικών επιφανειών είναι γεµάτο µε
µηχανέλαιο συντελεστού ιξώδους n=0,25N·s/m2.
Ο εξωτερικός οµογενής κύλινδρος ακτίνας R, έχει
τυλιγµένο γύρω του αβαρές µη εκτατό σχοινί και
µπορεί να περιστρέφεται, ενώ ο εσωτερικός
κύλινδρος είναι συνεχώς ακίνητος. Κάποια χρονική στιγµή (t0=0), αρχίζουµε να
ξετυλίγουµε το σχοινί ασκώντας σταθερή δύναµη F, στο ελεύθερο άκρο του σχοινιού.
Αρχικά διαπιστώνουµε ότι ο εξωτερικός κύλινδρος επιταχύνεται ενώ τη χρονική στιγµή
t1 που έχει ξετυλιχθεί σχοινί µήκους d=0,32m, ο εξωτερικός κύλινδρος αποκτά σταθερή
γωνιακή ταχύτητα ω=5 rad/s µε την οποία και συνεχίζει να περιστρέφεται. Τότε να
βρείτε:
α) την ταχύτητα του ελεύθερου άκρου του σχοινιού τη χρονική στιγµή t1.
β) Το µέτρο της σταθερής δύναµης F.
γ)Το έργο της δύναµης τριβής T που ασκεί το νευτώνειο υγρό στην εξωτερική
κυλινδρική επιφάνεια από τη χρονική στιγµή t0 µέχρι τη χρονική στιγµή t1.
δ) Το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του εξωτερικού κυλίνδρου:

ω
i) τη χρονική στιγµή που περιστρέφεται µε ω1= και
2
ii) τη χρονική στιγµή t1.
∆ίνεται η ροπή αδράνειας του εξωτερικού κυλίνδρου Ι=8·10-2Κg·m2 και g=10m/s2.
Λύση:
α) Ισχύει υ=ω·R=5·0,2=1m/s.
β) Θεωρούµε ότι περιστροφική µόνιµη ροή του υγρού µπορεί να αναλυθεί στην
περιστροφή µε γωνιακή ταχύτητα ω(r) διαφόρων κυκλικών «στρωµάτων» του υγρού. Το
στρώµα του υγρού µε ακτίνα R περιστρέφεται µε τη γωνιακή ταχύτητα του εξωτερικού
κυλίνδρου, ενώ το στρώµα µε ακτίνα r που βρίσκεται σε επαφή µε τον ακίνητο κύλινδρο
έχει γωνιακή ταχύτητα µηδέν. Ακόµη εδώ παραλείπουµε τα φυγόκεντρα φαινόµενα που σε
έντονα καµπυλωµένες ροές είναι σηµαντικά..
Από τη χρονική στιγµή t1 και µετά που ο εξωτερικός κύλινδρος περιστρέφεται µε

σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω, η συνισταµένη των ασκούµενων ροπών ως προς τον
άξονα περιστροφής είναι µηδέν.
Οι δυνάµεις που ασκούνται στην εξωτερική κυλινδρική επιφάνεια ακτίνας R, είναι η
υ
δύναµη F που είναι ίση µε την τάση του σχοινιού και η δύναµη τριβής T=nA που

υ
ασκεί το υγρό. Τότε έχουµε Στ=0⇔F·R-T·R=0⇔F=T= nA όπου = R-r =

=0,2cm=2·10-3m είναι το πάχος το στρώµατος του ρευστού και Α=2πRL είναι το
εµβαδό της επιφάνειας του εξωτερικού κυλίνδρου που εφάπτεται στο ρευστό. Ακόµη
1 1
είναι Α=2πRL=2π·0,2· =0,2m2. Τότε έχουµε F=T=0,25·0,2· =25Ν.
2π 2 ⋅10−3
1 1
γ) Ισχύει Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF+WT⇔ Iω2=F·d+WT⇔ ·8·10-2·25= 25·0,32+WT⇔
2 2
⇔WT=1-8⇔ WT=-7 J.
δ) Ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του εξωτερικού κυλίνδρου τη χρονική
ω dΚ
στιγµή που περιστρέφεται µε ω1= είναι = ΣF ⋅ υ1 =(F-T) ⋅ υ1 , όπου υ1=ω1·R=
2 dt
5 υ 0,5
= ·0,2=0,5m/s. Τότε έχουµε T=nA 1 =0,25·0,2· =12,5Ν. Θεωρούµε ότι η
2 2 ⋅10−3
υ
εξίσωση T=nA , ισχύει κάθε χρονική στιγµή και όχι µόνο τη χρονική στιγµή που ο

κύλινδρος περιστρέφεται µε σταθερή γωνιακή ταχύτητα!!.
dΚ
Άρα έχουµε = ΣF ⋅ υ1 =(F-T) ⋅ υ1 =(25-12,5)· 0,5=6,25J/s.
dt
dΚ
Τη χρονική στιγµή t1 είναι ΣF=F-T=0 και υ=1m/s άρα = ΣF ⋅ υ=0 J/s.
dt
Ισχύει ΣF=mα, όπου α είναι η επιτρόχιος επιτάχυνση των σηµείων της περιφέρειας του
dυ υ dυ
εξωτερικού περιστρεφόµενου κυλίνδρου. Τότε: F-T=m ⇔F-nA = m ⇔
dt dt
nA
dυ nA − t F F
⇔m + υ =F⇔υ=C e m + . Για t=0 είναι και υ=0 άρα έχουµε C+ =0⇔
dt nA nA
F 25 ⋅ 2 ⋅10−3 nA 0, 25 ⋅ 0, 2
⇔C= - = − = −1 m/s. Ακόµη είναι = −3
= 12,5s -1 .
nA 0, 05 m 2 ⋅ 2 ⋅10
-2 2 2
(Για Ι=8·10 Κg·m και Ι= mR για τον κούφιο κύλινδρο έχουµε για τη µάζα του
nA
− t F
κυλίνδρου m=2Kg). Τότε ισχύει: υ=C e m + ⇔υ= - e −12,5t +1 ή υ=1- e −12,5t . Πράγµατι
nA
1
για t=0 είναι υ=0 ενώ σε 5 σταθερές χρόνου, t=5τ όπου τ= = 0, 08s άρα σε
12,5
t=5·0,08=0,4 s θεωρούµε ότι το σχοινί έχει αποκτήσει σταθερή ταχύτητα υ=1m/s.
0,4 0,4
dx
=1- e −12,5t ⇔dx=dt- e −12,5t dt⇔x= ∫ dt − ∫ e dt ⇔
-12,5t
Ακόµη ισχύει υ=
dt 0 0
1
⇔ x=0,4+0,08 ( e −5 − 1) ⇔x≈0,4-0,08=0,32m.
0,4
⇔x=0,4+ e −12,5t
12,5 0
117. Το µπαλόνι
1
Το µπαλόνι του σχήµατος διατοµής Α=2·10-2m2 είναι υ1 A
γεµάτο µε αέρα πυκνότητας ρ=1,2Κg/m3 µε πίεση
Ρ=1,24 atm. Το ακροφύσιο στη βάση του µπαλονιού
έχει διατοµή σ=2·10-3m2. Κάποια στιγµή αφήνουµε
ελεύθερο τον αέρα να διαφύγει από το ακροφύσιο.
α) Να υπολογιστεί η αρχική ταχύτητα (t0=0) µε την P,ρ
οποία διαφεύγει ο αέρας µέσα από το ακροφύσιο του y
µπαλονιού και
β) Να υπολογιστεί τότε η αρχική δύναµη που προωθεί
το µπαλόνι.
υ1 A
2
∆ίνεται η ατµοσφαιρική πίεση Ρατ=105 Ν/m2.
σ
Λύση: υ0
α) Παρόλο που τα αέρια είναι συµπιεστά και η ροή µπορεί να γίνει τυρβώδης,
µπορούµε να θεωρήσουµε πως για µικρές πιέσεις και ταχύτητες, η ροή του αέρα µέσα
στο µπαλόνι είναι στρωτή.
1 1
Από την εξίσωση του Bernoulli (1→2) έχουµε: Ρ1+ ρ·υ12+ρgy= Ρ2+ ρ·υ02. Επειδή η
2 2
πυκνότητα του αέρα είναι πολύ µικρή µπορούµε να αγνοήσουµε τη µεταβολή της
πίεσης του αέρα µε το ύψος (y) µέσα στο µπαλόνι. Άρα ο όρος ρgy→0. Τότε η
ταχύτητα ροής υ1 του αέρα οπουδήποτε µέσα στο µπαλόνι, άρα και ακριβώς πριν την
έξοδό του από το ακροφύσιο σ είναι σταθερή.
H πίεση του αέρα µέσα στο µπαλόνι (άρα και ακριβώς πριν το ακροφύσιο) είναι Ρ1=Ρ,
ενώ η πίεση Ρ2 ακριβώς έξω από το ακροφύσιο του µπαλονιού είναι ίση µε την
ατµοσφαιρική πίεση, Ρ2=Ρατ.
1 1 2(P-Pατ )
Άρα έχουµε Ρ+ ρ·υ12= Ρατ+ ρ·υ02⇔υ02= +υ12, όπου υ1 είναι η ταχύτητα ροής
2 2 ρ
του αέρα τη χρονική στιγµή t0=0 οπουδήποτε µέσα στο µπαλόνι και υ0 είναι η ταχύτητα
διαφυγής του αέρα από το ακροφύσιο. Από την εξίσωση συνέχειας και θεωρώντας
σταθερή την πυκνότητα του αέρα για τη χρονική στιγµή t0 έχουµε:
σ υ 2(P-Pατ ) υ02 99υ20 2(P-Pατ )
Α·υ1=σ·υ0⇔υ1= υ0= 0 . Τότε έχουµε υ02= + ⇔ = ⇔ υ02=
Α 10 ρ 100 100 ρ
100 2(P-Pατ ) 2(P-Pατ ) 2(P-Pατ ) 2(1,24-1) ⋅105
= ⇔υ02≈ ⇔υ0= ⇔υ0= ⇔ υ0=
99 ρ ρ ρ 1,2
0,48 ⋅105
= ⇔ υ0= 4 ⋅104 ⇔ υ0=200m/s.!!!
1,2
β) Για τη δύναµη που προωθεί το µπαλόνι έχουµε:
∆p ∆(mυ) ∆m ∆V 2(P-Pατ )
ΣF= = = υ0 =ρ υ0 = ρΠ 0 υ0 = ρσυ02 = ρσ = 2σ(P-Pατ ) .
∆t ∆t ∆t ∆t ρ
Τελικά έχουµε: ΣF= 2σ(P-Pατ ) ⇔ ΣF=2·2·10-3·0,24·105⇔ ΣF=4·24=96Ν.
Βέβαια αµέσως µε το που διαφεύγει µια µάζα µέσα από το µπαλόνι καταρρέουν οι
παραπάνω συνθήκες (µεταβάλλεται συνεχώς η πυκνότητα και η πίεση του αέρα).
Σ’ έναν πύραυλο όπου ο θάλαµος καύσης έχει σταθερό όγκο, η µάζα του εξερχόµενου
αερίου ισούται µε τη µάζα του αερίου που παράγεται από την καύση του καυσίµου,
ώστε η πυκνότητα του αερίου να παραµένει σταθερή και να ισχύει κάθε στιγµή η
εξίσωση της συνέχειας.
118. Υδραντλία
Ο ηλεκτρικός κινητήρας του M

σχήµατος µάζας m=2,5Kg και
ακτίνας r=4cm στρέφεται µε m
γωνιακή ταχύτητα ω1 και κινεί r
υδραντλία µάζας Μ=2Κg και R 2
ακτίνας R=10cm, η οποία 1

αντλεί 1m3 νερού σε ύψος Ηλεκτρικός
Υδραντλία
κινητήρας
h=3m µέσα σε 1min. Αν δεν
υπάρχουν απώλειες (ιδανική
περίπτωση), τότε:
α) Να υπολογιστεί η ωφέλιµη
ισχύς της αντλίας.
β) Αν η ροπή που ασκείται από τον ιµάντα στην υδραντλία είναι 5Ν·m, τότε να
υπολογιστεί η σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω1 του κινητήρα.
γ) Πόση είναι η ροπή που ασκείται από τον ιµάντα στον ηλεκτρικό κινητήρα;
Τη χρονική στιγµή t=0 κλείνουµε το διακόπτη της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από
το ηλεκτρικό δίκτυο και εξαιτίας των τριβών το σύστηµα ακινητοποιείται σε χρόνο ∆t.
Τότε να βρείτε:
δ) Τη σχέση που συνδέει τις συνολικές ροπές επιβράδυνσης στον κινητήρα και την
υδραντλία θεωρώντας ότι αυτές είναι σταθερές.
ε) Το έργο της συνολικής ροπής επιβράδυνσης µέχρι να ακινητοποιηθεί το σύστηµα.
1 2 1
∆ίνεται για τον ηλεκτρικό κινητήρα και την υδραντλία ότι Ι1= mr και Ι2= MR2
2 2
αντίστοιχα. Για τις πράξεις θεωρείστε τη πυκνότητα του νερού ρ=103 Κg·m3 και
g=10m/s2.
Λύση:
α) Η ωφέλιµη ισχύς της αντλίας είναι όση και η αύξηση της µηχανικής ενέργειας του
νερού. Άρα,
1 
 ∆m ⋅ υ 2 -0  + ( ∆m ⋅ g ⋅ h-0 )
W ∆Ε ∆K+∆U  2  ∆m  1 2  υ=0
Ρωφ= ωφ = µηχ.νερού = = =  υ +g ⋅ h ⇔
∆t ∆t ∆t ∆t ∆t  2 
∆V 1
⇔ Ρωφ=ρ g ⋅ h ⇔ Ρωφ=103· ·10·3=500W.
∆t 60
β) Αν η ροπή που ασκείται από τον ιµάντα στην υδραντλία είναι έστω τ2=5Ν·m, τότε
δεδοµένου ότι η ισχύς P που παρέχεται από τον ιµάντα είναι όση και η ωφέλιµη ισχύς
της αντλίας Ρωφ, (δεν υπάρχουν απώλειες) ισχύει:
P R
Ρωφ =P=τ2·ω2⇔ω2= ⇔ω2=100 rad/s. Όµως ισχύει ω1·r=ω2·R⇔ω1= ·ω2⇔
τ2 r
⇔ ω1=2,5·ω2⇔ ω1=250 rad/s. Η σταθερή γωνιακή ταχύτητα εξασφαλίζεται από το ότι
υπάρχει µια ίση και αντίθετη ροπή λόγω τριβών.
γ) Αν δεχτούµε ότι οι δυνάµεις από τον ιµάντα στους δύο τροχούς είναι ίσες (ζεύγος
δυνάµεων), τότε για τη ροπή από τον ιµάντα σε κάθε τροχό θα έχουµε: τ1=F·r και
τ2=F·R, οπότε προκύπτει
τ2 R r
= ⇔τ1= · τ2⇔ τ1=2 N·m.
τ1 r R
Ισχύει: Ρ1=τ1·ω1=2·250=500W και Ρ2=τ2·ω2=5·100=500W.
δ) Στη διάρκεια της επιβράδυνσης ισχύουν: ω1΄=ω1-α1γων·t και για χρόνο ∆t έχουµε
ω1΄=0 άρα προκύπτει ω1=α1γων·∆t και παρόµοια έχουµε ω2΄=ω2-α2γων·t απ’ όπου για
ω1 ω
χρόνο ∆t έχουµε ω2΄=0 και ω2=α2γων·∆t. Τότε προκύπτει = 2 ⇔
α1γων α 2γων
1 2
ω1 ω2 Στ1′ Ι1ω1 Στ1′ ω1 2 mr Στ1′ R mr 2 mr
⇔ = ⇔ = ⇔ = ⇔ = = = 0,5 ,
Στ1′ Στ′2 Στ′2 Ι 2 ω2 Στ′2 ω2 1 MR 2
Στ′2 r MR 2
MR
2
Ι1 Ι2
όπου Στ1′ και Στ′2 είναι οι συνολικές σταθερές ροπές που ασκούνται στους δυο τροχούς
κατά τη διάρκεια της επιβράδυνσης. Αυτές οι ροπές οφείλονται τόσο στις τριβές στα
µηχανικά µέρη της αντλίας, όσο και του υγρού εντός της αντλίας.
1 2 1 1 1
ε) Ισχύει Ι1= mr ⇔ Ι1= ·2,5·16·10-4=2·10-3Κg·m2 και Ι2= MR2⇔ Ι2= ·2·10·10-3
2 2 2 2
⇔ Ι2=10·10 Κg·m . Τότε για το έργο της συνολικής ροπής επιβράδυνσης µέχρι να
-3 2
ακινητοποιηθεί το σύστηµα ισχύει:

1 1 1
W=Kτελ-Kαρχ⇔W=- ( I1·ω12+ I2·ω22) ⇔W= - ·10-1(2·625+10·100)⇔W= -112,5J.
2 2 2
Η ενέργεια αυτή των τριβών µετατρέπεται σε θερµότητα. Ένα µέρος αυτής της
θερµότητας αποβάλλεται στο περιβάλλον, ενώ το υπόλοιπο παραµένει στο
διακινούµενο υγρό ανεβάζοντας τη θερµοκρασία του.
119. Νερό και αέρας
Μέσα στο δοχείο του σχήµατος εµβαδού

∆ Ε
εγκάρσιας διατοµής Α=164cm2 υπάρχει νερό Γ
πυκνότητας ρ=103Κg/m3. h3
h2
Τότε:
α) Να υπολογιστεί η πίεση στο σηµείο Γ. Α Β
β) Να υπολογιστεί η δύναµη F που ασκείται h1
στη βάση ∆Ε του δοχείου.
γ) Να υπολογιστούν τα mol του αέρα µέσα
στο δοχείο (ιδανικό αέριο).
∆ίνονται pατµ=105N/m2, h1=h3=0,5m,
h2=2,5m, θ=270C, R=0,082 L·atm/mol·K.
Λύση:
α) Η πίεση pΓ στο σηµείο Γ είναι ίση µε την πίεση p του αέρα µέσα στο δοχείο, άρα
είναι ίση και µε την πίεση pA στο σηµείο Α της διαχωριστικής επιφάνειας, νερού –
αέρα. Η pA είναι ίση µε την πίεση που επικρατεί στα σηµεία του ανοικτού σωλήνα που
βρίσκονται στην ίδια στάθµη µε την επιφάνεια του υγρού εντός του δοχείου. Άρα
ισχύει, pΓ=p=pA=pB=pατµ+ρg(h2-h1)⇔p=105+103·10·2⇔ p=1,2·105 Pa ή 1,2 atm.
β) Ισχύει F=p·A όπου p είναι η πίεση του αέρα που βρίσκεται πάνω από το υγρό µέσα
στο δοχείο. Άρα ισχύει F=1,2·105·164·10-4=1.968 N.
γ) Για τον όγκο του αέρα µέσα στο δοχείο έχουµε V=h3·A=0,5·164·10-4=82·10-4m3=
pV 1,2 ⋅ 8,2
=8,2L. Από την καταστατική εξίσωση έχουµε p·V=n·R·Τ⇔n= ⇔n= ⇔
RT 0,082 ⋅ 300
⇔n=0,4 mol αέρα.
120. Θ.Μ.Κ.Ε ή Bernoulli;
Το κατακόρυφο κυλινδρικό δοχείο του σχήµατος έχει εµβαδό διατοµής Α=10-3m2 και
περιέχει νερό µέχρι ύψους H=1m. Στη βάση του δοχείου ανοίγουµε µικρή οπή µε
εµβαδό εγκάρσιας διατοµής
-4 2
σ=0,125·10 m , ενώ ταυτόχρονα
ασκούµε δύναµη σε αβαρές x
εφαρµοστό έµβολο και το
µετακινούµε κατακόρυφα προς τα 1 υ1
κάτω µε σταθερή ταχύτητα
υ1=0,1m/s. H
Να υπολογιστεί το έργο της δύναµης
F ώστε να εξέλθει όλο το νερό από σ υ2
το δοχείο. 2
∆ίνονται για τις πράξεις ρν=1000
Kg/m3 και g=10 m/s2.
Λύση:
α) Θ.Μ.Κ.Ε
H
Αρχικά το κέντρο µάζας του νερού βρίσκεται σε ύψος από τον πυθµένα του δοχείου
2
που θεωρούµε ότι είναι το επίπεδο αναφοράς (επίπεδο µηδενικής δυναµικής ενέργειας).
Από την εξίσωση της συνέχειας έχουµε:
Α1·υ1=σ·υ2⇔υ2= 80υ1.
Ακόµη αν m είναι η συνολική αρχική µάζα του νερού (δηλαδή αυτή που θα µετακινηθεί
µέσω της οπής) τότε από Θ.Μ.Κ.Ε:
1 H
Κτελ-Καρχ=WF+Ww⇔ m(υ22-υ12)= WF+mg ⇔
2 2
1 H
WF = m(υ22-υ12) –mg
2 2
Ισχύουν:
m=ρν·V=ρν·A·H=1Kg, υ1=0,1m/s και υ2=80υ1=8m/s, οπότε µε αντικατάσταση έχουµε:
1 H 1
WF= m(υ22-υ12) –mg ⇔ WF= (64-10-2) –5⇔ WF=31,995-5=26,995 J.
2 2 2
β) Bernoulli
Έστω ότι το έµβολο έχει µετακινηθεί προς τα κάτω κατά x, τότε σύµφωνα µε τον
Bernoulli από εκείνη τη θέση µέχρι την οπή θα έχουµε:
1 1
Bernoulli (1→2): P1+ρνg(H-x)+ ρνυ12= P2+ ρνυ22⇔
2 2
F 1 1
⇔Pατµ+ +ρνg(H-x)+ ρνυ12= Pατµ + ρνυ22⇔
A 2 2
F 1 1
⇔ = ρν( υ22-υ12)- ρνg(H-x)⇔F= ρνA ( υ22-υ12)- ρνgA(H-x)
A 2 2
m
Ισχύει m=ρν·V=ρν·A·H και ρν·A= , άρα προκύπτει
H
m mg
F= ( υ22-υ12)- (H-x).
2H H
Η δύναµη F είναι µεταβλητή και για F(N)
τον υπολογισµό του έργου της
κάνουµε γραφική παράσταση.
m 2 2
Για (υ2 - υ1)
2H
m
x=0 έχουµε F= ( υ22-υ12)- mg και
2H
για m 2 2
m (υ - υ )-mg
2 2 2H 2 1
x=H προκύπτει F= ( υ2 -υ1 )
2H
H x(m)
Από το εµβαδό που περικλείεται από τη γραφική παράσταση F(x) και τον άξονα των x
προκύπτει:
m 2 2
(υ 2 -υ1 )-mg
H m(υ22 -υ12 )-mgH
WF= H ⇔ WF= ⇔
2 2
1 H
WF= m(υ22-υ12) –mg
2 2
Σχόλιο 1:
m mg
Η F µπορεί να γραφεί και ως F= ( υ22-υ12)- (H-x)⇔
2H H
⇔ F=0,5 (64-0,01)- 10 (1-x)⇔
F(x)=21,995+10x (0≤x≤1m)
Οπότε για x=0 είναι F=21,995N και για x=H=1m έχουµε F=31,995 N και για το εµβαδό
21,995+31,995
έχουµε WF= =26,995 J.
2
Σχόλιο 2:
t
Ισχύει x=υ1·t⇔x= οπότε έχουµε και
10
F(t)=21,995+t (0≤t≤10s)
121. ∆οχεία και πιέσεις
1. Το δοχείο του σχήµατος,

συγκρατείται σε οριζόντια θέση, ενώ
περιέχει νερό που θεωρείται ιδανικό
και ασυµπίεστο υγρό, πυκνότητας
O
ρ=1.000kg/m3. Το δοχείο κλείνεται δε Τοίχος F
µε έµβολο βάρους w=4Ν, στο οποίο
ασκούµε, µε το άλλο µας χέρι, µια Γ Β
οριζόντια δύναµη, όπως στο σχήµα,
µέτρου F=20Ν. Η εγκάρσια διατοµή
του δοχείου είναι Α=8cm2 και το ∆ h
µήκος της στήλης του νερού είναι h=20cm.
Να υπολογιστεί η πίεση στο σηµείο Β του υγρού, που βρίσκεται σε επαφή µε το
έµβολο, καθώς και η πίεση στο σηµείο Γ.
∆ίνεται Ρατ=105Ν/m2 και g=10m/s2.
Λύση:
1ος τρόπος: Στο σύστηµα υγρό – έµβολο από τη συνθήκη ισορροπίας ισχύει:
ΣF=0⇔F+Fατµ=Ν, όπου Ν είναι η κάθετη αντίδραση από την αριστερή βάση του
δοχείου.
Ακόµη είναι Fατµ=Ρατµ·Α=80Ν. Άρα προκύπτει: Ν= F+Fατµ ⇔Ν= 20+80⇔Ν=100Ν
N 100
Τότε ΡΓ= = −4
=12,5·104 Pa=PΒ.
A 8 ⋅10
Σχόλιο: Η Ν είναι η συνισταµένη δύναµη που ασκείται στο πλευρικό τοίχωµα εµβαδού Α.
Η Ν είναι ίση µε το γινόµενο µιας µέσης πίεσης εδώ είναι η ΡΓ που ασκείται στο Κ.Μ της
πιεζόµενης κατακόρυφης επιφάνειας επί το εµβαδό Α της επιφάνειας. Έτσι για τη µέση
N
πίεση ΡΓ ισχύει ΡΓ= . Προσοχή το Κ.Μ της επιφάνειας Α δεν είναι το σηµείο
A
2
εφαρµογής της Ν. Η Ν ασκείται στο κέντρο πίεσης που απέχει από το Ο απόσταση y=
3
1
(O∆) ή από το ∆ απόσταση y΄= (O∆).
ος
3 Fυγρ F
2 τρόπος: Μπορούµε αµέσως από την
ισορροπία του εµβόλου να έχουµε: Β Fατµ
Fυγρ F Fατµ
ΣF=0 ⇔ Fυγρ-Fατµ-F=0 ⇔ = +
Α Α Α
⇔
F
PΒ = + Pατµ ⇔ΡΒ=2,5·104 +10·104=12,5·104
Α
Pa=ΡΓ.
2. Το δοχείο του σχήµατος,

συγκρατείται σε οριζόντια θέση, ενώ
ασυµπίεστο υγρό, πυκνότητας

Τοίχος
περιέχει νερό που θεωρείται ιδανικό και
3 A2 A1
ρ=1.000kg/m . Το δοχείο κλείνεται µε N1
έµβολο βάρους w=4Ν, στο οποίο N
Γ F
ασκούµε, µε το άλλο µας χέρι, µια
οριζόντια δύναµη, όπως στο σχήµα,
N΄1 Β
µέτρου F=20Ν. Η εγκάρσια διατοµή
του εµβόλου είναι Α1=4cm2, ενώ η h
εγκάρσια διατοµή του δοχείου είναι Α2=2Α1 και το µήκος της στήλης του νερού είναι
h=20cm.
Λύση:
ΣF=0⇔F+Fατµ-Ν-Ν1ολ=0⇔ Ν-Ν1ολ= F+Fατµ⇔ Ν-Ν1ολ=60 Ν, όπου Fατµ=Ρατµ·Α1=40Ν.
N N1ολ N N
Ακόµη ΡΓ=ΡΒ⇔ = ⇔ = 1ολ ⇔Ν=2Ν1ολ.
A 2 A 2 − Α1 2A1 Α1
Οπότε ισχύει και Ν-Ν1ολ=60 ⇔ Ν1ολ=60 και Ν=2Ν1ολ⇔ Ν=120Ν.
N N 120
Άρα ΡΓ= = ⇔ Ρ Γ= −4
= 15 ⋅104 Pa =ΡΒ.
A 2 2 Α1 8 ⋅10
2ος τρόπος: Μπορούµε αµέσως από την ισορροπία του εµβόλου να έχουµε:
Fυγρ F
Β Fατµ
Fυγρ F Fατµ
ΣF=0 ⇔ Fυγρ-Fατµ-F=0 ⇔ ΡΒ= = + ⇔
Α1 Α1 Α1
F 20
PΒ = + Pατµ ⇔ PΒ = −4
+ 105 ⇔ΡΒ=5·104 +10·104=15·104 Pa=ΡΓ.
Α1 4 ⋅10
3. Το δοχείο του σχήµατος, βρίσκεται A1

σε οριζόντια θέση, ενώ περιέχει νερό A2
που θεωρείται ιδανικό και ασυµπίεστο
υγρό, πυκνότητας ρ=1.000kg/m3. Το F2 Γ Β F1
δοχείο κλείνεται µε δυο έµβολα, στα
οποία ασκούµε, µε το χέρι µας, µια
οριζόντια δύναµη, όπως στο σχήµα, h
µέτρου F1=20Ν και µια οριζόντια δύναµη F2. Η εγκάρσια διατοµή του µικρού εµβόλου
είναι Α1=4cm2, ενώ η εγκάρσια διατοµή του µεγάλου είναι Α2=2Α1 και το µήκος της
στήλης του νερού είναι h=20cm.
Λύση:
F1 F
Ισχύει PΒ = + Pατµ και PΓ = 2 + Pατµ , όµως ΡΒ=ΡΓ, άρα έχουµε
Α1 Α2
F1 F F F
+ Pατµ = 2 + Pατµ ⇔ 1 = 2 ⇔F2=2F1=40N. Άρα ΣF=ΣFεξ=F2-F1=20N≠0, άρα το
Α1 Α2 Α1 Α 2
σύστηµα επιταχύνεται προς τα δεξιά και δεν ισορροπεί.
4. Το δοχείο του σχήµατος, συγκρατείται σε

κατακόρυφη θέση, ενώ περιέχει νερό που θεωρείται Τοίχος
ιδανικό και ασυµπίεστο υγρό, πυκνότητας
ρ=1.000kg/m3. Το δοχείο κλείνεται δε µε έµβολο Γ
βάρους w=4Ν, στο οποίο ασκούµε, µε το άλλο µας
χέρι, µια κατακόρυφη δύναµη, όπως στο σχήµα, µέτρου
F=20Ν. Η εγκάρσια διατοµή του δοχείου είναι Α=8cm2
και το µήκος της στήλης του νερού είναι h=20cm. h
Να υπολογιστεί η πίεση στο σηµείο Β του υγρού, που
βρίσκεται σε επαφή µε το έµβολο, καθώς και η πίεση
στο σηµείο Γ.
Β
Λύση:
F
ΣF=0⇔F+Fατµ=Ν+w+wν, όπου Fατµ είναι η δύναµη που οφείλεται στην ατµοσφαιρική
πίεση, w είναι το βάρος του εµβόλου wν είναι το βάρος της στήλης του νερού και Ν
είναι η κάθετη αντίδραση από την πάνω βάση του κυλίνδρου.
Ακόµη είναι Fατµ=Ρατµ·Α=80Ν, ακόµη wν=mg=ρgV⇔wν=ρgAh=1,6N.
Άρα προκύπτει: F+Fατµ=Ν+w+wν⇔Ν= F+Fατµ-w-wν⇔ Ν= 20+80-4-1,6⇔Ν=94,4Ν.
N 94,4
Άρα έχουµε ΡΓ= = =11,8·104 Pa.
A 8 ⋅10 −4
N F-w-w ν F-w w ν
Ακόµη ισχύει, ΡΓ= = +Ρατµ ή ΡΓ= - +Ρατµ⇔
A A A Α
F-w ρgAh F-w
⇔ Ρ Γ= +Ρατµ - ⇔ Ρ Γ= +Ρατµ-ρgh.
A Α A
Τότε για την ολική πίεση στο Β ισχύει:
F-w
ΡΒ=ΡΓ+ ρgh.⇔ ΡΒ= +Ρατµ.⇔
A
20-4
⇔ Ρ Β= −4
+105⇔ ΡΒ=12·104 Pa
8 ⋅10
και ΡΓ= ΡΒ- ρgh=12·104 -0,2·104= 11,8·104 Pa. Fυγρ =Ν+wν
2ος τρόπος: Μπορούµε αµέσως από την ισορροπία του εµβόλου να

έχουµε:
Fυγρ F-w Fατµ
ΣF=0 ⇔ Fυγρ+w-Fατµ-F=0 ⇔ = + ⇔
Α Α Α Β
F-w
PΒ = + Pατµ ⇔ΡΒ=12·104 Pa.
Α
και ΡΓ= ΡΒ- ρgh=12·104 -0,2·104= 11,8·104 Pa. F
w
Fατµ
5. Το δοχείο του σχήµατος, συγκρατείται σε

A2
κατακόρυφη θέση, ενώ περιέχει νερό που θεωρείται
Τοίχος
ρ=1.000kg/m3. Το δοχείο κλείνεται δε µε έµβολο Γ
χέρι, µια κατακόρυφη δύναµη, όπως στο σχήµα,
µέτρου F=20Ν. Η εγκάρσια διατοµή του εµβόλου N
είναι Α1=4cm2, ενώ η εγκάρσια διατοµή του
δοχείου είναι Α2=2Α1 και το µήκος της στήλης του h
νερού είναι h=20cm.
Να υπολογιστεί η πίεση στο σηµείο Β του υγρού, N΄1 N 1
που βρίσκεται σε επαφή µε το έµβολο, καθώς και η
πίεση στο σηµείο Γ. Β
∆ίνεται Ρατ=105Ν/m2 και g=10m/s2. E A1
Λύση:
1ος τρόπος: Στο σύστηµα υγρό – έµβολο από τη

F
συνθήκη ισορροπίας ισχύει:
ΣF=0⇔F+Fατµ=Ν-Ν1ολ+w+wν µε Fατµ=Ρατµ·Α1=40Ν.
Άρα προκύπτει: F+Fατµ=Ν+w+wν⇔ Ν-Ν1ολ = F+Fατµ-w-wν⇔

⇔Ν-Ν1ολ = 20+40-4-1,6⇔ Ν-Ν1ολ =54,4Ν.
Όµως ΡΕ=ΡΒ=ΡΓ-ρνgh⇔
N1ολ N
⇔ = +ρνgh, όµως Α2=2Α1
A 2 − Α1 A 2
N N
Άρα έχουµε 1ολ = +ρνgh ⇔ 2Ν1ολ= Ν+ 2ρνghΑ1⇔2Ν1ολ= Ν+ 2·104·0,2·4·10-4⇔
Α1 2A1
⇔2Ν1ολ= Ν+1,6⇔Ν=2Ν1ολ-1,6
Τότε από τη σχέση Ν-Ν1ολ =54,4Ν προκύπτει και Ν1ολ-1,6=54,4⇔ Ν1ολ=56Ν και
Ν=112-1,6⇔Ν=110,4Ν.
N 110,4
Άρα ΡΓ= = −4
=13,8·104 Pa.
A 2 8 ⋅10
Τότε για την ολική πίεση στο Β ισχύει:
ΡΒ=ΡΓ+ ρgh.⇔ ΡΒ=13,8·104+0,2·104⇔ ΡΒ=14·104 Pa.
2ος τρόπος: Μπορούµε αµέσως από την ισορροπία του εµβόλου να έχουµε:
Fυγρ F-w Fατµ

Fυγρ =Ν+wν
Α Α Α
F-w 20-4
PΒ = + Pατµ ⇔ PΒ = + 105 ⇔ΡΒ=14·104 Pa.
Α 4 ⋅10 4
και ΡΓ= ΡΒ- ρgh=14·104 -0,2·104= 13,8·104 Pa.

Β
w F
Fατµ
6) Το δοχείο του σχήµατος, συγκρατείται σε κατακόρυφη
θέση, ενώ περιέχει νερό που θεωρείται ιδανικό και F
ασυµπίεστο υγρό, πυκνότητας ρ=1.000kg/m3. Το δοχείο
κλείνεται δε µε έµβολο βάρους w=4Ν, στο οποίο ασκούµε, µε
το άλλο µας χέρι, µια κατακόρυφη δύναµη, όπως στο σχήµα,
µέτρου F=20Ν. Η εγκάρσια διατοµή του εµβόλου είναι
Α=8cm2 και το µήκος της στήλης του νερού είναι h=20cm.
Β
βρίσκεται σε επαφή µε το έµβολο, καθώς και η πίεση στο
σηµείο Γ.
∆ίνεται Ρατ=105Ν/m2 και g=10m/s2 h
Λύση:
1ος τρόπος:
Γ
Για το σύστηµα υγρό – έµβολο του διπλανού σχήµατος από
τη συνθήκη ισορροπίας ισχύει: Πάτωµα
ΣF=0⇒F+Fατµ+w+wν=Ν, όπου Fατµ=Ρατµ·Α=80Ν, wν=mg=ρgV⇔
⇔ wν=ρgAh=1,6 N.
Άρα προκύπτει:
Ν= F+Fατµ+w+wν⇔ Ν= 100+4+1,6⇔Ν=105,6 Ν. Τότε
N 105,6
Ρ Γ= = =13,2·104 Pa.
A 8 ⋅10 −4
Όµως για την πίεση στο Γ ισχύει:
ΡΓ=ΡΒ+Ρυδρ.⇔ ΡΒ=ΡΓ-Ρυδρ.= ΡΓ-ρgh⇔ΡΒ=13,2·104 -0,2·104⇔ ΡΒ=13·104 Pa.
N F+w+w ν F+w w ν
Ακόµη ισχύει, ΡΓ= = +Ρατµ ή ΡΓ= + +Ρατµ⇔
A A A Α
F+w ρgAh F+w

⇔ Ρ Γ= +Ρατµ + ⇔ Ρ Γ= +Ρατµ+ρgh και
A Α A
F+w
ΡΒ= ΡΓ-ρgh⇔ ΡΒ= +Ρατµ⇔ ΡΒ=13·104 Pa.
A
Fατµ
ος
2 τρόπος:
F
Ή αλλιώς από την ισορροπία του εµβόλου για την πίεση στο Β έχουµε: Β
Fυγρ Fατµ F+w
ΣF=0 ⇔ Fατµ+F +w -Fυγρ=0 ⇔ = + ⇔
Α Α Α
F+w 20+4 w
PΒ = + Pατµ ⇔ PΒ = −4
+ 105 ⇔ΡΒ=13·104 Pa και
Α 8 ⋅10
ΡΓ=ΡΒ+Ρυδρ.⇔ ΡΓ=ΡΒ+ ρgh.⇔ ΡΓ=13·104+0,2·104⇔ ΡΓ=13,2·104 Pa.
Fυγρ=Ν-w ν
7. Το δοχείο του σχήµατος, συγκρατείται σε F

κατακόρυφη θέση, ενώ περιέχει νερό που θεωρείται
ρ=1.000kg/m3. Το δοχείο κλείνεται δε µε έµβολο A1
E
χέρι, µια κατακόρυφη δύναµη, όπως στο σχήµα, µέτρου Β
F=20Ν. Η εγκάρσια διατοµή του εµβόλου είναι
Α1=4cm2, ενώ η εγκάρσια διατοµή του δοχείου είναι N΄1 N 1
Α2=2Α1 και το µήκος της στήλης του νερού είναι
h=20cm.
h
βρίσκεται σε επαφή µε το έµβολο, καθώς και η πίεση N
στο σηµείο Γ.
∆ίνεται Ρατ=105Ν/m2 και g=10m/s2. Γ
Λύση: A2
1ος τρόπος:
Για το σύστηµα υγρό – έµβολο του διπλανού σχήµατος
από τη συνθήκη ισορροπίας ισχύει:
Πάτωµα
ΣF=0⇒F+Fατµ+w+wν+Ν1ολ-Ν=0, όπου Fατµ=Ρατµ·Α1=40Ν, wν=mg=ρgV⇔
⇔ wν=ρgAh=1,6 N.
Ν-Ν1ολ= F+Fατµ+w+wν⇔ Ν-Ν1ολ= 20+40+4+1,6⇔ Ν-Ν1ολ=65,6 Ν.
Όµως ισχύει και

N N1ολ
ΡΕ=ΡΒ=ΡΓ-ρgh⇔ ΡΓ= ΡΒ+ρgh⇔ = +ρνgh, όµως Α2=2Α1
A 2 A 2 − Α1
N N
Άρα έχουµε = 1ολ +ρνgh ⇔ N=2Ν1ολ+ 2ρνghΑ1⇔N=2Ν1ολ+ 2·104·0,2·4·10-4⇔
2A1 Α1
⇔N=2Ν1ολ+1,6, τότε Ν-Ν1ολ=65,6⇔Ν1ολ+1,6=65,6⇔ Ν1ολ=64Ν άρα
N=2Ν1ολ+1,6⇔ N=128+1,6⇔ N=129,6Ν.
Τότε
N 129,6
Ρ Γ= = =16,2·104 Pa.
A 2 8 ⋅10 −4
Όµως για την πίεση στο Γ ισχύει:
ΡΓ=ΡΒ+Ρυδρ.⇔ ΡΒ=ΡΓ-Ρυδρ.= ΡΓ-ρgh⇔ΡΒ=16,2·104 -0,2·104⇔ ΡΒ=16·104 Pa.
Fατµ
ος
2 τρόπος:
F
Ή αλλιώς από την ισορροπία του εµβόλου για την πίεση στο Β έχουµε: Β
F F+w Fατµ
ΣF=0 ⇔ Fατµ+F +w -Fυγρ=0 ⇔ υγρ = + ⇔
Α Α Α
F+w 20+4 w
PΒ = + Pατµ ⇔ PΒ = −4
+ 105 ⇔ΡΒ=16·104 Pa και
Α 4 ⋅10
ΡΓ=ΡΒ+Ρυδρ.⇔ ΡΓ=ΡΒ+ ρgh.⇔ ΡΓ=16·104+0,2·104⇔ ΡΓ=16,2·104 Pa.
Fυγρ=Ν-w ν
122. «Ανάποδος» Torricelli
Το κατακόρυφο κυλινδρικό δοχείο του σχήµατος έχει Τοίχος

εµβαδό διατοµής Α=8cm2 και περιέχει νερό µέχρι ύψους
H=0,2m που το θεωρούµε σταθερό. Στην κάτω βάση του
δοχείου υπάρχει εφαρµοστό έµβολο µάζας m=400g.
h
Ασκούµε στο έµβολο κατακόρυφη δύναµη µέτρου F=20N
µε φορά προς τα πάνω όπως φαίνεται στο σχήµα.
Σε απόσταση h=12,2 cm από την πάνω βάση του δοχείου
H 2 σ
ανοίγουµε µια οπή εµβαδού σ<<Α. υ1 υ2
Να υπολογιστεί η ταχύτητα εκροής του νερού.
1
∆ίνονται για τις πράξεις ρν=1000 Kg/m3 , Pατµ=105 Pa και
g=10 m/s2.
Λύση: F
Στο έµβολο εκτός από τη δύναµη F αρκείται η Fατµ που είναι η
δύναµη που οφείλεται στην ατµοσφαιρική πίεση, το βάρος w του Fυγρ =Ν+wν
εµβόλου και η συνολική δύναµη του νερού Fνερ.
Για την Fατµ είναι Fατµ=Ρατµ·Α=105·8·10-4Ν=80Ν.
Για το βάρος του εµβόλου w=mg=0,4·10=4N
Από την ισορροπία του εµβόλου έχουµε:

Β
Fυγρ Fατµ F-w
Α Α Α
w F
F-w 20-4
P1 = + Pατµ ⇔ P1 = −4
+ 105 ⇔Ρ1=12·104 Pa.
Α 8 ⋅10
Fατµ
Τότε σύµφωνα µε τον Bernoulli από εκείνη τη θέση µέχρι την οπή
θα έχουµε:
υ1 =0
1 1
Bernoulli (1→2): P1+ ρνυ12= P2+ρνg(H-h)+ ρνυ22 ⇔
2 2
1
⇔P1= Pατµ+ρνg(H-h)+ ρνυ22⇔
2
1
⇔12·104=105+104·7,8·10-2+ 103υ22⇔
2
2 2
⇔20=0,78+0,5 υ2 ⇔ υ2 =38,44⇔υ2=6,2m/s.
123. Μπερνουλιές
Ένας οριζόντιος σωλήνας διατοµής Α,

διακλαδίζεται σε δυο άλλους σωλήνες A 1 υ1
µικρότερης διατοµής Α1 και Α2 µε
Α1≠Α2.
A
α) Να συγκρίνετε τις ταχύτητες υ1 και
υ2 αν γνωρίζουµε ότι στα άκρα των
K υ
µικρότερων σωλήνων η πίεση είναι η
ατµοσφαιρική.
β) Αν ισχύει Α=2(Α1+Α2) και ότι
υ=2m/s, Ρατµ=105 Ν/m2 και A 2 υ2
ρν=103Kg/m3 να υπολογίσετε την ΡΚ.
Λύση:
α) Ο σωλήνας είναι οριζόντιος (το σχήµα που βλέπουµε είναι κάτοψη), οπότε θεωρούµε
την πίεση ίδια σε όλα τα σηµεία της επιφάνειας Α. Κάποιες από τις ρευµατικές γραµµές
που διέρχονται από την Α περνούν και από την Α1, ενώ κάποιες άλλες από την Α2.
Μπορούµε να εφαρµόσουµε την εξίσωση Bernoulli για να βρούµε την πίεση στο
σηµείο Κ για τον καθένα από τους δυο µικρούς σωλήνες, έτσι έχουµε:
1 2 1 1 1
ΡΚ+ ρυ =Ρατµ+ ρυ12 (1) παρόµοια ισχύει ΡΚ+ ρυ2=Ρατµ+ ρυ22 (2).
2 2 2 2
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι:
υ1=υ2
β) Από την εξίσωση της συνέχειας προκύπτει:
Α·υ=Α1·υ1+Α2·υ2⇔ Α·υ=(Α1+Α2)·υ1⇔2υ=υ1⇔υ1=4m/s.
Έστω από την εξίσωση (1) προκύπτει:
1 2 1 1 1
ΡΚ+ ρυ =Ρατµ+ ρυ12 ⇔ ΡΚ=Ρατµ+ ρ(υ12 –υ2)⇔ ΡΚ=105+ 103(16 –4)⇔
2 2 2 2
⇔ ΡΚ=105+6·103⇔ ΡΚ=106·103 Pa.

124. Ταλάντωση και ιξώδες
Σώµα µάζας m=2Kg και εµβαδού βάσης S=10-2m2 είναι δεµένο στο ελεύθερο άκρο
οριζόντιου ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ=50Ν/m και αρχικά ισορροπεί σε οριζόντιο
δάπεδο. Ανάµεσα στο σώµα και στο δάπεδο υπάρχει στρώµα λιπαντικού πάχους
L=3mm, το οποίο συµπεριφέρεται ως νευτώνειο ρευστό. Εκτρέπουµε το σώµα από τη
θέση ισορροπίας του µέγιστα κατά Α0=20cm και το αφήνουµε ελεύθερο. Στο σώµα σε
όλη τη διάρκεια της κίνησης εξασκείται η δύναµη της εσωτερικής τριβής (ιξώδες)
ανάµεσα σε αυτό και το λιπαντικό. Αν ο χρόνος για να γίνει το πλάτος της ταλάντωσης
A
Α= 0 είναι ∆t=ln16 s, τότε:
2
Θ.Φ.Μ Τ.Θ
m
K Fαπ
Fεπ
α) Να γράψετε τη σχέση που δείχνει τη µεταβολή του πλάτους της ταλάντωσης σε
β) Να υπολογιστεί ο συντελεστής ιξώδους του λιπαντικού.
γ) Να υπολογιστεί το έργο της δύναµης ιξώδους στον παραπάνω χρόνο.
δ) Αν κάποια χρονική στιγµή (t=π/15s) η αποµάκρυνση του σώµατος είναι x=9,5cm και
η ταχύτητά του είναι υ=-0,8m/s, τότε να υπολογίσετε την επιτάχυνση του σώµατος
εκείνη τη στιγµή καθώς και το ρυθµό «απώλειας» ενέργειας. Πόση είναι τότε η
∆K ∆U ταλ
«απώλεια» ενέργειας; Να υπολογιστούν επίσης οι ρυθµοί , .
∆t ∆t
Μια επόµενη χρονική στιγµή που τη θεωρούµε ως αρχή των χρόνων (t0=0) , που το
σώµα περνάει από τη θέση ισορροπίας (x=0) κινούµενο κατά τη θετική φορά (υ>0),
εξασκούµε κατάλληλη εξωτερική δύναµη και το σώµα πραγµατοποιεί πλέον
εξαναγκασµένη αρµονική ταλάντωση µε πλάτος ίσο µε το Α0. Αν η µέγιστη ταχύτητα
ταλάντωσης του σώµατος είναι υmax=1m/s τότε:
ε) Να γράψετε την εξίσωση της εξωτερικής δύναµης Fεξ σε συνάρτηση µε το χρόνο,

καθώς και τη χρονική εξίσωση της συνισταµένης δύναµης ΣF.
στ) Αν η εξωτερική συχνότητα του διεγέρτη γίνει ω=4 rad/s, οπότε το πλάτος της
εξαναγκασµένης αρµονικής ταλάντωσης γίνεται Α΄=5,4cm για σταθερή µέγιστη
εξωτερική δύναµη F0, ποιες γίνονται τότε οι εξισώσεις Fεξ(t) και ΣF(t); Θεωρείστε για
την εξαναγκασµένη αρµονική ταλάντωση αρχική φάση µηδέν.
Λύση:
α) Η δύναµη (ιξώδες) που αντιστέκεται στην κίνηση του σώµατος λόγω της ύπαρξης
υ n ⋅S
του λιπαντικού είναι Fαπ=T=-nS =-bυ µε b= . Άρα το σώµα πραγµατοποιεί
L L
φθίνουσα ταλάντωση µε δύναµη απόσβεσης της µορφής Fαπ=-bυ οπότε το πλάτος της
φθίνουσας ταλάντωσης ελαττώνεται εκθετικά µε το χρόνο σύµφωνα µε τη σχέση
Α=Α0e-Λt µε Α0=0,2m. Ακόµη ο χρόνος που απαιτείται για να γίνει το πλάτος της
A
φθίνουσας ταλάντωσης ίσο µε το µισό του αρχικού Α= 0 είναι ο χρόνος ηµιζωής ή
2
ln2
ηµίσειας ζωής για τον οποίο ισχύει ∆t= .
Λ
Τότε έχουµε και
ln2 ln2 ln2 1
Λ= = = ⇔Λ= =0,25s-1.
∆t ln16 4ln2 4
Α=Α0e-Λt⇔ Α=0,2e-0,25t t≥0
β) Ισχύει:
b nS 2mΛL 4 ⋅ 0,25 ⋅ 3 ⋅10−3
Λ= ⇔ Λ= ⇔n= = ⇔n=0,3Pa·s
2m 2mL S 10 −2
γ) Η αρχική ενέργεια (t=0) της φθίνουσας ταλάντωσης είναι:

1 1
Ε0= Κ Α 02 = ·50·0,04=1J.
2 2
A0
Σε χρόνο ∆t ίσο µε το χρόνο ηµιζωής το πλάτος της ταλάντωσης γίνεται Α= , οπότε
2
η ενέργεια της ταλάντωσης γίνεται:
2
1 1  A  1 A2 Ε
Ε= ΚΑ2= Κ  0  = Κ 0 = 0 .
2 2  2  4 2 4
Στον παραπάνω χρόνο το σώµα δε βρίσκεται σε ακραία θέση, ισχύει όµως Κ+U στη
θέση αυτή ίση µε Ε, δηλαδή Κ+U=Ε. Τότε το έργο της δύναµης του ιξώδους (δύναµη
απόσβεσης) στον παραπάνω χρόνο είναι ίσο µε την απώλεια της ενέργειας ταλάντωσης
δηλαδή ισχύει:
Ε 3
WT= (Κ+U)-Ε0=E-E0= 0 -E0=- E0⇔WT= -0,75J.
4 4
δ) Από τον 2ο Νόµο του Newton:
ΣF=mα⇔ Fαπ+Fεπ=mα⇔ -bυ-Κx=mα⇔ 0,8-50·0,095=2α ⇔
-3, 95
⇔0,8-4,75=2α⇔ α= = -1,975m/s2.
2
∆WFαπ 1
Ακόµη ισχύει: =Fαπ·υ=-bυ2=-0,64J/s. Τέλος |∆Ε|=Q=E0-(K+U), όπου Κ=
∆t 2
1
mυ2=0,64J και U= Kx2=25·9,52·10-4=0,225J. Τελικά προκύπτει:
2
|∆Ε|=Q=1-(0,64+0,225)=0,135J.
∆K ∆WΣF ∆x
Τέλος = = ΣF = ΣFυ=mαυ τα α,υ µε τα πρόσηµά τους.
∆t ∆t ∆t
∆K
Άρα =2·(-1,975)·(-0,8)=3,16J/s.
∆t
Ακόµη =- = -Fεπ = -Fεπ υ=-(-Dx)υ=Dxυ τα x,υ µε τα πρόσηµά τους, άρα
∆t ∆t ∆t
∆U ταλ
=50·9,5·10-2(-0,8)=-3,8 J/s. Από τον 2ο Νόµο του Newton σε µια φθίνουσα
∆t
ταλάντωση έχουµε: ΣF=mα⇒Fεπ+Fαπ=mα⇒-Dx-bυ=mα⇔mα+Dx=-bυ. Τότε έχουµε
∆U ταλ ∆Κ ∆WFαπ ∆U ταλ ∆Κ ∆WFαπ
+ =(Dx+mα)υ=-bυ2 = ή + = .
∆t ∆t ∆t ∆t ∆t ∆t
∆U ταλ ∆Κ ∆WFαπ
Πράγµατι: + =-3,8 + 3,16 = −0, 64 =
∆t ∆t ∆t
1
ε) Για τη µέγιστη ταχύτητα ταλάντωσης του σώµατος ισχύει υmax=ω·Α⇔ω= =5
0, 2
K
rad/s. Η ιδιοσυχνότητα (φυσική συχνότητα) της ταλάντωσης είναι ω0= =5 rad/s,
m
άρα είναι ω=ω0 και άρα είµαστε σε συντονισµό.
Στην τυχαία θέση (Τ.Θ) στην εξαναγκασµένη ταλάντωση ισχύει 2ος Νόµος του Newton:
ΣF=mα⇔Fεξ+Fαπ+Fεπ=mα⇔ Fεξ-bυ-Κx=mα⇔ Fεξ=mα+Κx+bυ⇔
⇔Fεξ=-mω2x +mω02 x+bυ⇔ Fεξ=m(ω02-ω2) x+bυ
και για συντονισµό (ω=ω0) έχουµε:
Fεξ= bυ=-Fαπ.
Για αρµονική ταλάντωση χωρίς αρχική φάση είναι

x=A0ηµωt=0,2ηµ5t, υ=ωΑ0συνωt=συν5t και α=-5ηµ5t (S.I).Τελικά έχουµε:
Fεξ= bυ=συν5t (S.I) µε F0=1N.

Ακόµη ΣF=mα⇔ΣF=2(-5ηµ5t)⇔
ΣF= -10ηµ5t (S.I)
στ) Αν η εξωτερική συχνότητα του διεγέρτη

γίνει ω=4 rad/s, τότε πλέον δεν είµαστε σε
συντονισµό και ισχύει:
Fεξ=m(ω02-ω2) x+bυ⇔ Fεξ=18 x+υ, όπου για
αρµονική ταλάντωση χωρίς αρχική φάση
έχουµε x=Αηµωt⇔x=5,4·10-2ηµ4t και
υ=ωΑσυνωt⇔ υ=ωΑσυνωt=21,6·10-2συν4t. bωA F0
Τελικά είναι Fεξ=18 x+υ ⇔
⇔Fεξ=97,2·10-2ηµ4t+21,6·10-2συν4t. θ
Η γενική εξίσωση της Fεξ τότε αποδεικνύεται 2
πως είναι:
Fεξ=F0ηµ(ωt+θ). Για να υπολογίσουµε τα F0 και θ µπορούµε να σχεδιάσουµε τα
στρεφόµενα διανύσµατα που παριστάνουν τα τρία αρµονικά µεγέθη την στιγµή µηδέν
(γεωµετρική κατασκευή του Fresnel). Εδώ η F0=1N=σταθερή ακόµη
(Κ-mω2)Α=97,2·10-2 και bωΑ=21,6·10-2.
Έτσι έχουµε και

bω 4 2
εφθ = 2
= = . Τελικά προκύπτει Fεξ=F0ηµ(ωt+θ)⇔
Κ-mω 18 9
2
⇔Fεξ=ηµ(4t+θ) µε εφθ = .
9
Ακόµη ΣF=mα µε α =-ω2Αηµωt=-0,864ηµ4t οπότε
ΣF= -1,728ηµ4t.
125. Σε πόσο βάθος θα σταµατήσει;
Το δοχείο του διπλανού σχήµατος περιέχει υδράργυρο πυκνότητας ρυδρ.=13,6·103

Κg/m3 σε ύψος h2 και νερό πυκνότητας ∆
ρνερού =103Κg/m3 σε ύψος h1=18cm. Από
ύψος h=12 cm πάνω από την επιφάνεια
h
του νερού αφήνεται να πέσει σφαίρα
πυκνότητας ρ=3,6·103 Κg/m3. h1
Τότε:
α) Να βρεθεί σε πόσο βάθος d µέσα στον
Α Β
υδράργυρο θα κατέβει η σφαίρα; d
h2
β) Να υπολογιστεί η µέγιστη ταχύτητα
της σφαίρας κατά τη διάρκεια της Ε
κίνησής της.
γ) Να βρεθεί το είδος της κίνησης της

σφαίρας.
Οι τριβές παραλείπονται και g=10m/s2. Ακόµη θεωρείστε τους χρόνους ώστε µόλις να
µπει η σφαίρα στο νερό και στον υδράργυρο αµελητέους!
Λύση:
α) Όταν η σφαίρα κινείται στον αέρα τότε η µόνη δύναµη που ασκείται σε αυτή είναι το
βάρος της και αυτή κινείται µε επιτάχυνση g πραγµατοποιώντας ελεύθερη πτώση.
Μόλις η σφαίρα µπει στο νερό τότε εξασκείται σε αυτή και η δύναµη της άνωσης από
το νερό A= ρνερού ·g·V, όπου V είναι ό όγκος της σφαίρας (θεωρούµε ολόκληρη τη
σφαίρα βυθισµένη στο νερό). Τότε το πεδίο βαρύτητας έχει µια φαινοµενική
επιτάχυνση α1=g1. Από τον 2ο Νόµο του Newton για τη βυθισµένη σφαίρα στο νερό
ισχύει:
ΣF=m·α1⇔w-A= m·α1⇔m·g- ρνερού ·g·V = m·α1⇔ρ·V·g- ρνερού ·g·V= ρ·V·α1 ⇔
ρ-ρ νερού 2,6 13g
⇔ ρ·g - ρνερού ·g= ρ·α1 ⇔α1= ⋅ g ⇔ α1= ⋅ g ⇔ α1= g1= .
ρ 3,6 18
Μόλις η σφαίρα µπει στον υδράργυρο τότε εξασκείται σε αυτή και η δύναµη της
άνωσης από τον υδράργυρο A= ρυδρ.·g·V. Τότε το πεδίο βαρύτητας έχει µια
φαινοµενική επιτάχυνση α2=g2. Από τον 2ο Νόµο του Newton για τη βυθισµένη σφαίρα
στον υδράργυρο ισχύει:
ΣF=m·α2⇔w-A= m·α2⇔m·g- ρυδρ·g·V = m·α2⇔ρ·V·g- ρυδρ·g·V= ρ·V·α2 ⇔
ρ-ρ υδρ. 100 25g

⇔ ρ·g - ρυδρ ·g= ρ·α2 ⇔α2= ⋅ g ⇔ α2= −⋅ g ⇔ α2= g2= − . Άρα η
ρ 36 9
φαινοµενική επιτάχυνση g2 έχει αντιστραφεί και έχει φορά προς τα πάνω.
Από το Θ.Μ.Κ.Ε(∆→Ε):Κτελ-Καρχ=Ww+ WΣF1 + WΣF2 ⇔
g ⋅ h+α1 ⋅ h1
⇔0=m·g·h+m·α1·h1+m·α2·d⇔ g·h+α1·h1+α2·d=0⇔d=- ⇔
α2
130
1, 2+ ⋅ 0,18
18 (1, 2+1,3) ⋅ 9
⇔ d= = = 0, 09m ⇔d=9cm.
250 250
9
β) Μέχρι και τη διαχωριστική επιφάνεια ΑΒ των
∆
δυο υγρών όπου και αλλάζει φορά η ένταση του g
φαινοµενικού πεδίου βαρύτητας έχουµε συνεχή h
µετατροπή της δυναµικής ενέργειας της σφαίρας σε
κινητική. Οπότε µόλις φτάσει η σφαίρα στη h1 g1
διαχωριστική επιφάνεια ΑΒ έχει και τη µέγιστη Z
κινητική της ενέργεια άρα και τη µέγιστη ταχύτητα. Α Β
Ισχύει: g2 υ max
Θ.Μ.Κ.Ε(∆→Ζ):Κτελ-Καρχ=Ww+ WΣF1 ⇔
d
h 2
1
⇔ mυ 2max =m·g·h+m·α1·h1⇔ υ 2max =2(g·h+α1·h1)⇔ Ε
2
⇔υmax= 2 (1, 2 + 1,3) ⇔υmax = 5 m/s.
γ) Είπαµε πως µέχρι και τη διαχωριστική επιφάνεια ΑΒ των δυο υγρών έχουµε συνεχή
µετατροπή της δυναµικής ενέργειας της σφαίρας σε κινητική και στη συνέχεια κάτω
από τη διαχωριστική επιφάνεια ΑΒ και µέχρι να σταµατήσει η σφαίρα έχουµε µείωση
της κινητικής ενέργειας και αύξηση της δυναµικής, ώσπου η κινητική ενέργεια της
σφαίρας να γίνει µηδέν. Εξαιτίας της συνεχούς µετατροπής της δυναµικής ενέργειας σε
κινητική και αντίστροφα, η σφαίρα κάνει παλινδροµική κίνηση ανάµεσα στις ακραίες
θέσεις ∆ και Ε.
126. Πόση δύναµη εξασκεί;
Το κλειστό δοχείο του διπλανού 5

P1 =7 10 Pa
σχήµατος βρίσκεται σε ύψος h2= 1
2,45m από τη γη και περιέχει h1
νερό πυκνότητας ρνερού=ρν=103 σ υΑ
Κg/m3.
2
Η ελεύθερη επιφάνεια του νερού
βρίσκεται σε σταθερό ύψος h2 F
h1=1,25m από τον πάτο του Β
δοχείου. Πάνω από την ελεύθερη Β υΑ

επιφάνεια του νερού υπάρχει
αέρας υπό πίεση P1=7·105Pa. υy υ B
Ακριβώς πάνω από τον πάτο του
δοχείου στο πλευρικό τοίχωµα ανοίγουµε µια τρύπα εµβαδού σ=8cm2.
Τότε:
α) Πόση δύναµη θα ασκήσει η φλέβα όταν χτυπήσει στη γη;
β) Πόση είναι η οριζόντια δύναµη που ασκεί η φλέβα στο δοχείο καθώς εξέρχεται από
αυτό;
Λύση:
α) Παίρνοντας ένα σηµείο (1) πάνω στην ελεύθερη επιφάνεια του νερού και ένα άλλο
σηµείο (2) αµέσως µετά την τρύπα εµβαδού σ, τότε σύµφωνα µε την εξίσωση Bernoulli
από τη θέση 1 µέχρι τη θέση 2 θα έχουµε:
1 1
Bernoulli (1→2): P1+ ρνυ12+ ρνgh1= P2+ ρνυA2.
2 2
Θεωρώντας ότι η ελεύθερη επιφάνεια του νερού κατεβαίνει µε πολύ µικρή ταχύτητα
δηλαδή ότι υ1<<υΑ, τότε έχουµε:
1
P1+ ρνgh1= Pατµ + ρνυΑ2⇔
2
1
⇔7·105+1,25·104=105+ ·103· υΑ2⇔ υΑ2=2·612,5⇔ υΑ2=1225⇔υΑ=35m/s.
2
Ο χρόνος που απαιτείται για να φτάσει η φλέβα νερού στο οριζόντιο έδαφος είναι
2h 2
t= = 0,49 = 0, 7s .
g
Τότε για την κάθετη συνιστώσα της ταχύτητας τη στιγµή που η φλέβα φτάνει στο
έδαφος έχουµε: υy=g·t=7m/s. Αν θεωρήσουµε ότι η κρούση µε τη γη είναι πλαστική
και η ταχύτητα αυτή µηδενίζεται αµέσως, τότε η συνολική κατακόρυφη δύναµη που
προκαλεί τη µεταβολή της ορµής του νερού είναι:
∆p y ∆m ∆V
FΒ= =υ y ⋅ =υ y ⋅ ρ =υ y ⋅ ρ ⋅ Π=υ y ⋅ υ Α ⋅ ρ ⋅ σ
∆t ∆t ∆t
⇔FΒ=7·35·103·8·10-4⇔ FΒ=196Ν
Από τον 3ο Νόµο του Newton η φλέβα νερού ασκεί συνολική δύναµη ίση και αντίθετη.
Θεωρούµε ότι οριζόντια δεν υπάρχει κάποια µεταβολή της ορµής (δεν αλλάζει η ταχύτητα
υΑ), τη στιγµή που η φλέβα νερού ακουµπάει στο έδαφος.
β) Θεωρώντας ότι το νερό ξεκινώντας από την ηρεµία, εκρέει από την τρύπα µε
ταχύτητα υΑ, τότε η οριζόντια δύναµη FA που ασκείται από το δοχείο στη φλέβα,
υπολογίζεται από τη µεταβολή της ορµής του νερού δηλαδή ισχύει:
∆p ∆m ∆V
FA= Α =υ Α ⋅ =υ Α ⋅ ρ =υΑ ⋅ ρ ⋅ Π=υ2Α ⋅ ρ ⋅ σ ⇔
∆t ∆t ∆t
⇔FA=35 ·10 ·8·10 ⇔ FA=980Ν=5FB
2 3 -4
Από τον 3ο Νόµο του Newton η φλέβα νερού ασκεί δύναµη ίση και αντίθετη πάνω στο
δοχείο.
398 ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

127. Ισορροπία ράβδου
TB
Η οµογενής ράβδος του σχήµατος
βάρους w=200N και µήκους L NB Β
στηρίζεται µε το ένα άκρο της σε
κατακόρυφο επίπεδο και µε το άλλο σε
οριζόντιο επίπεδο. Να υπολογίσετε τις
δυνάµεις που δέχεται η ράβδος από το
έδαφος και τον τοίχο,
α) αν ο κατακόρυφος τοίχος είναι λείος
β) αν υποθέσουµε ότι υπάρχει τριβή και
στον κατακόρυφο τοίχο. ∆ίνεται φ=600.
mg
Λύση: NA
α) Για λείο κατακόρυφο τοίχο είναι A φ TA
TB=0 και ΝΒ=FB. Τότε:
L w 100 3
Στ(Α)=0⇒FB·L·ηµφ=w· ·συνφ⇒FB= ⇒FB= N.
2 2εφφ 3
100 3
Ακόµη είναι ΣFx=0⇒TA= FB= N και ΣFy=0⇒NA= w=200N .
3
β) Αν υποθέσουµε ότι υπάρχει τριβή στον κατακόρυφο τοίχο τότε ισχύει:
L w
Στ(Α)=0⇒ ΝB·L·ηµφ+ ΤB·L·συνφ =w· ·συνφ⇒ΝΒ·εφφ+ΤΒ= ⇒
2 2
⇒ΝΒ· 3 +ΤΒ=100 (1)
L w
Ή ακόµη Στ(Β)=0⇒ ΝΑ·L·συνφ = ΤΑ·L·ηµφ +w· ·συνφ⇒ΝΑ= ΤΑ·εφφ+ ⇒
2 2
⇒ ΝΑ= ΤΑ· 3 +100 (2)
Επίσης είναι ΣFx=0⇒TA=NB (3) και ΣFy=0⇒NA+TB=w⇒ NA+TB=200 (4)
Το σύστηµα των παραπάνω εξισώσεων καταλήγει σε 3 µόνο ανεξάρτητες εξισώσεις µε

τέσσερις αγνώστους.
ΤΟ ∆++ ΘΕΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 399
Άρα σ’ αυτή την περίπτωση δε µπορούµε να υπολογίσουµε τις δυο δυνάµεις τριβής και
το πρόβληµα είναι αδύνατο να λυθεί µόνο µε τη χρήση των συνθηκών ισορροπίας. Ένα
τέτοιο πρόβληµα λέγεται ότι είναι στατικά απροσδιόριστο.
128. Ισορροπία σανίδας
Η οµογενής σανίδα ΑΒ=L του σχήµατος, βάρους W=300N, ισορροπεί στηριζόµενη

πάνω σε δυο λεία κεκλιµένα επίπεδα κάθετα µεταξύ τους. Αν φ=300, τότε να βρείτε:
Β
θ
A
φ
Γ
α) Τις δυνάµεις που δέχεται η σανίδα από τα κεκλιµένα επίπεδα στήριξης.
β) Την κλίση θ, ώστε η σανίδα να ισορροπεί.
N
Λύση:
NA
α) ΣFx=0⇔NAx=NBx⇔
⇔NA·ηµ300=ΝΒ·ηµ600⇔ΝΑ=ΝΒ 3 . NB
Ακόµη ΣFy=0⇔ NAy+NBy=w⇔ ∆ NB NBy
⇔NA·συν30 =ΝΒ·συν60 =w⇔
0 0
0
30
3 NB NBx
⇔ΝΒ 3 + =300⇔ Β
2 2 NA θ
⇔2ΝΒ=300⇔ΝΒ=150Ν και NAy
ΝΑ=ΝΒ 3 ⇔ ΝΑ=150 3 Ν. φ
θ
a E
A N Ax
A΄ W
φ ω
Γ
L
β) Στ(Α) =0⇔τw+τNB=0 ⇔ w συνα=ΝΒLσυνθ⇔150συνα=150συνθ⇔συνα=συνθ⇔
2
⇔α=θ.
Στο ορθογώνιο τρίγωνο ΑΕΒ είναι Ê =1200 . Άρα θ+α=600⇔2θ=600⇔α=θ=300.Επειδή
δεν υπάρχει τριβή οι δυνάµεις ΝΑ και ΝΒ είναι κάθετες πάνω στις επιφάνειες στήριξης.
Ακόµη οι τρεις δυνάµεις ΝΑ, ΝΒ και w περνούν από το ίδιο σηµείο ∆, που είναι η
κορυφή του ορθογωνίου παραλληλογράµµου ΑΓΒ∆.
Αλλιώς
α) Θα πρέπει να ισχύει ότι:

Στ=0 και ΣF=0.
L
Παίρνοντας Στ(Α) =0⇔τw=τNB⇒ w(ΑΑ΄)=ΝΒ(Α∆)⇔w συνα=ΝΒ(Α∆).
2
Στο ορθογώνιο τρίγωνο ∆ΑΓ είναι ∆ˆ =300 και έχουµε (Γ∆)=(ΑΒ)=L.
( A∆) ( A∆ )
Άρα συν300= ⇒ συν300= ⇒(Α∆)=Lσυν300.
( Γ∆) L
Τελικά:
L w
w συνα= ΝΒ Lσυν300⇒ συνα= ΝΒσυν300 (1).
2 2
Μπορούµε παρόµοια να πάρουµε Στ(Β) =0 ή ΣFx=0⇒ΝAx=ΝΒx⇒ΝAηµφ= ΝΒηµ600⇒
⇒ΝAηµ300= ΝΒηµ600 (2) και ΣFy=0⇒ ΝAy+ΝΒy=w⇒ΝAσυν300 +ΝΒσυν600=w (3).
3 1
Από τη σχέση (3) προκύπτει ΝA +ΝΒ =300⇒ ΝA 3 +ΝΒ=600. Όµως από τη
2 2
σχέση (2) έχουµε:
1 3
ΝA = ΝΒ ⇒ ΝA= ΝΒ 3 άρα 3ΝΒ+ΝΒ=600⇒ΝΒ=150Ν και ΝA=150 3 Ν.
2 2
β) Από τη σχέση (1) θα έχουµε λοιπόν 150συνα= 150συν300⇒ α=300. Στο ορθογώνιο
τρίγωνο ∆Α΄Α είναι ∆ˆ =300, άρα θα είναι Â =600. Όµως ισχύει ότι:
Â =α+θ⇒60=30+θ⇒θ=300.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 1.
ηµ 60 0
Από τη σχέση (2)⇒ ΝΑ=ΝΒ ⇒ ΝΑ=ΝΒ 3 . Ακόµη ισχύει Ν Α+ Ν Β= w και
ηµ30 0
επειδή είναι Ν= N 2A + N 2B θα είναι και w= N 2A + N 2B ⇒
w
⇒w= 3N 2B + N 2B ⇒ w=2NB⇒NB= ⇒ NB=150N, και τότε ΝΑ=ΝΒ 3 ⇒
2
⇒ΝΑ=150 3 Ν.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 2.
Τη γωνία κλίσης µπορούµε να τη βρούµε και από το ισοσκελές τρίγωνο Α Ê Β.

Στο ορθογώνιο τρίγωνο ΑΓΕ είναι Ê =600 ως εντός και εναλλάξ µε την ω=600. Άρα
Α Ê Β=1800-600=1200. Τότε α=θ=300.
129. … Ταρζάν και Τσίτα
Ο Ταρζάν προσπαθεί να διασχίσει ένα ποτάµι και πρέπει να ισορροπήσει πάνω σε µια
µικρή κρεµαστή γέφυρα ΑΓ που έχει µήκος L=4m και µάζα Μ1=30Kg και η οποία
κρέµεται από δυο κατακόρυφα σχοινιά που είναι δεµένα στα άκρα της. Το ένα άκρο (Α)
της γέφυρας είναι δεµένο µέσω του σχοινιού σ’ ένα βράχο ενώ το άλλο άκρο της (Γ)
T2 T
T1 T
mg
2
T1
T2
Mg
A Γ
x0 N΄1
M1g
είναι δεµένο σε σχοινί που είναι τυλιγµένο σε µια τροχαλία που το ελεύθερο άκρο του
το τραβάει η Τσίτα που κρέµεται από το σχοινί και η γέφυρα ισορροπεί οριζόντια.
Όταν ο Ταρζάν βρίσκεται ακίνητος σε µικρή οριζόντια απόσταση από το Α ίση µε
80
x0= cm τότε η Τσίτα ίσα – ίσα που ισορροπεί οριζόντια τη γέφυρα.
3
α) Αν η µάζα της Τσίτας είναι m=20 Kg τότε να υπολογιστεί η µάζα M του Ταρζάν.
β) Στη συνέχεια ο Ταρζάν αρχίζει να περπατάει προς το άκρο Γ της γέφυρας µε
σταθερή ταχύτητα υ=2m/s. Με πόση επιτάχυνση πρέπει να ανεβαίνει προς τα πάνω στο
σχοινί η Τσίτα ώστε η γέφυρα να εξακολουθεί να ισορροπεί οριζόντια; Ποια είναι η
µέγιστη επιτάχυνση της Τσίτας; ∆ίνεται g=10m/s2.
Οποιαδήποτε ταλάντωση της γέφυρας λόγω στατικής τριβής ανάµεσα στα πόδια του
Ταρζάν και τη γέφυρα θεωρείται αµελητέα! Έτσι τα σχοινιά θεωρούνται σχεδόν
κατακόρυφα.
Λύση:
α) Από την ισορροπία της Τσίτας

M
πάνω στο σχοινί προκύπτει:
ΣF=0⇒T=mg.
T2 T
Από την ισορροπία της
τροχαλίας:
Στ=0⇒ΤR=T2R⇒T2=T=mg. T1 T
Από την ισορροπία του Ταρζάν:

mg
ΣF=0⇒N1=Mg και το µέτρο Ν1΄
είναι Ν1΄=Ν1=Mg. T1
2
T2
Mg
Τέλος από την ισορροπία της A Γ
γέφυρας προκύπτει: x0 N΄1
L M1g
Στ(Α)=0⇒Μ1g +N1΄·x0=T2·L⇒
2
L L M
⇒Μ1g + Mg ·x0= mg ·L⇒M= (m- 1 )⇒M=75Kg.
2 x0 2
β) Για την ισορροπία της γέφυρας ισχύει:
L L
Στ(Α)=0⇒Μ1g +N1΄·x=T2·L⇒ Μ1g + Mg ·x= T2·L ⇒
2 2
L Mg x +υt
⇒Μ1g + Mg ·(x0+υt) = T2·L⇒T2= 1 +Mg 0 ⇒
2 2 L
L-x 0 28
⇒ T2=200+375t µε 0 ≤t≤ = =1,87s.
υ 15
Όµως από την ισορροπία της τροχαλίας: Στ=0⇒ΤR=T2R⇒T=T2=200+375t.
Για την επιταχυνόµενη κίνηση της Τσίτας πάνω στο σχοινί προκύπτει:
28
T-mg=mα⇒200+375t-200=20α⇒α=18,75t. Για t= s έχουµε αmax=35m/s2!!.
15
Βέβαια µε αυτή την επιτάχυνση η Τσίτα πρέπει να ανεβεί 20 ..m σχοινί!
Για όσους αναρωτηθούν πως βρέθηκε η τροχαλία στη ζούγκλα της ∆υτικής Αφρικής να
ενηµερώσουµε πως την άφησαν οι πειρατές σ' ένα ταξίδι τους στην προσπάθειά τους να
σηκώσουν την πεσµένη γέφυρα.
130. Ελεύθερη ράβδος
Μια οριζόντια δύναµη F, επιδρά

κάθετα πάνω σε µια ελεύθερη
(αρχικά ακίνητη) οµογενή ράβδο
µε µάζα m και µήκος L σε
απόσταση L/3 από το ένα άκρο
της. Η ράβδος βρίσκεται πάνω σε
λείο οριζόντιο επίπεδο.
Υπολογίστε:
α) την επιτάχυνση που έχει αρχικά το κέντρο µάζας Κ, της ράβδου,
β) την αρχική γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου, γύρω από νοητό άξονα (ελεύθερο
άξονα) που περνά από το Κ.Μ της και είναι κάθετος στο επίπεδο που ορίζεται από τη
δύναµη και το κέντρο µάζας Κ του σώµατος,
γ) τις αρχικές εφαπτοµενικές επιταχύνσεις των άκρων Α και Β της ράβδου.
∆ίνεται για τη ράβδο ότι Ιcm=1/12⋅m⋅L2.
Υπόδειξη: Αν σ' ένα ελεύθερο σώµα ασκηθεί δύναµη που ο φορέας της διέρχεται από το
κέντρο µάζας του, το σώµα δεν περιστρέφεται (θα εκτελέσει µόνο µεταφορική κίνηση).
Ωθώντας π.χ ένα µολύβι στο κέντρο µάζας του, το µολύβι κάνει µόνο µεταφορική κίνηση.
Αν όµως ο φορέας της δύναµης δε διέρχεται από το κέντρο µάζας του, το σώµα µαζί µε
τη µεταφορική κίνηση θα εκτελέσει και περιστροφική γύρω από ένα νοητό άξονα
(ελεύθερος άξονας) που διέρχεται από το κέντρο µάζας του σώµατος και είναι κάθετος
στο επίπεδο που ορίζεται από τη δύναµη και το κέντρο µάζας του σώµατος.
Έτσι αν ασκήσουµε δύναµη στη µια του άκρη του, το µολύβι στρέφεται γύρω από έναν
νοητό άξονα που διέρχεται από το κέντρο µάζας του και ταυτόχρονα µετακινείται. Η
µεταφορική κίνηση µπορεί να µην είναι εµφανής αν η τριβή ανάµεσα στο µολύβι και
το τραπέζι είναι σηµαντική .
Λύση:
α) Η κίνηση γίνεται πάνω

σε οριζόντιο επίπεδο οπότε
το βάρος της ράβδου και η
κάθετη αντίδραση από το
aεΑ F
τραπέζι έχουν συνισταµένη acm
acm
µηδέν και εποµένως η µόνη acm K
δύναµη που ασκείται στη
B
ράβδο είναι η δύναµη F . A L/3 L/6
Για
τη µεταφορική κίνηση της aεΒ
ράβδου έχουµε:
F
ΣF=mαcm⇒α=αcm= .
m
β) Από το θεµελιώδη νόµο της στροφικής κίνησης έχουµε:
L 1 2F
Στ=Ιcm αγων⇒F = mL2αγων⇒ αγων= .Όπου,
6 12 mL
L L L
- = είναι η απόσταση του σηµείου εφαρµογής της δύναµης από το νοητό άξονα
2 3 6
περιστροφής που περνάει από το κέντρο µάζας Κ.
Όταν το µηχανικό στρεό ισορροπεί τότε µπορούµε να εφαρµόσουµε τη συνθήκη
ισορροπίας Στ=0, ως προς οποιοδήποτε σηµείο του επιπέδου των δυνάµεων που
ασκούνται σ’ αυτό.
Αν όµως το µηχανικό στερεό επιταχύνεται, τότε ο θεµελιώδης νόµος της στροφικής
κίνησης Στ=Ι·αγων ισχύει µόνο ως προς το κέντρο µάζας του στερεού. Ακόµη µπορούµε να
εφαρµόσουµε θεµελιώδη νόµο της στροφικής κίνησης ως προς στιγµιαίο άξονα
περιστροφής. ∆ηλαδή ως προς άξονα που περνάει από σηµείο που εκείνη τη στιγµή
θεωρείται ακίνητο (στιγµιαίος πόλος). Τότε θεωρούµε πως το στερεό πραγµατοποιεί µόνο
στροφική κίνηση (και όχι σύνθετη) γύρω από αυτόν τον άξονα.
γ) Για τις αρχικές εφαπτοµενικές επιταχύνσεις (επιτρόχιες επιταχύνσεις) των άκρων της
ράβδου θα έχουµε:
∆υ cm ∆ω
αε= = R= αγωνR, άρα αεΑ=αγωνR όπου R είναι η απόσταση του άκρου Α από
∆t ∆t
L 2F L F
τον άξονα περιστροφής άρα είναι R= ,οπότε έχουµε αεΑ= ⇒ αεΑ= .
2 mL 2 m
F
Παρόµοια έχουµε αεΒ=αγωνR= = αεΑ. Όµως κάθε σηµείο της ράβδου έχει την
m
επιτάχυνση α=αcm του κέντρου µάζας λόγω µεταφορικής κίνησης και ακόµα την
επιτρόχιο επιτάχυνση (εφαπτοµενική επιτάχυνση), εξαιτίας της περιστροφικής κίνησης.
Άρα για την ολική επιτάχυνση του άκρου Α της ράβδου θα έχουµε αΑ= αcm + αε⇒
F F 2F
⇒αΑ= + ⇒ αΑ= και για το άκρο Β της ράβδου θα έχουµε:
m m m
F F
αΒ=αε -αcm ⇒αΒ= - ⇒ αΒ=0.
m m
Σχόλιο 1:
Άρα το σηµείο Β εκείνη τη στιγµή που ασκείται η F, µπορεί να θεωρηθεί ακίνητο
(στιγµιαίος πόλος). Τότε θεωρούµε πως το στερεό πραγµατοποιεί µόνο στροφική κίνηση
(και όχι σύνθετη) γύρω από αυτόν τον άξονα, που περνάει από το σηµείο Β και είναι
κάθετος στο επίπεδο περιστροφής της ράβδου. Άρα αν εφαρµόσουµε το θεµελιώδη νόµο
της στροφικής κίνησης ως προς το στιγµιαίο πόλο Β θα έχουµε:
2
L L L
Στ=ΙΒ·αγων⇔F  +  = ΙΒ· αγων, όπου από Steiner είναι ΙΒ=Ιcm+m   ⇔
2 6 2
2
1 L 1 2L 1 2 2F
⇔ΙΒ= mL2 + m = mL2 . Τελικά έχουµε F = mL ·αγων⇔ αγων= , όπως
12 4 3 3 3 mL
ακριβώς και προηγουµένως. Ακόµη είναι αΑ=αγων·L (L είναι η απόσταση του Α από το Β
2F 2F
δηλαδή το στιγµιαίο άξονα περιστροφής), οπότε προκύπτει και αΑ= ·L⇔ αΑ= .
mL m
Σχόλιο 2:
Το σηµείο Β είναι ένα ιδιαίτερο σηµείο, γιατί αν από το σηµείο Β διέρθει σταθερός
άξονας περιστροφής, τότε επειδή είναι αΒ=0, αυτός ο άξονας δεν θα δεχτεί από τη ράβδο
κάθετη αντίδραση (δύναµη), όταν θα εξασκήσουµε τη δύναµη F. Η δύναµη F θα
µπορούσε να εξασκηθεί και στιγµιαία κατά τη διάρκεια π.χ µιας κρούσης της ράβδου µε
σηµειακή µάζα m. Το σηµείο Β ονοµάζεται κέντρο κρούσης και απέχει από το σηµείο
L L 2L
εφαρµογής της δύναµης απόσταση x= + = .
2 6 3
Έστω ακόµη ότι η δύναµη F ασκείται

γενικά σε απόσταση d από το κέντρο
µάζας Κ, δηλαδή από το νοητό άξονα
περιστροφής της ράβδου. Τότε για όλα aεΑ F acm
acm
acm K B΄΄
A B
L/3 d r
aεΒ΄
τα σηµεία δεξιά του Κ άρα και για το τυχαίο σηµείο Β΄ ισχύει αΒ΄=αcm-aεΒ΄= αcm-aγων·r.
Αν θέλουµε το Β΄ να είναι κέντρο κρούσης, θα πρέπει να είναι αΒ΄=0, άρα αcm=aγων·r.
F
Όµως από το 2ο Νόµο του Newton ισχύει αcm= και από το θεµελιώδη νόµο της
m
Στ F ⋅d F 12 F ⋅ d ⋅ r
στροφικής κίνησης αγων= ή αγων= , έτσι αcm=aγων·r⇔ = ⇔
Ι cm 1 mL 2
m mL2
12
2
L L L
⇔ r= . Πράγµατι για d= προκύπτει r= . Ακόµη η δύναµη F µπορεί να ασκηθεί
12 ⋅ d 6 2
L L
το πολύ στο σηµείο Α (αριστερά του Κ). Τότε είναι d= και r= , δηλαδή το Β΄ µπορεί
2 6
L L L L
να απέχει δεξιά του Κ απoστάσεις ≤ r ≤ . Αν το d είναι µικρότερο του π.χ τότε
6 2 6 12
προκύπτει r=L δηλαδή το σηµείο Β΄ είναι έξω από τη ράβδο!. Ακόµη για d=0 δηλαδή αν
η F ασκείται στο κέντρο µάζας K, τότε δεν υπάρχει κέντρο κρούσης.
131. Μη ελεύθερη ράβδος
Οριζόντια οµογενής ράβδος ΑΒ µε

µήκος L και µάζα m µπορεί να
περιστρέφεται χωρίς τριβές σε Σταθερός άξονας
οριζόντιο επίπεδο γύρω από σταθερό περιστροφής
κατακόρυφο άξονα που περνά από
το κέντρο µάζας της µε την επίδραση
σταθερής οριζόντιας δύναµης F, που
επιδρά πάνω στην αρχικά ακίνητη
ράβδο σε απόσταση L/4 από το άλλο
άκρο της Α. Υπολογίστε:
α) Την αρχική γωνιακή επιτάχυνση
της ράβδου.
β) Την αρχική επιτάχυνση του
κέντρου µάζας Κ, της ράβδου.
γ) Τη δύναµη Ν που ασκεί ο άξονας περιστροφής στη ράβδο.
δ) Τις αρχικές εφαπτοµενικές επιταχύνσεις των άκρων της ράβδου.
1
∆ίνεται για τη ράβδο ότι Ιcm= mL2.
12
Λύση:
α) Από το θεµελιώδη νόµο της στροφικής κίνησης έχουµε:

L 1 3F
Στ= Ιcm αγων⇒F = mL2αγων⇒ ⇒αγων= .
4 12 mL
F
aεΑ
β) Για την αρχική επιτρόχιο επιτάχυνση του
K κέντρου µάζας της ράβδου έχουµε αε=α=αγωνR⇒
A B α=0. Σε αυτή την περίπτωση το R=0 µια και ο
L/4 L/4
aεΒ
άξονας περιστροφής περνάει από το κέντρο
N µάζας της ράβδου.
γ) Για το Κ.Μ της ράβδου τη χρονική στιγµή t0=0, έχουµε ΣF=mα⇒F-N=mα όπου Ν
είναι η δύναµη που ασκεί ο άξονας περιστροφής στη ράβδο και α είναι το µέτρο της
επιτάχυνσης του Κ.Μ. Όµως α=0 άρα N=F, µε τη φορά που φαίνεται στο σχήµα.
δ) Για τις αρχικές εφαπτοµενικές επιταχύνσεις των άκρων της ράβδου θα έχουµε:
L
αεΑ=αγωνR όπου R είναι η απόσταση από τον άξονα περιστροφής άρα είναι R= ,
2
3F L 3F L
οπότε έχουµε αεΑ= ⇒ αεΑ= . Παρόµοια έχουµε αεΒ=αγωνR΄ όπου R΄= ,οπότε
mL 2 2m 2
3F L 3F
έχουµε αεΒ= ⇒ ⇒αεΒ= = αεΑ µε τις φορές που φαίνονται στο σχήµα.
mL 2 2m
Θεώρηµα των παράλληλων αξόνων (Steiner).

H ροπή αδράνειας ως προς το κέντρο µάζας (Κ.Μ), Κ ενός µηχανικού στερεού µάζας Μ,

ορίζεται ως Ιcm= ∑m i ri 2 ,όπου ri είναι το διάνυσµα θέσης της στοιχειώδους µάζας mi
i
από το Κ.Μ του σώµατος. Τότε η ροπή αδράνειας Ιρ, ως προς έναν οποιοδήποτε άλλο
άξονα παράλληλο προς τον άξονα περιστροφής που περνάει από το Κ.Μ του στερεού και
2
i ,όπου ri ΄ είναι το διάνυσµα θέσης
απέχει απόσταση d από αυτόν ορίζεται ως Ιρ= ∑m i r′
i
της στοιχειώδους µάζας mi από το σηµείο τοµής του
καινούργιου άξονα µε το στερεό εδώ έστω το σηµείο Ρ.
I
p I cm

Από το σχήµα έχουµε ri ΄= ri + d , άρα είναι,
2
i ⇒ ⇒Ιρ= ∑
Ιρ= ∑m i r′ m i ( ri + d ) 2 ⇒
i i mi
r΄i ri
⇒ Ιρ= ∑m i ( ri + d)( ri + d) ⇒
i P K

⇒Ιρ= ∑ m i (ri2 + d 2 + 2 ri d ) ⇒ d
i

⇒Ιρ= ∑m i ri2 +d2 ∑m i +2 d ∑m i ri ⇒
i i i

⇒Ιρ= Ιcm+Μd +2 d
2
∑m i ri (1).
i

Όµως το διάνυσµα θέσης rcm του Κ.Μ του σώµατος, µετρούµενο από κάποιο σηµείο είναι
∑mi ri

το rcm = i . Όµως επειδή εδώ τα ri τα µετράµε από το κέντρο µάζας, αυτό σηµαίνει
M

πως το rcm είναι το διάνυσµα θέσης του Κ.Μ, όταν µετράται ως προς το Κ.Μ, άρα έχει
∑mi ri

µήκος (µέτρο) µηδέν. ∆ηλαδή είναι rcm = i =0 ⇒ ∑m i ri =0.
M i
2
Έτσι από τη σχέση (1) προκύπτει, Ιρ= Ιcm+Μd , που είναι και η έκφραση του
θεωρήµατος των παράλληλων αξόνων.
132. Μη ελεύθερη ράβδος (ΙΙ)
Οριζόντια οµογενής ράβδος ΑΒ µε µήκος L και µάζα m µπορεί να περιστρέφεται χωρίς

τριβές σε οριζόντιο επίπεδο γύρω από σταθερό κατακόρυφο άξονα που περνά από το
σηµείο Ο που απέχει από το άκρο Β
της ράβδου απόσταση L/4 µε την
επίδραση σταθερής οριζόντιας
δύναµης F, που επιδρά πάνω στην
αρχικά ακίνητη ράβδο σε απόσταση
L/4 από το άλλο άκρο της Α.
Υπολογίστε:
α) Την αρχική γωνιακή επιτάχυνση
β) Την αρχική επιτάχυνση του
κέντρου µάζας Κ, της ράβδου.
γ) Την δύναµη Ν που ασκεί ο άξονας
περιστροφής στη ράβδο.
δ) Τις αρχικές εφαπτοµενικές
επιταχύνσεις των άκρων της ράβδου.
1
∆ίνεται για τη ράβδο ότι: Ιcm= mL2.
12
Λύση:
α) Από το θεώρηµα των παράλληλων αξόνων υπολογίζουµε τη ροπή αδράνειας της

οµογενούς ράβδου ΑΒ ως προς τον άξονα περιστροφής και έχουµε Steiner:
Ι= Ιcm+m(L/4)2⇒
1 L2
⇒I= mL2+m ⇒
12 16
F a
7 mL2
⇒I= . aεΑ
K
48 O
Τότε από το θεµελιώδη νόµο της A B
L/4 L/4 L/4
στροφικής κίνησης έχουµε: aεΒ
Στ=Ιαγων⇒ N
L 7 mL2 24F
⇒F = αγων⇒ αγων= .
2 48 7 mL
β) Για την αρχική επιτρόχιο επιτάχυνση του κέντρου µάζας της ράβδου έχουµε
L 24F L 6F
αε=α=αγων(ΚΟ)⇒ α=αγων ⇒ α= ⇒ α= . Σε αυτή την περίπτωση το Κ.Μ
4 7 mL 4 7m
της ράβδου δεν έχει κεντροµόλο επιτάχυνση γιατί αρχικά δεν έχουµε γραµµική
υ 2γ
ταχύτητα υγ=0 άρα και ακ= =0.
R
γ) Για το Κ.Μ της ράβδου τη χρονική στιγµή t0=0, έχουµε ΣF=mα⇒F-N= mα⇒
6F F
⇒N=F-mα⇒N=F- ⇒N= ,µε τη φορά που φαίνεται στο σχήµα.
7 7
δ) Για τις αρχικές εφαπτοµενικές επιταχύνσεις των άκρων της ράβδου θα έχουµε,
3L
αεΑ=αγωνR όπου R είναι η απόσταση από τον άξονα περιστροφής άρα είναι R= οπότε
4
24F 3L 18F
έχουµε αεΑ= ⋅ ⇒ αεΑ= .
7 mL 4 7m
L 24F L 6F
Παρόµοια έχουµε αεΒ=αγωνR΄ όπου R΄= οπότε έχουµε αεΒ= ⇒ αεΒ= .
4 7 mL 4 7m
133. Κύλιση χωρίς ολίσθηση
υΑ K.M
υγρ
φ
φ υcm
Α
d
Α΄
1) Αν ο τροχός του σχήµατος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει, τότε για την ταχύτητα υΑ
του σηµείου Α, της περιφέρειας του κύκλου ισχύει:
υΑ= υ 2γρ + υ cm
2
+ 2 υ γρ υ cm συν(180 - φ) ⇒υΑ= 2ω 2 R 2 [1 + συν(180 - φ)] ⇒
⇒υΑ= 2ω 2 R 2 (1 - συνφ) .Όµως συν2α=συν2α-ηµ2α=1-2ηµ2α, άρα
φ φ φ
συνφ=1-2ηµ2 οπότε θα έχουµε και υΑ= 2ω 2 R 2 (1 - 1 + 2ηµ 2 ) = 4ω 2 R 2 ηµ 2 ⇒
2 2 2
φ ωt
⇒ υΑ= 2ωRηµ και επειδή ισχύει φ=ωt είναι και υΑ= 2ωRηµ .
2 2
Αλλιώς, επιλέγοντας στιγµιαίο άξονα περιστροφής που διέρχεται από το σηµείο Α΄
(υΑ΄=0), θεωρούµε ότι ο τροχός πραγµατοποιεί µόνο στροφική κίνηση γύρω από το
φ d φ
στιγµιαίο άξονα και έτσι έχουµε υΑ= ω·d. Όµως ισχύει ηµ = ⇒d= 2Rηµ οπότε
2 2R 2
φ
τελικά προκύπτει υΑ= ω·d⇒ υΑ=2ωRηµ .
2
2) α) Για µια περιστροφή το Κ.Μ του τροχού θα έχει διανύσει διάστηµα
xcm=υcm⋅T=2πR (έναν κύκλο).
β) Πόσο διάστηµα θα έχει διανύσει όµως το Α, που είναι ένα σηµείο της περιφέρειας
του κύκλου σε χρόνο µιας περιόδου;
ωt φ
Ισχύει ds=υΑ⋅dt=2ωRηµ dt. Ισχύει φ=ωt⇒ dφ=ωdt, άρα ds=2Rηµ dφ=
2 2
φ= 2 π θ=π
φ φ φ φ φ
=4Rηµ d( ) ή s= ∫4Rηµ( 2 )d( 2 ) . Θέτουµε θ= 2 άρα s=4R ∫ ηµθdθ ⇒
2 2 φ=0 θ =0
⇒ s=4R⋅(-συνθ)|0π =8R.
Άρα ένα σηµείο της περιφέρειας του τροχού διανύει απόσταση 4 φορές τη διάµετρο και
η κίνησή του ονοµάζεται κυκλοειδής κίνηση. Ενώ το Κ.Μ του τροχού διανύει π φορές
τη διάµετρο του δίσκου.
H κυκλοειδής κίνηση είναι «βραχύχρονη» και «ισόχρονη».
Για να κατασκευάσουµε την κυκλοειδή καµπύλη ενός κύκλου ακτίνας R, τότε το ύψος
της κυκλοειδούς καµπύλης θα είναι 2R, το µήκος του τόξου της θα είναι 8R και το
εµβαδόν της θα είναι ίσο µε 3πR2.
A
A
8R
A
A 2R A
A A
2πR
134. Οριζόντια δύναµη και σφαίρα
Η σφαίρα του σχήµατος µάζας M=200g και ακτίνας R=10cm, βρίσκεται πάνω σε λείο
α) Σε ποιο ύψος h πάνω
F M
από το οριζόντιο επίπεδο,
πρέπει να ασκήσουµε
οριζόντια δύναµη
F=100N πάνω στη µάζα
Κ Μ, ώστε αυτή να κυλίεται
h χωρίς να ολισθαίνει;
β) Ποια θα είναι τότε η
επιτάχυνση αcm του
κέντρου µάζας της
σφαίρας και ποια θα είναι
η γωνιακή της επιτάχυνση αγων;
γ) Αν ασκήσουµε τη δύναµη F στο ανώτερο σηµείο της σφαίρας, τότε τι είδους κίνηση
θα έχουµε; Ποιες θα είναι τότε οι επιταχύνσεις λόγω µεταφορικής κίνησης των ακραίων
σηµείων µιας κατακόρυφου διαµέτρου της σφαίρας;
2
∆ίνεται για τη σφαίρα Ιcm= ΜR2.
5
Λύση:
α) Για τη µεταφορική της κίνηση τη µάζας Μ ισχύει:

ΣF=Μαcm⇒F= Μαcm (1)
Για τη στροφική κίνηση έχουµε:
α cm
2 2 R
Στ=Ιαγων⇒Fx= MR R ⇒ F= M αcm (2).
2
5 5 x
2 R 2 2 7
Μαcm = M αcm⇒x= R και άρα h=R+x⇒h=R+ R⇒h= R⇒h=14cm.
5 x 5 5 5
β) Τότε για την επιτάχυνση αcm του κέντρου µάζας της σφαίρας και από τη σχέση (1) θα
έχουµε:
Γ F
M
R
Κ
Β
F
αcm= =500m/s2. Για την γωνιακή της επιτάχυνση έχουµε αcm=αγωνR ⇒
M
α 500
⇒αγων= cm = =5000rad/s2.
R 0,1
γ) Αν ασκήσουµε τη δύναµη F στο ανώτερο σηµείο της σφαίρας, τότε θα έχουµε:
F 2
ΣF=Μαcm⇒F= Μαcm ⇒ αcm= =500m/s2 και Στ=Ιαγων⇒FR= MR2 αγων⇒
M 5
5F
⇒αγων= ⇒ αγων=12.500 rad/s2 .
2MR
Άρα έχουµε ότι αcm≠αγωνR, οπότε θα έχουµε και ολίσθηση.
Τότε η µεταφορική επιτάχυνση του σηµείου Γ θα είναι
αΓ=αcm+αε⇒αΓ=αcm+αγωνR=12.500⋅0,1+500⇒αΓ=1750m/s2.
Αν όµως είχαµε κύλιση χωρίς ολίσθηση θα ήταν αΓ=αcm+αε⇒ αΓ=2αcm=1000 m/s2.
Αφού τότε ισχύει ότι αcm=αε=αγωνR.
Η µεταφορική επιτάχυνση του σηµείου Β θα είναι αΒ= αε- αcm⇒ αΒ=αγωνR- αcm=
=1250-500⇒αΒ=750m/s2 προς τ’ αριστερά Αν όµως είχαµε κύλιση χωρίς ολίσθηση θα
ήταν αΒ=αcm-αε⇒ αΒ=αcm- αcm=0.
∆ηλαδή µόνο στην περίπτωση που το σηµείο Β έχει αΒ=0 τότε θα έχουµε κύλιση χωρίς
ολίσθηση.
135. Συµπαγής σφαίρα σε κεκλιµένο επίπεδο
Συµπαγής και οµογενής σφαίρας µάζας m=2Kg και ακτίνας R=0,1m κυλίεται
ευθύγραµµα χωρίς ολίσθηση ανερχόµενη κατά µήκος κεκλιµένου επιπέδου γωνίας
φ=300. Τη χρονική στιγµή t=0 το κέντρο µάζας της σφαίρας έχει ταχύτητα υ0=10m/s.
Να υπολογίσετε για τη σφαίρα και για τη στιγµή t που έχει διανύσει διάστηµα xcm=
=s=8,96m καθώς ανεβαίνει στο κεκλιµένο επίπεδο:
α) το µέτρο της ταχύτητας του κέντρου µάζας της σφαίρας,
β) το ψευδοέργο της στατικής τριβής για την περιστροφή της σφαίρας και µέχρι να
διανύσει το διάστηµα S,
γ) το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργεια της σφαίρας λόγω µεταφορικής και λόγω
στροφικής κίνησης,
δ) το ρυθµό µεταβολής της ολικής κινητικής ενέργειας της σφαίρας,
ε) το ρυθµό µεταβολής της δυναµικής ενέργειας της σφαίρας κατά την άνοδό της στο
κεκλιµένο επίπεδο.
2
∆ίνονται η ροπή αδράνειας της σφαίρας I= mR2, η επιτάχυνση της γήινης βαρύτητας
5
2
g=10m/s και 3 =1,7.
Λύση:
α
N
υ
S R h΄
T
mgηµφ
mgσυνφ
m υ0 mg
h
R
φ Uβ=0
α)
Από την Α.∆.Μ.Ε ισχύει:

1 1 1 1
Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒ mυ02+ Iω02+mgR= mυ2+ Iω2+mg(h+h΄).
2 2 2 2
Όπου h=sηµφ και h΄=Rηµ600. Τότε όµως θα έχουµε,
1 1 1 1
mυ02+ Iω02= mυ2+ Iω2+mg(h+h΄-R), όπου το
2 2 2 2
mg(h+h΄-R)= mg(sηµφ+Rηµ600-R)=89,3J.
2 2
mυ02+ m(ω0R)2 =mυ2+ m(ωR)2 +2mg(h+h΄-R)⇒
5 5
2 2
⇒ υ02+ υ02=υ2+ υ2+2g(h+h΄-R)⇒
5 5
7 7 7 7
⇒ υ02= υ2+2g(h+h΄-R)⇒ 100= υ2+89,3⇒
5 5 5 5
⇒ υ =100-63,8⇒ υ=6m/s.
2
Παρατήρηση: Στη συγκεκριµένη περίπτωση αν δεν λαβαίναµε υπόψη µας τις διαστάσεις
της σφαίρας θα καταλήγαµε στο ίδιο αποτέλεσµα µε πολύ µικρή απόκλιση. ∆ηλαδή
µπορούµε εδώ να θεωρήσουµε ότι η R είναι πολύ µικρότερη σε σχέση µε το ύψος στο
οποίο ανέρχεται η σφαίρα.
Ακόµη για επίπεδο µηδενικής δυναµικής ενέργειας που περνάει από το κέντρο µάζας της
h x
σφαίρας είναι ηµφ= ⇔ h = cm .
xcm 2
1 1 1 1 x
Τότε από την Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇔ mυ02+ Iω02= mυ2+ Iω2+mg cm
2 2 2 2 2
7 7 x 7 1
⇔ υ02 = υ2+g cm ⇔70= υ2+44,8⇔10= υ2+6,4⇔ υ2=36⇔υ=6m/s.
10 10 2 10 10
β) Για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας έχουµε: ΣF=mα⇒mgηµφ-T=mα (1)
Για τη στροφική κίνηση της σφαίρας έχουµε:

2 α 2
Στ=Ιολ αγων⇒TR= mR2 ⇒T= mα (2).
5 R 5
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) προκύπτει ότι:
7 5 25 2 25 20
mgηµφ= mα⇒α= gηµφ⇒ α= m/s2 και T= 2 ⇒ T= N.
5 7 7 5 7 7
Τότε το «ψευδοέργο» της στατικής τριβής είναι: WT=-τθ=-TRθ⇒ WT=-Ts⇒
20
⇒WT=- 8,96⇒ WT=-25,6J. Βέβαια τελικά το έργο της στατικής τριβής είναι µηδέν
7
αφού δε µετατοπίζει το σηµείο εφαρµογής της.
dΚ 20 dΚ 300
γ) ( )µετ=ΣF⋅υ=( T-mgηµφ)⋅υ=( -10)⋅6⇒ ( )µετ=- J/s.
dt 7 dt 7
dΚ dΚ dΚ dΚ 20
( )στρ= -Στ⋅ω⇒( )στρ= -TRω ⇒( )στρ= -Τυ⇒( )στρ= - ⋅6 ⇒
dt dt dt dt 7
dΚ 120
⇒( )στρ=- J/s.
dt 7
dΚ dΚ dΚ 1 dΚ
δ) ( )ολ=ΣF⋅υ⇒( )ολ=-mgηµφ⋅υ⇒ ( )ολ= -2⋅10⋅ ⋅6⇒( )ολ= -60 J/s.
dt dt dt 2 dt
∆ηλαδή ισχύει ότι:
dΚ dΚ dΚ dΚ 300 120 dΚ
( )ολ=( )µετ+( )στρ⇒( )ολ= - - ⇒( )ολ=-60 J/s.
dt dt dt dt 7 7 dt
ε) Για το ρυθµό µεταβολής της δυναµικής ενέργειας της σφαίρας κατά την άνοδό της
dU dWw dy
στο κεκλιµένο επίπεδο ισχύει =- =- (-mg )= mgηµφυ=60 J/s.
dt dt dt
dΚ dU dU dΚ
Ακόµη επειδή Κ+U=E⇒ + =0⇒ =- .
dt dt dt dt
1 1 2 1 1
Καρχ(στρ)= Iω02= mR2 ω02= mυ02⇒ Καρχ(στρ)= ⋅2⋅100=40J και
2 2 5 5 5
1 2 1 2 1 1
Κτελ(στρ)= Iω = mR2 ω2= mυ2⇒ Κτελ (στρ)= ⋅2⋅36=14,4J.
2 2 5 5 5
Άρα ∆Κ(στρ)=14,4-40⇒ ∆Κ(στρ)= -25,6J⇒ ∆Κ(στρ)=WT.
136. Κύλιση τροχού
Στον τροχό του σχήµατος µάζας m που αρχικά ηρεµεί σε οριζόντιο επίπεδο, εξασκείται
µέσω νήµατος αµελητέας µάζας, σταθερή οριζόντια δύναµη F=8N όπως
F F
K K
T T
SCM
φαίνεται στο σχήµα. Ο τροχός τότε αρχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει.
α) Να υπολογιστεί η στατική τριβή T που ασκείται στον τροχό κατά τη διάρκεια της
κίνησης.
β) Να υπολογιστεί η ολική κινητική ενέργεια Κολ, του τροχού όταν έχει διανύσει
απόσταση Scm=3m.
γ) Τι ποσοστό της ολικής κινητικής ενέργειας του τροχού είναι τότε η κινητική ενέργεια
λόγω στροφικής κίνησης;
δ) Ποιος είναι ο ολικός ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του τροχού όταν
κάποια χρονική στιγµή t1 έχει αποκτήσει µεταφορική ταχύτητα υcm=2m/s; Και πόσος
είναι τότε ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής του ενέργειας λόγω µεταφορικής κίνησης;
ε) Τι θα ίσχυε αν το οριζόντιο επίπεδο ήταν λείο για την ολική κινητική ενέργεια Κολ,
του τροχού όταν έχει διανύσει απόσταση Scm=3m;
1
∆ίνεται για τον τροχό ότι Ιcm= mR2.
2
Λύση:
α) Για τη µεταφορική κίνηση ισχύει: ΣF=mαcm ⇒F+T= mαcm (1)

1 α 1
Για τη στροφική κίνηση: Στ= Ιcm⋅αγων⇒ ( F-T)R= mR2 cm ⇒ F-T= m αcm (2).
2 R 2
3 3 1 F 8
Άρα 2F= m αcm⇒F= m αcm και T= m αcm, τότε έχουµε: T= ⇒ T= Ν.
2 4 4 3 3
β) Η στατική τριβή δεν µεταβάλλει την ολική κινητική ενέργεια του σώµατος (δεν
παράγει έργο) άρα από το Θ.Μ.Κ.Ε στην κύλιση χωρίς ολίσθηση θα έχουµε:
Θ.Μ.Κ.Ε:Κτελ-Καρχ=WF⇒ Κτελ-0=Wµετ+Wστρ⇒ Κτελ=F⋅Scm+τθ µε Scm=Rθ, άρα έχουµε:
Κτελ=F⋅Scm+F Rθ⇒ Κτελ=2F⋅Scm⇒ Κτελ=2⋅8⋅3⇒ Κτελ=48J.

1
γ) Για την κινητική ενέργεια λόγω στροφικής κίνησης έχουµε Κστρ= Ιcmω2⇒
2
1 1 1 1
⇒Κστρ= ⋅ mR2ω2⇒ Κστρ= ⋅ m(Rω)2 , όπου υcm=ωR, άρα προκύπτει:
2 2 2 2
1 1 1
Κστρ= m υcm 2 ⇒Κστρ= Κµετ ή Κµετ=2Κστρ.
2 2 2
Όµως Κτελ= Κµετ+ Κστρ ⇒Κτελ=3Κστρ⇒48=3Κστρ⇒ Κστρ=16J οπότε είναι Κµετ=32J.
K στρ 16 1 100
Άρα α= = = ή %.
Κ τελ 48 3 3
Ή ακόµη από το Θ.Μ.Κ.Ε: Κστρ=(F-T)⋅R⋅θ=16J και Θ.Μ.Κ.Ε: Κµετ=(F+T)⋅Scm =32J και
Kολ=Κµετ+Κστρ=(F+T+F-T)⋅Scm =2⋅F⋅Scm.
dΚ ολ dΚ ολ dΚ ολ dΚ ολ
δ) =τω+Fυcm⇒ = FRω+Fυcm⇒ = Fυcm+Fυcm=2Fυcm ⇒ =32J/s.
dt dt dt dt
Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του σώµατος λόγω µεταφορικής
dΚ µετ dΚ µετ dΚ µετ 4F dΚ µετ 64
κίνησης είναι =ΣFυcm⇒ =(F+T)υcm⇒ = υcm⇒ = J/s.
dt dt dt 3 dt 3
Τότε για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του σώµατος λόγω στροφικής
κίνησης έχουµε:
dΚ στρ dΚ στρ dΚ στρ 2F dΚ στρ 32
=Στ⋅ω⇒ =(F-T)Rω⇒ = υcm⇒ = J/s.
dt dt dt 3 dt 3
dΚ ολ dΚ µετ dΚ στρ 96
Τότε πράγµατι = + = =32J/s.
dt dt dt 3
Μόνο για τη µεταφορική κίνηση ισχύει:
1 1
Θ.Μ.Κ.Ε:Κτελ-Καρχ=WF+ WΤ⇒ mυcm 2 -0=WF+ WΤ ⇒ mυcm 2=F⋅Scm+Τ⋅Scm (1) ⇒
2 2
1 32 32 8
⇒ mυcm 2=(F+T)⋅Scm⇒ 32=(F+T)⋅3⇒ F+T = ⇒ T= -8⇒ T= Ν.
2 3 3 3
Μόνο για τη στροφική κίνηση ισχύει:

1 1
Θ.Μ.Κ.Ε: Κστρ-Καρχ=WF+ WΤ⇒ Ιcmω2-0=WF+ WΤ ⇒ Ιcmω2=F⋅R⋅θ-Τ⋅R⋅θ⇒
2 2
1 1 16
⇒ ⋅Ιcm⋅ ω2= F⋅Scm-Τ⋅Scm (2) ⇒ ⋅Ιcm⋅ ω2= (F-T)⋅Scm⇒ 16=(F-T)⋅3⇒ F-T = ⇒
2 2 3
16 8
⇒ T=8- ⇒ T= Ν
3 3
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) προκύπτει ότι:
1 1
mυcm2+ Ιcmω2= F⋅Scm+Τ⋅Scm +F⋅Scm-Τ⋅Scm ⇒Κολ=2.F⋅Scm
2 2
Παρατηρούµε πράγµατι ότι η στατική τριβή T, δεν µεταβάλλει την ολική κινητική
ενέργεια του σώµατος.
Ακόµη για το σηµείο Α ισχύει υΑ=υcm+ωR=2 υcm
SA
A υA F A F
υcm
K K
T T
SCM
∆υ Α ∆υ 1 1
Τότε ισχύει και =2 cm ⇒ αΑ=2αcm. Άρα Scm= αcmt2 ενώ SΑ= αΑt2⇒
∆t ∆t 2 2
⇒SΑ=2Scm.
1 1
Τότε από το Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF⇒ mυcm2+ Ιcmω2=F⋅SA=2FScm ( H στατική
2 2
τριβή δεν παράγει έργο).
1 1
ε) Για λείο επίπεδο είναι: F=m⋅αcm και F⋅R= m⋅R2αγων⇒ F= m⋅R⋅αγων. Άρα έχουµε
2 2
αcm=F/m και αγων=2F/mR οπότε συµπεραίνουµε πως αcm≠αγων⋅R (άρα έχουµε
1 1
ολίσθηση). Τότε ισχύει Scm=xcm= = ⋅αcm⋅t2 και θ= ⋅αγων⋅t2, άρα αν ο τροχός έχει
2 2
µετατοπιστεί κατά xcm τότε θα έχει ξετυλιχθεί σχοινί
1 1
L=R⋅θ=R⋅ ⋅αγων⋅t2= ⋅2αcm⋅t2=2⋅xcm.
2 2
Έτσι από το Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF=F⋅xcm+F⋅R⋅θ⇒Κτελ=F⋅xcm+F⋅L⇒
⇒ Κτελ=F⋅xcm+2F⋅xcm ⇒ Κτελ=3F⋅xcm⇒ Κτελ=3⋅8⋅3=72J.
137. Τροχαλία και µάζες F
Η τροχαλία του σχήµατος, έχει µάζα

Μ=10Kg και ακτίνα r. Τα σώµατα έχουν M
µάζες m1=5Kg και m2=15Kg και το
σχοινί είναι αβαρές και µη εκτατό.
Αρχικά το σύστηµα είναι ακίνητο. Τότε:
α) Να υπολογίσετε τη µέγιστη δύναµη F
που πρέπει να ασκήσουµε στην τροχαλία
όπως φαίνεται στο σχήµα, χωρίς η µάζα m
m2 να ξεκολλήσει από το έδαφος.
Ποια είναι η επιτάχυνση της µάζας m1
εκείνη τη στιγµή; Να θεωρήσετε ότι το
σχοινί δε γλιστρά στο αυλάκι της m
τροχαλίας.
β) Να απαντήσετε τα προηγούµενα
ερωτήµατα για αβαρή τροχαλία.
∆ίνεται η ροπή αδράνειας για τροχαλία µάζας Μ και ακτίνας r ως προς το Κ.Μ της
1
Ι= ⋅Μ⋅r2 και g=10m/s2.
2 F
Λύση:
M
α) Η επιτάχυνση του σηµείου Α στην περιφέρεια B r A α
dυ γ dω T1
ττης τροχαλίας είναι αΑ=α+αε, µε αε= =r·
dt dt T2 T1
=αγων·r, άρα ισχύει m1
T2 Mg
αΑ= α+αγωνr (1). Τα σηµεία του σχοινιού στο
οποίο είναι δεµένη η m1 έχουν όλα την ίδια N mg
επιτάχυνση (οι αποστάσεις µεταξύ των σηµείων 1
m2
είναι σταθερές). Τότε και η επιτάχυνση της m1
είναι α1=αΑ.
Άρα ισχύει α1= α+αγωνr (2). m2 g
Παρόµοια για την επιτάχυνση του σηµείου Β στην

περιφέρεια της τροχαλίας είναι αΒ=α-αε ⇒ αΒ=α-αγωνr. Τόση όµως είναι τότε και η
επιτάχυνση της m2, άρα ισχύει α2= α-αγωνr.
Η m2 οριακά (για τη µέγιστη δύναµη F), είναι ακίνητη χωρίς να αλληλεπιδρά µε το
έδαφος που σηµαίνει πως η κάθετη αντίδραση από την επιφάνεια στήριξης είναι Ν=0.
Αφού δε µεταβάλλεται η ταχύτητα της m2 είναι α2=αΒ=0 οπότε προκύπτει α-αγωνr=0⇒

⇒α=αγωνr (3). Τότε η σχέση (2) γίνεται
α1= 2α (4).
Για την m1 που πραγµατοποιεί µόνο µεταφορική κίνηση έχουµε ΣF=m1α1⇒
⇒Τ1-m1g=m1αA⇒ Τ1-m1g=m1( α+αγωνR) ⇒Τ1-m1g= 2m1α ⇒ Τ1=m1 g+2m1α (5).
Ακόµη από την ισορροπία της m2 και για Ν=0 έχουµε: ΣF=0⇒ Τ2=m2g (6).
Για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας Μ έχουµε:

α 1 α 1
Στ=Ιαγων⇒(Τ2-Τ1)r=I ⇒ (Τ2-Τ1)r= Μr2 ⇒ Τ2-Τ1= Μα (7).
r 2 r 2
Η σχέση (7) µε τη βοήθεια των (5) και (6) γίνεται:
1 20
m2 g - m1 g- 2m1α = Mα ⇒150-50-10α=5α⇒15α=100⇒α= m/s2.
2 3
200 350
Τότε από τη σχέση (5) προκύπτει: Τ1=m1 g+ 2m1α =50+ = N.
3 3
Ακόµη από τη σχέση (6) έχουµε T2=150N.
Τέλος για τη µεταφορική της κίνηση της τροχαλίας Μ ισχύει:

ΣF=Μα ⇒F-T1-T2-Mg =Μα ⇒
350 20 550 1300
⇒F- -150-100=10· ⇒F=250+ ⇒F= N≈433N.
3 3 3 3
β) Για αβαρή τροχαλία είναι: ΣF=0⇒F=T1+T2 (1)

ακόµη έχουµε: Στ=Ιαγων⇒(Τ2-Τ1)r=0 µια και Ι=0 άρα προκύπτει ότι T1=T2.
Για την µάζα m2 είναι: ΣF=0⇒m2g=Τ2+Ν για Ν=0 έχουµε Τ2= m2g=150Ν, άρα και
Τ1=150Ν. Τότε είναι F=2T1⇒F=300N. Ακόµη για την m1 έχουµε,
ΣF=m1α1⇒Τ1-m1g=m1α1⇒150-50=5α1⇒ α1=20m/s2.
138. Ισορροπία σφαιρών
A Μια µικρή λεία σφαίρα µάζας

φ m=10Kg και ακτίνας
L r=10cm κρέµεται από την
m άκρη νήµατος (ΑΚ)=ℓ=50cm.
M F Η σφαίρα m, εφάπτεται πάνω
Κ σε δεύτερη σφαίρα µάζας
x M=40Kg και ακτίνας
R=40cm, που βρίσκεται πάνω
Κ΄ σε µη λείο οριζόντιο επίπεδο,
όπως φαίνεται στο σχήµα. Η
γωνία που σχηµατίζει το νήµα
µε την κατακόρυφη είναι
φ=600. Στη σφαίρα Μ
εφαρµόζουµε οριζόντια
3
δύναµη F=100 N και το
3
σύστηµα ισορροπεί. Τότε:
α) Να βρεθεί η τάση (T) του νήµατος.
β) Να βρεθεί η αντίδραση (Ν), µεταξύ των σφαιρών.
γ) Να βρεθεί η στατική τριβή Tστ ανάµεσα στη σφαίρα Μ και το οριζόντιο επίπεδο.
δ) Σε ποια απόσταση από το έδαφος πρέπει να εφαρµόζεται η οριζόντια δύναµη F και
µε ποια φορά, ώστε το σύστηµα να ισορροπεί;
ε) Αν πάψει να ασκείται η δύναµη F τότε ποια είναι η αρχική επιτάχυνση της µάζας Μ,
αν αυτή κυλίεται πάνω στο οριζόντιο επίπεδο χωρίς να ολισθαίνει; Πόση γίνεται η
επιτάχυνση, της µεταφορικής κίνησης µόλις οι δυο σφαίρες χάσουν την επαφή τους
υποθέτοντας ότι δεν υπάρχει ολίσθηση;
στ) Αν όλες οι επιφάνειες που έρχονται σε επαφή ήταν λείες τότε ποια δύναµη F΄
πρέπει να ασκήσουµε στη σφαίρα Μ και µε ποια φορά ώστε το σύστηµα των δυο
σφαιρών να ισορροπεί; ∆ίνεται η ροπή αδράνειας σφαίρας µάζας Μ και ακτίνας R ως
2
προς το Κ.Μ της Ι= ΜR2 και g=10m/s2.
5
Λύση:
α) Για την ισορροπία της µικρής µάζας m έχουµε:
A
φ
L T Ty ,Ny N
0 Γ
30 r 0
30
0
30
M Tx B΄ Nx
F B
x
N mg
Κ΄ R
Mg
N΄
Tτρ
ΣFx=0⇒Tσυν300=Νσυν300⇒T=N και Fy=0⇒Nηµ300+Τηµ300=mg⇒T=mg⇒T=100N.
β) N=Τ=100N.
Στ(Β)=0⇒τΝ+τΤ+τw=0⇒mg(BB΄)=T(ΒΓ)⇒Trσυν300=mgrσυν300⇒T=mg που πράγµατι
ισχύει τΝ=0.
γ) Έστω ότι ο φορέας της F απέχει απόσταση x από το Κ΄, πάνω από αυτό και µε φορά
προς τα δεξιά, τότε:
Για την ισορροπία της µάζας Μ έχουµε:
3 3
ΣFx=0⇒Tτρ=Νx-F=Nσυν300-F=50 3 -100 ⇒Tτρ=50 N. Ακόµη ΣFy=0⇒
3 3
⇒Μg+Ny=N΄⇒Ν΄=400+ Nηµ300⇒ Ν΄=400+50⇒ Ν΄=450Ν.
δ) Για την ισορροπία της µάζας Μ έχουµε ακόµη ότι: Στ(Κ΄)=0⇒τw+τΝ+τΝ΄ +τΤρ+τF=0⇒
⇒τΤρ=τF⇒F⋅x=Tτρ ⋅R⇒
3 3 R
⇒100 x=50 R⇒x= =20cm πάνω από το Κ΄, άρα από το έδαφος
3 3 2
d=R+x=60cm. (τw=τΝ=τΝ΄=0)
Αν η F ήταν κάτω από το Κ΄ θα έπρεπε να έχει φορά προς τα αριστερά ώστε να

προκαλεί αντίθετη ροπή.
3 3
Τότε ΣFx=0⇒Νx+F=Tτρ ⇒ Tτρ =50 3 +100 ⇒ Tτρ=250 N και Στ(Κ΄)=0⇒
3 3
3 3
⇒ Fx=TτρR⇒100 x=250 R⇒x=2,5R⇒ x=100cm που είναι άτοπο γιατί τότε θα’
3 3
πρεπε d=-60cm.
ε) Αν πάψει να ασκείται η δύναµη F τότε αρχικά είναι:
ΣF=Mαcm⇒Νx- Tτρ= Mαcm ⇒50 3 - Tτρ=40αcm (1) και
Στ(Κ΄)=Ιαγων ⇒τw+τΝ+ τΝ΄+τΤρ=Ιαγων ⇒
2 α cm 2
⇒TτρR = ΜR2 ⇒ Tτρ= Μαcm⇒ Tτρ=16αcm (2).
5 R 5
(τw=τΝ=τΝ΄=0)
Με πρόσθεση κατά µέλη των σχέσεων (1) και (2) θα έχουµε
50 3
50 3 =56αcm⇒ αcm = m/s2=1,54m/s2. Μόλις χάσουν την επαφή τους είναι
56
ΣF=0⇒ α=0m/s2.
στ) Αν όλες οι επιφάνειες που έρχονται σε επαφή είναι λείες τότε πρέπει να ασκήσουµε
δύναµη F΄ στη σφαίρα Μ στο σηµείο Β΄ συµµετρικό του Β, ως προς την κατακόρυφη
διάµετρο και µε φορά τέτοια ώστε να σχηµατίζει µε τον άξονα +x γωνία 300.
A
φ
L
M m
r
B΄ 30
0 Κ
x B
F΄ N
Κ΄ R
139. Κυκλική στεφάνη και µάζα m
Η κυκλική στεφάνη του σχήµατος έχει µάζα

M=4Kg, ακτίνα R=0,3m και ισορροπεί
ακουµπώντας σε κατακόρυφο τοίχο όπως Γ
φαίνεται στο σχήµα, µέσω ενός αβαρούς µη φ
εκτατού νήµατος µήκους L=0,6m. L
Ακόµη µέσω ενός δεύτερου αβαρούς µη
εκτατού νήµατος µήκους L2 κρέµεται από το L
ανώτερο σηµείο O της στεφάνης µια µάζα
m=2Kg και αυτή ισορροπεί. L2
Τότε: m M
α) Να υπολογιστεί η τάση των δυο σχοινιών.
β) Να υπολογιστεί η συνολική δύναµη που K R

δέχεται η κυκλική στεφάνη από τον τοίχο.
γ) Αν αποµακρύνουµε τη µάζα m από τη

θέση ισορροπίας της κατά γωνία φ/2 και την
αφήσουµε ελεύθερη να ταλαντώνεται, τότε
να υπολογιστεί µεταξύ ποιών τιµών
µεταβάλλεται η κάθετη αντίδραση από τον τοίχο στην κυκλική στεφάνη.
δ) Αν για µικρές γωνίες εκτροπής η περίοδος ταλάντωσης της µάζας m είναι T=0,8s να
υπολογιστεί το µήκος L2.
Γ
Λύση: φ
L
α) Tα τρίγωνα ΑΚΓ και ΒΚΓ είναι ίσα, άρα L Τ1
ΑΓ=ΒΓ=L. Ισχύει: Ο
Τ2 Β
Στ(Γ)=0⇒Ν·L=MgR+T2R. Όµως από τη συνθήκη Τ2
ισορροπίας της µάζας m ισχύει και M
ΣF=0⇒T2=mg=20N. Τστ mg
Έτσι προκύπτει Ν·L=(M+m)gR⇒N=30N. Α Ν K R
Ακόµη ισχύει Στ(Κ)=0⇒Τστ·R=T1·R⇒ Μg

⇒ Τστ=T1.
Για τη συνισταµένη των δυνάµεων που ασκούνται

στη κυκλική στεφάνη έχουµε:
ΣFy=0⇒Τστ+Τ1y=Mg+T2=(M+m)g⇒T1+Τ1y=Mg+T2=(M+m)g⇒ T1=60- Τ1y.
Επίσης ισχύει ΣFx=0⇒N=T1x⇒ T1x =30N.

Ακόµη Τ12=Τ1x2+T1y2⇒ (60- Τ1y)2=302+ T1y2⇒3600+ T1y2-120T1y=900+ T1y2⇒
⇒120T1y=2700⇒T1y=22,5N άρα Τ12=Τ1x2+T1y2⇒ Τ12=900+506,25⇒Τ1=37,5N.
β) Έχουµε N=30N και Τστ=Τ1=37,5N. Τότε η συνολική δύναµη που ασκεί ο τοίχος στην
κυκλική στεφάνη είναι FA= N 2 +Tστ2 ⇒ FA= 30 2 +37,52 ⇒ FA=48N, µε
Τ στ
εφθ= =1,25 και θ=51,30.
Ν
γ) Αν αποµακρύνουµε τη µάζα m από τη θέση
ισορροπίας της κατά γωνία φ/2 και την αφήσουµε
ελεύθερη να ταλαντώνεται τότε για αποµάκρυνση
κατά φ/2 από τη θέση ισορροπίας όπως φαίνεται στο Γ
Τ φ
σχήµα είναι T2y=mg=20N. Ακόµη εφ(φ/2)= 2x µε L
Τ 2y
L Τ1
εφ(φ/2)=
R
=0,5, οπότε είναι T2x=10N. Ο
L φ/
2 Τ2y Β
∆ E
Τ2x M
Τστ mg
Α Ν K R
Μg
Στο σηµείο Ο της στεφάνης τα Τ2x και T2y, έχουν την αντίθετη φορά από αυτή που
σχεδιάστηκε στη µάζα m.
Τότε για την ισορροπία της κυκλικής στεφάνης,

Στ(Γ)=0⇒Ν·L+ T2x·(L-R)= T2y·R+MgR ⇒
⇒0,6N+10·0,3=20·0,3+40·0,3⇒
⇒0,6N+3=18⇒0,6N=15⇒N=25N.
Για τη συµµετρική θέση της Ε ως προς την ΟΚ θα έχουµε:
Στ(Γ)=0⇒Ν·L- T2x·(L-R)= T2y·R+MgR ⇒ 0,6N-10·0,3=20·0,3+40·0,3⇒

⇒ 0,6N-3=18⇒0,6N=21⇒N=35N. Άρα ισχύει 25≤Ν≤35Ν.
L2 T 2g
δ) Ισχύει T=2π ⇒L2= 2 ⇒L2=0,16m ή 16cm.
g 4π
140. Κιβώτιο και κύλινδροι
Ένα κιβώτιο µάζας M=100Kg στηρίζεται πάνω σε κυλίνδρους µάζας m µε διάµετρο

d=8cm, όπως φαίνεται στο σχήµα. Το κιβώτιο είναι δεµένο µε αβαρές σχοινί, το οποίο
περνάει από τροχαλία και το οποίο έχει δεµένο στο άλλο άκρο του, σώµα µάζας
m1=40Kg. Η τροχαλία
έχει αµελητέα µάζα.
M Τότε, όταν αφήσουµε το
σώµα m1 ελεύθερο να
κινηθεί και υποθέτοντας
ότι δεν υπάρχει
ολίσθηση των
κυλίνδρων, ενώ η
συνολική στατική τριβή
µεταξύ του κιβωτίου και
m 1 των κυλίνδρων είναι
F=120Ν, να
υπολογιστούν:
α) η επιτάχυνση του
σώµατος m1,
β) η τάση του σχοινιού,
γ) η ταχύτητα του κιβωτίου, όταν κάθε κύλινδρος θα έχει κάνει 4/π στροφές,
δ) η συνολική στατική τριβή µεταξύ των κυλίνδρων και του οριζόντιου επιπέδου.
1
∆ίνεται η ροπή αδράνειας του κάθε κυλίνδρου Ιcm= mR2, όπου R η ακτίνα του,
2
g=10m/s2, ότι το κιβώτιο δεν χάνει την επαφή του µε τους κυλίνδρους και ότι οι
αποστάσεις µεταξύ των κυλίνδρων παραµένουν σταθερές.
Λύση:
α) Για την m1 που κάνει µεταφορική κίνηση θα έχουµε:

M α=2αcm
ΣF=m1α⇒m1g-T1= m1α (1)
T1 T1=T2
F Για την M που κάνει επίσης
F΄ µεταφορική κίνηση θα έχουµε:
αcm T 1
Tστ T1 ΣF=Μα⇒T1-F= Mα (2) όπου F
είναι η συνολική δύναµη επαφής
m1 που αναπτύσσεται ανάµεσα στους
κυλίνδρους και τη µάζα Μ. Με
m1 g πρόσθεση κατά µέλη των σχέσεων
(1) και (2) θα έχουµε:
m1g - F
m1g-F= (m1+M) α⇒α= ⇒α=2m/s2.
m1 + M
β) Επειδή η τροχαλία έχει αµελητέα µάζα θα έχουµε Τ1=Τ2.
Για τον υπολογισµό της τάσης T1 του σχοινιού από τη σχέση (1) έχουµε,
T1= m1g-m1α⇒Τ1=320Ν. Ακόµη είναι και (2)⇒ F=T1-Mα⇒ F=120Ν.
s
γ) Για κάθε κύλινδρο ισχύει: Ν= όπου 2R=d=8cm είναι η διάµετρος του κάθε
2 πR
1
κυλίνδρου. Άρα s=dNπ⇒s=32⋅10-2m. Όµως ισχύει s= αcmt2 και
2
1 2
sκιβωτίου=s΄= αt , όπου α=2αcm άρα s΄=2s=64⋅10-2m.
2
∆ηλαδή το κιβώτιο και η µάζα m1 θα έχουν διανύσει διπλάσια απόσταση. Τότε
1 2s′
s΄= αt2⇒t= = 0,64 ⇒t=0,8s και υ=α·t⇒υ=2⋅0,8⇒υ=1,6m/s.
2 α
δ) Για κάθε κύλινδρο ισχύει:

για τη µεταφορική κίνηση: ΣF=mαcm ⇒F΄+Tστ= mαcm (3)
1 α cm 1
για τη στροφική κίνηση: Στ= Ιcm⋅αγων⇒(F΄-Tστ)R=
mR2 ⇒ F΄-Tστ= m αcm (4).
R
′
2 2
3 3 1 F
Άρα 2F΄= m αcm⇒F΄= m αcm και Tστ= m αcm, και τελικά Tστ= .
2 4 4 3
Όµως η F΄ είναι η δύναµη ανάµεσα στον κάθε κύλινδρο και τη µάζα Μ. Άρα είναι
F 40
F΄= =40Ν, οπότε Tστ= Ν, οπότε η συνολική στατική τριβή µεταξύ των κυλίνδρων
3 3
και του οριζόντιου επιπέδου είναι, Tστ(ολ) =3·Tστ=40N.
141. Ράβδος και κύλινδροι
Μια ράβδος µάζας Μ=12Kg

στηρίζεται πάνω σε δυο
όµοιους κυλίνδρους µάζας
m=4Kg ο καθένας και ακτίνα r
=4cm.
To σύστηµα των σωµάτων
βρίσκεται πάνω σε κεκλιµένο
επίπεδο γωνίας κλίσεως φ=300, φ
όπως φαίνεται στο σχήµα και κινείται προς τα κάτω. Υποθέτοντας ότι οι κύλινδροι
κυλίονται χωρίς να ολισθαίνουν τότε, να υπολογιστούν:
α) Η επιτάχυνση της ράβδου.
β) Η γωνιακή επιτάχυνση του κάθε κυλίνδρου.
γ) Η δύναµη που ασκείται µεταξύ του κάθε κυλίνδρου και της δοκού.
δ) Η στατική τριβή ανάµεσα στον κάθε κύλινδρο και το κεκλιµένο επίπεδο.
ε) Η ολική κινητική ενέργεια του συστήµατος µετά από χρόνο t=0,3s από τη στιγµή που
ξεκίνησε η κίνησή του.
1
∆ίνεται η ροπή αδράνειας κυλίνδρου µάζας m και ακτίνας r, Icm= mr2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
α) Για τη ράβδο που κάνει µόνο F1 N α

µεταφορική κίνηση ισχύει:
F1 K
N
ΣF=Mα⇒Μgηµφ+2F1=Mα (1) Tστ φ
F1 F1
φ
Για τον κάθε κύλινδρο που Tστ
κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει mg φ

Mg
έχουµε:
mg
φ
α
Για τη µεταφορική κίνηση: ΣF=mαcm⇒mgηµφ-Tστ-F1= =mαcm⇒mgηµφ-Tστ-F1= m
2
(2).
Για τη στροφική κίνηση έχουµε,
1 α cm 1 α
Στ=Ιαγων⇒(Τστ-F1)r= mr2 ⇒ Τστ-F1= m (3)
2 r 2 2
µια και η επιτάχυνση α, της ράβδου είναι ίση µε την επιτάχυνση του ανώτερου σηµείου
α
του κάθε κυλίνδρου άρα ισχύει α=2αcm ή αcm= . Από τις σχέσεις (2) και (3) µε
2
α α
πρόσθεση κατά µέλη προκύπτει τελικά, mgηµφ-2F1= 3m ⇒2F1= mgηµφ-3m . Τότε
4 4
α
από τη σχέση (1) θα έχουµε και Μgηµφ+2F1=Mα⇒ (Μ+m)gηµφ=Μα+3m
4
80 16
⇒80=15α⇒α= ⇒α= m/s2.
15 3
β) Για τη γωνιακή επιτάχυνση του κάθε κυλίνδρου και για κύλιση χωρίς ολίσθηση
α cm α 8 8 200
ισχύει, αγων= µε αcm= = m/s2. Τελικά είναι αγων= ⇒ αγων= rad/s2.
r 2 3 3.4.10 - 2 3
Mα - Μgηµφ 64 - 60
γ) Από τη σχέση (1) προκύπτει, ⇒F1= ⇒ F1= ⇒ F1=2N.
2 2
δ) Από τη σχέση (2) προκύπτει ότι:

α α 22
mgηµφ-Tστ-F1= m ⇒Tστ= mgηµφ- F1-m ⇒ Tστ= Ν.
2 2 3
ε) Για την κινητική ενέργεια της ράβδου έχουµε
1 16
Κράβδου= Μυ2, όπου υ=α⋅t⇒ υ= ⋅0,3⇒ υ=1,6m/s.
2 3
1
Άρα Κράβδου= ⋅12⋅2,56⇒ Κράβδου=15,36J.
2
Ο κάθε κύλινδρος πραγµατοποιεί και µεταφορική και στροφική κίνηση. Για τη
1 υ
µεταφορική κίνηση του κάθε κυλίνδρου είναι Κµετ= mυcm2 µε υcm= =0,8 m/s. Άρα
2 2
1
έχουµε Κµετ= ⋅4⋅0,64⇒ Κµετ=1,28J. Για την κινητική ενέργεια λόγω στροφικής
2
1 1
κίνησης του κάθε κυλίνδρου έχουµε: Κστρ= ⋅Ιcm⋅ω2⇒ Κστρ.= ⋅m⋅υcm2⇒
2 4
1
⇒Κστρ= ⋅4⋅0,64 ⇒Κστρ=0,64J. Τελικά για την ολική κινητική ενέργεια του
4
συστήµατος έχουµε, Κολ= Κράβδου+2 Κµετ+2 Κστρ⇒ Κολ=15,36+2,56+1,28⇒ Κολ=19,2J.
Ή αλλιώς από το Θ.Μ.Κ.Ε⇒Κολ=Wολ=M⋅g⋅ηµφ⋅S+2m⋅gηµφ⋅S΄=60⋅0,24+40⋅0,12=
=19,2J.
142. Οµογενής ράβδος και κινητική ενέργεια
Μια οµογενής ράβδος µε µάζα m και µήκος L κάνει καθαρή στροφική κίνηση γύρω από
σταθερό άξονα που περνάει από ένα σηµείο της Ρ, που απέχει από το Κ.Μ της
απόσταση α, µε σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω.
P K
α) Να υπολογίσετε την κινητική ενέργεια της ράβδου.
β) Αν πλέον θεωρήσουµε τη ράβδο ελεύθερο σώµα και ασκηθεί σε αυτή κάθετη

δύναµη που ο φορέας της δύναµης δε διέρχεται από το κέντρο µάζας της, αλλά από το
ίδιο σηµείο Ρ τότε η ράβδος µαζί µε τη µεταφορική κίνηση θα εκτελέσει και
περιστροφική γύρω από ένα νοητό άξονα (ελεύθερος άξονας) που διέρχεται από το
κέντρο µάζας της και είναι κάθετος στο επίπεδο που ορίζεται από τη δύναµη και το
κέντρο µάζας της ράβδου.
Αν η τριβή ανάµεσα στη ράβδο και το τραπέζι είναι αµελητέα και η γωνιακή ταχύτητα
περιστροφής της ράβδου γύρω από τον νοητό άξονά της είναι πάλι ω, τότε να
αποδείξετε ότι η κινητική ενέργεια της ράβδου ταυτίζεται µε αυτή του προηγούµενου
ερωτήµατος.
∆ίνεται για τη ράβδο ότι Ιcm=1/12⋅m⋅L2.
Λύση:
α) Η ράβδος έχει ροπή αδράνειας ως προς τον άξονα περιστροφής της σύµφωνα µε το
1
θεώρηµα των παράλληλων αξόνων του Steiner Ι=Ιcm+mα2= mL2+mα2.
12
1 2 1 1
Άρα η κινητική της ενέργεια θα είναι Κολ= Ιω ⇒ Κολ= ( mL2+mα2)ω2.
2 2 12
β) Η ράβδος σε αυτή την περίπτωση κάνει και µεταφορική και στροφική κίνηση.
ω Όλα τα σηµεία θα έχουν λόγω
µεταφορικής κίνησης την ίδια
ταχύτητα και ίση µε την
F
ταχύτητα του κέντρου µάζας Κ.
υ Όµως η ταχύτητα λόγω
P K µεταφορικής κίνησης του Ρ θα
είναι υ=ωα. Άρα και το Κ αλλά
και όλα τα σηµεία της ράβδου
a θα έχουν την ίδια µεταφορική
ταχύτητα υ.
1
Οπότε Κµετ= mυ2⇒
2
1
⇒Κµετ= mω2α2. Όµως η ράβδος εκτελεί και στροφική κίνηση γύρω από νοητό άξονα
2
1 1 1
που περνά από το Κ.Μ. Άρα Κστρ= Ιcmω2⇒Κστρ= mL2ω2. Οπότε η ολική κινητική
2 2 12
1 1
ενέργεια της ράβδου θα είναι Κολ=Κµετ+Κστρ= ( mL2+mα2)ω2 όπως και στο
2 12
προηγούµενο ερώτηµα.
143. Στροφορµή και γωνιακή ταχύτητα

z
Έστω ένα σωµάτιο µάζας m, που
κινείται µε ταχύτητα υ σε µια κυκλική
τροχιά, γύρω από τον άξονα z ενός
αδρανειακού συστήµατος αναφοράς. Ο z ω
διέρχεται από το κέντρο Κ της κυκλικής L

τροχιάς. Τότε η γωνιακή ταχύτητα ω , θ
βρίσκεται πάνω στον άξονα z µε τη
Κ
F
φορά που φαίνεται στο σχήµα. Ακόµη η m p=mυ
στροφορµή του σωµατίου m, ως προς
την αρχή Ο του αδρανειακού
Στ

συστήµατος αναφοράς είναι L = r × p r

µε p = mυ . Τότε µε τον κανόνα του

δεξιού χεριού βρίσκουµε ότι το L είναι
θ

κάθετο στο επίπεδο των r και p µε τη
Ο
y
x

φορά που φαίνεται στο σχήµα. Άρα το L δεν είναι συγγραµµικό µε το ω .
Ακόµη παρατηρούµε πως αν το σηµείο Ο έρθει και ταυτιστεί µε το Κ που βρίσκεται

στο επίπεδο περιστροφής του m τότε το L γίνεται παράλληλο µε το ω .

