პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და დამუშავების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი

გარანტიები

ავტორი: კახაბერ გოშაძე

სადისერტაციო ნაშრომი შესრულებულია

საქართველოს უნივერსიტეტის
სამართლის სკოლის
დოქტორის აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად

ხელმძღვანელი: მალხაზ ბეგიაშვილი

თბილისი
2018
 2
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მიმოხილვა
წინამდებარე დისერტაცია ეხება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების
კონსტიტუციურ-სამართლებრივი დაცვის მექანიზმებს. ჩვენი მიზანია ამ უფლების
განხილვა და სახელმწიფოს უზენაესი კანონით პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლების ცალკე მოწესრიგების მიზანშეწონილობის დასაბუთება.
როგორც ცნობილია, ინდივიდის პერსონალურ მონაცემთა მართვასთან
დაკავშირებული სამართლებრივი საკითხები ექცევა პირადი ცხოვრების უფლების
ფარგლებში. ამდენად, ნაშრომში თავდაპირველად განხილულია პირადი ცხოვრების
უფლება, მისი სამართლებრივი მოწესრიგება და დაცვის ფარგლები. მათი განხილვა
გვეხმარება დავადგინოთ თუ რა ადგილი უკავია პერსონალურ მონაცემებს ადამიანის
პირად ცხოვრებაში, რის შემდეგაც, მეტად მკაფიოდ გამოვკვეთთ თავად პერსონალური
მონაცემის ცნებას, ამ უფლებით დაცულ სფეროს, სუბიექტებსა და მისი მოწესრიგების
დანიშნულებას.
ნაშრომის მიზანია იმის დაასაბუთება თუ რამდენადაა აუცილებელი პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლებას კონსტიტუციაში დავუთმოთ ცალკე მუხლი, სხვა
სიტყვებით, უფლებათა დეკლარირების ნაწილში, ცალკე გამოვყოთ პირადი ცხოვრების
უფლებისგან.
აღნიშნული ამოცანების მიღწევა არ გულისხმობს უფლების მხოლოდ ფორმალური
დეკლარირების პირობას. საყურადღებოა ის პრაქტიკული შედეგები, რომელიც თან სდევს
აღნიშნულ პირობას. პერსონალური მონაცემების გამოყენების სიხშირიდან გამომდინარე,
ამ ინფორმაციამ ინდივიდისთვის საკმაო მნიშვნელობა შეიძინა. უფლების
კონსტიტუციური დეკლარირებით შევძლებთ თავიდან ავიცილოთ
შიდასახელმწიფოებრივ დონეზე წინააღმდეგობრივი ნორმების შემცველი
კანონმდებლობის მიღება და ამოქმედება.
ნაშრომში დასახული მიზნების მისაღწევად გამოყენებულია სამეცნიერო
პუბლიკაციები, საერთაშორისო და ადგილობრივი სასამართლოების გადაწყვეტილებები,
ასევე, საქართველოსა და აშშ-ის სასამართლო პრაქტიკა. ნაშრომში მოცემული
არგუმენტები, ასევე, ეფუძნება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროში მოქმედი
საერთაშორისო თუ ადგილობრივი ავტორიტეტული ორგანიზაციის რეკომენდაციებს.
 3
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

აბრევიატურები
ა.შ. - ასე შემდეგ
აშშ - ამერიკის შეერთებული შტატები
ე.ი. - ესე იგი
ე.წ. - ეგრედ წოდებული
იხ. - იხილეთ
CJEU – Court of Justice of the European Union (მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის
სასამართლო)
ECHR –European Court of Human Rights (ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო)
GDPR – General Data Protection Regulation (მონაცემთა დაცვის ძირითადი რეგულაცია)
IP – Internet Protocol (ინტერნეტ პროტოკოლი)
ISO - International Organization for Standardization (სტანდარტიზაციის საერთაშორისო
ორგანიზაცია)
IT – Informational Technologies (ინფორმაციული ტექნოლოგიები)
OECD - Organization for Economic Co-operation and Development (ეკონომიკური
თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია)
TEU – Treaty on European Union (შეთანხმება ევროპული კავშირის შესახებ)
TFEU – Treaty on the Functioning of the European Union (შეთანხმება ევროპული კავშირის
ფუნქციონირების შესახებ)
WP 29 - Article 29 Data Protection Working Party (მუხლი 29 მონაცემთა დაცვის სამუშაო
ჯგუფი)
 4
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სარჩევი
შესავალი ......................................................................................................................................... 5
თავი I. პირადი ცხოვრების უფლების კონცეპტუალური საფუძვლები და სამართლებრივი
მოწესრიგება ................................................................................................................................. 22
1.1. პირადი ცხოვრების უფლების არსი და კონცეპტუალური გაგება .................................... 22
1.2. პირადი ცხოვრების უფლებით დაცული სფერო და ჩარევის ფარგლები ......................... 32
1.2.1. პირადი ცხოვრების უფლების სამართლებრივი მოწესრიგება საქართველოში.. 33
1.2.2. პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის ევროპული სტანდარტი........................... 41
1.2.3. პირადი ცხოვრების დაცული სფერო ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს გადაწყვეტილებათა მიხედვით ................................................................ 45
1.2.4. პირადი ცხოვრების უფლების დაცული სფერო ამერიკული პრეცედენტული
სამართლის მიხედვით ........................................................................................................ 49
თავი II. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება ................................................................ 57
2.1. დაცული სფერო....................................................................................................................... 58
2.2. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი ძირითადი საერთაშორისო და
შიდასახელმწიფოებრივი ინსტრუმენტები ................................................................................ 67
2.3. ზოგადი სტატისტიკური მონაცემები ინფორმაციული უსაფრთხოების დარღვევის
შესახებ............................................................................................................................................. 85
2.4. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების სამართლებრივი და ინსტიტუციური
გარანტიები ..................................................................................................................................... 87
2.4.1. საერთაშორისო სასამართლოების მიერ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლების თაობაზე მიღებული ზოგიერთი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება ........... 88
2.4.2. საქართველოს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის და თბილისის
საქალაქო სასამართლოს მიერ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების თაობაზე
ჩამოყალიბებული პრაქტიკა ............................................................................................... 99
2.4.3. ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელებისას პერსონალურ
მონაცემთა გამოყენება, როგორც დამუშავების განსაკუთრებული შემთხვევა ........... 109
2.4.4. 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური ცვლილებები - გარანტია
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებისთვის? ........................................................ 120
თავი III. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის, როგორც ძირითადი უფლების
კონსტიტუციით დამოუკიდებლად მოწესრიგების მიზანშეწონილობა ............................. 124
3.1. ტექნოლოგიური პროგრესის გავლენის ზოგადი თავისებურებები პერსონალურ
მონაცემთა დაცვაზე ..................................................................................................................... 124
3.2. პერსონალურ მონაცემთა დაცვა, როგორც ძირითადი უფლება ...................................... 136
3.3. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ძირითადი უფლების კონსტიტუციურად
დამოუკიდებელი მოწესრიგების თეორიული და პრაქტიკული ასპექტები......................... 141
დასკვნა........................................................................................................................................ 163
გამოყენებული ლიტერატურა .................................................................................................. 168
 5
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

შესავალი
საკითხის აქტუალობა

თანამედროვე საზოგადოებაში ადამიანის უფლებების დაცვას უდიდესი მნიშვნელობა

ენიჭება. სამართლებრივ სახელმწიფოში ინდივიდის უფლებები უზენაეს ღირებულებით
კატეგორიაში არის აყვანილი. შესაბამისად, სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთ
მთავარ დანიშნულებას წარმოადგენს საზოგადოების წევრთა უფლებების დაცვის
მაქსიმალური უზრუნველყოფა.
ამჟამად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხი თავისი აქტუალობის მწვერვალზეა.
ამის დასადასტურებლად საკმარისია იმ ტექნოლოგიური მიღწევების წარმოდგენა,
რომელიც ინდივიდებს საშუალებას აძლევს მარტივად ისარგებლონ სხვადასხვა
მომსახურებებით, აქტიურად იყვნენ ინტეგრირებულნი საზოგადოებაში და მეტად
აითვისონ ტექნოლოგიები უკეთესი ცხოვრებისეული და სოციალური პირობების შექმნის
მიზნით. გარდა ამისა, სოციალური ურთიერთობების გამძაფრებული სიხშირე დიდ
როლს თამაშობს პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებული საკითხების წინ
წამოწევასა და იმ გამოწვევების ფორმირებაში, რაც დღეს სახეზეა როგორც თითოეული
ინდივიდის, ისე სახელმწიფოს წინაშე.
არსებული რეალობა და პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალური მონაცემების
დაცვის წინაშე არსებული გამოწვევები სრულიად განსხვავებულია იმ ტენდენციებისგან,
რაც არსებობდა, მაგალითად, მე-19 საუკუნის 90-იანი წლების აშშ-ში, როდესაც
ჰარვარდის უნივერსიტეტის სამართლის ჟურნალში გამოქვეყნდა სტატია პირადი
ცხოვრების შესახებ. ავტორები უთითებდნენ, რომ სისტემატური ფოტოგადაღებებით
შესაძლებელი იყო პირადი და ოჯახური ცხოვრების ხელშეუხებელ ტერიტორიაზე შეჭრა
(Warren & Brandeis/უორენი & ბრანდისი, 1890, გვ. 195). „მიუხედავად იმისა, რომ
სამეცნიერო პუბლიკაციაში წამოწეული საკითხები, სამართლებრივი კუთხით, კვლავაც
აქტუალურია, ავტორთა მთავარი მიზანი, უმეტესწილად, არა სამართლებრივ
წიაღსვლებში წვდომა იყო, არამედ ტექნოლოგიური საშუალებებისგან გამოწვეული
გავლენის წარმოჩენა, რაც აისახებოდა სოციალურ ცხოვრებასა და პოლიტიკურ
რეალობაზე. იმ დროისათვის ტექნოლოგიური წინსვლა ვლინდებოდა ფოტოგადაღებასა
და ბეჭდური საშუალებების გამოყენებაში, რომელიც უზრუნველყოფდა იაფი, მარტივი
გამოქვეყნებისა და გავრცელების საშუალებებს“ (Nissenbaum/ნისენბაუმი, 2010, გვ. 19).
 6
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ამჟამად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის წინაშე არსებული გამოწვევები მეტად

მრავალფეროვანი და კომპლექსურია, რაც მისი დაცვის აუცილებლობას მეტ
მნიშვნელობას სძენს. აღნიშნული მრავალფეროვნება ინტერნეტისა და მასთან
დაკავშირებული ტექნოლოგიების, მაგალითად, ე.წ. ღრუბლოვანი სისტემის (Cloud
Computing) ფუნქციონირებიდან გამომდინარეობს, რაც რეალურს ხდის პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებას მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში.
ზოგადად, ინფორმაციის გადაცემა და ურთიერთგაცვლა, სადაც პერსონალური
მონაცემები ფიგურირებს, ყველაზე ხშირი ინტენსივობით დღეს ხორციელდება.
აღნიშნული პრაქტიკა წინ წამოწევს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მნიშვნელობას, რისი
უზრუნველყოფაც უნდა მოხდეს ადეკვატურად დამცავი ნორმების შემუშავებითა და
არსებული რეგულაციების დახვეწით. როდესაც საუბარია პერსონალურ მონაცემთა
დაცვაზე, როგორც ძირითად უფლებაზე, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ამ უფლების
დაცვის მნიშვნელობა დღის წესრიგში რამოდენიმე ათწლეულის წინ დადგა.
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებასა და იმ თანმდევ გამოწვევებზე საუბრისას, რაც
მსოფლიოს არაერთ სახელმწიფოში არსებობს, უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ
ადამიანი, თანამედროვე ტექნოლოგიური მიღწევებით სარგებლობის დროს,
საზოგადოებაში საკუთარი თავის ინტეგრირებას პერსონალურ მონაცემთა გაცემის გზით
ახდენს. შესაბამისად, რაც უფრო მეტად ინტეგრირებულია ინდივიდი საზოგადოებაში,
მით მეტად არის მისი პირადი ცხოვრების დაცვის დონე დაქვეითებული. ამდენად,
პირადი ცხოვრებისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებები მჭიდროდაა
დაკავშირებული ერთმანეთთან.
არ იქნება გადამეტებული თუ ვიტყვით, რომ პერსონალური მონაცემები არამხოლოდ
ინფორმაციული კატეგორიის ფარგლებში ექცევა, არამედ იგი, ასევე, კომერციული
ღირებულების მატარებელ საგნადაც გვევლინება. იგი შეიძლება გამოიყენებოდეს
სამეწარმეო საქმიანობისას, მაგალითად, სატელეფონო მონაცემთა ბაზების ფორმირებისა
და მათი გასხვისებისთვის.
არაერთი მსჯელობაა იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად შეიძლება გავრცელდეს
საკუთრების უფლებით აღიარებული პრივილეგიები პერსონალურ მონაცემებზე და არის
თუ არა მიზანშეწონილი მონაცემთა სუბიექტებს (ფიზიკურ პირებს) მივანიჭოთ ამგვარი
უფლებები (Holland/ჰოლანდი, 2010; Schwartz/შვარცი, 2004). როგორც აშშ-ის, ისე ევროპის
მასშტაბით პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებით არსებული
სამართლებრივი რეგულაციები პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისას სუბიექტებს
 7
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გასაჩივრების შეზღუდულ შესაძლებლობებს სთავაზობს. კორპორაციები, რომლებიც

მასობრივად ამუშავებენ პერსონალურ მონაცემებს, იყენებენ მათ როგორც სავაჭრო
ბრუნვის საგანს. ისინი აგროვებენ ამ ინფორმაციას მომხმარებლებისგან (ხშირად, როგორც
საქონლის მიწოდების ან მომსახურების გაწევის სანაცვლოდ), ახდენენ მათ კომპილაციას
და ასხვისებენ სხვა კორპორაციებზე. ამასთან, აშშ-ის სასამართლოები, ზოგჯერ,
პერსონალურ მონაცემებს აღიარებენ როგორც საკუთრების ნაირსახეობას, მაგრამ
მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მათ კორპორაცია მოიპოვებს (Victor/ვიქტორი, 2013, გვ. 516-
517).
ინდივიდებს უფლება აქვთ არ დაუშვან სხვა პირთა წვდომა საკუთარ პერსონალურ
მონაცემებზე, ამდენად, მათ შეიძლება გაუჩნდეთ შეგრძნება, რომ თითქოს პერსონალური
მონაცემები მათი საკუთრებაა მაშინაც კი, როდესაც პირის შესახებ არსებული
პერსონალური მონაცემები არის სხვის ხელთ (ბანკები, სამედიცინო დაწესებულებები,
სადაზღვევო კომპანიები და ა.შ.). იქედან გამომდინარე, რომ კანონმდებლობა ამ და სხვა
კატეგორიის მონაცემებს იცავს არასანქცირებული გამოყენებისა და გამჟღავნებისგან, ეს
შესაძლოა იწვევდეს ამგვარ შეხედულებებს (Samuelson/სამუელსონი, 2000, გვ. 1130).
მნიშვნელოვანია ისიც, რომ პერსონალური მონაცემების დამუშავება ხორციელდება
როგორც პირის ნებით, ისე მის გარეშეც, მესამე პირების მიერ. ესენი არიან სახელმწიფო
უწყებები ან საჯარო ფუნქციის განმახორციელებელი ორგანოები, ასევე, კერძო
დაწესებულებები. საჯარო უწყებების მიერ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
პირობები, გარდა კანონისა, დამატებით, კანონქვემდებარე აქტებითაც არის გაწერილი,
ხოლო კერძო დაწესებულებების და კერძო პირების შემთხვევაში ისინი
კონფიდენციალრობის პოლიტიკის (მონაცემთა დაცვის პოლიტიკის) დოკუმენტშიც არის
მოცემული. მიუხედავად ამისა, პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების პოლიტიკის
განსაზღვრა საჯარო დაწესებულებებისთვისაც მიზანშეწონილია. გასათვალისწინებელია,
რომ ზემოაღნიშნული დოკუმენტების არარსებობის შემთხვევაში კერძო და საჯარო
სექტორის წარმომადგენელი დამმუშავებლები მაინც ექვემდებარებიან შესაბამის კანონს,
რომელიც დამუშავების წესებს განსაზღვრავს. ამ დოკუმენტს მხოლოდ ფორმალური
დანიშნულება არ გააჩნია - მონაცემთა დაცვის პოლიტიკის განმსაზღვრელი შესაბამისი
წესების კატალოგი სახელმძღვანელო ფუნქციას ატარებს და აყალიბებს პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შიდაუწყებრივ სტანდარტსა და ხარისხს.
ზოგადად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება ინტერაქციაშია სხვა ძირითად
უფლებებთანაც, რაც მოიცავს ადამიანის უფლებათა ბალანსს სხვა პირთა უფლებებთან. ამ
 8
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დროს, მაგალითად, ერთმანეთს შესაძლოა დაუპირისპირდეს ორი მიდგომა, კერძოდ,

ბაზარზე ორიენტირებული და ადამიანის უფლებებზე მორგებული მიდგომები, ასევე,
საჯარო ინტერესისა და ინდივიდის უფლების დაცვის საკითხი (Reidenberg/რაიდენბერგი,
2000). თითოეული მიდგომა მისთვის დამახასიათებელი თავისებურებებით გამოირჩევა.
არსებობს აღნიშნულ ინტერესთა ურთიერთშეპირისპირების გადაწყვეტის ნოვატორული
მეთოდი, როგორიცაა Privacy by Design კონცეფცია. იგი პერსონალური მონაცემთა დაცვის
პრაგმატულ მიდგომას წარმოადგენს და გამოსადეგია მსხვილი დამმუშავებლებისთვის.
ზემოხსენებული მსჯელობის გათვალისწინებით, არ იქნება გადამეტებული თუ
ვიტყვით, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და დამუშავების საკითხები
სპეფიციკურობით გამოირჩევა. ეს სპეციფიკურობა ვლინდება პერსონალურ მონაცემთა
ბუნებაში, საზოგადოებისთვის მათ დანიშნულებასა და მონაცემთა მართვასთან
დაკავშირებულ დეტალიზებულ წესებში. იგი იწვევს მისი დამოუკიდებლად აღიარების
(გაწერის) აუცილებლობას სახელმწიფოს ძირითადი კანონით. მსგავს მოვლენას
პირველად ევროპული კავშირის ფარგლებში ჰქონდა ადგილი - „ევროპული კავშირის
ძირითად უფლებათა ქარტია არამარტო უზრუნველყოფს პირადი და ოჯახური
ცხოვრების პატივისცემას (მე-7 მუხლი), არამედ ადგენს უფლებას მონაცემთა დაცვაზეც
(მე-8 მუხლი), განსაკუთრებით ამაღლებს მისი დაცვის დონეს და განსაზღვრავს ძირითად
უფლებად ევროპული კავშირის სამართალში“ (ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის
სააგენტო, ევროპის საბჭო & ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო,
2015, გვ. 28). ამ უფლებათა სეპარატიზაცია არაერთი დისკუსიის საგანს წარმოადგენს.
არსებობს მოსაზრება, პერსონალურ მონაცემთა ბუნებიდან გამომდინარე ინდივიდები
არ ფლობენ მათ და, შესაბამისად, არ შეუძლიათ უზრუნველყონ დამუშავების პრევენცია,
თუმცა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ნამდვილი დანიშნულება არის ინდივიდების
დაცვა არამართლზომიერი შეგროვების, შენახვის, გამოყენებისა და გავრცელებისგან (Hert
& Gutwirth/ჰერტი & გუთვირთი, 2009, გვ. 1). მეტიც, პერსონალურ მონაცემთა დაცვა
განსაკუთრებით აქცენტირებულია იმ ღირებულებებზე, რაც არ გვევლინება პირადი
ცხოვრების დაცვის ფუძეში, როგორიცაა, მაგალითად, სამართლიანი დამუშავების
მოთხოვნა, თანხმობის საკითხი, ლეგიტიმურობა და დისკრიმინაციისგან თავის არიდება
(იქვე, გვ. 5).
როგორც აღინიშნა, ძირითადი უფლებების ევროპული კავშირის ქარტიაში
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება ცალკეა გაწერილი, თუმცა ამ საკითხზე
მომუშავე ჯგუფმა (WP 29) გამოიყენა მხოლოდ ფორმალური მიდგომა, რათა
 9
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პერსონალურ მონაცემთა დაცვა ცალკე მდგომ ძირითად უფლებად ჩამოეყალიბებინა ამ

დოკუმენტში (იქვე, გვ. 7). ნებისმიერ შემთხვევაში, ეს ფაქტი წინგადადგმული ნაბიჯია ამ
უფლების განვითარებისთვის, რაც საჭიროებს შემდგომ ანალიზს სეპარატიზაციის
მართებულობასთან დაკავშირებით. აქვე მსურს ავღნიშნო, რომ პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლების ცალკე გამოყოფის საკითხი სხვადასხვა სახელმწიფოს კონსტიტუციით
სხვადასხვაგვარადაა გადაწყვეტილი.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების დამოუკიდებელ უფლებად ცნობის
საკითხს, როგორც გლობალური, ისე ქართული სამართლებრივი რეალობისთვისაც
გააჩნია პრაქტიკული შედეგები. საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის მე-20
მუხლი, რომელიც ახდენს პირადი ცხოვრების უფლების დეკლარირებას, არ შეიცავს
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისთვის გათვალისწინებულ საფუძვლებს.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებაზე მითითება არც კონსტიტუციის ახალ
რედაქციაშია გაკეთებული.
ამ უფლების დამოუკიდებელ უფლებად აღიარების საფუძველს ქმნის პერსონალურ
მონაცემთა ის მნიშვნელობა, რაც მას გააჩნია საზოგადოებაში პირის ინტეგრაციისთვის.
დამუშავების ყოველდღიური სიხშირე, თანმდევი სპეფიციკური წესები და მონაცემთა
მრავალფეროვანი გამოყენება საჭიროს ხდის ამ უფლების ხაზგასმით დაცვას
სახელმწიფოს უზენაესი კანონით.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების კონსტიტუციურად დამოუკიდებელ
განმტკიცებას სხვა პრაქტიკული მნიშვნელობაც გააჩნია. როგორც ცნობილია,
პერსონალურ მონაცემთა არსიდან გამომდინარე, მისი დაცვის უფლება არ წარმოადგენს
აბსოლუტურს. ამდენად, კონსტიტუციურად მისი ცალკე განმტკიცების შემთხვევაში,
აუცილებელია იმ პრინციპების ჩამოყალიბება, რომელიც ქმნის წინაპირობებს უფლების
შეზღუდვისთვის. ეს პრინციპები განმტიცებულია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლით, რომელიც ადგენს მონაცემთა დამუშავების
ხუთ საერთაშორისოდ აღიარებულ პრინციპს:
1. სამართლიანობა, კანონიერება, ღირსების შეულახაობა;
2. მიზნობრიობა;
3. პროპორციულობა;
4. სიზუსტე და ნამდვილობა;
5. შესაბამისი ვადით დამუშავება.
 10
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მოცემული პრინციპების კონსტიტუციური განმტკიცება, როგორც ამ უფლებაში ჩარევის

წინაპირობები, პოზიტიურ შედეგებს გამოიღებს სახელმწიფოში პერსონალური
მონაცემების დაცვისთვის, ვინაიდან გასათვალისწინებელი იქნება არამარტო უფლების
შეზღუდვის საფუძველი, არამედ ამ შეზღუდვისთვის აუცილებელი წესების დაცვა.
ამდენად, პერსონალური მონაცემების დამახასიათებელი ნიშან-თვისებები მყარი
არგუმენტია იმისთვის, რათა ამ უფლებას განსაკუთრებული ადგილის მიენიჭოს და იგი
კონსტიტუციურად ცალკე გაიწეროს. ამ მიზნით, სასურველია განისაზღვროს თუ
რამდენადაა მიზანშეწონილი მისი ცალკე ძირითად უფლებად გამოყოფა, არის თუ არა ეს
პროცესი მხოლოდ ფორმალური მხარის მატარებელი, თუ მას შინაარსობრივი
დატვირთვაც გააჩნია.

მიზანი და ამოცანები

წინამდებარე სადისერტაციო ნაშრომის მიზანს წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემთა

დაცვის, როგორც ძირითადი უფლების ფუნდამენტური კვლევა. ნაშრომის მიზანია
განსაზღვროს არის თუ არა შესაძლებელი პირადი ცხოვრებისა და პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლებების განხილვა ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად, თანაც
იმგვარად, რომ მონაცემთა დაცვა კონსტიტუციურად ცალკე მდგომ ძირითად უფლებად
განვამტკიცოთ. ამ საკითხის კვლევისთვის მიზნობრივი დანიშნულება გააჩნია პირადი
ცხოვრების უფლების სხვადასხვა კონცეფციების განხილვას, რაც წარმოდგენას შეგვიქმნის
მის ფარგლებზე.
ყურადღების მორიგი საგანია პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების კონსტიტუციური
გარანტიების აღწერა და დახასიათება. დამუშავების კონსტიტუციური გარანტია მოიცავს
ისეთ მნიშვნელოვან საკითხს, როგორიცაა პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
წინაპირობათა კონსტიტუცური საფუძვლების განსაზღვრა. როგორც საქართველოს, ისე
სახელმწიფოთა უმრავლესობის კონსტიტუციები, უმეტესწილად, არ შეიცავენ
კონკრეტულ დებულებებს ამ საკითხებთან მიმართებით. შესაბამისად, ნაშრომის ერთ-
ერთი დანიშნულებაა დადგინდეს, თუ რამდენად არსებობს საჭიროება იმისა, რომ
კონსტიტუციით განისაზღვროს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების უზოგადესი
საფუძვლები. გარდა ამისა, მოცემული საკითხი მჭიდრო კავშირშია პირადი ცხოვრებისა
და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებათა სეპარატიზაციის მიზანშეწონილობასთან.
 11
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გარდა ამისა, უფლების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტირება, ასევე,

გულისხმობს უფლების დაცვის განმტკიცებას არამარტო მისი რეალურ რეჟიმში დაცვის
მხრივ, არამედ, ახალი გამოწვევების წინაშე შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზის
ფორმირების კუთხითაც. ამ მიზნით, ნაშრომში გაანალიზდება თუ რამდენად არის
ქართული საკანონმდებლო ბაზა მზადყოფნაში იმ გამოწვევებზე საპასუხოდ, რაც სახეზეა
განვითარებული ტექნოლოგიების ფუნქციონირებიდან გამომდინარე. დამუშავების ის
მოქმედებები, რაც ხორციელდება ინტერნეტის, ღრუბლოვანი სისტემებისა და
მრავალფეროვანი ავტომატიზებული დამუშავების საშუალებათა მიერ არის
ზემოხსენებულ გამოწვევათა ნათელი მაგალითი.
მოკლედ ჩამოვაყალიბოთ ის საკითხები, რომელიც მოცემული სადისერტაციო
ნაშრომისთვის წარმოადგენს ცენტრალურს, კერძოდ:
1. როგორ ხასიათდება პირადი ცხოვრების უფლების ევროპული და
ამერიკული კონცეფციები;
2. რა ადგილი უკავია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებას პირადი
ცხოვრების უფლების ფარგლებში;
3. როგორია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი საერთაშორისო
და შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობა;
4. მიზანშეწონილია და გამართლებულია თუ არა ამ ორი უფლების განცალკევება
და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ცალკე ძირითად უფლებად აღიარება;
5. რა ღონისძიებების გატარება არის აუცილებელი პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლების ფაქტობრივი უზრუნველყოფისთვის სახელმწიფოში.
ნაშრომის მიზნებიდან გამომდინარე საკითხების განხილვა არ ემსახურება მხოლოდ
ლოკალურ ფარგლებში (საქართველოში) არსებული პრობლემების გადაჭრას, კვლევის
შემდგომ მოცემული შედეგების გამოყენება მიზანშეწონილია ექსტრა-ტერიტორიულ
კონსტექსტშიც.

ნაშრომის სიახლე

ადამიანის უფლებები სამართლის ის სფეროა, რომელიც არ გამოირჩევა მკაცრად

სტატიკური შეხედულებებით. ამა თუ იმ უფლების ფარგლები, ინტერპრეტაციის გზები
და ჩარჩოები დროისა და სოციალური გარემოს გათვალისწინებით ყოველთვის
ცვალებადია. ამის ნათელი მაგალითია ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში
 12
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამკვიდრებული პრაქტიკა, რის მიხედვითაც სასამართლოს კონკრეტულ საქმეზე

გადაწყვეტილების გამოტანის დროს გააჩნია ერთგვარი შეფასების თავისუფლება (Margin
of Appreciation), რაც მიიჩნევა სასამართლოს ხელთ არსებულ ანალიტიკურ მექანიზმად
(Spielmann/შპილმანი, 2014), გვ. 1). მისი დანიშნულებაა კონკრეტული სპეციფიკური
მოცემულობიდან გამომდინარე შეპირისპირებულ უფლებათა ურთიერთბალანსის
უზრუნველყოფა (Frantziou/ფრანციუ, 2014, გვ. 1-2). ინდივიდის უფლებები მუდმივ
ბალანსში უნდა იყოს საზოგადოების სხვა წევრთა უფლებებთან, რაც მიზნად ისახავს
ადამიანთა თანაცხოვრებას სამართლიან ჩარჩოებში. საქართველოს კონსტიტუციაში
გაწერილი ზოგადი პრინციპის თანახმად: „ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა
განხორციელებამ არ უნდა დაარღვიოს სხვათა უფლებები და თავისუფლებები“ (მუხლი
44, პუნქტი 2).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვა ერთ-ერთი იმ უფლებათაგანია, რომელზეც ყურადღება
გამახვილდა სოციალური ურთიერთობებისა და საამისო საშუალებათა განვითარების
პარალელურად. დებატებმა ევროპაში, ამ უფლების ფარგლების, დაცვის გზებისა და
საშუალებების ირგვლივ, დაახლოებით 50 წლის წინ იჩინა თავი (ძირითად უფლებათა
ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 20), ხოლო საქართველოში მის უზრუნველსაყოფად
ქმედითი ნაბიჯები 2011-2013 წლებში გადაიდგა (პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ საქართველოს კანონის მიღებითა და დამოუკიდებელი მაკონტროლებელი
ორგანოს შექმნით). ქართული სამართლებრივი რეალობისთვის, ამ სფეროსთან
დაკავშირებული მრავალი საკითხი შეუსწავლელია. ნაშრომის სიახლე გამომდინარეობს
იმ ფაქტორიდანაც, რომ იგი მიზნად ისახავს ჩამოაყალიბოს უფლების სამართლებრივი
ხასიათი და ბუნება კოსნტიტუციურ-სამართლებრივ (ადამიანის უფლებათა) ჭრილში.
გარდა ქართული რეალობისა, ნაშრომის მეცნიერული ღირებულება საერთაშორისო
ფარგლებშიც თვალსაჩინოა: ის მცდელობები, რომელიც აქცენტს აკეთებს
ზემოაღნიშნული ორი უფლების სეპარატიზაციაზე მრავალფეროვანია და
განსხვავებულია მეცნიერთა ხედვებიდან გამომდინარე.

ლიტერატურის მიმოხილვა

პირადი ცხოვრების უფლებასა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებით

არსებული სამართლებრივი ლიტერატურა უხვი და მრავალფეროვანია. ზოგადად, ამ
 13
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

თემატიკის ირგვლივ შესრულებული ნაშრომები და პუბლიკაციები ორ დიდ ჯგუფად

შეიძლება დაიყოს, პირველი, რომელიც აქცენტს აკეთებს მოცემული უფლების ანალიზის
ამერიკულ მიდგომებზე, ხოლო მეორე - უფლების დაცვის ევროპულ მოდელზე. ის
ხედვები, რაც უკავშირდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ფუნდამენტურ
და მეცნიერულ კვლევას - განსხვავებულია. ეს სხვაობა ისტორიულ-კულტურული და
სამართლებრივი თავისებურებებით არის გამოწვეული და ორივე შემთხვევაში
საინტერესო არგუმენტებს შეიცავს.
რამდენადაც პირადი ცხოვრების უფლებისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
მიმართ არსებული თანამედროვე მიდგომები, ძირითადად, ევროპელი და ამერიკელი
მეცნიერების პუბლიკაციებს ემყარება, სადისერტაციო ნაშრომში მათ მიერ
გამოქვეყნებული სამეცნიერო ლიტერატურაა გამოყენებული. გარდა ამისა, პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის თანამედროვე მიდგომების ანალიზი წარმოუდგენელია მონაცემთა
დაცვის საერთაშორისო ინსტიტუტების მიერ შემუშავებული რეკომენდაციებისა და
პუბლიკაციებისგან დამოუკიდებლად, რაზეც ქვემოთ დეტალურად გამახვილდება
ყურადღება.
სადისერტაციო ნაშრომი ითვალისწინებს პირადი ცხოვრების უფლებასთან
დაკავშირებული კონცეპტუალური საკითხების მიმოხილვას, შესაბამისად, მასში
აუცილებლად იქნება გამოყენებული სტატია A Right to Privacy (Warren &
Brandeis/უორენი & ბრანდისი, 1890). მიუხედავად იმისა, რომ იგი ჯერ კიდევ 1890 წელს
გამოქვეყნდა, სტატია არ კარგავს აქტუალობას მრავალი მიზეზის გამო, მაგალითად, იგი
აყალიბებს უფლებას „იყო დავიწყებული.“ ამავდროულად, ეს არის ერთ-ერთი პირველი
პუბლიკაცია, რომელიც საუბრობს ტექნოლოგიურ მიღწევებსა და მათ გავლენაზე
ადამიანის პირად ცხოვრების უფლებასთან მიმართებით.
პრივატულობის კონცეფციის განმარტებას გვთავაზობს მეცნიერი რუთ გევისონი,
რომელიც ცდილობს ახსნას პირადი ცხოვრების ნეიტრალური და ნორმატიული
ფარგლები. თავის ნაშრომში Privacy and the Limits of Law (Gavison/გევისონი, 1980) იგი
ავითარებს მოსაზრებას, რის მიხედვითაც აუცილებელია პირადი ცხოვრება განვიხილოთ
ნეიტრალურ, ნორმატიულ და სამართლებრივ კონტექსტში, რათა შეგვექმნას მის შესახებ
შეძლებისდაგვარად სრულყოფილი წარმოდგენა (იქვე, გვ. 423).
თემატურად, ზემოხსენებულ პუბლიკაციებთან ერთად, სადისერტაციო ნაშრომში
მიზანშეწონილია გამოვიყენოთ დენიელ სოლოვის მონოგრაფია Conceptualizing Privacy
 14
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

(Solove/სოლოვი, 2002), რომელიც პირადი ცხოვრების უფლების კონცეპტუალიზაციის

მეთოდებს მიმოიხილავს.
პირადი ცხოვრების უფლებისა და მასში შემავალი ასპექტების განხილვის შემდეგ,
სასურველია ყურადღება გამახვილდეს უშუალოდ პერსონალურ მონაცემთა ბუნებასა და
იმ შესაძლებლობებზე, რაც მოცემულია ჩვენს რეალობაში. საინტერესოა პოლ შვარცის
პუბლიკაცია Property, Privacy and Personal Data (Schwartz/შვარცი, 2004), სადაც ავტორი
განიხილავს პერსონალურ მონაცემებს, როგორც სავაჭრო კატეგორიის საგანს და
აანალიზებს იმ რისკებს, რაც სახეზე იქნება პერსონალურ მონაცემებთან მიმართებით თუ
მათზე გავავრცელებთ საკუთრების უფლებას.
მორიგი პუბლიკაცია, რომელიც მიმოიხილავს პერსონალურ მონაცემთა
კომერციალიზაციის საკითხს არის Privacy Paradox 2.0 (Holland/ჰოლანდი, 2010), სადაც
ავტორი განიხილავს პერსონალურ მონაცემთა „ბაზარს,“ როგორც თანამედროვეობის
ღირებულებას.
სოციალური ქსელების მიერ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების საკითხს ეხება
სტატია Privacy in Social Software (Berg, Pötzsch, Leenes, Borcea-Pfitzmann & Beato/ბერგი,
პოცში, ლინსი, ბორეკა-ფიცმანი, ბეატო, 2011). მოცემულ სტატიაში ავტორები
გვთავაზობენ რისკების პრევენციის შესაბამის გზებს ორი სახის კომუნიკაციის
საშუალებისთვის - სოციალური ქსელები და ვებ-ფორუმები (იქვე, გვ. 33).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და პირადი ცხოვრების უფლებებს შორის
კორელაციას ეხება სტატია Private Law Solutions in European Data Protection: Relationship to
Privacy, and Waiver of Data Protection Rights (Purtova/პურტოვა, 2010), სადაც ავტორი
საუბრობს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ ადამიანის უფლებათა
და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის ინტერპრეტაციის
ფარგლების შესახებ. უფრო კონკრეტულად, ავტორი განიხილავს იმის შესაძლებლობას
თუ რამდენადაა დასაშვები კონვენციის მე-8 მუხლის განმარტების მიღმა დარჩეს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების საკითხი. პუბლიკაცია აანალიზებს იმ
შედეგებსაც, რაც შეიძლება მოჰყვეს პირადი ცხოვრების უფლებისგან პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლების გამიჯვნას.
საინტერესო მსჯელობაა მოცემული პუბლიკაციაში Data Protection in the Case Law of
Strasbourg and Luxemburg: Constitutionalisation in Action (Hert & Gutwirth/ჰერტი და
გუთვირტი, 2009), სადაც ავტორები უთითებენ ადამიანის უფლებათა ევროპული
 15
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სასამართლოს მიერ კონვენციის მე-8 მუხლის ინტერპრეტაციის საკითხზე და მის

ფარგლებში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ადგილზე.
ზოგადად, პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების სტანდარტები განსხვავდება
ამერიკული და ევროპული მიდგომების გათვალისწინებით. აღნიშნული განსხვავება
თანამედროვეობის ერთ-ერთი გამოწვევაა პერსონალურ მონაცემთა საყოველთაო დაცვის
უზრუნველყოფის კუთხით, განსაკუთრებით ონლაინ სივრცეში. ამ საკითხს ეხება სტატია
Resolving Conflicting International Data Protection Rules in Cyberspace
(Reidenberg/რეიდენბერგი, 2000). პერსონალური ინფორმაციის საერთაშორისო
გავრცელება ინტერნეტის მეშვეობით წარმოშობს გამოწვევებს მათი დაცვის მიმართ და
იწვევს განსხვავებული შიდასახელმწიფოებრივი წესებისა და პოლიტიკის
დაპირისპირებას.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხზე ყურადღებას ამახვილებს პუბლიკაცია
მონაცემთა დაცვის ევროპული სამართლის სახელმძღვანელო (ძირითად უფლებათა
ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს სამდივნო, იურისტების სამყარო, თარგმანი, 2015). იგი სისტემურად
განიხილავს ევროპის ფარგლებში მოქმედ რეგულაციებს პერსონალურ მონაცემებთან
მიმართებით. სახელმძღვანელოში მოცემულია ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოსა და მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლოს მიერ
გამოტანილი გადაწყვეტილებები.
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების თანამედროვე სტანდარტების განხილვაზე
აქცენტს აკეთებს პუბლიკაცია Privacy by Design კონცეფცია სამართალში, რეგულირებასა
და პრაქტიკაში (კავუკიანი, იურისტების სამყარო, თარგმანი, 2016). მის დანიშნულებას
წარმოადგენს ორგანიზაციებში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის იმგვარი წესების
დადგენა, რომელიც ყურადღებას ამახვილებს, როგორც ინდივიდთა უფლებებზე, ასევე,
დამმუშავებლის ინტერესებზე ამა თუ იმ პერსონალური მონაცემის გამოყენების
შემთხვევაში.
ნაშრომის მიზნებიდან გამომდინარე, მასში გამოყენებული იქნება ქართულენოვანი
პუბლიკაციებიც, როგორიცაა, მაგალითად, პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივიცემა
და სახელმწიფოს ვალდებულებები (ბოხაშვილი/კორკელია, თბილისი, იურისტების
სამყარო, 2017), ასევე, პერსონალურ მონაცემთა დაცვა ადამიანის უფლებათა კონტექსტში:
საქართველოს მაგალითი, გამოწვევები და ტენდენციები (ჯოხაძე, GIZ, 2011) და
პერსონალური მონაცემების დაცვა და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა. ადამიანის
 16
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უფლებათა სტანდარტების გავლენა საქართველოს კანონმდებლობასა და პრაქტიკაზე

(საგინაშვილი, EWMI, 2015).
შეჯამებისას, ავღნიშნავ, რომ ნაშრომის ფორმატიდან გამომდინარე მიზანს არ
წარმოადგენს თითოეული სპეციალური პუბლიკაციის ზოგადი მიმოხილვა. აქ მხოლოდ
იმ ლიტერატურის წარმოდგენაა მიზანშეწონილი, რომელიც ძირითად ტენდენციებს
ავითარებს.

საერთაშორისო აქტების მიმოხილვა

პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებული საერთაშორისო-სამართლებრივი

აქტების მიღებას, ძირითადად, ადგილი ჰქონდა მე-20 საუკუნის 70-იანი და 80-იანი
წლების პერიოდში, როდესაც ინფორმაციული ტექნოლოგიები ინტენსიურ გამოყენებას
დაექვემდებარა. ამ კუთხით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საერთაშორისო აქტების
ფორმირებამ დიდი წვლილი შეიტანა დღეს არსებული პრაქტიკისა და მიდგომების
ჩამოყალიბებაში. შესაბამისად, სადისერტაციო ნაშრომისთვის მიზანშეწონილია
განვიხილოთ ამ სფეროში არსებული საკვანძო მნიშვნელობის მქონე საერთაშორისო-
სამართლებრივი დოკუმენტები.
პირველი საერთაშორისო-სამართლებრივი აქტი, რომელიც ეხება პერსონალური
მონაცემების დაცვას არის ევროპის საბჭოს კონვენცია პერსონალური მონაცემების
ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ (ხშირად მას
მოიხსენიებენ როგორც ევროპის საბჭოს 108-ე კონვენციას). იგი მიიღეს 1981 წლის 28
იანვარს, ხოლო საქართველოს პარლამენტმა მისი რატიფიცირება 2005 წლის 28
ოქტომბერს მოახდინა. 108-ე კონვენცია არის ამ სფეროში ერთადერთი საერთაშორისო
სამართლებრივი დოკუმენტი, რომლის რატიფიცირებაც შეუძლია ევროპის საბჭოს
არაწევრ ქვეყანასაც კი. აღნიშნულ კონვენციასთან ერთად, საქართველოს პარლამენტმა
2013 წელს განახორციელა მისი დამატებითი ოქმის - ზედამხედველობით ორგანოებთან
და მონაცემთა ტრანსასაზღვრო გადადინებასთან დაკავშირებით (2001) - რატიფიცირებაც.
იგი ეხება პერსონალურ მონაცემთა საერთაშორისო გადაცემის საკითხს ევროპის საბჭოს
ფარგლებს გარეთ და საზედამხედველო ორგანოს სავალდებულო ფუნქციონირების
საკითხს ხელმომწერ სახელმწიფოებში.
მორიგი საერთაშორისო სამართლებრივი აქტი, რომელიც პერსონალურ მონაცემთა
დაცვას ეხება მიიღეს ევროპული კავშირის ფარგლებში 1995 წლის 24 ოქტომბერს.
 17
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ევროპული პარლამენტისა და საბჭოს დირექტივა 95/46/EC პერსონალურ მონაცემთა

დამუშავებისა და ამ მონაცემთა თავისუფალი გადაადგილებისას ფიზიკურ პირთა დაცვის
შესახებ 108-ე კონვენციასთან შედარებით წარმოადგენს მეტად დეტალიზებულ
დოკუმენტს და შეიცავს დამუშავების დაკონკრეტებულ დებულებებს. საყურადღებოა,
რომ დირექტივის თანახმად, ევროპული კავშირის ფარგლებში ფუნქციონირებს სამუშაო
ჯგუფი (WP29), რომელიც წარმოადგენს ძალზედ ავტორიტეტულ საკონსულტაციო
ორგანოს და გვთავაზობს არაერთ განმარტებას პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ფარგლებში არსებულ საკვანძო საკითხებზე, ასევე, გამოსცემს შესაბამის რეკომენდაციებს.
მონაცემთა დაცვის მოწინავე ინსტრუმენტებიდან ნაშრომში განხილული იქნება
ევროპული კავშირის მონაცემთა დაცვის ძირითადი რეგულაციის (GDPR) დებულებებიც.
ამ ეტაპზე, მისი დებულებები 2018 წლის 25 მაისს შევა ძალაში. ეს დოკუმენტი
წარმოადგენს წინ გადადგმულ ნაბიჯს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროში,
რამდენადაც მას პირდაპირ მოქმედი ძალა ექნება წევრ სახელმწიფოებში, რაც ამ სფეროს
მიმართ უზრუნველყოფს მეტად უნიფიცირებულ მიდგომას.
გარდა აღნიშნული საერთაშორისო-სამართლებრივი აქტებისა ნაშრომში განიხილება ამ
მიმართულებით მოქმედი სხვა მნიშვნელოვანი აქტებიც.

სასამართლო გადაწყვეტილებები

საკვლევი თემატიკის არგუმენტირებისას ნაშრომში განიხილება ადამიანის უფლებათა

ევროპული სასამართლოსა და მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლოს
მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილებები პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლებასთან მიმართებით. აღსანიშნავია, რომ სასამართლოები
მოქმედებენ სხვადასხვა სამართლებრივი წესრიგის ფარგლებში. შედეგად, ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლო, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხის
განხილვისას, გადაწყვეტილებებს აფუძნებს ადამიანის უფლებათა და ძირითად
თავისუფლებათა დაცვის ევროპულ კონვენციას, კერძოდ, მის მე-8 მუხლს.
მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლო ანალოგიურ საკითხზე
გადაწყვეტილების გამოტანისას იყენებს ევროპული კავშირის შესახებ (TEU) და
ევროპული კავშირის ფუნქციონირების შესახებ (TFEU) არსებულ ხელშეკრულებებს,
ძირითად უფლებათა ქარტიას, ევროპული პარლამენტისა და საბჭოს 95/46/EC და
2002/58/EC დირექტივებს, ასევე, ევროპული პარლამენტისა და საბჭოს 45/2001
 18
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

რეგულაციის დებულებებს. მთლიანობაში, ორივე სასამართლოს მიერ მიღებული

გადაწყვეტილებები ქმნის საკმაოდ ნათელ წარმოდგენას ამ უფლების შესახებ,
რამდენადაც გადაწყვეტილებებში არაერთი მსჯელობაა მოცემული უფლების
რეალიზების, შეზღუდვებისა თუ ინტერპრეტირების გზებზე.
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ გამოტანილი
გადაწყვეტილებებიდან აღნიშვნის ღირსია, მაგალითად, Axel Springer AG v. Germany
(07.02.2012), Von Hannover v. Germany (No. 2, 07.02.2012), Biriuk v. Lithuania (25.11.2008), I.
v. Finland (17.07.2008), Rotaru v. Romania (04.05.2000), Peck v. United Kingdom (20.01.2003),
Khelili v. Switzerland (18.10.2011). თემატურად, არსებობს მრავალი სხვა გადაწყვეტილებაც,
რომელიც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ გამოიტანა სხვადასხვა
საქმეზე. შესაძლებელია მათი შემდეგი ნიშნების მიხედვით დალაგება (როგორც
მითითებულია წყაროში: ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის
საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 244-247): 1.
პერსონალურ მონაცემებთან წვდომის საკითხი - Gaskin v. United Kingdom, Godelli v. Italy,
K.H. and Others v. Slovakia, Leander v. Sweden, Odievre v. France; 2. გამოწვევები ონლაინ
სივრცეში პერსონალურ მონაცემთა დაცვისთვის - K.U. v. Finland; 3. მიმოწერის საკითხი -
Amman v. Switzerland, Bernh Larsen Holding AS and Others v. Norway, Cemalettin Canli v.
Turkey, Dalea v. France, Haralambie v. Romania, Malone v. the United Kingdom, McMichael v.
the United Kingdom, M.G. v. the United Kingdom, S. and Marper v. the United Kingdom,
Shimovolos v. Russia, Turek v. Slovakia; 4. გლობალურ პოზიციურ სისტემასთან (GPS)
დაკავშირებული პერსონალური მონაცემების საკითხი - Uzun v. Germany; 5.
ჯანმრთელობის შესახებ არსებული მონაცემები - L.L. v. France, M.S. v. Sweden, Szuluk v.
the United Kingdom, Z. v. Finland; 6. ინფორმაცია პროფესიული საქმიანობის შესახებ -
Michaud v. France, Niemeitz v. Germany; 7. „უფლება იყო დავიწყებული“ – Segerstedt-Wiberg
and Others v. Sweden; 8. ვიდეოთვალთვალთან დაკავშირებული საკითხები - Köpke v.
Germany.
მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლოს გადაწყვეტილებათაგან
საყურადღებოა European Commission v. Bavarian Lager (29.06.2010), Volker and Markus
Schecke and Hartmut Eifert v. Land Hessen (09.11.2010), Ciubotaru v. Moldova (27.04.2010),
Bodil Lindqvist (06.11.2003), Google Spain SL and Google Inc. v. Agencia Espanola de Protecction
de Datos (AEPD) and Mario Costeja Gonzalez (13.05.2014). საინტერესოა მართლმსაჯულების
ევროპული კავშირის სასამართლოს სხვა გადაწყვეტილებებიც, რომელიც უკავშირდება
 19
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხებს. ამ

შემთხვევაშიც მიზანშეწონილია მათი თემატური დალაგება (როგორც მითითებულია
წყაროში: ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 249-250): 1. „ჟურნალისტური
ქმედების“ ცნება მონაცემთა დაცვის დირექტივის მე-9 მუხლის მიხედვით -
Tietosuojavaltuutettu v. Satakunnan Markkinapörssi Oy and Satamedia Oy; 2. ინტერნეტ
პროვაიდერების ვალდებულება გასცენ KaZaA ფაილური გაცვლის პროგრამის
მომხმარებელთა ვინაობა ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის ასოციაციისთვის -
Productores de Música de Espana (Promusicae) v. Telefónica de Espana SAU; 3. ევროპული
კავშირის „პირველადი“ კანონმდებლობის დარღვევა 2252/2004 რეგულაციის მიერ, რის
საფუძველზეც თითის ანაბეჭდები უნდა ყოფილიყო დატანილი პასპორტებში - Michael
Schwarz v. Stadt Bochum, Opinion of the Advocate General; 4. ევროპული კავშირის
პირველადი კანონმდებლობის დარღვევა პერსონალურ მონაცემთა შენახვის დირექტივის
(2006/24/EC) მიერ - Digital Rights Ireland and Others v. Ireland; 5. საჯარო სექტორის
დაწესებულებებში დასაქმებულთა შემოსავლების შესახებ პერსონალური მონაცემების
გამოქვეყნების სამართლებრივი ვალდებულების პროპორციულობის საკითხი -
Rechnungshof v. Österreichischer Rundfunk and Others and Neukomm and Lauermann v.
Österreichischer Rundfunk; 6. მონაცემთა დაცვის დირექტივის მე-7 მუხლის -f- ქვეპუნქტის
მიხედვით განსაზღვრული „სხვათა ლეგიტიმური ინტერესები“-ს სწორი იმპლემენტაცია
შიდასახელმწიფოებრივ კანონმდებლობაში - Asociación Nacional de Establecimientos
Financieros de Crédito (ASNEF) and Federación de Comercio Electrónico y Marketing Directo
(FECEMD) v. Administración del Estado; 7. სტატისტიკურ რეესტრში უცხოელთა შესახებ
მონაცემების ფლობის ლეგიტიმურობა - Huber v. Bundesrepublik Deutschland; 8. მონაცემთა
სუბიექტის წვდომის უფლება - College van Burgemeester en Wethouders van Rotterdam v.
M.E.E. Rijkeboer; 9. ევროპული კავშირის დაწესებულებათა მიერ პერსონალური
მონაცემების გამოყენება დასაქმების კონტექსტში - Dimitrios Pachtitis v. European
Commission, V v. European Parliament.
ნაშრომის მიზნებიდან გამომდინარე, აუცილებელია განვიხილოთ საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს სახალხო
დამცველი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (14.04.2016, 1/1/625, 640),
ასევე, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილებები გ.კ-
ი, ნ.ა-ი-ს წინააღმდეგ (#ას-1559-1462-2012, 09.01.2014) და ნ.რ-ე, ზ.მ-ე და ე.ა-ე-ს
 20
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

წინააღმდეგ (#ას-1155-1101-2014, 04.05.2015). გარდა ამისა, განხილული იქნება თბილისის

საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების გადაწყვეტილებები.
სასამართლო გადაწყვეტილებათა ზემოაღნიშნული ჩამონათვალი არ არის ამომწურავი,
შესაბამისად, სადისერტაციო ნაშრომი ითვალისწინებს ამ სფეროში არსებული სხვა, მათ
შორის, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და საერთო სასამართლოების
მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილებების ანალიზსაც.

ნაშრომის სტრუქტურა და კვლევის მეთოდოლოგია

სადისერტაციო ნაშრომის ძირითად ორიენტირს წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემთა

დაცვის, როგორც ძირითადი უფლების სამართლებრივი ბუნების შესწავლა. ნაშრომი
შედგება შესავლის, სამი თავისა და დასკვნისგან. ამასთან, ნაშრომი ითვალისწინებს
თითოეული თავის ქვეთავებად დაყოფას, შესაბამისი საკითხების განხილვის მიზნით.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების სამართლებრივი კვლევა წარმოუდგენელია
პირადი ცხოვრების ძირითადი უფლების ზოგადი კვლევის გარეშე, ვინაიდან
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება პირადი ცხოვრების ძირითადი უფლების
პირმშოს წარმოადგენს. ამიტომ, პირველ თავში განიხილება პირადი ცხოვრების უფლების
წარმოშობისა და ევოლუციის ეტაპები, ამ უფლებასთან მიმართებით არსებული
კონცეპტუალური და თეორიული საკითხები, რომლებიც ახდენენ მოცემული სფეროს
ფორმირებას. ეს მთლიანობაში მოგვცემს წარმოდგენას ამ უფლების სამართლებრივი
ფარგლების შესახებ. ამასთან, პირველ თავში განიხილება ის სტანდარტები და
მექანიზმები, რომელიც პირადი ცხოვრების დაცვის კუთხით მოქმედებს კონტინენტურ
და ანგლო-ამერიკულ სამართლებრივ სისტემებში. გარდა საერთაშორისო
გამოცდილებისა და პრაქტიკის, განხილული იქნება პირადი ცხოვრების
ხელშეუხებლობის ქართული სტანდარტი და მიდგომები, რომელიც ჩამოყალიბებულია
საერთო სასამართლოებისა და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.
ნაშრომის მეორე თავი ეთმობა პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებულ
პრობლემატურ საკითხებს, რომელიც აქტუალური მე-20 საუკუნის მეორე ნახევრიდან
გახდა. თავდაპირველად, როგორც პირადი ცხოვრების არსიდან წარმოშობილი უფლება,
იგი უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს ინდივიდისთვის. შესაბამისად, მეორე თავში
ყურადღება გამახვილდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებით დადგენილ
დაცულ სფეროსა და სუბიექტებზე, ასევე, წინაპირობებზე, რამაც გამოიწვია პერსონალურ
 21
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მონაცემთა დაცვის უფლების წინ წამოწევა და მათი დაცვის განვითარება. ამდენად,

ნაშრომის ამ ნაწილში განიხილება უშუალოდ პერსონალურ მონაცემთა რაობა, მისი
ნორმატიული მოწესრიგების საკითხი. მონაცემთა დაცვის კუთხით არსებული მწირი
პრაქტიკის მიუხედავად, მეორე თავში ყურადღება დაეთმობა ამ უფლების მიმართ
საქართველოში არსებულ სტანდარტებს და განხორციელებულ ღონისძიებებს. აგრეთვე,
მნიშვნელოვანია განვიხილოთ საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქცია, რომელიც
ითვალისწინებს ძირითადი უფლებების, მათ შორის, პირადი ცხოვრების უფლების
ახლებურ დეკლარირებას. ამ შემთხვევაში, დასადგენია, აქვს თუ არა რაიმე გავლენა
პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე მოცემულ ცვლილებებს.
დისერტაციის მესამე თავი ითვალისწინებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების
კონსტიტუციურად ცალკე ძირითად უფლებად აღიარების მართებულობის კვლევას,
თანაც იმგვარად, რომ აქცენტი გაკეთდეს არამარტო ფორმალურ და შინაარსობრივ
მხარეებზე, არამედ იმ პრაქტიკულ შედეგებზე, რაც სახეზე იქნება პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლების ძირითად უფლებად გაწერით სახელმწიფოს უზენაეს
კანონში. გარდა ამისა, უფლების ცალკე აღიარების მიზანშეწონილობის
დასასაბუთებლად, მსჯელობა დაეთმობა საკითხს, თუ რატომ არის საქართველოს
კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის მე-20, ხოლო ახალი რედაქციის მე-15 მუხლი
ნაკლებად ეფექტური ამ უფლების დაცვისთვის.
ნაშრომის ბოლო ნაწილში - დასკვნის სახით, ფორმირდება ის პოსტულატები,
რომელიც აჯამებს განხილულ საკითხებს და მიზანშეწონილია გასათვალისწინებლად
კანონმდებლის, ასევე, ნებისმიერი ამ საკითხით დაინტერესებული პირის მიერ.
საკვლევი საკითხის შინაარსიდან გამომდინარე ნაშრომში გამოიყენება კვლევის ისეთი
მეთოდები, როგორიცაა დედუქციური მეთოდი - გარკვეული საკითხების ირგვლივ
მსჯელობის შედეგად მეტად კონკრეტული დასკვნების გამოტანა. ასევე, გამოსადეგია
ინდუქციური მეთოდი - კონკრეტულ მაგალითზე განზოგადებული დასკვნების
წარმოება. ამავდროულად, აუცილებელია კვლევის შედარებით-სამართლებრივი
მეთოდის გამოყენებაც. ამასთან, უფლებათა ანალიზი წარმოუდგენელია იმ
თავისებურებების გარეშე, რაც დამახასიათებელია ისტორიული კონტექსტისთვის,
შესაბამისად, კვლევის ისტორიული მეთოდი აქტუალურია მოცემული ნაშრომისთვის.
გარდა ამისა, ნაშრომში განხილული სამართლებრივი დებულებები დაექვემდებარება
ნორმათა ტელეოლოგიური, სისტემური, ლოგიკური და გრამატიკული ანალიზის
მეთოდების მიხედვით განმარტებას.
 22
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

თავი I. პირადი ცხოვრების უფლების კონცეპტუალური საფუძვლები და სამართლებრივი

მოწესრიგება
1.1. პირადი ცხოვრების უფლების არსი და კონცეპტუალური გაგება
სიტყვა ”privacy“ (პრივატულობა, პირადი ცხოვრება) ხშირად გამოიყენება საუბარში,
ფილოსოფიურ, პოლიტიკურ და სამართლებრივ დებატში. ამ ცნებას ფართო ისტორიული
ფესვები გააჩნია სოციოლოგიურ და ანთროპოლოგიურ ჭრილში (Stanford Encyclopedia of
Philosophy/სტენფორდის ფილოსოფიის ენციკლოპედია). პირადი ცხოვრების უფლება
საშუალებას აძლევს ადამიანებს მოიხსნან „საჯარო ნიღბები“ და კერძო სივრცეში
განსხვავებულად მოიქცნენ; იგი ფესვგადგმულია ადამიანურ ღირსებასა და მის
პატივისცემაში (გაერთიანებული სამეფოს პარლამენტი, Parliament of the United Kingdom).
პირადი ცხოვრების განმარტებები იცვლება მოცემულობისა და გარემოს
გათვალისწინებით. იგი ადამიანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბერკეტია
თანამედროვე ეპოქაში (Marshall/მარშალი, 2009, გვ. 50). თუ პირის პირადი ცხოვრება
მუდმივ დარღვევას განიცდის, მაშინ ინდივიდი ვერ ცხოვრობს მშვიდი და თავისუფალი
ცხოვრებით. შესაბამისად, პირადი ცხოვრების დაცვა მნიშვნელოვანია ინდივიდის
უსაფრთხო ცხოვრების უზრუნველსაყოფად (Benedek (ed.)/ბენედეკი (რედ.), 2012, გვ. 359).
პირადი ცხოვრების უფლება პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებასთან
მჭიდრო კავშირშია და საშუალებას აძლევს ინდივიდს დამოუკიდებლად განავითაროს
საკუთარი თავი. ამ უფლებით დაცულია პირის კერძო სფერო, რაც მოიცავს კერძო
ტერიტორიას, ადგილს, ნებისმიერ საგანს პიროვნების მფლობელობაში, ასევე, პირთა
წრეს, რომელთანაც აქვს მას კომუნიკაცია (კუბლაშვილი, 2017, გვ. 155-156). ეს უფლება
იცავს პიროვნების ხელშეუვალობას, მის დამოუკიდებლობას, ღირსებას და არსებობას.
ამიტომ, ზოგჯერ, მათ ერთიანობას მოიხსენიებენ არა როგორც პირადი ცხოვრების
უფლებას, არამედ, როგორც ავტონომიურობის, დამოუკიდებლობის უფლებას (მარშალი,
2009, გვ. 51). გარდა ამისა, იგი მოიცავს საკუთარ (პერსონალურ) ინფორმაციაზე
კონტროლის შესაძლებლობას.
ეს უფლება პიროვნების თავისუფალი განვითარების შემადგენელ ნაწილად
გვევლინება. მასში ერთიანდება ისეთი უფლებები, როგორიცაა თვითგამორკვევის, მათ
შორის, საკუთარი წარმოშობის გარკვევის უფლება, საკუთარი პიროვნების შეგრძნების
უფლება, ინფორმაციული თვითგამორკვევის, ასევე, თვითგამოსახვის უფლება, მათ
შორის, უფლება საკუთარ სიტყვაზე, საკუთარ სურათზე, საკუთარი პიროვნების
 23
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

წარმოსახვაზე, საწინააღმდეგო შინაარსის ინფორმაციის გავრცელებაზე (კუბლაშვილი

2017, გვ. 94-112).
იმის გათვალისწინებით, რომ პირადი ცხოვრება ვერ იქნება თითოეული ინდივიდის
მიერ იდენტურად აღქმული, შესაძლებელია გამოიყოს მისი გააზრების სუბიექტური და
ობიექტური მეთოდი. სუბიექტური გააზრება აქცენტს აკეთებს საკითხზე, თუ რა არის
პირადი ცხოვრება კონკრეტული პირისთვის, რა ელემენტებს შეიცავს იგი და რა
მოლოდინი გააჩნია პიროვნებას საკუთარი პირადი ცხოვრების დაცვის მიმართ. ამ
შემთხვევაში სამართლებრივ რეგულირებაზე საუბარი ნაკლებადაა შესაძლებელი,
ვინაიდან ეს მიდგომა პიროვნების სუბიექტურ აღქმაზეა დამოკიდებული. ამის
საპირისპიროდ, ობიექტური მიდგომის თანახმად, საკითხი დაიყვანება პირადი
ცხოვრების ამა თუ იმ ასპექტის სამართლებრივი დაცვის შესაძლებლობამდე,
კანონმდებლობის აბსტრაქტულ და კონკრეტულ დანაწესზე დაყრდნობით (იხ. გევისონი,
1980, გვ. 423; ასევე, ნისენბაუმი, 2010, გვ. 68, სადაც ავტორები განიხილავენ პირადი
ცხოვრების ნეიტრალურ და ნორმატიულ კონცეფციებს). მაგალითად, პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად
„ვიდეოთვათვალის განხორციელება დაუშვებელია გამოსაცვლელ ოთახებსა და
ჰიგიენისთვის განკუთვნილ ადგილებში.“ აღნიშნული ჩანაწერი კონკრეტულად ასახავს
იმ ვითარებას, როდესაც ვიდეოთვალთვალის შესაბამისი სისტემის დაყენება
დაუშვებელია. შესაბამისად, ეს ჩანაწერი აღარ საჭიროებს ინტერპრეტირებასა და
სხვადასხვა მეთოდურ განმარტებას. მეორე შემთხვევაში, როდესაც ნორმა აბსტრაქტულია
იგი უნდა განიმარტოს ყოველი კონკრეტული შემთხვევის მიხედვით. მაგალითად, ამავე
კანონის მე-4 მუხლის „გ“ პუნქტის გათვალისწინებით, რომელიც პერსონალური
მონაცემების დამუშავების ერთ-ერთ პრინციპს ეხება, „მონაცემები შეიძლება დამუშავდეს
მხოლოდ იმ მოცულობით, რომელიც აუცილებელია შესაბამისი კანონიერი მიზნის
მისაღწევად. მონაცემები უნდა იყოს იმ მიზნის ადეკვატური და პროპორციული, რომლის
მისაღწევადაც მუშავდება ისინი.“ ცხადია, კანონის ამ ჩანაწერის მიხედვით
დამკვიდრებული პროპორციულობისა და ადეკვატურობის პრინციპის რეალიზების
გზები ყველა შემთხვევაში ვერ იქნება იდენტურად განმარტებული, ვინაიდან იგი უნდა
დაექვემდებაროს კონკრეტული, კონტექსტუალური მოცემულობიდან გამომდინარე
ანალიზს. ამ მხრივ, იგი მიიჩნევა რეგულირების აბსტრაქტულ დებულებად.
უნდა აღინიშნოს, რომ პირადი ცხოვრების უფლების ამომწურავი განმარტება არ
იძებნება. პირადი ცხოვრების სხვადასხვა ასპექტის გათვალისწინებით, მისი ამომწურავი
 24
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დეფინიციის განსაზღვრა სირთულეს წარმოადგენს როგორც ფილოსოფოსი, ისე იურისტი

მეცნიერების მიერ (სოლოვი, 2002, გვ. 1088). პირადი ცხოვრების უფლების შინაარსი
განიცდის ცვალებადობას სოციალური და ისტორიული კონტექსტის გათვალისწინებით.
ამ უფლების ფარგლების ცვალებადი ხასიათი, როგორც არამატერიალური კულტურის
ნაწილი, რთულს ხდის მოხდეს მისი ერთიანი განმარტება (Kasper/კასპერი, 2005, გვ. 69-
70). პირადი ცხოვრების განმარტების უნიფიცირების შეუძლებლობას ადასტურებს
საერთაშორისო სასამართლოებიც. მაგალითად, საქმეში Costello-Roberts v. The United
Kingdom (25.03.1993), ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ
პირადი ცხოვრება ფართო ცნებაა, იგი შეუძლებელია განიმარტოს ამომწურავად. ეს მეტად
ფართო ცნებაა ვიდრე პირადი ცხოვრების უფლება, რაც მოიცავს პირის შესაძლებლობას
თავისუფლად განავითაროს საკუთარი თავი (Kilkelly/კილკელი, 2001, გვ. 11). პირადი
ცხოვრების ფართო ფარგლებზე უთითებს მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის
სასამართლოც საქმეში Volker and Markus Schecke and Hartmut Eifert v. Land Hessen
(09.11.2010). სასამართლომ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაზე
დაყრნობით აღნიშნა, რომ ცნება „პირადი ცხოვრება“ არ უნდა განიმარტოს ვიწროდ,
ვინაიდან იგი მოიაზრებს პროფესიული საქმიანობის სფეროსაც, რაც ვერ იქნება
განცალკევებული პირადი ცხოვრების ფარგლებისგან (ევროპის საბჭო, ძირითად
უფლებათა ევროპული სააგენტო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2015,
გვ. 55). ნებისმიერ შემთხვევაში, უდავოა, რომ პირადი ცხოვრების უფლების ერთ-ერთ
შემადგენელ ნაწილად პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება გვევლინება. პირადი
ცხოვრების უფლების დოქტრინული ანალიზისას და დაცული სფეროს განხილვის დროს
მასში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხი ყოველთვის მოიაზრება.
გარდა ამისა, პრივატულობას ახასიათებს დროსთან ერთად ცვალებადობის პროცესი.
ამის ნათელი დადასტურებაა 1890 წლის, უორენისა და ბრანდისის სტატია, სადაც
საგაზეთო პუბლიკაციებში ფოტოსურათების გამოქვეყნება და, ზოგადად, ფოტოგრაფიაში
არსებული ახალი ტექნოლოგიები საფრთხეს ქმნიდა რიგითი ინდივიდისთვის. ამ
მიდგომის გამყარება სხვა მრავალი ფაქტობრივი მოვლენით შეიძლება, მაგალითად,
ტექნოლოგიურ პროგრესთან ერთად, სამართლებრივ რეგულირებას დაექვემდებარა
ჰაკერული თავდასხმა, რეგულირების ქვეშ მოექცა საგამოძიებო მოქმედების - ფარული
მიყურადების ჩატარების წესი და ა.შ.
მოცემული მსჯელობა ცხადყოფს, რომ პირადი ცხოვრების უფლებას სასიცოცხლო
მნიშვნელობა გააჩნია ინდივიდისთვის, ხოლო მისი მრავალასპექტიანი ბუნების
 25
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

