ಐದನ ೇ ಆವೃತ್ತಿ (VER 5.

1)
॥ಶ್ರ ೀಹರಿಃ॥

॥ ಹಂತ 1 – ಶ್ರ ೀಮದ್ಭ ಗವದ್ಗ ೀತೆಯ ಶುದ್ಧ ಉಚ್ಚಾ ರಣಾ ಮಾಗಗದ್ಶ್ಗ ॥

(ಈ ಮಾಗಗದ್ಶ್ಗಯನ್ನು ಪ್ರರ ಥಮಿಕ ಹಂತದ್ ಭಗವದ್ಗ ೀತಾ ಪ್ರ ಶ್ಕ್ಷಣಾರ್ಥಗಗಳಿಗಾಗಿ ಸಿದ್ಧ ಪ್ಡಿಸಲಾಗಿದೆ)

ಹೃಸವ ಮತ್ತು ದ್ೀರ್ಗ ಉಚ್ಚಾ ರಣಾ ನಿಯಮಗಳು:

• ಹೃಸ್ವ ಅ, ಇ, ಉ, ಋ, ಎ, ಒ ಈ ಅಕ್ಷರಗಳ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯನ್ನು ಹೃಸ್ವ ವಾಗಿ (ಒಂದು ಮಾತ್ರರ ಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ )

ಮಾಡಬೇಕು, ದೀರ್ಘ ಅಲಿ .
• ದೀರ್ಘ ಆ, ಈ, ಊ, ಏ, ಐ, ಓ, ಔ ಈ ಅಕ್ಷರಗಳ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯನ್ನು ದೀರ್ಘವಾಗಿ (ಎರಡು ಮಾತ್ರರ ಯ
ಕಾಲದಲ್ಲಿ ) ಮಾಡಬೇಕು, ಹೃಸ್ವ ಅಲಿ .

ಅನ್ನಸ್ವವ ರ ಉಚ್ಚಾ ರಣಾ ನಿಯಮಗಳು:

• ಅನ್ನಸ್ವವ ರ – ಇದು ಸ್ವ ರವನ್ನು ಅನ್ನಸ್ರಸುವ ಅಕ್ಷರವಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಸ್ವ ರದ ನಂತರ ಬರುವ ಅಕ್ಷರವಾಗಿದೆ
ಮತ್ತು ಈ ಅಕ್ಷರವನ್ನು ಮೂಗಿನಂದ ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
• ಅನ್ನನಾಸಿಕ – ಇವು ಬಾಯಿ ಮತ್ತು ಮೂಗಿನಂದಗೆ ಉಚ್ಾ ರಸುವ ವರ್ಘಗಳು. ಇವುಗಳು ಐದು ವಗಘಗಳ (ಕ,
ಚ್, ಟ, ತ, ಪ ವಗಘಗಳು) ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ವರ್ಘಗಳಾಗಿವೆ.
• ಅನ್ನಸ್ವವ ರದ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯು ಅದರ ಮಂದನ ಅಕ್ಷರವನ್ನು ಅವಲಂಭಿಸಿರುತು ದೆ ಅಂದರೆ, ಅನ್ನಸ್ವವ ರದ
ಉಚ್ಚಾ ರವು ಅದರ ಮಂದನ ವರ್ಘಕ್ಕೆ ಅನ್ನಗುರ್ವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತು ದೆ.

ಕ ವಗಗ

• ಕ್, ಖ್, ಗ್, ಘ್, ಙ್ ಇವು ಕಂಠ್ಯ ವರ್ಘಗಳು, ಇವುಗಳನ್ನು ಕಂಠ್ದಂದ ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
• ಈ ವಗಘದ ಅನ್ನನಾಸಿಕ ಅಕ್ಷರ 'ಙ್' ಇದೆ, ಆದದ ರಂದ ಈ ವಗಘದ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮಂದೆ ಬರುವ
ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು 'ಙ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉದಾ - ಕಂಕಣ (ಕಙ್ಕ ಣ), ಪಂಖ (ಪ್ಙ್ಖ ), ಗಂಗಾ (ಗಙ್ಗಗ ), ಸಂರ್ (ಸಙ್ಘ )