Το µέτρο του L παραµένει σταθερό, όµως καθώς το σωµάτιο κινείται αλλάζει η

dL
κατεύθυνσή του. Για αυτό το λόγο έχουµε µια συνολική ροπή Σ τ = .
dt

Πράγµατι στο σώµα m ασκείται µια κεντροµόλος δύναµη F ή οποία προκαλεί ως προς

το σηµείο Ο µια συνολική ροπή Σ τ = r × F , η οποία είναι εφαπτόµενη στον κύκλο και

κάθετη στο επίπεδο που σχηµατίζουν τα L και ω .

Η σχέση L =Ι ω ισχύει µόνο αν τα L και ω είναι παράλληλα που εδώ δεν είναι. Στη

dLz
συγκεκριµένη περίπτωση ισχύει L z=Ι⋅ ω και =Ι⋅ aγων .
dt

dL
∆ηλαδή ενώ ισχύει η σχέση Σ τ = δεν ισχύει η Σ τ = Ι⋅ aγων .
dt
Ας θεωρήσουµε τώρα και µια δεύτερη µάζα m που κινείται στην ίδια κυκλική τροχιά
έτσι ώστε να βρίσκεται συνεχώς σε ένα αντιδιαµετρικό σηµείο. Άρα έχει κάθε στιγµή
το ίδιο µέτρο ταχύτητας µε την αρχική µάζα m.

Τότε παρατηρούµε ότι η συνολική στροφορµή L του συστήµατος των δυο µαζών
βρίσκεται πάνω στον άξονα z (γιατί οι
προβολές των στροφορµών κατά µήκος z
της διαµέτρου που ενώνει τις δυο µάζες

έχουν συνισταµένη µηδέν) και άρα τα L
L2
και ω είναι παράλληλα µεταξύ τους. ω
θ
dL
Τότε ισχύει L =Ι ω και =Ι⋅ aγων . m L θ L1
dt
Κ
dL
Η σχέση Σ τ = ισχύει πάντα και άρα m
dt
προκύπτει ότι σε αυτή την περίπτωση
r2
dL
έχουµε Σ τ = =Ι⋅ aγων . r1
dt θ
θ
Αν επεκτείνουµε τώρα τη σκέψη µας σε
ένα στερεό σώµα, τότε αν το σώµα είναι Ο
συµµετρικό ως προς τον άξονα y
περιστροφής, τότε για κάθε µια
στοιχειώδη µάζα του σώµατος υπάρχει και x

η αντιδιαµετρική της έτσι ώστε η συνολική στροφορµή L του συστήµατος να

βρίσκεται πάνω στον άξονα περιστροφής και να είναι παράλληλη µε το ω . Αφού για

όλα αυτά τα ζεύγη τα L και ω είναι παράλληλα θα είναι και για κάθε τέτοιο
συµµετρικό στερεό.
Άρα αν ένα στερεό είναι συµµετρικό ως προς έναν (σταθερό) άξονα περιστροφής τότε

dL
L και ω είναι παράλληλα οπότε ισχύει L =Ι⋅ ω και =Ι⋅ aγων και ακόµη ισχύει,

dt
dL
Στ = =Ι⋅ aγων .
dt

Όµως αν πάρουµε την προβολή της L στον άξονα z τότε η σχέση L z=Ι⋅ ω και η

dLz
=Ι⋅ aγων ισχύει για οποιοδήποτε στερεό που περιστρέφεται γύρω από σταθερό
dt
άξονα είτε είναι συµµετρικό είτε όχι.
Στην πραγµατικότητα αποδεικνύεται ότι κάθε στερεό ανεξάρτητα από το αν είναι

συµµετρικό ή όχι, έχει τρεις κάθετους άξονες που περνούν από το κέντρο µάζας του,

γύρω από τους οποίους τα L και ω είναι παράλληλα και συνδέονται τότε µε τη σχέση

L =Ι⋅ ω . Οι άξονες αυτοί ονοµάζονται κύριοι άξονες (αδράνειας).
Αν ένα στερεό είναι συµµετρικό τότε οι κύριοι άξονες ταυτίζονται µε τους άξονες
συµµετρίας.
Συνοψίζοντας: Για κύριο άξονα (που περνάει από το κέντρο µάζας ) ή για συµµετρικό

dL
στερεό, ισχύουν και L =Ι⋅ ω και Σ τ = =Ι⋅ aγων .
dt
dLz
Ενώ για ένα µη κύριο άξονα (ή µη συµµετρικό στερεό) ισχύει L z=Ι⋅ ω και =Ι⋅ aγων
dt

dL
και Σ τ = .
dt

dL
∆ηλαδή ενώ ισχύει πάντα Σ τ = η σχέση Στ = Ι⋅ aγων ισχύει µόνο για κύριο άξονα
dt

περιστροφής δηλαδή µόνο όταν τα L και ω είναι παράλληλα.
144. Ράβδος και σηµειακές µάζες
Στα άκρα της αβαρούς ράβδου ΑΒ, µήκους L=1m, βρίσκονται δυο σηµειακές µάζες
m1=m2=m=2Kg. Το σύστηµα στρέφεται γύρω από κατακόρυφο άξονα ZZ΄, που περνά
από το µέσο M της ράβδου µε γωνιακή ταχύτητα ω=10rad/s. Η ράβδος σχηµατίζει µε
τον άξονα περιστροφής γωνία φ=600, όπως φαίνεται στο σχήµα. Να βρείτε τη
στροφορµή του συστήµατος:
α) ως προς τον άξονα περιστροφής ZZ΄ ,
β) ως προς τον άξονα KK΄ που βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο µε τον ZZ΄ αλλά είναι
κάθετος στη ράβδο.
Z
K
ω υ
Β
m2
r
φ L/2
M
m1 r
Α K΄
υ
Λύση: Ζ΄
r
α) Ως προς τον άξονα περιστροφής ZZ΄ είναι LZ=Iολω. Όπου Ιολ=2mr2. Όµως ηµφ=
R
µε R=L/2. Άρα έχουµε r=ηµφR και Ιολ=2mR2ηµ2φ. Οπότε LZ=Iολω⇒
L2 L2
⇒LZ=2mR2ηµ2φ ω⇒ LZ=2mηµ2φ ω ⇒ LZ=mηµ2φ ω ⇒ LZ=7,5Kgm2/s.
4 2
β) Ως προς τον άξονα περιστροφής ΚΚ΄ που βρίσκεται πάνω στο επίπεδο που ορίζουν
τα ω,R δηλαδή στο ίδιο επίπεδο µε τον ZZ΄ αλλά είναι κάθετος στη ράβδο είναι
L L L 2mR 2 ηµ 2 φω
συν(90-φ)= Z ⇒ ηµφ= Z ⇒ L= Z ⇒ L= ⇒L=2mR2ηµφ ω⇒
L L ηµφ ηµφ
L2 L2 3
⇒ L=2mηµφ ω ⇒ L=mηµφ ω ⇒ L=10⋅ ⇒ L=5 3 ⇒ L=8,7Kgm2/s.
4 2 2
145. Ράβδος και σηµειακές µάζες (ΙΙ)
Α) Στα δυο άκρα µιας οµογενούς ράβδου µήκους L=1 m και µάζας M=3 Kg, έχουν
στερεωθεί δυο µικρές σφαίρες µάζας m=1 Kg η καθεµία. Κάποια στιγµή η ράβδος
περιστρέφεται σε οριζόντιο επίπεδο γύρω από άξονα που περνά από το κέντρο µάζας
της σε οριζόντιο επίπεδο πραγµατοποιώντας 30 στροφές/sec. Εξαιτίας της τριβής του
άξονα η ράβδος σταµατά µετά από 6 s. Αν η ροπή της τριβής θεωρηθεί σταθερή τότε να
υπολογιστεί:
α) η γωνιακή επιβράδυνση αγων,
β) η ροπή επιβράδυνσης που εξασκείται από την τριβή στον άξονα,
γ) το ολικό έργο που παράγεται από τη τριβή στον άξονα,
δ) ο αριθµός των περιστροφών που πραγµατοποιεί η ράβδος µέχρι να σταµατήσει,
ε) η ισχύς της τριβής τη χρονική στιγµή t=6 s, καθώς και η µέση ισχύς,
Β) Αν η ροπή τριβής δεν είναι σταθερή ποιο από τα παραπάνω µεγέθη µπορούµε να
υπολογίσουµε; Εξηγείστε.
Γ) Αν οι δυο µάζες µετατοπιστούν ακαριαία η καθεµιά κατά 25 cm προς το κέντρο της

ράβδου χωρίς να προκαλείται κάποια εξωτερική ροπή τη στιγµή που η ράβδος
περιστρέφεται µε ω=40π rad/s, τότε:
α) Ποια είναι η καινούργια γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του συστήµατος και
β) Ποια είναι η µεταβολή της κινητικής του ενέργειας ∆Κ; Τι εκφράζει αυτή η
µεταβολή της κινητικής ενέργειας;
∆ίνεται η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο
1
µάζας της και είναι κάθετος στη ράβδο είναι Ιcm= ΜL2 και π2=10.
12
Λύση:
Α) α) Για τη γωνιακή επιβράδυνση αγων, υπολογίζουµε πρώτα την αρχική συχνότητα

N
περιστροφής f0= =30Hz. Τότε όµως είναι ω0=2πf0⇒ω0=60πrad/s.
t
Ισχύει ω=ω0-αγωνt⇒ 0=60π-6αγων⇒αγων=10πrad/s2.
β) Για τη ροπή επιβράδυνσης που εξασκείται από την τριβή στον άξονα, έχουµε
1 L2 3 30 π
Στ=Ιολαγων, όπου Ιολ= ΜL2+m ⇒ Ιολ= Kg⋅m2. Άρα Στ= =7,5π N⋅m.
12 2 4 4
γ) Tο ολικό έργο που παράγεται από τη τριβή στον άξονα, υπολογίζεται από το
Θ.Μ.Κ.Ε, οπότε έχουµε Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WT⇒ WT =- Καρχ αφού Κτελ=0.
1 1 3
Τότε WT =- Ιολω02⇒ WT =- 3600π2⇒ WT =-13.500J.
2 2 4
δ) ο αριθµός των περιστροφών που πραγµατοποιεί η ράβδος µέχρι να σταµατήσει,

υπολογίζεται από τη συνολική γωνία στροφής για την οποία έχουµε,
1 1 θ 180 π
θ=ω0t- αγωνt2⇒ θ=60π⋅6- 10π⋅36⇒ θ=180π rad. Τότε Ν= = ⇒Ν=90
2 2 2π 2π
στροφές.
ε) η ισχύς της τριβής τη χρονική στιγµή t=6 s, θα είναι Pστ=τ⋅ω, όµως ω=0 άρα Pστ=0
W 13.500
ενώ για τη µέση ισχύ έχουµε P = = ⇒ P =2.250W.
t 6
Β) Αν η ροπή της τριβής δεν είναι σταθερή τότε µπορούµε να υπολογίσουµε από το
Θ.Μ.Κ.Ε το ολικό έργο, και τη µέση ισχύ, που θα έχουν τις ίδιες τιµές µε αυτές του
προηγούµενου ερωτήµατος. Ακόµη τη χρονική στιγµή t=6s που η ράβδος σταµατά η
στιγµιαία ισχύς της τριβής θα είναι επίσης µηδέν όπως και προηγουµένως. Όµως δεν
ισχύει ω=ω0-αγωνt, οπότε δεν µπορούµε να υπολογίσουµε την αγων, άρα ούτε και η ροπή
επιβράδυνσης που εξασκείται από την τριβή στον άξονα θα είναι σταθερή άρα δεν
µπορεί να υπολογιστεί από τη σχέση Στ=Ιολαγων.
Γ) α) Αν οι δυο µάζες µετατοπιστούν ακαριαία η καθεµιά κατά 25 cm προς το κέντρο

της ράβδου χωρίς να προκαλείται κάποια εξωτερική ροπή τη στιγµή που η ράβδος
περιστρέφεται µε ω=40π rad/s, τότε:

Από την Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή Iολω =I΄ολω΄ (1).
3 1 L 1
Όµως Ιολ= Kg⋅m2 και Ι΄ολ= ΜL2 +2m( -x)2⇒ Ι΄ολ= ⋅3+2(0,5-0,25)2⇒
4 12 2 12
1 1 3
⇒Ι΄ολ= + ⇒ Ι΄ολ= Kg⋅m2. Τότε από τη σχέση (1) προκύπτει:
4 8 8
3 3
⋅40π= ⋅ω΄⇒ω΄=80π rad/s.
4 8
β) Για τη µεταβολή της κινητικής ενέργειας ∆Κ του συστήµατος θα έχουµε από το

1 1 1 3 1 3
Θ.Μ.Κ.Ε: ∆Κ=W⇒ Ιολ΄ω΄2- Ιολω2=W⇒ W= (80π)2- (40π)2⇒
2 2 2 8 2 4
⇒ W=1200π2-600π2⇒ W=600π2⇒ W=6000J.
Αυτή η µεταβολή της κινητικής ενέργειας εκφράζει το έργο W που πρέπει να

δαπανήσουµε για να µετατοπιστούν οι δυο µάζες στην καινούργια απόσταση.
Αν οι δυο µάζες µετατοπίζονταν όχι προς το κέντρο της ράβδου αλλά προς τα άκρα της ,
τότε θα είχαµε ελάττωση της κινητικής ενέργειας του συστήµατος παρόλο που θα
προσφέραµε!! ενέργεια για να µετατοπίσουµε τις δυο µάζες. Αυτό ισχύει γιατί σε αυτή την
περίπτωση το έργο W της εξασκούµενης δύναµης είναι αρνητικό, οπότε αφαιρείται από
την Καρχ του συστήµατος µε αποτέλεσµα η Κτελ, να είναι µικρότερη της Καρχ.
146. Ράβδος και αντίδραση από τον άξονα περιστροφής
Μια ράβδος ΟΑ, µε µάζα m=4Kg και µήκος L=0,8m µπορεί να περιστρέφεται γύρω
από άξονα που περνά από τη το άκρο της Ο. Αρχικά η ράβδος ισορροπεί σε
κατακόρυφη θέση ώστε το άκρο της Α να βρίσκεται πάνω από τον άξονα περιστροφής.
Αν µε µια µικρή ώθηση αφήσουµε τη ράβδο να πέσει εξαιτίας του βάρους της, τότε:
α) Ποια είναι η γραµµική ταχύτητα του Κ.Μ της ράβδου, όταν αυτή έχει διαγράψει
τόξο 1200;
β) Πόση είναι τότε η επιτρόχιος και η κεντροµόλος επιτάχυνση του Κ.Μ της ράβδου;
γ) Ποια είναι τότε η δύναµη Ν, που ασκεί ο άξονας περιστροφής πάνω στη ράβδο;
∆ίνεται για τη ράβδο ότι Ιcm=1/12⋅m⋅L2 και g=10m/s2.
A
Λύση:
α) Από την Α.∆.Μ.Ε ισχύει (Kαρχ=0). K

L 1
Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒ mg = Νy
2 2 Uβ=0
Ο
L L 1 1 30 0
Ιω - mg ηµ30 ⇒ 3mg =
2 0
mL 2
Νx aκ aκy
2 4 2 3
aε K
ω2 ⇒ aκx x
9g aεy
⇒ω2= ⇒ω=7,5rad/s. Όµως υcm=ω aε
2L A
mg
L
⇒ υcm=3m/s.
2
L 1 3 3g
β) Ισχύει Στ=Ιαγων⇒ mg συν300= mL2 αγων⇒αγων= .
2 3 4L
L 3 3g L 30 3
Τότε αε=αγωνR= αγων = ⇒ αε= m/s2. Ακόµη ισχύει:
2 4L 2 8
υ2 υ2 2υ 2 90
ακ= cm = cm = cm ή ακ= =22,5m/s2.
R L/2 L 4
30 3 90
γ) Ισχύει αεx=αε⋅ηµ300= m/s2 και αεy=αε⋅συν300= m/s2 . Ακόµη έχουµε:
16 16
90 3 90
ακx=ακ⋅συν300= m/s2 και ακy=ακ⋅ηµ300= m/s2 .
8 8
210 3
Τότε ΣFx=Νx=mαx=m(αεx +ακx)⇒ Νx= N και ακόµη ισχύει, ΣFy= mαy⇒
4
250
⇒ Νy-mg=m(ακy –αεy)⇒ Νy= N. Τελικά για το µέτρο της δύναµης που ασκείται
4
πάνω στη ράβδο από τον άξονα περιστροφής της έχουµε Ν= N 2x + N 2y ⇒Ν=110Ν.
147. Ράβδος και δίσκος
Οµογενής ράβδος ΑΓ έχει

µήκος L=1m, µάζα M=3Kg
και ισορροπεί αρχικά σε
A K Γ ωδ οριζόντια θέση. Στο άκρο Γ
της ράβδου υπάρχει δίσκος
µάζας m=1Kg και ακτίνας
R R=0,1m, που στρέφεται
m
κατά τη φορά των δεικτών
του ρολογιού, σε
κατακόρυφο επίπεδο και γύρω από οριζόντιο άξονα που περνά από το κέντρο του, που
ταυτίζεται µε το άκρο Γ της ράβδου όπως φαίνεται στο σχήµα. H σταθερή γωνιακή
ταχύτητα περιστροφής του δίσκου είναι ωδ=100rad/s. Στη συνέχεια αφήνουµε το
σύστηµα ελεύθερο να περιστραφεί γύρω από το άκρο Α της ράβδου. Να υπολογιστούν:
α) Η γωνιακή επιτάχυνση (αγων), του συστήµατος ράβδου – δίσκου τη στιγµή που το
αφήνουµε ελεύθερο.
β) Η στροφορµή του συστήµατος ως προς τον άξονα περιστροφής τη στιγµή που καθώς
περιστρέφεται βρίσκεται στην κατακόρυφη θέση.
γ) Η κινητική ενέργεια του συστήµατος όταν η ράβδος έχει περιστραφεί κατά 300.
∆ίνονται: Η ροπή αδράνειας της ράβδου για άξονα που περνά από το Κ.Μ της
1 1
Ιcm= ML2, η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς το Κ.Μ του Ιδ= mR2 και η
12 2
επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2.
Λύση:
α) Ισχύει Στ=Ιολ αγων. Όµως από το θεώρηµα του Steiner για τη ράβδο θα έχουµε:
L2 1 L2 1 1
Ιρ= Ιcm+Μ ⇒ Ιρ= ML2+Μ ⇒ Ιρ= ML2⇒ Ιρ= ⋅3⇒ Ιρ=1Kg⋅m2.
4 12 4 3 3
Το θεώρηµα του Steiner εφαρµόζεται αν τα διάφορα τµήµατα του συστήµατος είναι
συγκολληµένα ώστε να αποτελούν ενιαίο στερεό. Εδώ όµως ο δίσκος περιστρέφεται
ανεξάρτητα χωρίς τριβές γύρω από λείο άξονα που περνάει από το Κ.Μ του που είναι
το σηµείο Γ. Έτσι πραγµατοποιεί δυο ανεξάρτητες κινήσεις. Μια στροφική γύρω από
τον άξονά που περνάει από το Γ µε γωνιακή ταχύτητα ωδ και µία κυκλική µεταφορική
µε ταχύτητα υcm=ω⋅L. ∆ηλαδή θεωρούµε το δίσκο ως υλικό σηµείο όσον αφορά την
περιφορά του. Έτσι, η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής που
διέρχεται από το σηµείο Α είναι Ιδ=m⋅L2=1Kg⋅m2.
Άρα, για τη συνολική ροπή αδράνειας του συστήµατος ράβδος – δίσκος θα έχουµε,
Ιολ= Ιρ+Ιδ=1+1⇒ Ιολ=2 Kg⋅m2.
L 30 25
Στ=Ιολ⋅αγων⇒Μg + mgL=Ιολ⋅αγων⇒ +10=2⋅αγων⇒ αγων= =12,5rad/s2.
2 2 2
β) Από την Α.∆.Μ.Ε ισχύει :
A K ωδ
Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒ Γ
1 R
⇒ Iδωδ2+(M+m)gL= Mg m
2
1 1 L
= Iδωδ2+ Ιολω2+Μg ⇒ L K mg
2 2 2
L 1
⇒ Μg +mgL= Ιολω2⇒15+10= L/2
2 2
UB=0
1 Γ
= ⋅2⋅ω2⇒ ω2=25⇒ω=5rad/s.
2
Για τη στροφορµή του συστήµατος ωδ
ράβδος – δίσκος ως προς το Α,
όταν αυτό βρίσκεται στην κατακόρυφη θέση, έχουµε LΣ=Ιολ⋅ω⇒ LΣ=2⋅5=10 Kg⋅m2s-1.
Όµως και ο δίσκος έχει στροφορµή Lδ=Ιδ⋅ωδ⇒
1
⇒Lδ= mR2⋅ωδ =0,5⋅10-2 ⋅100 =0,5 Kg⋅m2s-1 και µάλιστα µε την ίδια φορά κάθετη στο
2
επίπεδο της σελίδας µε φορά προς τα µέσα. Lδ, είναι η ιδιοστροφορµή του δίσκου (spin)
ως προς το κέντρο µάζας του.
Άρα τελικά η συνολική στροφορµή του συστήµατος θα είναι Lολ= LΣ+ Lδ⇒
⇒Lολ=10+0,5⇒ Lολ=10,5 Kg⋅m2s-1.
Ή ακόµη µπορούµε να πούµε πως η ράβδος έχει στροφορµή Lρ=Ιρ⋅ω=5 Kg⋅m2s-1 . Η

στροφορµή του δίσκου είναι το άθροισµα δυο στροφορµών. Αυτή λόγω της κυκλικής
κίνησης του Κ.Μ του και αυτή που οφείλεται στην ιδιοπεριστροφή του γύρω από τον
m⋅R2
άξονα που περνάει από το Κ.Μ του (σηµείο Γ). Άρα είναι Lδ=m⋅υcm⋅L+ ⋅ωδ=
2
m⋅R2
= m⋅ω⋅L +2
⋅ωδ=5+0,5=5,5 Kg⋅m2s-1. Οπότε Lολ=5+5,5⇒ Lολ=10,5 Kg⋅m2s-1.
2
Εδώ να παρατηρήσουµε ότι η στροφορµή του δίσκου λόγω της ιδιοπεριστροφής του
είναι η ίδια και ίση µε
m⋅R2
L= ⋅ωδ=0,5 Kg⋅m2s-1, ως
2
A K ωδ
προς κάθε άξονα που είναι Γ
παράλληλος στον άξονα 0
60
0
30
R
ιδιοπεριστροφής. m
K
L
γ) Ισχύουν h1=L- συν600= L
2 K
Γ
L 3L 3 h1
=L- = ⇒ h1= m. h2
4 4 4
L L UB=0
h2= L-Lσυν600=L- = ⇒ Γ
2 2
⇒h2=0,5m.
ωδ
Τότε από την Α.∆.Μ.Ε ισχύει,
Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒
1 1 3
⇒ Iδωδ2+(M+m)gL=Κτελ+Μgh1+mgh2 ⇒ ⋅5⋅10-3⋅104+40= Κτελ+30⋅ +5⇒
2 2 4
Κτελ=25+40-22,5-5⇒ Κτελ=37,5J.
148. Κυλινδρικό κουτί και µεταλλική σφαίρα

Α
Στο εσωτερικό ενός κυλινδρικού r2 m
κουτιού µάζας Μ=0,7 Kg και ακτίνας r1 C
r=20 cm, έχουµε κολλήσει µια µικρή M K
µεταλλική σφαίρα µάζας m=1 Kg. Το x
σύστηµα τοποθετείται σε κεκλιµένο r
επίπεδο γωνίας κλίσης φ=300, έτσι ώστε
η ΚΑ να είναι παράλληλη στο ∆
κεκλιµένο επίπεδο. Τότε:
α) Να υπολογίσετε τη ροπή του βάρους φ
της σφαίρας ως προς το σηµείο Κ,
β) Να υπολογίσετε την αρχική γωνιακή
επιτάχυνση τη στιγµή που αφήνουµε το σύστηµα να κινηθεί πάνω στο κεκλιµένο

επίπεδο.
γ) Αν το σύστηµα ισορροπεί να υπολογιστούν η στατική τριβή και η κάθετη αντίδραση
από το κεκλιµένο επίπεδο στο σύστηµα των δυο σωµάτων.
δ) Αν αποµακρύνουµε τη µάζα m τότε πόση γίνεται η γωνιακή επιτάχυνση του
κυλίνδρου;
3
∆ίνονται: g=10m/s2, ηµ600=0,86= και ότι η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως
2
1
προς άξονα που περνάει από το κέντρο µάζας του είναι Icm= Mr2.
2
Λύση:
α) Η ροπή του βάρους της σφαίρας ως προς το σηµείο Κ, θα είναι:

3
τw=mgd⇒ τw=mgrσυν300⇒τw=10⋅0,2⋅ ⇒ τw= 3 Ν⋅m.
2
β) Θα υπολογίσουµε τη συνολική ροπή

όλων των δυνάµεων ως προς το σηµείο
επαφής ∆ του κυλίνδρου µε το κεκλιµένο d2 Α
m
επίπεδο. r1 θ C
Το κέντρο µάζας του συστήµατος M K d1 mg
«κύλινδρος Μ – µάζα m» βρίσκεται στην
Mg x
ευθεία ΚΑ και ισχύει: r T
10 N
Μ⋅r1=m⋅r2⇒ r1= r2 . ∆
7
7
Ακόµη ισχύει r1+r2=r⇒ r2= r και φ
17
10
r1= r. Το τρίγωνο CK∆ είναι ορθογώνιο οπότε από το Πυθαγόρειο θεώρηµα
17
προκύπτει x=1,16r. Ακόµη στο τρίγωνο CK∆ ισχύει:
r
ηµθ= =0,86⇒θ=600.
x
3 3
Τότε έχουµε d1=r1⋅ηµθ=r1⋅ και d2= r2⋅ηµθ=r2⋅
2 2
3
Στ(∆) = τΤ +τΝ+ τw1+ τw2. Όµως είναι τΤ =τΝ=0 και τw1=M⋅g⋅d1=7⋅ r1⋅ =
2
10 3 3
= 7 ⋅ r2 ⋅ = 5 3 r2 και τw2= -m⋅g⋅d2=-10r2⋅ = -5 3 r2.
7 2 2
Άρα προκύπτει, Στ(∆) =0, οπότε το σύστηµα ισορροπεί και η γωνιακή του επιτάχυνση
είναι αγων=0. Προσέξτε πως για τη συνολική ροπή του βάρους ως προς το Κ.Μ του
συστήµατος είναι επίσης:
Στ(C) =τw1+ τw2=M⋅g⋅d1-m⋅g⋅d2=5 3 r2 -5 3 r2 =0.
Από το θεώρηµα του Euler και για το ακίνητο σήµείο ∆ έχουµε:

17
Στ(∆)=Mgηµφr+mgηµφr-mgσυνφr= - 3 =1,7-1,7=0.
10
3 61
Αλόµη Ιολ= Μr2+2mr2= Kg·m2. Τελικά Στ(∆)= Ιολ·αγων⇒αγων=0.
2 500
Σύµφωνα µε το θεώρηµα του Euler η τυχούσα µετατόπιση στερεού σώµατος γύρω από
σταθερό σηµείο του ∆ (στιγµιαίος πόλος) είναι ισοδύναµη µε στροφή γύρω από άξονα
που περνάει από το ∆ (στιγµιαίος άξονας).
Η διεύθυνση του άξονα περιστροφής ορίζεται από το ιδιοδιάνυσµα του ορθογώνιου πίνακα που αντιπροσωπεύει τη στροφή, το οποίο
αντιστοιχεί στη µοναδιαία ιδιοτιµή του.
ΠΡΟΣΟΧΗ!
Όταν το στερεό αφήνεται στο κεκλιµένο επίπεδο τότε τη στιγµή αυτή, ο θεµελιώδης
νόµος του Νεύτωνα για τη στροφική κίνηση, Στ = Ι·αγων , µπορεί να εφαρµοστεί µόνο
ως προς άξονα κάθετο στο επίπεδο του δακτυλίου, που διέρχεται από το κέντρο µάζας
C του στερεού.
Ο κινούµενος άξονας, πρέπει να ικανοποιεί τρεις προϋποθέσεις ώστε να ισχύει ως προς

αυτόν ο θεµελιώδης νόµος της στροφικής κίνησης:
1) Να διέρχεται από το κέντρο µάζας C.
2) Να µην αλλάζει προσανατολισµό.
3) Να είναι άξονας συµµετρίας.
Όταν βέβαια το σύστηµα ισορροπεί τότε θα πρέπει η Στολ να είναι µηδέν ως προς
οποιοδήποτε σηµείο του επιπέδου των δυνάµεων.
Αν ένα αρχικά ακίνητο στερεό σώµα, στο οποίο ασκούνται διάφορες οµοεπίπεδες
δυνάµεις, δεν στρέφεται ή στρέφεται µε σταθερή γωνιακή ταχύτητα, τότε το αλγεβρικό
άθροισµα των ροπών όλων των δυνάµεων, ως προς οποιοδήποτε σηµείο είναι ίσο µε
µηδέν, µόνο αν και η συνισταµένη δύναµη είναι µηδέν.
Τότε αν υπάρχουν ροπές αυτές θα οφείλονται σε ζεύγη δυνάµεων και τότε µπορούµε
να πούµε πως η συνισταµένη των ροπών είναι µηδέν (Στ=0), ως προς οποιοδήποτε
σηµείο, αφού η ροπή ενός ζεύγους είναι ανεξάρτητη του σηµείου του επιπέδου των
δυνάµεων στο οποίο αναφερόµαστε.
Αλλά αν η συνισταµένη δύναµη δεν είναι µηδέν (ΣF≠0), τότε θα πρέπει να
πάρουµε υποχρεωτικά το αλγεβρικό άθροισµα των ροπών ως προς το κέντρο µάζας
του στερεού. Τότε µπορεί ως προς άλλα σηµεία η συνολική ροπή να είναι διάφορη του
µηδενός.
∆εύτερη περίπτωση: Μπορούµε όµως ακόµη να πάρουµε το αλγεβρικό άθροισµα των
ροπών ίσο µε το µηδέν και ως προς σηµείο που έχει µηδενική επιτάχυνση.
Ένα τέτοιο σηµείο είναι το σηµείο ∆ του σχήµατος το οποίου η επιτάχυνση είναι
µηδενική αν δεν έχουµε ολίσθηση. Τότε λέµε ότι το ∆ είναι στιγµιαίο κέντρο
(στιγµιαίος πόλος) ή ότι περνάει από αυτό ένας στιγµιαίος άξονας περιστροφής. Τα ίδια
βέβαια θα ισχύουν αν το ∆ κινείται συνεχώς µε σταθερή ταχύτητα.
γ) Τότε για τη ροπή της κάθετης αντίδρασης ως προς το C ισχύει τΝ=Ν⋅r1 ενώ για τη
ροπή της στατικής τριβής ως προς το ίδιο σηµείο έχουµε τT=-T⋅r και επειδή το σύστηµα
10 10
ισορροπεί έχουµε τΝ+ τT= 0⇒ Ν⋅r1-T⋅r=0⇒Ν⋅ r=T⋅r⇒T= N.
17 17
Αν αναλύσουµε τη στατική τριβή T και την κάθετη αντίδραση Ν σε συνιστώσες κάθετα
και παράλληλα στη διεύθυνση C∆, τότε προκύπτει ΣFx=0⇒T⋅συν300=Ν⋅ηµ300⇒
⇒Ν= 3 Τ που είναι προφανής σχέση και:
T 3
ΣFy=0⇒(M+m)⋅g-T⋅ηµ300-Ν⋅συν300=0⇒17- - 3Τ =0⇒2Τ=17⇒T=8,5N οπότε
2 2
Ν=8,5 3 Ν.
Αφού το σύστηµα ισορροπεί µπορούµε να πάρουµε Στολ=0 ως προς οποιοδήποτε

σηµείο. Έτσι ισχύει: Στ(Κ)=0⇒ mgσυνφr=Τ·r⇒T=mgσυνφ=5 3 =8,5N και
3
Στ(Α)=0⇒ Mgσυνφr+Τ·r=N·r⇒N=T+ Mgσυνφr=5 3 +7 =8,5 3 Ν.
2
δ) Αν αποµακρύνουµε τη µάζα m τότε έχουµε:
Για τη µεταφορική κίνηση: ΣF=M⋅α⇒Μg⋅ηµφ-T=M⋅α (1)
1 α
Για τη στροφική κίνηση: Στ=Ιολαγων⇒ τΤ=Ιολαγων, όπου Ιολ= Mr2και αγων= άρα:
2 r
1 α 1
T⋅r= Mr2⋅ ⇒ T= Mα (2). Αν προσθέσουµε κατά µέλη τις σχέσεις (1) και (2), τότε
2 r 2
3 g 10 α 50
προκύπτει ότι: Mgηµ300= Μα⇒α= = m/s2 και αγων= = rad/s2.
2 3 3 r 3
149. Σύστηµα δυο τροχαλιών
Γύρω από µια τροχαλία ακτίνας R=0,2m και µάζας M=6kg M

έχουµε τυλίξει ένα αβαρές νήµα, στο άκρο του οποίου δένουµε R
µια δεύτερη τροχαλία m και ακτίνας r=0,1m, την οποία
συγκρατούµε σε ύψος h από το έδαφος, όπως στο σχήµα. Σε µια
στιγµή αφήνουµε τη δεύτερη τροχαλία να πέσει και παίρνουµε τη
γραφική παράσταση της ταχύτητας του κέντρου µάζας της Κ, σε
συνάρτηση µε το χρόνο, η µορφή της οποίας φαίνεται στο m r K
παρακάτω διάγραµµα.
h
υ(m/s)
2,8
0,4 t(s)
∆ίνεται η ροπή αδράνειας τροχαλίας µάζας Μ και ακτίνας R ως προς τον άξονά της Ι=
½ ΜR2 και g=10m/s2.
i.Να σχεδιάστε τις δυνάµεις που ασκούνται στις δυο τροχαλίες.
ii.Να υπολογιστεί η επιτάχυνση της τροχαλίας m.
iii. Να βρεθεί το µέτρο της τάσης του νήµατος (κατά την διάρκεια της πτώσης) και η
µάζα m της τροχαλίας που πέφτει.
iv.Ποιο είναι το ύψος h;
Λύση:
i) F
M
R
A
T
Mg
ii) Για την επιτάχυνση α του κέντρου µάζας της δεύτερης T m
τροχαλίας και από το διάγραµµα υ(t) έχουµε: r
B
∆υ mg
α= =7m/s2.
∆t
iii) Ισχύει ∆yK=R⋅∆θ1+r⋅∆θ2⇒ ∆yK/∆t= R⋅ω1+r⋅ω2 ή h
α= R⋅αγων1+r⋅αγων2⇒
⇒ 2αγων1+αγων2=70 (1). Ισοδύναµα µπορούµε να πούµε πως
η επιτάχυνση αΑ=αΒ⇒
⇒αεπιτρ.=α-α΄επιτρ.⇒ R⋅αγων1=α- r⋅αγων2⇒ α= R⋅αγων1+r⋅αγων2.
Για τη µεταφορική κίνηση της τροχαλίας µάζας m:
ΣF=mα⇒mg-T=mα⇒T=10m-7m⇒T=3m (2).
Για τη στροφική κίνηση της µάζας m:
1 2 1 1
Στ=Ι⋅αγων2⇒Τr= mr αγων2⇒ Τ= mrαγων2⇒T= mαγων2 (3).
2 2 20
1
Τότε από τις σχέσεις (2) και (3) προκύπτει:3m= mαγων2 ⇒αγων2=60rad/s2.
20
Από την (1) ⇒2αγων1=70-60⇒ αγων1=5rad/s2.
6
Για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας: T= ⋅5⇒ T=3Ν. Τότε από τη σχέση (2)
10
προκύπτει m=1Kg.
1 2 1
iv) h= αt ⇒h= ⋅7⋅0,16⇒h=0,56m, όσο και το εµβαδόν που περικλείεται από τη
2 2
γραφική παράσταση υ(t) µε τον άξονα των χρόνων.
150 . Ράβδος- δίσκοι-ταλάντωση
Ράβδος µάζας Μ είναι δεµένη στο ένα άκρο της

σε κατακόρυφο ελατήριο σταθεράς Κ, όπως
φαίνεται στο σχήµα και ισορροπεί. Η ράβδος
ακουµπά επίσης πάνω στους δυο δίσκους της
ίδιας µάζας Μ, και ακτίνας R που αρχικά δεν
περιστρέφονται. Τότε:
α) Να δείξετε πως αν αποµακρύνουµε τη ράβδο
από τη θέση ισορροπίας της και την αφήσουµε
ελεύθερη τότε αυτή πραγµατοποιεί α.α.τ.
β) Να υπολογίσετε την περίοδο της
ταλάντωσης που πραγµατοποιεί η ράβδος
Θεωρούµε ότι η ράβδος ισορροπεί

κατακόρυφα, ότι δεν παρατηρείται ολίσθηση
µεταξύ ράβδου και δίσκων και ότι η ροπή
αδράνειας του κάθε δίσκου ως προς άξονα που
διέρχεται από το κέντρο µάζας του και είναι κάθετος στο επίπεδο του δίσκου είναι:
Ιcm=1/2MR2. Θεωρείστε ακόµη πως δεν εµφανίζεται κάποια ροπή µεταξύ του κάθε
δίσκου και του άξονα περιστροφής του.
Λύση:
α) Στη θέση
Tστ Tστ
ισορροπίας της
ράβδου είναι Tστ=0 Fελ
µιας και οι δίσκοι δεν F΄
ελ
περιστρέφονται. Αν M M Mg
ίσχυε Tστ≠0 οι Mg
αντιδράσεις τους θα
2T x 1 Θ.Φ.Μ
προκαλούσαν ροπή στ
Θ.I.T
στους δίσκους και +x
αυτοί θα
περιστρέφονταν (οι K
άξονες περιστροφής
θεωρούµε πως δν
προκαλούν κάποια
ροπή). Έτσι για τη θέση ισορροπίας της ράβδου έχουµε: ΣF=0⇔Mg= Fελ ⇔Mg=Kx1.
Για τη µεταφορική κίνηση της ράβδου σε µα τυχαία θέση έχουµε: (εδώ συµπιέσαµε το
ελατήριο προς τα κάτω κατά +x):
ΣF=Mα⇒F΄ελ-2Τστ –Mg=Mα⇒ Κx1+Kx-2Tστ-Mg=Mα⇒ Kx-2Tστ=Mα (1).
Για τον κάθε δίσκο και για τη στροφική του κίνηση θα έχουµε:
α
Στ=Ιcmαγων. Εφόσων δεν παρατηρείται ολίσθηση ισχύει αγων= . Τότε προκύπτει:
R
1 α 1
ΤστR= MR2 ⇒ Τστ= Mα (2).
2 R 2
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι Kx=2Mα (3). ∆ιαιρώντας κατά µέλη τις
T 1 1
σχέσεις (2) και (3) προκύπτει στ = ⇒ Tστ= Kx (4).
Κx 4 4
Τότε για την τυχαία θέση της ράβδου έχουµε ΣF= 2Τστ +Mg-F΄ελ⇒
1 1 1
⇒ ΣF= Kx +Mg- Κx1-Kx ⇒ ΣF= Kx -Kx⇒ ΣF= - Kx ⇒ ΣF=- D⋅x άρα έχουµε
2 2 2
K
α.α.τ µε D= .
2
2M
β) Για την περίοδο της ταλάντωσης έχουµε T=2π .
K
151. Τροχαλία και ελατήριο
Η τροχαλία του σχήµατος, έχει µάζα Μ=10Κg

και ακτίνα r=20cm. Τα σώµατα έχουν µάζες K
m1=5Kg και m2=15Kg και το σχοινί είναι
αβαρές και µη εκτατό.
Η τροχαλία είναι δεµένη σε αβαρές ελατήριο
σταθεράς Κ=1560Ν,
M
r
α) Για ποια επιµήκυνση του ελατηρίου η m2 K1
µόλις δε ξεκολλά από το έδαφος;
β) Αν το ελατήριο είναι αρχικά επιµηκυµένο
κατά x=50cm, τότε τη στιγµή που το αφήνουµε m
ελεύθερο να βρείτε τις επιταχύνσεις α1 και α2
των δυο µαζών m1 και m2 αντίστοιχα, καθώς και
τις τάσεις των νηµάτων.
1
m
∆ίνεται για την τροχαλία Icm= ⋅M⋅r2 και
2
g=10m/s2.
Λύση:
α) Το σηµείο Α του σχοινιού που βρίσκεται σε

επαφή µε την τροχαλία έκτελεί σύνθετη κίνηση και
ισχύει αΑ=α-αε=α-αγων·r. Όµως η επιτάχυνση του Α a ελ
είναι ίση και µε την επιτάχυνση α2 της m2. Η m2
ισορροπεί οριακά άρα α2=0 οπότε και αΑ=α2=0⇔ M
α=αε=αγων·r. Ακόµη για την επιτάχυνση του σηµείου
Β της τροχαλίας που είναι ίση και µε την επιτάχυνση
A K1 r B
α1 της µάζας m1 (το σχοινί είναι µη ελαστικό) ισχύει
T a
αΒ=α1=α+αε=2α=2αγων·r Τότε για τη µεταφορική
a T T
κίνηση της m1 έχουµε:
Τ1-m1g=m1·α1⇔ Τ1=m1g+2m1⋅α (1) T Mg m
Από την ισορροπία της m2 έχουµε:
Τ2=m2g (2). mg
Για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας ισχύει: m
1 α
(Τ2-Τ1)·r= Μ·r2· ⇔
2 r
1
⇔Τ2-Τ1= Μ⋅α (3). mg
2
1 20 350
Άρα m2g- m1g-2m1⋅α= Μ⋅α⇒α= m/s2. Τότε έχουµε Τ1= Ν και Τ2=150Ν.
2 3 3
Για τη µεταφορική κίνηση της τροχαλίας ισχύει:
1300 433, 3
ΣF=Μα⇒Fελ-T1-T2-Mg =Μα⇒Fελ= =433,3Ν και Fελ =Κx ⇒x= =0,277m ή
3 1560
27,7cm.
β) Για την τροχαλία µάζας Μ και για τη µεταφορική

της κίνηση ισχύει:
ΣF=Μα⇒Fελ-T1-T2-Mg =Μα (1) a ελ
Για τη στροφική της κίνηση έχουµε:
Στ=Ιαγων⇒(Τ2-Τ1)r =Iαγων⇒ M
1 1 B
⇒(Τ2-Τ1)r= Μr2 αγων⇒ Τ2-Τ1= Μ⋅r⋅αγων (2). A K1 r
2 2 T a
Για την m1 που πραγµατοποιεί µόνο µεταφορική a T T
κίνηση έχουµε ΣF=m1α1⇒Τ1-m1g=m1α1⇒ m
Τ1=m1g+m1α1⇒ Τ1=m1g+m1(α+αγων ⋅r) (3) T Mg
mg
m
mg
Επειδή x=0,5m>0,277 m, η m2 θεωρούµε ότι έχει χάσει την επαφή της µε το έδαφος και
εκείνη τη στιγµή για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m2 έχουµε,
ΣF= m2α2⇒ Τ2-m2g = m2α2⇒ Τ2=m2g +m2α2⇔
⇔Τ2= m2g +m2(α-αγων ⋅r) (4).
1
Από τη σχέση (2) και µε τη βοήθεια των (3) και (4) έχουµε: Τ2-Τ1= Μ⋅r⋅αγων ⇒
2
1
⇒ m2g +m2(α-αγων ⋅r) - m1g-m1(α+αγων ⋅r) = Μ⋅r⋅αγων. (5)
2
Ακόµη προσθέτοντας κατά µέλη τις σχέσεις (1) και (2) έχουµε:
1 1
Fελ -Mg-2T1 =Μα + Μ⋅r⋅αγων ⇒ Fελ - Μg -2m1g-2m1(α+αγων ⋅r) =Μα + Μ⋅r⋅αγων ( 6).
2 2
Για το µέτρο της Fελ έχουµε Fελ=Κ·x⇒ Fελ=780N.
Τότε από τη σχέση (5) µε αντικατάσταση προκύπτει αγων=20+2α (7) και από την (6)
παρόµοια έχουµε 3 αγων =580-20α (8).
Λύνοντας το σύστηµα των (7) και (8) έχουµε α=20m/s2 και αγων=60 rad/s2.
Τελικά προκύπτει α1= α+αγων ⋅r =32m/s2 και α2= α-αγων ⋅r =8m/s2 .
Για τις τάσεις των νηµάτων έχουµε T1= m1g+m1α1⇒ T1=210N και
T2= m2g +m2α2⇒ T2=270N.
152. Τροχαλία- κύλινδρος και ελατήριο
Γύρω από τον οµογενή κύλινδρο του σχήµατος µάζας Μ=4Κg, είναι τυλιγµένο αβαρές
νήµα το ελεύθερο άκρο του οποίου µέσω αβαρούς τροχαλίας δένεται µε σώµα µάζας
m=1Kg. Ο κύλινδρος Μ είναι δεµένος από το κέντρο µάζας του, στο ελεύθερο άκρο
οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς Κ=400N/m
και µπορεί να κυλίεται στο
οριζόντιο επίπεδο, χωρίς να Θ.Φ.Μ Θ.Ι
ολισθαίνει. Το σύστηµα αρχικά
ισορροπεί. x1
Τραβάµε τη µάζα m κατακόρυφα T1
T1
προς τα κάτω κατά d=10cm και
την αφήνουµε ελεύθερη. K M
α) Να γράψετε τις εξισώσεις T1
ταλάντωσης της µάζας m και του Fελ R Tστ
κέντρου µάζας του κυλίνδρου Μ.
β) Να βρείτε µεταξύ ποιων τιµών T1
µεταβάλλεται η επιτάχυνση του
m
άξονα περιστροφής του
κυλίνδρου.
γ) Να βρείτε πως µεταβάλλεται
κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης
η στατική τριβή µεταξύ του κυλίνδρου και του οριζόντιου επιπέδου και
δ) Αν δίνεται ότι µs=1,6 τότε για ποιες τιµές του πλάτους ταλάντωσης του κυλίνδρου,
1
αυτός δεν ολισθαίνει; ∆ίνονται για τον κύλινδρο Icm= MR2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
α) Από την ισορροπία έχουµε:

m: mg=T1
M: T1+Tστ=Κx1 και (Τ1-Τστ)R=0⇒ Tστ=T1, άρα 2mg=Kx1.
Σε µια τυχαία θέση και έστω κάτω από τη θ.Ι.Τ:
m: T1΄-mg=2mαacm (1)
M: Fελ΄-Τ1΄-Τστ΄=Μαcm (2) και

1 α M
(Τστ΄-Τ1΄)R= MR2 cm ⇒ Τστ΄-Τ1΄= αcm (3).
2 R 2
3M
(2) ∧ (3) ⇒ Fελ΄-2Τ1΄= αcm και (1)⇒ 2T1΄-2mg=4mαacm τελικά
2
3M x 3M
Fελ΄-2mg =( +4m)αcm ⇒Kx1+K -2mg =( +4m)αcm ⇒
2 2 2
x 3M Kx
⇒ 2mg +K -2mg =( +4m)αcm⇒ αcm= ⇒ αcm=20⋅x, όπου x είναι η
2 2 3M
2( +4m)
2
µετατόπιση της µάζας m ή αcm=20⋅2⋅x΄⇒ αcm=40⋅x΄. Ισχύει x=2⋅x΄, όπου x΄ είναι η
µετατόπιση από τη Θ.Ι του κυλίνδρου.
Θ.Φ.Μ Θ.Ι
x1
x΄
T1 T1
K M
T1
Fελ R Tστ
T΄
1
M T΄
1 T1
T΄
1
m Θ.Ι
F΄ελ R T΄
στ
α=2αcm
T΄ x=2x΄
1
α cm
Τυχαία θέση (m): ΣF=mg- T1΄=-2mαacm⇒ ΣF= -40x άρα έχουµε α.α.τ µε D=40N/m και
ω= 40 rad/s, άρα για τη µάζα m: x1=0,1συν 40 t.
Για τον κύλινδρο τυχαία θέση (M): ΣF= Τ1΄+Τστ΄- Fελ΄=-Mαacm⇒ ΣF= -4⋅40⋅x΄⇒
⇒ ΣF= -160⋅x΄ άρα έχουµε α.α.τ µε D΄=160Ν/m, και ω= 40 rad/s, άρα:
x2=0,05 συν 40 t.
β) αcm=20⋅x µε -0,1≤ x ≤0,1m άρα -2 ≤ αcm ≤ 2 m/s2.
γ) (1)⇒ T1΄=mg+2mαacm ⇒ T1΄= 10+40x και (3) ⇒Τστ΄=10+80x µε -0,1≤ x ≤0,1m,
ή Τστ΄=10+160x΄ µε -0,05≤ x΄ ≤0,05m.
δ) Ισχύει Τστ΄≤µsN⇒10+160x΄≤ 64⇒x΄≤33,75cm.
153. ∆υο τροχαλίες και ελατήριο
Στην παρακάτω διάταξη η τροχαλία κέντρου Κ έχει ακτίνα R και µάζα M=4Kg ενώ η
µικρή τροχαλία έχει µάζα m=1Kg και ακτίνα r.
H m1=3Kg ενώ το ελατήριο έχει σταθερά Κ=400Ν/m. Τραβάµε τη µάζα m1 προς τα
κάτω κατά d=10cm και στη συνέχεια την αφήνουµε ελεύθερη.
Να βρείτε πως µεταβάλλεται µε το χρόνο η δύναµη F που ασκείται από την οριζόντια
1
οροφή στη µικρή τροχαλία. Για την τροχαλία ισχύει: Ιcm= MR2 ακόµη g=10m/s2.
2
Λύση:
F
T3 m
r
T2
T1
T1
T2
a cm T3
m1
R a =2a cm
K
M Fελ
1
K
m1: m1g=T1΄=T2 ΄= T3΄.

T2΄ +T3 ΄ =Mg+Kx1⇒2m1g=Mg+Kx1⇒x1=0,05m. Όπου x1 είναι η αρχική επιµήκυνση
του ελατηρίου όταν το σύστηµα ισορροπεί.
Σε µια τυχαία θέση (έστω πιο κάτω κατά x από την αρχική θέση ισορροπίας της m1 και
x΄ πιο πάνω από τη θέση ισορροπίας της τροχαλίας Μ ).
Για τη µάζα m1: Τ1-m1g=2m1αcm(1)
1 α
m: (T2-T1)r= mr2 ⇒ T2-T1= mαcm (2)
2 r
M: Mg +K(x1+x΄)-Τ2-Τ3=Μ αcm (3) και ισχύει x΄=x/2, όπου x΄ είναι η επιπλέον
επιµήκυνση του ελατηρίου.
1 α 1
(T3-T2)R= MR2 cm ⇒ T3-T2= M αcm.(4)
2 R 2
(1) ∧ (2) ⇒ Τ2=30+7 αcm. (5)
(5)
x
(3) ∧ (4) ⇒ αcm=20x΄ ή αcm=20 =10x.
2
m1: ΣF= m1g -Τ1= -2m1αcm= -60x
M: ΣF= Τ2+Τ3 - Mg -K(x1+x΄)= -Μ αcm=- 4⋅20x΄= -80x΄.
Τότε για την εξίσωση ταλάντωσης της m1 ισχύει :
π
x= 0,1ηµ( 20 t+ ) και για το κέντρο µάζας της µάζας Μ ισχύει:
2
π
x΄ = 0,05ηµ( 20 t+ ) (S.I).
2
Ισχύει (1) ⇒
x π
Τ1=m1g+2m1αcm⇒ Τ1=30+6⋅20 ⇒Τ1=30+6ηµ( 20 t+ ) (S.I).
2 2
x x π
(2)⇒Τ2=Τ1+ mαcm⇒ Τ2=30+6⋅20 +20 ⇒ ⇒Τ2=30+7ηµ( 20 t+ ) (S.I).
2 2 2
π
F=T1+T2+mg⇒F=70+13ηµ( 20 t+ ) (S.I).
2
154. ∆υο τροχαλίες

B T΄
3
F
Στη διπλανή διάταξη η
τροχαλία κέντρου Κ έχει
T3 m
ακτίνα R και µάζα M=4Kg ενώ ∆ r
η µικρή τροχαλία έχει µάζα T2
m=1Kg και ακτίνα r. T1
Αφήνουµε τη m1=3Kg
ελεύθερη να κινηθεί.
T1
Να βρείτε: T2
α) Την επιτάχυνση µε την a cm T3
m1
οποία θα κινηθεί η µάζα m1 και R a =2a cm
A K
β) τη συνολική δύναµη ΣF που
ασκείται από την οριζόντια M Γ 1
οροφή στο σύστηµα των
τροχαλιών, h
γ) Να υπολογιστούν τα έργα
των τάσεων T1, T2 T3 που
ασκούνται στις τροχαλίες αν η
µάζα m1 µετατοπιστεί προς τα
κάτω κατά h=1m.
Για την τροχαλία ισχύει
1
Ιcm= MR2 ακόµη g=10m/s2.
2
Λύση:
α) Ισχύει αΑ=αΒ=0, ως σηµεία του ίδιου σχοινιού. Όµως αΑ=αcm-αγων·R, οπότε

προκύπτει αcm-αγων·R=0⇔ αcm=αγων·R. Ακόµη ισχύει αΓ=α∆=αε , όπου αε είναι η
επιτρόχιος επιτάχυνση του σηµείου ∆ αλλά και όων των σηµείων της πειφέρειας της
µικρής τροχαλίας. Έτσι έχουµε: αε=αcm+αγων·R⇔ αε = 2αcm. Όµως τότε και α=αε=2αcm.
Και έτσι για τη µάζα m1, ισχύει: m1g -Τ1=m1α=2m1αcm(1)
1 α 1
m: (T1-T2)r= mr2 ⇒ T1-T2= mα⇒ T1-T2= mαcm (2)
2 r 2
1 α 1
M: Τ2+Τ3-Mg =Μ⋅αcm (3) και (T2-T3)R= MR2 cm ⇒ T2-T3= M αcm.(4)
2 R 2
(1) ∧ (2) ⇒ m1g –Τ2=m1α=2m1αcm +mαcm (5)
3 3 1
(3) ∧ (4)⇒ 2T2= M αcm+Mg⇒T2= M αcm+ Mg (6)
2 4 2
3 1
(5) ∧ (6)⇒ m1g =(2m1 +m+ M) αcm+ Mg⇒30=10⋅αcm+20⇒ αcm=1m/s2 και α=2m/s2.
4 2
β) (1)⇒ Τ1= m1g -2m1αcm⇒ Τ1=30-6=24Ν

(2)⇒Τ2=Τ1- mαcm ⇒ Τ2= 24-1⇒ Τ2=23Ν,
(3)⇒ Τ3=Mg +Μ⋅αcm-Τ2⇒ Τ3=40+4-23⇒ Τ3= 21Ν. Τότε F=T1+T2+mg⇒
⇒F=24+23+10⇒F=57N. Τότε ΣF=F΄+Τ3⇒ ΣF=57+21⇒ ΣF=78Ν.
γ) Για την κινούµενη τροχαλία Μ ισχύει:
h h h
WT2= Wµετ+Wστρ= T2⋅ +Τ2Rθ= T2⋅ + T2⋅ =Τ2h=23J. Βέβαια αν υπολογίζαµε το
2 2 2
έργο της Τ2 στη µικρή τροχαλία m θα είχαµε: WT2=Wστρ= -Τ2rθ’ = -T2h =-23J. H θ΄=2θ
όπου θ είναι η γωνία περιστροφής της κινητής τροχαλίας Μ και θ’ είναι η γωνία
περιστροφής της µικρής τροχαλίας m.
h h h
WT3= Wµετ+Wστρ= T3⋅ -Τ3Rθ= T3⋅ - T3⋅ = 0. ∆ηλαδή η Τ3 δεν παράγει κάποιο
2 2 2
συνολικό έργο όπως ακριβώς γίνεται και µε την αντίδρασή της που ασκείται στην οροφή
και η οποία δεν µετατοπίζει το σηµείο εφαρµογής της.
Για τη µικρή τροχαλία m ισχύει:

WT1=Wστρ= T1rθ’= T1h=24J. Βέβαια αν υπολογίζαµε το έργο της Τ1 στη µάζα m1
έχουµε WT1= Wµετ= -T1⋅h= -24J.
Άρα πράγµατι επαληθεύεται ότι το συνολικό έργο των τάσεων σαν εσωτερικές
δυνάµεις του συστήµατος είναι µηδέν.
Αν υπολογίσουµε µε το Θ.Μ.Κ.Ε την ταχύτητα της µάζας m1 για µετατόπιση κατά

1
h=1m θα έχουµε, Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=Ww1-WT1⇒ m1υ12= Ww1-WT1⇒
2
3
⇒ υ12=m1gh-WT1=30-24⇒υ1=2m/s, που είναι το ίδιο αποτέλεσµα που βρίσκουµε µε
2
1
τις εξισώσεις κίνησης υ1=αt και h= αt2 ⇒t=1s και υ1=2m/s.
2
Παρόµοια αν υπολογίσουµε µε το Θ.Μ.Κ.Ε την ταχύτητα της µάζας Μ για µετατόπιση

h h
κατά x= =0,5m θα έχουµε, Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WT2 +WT3-Mg ⇒
2 2
1 1 h 1 1 1 h
⇒ Mυ2+ Iω2= WT2 +WT3-Mg ⇒ Mυ2+ MR2ω2= WT2 +WT3-Mg ⇒
2 2 2 2 2 2 2
1 1 h 3 h
⇒ Mυ2+ M υ2= WT2 +WT3-Mg ⇒ M υ2= WT2 +WT3-Mg ⇒3 υ2=23+0-20⇒
2 4 2 4 2
⇒ υ=1m/s που είναι το ίδιο αποτέλεσµα που βρίσκουµε µε τη σχέση:

υ=υcm =αcm t=1m/s.
1 1 1 2 2
Τέλος για την κινητική ενέργεια της τροχαλίας m έχουµε Κ= Iω΄2= mr ω΄ ⇒
2 2 2
1
⇒Κ= m υ12= 1J, κάτι που υπολογίζουµε και µε το Θ.M.K.E: Κτελ-Καρχ=WT1-WT2⇒
4
⇒ K=24-23=1J.
Για το σύστηµα των τροχαλιών έχουµε: Θ.M.K.E: Κτελ-Καρχ=Ww1+Ww⇒
h
⇒Κτελ-Καρχ= m1gh- Mg ⇒ Κτελ=30-20=10J.
2
1 1
Πράγµατι: Κm1=K=1J, όπως βρήκαµε προηγουµένως , ΚΜ= Mυ2+ Iω2=
2 2
1 1 1 3 1
= M υ2+ MR2ω2= M υ2=3J και Κm= m1υ12=6J, οπότε Κτελ=1+3+6=10J.
2 2 2 4 2
155. Τροχαλία και … µάζες
Η τροχαλία του σχήµατος έχει µάζα Μ=6Kg και

ακτίνα R=20cm και επιταχύνεται κατακόρυφα προς F
τα πάνω µε δύναµη F=420N. Η τροχαλία µπορεί να
στέφεται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο άξονα M a
που περνά από το κέντρο της. Γύρω από την
τροχαλία, είναι τυλιγµένο αβαρές σχοινί, στα άκρα K R
του οποίου είναι δεµένα σώµατα µε µάζες, m1=4Kg,
m2=2Kg και m3=1Kg. Τότε:
α) Να υπολογιστεί η επιτάχυνση α της τροχαλίας.
β) Να υπολογιστούν οι τάσεις των νηµάτων
γ) Για ανύψωση της τροχαλίας κατά h=15cm να
υπολογιστεί η κινητική ενέργεια του συστήµατος.
δ) Να βρεθεί η σχέση που δίνει την ολική m2
στροφορµή του συστήµατος ως προς το κέντρο m3
µάζας (Κ) της τροχαλίας σε συνάρτηση µε το χρόνο
και
ε) Να υπολογιστεί τότε ο ρυθµός µεταβολής της
στροφορµής του συστήµατος.
m1
1
∆ίνεται για την τροχαλία Ιcm= MR2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
F
α) Μ: F-Mg-T2-T3=Mα (1) a
1 1 R
(Τ2-Τ3)R= MR2αγων⇒ Τ2-Τ3= MRαγων(2)
2 2
m1: T1-m1g=m1α1⇒ T1-m1g=m1(α-αγωνR) (3) T3 T2
a3 Mg T2
m2:T2-m2g-T1=m2α2⇒T2-m2g-T1=m2(α-αγωνR) (4) T3 a1
m3:T3-m3g=m3α3⇒T3-m3g=m3(α+αγωνR) (5) m2 g
T1
Από (3) και (4)⇒ T1
⇒Τ2-(m1+m2)g=(m1+m2)α-( m1+m2)αγωνR (6). m3 g
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) , (5) , (6)

προκύπτει: 290=13α-αγων (7) m1 g
Ακόµη: (6)⇒ Τ2=(m1+m2)g+(m1+m2)α-( m1+m2)αγωνR και

(5) T3=m3g+m3(α+αγωνR) , µε αντικατάσταση αυτών στη (2) έχουµε τελικά:
10+α=0,4αγων (8)
Από τη λύση του συστήµατος των (7) και (8) προκύπτει 290=13⋅(0,4αγων -10)- αγων ⇒
⇒290=5,2 αγων -130- αγων ⇒420=4,2 αγων ⇒ αγων =100 rad/s2.
Τελικά α=0,4αγων-10⇒α=30m/s2.
β) Η επιτάχυνση µε την οποία κινούνται οι m1 και m2 προς τα πάνω είναι:

α1=α-αγωνR⇒α1=30-20=10m/s2, ενώ η επιτάχυνση της m3 είναι:
α3= α+αγωνR⇒α3=30+20=50m/s2.
(3)⇒ T1=m1g+m1α1⇒ T1=40+40⇒ T1=80Ν.

(4)⇒ T2=m2g+T1+m2α2⇒Τ2=20+80+20⇒ Τ2=120Ν.
(5)⇒ T3=m3g+m3α3⇒ T3=10+50⇒ T3=60 Ν.
1 2 1 1
γ) Ισχύει h= αt ,h1=h2 = α1t2, και h3= α3t2 οπότε µε διαίρεση κατά µέλη είναι:
2 2 2
h1=h2=1/3h=5cm και παρόµοια h3=5/3h=25cm. Τότε από το
Θ.Μ.Κ.Ε⇒Κτελ-Καρχ=WF+Ww+Ww1+Ww2+Ww3⇒Kτελ=F⋅h-Mgh-(m1+m2)gh1-m3gh3⇒
⇒Kτελ=420⋅0,15-60⋅0,15-60⋅0,05-10⋅0,25⇒ Kτελ=48,5J.
Στο ίδιο αποτέλεσµα µπορούµε να καταλήξουµε και µε τις εξισώσεις κίνησης:

1 2
h= αt ⇒t=0,1s. Τότε υ1=υ2=α1⋅t=1m/s. Ακόµη υ3=α3⋅t=5m/s, V=α⋅t=3m/s και
2
ω=αγων⋅t=10rad/s.
1 1 1
Άρα Κ(Μ)= ΜV2+ Iω2 µε Ι= MR2=0,12 Kg⋅m2, άρα Κ(Μ)=27+6=33J,
2 2 2
1 1
K(m1+m2)= (m1+m2)υ12=3J και Κ(m3)= m3υ32=12,5J. Άρα:
2 2
Kτελ=33+3+12,5=48,5J.
δ) Για την στροφορµή του συστήµατος ισχύει:

L1(ολ)= -m1·υ1·R=-m1·α1·t·R=-40·0,2t=-8t Kg·m2/s,
L2(ολ)= -m2·υ2·R=-m2·α2·t·R=-20·0,2t=-4t Kg·m2/s,
L3(ολ)= m3·υ3·R=m3·α3·R=50·0,2t=10t Kg·m2/s και
LM=I·ω=I·αγωνt=0,12·100t=12t Kg·m2/s.
Τελικά για την ολική στροφορµή του συστήµατος ως προς το σηµείο Κ έχουµε:
Lολ=10t (S.I).
ε) Για το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής θα έχουµε:

dLολ d
= (10t) =10 Kg·m2/s2 ή
dt dt
dL1
L1(ολ)= -m1·υ1·R⇔( )ολ=-m1·α1·R=-40·0,2=-8 Kg·m2/s2,
dt
dL
L2(ολ)= -m2·υ2·R⇔( 2 )ολ=-m2·α2·R=-20·0,2=-4 Kg·m2/s2,
dt
dL
L3(ολ)= m3·υ3·R⇔( 3 )ολ=m3·α3·R=50·0,2=10 Kg·m2/s2 και
dt
dL M
LM=I·ω⇔( )spin=Ι·αγων=0,12·100=12 Kg·m2/s2.
dt
Άρα
dLολ dL dL dL dL
=( 1 )ολ+( 2 )ολ+( 3 )ολ+( M )spin=-8-4+10+12=10 Kg·m2/s2.
dt dt dt dt dt
Πράγµατι ισχύει ακόµη, για την µάζα m1:

Στ1=ΣF1·R=-(T1-m1g)·R=-40·0,2=-8 Kg·m2/s2,
για την m2:
Στ2=ΣF2·R=-(T2-m2g-Τ1)·R=-20·0,2=-4 Kg·m2/s2,
για την m3:

Στ3=ΣF3·R=(T3-m3g)·R=50·0,2=10 Kg·m2/s2
και τέλος για την τροχαλία έχουµε:
ΣτΜ=(Τ2-Τ3)·R=60·0,2=12 Kg·m2/s2.
Άρα
dLολ
=Στολ=Στ1+Στ2+Στ3+Στ=-8-4+10+12=10 Kg·m2/s2.
dt
156. Θ.Μ.Κ.Ε σε κινούµενο γιο- γιο
Ο λεπτός σωλήνας του σχήµατος έχει µάζα m=1Kg και ακτίνα R=0,1m. Τη χρονική
στιγµή t=0, αφήνουµε το σωλήνα ελεύθερο να κινηθεί
κατακόρυφα, ενώ το σηµείο Γ παραµένει ακίνητο.
Γ
Όταν θα έχει ξετυλιχθεί νήµα µήκους L=2,5m:
Α)
α) Να υπολογιστεί η κινητική του ενέργεια.
β) Σε πόσο χρόνο ξετυλίγεται το νήµα;
γ) Να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής
ενέργειας του σώµατος εκείνη τη στιγµή.
δ) Πόσος είναι ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής
ενέργειας του σώµατος λόγω στροφικής και λόγω
µεταφορικής κίνησης;
T
ε) Πόσος είναι ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής του
σώµατος και πόσος είναι ο ρυθµός µεταβολής της ορµής a
του; R K
Β) Έστω ότι τη στιγµή t=0 s και ενώ ο σωλήνας ξεκινάει m
από την ηρεµία, αρχίζουµε να τραβάµε προς τα πάνω το
λεπτό σωλήνα ασκώντας κατακόρυφη δύναµη F, ώστε
το σηµείο εφαρµογής Γ της δύναµης, να επιταχύνεται
g
W
προς τα πάνω µε επιτάχυνση αΓ= m/s2. Τότε να
4
υπολογίσετε:
α) τη δύναµη F,
β) την κινητική ενέργεια του σωλήνα µετά από χρόνο t=0,8s, από τη στιγµή που άρχισε
να ασκείται η δύναµη,
γ) το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας λόγω µεταφορικής, και στροφικής

κίνησης, καθώς και το συνολικό ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του σωλήνα
εκείνη τη στιγµή. Το νήµα είναι αβαρές και µη εκτατό.
Για τις πράξεις θεωρείστε ότι g=10m/s2.
Λύση:
Α) α) Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=Ww⇒K=mgL⇒ K=25J.

Η τάση T δεν παράγει κάποιο έργο γιατί δε µετατοπίζει το F
σηµείο εφαρµογής της.
aΓ
β)Μεταφορική κίνηση: W-T=m⋅α⇒ mg-T=m⋅α (1) Γ
Στροφική κίνηση: TR=mR2αγων⇒ T=mRαγων⇒
⇒T=m⋅α (2).
g
(1)∧(2)⇒ mg=m⋅α+ m⋅α⇒α= ⇒α=5m/s2. Τότε
2
1 2
L= ⋅α⋅t ⇒t=1s.
2 T=F
dΚ
γ) Ισχύει υ=α⋅t⇒υ=5m/s. Τότε έχουµε =m⋅g⋅υ⇒
dt acm
⇒
dΚ
=50J/s. K R A
dt m
dΚ
δ) T=m⋅α ⇒T=5N. ( )µετ= (m⋅g-T)⋅υ⇒
dt
dΚ W
⇒( )µετ=25 J/s.
dt
dΚ dΚ dΚ dΚ
( )στρ=τ⋅ω⇒ ( )στρ=T⋅R⋅ω⇒( )στρ= T⋅υ⇒( )στρ= 25 J/s.
dt dt dt dt
1 dK dω
Ακόµη Κ= Ι·ω2⇒ =Ι·ω· =Ι·αγων·ω=Στ·ω=T·R·ω=T·υ.
2 dt dt
dΚ dΚ dΚ
Ισχύει: =( )µετ+( )στρ.
dt dt dt
dL dP
ε) =Στ=Τ⋅R=0,5Kgm2/s2. Ακόµη =ΣF=m⋅g-T=m⋅α =5 Kgm/s2.
dt dt
B)
α)Αν σε χρόνο dt, ξετυλιχθεί νήµα µήκους dL=R⋅dθ, και στον ίδιο χρόνο το σηµείο Γ,
ανεβεί κατά dyΓ, τότε το κέντρο µάζας του στερεού µετατοπίζεται κατακόρυφα κατά
dyK= R⋅dθ- dyΓ ή υcm=ω⋅R-υΓ ή αcm=αγων⋅R-αΓ⇒ αγων⋅R= αcm+αΓ.
Αλλιώς: αΓ= αΑ⇒αΓ=αε-αcm⇒αΓ=αγωνR-αcm⇒ αγων⋅R= αcm+αΓ.
Ισχύει:
Μεταφορική κίνηση: mg-T=m⋅αcm (1)
Στροφική κίνηση: TR=mR2αγων⇒ T=mαγωνR (2).
g -α
(1) και (2)⇒ mg=m⋅αcm+ m⋅αγωνR⇒ g=αcm+ αcm+αΓ⇒ αcm= Γ
⇒
2
3g 15 2 g
⇒ αcm= ⇒ αcm= m/s και αΓ= m/s2=2,5m/s2.
8 4 4
(1)⇒T= mg-m⋅αcm⇒ T=6,25N. Άρα F=T=6,25N.
1 1 15
β) Ισχύει yK= ⋅αcm⋅t2⇒ yK= ⋅ ⋅0,64⇒ yK=1,2m και
2 2 4
1 1
yΓ= ⋅αΓ⋅t2⇒ yΓ= ⋅2,5⋅0,64⇒ yΓ=0,8m. Τότε ακόµη ισχύει yK=L- yΓ⇒
2 2
1
⇒L= yK+ yΓ⇒ L=2m. Επίσης ισχύει L=R⋅θ⇒L=R⋅ ⋅αγων⋅t2⇒
2
1 1 15
⇒ L= ⋅(αcm+αΓ)⋅t2⇒ L= ⋅( +2,5)⋅0,64⇒ L=2m.
2 2 4
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=Ww+ WΤ ⇒K=m⋅g⋅yK +Τ⋅yΓ ⇒
⇒K=10⋅1,2+6,25⋅0,8⇒ K=12+5⇒ K=17J.
15
Παρόµοια έχουµε: υcm=αcm⋅t⇒ υcm= ⋅0,8⇒υcm=3m/s και ω=αγων⋅t όπου
4
αγων⋅R= αcm+αΓ⇒ αγων= (αcm+αΓ)/R⇒ αγων=62,5rad/s2. Άρα
ω=αγων⋅t⇒ω=62,5⋅0,8⇒ω=50rad/s.
1 1 1 1 1 1
Οπότε Κ= ⋅m⋅υcm2+ ⋅I⋅ω2⇒ Κ= ⋅m⋅υcm2+ ⋅m⋅R2⋅ω2⇒Κ= ⋅9+ ⋅25⇒ Κ=17J.
2 2 2 2 2 2
dΚ dΚ
γ) ( )µετ= (m⋅g-T)⋅υcm ⇒( )µετ=(10-6,25)⋅3=11,25 J/s.
dt dt
dΚ dΚ dΚ dΚ
( )στρ=τ⋅ω⇒ ( )στρ=T⋅R⋅ω⇒( )στρ= =6,25⋅0,1⋅50⇒ ( )στρ= 31,25 J/s.
dt dt dt dt
dΚ dΚ dΚ
Άρα για τον ολικό ρυθµό θα έχουµε =( )µετ+( )στρ⇒
dt dt dt
dΚ dΚ
⇒ =11,25+31,25⇒ =42,5J/s.
dt dt
Ακόµη για τον ολικό ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας µπορούµε να πούµε:
dΚ
=m⋅g⋅υcm+Τ⋅υΓ⇒όπου υΓ=αΓ⋅t⇒ υΓ=2,5⋅0,8⇒ υΓ=2m/s.
dt
dΚ dΚ
=10⋅3+6,25⋅2⇒ =42,5J/s.
dt dt
157. Κύλινδρος και …ράβδος σε κεκλιµένο επίπεδο
Ο κύλινδρος του σχήµατος έχει µάζα Μ=3Kg και ακτίνα R=10cm. Ο κύλινδρος
βρίσκεται πάνω σε κεκλιµένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ=300 και ισορροπεί οριακά,
ώστε ίσα – ίσα να µην υπερπηδά το εµπόδιο ύψους h=5cm.
θ
M
h
R
φ
Από το ανώτερο σηµείο του κυλίνδρου περνά αβαρές σχοινί το οποίο δένεται από το
µέσο ράβδου µάζας m και µήκους L=0,8m. Η ράβδος ισορροπεί σχηµατίζοντας µε το
κεκλιµένο επίπεδο γωνία κλίσης θ=300.
Τότε:
1) Να υπολογιστεί η µάζα m της ράβδου.
2) Να υπολογιστεί η δύναµη Ν, που ασκείται από την άρθρωση στη ράβδο.
3) Κάποια στιγµή κόβουµε το νήµα. Να υπολογιστεί η κινητική ενέργεια της ράβδου
τη στιγµή που συγκρούεται µε το κεκλιµένο επίπεδο.
4) Αν υποθέσουµε ότι το κεκλιµένο επίπεδο έχει αρκετό µήκος τότε, να υπολογίσετε σε
πόσο διάστηµα ο κύλινδρος, από τη στιγµή που θα κόψουµε το νήµα, αποκτά την ίδια
κινητική ενέργεια, µε αυτή που απέκτησε η ράβδος στο προηγούµενο ερώτηµα.
Θεωρείστε ότι έχουµε κύλιση.
1 1
∆ίνονται για τον κύλινδρο Ιcm= MR2, για τη ράβδο Ιcm= ML2, 3 =1,7 και
2 12
g=10m/s2.
Λύση:
1. Για τον κύλινδρο και για την οριακή του ισορροπία (Ν=0),θα έχουµε:
Στ(Α)=0⇒T⋅(2R-h)=Wx⋅y+Wy⋅x⇒T⋅(2R-h)=Mgηµφ⋅y+ Mgσυνφ ⋅x,
όπου y=R-h=5cm και x2=R2-y2⇒x=5⋅ 3 cm. Άρα έχουµε,
3
15⋅T=15⋅5+30⋅ ⋅5⋅ 3 ⇒T=20N. Για την ισορροπία της ράβδου είναι,
2
m
Ty
0
60
T wy H
UB=0
θ
Tx h1
T wx w
h2
Γ y θφ
M A
K B
h
Wx x
Wy
0
φ W 60
L L T
Στ(Β)=0⇒wy⋅ =Ty⋅ ⇒mgσυν600=Τηµ300⇒m= ⇒m=2Kg.
2 2 g
2. N=Tx+wx⇒N=Tσυν300+mgηµ600⇒N=20 3 N.
3. Ισχύει:
L L 3 L L L
h1= ⋅ηµ600= και h2= ⋅ηµ300= , άρα Η=h1-h2= ( 3 -1)=0,14m.
2 4 2 4 4
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=ww⇒K=mgH⇒K=2,8J.
4. Για τον κύλινδρο θα έχουµε:
K h′
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=Ww⇒K=Μgh΄⇒h΄= και επειδή ηµ300= ⇒
Mg S
2K 2,8
⇒S= ⇒ S= ⇒ S=0,186m ή 18,6cm.
Mg 15
158. Τροχός και… κύλινδροι
Ο τροχός του σχήµατος F

µάζας Μ=4Kg και ακτίνας M
R=0,2m µπορεί να R
περιστρέφεται ελεύθερα K
γύρω από οριζόντιο άξονα
που περνάει από το κέντρο
µάζας του Κ. Ο άξονας Α Β
στηρίζεται σε ράβδο ΚΛ m Λ m
και αυτή στην οριζόντια
ράβδο ΑΒ. Οι ράβδοι έχουν
αµελητέες µάζες. Στα άκρα Tστ Tστ
της ράβδου ΑΒ συνδέονται µε κατάλληλο τρόπο τα κέντρα µάζας δυο όµοιων
1
κυλίνδρων µάζας m= Kg ο καθένας και ακτίνας r=5cm. Οι ράβδοι δεν εµποδίζουν την
3
περιστροφή και δεν ασκούν τριβές έτσι ώστε οι κύλινδροι να πραγµατοποιούν κύλιση
χωρίς ολίσθηση . Γύρω από τον τροχό µάζας Μ, είναι τυλιγµένο αβαρές σχοινί, το
ελεύθερο άκρο του οποίου το τραβάµε µε σταθερή οριζόντια δύναµη F=20N. Να
α) Η µεταφορική επιτάχυνση του συστήµατος.
β) Οι γωνιακές επιταχύνσεις του τροχού και των δυο κυλίνδρων.
γ) Η δύναµη που ασκείται από τον άξονα περιστροφής στον τροχό.
δ) Το έργο της δύναµης F, και η κινητική ενέργεια του τροχού καθώς και των δυο
κυλίνδρων, όταν θα ξετυλιχθεί σχοινί µήκους L=1,8m.
ε) Η ιδιοστροφορµή του τροχού καθώς και του κάθε κυλίνδρου εκείνη τη στιγµή.
∆ίνεται η ροπή αδράνειας του τροχού ως προς τον άξονα περιστροφής
1
ΙK= ⋅Μ⋅R2 και η ροπή αδράνειας του κάθε κυλίνδρου ως προς τον άξονα περιστροφής
2
1
Ι= ⋅m⋅r2. Ακόµη δίνεται g=10m/s2.
2
Λύση:
α)Από τη στροφική κίνηση του κάθε κυλίνδρου έχουµε:

1 1 α 1
Τστ⋅r= ⋅m⋅r2⋅α2γων⇒ Τστ⋅r= ⋅m⋅r2⋅ ισχύει α=α2γων⋅r. Τότε Τστ= ⋅m⋅α (1).
2 2 r 2
Από τη µεταφορική κίνηση του συστήµατος έχουµε:
F
ΣF=mολ⋅α⇒F-2Τστ=(M+2m)⋅α⇒F-m⋅α=(M+2m)⋅α⇒F=(M+3m)α⇒α= ⇒
M + 3m
⇒α=4m/s2.
β) Από τη στροφική κίνηση του τροχού έχουµε:

1 1 2F
F⋅R= ⋅Μ⋅R2⋅ α1γων ⇒ F= ⋅Μ⋅R⋅ α1γων⇒ α1γων= ⇒ α1γων=50rad/s2.
2 2 MR
α
Ακόµη ισχύει α=α2γων⋅r⇒ α2γων= ⇒ α2γων=80rad/s2.
r
γ) Για τη µεταφορική κίνηση του τροχού ισχύει F-Nx=M⋅α⇒Νx=F-M⋅α⇒

⇒Νx=4N. Από την ισορροπία του στον κατακόρυφο άξονα έχουµε Νy=M⋅g⇒ Νy=40N.
Τότε Ν= N 2x + N 2y ⇒ Ν= 1616 Ν µε εφθ=10.
1
δ) Για το νήµα ισχύει L=R⋅θ=R⋅ ⋅α1γων⋅t2. Για τη µετατόπιση του κέντρου µάζας Κ,
2
1 x α x 4
του τροχού ισχύει xK= ⋅α⋅t2, τότε προκύπτει K = ⇒ K= ⇒ xK=0,4L.
2 L α1γων R L 10
Ακόµη ισχύει xΓ=L+xK⇒ xΓ=1,4L=2,52m.
Τότε για το έργο της δύναµης F θα έχουµε WF=F⋅xΓ=20⋅2,52=50,4J.
Για την κινητική ενέργεια του τροχού έχουµε,
1 1 1 1 1
ΚΜ= ⋅Μ⋅υ2+ ΙΚω12⇒ ΚΜ= ⋅Μ⋅υ2+ ⋅ ⋅Μ⋅R2⋅ω12. Όµως ω1= α1γων⋅t και υ=α⋅t, τότε
2 2 2 2 2
ω α 25
1γων
προκύπτει 1 = ⇒ω1= ⋅υ.
υ α 2
1 1 1 25 25 33
Τότε ΚΜ= ⋅Μ⋅υ2+ ⋅ ⋅Μ⋅( ⋅υ.R)2⇒ ΚΜ=2⋅υ2+ ⋅ υ2⇒ ΚΜ= ⋅υ2.
2 2 2 2 4 4
Παρόµοια για την κινητική ενέργεια του κάθε κυλίνδρου θα έχουµε,
1 1 1 1 1
Κ= ⋅m⋅υ2+ Ιω22⇒ Κ= ⋅m⋅υ2+ ⋅ ⋅m⋅r2.ω22⇒
2 2 2 2 2
1 1 1 3
⇒Κ= ⋅m⋅υ2+ ⋅ ⋅m⋅υ2⇒Κ= ⋅m⋅υ2, άρα για τη συνολική κινητική ενέργεια των
2 2 2 4
3 1
δυο κυλίνδρων θα έχουµε Km=2⋅K⇒ Km= ⋅m⋅υ2⇒ Km= ⋅υ2.
2 2
35 2
Από το Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF⇒Κτελ=WF⇒(ΚΜ+Κm)=WF⇒ ⋅υ =50,4⇒
4
⇒υ2=5,76⇒υ=2,4m/s.
Βέβαια την ταχύτητα µπορούµε να τη βρούµε και από τη σχέση:
υ= 2 α x ⇒ υ= 2 ⋅ 4 ⋅ 0, 4 ⋅1,8 ⇒ υ= 5, 76 ⇒ υ=2,4m/s.
K
33 2 33 1
Τότε έχουµε ΚΜ= ⋅υ ⇒ ΚΜ= ⋅5,76⇒ ΚΜ=47,52J και Km= ⋅υ2⇒
4 4 2
1
⇒ Km= ⋅5,76⇒ Km=2,88J. Άρα Κολ=47,52+2,88=50,4J=WF.
2
25
ε) Για τη στροφορµή του τροχού έχουµε LM=IΚ⋅ω1. Όµως ω1= ⋅υ⇒
2
1
⇒ ω1=30 rad/s και ΙΚ= ⋅Μ⋅R2⇒IK=2⋅0,04=0,08Kg⋅m2. Άρα
2
LM=30⋅0,08⇒ LM=2,4Kg⋅m2/s. Για τη στροφορµή του κάθε κυλίνδρου έχουµε Lm=I⋅ω2,
υ 1 25
όπου ω2= =48rad/s και Ι= ⋅m⋅r2⇒Ι= ⋅10-4Kg⋅m2.
r 2 6
25
Lm=48⋅ ⋅10-4 ⇒ Lm=2⋅10-2Kg⋅m2/s.
6
2, 4
Παρατήρηση: ισχύει υ=α⋅t⇒t= =0,6s. Ακόµη ω1=α1γων⋅t=30 rad/s και
4
ω2=α2γων⋅t=48rad/s.
159. Τρεις ράβδοι m3
Οι τρεις ράβδοι m1,m2 και m3 του σχήµατος

ίδιου µήκους L=0,6m, συγκολλούνται στο ένα
άκρο τους O και σχηµατίζουν ανά δύο γωνία m1
1200. Το σύστηµα των τριών ράβδων µπορεί να Ο
περιστρέφεται ελεύθερα γύρω από οριζόντιο
πείρο, κάθετο στο επίπεδό τους, που περνάει
από το κοινό τους άκρο O.
Κάποια στιγµή το σύστηµα αφήνεται ελεύθερο
να περιστραφεί από τη θέση που φαίνεται στο m2
σχήµα. Τότε:
α) Να υπολογιστεί η γωνιακή επιτάχυνση του συστήµατος και η αντίδραση από τον
πείρο τη στιγµή της εκκίνησης,
β) Πόση είναι η γωνιακή ταχύτητα του συστήµατος µόλις η m3 γίνει κατακόρυφη;
γ) Σε ποια θέση το σύστηµα των τριών ράβδων έχει γωνιακή επιτάχυνση ίση µε µηδέν;
δ) Για ποια γωνία περιστροφής σταµατάει στιγµιαία η περιστροφή;
ε) Αν όλες οι ράβδοι είχαν την ίδια µάζα τότε είναι σωστό να πούµε ότι το σύστηµα
ισορροπεί σε οποιαδήποτε θέση;
στ) Αν τη στιγµή που η m3 γίνει κατακόρυφη, το ελεύθερο άκρο της ράβδου µε µάζα m2
συγκρούεται πλαστικά µε σηµειακή µάζα m΄, που κινείται κατακόρυφα προς τα κάτω
µε υ= 3 m/s, τότε ποια είναι η γωνιακή ταχύτητα του συστήµατος αµέσως µετά την
κρούση; ∆ίνονται m1=2m, m2=m3=m, όπου m=1Kg και g=10m/s2. Ακόµη η ροπή
αδράνειας ράβδου µάζας m και µήκους L γύρω από άξονα που περνάει από το ένα άκρο
1
της είναι Ι= ML2.
3
Λύση:
1 2
α) Ισχύει: Ι1= m1⋅L2⇒ Ι1= m⋅L2 και
3 3
1 1 0
I2=I3= m2⋅L2= m⋅L2.

60
3 3 m3 g 0 Ο
60
4
Τότε είναι Ιολ=Ι1+2Ι2⇒Ιολ= m⋅L ⇒2
60
0
3
3 3
⇒Ιολ= m= Kg⋅m2. m1 g
4 4 60
0
Στ=Ιολ⋅αγων⇒ m2 g
L L L
⇒m1g -m2g συν600- m3g συν600
2 2 2
3 L L L 3 L L 3
= m⋅αγων⇒2mg -mg συν600- mg συν600 = m⋅αγων⇒2mg -mg = m⋅αγων⇒
4 2 2 2 4 2 2 4
L 3 2gL 2g
⇒ mg = m⋅αγων⇒ αγων= ⇒ αγων= =4rad/s2.
2 4 3 5
L
Για την επιτρόχιο επιτάχυνση της m1 ισχύει: αε=αγων⋅ , βέβαια κεντροµόλος
2
επιτάχυνση αρχικά δεν υπάρχει αφού υγρ=0.
Ακόµη για τη m2: αεx= αε⋅συν300 και αεy= αε⋅ηµ300, παρόµοια για τη m3:
αεx= αε⋅συν300 και αεy= αε⋅ηµ300.
Τότε ΣFx=m2⋅ αεx- m3⋅αεx=0⇒Nx=0 και
ΣFy= m1⋅αε -m2⋅αεy- m3⋅αεy⇒ ΣFy= m1⋅αε -m2⋅αε ηµ300- m3⋅ αε ηµ300⇒
1 L
⇒ΣFy= 2m⋅αε -2m⋅αε ⇒ΣFy= m⋅αε = m⋅ αγων⋅ ⇒ ΣFy=1,2Ν.
2 2
Όµως ΣFy=Νy-wολ⇒ ΣFy=Νy-4mg⇒1,2= Νy-40⇒ Νy=41,2N. Άρα Ν=Νy=41,2N.
m3
αεy
αε
0
30
αεx
0 Ο m1
60
0
60
αε αεy
αε
0
30
αεx
m2
β) Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ, όπου Καρχ=0 και Uαρχ=U1+U2+U3=

L L L L
=0+m3g ηµ600-m2g ηµ600 =mg ηµ600-mg ηµ600 =0, τότε προκύπτει:
2 2 2 2
1 L L L
0= Κτελ+Uτελ⇒0= Ιολ⋅ω2+ m3g - m2g ⋅ηµ300- m1g ⋅ηµ300⇒
2 2 2 2
1 3 L L L 2gL
⇒0= m⋅ω2+ mg - mg ηµ300- 2mg ηµ300⇒ω2= ⇒ω=2rad/s.
2 4 2 2 2 3
m3
Ο
Uβ=0 0
30 0
30
m1
m2
γ) Μόλις η µάζα m1=2m γίνει κατακόρυφη όπως φαίνεται στο σχήµα τότε είναι:
L L
Στ=Ιολ⋅αγων⇒ m2g συν300- m3g συν300 = Ιολ ⋅αγων⇒ αγων=0.
2 2
m2 m3
30
0
Ο 0
30
Uβ=0 m2 g m3 g
m1
δ) Έστω ότι το σύστηµα των σωµάτων έρχεται στη θέση που φαίνεται στο σχήµα. Τότε
είναι:
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒
L L L L L
⇒0+ m3g ηµ600-m2g ηµ600 =0+ m1g ηµφ1+m2g ⋅ηµφ2- m3g ⋅ηµφ3⇒
2 2 2 2 2
L L L
⇒0= 2mg ηµφ1+mg ⋅ηµφ2-mg ⋅ηµφ3 όπου φ1+φ2+1200=1800⇒φ2=600-φ1 και
2 2 2
φ2+φ3=1200⇒φ3=600+φ1.
L L
0= mgLηµφ1+mg ⋅ηµ(600-φ1)- mg ⋅ηµ(600+φ1)⇒
2 2
L L
0=mgLηµφ1+mg ⋅(ηµ600⋅συνφ1-ηµφ1⋅συν600)-mg ⋅(ηµ600⋅συνφ1+ηµφ1⋅συν600)⇒
2 2
L
⇒0=mgLηµφ1+mg ⋅(ηµ600⋅συνφ1-ηµφ1⋅συν600-ηµ600⋅συνφ1-ηµφ1⋅συν600) ⇒
2
L L L
⇒0= mgLηµφ1-2mg ⋅ ηµφ1⋅συν600⇒0= mgLηµφ1-mg ⋅ηµφ1⇒0=mg ⋅ηµφ1⇒
2 2 2
⇒ ηµφ1=0⇒φ1=0 . ∆ηλαδή η γωνία περιστροφής είναι 180 .
0 0
m2
m1
φ1 Ο φ2
Uβ=0 φ3
m3
ε) Αν όλες οι ράβδοι είχαν την ίδια µάζα τότε σε µια τυχαία θέση όπως φαίνεται στο
παρακάτω σχήµα είναι φ+θ1+1200=1800⇒ θ1=600-φ και φ+θ2=1200 ⇒θ2=1200-φ.Τότε:
L L L
Στ= mgσυνφ⋅ -mgσυν(600-φ)⋅ + mgσυν(1200-φ)⋅ =
2 2 2
L L L
=mgσυνφ⋅ -mg (συν600⋅συνφ+ ηµ600⋅ηµφ)+mg (συν1200⋅συνφ+ηµ1200⋅ηµφ)⇒
2 2 2
L L L L
⇒ Στ= mgσυνφ⋅ -2mg ⋅συν600⋅συνφ⇒ Στ= mgσυνφ⋅ -mg συνφ⋅ ⇒ Στ=0, άρα
2 2 2 2
το σύστηµα ισορροπεί. Βέβαια τότε το σύστηµα των τριών ράβδων δέχεται από τον
άξονα περιστροφής κατακόρυφη δύναµη Ν=mολ⋅g=3mg.
φ
Ο
θ1 φ
Uβ=0 θ1 θ mg
2
mg
θ
2
mg

στ) Από την Α.∆.Σ⇒ L ολ(αρχ)= L ολ(τελ)⇒ Ιολ⋅ω-m΄υLηµ600=(Ιολ+mL2)⋅ω΄⇒
3 3 3 60
⇒ m⋅2-m 3 ⋅0,6⋅ =( m+0,36m)⋅ ω΄⇒ω΄= =0,54rad/s.
4 2 4 111
m3
Uβ=0 Ο
300 0
30
m΄ 60
υ m1
m2
160. Κύλινδροι και …µια ράβδος
Το σύστηµα του σχήµατος αποτελείται από δυο κυλίνδρους µε µάζες m1=1Kg ,

R1=10cm και m2=2Kg, R2=20cm. Τα κέντρα µάζας των κυλίνδρων συνδέονται µε
ράβδο µάζας m=1Kg η οποία δεν εµποδίζει την περιστροφή. Στο σύστηµα εξασκούµε
σταθερή οριζόντια δύναµη F=11N, όπως φαίνεται στο σχήµα και τότε αυτό κυλίεται σε
οριζόντιο επίπεδο χωρίς να ολισθαίνει.
m2 α
m m1
R1 φ F
R2
α) Να υπολογίσετε την µεταφορική επιτάχυνση του συστήµατος

β) Να υπολογιστεί ο λόγος των ιδιοστροφορµών των δυο κυλίνδρων κάθε χρονική
στιγµή.
γ) Ποια είναι η κινητική ενέργεια του κάθε στερεού τη στιγµή που ο κύλινδρος m1 έχει
20
κάνει Ν1= στροφές;
π
δ) Να υπολογιστούν οι δυνάµεις που ασκεί η ράβδος σε κάθε σώµα αν συνφ=0,98 και
ηµφ=0,17.
∆ίνεται g=10m/s2 και η ροπή αδράνειας του κάθε κυλίνδρου γύρω από άξονα που
1
περνάει από το Κ.Μ του Ι= ⋅m⋅R2.
2
Λύση:
1 α
α) Για τη µάζα m1 και για τη στροφική της κίνηση ισχύει T1⋅R1= ⋅m1⋅R12. ⇒
2 R1
1 1
⇒ T1= ⋅m1⋅α. Παρόµοια για τη µάζα m2 προκύπτει T2= ⋅m2⋅α.
2 2
Για το σύστηµα ισχύει ΣF=mολα⇒ F-T1-T2=(m1+m2+m)⋅α⇒
1 1 1 11 2F
⇒F= ⋅m1⋅α+ ⋅m2⋅α+(m1+m2+m)⋅α⇒ F= ⋅α+α+4α⇒F= ⋅α⇒α= ⇒
2 2 2 2 11
⇒α=2m/s2.
L1 m1R1 1
β) = = .
L2 m2 R 2 4
x 20 1
γ) Ν1= 1 ⇒x1= 2π⋅0,1⇒x1=4m. x1= ⋅α⋅t2⇒t=2s και υ=α⋅t⇒υ=4m/s.
2πR1 π 2
1 1 1 1 1
Τότε Κ(m1)= m1⋅υ2+ ⋅ m1⋅R12⋅ω12⇒ Κ(m1)= ⋅m1⋅υ2+ ⋅m1⋅υ2⇒
2 2 2 2 4
3 3
⇒ Κ(m1)= ⋅m1⋅υ2=12J. Παρόµοια Κ(m2)= ⋅m2⋅υ2=24J και
4 4
1
Kράβδου= m⋅υ2=8J άρα Κολ=44J.
2
(WF=F⋅x1=11⋅4=44J).
δ)
m2
α
F2
m m1
R1 F
F1
T2 T1
Για τη µεταφορική κίνηση της m1 ισχύει: F-F1-T1=m1⋅α και για τη στροφική της κίνηση
1
ισχύει όπως δείξαµε T1= ⋅m1⋅α. µε πρόσθεση κατά µέλη έχουµε:
2
3 3
F-F1= ⋅m1⋅α.⇒ F1=F- ⋅m1⋅α.(1)
2 2
Για τη µεταφορική κίνηση της m2 ισχύει:F2-T2=m2⋅α και για τη στροφική της κίνηση
1 3
όπως δείξαµε T2= ⋅m2⋅α. Με πρόσθεση κατά µέλη έχουµε:F2= ⋅m2⋅α. (2).Στη ράβδο
2 2
ασκούνται οι αντιδράσεις των F1 και F2 και ισχύει:
–(F2-F1)=m⋅α⇒F1-F2= m⋅α (3)
3 3 11 2F
Τότε από τις (1) ∧ (2) η (3) γίνεται F- ⋅m1⋅α.- ⋅m2⋅α. = m⋅α ⇒ F= ⋅α⇒α= ⇒
2 2 2 11
⇒α=2m/s2, όπως περιµέναµε. Όµως τότε προκύπτει και F1=F1x=8N και

F2= F2x=6N.
N2 F2y α
φ2 d2 F1y N1
F2=F2x
φ d K
d φ φ1
d1 F1=F1x
mg
Για τη συνολική ροπή των δυνάµεων ως προς το σηµείο Κ και για την ισορροπία της
ράβδου ισχύει Στ(Κ)=0⇒ F1y⋅d1+F1xd - F2y⋅d2+F2xd =0 µε d1=d2=L/2⋅συνφ και
L L L L
d= L/2⋅ηµφ, άρα προκύπτει ότι F1y⋅ συνφ+F1x ηµφ - F2y⋅ συνφ +F2x ηµφ =0⇒
2 2 2 2
⇒ F1y⋅ 0,98+8⋅0,17- F2y⋅0,98+6⋅0,17=0⇒ F2y- F1y=2,43 Ν και ακόµη ισχύει:
ΣFy=m⋅g⇒F1y+F2y=m⋅g⇒F1y+F2y=10N οπότε τελικά είναι F1y=3,785Ν και F2y=6,215Ν.
F 3, 785
Τότε προκύπτει Ν1= F1x2 +F1y2 ⇒ Ν1= 8,85Ν µε εφφ1= 1y = (φ1=25,30) και
F1x 8
F 6, 215
Ν2= F2x2 +F2y2 ⇒ Ν2= 8,64Ν µε εφφ2= 2y = (φ2=460).
F2x 6
161. Κύλινδροι και …µια σανίδα όχι βρεγµένη
Στο σχήµα που φαίνεται δίπλα ο κύλινδρος µάζας m µπορεί να κυλίεται πάνω στη
σανίδα µάζας Μ=1,75 Kg. Ακόµη οι δυο κύλινδροι µε µάζες m1 και m2 µπορούν να
κυλίονται ελεύθερα.
m αcm
cm F υ΄
F1 Tστ F1
Tστ
F1 F1
m1 α1 m2 α1
T1 T2
Κάποια στιγµή ασκούµε στον κύλινδρο µάζας m, οριζόντια σταθερή δύναµη F=17N,
όπως φαίνεται στο σχήµα. Αν δεν παρατηρείται σε καµία περίπτωση ολίσθηση τότε:
α) Να υπολογιστεί η επιτάχυνση του Κ.Μ του κυλίνδρου µάζας m, καθώς και των
κυλίνδρων m1 και m2,
β) Πόση είναι η γωνιακή επιτάχυνση του κάθε κυλίνδρου;
γ) Να υπολογιστεί το έργο της δύναµης F για µετατόπιση του Κ.Μ του κυλίνδρου
µάζας m, κατά xcm=24cm,
δ) Πόση είναι τότε η κινητική ενέργεια του κάθε σώµατος και πόση είναι η ολική
κινητική ενέργεια του συστήµατος; Τι παρατηρείτε;
∆ίνονται m=m1=m2=1Kg, R=R1=R2=2cm, ενώ η ροπή αδράνειας κυλίνδρου µάζας m
και ακτίνας R ως προς άξονα που διέρχεται από το Κ.Μ του δίνεται από τη σχέση του
1
Ι= ⋅m⋅R2.
2
Λύση:
α) Αν για τη µάζα m η ταχύτητα του Κ.Μ της είναι υcm, τότε ισχύει υcm-υγρ=υ΄⇔
⇔υcm=ωR+υ΄, όπου υ΄ είναι η ταχύτητα της σανίδας.
∆υcm ∆ω ∆υ′
Ακόµη ισχύει: = R+ ⇒αcm=αγωνR+α΄ µε αcm τη µεταφορική επιτάχυνση
∆t ∆t ∆t
της m, αγων τη γωνιακή της επιτάχυνση και α΄ την επιτάχυνση της σανίδας. Τότε για τη
µάζα m ισχύει:
Για τη µεταφορική κίνηση: F-Tστ=m⋅αcm (1)
1 1
Για τη στροφική κίνηση: Τστ⋅R= ⋅m⋅R2.αγων⇒ Τστ= ⋅m⋅R.αγων (2)
2 2
1
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) ∧ (2) προκύπτει F= m⋅αcm + ⋅m⋅( αcm –α΄)⇒
2
3 1 3
⇒ F= ⋅m⋅αcm - ⋅m⋅α΄⇒ F= ⋅m⋅αcm - m⋅α1,(3) όπου α1 είναι η επιτάχυνση του Κ.Μ
2 2 2
του κυλίνδρου µε µάζα m1 αλλά και του m2. Προφανώς ισχύει ότι η επιτάχυνση α΄ της
σανίδας που βρίσκεται συνεχώς σε επαφή µε το ανώτερο σηµείο των m1 και m2 είναι
α΄=2⋅α1.
Μ: Μεταφορική κίνηση: ΣF=Μ⋅α΄⇒ Τστ-2F1=2M⋅α1 (4), όπου F1 είναι η δύναµη που

αναπτύσσεται µεταξύ της m1 και της σανίδας. Παρόµοια έχουµε µια ίση δύναµη F1
µεταξύ της m2 και της σανίδας.
m1,m2: Μεταφορική κίνηση: F1+T1=m1⋅α1

1 α 1
Στροφική κίνηση: (F1-Τ1)⋅R1= ⋅m1⋅R12. 1 ⇒ F1-Τ1= ⋅m1⋅α1, (για τους κυλίνδρους
2 R1 2
m1, m2 έχουµε κύλιση χωρίς ολίσθηση). Τότε µε πρόσθεση κατά µέλη προκύπτει:
3
2F1= ⋅m1⋅α1 (5).
2
3
Από τις (4) και (5) ⇒ Τστ= ⋅m1⋅α1+2Μ⋅α1 (6).
2
3
Τότε η σχέση (1) µε τη βοήθεια της (6) γίνεται F= ⋅m1⋅α1+2Μ⋅α1 +m⋅αcm⇒
2
3 3
⇒(3) ⋅m⋅αcm-m⋅α1= ⋅m1⋅α1+2Μ⋅α1 +m⋅αcm⇒ αcm =12⋅α1.
2 2
3 F
Τότε και µέσω της (3) προκύπτει F= ⋅m⋅12⋅α1 - m⋅α1⇒ F=17⋅α1⇒α1= ⇒α1=1m/s2
2 17
και αcm =12⋅α1=12m/s . Ακόµη α΄=2⋅α1=2m/s .
2 2
β) Για τη γωνιακή επιτάχυνση της m, ισχύει αcm=αγωνR+α΄ ⇒12-2=αγων⋅2⋅10-2⇒

⇒ αγων=500 rad/s2. Ενώ για τη γωνιακή επιτάχυνση των m1, m2 έχουµε α1γων=α2γων=
α
= 1 =50 rad/s2.
R1
γ) Για το έργο της F είναι WF=F⋅xcm=17⋅24⋅10-2⇒ WF=4,08 J.
δ) Για τη µετατόπιση του Κ.Μ του κυλίνδρου µε µάζα m κατά xcm=24cm θα έχουµε,
1
xcm= ⋅αcm⋅t2⇒t=0,2s. Για τη κινητική ενέργεια της µάζας m, έχουµε:
2
1 1
Κ(m)= ⋅m⋅υcm2+ ⋅I⋅ω2 µε υcm=αcm⋅t=12⋅0,2=2,4m/s και
2 2
ω=αγων⋅t=500⋅0,2⇒ω=100rad/s. Άρα
1 1 1 2, 42 10 4.4.10−4 5, 76
Κ(m)= ⋅2,42+ ⋅ ⋅m⋅R2⋅ω2= + = +1⇒ Κ(m)=3,88 J.
2 2 2 2 4 2
1
Για τη κινητική ενέργεια της σανίδας µάζας Μ, έχουµε: Κ(Μ)= ⋅Μ⋅υ΄2, όπου
2
1
υ΄=α΄⋅t=2⋅0,2=0,4m/s, οπότε Κ(Μ)= ⋅1,75⋅0,42=0,14 J ή Κ(Μ)= 0,14 J.
2
1 1
Για τη κινητική ενέργεια της µάζας m1, έχουµε: Κ(m1)= ⋅m1⋅υ12+ ⋅I⋅ω12 µε
2 2
υ1=α1⋅t=0,2 m/s και υ1=ω1⋅R1. Άρα:
1 1 1 1 1 3
Κ(m1)= ⋅m1⋅υ12+ ⋅ m1⋅R12ω12= ⋅m1⋅υ12+ ⋅m1⋅υ12⇒ Κ(m1)= ⋅m1⋅υ12=
2 2 2 2 4 4
3
= ⋅0,22=0,03 J, άρα Κ(m1)= Κ(m2)= 0,03 J. Τότε Κολ=Κ(m)+K(M)+K(m1)+K(m2)⇒
4
⇒ Κολ=3,88+0,14+0,06⇒ Κολ=4,08 J=WF.
Οι στατικές τριβές Τ1 και Τ2 ανάµεσα στους κυλίνδρους m1 και m2 και το πάτωµα δεν
παράγουν έργο.
F1
162. ∆υο ράβδοι
O
Το στερεό του σχήµατος αποτελείται L1

από δυο ράβδους. Την (ΟΒ)=L1=0,2m A
µε µάζα m1=3Kg και την (ΒΓ)=L2=0,6m φ B
µε µάζα m2=1Kg, που συγκολλούνται L1
στο κοινό τους άκρο Β. Κάθετα στις δυο L2
ράβδους ασκούνται οι δυνάµεις F1=16N B
και F2=2N µε τη φορά που φαίνεται στο
σχήµα. H F1 εφαρµόζεται στο άκρο Γ Γ
της ΒΓ και η F2 στο µέσο Α της ΟΒ.
F2
Λόγω τριβών µε τον άξονα περιστροφής
το σύστηµα ισορροπεί σχηµατίζοντας L2
γωνία φ=600 µε την κατακόρυφο.
α) Ποια είναι η συνολική ροπή που m
ασκείται στη ράβδο από την τριβή µε
υ
τον άξονα περιστροφής;
β) Ποια είναι η συνολική δύναµη που
Γ
ασκείται από τον άξονα περιστροφής
στη ράβδο όταν αυτή ισορροπεί;
γ) Ρίχνουµε λίγο λαδάκι και µηδενίζουµε τις τριβές µε τον άξονα περιστροφής οπότε το
σύστηµα ξεκινά να περιστρέφεται από την ηρεµία. Τότε να υπολογιστεί το έργο όλων
των δυνάµεων και η γωνιακή ταχύτητα του συστήµατος µόλις αυτό γίνει κατακόρυφο
για πρώτη φορά.
δ) Αν εκείνη τη στιγµή που γίνεται κατακόρυφο, συγκρούεται ελαστικά στο κατώτερο
άκρο του, µε σηµειακή µάζα m=1Kg που κινείται µε σταθερή ταχύτητα υ=10m/s
σχηµατίζοντας µε την κατακόρυφο, γωνία 300, και αν θεωρήσουµε τις επιφάνειες λείες,
τότε:
i) Να υπολογιστούν η γωνιακή ταχύτητα της ράβδου καθώς και η ταχύτητα της µάζας
m αµέσως µετά την κρούση.
ii) Πόση είναι η µέγιστη ενέργεια παροδικής παραµόρφωσης;
ε) Πόση είναι η αντίδραση από τον άξονα στήριξης αµέσως µετά την κρούση;
1
∆ίνεται 3 =1,7 και η ροπή αδράνειας ράβδου ως προς το Κ.Μ της είναι Ι= ⋅m⋅L2.
12
Λύση:
α) Ισχύει:
L1 L L
Στ(ο)=0⇒-F1 +F2(L1+L2)+m1⋅g⋅ηµφ⋅ 1 + m2⋅g⋅ηµφ⋅(L1+ 2 )+τΤ=0⇒
2 2 2
⇒-1,6+1,6+1,5⋅ 3 +2,5⋅ 3 +τΤ=0⇒ τΤ=-4⋅ 3 Ν⋅m.
β) ΣFx=0⇒Nx- m1⋅g⋅συνφ- m2⋅g⋅συνφ=0⇒ Nx=15+5⇒ Nx=20Ν. Ακόµη:

ΣFy=0⇒Ny- m1⋅g⋅ηµφ- m2⋅g⋅ηµφ-F2+F1=0⇒ Ny- 15⋅ 3 -5⋅ 3 -2+16=0⇒
⇒ Ny=20⋅ 3 -14⇒ Ny=34-14⇒ Ny=20N. Άρα Ν= N 2x + N 2y ⇒ Ν=20⋅ 2 Ν µε θ=450.
Ny
N F1
Nx θ
O
L1
A
φ B
φ
L2
φ
m1g Γ
m2g
F2
L1
γ) h1=L1+L2- ⋅συνφ⇒ h1=0,8-0,05⇒ h1=0,75m
2
L L
h΄1=L2+ 1 ⇒ h΄1=0,7m ακόµη h2= L1+L2-(L1+ 2 )⋅συνφ⇒ h2=0,8-0,25⇒ h2=0,55m
2 2
L
και h΄2= 2 ⇒ h΄2=0,3m. Τότε Ww1=m1⋅g⋅( h1- h΄1)=30⋅0,05=1,5J και
2
Ww2=m2⋅g⋅( h2- h΄2)=10⋅0,25=2,5J.
L π π π π π π
Ακόµη WF1=-F1⋅ 1 ⋅ =-16⋅0,1⋅ =-1,6⋅ J και WF2=F2⋅(L1+L2)⋅ =2⋅0,8⋅ =1,6⋅ J
2 3 3 3 3 3 3
και Wολ=4J.
Παρατήρηση: Για το κέντρο µάζας του συστήµατος που βρίσκεται στο σηµείο Β είναι
h1=L1+L2-L1⋅συν600=0,8-0,1=0,7m και h2=L2=0,6m και Ww=(m1+m2)⋅g⋅∆h=40⋅0,1=4J.
1 1 L
Ακόµη Ι1= ⋅m1⋅L12=0,04Kg⋅m2 και Ι2= ⋅m2⋅L22+m2⋅(L1+ 2 )2=0,03+0,25=
3 12 2
=0,28 Kg⋅m2 άρα Ι=0,04+0,28=0,32 Kg⋅m2.
1
Θ.Μ.Κ.Ε:Κτελ=Wολ⇒ ⋅Ι⋅ω2= Wολ⇒ω2=25⇒ω=5rad/s.
2
F1
O
L1
A
φ B
L2
B
Γ
h΄1 h1
F2
h2
h΄2
Γ
δ) i) Θεωρούµε τις επιφάνειες λείες, τότε η κατακόρυφη συνιστώσα υy=υy΄=υ·συνφ=

=5 3 m/s παραµένει αµετάβλητη σε όλη τη διάρκεια της κρούσης. Λόγω της µικρής
διάρκειας της κρούσης η συµβολή του βάρους είναι ασήµαντη.
Είναι Στεξ=0 άρα ισχύει η Α.∆.Σ:

L αρχ= L τελ ή
m⋅υ⋅ηµ300(L1+L2)-I⋅ω=Ι⋅ω΄+mυx΄⋅(L1+L2)⇒
3 - υ′
x
⇒4-0,32⋅5=0,32⋅ω΄+0,8⋅υx΄⇒ υx΄+0,4⋅ω΄=3⇒ ω΄=
0,4
O
1 1 1 1
και Α.∆.Μ.Ε: ⋅m⋅υ2+ ⋅Ι⋅ω2= ⋅m⋅υ΄2+ ⋅Ι⋅ω΄2, όπου
2 2 2 2
υ΄2= υx΄2+ υy΄2= υx΄2+75, άρα έχουµε, F1
100+25⋅0,32= υ΄ +0,32⋅ ω΄ ⇒
2 2
3 - υ′x 2
⇒ 108= υx΄2+75+0,32⋅( )⇒
0,4 B
⇒108= υx΄2+75+2⋅(3- υx΄)2
⇒108= υx΄2+75+2⋅(9+υx΄2-6⋅υx΄)⇒15= υx΄2+2 υx΄2-12 υx΄
⇒3υx΄-12 υx΄-15=0⇒υx΄-4υx΄-5=0⇒ υx΄=-1m/s και
εφθ=5 3 .
3 - υ′
x
Τότε είναι ω΄= =10rad/s.
0,4
m
ii) Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή m⋅υ⋅ηµ300(L1+L2)-I⋅ω=Ιολ⋅ωκ
όπου Ιολ=Ι+m(L1+L2)2=0,32+0,64=0,96Kg⋅m2 υ
⇒4-0,32⋅5=0,96⋅ωκ⇒ ωκ=2,5rad/s. Τότε η οριζόντια F2
συνιστώσα της ταχύτητας της µάζας m, τη στιγµή της Γ
µέγιστης ελαστικής ενέργειας παραµόρφωσης θα είναι υ΄x m
υxκ=ωκ⋅(L1+L2)⇒ υxκ=2m/s, ενώ η κατακόρυφη υ΄y
συνιστώσα είναι σταθερή και ίση µε υ΄
υyκ= υ·συνφ=5 3 m/s. H ολική ταχύτητα της µάζας m
είναι υκ2 = υxκ2+ υyκ2=79⇒ υκ= 79 m/s.
1 1
Τότε Καρχ= ⋅m⋅υ2+ ⋅Ι⋅ω2=50+0,16⋅25=54J και τη στιγµή της µέγιστης παροδικής
2 2
1 1 1 1
παραµόρφωσης θα είναι: Κ= ⋅m⋅υκ2+ ⋅Ι⋅ωκ2= ⋅79+ ⋅0,32⋅6,25=39,5+1=40,5J.
2 2 2 2
Τότε η µέγιστη ενέργεια παροδικής παραµόρφωσης είναι Q=54-40,5=13,5J.
ε) Για τη γραµµική ταχύτητα του Κ.Μ του συστήµατος που βρίσκεται στο σηµείο Β,
είναι υ=ω΄⋅L1=10⋅0,2=2m/s και η κεντροµόλος επιτάχυνση του Κ.Μ είναι
υ2
ακ= =ω΄2·L1= 20m/s2.
L1
Άρα Ν-(m1+m2)⋅g=(m1+m2)⋅ακ⇒Ν=40+80⇒Ν=120Ν.
L1 x
O B G Γ
L2
m2 g
m1 g
Έστω ότι το Κ.Μ του συστήµατος των δυο ράβδων είναι το σηµείο G. Τότε ισχύει
L L
Στ(G)=0⇔m1g( ( 1 +x) =m2g( ( 2 -x) ⇔3(0,1+x)=0,3-x⇔0,3+x=0,3-x⇔x=0. Άρα το
2 2
κέντρο µάζας G ταυτίζεται µε το σηµείο Β.
L
Ακόµη για τη γραµµική ταχύτητα του Κ.Μ της m1, είναι υ1=ω΄⋅ 1 =10⋅0,1=1m/s και η
2
2
υ
κεντροµόλος επιτάχυνση του Κ.Μ είναι ακ= 1 =10m/s2 και Fk1=m1⋅ακ=3⋅10=30Ν.
L1 / 2
L2
Παρόµοια για τη µάζα m2, είναι υ2=ω΄⋅(L1+ )=10⋅0,5=5m/s και η κεντροµόλος
2
υ22
επιτάχυνση του Κ.Μ είναι ακ= =50 m/s2 και
L1 + (L 2 / 2)
Fk2=m2⋅ακ=1⋅50 =50 Ν. Τότε Ν-(m1+m2)⋅g= Fk1+ Fk2⇒Ν=40+30+50⇒ Ν=120Ν.
163. Κύλιση µε ολίσθηση (αρχικά σε πλάγιο και στη συνέχεια σε οριζόντιο επίπεδο)
Στερεός κύλινδρος µάζας m=4Kg και ακτίνας R=0,2m κατέρχεται υπό την επίδραση
του βάρους του σε κεκλιµένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ µε ηµφ=0,6 και συνφ=0,8. Αν ο
κύλινδρος καθώς κατεβαίνει κυλίεται ενώ ταυτόχρονα ολισθαίνει και η κίνησή του
διαρκεί t=2s, τότε:
α) Να υπολογιστεί η ταχύτητα του Κ.Μ του και η γωνιακή του ταχύτητα όταν φτάσει
στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου.
β) Να υπολογιστεί το έργο της τριβής ολίσθησης κατά την κίνηση του κυλίνδρου στο
γ) Όταν φτάσει στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου συναντάει οριζόντιο επίπεδο µε τον
ίδιο συντελεστή τριβής. Τι κίνηση θα κάνει ο κύλινδρος στο οριζόντιο επίπεδο και σε
πόσο χρόνο θα αρχίσει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει;
δ) Πόση είναι η απώλεια της µηχανικής του ενέργειας στο οριζόντιο επίπεδο, µέχρι να
αρχίσει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει;
ε) Για ποιες γωνίες του κεκλιµένου επιπέδου, έχουµε στο κεκλιµένο επίπεδο κύλιση
χωρίς ολίσθηση;
∆ίνεται ο συντελεστής τριβής ολίσθησης που τον θεωρούµε ίσο µε το συντελεστή
1
στατικής τριβής µε τις επιφάνειες µ=0,2 και ακόµη Ι= ⋅m⋅R2 και g=10m/s2.
2
α
N
υ
m
S R T
mgηµφ
mgσυνφ
mg
h
R R
φ Uβ=0
T
Λύση:
α) Όταν έχουµε και ολίσθηση η τριβή T που εµφανίζεται είναι η τριβή ολίσθησης
T=Tολ. Όπου T=Tολ=µmgσυνφ=6,4Ν.
Για τη µεταφορική κίνηση: ΣF=mα⇒ mgηµφ-T=mα⇒ mgηµφ-µmgσυνφ=mα⇒

⇒ α=g(ηµφ-µσυνφ)=10⋅(0,6-0,2⋅0,8)⇒α=4,4m/s2.
1 1
Για τη στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇒Τ⋅R= ⋅M⋅R2 ⋅αγων⇒ µmgσυνφ= ⋅m⋅R⋅αγων⇒
2 2
2µgσυνφ
⇒αγων= ⇒ αγων=16rad/s2.
R
Τότε για την ταχύτητα του Κ.Μ στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου θα έχουµε,
υ=α⋅t⇒υ=4,4⋅2=8,8m/s και ω=αγων⋅t=16⋅2=32rad/s. Παρατηρούµε ότι ω⋅R =6,4m/s και
υ>ω⋅R.
1
β) Το κέντρο µάζας του κυλίνδρου έχει µετατοπιστεί κατά s= ⋅α⋅t2⇒s=2,2⋅4=8,8m
2
και τότε έχει κατέβει κατακόρυφα κατά h=s⋅ηµφ=5,28m. To διάστηµα που έχει
1
διαγράψει ο κύλινδρος κυλιόµενος είναι s΄=R⋅θ, όπου θ= ⋅αγων⋅t2⇒θ=32rad. Τότε
2
προκύπτει s΄=R⋅θ=6,4m.
«Απώλεια» ενέργειας έχουµε όµως µόνο µέσω του έργου της τριβής ολίσθησης κατά
την ολίσθηση του κυλίνδρου , ενώ για την κύλιση η στατική τριβή δεν παράγει έργο.
Άρα ενώ το Κ.Μ του κυλίνδρου έχει µετατοπιστεί κατά s=8,8m κατά την κύλισή του
έχει µετατοπιστεί κατά s΄=6,4m. Άρα ο κύλινδρος έχει µετατοπιστεί ολισθαίνοντας
κατά διάστηµα ∆s=s-s΄=8,8-6,4=2,4m. Τότε η «απώλεια» µηχανικής ενέργειας µέσω
του έργου της τριβής ολίσθησης είναι WT=-T⋅ ∆s= -6,4⋅2,4⇒ WT=-15,36J.
Το παραπάνω ερµηνεύεται ως εξής:

Για το έργο της τριβής ολίσθησης ισχύει, WT=-T⋅s+τT·θ⇒ WT=-T⋅s+T·R·θ⇒
⇒ WT=-T⋅(s-R·θ)⇒ WT=-T⋅ ∆s= -15,36J.
Προσέξτε ότι το έργο της τριβής ολίσθησης (στο κεκλιµένο επίπεδο) είναι αρνητικό για τη
µεταφορική κίνηση και θετικό για τη στροφική.
1 1
Εξάλλου η τελική κινητική ενέργεια του κυλίνδρου είναι Κ= mυ2+ Iω2 όπου
2 2
1
Ι= ⋅m⋅R2 =8⋅10-2Kg⋅m2. Έτσι έχουµε Κ=2⋅8,82+0,04⋅322⇒Κ=195,84J.
2
Ακόµη η αρχική δυναµική ενέργεια του κυλίνδρου είναι U=mgh=40⋅5,28⇒U=211,2J.
Τότε παρατηρούµε ότι έχουµε «απώλεια» ενέργειας,
∆Ε=Κ-U=195,84-211,2=-15,36J, όσο και το WT.
Ακόµη το σηµείο επαφής του κυλίνδρου µε το κεκλιµένο επίπεδο έχει κάθε στιγµή
ταχύτητα υ΄=υ-αγων⋅R και επιτάχυνση α΄=α-αγων⋅R=4,4-3,2=1,2m/s2. Τότε το διάστηµα
1
που θα διανύσει σε χρόνο t=2s είναι ∆s= ⋅α΄⋅t2=0,6⋅4=2,4m και WT=-T·∆s=-6,4⋅2,4
2
τελικά WT=-15,36J.
γ) Στο οριζόντιο επίπεδο η τριβή ολίσθησης θα έχει τη φορά που φαίνεται στο σχήµα.
Έτσι ο κύλινδρος θα επιβραδύνεται µεταφορικά και θα επιταχύνεται στροφικά ώστε να
επέλθει αποκατάσταση της ισότητας υκ=ω΄⋅R. Όµως για τη µεταφορική κίνηση είναι
υκ=υ-α΄⋅t και για τη στροφική κίνηση ω΄=ω+αγων΄⋅t.
Για τη µεταφορική κίνηση στο οριζόντιο επίπεδο ισχύει: ΣF=mα΄⇒ T=mα΄⇒

⇒µmg=mα΄⇒α΄=µg=2m/s2.
Για τη στροφική κίνηση στο οριζόντιο επίπεδο ισχύει:

1 1 2µg
Στ=Ι⋅α΄γων⇒Τ⋅R= ⋅M⋅R2 ⋅ αγων΄⇒ µmg= ⋅m⋅R⋅α΄γων⇒ αγων΄= ⇒ αγων΄ =20rad/s2.
2 2 R
Τότε υκ=ω΄⋅R⇒υ-α΄⋅t = (ω+ αγων΄⋅t)⋅R⇒8,8-2⋅t=(32+20⋅t)⋅0,2⇒

⇒8,8-2⋅t=6,4+4⋅t⇒6⋅t=2,4⇒ t=∆t=0,4s από τη στιγµή που έφτασε στο οριζόντιο
επίπεδο. Άρα ο ολικός χρόνος κίνησης είναι tολ=2+0,4=2,4s.
δ) Για το έργο της τριβής ολίσθησης στο οριζόντιο επίπεδο θα έχουµε:
1. Σε χρόνο∆t= t=0,4s είναι υκ= υ-α΄⋅t=8,8-2⋅0,4=8m/s και ω΄=ω+αγων΄⋅t=32+20⋅0,4=

=40rad/s και ακόµη ω΄R=8m/s=υκ. Άρα η κινητική ενέργεια του κυλίνδρου θα γίνει
1 1
Κ΄= mυκ 2+ I ω΄2 ή Κ΄=2⋅82+0,04⋅402⇒Κ΄=192J. Ενώ η κινητική του ενέργεια τη
2 2
στιγµή που έφτασε στο οριζόντιο επίπεδο ήταν Κ=195,84J, οπότε έχουµε «απώλεια»
ενέργειας ∆Ε΄=WT=192-195,84=-3,84J.
2.Ακόµη µπορούµε να πούµε ότι το Κ.Μ του κυλίνδρου µετατοπίζεται στο οριζόντιο
1
επίπεδο κατά s=υ⋅t- α΄⋅t2=8,8⋅0,4-0,16=3,36m ενώ το διάστηµα που διαγράφει ο
2
1 1
κύλινδρος κυλιόµενος είναι s΄=R⋅θ΄ µε θ΄=ω⋅t+ αγων΄⋅t2⇒ θ΄=32⋅0,4+ ⋅20⋅0,42⇒
2 2
⇒ θ΄=14,4rad και s΄=R⋅θ΄=2,88m. Τότε ο κύλινδρος µετατοπίζεται ολισθαίνοντας κατά
∆s=3,36-2,88=0,48m. Για την τριβή ολίσθησης έχουµε:
T=µmg=8N και WT=-T⋅∆s=-8⋅0,48=-3,84J.
3.To κατώτερο σηµείο του κυλίνδρου που βρίσκεται σε επαφή µε το οριζόντιο επίπεδο
έχει ταχύτητα V=υκ-ω΄⋅R. Aρχικά υκ=υ=8,8m/s και ω΄=ω=32rad/s, άρα
V=8,8-32⋅0,2=2,4m/s ενώ για το µέτρο της επιτάχυνσης είναι:
a=α΄+αγων΄⋅R=2+20⋅0,2=6m/s2.
1
Άρα, σε χρόνο t=0,4s θα µετατοπιστεί κατά ∆s=V⋅t- a⋅t2=2,4⋅0,4-3⋅0,42=0,48m.
2
Τότε WT=-T⋅∆s=-8⋅0,48=-3,84J, όπως και προηγουµένως.
Ισχύει υκ= υ-α΄⋅t και ω΄=ω+ αγων΄⋅t. Τότε V=υκ-ω΄⋅R⇒ V= υ-α΄⋅t- ω⋅R-αγων΄⋅R⋅t⇒
⇒ V= υ- ω⋅R-(α΄+αγων΄⋅R)⋅t⇒ V= υ- ω⋅R-a⋅t⇒V=2,4-6⋅t, άρα πράγµατι ισχύει:
a=α΄+αγων΄⋅R.
Παρατηρήστε ακόµη ότι για t=0,4s είναι V=2,4-6⋅t=0m/s, άρα έχουµε κύλιση χωρίς
ολίσθηση.
ε) Για κύλιση χωρίς ολίσθηση στο πλάγιο επίπεδο έχουµε:
Μεταφορική κίνηση: mgηµφ-Τστ=mα (1)

1 α 1
Στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇒Τστ⋅R= mR2 ⇒ Τστ= m⋅α (2).
2 R 2
3 2gηµφ
Από τις (1)∧(2)⇒ mgηµφ= mα ⇒α= .
2 3
1 1 2gηµφ mgηµφ
Όµως Tστ= m⋅α⇒ Tστ= m⋅ ⇒ Tστ= . Για κύλιση χωρίς ολίσθηση
2 2 3 3
mgηµφ
πρέπει να ικανοποιείται η συνθήκη Tστ≤µ⋅Ν⇒ ≤µ⋅mgσυνφ⇒εφφ≤3µ⇒
3
⇒ εφφ≤0,6 ή φ≤310.
164. Κύλιση σε κινούµενο πάτωµα

a
Το σώµα Σ2 του σχήµατος Σ3
είναι µια ράβδος που έχει m3 N T2 T2
K m2
µάζα Μ=1Kg και βρίσκεται
Tστ R a΄΄
πάνω σε λείο οριζόντιο K
δάπεδο.
M Tστ r
Πάνω στη ράβδο Σ2 Σ 2 m3g T1 a

βρίσκεται οµογενής
κύλινδρος Σ3 που έχει µάζα T1
m3=4Kg.
m1
To K.M του Σ3 δένεται
µέσω αβαρούς µη εκτατού
σχοινιού
(οριζόντιου µεταξύ m1g
κυλίνδρου – τροχαλίας) το
οποίο περνά από τροχαλία µάζας
10
m2= Kg και έχει δεµένο στο άλλο του άκρο σώµα µάζας m1=2Kg.
3
Όταν αφήσουµε το σώµα µάζας Σ3 ελεύθερο, τότε αυτό αρχίζει να κυλίεται χωρίς να
ολισθαίνει πάνω στο Σ2.
α) Να βρείτε την επιτάχυνση του άξονα περιστροφής του κυλίνδρου.
β) Να βρείτε το συνολικό έργο των εξωτερικών δυνάµεων για µετατόπιση του Κ.Μ του
κυλίνδρου κατά x=1,2m.
γ) Πόση είναι τότε η κινητική ενέργεια του κάθε σώµατος;
δ) Πόσο µετακινήθηκε τότε το Σ3 πάνω στο Σ2;
ε) Πόσος είναι ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος;
1
∆ίνεται g=10m/s2 και ακόµη Ι= ⋅m⋅R2 .
2
Λύση:
α) Για την ταχύτητα του άξονα του κυλίνδρου ισχύει υcm=ω⋅R+υ΄, όπου υ΄ είναι η
ταχύτητα του Σ2 και µε παραγώγιση προκύπτει α=αγων⋅R+α΄ (1) όπου α΄ είναι η
επιτάχυνση του Σ2. (Για κύλιση χωρίς ολίσθηση θα πρέπει η ταχύτητα του κατώτερου
σηµείου του κυλίνδρου να είναι ίση µε την ταχύτητα του πατώµατος δηλαδή εδώ της
σανίδας).
Τότε m1: m1g-T1=m1⋅α⇒Τ1=20-2⋅α (2)
1 α 5
m2: (Τ1-Τ2)⋅r= m2⋅r2⋅ ⇒ Τ1-Τ2= ⋅α (3)
2 r 3
m3: T2-Tστ=m3⋅α (4) και
1
Τστ⋅R= m3⋅R2⋅ αγων⇒ Τστ=2⋅αγων⋅R ⇒(1) Τστ=2⋅(α-α΄) (5).
2
Από τις σχέσεις (4) και (5) προκύπτει Τ2= 6⋅α-2⋅α΄ (6).
2
Μ: Τστ=Μ⋅α΄⇒ Μ⋅α΄=2⋅(α-α΄)⇒α΄= ⋅α (7).
3
2 14
Από (6)⇒Τ2=6⋅α-2⋅ ⋅α ⇒ Τ2= ⋅α (8). Τότε η σχέση (3) µέσω των (2) ∧ (8)µας
3 3
12
δίνει α= =2,4m/s2.
5
β) Ww1=m1⋅g⋅x=20⋅1,2=24J.
1 2
γ) x= ⋅α⋅t2⇒t=1s. Τότε υ=α⋅t=2,4m/s. Ακόµη υ΄=α΄⋅t όπου α΄= ⋅α =1,6m/s2 άρα
2 3
υ΄=1,6m/s.
1
m1: Κ1= m1υ2=5,76J.
2
1 1 1 1
m2: Κ2= Iω22 = ⋅ m2 r2⋅ω22= m2 υ2=4,8J.
2 2 2 4
1
M: KM= M⋅υ΄2=1,28J.
2
1 1 1 1 1
m3: Κ3= m3υ2+ Iω2 = m3υ2+ ⋅ m3 R2⋅ω2=2υ2+ ω2⋅R2 ,όπου αγων⋅R=α-α΄⇒
2 2 2 2 2
2 1 0,8 0,8
⇒ αγων⋅R=α- ⋅α ⇒ αγων⋅R= ⋅α=0,8m/s2 και αγων= οπότε ω= αγων⋅t= (t=1s)
3 3 R R
Τότε Κ3=2υ2+ ω2⋅R2=2υ2+0,64=2⋅5,76+0,64⇒ Κ3=12,16J.
Παρατηρούµε ότι Κολ=Κ1+Κ2+Κ3+ΚΜ=24J= Ww1.
δ) x=1,2m
1 1
x΄= ⋅α΄⋅t2⇒ x΄= ⋅1,6=0,8m, άρα ∆x=1,2-0,8=0,4m.
2 2
dK ολ
ε) =ΣFεξ⋅υ=m1⋅g⋅υ=20⋅2,4=48J/s.
dt
Παρατηρούµε ότι:
dK1
m1: =( m1⋅g-Τ1)⋅υ=11,52J/s, όπου Τ1=15,2Ν, Τ2=11,2Ν και Τστ=1,6Ν.
dt
dK 2
m2: =( Τ1-Τ2)⋅r⋅ω=( Τ1-Τ2)⋅υ= 9,6J/s.
dt
dK
m3: 3 =Τ2⋅υ-Τστ⋅υ+Τστ⋅ω⋅R= Τ2⋅υ-Τστ⋅υ+Τστ⋅(υ-υ΄) = Τ2⋅υ-Τστ⋅υ΄=11,2⋅2,4-1,6⋅1,6=
dt
=26,88-2,56= 24,32J/s.
dK 4
Μ: = Τστ⋅υ΄=1,6⋅1,6=2,56J/s.
dt
dK ολ
Άρα, =11,52+9,6+24,32+2,56=48J/s.
dt
165. Ράβδος και ελατήριο
Η οµογενής ράβδος (AB) του

σχήµατος, έχει µάζα Μ=3Kg και
µήκος L=1m. Το ένα άκρο της Α
A
το αρθρώνουµε σε κατακόρυφο
τοίχο, ενώ το άλλο άκρο της Β φ
το δένουµε µε ένα σχοινί που O
τεντώνεται οριζόντια και κρατά
τη ράβδο σε γωνία φ µε
ηµφ=0,6, όπως στο σχήµα. Mg B Τ Γ
Ελατήριο σταθεράς Κ=100Ν/m
είναι κολληµένο στο άκρο Β της
K
ράβδου. Στο άλλο άκρο του
ελατηρίου δένουµε σώµα µάζας Θ.Φ.Μ
m=1Kg. Το σύστηµα αρχικά m
Θ.Ι.Τ
ισορροπεί.
Στη συνέχεια µετατοπίζουµε τη mg
µάζα m κατακόρυφα προς τα κάτω κατά d=5cm και την αφήνουµε ελεύθερη να
ταλαντωθεί. Τότε:
α) Να βρείτε πως µεταβάλλεται µε το χρόνο η τάση του νήµατος από τη στιγµή που
ξεκίνησε η ταλάντωση. Να θεωρήσετε την προς τα κάτω φορά θετική και ότι το νήµα
παραµένει συνεχώς οριζόντιο.
β) Ποιες χρονικές στιγµές η τάση του νήµατος γίνεται µέγιστη;
γ) Να βρείτε µεταξύ ποιών τιµών µεταβάλλεται το µέτρο της αντίδρασης από την
άρθρωση.
δ) Κάποια στιγµή
αποµακρύνουµε το ελατήριο µε
τη µάζα m από το σύστηµα. Αν
το όριο θραύσης του νήµατος A
είναι Τθρ=40Ν, τότε ποια είναι η
ελάχιστη δύναµη που πρέπει να φ
εφαρµόσουµε στο άκρο Β της O
ράβδου και κάθετα σε αυτή όπως
φαίνεται στο σχήµα ώστε να
σπάσει το νήµα; Mg B Τ Γ
ε) Για τη δύναµη που
υπολογίσατε πόση είναι η F
γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου
τη στιγµή που σπάει το νήµα;
στ) Να υπολογίσετε το έργο του βάρους της ράβδου µέχρι αυτή να γίνει κατακόρυφη.
∆ίνεται για τη ράβδο ΙΑ=1/3⋅Μ⋅L2 και g=10m/s2.
Λύση:
α) Στη θέση ισορροπίας για το σώµα στο ελατήριο ισχύει :

mg
ΣF=0⇒mg=Kx1⇒x1= =0,1m. Σε µια τυχαία θέση και για την ταλάντωση της µάζας
K
m ισχύει ΣF=-Kx⇒mg-Fελ=-Κx⇒ Fελ=mg+Kx⇒ Fελ=10+100⋅x
L
Από την ισορροπία της ράβδου ισχύει: Στ(Α)=0⇒ Fελ⋅L⋅ηµφ+Μg ηµφ=Τ⋅L⋅συνφ
2
(10+100⋅x)⋅ηµφ+15⋅0,6=Τ⋅0,8⇒T=18,75+75⋅x. Όµως για την ταλάντωση έχουµε
π
x=A⋅ηµ(ωt+φ0) µε φ0= rad, A=d=0,05m και Κ=m⋅ω2⇒ω=10rad/s. Τότε
2
π
x=0,05⋅ηµ(10t+ )⇒ x=0,05⋅συν(10t). Τελικά προκύπτει Τ=18,75+75⋅x⇒
2
⇒Τ=18,75+75⋅0,05⋅συν(10t)⇒ Τ=18,75+3,75⋅συν(10t) (S.I).
κπ
β) Για T=Tmax προκύπτει συν10t=1⇒10t=2κπ⇒t= , κ ∈ Ζ+.
5
γ) Για τη δύναµη από την άρθρωση ισχύει ΣFy=0⇒FAy=M⋅g+Fελ=30+10+100⋅x⇒
⇒ FAy=40+100⋅x και
ΣFx=0⇒FAx=T⇒ FAx=18,75+75⋅x. Τότε FAy(max)=40+100⋅0,05=45N και
FAx(max)=18,75+75⋅0,05=22,5N. Ακόµη FAy(min)=40-100⋅0,05=35N και
FAx(min)=18,75-75⋅0,05=15N. Άρα FA(max)= FAx
2 2 2 2
(max) + FAy (max) = 22,5 + 45 =50,3Ν
2 2 2 2
και FA(min)= FAx (min) + FAy (min) = 15 + 35 =38Ν.
L
δ) Στ(Α)=0⇒ F⋅L+Μg ηµφ=Τ⋅L⋅συνφ⇒F+15⋅0,6=40⋅0,8⇒F=23N. Για κάθε F≥23N
2
το νήµα σπάει άρα Fmin=23N.
L A
ε) Στ=Ι⋅αγων⇒ F⋅L+Μg ηµφ=Ι⋅αγων⇒
2
⇒23+15⋅0,6=αγων⇒ αγων=32 rad/s2. φ O
L
στ) Uαρχ=Μ⋅g⋅(L- συνφ)=30⋅(1-0,5⋅0,8)=18J O B
2 Mg
L
και Uτελ=Μ⋅g⋅ =15J. Άρα Ww=Uαρχ- Uτελ=3J.
2 h1 F
h2
B UB=0
F
166. Ράβδος και ταλάντωση
Ο κύβος Σ του σχήµατος έχει µάζα m=1Kg και είναι δεµένος σε ελατήριο σταθεράς
Κ=100Ν/m και µπορεί να κινείται χωρίς τριβές πάνω σε οριζόντιο επίπεδο. Ακόµη ο
κύβος Σ είναι δεµένος µέσω µη εκτατού και αβαρούς νήµατος µε ράβδο µάζας Μ=3Kg
και µήκους L=2m που µπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω από το άκρο της Α,
όπως φαίνεται στο σχήµα. Αρχικά το νήµα είναι οριζόντιο το ελατήριο έχει το φυσικό
του µήκος και η ράβδος σχηµατίζει γωνία φ=600 µε το οριζόντιο έδαφος. Εκείνη τη
στιγµή, αφήνουµε τη µάζα ελεύθερη να κινηθεί. Αν τη στιγµή που ο κύβος
αποµακρύνεται µέγιστα από την αρχική του θέση, η ράβδος έχει περιστραφεί κατά 300,
και το νήµα κόβεται τότε:
M
K m
Σ
(+)
Θ.Φ.Μ φ
Α
α) Να γράψετε την εξίσωση της ταλάντωσης που πραγµατοποιεί ο κύβος.
Θεωρείστε ότι τη στιγµή που κόβεται το νήµα είναι t=0.
β) Ποια είναι η γωνιακή ταχύτητα της ράβδου τη στιγµή που συγκρούεται µε το
οριζόντιο έδαφος; ∆ίνονται 3 =1,7, π2=10 και ότι η ροπή αδράνειας της ράβδου γύρω
1
από τον άξονα περιστροφής της είναι Ι= ⋅Μ⋅L2.
3
Λύση:
L L 1
α) Α.∆.Ε: Καρχ+Uαρχ=Kτελ+Uτελ+Uελ⇒M⋅g⋅
⋅ηµ600= M⋅g⋅ ⋅ηµ300+ ⋅Κ⋅x2⇒
2 2 2
⇒15⋅ 3 =15+50⋅x ⇒15⋅( 3 -1)=50⋅x ⇒x=0,46m.
2 2
K m
(+)
Θ.Φ.Μ φ θ Uβαρ =0
α) Τη στιγµή που κόβεται το νήµα ο κύβος βρίσκεται στη µέγιστη θετική του
π
αποµάκρυνση, άρα φ0= rad και Κ=m⋅ω2⇒ω=10rad/s. Η Θ.Ι.Τ είναι η θέση φυσικού
2
µήκους του ελατηρίου, άρα το πλάτος της ταλάντωσης είναι Α=0,46m.
π
Τελικά x=0,46⋅ηµ(πt+ ) (S.I).
2
β)
K m
M
(+)
Θ.Φ.Μ θ Uβαρ =0
L 1 30
Α.∆.Μ.Ε⇒ Καρχ+Uαρχ=Kτελ+Uτελ⇒M⋅g⋅ ⋅ηµ300= ⋅Ι⋅ω2⇒15=2⋅ω2⇒ω= rad/s.
2 2 2
167. Σύνθετη κίνηση δίσκου
Ένας οµογενής δίσκος µάζας m=4Kg και ακτίνας r=5cm, τοποθετείται σε άξονα Οx
αµελητέας µάζας. Ο δίσκος µπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω από τον άξονα
Οx µε γωνιακή ταχύτητα
ω1=6 rad/s, ενώ y
ταυτόχρονα περιστρέφεται
και γύρω από τον
κατακόρυφο άξονα Οy L
χωρίς να ολισθαίνει, µε τη
φορά των δεικτών του ω2
ρολογιού, και σε απόσταση m
L=12cm όπως φαίνεται στο
σχήµα. Προσδιορίστε: O ω1 r x
α) τη γωνιακή ταχύτητα
του δίσκου, K
β) τη συνολική στροφορµή
του, A
γ) την ολική κινητική του
ενέργεια.
∆ίνεται η ροπή αδράνειας
του δίσκου για το κέντρο µάζας του και ως προς τον άξονα Οx,
1
Ιx= ⋅m⋅r2 , ενώ για τον άξονα Oy και για το κέντρο µάζας του είναι αντίστοιχα
2
1
Ιy= ⋅m⋅r2.
4
y
Λύση:
α) Ο δίσκος περιστρέφεται γύρω από τον κατακόρυφο