წარმოსაჩენად აუცილებელია მის შესახებ არსებული კონცეფციებისა და თეორიების

განხილვა. მათი ფორმირების მიზანი პირადი ცხოვრების უფლების განმარტება იყო,
თუმცა ყოველი ასეთი მცდელობა წარუმატებლობით სრულდებოდა, ვინაიდან
შეუძლებელია ამ უფლებას მოეძებნოს კონკრეტული განმსაზღვრელი კრიტერიუმი და
დეფინიცია. მიუხედავად ამისა, მიზანშეწონილია საკვანძო კონცეფციებისა და
თეორიების განხილვა, რათა წარმოდგენა შეგვექმნას ამ უფლების ფარგლების შესახებ.
ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ მოცემული სადისერტაციო ნაშრომის მიზანს არ
წარმოადგენს მათი სრულყოფილი წარმოჩენა. ნაშრომის ეს ნაწილი მიზნად ისახავს ამ
კონცეფციებისა და თეორიების ზოგად განმარტებას.
პირადი ცხოვრების უფლებაზე მომუშავე ზოგი მეცნიერი პირად ცხოვრებას ფართოდ
აღიქვამს, ხოლო ზოგიერთისთვის იგი შესაძლოა დავიწროვდეს და შეზღუდული
მნიშვნელობა მიეცეს. ამის შესაბამისად, წარმოიშვა ორი კონცეფცია - რედუქციონიზმი და
ანტირედუქციონიზმი.
რედუქციონიზმის იდეის ერთ-ერთი მხარდამჭერი, მეცნიერი ჯუდიტ ტომპსონი
მიიჩნევს, რომ პირადი ცხოვრება, როგორც ცალკე მდგომი უფლება ბუნდოვანი
ხასიათისაა. მისი აზრით, ის უფლებები, რომელიც გააჩნია პიროვნებას, მაგალითად,
იმოქმედოს საკუთარი სურვილების შესაბამისად, შეიძლება გაერთიანდეს საკუთრების
უფლების ქვეშ. იგი საკუთრების უფლებას განიხილავს ფართოდ, მისი შეხედულებით
გადაწყვეტილებები, რომლებიც მიიღება ადამიანების მიერ საკუთარი თავის ან მათ
ირგვლივ არსებულ საგნებსა თუ საკითხებზე, ერთიანდება საკუთრების უფლებით
დაცულ სფეროში. ასე მაგალითად, თუ პიროვნება ფლობს ფოტოსურათს, მას უფლება
აქვს გამოაქვეყნოს ეს ფოტოსურათი ან შეინახოს საიდუმლოდ. მის მიერ მიღებული
გადაწყვეტილება ნაკარნახევი იქნება იმ ფაქტიდან, რომ იგი ამ სურათის მესაკუთრეა და
მასზე ახორციელებს კონტროლს. ამდენად, მისი არჩევანი საკუთრების უფლებისგან
გამომდინარებს და არა ცალკე მდგომი პირადი ცხოვრების უფლებისგან
(Thompson/თომპსონი, 1975). მეცნიერის შეხედულებები პირადი ცხოვრების უფლებასთან
მიმართებით ცალსახად რედუქციონისტულია, იგი საშუალებას გვაძლევს დავინახოთ
პირადი ცხოვრების უფლება განსხვავებული კუთხიდან, სხვა სიტყვებით, პირადი
ცხოვრების უფლება, როგორც სხვა „უფრო მნიშვნელოვანი“ უფლებების „თანმხლები.“
რედუქციონისტული მსჯელობის მიხედვით, პერსონალური ინფორმაციის მოპოვების
მიზნით პიროვნების მიმართ განხორციელებული თვალთვალი წარმოადგენს პირადი
ცხოვრების უფლების ხელყოფას, ხოლო ზოგადი თვალთვალი მსგავსი შედეგის მომტანი
 26
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

არ იქნება (იქვე, გვ. 308). პარალელები შესაძლებელია გაივლოს

კონფიდენციალურობასთანაც, კერძოდ, თუ პირი გასცემს საიდუმლო ინფორმაციას სხვა
ინდივიდზე, ხოლო ეს უკანასკნელი გასცემს მას მესამე პირზე, პირადი ცხოვრების
დარღვევა სახეზე იქნება მაშინ თუ გაცემული ინფორმაცია პერსონალური ინფორმაციის
შემცველია (იქვე, გვ. 309).
მეცნიერი ჩარლზ ფრიდი მიიჩნევს, რომ პირადი ცხოვრება უფრო მეტად აღიქმება
საიდუმლოობასთან კავშირში, რაც სხვების მიერ პირის შესახებ ინფორმაციის ფლობას
ზღუდავს. მისი აზრით პირადი ცხოვრების უფლების უზრუნველყოფა არ ნიშნავს
მარტოოდენ ინფორმაციის არარსებობას სხვა პირებთან, არამედ ესაა ჩვენს შესახებ
არსებულ ინფორმაციაზე კონტროლის შესაძლებლობა. ამავდროულად, პრივატულობა
მხოლოდ ინფორმაციის რაოდენობაზე კონტროლი არაა, არამედ ყურადღების
გამახვილება ხარისხობრივ ფაქტორზეც ხდება. შესაძლოა ჩვენ არ გვქონდეს რეაქცია იმ
ფაქტზე, რომ სხვა ადამიანს ზოგადი ინფორმაცია აქვს ჩვენს შესახებ, თუმცა გვქონდეს
შეგრძნება, რომ ჩვენი პრივატული სფერო დაირღვევა თუ მოხდება დეტალების გაგება
(Fried/ფრიდი, 1968, გვ. 481-482).
არსებობს პირადი ცხოვრების უფლების სხვაგვარი ხედვაც, რომელიც
შემოთავაზებულია რიჩარდ პოზნერის მიერ. მისი აზრით, ცნება „პრივატულობა,“
ძირითადად, სამი მნიშვნელობით გამოიყენება: პირველი - ინფორმაციის
დასაიდუმლოების ჭრილში (რაც, ავტორის აზრით, ყველაზე გავრცელებული ხედვაა);
მეორე - პიროვნების სიმშვიდისა და ფიზიკური სიმარტოვის კუთხით; მესამე - როგორც
თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის სინონიმი (Posner/პოზნერი, 1980, გვ. 1).
პირადი ცხოვრების უფლების მზარდი აქტუალობიდან გამომდინარე, მისი განხილვა
არ უნდა მოხდეს ვიწროდ. პირადი ცხოვრების რედუქციონისტული ხედვები
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ცალკე ფუნდამენტურ უფლებად
განმტკიცების მიზნით არ არის შედეგის მომტანი. ამ არგუმენტაციის მიხედვით,
აუცილებელია პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების გზით ადგილი ჰქონდეს სხვა
რომელიმე „მეტად კონკრეტული“ ან „მეტად მნიშვნელოვანი“ უფლების ხელშეხებას,
რათა დამატებით ვიმსჯელოთ პერსონალური მონაცემების გამოყენების
მართლზომიერებაზე. ეს კი, წინააღმდეგობაში მოდის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
მარეგულირებელ კანონმდებლობასთან. ამ სფეროში არსებული სამართლებრივი აქტები
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების კანონიერების შემოწმებისას არ განიხილავენ რაიმე
 27
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სხვა ზიანის დადგომის აუცილებლობას ან სხვა რაიმე თანმდევი ნეგატიური შედეგის

არსებობას უფლების დაცვისთვის.
რედუქციონიზმის პარალელურად განვითარდა ანტირედუქციონისტული
(თანმიმდევრული) ხედვებიც. ამ შეხედულების მხარდამჭერია მეცნიერი რუთ გევისონი.
მისი ხედვა პირადი ცხოვრების უფლების ცალკე დაცვას უჭერს მხარს, სხვა უფლებებთან
კავშირის გარეშე. იმისათვის, რათა პირადი ცხოვრების უფლება ვაღიაროთ
დამოუკიდებელ კატეგორიად, პირველ რიგში, იგი უნდა განვიხილოთ ნეიტრალურ,
ხოლო შემდგომ - ნორმატიულ ჭრილში. პირადი ცხოვრების ნეიტრალური ხედვა
გულისხმობს იმ საკითხებისა თუ გარემოებების დასახელებას, რაც ერთიანდება პირადი
ცხოვრების ცნების ქვეშ. ნორმატიული ხედვის თანახმად კი, უნდა მოხდეს იმ
შემთხვევების განხილვა, როდესაც სახეზეა პირადი ცხოვრების დარღვევა, რასაც თან
სდევს სამართლებრივი რეაგირებაც. ეს მოგვცემს საშუალებას განვსაზღვროთ არის თუ
არა დაცვადი პირადი ცხოვრების სფეროში განხორციელებული თითოეული ჩარევა
სამართლებრივი ბერკეტებით (გევისონი, 1980, გვ. 422-423). პირადი ცხოვრების უფლების
წარმოჩენის მიზნით მეცნიერი განიხილავს საკითხს ორ ნაწილად: პირველი -
პრივატულობა, როგორც კონცეფცია და მეორე - როგორც ღირებულება (იქვე, გვ. 424).
ნეიტრალური და ნორმატიული მიდგომების საფუძველზე მეცნიერი მიიჩნევს, რომ
პირადი ცხოვრება ესაა სხვების მიერ პირზე წვდომის ლიმიტირება (იქვე, გვ. 428). პირის
შესახებ ინფორმაციის ფლობასთან დაკავშირებით, გევისონის აზრით, აუცილებელი არ
არის პირდაპირ იდენტიფიცირებადი ინფორმაციის მოპოვება, რათა ვისაუბროთ ამ
სფეროში შეჭრის შესახებ (ან პრივატულობის „დაკარგვაზე“). ასე მაგალითად, თუ
გარკვეული თავყრილობისას მოძღვარი განაცხადებს, რომ მისმა პირველმა აღმსარებელმა
მკვლელობა მოინანია, მისი ანონიმურობა შენარჩუნებული იქნება, თუმცა თუ იმავე
სოციალურ წრეში აღმსარებელი განაცხადებს, რომ მას ხვდა წილად პატივი ყოფილიყო
ზემოაღნიშნული მოძღვარის პირველი აღმსარებელი, ინფორმაციის მარტივი
შეკავშირების საფუძველზე, მოცემული „ანონიმური“ პირი მარტივად ამოცნობადია (იქვე,
გვ. 430-431).
ამ მაგალითზე დაყრდნობით შესაძლებელია სხვა, ისეთი შემთხვევის მოყვანაც,
რომელიც ინფორმაციის შეკავშირების საფუძველზე პირის შესახებ დამატებითი
მონაცემის მიღების საშუალებას ქმნის. მაგალითად, თუ ვიტყვით, რომ „პიროვნება X
მუშაობს კულტურის სამინისტროში მთავარ სპეციალისტად,“ გონივრული ვარაუდის
საფუძველზე შესაძლებელია დამატებითი მონაცემის მიღებაც, კერძოდ: 1. ცნობილი
 28
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ხდება პიროვნების სამუშაო ადგილის მისამართი (სადაც ტერიტორიულად მდებარეობს

სამინისტრო); 2. ცნობილი ხდება პიროვნების სამსახურში ყოფნის დრო, რაც უმეტეს
შემთხვევაში დილის 9 საათიდან საღამოს 6 საათამდე განისაზღვრება; 3. ინფორმაცია,
რომლის თანახმადაც პირი მუშაობს მთავარ სპეციალისტად, საშუალებას გვაძლევს
ზუსტად განვსაზღვროთ მისი თანამდებობრივი სარგოს ოდენობა, რამდენადაც საჯარო
სამსახურის შემთხვევაში თანამდებობრივი სარგოს შესახებ ინფორმაცია საჯაროა
(ნორმატიულადაა გაწერილი).
ეს დასკვნები გამომდინარეობს ფაქტებზე დაფუძნებული, ვარაუდის მაღალი დონის
შემცველი მსჯელობიდან, სადაც ობიექტური რეალობაა აღწერილი. მეორე მხრივ,
აუცილებელია აღინიშნოს ისიც, რომ თუ პირის შესახებ გავრცელებულია მცდარი
ინფორმაცია, თუმცა საზოგადოებამ ის აღიქვა, როგორც უტყუარი მონაცემი, არ იქნება
ლოგიკურობას მოკლებული ის აზრი, რომ შესაძლოა აქაც ადგილი ჰქონდეს პირადი
სფეროს დარღვევას, ვინაიდან პირადი ცხოვრება, ასევე, მოიაზრებს სხვების მხრიდან
პიროვნებაზე შექმნილი შთაბეჭდილებების ერთიანობასაც (იქვე, გვ. 431).
პრივატულობის მეორე კომპონენტთან მიმართებით - პირის მიმართ ყურადღების
გამოხატვა - აღსანიშნავია, რომ პირისადმი განხორციელებული დაკვრივრება,
თვალთვალი, მიყურადება ან სხვა რაიმე მსგავსი ქმედება წარმოადგენს პირად
ცხოვრებაში შეჭრას, ხოლო მარტოოდენ ინდივიდზე ფიქრი ვერ იქნება ანალოგიური
შედეგის მომტანი (იქვე, გვ. 432).
პრივატულობის ფიზიკურ კონდიციასთან მიმართებით, საყურადღებოა, რომ ეს სფერო
მაშინ განიცდის დარღვევას თუ პირი ვერ ახდენს ფიზიკურ განმარტოებას და
ხელმისაწვდომია სხვებისთვის (ქუჩაში, ბაღში, საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში
და ა.შ.) იქვე, გვ. 433)).
მოცემულ სამ კომპონენტს შორის კავშირი თვალსაჩინოა. სამივე მათგანი წარმოადგენს
პირადი ცხოვრების შემადგენელ ნაწილს, თუმცა შესაძლებელია ჩარევა მოხდეს ერთ ან
ორ კომპონენტში იმგვარად, რომ არ მოხდეს ჩარევა მესამეში. მაგალითად, პირის შესახებ
ინფორმაციის მოპოვება შესაძლებელია მასზე დაკვირებითა და ფიზიკური სიმარტოვის
დარღვევით, თუმცა, გარკვეულ შემთხვევებში, პირის შესახებ ინფორმაცია შეიძლება
ცნობილი გახდეს ისე, რომ არ მოხდეს ზემოაღნიშნულ ორ კომპონენტში ჩარევა (იქვე, გვ.
434). ეს მსჯელობა, მეცნიერის აზრით, პირადი ცხოვრების უფლებასთან მიმართ
არსებულ რედუქციონისტების ხედვას ეჭვქვეშ აყენებს. ლოგიკურია, რომ ეს უფლება
ნებისმიერ შემთხვევაში ცალკე დაცვადი უნდა იყოს, რათა ვისაუბროთ მისგან
 29
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გამომდინარე სხვა დაცულ ინტერესებზე, უპირველესად კი, პერსონალურ მონაცემთა

დაცვაზე. ამდენად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი კანონმდებლობა,
ანტირედუქციონისტული ბუნებისაა და პირადი ცხოვრების უფლების ფარგლებში
არსებული ინფორმაციული პრივატულობის ნაწილს დაცვადად აღიარებს.
ზემოხსენებული კონცეფციების გარდა, პირადი ცხოვრების უფლების შესახებ არაერთი
თეორია არსებობს, ეს თეორიები განსხვავდება პირადი ცხოვრების დაცული სფეროს
სხვადასხვა ასპექტის მიხედვით.
დენიელ სოლოვის აზრით პრივატულობა შეიცავს ექვს ძირითად ნაწილს, ესენია:
1. უფლება „იყო დავიწყებული,“ რაც უორენისა და ბრანდისის ცნობილ
პოსტულატს წარმოადგენს;
2. პირთან შეზღუდული წვდომა - პირის შესაძლებლობა მოახდინოს საკუთარი
თავის დაცვა სხვათა არასასურველი წვდომისგან;
3. საიდუმლოობა - გარკვეული საკითხების დამალვა სხვებისგან;
4. პერსონალურ მონაცემებზე კონტროლი;
5. პიროვნულობის, ინდივიდუალურობისა და ღირსების დაცვა;
6. ინტიმურობა - პირის ცხოვრების ინტიმურ ასპექტებთან წვდომის შეზღუდვა
(სოლოვი, 2002).
მეტი თვალსაჩინოებისთვის მნიშვნელოვანია მათი ცალ-ცალკე განხილვა. პირადი
ცხოვრების უფლება, როგორც „იყო დავიწყებული“ აქცენტს აკეთებს მისი
სამართლებრივი მექანიზმებით დაცვაზე. უორენისა და ბრანდისის მიერ გამოყენებული
ეს ფრაზა ემსახურებოდა მიზანს, რომელიც მათივე პუბლიკაციაშია მოცემული:
დადგენილი ყოფილიყო პირადი ცხოვრების დამცავ ბერკეტთა რაოდენობა ანგლო-
ამერიკულ სამართლის სისტემაში (იქვე, გვ. 1100). მოგვიანებით, პირადი ცხოვრების
უფლება გაიგივებულ იქნა უფლებასთან „იყო დავიწყებული“ და განიმარტა, როგორც
პირის მიერ საკუთარი პირადი ცხოვრების წარმართვა ინდივიდუალური არჩევანის
შესაბამისად, ყოველგვარი ჩარევის გარეშე, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც მეორე
მხარეს დგას საზოგადოებრივი ან სხვა ინტერესი (Time, Inc. v. Hill, #385 U.S. 374, 1967). ეს
უფლება გულისხმობს ინდივიდის პრივილეგიას დაგეგმოს საკუთარი საქმე
დამოუკიდებლად (Doe v. Bolton, #410 U.S. 179, 1973). უფლება „იყო დავიწყებული“
ძალზედ აქტუალურია პერსონალურ მონაცემებთან მიმართებით. იგი შესაძლებლობას
აძლევს ინდივიდს ნებისმიერ დამმუშავებელს მოსთხოვოს საკუთარი თავის შესახებ
ინფორმაციის სრულად წაშლა და განადგურება.
 30
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პირთან შეზღუდული წვდომის თეორია აღიარებს ინდივიდის სურვილს იყოს

სხვებისგან დაფარული და განცალკევებული. ამ კუთხით მას მჭიდრო კავშირი აქვს
უფლებასთან „იყო დავიწყებული“ (სოლოვი, 2002, გვ. 1102-1103). აღსანიშნავია, რომ
პირთან მიუწვდომლობის ხარისხის არსებობა პირადი ცხოვრების მნიშვნელოვან ნაწილს
წარმოადგენს (Allen/ალენი, 1988, გვ. 10). შეზღუდული წვდომის თეორია კავშირშია
საზოგადოების დანარჩენ წევრებთან, ვინაიდან პირი, რომელიც იმყოფება კუნძულზე
მარტო განიცდის პირადი სფეროს სრულ დაცვას, თუმცა აქ უფრო გამოდგება სიტყვა
იზოლაცია, ვიდრე პირთან შეზღუდული წვდომა. ამიტომაც, ამ თეორიის მიხედვით ამ
სფეროს დაცვა გულისხმობს დაცვას სხვა პირებისგან (სოლოვი, 2002, გვ. 1104).
პირადი ცხოვრების აღქმა, როგორც საიდუმლოობისა ერთ-ერთი გავრცელებულია. ამ
მიდგომის თანახმად პირადი ცხოვრება დარღვეულია დახურული ინფორმაციის
გამჟღავნების შედეგად, შესაბამისად, ინფორმაციის დასადუმლობის უფლება ირღვევა
მაშინ, როდესაც ხდება პერსონალური ინფორმაციის მოპოვება კანონის დარღვევით ან იმ
პირის ნების გარეშე, ვისაც ეკუთვნის ეს მონაცემი (სოლოვი, 2002, გვ. 1105; პოზნერი, 1981,
გვ. 272-273). პირადი ცხოვრების ხედვა, როგორც ინფორმაციის დასაიდუმლოების
შესაძლებლობა თვალნათლივ წარმოაჩენს ამ უფლებას, როგორც გარანტიას
ინფორმაციული პრივატულობის უზრუნველყოფისთვის (სოლოვი, 2002, გვ. 1107).
თუმცა, საიდუმლოობის კონდიცია ვერ იქნება სრულფასოვნად რეალიზებული
სახელმწიფოს მიმართ, როდესაც, მაგალითად, მოქალაქეთა სარეგისტრაციო მონაცემებში
არსებული ინფორმაცია კანონის თანახმად არის შენახული.
პირადი ცხოვრების უფლების მორიგი თეორია ყურადღებას ამახვილებს მის აღქმაზე
პერსონალური ინფორმაციის კონტროლის ჭრილში. ალან ვესტინის აზრით
პრივატულობა ესაა ინდივიდების, ჯგუფების ან ინსტიტუციების მოთხოვნა, რომ
განსაზღვრონ თუ როდის, როგორ და რა ოდენობით ინფორმაციაა მათ შესახებ
სხვებისთვის მიწოდებული (Westin/ვესტინი, 1967, გვ. 7; სოლოვი, 2002, გვ. 1110). მეორე
მხრივ, ინფორმაციაზე კონტროლის თეორია ვიწრო სახის კონცეფციაა, იგი გამორიცხავს
პრივატულობის იმ ნაწილს, რომელიც ინფორმაციული არაა, მაგალითად, უფლებას, რომ
მიიღო გარკვეული გადაწყვეტილებები სხეულის, რეპროდუქციისა და ბავშვის ჩასახვის
შესახებ. გარდა ამისა, თუ ვიტყვით, რომ კონტროლის თეორია აქცენტს აკეთებს
ინფორმაციაზე, რომლის მიხედვითაც ინდივიდი პირდაპირ ან არაპირდაპირ
იდენტიფიცირებადია, ეს კიდევ უფრო ბუნდოვანს ხდის მისი ფარგლების დადგენას.
მაგალითად, თუ პირი ცნობილი პოლიტიკოსია, მისი საჯარო სტატუსი პირდაპირ ახდენს
 31
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მის იდენტიფიცირებას, თუმცა არ წარმოადგენს პრივატულ ინფორმაციას (სოლოვი, 2002,

გვ. 1110-1112). კონტროლის თეორიის სუსტ მხარედ შეიძლება ჩაითვალოს ისიც, რომ
პიროვნებას საკუთარი პერსონალური მონაცემის მიმართ არ გააჩნია სრული კონტროლის
შესაძლებლობა, კერძოდ, თუ სახელმწიფო მოისურვებს დააკანონოს გარკვეული
ინფორმაციის სახელმწიფო ინსტიტუტებისთვის ფლობა, პირი იმთავითვე კარგავს
უფლებას თავისუფლად განკარგოს საკუთარი პერსონალური მონაცემი, რამდენადაც
ამგვარი ინფორმაცია საზოგადოებრივი საჭიროებების შესაბამისად, აუცილებელ
დამუშავებას საჭიროებს (იქვე, გვ. 1115).
პირადი ცხოვრების მორიგი თეორია ერთმანეთთან აიგივებს პრივატულობისა და
პიროვნულობის საკითხს. ამ მნიშვნელობით პრივატულობა გვევლინება ადამიანური
ღირსებისა და თავისუფლების ანალოგად (იქვე, გვ. 1116-1117). ამ მნიშვნელობით
პრივატულობა წინაპირობაა ღირსებისა და თავისუფლების უზრუნველყოფისთვის, რაც
საბოლოოდ ინდივიდის ნების თავისუფალი გამოვლინებიდან გამომდინარეობს.
პრივატულობა, როგორც ინტიმურობა აქცენტს აკეთებს ადამიანურ ურთიერთობებსა
და ამ ურთიერთობების შესაძლებლობებზე. მეცნიერები პრივატული სფეროს
მნიშვნელოვან მონაპოვრად მიიჩნევენ ინტიმური ურთიერთობების განვითარების
შესაძლებლობას, ხოლო თუ რა არის ინტიმური, ამის პასუხად უთითებენ ფაქტობრივ
ვითარებას, კერძოდ, ინტიმურია პირადი საკითხი მაშინ, როდესაც ის გაზიარებულია
ძალზედ ვიწრო წრისთვის (იქვე, გვ. 1121-1122). ამასთან, პირადი ცხოვრების ინტიმური
მხარე არ არის შემოფარგლული მხოლოდ ამ მოცემულობით, მაგალითად, კანონი
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ პირის რელიგიური აღმსარებლობის შესახებ
არსებულ პერსონალურ მონაცემებს განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემთა ჭრილში
მოიხსენიებს და ამით ხაზს უსვამს ჩარევისგან მისი აბსოლუტური დაცვის
აუცილებლობას.
თეორიების განხილვის შედეგად შესაძლებელია ჩამოვაყალიბოთ შემდეგი მიდგომები:
1. პრივატულ სფეროს გააჩნია სხვადასხვაგვარი აღქმა, რაც დამოკიდებულია მასში
შემავალი მრავალი საკითხის არსებობაზე;
2. ყოველი ჩამოთვლილი თეორია თუ კონცეფცია ყურადღებას ამახვილებს იმ
ასპექტებზე, რის გამოც პირადი ცხოვრება ღირებულია ადამიანისთვის;
3. თითოეული კონცეფციის მიღმა, საზოგადოებრივი საჭიროებებიდან გამომდინარე,
უმეტეს შემთხვევაში, დაცვადად უნდა მოვიაზროთ პერსონალური მონაცემებიც, როგორც
პრივატულობის ინფორმაციული ნაწილი;
 32
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

4. აუცილებელია სამართლებრივი მექანიზმების არსებობა, რათა ეს ასპექტები დაცვადად

იყოს აღიარებული.
ამდენად, პირადი ცხოვრების კონცეფციაში არსებული ინფორმაციული ასპექტი
ანტირედუქციონისტულ ჭრილში უნდა განვიხილოთ, რამდენადაც პირადი ცხოვრების
ამგვარი ხედვა მასში მოცემულ ასპექტებს დამოუკიდებლად განიხილავს და დასაცავ
სიკეთეებად აღიარებს.

1.2. პირადი ცხოვრების უფლებით დაცული სფერო და ჩარევის ფარგლები

კონცეფციებისა და თეორიების ანალიზის შემდეგ, მიზანშეწონილია განვიხილოთ თუ
როგორაა დაცვადი ეს უფლება სამართლებრივად და ჩარევის რა ფარგლებია დადგენილი.
აქვე, ავღნიშავ, რომ ნაშრომის ამ ნაწილში ჩარევის ფარგლებს დეტალურად არ
განვიხილავ, რამდენადაც ნაშრომის მიზნებიდან გამომდინარე, ეს ნაწილი სიღრმისეულ
ანალიზს არ საჭიროებს.
საერთაშორისო მასშტაბით პირადი ცხოვრების უფლება პირველად გაიწერა 1948 წლის
10 დეკემბრის ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-12 მუხლით,
რომელიც შემდეგი სახითაა ფორმულირებული: „არავის მიმართ არ შეიძლება
თვითნებური ჩარევა მის პირადსა და ოჯახურ ცხოვრებაში. თვითნებური ხელყოფა მისი
საცხოვრებელი ბინის ხელშეუხებლობის, მისი კორესპოდენციის საიდუმლოების, ანდა
მისი პატივისა და რეპუტაციისა. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება დაცული იყოს ასეთი
ჩარევისა და ხელყოფისგან.“
მსგავსი შინაარსის შემცველია 1966 წლის 19 დეკემბრის საერთაშორისო პაქტი
სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ, რომლის მე-17 მუხლი შემდეგი სახით
აყალიბებს ამ უფლებას:
„1. არავინ არ უნდა განიცადოს თვითნებური ან უკანონო ჩარევა თავის პირად და
ოჯახურ ცხოვრებაში, მისი საცხოვრებლის შეუვალობის ან მისი კორესპოდენციის
საიდუმლოების თვითნებური ან უკანონო ხელყოფა, ან მისი ღირსებისა და
რეპუტაციის უკანონო ხელყოფა.
2. თითოეულ ადამიანს აქვს უფლება, რომ კანონმა დაიცვას ასეთი ჩარევისა თუ
ხელყოფისგან.“
პირადი ცხოვრების უფლება სამართლებრივად კიდევ სხვა არაერთ საერთაშორისო
აქტშია გაწერილი. თუმცა, ნაშრომის ამ ნაწილის მიზანს არ წარმოადგენს პირადი
 33
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ცხოვრების უფლების სხვადასხვა აქტებში რეგლამენტირების საკითხის განხილვა.

ამდენად, უმჯობესია გადავინაცვლოთ საკითხზე, თუ როგორაა პირადი ცხოვრების
უფლება დაცული ქართული, ევროპული და ამერიკული სამართლებრივი სტანდარტების
მიხედვით.

1.2.1. პირადი ცხოვრების უფლების სამართლებრივი მოწესრიგება საქართველოში

ტრადიციულად, უფლებათა კატალოგი სახელმწიფოს ძირითადი კანონით ან
კონსტიტუციური მნიშვნელობის აქტითაა მოცემული. პირადი ცხოვრების უფლება ჯერ
კიდევ საქართველოს 1921 წლის 21 თებერვლის კონსტიტუციით იყო გაწერილი,
რომელიც ორი მუხლის შინაარსში ნაწილდებოდა, კერძოდ, მისი 28-ე მუხლის თანახმად:
„ყოველი მოქალაქის ბინა შეუვალია: მხოლოდ სასამართლოს დადგენილებით შეიძლება
მისი გაჩხრეკა კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევაში,“ ხოლო 29-ე მუხლით დაცული
იყო პირადი მიმოწერა: „კერძო მიწერ-მოწერა ხელშეუხებელია: მისი ამოხმა და
გადასინჯვა შეიძლება მხოლოდ სასამართლოს დადგენილებით.“
დღეს, პირადი ცხოვრების დაცვის უფლება საქართველოს 1995 წლის 24 აგვისტოს
კონსტიტუციითაა გარანტირებული. მისი მე-20 მუხლი ადგენს, რომ
„1. ყოველი ადამიანის პირადი ცხოვრება, პირადი საქმიანობის ადგილი, პირადი
ჩანაწერი, მიმოწერა, საუბარი სატელეფონო და სხვა სახის საშუალებით, აგრეთვე
ტექნიკური საშუალებებით მიღებული შეტყობინებანი ხელშეუხებელია.
აღნიშნული უფლებების შეზღუდვა დაიშვება სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან
მის გარეშეც, კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას.“
გარდა აღნიშნული დაცვის გარანტიებისა, მე-20 მუხლი ცალკე ამახვილებს ყურადღებას
ინდივიდის საცხოვრისის დაცვაზე. მეორე ნაწილის მიხედვით, რომელიც საპროცესო
უფლებებთან კავშირშია, დადგენილია, რომ
„2. არავის არა აქვს უფლება შევიდეს საცხოვრებელ ბინაში და სხვა
მფლობელობაში პირთა ნების საწინააღმდეგოდ, აგრეთვე ჩაატაროს ჩხრეკა, თუ არ
არის სასამართლოს გადაწყვეტილება ან კანონით გათვალისწინებული
გადაუდებელი აუცილებლობა.“
შესაბამისად, კონსტიტუციით ინდივიდის კერძო საცხოვრისისა და პირადი ცხოვრების
დანარჩენი ასპექტების დაცვა გამიჯნულია.
გარდა ამისა, ოფიციალურ ჩანაწერებში პირის პირადი ცხოვრების დაცვაზე აქცენტს
აკეთებს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, რის თანახმადაც
 34
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

„ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია

ადამიანის ჯანმრთელობასთან, მის ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან, არავისთვის
არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე, გარდა კანონით
დადგენილი შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია სახელმწიფო უშიშროების ან
საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, ჯანმრთელობის, სხვათა
უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად.“
აუცილებელი აღნიშვნის ღირსია კონსტიტუციის ახალი რედაქციით შემოთავაზებული
პირადი ცხოვრების დაცვის გარანტიები, რომელიც, მე-15 მუხლის მიხედვით, შემდეგი
სახით არის ფორმულირებული:
„მუხლი 15. პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის
ხელშეუხებლობისა და ინფორმაციული თვითგამორკვევის უფლებები
1. ადამიანის პირადი და ოჯახური ცხოვრება ხელშეუხებელია. ამ უფლების
შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ
საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების
უზრუნველყოფის, დანაშაულის თავიდან აცილების ან სხვათა უფლებების დაცვის
მიზნით.
2. ადამიანის პირადი სივრცე და კომუნიკაცია ხელშეუხებელია. არავის აქვს
უფლება შევიდეს საცხოვრებელ ან სხვა მფლობელობაში მფლობელი პირის ნების
საწინააღმდეგოდ, აგრეთვე ჩაატაროს ჩხრეკა.
3. ამ მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია
მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, დანაშაულის
თავიდან აცილების ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით, სასამართლოს
გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც, კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი
აუცილებლობისას. გადაუდებელი აუცილებლობისას უფლების შეზღუდვის
შესახებ არაუგვიანეს 24 საათისა უნდა ეცნობოს სასამართლოს, რომელიც
შეზღუდვის კანონიერებას ადასტურებს მიმართვიდან არაუგვიანეს 24 საათისა.
4. ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია
ადამიანის ჯანმრთელობასთან, ფინანსებთან ან სხვა პირად საკითხებთან
არავისთვის უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე,
გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია
 35
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, საჯარო

ინტერესების, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებების დასაცავად.“
როგოც სჩანს, ახალი რედაქციით პირადი ცხოვრების უფლების ფორმულირება
განსხვავებულია, ამდენად, იგი აუცილებლად იქნება განხილული ნაშრომის შესაბამის
თავში.
აქცენტები პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალური მონაცემების დაცვაზე
მოცემულია საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 თავის
რამოდენიმე მუხლშიც. ზოგად დაცვაზე ყურადღებას ამახვილებს მე-10 მუხლის პირველი
ნაწილი, რომლის მიხედვით „ყველას აქვს უფლება, გაეცნოს ადმინისტრაციულ ორგანოში
არსებულ საჯარო ინფორმაციას, აგრეთვე მიიღოს მისი ასლები, თუ ისინი არ შეიცავენ
სახელმწიფო, პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას ან პერსონალურ მონაცემებს.“
იმავე შინაარსის შემცველია კოდექსის 28-ე მუხლის პირველი ნაწილი. ნორმის თანახმად
„საჯარო ინფორმაცია ღიაა, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა და
დადგენილი წესით პერსონალურ მონაცემებს, სახელმწიფო ან კომერციულ
საიდუმლოებას მიკუთვნებული ინფორმაციისა.“ უშუალოდ პერსონალურ მონაცემთა
საიდუმლოობის შესახებ ჩანაწერი მოცემულია კოდექსის 44-ე მუხლის პირველ ნაწილში,
რომლის მიხედვით „საჯარო დაწესებულება ვალდებულია არ გაახმაუროს პერსონალური
მონაცემები თვით ამ პირის თანხმობის ან კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში -
სასამართლოს დასაბუთებული გადაწყვეტილების გარეშე, თანამდებობის პირთა
(აგრეთვე თანამდებობაზე წარდგენილ კანდიდატთა) პერსონალური მონაცემების გარდა.“
მიუხედავად პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ არსებული ჩანაწერებისა,
კოდექსის 82-ე მუხლი ადგენს, რომ „განმცხადებელი უფლებამოსილია მოითხოვოს
წარდგენილი, კომერციული საიდუმლოების ან პერსონალური მონაცემების შემცველი
ინფორმაციის დაცვა, თუ სურს ამ ინფორმაციის საიდუმლოობის უზრუნველყოფა.“ ეს
ჩანაწერი ადმინისტრაციული წარმოების ზოგადი დებულებების თავშია მოცემული,
რითაც განმცხადებელს ენიჭება შესაძლებლობა მოითხოვოს წარდგენილი ინფორმაციის
დასაიდუმლოება. თუმცა, კოდექსის ეს ნორმა უსარგებლოა, ვინაიდან, 44-ე მუხლი უკვე
ადგენს პერსონალური ინფორმაციის კონფიდენციალურობის ვალდებულებას, ხოლო მე-2
მუხლის პირველი ნაწილის „ნ“ პუნქტის თანახმად საიდუმლო ინფორმაცია განიმარტება,
როგორც „[...] საჯარო დაწესებულებაში დაცული, აგრეთვე საჯარო დაწესებულების ან
მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივ საქმიანობასთან დაკავშირებით მიღებული,
დამუშავებული, შექმნილი ან გაგზავნილი ინფორმაცია, რომელიც შეიცავს პერსონალურ
 36
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მონაცემებს, [...].“ შესაბამისად, პერსონალური ინფორმაციის საიდუმლოდ შენახვის

ვალდებულება საჯარო დაწესებულებებისთვის წინამდებარე მუხლებითაა დადგენილი.
ამდენად, კოდექსის 82-ე მუხლით დადგენილი წესი შინაარსობრივად ახალს არაფერს
აწესებს.
პირადი ცხოვრების დაცვა ჰორიზონტალურ სამართლებრივ ურთიერთობებშიც
უზრუნველყოფილია. მხარეთა შორის თანასწორუფლებიან ურთიერთობაში არსებული
დაცვის გარანტიების ორი მიმართულება შეიძლება გამოიყოს. პირველი, როდესაც
პირადი ცხოვრების დაცვასა და მხარეთა შორის გაზიარებული ინფორმაციის
კონფიდენციალურობაზე მითითება მოცემულია ამავე მხარეებს შორის დადებული
ხელშეკრულებით და, მეორე, როდესაც მხარეებს არ დაუდიათ ხელშეკრულება, თუმცა
მაინც მართებთ ერთმანეთის პირადი ცხოვრების პატივისცემა. ამ საკითხებზე
ყურადღებას ამახვილებს სამოქალაქო კოდექსის მე-18 და მე-181 მუხლები. მე-18 მუხლით
დადგენილი უფლებები შემდეგ კატეგორიებად შეიძლება დაიყოს:
1. პირის მიერ მისი სახელის უნებართვოდ გამოყენების წინააღმდეგ მიმართული ზომები;
2. სასამართლოს წესით პატივის, ღირსების, პირადი ცხოვრების საიდუმლოების,
ხელშეუხებლობის ან რეპუტაციის დაცვა;
3. მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით ან სხვაგვარად დოკუმენტალურად მცდარი
ინფორმაციის უარყოფის შესაძლებლობა;
4. პირის უფლება საჯაროდ უარყოს მის წინააღმდეგ გამოქვეყნებული ინფორმაცია.
მე-181 მუხლით დადგენილი უფლება კი, პირს საშუალებას აძლევს მიიღოს მის შესახებ
არსებული ინფორმაცია სხვადასხვა პირისგან და, ასევე, მოიპოვოს სხვა პირის შესახებ
ინფორმაცია მისი თანხმობისა და კონფიდენციალურობის დაცვის ვალდებულების
გათვალისწინებით.
პირადი ცხოვრების დაცვა სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართლის გარდა,
სისხლისსამართლებრივ დაცვასაც ექვემდებარება. საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსის 157-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით დასჯადია ქმედება, რომელიც
მოიცავს პირადი ცხოვრების ამსახველი ინფორმაციის ან პერსონალური მონაცემების
უკანონოდ მოპოვებას, შენახვას, გამოყენებას, გავრცელებას ან ხელმისაწვდომობის
სხვაგვარ უზრუნველყოფას, თუ იგი მნიშვნელოვანი ზიანის გამომწვევია, ხოლო ამავე
მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, უმართლოა ქმედება, რომელიც ეხება პირადი
ცხოვრების ამსახველი ინფორმაციის ან პერსონალური მონაცემების უკანონოდ
გამოყენებას ან/და გავრცელებას ამა თუ იმ ხერხით გავრცელებული ნაწარმოების,
 37
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ინტერნეტის, მათ შორის, სოციალური ქსელის, მასობრივი მაუწყებლობის ან სხვა საჯარო

გამოსვლის მეშვეობით, თუ იგი მნიშვნელოვანი ზიანის გამომწვევია. ორივე შემთხვევაში,
ზემოხსენებული ქმედებების დანაშაულის კატეგორიაში მოსაქცევად აუცილებელია
მნიშვნელოვანი ზიანის პირობის არსებობა, რითაც იგი ხარისხობრივად განსხვავდება
სამოქალაქო-სამართლებრივი დელიქტისგან.
გარდა ამისა, საქართველოს კანონმდებლობაში სხვა სამართლებრივი აქტებიც
მოიპოვება, რომელიც საკუთარი რეგულირების ფარგლებში ეხება პირადი ცხოვრების,
საიდუმლოობის ან კონფიდენციალურობის დაცვას, მაგალითად, ინფორმაციული
უსაფრთხოების შესახებ საქართველოს კანონი, პაციენტის უფლებების შესახებ
საქართველოს კანონი, კომერციული ბანკების საქმიანობის შესახებ საქართველოს კანონი
და სხვა. მოცემული ნორმატიული აქტები, ძირითადად, წარმოადგენენ ე.წ. სექტორული
კანონმდებლობის ნაწილს და შესაბამისად, კონფიდენციალურობის დათქმის ნაწილში,
რეგულირების ვიწრო სფეროთი შემოიფარგლებიან.
გარდა ნორმატიული მოწესრიგებისა, მიზანშეწონილია საერთო და საკონსტიტუციო
სასამართლოების მიერ მიღებული ზოგიერთი გადაწყვეტილების ციტირება და განხილვა
სამართლებრივი მიდგომების ზოგადი ანალიზის მიზნით.
პირადი ცხოვრების უფლების შესახებ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები, ძირითადად, უფლებათა დაცვის ევროპულ
მოდელში არსებული სტანდარტების შემცველია. გადაწყვეტილებაში საქმეზე
საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე -
ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (26.12.2007),
სასამართლო მიიჩნევს, რომ
„ზოგადად, პირადი ცხოვრება გულისხმობს ინდივიდის ცხოვრებისა და
განვითარების კერძო სფეროს. უფლება პირად ცხოვრებაზე კი, ერთი მხრივ,
ნიშნავს ინდივიდის შესაძლებლობას, პირადად, საკუთარი შეხედულებისამებრ,
დამოუკიდებლად შექმნას და განავითაროს თავისი კერძო ცხოვრება, ხოლო,
მეორე მხრივ იყოს დაცული და უზრუნველყოფილი მის კერძო სფეროში
სახელმწიფოს, ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა პირების ჩარევისგან. [...].
ნიშნანდობლივია, რომ პირადი ცხოვრების ფართო და მრავალმხრივი
შინაარსიდან გამომდინარე, შეუძლებელია მისი ზუსტი და ამომწურავი
განმარტება.“
 38
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მეტიც, გადაწყვეტილებაში საქმეზე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და

საქართველოს მოქალაქე თამარ ჩუგოშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ
(24.10.2012), სასამართლომ აღნიშნა რომ „ეს უფლება სასიცოცხლოდ აუცილებელია
ადამიანის თავისუფლების, თვითმყოფადობისა და თვითრეალიზაციისათვის, მისი
სრულყოფილად გამოყენების ხელშეწყობა და დაცვა არსებითად განმსაზღვრელია
დემოკრატიული საზოგადოების განვითარებისთვის.“
გარდა პირადი ცხოვრების არსის განხილვისა, სასამართლო არაერთგზის უსვამს ხაზს
კონსტიტუციის მე-16 მუხლსა (პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება) და მე-
20 მუხლს შორის არსებულ შინაარსობრივ კავშირზე. სასამართლო მიიჩნევს, რომ
ფორმალური თვალსაზრისით „პირადი ცხოვრების კონსტიტუციური დაცვის ფარგლების
გააზრების კონტექსტში, საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლი შეიძლება
ჩაითვალოს მე-16 მუხლით დაცული სფეროსათვის სპეციალურ ნორმად იმ გაგებით, რომ
ის არეგულირებს პიროვნების განვითარების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს სფეროს.“
ამა თუ იმ სადავო ნორმის კონსტიტუციის მე-20 მუხლთან თავსებადობის ნაწილში,
საკონსტიტუციო სასამართლო რიგ შემთხვევაში ყურადღებას ამახვილებს შემზღუდავი
ნორმით პირადი ცხოვრების უფლებაში ჩარევის საფუძვლებთან (კონსტიტუციურ
ზღვრებთან) თავსებადობის საკითხზე, ხოლო სხვა შემთხვევაში ამ უფლებაში ჩარევის
პროპორციებზე (ზღვრის ზღვარი). მაგალითად, საქმეში საქართველოს ახალგაზრდა
იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთაძე საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ, მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ იყო მიჩნეული ოპერატიულ-
სამძებრო საქმიანობის შესახებ საქართველოს კანონის ჩანაწერი, რომლის თანახმადაც
„ისეთი ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარება, რომელიც ზღუდავს
კანონით გარანტირებული სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებებით
წარმოებული შეტყობინებების საიდუმლოებას, დაიშვება მხოლოდ მოსამართლის
ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით, ან იმ პირის წერილობითი
განცხადების საფუძველზე, რომელიც არამართლზომიერ მოქმედებათა
მსხვერპლია, ან თუ სახეზეა ისეთი მართლსაწინააღმდეგო ქმედების მონაცემები,
რომლისთვისაც სისხლის სამართლის კანონით სასჯელის სახით
გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა 2 წელზე მეტი ვადით.“
მოსარჩელეთა აზრით, ინტერპრეტირების დროს ნორმაში გამოყენებული კავშირი „ან“
გაუმართლებელი იყო, იგი ეწინააღმდეგებოდა პირადი ცხოვრების უფლებაში ჩარევის
კონსტიტუციურ საფუძვლებს. ნორმის გრამატიკული ანალიზის შედეგად,
 39
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საკონსტიტუციო სასამართლომ დაასკვნა, რომ ამგვარი ჩანაწერით სადავო ნორმა

ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტს, რის
გამოც სიტყვების - „მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით“ -
შემდეგი ნაწილი არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი, ხოლო 2014 წლის პირველი
აგვისტოს საკანონმდებლო ცვლილებების თანახმად ეს პუნქტი კანონიდან ამოიღეს და
სხვაგვარ მოწესრიგებას დაუქვემდებარეს. მოცემულ გადაწყვეტილებაში თვალნათელია,
რომ ნორმის ინტერპრეტირების შესახებ სასამართლოს მსჯელობა უფლებაში ჩარევის
საფუძვლების კონტექსტში განიხილებოდა.
საქართველოს საერთო სასამართლოების მიერ კერძოსამართლებრივ ურთიერთობებში
არსებულ დავებზე გამოტანილ გადაწყვეტილებებში ვლინდება ადამიანის უფლებების,
მათ შორის, პირადი ცხოვრების უფლების, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლის
გამოყენების შემთხვევები.
პირველ რიგში, საინტერესოა სასამართლოთა განმარტება პირადი ცხოვრების
უფლების შესახებ. მაგალითად, საკასაციო სასამართლოს თანახმად, საქართველოს
კონსტიტუციის მიხედვით „აღიარებულია ადამიანის სულიერი ბუნების, მისი
გრძნობებისა და ინტელექტის მნიშვნელობა,“ ამავდროულად პირი დაცულია რწმენაში,
აზრებში, ინტიმურ გრძნობებში (ნაჭყებია, 2014, გვ. 24).
გარდა ამისა, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ, საქმეში ნ.რ-ე, ზ.მ-ე და ე.ა-ე-ს
წინააღმდეგ (#ას-1155-1101-2014, 04.05.2015) განიხილა პირის მიერ კერძო საუბრის
ფარული ჩანაწერის მტკიცებულებად გამოყენების დასაშვებობის საკითხი. გარემოებათა
გათვალისწინებით სასამართლომ ეს უფლება განმარტა, როგორც კომუნიკაციის
თავისუფლების გარანტი, სადაც იგი დაცულია გარეშე პირთა არასასურველი
მონაწილეობისგან. შესაბამისად, კომუნიკაციის თავისუფლება ინდივიდს
შესაძლებლობას აძლევს თავად განსაზღვროს კომუნიკაციის შინაარსი და პარტიონიორი.
მოცემული ინტერპრეტირება თავსებადია პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის
თანამედროვე კონცეფციასთან. ამავდროულად, სასამართლოს აზრით, პირადი
ცხოვრების სფეროში ჩარევა, განსხვავებულია დაცვის ხარისხის მიხედვით, კერძოდ,
ინტიმური სფერო აბსოლუტური დაცვით სარგებლობს, რაც არ არის ანალოგიური კერძო
სფეროსთან მიმართებით. შესაბამისად, კერძო სფეროში ჩარევა დასაშვებია დასაცავი
ობიექტის ღირსი ინტერესისა და კანონიერი მიზნის არსებობის პირობებში. სასამართლომ
აღნიშნა, რომ „სამოქალაქო სამართლებრივი გარიგების დადასტურების მიზნით
მტკიცებულების შესაქმნელად პირად სფეროში ჩარევა და ამით პირადი ცხოვრებისა და
 40
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პირადი კომუნიკაციის უფლების შეზღუდვა გამართლებული არ არის.“ სასამართლოს

აზრით მსგავსი ფარული ჩანაწერი დასაშვები გახდებოდა თუ ეს ერთადერთი გზა
იქნებოდა საკუთარი უფლების დასაცავად, „იმის გამო, რომ სხვაგვარად პირი საკუთარ
უფლებას ვერ დაიცავს ან არსებობს რეალური საშიშროება ყველა სხვა მტკიცებულების
განადგურების, ასეთ ვითარებაში ფარული ჩანაწერის გზით მტკიცებულების შექმნა
დასაშვებია.“
მორიგი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება ეხება პირადი ხასიათის კომუნიკაციის
სოციალური ქსელის მეშვეობით დამყარების საკითხს. საქმეში გ.კ-ი, ნ.ა-ი-ს წინააღმდეგ
(#ას-1559-1462-2012, 09.01.2014) სასამართლომ განმარტა, რომ ნებისმიერი პირადი სახის
კომენტარი, თუ იგი განხორციელებულია სოციალური პლატფორმის მეშვეობით, უნდა
შეფასდეს, როგორც საჯარო ადგილას აზრის გამოხატვად. უფრო კონკრეტულად,
სასამართლოს აზრით „გამოხატვის თავისუფლების კონტექსტში, „საჯაროდ გავრცელება“
არ გულისხმობს ინფორმაციის მხოლოდ პრესასა თუ ტელევიზიაში გახმაურებას, მით
უმეტეს იმ პირობებში, როდესაც სოციალური მედია, ბლოგინგი და მიკრობლოგინგი სულ
უფრო დიდ როლს ასრულებს თანამედროვე საზოგადოების ცხოვრებაში. ნებისმიერი
საშუალება, რომელიც ინფორმაციის პირთა განუსაზღვრელი წრისადმი მიწოდებისთვის
გამოდგება, საჯაროდ გავრცელების წყაროდ უნდა შეფასდეს.“ მოცემულ საქმეში,
გარემოებათა გათვალისწინებით, სასამართლომ სოციალური ქსელი Facebook-ი საჯარო
წყაროდ ცნო. შესაბამისად, მიუხედავად პირადი კომუნიკაციების მიზნობრიობისა,
კომენტარების ან საჯაროდ გამოცხადების სხვა ფორმები ვერ უზრუნველყოფს პირადი
ცხოვრების დაცვას. ამ შემთხვევაში პიროვნება გაცნობიერებულად თუ
გაუცნობიერებლად ახდენს პირადი შეხედულებების გასაჯაროვებას. აქვე
მნიშვნელოვანია იმის გააზრებაც, რომ მომხმარებლებს სრული თავისუფლება აქვთ იმისა,
რომ განათავსონ მათ შესახებ არსებული ინფორმაცია თუ ფოტოსურათები საკუთარ
პირად გვერდზე. თუმცა, მეტი სიფრთხილეა საჭირო, მაგალითად, პირად პროფილზე
სხვა პირის გამოსახულების განთავსებისას. ამ ფაქტმა შესაძლოა გავლენა იქონიოს
აღნიშნული პირის წარმოდგენაზე საზოგადოებაში (Berg et al./ბერგი და სხვები, 2011, გვ.
41).
პერსონალური ხასიათის ინფორმაციის გასაჯაროვებას ეხება თბილისის სააპელაციო
სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე ანა შალამბერიძე საჯარო რეესტრის ეროვნული
სააგენტოს წინააღმდეგ, სადაც აპელანტი საჯარო დაწესებულებისგან ითხოვდა 2008
წლის განმავლობაში თანამშრომელთა ვინაობებისა და მათ მიერ დაკავებული
 41
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

თანამდებობების, ასევე, ბიუჯეტიდან თითოეულ თანამშრომელზე გაცემული ხელფასის,

პრემიისა და ჯილდოს ოდენობის შესახებ ინფორმაციას, თითოეულ პირზე
ინდივიდუალური მითითებით. გარდა ამისა, თითოეული თანამშრომლის სამივლინებო
ხარჯებს 2008 წლის განმავლობაში, ასევე, ინდივიდუალური დიფერენციაციით. საჯარო
რეესტრის სააგენტომ ამგვარი ინფორმაციის გაცემაზე უარი განაცხადა, ასევე, ვერ
დაკმაყოფილდა სარჩელი პირველი ინსტანციის სასამართლოშიც, სადაც
მართლმსაჯულების ორგანომ განმარტა, რომ მოთხოვნილი ინფორმაცია წარმოადგენდა
პირადი ხასიათის მონაცემებს, რაც ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან
ექვემდებარებოდა დაცვას. ამავდროულად, სუბიექტები ვის შესახებაც მოითხოვებოდა
ინფორმაცია არ იყვნენ თანამდებობის პირები, შესაბამისად, მათზე ვერ გავრცელდებოდა
ის წესი, რომლის თანახმადაც საჯარო თანამდებობის პირების შესახებ ინფორმაცია უნდა
იყოს ხელმისაწვდომი. სასამართლოს აზრით აპელანტის ლეგიტიმური მიზანი
დაკმაყოფილდა, ვინაიდან მას მიეწოდა ზოგადი სტატისტიკური ინფორმაცია 2008 წლის
განმავლობაში გაწეული საბიუჯეტო ხარჯების შესახებ (საქართველოს ახალგაზრდა
იურისტთა ასოციაცია, 2010, გვ. 146-149).
როგორც გამოიკვეთა პირადი ცხოვრების უფლების ქართული სტანდარტის
განხილვისას, როგორც ნორმატიულ დონეზე, ისე სასამართლოს პრეცედენტებით,
არაერთხელ ვაწყდებით პერსონალური მონაცემების დაცვის საკითხს. შესაბამისად,
ვადგენთ, რომ პერსონალური მონაცემები პირადი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია.
თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ პერსონალურ მონაცემებს არ ესაჭიროება დაცვის
განსაკუთრებული სტანდარტი, რაც ნაშრომის მე-2 და მე-3 თავში მოყვანილი
არგუმენტებით მტკიცდება.

1.2.2. პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის ევროპული სტანდარტი

ევროპაში ამა თუ იმ უფლების დაცვის სტანდარტის განხილვისას, ძირითადად,
კონტინენტური სამართლის სისტემაში არსებული მაგალითების განხილვით
შემოვიფარგლები. პოზიტიურ სამართალში დიდი მნიშვნელობის მქონეა
კონსტიტუციები და ამ დოკუმენტით გაწერილი ძირითადი უფლებები. სახელმწიფოებში
მათ შესაბამისად ხდება სხვა სამართლებრივი აქტების მიღება.
ევროპული კონსტიტუციებიდან ერთ-ერთი ყველაზე ძველი, ნორვეგიის 1814 წლის
კონსტიტუცია საკმაოდ ლაკონურ ჩანაწერებს შეიცავს პირად ცხოვრებასთან მიმართებით.
პირველი მათგანი ეხება ინფორმაციის თავისუფლებისა და პირადი ცხოვრების დაცვას
 42
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

შორის ბალანსს, კერძოდ, კონსტიტუციის მე-100 მუხლის თანახმად: „[...] ყველას აქვს
სახელმწიფო და მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციის დოკუმენტებთან წვდომის უფლება
[...]. ამ უფლების შეზღუდვა შესაძლებელია დაწესდეს კანონით, რათა ინდივიდის
პრივატულობა იყოს დაცული [...].“ ამავე კონსტიტუციის 102-ე მუხლი კი ადგენს
შემდეგს: „არ უნდა მოხდეს კერძო საცხოვრისის ჩხრეკა, გამონაკლისია სისხლის
სამართლის საქმეები.“ როგორც ვხედავთ ეს ჩანაწერი არ ავრცობს პირადი ცხოვრების
უფლებას და შემოიფარგლება ვიწრო ფორმულირებით. ამგვარი მიდგომა, კონსტიტუციის
შექმნის პერიოდში არსებული რეალობითაა გამოწვეული. მე-19 საუკუნის პირველ
ნახევარში პირადი ცხოვრების უფლება არ წარმოადგენდა დიდი ყურადღების საგანს.
გარდა ამ მექანიზმებისა, ნორვეგიულ კანონმდებლობაში გვხვდება პიროვნულობის
ზოგადი დაცვა, რომელიც არსებობს დაწერილი სამართლისგან დამოუკიდებლად. იგი
წარმოადგენს ნორმატიული ჩანაწერების შინაარსის გავრცობას და ვითარდება
სასამართლო გადაწყვეტილებების მეშვეობით. საბოლოოდ, ამ გადაწყვეტილებათა
მიზანია დაიცვას პირის ინტერესი პირადი ცხოვრების უფლების კუთხით. მაგალითად,
ნორვეგიის უზენაესი სასამართლოს მიერ განხილული ერთ-ერთი საქმე ეხებოდა ფილმის
დაანონსებულ საჯარო ჩვენებას ორი პიროვნების შესახებ, რომლებმაც წლების წინ
ჩაიდინეს სასტიკი დანაშაული. დადგინდა, რომ მიუხედავად გასული დროისა
აღნიშნული ფილმის საჯაროდ გავრცელების შემთხვევაში დაირღვეოდა პირთა ზოგადი
უფლება პიროვნულობაზე, რომელიც კანონმდებლობით პირდაპირ არ იყო გაწერილი
(Personvern Pa Nettet; ასევე, Bygrave & Aaro/ბიგრეივი & აარო, 2001, გვ. 340-341).
განსხვავებული სახის ფორმულირებას შეიცავს ნიდერლანდების სამეფოს 1815 წლის
კონსტიტუცია, რომელიც განსხვავებით ნორვეგიის უზენაესი კანონისგან, უფრო ფართოდ
ახდენს ამ უფლების დეკლარირებას. მე-10 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ყველას
აქვს მისი პირადი ცხოვრების დაცვის უფლება, გარდა შეზღუდვებისა, რომელიც
შეიძლება დაწესდეს პარლამენტის აქტით.“ კონსტიტუციის მონაპოვარს წარმოადგენს
ისიც, რომ დათქმა გაკეთებულია არა მხოლოდ პირადი ცხოვრების, არამედ
პერსონალური მონაცემების დაცვაზეც. იმავე მუხლის მეორე პუნქტის მიხედვით „პირადი
ცხოვრების დაცვის მიზნით პარლამენტის მიერ მიიღება წესები, რომელიც ეხება
პერსონალური მონაცემების შენახვასა და გავრცელებას.“ მოცემული მუხლი ეხება
მონაცემთა სუბიექტის უფლებებსაც, ამ მუხლის მესამე ნაწილი ადგენს: „წესები, რომელიც
ეხება პირთა უფლებებს იყვნენ ინფორმირებულები მათ შესახებ მონაცემთა ჩაწერის, მათი
გამოყენებისა ამ მონაცემთა შესწორების შესახებ განისაზღვრება პარლამენტის აქტით.“
 43
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მიუხედავად ამისა, პირადი ცხოვრების შესახებ პოლიტიკის ჩამოყალიბება მე-20

საუკუნის 60-იან წლებში შეიმჩნევა, როდესაც დღის წესრიგში დადგა მოქალაქეთა
მონიტორინგის საკითხი. გარდა ამისა, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების
კონსტიტუციური განმტკიცება თავდაპირველ ეტაპზე არ მომხდარა, ვინაიდან იგი 1983
წლის შესწორებით გაიწერა (Bert-Jaap Koops/ბერტ-იააპ კუპსი, 2011, გვ. 166-167).
შედარებით ვიწრო ფორმულირება გააჩნია პირადი ცხოვრების უფლებას გერმანიის
1949 წლის ძირითადი კანონის მიხედვით, მისი მე-10 მუხლი ადგენს, რომ „(1)
კორესპოდენციის, გზავნილებისა და ტელეკომუნიკაციის ხელშეუხებლობა დაცულია. (2)
შეზღუდვები შესაძლებელია დაწესდეს მხოლოდ კანონის თანახმად, თუ იგი მიზნად
ისახავს დაიცვას თავისუფალი ძირითადი დემოკრატიული წყობილება ან ფედერაციის ან
ლანდის არსებობა ან უსაფრთხოება, კანონი შეიძლება ადგენდეს, რომ პირი არ იქნეს
ინფორმირებული შეზღუდვის შესახებ […].“ გერმანიაში დამკვიდრდა „პიროვნულობაზე
უფლების“ კონცეფცია, რომელიც თავდაპირველ ეტაპზე არ გამოირჩეოდა წარმატებით
(Krause/კრაუსი, 1965, გვ. 485). პირადი ცხოვრების დაცვა სამოქალაქო სამართლით
დაცვად საგანსაც წარმოადგენდა. ერთ-ერთი საქმეში მოსარჩელე, რომელიც 1907 წელს
დააკავეს დანაშაულისთვის. ეს ინფორმაცია 20 წლის შემდეგ ხელმისაწვდომი გახდა
საგამოძიებო სააგენტოს მხრიდან მისი კლიენტებისთვის. კანონმდებლობით, ამ
შემთხვევაში, დარღვევა სახეზე იქნებოდა მაშინ თუ გაცემული ინფორმაცია იქნებოდა იმ
აუცილებლობის მიღმა განხორციელებული, რასაც ადგილი ჰქონდა გაცემის მომენტში
(იქვე, გვ. 487-488). სასამართლოს აზრით, ამგვარი გაცემა ნებადართული იყო,
რამდენადაც პირი თავისი ნებით ახორციელებდა არალეგიტიმურ ქმედებებს, ასევე, არ
მოხდა დეტალების გაცემა მის დანაშაულთან მიმართებით (იქვე, fn. 28). მორიგი
მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება მიიღო 1954 წელს გერმანიის ფედერალურმა უზენაესმა
სასამართლომ. საქმეში მოცემული გარემოებების მიხედვით, მოსარჩელემ, რომელიც იყო
ადვოკატი, თავისი კლიენტის დავალებით ყოველკვირეულ გამოცემას გაუგზავნა
მოთხოვნა, რომლის თანახმადაც გამომცემლობას სთხოვდა შეესწორებინა მისი კლიენტის
შესახებ გამოქვეყნებული ინფორმაცია, რაც გამომცემლობამ ნაწილობრივ შეასრულა.
მოსარჩელის აზრით კი, მისი კლიენტი, ამგვარი, ნაწილობრივი, შესწორებით
საზოგადოების წინაშე მცდარი სახით წარდგა. ამის შემდეგ, გამოცემას დაევალა
ინფორმაციის სრული სახით შესწორება (იქვე, გვ. 488).
მოგვიანებით გერმანიის ფედერალურმა საკონსტიტუციო სასამართლომ 1983 წელს
მოსახლეობის აღრიცხვასთან დაკავშირებულ გადაწყვეტილებაში მიუთითა
 44
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ინფორმაციული თვითგამორკვევის უფლებაზე. ამ გადაწყვეტილებით სასამართლომ

დაადგინა, რომ ზოგადი პიროვნული უფლებიდან გამომდინარე ყველას აქვს უფლება
მოახდინოს საკუთარი თავის ინფორმაციული თვითგამორკვევა (Freiheitsfoo). ზოგადად,
პირადი ცხოვრების დაცვასთან დაკავშირებული კანონმდებლობის განვითარება
გერმანიაში მე-20 საუკუნის შუა პერიოდიდან შეინიშნება. მიიჩნევა, რომ პრივატულობის
დაცვა მჭიდრო კავშირშია „პიროვნულობის“ კონცეფციასთან, იგი განიმარტება, როგორც
„პირადი სივრცე, რომელშიც ადამიანები თავისუფლად და ინდივიდუალური
პასუხისმგებლობით ახდენენ საკუთარი თავის განვითარებას.“ შესაბამისად,
პრივატულობა თვითრეალიზაციის ნაწილს წარმოადგენს (Ramage ed./რამაჯი (რედ.),
2007, გვ. 276).
პირადი ცხოვრების უფლებაზე უშუალო დათქმას არ აკეთებს საფრანგეთის 1958 წლის
კონსტიტუცია და არც 1789 წლის ადამიანისა და მოქალაქის უფლებათა დეკლარაცია.
თუმცა, საფრანგეთში პირადი ცხოვრების უფლების საინტერესო ევოლუციას ჰქონდა
ადგილი. პირველი კანონი, რომელიც პირადი ცხოვრების დაცვასთან დაკავშირებულ
დებულებებს შეიცავდა იყო 1881 წლის 29 ივლისის კანონი პრესის თავისუფლების
შესახებ. იგი პირს ანიჭებდა დაცვის საშუალებას დეფამაციის წინააღმდეგ. მიიჩნევენ, რომ
კანონის ამგვარი მიდგომა პირადი ცხოვრების დაცვას მხოლოდ ვიწრო შემთხვევებში,
კერძოდ, დეფამაციის წინააღმდეგ უზრუნველყოფდა, ხოლო დროთა განმავლობაში, მე-20
საუკუნის დასაწყისიდან სასამართლოებმა აღიარეს პიროვნების უფლება გამოსახულების
დაცვაზე, რასაც მოჰყვა შესაბამისი გადაწყვეტილებები. ამ პერიოდში სასამართლოები
მორალური ზიანის არსებობაზე მიუთითებდნენ და არა ქონებრივზე (Wagner/ვაგნერი,
1971, გვ. 49-50).
გარდა აღნიშნულისა, პირადი ცხოვრების უფლება შესაძლოა წინააღმდეგობაში იყოს
სხვა უფლებებთანაც, მაგალითად, ხელოვნების თავისუფლებასთან, რასაც ადგილი
ჰქონდა საქმეში Hallez v. Montpezat. საფრანგეთში მოპასუხეების მიერ გამოქვეყნდა
ნოველა, სადაც მოსარჩელე შვიდი პირი მოთხრობის მოქმედი გმირები იყვნენ.
ამავდროულად, ნაწარმოებში გამოიყენეს ერთ-ერთი პირის ნამდვილი სახელი, ხოლო
სხვების იდენტიფიცირება ირიბად, პიროვნებების ადგილმდებარეობის მიხედვით
ხდებოდა. პერსონაჟები მოხსენიებულნი იყვნენ დამცინავი, ხოლო ზოგიერთი - უღირსი
ფორმით. სასამართლომ, ამ შემთხვევაშიც, მხარი დაუჭირა მორალური ზიანის იდეას და
მოსარჩელეების სასარგებლოდ გამოიტანა გადაწყვეტილება (იქვე, გვ. 52-53).
 45
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პირადი ცხოვრების უფლება ევოლუციურ თავისებურებებს შეიცავს. სახელმწიფოთა

კონსტიტუციებში ეს უფლება მეტ-ნაკლები კონკრეტულობითაა გაწერილი, ხოლო ზოგ
შემთხვევაში კი, სხვა უფლებების განმარტების შედეგად იქცა დეკლარირებულ
უფლებათა ნაწილად. ამ უფლებით სარგებლობის თავდაპირველი შემთხვევები
სამოქალაქო დავებს უკავშირდება, ამ დროს, ძირითადად, სხვა პიროვნების შესახებ
არსებული სხვადასხვა პირადი ასპექტების უნებართვო გამოყენებას აქვს ადგილი.
პიროვნების სახელმწიფოსგან დაცვის იდეა ადამიანის ძირითადი უფლებების
განმტკიცების უპირველესი წინაპირობაა. მიუხედავად ამისა, თავდაპირველად ამ
უფლების უზრუნველყოფასთან დაკავშირბეული დავები, ძირითადად,
ჰორიზონტალური ხასიათის იყო, რამდენადაც წარმოიშობოდა კერძო პირებს შორის.
მიუხედავად პირადი ცხოვრების უფლების ევოლუციური საწყისებისა, ამა თუ იმ
სახელმწიფოს კონსტიტუციის ან თუნდაც შიდასახელმწიფოებრივი სასამართლო
გადაწყვეტილებათა ანალიზისას გამოჩნდა, რომ პირადი ცხოვრების დაცვის საკითხი
მეტად თუ ნაკლებად პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროსაც უკავშირდება, რითაც ამ
ორ უფლებას შორის კავშირი კვლავ გამოიკვეთა. თუმცა, მსურს ისევ ავღნიშნო, რომ
სწორედ პირადი ცხოვრების ევოლუციის შედეგია ის, რომ პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის მიზნით საჭიროა მისთვის დაცვის მაღალი ხარისხის მინიჭება.

