«Σύνθετα μαθηματικά θέματα στο λύκειο με ομαδοσυνεργατική

προσέγγιση και παιγνιώδη μορφή»

Παναγιώτης Λιναρδάκης, συντονιστής Μαθηματικών των Αρσακείων – Τοσιτσείων

Γυμνασίων και Λυκείων της Φ.Ε., δρ Διδακτικής Μαθηματικών.

Αγαπητοί φίλοι.

Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας σε αυτό το εργαστήριο, στο πλαίσιο της ημερίδας
που διοργανώνουμε ως Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία.
Το περιεχόμενο αυτού του εργαστηρίου αφορά στον εμπλουτισμό της διδασκαλίας των
Μαθηματικών στο Λύκειο και στο Γυμνάσιο με θέματα στα οποία:

1. Δεν ακολουθείται η παραδοσιακή δομή των ασκήσεων: Έχω συγκεκριμένα δεδομένα

για να λύσω την άσκηση. Όπως θα δείτε, θα προταθούν κάποιες ιδέες, αλλά το
σημαντικό είναι ο καθένας και η καθεμία μας να μπει στην διαδικασία παραγωγής
θεμάτων της ίδιας λογικής.
2. Οι μαθητές τα πραγματεύονται συμμετέχοντας σε ομάδες. Ο ένας βοηθάει τον άλλο,
μαθαίνει από τον άλλον και προσφέρει στον άλλον. Είναι γνωστό ότι αρκετοί μαθητές,
με αδυναμίες και κενά στην ύλη προηγούμενων χρόνων έχουν ενδιαφέρουσες ιδέες που
μόνοι τους δεν μπορούν να υλοποιήσουν. Όταν, όμως, αυτές οι ιδέες τεθούν στην
ομάδα, συχνά υλοποιούνται δίνοντας απαντήσεις και λύσεις στα ερωτήματα που έχουν
τεθεί. Έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις όπου μαθητές με αδυναμίες, μέσω της ομάδας
βελτιώνουν τη στάση τους απέναντι στα Μαθηματικά και κυρίως την αυτοεικόνα τους
και την αυτοεκτίμησή τους μέσω της αποδοχής τους από τους άλλους.
3. Καλό θα ήταν η προσέγγιση των θεμάτων να γίνεται στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού με
κανόνες και ομαδική βαθμολογία, που θα έχει κατασκευάσει ο καθηγητής σε
συνεργασία με τους μαθητές ή μόνος του.
Για να προλάβω κάποιες λογικές απορίες, διευκρινίζω ότι τέτοιες διδακτικές
παρεμβάσεις μπορούν να γίνουν λίγες φορές μέσα στην σχολική χρονιά και κυρίως
όταν θέλουμε να κάνουμε επανάληψη σε κάποιο κεφάλαιο.
Οι ομαδικοί Μαθηματικοί Αγώνες που διοργανώνουμε ως Φ.Ε. για τέταρτη φορά
φέτος, αποτελούν τη φυσική εξέλιξη αυτών των ιδεών και της συστηματικής
πειραματικής εφαρμογής τους αρκετά χρόνια.
Στο τέλος θα βρείτε ένα αναλυτικό κείμενο της δομής των Μαθηματικών Αγώνων που
είχε γραφτεί για τους 3ους Αγώνες που έγιναν πέρυσι τον Μάιο.
Στην αρχή θα δούμε τρεις περιπτώσεις θεμάτων που φτιάχτηκαν για τους
Μαθηματικούς Αγώνες, αλλά παρόμοια μπορούν να γίνουν και ως παιχνίδι στην τάξη.
Μετά θα παίξουμε, με όσους θέλετε, με ένα θέμα που έχει χρησιμοποιηθεί, σε
παιγνιώδη μορφή, ως επανάληψη των διανυσμάτων και της ευθείας στον
Προσανατολισμό της Β΄ Λυκείου.
Σημασία όμως έχει μία συζήτηση τόσο για τον ρόλο τέτοιων θεμάτων, όσο και για την
δυσκολία κατασκευής τους.
 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΘΕΜΑΤΩΝ
Ερώτημα από το αγώνισμα των Κλασικών Μαθηματικών, προκριματική φάση
2018.