άξονα Oy καθώς επίσης και γύρω από τον άξονα Ox.
Επειδή ο δίσκος δεν ολισθαίνει αυτό σηµαίνει ότι το ω1 x
σηµείο του δίσκου που βρίσκεται σε επαφή µε το δάπεδο
K
έχει ταχύτητα µηδέν. Άρα ισχύει ω2⋅L=ω1⋅r⇒ mυ θ
r 5
⇒ω2= ω1⋅ = 6⋅ =2,5 rad/s.
z
L
12 ω2
Τα ω 1 και ω 2, έχουν τις φορές που φαίνεται στο σχήµα ω
οπότε για το µέτρο της συνολικής γωνιακής ταχύτητας ω,
r2 2 r
2 ω1
ισχύει: ω= ω12 + ω 22 = ω12 + ω12 . ⇒ω = ω1
2
+ ω1 . = ⋅ L2 + r 2 =50⋅0,13=6,5
L2 L2 L
ω2
rad/s και εφθ= =0,42.
ω1
β) Για τη στροφορµή του δίσκου ως προς τον άξονα Οx είναι L1=Lx=Ix⋅ω1=

1
= ⋅m⋅r2⋅ω1=2⋅25⋅10-4⋅6=3⋅10-2kg⋅m2/s.
2
1 r
Για τον άξονα Oy ισχύει L2=Ly=Iy(ολ)⋅ω2=(m⋅L2+ ⋅m⋅r2)⋅ω1⋅ =15,025⋅10-2 kg⋅m2/s.
4 L
Άρα L= L x + L y =4,9⋅10 kg⋅m /s µε εφθ΄=5.
2 2 -2 2
1 1
γ) Για την κινητική ενέργεια του δίσκου έχουµε Κ1= ⋅Ιx⋅ω12+ ⋅ Iy(ολ)⋅ω22=
2 2
1 1 1 r
= ⋅[ ⋅m⋅r2⋅ω12+(m⋅L2+ ⋅m⋅r2)⋅ω12⋅( )2]=
2 2 4 L
1 1 1 r 1 3 1 r4
= ⋅[ ⋅m⋅r2⋅ω12+ m⋅r2⋅ω12+ ⋅m⋅r2⋅ω12⋅( )2]= ⋅( ⋅m⋅r2⋅ω12+ ⋅m⋅ 2 ⋅ω12)=
2 2 4 L 2 2 4 L
1 r 2
= ⋅m⋅r2⋅ω12⋅(6+ 2 )=0,5⋅25⋅10-4⋅36⋅(6+0,1736)=0,28J.
8 L
168. Κύλιση και κρούση
Από την κορυφή κεκλιµένου επιπέδου µεγάλου µήκους, γωνίας κλίσης φ µε ηµφ=0,6,
αφήνεται να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει, µια σφαίρα µάζας m=100g και ακτίνας
R=1cm. Η σφαίρα αφού διανύσει διάστηµα S συγκρούεται ελαστικά µε το κάτω άκρο
ράβδου. Η ράβδος που έχει
µήκος L=0,6m και µάζα
M=0,3 Kg, µπορεί να
περιστρέφεται χωρίς τριβές m
γύρω από σταθερό
οριζόντιο άξονα που A
διέρχεται από το σηµείο Α.
Aκόµη η ράβδος στο κάτω S
άκρο της έχει µια «µύτη» M
L
αµελητέων διαστάσεων ω
έτσι ώστε η δύναµη που υ
αναπτύσσεται κατά τη
διάρκεια της κρούσης να
περνάει από το κέντρο της φ
σφαίρας ώστε η σφαίρα να µην αναπηδά. Η διάρκεια της κρούσης είναι αµελητέα και η
ακτίνα της σφαίρας θεωρείται ασήµαντη σε σχέση µε το µήκος της ράβδου.
α) Να υπολογιστεί η ελάχιστη απόσταση S, ώστε να πετύχουµε οριακή ανακύκλωση
β)i) Αν ο συντελεστής στατικής τριβής είναι ίσος µε το συντελεστή τριβής ολίσθησης
και ισχύει µ=0,25, τότε να δείξετε ότι µετά την κρούση η σφαίρα θα ολισθαίνει.
ii) Σε πόσο χρόνο θα σταµατήσει η ολίσθηση της σφαίρας;
1
∆ίνεται η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της Ιρ= ⋅Μ⋅L2,
3
2
ακόµη δίνεται η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς µια διάµετρό της Ισ= ⋅m⋅R2 και
5
2
g=10m/s .
Λύση:
α) Για την περιστροφή της ράβδου µετά την κρούση και για την οριακή της
ανακύκλωση από την Α.∆.Μ.Ε προκύπτει:
1 L 3L 1
Kαρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒ ⋅Ιρ⋅ωρ2+Μ⋅g⋅ = Μ⋅g⋅ ⇒ ⋅Μ⋅L2 ωρ2=2⋅Μ⋅g⋅L⇒
2 2 2 3
⇒ωρ=10rad/s, όπου ωρ είναι η γωνιακή ταχύτητα της ράβδου αµέσως µετά την κρούση.
Επειδή η δύναµη µεταξύ των σωµάτων είναι κεντρική

δεν ασκείται κάποια ροπή από τη ράβδο στη σφαίρα κατά τη διάρκεια της κρούσης.
Ακόµη επειδή θεωρούµε ότι η διάρκεια της κρούσης είναι πολύ µικρή η συµβολή της
N
m
R mgηµφ
Tστ S A
α
mgσυνφ
mg
K
ω L
L/2
υ Mg UB=0
φ
στατικής τριβής είναι ασήµαντη, ενώ το βάρος και η κάθετη αντίδραση δεν προκαλούν
κάποια ροπή αφού οι φορείς τους διέρχονται από το κέντρο µάζας της σφαίρας. Έτσι
για τη σφαίρα ισχύει Στεξ=0 κατά συνέπεια το spin της διατηρείται σταθερό δηλαδή
Ισ⋅ω=Ισ⋅ω΄⇒ω=ω΄, όπου ω είναι η γωνιακή ταχύτητα της σφαίρας ακριβώς πριν την
κρούση και ω΄ είναι η γωνιακή της ταχύτητα ακριβώς µετά την κρούση.
Ακόµη για τις εξωτερικές δυνάµεις στη ράβδο γνωρίζουµε ότι η ροπή της δύναµης του
άξονα είναι µηδέν όπως και η ροπή του βάρους της ράβδου. Άρα η τροχιακή
στροφορµή του συστήµατος σφαίρα- ράβδος, ως προς τον άξονα που διέρχεται από το
Α, ακριβώς πριν και ακριβώς µετά την κρούση διατηρείται σταθερή. Έτσι Lαρχ=Lτελ
1
ή m⋅υ⋅συνφ⋅L= m⋅υ΄⋅συνφ⋅L+ ⋅Μ⋅L2 ωρ⇒υ=υ΄+7,5 (1).
3
Επειδή η κρούση είναι ελαστική η µηχανική ενέργεια του συστήµατος διατηρείται κατά
την διάρκεια της κρούσης οπότε:
1 1 1 1 1 1
⋅m⋅υ2+ ⋅Ισ⋅ω2= ⋅m⋅υ΄2+ ⋅Ισ⋅ω΄2+ ⋅ ⋅Μ⋅L2⋅ωρ2⇒υ2=υ΄2+0,36⋅100⇒
2 2 2 2 2 3
⇒ υ2=υ΄2+36 (2). Από την (1) έχουµε υ΄2+7,52+15υ΄= υ΄2+36⇒υ΄=-1,35m/s.
υ
Τότε υ=6,15m/s. Ακόµη ω= =615rad/s=ω΄.
R
Από το Θ.Μ.Κ.Ε και για την κύλιση της σφαίρας και µέχρι να συγκρουστεί µε τη ράβδο
έχουµε:
1 1 2 7
Κτελ-Καρχ=Ww⇒ ⋅m⋅υ2+ ⋅ ⋅m⋅R2⋅ω2=m⋅g⋅ηµφ⋅S⇒ ⋅ υ2= g⋅ηµφ⋅S⇒
2 2 5 10
2
7υ
⇒S= =4,4m.
10
β)i) Μετά την κρούση είναι ω΄⋅R=ω⋅R=υ=6,15m/s και υ΄=-1,35m/s, δηλαδή είναι
υ΄≠ ω΄⋅R οπότε θα έχουµε και ολίσθηση.
ii) Η σφαίρα θα δεχτεί τριβή ολίσθησης η

οποία θα έχει τη φορά του σχήµατος. Έτσι η
ω=ω΄
τριβή αυξάνει την ταχύτητα του κέντρου
µάζας της σφαίρας ενώ την επιβραδύνει
υ΄
στροφικά. Όταν το σηµείο Ε της σφαίρας
R mgηµφ
που βρίσκεται σε επαφή µε το κεκλιµένο Ε
επίπεδο, αποκτήσει ταχύτητα µηδέν, τότε
έχουµε κύλιση χωρίς ολίσθηση οπότε και η
T
τριβή ολίσθησης µηδενίζεται. Για κύλιση
χωρίς ολίσθηση ισχύει:υcm=ω΄΄⋅R µε
υcm=υ΄+α⋅t και
φ
ω΄΄=ω-αγων⋅t.
Όµως για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας και από το 2ο Νόµο του Newton ισχύει:
ΣF=m⋅α⇒T+m⋅g⋅ηµφ=m⋅α⇒µ⋅m⋅g⋅συνφ+m⋅g⋅ηµφ=m⋅α⇒α=8m/s2.
Παρόµοια για τη στροφική κίνηση ισχύει:
2 2 5µgσυνφ
Στ=Ισ⋅αγων⇒Τ⋅R= ⋅m⋅R2⋅αγων⇒ µ⋅m⋅g⋅συνφ⋅R= ⋅m⋅R2⋅αγων⇒ αγων= ⇒
5 5 2R
⇒ αγων=500rad/s2.
15
Τότε υ΄+α⋅t=( ω-αγων⋅t)⋅R⇒΄=-1,35+8⋅t=6,15-5⋅t⇒13⋅t=7,5⇒t= s=0,58s.
26
169. Πλάγια κρούση και κύλιση
Το βλήµα µάζας m=50g, πριν σφηνωθεί στη ξύλινη σφαίρα, έχει ταχύτητα υ=6m/s σε
διεύθυνση που σχηµατίζει µε την οριζόντια γωνία φ=600. Το βλήµα σφηνώνεται
ακαριαία στο σηµείο Γ, µιας κατακόρυφης διαµέτρου της σφαίρας µε (ΚΓ)=5cm. Στο
σηµείο Γ΄ της ίδιας κατακόρυφης διαµέτρου µε (ΚΓ΄)=(ΚΓ), υπάρχει σφηνωµένο ένα
1
όµοιο βλήµα µάζας m. Αν η σφαίρα έχει µάζα Μ= Kg και ακτίνα R=10cm και
8
παρουσιάζει µε το οριζόντιο δάπεδο συντελεστή τριβής ολίσθησης µ=0,1, τότε:
m φ
υ
Α
M Γ
Κ
R
m Γ΄
α) Να δείξετε ότι αµέσως µετά την κρούση το συσσωµάτωµα ολισθαίνει.
β) Να υπολογιστεί η αρχική επιτάχυνση του συσσωµατώµατος αµέσως µετά την

κρούση καθώς και η αρχική του γωνιακή επιτάχυνση.
γ) Να βρείτε το ποσοστό της αρχικής κινητικής ενέργειας που χάνεται κατά την κρούση
και το ποσοστό της ίδιας αρχικής ενέργειας που µετατρέπεται σε θερµότητα λόγω
τριβών της σφαίρας µε το δάπεδο και µέχρι το στερεό να σταµατήσει να κινείται.
2
∆ίνεται η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς µια διάµετρό της Ι= ⋅Μ⋅R2 ότι το
5
2
βλήµα είναι αµελητέων διαστάσεων και g=10m/s .
Λύση:
m φ
υ N α
ω
Α M M
Γ m
Κ d∆ φ
Κ V
Γ΄ m
T
(M+2m)g
2
α) Α.∆.Ο(x): m⋅υ⋅συνφ=(M+2m)⋅V⇒V= m/s.
3
Α.∆.Σ (ως προς το Κ): m⋅υ⋅d=Ιολ⋅ω, όπου d=(K∆)=(KΓ)⋅συνφ, και
2 3
Ιολ= ⋅Μ⋅R2+2m(KΓ)2 ⇒Ιολ= ⋅10-3 Kg⋅m2.
5 4
Τότε προκύπτει ότι : m⋅υ⋅(KΓ)⋅συνφ =Ιολ⋅ω⇒
3
⇒0,05⋅6⋅5⋅10-2⋅0,5= ⋅10-3⋅ω⇒7,5⋅10-3=0,75⋅10-3⋅ω⇒ω=10rad/s.
4
2
Παρατηρούµε ότι ω⋅R=1m/s ενώ V= m/s, άρα ω⋅R> V, οπότε έχουµε ολίσθηση.
3
β) Αµέσως µετά την κρούση έχουµε:
Μεταφορική κίνηση: ΣF=(2m+M)⋅α⇒T=(2m+M)⋅α⇒µ⋅Ν=(2m+M)⋅α⇒
⇒µ⋅(2m+M)⋅g=(2m+M)⋅α⇒α=µ⋅g=1m/s2,
Στροφική κίνηση: Στ=Ιολ⋅αγων⇒ T⋅R=Ιολ⋅αγων⇒ µ⋅(2m+M)⋅g ⋅R=Ιολ⋅αγων⇒
⇒0,225⋅10-1=0,75⋅10-3⋅ αγων⇒ αγων=30rad/s2.
1 1
γ) Ισχύει Καρχ= ⋅m⋅υ2= ⋅0,05⋅36=0,9J,
2 2
1 1 1 3 1 4 7
Kτελ= ⋅Ιολ⋅ω2+ ⋅(2m+M)⋅V2= ⋅ ⋅10-3⋅102+ ⋅0,225⋅ ⇒ Kτελ= J.
2 2 2 4 2 9 80
65
Άρα |∆Ε|= J και το ποσοστό της αρχικής κινητικής ενέργειας που «χάνεται» κατά
80
∆Ε 65
την κρούση είναι α= = =0,9. Τότε το ποσοστό της ίδιας αρχικής ενέργειας που
Κ αρχ 72
µετατρέπεται σε θερµότητα λόγω τριβών της σφαίρας µε το δάπεδο και µέχρι αυτή να
65 7
σταµατήσει να κινείται, θα είναι α΄=1- = =0,1.
72 72
170. Σύστηµα τροχαλιών µε ιµάντα
Η διάταξη του σχήµατος αποτελείται από µια διπλή και από µια απλή τροχαλία οι
οποίες συνδέονται µεταξύ τους µε
ιµάντα αµελητέας µάζας όπως
φαίνεται στο σχήµα. Η διπλή τροχαλία
αποτελείται από δυο τροχαλίες που 1
έχουν κοινό άξονα. Η µικρότερη από r
αυτές έχει µάζα m=1Kg και ακτίνα R m m
r
2
r=0,2m, ενώ η πιο µεγάλη έχει µάζα M
M=2Kg και ακτίνα R=0,4m. Η απλή
T1
τροχαλία έχει µάζα m=1Kg και ακτίνα
r=0,2m. Γύρω από τη µικρότερη T1
τροχαλία της διπλής τροχαλίας είναι
τυλιγµένο αβαρές σχοινί. Στο m1 a
ελεύθερο άκρο του σχοινιού είναι
13
δεµένο ένα σώµα µάζας m1= Kg.
8
Κάποια στιγµή αφήνουµε το σύστηµα m1g
ελεύθερο.
α) Αν το νήµα ξετυλιχθεί κατά L=1m, τότε να υπολογιστεί η γωνιακή ταχύτητα ω1 της
διπλής τροχαλίας.
β) Ποιος είναι ο ρυθµός προσφερόµενης ενέργειας εκείνη τη στιγµή;
γ) Να υπολογιστεί η τάση του νήµατος.
1
Η ροπή αδράνειας κυλίνδρου ως προς τον άξονα περιστροφής του είναι Ι= ⋅m⋅r2.
2
2
∆ίνεται g=10m/s .
Λύση:
α) Από το Θ.Μ.Κ.Ε έχουµε: Κτελ-Καρχ=Ww⇒

1 1 1
⇒m1⋅g⋅L= ⋅(I1+I2)⋅ω12+ ⋅I2⋅ω22+ ⋅m1⋅υ12 (1), όπου υ1 είναι η ταχύτητα της µάζας
2 2 2
m1 τη στιγµή που ξετυλίγεται το νήµα.
1 1
Ι1= ⋅Μ⋅R2=16⋅10-2 Kg⋅m2 και Ι2= ⋅m⋅r2=2⋅10-2 Kg⋅m2.
2 2
Ακόµη για τη γραµµική ταχύτητα όλων των σηµείων του ιµάντα ισχύει
R
υ=ω1⋅R=ω2r⇒ω2=ω1⋅ ⇒ ω2=2⋅ω1 και υ1=ω1⋅r. Τότε (1)⇒ω1=10rad/s.
r
dΚ dW 13
β) = =m1⋅g⋅υ1= ⋅20=32,5J/s, όπου υ1= ω1⋅r=10⋅0,2=2m/s.
dt dt 8
υ12
γ) Ισχύει υ12=2⋅α⋅L⇒α= =2m/s2.
2L
13
Για τη µάζα m1 ισχύει m1⋅g-T1=m1⋅α⇒T1=m1⋅(g-α)⇒Τ1= ⋅8⇒Τ1=13Ν.
8
171. Τροχαλία και ελατήριο
Η τροχαλία του σχήµατος αποτελείται από δυο συγκολληµένους δίσκους µε ακτίνες

R=20cm και r=10cm που έχουν κοινό άξονα. Οι δίσκοι περιστρέφονται χωρίς τριβές
γύρω από τον κοινό τους άξονα και έχουν συνολική ροπή αδράνειας Ι=4⋅10-2Kg⋅m2. Τα
αβαρή σχοινιά που είναι τυλιγµένα στους δίσκους, έχουν στα ελεύθερα άκρα τους
δεµένα τα σώµατα µε µάζες m1=4Kg και m2=2Kg. Το σώµα µάζας m1, είναι επίσης
M a1
F
r m1 F K
R m T1 T1
ελ
T2
T2
m2 a2
m2 g
δεµένο σε οριζόντιο αβαρές ελατήριο Κ=100Ν/m και µπορεί να κινείται στο οριζόντιο
επίπεδο χωρίς τριβές. Αρχικά το σύστηµα ισορροπεί ενώ εξασκούµε µια δύναµη F1 και
το ελατήριο βρίσκεται στη θέση φυσικού του µήκους. Κάποια στιγµή εξασκούµε στο
σύστηµα την οριζόντια δύναµη F=80N που φαίνεται στο σχήµα µε F>F1. Τότε:
α) Για ποια επιµήκυνση του ελατηρίου η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής της τροχαλίας
γίνεται µέγιστη;
β)i) Πόση είναι τότε η κινητική ενέργεια του κάθε σώµατος;
ii) Ποιος είναι τότε ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των
µαζών;
Αν εκείνη τη στιγµή που η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής της τροχαλίας γίνεται
µέγιστη κοπεί το νήµα που συνδέει τη µάζα m1 µε την τροχαλία, ενώ η F εξακολουθεί
να ασκείται τότε:
γ)i) Nα υπολογιστεί η επιτάχυνση α2 της µάζας m2 καθώς και η τάση του νήµατος που
συνδέει την m2 µε την τροχαλία.
ii) Nα υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος
τροχαλία – m2;
δ)i) Ποια είναι η ενέργεια ταλάντωσης της µάζας m1.
ii) Ποιος είναι ο µέγιστος ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας της m1 καθώς
αυτή ταλαντώνεται; ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
α) Η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής της τροχαλίας γίνεται µέγιστη όταν Στ=0 και
αγων=0. Τότε, Στ=0⇒F⋅r-T1⋅r-T2⋅R=0 (1)
Για τη µάζα m2 ισχύει, T2-m2⋅g=m2⋅α2 (2) µε α2=αγων⋅R. Όµως αγων=0⇒ α2=0.
Προκύπτει λοιπόν T2-m2⋅g=0⇒T2=m2⋅g⇒T2=20N.
(1)⇒ T1=40N.
Για τη µάζα m1 ισχύει γενικά ΣF=m1⋅α1 ⇒ T1-Fελ= m1⋅α1 µε α1= αγων⋅r. Για αγων=0⇒
⇒α1=0. Τότε έχουµε T1-Fελ=0⇒Τ1= Fελ⇒Τ1=Κ⋅x1⇒x1=0,4m.
Σχόλιο: Για ισορροπία ισχύουν: (m1) T1=K·x, (m2) T2=m2·g, (M) (F1-T1)·r=T2·R.
F − 2m2 g
Τότε έχουµε x= 1 µε x≥0. Άρα για x=0 προκύπτει F1=2m2g=40N.
K
∆ηλαδή για F1=40N το σύστηµα ισορροπεί (αγων=0 και ω=0) ενώ για F=80N αποκτά
µέγιστη γωνιακή ταχύτητα (αγων=0 και ω=ωmax).
Όµως και για κάθε 40<F1<80N το σύστηµα ισορροπεί µε το ελατήριο επιµηκυµένο (για
F1=40N το ελατήριο βρίσκεται στη θέση φυσικού µήκους, x=0). Αν όµως η F είναι
µικρότερη από 80Ν και το σύστηµα ισορροπεί µε το ελατήριο επιµηκυµένο, τότε µόλις η F
γίνει ίση µε 80Ν το σύστηµα επιταχύνεται µέχρι η επιµήκυνση του ελατηρίου να γίνει
x1=0,4m οπότε αγων=0 και η γωνιακή ταχύτητα ω γίνεται µέγιστη.
1
βi) Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF + Ww + WFελ⇒ Κτελ=F⋅r⋅θ- m2⋅g⋅x2- ⋅Κ⋅x12 µε x1=r⋅θ και
2
1
x2=2⋅r⋅θ, άρα x2=2x1. Τότε, Κτελ=F⋅x1- 2m2⋅g⋅x1- ⋅Κ⋅x12 ⇒ Κτελ=32-16-8⇒ Κτελ=8 J.
2
1 1
Όµως ισχύει, Κ1= ⋅m1⋅υ12= ⋅m1⋅(ω⋅r)2=2⋅10-2⋅ω2.
2 2
1 1 1
Κ2= ⋅m2⋅υ22= ⋅m2⋅(ω⋅2r)2=4⋅10-2⋅ω2 και Κ3= ⋅Ι⋅ω2=2⋅10-2⋅ω2. Τότε έχουµε,
2 2 2
Κ1+Κ2+Κ3=Κτελ⇒8⋅10-2⋅ω2=8⇒ ω=ωmax=10rad/s και τελικά Κ1=2J, K2=4J και Κ3=2J.
ii) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των µαζών εκείνη
dΚ
τη στιγµή έχουµε, =F⋅r⋅ω-m2⋅g⋅υ2-Κ⋅x1⋅υ1, όπου υ2=ω⋅R=2m/s και υ1=ω⋅r=1m/s.
dt
dΚ dΚ
Τελικά =80-40-40⇒ =0 J/s.
dt dt
dΚ dΚ
Σχόλιο: Ισχύει =Στ⋅ω+ΣF1⋅υ1+ΣF2⋅υ2⇔ =I·αγων⋅ω+m1⋅α1·υ1+m2⋅α2·υ2, µε Στ =0
dt dt
dΚ
και αγων=0, α1=αγων·r=0 και α2=αγων·R=0, άρα και =0.
dt
γi) Μόλις κοπεί το νήµα για την τροχαλία ισχύει, Στ=Ι⋅αγων⇒F⋅r-T2΄⋅2r= Ι⋅αγων⇒
⇒ T2΄=40-α2, ακόµη για τη µάζα m2 ισχύει, ΣF=m2⋅α2⇒ T2΄-m2⋅g= m2⋅α2⇒
20 100
⇒40-α2-20=2⋅α2⇒ α2= m/s2 και T2΄= Ν.
3 3
ii) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος τροχαλία – m2 τη
dΚ dΚ
στιγµή που κόβεται το νήµα έχουµε, =F⋅r⋅ω-m2⋅g⋅υ2=80-40⇒ =40 J/s.
dt dt
δi) Τη στιγµή που κόβεται το νήµα η m1, απέχει από τη θέση ισορροπίας της που
ταυτίζεται µε τη θέση φυσικού µήκους του ελατηρίου απόσταση x1=0,4m και έχει
ταχύτητα υ1=ω⋅r=1m/s. Για την ενέργεια ταλάντωσης της µάζας m1 θα έχουµε,
1 1 1 1
Ε= ⋅m1⋅υ12 + ⋅Κ⋅x12 ⇒ Ε= ⋅4+ ⋅100⋅0,16⇒ Ε=10J,
2 2 2 2
ii) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της m1 καθώς ταλαντώνεται
dΚ ΚA 2 ω Τ Κ
έχουµε, =ΣF⋅υ= -Κ⋅x⋅υ= - ⋅ηµ(2⋅ωΤ⋅t) µε ωΤ= =5rad/s.
dt 2 m1
dΚ ΚA 2 ω Τ dΚ
Τότε είναι ( )max= =E⋅ωΤ=10⋅5⇒( )max=50 J/s.
dt 2 dt
172. Τροχαλία-ελατήριο-ράβδος
Η τροχαλία του σχήµατος έχει µάζα

Μ=2Κg και ακτίνα R=20cm. Σε
M
R r
απόσταση r= από το κέντρο της R
2 T2
υπάρχει ένα αυλάκι, το οποίο είναι T1
τυλιγµένο µε αβαρές νήµα στο T2
ελεύθερο άκρο του οποίου είναι T1 m2
δεµένο σώµα µάζας m1=1Kg. Το
h m2g
σώµα µάζας m1 είναι επίσης δεµένο m
1 K1 mρ Uβαρ =0
στο κατακόρυφο ελατήριο του
σχήµατος σταθεράς Κ=100Ν/m. Στην Fελ
περιφέρεια της τροχαλίας είναι
επίσης τυλιγµένο γύρω της, αβαρές m 1 g K
νήµα στο ελεύθερο άκρο του οποίου
είναι δεµένο σώµα µάζας m2=1Kg.
Το σύστηµα αρχικά ισορροπεί.
α) Να υπολογίσετε την επιµήκυνση
του ελατηρίου, για την αρχική ισορροπία του συστήµατος.
β) Κάποια στιγµή κόβουµε το νήµα που συνδέει τη m1 µε την τροχαλία, τότε:
i) Να γράψετε την εξίσωση της ταλάντωσης που πραγµατοποιεί η m1.(Θεωρείστε την
προς τα πάνω φορά θετική).
ii) Να υπολογίσετε την επιτάχυνση της m2,
γ) Μόλις η m2 διανύσει απόσταση h=0,4m σπάει το νήµα που τη συνδέει µε την
τροχαλία και συγκρούεται πλαστικά, χτυπώντας στο άκρο οριζόντιας ράβδου. Η ράβδος
έχει µάζα mρ=3 Kg, µήκος L=1m. Ακόµη στηρίζεται στο κέντρο της Κ1, σε τριγωνική
βάση ενώ µπορεί να περιστρέφεται ελεύθερα χωρίς τριβές. Τότε,
i) Να υπολογίσετε τη γωνιακή επιτάχυνση όταν το σύστηµα ράβδος – m2, έχει
περιστραφεί κατά 1800.
ii) Να υπολογιστεί η γωνία στροφής για την οποία το σύστηµα ράβδος – m2 ηρεµεί
στιγµιαία.
1 1
∆ίνεται για την τροχαλία Ι= ⋅Μ⋅R2 και για τη ράβδο Ιρ= ⋅mρ⋅L2 και ακόµη
2 12
2
g=10m/s .
Λύση:
α) T2=m2⋅g=10N.
R
T2⋅R=T1⋅ ⇒T1=2⋅T2⇒T1=20N
2
T1=Fελ+m1⋅g⇒ T1=K⋅x+m1⋅g⇒x=0,1m
β) i) Για τη θέση ισορροπίας της m1 ισχύει ΣF=0⇒m1⋅g=K⋅x1⇒x1=0,1m, άρα

Α=x+x1=0,2m. Ισχύει Κ=m1⋅ω2⇒ω=10rad/s. Ακόµη για t=0 είναι x=+A άρα
π π
φ0= rad, έτσι προκύπτει x=A⋅ηµ(ω⋅t+φ0)⇒x=0,2⋅ηµ(10t+ ) (S.I).
2 2
ii) Για τον υπολογισµό της επιτάχυνσης της m2 θα έχουµε:
m2: m2⋅g-T2΄=m2⋅α (1)
1 α 1
Μ: T2΄⋅R=I⋅αγων⇒ T2΄⋅R= ⋅Μ⋅R2⋅ ⇒T2΄= ⋅Μ⋅α (2), τότε από τις σχέσεις (1) και
2 R 2
1
(2) προκύπτει m2⋅g=m2⋅α+ ⋅Μ⋅α ⇒ 10= 2⋅α⇒α=5m/s2.
2
1
γ) Ισχύει h= ⋅α⋅t2⇒t=0,4s και υ=α⋅t⇒υ=2m/s, ακόµη από την αρχή διατήρησης της
2
L 1 L
στροφορµής ως προς το Κ1, προκύπτει m2⋅υ⋅ =Iολ⋅ωκ µε Ιολ= ⋅mρ⋅L2+m2(
2 12 2
L
)2=0,5Kg⋅m2. Τότε θα έχουµε m2⋅υ⋅ =Iολ⋅ωκ⇒1=0,5⋅ωκ⇒ωκ=2rad/s.
2
i) Όταν το σύστηµα ράβδος – m2, θα έχει περιστραφεί κατά 1800 ισχύει:
L
Στ=Ιολ⋅αγων⇒ -m2⋅g⋅ = Ιολ⋅αγων⇒ m2
2
⇒ -5=0,5⋅αγων⇒⋅αγων=-10rad/s2. L/2
K1 φ y Uβαρ =0
ii) Α.∆.Μ.Ε:
Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒ m2
1 m2g
⇒ ⋅Ιολ⋅ωκ2=m2⋅g⋅y⇒
2
⇒1=10⋅y⇒y=0,1m.
y
Άρα είναι ηµφ= =0,2 ή
L/2
φ=11,50, δηλαδή η συνολική γωνία
περιστροφής του συστήµατος
ράβδος – m2 µέχρι αυτό να ηρεµήσει στιγµιαία είναι φολ=180+φ=191,50.
173. Σύστηµα οδοντωτών τροχών
Η διάταξη του σχήµατος αποτελείται

από δυο οδοντωτούς τροχούς. Ο πιο T΄
µεγάλος έχει ροπή αδράνειας
1 R
Ι1=18⋅10-2Κg⋅m2 και ακτίνα R=0,4m. 2
Ο µικρός τροχός έχει Ι2=2⋅10-2Κg⋅m2
και ακτίνα r=0,2m. Γύρω από τo r
T1 r
µεγαλύτερο τροχό και σε απόσταση
r=0,2m υπάρχει ένα αυλάκι, µέσα στο M m
οποίο είναι τυλιγµένο αβαρές σχοινί.
T΄
Στο ελεύθερο άκρο του σχοινιού είναι
13 T1
δεµένο ένα σώµα µάζας m1= = Kg.
8
Κάποια στιγµή αφήνουµε το σύστηµα m1 α
ελεύθερο.
α) Αν το νήµα ξετυλιχθεί κατά L=1m,
τότε να υπολογιστεί η γωνιακή
ταχύτητα ω1 του µεγαλύτερου
οδοντωτού τροχού
m1 g
β) Ποιος είναι ο ρυθµός προσφερόµενης ενέργειας εκείνη τη στιγµή;
γ) Να υπολογιστεί η τάση του νήµατος.
δ) Να υπολογιστεί η συνολική ροπή σε κάθε τροχό.
ε) Να υπολογιστεί η επιτάχυνση της µάζας m1 µε τους Νόµους του Newton.
Λύση:
1 1 1
α) Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=Ww⇒m1⋅g⋅L= ⋅I1⋅ω12+ ⋅I2⋅ω22+ ⋅m1⋅υ12 (1), όπου υ1 είναι η
2 2 2
ταχύτητα της µάζας m1 τη στιγµή που ξετυλίγεται το νήµα.
Ι1=18⋅10-2 Kg⋅m2 και Ι2=2⋅10-2 Kg⋅m2.
Ακόµη για την κοινή γραµµική ταχύτητα όλων των σηµείων της περιφέρειας για το
R
σύστηµα των οδοντωτών τροχών ισχύει υ=ω1⋅R=ω2r⇒ω2=ω1⋅ ⇒ ω2=2⋅ω1 και
r
υ1=ω1⋅r. Τότε (1)⇒ω1=10rad/s.
dΚ dW 13
β) = =m1⋅g⋅υ1= ⋅20=32,5J/s, όπου υ1= ω1⋅r=10⋅0,2=2m/s.
dt dt 8
υ12
γ) Ισχύει υ12=2⋅α⋅L⇒α= =2m/s2.
2L
13
Για τη µάζα m1 ισχύει m1⋅g-T1=m1⋅α⇒T1=m1⋅(g-α)⇒Τ1= ⋅8⇒Τ1=13Ν.
8
δ) Για το µεγάλο τροχό έχουµε, Στ1=Τ1⋅r-T΄⋅R=I1⋅α1γων, (1) όπου Ι1=18⋅10-2Kg⋅m2 και T΄
είναι η εφαπτοµενική δύναµη ανάµεσα στους δυο οδοντωτούς τροχούς.
α 2
Για το µεγάλο τροχό ισχύει υγ=ω1⋅r⇒ α= α1γων⋅r⇒ α1γων= = =10rad/s2.
r 0, 2
Επειδή ω2=2⋅ω1⇒ α2γων= 2⋅α1γων=20rad/s .
2
Τότε Στ1=Τ1⋅r-T΄⋅R=I1⋅α1γων=18⋅10-2⋅10=1,8 Ν⋅m.

Για το µικρότερο τροχό είναι I2=2⋅10-2Kg⋅m2 και ισχύει Στ2=T΄⋅r=I2⋅α2γων (2)
Οπότε έχουµε Στ2=0,4 Ν⋅m.
Από τις σχέσεις (1) έχουµε Τ1⋅r-2T΄⋅r=I1⋅α1γων και (2)⇒ T΄⋅r=I2⋅α2γων⇒
⇒ 2T΄⋅r=2⋅I2⋅α2γων, µε πρόσθεση κατά µέλη είναι,
Τ1⋅r= I1⋅α1γων+2⋅I2⋅α2γων=2,6Ν⋅m, που πράγµατι ισχύει.
Ακόµη από τη σχέση (2) T΄⋅r=I2⋅α2γων⇒T΄=2Ν.
ε) Για τη στροφική κίνηση του τροχού ακτίνας R ισχύει,

α α
Στ1= I1⋅α1γων ⇒Τ1⋅r-T΄⋅R=I1⋅α1γων ⇒Τ1⋅r-2⋅T΄⋅r=I1⋅ ⇒ Τ1-2⋅T΄=I1⋅ 2 (1)
r r
Για τη µεταφορική κίνηση της m1 ισχύει , m1⋅g-T1=m1⋅α (2). Με πρόσθεση κατά µέλη
α
των (1) και (2) προκύπτει , m1⋅g-2⋅T΄=I1⋅ 2 + m1⋅α (3)
r
Για τη στροφική κίνηση του τροχού ακτίνας r ισχύει, Στ2=T΄⋅r=I2⋅α2γων⇒
α α α
⇒T΄⋅r=2I2⋅α1γων ⇒T΄⋅r=2I2⋅ ⇒ T΄=2I2⋅ 2 ⇒ 2T΄=4I2⋅ 2 (4). Με πρόσθεση κατά
r r r
α α
µέλη των (3) και (4) προκύπτει , m1⋅g=I1⋅ 2 + 4I2⋅ 2 +m1⋅α ⇒
r r
13 α α 13 130 18 13 130 65
⇒ ⋅10 =0,18⋅ +4⋅0,02⋅ + ⋅α ⇒ = ⋅α+2⋅α+ ⋅α⇒ = ⋅α ⇒
8 0, 04 0, 04 8 8 4 8 8 8
⇒α=2m/s που είναι το ίδιο αποτέλεσµα µε αυτό που βρήκαµε δουλεύοντας
2
ενεργειακά.
Τότε επαληθεύουµε και τις τιµές των T1 και T΄. Πράγµατι

α 2 α
T΄=2I2⋅ 2
⇒T΄=2⋅0,02⋅ ⇒T΄=2Ν και (1)⇒ Τ1=2⋅T΄+I1⋅ 2 ⇒
r 0, 04 r
2
⇒Τ1=2⋅2+0,18⋅ ⇒ Τ1=4+9⇒Τ1=13Ν.
0, 04
174. Τροχαλία-ελατήριο-ανακύκλωση
Η τροχαλία του σχήµατος έχει µάζα m1=0,2Κg και ακτίνα R. Στην περιφέρεια της
τροχαλίας είναι τυλιγµένο γύρω της, αβαρές νήµα στο ελεύθερο άκρο του οποίου είναι
N΄ N΄
N΄x θ΄ K1 N N
M
N m΄g T2 T2
φ
θ
K2
R Nx
m1
R1 m΄ Mg T1
Uβαρ =0 m 1 g
T1
Fελ
Θ.Φ.Μ
h Kx 1
m x
x1
mg K Θ.Ι.Τ
mg
δεµένο σώµα µάζας m=0,8Kg. Το σώµα µάζας m είναι επίσης δεµένο στο κατακόρυφο
ελατήριο του σχήµατος σταθεράς Κ=80Ν/m. Το άλλο άκρο του νήµατος είναι δεµένο
στο µέσο ράβδου µάζας Μ=0,6Κg και µήκους L=1m που αρχικά ισορροπεί
σχηµατίζοντας µε την κατακόρυφο γωνία φ=450.
Το σύστηµα αρχικά ισορροπεί.
α) Να υπολογίσετε την επιµήκυνση του ελατηρίου, για την αρχική ισορροπία του
συστήµατος.
β) Να υπολογίσετε τις δυνάµεις Ν και Ν΄ που ασκούνται στην τροχαλία και στη ράβδο
αντίστοιχα από τους άξονες περιστροφής.
γ) Κάποια στιγµή κόβουµε το νήµα που συνδέει την τροχαλία µε τη ράβδο τότε:
i) Να υπολογίσετε την αρχική επιτάχυνση της µάζας m.
ii) Να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα της ράβδου µόλις αυτή γίνει κατακόρυφη,
δ) Μόλις η ράβδος γίνει κατακόρυφη το κατώτερο σηµείο της συγκρούεται µετωπικά
και ελαστικά µε αρχικά ακίνητη σηµειακή µάζα m΄=0,2Κg. H m΄ τότε αρχίζει να
ολισθαίνει και συναντάει κυκλική στεφάνη ακτίνας R1. Ποια µπορεί να είναι η µέγιστη
ακτίνα της στεφάνης, ώστε η m΄ να κάνει ασφαλή ανακύκλωση; Τριβές δεν υπάρχουν.
1 1
∆ίνεται για την τροχαλία Ι= ⋅m1⋅R2 και για τη ράβδο Ιρ= ⋅Μ⋅L2 ακόµη g=10m/s2 και
2 12
2 =1,4.
Λύση:
α) Από τη συνθήκη ισορροπίας για τη ράβδο µάζας M ισχύει, Στ=0⇒

L L
⇒Τ2⋅ ⋅συνφ=M⋅g⋅ ⋅ηµφ⇒Τ2=Μ⋅g=6N.
2 2
Για την τροχαλία ισχύει, Τ1=Τ2=6Ν. Ακόµη για τη µάζα m έχουµε:

ΣF=0⇒ Fελ+Τ1=mg⇒Fελ=2Ν⇒Κx=2⇒x=2,5⋅10-2m.
β) Από τη συνθήκη ισορροπίας για τη µεταφορική κίνηση της τροχαλίας έχουµε:

ΣFx=0⇒Nx=T2=6N, ακόµη ΣFy=0⇒Ny=m1g+T1⇒Ny=8N, άρα Ν= N 2x +N 2y =10Ν µε
4
εφθ= .
3
Για τη ράβδο έχουµε, ΣFx=0⇒N΄x=T2=6N, ακόµη ΣFy=0⇒N΄y=Μ⋅g⇒N΄y=6N, άρα:
Ν΄= N′x2 +N′y2 =6⋅ 2 Ν µε εφθ΄=1⇒θ΄=450.
γi) Μόλις κόψουµε το νήµα για την τροχαλία έχουµε:

1 α 1
Στ=Ι⋅αγων⇒Τ1΄⋅R= ⋅m1⋅R2⋅ ⇒ Τ1΄= ⋅m1⋅α (1), για τη µάζα m που είναι δεµένη
2 R 2
στο ελατήριο ισχύει, ΣF=m⋅α⇒m⋅g-Fελ-Τ1΄= m⋅α (2). Με πρόσθεση κατά µέλη των (1)
1 20
και (2) προκύπτει m⋅g-Κ⋅x= m⋅α+ ⋅m1⋅α⇒8-2=0,8⋅α+0,1⋅α⇒α= m/s2.
2 3
L 1 L
ii) Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Kτελ+Uτελ⇒Μ⋅g⋅(L- ⋅συνφ)= ⋅Iρ⋅ω2+ Μ⋅g⋅ ⇒
2 2 2
L 1 1 L 2 1
⇒ Μ⋅g⋅(L- ⋅συνφ)= ⋅ ⋅Μ⋅L2⋅ω2+ Μ⋅g⋅ ⇒6-3⋅ = ⋅0,2⋅ω2+3⇒
2 2 3 2 2 2
2
⇒3-3⋅ =0,1⋅ω2⇒3-2,1=0,1⋅ω2⇒ω2=9⇒ω=3 rad/s.
2
δ) Για την κρούση Α.∆.Σ: Lαρχ=Lτελ⇒Ιρ⋅ω= Ιρ⋅ω΄+m΄⋅υ⋅L⇒3-ω΄=υ (3).
1 1 1
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ=Κτελ⇒ ⋅Iρ⋅ω2= ⋅Iρ⋅ω΄2+ ⋅m΄⋅υ2⇒(3-ω΄)⋅(3+ω΄)=υ2 (4), διαιρώντας
2 2 2
κατά µέλη τις (3) και (4) προκύπτει 3+ω΄=υ (5). Από τις (3) ∧ (5) προκύπτει ω΄=0 και
υ=3m/s.
Στο ανώτερο σηµείο της κυκλικής τροχιάς ασκούνται στη σφαίρα το βάρος της και η
κάθετη αντίδραση από το εσωτερικό της στεφάνης. Η συνισταµένη αυτών θα πρέπει να
m′υ′2 m′υ′2
δίνει την απαραίτητη κεντροµόλο δύναµη Ν+m΄⋅g= ⇒Ν= - m΄⋅g µε
R1 R1
m′υ′2
Ν ≥0 ⇒ ≥ m΄⋅g⇒υ΄2≥g⋅R1. Από την αρχή διατήρησης της ενέργειας για τη µάζα
R1
1 1
m΄ παίρνουµε, Καρχ+Uαρχ=Kτελ+Uτελ⇒ ⋅m΄⋅υ2= ⋅m΄⋅υ΄2+m΄⋅g⋅2R1⇒
2 2
⇒ υ΄ = υ -4⋅g⋅R ≥g⋅R1⇒ υ ≥5⋅g⋅R1⇒9≥50⋅R1⇒R1≤0,18m. Άρα η µέγιστη ακτίνα της
2 2 2
στεφάνης, ώστε η m΄ να κάνει ασφαλή ανακύκλωση είναι Rmax=0,18m ή 18cm.
175. Τροχός-ελατήριο-ράβδος
Στη διάταξη του σχήµατος ο τροχός έχει µάζα Μ=0,6Κg και ακτίνα R=10cm. Στην
περιφέρεια του τροχού είναι τυλιγµένο γύρω του, αβαρές νήµα στο ελεύθερο άκρο του
οποίου είναι δεµένο σώµα µάζας m=0,1Kg. Το σώµα µάζας m είναι επίσης δεµένο στο
οριζόντιο ελατήριο του σχήµατος σταθεράς Κ=90Ν/m. Επίσης σε απόσταση r=R/2 από
το κέντρο του τροχού είναι δεµένο ένα δεύτερο νήµα, το άλλο άκρο του οποίου είναι
δεµένο στο άκρο ράβδου µάζας Μρ=3 Κg και µήκους L=1m. Στο µέσο της ράβδου
ασκείται κάθετα σε αυτή και µε τη φορά που φαίνεται στο σχήµα δύναµη F=30N και η
π
ράβδος ισορροπεί σχηµατίζοντας µε την κατακόρυφο γωνία φ= rad µε ηµφ=0,6.
5
α) Αν αρχικά όλο το σύστηµα ισορροπεί τότε να υπολογιστεί η τάση στα άκρα των δυο
νηµάτων.
β) Κάποια στιγµή κόβουµε το νήµα που συνδέει τη ράβδο µε τον τροχό. Πόση είναι
τότε η γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου;
A
F
φ
K m
T2 T2 MT T
1 1
Mρg Uβαρ=0
R r
γ) Μόλις η ράβδος γίνει κατακόρυφη συγκρούεται µε κατακόρυφο τοίχο. Ποια είναι η

απώλεια κινητικής ενέργειας κατά την κρούση της ράβδου µε τον τοίχο αν τελικά η
ράβδος σταµατά να περιστρέφεται;
δ) Μόλις η µάζα m τη χρονική στιγµή t0=0, φτάσει στη θέση φυσικού µήκους του
ελατηρίου, κόβεται και το νήµα που τη συνδέει µε τον τροχό.
i) Ποια είναι η εξίσωση της α.α.τ που θα πραγµατοποιήσει η µάζα m; Θεωρήστε την
προς τα δεξιά φορά θετική.
ii) Ποια είναι η γωνιακή ταχύτητα του τροχού όταν η µάζα m πραγµατοποιήσει µια
1
ταλάντωση; Τριβές δεν υπάρχουν. ∆ίνεται για τον τροχό Ι= ⋅Μ⋅R2 και για τη ράβδο
2
1
Ιρ= ⋅Μρ⋅L2 ακόµη g=10m/s2 .
3
Λύση:
α) Από τη συνθήκη ισορροπίας για τη ράβδο µάζας Mρ ισχύει, Στ(A)=0⇒Τ1⋅L⋅συνφ=

L L
=Mρ⋅g⋅ ⋅ηµφ+F⋅ ⇒T1⋅0,8=15⋅0,6+15⇒T1=30N.
2 2
T
Για τον τροχό ισχύει, Στ=0⇒Τ1⋅r =Τ2⋅R⇒Τ2 = 1 =15N.
2
β) Μόλις κόψουµε το νήµα για τη ράβδο έχουµε:

L L 1
Στ(A)=Ιρ⋅αγων⇒ F⋅ + Mρ⋅g⋅ ⋅ηµφ= ⋅Μρ⋅L2 αγων ⇒15+15⋅0,6=αγων ⇒ αγων =24rad/s2.
2 2 3
L L π
γ) ∆Κ=Ww+WF= Mρ⋅g⋅ ⋅(1-συνφ)+F⋅ ⋅φ⇒ ∆Κ=3+15⋅ =3⋅(1+π) J.
2 2 5
15 1
δ) i)Από τη συνθήκη ισορροπίας της µάζας m, έχουµε, ΣF=0⇒T2=K⋅d⇒d= = m.
90 6
K αρχ =0
1 1
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WFελ ⇔ ⋅m⋅υ2+ ⋅Ι⋅ω2=Uαρχ-Uτελ⇒
2 2
1 1 1 1 1
⇒ ⋅m⋅υ2+ ⋅ ⋅Μ⋅R2⋅ω2= ⋅Κ⋅d2⇒m⋅υ2+ ⋅M⋅υ2= Κ⋅d2⇒0,1⋅υ2+0,3⋅ υ2=2,5⇒
2 2 2 2 2
⇒ υ2=6,25⇒υ=2,5m/s. Όµως αυτή θα είναι και η µέγιστη ταχύτητα για την ταλάντωση
της µάζας m, που θα ακολουθήσει. Άρα υ=υmax=ω⋅Α, µε
Κ 1
ω= =30rad/s. Τελικά Α= m. Ακόµη για t0=0 είναι x=0 και υ<0, άρα φ0=π rad.
m 12
1
Τελικά έχουµε x=A⋅ηµ(ωt+φ0)⇒ x= ⋅ηµ(30t+π) (S.I).
12
ii) Επειδή µόλις κόβεται το νήµα που συνδέει τον τροχό µε τη µάζα m, δεν ασκείται
πλέον καµία τεξ στον τροχό, η γωνιακή του ταχύτητα παραµένει σταθερή και ίση µε
αυτή που είχε τη στιγµή που κόπηκε το νήµα. Άρα ισχύει υ=ω⋅R⇒ω=25 rad/s.
176. ∆ίσκος-ελατήριο
Ο δίσκος του σχήµατος µάζας M=880g

και ακτίνας R=0,5m περιστρέφεται
αντιωρολογιακά µε σταθερή γωνιακή
ταχύτητα ω=10 rad/s.
Στην περιφέρεια του δίσκου υπάρχει
m2
µάζα m1=1Kg, ενώ πάνω από το δίσκο Θ.Ι.Τ
m2
ταλαντώνονται δυο µάζες m2, µε
m2=1Kg και µε εξίσωση ταλάντωσης
x=0,1ηµ100t. Η θέση ισορροπίας των h
µαζών απέχει από το δίσκο
m1
κατακόρυφη απόσταση h=2,2m. R K r
α) Τη στιγµή που το σύστηµα που
M
ταλαντώνεται βρίσκεται στη θέση
ισορροπίας αποκολλάται η κάτω m2.
Με ποια ταχύτητα φτάνει τότε αυτή
στο δίσκο;
β) Μόλις η m2 φτάσει στο δίσκο συγκρούεται πλαστικά µε το σύστηµα δίσκος – m1. Σε
ποια απόσταση r από το κέντρο Κ του δίσκου πρέπει να συγκρουστεί η m2, ώστε η
κινητική ενέργεια του συστήµατος που περιστρέφεται να µεταβληθεί κατά 20%; Η
διάρκεια της κρούσης θεωρείται αµελητέα.
γ) Μια επόµενη χρονική στιγµή t1 µετά την κρούση, µε έναν εσωτερικό εκρηκτικό
µηχανισµό η m1 εκτοξεύεται εφαπτοµενικά µε αρχική ταχύτητα υ1=80cm/s αντίθετης
φοράς απ’ αυτή της περιστροφής του δίσκου. Ποια σταθερή εφαπτοµενική δύναµη
πρέπει να ασκήσουµε µετά την έκρηξη στην περιφέρεια του δίσκου, ώστε αυτός να
σταµατήσει να περιστρέφεται αφού διαγράψει γωνία θ=10π rad;
δi) Ποιος είναι ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος τη στιγµή που
εφαρµόζεται η δύναµη;
ii) Σε πόσο χρονικό διάστηµα σταµατάει η περιστροφή του συστήµατος;
iii) Πόσες ταλαντώσεις πραγµατοποιεί τότε η m2, που είναι δεµένη στο ελατήριο στο
παραπάνω χρονικό διάστηµα;
1
Τριβές δεν υπάρχουν. ∆ίνεται για το δίσκο Ιδ = ⋅Μ⋅R2 και ακόµη g=10m/s2 .
2
Λύση:
α) Τη στιγµή που αποχωρίζεται η m2 βρίσκεται στη Θ.Ι.Τ και έχει µέγιστη ταχύτητα
υmax=ωΤ⋅Α=10 m/s.
1 1
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=Ww⇒ ⋅m2⋅υ22- ⋅m2⋅υmax2=m2⋅g⋅h⇒ υ2=12m/s.
2 2
1 1 1
β) Ιδ = ⋅Μ⋅R2= ⋅88⋅10-2⋅ =11⋅10-2 Κg⋅m2.
2 2 4
I= Ιδ +m1⋅R =11⋅10 +25⋅10 =36⋅10-2 Κg⋅m2.
2 -2 -2
1 1 1
Καρχ= ⋅Ι⋅ω2= ⋅36⋅10-2⋅102=18 J, Κτελ= ⋅(Ι+m2⋅r2)⋅ω΄2.
2 2 2
K αρχ -Κ τελ 1 Κ 1 Κ 4 4
α= = ⇒1- τελ = ⇒ τελ = ⇒ Κτελ= ⋅18 J. Άρα έχουµε,
Κ αρχ 5 Κ αρχ 5 Κ αρχ 5 5
1 4
⋅(Ι+m2⋅r2)⋅ω΄2= ⋅18. Από την Α.∆.Σ: Lαρχ=Lτελ⇒Ι⋅ω=(Ι+m2⋅r2)⋅ω΄ άρα έχουµε,
2 5
1 4 1 4
⋅Ι⋅ω⋅ω΄= ⋅18⇒ ⋅36⋅10-2 ⋅10⋅ ω΄= ⋅18⇒ ω΄= 8 rad/s και Ι⋅ω=(Ι+m2⋅r2)⋅ω΄⇒
2 5 2 5
⇒36⋅10 =36⋅10 ⋅8+8⋅r ⇒0,72=8⋅r ⇒ r2=0,09⇒ r =0,3m.
-1 -2 2 2
γ) Ιολ(αρχ)= Ι+m2⋅r2=36⋅10-2 +9⋅10-2=45⋅10-2 Κg⋅m2 και Ιολ(τελ)= Ιδ+m2⋅r2=

=11⋅10-2 +9⋅10-2=20⋅10-2 Κg⋅m2, κατά τη διάρκεια της έκρηξης ισχύει,
Α.∆.Σ: Lαρχ=Lτελ⇒ Ιολ(αρχ)⋅ω΄= Ιολ(τελ)⋅ω΄΄-m1⋅υ1⋅R⇒45⋅10-2⋅8=20⋅10-2 ω΄΄-0,4⇒
⇒ 0,2⋅ω΄΄=4⇒ ω΄΄=20 rad/s.
1
Από το Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF⇒ - ⋅ Ιολ(τελ)⋅ ω΄΄2=-F⋅R⋅θ⇒
2
1 1 8
⇒ ⋅20⋅10-2⋅4⋅102= F⋅ ⋅10π⇒ F= N.
2 2 π
dL 8 1 4
δi) =Στ=-F⋅R=- ⋅ =- Kg⋅m2⋅s-2
dt π 2 π
20 ω′′
ii) Στ= Ιολ(τελ)⋅αγων⇒ αγων= rad/s2, ωτελ=ω΄΄-αγων⋅t⇒t= ⇒ t=π s.
π α γων
∆L 4 4 4 4 4
ή =- ⇔∆L=- ·∆t⇔Lαρχ-Lτελ= ·∆t⇔ Lαρχ= ·∆t⇔ Ιολ(τελ)⋅ ω΄΄= ·∆t⇔
∆t π π π π π
4
⇔20·10-2·20= ·∆t⇔∆t=t=π s.
π
iii) Ισχύει ωΤ=100 rad/s, άρα για τη σταθερά Κ του ελατηρίου έχουµε Κ=2m2⋅ωΤ2. Μετά
τον αποχωρισµό έχουµε Κ=m2⋅ωΤ΄ 2 ή 2m2⋅ωΤ2= m2⋅ωΤ΄ 2⇒ωΤ΄= ωΤ⋅ 2 =100 2 rad/s.
50 2 Ν 50 2
Τότε έχουµε ωΤ΄=2πf΄⇒f΄= Hz. f΄= ⇒N=f΄⋅t= ⋅π⇒N=50 2
π t π
ταλαντώσεις.
177. Ταλάντωση-κύλιση- ολίσθηση
Τα σώµατα Σ1 και Σ2 του σχήµατος αρχικά ισορροπούν.

Το Σ1 έχει µάζα Μ=2Kg και βρίσκεται πάνω στο Σ2. Το επίπεδο επαφής των δυο
Σ1 Μ
K
Σ2
m
Θ.Φ.Μ
σωµάτων είναι οριζόντιο και ο συντελεστής τριβής µεταξύ τους είναι µ=0,5. Το Σ2
βρίσκεται πάνω σε οριζόντιο επίπεδο. Ακόµη το Σ2 αποτελείται από τέσσερις τροχούς
µάζας m=1Kg και ακτίνας r ο καθένας και είναι δεµένο στο ένα άκρο οριζόντιου
ελατηρίου σταθεράς Κ=800N/m, όπως φαίνεται στο σχήµα. Η συνολική µάζα του Σ2
θεωρούµε ότι είναι όση η µάζα των τεσσάρων τροχών του. Κάποια στιγµή και ενώ το
σύστηµα των δυο σωµάτων ισορροπεί, το αποµακρύνουµε κατά ∆ℓ και το αφήνουµε
ελεύθερο. Θεωρούµε ότι ο κάθε τροχός του Σ2 κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει.
α) Να αποδείξετε ότι για το Κ.Μ του συστήµατος των δυο µαζών έχουµε α.α.τ.
β) Αν θέλουµε τα δυο σώµατα να ταλαντώνονται χωρίς να παρατηρείται ολίσθηση
µεταξύ τους τότε ποιο είναι το µεγαλύτερο πλάτος της ταλάντωσης;
γ) Για το µέγιστο πλάτος ταλάντωσης που υπολογίσατε στο προηγούµενο ερώτηµα να
γράψετε την εξίσωση της απλής αρµονικής ταλάντωσης του συστήµατος, αν για t=0 το
σύστηµα των Σ1 και Σ2 βρίσκεται στη θέση x=+A/2 από τη θέση ισορροπίας του και
κινείται µε αρνητική ταχύτητα.
δ) Αν η ακτίνα του κάθε τροχού είναι r=2cm, τότε πως µεταβάλλεται σε συνάρτηση µε
το χρόνο η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του κάθε τροχού;
ε) Να γράψετε την εξίσωση της κινητικής ενέργειας του συστήµατος σε συνάρτηση µε
το χρόνο t και να κάνετε την αντίστοιχη γραφική παράσταση.
∆ίνεται g=10m/s2 και ότι η ροπή αδράνειας του κάθε τροχού ως προς τον άξονα
1
περιστροφής του είναι Ι= ⋅m⋅r2.
2
Λύση:
α) Για το σύστηµα των στερεών Σ1 και Σ2 ισχύει:

(Σ1+Σ2):⋅ Μεταφορική κίνηση: ΣF=mολ⋅α⇒ Fελ-4⋅Tστ=(Μ+4m)⋅α (1).
Όπου Tστ είναι η στατική τριβή ανάµεσα στον κάθε τροχό του Σ2 και του οριζόντιου
επιπέδου.
Για τη στροφική κίνηση του κάθε τροχού ισχύει:
1
Στροφική κίνηση (m) : Τστ⋅r= ⋅m⋅r2.αγων. Για κύλιση χωρίς ολίσθηση ισχύει α=αγων⋅r ή
2
α 1 α 1
αγων = οπότε έχουµε Τστ⋅r = ⋅m⋅r2. ⇒ Τστ= ⋅m⋅α (2) ή 4Τστ=2⋅m⋅α (3).
r 2 r 2
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) ∧ (3) προκύπτει Fελ = (Μ+6m)⋅α (4).
Τ m
Με διαίρεση κατά µέλη των (2) ∧ (4) προκύπτει στ = ⇒
Fελ 2(M+6m)
m
⇒Τστ= Fελ. (5)
2(M+6m)
Σε µια τυχαία αποµάκρυνση x από τη Θ.Ι.Τ (που εδώ ταυτίζεται µε τη Θ.Φ.Μ του
Θ.Φ.Μ
Σ1 Μ
K
Σ2
m
Fελ
X Τστ Τστ
m M+4m
ελατηρίου) ισχύει ΣF=4Τστ- Fελ ⇒ ΣF=4 Fελ- Fελ ⇒ ΣF=- Fελ⇒
2(M+6m) M+6m
M+4m M+4m
⇒ ΣF=- ⋅K⋅x⇒ ΣF=-D⋅x µε D= ⋅K=600N/m. Άρα έχουµε α.α.τ µε
M+6m M+6m
D=600N/m.
β) Για να µην ολισθαίνει το Σ1 πάνω στο Σ2 θα πρέπει το µέτρο της στατικής τριβής να
είναι Τστ≤µ⋅Ν⇒ Τστ≤µ⋅Μ⋅g.
Για τη σταθερά ταλάντωσης D1 του Σ1 ισχύει D1=Μ⋅ω2 ενώ για τη συνολική σταθερά
ταλάντωσης του συστήµατος έχουµε D=mολ⋅ω2 µε mολ=Μ+4m=6Kg. Με διαίρεση κατά
Μ
µέλη προκύπτει, D1= ⋅D=200N/m.
m ολ
µ ⋅g
Οπότε για την ταλάντωση του Σ1 έχουµε |Τστ|=D1⋅A ≤ µ⋅Μ⋅g ⇒ Α≤ mολ ή
D
5
Α≤ ⋅6⇒ Α≤5cm, οπότε Αmax=5cm.
600
Για τη µεταφορική κίνηση µόνο του Σ2 ισχύει: ΣF=4m⋅α⇒
Θ.Φ.Μ
Σ1 Μ
K
Σ2
m
Μ
Τ΄
στ Τ΄
στ
4m
Fελ
X Τστ Τστ
⇒Fελ-4⋅Tστ- T΄στ =4m⋅α (6) όπου T΄στ είναι η στατική τριβή ανάµεσα στα Σ1 και Σ2.
Ακόµη για το Σ1 ισχύει: T΄στ =Μ⋅α (7). Με πρόσθεση κατά µέλη των (6)∧(7) προκύπτει
Fελ-4⋅Tστ=(Μ+4m)⋅α, που είναι η σχέση (1). Ακόµη από τη σχέση (4) έχουµε:
Fελ Κ Μ
(4)⇒α= ⇒α=- ⋅x. Οπότε (7)⇒ T΄στ =- ⋅Κ ⋅x ⇒
M+6m M+6m M+6m
⇒ T΄στ =-200⋅x. Στην ίδια σχέση µπορούµε να καταλήξουµε και από τη σχέση (6).
Άρα πράγµατι στη µάζα Μ ασκείται η στατική τριβή T΄στ που µεταβάλλεται µε το
χρόνο αρµονικά.
γ) Η εξίσωση της α.α.τ του κέντρου µάζας του συσσωµατώµατος (Σ1+Σ2) είναι
x= Αmax⋅ηµ(ωΤ⋅t+φ0). Για για t=0 είναι x=2,5cm δεξιά της Θ.Φ.Μ του ελατηρίου η
1 π
οποία Θ.Φ.Μ είναι και η Θ.Ι του Σ1+Σ2 και υ>0. Τότε είναι ηµφ0= =ηµ ⇒φ0=2κπ+
2 6
π 5π
ή φ0=2κπ+ µε κ∈Ζ+.
6 6
5π 5π
Για υ<0 δεχόµαστε τη γενική λύση φ0=2κπ+ η οποία για κ=0 µας δίνει φ0= rad.
6 6
(0≤ φ0<2π rad).
D
Ακόµη ωΤ= ⇒ωΤ= 100 =10 rad/s. Τελικά έχουµε,
mολ
5π
x=5⋅10-2⋅ηµ(10⋅t+ ) (S.I).
6
δ) Η ταχύτητα της α.α.τ είναι υ= υmax⋅συν(ωΤ⋅t+φ0), µε υmax = ωΤ⋅Α⇒ υmax =0,5m/s.

5π
Άρα έχουµε, υ= 0,5⋅συν(10⋅t+ ) (S.I).
6
Όµως η υ είναι η γραµµική ταχύτητα των τροχών κάθε χρονική στιγµή για την οποία
υ 5π
ισχύει υ=ω⋅r⇒ ω= ⇒ ω=25⋅συν(10⋅t+ ) (S.I).
r 6
1
ε) Για την κινητική ενέργεια του Σ1 έχουµε Κ1= Μ⋅υ2. Για την κινητική ενέργεια του
2
1 1 1 υ
Σ2 έχουµε Κ2= 4m⋅υ2+4⋅ I⋅ω2 µε Ι= ⋅m⋅r2 και ω= . Άρα έχουµε:
2 2 2 r
1 1 1
Κ2= 4m⋅υ2+4⋅ ⋅m⋅r2⋅ω2⇒ Κ2=2⋅m⋅υ2+m⋅υ2⇒ Κ2=3⋅m⋅υ2. Έτσι η συνολική
2 2 2
κινητική ενέργεια των Σ1+Σ2, είναι
1 Κ(J)
Κ=Κ1+Κ2⇒ Κ= Μ⋅υ2+3⋅m⋅υ2⇒Κ=4⋅υ2 µε
2
1
5π
υ= 0,5⋅συν(10⋅t+ ) (S.I). 0,75
6
5π
Οπότε έχουµε Κ=4⋅0,25⋅ συν2(10⋅t+ )⇒
6
5π
⇒Κ=συν2(10⋅t+ ).
6
π/60 t(s)
(π/60+T/4)
178. Τριβή κύλισης
α) Κύλινδρος βάρους w=35N και ακτίνας R=0,6m βρίσκεται πάνω σε οριζόντιο δάπεδο.
Να υπολογιστεί η ελάχιστη δύναµη F, που πρέπει να εφαρµόσουµε στον άξονα Κ του
κυλίνδρου ώστε αυτός να κυλίεται µε σταθερή ταχύτητα.
Πειραµατικό δεδοµένο:
Σε ένα σηµείο Ζ της επιφάνειας του κυλίνδρου στερεώνουµε αβαρές µη εκτατό νήµα,
στα άκρα του οποίου τοποθετούνται δυο ίσα βάρη Β=2Ν και ο κύλινδρος ισορροπεί. Αν
στη συνέχεια στο ένα από τα δυο ίσα βάρη τοποθετήσουµε ένα επιπρόσθετο βάρος
β=1Ν, τότε επιτυχαίνουµε την οριακή κατάργηση της ισορροπίας του κυλίνδρου.
β) Αρχικά ο κύλινδρος ηρεµεί πάνω στο οριζόντιο επίπεδο. Τη χρονική στιγµή t0=0 του
δίνουµε αρχική οριζόντια ταχύτητα υ0=3m/s προς τα δεξιά και αυτός αρχίζει εκείνη τη
στιγµή να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει.
Να βρεθεί σε πόσο χρόνο θα σταµατήσει η κίνηση του κυλίνδρου και πόσο διάστηµα
θα έχει διανύσει τότε; ∆ίνεται ο συντελεστής τριβής κύλισης L=0,015 m.
Λύση:
α) Όταν ένας κύλινδρος κυλίεται πάνω σε ένα επίπεδο (εδώ είναι το οριζόντιο έδαφος),
τότε αυτό όσο σκληρό και αν είναι υφίσταται πάντοτε µια παραµόρφωση. Εξαιτίας
αυτής της παραµόρφωσης (Σχήµα),
αναπτύσσεται από το έδαφος η αντίδραση Α,
η οποία τείνει να επιβραδύνει την κίνηση του
κυλίνδρου.
Αν στην κύλιση του κυλίνδρου δεν
αντιστέκονταν καµία δύναµη, τότε µια K F
ελάχιστη δύναµη F, όταν εφαρµόζεται στον
άξονα Κ του κυλίνδρου είναι δυνατόν, να τον w AN
θέσει σε κίνηση.
Όµως παρατηρούµε πως ο κύλινδρος δεν E TΓ
τίθεται σε κίνηση αν η δύναµη F δεν
αποκτήσει µια ορισµένη οριακή τιµή. Αυτό συµβαίνει γιατί ο κύλινδρος εξαιτίας της
παραµόρφωσης εφάπτεται κατά µία επιφάνεια ΕΓ και όχι µόνο κατά τη γραµµή που
περνάει από το Ε. Η εφαρµογή της δύναµης F έχει ως αποτέλεσµα η αντίδραση Α του
δαπέδου να εφαρµόζεται στο σηµείο Γ, που δέχεται µεγαλύτερη πίεση από το Ε. Έτσι η
εφαρµογή της δύναµης F στον άξονα του κυλίνδρου, έχει σαν αποτέλεσµα την
ανάπτυξη τριβής κύλισης T µε τιµή ίση προς την F (T=F), που εµποδίζει την
ολίσθηση του κυλίνδρου.
Στον κύλινδρο λοιπόν ασκούνται η δύναµη F, το βάρος του w και η αντίδραση Α από
το δάπεδο. Για την ισορροπία του κυλίνδρου ισχύει ότι η Α είναι ίση και αντίθετη προς
τη συνισταµένη των δυνάµεων w και F.
Έστω ότι L είναι η απόσταση ΓΕ και N είναι η κατακόρυφη συνιστώσα της αντίδρασης
Α. Ισχύει Ν=w.
Στην περιστροφή του κυλίνδρου αντιδρά το ζεύγος (w,N), η ροπή του οποίου N⋅L
πρέπει να υπερνικηθεί από τη ροπή του ζεύγους (F,T) που είναι ίση µε F⋅R.
Η ροπή της συνιστώσας Ν ως προς τον άξονα Κ είναι: τΝ=Ν⋅⋅L. Η ροπή αυτή που
αντιτίθεται στην κίνηση του κυλίνδρου ονοµάζεται ροπή κύλισης.
Άρα για να εξασφαλιστεί η κύλιση του κυλίνδρου πρέπει να υπερνικηθεί η ροπή
κύλισης. Η ροπή κύλισης είναι ανάλογη µε την κάθετη αντίδραση Ν. Το L ονοµάζεται
συντελεστής τριβής κύλισης και µετριέται σε µονάδες µήκους, ενώ εξαρτάται από τη
φύση των επιφανειών (την πλαστικότητα του κυλίνδρου και του επιπέδου κίνησης).
Επειδή Ν=w⇒ τΝ=w⋅⋅L. Για να ισορροπεί λοιπόν ο κύλινδρος οριακά ή να κυλίεται µε
σταθερή ταχύτητα, πρέπει η εφαρµοζόµενη δύναµη F, να είναι τόση ώστε η ροπή της
να είναι ίση και αντίθετη της ροπής κύλισης. Αν θεωρήσουµε τις δυο αυτές ροπές ως
προς το στιγµιαίο άξονα Ε τότε για την ισοταχή περιστροφή του κυλίνδρου θα ισχύει
Στ(Ε)=0⇒F⋅R-N⋅L=0⇒F⋅R-w⋅L=0⇒F⋅R=w⋅L, όπου R είναι η ακτίνα του κυλίνδρου.
w
Άρα F=L⋅ . ∆ηλαδή η απαιτούµενη δύναµη F εξαρτάται από τη φύση των επιφανειών
R
και είναι ανάλογη του βάρους w του κυλίνδρου και αντιστρόφως ανάλογη της ακτίνας
του R.
Πειραµατικός υπολογισµός του συντελεστή τριβής κύλισης:
Τοποθετούµε τον κύλινδρο της

άσκησης πάνω στο οριζόντιο
επίπεδο. Σε ένα σηµείο Ζ της
επιφάνειας του στερεώνεται Z K N
αβαρές µη εκτατό νήµα, στα άκρα
του οποίου τοποθετούνται δυο ίσα
w
βάρη Β οπότε ο κύλινδρος ∆ Γ
ισορροπεί. Στη συνέχεια στο ένα
από τα δυο ίσα βάρη τοποθετούµε
E
µικρά πρόσθετα βάρη έως ότου
πετύχουµε την κατάργηση της
ισορροπίας του κυλίνδρου. Έστω B
ότι είναι β το επιπρόσθετο βάρος B+β
και Ν η κατακόρυφη συνιστώσα της αντίδρασης του επιπέδου στήριξης. Η κατακόρυφη
συνιστώσα Ν εφαρµόζεται στο σηµείο Γ. Τότε ο συντελεστής τριβής κύλισης είναι ο
L=Γ∆. Αν θεωρήσουµε τις ροπές όλων των δυνάµεων ως προς το στιγµιαίο άξονα Ε τη
στιγµή που ο κύλινδρος ισορροπεί οριακά θα έχουµε:
β⋅R
Στ(Ε)=0⇒(Β+β)⋅R-B⋅R-N⋅L=0⇒ L= . Όµως ΣFy=0⇒Ν=w+2B+β, άρα
N
β⋅R
L= . Γενικά η τριβή κύλισης είναι πολύ µικρότερη από την τριβή ολίσθησης,
w+2B+β
για αυτό προσπαθούµε στις διάφορες εφαρµογές να έχουµε κύλιση αντί για ολίσθηση.
β⋅R 0,6
Για τις τιµές της άσκησης έχουµε L= ⇒ L= ⇒ L=0,015 m.
w+2B+β 40
w 35
Τελικά για τη δύναµη F έχουµε F=L⋅ ⇒ F=15⋅10-3⋅ ⇒ F=0,875Ν⋅
R 0,6
F F L
Ο λόγος ονοµάζεται συντελεστής έλξεως φ, άρα ισχύει φ= = που εδώ έχει τιµή
w w R
F 0,875
φ= = =0,025.
w 35
∆ηλαδή για το συγκεκριµένο συντελεστή έλξεως αν θέλαµε να θέσουµε σε ισοταχή

κίνηση ένα κύλινδρο µάζας 1tn θα χρειαζόµασταν δύναµη F=φ⋅w=0,025⋅1000=25Kg
(250Ν).
Από εδώ φαίνεται και το µεγάλο πλεονέκτηµα της κύλισης έναντι της ολίσθησης.
β) Όταν ένας κύλινδρος κυλίεται πάνω σε ένα επίπεδο (εδώ είναι το οριζόντιο έδαφος),
τότε αυτό όσο σκληρό και αν είναι υφίσταται πάντοτε µια παραµόρφωση. Εξαιτίας
αυτής της παραµόρφωσης, αναπτύσσεται
από το έδαφος η αντίδραση Α, η οποία αcm
τείνει να επιβραδύνει την κίνηση του
κυλίνδρου.
Ο κύλινδρος εξαιτίας της παραµόρφωσης
εφάπτεται κατά µία επιφάνεια ΕΓ και όχι υ0
K
µόνο κατά τη γραµµή που περνάει από το
Ε. Έτσι η αντίδραση Α του δαπέδου w
εφαρµόζεται στο σηµείο Γ, που δέχεται N
µεγαλύτερη πίεση. Όταν στον κύλινδρο δεν
εξασκείται κάποια δύναµη F και αυτός E TΓ
κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει τότε η
διεύθυνση της αντίδρασης Α δεν περνάει από το κέντρο Κ, όπως φαίνεται στο σχήµα.
Ακόµη έχει δειχτεί πειραµατικά, ότι µέσα σε κάποια όρια, η τιµή L του συντελεστή
κύλισης είναι ανεξάρτητη της ταχύτητας κύλισης.
Μεταφορική κίνηση:
ΣF=m⋅αcm⇒T= m⋅αcm. (1)
Στροφική κίνηση:
1 1 α
Στ(K)=Ι⋅αγων⇒Ν⋅L-T⋅R= ⋅mR2αγων⇒ Ν⋅L-T⋅R= ⋅mR2 cm ⇒
2 2 R
L 1
⇒Ν -T= ⋅m⋅αcm. (2)
R 2
L 3 2⋅ N⋅L
Από τις (1) ∧ (2) προκύπτει Ν= ⋅m⋅αcm⇒ αcm = ⇒
R 2 3⋅ m ⋅ R
2⋅m⋅g⋅L 2⋅g ⋅L 20 ⋅ 0, 015
⇒αcm = (Ν=w), άρα έχουµε αcm = ⇒ αcm = ⇒
3⋅ m ⋅ R 3⋅ R 3 ⋅ 0,6
1
⇒αcm = m/s2. υcm=υ0- αcm ⋅t⇒t=18s και υcm2-υ02= -2⋅αcm⋅x⇒x=27m.
6
179. Ισορροπία της «πλάκας»
Η τετράγωνη πλάκα του σχήµατος πλευράς α

έχει βάρος w=50N. Το σχοινί ΑΖ είναι αβαρές
και έχει µήκος L. Η πλάκα ισορροπεί και το
σχοινί ΑΖ στην προέκτασή του περνάει από το
κέντρο Κ της πλάκας ενώ τέµνει τη µια πλευρά
α A
της πλάκας σε απόσταση από το µέσο της Μ,
4
όπως φαίνεται στο σχήµα. φ
T
α) Να υπολογίσετε τη δύναµη που ασκεί ο ΖM
τοίχος στην πλάκα.
β) Να υπολογίσετε την τάση του σχοινιού. x
γ) Αν θέλουµε η δύναµη από τον τοίχο να είναι
µικρότερη, θα πρέπει να χρησιµοποιήσουµε K
κοντύτερο ή µακρύτερο σχοινί αν θέλουµε αυτό FΓ
να περνάει από το σηµείο Κ;
δ) Να υπολογίσετε την τάση του σχοινιού αν το W
α
της πλάκας σε απόσταση από το µέσο της Μ.
8
Θεωρήστε ότι ο τοίχος είναι λείος.
Λύση:
α) Επειδή η πλάκα ισορροπεί µε την επίδραση τριών δυνάµεων του βάρους w, της
τάσης T του σχοινιού και της δύναµης FΓ που ασκεί ο τοίχος στην πλάκα, θα πρέπει οι
φορείς των τριών δυνάµεων να διέρχονται από το Κ. Άρα η FΓ θα είναι κάθετη στον
τοίχο στο µέσο της πλευράς α. Αυτό σηµαίνει ότι ο τοίχος είναι λείος.
α w ⋅α
Τότε Στ(Α)=0⇒w⋅ =FΓ⋅(ΑΓ)⇒ FΓ = . Όµως στο ορθογώνιο τρίγωνο ΑΓΚ είναι
2 2(AΓ)
α
εφφ= , άρα έχουµε FΓ =w⋅εφφ.
2(AΓ)
L α/4 1
Για (ΑΖ)=L και (ΑΚ)=L+x ισχύει = = ⇒L=x. Τότε από την ισότητα των
L+x α/2 2
α
τριγώνων ΑΓ΄Ζ και ΚΜΖ έχουµε (ΑΓ΄)=(ΚΜ)= . Από το ορθογώνιο τρίγωνο ΑΓ΄Ζ
2
α/4 1 w
είναι εφφ= = , άρα έχουµε FΓ = ⇒ FΓ =25Ν.
α/2 2 2
α α w
Ή αλλιώς Στ(Ζ)=0⇒w⋅ =FΓ⋅ ⇒ FΓ = ⇒ FΓ =25Ν.
4 2 2
β) Ισχύει Τx=FΓ=25Ν και Τy=w=50N. Άρα T= Tx2 +Ty2 ⇒T=25⋅ 5 N=56Ν.
γ) Για µακρύτερο σχοινί η γωνία φ είναι µικρότερη άρα
και η δύναµη FΓ γίνεται επίσης µικρότερη.
A
α α 3α L 3α/8 3
δ) Αν (Γ΄Ζ)= - = , τότε: = = ⇒L=3x.
2 8 8 L+x α/2 4
L (AΓ′) φ
Τότε από τα τρίγωνα ΑΓ΄Ζ και ΚΜΖ έχουµε =
x α/2
3α
⇒(ΑΓ΄)= . Από το ορθογώνιο τρίγωνο ΑΓ΄Ζ είναι
2 T
Ζ M
3α/8 1 w
εφφ= = , άρα έχουµε FΓ =w⋅εφφ⇒ FΓ = ⇒
(ΑΓ′) 4 4
⇒FΓ =12,5Ν. x
Τότε για την τάση του σχοινιού ισχύει Τx=FΓ=12,5Ν και K
Τy=w=50N. Άρα T= T +T ⇒T=12,5⋅ 17 N=51,5Ν.
2
x
2
y
FΓ
W
180. Ισορροπία της «πλάκας» (2)
1. Η τετράγωνη πλάκα του σχήµατος

πλευράς α έχει βάρος w=50N. Το σχοινί ΑΖ
είναι αβαρές και έχει µήκος L. Η πλάκα A
ισορροπεί και το σχοινί ΑΖ στην προέκτασή
του περνάει από το κέντρο Κ της πλάκας ενώ
φ
T
τέµνει τη µια πλευρά της πλάκας σε ΖM
α
απόσταση από το µέσο της Μ, όπως
4
φαίνεται στο σχήµα. Η πλάκα ισορροπεί F1
στηριζόµενη πάνω σε δυο τοίχους, όπου K
πάνω στον ένα στηρίζεται µε µήκος
α
και F2
4
α
W
πάνω στον άλλο µε µήκος .
8
α) Να υπολογίσετε τις δυνάµεις που ασκούν
οι δυο τοίχοι στην πλάκα,
β) να υπολογίσετε την τάση του σχοινιού.
Θεωρήστε τους τοίχους λείους.
Λύση:
α 3α
α) Στ(K)=0⇒F1⋅ =F2⋅ ⇒2F1=3F2. (1)
4 8
α 7α α
Στ(Ζ)=0⇒F1⋅ +F2⋅ =w ⇒2F1+7F2=2w.(2)
4 8 4
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει F1=15N και F2=10N.
β) Ισχύει Τx=F1+F2=25Ν και Τy=w=50N. Άρα T= Tx2 +Ty2 ⇒T=25⋅ 5 N=56Ν.
2. Η τετράγωνη πλάκα του σχήµατος

πλευράς α έχει βάρος w=50N. Το σχοινί ΑΖ
είναι αβαρές και έχει µήκος L. Η πλάκα
ισορροπεί και το σχοινί ΑΖ στην προέκτασή
του περνάει από το κέντρο Κ της πλάκας A
ενώ τέµνει τη µια πλευρά της πλάκας σε
απόσταση
α
από το µέσο της Μ, όπως φ
T
4 ΖM
φαίνεται στο σχήµα. Η πλάκα ισορροπεί
στηριζόµενη πάνω σε δυο τοίχους, όπου
πάνω στον ένα στηρίζεται µε µήκος
α
και F1
2 K
α
πάνω στον άλλο µε µήκος .
4 W
α) Να υπολογίσετε τις δυνάµεις που ασκούν
οι δυο τοίχοι στην πλάκα,
β) να υπολογίσετε την τάση του σχοινιού.
Θεωρήστε τους τοίχους λείους.
Λύση:
α
α) Στ(K)=0⇒F1⋅0=F2⋅ ⇒F2=0. ∆ηλαδή, η πλάκα δε δέχεται δύναµη από τον κάτω
4
τοίχο.
α α w
Στ(Ζ)=0⇒F1⋅ =w ⇒F1= =25 Ν.
2 4 2
β) Ισχύει Τx=F1=25Ν και Τy=w=50N. Άρα T= Tx2 +Ty2 ⇒T=25⋅ 5 N=56Ν.
181. Ισορροπία της «πλάκας» (3)
Η τετράγωνη πλάκα του σχήµατος πλευράς α

έχει βάρος w=50N. Το σχοινί ΑΖ είναι αβαρές
και έχει µήκος L. Η πλάκα ισορροπεί και το
α A
της πλάκας σε απόσταση από το µέσο της Μ,
4
όπως φαίνεται στο σχήµα. φ
T
Να υπολογίσετε τη δύναµη F που ασκεί ο τοίχος ΖM
στην πλάκα.
x
Λύση: E
Tστ F K a
Επειδή η πλάκα ισορροπεί µε την επίδραση
τριών δυνάµεων του βάρους w, της τάσης T του
σχοινιού και της δύναµης F που ασκεί ο τοίχος W
στην πλάκα, θα πρέπει οι φορείς των τριών
δυνάµεων να διέρχονται από το Κ.
Από την ισότητα των τριγώνων ΑBΖ και ΚΜΖ
α α
έχουµε (AB)=(ΚΜ)= . Ακόµη από την κατασκευή είναι (ΒΖ)= . Από το ορθογώνιο
2 4
α/4 1
τρίγωνο ΑBΖ είναι εφφ= = .
α/2 2
ΣFy=0⇒ Τy=Tστ+w⇒Τσυνφ=Tστ+w και ΣFx=0⇒ Τx=N⇒Τηµφ=Ν.
N 1
Τότε εφφ= = ⇒ 2Ν=Tστ+w ή Tστ=2Ν-w (1).
Tστ +w 2
α α α α α α w
Στ(Α)=0⇒w =N(x+ )⇒ w =Nx+N ⇒ (w-N) =Nx⇒ x= ( -1). (2)
2 2 2 2 2 2 N
όπου x=(BE) είναι η θέση του σηµείου εφαρµογής της δύναµης F που ασκεί ο τοίχος
στην πλάκα.
Γενικά ισχύει 0≤x≤α.
w
Για x=0⇒ =1⇒w=N. Τότε (1) ⇒Tστ=2Ν-w⇒ Tστ=w=Ν και F= N 2 +Tστ2 ⇒
N
Τ στ
⇒ F=N⋅ 2 και εφθ= ⇒ εφθ=1 ή θ=450, δηλαδή η F βρίσκεται πάνω στη διαγώνιο
w
και εφαρµόζεται στο σηµείο Β.
α w w w
Για x= ⇒ -1=1⇒ =2⇒N= . Τότε (1) ⇒Tστ=2Ν-w⇒ Tστ=0 και F=Ν µε
2 N N 2
Τ στ
εφθ= ⇒ εφθ=0 ή θ=00, δηλαδή η F βρίσκεται στο µέσο της πλευράς ΒΓ και περνάει
w
από το κέντρο Κ της πλάκας. Είναι η περίπτωση που ο τοίχος είναι λείος.
α w 1 w 3 2w w
Για x= ⇒ -1= ⇒ = ⇒N= . Τότε (1) ⇒Tστ=2Ν-w⇒ Tστ= και
4 N 2 N 2 3 3
5w Τ 1
F= N 2 +Tστ2 ⇒ F= και εφθ= στ ⇒ εφθ= .
3 w 2
w w w 2w
Για x=α⇒ -1=2⇒ =3⇒N= . Τότε (1) ⇒Tστ=2Ν-w⇒ Tστ= -Ν⇒
N N 3 3
w
⇒ Tστ=- =-Ν
3
Τ στ
F= N 2 +Tστ2 =N⋅ 2 και εφθ= ⇒ εφθ=1 ή θ=450, δηλαδή η F βρίσκεται πάνω στη
w
διαγώνιο και εφαρµόζεται στο σηµείο Γ.
α
Για 0≤x≤
2
α w α w w
Έχουµε: 0≤ ( -1) ≤ ⇒1≤ ≤2⇒ ≤Ν≤w. Τότε,
2 N 2 N 2
w
ΣFx=0⇒ Τx=N οπότε έχουµε ≤ Τx ≤w και
2
w
ΣFy=0⇒ Τy=Tστ+w=2Ν οπότε έχουµε 2 ≤ 2Ν ≤2w⇒w≤ Τy ≤2w
2
α
Για ≤x≤α
2
α α w w w w w
Έχουµε: ≤ ( -1) ≤α⇒1≤ -1≤2⇒2≤ ≤3⇒ ≤Ν≤ . Τότε,
2 2 N N N 3 2
w w
ΣFx=0⇒ Τx=N οπότε έχουµε ≤ Τx ≤ και
3 2
w 2w
ΣFy=0⇒ Τy=Tστ+w=2Ν οπότε έχουµε 2 ≤ 2Ν ≤ w⇒ ≤ Τy ≤w
3 3
Για x<0
α w w
Έχουµε: ( -1) <0⇒ <1⇒Ν>w. Τότε,
2 N N
ΣFx=0⇒ Τx=N οπότε έχουµε Τx >w και
ΣFy=0⇒ Τy=Tστ+w=2Ν οπότε έχουµε Τy >2w.
Για x>α
α w w w w
Έχουµε: ( -1) >α⇒ -1>2⇒2≤ >3⇒Ν< . Τότε,
2 N N N 3
w
ΣFx=0⇒ Τx=N οπότε έχουµε Τx < και
3
2w
ΣFy=0⇒ Τy=Tστ+w=2Ν οπότε έχουµε Τy <
3
2w
Όµως είναι και Τy≥0 άρα για x>α έχουµε 0≤Τy< .
3
Γενικά για το σηµείο εφαρµογής της δύναµης F θα έχουµε:

α
Για w≤ Τy ≤2w, 0≤ x ≤
2
2w α
Για ≤ Τy ≤w, ≤x≤α
3 2
2w
Για 0≤Τy< , x>α (αδύνατο)
3
Για Τy >2w , x<0 (αδύνατο)
182. ∆υο ράβδοι και δύναµη από τον άξονα περιστροφής
∆υο λεπτές, ισοπαχείς και οµογενείς ράβδοι ΑΒ και ΑΓ, που έχουν το ίδιο µήκος
L=0,5m και έχουν αντίστοιχα µάζες m=1Kg και Μ=3Κg, συγκολλούνται στο άκρο τους
Α, ώστε να σχηµατίζουν ορθή γωνία. Το σύστηµα των δυο ράβδων µπορεί να
περιστρέφεται γύρω από οριζόντιο άξονα, κάθετο στο επίπεδο ΓΑΒ, που διέρχεται από
το σηµείο Ρ της ράβδου ΑΒ,
L
τέτοιο ώστε (ΑΡ)=x= όπως
4 N
φαίνεται στο σχήµα. Το σύστηµα
αρχικά συγκρατείται στη θέση
όπου η ράβδος ΑΒ είναι A Ρ΄ Ρ B
οριζόντια.
Κ΄
Τότε:
α) Να υπολογίσετε τη γωνιακή
επιτάχυνση του συστήµατος των x
δυο ράβδων τη στιγµή που
αφήνουµε το σύστηµα από την d mg
αρχική του θέση να περιστραφεί.
β) Να βρείτε την απόσταση x΄
από το Α, του σηµείου Ρ΄ από το Κ
οποίο έπρεπε να περνάει ο
οριζόντιος άξονας ώστε το
σύστηµα αρχικά να ισορροπούσε.
γ) Ποια είναι η κατακόρυφη Mg
συνιστώσα της δύναµης που
ασκείται από τον άξονα
περιστροφής στο σύστηµα τη
στιγµή της εκκίνησης;
Γ
∆ίνεται η ροπή αδράνειας ράβδου
µάζας Μ και µήκους L ως προς
1
το κέντρο µάζας της Icm= ML2.
12
Λύση:
α) Για τη ροπή αδράνειας της κάθε ράβδου γύρω από τον άξονα περιστροφής που
περνάει από το Ρ και σύµφωνα µε το θεώρηµα του Steiner θα έχουµε:
1 2 L2 4mL2 + 3mL2 7mL2 7
ΙΑΒ=Ι1= mL +m = = = Kg⋅m2. Παρόµοια:
12 16 48 48 192
1 L2 L2 4L2 5L2
ΙΑΓ=Ι2= ΜL2+Μ⋅d2 όπου d2=x2+ = + = , άρα
12 4 16 16 16
4ML2 15ML2 19ML2 57 64 1
Ι2= + = = Kg⋅m2. Άρα Ιολ=Ι1+Ι2= ⇒Ιολ= Kg⋅m2.
48 48 48 192 192 3
Τότε ισχύει,
L 1 1 1 1
Στ(Ρ)=Ιολ⋅αγων⇒Μgx-mg( -x)= Ιολ⋅αγων⇒30⋅ -10⋅( - )= ⋅αγων⇒
2 8 4 8 3
30 10 1 1
⇒ - = ⋅αγων ⇒2,5= ⋅αγων ⇒ αγων =7,5rad/s2.
8 8 3 3
L 1 1 1
β) Στ(Ρ΄)=0⇒Μgx΄-mg( -x΄)= 0⇒30⋅x΄=10⋅( -x΄)⇒3⋅x΄= -x΄⇒4⋅x΄= ⇒
2 4 4 4
1
⇒x΄= m ή x΄=(ΑΡ΄)=6,25cm
16 N
από το Α.
γ) Για να βρούµε την
κατακόρυφη αντίδραση Ν από A Ρ΄ Ρ Κ΄ B
τον άξονα περιστροφής (στο Ρ)
πρέπει να βρούµε την
επιτάχυνση αεy του κέντρου αεy
µάζας G, του συστήµατος.
Επειδή το σύστηµα των µαζών φ2
ισορροπεί, για τον άξονα που mg
περνά από το Ρ΄ µε (ΑΡ΄)=x΄= Ρ΄΄ G
1
16
m, το Κ.Μ του συστήµατος Κ φ α
1 εy
θα βρίσκεται πάνω στην κάθετη
στη ράβδο (ΑΒ) που περνά από
το Ρ΄.
Αν κάναµε το ίδιο βάζοντας τη
Mg
ράβδο (ΑΓ) µάζας Μ, οριζόντια
και τη ράβδο (ΑΒ) µάζας m
κατακόρυφη τότε θα έχουµε: Γ
L
Στ(Ρ΄΄)=0⇒mgx΄΄-Mg( -x΄΄)=0
2
1
⇒10⋅x΄΄=30⋅( -x΄΄)⇒
4
3 3
⇒4⋅x΄΄= ⇒ x΄΄= m. Άρα ο άξονας περιστροφής θα έπρεπε να περνάει από το
4 16
3
σηµείο Ρ΄΄ µε x΄΄=(ΑΡ΄΄)= m ή 18,75cm. Τότε το Κ.Μ, (G) του συστήµατος θα
16
βρίσκεται πάνω στο σηµείο τοµής των Ρ΄G και Ρ΄΄G. Ακόµη από το σχήµα φαίνεται ότι
1 3
εφφ1= 16 =1 και εφφ2= 16 =1 άρα το Κ.Μ, (G) του συστήµατος θα βρίσκεται πάνω
1 3
16 16
στο ευθύγραµµο τµήµα (ΚΚ΄) που συνδέει τα Κ.Μ των δυο ράβδων. Επίσης είναι
1
(KG) 1
= 16 = =σταθερό ή (Κ΄G)=3(ΚG).
(K ′G) 3 3
16
Στο παρακάτω σχήµα φαίνεται το Κ΄Κ να σχηµατίζει µια τυχαία γωνία φ µε την
κατακόρυφο, όταν το σύστηµα των δυο ράβδων έχει περιστραφεί γύρω από άξονα που
περνάει από το Κ.Μ (G) του συστήµατος.
Τότε για τη συνολική ροπή ως προς το G θα έχουµε,
Στ(G)= Μg(KG)ηµφ-mg(Κ΄G)ηµφ⇒ Στ(G)= 3mg(KG)ηµφ-3mg(ΚG)ηµφ =0
(Κ΄G)=3(ΚG) και M=3m.
Άρα σε κάθε θέση το σύστηµα
ισορροπεί ως προς οριζόντιο άξονα
Κ΄
που περνάει από το (G).
Τότε αν ξαναγυρίσουµε στο ερώτηµα
όπου ο άξονας περιστροφής περνάει
από το σηµείο Ρ µε (ΑΡ)=x= m θα
1 mg
8 φ
έχουµε ότι η επιτρόχιος επιτάχυνση
του σηµείου Ρ΄ τη στιγµή της G
εκκίνησης θα είναι, φ
αεπιτρόχια= αεy =αγων(x-x΄)=
Κ
15 1 1 15 1
= ⋅( - )= ⋅ ⇒
2 8 16 2 16
15 Mg
⇒αεy = m/s2 . Τότε και το Κ.Μ (G)
32
του συστήµατος έχει εκείνη τη στιγµή
την ίδια κατακόρυφη επιτρόχιο επιτάχυνση αεy.
Ισχύει, ΣF=(m+M)⋅αεy ⇒(m+M)⋅g-N=(m+M)⋅αεy ⇒N=(m+M)⋅g-(m+M)⋅αεy ⇒
15 305
⇒ N=40-4⋅ ⇒N= N ή Ν=38,125Ν.
32 8
Το G βέβαια κάνει κυκλική κίνηση µε κέντρο το Ρ. Άρα η επιτρόχια επιτάχυνσή του

είναι κάθετη στην GΡ. Τότε η αεy
15
του G είναι ίση µε αεy= m/s2 . N
32
(Ρ′Ρ) 1
Ακόµη είναι εφθ= = , και
( ΑΡ′′) 3 A Ρ΄ Ρ N΄ B
α εy 1
εφθ= = , άρα
α εx 3 φ αεy Κ΄
15 45 2
αεx=3⋅αεy=3⋅ = m/s 2.
θ
32 32
Τότε για την οριζόντια συνιστώσα
G αεx mg
της δύναµης Ν΄ που ασκεί στη Ρ΄΄
ράβδο ο άξονας περιστροφής θ
έχουµε, Κ
45 α εy α
Ν΄=(m+M)⋅αεx⇒ Ν΄= N.
8
1. Η επιτάχυνση του G δίνεται Mg
από τη σχέση: αG=αε=αγων·(GP).
Η επιτάχυνση αυτή είναι η
επιτρόχια του G. Το G δεν έχει Γ
ακόµα κεντροµόλο επιτάχυνση
αφού µόλις αρχίζει να κινείται και
άρα ω=0.
10
Ισχύει (GP)= ( Ρ′Ρ ) + ( ΑΡ′′ ) =
2 2
m. Οπότε έχουµε
16
15 10 15 10
αε=αγων·(GP)= ⋅ ⇒ αε= m/s2.
2 16 32
Για τη δύναµη την παράλληλη στη διεύθυνση GP, έχουµε: ΣF1=0, ενώ για τη δύναµη
την κάθετη στη διεύθυνση GP, έχουµε: ΣF2=(m+M)·αε.
Ακόµη για την επιτρόχια επιτάχυνση του G και από τις συνιστώσες της αεx και αεy που
υπολογίσαµε παραπάνω, επαληθεύεται ότι αε= α εx 2 +α εy 2 ⇒
2 2
 45   15  2250 15 10
⇒ αε=   +   ⇒ αε= ⇒ αε= m/s2.
   
32 32 32 32
2. Για το σύστηµά µας αρχικά και

για τη ράβδο (ΑΒ) µε µάζα m και
y
γραµµική πυκνότητα έστω λ1
έχουµε:
L
1
m=λ1 ∫ dx ⇒1=λ1⋅L⇒λ1= .
L A m,L B
0
Παρόµοια για τη ράβδο (ΑΓ) µε

x΄ x
µάζα Μ και γραµµική πυκνότητα 0 L
έστω λ2 έχουµε:
0
3
Μ=λ2 ∫ dy ⇒3=λ2⋅L⇒λ2= .
-L
L
Τότε για τις συντεταγµένες xG ,yG M,L
του Κ.Μ (G) θα έχουµε,
L
1
xG=
m1 + m 2 ∫ x⋅λ
0
1 ⋅ dx =
λ1 x2
L Γ -L
⋅ ⇒
m1 + m 2 2 0
1 L2 y΄
⇒xG= ⋅ ⇒
L ⋅ (m1 +m 2 ) 2
L 0,5
⇒ xG= ⇒ xG= ⇒
2 ⋅ (m1 +m 2 ) 2⋅4
0 0
1 1 λ2 y2 −3 L2
⇒ xG= m και yG=
16 m1 + m 2 ∫ 2
-L
y ⋅ λ ⋅ dy = ⋅
m1 + m 2 2
⇒ yG= ⋅ ⇒
L ⋅ (m1 + m 2 ) 2
-L
3L 3 ⋅ 0,5 3
⇒ yG= − ⇒ yG= − ⇒ yG= - m⋅
2 ⋅ (m1 + m 2 ) 2⋅4 16
183. Έξι µάζες
Στις κορυφές ενός κανονικού

εξαγώνου ΑΒΓ∆ΕΖ πλευράς α= A m
3 m, βρίσκονται αντίστοιχα έξι
ίσες µάζες m=0,2Κg που α
συγκολλούνται µεταξύ τους µε m α /2 B
αβαρείς ράβδους. Το σύστηµα των x
µαζών µπορεί να περιστρέφεται σε
Ζ
Κ m
κατακόρυφο επίπεδο γύρω από
οριζόντιο άξονα, κάθετο στο α
επίπεδο του εξαγώνου, που G
διέρχεται από το σηµείο Β όπως
φαίνεται στο σχήµα. Το σύστηµα
α
αρχικά συγκρατείται στη θέση m
όπου η Α∆ είναι κατακόρυφη. Ε
Τότε: m Γ
α) Να υπολογίσετε τη γωνιακή
επιτάχυνση του συστήµατος των
µαζών τη στιγµή που αφήνουµε το m
σύστηµα από την αρχική του θέση ∆
να περιστραφεί.
β) Ποια είναι η κατακόρυφη και ποια η οριζόντια συνιστώσα της δύναµης που ασκείται
από τον άξονα περιστροφής στο σύστηµα τη στιγµή της εκκίνησης;
γ) Πόση είναι η δύναµη που ασκείται στο σύστηµα από τον άξονα περιστροφής, όταν
το σύστηµα ξεκινώντας από την ηρεµία αποκτήσει τη µέγιστη γωνιακή του ταχύτητα;
δ) Αν το σύστηµα περιστρέφεται οριζόντια γύρω από το κέντρο µάζας του, µε σταθερή
γωνιακή ταχύτητα, όση είναι αυτή που υπολογίζουµε από το προηγούµενο ερώτηµα,
τότε πόση είναι η δύναµη στα άκρα της κάθε ράβδου;
Λύση:
α) Για τη ροπή αδράνειας του συστήµατος γύρω από τον άξονα περιστροφής που
περνάει από το Β θα έχουµε:
Ιολ(Β)= mΑ⋅α2+mΓ⋅α2+m∆⋅(Β∆)2+mΕ⋅(ΒΕ)2+mΖ⋅(ΒΖ)2 µε (ΒΖ)=(Β∆)=2(ΒΚ)=2x, όπου
α 3
x= =1,5m και (ΒΕ)=2α.
2
Ιολ(Β)= mΑ⋅α2+mΓ⋅α2+m∆⋅(2x)2+mΕ⋅(2α)2+mΖ⋅(2x)2 ⇒
⇒ Ιολ(Β)= m⋅α2+m⋅α2+4m⋅x2+4m⋅α2+4m⋅x2 ⇒
3α 2
⇒ Ιολ(Β)= 6m⋅α2+8m⋅x2⇒ Ιολ(Β)= 6m⋅α2+8m⋅ ⇒ Ιολ(Β)= 12m⋅α2⇒
4
⇒Ιολ(Β)= 12⋅0,2⋅3⇒ Ιολ(Β)=7,2 Kg⋅m2.
Στ(B)= Ιολ(Β)⋅αγων µε Στ(B)=τΑ + τΓ + τ∆ + τΕ + τΖ
και τΑ=mgx, τΓ=0, τ∆=mgx, τΕ =2mgx, τΖ =2mgx.
Άρα έχουµε Στ(B)= 6mgx⇒ Στ(B)= 6⋅0,2⋅10⋅1,5⇒ Στ(B)= 18Ν⋅m και Στ(B)= Ιολ(Β)⋅αγων⇒
18
⇒ αγων= =2,5rad/s2.
7, 2
β)
Το G κάνει κυκλική κίνηση µε κέντρο το B. Άρα, η επιτρόχια επιτάχυνσή του είναι
κάθετη στην GB.
Η επιτρόχια επιτάχυνση του
A m Ny
G δίνεται από τη σχέση:
αε=αγων·(GB). α
Το G δεν έχει ακόµα
m α/2 B
κεντροµόλο επιτάχυνση x
αφού µόλις αρχίζει να Ζ
κινείται και άρα ω=0. Κ m N
Ισχύει (GB)=α= 3 m. α
Οπότε έχουµε: G α
5
αε=αγων·(GΒ)= ⋅ 3 ⇒
2 α φ
⇒αε=
5 3
m/s2.
α m
2 Ε Γ
m
Για τη δύναµη την
παράλληλη στη διεύθυνση
m
GΒ, έχουµε: ΣF1=0, ενώ για ∆
τη δύναµη την κάθετη στη
διεύθυνση GΒ, έχουµε: ΣF2=6m·αε.
Ακόµη για τις συνιστώσες της αεx και αεy, έχουµε αεx= αε⋅ηµφ µε φ=300, άρα είναι
5 3 15
αεx= m/s2 και αεy= αε⋅συνφ, άρα είναι αεy= m/s2
4 4
Τότε για την κατακόρυφη αντίδραση Νy από τον άξονα περιστροφής (στο B) έχουµε,
ΣFy=6m⋅αεy ⇒6m⋅g-Ny=6m⋅αεy ⇒Ny=6m⋅(g-αεy) ⇒Ny=1,2⋅6,25=7,5N
Και για την οριζόντια συνιστώσα της δύναµης Νx που ασκεί στη ράβδο ο άξονας
περιστροφής έχουµε:
5 3
Νx=6m⋅αεx⇒ Νx=1,2⋅ =1,5⋅ 3 N.
4
γ) Τη µέγιστη γωνιακή ταχύτητα ω, θα την έχουµε όταν η γωνιακή επιτάχυνση γίνει
µηδέν (αγων=0), δηλαδή όταν το σύστηµα περιστραφεί κατά 600 και γίνει όπως φαίνεται
στο σχήµα.
B
α
Γ
A
α
0
U =0 30
Ζ ∆
y
Εκείνη τη στιγµή είναι Στ(B)= Ιολ(Β)⋅αγων=0⇒ αγων=0. Το σύστηµα των µαζών έχει
αρχικά δυναµική ενέργεια Uαρχ µε Uαρχ=mA⋅g(2α)+2mΒ⋅g(α+y)+ 2mΓ⋅g⋅y µε y=α⋅ηµ300=
α
.
2
3α α
Άρα Uαρχ=2m⋅g⋅α+2m⋅g⋅ + 2m⋅g⋅ ⇒ Uαρχ=6m⋅g⋅α .
2 2
Η τελική του δυναµική ενέργεια Uτελ είναι, Uτελ= mΒ⋅g(α+y)+2mΑ⋅g⋅α+ - mΕ⋅g⋅y⇒
3α α
⇒Uτελ= m⋅g⋅ +2m⋅g⋅α+ - m⋅g⋅ ⇒ Uτελ= 3m⋅g⋅α. Τότε από την Α.∆.Μ.Ε:
2 2
1 1
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒6m⋅g⋅α = ⋅Ιολ(Β)⋅ω2+3m⋅g⋅α⇒3m⋅g⋅α = ⋅Ιολ(Β)⋅ω2⇒
2 2
6m ⋅ g ⋅ α 5 3
⇔ω2= ⇒ ω 2= (rad/s)2.
Ιολ(Β) 3
Τότε είναι FE=mω2(2α), F∆=FZ=mω22x= mω2α 3 , FA=FΓ=mω2α.
Ακόµη Fy=2F∆y+2FΓy+FE=2F∆ηµ600+2FΓηµ300+FE ⇒
3 1
⇒Fy=2mω2α 3 +2 mω2α +2 mω2α⇒ Fy=6mω2α. Τότε ΣFy=0⇒Ny+Fy=6mg⇒
2 2
5 3
⇒Ny=6mg-6mω2α⇒ Ny=6m(g-ω2α)⇒ Ny=1,2⋅(10- ⋅ 3 )⇒ Ny=6Ν.
3
Ακόµη είναι ΣFx=F∆x-FZx +FΓx-FAx=F∆συν600-F∆συν600+FΓσυν300-FΓσυν300 ⇒
⇒ ΣFx=Nx=0. Έτσι η δύναµη που ασκείται στο σύστηµα από τον άξονα περιστροφής,
όταν το σύστηµα αποκτήσει τη µέγιστη γωνιακή του ταχύτητα είναι Ν= Ny=6Ν.
δ) Για περιστροφή σε οριζόντιο επίπεδο µε σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω, γύρω από το
G είναι αγων=0 και αε=αγων⋅R=0. Οπότε η κάθε µάζα θα έχει µόνο κεντροµόλο
επιτάχυνση αΚ=ω2⋅α. Η κεντροµόλος δύναµη FK που ασκείται στη κάθε µάζα είναι
5 3
FK=m⋅ω2⋅α ⇒ FK=0,2⋅ ⋅ 3 ⇒ FK=1N και τόση θα είναι και η δύναµη στα άκρα της
3
κάθε ράβδου, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήµα.
B
Γ
A
α
G
U =0
Ζ ∆
FK
K
F
Ε
184. Οµογενής σφαίρα ω
H οµογενής σφαίρα του

σχήµατος έχει ακτίνα R=0,2m
και περιστρέφεται ανάµεσα
στο οριζόντιο και το
κεκλιµένο επίπεδο γωνίας K
κλίσης φ=300, ενώ βρίσκεται
συνέχεια σε επαφή µε αυτά. φ w
N1
Αν ο συντελεστής τριβής T1
N2
φ
T2
ολίσθησης µεταξύ της σφαίρας και των επιπέδων είναι µ=0,5 και η αρχική ταχύτητα της
σφαίρας είναι ω0=115 rad/s να βρεθεί σε πόσο χρόνο θα σταµατήσει η περιστροφή της
2
σφαίρας. ∆ίνεται για τη σφαίρα Ιcm= mR2.
5
2
Ακόµη είναι 3 =1,7 και g=10m/s .
Λύση:
Στη σφαίρα ασκούνται το βάρος του W και οι τριβές ολίσθησης T1 και T2 από το
κεκλιµένο και το οριζόντιο επίπεδο αντίστοιχα καθώς και οι κάθετες δυνάµεις Ν1 και
Ν2.
0
K
N1y
w
φ N1
T1 T1y
φ N1χ N2
T1χ φ
T2
T1 T
Ισχύει T1=µN1⇒Ν1= (1) και T2=µN2⇒ Ν2= 2 (2).
µ µ
Η σφαίρα δε µετατοπίζεται οπότε από τη συνθήκη ισορροπίας στην οριζόντια
διεύθυνση ισχύει ΣFx=0⇒T1x+T2=N1x ⇒ T1συνφ+T2=N1ηµφ (3).
Παρόµοια στην κατακόρυφη διεύθυνση ισχύει ΣFy=0⇒T1y+ N1y +N2=w ⇒
⇒ T1ηµφ+ N1συνφ+N2=w (4).
T
Από την (3) αντικαθιστώντας την (1) έχουµε T1συνφ+T2= 1 ηµφ (5)
µ
T T
Από την (4) αντικαθιστώντας τις (1) και (2) έχουµε T1ηµφ+ 1 συνφ+ 2 =w ⇒
µ µ
⇒Τ2= µw-µT1ηµφ-Τ1συνφ (6). Τότε η (5) µέσω της (6) γίνεται:
T1 T1 µ2w
T1συνφ+T2= ηµφ ⇒ T1συνφ+ µw-µT1ηµφ-Τ1συνφ = ηµφ ⇒Τ1= 2
µ µ (µ +1) ⋅ ηµφ
(7).
Και από την (6)⇒ Τ2= µw-µT1ηµφ-Τ1συνφ⇒ Τ2= µw- T1(µηµφ+συνφ)⇒
µ2w
⇒ Τ2= µw- 2 (µηµφ+συνφ) (8).
(µ +1) ⋅ ηµφ
Από το θεµελιώδη νόµο της στροφικής κίνησης για τη σφαίρα έχουµε:
2 5(Τ1 +Τ 2 )
Στ(Κ)=Ι⋅αγων⇒(Τ1+Τ2)R= mR2⋅αγων⇒ αγων= µέσω των (7) και (8) έχουµε,
5 2⋅m⋅R
5µg µ(1-συνφ)+ηµφ
αγων= .
2R (µ 2 +1) ⋅ ηµφ
3
0,5(1- )+0,5
Με αντικατάσταση παίρνουµε αγων= 62,5⋅ 2 ⇒
(0,25+1) ⋅ 0,5
0,575 ω 115
⇒αγων=62,5⋅ ⇒ αγων=57,5 rad/s2. Τότε ω=ω0-αγων⋅t⇒ t= 0 ⇒ t= =2s.
0,625 α γων 57,5
185. Οµογενής σφαίρα. Πότε θα σταµατήσει η περιστροφή της;
H συµπαγής και οµογενής ω1

σφαίρα του σχήµατος έχει ω0
ακτίνα R=0,2m και
περιστρέφεται ανάµεσα στο
οριζόντιο και το κεκλιµένο
επίπεδο γωνίας κλίσης
φ=300, γύρω από οριζόντιο
άξονα που διέρχεται από το K
κέντρο της σφαίρας και είναι
κάθετος στο επίπεδο της φ w
N1
σελίδας. Η σφαίρα T1
N2
περιστρέφεται ταυτόχρονα φ
και γύρω από κατακόρυφο T2
άξονα που περνάει από το
κέντρο της ενώ βρίσκεται συνέχεια σε επαφή µε τα δυο επίπεδα όπως φαίνεται στο
σχήµα. Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µεταξύ της σφαίρας και των επιπέδων είναι
µ=0,5 και η αρχική γωνιακή ταχύτητα της σφαίρας γύρω από τον κάθε άξονα
περιστροφής είναι ω0=115 rad/s να βρεθεί σε πόσο χρόνο θα σταµατήσει η περιστροφή
2
της σφαίρας. ∆ίνεται για τη σφαίρα Ιcm= mR2.
5
2
Ακόµη είναι 3 =1,7 και g=10m/s .
Λύση:
Στη σφαίρα ασκούνται το βάρος του W και οι τριβές ολίσθησης T1 και T2 από το
κεκλιµένο και το οριζόντιο επίπεδο αντίστοιχα καθώς και οι κάθετες δυνάµεις Ν1 και
Ν2.
ω0
K
N1y φ
w
φ N1
T1 T1y
φ N1χ N2
T1χ φ
T2
T1 T
Ισχύει T1=µN1⇒Ν1= (1) και T2=µN2⇒ Ν2= 2 (2).
µ µ
Η σφαίρα δε µετατοπίζεται οπότε από τη συνθήκη ισορροπίας στην οριζόντια
διεύθυνση ισχύει ΣFx=0⇒T1x+T2=N1x ⇒ T1συνφ+T2=N1ηµφ (3).
Παρόµοια στην κατακόρυφη διεύθυνση ισχύει ΣFy=0⇒T1y+ N1y +N2=w ⇒
⇒ T1ηµφ+ N1συνφ+N2=w (4).
T
Από την (3) αντικαθιστώντας την (1) έχουµε T1συνφ+T2= 1 ηµφ (5).
µ
T T
Από την (4) αντικαθιστώντας τις (1) και (2) έχουµε T1ηµφ+ 1 συνφ+ 2 =w ⇒
µ µ
⇒Τ2= µw-µT1ηµφ-Τ1συνφ (6). Τότε η (5) µέσω της (6) γίνεται:
T1 T µ2w
T1συνφ+T2= ηµφ ⇒ T1συνφ+ µw-µT1ηµφ-Τ1συνφ = 1 ηµφ ⇒Τ1= 2 (7).
µ µ (µ +1) ⋅ ηµφ
Και από την (6)⇒ Τ2= µw-µT1ηµφ-Τ1συνφ⇒ Τ2= µw- T1(µηµφ+συνφ)⇒
µ2w
⇒ Τ2= µw- 2 (µηµφ+συνφ) (8).
(µ +1) ⋅ ηµφ
Από το θεµελιώδη νόµο της στροφικής κίνησης για τη σφαίρα έχουµε:
2 5(Τ1 +Τ 2 )
Στ(Κ)=Ι⋅αγων⇒(Τ1+Τ2)R= mR2⋅αγων⇒ αγων= µέσω των (7) και (8) έχουµε:
5 2⋅m⋅R
5µg µ(1-συνφ)+ηµφ
αγων= .
2R (µ 2 +1) ⋅ ηµφ
3
0,5(1- )+0,5
Με αντικατάσταση παίρνουµε αγων= 62,5⋅ 2 ⇒
(0,25+1) ⋅ 0,5
0,575 ω 115
⇒αγων=62,5⋅ ⇒ αγων=57,5 rad/s2. Τότε ω=ω0-αγων⋅t⇒ t= 0 ⇒ t= =2s.
0,625 α γων 57,5
Για την ιδιοπεριστροφή της σφαίρας το οριζόντιο επίπεδο δεν προκαλεί κάποια ροπή
ενώ για το κεκλιµένο επίπεδο έχουµε,
2 5 ⋅ Τ1 ⋅ ηµφ
Στ=Ι⋅α΄γων⇒Τ1Rηµφ= mR2⋅α΄γων⇒ α΄γων= .
5 2⋅m⋅R
µ2w 2w
Όµως Τ1= 2 ⇒ Τ1= άρα έχουµε:
(µ +1) ⋅ ηµφ 5
2 ⋅ m ⋅ g ⋅ ηµφ g ⋅ ηµφ ω 115
α΄γων= = =25rad/s2 . Τότε ω=ω0-α΄γων⋅t΄⇒ t΄= 0 ⇒ t΄= ⇒
2⋅m⋅R R α′γων 25
⇒ t΄= 4,6s. Τελικά η περιστροφή της σφαίρας θα σταµατήσει σε 4,6s.
186. Οµογενής σφαίρα που ολισθαίνει
Μια οµογενής σφαίρα ακτίνας R=10cm και µάζας m=1Kg περιστρέφεται γύρω από τον
άξονά της και τη χρονική στιγµή t0=0 ρίχνεται κατά µήκος οριζόντιου επιπέδου µε
αρχική ταχύτητα υ0=7m/s και αρχική γωνιακή ταχύτητα ω0=70 rad/s µε τις φορές που
φαίνονται στο σχήµα. Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µεταξύ σφαίρας και
επιπέδου είναι µ=0,2
τότε, ω 0
α) Να βρείτε ποια ω
χρονική στιγµή θα υ
0
µηδενιστεί η γωνιακή cm υ
ταχύτητα της
R
σφαίρας.
β) Να βρείτε σε πόσο
χρόνο θα αρχίσει η T ολ
κύλιση της σφαίρας.
γ) Να υπολογιστεί το έργο της τριβής ολίσθησης από την αρχή και µέχρι να αρχίσει η
2
κύλιση της σφαίρας. ∆ίνεται για τη σφαίρα Ιcm= mR2 και g=10m/s2.
5
Λύση:
α) Όταν η σφαίρα έρθει σε επαφή µε το οριζόντιο επίπεδο κάνει και µεταφορική και
στροφική κίνηση.
Για τη µεταφορική κίνηση έχουµε: ΣF=m⋅αcm ⇒ Tολ=m αcm ⇒ µmg=m αcm ⇒

⇒ αcm =µ⋅g⇒ αcm =2m/s2.
2 2
Για τη στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇒ Tολ ⋅R= ⋅m⋅R2 ⋅αγων⇒ µmg= ⋅m⋅R⋅αγων⇒
5 5
5µg
⇒αγων= ⇒ αγων=50rad/s2.
2R
Αρχικά για την ταχύτητα του Κ.Μ έχουµε υcm=υ0=7m/s και υγ= -ω0 ⋅R= -7m/s.
Παρατηρούµε ότι ω0⋅R ≠υ0 άρα έχουµε και ολίσθηση.
Ισχύει υcm=υ0-αcm t⇒ υcm=7-2t. Ακόµη έχουµε ω= -ω0+αγωνt⇒ ω= -70+50t.
ω 70
Για ω=0⇒t= 0 ⇒t= ⇒t=1,4s. Τότε είναι υcm=υ1=7-2⋅1,4=4,2m/s.
α γων 50
Αλλιώς η στροφορµή της σφαίρας ως προς σηµείο του εδάφους διατηρείται.
2 2 2
L0=L1⇒ - ⋅m⋅R2⋅ω0+mυ0R= mυ1R⇒ υ1= υ0- ⋅R⋅ω0⇒ υ1=7- 0,1⋅70=4,2m/s.
5 5 5
υ -υ 7 - 4,2
-T⋅t= mυ1 -m⋅υ0⇒ T⋅t=m⋅υ0-mυ1⇒ µmgt= m⋅υ0-mυ1⇒t= 0 1 = =1,4s.
µg 2
β) Η σφαίρα θα επιβραδύνεται αρχικά µεταφορικά και στροφικά ώστε να επέλθει
αποκατάσταση της ισότητας υcm=ω⋅R. Όµως για τη µεταφορική κίνηση ισχύει
υcm=υ0-αcm t⇒ υcm=7-2t και για τη στροφική κίνηση ω= -ω0+αγωνt⇒ ω= -70+50t.
Άρα έχουµε: υ0-αcm t =(-ω0+αγωνt )⋅R⇒7-2t=-7+5t⇒7t=14⇒t=2s.
∆ηλαδή σε 1,4 s το ω θα µηδενιστεί και για άλλα 0,6s θα έχουµε ολίσθηση, οπότε τη
χρονική στιγµή t=2s θα αρχίσει η κύλιση.
Αλλιώς: Η στροφορµή της σφαίρας ως προς σηµείο του εδάφους διατηρείται.
2 2 7
L2=L1⇒ ⋅m⋅R2⋅ω+mυcmR= mυ1R⇒ ⋅m⋅υcm⋅R+mυcmR= mυ1R⇒ υcm= υ1⇒
5 5 5
5 5
⇒υcm= ⋅υ1⇒ υcm= ⋅4,2=3m/s. Τότε έχουµε:
7 7
υ -υ 7 -3
-T⋅t= mυcm -m⋅υ0⇒ T⋅t=m⋅υ0-mυcm⇒ µmgt= m⋅υ0-mυcm⇒t= 0 cm = =2s.
µg 2
2 2 1
γ) 1. Ι= Ιcm= mR2⇒ Ι= ⋅10-2⇒ Ι= Kg⋅m2.
5 5 250
1 1 1 1 1 98 + 245
Καρχ= I ω02 + mυ0 2 ή Καρχ = ⋅ ⋅4900+ ⋅49⇒ Καρχ = =34,3J.
2 2 2 250 2 10
1 1
Kτελ= I ω2 + mυ2 τη στιγµή (t=2s) που αρχίζει η κύλιση έχουµε υcm=7-2t=3m/s και
2 2
1 1 1 18 + 45
ω= -70+50t=30 rad/s. Άρα Κτελ = ⋅ ⋅900+ ⋅9⇒ Κτελ = =6,3J.
2 250 2 10
Το έργο της τριβής ολίσθησης είναι όσο και η «απώλεια» ενέργειας, άρα
WTολ=Κτελ-Καρχ=6,3-34,3⇒ WTολ= -28J.
2.Ακόµη µπορούµε να πούµε ότι το Κ.Μ της σφαίρας µετατοπίζεται στο οριζόντιο επίπεδο
1 1
κατά s=υ0⋅t- αcm⋅t2=7⋅2- ⋅2⋅4=10m ενώ το διάστηµα που διαγράφει η σφαίρα
2 2
1 1
κυλιόµενη είναι s΄=R⋅θ µε θ= -ω0⋅t+ αγων⋅t2⇒ θ= -70⋅2+ ⋅50⋅4⇒
2 2
⇒ θ= -140+100⇒ θ= -40rad και s΄=R⋅θ= -4m. ∆ηλαδή η σφαίρα λόγω κύλισης
µετατοπίζεται προς τα αριστερά κατά 4m. Άρα η σφαίρα έχει µετατοπιστεί ολισθαίνοντας
κατά ∆S=s-s΄⇒ ∆S=10-(-4)=14m.
Για την τριβή ολίσθησης έχουµε Tολ =µmg=2N και τότε η η «απώλεια» ενέργειας µέσω
του έργου της τριβής ολίσθησης είναι WTολ= - Tολ ⋅∆s=-2⋅14=-28J.
3.To κατώτερο σηµείο της σφαίρας που βρίσκεται σε επαφή µε το οριζόντιο επίπεδο έχει
κάθε στιγµή ταχύτητα V=υcm+ω⋅R⇒ V= υ0-αcm⋅t+ω0⋅R -αγων⋅R⋅ t⇒
⇒ V= υ0+ω0⋅R –(αcm +αγων⋅R)⋅ t⇒ V= V0–a⋅ t
µε V0=υ0+ω0⋅R=7+7=14m/s ενώ για το µέτρο της επιτάχυνσης είναι,
a= αcm +αγων⋅R =2+50⋅0,1=7m/s2 άρα έχουµε V= V0–a⋅ t⇒ V= 14–7⋅ t. Οπότε τη
χρονική στιγµή t=2s που σταµατάει η ολίσθηση είναι V= 14–7⋅ 2⇒V=0m/s. Πράγµατι για
κύλιση χωρίς ολίσθηση το κατώτερο σηµείο της σφαίρας έχει ταχύτητα V=0 m/s.
Άρα σε χρόνο t=2s το κατώτερο σηµείο της σφαίρας θα έχει µετατοπιστεί κατά
1 1
∆s=V0⋅t- a⋅t2=14⋅2- ⋅7⋅4=14m. Τότε WTολ = -T⋅∆s=-2⋅14=-28J,
2 2
όπως και προηγουµένως.
187. Οµογενής ράβδος και σηµειακή σφαίρα που περιστρέφονται
Λεπτή οµογενής ράβδος ΑΓ µήκους L=1m και µάζας Μ=3Kg, µπορεί να στρέφεται σε
κατακόρυφο επίπεδο χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο άξονα που περνά από το άκρο
της Α. Στο άλλο άκρο της Γ υπάρχει στερεωµένη σηµειακή σφαίρα µάζας m=0,5Kg. Η
ράβδος ισορροπεί σε
A L
οριζόντια θέση και τη Γ
χρονική στιγµή t0=0 m
αφήνουµε το σύστηµα φ Κ
ελεύθερο να περιστραφεί. mg
Για τη χρονική στιγµή t0=0
που το σύστηµα βρίσκεται N
Κ M g
στην οριζόντια θέση να
υπολογιστούν, Κ
Α)α) Ο ρυθµός µεταβολής Ny
της στροφορµής του
N Mg
συστήµατος ράβδος – Γ
-σφαίρα.
β) Ο ρυθµός µεταβολής της U =0 Γ m m
0
στροφορµής για τη ράβδο 30
και για τη σφαίρα
N
mg
ξεχωριστά. mg
γ) Η δύναµη Ν που δέχεται η
σφαίρα από τη ράβδο και ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής της σφαίρας m και της
ράβδου M, που οφείλεται στη δύναµη Ν µεταξύ ράβδου και σφαίρας, καθώς και ο
ρυθµός µεταβολής της στροφορµής που οφείλεται στο βάρος της σφαίρας m και της
ράβδου M αντίστοιχα.
Β) Να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήµατα όταν το σύστηµα έχει στραφεί κατά 600.
Γ) Πόση είναι η συνολική δύναµη που δέχεται η µάζα m από τη ράβδο όταν το
σύστηµα γίνει κατακόρυφο;
∆) Να υπολογιστεί η δύναµη που ασκείται στη ράβδο από τον άξονα περιστροφής όταν:
α) το σύστηµα ράβδος - m είναι οριζόντιο,
β) το σύστηµα ράβδος - m είναι κατακόρυφο,
γ) όταν το σύστηµα ράβδος - m έχει περιστραφεί κατά γωνία φ=600.
1
∆ίνεται για τη ράβδο Ιcm= Μ⋅L2 και g=10m/s2.
12
Λύση:
2
L 1 1
α) Ιρ=Ιcm+M   ⇒ Ιρ= Μ⋅L2 και Ιολ= Ιρ+mL2⇒ Ιολ= Μ⋅L2 +mL2=1+0,5⇒
2 3 3
2
⇒Ιολ=1,5Kg⋅m .
dL L dL dL
Στ= =Ιολ⋅αγων=Mg +mgL⇒ =15+5⇒ =20 Kg⋅m2/s2.
dt 2 dt dt
dL 40
Ακόµη =Ιολ⋅αγων⇒ αγων= rad/s2.
dt 3
dL dL 40 dL 20
β) ( )m =Ιm⋅αγων=mL2⋅αγων ⇒( )m=0,5⋅ ⇒( )m = Kg⋅m2/s2.
dt dt 3 dt 3
dL 1 dL 40
( )M =Ιρ⋅αγων= Μ⋅L2⋅αγων ⇒( )Μ = Kg⋅m2/s2.
dt 3 dt 3
dL dL 20 40 dL
Τότε ( )m +( )M = + =20 Kg⋅m2/s2= .
dt dt 3 3 dt
γ) Στη σφαίρα ασκούνται δύο δυνάµεις το βάρος της mg και η δύναµη N από τη ράβδο.
Τότε είναι ΣF=mαε, όπου αε είναι η επιτρόχιος επιτάχυνση της µάζας m στο άκρο Γ της
dυ γρ d(ωL) dω
ράβδου. Ισχύει αε= = = ⋅L=αγων⋅L (L το µήκος της ράβδου) ή
dt dt dt
40 40
αε= m/s2. Ισχύει ΣF=mαε⇒Ν+mg=mαε⇒Ν=m(αε-g)⇒ Ν=0,5( -10)⇒
3 3
5
⇒Ν= =1,67Ν.
3
Ακόµη στη ράβδο ασκείται από τη σφαίρα µια δύναµη Ν΄ αντίθετη της Ν.
dL dL 5
( )mg = mgL=5 Kg⋅m2/s2 και ( )Ν = Ν⋅L= Kg⋅m2/s2 . Άρα:
dt dt 3
dL dL dL 5 20
( )m=( )mg +( )Ν =5+ = Kg⋅m2/s2.
dt dt dt 3 3
Παρόµοια για τη ράβδο µάζας Μ, έχουµε:
dL L dL 5
( )Mg = Mg =15 Kg⋅m2/s2 και ( )Ν΄ = -Ν⋅L= - Kg⋅m2/s2 . Τελικά:
dt 2 dt 3
dL dL dL 5 40
( )Μ=( )Μg +( )Ν΄ =15- = Kg⋅m2/s2.
dt dt dt 3 3
dL L dL 1 dL
Β)α) Στ= =Ιολ⋅α΄γων=Mg συνφ+mgLσυνφ⇒ =(15+5)⋅ ⇒ =10 Kg⋅m2/s2.
dt 2 dt 2 dt
dL 20
Ακόµη =Ιολ⋅α΄γων⇒ α΄γων= rad/s2.
dt 3
dL dL 20 dL 10
β) ( )m =Ιm⋅α΄γων=mL2⋅α΄γων ⇒( )m=0,5⋅ ⇒( )m = Kg⋅m2/s2.
dt dt 3 dt 3
dL 1 dL 20
Ακόµη ( )M =Ιρ⋅α΄γων= Μ⋅L2⋅α΄γων ⇒( )Μ = Kg⋅m2/s2.
dt 3 dt 3
dL dL 10 20 dL
Ισχύει ( )m +( )M = + =10 Kg⋅m2/s2= .
dt dt 3 3 dt
20
γ) Για τη σφαίρα έχουµε ΣF=mα΄ε, όπου α΄ε =α΄γων⋅L ή α΄ε= m/s2.
3
20 5
Τότε ΣF=mα΄ε⇒Νx+mgηµ300=mα΄ε⇒Νx=m(α΄ε-g⋅ηµ300)⇒Νx =0,5( -5)⇒ Νx = Ν.
3 6
5
⇒Ν= 91 Ν. (∆ες την απόδειξη στο τέλος). Στη ράβδο ασκείται από τη σφαίρα µια
3
δύναµη Ν΄ αντίθετη της Ν.
dL 5 dL 5
Τότε ( )mg = mgLσυν600= Kg⋅m2/s2 και ( )Νx = Νx⋅L= Kg⋅m2/s2 . Άρα:
dt 2 dt 6
dL dL dL 5 5 10
( )m=( )mg +( )Ν = + = Kg⋅m2/s2.
dt dt dt 2 6 3
Παρόµοια για τη ράβδο µάζας Μ, έχουµε,
dL L 15 dL 5
( )Mg = Mg ⋅συν600= Kg⋅m2/s2 και ( )Ν΄ = - Νx ⋅L= - Kg⋅m2/s2 . Τελικά:
dt 2 2 dt 6
dL dL dL 15 5 20
( )Μ=( )Μg +( )Νx΄ = - = Kg⋅m2/s2.
dt dt dt 2 6 3
dL
Γ) Όταν η ράβδος γίνει κατακόρυφη είναι =Ιολ⋅αγων=0 και αγων=0 rad/s2 και
dt
υ 2γρ
αε= αγων⋅L=0 m/s . Όµως έχουµε κεντροµόλο επιτάχυνση ακ=
2
⇒
L
⇒ ακ=ω2⋅L. Ισχύει, ΣF=mακ⇒Ν-mg=mακ⇒Ν=m(ακ+g)⇒ Ν=m(ω2⋅L+g).
0
1 L
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒ (M+m)gL= Iολω2+ Mg ⇒
2 2
1 80
⇒35= ⋅1,5⋅ω2+15⇒ ω2= (rad/s)2.
2 3
80 55
Τελικά Ν=m(ω2⋅L+g)⇒ Ν=0,5( +10)⇒ Ν= =18,3Ν.
3 3
Όταν η ράβδος έχει περιστραφεί κατά φ=600 έχουµε:

1 1
⇒(M+m)gL= Iολω2+ MgL(1- συν300)+mgL(1- συν300)⇒
2 2
1 3 3 1 40 3
⇒35= ⋅1,5⋅ω2+30-30⋅ +5-5 ⇒ ⋅1,5⋅ω2=10⋅ 3 ⇒ω2= (rad/s)2.
2 4 2 2 3
Νy-mgσυν30 =mακ⇒Νy=m(ακ+g συν30 )⇒ Νy=m(ω ⋅L+g⋅συν30 )⇒
0 0 2 0
40 3 55 3 5
⇒ Νy=0,5( +5⋅ 3 )⇒ Νy= N. Ακόµη σε εκείνη τη θέση είναι Νx = Ν.
3 6 6
Τελικά για το µέτρο της δύναµης που δέχεται η µάζα m από τη ράβδο έχουµε:
5
Ν= N 2x +N 2y ⇒ Ν= ⋅ 91 Ν=16Ν.
3
∆) Το υλικό σηµείο ενός µηχανικού στερεού που κινείται όπως ένα υλικό σηµείο µε
µάζα ίση µε τη µάζα του στερεού όταν ασκούνται σ’ αυτό όλες οι δυνάµεις που
ασκούνται στο στερεό ονοµάζεται κέντρο µάζας του στερεού.
Όταν η συνισταµένη των δυνάµεων που ασκούνται σ’ ένα υλικό σηµείο είναι µηδέν
τότε αυτό ισορροπεί.
Τότε ένα υλικό σηµείο του µηχανικού στερεού που θα ισορροπεί όταν η συνισταµένη
των δυνάµεων είναι µηδέν, είναι αυτό για το οποίο και η συνισταµένη των ροπών ως
προς αυτό είναι µηδέν. Αυτό το σηµείο του στερεού θα συµπεριφέρεται ακριβώς όπως
και ένα υλικό σηµείο στο οποίο η συνισταµένη δύναµη είναι µηδέν. Οποιοδήποτε άλλο
σηµείο θα περιστρέφεται για ΣF=0 και δεν θα είναι ακίνητο.
Αυτό το σηµείο G είναι το κέντρο µάζας του συστήµατος ράβδος - µάζα m.
Έστω λοιπόν ότι G είναι το σηµείο από το οποίο όταν διέρχεται ο άξονας περιστροφής
τότε το σύστηµα ράβδος - µάζα m ισορροπεί οριζόντια.
Ν
M,L G m
A Γ
Mg
mg
Τότε ισχύει ΣF=0⇒Mg+mg-N=0⇒N=(M+m)⋅g.
Ενώ από τη συνθήκη ισορροπίας για τη στροφική κίνηση και ως προς το σηµείο G
M
έχουµε: Στ(G)=0⇒τW +τN- τw=0, όπου τN=0. Άρα Μ⋅g⋅x1-m⋅g⋅x2=0⇒x2= ⋅x 1 .
m
L M L m L 1 L 4
Όµως ισχύει x1+x2= ή x1+ ⋅x1= ή x 1= ⋅ = m ή xG= +x1= m.
2 m 2 m+M 2 14 2 7
α) Για να βρούµε την κατακόρυφη αντίδραση Ν από τον άξονα περιστροφής (στο A)
όταν η ράβδος είναι οριζόντια πρέπει να βρούµε την επιτάχυνση αεy του κέντρου µάζας
G, του συστήµατος.
N
A G
G Γ
m
Κ
aεy mg
Mg
40 4 160
Τότε έχουµε αεy=αγων·xG= · ⇒ αεy= m/s2 και για το σύστηµα ράβδος - µάζα m
3 7 21
στην αρχική οριζόντια θέση έχουµε ΣF=(M+m)·αεy⇒(M+m)⋅g-Ν=(M+m)·αεy⇒
160 80 25
⇒35-Ν=3,5· ⇒35-Ν= ⇒Ν= =8,3N.
21 3 3
Σχόλιο: Μπορούµε τη δύναµη Ν από τον άξονα περιστροφής να την υπολογίσουµε και
ως εξής:
L
ΣF=M·αεΚ+ m·αεΓ ⇔ (M+m)⋅g-Ν=M·αγων· + m·αγων·L ⇔
2
40 1 1 40 20 80 80 25
⇒35-Ν=3· · + · ⇔35-Ν=20+ ⇔35-Ν= ⇔Ν=35- = =8,3N.
3 2 2 3 3 3 3 3
N
β) Όταν η ράβδος γίνει κατακόρυφη αγων=0 rad/s2 και
αε= αγων⋅xG =0 m/s2. Όµως έχουµε κεντροµόλο επιτάχυνση
υ2 A
ακ= γρ ⇒ ακ=ω2⋅xG.
xG
Ισχύει, ΣF=(M+m)·ακ⇒Ν-(M+m)·g=(M+m)ακ⇒
⇒Ν=(M+m)·(ακ+g)⇒
80
Ν=(M+m)· (ω2⋅xG +g) όπου ω2= (rad/s)2.
3
80 4 265
Τελικά Ν=3,5( ⋅ +10)⇒ Ν= =88,3Ν. G
3 7 3
Σχόλιο: Μπορούµε τη δύναµη Ν από τον άξονα περιστροφής να Κ
την υπολογίσουµε και ως εξής:
υ2 υ2 Mg
ΣF=FK⇔ N-(M+m)⋅g=m· Γ + M· Κ ⇔
L L/2 Κ
⇔N-(M+m)⋅g=m·ω2·L+M·ω2· ⇔
L G
2
⇒Ν-35=
40
+40⇔Ν-35=
160
⇔Ν=
105+160
⇔Ν=
265
=88,3N. Γ m
3 3 3 3
20
γ) Όταν η ράβδος περιστραφεί κατά 600 αγων= rad/s2 και mg
3
N Ny
A G Γ
m
N φ Κ G
Κ
aκ aκy
κx φ
aεx G
φ Γ
aε aεy m
U =0
20 4 80
αε= αγων⋅xG = · = m/s2. Όµως έχουµε και κεντροµόλο επιτάχυνση
3 7 21
υ 2γρ 40 3 40 3 4
ακ= ⇒ ακ=ω2⋅xG µε ω2= (rad/s)2. Άρα ακ=ω2⋅xG= · ⇒
xG 3 3 7
160 3
⇒ ακ = m/s2.
21
80 3 40 3
Από το σχήµα έχουµε αεx=αε·ηµφ= · ⇒ αεx= m/s2,
21 2 21
80 1 40 160 3 1
και αεy=αε·συνφ= · ⇒ αεy= m/s2. Επίσης ακx=ακ· συνφ = · ⇒
21 2 21 21 2
80 3 160 3 3 80
⇔ακx= m/s2 και ακy=ακ· ηµφ = · ⇒ ακy= m/s2.
21 21 2 7
Ισχύει, ΣFy =(M+m)·(ακy-αεy) ⇒Νy-(M+m)·g=(M+m)·(ακy-αεy) ⇒

80 40 205
⇒ Νy=(M+m)·( ακy-αεy+g)⇒ Νy=3,5· ( - +10)⇒ Νy= N. Ακόµη
7 21 3
80 3 40 3
ισχύει, ΣFx =(M+m)·(ακx+αεx) ⇒Νx=3,5·( + ) ⇒ Νx=20 3 N.
21 21
Ny
Τότε Ν= N 2x +N 2y ⇒ Ν=76,7Ν µε εφθ= =1,97 ή θ=630.
Nx
188. Οµογενής ράβδος που ισορροπεί οριακά
Λεπτή οµογενής ράβδος ΑΒ µήκους

L=1,6m και µάζας m=3Kg, είναι
ακουµπισµένη σε λείο κατακόρυφο
1
τοίχο ενώ το του µήκους της
4
προεξέχει από ένα σκαλοπάτι όπως F Β
φαίνεται στο σχήµα και η ράβδος T΄
ισορροπεί.
α) Αν ο συντελεστής στατικής τριβής T
ανάµεσα στη ράβδο και το σκαλοπάτι N mg
φ
είναι µ= 3 , να βρεθεί η τιµή της Γ
γωνίας φ, που πρέπει να σχηµατίζει η A
ράβδος µε το σκαλοπάτι ώστε η ράβδος
να µη γλιστρά.
β) Στο σηµείο Γ στηρίζουµε τη ράβδο µ’ ένα µεντεσέ ώστε αυτή να µπορεί να

περιστρέφεται σε κατακόρυφο επίπεδο. Κάποια στιγµή τοποθετούµε πάνω στη σανίδα
και στο άκρο της Β, έναν κύλινδρο µάζας Μ=8Κg οποίος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει.
Να βρείτε σε ποια απόσταση από το Γ πρέπει να βρίσκεται ο κύλινδρος καθώς
κατέρχεται ώστε η σανίδα µόλις να περιστραφεί (ανατραπεί). Ποια είναι εκείνη τη
στιγµή η ταχύτητα του κυλίνδρου;
1
∆ίνεται g=10m/s2 και για τον κύλινδρο Ιcm= ΜR2.
2
Λύση:
L 3L g
α) Στ(Γ)=0⇒ mg συνφ=F ηµφ⇒F= (1)
4 4 εφφ
ΣFx=0⇒Tστ⋅συνφ=F+Nηµφ (2) και
ΣFy=0⇒Tστ⋅ηµφ+Nσυνφ =mg ⇒ Tστ⋅ηµφ =mg- Nσυνφ (3)
mg-Nσυνφ
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις (3) και (2) προκύπτει εφφ= ⇒
F+Nηµφ
2g
⇒Fεφφ+Νηµφεφφ=mg-Νσυνφ⇒g+ Νηµφεφφ=3g-Νσυνφ⇒N= ⇒
συνφ+ηµφ ⋅ εφφ
2g
⇒ N= ⇒ N= 2g⋅συνφ. (4)
ηµ 2φ
συνφ+
συνφ
Τότε από τη σχέση (2) προκύπτει: Tστ⋅συνφ=F+Nηµφ ⇒
g g
⇒Tστ⋅συνφ= +2g⋅συνφ ηµφ ⇒ Tστ= +2g⋅ηµφ. (5)
εφφ ηµφ
g 1
Ισχύει Τστ≤µΝ⇒ +2g⋅ηµφ≤µ⋅2g⋅συνφ⇒ +2⋅ηµφ≤2⋅µ⋅συνφ ⇒
ηµφ ηµφ
1
⇒ +2⋅ηµφ≤2⋅ 3 ⋅συνφ µε 0<ηµφ<1.
ηµφ
Έχουµε, 1 +2⋅ηµ2φ≤2⋅ 3 ⋅συνφ⋅ηµφ ⇒3⋅ηµ2φ+συ2φ≤2⋅ 3 ⋅συνφ⋅ηµφ ⇒
⇒3⋅ηµ2φ+συ2φ-2⋅ 3 ⋅συνφ⋅ηµφ≤0⇒
( 3 ηµφ)2 +συ2φ-2⋅ 3 ⋅συνφ⋅ηµφ≤0⇒
⇒( 3 ηµφ-συνφ)2 ≤0 η οποία αληθεύει µόνο για 3 ηµφ-συνφ =0⇒εφφ= 3 /3 ή
φ=300. Περίεργο!!!
L 3L
β) Στ(Γ)=0⇒ mg συνφ+Ν΄⋅x=F ηµφ µε Ν΄=Μgσυνφ. Τη στιγµή της ανατροπής
4 4
είναι F=0, άρα έχουµε,
L
mg συνφ+Ν΄⋅x =0⇒
4
L
⇒mg συνφ=- Μgσυνφ⋅x⇒
4 N΄
mL
⇒x= - = -0,15m ή 15cm κάτω x
4M F Β
από το Γ. Παρατηρούµε ότι το x είναι φ T΄
ανεξάρτητο της γωνίας φ. Mg
Για την κίνηση του κυλίνδρου
έχουµε, T
N mg N΄
Μεταφορική κίνηση: φ
Μgηµφ-Tστ΄=Μαcm και Γ
1 α A
Στροφική κίνηση: Tστ΄R= ΜR2 cm
2 R
1
⇒ Tστ΄= Μαcm. Τότε από τις δυο
2
2gηµφ 10
σχέσεις προκύπτει αcm= = m/s2.
3 3
3L 10
Όµως υ2=2⋅αcm⋅( +|x|)⇒υ2=2⋅ (1,2+0,15)⇒υ2=9⇒υ=3m/s.
4 3
Ακόµη η κίνηση του κυλίνδρου και µέχρι να ανατραπεί η ράβδος διαρκεί t=0,9s.
189. Επιταχυνόµενη σανίδα και acm

κύλινδρος
Πάνω στη σανίδα του σχήµατος που Fαδρ

αρχικά ηρεµεί τοποθετείται ένας Κ
T
κύλινδρος µάζας m=40g. Κάποια a
στιγµή η σανίδα επιταχύνεται µε
σταθερή επιτάχυνση α=1m/s2 προς
τ’ αριστερά όπως φαίνεται στο
σχήµα. Να υπολογιστεί η
επιτάχυνση του κυλίνδρου αν
1
αυτός κυλίεται πάνω στη σανίδα. ∆ίνεται για τον κύλινδρο Ιcm= m ⋅R 2 ⋅
2
Λύση:
Παρατηρητής πάνω στη σανίδα:
Ο µη αδρανειακός (επιταχυνόµενος) παρατηρητής πάνω στη σανίδα «εφευρίσκει» µια

δύναµη αδράνειας Fαδρ, τέτοια ώστε Fαδρ=m⋅α , όπου α είναι η επιτάχυνση της σανίδας
(επιτάχυνση του µη αδρανειακού παρατηρητή).
Τότε ο επιταχυνόµενος παρατηρητής θεωρεί ότι στον κύλινδρο (εκτός από την στατική
τριβή Tστ που µετράει στον άξονα x΄x ένας αδρανειακός παρατηρητής και που εκφράζει
όλες τις πραγµατικές επιδράσεις που δέχεται το σώµα), επιπρόσθετα ασκείται και η
δύναµη αδράνειας.
Fαδρ=m⋅α=4⋅10-2Ν. Τότε για τη µεταφορική κίνηση του κυλίνδρου έχουµε:
1 α
Fαδρ-Tστ=m⋅αcm , ενώ για τη στροφική κίνηση έχουµε: Tστ⋅R= m⋅R2⋅ cm ⇒
2 R
1 2α
⇒Tστ= m⋅αcm. Με πρόσθεση κατά µέλη των δυο σχέσεων βρίσκουµε ότι αcm= =
2 3m
2
= m/s2. ∆ηλαδή για τον µη αδρανειακό παρατηρητή που βρίσκεται πάνω στη σανίδα
3
2
ο κύλινδρος έχει µια σχετική επιτάχυνση αcm= m/s2, µε φορά προς τα δεξιά (στην
3
πραγµατικότητα η µάζα δε χρειάζεται για τον υπολογισµό της επιτάχυνσης).
Για έναν αδρανειακό παρατηρητή όµως, για την απόλυτη επιτάχυνση ισχύει
2 1
α0=α- αcm⇒ α0=1- ⇒ α0= m/s2. Άρα τελικά για τον αδρανειακό παρατηρητή ο
3 3
1
κύλινδρος επιταχύνθηκε µεταφορικά µε επιτάχυνση α0= m/s2 και µε φορά προς τα
3
αριστερά.
Συµπερασµατικά προκύπτει ότι, η απόλυτη επιτάχυνση α0 που προσδιορίζει ο
αδρανειακός παρατηρητής είναι ίση µε το αλγεβρικό άθροισµα της σχετικής
επιτάχυνσης αcm που προσδιορίζει ο µη αδρανειακός παρατηρητής που βρίσκεται πάνω
στη σανίδα και της µετοχικής επιτάχυνσης α, δηλαδή της επιτάχυνσης του µη
αδρανειακού παρατηρητή.
Πάντως οι δυο παρατηρητές δε φαίνεται να διαφωνούν για τη στροφική κίνηση.
Παρατηρητής κάτω από τη σανίδα:
Ο αδρανειακός παρατηρητής βλέπει να ασκείται οριζόντια µια συνολική δύναµη ίση µε

την στατική τριβή Tστ.
a0
Κ
a T
a0 aγων R
Τότε, για τη µεταφορική κίνηση του κυλίνδρου έχουµε: Tστ=m⋅α0 , ενώ

1 1
για τη στροφική κίνηση έχουµε: Tστ⋅R= m⋅R2⋅ αγων⇒ Tστ= m⋅αγων⋅R.
2 2
Όµως από το σχήµα και για το σηµείο του κυλίνδρου που βρίσκεται σε επαφή µε τη
σανίδα είναι α0+ αγων⋅R=α⇒ αγων⋅R=α-α0.
1 1 1
Έτσι έχουµε Tστ= m⋅αγων⋅R⇒ Tστ= m⋅α- m⋅α0.
2 2 2
1 1 α
Από τις δυο σχέσεις βρίσκουµε ότι m⋅α0 = m⋅α- m⋅α0⇒2 α0=α-α0⇒α0= ⇒
2 2 3
1
⇒α0= m/s2.
3
∆ηλαδή το Κ.Μ του κυλίνδρου θα πρέπει να έχει µια επιτάχυνση αcm τέτοια ώστε
1 2
α0=α+ αcm⇒ αcm=α0-α= -1⇒αcm= - m/s2, άρα µε φορά προς τα δεξιά, όπως ακριβώς
3 3
θα την παρατηρούσε ένας µη αδρανειακός παρατηρητής που βρίσκεται πάνω στη
σανίδα και επιταχύνεται µε α=1m/s2.
190. Παχιά οµογενής σανίδα που F d

ισορροπεί
Β
Η οµογενής σανίδα ΑΒ µήκους
L
L=1m πλάτους d=10cm και µάζας
m=3Kg, είναι ακουµπισµένη µε το
Β
ένα άκρο της σε λείο κατακόρυφο N
τοίχο ενώ µε το άλλο άκρο της
στηρίζεται στο έδαφος όπως mg
φαίνεται στο σχήµα και η σανίδα
ισορροπεί σχηµατίζοντας µε το φ
έδαφος γωνία φ=300.
Να υπολογίσετε τις δυνάµεις που
A T
δέχεται η σανίδα από τον τοίχο και
από το έδαφος.
∆ίνεται g=10m/s2. ∆ίνεται 3 =1,7.
Λύση:
L d 3 1
Στ(A)=0⇒ mg συνφ-mgηµφ =FLηµφ⇒15⋅ -0,75=F ⇒F=24Ν.
2 2 2 2
ΣFy=0⇒N=mg=30N και ΣFx=0⇒F=Tστ⇒ Tστ=24Ν.