1.2.3. პირადი ცხოვრების დაცული სფერო ადამიანის უფლებათა ევროპული

სასამართლოს გადაწყვეტილებათა მიხედვით
ადამიანის უფლებათა დაცვის ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან დოკუმენტად გვევლინება
1950 წლის 4 ნოემბრის ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის ევროპული
კონვენცია, რომელმაც მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ძირითად უფლებათა
განვითარებაში. ევროპის საბჭოს ფარგლებში მიღებული დოკუმენტი ქმედითია მის
ფარგლებში შექმნილი სასამართლოს მეშვეობით. 1959 წელს ჩამოყალიბებული ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლო მართლმსაჯულების ის ორგანოა, რომელიც ევროპის
საბჭოს წევრ ქვეყნებში უზრუნველყოფს ადამიანის უფლებათა დაცვას, ეს კი მისი
გადაწყვეტილებების სავალდებულო შესრულების პირობიდან გამომდინარეობს.
კონვენციის მე-8 მუხლი (პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება) ორი
ნაწილისგან შედგება, კერძოდ, პირველი ნაწილის თანახმად „ყველას აქვს უფლება,
პატივი სცენ მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, მის საცხოვრებელსა და მიმოწერას.“ მე-2
ნაწილის მიხედვით კი
 46
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

„დაუშვებელია ამ უფლების განხორციელებაში საჯარო ხელისუფლების ჩარევა,

გარდა ისეთი შემთხვევებისა, როდესაც ასეთი ჩარევა ხორციელდება კანონის
შესაბამისად და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული
უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური
კეთილდღეობის ინტერესებისთვის, უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან
ასაცილებლად, ჯანმრთელობის ან მორალისა თუ სხვათა უფლებათა და
თავისუფლებათა დასაცავად.“
როგორც ჩანს, სამართლებრივად მოცემული უფლება კლასიკურად არის
ფორმულირებული, კერძოდ, მითითებულია უფლებით დაცული სფერო და შემდგომ
მასში ჩარევის საფუძვლები და ზღვრები. ბუნებრივია ისიც, რომ ეს ჩანაწერი
სახელმწიფოს აკისრებს პოზიტიურ და ნეგატიურ ვალდებულებებს. პირველი მათგანი
ავალდებულებს სახელმწიფოს შექმნას ისეთი გარემო, რომელიც უზრუნველყოფს
ადამიანის უფლებების, მათ შორის, პირადი ცხოვრების დაცვას, როგორც კანონის
ფორმალური დანაწესით, ისე ქმედითი კუთხითაც, მისი ჯეროვანი რეალიზაციის
მეშვეობით. სასამართლომ საქმეში Van Kuck v. Germany (12.06.2003) აღნიშნა, რომ
ნეგატიურ მოვალეობებთან ერთად არსებობს პოზიტიური ვალდებულებები, რომელიც
აუცილებელია პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემისთვის. ეს ვალდებლებები
შესაძლებელია მოიცავდეს პირადი ცხოვრების დაცვისკენ მიმართულ ზომებს, მაშინაც კი,
როდესაც საქმე ეხება ინდივიდებს შორის არსებულ ურთიერთობებს. ნეგატიური
ვალდებულების თანახმად კი, სახელმწიფო თავად არ უნდა იყოს ამ უფლების დარღვევის
ინიციატორი და რეალიზატორი. პირველ რიგში, ჩარევა უნდა იყოს კანონთან შესაბამისი,
ჩარევის წინაპირობა უნდა იყოს დადგენილი შიდასახელმწიფოებრივი კანონით და
დაცული უნდა იყოს კანონის უზენაესობა. გარდა ამისა, შეზღუდვისთვის გამოყენებული
ზომა უნდა ემსახურებოდეს ლეგიტიმურ მიზანს, კერძოდ, ეროვნული უსაფრთხების,
საჯარო უსაფრთხოების, ეკონომიკური კეთილდღეობის უზრუნველყოფას და
არეულობის ან დანაშაულის აღკვეთას, ასევე, ჯანმრთელობის, მორალის ან სხვათა
უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას. მესამე კრიტერიუმის თანახმად კი,
გამოყენებული ზომა უნდა იყოს აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში, რაც
გულისმობს მომეტებული საზოგადოებრივი საჭიროების არსებობას, ამის საფუძველზე კი
შემდგომ დგინდება იყო თუ არა შეზღუდვისთვის გამოყენებული ზომა პროპორციული.
წევრ სახელმწიფოებს, ასევე, გააჩნიათ ერთგვარი დისკრეცია განსაზღვრონ თუ რა არის
უფლების შეზღუდვისთვის აუცილებელი კონკრეტულ სახელმწიფოებში. მისი
 47
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

განსაზღვრა წინასწარ არ არის მარტივი დასადგენი (Moreham/მორეჰამი, 2008, გვ. 47).

მოცემული დისკრეცია (Margin of Appreciation) განსხვავდება გარემოებების მიხედვით,
განსახილველი საკითხისა და წინაპირობების გათვალისწინებით.
სასამართლომ დაადასტურა სახელმწიფოს უპირველესი ვალდებულება ჩარევისგან
თავის შეკავების თაოაბზე საქმეში Airey v. Ireland (09.10.1979), სადაც აღნიშნა, რომ მე-8
მუხლის მიზანია არსებითად დაიცვას ინდივიდი საჯარო პირების მიერ უსაფუძვლო
ჩარევისგან. მაგალითად, კერძო პირებს გააჩნიათ ზოგადი უფლება მიიღონ პირადი
ფოსტა, დაამყარონ და განავითარონ ურთიერთობები სხვა პირებთან და ა.შ. პირადი
ცხოვრების დაცვის უფლების მუხლის საფუძველზე გამოტანილი გადაწყვეტილებები
თავისებურებებით ხასიათდება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, ამიტომ
მნიშვნელოვანია ის პრაქტიკა, რაც დამკვიდრებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს მიერ (Icelandic Human Rights Centre/ისლანდიის ადამიანის უფლებათა
ცენტრი).
თუმცა, არსებობს მოსაზრება, რომ პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლება არ
მოიცავს მხოლოდ პირადი ცხოვრების მკაცრად განსაზღვრულ სფეროს და იგი პირის სხვა
აქტივობებზეც ვრცელდება. ეს უფლება არ იცავს მხოლოდ პირის განმარტოებას, სადაც
მას შეუძლია დამოუკიდებლად მოქმედება, არამედ, იგი იცავს ადამიანთა შორის
ურთიერთობას, როგორც კერძო, ისე საჯარო გარემოში. საქმეში Niemeitz v. Germany
(16.12.1992) ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ
„პირადი ცხოვრების ცნების დაყვანა მხოლოდ „შიდა წრემდე,“ სადაც ინდივიდი
ცხოვრობს ისეთი პირადი ცხოვრებით, როგორსაც იგი ირჩევს და გარესამყაროს
სრულად გამორიცხვა, ამ ცნების ვიწრო განმარტება იქნება. არ არსებობს
მართლზომიერი საფუძველი, რათა პირადი ცხოვრების ცნებიდან გამოვრიცხოთ
ქმედებები, რომელიც ეხება საქმიანობას ან პროფესიას, ვინაიდან პირები სამუშაო
ვითარებაში ამყარებენ საგრძნობ კავშირს და გააჩნიათ გარესამყაროსთან
ურთიერთობების განვითარების შესაძლებლობა.“
შესაბამისად, სამუშაო ადგილზე ჩატარებული ჩხრეკა, რომელიც არ იყო შემოფარგლული
მოსაპოვებელი ინფორმაციის ლიმიტირების პრინციპით, ჩაითვალა მე-8 მუხლის
დარღვევად (პარაგ. 29, 30).
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ პირადი ცხოვრების თაობაზე
განხილული საქმეები არაერთ სხვა უფლებასთან არის კავშირში. მაგალითად, საქმეში
Axel Springer AG v. Germany (07.02.2012) საკითხი ეხებოდა გამოხატვის თავისუფლებისა
 48
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

და პირადი ცხოვრების დაცვას. სასამართლოს აზრით, როდესაც საქმე ეხება პირად

ცხოვრებასთან, მათ შორის, პერსონალურ მონაცემებთან დაკავშირებულ დეტალებს და
მათი გასაჯაროვების საკითხს, მნიშვნელოვანია მოხდეს შეპირისპირებულ ინტერესთა
შედარება სამი კრიტერიუმის მიხედვით, კერძოდ, არის თუ არა სახეზე საზოგადოებრივი
ინტერესი, იყო თუ არა პირი საჯარო ფიგურა, რომლის მიმართაც საზოგადოებას
მომეტებული ინტერესი გააჩნია და რა გზით იყო პირის შესახებ ინფორმაცია
მოპოვებული (ევროპის საბჭო, ევროპული კავშირის ძირითად უფლებათა სააგენტო,
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 33). სასამართლოს
აზრით, როდესაც საუბარია ფიზიკურ და საზოგადო პირებს შორის პირადი ცხოვრების
დაცვის უფლების რეალიზებაზე, მომეტებული საზოგადოებრივი ინტერესის გამო,
საჯარო ფიგურები ვერ გაიზიარებენ უფლების დაცვის იმ დონეს, რითაც სარგებლობენ
რიგითი ფიზიკური პირები (პარაგ. 91). იგივე შინაარსის საკითხი სასამართლომ განიხილა
საქმეში Von Hannover v. Germany (No. 2, 07.02.2012). აქ ხაზი გაესვა საკითხს, რომ
მომეტებული საჯარო ინტერესის გამო პირადი ცხოვრების გარკვეულ დონეზე დათმობა
გამართლებულია (ევროპის საბჭო, ევროპული კავშირის ძირითად უფლებათა სააგენტო,
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 34). სასამართლომ ამ
შემთხვევაშიც განმარტა, რომ კერძო და საჯარო პირები არ სარგებლობენ პირადი
ცხოვრების თანაბარი დაცვით, რის გამოც მათ მიმართ მოპყრობა სახელმწიფოსგან არ
უნდა იყოს იდენტური. საქმის გარემოებათა მიხედვით, არ არსებობდა რაიმე საფუძველი
განმცხადებლის შესახებ არსებული ფოტოსურათების გამოქვეყნების აკრძალვისთვის,
რის გამოც სასამართლომ გამართლებულად ჩათვალა მედიის მიერ აპოლიტიკურ
კონტექსტში საჯარო პირის შესახებ ინფორმაციის საჯარო გავრცელება (პარაგ.
110,123,124).
კონვენციით დადგენილი პირადი ცხოვრების დაცვის უფლება, ასევე, ვრცელდება
სამუშაო ადგილზეც, თუმცა დაცვის დონე აქ უფრო დაბალია. მაგალითად, საქმეში Köpke
v. Germany (05.10.2010), ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ განმცხადებლის
სარჩელი მის სამუშაო ადგილზე ფარული ვიდეოთვალთვალის შესახებ დასაშვებად არ
ცნო, ვინაიდან სასამართლოს აზრით, ყველა წინაპირობა იყო გათვალისწინებული, რათა
დაცული ყოფილიყო სწორი ბალანსი პირადი ცხოვრების დაცვის უფლებასა და
საკუთრების უფლებას შორის (ევროპის საბჭო, ევროპული კავშირის ძირითად უფლებათა
სააგენტო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 164).
სასამართლოს თანახმად ფარული ვიდეოთვალთვალი სამუშაო ადგილზე
 49
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

განხორციელდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც დამსაქმებელმა განიცადა გარკვეული

პროდუქციის დანაკლისი, გარდა ამისა, ვიდეოთვალთვალი მიმდინარეობდა მოკლე
პერიოდში - ორი კვირის მანძილზე, დაკვირვება ხორციელდებოდა მხოლოდ იმ
მონაკვეთზე, სადაც განმცხადებელი ასრულებდა თავის მოვალეობებს, მათ შორის,
სალარო აპარატთან. შესაბამისად, ამგვარი თვალთვალი სასამართლომ პროპორციულად
მიიჩნია.
ზემოაღნიშნული სასამართლო გადაწყვეტილებებიდან გამომდინარე ნათელია
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიდგომა პირადი ცხოვრებისა და
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებასთან მიმართებით. აღსანიშნავია, რომ
კონვენციის მე-8 მუხლი არ შეიცავს რაიმე ფორმულირებას პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის შესახებ.

1.2.4. პირადი ცხოვრების უფლების დაცული სფერო ამერიკული პრეცედენტული

სამართლის მიხედვით
პირადი ცხოვრების დაცვის შესახებ ერთ-ერთ პირველ სამართლებრივ და საკმაოდ
გავლენიან სტატიაში (უორენი & ბრანდისი, 1890) ავტორებმა პრივატულობა განსაზღვრეს
როგორც უფლება „იყო დავიწყებული“ („იყო განმარტოებული“). თავისი შინაარსით ეს
ფორმულირება ფართოა, ხოლო დროთა განმავლობაში შეიძინა განვითარების სხვადასხვა
მიმართულებები. მოცემული სტატია ამერიკულ სამართლებრივ სივრცეში მონუმენტურ
ნაშრომს წარმოადგენს და გარდამტეხი მნიშვნელობის მქონეა (Mathews (ed.)/მათეუსი
(რედ.), 2006, გვ. 10). მთავარი საფრთხე, ავტორების აზრით, იმ პერიოდში არსებული
საგაზეთო პუბლიკაციების სიხშირითა და ფოტოგადაღებებით იყო გამოწვეული, რაც
პირადი და კერძო ცხოვრების „წმინდა“ საზღვრებს ლახავდა (უორენი & ბრანდისი, 1890,
გვ. 193, 195). სირთულე მდგომარეობდა იმაში, რომ იმ მომენტისთვის ამერიკული
კანონმდებლობა კონკრეტულად არ უზრუნველყოფდა უფლებას პირად ცხოვრებაზე.
ცილისწამების წინააღმდეგ მიმართული კანონმდებლობა პირს იცავდა მასზე მცდარი
ინფორმაციის გავრცელებისგან. სახელშეკრულებო სამართალი კი, პირს გარანტიებს
ანიჭებდა მხოლოდ კონკრეტულ შემთხვევებში მხარესთან დადებული შეთანხმებიდან
გამომდინარე (მათეუსი (რედ), 2006, გვ. 11). მეტიც, პირის გამოსახულებით
სარგებლობისას, ავტორები ვერც საკუთრების უფლებით სარგებლობაში ხედავდნენ
გამოსავალს (უორენი & ბრანდისი, 1890, გვ. 200). ამ პუბლიკაციამ მნიშვნელოვანი სათავე
დაუდო აშშ-ში პირადი ცხოვრების უფლების კონსტიტუციურ აღიარებას.
 50
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ზოგადად, ნებისმიერი სამართლებრივი საკითხი, ამერიკის შეერთებული შტატების

სამართლებრივი სისტემის განსხვავებულობიდან გამომდინარე, ექვემდებარება
ევოლუციურ განვითარებას, რიგ შემთხვევაში სასამართლო პრეცედენტების, ხოლო სხვა
შემთხვევაში ამერიკელი პრაქტიკოსი და თეორეტიკოსი მეცნიერების დოქტრინული
შეხედულებების (Restatements - გამოიცემა ამერიკის სამართლის ინსტიტუტის მიერ)
შესაბამისად.
აშშ-ის კონსტიტუციის ტექსტი არ იცნობს სიტყვას „პრივატულობა“ (privacy), პირადი
ცხოვრების დაცვის შინაარსთან ყველაზე ახლოს დგას აშშ-ის კონსტიტუციის მე-4
შესწორება, რომლის ტექსტი შემდეგი ფორმულირებითაა მოცემული: „ადამიანების
უფლება, რომ ისინი, მათი საცხოვრისები, ჩანაწერები და ქმედებები იქნეს დაცული
დაუსაბუთებელი ჩარევისა და შეზღუდვისგან, არ უნდა იქნეს შელახული, გარდა იმ
შემთხვვევისა თუ არსებობს გონივრული ეჭვი, რაც ნებადართულია სანქციით, და
აღწერილია ის ადგილი, რომელიც უნდა იქნეს გამოკვლეული და ის პირები ან ნივთები,
რომელიც უნდა იქნეს დაკავებული.“ მოცემული კონსტიტუციური დანაწესი არაერთხელ
იქნა გამყარებული აშშ-ის უზენაესი სასამართლოს მიერ. მაგალითად, სასამართლომ
აღნიშნა, რომ „ადამიანთა უფლების კონსტიტუციური გარანტია მათი ჩანაწრების დაცვის
შესახებ დაუსაბუთებელი ამოღებისა და ჩამორთმევისგან ვრცელდება იმ ჩანაწერებზეც,
რომელიც დახურულია შემოწმებისთვის, სადაც არ უნდა ინახებოდეს იგი“ (Ex Parte
Jackson, #98 U.S. 727, 1878). მეოთხე შესწორების მორიგი მნიშვნელოვანი განმარტება
გაკეთდა საქმეში Boyd v. United States (#116 U.S. 616, 1886), სადაც სასამართლომ განმარტა
კონტიტუციური ჩანაწერი შემდეგი სახით: „უმართლო ქმედების არსი ვლინდება არა
პირისთვის კარის შემტვრევასა და მისი ქვითრების ჩხრეკაში, არამედ იმაში, რომ მოხდა
მისი ხელშეუვალი უფლების - პირადი უსაფრთხოების - შელახვა […] დოკუმენტების ან
პირადი ჩანაწერების ნებისმიერი იძულებითი და სავალდებულო გამოთხოვა, რომელიც
დანაშაულისთვის გამოიყენება მტკიცებულებად, დაკავებისთვის ან ნივთების
კონფისკაციისთვის, წარმოადგენს განაჩენის შემადგენელ ნაწილს.“
პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევასთან დაკავშირებული საკითხები აშშ-ის
სასამართლო პრეცედენტების მიხედვით ჩამოყალიბდა დელიქტური სამართლის (Tort
Law) რეგულირების ნაწილად. საქმეში Pavesich v. New England Life Insurance Co. (#22 Ga.
190; 50 S.E. 68; 1905) ჯორჯიის შტატის უზენაესმა სასამართლომ პირადი ცხოვრების
უფლების დარღვევა დელიქტური სამართლის რეგულირების საგნად მიიჩნია.
სასამართლოს განმარტებით პირადი ცხოვრების აშკარად კერძო საკითხების დაცვის
 51
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უფლება ბუნებითი სამართლის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს. თუ პირი

განიზრახავს, რომ იცხოვროს ნაწილობრივ განმარტოებულად, მას აქვს უფლება აირჩიოს
დრო, ადგილი და პირობები რა დროსაც იგი იქნება საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი.
სხვა სიტყვებით, პირი არ უნდა იქნეს წარდგენილი საზოგადოებისთვის მისი თანხმობის
გარეშე.
მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში ამერიკელმა მეცნიერმა უილიამ პროსერმა მოახდინა
იქამდე არსებული სასამართლო გადაწყვეტილებების ანალიზი და განაზოგადა
დელიქტური სამართლის ის ნაწილი, რომელიც ეხება პირადი ცხოვრების უფლების
დარღვევას, როგორც დელიქტს (Prosser/პროსერი, 1960). მისი დასკვნით, პირადი
ცხოვრების უფლება მოიცავს ოთხი განსხვავებული სახის ჩარევას, რომელიც მოსარჩელის
სხვადასხვა ინტერესს ეხება. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი გაერთიანებულნი არიან
ერთი, „ქოლგის“ ტიპის უფლების ქვეშ, მათ საერთო არაფერი გააჩნიათ გარდა იმისა, რომ
ყოველი მათგანი ეხება მოსარჩელის უფლებას „იყოს განმარტოებული.“ მოცემული ოთხი
დელიქტი შესაძლებელია შემდეგი სახით დაჯგუფდეს:
1. მოსარჩელის სიმარტოვის ხელყოფა ან მის პირად საქმეებში ჩარევა;
2. მოსარჩელის შესახებ შეურაცხმყოფელი პირადი ფაქტების გამოქვეყნება;
3. მოსარჩელის შესახებ იმგვარი ინფორმაციის გამოქვეყნება, რომელიც მცდარია;
4. მოპასუხის მიერ მოსარჩელის სახელით ან გამოსახულებით სარგებლობა (იქვე, გვ. 389).
Restatement (Second) of Tort-ის მიხედვით პირველი დელიქტის ფორმულირება
შემდეგია: პირი, რომელიც ფიზიკურად ან სხვაგვარად განზრახ დაარღვევს სხვა პირის
სიმარტოვეს ან ჩაერევა მის პირადი საქმეებსა ან საკითხებში, პასუხისმგებელია მეორე
პირის პირადი ცხოვრების დარღვევისთვის, თუ ჩარევა აშკარად შეურაცხმყოფელია
რიგითი ადამიანისთვის (The American Law Institute/ამერიკული სამართლის ინსტიტუტი,
1977). თუმცა ეს განმარტება არ უნდა გავიგოთ ისე, თითქოს სამართლებრივი დაცვის
გარანტიები მოსარჩელეს მხოლოდ კერძო საცხოვრისში გააჩნია, ვინაიდან ეს უფლება მას
გააჩნია ყველა იმ შემთხვევაში სადაც არსებობს პირადი ცხოვრების დაცვის გონივრული
მოლოდინი (მათეუსი, 2006, გვ. 14).
მეორე დელიქტის დოქტრინული ფორმულირების მიხედვით თუ პირი გაასაჯაროვებს
სხვა პირის შესახებ არსებულ პირადი ცხოვრების საკითხებს, პასუხისმგებელია მისი
დარღვევისთვის თუ გასაჯაროვება შეურაცხმყოფელია რიგითი ადამიანისთვის და
საზოგადოებას არ გააჩნია ლეგიტიმური ინტერესი ამ საკითხის მიმართ (ამერიკული
სამართლის ინსტიტუტი, 1977). მოცემული განმარტება მედიისთვის ქმნის ერთგვარ
 52
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გარანტიას, რომ მოპოვებული ინფორმაცია დაუბრკოლებლად გამოაქვეყნონ, მაგალითად,

საქმეში Cox Broadcasting v. Cohn (#420 U.S. 469, 1975), აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ
აღნიშნა, რომ მას შემდეგ, რაც ინფორმაცია განთავსებულია სასამართლოს საჯარო
დოკუმენტთა სიებში, რომელიც ხელმისაწვდომია საზოგადოებისთვის, პრესას არ უნდა
დაეკისროს პასუხისმგებლობა მათი გამოქვეყნებისთვის, ხოლო საქმეში Smith v. Daily Mail
(#443 U.S. 97, 1979), სასამართლოს განმარტებით თუ გაზეთი კანონიერად მოიპოვებს სწორ
ინფორმაციას საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან საკითხზე, მაშინ სახელმწიფოს
კონსტიტუციურად არ აქვს უფლება დააწესოს პასუხისმგებლობა ინფორმაციის
გამოქვეყნებისთვის.
მცდარი ინფორმაციის გამოქვეყნებასთან დაკავშირებული მესამე სახის დელიქტის
შინაარსი შემდეგი სახისაა: თუ პირი ასაჯაროვებს სხვა პირის შესახებ ინფორმაციას,
რომელიც მცდარია, იწვევს პასუხისმგებლობას მეორე პირის წინაშე პირადი ცხოვრების
დარღვევისთვის, თუ ქმედება შეურაცხმყოფელია რიგითი ადამიანისთვის და პირს
გააზრებული ჰქონდა ან არ ჰქონდა შეცნობილი გასაჯაროვებული საკითხის
სინამდვილესთან შეუსაბამობა (ამერიკული სამართლის ინსტიტუტი, 1977). მაგალითად,
შემდეგი საქმეები Semler v. Ultem Publications (1938), Thompson v. Close-Up, Inc. (1950);
Metzger v. Dell Pub. Co. (1955); Martin v. Johnson Pub. Co. (1956) ხასიათდება იმით, რომ
ყველა მათგანი ეხებოდა მოსარჩელის გამოსახულების გამოყენებას იმ სტატიების
საილუსტრაციოდ, რომლებთანაც მას კავშირი არ ჰქონდა (პროსერი, 1960, გვ. 406).
პროსერის მიერ დასახელებული მეოთხე სახის დელიქტი შემდეგი ფორმულირების
შემცველია: პირი, რომელიც გამოიყენებს სხვა პირის სახელს ან გამოსახულებას პირადი
სარგებლობის მიზნით, პასუხისმგებელია ამ პირის პირადი ცხოვრების უფლების
დარღვევისთვის (ამერიკული სამართლის ინსტიტუტი, 1977). საქმეში Haelan Laboratories
v. Topps Chewing Gum, Inc. (202 F. 2d 866 (2d Cir. 1953)) აშშ-ის სააპელაციო სასამართლომ
აღნიშნა, რომ პირი უფლებამოსილია მიანიჭოს სხვას მისი გამოსახულების გამოქვეყნების
ექსკლუზიური უფლება. გარდა ამისა, ბოლო სახის დელიქტთან მიმართებით
საყურადღებოა, რომ სოლოვის აზრით ეს დელიქტი დაცვის გარანტიებს ქმნის მხოლოდ
საზოგადოებისთვის კარგად ცნობილი ადამიანებისთვის (სოლოვი, 2013,
https://www.youtube.com/watch?v=mlpZS5xfdk0, 0:27).
აშშ-ის კონსტიტუციის მეოთხე შესწორების მიხედვით განმტკიცებული პირადი
ცხოვრების უფლების აღიარებაში დიდი წვლილი მიუძღვის აშშ-ის სასამართლოებს,
რამდენადაც პრეცედენტული სამართალი დიდ როლს თამაშობს ამერიკული
 53
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

კანონმდებლობის განვითარებაში. ამის ნათელი დადასტურებაა გადაწყვეტილება

გამოტანილი საქმეზე Olmstead v. United States (#277 U.S. 438, 1928). მოცემულ დავაში
უზენაესმა სასამართლომ განიხილა საკითხი თუ რამდენად მოითხოვებოდა
კონსტიტუციის მეოთხე შესწორების თანახმად ნებართვა სატელეფონო მიყურადების
განხორციელებისთვის. სასამართლომ დაადგინა, რომ მეთხე შესწორება არ
ვრცელდებოდა მოსმენებზე, ვინაიდან ეს უკანასკნელი არ გულისხომბდა შეჭრას პირის
საცხოვრისში (მათეუსი (რედ.), 2006, გვ. 18). ამ გადაწყვეტილებაში განსხვავებული აზრი
დააფიქსირა მოსამართლე ბრანდისმა. მან აღნიშნა, რომ ხელისუფლებისთვის
ხელმისაწვდომი გახდა მეტად დახვეწილი და განვითარებული საშუალებები პირად
ცხოვრებაში ჩარევისთვის. ამ მსჯელობის მთავარი არსი იყო ის, რომ კონსტიტუციის
მეოთხე შესწორება არ უნდა ყოფილიყო განმარტებული ხისტად და უნდა მომხდარიყო
მისი ადაპტირება თანამედროვე გამოწვევებზე ეფექტური რეაგირების მიზნით (იქვე, 19).
ეს მიდგომა სასამართლომ გაიზიარა საქმეში Katz v. United States (389 U.S. 347, 1967) და
აღნიშნა, რომ რასაც პირი გააზრებულად ასაჯაროვებს, თუნდაც მის სახლში ან
სამსახურში, არ ექვემდებარება მეოთხე შესწორების ქვეშ დაცვას. თუმცა, რის
შენარჩუნებასაც ცდილობს საიდუმლოდ, თუნდაც საჯაროდ ხელმისაწვდომ ადგილას,
შესაძლოა იქნეს კონსტიტუციურად დაცული. სასამართლოს მიერ გამოტანილი
გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა გონივრული მოლოდინის საკითხს, რაც პირს აქვს პირადი
ცხოვრების მიმართ (მათეუსი, (რედ), 2006, გვ. 22).
მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში, ტექნოლოგიური პროგრესის გათვალისწინებით,
სასამართლოებმა მეოთხე შესწორება აღიარეს როგორც „ინფორმაციული პრივატულობის“
გარანტორი. მაგალითად, საქმეში Whalen v. Roe (#429 U.S. 589, 1977) აშშ-ის უზენაესმა
სასამართლომ აღნიშნა, რომ „პრივატულობის“ ცნების ქვეშ დაცული ინტერესი მოიცავს
შემთხვევებს, რომელიც დაკავშირებულია პერსონალურ საკითხებთან.
მიუხედავად მზარდი საფრთხეებისა აშშ-ის კანონმდებლობით, ფედერალურ დონეზე,
დღემდე არ არსებობს ერთიანი მარეგულირებელი ნორმატიული აქტი, რომელიც
მოაწესრიგებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხებს როგორც კერძო, ისე საჯარო
სექტორში. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებასთან მიმართებით დაცვის
განსაკუთრებული ხარისხი არც სასამართლო პრეცედენტებით არის დადგენილი. საქმეში
United States v. Miller (#425 U.S. 435, 1976) აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ
ფინანსური ხასიათის ინფორმაცია, რომელსაც ფლობენ მესამე პირები, არ ექვემდებარება
მეოთხე შესწორების საფუძველზე დაცვას. მოცემულ საქმეში ფედერალურმა სააგენტომ
 54
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გამოსცა სავალდებულოდ შესასრულებელი ბრძანებები ბანკების მიმართ ფინანსური

ჩანაწერების თაობაზე. მოპასუხის აზრით, მოცემული ბრძანება არ იყო საკმარისი და
სააგენტოს ესაჭიროებოდა სასამართლოს ნებართვა ინფორმაციის მოპოვების მიზნით.
თუმცა სასამართლოს მოსაზრებით მოპასუხეს არ გააჩნდა პირადი ცხოვრების დაცვის
გონივრული მოლოდინი ამ ჩანაწერებთან მიმართებით, რამდენადაც მეოთხე შესწორება
არ კრძალავს ინფორმაციის მოპოვებას, რომელიც გაცემულია მესამე პირისთვის, ამ
უკანასკნელის მხრიდან სახელმწიფო ხელისუფლებისთვის გადაცემის მიზნით (მათეუსი
(რედ.), 2006, გვ. 29). მსგავსი სახის ვიწრო განმარტებები გაკეთდა სხვა სასამართლო
საქმეებზეც. საქმეში Smith v. Maryland (#422 U.S. 735, 1979) უზენაესმა სასამართლომ
განმარტა, რომ მეოთხე შესწორება არ ვრცელდებოდა სატელეფონო ნომრების სიაზე,
რომელიც აკრიფა პირმა და შემდგომ ჩაიწერა რეესტრში. ეს მსჯელობა გამყარებული იყო
იმ არგუმენტით, რომ ადამიანებს გაცნობიერებული აქვთ მათი ვალდებულება მიაწოდონ
ინფორმაცია სატელეფონო კომპანიას, ხოლო ეს უკანასკნელი აფიქსირებს ამ მონაცემს
საგადახდო მიზნებისთვის, შესაბამისად ინდივიდებს ვერ ექნებათ რაიმე მოლოდინი
იმისა, რომ მათ მიერ აკრეფილი ნომრები დარჩება საიდუმლო (მათეუსი (რედ.), 2006, გვ.
31).
მეოთხე შესწორებასთან დაკავშირებული ანალიზი სასამართლოს წინაშე განხილვის
საგანი გახდა საჯარო ინფორმაციის მოპოვებასთან მიმართებით. საქმეში California v.
Greenwood (#486 U.S. 35, 1988) მსჯელობის საგანს წარმოადგენდა ერთგვარი „კონფლიქტი“
ინფორმაციის გასაჯაროვებასა და მეოთხე შესწორებით დაცული პირადი ცხოვრების
უფლებას შორის. უზენაესი სასამართლოს აზრით პოლიეთილენის ჩანთები, რომელიც
დატოვებულია ქუჩაში, ხელმისაწვდომია ცხოველებისთვის, ბავშვებისთვის და
საზოგადოების სხვა წევრებისთვის, მათ შორის, დასუფთავების სამსახურისთვის ან
პოლიციისთვის. ამ გადაწყვეტილებიდან ნათელია, რომ აშშ-ის სასამართლო პრაქტიკა
პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და ინფორმაციის საჯაროობას შორის კონფლიქტისას
მხარს ამ უკანასკნელს უჭერს. ამ შემთხვევაშიც, მსჯელობის ამოსავალი წერტილი იყო
პირადი ცხოვრების დაცვის გონივრული მოლოდინის არსებობის საკითხი. შესაბამისად,
ნებისმიერი ინფორმაცია, მათ შორის, პერსონალური, რომელიც „მდებარეობს,“
„განთავსებულია“ საჯარო სივრცეში ვერ სარგებლობს პირადი ცხოვრების დაცვის
უფლებით, განსაკუთრებით იმ შემთხვევებში, თუ ამგვარი გასაჯაროვება მოხდა თავად იმ
პირის მიერ ვისაც ეკუთვნის ინფორმაცია.
 55
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

აქვე მცირე გადახვევის სახით ავღნიშნავ, რომ ამგვარი მიდგომა არაა უცხო
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ევროპული მოდელისთვისაც. მიუხედავად იმისა, რომ
მონაცემთა დაცვის ამერიკული და ევროპული მიდგომები რეგულირებისას
რადიკალურად განსხვავებულია, არაერთი ევროპული ქვეყნის კანონმდებლობა, მათ
შორის, საქართველოს კანონი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ ინფორმაციის
გასაჯაროვებისას უკანა პლანზე აყენებს პირადი ცხოვრების დაცვის საკითხს. იტალიის
მონაცემთა დაცვის კოდექსით ეს საკითხი ანალოგიურად წესრიგდება. მარკეტინგული
შეტყობინებების გაგზავნა დასაშვებია იმ მონაცემთა (ტელეფონის ნომერი, ელ-ფოსტა,
ა.შ.) გამოყენებით, რომელიც მოპოვებულია საჯარო წყაროდან (Section 130.4, 24.1.c).
მსგავსი შინაარსის რეგულირებაა მოცემული საქართველოს კანონით პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ, კერძოდ, „პირდაპირი მარკეტინგის მიზნებისათვის შეიძლება
დამუშავდეს საჯაროდ ხელმისაწვდომი წყაროებიდან მოპოვებული მონაცემები“ (მუხლი
8, პ.1).
პირველ თავში განხილული საკითხების გათვალისწინებით, შესაძლებელია
დავაკონკრეტოთ პირადი ცხოვრების უფლების სამართლებრივი დაცვის მთავარი
გარემოებები:
1. საქართველოში პირადი ცხოვრების უფლების დამცავი მექანიზმები კონსტიტუციით,
ასევე, სხვადასხვა დარგობრივი სამართლებრივი აქტითაა მოწესრიგებული, ხოლო ამ
უფლების ინტერპრეტირება საერთო და საკონსტიტუციო სასამართლოების მიერ არაერთ
საკვანძო საკითხზე განხორციელდა.
2. პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის ევროპული სტანდარტი მოიცავს ამ უფლების
ევროპული სახელმწიფოების კონსტიტუციებში ასახვას მეტ-ნაკლები კონკრეტულობით;
3. პირადი ცხოვრების დაცვის სტანდარტის ჩამოყალიბებისას დიდ როლს თამაშობს
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილებები;
4. აშშ-ში პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის ერთიანი მიდგომა პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ჭრილში არაა ჩამოყალიბებული და იგი პრეცედენტული სამართლის
გავლენის შედეგად ყალიბდება; პირადი ცხოვრების უფლების პარალელურად, აშშ-ის
სამართლებრივ სისტემაში პერსონალურ მონაცემთა დაცვას არ ექცევა განსაკუთრებული
ყურადღება. ამ მიმართულებით აშშ-ის სამართლებრივი სისტემის თავისებურებას
წარმოადგენს პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალური მონაცემები დაცვის
მომწესრიგებელი სექტორული კანონმდებლობა (აშშ-ში პირადი ცხოვრების უფლების
დამცავი აქტები ფედერალურ დონეზე სამართლებრივი ურთიერთობების სფეროების
 56
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მიხედვითაა მიღებული, მაგალითად, Privacy Act (ეხება მხოლოდ საჯარო

დაწესებულებებს), Children’s Online Privacy Protection Act, Fair Credit Reporting Act და ა.შ.).
ამდენად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ევროპული მოდელი მეტად მაღალ
საფეხურზე დგას განვითარების მხრივ.
5. პირადი ცხოვრების დაცულ სფეროზე საუბრისას გარდაუვალია პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის საკითხებთან შემხებლობა. რიგ შემთხვევებში სასამართლო საქმეები,
რომელიც განხილულია პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის ჭრილში, ყურადღებას
ამახვილებს პერსონალურ მონაცემებზე (მიუხედავად იმისა, სასამართლო უსვამს თუ არა
ხაზს ამა თუ იმ პერსონალური მონაცემის დაცვის საკითხს). ამდენად, უნდა ავღნიშნოთ,
რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხს პირადი ცხოვრების უფლებაში
განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება და საჭიროებს შესაბამის დაცვას არსებულ
გამოწვევებზე საპასუხოდ.
 57
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

თავი II. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება

პირადი ცხოვრების უფლების ანალიზის შედეგად გამოიკვეთა, რომ ხშირ შემთხვევაში
საქმე გვაქვს ადამიანის პერსონალური მონაცემების დაცვის უფლებასთან. ცნება
„პერსონალური მონაცემი,“ ტრადიციულად, წარმოადგენს პირადი ცხოვრების მეტად
ვრცელი კონცეფციის ნაწილს (ჯოხაძე, 2011, გვ. 329). ისტორიულად, პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებასთან დაკავშირებული საკითხები განიხილებოდა პირადი
ცხოვრების უფლების დაცვის კონტექსტში, ვინაიდან მათ შორის შინაარსობრივი კავშირი
ძალიან მჭიდროა (საგინაშვილი, 2015, გვ. 180). მიუხედავად ამისა, ამ ორ უფლებას შორის
არსებული განსაკუთრებული კავშირის გამო, პერსონალურ მონაცემთა უფლების დაცვის
გარანტიები არ უნდა გაიგივდეს პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის გარანტიებთან
(ჯოხაძე, 2011, გვ. 330).
არ იქნება გასაკვირი, თუ კიდევ ერთხელ ხაზს გავუსვამთ იმ გარემოებას, რომ
თანამედროვე ტექნოლოგიური პროგრესი იწვევს პერსონალური ინფორმაციის
გამუდმებულ გამოყენებას, განსაკუთრებით გამოკვეთს და განსხვავებულად
არეგულირებს პირადი ცხოვრების უფლების ამ ნაწილს. აუცილებელია აქვე ავღნიშნოთ,
რომ ამ თავის და, ზოგადად, არც სადისერტაციო ნაშრომის მიზანი არაა პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლების განხილვა პირადი ცხოვრების უფლებასთან კავშირის
გარეშე. მთავარი მიზანია დავადგინოთ, თუ რამდენადაა აუცილებელი ერთმანეთისგან
დამოუკიდებლად გავწეროთ ეს ორი უფლება სამართლებრივად და განვმარტოთ თუ რა
პრაქტიკული შედეგების მომტანი იქნება ეს.
სამართლებრივ მოწესრიგებაზე აქცენტირებისას, საყურადღებოა ის გარემოებაც, რომ
პერსონალურ მონაცემთა დაცვა არამხოლოდ ცალკე საკანონმდებლო აქტით უნდა
წესრიგდებოდეს, არამედ მხედველობაშია მისაღები ამ უფლების კონსტიტუციური,
სახელმწიფოს ძირითადი კანონის დონეზე დამოუკიდებელი დეკლარირების
აუცილებლობა. საქართველოს კონსტიტუციით პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება
მოიაზრება პირადი ცხოვრების დაცვის უფლებაში, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის.
მოცემული საკითხები სადისერტაციო ნაშრომისთვის საკვანძო მნიშვნელობის მქონეა,
თუმცა მათ განხილვამდე, უმჯობესია ყურადღება გავამახვილოთ პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლებით დაცულ სფეროზე და არსებული სამართლებრივი
მოწესრიგების, ასევე, სასამართლოებისა და საქართველოს პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის ინსპექტორის მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკის თავისებურებებზე.
 58
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

აქვე ავღნიშნავ, რომ საქართველოში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ძირითადი

საკითხები სამართლებრივად 2011 წლის 28 დეკემბრის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ საქართველოს კანონით წესრიგდება. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ქართული
მოდელი ევროპული ანალოგის მსგავსია, სადაც შიდასახელმწიფოებრივი და
საერთაშორისო რეგულაციები ითვალისწინებენ ე.წ. „ქოლგის“ ტიპის, ყველა სექტორზე
გავრცელებად კანონთა ფუნქციონირებას. სწორედ ამით განსხვავდება პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ევროპული და ამერიკული მოწესრიგება, სადაც ეს უკანასკნელი არ
იცნობს ერთიან აქტს და აღნიშნული სფერო სხვადასხვა სპეციალური კანონითაა
რეგულირებული.

2.1. დაცული სფერო

რა არის პერსონალური მონაცემი? მისი ამომწურავი დეფინიცია ამ სფეროს
მომწესრიგებელი ადგილობირივი და საერთაშორისო დოკუმენტებით არ არსებობს.
ინფორმაცია „პერსონალური“ ხდება მაშინ, როდესაც იგი კავშირშია კონკრეტულ
პიროვნებასთან, ინდივიდთან და გადმოსცემს პიროვნების შესახებ რაიმეს.
პერსონალური მონაცემის ცნებას მჭიდროდ უკავშირდება იდენტიფიცირების საკითხი.
მონაცემთა დაცვის ევროპული კანონმდებლობის მიხედვით, მონაცემთა სუბიექტის
იდენტიფიცირება მაღალი სიზუსტით აუცილებელი არაა. კანონის ნორმათა
ამოქმედებისთვის საკმარისია პიროვნება იყოს იდენტიფიცირებადი, ხოლო ინდივიდის
ვინაობის დადგენა შეიძლება მაშინ თუ ინფორმაცია შეიცავს პირის იდენტიფიცირების
დამდგენ ელემენტებს (ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის
საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 52).
განვიხილოთ აღნიშნული საკითხი უფრო დეტალურად.
მონაცემთა დაცვის ევროპული მოდელი ამკვიდრებს პერსონალური მონაცემის ფართო
ცნებას, რომელიც 95/46/EC დირექტივითაა მოცემული. მისი მე-2(a) მუხლის თანახმად
პერსონალური მონაცემი არის „ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც უკავშირდება
იდენტიფიცირებულ ან იდენტიფიცირებად ფიზიკურ პირს (მონაცემთა სუბიექტი);
ინდივიდი იდენტიფიცირებადია, რომლის ვინაობის დადგენა შესაძლებელია პირდაპირ
ან არაპირდაპირ, მათ შორის, საიდენტიფიკაციო ნომრით ან ერთი ან მეტი ნიშნით,
რომელიც ეხება მის ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ, მენტალურ, ეკონომიკურ, კულტურულ ან
სოციალურ მახასიათებელს.“ ამავე დირექტივის პრეამბულის 26-ე ნაწილი კი ახდენს ამ
 59
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დეფინიციის შინაარსობრივ დაზუსტებას. მის თანახმად „დაცვის პრინციპები უნდა

გავრცელდეს ნებისმიერ ინფორმაციაზე, რომელიც უკავშირდება იდენტიფიცირებულ ან
იდენტიფიცირებად ინდივიდს; იდენტიფიცირების განსაზღვრისთვის
გასათვალისწინებელია ყველა ის საშუალება, რომელიც გონივრულობის ფარგლებში
გამოიყენება დამმუშავებლის ან ნებისმიერი სხვა პირის მიერ ვინაობის დადგენისთვის;
დაცვის პრინციპები არ გავრცელდება ანონიმურ მონაცემებზე, რომლის თანახმად
მონაცემთა სუბიექტის იდენტიფიცირება ვერ ხდება; [...].“
ანალოგიურად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-2
მუხლის „ა“ პუნქტის თანახმად პერსონალური მონაცემია „ნებისმიერი ინფორმაცია,
რომელიც უკავშირდება იდენტიფიცირებულ ან იდენტიფიცირებად ფიზიკურ პირს. პირი
იდენტიფიცირებადია, როდესაც შესაძლებელია მისი იდენტიფიცირება პირდაპირ ან
არაპირდაპირ, კერძოდ, საიდენტიფიკაციო ნომრით ან პირის მახასიათებელი ფიზიკური,
ფიზიოლოგიური, ფსიქოლოგიური, ეკონომიკური, კულტურული ან სოციალური
ნიშნებით.“ ამ განმარტებით დადგენილია, რომ პერსონალური მონაცემი ეხება ადამიანის
პირადი ცხოვრების ინფორმაციულ ასპექტს, სხვა სიტყვებით, მის შესახებ არსებულ
ნებისმიერ ინფორმაციას. ამდენად, პერსონალურია მონაცემი მაშინ, როდესაც იგი, სულ
მცირე, იძლევა პირის სხვებისგან გამორჩევის საშუალებას (WP29, 2007, გვ. 12). იმ
განმასხვავებელი ნიშნების ჩამონათვალი, რის მიხედვითაც შესაძლებელია პირის
გამორჩევა, ამოუწურავია. აქედან გამომდინარე, ნებისმიერი ინფორმაცია, მაგალითად ის,
რომ კონკრეტული (იდენტიფიცირებული) ინდივიდი ფლობს ხუთ უცხო ენას,
შესაძლებელია ჩაითვალოს პერსონალურ მონაცემად.
უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში გაზიარებულია პერსონალურ მონაცემთა
განმარტების საყოველთაოდ აღიარებული მიდგომა. მაგალითად, თბილისის სააპელაციო
სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის განჩინებაში საქმეზე აპელანტები ნ.გ.
და ა.კ. მოწინააღმდეგე მხარის ო.ს. და ი.მ. წინააღმდეგ (26.04.2016), სასამართლო
აღნიშნავს, რომ
„პერსონალური მონაცემების დაცვის კანონმდებლობისათვის
დამახასიათებელია მისი აგება იდენტიფიკაციის კრიტერიუმზე, რომლის
თანახმად, პერსონალური მონაცემები იმთავითვე დახურულია, თუ
კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი ან თუ პირი თავად არ ახდენს
მონაცემის გახმაურებას. [...] პერსონალური მონაცემი არის პირადი
ცხოვრების დაცვის ერთ-ერთი საშუალება, პერსონალური მონაცემის
 60
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დაცვაში საბოლოოდ პრიორიტეტი ენიჭება არა მგრძნობიარობის, არამედ

იდენტიფიკაციის კრიტერიუმს [..].“
როგორც ვხედავთ, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ქართული მოდელი ევროპულ
სისტემაზეა აგებული. ამას ადასტურებს ის, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ
საქართველოს კანონი, ამა თუ იმ ნორმის ფორმულირებისას, წყაროდ იყენებს ევროპული
კავშირის 95/46/EC (მონაცემთა დაცვის) დირექტივას. ამ ორ დოკუმენტში მოცემული
ნორმები, საკვანძო წესების დადგენის ნაწილში ანალოგიურადაა გაწერილი. ამდენად,
მიზანშეწონილია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროში ევროპული კავშირის
საკონსულტაციო ორგანოს (WP 29) იმ განმარტებათა მოშველიება, რომელიც
დეტალურად და შესაბამისი შემადგენელი ელემენტების მიხედვით განიხილავს
პერსონალური მონაცემის ცნებას. აქვე უნდა ავღნიშნოთ, რომ პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის შესახებ საქართველოს კანონით და 95/46/EC დირექტივით მოცემული
პერსონალური მონაცემების დეფინიციები ერთმანეთის იდენტურია. ამდენად,
განვიხილოთ სამუშაო ჯგუფის მიერ გაკეთებული განმარტებები:
1. „ნებისმიერი ინფორმაცია“ - იგი მოიცავს ნებისმიერი სახის ინფორმაციას პირის
შესახებ, რომელიც რიგ შემთხვევაში წარმოადგენს ობიექტურად ცნობილ გარემოებას,
მაგალითად, კონკრეტული პირის სისხლის შემადგენლობა, ასევე, სუბიექტური
შეხედულებები და მოსაზრებები (WP 29, 2007, გვ. 6);
2. „რომელიც უკავშირდება“ - სხვა სიტყვებით, იგი უნდა იყოს ინდივიდის შესახებ.
კავშირის დადენა, რიგ შემთხვევაში, მარტივადაა შესაძლებელი, მაგალითად, მონაცემები,
რომელიც მოცემულია ორგანიზაციის საქაღალდეში დასაქმებული პირის შესახებ
წარმოადგენს მის შესახებ არსებულ ინფორმაციას. ამავე ლოგიკით, სამედიცინო
ანალიზის შედეგად გამოვლენილი ინფორმაციაც პირთან დაკავშირებულ მონაცემს
წარმოადგენს და ა.შ. (იქვე, გვ. 9);
3. „იდენტიფიცირებული ან იდენტიფიცირებადი“ - ამ შემთხვევაში გადამწვეტია ის, თუ
რამდენად არის პიროვნება სხვებისგან გამორჩეული ან რამდენად არის მისი გამორჩევა
შესაძლებელი. იდენტიფიცირება (გამორჩევა) სხვადასხვა ინფორმაციაზე დაყრდნობითაა
შესაძლებელი, როგორიცაა სიმაღლე, თმის ფერი, პროფესია, სახელი. აქვე, ერთმანეთისგან
უნდა განვასხვავოთ პირდაპირი და არაპირდაპირი იდენტიფიცირების სახეები. ხშირ
შემთხვევაში პირის სახელი და გვარი გამოიყენება, როგორც ყველაზე ტრადიციული
იდენტიფიკატორი, ხოლო ისეთი ინფორმაციის დამატება, როგორიცაა სიმაღლე,
სოციალური სტატუსი ან ასაკი, გვაძლევს პირის პირდაპირი იდენტიფიცირების
 61
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საშუალებას მაღალი სიზუსტით. არაპირდაპირი იდენტიფიცირების შემთხვევაში

კონკრეტული მონაცემის არსებობა საკმარისი აღარ არის, რის გამოც ხდება დამატებითი,
მცირე ან ვრცელი ინფორმაციის მოპოვება (მაგ. ფიზიკური, მენტალური, ეკონომიკური
მდგომარეობის შესახებ), რათა მოხდეს პიროვნების გამორჩევა სხვებისგან (იქვე, გვ. 12-
13);
4. „ფიზიკური პირი“ - მონაცემთა დაცვის სამართალში, ამ უფლებით მოსარგებლე პირი,
ძირითადად, მხოლოდ ფიზიკური პირია. დაცვის ამგვარი რეჟიმი დადგენილია
მონაცემთა დაცვის ევროპული მოდელით (იქვე, 21-22), რაზეც ვრცლად ქვემოთ იქნება
საუბარი.
ამ ოთხი ელემენტის გათვალისწინებით ნათელია თუ რა ტიპის ინფორმაცია
შეგვიძლია მივიჩნიოთ პერსონალურად, თუმცა, საინტერესოა, როგორ წესრიგდება
საკითხი, სადაც სახეზეა ინფორმაცია, თუმცა, ერთი შეხედვით, მისი მეშვეობით ვერ
მოვახდენთ პირის იდენტიფიცირებას. ამ სახის ინფორმაციას განეკუთვნება
პერსონალური მონაცემები, რომელიც გამოიყენება მარკეტინგული მიზნებისთვის.
მიუხედავად იმისა, რომ, მაგალითად, ტელეფონის ნომრით ვერ მოხერხდება პირის
იდენტიფიცირება, ამ სახის ინფორმაციის გამოყენება მაინც არის რეგულირებული
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონით. რაში მდგომარეობს ამ მიდგომის
თავისებურება? საკითხი ამგვარად მხოლოდ ქართული კანონმდებლობით არაა
მოწესრიგებული. პირდაპირი მარკეტინგის შესახებ არაერთი სახელმწიფოს კანონი
აკეთებს აქცენტს და აწესრიგებს ამ საკითხს შესაბამისი ვალდებულებების თანხლებით.
არც საქართველოს კანონმდებლობაა გამონაკლისი. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ კანონის მე-2 მუხლის „უ“ პუნქტის თანახმად პირდაპირი მარკეტინგი
განიმარტება, როგორც „ფოსტის, სატელეფონო ზარების, ელექტრონული ფოსტის ან სხვა
სატელეკომუნიკაციო საშუალებით საქონლის, მომსახურების, დასაქმების ან დროებითი
სამუშაოს შეთავაზება.“ ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე ცხადია, რომ მთავარი აქცენტი
თუ რატომაც არის მარკეტინგული შეტყობინებები რეგულირებული კანონით, არის
პირთან უშუალო კავშირის დამყარების შესაძლებლობა. პირდაპირი მარკეტინგი ის
საშუალებაა, რომლითაც შესაძლებელია პირთან განხორციელდეს სარეკლამო სახის
შეთავაზება უშუალოდ. შესაბამისად, აქ დიდი ყურადღება აღარ ექცევა ინდივიდის
ვინაობის დადგენის საკითხს და მხოლოდ ის ფაქტი, რომ სუბიექტთან მოხდა უშუალო
კავშირზე გასვლა საკმარისია, რათა ამ ტიპის ურთიერთობები მოწესრიგდეს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი კანონმდებლობით. აქედან
 62
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გამომდინარე, იდენტიფიცირების ელემენტთან ერთად, კანონმდებლისთვის

საყურადღებოა პირთან უშუალო კონტაქტის არსებობის საკითხიც.
ამასთან, საინტერესოა თუ რამდენად დაიყვანება სუბიექტის იდენტიფიცირების
შესაძლებლობა მხოლოდ ისეთ კლასიკურ იდენტიფიკატორებზე, როგორიცაა სახელი,
გვარი, პირადი ნომერი, დაბადების თარიღი და ა.შ.? თანამედროვე ტექნოლოგიები
მრავალფეროვანი ინფორმაციის დამუშავების საშუალებას იძლევა ამა თუ იმ უნიკალური
კოდის, სპეციალური მაიდენტიფიცირებელი ნიშნის, ასევე, ინტერნეტში, ვებ-გვერდების
დათვალიერებისას ფორმირებული ფაილების გამოყენებით (ე.წ. „cookies“). ამრიგად,
ელექტრონულ სივრცეში იდენტიფიკატორთა სახეობა განსხვავებულია. მაგალითად,
ინდივიდის კომპიუტერიდან განხორციელებული ინტერნეტ საძიებო სისტემის (ე.წ.
ბროუზერის) ისტორია ებმის ამ კომპიუტერზე ინტერნეტით სარგებლობისთვის
მინიჭებულ უნიკალურ IP (ინტერნეტ პროტოკოლი) მისამართს. ვებ-გვერდი, რომელზეც
ფიქსირდება სუბიექტის მხრიდან ვიზიტები, იმახსოვრებს მოცემულ IP მისამართს და
თანმდევ cookies-ს, რომელიც გენერირდება გვერდზე განხორციელებული აქტივობის
შედეგად. მაგალითისთვის, თუ სუბიექტი ხშირად ეწვევა ონლაინ-მაღაზიას და იძენს
მსგავსი ტიპის პროდუქციას, ეს აქტივობა ებმის პირის IP მისამართს და შემდგომი
ვიზიტისას პირს ავტომატურ რეჟიმში სთავაზობს მისთვის საინტერესო პროდუქციას. ეს
ყველაფერი იმ უნიკალური მისამართის მიხედვით, რომელიც ენიჭება თითოეულ
მომხმარებელს, რასაც თან ემატება ვებ-გვერდზე განხორციელებული აქტივობის
ჩანაწერები. ამრიგად, თანამედროვე სამყაროში, სადაც განვითარებულია ციფრული
ტექნოლოგიები, IP მისამართი, როგორც იდენტიფიცირების საშუალება, დიდ
მნიშვნელობას იძენს. შესაბამისად, არ იქნება გადამეტებული თუ ვიტყვით, რომ ამ
კონტექსტში იდენტიფიცირების მეთოდები მომხმარებლის IP მისამართის მის სხვა
პერსონალურ მონაცემებთან (რომელიც საჯაროა ან არა) დაკავშირების გზით
მრავალფეროვანია, განსაკუთრებით მაშინ, თუ დამუშავების საშუალებებად
გამოყენებულია cookie (WP 29, 2000, გვ. 21). ამდენად, თანამედროვე პირობებში
იდენტიფიცირების არსს უფრო მეტად წარმოადგენს ის, რომ მოხდეს პირის
მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების სხვა უკვე არსებულ ინფორმაციასთან დაკავშირება,
ვიდრე მხოლოდ პიროვნების ვინაობის დადგენა (საქმე Hiibel v. Sixth Judicial District Court
of Nevada, 542, U.S. 177, 21.06.2004).
როგორც ჩანს, პერსონალური მონაცემი, ან როგორც მას ზოგჯერ უწოდებენ -
პერსონალურად მაიდენტიფიცრებელი ინფორმაცია - PII (University of California),
 63
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სხვადასხვა სახის მონაცემებს მოიცავს. ამავდროულად, პირის შესახებ არსებული

მონაცემი ზოგ შემთხვევაში შეიძლება არ იყოს მისთვის დიდი მნიშვნელობის მქონე,
ხოლო სხვა შემთხვევაში - მას არ სურდეს ამა თუ იმ ინფორმაციის ვინმესთვის გაზიარება.
ამდენად, ცნება „პერსონალური მონაცემი“ მოიცავს ინფორმაციას, რომელიც ეხება
ინდივიდის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას და, ასევე, მათ, რომელიც უკავშირდება
ინდივიდის ჩვეულ აქტივობებს რეალურ და ციფრულ სივრცეში (WP29, 2007, გვ. 6-7).
ასეთი ვითარების გამო, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამართალში საყოველთაოდ
აღიარებულია მათი დაყოფა კატეგორიების მიხედვით. როგორც წესი, სამართლებრივ
აქტებში მოცემულია მხოლოდ განსაკუთრებული (სენსიტიური) კატეგორიის
პერსონალურ მონაცემთა ჩამონათვალი, ხოლო დანარჩენი სახის ინფორმაცია, რაც ამ
ჩამონათვალის მიღმა რჩება, მიიჩნევა ე.წ. „ჩვეულებრივი“ კატეგორიის პერსონალურ
მონაცემებად, რისი ნუსხაც ამომწურავი, რა თქმა უნდა, ვერ იქნება. პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის „გ“ პუნქტის თანახმად
განსაკუთრებული კატეგორიისა
„მონაცემი, რომელიც დაკავშირებულია პირის რასობრივ ან ეთნიკურ
კუთვნილებასთან, პოლიტიკურ შეხედულებებთან, რელიგიურ ან ფილოსოფიურ
მრწამსთან, პროფესიულ კავშირში გაწევრიანებასთან, ჯანმრთელობის
მდგომარეობასთან, სქესობრივ ცხოვრებასთან, ნასამართლობასთან,
ადმინისტრაციულ პატიმრობასთან, პირისთვის აღკვეთის ღონისძიების
შეფარდებასთან, პირთან საპროცესო შეთანხმების დადებასთან, განრიდებასთან,
დანაშაულის მსხვერპლად აღიარებასთან ან დაზარალებულად ცნობასთან,
აგრეთვე ბიომეტრიული და გენეტიკური მონაცემები, რომლებიც ზემოაღნიშნული
ნიშნებით ფიზიკური პირის იდენტიფიცირების საშუალებას იძლევა.“
ჩამონათვალი მკაფიოდ ფორმულირებულია. რას ისახავს მიზნად ამგვარი
დიფერენცირება? გარდა პერსონალური მონაცემების კატეგორიების მიხედვით დაყოფისა,
კანონმდებლობით განსხვავებულადაა რეგულირებული განსაკუთრებული კატეგორიისა
და ე.წ. „ჩვეულებრივი“ პერსონალური მონაცემების დამუშავების წესი. სენსიტიური
პერსონალური მონაცემის დამუშავება მეტად მკაცრ წინაპირობებს ექვემდებარება (შეად.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-5 და მე-6 მუხლები).
ამასთან, კანონმდებლობის დადებით მხარეს წარმოადგენს ისიც, რომ პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონით ცალკეა მოხსენიებული და განმარტებული
ბიომეტრიული და გენეტიკური მონაცემები (იხ. მე-2 მუხლის „გ“ და „გ1“ პუნქტები), რაც
 64
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

განსაკუთრებული კატეგორიის პერსონალური მონაცემების ჭრილში ზრდის სუბიექტის

უფლების დაცვის გარანტიებს. იდენტიფიცირების საკითხი, მაგალითად, ერთ-ერთი
ყველაზე დიდი სიხშირით, ვლინდება ისეთ მონაცემებთან მიმართებით როგორიცაა
ბიომეტრიული პერსონალური მონაცემი, კერძოდ, თითის ანაბეჭდი. თუმცა, უნდა
გავითვალისწინოთ ისიც, რომ თუ ფიზიკური პირი გარკვეულ ნივთთან შეხების
შემთხვევაში დატოვებს თითის ანაბეჭდს და მესამე პირი მოინდომებს მის მოპოვებას
შესაბამისი საშუალებებით, ისე რომ არ იცოდეს თუ ვინ დატოვა კვალი, ეს არ ნიშნავს
იმას, რომ აუცილებლად საქმე გვაქვს პერსონალურ მონაცემთან. თუ მესამე პირი ფლობს
პერსონალურ მონაცემთა ბაზას, სადაც შედარების საფუძველზე არსებობს ბიომეტრიული
მონაცემის მფლობელი პირის ვინაობის დადგენის შესაძლებლობა, მაშინ ეს ინფორმაცია
ჩაითვლება პერსონალური მონაცემად, ვინაიდან სახეზეა იდენტიფიცირების
კრიტერიუმი. ამის მსგავსად, თუ, მაგალითად, პირადი მობილური ტელეფონით
სარგებლობისას შექმნილი გვაქვს შესაბამისი ანგარიში (Google Account ან Apple ID) და
უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად ვიყენებთ თითის ანაბეჭდით დაბლოკვის
შესაძლებლობას, მაშინ საქმე აუცილებლად პერსონალურ მონაცემებთან გვაქვს,
რამდენადაც სერვისის მომწოდებლის ხელში (Google ან Apple) თავს იყრის სხვა
მაიდენტიფიცირებელი ინფორმაციაც (სახელი, გვარი, ელ-ფოსტის მისამართი და სხვ.).
გარდა ბიომეტრიული პერსონალურ მონაცემისა საყურადღებოა გენეტიკური
მონაცემის ცნება და მისი ინტერპრეტირების გზები. კანონის მე-2 მუხლის „გ1“ პუნქტის
თანახმად გენეტიკური მონაცემი არის: „მონაცემთა სუბიექტის უნიკალური და მუდმივი
მონაცემი გენეტიკური მემკვიდრეობის ან/და დნმ-ის კოდის შესახებ, რომლითაც
შესაძლებელია ამ პირის იდენტიფიცირება;“ მოცემული დეფინიცია თანხვედრაშია
ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის მიერ მიღებულ რეკომენდაციასთან წევრ
ქვეყნებში სამედიცინო მონაცემების დაცვის შესახებ (Recommendation No. R (97) 5 on the
Protection of Medical Data). გენეტიკური მონაცემის განმარტების თანახმად ასეთად
მიიჩნევა ნებისმიერი მონაცემი, რომელიც ეხება ინივიდის მემკვიდრეობასთან
დაკავშირებულ მახასიათებლებს ან ამგვარი მახასიათებლების ნაწილს ინდივიდთა
მოცემულ გაერთიანებაში. არის მოსაზრება, რომ ეს რეკომენდაცია უნდა აღვიქვათ,
როგორც პერსონალური გენეტიკური მონაცემის განმარტების გაფართოების მცდელობად.
თუმცა, ევროპული კავშირის 95/46/EC დირექტივა არ შეიცავს დამატებით მითითებას
სამედიცინო მონაცემების განმარტების შესახებ, რის გამოც მისი ერთიანი დეფინიცია
სამართლებრივი ნორმით არაა დადგენილი (Gertz/გერტცი, 2004, გვ. 236).
 65
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მიზანშეწონილია, ასევე, განვიხილოთ თუ ვინ შეიძლება იყოს პერსონალურ მონაცემთა

დაცვის უფლებით მოსარგებლე სუბიექტი, სხვა სიტყვებით, ვის შეიძლება ეკუთვნოდეს
პერსონალური მონაცემები. ზემოაღნიშნული კანონის მე-2 მუხლის „ვ“ პუნქტის თანახმად
მონაცემთა სუბიექტია „ნებისმიერი ფიზიკური პირი, რომლის შესახებ მონაცემებიც
მუშავდება.“ კანონის გავრცელების ფარგლები არ შემოისაზღვრება ისეთი ნიშნით,
როგორიცაა მოქალაქეობა და ამიტომ სუბიექტად გვევლინება ნებისმიერი ფიზიკური
პირი, რომელიც საქართველოს ტერიტორიაზე იმყოფება ან თუ კონკრეტულ
ტერიტორიაზე ვრცელდება საქართველოს იურისდიქცია და ხდება მის შესახებ
არსებული ინფორმაციის დამუშავება (ამავე კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“
ქვეპუნქტის თანახმად კანონის მოქმედება ვრცელდება „საზღვარგარეთ საქართველოს
დიპლომატიური წარმომადგენლობებისა და საკონსულო დაწესებულებების მიერ
მონაცემთა დამუშავებაზე“). აქვე აღსანიშნავია, რომ ფიზიკური პირი მონაცემთა
სუბიექტია მხოლოდ მაშინ, თუ მუშავდება მისი პერსონალური მონაცემი, ხოლო კანონით
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება არის
„ავტომატური, ნახევრად ავტომატური ან არაავტომატური საშუალებების
გამოყენებით მონაცემთა მიმართ შესრულებული ნებისმიერი მოქმედება, კერძოდ,
შეგროვება, ჩაწერა, ფოტოზე აღბეჭდვა, აუდიოჩაწერა, ვიდეოჩაწერა, ორგანიზება,
შენახვა, შეცვლა, აღდგენა, გამოთხოვა ან გამჟღავნება მონაცემთა გადაცემის,
გავრცელების ან სხვაგვარად ხელმისაწვდომად გახდომის გზით, დაჯგუფება ან
კომბინაცია, დაბლოკვა, წაშლა ან განადგურება.“
აქვე განვმარტოთ, არის თუ არა პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტი მარტოოდენ
ფიზიკური პირი. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი ძირითადი
საერთაშორისო სამართლებრივი ინსტრუმენტები (ევროპის საბჭოს 108-ე კონვენცია და
ევროპული კავშირის 95/46/EC დირექტივა), ასევე, რიგი სახელმწიფოების
კანონმდებლობები (მათ შორის საქართველოს კანონიც) პერსონალურ მონაცემთა
სუბიექტად მოიხსენიებს მხოლოდ ფიზიკურ პირს. თუმცა, მაგალითად,
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ შვეიცარიის ფედერალური აქტით (მუხლი მე-
3(b)) დადგენილია, რომ პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტი ფიზიკურ პირთან ერთად
შეიძლება იურიდიული პირიც იყოს. პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტად იურიდიული
პირის მიჩნევა მისი განვრცობილი დეფინიციის მანიშნებელია. ამასთან, არც პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ევროდირექტივით (95/46/EC) და არც ევროპის საბჭოს 108-ე
კონვენციით არ არის აკრძალული სუბიექტის უფლებების განვრცობა იურიდიულ
 66
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პირებზე, მაგალითად, მაშინ, როდესაც იურიდიული პირის სახელწოდებით ხდება

ფიზიკური პირის იდენტიფიცირება. შესაბამისად, ზოგიერთ შემთხვევაში იურიდიულ
პირებზე პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი კანონმდებლობა ირიბი
გზით მაინც ვრცელდება (WP 29, 2007, გვ. 23).
სხვა საკვანძო ტერმინებიდან, უნდა აღინიშნოს მონაცემთა დამმუშავებლისა და
უფლებამოსილი პირის ცნებები. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს
კანონის თანახმად, ისინი დამუშავების პროცესის მთავარ მოქმედ პირებად გვევლინებიან.
დამუშავების კანონიერებასა და მთელი პროცესის მართვაზე, ძირითადად,
პასუხისმგებელია პერსონალურ მონაცემთა დამმუშავებელი, რამდენადაც კანონის მე-2
მუხლის „ი“ პუნქტის თანახმად მონაცემთა დამმუშავებელი შეიძლება იყოს „[...] საჯარო
დაწესებულება, ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც ინდივიდუალურად ან
სხვებთან ერთად განსაზღვრავს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების მიზნებსა და
საშუალებებს, უშუალოდ ან უფლებამოსილი პირის მეშვეობით ახორციელებს მონაცემთა
დამუშავებას,“ ხოლო კანონის თანახმად უფლებამოსილი პირი გვევლინება
დამმუშავებლის ერთგვარ დამხმარედ, რომელიც კანონის ამავე მუხლის „კ“ პუნქტით
შემდეგი სახით განიმარტება „[...] ნებისმიერი ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც
ამუშავებს მონაცემებს მონაცემთა დამმუშავებლისთვის ან მისი სახელით.“ ამ ორ პირს
შორის ურთიერთობისას, უფლებამოსილი პირი ყოველთვის დამმუშავებლისადმი
დაქვემდებარებულად გვევლინება, რამდენადაც მას დამუშავების დამოუკიდებელი
მიზანი არ გააჩნია. მიუხედავად ამისა, დაქვემდებარების საკითხი არ უნდა იქნეს
გაგებული ისე, თითქოს დამმუშავებლის მხრიდან პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
წესების დარღვევაზე რეაგირება ღიად ტოვებს საკითხს უფლებამოსილი პირის
პასუხისმგებლობის თაობაზე. შესაძლებელია უფლებამოსილი პირის მონაწილეობით
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება წარიმართოს ისე, რომ ეს უკანასკნელი პროცესში
საკმაო დამოუკიდებლობით სარგებლობდეს. მაგალითად, როდესაც პერსონალურ
მონაცემთა დამმუშავებლად გვევლინება უნივერსიტეტი, რომელიც საკუთარი
სტუდენტების პერსონალური მონაცემების დამუშავებას (შეფასებას, დაგროვებული
კრედიტების რაოდენობის აღრიცხვას, მათ მიერ დაწერილი განცხადებების ადრესატამდე
გაგზავნას და სხვ.) უზრუნველყოფს დამოუკიდებელი კომპანიის მეშვეობით (ამგვარი
პრაქტიკა უნივერსიტეტების მიერ ფართოდაა აპირობირებული). ამ შემთხვევაში
უფლებამოსილი პირი უნდა მოქმედებდეს დამმუშავებლის მიერ მინიჭებული მანდატის
ფარგლებში და, მაგალითად, დაიცვას პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ
 67
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის მე-4 პუნქტის მოთხოვნა, რომელიც

დამმუშავებლისა და უფლებამოსილი პირის ნებისმიერი თანამშრომლისგან მოითხოვს
მონაცემთა კონფიდენციალურობის დაცვას.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროში დამკვიდრებული საკვანძო ტერმინების
განხილვის შედეგად, ვადგენთ, რომ ამ სფეროში მოცემული ცნებები, ინფორმაციის
კატეგორიები, დამუშავების პროცესის მონაწილე პირები ერთიანობაში იწვევს
სამართლებრივი ურთიერთობების განსაკუთრებული მოწესრიგების აუცილებლობას
შესაბამისი, სპეციალური ნორმებით. ამ სფეროში სპეციალური კანონმდებლობის მიღება
ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვა განსაკუთრებულ ადგილს
იკავებს ადამიანის ძირითად უფლებათა სისტემაში.