• ‘ಕ್ಷ' ಸಂಯುಕು ವರ್ಘವಾಗಿದೆ, (ಕ್+ಷ=ಕ್ಷ). ಇದರಲ್ಲಿ 'ಕ್' ಮೊದಲನೆಯ ವರ್ಘವಾಗಿದೆ. ಆದದ ರಂದ 'ಕ್ಷ'
ಅಕ್ಷರದ ಮಂದೆ ಬರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು 'ಙ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉದಾ - ಸಂಕ್ಷಿ ಪ್ು (ಸಙ್ಕ್ಷಿ ಪ್ು )

Learngeeta.com geetapariwar.org Page 1 of 7

ಚ ವಗಗ

• ಚ್, ಛ್, ಜ್, ಝ್, ಞ್ ಇವು ತಾಲವಯ (ಅಂಗುಳ) ವರ್ಘಗಳು, ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಗುಳದಂದ
ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
• ಈ ವಗಘದ ಅನ್ನನಾಸಿಕ ಅಕ್ಷರ 'ಞ್' ಇದೆ, ಆದಧ ರಂದ ಈ ವಗಘದ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮಂದೆ ಬರುವ
ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು 'ಞ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉದಾ - ಚಂಚಲ (ಚಞ್ಾ ಲ), ಪಂಛೀ (ಪ್ಞ್ಛೀ), ಪಂಜಾ (ಪ್ಞ್ಜಾ ), ರಾಂಝಾ (ರಞ್ಜಾ )
• ’ಜ್ಞ’ ಸಂಯುಕು ವರ್ಘವಿದೆ (ಜ್+ಞ್= ಜ್ಞ), ಇದರಲ್ಲಿ 'ಜ್' ಮೊದಲನೆಯ ವರ್ಘವಾಗಿದೆ, ಆದಧ ರಂದ 'ಜ್ಞ'
ಅಕ್ಷರದ ಮಂದೆ ಬರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು 'ಜ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉದಾ – ಇದಂ+ಜಾಾ ನಮ್ = ಇದ್ಞ್ಜಞಜ್ಞನಮ್

ಟ ವಗಗ

• ಟ್, ಠ್, ಡ್, ಢ್, ಣ್ ಇವು ಮೂರ್ಘನಯ ವರ್ಘಗಳು, ಇವುಗಳನ್ನು ಮೂರ್ಘಭಾಗದಂದ

ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.

• ಈ ವಗಘದ ಅನ್ನನಾಸಿಕ ಅಕ್ಷರ 'ಣ್' ಇದೆ, ಆದದ ರಂದ ಈ ವಗಘದ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮಂದೆ ಬರುವ
ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು 'ಣ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉದಾ - ಘಂಟಾ (ರ್ಣಾಾ ), ಕಂಠ (ಕಣಠ ), ಪಂಡಿತ (ಪ್ಣ್ಡಿ ತ), ಷಂಢ (ಷಣಢ )

ತ ವಗಗ

• ತ್, ಥ್, ದ್, ಧ್, ನ್ ಇವು ದಂತಯ ವರ್ಘಗಳು. ಇವುಗಳನ್ನು ದಂತದಂದ ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
• ಈ ವಗಘದ ಅನ್ನನಾಸಿಕ ಅಕ್ಷರ 'ನ್' ಇದೆ, ಆದದ ರಂದ ಈ ವಗಘದ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮಂದೆ ಬರುವ
ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು 'ನ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉದಾ - ಪಂತ (ಪ್ನು ), ಪಂಥ (ಪ್ನಥ ), ಕಂದ್ (ಕನದ ), ಅಾಂಧ (ಅನಧ )

• ‘ತರ ’ ಸಂಯುಕು ವರ್ಘವಿದೆ (ತ್+ರ=ತರ ), ಇದರಲ್ಲಿ 'ತ್' ಮೊದಲನೆಯ ವರ್ಘವಾಗಿದೆ, ಆದದ ರಂದ 'ತರ '
ಅಕ್ಷರದ ಮಂದೆ ಬರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು ‘ನ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉದಾ - ತಂತರ (ತನು ರ )

