Էդգար Ալլան Պո «Ագռավը»

Մի անգամ, երբ մութ գիշեր էր, երբ հոգիս իր ցավն հիշել էր,
Եվ թերթում էի նիշերը մոռացված մի գիտության․
Մինչ ննջում էր իմ մրմուռը, մեկն անդո՜րր բախեց իմ դուռը—
Եվ այնպես, ասես, զեփյուռը մե՜ղմ թակում էր դուռն իմ տան։
«Հյուր է,— լոկ անցավ մտքովս,— որ բախում է դուռն իմ տան։
Հյուր է լոկ, այսքան մի բան»։

Ցուրտ ձմռան այդ հուշն ահեղ է․ մի պայծառ վառվող կանթեղ է—

Երբ ամեն մեռնող անթեղը ուրուներ էր ծածանում։
Լույս էին տենչում մտքերս — զո՜ւր էի թերթում գրքերս,
Ախ, չէի՜ն պատմի երգերս Լինորի կորուստն անհուն—
Ախ, չէի՜ն մեղմի վերքերս — Լինորի կորուստն անհուն—
Աստ՝ հավիտյա՜ն անանուն։

Մետաքսի տխուր խշշյունը, շղարշի շաղոտ շրշյունը—

Ո՜հ, խայտո՛ւմ․․․ խայթո՜ւմ էր սիրտս սոսկումով մի խոլական․
Սիրտս դեռ ուժգին զարկում էր, մինչ լեզուս դեռ առարկում էր․
«Մի ճամփորդ է, որ թակում է ու բախում է դուռն իմ տան—
Ուշացած մի այցելու է, որ թակում է դուռն իմ տան—
Ընդամենն այսքան մի բան»։

Եվ հոգիս ցրեց իր ահը․ չկորցրեց իզուր էլ պահը—

«Տյար, կամ թե Տիկին,— կանչում եմ,— սպասեք դեռ մեկ վայրկյան․
Խիստ բռնել էր աչքիս քունը, մինչ թակում էիք իմ դուռը—
Եվ այնպես, ասես, զեփյուռը մե՜ղմ թակում էր դուռն իմ տան․
Ինձ թվո՛ւմ էր, թե թակոց է․․․»,— բացեցի ես դուռն իմ տան—
Մո՜ւթ գիշեր, այդքան մի բան։

Արդ մթնում կանգնած հսկում եմ — ու այնպե՜ս դողում, սոսկում եմ,

Մինչ իմ սիրտը սողոսկում են երազներն անիրական։
Սակայն շուրջս լուռումունջ էր, լռությունը անշշո՛ւնջ էր,
Սոսկ՝ «Լինո՜ր»— լսվեց մրմունջը՝ իմ շշունջը մեղմաձայն․
Եվ՝ «Լինո՜ր»— շրշաց շշունջը՝ իմ մրմունջը մեղմաձայն —
Ընդամենն այդքան բան։

Ետ դարձա ես իմ սենյակը — ու վառվե՜ց հոգուս կրակը,

Զի շուտով լսվեց նույն զարկը — նույն թակոցը մեղմաձայն։
«Դե իհա՜րկե` պատուհանն է, կամ այնտեղ ինչ֊որ մի բան է․․․
Կպարզեմ այս առեղծվածը, կտեսնեմ, թե ինչ է այն․․․
Թող հանդարտ լինի իմ սիրտը, որ պարզեմ, թե ինչ է այն—
Հողմն է սոսկ, այդքան մի բան»։
Պարույր Սևակ «ԻՆՉՊԵ՞Ս Թէ ԲԱԽՏ ՉԿԱ...»