2.2. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი ძირითადი საერთაშორისო და

შიდასახელმწიფოებრივი ინსტრუმენტები
მე-20 საუკუნის მეორე ნახევრის შემდეგ, ტექნოლოგიური პროგრესის განვითარების
პარალელურად იზრდება პერსონალურ მონაცემთა გამოყენების შემთხვევები, რაც
შედეგად იწვევს მისი დაცვის ხარისხის გაზრდის აუცილებლობას. ითვლება, რომ
გერმანიამ, საფრანგეთმა და შვედეთმა ევროპის ფარგლებში პირველებმა მიიღეს
საკანონმდებლო აქტები, რომელიც ეხებოდა ინდივიდების შესახებ არსებული
ინფორმაციის დაცვას. ეს აქტები პირველი თაობის მარეგულირებელ მექანიზმებად
მიიჩნევა, მათი შემუშავება 1970-იან წლებში დაიწყო და დასრულდა 1981 წელს ევროპის
საბჭოს 108-ე კონვენციის მიღებით (Fuster/ფუსტერი, 2014, გვ. 56). მეცნიერებისა და
ტექნოლოგიების განვითარების შედეგად შესაძლებელი გახდა პერსონალური
მონაცემების ავტომატური დამუშავება, რაც გულისხმოს, მაგალითად მათ გამარტივებულ
ხელმისაწვდომობას, მონაცემთა ბანკების წარმოებას კერძო და საჯარო სექტორის
მხრიდან (საგინაშვილი, 2015, გვ. 182).
უშუალოდ პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე ორიენტირებული პირველი
სამართლებრივი ინსტრუმენტი, 1970 წელს გერმანიის ფედერალურ ერთეულში - ჰესეში
მიიღეს. მიზანი იყო საჯარო დაწესებულებებში ციფრული მასალის დაცვა საჯარო
მოხელეების მხრიდან გამჟღავნების, უნებართვოდ გამოყენების, შეცვლის ან წაშლისგან.
თუმცა იგი არ ეხებოდა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ისეთ საკითხებს, როგორიცაა
მათი მოპოვება და შენახვა. მიუხედავად ამისა, თუ პერსონალური მონაცემი
 68
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ოფიციალური დოკუმენტის ნაწილი ხდებოდა, ის უნდა ყოფილიყო სწორი, წინააღმდეგ

შემთხვევაში სუბიექტს ჰქონდა მისი შეცვლის მოთხოვნის უფლება. კანონის მთავარ
მიღწევად ითვლებოდა დამოუკიდებელი ინსტიტუტის - პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის ოფიცრის შემოღება, იგი პასუხისმგებელი იყო მოქალაქეთა პერსონალური
მონაცემების კონფიდენციალურობის კონტროლზე. გერმანიაში ფედერალურ დონეზე,
პირველი მსგავსი შინაარსის შემცველი კანონი 1977 წელს მიიღეს, შვედეთში - 4 წლით
ადრე, 1973 წელს, საფრანგეთში კი - 1978 წელს (Rule & Greenleaf/რული და გრინლიფი,
2010, გვ. 83).
საერთაშორისო დონეზე პერსონალურ მონაცემთა მიმართ ყურადღების
გამოხატულების მაგალითია ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების
ორგანიზაციის (OECD) მიერ 1980 წელს შემუშავებული პირადი ცხოვრების დაცვისა და
პერსონალურ მონაცემთა საერთაშორისო გადაცემის თაობაზე მიღებული
სარეკომენდაციო დებულებები (OECD Guidelines on the Protection of Privacy and
Transborder Flows of Personal Data). მის უპირატეს მხარედ უნდა ჩაითვალოს ის, რომ
დოკუმენტი წარმოადგენს ერთგვარ საერთაშორისო „კონსენსუსს“ იმის შესახებ, თუ
როგორ უნდა დაბალანსდეს პირადი ცხოვრების დაცვა პერსონალური მონაცემების
თავისუფალ გადაადგილებასთან მიმართებით. იგი, ასევე, გვთავაზობს რეგულირების
მოქნილ მექნიზმს, რომელიც ერგება ყველა გარემოს, მათ შორის, გლობალურ ქსელებს და
გამოიყენება არაერთ შიდასახელმწიფოებრივ რეგულაციურ მექანიზმში, საჯარო და
კერძო სექტორის მიერ.
რეკომენდაცია ამკვიდრებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის რვა პრინციპს, ესენია:
1. სამართლიანობა, კანონიერება და პერსონალურ მონაცემთა მოპოვება სუბიექტის
თანხმობის ან მისი ინფორმირების საფუძველზე;
2. პერსონალურ მონაცემთა მიზნობრივი დამუშავების პრინციპი;
3. პერსონალურ მონაცემთა მიზნის პროპორციული დამუშავების პრინციპი;
4. თავდაპირველ მიზანთან შეუთავსებელი მიზნით დამუშავების დაუშვებლობა;
5. პერსონალურ მონაცემთა უსაფრთხოდ შენახვა;
6. ინდივიდის მონაწილეობა პროცესში, რაც გულისხმობს მისი უფლებების რეალიზაციას
დამმუშავებლის წინაშე;
7. წესების საჯაროობა, რაც ეხება ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავების წესების შესახებ;
 69
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

8. ანგარიშვალდებულება, რომელიც უზრუნველყოფს დამმუშავებლის მიერ

ზემოხსენებული პრინციპების დაცვას (OECD Guidelines on the Protection of Privacy and
Transborder Flows of Personal Data, 1980, ნაწილი II).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროში მნიშვნელოვან მოვლენად ითვლება 1981
წლის 28 იანვარს ევროპის საბჭოს მიერ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის თაობაზე
საერთაშორისო აქტის მიღება. ევროპის საბჭოს კონვენცია პერსონალური მონაცემების
ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ წარმოადგენს პირველ
საერთაშორისო სამართლებრივ დოკუმენტს, სადაც გაწერილია უზოგადესი პრინციპები,
რომელიც შემდგომ სახელმძღვანელო დოკუმენტი გახდა სხვა უფრო დეტალური
რეგულაციებისთვის. გარდა იმისა, რომ 1981 წლის კონვენციამ ამ სფეროში დაამკვიდრა
დღესდღეობით საყოველთაოდ აღიარებული ტერმინოლოგია და განსაზღვრებები, მის
ღირსებებს მიეკუთვნება ისიც, რომ დოკუმენტი სპეციალურ ვალდებულებას აწესებს მისი
ხელმომწერი ქვეყნებისთვის - მიიღონ კანონმდებლობა, რომელიც მოახდენს კონვენციის
ნორმების დანრეგვას შიდასახელმწიფოებრივ დონეზე (ჯოხაძე, 2011, გვ. 335). კონვენციის
მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად „ყოველი მხარე იღებს ვალდებულებას
განახორციელოს აუცილებელი ღონისძიებები შესაბამის კანონმდებლობაში იმ
დებულებათა ჩართვისათვის, რომლებიც უზრუნველყოფენ ამ თავში წარმოდგენილი
მონაცემების დაცვის ძირითადი პრინციპების რეალიზაციის შესაძლებლობებს.“
ზემოაღნიშნული კონვენცია, რომელსაც ხშირად მოიხსენიებენ, როგორც 108-ე
კონვენციას, შეიცავს წესებს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისთვის საჯარო და კერძო
ორგანიზაციების ფარგლებში, ასევე, იცავს ფიზიკურ პირებს უფლების დარღვევისგან,
მაგალითად, უნებართვო შეგროვებისა და შემდგომი დამუშავებისგან. გარდა ამისა,
მოიცავს ნორმებს საერთაშორისო გადაცემის შესახებ. მნიშვნელოვანია ის, რომ მასში
განმტკიცებულია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მთავარი პრინციპები, კერძოდ,
სამართლიანობა, კანონიერება, მიზნობრიობა, პროპორციულობა და შესაბამისი ვადების
დაცვა დამუშავებისას. 108-ე კონვენცია გამოირჩევა იმითაც, რომ იგი არის ერთადერთი
საერთაშორისო-სამართლებრივი ინსტრუმენტი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
სფეროში, რომელიც ღიაა რატიფიცირებისთვის არაევროპული სახელმწიფოებისთვისაც
(ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 21).
კონვენციის მნიშვნელობიდან გამომდინარე მიზანშეწონილია განვიხილოთ
დოკუმენტით მოცემული საკვანძო დებულებები (ქვემოდმოყვანილი განმარტებები
 70
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ციტირებული კონვენციის ქართულენოვანი თარგმანიდან, რომელიც ხელმისაწვდომია

შემდეგ ბმულზე https://personaldata.ge/manage/res/docs/convention%20108.pdf) .
კონვენციის მე-2 მუხლის „ა“ პუნქტის თანახმად პერსონალური მონაცემი „აღნიშნავს
ნებისმიერ ინფორმაციას, რომელიც შეეხება განსაზღვრულ ან განმსაზღვრელ პირს
(„ინფორმაციის სუბიექტს“).“ როგორც ჩანს კონვენცია აწესებს პერსონალური მონაცემის
დეფინიციას მინიმალური ოდენობით, სხვა სიტყვებით, იგი არ აკონკრეტებს თუ რა
მეთოდებით და გზებით ან ინფორმაციის რა სახეების გათვალისწინებით არის
შესაძლებელი მოხდეს სუბიექტის იდენტიფიცირება, მათ შორის, როგორც პირდაპირ, ისე
არაპირდაპირ.
იმავე მუხლის „ბ“ პუნქტის მიხედვით, მონაცემთა ავტომატიზებული ფაილი
„აღნიშნავს ინფორმაციის ნებისმიერ ნაკრებს, რომელიც ექვემდებარება ავტომატურ
დამუშავებას.“ ამ ფორმულირებით კონვენცია საკმაოდ ავიწროვებს დამუშავების
მეთოდებს და ადგენს, რომ მისი გავრცელების ფარგლები ეხება მხოლოდ მონაცემთა
ავტომატური დამუშავების შემთხვევებს, მაშინ როდესაც, პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავება არაავტომატური (სრულად მექანიკური) ან ნახევრადავტომატური
(ნაწილობრივ მექანიკური) საშუალებებითაც დასაშვებია. პერსონალურ მონაცემთა
დაცვასთან დაკავშირებული დღეს მოქმედი ნორმატიული აქტები მკაფიოდ ადგენენ
დამუშავების მეთოდების სრულფასოვან განსაზღვრასა და რეგულირებას.
კონვენციის მე-2 მუხლის „გ“ პუნქტით მოცემულია ავტომატური დამუშავების
განმარტება, იგი „აღნიშნავს შემდეგ ოპერაციებს, რომელიც სრულდება ინფორმაციის
მთელ ნაკრებზე ან მის ნაწილზე ავტომატიზებული დამუშავების საშუალებებით,
კერძოდ: მონაცემთა შენახვა, ამ მონაცემებზე ლოგიკური/მათემატიკური ოპერაციების
შესრულება, მათი შეცვლა, წაშლა, ინფორმაციული მოძიება და გავრცელება.“ აქაც,
კონვენცია შემოიფარგლება ვიწრო გავრცელების არეალით დამუშავების დეფინიციის
ნაწილში. ამ ფორმულირებით მკაფიოდ იკვეთება კონვენციის მიღების მიზანი, კერძოდ,
იმ პერიოდისთვის არსებულ განვითარებად ინფორმაციულ ტექნოლოგიებზე
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების სამართლებრივი რეგულირების საჭიროება.
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების საქართველოს კანონით დადგენილი განმარტება
არ შემოიფარგლება მხოლოდ ავტომატური დამუშავებით და იგი ეხება ნებისმიერ
ოპერაციას, რაც შეიძლება განხორციელდეს ამ ტიპის ინფორმაციის მიმართ.
კონვენციის მე-2 მუხლის „დ“ პუნქტით ფაილის ადმინისტრატორი „აღნიშნავს
ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს, სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოს, დაწესებულებას ან
 71
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სხვა ნებისმიერ ორგანიზაციას, რომელიც ადგილობრივი კანონმდებლობის შესაბამისად

უფლებამოსილია გადაწყვიტოს, რა მიზნებისთვისაა გათვალისწინებული მოცემული
ავტომატიზირებული ფაილი, პერსონალური მონაცემების რომელი კატეგორიები
ექვემდებარება შენახვას და რა ოპერაციების ჩატარება შეიძლება მათთან მიმართებით.“
თანამედროვე ფორმულირებით, აქ საუბარია პერსონალურ მონაცემთა დამმუშავებელზე,
რომლის სტატუსის განსაზღვრა პირისთვის დამოკიდებულია ორი კრიტერიუმის
კუმულაციურ შესრულებაზე, კერძოდ, იმისთვის, რათა პირი მივიჩიოთ დამმუშავებლად,
პირველ რიგში, იგი უნდა განსაზღვრავდეს დამუშავების მიზნებს, ხოლო შემდგომ, ამ
მიზნების მიღწევის საშუალებებსაც. თუ ეს ორივე პირობა სახეზეა, ნებისმიერი პირი
ჩაითვლება დამმუშავებლად.
გარდა დამმუშავებლის დეფინიციისა, კონვენცია პირველი საერთაშორისო
სამართლებრივი დოკუმენტია, სადაც მკაფიოდ განისაზღვრა თუ რა არის
განსაკუთრებული, სენსიტიური კატეგორიის პერსონალური მონაცემი. კონვენციის მე-6
მუხლის თანახმად ასეთ ინფორმაციად ჩაითვლება „პერსონალური მონაცემები,
რომლებიც შეეხება რასობრივ წარმომავლობას, პოლიტიკურ, რელიგიურ ან სხვა მრწამსს,
ისევე როგორც ჯანმრთელობის მდგომარეობასა თუ სექსუალურ ცხოვრებასთან
დაკავშირებული პერსონალური მონაცემები [...].“ კონვენცია ამ კატეგორიის პერსონალურ
მონაცემებთან მიმართებით მკაცრ წესებს ადგენს და მათი დამუშავების მხოლოდ ძალზე
განსაკუთრებულ შემთხვევებს აღიარებს კანონიერად. ამავე მუხლში ვკითხულობთ, რომ
ამ კატეგორიის პერსონალური მონაცემები „[...] არ ექვემდებარება ავტომატიზებულ
დამუშავებას გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ადგილობრივი კანონმდებლობა
უზრუნველყოფს მათი დაცვის შესაბამის გარანტიებს. იგივე ეხება სისხლის
სამართლებრივ პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებულ მონაცემებსაც.“ პერსონალურ
მონაცემთა გამიჯვნა ორი ძირითადი კატეგორიის მიხედვით დღესაც მოცემულია
შიდასახელმწიფოებრივ თუ საერთაშორისო აქტებში.
კონვენციის მთავარ მიღწევად ითვლება დამუშავების პრინციპების დადგენა.
კონვენციის მე-5 მუხლი, დასათაურებული, როგორც „მონაცემთა ხარისხი,“ ამკვიდრებს
შემდეგ ვალდებულებებს დამმუშავებლებისა და უფლებამოსილი პირებისთვის:
„პერსონალური მონაცემები, რომლებიც ექვემდებარებიან ავტომატიზირებულ
დამუშავებას:
ა. მიღებული და დამუშავებული უნდა იყოს პირდაპირი და კანონიერი გზით;
ბ. შენახული უნდა იქნას ზუსტად განსაზღვრული კანონიერი მიზნებისათვის და
 72
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

არ უნდა იყოს გამოყენებული მათთან შეუთავსებელი გზით;

გ. უნდა იყოს ადეკვატური და არ უნდა აღემატებოდეს იმ მიზნებს,
რომლებისთვისაც ისინი ინახებიან;
დ. უნდა იყოს ზუსტი და საჭიროებისამებრ განახლებადი;
ე. დაცული უნდა იყოს ფორმით, რომელიც იძლევა მონაცემთა სუბიექტის
იდენტიფიკაციის საშუალებას მხოლოდ იმ დროში, რაც საჭიროა იმ
მიზნებისათვის, რისთვისაც ინახება ეს მონაცემები.“
განვიხილოთ თითოეული მათგანი. ამასთან, მეტი სიცხადისთვის, მიზანშეწონილია ეს
პრინციპები შევადაროთ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონით
დადგენილ ანალოგებს.
1. დამუშავების პირველი პრინციპი ეხება ქმედებათა მთელი პროცესის კანონიერების
უზრუნველყოფას. გარდა ამისა, მოითხოვება, რომ მოპოვებული ინფორმაცია იყოს
პირველწყაროდან, სხვა სიტყვებით, პირდაპირი გზით შეგროვდეს. ამ დებულებით,
კონვენცია ამკვიდრებს, რომ დამმუშავებელმა პერსონალურ მონაცემთა გამოყენებისას
არათუ დამუშავების წესები უნდა დაიცვას, არამედ, თავად ინფორმაციის გამოყენების
თითოეული ოპერაცია უნდა იყოს ზოგადი კანონიერების ჩარჩოში მოქცეული.
საქართველოს კანონით, დამუშავების პირველი პრინციპი, განსხვავებულადაა
ფორმულირებული, კანონის მე-4 მუხლის „ა“ პუნქტში ვკითხულობთ, რომ „მონაცემები
უნდა დამუშავდეს სამართლიანად და კანონიერად, მონაცემთა სუბიექტის ღირსების
შეულახავად.“ კანონიერების მოთხოვნა აქაც გვხვდება, თუმცა საინტერესოა რა საკითხებს
მოიცავს დამუშავების სამართლიანობისა და ღირსების შეულახაობის პირობები?
სამართლისგან განსხვავებით, რომელიც იურისპრუდენციაში გაიგივებულია კანონების
ერთობლიობასთან, სამართლიანობა სუბიექტური დატვირთვისა და ინდივიდუალური
მნიშვნელობის მქონეა. სამართლიანობის იდეალური, უნივერსალური განმარტება არ
არსებობს. შესაბამისად, ჩვენს შემთხვევაში, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ კანონმდებელმა
სიტყვა „სამართლიანობა“ აღიქვა, როგორც სუბიექტური და მეტად
ინდივიდუალიზებული მოცემულობა. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის არსიდან
გამომდინარე საუბარია ადამიანის ძირითადი უფლების დაცვაზე, ამდენად
სამართლიანობა უნდა აღვიქვათ თანასწორობის ანალოგად. შესაბამისად, სამართლიან
პირობებში დამუშავების მოთხოვნა უზრუნველყოფს ინდივიდთა დიფერენცირების ისეთ
პრევენციას, რომელიც დაუშვებელი და დისკრიმინაციულია. საქმეში Huber v. Germany
(16.12.2008, C-524/06) მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლომ დაადგინა,
 73
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

რომ გერმანიაში დანაშაულის პრევენციის მიზნით შემუშავებული მონაცემთა ბაზა იყო

დისკრიმინაციული იმ გაგებით, რომ იგი ეხებოდა მხოლოდ უცხოელ, გერმანიის
მოქალაქეობის არმქონე პირებს. სასამართლოს აზრით ამგვარი ბაზის ფორმირება
გულისხმობს ჩადენილი დანაშაულებებისა და მართლსაწინააღმდეგო ქმედებების
პრევენციას, მისი ჩამდენი პირის ეროვნების მიუხედავად. ეს კი არღვევს ევროპული

კავშირის ფუნქციონირების შესახებ ხელშეკრულების მე-18 მუხლს (ევროპის საბჭო,

ევროპული კავშირის ძირითად უფლებათა სააგენტო, ადამიანის უფლებათა

ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 110-112).
გარდა ამისა, სამართლიანობის პრინციპის დანახვა სხვა კუთხითაც შესაძლებელია.
სამართლიანობის პირობა თავის თავში აერთიანებს პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავების პროცესისთვის დამახასიათებელ აუცილებელ პირობებს, ესენია: 1.
დამუშავების გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა ფიზიკური პირების წინაშე; 2.
დამუშავების პროცესის დაწყებამდე, დამუშავების მიზნის, დამმუშავებლების ვინაობისა
და მისამართის შესახებ ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა; 3. ფარული და საიდუმლო
დამუშავების შემთხვევათა მინიმალიზება; 4. ფიზიკური პირებისთვის მათ შესახებ
დამუშავებული ინფორმაციის შესახებ შეტყობინების განხორციელებისთვის მუდმივი
მზადყოფნა (გოშაძე, 2014, გვ. 34).
რაც შეეხება ღირსების შელახვისგან თავის შეკავებას, აღსანიშნავია, რომ კანონი ამ
გზით ცდილობს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის პარალელურად უზრუნველყოს მეტად
აღმატებული სიკეთის - ღირსების დაცვაც. ეს ყველაზე აშკარად ვლინდება პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის მე-4 პუნქტში, რომლის
მიხედვითაც დაუშვებელია ჰიგიენისთვის განკუთვნილ ადგილებში და გამოსაცვლელ
ოთახებში ვიდეოთვალთვალის სისტემის დამონტაჟება.
ამდენად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ კონვენციით მოცემული პირველი პრინციპი
საქართველოს კანონმდებლობით არამარტო გაზიარებულია, არამედ შეიცავს უფლების
დაცვის მეტ გარანტიებსაც.
2. მეორე პრინციპის თანახმად, პერსონალური მონაცემები უნდა ინახებოდეს მხოლოდ
კანონიერი მიზნისთვის და თავი უნდა ავარიდოთ ნებისმიერ ისეთ გამოყენებას,
რომელიც შეუთავსებელია თავდაპირველ მიზანთან. კონვენციის ეს ჩანაწერი საკმაოდ
ვიწრო ფორმულირებას შეიცავს და ეხება მხოლოდ მონაცემთა შენახვას, მაშინ როდესაც,
საქართველოს კანონით, კერძოდ, მე-4 მუხლის „ბ“ პუნქტით „მონაცემები შეიძლება
 74
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამუშავდეს მხოლოდ კონკრეტული, მკაფიოდ განსაზღვრული კანონიერი

მიზნებისათვის. დაუშვებელია მონაცემთა შემდგომი დამუშავება სხვა, თავდაპირველ
მიზანთან შეუთავსებელი მიზნით.“ შესაბამისად, კანონში საუბარია ცნება „დამუშავება“-
ზე, რაც მოიცავს ნებისმიერ ოპერაციას პერსონალური მონაცემის მიმართ, მათ შორის,
შენახვას (დაუშვებელია პერსონალურ მონაცემთა შენახვა იმ შემთხვევაში თუ აღარ
არსებობს საამისო საფუძველი). ამ ფორმულირებით ცალსახაა, რომ დამუშავების მიზანი
პროცესში მონაწილე პირებისთვის ნათელი უნდა იყოს, ასევე, დამუშავება კანონით
ნებადართული საქმიანობის ნაწილს უნდა წარმოადგენდეს. პირობითად, თუ
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების მიზანი კანონით აკრძალულ ქმედებას ეხება,
თუმცა თავად დამუშავების პროცესი კანონიერია (დაცულია სხვა პრინციპები და წესები),
ეს ოპერაციები ჩაითვლება არაკანონიერად, რამდენადაც თავად მიზანი ემსახურება
კანონით აკრძალულ ქმედებას. ამასთან, მიზნის ფორმულირება რამოდენიმე
აუცილებელი პირობის ერთობლიობაა, კერძოდ: 1. მიზანი უნდა იყოს ნათლად
ფორმულირებული დამუშავების პროცესის დაწყებამდე; 2. უნდა იყოს დასაბუთებული; 3.
თავდაპირველ მიზანთან შეუთავსებლობის შემთხვევაში, დამუშავებისთვის საჭიროა
დამატებითი არგუმენტირებული საფუძვლის არსებობა (გოშაძე, 2014, გვ. 36). ამდენად,
საქართველოს კანონი ამ შემთხვევაშიც გამოირჩევა დაცვის მეტი გარანტიებით
მიზნობრიობის პრინციპის რეგლამენტირებისას.
3. პერსონალური მონაცემები უნდა იყოს ადეკვატური და იმ მიზნის შესაბამისი
რისთვისაც მუშავდება იგი. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამართალში მიზნობრიობის
პრინციპთან მჭიდრო კავშირშია ადეკვატური ინფორმაციის დამუშავების პრინციპი, სხვა
სიტყვებით, პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების მართლზომიერების საკითხზე, სხვა
პირობებთან ერთად, გავლენას ახდენს დამუშავების პროპორციულობის პირობაც.
საქართველოს კანონით, ეს პრინციპი თითქმის იმავე ფორმულირებითაა მოცემული,
კანონის მე-4 მუხლის „ბ“ პუნქტში ვკითხულობთ: „მონაცემები შეიძლება დამუშავდეს
მხოლოდ იმ მოცულობით, რომელიც აუცილებელია შესაბამისი კანონიერი მიზნის
მისაღწევად. მონაცემები უნდა იყოს იმ მიზნის ადეკვატური და პროპორციული, რომლის
მისაღწევადაც მუშავდება ისინი.“ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
პროპორციულობის ტესტი განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს. დამუშავების
მიზანი შესაძლოა სხვადასხვა დაკავშირებული ქვე-მიზნების ერთობლიობა იყოს, სადაც,
თითოეულ ეტაპზე დასამუშავებელი პერსონალური მონაცემების ოდენობა და სახე
ჯეროვნად უნდა შეფასდეს. შედეგად, პროპორციულობის პრინციპი მონაცემთა
 75
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სუბიექტის შესახებ ნებისმიერი ინფორმაციის მოპოვების პრევენციისთვის საუკეთესო

მექანიზმია (გოშაძე, 2014, გვ. 37-38).
4. სიზუსტისა და საჭიროების შესაბამისად განახლების პრინციპი ეხება როგორც
მონაცემთა შეგროვების, ისე მათი შემდგომი შენახვის პერიოდს. ამ დანაწესის მიზანია
გამოირიცხოს ყოველი ისეთი შემთხვევა, სადაც ფიზიკური პირის შესახებ მიიღება
გადაწყვეტილებები, რომელიც დაფუძნებულია მცდარ ინფორმაციაზე. საქართველოს
კანონის მე-4 მუხლის „დ“ პუნქტით ეს პრინციპი შემდეგი სახითაა ფორმულირებული:
„მონაცემები ნამდვილი და ზუსტი უნდა იყოს და, საჭიროების შემთხვევაში, უნდა
განახლდეს. კანონიერი საფუძვლის გარეშე შეგროვებული და დამუშავების მიზნის
შეუსაბამო მონაცემები უნდა დაიბლოკოს, წაიშალოს ან განადგურდეს.“ კონვენციისგან
განსხვავებით, საქართველოს კანონი დამატებით ადგენს თუ რა ვალდებულება
ეკისრებათ დამმუშავებლებსა და უფლებამოსილ პირებს იმ შემთხვევაში თუ
პერსონალური მონაცემები მიზნის გარეშე ან არაკანონიერად მუშავდება.
ამ პრინციპის პრაქტიკაში რეალიზება ორი მეთოდით არის შესაძლებელი, პირველი, იმ
შემთხვევაში თუ მონაცემთა სუბიექტი ითხოვს დამმუშავებლისგან პერსონალური
მონაცემების მოდიფიცირებას და, მეორე, თუ დამმუშავებელი თავად გადაწყვეტს, რომ
ფიზიკური პირის შესახებ მის ხელთ არსებული ინფორმაცია საჭიროებს ცვლილებას
(გოშაძე, 2014, გვ. 38-39). ის ვალდებულება, რომ დამმუშავებელმა თავად, პროაქტიულად
უზრუნველყოს პერსონალური მონაცემების მოდიფიცირება გამომდინარეობს კანონის 23-
ე მუხლის მე-3 პუნქტიდან, რის თანახმადაც „თუ მონაცემთა დამმუშავებელი მონაცემთა
სუბიექტის მოთხოვნის გარეშე, თავად ჩათვლის, რომ მის ხელთ არსებული მონაცემები
არასრულია, არაზუსტია ან არ არის განახლებული, მან შესაბამისად, უნდა გაასწოროს ან
განაახლოს მონაცემები და ეს აცნობოს მონაცემთა სუბიექტს.“
5. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მე-5 პრინციპი ვადების დაცვაზე აკეთებს აქცენტს.
საქართველოს კანონი ვადიანობის პრინციპის ფორმულირებისას კონვენციით დადგენილ
ფარგლებს არ სცდება, თუმცა კონვენციისგან განსხვავებით აზუსტებს იმ პერსონალური
მონაცემების „ბედს,“ რომელიც აღარ არის საჭირო დამმუშავებლისთვის და ადგენს, რომ
„მონაცემები შეიძლება შენახულ იქნეს მხოლოდ იმ ვადით, რომელიც აუცილებელია
მონაცემთა დამუშავების მიზნის მისაღწევად. იმ მიზნის მიღწევის შემდეგ,
რომლისთვისაც მუშავდება მონაცემები, ისინი უნდა დაიბლოკოს, წაიშალოს ან
განადგურდეს ან შენახული უნდა იქნეს პირის იდენტიფიცირების გამომრიცხავი
ფორმით, თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი.“ პერსონალურ მონაცემთა
 76
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამუშავების ნებისმიერ ოპერაციაზე პასუხისმგებლობა და მტკიცების ტვირთი

დამმუშავებელს ეკისრება, შესაბამისად, იგი ვალდებულია ასაბუთოს თუ რატომ არ
დაბლოკა ან გაანადგურა ინფორმაცია, რომელიც მას ხელთ ჰქონდა ფიზიკური პირის
შესახებ. მაგალითად, ინფორმაცია, რომელიც ეხება დაწესებულებაში მუშაკის
ყოველწლიურ შრომით შეფასებას აღარ არის აქტუალური მაშინ, როდესაც გავა
რამოდენიმე წელი ან ეს თანამშრომელი დატოვებს სამსახურს (გოშაძე, 2014, გვ. 39),
შესაბამისად, ეს ინფორმაცია ექვემდებარება კანონით გათვალისწინებული რეაგირების
ღონისძიებებს.
კონვენციის მორიგ მონაპოვარს წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტის
უფლებების დეკლარირება. ეს უფლებები შესაძლებელია სამ ჯგუფად დავყოთ: 1.
უფლება, რომელიც უზრუნველყოფს ფიზიკური პირის მოთხოვნის შემთხვევაში ან
დამმუშავებლის და უფლებამოსილი პირის მხრიდან პროაქტიულად ინფორმაციის
მოწოდებას დამუშავების თაობაზე; 2. სუბიექტის უფლება მოხდეს მის შესახებ არსებული
ინფორმაციის მოდიფიცირება (შეცვლა), თუ იგი არის არასწორი ან არაზუსტი; 3.
ფიზიკურ პირთა უფლება, ნებისმიერ დროს მოითხოვოს მის შესახებ არსებული
ინფორმაციის წაშლა დამმუშავებლის ან უფლებამოსილი პირისგან, სხვა სიტყვებით,
„იყოს დავიწყებული.“
სუბიექტის უფლებებს ეხება კონვენციის მე-8 მუხლი. ამ მუხლის „ა“ პუნქტის
თანახმად პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტს შეუძლია დაადგინოს მუშავდება თუ არა
მის შესახებ ინფორმაცია, გაიგოს ამგვარი დამუშავების მიზნები, ასევე, დამმუშავებლის
ვინაობა და მისამართი. „ბ“ პუნქტის თანახმად, სუბიექტს, ასევე, ენიჭება უფლება
გამოითხოვოს მის შესახებ დამუშავებული ინფორმაციის ასლი და თავად აირჩიოს
მიწოდების ფორმა. ამის შემდგომ, ამავე მუხლის „გ“ პუნქტი საშუალებას აძლევს
სუბიექტს მოითხოვოს ინფორმაციის შეცვლა, გასწორება ან წაშლა, იმ შემთხვეაში თუ
მოხდა მათი დამუშავება შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის დარღვევით.
კონვენციის მიღების პერიოდისთვის პერსონალურ მონაცემთა საერთაშორისო
გადაცემა, ასევე, წარმოადგენდა გამოწვევას. ამ საკითხის სამართლებრივ ჩარჩოში
მოსაქცევად, კონვენციის მე-12 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგინდა, რომ ხელმომწერ
მხარეებს უფლება არ აქვთ დაადგინონ პერსონალურ მონაცემთა გადაცემის ამკრძალავი
ნორმები. მიუხედავად ამისა, ამავე მუხლის მე-3 პუნქტი უთითებს, რომ სახელმწიფოებს
უფლება აქვთ დაადგინონ შემზღუდავი ნორმები გადაცემისთვის, იმ შემთხვევაში თუ: 1.
წევრი ქვეყნის კანონმდებლობით დადგენილია სპეციალური წესები გარკვეული
 77
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

კატეგორიის ინფორმაციის გადაცემისთვის; 2. გადაცემა ხორციელდება იმ ქვეყნის

ტერიტორიაზე, რომელიც არ არის კონვენციის ხელმომწერი მხარე.
კონვენციის მიღებიდან 20 წლის შემდეგ, 2001 წლის 8 ნოემბერს, მიიღეს მისი, ჯერ-
ჯერობით, ერთადერთი დამატებითი ოქმი - ზედამხედველ ორგანოებთან და მონაცემთა
ტრანსსასაზღვრო გადადინებასთან დაკავშირებით. იგი არეგულირებს ორ მნიშვნელოვან
საკითხს: 1. პერსონალურ მონაცემთა გადაცემას იმ სახელმწიფოში, რომელიც არ
ექვემდებარება კონვენციის სამართლებრივი მოქმედების იურისდიქციას და 2.
საზედამხედველო ორგანოს ფუნქციონირების იმპერატიული მოთხოვნის დაწესებას.
დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით თითოეულმა
მხარემ უნდა უზრუნველყოს, სულ მცირე, ერთი საზედამხედველო ორგანოს შექმნა და
ფუნქციონირება შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის საფუძველზე. რაც მთავარია,
ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით დადგენილია, რომ აღნიშნულ
საზედამხედველო ორგანოს უნდა ჰქონდეს შემოწმების, გამოძიების, სამართლებრივ
პროცედურებში მხარედ გამოსვლის ან კომპეტენტური ადგილობრივი სამართალდამცავი
ორგანოებისთვის კანონმდებლობის დარღვევებთან დაკავშირებული საკითხების
განსახილველად გადაცემის უფლებამოსილება. გარდა ამისა, „ბ“ ქვეპუნქტი ადგენს, რომ
ამგვარ უწყებებს უნდა გააჩნდეთ ფიზიკურ პირთა საჩივრების განხილვის
უფლებამოსილება. ამასთან, საზედამხედველო ორგანოები, პირველი მუხლის მე-3
პუნქტის მიხედვით, უნდა ფუნქციონირებდნენ სრული დამოუკიდებლობის
უზრუნველყოფით, ხოლო მათ მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილების გასაჩივრების
უფლება სასამართლოში უნდა იყოს უზრუნველყოფილი (მე-4 პუნქტი).
გარდა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საზედამხედველო ორგანოს სავალდებულო
არსებობის მოთხოვნისა, დამატებითი ოქმი, მხარეებს აკისრებს გარკვეულ
ვალდებულებებს პერსონალურ მონაცემთა საერთაშორისო გადაცემის ნაწილში. მე-2
მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად თითოეულ მხარეს უფლება აქვს განახორციელოს
საერთაშორისო გადაცემა კონვენციის არაწევრი მხარისთვის ან ორგანიზაციისთვის
მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მიმღები სახელმწიფო ან ორგანიზაცია უზრუნველყოფს
მონაცემთა დაცვის ადეკვატურ დონეს. გამონაკლისის სახით, ამავე მუხლის მე-2
პუნქტით დადგენილია შემთხვევები, როდესაც დასაშვებია პერსონალური ინფორმაციის
ტრანსფერი არაწევრი მხარისთვის, ესენია: 1. პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტის
ინტერესების არსებობა; 2. აღმატებული ინტერესის გათვალისწინებით, მათ შორის,
მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის შემთხვევაში; 3. თუ მხარეთა შორის გაფორმებულია
 78
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

შეთანხმება, რომელიც ეხება პერსონალურ მონაცემთა ადეკვატურ დაცვას და

ნებადართულია შესაბამისი შიდასახელმწიფოებრივი კომპეტენტური (საზედამხედველო)
ორგანოს მიერ.
კონვენციისა და მისი დამატებითი ოქმის მთავარი დებულებების განხილვის შედეგად
ცხადი გახდა, რომ მათი მნიშვნელობა, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამართლის
საკვანძო საკითხებთან მიმართებით, დიდია. იგი გვევლინება საწყის ეტაპად ამ სფეროს
საერთაშორისო განვითარებისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ კონვენცია არ შეიცავს დღეს
არსებულ საერთაშორისო ინსტრუმენტებში მოცემულ დეტალურ რეგულირებებს, იგი
მნიშვნელოვანი დოკუმენტია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის, როგორც ძირითადი
უფლების განსაზღვრისთვის საერთაშორისო დონეზე. აქვე, მსურს კვლავ ავღნიშნო, რომ
კონვენციის რატიფიცირება საქართველოს პარლამენტმა 2005 წლის 28 ოქტომბერს
მოახდინა, ხოლო დამატებითი ოქმი - 2013 წლის 27 ივლისს იქნა რატიფიცირებული. ამ
პერიოდისთვის საქართველოს კანონმდებლობა შესაბამისობაშია კონვენციითა და მისი
დამატებითი ოქმით დადგენილ ძირითად მოთხოვნებთან, თუმცა შეიცავს გარკვეულ
ხარვეზებსაც, რაზეც მოგვიანებით შევჩერდები.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შემდგომ განვითარებას ევროპული კავშირის
ფარგლებში ჰქონდა ადგილი, როდესაც 1995 წლის 24 ოქტომბერს მიღებულ იქნა 95/46/EC
დირექტივა პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისა და ამ მონაცემთა თავისუფალი
გადადინებისას ფიზიკურ პირთა დაცვის შესახებ (Directive 95/46/EC of the European
Parliament and of the Council of 24 October 1995 on the Protection of Individuals with regard to
the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data). იგი, ასევე, იწოდება
როგორც მონაცემთა დაცვის დირექტივა. თავისი შინაარსით, დირექტივა ამყარებს და
განავრცობს 108-ე კონვენციით დადგენილ პრინციპებს. 1995 წელს ევროპული კავშირის
თხუთმეტივე წევრი იმავდროულად 108-ე კონვენციის ხელმომწერი მხარე იყო, რაც
სახელმწიფოში მის იმპლემენტირებას არ უქმნიდა სირთულეს. ამასთან, დირექტივის
თანახმად შემოთავაზებული დამოუკიდებელი საზედამხედველო ორგანოს
სავალდებულო არსებობის პირობა განისაზღვრა ევროპის საბჭოს 108-ე კონვეციის 2001
წელს მიღებული დამატებითი ოქმითაც (ევროპის საბჭო, ევროპული კავშირის ძირითად
უფლებათა სააგენტო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015,
გვ. 24-25). დირექტივა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის დღემდე მოქმედ საერთაშორისო
სამართლებრივ ინსტრუმენტს წარმოადგენს, რომელიც ვრცელდება ევროპული
ეკონომიკური ზონის (EEA) წევრ ქვეყნებზეც. 108-ე კონვენციისგან განსხვავებით, იგი
 79
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დეტალურად ეხება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროში არსებულ საკვანძო

საკითხებს, როგორიცაა ტერმინები, დამუშავების საფუძვლები, სუბიექტის უფლებები.
ასე მაგალითად, დირექტივით დამატებით ჩამოყალიბდა უფლებამოსილი პირის, მესამე
პირის, მონაცემთა მიმღებისა და მონაცემთა სუბიექტის თანხმობის განმარტებები.
ამასთან, დირექტივას შემოაქვს დამუშავების საფუძველთა ჩამონათვალი, როგორც
სენსიტიური ისე, არასენსიტიური კატეგორიის პერსონალური მონაცემებისთვის. გარდა
ამისა, განსაზღვრულია იმ ინფორმაციის სახეობა, რაც უნდა მიეწოდოს პერსონალურ
მონაცემთა სუბიექტს თუ მუშავდება მის შესახებ არსებული ინფორმაცია. ამ
ყველაფერთან ერთად, დირექტივა ახდენს მონაცემთა სუბიექტის უფლებათა
დეკლარირებას და მისი რეალიზაციის საშუალებების განსაზღვრას. უსაფრთხოების
ნაწილში, დოკუმენტი ავალდებულებს დამმუშავებლებს მიიღონ შესაბამისი ზომები იმ
პერსონალური მონაცემების უსაფრთხოებისთვის, კერძოდ, საუბარია ორგანიზაციული
და ტექნიკური უსაფრთხოების სტანდარტებზე. სხვა მნიშვნელოვანი დებულებებიდან
აღსანიშნავია ევროპული კავშირის არაწევრ ქვეყნებში პერსონალურ მონაცემთა
გადაცემის რეგულირება და შიდასახელმწიფოებრივი საზედამხედველო ორგანოს
სავალდებულო შექმნის პირობა წევრ ქვეყნებში. და ბოლოს, დირექტივით განისაზღვრა
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხებთან მიმართებაში საერთოევროპული
საკონსულტაციო ორგანოს (WP 29) დაფუძნების, უფლებამოსილებისა და
ფუნქციონირების წესი. ეს ორგანიზაცია დიდ როლს თამაშობს ამ სფეროში მოქმედი
წესების დახვეწის მიმართულებით.
მნიშვნელოვანია იმის გააზრება, რომ საქართველოს კანონი პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის შესახებ წარმოადგენს ევროდირექტივის საფუძველზე შემუშავებულ დოკუმენტს.
კანონში ისეთი საკითხები, როგორიცაა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროში
არსებული ტერმინები, დამუშავების პრინციპები და საფუძვლები, მათ შორის,
სენსიტიური და არასანსიტიური პერსონალური მონაცემებისთვის და სუბიექტის
უფლებები დირექტივაში მოცემული შინაარსის მიხედვითაა მოწესრიგებული.
მიუხედავად დირექტივის მნიშვნელობისა იგი უკვე მოძველებულ სამართლებრივ
ინსტრუმენტად გვევლინება. ამის ერთ-ერთი დამადასტურებელია ის ფაქტი, რომ 2018
წლის 25 მაისს ძალაში შედის მონაცემთა დაცვის ძირითადი რეგულაცია (GDPR) და
ანაცვლებს ევროპულ კავშირში დღეს მოქმედ დირექტივას (95/46/EC). პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის კუთხით ეს მოვლენა დიდ წინგადადგმულ ნაბიჯს წარმოადგენს
სხვადასხვა მიზეზის გამო.
 80
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პირველ რიგში, ფორმალური თვალსაზრისით, რეგულაცია, დირექტივისგან

განსხვავებით, ევროპული კავშირის წევრ სახელმწიფოებში უშუალოდ მოქმედ
სამართლებრივ ინსტრუმენტს წარმოადგენს. შესაბამისად, თუ დირექტივაში მოცემული
დებულებების შიდასახელმწიფოებრივი ამოქმედებისთვის ევროპული კავშირის წევრი
სახელმწიფო ვალდებული არის მიიღოს შესაბამისი კანონმდებლობა, რეგულაციის
ამოქმედებას მსგავსი მექანიზმი არ ესაჭიროება და იგი უშუალოდ მოქმედებს ევროპული
კავშირის ყველა წევრ სახელმწიფოში. ამდენად, სახეზე იქნება მეტად უნიფიცირებული
მიდგომა და ყველა წევრ სახელმწიფოში იმოქმედებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ერთიანი სამართლებრივი რეჟიმი.
მეორე მხრივ, ყურადღებას იპყრობს რეგულაციის ზოგიერთი დებულება. კერძოდ,
რეგულაციის მე-3 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად რეგულაცია ვრცელდება
დამმუშავებლის ან უფლებამოსილი პირის მიერ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებაზე,
მიუხედავად იმისა აქვს თუ არა ადგილი დამუშავების პროცესს უშუალოდ ევროპული
კავშირის ტერიტორიაზე. გარდა ამისა, ამავე მუხლის მე-2 პუნქტში ვკითხულობთ, რომ
რეგულაცია, ასევე, ვრცელდება პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების ისეთ
შემთხვევებზე, როდესაც მუშავდება ევროპულ კავშირში მყოფი ფიზიკური პირების
შესახებ ინფორმაცია და ეხება: 1. მათთვის საქონლის ან მომსახურების შეთავაზებას,
მიუხედავად იმისა ხორციელდება თუ არა სუბიექტის მხრიდან ანგარიშსწორება
ევროპული კავშირის ტერიტორიაზე; და 2. მათი ქცევის მონიტორინგს, თუ ამას ადგილი
აქვს ევროპული კავშირის ტერიტორიაზე.
რეგულაციაში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა პერსონალურ მონაცემთა
სუბიექტის თანხმობის შემთხვევაში მის შესახებ ინფორმაციის დამუშავების საკითხს.
კერძოდ, დაკონკრეტებულია თუ რა პირობებს უნდა აკმაყოფილებდეს თანხმობა, რათა
დამუშავება ჩაითვალოს მართლზომიერად. მე-7 მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს, რომ თუ
მონაცემთა სუბიექტის თანხმობა გაცემულია წერილობითი ფორმით (დოკუმენტალურად,
რომელიც სხვა პირობების შემცველიც არის), დამუშავების თაობაზე თანხმობის
მისაღებად, ეს უკანასკნელი უნდა იქნეს მოთხოვნილი მკაფიოდ და სხვა საკითხებისგან
განცალკევებულად, ცხადი და მარტივი ენის გამოყენებით.
მნიშვნელოვანი ვალდებულებები დაწესდა პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
მართლზომიერების კონტროლისთვის. რეგულაციის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტის
თანახმად დამმუშავებელი და უფლებამოსილი პირი ვალდებულია დანიშნოს მონაცემთა
დაცვის ოფიცერი (შიდაორგანიზაციული მაკონტროლებელი) იმ შემთხვევაში თუ: 1.
 81
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამუშავება ხორციელდება საჯარო დაწესებულების ან პირის მიერ, გარდა სასამართლო

ორგანოებისა; 2. თუ დამმუშავებლის და უფლებამოსილი პირის მიერ ხორციელდება
პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტების მოცულობითი მონიტორინგი; და 3. თუ
დამმუშავებელი და უფლებამოსილი პირი ამუშავებენ პერსონალურ მონაცემთა
განსაკუთრებულ კატეგორიებს.
საქართველოში ევროპული კავშირის დირექტივას უშუალო სამართლებრივი ძალა არ
გააჩნია, არც რეგულაციის დებულებებს ექნება პირდაპირი სამართლებრივი ეფექტი.
თუმცა დირექტივით დამკვიდრებული სტანდარტი მაინც გასათვალისწინებელია
ქართველი კანონმდებლის მიერ. 2014 წლის 27 ივნისს საქართველოსა და ევროპულ
კავშირს შორის გაფორმებული ასოცირების შეთანხმების (ასოცირების შესახებ შეთანხმება
ერთის მხრივ, ევროკავშირს და ევროპის ატომური ენერგიის გაერთიანებას და მათ წევრ
სახელმწიფოებსა და მეორეს მხრივ, საქართველოს შორის) მე-14 მუხლის მიხედვით,
საქართველო ვალდებულია დაამკვიდროს მონაცემთა დაცვის ევროპულ კავშირში
მოქმედი სტანდარტები. ეს დაზუსტებულია შეთანხმების I დანართის მიხედვით,
კერძოდ, მხარედ წოდებული საქართველოს სახელმწიფო
„უზრუნველყოფს მონაცემთა დაცვის სამართლებრივ დონეს, რომელიც მინიმუმ
შეესაბამება ევროპარლამენტისა და საბჭოს 1995 წლის 24 ოქტომბრის პერსონალურ
მონაცემთა დაცვასა და ასეთი ტიპის მონაცემთა თავისუფალ გადაადგილებასთან
მიმართებით ინდივიდების დაცვის თაობაზე 95/46/EC დირექტივით
გათვალისწინებულ დაცვის სტანდარტებს [...]. საჭიროებისამებრ, თითოეული
მხარე გაითვალისწინებს 2008 წლის 27 ნოემბრის სისხლის სამართლებრივ
საკითხებზე პოლიციასა და სასამართლოს შორის თანამშრომლობის ფარგლებში
დამუშავებულ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საბჭოს 2008/977/JHA,
ჩარჩო გადაწყვეტილებას ასევე 1987 წლის 17 სექტემბრის ევროპის საბჭოს
მინისტრთა კომიტეტის N R (87)15 რეკომენდაციას, რომელიც არეგულირებს
პოლიციის სფეროში პერსონალურ მონაცემთა გამოყენებას.“
ზემოაღნიშნული გარემოებების გათვალისწინებით, არ იქნება გადაჭარბებული თუ
ვიტყვით, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი ქართული
კანონმდებლობა ითვალისწინებს ამ სფეროში დღეს არსებულ მიდგომებს და
პერსონალური მონაცემების დაცვის სამართლებრივ ბაზისს ქმნის. თუმცა, პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ევროპული მოდელის გაზიარების მიუხედავად, პრაქტიკული
ღონისძიებების გატარებისთვის ქმედითი ნაბიჯები გვიან გადაიდგა. ამის
 82
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამადასტურებელია ის, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონი, გარდა იმ

მუხლებისა, რომელიც აწესებს პასუხისმგებლობას პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
წესების დარღვევისთვის, ამოქმედდა 2012 წლის 1 მაისს (56-ე მუხლი, პირველი პუნქტი),
ხოლო 2013 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდა მუხლები, რომელიც
სამართალდარღვევისთვის ითვალისწინებს დამმუშავებლის ან უფლებამოსილი პირის
დაჯარიმებას (იქვე, მე-2 პუნქტი). რაც ყველაზე მთავარია, პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის ინსპექტორს 2014 წლის 1 ნოემბრამდე, კერძო სექტორის მიმართ არ შეეძლო
გამოეყენებინა საზედამხედველო ფუნქციები, კერძოდ, როგორიცაა ფიზიკური პირის
საჩივრის განხილვა კერძო სექტორის დამმუშავებლის ან უფლებამოსილი პირის მიმართ.
ასევე, ინსპექტორის არ ჰქონდა უფლებამოსილება საკუთარი ინიციატივით
განეხორციელებინა შემოწმება კერძო სექტორში და დარღვევების გამოვლენის
შემთხვევაში გამოეყენებინა მის ხელთ არსებული მექანიზმები (იქვე, მე-3 პუნქტი).
გარდა ამისა, 2014 წლის 1 აგვისტოს ცვლილებების მიხედვით, კანონი გარკვეულ
შესწორებებს დაექვემდებარა, კერძოდ, როგორიცაა კანონის გავრცელება
სამართალდამცავი ორგანოების საქმიანობაზე (გარკვეული გამონაკლისების გარდა),
დაზუსტდა მონაცემთა დამმუშავებლის ვალდებულებები, განისაზღვრა ფაილური
სისტემის კატალოგის შექმნის ვალდებულება განურჩევლად დამმუშავებლის
კატეგორიისა, ასევე, დაკორექტირდა ნორმები, რომელიც ეხება პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის საზედამხედველო ორგანოს არჩევასთან და მის ანგარიშვალდებულებასთან
დაკავშირებულ საკითხებს, რითაც იგი მეტად მოვიდა შესაბამისობაში ევროპულ
სტანდარტებთან.
მიღწევების მიუხედავად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს
კანონი გარკვეული ნორმების ფორმულირებას ბუნდოვნად ახდენს. ყველაზე მკაფიოდ ეს
ვიდეოთვალთვალის განხორციელების შესახებ წესებში ვლინდება. კანონის მე-12 მუხლის
მე-6 პუნქტის თანახმად „მონაცემთა დამმუშავებელი ვალდებულია შექმნას
ვიდეოჩანაწერების შენახვისთვის განკუთვნილი ფაილური სისტემა. ჩანაწერების
(სურათები/ხმა) გარდა, სისტემა უნდა შეიცავდეს ინფორმაციას მონაცემთა დამუშავების
თარიღის, ადგილისა და დროის შესახებ.“ ამ ნორმის მიხედვით ვიდეოთვალთვალის
განხორციელების შემთხვევაში დამმუშავებელს ევალება შექმნას პერსონალურ მონაცემთა
სტრუქტურიზებული წყება (ფაილური სისტემა), რაც გულისხმობს მათ თავმოყრას
კონკრეტული კრიტერიუმის მიხედვით (მაგ. თარიღი, ადგილი და ა.შ.). საყურადღებო ამ
წესში არის ის, რომ კანონმდებელი დამმუშავებელს ანიჭებს შესაძლებლობას გარდა
 83
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გამოსახულებისა, ფაილურ სისტემაში შეინახოს აუდიო ჩანაწერებიც, რისი დასკვნის

საშუალებას გვაძლევს ფრჩხილებში მოცემული სიტყვები „(სურათები/ხმა).“ აქ კი, ჩნდება
კითხვა: ვიდეოთვალთვალის პარალელურად არის თუ არა კანონით რეგლამენტირებული
აუდიო სიგნალის ჩაწერაც? კანონი ამის შესახებ ცალსახა განმარტებას არ გვაძლევს,
მეტიც, კანონით არც ვიდეოთვალთვალის დეფინიციაა მოცემული. ამდენად,
ვიდეოგამოსახულების ჩაწერის პარალელურად აუდიოკონტროლის საკითხი
რეგულირების მიღმაა დარჩენილი. სხვა სიტყვებით, ვიდეოთვალთვალის
განხორციელების წესების დადგენისას კანონი აუდიოკონტროლზე არ საუბრობს, თუმცა
ვიდეოჩანაწერების შენახვისას ირიბად უშვებს იმის შესაძლებლობას, რომ პარალელურად
შენახულ იქნეს აუდიოჩანაწერებიც.
ცალსახაა, რომ კანონი ამ საკითხის რეგულირებისას ხარვეზს შეიცავს. თუმცა,
გასარკვევია ეს ხარვეზი არის ღია თუ ფარული? თუ ეს ხარვეზი ღიაა, მაშინ
კანონმდებელს ამ საკითხის რეგულირება უბრალოდ „გამორჩა,“ ან ვერ განჭვრიტა აქტის
მიღების დროს კონკრეტული საკითხი, ხოლო თუ ეს ხარვეზი ფარულია მაშინ გამოდის,
რომ კანონმდებელმა შეგნებულად არ მოაწესრიგა ეს საკითხი და რეგულირების
სირთულიდან გამომდინარე ეს წინასწარ იყო გამიზნული (ხუბუა, 2015, გვ. 217).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი აუდიოკონტროლის განხორციელების
კანონთან თავსებადობის საკითხს ვიდეოთვალთვალის შესახებ მომწესრიგებელი
ნორმების ფარგლებში განიხილავს და მიიჩნევს, რომ აუდიოკონტროლის
განხორციელებისთვის ერთ-ერთი შემდეგი წინაპირობა უნდა იყოს დაცული: პირის
უსაფრთხოება, საკუთრების დაცვა, არასრულწლოვნის მავნე ზეგავლენისგან დაცვა და
საიდუმლო ინფორმაციის დაცვა (იხ. მ.12, პ.1).
აუდიოკონტროლთან დაკავშირებით გაერთიანებული სამეფოს ინფორმაციის
კომისრის ანგარიშში მითითებულია რომ იგი ძალზედ შეზღუდულ შემთხვევებშია
დასაშვები, მათ შორისაა: 1. ხმოვან სიგნალზე დაფუძნებული საგანგაშო სისტემები
(როდესაც ხდება ხმოვანი სენსორის გააქტიურება მაღალი სიგნალის მიწოდების
შემთხვევაში); 2. კლიენტსა და მომსახურების გამწევს შორის განხორციელებული
საუბრის ჩაწერა, სადაც ეს აუცილებელია მომსახურების გაწევის მიზნით; 3. კონკრეტულ
ადგილებში, საგანგაშო ღილაკის დაჭერისას ხმის ჩაწერის ავტომატური დაწყების მიზნით
(ICO, 2008, გვ. 10). ვიდეოკონტროლისას ხმოვანი სიგნალის ჩაწერის საკითხი
წარმოადგენს საკმაო ჩარევას პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლებაში, ამდენად, კანონმდებლობით მიზანშეწონილია ეს საკითხი რაც
 84
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

შეიძლება მოკლე ვადებში დარეგულირდეს, ასევე, განისაზღვროს ვიდეოთვალთვალის

დეფინიცია და აუდიოკონტროლის განხორციელების წინაპირობები.
გარდა ზემოხსენებულისა, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონი
დამუშავების საფუძველთა ფორმულირებისას, ასევე, შეიცავს ბუნდოვნებას. კანონის მე-5
მუხლის „ზ“ პუნქტის მიხედვით პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება დასაშვებია თუ
„მონაცემთა დამუშავება აუცილებელია კანონის შესაბამისად მნიშვნელოვანი საჯარო
ინტერესის დასაცავად.“ აქ ყურადღებას იპყრობს ფორმულირება „მნიშვნელოვანი საჯარო
ინტერესი.“ ისმის კითხვა, როდესაც საუბარია საჯარო ინტერესზე, რამდენად არის
გამართლებული სიტყვა „მნიშვნელოვანი“-ს გამოყენება, მაშინ როდესაც, ლოგიკურად
საჯარო ინტერესი საზოგადო ინტერესს ნიშნავს? აქვე, შეგვიძლია დავსვათ შეკითხვა სხვა
კუთხით, კერძოდ, იძლევა თუ არა ეს ფორმულირება იმის თქმის საფუძველს, რომ
საჯარო ინტერესი შეიძლება იყოს „უმნიშვნელო“ ან „ნაკლებად მნიშვნელოვანი“?
სამართლებრივ სივრცეში „საჯარო ინტერესის“ ნორმატიული განმარტება არ მოიპოვება.
არც პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის განმარტებით
ბარათშია მოცემული მსჯელობა ამ დანაწესთან მიმართებით (საქართველოს პარლამენტი,
განმარტებითი ბარათი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს
კანონპროექტის შესახებ, პუნქტი „ა.გ“). ამდენად უცნობია თუ რა იგულისხმა
კანონმდებელმა ფორმულირებაში „მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესი.“ შესაბამისად,
რთულია კანონმდებლის მიერ შემოთავაზებული ფორმულირების განმარტება იქამდე,
სანამ არ იქნება სახეზე სასამართლოს მიერ დადგენილი განმარტებები.
გარდა ჩამოთვლილისა, კანონით არ არის რეგულირებული პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის ოფიცრის ფუნქციონირების საკითხიც. ზოგადად, მონაცემთა დაცვის ოფიცერი
არის თანამდებობის პირი, რომელიც შიდაორგანიზაციულად პასუხს აგებს
დაწესებულების მიერ პერსონალურ მონაცემთა მართვასთან დაკავშირებულ საკითხებზე.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ხარისხის ასამაღლებლად მიზანშეწონილია
კანონმდებლობაში განხორციელდეს ცვლილებები და განისაზღვროს მონაცემთა დაცვის
ოფიცრის ფუნქციონირების სავალდებულო პირობა.
ამასთან, ავღნიშნავ, რომ დისერტაციის მიზანს არ წარმოადგენს ყველა იმ
ნაკლოვანების გამოვლენა, რომელიც გვხვდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ
კანონის მოქმედ რედაქციაში. ნაშრომის ეს ნაწილი ემსახურება კანონის შესახებ ზოგადი
წარმოდგენის შექმნას. ამდენად, კანონის შემდგომი ანალიზისგან თავს შევიკავებ.
 85
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

განხილული საკითხებიდან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ პერსონალურ მონაცემთა

დაცვის მიმართულებით გადადგმულია პოზიტიური ნაბიჯები, თუმცა
კანონმდებლობაში გარკვეული ხარვეზები აუცილებლად უნდა გამოსწორდეს. ამასთან,
ნაშრომის შემდეგ ნაწილებში განხილული საკითხები მიუთითებს იმაზე, რომ არსებული
ფაქტობრივი ვითარების ეფექტური რეგულირებისთვის, გამოწვევებზე საპასუხოდ და
რისკების მატერიალიზების პრევენციისთვის საჭიროა უფლების მეტად მძლავრი დამცავი
მექანიზმები. შესაბამისად, იქმნება ამ სფეროს მეტად ეფექტური მოწესრიგების
საჭიროება.

2.3. ზოგადი სტატისტიკური მონაცემები ინფორმაციული უსაფრთხოების დარღვევის

შესახებ
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხის აქტუალობა ყოველთვის იზრდება მაშინ,
როდესაც მატულობს ტექნოლოგიური საშუალებებით პერსონალური მონაცემების
დამუშავება. მთელ მსოფლიოში გამოწვევად რჩება იმგვარი საკანონმდებლო ბაზისის
ფორმირება, რომელიც ადეკვატურად დაარეგულირებს ციფრულ სივრცეში პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებისგან გამოწვეულ რისკებს.
ამ საკითხის საყოველთაო მნიშვნელობის ხაზგასმის მიზნით, სასურველია ზოგადი
სტატისტიკური მონაცემების განხილვა. მსოფლიოს მასშტაბით, ტენდენციები, რომელიც
დაკავშირებულია პერსონალურ მონაცემთა უსაფრთხოების წესების დარღვევასთან,
ძალზედ საყურადღებოა. ციფრულ სივრცეში არსებული დარღვევების თაობაზე
საინტერესო სტატისიკა აქვს წარმოდგენილი უსაფრთხოების საკითხებზე
ორიენტირებულ კომპანიას Gemalto. ქვემოდმოყვანილი მონაცემები აერთიანებს 2016
წლისა და 2017 წლის პირველი ნახევრის სტატისტიკურ მონაცემებს. აქვე უნდა აღნიშნოს,
რომ ზოგიერთ მონაცემთან მიმართებით გამოყენებული სიტყვა „დარღვევა“
(ინფორმაციული უსაფრთხოების წესების დარღვევა) ეხება ყველა ტიპის უკანონო
ქმედებას, რაც შეიძლება პერსონალური მონაცემის მიმართ განხორციელდეს, დაწყებული
ამა თუ იმ ორგანიზაციაში დადგენილი შინაგანაწესის დარღვევიდან დამთავრებული
კანონმდებლობის დარღვევით. ზოგიერთ შემთხვევაში დადგენილია სპეციალური
ვალდებულება, რის თანახმადაც მნიშვნელოვანი დარღვევების თაობაზე კომპანიამ უნდა
აცნობოს შესაბამის უწყებას შიდასახელმწიფოებრივ დონეზე.
 86
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

2016 წლის სტატისტიკური მონაცემების გათვალისწინებით, რომელიც აერთიანებს

მთელი მსოფლიოს მასშტაბით არსებულ ინფორმაციას, სახეზეა შემდეგი ვითარება:
- თითქმის 1.4 მილიარდი პერსონალური მონაცემის შემცველი ჩანაწერები იქნა
მოპარული, რომელიც 2015 წელთან შედარებით 86%-ით არის გაზრდილი.
მაგალითად, “Forbes”-ის ინფორმაციით, ჰაკერული თავდასხმების შედეგად,
მხოლოდ ტელეფონის ნომრების გამოყენებით „ბიტკოინების“ (Bitcoin -
ციფრული, ელექტრონული ვალუტა) სახით მოპარულ იქნა მილიონობით აშშ
დოლარი;
- ადგილი ჰქონდა იდენტურობის მითვისების (Identity theft) 400 მილიონამდე
შემთხვევას;
- დაფიქსირდა პირად ანგარიშზე (accunt) წვდომის 738 მილიონი შემთხვევა;
- ჯანდაცვის სფეროში დაფიქსირდა უსაფრთხოების წესების 35.3 მილიონი
დარღვევა;
- სახელმწიფო სექტორში დაფიქსირდა უკანონო წვდომის 391.7 მილიონი
შემთხვევა;
- საცალო ვაჭრობის სექტორში დარღვევის 32.5 მილიონი შემთხვვევა;
- ფინანსურ სექტორში დარღვევის 13.3 მილიონი შემთხვევა;
- ტექნოლოგიების სექტორში დარღვევის 391.6 მილიონი შემთხვევა;
- წლის განმავლობაში მომხდარი საერთო დარღვევების 1 მილიარდ შემთხვევას
ჩრდილოეთ ამერიკის კონტინენტზე ჰქონდა ადგილი;
- საერთო დარღვევების 183.4 მილიონმა შემთხვევამ ევროპის კონტინენტზე
იჩინა თავი (Gemalto, 2016).
2017 წლის I ნახევრის მონაცემების მიხედვით სახეზეა შემდეგი ვითარება:
- დაფიქსირდა ინფორმაციული უსაფრთხოების წესების დარღვევის 1.9
მილიარდი შემთხვევა, რომელიც წინა 6 თვესთან შედარებით 164%-ით არის
გაზრდრილი;
- ადგილი ჰქონდა პერსონალურ მონაცემთა შემთხვევითი დაკარგვის 1.6
მილიარდ შემთხვევას;
- დაფიქსირდა იდენტურობის მითვისების 275 მილიონი შემთხვევა;
- სახეზე იყო ფინანსურ ინფორმაციაზე წვდომის (მოპარვის) 2.6 მილიონი
შემთხვევა;
- დაფიქსირდა ანგარიშებზე წვდომის 83 მილიონი შემთხვევა;
 87
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

- ჯანდაცვის სექტორში თავი იჩინა 31 მილიონი ჩანაწერის მოპარვამ;

- საცალო ვაჭრობის სექტორშისახეზე იყო დარღვევის 4 მილიონი შემთხვევა;
- სახელმწიფო სექტორში გამოვლინდა დარღვევის 404 მილიონი შემთხვევა;
- ტექნოლოგიის სფეროში - 60 მილიონი შემთხვევა;
- ჩრდოლოეთ ამერიკის კონტინენტზე საერთო დარღვევების რაოდენობიდან
ადგილი ჰქონდა 1.63 მილიარდ შემთხვევას;
- ევროპაში - 29 მილიონ შემთხვევას (Gemalto, 2017).
საერთო ვითარების გათვალისწინებით მსოფლიოს მასშტაბით არსებული სურათი არაა
დამაკმაყოფილებელი. ამას თან ერთვის ისიც, რომ საერთაშორისო მასშტაბით
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი აქტები სათანადოდ ვერ პასუხობენ
იმ გამოწვევებს, რაც სახეზეა თანამედროვე ციფრულ სამყაროში. ამდენად,
მიზანშეწონილია რაც შეიძლება მეტად გაძლიერდეს რეგულირების სამართლებრივი
ბაზისი.

2.4. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების სამართლებრივი და ინსტიტუციური

გარანტიები
სულ უფრო თვალნათელი ხდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მნიშვნელობა
ინდივიდისთვის მისი უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზაციისას. „მონაცემთა
დაცვის უფლება წარმოშობილია პირადი ცხოვრების დაცვის უფლებიდან. პირადი
ცხოვრების კონცეფცია უკავშირდება ადამიანებს. შესაბამისად, ფიზიკური პირები არიან
მონაცემთა დაცვის უპირველესი ბენეფიციარები“ (ძირითად უფლებათა ევროპული
კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
სამდივნო, 2015, გვ. 48). თუმცა, ჯერ კიდევ რთულია შეთანხმება იმის შესახებ, თუ რა
სახის ურთიერთდამოკიდებულებაა პერსონალურ მონაცემთა დაცვასა და პრივატულობას
შორის. ევროპულ სამართლებრივ სისტემაში მონაცემთა დაცვის წიაღში აღმოცენებული
ინტერესები პირადი ცხოვრების მეტად ფართო უფლების ნაწილად მოიხსენიება, ამასთან,
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება ცალსახად უნდა იზიარებდეს ძირითადი
უფლების სრულფასოვან სტატუსს (პურტოვა, 2010, გვ. 3).
ამ ვითარებაში, განსაკუთრებული როლი ენიჭება ცალკეული სამართლებრივი
ნორმების სასამართლო გადაწყვეტილებების მიხედვით ინტერპრეტირებასა და
სუბიექტის უფლებების დაცვისკენ მიმართული პრაქტიკის ჩამოყალიბებას. მოცემული
 88
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პრეცედენტების ფორმირება დიდწილადაა დამოკიდებული ნორმატიულ ჩანაწერებზე.

ქვემოდმოყვანილი მსჯელობა ეხება, პირველ რიგში, იმ პრაქტიკას, რაც
ჩამოყალიბებულია სასამართლო გადაწყვეტილებების მეშვეობით. ამასთან, განხილულია
საქართველოს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მიერ მიღებული
გადაწყვეტილებები.