ಪ್ ವಗಗ

• ಪ್, ಫ್, ಬ್, ಭ್, ಮ್ ಇವು ಓಷ್ಠ್ ಯ (ತ್ತಟಿ) ವರ್ಘಗಳು, ಇವುಗಳನ್ನು ತ್ತಟಿಯಿಂದ ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
• ಈ ವಗಘದ ಅನ್ನನಾಸಿಕ 'ಮ್' ಇದೆ, ಆದದ ರಂದ ಈ ವಗಘದ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮಂದೆ ಬರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರ
ಉಚ್ಚಾ ರಣೆ 'ಮ್' ಹಾಗೆ ಮಾಡಬೇಕು.
ಉದಾ - ಚಂಪ್ರ (ಚಮಾಾ ), ಈಾಂಫಾಲ (ಈಮಾಾ ಲ), ಸಂಬಲ (ಸಮಬ ಲ), ದಂಭ (ದ್ಮಭ )

ವಿಶೇಷ ವಗಗ
Learngeeta.com geetapariwar.org Page 2 of 7
 'ಕ' ದಂದ 'ಪ್' ವಗಘದವರೆಗಿನ ಎಲಾಿ ವಯ ಂಜನಗಳ ಮಂದೆ ಬರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು ಹೇಗೆ

ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕ್ಕಂದು ನಾವು ನೀಡಿದೆದ ೀವೆ. ಈಗ 'ಯ' ದಂದ 'ಹ' ವರೆಗಿನ ಎಲಾಿ ವರ್ಘಗಳ ನಂತರ ಬರುವ
ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು ಹೇಗೆ ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕ್ಕಂದು ನೀಡೀರ್. ಉಚ್ಚಾ ರವನ್ನು ಸ್ಪ ಷ್ಠಟ ವಾಗಿ
ಅರ್ಘಮಾಡಿಕೊಳುು ವ ಸ್ಲುವಾಗಿ ಆ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಆವರರ್ದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ನೆನಪಿಡಿ, ವಾಸ್ು ವದಲ್ಲಿ
ಈ ವರ್ಘಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಇರುವುದಲಿ . ಪ್ರರ ರ್ಮಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಯುತ್ತು ರುವ ವಿದಾಯ ರ್ಥಘಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ
ಮತ್ತು ಸ್ಪ ಷ್ಠಟ ವಾಗಿ ಅರ್ಥಘಸಿಕೊಳುು ವ ಸ್ಲುವಾಗಿ ಮಾತರ ಅನ್ನಸ್ವವ ರದ ಉಚ್ಚಾ ರವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

ಪದಗಳ ಮರ್ಯ ದಲ್ಲಿ ಬರುವ 'ಯ' ದಂದ 'ಹ' ದವರೆಗಿನ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮೊದಲು ಅನ್ನಸ್ವವ ರಯುಕು ಅಕ್ಷರ
ಬಂದಾಗ, ಆ ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು ಸ್ವನ್ನನಾಸಿಕ 'ಯ್', 'ಲ್' ಅರ್ವಾ 'ವ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.

ಪ್ದ್ಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಯಿರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರಯುಕು ವಣಗದ್ ನಂತರ ಬರುವ 'ಯ' ನಿಾಂದ್ 'ಹ'
ದ್ವರೆಗಿನ ವಣಗಗಳ ಉಚ್ಚಾ ರಕ್ಕಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳು
• ಯ - ಸಂಯಮ [ಸಂ(ಯ್)ಯಮ], ಸಂಯೀಗಿತಾ [ಸಂ(ಯ್)ಯೀಗಿತಾ], ಸಂಯುಕು [ಸಂ(ಯ್)ಯುಕು ]
• ಲ - ಸಂಲಗು [ಸಂ(ಲ್)ಲಗು ], ಸಂಲಾಪ [ಸಂ(ಲ್)ಲಾಪ]
• ವ - ಸಂವಾದ [ಸಂ(ವ್)ವಾದ], ಸಂವರ್ಘನ [ಸಂ(ವ್)ವರ್ಘನ], ಸಂವೇದನಾ [ಸಂ(ವ್)ವೇದನಾ]
• ರ - ಸಂರಚ್ನಾ [ಸಂ(ರ್)ರಚ್ನಾ], ಸಂರಕ್ಷನ [ಸಂ(ರ್)ರಕ್ಷನ], ಸಂರೇಖನ [ಸಂ(ರ್)ರೇಖನ]
• ಶ/ಷ - ಸಂಶಯ [ಸಂ(ವ್)ಶಯ], ವಂಶ [ವಂ(ವ್)ಶ], ದಂಶ [ದಂ(ವ್)ಶ], ದಂಷ್ಟ್ಟ ಾ [ದಂ(ವ್)ಷ್ಟ್ಟ ಾ],
ಸಂಶರ ಯ [ಸಂ(ವ್)ಶರ ಯ]
• ಸ - ಕಂಸ್ [ಕಂ(ವ್)ಸ್], ಸಂಸ್ವರ [ಸಂ(ವ್)ಸ್ವರ], ಸಂಸ್ಗಘ [ಸಂ(ವ್)ಸ್ಗಘ]
• ಹ - ಸಿಂಹ [ಸಿಂ(ವ್)ಹ], ಸಂಹಾರ [ಸಂ(ವ್)ಹಾರ], ಸಂಹಿತಾ [ಸಂ(ವ್)ಹಿತಾ]