Να βρείτε ένα τριώνυμο αx 2 +β x +γ, α, β, γ∊ℝ, από τα άπειρα που υπάρχουν, για το
οποίο να ισχύουν:
1) Να έχει δύο άνισες ρίζες με άθροισμα S =  4.
2) α(κ 2 +1) 2 +β(κ 2 +1 )+γ >0 για κάθε κ∊ ℝ.
3) α(  3 , 4 8 ) 2 +β(  3,48)+γ <0 .
Προσοχή: Αρκεί να γράψετε ένα τριώνυμο και να εξηγήσετε γιατί ικανοποιεί τις τρεις
παραπάνω συνθήκες. Δεν χρειάζεται να γράψετε πως το βρήκατε.
(30 μόρια)

ΣΧΟΛΙΟ: Ενώ θα ήταν ιδιαίτερα απαιτητικό θέμα για ατομική εξέταση, πολλές από τις ομάδες
πήραν όλες ή αρκετές από τις 30 μονάδες. Να σημειωθεί ότι οι ομάδες που συμμετέχουν,
τουλάχιστον από τα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία δεν είναι ομάδες, κατ ανάγκην αρίστων,
αλλά παρέες που τους αρέσει να παίζουν μαζί.
 ΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ: ΠΡΟΒΛΗΜΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 2017

Στο παραπάνω σχήμα βλέπετε ένα ορθοκανονικό σύστημα με αρχή το Ο και μία παραβολή που
έχει άξονα συμμετρίας την ευθεία που ορίζουν τα σημεία Ε, Δ.
Η παραβολή είναι γραφική παράσταση της συνάρτησης f (x)  αx 2  βx  γ, α,β, γ 
Η ευθεία έχει εξίσωση y  κx  λ, κ, λ 
Κάποιες αρχικές πληροφορίες δίνονται, σαφώς, από το σχήμα
ΣΤΟΧΟΣ ΣΑΣ ΝΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΕΤΕ ΤΑ α, β, γ, κ, λ
Για να πετύχετε τον στόχο σας έχετε δικαίωμα να χρησιμοποιήσετε ΜΟΝΟ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ
ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ.
Ανάλογα με το ποια θα χρησιμοποιήσετε, εφόσον απαντήσετε σωστά με κατάλληλη
αιτιολόγηση, θα πάρετε τα αντίστοιχα μόρια
Πληροφορία 1: αx 2  βx  κx  λ  x [1, 2] 100 μόρια
Πληροφορία 2: μ  1 και το τετράπλευρο ΟΔΑΕ είναι ρόμβος 80 μόρια
Πληροφορία 3: ΒΓΟ  135ο και το σημείο Β είναι B(1,3) 50 μόρια
Πληροφορία 4: Τα σημεία Α, Β είναι Α(2,0) , Β(1,3) 30 μόρια
ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ
Αποτέλεσμα που ενδιαφέρει: α  1, β  2, γ  0, κ  1, λ  2

Αρχικά αφού η παραβολή περνάει από την αρχή των αξόνων είναι γ  0
Πληροφορία 1: Λόγω ισοδυναμίας η ευθεία είναι κάτω ή τέμνει την παραβολή αν και μόνο αν
x [1, 2] άρα από το σχήμα είναι A(2, 0) , B(1, yB ) και λόγω συμμετρίας
μ  1 . Από τα σημεία Α, Μ βρίσκω την ευθεία και μετά εύκολα την παραβολή.
Πληροφορία 2: Από τον ρόμβο και επειδή μ  1 , είναι A(2, 0) και Ε(1, 1) …..
Πληροφορία 3: Από την γωνία βρίσκω την κλίση της ευθείας 1 , με το Β και τον συντελεστή
βρίσκω την ευθεία μετά βρίσκω το Α και μετά την παραβολή.
Πληροφορία 4: Αντικαθιστώ τα σημεία σε ευθεία και παραβολή.
 ΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ: ΠΡΟΒΛΗΜΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 2018
Έστω οι πραγματικοί αριθμοί α, β, λ.
Δίνονται:
α) Η ανίσωση 3x    x   8 (1)
β) Η συνάρτηση f (x)  (  3)x 2  x   , x 
γ) Το παρακάτω σχήμα, στο οποίο απεικονίζονται η ευθεία () : y  x  2 και η
1
γραφική παράσταση της συνάρτησης g(x)  x 3  x  
8

Στόχος μας είναι:

Να υπολογίσουμε τα α, β, λ και να λύσουμε την ανίσωση (1). Έτσι, θα πάρουμε τα
αντίστοιχα μόρια. Διαφορετικά, δεν παίρνουμε κανένα μόριο.
Μπορούμε να παρουσιάσουμε έως και δύο διαφορετικές λύσεις χρησιμοποιώντας
για κάθε μία από αυτές μία μόνο από τις παρακάτω πληροφορίες. Δεν θεωρούνται
διαφορετικές λύσεις αυτές που χρησιμοποιούν την ίδια πληροφορία.
Πληροφορία 1η: Η ανίσωση f (x)  0 έχει σύνολο λύσεων το 1,    . 100 μόρια
Πληροφορία 2η: Οι γραφικές παραστάσεις των f , g τέμνουν τον yy σε
διαφορετικά μεταξύ τους σημεία συμμετρικά ως προς το O(0,0) και για τον 
γνωρίζουμε ότι: i) είναι περιττός φυσικός μεγαλύτερος του 1 και ii) είναι λύση της
ανίσωσης (1). 80 μόρια
η
Πληροφορία 3 : Η τετμημένη του σημείου Β ισούται με 2 και ο 1 είναι λύση της
εξίσωσης f (x)  0 . 60 μόρια
 Λύσεις- βαθμολόγηση προβλήματος Α΄ Λυκείου 2018

Πληροφορία 1 ( 100 μ)
Αν (  3)  0 τότε η ανίσωση (  3)x 2  x    0 , από τον πίνακα τριωνύμου, ή θα ήταν
αδύνατη, ή θα είχε λύση το ή θα είχε λύσεις σύνολα της μορφής: (1 , 2 ) ,
 , 1    2 ,    . Άρα για να έχει σύνολο λύσεων το 1,    πρέπει και αρκεί
(  3)  0 και τότε (  3)x 2  x    0  x   άρα θα ισχύει   1,   3 .
Τότε είναι () : y  x  2, από το σχήμα B(2, 0) ως σημείο τομής της (ε) με x΄x οπότε
g(2)  0    1
Τότε 3x    x   8  3x  3  x  1  8  x  1  2...  1  x  3
Προσοχή: Η γνώμη μου είναι ότι για να δώσουμε τα 100 πρέπει με κάποιο τρόπο να
δικαιολογήσουν γιατί (  3)  0 , και όχι ξερά, γιατί μπορεί να το έχουν από άλλη λύση. Εγώ
δέχομαι ως χειρότερη έκφραση : «Αν (  3)  0 τότε η ανίσωση δεν έχει λύση αυτής της
μορφής».
Πληροφορία 2 (80 μ)
Λόγω συμμετρίας και διαφορετικών σημείων θα ισχύει: f (0)  g(0)  0      0 . Τότε
όμως από την γραφική, το σημείο (2, 0) γράφεται (2, 0)   0 άρα
 0
g(2)  0  ...3  22    0  ...  1 άρα   1 .
 0
ή παρόμοια g(2)  0  ...3  22    0  ...  1 οπότε   1.
1 
Αφού το λ είναι λύση της (1) 3      1  8  3  9    3    3
Τότε 3x    x   8  3x  3  x  1  8  x  1  2...  1  x  3
Εδώ τα πράγματα είναι σαφή και δεν νομίζω ότι θα προκύψει πρόβλημα. Προσοχή: Αν
στην πρώτη λύση έχουν λύσει σωστά την τελική ανίσωση ας μην την ξαναλύσουν.
Πληροφορία 3 (60 μ)
Από το σημείο (2, 0) και το σχήμα έχουμε   1 και g(2)  0  ...    1 .
Από το ότι το 1 είναι λύση της εξίσωσης προκύπτει με αντικατάσταση…..   3
Τότε 3x    x   8  3x  3  x  1  8  x  1  2...  1  x  3
Και εδώ τα πράγματα είναι σαφή και δεν νομίζω ότι θα προκύψει πρόβλημα. Προσοχή:
Αν στην πρώτη λύση έχουν λύσει σωστά την τελική ανίσωση ας μην την ξαναλύσουν.
 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ - ΠΑΙΖΟΥΜΕ ΜΑΖΙ
Το παρακάτω θέμα κατασκευάστηκε το 2007 και δοκιμάστηκε αρκετές φορές σε τμήματα
προσανατολισμού Β΄ Λυκείου με έξι τετραμελείς ομάδες. Η διάρκεια ήταν δύο διδακτικές
ώρες. Για τις χρονικές ανάγκες του εργαστηρίου έφτιαξα μία δεύτερη εκδοχή με δώδεκα
πληροφορίες που θα δοκιμάσουμε να διαπραγματευτούμε μαζί.
Αρχική εκδοχή με 17 πληροφορίες
ΙΔΟΥ ΕΝΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΟ ΑΒΓΔ

ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΣ: Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΜΒΑΔΟΥ ΤΟΥ ΤΡΙΓΩΝΟΥ ΚΒΖ