2.4.1. საერთაშორისო სასამართლოების მიერ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების

თაობაზე მიღებული ზოგიერთი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება
ევროპის ფარგლებში პერსონალურ მონაცემთა დამცავი ინსტრუმენტების განვითარებამ
შედეგად გამოიწვია ის, რომ პირველად, საერთაშორისო დონეზე, ეს უფლება
დამოუკიდებლად გაიწერა ევროპული კავშირის ძირითად უფლებათა ქარტიაში. მისი მე-
8 მუხლი შემდეგი სახითაა ფორმულირებული:
„1. ყველას გააჩნია საკუთარი პერსონალური მონაცემების დაცვის უფლება;
2. ამგვარი მონაცემი უნდა დამუშავდეს სამართლიანად კონკრეტული
მიზნებისთვის და პირის თანხმობით ან სხვა კანონით დადგენილი საფუძვლით.
ყველას გააჩნია საკუთარ მონაცემებზე წვდომის უფლება, ასევე, მათი შესწორების
უფლება.
3. ამ წესებთან შესაბამისობა ექვემდებარება დამოუკიდებელი
საზედამხედველო ორგანოს ზედამხედველობას.“
ქარტია არ იზიარებს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიდგომას
უფლებათა დეკლარირებისას იმ გაგებით, რომ ცალკე მუხლად აყალიბებს პირობებს
ძირითადი უფლებების შეზღუდვისთვის. ქარტიის 52-ე მუხლის პირველი პუნქტის
მიხედვით:
„1 ამ ქარტიით აღიარებული უფლებებისა და თავისუფლებების ნებისმიერი
შეზღუდვა უნდა იყოს დადგენილი კანონით და არ არღვევდეს ამ უფლებათა და
თავისუფლებათა არსს. პროპორციულობის პრინციპის გათვალისწინებით,
შეზღუდვა შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ მაშინ თუ იგი აუცილებელია და
ემსახურება კავშირის მიერ აღიარებული საზოგადოებრივი ინტერესის მიზნებს ან
საჭიროა სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად. [...].“
ციტირებული მუხლები წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის კანონმდებლობის
ერთგვარ რეზიუმირებას. იგი ეხება სამ მნიშვნელოვან საკითხს:
1. განამტკიცებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებას;
 89
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

2. აწესებს უზოგადეს პრინციპებს დამუშავებისთვის (უფლების შეზღუდვისთვის);

3. მოითხოვს დამოუკიდებელი საზედამხედველო ორგანოს შექმნას.
ევროპული კავშირის სამართალი მეტად დახვეწილ დებულებებს შეიცავს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან მიმართებით. ამდენად, არაა გასაკვირი, რომ
მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლოს პრაქტიკა მრავალფეროვანია.
სასამართლომ არაერთხელ მიუთითა ამ უფლების ფუნდამენტურ ხასიათზე.
საყურადღებოა ისიც, რომ გადაწყვეტილებებში პერსონალურ მონცემთა დაცვის უფლების
განხილვა ხდება დამოუკიდებელი სამართლებრივი სიკეთის ჭრილში, მიუხედავად
იმისა, რომ მას კავშირი აქვს ადამიანის პირად ცხოვრებასთან. გარდა ამისა, სასამართლოს
გადაწყვეტილებები მნიშვნელოვნად ახდენს მონაცემთა დაცვის სამართალში არსებული
ამა თუ იმ ტერმინის, ასევე, პრინციპებისა და წესების განმარტებას. პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონი მონაცემთა დაცვის ევროპული კავშირის
მოდელს იზიარებს, შესაბამისად, მიზანშეწონილია სასამართლოს რამოდენიმე
გადაწყვეტილების განხილვა.
ევროპული კავშირის ფარგლებში მონაცემთა დაცვის კანონით დამკვიდრებული ერთ-
ერთი საკვანძო ცნება - „პერსონალური მონაცემი“ - არაერთხელ გახდა განმარტების
საგანი. მაგალითად, საქმეში Vokler and Markus Scheke and Hartmut Eifert v. Land Hessen (C-
92/09, C-93/09, 09.11.2010) სასამართლო დაეყრდნო ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს მიდგომას და განმარტა, რომ პროფესიული სახის ქმედებათა შესახებ
ინფორმაციაც კი ექცევა პირადი ცხოვრების დაცული სფეროს ფარგლებში იმ
შემთხვევაში, თუ ინფორმაცია იდენტიფიცირებული ფორმითაა მოცემული (ძირითად
უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა
ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 50, 55).
გარდა „პერსონალური მონაცემი“-ს დეფინიციისა, სასამართლომ ამ საქმეში განიხილა
პერსონალურ მონაცემთა პროპორციული დამუშავების საკითხი. მან
არამართლზომიერად მიიჩნია განმცხადებლების ვინაობის გამოქვეყნება საჯაროდ
(ონლაინ) იმ პერსონალურ მონაცემებთან ერთად, რომელიც ეხებოდა მათ მიერ
სახელმწიფოსგან მიღებულ აგრარულ სუბსიდიებს. სასამართლოს აზრით, ფიზიკური
პირების სახელებისა და მათ მიერ მიღებული ზუსტი თანხობრივი ოდენობების შესახებ
ინფორმაციის გამოქვეყნებით დაირღვა უფლებაში ჩარევის ის პროპორცია, რისი დაცვის
ვალდებულებაზეც საუბარია ქარტიის 52-ე მუხლი პირველ პუნქტში (იქვე, გვ. 40-41).
ამასთან, სასამართლომ აღნიშნა, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან
 90
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დაკავშირებული შეზღუდვები უნდა დაექვემდებაროს აუცილებლობის პირობას და

ამდენად, მიზანშეწონილია მოვიძიოთ ისეთი გზები, რომელიც ნაკლებად იქონიებს
გავლენას ფიზიკური პირების ძირითადი უფლების დაცვაზე (პარაგ. 86). ამ შემთხვევაში,
ინფორმაციის მიღების მოტივით პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების შეზღუდვა
ვერ იქნებოდა მართლზომიერი. საინვესტიციო ფონდიდან თანხების გამოყოფის დროს
საზოგადოების ინტერესს წარმოადგენს არა ის თუ ვინ არიან კონკრეტული
ბენეფიციარები, არამედ ის თუ როგორ გადანაწილდა ფონდში აკუმულირებული
თანხები. აღნიშნული საქმე ნათელი შემთხვევაა იმისა, თუ როგორ დგინდება ზღვარი
ინფორმაციის თავისუფლებასა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვას შორის.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება არ წარმოადგენს აბსულუტურს, იგი
შესაძლოა შეიზღუდოს სხვა ღირსი ინტერესისა თუ უფლების გათვალისწინებით, ხოლო
რიგ შემთხვევებში იგი მეტ დაცვას საჭიროებს. ერთ-ერთი უფლება, რომელიც
აუცილებელია დაბალანსდეს მონაცემთა დაცვის უფლებასთან, არის ინფორმაციის
მიღების უფლება. გასათვალიწინებელია ისიც, რომ უფლებათა ბალანსის დროს არ
შეიძლება მოვიძიოთ ყოველი შემთხვევისთვის შესაბამისი, ერთიანი მიდგომა. შეფასება
უნდა მოხდეს ყოველ ჯერზე, პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების საკითხის
კონტექსტუალური ანალიზის შესაბამისად. მაგალითად, საქმეში European Commission v.
Bavarian Lager (29.06.2010), მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლომ
გამოიტანა გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვით ხაზი გაუსვა პერსონალური
მონაცემების გამჟღავნებისას თანხმობის მიღების აუცილებლობას, იმ შემთხვევაში თუ არ
არსებობს სხვა ლეგიტიმური საფუძველი დამუშავებისთვის (ძირითად უფლებათა
ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 37-38). ამ გადაწყვეტილების გამოტანით სასამართლომ
აქცენტი გააკეთა მონაცემთა სუბიექტის ერთ-ერთ უპირველეს უფლებაზე - გასცეს
თანხმობა საკუთარი პერსონალური მონაცემების გამოყენებისთვის. სასამართლოს
აზრით, დახურული პერსონალური მონაცემების მოთხოვნის შემთხვევაში აუცილებელია
ცხადი და ლეგიტიმური საფუძვლის არსებობა, რათა ინფორმაციის მომთხოვნისთვის
ინტერესთა აწონ-დაწონვის საფუძველზე მოხდეს მათი გამჟღავნება (პარაგ. 78). ამასთან,
თანხმობა ჯეროვნადაა განხორციელებული მაშინ თუ სუბიექტი იაზრებს, რომ თანხმობა
არის არჩევანი და მასზე უარის თქმა არ იწვევს სანქციებს (Gutwirth, Poullet, Hert,
Terwangne & Nouwt (eds.)/გუთვირტი, პულე, ჰერტი, ტერვანე & ნუვტი (რედ.), 2009, გვ.
101).
 91
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამუშავების პროცესში პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების პრინციპების

უზრუნველყოფა არაერთხელ გამხდარა სასამართლოს მსჯელობის საგანი. მაგალითად,
საქმეში Huber v. Federal Republic of Germany (16.12.2008), სასამართლომ პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავება განიხილა სამართლიანობის პრინციპის, კერძოდ, თანასწორი
დამუშავების კონტექსტში. ფაქტობრივი გარემოებების მიხედვით, გერმანიაში
მოქმედებდა ერთიანი რეესტრი, სადაც ფიქსირდებოდა ყველა იმ უცხოელი მოქალაქის
შესახებ ინფორმაცია, რომელიც იმყოფებოდა გერმანიაში სამ თვეზე მეტი ვადით.
მონაცემები, საბაზისო კატეგორიის გარდა, ეხებოდა უცხოელთა კანონსაწინააღმდეგო
ქმედებების შესახებ არსებულ ინფორმაციას, რაც გამოიყენებოდა სხვადასხვა
მიზნისთვის, კერძოდ, ბინადრობის საკითხის გადასაწყვეტად, სტატისტიკის
წარმოებისთვის და ა.შ. სასამართლომ აღნიშნა, რომ გარკვეული ღირსი მიზნებისთვის
პერსონალურ მონაცემთა შეგროვება დასაშვები იყო, თუმცა ის ფაქტი, რომ ამგვარი
რეესტრი მხოლოდ გერმანული ეროვნების არმქონე ფიზიკური პირებისთვის
ფუნქციონირებდა ევროპული კავშირის ფუნქციონირების შესახებ ხელშეკრულების მე-18
მუხლის თანახმად წარმოადგენდა უცხოელების მიმართ ეროვნების ნიადაგზე
დისკრიმინაციულ მოპყრობას (ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო,
ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 110-
111; ასევე, European Commission, Legal Service/ევროპული კომისია, იურიდიული
სამსახური (2009). შესაბამისად, არათანაბარი მოპყრობა ეროვნების ნიადაგზე დასაშვებია
მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ პერსონალურ მონაცემთა ბაზა შეიცავს აუცილებელ
ინფორმაციას და მისი ცენტრალიზებული ბუნება საშუალებას იძლევა გამოვიყენოთ იგი
გაერთიანების იმ წევრების მიმართ, რომლებიც არ არიან წევრი ქვეყნის მოქალაქეობის
მქონენი (პარაგ. 82). აღსანიშნავია ისიც, რომ ზოგადად სამართლიანობის პრინციპი ვერ
იქნება განსაზღვრული კონკრეტულად. ამ პრინციპის იმპლემენტირებისას,
აუცილებელია მოხდეს სხვა თანმდევი პრინციპების საფუძველზე პერსონალურ
მონაცემთა სუბიექტის უფლებებისა და დამმუშავებლის ინტერესების აწონ-დაწონვა.
ტერმინოლოგიური კუთხით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის კანონმდებლობა
არაერთ საკვანძო ცნებას ამკვიდრებს, მათ შორისაა ცნება „დამუშავება.“ პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის (მე-2 მუხლი, „დ“ პუნქტი) თანახმად,
დამუშავება არის ავტომატური, ნახევრად ავტომატური ან არაავტომატური
საშუალებების გამოყენებით მონაცემთა მიმართ შესრულებული ნებისმიერი მოქმედება.
დამუშავებასთან დაკავშირებით, სასამართლომ მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება
 92
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გამოიტანა საქმეზე Bodil Lindqvist (06.11.2003), სადაც აღნიშნა, რომ პიროვნების შესახებ
მაიდენტიფიცირებელი ინფორმაციის ვებ-გვერდზე გამოქვეყნება წარმოადგენს სრულად
ან ნაწილობრივ ავტომატური საშუალებებით დამუშავებას. საკითხზე, მიიჩნეოდა თუ არა
ამგვარი გამოქვეყნება პერსონალური მონაცემების საერთაშორისო გადაცემად,
სასამართლომ მიუთითა, რომ თუ ინფორმაციის ვებ-გვერდზე ჩატვირთვას მივიჩნევდით
პერსონალურ მონაცემთა საერთაშორისო გადაცემად მაშინ ყველა იმ სახელმწიფოში,
რომელიც ევროპული კომისიის მიერ აღიარებულია მონაცემთა დაცვის ადეკვატური
დონის არმქონედ, ინფორმაციის გავრცელება უნდა იყოს შეზღუდული. შესაბამისად,
მივიღებდით პირებისთვის ამკრძალავი მოთხოვნის შემცველ დანაწესს ინტერნეტში
პერსონალურ მონაცემთა გამჟღავნებისთვის (ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის
სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო,
2015, გვ. 172-173). გარდა ამისა, სასამართლომ აქცენტი გააკეთა პერსონალურ მონაცემთა
დაცვასა და ინფორმაციის თავისუფლებას შორის არსებულ
ურთიერთდამოკიდებულებაზე 95/46/EC დირექტივის ჭრილში. სასამართლოს აზრით,
დირექტივით მოცემული დებულებები არ არის წინააღმდეგობაში გამოხატვის
თავისუფლების ძირითად პრინციპებთან. ამდენად, ევროპული კავშირის წევრი ქვეყნების
მიერ პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებით მიღებული ზომები უნდა იყოს
დაბალანსებული ინფორმაციის თავისუფლებასთან მიმართებით (პარაგ. 100). მცირე
გადახვევის სახით, მსურს ავღნიშნო, რომ გამოხატვის თავისუფლების ჭრილში
პერსონალური მონაცემების ინტერნეტში გასაჯაროვების საკითხი სირთულეებთან არის
დაკავშირებული. ნებისმიერ პირი, რომელიც დააპირებს დაამუშავოს პერსონალური
მონაცემები საჯაროდ ხელმისაწვდომი წყაროდან, მოქმედებს იმ პრეზუმფციის
ფარგლებში, რომ ესა თუ ის ინფორმაცია კანონის მოთხოვნათა დაცვით არის
გასაჯაროვებული. თუმცა, სავსებით შესაძლებელია ეს ასე არც იყოს, ხოლო ფიზიკურმა
პირმა ვერ უზრუნველყოს საჯაროდ ხელმისაწვდომი წყაროდან (ძირითადად
ინტერნეტიდან) მის შესახებ არსებული ინფორმაციის სრულყოფილი წაშლა.
მორიგი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება ეხება დამმუშავებლის ცნებასა და
სუბიექტის უფლებას მოითხოვოს დამმუშავებლისგან საკუთარი თავის შესახებ
არსებული პერსონალური მონაცემების წაშლა. უშუალოდ გადაწყვეტილების
განხილვამდე აღსანიშნავია, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს
კანონით (მე-2 მუხლი, „ი“ პუნქტი) მონაცემთა დამმუშავებლად ცნობისთვის
აუცილებელია ორი პირობის ერთდორული დაკმაყოფილება, კერძოდ, დამმუშავებელი
 93
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უნდა განსაზღვრავდეს დამუშავების მიზნებსა და საამისო საშუალებებს. ამავე კანონის

25-ე მუხლის თანახმად კი მონაცემთა სუბიექტისთვის უზრუნველყოფილია
პერსონალურ მონაცემთა წაშლის მოთხოვნის უფლება ნებისმიერ დამმუშავებელთან
(გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც არსებობს დამუშავების აღმატებული ინტერესი, რისი
საფუძვლებიც, ასევე, კანონითაა დადგენილი). საქმეში Google Spain SL and Google Inc. v.
Agencia Espanola de Protecction de Datos (AEPD) and Mario Costeja Gonzalez (13.05.2014)
სასამართლომ აღნიშნა, რომ Google-ის სუბსიდიარი კომპანია Google Spain, ევროპული
კანონმდებლობის თანახმად მიიჩნეოდა მონაცემთა დამმუშავებლად. საქმეში არსებული
გარემოებების თანახმად პიროვნების შესახებ საძიებო სისტემის მეშვეობით
ხელმისაწვდომი იყო სხვადასხვა ინფორმაცია, ხოლო მონაცემთა სუბიექტს გააჩნდა
ინფორმაციის წაშლის მოთხოვნის სრული ლეგიტიმური საფუძველი, ვინაიდან
მონაცემები იყო მოძველებული და აღარ არსებობდა მონაცემთა დამუშავების რაიმე
საფუძველი. მოცემული გადაწყვეტილებით სასამართლომ ხაზი გაუსვა პერსონალურ
მონაცემთა სუბიექტის უფლებას „იყოს დავიწყებული,“ რაც გულისხმობს კონკრეტულ
დამმუშავებელთან საკუთარი თავის შესახებ ინფორმაციის წაშლას. სასამართლომ, ასევე,
აღნიშნა, რომ ქარტიის მე-7 და მე-8 მუხლებით სუბიექტისთვის მინიჭებული უფლება
საშუალებას აძლევს მას მოითხოვოს მის შესახებ არსებული ინფორმაციის წაშლა, რაც,
რიგ შემთხვევაში, უპირატესია დამმუშავბელის ეკონომიკურ ინტერესებზე.
ამავდროულად, სუბიექტის შესახებ ინფორმაციის მიღების საჯარო ინტერესი არსებობს
ისეთ შემთხვევებში, როდესაც იგი საჯარო ფიგურაა. ამ დროს საზოგადოებას აქვს
უფლება ჰქონდეს მეტი წვდომა მის პერსონალურ მონაცემებზე (პარაგ. 100). აქვე
ავღნიშნავ, რომ უფლება „იყო დავიწყებული,“ უმეტესწილად, არ წარმოადგენს
აბსოლუტურად რეალიზებადს. მაგალითად პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ
საქართველოს კანონის 24-ე მუხლის პირველი პუნქტის შინაარსის გათვალისწინებით,
ფიზიკური პირის უფლება მოითხოვოს მის შესახებ არსებული ინფორმაციის
განადგურება შესაძლოა შეიზღუდოს იმ შემთხვევაში თუ საქმე ეხება ქვეყნის ეროვნული
უსაფრთხოების ან თავდაცვის ინტერესებს, დანაშაულის გამოძიებას და სხვ. აღმატებული
მიზნის არსებობისას ფიზიკური პირი ვერ ახდენს ამ უფლების რეალიზებას. თუმცა, ერთ-
ერთი მკაფიო მაგალითი თუ როდის არის ეს უფლება აბსოლუტურად განხორციელებადი
უკავშირდება პირდაპირ მარკეტინგს. მაგალითად, თუ კომპანია მოკლე ტექსტური
შეტყობინებების მეშვეობით აგზავნის სარეკლამო ხასიათის შეთავაზებას ფიზიკური
პირის ტელეფონის ნომერზე, რომელიც მისივე თანხმობით მოიპოვა, პერსონალურ
 94
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მონაცემთა სუბიექტს მაინც აქვს უფლება მოითხოვოს, როგორც სარეკლამო

მიზნებისთვის დამუშავების შეწყვეტა, ისე კომპანიის მონაცემთა ბაზიდან ტელეფონის
ნომრის წაშლა. ეს მოთხოვნა სრულად უნდა რეალიზდეს დამმუშავებლის მიერ, ვინაიდან
მარკეტინგული (სარეკლამო) მიზნები ვერ იქნება აღმატებული სუბიექტის უფლებაზე -
მართოს საკუთარი პერსონალური ინფორმაცია. ამასთან, იგივე უფლება უნარჩუნდება
სუბიექტს მაშინაც კი, თუ დამმუშავებელი ტელეფონის ნომერს მოიპოვებს საჯაროდ
ხელმისაწვდომი წყაროდან.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხის განხილვა არაერთხელ დადგა ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს დღის წესრიგში. საყურადღებოა, რომ
მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლოსგან განსხვავებით ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლო პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებით
მიღებულ გადაწყვეტილებებს აფუძნებს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-
8 მუხლზე. მასში ფორმულირება „პერსონალური მონაცემი“ არაა მოცემული. აქვე უნდა
აღინიშნოს მე-8 მუხლის ძირითადი ნაკლოვანებები: 1. მას უშუალო მოქმედების ძალა არ
გააჩნია კერძო სექტორის მიმართ; 2. პირად ცხოვრებაზე უფლება არ მოიცავს ყველა
პერსონალურ მონაცემს, არამედ მხოლოდ მათ, რომელიც მიიჩნევა პირადად; 3. იგი არ
შეიცავს მითითებას სუბიექტის მხრიდან წვდომის უფლების შესახებ (პურტოვა, 2010, გვ.
6).
მიუხედავად ამ ნაკლოვანებისა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს ერთ-
ერთ მნიშვნელოვან პრინციპს წარმოადგენს კონვენციის დებულებათა ევოლუციური
განმარტება. სასამართლოს მიერ კონვენცია აღიარებულია როგორც „ცოცხალი“
დოკუმენტი, რის მიხედვითაც კონვენციის დებულებები უნდა განიმარტოს
საზოგადოებაში დღეს არსებული განვითარების, ცნობიერებისა და კონკრეტული
კონტექსტის მიხედვით და არა კონვენციის მიღების პერიოდისთვის არსებული
რეალობიდან გამომდინარე. მეტიც, „კონვენციაში შეიძლება საერთოდ არ იყოს
მოხსენიებული ის სამართლებრივი ურთიერთობა, რომელზეც ვრცელდება კონვენციით
გათვალისწინებული უფლებები და თავისუფლებები.“ (ბოხაშვილი, კორკელია, 2017, გვ.
20, 23). ამდენად, სასამართლოს მიერ ჩამოყალიბებული პრაქტიკით, პირადი ცხოვრების
ის საკითხები, რომელიც პერსონალურ მონაცემთა მართლზომიერ დამუშავებას ეხება
განხილულია მე-8 მუხლის ჭრილში.
საქმეში Axel Springer AG v. Germany (07.02.2012), ადამიანის უფლებათა ევროპულმა
სასამართლომ გამოხატვის თავისუფლებისა და მონაცემთა დაცვის ინტერესებს შორის
 95
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უპირატესობის მინიჭებისას ყურადღება მიაქცია იმ ფაქტს, რომ პერსონალური

მონაცემების შემცველი საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე მოვლენა, შესაძლებელია
მედიასაშუალების მიერ გაშუქდეს (ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო,
ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 33).
მსგავსი შინაარსის მქონეა გადაწყვეტილება საქმეზე Von Hannover v. Germany (No. 2,
07.02.2012), რომლის თანახმად, საჯარო პირებთან მიმართებით პირადი ცხოვრების ის
ნაწილი, რომელიც მოიცავს პირის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას ვერ იქნება
დაცული იმგვარად, როგორც ეს ხდება რიგითი კერძო პირის მიმართ (იქვე, გვ. 34).
კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევა დაადგინა სასამართლომ საქმეზე Biriuk v. Lithuania
(25.11.2008), რის მიხედვითაც პაციენტის შესახებ გამოქვეყნდა ცნობები მისი
ჯანმრთელობის მდგომარეობის, კერძოდ, აივ ვირუსით ინფიცირების შესახებ.
გადაწყვეტილებაში სასამართლომ ხაზი გაუსვა ინდივიდისთვის პერსონალური
მონაცემების, მათ შორის, განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემთა დაცვის
აუცილებლობას (იქვე, გვ. 35). სასამართლო არ დაეთანხმა ლიტვის უზენაეს
სასამართლოს იმ საკითხში, რომ საზოგადოებრივ ჯანდაცვასა და უსაფრთხოებაზე
ზრუნვის მიზნით მიზანშეწონილი იყო განმცხადებლის ჯანმრთელობის მდგომარეობისა
და მისი ცხოვრების წესის გასაჯაროვება. ამავდროულად, ევროპული სასამართლოს
აზრით, სახელმწიფოში აუცილებელია არსებობდეს ეფექტური მექანიზმი
ჯანმრთელობის მდგომარეობის პრესით გამოქვეყნების აღკვეთისთვის (პარაგ. 43).
თითქმის იგივე შინაარსის საკითხი განიხილა სასამართლომ საქმეზე I. v. Finland
(#20511/03, 17.07.2008). სასამართლომ ხაზი გაუსვა იმ მოთხოვნას, რომ პერსონალურ
მონაცემთა უკანონო გამჟღავნების თავიდან აცილების მიზნით აუცილებელია დაინერგოს
შესაბამისი ორგანიზაციული და ტექნიკური უსაფრთხოების ზომები (ძირითად
უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა
ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 122).
აქვე ავღნიშნავ, რომ პერსონალურ მონაცემთა ორგანიზაციული და ტექნიკური
უსაფრთხოების ზომების უზრუნველყოფის საკითხი დამმუშავებელთა ერთ-ერთ
ვალდებულებას წარმოადგენს. ეს მოთხოვნა დადგენილია პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-17 მუხლით, რითაც იგი შესაბამისობაშია
მონაცემთა დაცვის ევროპულ მოდელთან. მოცემული უსაფრთხოების ზომები აქცენტს
აკეთებს დამმუშავებლის მხრიდან ისეთი მეთოდების დანერგვაზე, როგორიცაა
პერსონალურ კომპიუტერებზე შესაბამისი პაროლების დაყენება, ანტივირუსული
 96
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სისტემის ფუნქციონირება მთელს IT ინსფრასტრუქტურაზე, დაწესებულებაში მომუშავე

პირთა რეგულარული გადამზადება პერსონალური მონაცემების დაცვის საკითხების
შესახებ და სხვა. ინფორმაციული უსაფრთხოების ზომების უზრუნველყოფის ეფექტურ
სახელმძღვანელო დებულებებს გვთავაზობს სტანდარტიზაციის საერთაშორისო
ორგანიზაცია (ISO). მათ მიერ შემუშავებული დოკუმენტი ISO27001 განსაზღვრვს
ინფორმაციული უსაფრთხოების მართვისთვის დადგენილ მოთხოვნებს, რომელიც
გამოსადეგია ნებისმიერი სახის ორგანიზაციისთვის. გარდა ამისა, ადგენს წესებს თუ
როგორ უნდა მოხდეს ინფორმაციულ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული რისკების
შეფასება და მათი მართვა. დოკუმენტი მნიშვნელოვანია იმითაც, რომ იგი არ ეხება
მხოლოდ პერსონალურ მონაცემებს და შეიცავს წესებს ნებისმიერი სახის ინფორმაციის
უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად (ISO).
პერსონალურ მონაცემთა შენახვის შესაბამისი ვადის გასვლის შემდგომ განადგურების
აუცილებლობაზე მიუთითა სასამართლომ საქმეში Rotaru v. Romania (04.05.2000).
სასამართლოს აზრით, იმ შემთხვევაში თუ კანონის ნორმა, რომელიც ეხება პერსონალური
ინფორმაციის შენახვის წესებს, კერძოდ, შესანახი ინფორმაციის სახეობებს, კატეგორიებს,
მიზნებსა და ვადებს, არ იქნება საკმარისად განჭვრეტადი, ეს პირის პირადი ცხოვრების
უფლების დარღვევევის ტოლფასია. სასამართლოს აზრით, პერსონალური მონაცემების
შენახვის შესახებ დაუზუსტებელი ან ბუნდოვანი ჩანაწერი წარმოადგენს პირადი
ცხოვრების უფლების შეზღუდვის არალეგიტიმურ საფუძველს (ძირითად უფლებათა
ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 86) ამავე გადაწყვეტილებით სასამართლომ აღნიშნა,
რომ ფარული თვალთვალის სისტემათა ფუნქციონირების კონვენციის მე-8 მუხლთან
თავსებადობის უზრუნველსაყოფად, უნდა არსებობდეს შესაბამისი დამცავი მექანიზმები,
რომელიც გააკონტროლებს ამგვარი მეთოდების კანონიერებას. ეს მოთხოვნა კანონის
უზენაესობის პრინციპიდან გამომდინარეობს, რა დროსაც ეფექტური კონტროლის
ბერკეტები სასამართლოს ხელში უნდა იყოს (პარაგ. 59).
მსგავსი შინაარსის საკითხი განიხილეს საქმეში Khelili v. Switzerland (18.10.2011), სადაც
სასამართლომ ხაზი გაუსვა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამართალში
დამკვიდრებულ, შესაბამისი ვადების დაცვით შენახვის, პრინციპს და აღინიშნა, რომ
არასათანადო დასაბუთების საფუძველზე პირის შესახებ ინფორმაციის მოპოვება და მისი
შენახვა შესაბამის რეესტრში არღვევს კონვენციის მე-8 მუხლით მინიჭებულ უფლებას,
განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ამგვარი (მცდარი) მონაცემის არსებობა ხელს უშლის
 97
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პიროვნებას საკუთარი საქმიანობის რეალიზაციაში (ძირითად უფლებათა ევროპული

კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
სამდივნო, 2015, გვ. 87). მოცემულ საქმეში პოლიციამ დაუზუსტებელ ინფორმაციაზე
დაყრდნობით მიიჩნია, რომ განმცხადებელი იყო მეძავი. ეს ინფორმაცია მოგვიანებით,
სუბიექტის მოთხოვნის საფუძველზე წაიშალა, თუმცა უწყების ბაზაში არ მომხდარა ამ
ინფორმაციის სრული ამოშლა. ამდენად, სასამართლომ ჩათვალა, რომ ინფორმაციის
შენახვა არ იყო აუცილებელი და გამართლებული დემოკრატიულ საზოგადოებაში
(ECtHR Press Release (195)/ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეს-რელიზი
(195), 2011).
სახელმწიფო უწყების მიერ ვიდეოჩანაწერების გამჟღავნების მართლოზმიერების
საკითხი დადგა დღის წესრიგში სასამართლოს გადაწყვეტილებაში საქმეზე Peck v. United
Kingdom (20.01.2003). სახელმწიფო ორგანოს მიერ ვიდეოჩანაწერების გადაცემა სხვა
ორგანიზაციისთვის, თუნდაც მედიასაშუალებისთვის, იყო არამიზნობრივი. იქედან
გამომდინარე, რომ ჩანაწერებში პიროვნება იდენტიფიცირებადი იყო, სასამართლომ
ამგვარი გადაცემა კონვენციის მე-8 მუხლის მოთხოვნების დარღვევად ჩათვალა
(ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო, 2015, გვ. 87).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამართალში მნიშვნელოვანია სუბიექტის
უფლებების რეალიზაციის საკითხიც. იმ შემთხვევაში, თუ მონაცემთა სუბიექტის
კანონიერი ინტერესები პერსონალური მონაცემის მოდიფიცირების შესახებ აღემატება
დამმუშავებლის ინტერესს არ შეცვალოს მის შესახებ არსებული ინფორმაცია, სუბიექტის
უფლება აუცილებელი წესით უნდა რეალიზდეს. საქმეში Ciubotaru v. Moldova (27.04.2010)
ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ კონვენციის მე-8 მუხლი
მოიცავს პირის თვითგამორკვევის უფლებას. საქმის გარემოებათა მიხედვით,
სახელმწიფომ არ უზრუნველყო ობიექტურად დადასტურებადი ინფორმაციის
საფუძველზე პირის შესახებ სახელმწიფო მონაცემთა ბაზაში ეთნიკური წარმოშობის
შესახებ ინფორმაციის შეცვლა და მისი რეგისტრაცია, როგორც რუმინული ეთნიკური
წარმომავლობის მქონედ (პარაგ. 49, 59). ეს საკითხი დაკავშირებულია ინფორმაციული
თვითგამორკვევის კონცეფციასთან, რომლის შესახებაც გერმანიის საკონსტიტციო
სასამართლომ ჯერ კიდევ 1983 წელს გამოიტანა გადაწყვეტილება (BverfGE, vol. 65,
15.12.1983). ინფორმაციული თვითგამორკვევის უფლება პირს ანიჭებს შესაძლებლობას
გადაწყვიტოს თუ როდის და რა ფარგლებში იქნება მისი პირადი ცხოვრება გაზიარებული
 98
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სხვებისთვის. გარდა ამისა, ეს უფლება პიროვნების ღირსებას უკავშირდება და

ამავდროულად იგი ზოგადი პიროვნული უფლების შემადგენელი ნაწილია (გუთვირტი,
პულე, ჰერტი, ტერვანე & ნუვტი (რედ.), 2009, გვ. 45-49).
ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ თვითგამორკვევის უფლების
დარღვევის ჭრილში განიხილა საქმე Van Kuck v. Germany (#37968/97, 12.06.2003), სადაც
აღნიშნა, რომ პირადი ცხოვრების ცნება მოიცავს სქესის განსაზღვრის, ორიენტაციისა და
სახელის არჩევის უფლებებს. გადაწყვეტილების თანახმად, სახელმწიფომ არ მისცა
განმცხადებელს უფლება წარედგინა სამედიცინო დასკვნა სქესის შეცვლის ოპერაციის
მიზნით, რითაც გაუმართლებლად ჩაერია მის თვითგამორკვევის უფლებაში, რომელიც
უზრუნველყოფილია კონვენციის მე-8 მუხლით დაცული სფეროს ფარგლებით (პარაგ. 69,
73, 82).
მნიშვნელოვანია ხაზი გაესვას იმ გარემოებას, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს პრაქტიკაზე დაყრდნობით, მე-8 მუხლი არა მხოლოდ იცავს ინდივიდს
პერსონალურ მონაცემთა არამართლზომიერი დამუშავებისგან, არამედ სახელმწიფოში
ბიძგს აძლევს იმგვარი დამუშავების წესების განსაზღვრას, რომელიც ბოჭავს საჯარო და
კერძო პირებს. შესაბამისად, სახელმწიფოს მხრიდან დარღვევა ვლინდება არა იქიდან
გამომდინარე, რომ სახელმწიფოში არსებულმა კერძო პირებმა დაარღვიეს კანონი, არამედ
იმ მხრივ, რომ სახელმწიფომ ვერ უზრუნველყო კერძო პირებისთვის სამართლებრივი
რეგულირებით შესაბამისი მიმართულების მიცემა (პურტოვა, 2010, გვ. 14).
შეჯამების სახით, აღსანიშნავია ის სხვაობა, რომელიც ვლინდება მართლმსაჯულების
ევროპული კავშირის სასამართლოსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
მიერ გადაწყვეტილებათა გამოტანისას პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალური
მონაცემების დაცვის მიმართ.
პირველ შემთხვევაში, ევროპული კავშირის ფარგლებში პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის ინსტრუმენტთა სიმრავლე უზრუნველყოფს მეტ დამცავ დებულებებს სუბიექტის
უფლებების სასარგებლოდ. ამგვარ შესაძლებლობას მოკლებულია ადამიანის უფლებათა
ევროპული სასამართლო. მისი გადაწყვეტილებები ეყრდნობა მხოლოდ კონვენციის
ჩანაწერს. პირველ რიგში, ეს გამოწვეულია იმით, რომ მართლმსაჯულების ევროპული
კავშრის სასამართლო კლასიკური სახით არ გვევლინება მხოლოდ უფლებათა დაცვაზე
ორიენტირებულ ორგანოდ, ამავდროულად, გადაწყვეტილების გამოტანისას შეუძლია
დაეყრდნოს ყველა იმ სამართლებრივ აქტს, რომელიც ეხება კონკრეტულ ურთიერთობას
და მოიცავს მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებულ საკითხებს.
 99
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მეორე შემთხვევაში, ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს, ინტერპრეტაციის

მეშვეობით, უწევს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იმსჯელოს პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის საკითხებზე. ეს ვითარება გართულებულია იმით, რომ ცალკე ჩანაწერი ადამიანის
უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპულ კონვენციაში მონაცემთა
დაცვასთან მიმართებით არ მოიპოვება.

2.4.2. საქართველოს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის და თბილისის

საქალაქო სასამართლოს მიერ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების თაობაზე
ჩამოყალიბებული პრაქტიკა
პირადი ცხოვრების უფლებაში პერსონალურ მონაცემთა განსაკუთრებული
მნიშვნელობის დამადასტურებელია, დამატებით, ის ფაქტი, რომ ამ სფეროს
მარეგულირებელი ევროპული კანონმდებლობა სავალდებულო წესით ითხოვს
სპეციალური საზედამხედველო ორგანოს (თანამდებობის პირის) ფუნქციონირებას და
მის აღჭურვას სამართლებრივი რეგულირების ბერკეტებით. იგი განიხილება როგორც
ფუძემდებლური მნიშვნელობის ელემენტი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლებისთვის დემოკრატიულ საზოგადოებაში (გუთვირტი, პულე, ჰერტი, ტერვანე &
ნუვტი (რედ.), 2009, გვ. 133).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მიღების (28.12.2011)
შემდეგ, 2013 წლის ივნისიდან საქართველოში ამოქმედდა პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის ინსპექტორის აპარატი. კანონის 27-ე მუხლის თანახმად:
„1. საქართველოში მონაცემთა დამუშავების კანონიერებას აკონტროლებს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი [...]. ინსპექტორის საქმიანობის
ძირითადი მიმართულებებია:
ა) საჯარო და კერძო დაწესებულებებისთვის, აგრეთვე ფიზიკური პირებისთვის
მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებულ საკითხებზე კონსულტაციის გაწევა;
ბ) მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებული განცხადებების განხილვა;
გ) საჯარო და კერძო დაწესებულებებში მონაცემთა დამუშავების კანონიერების
შემოწმება (ინსპექტირება);
დ) საქართველოში მონაცემთა დაცვის მდგომარეობისა და მასთან დაკავშირებული
მნიშვნელვანი მოვლენების შესახებ საზოგადოების ინფორმირება.“
ამ დანაწესით კანონმდებელმა ინსპექტორს მიანიჭა ექსკლუზიური უფლებამოსილება
განახორციელოს საზედამხედველო ღორნისძიებები პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან
 100
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დაკავშირებულ საკითხებზე. ამ უფლებამოსილებათა ფარგლებში დადგენილია

ანგარიშვალდებულების პრინციპი წარმომადგენლობით და აღმასრულებელ
ხელისუფლებებთან, კანონის 38-ე მუხლის მიხედვით: „1. ინსპექტორი საქართველოს
მთავრობასა და საქართველოს პარლამენტს წელიწადში ერთხელ, არაუგვიანეს 1 მარტისა,
წარუდგენს ანგარიშს ქვეყანაში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მდგომარეობისა და
ინსპექტორის მიერ განხორციელებული საქმიანობის შესახებ. [...].“
თავისი საქმიანობის ფარგლებში ინსპექტორის მიერ გამოქვეყნდა რამოდენიმე
ანგარიში, სადაც ასახულია მისი საქმიანობის მთავარი მიმართულებები და
განხორციელებული აქტივობები. მიზანშეწონილია პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან
დაკავშირებული საკითხების განხილვა ინსპექტორის საქმიანობის ჭრილშიც.
ინსპექტორის 2015 წლის ანგარიშის მიხედვით იკვეთება ისეთი სირთულეები,
როგორიცაა დიდი მოცულობით პერსონალური მონაცემების ფლობა, დისკრიმინაციული
მოპყრობის შემთხვევები ნასამართლეობის ან ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო.
ამავდროულად, სირთულეები იკვეთება საჯარო უწყებებში, სადაც ხდება პერსონალურ
მონაცემთა შემცველი ბაზების მრავალჯერ კოპირება აუცილებლობის გარეშე
(პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი, 2015, გვ. 9-10).
კანონსაწინააღმდეგო დამუშავების შემთხვევები კერძო სექტორშიც გამოვლინდა.
მაგალითად, ინსპექტორის მიერ საკითხის შესწავლის შედეგად დადგინდა, რომ სს
„კრედიტინფო საქართველო“-ს მონაცემთა ბაზაში (მოცემული ბაზა ახდენს საკრედიტო
ისტორიის მქონე ფიზიკური პირების შესახებ მონაცემთა კონსოლიდირებას, ხოლო მასზე
წვდომა ხორციელდება სუბიექტის წინასწარი ინფორმირებისა და თანხმობის
საფუძველზე) ერთ-ერთი მიკროსაფინანსო ორგანიზაციის მიერ სუბიექტის პერსონალურ
მონაცემებზე განხორციელდა წვდომა მისი თანხმობის გარეშე, თანაც მას შემდეგ, რაც
საფინანსო ორგანიაციასა და ფიზიკურ პირს შორის სასესხო ურთიერთობა
დასრულებული იყო (იქვე, გვ. 12).
მონაცემთა არამიზნობრივი გამოყენების ფაქტი გამოვლინდა საქართველოს შინაგან
საქმეთა სამინისტროს საქმიანობის ფარგლებში. გარემოებათა მიხედვით, უწყებიდან
გარეშე პირისთვის გამჟღავნდა კონკრეტული პირის ტელეფონის ნომერი, რომელიც
ხელმისაწვდომი გახდა პირის ავტომობილის ნომრის მიხედვით. ამავდროულად, ვის
მიმართაც მოხდა ტელეფონის ნომრის გამჟღავნება, იგი არ წარმოადგენდა უწყების
თანამშრომელს. რეაგირების ფარგლებში სამინისტროს დაეკისრა ადმინისტრაციული
ჯარიმა 2000 ლარის ოდენობით, ხოლო სამინისტროს თანამშრომელს დაეკისრა
 101
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დისციპლინური პასუხისმგებლობა (იქვე, გვ. 16). სამინისტრო 2014 წელსაც დაჯარიმდა

პერსონალურ მონაცემთა უკანონო დამუშავების გამო. პერსონალური მონაცემების
უკანონო გამჟღავნებას ადგილი ჰქონდა საპატრულო პოლიციის მიერ შედგენილი
შიდაუწყებრივი ოქმიდან, რასაც წინ უძღოდა ფიზიკური პირის მიერ „112“-ის ცხელ
ხაზზე შეტყობინების დატოვება. საქმის გარემოებათა გათვალისწინებით დადგინდა, რომ
უწყების მიერ ინფორმაციის გამჟღავნება მოხდა კანონით გათვალისწინებული
დამუშავების საფუძვლების გარეშე, რის გამოც სამინისტროს დაეკისრა 500 ლარიანი
ადმინისტრაციული ჯარიმა (პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი,
2014, გვ. 9-10).
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების მე-4 პრინციპის დარღვევა (სისწორე, სიზუსტე)
დაადგინა ინსპექტორმა, როდესაც საქმის გარემოებების მიხედვით გამოიკვეთა, რომ
ფიზიკური პირი არასწორად იმყოფებოდა ნარკოლოგიურ აღრიცხვაზე სსიპ ლ.
სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს ბაზაში.
საყურადღებოა, რომ მოცემულ ბაზაში პირის შესახებ ინფორმაცია შეიტანება მაშინ, თუ
იგი ნარკომანიით დაავადებულია ან ნარკოტიკულ საშუალებებს უნებართვოდ მოიხმარს.
ამ შემთხვევაში კი, მოცემულ პირს ექიმის დანიშნულების საფუძველზე ჰქონდა
მიღებული ნარკოტიკული საშუალების შემცველი მედიკამენტი, რის გამოც მის შესახებ
მონაცემთა ბაზაში ინფორმაციის შენახვა არ იყო თანხვედრაში მონაცემთა სიზუსტისა და
სისწორის პრინციპთან. ამ საქმეში კიდევ ერთ დარღვევას ჰქონდა ადგილი, კერძოდ,
საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ ექსპერტიზის ბიუროსთვის იმ
ინფორმაციის გაგზავნა, რომელიც მიიღეს ნარკოტესტის ჩატარების შემდეგ
განხორციელდა კანონიერი საფუძვლის გარეშე (პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორის აპარატი, 2015, გვ. 18-20).
სასამართლოს მიერ გამოტანილი განაჩენის საჯარო ინფორმაციის სახით გაცემის
საკითხი იქცა განხილვის საგანი ინსპექტორის მიერ. გარემოებათა მიხედვით ერთ-ერთმა
არასამთავრობო ორგანიზაციამ პირის შესახებ სასამართლოდან გამოითხოვა განაჩენის
ასლი (სახელის და გვარის მითითებით), რაც დაშტრიხული ფორმით მიეწოდა
განმცხადებელს. ინსპექტორის აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ პიროვნების ვინაობა არ
იყო განაჩენში სრულად მითითებული, მისი ამოცნობა ინიციალების მეშვეობით
შესაძლებელი იყო, რის გამოც ადგილი ჰქონდა განსაკუთრებული კატეგორიის
ინფორმაციის გამჟღავნებას კანონის წესების დარღვევით (იქვე, გვ. 26-27). ამ შემთხვევაში,
გამოდის, რომ ინფორმაციის გამოთხოვისას განცხადება არ უნდა შეიცავდეს კონკრეტულ
 102
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

იდენტიფიკატორებს - სახელი, გვარი და საქმის ნომერი, ვინაიდან, სასამართლო ამ

ინფორმაციის გაცემის შემთხვევაში უკვე გვევლინება დამმუშავებლად, ახორციელებს რა
საპასუხო ქმედებას ინფორმაციის მომთხოვნის მიმართ. ეს კი იწვევს პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავების პრინციპებისა და საფუძვლების დარღვევას იქედან
გამომდინარე, რომ მას შემდეგ, რაც სასამართლოს გამოაქვს გადაწყვეტილება,
მართლმსაჯულების პროცესი სრულდება, ხოლო ამ მომენტიდან კი გადაწყვეტილებების
(განაჩენების) გაცემაზე (დამუშავებაზე) ვრცელდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ კანონი (დამატებით იხ. კანონის მე-3 მუხლის მე-3 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტი).
ცალკე განხილვის საგანია ინსპექტორის მიერ ჩატარებული შემოწმება სახელმწიფო
სერვისების განვითარების სააგენტოში. როგორც ცნობილი გახდა სააგენტოს მონაცემთა
ბაზაზე წვდომა 73 სხვადასხვა საჯარო და კერძო ორგანოს გააჩნდა, თუმცა მათ შორის
გაფორმებული ხელშეკრულებების თანახმად, ბუნდოვანი იყო ის თუ რა მოვალეობების
შესასრულებლად იყო გათვალისწინებული ამგვარი წვდომა. რეაგირების შედეგად
არსებული ხელშეკრულებები შესწორებას დაექვემდებარა, ხოლო საქართველოს
მთავრობის ადმინისტრაციას, ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს,
სსიპ ფინანსთა სამინისტროს აკადემიას და რეგიონული მართვის საკითხებში აფხაზეთის
ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრის აპარატს მოცემულ ბაზასთან წვდომა შეუწყდათ
(პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი, 2014, გვ. 16).
საქართველოში აქტუალურია ვიდეოთვალთვალის სისტემის მეშვეობით პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავების საკითხიც. ინსპექტორმა რამოდენიმე სააფთიაქო ქსელში
არსებული ვიდეოკონტროლისა და აუდიოკონტროლის ერთობლივი სისტემა
მომსახურების ხარისხის გაუჯობესების მიზნით, უკანონოდ მიიჩნია, ვინაიდან
კომუნიკაციის დროს ადგილი ჰქონდა ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ
ინფორმაციის გავრცელებას, ეს კი პირად ცხოვრებაში არაპროპორციული ჩარევის
სახეობას წარმოადგენს. საკითხის შესწავლის შემდგომ ვიდეო და აუდიოთვალთვალის
განმახორციელებელი სააფთიაქო დაწესებულებები დაჯარიმდნენ, ამასთან, მათ
დაევალათ მოპოვებული მასალის სრულად განადგურება (იქვე, გვ. 22). გარდა ამისა,
ვიდეოთვალთვალის სისტემა კანონთან შეუთავსებლად შეფასდა თბილისის
მეტროსადგურებშიც, რამდენადაც მათი ვესტიბიულის, ბაქანისა და მიმდებარე ქუჩის
ვიდეოტრანსილების ხილვა ვებ-გვერდის საშუალებით ხდებოდა, ხოლო გამოსახულება
ხელმისაწვდომი იყო ნებისმიერი დაინტერესებული პირისთვის. საკითხის შესწავლის
შედეგად ინსპექტორმა დაადგინა მათი კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი, რის გამოც
 103
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მიმართა ვიდეოტრანსილების განმახორციელებელ კომპანიებს რეკომენდაციით ამგვარი

დამუშავების შეწყვეტის მიზნით (იქვე, გვ. 25).
ინსპექტორის მიერ გამოქვეყნებული 2016 წლის ანგარიშის მიხედვით მონაცემთა
დაცვის მიმართულებით ტენდენციები კვლავ ყურადღების გამახვილებას საჭიროებს.
ზოგადი სტატისტიკის მიხედვით, 2015 წელს დაფიქსირდა ინსპექტორის მხრიდან
კონსულტაციის გაწევის 1216, ხოლო 2016 წელს - 3840 შემთხვევა. შემოსული
განცხადებების რაოდენობამ 2015 წელს 120-ს მიაღწია, ხოლო 2016 წელს - 276, ასევე, 2015
წელს ინსპექტირების 54 შემთხვევა დაფიქსირდა, ხოლო 2016 წელს - 87. რაც მთავარია,
იმატა გამოვლენილი სამართალდარღვევების რაოდენობამაც, 2015 წელს გამოვლინდა 64,
ხოლო 2016 წელს - 221 სამართალდარღვევა (პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორის აპარატი, 2016, გვ. 36).
ანგარიშის მიხედვით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მიმართულებით ერთ-ერთ
პრობლემატურ საკითხად მონაცემთა დაცვის პრინციპების დარღვევა სახელდება (იქვე,
გვ. 11). მაგალითად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის წესების დარღვევა გამოვლინდა სს
„კრედიტინფო საქართველო“-სთან მიმართებით. საყურადღებოა, რომ საკრედიტო
მონაცემების ბაზასთან წვდომის რიგი საკითხები, როგორიცაა პირთა/ორგანიზაციათა
წრის დადგენა, რომელთაც მხოლოდ შესაბამისი საჭიროების შემთხვევაში შეიძლება
ჰქონდეთ მონაცემთა ბაზაზე წვდომის უფლება, განსაზღვრული არაა. ასევე,
პრობლემატურ საკითხს წარმოადგენს თავად სს „კრედიტინფო საქართველო“-ს მიერ
პერსონალურ მონაცემთა გადაცემამდე, თითოეული მონაცემის დამუშავების (გადაცემის)
მართლზომიერების დადგენა (იქვე, გვ. 15). ინსპექტორის მითითებით, საკრედიტო
ორგანიზაციებისთვის მნიშვნელოვანია, რომ: 1. პერსონალურ მონაცემთა ბაზაზე წვდომა
განხორციელდეს შესაბამისი მიზნისა და სამართლებრივი საფუძვლის არსებობისას; 2.
შესაბამისი ორგანიზაციული და ტექნიკური უსაფრთხოების ზომები აუცილებელ
პირობას წარმოადგენს არასანქცირებული წვდომის მინიმიზაციისთვის; 3. ამგვარ
ბაზებით პერსონალურ მონაცემთა სარგებლობის საკითხი უნდა გაიწეროს
ნორმატიულად, შესაბამისი კანონმდებლობით (იქვე, გვ. 16-17).
ინსპექტორის ყურადღების ქვეშ მოექცა შრომითი ბაზარიც. ანგარიშის თანახმად,
კერძო ორგანიზაციების შემოწმებისას გამოიკვეთა, რომ დაწესებულებები
განუსაზღვრელი ვადით ინახავდნენ იმგვარ ინფორმაციას, რომლის დამუშავების
მიზანიც აღარ არსებობდა, მაგალითისთვის, ესენია კანდიდატთა რეზუმეები, მათი
ოჯახის წევრების შესახებ არსებული ინფორმაცია, ტესტირების შედეგები. ასევე,
 104
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სუბიექტის მიმართვის საფუძველზე გამოიკვეთა, რომ მის დამსაქმებელს (კომპანიას) არ

ჰქონდა განსაზღვრული დასაქმებულთა სარგებლობაში არსებული კომუნიკაციის
საშუალებების მონიტორინგის პირობები, რაც იწვევდა არამართლზომიერი
(პროპორციულობის პრინციპთან შეუთავსებელი) დამუშავების რისკებს. ამ
მიმართულებით მნიშვნელოვანია, რომ დადგინდეს მკაფიო ინსტრუქციები
კომუნიკაციის საშუალებების გამოყენებისთვის, მონიტორინგის შესახებ მოხდეს
მომუშავეთა წინასწარი გაფრთხილება და ამგვარი პროცედურა (მონიტორინგი)
განხორციელდეს მხოლოდ უკიდურესი აუცილებლობისას (იქვე, გვ. 30-32).
საქართველოში, ისევე, როგორც სხვა ქვეყნებში, სადაც აქტიურად ხდება ინტერნეტსა
და ვებ-ზე დაფუძნებული სისტემების გამოყენება, აქტუალურია ციფრულ სივრცეში
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხი. 2016 წელს ადგილი ჰქონდა საქართველოს
ადვოკატთა ასოციაციის მიერ პერსონალურ მონაცემთა განთავსების (დამუშავების)
წესების დარღვევას, კერძოდ, ორგანიზაციის ვებ-გვერდზე ადვოკატთა დისციპლინური
პასუხისმგებლობის დაკისრების შესახებ გადაწყვეტილებები არ წაიშალა მაშინაც კი,
როდესაც აღნიშნული სახდელები უკვე გაქარწყლებული იყო. შესაბამისად, ინსპექტორის
გადაწყვეტილებით ადგილი ჰქონდა კანონით დადგენილ მოთხოვნებთან
შეუთავსებლობას, კერძოდ, შესაბამისი ვადით დამუშავების პრინციპის დარღვევას, რის
შედეგადაც ასოციაციას დაევალა დეტალურად დაედგინა ვებ-გვერდზე აღნიშნული
მონაცემების განთავსების წესები (იქვე, 42-43).
პერსონალური მონაცემებისა და საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას შორის ბალანსს ეხება
ინსპექტორის ერთ-ერთი გადაწყვეტილება, რომლითაც ამ უკანასკნელმა საქართველოს
შინაგან საქმეთა სამინისტრო ცნო სამართალდამრღვევად. საქმის გარემოებების
მიხედვით, სამინისტრომ საკუთარ ოფიციალურ ვებ-გვერდზე განათავსა დაკავებული
პირის ვიდეოკადრები, რის მიხედვითაც შესაძლებელი იყო მისი პირდაპირი
იდენტიფიცირება. სამინისტროს მტკიცების თანახმად, ამგვარი მიდგომა ემსახურებოდა
საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვის ინტერესებს, ასევე, მოსალოდნელი
უარყოფითი შედეგების პრევენციას. ინსპექტორის აზრით, მოცემულ შემთხვევაში პირის
დაკავებით უკვე მოხდა სავარაუდო, შესაძლო უარყოფითი შედეგების განეიტრალება, რის
გამოც აღარ არსებობდა საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან სხვა აღმატებული
სიკეთეების დაცვის აუცილებლობა. ამ მიდგომის გათვალისწინებით, სამინისტრო
ცნობილ იქნა სამართალდამრღვევად კანონით დადგენილი პრინციპებისა და
საფუძვლების გარეშე პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისთვის (იქვე, 44-45).
 105
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ანგარიშში, ასევე, აქტუალურია

სენსიტიური (განსაკუთრებული) კატეგორიის პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
საკითხიც. ერთ-ერთი საჯარო სკოლის დირექტორმა, საკუთარი სკოლის მოსწავლეების
ჯანმრთელობის დაცვისა და დამატებითი ინფორმაციის მიღების მიზნით, სკოლაში
მობილობით გადმოსული მოსწავლეების ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ
ცნობები გადაამოწმებინა ერთ-ერთი საავადმყოფოს მკურნალ ექიმს, ასევე, საკითხი
განიხილა მშობელთა კრებაზე. განხილვის შემდგომ დადგინდა, რომ ამ მოსწავლეების
დაშვება სასწავლო პროცესში შესაძლებელი იყო, რამდენადაც ისინი არ უქმნიდნენ
საფრთხეს სხვა მოსწავლეთა ჯანმრთელობას. ინსპექტორმა დაადგინა, რომ პირველ
შემთხვევაში, სკოლის დირექტორი მოქმედებდა შესაბამისი ლეგიტიმური მიზნის
ფარგლებში, კერძოდ, როდესაც სხვა მოსწავლეთა ჯანმრთელობის დაცვის მიზნით
გადაწყვიტა შესაბამისი ინფორმაციის მიღება. თუმცა, ის ფაქტი, რომ ეს ინფორმაცია
გამჟღავნებული იყო მესამე პირთათვის, უკვე აღარ იყო თავსებადი პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონით დადგენილ მოთხოვნასთან, რის მიხედვითაც
პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტის თანხმობის გარეშე დაუშვებელია განსაკუთრებული
კატეგორიის პერსონალური მონაცემის გადაცემა მესამე პირისთვის (იქვე, 52-54; ასევე, იხ.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის მე-3
პუნქტი).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის კუთხით, ასევე, აქტუალური იყო
ვიდეოთვალთვალის მართლზომიერი განხორციელების საკითხიც. ერთ-ერთი
შემოწმების შედეგად დადგინდა, რომ ავტოგასამართ სადგურებზე, გარდა კანონით
ნებადართული მიზნებისა, ვიდეოთვალთვალის მეშვეობით ხორციელდებოდა
მომსახურების სერვისის კონტროლიც. მონიტორინგის ამგვარი პროცედურა ჩაითვალა
კანონთან შეუთავსებლად, ვინაიდან, ამ გზით დამმუშავებელი გასცდა კანონით
მინიჭებულ უფლებამოსილებას - ეწარმოებინა ვიდეოთვალთვალი მხოლოდ კანონით
ნებადართული წინაპირობების არსებობისას (იქვე, 84-85). აღსანიშნავია, რომ
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტის
თანახმად „საჯარო და კერძო დაწესებულებებს შესაბამისი მონიტორინგის
განხორციელების მიზნით შეუძლიათ განახორციელონ თავიანთი შენობების
ვიდეოთვალთვალი, თუ ეს აუცილებელია პირის უსაფრთხოებისა და საკუთრების
დაცვის, არასრულწლოვნის მავნე ზეგავლენისგან დაცვისა და საიდუმლო ინფორმაციის
დაცვის მიზნებისთვის.“ ამდენად, ნებისმიერი სხვა მიზნით ვიდეოთვალთვალის
 106
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

განხორციელება უნდა ჩაითვალოს კანონით დადგენილი მოთხოვნების დარღვევად.

პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი ამ მიდგომას, ასევე, განამტკიცებს
შესაბამის დოკუმენტში - რეკომენდაციები ვიდეოთვალთვალის განხორციელების შესახებ
(გვ. 4).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მიერ თავისი უფლებამოსილებების
განხორციელების პარალელურად რიგი საკითხები კვლავ გამოწვევად რჩება, რაც ამ
სფეროში ქმნის სირთულეებს და უფლების დაცვას ნაკლებად გარანტირებულს ხდის.
მაგალითად, 2016 წლის მიწურულს, ევროპის საბჭოს წინაშე წარდგენილ ანგარიშში
საქართველოში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სისტემის შესახებ, ინსპექტორის
აპარატი მთავარ გამოწვევევათა შორის უთითებს საზოგადოებაში ცნობიერების
ნაკლებობას, ადამიანური რესურსების სიმცირესა და სასამართლო გადაწყვეტილებების
ნაკლებობას (პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი, პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის სისტემა საქართველოში, 2016, გვ. 26).
ყველაზე მეტად, საყურადღებოა სასამართლო გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებული
გამოწვევა. ამ შემთხვევაში, ყურადღებას იპყრობს წესი, რომლის მიხედვითაც
ინსპექტორის მიერ ადმინისტრაციული სახდელის დადების (ჯარიმის) შესახებ
გადაწყვეტილება მხოლოდ პირველ ინსტანციაში შეიძლება გასაჩივრდეს. პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის 39-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით „თუ
ინსპექტორი გამოავლენს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევას, იგი უფლებამოსილია
შეადგინოს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი და შესაბამისად, მონაცემთა
დამმუშავებელს ან უფლებამოსილ პირს დააკისროს ადმინისტრაციული
პასუხისმგებლობა,“ რაც გამოიხატება ინსპექტორის მხრიდან სამართალდამრღვევის
დაჯარიმებაში, ხოლო ამავე კანონის 55-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით „ინსპექტორის
მიერ უფლებამოსილი პირი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმს ადგენს და
საქმეს განიხილავს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით
დადგენილი წესით.“ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 272-ე მუხლის
პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპნუნქტი უთითებს, რომ „1. ადმინისტრაციული
სამართალდარღვევის საქმეზე შეიძლება გასაჩივრდეს: ა) ორგანოს (თანამდებობის პირის)
დადგენილება, აგრეთვე ამ კოდექსის 2341 მუხლით განსაზღვრული წესით
ადმინისტრაციიული საქმის ადგილზე განხილვისას მიღებული გადაწყვეტილება
ჯარიმის სახით ადმინისტრაციული სახდელის დადების შესახებ, - ზემდგომ ორგანოში
(ზემდგომ თანამდებობის პირთან) ან რაიონის (ქალაქის) სასამართლოში, რომლის
 107
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გადაწყვეტილება საბოლოოა; გადაწყვეტილება სხვაგვარი ადმინისტრაციული სახდელის

დადების შესახებ, - ზემდგომ ორგანოში (ზემდგომ თანამდებობის პირთან), რის შემდეგაც
საჩივარი შეიძლება შეტანილ იქნეს რაიონის (ქალაქის) სასამართლოში, რომლის
გადაწყვეტილება საბოლოოა; [...].“ გამომდინარე იქედან, რომ არ არსებობს პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ზემდგომი თანამდებობის პირი, მისი
გადაწყვეტილებები ჯარიმის დაკისრების თაობაზე პირდაპირ საჩივრდება
სასამართლოში. ამ ტიპის დავებს საგნობრივი და ტერიტორიული განსჯადობის
მიხედვით განიხილავს მხოლოდ პირველი ინსტანციის სასამართლო, რის შემდეგაც
გამოაქვს გადაწყვეტილება დადგენილების სახით - საჩივრის დაკმაყოფილების ან
დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ. მსგავსი ტიპის დავები სააპელაციო და
საკასაციო ინსტანციაში განხილვას არ ექვემდებარება.
მოცემული წესი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სფეროს განვითარებისთვის
შემაფერხებელ ფაქტორს წარმოადგენს. მონაცემთა დამუშავებასთან დაკავშირებული
სამართლებრივი ურთიერთობების ნორმატიული მოწესრიგება საქართველოში სიახლეა.
ამდენად, აუცილებელია რაც შეიძლება მოკლე ვადებში ჩამოყალიბდეს პრაქტიკა. ერთი
მხრივ, პრაქტიკის ჩამოყალიბებაში აქტიურ როლს თამაშობს ინსპექტორის აპარატი,
თუმცა, გამომდინარე იქედან, რომ სასამართლო გადაწყვეტილებებით ხდება ნორმათა
ანალიზი და ვითარდება სამართალი, აუცილებელია არსებობდეს სააპელაციო და
საკასაციო ინსტანციის სასამართლოთა პრაქტიკა პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან
დაკავშირებულ საქმეებზე.
საყურადღებოა, რომ ქვემოდმოყვანილი გადაწყვეტილებებიდან საქალაქო
სასამართლომ არც ერთ შემთხვევაში არ დააკმაყოფილა მოსარჩელის მოთხოვნა ჯარიმის
შესახებ ინსპექტორის გადაწყვეტილების გაუქმების თაობაზე. ამდენად, სასამართლომ
გაიზიარა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მიერ ჩამოყალიბებული
სამართლებრივი არგუმენტაცია.
გადაწყვეტილებებიდან აღსანიშნავია თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიერ
გამოტანილი დადგენილება საქმეზე საქართველოს მთავარი პროკურატურა პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის წინააღმდეგ (#4/6516-14, 27.10.2014), სადაც
პროკურატურის საჩივარი არ დაკმაყოფილდა. საქმის გარემოებათა მიხედვით 2014 წლის
13 აგვისტოს პროკურატურის ოფიციალურ ვებ-გვერდზე გამოქვეყნდა პიროვნების
ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაცია. უწების განმარტებით ამგვარი
ინფორმაციის გამოქვეყნების მიზანი იყო კონკრეტული დანაშაულის შესახებ
 108
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საზოგადოების ინფორმირება ამ უკანასკნელის ინტერესებიდან გამომდინარე. თუმცა,

სასამართლომ არ გაიზიარა ეს არგუმენტი იმ საფუძვლით, რომ ინფორმაციის ვებ-
გვერდზე გამოქვეყნება სცდება დანაშაულის გამოძიების მიზნებს, ხოლო ჯანმრთელობის
მდგომარეობა განეკუთვნება განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემებს, რომელთა
დამუშავება შესაძლებელია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის მე-6
მუხლით დადგენილ შემთხვევებში და ამავე კანონის მე-4 მუხლით განსაზღვრული
პრინციპების დაცვით. კანონის მე-6 მუხლში კი, განსაკუთრებული კატეგორიის
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების საფუძვლად საზოგადოებრივი ინტერესის
მიზნები არ არის მითითებული. ამდენად, სასამართლომ არ დააკაყოფილა საქართველოს
მთავარი პროკურატურის საჩივარი გადაწყვეტილების (ჯარიმის) გაუქმების შესახებ
კერძო პირის საჩივარი განიხილა სასამართლომ საქმეში შპს „X“ პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის წინააღმდეგ (#4/-------17, 10.07.2017). საქმის
გარემოებათა მიხედვით შპს-მ განმცხადებლის სასესხო დავალიანების შესახებ
ინფორმაცია გასცა მესამე პირებზე, ისე, რომ ამის სამართლებრივი საფუძველი არ
გააჩნდა. ამავდროულად შპს-მ (გამსესხებელმა) ვერ დაასაბუთა თუ რისთვის
სჭირდებოდა და რატომ იყო აუცილებელი მესამე პირებთან დაკავშირება იმ პირობებში,
როდესაც იგი სისტემატურად უკავშირდებოდა თავად განმცხადებელს და მის მიერ
სესხის ხელშეკრულებაში მითითებულ საკონტაქტო პირს. ამდენად, სასამართლომ
დაადგინა, რომ დამმუშავებელი (შპს) ინფორმაციის გასაჯაროვებისას არ მოქმედებდა
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის მე-5 მუხლით დადგენილი
დამუშავების რომელიმე საფუძვლით.
პერსონალურ მონაცემთა არამართლზომიერი დამუშავების ფაქტი დადგინდა საქმეში
შპს „Y“ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის წინააღმდეგ (#4/-------16),
30.10.2017). შპს, რომელიც წარმოადგენდა პრობლემური აქტივების მართვის კომპანიას,
სესხის ამოღების მიზნით დაუკავშირდა მოვალის ძმას, თუმცა ამ უკანასკნელის შესახებ
ინფორმაცია სესხის ხელშეკრულების გაფორმების დროს მსესხებლის მიერ არ ყოფილა
მიწოდებული იქედან გამომდინარე, რომ სესხის განაცხადის შევსებისას ასეთი ველი არ
ივსებოდა. მოცემულ საქმეზე სასამართლომ გაიზიარა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორის მიდგომა შპს-ს მიერ მთელი რიგი სამართლებრივი ნორმების
უგულვებელყოფის თაობაზე და მიუთითა, რომ დარღვეულ იქნა პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის მე-4, მე-5, ასევე, მე-16 მუხლი (უფლებამოსილი პირის
ვალდებულება იმოქმედოს დამმუშავებლის მიერ მისთვის დადგენილ ფარგლებში),
 109
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უფრო კონკრეტულად, კომპანიამ ვერ უზრუნველყო პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება

პროპორციულობის პრინციპის დაცვით, გარდა ამისა, მას არ ჰქონდა საფუძველი
დამუშავებისთვის, მთლიანობაში კი მან არ იმოქმედა დამმუშავებელთან დადებული
ხელშეკრულების ფარგლებში.
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება კანონით გათვალისწინებული საფუძვლის
გარეშე დაადგინა სასამართლომ საქმეში შპს „Z“ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორის წინააღმდეგ (საქმე #4/45-----, 06.10.2017). საქმის გარემოებათა მიხედვით,
შპს-ს, რომელიც იყო პრობლემური აქტივების მართვის კომპანია, გაფორმებული ჰქონდა
ხელშეკრულებები სხვადასხვა ორგანიზაციებთან, რის საფუძველზეც იგი ახდენდა
სასესხო დავალიანების ამოღებას იმ შემთხვევაში, თუ სესხის გამცემი კომპანია მას
დაავალებდა ამას. მას შემდეგ, რაც პრობლემური აქტივების მართვის კომპანია ვერ
დაუკავშირდა ერთ-ერთ მსესხებელს, დაამყარა კომუნიკაცია მესამე პირთან იმ მიზნით,
რომ ამ უკანასკნელს გადაეცა ინფორმაცია მსესხებლისთვის, რომ იგი დაკავშირებოდა
კომპანიას. სასამართლოს აზრით პერსონალურ მონაცემთა გადაცემა მესამე პირისთვის არ
იყო გამართლებული, ვინაიდან სახეზე არ იყო დამმუშავებლის ან უფლებამოსილი პირის
აღმატებული ინტერესის დაკმაყოფილების საფუძველი. გადაწყვეტილების უცვლელად
დატოვების ძირითადი არგუმენტი იყო ის, რომ პრობლემური აქტივების მართვის
კომპანიამ არ გამოიყენა ყველა საშუალება სუბიექტთან (მსესხებელთან)
დაკავშირებისთვის. ამდენად, პერსონალურ მონაცემთა გასაჯაროვება (დამუშავება)
ჩაითვალა არაპროპორციულად, რასაც შედეგად მოჰყვა ის, რომ შპს-მ იმოქმედა მასსა და
სასესხო კომპანიას შორის დადებული ხელშეკრულების დებულებათა დარღვევით.
შეჯამებისას აღსანიშნავია, რომ არსებული რეალობისთვის საქართველოში
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების პრინციპული წესების დაცვის საკითხი
პრობლემატურია. ზოგადად, ამ სფეროს მარეგულირებელი კანონმდებლობა უფლების
დაცვის შესაბამის ბაზისს ქმნის, თუმცა ფაქტობრივად, მათი რეალიზება სირთულეს
წარმოადგენს. ეს კი, ქმნის რეალობას, რომლის თანახმად საქართველოში არსებული
დამმუშავებლები კანონის მოთხოვნებთან ადაპტაციის პროცესში იმყოფებიან.