ಪ್ದ್ದ್ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರಯುಕು ವಣಗದ್ ನಂತರ ಬರುವ 'ಯ' ದ್ಾಂದ್ 'ಹ
' ದ್ವರೆಗಿನ ವಣಗಗಳ ಉಚ್ಚಾ ರಕ್ಕಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳು
ಪದಗಳ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅನ್ನಸ್ವವ ರಯುಕು ವರ್ಘದ ನಂತರ 'ಯ' ದಂದ 'ಹ' ದವರೆಗಿನ ಅಕ್ಷರಗಳು
ಬಂದಾಗ ಆ ಅನ್ನಸ್ವವ ರವನ್ನು ' ಮ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.

• ಯ- ರ್ಮಾಯ ಘಮೃತಮಿದಂ(ಮ್) ಯಥೀಕು ಮ್

• ರ- ಲೀಕಮಿಮಂ(ಮ್) ರವಿಿಃ
• ಲ– ತದೀತು ಮವಿದಾಂ(ಮ್) ಲೀಕಾನ್
• ವ- ಧ್ಯಯ ನಂ(ಮ್) ವಿಶ್ಷ್ಠಯ ತ್ರ
• ಶ/ಷ - ಇದಂ(ಮ್) ಶರೀರಮ್
• ಸ- ಏವಂ(ಮ್) ಸ್ತತ
• ಹ- ಕ್ಷಯಂ(ಮ್) ಹಿಂಸ್ವಮ

Learngeeta.com geetapariwar.org Page 3 of 7

ವಿಸಗಗ ಉಚ್ಚಾ ರಣಾ ನಿಯಮಗಳು:

ನಿಯಮ 1 : ಸ್ವಲ್ಲನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ವಿಸಗಗದ್ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಗಳು :

ವಿಸ್ಗಘವು ಕೂಡಾ ಸ್ವ ರದ ನಂತರವೇ ಬರುತು ದೆ. ಭಗವದಗ ೀತ್ರಯ ಹೆಚ್ಚಾ ನ ಎಲಾಿ ಶ್ಿ ೀಕಗಳ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ
ಬರುವ ವಿಸ್ಗಘಗಳನ್ನು 'ಹ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ. ವಿಸ್ಗಘದ ಮೊದಲು ಯಾವ ಸ್ವ ರಗಳಿವೆ ಎಂಬ
ಆಧ್ಯರದ ಮೇಲೆ ಇದನ್ನು ಹ, ಹಿ, ಹು, ಹೇ ಇತಾಯ ದಗಳಾಗಿ ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗಳು -

ವಿಸಗಗದ್ ಮೊದ್ಲ್ಲನ ಸವ ರ -
• ಒಂದು ವೇಳೆ 'ಅ' ಆಗಿದದ ರೆ, ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು 'ಹ/ಹಾ' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
ಉದಾ. - ಸಂಶಯಃ - ಸಂಶಯಹ/ಸಂಶಯಹಾ
• ಒಂದು ವೇಳೆ 'ಆ' ಆಗಿದದ ರೆ, ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು ಹಾ' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
ಉದಾ. - ರತಾಾಃ -ರತಾಹಾ.
• ಒಂದು ವೇಳೆ 'ಇ', 'ಈ', 'ಏ' ಆಗಿದದ ರೆ, ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು ‘ಹಿ' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
ಉದಾ. - ಮತಾಃ - ಮತಹಿ, ಧರ್ಗಾಃ - ಧರ್ಗಹಿ
• ಒಂದು ವೇಳೆ 'ಉ', 'ಊ', 'ಔ' ಇದದ ರೆ ಆಗ ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು ‘ಹು' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ. ಉದಾ.
- ಕುರುಾಃ - ಕುರುಹು, ಗಾಃ - ಗಹು
• ಒಂದು ವೇಳೆ 'ಎ', 'ಏ' ಇದದ ರೆ ಆಗ ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು ‘ಹೆ' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
ಉದಾ. - ಭೂಮಾಃ - ಭೂಮಹೆ
• ಒಂದು ವೇಳೆ 'ಒ', 'ಓ' ಇದದ ರೆ ಆಗ ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು ‘ಹೀ' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
ಉದಾ. - ಮಾನಾಪ್ಮಾನಯೀಾಃ – ಮಾನಾಪ್ಮಾನಯೀಹೀ