(Η, Κ, Β συνευθειακά)
ΛΙΣΤΑ ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
1) Η τετμημένη του σημείου Δ, η
τεταγμένη του σημείου Β και η
τεταγμένη του σημείου Α.
2) Οι συντεταγμένες του HK .
3) Η εξίσωση της μεσοκαθέτου
του ευθύγραμμου τμήματος
ΒΖ.
4) Η εξίσωση της ευθείας ΕΚ.
5) Το εμβαδόν του τριγώνου
ΚΕΜ, όπου Μ το μέσον της
ΒΖ.
6) Ο αριθμός που λείπει από την
εξίσωση    1 x  y  ...  0 ,
η οποία παριστάνει οικογένεια
ευθειών στην οποία ανήκει η
ευθεία ΚΖ.

7) Η det , HK . 
8) Η τετμημένη του σημείου Β και
οι συντεταγμένες του  .
9) Η απόσταση του σημείου Η από
την ευθεία ΑΚ.
10) Ο αριθμός   .
11) Η προβολή του σημείου Κ
στην ευθεία ΕΖ.
12) Το συμμετρικό του σημείου Κ
ως προς την ευθεία ΑΒ.
13) Η τετμημένη του σημείου Γ,
την τεταγμένη του σημείου Η και
την τεταγμένη του σημείου Ε.
14) Η εξίσωση της ευθείας ΚΔ.
15) Μια ευθεία παράλληλη στην
ΕΖ.
16) Μια ευθεία κάθετη στην ΚΓ.
17) Το ελάχιστο πλήθος δεδομένων
(από τα προηγούμενα 16) με το
οποίο λύνεται το πρόβλημα.
 ΤΡΟΠΟΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑΣ

1) Οι έξι ομάδες παίρνουν αντίστοιχα 60, 50, 40, 30, 20, 10 βαθμούς, με βάση τη
χρονική σειρά που θα τελειώσουν
2) Ανάλογα με τις πληροφορίες που θα χρησιμοποιήσουν παίρνουν οι 3
πληροφορίες 120 βαθμούς, οι 4 πληροφορίες 100 βαθμούς, οι 5 πληροφορίες
80 βαθμούς, οι 6 πληροφορίες 60 βαθμούς και μετά μειώνονται κατά 2.

Εκδοχή με 12 πληροφορίες
ΙΔΟΥ ΕΝΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΟ ΑΒΓΔ

ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΣ: Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΜΒΑΔΟΥ ΤΟΥ ΤΡΙΓΩΝΟΥ ΚΒΖ

(Η, Κ, Β συνευθειακά)
ΛΙΣΤΑ ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
1) Η τετμημένη του σημείου Δ, η τεταγμένη του σημείου Β και η τεταγμένη του
σημείου Α.
2) Οι συντεταγμένες του HK .
3) Η εξίσωση της μεσοκαθέτου του ευθύγραμμου τμήματος ΒΖ.
4) Η εξίσωση της ευθείας ΕΚ.
5) Ο αριθμός που λείπει από την εξίσωση    1 x  y  ...  0 , η οποία
παριστάνει οικογένεια ευθειών στην οποία ανήκει η ευθεία ΚΖ.

6) Η det , HK . 
7) Η τετμημένη του σημείου Β και οι συντεταγμένες του  .
8) Ο αριθμός   .
9) Η προβολή του σημείου Κ στην ευθεία ΕΖ.
10) Το συμμετρικό του σημείου Κ ως προς την ευθεία ΑΒ.
11) Η εξίσωση της ευθείας ΚΔ.
12) Μια ευθεία παράλληλη στην ΕΖ.
ΚΑΛΗ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΝΑΡΔΑΚΗΣ
 Παράρτημα

Μαθηματικοί Aγώνες 2018

Εισαγωγή
Ως γνωστόν οι Αγώνες θα διεξαχθούν την Τετάρτη 9 Μαΐου 2018 στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία
Εκάλης. Θα συμμετάσχουν ομάδες μαθητών Γ΄ Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου από τα Αρσάκεια-Τοσίτσεια
Σχολεία Εκάλης, Ψυχικού, Θεσσαλονίκης, Πάτρας και Ιωαννίνων καθώς και από το 1ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας,
το 7ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου, το 2ο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθηνών, το Γυμνάσιο της Ελληνογαλλικής
Σχολής Ουρσουλινών, το 2ο Γυμνάσιο Γαλατσίου, το ΓΕΛ Ψυχικού, το 4ο ΓΕΛ Ηρακλείου , το Λύκειο της
Ελληνογαλλικής Σχολής Ουρσουλινών , το Λύκειο του Π. Σ. Π. Α , το ΓΕΛ των Εκπαιδευτηρίων Δούκα και
το 2ο Πειραματικό Λύκειο Αθηνών.