B Α
191. ∆ίσκος και σφαίρα
r
Η σηµειακή µάζα m=1Kg είναι δεµένη
µέσω αβαρούς νήµατος από ένα σηµείο α L
A που απέχει από τον άξονα περιστροφής T Ty
του δίσκου απόσταση (AB)=r=0,5m
όπως φαίνεται στο σχήµα. O δίσκος έχει
µάζα M=2Kg και ακτίνα R΄=0,8m. Ο
δίσκος και η µάζα m, περιστρέφονται µε
Tx m
την ίδια γωνιακή ταχύτητα ω. Τo AB
είναι αµελητέας µάζας. M mg
7
α) Αν το µήκος του νήµατος είναι L= m
6
και η σχηµατιζόµενη γωνία α έχει
ηµα=0,6, τότε να υπολογιστεί η γωνιακή
ταχύτητα περιστροφής του δίσκου.
β) Μια δεύτερη σηµειακή µάζα m1=m=1Kg αφήνεται να πέσει κατακόρυφα και
κολλάει στο δίσκο σε απόσταση d από το κέντρο του οπότε η σχηµατιζόµενη γωνία α
γίνεται 300. Να βρεθεί η απόσταση d και να υπολογιστεί η µεταβολή της στροφορµής
της µάζας m κατά τη κρούση.
γ) Αν κάποια στιγµή µετά την κρούση κοπεί το νήµα που συνδέει τη µάζα m µε το
σύστηµα, τότε να υπολογιστεί το έργο της δύναµης που απαιτείται για να
ακινητοποιηθεί το σύστηµα δίσκος – µάζα m1.
1
∆ίνεται για το δίσκο Iδ= M⋅R΄2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
mυ 2
α) Ty=m⋅g⇒T⋅συνα=m⋅g (1) και Tx=FK⇒ T⋅ηµα= ⇒ T⋅ηµα=m⋅ω2⋅R, όπου η
R
ακτίνα R της κυκλικής τροχιάς που διαγράφει η µάζα m είναι R=r+L⋅ηµα, οπότε είναι
T⋅ηµα=m⋅ω2⋅( r+L⋅ηµα) (2).
ω2 (r+L ⋅ ηµα)
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις (2) και (1) έχουµε εφα= ⇒
g
g ⋅ εφα
⇒ω= . Ισχύει συνα=0,8 και εφα=0,75 άρα έχουµε
r+L ⋅ ηµα
10 ⋅ 0,75 75 25
ω= ⇒ω= ⇒ ω=
7 12 4
0,5+ ⋅ 0,6
6
⇒ω=2,5 rad/s. B Α
β) Η ακτίνα R1 της κυκλικής τροχιάς
που διαγράφει η µάζα m µετά την r
κρούση είναι: m1 L
13
α
R1=r+L⋅ηµα = m, οπότε είναι
12
10 ⋅ 3 h
g ⋅ εφα 3
ω΄= ⇒ω΄= ⇒ m
r+L ⋅ ηµα 13
12 d M
⇒ω΄=2,3 rad/s.
Για την αρχική στροφορµή του
συστήµατος έχουµε:
1
Lαρχ=(Ιδ+mR2)⋅ω µε Iδ= M⋅R΄2⇒ Iδ=
2
0,64 Κg⋅m , οπότε είναι Lαρχ=(0,64+1,22)⋅2,5⇒
2
⇒Lαρχ=5,2 Κg⋅m2/s.
Η τελική στροφορµή του συστήµατος είναι:

2
2  13 
Lτελ=(Ιδ+m1d +mR12)⋅ω΄⇒Lτελ=[0,64+d2+   ]⋅2,3
 12 
2
 13 
2
Από την Α.∆.Σ έχουµε Lαρχ= Lτελ⇒5,2=[0,64+d +   ]⋅2,3⇒d=0,67m.
 12 
Για την αρχική στροφορµή της µάζας m έχουµε Lαρχ(m)=mR2⋅ω⇒ Lαρχ(m)=1,22⋅2,5⇒
⇒ Lαρχ(m)=3,6 Κg⋅m2/s. Για την τελική της στροφορµή είναι,
2
 13 
Lτελ(m)=mR΄2⋅ω΄⇒ Lτελ(m)=   ⋅2,3⇒ Lτελ(m)= 2,7 Κg⋅m2/s.
 12 
Τελικά ∆L(m)= Lτελ(m)- Lαρχ(m)⇒ ∆L(m)=-0,9 Κg⋅m2/s.
1 1
γ) Αφού κοπεί το νήµα είναι Kαρχ= (Ιδ+m1⋅d2)⋅ω΄2= ⋅(0,64+0,672)⋅2,32⇒
2 2
1
⇒ Kαρχ= ⋅(0,64+0,672)⋅2,32⇒ Kαρχ=2,88J. Τότε
2
Θ.Μ.Κ.Ε⇒ - Kαρχ=WF⇒WF = -2,88J.
192. Ράβδος- κύλινδροι – ταλάντωση
Ράβδος µάζας m=4Kg είναι δεµένη στο ένα άκρο της σε οριζόντιο ελατήριο σταθεράς
Κ=70N/m, όπως φαίνεται στο σχήµα και ισορροπεί µε το ελατήριο αρχικά να βρίσκεται
στη θέση φυσικού του µήκους. Η ράβδος ακουµπά επίσης πάνω στους δυο κυλίνδρους
της ίδιας µάζας Μ=0,5 Kg, και ακτίνας R. Ακόµη το µέσο Κ της ράβδου, βρίσκεται
αρχικά ακριβώς στο µέσο της απόστασης d των κέντρων των δυο κυλίνδρων. Τότε:
α) Να δείξετε πως µεταβάλλονται οι κάθετες δυνάµεις στήριξης Ν1 και Ν2 από τους
κυλίνδρους στη
ράβδο σε N1 d N2
συνάρτηση µε την
αποµάκρυνση x, Fελ F1 K F2
από την αρχική m
θέση ισορροπίας. F1 F2 R
β) Να δείξετε πως
αν αποµακρύνουµε Tστ R mg T
στ
M
τη ράβδο από τη
θέση ισορροπίας
της και την αφήσουµε ελεύθερη τότε αυτή πραγµατοποιεί α.α.τ.
γ) Να υπολογίσετε την περίοδο της ταλάντωσης που πραγµατοποιεί η ράβδος, καθώς
και την περίοδο της ταλάντωσης που πραγµατοποιούν οι δυο κύλινδροι.
δ) Αν η µέγιστη αποµάκρυνση της ράβδου από τη θέση ισορροπίας της είναι Α=10cm
τότε να υπολογίσετε τη µέγιστη δυναµική ενέργεια για την ταλάντωση της ράβδου
καθώς και τη µέγιστη δυναµική ενέργεια της ταλάντωσης του κάθε κυλίνδρου.
ε) Αν d=1m, τότε να υπολογίσετε τις κάθετες δυνάµεις στήριξης Ν1 και Ν2 από τους
κυλίνδρους στη ράβδο, όταν αυτή βρίσκεται στη µέγιστη θετική της αποµάκρυνση
x=+A.
Θεωρούµε ότι η ράβδος ισορροπεί οριζόντια και ότι δεν παρατηρείται καµία ολίσθηση
µεταξύ ράβδου και τροχαλιών καθώς και µεταξύ τροχαλιών και δαπέδου. Ακόµη
δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του κάθε κυλίνδρου ως προς άξονα που διέρχεται από το
1
κέντρο µάζας του και είναι κάθετος στο επίπεδο του είναι: Ιcm= ⋅M⋅R2.
2
Λύση:
α) Για τη θέση ισορροπίας της ράβδου αρχικά είναι Fελ=0 και F1=F2=0. Τότε έχουµε:
ΣFy=0⇒ N1+N2= mg⇒ N1+N2= 40⇒N2=40-N1.
Ακόµη αν µετατοπίσουµε τη ράβδο έστω προς τα δεξιά κατά x έχουµε Στ(κ)=0⇒
d d d d
Ν1⋅( +x)= Ν2⋅( -x)⇒ Ν1⋅( +x)= (40-N1)⋅( -x)⇒ Ν1⋅d=20⋅d-40⋅x⇒
2 2 2 2
x x x
⇒Ν1=20⋅(1-2⋅ ) και Ν2=40-20+40 ⇒ Ν2=20(1+2 ).
d d d
β) Η ράβδος ασκεί στον κάθε κύλινδρο µια οριζόντια δύναµη στατικής τριβής F1 και F2
µε F1=F2 µε φορά προς τα αριστερά. Βέβαια τότε και στη ράβδο ασκούνται δυο ίσες και
αντίθετες δυνάµεις F1 και F2. Ακόµη στον κάθε κύλινδρο ασκείται οριζόντια και η
στατική τριβή Τστ , από το πάτωµα.
Για τον κάθε κύλινδρο και για τη µεταφορική του κίνηση θα έχουµε:
ΣF= Mαcm ⇒F1+Τστ =Mαcm (1) όπου αcm είναι η επιτάχυνση του κέντρου µάζας του
κάθε κυλίνδρου.
Ενώ για τη στροφική του κίνηση θα έχουµε:
1 α 1
Στ=Ιcmαγων⇒ (F1-Τστ) R= MR2 cm ⇒ F1-Τστ= Mαcm (2).
2 R 2
3 3
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι 2F1= Mαcm ⇒F1= ⋅αcm (3).
2 8
1
Τότε (1) ⇒ Tστ= ⋅αcm (4).
8
F
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις σχέσεις (3) και (4) προκύπτει Tστ= 1 ⋅ (5).
3
Για τη µεταφορική κίνηση της ράβδου έχουµε ΣF= mα όπου α είναι η επιτάχυνση
της ράβδου. Τότε:
ΣF= mα ⇒ Fελ-F1-F2 =mα (α=2⋅ αcm) άρα έχουµε Fελ-F1-F2 =2m⋅αcm⇒
3
⇒ Fελ-2F1=2m⋅αcm και επειδή είναι F1= ⋅αcm και m=4Kg είναι,
8
3 35
Fελ- ⋅αcm =8⋅αcm⇒ Fελ= ⋅αcm (6).
4 4
3
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις σχέσεις (3) και (6) προκύπτει F1= ⋅Fελ (7).
70
Σε µια τυχαία θέση της ράβδου έχουµε: (εδώ τραβήξαµε το ελατήριο προς τα δεξιά
κατά +x):
3 32 32
ΣF= 2F1-Fελ= ⋅Fελ - Fελ = - ⋅Fελ= - ⋅K⋅x= -64⋅x. Άρα έχουµε α.α.τ µε σταθερά
35 35 35
D=64N/m.
D
γ) Για τη ράβδο έχουµε D=m⋅ω2⇒ω= = 4 rad/s.
m
Για τον καθένα κύλινδρο σε µια τυχαία θέση και για τη µεταφορική του κίνηση έχουµε:
F1 4 4 3 4
ΣF= -(F1+Τστ)= -(F1+ )= - ⋅F1=- ⋅ ⋅Fελ =- ⋅K⋅x= -4⋅x. Όµως αν x είναι η
3 3 3 70 70
µετατόπιση της ράβδου τότε ισχύει x=2⋅xcm όπου xcm είναι η µετατόπιση του κέντρου
µάζας του κάθε κυλίνδρου. Τελικά είναι ΣF=-4⋅x⇒ ΣF=-8⋅xcm. Άρα προκύπτει ότι το
κέντρο µάζας του κάθε κύλινδρου πραγµατοποιεί µια α.α.τ µε σταθερά D1= 8N/m.
D1
Τότε έχουµε D1=Μ⋅ω12⇒ω1= = 4 rad/s.
M
Ακόµη για τον καθένα κύλινδρο σε µια τυχαία θέση και για τη στροφική του κίνηση
F 2 2 3 2
έχουµε: Στ = -(F1-Τστ)⋅R=-(F1- 1 )⋅R= - ⋅F1⋅R=- ⋅ ⋅Fελ⋅R =- ⋅K⋅x⋅R= -2⋅x⋅R.
3 3 3 70 70
Όµως ισχύει x=2⋅xcm άρα έχουµε Στ =-4⋅R⋅xcm. Ακόµη xcm=R⋅θ οπότε προκύπτει,
Στ =-4⋅R2⋅θ. Άρα ο κάθε ένας κύλινδρος πραγµατοποιεί και µια στροφική ταλάντωση
µε D2=4⋅⋅R2.
D2 4⋅ R2
Τότε έχουµε D2=I⋅ω22⇒ω2= = = 16 = 4 rad/s.
I 0,5 ⋅ M ⋅ R 2
δ) Για πλάτος ταλάντωσης Α=10cm και για τη µέγιστη δυναµική ενέργεια του
1 1
ελατηρίου έχουµε : Uελ= ⋅Κ⋅Α2⇒ Uελ= ⋅70⋅0,01= 0,35 J.
2 2
Για τη µέγιστη δυναµική ενέργεια της ταλάντωσης της ράβδου έχουµε,
1 1
U= ⋅D⋅Α2⇒ Uελ= ⋅64⋅0,01= 0,32 J.
2 2
1 A
Για την α.α.τ του κάθε κυλίνδρου έχουµε U1= ⋅D1⋅Α12 όπου Α1= =0,05m. ∆ηλαδή
2 2
το πλάτος ταλάντωσης Α1 του κάθε κυλίνδρου είναι το µισό του πλάτους ταλάντωσης
1
της ράβδου. Έτσι για την ενέργεια της α.α.τ είναι U1= ⋅8⋅25⋅10-4=10-2 J.
2
Για τη στροφική αρµονική ταλάντωση του κάθε κυλίνδρου έχουµε,
1 A 1 A2
U2= ⋅D2⋅θ02 όπου θ0= 1 . Τότε U2= ⋅4⋅R2⋅ 12 ⇒ U2=2⋅Α12⇒ U2=2⋅25⋅10-4⇒
2 R 2 R
⇒ U2=0,5⋅10 J.
-2
Άρα η συνολική δυναµική ενέργεια του κάθε κυλίνδρου είναι Uολ= U1+ U2=0,015 J.
Πραγµατικά ισχύει ότι U+2⋅Uολ=0,32+0,03=0,35 J=Uελ.
Ακόµη για την ολική κινητική ενέργεια του κάθε κυλίνδρου στη θέση ισορροπίας είναι
1 1 1 1 1 1 1
Κολ= ⋅Μ⋅υcm2+ ⋅I⋅ω2= ⋅Μ⋅υcm2+ ⋅ ⋅M⋅R2⋅ω2= ⋅Μ⋅υcm2+ ⋅Μ⋅υcm2⇒
2 2 2 2 2 2 4
3
⇒ Κολ= ⋅Μ⋅υcm2 όπου υcm=ω⋅Α1 είναι η µέγιστη ταχύτητα στη θέση ισορροπίας.
4
∆ηλαδή υcm=ω⋅Α1=4⋅0,05=0,2 m/s.
3 3
Τελικά έχουµε Κολ= ⋅Μ⋅υcm2 ⇒ Κολ= ⋅0,5⋅0,04=0,015 J= Uολ.
4 4
1
Παρατηρούµε ακόµη ότι Κµετ= ⋅Μ⋅υcm2=10-2 J= U1. ∆ηλαδή η U1 εκφράζει τη
2
δυναµική ενέργεια ταλάντωσης που έγινε κινητική ενέργεια λόγω µεταφορικής κίνησης
1 1 1 1
και ακόµη Κστρ= ⋅I⋅ω2= ⋅ ⋅M⋅R2⋅ω2= ⋅Μ⋅υcm2=0,5⋅10-2J=U2. ∆ηλαδή η U2
2 2 2 4
εκφράζει τη δυναµική ενέργεια της ταλάντωσης που έγινε κινητική ενέργεια λόγω
στροφικής κίνησης.
x x
ε) Για x= +A=0,1m και d=1m έχουµε Ν1=20⋅(1-2⋅ )=16Ν και Ν2=20(1+2 )=24 Ν.
d d
193. Κινητή τροχαλία και σφαίρα
Στη διπλανή διάταξη η σφαίρα ακτίνας R, έχει µάζα m1 =5Kg και κυλίεται χωρίς να
ολισθαίνει στο οριζόντιο δάπεδο. Η τροχαλία κέντρου Κ έχει ακτίνα r και µάζα
m2=2Kg.
Τραβάµε την a2
τροχαλία προς τα Γ Am
δεξιά ασκώντας T2 T2 2
κατάλληλη δύναµη a1 K
η οποία έχει F
m K΄΄ r
οριζόντια 1
συνιστώσα
Tστ
R T1 T1 B
F=124N όπως
φαίνεται στο
σχήµα. Να βρείτε:
α) Την επιτάχυνση της σφαίρας και της τροχαλίας καθώς και τις τάσεις των νηµάτων.
β) Να υπολογίσετε το έργο της δύναµης F καθώς και τα έργα των τάσεων του νήµατος
για µετατόπιση του σηµείου εφαρµογής της δύναµης F κατά x=0,2m.
γ) Να υπολογιστούν τότε οι κινητικές ενέργειες των δυο µαζών.
2 1
Για τη σφαίρα ισχύει Ιcm=Ι1= m1⋅R2 και για την τροχαλία: Ιcm=I2= m2⋅r2 . Ακόµη τα
5 2
2
νήµατα είναι αβαρή και g=10m/s .
Λύση:
Η δύναµη που ασκούµε στην τροχαλία έχει οριζόντια συνιστώσα F=124N και
κατακόρυφη ίση µε f=m2⋅g=20N, ώστε η τροχαλία να ισορροπεί στον κατακόρυφο άξονα.
Έτσι η συνολική δύναµη που ασκούµε σχηµατίζει µε την οριζόντια συνιστώσα γωνία θ
20 5
που έχει εφθ= = ή θ=90και µέτρο 125,6Ν.
124 31
α) Από το σχήµα ισχύει ότι αΑ=αΓ=0⇔α2-αγων·r=0⇔ α2=αγων·r. Ακόµη ισχύει και

αΒ=αΚ΄⇔α2+αγων·r=α1⇔ α1=2 α2. Τότε:
m1: ΣF=m1α1⇒Τ1- Tστ= m1α1 (1)
2 α 2
Tστ⋅R= m1⋅R2 1 ⇒ Tστ= m1⋅α1 (2)
5 R 5
7
(1) ∧ (2) ⇒ Τ1= ⋅m1⋅α1 (3)
5
m2 : ΣF=m2α2⇒F-Τ1- T2= m2α2 όπου α2=αγων2⋅r και α1= α2+αγων2⋅r = 2α2. Άρα
α
F-Τ1- T2= m2 1 (4).
2
1 α 1 1 α 1
(T2-T1)⋅r= ⋅m2r2 ⋅ 2 ⇒ T2-T1= ⋅m2⋅α2⇒ T2-T1= ⋅m2⋅ 1 ⇒ T2-T1= ⋅m2⋅α1 (5)
2 r 2 2 2 4
(3)
3 14
(4) ∧ (5) ⇒ F-2T1= ⋅m2⋅α1 (6). Τότε ⇒ 2Τ1= ⋅m1⋅α1 (7) οπότε (6) ∧ (7) ⇒
4 5
3 14 3 14 31 2F
F = ⋅m2⋅α1 + ⋅m1⋅α1 ⇒F= ⋅2⋅α1+ ⋅5⋅α1 ⇒ F= ⋅ α1 ⇒ α1 = ⇒ α1=8m/s2 .
4 5 4 5 2 31
(3)
α 7 7
Επίσης προκύπτει και α1= 2α2⇒ α2= 1 ⇒ α2=4m/s2. ⇒ Τ1= ⋅m1⋅α1⇒ Τ1= ⋅5⋅8⇒
2 5 5
(4)
α1
⇒Τ1=56Ν και ⇒ T2=F-Τ1- m2 ⇒ T2=60Ν.
2
β) WF=F⋅x⇒ WF=124⋅0,2⇒ WF=24,8 J.
Ακόµη για τη σφαίρα είναι WT1=T1⋅x1. Όµως x1=2x⇒x1=0,4m, άρα WT1=56⋅0,4⇒
⇒WT1=22,4 J. Για τη στατική τριβή και για τη στροφική κίνηση το ψευδοέργο της είναι
WTστ=Tστ⋅R⋅θ1= WTστ=Tστ⋅x1 και για τη µεταφορική κίνηση είναι WTστ= - Tστ⋅x1 άρα το
συνολικό έργο της στατικής τριβής είναι WTστ= Tστ⋅x1-Tστ⋅x1=0. Οπότε το συνολικό
έργο των δυνάµεων στη σφαίρα είναι W1=22,4 J.
Για την τροχαλία και για τη µεταφορική κίνηση το έργο της Τ1 είναι WT1= -T1⋅x και
για τη στροφική κίνηση είναι WT1= -T1⋅r⋅θ= WTστ= -T1⋅x (ισχύει x=r⋅θ). Άρα το
συνολικό έργο της T1 είναι WT1= -2T1⋅x = -2⋅56⋅0,2= -22,4 J. Ακόµη για το ψευδοέργο
της τάσης T2 είναι WT2= -T2⋅x και για τη στροφική κίνηση είναι WT2= T2⋅r⋅θ=
=WTστ= T2⋅x Άρα το συνολικό έργο της T2 είναι WT2= T2⋅x - T2⋅x -= 0.
Εξάλλου η T2 δεν παράγει κάποιο συνολικό έργο όπως ακριβώς γίνεται και µε την
αντίδρασή της που ασκείται στον ακίνητο τοίχο και η οποία δε µετατοπίζει το σηµείο
εφαρµογής της.
Ενώ ισχύει,
WF=F⋅x⇒ WF=124⋅0,2⇒ WF=24,8 J.
Οπότε το συνολικό έργο των δυνάµεων στην τροχαλία είναι W2= 24,8-22,4=2,4J.
Παρατηρείστε ότι το συνολικό έργο των τάσεων T1 και T2 είναι µηδέν σαν εσωτερικές
δυνάµεις του συστήµατος σφαίρα – τροχαλία. Οπότε το συνολικό έργο στο σύστηµα
των δυο σωµάτων είναι όσο και το έργο της εξωτερικής δύναµης F δηλαδή είναι ίσο µε
WF=24,8 J.
γ) Για µετατόπιση του κέντρου µάζας της τροχαλίας Κ κατά x=0,2m είναι
υ22=2⋅α2⋅x⇒υ22=1,6 (m/s)2. Ακόµη για τη σφαίρα είναι υ1=2υ2 και υ12=4υ22=6,4 (m/s)2.
Τότε η κινητική ενέργεια της σφαίρας είναι
1 1 1 1 2 7
Κ1= ⋅m1⋅υ12+ ⋅Ι1⋅ω12⇒ Κ2= ⋅m1⋅υ12+ ⋅ m1⋅υ12 ⇒ Κ1= ⋅m1⋅υ12⇒
2 2 2 2 5 10
7
⇒Κ 1 = ⋅5⋅6,4⇒ Κ1=22,4J=W1.
10
Ακόµη η κινητική ενέργεια της τροχαλίας είναι
1 1 1 1 1 3
Κ2= ⋅m2⋅υ22+ ⋅Ι2⋅ω22⇒ Κ2= ⋅m2⋅υ22+ ⋅ ⋅m2⋅υ22⇒ Κ2= ⋅m2⋅υ22⇒
2 2 2 2 2 4
3
⇒Κ2= ⋅2⋅1,6⇒ Κ2=2,4J=W2.
4
Άρα η συνολική κινητική ενέργεια των δυο σωµάτων είναι όσο και το συνολικό έργο
των εξωτερικών δυνάµεων δηλαδή ισχύει Κ1+Κ2=WF=24,8 J.
194. ∆ίσκος πάνω σε δίσκο
Ο δίσκος µάζας Μ=2 Κg και

1 m R2
2
ακτίνας R1=1m περιστρέφεται
αντιωρολογιακά µε γωνιακή M
ταχύτητα ω1=4 rad/s. Σε Κ1 d Κ2
R1
απόσταση d=0,5 m από το
κέντρο Κ1 του δίσκου Μ,
βρίσκεται το κέντρο Κ2 ενός
δεύτερου δίσκου µάζας m=1Kg
και ακτίνας R2=0,2 m, που
περιστρέφεται ωρολογιακά µε
γωνιακή ταχύτητα ω2=250
rad/s, όπως φαίνεται στο σχήµα.
α) Να υπολογιστεί η συνολική κινητική ενέργεια του συστήµατος.

β) Να υπολογιστεί η συνολική στροφορµή του συστήµατος ως προς τον κατακόρυφο
άξονα που διέρχεται από το Κ1 και από το Κ2.
γ) Κάποια στιγµή εξασκούµε κατάλληλη ροπή και σταµατάει η περιστροφή του δίσκου
Μ, ενώ ο δεύτερος δίσκος µάζας m συνεχίζει να περιστρέφεται µε ω2. Ποια είναι τότε η
στροφορµή του δίσκου m, ως προς τον άξονα που διέρχεται από το Κ1.
δ) Αν τη στιγµή που περιστρέφονται οι δίσκοι µε ω1 και ω2 αφήσουµε πάνω στο δίσκο
µάζας m, µια σηµειακή µάζα m1=0,5 Kg, που κολλάει σε απόσταση R2/2 από το κέντρο
του Κ2, τότε να υπολογιστεί µεταξύ ποιών τιµών θα µεταβάλλεται η στροφορµή του
συστήµατος ως προς τον κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από το Κ1.
1
∆ίνεται για δίσκο µάζας Μ και ακτίνας R ότι Ιcm= ⋅M⋅R2. Θεωρούµε ακόµη
2
(αυθαίρετα), ότι ο άξονας περιστροφής Κ2 είναι λείος οπότε δεν ασκεί καµία δύναµη
στο δίσκο m και άρα ο δίσκος πραγµατοποιεί ανεξάρτητα µια σύνθετη κίνηση.
Λύση:
α) Ο δίσκος µάζας Μ, πραγµατοποιεί στροφική κίνηση γύρω από τον άξονα Κ1. Τότε
1
είναι Ι1= ⋅M⋅R12=1 Kg⋅m2.
2
Το θεώρηµα Steiner εφαρµόζεται όταν η κίνηση είναι στροφική ή όταν υπάρχει
στιγµιαίος άξονας, όταν δηλαδή όλα τα σηµεία του στερεού κάνουν κύκλο γύρω από
κάποιο σηµείο. ∆ηλαδή το θεώρηµα Steiner εφαρµόζεται όταν τα σώµατα
περιστρέφονται ως ενιαίο στερεό.
Εδώ όµως υπάρχει λείος άξονας (Κ2), που επιτρέπει την περιστροφή του δίσκου µάζας
m και έτσι αυτός ο δίσκος συµπεριφέρεται ως υλικό σηµείο.
Έτσι ο δίσκος µάζας m, πραγµατοποιεί µια σύνθετη κίνηση. Μια στροφική κίνηση
γύρω από τον κατακόρυφο άξονα του που διέρχεται από το Κ2, και µια κυκλική
µεταφορική του κέντρου µάζας του γύρω από το Κ1. Τότε είναι,
1
Ι2= ⋅m⋅R22=2⋅10-2 Kg⋅m2.
2
1 1
Η κινητική ενέργεια του δίσκου Μ, είναι Κ1= ⋅Ι1⋅ω12= ⋅16=8 J, ενώ η κινητική
2 2
1 1
ενέργεια του δίσκου m είναι Κ2= ⋅Ι2⋅ω22+ ⋅m⋅υcm2 µε υcm=ω1⋅d=2m/s. Άρα έχουµε
2 2
1 1 1
Κ2= ⋅Ι2⋅ω22+ ⋅m⋅d2⋅ω12= ⋅2⋅10-2 ⋅ 2502+2=625+2⇒ Κ2=627 J.
2 2 2
Οπότε Κολ=Κ1+Κ2=8+627⇒Κολ=635 J.
β) Ως προς το Κ1: L1=I1⋅ω1= 4 Kg⋅m2/s, L2=- I2⋅ω2+m⋅υcm⋅d= -2⋅10-2 ⋅ 250+2⋅0,5⇒

⇒ L2= -5+1= -4 Kg⋅m2/s, άρα Lολ=L1+L2= 4-4⇒ L2= 0 Kg⋅⋅m2/s.
Ως προς το Κ2: Από το θεώρηµα του Steiner για το δίσκο µάζας Μ έχουµε,
L1=(I1+Μd2)⋅ω1= 1,5⋅4= 6 Kg⋅m2/s, L2=- I2⋅ω2= -2⋅10-2 ⋅ 250⇒
⇒ L2= -5 Kg⋅m2/s, άρα Lολ=L1+L2= 6-5⇒ L2= 1 Kg⋅⋅m2/s.
γ) Ο µεγάλος σταµατά και µαζί του σταµατά η περιφορά του µικρού. Του µένει όµως η
ιδιοστροφορµή η οποία δεν εξαρτάται από τον άξονα. Η στροφορµή λόγω
ιδιοπεριστροφής είναι η ίδια ως προς κάθε άξονα παράλληλο στον άξονα της
ιδιοπεριστροφής. Οπότε έχουµε L2=- I2⋅ω2= -2⋅10-2 ⋅ 250⇒ L2= -5 Kg⋅m2/s.
Αν ο άξονας περιστροφής Κ2 δεν είναι λείος και έστω ότι ασκείται από αυτόν µια ροπή
οπότε αυτός επιβραδύνεται. Τότε δεν µπορούµε να θεωρήσουµε το δίσκο µάζας m
ανεξάρτητο στερεό. Έτσι από το θεώρηµα του Steiner και τη στιγµή που ω2=250rad/s για
τη στροφορµή του δίσκου µάζας m ως προς τον κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από το
Κ1 έχουµε:
1
L2= -(I2+m⋅d2)⋅ω2= -(2⋅10-2 + )⋅250⇒ L2= -0,27⋅250⇒ L2= -67,5 Kg⋅m2/s.
4
Αν όµως σταµατούσε η περιστροφή του µικρού δίσκου µάζας m, τότε για τη στροφορµή
του δίσκου µάζας m ως προς τον κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από το Κ1 και από το
θεώρηµα του Steiner θα έχουµε,
1
L2= (I2+m⋅d2)⋅ω1= (2⋅10-2 + )⋅4⇒ L2= 0,27⋅4 ⇒ L2=1,08 Kg⋅m2/s.
4
δ) Από την Α.∆.Σ για το σύστηµα (m,m1) και ως προς τον άξονα Κ2 έχουµε Lαρχ=Lτελ ή
2
R 
Ι2⋅ω2=[Ι2+m1⋅  2  ]⋅ω2΄⇒2⋅10-2⋅250=2,5⋅10-2⋅ω2΄⇒ ω2΄=200 rad/s.
 2 
R
Όταν η m1 καθώς περιστρέφεται απέχει από το Κ1 απόσταση d- 2 τότε από την Α.∆.Σ
2
για το σύστηµα (Μ,m1) και ως προς τον άξονα Κ1 έχουµε Lαρχ=Lτελ ή Ι1⋅ω1=
2
 R 
=[Ι1+m1⋅  d- 2  ]⋅ω1΄⇒ 4=1,08⋅ω1΄⇒ ω1΄=3,7 rad/s.
 2 
R2
Όταν η m1 καθώς περιστρέφεται απέχει από το Κ1 απόσταση d+ τότε από την
2
Α.∆.Σ για το σύστηµα (Μ,m1) και ως προς τον άξονα Κ1 έχουµε Lαρχ=Lτελ ή
2
 R 
Ι1⋅ω1=[Ι1+m1⋅  d+ 2  ]⋅ω1΄΄⇒ 4=1,18⋅ω1΄΄⇒ ω1΄΄=3,4 rad/s.
 2 
R
Όταν η m1 απέχει από το Κ1 απόσταση xmax= d+ 2 έχουµε,
2
Για τη µάζα (Μ): L1= Ι1⋅ω1΄΄=3,4 Kg⋅m2/s.
Για τη µάζα (m): L2= -Ι2⋅ω2΄+m⋅υcm⋅d µε υcm=ω1΄΄⋅d άρα L2= -Ι2⋅ω2΄+m⋅ω1΄΄⋅d2⇒

1
⇒ L2= -2⋅10-2⋅200+3,4⋅ ⇒ L2=-4+0,85⇒ L2= -3,15 Kg⋅m2/s.
4
R R
Για τη µάζα (m1): L3= m1⋅ υcm⋅(d+ 2 ) µε υcm=ω1΄΄⋅ (d+ 2 ) άρα
2 2
2
 R  1
L3= m1⋅  d+ 2  ⋅ ω1΄΄ ⇒ L3= ⋅0,36⋅3,4⇒ L3=0,612 Kg⋅m2/s.
 2  2
Άρα Lmax=L1+L2+L3=3,4-3,15+0,612⇒ Lmax= 0,862 Kg⋅m2/s.
R
Όταν η m1 απέχει από το Κ1 απόσταση xmin= d- 2 έχουµε,
2
Για τη µάζα (Μ): L1= Ι1⋅ω1΄=3,7 Kg⋅m2/s.
Για τη µάζα (m): L2= -Ι2⋅ω2΄+m⋅υcm⋅d µε υcm=ω1΄΄⋅d άρα L2= -Ι2⋅ω2΄+m⋅ω1΄΄⋅d2⇒

1
⇒ L2= -2⋅10-2⋅200+3,4⋅ ⇒ L2=-4+0,85⇒ L2= -3,15 Kg⋅m2/s.
4
R R
Για τη µάζα (m1): L3= m1⋅ υcm⋅(d- 2 ) µε υcm=ω1΄⋅ (d- 2 ) άρα
2 2
2
 R  1
L3= m1⋅  d- 2  ⋅ ω1΄ ⇒ L3= ⋅0,16⋅3,7⇒ L3=0,296 Kg⋅m2/s.
 2  2
Άρα Lmin =L1+L2+L3=3,7-3,15+0,296⇒ Lmin= 0,846 Kg⋅m2/s.
Για την απόσταση x, της

σηµειακής µάζας m1 από τον ω 1 ω2
άξονα που περνάει από το X R2
Κ1 φ m
Κ1 ισχύει γενικά (νόµος των Κ2
συνηµιτόνων) ότι:
d
2
2 2 R  R
x =d +  2  -2d 2 συνφ.
 2  2
2
Ή x =0,26-0,1⋅συνφ.
Όπου φ είναι η γωνία που
σχηµατίζει η ακτίνα του
δίσκου m που περνάει από
τη µάζα m1 , µε την ευθεία
που ενώνει τα κέντρα Κ1 και Κ2.
2 2
R  R  R  R
Φυσικά για φ=00 είναι συνφ=1 και x2=d2+  2  -2d 2 ή x2=  d- 2  ⇒x=d- 2 .
 2  2  2  2
2 2
R  R  R 
Ακόµη για φ=1800 είναι συνφ=-1 και x2=d2+  2  +2d 2 ή x2=  d+ 2  ⇒
 2  2  2 
R
⇒x= d+ 2 .
2
Ακόµη όταν η m1 καθώς περιστρέφεται απέχει από το Κ1 απόσταση x τότε από την
Α.∆.Σ για το σύστηµα (Μ,m1) και ως προς τον άξονα Κ1 έχουµε Lαρχ=Lτελ ή
x2 4 8
Ι1⋅ω1=[Ι1+m1⋅ x2]⋅ω1΄⇒ 4=(1+ )⋅ω1΄⇒ ω1΄= 2
⇒ ω1΄= ⇒
2 x 2+x 2
1+
2
8
⇒ω1΄= rad/s.
2,26-0,1συνφ
8
Για τη µάζα (Μ): L1= Ι1⋅ω1΄= Kg⋅m2/s.
2,26-0,1συνφ
Για τη µάζα (m): L2= -Ι2⋅ω2΄+m⋅υcm⋅d µε υcm=ω1΄⋅d άρα L2= -Ι2⋅ω2΄+m⋅ω1΄⋅d2⇒
2
⇒ L2= -4+ Kg⋅m2/s.
2,26-0,1συνφ
Για τη µάζα (m1): L3= m1⋅υcm⋅x µε υcm=ω1΄⋅ x άρα
4 ⋅ (0,26-0,1συνφ)
L3= m1⋅ω1΄ ⋅x2⇒ L3= Kg⋅m2/s.
2,26-0,1συνφ
8 2 4 ⋅ (0,26-0,1συνφ)
Άρα Lολ =L1+L2+L3= -4+ + ⇒
2,26-0,1συνφ 2,26-0,1συνφ 2,26-0,1συνφ
10+4 ⋅ (0,26-0,1συνφ)
⇒ Lολ = -4 Kg⋅m2/s.
2,26-0,1συνφ
195. Μέγιστη γωνιακή επιτάχυνση οριζόντιας ράβδου
Λεπτή οµογενής οριζόντια

ράβδος µάζας M=6Kg και µήκους
A L
L=1m, µπορεί να περιστρέφεται B
γύρω από οριζόντιο άξονα σε
κατακόρυφο επίπεδο µε την
επίδραση του βάρους της. Κ
α) Σε ποια απόσταση από το
κέντρο µάζας K της ράβδου και
πάνω στη ράβδο, πρέπει να
βρίσκεται ο άξονας περιστροφής Mg
της, ώστε αυτή να περιστρέφεται αρχικά µε µέγιστη γωνιακή επιτάχυνση;

β) Αν θέλουµε αρχικά η γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου να είναι αγων=15 rad/s2, τότε
πόσα σηµεία υπάρχουν πάνω στη ράβδο γύρω από τα οποία η ράβδος περιστρέφεται
αρχικά µε την παραπάνω επιτάχυνση;
1
∆ίνεται για ράβδο µάζας Μ και µήκους L ότι Ιcm= ⋅M⋅L2 και g=10m/s2.
12
Λύση:
1
α) Στ=Ι⋅αγων, όπου Ι=( ⋅M⋅L2+Μ⋅x2)=0,5+6x2. Τότε προκύπτει
12
Στ=Ι⋅αγων⇒Mgx=(0,5+6x2)⋅αγων⇒ 60⋅x=(0,5+6x2)⋅αγων⇒
⇒6⋅αγων⋅x2-60⋅x+0,5⋅αγων=0
∆≥0⇒602-12⋅α2γων≥0⇒ α2γων≤300 και για αγων≥0 πρέπει αγων≤10⋅ 3 rad/s2.
60 3
Τότε αγων(max)=10⋅ 3 rad/s2 και x= ή x= m.
12α γων 6
β) Αν η αρχική γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου (οριζόντια θέση ) είναι
αγων=15 rad/s2 τότε
Στ=Ι⋅αγων⇒
⇒Mgx=(0,5+6x2)⋅αγων ⇒
A Γ ∆ B
⇒60⋅x=(0,5+6x2)⋅15⇒
⇒ 4x=0,5+6x2⇒
⇒6x2-4x+0,5=0⇒
Κ
1
⇒x1,2= 0,5 m και m.
6
Άρα έχουµε 4 σηµεία για
τα οποία ισχύει ότι Mg
αρχικά η γωνιακή
επιτάχυνση έχει µέτρο αγων=15 rad/s2. Αυτά είναι τα Α και Β που απέχουν απόσταση
1
0,5m από το Κ και τα Γ και ∆ που απέχουν m από το Κ.
6
Αν ο άξονας περιστροφής περνάει από το Α τότε η επιτρόχιος επιτάχυνση του άλλου
dυ d(ωL) dω
άκρου Β της ράβδου είναι αε= γρ = = ⋅L=αγων⋅L (L το µήκος της ράβδου) ή
dt dt dt
αε= αε(max)=15m/s2.
Ενώ αν ο άξονας περιστροφής περνάει από το Γ τότε η επιτρόχιος επιτάχυνση του

L 1 2
άκρου Β της ράβδου είναι αε=αγων⋅( + ) ή αε=15⋅ ή αε= αε(min)=10m/s2.
2 6 3
L 1
Ακόµη η επιτρόχιος επιτάχυνση του άκρου Α της ράβδου είναι τότε, αε=αγων⋅( - ) ή
2 6
1
αε=15⋅ ή αε= 5m/s2.
3
196. Τροχός που «πέφτει» και µάζες που ολισθαίνουν
Γύρω από τον οµογενή τροχό του σχήµατος µάζας Μ=4Κg και ακτίνας R, είναι
τυλιγµένο πολλές φορές ένα αβαρές νήµα. Το ένα ελεύθερο άκρο του νήµατος µέσω
αβαρούς τροχαλίας δένεται µε σώµα µάζας m1=1Kg και το άλλο ελεύθερο άκρο του
νήµατος µέσω αβαρούς τροχαλίας δένεται µε σώµα µάζας m2=2Kg. Τα σώµατα m1 και
m2 µπορούν να ολισθαίνουν πάνω σε οριζόντιο επίπεδο. Αφήνουµε τον τροχό ελεύθερο
να κινηθεί.
Α) Αν η m1 ολισθαίνει χωρίς τριβές, τότε για ποιες τιµές της στατικής τριβής ανάµεσα
στο οριζόντιο επίπεδο και τη µάζα m2, η m2 δεν ολισθαίνει; (παραµένει ακίνητη).
Β) Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης ανάµεσα στο οριζόντιο επίπεδο και τη µάζα m2
γίνει µ=0,5, τότε να υπολογιστεί η επιτάχυνση της m2.
Γ) Αν και τα δυο σώµατα m1 και m2 ολισθαίνουν χωρίς τριβές πάνω στο οριζόντιο
επίπεδο, τότε να υπολογιστούν:
α) Οι επιταχύνσεις των m1 και m2.
β) Οι τάσεις των νηµάτων.
γ) Η κινητική ενέργεια του συστήµατος όταν ο κύλινδρος «πέσει» κατά xcm=0,42m.
δ) Ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας των m1,m2 και Μ για xcm=0,42m.
∆ίνεται για τον τροχό Ιcm=M⋅R2 και g=10m/s2.
Λύση:
Α) Αν αcm είναι η επιτάχυνση του κέντρου µάζας του τροχού και αγων είναι η γωνιακή
του επιτάχυνση τότε ισχύει ότι αcm=αγων⋅R.
Η παραπάνω σχέση ισχύει µια και για την α1ισχύει α1=αcm+αγωνR και για την α2 ισχύει
α2=αcm-αγωνR. Όµως είναι α2=0 άρα προκύπτει αcm=αγων⋅R.
a1 a2 m
m1 2
T1 T2 T2
T1
T1
T
T2
T2
T1
R
M
Mg
acm
Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m1 ισχύει ΣF=m1⋅α1⇒ Τ1=m1⋅α1⇒

⇔Τ1=m1⋅( αcm+αγων⋅R)⇒ Τ1=2⋅m1⋅αcm. (1)
Για τον τροχό µάζας M και για τη µεταφορική του κίνηση ισχύει:
M: M⋅g-Τ1-Τ2=Μ⋅αcm (2)
ενώ για τη στροφική του κίνηση ισχύει:
(Τ2-Τ1)⋅R= MR2αγων⇒Τ2-Τ1= M⋅αγων⋅R ⇒Τ2-Τ1= M⋅αcm (3)
Mε πρόσθεση κατά µέλη των (2) ∧ (3) ⇒ M⋅g-2Τ1 =2Μ⋅αcm και µε τη βοήθεια της (1)
10 20
έχουµε M⋅g-4⋅m1⋅αcm =2Μ⋅αcm ⇒40=12⋅ αcm ⇒ αcm = m/s2. Τότε Τ1= Ν και
3 3
20 40
(3) ⇒ Τ2= + ⇒Τ2=20Ν. Όµως από την ισορροπία της m2 προκύπτει Τ2=Τστ⇒
3 3
⇒Τστ=20Ν. Άρα θα πρέπει η στατική τριβή Τστ ,ανάµεσα στο οριζόντιο επίπεδο και τη
µάζα m2 να είναι τουλάχιστο 20Ν, ώστε η m2 να µην ολισθαίνει. Γενικά θα πρέπει
Τστ≥20Ν και για την οριακή της τιµή θα πρέπει µs⋅m2⋅g≥20 ή µs ≥1.
Β) Εδώ είναι αcm≠0 οπότε είναι α2=αcm-αγωνR≠0 και άρα προκύπτει αcm≠αγων⋅R.
Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης ανάµεσα στο οριζόντιο επίπεδο και τη µάζα m2
γίνει µ=0,5, τότε
m1: Τ1=m1⋅α1⇒ Τ1=m1⋅( αcm+αγων⋅R)⇒ Τ1=αcm+αγων⋅R (1)
m2: Τ2-Τ =m2⋅α2⇒ Τ2- µ⋅m2⋅g =m2⋅( αcm-αγων⋅R)⇒ Τ2=10+2(αcm-αγων⋅R) (2)
Μ: Μεταφορική κίνηση: M⋅g-Τ1-Τ2=Μ⋅αcm ⇒ 40-Τ1-Τ2=4⋅αcm (3)

Στροφική κίνηση: (Τ2-Τ1)⋅R= MR2αγων⇒Τ2-Τ1= 4⋅αγων⋅R (4)
Mε πρόσθεση κατά µέλη των (3) ∧ (4) ⇒ 40-2Τ1 =4⋅(αcm+αγων⋅R)⇒

⇒20-Τ1 =2⋅(αcm+αγων⋅R) (5). Από τις (1) ∧ (5) ⇒ 20=3⋅αcm+3⋅αγων⋅R⇒
20
⇒αcm= -αγων⋅R (6).
3
20 20
(1)⇒ Τ1=αcm+αγων⋅R ⇒ Τ1= -αγων⋅R+αγων⋅R ⇒ Τ1= Ν και Τ1=m1⋅α1⇒
3 3
(1) ∧ (2)
20
⇒α1= m/s2. Ακόµη (4) ⇒ 10+2⋅αcm -2⋅ αγων⋅R- αcm -αγων⋅R = 4⋅αγων⋅R⇒
3
(7)
20
⇒10+αcm = 7⋅αγων⋅R⇒ αcm = 7⋅αγων⋅R-10 (7). (6) ⇒ 7⋅αγων⋅R-10= -αγων⋅R⇒
3
50 25 25 55
⇒8αγων⋅R= ⇒αγων⋅R= m/s2. Τότε (7)⇒ αcm = 7⋅ -10⇒ αcm = m/s2.
3 12 12 12
55 25 30
Τελικά έχουµε α2=αcm-αγων⋅R⇒ α2= - ⇒ α2= ⇒ α2=2,5 m/s2.
12 12 12
Γ)α) Για την επιτάχυνση της µάζας m1 ισχύει α1=αcm+αγων⋅R ενώ για την επιτάχυνση
της µάζας m2 ισχύει α2=αcm-αγων⋅R.
Τότε:
για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m1 ισχύει ΣF=m1⋅α1⇒ Τ1=m1⋅α1⇒
⇒ Τ1=m1⋅( αcm+αγων⋅R) (1). Παρόµοια
για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m2 ισχύει ΣF=m2⋅α2⇒ Τ2=m2⋅α2⇒

⇒Τ2=m2⋅( αcm-αγων⋅R) (2).
Για τον τροχό µάζας M και για τη µεταφορική του κίνηση ισχύει:
M: M⋅g-Τ1-Τ2=Μ⋅αcm (3) µε πρόσθεση κατά µέλη των
(1) ∧ (2) ∧ (3) ⇒ M⋅g- m1⋅( αcm+αγων⋅R) - m2⋅( αcm-αγων⋅R) =Μ⋅αcm⇒

⇒ M⋅g- m1⋅αcm- m1⋅αγων⋅R- m2⋅αcm+m2⋅αγων⋅R=Μ⋅αcm⇒
⇒ M⋅g= (Μ+ m1+ m2)⋅αcm +(m1- m2)⋅αγων⋅R ⇒ 40=7⋅αcm-αγων⋅R (4)
Για τη στροφική κίνηση του τροχού ισχύει:

(Τ2-Τ1)⋅R= MR2αγων⇒Τ2-Τ1= M⋅αγων⋅R ⇒
⇒ m2⋅( αcm-αγων⋅R) - m1⋅( αcm+αγων⋅R) = M⋅αγων⋅R ⇒
⇒ 2⋅(αcm-αγων⋅R)- αcm-αγων⋅R =4⋅αγων⋅R⇒αcm-3⋅αγων⋅R =4⋅αγων⋅R⇒ αcm=7⋅αγων⋅R (5).
Από τις (4) και (5) προκύπτει
5 35
40=49⋅αγων⋅R-αγων⋅R⇒40=48⋅αγων⋅R ⇒αγων⋅R= m/s2 και αcm=7⋅αγων⋅R⇒ αcm= m/s2.
6 6
35 5
Τότε για την επιτάχυνση της µάζας m1 ισχύει α1=αcm+αγων⋅R= + ⇒
6 6
20
⇒ α1= m/s2, ενώ για την επιτάχυνση της µάζας m2 ισχύει α2=αcm-αγων⋅R⇒
3
35 5
⇒ α2=αcm-αγων⋅R⇒ α2= - ⇒α2=5 m/s2.
6 6
20
β) Τ1=m1⋅α1⇒Τ1= Ν. Παρόµοια Τ2=m2⋅α2⇒Τ2=10Ν.
3
γ) Η κινητική ενέργεια του συστήµατος όταν ο κύλινδρος «πέσει» κατά xcm=0,42m,
υπολογίζεται από το Θ.Μ.Κ.Ε: Κ(oλ)τελ-Κ (ολ)αρχ=WW⇒ Κ(oλ)τελ =M⋅g⋅xxm=40⋅0,42⇒
⇒ Κ(oλ)τελ =16,8J.
1
Για τη µετατόπιση x1 της m1 έχουµε, x1= ⋅α1⋅t2 , για τη µετατόπιση x2 της m2 έχουµε
2
1 1
x2= ⋅α2⋅t2, ενώ για τη µετατόπιση xcm της M έχουµε xcm= ⋅αcm⋅t2 . Τότε προκύπτει
2 2
x cm α cm 7 8 x cm α cm 7 6
= = ή x1= ⋅xcm=0,48m και = = ή x2= ⋅xcm=0,36m.
x1 α1 8 7 x2 α2 6 7
20
Άρα είναι Κ1=W1=T1⋅x1= ⋅0,48=3,2 J και Κ2=W2=T2⋅x2=10⋅0,36=3,6 J.
3
Για τον τροχό και από το Θ.Μ.Κ.Ε προκύπτει:
Κ(Μ)= Wολ⇒ Κ(Μ)=ΣF⋅xcm+Στ⋅θ⇒ Κ(Μ)=(Μg-T1-T2)⋅xcm+(Τ2-Τ1)⋅R⋅θ. Όµως
1 1 x α cm
θ= ⋅αγων⋅t2⇒ R⋅θ= ⋅αγων⋅R⋅t2. Τότε προκύπτει cm = =7 ή
2 2 R ⋅ θ α γων ⋅ R
1 20 20
R⋅θ= ⋅xcm=0,06m. Τότε, Κ(Μ)=(40- -10)⋅0,42+(10- )⋅0,06⇒
7 3 3
Κ(Μ)=9,8+0,2⇒ Κ(Μ)=10 J. Πράγµατι ισχύει Κ(oλ)τελ = Κ1+ Κ2+Κ(Μ)= 3,2+3,6+10⇒

⇒ Κ(oλ)τελ =16,8J.
dK1
δ) Ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας της m1 είναι, =ΣF⋅υ1⇒
dt
dK1 20
⇒ =Τ1⋅υ1. Όµως υ1= 2α1x1 = 2 0,48 =0,8⋅ 10 m/s. Άρα
dt 3
dK1 20 16 10 dK 2
= ⋅0,8⋅ 10 = J/s. Παρόµοια για τη m2 έχουµε, =ΣF⋅υ2⇒
dt 3 3 dt
dK 2
⇒ =Τ2⋅υ2. Με υ2= 2α 2 x 2 = 2 ⋅ 5 ⋅ 0,36 =0,6⋅ 10 m/s. Άρα
dt
dK 2 dK M
=10⋅0,6⋅ 10 =6⋅ 10 J/s. Τέλος για τον τροχό έχουµε =ΣF⋅υcm+Στ⋅ω⇒
dt dt
dK M dK M
⇒ =ΣF⋅υcm+Στ⋅ω⇒ =(M⋅g-Τ1-Τ2)⋅ υcm+(Τ2-Τ1)⋅ω⋅R.
dt dt
35
Με υcm= 2α cm x cm = 2 ⋅ ⋅ 0,42 =0,7⋅ 10 m/s. Ακόµη ισχύει
6
5 5Rθ 1
ω= 2α γων θ ⇒ ω⋅R=R⋅ 2 ⋅ ⋅θ = µε R⋅θ= ⋅xcm=0,06m. Άρα
6R 3 7
ω⋅R=0,1⋅ 10 m/s. Τελικά προκύπτει:
dK M 20 20 dK M 49 10 10
=(40- -10)⋅ 0,7⋅ 10 +(10- )⋅0,1⋅ 10 ⇒ = + ⇒
dt 3 3 dt 3 3
dK M 50 10
⇒ = J/s. Τότε για τον συνολικό ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας
dt 3
dK ολ dK1 dK 2 dK M 84 10 dK ολ
έχουµε = + + = ή =28⋅ 10 J/s.
dt dt dt dt 3 dt
dK ολ dK ολ dK ολ
Ισχύει = ΣFεξ ⋅υcm=Μ⋅g⋅υcm ⇒ =40⋅0,7⋅ 10 ⇒ =28⋅ 10 J/s, όπου
dt dt dt
35
υcm= 2α cm x cm = 2 ⋅ ⋅ 0,42 =0,7⋅ 10 m/s.
6
Ακόµη, εφόσον δεν υπάρχουν τριβές και οι τάσεις των νηµάτων είναι εσωτερικές
δυνάµεις του συστήµατος των τριών µαζών, η µηχανική ενέργεια του συστήµατος
dU dK ολ
διατηρείται άρα έχουµε Κολ+U=E=σταθ. ή =- = -28⋅ 10 J/s.
dt dt
N1
197. Το µολύβι και η πασχαλίτσα 2R N2
A Γ Κ Ο ∆ B
Πάνω σε κυλινδρικό ποτήρι µε
διάµετρο δ=6cm, ισορροπεί οριζόντια
ένα λεπτό οµογενές µολύβι µήκους
(ΑΒ)=L=15 cm και µάζας m=18g, έτσι
mg
ώστε να βρίσκεται κατά µήκος µιας
διαµέτρου του στοµίου του ποτηριού.
α) Σε ποια θέση πρέπει να βρίσκεται το
κέντρο µάζας Κ του µολυβιού, ως προς
το κέντρο Ο του στοµίου του ποτηριού,
ώστε αυτό να ισορροπεί οριακά;
β) Έστω ότι το κέντρο µάζας Κ του
µολυβιού, απέχει οριζόντια
απόσταση 2cm από το κέντρο Ο του στοµίου του ποτηριού και ισορροπεί οριζόντια
κατά µήκος µιας διαµέτρου του στοµίου. Τότε να υπολογιστούν οι δυνάµεις Ν1 και Ν2
που δέχεται το µολύβι από το χείλος του ποτηριού.
γ) Μια πασχαλίτσα µάζας m1= 4g περπατάει κατά µήκος του µολυβιού από το κέντρο
µάζας του προς το άκρο του Α.
Σε ποια ελάχιστη απόσταση από το Ο πρέπει να βρίσκεται αυτή ώστε το µολύβι να
ανατραπεί; Θεωρήστε ότι αρχικά το µολύβι ισορροπεί όπως στην περίπτωση (β).
δ) Αν σε εκείνη τη θέση η πασχαλίτσα πετάξει και βρεθεί
σε απόσταση 5 cm από το σηµείο Γ, τότε ποια είναι η γωνιακή επιτάχυνση του
συστήµατος µολύβι – πασχαλίτσα τη στιγµή της ανατροπής;
1
∆ίνεται για το µολύβι Ιcm= ⋅m⋅L2 και g=10m/s2.
12
Λύση:
α) Μόλις το κέντρο µάζας Κ του µολυβιού έρθει N

2R
στο σηµείο Γ του χείλους του ποτηριού τότε το
µολύβι θα ισορροπεί οριακά. Τότε ισχύει A Γ Ο ∆ B
Στ(Γ)=0⇒τw=τΝ=0. Ακόµη είναι Κ
ΣF=0⇒N=mg=0,18N.
Γενικά ισχύει Στ(Γ)=0 και για Ν2=0 έχουµε mg

m·g·x=0 όπου x=(KΓ). Άρα x=0 ή αλλιώς το
σηµείο Κ ταυτίζεται µε το Γ.
β) Στ(Κ)=0⇒ Ν1⋅(ΚΓ)=Ν2⋅[R+(OK)]⇒ Ν1=5Ν2.
mg
Ακόµη ΣF=0⇒N1+N2=mg⇒ 6N2=mg⇒N2= =0,03N και Ν1=5Ν2=0,15Ν.
6
N1
2R N2
A Γ Κ Ο ∆ B
mg
γ)
m ⋅ (KΓ)
Στ(Γ)=0⇒m1⋅g⋅x=m⋅g⋅(ΚΓ) ⇒x= ⇒x=4,5cm και (Οm1)=7,5cm.
m1
N1
2R
m1
A Γ Κ Ο ∆ B
x
m1g
mg
δ) Για τη ροπή αδράνειας του µολυβιού ως προς το σηµείο Γ και σύµφωνα µε το

θεώρηµα του Steiner έχουµε:
1 1
Ιµ= ⋅m⋅L2+m⋅(ΚΓ)2⇒Ιµ= ⋅18⋅10-3⋅225⋅10-4+18⋅10-3⋅10-4⇒
12 12
⇒Ιµ=337,5⋅10-7+18⋅10-7 ⇒ Ιµ=355,5⋅10-7 Κg⋅m2.
Τότε είναι Ιολ= Ιµ+m1⋅x2⇒ Ιολ= 355,5⋅10-7+4⋅10-3⋅52 ⋅10-4⇒ Ιολ= 455,5⋅10-7 Κg⋅m2.
Τελικά έχουµε Στ(Γ)= Ιολ⋅αγων⇒m1⋅g⋅x-m⋅g⋅(KΓ)= Ιολ⋅αγων⇒
⇒4⋅10-3⋅10⋅5⋅10-2-18⋅10-3⋅10⋅10-2=455,5⋅10-7⋅ αγων⇒
2.000
200⋅10-5-180⋅10-5=718⋅10-7⋅ αγων⇒ αγων= ⇒ αγων=4,4 rad/s2.
455,5
198. Ροπή αδράνειας δίσκου µε οπή
Ένας επίπεδος συµπαγής δίσκος µάζας

M και ακτίνας R έχει µια κυκλική οπή
ακτίνας r (r<R). Το κέντρο της οπής
απέχει από το κέντρο του δίσκου
M
απόσταση d µε d<R όπως φαίνεται στο R K
σχήµα. d
α) Να υπολογίσετε τη ροπή αδράνειας
του στερεού δίσκου µε την οπή γύρω
από άξονα περιστροφής που περνάει από
το κέντρο του δίσκου και είναι κάθετος
στο επίπεδο του δίσκου.
β) Αν στη συνέχεια ξαναβάλουµε το κοµµάτι που αφαιρέσαµε πίσω στη θέση του και
προσθέσουµε λιπαντικό, ώστε να µην υπάρχουν τριβές, πόση γίνεται τότε η ισοδύναµη
ροπή αδράνειας Ι΄ του καινούργιου συστήµατος ως προς τον αρχικό άξονα
περιστροφής που περνάει από το κέντρο Κ του δίσκου;
1
∆ίνεται για το συµπαγή δίσκο: Ιcm= ⋅M⋅R2.
2
Λύση:
α) Αντιµετωπίζουµε την οπή σαν δίσκο «αρνητικής» µάζας.

1
Για το συµπαγή δίσκο έχουµε Ι1= ⋅M⋅R2.
2
Η οπή δεν περιστρέφεται γύρω από το κέντρο µάζας της. Έτσι θα πρέπει να πάρουµε το
θεώρηµα των παράλληλων αξόνων (Steiner).
Τότε για τη ροπή αδράνειας της κυκλικής οπής ως προς άξονα που διέρχεται από το
1
κέντρο του δίσκου έχουµε Ι2= ⋅m⋅r2+m⋅d2.
2
M
Για την πυκνότητα του υλικού του δίσκου ισχύει ρ= ή Μ=ρπR2. Περαιτέρω για τη
πR 2
µάζα της οπής που θεωρούµε ότι είναι από το ίδιο υλικό είναι m= ρπr2. Προκύπτει
m r2 r2 r 2 r2 2
λοιπόν = ή m= 2 ⋅M. Έτσι έχουµε Ι2=Μ⋅ 2 ⋅( +d ).
M R2 R R 2
Τελικά για τη ροπή αδράνειας του δίσκου µε την οπή γύρω από άξονα περιστροφής που
περνάει από το κέντρο του δίσκου έχουµε,
1 r 2 r2 1 r2
Ι=Ι1-Ι2= ⋅M⋅R2- Μ⋅ 2 ⋅( +d2) ή Ι= ⋅M⋅[R2- 2 (r2+2d2)]. Ισοδύναµα µπορούµε να
2 R 2 2 R
1 1
έχουµε και Ι= ⋅M⋅R2-( ⋅m⋅r2+md2).
2 2
β) Αν στη συνέχεια επανατοποθετήσουµε πίσω το τµήµα του δίσκου ακτίνας r που
αρχικά αφαιρέσαµε, τότε λόγω του λιπαντικού αυτό δεν περιστρέφεται µε τον υπόλοιπο
δίσκο ως ενιαίο στερεό. Έτσι ο µικρός δίσκος συµπεριφέρεται ως υλικό σηµείο, και το
Κ.Μ του πραγµατοποιεί µια κυκλική µεταφορική κίνηση σε απόσταση d από τον άξονα
που διέρχεται από το κέντρο Κ του µεγάλου δίσκου. Έτσι έχουµε,
1 1 1 1
Ι΄=Ι+md2⇒I΄= ⋅M⋅R2-( ⋅m⋅r2+md2)+ md2⇒Ι΄= ⋅M⋅R2- ⋅ m⋅r2.
2 2 2 2
2 2 4
r 1 2 1 r 1 2 r
Ακόµη για m= 2 ⋅M, προκύπτει Ι΄= ⋅M⋅R - ⋅Μ⋅ 2 ·r ⇒ Ι΄= ⋅M⋅(R - 2 ).
2
R 2 2 R 2 R
199. Σύνθετη κίνηση σφαίρας και κρούση σε κεκλιµένο επίπεδο
Ελατήριο σταθεράς m 2 ω0
Κ=300N/m, βρίσκεται
πάνω σε λείο πλάγιο
επίπεδο, µε κλίση L υ0
φ=300, όπως στο
σχήµα. Στο πάνω A
άκρο του ελατηρίου m1
ισορροπεί σώµα
µάζας m1=3Kg, ενώ
το κάτω άκρο του K
είναι στερεωµένο σε B
ακλόνητο σηµείο.
Από το σηµείο Α που φ
απέχει απόσταση
L=0,9m από το m1, ρίχνεται σφαίρα µάζας m2=1Kg και ακτίνας R=10cm η οποία
εκτελεί σύνθετη κίνηση. Μια µεταφορική µε αρχική ταχύτητα υ0=4m/s και µια
στροφική µε ω0=10rad/s. Η σφαίρα µένει συνεχώς σε επαφή µε το κεκλιµένο επίπεδο
και κατεβαίνοντας συγκρούεται µετωπικά και ελαστικά µε τη µάζα m1, τη χρονική
στιγµή t0=0 s.
α) Να υπολογιστεί η κινητική ενέργεια της σφαίρας λίγο πριν την κρούση.
β) Ποια είναι η στροφορµή της σφαίρας αµέσως µετά την κρούση ως προς σηµείο του
κεκλιµένου επιπέδου;
γ) Ποια είναι η στροφορµή της σφαίρας µετά την κρούση και τη χρονική στιγµή t=0,2s
ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου;
δ) Σε ποια θέση η σφαίρα m2 µετά την κρούση θα έχει την ελάχιστη κινητική της
ενέργεια για πρώτη φορά; Πόση είναι αυτή;
ε) Ποιες χρονικές στιγµές η µάζα m1 θα αποκτάει τη µέγιστη κινητική της ενέργεια αν
πραγµατοποιεί α.α.τ; Πόση είναι αυτή;
Οι επιφάνειες των µαζών θεωρούνται λείες. Θεωρήστε ακόµη την προς τα κάτω φορά
θετική, ότι η διάρκεια της κρούσης είναι πολύ µικρή και ότι κατά την κρούση καµία
µάζα δεν αναπηδά.
2
∆ίνεται για τη σφαίρα Ιcm= ⋅m2⋅R2 και g=10m/s2.
5
Λύση:
m 2 ω0
α) Κατά τη διάρκεια της

κίνησης η ω0 παραµένει
σταθερή, αφού δε
L υ0
ω0
υπάρχει κάποια
εξωτερική ροπή. Άρα m1 A
ω2=ω0, όπου ω2 είναι το
µέτρο της γωνιακής υ2
ταχύτητας της σφαίρας τη K B
στιγµή της κρούσης.
Επίσης η ροπή αδράνειας
φ
της σφαίρας ως προς το
κέντρο µάζας της είναι,
2 2
Ι= Ιcm= ⋅m2⋅R2= ⋅10-2=4⋅10-3Kg⋅m2.
5 5
Τότε Θ.Μ.Κ.Ε (Α→Β): Κτελ-Καρχ=Ww⇒
1 1 1 1
⇒ ⋅m2⋅υ22+ ⋅Ι⋅ω22- ⋅m2⋅υ02- ⋅Ι⋅ω02=m2⋅g⋅ηµφ⋅L⇒ υ22=υ02+g⋅L⇒ υ22=16+9⇒
2 2 2 2
1 1
⇒ υ22=25⇒υ2=5m/s, όπου ω2=ω0=10 rad/s. Τότε Κτελ= ⋅m2⋅υ22+ ⋅Ι⋅ω22⇒
2 2
1 1
⇒ Κτελ= ⋅25+ ⋅4⋅10-3⋅102⇒ Κτελ=12,5+0,2⇒ Κτελ=12,7 J.
2 2
β) Για τις µεταφορικές ταχύτητες των σωµάτων αµέσως µετά την κρούση θα ισχύει υ1΄=
2m 2 m 2 − m1
= υ2⇒ υ1΄=2,5m/s και υ2΄= υ2⇒ υ2΄= -2,5m/s. Για την ελαστική
m1 +m 2 m1 +m 2

κρούση των δυο σωµάτων και για τη στροφική κίνηση ισχύει η Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή
Ιω2=Ιω2΄⇒ ω2΄=ω2=ω0=10 rad/s.

Αλλιώς από την Α.∆.Σ ως προς το κεκλιµένο επίπεδο έχουµε L αρχ= L τελ ή
m2⋅υ2⋅R+I⋅ω2=Ιω2΄-m2⋅υ2΄+m1⋅υ1΄⋅R⇒5⋅10-1+4⋅10-2=4⋅10-3⋅ ω2΄-25⋅10-2+75⋅10-2⇒
⇒54⋅10-2=0,4⋅10-2⋅ω2΄+50⋅10-2⇒ ω2΄=10 rad/s= ω2=ω0. (Βέβαια αυτό προϋποθέτει και
το Κ.Μ της m1 να απέχει απόσταση R, από το κεκλιµένο επίπεδο, ώστε η κρούση να
θεωρείται κεντρική).
∆ηλαδή η σφαίρα m2 µετά τη σύγκρουση θα περιστρέφεται µε την ίδια γωνιακή

ταχύτητα κατά µέτρο και κατεύθυνση.
Για την ιδιοστροφορµή της σφαίρας έχουµε L1=I⋅ω2΄⇒ L1=4⋅10-3⋅10⇒
⇒L1=4⋅10-2 Kg⋅m2/s.
Για την τροχιακή στροφορµή της σφαίρας αµέσως µετά την κρούση ως προς σηµείο
του κεκλιµένου επιπέδου, έχουµε L2=-m2⋅υ2΄⋅R ⇒ L2= -25⋅10-2 Kg⋅m2/s.
Άρα η συνολική στροφορµή της σφαίρας ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου
είναι L=L1+L2⇒ L=4⋅10-2 -25⋅10-2⇒ L=-21⋅10-2 Kg⋅m2/s.
γ) Μετά την κρούση ισχύει υ2΄΄= υ2΄-αt, όπου ΣF=m2α⇔m2gηµφ=m2α⇔α=gηµφ=5m/s2

Τότε τη χρονική στιγµή t=0,2s είναι υ2΄΄= υ2΄-αt=2,5-5·0,2⇔ υ2΄΄=1,5 m/s µε φορά προς
τα πάνω.
Έτσι ισχύει για την ιδιοστροφορµή της σφαίρας L1=I⋅ω2΄⇔ L1=4⋅10-3⋅10⇔
⇒L1=4⋅10-2 Kg⋅m2/s, όπως και προηγουµένως και για την τροχιακή στροφορµή της
σφαίρας ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου, έχουµε L2=-m2⋅υ2΄΄⋅R ⇔
⇔ L2= -15⋅10-2 Kg⋅m2/s (θεωρήσαµε την προς τα κάτω φορά θετική). Άρα για τη
συνολική στροφορµή της σφαίρας ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου ισχύει
L=L1+L2⇒ L=4⋅10-2 -15⋅10-2⇒ L=-11⋅10-2 Kg⋅m2/s.
Αλλιώς µπορούµε να πούµε πως από τη γενικευµέµη µορφή του 2ου Νόµου του Newton
dL A
και ως προς σηµείο Α του κεκλιµένου επιπέδου έχουµε: =Στ (Α) =m 2 gηµφR ⇔
dt
dL ∆L A ∆L A
⇔ A =10·0,5·0,1=0,5 Kg⋅m2/s2. Οπότε έχουµε και =0,5⇔ =0,5⇔
dt dt 0,2
⇔∆LA=0,1⇔L-Lαρχ=0,1 Kg⋅m2/s, όπου Lαρχ=-21⋅10-2 Kg⋅m2/s, δηλαδή είναι η
συνολική στροφορµή του σώµατος αµέσως µετά την κρούση.
Τελικά έχουµε L-Lαρχ=0,1⇔ L+21⋅10-2 =0,1⇔L=-21⋅10-2+10·10-2⇔
⇔L=-11⋅10-2 Kg⋅m2/s, όπως και προηγουµένως.
δ) Μετά την κρούση η m2 θα διανύσει απόσταση x µέχρι που θα σταµατήσει η

µεταφορική της κίνηση, ενώ η γωνιακή της ταχύτητα θα είναι ω2΄ ίση µε ω0=10rad/s.
Εκείνη τη στιγµή η κινητική της ενέργεια θα είναι η ελάχιστη. Τότε:
Θ.Μ.Κ.Ε (Β→Γ): Κτελ-Καρχ=Ww⇒

1 2 1 2 1 υ′22
⇒ ⋅Ι⋅ω0 - ⋅m2⋅υ2΄ - ⋅Ι⋅ω0 = -m2⋅g⋅ηµφ⋅x⇒ υ2΄ =g⋅x⇒ x=
2 2
⇒ x=0,625m.
2 2 2 g
ω0
Θ.Ι.Τ
ω0
A
m1 υ΄2 Γ
υ΄1
K B
φ
1 1 1
Κmin= ⋅Ι⋅ω2΄2= ⋅Ι⋅ω02= ⋅4⋅10-3⋅102⇒ Κmin=0,2 J.
2 2 2
ε) Η µάζα m1 θα αποκτάει της µέγιστη κινητική της ενέργεια, όταν καθώς ταλαντώνεται
βρίσκεται στη θέση ισορροπίας της ταλάντωσης δηλαδή για x=0.
K
Όµως x=Aηµωt µε υ1΄=υmax=ω⋅A=2,5m/s, όπου ω= =10rad/s.
m1
π T
Τότε είναι Α=0,25 m. Για x=0⇒ ηµωt=0⇒ωt=κπ⇒ t=κ =0,1κπ ή t=κ µε κ∈Ζ+.
ω 2
1
Για τη µέγιστη κινητική ενέργεια της m1 έχουµε Κmax= ⋅m1⋅ υ1΄2⇒
2
1
⇒Κmax= ⋅3⋅6,25⇒ Κmax=9,375 J.
2
Από την Α.∆.Σ του συστήµατος των m1 και m2 κατά την κρούση και ως προς σηµείο του
κεκλιµένου επιπέδου είναι Lαρχ= m2⋅υ2⋅R+I⋅ω2=4⋅10-2 +5⋅10-1=54⋅10-2 Kg⋅m2/s.
Lτελ=L2΄+L1΄ όπου L2΄ είναι η τελική στροφορµή της σφαίρας ως προς το κεκλιµένο
επίπεδο µε L2΄= Ιω2΄-m2⋅υ2΄⋅R=4⋅10-2-25⋅10-2=-21⋅10-2 Kg⋅m2/s και L1΄ είναι η
στροφορµή της m1 µετά την κρούση και ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου µε
L1΄= m1⋅υ1΄⋅R=75⋅10-2 Kg⋅m2/s. Τότε Lτελ=-21⋅10-2 +75⋅10-2 =54⋅10-2 Kg⋅m2/s.

Άρα πράγµατι ισχύει L αρχ= L τελ.
200. ∆αχτυλίδι και µάζα
Ο οµογενής δακτύλιος του παρακάτω

σχήµατος έχει µάζα Μ και ακτίνα M
R=0,1m. Η σηµειακή µάζα m είναι
ακλόνητα συνδεδεµένη στο σηµείο Α.
Το σύστηµα µπορεί να περιστρέφεται A K B
χωρίς τριβές γύρω από άξονα που
διέρχεται από το σηµείο Β m
αντιδιαµετρικό του Α. Αφήνουµε το
σύστηµα ελεύθερο να περιστραφεί έτσι
ώστε αρχικά η ΑΒ να είναι µια
οριζόντια διάµετρος. Τότε: h=2R
α) Να υπολογίσετε την αρχική γωνιακή
επιτάχυνση του συστήµατος.
β) Να υπολογίσετε την γωνιακή του
ταχύτητα µόλις η διάµετρος ΑΒ γίνει
κατακόρυφη.
γ) Αν εκείνη τη στιγµή η µάζα m ξεκολλήσει τότε πόσο ψηλά θα φτάσει το Κ.Μ του
δακτυλίου;
δ) Αν εκείνη τη στιγµή η µάζα m συγκρουστεί πλαστικά µε µια όµοια σηµειακή µάζα m
τότε πόσο ψηλά θα φτάσει το Κ.Μ του δακτυλίου σε αυτήν την περίπτωση;
∆ίνεται για το δακτύλιο Ιcm=M⋅R2 και g=10m/s2.
Λύση:
α) Γα τη στροφική κίνηση για το σύστηµα M

δακτύλιος- µάζα m έχουµε,
Στ(Β)=Ιολ⋅αγων όπου σύµφωνα µε το θεώρηµα A
του Steiner για το δαχτυλίδι έχουµε: K R B
Ιδ= Ιcm+Μ⋅R2= M⋅R2+ M⋅R2=2M⋅R2.
Τότε είναι Ιολ=Ιδ+m(2R)2=2M⋅R2+4mR2 ή mg Mg
Ιολ=2R2⋅(M+2m).
Άρα έχουµε Στ=Ιολ⋅αγων⇔

2R
⇔ m⋅g⋅2R+M⋅g⋅R=Ιολ⋅ αγων⇔
⇔(M+2m)⋅g⋅R=2R2⋅(M+2m)⋅αγων⇔
g
⇔ αγων= =50 rad/s2. Παρατηρούµε
2R
λοιπόν πως η γωνιακή επιτάχυνση είναι ανεξάρτητη των µαζών Μ και m.

β) Μόλις η διάµετρος ΑΒ γίνει
κατακόρυφη και από την Α.∆.Μ.Ε
έχουµε ότι:
0 A K B
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒
1
⇒ m⋅g⋅2R+M⋅g⋅2R= Iολ⋅ω2+ M⋅g⋅R⇒
2
⇒(Μ+2m)⋅g⋅R=
1 2
2R ⋅(M+2m)⋅ω2⇒
2R K
2
g ω
⇒ω= =10 rad/s. Παρατηρούµε
R
λοιπόν πως και η γωνιακή ταχύτητα είναι A
ανεξάρτητη των µαζών Μ και m.
γ) Αν εκείνη τη στιγµή η µάζα m ξεκολλήσει τότε ισχύει:

Α.∆.Σ L αρχ= L τελ⇒Ιολ⋅ω=Ιολ΄⋅ω΄+m⋅V⋅2R, όπου Ιολ΄=Ιδ=2M⋅R2 και V=ω⋅2R=5m/s.
Έτσι προκύπτει 2R2⋅(M+2m)⋅ω=2M⋅R2⋅ω΄+ m⋅ω⋅4R2⇒
⇒2⋅(M+2m)⋅ω=2M⋅ω΄+ 4m⋅ω⇒2M⋅ω=2M⋅ω΄⇒ ω=ω΄=10 rad/s.
πό την Α.∆.Μ.Ε έχουµε ότι:
0
1 1
⇒ I΄ολ⋅ω΄2+M⋅g⋅R= M⋅g⋅h⇒ ⋅2Μ⋅R2⋅ω΄2+ M⋅g⋅R= M⋅g⋅h⇒ R2⋅ω΄2+ g⋅R= g⋅h⇒
2 2
g
⇒ R2⋅ + g⋅R= g⋅h⇒h=2R. Τότε το Κ.Μ του δακτυλίου θα φτάσει ψηλά στο ίδιο ύψος
R
από το οποίο ξεκίνησε.
δ) Αν εκείνη τη στιγµή η
µάζα m συγκρουστεί
πλαστικά µε µια όµοια
σηµειακή µάζα m τότε
ισχύει Α.∆.Σ A K B

L αρχ= L τελ⇒Ιολ⋅ω=Ιολ΄⋅ω΄, φ
όπου Ιολ΄=Ιδ+2m(2R)2= K
2M⋅R2+8mR2 ή
Ιολ΄=2R ⋅(M+4m).
2
2R
Έτσι προκύπτει: K
H1 H2
ω΄
A
M+2m
2R2⋅(M+2m)⋅ω=2R2⋅(M+4m)⋅ω΄⇒ ω΄= ⋅ω.
M+4m
Από την Α.∆.Μ.Ε έχουµε ότι:
0
1
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒ I΄ολ⋅ω΄2+M⋅g⋅R= M⋅g⋅Η1+2m⋅g⋅H2
2
Με Η1=2R-Rσυνφ=R(2-συνφ) και Η2=2R(1-συνφ). Τότε προκύπτει:
2
1 2  M+2m  2
2R ⋅(M+4m)⋅   ⋅ω .+M⋅g⋅R= M⋅g⋅ R(2-συνφ) +2m⋅g⋅2R(1-συνφ)⇒
2  M+4m 
2
1 2  M+2m  g
⇒ 2R ⋅(M+4m)⋅   ⋅ +M⋅g⋅R= M⋅g⋅ R(2-συνφ) +2m⋅g⋅2R(1-συνφ)⇒
2  M+4m  R
2
 M+2m 
⇒⋅(M+4m)⋅   +M= 2M-Μ⋅συνφ+4m-4mσυνφ⇒
 M+4m 
( M+2m )
2 2
 M+2m 
⇒M+4m- = συνφ(Μ+4m)⇒ συνφ=1-   . Αν θέλουµε π.χ να είναι
M+4m  M+4m 
2
0 1  M+2m  1 M+2m 1 M
φ=60 ή συνφ= τότε είναι   = ⇒ = ⇒ =2 2 .
2  M+4m  2 M+4m 2 m
Σχόλιο: Για το σχήµα µπορούµε να σχεδιάσουµε µόνο τη διάµετρο του δαχτυλίου
A K B
φ
K
2R K
H1 H2
A
ω΄
201. Ισορροπία και περιστροφή δίσκου µε οπή
Σ΄ έναν επίπεδο συµπαγή δίσκο µάζας M και

ακτίνας R κάνουµε µια κυκλική οπή ακτίνας r
(r<R). Το κέντρο της οπής απέχει από το κέντρο
του δίσκου απόσταση d µε d<R.
θ
Ο δίσκος µε την οπή µπορεί να περιστρέφεται
ελεύθερα, γύρω από έναν οριζόντιο άξονα που
περνά από το κέντρο του Κ. K
Ακόµη γύρω από το δίσκο υπάρχει αβαρές σχοινί R
στο ελεύθερο άκρο του οποίου κρεµάµε µια µάζα
m.
α) Να υπολογίσετε τη µάζα m, ώστε ο δίσκος µε
την οπή να ισορροπεί σχηµατίζοντας τη γωνία θ
που φαίνεται στο σχήµα.
β) Αν αντικαταστήσουµε τη µάζα m, µε µια άλλη
m
13
m1 = Kg, τότε να υπολογίσετε την επιτάχυνση
160
του σώµατος m1.
1
∆ίνεται για το συµπαγή δίσκο Ιcm= ⋅M⋅R2. Ακόµη Μ=3,2 Κg, R=40cm, r=10cm,
2
d=20cm, θ=600 και g=10m/s2.
Λύση:
α) Αντιµετωπίζουµε την οπή σαν δίσκο «αρνητικής »

µάζας. Οπότε η οπή προκαλεί µια ροπή ως προς το Κ
ίση µε τw΄=-m΄⋅g⋅d⋅συνθ, ενώ η ροπή της τάσης του
σχοινιού ως προς το Κ θα είναι τΤ=T⋅R. θ
Τότε για την ισορροπία του δίσκου µε την οπή θα
d
-m΄g
έχουµε: K
d R T
Στ(Κ)=0 ή T⋅R-m΄⋅g⋅d⋅συνθ=0⇒ T= m΄⋅g⋅ ⋅συνθ.
R
Για την πυκνότητα του υλικού του δίσκου ισχύει
M
ρ= 2
ή Μ=ρπR2. Ακόµη για τη µάζα της οπής που T
πR
θεωρούµε ότι είναι από το ίδιο υλικό είναι m΄= ρπr2.
m′ r 2 r2 m
Προκύπτει λοιπόν = 2 ή m΄= 2 ⋅M.
M R R
d ⋅ r2
Τελικά έχουµε T=M⋅g⋅ ⋅συνθ.
R3
Ακόµη από την ισορροπία της µάζας m έχουµε ΣF=0⇒T-w=0⇒T=w=mg⇒
d ⋅ r2 d ⋅ r2
⇒ M⋅g⋅ 3 ⋅συνθ=mg⇒m= M⋅ 3 ⋅συνθ.
R R
1 1 1
Με αντικατάσταση των τιµών βρίσκουµε m=3,2⋅ ⋅ ⇒m= Kg ή m=50g.
32 2 20
β) Αντιµετωπίζουµε όπως είπαµε την οπή σαν δίσκο «αρνητικής» µάζας.

1
Για το συµπαγή δίσκο έχουµε Ι1= ⋅M⋅R2.
2
1
κέντρο του δίσκου έχουµε Ι2= ⋅m΄⋅r2+m΄⋅d2.
2
2
r 3, 2
Όµως ισχύει m΄= 2 ⋅M. Με αντικατάσταση των τιµών προκύπτει m΄= Kg ή m΄=
R 16
3, 2 r 2 r2
= Kg=0,2 Kg. Έτσι έχουµε Ι2=Μ⋅ 2 ⋅( +d2).
16 R 2
1 r 2 r2 1 r2
Ι=Ι1-Ι2= ⋅M⋅R2- Μ⋅ 2 ⋅( +d2) ή Ι= ⋅M⋅[R2- 2 (r2+2d2)].
2 R 2 2 R
1 1
Με αντικατάσταση των τιµών έχουµε Ι= ⋅3,2⋅[16⋅10-2- ⋅(10-2+8⋅10-2)]⇒
2 16
9
⇒Ι=16⋅10-3⋅(16- )⇒ Ι=247⋅10-3 Kg⋅m2.
16
Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m1
ισχύει:
ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T΄=m1⋅α (1)
Για τη στροφική κίνηση του δίσκου µε την θ
οπή ισχύει: d
α -m΄g
Στ(Κ)=Ι⋅αγων⇒T΄⋅R- m΄⋅g⋅d⋅συνθ=Ι⋅ ⇒ K
R R
d α T΄
⇒T΄- m΄⋅g⋅ ⋅συνθ=Ι⋅ 2 (2).
R R
T΄
m a
1
1
d α
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (1) ∧(2) και έχουµε m1⋅g-m΄⋅g⋅ ⋅συνθ=Ι⋅ 2 +m1⋅α
R R
d 1
⇒g(m1- m΄⋅ ⋅συνθ)= α⋅(Ι⋅ 2 +m1).
R R
Με αντικατάσταση έχουµε:
1,3 3, 2 1 100 1,3

10( - ⋅ ⋅συνθ)=α⋅(247⋅10-3⋅ + )⇒13-16⋅συνθ=(24,7+1,3)⋅α⇒
16 16 2 16 16
8
⇒13-16⋅συνθ=(24,7+1,3)⋅α⇒26⋅α=13-16⋅συνθ⇒α=0,5- ⋅συνθ. Αρχικά για θ=600
13
4 5
είναι α=0,5- = m/s2.
13 26
Β΄ Τρόπος
Κέντρο µάζας – αφαιρετική µέθοδος.
α) Μπορούµε να υπολογίσουµε το ΚM του αρχικού δίσκου και το ΚM του

αποκοµµένου τµήµατος και να τα προσθέσουµε.
Θεωρούµε ένα καρτεσιανό σύστηµα συντεταγµένων µε αρχή το σηµείο Κ(0,0).

Τότε το διάνυσµα θέσης του ΚM του αρχικού δίσκου είναι r 1=0 x̂ +0 ŷ = 0 . Ακόµη το
διάνυσµα θέσης του ΚM του αποκοµµένου τµήµατος είναι,

r 2=d⋅συνθ x̂ +d⋅ηµθ ŷ . Ακόµη η µάζα του αρχικού δίσκου είναι Μ=ρπR2 και του
2 r2
αποκοµµένου τµήµατος είναι m΄= -ρπr άρα ισχύει m΄=- 2 ⋅M.
R
Τότε το διάνυσµα θέσης του Κ.Μ του δίσκου µε την οπή
είναι, 0
Y
X
d
KM θ R
K(0,0) X
KM
(M-m΄)g
T
m
0
1 1
r Κ.Μ= (Μ⋅ r 1+m΄ r 2 )= (Μ⋅ r 1+m΄ r 2 ) ή
M ολ M-m′
1 1
r Κ.Μ= (m΄ r 2 )⇒ r Κ.Μ= (m΄⋅d⋅συνθ x̂ + m΄⋅d⋅ηµθ ŷ )⇒
M-m′ M-m′
m′ r2
⇒ Κ.Μ
r = ⋅ d ( συνθ x̂ + ηµθ ŷ ) και επειδή είναι m ΄=- ⋅M προκύπτει
M-m′ R2
r2 r2 r2
r Κ.Μ= - ⋅ d (συνθ x̂ + ηµθ ŷ )⇒ r Κ.Μ = - ⋅ d συνθ⋅ x̂ - ⋅d ηµθ⋅ ŷ .
R 2 -r 2 R 2 -r 2 R 2 -r 2
Τότε οι συντεταγµένες του Κ.Μ που ψάχνουµε είναι
r2 r2
(xKM, yKM)=( - 2 2 ⋅dσυνθ, - 2 2 ⋅dηµθ) µε αντικατάσταση των αριθµητικών τιµών
R -r R -r
2 2 3
έχουµε (xKM, yKM)=( - , - ) cm.
3 3
Τότε για την ισορροπία του δίσκου µε την οπή θα έχουµε:

Στ(Κ)=0 ή T⋅R-(Μ-m΄)⋅g⋅|xKM|=0 και επειδή ισχύει T=mg προκύπτει,
r2 Y
mg⋅R=(Μ-m΄)⋅g⋅ 2 2 ⋅dσυνθ ⇒
R -r
d⋅r 2
⇒m= M⋅ 3 ⋅συνθ,
R
που είναι η ίδια λύση που βρήκαµε και d
X
προηγουµένως. KM θ R
K(0,0) X
β) Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας KM
m1 ισχύει: T΄
ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T΄=m1⋅α (1) (M-m΄)g
Για τη στροφική κίνηση του δίσκου µε την
οπή ισχύει: T΄
α
Στ(Κ)=Ι⋅αγων⇒ T΄⋅R-(Μ-m΄)⋅g⋅|xKM|=Ι⋅ ⇒ a
R m1
2
r α
T΄⋅R- (Μ-m΄)⋅g⋅ 2 2 d⋅συνθ=Ι⋅ ⇒
R -r R
2
r d α 1
⇒T΄- (Μ-m΄)⋅g⋅ 2 2 ⋅ ⋅συνθ=Ι⋅ 2 (2).
R -r R R
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (1) και (2) και έχουµε,
r2 d 1
m1⋅g-(Μ-m΄)⋅g⋅ 2 2
⋅ ⋅συνθ= (Ι⋅ 2 +m1)⋅α Με αντικατάσταση έχουµε,
R -r R R
13 1 2 100 1,3 13 24, 7 1,3
-30⋅ ⋅ ⋅συνθ=(247⋅10-3⋅ + )⋅α⇒ -συνθ=( + )⋅α⇒
16 15 4 16 16 16 16 16
8
⇒13-16⋅συνθ=(24,7+1,3)⋅α⇒26⋅α=13-16⋅συνθ⇒α=0,5- ⋅συνθ.
13
202. Κυλινδρικό κουτάκι µπύρας
Ο κύλινδρος του σχήµατος είναι ένα άδειο οµογενές κουτάκι µπύρας αµελητέου πάχους
µάζας m=80g ακτίνας R=4cm και ύψους h=12cm.
Ο κύλινδρος αυτός µπορεί
να περιστρέφεται γύρω από
τον άξονα συµµετρίας του.
h
Αβαρές σχοινί είναι
τυλιγµένο στην περιφέρεια AMSTAL
του κυλινδρικού κουτιού R BEER m
K
µπύρας και στο ελεύθερο T2
άκρο του είναι δεµένο σώµα
µάζας m1. T2
60
0
T1
Ακόµη µέσω ενός δεύτερου
M
αβαρούς σχοινιού έχουµε T1
δέσει µια ράβδο µάζας
0
M=240g και µήκους L=0,3m A 30
µε το κουτί µπύρας, όπως

φαίνεται στο σχήµα. m1 g
Α) Να υπολογίσετε τη µάζα
m1 ώστε το σύστηµα να
ισορροπεί.
Β) Τη χρονική στιγµή t0=0 κόβουµε το σχοινί που συνδέει τη ράβδο µε το κουτί.
i) Να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα της ράβδου όταν αυτή γίνει κατακόρυφη.
ii) Να υπολογίσετε την επιτάχυνση µε την οποία θα κινηθεί η µάζα m1.
1
∆ίνεται για τη ροπή αδράνειας της ράβδου ΙΑ= ⋅M⋅L2 για τη ροπή αδράνειας
3
1
κυκλικού δίσκου µάζας m΄ και ακτίνας R ότι Ι= ⋅m΄⋅R2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
Το ισοδύναµο σχήµα είναι το παρακάτω:
m
R
T2 K
T2
0
60
T1
M
0
30
A m1 g
Α) Από τη συνθήκη ισορροπίας της µάζας m1

έχουµε ΣF=0⇒ m1⋅g=T1 (1).
Για το κυλινδρικό κουτάκι µπύρας έχουµε:
Στ(Κ)=0⇒ m
R
Τ1⋅R=Τ2y⋅R⇒T1=T2⋅συν300 (2)
T2 30
0
T2 T2y
Για τη ράβδο έχουµε: T΄ 0 0
30 60
2y
Στ(Α)=0⇒ 0
30
L L T1
⇒M⋅g⋅ ⋅συν300=Τ2⋅ηµ300⋅L⇒
2
Mg συν30 0 0 Mg
⇒ T2= (3). 30
m1 g
2 ηµ300
Τότε:
Mg συν 2 300 3
(2) και (3)⇒ T1= 0
⇒T1=1,2⋅
2 ηµ30 2
Τ
⇒T1=1,8N. (1)⇒m1= 1 =0,18Kg ή 180g.
g
Β) i) Από την Α.∆.Μ.Ε για τη ράβδο

T΄
έχουµε:
L
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒ Μ⋅g⋅(L+ ⋅ηµ300)= L
2
L 1 2
=Μ⋅g⋅ + ⋅ΙΑ⋅ω (4). Όµως για τη ροπή 0 Mg
2 2 30
αδράνειας της ράβδου έχουµε:
1 1
ΙΑ= ⋅M⋅L2⇒ ΙΑ= ⋅0,24⋅0,09⇒
3 3 0
L+Lηµ30
-4 2
⇒ΙΑ=72⋅10 Κg⋅m . 2
Τότε από την (4) προκύπτει:
0,3 L/2
2,4⋅(0,3+ )=
4 U =0
βαρ
0,3 1
= 2,4⋅ + ⋅72⋅10-4 ⋅ω2⇒
2 2 ω
-2 -2 -4 2 2
⇒90⋅10 =36⋅10 +36⋅10 ⋅ω ⇒ω =150⇒ω=5 6 rad/s.
ii) Ένας κούφιος κύλινδρος

(κυλινδρικός φλοιός) µάζας mφ και m΄ mφ m΄
ακτίνας R έχει ροπή αδράνειας
Ι=mφ⋅R2. Ενώ οι δυο κυκλικές βάσεις
που είναι από το ίδιο υλικό, έχουν η R
1
καθεµία Ι1=Ι2= Ι= ⋅m΄⋅R2. Για τον
2
mφ
κυλινδρικό φλοιό από το κουτάκι µπύρας ισχύει ρ= ⇒mφ=ρ2πRh, ενώ για την
S
καθεµία από τις δυο βάσεις έχουµε m΄=ρπR2.
R mφ
Από τις δυο σχέσεις προκύπτει m΄= mφ⇒ m΄= . Όµως mφ+2m΄=m⇒
2h 6
4m φ
⇒ =80⇒mφ=60g και m΄=10g. Άρα για τη ροπή
3
αδράνειας του κουτιού της µπύρας, ως προς τον άξονα h
1 AMSTAL
Ιολ= mφ⋅R2+2⋅ ⋅m΄⋅R2⇒ Ιολ=(mφ⋅+m΄)⋅R2⇒ R BEER m
2 K
⇒Ιολ=70⋅10-3⋅16⋅10-4⇒ Ιολ=1120⋅10-7Κg⋅m2.
Τότε για τη µεταφορική κίνηση της m1 έχουµε:
T1
T1
α
m1 g
ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T1=m1⋅α (5), ενώ για τη στροφική κίνηση του κουτιού θα έχουµε:

α α
Στ(Κ)=Ιολ⋅αγων⇒Τ1⋅R=Iολ⋅ ⇒ Τ1=Iολ⋅ 2 (6). Από τις (5)∧(6) προκύπτει
R R
Ι
m1⋅g=(m1+ ολ2 )⋅α⇒ m1⋅g=(m1+mφ+m΄)⋅α⇒
R
m1 180
α= ⋅g⇒ α= ⇒ α=7,2 m/s2.
m1 +mφ +m′ 25
203. Ελικοειδής κίνηση µηχανικού στερεού
Ένας κύλινδρος µάζας m=0,2 Kg, ακτίνας R=4cm και Ζ

ύψους h=20 cm, περιστρέφεται µε σταθερή γωνιακή
ταχύτητα ω=4π rad/s, ενώ ταυτόχρονα ολισθαίνει πάνω
στον άξονα περιστροφής zz΄. Η περιστροφή γίνεται έτσι
ώστε το διάστηµα (z) που διανύει ο κύλινδρος κατά µήκος
του άξονα περιστροφής είναι ανάλογο µε τη γωνία
στροφής (φ). Τότε πραγµατοποιεί οµαλή ελικοειδή
υ2
κίνηση.
α) Να υπολογίσετε το διάστηµα που θα διανύσει ο h
κύλινδρος πάνω στον άξονα περιστροφής σε χρόνο t=5s.
β) Να υπολογίσετε την κινητική του ενέργεια. R
γ) Ποια είναι τότε η σταθερή οριζόντια δύναµη F που Μ
πρέπει να ασκούµε εφαπτοµενικά πάνω στην παράπλευρη
επιφάνεια του κυλίνδρου, ώστε ο κύλινδρος ίσα – ίσα να
ανυψώνεται;
1
Τριβές δεν υπάρχουν. Ιcm = m⋅R2 και g=10m/s2.
2
Λύση: Ζ΄
α) Ένα µηχανικό στερεό είναι δυνατό να περιστρέφεται γύρω από έναν άξονα zz΄,
όµως ταυτόχρονα µπορεί και να ολισθαίνει πάνω σ’ αυτόν τον άξονα zz΄. Άρα τότε το
σώµα εκτελεί δυο κινήσεις µια περιστροφική και µια µεταφορική πάνω στο άξονα
περιστροφής. Μια ειδική περίπτωση της κίνησης αυτής είναι η ελικοειδής κίνηση του
στερεού.
Β 2πR Β
1
υ υ2 υ
υ2 h h
α
R s
υ1 Μ
Μ1 υ1
z z
Ο α
φ
Α Γ1 Α1
Γ
Ζ΄
Ελικοειδής κίνηση ονοµάζεται η κίνηση του στερεού σώµατος, κατά την οποία το
διανυόµενο διάστηµα (z) πάνω στον άξονα περιστροφής σε ορισµένο χρόνο t, είναι
ανάλογο προς τη γωνία φ κατά την οποία περιστρέφεται το σώµα.
Τέτοια είναι και η κίνηση που κάνει ο ορθός κύλινδρος του σχήµατος ο οποίος
περιστρέφεται γύρω από τον άξονα zz΄, όµως ταυτόχρονα και ολισθαίνει πάνω σ’ αυτόν.
Ας υποθέσουµε ότι ξετυλίγουµε την κυρτή επιφάνεια του κυλίνδρου. Τότε σχηµατίζεται
πάνω στο επίπεδο της σελίδας το ορθογώνιο παραλληλόγραµµο ΑΒΒ1Α1. Φέρνουµε τη
διαγώνιο του παραλληλογράµµου ΑΒ1. Αν τυλίξουµε ξανά το ορθογώνιο
παραλληλόγραµµο πάνω στον κύλινδρο τότε η διαγώνιος ΑΒ1 µεταβάλλεται πάνω στην
επιφάνεια του κυλίνδρου σε καµπύλη γραµµή ΑΜΒ που ονοµάζεται κυκλική έλικα.
(δυο τέτοιες έλικες έχουν σχεδιαστεί αριστερά στον κύλινδρο). Το τόξο ΑΜΒ είναι µια
σπείρα της έλικας και περιλαµβάνεται µεταξύ των σηµείων Α και Β της ίδιας
γενέτειρας ΑΒ του κυλίνδρου.
Το µήκος L µιας σπείρας είναι ίσο µε τη διαγώνιο του παραλληλογράµµου ΑΒΒ1Α1.
L=ΑΜΒ=AB1= h 2 +4π 2 R 2 .
Καθώς ο κύλινδρος περιστρέφεται και µεταφέρεται πάνω στον άξονα περιστροφής

προκύπτουν και άλλες τέτοιες καµπύλες που ονοµάζονται σπείρες της έλικας.
Έστω λοιπόν ότι ο κύλινδρος διατρέχει µια σπείρα της έλικας.
Καταλαβαίνουµε ότι καθώς ο κύλινδρος κάνει µια περιστροφή τότε έχει ανέλθει και
κατά ύψος h, που είναι το ύψος του κυλίνδρου, αλλά ονοµάζεται και βήµα της έλικας.
Προκύπτει λοιπόν ότι όλες οι σπείρες της έλικας είναι ίσες µεταξύ τους και η απόσταση
ΑΒ είναι σταθερή και ίση µε h για όλες τις έλικες.
Έστω λοιπόν ότι το βήµα της έλικας είναι h και ότι R είναι η ακτίνα της βάσης του
κυλίνδρου. Τότε ισχύει ΑΑ1=2πR. Έστω Μ είναι ένα τυχαίο σηµείο της έλικας και Μ1
είναι το αντίστοιχο σηµείο της διαγωνίου ΑΒ1. Έστω ακόµη ΑΓ1=x και Γ1Μ1=z. Τότε
έχουµε:
Γ1Μ1 ΑΒ z h
= 1 1 ή = Το x όµως είναι ίσο µε το µήκος του τόξου ΑΓ που
ΑΓ1 ΑΑ1 x 2πR
αντιστοιχεί στη γωνία φ. Τότε προκύπτει x=R⋅φ οπότε προκύπτει και
h h φ
z=x⋅ ή z= R⋅φ⋅ ή z=h⋅ . Παρατηρούµε λοιπόν ότι όταν ο κύλινδρος
2πR 2πR 2π
διατρέχει µια σπείρα της έλικας τότε η µετατόπιση (z) του στερεού πάνω στον άξονα
περιστροφής σε ορισµένο χρόνο t είναι ανάλογη της γωνίας περιστροφής (φ) του
στερεού στον ίδιο χρόνο. Οπότε προκύπτει η ελικοειδής κίνηση. Ακόµη για γωνία
στροφής φ=2π rad (µια περιστροφή) είναι z=h.
Τα διάφορα σηµεία στο εσωτερικό του συµπαγούς κυλίνδρου διαγράφουν έλικες που
έχουν όλες το ίδιο βήµα h αλλά έχουν ακτίνα που εξαρτάται κάθε φορά από την
απόσταση του σηµείου του σώµατος από τον άξονα περιστροφής του.
Ας θεωρήσουµε ένα σηµείο Μ του σώµατος που βρίσκεται σε απόσταση R από τον
άξονα περιστροφής.
Το διάστηµα s που διανύει το σηµείο σε χρόνο t κατά µήκος της έλικας ΑΒ είναι
x R ⋅φ
s=ΑΜ=ΑΜ1 ή s= = . Το διάνυσµα της ταχύτητας υ είναι εφαπτόµενο της
συνα συνα
s R φ R
έλικας στο σηµείο Μ και ισχύει υ= = ⋅ ή υ= ⋅ω. ( Για ω= σταθερό η
t συνα t συνα
ελικοειδής κίνηση ονοµάζεται οµαλή ελικοειδής κίνηση).
Οι εξισώσεις των δυο συνιστωσών της ταχύτητας υ της ελικοειδούς κίνησης είναι:
Ταχύτητα ολίσθησης: υ2=υ⋅ηµα=ω⋅R⋅εφα. Επειδή είναι εφα=h/2πR προκύπτει ότι,
ω
υ2=h⋅ . Άρα προκύπτει ότι στην ελικοειδή κίνηση η ταχύτητα ολίσθησης είναι ίδια
2π
για όλα τα σηµεία του στερεού.
Ταχύτητα περιστροφής: υ1=υ⋅συνα=ω⋅R.
Άρα προκύπτει ότι η ταχύτητα περιστροφής υ1 είναι διαφορετική για κάθε σηµείο και
εξαρτάται από την απόσταση του σηµείου του στερεού από τον άξονα περιστροφής.
Εφαρµογή της ελικοειδούς κίνησης αποτελεί ο κοχλίας. Αυτός παράγεται αν κατά

µήκος της επιφάνειας ορθού κυλίνδρου χαράξουµε έλικες, µε σταθερό βήµα. Το βήµα
του κοχλία είναι ίσο µε το βήµα µιας οποιασδήποτε έλικας αυτού.
Το περικόχλιο (βίδα) είναι ένα κοίλο σώµα που έχει εσοχές, που αντιστοιχούν στις
ελικοειδείς προεξοχές του κοχλία.
Για σταθερό βήµα έλικας η κίνηση θα είναι ελικοειδής δηλαδή η µετατόπιση z κατά
µήκος του άξονα περιστροφής, θα είναι ανάλογη της γωνίας περιστροφής.
Αν το βήµα της έλικας του κοχλία είναι ίσο µε h δηλαδή αν το µήκος της κάθε σπείρα
είναι ίσο µε h 2 +4π 2 R 2 τότε σε µια περιστροφή ο κύλινδρος (βίδα) θα ανεβαίνει και
κατά h. Αυτή η περιστροφή µπορεί να γίνεται είτε οµαλά είτε επιταχυνόµενα (γρήγορα
ή αργά), πάντως σε µια περιστροφή ο κύλινδρος θα µετατοπίζεται κατακόρυφα κατά z.
Αν το βήµα της έλικας είναι µεγαλύτερο από h δηλαδή αν το µήκος της σπείρας της
έλικας είναι µεγαλύτερο από h 2 +4π 2 R 2 , τότε σε µια περιστροφή ο κύλινδρος θα
ανεβαίνει κατά z>h. Τα αντίθετα ισχύουν για βήµα µικρότερο από h.
φ ω
Για φ=ω⋅t έχουµε: z=h⋅ ⇒ z=h⋅ ⋅t⇒z=0,1⋅4⋅5⇒z=2m.
2π 2π
1 1 ω
β) Κ= ⋅Ι⋅ω2+ m⋅υ22 µε υ2=h⋅ =0,4 m/s. Τότε:
2 2 2π
1 1 1
Κ= ⋅ ⋅0,2⋅16⋅10-4⋅16π2+ ⋅0,2⋅16⋅10-2=2,88 J.
2 2 2
γ) Από το Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF+Ww ή∆Κ=F⋅2π⋅R-m⋅g⋅h ή 0= F⋅2π⋅R-m⋅g⋅h⇒
mgh
⇒F= , όπου R είναι η ακτίνα του κυλίνδρου
2πR
(µήκος του βραχίονα) και h είναι το βήµα της
2 ⋅ 0, 2 5 Ζ
έλικας. Άρα έχουµε F= = =1,6N.
2π ⋅ 0,04 π
Προσέξτε ότι το βάρος του κυλίνδρου είναι
w=m⋅g=2N. Άρα είναι πιο εύκολο να σηκώνουµε
κατακόρυφα προς τα πάνω κατά µήκος του κοχλία, υ2
τον κύλινδρο παρά να ασκούµε πάνω σε αυτόν
κατακόρυφη δύναµη. Σ’ εκείνη την περίπτωση η h
ελάχιστη τιµή της δύναµης F θα είναι τουλάχιστο
ίση µε το βάρος του κυλίνδρου F=w=2N. F R r
Μ
Αν βέβαια αυξήσουµε το µήκος του βραχίονα και F
εξασκούµε τη δύναµη F οριζόντια και εφαπτοµενικά
σε κύκλο ακτίνας r>R τότε η δύναµη F γίνεται
ακόµα µικρότερη. Ακριβώς αυτό εκµεταλλευόµαστε
Ζ΄
στο γρύλλο του αυτοκινήτου.
Βέβαια εναλλακτικά µπορούµε να ελαττώσουµε το βήµα h της έλικας ώστε να
ελαττώσουµε και την τιµή της δύναµης F.
204. Ράβδος και σφαιρίδιο
Οµογενής άκαµπτη ράβδος ΑΒ έχει µήκος L=1,2m και µάζα Μ=0,1 Kg. Το άκρο Α της
ράβδου είναι ελεύθερο. Στο άκρο Β της ράβδου υπάρχει στερεωµένο σφαιρίδιο µάζας
m=0,2Kg.
Α) Να βρείτε σε ποια θέση Κ
πάνω στη ράβδο, πρέπει να
δέσουµε ένα αβαρές νήµα το
άλλο άκρο του οποίου είναι
δεµένο στο ταβάνι, ώστε η
ράβδος να ισορροπεί σε
οριζόντια θέση όπως
M,L m
φαίνεται στο σχήµα. Κ
Β) Κατόπιν κόβουµε το
νήµα. Τότε η ράβδος θα A B
εκτελέσει
i) Μεταφορική κίνηση.
ii) Στροφική κίνηση.
iii) Σύνθετη κίνηση.
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να τη δικαιολογήσετε.
Γ) Στη συνέχεια και µόλις το σύστηµα ράβδος – µάζα m «πέσει» κατά h=0,2m από την
αρχική οριζόντια θέση η µάζα m συγκρούεται πλαστικά µε µάζα m1=0,1 Kg, που
κινείται κατακόρυφα προς τα πάνω µε σταθερή ταχύτητα υ1=1,25m/s. Αν η διάρκεια
της κρούσης θεωρείται αµελητέα, τότε:
α) Να υπολογίσετε την κοινή ταχύτητα του συσσωµατώµατος µετά την κρούση.
β) Να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα του συσσωµατώµατος µετά την κρούση.
γ) Σε πόσο ύψος τουλάχιστον πρέπει να βρίσκεται αρχικά η ράβδος, ώστε όταν φτάσει
στο έδαφος να είναι κατακόρυφη για πρώτη φορά;
∆) Αν κάποια στιγµή πριν κοπεί το νήµα και καθώς η ράβδος ισορροπεί οριζόντια,
αποκολληθεί η µάζα m, τότε να υπολογιστεί εκείνη τη στιγµή η γωνιακή επιτάχυνση
της ράβδου καθώς και η τάση του νήµατος.
Ε) Αν µόλις το σύστηµα ράβδος – µάζα m «πέσει» κατά h=0,2m από την αρχική
οριζόντια θέση, η µάζα m συγκρούεται ελαστικά µε τη σφήνα του σχήµατος, και η
διάρκεια της κρούσης είναι ∆t=10-3s, τότε να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα του
συστήµατος αµέσως µετά την κρούση.
1
∆ίνεται για τη ράβδο Icm= ⋅M⋅L2 και g=10m/s2 .
12
Λύση:
m
M,L Κ
A B
Mg
mg
A) Έστω ότι K είναι το σηµείο στο οποίο δένουµε το νήµα και η ράβδος ισορροπεί
οριζόντια. (Στην πραγµατικότητα το σηµείο Κ είναι το κέντρο µάζας του συστήµατος
ράβδος - µάζα m). Από τη συνθήκη ισορροπίας για τη στροφική κίνηση και ως προς το
σηµείο Κ έχουµε: Στ(Κ)=0⇒
M
⇒τW +τΤ- τw=0, όπου τΤ=0. Άρα Μ⋅g⋅x1-m⋅g⋅x2=0⇒x2= ⋅x 1 .
m
L M L m L L
Όµως ισχύει x1+x2= ή x1+ ⋅x1= ή x 1= ⋅ = =0,4m ή x2=0,2m.
2 m 2 m+M 2 3
Βέβαια για την ισορροπία της ράβδου m
όσον αφορά της µεταφορική της M,L Κ
κίνηση ισχύει, A B
ΣF=0⇒T=(M+m)⋅g=3N.
B) Σωστή είναι η πρόταση (i). Η

µονή δύναµη που ασκείται στο g
ελεύθερο σώµα είναι το βάρος (M+m)g
m
του (M+m)⋅g, που ο φορέας M,L Κ
του διέρχεται από το κέντρο A B
µάζας του Κ, άρα (Στ(Κ)=0), g
οπότε το σύστηµα δεν υ
περιστρέφεται και εκτελεί µόνο υ
µεταφορική κίνηση (ελεύθερη (M+m)g m
πτώση), µε επιτάχυνση g.
Γ) α) Από την ελεύθερη πτώση m+m

του ελεύθερου σώµατος ισχύει M,L Κ Κ΄
1 A B
h= ⋅g⋅t2 και υ=g⋅t οπότε g
2
έχουµε υ= 2gh =2m/s⋅ Έστω V
ότι λόγω της µικρής διάρκειας
της κρούσης η συµβολή του (M+m+m )g
βάρους είναι αµελητέα. Τότε ω

Σ F εξ=0. Για τη µεταφορική
κίνηση του συστήµατος ισχύει η Α.∆.Ο:
19
(M+m)⋅υ-m1⋅υ1=(Μ+m+m1)⋅V⇒0,3⋅2-0,125=0,4⋅V⇒V= m/s, µε φορά προς τα κάτω.
16
β) Μετά την πλαστική κρούση η καινούργια θέση Κ΄ του κέντρου µάζας του
συστήµατος είναι αυτή για την οποία Στ(Κ΄)=0⇒Μ⋅g⋅x΄1-(m+m1)⋅g⋅x΄2=0⇒
M
⇒x΄2= ⋅x΄1.
m+m1
L M L m+m1 L
Όµως ισχύει x΄1+x΄2= ή x΄1+ ⋅x΄1= ή x΄1= ⋅ =0,45m ή
2 m+m1 2 m+m1 +M 2
x2΄=0,15m. Τότε η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς το Κ΄ είναι
1
Ιρ= ⋅M⋅L2+Μ⋅x΄12=32,25⋅10-3Κg⋅m2 και η συνολική ροπή αδράνειας ως προς το Κ΄
12
είναι: Ι=Ιρ+(m+m1)⋅x΄22=32,25⋅10-3+6,75⋅10-3=39⋅10-3 Κg⋅m2.

Από την Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ⇒
⇒(Μ+m)⋅υ⋅(x1'-x1)+m1⋅υ1⋅x2΄=Ι⋅ω⇒0,3⋅2⋅0,05+0,125⋅15⋅10-2=39⋅10-3⋅ω⇒
5
⇒ω= =1,25rad/s=σταθερό.
4
θ
Μετά την κρούση ισχύει ω= . Όταν η ράβδος γίνει
t B
κατακόρυφη για πρώτη φορά τότε θα έχει περιστραφεί
π θ 2π Κ΄
αντιωρολογιακά κατά θ= rad. Άρα έχουµε t= = s.
2 ω 5
Όµως για την ελεύθερη πτώση του συστήµατος των µαζών
ισχύει
1 1 4 g
h= ⋅g⋅t2= ⋅10⋅ π2=8m (π2=10). Άρα το ελάχιστο ύψος
2 2 25 V΄
που πρέπει να βρίσκεται αρχικά η ράβδος, ώστε όταν
φτάσει στο έδαφος να είναι κατακόρυφη για πρώτη φορά
είναι H=8,2m. Επίσης θα έχει αποκτήσει ταχύτητα
19 2π A
V΄=V+g⋅t= +10⋅ ⇒ V΄=13,7 m/s.
16 5
ω
∆) Η ροπή αδράνειας της ράβδου µόλις αποκολληθεί η µάζα m ως προς τον άξονα
περιστροφής είναι από Steiner:
1
ΙΚ= ⋅M⋅L2+Μ⋅x12=
12
1
= ⋅0,1⋅1,22+0,1⋅0,42=
12
=12⋅10-3+16⋅10-3=
=28⋅10-3 Kg⋅m2. T
Από το θεµελιώδη νόµο της
στροφικής κίνησης έχουµε: Κ
Στ=ΙΚ⋅αγων⇒
A B
Μ⋅g⋅x1= ΙΚ⋅αγων⇒ αε
⇒0,4=28⋅10-3⋅αγων⇒ α γων Mg
400 100
⇒αγων= = rad/s2.
28 7
Για την επιτρόχια επιτάχυνση του κέντρου µάζας της ράβδου έχουµε αε=αγων⋅x1⇒
100 40
⇒ αε= ⋅0,4⇒ αε= m/s2. Τέλος έχουµε ΣF=M⋅αε⇒Μ⋅g-T= M⋅αε⇒
7 7
40 3
⇒T=M⋅(g-αε)=0,1⋅(10- )⇒ T= Ν.
7 7
Ε) Ας υποθέσουµε ότι η µάζα του συστήµατος ράβδος – µάζα m είναι m1= m+M=
=0,3Kg, ότι η ταχύτητά τους πριν την ελαστική κρούση είναι υ1=υ=2m/s. Έστω ότι
η ακίνητη µάζα της σφήνας είναι m2, τότε από την Α.∆.Ο της ορµής κατά τη
διάρκεια της κρούσης έχουµε:

p αρχ= p τελ ή m1⋅υ1=m1⋅υ1΄+m2⋅υ2΄⇒ m
M,L Κ
⇒ m1⋅(υ1-υ1΄)=m2⋅υ2΄. (1) Όπου υ1΄ είναι η A B
ταχύτητα της m1 µετά την κρούση και υ2΄ g
είναι η ταχύτητα της m2 αµέσως µετά την υ
κρούση.
Από την αρχή διατήρησης της στροφορµής

(Α.∆.Σ) προκύπτει L αρχ= L τελ⇒
m ⋅ υ′ ⋅ d
⇒0=Ι⋅ω-m2⋅υ2΄⋅d , οπότε ω= 2 2 (2).
I
Όπου ω είναι η γωνιακή ταχύτητα της m1
µετά την κρούση, d=x2=0,2m και Ι είναι η
συνολική ροπή αδράνειας του συστήµατος
ράβδος – µάζα m ως προς το Κ. Όµως
1
έχουµε Ιρ= ⋅M⋅L2+Μ⋅x12=28⋅10-3Κg⋅m2
12
και συνολική ροπή αδράνειας ως προς το Κ, Ι=Ιρ+m⋅x22=28⋅10-3+8⋅10-3=36⋅10-3
Κg⋅m2.
Τέλος από την Α.∆.Μ.Ε προκύπτει:

1 1 1 1
m1⋅υ12= ⋅m1⋅υ΄12+ ⋅Ι⋅ω2+ ⋅m2⋅υ΄22⇒m1⋅(υ1-υ΄1) ⋅(υ1+υ΄1)=Ι⋅ω2+m2⋅υ΄22 αν
2 2 2 2
m ⋅ υ′ ⋅ d
αντικαταστήσουµε όπου ω το ίσο του 2 2 προκύπτει:
I
m ⋅ d2
m1⋅(υ1-υ΄1) ⋅(υ1+υ΄1)=m2⋅υ΄22⋅(1+ 2 ) (3)
I
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις σχέσεις (3)∧(1) προκύπτει:

m2 ⋅ d 2 υ1 +υ1′ m2 ⋅ d 2
υ1-υ΄1=υ΄2⋅(1+ )⇒ υ΄2= , όπου Κ=1+ . Ακόµη µε
I Κ I
Κm1 − m 2
αντικατάσταση στη σχέση (1) προκύπτει υ΄1= ⋅υ1.
Κm1 +m 2
υ1 +υ1′ 2m1
Τότε για τη υ΄2= µε αντικατάσταση προκύπτει υ΄2= ⋅υ1. Τέλος από
Κ Κm1 +m 2
2m1 ⋅ m 2 ⋅ d
τη σχέση (2) προκύπτει ω= ⋅υ1.
I(Κm1 +m 2 )
m2d2
(1+ )m1 − m 2
Αν m2>>m1 τότε έχουµε υ΄1= I ⋅υ1⇒
m 2d 2
(1+ )m1 +m 2
I
1 d2 d 2 m1
( + )m1 − 1 −1
m2 I I 1
υ΄1= 2
⋅υ 1 ⇒ υ΄1 → 2
⋅υ1⇒ υ΄1→ - ⋅υ1. (Όπου d=x2=0,2m,
1 d d m1 2
( + )m1 +1 +1
m2 I I
-3 2
m1=0,3Kg και Ι=36·10 Κg·m ).Ακόµη,
m1 m1 m
2 2 2 1
m2 m2 m
υ΄2= 2
⋅υ1⇒ υ΄2= 2
⇒ υ΄2→ 2 2 ⋅υ1⇒
md 1 d d m1
(1+ 2 )m1 +m 2 ( + )m1 +1 +1
I m2 I I
3m1
⇒ υ΄2→ ⋅υ1⇒ υ΄2→0
2m 2
d d
2m1 2m1
I 5
Τέλος ω= 2
⋅υ1⇒ ω→ 2 I ⋅υ1⇒ ω→ ⋅υ1
1 d d m1 2
( + )m1 +1 +1
m2 I I
Πράγµατι:
1 1
Καρχ= m1⋅υ12= ⋅0,3⋅4=0,6J και
2 2
1 1 1 1 1
Κτελ= ⋅m1⋅υ΄12+ ⋅Ι⋅ω2+ ⋅m2⋅υ΄22⇒ Κτελ= ⋅0,3⋅1+ ⋅36⋅10-3⋅25+0⇒ Κτελ=0,6J.
2 2 2 2 2
3m1
Ακόµη Lαρχ=0 και Lτελ=Ι⋅ω-m2⋅υ΄2⋅d= Ι⋅ω-m2⋅ ⋅υ1⋅d⇒
2m 2
3 3
⇒Lτελ= Ι⋅ω- ⋅m1⋅υ1⋅d⇒ Lτελ=36⋅10-3⋅5- ⋅0,3⋅2⋅0,2=180⋅10-3- 180⋅10-3=0= Lαρχ.
2 2
Τέλος για τη δύναµη που ασκείται κατά τη διάρκεια της κρούσης ισχύει:
∆p 1 3
F= όπου ∆p=(m+Μ)⋅υ1΄-(m+Μ)⋅υ1=- (m+Μ)⋅υ1-(m+Μ)⋅υ1=- (m+Μ)⋅υ1=
∆t 2 2
3
=- 0,3⋅2=0,9 Κg⋅m/s. Τότε είναι F1=900N µε φορά προς τα πάνω.
2
3m1 3 3
Για τη µάζα m2 είναι ∆p=m2⋅υ2΄= m2⋅ ⋅υ1= ⋅m1⋅υ1= ⋅0,3⋅2=0,9 Κg⋅m/s. Τότε
2m 2 2 2
είναι F2=900N µε φορά προς τα κάτω.
Αν τη σφήνα την είχαµε να συγκρούεται ακριβώς στο κέντρο µάζας Κ, τότε θα

είχαµε αντιστροφή της ταχύτητας και θα ίσχυε υ΄1=-υ1= 2m/s ενώ ω=0, δηλαδή το
σύστηµα µετά την κρούση δε θα περιστρεφόταν και θα ανέβαινε κατακόρυφα προς
τα πάνω.
205. Ράβδος και δίσκος µε οπή
Οµογενής ράβδος ΑΓ έχει µήκος

L=1m, µάζα M=3Kg και
ισορροπεί αρχικά σε οριζόντια
θέση. Στο άκρο Γ της ράβδου θ
υπάρχει ένας επίπεδος συµπαγής A K Γ
δίσκος µάζας m=1kg και ακτίνας R
R=10cm, στον οποίο έχουµε
κάνει µια κυκλική οπή ακτίνας m
r=2,5cm (r<R). Το κέντρο της ωδ
οπής απέχει από το κέντρο Γ του
δίσκου απόσταση d=5cm µε d<R.
Ο δίσκος µε την οπή περιστρέφεται ελεύθερα, γύρω από έναν οριζόντιο άξονα που
περνά από το κέντρο του Γ µε ωδ=100rad/s όπως φαίνεται στο σχήµα..
Στη συνέχεια αφήνουµε το σύστηµα ελεύθερο να περιστραφεί γύρω από το άκρο Α της
ράβδου. Να υπολογιστούν:
α) Η γωνιακή επιτάχυνση (αγων), του συστήµατος ράβδου – δίσκου τη στιγµή που το
αφήνουµε ελεύθερο.
β) Να υπολογιστεί η αρχική κινητική ενέργεια του δίσκου.
1
∆ίνονται: Η ροπή αδράνειας της ράβδου για άξονα που περνά από το Κ.Μ της Ιcm=
12
1
ML2, η ροπή αδράνειας δίσκου µάζας m και ακτίνας R ως προς το Κ.Μ του Ιδ= mR2
2
και η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2.
Λύση:
α)Για την πυκνότητα του υλικού του δίσκου ισχύει ρ=

M
2
ή m=ρπR2. Ακόµη για τη µάζα της οπής που θ
πR
θεωρούµε ότι είναι από το ίδιο υλικό είναι m΄= ρπr2.
m′ r 2 r2 1 Γ
Προκύπτει λοιπόν = 2 ή m΄= 2 ⋅m⇒ m΄= Kg. R
m R R 16
Μπορούµε να υπολογίσουµε το ΚM του m

Y
αρχικού δίσκου και το ΚM του αποκοµµένου
τµήµατος και να τα αφαιρέσουµε.
Θεωρούµε ένα καρτεσιανό σύστηµα

συντεταγµένων µε αρχή το σηµείο Γ(0,0). m
Τότε το διάνυσµα θέσης του ΚM του αρχικού
X
d

δίσκου είναι r 1=0 x̂ +0 ŷ = 0 . Ακόµη το
KM θ R
K(0,0) X
διάνυσµα θέσης του ΚM του αποκοµµένου KM

τµήµατος είναι: r 2=d⋅συνθ x̂ +d⋅ηµθ ŷ . Επίσης T
η µάζα του αρχικού δίσκου είναι m=ρπR2 και
του αποκοµµένου τµήµατος είναι m΄= ρπr2
r2
άρα ισχύει m΄= 2 ⋅m.
R
Τότε το διάνυσµα θέσης του Κ.Μ του δίσκου
µε την οπή είναι:
0
1 1
r Κ.Μ= (m⋅ r 1-m΄ r 2 )= (m⋅ r 1-m΄ r 2 ) ή
M ολ M-m′
1 1
r Κ.Μ= ⋅ (-m΄ r 2 )⇒ r Κ.Μ= ⋅(-m΄⋅d⋅συνθ x̂ - m΄⋅d⋅ηµθ ŷ )⇒
m-m′ m-m′
1 r2
r Κ.Μ= - ⋅m΄⋅d (συνθ x̂ +ηµθ ŷ ) και επειδή είναι m΄= 2 ⋅m προκύπτει
m-m′ R
r2 r2 r2
r Κ.Μ= - ⋅ d (συνθ x̂ + ηµθ ŷ )⇒ r Κ.Μ = - ⋅ d συνθ ⋅ x̂ - ⋅d ηµθ⋅ ŷ .
R 2 -r 2 R 2 -r 2 R 2 -r 2
Τότε οι συντεταγµένες του Κ.Μ που ψάχνουµε είναι:
r2 r2
(xKM, yKM)=( - 2 2 ⋅dσυνθ, - 2 2 ⋅dηµθ) µε αντικατάσταση των αριθµητικών τιµών
R -r R -r
συνθ ηµθ
έχουµε (xKM, yKM)=( - ,- ) cm.
3 3
Τότε Ισχύει Στ=Ιολ αγων. Όµως από το θεώρηµα του Steiner για τη ράβδο θα έχουµε
L2 1 L2 1 1
Ιρ= Ιcm+Μ ⇒ Ιρ= ML2+Μ ⇒ Ιρ= ML2⇒ Ιρ= ⋅3⇒ Ιρ=1Kg⋅m2.
4 12 4 3 3
Ο δίσκος περιστρέφεται
ανεξάρτητα χωρίς τριβές
γύρω από λείο άξονα που
περνάει από το Κ.Μ του L θ
που είναι το σηµείο Γ. A D X KM
Έτσι πραγµατοποιεί δυο

ανεξάρτητες κινήσεις. yKM Γ R
Μια στροφική γύρω από D΄ K.M
τον άξονά που περνάει ωδ
από το Γ µε γωνιακή
ταχύτητα ωδ και µία
κυκλική µεταφορική µε
ταχύτητα υcm=ω⋅D΄, όπου D΄ είναι η απόσταση του Κ.Μ του κύκλου µε την οπή από το
συνθ
σηµείο A. Για γωνία θ όπως στο σχήµα είναι D=L-| xKM|=1- (m). ∆ηλαδή
300
θεωρούµε το δίσκο ως υλικό σηµείο όσον αφορά την περιφορά του. Έτσι η ροπή
αδράνειας του δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής που διέρχεται από το σηµείο Α
είναι
Ιδ=(m-m΄)⋅D΄2, όπου D΄2=D2+yKM2, άρα έχουµε,
1 συνθ 2 ηµθ 2 15 2συνθ 150-συνθ
Ιδ=(m-m΄)⋅D΄2=(1- )⋅[(1- ) +( ) ]≈ ⋅(1- )= Kg⋅m2.
16 300 300 16 300 160
Άρα για τη συνολική ροπή αδράνειας του συστήµατος ράβδος – δίσκος θα έχουµε,
150-συνθ 310-συνθ
Ιολ= Ιρ+Ιδ=1+ = Kg⋅m2.
160 160
L
Στ=Ιολ⋅αγων⇒Μg + (m-m΄)⋅g⋅D=Ιολ⋅αγων⇒
2
15 συνθ 310-συνθ 780-συνθ

⇒15+ ⋅10⋅(1- )= ⋅ αγων⇒ αγων= ≈12,6 rad/s2.
16 300 160 62-0,2συνθ
β) Αντιµετωπίζουµε την οπή σαν δίσκο «αρνητικής» µάζας.
1
Για το συµπαγή δίσκο έχουµε Ι1= ⋅m⋅R2.
2
1
κέντρο του δίσκου έχουµε Ι2= ⋅m΄⋅r2+m΄⋅d2.
2
2
r r 2 r2 2
Όµως ισχύει m΄= 2 ⋅m. Έτσι έχουµε Ι2=m⋅ 2 ⋅( +d ).
R R 2
1 r 2 r2 1 r2
Ιδ =Ι1-Ι2= ⋅m⋅R2- m⋅ 2 ⋅( +d2) ή Ιδ= ⋅m⋅[R2- 2 (r2+2d2)].
2 R 2 2 R
Με αντικατάσταση των τιµών έχουµε Ιδ =48,24⋅10-4 Kg⋅m2.
Έτσι η κινητική ενέργεια λόγω στροφικής κίνησης του δίσκου είναι

1 1
Κστροφ= ⋅Ιδ⋅ωδ2= ⋅48,24⋅10-4⋅104=24,12 J.
2 2
206. Τροχαλία µε ακτίνες

Γ
Η τροχαλία του σχήµατος είναι ένα λεπτό κυλινδρικό
κέλυφος µάζας Μ=4Kg και ακτίνας L=0,2m.
M
Η τροχαλία αποτελείται ακόµη από τέσσερις ακτίνες K
που είναι συγκολληµένες στο εσωτερικό του κελύφους B
A
και είναι ανά δυο κάθετες. Η καθεµιά από αυτές έχει m ,L
µάζα m=1Kg και µήκος L=0,2 m. Στην περιφέρεια του T
κελύφους είναι τυλιγµένο αβαρές νήµα στο ελεύθερο
άκρο του οποίου είναι δεµένο σώµα µάζας m1=5Kg. Δ
α) Να υπολογίσετε τη ροπή αδράνειας της τροχαλίας
ως προς άξονα κάθετο στο επίπεδό της που διέρχεται
από το κέντρο της. T
β) Αν αφήσουµε ελεύθερη τη µάζα m1 τότε να
υπολογιστεί η επιτάχυνσή της m1 a
γ) Κάποια στιγµή λόγω κακής συγκόλλησης
αποκολλάται η µια ακτίνα. Να βρεθεί τότε µεταξύ
1
ποιων τιµών µεταβάλλεται η επιτάχυνση της µάζας m1 καθώς αυτή κατέρχεται.