ನಿಯಮ 2 : ಕ್ಕಲವು ವಿಶ್ಷಾ ವಣಗಗಳ ಮೊದ್ಲು ಬರುವ ವಿಸಗಗದ್ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆ :

ಎರಡು ಪದಗಳ ನಡುವೆ ವಿಸ್ಗಘ ಬಂದರೆ, ಆ ವಿಸ್ಗಘದ ಮಂದನ ಅಕ್ಷರಕೆ ನ್ನಗುರ್ವಾಗಿ ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು
ಉಚ್ಾ ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.

• ಒಂದು ವೇಳೆ ವಿಸ್ಗಘದ ನಂತರ 'ಕ್' ಅರ್ವಾ 'ಖ್' ಅಕ್ಷರ ಬಂದರೆ, ಆ ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು ಒಂದು ತರಹ 'ಖ್'
ಎಂಬ ರೀತ್ತಯಲ್ಲಿ ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಡಿ, ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯನ್ನು 'ಖ್' ತರಹ ಮಾಡಬೇಕ್ಕ ವಿನಃ
'ಖ್' ಎಂಬುದಾಗಿ ಅಲಿ .
ಉದಾ - ರ್ತರ ಾಃ ಕರುಣ ಏವ ಚ – ರ್ತರ ಾಃ(ಖ್) ಕರುಣ ಏವ ಚ

• ವಿಸ್ಗಘದ ನಂತರ 'ಪ್' ಅರ್ವಾ 'ಫ್' ಅಕ್ಷರ ಬಂದರೆ, ಆ ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು 'ಫ್' ಎಂದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.
ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯು 'ಫ್' ನಂತ್ರ ಇರಬೇಕೇ ವಿನಃ 'ಫ್' ಅಲಿ ಎಂಬುದನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಡಿ.
ಉದಾ - ತತಃ ಪ್ದಂ ತತಾ ರಿಮಾಗಿಗತವೆ ಮ್– ತತಃ(ಫ್) ಪ್ದಂ ತತಾ ರಿಮಾಗಿಗತವೆ ಮ್

Learngeeta.com geetapariwar.org Page 4 of 7

 • ವಿಸ್ಗಘದ ನಂತರ 'ಸ್' 'ಶ್' ಅರ್ವಾ 'ಷ್' ಅಕ್ಷರ ಬಂದರೆ, ಆ ವಿಸ್ಗಘದ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯನ್ನು ಕರ ಮವಾಗಿ
'ಸ್' 'ಶ್' ಮತ್ತು 'ಷ್' ಎಂದು ಮಾಡಬೇಕು.
ಉದಾಹರಣೆ - ಯೀ ಮದ್ಭ ಕು ಾಃ ಸ ಮೇ ಪ್ರರ ಯಃ= ಯೀ ಮದ್ಭ ಕು ಸಸ ಮೇ ಪ್ರರ ಯಃ
ಊಧವ ಗಮೂಲಮಧಃ ಶಾಖಮ್= ಊಧವ ಗಮೂಲಮಧಶಾಾ ಖಮ್
ಮನಃ ಷಷ್ಟಾ ನಿೀಾಂದ್ರ ಯಾಣ್ಡ = ಮನಷಿ ಷ್ಟಾ ನಿೀಾಂದ್ರ ಯಾಣ್ಡ