2.4.3. ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელებისას პერსონალურ მონაცემთა

გამოყენება, როგორც დამუშავების განსაკუთრებული შემთხვევა
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონისა და სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის 2014 წლის 30 ნოემბრის ცვლილებების მიხედვით, ინსპექტორის მანდატი
 110
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მთელ რიგ საგამოძიებო მოქმედებებზე გავრცელდა. სხვა სიტყვებით, საგამოძიებო

ორგანოს მიერ განხორციელებულ ზოგიერთ საგამოძიებო მოქმედებას კონტროლს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი უწევს. აღნიშნული წესის
დანერგვა ფართო საზოგადოებრივი განხილვის საგანი იყო, ასევე, გამოითქვა
არაერთგვაროვანი პოზიცია კონტროლის მექანიზმთან დაკავშირებით. თუმცა, ახლა
მნიშვნელოვანია ავღწეროთ თუ რა ფორმით არის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორი ჩართული ამ პროცესში ამჟამინდელი რეგულირებით და როგორია მისი
როლი.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონისა და საქართველოს
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის არსებული რედაქციის მიხედვით
ინსპექტორის კონტროლის უფლებამოსილება ვრცელდება: 1. კომპიუტერულ
მონაცემებთან დაკავშირებულ საგამოძიებო მოქმედებებზე (დოკუმენტის ან ინფორმაციის
გამოთხოვა, ინტერნეტტრაფიკის მონაცემთა მიმდინარე შეგროვება, შინაარსობრივი
მონაცემის მოპოვება (კოდექსის მე-16 თავი)); 2. სატელფონო კომუნიკაციის ფარულ
მიყურადებასა და ჩაწერაზე (კოდექსის 1431-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი);
3. ინფორმაციის მოხსნასა და ფიქსაციაზე კავშირგაბმულობის არხიდან
(კავშირგაბმულობის საშუალებებთან, კომპიუტერულ ქსელებთან, სახაზო
კომუნიკაციებთან და სასადგურე აპარატურასთან მიერთებით), კომპიუტერული
სისტემიდან (როგორც უშუალოდ, ისე დისტანციურად) და ამ მიზნით კომპიუტერულ
სისტემაში შესაბამისი პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებების ინსტალაციაზე
(კოდექსის1431-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ პუნქტი); 4. გეოლოკაციის რეალურ
დროში განსაზღვრაზე (კოდექსის1431-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ პუნქტი;
ამოქმედდება 2020 წლის 30 მარტიდან); 5. საფოსტო სატელეფონო გზავნილის (გარდა
დიპლომატიური ფოსტის) კონტროლზე (კოდექსის1431-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“
პუნქტი); 6. ფარულ ვიდეო ან/და აუდიო ჩაწერასა და ფოტოგადაებაზე (კოდექსის1431-ე
მუხლის პირველი ნაწილის „ე“ პუნქტი); 7. ელექტრონულად თვალყურის დევნებაზე
ტექნიკური საშუალებების გამოყენებით, რომელთა გამოყენებაც ზიანს არ აყენებს
ადამიანის სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას და გარემოს (კოდექსის1431-ე მუხლის პირველი
ნაწილის „ე“ პუნქტი).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის 351-ე მუხლის მე-2 პუნქტის
თანახმად კომპიუტერულ მონაცემებთან დაკავშირებულ საგამოძიებო მოქმედებებზე
ინსპექტორი კონტროლს „ახორციელებს სასამართლოს, პროკურატურის და
 111
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ელექტრონული საკომუნიკაციო მომსახურების მიმწოდებლის მიერ მიწოდებული

ინფორმაციის შედარებით და მონაცემთა დამმუშავებლის/უფლებამოსილი პირის მიერ
მონაცემთა დამუშავების კანონიერების შემოწმებით (ინსპექტირებით).“
ამავე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით სატელეფონო კომუნიკაციის ფარულ
მიყურადებასა და ჩაწერაზე ინსპექტორი ზედამხედველობას ახორციელებს სამი გზით,
კერძოდ: „ა) კონტროლის ელექტრონული სისტემით, მონაცემთა დამუშავების
კანონიერების შემოწმებით; ბ) კონტროლის სპეციალური ელექტრონული სისტემით,
მონაცემთა დამუშავების კანონიერების შემოწმებით; გ) მონაცემთა
დამმუშავებლის/უფლებამოსილი პირის მიერ მონაცემთა დამუშავების კანონიერების
შემოწმებით (ინსპექტირებით).“
ამავე მუხლის მე-3 და მე-31 პუნქტების თანახმად, ინსპექტორი საპროცესო კოდექსის
1431-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ,“ „დ,“ „ე“ და „ვ“ პუნქტით გათვალისწინებულ
ფარულ საგამოძიებო მოქმედებებზე კონტროლს ახორციელებს „მონაცემთა
დამმუშავებლის/უფლებამოსილი პირის მიერ მონაცემთა დამუშავების კანონიერების
შემოწმებით (ინსპექტირებით).“
ფარული საგამოძიებო მოქმედების - გეოლოკაციის რეალურ დროში განსაზღვრისას კი,
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის 35-ე მუხლის მე-32 ნაწილის მიხედვით
ინსპექტორი შემოწმებას ახორციელებს „გეოლოკაციის რეალურ დროში განსაზღვრის
სისტემის კონტროლის სპეციალური ელექტრონული სისტემითა და მონაცემთა
დამმუშავებლის/უფლებამოსილი პირის მიერ მონაცემთა დამუშავების კანონიერების
შემოწმებით (ინსპექტირებით).“ თუმცა, ეს წესი, ისევე, როგორც გეოლოკაციის დადგენის
მეშვეობით ფარული საგამოძიებო მოქმედების ჩატარება, ამოქმედდება 2020 წლის 30
მარტიდან.
ზემოაღნიშნული კანონმდებლობის დებულებათა განხილვა ემსახურებოდა ფარული
საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარების პროცესში ინსპექტორის მანდატის წარმოჩენას.
ამავდროულად მას განსაკუთრებული უფლებამოსილებები გააჩნია ფარულ
მიყურადებასთან დაკავშირებით.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ჩართვა საგამოძიებო მოქმედებებისას
კონტროლის უფლებამოსილებებით შედეგია იმისა, რომ საქართველოში ამ
მიმართულებით რთული იყო საგამოძიებო მოქმედებების კანონიერებისა და
ლეგიტიმურობის ფარგლებში განხორციელება. მიუხედავად ამისა, ინსპექტორის
მონაწილეობითაც კი, 2014 წლის 30 ნოემბერს განხორციელებული ცვლილებებით,
 112
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

კანონმდებლობის ზოგიერთი ახლებური დებულება ქმნიდა ადამიანის უფლებათა

დაცვისთვის საკმაო რისკებსა და გამოწვევებს. საკონსტიტუციო სარჩელით საქართველოს
სახალხო დამცველი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (14.04.2016),
გასაჩივრებული იყო პირადი ხასიათის ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების და
მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირებისა და შენახვის წესები. მოსარჩელეებმა
სადავოდ გახადეს ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ საქართველოს კანონისა და
საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ის ნორმები, რომელიც
საგამოძიებო მიზნებიდან გამომდინარე განსაზღვრულ დაწესებულებას - სახელმწიფო
უშიშროების სამსახურს, საშუალებას აძლევდა განეხორციელებინა შესაბამისი ქმედებები.
საყურადღებოა ის გარემოება, რომ სატელეფონო საუბრის ფარული მიყურადებისთვის
ტექნიკური საშუალებების დამონტაჟების ექსკლუზიური უფლებამოსილება საგამოძიებო
ორგანოს (თავდაპირველად ამ უფლებამოსილებით საქართველოს შინაგან საქმეთა
სამინისტრო იყო აღჭურვილი, ხოლო შემდგომ, კანონმდებლობოთ განხორციელებული
ცვლილებების თანახმად, უფლებამოსილების დელეგირება მოხდა სახელმწიფო
უშიშროების სამსახურისთვის) დარჩა, ხოლო ინფორმაციის მოპოვების ნაწილში
ინსპექტორის მიერ ვერ ხდებოდა მთელი იმ ინფრასტრუქტურის შემოწმება, სადაც და რა
მეთოდებითაც ხორციელდებოდა ინფორმაციის მოპოვება კავშირგაბმულობის არხებიდან
და ტელეკომუნიკაციის საშუალებებიდან.
მოსარჩელეთა მტკიცებით, სატელეფონო საუბრის ფარული მიყურადების
განხორციელების სისტემა არ იყო ეფექტური, ვინაიდან ტექნოლოგიური საშუალებების
მონტაჟი საგამოძიებო უწყების კომპეტენციას წარმოადგენდა. ეს ქმნიდა რისკებს იმგვარი
ალტერნატიული საშუალებების მონტაჟისთვის და გამოყენებისთვის, რომლის
კონტროლიც ინსპექტორის მიერ შეუძლებელი იყო. ამავდროულად, მოპოვებულ
ინფორმაციაზე კონტროლის შესაძლებლობა მხოლოდ კანონიერების ნაწილის შემოწმებას
გულისხმობდა, შესაბამისად, ვერ ხდებოდა მთელი იმ სისტემის კონტროლი, სადაც
მონაცემთა მოპოვების მეთოდები და საშუალებები იყო განთავსებული. დამატებითი
გარემოების თანახმად, ინფორმაცია, რომელიც მოიპოვებოდა კავშირგაბმულობის
არხებიდან და ტელეკომუნიკაციის სხვადასხვა საშუალებებიდან, კანონის თანახმად,
უნდა ყოფილიყო შენახული ორი წლის ვადით. ეს კი, სასამართლოს მიერ
არაპროპორციულად შეფასდა, ვინაიდან არ იყო დადგენილი დიფერენცირება და
კრიტერიუმები იმის შესახებ, თუ რა მიზნებს ემსახურებოდა თითოეული მონაცემის ამ
ვადით შენახვა.
 113
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სასამართლომ აღნიშნა, რომ საგამოძიებო მოქმედებები თანამედროვე სახელმწიფოში

აუცილებელი მოვლენაა, თუმცა ამ შემთხვევაში ყურადღება ექცევა ამ საგამოძიებო
მოქმედებათა შედეგად ადამიანის უფლებაში, კერძოდ, პირადი ცხოვრების უფლებაში
ჩარევის პროპორციებს. სასამართლოს აზრით, უფლებაში ჩარევის მოცემული მოდელი არ
იყო პროპორციული. არსებობდა მომეტებული რისკები ადამიანთა პირადი ცხოვრების
უფლების დარღვევისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ კანონიერებაზე კონტროლის მიზნით
პროცესში ჩართული იყო ინსპექტორი, რეგულირების არსებული მოდელი კვლავაც
რისკების შემცველი იყო და ადგენდა უფლების დაცვის სუსტ გარანტიებს.
საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე მიუთითა ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს საქმეზე Roman Zakharov v. Russia (04.12.2015) და აღნიშნა, რომ უფლების
ბოროტად გამოყენებისკენ განსაკუთრებით მიდრეკილია ისეთი სისტემა, რომელიც
უსაფრთხოების სამსახურებსა და პოლიციას აძლევს შესაძლებლობას უშუალოდ
ჰქონდეთ წვდომა მოქალაქეთა კომუნიკაციის საშუალებებზე (კუბლაშვილი, 2017, გვ. 164).
ამდენად, სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო ელექტრონული კომუნიკაციების
შესახებ საქართველოს კანონისა და საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის შესაბამისი ნორმები. მეტი თვალსაჩინოებისთვის სასურველია მოვახდინოთ
ზემოაღნიშნულ ნორმათა კონკრეტული ციტირებები.
1. ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3
მუხლის 31-ე ნაწილი, რომლის მიხედვითაც განსაზღვრული იყო ფარული საგამოძიებო
მოქმედებების განხორციელების ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემა, კერძოდ
„ტექნიკურ და პროგრამულ გადაწყვეტილებათა ერთობლიობა, რომელიც გამორიცხავს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ელექტრონული თანხმობის გარეშე
სამართალდამცავი ორგანოს მონიტოგინგის სისტემების მეშვეობით ობიექტის
აქტივაციის შესახებ ბრძანების დამოუკიდებლად განხორციელების შესაძლებლობას.“
2. ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1433-ე
მუხლის მე-4 ნაწილი, რომლის მიხედვით სატელეფონო საუბრის ფარული მიყურადებისა
და ჩაწერისას, ასევე, ინფორმაციის მოხსნისა და ფიქსაციისას კავშირგაბმულობის
არხიდან, კომპიუტერული სისტემებიდან და ამ მიზნით კომპიუტერულ სისტემაში
შესაბამისი პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებათა ინსტალაციისას საგამოძიებო
უწყება იყენებდა „კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი
შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, კავშირგაბმულობის ქსელებიდან
და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში
 114
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მოპოვების ტექნიკურ შესაძლებლობას.“ ასევე, კომუნკაციის აღნიშნულ საშუალებებთან,

ამავე ნაწილის მიხედვით, მას ჰქონდა სათანადო აპარატურისა და პროგამული
უზრუნველყოფის მოწყობილობათა განთავსებისა და მონტაჟის უფლებამოსილება.
3. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსთან შესაბამისობის მიზნით, პარალელურად
გაუქმდა ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ საქართველოს კანონის მე-83-ე მუხლის
პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, რის მიხედვითაც სახელმწიფო საგამოძიებო უწყებას
ჰქონდა „კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი
შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, სასადგურე აპარატურიდან,
კავშირგაბმულობის ქსელებიდან და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან
ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკური შესაძლებლობა,“ ხოლო ამ მიზნით,
საჭიროების შემთხვევაში კომუნიკაციის აღნიშნულ საშუალებებთან, ჰქონდა უფლება
უსასყიდლოდ განეთავსებინა მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემა და სხვა
სათანადო აპარატურა, ასევე, პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებები.
4. ასევე, ანტიკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი ზემოაღნიშნული კანონის მე-83-ე მუხლის
პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი, რომლის მიხედვითაც, საგამოძიებო უწყებას ჰქონდა
შესაძლებლობა კავშირგაბმულობის არხში განეხორციელებინა მაიდენტიფიცირებელი
მონაცემების კოპირება და მათი 2 წლის ვადით შენახვა.
ამ ნორმების გაუქმებით საკონსტიტუციო სასამართლომ რამოდენიმე საკითხს გაუსვა
ხაზი, კერძოდ: 1. ფარული მიყურადების ორეტაპიანი სისტემა არ იყო ეფექტური; 2.
კავშირგაბმულობის არხიდან და შესაბამისი სისტემებიდან უფლებამოსილი საგამოძიებო
ორგანოს მიერ პერსონალურ მონაცემთა მოპოვების მიზნით შესაბამისი ტექნიკური და
პროგრამული საშუალებების მონტაჟი ქმნიდა საგრძნობ რისკებს პროცესის
არალეგიტიმურად წარმართვისთვის; 3. მოპოვებული მონაცემების შენახვა 2 წლამდე
ვადით ჩაითვალა პირად ცხოვრებაში ჩარევის არათანაზომიერ საშუალებად.
კანონმდებლობის შესაბამისი ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობის შემდგომ, დღის
წესრიგში დადგა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შესაბამისად
სამართლებრივი ურთიერთობის ახლებურად მოწესრიგების საკითხი. როგორც
ცნობილია საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 25-
ე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად „საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ სამართლებრივი
აქტის ან მისი ნაწილის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემდეგ არ შეიძლება ისეთი
სამართლებრივი აქტის მიღება/გამოცემა, რომელიც შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს,
რომლებიც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი.“ შესაბამისად, საკითხის
 115
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მოწესრიგებისას უნდა იქნეს უზრუნველყოფილი ნორმის როგორც ფორმალური, ისე

შინაარსობრივი თავსებადობის თავიდან აცილება კანონის ძალადაკარგულ დანაწესთან.
სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდგომ, ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა
გახლდათ ახალი სამსახურის - სსიპ ოპერატიულ ტექნიკური სააგენტოს შექმნა, რომლის
უფლებამოსილებებიც გაიწერა საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - საქართველოს
ოპერატიულ ტექნიკური სააგენტოს შესახებ კანონით. ამ კანონის პირველი მუხლის
მიხედვით იგი სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის მმართველობაში შემავალი
საჯარო სამართლის იურიდიული პირია. უფლებამოსილებებიდან ყურადღებას იპყრობს
კანონის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტი, რის მიხედვითაც „ელექტრონული
საკომუნიკაციო ქსელებით გადაცემული კომუნიკაციის რეალურ დროში მოპოვებას
სააგენტო ახორციელებს კომუნიკაციის რეალურ დროში მოპოვების სტაციონარული,
ნახევრად სტაციონარული ან არასტაციონარული ტექნიკური შესაძლებლობების
გამოყენებით.“ ამ ულებამოსილების განხორციელების მიზნით, სააგენტოს, კანონის მე-9
მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, შეუძლია „საჭიროების შემთხვევაში,
ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიის ქსელურ ან/და სასადგურე
ინფრასტრუქტურაზე უსასყიდლოდ განათავსოს/დაამონტაჟოს მართლზომიერი
გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემა ან/და მასთან დაკავშირებული/მისი
ფუნქციონირებისთვის აუცილებელი აპარატურა ან/და პროგრამული უზრუნველყოფის
საშუალებები,“ ხოლო რაც მეტად მნიშვნელოვანია, სააგენტოს, ამავე მუხლისა და
პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მიხდვით, უფლება აქვს „ელექტრონული კომუნიკაციის
კომპანიას მოსთხოვოს, იქნიოს მისი ინფრასტრუქტურის მეშვეობით განხორციელებული
კომუნიკაციის შინაარსის და მისი მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების უფლებამოსილი
ორგანოს მონიტორინგის სისტემისთვის რეალურ დროში მიწოდების სტაციონარული
ტექნიკური შესაძლებლობა კომუნიკაციის რეალურ დროში მოპოვების სტაციონარული
ტექნიკური შესაძლებლობით განსაზღვრული არქიტექტურისა და ინტერფეისების
შესაბამისად.“
ახლებურად ჩამოყალიბდა ელექტრონული კომუნიკაციის შესახებ კანონის მე-83
მუხლი, რომელიც განსაზღვრავს სააგენტოს მიერ ელექტრონული კომუნიკაციის
მაიდენტიფიცირებელ მონაცემთა ბაზების კოპირებასა და შენახვის ვადას. კერძოდ, ამავე
მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად „უფლებამოსილ ორგანოს უფლება აქვს,
განახორციელოს ელექტრონული კომუნიკაციის მაიდენტიფიცირებელ მონაცემთა
ბაზების კოპირება და შეინახოს ისინი ელექტრონული კომუნიკაციის
 116
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მაიდენტიფიცირებელ მონაცემთა ცენტრალურ ბანკში,“ რაც სსიპ - საქართველოს

ოპერატიულ ტექნიკური სააგენტოს შესახებ კანონის მე-15 მუხლის თანახმად შეიძლება
განხორციელდეს 12 თვემდე ვადით. მისი გაგრძელება ერთჯერადად დასაშვებია
არაუმეტეს 3 თვით. ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ კანონის მე-83 მუხლის მე-2
პუნქტით, ასევე, დადგენილია, რომ სააგენტოს „[...] უფლება აქვს, ჰქონდეს წვდომა
ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიის შესაბამის მონაცემთა ბაზებზე. [...].“
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში განხორციელებული ცვლილებების
შესაბამისად, გაუქმდა ე.წ. ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემა, რის მიხედვითაც
ინსპექტორის თანხმობის გარეშე საგამოძიებო მოქმედების (ფარული მიყურადების)
დაწყებას არ ექნებოდა ადგილი. სანაცვლოდ განისაზღვრა, რომ ფარული მიყურადების
მოთხოვნით მოსამართლისთვის წარდგენილი შუამდგომლობის დადასტურების
შემთხვევაში მოსამართლის განჩინების ერთ-ერთი ეგზემპლარი, რომელიც შეიცავს
მხოლოდ რეკვიზიტებსა და საერზოლუციო ნაწილს განჩინების გამოტანისთანავე
სასამართლოს მიერ გადაეცემა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორს (სისხლის
სამართლის საპროცესო კოდექსის 1433-ე მუხლის მე-5 ნაწილი). თავის მხრივ, იგივე
მოსამართლის განჩინება, რომელიც შეიცავს მხოლოდ რეკვიზიტებსა და სარეზულუციო
ნაწილს, სააგენტოს მიერ წარედგინება ინსპექტორს, თუმცა ამჯერად ელექტრონული
ფორმით (კოდექსის 1433-ე მუხლის მე-51 ნაწილი). განსხვავებული წესია დადგენილი იმ
შემთხვევებისთვის, სადაც საგამოძიებო მოქმედება გადაუდებელი აუცილებლობის
მოტივით უნდა ჩატარდეს. ასეთ შემთხვევაში საგამოძიებო მოქმედების ჩატარდებიდან 12
საათის განმავლობაში პროკურორი ან მისი დავალებით გამომძიებელი მატერიალური
ფორმით აწვდის ინსპექტორს დადგენილებას, რომელიც უნდა შეიცავდეს მხოლოდ
რეკვიზიტებსა და სარეზოლუციო ნაწილს. ამავდროულად, სააგენტო ინსპექტორს აწვდის
იმავე დადგენილებას, თუმცა ელექტრონული სახით, კონტროლის ელექტრონული
სისტემის მეშვეობით (კოდექსის 1433-ე მუხლის მე-62 ნაწილი).
საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილების შემდგომ
მიღებული ნორმების ანალიზის შედეგად მიზანშეწონილია განვიხილოთ რამდენად არის
აღმოფხვრილი კანონმდებლის მიერ გადაწყვეტილებაში მითითებული ნაკლოვანებები.
გადაწყვეტილებაში მითითებული ფარული მიყურადების ე.წ. ორეტაპიანი სისტემის
არაკონსტიტუციურად ცნობის შემდგომ კანონმდებელმა ინსპექტორს ფარული
მიყურადების განხორციელებისას მიანიჭა პროცესის კონტროლის ისეთი მეთოდი,
რომელიც გულიხსმობს საგამოძიებო უწყებათა შემოწმებას სასამართლოს მიერ
 117
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მიღებული განჩინებისა და პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე.

ამ მხრივ, საკითხის ამგვარად რეგულირება სრულად შეესაბამება საკონსტიტუციო
სასამართლოს გადაწყვეტილების ფორმალურ და მატერიალურ მოთხოვნას.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ასევე, მითითებული იყო, რომ
სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურისთვის ტექნიკური და პროგრამული
საშუალებების მონტაჟის ექსკლუზიური უფლების, ასევე, კოპირებული მონაცემების 2
წლით შენახვა, წარმოადგენდა არაპროპორციულ ჩარევას ადამიანის პირადი ცხოვრების
უფლებაში და, ასევე, ქმნიდა საგრძნობ რისკებსა და გამოწვევებს სახელმწიფოში ამ
უფლების დაცვისათვის. მიუხედავად ამისა, გადაწყვეტილებაში მითითებულ
ნაკლოვანებებზე რეაგირება მხოლოდ ფორმალური კუთხით მოხდა, ხოლო
შინაარსობრივად (მატერიალურად) რეგულირება დიდად განსხვავებული არაა. კერძოდ:
1. ფარული მიყურადების განხორციელების ექსკლუზიური უფლებამოსილება ისევ
სახელმწიფო სტრუქტურას დარჩა ხელთ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ უფლებამოსილებით
აღარ სარგებლობს სახელმწიფო უსაფრთხოების სააგენტო, პროცესს ახორციელებს მის
დაქვემდებარებაში არსებული უწყება (სააგენტო);
2. მატერიალური და ტექნიკური საშუალებების (მოწყობილობებისა და პროგრამული
უზრუნველყოფის) განთავსების ექსკლუზიური უფლებამოსილება ისევ სახელმწიფო
ორგანოს აქვს, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ნაცვლად - სააგენტოს;
3. საკომუნიკაციო სივრცეში მონაცემებთან წვდომისა და კოპირების უფლებამოსილება
კვლავ სახელმწიფო სტრუქტურის ხელშია, თუმცა ამჯერად, სააგენტოს
უფლებამოსილებას წარმოადგენს. ამდენად, შინაარსობრივი მოცემულობა ნაკლებად თუ
განსხვავდება ადრე არსებული რეალობისგან. ამდენად, „შესაძლოა საკამათო იყოს
სააგენტოს დამოუკიდებლობა, რადგან იგი შექმნილია სახელმწიფო უსაფრთხოების
სამსახურის მმართველობის სფეროში“ (კუბლაშვილი, 2017, გვ. 166). აქედან გამომდინარე
ვასკვნით, რომ ახალმა ცვლილებებმა ვერ გამორიცხა ის რისკები, რის გამოც
საკონსტიტციო სასამართლომ ძალადაკარგულად გამოაცხადა ხსენებული
საკანონმდებლო ნორმები.
აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ სახელმწიფოს ხელთ ამგვარი ბერკეტის არსებობა
აუცილებლობას წარმოადგენს, საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და თავდაცვისთვის
მსგავსი მექანიზმის არსებობა უპირობო საჭიროებაა. განვითარებული დემოკრატიის
მქონე ისეთ ქვეყანაში, როგორიცაა, მაგალითად, გერმანია, ფარული საგამოძიებო
მოქმედების - მიყურადების პროცესის ლეგიტიმაცია მხოლოდ სასამართლო კონტროლით
 118
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ხდება (მოსამართლის განჩინების სახით; იხ. გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 100b მუხლის პირველი ნაწილი). შესაბამისად,
პროცესს არ ზედამხედველობს გერმანიის ფედერალური რესპუბლიკის ინფორმაციის
კომისარი (პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის უფლებრივად მსგავსი
თანამდებობის პირი).
აქვე უნდა დაისვას კითხვა: რით არის გამოწვეული ქართულ სამართლებრივ სივრცეში
ამ საკითხის რეგულირების ერთობ განსხვავებული წესი? - ამ შეკითხვაზე კონკრეტული
პასუხი არ უნდა ვეძიოთ. საკითხი ისეთ ზოგად კატეგორიებთან არის კავშირში,
როგორიცაა სამართლებრივი კულტურის ნაკლებობა, სახელმწიფო ორგანოების მიმართ
სანდოობის დაბალი დონე, საზოგადოდ გავრცელებული აზრი თითქოს „ყველას უსმენენ“
და ა.შ. აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ 2014 წლის საკანონმდებლო ცვლილებებთან
დაკავშირებით ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებებისა და კანონის უზენაესობის
დირექტორატის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის განყოფილების მოსაზრების თანახმად
იმდროინდელი საკანონმდებლო ცვლილებების განხორციელების ერთ-ერთ წინაპირობას
საქართველოში მიმდინარე სკანდალური პროცესები წარმოადგენდა (მასობრივი უკანონო
ფარული მიყურადების შემთხვევები), რის გამოც საჭირო გახდა ამ საკითხის ახლებური
დარეგულირება (Council of Europe, Directorate General Human Rights and Rule of Law, 2014,
გვ. 6). თუმცა, მიუხედავად ამ რეგულაციის კვლავ შეცვლისა, დღეს არებული
რედაქციით, შინაარსობრივად ნაკლებად თუ შეიცვალა ვითარება. მაშინ, აქვე უნდა
დაისვას მეორე კითხვაც: ძირითად უფლებათა დაცვის მიზნით, როგორ უნდა მოხდეს ამ
საკითხის ეფექტური რეგულირება? - მთავარი არაა ის თუ რამდენი უწყება ან
თანამდებობის პირი იქნება ჩართული ამ პროცესში. მნიშვნელოვანია უზრუნველყოფილ
იქნეს ზემოხსენებული ექსკლუზივების დაწესებისგან თავის არიდება. ზოგადად,
მოცემული რისკების გასანეიტრალებლად სასურველია არსებობდეს გამოძიების
ფუნქციისგან დისტანცირებული, პროფესიულად არადაინტერესებული,
დამოუკიდებლობის ფორმალური და შინაარსობრივი სტატუსის მქონე, ეფექტურად
კონტროლირებადი ორგანო (კუბლაშვილი, 2017, გვ. 164). შესაბამისად, მეტად
სასურველია მიყურადების განმახორციელებელ დაწესებულებას (სააგენტო) არ გააჩნდეს
ტექნიკურ და პროგრამულ საშუალებათა მონტაჟის ერთპიროვნული უფლებამოსილება,
ასევე, გარდა მოსამართლის მხრიდან განჩინების გამოტანისა, გაიზარდოს სასამართლოს
როლი და კონტროლი ზემოხსენებულ პროცესზე, როგორც სამართლებრივი ისე
ტექნიკური კუთხით. ალტერნატივის სახით, ასევე, მიზანშეწონილია შეიქმნას
 119
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

აღმასრულებელი ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელი ორგანო, რომლის კომპეტენცია

მხოლოდ აღნიშნული საკითხით შემოიფარგლება.
ფარული საგამოძიებო მოქმედებების მართლზომიერი ჩატარების საკითხი არამარტო
ქართული სამართლებრივი რელობისთვის დამახასიათებელი პრობლემატიკაა. ამ
პროცესის კანონიერების საკითხი, ასევე, 2016 წელს გერმანიის ფედერალური
საკონსტიტუციო სასამართლოს დღის წესრიგში დადგა. გერმანიის ფედერალური
კრიმინალური სამსახურის უფლებამოსილებათა დამდგენი კანონის მიხედვით,
სამსახური უფლებამოსილი იყო განეხორციელებინა ფარული ვიდეოთვალთვალი,
განეთავსებინა ვიდეო და აუდიო სისტემები საცხოვრებელ ბინაში, სააბაზანოსა და
საძინებელში. სასამართლოს აზრით უფლების დამდგენი ზოგიერთი ნორმა არ
შეესაბამებოდა განსაზღვრულობის პრინციპს და განუზომლად ერეოდა ადამიანის
პირადი ცხოვრების სფეროში. სასამართლოს აზრით, თავდაპირველად სასურველია ამ
ტიპის ინფორმაციის ანალიზი მოხდეს დამოუკიდებელი ორგანოს მიერ და მხოლოდ ამის
შემდეგ გამოიყენებოდეს კრიმინალური სამსახურის მიერ. გარდა ამისა,
გადაწყვეტილებაში მითითებული იყო, რომ კონსტიტუციას არ შეესაბამებოდა ნორმა,
რომელიც ფედერალურ კრიმინალურ სამსახურს ანიჭებდა უფლებას მოპოვებული
ინფორმაცია სრული სახით გადაეცა სადაზვერვო და კონტრდაზვრევითი
ორგანოებისთვის. სასამართლოს აზრით, ამგვარი გადაცემა უნდა მოხდეს მხოლოდ
განსაკუთრებული დანაშაულების გამოძიების მიზნით (კუბლაშვილი, 2017, გვ. 166).
ამდენად, ამ პერიოდისთვის, საქართველოში მოქმედი ნორმების შინაარსი ნაკლებად
თუ უზრუნველყოფს პირადი ცხოვრების, მათ შორის, პერსონალური მონაცემების
დაცვას. ერთი რამ კი, დანამდვილებით შეიძლება ითქვას: ჯერ კიდევ 1990 წელს საქმეზე
Kruslin v. France (24.04.1990) ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ცხადად
განმარტა, რომ სატელეფონო საუბრების მოსმენა უფლების განსაკუთრებულ შეზღუდვას
წარმოადგენს და ამიტომ ამგვარი მოქმედება უნდა გამომდინარეობდეს კანონიდან,
რომელიც განსაკუთრებული სიზუსტითაა ფორმულირებული. აქვე, სასამართლო ხაზს
უსვამს იმ გარემოებას, რომ მოსმენის განხორცილებისთვის არსებული ტექნოლოგიები
გამუდმებით ვითარდება (ბოხაშვილი, კორკელია, 2017, გვ. 30-31).
მნიშვნელოვანია, რომ არსებული სირთულის გადაჭრის გზები კონსტიტუციურ
დონეზეც ვეძიოთ, კერძოდ, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების კონსტიტუციით
დამოუკიდებელი განმტკიცება და ამ გზით მოცემული უფლების უფრო მაღალ
საფეხურზე აყვანა, გააძლიერებს მისი დაცვის ხარისხს სახელმწიფოში.
 120
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

2.4.4. 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური ცვლილებები - გარანტია პერსონალურ

მონაცემთა დაცვის უფლებისთვის?
გარდა მოქმედი კონსტიტუციის დებულებების განხილვისა, მიზანშეწონილია
საქართველოს პარლამენტის 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონის იმ
დებულებების განხილვა, რომელიც ეხება პირადი ცხოვრებისა და პერსონალური
მონაცემების დაცვას.
პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგადად კონსტიტუციური კანონის არსებული
რედაქციით, მნიშვნელოვნად იცვლება სხვადასხვა სამართლებრივი საკითხის
ფორმულირება, მათ შორის, ის თავიც, რომელიც ეხება ადამიანის ძირითად უფლებებს.
საყურადღებოა, რომ ახალი კანონპროექტით ჩნდება „პირადი სივრცის“ ცნება და
კანონპროექტის მე-15 მუხლი დასათაურებულია როგორც „პირადი და ოჯახური
ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობისა და ინფორმაციული
თვითგამორკვევის უფლებები.“ იქედან გამომდინარე, რომ წინამდებარე სადისერტაციო
ნაშრომის კვლევის საგანს წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და
დამუშავების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტიების განსაზღვრა, აუცილებელია
აღნიშნული კანონპროექტის შესაბამისი დებულებების განხილვა.
ახლებური მოწესრიგება არსებულისგან განსხვავდება ცნებათა ფორმულირებითა და
სტრუქტურით. თვალსაჩინოა, რომ კანონმდებელმა ამჯერადაც უარი თქვა პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლების დამოუკიდებელ რეგულირებაზე. რამდენადაც სახეზეა
განსხვავებები, აუცილებელია განვიხილოთ ისინი და დავადგინოთ თუ რა
სამართლებრივი დაცვის გარანტიებზეა საუბარი ამ მიმართულებით.
კონსტიტუციური კანონის ინიცირებული ვერსიის მე-15 მუხლი განსხვავებულია იმ
ვერსიისგან, რომელიც არის მიღებული. თავდაპირველად ცნებები „პირადი და ოჯახური
ცხოვრება“ საერთოდ არ ფიგურირებდა კანონპროექტში. ნახსენები იყო მხოლოდ „პირადი
სივრცე.“ კონსტიტუციური კანონპროექტის პირველადი ვერსიის განმარტებით ბარათში
(საქართველოს პარლამენტი, განმარტებითი ბარათი საქართველოს კონსტიტუციური
კანონზე „საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ,“ პუნქტი „ა.გ.“,
მე-15 მუხლი) კანონმდებელი მიუთითებდა, რომ მთავარი მიზეზი თუ რატომაც
ფორმულირება „პირადი ცხოვრების უფლება“ ამოიღეს იყო ის, რომ პირადი ცხოვრება
დაცული იქნებოდა პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებით, რაც პროექტის
თანახმად მე-12 მუხლით არის დადგენილი. ამასთან, განმარტებითი ბარათი უთითებდა,
რომ „პირადი სივრცე და კომუნიკაცია სრულად მოიცავს ადამიანის თავისუფლების იმ
 121
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ასპექტებს, რომელიც საჭიროებს დაცვას კონსტიტუციის მოცემული მუხლით.“ ამ

მოცემულობით, კანონმდებელმა, ერთი შეხედვით, გამიჯნა პირადი ცხოვრების, პირადი
სივრცისა და კომუნიკაციის უფლებები ერთმანეთისგან.
პირადი სივრცის ცალსახა განმარტება არ არსებობს. შესაბამისად, არც ის შეგვიძლია
ვთქვათ თუ რა განმასხვავებელი ნიშნები ახასიათებს მას „პირადი ცხოვრების“
ფორმულირებით მოცემული შინაარსისგან. ისტორიულად, პირადი სივრცის წარმოშობა
უკავშირდება ფეოდალურ ეპოქას, მონარქის მმართველობის შეზღუდვა დროთა
განმავლობაში ხდებოდა ადამიანის უფლებებით, მათ შორის, პირადი სფეროს
პატივისცემის მეშვეობით და ამ გზით ამ სივრცეში სახელმწიფოს ჩარევის გამორიცხვით
(Horwitz/ჰორვიცი, 1982, გვ. 1424).
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის მიხედვით, პირადი სფერო
შედგება ოთხი ძირითადი ელემენტისგან: ადამიანის პირადი ცხოვრება, ოჯახური
ცხოვრება, საცხოვრისი და კორესპოდენცია, ამასთან, ეს სფეროები არ არიან
ურთიერთგამომრიცხავნი. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო არ ახდენს
რომელიმე მათგანის ფარგლების ინტერპრეტაციას და მოქნილია თავის მიდგომაში. ეს
საშუალებას იძლევა მოხდეს ამ ელემენტების განმარტება ისე, რომ გათვალისწინებულ
იქნეს სოციოლოგიური, სამართლებრივი და ტექნოლოგიური პროგესით გამოწვეული
საკითხები (Roagna/როანა, 2012, გვ. 10).
პირად სფეროსთან დაკავშირებული საკითხები ფართო დიაპაზონის შემცვლია, მასში
მოიაზრება უკიდურესად პირადი საკითხები, ასევე, საზოგადო მოვლენებიც. საქმეში
Bruggemann and Scheuten v. Federal Republic of Germany (1981) აღინიშნა, რომ პირადი
სფეროს დაცვის უფლება უზრუნველყოფს ინდივიდისთვის შესაძლებლობას, სადაც მას
თავისუფლად შეუძლია საკუთარი თავის თავისუფალი განვითარება და მოიცავს
სქესობრივ (ინტიმურ) ცხოვრებასთან დაკავშირებულ საკითხებსაც (იქვე, გვ. 16). მეორე
მხრივ, პირადი სფეროს განვრცობილი ინტერპრეტაცია სასამართლომ ჩამოაყალიბა
საქმეში Moreno Gomez v. Spain (16.02.2005). გარემოებათა მიხედვით განმცხადებელის
საცხოვრისთან არსებული ხმაური მას არ აძლევდა მშვიდი ძილის საშუალებას.
სასამართლომ დაადგინა, რომ შესაბამისმა მუნიციპალიტეტმა არ აღკვეთა აღნიშნული
ვითარება და, ამდენად, სახელმწიფომ ვერ უზრუნველყო განმცხადებლის პირადი
სფეროს დაცვა. ამით სახელმწიფომ არ შეასრულა პოზიტიური ვალდებულება (იქვე, გვ.
79). აღსანიშნავია, რომ ასეთ შემთხვევებში, პირის პირად სფეროზე გავლენას ნეგატიური
 122
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ხასიათი ექნება მაშინ თუ, მაგალითად, განმცხადებლს საკუთარი საცხოვრებელი მიდამოს

ფარგლებში ადგება სერიოზული ზიანი (იქვე, გვ. 80).
გამომდინარე იქედან, რომ პირადი სივრცე ფართო ცნებაა, მისი ჩარევის საფუძვლები
აუცილებლად უნდა პასუხობდეს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით
დადგენილ მოთხოვნებს, კერძოდ, ამ უფლების შეზღუდვისთვის უნდა არსებობდეს
მართლზომიერი საფუძველი, შეზღუდვას უნდა ჰქონდეს კანონიერი მიზანი და უფლების
შეზღუდვა აუცილებელი უნდა იყოს დემოკრატიულ საზოგადოებაში. გარდა ამისა,
თითოეული საფუძველი უნდა აკმაყოფილებდეს კონკრეტულ მოთხოვნებსაც.
მართლზომიერ საფუძველში უნდა მოვიაზროთ კანონი (ნორმატიული აქტი), რომელიც
არის ყველასათვის ხელმისაწვდომი და განჭვრეტადი (ბოხაშვილი, კორკელია, 2017, გვ.
27-28). მიზანს უნდა წარმოადგენდეს ჩამოთვლილთაგან ერთ-ერთი მაინც: ეროვნული
უშიშროება, საზოგადოებრივი უსაფრთხოება, ქვეყნის ეკონომიკური ინტერესები,
უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილება, ჯანმრთელობის, მორალის ან სხვათა
უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა (იქვე, გვ. 31). უფლების შეზღუდვის
აუცილებლობა დემოკრატიულ საზოგადოებაში უნდა იყოს გამოწვეული მწვავე
საზოგადოებრივი საჭიროებით, რაც თანაზომიერების პრინციპის საფუძველზე უნდა
გადაწდეს. ამდენად, სახელმწიფოს მიერ გატარებული ღონისძიება ძირითადი უფლების
შეზღუდვის ნაწილში უნდა გამომდინარეობდეს მომეტებული საზოგადოებრივი
საჭიროებიდან (იქვე, გვ. 32-33). აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში ბოლოს
განხორციელებული კონსტიტუციური ცვლილებები ჯერ ძალაში არაა შესული, ამდენად,
საინტერესო იქნება ის განმარტებები, რასაც შემოგვთავაზებენ საერთო სასამართლოები
და საკონსტიტუციო სასამართლო. სასურველია, პირადი სივრცის ფორმულირებას
ისეთივე განმარტება მიეცეს, როგორიც დადგენილია ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს მიერ პირად სფეროსთან დაკავშირებით.
ამდენად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პირადი სივრცე ფართო ცნებაა და მოიცავს პირის
აქტივობათა ნებისმიერ სახეობას, იგი უკავშირდება ინტიმურ საკითხებს, ასევე, ისეთ
საზოგადო მოვლენებს, რომლებსაც გავლენა აქვთ ინდივიდზე.
მიუხედავად ინიცირებული ვერსიისა, კონსტიტუციური კანონის მე-2 მოსმენით, მის
მე-15 მუხლში ცვლილებები განხორციელდა, რაც მოიცავდა „პირადი და ოჯახური
ცხოვრების ხელშეუხებლობის“ ფორმულირებისა და ამ უფლების შეზღუდვის თანმდევი
პირობების დაწესებას, ასევე, მუხლის დანარჩენ პუნქტებში ტერმინოლოგიურ
ცვლილებებს. ამ მუხლში განხორციელებულ ცვლილებასთან დაკავშირებით არგუმენტის
 123
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სახით, პარლამენტის თავმჯდომარე ირაკლი კობახიძე და დეპუტატი ეკა ბესელია

აღნიშნავენ, რომ მე-15 მუხლში „პირადი და ოჯახური ცხოვრების ხელშეუხებლობის“ და
ამ უფლების შეზღუდვის შემთხვევების დამატება განპირობებული იყო ადამიანის
უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის გავლენით, რომელიც ანალოგიურად
შეიცავს მსგავს ფორმულირებას. შესაბამისად, კანონმდებლებმა კონვენციის ტექსტთან
მეტად ჰარმონიზმების მიზნით, მიზანშეწონილად ჩათვალეს მე-15 მუხლში ამ
ცვლილების დამატება. დამატებითი არგუმენტები ამ ცვლილებასთან მიმართებით არ
მოიპოვება (საქართველოს პარლამენტი, კანონპროექტის მე-2 განხილვის
აუდიოჩანაწერი).
ამ მსჯელობის გათვალისწინებით, ცალსახაა, რომ ახლებური რედაქციით
პერსონალური მონაცემების დაცვის უფლება ინდივიდს გარანტირებული აქვს, როგორც
პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებით, ისე პირადი და ოჯახური ცხოვრების
ხელშეუხებლობის, ასევე, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის
უფლებით. თუმცა, ეს არ გამორიცხავს პერსონალურ მონაცემთა დაცვისთვის
განსაკუთრებული სამართლებრივი რეჟიმის დაწესების აუცილებლობას, რამდენადაც
კონსტიტუციის ახალი რედაქციით კანონმდებელი მხოლოდ აფართოებს პირადი
ცხოვრების ცნებას, ზრდის დაცული სფეროს ფარგლებს, სადაც, რა თქმა უნდა, მოიაზრება
უფლება პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე, თუმცა მას განსაკუთრებული ადგილი მაინც
არ ეთმობა.
ამ ეტაპზე, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ კონსტიტუციის ახალი რედაქციის შესაბამისი
დებულებები არ ცვლის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ხარისხს და მას
ისეთივე დაცვას ანიჭებს, როგორც ეს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციითაა
დადგენილი. მე-15 მუხლის ფორმულირებით ხდება პირადი ცხოვრების უფლებით
დაცული სფეროს ფარგლების გაფართოება. იგი არ აკონკრეტებს და არ ავიწროვებს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და დამუშავების პირობებს.
 124
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

თავი III. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის, როგორც ძირითადი უფლების

კონსტიტუციით დამოუკიდებლად მოწესრიგების მიზანშეწონილობა

3.1. ტექნოლოგიური პროგრესის გავლენის ზოგადი თავისებურებები პერსონალურ

მონაცემთა დაცვაზე
შინაარსობრივად პირადი ცხოვრებისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებები
ერთმანეთთან დაკავშირებულია. თუმცა, თუ ამ საკითხს მივუდგებით ინდივიდის
დაცვის ინტერესების პერსპექტივიდან, მიიჩნევა, რომ ის ინტერესები, რაც გვევლინება
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ქვეშ არ უნდა განიხილებოდეს პირადი
ცხოვრების უფლების ნაწილად. სხვა სიტყვებით, პრივატულობა (privacy) არის წმინდად
„დაცვითი“ უფლება, რომელიც იცავს პირის პირად სფეროს ინტერვენციისგან.
შესაბამისად, პირადი ცხოვრების დამცავი მექანიზმები ვერ გვთავაზობენ მექანიზმებს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვისთვის, ვინაიდან ამ უკანასკნელს უფრო ღია ხასიათი აქვს.
ნაცვლად აკრძალვისა, იგი აწესებს გარკვეულ პირობებს პერსონალური მონაცემების
გამოყენებისთვის (პურტოვა, 2010, გვ. 2). აქედან გამომდინარე, არ არსებობს შეჯერებული
აზრი იმის შესახებ, თუ რა სახის ურთიერთმიმართება არსებობს პერსონალურ მონაცემთა
დაცვასა და პრივატულობას შორის (იქვე, გვ. 3).
ზოგადად, პირადი ცხოვრებისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებას დაცვის
განსხვავებული წინაპირობები და ტრადიციები გააჩნიათ. უფლება პერსონალურ
მონაცემთა დაცვაზე მეტად ახალია და დაკავშირებულია ტექნოლოგიურ პროგრესთან,
რომლის შედეგადაც მათი შეგროვება, შენახვა და დამუშავება მეტად და მეტად მარტივი
ხდება. გარდა ამისა, არსებობს მოსაზრება, რომ უფლება პერსონალურ მონაცემთა
დაცვაზე უმეტესად ორიენტირებულია ჰორიზონტალური ტიპის ურთიერთობებზე და
სუბიექტს იცავს ისეთი ორგანიზაციებისგან, როგორიცაა მაგალითად Google და Facebook.
საყურადღებოა თავად ცნებაც, „პერსონალური მონაცემი“ არ არის პირადი ან სენსიტიური
ინფორმაციის ანალოგი, არამედ ძალზედ ფართოა. იგი მოიცავს ჩვეულებრივ და მათ
შორის საჯაროდ ცნობილ ინფორმაციას, რომლის მიხედვითაც შესაძლებელია პირის
იდენტიფიცირება (Sloot/სლოტი, 2015, გვ. 40). გარდა კერძო დაწესებულებებისა,
პერსონალურ მონაცემთა საკმაოდ მსხვილ დამმუშავებლებად სახელმწიფო ორგანოები
გვევლინებიან. სახელმწიფოს მიერ იდენტიფიცირების მექანიზმების გამოყენება
წახალისებულია საჯარო დაწესებულებების საქმიანობის კონტექსტში. ამ მიზნით,
ხელისუფლებისთვის ხელსაყრელია განვითარებული ტექნოლოგიების დანერგვა, ხოლო
ამ განვითარების პარალელურად ჩნდება ციფრული იდენტიფიცირების მართვის
 125
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მოთხოვნა, რომელიც უნდა დაექვემდებაროს სამართლებრივ ჩარჩოებს და მომხმარებლის

უფლებებზე იყოს ორიენტირებული (ჰერტი, 2008, გვ. 72).
თანამედროვე საზოგადოებრივი ურთიერთობების გათვალისწინებით, პერსონალური
მონაცემი არა მხოლოდ ინფორმაციული კატეგორიის ჭრილში არსებულ საგნად
გვევლინება, არამედ იგი სავაჭრო გარიგების ობიექტსაც კი წარმოადგენს. პერსონალური
ინფორმაცია, როგორც ადამიანური არსების გარდაუვალი „პროდუქტი“ გამუდმებული
დაკვირვების პირობებში ქმნის ინფორმაციის დიდ ერთობას, რომელიც შემდგომ
ხელმისაწვდომია შეგროვებისთვის, შენახვისთვის, გამოყენებისა და გავრცელებისთვის,
როგორც ღირებული საქონელი (ჰოლანდი, 2010, გვ. 895). პერსონალური მონაცემებით
ვაჭრობა მრავალი კორპორაციისა და კომპანიის საქმიანობის ნაწილს წარმოადგენს. მას
შემდეგ, რაც პერსონალური მონაცემი ხდება ვაჭრობის ობიექტი, თავს იჩენს ისეთი
საკითხი, როგორიცაა მონაცემებით ვაჭრობის შეზღუდვა. ამ შემთხვევაში მეცნიერთა
აზრი ორად იყოფა, რომელთაგან ზოგიერთი მსგავსი პრაქტიკის ჩამოყალიბების მომხრეა,
ხოლო ზოგი, მიიჩნევს, რომ აუცილებელია დაწესდეს მკაცრი შეზღუდვები (შვარცი, 2004,
გვ. 2057). საქართველოში პერსონალური მონაცემებით ვაჭრობა საკმაოდ აქტიურ ფაზაშია.
ამასთან, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ქართული სტანდარტი არ უშვებს იმის
შესაძლებლობას, რომ პერსონალური ინფორმაცია დაექვემდებაროს „ყიდვა-გაყიდვას.“
მაგალითად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის მე-8 მუხლის თანახმად
(პირველი და მე-3 პუნქტები), პირდაპირი მარკეტინგული შეტყობინებების
განხორციელებისთვის, ტელეფონის ნომრის გამოყენებამდე, აუცილებელია
დავრწმუნდეთ, რომ ეს ნომერი საჯარო წყაროდან იქნა მოპოვებული ან სუბიექტმა
(ფიზიკურმა პირმა) განაცხადა თანხმობა მის გამოყენებაზე. არაა გამორიცხული, რომ
ფიზიკურმა პირმა თანხმობა გასცეს მისი ტელეფონის ნომრის გასხვისების თაობაზე.
თუმცა, სირთულე იჩენს თავს მაშინ, როდესაც ფიზიკური პირი გადაწყვეტს მისი
პერსონალური მონაცემის გამოთხოვას ყველა იმ დამმუშავებლისგან, რომელიც იყენებს ამ
ინფორმაციას (შეად. პურტოვა, 2010).
დამუშავების პროცესის პრობლემატურ მხარეს წარმოადგენს პერსონალური
მონაცემების შეგროვება ქსელური მეთოდების გამოყენებით, როგორიცაა “spyware” და
“adware.” ქსელში ჩართული კომპიუტერული კომუნიკაციის ფარგლებში, პროგრამებს
მრავალ სხვა კომპიუტერთან შეუძლიათ დაკავშირება. მაგალითად “spyware”
განმარტებულია, როგორც პროგრამა, რომელიც ინსტალირდება მომხმარებლის ნების
გარეშე და უნებართვოდ ერთვება მოქმედებაში. მისი ერთ-ერთი ფუნქციაა
 126
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

კომპიუტერული რესურსების გამოყენება სხვადასხვა მიზნებისთვის, მათ შორის,

პერსონალური ინფორმაციის შეგროვებისთვის (ინტერნეტში მომხმარებლის
პრეფერენციებისა და ინტერესთა სფეროს მიხედვით) და მის საფუძველზე
მომხმარებლისთვის სარეკლამო შეტყობინებების გაგზავნისა და მიწოდებისთვის
(შვარცი, 2004, გვ, 2064-2065). “Spyware” ტექნოლოგიას შეუძლია მომხმარებლის
ინფორმაციის მითვისება სისტემური და მომხმარებლის პირადი ფაილებიდან. მრავალი
კომპანიის პირადი ცხოვრების დაცვის პოლიტიკა იუწყება, რომ მათ მიერ არ ხდება
სენსიტიური ინფორმაციის შეგროვება, თუმცა სრულებით იმის დადგენა, აქვს თუ არა
ადგილი მსგავს პრაქტიკას, შეუძლებელია (PC Tools).
განხილული პროცესის გათვალისწინებით, მაგალითად, პერსონალურ მონაცემთა
სავაჭრო საქონლის კატეგორიაში მოქცევა რამოდენიმე ეტაპისგან შედგება:
1. პირთა სიის ფორმირება, რომლებიც თანხმობას გამოთქვამენ პერსონალური
მონაცემების სავაჭრო საგნად ქცევაზე;
2. პირთა სიის ფორმირება, რომელთაც სურთ მიიღონ თავიანთი ინტერესის შესაბამისი
სარეკლამო შეტყობინებები;
3. ონლაინ ტრანზაქციების ჩამონათვალი, როგორიცაა შესყიდვები, რასაც შემდგომ თან
მოსდევს ამ ინფორმაციის შენახვა სავაჭრო მიზნებისთვის;
4. მეტამონაცემთა (metadata - ინფორმაცია ინფორმაციის შესახებ) ფორმირება, რომელიც
მოიცავს ინფორმაციას ინდივიდის პრეფერენციების შესახებ.
ჩამოთვლილთაგან მეტად საყურადღებოა მეტამონაცემი. იგი შეიცავს კომპიუტერული
ფაილის ავტორის სახელსა და ინიციალებს, კომპანიისა და ორგანიზაციის დასახელებას,
კომპიუტერის ან ქსელური სერვერის, ასევე, მყარი დისკის დასახელებებს, რომელიც
შემდგომ გამოიყენება როგორც ვაჭრობის ობიექტი და წარმოშობს პირად ცხოვრებაში
ჩარევის რისკებს (შვარცი, 2004, გვ. 2070). ცხადია, თუ პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავების სცენარი ზემოხსენებული პუნქტების შესაბამისად განვითარდა, რაც
ნებისმიერ შემთხვევაში მონაცემთა სუბიექტის მაქსიმალური ინფორმირების
ვალდებულებას გულისხმობს, პროცესი კანონიერებას დაექვემდებარება. თუმცა ამ დროს,
მონაცემთა სიმრავლის გათვალისწინებით, სულ უფრო მეტად საყურადღებოა ამ
პროცესის კანონიერების ზედმიწევნითი უზრუნველყოფა.
გასათვალისწინებელია ის საკითხიც, რომ ინფორმაციული პრივატულობა წარმოშობს
განსხვავებულ გამოწვევებს ფიზიკურ პრივატულობასთან შედარებით. ინფორმაციული
პრივატულობის მთავარ საკითხებს შორისაა პერსონალურ მონაცემთა გამოყენება მესამე
 127
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მხარეების მიერ და ამგვარი გამოყენების თანმდევი შედეგები, მაგალითად, ინდივიდთა

კატეგორიზაცია მათი პერსონალური ინფორმაციის მიხედვით (იქვე, გვ. 2075). ამ
პროცესმა შესაძლოა ბიძგი მისცეს მაიდენტიფიცირებელ ინფორმაციაში საკუთრების
უფლების გაჩენას, რაც ზრდის ვაჭრობის დონეს და აქვეითებს პირადი ცხოვრების დაცვის
ხარისხს (იქვე, გვ. 2077). საყურადღებოა, რომ ხელშეკრულების კლასიკური გაგების
თანახმად, იგი მოიცავს ინდივიდუალურ შეთანხმებებს, რომელზეც მომხმარებელი
გაცნობიერებულად და საკუთარი ნებით ახორციელებს თანხმობის გაცემას. სირთულე
მდგომარეობს იმაში, რომ პერსონალური მონაცემებით ონლაინ ვაჭრობისას, პირობები
უკიდურესად სტანდარტიზებული და არამოლაპარაკებადი იქნება, გაცემული თანხმობა
ვერ იქნება სათანადო (ჰოლანდი, 2010, გვ. 908). მართლაც, გაცნობიერებული თანხმობის,
როგორც ნების თავისუფალი გამოვლენის მაგალითი მნიშვნელოვნად წყვეტს
სამართლებრივი ურთიერთობის კანონიერების საკითხს. ევროპული კანონმდებლობის
მიხედვით არსებობს კანონიერი თანხმობის სამი ელემენტი, რომელიც კუმულაციურ
დაცვას საჭიროებს პროცესის ლეგიტიმურობისთვის, კერძოდ, აუცილებელია, რომ: 1.
პირი არ იმყოფებოდეს ზეწოლის ქვეშ; 2. იგი უნდა იყოს ჯეროვნად ინფორმირებული
მიზნისა და შედეგების თაობაზე; 3. რაც შეიძლება კონკრეტული იყოს იმ ურთიერთობის
ფარგლები, რაზეც გაიცემა თანხმობა (ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის
სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო,
2015, გვ. 75).
არსებობს მოსაზრებაც, რომ თუ სუბიექტებს პერსონალურ მონაცემებთან მიმართებით
საკუთრების უფლების გარკვეული ელემენტებით აღვჭურავთ, შესაძლოა სახეზე იყოს
რამოდენიმე უპირატესობა, კერძოდ: 1. მონაცემთა სუბიექტები მეტად დაინტერესდებიან
თავიანთი ინფორმაციით ვაჭრობის შესახებ; 2. მათ მეტად მიეცემათ შესაძლებლობა
გააკონტროლონ თავიანთი პერსონალური ინფორმაცია; 3. მათ მიეცემათ საშუალება
მეტად უზრუნველყონ საკუთარი პირადი ცხოვრების დაცვა, სარგებლის მიღების
პარალელურად (ჰოლანდი, 2010, გვ. 910-911).
მიუხედავად ამისა, პერსონალურ მონაცემებზე საკუთრების უფლების გარკვეული
თავისებურებების გავრცელება არ უნდა აღიქმებოდეს ისე, თითქოს იგი კარგავს ყველა იმ
მახასიათებელს, რითაც იგი გვევლინება პირადი ცხოვრების ნაწილად. მისი ბუნებიდან
გამომდინარე საკუთრების უფლების გავრცელების პარალელურად სრულებით არ უნდა
შეიზღუდოს ის შესაძლებლობები, რაც ინდივიდს ანიჭებს უნარს მართოს საკუთარი
პერსონალური მონაცემი (პურტოვა, 2010, გვ. 16).
 128
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მიუხედავად იმისა, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს

კანონი მთელ რიგ წინაპირობებს შეიცავს მარკეტინგული მიზნებისთვის მონაცემთა
გამოყენების თაობაზე, დამუშავების გაძლიერებული სისტემებისა და საზოგადოებაში
ინფორმირებულობის სათანადო დონის არარსებობის გათვალისწინებით ეს პროცესი
კანონიერი ჩარჩოებიდან მარტივად ექვემდებარება გამოსვლას. თუ საკითხს მივუდგებით
ეკონომიკური გადმოსახედიდან, ნათელი გახდება, რომ ფიზიკური პირების პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებას ამ მიზნებისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს. თავის მხრივ, ამას
გავლენა აქვს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებასა და შესაბამის მარეგულირებელ
კანონმდებლობაზე. აქვე უნდა ავღნიშნოთ, რომ დამმუშავებლის მიერ პრივატულობის
პოლიტიკის (privacy policy) დეკლარირება ინფორმაციის გამჟღავნების დონის გაზრდას
იწვევს, მიუხედავად იმისა კითხულობს ან იგებს თუ არა ამ პოლიტიკის შინაარსს
მომხმარებელი (ჰოლანდი, 2010, გვ. 899). თუმცა, პრივატულობის პოლიტიკის შემუშავება
და მისი საჯარო განთავსება არ არის მეორეხარისხოვანი დანიშნულების მქონე.
საზოგადოების წევრებისთვის ამ დოკუმენტის მეშვეობით ხდება იმ მიდგომებისა და
წესების გაცნობა, რასაც ესა თუ ის დამმუშავებელი იყენებს საქმიანობის ფარგლებში. აქ
საუბარია იმ პროცედურის აღწერაზე, რომელსაც ადგილი აქვს დამუშავებისას.
სასურველია, რომ იგი მაქსიმალურად ინფორმაციული იყოს დაინტერესებული
პირებისთვის. ამასთან, პრივატულობის პოლიტიკა ახორციელებს საკანონმდებლო
მოთხოვნათა ფორმულირების ადაპტაციას და საზოგადოებისთვის მიწოდებას
ყველასთვის გასაგები ენით.
არსებობს სხვა სირთულეც, რაც უკავშირდება პრივატულობის „სავაჭრო ბაზარს.“
შესაძლოა წარმოიშვას ე.წ. „ინფორმაციული ასიმეტრია“ მონაცემთა შემგროვებლებსა და
ინდივიდებს შორის. მონაცემთა შემგროვებლები რთული ტერმინოლოგიით ახდენენ იმ
საკითხების ფორმულირებას, რომელიც მონაცემთა მოპოვებასა და გამოყენებას ეხება.
მაგალითად, შეტყობინებები პირადი ცხოვრების დაცვის შესახებ, წოდებული როგორც
კონფიდენციალურობის პოლიტიკა (მონაცემთა დაცვის პოლიტიკა), ხშირად ვერ ახდენს
ვებ-გვერდის მიერ დამუშავების არსებულ შესაძლებლობათა დემონსტრირებას.
ამავდროულად, ვებ-გვერდები იტოვებენ უფლებას შეცვალონ მათი პირადი ცხოვრების
პოლიტიკა, რაც ვიზიტორთათვის გულისხმობს ცვლილებათა მუდმივი შემოწმების
აუცილებლობას (შვარცი, 2004, გვ. 2080). ეს მეტად თვალნათელია ონლაინ
ტრანზაქციების კონტექსტში, როდესაც მონაცემთა სუბიექტს შესაძლოა არასრული
ინფორმაცია გააჩნდეს გარკვეულ საკითხებზე, მაგალითად, პირად ცხოვრებაში ჩარევის
 129
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ხარისხზე, რაც მეტადაა სახეზე იქ, სადაც შემგროვებელს სუბიექტის შესახებ არსებულ
ინფორმაციას აწვდის მესამე მხარე. მრავალი მსგავსი რისკი მატერიალიზების შემდგომ
იჩენს თავს. შესაბამისად, მონაცემთა სუბიექტს არ აქვს სრული ინფორმაცია დამცავი
ტექნოლოგიებისა და მათი ხელმისაწვდომობის თაობაზე (ჰოლანდი, 2010, გვ. 903).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი კანონები ცდილობენ
სამართლიანი ბალანსის მოძიებას ფუნდამენტურ უფლებებსა და ინფორმაციის
თავისუფალ მიმოსვლას შორის. ამა თუ იმ საზოგადოებაში, წესები, რომელიც
განსაზღვრავს პერსონალური მონაცემების გამოყენების შესაძლებლობას საჯარო და
კერძო პირებისთვის განსხვავებულია (რეიდენბერგი, 2000, გვ. 1341-1342). მიუხედავად
ამისა, რისკები რაც გამოწვეულია ტექნოლოგიური საშუალებების გამოყენების
სიმარტივითა და მოხერხებულობით, უკავშირდება პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავების კანონიერების უზრუნველყოფასაც. მას შემდეგ, რაც განვითარდა
ინფორმაციული ტექნოლოგიები, განვითარდა ე.წ. ინფორმაციული პრივატულობის
კონცეფცია. მის ძირითად დანიშნულებად გვევლინება პერსონალურ მონაცემთა დაცვა
(Vedder/ვედერი, 2000, გვ. 444-445).
პერსონალურ მონაცემთა გამოყენებისა და გავრცელების მრავალფეროვნებაზე
მეტყველებს მათი მართვის ისეთი მოქნილი მეთოდი, როგორიცაა ე.წ. ღრუბლოვანი
სისტემა (Cloud Computing). მისი მეშვეობით პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
აღწერამდე, მიზანშეწონილია განვიხილოთ თავად ღრუბლოვანი სისტემის
ფუნქციონირებისთვის დამახასიათებელი ნიშნები. ღრუბლოვანი სისტემა ესაა
ტექნოლოგიური საშუალებებისა და მომსახურების ნაკრები, რომელიც აქცენტირებულია
მომხმარებლისთვის IT აპლიკაციების, დამუშავების შესაძლებლობების, შენახვისა და
მეხსიერების ადგილის ინტერნეტის მეშვეობით მიწოდებაზე. შესაბამისად, ვირტუალური
სისტემა პერსონალურ კომპიუტერებზე ინსტალირების გზით უზრუნველყოფს
მომხმარებლისთვის პროგრამების ხელმისაწვდომობას. მაგალითად, კალენდრების,
ტექსტის რედაქტორებისა და სხვა ფაილების შენახვისთვის შეიძლება გამოიყენებოდეს
ვირტუალური სივრცე (WP 29, 2012, გვ. 4). იგი ხასიათდება სამი სახეობით, რომელთაგან
თითოეული განსხვავდება ფუნქციონალური მახასიათებლების მიხედვით. ესენია:
1. IAAS (Cloud Infrastructure as a Service) - ღრუბლოვანი ინფრასტრუქტურა, როგორც
მომსახურება. ამ შემთხვევაში სახეზე გვაქვს ვირტუალური ინფრასტრუქტურა, რომელიც
მომხმარებლისთვის ხელმისაწვდომს ხდის სხვადასხვა სერვისებს, რითაც
კორპორატიული IT სისტემები მარტივად ჩანაცვლებადია;
 130
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

2. SAAS (Cloud Software as a Service) - ღრუბლოვანი პროგრამული უზრუნველყოფა,

როგორც მომსახურება. ამ სერვისის შინაარსი გულისხმობს სხვადასხვა პროგრამული
უზრუნველყოფის ინტერნეტის მეშვეობით მომხმარებლისთვის მიწოდებას. საუბარია
საშუალებებზე, როგორიცაა ტექსტისა და ცხრილების დამუშავების საშუალებები,
საზიარო კალენდრები და ა.შ.;
3. PAAS (Cloud Platform as a Service) - ღრუბლოვანი პლატფორმა, როგორც მომსახურება. ამ
დროს სისტემა გამოიყენება სხვადასხვა აპლიკაციების შექმნისა და ჰოსტინგისთვის. მის
ძირითად დანიშნულებას წარმოადგენს დეველოპერული შესაძლებლობების
(პროგრამების შექმნის) რეალიზაცია (იქვე, გვ. 26).
ზემოაღნიშნული მსჯელობის გათვალისწინებით, ნათელია თუ რა შინაარსის
შემცველია თანამედროვე IT სისტემები და შესაძლებლობათა რა არეალია სახეზე
მონაცემთა დამუშავებისთვის. გარდა პერსონალური მონაცემების დამუშავების
მრავალფეროვნებისა, ღრუბლოვანი სისტემა შეიცავს რისკებს, რომელიც
დაკავშირებულია დამუშავების ექსტრატერიტორიულობასთანაც. ღრუბლოვანი სისტემის
მომწოდებელი (პროვაიდერი) შესაძლოა არ იყოს დაფუძნებული იმ სახელმწიფოში,
სადაც დაფუძნებულია მისი მომხმარებელი. მაგალითად წარმოვიდგინოთ, რომ
საქართველოში დარეგისტრირებული იურიდიული პირი საკუთარი თანამშრომლების
შესახებ არსებული ინფორმაციის მართვისთვის იყენებს Google-ის მიერ მოწოდებულ
PAAS ტიპის ღრუბლოვან სისტემას (Google Drive). მისი მეშვეობით კომპანია
პერსონალური მონაცემების მართვისთის ელექტრონულად, ინტერნეტის მეშვეობით
იყენებს ტექსტის რედაქტორს. თუ ამ საკითხს განვიხილავთ სამართლებრივ ჭრილში,
კერძოდ, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის
პერსპექტივიდან, იგი ბადებს კითხვებს მის მართლზომიერებასთან დაკავშირებით.
კანონის 41-ე მუხლის თანახმად, პერსონალურ მონაცემთა გადაცემა სხვა
სახელმწიფოსთვის დასაშვებია მხოლოდ შემდეგ შემთხვევებში: 1. თუ არსებობს
საერთაშორისო შეთანხმება, რომელიც ითვალისწინებს პერსონალურ მონაცემთა
გადაცემის პირობას; 2. თუ სხვა სახელმწიფოში არსებობს პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის ადეკვატური გარანტიები. სხვა ნებისმიერი გადაცემა (თუ გადაცემის საფუძველი
არაა საერთაშორისო ხელშეკრულება ან თუ გადაცემა არ ხორციელდება იმ
სახელმწიფოში, რომელიც პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მიერ
აღიარებულია მონაცემთა დაცვის ადეკვატურობის მქონე სახელმწიფოდ) საჭიროებს
ინსპექტორის წინასწარ თანხმობას. ამავე კანონის 42-ე მუხლის მიხედვით, სხვა
 131
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სახელმწიფოში მონაცემთა დაცვის ადეკვატურობის გარანტიების ერთადერთი