δ) Μεταξύ ποιων τιµών µεταβάλλεται η δύναµη στην τροχαλία από τον άξονα
περιστροφής, καθώς η m1 κατέρχεται.
ε) Αν τη στιγµή της αποκόλλησης της ακτίνας η ταχύτητα της m1 είναι υ=2m/s και το
Κ.Μ της ακτίνας µέχρι να χτυπήσει στο έδαφος «πέφτει» κατακόρυφα κατά h=1,2m,
τότε να υπολογιστεί η µεταφορική ταχύτητα του Κ.Μ της ακτίνας όταν θα φτάσει στο
έδαφος. Πόσες στροφές έχει κάνει τότε στον αέρα η σπασµένη ακτίνα;
1
∆ίνεται για οµογενή ράβδο Ιcm= m⋅L2. Ακόµη για τις πράξεις ισχύει g=10m/s2.
12
Λύση:
α) Για το κυλινδρικό κέλυφος έχουµε Ι1= M⋅L2=0,16Kg·m2.
Από το θεώρηµα των παράλληλων αξόνων (Steiner) για την κάθε µια ακτίνα που τη
θεωρούµε οµογενή ράβδο έχουµε,
1 L2 1 4
Ι= m⋅L2+m· = ⋅m⋅L2. Τότε Ι2=4·Ι= 4/3m⋅L2= Kg·m2.
12 4 3 75
Τελικά για τη ροπή αδράνειας της τροχαλίας γύρω από άξονα περιστροφής που περνάει
16
από το κέντρο του δίσκου έχουµε, Ιολ=Ι1+Ι2= Kg·m2.
75
β) Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m1 ισχύει:

ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T=m1⋅α (1)
Για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας ισχύει:

α α
Στ(Κ)=Ιολ⋅αγων⇒T⋅L=Ιολ⋅ ⇒T= Ιολ⋅ 2 (2).
L L
1
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (1) ∧(2) και έχουµε m1⋅g= (Ιολ⋅ +m1)· α.
L2
Με αντικατάσταση έχουµε, α=4,8m/s2.
M
γ) Όταν σπάσει η µια ακτίνα τότε λέµε ότι η τροχαλία
έχει «τζόγο» και πηγαίνει άλλες φορές «πιο γρήγορα» K L/2
και άλλες φορές «πιο αργά».

Τη µέγιστη επιτάχυνση θα την έχουµε όταν το σύστηµα T1
των τριών πλέον ακτινών έρθει στη θέση που φαίνεται
στο διπλανό σχήµα. mg
Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m1 ισχύει:
ΣF=m1⋅α1⇒m1⋅g-T1=m1⋅α1 (3) T1
m1 a1
1
Για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας ισχύει:

L α
Στ(Κ)=Ι΄ολ⋅αγων⇒T1⋅L+mg =Ι΄ολ⋅ 1 ⇒
2 L
mg α
⇒T1+ = Ι΄ολ⋅ 12 (4).
2 L
Με Ι΄ολ=3·Ι+Ι1= m⋅L2 +Ι1=0,2 Kg·m2.
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (3) ∧(4) και έχουµε:

mg 1
m1⋅g+ = (Ι΄ολ⋅ 2 +m1)·α1⇒ 50+5=10·α1⇒α1=5,5 m/s2.
2 L
Την ελάχιστη επιτάχυνση θα την έχουµε όταν το
σύστηµα των τριών πλέον ακτινών έρθει στη θέση που
φαίνεται στο διπλανό σχήµα. M
Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m1 ισχύει:
ΣF=m1⋅α2⇒m1⋅g-T2=m1⋅α2 (5) L/2
K
Για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας ισχύει: T2
L α
Στ(Κ)=Ι΄ολ⋅αγων⇒T2⋅L-mg =Ι΄ολ⋅ 2 ⇒ mg
2 L
mg α
⇒T2- = Ι΄ολ⋅ 22 (6).
2 L T2
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (5) ∧(6) και έχουµε
mg 1 m1 a2
m1⋅g- = (Ι΄ολ⋅ 2 +m1)·α2⇒
2 L
⇒50-5=10·α2⇒α2=4,5 m/s2.
1
δ) Από τη συνθήκη ισορροπίας για τη µεταφορική κίνηση της τροχαλίας ισχύει:
ΣF=0⇒N=(M+3m)g+T.
Από τη σχέση (1) m1⋅g-T=m1⋅α προκύπτει T=m1(g-α).
Για τη µέγιστη επιτάχυνση α1=5,5 m/s2 προκύπτει Τ1=T1(min)= m1(g-α1 )=22,5Ν. Οπότε
Ν1=Νmin=(M+3m)g+T1=70+22,5=92,5N.
Παρόµοια:
Για την ελάχιστη επιτάχυνση α2=4,5 m/s2 προκύπτει Τ2=T2(max) )= m1(g-α2 )= 27,5Ν.
Οπότε Ν2=Νmax=(M+3m)g+T2=70+27,5=97,5N.
N1 N2
M M
mg L/2 L/2 mg
mg
mg T1 mg T2
mg
Mg Mg
T1 T2
m1 a1 m1 a2
1 1
υ
ε) Ισχύει υ=ω·L⇒ω= =10 rad/s Άρα εκείνη τη στιγµή
L
που αποκολλάται η ακτίνα κάνει και µεταφορική και
B
στροφική κίνηση. Θεωρώντας ότι κατά τη διάρκεια της
αποκόλλησης δεν ασκείται κάποια εξωτερική ροπή, τότε Δ
από την Α.∆.Σ ως προς το Κ ακριβώς πριν και ακριβώς O
µετά την αποκόλληση ισχύει: K
Lαρχ=Lτελ⇒ΙΚ·ω= ΙΟ·ω΄+m·υcm·(OK) όπου Ο είναι το µέσο Γ T
1 4 A
της ράβδου. Ακόµη είναι ΙΚ= mL2= Kg·m2,
3 300
1 1 L
ΙΟ= mL2= Kg·m2 και υcm=ω· =1m/s. Τότε έχουµε: T
12 300 2
L
ΙΚ·ω= ΙΟ·ω΄+m·υcm·(OK), όπου (OK)= =0,1m. Άρα m1 υ
2
4 1
προκύπτει: ·10= · ω΄+0,1⇒ 40=ω΄+30⇒ 1
300 300
ω΄=10rad/s=ω. ∆ηλαδή η γωνιακή ταχύτητα της ακτίνας κατά τη διάρκεια της
αποκόλλησης παραµένει σταθερή.
Ακόµη κατά τη διάρκεια της πτώσης της ακτίνας επιδή η µόνη εξωτερική δύναµη που
ασκείται σ’ αυτήν είναι το βάρος της το οποίο διέρχεται από το Κ.Μ της ακτίνας δεν
ασκείται κάποια εξωτερική ροπή (Στ=0), οπότε η γωνιακή ταχύτητα της ακτίνας
παραµένει σταθερή και ίση µε ω΄=10rad/s.
Τέλος κατά τη διάρκεια της πτώσης της ακτίνας και από την αρχή διατήρησης της
µηχανικής ενέργειας (Α.∆.Μ.Ε) ισχύει:
1 1 1 1
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒ ΙΟ·ω΄2+ m·υcm 2+mgh= ΙΟ·ω΄2+ m·υ΄cm 2, όπου h είναι η
2 2 2 2
L
κατακόρυφξ µετατόπιση του Κ.Μ της ακτίνας και υcm=ω· =1m/s. Τότε έχουµε:
2
1 1
m·υcm 2+mgh= m·υ΄ cm 2⇒ υ΄cm= υcm 2
+2gh = 25 ⇒ υ΄cm=5m/s, όπου υ΄cm είναι η
2 2
συνολική µεταφορική ταχύτητα του Κ.Μ της ακτίνας.
1 2h θ
Ακόµη ισχύει h= gt2⇒t= = 0, 24 = 0, 49s . Τότε είναι θ=ω΄·t=4,9rad και Ν=
2 g 2π
⇒Ν≈0,8στροφές.
1) Αν η τροχαλία βρίσκεται σε θέση όπου η Γ∆

διάµετρος είναι κατακόρυφη µε το Γ στο ψηλότερο Γ
σηµείο και εκείνη τη στιγµή αποκολλάται η ακτίνα Κ∆ M
A φ
τότε για περιστροφή κατά φ µε 0≤φ≤900 είναι:
ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T=m1⋅α (1)
K
Ακόµη ισχύει: B T
L α Δ
Στ(Κ)=Ι΄ολ⋅αγων⇒T⋅L+mg ηµφ=Ι΄ολ⋅ ⇒
2 L
mg α
⇒T+ ηµφ= Ι΄ολ⋅ 2 (2).
2 L T
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (1) ∧(2) και έχουµε
mg 1
m1 a
m1⋅g+ ηµφ= (Ι΄ολ⋅ 2 +m1)·α ⇒
2 L
mg
m1g+ ηµφ 1
2 50+5ηµφ 1
⇒ α= ή α= ή α=5+ ηµφ.
Ι′ολ 10 2
m1 + 2
L
Για φ=00 έχουµε α=5 m/s2
Για φ=300 έχουµε α=5,25 m/s2
2) Για περιστροφή κατά φ µε 900≤φ≤1800 είναι:

ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T=m1⋅α (1)
M
A
L
Στ(Κ)=Ι΄ολ⋅αγων⇒T⋅L+mg συν(φ-900)=Ι΄ολ⋅ ⇒
α K
2 L φ
mg α
⇒T+ συν(φ-900)= Ι΄ολ⋅ 2 (2). B T
2 L
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (1) ∧(2) και έχουµε: Γ
mg 1
m1⋅g+ συν(φ-900)= (Ι΄ολ⋅ 2 +m1)·α ⇒
2 L
1
⇒α=5+ συν(φ-900).
T
2
Για φ=900 έχουµε α=5,5 m/s2 m1 a
Για φ=1800 έχουµε α=5 m/s2.
1
ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T=m1⋅α (1)
M
L α B K
Στ(Κ)=Ι΄ολ⋅αγων⇒T⋅L-mg ηµ(φ-1800)=Ι΄ολ⋅ ⇒
2 L
mg α φ A
⇒T- ηµ(φ-1800)= Ι΄ολ⋅ 2 (2).
2 L T
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (1) ∧(2) και έχουµε Γ
mg 1
m1⋅g- ηµ(φ-1800)= (Ι΄ολ⋅ 2 +m1)·α ⇒
2 L
1
⇒α=5- ηµ(φ-1800). T
2
Για φ=1800 έχουµε α=5 m/s2 m1 a
Για φ=2700 έχουµε α=4,5 m/s2.
1

ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T=m1⋅α (1)
M B
Γ K
L α
Στ(Κ)=Ι΄ολ⋅αγων⇒T⋅L-mg ηµ(3600-φ)=Ι΄ολ⋅ ⇒
2 L φ
mg α T
⇒T- ηµ(3600-φ)= Ι΄ολ⋅ 2 (2).
2 L A
Προσθέτουµε κατά µέλη τις (1) ∧(2) και έχουµε:
mg 1
m1⋅g- ηµ(3600-φ)= (Ι΄ολ⋅ 2 +m1)·α ⇒
2 L T
1
⇒α=5- ηµ(3600-φ).
2 m1 a
Για φ=3600 έχουµε α=5 m/s2. 1
207. Σφαίρα και ηµισφαίριο
Από το πάνω µέρος ενός ηµισφαιρίου ακτίνας R=8cm αφήνουµε να κυλίσει στο
εσωτερικό του µια σφαίρα µάζας O Κ
m=50g και ακτίνας r=1cm. Η σφαίρα
κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει. Τότε να
βρείτε: R
α) Την ταχύτητα µε την οποία φτάνει R
στο κατώτερο σηµείο της τροχιάς
N ω
της.
O υ cm
β) Την αντίδραση Ν από το
r Uβαρ =0
ηµισφαίριο στη σφαίρα τη στιγµή
που αυτή φτάνει στο κατώτερο w
σηµείο της τροχιά της.
γ) Την ολική στροφορµή της σφαίρας ως προς το κέντρο Κ της κυκλικής τροχιάς τη
στιγµή που αυτή βρίσκεται στο κατώτερο σηµείο της τροχιά της.
δ) Το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής της σφαίρας ως προς τον άξονα περιστροφής
της και ως προς το κέντρο της κυκλικής τροχιάς τη στιγµή που η ευθεία KO σχηµατίζει
γωνία θ=300 µε την κατακόρυφο αφού η σφαίρα έχει περάσει από το κατώτερο σηµείο
της τροχιάς της. Τι ισχύει για τους παραπάνω ρυθµούς τη στιγµή που η σφαίρα περνάει
από το κατώτερο σηµείο της τροχιάς της;
2
∆ίνεται g=10m/s2 και για τη σφαίρα Ιcm= mr2.
5
Λύση:
1 1
α) Από την Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒mgR= mυcm2+ Iω2+mgr⇒
2 2
10
⇒υcm= g(R-r) ⇒ υcm=1m/s.
7
m ⋅ υ2cm 10 17 17
β) Ισχύει ΣF=Fκ⇒Ν-w= ⇒N=mg+ mg= mg= N.
R-r 7 7 14
γ) Για την ιδιοπεριστροφή (spin) της σφαίρας ισχύει ∆s=r·∆φ ενώ για την περιφορά της
γύρω από το Κ έχουµε ∆s=R∆θ.
∆φ ∆θ
r·∆φ= R·∆θ⇒r =R ⇒ω1·r=ω2·R.(1)
∆t ∆t Κ
Όπου ω1 είναι η γωνιακή ταχύτητα της O R
σφαίρας γύρω από άξονα που περνάει από το ∆θ
κέντρο µάζας της Ο και ω2 είναι η γωνιακή
ταχύτητα λόγω της περιστροφής της γύρω από
το κέντρο Κ της κυκλικής τροχιάς.
Ακόµη ∆φ είναι η γωνία, κατά την οποία έχει ∆φ
περιστραφεί µια ακτίνα r της σφαίρας και ∆θ ∆s
∆θ
είναι η γωνία κατά την οποία έχει O΄
περιστραφεί η επιβατική ακτίνα R. Στην
πραγµατικότητα η σφαίρα έχει περιστραφεί
κατά γωνία ∆φ-∆θ όπως φαίνεται και στο
∆φ-∆θ
σχήµα. Άρα η σφαίρα έχει γωνιακή ταχύτητα ω ίση µε ω= ⇒ω=ω1-ω2. (2) Από
∆t
R r
τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ω1= ·ω και ω2= ·ω. Για την µεταφορική
R-r R-r
r
ταχύτητα του κέντρου µάζας Ο της σφαίρας ισχύει υcm=ω2·(R-r)⇒υcm= ·ω ·(R-r)⇒
R-r
⇒υcm=ω·r.
Τότε αν η σφαίρα έκανε µόνο στροφική κίνηση για το spin (ιδιοστροφορµή) ως προς
τον άξονα περιστροφής της σφαίρας που περνά από το κέντρο της Ο, ισχύει:
2 R
L1=I·ω1= mr2 ·ω. Ακόµη αν η σφαίρα δεν περιστρέφονταν γύρω από τον άξονά
5 R-r
της τότε για την τροχιακή στροφορµή της σφαίρας λόγω περιστροφής της γύρω από
κάθετο άξονα στο επίπεδο της τροχιάς που περνά από το κέντρο Κ του ηµισφαιρίου
ισχύει:
2 2 2 r
L2=IK·ω2⇒L2=[ mr +m(R-r)2]·ω2=[ mr2+m(R-r)2]· ·ω. Η συνολική στροφορµή
5 5 R-r
ως προς Κ θα είναι η διαφορά των δύο στροφορµών L1 και L2, διότι είναι αντίρροπες.
Έτσι για την ολική στροφορµή ως προς το κέντρο Κ της κυκλικής τροχιάς ισχύει: Loλ=-
2 R 2 r
L1+L2=- mr2 ·ω+[ mr2+m(R-r)2]· ·ω⇒
5 R-r 5 R-r
2 R 2 r 2 ω
⇒ Loλ=- mr2 ·ω+ mr2 ·ω +m(R-r)]·ωr⇒Loλ=- mr2 (R-r)+m(R-r)·ωr⇒
5 R-r 5 R-r 5 R-r
2
⇔ Loλ=- m·r2·ω+m·υcm·(R-r).
5
Καταλήγουµε λοιπόν στο συµπέρασµα ότι η ολική στροφορµή της σφαίρας είναι ίση µε
το διανυσµατικό άθροισµα της στροφορµής της λόγω περιστροφής µε γωνιακή
ταχύτητα ω και της στροφορµής της σαν υλικό σηµείο που κινείται µε ταχύτητα υcm σε
απόσταση R-r από το κέντρο Κ.
Τελικά είναι Loλ=-2·10-4+35·10-4=-33·10-4Kgm2/s2.
Γενικότερα σε µια σύνθετη κίνηση, τη συνολική στροφορµή ως προς κάποιο σηµείο K τη

βρίσκουµε προσθέτοντας στην τροχιακή στροφορµή m·υcm·(R-r) (όπου R-r είναι η
απόσταση από το κέντρο Κ) και την ιδιοστροφορµή του σώµατος (η οποία είναι ίδια ως
προς οποιοδήποτε σηµείο, τόση όση και ως προς το κέντρο µάζας του).
δ) Για τη µεταφορική Κ
κίνηση της σφαίρας O
ισχύει:
mgηµθ-Τστ=mαcm (1)
θ
R R
Ακόµη για τη στροφική R
κίνηση της σφαίρας ως
N N ω υ cm
προς τον άξονα ω
περιστροφής της ισχύει wy O r
O
Στ=Ι·αγων όπου υcm=ω·r r wx
dυ dω
Uβαρ =0
και cm = ·r ⇒ w
dt dt w
α 2 α 2
⇒ αcm=αγων·r⇒ αγων= cm , τότε προκύπτει: Τστ·r= mr2 cm ⇒Τστ= m·αcm. (2). Με
r 5 r 5
5 25
πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) σχέσεων προκύπτει, αcm= gηµφ⇒αcm = m/s2.
7 7
1
Ακόµη Τστ= Ν. Για το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής spin θα έχουµε:
14
dLspin 1
=-Τστ·r=- Kg·m2/s2 και για το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής ως προς το
dt 1400
dL τροχ. 33
κέντρο Κ, είναι: =mgηµφ·(R-r)-Τστ·R=- Kg·m2/s2.
dt 2800
Στο κατώτερο σηµείο της τροχιάς της σφαίρας ισχύει ότι η ταχύτητα είναι µέγιστη.
Τότε για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας ισχύει ΣF=0 και για τη στροφική της Στ=0,
οπότε εφόσων δεν υπάρχει κάποια κινούσα δύναµη είναι Tστ=0.
dLspin dL τροχ.
Τότε έχουµε =-Τστ·r=0 και =0. Τι γίνεται όµως µε την τριβή κύλισης;
dt dt
dK
Ακόµη για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας έχουµε =Στ·ω. Όµως είναι
dt
dK
Στ=0 οπότε και =0.
dt
208. ∆υο ράβδοι
∆υο πανοµοιότυπες λεπτές, ισοπαχείς και οµογενείς ράβδοι ΑΒ και ΑΓ, που έχουν το
ίδιο µήκος L=30 3 cm και την ίδια µάζα m=1Kg A Κ B
η καθεµία, συγκολλούνται στο άκρο τους Α, ώστε
να σχηµατίζουν γωνία φ= 600. Το σύστηµα των φ
δυο ράβδων µπορεί να περιστρέφεται γύρω από
οριζόντιο άξονα, κάθετο στο επίπεδο ΓΑΒ, που
διέρχεται από το σηµείο Α, όπως φαίνεται στο
mg
σχήµα. Το σύστηµα αρχικά συγκρατείται στη Κ΄
θέση όπου η ράβδος ΑΒ είναι οριζόντια.
Τότε:
α) Να υπολογίσετε τη γωνιακή επιτάχυνση του mg
συστήµατος των δυο ράβδων τη στιγµή που
αφήνουµε το σύστηµα από την αρχική του θέση
να περιστραφεί. Γ
β) Να βρείτε την απόσταση x από το Α, του
σηµείου Ρ από το οποίο έπρεπε να περνάει ο A
οριζόντιος άξονας ώστε το σύστηµα αρχικά να
ισορροπούσε.
γ) Ενώνουµε τα κέντρα µάζας των δυο ράβδων µε
µια αβαρή ράβδο και φροντίζουµε έτσι ώστε ένας d
οριζόντιος άξονας περιστροφής να διέρχεται από Κ΄ Κ
το µέσο G του ευθυγράµµου τµήµατος ΚΚ΄. Αν G
αφήσουµε το σύστηµα να περιστραφεί από την
αρχική του θέση και γύρω από τον οριζόντιο
2mg B
Γ
άξονα που διέρχεται από το G, να υπολογίσετε τη γωνιακή επιτάχυνση του συστήµατος.

δ) Στη συνέχεια το σύστηµα ισορροπεί όπως στο σχήµα γύρω από άξονα που διέρχεται
από το Α. Αν το σύστηµα των δυο µαζών µετατοπιστεί ελάχιστα από αυτή τη θέση
ισορροπίας του τότε ταλαντώνεται. Να βρείτε τη συχνότητα ταλάντωσής του.
∆ίνεται η ροπή αδράνειας ράβδου µάζας m και µήκους L ως προς το κέντρο µάζας της
1
Icm= mL2
12
Λύση:
α) Για τη ροπή αδράνειας της κάθε ράβδου γύρω από τον άξονα περιστροφής που
περνάει από το Α και σύµφωνα µε το θεώρηµα του Steiner θα έχουµε:
1 L2 1 9 9
ΙΑ= mL2+m = mL2= Kg⋅m2 και Ιολ=2Ι= Kg⋅m2
12 4 3 100 50
Τότε ισχύει,
L L L
Στ(A)=Ιολ⋅αγων⇒mg +mg συνφ= Ιολ⋅αγων⇒ 3mg = Ιολ⋅αγων⇒
2 2 4
⇒
9 3 9
= ⋅αγων⇒ αγων=
25 3
rad/s2. x
4 50 2
β) Έστω Ρ το σηµείο που περνάει ο
A Ρ΄ Ρ Κ B
οριζόντιος άξονας και το σύστηµα
ισορροπεί. Τότε φ
Στ(Ρ)=0⇒mg(KΡ)-mg(Ρ΄Ρ)= 0
⇒ (KΡ)=(Ρ΄Ρ). mg
L L L
Όµως ΑΡ΄= συνφ= . Τότε και ΚΡ΄= Κ΄
2 4 4
L
οπότε (KΡ)=(Ρ΄Ρ)=( ΚΡ΄)/2= .
8
L L 3L mg
Τελικά x= ΑΡ΄+ Ρ΄Ρ= + = =
4 8 8
25 3 Γ
= cm.
2
γ) Όταν το σύστηµα των δυο ράβδων A
πάει να περιστραφεί γύρω από άξονα x2 Κ B
που περνάει από το G τότε για τη
φ φ
συνολική ροπή ως προς το G θα έχουµε,
Στ(G)= mgx1 –mgx2⇒ x1
Στ(G)=mg(x1- x2). Όµως x1=(K΄G)συνφ φ G
και x2=(KG)συνφ. K΄G=ΚG άρα και mg
Κ΄
mg
Γ
x1=x2, οπότε Στ(G)=0 και το σύστηµα ισορροπεί.

Το σηµείο G είναι τι κέντρο µάζας του συστήµατος.
Άρα σε κάθε θέση το σύστηµα ισορροπεί ως προς οριζόντιο άξονα που περνάει από το
(G).
δ) Το σύστηµα τότε ταλαντώνεται

A
ως φυσικό εκκρεµές.
Η απόσταση d του σηµείου Α από το
κέντρο µάζας G είναι
d2=(
L 2 L
) - (Κ΄G)2 µε Κ΄G= . Το θ
d Κ
2 4
ΑΚ΄Κ είναι ισόπλευρο τρίγωνο. Κ΄ G
L 2 L 2
Άρα είναι d =( ) - ( ) ⇒
2
2 4
3L2
L 3 B
⇒d2= ⇒d= .
16 4
Όταν το σύστηµα µετατοπίζεται
όπως στο σχήµα τότε το βάρος 2mg
προκαλεί µια ροπή επαναφοράς
Στ(Α)=-mολ·g·dηµθ=Iολ·αγων. Για
Γ
µικρή γωνία θ είναι ηµθ≈θ και η κίνηση είναι κατά προσέγγιση αρµονική. Τότε είναι
d 2θ
-mολ·g·d·θ=Iολ·αγων⇒-2mgd·θ=2Ι 2 ⇒
dt
2
dθ 1 m ⋅ g ⋅ d 1 100 5
⇒Ι 2 +mgd·θ=0, οπότε είναι f= = = Hz.
dt 2π I 2π 4 2π
Αλλιώς:
Το Κ.M του συστήµατος των δυο ράβδων κάνει κατά προσέγγιση γραµµική ταλάντωση
για µικρές γωνίες εκτροπής, µε επιτρόχια επιτάχυνση αcm = αγων·d, όπου αγων =
m ολ ⋅ g ⋅ d ⋅ ηµθ
. Αλλά d·ηµθ είναι η οριζόντια αποµάκρυνση x του Κ.M από τη θέση
Ι ολ
ισορροπίας άρα d·ηµθ=x .
Τελικά η δύναµη επαναφοράς στο Κ.M του συστήµατος είναι:
m ⋅ g ⋅ d ⋅ ηµθ m2 ⋅ g ⋅ d
ΣFx =- mολ·αcm =- mολ·αγων·d =- mολ· ολ ·d =- ολ ·x = -D·x.
Ι ολ Ιολ
Το αρνητικό πρόσηµο δικαιολογείται από το ότι η ΣF έχει αντίθετη φορά από τη
µετατόπιση x του Κ.Μ.
2
mολ ⋅g⋅d
∆ηλαδή έχουµε α.α.τ µε D= όπου mολ=2m και Ιολ=2Ι άρα
Ιολ
1 D 1 mολ ⋅ g ⋅ d 1 m⋅g⋅d 1 100 5
η f είναι: f= = = = = Hz.
2π mολ 2π Iολ 2π I 2π 4 2π
209…Κύλινδρος και ράβδος
Η οµογενής και ισοπαχής ράβδος ΑΒ του σχήµατος έχει µάζα M=10Kg και µήκος
L=5m. Η ράβδος κρέµεται από δυο κατακόρυφα αβαρή σχοινιά σταθερού µήκους που
T1
F T2
m F
K m
K
mg T στ mg
A T στ B
x0 A B
x0
Mg
είναι δεµένα στα άκρα της Α και Β, ενώ τα πάνω άκρα των σχοινιών είναι δεµένα στην
οροφή. Πάνω στη ράβδο και σε απόσταση x0=1m από το άκρο της Α ισορροπεί
οµογενής κύλινδρος µάζας m=5Kg.
Τη χρονική στιγµή t=0 ασκείται στο ανώτερο σηµείο του κυλίνδρου µε κατάλληλο
τρόπο σταθερή οριζόντια δύναµη F=150N µε φορά προς το άκρο Β. Η τροχαλία τότε
κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει ενώ η ράβδος εκτρέπεται από την αρχική της θέση
ισορροπίας και ανυψώνεται λίγο αλλά παραµένει οριζόντια.
α) Να υπολογιστεί η γωνία θ που σχηµατίζουν τα σχοινιά µε τη ράβδο όταν η τροχαλία

κυλίεται.
β) Να βρείτε πως µεταβάλλεται η τάση των σχοινιών µε το χρόνο.
γ) Να γίνουν οι παραπάνω υπολογισµοί για την περίπτωση που η δύναµη ασκείται στο
κέντρο µάζας του κυλίνδρου.
∆ίνεται για τον κύλινδρο Ιcm=1/2mR2 και ακόµη g=10m/s2.
Λύση:
α) Για τη µεταφορική κίνηση του κυλίνδρου ισχύει:

ΣF=mαcm ⇒F+Tστ= m·αcm (1)
Για τη στροφική του κίνηση:
1 α 1
Στ= Ιcm⋅αγων⇒ ( F-Tστ)R= mR2 cm ⇒ F-Tστ= m·αcm (2).
2 R 2
Άρα µε πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) προκύπτει:
3 4F 4 ⋅150 1
2F= ·m·αcm⇒ αcm = m ⇒αcm= ⇒αcm=40m/s2 και Tστ= m·αcm⇒
2 3m 3⋅5 4
⇒ Tστ=50Ν. Άρα και T΄στ=50Ν µε αντίθετη φορά.
Η ράβδος εκτρέπεται προς τα αριστερά κατά γωνία θ. Από την ισορροπία της ράβδου
προκύπτει:
ΣFx=0⇒T΄στ=Τ1x+T2x⇒ Τ1x+T2x=50N,
T T T
T
F F
m
K K
mg θ
θ T στ T στ
A T T΄στ B T
x0
x
L/2
Mg
και
ΣFy=0⇒T1y+T2y=(M+m)g ⇒ T1y+T2y=150N.
Ακόµη:
L
Στ(Α)=0⇒mgx+Μg = T2y·L⇒T2y=50+10x. Άρα T1y=100-10x.
2
Εφόσον η ράβδος δε παραµορφώνεται οι γωνίες των νηµάτων µε τη ράβδο είναι ίσες
T2y T1y 50+10x 50+10x
και ισχύει = ⇒Τ2x= Τ1x ⇒ Τ2x= (50-Τ2x)· ⇒
T2x T1x 100-10x 100-10x
50+10x 100-10x
⇒ Τ2x= και Τ1x= .
3 3
T1y T2y
Τότε είναι εφφ= =3⇒θ=71,50. Ή εφφ= =3⇒θ=71,50.
T1x T2x
β) Ακόµη έχουµε:
100-10x 2 10
Τ12=Τ1x2+T1y2=( ) +(100-10x)2⇒T1= (100-10x).
3 3
1 5 10
Όµως x=x0+ αcmt2⇒x=1+20t2 µε 0 ≤t≤ s. Τελικά προκύπτει T1= (90-200 t2).
2 5 3
Παρόµοια έχουµε:
50+10x 2 10 10
Τ22=Τ2x2+T2y2=( ) +(50+10x)2⇒T2= (50+10x)⇒ T2= (60+200 t2).
3 3 3
1.Για t=0 είναι x=x0=1m και T1=30 10 N και T2=20 10 N , ενώ T1y=90N και
T2y=60N. Βέβαια πριν ξεκινήσει η κίνηση του κυλίνδρου οι τάσεις των νηµάτων είναι
ίσες µε τις κατακόρυφες συνιστώσες τους.
Κατά τη διάρκεια της κίνησης οι τάσεις των νηµάτων Τ1 και Τ2 διαφέρουν από τις
10
κατακόρυφες συνιστώσες T1y και T2y αντίστοιχα, κατά ένα παράγοντα =1,05.
3
5 10 10
2.Για t= s είναι x=5m και T1=50 N και T2=100 N , ενώ T1y=50N και
5 3 3
T2y=100N.
γ) Για τη µεταφορική κίνηση του κυλίνδρου ισχύει:

ΣF=mαcm ⇒F-Tστ= m·αcm (1)
Για τη στροφική του κίνηση:
1 α 1
Στ= Ιcm⋅αγων⇒ TστR= mR2 cm ⇒ Tστ= m·αcm (2).
2 R 2
Άρα µε πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) προκύπτει:
3 2F 2 ⋅150 1
F= ·m·αcm⇒ αcm = ⇒αcm= ⇒αcm=20m/s2 και Tστ= m·αcm⇒
2 3m 3⋅5 2
⇒ Tστ=50Ν. Άρα και T΄στ=50Ν µε αντίθετη φορά.
Σ’ αυτή την περίπτωση η ράβδος εκτρέπεται προς τα δεξιά κατά γωνία θ.

T T T
T
m
K F K F
mg T θ
θ T στ T στ
T A T΄στ B
x0
x
L/2
Mg
Από την ισορροπία της ράβδου προκύπτει:
ΣFx=0⇒T΄στ=Τ1x+T2x⇒ Τ1x+T2x=50N,
και
ΣFy=0⇒T1y+T2y=(M+m)g ⇒ T1y+T2y=150N.
Ακόµη:
L
Στ(Α)=0⇒mgx+Μg = T2y·L⇒T2y=50+10x. Άρα T1y=100-10x.
2
Εφόσον η ράβδος δε παραµορφώνεται οι γωνίες των νηµάτων µε τη ράβδο είναι ίσες
T2y T1y 50+10x 50+10x
και ισχύει = ⇒Τ2x= Τ1x ⇒ Τ2x= (50-Τ2x)· ⇒
T2x T1x 100-10x 100-10x
50+10x 100-10x
⇒ Τ2x= και Τ1x= .
3 3
T1y T2y
Τότε είναι εφφ= =3⇒θ=71,50. Ή εφφ= =3⇒θ=71,50.
T1x T2x
100-10x 2 10
Τ12=Τ1x2+T1y2=( ) +(100-10x)2⇒T1= (100-10x).
3 3
1 10
Όµως x=x0+ αcmt2⇒x=1+10t2 µε 0 ≤t≤ s. Τελικά προκύπτει
2 5
10
T1= (90-100 t2).
3
Παρόµοια έχουµε:
50+10x 2 10 10
Τ22=Τ2x2+T2y2=( ) +(50+10x)2⇒T2= (50+10x)⇒ T2= (60+100 t2).
3 3 3
210…και στατική τριβή και τριβή ολίσθησης
Το σύστηµα του σχήµατος αποτελείται από δυο κυλίνδρους µε µάζες m1= m2=1Kg ,
ακτίνας r=20cm. Τα κέντρα µάζας των κυλίνδρων συνδέονται µε ράβδο αµελητέας
µάζας η οποία δεν εµποδίζει την περιστροφή. Οι κύλινδροι κυλίονται σε οριζόντιο
επίπεδο χωρίς να ολισθαίνουν.
υ0
m2 ω0 m1 ω0
Κάποια χρονική στιγµή που το σύστηµα έχει οριζόντια ταχύτητα υ0=8m/s, ο πίσω
κύλινδρος (m2) µπλοκάρει και αρχίζει να ολισθαίνει ενώ ο µπροστά κύλινδρος (m1)
συνεχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει. Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µεταξύ
του κυλίνδρου και του οριζόντιου δαπέδου είναι µ=0,2 τότε:
α) Να υπολογίσετε την µεταφορική επιβράδυνση του συστήµατος.
β) Να υπολογιστούν οι δυνάµεις που ασκεί η ράβδος σε κάθε σώµα.
γ) Να υπολογιστεί η συνολική στροφορµή των δυο κυλίνδρων κάθε χρονική στιγµή και
ως προς σταθερό σηµείο του εδάφους.
δ) Ποια είναι η κινητική ενέργεια του συστήµατος τη στιγµή που ο κύλινδρος m1 έχει
50
κάνει Ν1= στροφές; Πόσο είναι τότε το έργο της τριβής ολίσθησης;
π
∆ίνεται g=10m/s2 και η ροπή αδράνειας του κάθε κυλίνδρου γύρω από άξονα που
1
περνάει από το Κ.Μ του Ι= ⋅m⋅r2.
2
Λύση:
υ0
m2 α m1
ω0
F F
T ολ T στ
α) Για τη µεταφορική κίνηση της m1 ισχύει: ΣF=m1·α⇒F-Tστ=m1⋅α (1).
Για τη µεταφορική κίνηση της m2 ισχύει: ΣF=m2·α⇒ Tολ- F =m2⋅α (2).
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) κα (2) έχουµε:

Τολ-Τστ=(m1+m2)·α⇒µm2g-Τστ=(m1+m2)·α (3).
1 α
Για τη µάζα m1 και για τη στροφική της κίνηση ισχύει Tστ⋅r= ⋅m 1 ⋅r 2 . ⇒
2 r
1 1
⇒ Tστ= ⋅m1⋅α (4). Τότε η σχέση (3) γίνεται, µm2g- ⋅m1⋅α =(m1+m2)·α⇒
2 2
3 2µm 2 g
⇒ µm2g=( m1+m2)·α⇒α= ⇒α=0,8m/s2.
2 3m1 +2m 2
Πράγµατι: Η τριβή ολίσθησης είναι Τολ=µm2g=2N και η στατική τριβή είναι,
1 T -Τ
Τστ= ⋅m1⋅α⇒ Τστ=0,4Ν. Τότε ΣF=(m1+m2)α⇒α= ολ στ =0,8m/s2.
2 m1 +m 2
β) Από τη σχέση (1) προκύπτει F=Tστ+m1α=0,4+0,8⇒F=1,2N.

Παρόµοια θα είχαµε από τη σχέση (2) ότι, F =Tολ-m2⋅α ⇒ F=1,2N.
γ) Η σύνθετη κίνηση του κυλίνδρου m1, µπορεί να θεωρηθεί ως συνδυασµός µιας

ιδιοπεριστροφής µε γωνιακή ταχύτητα ω και µιας µεταφοράς µε ταχύτητα υCM=υ.
Τελικά για τη συνολική στροφορµή του κυλίνδρου m1 και ως προς σηµείο Α του
εδάφους ισχύει πως:
1 υ 3
L1=I1·ω1+m1·υ·r⇒ L1= ⋅m1⋅r2· +m1·υ·r⇒ L1= m1υ·r=0,3(υ0-αt)⇒L1=2,4-0,24t.
2 r 2
Ο κύλινδρος m2 από τη στιγµή που θα αρχίσει η ολίσθηση κάνει µεταφορική κίνηση µε
ταχύτητα υCM=υ. Άρα για τη στροφορµή του ως προς σηµείο Α του εδάφους ισχύει πως:
L2=m2·υ·r⇒ L2=0,2(υ0-αt)⇒ L2=1,6-0,16t. Τελικά για τη συνολική στροφορµή του
συστήµατος ως προς το Α έχουµε Lολ=L1+L2=4-0,4t.
x 50
δ) Ν1= 1 ⇒x1= 2π⋅0,2⇒x1=20m. Ισχύει ακόµη υ2-υ02=-2αx1⇒υ2=64-32⇒
2πr π
⇒υ=4 2 m/s=υ1=υ2.
1 1 1 1 1
Τότε Κ(m1)= m1⋅υ2+ ⋅ m1⋅r2⋅ω12⇒ Κ(m1)= ⋅m1⋅υ2+ ⋅m1⋅υ2⇒
2 2 2 2 4
3
⇒ Κ(m1)= ⋅m1⋅υ2=24J. Για την κινητική ενέργεια της m2, έχουµε:
4
1
Κ(m2)= ⋅m2⋅υ2=16J. Άρα Κολ= Κ(m1)+ Κ(m2)=40J.
2
Η αρχική κινητική ενέργεια του συστήµατος των δυο κυλίνδρων από τη στιγµή που
ξεκίνησε η ολίσθηση της µάζας m2 είναι:
3 1
Καρχ= ⋅m1⋅υ02+ ⋅m2⋅υ02⇒ Καρχ=80J, οπότε η µεταβολή της κινητικής ενέργειας είναι
4 2
∆Κ=Κολ-Καρχ=40-80=-40J.
Για το έργο της τριβής ολίσθησης έχουµε WT=-µm2gx1=-40J=∆Κ.

211. Ράβδοι σε σχήµα σταυρού.
∆υο λεπτές, ισοπαχείς και οµογενείς

ράβδοι ΑΒ και Γ∆, που έχουν το ίδιο
µήκος L=60 2 cm και την ίδια µάζα
m=3Kg, βιδώνονται στο µέσο τους,
ώστε να σχηµατίζουν ορθή γωνία. Το Γ
σύστηµα των δυο ράβδων µπορεί να
περιστρέφεται χωρίς τριβές, γύρω από
οριζόντιο άξονα, κάθετο στο επίπεδο
τους, που διέρχεται από το σηµείο Α T
της ράβδου ΑΒ, όπως φαίνεται στο
σχήµα. Το σύστηµα αρχικά A M Β
συγκρατείται µέσω κατακόρυφου
αβαρούς νήµατος, που είναι δεµένο
στο άλλο άκρο Β της ράβδου ΑΒ, στη
θέση όπου η ράβδος ΑΒ είναι
2mg
οριζόντια. Τότε:
α) Να υπολογίσετε τη δύναµη που ∆

δέχεται η ράβδος από τον άξονα
περιστροφής στο Α όταν αρχικά
ισορροπεί.
β) Κάποια χρονική στιγµή κόβουµε το

νήµα και το σύστηµα των δυο ράβδων περιστρέφεται. Να υπολογιστεί η κοινή γωνιακή
ταχύτητα του συστήµατος, µόλις η ράβδος Γ∆ χτυπήσει στον κατακόρυφο τοίχο.
γ) Αν ο τοίχος είναι λείος, τότε πόση θα είναι η δύναµη F∆ από τον τοίχο στη ράβδο
Β∆, και πόση θα είναι η δύναµη FA από τον άξονα περιστροφής, όταν το σύστηµα
ισορροπήσει στην καινούργια θέση του;
δ) Αν αρχικά που το σύστηµα ισορροπεί, ξεβιδώσουµε τη βίδα στο κοινό µέσο Μ των
δυο ράβδων ώστε η ράβδος Γ∆ να µπορεί να περιστρέφεται ελεύθερα γύρω από το Μ
χωρίς τριβές, τότε να υπολογιστεί η κοινή γωνιακή ταχύτητα των δυο ράβδων µόλις το
σύστηµα χτυπήσει στον κατακόρυφο τοίχο.
∆ίνεται η ροπή αδράνειας ράβδου µάζας m και µήκους L ως προς το κέντρο µάζας της
1
Icm= mL2 και g=10m/s2.
12
Λύση:
L
α) Στ(Α)=0⇒T·L=2mg ⇒T=mg.
2
ΣFy=0⇒FA=2mg-T=mg=30N. Άρα η δύναµη από τον άξονα περιστροφής στο Α είναι
κατακόρυφη µε φορά προς τα πάνω.
β) Η ροπή αδράνειας της κάθε

ράβδου ως προς τον άξονα
περιστροφής που διέρχεται από το Γ
Α είναι σύµφωνα µε το θεώρηµα
του Steiner:
1 L 1
Ιρ= mL2+m( )2= mL2. Άρα
12 2 3
η συνολική ροπή αδράνειας του A Γ Β Uβαρ
=0
συστήµατος των δυο ράβδων ως
φ =45 0
προς τον άξονα περιστροφής είναι
2
Ιολ=2Ιρ= mL2.
3
Τότε Α.∆.Μ.Ε:
1 L ∆
⇒0= Ιολω2-2mg ηµ450⇒
2 2 2mg Β
3gηµ45 0
∆
⇒ω2= =25⇒ω=5 rad/s.
L ω
L
γ) Στ(Α)=0⇒F∆·(Α∆)=2mg
·συν450, µε
2 FΑy
2 2
FΑ
L L L 2
(Α∆)2=2 = ⇒(Α∆)= = =60cm=0,6m.
4 2 2 A Γ
Τελικά προκύπτει: FΑx
φ =45 0
L 2 L 2
F∆· =mg ⇒F∆= mg=30Ν.
2 2
Τότε FAy=wολ=2mg=60N και FAx=F∆=mg=30N.
2 2
Άρα FA= FAx +FAy =mg 5 =30 5 N µε εφΑ=2.
∆
2mg Β
∆ F∆
δ) Αν αρχικά που το σύστηµα Γ

ισορροπεί ξεβιδώσουµε τη βίδα
στο κοινό µέσο Μ των δυο ράβδων
ώστε η ράβδος Γ∆ να µπορεί να
περιστρέφεται ελεύθερα γύρω από
το Μ τότε, η ροπή αδράνειας της A Β Uβαρ
=0
Γ
ράβδου ΑΒ ως προς τον άξονα που
περνάει από το Α είναι (Steiner):
1 L 1
ΙΑΒ= mL2+m( )2= mL2.
12 2 3
Για τη ράβδο Γ∆ δεν εφαρµόζουµε
το θεώρηµα του Steiner. ∆
Το θεώρηµα του Steiner
2mg
εφαρµόζεται αν τα διάφορα
τµήµατα του συστήµατος είναι
συγκολληµένα ώστε να αποτελούν Β ∆
ω
ενιαίο στερεό. Εδώ όµως η ράβδος
Γ∆ περιστρέφεται ανεξάρτητα χωρίς τριβές γύρω από λείο άξονα που περνάει από το
Κ.Μ του, που είναι το σηµείο Μ. Έτσι πραγµατοποιεί µία κυκλική µεταφορική µε
L
ταχύτητα υcm=ω⋅ . ∆ηλαδή θεωρούµε τη ράβδο Γ∆ ως υλικό σηµείο όσον αφορά την
2
περιφορά του. Έτσι, η ροπή αδράνειας της Γ∆ ως προς τον άξονα περιστροφής που
L 2 mL2
διέρχεται από το σηµείο Α είναι ΙΓ∆= m( ) = .
2 4
Άρα, για τη συνολική ροπή αδράνειας του συστήµατος έχουµε,
7
Ιολ= ΙΑΒ+ΙΓ∆= mL2. Μόλις το σύστηµα χτυπήσει στον τοίχο τότε και οι δυο ράβδοι
12
1 L
είναι κατακόρυφοι και Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒0= Ιολω2-2mg ⇒
2 2
24g
⇒ω2= ⇒ω=6,4 rad/s.
7L
Ορθογώνιοι µετασχηµατισµοί - Μετατόπιση στερεού

σώµατος.
Έστω δυο ορθογώνια
συστήµατα συντεταγµένων x2
µε την ίδια αρχή, τα Οx1x2x3 x2΄
και Οx1΄x2΄x3΄. Εδώ
θεωρούµε πως οι άξονες Ox3 Σ
και Ox3΄, ταυτίζονται ενώ
είναι κάθετοι στο επίπεδο
x1Ox2.
Οι διανυσµατικές µονάδες
x΄1
(µοναδιαία διανύσµατα) êi
r
και ê′i των δυο συστηµάτων, φ
επαληθεύουν τη σχέση êi · ê j
φ
=δij και e′i e′j =δij όπου
i,j=1,2,3 και δij = {10 αναν i=ji≠ j Ο x1
το δέλτα του Kronecker.
Έστω ένα σηµείο Σ του επιπέδου µε συντεταγµένες (x1,x2,x3) και (x1΄,x2΄,x3΄) στα δυο
συστήµατα αντίστοιχα.
→
Το διάνυσµα θέσης r = ΟΣ του σηµείου Σ ως προς το Ο στο σύστηµα συντεταγµένων
Οx1x2x3 γράφεται ως:

r = x1eˆ1 + x2 eˆ2 + x3eˆ3 (1) και στο σύστηµα συντεταγµένων Οx1΄x2΄x3΄γράφεται ως:

r = x1′eˆ1′ + x2′ eˆ2′ + x3′eˆ3′ (2). Τότε από τις σχέσεις (1) και (2) παίρνουµε τη σχέση
x1eˆ1 + x2 eˆ2 + x3eˆ3 = x1′eˆ1′ + x2′ eˆ2′ + x3′eˆ3′ (3).
Πολλαπλασιάζουµε στη συνέχεια εσωτερικά και τα δυο µέλη της σχέσης (3) διαδοχικά
µε eˆ1′, eˆ2′ και eˆ3′ και παίρνουµε x1′ = x1eˆ1′eˆ1 + x2 eˆ1′eˆ2 + x3eˆ1′eˆ3 ⇒
⇒ x1′ = x1συνϕ + x2συν (90 − ϕ ) + 0 ⋅ x3 ⇒ x1′ = x1συνϕ + x2ηµϕ + 0 ⋅ x3 .
x2′ = x1eˆ2′ eˆ1 + x2 eˆ2′ eˆ2 + x3eˆ2′ eˆ3 ⇒
⇒ x2′ = x1συν (90 + ϕ ) + x2συνϕ + 0 ⋅ x3 ⇒ x2′ = − x1ηµϕ + x2συνϕ + 0 ⋅ x3 .
Τέλος έχουµε: x3′ = x1eˆ3′eˆ1 + x2 eˆ3′eˆ2 + x3eˆ3′eˆ3 ⇒ x3′ = 0 ⋅ x1 + 0 ⋅ x2 + x3 .
Προκύπτει λοιπόν ο παρακάτω ορθογώνιος µετασχηµατισµός των συντεταγµένων ο

οποίος παριστάνει στροφή στο χώρο, γύρω από τον άξονα Οx3 κατά γωνία φ:
x1′ = x1συνϕ + x2ηµϕ

x2′ = − x1ηµϕ + x2συνϕ
x3′ = x3 .
Με µορφή πινάκων ο παραπάνω µετασχηµατισµός γράφεται:

 x1′   x1  συνϕ ηµφ 0
    
x΄=Λx όπου x′ =  x2′  , x =  x2  και Λ = -ηµφ συνϕ 0  . Ο πίνακας Λ
 x3′   x3   0 0 1
ονοµάζεται ορθογώνιος πίνακας.
Ο αντίστροφος του µετασχηµατισµού x΄=Λx βρίσκεται εύκολα αν πολλαπλασιάσουµε

τη σχέση (3) διαδοχικά µε eˆ1 , eˆ2 και eˆ3 .
Τότε βρίσκουµε x1 = x1′eˆ1eˆ1′ + x2′ eˆ1eˆ2′ + x3′eˆ1eˆ3′ ⇒
⇒ x1 = x1′συνϕ + x2′συν (90 + ϕ ) + 0 ⋅ x3′ ⇒ x1 = x1′συνϕ − x2′ηµϕ + 0 ⋅ x3′ και
x2 = x1′eˆ2 eˆ1′ + x2′ eˆ2 eˆ2′ + x3′eˆ2 eˆ3′ ⇒
⇒ x2 = x1′συν (90 − ϕ ) + x2′συνϕ + 0 ⋅ x3′ ⇒ x2 = x1′ηµϕ + x2′συνϕ + 0 ⋅ x3′ . Τέλος
x3 = x1′eˆ3eˆ1′ + x2′ eˆ3eˆ2′ + x3′eˆ3eˆ3′ ⇒ x3 = 0 ⋅ x1′ + 0 ⋅ x2′ + x3′ .
Με µορφή πινάκων ο παραπάνω µετασχηµατισµός γράφεται:

 x1   x1′  συνϕ -ηµφ 0
    
x=Λ x΄ όπου x =  x2  , x′ =  x2′  , και Λ =  ηµφ
Τ T
συνϕ 0  είναι ο ανάστροφος
 x3   x3′   0 0 1 
πίνακας του Λ. (Ο ανάστροφος πίνακας του Λ (mxn), είναι ο nxm πίνακας που
προκύπτει µε εναλλαγή των γραµµών και των στηλών του Λ).
Παρατηρούµε όµως πως ο ανάστροφος πίνακας είναι και ο αντίστροφος πίνακας Λ-1
του Λ αφού Λ·Λ-1=Λ-1·Λ=Ι, όπου Ι είναι ο µοναδιαίος πίνακας 3x3.
συνϕ ηµφ 0  συνϕ -ηµφ 0
-1   
Πράγµατι είναι Λ·Λ = -ηµφ συνϕ 0  ·  ηµφ συνϕ 0  =
 0 0 1  0 0 1 
συν 2ϕ + ηµ 2ϕ -ηµφσυνφ+ηµφσυνφ 0  1 0 0 
 
= -ηµφσυνφ+ηµφσυνφ συν 2ϕ + ηµ 2ϕ 0  = 0 1 0  = Λ-1·Λ =Ι µε
 0 0 1 0 0 1 
 
|Λ|=1≠0.
Από τη σχέση Λ·Λ-1=Ι παίρνουµε τη σχέση για τις ορίζουσες |Λ|·|Λ-1|=1. Γενικά όµως οι
ορίζουσες των δυο αντίστροφων πινάκων είναι ίσες, οπότε προκύπτει Λ|2=1⇒
⇒|Λ|=±1. Καταλήγουµε λοιπόν στο συµπέρασµα ότι η ορίζουσα ενός ορθογώνιου
πίνακα είναι ίση προς +1 ή -1 ανάλογα µε το αν τα δυο ορθογώνια συστήµατα
συντεταγµένων, τα Οx1x2x3και Οx1΄x2΄x3΄ είναι οµοιόστροφα ή ετερόστροφα
Μπορούµε όµως στον ορθογώνιο µετασχηµατισµό x΄=Λx να δώσουµε διαφορετικό

νόηµα.
Θεωρούµε στερεό σώµα το οποίο µετατοπίζεται έτσι ώστε ένα σηµείο του Ο να είναι
ακίνητο. Το σηµείο αυτό το θεωρούµε αρχή ενός ορθογωνίου καρτεσιανού συστήµατος
συντεταγµένων Οx1x2x3.
Έστω επίσης ένα σηµείο Σ µε συντεταγµένες (x1,x2,x3). Τότε ο πίνακας Λ στον
µετασχηµατισµό x΄=Λx µπορεί να θεωρηθεί ως εκτελεστής ο οποίος επιδρά στο
→ →
διάνυσµα θέσης r = ΟΣ και το µετασχηµατίζει στο διάνυσµα θέσης r ′ = ΟΣ′ .
Μπορούµε λοιπόν να θεωρήσουµε πως ο εκτελεστής Λ µετατοπίζει το σηµείο Σ µε
συντεταγµένες (x1,x2,x3) στη νέα του θέση Σ΄ µε συντεταγµένες (x1΄,x2΄,x3΄) γύρω από
το σταθερό σηµείο Ο και οι οποίες υπολογίζονται από τον µετασχηµατισµό x΄=Λx.
Θεωρούµε τώρα δυο σηµεία Σ και Σ΄ του x2

στερεού που απέχουν απόσταση s.
Μπορούµε να αποδείξουµε πως ο Σ΄

µετασχηµατισµός x΄=Λx διατηρεί τις
x22
αποστάσεις, δηλαδή αφήνει αµετάβλητη s
την παράσταση x21 Σ
s2=∆x12+∆x22 όπου ∆x1=x11-x12 και
∆x2=x22-x21, άρα
s2=( x11-x12)2+( x22-x21)2.
r΄
r
Εφαρµόζουµε τον ορθογώνιο
µετασχηµατισµό x΄=Λx στο σηµείο
Σ(x11,x21) και βρίσκουµε τις νέες
συντεταγµένες του Σνέες(x΄11,x΄21) και Ο x12 x11 x1
έχουµε:
(x΄11,x΄21)=( x11συνφ+x21ηµφ, -x11ηµφ+x21συνφ)

Στη συνέχεια εφαρµόζουµε τον ορθογώνιο µετασχηµατισµό στο Σ΄(x12,x22) και
βρίσκουµε τις Σ΄νέες(x΄12,x΄22) µε
(x΄12,x΄22)= ( x12συνφ+x22ηµφ, -x12ηµφ+x22συνφ). Τότε προκύπτει
∆x1΄= x΄11-x΄12=συνφ(x11-x12)+ηµφ(x21-x22) και
∆x2΄= x΄21-x΄22=ηµφ(x12-x11)+συνφ(x21-x22). Τότε έχουµε
s΄2=( ∆x1΄)2+( ∆x2΄)2 =(x11-x12)2(ηµ2φ+συν2φ)+(x21-x22)2(ηµ2φ+συν2φ)=
==(x11-x12)2+(x21-x22)2= s2.
Άρα για δυο τυχαία σηµεία Σ και Σ΄ µετά τον ορθογώνιο µετασχηµατισµό η απόσταση
µεταξύ τους παραµένει αµετάβλητη.
Έτσι ο ορθογώνιος µετασχηµατισµός µπορεί να ορισθεί και ως ο γραµµικός

µετασχηµατισµός που αφήνει αµετάβλητη την απόσταση µεταξύ δυο τυχαίων σηµείων Σ
και Σ΄.
Καταλήγουµε εποµένως στο συµπέρασµα ότι η µετατόπιση στερεού σώµατος γύρω από
ακίνητο σηµείο του αντιπροσωπεύεται από έναν ορθογώνιο πίνακα Λ (µε ορίζουσα +1),
που εµφανίζεται ως εκτελεστής στο µετασχηµατισµό x΄=Λx.
Το ερώτηµα είναι αν µπορούµε τότε να ισχυριστούµε ότι ο ορθογώνιος πίνακας Λ=

συνϕ ηµφ 0
-ηµφ συνϕ 0  µε ορίζουσα |Λ|=1 παριστάνει στροφή περί άξονα που περνάει

 0 0 1
από το Ο. Τότε ο Λ θα είναι ένας πίνακας στροφής.
Για το σκοπό αυτό αρκεί να αποδείξουµε ότι υπάρχουν σηµεία του στερεού, που
παραµένουν αµετάβλητα (δηλαδή δεν αλλάζουν οι συντεταγµένες τους) κατά το
µετασχηµατισµό x΄=Λx.
 x1 
Πράγµατι έστω x =  x2  , οι συντεταγµένες ενός σηµείου που παραµένει αµετάβλητο
 x3 
 x1′   x1 
κατά το µετασχηµατισµό x΄=Λx. Τότε ισχύει x′ =  x2′  =  x2  και προκύπτει
 x3′   x3 
συνϕ ηµφ 0   x1   x1′ 
-ηµφ
 συνϕ 0  ·  x2  =  x2′  ⇒
 0 0 1  x3   x3′ 
συνφ·x1+ηµφ·x2=x1 (συνφ-1)·x1+ηµφ·x2=0
⇒
-ηµφ·x1+συνφ·x2=x2 ηµφ·x1+(συνφ-1)·x2=0
x3=x3
Όµως κάθε οµογενές σύστηµα είναι συµβιβαστό και έχει ως λύση τουλάχιστο τη
µηδενική λύση.
Ακόµη το σύστηµα
συνφ·x1+ηµφ·x2=x1 (συνφ-1)·x1+ηµφ·x2=0
ή παριστάνεται και ως
-ηµφ·x1+συνφ·x2=x2 -ηµφ·x1+(συνφ-1)·x2=0
x3=x3
συνϕ − 1 ηµφ 0  x1 

Μx=0 µε Μ= -ηµφ συνϕ − 1 0  και x=  x2  . Τότε η εξίσωση Μ·x=0 έχει µια

0 0 0   x3 
µη µηδενική λύση x αν και µόνο αν η ορίζουσα του πίνακα Μ είναι µηδέν.
Όµως για τον πίνακα Μ επαληθεύεται πως ισχύει:

συνϕ ηµφ 0  1 0 0  συνϕ − 1 ηµφ 0
Μ=Λ-Ι= -ηµφ συνϕ 0  - 0 1 0  = -ηµφ συνϕ − 1 0  .
 0 0 1 0 0 1  0 0 0 
Γενικά αν ισχύει ο µετασχηµατισµός Λx=λx τότε το x ονοµάζεται ιδιοδιάνυσµα του

πίνακα Λ. Σ’ αυτή την περίπτωση ο γραµµικός συντελεστής λ ορίζεται ως η ιδιοτιµή
που αντιστοιχεί σ’ αυτό το ιδιοδιάνυσµα.
Τότε η παραπάνω εξίσωση ιδιοτιµής του πίνακα Λ γίνεται Λx-λx=0 που είναι
ισοδύναµη µε την (Λ-λΙ)·x=0. Όµως ένα στοιχείο λ είναι µια ιδιοτιµή του Λ αν και
µόνο αν η ορίζουσα | Λ-λΙ|=0.
Τότε είναι Λ-λΙ=

συνϕ ηµφ 0  1 0 0  συνϕ − λ ηµφ 0 
-ηµφ συνϕ 0  -λ 0 1  
0  = -ηµφ συνϕ − λ 0 

 0 0 1 0 0 1  0 0 1-λ 
συνϕ − λ ηµφ 0
και η ορίζουσα | Λ-λΙ|= -ηµφ συνϕ − λ 0 και τελικά |Λ-λΙ|=0⇒⇒
0 0 1-λ
συνϕ − λ ηµφ 0
⇒ -ηµφ συνϕ − λ 0 =0⇒(1-λ)(συνφ-λ)2+⇒(1-λ)ηµ2φ=0⇒
0 0 1-λ
⇒(1-λ)(ηµ φ+συν2φ+ λ2-2λσυνφ)=0⇒(1-λ)(λ2-2λσυνφ+1)=0⇒
2
⇒1-λ=0⇒λ=1 ή λ=συνφ± συν 2ϕ − 1 ⇒λ=συνφ± −ηµ 2ϕ = συνφ±iηµφ=e±iφ.

Άρα οι ιδιοτιµές του πίνακα Λ µε ορίζουσα |Λ|=1 είναι οι λ=1 και λ= e±iφ, όπου φ είναι
η γωνία στροφής.
Οι ιδιοτιµές του πίνακα Λ είναι ακριβώς οι λύσεις του συστήµατος
(συνφ-λ)·x1+ηµφ·x2=0
-ηµφ·x1+(συνφ-λ)·x2=0
(1-λ)x3=0
Για λ=1 η σχέση (1-λ)x3 επαληθεύεται για κάθε x3.
Ακόµη το σύστηµα γίνεται:

(συνφ-1)·x1+ηµφ·x2=0
-ηµφ·x1+(συνφ-1)·x2=0
Οπότε οι λύσεις του συστήµατος Μ·x=0 είναι οι πραγµατικοί αριθµοί που

ικανοποιούν την εξίσωση |Λ-Ι|=0, η οποία αναφέρεται στη µοναδιαία ιδιοτιµή λ=1
του πίνακα Λ.
συνϕ − 1 ηµφ
Τότε για το παραπάνω σύστηµα έχουµε D= =(συνφ-1)2+ηµ2φ
-ηµφ συνϕ − 1
0 ηµφ συνϕ − 1 0 D D
Dx= =0 και Dy= =0, άρα x1= x =0, x2= y =0,
0 συνϕ − 1 -ηµφ 0 D D
και το x3 µπορεί να πάρει οποιαδήποτε τιµή πάνω στον άξονα Ox3. Άρα όλα τα
σηµεία του άξονα Ox3 παραµένουν αµετάβλητα κατά το µετασχηµατισµό Λx=x που
µπορούµε πλέον να ισχυριστούµε πως παριστάνει στροφή του στερεού γύρω από τον
άξονα Ox3 που περνάει από το σταθερό σηµείο Ο.
Οι λύσεις του συστήµατος είναι οι (x1,x2,x3)=(0,0,k) ή µε µορφή διανύσµατος

0 
οι 0  .
 k 
 x1  0 
 
Άρα όλα τα διανύσµατα  x2  = 0  είναι ιδιοδιανύσµατα του πίνακα
 x3   k 
συνϕ ηµφ 0

Λ= -ηµφ συνϕ 0  που αντιστοιχούν στην ιδιοτιµή λ=1 αφού ικανοποιούν τη
 0 0 1
σχέση Λx=x.
συνϕ ηµφ 0  0  0 
Πράγµατι: -ηµφ συνϕ 0  · 0  = 0 
 0 0 1  k   k 
Για γωνία στροφής φ=0 είναι D=0 οι υποορίζουσες είναι Dx=Dy=0 και οι συντελεστές
των αγνώστων x1 και x2 επίσης είναι µηδέν. Άρα το σύστηµα αληθεύει για οποιασδήποτε
τιµές των αγνώστων. Άρα αν φ=0 οι συντεταγµένες όλων των σηµείων παραµένουν
αµετάβλητες.
Τελικά λαµβάνοντας υπόψη µας ότι ο ορθογώνιος µετασχηµατισµός διατηρεί τις

αποστάσεις, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι η τυχούσα µετατόπιση στερεού σώµατος
γύρω από σταθερό σηµείο του Ο είναι ισοδύναµη µε στροφή γύρω από άξονα που
περνάει από το Ο. Η διεύθυνση
διεύθυ του άξονα στροφής ορίζεται από το ιδιοδιάνυσµα του
ορθογώνιου πίνακα, το οποίο αντιστοιχεί στη µοναδιαία ιδιοτιµή του (λ=1).
Η παραπάνω πρόταση είναι το θεώρηµα του Euler.

212. Ράβδος και κύλινδρος
Λεπτή οµογενής ράβδος ΑΒ µήκους L=50cm και βάρους W=5N, στηρίζεται µε το

άκρο της Α στο έδαφος και µε το σηµείο Γ πάνω σε κύλινδρο µάζας m=200g, έτσι ώστε
(ΑΓ)=40cm.
Αν το σύστηµα ισορροπεί έτσι ώστε για τη γωνία φ να ισχύει ηµφ=0,6 και συνφ=0,8
τότε:
α) Να βρεθούν οι δυνάµεις που ασκούνται στη ράβδο και τον κύλινδρο.
β) Αν ρίξουµε λίγο λιπαντικό και µηδενίσουµε την τριβή, στο άκρο Α της ράβδου, πόση
θα είναι εκείνη τη στιγµή η οριζόντια επιτάχυνση της ράβδου και πόση του κυλίνδρου;
γ) Αν αυξηθεί η δύναµη στατικής τριβής (Tστ) ανάµεσα στη ράβδο και το έδαφος τότε
το µήκος ΒΓ θα αυξηθεί ή θα ελαττωθεί;
A φ
Λύση:
α) Για την ισορροπία της ράβδου ισχύει:

L W ⋅L
Στ(Α)=0⇒ Ν1·(ΑΓ) =W συνφ⇒ Ν1= συνφ. (1)
2 2(AΓ)
Ακόµη
ΣFx=0⇒Tστ+Τ1΄συνφ=Ν1x (2).
T1΄ είναι η αντίδραση της δύναµης Τ1 που ασκεί η ράβδος στον κύλινδρο στο σηµείο Γ
και
W ⋅L
ΣFy=0⇒Ν2+N1y+ T1y΄ =W ⇒N2=W- συν2φ-T1΄·ηµφ. (3)
2(AΓ)
N1 N1y
φ B
N2 N1x
Γ
T1
A φ N3
T T΄
Για την ισορροπία του κυλίνδρου ισχύει:
Στ=0⇒Τστ ΄·R=T1·R⇒ Τστ΄=T1. (4) Ακόµη
ΣFx=0⇒T1·συνφ+ Τστ΄=Ν1x΄, όπου Νιx΄ είναι η αντίδραση της Ν1x και ασκείται από τη
ράβδο στον κύλινδρο. Βέβαια για το µέτρο της Ν1x΄ ισχύει:
Ν1x΄= Ν1x=Ν1·ηµφ. Τότε και δεδοµένου ότι Τστ΄=T1, έχουµε T1·συνφ+ T1=Ν1x⇒
⇒ T1·συνφ+ T1=Ν1·ηµφ. Από τη σχέση (1) προκύπτει τελικά ότι:
W ⋅L W ⋅ L ηµφ ⋅ συνφ
⇒T1(1+συνφ)= συνφ·ηµφ⇒Τ1= · (5).
2(AΓ) 2(AΓ) 1+συνφ
W ⋅ L ηµφ ⋅ συν 2φ W ⋅ L
Από τη σχέση (2) προκύπτει: Tστ+ · = ηµφ·συνφ⇒
2(AΓ) 1+συνφ 2(AΓ)
W ⋅L συνφ W ⋅ L ηµφ ⋅ συνφ
⇒ Tστ= ηµφ·συνφ(1- )= (6).
2(AΓ) 1+συνφ 2(AΓ) 1+συνφ
5
Από τη σχέση (6) προκύπτει: Tστ= Τ1= Τστ΄= Ν.
6
Άρα εφόσον το σύστηµα ισορροπεί ισχύει πάντα πως Tστ=Τ1=Tστ΄, ανεξάρτητα της
γωνίας φ. Ακόµη
ΣFy=0⇒Ν3=mg+T1ηµφ+Ν1·συνφ. (7)
W ⋅L
Από τη σχέση (1) προκύπτει: Ν1= συνφ⇒Ν1=2,5Ν.
2(AΓ)
5
Έτσι είναι (7)⇒ Ν3=2+ ·0,6+2,5·0,8⇒Ν3= 4,5Ν.
6
Τέλος από τη σχέση (3) έχουµε:

W ⋅L
N2=W- συν2φ-T1΄·ηµφ⇒Ν2=5-2-0,5⇒Ν2=2,5Ν.
2(AΓ)
β) Η ράβδος έχει µια επιτάχυνση α2 µε συνιστώσες α2x και α2y λόγω µεταφορικής
κίνησης. Ακόµη έχει και µια γωνιακή επιτάχυνση α2γων. Το σηµείο Γ επαφής της
ράβδου µε τον κύλινδρο, έχει συνιστώσα επιτάχυνσης:
αΓx=α2x-α2γων·x·ηµφ (1) και
α 2γων B
K2 α1 Γα 2γων* x*ηµφ
α 2x φ
φ
/ 2) α 2γων*x
*(L α 1γων*R
γ ων
α2 α 1γων
φ α1 K1
α 2y
α 2x A φ
α 2y
αΓy=α2y+α2γων·x·συνφ (2).
L
Για το σηµείο Α της ράβδου είναι αΑy=0⇒α2y-α2γων· ·συνφ=0⇒
2
L L
α2y=α2γων· ·συνφ (3). Ακόµη αΑx=α2x+α2γων ·ηµφ.
2 2
Ο κύλινδρος έχει µεταφορική επιτάχυνση α1 και στροφική επιτάχυνση α1γων µε

α1= α1γων ·R (λόγω µη ολίσθησης).
Το σηµείο Γ επαφής της ράβδου µε τον κύλινδρο, έχει συνιστώσα επιτάχυνσης

αΓx=α1+α1γων·R·συνφ ⇒ αΓx=α1+α1·συνφ ⇒
⇒ αΓx=α1·(1+συνφ) ( (4) και
αΓy=α1γων·R·ηµφ (5). Επειδή η σχετική ταχύτητα του Γ είναι µηδέν λόγω µη ολίσθησης
τότε από τις σχέσεις (1) και (4) προκύπτει:
α1·(1+συνφ)= α2x-α2γων·x·ηµφ (6). Ακόµη από τις σχέσεις (2) και (5) προκύπτει:
α2y+α2γων·x·συνφ= α1γων·R·ηµφ⇒ α2y+α2γων·x·συνφ= α1·ηµφ (7) η οποία λόγω της (3)
L
γίνεται α2γων· ·συνφ +α2γων·x·συνφ= α1·ηµφ ⇒
2
L
⇒ α1·ηµφ= α2γων·συνφ( +x) (8)
2
Για τη µεταφορική κίνηση της ράβδου ισχύει:
ΣFx=Μ·α2x⇒N1x-T1΄συνφ=Μ·α2x⇒ N1·ηµφ-T1συνφ= Μ·α2x (9)
ΣFy=Μ·α2y⇒Mg-N2-N1συνφ-T1ηµφ =Μ·α2y (10)
N1 N1y
φ B
N2 N1x
K2
ΓK
T1 1
A φ N3
T
Για τη στροφική της κίνηση και ως προς το Κ.Μ της έχουµε:
L
Στ(Κ2)=Ι·α2γων⇒Ν2 συνφ-Ν1·x= Ι·α2γων. (11) Όπου x είναι η απόσταση Κ2Γ=0,15m.
2
Για τον κύλινδρο και για τη µεταφορική του κίνηση είναι:
ΣFy=0⇒N3=mg+T1y+N1y⇒ N3=mg+T1ηµφ+N1συνφ (12). Ακόµη

ΣFx=mα1⇒Τ1x-N1x+Ts=mα1⇒
⇒Τ1συνφ-Ν1ηµφ+Ts =mα1 (13). Ενώ για τη στροφική κίνηση του κυλίνδρου έχουµε:
1 1
ΣτΚ1)=Ι1·α1γων⇒Τ1R-TsR= mR2 α1γων⇒ Τ1-Ts= m·α1 (14).
2 2
Από τη σχέση (10) και µέσω της (3) προκύπτει:
L
Mg-N2-N1συνφ-T1ηµφ =Μ· α2γων· ·συνφ , όµως από τη σχέση (8) έχουµε και
2
L α ηµφ
α1·ηµφ= α2γων·συνφ( +x) ⇒ α2γων·συνφ= 1 οπότε έχουµε
2 L
+x
2
L α ηµφ
Mg-N2-N1συνφ-T1ηµφ =Μ· · 1 ⇒
2 L +x
2
Μ ⋅ L ⋅ α1ηµφ
⇒Mg-N2-N1συνφ-T1ηµφ = (10΄)
L+2x
Ακόµη από τις σχέσεις (6) προκύπτει:
L
α2x=α1·(1+συνφ)+α2γων·x·ηµφ και από την (8) α1·ηµφ= α2γων·συνφ( +x)⇒
2
α1ηµφ
α2γων= άρα έχουµε:
L
συνφ( +x)
2
α ⋅ ηµ 2 φ ⋅ x
α2x=α1·(1+συνφ)+ 1 . Τότε από τη σχέση (9) ⇒
L
συνφ( +x)
2
α ⋅ ηµ 2 φ ⋅ x
⇒N1·ηµφ-T1συνφ= Μ· [α1·(1+συνφ)+ 1 ] (9΄)
L
συνφ( +x)
2
Από τις σχέσεις (13) και (14) µε πρόσθεση κατά µέλη προκύπτει:
3
Τ1 (συνφ+1)-Ν1ηµφ= m α1 (11΄).
2
α1ηµφ
Ακόµη από την (11) και µέσω της α2γων= προκύπτει
L
συνφ( +x)
2
L 1 α1ηµφ
Ν2 συνφ-Ν1·x= Μ·L2· (12΄). Τότε από τις (9΄) και (11΄) έχουµε:
2 12 L
συνφ( +x)
2
3 α1 ⋅ ηµ 2 φ ⋅ x
T1= mα1 +Μ· [α1·(1+συνφ)+ ] (13΄) από την οποία µε πράξεις
2 L
συνφ( +x)
2
(m=0,3Kg, M=0,5Kg, συνφ=0,8, ηµφ=0,6, x=0,15m, L=0,5m) προκύπτει:T1=1,28·α1
Τότε από τη σχέση (11΄)⇒
3 10
⇒Τ1 (συνφ+1)-Ν1ηµφ= mα1⇒1,28α1·1,8-Ν1·0,6=0,3α1⇒Ν1= α1.
2 3
Από τη σχέση (12΄)⇒
L 1 α1ηµφ
⇒Ν2 συνφ-Ν1·x= Μ·L2· ⇒
2 12 L
συνφ( +x)
2
10 1 0,6α1
⇒Ν2·0,25·0,8- α1·0,15= 0,5·0,25 ⇒Ν2=2,6α1. Τότε από τη σχέση (10΄)
3 12 0,8 ⋅ 0,4
Μ ⋅ L ⋅ α1ηµφ
έχουµε: Mg-N2-N1συνφ-T1ηµφ = ⇒
L+2x
10 0,5 ⋅ 0,5 ⋅ 0, 6α1
⇒5-2,6α1- α1·0,8-1,28·α1·0,6= ⇒α1=0,8m/s2.
3 0,5+0,3
α1ηµφ 0,8 ⋅ 0,6
Από την α2γων= ⇒ α2γων= ⇒ α2γων=1,5rad/s2.
L
συνφ( +x) 0,8 ⋅ 0,4
2
Τελικά από την (6) είναι: α1·(1+συνφ)= α2x-α2γων·x·ηµφ ⇒
⇒0,8·1,8= α2x-1,5·0,15·0,6⇒1,44= α2x-0,135⇒ α2x=1,575 m/s2.
γ) Έστω πως (ΑΓ)=d. Τότε για την ισορροπία της ράβδου ισχύει:
L 1
Στ(Α)=0⇒ Ν1·d =W συνφ⇒ Ν1·d =1⇒N1= .
2 d
Ακόµη για την ισορροπία του κυλίνδρου ισχύει:
ΣFx=0⇒T1·συνφ+ Τστ΄=Ν1x΄⇒ T1·συνφ+ Τστ΄=Ν1·ηµφ⇒T1·0,8+T1=N1·0,6⇒

N 1
⇒Τ1= 1 ⇒ Τ1= .
3 3d
Από τη σχέση αυτή συµπεραίνουµε πως αν η Τστ αυξηθεί τότε η απόσταση d θα µειωθεί
δηλαδή το µήκος (ΒΓ) θα αυξηθεί.
213. Ράβδος και κύλινδρος σε κεκλιµένο επίπεδο
Ο συµπαγής και οµογενής κύλινδρος του σχήµατος µάζας Μ=0,4Kg και ακτίνας r
ισορροπεί σε κεκλιµένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ µε ηµφ=0,6, ενώ βρίσκεται σε επαφή
και µε τη ράβδο ΟΑ.
Η λεπτή οµογενής ράβδος ΟΑ του σχήµατος µήκους L=40cm και µάζας m=0,3Kg,
στηρίζεται µέσω της άρθρωσης στο σηµείο Ο στο κεκλιµένο επίπεδο και µε το σηµείο
Λ πάνω στον κύλινδρο µε (ΟΛ)=d=0,3m, έτσι ώστε να ισορροπεί στην οριζόντια θέση.
A Λ m, L O
M
r
φ
Αν το σύστηµα ισορροπεί τότε:
α) Να υπολογίσετε τη στατική τριβή ανάµεσα στον κύλινδρο και τις επιφάνειες επαφής.
β) Για ποιες τιµές του συντελεστή στατικής τριβής ανάµεσα στον κύλινδρο και τις
επιφάνειες επαφής το σύστηµα ισορροπεί;
γ)i) Αν στη συνέχεια σφίξουµε την άρθρωση ώστε να ακινητοποιηθεί η ράβδος, και
ρίξουµε λίγο λαδάκι ώστε να µηδενίσουµε την τριβή, στο σηµείο επαφής (Λ) ράβδου
κυλίνδρου, πόση γίνεται η δύναµη από την άρθρωση (Ο) στη ράβδο; Υποθέτουµε ότι η
άρθρωση συγκρατεί τη ράβδο οριζόντια.
ii) Πόση γίνεται εκείνη τη στιγµή η δύναµη της στατικής τριβής (Tστ) ανάµεσα στον
κύλινδρο και το κεκλιµένο επίπεδο;
δ) Τελικά ο κύλινδρος χάνει την επαφή του µε τη ράβδο. Αν στη συνέχεια
χαλαρώσουµε την άρθρωση στο (Ο), τότε αυτή αρχίζει να περιστρέφεται γύρω από το
(Ο). Με ποια ταχύτητα η ράβδος συγκρούεται µε το κεκλιµένο επίπεδο;
1 1
∆ίνεται για τον κύλινδρο ΙK= Μr2 για τη ράβδο Ιcm= mL2 και για τις πράξεις
2 12
θεωρείστε g=10m/s2.
Λύση:
α) Για την ισορροπία της ράβδου ισχύει:
L m⋅g ⋅L
Στ(Ο)=0⇒ Ν1·d =mg ⇒ Ν1= ⇒ Ν1=2N. (1)
2 2d
N1
N1y (ΟΛ)=d
A φ N 1x T 1x L/2 O
φ
Λ T1
N T1y mg
Mgηµφ Κ
φ
T στ
Mgσυνφ
Mg
φ
Για την ισορροπία του κυλίνδρου ισχύει:
Στ(Κ) =0⇒Τστ ·r=T1·R⇒ Τστ=T1 (2), όπου Τ1 είναι η δύναµη στατικής τριβής που
ασκείται από τη ράβδο στον κύλινδρο. Ακόµη:
ΣFx=0⇒Mgηµφ+Ν1x΄-T1x-Τστ=0, όπου Νιx΄ είναι η αντίδραση της Ν1x και ασκείται από
τη ράβδο στον κύλινδρο. Βέβαια για το µέτρο της Ν1x΄ ισχύει:
Ν1x΄= Ν1x=Ν1·ηµφ. Ακόµη είναιΤ1x=T1·συνφ.Τότε και δεδοµένου ότι Τστ=T1, έχουµε:
Mgηµφ+ Ν1·ηµφ – Tστ·συνφ -Τστ=0⇒Τστ(1+συνφ)=(Μg+N1)ηµφ⇒
(Mg+N1 ) ⋅ ηµφ
⇒Tστ= (3) και από τη σχέση (1) προκύπτει:
1+συνφ
Tστ=2Ν. Τέλος από τη σχέση (2) έχουµε Τ1=Τστ=2Ν.
β) Για την ισορροπία του κυλίνδρου ισχύει ακόµη:
ΣFy=0⇒Ν- Ν΄1y -T1y-Μg συνφ=0⇒Ν=Ν1·συνφ+ T1·ηµφ+ Μg·συνφ⇒

⇒Ν=2·0,8+2·0,6+4·0,8⇒Ν=6Ν.
1
Για να µην παρατηρείται ολίσθηση θα πρέπει Τστ≤µΝ⇒2≤6µ⇒µ≥ .
3
Ακόµη για τη στατική τριβή Τ1 ανάµεσα στον κύλινδρο και τη ράβδο ισχύει
Τ1≤µ1Ν1⇒2≤2µ1⇒µ1≥1.
γ)i) Μόλις σφίξουµε την άρθρωση ώστε να ακινητοποιηθεί η ράβδος οριζόντια και
ρίξουµε λαδάκι στο σηµείο επαφής (Λ), τότε η στατική τριβή ανάµεσα στον κύλινδρο
και τη ράβδο µηδενίζεται, (Τ1=µ1Ν1=0) µε αποτέλεσµα ο κύλινδρος να αρχίσει
κυλιόµενος να επιταχύνεται προς τα κάτω.
Μόλις όµως ο κύλινδρος χάσει την επαφή του µε τη ράβδο, η Ν1 επίσης µηδενίζεται
(N1=0).
Τότε η άρθρωση ασκεί ροπή ζεύγους στη ράβδο (µέσω τριβών από τη βίδα σύσφιξης),
που τη συγκρατεί οριζόντια ώστε να µην πέσει, εξουδετερώνοντας τη ροπή του
βάρους.
Έτσι για τη ράβδο ισχύει:
ΣF=0⇒ΣFy=0⇒F(O)=mg⇒F(O)=3N.
ii) Για τον κύλινδρο ισχύει:

1 α 1
Στ(Κ)=ΙΚαγων⇒Τστ·r= Μr2 cm ⇒ Τστ= Μαcm (1)
2 r 2
Ακόµη:
ΣFx= Μαcm⇒Μgηµφ-Τστ= Μαcm (2).
Με πρόσθεση κατά µέλη των σχέσεων (1) και (2) προκύπτει:
3 2g ⋅ ηµφ
Μg·ηµφ= Μαcm⇒αcm= ⇒ αcm=4m/s2. Τότε (1)⇒
2 3
1
⇒ Τστ= Μαcm ⇒ Τστ=0,8Ν.
2
δ) Θεωρώντας αµελητέες τις τριβές ανάµεσα στην άρθρωση και τη ράβδο, προκύπτει:
1 1 L
Α.∆.Μ.Ε:Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒0= Ιρ·ω2-mgh µε Ιρ= mL2 και h= ·ηµφ=0,12m.
2 3 2
1 1 6gh
Τότε: mL2·ω2=mgh ⇒ω= ⇒ω=3 5 rad/s.
2 3 L
L/2 O
A U βαρ=0
φ
h
φ
φ
Έστω α=
2
1-συν2α 1-συν2α
Ισχύει συν2α=συν2α-ηµ2α⇒ συν2α=1-2ηµ2α⇒ηµ2α= ⇒ηµα= ⇒
2 2
φ 1-συνφ φ 10 φ 3 10 φ 1
⇒ηµ = ⇒ ηµ = . Τότε είναι συν = , άρα εφ = ⇒
2 2 2 10 2 10 2 3
r 1 d
⇒ = ⇒r= ⇒r=0,1m ή r=10cm.
d 3 3
A Λ d O
φ/2
r
x
K r
214. Καλαµάκι του φραπέ
Ένα καλαµάκι του φραπέ, έχει µήκος L και µάζα Μ.

α) Να υπολογιστεί η ροπή αδράνειας του, ως προς άξονα που περνά από το ένα άκρο
του.
L
β) Στη συνέχεια το καλαµάκι κάµπτεται ώστε ένα κοµµάτι του α= να σχηµατίζει
4
γωνία 900 µε το υπόλοιπο καλαµάκι, ώστε να µπορούµε να πιούµε το φραπέ µας.
Μικραίνει ή αυξάνεται η ροπή αδράνειας που έχει το καλαµάκι ως προς άξονα
περιστροφής που περνάει από το άκαµπτο άκρο του και είναι κάθετος στο επίπεδο
περιστροφής;
Πόση είναι η ροπή αδράνειάς του ως προς το άκρο του αυτό;
Θεωρούµε ότι η διάµετρος από το καλαµάκι είναι πολύ µικρότερη από το µήκος του L
1
ώστε αυτό να θεωρείται λεπτή οµογενής ράβδος µε Ιcm= ΜL2.
12
Λύση:
α) Αρχικά πριν κάµψουµε το

καλαµάκι και µε εφαρµογή
του θεωρήµατος των
παράλληλων αξόνων (Steiner)
1 a
είναι: Ιαρχ= ΜL2⇒ d
3
64ML2
⇔Ιαρχ= . L-a
192
β) Στη συνέχεια αφού κάµψουµε το καλαµάκι για το κοµµάτι L-α και µε εφαρµογή του
1 M(L-α) 1 (L-α)3
Steiner έχουµε: Ι1= Μ΄(L-α)2 όπου M΄= , άρα έχουµε Ι1= Μ .
3 L 3 L
1 Mα
Για το κοµµάτι µήκους α έχουµε Steiner: Ι2= mα2+md2 µε m= και
12 L
α2 1 α2 1
d2=(L-α)2+ , οπότε προκύπτει : Ι2= mα2+m[(L-α)2+ ]= mα2+m(L-α)2⇒
4 12 4 3
2
Mα α
⇒ Ι2= [ +(L-α)2].
L 3
Τότε για τη συνολική ροπή αδράνειας προκύπτει:Ιολ=Ι1+Ι2
1 (L-α)3 Mα α 2 M
⇒ Ιολ= Μ + [ +(L-α)2]⇒ Ιολ= [(L-α)3+α3+3α(L-α)2]⇒
3 L L 3 3L
M 3 2 L
⇒ Ιολ= [L -3α (L-α)]. Για α= είναι,
3L 4
M 3 9 3 55ML2
⇒ Ιολ= (L - L )⇒ Ιολ= .
3L 64 192
1
Όµως όπως είπαµε αρχικά πριν κάµψουµε το καλαµάκι είναι, Ιαρχ= ΜL2⇒Ιαρχ=
3
2
64ML
.
192
∆ηλαδή µε το που κάµπτεται το καλαµάκι για να πιούµε το φραπέ µας ελαττώνεται η
ροπή αδράνειάς του ως προς το άκρο του που βρίσκεται µέσα στο φραπέ!
215. Η γωνιακή επιβράδυνση που προκαλείται από την Z

τριβή που δέχεται ένας δίσκος από τον άξονα περιστροφής
είναι ανάλογη ης γωνιακής ταχύτητας περιστροφής ω0
ω=ω(t). Αν για t=0 είναι ω0=10rad/s και για t=1s είναι
ω=5rad/s τότε
α) Να βρεθεί η συνάρτηση ω(t) O R
β) Ποια χρονική στιγµή t1 είναι ω=1rad/s
γ) Ποια είναι τότε (t1) η γωνία στροφής του δίσκου;
Λύση:
αγων
dω dω Z΄
α) Ισχύει αγων= =-k·ω⇒= +k·ω=0.
dt dt
dy
(Η πλήρης γραµµική ∆.Ε 1ου βαθµού της µορφής α +βy+γ=0 έχει γενική λύση
dx
β
- x γ
της µορφής: y=A e α + ).
β
Τότε έχουµε ω=Α· e -kt . Για t=0 έχουµε ω=ω0=10rad/s οπότε Α=10 και για t=1s
έχουµε ω=5 rad/s οπότε5=10· e -k ⇒ek=2⇒k=ln2. Τελικά έχουµε ω=10· e-t ⋅ln2 ⇒
t
1
⇒ω=10·   (S.I).
2
β) Για ω=1 rad/s έχουµε 2t=10⇒t1=3,32s.
t
dθ 1 2-t
γ) Ισχύει ω= ⇒dθ=10·   dt⇒θ= ∫ 2-t dt ⇒θ=-10 +c
dt 2 ln2
10 10
Για t=0 είναι θ=0 οπότε έχουµε c= και θ= (1-2-t). Για t=t1=3,32s ισχύει
ln2 ln2
10 1 9
2t=10, οπότε έχουµε θ= (1- )⇒θ= ≈13rad. Στο χρόνο αυτό ο δίσκος έχει
ln2 10 ln2
θ
πραγµατοποιήσει Ν= στροφές ή Ν≈2 στροφές.
2π
216. Σφαίρα και κύβος σε κεκλιµένο επίπεδο.
Η οµογενής σφαίρα του σχήµατος µάζας m=0,3Kg και ακτίνας R=4cm βρίσκεται σε
επαφή µε κύβο µάζας Μ=m=0,3Kg όπως φαίνεται στο σχήµα. Το σύστηµα των δυο
σωµάτων αφήνεται να κινηθεί από ένα σηµείο Α κεκλιµένου επιπέδου γωνίας κλίσης φ.
Τότε ο κύβος µάζας Μ ολισθαίνει και η σφαίρα µάζας m κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει
ενώ βρίσκεται συνέχεια σε επαφή µε τον κύβο. Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης

ανάµεσα στον κύβο και το κεκλιµένο επίπεδο είναι µ=0,5 τότε:
α) Να υπολογιστεί η κοινή επιτάχυνση των δυο σωµάτων.
m
β) Να υπολογιστεί:
i. η στατική τριβή που M
δέχεται η σφαίρα από το m ω
κεκλιµένο επίπεδο
ii. η τριβή ολίσθησης κύβου M υ A
– κεκλιµένου επιπέδου
iii. η δύναµη επαφής µεταξύ
υ
των δυο σωµάτων. B
γ) Να υπολογιστεί:
i. η ολική κινητική ενέργεια
του συστήµατος (m-M) και φ
ii. η στροφορµή του
συστήµατος (m-M) ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου όταν αυτό κατέβει κατά
(ΑΒ)=x=60cm πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο.
δ) Αν αντικαταστήσουµε τον κύβο µε έναν άλλο από πάγο και αφήσουµε ξανά το
σύστηµα να κινηθεί κατά µήκος του κεκλιµένου επιπέδου, τότε ποια είναι η επιτάχυνση
των σωµάτων του συστήµατος.
ε) Έστω ότι στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου υπάρχει ελατήριο σταθερά Κ=30Ν/m
και αφήνουµε το σύστηµα [m-M(πάγου)] να ισορροπήσει πάνω σ’ αυτό, οπότε το
ελατήριο συσπειρώνεται κατά x1. Στη συνέχεια συµπιέζουµε το ελατήριο κατά επιπλέον
x1
και το αφήνουµε ελεύθερο να κινηθεί. Τότε να αποδείξετε ότι αυτό πραγµατοποιεί
2
α.α.τ και να υπολογίσετε τη σταθερά D και το πλάτος Α της ταλάντωσης.
Θεωρείστε ότι τα κέντρα µάζας βρίσκονται στην ευθεία που είναι παράλληλη στο
κεκλιµένο επίπεδο και ότι µεταξύ των επιφανειών των δυο µαζών δεν ασκείται κάποια
δύναµη τριβής.
2
Ακόµη δίνεται για τη σφαίρα Ιcm= ⋅m⋅R2, ηµφ=0,6 και g=10m/s2.
5
Λύση:
α) Για τη µεταφορική κίνηση του κύβου Μ ισχύει:

ΣF=Mα⇒Mgηµφ+F-Tολ=Μα⇒ Mgηµφ+F-µMgσυνφ=Μα. (1)
Για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας m ισχύει:

ΣF=mα⇒mgηµφ-F-Tστ=mα. (2)
Για τη στροφική
κίνηση της Ν
σφαίρας m ισχύει: m ω
Ν
Στ(Κ)=Ι·αγων⇒ F
2 α M φ
Tστ·R= ⋅m⋅R2· F m gηµ
5 R Tολ Tστ
φ
2
⇒Tστ= ⋅m⋅α. (3) M gηµ mgσυνφ
Mg
5 mg
συν
Με πρόσθεση
Mg
κατά µέλη των
φ
σχέσεων (1) , (2)
∧(3) προκύπτει:
φ
2 12
(M+m)gηµφ-µMgσυνφ=(Μ+m+ m)α⇒g[(M+m)ηµφ-µMσυνφ)= mα⇔
5 5
m=M 5g(2ηµφ-µσυνφ) 10
⇒ α= ⇒α= m/s2.
12 3
β)
2
i. Από τη σχέση (3) προκύπτει: Tστ= ⋅m⋅α⇒ Tστ=0,4Ν
5
ii. Τολ=µmgσυνφ⇒ Τολ=1,2Ν.
iii. Από τη σχέση (2) προκύπτει: mgηµφ-F-Tστ=mα⇒F=mgηµφ-Tστ-mα ⇒
⇒ F=0,4N.
γ)
i. Θ.Μ.Κ.Ε (Α→Β): Κτελ-Καρχ=Ww+WT⇒ Κολ=(m+M)gηµφx-µΜgσυνφx⇒
⇒Κολ=2,16-0,72⇒ Κολ=1,44J.
10
Αλλιώς για τη µεταφορική κίνηση του συστήµατος ισχύει υ2=2αx⇒υ2=2
3
0,6⇒υ2=4(m/s)2.
1 1 1 2 m=M
Τότε έχουµε Κολ= Μυ2+ mυ2+ ⋅m⋅R2ω2 ⇒
2 2 2 5
1
⇒Κολ=mυ2+ ⋅mυ2⇒ Κολ=1,2 mυ2⇒ Κολ=1,44J.
5
ii. Για την ιδιοστροφορµή της σφαίρας έχουµε L1=I⋅ω
2 2 υ
µε Ι= ⋅m⋅R2⇒ Ι= ⋅0,3⋅16·10-4⇒ Ι=1,92·10-4Kg·m2 και ω= =50rad/s. Οπότε
5 5 R
-4 -2 2
προκύπτει L1=I⋅ω⇒ L1=1,92⋅10 ⋅50⇒ L1=0,96⋅10 Kg⋅m /s.
Για την τροχιακή στροφορµή της σφαίρας ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου,
έχουµε L2=m⋅υ⋅R ⇒ L2= 0,3·2·4⋅10-2 =2,4·10-2 Kg⋅m2/s.
Ακόµη η τροχιακή στροφορµή του κύβου ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου,
είναι L3=Μ⋅υ⋅R ⇒ L2= 0,3·2·4⋅10-2 =2,4·10-2 Kg⋅m2/s.
Άρα η συνολική στροφορµή ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου είναι

L=L1+L2+L3⇒ L=(0,96+4,8)⋅10-2 ⇒ L=5,76⋅10-2 Kg⋅m2/s.
δ) Για τη µεταφορική κίνηση του κύβου από πάγο µάζας Μ ισχύει:

ΣF=Mα⇒Mgηµφ=Μα⇒ α=gηµφ=6 m/s2.
Για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας m ισχύει:

ΣF=mα⇒mgηµφ-Tστ=mασ. (1)
α σφ
Ν
α ω
Ν
m
φ
g ηµ
M m Tστ
µ φ
M gη mgσυνφ
Mg
mg
συν
Mg
φ
φ
Για τη στροφική κίνηση της σφαίρας m ισχύει:
2 α 2
Στ(Κ)=Ι·αγων⇒Tστ·R= ⋅m⋅R2· σ ⇒ Tστ= ⋅m⋅ασ. (2)
5 R 5
Με πρόσθεση κατά µέλη των σχέσεων (1) ∧ (2) προκύπτει:
2 7 5gηµφ
mgηµφ=(m+ m)ασ⇒mgηµφ= mασ⇒ασ= ⇒ασ=4,28m/s2.
5 5 7
Παρατηρούµε λοιπόν πως ο κύβος θα αποκολληθεί από τη σφαίρα µιας και α>ασ.
m=M
ε) Στη Θ.Ι.Τ ισχύει ΣF=0⇒(M+m)gηµφ=Κx1 ⇒ 2mgηµφ=Κx1.
Σε µια τυχαία θέση (Τ.Θ), κάτω από τη θέση ισορροπίας (εδώ η σφαίρα κινείται προς
τα κάτω και επιβραδύνεται. Αν η σφαίρα κινούνταν προς τα πάνω θα επιταχύνονταν και
θα άλλαζε η φορά του ω όµως η Τστ θα είχε την ίδια φορά προς τα κάτω), είναι
Τ.Θ:ΣF=(M+m)gηµφ+Tστ-K(x1+x)⇒ΣF=(M+m)gηµφ-Kx1-Κx+Tστ⇒ΣF=-Kx+Tστ (1)
Για τη µεταφορική κίνηση του συστήµατος των δυο µαζών είναι:
x1
(+) m
M Fελ
µφ
)gη
+m
(M
)
x +x
Κ( 1
µφ
) gη
M +m Tστ
( x
Θ.Φ.Μ
Θ.Ι.Τ
Τ.Θ
m=M
ΣF=(M+m)α⇒ K(x1+x)-(M+m)gηµφ- Tστ=(M+m)α ⇒
m=M
⇒ Kx1+ Kx-2mgηµφ- Tστ =2mα⇒ Kx- Tστ=2mα (2)
Για τη στροφική κίνηση της σφαίρας ισχύει:

2 α 2
Στ(Κ)=Ι·αγων⇒Tστ·R= ⋅m⋅R2· ⇒ Tστ= ⋅m⋅α. (3)
5 R 5
Με πρόσθεση κατά µέλη των (2) ∧(3) προκύπτει:
12 5Kx
Kx = mα⇒ mα= (4), οπότε η σχέση (3) γίνεται
5 12
2 2 5Kx Kx
Tστ= ⋅m⋅α= ⇒ Tστ= (5)
5 5 12 6
Τότε από τη σχέση (1) και µέσω των (4) και (5) προκύπτει για την τυχαία θέση:
Kx 5 5
ΣF= - Kx+Tστ ⇒ ΣF=-Kx+ ⇒ ΣF=- ·Kx⇒ ΣF=-D·x µε D= ·K=25N/m.
6 6 6
x1
Άρα το σύστηµα των δυο σωµάτων θα πραγµατοποιεί α.α.τ µε πλάτος Α= =
2
(m+M)gηµφ mgηµφ
= =0,06m ή 6cm.
2Κ Κ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ (I):
Για πάνω από τη Θ.Ι.Τ (η φορά της Τστ είναι προς τα πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο)
ισχύει:
Τ.Θ:ΣF=Tστ+K(x1-x)-(M+m)gηµφ ⇒ΣF=Tστ-Kx (1)
Για τη µεταφορική κίνηση του συστήµατος των δυο µαζών είναι:
m=M
ΣF=(M+m)α⇒ (M+m)gηµφ-K(x1-x)-Tστ=(M+m)α ⇒
m=M
⇒ Kx-Tστ =2mα (2)

2 α 2
Στ(Κ)=Ι·αγων⇒Tστ·R= ⋅m⋅R2· ⇒ Tστ= ⋅m⋅α. (3)
5 R 5
12 5Kx
Kx = mα⇒ mα= (4), οπότε η σχέση (3) γίνεται
5 12
2 2 5Kx Kx
Tστ= ⋅m⋅α= ⇒ Tστ= (5)
5 5 12 6
Τότε από τη σχέση (1) και µέσω των (4) και (5) προκύπτει για την τυχαία θέση:
Kx 5 5
ΣF=Tστ- Kx ⇒ ΣF= -Kx⇒ ΣF=- ·Kx⇒ ΣF=-D·x µε D= ·K=25N/m.
6 6 6
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ (II):
Για πάνω από τη Θ.Ι.Τ και για την ταλάντωση του Κ.Μ της σφαίρας ισχύει:
Τ.Θ:ΣF=Tστ-mgηµφ+Ν=-mω2x όπου Ν είναι η δύναµη µεταξύ των δυο µαζών.
2 2
Τότε είναι Ν= -mω2x- Tστ+mgηµφ µε Tστ= ⋅m⋅α= ⋅m⋅ω2x.
5 5
2 7
Ακόµη έχουµε Ν= -mω2x- ·m⋅ω2x+mgηµφ⇒ Ν=- mω2x+mgηµφ. Τα δυο σώµατα
5 5
χάνουν την επαφή τους µόλις γίνει Ν=0. Τότε προκύπτει:
7 2 5gηµφ D 250
ω x=gηµφ⇒x= 2
, όπου ω= = rad/s.
5 7ω m+M 6
5gηµφ 5(m+M)gηµφ 10mgηµφ 36
Τελικά είναι: x= 2
⇒ x= = ⇒x= m ή x=10,28 cm.
7ω 7D 7D 350
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ (IIΙ):
i) Αν στερεώσουµε τη σφαίρα m στον κύβο Μ, όπως φαίνεται στο σχήµα τότε

εξηγείστε γιατί το σύστηµα ισορροπεί οριακά.
α=2R
R B
N
mg
A Γ
Mg
α
Από την εκφώνηση συµπεραίνουµε ότι α=2R⇒R= . Τότε από τη συνθήκη ισορροπίας
2
του συστήµατος για τη στροφική κίνηση και ως προς το σηµείο Α είναι
α α α
Στ(Α)=0⇒mgR+Nx=Mg ⇒ mg +N·x=mg ⇒N·x=0 (M=m). Όµως από τη συνθήκη
2 2 2
ισορροπίας στη µεταφορική κίνηση και στον κατακόρυφο άξονα y΄y έχουµε:
ΣFy=0⇒N=(m+M)g=2mg≠0, οπότε είναι x=0.∆ηλαδή η κάθετη αντίδραση ασκείται
στην ακµή του κύβου που περνά από το Α και είναι κάθετη στις ΑΒ και ΑΓ, οπότε λέµε
πως το σύστηµα ισορροπεί οριακά. Για m>M η κάθετη αντίδραση Ν, θα ασκείται πριν
την ΑΓ (x<0) και το σύστηµα ανατρέπεται.
ii) Αν αντικαταστήσουµε τη σφαίρα m µε µια άλλη από το ίδιο υλικό αλλά µε µάζα
m
m΄= , τότε να βρεθεί το
8
σηµείο εφαρµογής της
κάθετης αντίδρασης Ν.
α=2R
R/2 B
m
Ισχύει ρ= ⇒
V
m
m=ρV και
8
= ρV΄, οπότε
m΄g N
προκύπτει:
A Γ
Mg
V V 4 1 4 3 R3 R
=8⇒ V΄= ⇒ πR΄3= πR ⇒R΄3= ⇒R΄= . Τότε από τη συνθήκη
V′ 8 3 8 3 8 2
ισορροπίας του συστήµατος για τη στροφική κίνηση και ως προς το σηµείο Α είναι
α Mg α α 15Mg
Στ(Α)=0⇒m΄gR΄+Nx=Mg ⇒ +N·x=Μg ⇒N·x= α.. Όµως από τη
2 8 4 2 32
συνθήκη ισορροπίας στη µεταφορική κίνηση και στον κατακόρυφο άξονα y΄y έχουµε:
9Mg 15 15 10
ΣFy=0⇒N=(m΄+M)g= , οπότε είναι x= α⇒ x= ·8⇒ x= =3,33cm.
8 36 36 3
217. Σύστηµα τροχαλίας οδοντωτού τροχού.
H τροχαλία του σχήµατος έχει µάζα Μ = 2 kg,

ακτίνα R = 0,2 m, είναι συµπαγής και οµογενής
και φέρει οµόκεντρη κυκλική προεξοχή ακτίνας r
µε R=2r. Στην περιφέρεια της τροχαλίας και
στην κυκλική προεξοχή έχουµε τυλίξει νήµατα
µε εγκοπές όπως στο σχήµα (πολλές φορές ώστε
να µην ολισθαίνουν), και στα άκρα τους έχουµε R M
έναν οδοντωτό τροχό µάζας m1 = 2 kg που η K r
3r
διάµετρός του είναι 2r1 = R + r=3r ή r1= .
2
Η τροχαλία συγκρατείται αρχικά ακίνητη µε την
επίδραση δύναµης µέτρου F, εφαπτοµένης στην
περιφέρειά της, ώστε ο οδοντωτός τροχός να
ισορροπεί.
A) Να υπολογίσετε το µέτρο και τη φορά αυτής r1
της δύναµης.
Κάποια στιγµή αφήνουµε την τροχαλία ελεύθερη
να κινηθεί. m 1
Τότε να βρεθούν:
Β) Οι γωνιακές επιταχύνσεις αγων1 και αγων2, της τροχαλίας και του οδοντωτού τροχού
αντίστοιχα, καθώς και η επιτάχυνση α1 του κέντρου µάζας του οδοντωτού τροχού .
Γ) Ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος των δύο σωµάτων, ως προς
το σηµείο Κ.
1
(∆ίνονται: Ι(τροχαλίας) = ·Μ·R² g = 10 m/s²)
2
Λύση:
A) Από την ισορροπία της τροχαλίας:

Στ(Κ)=0⇒F·R+T1· r-T2·R=0⇒
T N
2F·r+T1· r-2T2·r=0⇒F=T2- 1 .
2
Από την ισορροπία του οδοντωτού τροχού
προκύπτει: R F
Στ(Ο)=0⇒Τ1·r1= Τ2·r2⇒ Τ1= Τ2 και
ΣFy=0⇒T1+T2=m1·g⇒2T1=m1·g⇒
K r
mg
⇒Τ1= Τ2= 1 =10N.
T2 M
2 T1
T
Τότε προκύπτει: F=T2- 1 ⇒F=5N µε τη φορά που
Mg
2
φαίνεται στο σχήµα. T2 T1
Αλλιώς: Στ(Κ)=0 ⇒τF+τW1=0⇒ r1
⇒F·R-m1·g·(r1-r)=0⇒2F·r= m1·g·(r1-r)⇒
r mg 20 m1
⇒2F·r= m1·g· ⇒F= 1 ⇒F= =5N.
2 4 4
Β) Για τη ροπή αδράνειας της τροχαλίας m1g
έχουµε:
1
ΙΚ= Μ·R2=2M·r2.
2
(+) N
Για την επιτάχυνση των σηµείων Α και ∆ α γων1
R Β
της περιφέρειας του οδοντωτού τροχού Γ
ισχύουν αντίστοιχα: Κ r
αΑ=α1-αγων2·r1 και
α∆=α1+αγων2·r1.
T2 M
Ακόµη για τα σηµεία Β και Γ της T1
τροχαλίας ισχύουν αντίστοιχα: Mg
αΒ=αγων1·r και
αΓ=αγων1·R= 2αγων1·r T2 T1 α1
Ισχύει αΑ=αΒ και αΓ=α∆, οπότε τελικά r1
προκύπτουν οι σχέσεις: α γων2 ∆ Α
α1-αγων2·r1 = αγων1·r και Ο
α1+αγων2·r1=2αγων1·r. m1
Με πρόσθεση κατά µέλη παίρνουµε, mg 1
2 4
2α1 = 3αγων1·r⇒ αγων1·r= α1 και αγων2·r1=2αγων1·r-α1⇒ αγων2·r1= α1-α1⇒
3 3
1
⇒ αγων2·r1= α1.
3
Για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας και από το θεµελιώδη νόµο της στροφικής
κίνησης προκύπτει:
Στ(Κ)=ΙΚ·αγων1⇒Τ2·R-T1·r=2M·r2·αγων1⇒2Τ2·r-T1·r=2M·r2·αγων1⇒
4
⇒2Τ2-T1=2M·αγων1·r⇒2Τ2-T1= M·α1 (1)
3
Για τη στροφική κίνηση του οδοντωτού τροχού και από το θεµελιώδη νόµο της
στροφικής κίνησης προκύπτει:
1 1 1
Στ(Ο)=ΙΟ·αγων2⇒Τ1·r1-T2·r1= m1·r12·αγων2⇒Τ1-T2= m1·αγων2·r1⇒ Τ1-T2= m1·α1 (2).
2 2 6
Για τη µεταφορική κίνηση του οδοντωτού τροχού και από το θεµελιώδη νόµο
προκύπτει:
ΣF=m1·α1⇒m1g-T1-T2= m1·α1 (3).
Με πρόσθεση των (1) και (2) προκύπτει ότι:
4 1 8M+m1
Τ2=( M+ m1)·α1⇒ Τ2=( )·α1 (4) οπότε από τη σχέση (2) έχουµε και
3 6 6
8M+m1 1 4M+m1
Τ1=( )·α1+ m1·α1⇒Τ1=( )·α1 (5). Τελικά από τη σχέση (3) προκύπτει:
6 6 3
4M+m1 8M+m1 16M+3m1

m1g- ·α1- ·α1 = m1·α1⇒ m1g- ·α1 = m1·α1⇒
3 6 6
16M+9m1 6m1g
⇔m1g= ·α1⇒α1= ⇒ α1=2,4m/s2.
6 16M + 9m1
2α 1 α 16
Τότε αγων1= ⇒ αγων1=16 rad/s2 και αγων2= 1 ⇒αγων2= rad/s2.
3r 3r1 3
4M+m1 8M+m1
Ακόµη: Τ1=( )·α1⇒ Τ1=8Ν και Τ2=( )·α1 ⇒ Τ2=7,2 Ν.
3 6
Γ) Η στροφορµή του συστήµατος µεταβάλλεται µόνο από τις εξωτερικές δυνάµεις

δηλαδή το βάρος του οδοντωτού τροχού οπότε ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής
του συστήµατος των δύο σωµάτων, ως προς το σηµείο Κ είναι:
dL (ολικ ή ) m1gr
) =Στεξ(Κ)=m1·g(r1-r)= =1 Ν·m.
dt 2
Αλλιώς
Για την τροχαλία έχουµε:
dL
( )τροχ.=Στεξ(Κ)=Ι(Κ)·αγων1=2Μr2·αγων1=64·10-2 Ν·m.
dt
Για την ιδιοπεριστροφή του οδοντωτού τροχού έχουµε:
dL 1 9
( )οδοντ.=Στεξ(Ο)= ΙΟ·αγων2= m1·r12·αγων2= m1·r2·αγων2=12·10-2Ν·m.
dt 2 8
Επειδή όµως το κέντρο µάζας του οδοντωτού τροχού επιταχύνεται έχουµε και µεταβολή
της τροχιακής του στροφορµής ως προς Κ.
Ο αντίστοιχος ρυθµός µεταβολής είναι:
dL (τροχ .) d(m1υ1x) r
( )οδοντ.= =m1·α1·x µε x=r1-r= .
dt dt 2
dL (τροχ .) r
Έτσι έχουµε: ( )οδοντ =m1·α1· =24·10-2Ν·m.
dt 2
dL (ολικ ή ) dL dL dL (τροχ .)
Τελικά =( )τροχ.+ ( )οδοντ+( )οδοντ.= 64·10-2+12·10-2Ν+24·10-2⇒
dt dt dt dt
dL (ολικ ή )
⇒ =1 Ν·m.
dt
218. Σφαίρα σε κεκλιµένο επίπεδο και κρούση ράβδων.
Το κέντρο Ο της οµογενούς σφαίρας του σχήµατος µάζας m=2Kg και ακτίνας R είναι
δεµένο στο ελεύθερο άκρο ελατηρίου σταθεράς Κ=70Ν/m, το άλλο άκρο του οποίου
είναι στερεωµένο σε ακλόνητο
σηµείο. Το σύστηµα ελατήριο –
σφαίρα, ισορροπεί σε κεκλιµένο
επίπεδο γωνίας κλίσης θ όπως
Το κέντρο Ο της σφαίρας συνδέεται K
επίσης µε το ένα άκρο µιας λεπτούς A
Γ
οµογενούς ράβδου ΑΒ, µέσω
λεπτού αβαρούς και µη εκτατού m M,L
νήµατος που είναι παράλληλο στο
κεκλιµένο επίπεδο. Η ράβδος έχει Ο
µάζα Μ=3 Kg και µήκος L=0,48m
και σχηµατίζει τότε γωνία φ=θ µε B
την κατακόρυφη θέση της.
α) Κάποια στιγµή (t=0), κόβουµε το
νήµα. Να αποδειχτεί ότι, το κέντρο Έδαφος ∆
µάζας της σφαίρας πραγµατοποιεί
α.α.τ και να γραφεί η εξίσωση της ταλάντωσης.
β) Μόλις κοπεί το νήµα η ράβδος αρχίζει να περιστρέφεται ελεύθερα χωρίς τριβές σε

κατακόρυφο επίπεδο γύρω από οριζόντιο άξονα που περνά από το άκρο της Α.
Όταν η ράβδος ΑΒ γίνει κατακόρυφη συγκρούεται µετωπικά και ελαστικά µε µια άλλη
πανοµοιότυπη ράβδο Γ∆, που επίσης µπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές σε
κατακόρυφο επίπεδο γύρω από οριζόντιο άξονα που περνά από το άκρο της Γ. Τότε να
υπολογίσετε τις ταχύτητες των δυο ράβδων αµέσως µετά την κρούση.
γ) Αν µετά την κρούση και τη στιγµή που ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής της
ράβδου Γ∆, γίνει µέγιστος ο άξονας περιστροφής της σπάει ακαριαία, τότε να βρείτε
την κινητική ενέργεια της ράβδου Γ∆, µόλις ακουµπήσει στο έδαφος. Σε πόσο χρόνο η
ράβδος φτάνει στο έδαφος;
2 1
∆ίνονται: ηµφ=0,8, για τη σφαίρα Ισ= mR2 , για τη κάθε ράβδο Ι= ΜL2 και
5 3
2
g=10m/s . Ακόµη θεωρείστε πως η σφαίρα κυλίεται.
Λύση:
α) Στη Θ.Ι.Τ ισχύουν: Στ(Ο)=0⇒Τστ=0 και ΣF=0⇒mgηµφ=Κx1 (1).

Σε µια τυχαία θέση (Τ.Θ), κάτω από τη θέση ισορροπίας, είναι

Τ.Θ:ΣF=mgηµφ+Tστ-K(x1+x)⇒ΣF=mgηµφ-Kx1-Κx+Tστ⇒ΣF=-Kx+Tστ (1)
Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m είναι:
K
Θ.Φ.Μ
Θ.Ι.Τ
x1
K Τ.Θ
x1
m
x(+)
Ο
K(x+x)
1 mgηµφ
α
Tστ mgηµφ
ΣF=m·α⇒ K(x1+x)-mgηµφ- Tστ=m·α⇒ Kx1+ Kx-mgηµφ- Tστ =mα⇒Kx- Tστ=mα (2)

2 α 2
Στ(O)=Ισ ·αγων⇒Tστ·R= ⋅m⋅R2· ⇒ Tστ= ⋅m⋅α. (3)
5 R 5
7 5Kx
Kx = mα⇒ α= (4), οπότε η σχέση (3) γίνεται:
5 7m
2 2 5Kx 2Kx
Tστ= ⋅m⋅α= ⇒ Tστ= (5)
5 5 7 7
Τότε από τη σχέση (1) και µέσω της (5) προκύπτει για την τυχαία θέση:
2Kx 5 5
ΣF= - Kx+Tστ ⇒ ΣF=-Kx+ ⇒ ΣF=- ·Kx⇒ ΣF=-D·x µε D= ·K=50N/m.
7 7 7
Άρα το Κ.Μ της σφαίρας θα πραγµατοποιεί α.α.τ.
K
Θ.Φ.Μ
x0 A
Γ
Kx
m
0
M
Ο Τ
mgηµφ Τ
B Mg
∆
L
Από την ισορροπία της ράβδου ΑΒ έχουµε Στ(Α)=0⇒Μg ηµφ=Τ·L⇒T=12N.
2
Από την αρχική ισορροπία της σφαίρας έχουµε: ΣτΟ)=0⇒Τστ=0 και
ΣF=0⇒mgηµφ+T=Κ·x0⇒x0=0,4m.
Τότε το πλάτος Α της ταλάντωσης του Κ.Μ της σφαίρας θα είναι Α=x0-x1µε
16 16 6
mgηµφ=Κx1 ⇒ x1= m. Άρα A=0,4- ⇒Α= m≈0,17m.
70 70 35
Ακόµη ισχύει D=m·ω2⇒ω=5rad/s.
Τελικά και θεωρώντας την προς τα κάτω φορά ως θετική έχουµε:

π
x=A·ηµ(ωt+φ0)⇒x=0,17·ηµ(5t+ )⇒x=0,17·συν5t. (S.I)
2
β) Από την Α.∆.Μ.Ε για τη ράβδο ΑΒ έχουµε:

1 1 L
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ=ΜgL(1- συνφ)= Ιω12+Μg ⇒
2 2 2
1 1 1 L
⇒ ΜgL(1- συνφ)= ΜL2 ·ω12+Μg ⇒ω1=5rad/s.
2 2 3 2
Η κρούση των δυο ράβδων
είναι µετωπική και ελαστική A
Γ
άρα:

Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ⇒ΙΑΒ·ω1=
ΙΑΒ·ω΄1+ ΙΓ∆·ω΄2 θεωρώντας M,L
B Mg L-L/2συνφ
L/2
∆ U=0
ΙΑΒ=Ι1 και ΙΓ∆=Ι2 προκύπτει, Ι1·ω1= Ι1·ω΄1+ Ι2·ω2⇒

⇔Ι1·( ω1- ω΄1)= Ι2·ω΄2 (1).
Από την Α.∆.Μ.Ε κατά τη διάρκεια της κρούσης έχουµε Καρχ=Κτελ⇒
1 1 1 1 1
⇒ Ι1·ω12= Ι1·ω΄12+ Ι2·ω΄22⇒ Ι1·(ω1-ω΄1)·(ω1+ω΄1)= Ι2·ω΄22⇒
2 2 2 2 2
⇒ Ι1· (ω1-ω΄1)·(ω1+ω΄1)= Ι2ω΄22 (2). Από τις (1) και (2) προκύπτει:
ω1+ω΄1= ω΄2 (3).
Τότε (1)⇒ Ι1·ω1- Ι1·ω΄1= Ι2·ω1+Ι2·ω΄1⇒(Ι1+Ι2)·ω΄1= (Ι1-Ι2)·ω1⇒
I -I 2I
ω΄1= 1 2 ·ω1=0 και ω΄2= 1 ·ω1⇒ ω΄2=ω1⇒ ω΄2=5rad/s (ανταλλαγή ταχυτήτων
I1 +I 2 I1 +I 2
αφού Ι1=Ι2). A Γ
γ) Μετά την κρούση τη χρονική στιγµή
που ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής
της ράβδου Γ∆, γίνει µέγιστος, είναι
dL
( )max=Στ(max)=I2·αmax, άρα η ράβδος
dt
βρίσκεται στη θέση της µέγιστης εκτροπής ∆
της και η γωνιακή της ταχύτητα έχει L-L/2συνφ
µηδενιστεί (ω=0). L/2
Επειδή όµως η ράβδος Γ∆ Γ U=0

είναι πανοµοιότυπη µε τη
B ∆ ω΄
ράβδο ΑΒ µετά την κρούση 2
θα αποµακρυνθεί µέγιστα σε
ύψος Η=L-L/2συνφ από το M
έδαφος. Αν εκείνη τη στιγµή
ο άξονας περιστροφής της Γ
σπάσει ακαριαία, επειδή
ω=0 και υcm=ω·(ΓΜ)=0 και ∆
M
Στ=0 αφού η µόνη δύναµη L-L/2συνφ
που ασκείται σ’ αυτή είναι
το βάρος της, που ο φορέας υ
του διέρχεται από το Κ.Μ
της ράβδου, τότε η ράβδος
∆ U=0
Γ∆ θα πραγµατοποιήσει ελεύθερη πτώση, όπως φαίνεται στο σχήµα. Άρα από την
Α.∆.Μ.Ε για τη ράβδο Γ∆ και για την ελεύθερη πτώση της έχουµε:
1 L
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇒ΜgL(1- συνφ)= Κτελ +Μg συνφ⇒
2 2
⇒ Κτελ =ΜgL(1-συνφ) ⇒ Κτελ = 30·0,48·0,4⇒Κτελ =5,76J.
1
Ισχύει Κτελ= mυ2⇒υ=1,95m/s. Όµως υ=υy=gt⇒t=0,195s.
2
219. Κύλινδρος.
Ο οµογενής κύλινδρος του σχήµατος µάζας m=0,2Kg ακτίνας R=0,1m και ύψους
h=0,2m περιστρέφεται ορθός µε σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω=40rad/s, γύρω από
κατακόρυφο άξονα ΖΖ΄ σε ύψος Η=0,9 m από το έδαφος, όπως φαίνεται στο σχήµα.
α) Να υπολογιστεί η στροφορµή LZ του κυλίνδρου ως προς τον άξονα περιστροφής.
β) Αν ο άξονας περιστροφής στραφεί χωρίς να αλλάξει το µέτρο της γωνιακής

ταχύτητας ω του κυλίνδρου κατά γωνία φ=600 τότε να υπολογίσετε το µέτρο της

µεταβολής της στροφορµής ∆L Z του κυλίνδρου.
γ) Αν τη στιγµή και καθώς ο κύλινδρος περιστρέφεται ορθός, αποκολληθεί ακαριαία
από τον άξονα περιστροφής, τότε µε ποια µεταφορική ταχύτητα θα χτυπήσει στο
1
έδαφος; ∆ίνονται: Για τον κύλινδρο Ιcm= mR2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
α) Από το θεώρηµα των παράλληλων αξόνων (Steiner) ως προς Z΄
1
τον άξονα περιστροφής ΖΖ΄ έχουµε: Ι=Ιcm+mR2⇒ Ι=
2
3 3 m
mR2+mR2⇒I= mR2= ·2·10-3⇒
R ω
2 2
⇒I=3·10-3Kg·m2.Τότε έχουµε LZ=I·ω=3·10-3·40⇒ LZ=120·10- h
3
Κg·m2/s.
∆ιαφορετικά µπορούµε να πούµε πως ο κύλινδρος έχει µια

1 H
ιδιοστροφορµή Lspin=Icm·ω µε Icm= mR2=10-3Kg·m2 άρα
2
-3 2
Lspin=40·10 Κg·m /s και µια τροχιακή στροφορµή
Lτροχ.=m·υcm·R, όπου υcm=ω·R=4m/s άρα Z
Lτροχ.=m·υcm·R=0,2·4·0,1=80·10-3 Κg·m2/s.
Τελικά έχουµε LZ= Lspin + Lτροχ.⇒LZ=120·10-3Κg·m2/s.
β)
Z΄
R ω
h
Z΄
h
R
ω
H
φ
Z
Από το διανυσµατικό διάγραµµα προκύπτει για το µέτρο της µεταβολής της

στροφορµής ∆L Z του κυλίνδρου:

| ∆L Z |=∆LZ= L2Ζαρχ +L2Ζτελ +2 ⋅ L Ζαρχ ⋅ L Ζτελ ⋅ συν1200 ⇒
⇒ ∆LZ= LZαρχ= LZ=120·10-3Κg·m2/s.
LZαρχ
LZτελ
φ
0
180-φ
∆LZ
-LZαρχ
γ)
Τη στιγµή που αποκολλάται ακαριαία ο κύλινδρος

Z΄
είναι L Zαρχ +Στ ⋅ ∆t=L Zτελ όµως ισχύει Στ ⋅ ∆t=0

(∆t→0), οπότε προκύπτει L Zαρχ =L Zτελ ή LZαρχ=
ω ω΄
LZτελ⇒ R R
⇒ I·ω=Ιcm·ω΄+m·υcm·R⇒120·10 = -3
=10-3·ω΄+0,2·4·0,1⇒120·10-3 =10-3·ω΄+80·10-3⇒ h
⇒ ω΄=40rad/s=ω. Άρα ακριβώς µετά την
αποκόλληση η γωνιακή ταχύτητα του κυλίνδρου ω΄
ω΄
είναι όση ακριβώς και πριν την αποκόλληση δηλαδή R
ω΄=ω. H
Κατά τη διάρκεια της πτώσης του κυλίνδρου έχουµε
υ΄cm
dL
=Στ= 0 , αφού η µόνη δύναµη που ασκείται σ’ Z h/2
dt

αυτόν είναι το βάρος του που διέρχεται από το Κ.Μ του, άρα είναι L Z =σταθ. Έτσι ο
κύλινδρος θα πέσει όρθιος στο έδαφος. Τότε από την αρχή διατήρησης της µηχανικής
ενέργειας για τον κύλινδρο και κατά τη διάρκεια της πτώσης του έχουµε:
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+ Uτελ⇒
1 1 1 1 h
⇒ ·Ιcm·ω΄2+ ·m·υ2cm+mgH= ·Ιcm·ω΄2+ ·m·υ΄2cm+mg ⇒
2 2 2 2 2
h h
⇒ υ2cm+2g(H- )= υ΄2cm⇒ υ΄cm= υ2cm +2g(H- ) ⇒ υ΄cm= 16+20 ⋅ 0,8 ⇒
2 2
⇒ υ΄cm=4· 2 m/s.
h 1
Αλλιώς υx=υcm=4m/s και υy=g·t όπου Η- = ·g·t2⇒0,8=5·t2⇒t=0,4s, άρα
2 2
υy=g·t=4m/s. Τότε έχουµε υ΄cm= υ 2x +υ 2y ⇒ υ΄cm= 42 +4 2 ⇒ υ΄cm=4· 2 m/s µε θ=450.
ω΄
R
υcm
θ
y υ΄cm
220. Ράβδος µε σφαίρες.
Στις άκρες Α και Β µιας ράβδου ΑΒ µάζας Μ=2Κg και µήκους L=3m δένουµε δυο
1
µικρές σφαίρες µε µάζες m και 2m αντίστοιχα όπου m= Kg.
3
Η ράβδος µπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές σε κατακόρυφο επίπεδο, γύρω από
οριζόντιο άξονα που περνάει από το σηµείο Ο. Το σηµείο Ο απέχει από τις άκρες τις
M,L 2m
m O K Uβ=0
A l 2l B
ράβδου αντίστοιχα αποστάσεις (ΟΑ)= και (ΟΒ)=2 .
α) Για την αρχική οριζόντια θέση του συστήµατος να υπολογιστεί η κατακόρυφη

δύναµη F που πρέπει να ασκήσουµε στο µέσον Κ της ράβδου, ώστε το σύστηµα να
ισορροπεί.
β) Ποια είναι η δύναµη που ασκείται από τον άξονα περιστροφής στη ράβδο όταν το
σύστηµα ισορροπεί στην οριζόντια θέση;
γ) Κάποια στιγµή (t=0) καταργούµε τη δύναµη F και το σύστηµα αφήνεται ελεύθερο να
κινηθεί. Τότε για την οριζόντια θέση:
i) ποιός είναι ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος;
ii) ποια είναι η δύναµη που ασκεί η ράβδος στη σφαίρα 2m στη θέση αυτή;
iii) ποια είναι η δύναµη που ασκεί τότε ο άξονας περιστροφής στη ράβδο, µόλις αυτή
αφεθεί ελεύθερη να περιστραφεί από την οριζόντια θέση;
δ) Κάποια στιγµή t1 η ράβδος γίνεται κατακόρυφη. Πόση γίνεται τότε η ταχύτητα της
σφαίρας m;
ε) Αν τη στιγµή t1 που η ράβδος περνάει από την κατακόρυφη θέση, η σφαίρα 2m που
βρίσκεται στο σηµείο Β αποκολλάται ακαριαία τότε:
i) Πόση είναι η δύναµη που ασκεί η ράβδος στη σφαίρα m που βρίσκεται στο σηµείο Α;
ii) Να βρείτε την ταχύτητα της σφαίρας m µόλις η ράβδος ξαναέρθει στην οριζόντια
θέση.
στ) Μετά την αποκόλλησή της η σφαίρα µάζας 2m κινείται σε λείο οριζόντιο επίπεδο
και συγκρούεται µετωπικά και πλαστικά µε αρχικά ακίνητη µάζα Μ=2Κg που είναι
δεµένη σε οριζόντιο ιδανικό ελατήριο σταθεράς Κ=24Ν/m. Τότε:
i) Να υπολογιστεί ο µέγιστος ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του
συστήµατος των δυο µαζών 2m+M και κατά τη διάρκεια της α.α.ταλάντωσής του και
ii) Να βρείτε πως µεταβάλλεται µε το χρόνο η δύναµη Ν µεταξύ των δυο µαζών.
Μεταξύ ποιων ακραίων τιµών µεταβάλλεται τότε η δύναµη Ν;
1
∆ίνονται: Για την ράβδο Ιcm= Μ·L2 και g=10m/s2.
12
Λύση:
α)
F
2m
m O K Uβ=0
A l 2l B
mg
Mg 2mg
Από τη συνθήκη ισορροπίας του συστήµατος έχουµε Στ(Ο)=0⇒

⇒2mg2 +Mg =F +mg ⇒3mg +Mg =F ⇒F=(6m+M)g⇒F=40N µε τη φορά
2 2 2 2
που φαίνεται στο σχήµα.
β) Ακόµη για την ισορροπία του συστήµατος στην οριζόντια θέση ισχύει ΣF=0⇒
⇒F+N=(M+3m)g⇒N=(M+3m)g-F⇒N=-10N που σηµαίνει πως η δύναµη από τον
άξονα περιστροφής είναι κατακόρυφη µε φορά προς τα κάτω.
1
γ)i) Ισχύει Ιρ=Ιcm+M·(ΚΟ)2= Μ· (3)2 + M·( )2⇒ Ιρ=Μ 2=2Κg·m2 και
12 2
Ιολ= Ιρ+m +2m(2 ) ⇒ Ιολ =Μ + 9m ⇒ Ιολ = (Μ+ 9m) 2⇒ Ιολ =5Κg·m2.
2 2 2 2
dL dL dL dL
Τότε =Στ(Ο)⇒ =Mg +4mg -mg ⇒ =10+10⇒ =20 Kg⋅m2/s2.
dt dt 2 dt dt
dL
Επίσης =Ιολ⋅αγων⇒ αγων=4 rad/s2.
dt
2m
m O K Uβ=0
A l 2l B
mg
Mg 2mg
dL dL 32
ii) Ακόµη ( )2m =Ι2m⋅αγων=8m 2⋅αγων ⇒( )2m= Kg⋅m2/s2.
dt dt 3
Στη σφαίρα 2m ασκούνται δύο δυνάµεις το βάρος της 2mg και η δύναµη N από τη
ράβδο.
Τότε είναι ΣF=2mαε, όπου αε είναι η επιτρόχιος επιτάχυνση της µάζας 2m στο άκρο B
dυ γρ d(ω2) dω
της ράβδου. Ισχύει αε= = = ⋅L=αγων⋅2 ή
dt dt dt
2
αε=8m/s2. Έτσι έχουµε, ΣF=mαε⇒Ν+2mg=2mαε⇒Ν=2m(αε-g)⇒ Ν= ·(8-10)⇒
3
4
⇒Ν= − Ν κατακόρυφη µε φορά προς τα πάνω.
3
Βέβαια στη ράβδο ασκείται από τη σφαίρα µια δύναµη Ν΄ αντίθετη της Ν.
Για τη σφαίρα 2m ισχύει:
dL 40 dL 8
( )2mg = 4mg = Kg⋅m2/s2 και ( )Ν = 2Ν⋅ = − Kg⋅m2/s2 . Άρα:
dt 3 dt 3
dL dL dL 40 8 32
( )2m=( )2mg +( )Ν = − = Kg⋅m2/s2, όσο βρήκαµε και προηγουµένως.
dt dt dt 3 3 3
iii)
Ν
M,L 2m
m O KG Uβ=0
A l x 2l
B
αε
Mολ g
Έστω πως το Κ.Μ του συστήµατος είναι το σηµείο G. Τότε αν στηρίξουµε το στερεό σ’
αυτό το σηµείο αυτό ισορροπεί, οπότε ισχύει:
L  L  1
Στ(G)=0⇒m·g·  +x  +M·g·x-2m·g·(  -x  =0⇒x= m.
2  2  6
Τότε µόλις το σύστηµα αφεθεί ελεύθερο να περιστραφεί και για την οριζόντια θέση η
επιτρόχιος επιτάχυνση του Κ.Μ του G ως προς τον άξονα περιστροφής που περνάει από
8
το σηµείο Ο είναι: αε=αγων·(OG)⇒ αε=αγων·( +x)⇒ αε= m/s2. Τελικά τη στιγµή της
2 3
ο
εκκίνησης από τον 2 Νόµος του Newton, έχουµε:
ΣF=Mολ·αε⇒Μολ·g-N= Mολ·αε⇒(M+3m)·g-N=(M+3m)·g·αε⇒
8
⇒30-N=30· ⇒30-N=80⇒N=-50N µε φορά προς τα κάτω.
3
δ)
ω
Από την Α.∆.Μ.Ε για το σύστηµα των
A
µαζών έχουµε:
Α .∆ .Μ .Ε : l 2m
m O K Uβ=0
A l 2l B
K
2l
B
1
⇔0= Ιολ·ω2+mg -4mg -Mg(KO) µε (ΚΟ)= .
2 2
Άρα
1
Ιολ·ω2=3mg +Mg ⇒
2 2
5 2
ω =10+10⇒ω2=8⇒ω= 8 =2 2 rad/s.
2
Τότε για τη γραµµική ταχύτητα της µάζας m έχουµε υΑ=ω· = 8 =2 2 m/s.