ವಿಶೇಷ ನಿಯಮ: ಒಂದು ವೇಳೆ ವಿಸ್ಗಘದ ನಂತರ 'ಕ್ಷ' ಅಕ್ಷರ ಬಂದರೆ ಆ ವಿಸ್ಗಘದ ಉಚ್ಚಾ ರವು ನಯಮ 1
ರಂತ್ರ ಹ, ಹಿ, ಹು, ಅರ್ವಾ ಹೇ ಆಗಿರುತು ದೆ.
ಉದಾಹರಣೆ - ತೇಜಃ ಕ್ಷಮಾ = ತೇಜಹ ಕ್ಷಮಾ

ವಿಸಗಗ ಸಂಧಿ ನಿಯಮ :

ಭಗವದಗ ೀತ್ರಯನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ, ಇಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಗಘದ ಉಚ್ಚಾ ರವು ರ್, ಸ್, ಶ್, ಷ್
ಎಂಬುದಾಗಿ ಬದಲಾಗುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಾರ್ಬಹುದು. ಈ ಬದಲಾವಣೆಯು ವಿಸ್ಗಘವನ್ನು
ಸಂಧಿಯನಾು ಗಿ ಮಾಡುವ ನಯಮಕೆ ನ್ನಸ್ವರವಾಗಿರುತು ದೆ. ಇದು ಬಹಳ ವಿಸ್ು ೃತವಾಗಿರುವುದರಂದ ಈ
ಬಗೆಗ ಮಂದನ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಸ್ಲಾಗುವುದು. ಈಗ ನೀವು ಈ ಪಿಡಿಎಫನಲ್ಲಿ ವಿವರಸಿದ ರೀತ್ತಯಲ್ಲಿ
ಅಭಾಯ ಸ್ ಮಾಡಿ.

ಉದಾಹರಣೆ - ಬುದ್ಧ ಾಃ ಯೀ – ಬುದ್ಧ ಯೀಗ, ಪ್ರಯೀಪೆತಾಾಃ ತೇ – ಪ್ರಯೀಪೇತಾಸ್ು ೀ,

ವೇದಾಃ ಚ – ವೇದಶಾ

ಇಲ್ಲಿ ತಳಿಸುವುದೆನೆಾಂದ್ರೆ, ವಿಸಗಗದ್ ನಂತರ ಮೇಲೆ ತಳಿಸಿದ್ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಹರತ್ತಪ್ಡಿಸಿ ಬೇರೆ

ಅಕ್ಷರಗಳು ಬಂದ್ರೆ, ವಿಸಗಗದ್ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯು ನಿಯಮ-1 ರಂತೆ, ಹ, ಹು, ಹೇ, ಹೇ ಇತಾೆ ದ್ಗಳಂತೆ
ಇರುತು ದೆ.

ಅವಗರ ಹ (ऽ) -

ಅವಗರ ಹ(ऽ) ಎಂಬುದು ಸಂಧಿಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ “ಅ”ಕಾರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಟ ಬಿಡುವುದನ್ನು ಸೂಚ್ಚಸುವ

ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ು ವಿಕವಾಗಿ ಇದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ವಿಶೇಷ್ಠ ಉಚ್ಚಾ ರಣೆಯಿರುವುದಲಿ . ಸಂಧಿ ವಿಗರ ಹದ
ಸ್ಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಬದಲಾವಣೆಯಿಲಿ ದದಾದ ಗ ಮಾತರ ಇದನ್ನು ಬಳಸ್ಲಾಗುತು ದೆ. ಒಂದು ಪದದಲ್ಲಿ
ಅವಗರ ಹ ಚ್ಚಹೆು (ಽ) ಇದದ ರೆ, ಅದರ ಹಿಂದರುವ ಸ್ವ ರವನ್ನು ಎಳೆದು ಉಚ್ಾ ರಸ್ಬೇಕು.

ಉದಾ - ಪರ ಯಾರ್ಕಾಲೇ+ಅಪಿ - ಪರ ಯಾರ್ಕಾಲೇऽಪಿ

Learngeeta.com geetapariwar.org Page 5 of 7

ಒತು ಕ್ಷರಗಳ (ಆಘಾತ)ಉಚ್ಚಾ ರಣಾ ನಿಯಮ:

• ಶ್ಿ ೀಕಗಳ ಯಾವುದೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಯುಕು ಅಕ್ಷರ (ಎರಡು ವಯ ಂಜನಗಳ ಸಂಯೀಗ) ಬಂದರೆ ಅದರ
ಹಿಂದೆ ಇರುವ ಸ್ವ ರದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ಕೊೀಡಬೇಕು. ಅಂದರೆ, ಆ ಸಂಯುಕಾು ಕ್ಷರದ ಮೊದಲ ಅಕ್ಷರವನ್ನು
ದವ ಗುರ್ಗೊಳಿಸ್ಬೇಕು (ಎರಡು ಬಾರ ಓದ). ಎಲ್ಲಿ ಆಘಾತ ಇರಬೇಕು ಎಂದುದನ್ನು ಸೂಚ್ಚಸ್ಲು ಪರ ತ್ತ
ಶ್ಿ ೀಕದಲ್ಲಿ ನ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮೇಲೆ '||' ಚ್ಚಹೆು ಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

ಕ್ಷ(ಕ್+ಷ), ತರ (ತ್+ರ), ಜ್ಞ(ಜ್+ಞ್), ತೆ (ತ್+ಯ), ವೆ (ವ್+ಯ) ಇತಾಯ ದ ಸಂಯುಕಾು ಕ್ಷರಗಳು.

ಉದಾಹರಣೆ - ಮವಯ ಕು ಮ್ = ಮವ್+ವೆ ಕ್+ಕು ಮ್, ಮೇ ಪ್ರರ ಯಃ = ಮೇಪ್+ಪ್ರರ ಯಃ

• ವಯ ಂಜನವು ಸ್ವ ರದಂದಗೆ ಸಂಯೀಜನೆ ಹಂದದರೆ, ಅದು ಸಂಯುಕಾು ಕ್ಷರವಲಿ . ಆದದ ರಂದ ಇಲ್ಲಿ
ಯಾವುದೇ ಆಘಾತ ಉಂಟಾಗುವುದಲಿ . ಉದಾ - 'ಋ' ಇದು ಒಂದು ಸ್ವ ರವಾಗಿದೆ, ಆದದ ರಂದ
'ವಿಸೃಜಾಮೆ ಹಮ್' ಇಲ್ಲಿ 'ಸೃ = ಸ್+ಋ' ಇದರಲ್ಲಿ 'ಸೃ' ದ ಮೊದಲು 'ವಿ' ಮೇಲೆ ಒತ್ತು
ಬರುವುದಲಿ . ಸಂಯುಕು ಅಕ್ಷರದ ಹಿಂದನ ಸ್ವ ರದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ಬರುತು ದೆಯೇ ವಿನಃ ವಯ ಂಜನ,
ಅನ್ನಸ್ವವ ರ ಅರ್ವಾ ವಿಸ್ಗಘದ ಮೇಲೆ ಅಲಿ .

ಉದಾ - 'ವಾಸುದೇವಂ(ಮ್) ವರ ಜಪ್ರರ ಯಮ್' ಇಲ್ಲಿ 'ವರ ' ಎಂಬುದು ಸಂಯುಕು ಅಕ್ಷರವಾದರೂ ಸ್ಹ
ಅದರ ಹಿಂದೆ ಅನ್ನಸ್ವವ ರ ಇರುವ ಕಾರರ್ ‘ವಂ’ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ಬರುವುದಲಿ .

Learngeeta.com geetapariwar.org Page 6 of 7

 ಸಂಸೃತ ಭಾಷ ಯಲ್ಲಿ, ಅಕ್ಷರಗಳ ಉಚ್ಾಾರಣ ಗ ಬಾಯಿಯ ವಿವಿಧ ಸಥಳಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗನತಿದ . ಈ
ಕ ಳಗಿನ್ ಚಿತರದಲ್ಲಿ, ಅಕ್ಷರಗಳ ಉಚ್ಾಾರಣಾ ಸಥಳಗಳನ್ನು ತ ೇರಿಸಲಾಗಿದ . ನಿಗದಿತ ಜಾಗವನ್ನು
ಬಳಸನವ ಮ ಲಕ, ನಾವು ನ್ಮಮ ಉಚ್ಾಾರಣ ಗಳನ್ನು ಸಾಧಯವಾದಷ್ನು ಶನದಧಗ ಳಿಸಬಹನದನ. ಕ ಳಗಿನ್
ಚಿತರದಿಂದ ವ ೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತನಿ ಶ್ರೇಮಂತ ಸಂಸೃತ ಭಾಷ ಯ ಬಗ ೆ ತ್ತಳಿಯಬಹನದನ.

|| ಮಕಾು ಯ ||

Learngeeta.com geetapariwar.org Page 7 of 7