უფლებამოსილი შემფასებელი პირი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორია. მის
მიერ 2014 წლის 16 სექტემბრის #1 ბრძანების თანახმად, მაგალითად, ამერიკის
შეერთებული შტატები მოხსენიებული არაა, როგორც პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ადეკვატურობის მქონე სახელმწიფო. ჩვენს მიერ მოყვანილ მაგალითში კი Google-ის მიერ
მოწოდებული აპლიკაციის გამოყენება და მისი მეშვეობით პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავება შეიძლება შეფასდეს მონაცემთა სხვა სახელმწიფოსთვის გადაცემად,
ვინაიდან ამ დროს გამოიყენება Google-ის სერვერული სისტემა. დროის სხვადასხვა
მონაკვეთში პერსონალური მონაცემები (სერვერის მდებარეობის მიხედვით) შეიძლება
განთავსებული იყოს აშშ-ში ან სხვა ისეთ სახელმწიფოში, რომელიც კანონმდებლობის
თანახმად არ არის შეყვანილი მონაცემთა დაცვის ადეკვატურობის გარანტიების მქონე
სახელმწიფოთა სიაში. საქართველოში დამმუშავებელი ბოლომდე ვერ იქნება
დარწმუნებული თუ რამდენად ამუშავებს Google კანონის წესების დაცვით პერსონალურ
მონაცემებს. შედეგად, სახეზეა დამმუშავებელსა და უფლებამოსილ პირს (Google) შორის
უფლებამოსილებათა დისბალანსი, რომელიც ვლინდება (უფლებრივად) ძლიერ
უფლებამოსილ პირისა და (უფლებრივად) სუსტ დამმუშავებელს შორის (WP 29, 2010).
მთავარი ხარვეზი მდგომარეობს იმ საკითხში, რომ საერთაშორისო გადაცემისას
დამუშავებას (გადაცემას) არ გააჩნია ლეგიტიმური საფუძველი.
ექსტრატერიტორიულობასთან დაკავშირებული საკითხები მნიშვნელოვანია
ევროპული კავშირის რეგულირების გათვალისწინებითაც. როდესაც დამმუშავებელი
დაფუძნებულია ევროპული კავშირის ფარგლებს გარეთ, სამართლებრივი ნორმების
ამოქმედებისას, ადგილმდებარეობის მიხედვით კანონმდებლობის ამოქმედების წესი არაა
გამოსადეგი, არამედ ყურადღება ექცევა დამუშავების ფაქტობრივ ადგილს. თუ
დამმუშავებელი დაფუძნებულია ევროპული კავშირის ფარგლებს გარეთ, მაგრამ იყენებს
გაერთიანების ფარგლებში არსებული პერსონალური მონაცემებისთვის ამავე
ტერიტორიაზე მოცემულ დამუშავების საშუალებებს, გამოიყენება 95/46/EC დირექტივა
და იმ ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა, რა ტერიტორიაზეც მიმდინარეობს პროცესი. თუ
გავითვალისწინებთ, რომ ღრუბლოვანი სისტემით მომუშავე სხვადასხვა ვებ-გვერდები,
როგორიცაა Facebook და Google დაფუძნებულები არიან ევროპული კავშირის გარეთ,
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ევროპული კავშირის კანონმდებლობის ამოქმედება
დამოკიდებულია ისეთ პირობებზე, როგორიცაა დამუშავებისთვის ევროპული კავშირის
წევრ ქვეყანაში არსებული აღჭურვილობის გამოყენება.
 132
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პერსონალურ მონაცემთა ელექტრონული საშუალებებით დამუშავების მეთოდების

განვითარების პარალელურად იზრდება დამუშავებასთან დაკავშირებული
უსაფრთხოების რისკები. პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება ინტერნეტის გამოყენებით
აკისრებს მთელ რიგ ვალდებულებებს პერსონალურ მონაცემთა დამმუშავებლებს. ამ
ვალდებულებათა ხასიათი აღწერილია ელექტრონული კომუნიკაციების სექტორში
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისა და პირადი ცხოვრების დაცვის შესახებ
2002/58/EC დირექტივის პრეამბულის მე-20 პუნქტში. კერძოდ, სერვისის მომწოდებლები
(პროვაიდერები) ოპერირებისას ვალდებულნი არიან მიიღონ შესაბამისი უსაფრთხოების
ზომები, საჭიროების შემთხვევაში, ინტერნეტის მომწოდებელთან (პროვაიდერთან)
შეთანხმებით. ამავდროულად, ანგარიშვალდებულების პრინციპის გათვალისწინებით,
ქსელის უსაფრთხოების დარღვევის შემთხვევაში, ამის შესახებ შეატყობინონ სერვისით
მოსარგებლეებს. დირექტივა აღნიშნავს, რომ დამუშავებისთვის მომეტებული რისკის
შემცველ საშუალებებად გვევლინება ინტერნეტსა და მობილურ ტელეფონზე
დამყარებული ელექტრონული კომუნიკაციები.
ზოგადად, 2002/58/EC დირექტივა არ შეიცავს თანამედროვე ტექნოლოგიური
საშუალებების ყოველდღიურ ცხოვრებაში დანერგვისთვის ხელისშემშლელ დებულებებს.
მისი მთავარი მიზანია მოახდინოს ამ საშუალებათა ფუნქციონირების სამართლებრივ
ჩარჩოებში მოქცევა. ამის დამადასტურებელია პრეამბულის 25-ე პუნქტი. მის თანახმად,
საშუალებები, როგორიცაა cookie, პროდუქტიულია ვებ-გვერდზე რეკლამების
განთავსებისთვის, მისი მუშაობის ეფექტურობის განსაზღვრის მიზნით, ასევე, ონლაინ
ტრანზაქციებში მონაწილე მომხმარებელთა ვინაობის განსაზღვრის მიზნით. ამგვარი
მეთოდების გამოყენება გამართლებული იქნება მხოლოდ მაშინ, თუ იგი კანონიერ მიზანს
ემსახურება და მომხმარებლები მკაფიოდ და ნათლად არიან ინფორმირებულები ამგვარი
საშუალებების გამოყენების მიზანთა შესახებ. ამავდროულად, მომხმარებლებს უნდა
ჰქონდეთ საშუალება უარი განაცხადონ ამგვარი მეთოდების გამოყენებაზე.
პერსონალური მონაცემების დაცვის მიმართულებით ელექტრონული უსაფრთხოების
საკითხები მეტ ყურადღებას საჭიროებს. იმის გათვალისწინებით, რომ, მაგალითად,
სრულად შევსებული Facebook-ის მომხმარებლის გვერდი შეიცავს დაახლოებით 40-მდე
სახეობის პერსონალურ მონაცემს, მათ შორის, სახელს, დაბადების თარიღს, პოლიტიკურ
და რელიგიურ შეხედულებებს, ონლაინ და ქსელს გარეთ არსებული კონტაქტების
შესახებ ინფორმაციას, სქესსა და პირადი ურთიერთობის სტატუსს, მას მოქმედებაში
მოყავს სხვადასხვა საშუალებები პოტენციური კონტაქტების მოძებნისა და
 133
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამატებისთვის. ამის გარდა, ხდება მომხმარებლის აქტივობის კონტროლი, შენახვა და

ანალიზი. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ევროპული სამართლის გათვალისწინებით,
ამგვარი ინფორმაცია დამუშავების სპეციალურ, სენსიტიური მონაცემების
დამუშავებისთვის დადგენილ წესებს უნდა ექვემდებარებოდეს (Berg et al./ბერგი და
სხვები, 2011, გვ. 38).
ტექნოლოგიურ გამოწვევათა გათვალისწინებით, გამოსავალი შესაბამის
ორგანიზაციულ და ტექნოლოგიურ უსაფრთხოების ზომებშიც უნდა ვეძიოთ.
საინტერესოა, მოითხოვს თუ არა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს
კანონი უსაფრთხოების სტანდარტების დაწესებას ინფორმაციის დამუშავების
კანონიერების უზრუნველყოფისთვის. კანონის მე-17 მუხლის პირველ პუნქტში
დადგენილია, რომ „მონაცემთა დამმუშავებელი ვალდებულია მიიღოს ისეთი
ორგანიზაციული და ტექნიკური ზომები, რომლებიც უზრუნველყოფს მონაცემთა დაცვას
შემთხვევითი ან უკანონო განადგურებისგან, შეცვლისგან, გამჟღავნებისგან,
მოპოვებისგან, ნებისმიერი სხვა ფორმით უკანონო გამოყენებისა და შემთხვევითი ან
უკანონო დაკარგვისგან.“ ამავე მუხლის მე-3 პუნქტში კი ვკითხულობთ, რომ „მონაცემთა
უსაფრთხოებისათვის მიღებული ზომები მონაცემთა დამუშავებასთან დაკავშირებული
რისკების ადეკვატური უნდა იყოს.“ ამ ჩანაწერით კანონმდებელი ავალდებულებს ყველა
დამმუშავებელს შესაბამისი უსაფრთხოების ზომების მიღებას, თუმცა აქ რაიმე
კონკრეტულ მეთოდსა და საშუალებაზე მითითება არ არის გაკეთებული. საყურადღებოა,
რომ ამავე მუხლის მე-5 პუნქტით „მონაცემთა უსაფრთხოების დაცვის ზომები
განისაზღვრება საქართველოს კანონმდებლობით.“
საინტერესოა, არის თუ არა განსაზღვრული ამგვარი ზომები ყველა ტიპის
დამმუშავებლისთვის, როგორც საჯარო, ისე კერძო სექტორის წარმომადგენელთათვის?
ერთადერთი კანონი, რომელიც განსაზღვრავს უსაფრთხოების მეტ-ნაკლებად
კონკრეტულ ზომებს დაწესებულებებში, არის ინფორმაციული უსაფრთხოების შესახებ
საქართველოს კანონი. მის პირველ მუხლში ვკითხულობთ, რომ კანონის მიზანია „ხელი
შეუწყოს ინფორმაციული უსაფრთხოების დაცვის ქმედით და ეფექტიან განხორციელებას,
დააწესოს საჯარო და კერძო სექტორების უფლება-მოვალეობები ინფორმაციული
უსაფრთხების დაცვის სფეროში, აგრეთვე განსაზღვროს ინფორმაციული უსაფრთხოების
პოლიტიკის განხორციელების სახელმწიფო კონტროლის მექანიზმები.“ როგორც ჩანს,
კანონის მიზანია დაადგინოს უსაფრთხოების იმგვარი მეთოდები და საშუალებები,
რომელიც გავრცელდება არამარტო პერსონალური მონაცემებზე, არამედ
 134
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დაწესებულებებში დაცულ ნებისმიერი სახის ინფორმაციაზე. კანონი არ ადგენს

კონკრეტულ ჩამონათვალს დაწესებულებებისა, რომელზეც ვრცელდება მისი
დებულებები. იგი ზოგადად განსაზღვრავს კრიტიკული ინფორმაციული სისტემის
სუბიექტს, რომელიც არის „სახელმწიფო ორგანო ან იურიდიული პირი, რომლის
ინფორმაციული სისტემის უწყვეტი ფუნქციონირება მნიშვნელოვანია ქვეყნის
თავდაცვისთვის ან/და ეკონომიკური უსაფრთხოებისთვის, სახელმწიფო ხელისუფლების
ან/და საზოგადოებრივი ცხოვრების შენარჩუნებისთვის (მ.2, პ.„ზ“).“ უშუალოდ
კრიტიკული ინფორმაციული სისტემა კი განმარტებულია, როგორც „ინფორმაციული
სისტემა, რომლის უწყვეტი ფუნქციონირება მნიშვნელოვანია ქვეყნის თავდაცვისთვის
ან/და ეკონომიკური უსაფრთხოებისათვის, სახელმწიფო ხელისუფლების ან/და
საზოგადოების ნორმალური ფუნქციონირებისთვის (მ.2, პ. „ვ“).“ მოცემული
ციტირებებიდან ჩანს, რომ კანონი ვრცელდება, ძირითადად, საჯარო დაწესებულებებზე
ან კერძო ორგანიზაციებზე, რომლებიც ითავსებენ საჯარო უფლებამოსილებებს.
ნაკლებად სავარაუდოა, რომ კრიტიკული ინფორმაციული სისტემის სუბიექტი იყოს
ყოველი კერძო დაწესებულება, რომელიც ამუშავებს პერსონალურ ინფორმაციას
(მაგალითად, სარეკლამო კომპანიები, სავაჭრო მაღაზიათა ქსელი და ა.შ.). რა თქმა უნდა,
უნიფიცირებული რეგულირების არარსებობა იწვევს უსაფრთხოების სტანდარტებისადმი
ძალზედ სუბიექტურ მიდგომას. სხვა სიტყვებით, კერძო სექტორის იმ დამმუშავებლებს,
რომლებიც არ არიან კრიტიკული ინფორმაციული სისტემის სუბიექტები, შეუძლიათ
დანერგონ უსაფრთხოების ზომები, რომელიც მათი შეხედულებით იქნება ადეკვატური,
თუმცა, რეალურად, ეს არ პასუხობდეს უსაფრთხოების წინაშე არსებულ გამოწვევებს.
ამდენად, ვასკვნით, რომ ნორმატიულად არ არსებობს უსაფრთხოების ერთიანი
სტანდარტი, რომელიც ვრცელდება ყველა დამმუშავებელზე, განურჩევლად მისი
საქმიანობისა.
ტექნოლოგიური შესაძლებლობების რეალიზაციიდან გამოწვეული რისკები
შესაძლებელია თავიდან იქნეს აცილებული იმ შემთხვევაში თუ დამმუშავებლები
მიმართავენ პერსონალური მონაცემების დამუშავების დამცავი მექანიზმების
პროაქტიულ მეთოდებს. არსებობს მცდარი მოსაზრება, რომ კომპანიებისთვის
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი ნორმების ზედმიწევნითი
შესრულება დააქვეითებს ამა თუ იმ ორგანიზაციის საქმიანობის დონეს, რაც გამოიხატება
ნაკლები მოგების მიღებაში, მომსახურების გაწევის გრძელ ვადებში და ა.შ. (კავუკიანი,
2016, გვ. 59). თუ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების წესებთან შესაბამისობის
 135
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უზრუნველყოფას შევხედავთ, როგორც კომპანიის მონაპოვარს და საზოგადო იმიჯზე

დადებითი გავლენის მქონედ, იგი სასურველ ბერკეტად მოგვევლინება პერსონალურ
მონაცემთა დამმუშავებლებისთვის.
იმისთვის, რათა დამუშავების პროცესში, საწყის ეტაპზე დაინერგოს პერსონალურ
მონაცემთა დამცავი მიდგომები აუცილებელია მომდევნო 7 ძირითადი პრინციპის დაცვა,
კერძოდ:
1. ნებისმიერი დამმუშავებელი უნდა იყოს ორიენტირებული პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავების წესების დარღვევის თავიდან აცილებაზე. აქ ძირითადი აქცენტი კეთდება
პროაქტიული დაცვის აუცილებლობაზე, რაც იწვევს თანმდევი რისკების მინიმუმამდე
დაყვანას;
2. სისტემურ დონეზე პერსონალურ მონაცემთა დაცვა ყურადღებას ამახვილებს დამცავი
მექანიზმების დანდაყოლილ ბუნებაზე. როგორც ავტომატური, ისე არაავტომატური (ან
ნახევრადავტომატური) დამუშავების პროცესი უნდა დაექვემდებაროს პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის თანდაყოლილ პირობებს;
3. დამუშავების წესების დაცვა უნდა განვიხილოთ ნებისმიერი საქმიანობის კონცეფციისა
და თავისებურებების შემადგენელ ნაწილად;
4. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის წესების დანერგვა უნდა ქმნიდეს მომხმარებლისა და
კომპანიის მიზნების მიღწევის შესაძლებლობას ისე, რომ არ დაზიანდეს, რომელიმე
მათგანის ინტერესი;
5. დამუშავების პროცესის კანონიერება და წესებთან თავსებადობა უნდა მოიცავდეს მის
სრულ ციკლს, დაწყებული პერსონალური მონაცემების მოპოვებიდან - დამთავრებული
მის საბოლოო განადგურებამდე;
6. თუ ორგანიზაციის შიგნით მიმდინარე დამუშავების პროცესი არ იქნება გამჭვირვალე,
მომხმარებლის ან სხვა დაინტერესებული პირის მიერ ვერც მისი სათანადო ანალიზი
მოხდება. შესაბამისად, იგი გამოიწვევს გამჭვირვალობის არარსებობას, რაც
ანგარიშვალდებულების პრინციპის გათვალისწინებით დაუშვებელია. ამდენად,
სუბიექტის მიმართ დამუშავების წესებზე სრული წვდომა ამ პროცესის გამჭვირვალობასა
და ანგარიშვალდებულებას უზრუნველყოფს;
7. ორგანიზაციულად, პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების ცალკეული შემთხვევები
პერიოდულად ცვლილებებს ექვემდებარება. დამუშავების წესები იმ შემთხვევაში
დარჩება სუბიექტების ინტერესებზე მორგებული, თუ მოხდება ამ უკანასკნელთა
 136
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

შეხედულებებისა და მოლოდინების გათვალისწინება ნებისმიერი ახალი წესის

შემუშავებისას (იქვე, გვ. 86-89).
ამ ქვეთავში განხილული საკითხებიდან კიდევ ერთხელ დასტურდება პერსონალურ
მონაცემთა განსაკუთრებული ბუნება და მისი სპეციფიკური ხასიათი. ნათელია, რომ
ზემოაღნიშნული მაგალითები ცალსახად პერსონალურ მონაცემთა დაცვისთვის
დამახასიათებელ თავისებურებებს შეიცავს. სამწუხაროა, რომ ქართული კანონმდებლობა
ამ რისკების პრევენციისთვის უსაფრთხოების შესაბამისი წესების საყოველთაო დადგენას
არ ახორციელებს. ეს კი, ერთ-ერთი საფუძველია იმისა, რომ პერსონალურ მონაცემთა
მართვის წესები სახელმწიფოს უზენაესი კანონით დამოუკიდებლად დადგინდეს და
დაცვის მექანიზმები ამ მიმართულებით გაძლიერდეს. ზოგადად, ამ უფლების ცალკე
გაწერა იქნება იმის მანიშნებელი, რომ სახელმწიფო განსაკუთრებულ ყურადღებას
უთმობს პერსონალურ მონაცემთა დაცვასა და დამუშავებასთან დაკავშირებულ
საკითხებს და ამ გზით უფლების მკაფიო გარანტირებას ახდენს. გარდა ამისა, შედეგად
მივიღებთ ადეკვატურ ბაზისს თანამედროვე გამოწვევებზე ჯეროვანი რეაგირებისთვის.

3.2. პერსონალურ მონაცემთა დაცვა, როგორც ძირითადი უფლება

სადისერტაციო ნაშრომის მიზნებიდან გამომდინარე, მის ცენტრალურ საკითხს
წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების კონსტიტუციით ცალკე
ფუნდამენტურ უფლებად განმტკიცების მიზანშეწონილობის დადგენა. საამისოდ,
აუცილებელია განვიხილოთ, ზოგადად, რა წინაპირობებს უნდა აკმაყოფილებდეს ესა თუ
ის უფლება, რათა იგი იყოს აღიარებული ძირითად უფლებათა კატალოგში.
ძირითადი უფლებების ფორმულირებისას, ზოგადი მსჯელობის მიხედვით,
აუცილებელია ვისაუბროთ მათ უნივერსალურ ხასიათზე, მათ საყოველთაო ბუნებაზე.
ადამიანური საჭიროებები ნებისმიერ საზოგადოებაში და კულტურაში მსგავსია,
შესაბამისად, გარკვეული ადამიანური მოთხოვნები იწვევს მათთვის უფლებების
ფორმირებას, რომელიც ანიჭებს მათ ამ მოთხოვნების უზრუნველყოფის გარანტიებს.
ამდენად, ეს უფლებები მატერიალურად ძირითად ხასიათს ატარებს, ხოლო გავრცელების
მხრივ - უნივერსალურს (Phillips/ფილიფსი, 1988, გვ. 574, 577). მართლაც, მეცნიერთა
აზრით, ძირითადი უფლების არსებობისთვის აუცილებელია „მოთხოვნის“ პირობის
არსებობა. ადამიანის მხრიდან გარკვეული სიკეთის ან ღირებულების მოთხოვნის
არსებობა აუცილებელი წინაპირობაა ძირითადი უფლების ფორმირებისთვის. ეს
 137
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უფლებები საყოველთაოა და ფუნდამენტური იმ გაგებით, რომ იცავს ადამიანის არსებით

ინტერესებს, ხოლო კონსტიტუციონალიზმის ისტორიული განვითარების მიხედვით
უფლებები ემთხვევა ისეთ ღირებულებებს, როგორიცაა სიცოცხლე, თანასწორობა,
ადამიანური ღირსება და ა.შ. (Baccelli/ბაქელი, 2011, გვ. 372, 374).
ძირითადი უფლებებისთვის, ასევე, დამახასიათებელია ის, რომ ისინი გვევლინება
ევოლუციის შედეგად წარმოშობილ ღირებულებებად. ისტორიულად, უფლებების
წარმოშობის პროცესი პოლიტიკური რეპრესიების გამოძახილს წარმოადგენს და არა
წინასწარ გეგმით გაწერილი მიდგომის შედეგად ჩამოყალიბებულ ღირებულებებს.
ადამიანური არსება ეფუძნება პიროვნული განვითარების, ჯანმრთელობის, განათლების,
შრომის და სხვა უფლებებს. ისინი საშუალებას აძლევს ინდივიდს განავითაროს
პიროვნება დამოუკიდებლად, რის გამოც, ეს უფლებები თავისი ბუნებით ძირითადია,
იმის და მიუხედავად, არის თუ არა საზოგადოებაში მზაობა მათი პრაქტიკული
რეალიზაციისთვის. აქვე უნდა ავღნიშნოთ, რომ ძირითადი უფლებები ნებისმიერი
პოლიტიკური ხელისუფლებისთვის წინმსწრებია, ამიტომაც არის ფუნდამენტური,
უნივერსალური და წარუვალი (Narain/ნარაინი, 1993, გვ. 164, 168-169, 175).
მოცემული მსჯელობიდან იკვეთება, რომ ამა თუ იმ უფლებისთვის „ძირითადი“
სტატუსის მინიჭებისთვის აუცილებელია შემდეგი პირობების არსებობა:
1. ეს უფლებები უნდა ანიჭებდეს პირს იმ შესაძლებლობათა რეალიზაციის საშუალებას,
რომელიც ინდივიდისთვის არის აუცილებელი;
2. ძირითად უფლებას წინაპირობად უნდა ჰქონდეს „მოთხოვნის“ ელემენტი, ანუ,
უფლება უნდა ვაღიაროთ ძირითადად თუ საზოგადოება ითხოვს ამა თუ იმ ადამიანური
ღირებულების უზრუნველყოფას სახელმწიფოსგან;
3. ესა თუ ის უფლება უნდა ქმნიდეს პიროვნების თავისუფალი განვითარების
შესაძლებლობას საზოგადოებაში;
4. იგი უნდა იცავდეს ადამიანური ღირებულების რომელიმე, მეტ-ნაკლებად, კონკრეტულ
სეგმენტს, კატეგორიას.
მომდევნო ეტაპზე უნდა დავადგინოთ, აკმაყოფილებს თუ არა პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლება ყველა იმ პირობას, რის გამოც შევძლებთ მივიჩნიოთ იგი,
როგორც ძირითადი უფლება. ამ მიზნით, უნდა გავარკვიოთ თუ რა ბუნებისაა უფლება
პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე და რა თავისებურებებით გამოირჩევა იგი. ეს უფლება
გვევლინება, როგორც პირადი ცხოვრების უფლების პირმშო და ყველაზე კარგად იგი
შეიძლება განიმარტოს, როგორც ინფორმაციული თვითგამორკვევის უფლება. თავის
 138
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მხრივ კი, ეს უკანასკნელი წარმოადგენს თავისუფალი, დემოკრატიული საზოგადოების

ფუნქციონალურ ნაწილს (Tzanou/ტზანუ, 2013, გვ. 88-90). აქვე, მიზანშეწონილია მოკლედ
შევადაროთ ერთმანეთს პირადი ცხოვრებისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლებები. მიიჩნევა, რომ პრივატულობა სუბიექტებს ანიჭებს პრეროგატივას, თავად
განახორციელონ პირადი ცხოვრების მენეჯმენტი, მაშინ როდესაც, პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლების უმთავრესი აქცენტი ინდივიდებისთვის მათ შესახებ
არსებული ინფორმაციის გამოყენების მართლზომიერების უზრუნველყოფაა.
შესაბამისად, მთავარი მახასიათებელი ფაქტორი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლებისა არის ის, რომ ამგვარი ინფორმაციის დამუშავება თანამედროვე
საზოგადოებაში გარდაუვლად მიმდინარეობს. ეს უფლება არასდროს კრძალავს
დამუშავებას, იგი მხოლოდ განსაზღვრავს პერსონალური მონაცემების დამუშავების
გზებსა და მიმართულებებს (Fuster & Gellert/ფუსტერი & გელერტი, 2012, გვ. 80). გარდა
ამისა, პირადი ცხოვრების უფლება გაცილებით უფრო ფართო ფარგლების მქონეა და
მოიცავს სხვადასხვა უფლებებსა და ღირებულებებს, როგორიცაა უფლება „იყო
დავიწყებული,“ განმარტოვების, საიდუმლოობის უფლება და ა.შ. პირადი ცხოვრების
უფლების დაცული სფერო არ დაიყვანება პერსონალური მონაცემების დაცვამდე (ტზანუ,
გვ. 90).
მიუხედავად ამისა, ეს არ ნიშნავს, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება
მოკლებულია ცალკე ძირითად უფლებად აღიარების შესაძლებლობას. პირადი
ცხოვრებისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებები ერთმანეთისგან უნდა
გაიმიჯნოს ისე, რომ ამ უკანასკნელი უფლების შეზღუდვის ან ხელყოფის დროს,
აუცილებელი არ იყოს პირადი ცხოვრების უფლებაზე დაყრდნობა (იქვე, გვ. 98-99).
მართლაც, ევროპული კავშირის ძირითად უფლებათა ქარტიაში პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლების განმტკიცებით, მიიჩნევა, რომ საუბარია პრივატულობის მიღმა
არსებულ დამატებით ღირებულებებზე (იქვე, გვ. 90). მიუხედავად ამ ორი უფლების
არაერთი საერთო მახასიათებლისა, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებით
განსაზღვრული დაცული სფერო სცდება პრივატულობის ფარგლებს და ეხება,
მაგალითად, საკითხებს, როგორიცაა პერსონალურ მონაცემთა უსაფრთხოება, მათი
ხარისხი, რაც დღეს კანონმდებლობით ნორმატიულად წესრიგდება (იქვე, გვ. 91). სხვა
ღირებულებითი კატეგორიებიდან აღსანიშნავია, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
მარეგულირებელი აქტები, ასევე, შეიცავენ დისკრიმინაციის ამკრძალავ ნორმებს,
რომელიც, ირიბად, თუმცა ემსახურება ნებისმიერი გაუმართლებელი დიფერენცირების
 139
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

თავიდან აცილებას. მეტწილად, დისკრიმინაციის აკრძალვა აქტუალურია

პროფილირების (Profiling) ჭრილში, კერძოდ, იმ მიზნით, რომ არ მოხდეს პერსონალურ
მონაცემთა სუბიექტების დიფერენცირება ეთნიკური, რელიგიური ან სხვა სენსიტიური
ინფორმაციის დამუშავების გზით. სწორედ ამიტომ, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
მარეგულირებელი აქტები ადგენენ მკაცრ წესებს ამ ტიპის ინფორმაციის
დამუშავებისთვის (იქვე, გვ. 92). გარდა ამისა, შეიძლება სხვა ღირებულების გამოყოფა,
რომელსაც, მაგალითად, იცავს საქართველოს კანონი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ. კანონის მე-12 მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად „ვიდეოთვალთვალის
განხორციელება დაუშვებელია გამოსაცვლელ ოთახებსა და ჰიგიენისთვის განკუთვნილ
ადგილებში.“ ცხადია, ამ ნორმით აკრძალულია ვიდეოგამოსახულების, როგორც
პერსონალური ინფორმაციის დამუშავება, თუმცა, შინაარსის მიხედვით, იგი უფრო
მეტად გავლენას ახდენს პირადი ცხოვრების ინტიმური ასპექტის დაცვაზე, ვიდრე
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მართლზომიერების საკითხზე.
განსხვავების ნაწილში, სასურველია ჩამოვთვალოთ ის რისკებიც, რაც სპეციფიკურია
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებისთვის. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ:
1. არ არსებობს ზღვარი იმისა, თუ რა ოდენობის ინფორმაცია შეიძლება იქნეს შენახული
სუბიექტის შესახებ. აქ საუბარია ელექტრონული საშუალებებით პერსონალურ მონაცემთა
შენახვაზე;
2. არ არსებობს ზღვარი იმისა, თუ რა ტიპის ანალიზი შეიძლება განხორციელდეს
პერსონალურ მონაცემებზე. აქაც, ანალიზი ტექნოლოგიურ საშუალებების გამოყენებით
დამუშავებას უკავშირდება. ამის მკაფიო მაგალითი მეტამონაცემთა (metadata) ფორმირება
და სუბიექტთა პროფილირებაა (profiling);
3. ინფორმაცია შეიძლება შენახულ იქნეს სამუდამოდ, რაც პერსონალურ მონაცემთა
ელექტრონული ბაზების გამოყენებით შეიძლება მოხდეს. ამ რისკების შესამცირებლად კი,
სუბიექტს საშუალება ეძლევა ჩაერთოს პროცესში და თვალი ადევნოს მის კანონიერებას.
სწორედ ამიტომ, პირადი ცხოვრების უფლება გვევლინება დამცავ ბერკეტად, მაშინ
როდესაც უფლება პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე დამუშავების პროცესის
გამჭვირვალობასა და მის კანონის შესაბამისად წარმართვას უზრუნველყოფს (იქვე, გვ. 91-
92).
აღნიშნული ანალიზის შედეგად, ვადგენთ, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლება აკმაყოფილებს ძირითადი უფლებისთვის დაწესებულ პირობებს შემდეგ
გარემოებათა გათვალისწინებით:
 140
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

1. ეს უფლება სუბიექტს ანიჭებს ინფორმაციული თვითგამორკვევისთვის საჭირო

აუცილებელ ბერკეტებს, კერძოდ, საკუთარი პერსონალური მონაცემების კონტროლის
შესაძლებლობას, სხვა პირთა მიერ დამუშავების შემთხვევაში. ამავდროულად,
სპეციფიცკა ვლინდება იმაში, რომ კონტროლის შესაძლებლობა არ უნდა მოვიაზროთ
როგორც სუბიექტის უფლება უპირატესად აკრძალოს საკუთარი პერსონალური
მონაცემების დამუშავება. ძირითადად, აქ საუბარია პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავების კანონიერების უზრუნველყოფაზე;
2. ამ უფლების დაცვის მიმართ „მოთხოვნის“ ელემენტის არსებობაც სახეზეა, ვინაიდან
პერსონალური ინფორმაციის სათანადო დაცვა საყოველთაო საჭიროებაა. ამ საკითხს
არაერთხელ გაესვა ხაზი, როდესაც განვიხილეთ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორის მიერ მიღებული რეგულირების პრაქტიკული ზომები. აქვე უნდა
აღინიშნოს, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების უზრუნველყოფის მოთხოვნა
ტექნოლოგიური პროგრესის განვითარების პარალელურად მეტად ზრდადია;
3. ეჭვგარეშეა, რომ ამ უფლების რეალიზებით, პირი ახორციელებს საკუთარი თავის
ავტონომიურ განვითარებას, როგორც საზოგადოების სრულფასოვანი წევრი. აქვე
ხაზგასასმელია, რომ პერსონალური მონაცემების მეშვეობით პირი ახორციელებს
საზოგადოებაში საკუთარი თავის ინტეგრაციას. ამდენად, პერსონალურ მონაცემთა
ფლობა საჯარო თუ კერძო პირების მიერ გარდაუვალი მოცემულობაა. თუმცა, რიგ
შემთხვევებში სუბიექტი თავად წყვეტს მის შესახებ რა ინფორმაცია, როდის და ვისთვის
უნდა გაიცეს;
4. როგორც აღინიშნა, უფლება პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე, ღირებულებით
ნაწილში, არ შემოიფარგლება მხოლოდ მონაცემთა დაცვით, იგი სხვა ღირებულებების
დაცვაზეც არის ორიენტირებული, რაც გამოიხატება, მაგალითად, მონაცემთა
სამართლიან დამუშავებაში, ვიდეოთვალთვალის ფუნქციონირების დაუშვებლობაში
ჰიგიენისთვის განკუთვნილ ადგილზე და სხვა. ამ პუნქტის მთავარი აქცენტი არის ის,
რომ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისას არ უნდა მოხდეს სხვა, მეტად აღმატებული,
სამართლებრივი სიკეთეების ხელყოფა.
 141
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

3.3. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ძირითადი უფლების კონსტიტუციურად

დამოუკიდებელი მოწესრიგების თეორიული და პრაქტიკული ასპექტები
წინა ქვეთავში მოცემული ანალიზისა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მზარდი
მოთხოვნილებიდან გამომდინარე, სამეცნიერო წრეებში დღის წესრიგში დგას პირადი
ცხოვრების უფლებისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ერთმანეთისგან
დამოუკიდებლად გაწერის საკითხი (გუთვირტი, პულე, ჰერტი, ტერვანე & ნუვტი (რედ.),
2009). ზოგადად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ფუნდამენტურ ხასიათს
არაერთხელ გაესვა ხაზი საერთაშორისო სასამართლოების მიერ, გარდა ამისა, მრავალ
შემთხვევაში, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება მოიაზრება, როგორც პირადი
ცხოვრების უფლების ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი. ამ გარემოებათა
გათვალისწინებით, შესაძლებელია განვავითაროთ მსჯელობა იმის შესახებ თუ რა
დანიშნულება და მიზნები გააჩნია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების
კონსტიტუციურად ცალკე გაწერას, მაშინ როდესაც პირადი ცხოვრების ქვეშ ეს უფლება
დაცვადად არის აღიარებული.
მსჯელობა უპრიანია დავიწყოთ თავად ადამიანის ძირითადი უფლებების
დანიშნულებიდან და არსიდან გამომდინარე. სახელმწიფოთა უზენაესი კანონებით
დეკლარირებული ძირითადი უფლებები სხვადასხვა შინაარსისა და თავისებურებების
მქონეა. ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები, უმეტესწილად, არ წარმოადგენს
აბსოლუტურს, რის გამოც კონსტიტუციებში ან სხვა დამფუძნებელ აქტებში გაკეთებულია
მითითებები მათი შეზღუდვის დასაშვებობის გზებზე, უფრო კონკრეტულად,
სამართლებრივ წინაპირობებზე. რიგ შემთხვევებში უფლებებისა და თავისუფლებების
შეზღუდვის საფუძვლები პირდაპირ არ არის დადგენილი, თუმცა ისინი არ წარმოადგენენ
აბსოლუტურ უფლებებს მათი შინაარსიდან გამომდინარე. მაგალითად, საქართველოს
კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის მე-16 მუხლის თანახმად, „პიროვნებას გააჩნია
თავისუფალი განვითარების უფლება,“ რისი შეზღუდვის საფუძველი მოცემულია არა ამ
მუხლის ფარგლებში, არამედ, კონსტიტუციის 44-ე მუხლის მეორე პუნქტით, რის
მიხედვითაც უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზაციამ არ შეიძლება შეზღუდოს
სხვათა უფლებები და თავისუფლებები. შესაბამისად, თავისუფალი განვითარების
უფლების ზღვარს წარმოადგენს მისი შიდაკონსტიტუციური დათქმა. მეორე მხრივ,
არააბსოლიტური უფლების მაგალითს წარმოადგენს კონსტიტუციის მე-20 მუხლით
აღიარებული პირადი ცხოვრების უფლება, რომლის შეზღუდვის საფუძვლები (ზღვრები)
ამავე მუხლითაა მოცემული. მისი მიზანი ორი მიმართულებითაა ფორმულირებული:
 142
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

პირველი, დაიცვას პირის პირადი ცხოვრება კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის

უზრუნველყოფით; მეორე, დაიცვას პირის კერძო საკუთრება მასში უნებართვო შეღწევის
თავიდან აცილების მიზნით. კონსტიტუციის მე-20 მუხლი არ შეიცავს სიტყვებს
„პერსონალური მონაცემი,“ თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მოცემული მუხლი არ იცავს
ინდივიდის პირადი ცხოვრების ამ სფეროს. წინა პარაგრაფებში განხილული
საქართველოს საერთო და საკონსტიტუციო სასამართლოების მიერ გამოტანილი
გადაწყვეტილებების მიხედვით აშკარაა, რომ პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის
პარალელურად, აქცენტები პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზეც არის გაკეთებული. აქედან
გამომდინარე, საინტერესოა რამდენად მიზანშეწონილია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლების ცალკე კონსტიტუციურ უფლებად დეკლარირება მაშინ, როდესაც ეს უფლება
უკვე მოიაზრება მე-20 მუხლის ფარგლებში.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის კანონმდებლობა გამოირჩევა მისთვის
ფუძემდებლური მნიშვნელობის მქონე პრინციპებით, რომელზეც აგებულია დამუშავების
მთელი პროცესი. ეს პრინციპებია: სამართლიანობა, კანონიერება, ღირსების შეულახაობა;
მიზნობრიობა; პროპორციულობა; სიზუსტე და ნამდვილობა; შესაბამისი ვადების
მიხედვით დამუშავება. როგორც ცნობილია უფლება პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე
არ არის აბსოლუტური და იგი ექვემდებარება შეზღუდვას. ამ შეზღუდვის წინაპირობები
გარდაუვლად გულისხმობს დამუშავების (შეზღუდვის) პროცესის დაქვემდებარებას
პრინციპებისადმი.
ზოგადად, ადამიანის ძირითადი უფლების შეზღუდვის საფუძველი სახელმწიფოს
დამფუძნებელ აქტებშია მოცემული. ამ მხრივ, არც საქართველოს კონსტიტუციის მე-20
მუხლია გამონაკლისი, რომელიც აწესებს ამ უფლების შეზღუდვის წინაპირობებს.
პირველ რიგში, ესაა უფლების შეზღუდვა სასამართლოს გადაწყვეტილების თანახმად და
მეორე, შეზღუდვა კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას. აქვე
უნდა განვიხილოთ უფლების შეზღუდვის ის საფუძვლები, რომლებიც მოცემულია
კონსტიტუციის ახალი რედაქციით. მე-15 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით პირად
და ოჯახურ ცხოვრებაში ჩარევა დასაშვებია „[...]მხოლოდ კანონის შესაბამისად
დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი
უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, დანაშაულის თავიდან აცილების ან სხვათა
უფლებების დაცვის მიზნით.“ ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით პირადი სივრცისა
და კომუნიკაციის, ასევე საცხოვრებლისა და სხვა მფლობელობის ხელშეუხებლობის
უფლების შეზღუდვა დასაშვებია „[...] დემოკრატიულ საზოგადებაში აუცილებელი
 143
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, დანაშაულის

თავიდან აცილების ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით, სასამართლოს
გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც, კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი
აუცილებლობისას. [...].“
საინტერესოა, რამდენად გამოსადეგია ჩარევის ეს საფუძვლები პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლებისთვის, კერძოდ, ხომ არ არის საჭირო მეტად განჭვრეტადი ან
დეტალური საფუძვლების დეკლარირება ჩარევისთვის? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად,
მნიშვნელოვანია გავიაზროთ, რომ პირადი ცხოვრების უფლებას გააჩნია მეტად
„დახურული“ ხასიათი, სხვა სიტყვებით, მისი მნიშვნელობა ინდივიდისთვის
გამოიტახება იმ საკითხში, რომ მეტად იზრუნოს ფიზიკური პირის ხელშეუხებლობაზე,
მაშინ როდესაც პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება გამოირჩევა უფრო „ღია“
მიდგომით, რაც მას განასხვავებს პირადი ცხოვრების უფლებისგან. მისი „ღია“
გამოვლინებაა ის, რომ ინდივიდი საკუთარი თავის ინტეგრაციას საზოგადოებაში ახდენს
პერსონალური მონაცემების გაცემის მეშვეობით, შესაბამისად, ამ უფლებაზე ვერ
გავრცელდება დაცვის იგივე სტანდარტები, როგორიცაა პირადი ცხოვრების უფლება. სხვა
სიტყვებით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინტერესის საფუძველი არ უნდა ვეძიოთ
პირადი ცხოვრების უფლებაში, რამდენადაც უფლება პირად ცხოვრებაზე წმინდად
დამცავ მექანიზმად გვევლინება მასში გარეშე პირის ინტერვენციის საწინააღმდეგოდ.
აქედან გამომდინარე, პირადი ცხოვრების დამცავ მექანიზმებს არ ძალუძთ „იზრუნონ“
პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე, რომელიც მოითხოვს მეტად „გახსნილ“ მიდგომას
დამუშავების გზების დაწესების და არა მათი აკრძალვის შესახებ (პურტოვა, 2010, გვ. 2).
თუ ეს ორი უფლება სხვადასხვა შინაარსის მქონეა და სხვადასხვა დანიშნულება
გააჩნიათ, ე.ი. მიზანშეწონილია მათი ცალკე გაწერა. ეს არ გულისხმობს იმას, რომ
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება პირადი ცხოვრების უფლებისგან არ
გამომდინარეობს. აქ საუბარია იმის შესახებ, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
სპეციალური ხასიათიდან და საზოგადოებისთვის მათი მნიშვნელობიდან გამომდინარე
უნდა მოხდეს ამ უფლებაზე ცალკე მითითება და, ასევე, იმ საფუძვლების ცალკე გაწერა,
რომლის თანახმად ხდება ამ უფლების შეზღუდვა. მნიშვნელოვანია იმის გააზრება, რომ
პირადი ცხოვრების დაცვისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებათა
დამოუკიდებელი გაწერა არ გამორიცხავს ამ უკანასკნელის განმარტებას, როგორც პირადი
ცხოვრების უფლების ნაწილად, თუმცა მთელი რიგი თავისებურებების მქონედ (იქვე, გვ.
6).
 144
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი და ახალი რედაქციებით დადგენილი პირადი

ცხოვრების უფლების შეზღუდვის საფუძვლები არ არის მორგებული პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლებაზე. ამის დასადასტურებლად, საკმარისია იმის აღნიშვნა, რომ
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონით პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავება (ამ უფლებაში ჩარევა) პრინციპებს ექვემდებარება, რაც მის
კომპლექსურ ბუნებას განაპირობებს. კერძოდ, ზემოხსენებული კანონის მე-4 მუხლი
ადგენს ამ სფეროში მოქმედ 5 ძირითად პრინციპს, ხოლო მე-5 და მე-6 მუხლებით კი,
დადგენილია დამუშავების ცალკეული საფუძვლები. გარდა ამისა, უნდა გავიაზროთ, რომ
დამუშავების პრინციპების დაცვას უპირატესი მნიშვნელობა ენიჭება საფუძვლებთან
მიმართებით დამუშავების პროცესის ლეგიტიმურობის უზრუნველსაყოფად. სხვა
სიტყვებით, პირველ რიგში უნდა იყოს დაცული დამუშავების პრინციპები, ხოლო
შემდგომ, დაკმაყოფილდეს შესაბამისი საფუძვლით დამუშავების პირობა. ეს მსჯელობა
გამომდინარეობს იმ მარტივი რეალობით, რომ სამართლის ნებისმიერ დარგში
პრინციპები ფუძემდებლური მნიშვნელობის დანაწესებია, ხოლო კონკრეტული კანონები
და ქცევის წესები უნდა გამომდინარეობდეს და არ ეწინააღმდეგებოდეს უზენაეს
პრინციპებს.
აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ კონსტიტუციით მიზანშეწონილია
კონკრეტული, სპეციალური მარეგულირებელი ნორმის გაწერა, რომელიც შეეხება
უშუალოდ პერსონალურ მონაცემთა დაცვას. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლებასთან მიმართებით, პირადი ცხოვრების უფლება და მისი ფორმულირება,
რომელიც კონსტიტუციითაა დადგენილი წარმოადგენს ზოგადი ხასიათის რეგულაციას.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და პირადი ცხოვრების უფლებები კავშირში მყოფი
კატეგორიებია, თუმცა განსხვავება მათ შინაარსობრივ მოწესრიგებაშია.
საინტერესოა, თუ როგორ არის რეგულირებული პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
საკითხი სხვა ქვეყნების კონსტიტუციებით. მაგალითად, ნიდერლანდების სამეფოს
კონსტიტუციის მე-10 მუხლი პირადი ცხოვრების უფლებისა და პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლების გაწერას ერთად ახდენს შემდეგი ფორმულირების სახით:
„1. ყველას გააჩნია პირადი ცხოვრების დაცვის უფლება, გარდა იმ შეზღუდვებისა,
რაც დადგენილია ან მიღებულია პარლამენტის აქტით.
2. პირადი ცხოვრების დაცვის წესები დგინდება პარლამენტის აქტით, რომელიც
შეეხება პერსონალური მონაცემების შენახვასა და ჩაწერას.
 145
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

3. წესები, რომელიც შეეხება პირთა უფლებებს შენახული მონაცემების

ინფორმირების, მათი გამოყენების და ამ მონაცემთა შესწორების შესახებ,
დგინდება პარლამენტის აქტით.“
მოცემულ ჩანაწერში ნიდერლანდების სამეფოს კონსტიტუცია არ ახდენს პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავების საფუძვლებისა და პირობების ცალკე გაწერას. მისი
ფორმულირების გათვალისწინებით ნათელია, რომ, პირველ რიგში, უზრუნველყოფილია
პერსონალური მონაცემების დაცვა, ხოლო მეორე მხრივ, ამ საკითხების მოწესრიგება
დელეგირებულია წარმომადგენლობითი ხელისუფლებისთვის. ამრიგად, მოცემული
კონსტიტუცია ეხება, თუმცა სიღრმისეული ფორმით არ ახდენს პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობათა დეკლარირებას.
საინტერესო მიდგომით გამოირჩევა პორტუგალიის კონსტიტუცია, რომელიც პირადი
ცხოვრების, პერსონალური მონაცემებისა და გენეტიკური მონაცემების დაცვას ეხება. მისი
26-ე მუხლის თანახმად:
„1. ყველას გააჩნია [...] პირადი და ოჯახური ცხოვრების დაცვის და
დისკრიმინაციის ნებისმიერი ფორმის წინააღმდეგ დაცვის უფლება [...].
2. კანონით დადგენილია ეფექტური გარანტიები პირადი და ოჯახური
პერსონალური ინფორმაციის მითვისებისა და უკანონო გამოყენების წინააღმდეგ,
რომელიც წინააღმდეგობაშია ადამიანურ ღირსებასთან.
3. კანონით უზრუნველყოფილია პიროვნული ღირსება და გენეტიკური
იდენტურობა, მათ შორის, ტექნოლოგიების შექმნისგან, განვითარების,
გამოყენებისგან და სამეცნიერო ექსპერიმენტებისგან. [...].“
ამ ფორმით, პორტუგალიის კონსტუცია აქცენტირებულია გარკვეული სახის
პერსონალური ინფორმაციისთვის კონსტიტუციური დაცვის მინიჭებისკენ. მიუხედავად
ამისა, გენეტიკური პერსონალური მონაცემი წარმოადგენს განსაკუთრებული
კატეგორიის, თუმცა მონაცემთა მხოლოდ ერთ სახეობას. შესაბამისად, კონსტიტუცია
ერთიანი სახის მითითებას აკეთებს ზოგადად პერსონალური მონაცემების მიმართ, მეორე
მხრივ გენეტიკური კატეგორიის მონაცემს განსაკუთრებულად უსვამს ხაზს.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვაზე აკეთებს დათქმას შვედეთის 1974 წლის
კონსტიტუციური კანონი, რომლის მეორე თავის მე-3 მუხლით მოცემულია შემდეგი
ჩანაწერი:
„მოქალაქის პოლიტიკური შეხედულებების შესახებ არსებული ჩანაწერები არ
უნდა ინახებოდეს საჯარო რეესტრში მისი თანხმობის გარეშე. ყველა მოქალაქე
 146
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დაცულია იმ ფარგლებში, პიროვნულობის ნებისმიერი დარღვევის წინააღმდეგ,

[...] რაც გამოიხატება პერსონალური ინფორმაციის რეგისტრაციით მონაცემთა
დამუშავების ავტომატური საშუალებების გამოყენების მეშვეობით.“
თვალნათელია, რომ კონსტიტუციური ჩანაწერი ყურადღებას ამახვილებს პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავების მეთოდებზე. თუმცა, რთულია საუბარი იმის შესახებ
დადგენილია თუ არა კონკრეტული შეზღუდვები ინფორმაციის შესაბამისი წესების
დაცვით გამოყენებისთვის.
მონაცემთა დაცვის შესახებ ფორმალურ მითითებას შეიცავს ფინეთის კონსტიტუციაც,
რომლის მე-10 მუხლის თანახმად:
„ყველას აქვს უზრუნველყოფილი პირადი ცხოვრების, პატივისცემისა და
საცხოვრებლის ხელშეუვალობა. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ მეტად
დეტალური დებულებები დადგენილია კანონით.“
არც ამ შემთხვევაში ვხვდებით პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების სიღრმისეულ
დეკლარირებას. მითითება იმის შესახებ, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან
დაკავშირებული საკითხები წესრიგდება კანონით ახდენს ამ უფლების კონსტიტუციურ
აღიარებას, თუმცა მისი შეზღუდვის საფუძვლების გაწერას არ ახდენს.
საკმაოდ დახვეწილი მიდგომებით გამოირჩევა პოლონეთის კონსტიტუცია, მასში
გაწერილია პერსონალური მონაცემების დაცვასთან დაკავშირებული საკვანძო
დებულებები. ამ დოკუმენტით აღიარებულია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ფუნდამენტური ხასიათი და მისი შეზღუდვის უზოგადესი საფუძვლები. კონსტიტუციის
51-ე მუხლის თანახმად:
„1. არავინ არაა ვალდებული მოახდინოს პირის შესახებ არსებული ინფორმაციის
გამჟღავნება, გარდა კანონით გათვალისწინებული საფუძვლისა.
2. საჯარო პირები არ უნდა მოიპოვებდნენ, აგროვებდნენ ან ახორციელებდნენ
წვდომას მოქალაქეთა ინფორმაციაზე, გარდა დემოკრატიულ სახელმწიფოში
არსებული აუცილებლობისა, რაც დადგენილია კანონით.
3. ყველას გააჩნია საკუთარი თავის შესახებ არსებულ ოფიციალურ
დოკუმენტებთან და მონაცემთა ბაზებთან წვდომის უფლება. შეზღუდვები ამ
უფლებაზე შეიძლება დაწესდეს კანონით.
4. ყველას აქვს უფლება მოითხოვოს არასწორი, არასრული ან კანონის
საწინააღმდეგო საშუალებებით მოპოვებული ინფორმაციის შესწორება ან წაშლა.
 147
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

5. პრინციპები ინფორმაციის შეგროვებისა და წვდომისთვის განისაზღვრება

კანონით.“
ტექსტის მიხედვით დადგენილია პერსონალური მონაცემის გამოყენების აუცილებლობის
პირობა და სუბიექტის უფლება ჰქონდეს წვდომა საკუთარ პერსონალურ მონაცემზე.
მიუხედავად ამისა, დამატებითი პირობები მონაცემთა გამოყენებისთვის, როგორიცაა
პერსონალურ მონაცემთა დამუშაცვების პრინციპები, კონსტიტუციით არაა მოცემული.
როგორც ჩანს ევროპული სახელმწიფოების კონსტიტუციები მეტ-ნაკლებად ახდენენ
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების დეკლარირებას. ზოგიერთ შემთხვევაში, ეს
უფლება პირადი ცხოვრების უფლების ფარგლებშია მოხსენიებული, რაც მეტყველებს ამ
ორი უფლების შინაარსობრივ ბმაზე. ამრიგად, ეს მოცემულობა მხოლოდ სამართლებრივი
ტექნიკის გამოძახილს არ წარმოადგენს.
ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ იმ ქვეყნებში, რომელთა კონსტიტუციებშიც პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლებას ცალკე ჩანაწერი არ ეთმობა, უფლება არ არის სათანადოდ
დაცული? რა თქმა უნდა არა. ზოგადი მსჯელობის მიხედვით, არ იქნება მართებული თუ
ვიტყვით, რომ თუ რომელიმე უფლება სახელმწიფოს ძირითად კანონში განმტკიცებული
არაა, იგი სათანადოდ არაა დაცული. ამ კონკრეტულ უფლებასთან დაკავშირებით,
მაგალითისთვის განვიხილოთ რამოდენიმე ევროპული სახელმწიფოს ძირითადი კანონი,
სადაც ამ უფლებას არ ეთმობა ცალკე ნორმა და ვნახოთ სხვა რა ალტერნატიული
მექანიზმებია გამოყენებული უფლების უზრუნველსაყოფად. ამის შემდეგ უფრო
მკაფიოდ გაეცემა პასუხი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ცალკე გაწერის
მიზანშეწონილობას საქართველოს კონსტიტუციით.
გერმანიის 1949 წლის ძირითადი კანონის მე-2 მუხლი ეხება ინფორმაციული
თვითგამორკვევის უფლებას, ხოლო მე-10 მუხლი კორესპოდენციის, ფოსტისა და
ტელეკომუნიკაციის ხელშეუხებლობას. არც ერთ შემთხვვაში და არც სხვა რომელიმე
მუხლში არაა ნახსენები პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება. მიუხედავად ამისა,
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მიმართულებით გერმანია ერთ-ერთ მოწინავე
სახელმწიფოდ მიიჩნევა. ამის განმაპირობებელი ფაქტორი, უპირველესად, გერმანიის
საკონსტიუციო სასამართლოს მიერ ჩამოყალიბებული პრაქტიკა და სახელმწიფოში ამ
სფეროს მომწესრიგებელი კანონების მოქმედების ხანრგძლივი გამოცდილება უნდა იყოს.
როგორც ცნობილია, გერმანიაში პირველი ფედერალური აქტი 1977 წელს იქნა მიღებული,
ხოლო 1983 წელს გერმანიის ფედერალურმა საკონსტიტუციო სასამართლომ
მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება გამოიტანა ე.წ. „მოსახლეობის აღწერის“ საქმეზე, სადაც
 148
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

მოახდინა „ინფორმაციული თვითგამორკვევის“ უფლების ფორმულირება, როგორც

ზოგადი პიროვნული უფლების ნაწილი. ამდენად, გერმანიაში პერსონალურ მონაცემთა
დაცვას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება (Koroff (ed.)/კოროფი (რედ.), 2010, A.4, გვ. 2).
შეიძლება ითქვას, რომ დამკვიდრებული ნორმატიული გამოცდილებისა და პრაქტიკის
შესაბამისად გერმანიაში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების კონსტიტუციური
გაწერის აუცილებლობა არ დგას დღის წესრიგში.
გერმანიის მსგავსად, დამოუკიდებლად არც საფრანგეთის კონსტიტუცია გაწერს
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებას. თუმცა, საყურადღებოა, რომ ჯერ კიდევ 1978
წელს საფრანგეთში მიღებული იყო კანონი ინფორმაციული ტექნოლოგიების, ფაილებისა
და თავისუფლებების შესახებ, რომლის პირველი მუხლი ადგენს შემდეგს:
„ინფორმაციული ტექნოლოგიები თითოეულ მოქალაქეს უნდა ემსახურებოდეს. [...] იგი
არ უნდა ლახავდეს ადამიანის იდენტურობას, უფლებებს, პირად ცხოვრებას,
ინდივიდუალურ ან საჯარო თავისუფლებებს.“ აღნიშნული კანონი დეტალური და
მძლავრი რეგულირების მქონეა, ხოლო ევროპული კავშირის 95/46/EC დირექტივა მისი
დებულებებით არის შთაგონებული (Koroff (ed.)/კოროფი (რედ.), 2010, A.3, გვ. 1, 54).
ამდენად, საფრანგეთში შესაბამისი საკანონმდებლო და ინსტიტუციური გარანტიები
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების უზრუნველყოფის მყარი გარანტიაა, რის
გამოც, დიდი ალბათობით, ამ უფლების კონსტიტუციური გაწერის აუცილებლობა არ
დგას დღის წესრიგში.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების შესახებ ჩანაწერს არც დანიის 1953 წლის
კონსტიტუცია შეიცავს, თუმცა ევროკომისიის ექსპერტთა შეფასებით პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის რეჟიმი კარგად ორგანიზებულია და ეფექტურად მუშაობს (Koroff
(ed.)/კოროფი (რედ.), 2010, A.2, გვ. 7).
განხილული მაგალითებიდან ჩანს, რომ იმ სახელმწიფოებში სადაც პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლება კონსტიტუციურად არ არის გაწერილი, უფლების დაცვა სხვა
ისეთი მექანიზმებით არის უზრუნველყოფილი, რომელიც ქმნის მისი დაცვის ეფექტურ
გარანტიებს. გამომდინარე იქედან, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან
დაკავშირებული ურთიერთობების სამართლებრივი რეგულირება ქართულ რეალობაში
გამოწვევებითა და სირთულეებით ხასიათდება, მისი სათანადო დაცვის
უზრუნველყოფის მიზნით, მიზანშეწონილია ამ უფლების კონსტიტუციით
დამოუკიდებლად გაწერა და, ამ გზით, უფლების დაცვის გაძლიერება.
 149
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

უფლების კონსტიტუციურ ხაზგასმას სხვა კუთხითაც შესაძლებელია მოეძებნოს

არგუმენტი. კერძოდ, უნდა განისაზღვროს თუ რამდენად „ღირსია“ პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის უფლება იმის, რომ გაიწეროს კონსტიტუციის ტექტში დამოუკიდებელ
უფლებად და, ასევე, განისაზღვროს თუ რა პრაქტიკული შედეგების მომტანი იქნება ეს
მოვლენა. კონსტიტუციის ტექსტში ამა თუ იმ ფუნდამენტური უფლების გაწერა
განპირობებულია იმით, რომ ადაიანური შესაძლებლობების რეალიზებისთვის უფლება
სარგებლობს განსაკუთრებული დატვირთვით. გარდა ამისა, სახელმწიფოს აკისრია
პასუხისმგებლობა კონკრეტული უფლების უზრუნველყოფის მხრივ, რაც ვლინდება
პოზიტიური და ნეგატიური ვალდებულებების შესრულების აუცილებლობაში. აქედან
გამომდინარე, პერსონალური მონაცემების მზარდი მნიშვნელობის გამო სახეზეა მისი
ცალკე დეკლარირების აუცილებლობა.
მიიჩნევა, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება ევროპული კონსტიტუციის
(ევროპული კავშირის დამფუძნებელი აქტების) ნაწილია და მან დამოუკიდებელი
ფუდამენტური უფლების სტატუსი მოიპოვა პირადი ცხოვრების უფლების გვერდით
(ჰერტი & გუთვირთი, 2009, გვ. 7). გარდა ამისა, პირადი ცხოვრების უფლება მეტად
გამოკვეთს ინდივიდუალურ კომპონენტს და პირს ანიჭებს შესაძლებლობას აღკვეთოს
სხვა პირთა ჩარევა პირად და ოჯახურ ცხოვრებაში, შესაბამისად, იგი ნეგატიური
კატეგორიის უფლებდ გვევლინება. ამის საპირისპიროდ, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლება განსაზღვრავს წესებს, მეთოდებს მათი დამუშავებისთვის და ადგენს დინამიურ
დაცვას სხვადასხვა პირობების გათვალისწინებით (გუთვირტი, პულე, ჰერტი, ტერვანე &
ნუვტი (რედ.), 2009, გვ. 79-80). საყურადღებოა ისიც, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვა
არეგულირებს ინფორმაციული დისტრიბუციის საკითხებს ფიზიკურ პირებსა და
სახელმწიფოს შორის, მომხმარებლებსა და სერვისის/პროდუქციის მომწოდებლებს
შორის. შესაბამისად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვა შესაძლებელია აღვიქვათ, როგორც
ინფორმაციული დისტრიბუციის დაცვა (იქვე, 340).
ახლა კი, დავუბრუნდეთ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების უშუალოდ
კონსტიტუციის ტექსტში განმტკიცების საკითხს. აქ შეგვიძლია დავსვათ შემდეგი
შეკითხვა: რა ხელშესახები და პრაქტიკული შედეგი ექნება ამ უფლების კონსტიტუციურ
დეკლარირებას? ამ შეკითხვაზე პასუხი მსჯელობას საჭიროებს, ხოლო უშუალოდ
პასუხის გაცემამდე, მიზანშეწონილია პუნქტობრივად გამოვყოთ გარკვეული
საყურადღებო პირობები, რომლებსაც გააჩნიათ გავლენა ზემოაღნიშნულ საკითხზე:
 150
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

1. საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი და ახალი რედაქციები არ შეიცავენ ჩანაწერს

პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების შესახებ;
2. შესაბამისად, როდესაც საუბარია მონაცემთა დაცვის უფლებაში ჩარევაზე, იგი
ყოველთვის უნდა განვიხილოთ პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის ან, მეტად ზოგადი,
პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლების ფარგლებში;
3. თუ პერსონალურ მონაცმთა დაცვის უფლებას მოვიაზრებთ პირადი ცხოვრების
უფლების დაცვის ფარგლებში, მაშინ, ამ უფლების შეზღუდვისთვის უნდა გამოვიყენოთ
ის საფუძვლები (ზღვრები), რომელიც დადგენილია პირადი ცხოვრების უფლებაში
ჩარევისთვის;
4. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონი, განსხვავებით საქართველოს
კონსტიტუციისგან, იცნობს ამ უფლებაში ჩარევის სხვა საფუძვლებსაც. ისინი
დიფერენცირებულია დასამუშავებელ მონაცემთა კატეგორიების მიხედვით. კანონი
განასხვავებს დამუშავების საფუძვლებს არასენსიტიური და განსაკუთრებული
კატეგორიის ინფორმაციისთვის. არასენსიტიური პერსონალური მონაცემების დამუშავება
დასაშვებია:
 ფიზიკური პირის თანხმობის შემთხვევაში;
 თუ დამუშავება დადგენილია კანონით;
 თუ დამმუშავებელმა უნდა შეასრულოს მისთვის კანონმდებლობით
დაკისრებული მოვალეობები;
 ფიზიკური პირის სასიცოცხლო ინტერესების დასაცავად;
 თუ სახეზეა დამმუშავებლის ან მესამე პირის კანონიერი ინტერესები, რაც
აღმატებულია ფიზიკური პირის ინტერესებზე;
 როდესაც პერსონალური მონაცემები გასაჯაროვებულია ან ფიზიკურმა პირმა
გახადა იგი საჯარო;
 თუ აუცილებელია კანონის შესაბამისი მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის დაცვა;
 როდესაც განსახილველია ფიზიკური პირის განცხადება (მომსახურების გაწევის
მიზნით).
სენსიტიური (განსაკუთრებული) პერსონალური მონაცემების დამუშავებისთვის
კანონი საფუძვლებს ამკაცრებს. მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად სენსიტიური
პერსონალური მონაცემი შესაძლებელია დამუშავდეს შემდეგ შემთხვევებში:
 არსებობს ფიზიკური პირის წერილობითი თანხმობა;
 151
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

 შრომითი ვალდებულებებისა და ურთიერთობის ხასიათიდან, მათ შორის,

დასაქმების შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად აუცილებელია დამუშავდეს
ნასამართლობასთან და ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ინფორმაცია;
 დასაცავია ფიზიკური პირის ან მესამე პირის სასიცოცხლო უნტერესები, თუ
თავად ეს ფიზიკური პირი არაა უნარიანი თანხმობა განაცხადოს დამუშავებაზე;
 პერსონალური ინფორმაცია მუშავდება საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის
დაწესებულების, ასეთი დაწესებულების მუშაკის მიერ ფიზიკური პირის
ჯანმრთელობის დაცვის მიზნით, ასევე ჯანდაცვის სისტემის მართვისა და
ფუნქციონირებისთვის;
 ფიზიკური პირი თავად ასაჯაროვებს მის შესახებ არსებულ ინფორმაციას ისე, რომ
არ გამოთქვამს აკრძალვას მათ სამომავლო გამოყენებაზე;
 დამუშავება ხორციელდება პოლიტიკური, ფილოსოფიური, რელიგიური ან
პროფესიული გაერთიანების ან არაკომერციული ორგანიზაციის მიერ
ლეგიტიმური საქმიანობის განხორციელების მიზნით;
 დამუშავება ხდება სასჯელაღსრულების სისტემაში ბრალდებულთა და
მსჯავრდებულთა პირადი საქმეების წაროების მიზნით, ასევე იმ სამართლებრივი
აქტების აღსრულების მიზნით, რომელიც გათვალისწინებულია არასაპატიმრო
სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ საქართველოს კანონის მე-2
მუხლით;
 მონაცემები მუშავდება „საერთაშორისო დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონით
პირდაპირ დადგენილ შემთხვევებში;
 მონაცემები მუშავდება მიგრაციის მონაცემთა ერთიანი ანალიტიკური სისტემის
ფუნქციონირებისთვის.
საყურადღებოა ისიც, რომ განსაკუთრებული პერსონალური მონაცემების დამუშავების
შემთხვევაში, ზემოაღნიშნული საფუძვლებით დამუშავებისას, მათი გასაჯაროვება და
მესამე პირებისთვის გადაცემა დაუშვებელია მონაცემთა სუბიექტის თანხმობის გარეშე.
ამდენად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამართალში განსაკუთრებული ყურადღება
ეთმობა პირის შესახებ არსებული ინფორმაციის გამოყენების წესებს. ამით, იგი
დეტალიზებულ რეგულირებას გვთავაზობს.
5. შეიძლება ითქვას, რომ კანონი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ აკონკრეტებს
კონსტიტუციით დადგენილ საფუძვლებს პირადი ცხოვრების ამ სფეროში ჩარევისთვის,
თუმცა, სამართლებრივად, უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციით დადგენილი
 152
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საფუძვლები არაა სრულყოფილი. სხვა სიტყვებით, როდესაც დამუშავების საფუძვლად

გათვალისწინებულია გადაუდებელი აუცილებლობის პირობა, დემოკრატიულ
საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების,
დანაშაულის თავიდან აცილების პირობა, ან თუნდაც სხვთა უფლებების დაცვის ზოგადი
დანაწესი, დამუშავების შემთხვევაში პროცესი უნდა ევქმდებარებოდეს პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის სამართალში აღიარებულ პრინციპებს, მაგალითად მიზნობრიობასა და
პროპორციულობას. ამ სფეროში მოქმედი ძირითადი პრინციპები დამმუშავებელს
წინასწარ ავალდებულებს იზრუნოს დასამუშავებელი პერსონალური მონაცემების
კანონიერებაზე, მიზანზე, პროპორციებზე, სისწორეზე და მათი წაშლის დროისა და
პირობის წინასწარ განსაზღვრაზე, იქედან გამომდინარე, რომ გარკვეული
სამართლებრივი ურთიერთობისთვის საჭირო პერსონალური მონაცემების რაოდენობა,
კატეგორიები და სახეები წინასწარ დადგენადია. სწორედ ამიტომ, პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავების პრინციპები პრევენციული ღონისძიებებია და არა ფაქტის
შემდგომ ასამოქმედებელი რეპრესიული ბერკეტი.
6. თვალნათელია, რომ ამ არგუმენტაციით, კონსტიტუციის როგორც მოქმედი, ისე ახალი
რედაქციის ტექსტი, ჩარევის საფუძვლების ნაწილში მოკლებულია პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებისთვის დადგენილ საფუძვლებთან ფორმალურ და მატერიალურ
კავშირს. ამდენად, კონსტიტუციური ნორმა ადეკვატურად ვერ პასუხობს პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებისთვის დადგენილ მოთხოვნებს.
პუნქტობრივი განხილვის შემდგომ, რეზიუმირების სახით, მსურს ყურადღება
გავამახვილო პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების დამოუკიდებლად გამოყოფის
საკვანძო, თეორიულ საკითხებზე.
არაერთხელ აღინიშნა, რომ პირადი ცხოვრების უფლება მეტწილად დაცვაზე
ორიენტირებული უფლებაა, იგი მეტადაა მიმართული დაიცვას პირადი ცხოვრება გარეშე
ინტერვენციისგან, მაშინ როდესაც პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება სხვა
ღირებულებებზე აკეთებს აქცენტს, როგორიცაა არა პირადი ცხოვრების დაცვა, არამედ
დამუშავების პროცესის მართლზომიერების უზრუნველყოფა. ამდენად, პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებისთვის (ამ უფლების შეზღუდვისთვის) დადგენილი წესები
განხვავებულია პირადი ცხოვრების უფლებაში ჩარევის წესებისგან იმით, რომ
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისთვის აუცილებელია პრინციპების დაცვა და
პროცესის წარმართვა მათ შესაბამისად. ამ პრინციპებზე ნაშრომში არაერთხელ
გამახვილდა ყურადღება. რაც მთავარია, ამ პრინციპებს აქვთ პრევენციული
 153
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დანიშნულება. ეს ნიშნავს, რომ დამუშავების დაწყებამდე წინასწარ უნდა განისაზღვროს

დამუშავების მიზანი და ამ მიზნის შესაბამისი პროპორციები. საყურადღებოა, რომ
დამუშავებული ინფორმაციის შესწორება და მათი წაშლა, ასევე, ექვემდებარება
მიზნობრიობის პრინციპს იმ გაგებით, რომ თუ არსებობს, მაგალითად, ინფორმაციის
განახლების მიზანი დამმუშავებელს აქვს უფლება იმოქმედოს შესაბამისად, აგრეთვე, თუ
ინფორმაცია საჭირო აღარაა, ანუ არ არსებობს მათი შენახვის მიზანი - იგი უნდა
განადგურდეს. ამდენად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებაში ჩარევისთვის
უმთავრესია ამ პრინციპების წინასწარი გააზრება და მათ შესაბამისად მოქმედება,
რომელიც უზრუნველყოფს მთელი პროცესის კანონიერ ფარგლებში მოქცევას.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამართლის მთელი არსი ვლინდება იმაში, რომ
დამუშავების პროცესის კანონიერების გარდა, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მიზნის
არსებობას. იქედან გამომდინარე, რომ დამმუშავებელმა წინასწარ უნდა განსაზღვროს
მიზნები, მან ასევე, წინასწარ უნდა იცოდეს რა სახისა და კატეგორიის პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავება მოუწევს. სხვა სიტყვებით, რამდენადაც პერსონალური
მონაცემები ინფორმაციის ძალზედ კონკრეტული სახეობებია, დამმუშავებელი წინაწარ
არის ვალდებული დაადგინოს შეზღუდვის ფარგლები (პრინციპების მეშვეობით), რათა
მისი საქმიანობა რაც შეიძლება მეტად განჭვრეტადი იყოს.
ახლა კი, განვიხილოთ თუ როგორ ვლინდება პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავებასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხები პრაქტიკაში. ყველაზე
მკაფიოდ, პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების პრობლემატიკა ვლინდება ისეთ
შემთხვევებში, როგორიცაა მათი დამუშავება კანონის თანახმად. როგორც აღინიშნა,
კანონის საფუძველზე არასენსიტიურ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება დასაშვებია
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის „ბ“
პუნქტით. შესაბამისად, საკმარისია სამართლებრივად დადგინდეს ნორმა, რაც
საშუალებას მოგვცემს დავიწყოთ დამუშავების პროცესი. პრაქტიკაში არსებული
მიდგომის თანახმად, მონაცემთა კანონისმიერი დამუშავების საფუძვლის
ინტერპრეტირება ძალზედ ფართოდ ხდება. დემონსტრირებისთვის მიზანშეწონილია
განვიხილოთ შემდეგი შემთხვევები:

მაგალითი #1
საჯარო რეესტრის შესახებ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის
თანახმად „საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული მონაცემები და მარეგისტრირებელ
 154
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ორგანოში დაცული დოკუმენტაცია არის საჯარო და ხელმისაწვდომია გასაცნობად

ნებისმიერი პირისათვის, გარდა საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი
შემთხვევებისა.“ ეს ჩანაწერი წარმოადგენს დამუშავების კანონით გათვალისწინებულ
საფუძველს. საჯარო რეესტრის საქმიანობის ფარგლებში დამუშავების ამგვარი
საფუძვლის ინერპრეტირებას ფართო ხასიათი გააჩნია. საინტერესოა, რა საკითხში
ვლინდება ეს? მაგალითად, საჯარო რეესტრში იურიდიული პირის (შპს, ა(ა)იპ და სხვა)
რეგისტრაციისას ხდება ისეთი სარეგისტრაციო დოკუმენტების გასაჯაროვება,
როგორიცაა იურიდიული პირის დამფუძნებლის ვინაობა (სახელი, გვარი), პირადი
ნომერი, მისი პირადობის მოწმობის ელექტრონული ასლი, წესდება და დამფუძნებლის
წესდებაზე თანდართული ხელმოწერა. ინფორმაციის ამგვარი გასაჯაროვება წარმოშობს
კითხვებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის კუთხით, უფრო ზუსტად, იბადება კითხვა,
ხომ არ არის მონაცემთა ამგვარი გასაჯაროვება არაპროპორციული და ზედმეტი? საჯარო
რეესტრის ფუნქციონირების არსი ერთიანი და მოქნილი სისტემის არსებობა და
დაინტერესებული პირებისთვის მომსახურების გაწევაა. პერსონალური მონაცემები,
რომელიც თავს იყრის რეესტრის დოკუმენტაციაში, შესაძლოა ეხებოდეს უძრავ
ქონებასთან დაკავშირებულ საკითხებს, ისე ბიზნესის რეესტრთან არსებულ ინფორმაციას
და სხვა. ერთი შეხედვით, ამ ვითარებაში აშკარაა საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხი,
უფრო კონკრეტულად, მონაცემთა ამგვარი გასაჯაროვება ხელს უწყობს უძრავი ქონების
მესაკუთრის მოძიებას, ასევე, იურიდიული პირის დამფუძნებლის ვინაობის გაგებას,
რათა მიღებული ინფორმაციის მეშვეობით სამართლებრივი ურთიერთობების დამყარება
თაღლითობისა და სხვა რაიმე რისკ-ფაქტორების არსებობის გარეშე განხორციელდეს.
მეორე მხრივ, მიუხედავად მოცემული მიზნებისა, ბალანსი ინფორმაციის
ხელმისაწვდომობასა და მონაცემთა დაცვას შორის აშკარად არაა სამართლიანი.
მაგალითად, უძრავი ქონების საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტის
(ამონაწერის) შემთხვევაში, კითხვას ბადებს ფიზიკური პირის პირადი, უნიკალური
ნომრის მითითების საკითხი. დამმუშავებლის მიერ არ არის გათვალისწინებული ის
გარემოება, რომ უნიკალური იდენტიფიკატორის საჯაროდ მითითება საშუალებას
იძლევა მოხდეს მისი მოძიება სხვა საინფორმაციო, საჯარო წაყროებშიც. ამასთან,
ამონაწერში პირადი ნომერი მითითებულია სხვა ინფორმაციასთან ერთად, როგორიცაა
სახელი, გვარი, უძრავი ქონების ზუსტი მისამართი, რაც პიროვნების იდენტიფიცირებას
ხდის ძალიან მარტივს.
 155
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

იურიდიული პირის რეგისტრაციის შემდგომ განთავსებული მონაცემები განსხვავებით

უძრავი ქონების ამონაწერისა, მეტად თვალსაჩინოდ წარმოაჩენს არაპროპორციულობის
პრობლემატიკას. როგორც აღინიშნა, იურიდიული პირის რეგისტრაციისას, სხვა
მონაცემებთან ერთად, საჯარო ხდება დამფუძნებლის პირადობის მოწმობის
ელექტრონული ასლი და მისი ხელმოწერა, რომელიც ახლავს წესდებას. პერსონალური
მონაცემების გადამეტებით დამუშავება სახეზეა, რამდენადაც არ არსებობს რაიმე
საფუძველი (აქ არ უნდა ვიგულისხმოთ კანონით დადგენილი დამუშავების ზოგადი
საფუძველი), რომელიც აუცილებელს ხდის მონაცემთა ამგვარი მოცულობით
გასაჯაროვებას. იურიდიული პირის ავთენტურობის დასადასტურებლად, სრულებით
არაა საჭირო ამგვარი ინფორმაციის საჯარო განთავსება, რადგან საჯარო რეესტრში
არსებული ამონაწესების მიმართ მოქმედებს პრეზუმფცია, რის მიხედვითაც გარკვეული
ქონების ან იურიდიული პირის რეგისტრაციისას მოქმედებს მისი ნამდვილობის პირობა.
უფრო კონკრეტულად, „საჯარო რეესტრის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის მიხედვით
„საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულ მონაცემთა მიმართ მოქმედებს უტყუარობის
პრეზუმფცია [...].“ შესაბამისად, სარეგისტრაციო მიზნებისთვის პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავება საჯარო რეესტრის მიერ ამ და ზემოხსენებული დამუშავების ნაწილში
არღვევს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის მე-4 მუხლის „გ“ პუნქტით
დადგენილ პროპორციულობის პრინციპს, რომლის მიხედვითაც „მონაცემები შეიძლება
დამუშავდეს მხოლოდ იმ მოცულობით, რომელიც აუცილებელია შესაბამისი კანონიერი
მიზნის მისაღწევად. მონაცემები უნდა იყოს იმ მიზნის ადეკვატური და პროპორციული,
რომლის მისაღწევადაც მუშავდება ისინი.“ გასათვალისწინებელია ისიც, რომ
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისთვის დადგენილი პრინციპები ერთობლიობაში
უნდა განვიხილოთ, კერძოდ, დამუშავების პირველი პრინციპის მიხედვით (მე-4 მუხლი,
„ა“ პუნქტი) პერსონალური მონაცემები უნდა დამუშავდეს „სამართლიანად და
კანონიერად, მონაცემთა ღირსების შეულახავად.“ ნორმის გრამატიკული განმარტების
თანახმად, სამართლიანობის, კანონიერებისა და ღირსების შეულახაობის კრიტერიუმები
კუმულაციურად უნდა დაკმაყოფილდეს. საჯარო რეესტრის მიერ დანერგილი პრაქტიკა
კი, წინააღმდეგობაშია, სულ მცირე, სამართლიანობის პრინციპთან მიმართებით, რის
გამოც სახეზეა პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების ფუნდამენტური პრინციპების
დარღვევა.
ზოგადი შეფასებით, შესაძლებელია ვთქვათ, რომ კანონის მოცემულ დანაწესში,
ფართო გაგებით, დარღვეულია ნორმის განსაზღვრულობის პრინციპიც. როდესაც
 156
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ნორმატიულ აქტებში დაშვებულია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების

შეზღუდვა (იმ გაგებით, რომ მათი დამუშავება ამ უფლების შეზღუდვას ნიშნავს), არაა
დადგენილი თუ რა ოდენობით, რა პროპორციების დაცვითაა იგი დასაშვები.
შესაბამისად, კანონმდებელი ვალდებულია, მიიღოს განჭვრეტადი და მკაფიო
მარეგულირებელი აქტები, რომელიც კანონის განსაზღვრულობის კრიტერიუმს
აკმაყოფილებს. ამის შემდეგ, მათი შემოწმება კონსტიტუციურობის კუთხით მარტივია,
თავის მხრივ, ნორმის განსაზღვრულობა სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და ზოგადად,
სამართლებრივი სახელმწიფოს ფუნქციონირების განმაპირობებელი ფაქტორია
(ფირცხალაშვილი, 2016, გვ. 26-27).