ε)i) Τη χρονική στιγµή t1 της αποκόλλησης ισχύει, L αρχ+Σ τ ⋅∆t= L τελ⇒ L αρχ= L τελ

αφού Σ τ ⋅∆t=0 (∆t=0). Τότε:
ω Ν
A
l mg
2m
m O K Uβ=0
A l 2l B
K
2l
υB B
7
Ιολ⋅ω=Ιολ΄⋅ω΄+2m⋅υΒ⋅2 , όπου Ιολ΄=Ιρ+m⋅ 2=(M+m)⋅ 2= Kg·m2 και
3
υΒ=ω·2 =2 8 =4 2 m/s.
7 8
Τότε προκύπτει 5· 8 = ω΄+ 8 ⇒ω΄= 8 m/s=2 2 =ω.
3 3
Για τη µάζα m έχουµε τότε ΣF=mαΚ⇒mg-N=mαΚ όπου αΚ είναι η κεντροµόλος
επιτάχυνση της µάζας m στην κατακόρυφη θέση που φαίνεται στο σχήµα µε
2
αΚ=ω΄2· =8m/s2. Τελικά προκύπτει Ν= m·(g-αΚ)⇒Ν= Ν.
3
ii) ω΄ Ν
A
Από την Α.∆.Μ.Ε για το
σύστηµα των µαζών l mg 2m
έχουµε:
Α .∆ .Μ .Ε : Καρχ+Uαρχ= K O m Uβ=0
1
Κτελ+Uτελ⇒ Ι΄ολ·ω΄2+mg
2 B A
1
-Mg(KO)= Ι΄ολ·ω΄΄2 µε
2
K
1 7 ω΄΄
(ΚΟ)= . Άρα ·8+
2 2 3
10 1 7
-10= · ω΄΄2⇒ω΄΄=
3 2 3
4 7
B
rad/s.
7
ω Ν
ε) A
l mg
2m
m O K Uβ=0
A l 2l B
K
2l
M 2m B
υB
Μετά την
M 2m
αποκόλλησή V
της η
σφαίρα
µάζας 2m,
M 2m
κινείται σε N
λείο
οριζόντιο x(+)
επίπεδο και
συγκρούεται µετωπικά και πλαστικά µε αρχικά ακίνητη µάζα Μ=2Κg που είναι δεµένη
σε οριζόντιο ιδανικό ελατήριο σταθεράς Κ=24Ν/m. Τότε:
Για τον ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των δυο µαζών
dK
(2m+M) και κατά τη διάρκεια της α.α.ταλάντωσής του ισχύει =ΣF ⋅ υ =-Κ·x·υ⇒
dt
dK K ⋅ Α2 ⋅ ω  dK  K ⋅ Α2 ⋅ ω
⇒ =− ·ηµ2ωt, οπότε έχουµε   = =Ε·ω, όπου Ε είναι η
dt 2  dt max 2
K
ενέργεια της ταλάντωσης. Όµως ισχύει ω= =3rad/s. Ακόµη κατά τη διάρκεια
M+2m

της κρούσης και από την Α.∆.Ο έχουµε: p αρχ =p τελ ⇒2m·υΒ=(2m+Μ)·V⇒
2 8
⇒ 4 2 = ·V⇒V= 2 m/s. Έτσι για την ενέργεια Ε της ταλάντωσης έχουµε:
3 3
1 1 8 8  dK  8
Ε= (2m+M)·V2= · ·2= J. Άρα   =Ε·ω= ·3=8J/s.
2 2 3 3  dt max 3
1 2
Ακόµη είναι Ε= ·Κ·Α2⇒Α= m. Θεωρώντας (όπως φαίνεται στο σχήµα) την προς
2 3
τ’ αριστερά φορά θετική, για την εξίσωση της α.α.τ του συστήµατος των δυο µαζών
2
έχουµε: x=A·ηµ(ωt)⇒x= ·ηµ(3t) (S.I).
3
Σε µια τυχαία θέση για τη µάζα 2m και για την ταλάντωσή της έχουµε:
2 2
ΣF=2mα⇒Ν=-2mω2·x⇒N=- ·9 · ·ηµ(3t)⇒N=-2 2 ·ηµ(3t) (S.I).
3 3
Τότε είναι Νmin=-2 2 N και Νmax=2 2 N. Άρα έχουµε: -2 2 ≤Ν≤2 2 N.
221. Σφαίρα σε οριζόντια επίπεδα.
Οµογενής σφαίρα µάζας m=2Kg και ακτίνας R=10cm ηρεµεί αρχικά πάνω σε οριζόντιο
επίπεδο σε σηµείο Α. Κάποια στιγµή (t=0), εξασκείται στο κέντρο µάζας Κ της
σφαίρας, σταθερή οριζόντια δύναµη F=14N όπως φαίνεται στο σχήµα. Η σφαίρα τότε
αρχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει.
m
F
K
R
µ=0,8 µ=0 µ=0,8
A x1 B
x2 Γ
Όταν η σφαίρα διανύσει απόσταση (ΑΒ)= x1=1,6m συναντάει λείο οριζόντιο επίπεδο
και συνεχίζει να κινείται πάνω σ’ αυτό. Κάποια στιγµή φτάνει στο σηµείο Γ µε
(ΒΓ)=x2=x1=1,6m.
A) α) Να υπολογιστεί η ολική κινητική ενέργεια Κολ της σφαίρας µόλις φτάσει στο
σηµείο Γ.
Πόση είναι τότε η κινητική ενέργεια της σφαίρας λόγω µεταφορικής και πόσο λόγω
στροφικής κίνησης;
β)i) Πως µεταβάλλεται ο ρυθµός µεταβολής της ιδιοστροφορµής της σφαίρας κατά τη
διάρκεια της κίνησής της από το σηµείο Α και µέχρι το σηµείο Γ;
ii) Να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας της σφαίρας όταν αυτή
βρίσκεται στο σηµείο Β και όταν βρίσκεται στο σηµείο Γ.
Β) Καθώς η σφαίρα κινείται µετά το σηµείο Γ και µόλις η ολική κινητική της ενέργεια
γίνει 106,4 J, αυτή συναντάει ένα οριζόντιο επίπεδο µε συντελεστή τριβής ολίσθησης
µ=0,8 και συνεχίζει να κινείται πάνω σ’ αυτό.
α) Σε πόσο χρόνο t1 από τη στιγµή που συναντάει η σφαίρα το οριζόντιο αυτό επίπεδο
αρχίζει η κύλισή της;
β) Πόσος είναι,
i) ο ρυθµός µεταβολής της ιδιοστροφορµής της σφαίρας και
t
ii) ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας της σφαίρας τη χρονική στιγµή t2= 1 ;
2
γ) Πως µεταβάλλεται µε το χρόνο η επιτάχυνση της σφαίρας καθώς µεταβαίνει από
επίπεδο σε επίπεδο κίνησης;
2
∆ίνονται: Για τη σφαίρα Ιcm= m·R2 και g=10m/s2.
5
Λύση:
Αα) Για το έργο της δύναµης F και για µετατόπιση ∆x=x1+x2=2∆x1=3,2m έχουµε
WF=F·∆x=14·3,2=44,8J. Η στατική τριβή δεν µεταβάλλει την ολική κινητική ενέργεια
του σώµατος (δεν παράγει έργο) άρα από το Θ.Μ.Κ.Ε έχουµε:
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF⇒ Κτελ-0= WF ⇒ Κτελ=WF =44,8J.
Για την κύλιση της σφαίρας από τη θέση Α και µέχρι τη θέση Β ισχύει:
υ
ω
F F
K K
Tστ
A x1 B
x2 Γ
Μεταφορική κίνηση: ΣF=mαcm ⇒F-Tστ= mαcm (1)

2 α 2
Στροφική κίνηση: Στ(Κ)= Ιcm⋅αγων⇒Tστ·R= mR2 cm ⇒ Tστ= m·αcm (2).
5 R 5
7 5F
Άρα F= m·αcm⇒αcm= =5m/s2 και Tστ=4 Ν.
5 7m
Ακόµη υ2=2·αcm·x1⇒υ= 2 ⋅ α cm ⋅ x1 ⇒υ=4m/s. Τότε για την κύλιση ισχύει υ=ω·R⇒
υ
⇒ω= ⇒ω=40 rad/s.
R
1 2
Η κινητική ενέργεια λόγω στροφικής κίνησης είναι Κστρ.= Ιcmω2 µε Ιcm= m·R2 ⇒
2 5
2 1
⇒ Ιcm= 2·10-2=8·10-3Kg·m2. Έτσι έχουµε Κστρ.= 8·10-3·16·102⇒
5 2
⇒ Κστρ.=6,4J. Από το Β µέχρι και το Γ το ω παραµένει σταθερό αφού δεν υπάρχει
κάποια εξωτερική ροπή (το επίπεδο είναι λείο).
Άρα Κµετ.=Κτελ.-Κστρ.= 44,8-6,4⇒Κµετ.=38,4 J.
dL
β)i) Για µετατόπιση x µε 0<x≤ x1 έχουµε =Στ=Tστ·R= 0,4N·m (Tστ=4Ν)
dt
dL
Για µετατόπιση x µε x1<x≤ x2 έχουµε =Στ=Tστ·R= 0. (Tστ=0)
dt
dK
ii) Όταν η σφαίρα βρίσκεται στη θέση Β είναι υ=4m/s οπότε είναι
dt
=F·υ=14·4=56J/s.
1
Ακόµη στη θέση Γ είναι Κµετ.=38,4 J µε Κµετ.= m·υΓ2, οπότε προκύπτει υΓ= 38, 4 m/s
2
dK
και =F·υΓ=14· 38, 4 =86,75J/s.
dt
Β)α) Τη στιγµή που αρχίζει η σφαίρα µετά το σηµείο Γ να κινείται στο οριζόντιο
επίπεδο που έχει συντελεστή τριβής ολίσθησης µ=0,8 έχει ω0=40rad/s, οπότε η
κινητική της ενέργεια λόγω στροφικής κίνησης είναι Κστρ.=6,4J.
Για την κινητική ενέργεια λόγω µεταφορικής κίνησης όταν η ολική κινητική της
1
ενέργεια γίνει 106,4 J είναι Κµετ.=106,4-6,4=100J και m·υ΄ 2=100⇒υ΄=10m/s.
2
Ισχύει ω0·R=4m/s≠ υ΄=10m/s άρα έχουµε ολίσθηση. Επειδή υ΄>ω0·R η Tολ θα έχει
τη φορά του σχήµατος και η σφαίρα θα επιβραδύνεται µεταφορικά ενώ α
επιταχύνεται στροφικά ώστε κάποια χρονική στιγµή να έχουµε υ=ω·R, οπότε θα
αρχίσει και η κύλιση της σφαίρας.
F
K
Tολ
µ=0 µ=0,8
B
x2 Γ
µmg-F
Για τη µεταφορική κίνηση: ΣF=mαcm ⇒ Tολ-F= mα ⇒µmg-F=mα⇒α= ⇒
m
⇒α=1m/s2.
2
Για τη στροφική κίνηση: Στ(Κ)= Ιcm⋅αγων⇒Tολ·R= mR2 ·αγων ⇒
5
2 5µg
⇒µmg= m·R·αγων⇒ αγων= ⇒ αγων=200 rad/s2.
5 2R
Για τη µεταφορική κίνηση έχουµε υ=υ΄-αt⇒υ=10-t και για τη στροφική κίνηση

ω=ω0+αγωνt⇒ω=40+200t. Η κύλιση της σφαίρας ξεκινάει τη χρονική στιγµή που ισχύει
2
υ=ω·R⇒10-t1=4+20t1⇒21t1 =6⇒t1= s.
7
dL
β)i) =Στ=Tολ·R=µ·m·g·R=1,6 N·m. (Τολ=µmg=16N).
dt
t 1 1 69
ii) Τη χρονική στιγµή t2= 1 = s είναι υ2=10-t2=10- = m/s. Ακόµη
2 7 7 7
1 480
ω2=40+200t2⇒ ω2=40+200 ⇒ω2= rad/s.
7 7
dK dK 69 480
Oπότε είναι =(F-Tολ)·υ2+Τολ·R·ω2⇒ =(14-16)· +16·0,1· ⇒
dt dt 7 7
dK 138 768 dK
⇒ =− + ⇒ =90 J/s.
dt 7 7 dt
5F
γ) Από το σηµείο Α µέχρι και το σηµείο Β είναι α1= αcm= =5m/s2. Ακόµη είναι x1=
7m
1
α1·t΄12⇒t΄1=0,8s.
2
Από το σηµείο Β µέχρι και µέχρι να συναντήσει το οριζόντιο επίπεδο µε µ=0,8 και για
τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας έχουµε: ΣF=mα2 ⇒F= mα2
F
⇒α2= ⇒α2=7m/s2.
m
6 6 116
Ακόµη είναι υ΄=υ+α2·∆t2⇒10=4+7∆t2⇒∆t2= s, άρα t΄2=0,8+ = =1,66s
7 7 70
116 2
Τέλος για t>t΄2 είναι α3=-1m/s2. Μέχρι τη χρονική στιγµή t3=t΄2+t1= + ⇒
70 7
136
t3= s. Μετά τη χρονική στιγµή t3 αρχίζει η κύλιση της σφαίρας οπότε έχουµε ξανά
70
α=α1=5m/s2.
α(m/s2)
0,8 1,66 1,94 t(s)

-1
Για το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής της σφαίρας ως προς ένα σηµείο ας πούµε
το σηµείο Α των οριζόντιων επιπέδων έχουµε:
Για µετατόπιση x µε 0<x≤ x1 έχουµε:
dL
( )spin=Στ=Tστ·R= 0,4N·m (Tστ=4Ν) ή
dt
dL α 5
( )spin=Ιcm·αγων=8·10-3·50=0,4N·m, αφού αγων= cm = =50rad/s2.
dt R 0,1
dL d(mυR) dυ
Ακόµη ( )τροχ.= =m· ·R=m·αcm·R=2·5·0,1=1N·m.Έτσι για το συνολικό
dt dt dt
ρυθµό µεταβολής της στροφορµής της σφαίρας ως προς σηµείο του οριζόντιου
dL dL dL
επιπέδου έχουµε: ( )ολ= ( )spin.+ ( )τροχ.=0,4+1=1,4N·m.Αλλιώς η ολική
dt dt dt
στροφορµή της σφαίρας ως προς το σηµείο Α του οριζόντιου επιπέδου µεταβάλλεται
µόνο από τις εξωτερικές δυνάµεις εδώ είναι η δύναµη F οπότε έχουµε και:
dL
( )ολ=Στεξ(Α)=F·R=14·0,1=1,4N·m ή θα µπορούσαµε να υπολογίσουµε τη ροπή
dt
αδράνειας της σφαίρας ως προς το σηµείο που βρίσκεται σε επαφή µε το οριζόντιο
7
επίπεδο άρα Ι=Ιcm+m·R2= m·R2=28·10-3 Kg·m2 οπότε έχουµε
5
F⋅R
Στ(εδαφος)=F·R=Ι·αγων⇒αγων= =50rad/s2 και
I
dL
( )ολ=Στεξ(Α)=Ι·αγων =28·10-3 ·50=1,4N·m.
dt
Για µετατόπιση x µε x1<x≤ x2 έχουµε:

dL
( )spin=Στ=Tστ·R= 0, (Tστ=0) ή
dt
dL
( )spin=Ιcm·αγων=0, αφού αγων=0.
dt
dL d(mυR) dυ
Ακόµη ( )τροχ.= =m· ·R=m·α2·R=2·7·0,1=1,4N·m.Έτσι για το συνολικό
dt dt dt
ρυθµό µεταβολής της στροφορµής της σφαίρας ως προς σηµείο (Α) του οριζόντιου
dL dL dL
επιπέδου έχουµε: ( )ολ= ( )spin.+ ( )τροχ.=0+1,4=1,4N·m.Αλλιώς η ολική
dt dt dt
στροφορµή της σφαίρας ως προς το σηµείο Α του οριζόντιου επιπέδου µεταβάλλεται
µόνο από τις εξωτερικές δυνάµεις εδώ είναι η δύναµη F οπότε έχουµε και:
dL
( )ολ=Στεξ(Α)=F·R=14·0,1=1,4N·m.
dt
Όταν πλέον η σφαίρα αρχίζει να κινείται ολισθαίνοντας στο τελευταίο οριζόντιο
επίπεδο µε µ=0,8 έχουµε:
dL
( )spin =Στ=Tολ·R=µ·m·g·R=1,6 N·m. (Τολ=µmg=16N), ή
dt
dL 5µg
( )spin=Ιcm·αγων=8·10-3·200=1,6N·m, αφού αγων= ή αγων=200 rad/s2.
dt 2R
dL d(mυR) dυ µmg-F
Ακόµη ( )τροχ.= =m· ·R=m·α·R µε α= ή α=1m/s2 µε φορά αντίθετη
dt dt dt m
dL
της κίνησης οπότε έχουµε, ( )τροχ=-m·α·R=-0,2 Ν·m
dt
Έτσι για το συνολικό ρυθµό µεταβολής της στροφορµής της σφαίρας ως προς σηµείο
dL dL dL
(Α) του οριζόντιου επιπέδου έχουµε: ( )ολ= ( )spin.+ ( )τροχ.=1,6-0,2=1,4N·m.
dt dt dt
222. Οριζόντια βολή και κεκλιµένο επίπεδο

Μια σφαίρα µάζας m=1Kg και ακτίνας r=0,01 m, ρίχνεται οριζόντια από ύψος H=2,1 m
από το σηµείο Α του κεκλιµένου επιπέδου του σχήµατος (γωνίας κλίσης φ=300), µε
αρχική ταχύτητα υ0=6m/s.
Αα) Να υπολογιστεί τότε το µέτρο και η κατεύθυνση της στροφορµής της ως προς το
σηµείο Ο που βρίσκεται στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου.
β) Ποιος είναι εκείνη τη στιγµή ο ρυθµός µεταβολής (µέτρο και κατεύθυνση) της
L υ0
Α
φ
O Γ
στροφορµής της σφαίρας αν αυτή πραγµατοποιεί οριζόντια βολή;
Β)α) Στη συνέχεια αφήνουµε τη σφαίρα να κινηθεί κατά µήκος του κεκλιµένου
επιπέδου ξεκινώντας από την ηρεµία. Αν το πρώτο µισό του κεκλιµένου επιπέδου είναι
τραχύ οπότε η σφαίρα κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει ενώ το δεύτερο µισό του είναι λείο,
τότε να βρείτε το µέτρο της µεταφορικής ταχύτητας της σφαίρας όταν φτάνει στη βάση
του κεκλιµένου επιπέδου.
β) Πόση είναι η ιδιοστροφορµή και πόση η τροχιακή στροφορµή της σφαίρας ως προς
το σηµείο Ο, στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου;
γ) Ποιος είναι ο ρυθµός µεταβολής της τροχιακής στροφορµής της σφαίρας ως προς το
σηµείο Ο όταν η σφαίρα βρίσκεται στο µέσο Μ του κεκλιµένου επιπέδου; (∆ίνεται για
2
τη σφαίρα Ιcm=I= mr2 , θεωρείστε ότι r<<H).
5
Λύση:
Aα) Ισχύει L(Ο)=mυ0Η=12,6 Kg·m2/s. Η κατεύθυνση της στροφορµής βρίσκεται µε τον

κανόνα του δεξιού χεριού και είναι αυτή του σχήµατος (αντιωρολογιακή)
dL H
β) Ισχύει (Ο)=Στ= mg(ΟΓ)=mg =21 3 Kg·m2/s2 (µε τη φορά των δεικτών του
dt εφφ
ρολογιού-ωρολογιακά).
Βα) Σπάµε την κίνηση σε δυο κοµµάτια την κίνηση στο τραχύ και την κίνηση στο λείο
κεκλιµένο επίπεδο και έχουµε:
ω1
υ1
Μ H
ω1 H/2
υ Uβ=0
φ
O Γ
Α.∆.Μ.Ε(Α→Μ):
1 1 Η Η 1 1 2 2 2
⇒mgH= mυ12+ Ιω12+ mg ⇒ mg = mυ12+ mr ω1 ⇒
2 2 2 2 2 2 5
Η 1 1
⇒ g = υ12+ υ12⇒
2 2 5
Η 7 5 gΗ
⇒g = υ12⇒ υ12=
2 10 7
Κατά την κίνηση στο λείο κεκλιµένο επίπεδο η κινητική ενέργεια της σφαίρας λόγω
στροφικής κίνησης δε µεταβάλλεται και έχουµε:
Α.∆.Μ.Ε(Μ→Ο):
1 1 Η 1 1
⇒ mυ12+ Ιω12+ mg = mυ2+ Ιω12⇒
2 2 2 2 2
2 2
⇒ υ1 +gΗ=υ ⇒
5 gΗ 12 gΗ
⇒ +gH=υ2⇒ υ= =6m/s.
7 7
β) Ισχύει:
υ1 5 gΗ 2
Lspin=I·ω1, όπου ω1= µε υ1= = 15 m/s και ω1=100 15 rad/s. Ακόµη Ι=
r 7 5
2 -5 2
mr =4·10 Kg·m
Lspin=I·ω1=4 15 ·10-3Κg·m2/s.
Ακόµη
Lτροχ.=m·υ·r=60·10-3Κg·m2/s (µε την ίδια φορά).
γ)
Α
α
N
wx=mgηµφ Tστ
Μ
wy=mgσυνφ
mg
h
φ Uβ=0
O Γ
Ισχύει:
dL
x(Ο)=Στ(wx) =wx·r= mgηµφ r=5·10-2 Kg·m2/s2.
dt
Για τη ροπή της συνιστώσας wy ως προς το σηµείο Ο ισχύει:
Στ(wy)=-wy·(OM)= -mgσυνφ ·(OM).

Όµως ισχύει:
ΣFy=0⇒N= wy οπότε έχουµε Στ(N)=- Στ(wy)= mgσυνφ ·(OM) και

dL
y(Ο)= Στ(wy)+ Στ(N)=0.
dt
223. Ταχύτητα των σηµείων της περιφέρειας τροχού
Ένας τροχός ακτίνας R κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει πάνω σε οριζόντιο επίπεδο µε

σταθερή ταχύτητα υcm (ισχύει υcm=ωR). Θεωρούµε ορθογώνιο σύστηµα
συντεταγµένων όπως φαίνεται στο σχήµα. Έστω ότι το κατώτερο σηµείο Α του τροχού
τη χρονική στιγµή t=0 ταυτίζεται µε την αρχή του συστήµατος
συντεταγµένων. Τότε: y
Α) Να βρεθούν οι συντεταγµένες
του σηµείου Α στην περιφέρεια
του τροχού σε συνάρτηση µε το
χρόνο.
Β) Να υπολογίσετε τις vx και vy
συνιστώσες της ταχύτητας και τις
K K
αx και αy συνιστώσες της
επιτάχυνσης του Α σε συνάρτηση A R
µε το χρόνο. φ
Γ) Ποιες χρονικές στιγµές το y
σηµείο Α βρίσκεται σε ηρεµία; x x
Ποιες είναι οι συνιστώσες της
A
επιτάχυνσης τότε; υcm t
∆) Υπολογίστε το µέτρο της
συνολικής ταχύτητας και της
συνολικής επιτάχυνσης του
σηµείου Α κάθε χρονική στιγµή. Εξαρτάται το µέτρο της επιτάχυνσης του Α από το
χρόνο;
Ε) Θεωρείστε στιγµιαίο άξονα περιστροφής και υπολογίστε το µέτρο της ταχύτητας
ενός σηµείου της περιφέρειας του τροχού. Τι παρατηρείτε;
Λύση:
A) Από το σχήµα ισχύει x=υcmt-Rηµφ και
y=R-Rσυνφ=R(1-συνφ). Ακόµη έχουµε φ=ωt άρα προκύπτει
x=ωRt-Rηµωt⇒
x=R(ωt-ηµωt) και y=R(1-συνωt)

B)
dx
vx= =ωR(1-συνωt) και
dt
dy
vy= =ωRηµωt.
dt
dvx
αx= =ω2Rηµωt και
dt
dv y
αy= =ω2Rσυνωt.
dt
Γ) Για
v=0 έχουµε vx=0 και vy=0 άρα ηµωt=0 ⇒ωt=2κπ ή ωt=2(κ+1)π
και συνωt=1⇒ωt=2κπ οπότε ισχύει ωt=2κπ⇒
t=κΤ (κ ∈ )
άρα για όλα τα ακέραια πολλαπλάσια της περιόδου είναι v=0 (το σηµείο Α βρίσκεται
σε επαφή µε το έδαφος).
αx= ω2Rηµωt=0 και
αy=ω2Rσυνωt⇒αy=ω2R
δηλαδή όση είναι και η κεντροµόλος επιτάχυνση των σηµείων της περιφέρειας του
τροχού.
∆) Ισχύει:
v= vx2 + v y2 ⇒v=ωR (1 − συνωt ) 2 + ηµ 2ωt ⇒ v=ωR 2(1 − συνωt ) .
φ
Όµως συν2α=συν2α-ηµ2α=1-2ηµ2α, άρα συνφ=1-2ηµ2 οπότε θα έχουµε και
2
ωt ωt
v= ωR 2(1-1+ 2ηµ 2 ) = ωR 4ηµ 2 ⇒
2 2
ωt
v=2ωRηµ .
2
Παρόµοια ισχύει: α= ax2 + a y2 ⇒α=ω2R ηµ 2ωt + συν 2ωt ⇒

α=ω2R=ακ.
Παρατηρούµε λοιπόν ότι η συνολική επιτάχυνση είναι σταθερή και ανεξάρτητη του
χρόνου.
Ε)
υΑ K
φ
φ/2
R
Α d
M
Α΄
Η γενική κίνηση ενός στερεού σώµατος µπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελείται από µια
µεταφορά συν µια περιστροφή γύρω από ένα κατάλληλο σηµείο, που συνήθως είναι το
κέντρο µάζας του. (Θεώρηµα του Chasle). Μπορούµε όµως να επιλέξουµε στιγµιαίο
άξονα περιστροφής που διέρχεται από το σηµείο Α΄ που βρίσκεται σε επαφή µε το
έδαφος µια δεδοµένη χρονική στιγµή (υΑ΄=0). Θεωρούµε τότε ότι ο τροχός πραγµατοποιεί
µόνο στροφική κίνηση γύρω από το στιγµιαίο άξονα και έτσι έχουµε
υΑ= ω·d. Η υΑ είναι κάθετη στη στιγµιαία ακτίνα Α΄Α. Όµως ισχύει:
φ A΄Μ d/2 d
ηµ = = = ⇒
2 R R 2R
φ
d= 2Rηµ οπότε τελικά προκύπτει υΑ=v= ω·d⇒
2
φ
v=2ωRηµ
2
ωt
ή v=2ωRηµ .
2
224. Κύλινδρος και σηµειακή µάζα m (II).
Στο εσωτερικό ενός κυλινδρικού κουτιού µάζας Μ=1 Kg και ακτίνας R=10 cm, έχουµε
κολλήσει µια µικρή µεταλλική σφαίρα
µάζας
1
m= Kg. Το σύστηµα M
4 m
τοποθετείται σε κεκλιµένο επίπεδο R
γωνίας κλίσης φ, έτσι ώστε η Κm να
είναι παράλληλη στο κεκλιµένο επίπεδο. K
Τότε:
Να υπολογίσετε την αρχική γωνιακή R
επιτάχυνση τη στιγµή που αφήνουµε το
σύστηµα να κινηθεί πάνω στο κεκλιµένο
A
επίπεδο.
∆ίνονται: g=10m/s2, ηµφ=0,6, συνφ=0,8
και ότι η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου
ως προς άξονα που περνάει από το
1 φ
κέντρο µάζας του είναι Icm= MR2.
2
Λύση:
1ος τρόπος (ο σύντοµος):
Το σηµείο επαφής Α του κυλίνδρου µε N M

το κεκλιµένο επίπεδο αποτελεί στιγµιαίο m
πόλο περιστροφής (Euler Pole). Έτσι mgηµφ
µπορούµε να θεωρήσουµε τη σύνθετη φ mgσυνφ
κίνηση του κυλίνδρου µε τη σφαίρα K
mg
(µεταφορική και στροφική) ως καθαρά φ

περιστροφική γύρω από άξονα που Mgηµφ Tστ
περνά από το Α και είναι κάθετος στο
επίπεδο της κίνησης (στιγµιαίος άξονας A Mgσυνφ
περιστροφής) (Θεώρηµα του Euler).
Ισχύει Στ(Α)=ΙΑ·αγων, όπου η ροπή
αδράνειας του κυλίνδρου ως προς το
σηµείο Α είναι σύµφωνα µε το θεώρηµα
του Steiner (παράλληλων αξόνων):
1 3 Mg
ΙΜ= MR2+ΜR2⇒ ΙΜ= MR2 και
2
φ
2
η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς το σηµείο Α είναι:
Ιm=md2 µε d2=2R2, άρα έχουµε Ιm=2mR2

Τελικά έχουµε
3
ΙΑ= ΙΜ+ Ιm=( M+2m)R2
2
Τότε,
3
Στ(Α)=ΙΑ·αγων⇒ ΜgηµφR+mg(ηµφ-συνφ)R=( M+2m)R2·αγων⇒
2
3 1 1 55
⇒6-0,5=( + ) ·αγων⇒αγων= ⇒ αγων=27,5 rad/s2
2 2 10 2
2ος τρόπος (ο δύσκολος): M

N
m
Ο Θεµελιώδης Νόµος της στροφικής κίνησης
mgηµφ
εφαρµόζεται ως προς το κέντρο µάζας C του φ mgσυνφ
συστήµατος των δυο µαζών. Το κέντρο µάζας
mg
C του στερεού (κύλινδρος- µάζα m) βρίσκεται Kφ
στην ευθεία Κm έτσι ώστε να ισχύει: Mgηµφ Tστ
M·r1=m·r2
όπου r1 και r2 είναι οι αποστάσεις του κέντρου A Mgσυνφ
µάζας Κ του κυλίνδρου από το C και r2 είναι η
απόσταση της σηµειακής µάζας m από το C.
Τότε προκύπτει
1
r1= r2 ⇒r2=4r1.
4
Mg
1 4
φ
r1+r2=R⇒5r1=R⇒r1= m και r2= m.
50 50
Ισχύει αC=αγων·x ( η υC είναι κάθετη στην ΑC), µε x= R 2 +r12 .
Από το Θεµελιώδη Νόµο της στροφικής κίνησης ως προς το κέντρο µάζας C του
συστήµατος των δυο µαζών έχουµε:
Στ(C)=IC·αγων⇒Tστ·R-N·r1= IC·αγων (1)
(η συνολική ροπή του βάρους ως προς το κέντρο µάζας C του συστήµατος είναι µηδέν).
Αναλύουµε την αC σε µια συνιστώσα αCx παράλληλη στην ευθεία ΚC και σε µια
συνιστώσα αCy κάθετη στην ευθεία ΚC.
Τότε ισχύει
R
αCx = αC·συνθ µε συνθ= άρα M
x N
R m
έχουµε αCx = αC· και επειδή ισχύει
x
αC=αγων·x
τελικά προκύπτει θ
K
R
αCx = αγων·x · ⇒ αCx = αγων·R.
θ Tστ
x
Ακόµη ισχύει A
r
αCy = αC·ηµθ µε ηµθ= 1
x
άρα έχουµε
r r
αCy = αC· 1 ⇒ αCy = αγων·x · 1 ⇒ αCy
x x
= αγων·r1. φ
Από το 2ο Νόµο του Newton έχουµε

ΣFy=(M+m) αCy ⇒Ν-(Μ+m)gσυνφ=(M+m)·αCy ⇒
⇒ Ν-(Μ+m)gσυνφ=(M+m)·αγων·r1 ⇒
1 1
⇒Ν-10= ·αγων ⇒ Ν=10+ ·αγων (2)
40 40
και
ΣFx=(M+m) αCx ⇒
(Μ+m)gηµφ-Tστ=(M+m)·αγων·R⇒
30 5
⇒ -Tστ= ·αγων (3)
4 40
Ακόµη για τη ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς το C έχουµε

1
ΙΜ= MR2+Μr12⇒ ΙΜ=54·10-4Kg·m2 και για τη ροπή αδράνειας της µάζας m ισχύει
2
Ιm=m·r22=16·10-4Kg·m2. Τότε ισχύει IC= ΙΜ+ Ιm=7·10-3Kg·m2.
Aπό τη σχέση (1) και µέσω της (2) έχουµε

Στ(C)=IC·αγων⇒Tστ·R-N·r1= IC·αγων ⇒
1 1 1
Tστ· -(10+ ·αγων) = 7·10-3·αγων⇒
10 40 50
⇒ Tστ-2=75·10-3·αγων (4)
Με πρόσθεση κατά µέλη των (3) και (4) έχουµε:

30
-2=200·10-3·αγων⇒5,5=0,2· αγων⇒
4
55
⇒αγων= ⇒ αγων=27,5 rad/s2
2
3ος τρόπος (ο λάθος):

N M
Από το Θεµελιώδη Νόµο της στροφικής κίνησης ως m
προς το κέντρο µάζας Κ του κυλίνδρου έχουµε: mgηµφ
φ mgσυνφ
Στ(Κ)=IΚ·αγων⇒Tστ·R-mgσυνφ·R= IK·αγων
K
mg
φ
1 1 Mgηµφ Tστ
όπου ΙΚ= ΙΜ= MR2+mR2=( M+m)·R2
2 2
Άρα προκύπτει A Mgσυνφ
1
Tστ·R-mgσυνφ·R= ( M+m)·R2·αγων ⇒
2
1
Tστ-mgσυνφ= ( M+m)·R·αγων (1) Mg
2 φ
Ακόµη από από το 2ο Νόµο του Newton για την
µεταφορική κίνηση του συστήµατος των δυο µαζών έχουµε
ΣF=(M+m)α⇒
(Μ+m)gηµφ-Τστ=(M+m)·R·αγων (2)
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) παίρνουµε

3
Μgηµφ+mg(ηµφ-συνφ)= ( M+2m)·R·αγων ⇒6-0,5=0,2·αγων ⇒0,2·αγων=5,5⇒
2
55
αγων= ⇒ αγων=27,5 rad/s2
2
1η: Η σχέση ΣF=(M+m)α ισχύει για την επιτάχυνση του κέντρου µάζας C του
συστήµατος και όχι για την επιτάχυνση α του κέντρου µάζας Κ του κυλίνδρου.
2η : Ο θεµελιώδης νόµος της στροφικής κίνησης ισχύει για το κέντρο µάζας C του
συστήµατος δηλαδή ισχύει Στ(C)=IC·αγων και όχι για το κέντρο µάζας Κ του κυλίνδρου.
Η σχέση Στ(Κ)=IΚ·αγων ισχύει εδώ επειδή η επιτάχυνση του Κ βρίσκεται στην ευθεία ΚC
και δεν ισχύει πάντα!!
3
3η : Ισχύει ΜgηµφR+mg(ηµφ-συνφ)R=( M+2m)R2·αγων⇔
2
3 α
⇔ΜgηµφR+mg(ηµφ-συνφ)R=( M+2m)R2· cm ⇔
2 R
3 Μgηµφ+mg(ηµφ-συνφ)
Μgηµφ+mg(ηµφ-συνφ)=( M+2m)· αcm ⇔ αcm = . Για αcm<0
2 3Μ
+2m
2
Προκύπτει Μgηµφ+mg(ηµφ-συνφ)<0⇔ Μηµφ+m(ηµφ-συνφ)<0⇔0,6Μ-0,2m<0⇔
⇔ m>3M.
∆ηλαδή αν m>3M το σύστηµα θα κινηθεί προς τα πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο.

Αν πάλι m=3M τότε το σύστηµα θα ισορροπεί στην αρχική του θέση.
225. Σφαίρα σε ηµισφαίριο και τροχαλία (βαρέθηκα τα κεκλιµένα).
Στο σχήµα η σφαίρα µάζας m=0,5Kg και ακτίνας r=0,1m φέρει αυλάκι στην περιφέρειά
της στο οποίο έχουµε τυλίξει σχοινί και µπορεί να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο
εσωτερικό ηµισφαιρίου ακτίνας R=0,5m όπως
φαίνεται στο σχήµα. Η τροχαλία έχει µάζα
M=0,85Kg και ακτίνα R1=2r, το σχοινί είναι A R1 M
αβαρές και το σώµα που είναι δεµένο στο O

άλλο άκρο του έχει µάζα m1=0,4Kg. Το σχοινί
δεν ολισθαίνει ούτε στο αυλάκι της τροχαλίας
αλλά ούτε και στο αυλάκι της σφαίρας. Το
m1
σύστηµα ισορροπεί µε τη σφαίρα να βρίσκεται
στο κατώτερο σηµείο του ηµισφαιρίου,
ασκώντας σ’ αυτή κατάλληλη δύναµη. A
Κάποια στιγµή αφήνουµε τη σφαίρα να
κινηθεί, µέχρι να φτάσει στο ανώτερο σηµείο
R
Α του ηµισφαιρίου.
Να υπολογίσετε την ταχύτητα του Κ.Μ της
m
σφαίρας µόλις αυτή φτάσει στο σηµείο Α. r Uβαρ =0
Για τις πράξεις θεωρείστε ότι η µάζα m1 µέχρι B
η σφαίρα να φτάσει στο σηµείο Α έχει διανύσει απόσταση h=2,25R. ∆ίνονται για τη
2 1
σφαίρα Ιcm= mr 2 , για την τροχαλία Ιο= MR12 και g=10m/s2.
5 2
Λύση:
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ= Ww1 + Ww ⇔

ω
1
1 1 1 1 A R1
⇔ m1υ12+ Ι0ω12+ mυcm2+ Icmω2=m1gh-mg(R- O
M
2 2 2 2
r) m1
υ
Ισχύουν: υ1=ω1R1, υ1=2υcm, υcm=ωr ή ω= 1 , τότε cm
1
2r
έχουµε:
1 1 1 1 υ2 1 2 2 2
m1υ12+ MR12 ω12+ m 1 + mr ω = Κ
υ
H=2,25R
2 2 2 2 4 2 5 r
=m1gh-mg(R-r)⇔ ω
R
1 1 1 1
⇔ m1υ12+ Μ υ12+ m υ12+ mυ12=2,25m1gR- R
N
2 4 8 20 m
mg(R-r)⇔ r Uβαρ =0
m1
1 1 7 B
⇔ m1υ12+ Μ υ12+ m υ12=2,25m1gR-mg(R- w a
υ1
2 4 40
40g(2,25m R-mR+mr)
r)⇔ υ12= 1
⇔
20m1 +10M+7m
400(0,45-0,25+0,05) υ 5
⇔υ12= ⇔ υ12=5⇔υ1= 5 =2,23m/s και υcm= 1 = =1,12m/s.
8+8,5+3,5 2 2
226. Πόση είναι η στατική τριβή;
Κύλινδρος ακτίνας R και βάρους w=40 N,

ισορροπεί πάνω σε κεκλιµένο επίπεδο γωνίας
κλίσης φ=300, µε τη βοήθεια σχοινιού
Τ N
παράλληλου στο κεκλιµένο επίπεδο, που
περνά από το κέντρο του Ο. Να Τστ O
wX
Α)α) Η στατική τριβή και, wY
β) η τάση του σχοινιού
w φ
Β) Αν κόψουµε το σχοινί που

περνά από το κέντρο του τροχού
τότε να ξαναπαντηθούν τα
ερωτήµατα (α) και (β).
Ποια είναι η τιµή της οριακής N
3 Τστ O
τριβής δίνεται µ= .
2
Θεωρείστε ότι ο κύλινδρος δεν wX
ολισθαίνει. wY
∆ίνονται για τον κύλινδρο Ιcm=
1 w φ
mR 2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
Αα) Ο κύλινδρος αρχικά ισορροπεί και ισχύει Στ=0 ως προς οποιοδήποτε σηµείο του
επιπέδου των δυνάµεων που ασκούνται στον κύλινδρο άρα και ως προς το Ο. Οπότε
έχουµε:
Tστ·R=0⇒ Tστ=0.
β) Ακόµη
40
ΣF=0⇒T-wηµφ=0⇒T=wηµφ= =20Ν.
2
Βα) Μόλις κόψουµε το σχοινί έχουµε:
ΣF=mαcm⇒wx-Tστ=mαcm (1) και
1 α 1
Στ(Ο)=Ιαγων⇒ΤστR= mR 2 cm ⇒ Τστ= mα cm (2).
2 R 2
Από τις σχέσεις (1) ∧ (2) έχουµε:
3 2w x 2gηµφ
wx= mα cm ⇒ αcm = ⇒ αcm =
2 3m 3
wηµφ 20
και Τστ= ⇒ Τστ= Ν.
3 3
Βέβαια όταν κόψουµε το νήµα η τάση του νήµατος γίνεται µηδέν.
Η οριακή στατική τριβή είναι:

3
Tορ=µΝ=µwσυνφ⇒ Tορ= 20 3 ⇒ Tορ=30Ν.
2
Η στατική τριβή είναι µια µεταβλητή δύναµη που παίρνει τιµές:
0≤ Τστ≤ Tορ=µΝ δηλαδή εδώ έχουµε 0≤ Τστ≤ 30Ν.

wηµφ 3 3
Για Τστ> Tορ ⇒ >µwσυνφ⇒ εφφ>3µ⇒ εφφ> ή φ>690, ο κύλινδρος
3 2
ολισθαίνει και τότε εµφανίζεται η τριβή ολίσθησης µε τιµή
T= Tορ=µΝ=µwσυν690=12,4N.
N
ω
O υcm
Τστ =0
φ
w
Βέβαια µόλις ο κύλινδρος φτάσει στο οριζόντιο επίπεδο η Τστ γίνεται πάλι µηδέν
Tστ=0
και ο κύλινδρος κυλίεται αενάως!!!; πάνω στο οριζόντιο επίπεδο µε σταθερή υcm και
σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω.
227. ΤΡΟΧΟΣ ΚΑΙ …ΜΙΑ ΡΑΒ∆ΟΣ
Η ράβδος του σχήµατος έχει µάζα M=20 kg και µήκος L=4m. Ο τροχός έχει µάζα
επίσης m=M=20 kg και ακτίνα R=0,5m. Ποια δύναµη πρέπει να δέχεται στο άκρο Α
ώστε να κινείται µε σταθερή επιτάχυνση α=2m/s2 , παραµένοντας οριζόντια; Ο τροχός
F
M,L m
A θ B FBx
T
1
δεν ολισθαίνει. ∆ίνονται Ι= m ⋅ R 2 και g=10m/s2.
2
Λύση:
α
Ο τροχός δεν ολισθαίνει οπότε: α=αγων·R ⇒αγων=
R
1 α 1
Για την ροπή της στατικής τριβής: Στ=Ι·αγων⇒Τ·R= m ⋅ R 2 · ⇒ Τ= m ⋅ α (1)
2 R 2
Για την επιταχυνόµενη κίνηση του τροχού έχουµε:FBx-T=m·α (2) , (όπου FBx είναι η
δύναµη που ασκεί η ράβδος στον τροχό στο σηµείο Β και F΄Bx είναι η αντίδρασή της,
δηλαδή η δύναµη που ασκεί ο τροχός στη ράβδο.
3
Από τις (1) και (2) έχουµε F΄Bx= FBx= m ⋅ α =60Ν. Ακόµη Τ=20Ν.
2
FAy F FBy
θ FAx K F΄Bx B FBx
A
m
Mg T E
Για τη ράβδο έχουµε ΣFx=FΑx-F΄Bx=M·α⇒ FAx= F΄Bx+Μ·α⇒ FAx=60+40=100Ν.
Ακόµη ΣFy=0⇒ FAy+FBy=Mg⇒ FBy=M·g- FAy
Για τη στροφική κίνηση της ράβδου ως προς οποιοδήποτε σηµείο της είναι
L=M·υ·d=0 αφού η απόσταση της ταχύτητας του Κ.Μ της ράβδου από το φορέα της
είναι d=0. Βέβαια αν η ράβδος δεν είναι οριζόντια τότε είναι L=0 µόνο ως προς το
dL
Κ.Μ της. Για L=0⇒ =0 ⇒Στ=0 ως προς οποιοδήποτε σηµείο της ράβδου.
dt
1. Άρα ως προς το σηµείο Β έχουµε Στ(Β)=0⇒FAy·L-M·g· L =0 .

2
Άρα 4·FAy-400=0⇒ FAy=100Ν.
2
Τελικά FA= FAx 2
+FAy =100 2 N µε θ=450.
Θα µπορούσαµε να κάνουµε το ίδιο και ως προς το σηµείο K που είναι το Κ.Μ της
ράβδου. Τότε έχουµε:
2. Στ(K)=0⇒FAy· L - FBy· L =0⇒ FAy= FBy⇒ FAy=M·g- FAy ⇒ 2FAy=M·g⇒ FAy=

2 2
Mg
⇒ FAy=100N.
2
3. Ως προς το σηµείο Ε του εδάφους η ράβδος έχει στροφορµή ίση µε L=M·υ·R⇒
dL
=M ⋅ α ⋅ R =40·0,5=20N·m. Τότε για τη ράβδο και ως προς το σηµείο Ε του
dt
dL
εδάφους έχουµε Στ(Ε)= = 60N·m⇒
dt
L
⇒FAx·R+FAy·L-M·g· -FBx·R=20⇒
2
⇒50+4·FAy-400-30=20⇒4·FAy=400⇒ FAy=100Ν.
Αν βέβαια αντιµετωπίσουµε το σύστηµα σαν ενιαίο στερεό τότε έχουµε:
FAy F FBy
θ FAx K K΄F΄ Bx
B FBx
A
L/4 m
Mg T E
(M+m)g
1 α 1
Για την ροπή της τριβής: Στ=Ι·αγων⇒Τ·R= m ⋅ R 2 · ⇒ Τ= m ⋅ α (1)
2 R 2
1
Και για το Κ.Μ του συστήµατος FAx-T=2m·α⇒ FAx=2m·α+ m ⋅ α ⇒FAx=100Ν.
2
Ενώ για τη στροφική κίνηση ως προς το Ε έχουµε ολική ροπή
1 dL m⋅R dL 5
L=M·υ·R+m·υ·R+ mR 2 ·ω⇒ =Μ ⋅ α ⋅ R+m ⋅ α ⋅ R+ ⋅α ⇒ = m ⋅ α ⋅ R=50N.m
2 dt 2 dt 2
.
dL L
Άρα Στ(Ε) = =50 ⇒ FAy·L+FAx·R-(M+m)·g· =50 .
dt 4
Τότε 4·FAy+50-400=50⇒4·FAy=400⇒ FAy=100Ν.
…..ας σηκώσουµε λίγο τη ράβδο!
Έστω ότι η ράβδος σχηµατίζει γωνία θ µε το οριζόντιο έδαφος και ότι ζητείται να
υπολογιστεί η οριζόντια δύναµη FΑ καθώς και η γωνία θ που πρέπει να ασκούµε στο
άκρο Α της ράβδου ώστε αυτή να επιταχύνεται µε την επιτάχυνση α.
FAy
A FA
θ
FAx
K
a
K1
Mg
NB
A΄ Κ΄ K1΄ B FB
m)g
FB΄ N m
(M+
T E
α
Ο τροχός δεν ολισθαίνει οπότε: α=αγων·R ⇒αγων=
R
1 α 1
Για την ροπή της στατικής τριβής: Στ=Ι·αγων⇒Τ·R= m ⋅ R 2 · ⇒ Τ= m ⋅ α (1)
2 R 2
Για την επιταχυνόµενη κίνηση του τροχού έχουµε:FB-T=m·α (2) , (όπου FB είναι η
οριζόντια δύναµη που ασκεί η ράβδος στον τροχό στο σηµείο Β και F΄B είναι η
αντίδρασή της, δηλαδή η δύναµη που ασκεί ο τροχός στη ράβδο. Ακόµη o τροχός
ασκεί στη ράβδο στο σηµείο επαφής Β µια κατακόρυφη δύναµη ΝΒ µε φορά προς τα
πάνω. Βέβαια υπάρχει και η αντίδραση ΝΒ΄ της ΝΒ που ασκείται στον τροχό στο
σηµείο Β κατακόρυφα µε φορά προς τα κάτω (δεν έχει σχεδιαστεί!!).
3
Από τις (1) και (2) έχουµε F΄B= FB= m ⋅ α =60Ν. Ακόµη Τ=20Ν.
2
Για τη ράβδο έχουµε ΣFx=FΑ-F΄B=M·α⇒ FA= F΄B+Μ·α⇒ FA=60+40=100Ν.

Ακόµη ΣFy=0⇒ ΝB=Mg⇒ ΝB=200Ν.
Για τη στροφική κίνηση της ράβδου ως προς το κέντρο µάζας της Κ είναι
L=M·υ·d=0 αφού η απόσταση της ταχύτητας του Κ.Μ της ράβδου από αυτό είναι
dL
d=0. Για L=0⇒ =0 ⇒Στ(Κ)=0 ως προς το Κ.Μ της ράβδου.
dt
1. Στ(K)=0⇒FAy· L + FB΄· L ·ηµθ-ΝΒ· L ·συνθ=0⇒

2 2 2
L L L
⇒Fηµθ· + FB· ·ηµθ-ΝΒ· ·συνθ=0⇒
2 2 2
40 5
⇒ 200·ηµθ+120ηµθ-400·συνθ=0⇒320·ηµθ=400συνθ⇒εφθ= = ή θ = 510 .
32 4
L L L
Γενικά ισχύει: Fηµθ· + FB· ·ηµθ-ΝΒ· ·συνθ=0⇒
2 2 2
3
⇒F·ηµθ+ m ⋅ α ·ηµθ-Μg·συνθ=0⇒
2
3 3
⇒( m ⋅ α +Μ·α) ·ηµθ+ m ⋅ α ·ηµθ-Μg·συνθ=0⇒
2 2
g 5
⇒4Μ·α·ηµθ= Μg·συνθ⇒ εφθ= = .
4α 4
2. Ως προς το σηµείο Β έχουµε L=M·υ·(ΚΚ΄)=Μ·υ· L ·ηµθ⇒
2
dL L
⇒ =Μ ⋅ α ⋅ ⋅ ηµθ=80 ⋅ ηµθ (N ⋅ m) .
dt 2
L
Στ(Β)=80·ηµθ⇒FAy·L-M·g· ·συνθ=80·ηµθ⇒
2
L
⇒ FAηµθ·L -M·g· ·συνθ=80·ηµθ⇒400·ηµθ-400·συνθ=80·ηµθ⇒
2
40 5
⇒320·ηµθ=400συνθ⇒εφθ= = .
32 4
3. Ως προς το σηµείο Ε του εδάφους η ράβδος έχει στροφορµή ίση µε

dL L
L=M·υ·(ΚΚ΄+R)⇒ =M ⋅ α ⋅ (ΚΚ ′ + R) =M ⋅ α ⋅ ( ηµθ+R) =80·ηµθ+20 N·m.
dt 2
dL
Τότε για τη ράβδο και ως προς το σηµείο Ε του εδάφους έχουµε Στ(Ε)= =
dt
L
80·ηµθ+20 ⇒FA·(ΑΑ΄+R) -M·g· ·συνθ-FB΄ ·R=80·ηµθ+20 όπου (ΑΑ΄)=L·ηµθ,
2
άρα
⇒100·(4·ηµθ+0,5)-400·συνθ-30=80·ηµθ+20 ⇒
40 5
40·ηµθ+5-40·συνθ-3=8·ηµθ+2⇒32·ηµθ=40·συνθ ⇒εφθ= = .
32 4
Αν βέβαια αντιµετωπίσουµε το σύστηµα σαν ενιαίο στερεό τότε έχουµε:
1 α 1
Για την ροπή της τριβής: Στ=Ι·αγων⇒Τ·R= m ⋅ R 2 · ⇒ Τ= m ⋅ α (1)
2 R 2
1
Και για το Κ.Μ του συστήµατος FA-T=2m·α⇒ FA=2m·α+ m ⋅ α ⇒FA=100Ν.
2
Ενώ για τη στροφική κίνηση ως προς το Ε έχουµε ολική ροπή
1 dL L  m⋅R
L=M·υ·(ΚΚ΄+R)+m·υ·R+ mR 2 ·ω⇒ =Μ ⋅ α ⋅  ⋅ ηµθ + R  +m ⋅ α ⋅ R+ ⋅α ⇒
2 dt 2  2
dL
=40 ⋅ ( 2 ⋅ ηµθ + 0,5 ) +20+10 =80·ηµθ+50.
dt
dL L
Άρα Στ(Ε) = = 80·ηµθ+50⇒ FA·(ΑΑ΄+R)-(M+m)·g· ·συνθ=80·ηµθ+50 όπου
dt 4
(ΑΑ΄)=L·ηµθ, άρα
⇒ FA·(4·ηµθ+0,5)-400·συνθ=80·ηµθ+50⇒400·ηµθ+50-400·συνθ=80·ηµθ+50 ⇒
40 5
⇒320·ηµθ=400·συνθ ⇒εφθ= = .
32 4
Ή θα µπορούσαµε να έχουµε:
1 dL L  m⋅R
L(Ε)=(M+m)·υ·(Κ1Κ1΄+R)+ mR 2 ·ω⇒ =2Μ ⋅ α ⋅  ⋅ ηµθ + R  + ⋅α ⇒
2 dt 4  2
dL
=80 ⋅ ( ηµθ + 0,5 ) + 10 =80·ηµθ+50.
dt
L 1 dL L m⋅R dL
L(Β)=(M+m)·υ· ηµθ+ mR 2 ·ω⇒ =2Μ ⋅ α ⋅ ⋅ ηµθ+ ⋅α⇒ =80 ⋅ ηµθ + 10 .
4 2 dt 4 2 dt
L
Τότε Στ(Β)= FA·ηµθ·L+T·R-(M+m)·g· ·συνθ= 80 ⋅ ηµθ + 10 ⇒
4
40 5
⇒400·ηµθ+10-400·συνθ= 80 ⋅ ηµθ + 10 ⇒320·ηµθ=400·συνθ ⇒εφθ= = .
32 4
1 dL m ⋅ R
L(Κ1 )= mR 2 ·ω⇒ = ⋅ α =10 Kgm2/s.
2 dt 2
3L L L
Τότε Στ(K1)= FA·ηµθ· +T·(R+ ·ηµθ)-Ν · ·συνθ=10. Εδώ η ροπή της εξωτερικής
4 4 4
δύναµης Ν (κάθετη αντίδραση στο σηµείο Ε) δεν είναι µηδέν ως προς το Κ1.
Ισχύει για το σύστηµα των σωµάτων ΣFy=0⇒N=(M+m)·g=2M·g
3L L L
FA·ηµθ· +T·(R+ ·ηµθ)- 2M·g · ·συνθ=10⇒
4 4 4
40 5
⇒300·ηµθ+10+20·ηµθ-400·συνθ=10⇒320·ηµθ=400·συνθ ⇒εφθ= = .
32 4
228.ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΡΟΠΗΣ Α∆ΡΑΝΕΙΑΣ ΟΜΟΓΕΝΟΥΣ ΡΑΒ∆ΟΥ

Μια οµογενής ράβδος µάζας m και µήκους L, στρέφεται γύρω από άξονα ΖΖ΄ κάθετο
προς το µήκος της που περνάει από το ένα άκρο της. Να υπολογιστεί η ροπή αδράνειας
της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της.
Λύση:
4 3 2
Lν Lν Lν Lν
m4 m3 m2 m1
L
Z΄
Θεωρούµε ότι η ράβδος αποτελείται από στοιχειώδεις µάζες οι οποίες δε βρίσκονται σε

ίσες αποστάσεις µεταξύ τους αλλά σε αποστάσεις L1=L,
L2=Lν, L3=Lν2, L4=Lν3, L5=Lν4… (δηλαδή οι αποστάσεις τους µεταβάλλονται κατά
γεωµετρική πρόοδο µε λόγο ν<1. Τότε οι αντίστοιχες στοιχειώδεις µάζες που
αντιστοιχούν σε µήκη:
L-Lν=L·(1-ν),
Lν- Lν2=L·ν·(1-ν),
Lν2- Lν3=L·ν2·(1-ν),
Lν3-Lν4=L·ν3·(1-ν) είναι αντίστοιχα:
m
· L·(1-ν)=m·(1-ν),
m1 =
L
m
m2= · Lν·(1-ν)=m·ν·(1-ν),
L
m
m3= · Lν2(1-ν)=m·ν2·(1-ν),
L
m
m 4= ·Lν3·(1-ν)=m·ν3·(1-ν) κ.ο.κ
L
Αν ο διαχωρισµός αυτός της ράβδου σε στοιχειώδεις µάζες προχωρήσει αρκετά
(δηλαδή αν το ν είναι λίγο µικρότερο από τη µονάδα), τότε µπορούµε να θεωρήσουµε
τις στοιχειώδεις µάζες ως υλικά σηµεία, οπότε έχουµε:
Ι= m1·L12+m2·L22+m3·L32+m4·L42+…
Ι=m·(1-ν)·L2+ m·ν3·(1-ν)·L2+ m· ν6·(1-ν)·L2 + m·ν9·(1-ν)·L2+…
I=m·(1-ν)·L2·(1+ν3+ ν6+ν9+…)
Η σειρά 1+ν3+ ν6+ν9+… είναι γεωµετρική πρόοδος µε πρώτο όρο α1=1 και λόγο λ=ν3
και το άθροισµα των απείρων όρων της είναι:
α 1
Σ= 1 = 3
1-λ 1-ν
1 1-ν 1-ν 1
I=m·(1-ν)·L2 = mL2· 3 = mL2· = mL2·
1-ν 3
1-ν (1-ν) ⋅ (1+ν+ν )
2
1+ν+ν 2
Όταν όµως το ν→1, δηλαδή όταν ο διαχωρισµός σε στοιχειώδεις µάζες προχωρεί επ’
1 1
άπειρο, τότε η παράσταση 2
→
1+ν+ν 3
Τότε η ζητούµενη ροπή αδράνειας ως προς άξονα που διέρχεται από το άκρο της
ράβδου είναι:
1
Ι= mL2.
3
Αν ο άξονας περιστροφής διέρχεται από το Κ.Μ της ράβδου, τότε η ροπή αδράνειας της
µισής ράβδου ως προς αυτόν τον άξονα σύµφωνα µε την παραπάνω εξίσωση θα είναι:
2
1 m L 1
Ι= ·   = m·L2.
3 2  2  24
Τελικά η ροπή αδράνειας ολόκληρης της ράβδου ως προς άξονα περιστροφής που
διέρχεται από το Κ.Μ της ράβδου είναι:
1 1
Ι=2· m·L2= m·L2
24 12
229.Ταλάντωση δυο σωµάτων
(∆ίνεται για σφαίρα

µάζας m και ακτίνας Ψ
2
R, Icm=Ι= ⋅m⋅R2.) x
5 x1
Το σχήµα δείχνει δυο α1
σώµατα m1 και m2 x 2 α2
ω1
που συνδέονται µε ω2 m2 m1
ένα αβαρές ελατήριο
σταθεράς Κ. Το F΄΄ελ K F ελ
σύστηµα µπορεί να
ταλαντώνεται έτσι ΄
T΄στ Tστ
O
ώστε οι δυο µάζες να L X
κυλίονται. Έστω ότι
το φυσικό µήκος του
ελατηρίου είναι L0. Τότε για τη µεταβολή x(t) του µήκους του ελατηρίου σε µια τυχαία
θέση κατά τη διάρκεια της συσπείρωσης ισχύει:
x=L0-L=L0-(x1-x2).
Οι θέσεις των Κ.Μ των δυο σωµάτων δίνονται από τις συντεταγµένες x1(t) και x2(t).
Στο σχήµα υποθέτουµε ότι το ελατήριο είναι συσπειρωµένο κατά x. Ισχύει επίσης για
τα µέτρα των δυνάµεων του ελατηρίου που ασκούνται στις δυο µάζες ότι:
Fελ=F΄ελ=Κ·x
Για τη µεταφορική κίνηση της m1 από το 2o Νόµο του Newton ισχύει:
ΣF=m1·α1⇒Fελ-Τστ= m1·α1 (1)
Για τη στροφική κίνηση ισχύει ότι:
2 2 α 2
Στ=Ι·αγων ⇒ Τστ·R= m1R2 αγων ⇒ Τστ·R= m1R2 1 ⇒ Τστ= m1·α1 (2),
5 5 R 5
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) προκύπτει:
7 T 2 2
Fελ= m1·α1 και στ = ⇒ Tστ = Fελ
5 Fελ 7 7
Τότε για την τυχαία θέση x1 της m1 έχουµε:
2 5 5 5
ΣF= Fελ-Τστ = Fελ - Fελ = Fελ = Κ ⋅ x ⇒m1·α1= Κ ⋅ x ⇒
7 7 7 7
d 2 x1 5
m 1· = Κ·x (3)
dt 2 7
Παρόµοια, για τη m2 ισχύει:

d2x2 5
m 2· 2
= - Κ·x (3΄)
dt 7
Πολλαπλασιάζουµε τη σχέση (3) µε m2 και τη σχέση (3΄) µε m1 και προκύπτουν

d2x 5
m1m2· 21 = Κm2·x (4) και
dt 7
2
d x 5
m1m2· 22 = - Κm1·x (4΄), οπότε µε αφαίρεση των δυο σχέσεων έχουµε:
dt 7
d 2 (x 2 − x1 ) 5
m1m2· 2
= - Κ(m1+m2)x⇒
dt 7
m1m 2 d 2 (x 2 − x1 ) 5
· 2
= - Κ·x.
m1 +m 2 dt 7
mm
Aν ονοµάσουµε την ποσότητα µ= 1 2 ανηγµένη µάζα του ζευγαριού των δυο
m1 +m 2
σωµάτων τότε έχουµε,
d 2 (x 2 − x1 ) 5Κ
µ + ·x=0
dt 2 7
d 2 (x 2 − x1 ) d 2 (x-L 0 ) d 2 x
Από την x=L0-L=L0-(x1-x2)⇒ x2-x1= x-L0⇒ = = 2 οπότε τελικά
dt 2 dt 2 dt
έχουµε:
d 2 x 5Κ
µ· + ·x=0
dt 2 7
και
x=Aηµ(ωt+φ0)
5Κ 5Κ
µε D= =µ·ω2⇒ω= .
7 7µ
Το x είναι η σχετική αποµάκρυνση των δυο σωµάτων και όχι η αποµάκρυνση του ενός
σώµατος από τη θέση ισορροπίας του.
m1m 2 1 1 1
Παρατηρούµε ότι για την ανηγµένη µάζα ισχύει µ= ή = + δηλαδή η
m1 +m 2 µ m1 m 2
ανηγµένη µάζα µ είναι µικρότερη και από τη µικρότερη µάζα από τις m1 και m2.
Ακόµη για τη σχετική ταχύτητα των δυο σωµάτων ισχύει:
dx
υ= =ωAσυν(ωt+φ0)
dt
και για τη σχετική επιτάχυνση ισχύει:
dυ
α= =-ω2Aηµ(ωt+φ0)
dt
Η παραπάνω ταλάντωση είναι ισοδύναµη µε την ταλάντωση ενός σώµατος. ∆ηλαδή το
κάθε σώµα κινείται ως προς το άλλο σαν το άλλο σώµα να ήταν σταθερό και η µάζα
του κινούµενου να ελαττώνονταν σε µάζα µ ίση µε την ανηγµένη. Πράγµατι για ένα
σώµα µάζας µ έχουµε:
Για τη µεταφορική κίνηση της µ από το 2o Νόµο του Newton ισχύει:
ΣF=µ·α⇒Fελ-Τστ= µ·α (1)

x
µ
K
µ
K F ελ
Tστ
Για τη στροφική κίνηση ισχύει ότι:
2 2 2 α 2
Στ=Ι·αγων ⇒ Τστ·R=
µR αγων ⇒ Τστ·R= µR2 1 ⇒ Τστ= µ·α (2),
5 5 R 5
Με πρόσθεση κατά µέλη των (1) και (2) προκύπτει:
7 T 2 2
Fελ= µ·α και στ = ⇒ Tστ = Fελ
5 Fελ 7 7
Τότε για την τυχαία θέση x της µ έχουµε:
2 5 5 5 d2x 5
ΣF= Τστ -Fελ= Fελ -Fελ =- Fελ =- Κ ⋅ x ⇒µ·α=- Κ ⋅ x ⇒µ· 2 = - Κ·x
7 7 7 7 dt 7
d 2 x 5Κ
µ· + ·x=0
dt 2 7
Ποια θα είναι άραγε η µέγιστη συσπείρωση του ελατηρίου;
ω m m1 m2
υ
K
L0
230. Κύλιση µε ολίσθηση.
Η σφαίρα του σχήµατος µάζας

m=2Kg και ακτίνας R N
ξεκινώντας από την ηρεµία,
κινείται ευθύγραµµα T mgηµφ
φ
κατερχόµενη σε κεκλιµένο ω
mgσυνφ
επίπεδο µεγάλου µήκους γωνίας h
κλίσης φ, όπως φαίνεται στο mg
σχήµα. Αν ο συντελεστής τριβής υ
ολίσθησης σφαίρας επιπέδου
1
είναι µ= , τότε: φ
8
Α) Ποια είναι η µέγιστη γωνία
κλίσης του κεκλιµένου επιπέδου
για την οποία η σφαίρα κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει;
Β) Αν η γωνία φ είναι τέτοια ώστε να ισχύει ηµφ=0,6 και συνφ=0,8 τότε:

α) Ποια είναι η κινητική ενέργεια της σφαίρας όταν το Κ.Μ της έχει κατέβει κατά
h=0,6m;
β) Ποιος είναι τότε ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας της σφαίρας;
∆ίνονται: Η ροπή αδράνειας της σφαίρας γύρω από άξονα που διέρχεται από το κέντρο
2
µάζας της: Ι= mR2, η επιτάχυνση της βαρύτητας: g = 10m/s2 και ότι ο συντελεστής
5
στατικής τριβής είναι ίσος µε το συντελεστή τριβής ολίσθησης.
Λύση:
Α) Για κύλιση χωρίς ολίσθηση και για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας ισχύει:
ΣF=mαcm⇒mgηµφ-Τστ=m·αcm (1)
και για τη στροφική κίνηση της σφαίρας ισχύει:
2 α 2
Στ=Ι·αγων⇒Tστ·R= mR2 cm ⇒ Tστ= m·αcm (2).
5 R 5
Από τις (1) και (2) προκύπτει ότι:

7 5 2
mgηµφ= m·αcm ⇒ αcm = gηµφ και Tστ= mgηµφ .
5 7 7
Για να κυλίεται η σφαίρα χωρίς να ολισθαίνει πρέπει να ισχύει:
2 7µ 7
Tστ≤µΝ⇒ Tστ≤µmgσυνφ⇒ mgηµφ ≤µmgσυνφ⇒εφφ≤ = ή φ≤230⇔φmax=230.
7 2 16
3 12 7
Β) α) Για τη γωνία φ έχουµε εφφ= = > , άρα η σφαίρα ολισθαίνει καθώς
4 16 16
περιστρέφεται και κατέρχεται στο κεκλιµένο επίπεδο.
Για την τριβή ολίσθησης ισχύει:
T=µ·Ν⇒ T=µ·m·g·συνφ⇒T=2N.
Ακόµη εφαρµόζοντας το Θ.Μ.Κ.Ε για το Κ.Μ της σφαίρας και για τη µεταφορική της
κίνηση έχουµε:
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ= Ww + WΤ ⇒
h
⇒ Κµετ=m·g·h-T·x µε x= άρα προκύπτει ότι:
ηµφ
h
Κµετ=m·g·h-T· ⇒ Κµετ=12-2=10J.
ηµφ
Όµως για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας ισχύει πλέον ότι:
T
ΣF=m·αcm⇒m·g·ηµφ-Τ=m·αcm ⇒ αcm= g·ηµφ- =6-1=5 m/s2
m
2 4 5
Στ=Ι·αγων⇒T·R= m·R2 αγων ⇒ 2= αγων·R⇒ αγων= .
5 5 2R
Ακόµη ισχύει: Εδώ δεν ισχύουν οι σχέσεις:
υ= αcm·t και
x=R·θ
ω= αγων·t υcm=ω·R
αcm=αγων·R.
οπότε έχουµε και:
υ 5 υ
= = 2 R ⇒ω=
ω 5 2R
2R
2
1 1 2 1 2 1 2 υ
2
Τότε: Κµετ= mυ και Κστρ= Ιω = mR ω ⇒ Κστρ= mR
2 2
⇒
2 2 2 5 5 4R 2
mυ 2 K K
⇒ Κστρ= άρα έχουµε µετ = 10 ⇒ Κ στρ = µετ = 1J .
20 Κ στρ 10
Άρα είναι Κολ= Κµετ+Κστρ=11J.
Βέβαια θα µπορούσαµε να πάρουµε Θ.Μ.Κ.Ε για τη σφαίρα (συµπεριλαµβανοµένης

και της στροφικής κίνησης) οπότε έχουµε:
1 1
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ= Ww + WΤµετ +WTστρ ⇒Κολ= m·g·h-T·x+τ·θ µε x= ·αcmt2 και θ=
2 2
θ α γων 1 x
·αγωνt2 οπότε έχουµε = = ⇒ Rθ= άρα προκύπτει ότι:
x α cm 2R 2
Κολ= m·g·h-T·x+Τ·R·θ ⇒
x x
Κολ= m·g·h-T·x+Τ· = mgh-T· ⇒
2 2
h
Κολ= m·g·h-T· ⇒ Κολ=12-1⇒ Κολ=11J.
2ηµφ
Ή ακόµη ισχύει για το Κ.Μ της σφαίρας:
υ2-υ02=2αcmx⇔ υ2=υ02+2αcmx⇔ υ2=2αcmx (υ0=0) άρα υ2=10⇔ υ= 10 m/s.
Η παραπάνω σχέση προκύπτει από τις εξισώσεις κίνησης για τη µεταφορική κίνηση µε
απαλοιφή του χρόνου αλλά και από Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ= Ww + WΤ ⇒
⇒ Κτελ-Καρχ=mgηµφ·x-T·x= (mgηµφ-T)·x=ΣF·x=m·αcm·x⇔
1 1
⇔ mυ2 − mυ02 = m·αcm·x ⇔υ2-υ02=2αcmx.
2 2
β) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της σφαίρας τη στιγµή που έχει
κατέβει κατά ύψος h έχουµε:
dK dK 1
=ΣF ⋅ υ+Στ ⋅ ω ⇒ =(mgηµφ-Τ) ⋅ υ+Τ ⋅ R ⋅ ω . Ακόµη έχουµε Κµετ= mυ2 ⇒
dt dt 2
1 2 1 2 1 2
⇒υ= 10 m/s και Κστρ= Ιω = mR2ω2⇒Κστρ= mR2ω2⇒1= R2ω2⇒
2 2 5 5 5
5 10
⇒ω 2 = 2
⇒ω = οπότε προκύπτει:
2R 2R
dK 10 dK
=(12-2) ⋅ 10+2 ⋅ R ⋅ ⇒ =11 10 J/s .
dt 2⋅R dt
Αλλιώς: Το σηµείο επαφής της σφαίρας µε το κεκλιµένο επίπεδο έχει ταχύτητα

υ υ
υ΄=υ-ωR=υ- = µε φορά προς τα κάτω. Άρα για τη συνολική ισχύ της τριβής
2 2
ολίσθησης (µεταφορική και στροφική κίνηση) δηλαδή για το ρυθµό µε τον οποίο
υ
εκλύεται θερµότητα, έχουµε Pτριβής=-Τ·υ΄=-Τ· =- 10 J/s.
2
Ακόµη η ισχύς του βάρους ( ρυθµός µε τον οποίο µειώνεται η δυναµική ενέργεια της
σφαίρας) είναι Pβάρους =mgηµφ ⋅ υ =12 10 J/s.
dK
Τελικά: = 11 10 J/s.
dt
Παρατήρησεις:
• Το –T·dx αφαιρείται από τη µεταφορική κίνηση αλλά δε γίνεται όλο θερµότητα,

µια και µε τη ροπή της τριβής T·R·dθ ολίσθησης ένα µέρος «πηγαίνει» στη στροφική
κίνηση. Άρα θερµότητα γίνεται το –T·dx+ T·R·dθ και µε παραγώγιση έχουµε Pτριβής=-
Τ·(υ-ω·R)= -Τ·υ΄ όπου υ΄=υ-ωR είναι η συνολική ταχύτητα του σηµείου επαφής της
σφαίρας µε το κεκλιµένο επίπεδο.
• Αν η συνολική ταχύτητα του σηµείου επαφής της σφαίρας µε το κεκλιµένο

επίπεδο είχε φορά προς τα πάνω, τότε για την ισχύ της τριβής ισχύει Pτριβής=+Τ·υ΄
δηλαδή η ισχύς αυτή προστίθεται στην ισχύ του βάρους.
Η άσκηση είναι µια παραλλαγή της άσκησης του ∆ιονύση Μητρόπουλου που
πρωτοδηµοσιεύτηκε στο ylikonet
231. Πότε πέφτει γρηγορότερα;
Μια οµογενής ράβδος ΑΒ έχει µήκος L=2m και µάζας M=3Kg. Στο σηµείο Γ µε (ΒΓ)=
L
, είναι δεµένη σηµειακή µάζα m=1 Κg. Η ράβδος ισορροπεί µε κλίση όπως φαίνεται
4
στο σχήµα µέσω δυο ακλόνητων αρθρώσεων που το ένα τους άκρο είναι βιδωµένο στη
ράβδο και το άλλο στο ταβάνι. Η ράβδος µπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω
από τις βίδες.
Α) Αν θέλαµε να στερεώσουµε το σύστηµα της

ράβδου ΑΒ και της µάζας m, µε µια µόνο 0,4L
ακλόνητη άρθρωση που το ένα άκρο της να
είναι στηριγµένο στο ταβάνι, να βρείτε σε ποια L
θέση πάνω στη ράβδο πρέπει να στερεώσουµε A
το άλλο άκρο της, ώστε το σύστηµα να
ισορροπεί στην ίδια θέση; K
L m
Β) i) Αν τη χρονική στιγµή t0=0 σπάσουν και οι
Γ
δυο αρθρώσεις τότε να βρείτε µε ποια ταχύτητα L
θα φτάσει το σύστηµα των δύο µαζών στο Β
έδαφος.
ii) Αν δέσουµε τη µάζα m στο σηµείο Β και
αφήσουµε το σύστηµα να πέσει από την ίδια
θέση τότε αυτό θα φτάσει γρηγορότερα στο
έδαφος ή όχι; Εξηγείστε. Έδαφος
Γ) Αν τη χρονική στιγµή t0=0 σπάσει µόνο η άρθρωση στο Β, τότε πότε το σύστηµα
φτάνει γρηγορότερα στην κατακόρυφη θέση, όταν η µάζα m είναι δεµένη στο σηµείο Γ
ή όταν είναι δεµένη στο σηµείο Β;
1
∆ίνεται για τη ράβδο Icm= ⋅Μ⋅L2. Για τις πράξεις θεωρείστε g=10m/s2.
12
Λύση:
A) Έστω ότι N είναι το σηµείο στο οποίο

δένουµε το νήµα και η ράβδος ισορροπεί όπως
στο σχήµα. (Στην πραγµατικότητα το σηµείο Ν
είναι το κέντρο µάζας του συστήµατος ράβδος
- µάζα m). Από τη συνθήκη ισορροπίας για τη
στροφική κίνηση και ως προς το σηµείο Ν
έχουµε: Στ(Ν)=0⇒ A
⇒τW +τΤ- τw=0, όπου τΤ=0. Έστω ακόµη
(ΚΝ)=x1 και (ΓΝ)=x2. Άρα Μ⋅g⋅x1·ηµφ- K
m⋅g⋅x2·ηµφ =0⇒ N
M Γ
⇒x2= ⋅x 1 . φ m
m
L Mg
mg
Όµως ισχύει x1+x2= ή Β
4
M L
x 1 + ⋅x 1 = ή
m 4
m L L
x1= ⋅ = =0,125m =12,5 cm ή 0,4L
m+M 4 16
x2=0,375m=37,5 cm.
Βέβαια για την ισορροπία της ράβδου ισχύει A φ

ΣF=0⇒T=(M+m)⋅g=40N.
K
0,6L
0,6L
Β)i) Από το σχήµα έχουµε ηµφ= =0,6 και m
L
συνφ=0,8. Γ
L L
Ισχύει (ΚΚ΄΄)=Η=L- ηµφ =0,7L. K΄ Β
2
L Γ΄
Ακόµη (Κ΄Κ΄΄)=Η΄= ηµφ =0,3L.
2 V
K΄΄ Γ΄΄
Έδαφος
Για την απόσταση (ΓΓ΄΄) ισχύει,

3L
(ΓΓ΄΄)=Hm=L- ηµφ =0,55L και για την (Γ΄Γ΄΄) ισχύει,
4
L
(Γ΄Γ΄΄)=H΄m= ηµφ =0,15L.
4
Τότε Α.∆.Μ.Ε:
Καρχ+Μ·g·H+m·g·Hm= Μ·g·H΄+m·g·H΄m +Κτελ⇒

1
⇒Μ·g·(0,7L-0,3L)+m·g(0,55L-0,15L)= (M+m)V 2 ⇒
2
1
⇒4L(M+m)= (M+m)V 2 ⇒V2=8L=16⇒V=4m/s.
2
ii) Αν δέσουµε τη µάζα m στο σηµείο Β τότε είναι (ΓΓ΄΄)=Hm=L- Lηµφ =0,4L και για
την (Γ΄Γ΄΄) ισχύει, (Γ΄Γ΄΄)=H΄m=0, άρα είναι ∆Η=0,4L όπως και προηγουµένως άρα το
σύστηµα θα φτάσει από το ίδιο ύψος κάνοντας ελεύθερη πτώση µε την ίδια ταχύτητα
άρα θα φτάσει και στον ίδιο χρόνο.
Το Κ.Μ του συστήµατος διανύει σε κάθε περίπτωση την ίδια απόσταση ∆Η=0,8m οπότε
1
ισχύει ∆Η= gt 2 ⇒t=0,4 s και V=gt=4m/s.
2
Γ)i) Α.∆.Μ.Ε:
0,4L
L L
Καρχ+Μ·g·H+m·g·Hm= Μ·g· +m·g· +Κτελ⇒(Καρχ=0)
2 4
1 A φ
⇒Μ·g·(0,7L-0,5L)+m·g(0,55L-0,25L)= Iολ ω2
2
K
0,6L
1 9 m
Όπου Ιολ= ⋅Μ⋅L2+ ·m·L2=4+2,25=6,25Kg·m2. K
3 16 Γ
L
Β
6,25 2
Και 12+6= ω ⇒ω=2,4 rad/s. m
2 Γ
ii) Αν η µάζα m τοποθετηθεί στο σηµείο Β τότε έχουµε, Β
τότε Α.∆.Μ.Ε: Έδαφος
L
Καρχ+Μ·g·H+m·g·L(1-ηµφ)=Μ·g· +Κτελ⇒ (Καρχ=0)
2
1
⇒Μ·g·(0,7L-0,5L)+ 0,4·m·g·L= I ολ ω′2
2
1
Όπου Ιολ== ⋅Μ⋅L2+m·L2=4+4=8 Kg·m2.
3
8
Και 12+8= ω′2 ⇒ω΄= 5 =2,23 rad/s. Άρα ω=2,4>ω΄. ∆ηλαδή στην πρώτη περίπτωση
2
που η µάζα είναι δεµένη στο σηµείο Γ το σύστηµα θα φτάσει γρηγορότερα στην
κατακόρυφη θέση από ότι όταν η µάζα m είναι δεµένη στο άκρο Β της ράβδου.
232. ∆ίσκος
Ο οµογενής δίσκος του σχήµατος µάζας M=0,2Kg και ακτίνας R=0,1m κυλίεται χωρίς
να ολισθαίνει πάνω σε
οριζόντιο δάπεδο. Τη
χρονική στιγµή t0=0s ο
δίσκος έχει αρχική F
ταχύτητα υ0=4m/s και r
εκείνη τη στιγµή, ασκείται
K
στο δίσκο µια σταθερή
οριζόντια δύναµη F σε
απόσταση r=8cm από το R
κέντρο µάζας του Κ, όπως
φαίνεται στο σχήµα. Tστ
α) Αν τη χρονική στιγµή t=2s, η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του δίσκου
µηδενίζεται, τότε να υπολογιστεί το µέτρο της δύναµης F.
β) Να υπολογιστεί το έργο της δύναµης F µέχρι τη χρονική στιγµή t=2s.
γ) Ποιο είναι το µέτρο του µέγιστου ρυθµού µεταβολής της κινητικής ενέργειας του
δίσκου για 0≤t≤2s;
δ) Να υπολογιστεί η κινητική ενέργεια του δίσκου τη χρονική στιγµή t=3 s.
1
∆ίνεται για το δίσκο Icm= ⋅Μ⋅R2.
2
Λύση:
∆υcm
α) Ισχύει αcm= =2m/s2.
∆t
Τότε για τη µεταφορική κίνηση του δίσκου έχουµε:
ΣF=M·αcm⇔F+Tστ= M·αcm (1)
και για τη στροφική κίνηση του δίσκου έχουµε:
α cm r α 1
Στ=Ι·αγων⇔F·r-Tστ·R=Ι· ⇔F· -Tστ=Ι· cm2 (2) µε Ι= Icm= ⋅Μ⋅R2=10-3Κg·m2.
R R R 2
Από τις σχέσεις (1) ∧ (2) προκύπτει:
r Ι 4 9 1
F·(1+ )=(Μ+ 2 )·αcm⇔ F·(1+ )=(0,2+0,1)·2⇔ F=0,6⇔F= N.
R R 5 5 3
1 1
Ακόµη έχουµε: (1)⇒ Tστ= M·αcm-F=0,4- ⇔ Tστ= N.
3 15
β) Η συνολική µετατόπιση του Κ.Μ του δίσκου υπολογίζεται από τη σχέση:
υ20 16
υ -υ0 =-2·αcm·x⇔x=
2 2
⇔x= =4m.
2αcm 4
x x
Τότε έχουµε WF=-F·x-F·r·θ. Ισχύει x=R·θ⇔θ= και r·θ=r· .Άρα προκύπτει
R R
x r 1 9
WF=-F·x-F·r· =-F·x(1+ )=- ·4· =-2,4J.
R R 3 5
1 1 υ
Αλλιώς από Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF⇔WF=-Καρχ=- Mυ02- Ιω02 µε ω0= 0 =40rad/s
2 2 R
1 1 -3
⇔ WF=- 0,2·16- 10 · 1600⇔ WF=-1,6-0,8⇔ WF=-2,4J.
2 2
1 1 dK dυ dω
γ) Ισχύει Κ= Mυ2+ Ιω2⇔ =Μ·υ· +Ι·ω· ⇔
2 2 dt dt dt
dK dK dK
⇔ =Μ·υ·αcm+Ι·ω·αγων⇔ =(Μ·αcm)·υ+(Ι·αγων)·ω⇔ =ΣF·υ+Στ·ω⇔
dt dt dt
dK
⇔ =ΣF·(υ0-αcm·t)+Στ·(ω0-αγων·t) άρα για t0=0s έχουµε κατ’ απόλυτη τιµή το µέγιστο
dt
ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας ίσο µε:
dK 6 1 1
max=ΣF·υ0+Στ·ω0=(F+Tστ)·υ0+(F·r-Tστ·R)·ω0= ·4+( ·8·10-2- ·10-1)·40⇔
dt 15 3 15
dK 8 4
⇔ max= + =2,4J/s.
dt 5 5
dK
Ή max=ΣF·υ0+Στ·ω0=(F+Tστ)·υ0+(F·r-Tστ·R)·ω0= F·υ0+ Tστ·υ0+F·ω0·r-Tστ·R·ω0⇔
dt
dK dK r
⇔ max= F·υ0+ Tστ·υ0+F·ω0·r-Tστ·υ0⇔ max= F·υ0+F·ω0·r= F·υ0+F·υ0· ⇔
dt dt R
dK r 12
⇔ max= F·υ0·(1+ )= =2,4J/s.
dt R 5
δ) Τη χρονική στιγµή t=2s αντιστρέφεται η φορά κίνησης του δίσκου, ο οποίος τώρα
επιταχύνεται προς τ’ αριστερά µε την ίδια κατά µέτρο επιτάχυνση αcm=2m/s2. Για ∆t=1s
1
(οπότε και κινείται προς τ’ αριστερά) έχουµε υ=αcm·∆t=2m/s και x΄=
2
·αcm·∆t2⇔x΄=1m. ( Η συνολική µετατόπιση του Κ.Μ του δίσκου από τη χρονική στιγµή
t0=0s µέχρι και τη χρονική στιγµή t=3s είναι ∆x=3m, ενώ το συνολικό διάστηµα που
έχει διανύσει είναι sολ=5m).
x′
Άρα προκύπτει: WF=F·x΄+F·r·θ όπου r·θ=r· και
R
r 1 9
WF=F·x΄(1+ )= · =0,6J. Άρα έχουµε και Κτελ=0,6J. Ή παρόµοια:
R 3 5
1 1 υ
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF⇔WF=Κτελ = Mυ2+ Ιω2 µε ω= =20rad/s.
2 2 R
1 1
⇔ WF= 0,2·4+ 10-3·400⇔ WF=0,4+0,2⇔ WF=0,6J.
2 2
Ή η συνολική µετατόπιση του σηµείου εφαρµογής της δύναµης και µέχρι να

x r
σταµατήσει στιγµιαία ο δίσκος είναι s1=x+r·θ=x+r =x·(1+ ) µε x=4m.
R R
Στη συνέχεια ο δίσκος κινείται προς τα’ αριστερά και η συνολική µετατόπιση του
x′ r
σηµείου εφαρµογής της δύναµης είναι s2= x΄+r·θ=x΄+r =x΄·(1+ ) µε x΄=1m.
R R
Τότε από τη χρονική στιγµή t=0 έως και τη χρονική στιγµή t=3s έχουµε,
r
Θ.Μ.Κ.Ε: : Κτελ-Καρχ=WF⇔ Κτελ-Καρχ =-F·s1+F·s2=F·(1+ )(x΄-x)⇔
R
1
⇔ Κτελ-2,4= ·1,8(-3)⇔ Κτελ=2,4-1,8⇔ Κτελ=0,6J.
3
233. Κύλινδρος
Πάνω σε οριζόντιο επίπεδο βρίσκεται ένας κύλινδρος µάζας M=2Kg ακτίνας R=20cm.
Σε απόσταση r1=R/4 από το κέντρο του κυλίνδρου και πάνω σε αυτόν βρίσκεται
τυλιγµένο κατάλληλα ένα αβαρές σχοινί που µπορεί να ξετυλίγεται χωρίς να γλιστρά.
Στο ελεύθερο άκρο αυτού του σχοινιού ασκείται σταθερή οριζόντια δύναµη F. Επίσης
σε απόσταση r2=R/2 από το κέντρο του κυλίνδρου και πάνω σε αυτόν βρίσκεται
τυλιγµένο κατάλληλα και ένα δεύτερο αβαρές σχοινί που επίσης µπορεί να ξετυλίγεται
χωρίς να γλιστρά. Μ
Το δεύτερο αυτό σχοινί F
περνάει από το αυλάκι µιας
σταθερής αβαρούς τροχαλίας
στο ελεύθερο άκρο του
οποίου είναι δεµένο σώµα R
µάζας m=1Kg. Τότε να
υπολογιστούν: m
Α) Το µέτρο της σταθερής
οριζόντιας δύναµης F ώστε
το σύστηµα να ισορροπεί.
Β) α) Το µέτρο της σταθερής

οριζόντιας δύναµης F έτσι ώστε
το κέντρο µάζας του κυλίνδρου
να επιταχύνεται προς τα δεξιά µε
σταθερή επιτάχυνση αcm=10m/s2.
β) Για την επιταχυνόµενη κίνηση
του συστήµατος να υπολογιστεί η
µεταβολή της κινητικής ενέργειας
του κυλίνδρου καθώς και η ολική
µεταβολή της κινητικής ενέργειας του συστήµατος για µετατόπιση του Κ.Μ του
κυλίνδρου κατά x=0,2m.
γ) Να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος τη
χρονική στιγµή που το Κ.Μ του κυλίνδρου έχει ταχύτητα υcm=2m/s.
Θεωρείστε ότι σε κάθε περίπτωση ο κύλινδρος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει.
1
∆ίνεται η ροπή αδράνειας ως προς το Κ.Μ του κυλίνδρου Ιcm=I = ·Μ·R2 και για τις
2
2
πράξεις g=10m/s .
Λύση:
A)
T Μ
T F
Από τη συνθήκη ισορροπίας της µάζας m
έχουµε: T
ΣF=0⇔T=mg=10N.
T R
Από τη συνθήκη ισορροπίας του
m Tστ
κυλίνδρου έχουµε:
ΣF=0⇔F=T+Tστ⇔ F=10+Tστ και
Στ=0⇔F·r1+Tστ·R=T·r2⇔ mg
⇔5F+20Tστ=10Τ⇔
⇔F+4Tστ=20⇔10+5Tστ=20⇔Tστ=2 Ν
και F=10+Tστ⇔F=12N.
B)α) m: ΣF=m·α1⇔T-mg= m·α1⇔ α cm

⇔T=m(g+αcm+αγων·r2) µε αcm=αγων·R⇔
T Μ
α
⇔ αγων= cm . T F
R
T
r2 α1 T R
T=m(g+αcm+ αcm· )⇔
R
m Tστ
3
⇔Τ= m(g+ ·αcm)⇔
2
3 mg
⇔T=10+ ·10⇔T=25N.
2
Ακόµη για τη σύνθετη κίνηση του
κυλίνδρου (Κ.Χ.Ο) έχουµε:
ΣF=Μ·αcm⇔F-T-Tστ= Μ·αcm⇔F=45+Tστ (1) και

1
Στ=Ι·αγων⇔ F·r1+Tστ·R-T·r2=Ι·αγων µε I = ·Μ·R2 =4·10-2Κg·m2 και
2
α
αγων= cm =50rad/s2.
R
(1)
Τότε προκύπτει: 5F+20Tστ-250=200⇔F+4Tστ-50=40 ⇔ 45+5Tστ=90⇔Tστ=9 Ν και
F=45+Τστ⇔F=54N.
x
β) Θ.Μ.Κ.Ε: ∆Κ=WF+WT⇔∆Κ=F·x+F·r1·θ-T·x-T·r2·θ µε x=R·θ⇔θ= ,
R
x x r r
-T·x-T·r2· ⇔∆Κ= F·x(1+ 1 )- T·x(1+ 2 )⇔
∆Κ=F·x+F·r1·
R R R R
5 3
⇔∆Κ= F·x- T·x⇔ ∆Κ=13,5-7,5⇔ ∆Κ=6 J.
4 2
Προσέξτε πως ισχύει: ∆Κ=(F-T)·x+(F·r1-T·r2)·θ⇔ ∆Κ=ΣF·x+Στ·θ
Για τη µεταβολή της κινητικής ενέργειας της µάζας m έχουµε:

3
Θ.Μ.Κ.Ε: ∆Κ΄=WΤ+Ww⇔∆Κ΄=(Τ-mg)·(r2·θ+x)= (Τ-mg)· ·x⇔∆Κ΄=15·0,3⇔
2
⇔∆Κ΄=4,5 J. Άρα ∆Κολ=10,5 J.
Προσέξτε πως ισχύει: ∆Κ΄=(T-mg)·x΄⇔ ∆Κ=ΣF·x΄

R x 3x 1 1
Όπου x΄=x+ r2·θ=x+ ·θ=x+ = ή x= ·αcm·t2 και x΄= ·α1·t2 µε α1=αcm+αγων·r2 ⇔
2 2 2 2 2
R α cm 3α cm 1 3α cm 2 3x
α1=αcm+αγων· ⇔ α1=αcm+ ⇔ α1 = άρα x΄= · ·t ⇔x΄= .
2 2 2 2 2 2
Ή αλλιώς η µεταβολή στην κινητική ενέργεια του συστήµατος οφείλεται στο έργο των
εξωτερικών δυνάµεων. Άρα έχουµε:
Θ.Μ.Κ.Ε: ∆Κολ=WF+Ww ⇔ ∆Κολ=F·x+F·r1·θ-mg·x΄⇔

R ⋅θ R ⋅θ
⇔∆Κολ=F·x+F·r1·θ-mg·(x+r2·θ)⇔ ∆Κολ=F·x+F· - mg·(x+ )⇔
4 2
x x 5 3 5 3
⇔ ∆Κολ=F·x+F· - mg·(x+ )⇔∆Κολ= F·x- mg·x⇔ ∆Κολ= 54·0,2- 10·0,2⇔
4 2 4 2 4 2
⇔∆Κολ=13,5-3⇔ ∆Κολ=10,5J.
1
Ή αλλιώς για x=0,2m έχουµε x= αcmt2⇔t=0,2s. Τότε έχουµε υcm=αcm·t= 2m/s,
2
α cm
Ακόµη αγων= =50 rad/s2 και ισχύει ω=αγων·t=10rad/s. Επίσης ισχύει
R
α1=αcm+αγων·r2=10+5⇔ α1=15m/s2 ενώ για την ταχύτητα της µάζας m έχουµε,
υ1=α1·t=3m/s. Έτσι η κινητική ενέργεια του κυλίνδρου είναι,
1 1 1 1
Κ=∆Κ= Mυcm2+ Ιω2= ·2·4+ ·4·10-2·102=6J ενώ η κινητική ενέργεια της µάζας m
2 2 2 2
1 1
είναι, Κ΄=∆Κ΄= mυ12= ·9=4,5J. Άρα ∆Κολ=10,5 J.
2 2
1 1 1
γ) Ισχύει Κ= Mυcm2+ Ιω2+ mυ12 . Τότε έχουµε:
2 2 2
dK dυcm dω dυ dK
=Μ·υcm· +Ι·ω· + m·υ1· 1 ⇔ =Μ·υcm·αcm+Ι·ω·αγων+m·υ1·α1.
dt dt dt dt dt
υ
Με υcm=2m/s, αγων=50rad/s2, ω= cm =10m/s, υ1= υcm+ω·r2=3m/s και
R
dK dK
α1= αcm+αγων·r2⇔ α1=15 m/s2. Άρα =40+20+45⇔ =105 J/s.
dt dt
Ή αλλιώς για τον κύλινδρο έχουµε:
1 1 dK dυ dω
Κ= Mυcm2+ Ιω2⇔ =Μ·υcm· +Ι·ω· ⇔
2 2 dt dt dt
dK dK
⇔( )Μ=Μ·υcm·αcm+Ι·ω·αγων⇔( )Μ =(Μ·αcm)·υcm+(Ι·αγων)·ω⇔
dt dt
dK dK
⇔( )Μ=ΣF·υcm+Στ·ω⇔ ( )Μ =(F-T-Tστ)·υcm +(F·r1+Tστ·R-T·r2)·ω⇔
dt dt
dK dK
⇔( )Μ =(F-T)·υcm +(F·r1-T·r2)·ω⇔( )Μ =(54-25)·2+(54·5-25·10)·0,1⇔
dt dt
dK
⇔( )Μ =58+2=60 J/s και για τη µάζα m,
dt
1 dK dK
Κ= mυ12⇔( )m= m·υ1·α1=ΣF·υ1=(T-mg)·υ1⇔( )m=15·3=45 J/s.
2 dt dt
dK dK dK dK
Άρα =( )Μ +( )m =60+45⇔ =105 J/s.
dt dt dt dt
234. περιστροφή της πλάκας.
Η τετράγωνη πλάκα του σχήµατος,

µάζας Μ=0,3 Kg και πλευράς α=24
cm, µπορεί να περιστρέφεται χωρίς
τριβές γύρω από οριζόντιο άξονα, A
που περνά από το κέντρο της Κ και m
είναι κάθετος σε αυτήν. Η πλάκα M
αρχικά ισορροπεί. Κάποια χρονική
στιγµή που τη θεωρούµε αρχή των
χρόνων (t=0) κολλάµε στην κορυφή K
Α της τετράγωνης πλάκας µια
σηµειακή µάζα m=0,1 Kg και
αφήνουµε το σύστηµα ελεύθερο
χωρίς τριβές να περιστραφεί. Να
βρείτε:
α) τη µέγιστη γωνιακή ταχύτητα του συστήµατος.
β) πόση είναι τότε η στροφορµή της τετράγωνης πλάκας και πόση της σηµειακής µάζας
m ως προς το κέντρο Κ;
γ) το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος και της µάζας m, τη χρονική
στιγµή t=0 και τη χρονική στιγµή που έχουµε τη µέγιστη γωνιακή ταχύτητα
περιστροφής.
δ) τη δύναµη από την τετράγωνη πλάκα στη σηµειακή µάζα m τη χρονική στιγµή t=0
και τη στιγµή που αυτή αποκτά τη µέγιστη γωνιακή ταχύτητα περιστροφής.
1
∆ίνεται για την τετράγωνη πλάκα Ιcm= Mα2 και για τις πράξεις θεωρείστε 2 = 1, 4 και
6
2
g=10m/s .
Λύση:
α) A.∆.Μ.Ε:
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇔ A
α 1 m
⇔mg(KA+ )= Ι ολ ωmax , όπου
2
2 2 M
Ιολ=ΙΜ+Ιm.
Η ροπή αδράνειας της τετράγωνης
1
πλάκας είναι ΙΜ= Ιcm= Mα2, και η
K
6
ροπή αδράνειας της σηµειακής µάζας
m ως προς τον άξονα περιστροφής max
α2 βαρ
είναι Ιm=m(KA)2=m .
2 A
 α 2 α  1  Mα mα  2
2 2
 2 + 1  (M+3m)α 2
Τότε mg  +  ωmax ⇔mg 
 2 
=  +  = ωmax .
 2 2  2  6 2  12
  
Όµως Μ=3m άρα
 2 +1 α 2
g ⇔ ωmax =
( )
2+1 g
⇔ ωmax =
24
⇔ ωmax =10 rad/s .
 2  2 ωmax
=
  α 0,24
β) Για τη ροπή αδράνειας της τετράγωνης πλάκας ισχύει:

1 1
ΙΜ= Ιcm= Mα2= 0,3·0,242⇔ ΙΜ=288·10-5Κg·m2 και για τη σηµειακή µάζα έχουµε
6 6
2
2 α 0,24 2
Ιm=m(KA) =m =0,1· ⇔ Ιm=288·10-5Κg·m2.
2 2
Για τη στροφορµή της τετράγωνης πλάκας ως προς το κέντρο Κ έχουµε:
Lπλ=ΙΜ·ωmax⇔ Lπλ=288·10-4 Κg·m2/s ενώ για τη στροφορµή της σηµειακής µάζας m
έχουµε: Lm= Ιm·ωmax⇔ Lm=288·10-4 Κg·m2/s.
γ) Για το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος τη χρονική στιγµή t=0
έχουµε:
 ∆L  α 2 2
  =Στ=mg =0,12 Kg·m /s .
 ∆t ολ 2
 ∆L  125
  =Ιολ ⋅ α γων ⇔ α γων = = 20,8 rad/s 2 και
 ∆t ολ 6
 ∆L   ∆L 
 =ΙM ⋅ α γων ⇔   =0,06 Kg ⋅ m /s
2 2

 ∆t M  ∆t M
και για τη σηµειακή µάζα ισχύει:
 ∆L   ∆L 
 =Ι m ⋅ α γων ⇔   =0,06 Kg ⋅ m /s .
2 2

 ∆t m  ∆t m
Ενώ για το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος και της µάζας m τη
χρονική στιγµή που έχουµε τη µέγιστη γωνιακή ταχύτητα περιστροφής ισχύει:
 ∆L   ∆L 
 =Στ=0 Kg ⋅ m /s άρα και αγων=0 και   =Ι m ⋅ α γων =0 Kg ⋅ m /s .
2 2 2 2

 ∆t ολ  ∆t m
δ) Για τη χρονική στιγµή t=0 έχουµε

 ∆L  α
N
  =Ιm ⋅ α γων = (mg-N) ⇔ N΄
 ∆t  m 2
A
M mg
⇔ (1 − Ν ) ⋅ 0,12=0,06 ⇔Ν=0,5Ν.
Παρατήρηση: K
Ισχύει ΣF·συν450=m·αε⇔
max
βαρ
A
2 2 1
(mg-N) =m·αε⇔ = ·αε⇔
2 4 10
⇔αε=2,5· 2 m/s2.
125 α 2
Πράγµατι αε=αγων·(ΚΑ)= · =2,5· 2 m/s2.
6 2
2
Ακόµη κατά µήκος της ΚΑ υπάρχει µια συνιστώσα ΣFy την ΣF·ηµ450= Ν. Όµως η
4
κεντροµόλος δύναµη για t=0 είναι µηδέν αφού δεν υπάρχει γωνιακή ταχύτητα ω. Άρα η
πλάκα ασκεί στη µάζα m και µια δύναµη Ν΄ ίση και αντίθετη της παραπάνω
συνιστώσας ΣFy. Άρα η συνολική δύναµη της πλάκας πάνω στη µάζα m είναι Νολ=
5
Ν 2 + Ν′2 + 2Ν ⋅ Ν′συν450 = 0,8Ν .
8
Τη στιγµή που έχουµε τη µέγιστη γωνιακή ταχύτητα ωmax ισχύει:

FK= mω2max (KA) ⇔
α 2
⇔Ν-mg= mω2max ⇔ A
2
α 2
m
⇔N=mg+ mω2max ⇔ M
2
⇔N=1+0,1·100·0,168⇔
⇔N=2,68N. K
Άρα η δύναµη από την τετράγωνη πλάκα N
στη σηµειακή µάζα m τη στιγµή που αυτή max
αποκτά τη µέγιστη γωνιακή ταχύτητα βαρ
περιστροφής είναι N=2,68N. A
mg
x΄ y
0 2
Ισχύει: Wx=mgσυν45 = Ν=Wy.
2
Ακόµη ισχύει ΣFx=m·αε⇔
λ
θ
Nο
⇔ Wx-Νx= m·αε µε A Nx Ny
0
125 α 2 5 αε
αε=αγων·(ΚΑ)= = · =2,5· 2 M µ4 0
6 2 gη mgσυν45
m
m/s2. Άρα έχουµε:
2 2 2 K mg x
-Νx= ⇔ Νx= Ν.
2 4 4
Ακόµη η κεντροµόλος δύναµη είναι µηδέν τη χρονική στιγµή t=0 (ω=0), άρα ισχύει και
2
ΣFy=0⇔ ⇔Wy=Ny⇔Ny= Ν. Τότε για την ολική αντίδραση της πλάκας πάνω στην
2
µάζα m είναι:
5 1
Νολ= Ν 2x + Ν 2y = 0,8Ν µε εφθ= .
8 2
235. Ράβδος-δίσκος-µάζες
Η ράβδος AB του σχήµατος είναι αβαρής A

m
και είναι συγκοληµµένη σε επίπεδο δίσκο F
µάζας Μ=5Κg και ακτίνας R=0,2m. T T
Οι δυο ίσες µάζες m=1,6Kg είναι L
στερεωµένες στη ράβδο και απέχουν από R T
το κέντρο Κ του δίσκου από τον οποίο M
K
περνάει ο άξονας περιστροφής
αποστάσεις L και 2L.
T
Γύρω από το δίσκο είναι κατάλληλα
τυλιγµένο νήµα το οποίο µέσω µιας 2L m1
αβαρούς τροχαλίας δένεται στη µάζα
m1=M=5Κg. m
α) Να υπολογιστεί η οριζόντια δύναµη F 1
B h
που πρέπει να ασκήσουµε στη µάζα m
όπως φαίνεται στο σχήµα ώστε το
σύστηµα να ισορροπεί. Πόση είναι τότε η
αντίδραση από τον άξονα περιστροφής του
δίσκου;
β) Μόλις καταργήσουµε τη δύναµη F, τότε
να υπολογιστούν εκείνη τη στιγµή οι συνισταµένες δυνάµεις F1 και F2 που ασκούνται
στις µάζες m και τις επιταχύνουν.
γ) Να υπολογιστεί η γωνιακή ταχύτητα των δύο µαζών m, όταν το σύστηµα
4π
περιστραφεί κατά φ=2400 ή φ= rad.
3
δ) Αν εκείνη τη στιγµή η µάζα m που απέχει απόσταση 2L από το κέντρο Κ του δίσκου
αποκολληθεί ακαριαία (∆t=0), τότε να υπολογιστούν η καινούργια γωνιακή ταχύτητα
ω΄ και η επιτάχυνση α΄ της µάζας m1.
5 1
∆ίνεται L= R=0,25m, για το δίσκο Ιδ=Ιcm= ⋅M⋅R2 και g=10m/s2.
4 2
Λύση:
F m
α) Από τη συνθήκη ισορροπίας για τη µάζα m1
έχουµε: ΣF=0⇒ T=m1⋅g=50N. N
Ακόµη για το σύστηµα δίσκος – ράβδος- µάζες m T
έχουµε θ Ny
Στ=0⇒Τ⋅R=F⋅L⇒F=40N. M
Nx K
Τότε για την οριζόντια δύναµη Νx από τον άξονα
ΣFx=0⇒ Nx=T-F=50-40=10 N και για την
κατακόρυφη δύναµη είναι 2L
ΣFy=0⇒ Ny=(2m+M)⋅g=82 N. Τότε είναι
Ny
Ν= N 2x +N 2y =82,6Ν µε εφθ= =8,2 και θ=830. m
Nx
β) Μόλις καταργήσουµε τη δύναµη F το σύστηµα θα επιταχύνεται και για τη µάζα
m1 έχουµε , µεταφορική κίνηση: ΣF=m1⋅α⇒m1⋅g-T= m1⋅α (1) και για τη στροφική
κίνηση για το σύστηµα δίσκος – ράβδος- µάζες m έχουµε
Στ=Ιολ⋅αγων. Όλα τα σηµεία του νήµατος έχουν την ίδια ταχύτητα, οπότε η υ είναι
ίση µε τη γραµµική ταχύτητα των σηµείων της περιφέρειας του δίσκου, και ισχύει
α 1
υ=ω⋅R⇒ α=αγων⋅R ή αγων= και Ιολ=Ι∆+m⋅L2+m⋅4L2= ⋅M⋅R2+5⋅m⋅L2=
R 2
1
=0,1+0,5=0,6Kg⋅m2. (Ιδ=Ιcm= ⋅M⋅R2=0,1Kg⋅m2).Άρα έχουµε Στ=Ιολ⋅αγων⇒
2
α α
⇒Τ⋅R=Ιολ⋅ ⇒ Τ=Ιολ⋅ 2 (2).
R R
I
Από τις (1) ∧ (2) προκύπτει m1⋅g = (m1+ ολ2 )⋅α⇒50=(5+0,6⋅25)⋅α⇒α=2,5m/s2.
R
α
Άρα αγων= =12,5 rad/s2. m
R F
1
Τότε η συνολική δύναµη που ασκείται στη µάζα
m που απέχει απόσταση L από το Κ είναι
F1=m⋅αε=m⋅αγων⋅L=1,6⋅12,5⋅0,25=5N και η
συνολική δύναµη που ασκείται στη µάζα m που
L T
απέχει απόσταση 2L από το Κ είναι M K
F2=m⋅α΄ε=m⋅αγων⋅2L=1,6⋅12,5⋅0,5=10N όπου
αε= αγων⋅L είναι η επιτρόχια επιτάχυνση της
πάνω m και αε= αγων⋅2L είναι η επιτρόχια
επιτάχυνση της κάτω m.
2L
m
F
2
Τη στιγµή που καταργείται η δύναµη F, η ταχύτητα του συστήµατος είναι µηδέν

άρα και η κεντροµόλος δύναµη σε κάθε µια από τις δυο µάζες m, είναι µηδέν.
Ακόµη προσέξτε ότι η επιτάχυνση α καθώς και η αγων δεν παραµένουν σταθερές στη
διάρκεια της κίνησης καθώς στη συνέχεια και µόλις το σύστηµα αρχίζει να
περιστρέφεται, η συνολική ροπή του βάρους των δυο µαζών m είναι διάφορη του
µηδενός. ∆ηλαδή µόνο αρχικά η συνολική ροπή του βάρους των δυο µαζών m ως
προς τον άξονα περιστροφής είναι µηδέν.
γ) Όταν το σύστηµα περιστραφεί κατά 2400

τότε θα έρθει στη θέση που φαίνεται στο
σχήµα όπου θ=300. Για την παραπάνω
γωνία στροφής του συστήµατος η µάζα m1 m
θα «πέσει» κατά h=R⋅φ⇔ ω 2L
4π 4π
⇔h= 0,2· = m και το έργο του βάρους h1
3 15 K θ
40π
της θα είναι, Ww1 =m1gh= J. h2 θ
3
L M
h1
Επίσης από το σχήµα έχουµε ηµθ= ⇔ m
2L
h L
⇔h1=L=0,25m και ηµθ= 2 ⇔ h 2 =
L 2
=0,125m.
Τότε για το έργο βάρους της µάζας m που
βρίσκεται αρχικά στο σηµείο Α, έχουµε:
3mgL
Ww Α =mg(L+h 2 )= = 6J , ενώ για το έργο βάρους της µάζας m που βρίσκεται
2
αρχικά στο σηµείο Β, έχουµε Ww Β =-mg(2L+h1 )=-3mgL = −12J . Τότε από το Θ.Μ.Κ.Ε
για το περιστρεφόµενο σύστηµα και για γωνία στροφής φ=2400, έχουµε
1 1 ω
Κτελ-Καρχ= Ww Α +Ww Β +Ww1 ⇔ Ιολ·ω2+ m1·υ2= Ww Α +Ww Β +Ww1 όπου υ=ωR⇔υ= ,
2 2 5
2
1 1 ω 40π
άρα έχουµε 0,6ω2+ 5 = Ww Α +Ww Β +Ww1 ⇔0,4ω2=-6+ ⇔0,4ω2≈36⇔
2 2 25 3
⇔ω=9,5 rad/s.
δ) Τη στιγµή της αποκόλλησης ισχύει,

L αρχ+Σ τ ⋅∆t= L τελ⇒

⇒ L αρχ+ τ T⋅∆t= L τελ⇒ L αρχ= L τελ

αφού τ T⋅∆t=0 (∆t=0). Τότε:
ω T΄ 2L m
K΄ K θ
θ
ωL M
L
mg
Ιολ⋅ω=Ιολ΄⋅ω΄+m⋅V⋅2L (η στροφορµή της m1 δε µεταβάλλεται), όπου

1
Ιολ΄=Ι∆+m⋅L2= ⋅M⋅R2+m⋅L2=
2
=0,1+0,1=0,2Κg⋅m2και V=ω⋅2L=4,75m/s.
Έτσι προκύπτει 0,6⋅9,5=0,2⋅ω΄+3,8⇒
⇒0,2⋅ω΄=1,9⇒ω΄=ω=9,5rad/s.
Για την καινούργια επιτάχυνση α΄ θα έχουµε για τη µεταφορική κίνηση της µάζα
m1 : ΣF=m1⋅α΄⇔m1⋅g-T΄= m1⋅α΄ (3) και για τη στροφική κίνηση για το σύστηµα
α′
δίσκος – ράβδος- µάζες m έχουµε Στ=Ιολ΄⋅α΄γων. ⇔T΄⋅R-mg(KK΄)= Ιολ΄⋅ ⇔
R
α′ L α′
⇔ T΄⋅R-mgLσυνθ= Ιολ΄⋅ ⇔ T΄-mg συνθ = Ιολ΄⋅ 2 (4).
R R R
Από τις (3) και (4) προκύπτει:
L I ′
m1⋅g- mg συνθ = (m1+ ολ2 )⋅α΄⇒50-17=10⋅α΄⇒α΄=3,3m/s2.
R R
α′
Άρα α΄γων= =16,5 rad/s2.
R
236. Ισορροπία της «πλάκας»_4
Η τετράγωνη πλάκα του σχήµατος βάρους w

και πλευράς α, ισορροπεί έτσι ώστε η πλευρά
της ΑΒ να σχηµατίζει γωνία φ, µε το οριζόντιο Γ
έδαφος όπως φαίνεται στο σχήµα. Αν ο
κατακόρυφος τοίχος είναι λείος ενώ ο α
συντελεστής στατικής τριβής µεταξύ της
πλάκας και του οριζόντιου εδάφους είναι µ,
τότε: ∆
i) Να βρείτε τις δυνάµεις που δέχεται η πλάκα
από τον τοίχο και από το έδαφος. B
ii) Να βρείτε την ελάχιστη τιµή της γωνίας φ α
για την οποία η τετράγωνη πλάκα δε γλιστρά
στο έδαφος και φ A
iii) Να βρείτε τη µέγιστη γωνία φ για την οποία
η πλάκα δεν ανατρέπεται.
Λύση
i) Από την ισορροπία της πλάκας έχουµε: Γ

ΣFx=0⇔ Τστ=N1 (1).
α
N1 K ∆
φ
B w
N2 α
Tστ φ A
ΣFy=0⇔ w=Ν2 (2).Στ(Α)=0⇔ Ν1·(ΒΖ)-w·(ΕΑ)=0⇔ Ν1·(ΒΖ)-w·(ΚΑ)·συν( ΚΑΕ ˆ )=0⇔

α 2 π 2 π
⇔Ν1·α·ηµφ- w συν(φ+ )=0⇔ Ν1·ηµφ=w συν(φ+ )⇔
2 4 2 4
2 π π
⇔Ν1·ηµφ=w (συνφ·συν - ηµφ·ηµ )⇔ Γ
2 4 4
2 2 2
⇔ Ν1·ηµφ=w ( συνφ- ηµφ)⇔
2 2 2 α
w w  1 − εφφ 
⇔Ν1= - ⇔ Ν1 = w   (3).
2εφφ 2  2εφφ 
Άρα η δύναµη από τον τοίχο είναι η
N1 K ∆
 1 − εφφ  φ
Ν1 = w   και από το έδαφος η Ν 2 =w. B w
 2εφφ 
N2 α
ii) Ακόµη ισχύει:
 1 − εφφ  φ
Τστ≤µΝ2⇔Ν1≤µΝ2⇔ w   ≤µ·w⇔ E A
 2εφφ  Z
1 − εφφ 1
⇔ ≤µ⇔1-εφφ≤2µ·εφφ⇔1≤(2µ+1)·εφφ⇔εφφ≥ . Άρα η ελάχιστη τιµή της
2εφφ 2µ+1
γωνίας φ είναι η φmin για την οποία ισχύει:
1
εφφmin= ανεξάρτητη της πλευράς α.
2µ+1
iii) Ισχύει φmax=450.
α
∆
φ
B w
N2 α
φ A
237. Ισορροπία ηµισφαιρίου
Το στερεό ηµισφαίριο του σχήµατος

ακτίνας r, έχει βάρος w1. Στο άκρο
Α του ηµισφαιρίου τοποθετούµε
σηµειακή µάζα βάρους w2. Να
υπολογίσετε τη γωνία α, όταν το O
σύστηµα ισορροπεί. Θεωρείστε ότι
το κέντρο µάζας του στερεού G
ηµισφαιρίου βρίσκεται στον άξονα
συµµετρίας του και σε απόσταση r
3
A
(OG)= r από το κέντρο του Ο και
8 α
ότι η σηµειακή µάζα δεν ολισθαίνει.
Λύση
Η σηµειακή µάζα m ισορροπεί, οπότε δέχεται από το ηµικύκλιο µία κατακόρυφη

δύναµη F αντίθετη του βάρους του, άρα ισχύει ΣF=0⇔F=w2.
Τότε η µάζα m ασκεί στο ηµικύκλιο µία κατακόρυφη δύναµη F΄ ίση και αντίθετη της F
(δράση – αντίδραση), η οποία έχει ίδια φορά µε το βάρος w της µάζας m και ίσο µέτρο.
∆ηλαδή για τα µέτρα των δυνάµεων ισχύει F΄ = F = w2.
Τελικά από την ισορροπία του ηµισφαιρίου έχουµε:
Στ(Ο)=0⇔
⇔w1·(ΒG)-F΄·(ΕΑ)=0⇔
w1·(ΒG)-w2·(ΕΑ)=0⇔
O
⇔ w1·(OG)ηµα= w2·rσυνα⇔
3 α r
⇔ w1· r ηµα= w2·rσυνα⇔ G B F
8
8 w2 r α
⇔εφα= . E A
3 w1 w1
N F΄= w2 α
• Στην πραγµατικότητα το βάρος w2
αναλύεται στις συνιστώσες w2x και w2y που
O
G α
B r
Tστ N
r α
A
w1 E w2y α
w2x
w2 α
φαίνονται στο σχήµα. Τότε από την ισορροπία της µάζας m ισχύει, ΣFy=0⇔
⇔ Ν-w2y=0⇔Ν=w2y=w2·συνα. Η δύναµη Ν΄ που είναι η αντίδραση της κάθετης
αντίδρασης Ν που ασκεί το ηµισφαίριο στη µάζα m, είναι αυτή που ασκείται στο
ηµισφαίριο και προκαλεί ροπή µέτρου ίσο µε:
τΝ΄=Ν΄·(ΟΑ)=w2·rσυνα=w2·(ΕΑ).
• Ακόµη το ηµισφαίριο ασκεί στη µάζα m και τη δύναµη της στατικής τριβής Tστ
για την οποία από την ισορροπία της m ισχύει:
ΣFx=0⇔ w2x -Tστ =0⇔ Tστ = w2x= w2·ηµα. Όµως η αντίδραση της Tστ (δράση-
αντίδραση) είναι η δύναµη Ν΄΄ που ασκεί η µάζα m στο ηµικύκλιο και είναι ίση και
αντίθετη της Tστ και η οποία είναι ίση µε τη συνιστώσα w2x, δηλαδή ισχύει:
Ν΄΄=w2x= w2·ηµα. Η ροπή της Ν΄΄ ως προς το Ο είναι µηδέν (τΝ΄΄=0).
• Η συνισταµένη των Tστ και Ν είναι ίση µε τη δύναµη F, ενώ η συνισταµένη των
Ν΄ και Ν΄΄ είναι ίση µε τη δύναµη F΄.
238. Ισορροπία σφαιρών
Οι λείες σφαίρες του σχήµατος ισορροπούν. O

Οι σφαίρες έχουν µάζες m1 και m2. Ακόµη
η σφαίρα µάζας m2 έχει ακτίνα r και το
µήκος του νήµατος µε το οποίο είναι
δεµένη από την οροφή είναι (ΟΑ)=L. Να
υπολογίσετε:
Α. Τη γωνία α, που σχηµατίζει το νήµα
µήκους L µε την κατακόρυφο, όταν το α
σύστηµα ισορροπεί και
β
Β. Τις τάσεις T1,T2 και T των νηµάτων. (g: L
γνωστό).
T A
Λύση:
T2
Α. Από την ισορροπία της σφαίρας µάζας
m1 ισχύει: ΣF=0⇔T1 =w1.
r K2
Από την ισορροπία της σφαίρας µάζας m2 m2
έχουµε: x
Στ(Ο)=0⇔ w2
⇔w2·x-T1·(r-x)=0⇔
T1
⇔w2·x-w1·(r-x)=0⇔ T1
⇔ w2·x=w1·(r-x)⇔
m1 K1
w1
⇔w2·x=w1·r- w1·x⇔
⇔ w1·x+w2·x =w1·r⇔ (w1+w2)·x =w1· r⇔

w1 ⋅ r m1 ⋅ r
⇔x= ⇔ x= .
w1 + w 2 m1 + m 2
x m1 ⋅ r
Τότε έχουµε: ηµα= ⇔ ηµα= .
L+r (L+r) ( m1 +m 2 )
Β. Η τάση Τ2 δεν ασκείται στο ίδιο σηµείο µε την Τ1, είναι όµως εφαπτοµενική. Τότε
από την ισορροπία της σφαίρας m2 προκύπτει:
Στ( Κ2 ) = 0 ⇔T2·r-T1·r=0⇔T2=T1=w1 (1).
Επίσης έχουµε: ΣFx=0⇔Tx=T2x⇔T2x=T·ηµα (2) και

ΣFy=0⇔Ty+T2y-T1-w2=0 ⇔ Ty+T2y=w1+w2 ⇔ T2y=w1+w2-Ty⇔
⇔T2y=w1+w2-T·συνα (3).
Τέλος ισχύει:
T2x2+T2y2=T22=w12⇔T2ηµ2α+(w1+w2-Tσυνα)2=w12⇔
⇔T2-2wσυνα·T+ w2-w12=0 (όπου w=w1+w2) και
2wσυνα± 4w 2 συν 2α-4(w 2 -w12 )
T= ⇔ T=wσυνα± w 2συν 2α-(w 2 -w12 ) (4).
2
1. Αφού το άθροισµα των ροπών των T1 και T2 ως προς το κέντρο Κ2 , είναι µηδέν τότε
και η ροπή της συνισταµένης τους T1,2 ως προς το Κ2 θα είναι µηδέν άρα η συνισταµένη
των T1,T2 θα περνάει υποχρεωτικά από το Κ2. (Θεώρηµα των ροπών ή Θεώρηµα του
Varignon). Τότε όµως η σφαίρα m2 ισορροπεί µε την επίδραση τριών δυνάµεων των
T1,2, του w2 και της τάσης T. Όµως η T1,2 και το w2 περνούν από το ίδιο σηµείο Κ2, άρα
και η τάση T θα περνάει υποχρεωτικά από το Κ2, άρα θα βρίσκεται στην προέκταση της
ακτίνας Κ2Α της σφαίρας.
r
2. Ακόµη από το σχήµα ισχύει: ηµ(α+β)= και επειδή γωνία α είναι γνωστή τότε
L+r
θα είναι γνωστή και η γωνία β. Τότε για τη συνισταµένη των T1 και T2 θα έχουµε:
T1,2= T12 +T22 +2T1T 2 συν(1800 -β) ⇔ T1,2= 2w12 -2w12συνβ ⇔ ⇔T1,2=w1 T
β β
2(1-συνβ) ⇔ T1,2=w1 4ηµ 2   ⇔ T1,2=2w1ηµ   ,
2 2 K2 Τ1,2
θ
w2
Ενώ σχηµατίζει µε την w2 γωνία θ = 90º – β/2 , οπότε η T είναι η αντίθετη της
συνισταµένης των Τ1,2 και w2. ∆ηλαδή για το µέτρο της τάσης T θα έχουµε και:
2 β
T= T1,2 +w 22 +2T1,2 w 2 συν(900 - ) .
2
3. Βέβαια από τη σχέση (2): T2x=T·ηµα προκύπτει ότι,

ηµα
T2ηµβ=Tηµα⇔ w1ηµβ=Tηµα⇔w1=T (5)
ηµβ
δηλαδή από τις δυο τιµές τις τάσης στη σχέση (4), T=wσυνα± w 2συν 2α-(w 2 -w12 ) θα
δεχτούµε εκείνη για την οποία ικανοποιείται η σχέση (5).
239. Ισορροπία ράβδου σε ηµισφαίριο
Η οµογενής ράβδος AΜ του σχήµατος βάρους w=5N και µήκους L στηρίζεται µε το

ένα άκρο της σε λείο στερεό ηµισφαίριο και µε το άλλο σε οριζόντιο επίπεδο έτσι ώστε
να σχηµατίζει µ’ αυτό γωνία φ µε ηµφ=0,6. Ο συντελεστής στατικής τριβής µεταξύ της
ράβδου και του οριζοντίου επιπέδου είναι µ=0,5. Αν η ράβδος ισορροπεί οριακά να
Κ φ
Α
υπολογίσετε τις δυνάµεις που δέχεται η ράβδος από το έδαφος και το ηµισφαίριο.
Λύση:
1ος τρόπος:
NMy NM
θ NΑ
Μ N MX
N
φ΄
φ
Κ
T στ Α
w
Από την ισορροπία της ράβδου έχουµε:
L
Στ(Α)=0⇔ΝΜx·L·ηµφ+ ΝΜy·L·συνφ =w· ·συνφ⇔
2
w
⇔ΝΜx·ηµφ+ ΝΜy·συνφ = ·συνφ (1).
2
ΣFx=0⇔ ΝΜx=Tστ.
Όµως η ράβδος ισορροπεί οριακά και ισχύει Tστ=Tορ=µ·Ν, οπότε ισχύει
ΝΜx= µ·Ν (2).
και ΣFy=0⇔ ΝΜy=w-N (3).
Τότε από τη σχέση (1) προκύπτει:

w w
µ·Ν·ηµφ+ (w-N)·συνφ = ·συνφ ⇔ µ·Ν·ηµφ+w·συνφ-Ν·συνφ = ·συνφ ⇔
2 2
w
⇔ Ν·(µ·ηµφ-·συνφ) = - ·συνφ⇔
2
w w
⋅ συνφ
⇔Ν= 2 ⇔ Ν= 2 .
συνφ-µ ⋅ ηµφ 1-µ ⋅ εφφ
w
4
Τελικά είναι: Ν= 2 = w=4N και Tστ= µ·Ν=2Ν. Τότε έχουµε
3 5
1-
8
N
ΝΑ= N 2 +Tστ2 = 16 + 4 = 2 5 Ν µε εφφ΄= = 2.
Τ στ
Ακόµη ΝΜx= µ·Ν=2Ν και ΝΜy=w-N=1Ν οπότε για την κάθετη αντίδραση ΝΜ στην
επιφάνεια στήριξης ( η εφαπτοµένη στο σηµείο στήριξης της ράβδου στο ηµισφαίριο)
έχουµε:
N My 1
ΝΜ= N 2Mx +N 2My = µ 2 ⋅ N 2 +(w-N) 2 = 5 N µε εφθ= = ή θ=26,560.
N Mx 2
2ος τρόπος:
NMy NM
θ΄ N
Μ Ny
N MX w
Tστx
N
φ φ
Κ O Α
Tστ
wy Tστy
w
Από την ισορροπία της ράβδου και για Tστ=Tορ=µ·Ν έχουµε:
L
Στ(Μ)=0⇔ Ν·(ΑΟ)-Tστ·(ΜΟ) -w· ·συνφ=0⇔
2
L
⇔ Ν·L·συνφ-Tστ· L·ηµφ =w· ·συνφ⇔
2
w w
⇔Ν·συνφ-Tστ·ηµφ = ·συνφ⇔ Ν·συνφ-µ·Ν·ηµφ = ·συνφ⇔
2 2
w
⇔ Ν·(συνφ-µ·ηµφ) = ·συνφ⇔
2
w w
⋅ συνφ
⇔Ν= 2 ⇔ Ν= 2 ⇔Ν=4Ν.
συνφ-µ ⋅ ηµφ 1-µ ⋅ εφφ
ΣFx=0⇔ Tστx+ Νx= ΝΜx+wx⇔
⇔ Tστ·συνφ+ Ν·ηµφ= ΝΜx+w·ηµφ⇔
⇔ ΝΜx=µ·Ν·συνφ+ Ν·ηµφ-w·ηµφ.
και
ΣFy=0⇔ ΝΜy+Ny= wy+Tστy⇔
⇔ ΝΜy+N·συνφ= w·συνφ+Tστ·ηµφ⇔
⇔ ΝΜy= w·συνφ+µ·Ν·ηµφ- N·συνφ.
Τελικά έχουµε: N 2M = N 2Mx +N 2My ⇔

⇔ N 2M =( µ·Ν·συνφ+ Ν·ηµφ-w·ηµφ)2+ (w·συνφ+ µ·Ν·ηµφ- N·συνφ)2⇔
⇔ N 2M =( µ·Ν·συνφ+ Ν·ηµφ)2+ w2·ηµ2φ -2(µΝσυνφ+Νηµφ)wηµφ+
+( µ·Ν·ηµφ-N·συνφ)2 + w2·συν2φ +2(µNηµφ-Νσυνφ) wσυνφ⇔
⇔ N 2M =µ2Ν2συν2φ+ Ν2ηµ2φ+2µΝ2ηµφσυνφ+ µ2Ν2ηµ2φ+ Ν2συν2φ-2µΝ2ηµφσυνφ+
+w2(ηµ2φ+ συν2φ)- 2µΝσυνφwηµφ -2Νwηµ2φ+2µΝσυνφwηµφ -2Νwσυν2φ⇔
⇔ N 2M =µ2Ν2+ Ν2+ w2-2Νw⇔
N My
⇔ N 2M =µ2 ·Ν2+ (w-Ν)2⇔ΝΜ= µ 2 ⋅ N 2 +(w-N) 2 = 5 N µε εφθ΄=
N Mx
Όπου ΝΜx=µ·Ν·συνφ+ Ν·ηµφ-w·ηµφ=1,6+2,4-3⇔ ΝΜx=1Ν και
ΝΜy= w·συνφ+µ·Ν·ηµφ- N·συνφ=4+1,2-3,2⇔ ΝΜy=2Ν, άρα
N My
εφθ΄= = 2 ή θ΄=63,430.
N Mx
Ισχύει θ΄=θ+φ όπου θ=26,560 και φ=36,870.
240. Ισορροπία ράβδου και κεκλιµένο επίπεδο
Η οµογενής ράβδος AΜ του

σχήµατος βάρους w=5N και
µήκους L στηρίζεται µε το
Μ
ένα άκρο της σε κεκλιµένο
επίπεδο γωνίας κλίσης φ µε
ηµφ=0,6 και µε το άλλο σε L
λείο οριζόντιο επίπεδο. Αν η
ράβδος ισορροπεί όπως
φαίνεται στο σχήµα να φ Α
υπολογίσετε τις δυνάµεις
που δέχεται η ράβδος από το έδαφος και από το κεκλιµένο επίπεδο.
Λύση:
Tστ Tστy
Από την ισορροπία της ράβδου NM
έχουµε: NMy
ΣFx=0⇔ ΝΜx=Tστx⇔
φ
⇔ ΝΜ·ηµφ= Tστ·συνφ⇔ φ
N MX N
⇔ Tστ= ΝΜ·εφφ (1) Tστx Μ
και L
ΣFy=0⇔ ΝΜy+Tστy+N-w=0⇔
⇔ ΝΜ·συνφ+Tστ·ηµφ+Ν-w=0 (2) φ Α
O
Ακόµη έχουµε: w
(AO) w
Στ(Μ)=0⇔Ν·(AO)-w· =0⇔N= (3)
2 2
Τότε από τις σχέσεις (1) ∧ (2) προκύπτει:
w
ΝΜ·συνφ+ ΝΜ·εφφ ·ηµφ+ -w=0⇔
2
ηµ 2φ w
⇔ ΝΜ·συνφ+ ΝΜ· = ⇔
συνφ 2
w
⇔ ΝΜ·συν2φ+ ΝΜ·ηµ2φ= ·συνφ⇔
2
w
⇔ ΝΜ·(συν2φ+ηµ2φ)= ·συνφ⇔
2
w
⇔ ΝΜ= ·συνφ⇔ ΝΜ=2 Ν.
2
3
Τότε έχουµε: Tστ= ΝΜ·εφφ⇔ Tστ= 2· ⇔ Tστ=1,5 Ν και
4
N Mολ
ΝΜολ= N 2Μ +Tστ2 = 6, 25 = 2, 5 Ν =Ν
NM 2 4
µε εφθ= = = ή θ=530.
Τ στ 1,5 3 Tστy N M
Tστ
Όµως θ=370. Παρατηρούµε λοιπόν πως θ+φ=900 που NMy
σηµαίνει ότι η ΝΜολ είναι κατακόρυφη και παράλληλη
µε τις άλλες δυο δυνάµεις που ασκούνται στη ράβδο θ φ
φ
(το w και την κάθετη αντίδραση N από το λείο T N MX
στx Μ
οριζόντιο επίπεδο).
Βέβαια από τη σχέση (3) προκύπτει ακόµη :
w
N= =2,5 Ν.
2
Συµπεραίνουµε λοιπόν πως η αντίδραση ΝΜολ από το κεκλιµένο επίπεδο και η αντίδραση
w
Ν από τα λείο οριζόντιο δάπεδο είναι ίσες µεταξύ τους και ίσες µε .
2
1. Για την ισορροπία της ράβδου θα πρέπει να ισχύει:
Τ 3
Tστ≤µ·ΝΜ⇔µ≥ στ ⇔ µ≥ = 0, 75 .
NM 4
2. Για τη λύση θα µπορούσαµε να πούµε αµέσως πως αφού η Ν και το βάρος w
είναι παράλληλες δυνάµεις τότε θα πρέπει υποχρεωτικά και η ΝΜολ να είναι
κατακόρυφη και παράλληλη προς τις άλλες δύο. Ακόµη ισχύει
(AO) w
Στ(Μ)=0⇔Ν·(AO)-w· =0⇔N= =2,5 Ν και
2 2
(AO) w
Στ(Α)=0⇔-ΝΜολ·(AO)+w· =0⇔NΜολ= = N =2,5 Ν.
2 2
241. Ισορροπία ράβδου και κύλινδροι
Η λεπτή οµογενής ράβδος του σχήµατος στηρίζεται πάνω στους δυο όµοιους
ακλόνητους κυλίνδρους Α και
Β, έτσι ώστε το τµήµα της B
ράβδου ανάµεσα σ’ αυτούς να
είναι α όπως φαίνεται στο
σχήµα. x α
Να βρεθεί τότε η ελάχιστη
απόσταση x του κέντρου
µάζας Κ της ράβδου από το
σηµείο επαφής του κυλίνδρου K
A
Α µε τη ράβδο ώστε αυτή να
ισορροπεί (αλλιώς η ράβδος
είτε ολισθαίνει είτε
ανατρέπεται). φ
∆ίνεται ο συντελεστής
στατικής τριβής µ ανάµεσα
στη ράβδο και τους
κυλίνδρους καθώς και η γωνία φ που σχηµατίζει αυτή µε το οριζόντιο επίπεδο.
Λύση:
Αν το κέντρο µάζας Κ της

ράβδου βρίσκεται µεταξύ των B
δυο κυλίνδρων τότε η ράβδος
σίγουρα ανατρέπεται. Αν η
απόσταση x γίνει µικρότερη α
x
από µια ελάχιστη τιµή τότε η
ράβδος ολισθαίνει ανάµεσα Λ
στους δυο κυλίνδρους. Για να
K
ισορροπεί η ράβδος όπως στο A
σχήµα τότε θα πρέπει να
ισχύει:
φ mg
ΣFx=0⇔ mgηµφ=TA+TB (1)

και
ΣFy=0⇔ mgσυνφ+NB=NA ⇔ NB= NA–mgσυνφ (2)
(2)
Στ(Λ)=0⇔ mgσυνφ·x=NB·α (3) ⇔
⇔mgσυνφ·x=(NA–mgσυνφ)·α ⇔
⇔mgσυνφ·(x+α)=NA·α (4).
Τότε από τη σχέση (3) έχουµε και:
µmgσυνφ·x=µNB·α
ενώ από τη σχέση (4) έχουµε και:
µmgσυνφ·(x+α)=µNΑ·α
Με πρόσθεση κατά µέλη των δυο τελευταίων σχέσεων παίρνουµε:
µmgσυνφ·(2x+α)=µ(NΑ+ΝΒ)·α
Ισχύουν ακόµη:
TA≤µ·ΝΑ και TΒ≤µ·ΝΒ οπότε έχουµε και
TΑ+TΒ≤µ·(ΝΑ+ΝΒ) άρα προκύπτει και µmgσυνφ·(2x+α)≥(ΤΑ+ΤΒ)·α και από τη σχέση

(1):
µmgσυνφ·(2x+α) ≥ mgηµφ·α⇔
εφφ ⋅ α α α εφφ
⇔µ·(2x+α) ≥ εφφ·α⇔x≥ − ⇔ x≥ ( − 1) ⇔
2µ 2 2 µ
α εφφ
⇔xmin= ( − 1) .
2 µ
242. Προς τα που θα ολισθήσει;
Η ράβδος ΑΒ του σχήµατος

µάζας Μ και µήκους L
µπορεί να περιστρέφεται
στο οριζόντιο επίπεδο γύρω
από άξονα που περνάει από
το άκρο της Α. Πάνω στη
a γων
ράβδο και σε απόσταση
(ΑΓ)= r από τον άξονα N y
περιστροφής της υπάρχει
A T2=FK T1 F
σηµειακή µάζα m. Στο x m
B
ελεύθερο άκρο Β της r x΄
Γ L
ράβδου ασκείται σταθερή
εφαπτοµενική δύναµη F και
w
η ράβδος αρχίζει να
περιστρέφεται µε σταθερή y΄
γωνιακή επιτάχυνση αγων.
Τότε πότε και προς τα πού
θα ολισθήσει η µάζα m;
1
∆ίνεται η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς το σηµείο Α, I = ·M·L2.
3
Λύση:
Ισχύει T1=m·αε=m·αγων·r. Η T1 είναι η στατική τριβή ανάµεσα στη µάζα m και τη ράβδο
κατά τον άξονα yy΄. Η T1 είναι µια µεταβλητή δύναµη. Αν T1<Tορ=µ·Ν τότε η µάζα m
δεν ολισθαίνει στον yy΄. Ισχύει λοιπόν για µη ολίσθηση:
µg
m·αγων·r< µ·Ν⇔ m·αγων·r< µ·mg⇔ αγων< . Η ολίσθηση στον άξονα yy΄ ξεκινάει
r
µg
µόλις έχουµε T1=Tορ ή αγων= .
r
µg
Έστω αγων< , τότε έχουµε εξασφαλίσει τη µη ολίσθηση στον yy΄.
r
υ2
Στον άξονα xx΄ έχουµε Τ2=FK=m·αΚ=m· γρ =m·ω2·r. Η T2 είναι η στατική τριβή
r
ανάµεσα στη µάζα m και τη ράβδο κατά τον άξονα xx΄ και είναι επίσης µεταβλητή
δύναµη. Αν T2<Tολ=µ·Ν τότε δεν έχουµε ολίσθηση στον xx΄ και η µάζα m διαγράφει
την κυκλική τροχιά.
µg
Άρα για m·ω2·r<µ·Ν⇔ m·ω2·r<µ·mg⇔ ω2< το σώµα δεν ολισθαίνει στον xx΄.
r
µg
Η ολίσθηση στον άξονα xx΄ ξεκινάει µόλις έχουµε T2=Tορ ή ω2= .
r
Έτσι:
µg
• Για αγων≥ αµέσως (t=0) το σώµα ολισθαίνει στον yy΄ ακόµα και αν ω0=0, µε
r
αντίθετη φορά από αυτή της περιστροφής.
µg
• Για αγων< το σώµα δε πρόκειται να ολισθήσει στον yy΄ αλλά µόλις γίνει
r
µg
ω 2= τότε θα ολισθήσει στον xx΄ προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή της
r
T2.
• Έστω ότι στο ελεύθερο άκρο Β της ράβδου ασκείται σταθερή εφαπτοµενική
δύναµη F και η ράβδος αρχίζει να περιστρέφεται τότε ισχύει:
1 3F
Στ=Ι·αγων⇔F·L= M·L2·αγων⇔ αγων= Για να µην υπάρξει ολίσθηση στον yy΄ θα
3 ML
µg 3F µg MµgL
πρέπει αγων< ⇔ < ⇔F< .
r ML r 3r
Έστω ότι ισχύει η παραπάνω σχέση. Τότε ισχύει και ω=αγων·t. Η ολίσθηση στον xx΄
µg µg 1 µg ML µg
ξεκινά µόλις ω= ⇔ αγων·t= ⇔t= ⇔ t= .
r r α γων r 3F r
Σχόλιο: Για έναν µη αδρανειακό παρατηρητή πάνω στη ράβδο και για την ισορροπία της
ράβδου στον άξονα yy΄ έχουµε F(1)αδρ=T1 µε F(1)αδρ=mαε, και όπου η T1 είναι µια
µεταβλητή δύναµη. Για F(1)αδρ<Tορ θα ισχύει πάντα η παραπάνω συνθήκη ισορροπίας.
µg
Μόλις F(1)αδρ=Tορ⇔ mαε=µmg⇔ αγων= αρχίζει η ολίσθηση στον yy΄.
r
Για F(1)αδρ>Tορ το σώµα θα ολισθήσει αντίθετα από τη φορά περιστροφής.
aγων
N y
A T2 T1 F
x m
B
x΄
ρ. )
Γ F2(αδρ.)
F 1(αδ
w
y΄
Για τον ίδιο επιταχυνόµενο παρατηρητή πάνω στη ράβδο και για την ισορροπία της
ράβδου στον άξονα xx΄ έχουµε F(2)αδρ=T2 µε F(2)αδρ=mαΚ όπου η T2 είναι µια µεταβλητή
δύναµη. Για F(2)αδρ<Tορ θα ισχύει πάντα η παραπάνω συνθήκη ισορροπίας. Μόλις
µg
F(2)αδρ=Tορ⇔ mω2r =µmg⇔ ω2= αρχίζει η ολίσθηση στον xx΄.
r
µg
Για F(2)αδρ>Tορ δηλαδή για ω2> το σώµα θα ολισθαίνει προς τον Αx΄ ηµιάξονα.
r
243. Προς τα που θα σπάσει ο άξονας περιστροφής;

z
Η οµογενής ράβδος ΑΒ του y
σχήµατος µάζας Μ=3Kg και
µήκους L=1m µπορεί να
περιστρέφεται στο οριζόντιο F
A M,L
επίπεδο γύρω από x B
κατακόρυφο άξονα που x΄
m
περνάει από το άκρο της Α.
Στο άκρο της Β έχουµε
y΄
κολλήσει µια σηµειακή z΄
µάζα m=1Kg. Η ράβδος αρχικά ηρεµεί και στη συνέχεια (t0=0), ασκούµε στο ελεύθερο
άκρο Β της ράβδου εφαπτοµενική δύναµη F=20N και η ράβδος αρχίζει να
περιστρέφεται µε σταθερή γωνιακή επιτάχυνση αγων.
Τότε:
Α) Πόση είναι η δύναµη που δέχεται η ράβδος από τον άξονα περιστροφής
α) αρχικά και
β) µετά από µια περιστροφή;
Β ) Πόση είναι η δύναµη ανάµεσα στη ράβδο και τη σηµειακή µάζα m;
Γ) Ποιος είναι ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος της µάζας m και
της ράβδου;
1
∆ίνεται η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς το σηµείο Α, IΑ = ·M·L2.
3
Λύση:
Α) α) Ισχύει Στ=Ιολ·αγων όπου ΙΑ=1Κg·m2 και Ιολ=ΙΑ+mL2=2Kg·m2
F·L= Ιολ·αγων ⇔ αγων =10 rad/s2.

z
A M,L F
x a εκ a εΒ
B
Ny x΄
K m
y΄
z΄
L
Τότε έχουµε F-Ny=M·αεΚ+m·αεΒ⇔ F-Ny=M·αγων· +m·αγων·L⇔
2
1
⇔ 20-Ny=30· +10⇔20-Ny=25⇔ Ny= -5 N (αντίθετης φοράς από το σχήµα).
2
1
β) Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ=τ·θ⇔ Ιολ·ω2=F·L·θ⇔ω= F ⋅ L ⋅ θ ⇔ ω= 40π rad/s.
2
z
y
N
Nx N y M,L F
x a εκ aεΒ
B
A
x΄΄
K m
y΄΄
z΄΄
Νy=5N και
L
Νx=FK= M·ω2· +m·ω2·L⇔ Νx=60π+40π=100π Ν.
2
Ν= Ν 2x +Ν 2y = 25+104 π 2 =316Ν. Άρα ο άξονας σπάει κατά τη διεύθυνση της ράβδου
(άξονας xx΄).
Β) Αν δεχτούµε πως η δύναµη F z

ασκείται στο άκρο Β της ράβδου y
τότε για τη δύναµη Ν ανάµεσα
στη ράβδο και τη µάζα m ισχύει: F
A M,L
(F-N)·L=IA·αγων ⇔ x B a εΒ
x΄
⇔20-N=10⇔N=10N, όπου Ν K m
είναι η δύναµη που ασκείται από N
τη µάζα m στη ράβδο. Τότε η y΄
z΄
δύναµη Ν΄ που ασκείται από τη
ράβδο στην m είναι Ν΄=-Ν.
Ακόµη ισχύει για τη µάζα m: Ν΄=m·αγων·L⇔ Ν΄=10N µε φορά αντίθετη της Ν.
Γ) Ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος είναι:

 ∆L 
  =Στ=Ιολ·αγων=20Ν·m
 ∆t ολ
Ο ρυθµός µεταβολής της µάζας m είναι:
 ∆L 
  =Στ=N΄·L=10Ν·m
 ∆t  m
Ο ρυθµός µεταβολής της ράβδου είναι:
 ∆L 
  =Στ=(F-N)·L=10Ν·m
 ∆t ράβδου
Αλλιώς
 ∆L  2  ∆L  1
  =Ιm·αγων=m·L ·αγων=10Ν·m και   = ΙΑ·αγων= ·M·L2·αγων=10Ν·m
 ∆t  m  ∆t ράβδου 3
244. ΘΕΜΑ Β Στερεό
Β1.
Το σχήµα δείχνει ένα δακτύλιο που έχει ω 0
ακτίνα R=0,5m και µάζα m. Στο εσωτερικό του m
δακτυλίου είναι κολληµένη µια σηµειακή µάζα
m. Τη στιγµή µηδέν, που τα δύο σώµατα είναι
ακίνητα όπως φαίνεται στο σχήµα, δίνεται στο R
δακτύλιο µια αρχική ταχύτητα υ0 και αυτός
κυλίεται χωρίς να παρατηρείται κάποια K υ0
ολίσθηση γύρω από σταθερό οριζόντιο άξονα,
κάθετο στο επίπεδο του δακτυλίου που m
διέρχεται από το σηµείο Κ. Η ελάχιστη αρχική
οριζόντια ταχύτητα υ0 για την οποία ο δακτύλιος θα κάνει πλήρη περιστροφή είναι:
α) υ0= 5 m/s β) υ0=2m/s γ) υ0=1m/s
Ισχύει Ιδαχτυλίου=Ι=mR2
i. Να επιλέξτε τη σωστή απάντηση
ii. Να τη δικαιολογήσετε
Β2. Ο οµογενής και ισοπαχής δίσκος του παρακάτω σχήµατος µάζας Μ και ακτίνας R
µπορεί να στρέφεται χωρίς τριβές γύρω από κατακόρυφο σταθερό άξονα που περνά
από το κέντρο του Ο. Μια κατακόρυφη δοκός µάζας
m=Μ και µήκους L=R είναι στερεωµένη στην Z
περιφέρεια του δίσκου. Ακόµη µια παρόµοια
οριζόντια δοκός βρίσκεται στερεωµένη πάνω στην m
επιφάνεια του δίσκου έτσι ώστε το κέντρο µάζας της 1 ω0
K r
να απέχει απόσταση d=R/2 από το Ο. m,L
Επίσης σε απόσταση d από το Ο υπάρχει ένας M
δεύτερος δίσκος µάζας m1=m και ακτίνας r που d O R
περιστρέφεται ανεξάρτητα και χωρίς τριβές γύρω από
κατακόρυφο άξονα που περνάει από το κέντρο του Κ. m ,L
d
Επιλέξτε τη σωστή απάντηση και αιτιολογείστε την.
Η συνολική ροπή αδράνειας του συστήµατος των
τεσσάρων µηχανικών στερεών ως προς τον άξονα
περιστροφής zz΄ είναι:
32
α. I= mR2. Z΄
12
25
β. I= mR2.
12
1
Για ράβδο Μ,L ως προς το Κ.Μ της είναι Ι= ΜL2 και για κύλινδρο m,R ως προς το
12
1
Κ.Μ του είναι Ι= mR2.
2
Λύση:
Β1. (α)
Ο δακτύλιος θα εκτελέσει πλήρη περιστροφή όταν θα έχουµε οριακή ανακύκλωση για