Πρόγραμμα των Αγώνων

08.15-09.00 Προσέλευση αγωνιζομένων - Παραλαβή καρτών

09.00-09.30 Έναρξη των Αγώνων - Χαιρετισμοί

09.30-12.15 Προκριματική φάση

12.15-12.45 Διάλειμμα

12.45-14.30 Τελική φάση

14.30-14.50 Απονομή βραβείων - Λήξη

Κανόνες αγώνων 2018

Προκριματική φάση (4 αγωνίσματα)

Αγωνίσματα και κανόνες
Και στις δύο τάξεις στα τρία πρώτα αγωνίσματα δεν βαθμολογείται ο χρόνος που κάνει κάθε ομάδα
για να δώσει την απάντησή της.

1. Επίλυση γρίφων
Διάρκεια: 30 λεπτά | Βαθμολογία: Με άριστα το 100
Οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε κάποιους μαθηματικούς γρίφους και λογικά προβλήματα.

2. Κλασικά μαθηματικά
Διάρκεια: 30 λεπτά | Βαθμολογία: Με άριστα το 100
 Οι μαθητές καλούνται να λύσουν κάποιες ασκήσεις ή να κατασκευάσουν κάποια δικά τους
ερωτήματα.

3. Μετρήσεις και κατασκευές σε φυσικό περιβάλλον

Διάρκεια: 30 λεπτά | Βαθμολογία: Με άριστα το 100
Οι ομάδες οδηγούνται σε κάποιον εξωτερικό χώρο όπου τους δίνεται ένα πρόβλημα σε
πραγματικές συνθήκες.

4. Αγώνισμα με πριμοδότηση χρόνου

Διάρκεια: 40 λεπτά | Βαθμολογία: Άριστα τα 100 μόρια
 Κάθε ομάδα καλείται να ολοκληρώσει μία αποστολή η οποία χωρίζεται σε βήματα. Σε κάθε
βήμα οι ομάδες λύνουν ασκήσεις ή απαντούν σε γρίφους ή κάνουν μετρήσεις.
 Η απάντηση σε κάθε βήμα είναι απαραίτητη για να προχωρήσει μία ομάδα στο επόμενο.
 Η απάντηση στο τελευταίο βήμα είναι καθοριστική για την, τελικά, σωστή απάντηση.
 Κάθε ομάδα μπορεί να ζητήσει έως 2 βοήθειες για να προχωρήσει. Για κάθε βοήθεια χάνει
τα αντίστοιχα μόρια και δεν μπορεί η βοήθεια να αφορά στο τελευταίο βήμα.

Τελική φάση
Ο τελικός και η βαθμολόγησή του
Αρχικά κάθε ομάδα που είναι στον τελικό ξεκινάει με το 10% των βαθμών που συγκέντρωσε στον
προκριματικό στρογγυλοποιημένο. Για παράδειγμα : Αν στον προκριματικό έχουν 327 βαθμούς θα
ξεκινήσουν με 33
Οι 8 ομάδες θα αγωνιστούν σε 10 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής με άριστα το 100 και σε ένα
πρόβλημα που φέτος έχει την εξής δομή :
Θα δοθεί η εκφώνηση και αρχικές πληροφορίες. Μετά θα υπάρχουν 3 πληροφορίες από τις οποίες
σε κάθε λύση μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο 1. Αν απαντήσουν σωστά θα πάρουν τις μονάδες
που αντιστοιχούν στην πληροφορία (100, 80, 60)
Μπορούν να παραδώσουν έως 2 διαφορετικές λύσεις χρησιμοποιώντας διαφορετικές
πληροφορίες
Κάθε λύση βαθμολογείται αυτόνομα. Ή είναι σωστή και παίρνει τα αντίστοιχα μόρια ή όχι και
παίρνει μηδέν.
Η μέγιστη βαθμολογία του τελικού είναι 280 μόρια. ( Χωρίς τα μεταφερόμενα μόρια από τους
προκριματικούς)
Οι τρεις πρώτες ομάδες παίρνουν τα αντίστοιχα βραβεία.
Σε περίπτωση ισοβαθμίας για τις τρεις πρώτες θέσεις, οι ομάδες που ισοβάθμησαν θα αγωνιστούν
σε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.

Καλή διασκέδαση!