მაგალითი #2
დამუშავების პროპორციულობის პრინციპთან შეუთავსებლობის პრობლემატიკა მეტად
აშკარადაა სახეზე საარჩევნო სიების საჯაროდ გამოქვეყნების ნაწილში. ამომრჩეველთა
სიაში საკუთარი თავის გადამოწმების მიზნით საქართველოს საარჩევნო კოდექსის
საფუძველზე შექმნილია პერსონალურ მონაცემთა საჯარო ელექტრონული ბაზა
(voters.cec.gov.ge), სადაც აქტიური საარჩევნო ხმის უფლების მქონე სუბიექტებს გვარისა
და პირადი ნომრის ჩაწერის მეშვეობით შეუძლიათ შეიტყონ არიან თუ არა შეყვანილნი
ამომრჩეველთა ერთიან სიაში და გაიგონ თუ რომელ საარჩვენო უბანზე არიან
რეგისტრირებულები. ამ ინფორმაციის საჯაროობას უზრუნველყოფს საქართველოს
ცენტრალური საარჩევნო კომისია, რომელიც მოქმედებს საქართველოს საარჩევნო
კოდექსის 31-ე მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით, კერძოდ,
„ცესკო პასუხისმგებელია ამომრჩეველთა ერთიანი სიის ფორმირებისათვის, მისი
კომპიუტერულად დამუშავებისა და საჯარო ინფორმაციისთვის მიკუთვნებული
ნაწილის (გვარი, სახელი; ფოტოსურათი; დაბადების თარიღი; მისამართი
საქართველოს მოქალაქის პირადობის მოწმობის ან სააგენტოს მონაცემთა ბაზის
მიხედვით, აგრეთვე ფაქტობრივი საცხოვრებელი ადგილის მისამართი -
საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიიდან იძულებით გადაადგილებული
პირისთვის, მისამართის მითითების გარეშე რეგისტრირებული პირისთვის,
საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით რეგისტრაციიდან მოხსნილი პირისთვის და
პირისთვის, რომლის რეგისტრაციაც ძალადაკარგულად გამოცხადდა სააგენტოს
გადაწყვეტილებით; ამომრჩეველთა ერთიან სიაში ამომრჩევლის რეისტრაციის
თარიღი) ცესკოს ოფიციალურ ვებ-გვერდზე განთავსებისთვის.“
 157
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

თუ გავითვალისწინებთ იმ გარემოებას, რომ პიროვნების სახელისა და გვარის, ასევე, მისი

პირადი ნომრის მოპოვება სხვა საჯარო ბაზების მეშვეობითაც შესაძლებელია,
მაგალითად, როგორიცაა საჯარო რეესტრის ბაზა, სავსებით დასაშვებია, რომ ამ წყაროს
გამოყენებით მოპოვებული ინფორმაციის მეშვეობით ამომრჩეველთა ვებ-გვერდზე
მოხდეს პიროვნების შესახებ დამატებითი ინფორმაციის მოპოვება. ეს მონაცემები საჯარო
რეესტრის ვებ-გვერდზე არაა მოცემული. შედეგად, ვიღებთ მოცემულობას, რომლის
თანახმად ორი სხვადასხვა წყაროს გამოყენებით ერთი და იმავე პირის შესახებ სხვადასხვა
სახის ინფორმაცია ხდება ხელმისაწვდომი.
აქვე საარჩევნო სიებთან მიმართებით გასათვალისწინებელია ერთი მნიშვნელოვანი
საკითხი: საქართველოში საარჩევნო კანონმდებლობის მთავარ მოქმედ სამართლებრივ
აქტად საარჩევნო კოდექსი გვევლინება, რომელიც ორგანული კანონის ფორმითაა
მიღებული. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის
ნორმები ვერ იქნება ქმედუნარიანი ვებ-გვერდზე მონაცემთა გამოქვეყნების
პროპორციების უზრუნველსაყოფად, ვინაიდან საარჩევნო კოდექსი იერარქიულად მაღლა
მდგომ სამართლებრივ აქტს წარმოადგენს. შესაბამისად, ორგანულ კანონში მოცემული
ზოგადი ჩანაწერი პერსონალურ მონაცემთა გამოქვეყნების შესახებ დამმუშავებელს
საშუალებას აძლევს გამოაქვეყნოს ინფორმაცია ამ აქტით დადგენილი წესის თანახმად,
ისე, რომ არ გაითვალისწინოს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონით
დადგენილი პრინციპები. წონად კონტრარგუმენტად ვერც ის მსჯელობა გამოდგება,
რომლის მიხედვით დამმუშავებელს კონსტიტუციის მე-20 მუხლით დადგენილი პირადი
ცხოვრების უფლების შეზღუდვის წესები ბოჭავს, ვინაიდან „კანონით გადაუდებელი
აუცილებლობის“ პირობა ინტერპრეტაციის ფართო დიაპაზონის შემცველია, ხოლო
საარჩევნო პროცესის დროს ამ საკითხებთან დაკავშირებული ინტერპრეტაციის გზები
თავად დამმუშავებლის, კერძოდ, ცესკოს-ს, როგორც ამ სფეროს ექსკლუზიური
მარეგულირებლის ხელშია.
უნდა ავღნიშნოთ, ასევე, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის პოზიცია
საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოსა და ცესკო-ში პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავების (ხელმისაწვდომობის) მართლზომიერებასთან დაკავშირებით. ორივე
დამმუშავებელთან მიმართებით ინსპექტორმა აღნიშნა, რომ პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავება არ სცდება კანონიერების ფარგლებს და არსებობს შესაბამისი მიზნები და
საფუძვლები. მისი აზრით საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ ბიზნესისა და
უძრავი ქონების რეგისტრაციასთან დაკავშირებული მონაცემების საჯაროობა ემსახურება
 158
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

შესაბამის მიზანს, კერძოდ, სააგენტოსთვის კანონით დაკისრებული მოვალეობების

შესრულებას. ასევე, რამდენადაც გასაჯაროვება დადგენილია შესაბამისი ნორმატიული
აქტით (კანონით) არც ამ მიმართულებით არსებობს ხარვეზები და პროცესი სავსებით
თავსებადია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონთან. ინსპექტორის პოზიცია
ცესკო-ს მიერ პერსონალურ მონაცემთა გამოქვეყნებასთან დაკავშირებით ანალოგიური
არგუმენტებით არის გამყარებული. კერძოდ, მიზანს წარმოადგენს ამომრჩეველთა
ერთიანი სიის ფორმირება და შესაძლო უზუსტობების აღმოფხვრა, ხოლო საფუძვლად
გვევლინება საარჩევნო კოდექსის შესაბამისი ნორმა. ამრიგად, ინსპექტორის აზრით, ეს
პროცესიც არ ეწინააღმდეგება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის
მოთხოვნებს (პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ანგარიში, 2014, გვ. 10-11).
ინსპექტორის მსჯელობა ძალზედ არადამაჯერებელია. თუ ამ არგუმენტებს მივიღებთ
და ხელს შევუწყობთ ამგვარი პრაქტიკის განვითარებას, სახეზე გვექნება მოცემულობა,
სადაც პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისთვის (გასაჯაროვებისთვის) საკმარისი
იქნება მარტოოდენ შესაბამისი პროცედურების დაცვით მიღებული ნორმატიული აქტი.
სხვა სიტყვებით, მთავარია გასაჯაროვების პირობა კანონით იყოს დადგენილი, ხოლო
შემდგომ ნორმის პრაქტიკაში გამოყენებისას აღარაა საჭირო შესაბამისი პროპორციების
დაცვა. ამ ლოგიკით საჭირო აღარაა ნორმის შემდგომი გამოყენების მართლზომიერების,
გამოყენების პროპორციებისა და ნორმის კონკრეტულ სიტუაციაში მორგების
(თანაზომიერების) წინასწარი გათვალისწინება. დღეს არსებული პრობლემა, რომელიც ამ
ტიპის ქმედებებს (გასაჯაროვებას კანონის საფუძველზე) თან ერთვის არის სწორედაც
ნორმის ზედაპირული გააზრება, მისი ხისტი და ყოვლისმომცველი განმარტება. იქამდე,
სანამ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების პროცესი, რომელიც კანონით იქნება
ნებადართული, არ შემოწმდება პროპორციულობისა და ზოგადი კონსტიტუციურობის
ჭრილში, რთული იქნება პერონალურ მონაცემთა სუბიექტების უფლების დაცვა მათ
შესახებ არსებული მონაცემების პროპორციულობის უზრუნველყოფის კუთხით.
დავამატოთ ისიც, რომ ნებისმიერი კანონი, რომელიც არის ძირითადი უფლების
შემზღუდავი, სხვა პირობებთან ერთად, უნდა აკმაყოფილებდეს სიცხადის კრეიტერიუმს,
ხოლო სადაც ძირითად უფლებაში ჩარევა ინტენსიურ ხასიათს იძენს, კანონი,
ამავდროულად, უნდა შეიცავდეს დეტალურ მოწსრიგებას და შეზღუდვის გასაგებ წესებს
(კორკელია, ბოხაშვილი, გვ. 28-31).
ამ სიტუაციიდან გამოსავალი შესაძლოა საერთაშორისო აქტებში, როგორც
იერარქიულად მაღლა მდგომ სამართლებრივ დოკუმენტებში ვეძიოთ. როგორც
 159
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ცნობილია საქართველოს პარლამენტს რატიფიცირებული აქვს ევროპის საბჭოს 108-ე

კონვენცია პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების
დაცვის შესახებ. საქართველოს კონსტიტუციის მე-6 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად „[...].
საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებას ან შეთანხმებას, თუ იგი არ
ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას, კონსტიტუციურ შეთანხმებას, აქვს
უპირატესი იურიდიული ძალა შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტების მიმართ.“
საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესახებ საქართველოს კანონის მე-6
მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად „ოფიციალურად გამოქვეყნებული საქართველოს
საერთაშორისო ხელშეკრულების დებულებები, რომლებიც ადგენენ კონკრეტული
ხასიათის უფლებებსა და მოვალეობებს და არ საჭიროებენ დამაზუსტებელი
შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტის მიღებას, საქართველოში მოქმედებენ
უშუალოდ.“ 108-ე კონვენცია შეიცავს ნორმებს, რომელიც შინაარსობრივად უნარიანია
იმოქმედოს უშუალოდ და დაარეგულიროს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებასთან
დაკავშირებული ფუნდამენტური საკითხები. დამუშავების პროპორციულობის პრინციპი
ამ დოკუმენტითაც გაწერილია, კერძოდ, კონვენციის მე-5 მუხლის „გ“ პუნქტის მიხედვით
ავტომატურ დამუშავებას დაქვემდებარებული პერსონალური მონაცემები „უნდა იყოს
ადეკვატური და არ უნდა აღემატებოდეს იმ მიზნებს, რომლებისთვისაც ისინი ინახება.“
გარდა ამისა, ცესკო-ს მიერ ამომრჩეველთა სიების ხელმისაწვდომობის საკითხში
დამუშავების პროპორციულობის პირობა ირღვევა იმითაც, რომ ფიზიკური პირების
შესახებ ინფორმაცია ხელმისაწვდომია არამარტო წინასაარჩევნო პერიოდში და მისი
მიმდინარეობისას, არამედ მუდმივად. კონვენციის მე-5 მუხლის „ე“ პუნქტის მიხედვით
პერსონალური მონაცემები „დაცული უნდა იყოს იმ ფორმით, რომელიც იძლევა
მონაცემთა სუბიექტის იდენტიფიკაციის საშუალებას მხოლოდ იმ დროში, რაც საჭიროა
იმ მიზნებისთვის, რისთვისაც ინახება ეს მონაცემები.“ ცესკო-ს შემთხვევაში კი,
პერსონალური მონაცემების საჯაროდ განთავსება (დამუშავება) ხორციელდება
არასაარჩევნო პერიოდშიც, რითაც იგი არღვევს შესაბამისი ვადებით დამუშავებისა და
პროპორციულობის პრინციპს. სამწუხაროა ის ფაქტი, რომ ასეთ შემთხვევაში
დამმუშავებელი ინფორმაციის გამოქვეყნებისას არ იყენებს 108-ე კონვენციით დადგენილ
დამუშავების პრინციპებს. მათი დაცვის ვალდებულება მას ზემდგომი აქტით -
საერთაშორისო ხელშეკრულებით აკისრია.
მოცემული მაგალითები ცხადყოფს, რომ პერსონალურ მონაცემთა ორი უდიდესი
დამმუშავებლის მიერ არ ხდება კანონით დადგენილი პრინციპების დაცვა მათი
 160
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საქმიანობის პროცესში. უგულებელყოფილია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ

საქართველოს კანონის ნორმები. მოცემულობას ამწვავებს ის, რომ პრაქტიკაში არსებული
მიდგომის თანახმად, თუ დამუშავების საფუძველს წარმოადგენს კანონით
გათვალისწინებული საფუძველი, თავად დამუშავების მართლზომიერების შემოწმება
პროპორციების ჭრილში აღარ ხდება. მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო აქტი
იერარქიულად ზემდგომ აქტს წარმოადგენს ორგანულ კანონთან მიმართებით,
ყურადღება მაინც არ ექცევა მასში მოცემულ უშუალოდ მოქმედ დებულებებს.
ამ გარემოებათა გათვალისწინებით პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების
კონსტიტუციური განმტკიცების ერთ-ერთი მიზანია აღმოიფხვრას ბუნდოვნება,
ნებისმიერი საფუძვლით დამუშავებისას, პრინციპების აპრიორი მოქმედება-
უმოქმედობის თაობაზე. პრინციპების კონსტიტუციური განმტკიცებით ცალსახად
დადგინდება, რომ რა საფუძველიც არ უნდა გვქონდეს პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავებისთვის, იგი აუცილებლად უნდა გამომდინარეობდეს კონსტიტუციაში
მოცემული დანაწესიდან. სხვა სიტყვებით, დამუშავების საფუძვლები არ უნდა
განიმარტოს კონსტიტუციურ დებულებებთან წინააღმდეგობრივად.
რაც შეეხება საჯარო მონაცემთა ბაზების საკითხის დარეგულირებას ტექნიკურად,
უნდა აღინიშნოს, რომ საჭიროა დამატებითი ზომების მიღება და საკითხის ჯეროვანი
გააზრება. მიუხედავად იმისა, რომ სახეზე გვაქვს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
პროპორციების დარღვევა, საკითხი საჭიროებს ყოველმხრივ ანალიზს საბოლოო
გადაწყვეტილების მიღებამდე. თუმცა, ერთი რამ დანამდვილებით შეიძლება ითქვას:
როგორც საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს, ასევე, ცესკო-ს მონაცემთა ბაზაში
უპირველესად თითოეულ განმცხადებელს სასურველია მიენიჭოს შესაბამისი
უნიკალური პაროლი (კოდი) და გაეხსნას ციფრული ანგარიში, რომელიც მიბმული იქნება
მის პერსონალურ მონაცემებსა და განხორცელებულ აქტივობებზე. იმ შემთხვევაში თუ
რომელიმე საჯარო ან კერძო დაწესებულება მოისურვებს კონკრეტული ფიზიკური პირის
შესახებ მონაცემებზე წვდომას, ინფორმაციის გაცემა-არგაცემის საკითხი სრულად
მონაცემთა სუბიექტის განკარგვის ქვეშ იქნება.
ცესკო-სთან დაკავშირებით მოყვანილი მსჯელობა ანალოგიურია შრომის კოდექსთან
მიმართებითაც, პერსონალურ მონაცემთა მოპოვებისა და დამუშავების ნაწილში. როგორც
ცნობილია ეს დოკუმენტიც ორგანული კანონის ფორმითაა მიღებული, მისი მე-5 მუხლის
პირველი ნაწილის მიხედვით „დამსაქმებელი უფლებამოსილია მოიპოვოს ის
ინფორმაცია კანდიდატის შესახებ, რომელიც ესაჭიროება მისი დასაქმების თაობაზე
 161
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გადაწყვეტილების მისაღებად,“ ხოლო ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად

„დამსაქმებელს უფლება აქვს შეამოწმოს კანდიდატის მიერ წარდგენილი ინფორმაციის
სისწორე.“ ორივე შემთხვევაში დამსაქმებელი არაა შებოჭილი პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის შესახებ საქართველოს კანონში მითითებული ფუნდამენტური პრინციპებით,
შესაბამისად ერთადერთ გამოსავლად რჩება ევროპის საბჭოს 108-ე კონვენციის ნორმების
გამოყენება. ამასთან დაკავშირებით სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა დაცვის
ევროპული სასამართლოს შეხედულებით, პირადი ცხოვრების უფლების რეალიზაციისას
აუცილებელია პერსონალურ მონაცემთა დაცვაც, ვინაიდან ეს უფლება უფრო მეტია
ვიდრე მხოლოდ ტექნიკური რეგულაცია. არსებობს მოსაზრება, რომ ადამიანის
უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის
შინაარსის თანახმად, მიზანშეწონილია 108-ე კონვენციით დადგენილი ზოგადი
პრინციპების პრაქტიკაში აპრობირება, მათ შორის, განსაკუთრებული კატეგორიის
ინფორმაციასთან მიმართებაშიც (ჰერტი/გუთვირთი, 2009, გვ. 17).
მიუხედავად ამისა, საქართველოში დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, 108-ე
კონვენცია არაეფექტურ მექანიზმად გვევლინება, რის გამოც უმჯობესია პერსონალურ
მონაცემთა დაცვისა და დამუშავების ფუძემდებლური დებულებები გაიწეროს
სახელმწიფოს უზენაეს კანონში.
ამდენად, სიტუაციიდან ქმედით გამოსავალს წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლებისა და მისი შეზღუდვის საფუძვლების კონსტიტუციური დეკლარირება.
ამასთან, კანონმდებელი არ უნდა შემოიფარგლოს მხოლოდ უფლების დეკლარირებით,
არამედ აუცილებელია გაიწეროს მონაცემთა დამუშავების ფარგლები, პრინციპები და
უფლების შეზღუდვის საფუძვლებიც. საორიენტაციოდ შესაძლებელია აღებულ იქნეს
ძირითად უფლებათა ქარტიის მე-8 მუხლი, რომელიც ეხება პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლებას. მასში მოცემული პრინციპები და შეზღუდვის გზები ის მინიმალური
ფორმაა, რის მიხედვითაც უნდა მოხდეს ამ უფლების დეკლარირება. მაგალითის სახით
შეგვიძლია ჩამოვაყალიბოთ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების კონტიტუციური
ნორმის (მუხლის) ვერსია. გამომდინარე იქედან, რომ 2018 წლის მეორე ნახევარში
საქართველოში ამოქმედდება კონსტიტუციური ცვლილებები, ამ უფლებას
ჩამოვაყალიბებ კონსტიტუციური კანონის ნუმერაციის დაცვით.
„მუხლი 151. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება
1. ყოველ ადამიანს აქვს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება. მონაცემთა
 162
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დამუშავება უნდა მოხდეს კანონიერად და სამართლიანად, ადამიანის სხვა

ძირითადი უფლებების შეულახავად. გარდა ამისა, დამუშავება დასაშვებია
შესაბამისი კანონიერი მიზნის წინასწარი არსებობის შემთხვევაში და მიზნის
პროპორციულად. დამუშავებული მონაცემები უნდა იყოს სწორი და, საჭიროების
შემთხვევაში, უნდა განახლდეს. თუ არ არსებობს დამუშავებულ პერსონალურ
მონაცემთა შენახვის საფუძველი, ისინი უნდა განადგურდეს.
2. ყოველ ადამიანს უფლება აქვს მოითხოვოს და მიიღოს ინფორმაცია საკუთარი
პერსონალური მონაცემების დამუშავების თაობაზე, მოითხოვოს მცდარი
ინფორმაციის შესწორება, ხოლო დამუშავების მიზნის არარსებობის შემთხვევაში -
მათი განადგურება. ყოველ ადამიანს უფლება აქვს ნებისმიერ დროს უკან
გამოითხოვოს დამუშავებისთვის გაცემული თანხმობა და მოითხოვოს
დამუშავების შეწყვეტა.
3. ამ მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია
სასამართლო გადაწყვეტილებით ან კანონის საფუძველზე, ასევე, იმ შემთხვევაში
თუ სახეზეა დამმუშავებლის აღმატებული ინტერესი, არსებობს საზოგადოებრივი
და სახელმწიფო უსაფრთხოების ინტერესების, სხვათა უფლებებისა და
თავისუფლებების დაცვის, ასევე, დანაშაულის თავიდან აცილების მიზანი.
4. პერსონალურ მონაცემთა დაცვისა და დამუშავების კანონიერების საკითხზე
ზედამხედველობას ახორციელებს საქართველოს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორი. მისი თანამდებობაზე არჩევის წესი, პირობები და
უფლებამოსილებები განისაზღვრება კანონით.
5. პერსონალურ მონაცემთა დაცვასა და დამუშავებასთან დაკავშირებული
დამატებითი წესები განისაზღვრება კანონით.“
 163
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

დასკვნა
სადისერტაციო ნაშრომის ფარგლებში განხილული საკითხები, ძირითადად,
ემსახურებოდა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის, როგორც ადამიანის ძირითადი
უფლების მნიშვნელობისა და საზოგადოებრივი დანიშნულების გამოკვეთას.
გამომდინარე იქედან, რომ სადისერტაციო ნაშრომი ეხება პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლების კონსტიტუციურ განმტკიცებას, აუცილებელი იყო პირადი ცხოვრების
უფლების განხილვაც. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების ფარგლები მხოლოდ იმ
შემთხვევაში გახდება კარგად აღქმადი, თუ კარგად გავიაზრებთ პირადი ცხოვრების
უფლების არსს, უფლებით დაცულ ფარგლებსა და სოციალურ მნიშვნელობას.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება პირადი ცხოვრების უფლებასთან
მიმართებით წარმოადგენს სპეციალურ ნორმას. საქართველოს კონსტიტუცია იცნობს
შემთხვევებს, როდესაც ასეთი ურთიერთმიმართებები არის სახეზე. მაგალითად,
კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციით ცალ-ცალკეა გაწერილი გამოხატვის
თავისუფლებისა და ხელოვნების თავისუფლების უფლებები. ეს უკანასკნელი
გამოხატვის თავისუფლებასთან მიმართებით სპეციალური ნორმაა. ამდენად,
კონსტიტუციით პირადი ცხოვრების უფლების პარალელურად, სპეციალური -
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების, ცალკე გაწერა არ იქნება უცხო მოვლენა.
არ იქნება გასაკვირი თუ ვიტყვით, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან
დაკავშირებული საკითხები აქტუალობით დღეს - ტექნოლოგიური პროგრესის ფონზე
გამოირჩევა. სადისერტაციო ნაშრომის ერთ-ერთ მთავარ აქცენტს წარმოადგენს საკითხი,
რომ ამა თუ იმ უფლების დაცვა საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი ხდება მაშინ, თუ იგი
მოცემული კონტექსტის პირობებში გამოირჩევა ღირებულებით.
პერსონალურ მონაცემებზე, როგორც თანამედროვეობის მატერიალურ და
არამატერიალურ ღირებულებებზე ნაშრომში არაერთხელ გაკეთდა მითითება.
პერსონალური მონაცემების სავაჭრო საგნად ქცევა სახელმწიფოში საფრთხეს უქმნის
ინდივიდის დაცვას და მის ნებას, რომ პირის შესახებ ინფორმაცია არ იქცეს სამოქალაქო
ბრუნვის ობიექტი. ეს მოცემულობა პერსონალური მონაცემების ახლებური აღქმის
განმაპირობებელია, თანამედროვე ციფრულ სამყაროში პირის შესახებ არსებული
მონაცემების გახშირებული გამოყენების გამო დამკვიდრდა ინფორმაციული
პრივატულობის ცნება. ამრიგად, მისი ადგილი პირადი ცხოვრების უფლების ფარგლებში
მეტად თვალსაჩინოა და განსაკუთრებული.
 164
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ეჭვგარეშეა, რომ პირის პერსონალური მონაცემების ფლობით შესაძლებელია მის

პირად ცხოვრებაში შეჭრა იმგვარად, რომ მან ამის შესახებ ვერაფერი გაიგოს. შესაბამისად,
პერსონალურ მონაცემთა ბაზების ფორმირება და მათი შენახვა თანამედროვე სამართლის
უდიდეს გამოწვევას წარმოადგენს.
თანამედროვე სამყაროში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მარეგულირებელი
კანონმდებლობა მეტ და მეტ მნიშვნელობას იძენს. გარდა კანონის მოქმედებისა,
აუცილებელია მისი ნორმები მკაფიოდ განსაზღვრავდეს პერსონალურ მონაცემთა
მართვასთან დაკავშირებულ საკითხებს. მიუხედავად პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ საქართველოს კანონის დადებითი მხარეებისა, მისი ზოგიერთი დებულება
საჭიროებს დახვეწასა და დაზუსტებას ნორმის განჭვრეტადობის პირობის
დაკმაყოფილებისა და, საბოლოოდ, უფლების დაცვის მკაფიო დანაწესების ფორმირების
მიზნით.
გარდა ბუნდოვანი დებულებებისა, კანონში არაა გაკეთებული რაიმე მითითება
უსაფრთხოების ერთიან სტანდარტზე, რომელიც გავრცელდება თითოეულ
დამმუშავებელსა და უფლებამოსილ პირზე. პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისას
ტექნიკური და ორგანიზაციული უსაფრთხოების უზრუნველყოფა ისეთივე
მნიშვნელობის მქონეა, როგორც დამუშავების პრინციპების გარანტირება. ამდენად,
კანონის ეს ნაკლოვანი მხარე საჭიროებს დროის მოკლე ვადებში რეაგირებას.
ერთ-ერთი მთავარი დაბრკოლება, რაც ხელს უშლის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
სფეროს განვითარებას სახელმწიფოში, არის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორის გადაწყვეტილებათა სასამართლოში გასაჩივრების შეზღუდული ფარგლები.
დაჯარიმების თაობაზე ინსპექტორის გადაწყვეტილებების გადასინჯვა არ ხდება
სააპელაციო და საკასაციო ინსტანციებში, რაც აფერხებს ამ მიმართულებით სასამართლოს
მრავალფეროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბებას.
კვლევის შედეგად გამოიკვეთა, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება
აკმაყოფილებს ძირითადი უფლებისთვის დამახასიათებელ აუცილებელ თვისებებს. ეს კი
ერთ-ერთი საფუძველია მისი დამოუკიდებელი რეგულირებისთვის. ამავდროულად,
ცალკე მოწესრიგება ხაზს გაუსვამს მის მნიშვნელობას სახელმწიფოში და შექმნის დაცვის
მეტ გარანტიებს.
მორიგი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რის გამოც პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლების კონსტიტუციურ განმტკიცებას მეტად დიდი დატვირთვა აქვს, ვლინდება მის
პრაქტიკულ დანიშნულებაში. საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის
 165
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ტექსტი, ასევე, ბოლო დროს განხორციელებული კონსტიტუციური ცვლილებებით

დადგენილი ფორმულირებები არ აკონკრეტებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლების გარანტიებს, რაც, მაგალითად, ჩარევის (შეზღუდვის) საფუძვლების
არასათანადო ფორმულირებაში გამოიხატება.
სახეზეა სხვა გამოწვევებიც, კერძოდ, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ
საქართველოს კანონი საკანონმდებლო აქტების იერარქიაში ყველაზე დაბალ საფეხურზეა,
რის გამოც თუ მასზე იერარქიულად მაღლა მდგომი ნორმატუილი აქტით დადგინდა
პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების მოთხოვნა, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ კანონს არ ექნება სამართლებრივი ძალა. საკითხს ართულებს ის ფაქტორიც, რომ
პრაქტიკაში არ ხდება საერთაშორისო აქტების დებულებათა გათვალისწინება, მაშინაც კი,
თუ მათ ნორმებს შესწევთ უნარი პირდაპირ და უშუალოდ დაარეგულიროს საკითხი. არც
დამუშავების პროცესის ფარგლებთან, პროპორციებთან დაკავშირებული სირთულეები
არის უმნიშვნელო. პრაქტიკის მიხედვით, თუ პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება
ხდება კანონის საფუძველზე, დამუშავების პროპორციებს ნაკლებად ექცევა ყურადღება.
სწორედ ამ გამოწვევებზე საპასუხოდ მიზანშეწონილია პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის უფლების კონსტიტუციის ტექსტში ასახვა, რასაც არ გააჩნია მხოლოდ
ფორმალური დატვირთვა. სახელმწიფოს უზენაეს კანონში მისი ფორმულირება
სხვადასხვა სახითაა შესაძლებელი, თუმცა ნებისმიერ შემთხვევაში უნდა გაიწეროს
პრაქტიკული შედეგის მომტანი დებულებები. მთავარი გასათვალისწინებელი საკითხები
შესაძლებელია შემდეგი სახით დაჯგუფდეს:
1. განისაზღვროს, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლება არის ერთ-ერთი
ფუნდამენტური უფლებათაგანი. თავდაპირველად მიზანშეწონილია დადგინდეს
მისი დაცვის ზოგადი არსი და დაცული სფერო;
2. შემდგომ, სასურველია მოხდეს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების
პრინციპების ფორმულირება. მთავარია, კონსტიტუციის ტექსტში ნათლად
ჩამოყალიბდეს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების პრინციპები, რომლებიც
წარმოადგენენ სახელმძღვანელო დებულებებს დამმუშავებლებისა და
უფლებამოსილი პირების მიერ პერსონალურ მონაცემთა გამოყენებისთვის.
სასურველია მათი გაწერა შემდეგ პირობათა გათვალისწინებით:
2.1. პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება უნდა ექვემდებარებოდეს
კანონიერების პირობას;
2.2. დამუშავებისას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება კანონიერი მიზნის არსებობას,
 166
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ამდენად, ამის თაობაზე უნდა გაკეთდეს შესაბამისი მითითება;

2.3. აუცილებელია გაკეთდეს დათქმა დამუშავების პროპორციებზე, როგორც
ზედმეტი ინფორმაციის გამოყენებისგან თავის არიდების ეფექტურ საშუალებაზე;
2.4. დამუშავებისას აუცილებელია უზრუნველყოფილ იქნეს ავთენტური,
ნამდვილი და ზუსტი ინფორმაციის გამოყენების ვალდებულება, რიგ შემთხვევაში
მისი მოდიფიცირების ვალდებულება, ამ პრინციპთან თავსებადობის მიზნით;
2.5. პერსონალურ მონაცემთა წაშლის პირობა დამუშავების მიზნის მიღწევის
შემდგომ აუცილებელი პირობაა მთელი პროცესის საბოლოო ეტაპის კანონიერების
მიღწევის მიზნით.
3. უნდა განისაზღვროს სუბიექტის უფლებები პერსონალურ მონაცემთა
დამუშავებისას და მათი შეზღუდვის საფუძვლებიც, რომელიც უკავშირდება
აღმატებული საზოგადო ინტერესის და მესამე პირთა კანონიერი უფლებების
დაცვას.
4. ხაზი უნდა გაესვას პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების საკითხებზე
მაკონტროლებელი ორგანოს/თანამდებობის პირის სტატუსსა და
უფლებამოსილებებს.
აქვე ავღნიშნავ, თუ რა შედეგების მომტანი გახდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
უფლების კონსტიტუციით დამოუკიდებლი განმტკიცება. თვალსაჩინოებისთვის,
ჩამოვაყალიბოთ ისინი პუნქტობრივად:
1. ზოგადად, სახელმწიფოში პერსონალურ მონაცემთა დაცვა შეიძენს მეტ
ღირებულებას და ეს მოვლენა უფლებას აიყვანს მეტად მნიშვნელოვან ხარისხში.
შედეგად, იქნება მეტი მზაობა არსებულ გამოწვევებზე ადეკვატური რეგულირების
უზრუნველყოფისთვის;
2. უფლების კონსტიტუციური გაწერა გამოიწვევს სინქრონიზაციას ევროპული
კავშირის კანონმდებლობასთან, სადაც პერსონალურ მონაცემთა დაცვას
განსაკუთრებული ყურადღება და რეგულაციები ეთმობა. ევროპული კავშირის
ძირითად უფლებათა ქარტიით იგი კონსტიტუციური მნიშვნელობის დანაწესია;
3. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის წესების დარღვევისას სუბიექტებს შეეძლებათ
უფლების დაცვა მოითხოვონ კონსტიტუციის კონკრეტულ მუხლზე დაყრდნობით
და არა, მეტად ზოგადი, პირადი ცხოვრების, პირადი სივრცის ან სხვა პირადი
უფლებებიდან გამომდინარე;
 167
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

4. საერთო და საკონსტიტუციო სასამართლოებს საშუალება ექნებათ გამოიტანონ

გადაწყვეტილებები კონკრეტულად პერსონალურ მონაცემთა უფლების დაცული
სფეროს ფარგლებიდან გამომდინარე, რაც ამ მიმართულებით სახელმწიფოში
სასამართლო პრეცედენტებს მრავალფეროვანს გახდის;
5. კანონმდებელი შეზღუდული იქნება მიიღოს ისეთი საკანონმდებლო აქტები ან
განახორციელოს მათში ისეთი ცვლილებები, რომლებიც წინააღმდეგობაში იქნება
კონსტიტუციით დადგენილ წესებთან;
6. ნებისმიერი დამმუშავებელი ვალდებული იქნება დამუშავებისას დაიცვას
არამარტო პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის
დებულებები, არამედ, პირველ რიგში, კონსტიტუციით დადგენილი წესები;
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლების კონსტიტუციის განმტკიცების შემდგომ,
ქართველი კანონმდებელი უდიდეს ნაბიჯს გადადგამს სახელმწიფოში ამ უფლების
განვითარების მხრივ. სახელმწიფო მეტად იქნება ვალდებული შეასრულოს მისი
პოზიტიური და ნეგატიური ვალდებულებები ამ უფლებასთან მიმართებით.
 168
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გამოყენებული ლიტერატურა
სამეცნიერო ლიტერატურა
ბოხაშვილი ბ., კორკელია კ., (2017). პირადი და ოჯახური ცხოვრების
პატივისცემის უფლება და სახელმწიფოს ვალდებულებები. თბილისი: IRZ.
გოშაძე კ., (2014). პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების პრინციპების
იმპლემენტირება შრომით ურთიერთობებში. შრომის სამართალი III (სტატიათა
კრებული), ჩაჩავა ს., ზაალიშვილი ვ. (რედ). თბილისი: მერიდიანი.
კავუკიანი, ა., (2016). Privacy by Design კონცეფცია სამართალში, რეგულირებასა და
პრაქტიკაში (თარგმანი). თბილისი: იურისტების სამყარო.
კუბლაშვილი კ., (2017). ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,
იურიდიული სახელმძღვანელო. თბილისი: „ფაუნტეინ ჯორჯია.“
ნაჭყებია ა., (2014). სამოქალაქოსამართლებრივი ნორმების განმარტებები უზენაესი
სასამართლოს პრაქტიკაში - 2000-2013 წლები. თბილისი: GIZ.
საგინაშვილი ნ., (2015). პერსონალური მონაცემების დაცვა და პირადი ცხოვრების
ხელშეუხებლობა. ადამიანის უფლებათა სტანდარტების გავლენა საქართველოს
კანონმდებლობასა და პრაქტიკაზე (სტატიათა კრებული), კონსტანტინე კორკელია (რედ.).
თბილისი: East-West Management Institute.
საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია., (2010). ინფორმაციის
თავისუფლება საქართველოში. თბილისი: საია.
ფირცხალაშვილი ა., (2016). კაზუსის ამოხსნის 4 მოდელი ძირითად უფლებებში.
თბილისი: იურისტების სამყარო.
ძირითად უფლებათა ევროპული კავშირის სააგენტო, ევროპის საბჭო, ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამდივნო. (2015). მონაცემთა დაცვის ევროპული
სამართლის სახელმძღვანელო (თარგმანი). თბილისი: იურისტების სამყარო.
ხუბუა გ., (2015). სამართლის თეორია. თბილისი: მერიდიანი.
ჯოხაძე გ., (2011). პერსონალურ მონაცემთა დაცვა ადამიანის უფლებათა
კონტექსტში: საქართველოს მაგალითი, გამოწვევები და ტენდენციები. ადამიანის
უფლებათა დაცვის საერთაშორისო სტანდარტები და საქართველო (სტატიათა კრებული),
კონსტანტინე კორკელია (რედ.). თბილისი: GIZ.
Allen A.L., (1988). Uneasy Access: Privacy for Women in a Free Society. Rowman &
Littlefield Publishers.
 169
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

Baccelli L., (2011). The Logical Foundation of Fundamental Rights and their Universality.
Res Publica. Springer.
Benedek W. (ed.)., (2012). Understanding Human Rights, Manual on Human Rights
Education. European Training and Research Centre for Human Rights and Democracy (ETC).
Wien – Graz: NWV Neuer Wissenschaftlicher Verlag.
Berg B.V., Potzsch S., Leenes R., Borcea-Pfitzmann K., Beato F., (2011). Privacy in Social
Software. Privacy and Identity Management for Life. Springer.
Bygrave L.A. & Aaro H.A., (2001). Privacy, Personality and Publicity – An Overview of
Norwegian Law. International Privacy, Pulicity and Personality Laws. Butterworths.
Frantziou E., (2014). The Margin of Appreciation Doctrine in European Human Rights
Law. UCL Policy Briefing. London’s Global University.
Fried C., (1968). Privacy. The Yale Law Journal (Vol. 77, No. 3).
Fuster G.G. & Gellert R., (2012). The Fundamental Right of Data Protection in The
European Union: In Search of an Uncharted Right. International Review of Law, Computers &
Technology, Issue 1, Volume 26.
Fuster G.G., (2014). The Emergence of Personal Data Protection as a Fundamental Right
of The EU. Springer.
Gavison R., (1980). Privacy and the Limits of Law. The Yale Law Journal (Vol. 89, No. 3).
Gertz R., (2004). Is it ‘Me’ or ‘We’? Genetic relations and the Meaning of ‘Personal Data’
under the Data Protection Directive. European Journal of Health Law, Martinus Nijhoff
Publishers.
Gutwirth S., Poullet Y., Hert, P.D., Terwangne C., Nouwt S. (2009). Reinventing Data
Protection? Springer
Hert P. D. & Gutwirth S., (2009). Data Protection in the Case Law of Strasbourg and
Luxemburg: Constitutionalisation in Action. Springer Science.
Hert P.D., (2008). Identity Management of e-ID, Privacy and Security in Europe. A
Human Rights View. Information Security Technical Report 13, Elsevier.
Holland B., (2010). Privacy Paradox 2.0. Weidener Law Journal (Vol. 19).
Horwitz M.J., (1982). The History of Public/Private Distinction. University of
Pennsilvanya Law Review, vol. 130:1423.
Kasper D.V.S., (2005). The Evolution (Or Devolution) of Privacy. Sociological Forum, Vol.
20, No. 1. Springer.
 170
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

Kilkelly U., (2001). The Right to Respect for Private and Family Life. Council of Europe.
Koops B. J., (2011). The Evolution of Privacy Law and Policy in the Netherlands. Journal
of Comparative Policy Analysis (Vol. 13, No. 2).
Krause H.D., (1965). The Right to Privacy in Germany: Pointers for American Legislation?
Duke Law Journal (No. 3).
Marshall J., (2009). Personal Freedom through Human Rights Law? Martinus Nijhoff
Publishers.
Mathews K.J. (ed), (2006). Proskauer on Privacy: A Guide to Privacy and Data Security
Law in the Information Age, A Brief History of Information Privacy Law. The Privacy and Data
Security Practice Group at Proskauer Rose LLP.
Moreham N.A., (2008). The Right to Respect for Private Life in the European Convention
on Human Rights: A Re-examination. European Human Rights Law Review, Sweet and Maxwell.
Narain J., (1993). Human and Fundamental Rights: What are they About. The Liverpool
Law Review, vol. XV (2).
Nissenbaum H., (2010). Privacy in Context. Stanford University Press.
Phillips D.L, (1988). Fundamental Rights and the Supportive State - Theory and Society.
Kluwer Academic Publisher, 17:571-588.
Posner R. A., (1981). The Economics of Justice. Harvard University Press.
Prosser W., (1960). Privacy. California Law Review (Vol. 43, No. 3).
Purtova N., (2010). Private Law Solutions in European Data Protection: Relationship to
Privacy, and Waiver of Data Protection Rights. Netherland Quarterly of Human Rights (Vol. 28,
No. 2).
Ramage S. (ed.), (2007). Privacy – Law of Civil Liberties. iUniverse.
Reidenberg J.R., (2000). Resolving Conflicting International Data Protection Rules in
Cyberspace. Stanford Law Review (Vol. 52, No. 5).
Roagna I., (2012). Protecting the right to respect for private and family life under the
European Convention on Human Rights. Strasburg: Council of Europe Human Rights Handbooks,
Council of Europe.
Rule J.B. & Greenleaf G., (2010). Global Privacy Protection. Edward Elgar Publishing.
Samuelson P., (2000). Privacy as Intellectual Property? Stanford Law Review (Vol. 52, No.
5, Symposium: Cyberspace and Privacy: A New Legal Paradigm?).
Schwartz P.M., (2004). Property, Privacy, and Personal Data. Harvard Law Review.
 171
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

Sloot B.V.D., (2015). Privacy as Personality Right: Why the ECtHR’s Focus on Ulterior
Interests Might Prove Indispensable in the Age of “Big Data”. Utrecht Journal of International and
European Law (31 (80)).
Solove D. J., (2002). Conceptualizing Privacy. California Law Review (Vol. 90, Issue 4).
Spielmann D., (2014).Whither the Margin of Appreciation. Oxford Academic.
The American Law Institute. (1977). Restatement (Second) of the Law, Torts.
მოძიებულია https://cyber.harvard.edu/privacy/Privacy_R2d_Torts_Sections.htm.
Thompson J.J., (1975). A Right to Privacy. Philosophy and Public Affairs, Princeton
University Press (Vol. 4, No.4).
Tzanou M., (2013). Data Protection as a Fundamental Right next to Privacy?
‘Reconstructing’ a not so new Right. International Data Privacy Law, vol. 3, no. 2. Oxford
University Press.
Vedder A., (2000). Medical Data, New Information Technologies and the Need for
Normative Principles other than Privacy Rules. Law and Medicine (vol. 3).
Victor J.M., (2013). The EU General Data Protection Regulation: Toward a Property
Regime for Protecting Data Privacy. The Yale Law Journal.
Wagner W.J., (1971). The Development of the Theory of the Right to Privacy in France.
Washington University Law Review (Issue 1).
Warren S. D. & Brandeis L., (1890). The Right to Privacy. Harvard Law Review (Vol. 4,
No. 5).
Westin A.F., (1967). Privacy and Freedom. Athentium.

რეკომენდაციები და ანგარიშები
ანგარიში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მდგომარეობის და ინსპექტორის
საქმიანობის შესახებ. (2016). პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი.
ანგარიში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მდგომარეობის და ინსპექტორის
საქმიანობის შესახებ. (2015). პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მდგომარეობა საქართველოში. (2014).
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სისტემა საქართველოში. 2016. პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი. ხელმისაწვდომია https://rm.coe.int/16806eead9.
 172
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

რეკომენდაციები ვიდეოთვალთვალის განხორციელების შესახებ. (უთარიღო).

პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი.
A French Woman Classified as a “prostitute” for fifteen years in Geneva Police Database
Violated Her Right to Respect for Private Life. (2011). ECtHR Press Release (195), European
Court on Human Rights Registrar.
CCTV Code of Practice. (2008). Information Commissioner’s Office (ICO).
Comparative Study on Different Approaches to New Privacy Challenges in Particular in
The light of Technological Developments. A.4. (2010). Koroff, D. (ed.).
Comparative Study on Different Approaches to New Privacy Challenges in Particular in
The light of Technological Developments. A.3. (2010). Koroff, D. (ed.).
Comparative Study on Different Approaches to New Privacy Challenges in Particular in
The light of Technological Developments. A.2. (2010). Koroff, D. (ed.).
Guidelines on the Protection of Privacy and Transborder Flows of Personal Data (II
ნაწილი). (1980). Organization for Economic Co-operation and Development.
Mining for Database Gold. (2016). Gemalto.
Opinion 05/2012 on Cloud Computing. (2012). Article 29 Data Protection Working Party.
Opinion 1/2010 on the Concepts of “Controller” and “Processor”. (2010). Article 29 Data
Protection Working Party.
Opinion 4/2007 on the Concept of Personal Data. (2007). Article 29 Data Protection
Working Party.
Opinion on The Draft Laws of Georgia Relating to Surveillance Activities of Law
Enforcement Authorities and National Security Agencies. (2014). Council of Europe, Directorate
General Human Rights and Rule of Law Data Protection Unit.
Poor Internal Security Practices Take a Toll. (2017). Gemalto.
Privacy on the Internet - An integrated EU Approach to On-line Data Protection. (2000).
Article 29 Data Protection Working Party.
Recommendation No. R (97) 5 on the Protection of Medical Data. (1997). Council of
Europe.
Summaries of Important Judgements. (2009). European Commission, Legal Service. EC.
 173
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

სასამართლო გადაწყვეტილებები
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (26.12.2007,
#1/3/407)
საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე
თამარ ჩუგოშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (24.10.2012, 31/2/519).
საქართველოს სახალხო დამცველი და სხვები საქართველოს პარლამენტის
წინააღმდეგ (14.04.2016, 1/1/625, 640).

საქართველოს უზენაესი სასამართლო

გ.კ-ი, ნ.ა-ი-ს წინააღმდეგ (#ას-1559-1462-2012, 09.01.2014).
ნ.რ-ე, ზ.მ-ე და ე.ა-ე-ს წინააღმდეგ (#ას-1155-1101-2014, 04.05.2015).

თბილისის სააპელაციო სასამართლო

ნ.გ. და ა.კ., ო.ს. და ი.მ.-ს წინააღმდეგ (#3ბ/1059-15, 26.04.2016).

თბილისის საქალაქო სასამართლო

საქართველოს მთავარი პროკურატურა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
ინსპექტორის წინააღმდეგ (#4/6516-14, 27.10.2014).
შპს „X“ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის წინააღმდეგ (#4/-------17,
10.07.2017).
შპს „Y“ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის წინააღმდეგ (#4/-------16),
30.10.2017).
შპს „Z“ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის წინააღმდეგ (#4/45-------),
06.10.2017).

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო

Axel Springer AG v. Germany (ECtHR, App. #39954/08, 07.02.2012). მოძიებულია
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-109034"]}.
Biriuk v. Lithuania (ECtHR, App. #23373/03, 25.11.2008). მოძიებულია
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-89827"]}.
 174
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

Ciubotaru v. Moldova (ECtHR, App. #27138/04, 27.04.2010). მოძიებულია

http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-98445"]}.
Costello-Roberts v. The United Kingdom (ECtHR, App. #13134/87, 25.03.1993).
მოძიებულია http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-57804"]}.
Köpke v. Germany (ECtHR, App. #420/07, 05.10.2010). მოძიებულია
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-101536"]}.
Peck v. United Kingdom (ECtHR, App. #44647/98, 28.01.2003). მოძიებულია
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-60898"]}.
Rotaru v. Romania (ECtHR, App. #28341/95, 04.05.2000). მოძიებულია
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-58586"]}.
Von Hannover v. Germany (No. 2, ECtHR App. #40660/08 and 60641/08, 07.02.2012).
მოძიებულია http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"itemid":["001-109029"]}.

მართლმსაჯულების ევროპული კავშირის სასამართლო

Bodil Lindqvist (CJEU, Case C-101/01, 06.11.2003). მოძიებულია
http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?docid=48382&doclang=en.
European Commission v. Bavarian Lager (CJEU, Case C-28/08 P, 29.06.2010).
მოძიებულია http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A62008CJ0028.
Google Spain SL and Google Inc. v. Agencia Espanola de Proteccion de Datos (AEPD) and
Mario Costeja Gonzalez (CJEU, Case C-131/12, 13.04.2013). მოძიებულია
http://curia.europa.eu/juris/document/document_print.jsf?doclang=EN&docid=152065.
Huber v. Federal Republic of Germany (CJEU, Case C-524-06, 16.12.2008). მოძიებულია
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A62006CJ0524.
Volker and Markus Schecke and Hartmut Eifert v. Land Hessen (CJEU, Case C-92/09 & C-
93/09, 09.11.2010). მოძიებულია http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A62009CJ0092.

ამერიკის შეერთებული შტატების ფედერალური სასამართლოები

Boyd v. United States (116 U.S. 616, 1886). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/116/616/case.html.
California v. Greenwood (486 U.S. 35, 1988). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/486/35/case.html
 175
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

Cox Broad. v. Cohn (420 U.S. 469, 1975). მოძიებულია

https://supreme.justia.com/cases/federal/us/420/469/case.html.
Doe v. Bolton (410 U.S. 179, 1973). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/410/179/case.html
Ex Parte Jackson (96 U.S. 727, 1877). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/96/727.
Haelan Labs. v. Topps Chewing Gum, Inc. (202 F.2d 866, 2d Cir., 1953). მოძიებულია
http://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F2/202/866/216744.
Hiibel v. Sixth Judicial District Court of Nevada (542, U.S. 177, 21.06.2004). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/542/177.
Katz v. United States (389 U.S. 347, 1967). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/389/347/case.html
Olmstead v. United States (277 U.S. 438, 1928); მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/277/438/case.html
Pavesich v. New England Life Ins. Co. (50 S.E. 68, 1905). მოძიებულია
http://faculty.uml.edu/sgallagher/pavesich_v.htm.
Smith v. Daily Mail (443 U.S. 97, 1979). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/443/97/case.html.
Smith v. Maryland (442 U.S. 735, 1979). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/442/735/case.html.
Time, Inc. v. Hill (385 U.S. 374, 1967). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/385/374/case.html
United States v. Miller (425 U.S. 435, 1976). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/425/435.
Whalen v. Roe (429 U.S. 589, 1977). მოძიებულია
https://supreme.justia.com/cases/federal/us/429/589/case.html.

ვებ-გვერდები:
საქართველოს პარლამენტი. კანონპროექტი: პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ. მოძიებულია 2018 წლის 12 იანვარს
https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/63200?
 176
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საქართველოს პარლამენტი. კანონპროექტი: საქართველოს კონსტიტუციაში

ცვლილების შეტანის შესახებ. მიმაგრებული აუდიოფაილი, ჩანაწერის თარიღი 23/06/2017.
მოძიებულია 2017 წლის 17 დეკემბერს https://info.parliament.ge/#law-drafting/13831.
საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია. ამომრჩეველთა ერთიანი სია.
მოძიებულია 2017 წლის 30 ნოემბერს voters.cec.gov.ge.
Freihetsfoo. Volkszahlungsurteil in englischer Sprache: Census Act. (უთარიღო).
მოძიებულია 2017 წლის 30 ნოემბერს https://freiheitsfoo.de/census-act/.
Icelandic Human Rights Centre. Interference with the Right to Privacy. (უთარიღო).
მოძიებულია 2016 წლის 23 ოქტომბერს http://www.humanrights.is/en/human-rights-
education-project/comparative-analysis-of-selected-case-law-achpr-iachr-echr-hrc/the-right-to-
respect-for-private-and-family-life/interference-with-the-right-to-privacy.
International Organization for Standardization (ISO). 2016. ISO/IEC 27001:2013.
მოძიებულია 2016 წლის 18 მაისს, https://www.iso.org/obp/ui/#iso:std:iso-iec:27001:ed-2:v1:en.
Parliament of the UK. Privacy and Injunctions. (2013). მოძიებულია 2016 წლის 20
იანვარს, http://www.publications.parliament.uk/pa/jt201012/jtselect/jtprivinj/273/27305.htm.
PC Tools. What is Adware and Spyware. (უთარიღო). მოძიებულია 2016 წლის 10
მაისს, http://www.pctools.com/security-news/what-is-adware-and-spyware/.
Personvern Pa Nettet. Two Suspicious Individuals (RT. 1952 P. 1217). (უთარიღო).
მოძიებულია 2016 წლის 6 ივნისს http://personvern.info/rettskilder/avgjorelser/to-
mistenkelige-personer-rt-1952-s-1217/.
Solove D., Privacy Law in 60 Seconds. (2013). You Tube. მოძიებულია 2016 წლის 15
აპრილს, https://www.youtube.com/watch?v=mlpZS5xfdk0, 0:27.
Stanford Encyclopedia of Philosophy. Privacy. (2013). მოძიებულია 2015 წლის 17
დეკემბერს, http://plato.stanford.edu/entries/privacy/.
University of California - Santa Cruz. Personal Identity Information. (2015).
მოძიებულია 2017 წლის 4 ოქტომბერს https://its.ucsc.edu/security/pii.html.

სამართლებრივი აქტები
საქართველოს 1921 წლის 21 თებერვლის კონსტიტუცია.
საქართველოს 1995 წლის 24 აგვისტოს კონსტიტუცია. 2017 წლის 13 ოქტომბრის
მდგომარეობით.
 177
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

საქართველოს 1997 წლის 26 ივნისის კანონი საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი.

2017 წლის 23 დეკემბრის მდგომარეობით.
საქართველოს 1999 წლის 15 ივნისის კანონი საქართველოს ზოგადი
ადმინისტრაციული კოდექსი. 2017 წლის 28 ივნისის მდგომარეობით.
საქართველოს 1999 წლის 27 ივლისის კანონი საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსი. 2017 წლის 30 ნოემბრის მდგომარეობით.
საქართველოს 2005 წლის 2 ივნისის კანონი ელექტრონული კომუნიკაციების
შესახებ. 2017 წლის 23 დეკემბრის მდგომარეობით.
საქართველოს 2008 წლის 19 დეკემბრის კანონი საჯარო რეესტრის შესახებ. 2017
წლის 21 აპრილის მდგომარეობით.
საქართველოს 2009 წლის 9 ოქტომბრის კანონი საქართველოს სისხლის სამართლის
საპროცესო კოდექსი. 2017 წლის 23 დეკემბრის მდგომარეობით.
საქართველოს 2011 წლის 27 დეკემბრის კანონი საქართველოს საარჩევნო კოდექსი.
2017 წლის 22 დეკემბრის მდგომარეობით.
საქართველოს 2011 წლის 28 დეკემბრის კანონი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის
შესახებ. 2017 წლის 21 აპრილის მდგომარეობით.
საქართველოს 2012 წლის 5 ივნისის კანონი ინფორმაციული უსაფრთხოების შესახებ.
2015 წლის 8 ივლისის მდგომარეობით.
საქართველოს 2017 წლის 22 მარტის კანონი საჯარო სამართლის იურიდიული
პირის - საქართველოს ოპერატიულ-ტექნიკური სააგენტოს შესახებ. ამავე თარიღის
მდგომარეობით.
საქართველოს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 16
სექტემბრის ბრძანება #1 პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სათანადო გარანტიების მქონე
ქვეყნების ნუსხის დამტკიცების თაობაზე, ამავე თარიღის მდგომარეობით. მოძიებულია
https://personaldata.ge/manage/res/docs/Brzanebulebebi/Tetri%20Sia.pdf.
საქართველოსა და ევროპულ კავშირს შორის 2014 წლის 27 ივნისის ასოცირების
შეთანხმება (ასოცირების შესახებ შეთანხმება ერთის მხრივ, ევროკავშირს და ევროპის
ატომური ენერგიის გაერთიანებას და მათ წევრ სახელმწიფოებსა და მეორეს მხრივ,
საქართველოს შორის).
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის 1948 წლის 10 დეკემბრის ადამიანის
უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია. მოძიებულია 2016 წლის 19 ნოემბერს,
http://ungeorgia.ge/uploads/UDHR-60Geo.pdf.
 178
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის 1966 წლის 19 დეკემბრის საერთაშორისო

პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ. მოძიებულია 2016 წლის 20
მაისს, http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/aqtebi2.pdf.
გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის 1949 წლის 8 მაისის ძირითადი კანონი,
2012 წლის 11 ივლისის მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 5 ივნისს,
https://www.bundestag.de/blob/284870/ce0d03414872b427e57fccb703634dcd/basic_law-data.pdf.
გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის 1987 წლის 7 აპრილის კანონი სისხლის
სამართლის საპროცესო კოდექსი. 2014 წლის 23 აპრილის მდომარეობით. მოძიებულია
2017 წლის 17 ნოემბერს.
ევროპის საბჭოს 108-ე კონვენციის 2001 წლის 8 ნოემბრის დამატებითი ოქმი
ზედამხედველობით ორგანოებთან და მონაცემთა ტრანსასაზღვრო გადადინებასთან
დაკავშირებით. მოძიებულია 2016 წლის 31 მაისს,
https://personaldata.ge/manage/res/docs/saertashoriso%20aqtebi/Additional%20Protocol%20To%
20The%20Convention.pdf.
ევროპის საბჭოს 1950 წლის 4 ნოემბრის ადამიანის უფლებათა და ძირითად
თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია. მოძიებულია 2015 წლის 10 სექტემბერს,
http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/aqtebi5.pdf.
ევროპის საბჭოს 1981 წლის 28 იანვრის კონვენცია პერსონალური მონაცემების
ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ (108-ე კონვენცია).
მოძიებულია 2016 წლის 4 მარტს,
https://personaldata.ge/manage/res/docs/convention%20108.pdf.
ევროპული კავშირის 1995 წლის 24 ოქტომბრის 95/46/EC დირექტივა პერსონალურ
მონაცემთა დამუშავებისა და ამ მონაცემთა თავისუფალი გადაადგილებისას ფიზიკურ
პირთა დაცვის შესახებ. მოძიებულია 2015 წლის 20 იანვარს, http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/en/TXT/?uri=CELEX%3A31995L0046.
ევროპული კავშირის 2000 წლის 2 ოქტომბრის ძირითად უფლებათა ქარტია.
მოძიებულია 2015 წლის 5 ნოემბერს, http://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_en.pdf.
ევროპული კავშირის 2002 წლის 12 ივლისის 2002/58/EC დირექტივა ელექტრონული
კომუნიკაციების სექტორში პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისა და პირადი
ცხოვრების დაცვის შესახებ. მოძიებულია 2015 წლის 20 ივნისს http://eur-
lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32002L0058:en:HTML.
 179
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

ევროპული კავშირის 2016 წლის 27 აპრილის მონაცემთა დაცვის ძირითადი

რეგულაცია EU 2016/679. მოძიებულია 2016 წლის 6 ივნისს, http://eur-
lex.europa.eu/eli/reg/2016/679/oj.
იტალიის რესპუბლიკის 2003 წლის 30 ივნისის #196 კანონი პერსონალურ მონაცემთა
დაცვის კოდექსი, 2008 წლის 30 მაისის მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 30
აგვისტოსhttp://www.garanteprivacy.it/web/guest/home/docweb/-/docweb-
display/docweb/4814258
ნიდერლანდების სამეფოს 1815 წლის 24 აგვისტოს კონსტიტუცია, 2002 წლის 7
ივლისის მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 2 სექტემბერს,
https://www.government.nl/documents/regulations/2012/10/18/the-constitution-of-the-kingdom-
of-the-netherlands-2008.
ნორვეგიის სამეფოს 1812 წლის 17 მაისის კონსტიტუცია, 2014 წლის 13 მაისის
მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 4 სექტემბერს, http://eur-
lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32002L0058:en:HTML.
პოლონეთის რესპუბლიკის 1997 წლის 2 აპრილის კონსტიტუცია, 2009 წლის 21
ოქტომბრის მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 7 სექტემბერს,
http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/angielski/kon1.htm.
პორტუგალიის რესპუბლიკის 1976 წლის 2 აპრილის კონსტიტუცია, 2005 წლის 12
აგვისტოს მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 10 სექტემბერს,
http://www.en.parlamento.pt/Legislation/CRP/Constitution7th.pdf.
საფრანგეთის რესპუბლიკის 1881 წლის 29 ივლისის კანონი პრესის თავისუფლების
შესახებ, 2016 წლის 14 აგვისტოს მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 6 აგვისტოს,
https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=LEGITEXT000006070722&dateTexte=20
160814.
ფინეთის 1999 წლის 11 ივნისის კონსტიტუცია, 2007 წლის 24 აგვისტოს
მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 15 სექტემბერს,
http://www.finlex.fi/en/laki/kaannokset/1999/en19990731.pdf.
შვედეთის სამეფოს 1974 წლის კონსტიტუციური კანონი სახელმწიფო
ხელისუფლების შესახებ, 2014 წლის მდგომარეობით. მოძიებულია 2016 წლის 5 ივნისს,
http://www.riksdagen.se/en/SysSiteAssets/07.-dokument--lagar/the-constitution-of-sweden-
160628.pdf/.
 180
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის გარანტიები

შვეიცარიის კონფედერაციის 1992 წლის 19 ივნისის ფედერალური აქტი მონაცემთა

დაცვის შესახებ, 2014 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით. მოძიებულია 2015 წლის 3
დეკემბერს, https://www.admin.ch/opc/en/classified-compilation/19920153/index.html.