τη µάζα m . Άρα θα πρέπει η µάζα m να περιστραφεί κατά 1800 ώστε το σύστηµα να
έχει µηδενική κινητική ενέργεια.
ω0
m m
R R
υ0
m m
Τότε:
1 1
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇔ (2m)υ02+ Ιολ·ω02 =mgh,
2 2
όπου Ιολ=mR2+mR2=2mR2 , υ0=ω0·R και h=2R, άρα προκύπτει
1
mυ02+ 2mR2·ω02 =2mgR⇔ 2mυ02 =2mgR⇔υ0= gR = 5 m/s.
2
Γενικά ισχύει
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇔ ω0
1 1 m m
⇔ (2m)υ02+ Ιολ·ω02 =mgR(1-συνφ)⇔
2 2 R υ0 R
1
⇔ mυ02+ 2mR2·ω02 =mgR(1-συνφ)⇔ φ
2 m m
⇔2υ02=gR(1-συνφ)
Για υ0=1m/s έχουµε 2=5-5συνφ⇔συνφ=0,6⇔ φ 530 . Η µάζα m «φτάνει» κάτω από

την οριζόντια διάµετρο.
Για υ0=2m/s έχουµε 8=5-5συνφ⇔συνφ=-0,6⇔ φ 1260 . Η µάζα m «φτάνει» πάνω από
την οριζόντια διάµετρο. ω0
m m
R R
υ0 φ
m m
Αν δεν υπάρχει σταθερός άξονας περιστροφής που να διέρχεται από το Κ αλλά έχουµε
ένα ελεύθερο στερεό τότε για στιγµιαίο άξονα περιστροφής που περνάει από
ω0
m m
R R G
K υ0
G
m m
A
το σηµείο Α το στερεό (δακτύλιος µάζα m) πραγµατοποιεί µόνο στροφική κίνηση και
1
έχει Καρχ= Ιολ·ω02 όπου Ιολ =2mR2
2
1
Άρα Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇔ Ιολ·ω02 =2mgR⇔
2
⇔mυ0 =2mgR⇔υ0= 2gR = 10 m/s.
2
Αλλιώς το κέντρο µάζας G του στερεού βρίσκεται στο µέσο της απόστασης (ΚΑ)
οπότε η ροπή αδράνειας του δακτυλίου ως προς άξονα περιστροφής που περνάει από το
2 2
 R  5mR
G είναι Ιδακτ.=mR2+m   = . Τότε για τη συνολική ροπή αδράνειας του στερεού
2 4
5mR 2 mR 2 3mR 2 R υ
ως προς το G είναι Ιολ= + = . Ακόµη είναι υG=υ0-ω = 0
4 4 2 2 2
Τότε:
1 1
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇔ (2m)υG2+ Ιολ·ω02 =2mgR⇔
2 2
υ 0 2 1 3mR 2 2
⇔m( )+ ω0 =2mgR⇔
2 2 2
⇔ mυ02 =2mgR⇔υ0= 2gR = 10 m/s.
Μπορούµε να θεωρήσουµε επίπεδο µηδενικής βαρυτικής δυναµικής ενέργειας αυτό που
περνάει από το G τότε είναι Uαρχ=0 και Uτελ=2mgR.
Σχόλιο: Μόνο αν θεωρήσουµε ότι περνάει ένας σταθερός οριζόντιος άξονας περιστροφής
κάθετος στο επίπεδο του δακτυλίου από το Κ τότε ισχύει η προτεινόµενη απάντηση.
Β2. (β) Z
Η ροπή αδράνειας του µεγάλου δίσκου ως προς τον
άξονα περιστροφής zz΄ που είναι κάθετος στο επίπεδο m
του δίσκου και περνάει από το κέντρο του Ο είναι, Ι1= 1 ω0
K r
1
mR2. m,L
2 M
Το θεώρηµα του Steiner εφαρµόζεται αν τα διάφορα d O R
τµήµατα του συστήµατος είναι συγκολληµένα ώστε να
m ,L
d
αποτελούν ενιαίο στερεό. Εδώ όµως ο µικρός δίσκος
περιστρέφεται ανεξάρτητα χωρίς τριβές γύρω από λείο
άξονα που περνάει από το Κ.Μ του που είναι το σηµείο
Κ. Έτσι πραγµατοποιεί δυο ανεξάρτητες κινήσεις. Μια
στροφική γύρω από τον άξονά που περνάει από το Κ µε
µια γωνιακή ταχύτητα και µία κυκλική µεταφορική µε Z΄
ταχύτητα υcm=ω0⋅d. ∆ηλαδή θεωρούµε το δίσκο ως
υλικό σηµείο όσον αφορά την περιφορά του. Έτσι, η ροπή αδράνειας του µικρού
δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής που διέρχεται από το σηµείο Ο είναι Ι2=m⋅d2=
2
R R2
m   =m .
2 4
Παρόµοια για την κατακόρυφη ράβδο έχουµε Ι3=mR2, ενώ για την οριζόντια ράβδο
2
1 1 R 1
πάνω στο δίσκο έχουµε Steiner: Ι4= mL2+md2= mR2+ m   = mR2.
12 12 2 3
1 1 1 25
Τελικά Ιολ=Ι1+Ι2+Ι3+Ι4== mR2+ mR 2 + mR2+ mR2= mR2.
2 4 3 12
245. Κύλιση και χρόνος κύλισης.
Η σφαίρα του σχήµατος µάζας m και

ακτίνας R ρίχνεται προς τα πάνω σε
κεκλιµένο επίπεδο µεγάλου µήκους N
γωνίας κλίσης φ, όπως φαίνεται στο
σχήµα, ώστε να κυλίεται χωρίς να ω0 T
mgηµφ
ολισθαίνει. Τότε: υ0
φ
mgσυνφ
α) Μετά από πόσο χρόνο η σφαίρα θα mg

x max
σταµατήσει στιγµιαία να κυλίεται; Ποια φ
είναι τότε η µέγιστη απόσταση xmax που
διήνυσε αυτή από το σηµείο βολής;
β) Ποιός είναι ο ολικός χρόνος κίνησης της σφαίρας µέχρι αυτή να επιστρέψει στο
σηµείο βολής; Με ποια ταχύτητα επιστρέφει;
γ) Να γίνει η γραφική παράσταση υ(t), ω(t) και x(t), θ(t) σε όλη τη διάρκεια της κίνησης
της σφαίρας.
∆ίνονται: Η ροπή αδράνειας της σφαίρας γύρω από άξονα που διέρχεται από το κέντρο
2
µάζας της: Ι= mR2, και η επιτάχυνση της βαρύτητας g.
5
Λύση:
α) Για κύλιση χωρίς ολίσθηση και για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας ισχύει:
ΣF=mαcm⇔mgηµφ-Τστ=m·αcm (1)
2 α 2
Στ=Ι·αγων⇔Tστ·R= mR2 cm ⇔ Tστ= m·αcm (2).
5 R 5
Από τις (1) και (2) προκύπτει ότι:

7 5
mgηµφ= m·αcm ⇔ αcm = gηµφ
5 7
Για την άνοδο ισχύει:
υcm=υ0- αcm·t. Στη µέγιστη αποµάκρυνση ισχύει υcm=0 οπότε έχουµε
υ0 7υ 0
0=υ0- αcm·tαν⇔tαν= ⇔ tαν=
α cm 5gηµφ
1 1
Τότε x= υ0 ·t- αcm·t2 και για t=tαν θα έχουµε x=xmax= υ0· tαν - αcm·tαν 2 ⇔
2 2
2
υ 1 υ υ 7υ20
⇔ xmax= υ0· 0 - αcm·( 0 )2 ⇔ xmax= 0 =
α cm 2 α cm 2αcm 10gηµφ
β) Για x=0 ισχύει:
1 2υ 14υ0
0= υ0· tολ - αcm·tολ 2 ⇔ tολ= 0 ⇔ tολ= .
2 α cm 5gηµφ
Συµπεραίνουµε λοιπόν ότι και ο χρόνος καθόδου είναι ίσος µε το χρόνο ανόδου και
ίσος µε το µισό του ολικού χρόνου κίνησης. Άρα
t 7υ0
tκαθ=tαν= ολ = .
2 5gηµφ
Τέλος ισχύει υcm=υ0- αcm·t οπότε για t=tολ έχουµε:
2υ0
υcm=υ0- αcm·tολ⇔ υcm=υ0- αcm·
⇔ υcm=υ0- 2υ0⇔ υcm=-υ0.
α cm
∆ηλαδή η σφαίρα επιστρέφει στο σηµείο βολής µε την ίδια κατά µέτρο ταχύτητα αλλά
µε αντίθετη φορά.
υ0 α 5 1
ω=ω0-αγων·t µε ω0= και αγων= cm ⇔ αγων= gηµφ και θ=ω0 ·t- αγων·t2
R R 7R 2
υ υ υ 1 α cm υ0 2
Για t=tαν= 0 , έχουµε θ= 0 · 0 - ·( )⇔
α cm R α cm 2 R α cm
υ20 x 1
⇔ θ= = max =θ1. Για την κάθοδο έχουµε θ=θ1+ αγων·t2.
2α cm R R 2
υ 1 x 1 α cm υ0 2
Για t=tκαθ= 0 , έχουµε θ=θ1+ αγων·tκαθ2⇔ θολ= max + ·( )⇔
α cm 2 R 2 R α cm
x max υ20 x x 2x
θολ= + ⇔ θολ= max + max ⇔ θολ= max =2θ1.
R 2α cm R R R R
γ) Για τις γραφικές παραστάσεις υ(t) και ω(t) ισχύει:

υ ω
υ0 ω0
t αν 2 t αν t αν 2 t αν
0 0 t
t
-υ0 -ω0
και για τις x(t)

και θ(t) έχουµε:
θ
x 2θ1
x max
θ1
0 t αν 2t αν t
0 t αν 2t αν t
246. Τροχός που κυλίεται και µάζα που ολισθαίνει
Γύρω από τον οµογενή τροχό του σχήµατος µάζας m=4Κg και ακτίνας R, είναι
τυλιγµένο πολλές φορές ένα M
αβαρές νήµα. Το ελεύθερο άκρο
του νήµατος δένεται µε σώµα
µάζας M=1Kg. Τη χρονική στιγµή Mgηµφ
Tολ
t0=0 αφήνουµε τον τροχό T1
T Mgσυνφ
ελεύθερο να κινηθεί. Ο τροχός
κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει πάνω T1 Mg
στο κεκλιµένο επίπεδο γωνίας A x
m
κλίσης φ=300. Κ R
Tστ
Αν η Μ ολισθαίνει στο κεκλιµένο
επίπεδο και ο συντελεστής τριβής mgηµφ
α cm mgσυνφ
ολίσθησης ανάµεσα στο κεκλιµένο
mg
επίπεδο και τη µάζα Μ είναι µ=
φ
3
, τότε:
3
α) Να υπολογιστεί η επιτάχυνση του κέντρου µάζας της m.
β) Αν το αρχικό µήκος του νήµατος µεταξύ των δυο µαζών είναι L=1m τότε σε πόσο
χρόνο t1 θα συγκρουστούν τα δύο σώµατα;
γ) Να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας της κάθε µια µάζας,
καθώς και του συστήµατος τους τη χρονική στιγµή t2=t1/2,
δ) Να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής της κάθε µια µάζας καθώς και
του συστήµατος τους ως προς το σηµείο Α του κεκλιµένου επιπέδου, αν δίνεται η
ακτίνα του τροχού R=0,1m.
1
∆ίνεται για τον τροχό Ιcm= m⋅R2 και g=10m/s2. Ακόµη οι διαστάσεις του Μ είναι
2
τέτοιες ώστε για τις συνθήκες του προβλήµατος να µην ανατρέπεται.
Λύση:
α) Αν αcm είναι η επιτάχυνση του κέντρου µάζας του τροχού και αγων είναι η γωνιακή
του επιτάχυνση τότε ισχύει ότι αcm=αγων⋅R. Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m
ισχύει
ΣF=m⋅αcm⇔mgηµφ-Τ1-Τστ = m⋅αcm (1)
ενώ για τη στροφική του κίνηση ισχύει:
1 1 1
(Τστ -Τ1)⋅R= mR2αγων⇔Τστ -Τ1= m⋅αγων⋅R ⇔ Τστ -Τ1= m⋅αcm (2)
2 2 2
Mε πρόσθεση κατά µέλη των (1) ∧ (2) έχουµε:
3
mgηµφ-2Τ1= m⋅αcm (3)
2
Για την επιτάχυνση της µάζας M που κάνει µεταφορική κίνηση ισχύει:
α= αcm+αγων⋅R⇔ α= 2αcm.
Ακόµη
ΣF=Mα⇔ Τ1+Mgηµφ-Tολ =Μ⋅α⇔
⇔Τ1+Mgηµφ-µΜgσυνφ=2Μ⋅αcm ⇔ 2Τ1+2Mgηµφ-2µΜgσυνφ=4Μ⋅αcm (4)
Mε πρόσθεση κατά µέλη των (3) ∧ (4)

3 3 3
mgηµφ +2Mgηµφ-2µΜgσυνφ =( m +4Μ)⋅αcm ⇔20+10-20 =10 αcm ⇔
2 3 2
αcm =2m/s2.
Ακόµη από τη σχέση (3) έχουµε:

3
2Τ1 =mgηµφ- m⋅αcm ⇔Τ1=10-6⇔Τ1=4Ν
2
και από τη σχέση (2),
1
Τστ =Τ1+ m⋅αcm⇔
2
⇔ Τστ =4+4=8Ν.
1
β) Για τη µετατόπιση του κέντρου µάζας του τροχού ισχύει xcm= αcm t2
2
ενώ για τη µετατόπιση του κέντρου µάζας του σώµατος Μ στον ίδιο χρόνο έχουµε
1
x= α t2. Άρα µαζεύεται νήµα µήκους x αλλά ταυτόχρονα µετατοπίζεται µε την ίδια
2
φορά και το κέντρο µάζας του τροχού κατά xcm. Τελικά ισχύει L=x- xcm⇔
1 1 1 2L
⇔L= α t2- αcm t2⇔L= αcm t2⇔t= ⇔t=t1=1s.
2 2 2 α cm
γ)Για τον τροχό µάζας m που πραγµατοποιεί σύνθετη κίνηση (Κ.Χ.Ο) ισχύει:
dΚ m dΚ m
= ΣF ⋅ υcm + Στ ⋅ ω ⇔ = mα cm ⋅ υcm + Iα γων ⋅ ω ⇔
dt dt
dΚ m
= (mgηµφ-Τ1-Τστ)·υcm+ (Τστ -Τ1)R·ω⇔
dt
dΚ m
⇔ = (mgηµφ-Τ1-Τστ)·υcm+(Τστ -Τ1)·υcm ⇔
dt
dΚ m
⇔ = (mgηµφ-2Τ1)·υcm
dt
(η Tστ δεν παράγει έργο και δε µεταβάλλει συνολικά την κινητική ενέργεια του τροχού
m).
Για t2=t1/2=0,5 s, έχουµε υcm=αcm·t=1m/s.

dΚ m dΚ dΚ m
= (mgηµφ-2Τ1)·υcm⇔ m =20-8⇔ =12 J/s.
dt dt dt
Για τη µάζα Μ που πραγµατοποιεί µεταφορική κίνηση ισχύει:
dΚ M dΚ M
= ΣF ⋅ υcm ⇔ = (Τ1+Mgηµφ-µΜgσυνφ)·υ µε υ=2υcm.
dt dt
dΚ M dΚ M
= (4+5-5)·2 ⇔ = 8 J/s.
dt dt
Για το σύστηµα των δυο µαζών έχουµε:
 dΚ  dΚ m dΚ M
  = + =(mgηµφ-2Τ1)·υcm+(2Τ1+2Mgηµφ-2µΜgσυνφ)·υcm⇔
 dt ολ dt dt
 dΚ 
  =(mgηµφ+2Mgηµφ-2µΜgσυνφ)·υcm⇔
 dt ολ
 dΚ   dΚ 
  =(20+10-10)⇔   =20 J/s.
 dt ολ  dt ολ
Παρατηρούµε ότι ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των
δυο µαζών οφείλεται µόνο στις εξωτερικές δυνάµεις του συστήµατος.
δ)Για τον τροχό και για σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου ισχύει:
dL m
=mgηµφR-2T1R=(20-8)R=12·0,1=1,2Kgm2/s2 (ανεξάρτητα του χρόνου).
dt
Σχόλιο 1: Ο ρυθµός µεταβολής της ιδιοστροφορµής της σφαίρας είναι:
dL spin
=Στ=(Tστ-T1)R=0,4 Kgm2/s2.
dt
Σχόλιο 2: Ακόµη για τη συνολική στροφορµή της σφαίρας ως προς σηµείο του
επιπέδου έχουµε:
Lολ=Lspin+Lτροχ.= Ιω+mυcmR.
Τότε προκύπτει,
dL m dω dυ dL dL
=I +mR cm ⇔ m =Iαγων+mRαcm⇔ m =Στ+ΣF·R⇔
dt dt dt dt dt
dL m dL m
⇔ =(Tστ-T1)R+(mgηµφ-T1-Tστ)R⇔ =mgηµφR-2T1R.
dt dt
H µάζα Μ ως προς το σηµείο Α έχει στροφορµή :
dL M dL M
L=Mυ2R⇔ =2MαR µε α= 2αcm=4m/s2 τότε προκύπτει =0,8 N·m
dt dt
Η Ν ασκείται σε σηµείο της βάσης του σώµατος που είναι αριστερά του σηµείου που η
διεύθυνση της wy τέµνει τη βάση του σώµατος έστω σε απόσταση x. Για να µην έχουµε
ανατροπή πρέπει το Στ=0 µόνο ως προς το κέντρο µάζας του σώµατος γιατί αυτό
κάνει επιταχυνόµενη κίνηση !
Άρα ισχύει:
3
Tολ2R=N·x⇔µΝ2R=Nx⇔x=2µR. (x= m ≈34cm)
5
Τότε για σηµείο A του κεκλιµένου επιπέδου ισχύει και
dL M
=(T1+Μgηµφ)·2R-Ν·x⇔
dt
dL
⇔ M =(T1+Μgηµφ-µMgσυνφ)·2R=ΣF·2R=2MαR=0,8 Kgm2/s2.
dt
Για το συνολικό ρυθµό µεταβολής της στροφορµής του συστήµατος των δυο µαζών και
ως προς σηµείο του κεκλιµένου επιπέδου έχουµε:
 dL  dL m dL M  dL 
  = + ⇔  = mgηµφR-2T1R+(T1+Μgηµφ-µMgσυνφ)·2R⇔
 dt ολ dt dt  dt ολ
 dL 
⇔  = mgηµφR+2ΜgηµφR-µMgσυνφ =2N·m=Στεξ.
 dt ολ
Σχόλιο:
Για την ανατροπή της µάζας Μ θα πρέπει ως προς το σηµείο Α και θεωρώντας ότι η
κάθετη αντίδραση Ν ασκείται τότε στο σηµείο Α να έχουµε:
τ Τ1 +τ w x >τ w y ⇔Τ1·2R+Mgηµφ·R>Μgσυνθx,
όπου x είναι η οριζόντια απόσταση του σηµείου Α από το κέντρο µάζας της µάζας Μ
δηλαδή το µισό του πλάτους της βάσης της.
Τ1 ⋅ 2R+Mgηµφ ⋅ R 1,3
Τελικά x< ή x< = 0,15 m. Για κάθε x>15 cm η µάζα Μ δεν
Mgσυνφ 5 3
ανατρέπεται.
247. Καρούλι σε κεκλιµένο επίπεδο
Το καρούλι του σχήµατος µάζας F

m=0,2Kg και ακτίνας R βρίσκεται
πάνω σε κεκλιµένο επίπεδο γωνίας
R
κλίσης φ=300. Σε απόσταση r= m
2
από το κέντρο του και πάνω σε
αυτό βρίσκεται τυλιγµένο θ
κατάλληλα ένα αβαρές νήµα που r
µπορεί να ξετυλίγεται ή να
τυλίγεται χωρίς να γλιστρά. Στο R
ελεύθερο άκρο αυτού του σχοινιού
ασκείται σταθερή δύναµη F=4Ν.
φ
Τότε:
α) Ποια γωνία θ πρέπει να σχηµατίζει η δύναµη F µε το κεκλιµένο επίπεδο ώστε το
καρούλι να ισορροπεί;
Να υπολογιστεί σε αυτή την περίπτωση η στατική τριβή που δέχεται αυτό από το
δάπεδο.
β) Αν η δύναµη F σχηµατίζει µε το κεκλιµένο επίπεδο γωνία θ µε συνθ=0,8 τότε να

υπολογιστεί η επιτάχυνση του κέντρου µάζας του καρουλιού.
Για την παραπάνω επιτάχυνση,

γ) να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του καρουλιού τη
χρονική στιγµή t=3s.
δ) να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της ιδιοστροφορµής του καρουλιού, αν δίνεται η

ακτίνα του R=4cm.
1
∆ίνεται η ροπή αδράνειας ως προς το Κ.Μ του καρουλιού Ιcm=I = ·m·R2 και
2
g=10m/s2.
Λύση:
α) Από τη συνθήκη ισορροπίας του F

καρουλιού στη µεταφορική κίνηση έχουµε:
Fy
ΣF=0⇔F·συνθ-Tστ–mgηµφ=0 (1) m
Ν Fx
Ακόµη για τη στροφική του κίνηση ισχύει: θ
Στ(Κ)=0⇔ Tστ·R- F·r=0 ⇔Tστ·R=F·r⇔ mgηµφ

F
⇔ Tστ= (2) mgσυνφ
2
Τστ
Από τις (1) ∧ (2) προκύπτει:
1 F+2mgηµφ
φ mg
F·(συνθ– )=mgηµφ⇔ συνθ=
2 2F
3
⇔ συνθ= =0,75
4
F
και Tστ= =2Ν. F
2
α cm
β) Για τη µεταφορική κίνηση έχουµε:
ΣF=mαcm⇔ m
Fx
⇔F·συνθ-Tστ–mgηµφ=mαcm (1)
θ
Για τη στροφική κίνηση έχουµε:

1 mgηµφ
Στ=Ι·αγων⇔ Tστ·R- F·r=Ι·αγων µε I =
2 mgσυνφ
α Τστ
·m·R2 και αcm=αγων·R⇔ αγων= cm .
R φ mg
1 α
Tστ·R-F·r= ·m·R2 cm ⇔
2 R
r 1
Tστ - F· = mαcm (2)
R 2
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει
r
2F(συνθ- )-2mgηµφ
r 3 R
F(συνθ- )–mgηµφ= mαcm⇔ αcm= ⇔
R 2 3m
8(0,8-0,5)-2 2
⇔ αcm= ⇔ αcm= m/s2 δηλαδή το καρούλι επιταχύνεται προς τα πάνω στο
0,6 3
γ) Για την ταχύτητα του Κ.Μ του καρουλιού ισχύει:

2
υcm=αcm·t= ·3⇔ υcm=2m/s. Τότε για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του
3
καρουλιού τη χρονική στιγµή t=3s, έχουµε:
dK dK
=ΣF ⋅ υcm +Στ ⋅ ω ⇔ =(Fσυνθ-mgηµφ-Τ στ ) ⋅ υ cm +(Τ στ R-Fr) ⋅ ω ⇔
dt dt
dK r dK
⇔ =(Fσυνθ-mgηµφ-F ) ⋅ υcm ⇔ =(3,2-1-2) ⋅ 2=0,4J/s .
dt R dt
δ) Για το ρυθµό µεταβολής της ιδιοστροφορµής του καρουλιού ισχύει:
dL spin 2
=Στ=TστR-Fr= Ι·αγων= Kg·m2/s2.
dt 750
Σχόλιο: Για τη συνολική στροφορµή του καρουλιού ως προς σηµείο του κεκλιµένου
επιπέδου έχουµε:
Lολ=Lspin+Lτροχ.= Ιω±mυcmR.
248. Κύλινδρος που ολισθαίνει
Στον κύλινδρο του σχήµατος µάζας m

m=2Kg και ακτίνας R που αρχικά ηρεµεί Γ F
σε οριζόντιο επίπεδο, εξασκείται µέσω r
νήµατος αµελητέας µάζας, σταθερή
K
οριζόντια δύναµη F=16N σε απόσταση r=
R R
από το κέντρο Κ του κυλίνδρου όπως
4
Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης είναι µ=0,1
α) Να δείξετε ότι ο κύλινδρος ολισθαίνει.
β) Όταν το σηµείο εφαρµογής της δύναµης F µετατοπιστεί κατά xΓ=17m τότε να

υπολογιστεί η κινητική ενέργεια λόγω µεταφορικής κίνησης καθώς και η κινητική
ενέργεια λόγω στροφικής κίνησης.
γ) Για την παραπάνω µετατόπιση να υπολογίσετε τη θερµότητα που παράγετε µέσω του
έργου της τριβής ολίσθησης.
1
∆ίνεται για τον κύλινδρο ότι Ιcm= mR2 και για τις πράξεις g=10m/s2.
2
Λύση: m
F
α) Έστω ότι ο κύλινδρος κυλίεται χωρίς
r
να ολισθαίνει (Κ.Χ.Ο)
K
Για τη µεταφορική κίνηση ισχύει:
R
ΣF=mαcm ⇔F-Tστ = mαcm (1)
Για τη στροφική κίνηση:

Tστ
1 α r 1 F 1
Στ=Ιcm⋅αγων⇔F·r+Tστ·R= mR2 cm ⇔ F +Tστ = mαcm ⇔ +Tστ = mαcm (2).
2 R R 2 4 2
5F 3 6 1 F 8
Άρα = m·αcm⇔F= m·αcm και Tστ = m·αcm, τότε έχουµε: Tστ= ⇔ Tστ= Ν.
4 2 5 5 6 3
8
Σχόλιο: Είναι Tστ= Ν>0 άρα η φορά της είναι πράγµατι αυτή του σχήµατος.
3
Όµως για να µην έχουµε ολίσθηση θα πρέπει: Tστ<µmg ή Tστ<2Ν. Όµως εδώ είναι Tστ=
8
=2,67Ν>2Ν άρα έχουµε και ολίσθηση.
3
β) Για την ολίσθηση του κυλίνδρου θεωρούµε m

ότι η φορά της τριβής ολίσθησης είναι η ίδια Γ F
µε τη φορά της στατικής τριβής για την Κ.Χ.Ο r
έτσι ώστε πάντα το έργο της τριβής
ολίσθησης να είναι αρνητικό. K
R
Ισχύει Tολ=µmg=2Ν και τότε για την
ολίσθηση του κυλίνδρου έχουµε: Tολ Α
ΣF=mαcm ⇔F-Tολ = mαcm ⇔
⇔F-µmg = mαcm ⇔16-2=2αcm ⇔ αcm =7m/s2 και
1 R 1
Στ=Ιcm⋅αγων⇔F·r+Tολ·R= mR2αγων⇔ F + Tολ·R= mR2αγων ⇔
2 4 2
F
⇔αγωνR= + 2µg⇔ αγωνR=4+2⇔ αγωνR=6 m/s2.
2m
Για τη µετατόπιση xΓ του σηµείου εφαρµογής της δύναµης F ισχύει:

1
xΓ= α Γ t 2 (1)
2
R
µε αΓ=αcm+αγων ⇔ αΓ=7+1,5⇔ αΓ=8,5 m/s2.
4
Για τη µετατόπιση xcm του του κέντρου µάζας Κ του κυλίνδρου ισχύει:
1
xcm= α cm t 2 (2)
2
ενώ ακόµα για τη γωνία στροφής του κυλίνδρου έχουµε:
1
θ= α γων t 2 (3)
2
α cm 7
Από τις (1)∧(2) προκύπτει xcm= x Γ ⇔xcm= 17=14m και από τις (2)∧(3)
αΓ 8,5
α γων 6 12
προκύπτει θ= x cm = 14= ⇔Rθ=12 ή r·θ=3m.
α cm 7R R
Τότε για το έργο της δύναµης F ισχύει:
WF=F·xΓ=16·17=272 J ή
WF=Wµετ+Wστρ⇔ WF=F·xcm+ F·r·θ=16·(14+3)=16·17=272 J
Aκόµη από το Θ.Μ.Κ.Ε:

Κστρ=F·r·θ+Tολ⋅R⋅θ= F·r·θ+4Tολ⋅r⋅θ = (F+4Tολ)·r⋅θ= 72J
και Θ.Μ.Κ.Ε:
Κµετ=(F-Tολ)⋅xcm =14·14=196J
Kολ=Κµετ+Κστρ=196+72=268 J
Τελικά από το Θ.Μ.Κ.Ε έχουµε,
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WF +WT ⇔Κτελ= WF+WT ⇔268=272+WT ⇔ WT =-4J.

Αλλιώς
1 1
Kµετ= mυ2cm µε υcm2
=2α cm x cm = 2 ⋅ 7 ⋅14 = 196 και Kµετ= mυ2cm =196J.
2 2
1 6 12 144
Κστρ= Ιcmω2 µε ω2 =2α γων θ = 2 ⋅ ⋅ = 2 και
2 R R R
1 1 1 144 2
Κστρ= mR2ω2= R =72J.
2 2 2 R2
Για το έργο της τριβής ολίσθησης µπορούµε αλλιώς να πούµε, ότι η επιτάχυνση του
σηµείου επαφής Α του κυλίνδρου µε το δάπεδο είναι αΑ=αcm-αγωνR=1m/s2.
1 1
Τότε η µετατόπιση xA είναι xA= α A t 2 και επειδή xcm= α cm t 2 µε διαίρεση των δυο
2 2
αA 1
σχέσεων κατά µέλη προκύπτει: xΑ= x cm = 14=2m µε φορά προς τα δεξιά, οπότε
α cm 7
WT =-Tολ·xA=-2·2=-4J.
Ή διαφορετικά xΑ= xcm-Rθ= xcm-S µε S=Rθ= 4r·θ=12m άρα xΑ=14-12=2m και

WT=-4J.
Σχόλιο:
Για Κ.Χ.Ο
Για τη µεταφορική κίνηση ισχύει: ΣF=mαcm ⇔F-Tστ = mαcm (1)

1 α r 1
Στ=Ιcm⋅αγων⇔F·r+Tστ·R= mR2 cm ⇔ F +Tστ = mαcm (2).
2 R R 2
r 3 3mα cm R
Από τις σχέσεις (1)∧(2) προκύπτει F( +1) = mαcm⇔F= και
R 2 2(r+R)
3mα cm R
Tστ = F-mαcm⇔ Tστ = - mαcm.
2(r+R)
3mα cm R R
Για Tστ <0⇔ <mαcm⇔3R<2r+2R⇔R<2r⇔r> .
2(r+R) 2
R
∆ηλαδή για r> η Tστ θα έχει φορά προς τα δεξιά (δηλαδή την αντίθετη από αυτή που
2
σχεδιάσαµε).
Συµπερασµατικά λοιπόν:
R
Για 0≤r< η φορά της Tολ είναι προς τα αριστερά.
2
R
Για <r≤R η φορά της Tολ είναι προς τα δεξιά.
2
R
Για r= είναι Tστ=0.
2
249. Ράβδος και νήµα
Μια ράβδος ΑΒ, µε µάζα Μ=3Kg και µήκος A

L=0,6m µπορεί να περιστρέφεται γύρω από
άξονα που περνά από τη το άκρο της Α χωρίς
τριβές. Αρχικά η ράβδος ισορροπεί σε
κατακόρυφη θέση ώστε το άκρο της Β να
βρίσκεται κάτω από τον άξονα περιστροφής.
Από το σηµείο Ο αναρτούµε µέσω νήµατος
= 0,25m τη σηµειακή µάζα m=2Kg και τη m
φέρνουµε στην οριζόντια θέση όπως φαίνεται Ο M,L
στο σχήµα.
Ζητείται να υπολογιστεί η αρχική κατακόρυφη υ 0
προς τα κάτω ταχύτητα υ0 που πρέπει να έχει η
σηµειακή µάζα m, ώστε να πετύχουµε
ανακύκλωση της ράβδου.
Θεωρείστε ότι µετά την κρούση η σηµειακή
µάζα ηρεµεί. B
1
∆ίνεται για τη ράβδο ότι Ιcm= ⋅Μ⋅L2 και
12
2
g=10m/s .
Λύση:
Για οριακή ανακύκλωση θα πρέπει η Γ

ταχύτητα της ράβδου στην ανώτερη θέση
Γ να είναι µηδέν δηλαδή ωΓ=0.
Τότε από την αρχή διατήρησης της
µηχανικής ενέργειας για τη ράβδο µετά
την κρούση έχουµε:
Α.∆.Μ.Ε(Β→Γ): Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ.
Θεωρώντας επίπεδο µηδενικής
δυναµικής βαρυτικής ενέργειας το
οριζόντιο επίπεδο που περνάει από το
κατώτερο σηµείο Β της ράβδου
προκύπτει,
1 L 3L A
ΙΑ·ω2+Μg = Μg ⇔
2 2 2
1 2MgL
⇔ ΙΑ·ω2= ΜgL⇔ω= και
2 IA
m Ο M,L
∆
υ0
B υ
1 6g
θεωρώντας ΙΑ= ⋅Μ⋅L2 προκύπτει τελικά ω= ⇔ ω= 100=10 rad/s.
3 L
Αν η ταχύτητα της σηµειακής µάζας m στην κατώτερή της θέση είναι πριν την κρούση
ίση µε υ, ενώ µετά την κρούση µηδενίζεται τότε µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε την
Α.∆.Σ του συστήµατος ως προς το σηµείο ανάρτησης Α της ράβδου.
Η Α.∆.Σ για το σύστηµα m, ράβδος ισχύει αποκλειστικά ως προς το σηµείο Α από το
οποίο περνάει ο άξονας περιστροφής της ράβδου, γιατί µόνο σε αυτή την περίπτωση
είναι Στεξ=0.
Πράγµατι οι ροπές των δυο βαρών στο κατώτερο σηµείο Β και λίγο πριν την κρούση
είναι µηδέν αφού οι φορείς τους τέµνουν τον άξονα περιστροφής στο Α. Ακόµη και η
ροπή της δύναµης ανάµεσα στον άξονα περιστροφής και τη ράβδο, ως προς το Α είναι
µηδέν, αφού η δύναµη τέµνει τον άξονα περιστροφής. Ως προς οποιοδήποτε άλλο
σηµείο η ροπή της F δεν είναι µηδέν και άρα δεν ισχύει η Α.∆.Σ. Τότε από την Α.∆.Σ
ως προς το σηµείο ανάρτησης Α της ράβδου θα έχουµε:
1
ML2 ω
IAω 3 MLω
Α.∆.Σ (Α): L αρχ = L τελ ή m·υ·L=IA·ω⇔υ= ⇔ υ= ⇔ υ= ⇔ υ=3 m/s.
mL mL 3m
Τέλος από την αρχή διατήρησης της µηχανικής ενέργειας για τη σηµειακή µάζα έχουµε:
1 1
Α.∆.Μ.Ε(∆→Β): Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ⇔ m·υ02+ mg = m·υ2⇔υ0= υ2 -2g ⇔
2 2
⇔υ0= 4 ⇔ υ0 =2m/s.
Η υ0 είναι η ελάχιστη ταχύτητα για την οποία πετυχαίνουµε οριακή ανακύκλωση της
ράβδου.
Τότε για κάθε ταχύτητα µεγαλύτερη της υ0 σίγουρα θα έχουµε ανακύκλωση της
ράβδου.
250. Περιστροφή ράβδου-m
Μια ράβδος ΑΒ, µε µάζα Μ=4Kg και

µήκος L=0,72m µπορεί να περιστρέφεται A
χωρίς τριβές σε κατακόρυφο επίπεδο,
γύρω από άξονα που περνά από το
σηµείο της Ο. Το σηµείο Ο απέχει από το
άκρο της Α απόσταση (ΟΑ)=0,18m. Ο
Επίσης στο σηµείο Γ της ράβδου µε Uβ=0
(ΒΓ)=(ΟΑ) υπάρχει στερεωµένη
σηµειακή µάζα m= 1Kg. Αρχικά η
ράβδος ισορροπεί σε κατακόρυφη θέση
ώστε το άκρο της Β να βρίσκεται κάτω
K
από τον άξονα περιστροφής.
Μια δεύτερη σηµειακή µάζα m, κινείται
m υ m
οριζόντια µε σταθερή ταχύτητα υ και Γ
συγκρούεται µε τη µάζα m που βρίσκεται
στο Γ. Αν η κρούση θεωρηθεί ελαστική
και ότι η µάζα m τόσο πριν όσο και µετά B
την κρούση κινείται οριζόντια, τότε να
υπολογιστεί η τιµή της ταχύτητας υ, ώστε
να πετύχουµε οριακή ανακύκλωση της ράβδου.
1
∆ίνεται για τη ράβδο ότι Ιcm= ⋅Μ⋅L2
12
2
και g=10m/s . B
Λύση:
Γ m
Για οριακή ανακύκλωση θα πρέπει η
ταχύτητα της ράβδου στην ανώτερη της
A
θέση να είναι µηδέν δηλαδή ω=0.
Από τα δεδοµένα της άσκησης ισχύει K
L
(ΟΑ)=(ΟΚ)=(ΚΓ)=(ΒΓ)= =0,18m.
4 Ο Ο
µηχανικής ενέργειας για το σύστηµα
ράβδος – µάζα m µετά την κρούση
Uβ=0
έχουµε:Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ.
Θεωρώντας επίπεδο µηδενικής δυναµικής K
βαρυτικής ενέργειας το οριζόντιο επίπεδο A
που περνάει από το σηµείο Ο της ράβδου m υ m
προκύπτει,
Γ
B
1 L L L L
Ιολ·ω2-Μg -mg = Μg + mg ⇔
2 4 2 4 2
1 L
⇔ Ιολ·ω2= Μg +mgL.
2 2
Για τη ροπή αδράνειας της ράβδου ισχύει από Steiner:
2
1 L 7
Ιρ= ΜL2+ Μ   = ΜL2.
12  4  48
7 7
Ακόµη ισχύει Μ=4m άρα έχουµε και Ιρ= ΜL2= mL2.
48 12
Για τη σηµειακή µάζα m η ροπή αδράνειάς της ως προς τον άξονα περιστροφής της από
το Ο είναι:
2
L 1
Ιm=m   = mL2.
2 4
7 1 5
Ιολ= mL2+ mL2= mL2.
12 4 6
1 L 1 5 L 5
Ιολ·ω2= Μg +mgL⇔ mL2ω2= 4mg +mgL⇔ Lω2= 4g+2g=6g⇔
2 2 2 6 2 6
36g 360 72
⇔ ω= ⇔ ω= = = 100 = 10 rad/s.
5L 5 ⋅ 0,72 0,72
Για την ελαστική κρούση ισχύει:

Α.∆.Σ ως προς το Ο: L αρχ =L τελ ή mυ(ΓΟ)=mυ΄(ΓΟ)+Ιολω⇔
L L L
⇔ mυ=mυ΄ +Ιολω⇔ m(υ-υ΄) = Ιολω (1)
2 2 2
1 1 1
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ=Κτελ⇔ mυ2= mυ΄2+ Ιολ·ω2⇔
2 2 2
⇔m(υ-υ΄)(υ+υ΄)=Ιολ·ω2 (2).
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις (2) και (1) προκύπτει:

2
(υ+υ΄)=ω (3).
L
Τότε από την (1) έχουµε και
L 2
(m - Iολ )
L L 2 2 L 2 L 2 2 L
mυ -mυ΄ = Ιολυ+ Ιολυ΄⇔ (m - Ιολ)υ= (m + Ιολ)υ΄⇔υ΄= υ
2 2 L L 2 L 2 L L 2
(m + Iολ )
2 L
και από την (3) έχουµε:
L 2
(m - Iολ )
2 2 L 2m 2m
ω= (υ+ υ )⇔ω= υ ⇔ ω= υ⇔
L L 2 L 2 L 25 2
(m + Iολ ) (m + Iολ ) (m + mL )
2 L 2 L 2 L6
2 12 13L 13L
⇔ ω= υ ⇔ ω= υ ⇔υ = ω ⇔ υ= ω =7,8m/s.
L 5L 13L 12 12
( + )
2 3
L
και (3)⇔ υ΄= ω-υ=3,6-7,8=-4,2 m/s.
2
251. Περιστροφή ράβδου-m (II) A
Μια ράβδος ΑΒ, µε µάζα Μ=6Kg και µήκος L=1,6m
µπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές σε κατακόρυφο
επίπεδο, γύρω από άξονα που περνά από το κέντρο
µάζας της Κ. Αρχικά η ράβδος ισορροπεί σε
κατακόρυφη θέση ώστε το άκρο της Β να βρίσκεται
κάτω από τον άξονα περιστροφής.
K Uβ=0
Α) Μια σηµειακή µάζα m= 1Kg, κινείται οριζόντια µε
σταθερή ταχύτητα υ και συγκρούεται ελαστικά µε τη m υ
ράβδο. Για ποια τιµή της ταχύτητας υ µπορούµε να
πετύχουµε ανακύκλωση της ράβδου; Γ
Β) Έστω ότι στο σηµείο Γ της ράβδου µε (ΒΓ)=(ΓΚ)
υπάρχει στερεωµένη και µια δεύτερη σηµειακή µάζα B
m= 1Kg. A
Αν η κρούση θεωρηθεί ελαστική και ότι η κινούµενη
µάζα m τόσο πριν όσο και µετά την κρούση κινείται
οριζόντια, τότε να υπολογιστεί η τιµή της ταχύτητας υ,
ώστε να πετύχουµε οριακή ανακύκλωση του
συστήµατος της ράβδου και της µάζας m.
1
∆ίνονται για τη ράβδο Ιcm= ⋅Μ⋅L2 και g=10m/s2. K Uβ=0
12
m υ m
Γ
B
Λύση:
Α) Για οποιαδήποτε τιµή της ταχύτητας υ η ράβδος θα κινείται µετά την κρούση µε
σταθερή γωνιακή ταχύτητα αφού µετά την κρούση δεν υπάρχει κάποια εξωτερική ροπή
ώστε να επιβραδύνει τη ράβδο.
Β) Για οριακή ανακύκλωση θα

πρέπει η ταχύτητα της ράβδου A ω=0
στην ανώτερη της θέση να είναι
µηδέν δηλαδή ω=0. B
Από τα δεδοµένα της άσκησης
L
ισχύει (ΒΓ)=(ΚΓ)= =0,4m. Γ m
4
µηχανικής ενέργειας για το
σύστηµα ράβδος – µάζα m µετά
K K
την κρούση έχουµε: Α.∆.Μ.Ε: Uβ=0
Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ. Θεωρώντας
επίπεδο µηδενικής βαρυτικής
m υ m
δυναµικής ενέργειας το οριζόντιο Γ
επίπεδο που περνάει από το κέντρο
µάζας Κ της ράβδου προκύπτει,
B A
1 L L
Ιολ·ω2-mg = mg ⇔
2 4 4
1 L
⇔ Ιολ·ω2= mg .
2 2
Για τη ροπή αδράνειας της ράβδου ισχύει:
1
Ιρ= ΜL2
12
1
Ακόµη ισχύει Μ=6m άρα έχουµε και Ιρ= mL2.
2
Για τη σηµειακή µάζα m η ροπή αδράνειάς της ως προς τον άξονα περιστροφής της από
το Κ είναι:
2
L 1
Ιm=m   = mL2.
 4  16
1 1 9
Ιολ= mL2+ mL2= mL2.
2 16 16
1 L 1 9 L
Ιολ·ω2= mg ⇔ mL2ω2= mg ⇔
2 2 2 16 2
16g 16 ⋅10 100 10
⇔ω= ⇔ ω= = = rad/s.
9L 9 ⋅1,6 9 3
Για την ελαστική κρούση ισχύει:

Α.∆.Σ ως προς το Κ: L αρχ =L τελ ή mυ(ΓΚ)=mυ΄(ΓΚ)+Ιολω⇔
L L L
⇔ mυ=mυ΄ +Ιολω⇔ m(υ-υ΄) = Ιολω (1)
4 4 4
1 1 1
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ=Κτελ⇔ mυ2= mυ΄2+ Ιολ·ω2⇔
2 2 2
⇔m(υ-υ΄)(υ+υ΄)=Ιολ·ω2 (2).
∆ιαιρώντας κατά µέλη τις (2) και (1) προκύπτει:

4
(υ+υ΄)=ω (3).
L
Τότε από την (1) έχουµε και:
L 4
(m - Iολ )
L L 4 4 L 4 L 4 4 L
mυ -mυ΄ = Ιολυ+ Ιολυ΄⇔ (m - Ιολ)υ= (m + Ιολ)υ΄⇔υ΄= υ
4 4 L L 4 L 4 L L 4
(m + Iολ )
4 L
και από την (3) έχουµε:
L 4
(m - Iολ )
4 4 L 2m 2m
ω= (υ+ υ )⇔ω= υ ⇔ ω= υ⇔
L L 4 L 4 L 4 9
(m + Iολ ) (m + Iολ ) (m + mL2 )
4 L 4 L 4 L 16
2 4 5L 5 ⋅1, 6 10 20
⇔ ω= υ ⇔ ω= υ ⇔υ = ω ⇔ υ= = m/s.
L 9L 5L 4 4 3 3
( + )
4 4
L 10 20 16
και (3) ⇔ υ΄= ω-υ=0,4· - = - m/s.
4 3 3 3
252. Σφαίρα κυλίεται ανάµεσα σε δυο ελατήρια.
Το κέντρο Ο της οµογενούς σφαίρας του σχήµατος µάζας m και ακτίνας R δένεται στα
ελεύθερα άκρα των δυο ελατηρίων σταθεράς Κ1 και Κ2 αντίστοιχα όπως φαίνεται στο
K1 ,l 01 K2 ,l 02
σχήµα και αρχικά ισορροπεί. Κάποια στιγµή (t=0), αποµακρύνουµε τη σφαίρα από τη
θέση ισορροπίας της και την αφήνουµε ελεύθερη να κινηθεί. Αν κατά τη διάρκεια της
κίνησης της, η σφαίρα κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει τότε να αποδειχτεί ότι, το κέντρο
µάζας της σφαίρας πραγµατοποιεί α.α.τ.
∆ίνεται για τη σφαίρα και για άξονα που διέρχεται από το κέντρο µάζας της
2
Ισ = mR2.
5
Λύση:
Στη Θ.Ι.Τ ισχύουν:

Στ(Ο)=0⇔Τστ=0 και ΣF=0⇔ Κ1x1=Κ2x2 (0).
Σε µια τυχαία θέση (Τ.Θ), έστω προς τ’ αριστερά από τη θέση ισορροπίας, είναι:
Τ.Θ: ΣF=Tστ+K1(x1-x)- K2(x2+x)⇔ΣF= Tστ+K1x1- K1x- K2x2- K2x⇔

⇔ΣF= Tστ –( K1+ K2)x (1)
Για τη µεταφορική κίνηση της µάζας m είναι:
Θ.Ι.Τ
K1 ,l 01
x1 x2
K2 ,l02
K1x 1 m K2 x2
x
α
Τστ
Τ.Θ
ΣF=m·α⇔ K2(x2+x)- K1(x1-x)-Tστ=m·α ⇔ K2x2+ K2x –K1x1+ K1x- Tστ =m·α⇔
⇔ (K1+ K2)x- Tστ=m·α (2)
2 α 2
Στ(O)=Ισ ·αγων⇔Tστ·R= ⋅m⋅R2· ⇔ Tστ= ⋅m⋅α. (3)
5 R 5
7 5(K1 +K 2 )x
(K1+ K2)x = mα⇔ α= (4),
5 7m
οπότε η σχέση (3) γίνεται:
2 2 5(K1 +K 2 )x 2(K1 +K 2 )x
Tστ= ⋅m⋅α= m ⇔ Tστ= (5).
5 5 7m 7
Τότε από τη σχέση (1) και µέσω της (5) προκύπτει για την τυχαία θέση:
2(K1 +K 2 )x 5
ΣF= Tστ –( K1+ K2)x ⇔ ΣF= –( K1+ K2)x ⇔ ΣF=- ( K1+ K2)x ⇔
7 7
5
⇔ΣF=-D·x µε D= ( K1+ K2).
7
άρα το Κ.Μ της σφαίρας θα πραγµατοποιεί α.α.τ.
253. Κύλιση µε ολίσθηση (κατά την άνοδο σε πλάγιο επίπεδο)
Σφαίρα µάζας m=7Kg και ακτίνας R=0,2m αρχικά κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε
οριζόντιο επίπεδο µε υ0=8m/s. Κάποια στιγµή (t=0), φτάνει στη βάση κεκλιµένου
επιπέδου γωνίας κλίσης φ µε ηµφ=0,8 και συνφ=0,6 και αρχίζει να ανέρχεται σε αυτό.
Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης που τον θεωρούµε ίσο µε το συντελεστή στατικής
2
τριβής µεταξύ της σφαίρας και του κεκλιµένου επιπέδου είναι µ= τότε:
7
α) Τι είδους κίνηση θα κάνει η σφαίρα στο κεκλιµένο επίπεδο;
β) Σε πόσο χρόνο θα ισχύει υcm=0,72υγρ, όπου υcm είναι η ταχύτητα του κέντρου µάζας
της σφαίρας και υγρ είναι η γραµµική ταχύτητα των σηµείων της περιφέρειάς της;
γ) Να υπολογιστεί το έργο της τριβής ολίσθησης κατά την κίνηση της σφαίρας στο
κεκλιµένο επίπεδο για τον παραπάνω χρόνο.
δ) Να υπολογιστεί ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας και ο ρυθµός

µεταβολής της στροφορµής της σφαίρας την παραπάνω χρονική στιγµή.
∆ίνεται για τη σφαίρα και για άξονα περιστροφής που περνάει από το κέντρο µάζας της
2 2
Ι= ⋅m⋅R2 = ·7·0,04=0,112 Κg·m2 και g=10m/s2.
5 5
α γωνR
α cm
N ω
υcm
xcm mgηµφ Tολ
A
mgσυνφ
ω0 ω0 mg
m υ0 υ0
R Uβ=0
R φ
T
Λύση:
α) Για κύλιση χωρίς ολίσθηση στο πλάγιο επίπεδο έχουµε:
Μεταφορική κίνηση: mgηµφ-Τστ=mαcm (1)

2 α 2
Στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇔Τστ⋅R= mR2 cm ⇔ Τστ= m⋅αcm (2).
5 R 5
7 5gηµφ
Από τις (1)∧(2)⇒ mgηµφ= mαcm ⇔αcm= .
5 7
2 2 5gηµφ 2mgηµφ
Όµως Tστ= m⋅αcm ⇔ Tστ= m⋅ ⇔Tστ= . Για κύλιση χωρίς ολίσθηση
5 5 7 7
2mgηµφ 7
πρέπει να ικανοποιείται η συνθήκη Tστ≤µ⋅Ν⇔ ≤µ⋅mgσυνφ⇒εφφ≤ µ⇔
7 2
ηµφ 4
⇔ εφφ≤1 ή φ≤450. Όµως για το κεκλιµένο επίπεδο είναι εφφ= = > 1 άρα
συνφ 3
φ>450, οπότε η σφαίρα θα σπινιάρει πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο (κύλιση µε
ολίσθηση).
β) Όταν έχουµε και ολίσθηση η τριβή T που εµφανίζεται είναι η τριβή ολίσθησης
T=Tολ. Όπου T=Tολ=µmgσυνφ=12Ν.
Για την ολίσθηση της σφαίρας θεωρούµε ότι η φορά της τριβής ολίσθησης είναι η ίδια
µε τη φορά της στατικής τριβής για την Κ.Χ.Ο έτσι ώστε πάντα το έργο της τριβής
ολίσθησης να είναι αρνητικό.
Για τη µεταφορική κίνηση:
ΣF=mαcm⇔mgηµφ-Tολ=mαcm⇔mgηµφ-µmgσυνφ=mαcm⇔
2 44
⇔αcm=g(ηµφ-µσυνφ)=10⋅(0,8- ⋅0,6) ⇔ αcm= m/s2.
7 7
2 2
Στ=Ι⋅αγων⇔Τολ⋅R= ⋅m⋅R2⋅αγων⇔ µmgσυνφ= ⋅m⋅R⋅αγων⇔
5 5
5µgσυνφ 150
⇔αγων= ⇔ αγων= rad/s2.
2R 7
Τότε για την ταχύτητα του Κ.Μ κατά την κίνηση της σφαίρας στο κεκλιµένο επιπέδου
θα έχουµε:
44 υ
υcm=υ0-αcm⋅t⇔υcm=8- t και ω=ω0-αγων⋅t µε ω0= 0 =40 rad/s, οπότε προκύπτει
7 R
150 30
ω=40- t και υγρ=ωR⇔ υγρ=8- t
7 7
44 30 44 21, 6 22, 4
Για υcm=0,72 υγρ⇔8- t=0,72(8- t)⇔ 8- t=5,76- t⇔ t=2,24⇔t=0,7s.
7 7 7 7 7
γ) Στον παραπάνω χρόνο το κέντρο µάζας της σφαίρας έχει µετατοπιστεί ανερχόµενο
κατά:
1 22
xcm=υ0t- ⋅αcm⋅t2⇔xcm=5,6- ⋅0,49=4,06m. To διάστηµα που έχει διαγράψει ένα
2 7
σηµείο της περιφέρειας της σφαίρας καθώς αυτή περιστρέφεται είναι s=R⋅θ,όπου
1 75
θ=ω0t- ⋅αγων⋅t2⇔θ=28- ⋅0,49=22,75rad. Τότε προκύπτει s=R⋅θ=4,55m.
2 7
• Τότε για το έργο της τριβής ολίσθησης στη σύνθετη κίνηση έχουµε:
WT=+Tολ⋅ xcm –Tολ·R·θ= Tολ⋅(xcm–R·θ)=12(4,06-4,55)= -12⋅0,49⇔WT=-5,88J.
• Μπορούµε επίσης να πούµε πως το Κ.Μ της σφαίρας έχει µετατοπιστεί προς τα
πάνω κάνοντας µεταφορική κίνηση κατά xcm=4,06m, ενώ η σφαίρα κατά τη
στροφική της κίνηση έχει µετατοπιστεί κατά s=4,55m µε αντίθετη φορά. Άρα η
σφαίρα έχει µετατοπιστεί ολισθαίνοντας κατά διάστηµα, xA=xcm-s⇔
⇔xA=4,06-4,55=-0,49m. Τότε η «απώλεια» µηχανικής ενέργειας µέσω του
έργου της τριβής ολίσθησης είναι WT=-Tολ⋅ xA = -12⋅0,49⇔WT=-5,88J.
Προσέξτε πως για τον υπολογισµό του έργου της τριβής ολίσθησης µας
ενδιαφέρει η µετατόπιση xA του σηµείου εφαρµογής (σηµείο Α) της τριβής
ολίσθησης και όχι η µετατόπιση xcm του Κ.Μ της σφαίρας.
• Εξάλλου η αρχική κινητική ενέργεια της σφαίρας είναι:
1 1 1 1 2 7
Καρχ= mυ02+ Iω02⇔ Καρχ= mυ02+ ⋅m⋅R2 ω02⇔ Καρχ= mυ02⇔
2 2 2 2 5 10
7
⇔ Καρχ= ·7·64⇔ Καρχ= 313,6 J.
10
44
Τη χρονική στιγµή t=0,7s έχουµε ότι υcm=8- t⇔ υcm=8-4,4=3,6m/s και ω=40-
7
150
t⇔ ω=40-15⇔ω=25rad/s. Έτσι για την τελική κινητική ενέργεια της
7
σφαίρας έχουµε:
1 1 1 1 2
Κτελ= mυcm2+ Iω2⇔ Κτελ= mυcm2+ ⋅m⋅R2 ω2⇔
2 2 2 2 5
1 1 2
⇔Κτελ= ·7·3,62+ ⋅7⋅0,04·252⇔ Κτελ= 45,36+35⇔ Κτελ= 80,36 J.
2 2 5
Τότε Θ.Μ.Κ.Ε:
Κτελ-Καρχ=Ww+WT⇔ Κτελ-Καρχ=-mgηµφxcm+WT⇔
⇔80,36-313,6=-56·4,06+WT⇔-233,24=-227,36+WT⇔
⇔WT=-233,24+227,36⇔WT=-5,88J.
• Ακόµη τέλος το σηµείο επαφής Α της σφαίρας µε το κεκλιµένο επίπεδο που

είναι και το σηµείο εφαρµογής της δύναµης της τριβής ολίσθησης, έχει κάθε
44 30
στιγµή ταχύτητα υΑ=υcm-αγων⋅R και επιτάχυνση αA=αcm-αγων⋅R= - =2m/s2
7 7
µε φορά προς τα κάτω. Τότε το διάστηµα που θα διανύσει αυτό σε χρόνο t=0,7s
είναι:
1
xA=- ⋅ αA ⋅t2=-0,49m (η αρχική ταχύτητα του Α είναι υ0Α=υ0-ω0R=0) και WTολ
2
=-Tολ⋅ xA = -12⋅0,49⇔WTολ=-5,88J.
(γινόµενο δύναµης επί τη µετατόπιση του σηµείου εφαρµογής της).
«Aπώλεια» ενέργειας έχουµε µόνο µέσω του έργου της τριβής ολίσθησης κατά
την ολίσθηση της σφαίρας, ενώ για την κύλιση χωρίς ολίσθηση η στατική τριβή
δεν παράγει έργο.
δ) Ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας της σφαίρας δίνεται από τη σχέση:
dK dK
= ΣF ⋅ υcm + Στ ⋅ ω ⇔ = -m·αcm·υcm-I·αγων·ω και τη χρονική στιγµή t=0,7s γίνεται:
dt dt
dK 44 150 dK dK
⇔ = -7· ·3,6-0,112· ·25⇔ = -158,4-60⇔ = -218,4 J/s.
dt 7 7 dt dt
Αλλιώς:
dK dK
= ΣF ⋅ υcm + Στ ⋅ ω ⇔ = -(mgηµφ-Tολ)·υcm-·TολR·ω⇔
dt dt
dK dK
⇔ = -mgηµφ·υcm+Tολ(υcm– ω·R)⇔ = -70·0,8·3,6+12(3,6–5)⇔
dt dt
dK dK
⇔ = -201,6-16,8⇔ = -218,4 J/s.
dt dt
Η στροφορµή της σφαίρας κάθε χρονική στιγµή και για σηµείο του κεκλιµένου
επιπέδου είναι: L=Lspin+Lτροχ⇔ L=Ι·ω+m·υcm·R. Τότε ο ρυθµός µεταβολής της
στροφορµής της σφαίρας δίνεται από τη σχέση:
dL dL 150 44
= − I ⋅ α γων -m ⋅ α cm ⋅ R ⇔ = -0,112· -7· ·0,2⇔
dt dt 7 7
dL dL
⇔ = -2,4-8,8⇔ = -11,2Ν·m.
dt dt
Ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής είναι ανεξάρτητος του χρόνου.
Αλλιώς:
dL dL
= − I ⋅ α γων -m ⋅ α cm ⋅ R ⇔ = - TολR-(mgηµφ-Tολ)·R⇔
dt dt
dL dL dL
⇔ = - TολR+TολR- mgηµφR⇔ = - mgηµφR=-70·0,8·0,2⇔ = -11,2Ν·m.
dt dt dt
∆ηλαδή ο συνολικός ρυθµός µεταβολής της στροφορµής ως προς ένα σηµείο του
κεκλιµένου επιπέδου είναι ίσος µε τη συνολική ροπή όλων των δυνάµεων (εδώ είναι η
dL
συνιστώσα του βάρους) ως προς το σηµείο αυτό. ∆ηλαδή = Στεπ ίπεδο = − mgηµϕ R .
dt
 dL 
Επίσης είναι   = -Tολ R = -12 ⋅ 0,2 = -2,4Ν ⋅ m .
 dt  spin
254 . Ισορροπία και µετά σύνθετη κίνηση
Στερεός κύλινδρος µάζας m=4Kg και ακτίνας R=0,2m ισορροπεί σε κεκλιµένο επίπεδο
γωνίας κλίσης φ µε ηµφ=0,6 και συνφ=0,8 δεµένος µε νήµα όπως φαίνεται στο σχήµα.
Τότε:
α) Να υπολογιστεί η τάση του νήµατος και η συνολική δύναµη που δέχεται ο κύλινδρος
από το κεκλιµένο επίπεδο. Για ποιες τιµές του συντελεστή τριβής ο κύλινδρος
ισορροπεί;
T
β) Αν ο συντελεστής τριβής γίνει µ=0,2 και χωρίς να κόψουµε το νήµα, αφήσουµε τον
κύλινδρο ελεύθερο να κινηθεί, τότε εκείνη τη στιγµή να υπολογιστεί η επιτάχυνση του
κέντρου µάζας του.
γ) Για συντελεστή τριβής µ=0,2 αφήνουµε τον κύλινδρο ελεύθερο να κινηθεί κόβοντας
το νήµα. Τότε ο κύλινδρος αρχίζει να κατέρχεται υπό την επίδραση του βάρους του. Τι
είδους κίνηση πραγµατοποιεί ο κύλινδρος πάνω στο κεκλιµένο επίπεδο;
Θεωρούµε ότι ο συντελεστής τριβής ολίσθησης είναι ίσος µε το συντελεστή στατικής
1
τριβής και ακόµη Ι= ⋅m⋅R2 και για τις πράξεις g=10m/s2.
2
Λύση:
Γ T
α) Υπάρχει και στατική
R
τριβή γιατί αλλιώς ο
κύλινδρος θα Κ
mg N
A Tστ
φ
περιστρέφονταν λόγω της ροπής που προκαλεί η τάση του νήµατος. Έτσι το κεκλιµένο
επίπεδο ασκεί δύο δυνάµεις στον κύλινδρο. Την Tστ και την κάθετη αντίδραση Ν, που η
προέκτασή της περνάει από το κέντρο Κ του κυλίνδρου. Τελικά στον κύλινδρο
ασκούνται τρεις δυνάµεις η τάση T του νήµατος το βάρος του και η συνολική
αντίδραση ΝΑ του κεκλιµένου επιπέδου που είναι η συνισταµένη των Ν και Tστ µε ΝΑ=
N 2 +Tστ2 .
Σχόλιο: Επειδή το βάρος του κυλίνδρου και η τάση του νήµατος τέµνονται στο σηµείο
Γ τότε και ο φορέας της ΝΑ υποχρεωτικά περνάει από το ίδιο σηµείο Γ.
Γ T
Κ
NA
mg N
A Tστ
φ
Από την ισορροπία του κυλίνδρου έχουµε: Στ(Κ)=0⇔T·R-Tστ·R=0⇔ Tστ =T.
Ακόµη Στ(Α)=0⇔T·(ΑΗ)-mgηµφ·R=0, (η ροπή της Tστ και της Ν ως προς το Α είναι
µηδέν. Από το σχήµα
Γ H T
R
Κ ∆
mgηµφ
φ
φ
N
A Tστ
φ
Ισχύει ΑΗ=Α∆+∆Η=Rσυνφ+R=R(1+συνφ). Έτσι προκύπτει:

mgηµφ 40
T·(ΑΗ)=mgηµφ·R⇔T R(1+συνφ)= mgηµφ·R⇔T= = = 13,3Ν .
1+συνφ 3
40
Τότε και Tστ =T= = 13,3Ν .
3
Tx
Γ φ
Ty T
Κ
mgηµφ N
φ mgσυνφ
A Tστ
Τέλος ισχύει και ΣFy=0⇔Ty+mgσυνφ=Ν⇔Ν=Τηµφ+ mgσυνφ=8+32=40Ν.

2
 40  40
Τελικά είναι ΝΑ= N +T ⇔ΝΑ= 40 +   ⇔ ΝΑ=
2 2
στ
2
10 Ν.
 3  3
T 1
Για να ισορροπεί ο κύλινδρος θα πρέπει Τστ≤Tορ=µΝ⇔µ≥ στ ή µ≥ .
Ν 3
β)
Tx
α α
cm x Γ γωνR
φ Γ φ ∆
α Ty T
cm
Για το σηµείο Γ του Κ
mgηµφ N
κυλίνδρου ισχύει
αΓ=α∆=0, οπότε έχουµε φ mgσυνφ
αcmx=αγωνR⇔
A Tολ
φ
α cmx α cm συνφ
⇔αγων= = .
R R
Βέβαια για το σηµείο επαφής του κυλίνδρου µε το πλάγιο επίπεδο είναι
αΑ=αcm+αγωνR≠0, οπότε ο κύλινδρος ολισθαίνει πραγµατοποιώντας σύνθετη κίνηση.
Τότε για τη µεταφορική κίνηση του κυλίνδρου έχουµε:
Μεταφορική κίνηση: mgηµφ-Τολ-Tx=mαcm⇔ mgηµφ-Τολ-Tσυνφ=mαcm. (1)

1 1 α συνφ
Στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇔(T-Τολ)·R= mR2αγων ⇔ T-Τολ= m⋅R cm ⇔
2 2 R
1
⇔ T-Τολ= m⋅ α cm συνφ (2), όπου Tολ=µΝ. Από ΣFy=0⇔N=mgσυνφ+Τy⇔
2
⇔ N=mgσυνφ+Τηµφ. Άρα έχουµε Tολ=µ(mgσυνφ+Τηµφ)⇔ Tολ=6,4+0,12T (3).
Από τις (1)∧(2) µε αφαίρεση κατά µέλη προκύπτει:

1 40 4
mgηµφ-Tσυνφ-Τ =mαcm(1- συνφ) ⇔24-1,8T=2,4αcm⇔T= - αcm.
2 3 3
Τελικά από τη σχέση (1) προκύπτει:
40 4
mgηµφ-6,4-0,12T-Tσυνφ=mαcm⇔ mgηµφ-6,4-0,92( - αcm) =mαcm⇔
3 3
36,8 3, 68
⇔17,6- + αcm=4αcm⇔52,8-36,8=8,32αcm⇔ 16=8,32αcm ⇔ αcm =1,92m/s2.
3 3
γ) Για κύλιση χωρίς ολίσθηση στο πλάγιο επίπεδο έχουµε:
Μεταφορική κίνηση: mgηµφ-Τστ=mαcm (1)

1 α 1
Στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇔Τστ⋅R= mR2 cm ⇔ Τστ= m⋅αcm (2).
2 R 2
3 2gηµφ
Από τις (1)∧(2)⇒ mgηµφ= mαcm ⇔αcm= .
2 3
1 1 2gηµφ mgηµφ
Όµως Tστ= m⋅αcm⇔ Tστ= m⋅ ⇔Tστ= . Για κύλιση χωρίς ολίσθηση
2 2 3 3
mgηµφ
πρέπει να ικανοποιείται η συνθήκη Tστ≤µ⋅Ν⇔ ≤µ⋅mgσυνφ⇔εφφ≤3µ⇔
3
ηµφ 3
⇔εφφ≤0,6 ή φ≤310. Εδώ έχουµε εφφ= = = 0, 75 >0,6, άρα ο κύλινδρος
συνφ 4
πραγµατοποιεί σύνθετη κίνηση ολισθαίνοντας.
Όταν έχουµε και ολίσθηση η τριβή T που εµφανίζεται είναι η τριβή ολίσθησης T=Tολ.
Όπου T=Tολ=µmgσυνφ=6,4Ν.
Για τη µεταφορική κίνηση: ΣF=mαcm⇔mgηµφ-T=mαcm⇔mgηµφ-µmgσυνφ=mαcm⇔

⇔αcm=g(ηµφ-µσυνφ)=10⋅(0,6-0,2⋅0,8)⇔ αcm=4,4m/s2.
1 1
Για τη στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇔Τ⋅R= ⋅M⋅R2 ⋅αγων⇔ µmgσυνφ= ⋅m⋅R⋅αγων⇔
2 2
2µgσυνφ
⇔αγων= ⇔ αγων=16rad/s2.
R
Τότε για την ταχύτητα του Κ.Μ κατά την κίνησή του στο κεκλιµένο επίπεδο θα έχουµε:
υ=α⋅t⇔υ=4,4⋅⋅t και ω=αγων⋅t⇔ω=16⋅⋅t.
Κρούσεις - Φαινόµενο DOPPLER
255. Μετωπική κρούση και συντελεστής κρούσεως
∆ύο σφαίρες Σ1 και Σ2 µε µάζες m1 και m2 κινούνται µε ταχύτητες υ1 και υ2, όπως στο
σχήµα. Οι σφαίρες συγκρούονται έτσι ώστε µετά την κρούση να κινούνται πάλι στην
ίδια ευθεία. Να υπολογίσετε τις ταχύτητές υ1΄ και υ2' , των σφαιρών µετά την κρούση
αν ο συντελεστής κρούσης (e) είναι:
α) e=0
β) e=1 και
γ) e=0,5.
Οι σφαίρες συγκρούονται έτσι ώστε µετά την κρούση να κινούνται πάλι στην ίδια
ευθεία. Η κρούση αυτή ονοµάζεται µετωπική κρούση.
Εάν γνωρίζουµε τις ταχύτητες των σφαιρών πριν την κρούση και τις µάζες τους
µπορούµε να υπολογίσουµε τις ταχύτητές τους υ1΄ και υ2', µετά την κρούση.
Για την κρούση ισχύουν :

m1υ1 + m2υ2 = m1υ1' + m2υ2' (διατήρηση της ορµής ) (1)
Η εξίσωση αυτή δεν είναι αρκετή για να υπολογίσουµε τις τελικές ταχύτητες υ1΄ και υ2',
µετά την κρούση. Αν η κρούση είναι ελαστική τότε ισχύει η διατήρηση της µηχανικής
ενέργειας. Επειδή όµως κατά τα διάρκεια της κρούσης δεν έχουµε µεταβολή της θέσεως
δεν υπάρχει και µεταβολή της δυναµικής ενέργειας. Έτσι έχουµε:
1 1 1 1
m1υ12 + m2υ22 = m1υ12' + m2υ22' (διατήρηση της κινητικής ενέργειας) (2)
2 2 2 2
η (1) γράφεται και m1 (υ1 - υ1' ) = m2(υ2'- υ2 ) (3), ενώ
η (2) γράφεται m1 (υ12- υ12') = m2( υ22' - υ22) (4)
766 KΡΟΥΣΕΙΣ – ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ DOPPLER
∆ιαιρούµε τις (4) και (3) κατά µέλη και βρίσκουµε,
υ1 + υ1' = υ2 + υ2' (5)
Από τη σχέση (5) φαίνεται πως υ2' - υ1' = -(υ2–υ1)⇒υσχ΄=-υσχ, δηλαδή από αυτή τη
σχέση φαίνεται πως,
στην τελείως ελαστική κρούση η σχετική ταχύτητα των σωµάτων πριν και µετά την
κρούση διατηρείται σταθερή κατά µέτρο.
Στην πραγµατικότητα εµπειρικά βρέθηκε ότι κατά τη διάρκεια της κρούσης των
σφαιρών ισχύει η σχέση, υ2' - υ1' = -e·(υ2–υ1) (6)
όπου ο αριθµητικός συντελεστής e ονοµάζεται συντελεστής κρούσης είναι
ανεξάρτητος των ταχυτήτων και εξαρτάται από το υλικό των επιφανειών που
συγκρούονται. Ο e παίρνει τιµές στο διάστηµα 0 και 1 δηλαδή 0≤e≤1. Για e=1 η
κρούση θεωρείται τελείως ελαστική και για e=0 έχουµε πλαστική κρούση.
Επιλύοντας το σύστηµα των (3) και (6) ως προς υ1' και υ2' βρίσκουµε:
m1 (υ1 - υ1' ) = m2 (υ2'-υ2) (3)
υ2' - υ1' = -e·(υ2–υ1) (6)
(6)⇒ υ2' =υ1'-e·(υ2–υ1)

(6)
(3)⇒ m1·υ1 - m1·υ1' = m2·υ2'- m2·υ2 ⇒ m1·υ1 - m1·υ1' = m2·υ1'-m2·e·(υ2–υ1)- m2·υ2⇒
⇒ m1·υ1 - m1·υ1' =m2·υ1'- e·m2·υ2+e·m2·υ1- m2·υ2⇒
m -e ⋅ m 2 m2
⇒ (m1-e·m2)·υ1=(m1+m2)·υ1'- m2·υ2·(1+e)⇒ υ1'= 1 ·υ1+(1+e)· · υ2,
m1 +m 2 m1 +m 2
m -e ⋅ m 2 m2
υ2' =υ1'-e·(υ2–υ1)⇒ υ2' = 1 ·υ1+(1+e)· ·υ2-e·(υ2–υ1)⇒
m1 +m 2 m1 +m 2
m1 -e ⋅ m 2 + e ⋅ m1 + e ⋅ m 2 m +e ⋅ m 2 -e ⋅ m1 -e ⋅ m 2
⇒ υ2' = ·υ1+ 2 ·υ2⇒
m1 +m 2 m1 +m 2
m + e ⋅ m1 m -e ⋅ m1 m1 m -e ⋅ m1
⇒ υ2' = 1 ·υ1+ 2 ·υ2⇒ υ2' =(1+e)· ·υ1+ 2 ·υ2.
m1 +m 2 m1 +m 2 m1 +m 2 m1 +m 2
α) Για την πλαστική κρούση είναι e=0 και έχουµε:
m1 m2 m υ + m 2 υ2
υ1'= ·υ1+ · υ2⇒ υ1'= 1 1 και
m1 +m 2 m1 +m 2 m1 +m 2
m1 m2 m υ + m 2 υ2
υ 2' = ·υ1+ ·υ2⇒ υ2' = 1 1 . Άρα υ1'= υ2' που σηµαίνει πως τα
m1 +m 2 m1 +m 2 m1 +m 2
δυο σώµατα µετά την κρούση κινούνται ως ένα συσσωµάτωµα.
β) Για την τελείως ελαστική κρούση είναι e=1 και έχουµε:

m -m 2m 2
υ1'= 1 2 ·υ1+ · υ2 και
m1 +m 2 m1 +m 2
2m1 m -m
υ 2' = ·υ1+ 2 1 ·υ2.
m1 +m 2 m1 +m 2
γ) Για e=0,5 έχουµε ανελαστική κρούση και ισχύει:
2m1 -m 2 3m 2 3m1 2m 2 -m1

υ1'= ·υ1+ ·υ2 και υ2' = ·υ1+ ·υ2.
2(m1 +m 2 ) 2(m1 +m 2 ) 2(m1 +m 2 ) 2(m1 +m 2 )
256. Μέγιστη ορµή
Σώµα µάζας m1 που κινείται µε

ταχύτητα υ1 συγκρούεται 2 m
µετωπικά (κεντρικά) και m
ελαστικά µε αρχικά ακίνητο
1
1 υ
σώµα m2.
m
Για ποια αναλογία µαζών 2 ,
m1
και για τη δεδοµένη αρχική
ορµή, η ορµή της ακίνητης µάζας m2 µετά την κρούση γίνεται µέγιστη;
Για τις ταχύτητες των σφαιρών αµέσως µετά την κρούση ισχύει:
m -m 2m1
υ1΄= 1 2 υ1 και υ2΄= υ1 . Έτσι η ορµή της µάζας m2 αµέσως µετά την κρούση
m1 +m 2 m1 +m 2
είναι:
m2 m2
p2΄=m2· υ2΄= 2m1 υ1 . Ισχύει ≤1. Για δεδοµένη αρχική ορµή p1=m1υ1 η
m1 +m 2 m1 +m 2
m2
p2΄ γίνεται µέγιστη αν ο λόγος →1. Πράγµα που συµβαίνει αν m2>>m1. Έτσι
m1 +m 2
m2
για →1 (που είναι το όριο) είναι p2΄(max)= 2m1υ1 .
m1 +m 2
2m1
Ενώ παρόµοια για m2>>m1 ισχύει υ2΄= υ1 →0 .
m1 +m 2
∆ηλαδή αν m2>>m1 τότε µετά την κρούση η ταχύτητα της m2 είναι απειροελάχιστη, ενώ
η m2 δεν αποκτά απειροελάχιστη ορµή, αλλά ορµή οµόρροπη της αρχικής της σφαίρας
m1 και διπλάσιου µέτρου (απειροελάχιστη είναι η ταχύτητά της και η κινητική της
ενέργεια , όχι η ορµή της. Η ορµή είναι µέγιστη).
• Για τη µάζα m1 και για την ορµή της αµέσως µετά την κρούση ισχύει:
m − m2 m -m
p1΄=m1· υ1΄= m1υ1 1 η οποία για m2>>m1, οπότε ο λόγος 1 2 →-1 µας δίνει
m1 +m 2 m1 +m 2
p1΄= -m1υ1 . Ακόµη η σφαίρα m1 επιστρέφει µε ταχύτητα ίσου µέτρου µε αυτό που είχε
πριν την κρούση (υ1).
Ακόµη έχουµε: ∆p2=p2΄-p2 οπότε η µεταβολή της ορµής για m2>>m1 γίνεται
∆p2= p2΄(max)-0= p2΄(max)= 2m1υ1 . Παρόµοια έχουµε και
∆p1=p1΄-p1= -m1υ1 - m1υ1= -2m1υ1 = - ∆p2.
Αλλιώς
• Ισχύει πάντα ∆p1= - ∆p2. Για m2>>m1 είναι υ1΄=-υ1 και ∆p1= -2m1υ1 οπότε
ισχύει ∆p2= 2m1υ1 ⇔ p2΄-p2= 2m1υ1 ⇔ p2΄= 2m1υ1
Παράδειγµα
α) Αν υ1=101 m/s, m1=1Kg και m2=100Kg , τότε ισχύει p2΄(max)= 2m1υ1 =202 Κg·m/s και
υ2΄ (min)=0.
m2 2m1 2
Ακόµη ο λόγος των µαζών είναι =100 και ισχύει: υ2΄= υ1 = 101=2 m/s,
m1 m1 +m 2 101
ενώ έχουµε p2΄=m2· υ2΄=200 Κg·m/s.
β) Αν όµως έχουµε υ1=101 m/s, m1=1Kg και m2=4,05 Kg , τότε ο λόγος των µαζών
m 2m1 2
είναι 2 =4,05 και ισχύει υ2΄= υ1 = 101=40 m/s και για την η p2΄ έχουµε
m1 m1 +m 2 5,05
p2΄=m2· υ2΄=162 Κg·m/s.
Πράγµατι λοιπόν για δεδοµένη αρχική ορµή p1=m1υ1 όσο µεγαλύτερος είναι ο λόγος
m2
των µαζών τόσο µεγαλύτερη είναι η ορµή p2΄ της µάζας m2 αµέσως µετά την
m1
κρούση και τόσο µικρότερη είναι η ταχύτητά της υ2΄.
m2
Επίσης στην πρώτη περίπτωση όπου ο λόγος των µαζών είναι =100, έχουµε υ1΄=
m1
m1 -m 2 -99
υ1 = 101=-99 m/s οπότε προκύπτει και p1΄=m1· υ1΄= -99 Κg·m/s ενώ στη
m1 +m 2 101
m
δεύτερη περίπτωση όπου ο λόγος των µαζών είναι µικρότερος και ίσος µε 2 =4,05
m1
m -m -3,05
έχουµε υ1΄= 1 2 υ1 = 101= -61 m/s και p1΄=m1· υ1΄= -61 Κg·m/s.
m1 +m 2 5,05
m1 -m 2
Και στις δυο περιπτώσεις το όριο της p1΄ όταν ο λόγος →-1 είναι
m1 +m 2
p1΄= -m1υ1 =-101 Κg·m/s.
257. Μέγιστη ορµή…συνέχεια
Σώµα µάζας m1 που κινείται µε ταχύτητα υ1 συγκρούεται µετωπικά (κεντρικά) και

ελαστικά µε αρχικά ακίνητο σώµα m2.
m
Για ποια αναλογία µαζών 2 , η ορµή της ακίνητης µάζας m2 µετά την κρούση γίνεται
m1
µέγιστη;
1η περίπτωση:
m1 -m 2 2m1
υ1΄= υ1 και υ2΄= υ1 . Έτσι η ορµή της µάζας m2 αµέσως µετά την κρούση
m1 +m 2 m1 +m 2
είναι:
m2
p2΄=m2· υ2΄= 2m1 υ1 .
m1 +m 2
Οπότε είναι και
m2
∆p2= p2΄= 2m1 υ1 .
m1 +m 2
Ακόµη είναι
∆p1= p1΄-p1=m1υ1΄-m1υ1= m1(υ1΄-υ1)⇔
m -m m -m − m1 -m 2
⇔ ∆p1= m1( 1 2 υ1 -υ1)⇔ ∆p1= m1 1 2 υ1 ⇔
m1 +m 2 m1 +m 2
m2
∆p1= -2m1υ1 = - ∆p2.
m1 +m 2
m2
Ισχύει ≤1. Για δεδοµένη αρχική ορµή p1=m1υ1 η p2΄ γίνεται µέγιστη αν ο λόγος
m1 +m 2
m2
→1. Πράγµα που συµβαίνει αν m2>>m1.
m1 +m 2
m2
m1
υ1
m2
Έτσι για →1 (που είναι το όριο) είναι
m1 +m 2
∆p2=p2΄(max)= 2m1υ1 .
Ενώ παρόµοια για m2>>m1 ισχύει:
m1
-1
m1 -m 2 m2
υ1΄= υ1 ⇔ υ1΄= υ1 = − υ1
m1 +m 2 m1
+1
m2
m1
2
2m1 m2
υ2΄= υ1 ⇔ υ2΄= υ1 →0 .
m1 +m 2 m1
+1
m2
m2
∆ηλαδή αν m2>>m1 ή →∞ τότε µετά την κρούση η ταχύτητα υ2΄της m2 είναι
m1
απειροελάχιστη (→0), ενώ η m2 δεν αποκτά απειροελάχιστη ορµή, αλλά ορµή
οµόρροπη της αρχικής της σφαίρας m1 και διπλάσιου µέτρου (απειροελάχιστη είναι η
ταχύτητά της και η κινητική της ενέργεια , όχι η ορµή της. Έτσι η ορµή της m2 µετά
την κρούση είναι µέγιστη και ίση µε p2=p2΄(max)= 2m1 υ1 .
2η περίπτωση:
Είπαµε ότι για τις ταχύτητες των σφαιρών αµέσως µετά την κρούση ισχύει:
m -m 2m1
m1 +m 2 m1 +m 2
είναι:
m1
p2΄=m2· υ2΄= 2m 2 υ1 .
m1 +m 2
Οπότε είναι και
m1
∆p2= p2΄= 2m 2 υ1 .
m1 +m 2
Ακόµη είναι
∆p1= p1΄-p1=m1υ1΄-m1υ1= m1(υ1΄-υ1)⇔
m -m m -m − m1 -m 2
⇔ ∆p1= m1( 1 2 υ1 -υ1)⇔ ∆p1= m1 1 2 υ1 ⇔
m1 +m 2 m1 +m 2
m1
∆p1= -2m 2 υ1 = - ∆p2.
m1 +m 2
m1 m1
Ισχύει ≤1. Η p2΄ γίνεται µέγιστη αν ο λόγος →1. Πράγµα που
m1 +m 2 m1 +m 2
συµβαίνει αν m1>>m2.
m1 m2
υ1
m1
Έτσι για →1 (που είναι το όριο) είναι:
m1 +m 2
∆p2=p2΄(max)= 2m 2 υ1 .
Ενώ παρόµοια για m1>>m2 ισχύει:
m
1− 2
m -m m1
υ1΄= 1 2 υ1 ⇔ υ1΄= υ1 = υ1
m1 +m 2 m2
1+
m1
2m1 2
υ2΄= υ1 ⇔ υ2΄= υ1 = 2υ1 .
m1 +m 2 m2
1+
m1
m2
∆ηλαδή αν m1>>m2 ή →0 τότε µετά την κρούση η ταχύτητα υ2΄της m2 είναι σχεδόν
m1
διπλάσια της αρχικής ταχύτητας υ1 της m1, ενώ η m1 κινείται περίπου µε την αρχική
της ταχύτητα. Ενώ η ορµή της m2 µετά την κρούση γίνεται µέγιστη και ίση µε
p2΄(max)= 2m 2 υ1 .
m2 m
Συνοψίζοντας: Αν →∞ ή 2 →0 και η µάζα m2 είναι αρχικά ακίνητη τότε η ορµή
m1 m1
p2΄ της m2 µετά την κρούση γίνεται µέγιστη και ίση µε p2΄(max)= 2m1 υ1 στην 1η
περίπτωση και ίση µε p2΄(max)= 2m 2 υ1 στη 2η περίπτωση.
258. Η µισή της µέγιστης ορµής
Σώµα µάζας m1 που κινείται µε

ταχύτητα υ1 συγκρούεται 2 m
µετωπικά (κεντρικά) και m
ελαστικά µε αρχικά ακίνητο
1
1 υ
σώµα m2. Για ποια αναλογία
m2
µαζών , και για τη
m1
δεδοµένη αρχική ορµή, η ορµή
της ακίνητης µάζας m2 µετά την κρούση γίνεται η µισή της µέγιστης τιµής της;
m -m 2m1
m1 +m 2 m1 +m 2
m2 m2
είναι: p2΄=m2· υ2΄= 2m1 υ1 . Ισχύει ≤1. Για δεδοµένη αρχική ορµή
m1 +m 2 m1 +m 2
m2
p1=m1υ1 η p2΄ γίνεται µέγιστη αν ο λόγος →1. Πράγµα που συµβαίνει αν
m1 +m 2
m2
m2>>m1. Έτσι για →1 (που είναι το όριο) είναι p2΄(max)= 2m1υ1 .
m1 +m 2
p′2(max)
Τότε µετά την κρούση η µισή της µέγιστης ορµής της m2 είναι p2΄= = m1υ1 (1).
2
2m1m 2
Μετά την κρούση όµως για τη µάζα m2 έχουµε p2΄= m 2 υ′2 ⇔ p2΄= υ1 (2). Τότε
m1 +m 2
2m1m 2
από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει m1υ1 = υ1 ⇔m1+m2=2m2⇔m1=m2.
m1 +m 2
m
Άρα αν οι µάζες είναι ίσες (m1=m2) δηλαδή αν ισχύει 2 =1, τότε µετά την κρούση η
m1
ορµή p2΄ της µάζας m2 γίνεται ίση µε τη µισή της µέγιστης τιµής της δηλαδή ίση µε,
p2΄= m1υ1 .
Σχόλιο: ∆εδοµένου ότι για ελαστική κρούση ισχύει Καρχ=Κτελ τότε για αρχικά ακίνητη
µάζα m2 έχουµε Κ1=Κ1΄+Κ2΄⇔ Κ2΄=Κ1-Κ1΄. Άρα η µέγιστη τιµή της κινητικής
1
ενέργειας της m2 µετά την κρούση είναι ίση µε Κ2΄(max)=Κ1= m1υ12, κάτι που ισχύει αν
2
Κ1΄=0. ∆ηλαδή αν η m1 µετά την κρούση παραµείνει ακίνητη. Αυτό ακριβώς συµβαίνει
αν οι µάζες είναι ίσες δηλαδή αν m1=m2.
Άρα για m1=m2, µετά την κρούση η µάζα m2 έχει µέγιστη κινητική ενέργεια και έχει
και το µισό της µέγιστης ορµής της.
259. Πλάγια κρούση µε τριβή
Απαραµόρφωτη σφαίρα Σ µάζας m=1Kg, κινείται µε σταθερή ταχύτητα, µέτρου

υ0=12m/s και προσπίπτει σε οριζόντιο δάπεδο µε γωνίας πρόσπτωσης φ. Η σφαίρα
ανακλάται µε ταχύτητα
υ=10m/s ενώ η γωνία Σ
ανάκλασης είναι θ.
Αν ο χρόνος επαφής της υ
σφαίρας µε το δάπεδο είναι
∆t=10-1 s, να βρείτε: υ0
α) Αν το οριζόντιο δάπεδο
είναι λείο και φ
β) τη δύναµη που δέχτηκε η
θ
σφαίρα κατά την κρούση. Η
σφαίρα εκτελεί µόνο
µεταφορική κίνηση.
∆ίνεται ηµφ=0,6 και ηµθ=0,8.
α) Αφού η ταχύτητα και άρα η

κινητική ενέργεια µεταβάλλεται
(+) Σ
αυτό σηµαίνει ότι έχουµε
απώλεια κινητικής ενέργειας και
άρα το επίπεδο δεν είναι λείο. φ υ
Ισχύει: υ0 θ
px=m·υ0⋅ηµφ=12·0,6=7,2Kgm/s
και φ
p΄x=m·υ⋅ηµθ=10·0,8=8Kg·m/s. θ (+)
∆px= p΄x- px=8-7,2=0,8Kg·m/s.
∆p x
ΣFx= =8 N.
∆t
Συµπεραίνουµε λοιπόν πως η σφαίρα Σ δέχεται κατά τη διάρκεια της επαφής της µε το
οριζόντιο δάπεδο οριζόντια δύναµη από αυτό ίση µε ΣFx=8N.
β) Ακόµη ισχύει
py=-m·υ0⋅συνφ=-12·0,8= -9,6Kgm/s και ΣF
p΄y=m·υ⋅συνθ=10·0,6=6Kg·m/s. ΣFy
∆py= p΄y- py=6-(-9,6)= 15,6Kg·m/s.

∆p y
15,6
ΣFy= == 156N .
∆t 0,1 ΣFx
Η ΣFy είναι η συνισταµένη του βάρους της σφαίρας και της
κάθετης αντίδρασης από το δάπεδο τη στιγµή της κρούσης.
ΣF= ΣFx2 +ΣFy2 ⇔ ΣF= 82 +1562 = 20 61 N .
µε
ΣFy 156
εφω= = = 19, 5 ή ω=870.
ΣFx 8
∆p= ∆p 2x +∆p 2y ⇔ ∆p= 0,82 +15,62 = 2 61 N και
∆p 2 61
ΣF= = = 20 61N , όπου η ∆p και η ΣF
∆t 0,1
έχουν την ίδια κατεύθυνση.
Αλλιώς για τον υπολογισµό της µεταβολής της ∆p
ορµής από το σχήµα έχουµε:

∆p = p − p0 µε
-p0 p
∆p= p 2 +p02 +2pp 0συν(φ+θ)
φ ω
Με p0=m·υ0=12 Kgm/s, p= m·υ=10 Kgm/s και θ
συν(φ+θ)=συνφ·συνθ-ηµφ·ηµθ=
=0,8·0,6-0,6·0,8=0
p0
Τότε προκύπτει:
∆p= 102 +122 = 244 = 2 61 Kg·m/s
260. Κρούση και ταλάντωση
α) Η µάζα m1=1Kg του σχήµατος είναι δεµένη σε κατακόρυφο ελατήριο σταθεράς

Κ1=25Ν/m και ισορροπεί. Τη χρονική στιγµή t0=0, δίνουµε στη µάζα m1 κατακόρυφη
προς τα κάτω ταχύτητα υ1=0,5 m/s και αυτή αρχίζει να ταλαντώνεται. Ποια είναι η
εξίσωση ταλάντωσης της; Θεωρείστε την προς τα πάνω φορά ως θετική.
m1 Θ.Ι.Τ(m1)
β) Έστω ότι πάνω από τη µάζα m1 κινείται κατακόρυφα προς τα κάτω µάζα m=2Kg µε
σταθερή ταχύτητα υ2=0,5m/s. Η µάζα m2 συγκρούεται µετωπικά και ελαστικά µε τη
3π
µάζα m1 µετά από χρόνο t= s, από τη στιγµή που η µάζα m1 άρχισε την ταλάντωσή
5
της. Να γίνει η γραφική παράσταση της αποµάκρυνσης x(t) της µάζας m1 από t=0s
µέχρι και t=πs.Θεωρήστε ότι η µάζα m2 µετά την κρούση αποµακρύνεται από το χώρο
του πειράµατος.
m2
υ2
m1 Θ.Ι.Τ(m 1)
K
γ) Έστω ότι πάνω από τη µάζα m1 και σε απόσταση h=0,3m από τη θέση ισορροπίας
της υπάρχει ελατήριο σταθεράς Κ2 =200N/m. Τη χρονική στιγµή t1=0,2πs και ενώ η m1
ταλαντώνεται, κρεµάµε από το ελατήριο Κ2 τη µάζα m2=2 Kg. Η µάζα m2 αρχίζει τη
χρονική στιγµή t1 να ταλαντώνεται και αυτή. Ποια χρονική στιγµή θα συναντηθεί µε τη
µάζα m1 και σε ποια θέση;
K2
m2 Θ.Φ.Μ(m2)
h
m1 Θ.Ι.Τ(m1)
Λύση:
α) Ισχύει x=A1ηµ(ω1t+φ0). Για t0=0 είναι x=0 και υ<0, άρα φ0=π rad. Ακόµη
Κ1=m1ω12⇒ ω1=5rad/s. Τότε υ1=υmax=ω1Α1⇒Α1=0,1m. Τελικά προκύπτει:
x1=0,1ηµ(5t+π).
t 3 Τ
β) Σε χρόνο = ⇒ t=T+ η µάζα m1 θα βρίσκεται στη θέση ισορροπίας και θα
T 2 2
κινείται προς τα πάνω µε µέγιστη ταχύτητα υ1=0,5m/s .
m2
υ2
υ1
m1 Θ.Ι.Τ(m1)
Εκείνη τη στιγµή συγκρούεται µετωπικά και ελαστικά µε τη µάζα m2. Άρα ισχύει:

Α.∆.Ο: p αρχ= p τελ ή m1υ1-m2υ2=m1υ1΄+ m2υ2΄⇒
⇒m1 (υ1-υ1΄)= m2 (υ2+υ2΄) (1).
Από την αρχή διατήρησης της µηχανικής ενέργειας προκύπτει ότι:
1 1 1 1
Καρχ=Κτελ⇒ m1υ12 + m2υ22= m1υ1΄2+ m2υ2΄2⇒
2 2 2 2
⇒ m1 (υ1-υ1΄)(υ1+υ1΄)= m2 (υ2΄-υ2) (υ2+υ2΄) (2).
Με διαίρεση κατά µέλη των σχέσεων (2) και (1), προκύπτει:υ1+υ1΄=υ2΄-υ2 (3).
Λύνοντας το σύστηµα των (1) και (3) προκύπτουν,
5 1 1
υ1΄=- m/s και υ2΄= m/s.Τότε για τη µάζα m1 είναι |υ1΄|=υmax=ωΑ΄⇒Α΄= m =17cm.
6 6 6
Τότε η καινούργια εξίσωση ταλάντωσης γίνεται
x1΄= Α΄ηµ(ωt΄+ φ0). Για t΄=0 είναι x1΄=0 και υ1΄<0. Άρα φ0=π rad. Τότε προκύπτει:
1 1 3π 1 3π
x1΄= ηµ(5t΄+π)⇒ x1΄= ηµ[5(t- )+π]⇒ x1΄= ηµ(5t-2π) για t≥ s. Η γραφική
6 6 5 6 5
παράσταση είναι αυτή του παρακάτω σχήµατος.
x(cm)
1
17
10
T/4 3T/2
0
2,5T t(s)
-10
-17
π
γ) Για τη µάζα m2 ισχύει x2=A2ηµ(ω2t΄+φ0). Για t΄=0 είναι x2= +A2 άρα φ0= rad.
2
K2
K2
Θ.Φ.Μ(m2) m2
A2 x2
h Θ.Ι.Τ(m2)
m1
Θ.Ι.Τ(m 1)
Ακόµη Κ2=m2ω22⇒ω2=10rad/s.
Επίσης ΣF=0⇒m2g=K2x2⇒x2=0,1m=A2.
π
Τελικά x2=0,1ηµ(10t΄+ ). Όµως η ταλάντωση της µάζας m2 αρχίζει µετά από t1=0,2πs
2
π 3π
άρα t =t-0,2π≥0. Οπότε x2=0,1ηµ[10(t-0,2π)+ ]⇒ x2=0,1ηµ(10t-
΄
).
2 2
Τότε η θέση της µάζας m2 µετρώντας από τη θέση ισορροπίας ταλάντωσης της µάζας
3π
m1 θα είναι x2΄=h-A2+x2⇒ x2΄=0,2+0,1ηµ(10t- ). Όταν θα συγκρουστούν οι δύο
2
3π
µάζες θα έχουµε: x1=x2΄⇒ 0,1ηµ(5t+π)= 0,2+0,1ηµ(10t- )⇒
2
3π 3π 3π
⇒ηµ(5t+π)= 2+ηµ(10t- )⇒ηµ5t συνπ+ηµπσυν5t=2+ηµ10tσυν -ηµ συν10t⇒
2 2 2
⇒-ηµ5t=2+συν10t.
Όµως συν2α=συν2α-ηµ2α=1-2ηµ2α.
Άρα -ηµ5t=2+1-2ηµ25t⇒2ηµ25t-ηµ5t-3=0 ή 2y2-y-3=0 µε y= ηµ5t.
Τότε προκύπτει y1=3/2>1 άρα απορρίπτεται και y2=-1.
π π
Τότε ηµ5t=-1⇒ ηµ5t=-ηµ ⇒5t=2κπ- .
2 2
Για κ=0: t<0, οπότε απορρίπτεται και
3π 3π
Για κ=1: 5t= ⇒t= s. Η µάζα m2 αρχίζει να ταλαντώνεται τη χρονική στιγµή
2 10
2π 3π 2π 3π
t1= s άρα η λύση είναι δεκτή γιατί > . Τότε για t= s είναι:
10 10 10 10
3π 3π
x1=0,1ηµ(5 +π)= 0,1ηµ( +π)=0,1m και
10 2
3π 3π 3π
x2=0,1ηµ(10t- )⇒x2=0,1ηµ(3π- )=0,1ηµ( )=-0,1m. Άρα x2΄=0,1m=x1.
2 2 2
Άρα τα δυο σώµατα θα συναντηθούν στη µέγιστη θετική αποµάκρυνση της µάζας m1
(x1=+A1=0,1m) και στη µέγιστη αρνητική αποµάκρυνση της µάζας m2
(x2=-A2=-0,1m).
261. Ράβδος- σηµειακές µάζες και κρούση
∆υο µάζες Μ=4 Kg στερεώνονται στα άκρα µιας λεπτής αβαρούς ράβδου µήκους
ℓ=1m. Η ράβδος µπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβή γύρω από έναν οριζόντιο άξονα
που περνά από το κέντρο της. Ένα κοµµάτι στόκος µάζας m= 1 Kg κινείται µε σταθερή
ταχύτητα υ=2 m/s και κολλά στη µια µάζα Μ, όπως φαίνεται στο σχήµα.
α) Να υπολογιστεί η γωνιακή
m ταχύτητα της ράβδου µετά
την πλαστική κρούση.
υ
M K M Uβ=0 β) Να βρεθεί κατά ποια γωνία
θα περιστραφεί το σύστηµα
µετά την κρούση. ∆ίνεται
g=10m/s2.
Λύση:
α) Για την κρούση και για τη στροφική κίνηση του µονωµένου συστήµατος ισχύει η
L
Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή mυ =Iολω (1).
2
ML mL2 2 9 9
Όµως Ιολ= + ⇒ Ιολ= Kgm2. Άρα από τη σχέση (1) προκύπτει 1= ω⇒ω=
2 4 4 4
4
= rad/s.
9
β) Από την Α.∆.Μ.Ε και για το σύστηµα των δυο µαζών ισχύει (Uαρχ=0 και Κτελ=0)
M+m
1
h ⇒ Ιολω2=(Μ+m)gh-Mgh⇒
M θ K Uβ=0 2
M
1 1 h 2
⇒ Ιολω2=mgh⇒ h= m και ηµθ= = ⇒
2 45 L / 2 45
⇒ θ=2,50 άρα φ=180+θ=182,50.
262. Οµογενής ράβδος και κρούση
Η οµογενής ράβδος ΑΒ=L=1m, του σχήµατος µάζας Μ=6Kg, ισορροπεί οριζόντια σε

κατακόρυφο επίπεδο. Η ράβδος
m µπορεί να περιστρέφεται
ελεύθερα, γύρω από οριζόντιο
h άξονα που περνά από το κέντρο
µάζας της Κ. Από ύψος h=0,2m
αφήνουµε µάζα m=8Kg να
πέσει ελεύθερα και η οποία
A x K B συγκρούεται πλαστικά µε τη
1
ράβδο σε απόσταση x= m,
4
από το κέντρο µάζας Κ. Αν δίνεται για τη ράβδο ότι Ιcm=1/12⋅Μ⋅L , τότε να
2
α) Η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής ω, του συστήµατος των δυο µαζών αµέσως µετά
την κρούση.
β) Η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής ω΄, του συστήµατος των δυο µαζών όταν το
σύστηµα ράβδος – m, έχει έρθει στην κατακόρυφη θέση.
γ) Η γωνιακή επιτάχυνση όταν το σύστηµα ράβδος – m, έχει περιστραφεί κατά 1800.
δ) Η γωνία περιστροφής στην οποία το σύστηµα ηρεµεί στιγµιαία. ∆ίνεται g=10m/s2.
Λύση:
1
α) Από την Α.∆.Μ.Ε και για τη µάζα m ισχύει Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒ mgh= m υ2⇒
2
⇒ υ2=2gh=4⇒υ=2m/s.
Για την κρούση και για τη στροφική κίνηση του µονωµένου συστήµατος ισχύει η

Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή mυx=Iολω (1).
1 1 1
Όµως Ιολ= Ιcm+mx2= ML2+mx2⇒ Ιολ= ⋅6+8⋅ ⇒ Ιολ=1Kgm2.
12 12 16
Άρα από τη σχέση (1) προκύπτει: B
1
16⋅ =ω⇒ω=4rad/s.
4
β) Από την Α.∆.Μ.Ε και για το
σύστηµα των δυο µαζών ισχύει
(Uαρχ=0). Uβ=0 K
A x
x
B
ω m
A ω΄
1 1 1 1 1
Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒ Ιολω2= Ιολω΄2-mgx⇒ 16= ω΄2-80 ⇒ω΄= 56 rad/s=
2 2 2 2 4
= 7,48rad/s.
γ) Από το θεµελιώδη νόµο της στροφικής κίνησης έχουµε Στ=-Ιολαγων⇒

⇒mgx=-Ιολαγων⇒αγων=-20 rad/s2.
U β=0 B K x A
mg
δ) Από την Α.∆.Μ.Ε και για το σύστηµα των δυο µαζών ισχύει Καρχ+Uαρχ=Κτελ+Uτελ⇒
1
⇒ Ιολω2=mgh΄ όπου Uαρχ=0 και Κτελ=0.
2
A
x
h΄
U β=0 φ
K
1
Τότε έχουµε 16=80 h΄⇒ h΄=0,1m.
′
2
h 0,1
Άρα ηµφ= = =0,4 ή φ=23,60. Οπότε η συνολική γωνία περιστροφής από την
x 0,25
αρχική θέση είναι φολ=1800+φ=203,60.
263. Ελατήριο- ράβδος και ανακύκλωση
Στο ελεύθερο άκρο , ενός οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς Κ=1900 Ν/m, που το άλλο
άκρο του είναι στερεωµένο σε ακίνητο τοίχο, τοποθετούµε (χωρίς να το δέσουµε) σώµα
µάζας m1=0,5 Kg και συσπειρώνουµε το ελατήριο κατά x. Στη συνέχεια αφήνουµε το
σώµα ελεύθερο και αφού διανύσει διάστηµα s=0,5 m > x, συγκρούεται µετωπικά και
ελαστικά µε το κατώτερο σηµείο, κατακόρυφης ράβδου µάζας M=1,5Kg και µήκους
= 0,6 m, που µπορεί να στρέφεται σε κατακόρυφο επίπεδο, γύρω από οριζόντιο άξονα
που περνά από το ανώτερο άκρο της. Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µεταξύ
σώµατος και επιπέδου είναι µ=0,2.
α) Να υπολογίσετε τη µέγιστη συσπείρωση x του ελατηρίου, ώστε να πετύχουµε οριακή
ανακύκλωση της ράβδου.
β) Να υπολογίσετε τη µέγιστη ενέργεια παροδικής παραµόρφωσης κατά τη διάρκεια
της κρούσης και να γίνει η γραφική παράσταση της κινητικής ενέργειας του
συστήµατος των δυο µαζών κατά τη διάρκεια της ελαστικής κρούσης σε συνάρτηση µε
το χρόνο t.
∆ίνονται η ροπή αδράνειας της ράβδου για άξονα περιστροφής από το κέντρο µάζας
της Ιcm=1/12M2 και g=10m/s2.
Λύση:
α) Για τη ράβδο από το θεώρηµα των παράλληλων αξόνων προκύπτει ότι,
K.M
Θ.Φ.Μ
x O
K m
M
K.M L
υ1
K
Uβ =0
S
(A) (B)
1 1 1
Ιο=Ι=Icm +Md2⇒ Ι= ΜL2 +Md2⇒ Ι= ΜL2⇒ Ι= ⋅1,5⋅0,36⇒ Ι=0,18Kg⋅m2.
12 3 3
Επίσης από την Α.∆.Μ.Ε για τη ράβδο µεταξύ της αρχικής και της ανώτερης θέσης
µετά την κρούση θα ισχύει:
1 L 3L 2MgL
Α.∆.Μ.Ε: Καρχ+Uαρχ= Κτελ+Uτελ ⇒ Ιω2+Μg =0+ Μg ⇒ω= ⇒
2 2 2 I
⇒ω=10rad/s.
Όπου ω είναι η γωνιακή ταχύτητα της ράβδου αµέσως µετά την κρούση. Επειδή η
κρούση είναι ελαστική για το σύστηµα µάζας m1 – ράβδου M, ισχύει η αρχή
διατήρησης της στροφορµής και η αρχή διατήρησης της µηχανικής (εδώ κινητικής)

ενέργειας. Έτσι έχουµε L αρχ= L τελ⇒m1υ1L= m1υ2L+Iω, όπου υ2 είναι η ταχύτητα της
µάζας m1 µετά την κρούση και υ1 είναι η ταχύτητά της ακριβώς πριν την κρούση. Άρα
έχουµε: 0,3υ1= 0,5υ20,6+0,18⋅10⇒υ1-υ2=6 (1). Όµως ισχύει και:
1 1 1
Καρχ=Κτελ ⇒ m1υ12= m1υ22+ Ιω2⇒0,5υ12=0,5υ22+18⇒
2 2 2
⇒υ12-υ22=36⇒ ( υ1-υ2) (υ1+υ2)=36⇒ υ1+υ2=6 (2). Από τις σχέσεις (1) και (2)
προκύπτει υ1=6m/s και υ2=0. Τέλος από το Θ.Μ.Κ.Ε για τη µάζα m1 και από τη θέση
(Α) έως και τη (Β) έχουµε: Θ.Μ.Κ.Ε⇒Κτελ-Καρχ=WFελ+WT⇒ Κτελ-0=WFελ+WT⇒
1 1 1 1
⇒ m1υ12= Kx2-µm1gS⇒ ⋅0,5⋅36= ⋅1900x2-0,2⋅0,5⋅10⋅0,5⇒1900x2=19⇒x=0,1m
2 2 2 2
ή x=10cm.
β) Καθώς η m1 συγκρούεται µε τη ράβδο η ταχύτητα της m1 ελαττώνεται και της

ράβδου αυξάνεται. Τη στιγµή που αποκτούν την ίδια γωνιακή ταχύτητα έχουµε τη

µέγιστη παροδική παραµόρφωση και ισχύει: L αρχ= L τελ⇒m1υ1L=Iολ⋅ωΚ⇒
⇒m1υ1L=(I+m1L2)⋅ωΚ⇒0,5⋅6⋅0,6=(0,18+0,5⋅0,36)⋅ωΚ⇒ωΚ=5rad/s.
1
Έτσι Καρχ= m1υ12=9J και K(j)
2
1
Κτελ= Ιω2=9J όµως τη στιγµή της
2
µέγιστης παροδικής παραµόρφωσης 9
1
είναι Κ= (I+m1L2)ωΚ 2⇒Κ=4,5J.
2
Άρα η µέγιστη ενέργεια παροδικής 4,5
παραµόρφωσης κατά τη διάρκεια της
κρούσης είναι ∆Κ=9-4,5⇒∆Κ=4,5J.
Τη χρονική στιγµή t1 αρχίζει η επαφή t1 t2 t
των δυο µαζών και τη χρονική στιγµή
t2 τελειώνει. Έτσι το ∆t=t2-t1 είναι η χρονική διάρκεια της κρούσης. Ενώ η κινητική
ενέργεια πριν και µετά την ελαστική κρούση παραµένει σταθερή, κατά τη διάρκεια της
κρούσης ένα µέρος της κινητικής ενέργειας µετατράπηκε σε ελαστική δυναµική
ενέργεια παραµόρφωσης.
Η γραφική παράσταση της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των δυο µαζών κατά τη
διάρκεια της ελαστικής κρούσης σε συνάρτηση µε το χρόνο t, είναι η παρακάτω:
264. Κύλιση και κρούση
m1 m2 ω2 Η µάζα m1=2Kg του

σχήµατος ολισθαίνει σε
υ1 υ2 K οριζόντιο επίπεδο και
συγκρούεται µετωπικά και
ελαστικά µε σφαίρα µάζας
m2=1Kg, η οποία αρχικά
κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει. Η µάζα m1 έχει ακριβώς πριν τη σύγκρουση οριζόντια
ταχύτητα µέτρου υ1=12m/s ενώ η οριζόντια ταχύτητα του κέντρου µάζας της σφαίρας
πριν τη σύγκρουση έχει µέτρο υ2=3m/s όπως φαίνεται στο σχήµα.
α) Να βρείτε τις ταχύτητες των δυο µαζών αµέσως µετά τη σύγκρουση αν οι µάζες
εξακολουθούν να κινούνται οριζόντια. Οι επιφάνειες των µαζών θεωρούνται λείες, ότι
η διάρκεια της κρούσης είναι πολύ µικρή και ότι κατά τη διάρκεια της κρούσης καµία
µάζα δεν αναπηδά.
β) Σε πόσο χρόνο µετά τη σύγκρουση η µάζα m2 θα σταµατήσει να ολισθαίνει; ∆ίνεται
ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µεταξύ σφαίρας και επιπέδου µ=0,2. ∆ίνεται για τη
2
σφαίρα Icm= ⋅m2⋅R2 και g=10m/s2.
5
γ) Πόσο µεταβλήθηκε η κινητική ενέργεια της σφαίρας από τη στιγµή της σύγκρουσης
µέχρι τη στιγµή που είχαµε κύλιση χωρίς ολίσθηση;
δ) Ποια είναι η ταχύτητα του κατώτερου σηµείου της σφαίρας,
i) Αµέσως µετά τη σύγκρουση,
ii) Ακριβώς τη στιγµή που αρχίζει η κύλιση χωρίς ολίσθηση;
Λύση:

α) Για τη στροφική κίνηση ισχύει η Α.∆.Σ (ως προς το Κ): L αρχ= L τελ ή Ιω2=Ιω2΄⇒
ω2=ω2΄.
m1 m 2 ω2 m1 m 2 ω΄2
υ1 υ2 K υ΄1 K υ΄2
Πριν Μετά
∆ηλαδή η σφαίρα m2 µετά τη σύγκρουση θα περιστρέφεται µε την ίδια γωνιακή

ταχύτητα κατά µέτρο και κατεύθυνση.

Από την Α.∆.Ο για την µεταφορική κίνηση θα ισχύει p αρχ= p τελ ⇒
m1υ1- m2υ2=m1υ1΄+m2υ2΄⇒ m1(υ1- υ1΄)=m2( υ2+υ2΄)(1)
Από τη διατήρηση της µηχανικής ενέργειας προκύπτει ότι:
1 1 1 1 1 1
Καρχ=Κτελ⇒ m1υ12+ m2υ22+ Ιω22= m1υ1΄2+ m2υ2΄2+ Ι ω2΄2⇒
2 2 2 2 2 2
⇒ m1(υ1- υ1΄)(υ1+ υ1΄)=m2(υ2΄- υ2)(υ2΄+υ2) (2). Αν διαιρέσουµε κατά µέλη τις δυο
σχέσεις (2)/(1) προκύπτει η σχέση υ1+ υ1΄=υ2΄- υ2 (3).
Λύνοντας το σύστηµα των (1) και (3) προκύπτει,
2(12-υ1΄)=3+υ2΄ και 12+υ1΄= υ2΄-3. Με αφαίρεση κατά µέλη έχουµε υ1΄=2m/s και
υ2΄=17m/s.
Σχόλιο:
Αποδεικνύεται λοιπόν ότι µπορούµε να εφαρµόσουµε τους τύπους:
m -m 2m 2 12 6
υ1′ = 1 2 υ1 + υ2 ⇔ υ1′ = − = 2 m/s και
m1 +m 2 m1 +m 2 3 3
2m1 m -m 48
υ′2 = υ1 + 2 1 υ 2 ⇔ υ′2 = + 1 = 17 m/s.
m1 +m 2 m1 +m 2 3
β) Επειδή είναι υ2΄=17m/s και ω2΄R= ω2R=υ2=-3m/s ισχύει υ2΄>ω2΄R. Για να έχουµε
όµως κύλιση χωρίς ολίσθηση θα πρέπει κάποια στιγµή να γίνει υ2΄΄=ω2΄΄R. Άρα θα
πρέπει η υ2΄ να ελαττωθεί και η ω2΄ να
m2 ω΄2 αυξηθεί. Έτσι η τριβή ολίσθησης T, θα
πρέπει να έχει φορά προς τ’ αριστερά.
υ΄2 Οπότε:
K
ΣF2=m2α2⇒T=m2α2⇒µΝ=m2α2⇒
⇒µm2g=m2α2⇒α2=µg=αcm=2m/s2.
T=Tολ Ακόµη ισχύει για τη στροφική κίνηση
2
ότι Στ=Ιαγων ⇒ TR= m2R2 αγων (δεν ισχύει α2= αγων R).
5
2 5µg
Τότε προκύπτει µm2g= m2Rαγων⇒αγων= και έχουµε υ2΄΄= υ2΄-α2t⇒
5 2R
5µg
⇒ υ2΄΄= υ2΄- µg t και ω2΄΄=- ω2΄+αγωνt ⇒ ω2΄΄=- ω2΄+ t. Για υ2΄΄=ω2΄΄R⇒
2R
5µg 7µg 7 20
⇒ υ2΄- µg t =- ω2΄R+ t⇒ t= υ2΄+ω2΄R⇒ 10µt= 20⇒7t=20⇒t= s.
2 2 2 7
γ) Αµέσως µετά τη σύγκρουση για την κινητική ενέργεια της σφαίρας έχουµε:
1 1 1 1
Κ2(αρχ)= m2 υ2΄2+ Ιω2΄2⇒ Κ2(αρχ)= 172+ 9⇒ Κ2(αρχ)=144,5+1,8⇒ Κ2(αρχ)=146,3J.
2 2 2 5
20
Όταν σταµατήσει η ολίσθηση δηλαδή τη χρονική στιγµή t= s έχουµε:
7
5µg 20 79
ω2΄΄R= -| ω2΄| R+ t⇒ ω2΄΄R=-3+5 ⇒ ω2΄΄R= m/s.
2 7 7
40
Ακόµη για τη µεταφορική ταχύτητα υ2΄΄ είναι, υ2΄΄= υ2΄-α2t⇒ υ2΄΄=17- ⇒
7
79
⇒ υ2΄΄= m/s. Πράγµατι ισχύει υ2΄΄= ω2΄΄R.
7
20
Τότε τη στιγµή t= s που σταµατάει η ολίσθηση της σφαίρας θα έχουµε:
7
1 1 1 1 2
Κ2(τελ)= m2 υ2΄΄2+ Ιω2΄΄2⇒ Κ2(τελ)= m2 υ2΄΄2+ m2R2 ω2΄΄2⇒
2 2 2 2 5
1 79 2 1 1 79 1 79 2 79 2
⇒ Κ2(τελ)= ( ) + (ω2΄΄R)2⇒ Κ2(τελ)= ( )2+ ( ) ⇒ Κ2(τελ)= ⇒
2 7 5 2 7 5 7 70
⇒ Κ2(τελ)= 89,16J.
Άρα ∆Κ= Κ2(τελ)-Κ2(αρχ)=89,16-146,3=-57,14J, δηλαδή η κινητική ενέργεια ελαττώθηκε
κατά 57,3J. Όσο δηλαδή είναι το έργο της τριβής ολίσθησης.
Πράγµατι ισχύει:
WTολ=-Tολ·xcm+ Tολ·R·θ= -Tολ·( xcm-R·θ) = -Tολ· x΄

1 20 400 1980
Όπου xcm=υ2΄t- αcmt2⇔ xcm=17 - = m και
2 7 49 49
1 580 1400
R·θ=-ω2΄Rt+ αγωνt2= m. Τελικά είναι x΄= xcm-R·θ= m και
2 49 49
2800
Tολ =T=m2α2=2Ν οπότε WTολ=-Tολ· x΄=- = -57,14 J.
49
δ) i)Αµέσως µετά τη σύγκρουση η ταχύτητα υΒ του κατώτερου σηµείου της σφαίρας
είναι:
m 2 ω΄2=ω2
K υ΄2
υ΄2
Β ω2 R
υΒ =υcm+υγ= υ2΄+ω2R⇒ υΒ =17+ωR⇒ υΒ =17+3⇒ υΒ =20m/s.
20
ii) Tη στιγµή t= s που έχουµε κύλιση χωρίς ολίσθηση είναι υΒ =υ2΄΄- ω2΄΄R΄=
7
= υ2΄΄- υ2΄΄⇒ υΒ =0.
ω΄΄2 m2
K υ΄΄
2
υ΄΄
2
ω΄΄2 R Β
265. Ράβδος- σφαίρα - αποχωρισµός και µετά ταλάντωση
Μια οµογενής ράβδος ΑΒ έχει µήκος L=1m και µάζα M=6Kg. Στο άκρο της Β υπάρχει
µια ελεύθερη µάζα
m1=2Kg ενώ η ράβδος
στηρίζεται µε το άκρο της Γ
Α µέσω άρθρωσης και
αρχικά ισορροπεί
οριζόντια µε τη βοήθεια L
νήµατος που είναι δεµένο m1
στο µέσο της ράβδου το A M
B
άλλο άκρο του οποίου
είναι σταθερά
συνδεδεµένο στο σηµείο
Γ. h
α) Να υπολογίσετε τη
δύναµη FA που ασκείται
από την άρθρωση στο
σηµείο Α στη ράβδο όταν
αυτή αρχικά ισορροπεί
β) Κάποια στιγµή κόβουµε
το νήµα. Γιατί
αποχωρίζεται η m1 από τη
ράβδο; Θεωρήστε ότι ο
αποχωρισµός των δυο
σωµάτων γίνεται στην οριζόντια θέση.
γ) Μόλις η µάζα m1, µετατοπιστεί κατακόρυφα κατά h=0,45m συγκρούεται µετωπικά

και πλαστικά µε τη µάζα m2=4Kg που ισορροπεί δεµένη σε κατακόρυφο ελατήριο
σταθεράς Κ=200Ν/m. Ποιο είναι το πλάτος της ταλάντωσης του συσσωµατώµατος;
δ) Ποια είναι η δύναµη FA που ασκείται από την άρθρωση Α στη ράβδο όταν η ράβδος
γίνει κατακόρυφη και το κέντρο µάζας της είναι κάτω από το άκρο της Α;
ε) Σε ποια θέση η µάζα m1 αποχωρίζεται από τη µάζα m2; ∆ίνεται η ροπή αδράνειας της
ράβδου για άξονα που περνάει από το κέντρο µάζας της και είναι κάθετος σε αυτή
1
Ιcm= ⋅Μ⋅L2 και g=10m/s2.
12
Λύση:
L L T
α) Ισχύει Στ(Α)=0⇒Τ = Μg +m1gL⇒ =30+20⇒T=100N.
2 2 2
Όµως ΣF=0⇒ FΑ+T=(M+m1)g⇒

FA+100=80⇒FA =-20N, άρα η FA είναι
κατακόρυφη µε φορά προς τα κάτω.
β) Τη στιγµή του αποχωρισµού η

κάθετη αντίδραση µεταξύ των σωµάτων
είναι Ν=0, οπότε εκείνη τη στιγµή
ασκείται στη ράβδο (όπως και στη
σηµειακή µάζα m1) µόνο το βάρος της
L
και ισχύει Στ=Ιραγων ⇔ Μg =Ιραγων .
2
Όµως η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής είναι:
L
Ιρ= Ιcm+Μ( )2⇔
2
1 L
⇔Ιρ= ΜL2+Μ( )2⇔
12 2
1
⇔ Ιρ= ΜL2⇔ Ιρ=2Kgm2.
3
Τότε έχουµε,
L
Μg =Ιραγων ⇔ 30=2αγων ⇔ αγων =15 rad/s2.
2
Όµως η επιτρόχιος επιτάχυνση για το άκρο Β της ράβδου θα είναι, αΒ=αγων·L=15m/s2.

Ενώ για τη µάζα m1 που κάνει ελεύθερη πτώση είναι α1=g=10m/s2<αΒ, οπότε τα δυο
σώµατα αποχωρίζονται.
γ) Για την ταχύτητα υ1 της µάζας m1 µόλις πέσει κατά h θα έχουµε υ= 2gh =3m/s.
Για την πλαστική κρούση και από την Α.∆.Ο προκύπτει:

p αρχ= p τελ ⇒m1υ1=(m1+m2)V⇒V=1m/s.
ενέργειας (Α.∆.Ε) για την ταλάντωση
ισχύει,
Κ+U=Ε⇒
1 1 1
⇔ (m1+m2)V2+ Κx12= KA2.
2 2 2
mg
Για το x1 ισχύει x1= 1 =0,1m. Τότε
K
προκύπτει ότι Α=0,2m.
δ) Από την Α.∆.Μ.Ε για τη ράβδο και µέχρι να γίνει αυτή κατακόρυφη θα έχουµε:
1 L
⇒MgL= Ιω2+ Μg ⇒ω= 30 rad/s.
2 2
Τότε όµως η γραµµική ταχύτητα του
L
κέντρου µάζας Κ θα είναι υcm=ω ⇒
2
30
⇒υcm= m/s. Ακόµη η κεντροµόλος
2
επιτάχυνση του κέντρου µάζας είναι
υ2
αΚ= cm =15m/s2.
L/2
Για την επιτρόχια επιτάχυνση ισχύει
L
αε=αγων , όµως στην κατακόρυφη
2
θέση της ράβδου είναι αγων=0 άρα είναι
και αε=0. Οπότε η συνολική επιτάχυνση
του κέντρου µάζας της ράβδου στην
κατακόρυφη θέση είναι η αΚ. Τότε
ισχύει ΣF=MαΚ⇒FA-Mg=MαΚ⇒FA=60+6⋅15⇒ FA=150N.
L
Σχόλιο: Όταν η ράβδος είναι στην οριζόντια θέση, τότε έχουµε, ΣF=Mαε=Μαγων ⇔
2
L
⇔Μg-FA= Μαγων ⇔60-FA=45⇔FA=15N.
2
ε) Έστω ότι τα δυο σώµατα αποχωρίζονται σε µια θέση που απέχει έστω x πάνω από τη
Θ.Ι.Τ. Τότε για τη µάζα m1 θα
έχουµε ΣF=-Dx ,όπου D=m1ω2
και Κ=(m1+m2)ω2. Με
διαίρεση κατά µέλη προκύπτει:
D m1
= ⇔
K m1 + m 2
m1 200
⇔D=K ⇔D=
m1 + m 2 3
N/m.Ακόµη είναι ΣF=-Dx⇔
Ν-m1g=-Dx⇔N= m1g-Dx. Για
να χάσουν την επαφή τους οι
δυο µάζες θα πρέπει να είναι
Ν=0, άρα
mg
m1g-Dx=0⇔x= 1 ⇔
D
x=0,3m. Όµως, το πλάτος της ταλάντωσης είναι Α=0,2m άρα τα δυο σώµατα δεν
αποχωρίζονται ποτέ!
266. ∆ίσκος – έκρηξη και µετά ταλάντωση
ω0=0 Ο δίσκος του σχήµατος

Z ακτίνας R=1m, έχει µάζα
M=4Kg και µπορεί να
m2
m1 R
O M
1υ K περιστρέφεται ελεύθερα γύρω
από άξονα που περνά από το
Κ.Μ του Ο. Ο δίσκος είναι
Z΄
S=1m
αρχικά ακίνητος. Πάνω του
βρίσκεται ακίνητη σηµειακή
µάζα m1=2Kg όπως φαίνεται στο σχήµα. Ξαφνικά µ’ έναν εκρηκτικό µηχανισµό η m1
εκσφενδονίζεται οριζόντια εφαπτοµενικά στο δίσκο µε ταχύτητα υ1=10 m/s. H m1
διανύει απόσταση s=1m κινούµενη µε σταθερή ταχύτητα υ1 και συγκρούεται µετωπικά
και πλαστικά µε τη µάζα m2=3Kg που ταλαντώνεται, δεµένη σε ελατήριο σταθεράς
Κ=320 N/m και εκείνη τη στιγµή βρίσκεται στη µέγιστη αποµάκρυνσή της αριστερά
από τη Θ.Ι.Τ ενώ έχει δυναµική ενέργεια 120J.
Τη στιγµή που η m1 συγκρούεται µε τη µάζα m2, ασκείται στο δίσκο σταθερή
εφαπτοµενική δύναµη F, µέχρι αυτός να σταµατήσει να περιστρέφεται.
Α α. Να υπολογιστεί η δύναµη F ώστε ο δίσκος να σταµατήσει να περιστρέφεται σε

χρόνο 0,1 s από τη στιγµή που άρχισε να ασκείται αυτή.
β. Να υπολογιστεί το έργο της δύναµης F µέχρι να σταµατήσει η περιστροφή του
δίσκου και η ισχύς της τη χρονική στιγµή 0,04 s από τη στιγµή που άρχισε να ασκείται
στο δίσκο. Πόση είναι τότε η µέση ισχύς της δύναµης µέχρι να σταµατήσει ο δίσκος;
γ. Να υπολογιστεί η συνολική γωνία στροφής του δίσκου από τη στιγµή που
εκτοξεύτηκε η m1 και µέχρι να σταµατήσει η περιστροφή του.
Β. α. Να γραφεί η εξίσωση της Α.Α.Τ του συστήµατος m1+m2 αµέσως µετά την
κρούση. (Θεωρήστε την προς τα δεξιά φορά θετική).
β. Να υπολογιστεί ο µέγιστος ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του
συστήµατος των δυο µαζών κατά τη διάρκεια της ταλάντωσής του.
γ. Να γράψετε την εξίσωση της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των δυο µαζών σε
συνάρτηση µε το χρόνο t, κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης και να κάνετε την
αντίστοιχη γραφική παράσταση.
Θεωρήστε λείο το επίπεδο ταλάντωσης. ∆ίνεται η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς
1
το Κ.Μ του Ιδ= ⋅Μ⋅R2.
2
Λύση:
1
Α α. Για τη ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς το Κ.Μ του έχουµε Ιδ= ⋅Μ⋅R2=2 Kg
2
m2. Από την αρχή διατήρησης της στροφορµής για τη στροφική κίνηση του δίσκου θα
έχουµε:
mυR
Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή 0=m1⋅υ1⋅R-Iδω⇒ω= 1 1 ⇒ω=10 rad/s.
Iδ
∆ω 10
Τότε η γωνιακή επιβράδυνση του δίσκου θα είναι αγων= = ⇒ αγων=100rad/s2.
∆t 0,1
Από το θεµελιώδη νόµο της στροφικής κίνησης θα έχουµε Στ=Ιδαγων⇒FR= Ιδαγων ⇒
⇒F=200N.
1
β) θ=ωt- αγωνt2⇒θ=1-0,5⇒ θ=0,5rad, τότε για το έργο της δύναµης F µέχρι να
2
σταµατήσει η περιστροφή του δίσκου θα έχουµε WF=-τθ⇒WF= -F·R·θ= -100J.
1
Ή θα µπορούσαµε να πάρουµε και το Θ.Μ.Κ.Ε οπότε θα είχαµε: - Iδω2= WF ⇒
2
1
⇒ WF= - 2⋅100⇒ WF= -100J.
2
Για τη γωνιακή ταχύτητα του δίσκου τη χρονική στιγµή 0,04 s θα έχουµε,
ω΄΄=ω-αγωνt ⇒ ω΄΄=10-100⋅0,04 ω΄΄=6rad/s. Για την ισχύ της δύναµης την χρονική
στιγµή 0,04 s από τη στιγµή που άρχισε να ασκείται στο δίσκο θα έχουµε:
P=τα·ω΄΄⇒ P=F·R·ω΄΄⇒ P=1.200W.

WF 100
Για τη µέση ισχύ ισχύει, P = ⇒P= ⇒ P =1000W.
t 0,1
γ) Η µάζα m1 θα διανύσει την απόσταση s σε χρόνο t1 που υπολογίζεται από τη σχέση

s
s=υ1t1⇒t1= ⇒ t1=0,1s. Για χρόνο από 0 – t1=0,1s ο δίσκος περιστρέφεται µε σταθερή
υ1
γωνιακή ταχύτητα ω=10 rad/s µια και δεν ασκείται ακόµη πάνω του καµία δύναµη άρα
είναι θ1=ωt1=1rad. Για χρόνο από 0,1 – 0,2s ο δίσκος οµαλά επιβραδυνόµενη στροφική
1
κίνηση και είναι θ2=θ=ωt- αγωνt2 =0,5rad, άρα η συνολική γωνία στροφής του δίσκου
2
από τη στιγµή που εκτοξεύτηκε η m1 και µέχρι να σταµατήσει η περιστροφή του είναι
θολ= θ1+ θ2=1,5rad.
Β. α. Από την αρχή διατήρησης της ορµής για την κρούση θα έχουµε:
20
Α.∆.Ο: p αρχ= p τελ ή m1υ1=( m1+m2)V⇒V= ⇒V=4m/s.
5
Tη στιγµή της σύγκρουσης η m2 βρίσκεται στη µέγιστη αποµάκρυνσή της αριστερά
1 2U
από τη Θ.Ι.Τ ενώ έχει δυναµική ενέργεια 120J. Τότε είναι U= KA2⇒A= ⇒
2 K
3
⇒A= m.
2
Από την Α.∆.Ε της ταλάντωσης µετά την κρούση παίρνουµε ότι,
1 1 1 K
Κ+U=E⇒ KA2+ ( m1+m2)V2= KA΄2⇒Α΄=1m. Ακόµη είναι ω΄= ⇒
2 2 2 m1 + m 2
⇒ω΄=8rad/s.
H γενική εξίσωση της Α.Α.Τ του συστήµατος m1+m2 αµέσως µετά την κρούση είναι,
3
x=Α΄ηµ(ω΄t+φ0). Για t=0 είναι x=A=- m γιατί θεωρούµε τη προς τα δεξιά φορά
2
3 π π
θετική ενώ είναι υ>0, άρα θα έχουµε - = ηµφ0⇒ ηµφ0=-ηµ ⇒ φ0=2κπ- ή
2 3 3
4π
φ0=2κπ+ . Η πρώτη λύση µας «βγάζει» στο δ΄ τεταρτηµόριο όπου είναι υ>0
3
(συνφ>0) και είναι δεκτή ενώ η δεύτερη λύση µας «βγάζει» στο γ΄ τεταρτηµόριο όπου
π
υ<0 (συνφ<0) και απορρίπτεται. Άρα έχουµε φ0=2κπ- που για κ=0 µας δίνει
3
π 5π
φ0=- rad και απορρίπτεται αφού πρέπει 0≤φ0<2π ενώ για κ=1 προκύπτει φ0= rad.
3 3
Όποτε η εξίσωση της Α.Α.Τ του συστήµατος m1+m2 αµέσως µετά την κρούση είναι
5π
x=ηµ(8t+ ) (S.I).
3
β. Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των δυο µαζών
dΚ dW ΣF.dx
κατά τη διάρκεια της ταλάντωσής του έχουµε = = = ΣF⋅υ⇒
dt dt dt
dΚ
⇒ = -Dxυ=-DΑ΄ηµ(ω΄t+φ0)⋅ω΄Α΄συν(ω΄t+φ0)⇒
′′
dt
dΚ DA 2 ω
⇒ =- 2ηµ(ω΄t+φ0)⋅συν(ω΄t+φ0). Όµως γενικά ισχύει ηµ2φ=2ηµφσυνφ, άρα
2
′′
dt
dΚ DA 2 ω
έχουµε, =- ⋅ηµ[2(ω΄t+φ0)] και ο µέγιστος ρυθµός µεταβολής της κινητικής
dt 2
′′ ′′
ενέργειας του συστήµατος των δυο µαζών κατά τη διάρκεια της ταλάντωσής του είναι
dΚ DA 2 ω KA 2 ω dΚ 320.8 dΚ
( )max= = ⇒( )max= ⇒( )max=1280J/s.
dt 2 2 dt 2 dt
γ. H εξίσωση της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των δυο µαζών σε συνάρτηση µε
1
το χρόνο t, κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης είναι Κ= ( m1+m2)υ2, όπου
2
5π 5π
υ= ω΄Α΄συν(ω΄t+φ0)⇒ υ= 8συν(8t+ ) άρα έχουµε Κ=160συν2(8t+ ).
3 3
Για t=0 είναι Κ=40J και επειδή το συσσωµάτωµα m1+m2 κινείται προς τη θέση
ισορροπίας του, η ταχύτητά του και άρα και η κινητική του ενέργεια αρχικά αυξάνεται
οπότε η γραφική παράσταση της κινητικής ενέργειας του συστήµατος των δυο µαζών
σε συνάρτηση µε το χρόνο t, θα είναι η παρακάτω:
K(j)
160
40
π T π
24 4
+ 24 t(s)
5π 5π 5π
Από την Κ=160συν2(8t+ ) έχουµε 160=160συν2(8t+ )⇒ συν(8t+ )= ±1⇒
3 3 3
5π 5π κπ 5π
⇒8t+ =κπ⇒8t=κπ- ⇒t= - για κ=0 t<0, για κ=1 είναι t<0, για κ=2
3 3 8 24
π
t= s που είναι και ο χρόνος στον οποίο η Κ γίνεται µέγιστη για πρώτη φορά.
24
267. Κύλιση σε κεκλιµένο επίπεδο και πλαστική κρούση µε ταλάντωση
Πάνω σε κεκλιµένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ=300 βρίσκεται ένας κύλινδρος µάζας
M=2Kg ακτίνας R=0,4m. Σε απόσταση r=R/2 από το κέντρο του κυλίνδρου και πάνω
σε αυτόν βρίσκεται τυλιγµένο κατάλληλα ένα αβαρές σχοινί που µπορεί να ξετυλίγεται
χωρίς να γλιστρά.
Το σχοινί περνάει από το αυλάκι µιας σταθερής τροχαλίας µάζας m1=2Kg και ακτίνας
r1=0,1m, στο ελεύθερο άκρο του οποίου είναι δεµένο σώµα µάζας m=1Kg. Αν
αφήσουµε το σύστηµα ελεύθερο να κινηθεί και αν ο κύλινδρος κυλίεται χωρίς να
ολισθαίνει τότε να υπολογιστούν:
Α) α) Η επιτάχυνση της
r1
m1
µάζας m.
α β) Η γωνιακή επιτάχυνση
α του κυλίνδρου και της
Μ
τροχαλίας
m
R
γ) Η τάση στα άκρα του
L σχοινιού. Πόση είναι τότε η
m2 K
στατική τριβή ανάµεσα στο
σχοινί και την τροχαλία;
φ
(+) δ) Η σταθερή στατική τριβή
Θ.I.T που δέχεται ο κύλινδρος
από το κεκλιµένο επίπεδο.
Β) Να υπολογιστούν:
α) Ο ρυθµός αύξησης της στροφορµής της τροχαλίας και του κυλίνδρου.
β) Η ταχύτητα του σώµατος µάζας m, τη στιγµή που το σώµα µάζας m έχει κατέβει
κατά L = 0,32 m. Ποιος είναι τότε ο ρυθµός µεταβολής της κινητικής ενέργειας του
κυλίνδρου της τροχαλίας καθώς και της µάζας m;
Γ) Αν τη στιγµή εκείνη κόβεται το νήµα και η µάζα m, συγκρούεται πλαστικά µε τη
µάζα m2=1Kg που πραγµατοποιεί α.α.τ µε εξίσωση x= 2 ηµ(5 2 t) (S.I) και εκείνη τη
στιγµή βρίσκεται στη θέση ισορροπίας της, κινούµενη προς τη θετική κατεύθυνση, τότε
να βρείτε την εξίσωση της α.α.τ του συσσωµατώµατος µετά την πλαστική κρούση.
∆ίνεται η ροπή αδράνειας ως προς το Κ.Μ του κυλίνδρου ΙΚ=1/2ΜR2 και της τροχαλίας
Ιτ=1/2m1r12.
Λύση:
Α) α)Για η µάζα m που κάνει µεταφορική κίνηση θα έχουµε:

ΣF=mα⇒mg-T1=mα (1)
T2 r1
m1
α
T1
α
T2 T1
Μ m
R
αcm
L mg
Tστ
Μg ηµφ
K
Μg
φ
(+)
Θ.I.T
Παρόµοια για τη στροφική κίνηση της τροχαλίας m1 θα έχουµε: Στ=Ιαγων⇒
1 α 1
⇒(T1-T2)r1= m1r12 ⇒T1-T2= m1α (2)
2 r1 2
Για τον κύλινδρο µάζας Μ και για τη µεταφορική του κίνηση έχουµε :
∆υ ∆ω
ΣF=Μαcm⇒T2+Tστ-Mgηµφ= Μαcm. Όµως ισχύει ότι υcm=ωR⇒ cm = R⇒
∆t ∆t
α
⇒αcm=αγωνR⇒αγων= cm . Ακόµη υ= υcm+υγ⇒
R
R 3 ∆υ 3 ∆ω 3 3
⇒υ= ωR+ωr⇒ υ= ωR+ω ⇒ υ= ωR⇒ = R⇒α= αγωνR⇒ α= αcm ή
2 2 ∆t 2 ∆t 2 2
2
αcm= α.
3
2
Τότε έχουµε T2+Tστ-Mgηµφ= Μα (3).
3
Για τη στροφική κίνηση του κυλίνδρου ισχύει:
1 α R 1 T 1 2
Στ=Ιαγων⇒ T2r- TστR= MR2 cm ⇒ T2 - TστR= MRαcm ⇒ 2 -Tστ= M α ⇒
2 R 2 2 2 2 3
T M
⇒ 2 -Tστ= α (4).
2 3
3 2 20 7
Τ2-Mgηµφ =Μα⇒Τ2= Μ(5+α). Τότε (2)⇒ Τ1= + α και (1)⇒α=1m/s2 και ή
2 3 3 3
2
αcm= m/s2.
3
α 2α 5
β) Για τη γωνιακή επιτάχυνση του κυλίνδρου έχουµε ακ(γων)= cm = = rad/s2,
R 3R 3
α
ενώ για τη γωνιακή επιτάχυνση της τροχαλίας έχουµε ατ(γων)= =10rad/s2,
r1
γ) Οι τάσεις στα άκρα του σχοινιού είναι Τ1=9Ν και Τ2=8Ν.