Առանց հայելու էլ ես ինձ տեսնել գիտեմ

Ծառաբնի՛ վրա, քո ափի մեջ
Եվ այդ վայրկյաններին ես ինձ դուր եմ գալիս,
Ինչպես դուր է գալիս ինձ իմ տղան

Պտտեցնում եմ մատլս և... փոխարեն թելի

Մատիս փաթաթվում Է երկնի կապույտն ինքը :
Ոտներիս հետ հողն Է սիրաբանում,
Եվ խաղողի վազն Է ընձյուղ տալիս
Վառվող ծխամորճիս կրակի մեջ...

Ինչպե՞ս թե թախտ չկա, էլ նա ո՞նց Է լինում...

Եվ սխալ Է, որ մենք վայրկյաններով

Ժամն ենք չափում: Ճիշտը հակառակն Է գուցե՝
Կարճ ժամերով չափել վայրկյանները երկար...

Ա~խ այդ վայրկյանները, որ գալիս են ուշ-ուշ,

Ինչպես մարգարեներն ու հերոսներն այն կենտ,
Որ մի ազդ են փրկում բազկով և կամ խոսքով...

Ու ես մտածում եմ, որ հիրավի

Ժամացույցից պիտի շինել շաքար
Ու լուծելով ջրում՝ ըմպել կում -կում
Իբրև անքնություն փարատող դեղ
Եվ հայելուց... պիտի կոշի~կ կարել,
Որ ոտնատակն անգամ հողը արտացոլի...

Իսկ սեփական անձի արտացոլման համար

Ձեզ հայելի պե՞տք է
Ինձ Հայելի պետք չէ
Ռետինի պես ձգվող վայրկյաններ կան,
Երբ ինձ տեսնում եմ ես առանց հայելու էլ`
Ծառաբնի՛ վրա,
Քո ափի՛ մեջ,
Նաև ինքնահավան ինքնահոսիս ծայրի՛ն...
 Բակունց «Միրհավ»

Աշուն էր, պայծառ աշուն...

Օդը մաքուր էր, արցունքի պես ջինջ։ Կապտավուն սարերին այնքան մոտ, այնքան պարզ էին երևում, որ
հեռվից կարելի էր համրել նրանց մաքուր լանջերի բոլոր ձորակները, կարմրին տվող մասրենու թփերը։
Աշուն էր՝ տերևաթափով, արևի նվազ ջերմությամբ, դառնաշունչ քամիով, որ ծառերի ճղներից պոկում էր
դեղնած տերևները, խմբերով քշում, տանում հեռու ձորերը։ Նույնիսկ քարափի հաստաբուն կաղնին խոնարհվում
էր քամու առաջ։ Ամայի ձորերում, դեղնակարմիր անտառի և հնձած արտերի վրա իջել էր մի պայծառ
տխրություն։ Ջինջ օդի սառնության մեջ զգացվում էր առաջին ձյունի շունչը։
Այգում երիտասարդ կեռասենիները մրսում էին, քամուց խշշում։ Սիմինդրի երկար տերևները թրերի նման
քսվում էին իրար, պողպատի ձայն հանում։ Կարծես ձիավորներ էին արշավում իրար դեմ, և սիմինդրի տերևը,
որպես բեկված սուսեր, ընկնում էր քամու առաջ։
Արևի տակ ժպտում էր վերջին արևածաղիկը և օրորում դեղին գլուխը։
Դիլան դային նստել էր հնձանի պատի տակ, ընկուզենու չոր կոճղին։ Նա սովորություն ուներ ուշ աշնանը
վերջին անգամ այգին մտնելու, դուռ ու ցանկապատ ամրացնելու և հնձանը փակելու, որպեսզի ձմռան ցուրտ
գիշերներին գայլ ու գազան չպատսպարվեն ներսը։
Չորացած ոստերի և ցողունների մի կապ ժողովել էր, դրել մոտը։ Եվ հոգնությունից հանգստանում էր՝ աչքը
հեռու սարերին։ Նստել էր ու միտք էր անում՝ ականջը սիմինդրի տերևների խշշոցին։
Աշնան արևը ջերմացնում էր նրան. ձորի խաղաղությունը դուրեկան էր։ Ծառերին փաթաթված վազերն
օրորվում էին քամուց։ Դիլան դայու միտքն էլ տարուբեր էր լինում, ինչպես քամիների բերանն ընկած չոր տերև։
Քամուց հնձանի դռնակը մեղմ ճռնչում էր, և մաշված դուռը դողդոջ երգում էր մի հին երգ։
Եթե արևը չխոնարհվեր դեպի մայրամուտ, նա առանց հոգնության երկար կմնար այդ դիրքով և չէր հագենա
մրգերը քաղած և արդեն դեղնող ծառերի սոսափից։ Շուտով կիջնի ձմեռ, և ո՞վ գիտի, բացվող գարնանը նորից
պիտի ի՞նքը բանա այգու դուռը, թե մի ուրիշ ձեռք։
Աշնան խաղաղ օրին նրան հաճելի էր և՛ սիմինդրի տերևների խշշոցը, և վազերի օրորը, և՛ հնձանի դռնակի
երգը։
Այդպես մի անգամ էլ, շատ տարիներ առաջ, ճռնչաց այգու դուռը։ Էլի արև օր էր։ Հնձանի ստվերում՝ ուռենու
կողովների մեջ, սև խաղողը շողշողում էր։
Ներսը՝ քարե տաշտի մեջ, Դիլան դային, մինչև ծնկները բաց ոտներով, ճմլում էր խաղողը, և արնագույն շիրան
քարե տաշտից ծորում էր կավե կարասը։
Հնձանը շոգ էր, ճմլում էր խաղողը և ինքն իրեն դնդնում կայտառ մի երգ, և քրտինքի կաթիլները գլորվում էին,
ընկնում շիրայի մեջ։ Երիտասարդ էր այն ժամանակ, երակներում արյունը եռում էր իբրև թունդ գինի։
Դռան ձայնին Դիլանը գլուխը դուրս հանեց։ Այգում ոչ ոք չկար։ Ու հանկարծ, երբ սիմինդրի մարգերում երևաց
գլխի վառ կապույտ մանդիլը[1], ինքը պահվեց դռան հետևը։
Կարծես հավք էր թաքնվել անտառի մթին խորշում։ Ապա վիզը երկարեց, ինչպես կաքավը դեղնած արտերում
խշշյուն լսելուց, և մի ջահել կին դուրս եկավ սիմինդրի խիտ արտից։ Դուրս եկավ, ճոճեց բարակ մարմինը, որպես
եղեգ և կաքավի մանր քայլերով սուրաց դեպի հնձանը։
Սոնան էր. զառ մանդիլով նորահարսը, լույս ատամներով այն աղջիկը, որ որպես զրնգան ծիծաղում էր, երբ
առվակի մեջ կախում էր սպիտակ սրունքները, իսկ դրացու տղան` Դիլանը, ջուր էր ցնցղում նրա ողկույզի պես
գանգուր մազերին։
Հարսը փափուկ քայլերով, ինչպես այծյամը ձյունի վրա, մոտեցավ հնձանին։ Դռան մոտ զրնգացին Սոնայի
շալե շապիկի արծաթ սուրմաները և ներս մտավ, ինչպես միամիտ հավքը վանդակի բաց դռնով;
Հանկարծ տեսավ նրան, ցնցվեց, ոստյուն արեց դեպի ետ, բայց մի կրակված ձեռք փակեց հնձանի դռնակը։
― Բաղը մարդ կգա, Դիլան,― դողալով խնդրեց նա։
Ու չիմացավ գինուցն էր, թե հնձանն էր տաք, Դիլան դային չիմացավ։ Սոնայի ականջին շշնջաց․
― Կաց, անխիղճ…
Շշնջաց ու պինդ-պինդ փաթաթվեց նրան։ Այնքան դուրեկան էր նրա շույը[2] վեր չարած, լաջվարդ հալավի
հոտը, այնքան տաք էր հնձանը։