Τότε η στατική τριβή ανάµεσα στο σχοινί και την τροχαλία είναι Τ=Τ1-Τ2=1Ν. Αυτή
ακριβώς είναι η δύναµη που επιταχύνει στροφικά την τροχαλία.
δ) Από τη σχέση (4) για τη σταθερή στατική τριβή που δέχεται ο κύλινδρος από το
T M 2 10
κεκλιµένο επίπεδο έχουµε Tστ= 2 - α =4- ⇒ Tστ= Ν.
2 3 3 3
Β) α) Για το ρυθµό αύξησης της στροφορµής του κυλίνδρου θα έχουµε:
dL R 4
κυλίνδρου=Στ= T2r-TστR= T2 -TστR = Kgm2/s2 ή θα µπορούσαµε να έχουµε και
dt 2 15
dL 1 5 4
κυλίνδρου=Στ= MR2 ακ(γων)=0,16⋅ = Kgm2/s2.
dt 2 3 15
Παρόµοια για το ρυθµό αύξησης της στροφορµής της τροχαλίας θα έχουµε,

dL 2 2
τροχαλίας=Στ=(T1-T2)r1=0,1 Kgm /s ή θα µπορούσαµε να έχουµε και
dt
dL 1
τροχαλίας =Στ= m1r12 ατ(γων)=0,01⋅10=0,1 Kgm2/s2.
dt 2
1 2
β) L= αt ⇒t=0,8s, άρα υ=αt⇒υ=0,8m/s.
2
2 2 2 2 8
Ισχύει ότι: αcm= α⇒αcm⋅t= α⋅t⇒υcm= ⋅υ= ⋅0,8= m/s. Τότε για το ρυθµό
3 3 3 3 15
µεταβολής της κινητικής ενέργειας του κυλίνδρου ισχύει:
dK
κυλίνδρου= ΣF·υcm+Στ·ω =T2⋅υcm -Μgηµφ⋅υcm + T2⋅ω·r⇔
dt
dK R
⇔ κυλίνδρου=T2⋅υcm -Μgηµφ⋅υcm +T2⋅ω· ⇔
dt 2
dK υcm dK υcm
⇔ κυλίνδρου= T2⋅υcm -Μgηµφ⋅υcm +T2⋅ ⇔ κυλίνδρου=3⋅T2⋅ - Μgηµφ⋅υcm ⇔
dt 2 dt 2
dK 16
⇔ κυλίνδρου=2⋅υcm = J/s. Ακόµη θα µπορούσαµε να βρούµε το ρυθµό µεταβολής
dt 15
της κινητικής ενέργειας του κυλίνδρου ως εξής:
dK 4 8 dK 32
(µετ) κυλίνδρου= ΣF⋅ υcm = (T2+Tστ-Μgηµφ)⋅υcm = ⋅ ⇒ (µετ) κυλίνδρου= J/s.
dt 3 15 dt 45
dK R
Ακόµη (στρ) κυλίνδρου= Στ⋅ω = (T2⋅r-Tστ⋅2r)⋅ω =(T2-2Tστ)⋅ω⋅r= (T2-2Tστ)⋅ω⋅ =
dt 2
υ 4 4 16
= (T2-2Tστ)⋅ cm = ⋅ = J/s. Άρα έχουµε,
2 3 15 45
dK dK dK 32 16 48 16
κυλίνδρου= (µετ) κυλίνδρου+ (στρ) κυλίνδρου= + = = J/s.
dt dt dt 45 45 45 15
Αλλιώς:
dK dK
κυλίνδρου= ΣF·υcm+Στ·ω ⇔ κυλίνδρου=Μ·αcm·υcm+I· ακ(γων)·ω µε
dt dt
2 α 2α 5 2 8 4
αcm= m/s, ακ(γων)= cm = = rad/s2, υcm= υ= m/s, υcm=ωR⇔ω= rad/s και
3 R 3R 3 3 15 3
2
Ι=0,16 Kg·m οπότε έχουµε και
dK 2 8 5 4 dK 48 16
κυλίνδρου= Μ·αcm·υcm+I·ακ(γων)·ω=2· · +0,16· · ⇔ κυλίνδρου= = J/s.
dt 3 15 3 3 dt 45 15
Επίσης:
dK dK
(m) = ΣF⋅ υ =(mg-T1)⋅υ⇒ (m) =0,8 J/s.
dt dt
dK dK
(m1) = Στ⋅ω =( T1-Τ2)⋅ω⋅r=( T1-Τ2)⋅υ⇒ (m1) =0,8 J/s.
dt dt
Τότε για το συνολικό ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας του συστήµατος
dK dK dK dK
των τριών σωµάτων έχουµε (ολ) = κυλίνδρου + (m) + (m1) ⇒
dt dt dt dt
dK 16 16 24 8
(ολ) = +2⋅0,8= + = J/s. Πάντως το συνολικό ρυθµό µεταβολής της
dt 15 15 15 3
κινητικής ενέργειας του συστήµατος των τριών σωµάτων µπορούµε να τον βρούµε και
dK dK 2
από (ολ) = ΣF⋅ υ =m⋅g⋅υ-Μ⋅g⋅ηµφ⋅υcm⇒ (ολ) = m⋅g⋅υ-Μ⋅g⋅ηµφ⋅ ⋅υ=
dt dt 3
2 dK 20 dK 8
=(m⋅g- Μ⋅g⋅ηµφ)⋅υ⇒ (ολ) =(10- )⋅0,8⇒ (ολ) = J/s. Οι υπόλοιπες δυνάµεις
3 dt 3 dt 3
δεν παράγουν έργο σαν εσωτερικές δυνάµεις του συστήµατος των τριών σωµάτων.
Γ) Επειδή η m2 εκείνη τη στιγµή βρίσκεται στη θέση ισορροπίας της, κινούµενη προς
τη θετική κατεύθυνση, θα έχει µέγιστη θετική ταχύτητα υmax. Όµως υmax=ωΑ⇒
⇒υmax=5 2 ⋅ 2 =10m/s. Ακόµη για τη σταθερά Κ του ελατηρίου θα είναι
Κ=m2ω2⇒Κ=25⋅2⇒Κ=50Ν/m.
υ
Από την Α.∆.Ο(xx΄): m2υmax=(m+m2) υmax΄⇒ υmax΄= max ⇒υmax΄=5m/s.
2
Ακόµη για την καινούργια συχνότητα έχουµε Κ=(m+m2)ω΄2⇒ω΄=5rad/s. Όµως
υmax΄= ω΄Α΄⇒Α΄=1m. Τότε η εξίσωση της α.α.τ του συσσωµατώµατος µετά την
πλαστική κρούση θα είναι x΄=ηµ5t.
268. Πρώτα ολίσθηση και µετά ελαστική κρούση
Γύρω από µια οµογενή τροχαλία µάζας Μ=1Κg και ακτίνας R, είναι τυλιγµένο αβαρές
σχοινί, στο ένα άκρο του οποίου κρέµεται η µάζα m=0,5Kg ενώ στο άλλο άκρο είναι
δεµένο το σώµα µάζας m1=4 Kg το οποίο ισορροπεί αρχικά στο κεκλιµένο επίπεδο
γωνίας κλίσης φ=300, όπως φαίνεται στο σχήµα.
M
m1 R
m
m2 m1
υ2 υ1
φ
Όταν το σώµα µάζας m1, αφεθεί ελεύθερο τότε ολισθαίνει προς τα κάτω στο κεκλιµένο
επίπεδο χωρίς να περιστρέφεται µε το νήµα να παραµένει τεντωµένο. Αν ο
συντελεστής τριβής ολίσθησης ανάµεσα στη µάζα m1 και το κεκλιµένο επίπεδο είναι µ=
3
, τότε:
6
Α. α) Να υπολογίσετε το συνολικό έργο των δυνάµεων που ασκούνται στην τροχαλία,
όταν η m1 έχει διανύσει απόσταση S=4,5m κατά µήκος του κεκλιµένου επιπέδου.
β) Πόσος είναι εκείνη τη στιγµή ο ρυθµός παραγωγής έργου στην τροχαλία;
Β) Να υπολογίσετε τη στατική τριβή ανάµεσα στο αβαρές σχοινί και την τροχαλία.
Γ) Τη στιγµή που η m1 έχει διανύσει την απόσταση S το νήµα κόβεται και στη συνέχεια
και µέχρι να φτάσει αυτή στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου διανύει άλλα 1,4 m. Να
βρείτε το ποσοστό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της m1 από τη στιγµή που
κόβεται το νήµα και µέχρι να φτάσει αυτή στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου.
∆) Στη συνέχεια η m1 ολισθαίνει στο λείο οριζόντιο επίπεδο και συγκρούεται µετωπικά
και ελαστικά µε µάζα m2=2Kg που ολισθαίνει µε αντίθετη φορά και µε ταχύτητα
υ2=2 m/s. Αν η δύναµη που ασκείται µεταξύ των µαζών θεωρηθεί σταθερή να γίνει η
γραφική παράσταση του µέτρου της ορµής της κάθε σφαίρας σε συνάρτηση µε το
χρόνο κατά τη διάρκεια της κρούσης.
1
∆ίνονται για την τροχαλία Ι= MR2 και g=10 m/s2.
2
Λύση:
M
a T2
m1 R
T1
S T2
T a
m1 gηµφ
T1
υ
m
m1 m1
m2
υ 2 υ1 υ1
φ
Α. α) Για τη µάζα m έχουµε:

T1-mg=mα⇒ T1=mg+mα (1)
Για την m1: m1gηµφ-Τ2-T=m1α⇒Τ2= m1gηµφ-m1α-µm1gσυνφ (2).
1 α 1
Τέλος για τη µάζα Μ: (Τ2-Τ1)R= MR2 ⇒Τ2-Τ1= Mα (3). Με αντικατάσταση
2 R 2
1 3 3
έχουµε, m1gηµφ-m1α-µm1gσυνφ- mg-mα= Mα⇒20-4α- ⋅40 -5-0,5α=
2 6 2
=0,5α⇒α=1m/s2.
1 2
S= αt ⇒t=3s, άρα υ=αt⇒υ=3m/s. Τότε W=τθ=(Τ2-Τ1)Rθ⇒ W= (Τ2-Τ1)S. Όµως από
2
τη σχέση (1) είναι T1=5,5N και από τη σχέση (2) T2=6N.
Άρα W=0,5⋅4,5⇒W=2,25J.
dW
β) Εκείνη τη στιγµή ο ρυθµός παραγωγής έργου στην τροχαλία είναι P= =τ·ω⇒
dt
⇒ P=(Τ2-Τ1)Rω⇒ P=(Τ2-Τ1)υ⇒ P=0,5⋅3⇒P=1,5J/s.
B) Για το σχοινί έχουµε:Τ2-Τ1-Τστ=mσχα⇒ Τ2-Τ1-Τστ=0 αφού η µάζα του σχοινιού είναι

mσχ=0 (το σχοινί είναι αβαρές). Άρα Τστ=Τ2-Τ1⇒ Τστ=0,5Ν.Υπάρχει στατική τριβή
ακόµη και για αβαρές σχοινί!!
Γ) Από το Θ.Μ.Κ.Ε και µέχρι η m1 να φτάσει στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου θα
έχουµε:
1 1
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=Ww+WT⇒ m1υ12- m1υ2= m1gηµφS΄- µm1gσυνφS΄⇒
2 2
1 3 3
⇒ υ12-9=2⋅10⋅ ⋅1,4-2 ⋅10 ⋅1,4⇒ υ12-9=14-7⇒ ⇒υ12=16⇒ υ1=4m/s.
2 6 2
1 1
Έτσι Καρχ= m1υ2⇒ Καρχ=18J, ενώ Κτελ= m1υ12⇒ ⇒Κτελ=32J. Tο ποσοστό
2 2
µεταβολής της κινητικής ενέργειας της m1 από τη στιγµή που κόβεται το νήµα και µέχρι
K τελ - Κ αρχ
να φτάσει αυτή στη βάση του κεκλιµένου επιπέδου θα είναι α= 100%⇒
Κ αρχ
700
⇒α= %.
9
∆) Από την αρχή διατήρησης της ορµής για την κρούση θα έχουµε:

A.∆.Ο: p αρχ= p τελ⇒m2υ2-m1υ1= m2υ΄2-m1υ΄1⇒
⇒m1(υ1+υ΄1)=m2(υ2-υ΄2) (1).
Από την αρχή διατήρησης m2 m1 m2 m1

της µηχανικής ενέργειας για υ2 υ1 υ’2
υ’1
την ελαστική κρούση θα
έχουµε:
Πρίν Μετά
1 1 1 1
Κτελ=Καρχ ⇒ m1υ12+ m2υ22= m1υ΄12+ m2υ΄22⇒
2 2 2 2
⇒ m1(υ1-υ΄1) (υ1+υ΄1)=m2(υ΄2-υ2) (υ΄2+υ2) (2).
Αν διαιρέσουµε κατά µέλη τις σχέσεις (1) και (2) θα έχουµε υ1-υ΄1 = -υ΄2-υ2 (3).
Από το σύστηµα των (1) και (3) προκύπτει υ΄1 =0 και υ΄2=-6m/s.
Ή
m -m 2m 2 2 4
υ1′ = 1 2 υ1 + υ2 = (-4)+ 2=0 και
m1 +m 2 m1 +m 2 6 6
2m1 m -m 8 (−2) 16 2
υ′2 = υ1 + 2 1 υ 2 = (-4)+ 2=- − = −6 m/s.
m1 +m 2 m1 +m 2 6 6 3 3
Τότε |p1αρχ|=m1υ1=16Κgm/s και |p1τελ|=0 Κgm/s. Ακόµη |p2αρχ|=m2υ2=4Κgm/s και

|p2τελ|=m2υ2=12Κgm/s.
Η γραφική παράσταση του µέτρου της ορµής της κάθε σφαίρας σε συνάρτηση µε το
χρόνο κατά τη διάρκεια της κρούσης είναι η παρακάτω:
P(Kgm/s)
16
12
0
t(s)
M
269. Μάζα και ελεύθερη ράβδος
Σηµειακή µάζα m=1Kg κινείται σε λείο οριζόντιο

επίπεδο µε ταχύτητα υ=10m/s και συγκρούεται
ελαστικά µε ελεύθερη οµογενή ράβδο µήκους L=1m
και µάζας M=2Kg. Η ράβδος βρίσκεται πάνω σε Κ
λείο οριζόντιο επίπεδο και αρχικά είναι κάθετη στη
διεύθυνση της ταχύτητας όπως φαίνεται στο σχήµα.
Αν η µάζα m τη στιγµή της σύγκρουσης απέχει x
απόσταση x=0,25m από το κέντρο µάζας Κ, της m υ
ράβδου και η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς
1
άξονα που διέρχεται από το κέντρο µάζας της είναι Ιcm= ⋅M⋅L2, τότε:
12
α) Να περιγράψετε το είδος της κίνησης της ράβδου αµέσως µετά τη σύγκρουση.
β) Να υπολογίσετε την ταχύτητα V του Κ.Μ της ράβδου αµέσως µετά τη σύγκρουση
και την ταχύτητα υ΄ της µάζας m.
γ) Να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα ω, της ράβδου µετά τη σύγκρουση.
δ) Να κάνετε τη γραφική παράσταση της ταχύτητας της µάζας m, της ταχύτητας της
µάζας Μ και της γωνιακής ταχύτητας ω της ράβδου σε συνάρτηση µε το χρόνο t κατά
τη διάρκεια του φαινοµένου.
Λύση:
α) Μετά τη σύγκρουση θα έχουµε ταυτόχρονα και µεταφορική και στροφική κίνηση

γύρω από νοητό άξονα που περνά από το Κ.Μ της ράβδου και είναι κάθετος στο
επίπεδο κίνησης. Η µεταφορική κίνηση της ράβδου µπορεί να µην είναι εµφανής, αν η
τριβή ανάµεσα στη ράβδο και το τραπέζι είναι σηµαντική.
β) Από την Α.∆.Ο για τη µεταφορική κίνηση του συστήµατος των δυο µαζών θα
έχουµε: Α.∆.Ο: mυ=mυ΄+ΜV⇒10= υ΄+2V⇒ 10-υ΄=2V (1)
′
Από την Α.∆.Σ για τη στροφική κίνηση του συστήµατος των δυο µαζών θα έχουµε:
5 υ 1 2
Α.∆.Σ: mυx=mυ΄x+Iω⇒ = + ω⇒10=υ΄+ ω (2).
2 4 6 3
2
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει, υ΄+2V= υ΄+ ω⇒ω=3V (3).
3
Για ελαστική κρούση ισχύει η Α.∆.Μ.Ε οπότε προκύπτει και
1 1 1 1 1 7
mυ2= mυ΄2+ ΜV2+ Iω2⇒100=υ΄2+2V2+ 9V2⇒100=υ΄2+ V2⇒
2 2 2 2 6 2
7 7
⇒100-υ΄2= V2⇒(10-υ΄)(10+υ΄)= V2 (4). Με διαίρεση κατά µέλη των (4) και (1)
2 2
7
προκύπτει ότι 10+υ΄= V (5). Λύνουµε το σύστηµα των (1) και (5) και έχουµε µε
4
15 16 2
πρόσθεση κατά µέλη 20= V⇒V= m/s. Τότε είναι (1)⇒ υ΄=10-2V⇒ υ΄=- m/s.
4 3 3
γ) Για τη γωνιακή ταχύτητα ω, της ράβδου µετά τη σύγκρουση από τη σχέση (3)⇒
16
⇒ ω=3V⇒ω=3 ⇒ω=16 rad/s.
3
δ) Οι γραφικές παραστάσεις είναι οι παρακάτω:
υ(m/s)
10
-2/3 t(s)
t:στιγµή
σύγκρουσης
ω(rad/s)
16
V(m/s)
16/3
0
t:στιγµή t:στιγµή
σύγκρουσης t(s) σύγκρουσης t(s)
270. Κρούση µε τέσσερις µάζες

m υ0 Α
Οι τέσσερις µάζες m1-m4, συνδέονται m1
µεταξύ τους µε αβαρείς ράβδους,
κάθετες µεταξύ τους, µε τα κέντρα
µάζας τους να ταυτίζονται, όπως
φαίνεται στο σχήµα. H ράβδος Α∆ έχει
µήκος (Α∆)=2α=2m και η ΒΓ έχει µήκος
m3 m2
(ΒΓ)=α=1m. Το σύστηµα βρίσκεται 2a
πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Μάζα Β a Γ
m κινείται οριζόντια µε ταχύτητα
υ0=15m/s και συγκρούεται πλαστικά µε
τη µάζα m1, τότε:
α) Να περιγράψετε το είδος της κίνησης
του συσσωµατώµατος αµέσως µετά τη m4
σύγκρουση. ∆
β) Να υπολογίσετε τη µεταφορική
ταχύτητα του Κ.Μ του συσσωµατώµατος αµέσως µετά την κρούση.
γ) Να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα ω, του συστήµατος των µαζών µετά την
κρούση.
∆ίνεται: m1=m2=m3=m και m4=2m. Ακόµη Θεωρήστε το κέντρο µάζας του συστήµατος
µετά την κρούση στο σηµείο τοµής των δυο ράβδων.
δ) Τι ισχύει στην περίπτωση που η ράβδος µήκους α, έχει µάζα Μ=2m και η ράβδος
µήκους 2α, έχει µάζα 2Μ=4m; ∆ίνεται για ράβδο µήκους L και µάζας Μ, ότι
1
Ιcm= ML2.
12
Λύση:
α) Ύστερα από την κρούση θα έχουµε ταυτόχρονα και µεταφορική και στροφική
κίνηση, γύρω από νοητό άξονα που περνάει από το Κ.Μ του συστήµατος και είναι
κάθετος στο επίπεδο κίνησης. Εδώ το κέντρο µάζας του συστήµατος µετά την κρούση
είναι το σηµείο τοµής Κ, των δυο ράβδων. Η µεταφορική κίνηση µπορεί να µην είναι
εµφανής, αν η τριβή ανάµεσα στις µάζες και το τραπέζι είναι σηµαντική.
β) Ισχύει για την µεταφορική κίνηση:

υ
Α.∆.Ο: p αρχ= p τελ ή mυ0=6mV⇒V= 0 ⇒ V=2,5m/s.
6
γ) Για την στροφική κίνηση έχουµε:
m1+m ω
Α
m3 m2
K V
2a
Β a Γ
m4
∆

Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή mυ0(ΚΑ)=Ιολω. Είναι (ΚΑ)=α και
α 2 9mα 2
Ιολ=(m+m1)(AK)2+m2(ΓK)2+m3(ΒK)2+m4(K∆)2⇒ Ιολ=4mα2 +2m = µε
4 2
α 9mα 2 2υ
(AK) =(K∆)=α και (ΒK)=(ΓK)= . Άρα έχουµε mυ0α= ω⇒ω= 0 ⇒
2 2 9α
10
⇒ω= =3,33 rad/s.
3
δ) Στην περίπτωση που οι ράβδοι έχουν µάζα τότε για την µεταφορική κίνηση του
συστήµατος και κατά τη διάρκεια της κρούσης έχουµε:
υ 5
Α.∆.Ο: p αρχ= p τελ ή mυ0=(6m+6m)V⇒V= 0 ⇒V= =1,25m/s.
12 4
1
Η ράβδος µε µήκος 2α, έχει ως προς το σηµείο Κ ροπή αδράνειας Ι1= 4m⋅4α2⇒
12
4 1
⇒Ι1= mα2, ενώ η κάθε ράβδος µε µήκος α, έχει Ι2= 2mα2⇒
3 12
1
⇒ Ι2= mα2, άρα οι δυο ράβδοι έχουν συνολική ροπή αδράνειας ως προς το κέντρο
6
3
µάζας του συστήµατος, Ι=Ι1+Ι2⇒Ι= mα2.
2

Τότε για την στροφική κίνηση έχουµε: Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή mυ0α=Ιολω, µε
9mα 2 3mα 2 υ
Ιολ= + ⇒ Ιολ=6mα2. Άρα έχουµε, mυ0α=6mα2ω⇒ω= 0 ⇒ω=2,5rad/s.
2 2 6α
271. Κρούση και ελεύθερος δίσκος

Ένας δίσκος µε µάζα Μ=2Kg
και ακτίνα R=1m βρίσκεται
ελεύθερος πάνω σε λείο
Ένα βλήµα µάζας m=1Kg
που το θεωρούµε υλικό
σηµείο, κινείται οριζόντια µε
ταχύτητα υ= 3 m/s και χτυπά
στο δίσκο στη διεύθυνση µιας
ευθείας που απέχει από το
κέντρο µάζας απόσταση
d=R/2. Να βρεθεί το είδος της
κίνησης που θα κάνει ο
δίσκος αν το βλήµα χτυπήσει
το δίσκο και αναπηδήσει ελαστικά, σχηµατίζοντας γωνία 900 µε την αρχική κατεύθυνσή
του. ∆ίνεται Ιδ=1/2⋅Μ⋅R2.
Λύση:
Από την αρχή διατήρησης της

στροφορµής για τη στροφική κίνηση V
θα έχουµε:
m
Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή
m⋅υ⋅d=m⋅V⋅x+Iδω, M
m υ
R d=R/2
x K
R2 3R 2 R 3
Όπου x2=R2-d2⇒ x2=R2- ⇒ x 2= ⇒x= , άρα θα έχουµε:
4 4 2
R R 3 1
m⋅υ⋅ =m⋅V⋅ + ΜR2ω⇒ mυ =m 3 V+ΜRω (1).
2 2 2
Από την αρχή διατήρησης της ορµής για τη µεταφορική κίνηση θα έχουµε:

Α.∆.Ο: p αρχ= p τελ ή p αρχ= p 1+ p 2⇒ p 2= p αρχ+(- p 1). Άρα από το σχήµα έχουµε,
p1
pαρχ= pτελ
p2
-p1
m
p22=pαρχ2+p12⇒Mυ0= m 2 υ 2 + m 2 V 2 ⇒υ0= υ 2 + V 2 (2), όπου υ0 θεωρήσαµε ότι
M
είναι η ταχύτητα του κέντρου µάζας του δίσκου, λόγω µεταφορικής κίνησης µετά την
κρούση.
Από την αρχή διατήρησης της µηχανικής ενέργειας του συστήµατος αφού δεν
υπάρχουν µη συντηρητικές δυνάµεις όπως τριβές και επειδή η δυναµική ενέργεια του
συστήµατος δεν µεταβάλλεται αφού οι µάζες βρίσκονται συνεχώς στο ίδιο οριζόντιο
επίπεδο άρα δεν έχουµε κάποια µεταβολή του ύψους θα έχουµε ότι:
1 1 1 1 1
Καρχ=Κτελ⇒ mυ2= mV2+ Mυ02+ Iδω2⇒ mυ2=mV2+Mυ02+ ΜR2ω2 (3).
2 2 2 2 2
3 (1 - V)
Από τη σχέση (1) θα έχουµε, 3 = 3 V+2ω⇒ω= , ακόµη από τη σχέση
2
1 1
(2) προκύπτει ότι υ0= 3 + V 2 ⇒ υ02= (3+V2), ενώ τέλος από η σχέση (3) θα
2 4
1 3
έχουµε: 3=V2+2υ02+ω2⇒3=V2+2 (3+V2)+ (1+V2-2V)⇒
4 4
3 V 2 3 3 3
⇒3=V2+ + + + V2 - V⇒
2 2 4 4 2
3 2 9 3 2 3 9 3 9
⇒3= V + + V - V⇒3= V2- V+ ⇒
2 4 4 2 4 2 4
2
⇒4=3V2-2V+3⇒3V2-2V-1=0⇒V1,2=1m/s και - m/s η οποία απορρίπτεται γιατί το
3
µέτρο της ταχύτητας πρέπει να είναι θετικός αριθµός.
1
Οπότε είναι V=1m/s, άρα υ02= 4⇒υ0=1m/s και ω=0. Άρα ο δίσκος µετά την κρούση
4
θα κάνει µόνο µεταφορική κίνηση µε ταχύτητα κέντρου µάζας υ0=1m/s ενώ δεν θα
κάνει στροφική κίνηση αφού ω=0.
272. Φαινόµενο Doppler
Μια ακίνητη ηχητική πηγή S εκπέµπει αρµονικό ήχο µε συχνότητα fs=680Hz για
χρονικό διάστηµα ∆ts=2s. Ένας παρατηρητής Α, ο οποίος κινείται ευθύγραµµα µε
σταθερή ταχύτητα υA, αποµακρύνεται από την πηγή και η ευθύγραµµη τροχιά του
περνά ακριβώς από την πηγή. Κατά τη διάρκεια της κίνησής του ο παρατηρητής ακούει
ήχο του οποίου η συχνότητα είναι fΑ=0,9fs. Η ταχύτητα του ήχου στον αέρα είναι
υ=340 m/s. Να υπολογιστούν:
Aα) Το µήκος κύµατος λs των κυµάτων που εκπέµπει η πηγή.
β) Η ταχύτητα υΑ µε την οποία αποµακρύνεται ο παρατηρητής Α από την ακίνητη
πηγή S.
γ) Ο χρόνος ∆tA για τον οποίο ακούει τα ηχητικά κύµατα ο παρατηρητής Α.
δ) Το µήκος κύµατος λΑ των κυµάτων που αντιλαµβάνεται ο κινούµενος παρατηρητής.
B) Μια ηχητική πηγή S κινείται ευθύγραµµα µε ταχύτητα υs=20m/s πλησιάζοντας έναν
κινούµενο παρατηρητή Α και εκπέµπει αρµονικό ήχο µε συχνότητα fs=640Hz. Ο
παρατηρητής Α, κινείται ευθύγραµµα µε σταθερή ταχύτητα υA=10m/s και
αποµακρύνεται από την πηγή, ενώ η ευθύγραµµη τροχιά του περνά ακριβώς από την
πηγή. Η ταχύτητα του ήχου στον αέρα είναι υ=340 m/s. Να υπολογιστούν:
α) Η συχνότητα fA του ήχου που αντιλαµβάνεται ο παρατηρητής.
β) Το µήκος κύµατος λs των κυµάτων που εκπέµπει η πηγή.
γ) Το µήκος κύµατος λΑ των κυµάτων που αντιλαµβάνεται ο κινούµενος παρατηρητής.
Λύση:
υ
A) α) Για το µήκος κύµατος των κυµάτων που εκπέµπει η πηγή ισχύει λs=
fs
=0,5m=λΑ.
υ - υΑ
β) Ισχύει fA= fs⇒υ=34m/s.
υ
20
γ) ΝΑ=Νs⇒fA∆tA= fs∆ts⇒ ∆tA= s.
9
υ - υ Α 340 - 34
δ) λΑ= = ⇒ λΑ=0,5m.
fA 612
Προσοχή! Όταν ο παρατηρητής κινείται τότε στον αριθµητή έχουµε τη σχετική
ταχύτητα του ήχου ως προς τον παρατηρητή υσχ=υ-υA.Βέβαια αν ο παρατηρητής
πλησιάζει την πηγή τότε είναι υσχ=υ+υA. Ακόµη αν ο παρατηρητής είναι ακίνητος
υ
έχουµε λΑ= . Αν η πηγή είναι ακίνητη έχουµε λΑ= λs.
fA
υ - υΑ 340 - 10
Β) α) Ισχύει fA= fs⇒ fA= 640⇒fA=660Ηz.
υ - υs 320
υ 340
β) λs= = =0,53125m.
f s 640
υ - υ Α 330
γ) λ Α= = ⇒ λΑ=0,5m.
fA 660
Παρατηρούµε πως όταν η πηγή (S) κινείται τότε είναι λΑ≠ λs.
Αν η πηγή κινείται ισοταχώς µε ταχύτητα υs πλησιάζοντας τον παρατηρητή Α. και τη

υ στιγµή t η πηγή εκπέµπει ένα
µέγιστο όπως φαίνεται στο
S υs S A υA σχήµα, τη στιγµή t+T το
υsΤ µέγιστο θα έχει πλησιάσει τον
υΤ παρατηρητή Α κατά υ⋅Τ αλλά
και η πηγή θα τον έχει
πλησιάσει κατά υs⋅Τ. Τότε
εκπέµπεται από την πηγή το επόµενο µέγιστο. Η απόσταση ανάµεσα στα δύο
διαδοχικά µέγιστα είναι υ⋅Τ - υs⋅Τ. Αυτή την απόσταση αντιλαµβάνεται ως µήκος
κύµατος ο παρατηρητής. Έτσι έχουµε
λΑ= υ⋅Τ - υs⋅Τ = (υ- υs)⋅T. Όµως για την περίοδο T, της πηγής ισχύει T=1/fs, άρα έχουµε
υ - υs
λΑ= .
fs
υ - υs 320
Άρα είναι λΑ= = ⇒ λΑ=0,5m.
fs 640
υ - υ Α υ - υs υ - υΑ
Από τη σχέση = ⇒ f A= fs.
fA fs υ - υs
Αν η πηγή S, αποµακρύνεται από τον παρατηρητή Α τότε όπως φαίνεται στο σχήµα
υ
S υs S υA A
υsΤ
υΤ
υ + υs υ + υΑ
είναι, λΑ= υ⋅Τ - υs⋅Τ = (υ+υs)⋅T⇒ λΑ= . Οπότε επειδή ισχύει και λΑ= τότε
fs fA
υ + υΑ υ + υs υ + υΑ
προκύπτει = ⇒ f A= fs,
fA fs υ + υs
άρα για τον κινούµενο παρατηρητή θα βάζουµε πάντα τη σχετική ταχύτητα του ήχου
υ ± υΑ
για τον υπολογισµό του µήκους κύµατος δηλαδή γενικά ισχύει λΑ= . Στην
fA
υ
περίπτωση που ο παρατηρητής Α είναι ακίνητος άρα υΑ=0 προκύπτει λΑ= .
fA
273. Doppler και εξίσωση κύµατος
Ηχητική πηγή S αποµακρύνεται από ακίνητο παρατηρητή Α µε ταχύτητα V. Η

ταχύτητα V βρίσκεται πάνω στην ευθεία που ενώνει την πηγή S µε τον παρατηρητή Α.
Όταν η πηγή είναι αρχικά ακίνητη τότε ο παρατηρητής Α, αντιλαµβάνεται ηχητικό
t x
κύµα της µορφής: yA=Α⋅ηµ2π( - ). Ποια είναι η εξίσωση του κύµατος που
T λ
αντιλαµβάνεται ο Α, όταν η ηχητική πηγή κινείται και η ταχύτητα του ήχου είναι υ;
Λύση:
υ υ υ υ+V
Ισχύει fA= fs. Ακόµη ισχύει και λΑ= ⇒ ⇒λΑ= (υ+V)⇒ λΑ= . Άρα
υ+V fA υf s fs
η εξίσωση του κύµατος που αντιλαµβάνεται ο Α, όταν η ηχητική πηγή κινείται είναι,
t x υt xf s
yA=Α⋅ηµ2π( - )⇒yA=Α⋅ηµ2π( fs - )
TA λ Α υ+V υ+V
υ x
⇒ yA=Α⋅ηµ[2π fs (t- )].
υ+V υ
274. Doppler και εξίσωση κύµατος (ΙΙ)
Ακίνητη ηχητική πηγή S εκπέµπει ηχητικό κύµα. Ένας ακίνητος παρατηρητής Α,

αντιλαµβάνεται τότε κύµα που περιγράφεται από την εξίσωση:
7x
yA=0,2⋅ηµ2π(140t- ). Αν η ηχητική πηγή αρχίσει τη χρονική στιγµή t=0, να
17
αποµακρύνεται από τον ακίνητο παρατηρητή µε ταχύτητα V=10m/s, τότε να βρεθεί η
καινούργια εξίσωση του κύµατος που θα αντιλαµβάνεται ο παρατηρητής. Η V
βρίσκεται πάνω στην ευθεία που ενώνει την πηγή S µε τον παρατηρητή Α. Η ταχύτητα
του ήχου στον αέρα είναι υ=340 m/s.
Λύση:
17
Ισχύει fs=140Hz ακόµη λs= m και υηχ=υ= λs fs=340m/s.
7
υ 340 υ
Τότε ισχύει και fA= fs ⇒ fA= 140⇒ fA=136Hz. Ακόµη ισχύει λΑ= ⇒
υ+V 350 fA
υ υ + V 350
⇒λΑ= (υ+V)⇒ λΑ= = =2,5m. Άρα η εξίσωση του κύµατος που
υf s fs 140
αντιλαµβάνεται ο Α, όταν η ηχητική πηγή κινείται θα είναι:
x
y΄A=0,2⋅ηµ2π(136t- ) µε υ=λf=136⋅2,5=340m/s.
2,5
Άρα όταν έχουµε κινούµενη πηγή και ακίνητο παρατηρητή µεταβάλλονται η συχνότητα
και το µήκος κύµατος και µάλιστα αντιστρόφως ανάλογα ώστε η ταχύτητα διάδοσης
του ήχου να παραµένει σταθερή.
17
Αρχικά fA=fs=140Hz και λΑ=λs= m ενώ τελικά f΄Α=136Ηz και λ΄Α=2,5m.
7
275. Doppler και εξίσωση κύµατος (ΙΙΙ)
Ένας παρατηρητής Α αποµακρύνεται από ακίνητη πηγή S µε ταχύτητα V, που

βρίσκεται πάνω στην ευθεία που ενώνει την πηγή µε τον παρατηρητή. Η ακίνητη πηγή
t x
παράγει ηχητικό κύµα της µορφής ΨΑ=Α⋅ηµ2π( - ). Τότε να βρεθεί η εξίσωση του
T λ
κύµατος, που αντιλαµβάνεται ο κινούµενος παρατηρητής. Έστω ότι η ταχύτητα του
ήχου είναι υ.
Λύση:
υ-V υ
Ισχύει fA= fs. Ακόµη ισχύει λΑ= λs= ⇒
υ fs
υ-V
⇒λΑ= . Όταν η ηχητική πηγή είναι ακίνητη ισχύει πάντα λΑ= λs. Τότε είναι
fA
t x x υ-V x
Ψ΄Α=Α⋅ηµ2π( - )⇒Ψ΄Α=Α⋅ηµ2π(fA t- )⇒ Ψ΄Α=Α⋅ηµ2π( fst- fs)⇒
TA λ Α λΑ υ υ
υ-V x
⇒Ψ΄Α=Α⋅ηµ[2πfs (t- )].
υ υ-V
276. Doppler και εξίσωση κύµατος (ΙV)
Παρατηρητής Α, αποµακρύνεται µε σταθερή ταχύτητα V=10m/s από ακίνητη πηγή S,

x
που παράγει ηχητικό κύµα της µορφής yS=0,2⋅ηµ2π(170t- ). Αν η V βρίσκεται πάνω
2
στην ευθεία (ΑS), τότε να βρεθεί η εξίσωση του απλού αρµονικού κύµατος που
αντιλαµβάνεται ο κινούµενος παρατηρητής. Η ταχύτητα του ήχου στον αέρα είναι
υ=340 m/s.
Λύση:
Ισχύει fs=170Hz και λΑ=λs=2m και για την ταχύτητα του ήχου έχουµε
υ-V 330
υηχ= υ= λs fs=340m/s. Τότε fA= fs⇒ fA= 170⇒ ⇒fA=165Ηz και λΑ=2m. Ή
υ 340
υ-V 330
αλλιώς για το λΑ ισχύει λΑ= = =2m. Άρα:
f A 165
t x x
y΄Α=0,2⋅ηµ2π( - )⇒y΄Α=0,2⋅ηµ2π(165t- ).
TA λ Α 2
H ταχύτητα του ήχου για τον κινούµενο παρατηρητή είναι:
υ΄ηχ= υ΄= λΑ fΑ=2⋅165=330 m/s. Ακόµη ισχύει και υ΄= υ-V=υσχετική=340-10=330 m/s.
Άρα όταν έχουµε ακίνητη πηγή S και κινούµενο παρατηρητή Α, µεταβάλλονται η
συχνότητα fA και η ταχύτητα του ήχου ως προς τον παρατηρητή, ενώ το µήκος κύµατος
παραµένει σταθερό.
Παρατήρηση: Όταν κινούνται και η πηγή και ο παρατηρητής τότε µεταβάλλονται και το
λΑ και το fA αλλά και η ταχύτητα του ήχου υ.
277. Μη µετωπική ελαστική κρούση m1 και m2
Μια σφαίρα µάζας m1 κινείται µε ταχύτητα υ=1m/s και συγκρούεται µη µετωπικά και
ελαστικά µε αρχικά ακίνητη σφαίρα µάζας m2 µε m1=2m2.
Τότε:
α) Να υπολογίσετε τη µέγιστη γωνία εκτροπής της m1.
β) Για τη γωνία εκτροπής που υπολογίσατε να βρείτε τις ταχύτητες υ1 και υ2 των δυο
µαζών m1 και m2 αντίστοιχα, µετά την κρούση.
Λύση:
m1
m1 P΄1
P1 m2
m2
y P΄2
P΄1 Β
P1=Pαρχ θ1 Γ x
Α P1=Pαρχ=Pτελ
P΄2
1 1 1
α) Η κρούση είναι ελαστική οπότε ισχύει Καρχ=Κτελ⇒ m1⋅υ2= m1⋅υ12+ m2⋅υ22⇒
2 2 2
m1
⇒ υ22= (υ2 -υ12) (1) .
m2
Ακόµη από το νόµο των συνηµίτονων στο τρίγωνο ΑΒΓ έχουµε:

P2′2 = P1′2 +Pαρχ2-2 P1′ ⋅ Pαρχ⋅συνθ1⇒ (m2υ2) 2=(m1υ1) 2+(m1υ) 2-2m12υ1υσυνθ1⇒
m 22 2 2 2
⇒ 2 υ2 =υ1 +υ -2υ1υσυνθ1. Τότε από τη σχέση (1) προκύπτει:
m1
m 22 2 2 m1 m m
2
(υ -υ1 ) ⋅ =υ12+υ2-2υ1υσυνθ1⇒υ12(1+ 2 )+(1- 2 )υ2-2υ1υσυνθ1=0⇒
m1 m2 m1 m1
m m
⇒(1+ 2 ) υ12-2υσυνθ1⋅υ1+(1- 2 )υ2= 0 (2)
m1 m1
m2 m2 2 m 22
∆≥0⇒4υ ⋅συν θ1-4(1+
2 2
)⋅(1- ) υ ≥0⇒ συν θ1-(1- 2 )≥0⇒
2
m1 m1 m1
m 22
⇒συν θ1≥1- 2 .
2
m1
1 3 3
Για m1=2m2 είναι συν2θ1≥1- ⇒ συν2θ1≥ ⇒ συνθ1≥ . Άρα η µέγιστη γωνία
4 4 2
3
εκτροπής είναι αυτή για την οποία συνθ1= ⇒ θ1=300.
2
m2
Γενικά για κάθε m1>m2 η εξίσωση συν2θ1≥1- 22 δίνει µια και µοναδική µέγιστη
m1
γωνία εκτροπής εξαρτώµενη από τις µάζες m1 και m2 η οποία θα παίρνει τιµές από (0
έως 900).
3 3 1
β) Τότε (2) και για υ=1 και θ1=300 ⇒ υ12-2⋅ υ1+ =0⇒3υ12-2 3 ⋅υ1+1=0⇒
2 2 2
3 1 2 3
⇒υ1= ⇒υ1=0,58 m/s. Ακόµη είναι και (1)⇒ υ22=2(1- )⇒υ2= ⇒
3 3 3
⇒υ2=1,16 m/s.
1. Σε µια διδιάστατη ελαστική κρούση, έχουµε τέσσερις αγνώστους, δηλαδή τα µέτρα
των ταχυτήτων µετά την κρούση αλλά και τις κατευθύνσεις τους. Έχουµε όµως µόνο
τρεις σχέσεις. Μια είναι η διατήρηση της κινητικής ενέργειας και δυο σχέσεις έχουµε
από τη διατήρηση της ορµής σε κάθε έναν από τους δυο άξονες. Έτσι οι αρχικές
συνθήκες δεν αρκούν για να υπολογίσουµε τα διανύσµατα των δυο ταχυτήτων µετά την
κρούση. Τις επιπλέον πληροφορίες τις παίρνουµε από το πείραµα.
2. Αν είναι m2=2m1 τότε είναι και συν2θ1≥-3 που ισχύει για κάθε γωνία θ1, άρα η
µέγιστη γωνία εκτροπής θ1 µπορεί να πάρει οποιαδήποτε τιµή από (0 - 1800).
Γενικά για κάθε m2>m1 η θ1 µπορεί να πάρει οποιαδήποτε τιµή.
Τότε (2) και για υ=1m/s και έστω θ1=1800 ⇒ 3υ12+2⋅υ1-1=0⇒

−2 ± 16 1
⇒υ1= ⇒ υ1= m/s (µε αντίθετη φορά αφού θ1=1800) και (1)⇒
6 3
1 1 4 2
υ22= ⋅(1- )⇒ υ22= ⇒ υ2= m/s. Στην πραγµατικότητα εδώ έχουµε την περίπτωση
2 9 9 3
m − m2 υ 1
της κεντρικής ελαστικής κρούσης και ισχύουν οι σχέσεις υ1= 1 υ= - =- m/s
m1 + m 2 3 3
2m1 2υ 2
και υ2= υ= = m/s.
m1 + m 2 3 3
2 ± 16
3. Αν θ1=00 ⇒ 3υ12-2⋅υ1-1=0⇒υ1= ⇒ υ1=1 m/s (µε την ίδια φορά αφού
6
1
θ1=00) και (1)⇒ υ22= ⋅(1-1)⇒ υ2=0 . Στην περίπτωση αυτή µπορούµε να
2
ισχυριστούµε ότι δεν υπήρξε κάποια αλληλεπίδραση µεταξύ των µαζών, αφού δε
µεταβλήθηκε η ορµή καµίας από αυτές και άρα δεν ασκήθηκε καµία δύναµη.
278. Όπως ο Chadwick
Σώµα (Σ) άγνωστης µάζας mx κινείται µε ταχύτητα υ και συγκρούεται κεντρικά και
ελαστικά µε αρχικά ακίνητο σώµα µάζας m1=m=0,1Kg.
Το ίδιο σώµα (Σ), κινούµενο µε την ίδια αρχική ταχύτητα, συγκρούεται κεντρικά και
ελαστικά και µε ένα δεύτερο αρχικά ακίνητο σώµα µάζας m2=14m.
Αν οι ταχύτητες των δυο σωµάτων m1 και m2 µετά την κρούση είναι αντίστοιχα υ1 και
υ
υ2 µε 1 =7,5, τότε να υπολογίσετε την άγνωστη µάζα mx.
υ2
Λύση:
Στην περίπτωση της κεντρικής ελαστικής κρούσης και για την αρχικά ακίνητη µάζα
µετά την κρούση έχουµε:
2m x 2m x
υ 1= ⋅υ και υ2= ⋅υ. Αν διαιρέσουµε τις δυο σχέσεις κατά µέλη
mx + m m x + 14m
υ m + 14m 15
προκύπτει 1 = x = ⇒2⋅mx+28⋅m=15⋅mx+15⋅m⇒13⋅mx=13⋅m⇒
υ2 mx + m 2
⇒mx=m=0,1Kg.
279. Κρούση και αποθηκευµένη ενέργεια
Σώµα µάζας m=1Kg κινείται µε ταχύτητα υ0 και συγκρούεται κεντρικά µε αρχικά
m υ0 M m υ M
V
ακίνητο σώµα µάζας M=4Kg.

Κατά την κρούση ενέργεια Ε=2,5J αποθηκεύεται στο σύστηµα των δυο µαζών. Ποια
πρέπει να είναι τότε η ελάχιστη τιµή της ταχύτητας υ0 του σώµατος µάζας m;
Λύση:

Για την κρούση και από την Α.∆.Ο ισχύει p αρχ= p τελ ή m⋅υ0=m⋅υ+Μ⋅V⇒
m
⇒V= (υ0-υ).
M
1 1 1
Από την Α.∆.Ε ισχύει Εαρχ=Ετελ⇒ m⋅υ02= m⋅υ2+ Μ⋅V2+E⇒
2 2 2
M E m 2E
⇒ m⋅υ02=m⋅υ2+Μ⋅V2+2E⇒ υ02=υ2+ V2+2 ⇒ υ02=υ2+ (υ0-υ)2+ ⇒
m m M m
m E m m m 2E
⇒ υ02=υ2+ (υ02+υ2-2υ·υ0)+ 2 ⇒ υ02=υ2+ υ02+ υ2-2 υ·υ0+ ⇒
M m M M M m
m m m 2E
⇒ (1+ )⋅ υ2-2⋅ υ0⋅υ +( -1)⋅υ02 + =0.
M M M m
Για να έχει λύση η παραπάνω εξίσωση πρέπει:
4m 2 υ02 m m 2E
∆≥0⇒ 2
-4(1+ )⋅[( -1)⋅υ02 + ]≥ 0 ⇒
M M M m
m2 m2 2 ⋅ (Μ+m)
⇒ 2 ⋅υ02 ≥( 2 -1)⋅υ02 + ⋅Ε ⇒
M M M⋅m
m2 m2 2 ⋅ (Μ+m) 2 ⋅ (Μ+m) 2 ⋅ (Μ+m)
⇒( 2 - 2 +1)⋅υ02 ≥ ⋅Ε ⇒ υ 0 2 ≥ ⋅Ε⇒ υ0(min)
2
= ⋅Ε ⇒
M M M⋅m M⋅m M⋅m
(Μ+m) 25
⇒ υ0(min) = 2E ⇒ υ0(min) = ⇒ υ0(min) =2,5m/s.
M⋅m 4
280. Κρούση 4 σφαιρών
∆ιαθέτουµε τέσσερις όµοιες

λείες σφαίρες Σ, Σ1, Σ2, Σ3
Σ1
µάζας m η καθεµία που m
βρίσκονται πάνω σε λείο m
οριζόντιο δάπεδο. Σ m
Οι σφαίρες Σ1, Σ2 και Σ3 υ0
εφάπτονται αρχικά όπως
Η σφαίρα Σ κινείται αρχικά Σ3
µε οριζόντια ταχύτητα m
υ0=7m/s η οποία
κατευθύνεται πάνω στην Σ2
ευθεία που διέρχεται από το σηµείο επαφής των Σ1 και Σ2 και το κέντρο της Σ3.
Όλες οι κρούσεις θεωρούνται ελαστικές.
Να υπολογιστούν οι ταχύτητες όλων των σφαιρών µετά την κρούση.
Λύση:
Σ
1
υ 1 =V1y V1
Σ Σ
V1x V2x
υ0
υ0 V1x
V2x
Σ3
V2y V2
Σ2
Μόλις συγκρουστεί η σφαίρα Σ µε τη Σ1 τότε αυτή αποκτά ταχύτητα V1 που βρίσκεται
πάνω στη διάκεντρο των δυο σφαιρών, σύµφωνα µε τον 3ο Νόµο του Newton.
Παρόµοια και η Σ2 αποκτά ταχύτητα V2. Η V1 όπως και η V2 σχηµατίζουν µε τον

οριζόντιο άξονα γωνία 300. Όµως στη συνέχεια η Σ1 συγκρούεται µε τη Σ3. Η
συνιστώσα V1x της ταχύτητας V1 είναι V1x = V1⋅συν600 ενώ η συνιστώσα V1y είναι V1y
= V1⋅ηµ600. Επειδή η V1x βρίσκεται πάνω στην ευθεία που συνδέει τα κέντρα των Σ1
και Σ3 για αυτό σε αυτόν τον άξονα έχουµε ανταλλαγή ταχυτήτων. ∆ηλαδή η Σ3
εξαιτίας της κρούσης µε τη Σ1 θα κινηθεί µε ταχύτητα V1x. Τότε η Σ1 µετά την κρούση
της µε τη Σ3 θα κινηθεί µε ταχύτητα V1y κάθετη στην V1x. Άρα η τελική ταχύτητα υ1
της Σ1 θα είναι:
3
υ1= V1y = V1⋅ηµ600= V1⋅ . Παρόµοια η τελική ταχύτητα υ2 της Σ2 θα είναι:
2
3
υ2= V2y = V2⋅ηµ600= V2⋅ . Ακόµη η τελική ταχύτητα υ3 της Σ3 θα είναι οριζόντια
2
και για το µέτρο της θα έχουµε υ3= V1x2 +V2x2 +2V1x V1y συν600 . Όµως από την Α.∆.Ο(y)
στον άξονα yy΄ έχουµε 0=m⋅V1y⋅ηµ600- m⋅V2y⋅ηµ600⇒ V1y=V2y⇒
⇒ V1⋅ηµ600= V2⋅ηµ600⇒ V1= V2 άρα και V1x = V2x. Τότε από την προηγούµενη σχέση
3
προκύπτει υ3= V1x⋅ 3 = V1⋅συν600⋅ 3 ⇒ υ3= V1⋅ . Άρα ισχύει υ1=υ2=υ3.
2
Από την Α.∆.Ο(x) στον άξονα xx΄ έχουµε:
m⋅υ0 =m⋅υ1⋅συν600+m⋅υ2⋅συν600+m⋅υ3+m⋅V, όπου V είναι η τελική ταχύτητα της Σ
µετά την κρούση της µε τις Σ1 και Σ2.
Έτσι έχουµε υ0 =υ1+υ3+V⇒ υ0 =2⋅υ1+V⇒ V = υ0-2⋅υ1 (1).
1 1 1 1 1
Ακόµη ισχύει Καρχ=Κτελ⇒ ⋅m⋅υ02= ⋅m⋅υ12+ ⋅m⋅υ22+ ⋅m⋅υ32+ ⋅m⋅V2⇒
2 2 2 2 2
⇒ υ02=3⋅υ12+V2 (2), τότε από τη (1) προκύπτει:
4
υ02=3⋅υ12+υ02+4υ12-4υ0⋅υ1⇒7υ1=4υ0⇒υ1= ⋅υ0⇒υ1=4m/s=υ2=υ3.
7
Τελικά (1)⇒ V = υ0-2⋅υ1⇒ V = 7-8⇒ V = -1 m/s.
281. Κρούση 4 σφαιρών (2)
∆ιαθέτουµε τέσσερις όµοιες λείες σφαίρες Σ1, Σ2, Σ3, Σ4, µάζας m η καθεµία που
βρίσκονται πάνω σε λείο οριζόντιο δάπεδο.
Οι σφαίρες Σ3 και Σ4 εφάπτονται αρχικά όπως φαίνεται στο σχήµα.
Σ3
m
m m Σ2
Σ1
υ0 υ0
Σ3
m
Σ4
Οι σφαίρες Σ1και Σ2 ισαπέχουν από τη διάκεντρο των Σ3 και Σ4 και κινούνται µε την
ίδια οριζόντια ταχύτητα υ0=1m/s. Οι ταχύτητές τους κατευθύνονται πάνω στην
οριζόντια ευθεία που διέρχεται από το σηµείο επαφής των Σ3 και Σ4 και συγκρούονται
ταυτόχρονα µε αυτές. Όλες οι κρούσεις θεωρούνται ελαστικές.
Να υπολογιστούν οι ταχύτητες όλων των σφαιρών µετά την κρούση.
Λύση:
Οι Σ1 και Σ2 θα δεχτούν κατά τη διάρκεια της κρούσης µια συνολική δύναµη F1 και F2
∆p m(V-υ0 )
αντίστοιχα στον άξονα xx΄. Για τη δύναµη F1 ισχύει, F1= 1 = , όπου V είναι
∆t ∆t
το µέτρο της ταχύτητας του Σ1 µετά την κρούση . Παρόµοια ισχύουν και για το Σ2.
Άρα η µεταβολή της ορµής των Σ1 και Σ2 θα είναι και αυτή στον άξονα xx΄. Επειδή
όµως τα δυο σώµατα έχουν αρχική ορµή στον άξονα xx΄ αυτό σηµαίνει ότι και τελικά
θα κινηθούν οριζόντια.
Οι Σ3 και Σ4 θα δεχτούν µια συνολική δύναµη F3 και F4 αντίστοιχα στον άξονα yy΄
Άρα η µεταβολή της ορµής τους θα είναι και αυτή στον άξονα yy΄ µε
∆p 3 mυ3
F3= = , y F3
∆t ∆t
όπου υ3 είναι το µέτρο F
της ταχύτητας του Σ3 Σ3 F
µετά την κρούση .
Παρόµοια ισχύουν και
F Σ1 Σ2
για το Σ4. Επειδή τα δυο
σώµατα δεν έχουν x΄
F1 x
αρχική ορµή αυτό υ0 υ0
σηµαίνει ότι θα έχουν
τελική ορµή άρα και F Σ3
ταχύτητα στον άξονα yy΄
Ακόµη από Α.∆.Ο(y)
y΄ Σ4
στον άξονα yy΄ έχουµε :
0=m⋅υ3-m⋅υ4⇒ υ3=υ4.
Αφού οι σφαίρες είναι λείες, οι µεταξύ τους δυνάµεις τη στιγµή της κρούσης είναι κάθετες
προς τις επιφάνειές τους δηλαδή βρίσκονται κατά µήκος της διακέντρου τους.
Έτσι τη στιγµή της σύγκρουσης η καθεµία µάζα δέχεται από τις άλλες δυο, την ίδια
κατά µέτρο δύναµη F, µε διεύθυνση αυτή της διακέντρου των δυο µαζών που
αλληλεπιδρούν. Τότε η Σ3 καθώς και η Σ4 δέχονται κατά τη στιγµή της σύγκρουσης µια
συνολική δύναµη F3=F4= F2 +F2 +2F2 συν1200 =F. Ενώ η Σ1 και η Σ2 δέχονται µια
συνολική δύναµη F1=F2= F2 +F2 +2F2συν600 =F⋅ 3 . (Στο σχήµα έχουν σχεδιαστεί
µόνο οι F1 και F3 δυνάµεις). Άρα για τα µέτρα των δυνάµεων ισχύει
m(V-υ0 ) mυ3 V-υ 0

F1= F3⋅ 3 . Έτσι προκύπτει ότι = ⋅ 3 ⇒ V-υ0=υ3⋅ 3 ⇒υ3= και για
∆t ∆t 3
V-υ0
το µέτρο |υ3|= .
3
Από την Α.∆.Ο(x) στον άξονα xx΄ έχουµε:
m⋅υ0 - m⋅υ0 =m⋅υ1+m⋅υ2⇒ υ1= -υ2, που σηµαίνει ότι οι δυο µάζες µετά την κρούση θα
κινηθούν οριζόντια µε την ίδια κατά µέτρο ταχύτητα |υ1|=|υ2|=|V|.
1 1 1
Ακόµη ισχύει Καρχ=Κτελ⇒2⋅ ⋅m⋅υ02=2⋅ ⋅m⋅V2+2⋅ ⋅m⋅υ32 ⇒
2 2 2
( V-υ0 )
2
υ0 ± υ02 +8υ02
⇒ υ0 =V
2 2
+υ32 ⇒ υ02=V2+ ⇒2⋅V -υ0⋅V-υ0 =0⇒V1,2=
2 2
⇒
3 4

⇒ V1,2=  υ=-0,5m/s H τιµή υ=1m/s αναπαράγει τις συνθήκες πριν από την κρούση.
 υ=1m/s
V-υ0 1, 5 3
Άρα δεχόµαστε ότι V=-0,5 m/s. Τότε για τη υ3 είναι |υ3|= = = m/s.
3 3 2
Τελικά µετά την κρούση τα Σ1 και Σ2 θα κινηθούν στην αρχική τους διεύθυνση (άξονας
xx΄), µε αντίθετες φορές
από την αρχική τους και µε
υ3
ταχύτητες µέτρου Σ3
|υ1|=|υ2|=|V|=0,5 m/s. Ενώ
τα Σ3 και Σ4 θα κινηθούν
στον άξονα yy΄ µε Σ1 Σ2
ταχύτητες µέτρου |υ3|=|υ4|=
3 V V
= m/s και φορές αυτές
2
που φαίνονται στο σχήµα.
Σ4
υ4
282. Κρούση, παράµετρος κρούσης και ενεργός διατοµή
Μια σφαίρα Σ1, µάζας m1=m και ακτίνας r1= R Σ1 m

κινείται µε ταχύτητα υ1 και συγκρούεται
ελαστικά και µη µετωπικά µε όµοια αρχικά Κ1 υ1 Γ
ακίνητη σφαίρα Σ2. Μάζας m2=m και ακτίνας φ
r2= R. Αν d είναι η απόσταση του κέντρου της
ακίνητης σφαίρας από το φορέα της υ1, τότε: d
α) Να αποδείξετε ότι οι ταχύτητες των δυο
σφαιρών µετά την κρούση δίνονται από τις Κ2
4R 2 -d 2 d m
σχέσεις υ1΄=υ1⋅ και υ2΄= υ1⋅ .
2R 2R Σ2
β) Να υπολογίσετε τις τιµές που µπορεί να πάρει η παράµετρος της παραπάνω κρούσης.
γ) Ποια είναι η ενεργός διατοµή της παραπάνω κρούσης;
α) Αφού οι σφαίρες είναι λείες, οι µεταξύ τους δυνάµεις τη στιγµή της κρούσης είναι
κάθετες προς τις επιφάνειές τους δηλαδή βρίσκονται κατά µήκος της διακέντρου τους.
Σύµφωνα µε τον 3ο Νόµο του Newton οι δυνάµεις µεταξύ των µαζών (δράση –
αντίδραση) είναι ίσες και αντίθετες ( η «ασθενής» µορφή του 3ου Νόµου), αλλά επίσης
οι δυνάµεις αυτές κατευθύνονται και κατά µήκος της ευθείας που συνδέει τα κέντρα
των δυο σωµάτων ( η «ισχυρή» µορφή του 3ου Νόµου). Έτσι µπορεί να δικαιολογηθεί
και η υπόθεση ότι το άθροισµα των εσωτερικών ροπών είναι µηδέν.
Αν αναλύσουµε την ταχύτητα υ1 της σφαίρας Σ1 τη στιγµή της κρούσης σε δυο
συνιστώσες µια κατά τη διεύθυνση της διακέντρου και µια κάθετη σε αυτή τότε έχουµε
υ1x=υ1⋅συνφ και υ1y= υ1⋅ηµφ. Εξαιτίας της υ1x έχουµε µετωπική ελαστική κρούση
οπότε οι δυο σφαίρες ανταλλάσσουν ταχύτητες. Έτσι η Σ2 µετά την κρούση θα κινηθεί
κατά µήκος της διακέντρου µε ταχύτητα υ2΄= υ1x=υ1⋅συνφ και η Σ1 θα έχει µόνο τη
συνιστώσα υ1y δηλαδή θα έχει µια ταχύτητα υ1΄ κάθετη στη διεύθυνση της υ2΄ µε
υ1΄= υ1y= υ1⋅ηµφ. Όµως από το σχήµα έχουµε (Κ1Κ2)=2R, (Κ2Γ)=d και
(K1Γ)= 4R 2 -d 2 .
(K1Γ) 4R 2 -d 2 (K 2 Γ) d
Έτσι προκύπτει συνφ= ⇒ συνφ= και ηµφ= ⇒ ηµφ= .
(K1K 2 ) 2R (K1K 2 ) 2R
d 4R 2 -d 2
Τελικά έχουµε υ1΄= υ1y= υ1⋅ και υ2΄= υ1x=υ1⋅ .
2R 2R
β) Η απόσταση d (αναφέρεται και ως b) λέγεται παράµετρος της κρούσης και είναι ένα
µέτρο της µετωπικότητας της κρούσης. Το d=0 αντιστοιχεί σε µια µετωπική (κεντρική)
κρούση.
d
Το d µπορεί να πάρει τιµές 0≤d≤2R οπότε από τη σχέση ηµφ= φαίνεται ότι η γωνία
2R
φ µπορεί να πάρει τιµές 0≤φ≤900.
Αν d=0, τότε είναι και φ=00 οπότε έχουµε την περίπτωση της κεντρικής κρούσης. Τότε
είναι υ1΄=0 και υ2΄=υ1 δηλαδή έχουµε ανταλλαγή ταχυτήτων.
Αν d=2R, τότε είναι και φ=900 οπότε σφαίρες δε συγκρούονται. Επίσης ισχύει υ1΄=υ1
και υ2΄=0 δηλαδή τα σώµατα κινούνται όπως και πριν την κρούση.
Ακόµη παρατηρούµε πως η υ1΄ αυξάνεται από 0 – υ1 καθώς αυξάνεται το d και άρα η
γωνία φ, ενώ η υ2΄ µειώνεται από υ1 – 0.
γ) Ο παράγοντας κρούσης είναι χρήσιµος για τις κρούσεις σφαιρών. Όµως στην
περίπτωση των ατοµικών και υποατοµικών κρούσεων δεν µπορούµε να ορίσουµε την
τροχιά του σωµατίου (βλήµατος) και του σωµατίου (στόχου) µε αρκετή ακρίβεια και
έτσι οι παράµετροι κρούσης για ξεχωριστές κρούσεις δεν µπορούν να προσδιοριστούν
(Halliday. Resnick).
Τέτοια προβλήµατα αντιµετωπίζονται στατιστικά.
Αν R0: είναι ο ρυθµός µε τον οποίο τα βλήµατα χτυπούν το στόχο (στο συγκεκριµένο
παράδειγµα έχουµε 1 βλήµα (σφαίρα)/στόχο (σφαίρα), (άρα R0=1).
R: είναι ο ρυθµός µε τον οποίο συµβαίνουν οι κρούσεις (γεγονότα) που µας

ενδιαφέρουν (1 κρούση/βλήµα-σφαίρα), (άρα R=1).
q: είναι ο αριθµός των στόχων-σφαιρών εδώ έχουµε ένα στόχο-σφαίρα (q=1).
Α: είναι το εµβαδό της επιφάνειας µέσα στην οποία µπορεί να συµβεί µια κρούση (1
γεγονός) και
σ: είναι το ενεργό εµβαδό (ή ενεργός διατοµή) της m
επιφάνειας του κάθε στόχου (σφαίρας) θεωρώντας Σ1
ότι οι στόχοι βρίσκονται σε τυχαίες µη Κ1 υ 1 Γ
επικαλυπτόµενες θέσεις, τότε ισχύει: mφ m
σ ⋅q d
R=R0· (σq: είναι το συνολικό ενεργό εµβαδό
A Κ2 Σ 2
των στόχων – σφαιρών).
R⋅A σ
Επίσης προκύπτει: σ=
R0 ⋅q
Τότε για R0=1, R=1 και q=1 προκύπτει σ=Α.
Άρα το συνολικό ενεργό εµβαδό σ της επιφάνειας του κάθε στόχου είναι ίσο µε το ολικό
εµβαδό Α της επιφάνειας µέσα στην οποία µπορεί να συµβεί µια κρούση.
Όµως η σύγκρουση των δυο σφαιρών (βλήµα – στόχος ) θα γίνει αν η απόσταση d των
κέντρων κάθετα στη διεύθυνση της ταχύτητας είναι µικρότερη από r1+r2=2R. Το
εµβαδό της επιφάνειας µέσα στην οποία µπορεί να συµβεί µια κρούση είναι
Α=π(r1+r2)2=4πR2. Τότε η ενεργός διατοµή για το γεγονός της πρόσκρουσης της
σφαίρας (βλήµα), πάνω στη σφαίρα (στόχο) είναι, σ=Α=4πR2 barn (1barn=10-28m2).
283. Μη µετωπική ελαστική κρούση 2 σφαιρών

Σ1 m
Μια σφαίρα Σ1, µάζας m και ακτίνας R κινείται µε
ταχύτητα υ1 και συγκρούεται ελαστικά και µη Κ1 υ1 Γ
µετωπικά µε όµοια αρχικά ακίνητη σφαίρα Σ2. Αν d
είναι η απόσταση του κέντρου της ακίνητης σφαίρας φ
από το φορέα της υ1, τότε να αποδείξετε ότι οι d
ταχύτητες των δυο σφαιρών µετά την κρούση δίνονται
από τις σχέσεις:
4R 2 -d 2 d Κ2
υ1΄=υ1⋅ και υ2΄= υ1⋅
2R 2R
m
Σ2
Λύση:
Αφού οι σφαίρες είναι λείες, οι µεταξύ τους δυνάµεις τη στιγµή της κρούσης είναι
κάθετες προς τις επιφάνειές τους δηλαδή βρίσκονται κατά µήκος της διακέντρου τους.
Σύµφωνα µε τον 3ο Νόµο του Newton οι δυνάµεις µεταξύ των µαζών (δράση –
αντίδραση) είναι ίσες και αντίθετες ( η «ασθενής» µορφή του 3ου Νόµου), αλλά επίσης
οι δυνάµεις αυτές κατευθύνονται και κατά µήκος της ευθείας που συνδέει τα κέντρα
των δυο σωµάτων ( η «ισχυρή» µορφή του 3ου Νόµου). Έτσι µπορεί να δικαιολογηθεί
και η υπόθεση ότι το άθροισµα των εσωτερικών ροπών είναι µηδέν.
Αν αναλύσουµε την ταχύτητα υ1 της σφαίρας Σ1 τη στιγµή της κρούσης σε δυο
συνιστώσες µια κατά τη διεύθυνση της διακέντρου και µια κάθετη σε αυτή τότε έχουµε
υ1x=υ1⋅συνφ και υ1y= υ1⋅ηµφ. Εξαιτίας της υ1x έχουµε µετωπική ελαστική κρούση
οπότε οι δυο σφαίρες ανταλλάσσουν ταχύτητες. Έτσι η Σ2 µετά την κρούση θα κινηθεί
κατά µήκος της διακέντρου µε ταχύτητα υ2΄= υ1x=υ1⋅συνφ και η Σ1 θα έχει µόνο τη
συνιστώσα υ1y δηλαδή θα έχει µια ταχύτητα υ1΄ κάθετη στη διεύθυνση της υ2΄ µε
υ1΄= υ1y= υ1⋅ηµφ. Όµως από το σχήµα έχουµε (Κ1Κ2)=2R, (Κ2Γ)=d και
(K1Γ)= 4R 2 -d 2 .
(K1Γ ) 4R 2 -d 2 (K 2 Γ ) d
Έτσι προκύπτει συνφ= ⇒ συνφ= και ηµφ= ⇒ ηµφ= .
(K1K 2 ) 2R (K1K 2 ) 2R
d 4R 2 -d 2
Τελικά έχουµε υ1΄= υ1y= υ1⋅ και υ2΄= υ1x=υ1⋅ .
2R 2R
Η απόσταση d λέγεται παράµετρος της κρούσης και είναι ένα µέτρο της µετωπικότητας
της κρούσης. Το d=0 αντιστοιχεί σε µια µετωπική (κεντρική) κρούση.
d
Το d µπορεί να πάρει τιµές 0≤d≤2R οπότε από τη σχέση ηµφ= φαίνεται ότι η γωνία
2R
φ µπορεί να πάρει τιµές 0≤φ≤900.
Αν d=0, τότε είναι και φ=00 οπότε έχουµε την περίπτωση της κεντρικής κρούσης. Τότε
είναι υ1΄=0 και υ2΄=υ1 δηλαδή έχουµε ανταλλαγή ταχυτήτων.
Αν d=2R, τότε είναι και φ=900 οπότε σφαίρες δε συγκρούονται. Επίσης ισχύει υ1΄=υ1
και υ2΄=0 δηλαδή τα σώµατα κινούνται όπως και πριν την κρούση.
Ακόµη παρατηρούµε πως η υ1΄ αυξάνεται από 0 m
– υ1 καθώς αυξάνεται το d και άρα η γωνία φ, Σ1
ενώ η υ2΄ µειώνεται από υ1 – 0.
Αν όµως θεωρήσουµε ότι και οι δυο µάζες Κ1 υ Γ
κινούνται µε ταχύτητα υ, όπως φαίνεται στο φ
σχήµα και έστω ότι d=R⋅ 2 τότε είναι d
ηµφ=
d
⇒ ηµφ=
R 2
⇒ ηµφ=
2
⇒ υ φ
2R 2R 2 Κ2
⇒φ=450.
Στη διεύθυνση της διακέντρου η κρούση είναι m
κεντρική οπότε έχουµε ανταλλαγή ταχυτήτων. Σ 2
Σ1 m
Έτσι έχουµε το παρακάτω σχήµα: υ΄
Γ
Τότε για τις ταχύτητες υ΄ των δυο ίσων µαζών φ
µετά την κρούση ισχύει ότι υ΄= υ1χ2 +υ1y
2
=υ . d
Άρα σε αυτή την περίπτωση τα µέτρα των φ
ταχυτήτων των δυο σφαιρών µετά την κρούση
είναι όσο και πριν από αυτή.
υ΄m
Ακόµη παρατηρούµε ότι και µετά την κρούση Σ2
οι ταχύτητες υ΄ των δυο µαζών εξακολουθούν
να είναι παράλληλες και µάλιστα στη συγκεκριµένη περίπτωση (φ=450) είναι και
κάθετες στην αρχική τους διεύθυνση όπως προκύπτει από το σχήµα.
284. Μη µετωπική ελαστική κρούση m1 και m2 (2)
Μια σφαίρα µάζας m1=5Kg

κινείται (ολισθαίνει) m1 P΄
m1 1
οριζόντια µε ταχύτητα P1 m2
υ=1m/s και συγκρούεται µη
µετωπικά και ελαστικά µε
αρχικά ακίνητη σφαίρα
m2
µάζας m2=7Kg. Αν µετά
την κρούση η σφαίρα m1 y P΄2
κινείται µε ταχύτητα υ1 που
σχηµατίζει µε την P΄1
οριζόντια διεύθυνση γωνία
θ1=600, τότε να 0
υπολογίσετε την ταχύτητα P1=Pαρχ θ1=60 x
υ1 καθώς και την ταχύτητα θ P1=Pαρχ=Pτελ
υ2 της m2, µετά την
κρούση. Τριβές δεν P΄2
υπάρχουν.
Λύση:
1 1 1
α) Η κρούση είναι ελαστική οπότε ισχύει: Καρχ=Κτελ⇒ m1⋅υ2= m1⋅υ12+ m2⋅υ22⇒
2 2 2
m1 5
⇒ υ22= (υ2 -υ12) ⇒ υ22= ⋅(1 -υ12) (1) .
m2 7
Ακόµη από την Α.∆.Ο στον άξονα xox΄ έχουµε:

5υ1
την Α.∆.Ο(xx΄): m1⋅υ=m1⋅υ1⋅συν600+m2⋅υ2⋅ συνθ⇒5= +7⋅υ2⋅συνθ⇒
2
5 υ
⇒ υ2⋅συνθ= ⋅(1 - 1 ) (2) .
7 2
Από την Α.∆.Ο στον άξονα yoy΄ έχουµε:
3 5 3
0=m1⋅υ1⋅ηµ600-m2⋅υ2⋅ ηµθ⇒5⋅ υ1⋅ =7⋅υ2⋅ηµθ⇒ υ2⋅ηµθ = ⋅ ⋅ υ1 (3) .
2 7 2
2 2
5 υ 5 3
Από την (2) ⇒ υ22 ⋅συν2θ=   ⋅(1 - 1 )2 και από την (3) ⇒ υ22 ⋅ηµ2θ=   ⋅ ⋅ υ12.
7 2 7 4
Με πρόσθεση κατά µέλη προκύπτει:
2 2
5 υ 5 3
υ22 ⋅( ηµ2θ +συν2θ)=   ⋅(1 - 1 )2+   ⋅ ⋅ υ12⇒
7 2 7 4
2 2
5 υ2 3υ 2 5
⇒ υ22 =   ⋅(1+ 1 -υ1+ 1 ) ⇒ υ22 =   ⋅(υ12-υ1+1) (4).
7 4 4 7
2
5 5
Από τις σχέσεις (1) ∧ (4)⇒ ⋅(1 -υ12)=   ⋅(υ12-υ1+1)⇒
7 7
5 2
⇒1 -υ12= ⋅(υ12-υ1+1)⇒ 7 -7υ12=5⋅υ12-5⋅υ1+5⇒12⋅υ12-5⋅υ1-2=0⇒ υ1= =0,67m/s.
7 3
2
5 2 5 4
Τότε από την (1) προκύπτει υ22= ⋅[1 -   ]⇒ υ22= ⋅(1 - )⇒
7 3 7 9
25 5 7
⇒ υ 22= ⇒ υ 2= ⇒ υ2=0,62 m/s.
63 21
5 7 5 1 7 2 2 7
Ακόµη από την (2) ⇒ ⋅συνθ= ⋅(1 - )⇒ ⋅συνθ= ⇒ συνθ= και εύκολα
21 7 3 3 3 7
3
προκύπτει ηµθ= ή θ=410.
7
Από το νόµο των συνηµιτόνων έχουµε:

1
p′22 =p1′2 +pαρχ
2
-2p1′pαρχ συν600 ⇒(m2υ2)2=( m1υ1)2+ (m1υ)2-2m2υ1υ ⇒
2
5
⇒49υ22=25υ12+25-25υ1⇒49υ22=25(υ12-υ1+1). Όµως ισχύει υ22= ⋅(1 -υ12) άρα
7
5 2
49 ⋅(1 -υ12)=25(υ12-υ1+1)⇒7⋅(1 -υ12)=5·(υ12-υ1+1)⇒12 υ12-5υ1-2=0⇒ υ1= =0,67m/s.
7 3
285. Μη µετωπική ελαστική κρούση m1 και m2 .

Μια σφαίρα µάζας m1=5Kg
κινείται (ολισθαίνει) οριζόντια
µε ταχύτητα υ1=1m/s και m1 P΄
1
συγκρούεται µη µετωπικά και m1 P1 m2
ελαστικά µε αρχικά ακίνητη
σφαίρα µάζας m2=7Kg. Αν µετά
την κρούση η σφαίρα m2 m2
κινείται µε ταχύτητα υ2΄ που
σχηµατίζει µε την οριζόντια y P΄
2
3
διεύθυνση γωνία θ µε εφθ= , P΄1
2
τότε να υπολογίσετε την
ταχύτητα υ1΄ καθώς και την P1=Pαρχ φ
x
ταχύτητα υ2΄ της m2, µετά την θ P1=Pαρχ=Pτελ
κρούση. Τριβές δεν υπάρχουν.
P΄
2
Λύση:
3 3 2 7
Ισχύει εφθ= απ’ όπου εύκολα προκύπτει ηµθ= και συνθ= .
2 7 7
υ1y
υ1
θ
υ 1x
θ
Από το σχήµα προκύπτει ότι η γωνία θ µε την οποία θα κινηθεί η m2 µετά την κρούση
2 7
είναι και η γωνία που σχηµατίζει η υ1 µε τη διάκεντρο. Άρα έχουµε υ1x=υ1·συνθ=
7
3
m/s και υ1y= υ1·ηµθ= m/s.
7
Τότε για την ταχύτητα υ1x΄ της m1 µετά την κρούση και κατά τη διεύθυνση της
m -m −2 2 7 7
διακέντρου θα ισχύει υ1x΄= 1 2 υ1x = ⋅ =- m/s και
m1 +m 2 12 7 21
3 1 3 28 4 2
υ1y΄=υ1y= υ1·ηµθ= m/s άρα ισχύει: υ1΄= υ1x′2 + υ1 y′2 = + = = =
7 63 7 63 9 3
=0,67 m/s.
y
υ΄1
υ΄1y
υ΄1x φ x
O θ
υ΄2
Ακόµη από το σχήµα για τη γωνία υ1΄Ο υ1x΄ ισχύει:

3
υ1 y′
εφ( υ1΄Ο υ1x΄ )= = 7 = 3 3 άρα υ1΄Ο υ1x΄ =790.
υ1x′ 1
3 7
Τότε είναι υ1΄Ο υ1y΄=90 -790=110. Ακόµη υ1y΄Ο x =900-θ=900-410=490.
0
Τελικά φ=490+110=600.
Επίσης ισχύει:
2m1 10 2 7 5 7
υ2΄= υ1x = ⋅ = =0,62 m/s.
m1 +m 2 12 7 21
286. Κρούση 3 σφαιρών Σ1

∆ιαθέτουµε τρεις όµοιες λείες σφαίρες Σ, m
Σ1 και Σ2, µάζας m η καθεµία που m
βρίσκονται πάνω σε λείο οριζόντιο Σ
δάπεδο. υ0
Οι σφαίρες Σ1 και Σ2 εφάπτονται αρχικά
όπως φαίνεται στο σχήµα.
Η σφαίρα Σ κινείται αρχικά µε οριζόντια
ταχύτητα υ0=5m/s, η οποία είναι κάθετη
m
στη διάκεντρο των Σ1 και Σ2. Σ2
Όλες οι κρούσεις θεωρούνται ελαστικές.
Να υπολογιστούν οι ταχύτητες των τριών σφαιρών µετά την κρούση.
Λύση:
Κατά τη στιγµή της σύγκρουσης η δύναµη F1=F ανάµεσα στις Σ και Σ1 βρίσκεται πάνω
στη διάκεντρό τους σύµφωνα µε τον 3ο Νόµο του Newton.
Σ
Αφού οι σφαίρες είναι λείες, οι 1 F
V
µεταξύ τους δυνάµεις τη στιγµή υ 1=υ
της κρούσης είναι κάθετες προς Σ
τις επιφάνειές τους δηλαδή
βρίσκονται κατά µήκος της
διακέντρου τους.
Σύµφωνα µε τον 3ο Νόµο του υ0
Newton οι δυνάµεις µεταξύ των
υ2=υ F
Σ2
µαζών (δράση – αντίδραση) είναι ίσες και αντίθετες ( η «ασθενής» µορφή του 3ου
Νόµου), αλλά επίσης οι δυνάµεις αυτές κατευθύνονται και κατά µήκος της ευθείας που
συνδέει τα κέντρα των δυο σωµάτων ( η «ισχυρή» µορφή του 3ου Νόµου). Έτσι µπορεί να
δικαιολογηθεί και η υπόθεση ότι το άθροισµα των εσωτερικών ροπών είναι µηδέν.
R 1
Από το σχήµα έχουµε ηµθ= ⇒ ηµθ= ή θ=300.
2R 2
Η συνισταµένη δύναµη FΣ, που

δέχεται η σφαίρα Σ, είναι οριζόντια
V F Σ
οπότε η τελική ορµή της Σ, θα έχει
επίσης διεύθυνση στον άξονα xox΄.
Επειδή η αρχική ορµή στον άξονα
FΣ
yoy΄ είναι µηδέν και επειδή το
σώµα Σ µετά την κρούση θα
υ0
κινηθεί στον άξονα xox΄ από την
Α.∆.Ο στον άξονα yoy΄ έχουµε, F
Α.∆.Ο(yy΄): 0=m1⋅υ1⋅ηµθ-m2⋅υ2⋅ ηµθ⇒ m⋅υ1⋅ηµθ=m⋅υ2⋅ ηµθ⇒υ1=υ2=υ.
Έτσι µόλις συγκρουστεί η σφαίρα Σ µε τη Σ1 τότε η Σ1 αποκτά ταχύτητα υ1=υ που

βρίσκεται πάνω στη διάκεντρο των δυο σφαιρών. Παρόµοια και η Σ2 αποκτά ταχύτητα
υ 2 =υ .
Ακόµη από την Α.∆.Ο στον άξονα xox΄ έχουµε:
Α.∆.Ο(xx΄): m⋅υ0=2⋅m⋅υ⋅συν300+m⋅V⇒ υ0=2⋅υ⋅συν300+V⇒ 5= 3 ⋅υ+V⇒
⇒V=5- 3 ⋅υ (1), όπου V είναι η ταχύτητα της σφαίρας Σ µετά την κρούση.
1 1 1 1
Ακόµη ισχύει Καρχ=Κτελ⇒ ⋅m⋅υ02= ⋅m⋅υ2+ ⋅m⋅υ2+ ⋅m⋅V2⇒
2 2 2 2
⇒ υ0 =2⋅υ +V (2), τότε από τη (1) προκύπτει,
2 2 2
25=2⋅υ2+25+3υ2-10⋅ 3 ⋅υ⇒5υ2=10⋅ 3 ⋅υ ⇒υ=2⋅ 3 m/s.
Τελικά (1)⇒ V = 5- 3 ⋅2⋅ 3 ⇒ V =5-6⇒ V = -1 m/s. ∆ηλαδή η Σ µετά την κρούση

αναπηδά και κινείται µε αντίθετη φορά.
287. Πλάγια κρούση σε κεκλιµένο επίπεδο
Σφαίρα Σ σχετικά µικρής µάζας m=0,04Kg, προσπίπτει σε λείο κεκλιµένο επίπεδο

γωνίας κλίσης φ=600. Η σφαίρα αρχικά κινείται οριζόντια, παράλληλα στη βάση του
κεκλιµένου επιπέδου µε
σταθερή ταχύτητα, µέτρου
υ=100m/s. Αν η κρούση
της σφαίρας µε το
κεκλιµένο επίπεδο είναι
ελαστική και ο χρόνος
επαφής της µ’ αυτό είναι Σ
∆t=10-2 s, να βρείτε: υ
α) την ταχύτητα της
0
σφαίρας (µέτρο και φ= 60
κατεύθυνση) µετά την
κρούση,
β) τη δύναµη που δέχτηκε η σφαίρα κατά την κρούση. Η σφαίρα εκτελεί µόνο
µεταφορική κίνηση.
Λύση:
υ΄=υ
υy
υx θ
m
υ
mg
0
60
1 1
α) Η κρούση θεωρείται ελαστική άρα ισχύει, Καρχ=Κτελ⇒ ⋅m⋅υ2= ⋅m⋅υ΄2 ⇒
2 2
⇒ υ=υ΄. Ισχύει υ΄x=υ⋅συνθ και υy=υ⋅ηµθ. Τότε έχουµε:
∆px=-mυ΄x-mυ= -mυ⋅συνθ -mυ= -mυ⋅(1+συνθ) και ∆py=mυ΄y=mυ⋅ηµθ.
Αν δεν υπάρχουν τριβές, όπως εδώ, τότε στη σφαίρα κατά τη διάρκεια της κρούσης
ασκούνται το βάρος της (mg) και η αντίδραση Ν από το κεκλιµένο επίπεδο, η οποία
είναι κάθετη σε αυτό στο σηµείο πρόσκρουσης. Η Ν αναλύεται στις συνιστώσες Νx
και Νy.
∆p -mυ(1+συνθ)
Για τη δύναµη στον οριζόντιο άξονα έχουµε ΣFx= x ⇒Nx= ⇒
∆t ∆t
-mυ(1+συνθ) N -mυ(1+συνθ)
⇒Νσυν300= ⇒ = (1)
∆t 2 3∆t
∆p y mυηµθ
Στον κατακόρυφο άξονα έχουµε ΣFy= ⇒Ny-mg= ⇒
∆t ∆t
mυηµθ N mυηµθ
⇒ N⋅ηµ300=mg+ ⇒ = mg+ (2).
∆t 2 ∆t
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι η γωνία εκτροπής θ, εξαρτάται από τη διάρκεια
της κρούσης.
Αν λόγω της µικρής διάρκειας της κρούσης η συµβολή του βάρους θεωρηθεί ασήµαντη
(ΩΒ=0) τότε,
N mυηµθ
(2)⇒ = (3). Οπότε από τις σχέσεις (1) και (3) προκύπτει,
2 ∆t
-mυ(1+συνθ) mυηµθ
= ⇒1+συνθ= 3 ηµθ⇒3ηµ2θ=(1+συνθ)2⇒
3∆t ∆t
⇒3(1-συν2θ)=1+συν2θ+2συνθ⇒3-3συν2θ=1+συν2θ+2συνθ⇒
⇒4συν2θ+2συνθ-2=0⇒ θ=600, άρα η γωνία που σχηµατίζει η υ΄ µε την κάθετη στο
κεκλιµένο επίπεδο (γωνία ανάκλασης) είναι 300, δηλαδή όση είναι και η γωνία
πρόσπτωσης.
∆p x -mυ(1+συνθ) -3mυ
β) ΣFx= ⇒ ΣFx= ⇒ ΣFx= =-600Ν
∆t ∆t 2∆t
∆p y mυηµθ
Παρόµοια έχουµε ΣFy= ⇒ ΣFy= ⇒ ΣFy=200 3 Ν.
∆t ∆t
mυ 3 mυ 3
Τότε είναι ΣF= ΣFx2 +ΣFy2 ⇒ ΣF= ⇒ ΣF= ⇒ ΣF=400 3 Ν.
∆t ∆t
Βέβαια αφού θεωρήσαµε ασήµαντη την επίδραση του βάρους ισχύει ΣF=N.
FA A
288. Θα ολισθήσει;
Σ Λ
υ
m
Η οµογενής ράβδος ΑΒ του σχήµατος έχει µάζα Μ=3 3 Κg
και µήκος L=2m. Η ράβδος στηρίζεται µε το άκρο της Α σε Κ
λείο κατακόρυφο τοίχο και µε το άκρο της Β σε οριζόντιο
δάπεδο. Ακόµη σχηµατίζει µε το οριζόντιο δάπεδο γωνία N΄
φ=600. Mg
Σφαίρα Σ µάζας m=0,04Kg, κινείται οριζόντια, µε σταθερή
ταχύτητα, µέτρου υ=10m/s κάθετα στον τοίχο και προσκρούει Β φ T
L
στη ράβδο στο σηµείο Λ σε απόσταση από το άκρο της Α. Η κρούση της σφαίρας
4
µε τη ράβδο είναι ελαστική και ο χρόνος επαφής της µ’ αυτή είναι ∆t=10-2 s.
3
Αν ο συντελεστής στατικής τριβής µεταξύ της ράβδου και του δαπέδου είναι µ=
3
τότε να βρείτε αν τη στιγµή της κρούσης η ράβδος ολισθαίνει.
Θεωρήστε ότι µεταξύ της ράβδου και της σφαίρας δεν υπάρχουν τριβές. ∆ίνεται
g=10m/s2.
Λύση:
υ΄=υ
Η κρούση θεωρείται ελαστική άρα ισχύει υy
1 1
Καρχ=Κτελ⇒ ⇒ ⋅m⋅υ2= ⋅m⋅υ΄2 ⇒ υ=υ΄.
2 2 υx θ A
Ισχύει υ΄x=υ⋅συνθ και υy=υ⋅ηµθ.
Τότε έχουµε: m υ
∆px=-mυ΄x-mυ=
=-mυ⋅συνθ-mυ=-mυ⋅(1+συνθ) και
∆py=mυ΄y=mυ⋅ηµθ. mg
Αν δεν υπάρχουν τριβές, όπως εδώ, τότε στη
σφαίρα κατά τη διάρκεια της κρούσης Κ
ασκούνται το βάρος της (mg) και η
αντίδραση Ν από το κεκλιµένο επίπεδο, η
οποία είναι κάθετη σε αυτό στο σηµείο
πρόσκρουσης. Η Ν αναλύεται στις
συνιστώσες Νx και Νy.
φ
Για τη δύναµη στον οριζόντιο άξονα έχουµε
∆p
ΣFx= x ⇒Nx=
-mυ(1+συνθ)
⇒Νσυν300=
Β
∆t ∆t
-mυ(1+συνθ) N -mυ(1+συνθ)
⇒ = (1)
∆t 2 3∆t
∆p y mυηµθ
Στον κατακόρυφο άξονα έχουµε ΣFy= ⇒Ny-mg= ⇒
∆t ∆t
mυηµθ N mυηµθ
⇒ N⋅ηµ300=mg+ ⇒ = mg+ (2).
∆t 2 ∆t
Αν λόγω της µικρής διάρκειας της κρούσης η συµβολή του βάρους θεωρηθεί ασήµαντη
(ΩΒ=0) τότε
N mυηµθ
(2)⇒ = (3). Οπότε από τις σχέσεις (1) και (3) προκύπτει:
2 ∆t
-mυ(1+συνθ) mυηµθ
= ⇒1+συνθ= 3 ηµθ⇒3ηµ2θ=(1+συνθ)2⇒
3∆t ∆t
⇒3(1-συν2θ)=1+συν2θ+2συνθ⇒3-3συν2θ=1+συν2θ+2συνθ⇒
⇒4συν2θ+2συνθ-2=0⇒ θ=600.
∆p x -mυ(1+συνθ) -3mυ
Nx= ⇒ Nx= ⇒ Nx= =-60Ν
∆t ∆t 2∆t
∆p y mυηµθ
Παρόµοια έχουµε Ny= ⇒ Ny= ⇒ Ny=20 3 Ν.
∆t ∆t
FA
Τότε είναι N= N +N ⇒ N=
2
x
2
y
mυ 3
⇒ A
∆t
mυ 3
⇒N= ⇒ N=40 3 Ν µε διεύθυνση κάθετη
∆t
στη ράβδο.
Τη στιγµή της κρούσης οι δυνάµεις που

ασκούνται στη ράβδο είναι αυτές του διπλανού
σχήµατος. Τότε από την ισορροπία της ράβδου N΄ Mg
στον οριζόντιο άξονα ισχύει ΣFx=0⇒
⇒FA=Nx+Tστ (1) . Ακόµη από την ισορροπία της
ράβδου στον κατακόρυφο άξονα ισχύει ΣFy=0⇒
⇒Ny+Mg=N΄ ⇒ N΄=20 3 +30 3 ⇒
φ T
⇒Ν΄=50 3 Ν. Β
Επίσης από την ισορροπία της ράβδου και παίρνοντας τις ροπές ως προς το σηµείο Β
έχουµε:
3L L 3 3L L 1
Στ(Β)=0⇒FA⋅L⋅ηµφ=Ν⋅ +Μg συνφ=0⇒ FA⋅L⋅ =40 3 ⋅ +30 3 ⋅ =0⇒
4 2 2 4 2 2
⇒ FA=75N.
Τότε (1)⇒ Tστ= FA-|Nx|⇒ Tστ=75-60⇒ Tστ=15 Ν.
3
Όµως η οριακή τριβή είναι Τορ=µ⋅Ν΄⇒ Τορ= ⋅50 3 ⇒ Τορ=50Ν. Tστ< Τορ, οπότε η
3
ράβδος τη στιγµή της κρούσης δε θα ολισθήσει.
1. Πριν την κρούση για τη ράβδο ισχύει

ΣFx=0⇒FA= Tστ (1) . Ακόµη ισχύει ΣFy=0⇒N΄=Mg=30 3 Ν.
Επίσης παίρνοντας τις ροπές ως προς το σηµείο Β έχουµε,

L 3 L 1
Στ(Β)=0⇒FA⋅L⋅ηµφ=Μg συνφ=0⇒ FA⋅L⋅ =30 3 ⋅ =0⇒ FA=15N.
2 2 2 2
Τότε (1)⇒ Tστ= FA⇒ Tστ=15 Ν.
Μήπως η Tστ δε µεταβάλλεται κατά την κρούση σε όποιο σηµείο της ράβδου και να γίνει η
κρούση;!!
2. Για την ελάχιστη τιµή της γωνίας φ για την οποία η ράβδος δε γλιστρά στο οριζόντιο
δάπεδο έχουµε.
L 15 3
Στ(Β)=0⇒FA⋅L⋅ηµφ=Μg συνφ=0⇒ FA= .
2 εφφ
15 3
Ακόµη έχουµε ΣFx=0⇒ Tστ=FA⇒ Tστ= και ΣFy=0⇒N΄=Mg=30 3 Ν.
εφφ
15 3
Τότε για να µην έχουµε ολίσθηση πρέπει να ισχύει Τστ≤µΝ⇒ ≤µ⋅30 3 ⇒
εφφ
1 3
⇒εφφ≥ ⇒ εφφ≥ και φ≥410 ή φmin=410. Για κάθε γωνία µικρότερη από 410 η
2µ 2
ράβδος ολισθαίνει.
289. Φαινόµενο Doppler σε µια κυκλική κίνηση

υS υSx
Ηχητική πηγή S διαγράφει κυκλική τροχιά
ακτίνας R µε σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω. Η φ
πηγή εκπέµπει ηχητικά κύµατα συχνότητας fs. θ S
υSy
Ακίνητος παρατηρητής Α βρίσκεται στην
θ
οριζόντια διάµετρο της κυκλικής τροχιάς που R
διαγράφει η ηχητική πηγή S όπως φαίνεται στο ωt θ
σχήµα.
R A
Να υπολογιστεί η συχνότητα fA του ήχου που O
ακούει ο παρατηρητής Α. Θεωρήστε ότι τη
χρονική στιγµή t0=0 η πηγή και ο παρατηρητής
ταυτίζονται. Ακόµη δίνεται η ταχύτητα του
ήχου στον αέρα υηχ=υ.
Λύση:
∆
Για περιστροφή της πηγής κατά ω⋅t το O A S είναι πάντα ισοσκελές µε Â = Ŝ = θ̂ .
ωt
Ακόµη ισχύει ω⋅t=1800-2 θ̂ ⇒ θ̂ =90- .
2
Για τη ταχύτητα της πηγής ισχύει υs=ω⋅R και υsx=υs⋅συνφ= ω⋅R⋅ συνφ, όπου
ωt ωt
φ+θ=90⇒φ= . Οπότε υsx=ω⋅R⋅συν
2 2
Άρα για τη συχνότητα του ήχου που ακούει ο παρατηρητής Α έχουµε,
υ υ
fA= fs⇒ fA= ⋅fs µε t≠kT k∈Z+. Για t=kT (αυτά είναι σηµεία
υ+υs συνφ ωt
υ+ωRσυν( )
2
ασυνέχειας) ισχύει fA=fs.
f s για t=kT
 υ
Τελικά f A =  f s για t ≠ kT
 υ+ωRσυν( ωt )
 2
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ:
υ υ
Για ωt=900 είναι fA= 0
⋅fs⇒ fA= ⋅fs (fA<fs)
υ+ωRσυν45 2
υ+ωR
2
υ υ
Για ωt=600 είναι fA= ⋅fs⇒ fA= ⋅fs (fA<fs)
υ+ωRσυν300 3
υ+ωR
2
υ υ
Για ωt=1200 είναι fA= ⋅fs⇒ fA= ⋅fs (fA<fs)
υ+ωRσυν600 υ+
ωR
2
ο ο
Στο 1 και 2 τεταρτηµόριο είναι fA<fs
υ υ
⋅fs⇒ fA= ⋅fs (fA>fs)
υ+ωRσυν120 ωR
υ-
2
υ υ
⋅fs⇒ fA= ⋅fs⇒
υ+ωRσυν150 υ-ωRσυν300
υ
⇒fA= ⋅fs (fA>fs)
3
υ-ωR
2
Στο 3ο και 4ο τεταρτηµόριο είναι fA>fs. Στο σηµείο Α είναι fA=fs.
290. Άνθρωπος σε µια κυκλική τροχιά
Ένας άνθρωπος µάζας m=50Kg, τρέχει

κατά την ωρολογιακή φορά, πάνω σε
έναν κυκλικό δίσκο µάζας Μ=100Kg
και ακτίνας R=2m. Ο άνθρωπος
κινείται σε κυκλική τροχιά σε M
απόσταση d=1m από το κέντρο του m
δίσκου, µε ταχύτητα υ=3m/s ως προς R d
το δίσκο, ενώ ο δίσκος περιστρέφεται
χωρίς τριβές, αντιωρολογιακά µε M
σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω0=1 rad/s.
Κάποια στιγµή ο άνθρωπος
σκοντάφτει και πέφτει. Ποια είναι η 0
καινούργια γωνιακή ταχύτητα του
συστήµατος άνθρωπος – δίσκος µετά το πέσιµο του ανθρώπου; Πόσο µεταβλήθηκε η
κινητική ενέργεια του συστήµατος κατά το πέσιµο του ανθρώπου;
1
∆ίνεται για το δίσκο Ιδ=Ιcm= ⋅M⋅R2 και ότι δεν υπάρχουν εξωτερικές ροπές.
2
Λύση:
Η ταχύτητα του ανθρώπου ως προς την ακίνητη γη είναι υα=υ-ω0⋅d=2m/s. Η ολική

στροφορµή του συστήµατος ως προς τη γη είναι σταθερή. Άρα L αρχ = Lτελ ή
Ι δ ⋅ ω0 − m ⋅ υ α ⋅ d 1
Ιδ⋅ω0-m⋅υα⋅d=(Iδ+m⋅d2)⋅ω⇒ω= µε Ιδ= ⋅M⋅R2=200 Κg⋅m2 .
Ιδ + m ⋅ d 2
2
200 − 100
Άρα ω= ⇒ ω=0,4 rad/s.
250
1 1 1
Καρχ= ⋅Ιδ⋅ω02+ ⋅m⋅υα2=100+100=200J. Ακόµη Kτελ= ⋅(Iδ+m⋅d2)⋅ω2=125⋅0,16=20J.
2 2 2
Η κινητική ενέργεια του συστήµατος δε διατηρείται σταθερή, αλλά µικραίνει.
291. Ελαστική κρούση 2 σφαιρών που κινούνται α) σε κάθετες διευθύνσεις και

β) στην ίδια ευθεία
α) Σφαίρα Σ1, µάζας m και ακτίνας R κινείται

Σ1 Σ2
µε ταχύτητα υ και συγκρούεται ελαστικά µε υ
όµοια σφαίρα Σ2 που κινείται µε ταχύτητα
ίσου µέτρου υ σε κάθετη διεύθυνση. Να
υπολογιστούν οι ταχύτητες των δυο σφαιρών υ
µετά την κρούση.

β) ∆υο τελείως ελαστικές σφαίρες ίσης µάζας m, κινούνται στην ίδια ευθεία
πλησιάζοντας η µια την άλλη µε ταχύτητες αντίστοιχα υ1 και υ2. Κάποια χρονική
στιγµή απέχουν µεταξύ τους απόσταση d. Μετά από πόσο χρόνο θα απέχουν πάλι την
ίδια απόσταση d;
Λύση:
α) Όταν δυο τέλεια ελαστικές σφαίρες Σ1 Σ2

συγκρούονται κεντρικά τότε ανταλλάσουν υ
ταχύτητες. Κατά τον άξονα των x λοιπόν,
φ
έχουµε µετωπική ελαστική κρούση οπότε οι
δυο σφαίρες ανταλλάσσουν ταχύτητες. Έτσι η υ
Σ1 µετά την κρούση θα ακινητοποιηθεί ενώ η V
Σ2 µετά την κρούση θα αποκτήσει στον άξονα
των x την ταχύτητα της Σ1.
β) Τη στιγµή που θα συγκρουστούν οι δυο σφαίρες θα έχουν διανύσει αποστάσεις
d
x1=υ1⋅t και x2=υ2⋅t µε x1+x2=d ή υ1⋅t +υ2⋅t=d⇒t= . Μετά την κρούση οι δυο
υ1 +υ2
σφαίρες ανταλλάσουν ταχύτητες και θα έχουµε x1΄=υ2⋅t΄ και x2΄ =υ1⋅t΄ µε x1΄+x2΄ =d.
d
Οπότε προκύπτει t΄ = . Οπότε τα δυο σώµατα θα απέχουν ξανά απόσταση d σε
υ1 +υ2
2d
χρόνο tολ=t+t΄= .
υ1 +υ2
292. Ελαστική κρούση σφαιρών που κυλίονται
Η συµπαγής σφαίρα m1=2Kg του σχήµατος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο

επίπεδο και συγκρούεται µετωπικά και ελαστικά µε αρχικά ακίνητη κούφια σφαίρα
µάζας m2=1Kg της ίδιας ακτίνας R. (Οι ακτίνες θεωρούνται ίσες ώστε η κρούση να
είναι κεντρική). Η οριζόντια ταχύτητα του κέντρου µάζας της σφαίρας πριν τη
σύγκρουση έχει µέτρο m1
υ1=3m/s όπως ω1 m2
α) Να βρείτε τις υ1
ταχύτητες των δυο
σφαιρών αµέσως µετά A
τη σύγκρουση αν οι
µάζες εξακολουθούν
να κινούνται οριζόντια.
β) Σε πόσο χρόνο µετά τη σύγκρουση οι µάζες m1 και m2 θα σταµατήσουν να

ολισθαίνουν; Ποια µάζα θα σταµατήσει την ολίσθηση πρώτη;
γ) Έστω πως η m2 είναι δεµένη σε ελατήριο σταθεράς Κ όπως φαίνεται στο σχήµα.
Τότε αν αµέσως µετά
την κρούση m1
ω1 m2
αποµακρύνουµε τη
µάζα m1 σε πόσο
υ1
K
χρόνο θα σταµατήσει
η ολίσθηση της µάζας
m2 ;
∆ίνεται ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µεταξύ σφαίρας και επιπέδου µ=1/7.

Θεωρούµε ότι µεταξύ των σφαιρών δεν αναπτύσσεται κάποια τριβή. Aκόµη δίνεται για
2
τη σφαίρα µάζας m1 και ακτίνας R, Icm=Ι1= ⋅m1⋅R2 και για τη σφαίρα µάζας m2 και
5
ακτίνας R, Icm=Ι2=m2⋅R . Για τις πράξεις θεωρείστε g=10m/s2.
2
Λύση:
Σε κάθε σύνθετη κίνηση ενός στερεού, η στροφορµή του στερεού ως προς οποιοδήποτε
σηµείο Α του επιπέδου κίνησης (ή ως προς άξονα κάθετο σ’ αυτό) µπορεί να
υπολογιστεί ως άθροισµα δύο όρων:
α) Της ιδιοστροφορµής του L(CM) = ICM·ω που είναι ανεξάρτητη του σηµείου ή του
άξονα αναφοράς, και
β) Της «µεταφορικής» ή τροχιακής στροφορµής L(µετ.) = M·υCM·d, της στροφορµής
δηλαδή του κέντρου µάζας ως προς το σηµείο ή τον άξονα αναφοράς.
_L(A) = L(spin) + L(µετ.)_ ή _L(A) = ICM·ω + M·υCM·d_
Η σύνθετη κίνηση της κάθε σφαίρας, µπορεί να θεωρηθεί ως συνδυασµός µιας

ιδιοπεριστροφής µε γωνιακή ταχύτητα ω και µιας µεταφοράς µε ταχύτητα υCM.
Επειδή οι δυνάµεις που ασκούνται κατά τη διάρκεια της κρούσης µεταξύ των σφαιρών
είναι κεντρικές η ιδιοστροφορµή της κάθε σφαίρας ως προς οποιοδήποτε σταθερό
σηµείο του οριζόντιου επιπέδου κίνησης παραµένει σταθερή.
Ακόµη οι ροπές των τριβών ως προς το ακίνητο σηµείο Α του εδάφους (επιπέδου
κίνησης) είναι µηδενικές, µια και το σηµείο Α βρίσκεται πάνω στον κοινό φορέα των
τριβών. Έτσι η στροφορµή της κάθε σφαίρας διατηρείται ως προς το ακίνητο σηµείο Α
του εδάφους.
Ακόµη θεωρούµε ότι η διάρκεια της κρούσης είναι πολύ µικρή οπότε η συµβολή της
στατικής τριβής στη µεταβολή της ορµής (µεταφορική κίνηση) είναι ασήµαντη, ενώ το
βάρος και η κάθετη αντίδραση δεν προκαλούν κάποια ροπή αφού οι φορείς τους
διέρχονται από το κέντρο µάζας της κάθε σφαίρας.
Έτσι για την κάθε σφαίρα ισχύει Στεξ=0 ως προς τον άξονα που περνάει από το κέντρο
µάζας τους και κατά συνέπεια η ιδιοπεριστροφή τους διατηρείται σταθερή δηλαδή
Ισ⋅ω=Ισ⋅ω΄⇒ ω=ω΄, όπου ω είναι η γωνιακή ταχύτητα της σφαίρας ακριβώς πριν την
Παρατηρούµε λοιπόν πως η γωνιακή ταχύτητα ω της κάθε σφαίρας ακριβώς πριν και
υ
ακριβώς µετά την κρούση παραµένει σταθερή, οπότε έχουµε ω1΄=ω1= 1 και
R
ω2΄=ω2=0. ∆ηλαδή η σφαίρα m1 ακριβώς µετά τη σύγκρουση θα περιστρέφεται µε την
ίδια γωνιακή ταχύτητα κατά µέτρο και κατεύθυνση ενώ η σφαίρα m2 ακριβώς µετά την
κρούση δε θα περιστρέφεται.
Τελικά για τη συνολική στροφορµή του συστήµατος των δυο σφαιρών και ως προς το
σηµείο Α ισχύει πως:
Η συνολική στροφορµή πριν την κρούση είναι όση και η συνολική στροφορµή της
µάζας m1, άρα ισχύει Lαρχ=L1=I1·ω1+m1·υ1·R, ενώ ακριβώς µετά την κρούση είναι:
Lτελ=L1΄+L2΄= I1·ω΄1+m1·υ΄1·R+ m2·υ΄2·R+Ι2·ω2΄ ή Lτελ= I1·ω1+m1·υ΄1·R+ m2·υ΄2·R.

Για τη στροφική κίνηση ισχύει η Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή
I1·ω1+m1·υ1·R =΄ I1·ω1+m1·υ΄1·R+ m2·υ΄2·R ⇒ m1·υ1 =m1·υ΄1+ m2·υ΄2 που αποτελεί την
έκφραση της Α.∆.Ο που ισχύει κατά τη διάρκεια της κρούσης για τη µεταφορική
κίνηση των σωµάτων.

Έτσι:Από την Α.∆.Ο για την µεταφορική κίνηση θα ισχύει p αρχ= p τελ ή
m1υ1=m1υ1΄+m2υ2΄⇒ m1(υ1-υ1΄)=m2υ2΄ (1)
Από τη διατήρηση της µηχανικής ενέργειας για την ελαστική κρούση των δυο σφαιρών
προκύπτει ότι:
1 1 1 1 1
Καρχ=Κτελ⇒ m1υ12+ Ι1ω12= m1υ1΄2+ Ι1· ω12+ m2υ2΄2⇒
2 2 2 2 2
⇒ m1(υ1-υ1΄)(υ1+υ1΄)=m2·υ2΄ (2).
2
Αν διαιρέσουµε κατά µέλη τις δυο σχέσεις (2)∧(1) προκύπτει η σχέση:
υ1+ υ1΄=υ2΄ (3).
Λύνοντας το σύστηµα των (1) και (3) προκύπτει:

m1 -m 2 2m1
υ1΄= ·υ1=1m/s και υ2΄= ·υ1=4 m/s.
m1 +m 2 m1 +m 2
β) Επειδή είναι υ1΄=1m/s και ω1΄R= ω1R=υ1=3m/s ισχύει υ1΄<ω1΄R. Για να έχουµε
m1 ω΄1 πρέπει η υ1΄ να αυξηθεί και η ω2΄ να
ελαττωθεί. Έτσι η τριβή ολίσθησης T, θα
πρέπει να έχει φορά προς τ’ αριστερά.
K υ΄
1 Οπότε:
ΣF1=m1α1⇒T=m1α1⇒µΝ=m1α1⇒
⇒µm1g=m1α1⇒α1=µg=α1cm. Ακόµη ισχύει για
T=Tολ 2
τη στροφική κίνηση ότι Στ=Ιαγων ⇒ TR=
5
m1R2 αγων (δεν ισχύει α1= αγων R).
2 5µg
Τότε προκύπτει µm1g= m1Rαγων⇒αγων= και έχουµε υ2΄΄= υ1΄+α1t⇒
5 2R
5µg
⇒ υ1΄΄= υ1΄+µgt και ω1΄΄=-ω1΄-αγωνt ⇒ ω1΄΄= ω1΄- t. Για υ1΄΄=ω1΄΄R⇒
2R
5µg 7µ g 7µ g 2(υ1 − υ1′ )
⇒ υ1΄+µgt =ω1΄R- t⇒ t= ω1΄R-υ1΄⇒ t= υ1-υ1΄⇒t= ⇒t=0,4 s.
2 2 2 7µg
Για τη µάζα m2 θα έχουµε:

ΣF2=m2α2⇒T=m2α2⇒µΝ=m2α2⇒ ⇒µm2g=m2α2⇒α2=µg=α2cm. Ακόµη ισχύει για τη
στροφική κίνηση ότι:
m2 ω΄2=0 Στ=Ιαγων ⇒ TR=m2R2 αγων. Τότε προκύπτει
µg
µm2g=m2Rαγων⇒αγων= και έχουµε
υ΄ R
K 2
υ2΄΄= υ2΄-α2t⇒
⇒ υ2΄΄= υ2΄- µg t και ω2΄΄=αγωνt ⇒
T=Tολ µg
⇒ ω2΄΄= t.
R
Για υ2΄΄=ω2΄΄R⇒υ2΄- µg t =µgt⇒2µgt=υ2΄⇒
υ′
⇒ t= 2 ⇒t=1,4 s.
2µg
Άρα η µάζα m1 θα αρχίσει να κυλίεται κατά 1s γρηγορότερα.
γ) Έστω πως η m2 είναι δεµένη σε ελατήριο σταθεράς Κ=0,04N/m

Τότε αµέσως µετά
την κρούση είναι m1
ω1 m2
υ2΄=4m/s και για τη
µεταφορική κίνηση:
υ1
K
ΣF=mα⇒T+Fελ=m2·α
⇒µm2g+ Fελ=m2·α⇒
d2x
⇒µm2g+Κ·x=m2 2
dt
2
d x
⇒m2 2 -Κ·x- µm2g =0⇒ ⇒ N
dt
m2
d2x K K
- ·x- µg =0⇒ Fελ υ΄2
dt 2 m 2
d2x 10 T= Tολ
⇒ 2
-0,04·x= (1)
dt 7
Η οποία είναι µια µη οµογενής m2 g
(πλήρης) γραµµική διαφορική
εξίσωση 2ας τάξης µε συντελεστές σταθερούς πραγµατικούς. Η χαρακτηριστική
εξίσωση της αντίστοιχης οµογενούς εξίσωσης είναι η ρ2-0,04=0⇒ρ2=0,04⇒ρ=±0,2.
Άρα η γενική λύση της αντίστοιχης οµογενούς εξίσωσης είναι η x=c1e-0,2t+c2e0,2t.
Μια µερική λύση της πλήρους έστω πως είναι της µορφής x=κ=σταθ. Τότε είναι x΄=0
10 250
και x΄΄=0. Έτσι η (1) δίνει 0-0,04κ= ⇒κ=- .
7 7
250
Τελικά η γενική λύση της πλήρους δ.εξίσωσης (1) είναι η x=c1e-0,2t+c2e0,2t- .
7
250
Για t=0 είναι x=0 οπότε έχουµε c1+c2= και x =-4⇒-0,2c1+0,2c2=-4⇒c2-c1=-20,
7
195 55
τότε είναι c1= και c2= .
7 7
195 -0,2t 55 0,2t 250 dx 39 -0,2t 11 0,2t
x= e + e - . Τότε υ2΄΄= =- e + e .
7 7 7 dt 7 7
Για τη στροφική κίνηση: Στ=Ι⋅αγων⇒Τ⋅R=m2⋅R2 ⋅αγων⇒ µm2g=m2⋅R⋅αγων⇒

µg µg
⇒αγων= και έχουµε ω2΄΄=-αγωνt ⇒ ω2΄΄=- t.
R R
39 -0,2t 11 0,2t 10
Για υ2΄΄=ω2΄΄R⇒ - e + e =- t⇒-39e-0,2t+11 e0,2t= -10t.
7 7 7
Η συνάρτηση f(t)= -39e-0,2t+11 e0,2t+10t=0 έχει λύση την t=1,449s.
Άρα η ολίσθηση της σφαίρας θα σταµατήσει τη χρονική στιγµή t=1,449s. Από εκεί και
έπειτα θα έχουµε κύλιση χωρίς ολίσθηση.
293. Κρούσεις δυο σφαιρών
A) ∆υο µικρές ελαστικές σφαίρες µε µάζες m1 και m2, προσπίπτουν ταυτόχρονα

στη µια πλευρά ενός οριζόντιου τραπεζιού και συγκρούονται ελαστικά και πλάγια όπως
φαίνεται στο σχήµα. Οι ταχύτητες των δυο σφαιρών πριν την κρούση έχουν µέτρα
m1
m2
υ1
υ1 υ2
υ2
m1 m2
θ φ
υ1=υ2=4 2 m/s και η γωνία πρόσπτωσης για την κάθε σφαίρα είναι 450. Στη συνέχεια
οι σφαίρες συγκρούονται µεταξύ τους και η κρούση είναι πλάγια και ελαστική. Να
υπολογιστούν οι ταχύτητες των δυο σφαιρών µετά τη µεταξύ τους σύγκρουση αν:
α) m1= m2=0,5Kg και
β) m1=0,5Kg και m2=1,5Kg (m2=3m1).
Β) Αν η ταχύτητα της m1 πριν την κρούση είναι υ1=5m/s και η γωνία πρόσπτωσης είναι
3
θ µε εφθ= , ενώ η ταχύτητα της m2 πριν την κρούση είναι υ2=4 2 m/s µε γωνία
4
πρόσπτωσης φ=450 τότε να υπολογιστούν οι ταχύτητες των δυο σφαιρών µετά τη
µεταξύ τους σύγκρουση αν:
α) m1= m2=0,5Kg και
β) m1=0,5Kg και m2=1,5Kg (m2=3m1).
Λύση:
(+) (+)
υ1
m1 υ2 υ 2x
υ 1x m2
θ υ2 φ
υ1 υ1 υ2
υ 1y υ 2y
m1 m2
θ θ φ φ
Αα) Έστω m1=m2=0,5Kg. Οι ταχύτητες µε τις οποίες ανακλώνται οι δύο σφαίρες είναι
κατά µέτρο υ1 και υ2 αντίστοιχα, αφού η κρούσεις θεωρούνται ελαστικές. Ακόµη η
γωνία πρόσπτωσης είναι ίση µε τη γωνία ανάκλασης.
Ακόµη τη στιγµή της σύγκρουσης όπως

υ1 υ2
φαίνεται στο σχήµα στην ευθεία της
υ1y θ φ
διακέντρου έχουµε ανταλλαγή ταχυτήτων υ 2y
άρα: υ1x΄=υ2x⇔υ1x΄=υ2·ηµφ=4 2
2 υ1x υ 2x
2
=4m/s µε φορά προς τα αρνητικά.
και υ΄1 υ΄1y υ΄2y υ΄2

2
υ2x΄=υ1x⇔υ2x΄=υ1·ηµθ=4 2 =4m/s
2
υ΄1x= υ 2x
υ΄2x=υ 1x
2
Ακόµη ισχύει υ1y΄=υ1y= υ1·ηµθ=4 2
2
=4m/s και
2
υ2y΄=υ2y= υ2·ηµφ=4 2 =4m/s. ∆ηλαδή µετά την κρούση οι δυο σφαίρες θα
2
ανταλλάξουν τις ταχύτητές τους.
β) Αν m1=0,5Kg και m2=1,5Kg, τότε τη στιγµή της σύγκρουσης έχουµε

m1 -m 2 2m 2 −1 3
υ1x΄= υ1x + υ 2x = 4 + ( −4) =-2-6=-8m/s και
m1 +m 2 m1 +m 2 2 2
m 2 -m1 2m1 1 1
υ2x΄= υ 2x + υ1x = ( −4) + 4 =-2+2=0m/s, άρα η m2 µετά την κρούση θα
m1 +m 2 m1 +m 2 2 2
κινηθεί κατακόρυφα προς τα πάνω µε υ2΄= υ2y΄=4m/s και η m1 µετά την κρούση θα έχει
ταχύτητα µε µέτρο υ1΄= ′2 +υ1y
υ1x ′2 = 64+16= 80=8,9 m/s .
3 3 4
Βα) Έστω m1=m2=0,5Kg και εφθ= άρα έχουµε ηµθ= και συνθ= .
4 5 5
Τη στιγµή της σύγκρουσης στην ευθεία της διακέντρου έχουµε ανταλλαγή ταχυτήτων
άρα:
Αν υ1=5m/s και υ2=4 2 m/s µε γωνία πρόσπτωσης φ=450 τότε έχουµε
2
υ1x΄=υ2x⇔υ1x΄=υ2·ηµφ=4 2 =4m/s µε φορά προς τα αρνητικά.
2
και
3 4
υ2x΄=υ1x⇔υ2x΄=υ1·ηµθ=5 =3m/s . Ακόµη ισχύει υ1y΄=υ1y= υ1·συνθ=5 =4m/s και
5 5
2
υ2y΄=υ2y= υ2·συνφ=4 2 =4m/s.
2
β) Αν m1=0,5Kg και m2=1,5Kg, τότε τη στιγµή της σύγκρουσης έχουµε
m1 -m 2 2m 2 −1 3
υ1x΄= υ1x + υ 2x = 3 + ( −4) =-1,5-6=-7,5m/s και
m1 +m 2 m1 +m 2 2 2
m 2 -m1 2m1 1 1
υ2x΄= υ 2x + υ1x = ( −4) + 3 =-2+1,5=-0,5m/s, άρα η m1 µετά την
m1 +m 2 m1 +m 2 2 2
κρούση θα έχει ταχύτητα µε µέτρο υ1΄= ′2 +υ1y
υ1x ′2 = 56,25+16= 72,25=8,5 m/s .
Και η m2 µετά την κρούση θα θα έχει ταχύτητα µε µέτρο

υ2΄= υ′2x2 +υ′2y2 = 0,25+16 = 16,25=4,03 m/s .
294. Πλάγιες κρούσεις 1 σφαίρας
Από ένα σηµείο Ο που βρίσκεται σε τοίχο ύψος Η=0,8m από λείο οριζόντιο δάπεδο,
εκτοξεύεται µια µικρή λεία, τελείως ελαστική σφαίρα µάζας m, µε οριζόντια ταχύτητα
µέτρου υ0=4m/s, όπως φαίνεται στο σχήµα.
m υx=υ
α) Αν η κρούση της 0
σφαίρας µε το δάπεδο O
θεωρείται τελείως
ελαστική, να βρείτε τη H
γωνία ανάκλασης της
σφαίρας µετά τη
πρόσπτωσή της στο
δάπεδο. d=2,4m
β) Σε απόσταση
d=2,4m από τον πρώτο τοίχο βρίσκεται και δεύτερος τοίχος. Αν η σφαίρα χτυπάει
πλάγια και ελαστικά και στο δεύτερο κατακόρυφο τοίχο, να υπολογίσετε τη γωνία
ανάκλασης της σφαίρας µετά τη δεύτερη κρούση.
Θεωρείστε ότι η αντίσταση του αέρα είναι αµελητέα και για τις πράξεις g=10m/s2.
Λύση:
1 2 2H
α) Για την οριζόντια βολή της σφαίρας ισχύει Η= gt ⇔t= =0,4s.
2 g
υ
m x
α΄ π΄
α
υ
x
π
υ
υy
Τη στιγµή που η σφαίρα φτάνει στο οριζόντιο δάπεδο έχει ταχύτητα υ, µε κατακόρυφη
συνιστώσα υy=gt⇔υy=4m/s και οριζόντια συνιστώσα υx=υ0=4m/s.
υ
Κατά συνέπεια για τη γωνία πρόσπτωσης π̂ ισχύει εφ π̂ = x =1⇔ π̂ =450.
υy
Όµως για την πλάγια ελαστική κρούση της σφαίρας µε το λείο οριζόντιο δάπεδο ισχύει:
π̂ = α̂ =450, όπου α̂ είναι η γωνία ανάκλασης της σφαίρας µετά την κρούση.
β) Η οριζόντια απόσταση που διανύει η σφαίρα µέχρι να συγκρουστεί µε το οριζόντιο

δάπεδο είναι x=υ0t=4·0,4⇔x=1,6m.
Στη συνέχεια µέχρι να συγκρουστεί µε τον κατακόρυφο τοίχο διανύει οριζόντια
x′
απόσταση x΄=d-x=2,4-1,6=0,8m σε χρόνο t΄= =0,2s.
υ0
Τότε η κατακόρυφη συνιστώσα της ταχύτητας είναι υy΄=υy-gt΄=4-2⇔ υy΄=2m/s.
Έτσι τη στιγµή της πρόσκρουσης µε τον κατακόρυφο τοίχο για τη γωνία πρόσπτωσης
υ′ 1
π̂ ΄ ισχύει εφ π̂ ΄= y = ⇔ π̂ ΄=26,50. Για τη γωνία ανάκλασης α̂ ΄ της σφαίρας µετά τη
υx 2
δεύτερη κρούση ισχύει: α̂ ΄= π̂ ΄=26,50.
295. Κρούση σφαιρών (και έργο τριβής κύλισης).
Η συµπαγής σφαίρα m1 m2
m1=2Kg του ω1
σχήµατος κυλίεται
χωρίς να ολισθαίνει υ1
σε οριζόντιο επίπεδο
και συγκρούεται A
µετωπικά και
ελαστικά µε αρχικά
ακίνητη κούφια σφαίρα µάζας m2=1Kg της ίδιας ακτίνας R=5cm. (Οι ακτίνες
θεωρούνται ίσες ώστε η κρούση να είναι κεντρική). Η οριζόντια ταχύτητα του κέντρου
µάζας της σφαίρας πριν τη σύγκρουση έχει µέτρο υ1=3m/s όπως φαίνεται στο σχήµα.
α) Να βρείτε τις ταχύτητες των δυο σφαιρών αµέσως µετά τη σύγκρουση αν οι µάζες
εξακολουθούν να κινούνται οριζόντια.
β) Να υπολογιστεί η συνολική στροφορµή του συστήµατος των δυο µαζών ακριβώς

πριν την κρούση και για σταθερό σηµείο του εδάφους.
γ) Σε πόσο χρόνο µετά τη σύγκρουση οι µάζες m1 και m2 θα σταµατήσουν να

ολισθαίνουν; Ποια µάζα θα σταµατήσει την ολίσθηση πρώτη;
δ) i) Να υπολογιστεί το έργο της τριβής ολίσθησης ακριβώς µετά την κρούση και µέχρι
να αρχίσει η κύλιση της σφαίρας m2.
ii) Ποιος είναι τότε ο ρυθµός µεταβολής της στροφορµής της

∆L ;
∆t
iii) Πόσο είναι το έργο της τριβής κύλισης από τη στιγµή που αρχίζει η κύλιση και
µέχρι να σταµατήσει η κίνηση της σφαίρας; Θεωρείστε αµελητέο το έργο της τριβής κύλισης
κατά τη διάρκεια της ολίσθησης.
∆ίνεται ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µεταξύ σφαίρας και επιπέδου µ=1/7.

Θεωρούµε ότι µεταξύ των σφαιρών δεν αναπτύσσεται κάποια τριβή. Aκόµη δίνεται για
2
τη σφαίρα µάζας m1 και ακτίνας R, Icm=Ι1= ⋅m1⋅R2 και για τη σφαίρα µάζας m2 και
5
ακτίνας R, Icm=Ι2=m2⋅R2. Για τις πράξεις θεωρείστε g=10m/s2.
Λύση:
Σε κάθε σύνθετη κίνηση ενός στερεού, η στροφορµή του στερεού ως προς οποιοδήποτε
σηµείο Α του επιπέδου κίνησης (ή ως προς άξονα κάθετο σ’ αυτό) µπορεί να
υπολογιστεί ως άθροισµα δύο όρων:
α) Της ιδιοστροφορµής του L(CM) = ICM·ω που είναι ανεξάρτητη του σηµείου ή του
άξονα αναφοράς, και
β) Της «µεταφορικής» ή τροχιακής στροφορµής L(µετ.) = M·υCM·d, της στροφορµής
δηλαδή του κέντρου µάζας ως προς το σηµείο ή τον άξονα αναφοράς.
_L(A) = L(spin) + L(µετ.)_ ή _L(A) = ICM·ω + M·υCM·d_
Η σύνθετη κίνηση της κάθε σφαίρας, µπορεί να θεωρηθεί ως συνδυασµός µιας
ιδιοπεριστροφής µε γωνιακή ταχύτητα ω και µιας µεταφοράς µε ταχύτητα υCM.
Επειδή οι δυνάµεις που ασκούνται κατά τη διάρκεια της κρούσης µεταξύ των σφαιρών
είναι κεντρικές η στροφορµή της κάθε σφαίρας ως προς οποιοδήποτε σταθερό σηµείο
του οριζόντιου επιπέδου κίνησης παραµένει σταθερή.
Ακόµη θεωρούµε ότι η διάρκεια της κρούσης είναι πολύ µικρή οπότε η συµβολή της
στατικής τριβής είναι ασήµαντη, ενώ το βάρος και η κάθετη αντίδραση δεν προκαλούν
κάποια ροπή αφού οι φορείς τους διέρχονται από το κέντρο µάζας της κάθε σφαίρας.
Έτσι για την κάθε σφαίρα ισχύει Στεξ=0 ως προς τον άξονα που περνάει από το κέντρο
µάζας τους και κατά συνέπεια η ιδιοπεριστροφή τους διατηρείται σταθερή δηλαδή
Ισ⋅ω=Ισ⋅ω΄⇒ ω=ω΄, όπου ω είναι η γωνιακή ταχύτητα της σφαίρας ακριβώς πριν την
Παρατηρούµε λοιπόν πως η γωνιακή ταχύτητα ω της κάθε σφαίρας ακριβώς πριν και
υ
ακριβώς µετά την κρούση παραµένει σταθερή, οπότε έχουµε ω1΄=ω1= 1 και
R
ω2΄=ω2=0. ∆ηλαδή η σφαίρα m1 ακριβώς µετά τη σύγκρουση θα περιστρέφεται µε την
ίδια γωνιακή ταχύτητα κατά µέτρο και κατεύθυνση ενώ η σφαίρα m2 ακριβώς µετά την
κρούση δε θα περιστρέφεται.
Τελικά για τη συνολική στροφορµή του συστήµατος των δυο σφαιρών και ως προς το
σηµείο Α ισχύει πως:
Η συνολική στροφορµή πριν την κρούση είναι όση και η συνολική στροφορµή της
µάζας m1, άρα ισχύει Lαρχ=L1=I1·ω1+m1·υ1·R, ενώ ακριβώς µετά την κρούση είναι:
Lτελ=L1΄+L2΄= I1·ω΄1+m1·υ΄1·R+ m2·υ΄2·R+Ι2·ω2΄ ή Lτελ= I1·ω1+m1·υ΄1·R+ m2·υ΄2·R.

Για τη στροφική κίνηση ισχύει η Α.∆.Σ: L αρχ= L τελ ή
I1·ω1+m1·υ1·R =΄ I1·ω1+m1·υ΄1·R+ m2·υ΄2·R ⇒ m1·υ1 =m1·υ΄1+ m2·υ΄2 που αποτελεί την
έκφραση της Α.∆.Ο που ισχύει κατά τη διάρκεια της κρούσης για τη µεταφορική
κίνηση των σωµάτων.
Έτσι:

Από την Α.∆.Ο για την µεταφορική κίνηση θα ισχύει p αρχ= p τελ ή
m1υ1=m1υ1΄+m2υ2΄⇒ m1(υ1-υ1΄)=m2υ2΄ (1)
Από τη διατήρηση της µηχανικής ενέργειας για την ελαστική κρούση των δυο σφαιρών
προκύπτει ότι:
1 1 1 1 1
Καρχ=Κτελ⇒ m1υ12+ Ι1ω12= m1υ1΄2+ Ι1· ω12+ m2υ2΄2⇒
2 2 2 2 2
⇒ m1(υ1-υ1΄)(υ1+υ1΄)=m2·υ2΄ (2).
2
Αν διαιρέσουµε κατά µέλη τις δυο σχέσεις (2)∧(1) προκύπτει η σχέση:
υ1+ υ1΄=υ2΄ (3).
Λύνοντας το σύστηµα των (1) και (3) προκύπτει:

m -m 2m1
υ1΄= 1 2 ·υ1=1m/s και υ2΄= ·υ1=4 m/s.
m1 +m 2 m1 +m 2
β) Η συνολική στροφορµή πριν την κρούση είναι όση και η συνολική στροφορµή της
µάζας m1, άρα ισχύει:
2 7
Lαρχ=L1=I1·ω1+m1·υ1·R= 2
⋅m1⋅R ·ω1+m1·υ1·R= m1·υ1·R=0,42Kgm2/s.
5 5
γ) Επειδή είναι υ1΄=1m/s και ω1΄R= ω1R=υ1=3m/s ισχύει υ1΄<ω1΄R. Για να έχουµε
m1 ω΄1
K υ΄1
T=Tολ
πρέπει η υ1΄ να αυξηθεί και η ω2΄ να ελαττωθεί. Έτσι η τριβή ολίσθησης T, θα πρέπει
να έχει φορά προς τ’ αριστερά.
Οπότε:
ΣF1=m1α1⇒T=m1α1⇒µΝ=m1α1⇒ ⇒µm1g=m1α1⇒α1=µg=α1cm. Ακόµη ισχύει για τη
2
στροφική κίνηση ότι Στ=Ιαγων ⇒ TR= m1R2 αγων (δεν ισχύει α1= αγων R).
5
2 5µg
Τότε προκύπτει µm1g= m1Rαγων⇒αγων= και έχουµε υ2΄΄= υ1΄+α1t⇒
5 2R
5µg
⇒ υ1΄΄= υ1΄+µgt και ω1΄΄=-ω1΄-αγωνt ⇒ ω1΄΄= ω1΄- t. Για υ1΄΄=ω1΄΄R⇒
2R
5µg 7µg 7µg 2(υ1 − υ1′ )
⇒ υ1΄+µgt =ω1΄R- t⇒ t= ω1΄R-υ1΄⇒ t= υ1-υ1΄⇒t= ⇒t=0,4 s.
2 2 2 7µg
Για τη µάζα m2 θα έχουµε: ΣF2=m2α2⇒T=m2α2⇒µΝ=m2α2⇒
10
m2 ω΄2=0 ⇒T=µm2g=m2α2⇒α2=µg= m/s2. Ακόµη
7
ισχύει για τη στροφική κίνηση ότι:
υ΄2 Στ=Ιαγων ⇒ TR=m2R2 αγων. Τότε προκύπτει
K
µg 200
µm2g=m2Rαγων⇒αγων= = rad/s2 και
R 7
T=Tολ έχουµε υ2΄΄= υ2΄-α2t⇒
⇒ υ2΄΄= υ2΄- µg t και ω2΄΄=αγωνt ⇒
µg
⇒ ω2΄΄= t. Για υ2΄΄=ω2΄΄R⇒υ2΄- µg t=
R
υ′
=µgt⇒2µgt=υ2΄⇒ t= 2 ⇒t=1,4 s.
2µg
Άρα η µάζα m1 θα αρχίσει να κυλίεται κατά 1s γρηγορότερα.
δ)i) To διάστηµα που θα διανύσει η σφαίρα m2 µέχρι να σταµατήσει είναι

1 10 1 10 2
x2=υ2΄t- α2t2 µε α2=µg= m/s2. Άρα x2=4·1,4- 1,4 =4,2m.
2 7 2 7
Τότε για το έργο της τριβής ολίσθησης για τη µεταφορική κίνηση της σφαίρας έχουµε
10
WT(µ)=-T·x2=-µm2g·x2=- ·4,2=-6J.
7
Για τη στροφική κίνηση της σφαίρας ισχύει WT(στρ)=τ·θ2=T·R·θ2.
1 1 200 10
Ισχύει θ2= αγωνt2= 1,42=28rad και T=µm2g= Ν.
2 2 7 7
10
Άρα έχουµε WT(στρ)=T·R·θ2= ·5·10-2·28=2J. Τελικά για το έργο της τριβής ολίσθησης
7
έχουµε WT= WT(µ)+ WT(στρ)=-6+2=4J.
1 1 1 1
Αλλιώς: Καρχ= m2υ΄22= 16=8J και Κτελ= m2υ΄΄22+ m2R2ω΄΄22=4J.
2 2 2 2
Άρα Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WT⇒WT=4-8=-4J.
ii) Για το ρυθµό µεταβολής της στροφορµής κατά τη διάρκεια της ολίσθησης έχουµε:
∆L 10 1
=Στ=-Τολ·R=-µm2gR=- ·5·10-2=- Kg·m2/s2.
∆t 7 14
iii) H σφαίρα θα σταµατήσει να κυλίεται εξαιτίας του έργου της τριβής κύλισης. Τότε
1 1
Θ.Μ.Κ.Ε: Κτελ-Καρχ=WT(κύλισης)⇒ WT(κύλισης)=0-( m2υ΄΄22+ m2R2ω΄΄22)=0-4=-4J.
2 2
Στην πραγµατικότητα τη στιγµή της σύγκρουσης τα σηµεία επαφής των δύο σφαιρών
βρίσκονται σε σχετική κίνηση. Επειδή οι σφαίρες δεν είναι ποτέ τελείως λείες θα
ασκηθεί αναγκαστικά τριβή ολισθήσεως, η οποία θα µειώσει την γωνιακή ταχύτητα της
1 και θα προσδώσει γωνιακή ταχύτητα υ1
στην 2.
m1
Έστω ότι ο συντελεστής τριβής
ολίσθησης ανάµεσα στις δυο σφαίρες
ω1 T m2
είναι µ=0,1 και έστω πως ο χρόνος F
επαφής µεταξύ των δυο σφαιρών είναι
F
∆t=0,01 s. Τότε για τη σφαίρα m1
έχουµε ∆p1=m1(υ1΄-υ1)=-4 Kg·m/s.
Παρόµοια για τη σφαίρα m2 ισχύει T
∆p2= m2(υ2΄-υ1)=4 Kg·m/s. Τότε η
∆p ∆p
δύναµη που αναπτύσσεται µεταξύ των σφαιρών είναι F1=F= 1 = -400N και F2= 2
∆t ∆t
=400N. Τότε η τριβή ολίσθησης µεταξύ των δυο µαζών είναι κατά µέτρο T=µ·Ν=
µ·F=0,1·400=40Ν και η ροπή που προκαλεί είναι κατά µέτρο Στ=T·R= 40·5·10-
2
=2Ν·m. Βέβαια η δύναµη F δεν είναι σταθερή σε όλη τη διάρκεια αλληλεπίδρασης αλλά
µεταβάλλεται από µηδέν µέχρι τη µέγιστη τιµή της. Τότε προκύπτει:

∆L 2
Στ = ⇒ Lτελ = Lαρχ + Στ ⋅ ∆t ⇒Lτελ=Lαρχ-Στ·∆t, όπου Lαρχ=Ι1·ω1= ⋅m1⋅R2·ω1=
∆t 5
2
= ·2·25·10-4·60=12·10-2Κg·m2/s και Στ·∆t=2·0,01=2·10-2Ν·s.
5
2
Τελικά είναι Lτελ=12·10-2-2·10-2=10·10-2 Κg·m2/s. Άρα Lτελ=Ι1·ω1΄= ⋅m1⋅R2·ω1΄⇒
5
⇒10·10-2=20·10-4· ω1΄⇒ ω1΄=50 rad/s (ωρολογιακά). Παρόµοια για τη σφαίρα m2,

έχουµε:
Lτελ=Lαρχ-Στ·∆t, όπου Lαρχ=0 Κg·m2/s και Στ·∆t=2·0,01=2·10-2Ν·s. Τελικά είναι

Lτελ=2·10-2 Κg·m2/s.
Άρα Lτελ=Ι2·ω2΄=⋅m2⋅R2·ω2΄⇒2·10-2=25·10-4· ω2΄⇒ ω2΄=8 rad/s (αντιωρολογιακά),

δηλαδή η m2 παίρνει
ανάποδο φάλτσο.
∆p
Αλλιώς F= 1 ⇒∆p1=F·∆t ⇒ F·∆t=m1(υ1΄-υ1) (1)
∆t
∆L1
και Στ= ⇒∆L1=Στ·∆t= T·R·∆t⇒ ∆L1=Στ·∆t= T·R·∆t=µ·F·R·∆t⇒ µ·F·R·∆t=I1(ω1΄-
∆t
ω1) (2).
I1 (ω1′ - ω1 ) -3 2 ⋅ 10 (ω1′ - 60)
-3
Από τις (1) και (2) έχουµε µ·R= ⇒5·10 = ⇒-10=ω΄1-60⇒

m1 (υ1′ - υ1 ) 2(1- 3)
⇒ω΄1=60-10⇒ ω΄1=50 rad/s.

Το Δ++ Θέμα Φυσικής PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Το Δ++ Θέμα Φυσικής PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΤΟ ∆++ ΘΕΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 1

Απλή Αρµονική Ταλάντωση

2. Ταλάντωση και νήµα

Στο κατακόρυφο ελατήριο του

α) Στη θέση ισορροπίας ισχύει:

Η γραφική παράσταση είναι αυτή του παρακάτω σχήµατος.

-0,2 0 0,2 x(m)

ε) Ισχύει γενικά ότι:

α) Στη θέση ισορροπίας έχουµε :

4. Ταλάντωση και νήµα (3)

Σε κατακόρυφο αβαρές ελατήριο σταθεράς Κ=100Ν/m ισορροπεί ένα σώµα µάζας

α) Σε ποια θέση θα αρχίσει το νήµα να ξετυλίγεται;

α) Το σώµα χάνει την επαφή του µε το ελατήριο µόλις Fελ=0⇔Kx=0⇔x=0 (από τη

γ) Αν Tθρ=2Ν τότε Tθρ=Fελ=Κx΄⇒x΄=2cm. Από το Θ.Μ.Κ.Ε θα έχουµε:

∆υο µάζες m=1Kg και M m

α) Να βρείτε την εξίσωση της ταλάντωσης που θα πραγµατοποιήσει η m µόλις κόψουµε

β) Να υπολογίσετε τη µέγιστη συσπείρωση του ελατηρίου Κ2.

γ) Για την ταλάντωση της µάζας Μ έχουµε x=Αηµ(ωt+φ0)⇒x=0,1ηµ(10t+φ0). Για t=0

6. Ταλάντωση και «αποχωρισµός»

Τα σώµατα Σ1 και Σ2 του σχήµατος µε m1=1Kg και m2=3Kg αντίστοιχα, είναι

γ) Τη στιγµή του αποχωρισµού τα δυο σώµατα Σ1 και Σ2 έχουν κοινή ταχύτητα:

και Σ2 έχει µια βαρυτική δυναµική ενέργεια, Uβ=-(m1+m2)⋅g⋅ηµφ⋅x1= -20⋅0,2= - 4 J .

7. Ταλάντωση και ολίσθηση

α) Για το Σ1: ΣF=m1⋅α1⇒T=m1⋅α1⇒µ⋅m1⋅g=m1⋅α1⇒α1=µ⋅g⇒ α1=5m/s2. Ακόµη

Από το διπλανό διάγραµµα των ταχυτήτων των

β) Η κοινή ταχύτητα των Σ1 και Σ2 είναι

Ισχύει x1=S1=25cm και S2=2,5cm, άρα ∆x=S1-S2=22,5cm.

ε) Για να µην ολισθαίνει η Σ1 πάνω στη Σ2 θα πρέπει Τστ≤µ⋅Ν⇒ Τστ≤µ⋅m1⋅g⇒Τστ≤5 Ν

8. ∆ύναµη και ταλάντωση

Ένα σώµα µάζας m=4Kg ισορροπεί (+) x1

α) Στη θέση ισορροπίας της

δ) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, ισχύει:

9. Μεταβλητή δύναµη και ταλάντωση

Ένα σώµα µάζας m=4Kg ισορροπεί

Στην τυχαία θέση ισχύει ΣF= F-mgηµ300-K(x2+x)⇒

δ) Για τη δύναµη επαναφοράς ισχύει ΣF=-D⋅x, όπου x είναι η αποµάκρυνση από τη

ε) Για το ρυθµό µεταβολής της κινητικής ενέργειας της µάζας m, ισχύει,

x=A΄=2A=0,8m είναι F=24N. H γραφική παράσταση είναι η διπλανή, οπότε από το

10. ∆ύναµη και ταλάντωση σε οριζόντιο επίπεδο

Ένα σώµα µάζας m=1Kg ισορροπεί

Η δυναµική ενέργεια του ελατηρίου για επιµήκυνση x=∆ℓ=0,4m είναι

Βέβαια το έργο της µεταβλητής δύναµης του F(N)

Τα σώµατα Σ1 και Σ2 του σχήµατος έχουν µάζες Μ=3Kg και Σ1

α) Για τη Θ.Ι.Τ του συστήµατος των δυο µαζών έχουµε:

Άρα N=30-100x=0⇒x=0,3m δηλαδή τα σώµατα αποχωρίζονται στη θέση x=+0,3m

γ) Ισχύει N=30-100x. Για x=-0,25m έχουµε N=30+100⋅0,25⇒ N=55Ν.

ε) Τη στιγµή του αποχωρισµού τα δυο σώµατα Σ1 και Σ2 έχουν κοινή ταχύτητα:

Για την καινούργια Θ.Ι.Τ΄ του σώµατος Σ1 ισχύει ΣF=0⇒Μ⋅g=Κ⋅x2⇒

12. Ταλάντωση αποχωρισµός και ανύψωση

απέχει έστω x πάνω από τη

ΣF=-Dx⇒Ν3-m3⋅g= -D3⋅x⇒Ν3 = m3⋅g- D3⋅x.

Για τη σταθερά ταλάντωσης του Σ3 ισχύει, D3=m3⋅ω2, ακόµη ισχύει Κ=(m2+m3)⋅ω2.

Η καινούργια θέση ισορροπίας της Σ2 µόλις αποχωριστούν τα Σ2 και Σ3 απέχει από τη

13. Πότε συναντώνται (1);

Από τη σχέση (2) προκύπτει:

14. Πότε συναντώνται (2);

Από τη σχέση (1) προκύπτει:

Από τη σχέση (2) προκύπτει:

για κ=1⇒ ω1<4ω2

15. Αποµακρύνονται ή πλησιάζουν;

Α) ∆υο σώµατα πραγµατοποιούν Α.Α.Τ µε εξισώσεις x1=A1⋅ηµω1t και x2=A2⋅ηµω2t µε

Αα) Τα δυο σώµατα συναντώνται για x1=x2 οπότε προκύπτει:

Για ηµ(ω2t)≠0⇒2συν2(ω2t)+ συν(2ω2t)=2⇒2συν2(ω2t)+ 2συν2(ω2t)-1=2⇒