Sporten als ‘insuline’ bij diabetes type 2?

Bij veel mensen die te kampen hebben met diabetes type 2 is er sprake van overgewicht. Ze
krijgen medicatie voorgeschreven en moeten een bepaald voedingsdieet volgen. Maar in
hoeverre worden deze mensen begeleid op het gebied van sporten? Te weinig beweging is
een net zo grote boosdoener als ongezond eten bij diabetes type 2. De combinatie van
zowel slechte voeding als te weinig beweging leidt tot een ongezonde leefstijl. Een goed
voedingsdieet volgen helpt veel, maar het zou geweldig ondersteund worden door een
goede portie bewegen. De vraag is nu waarom er zoveel aandacht naar de voeding gaat en
zo weinig naar het bewegen/sporten.

Diabetes type 2
Bij diabetes type 2 reageert het lichaam niet meer goed op het hormoon dat de
bloedsuikerspiegel regelt. Dit hormoon heet insuline. Wanneer de insuline zijn werk niet
meer goed kan doen, blijft er teveel suiker in je bloed zitten. Je lichaam probeert dit eerst nog
te compenseren door meer insuline aan te maken, maar uiteindelijk wordt dit steeds minder.
Weinig lichaamsbeweging, ongezond eten, roken en erfelijkheid zijn oorzaken van diabetes
type 2. Daarnaast is een deel van de oorzaken nog onduidelijk. Vroeger werd het ook wel
ouderdomsziekte genoemd, omdat voornamelijk oude mensen minder snel vet verbranden
en minder goed kunnen bewegen. Hierdoor neigen oudere mensen sneller naar overgewicht,
maar ook jonge mensen kunnen het krijgen. De gemiddelde leeftijd van de ziekte gaat ook
steeds meer omlaag.
Sommige patiënten spuiten insuline bij zichzelf in als behandeling of krijgen
medicijnen voor hun bloedsuiker. Verder zijn ze gebaat bij gezond eten en veel bewegen
[ CITATION Dia19 \l 1043 ].

Sporten als medicatie

Diabetes type 2 is niet iets waarmee je geboren bent. Het is grofweg gezegd iets wat je jezelf
aandoet. In vergelijking tot tientallen jaren terug zit er een stijgende lijn in het aantal diabetes
patiënten. In 2003 waren er ruim 600.000 diabetes patiënten. Door de vergrijzing en meer
mensen met overgewicht kan dat getal in 2025 verdubbeld zijn. Dit blijkt uit onderzoek van
het Mulier instituut [CITATION MCP07 \l 1043 ]
Het is belangrijk dat artsen of diabetesconsulenten meer aandacht besteden aan het
uitleggen waarom sporten en bewegen zo belangrijk voor je is wanneer je diabetes hebt.
Vooral de oudere mensen zijn vaak niet op de hoogte van hoe ze sporten het beste kunnen
toepassen in hun leven. Soms is er begeleiding nodig, of is de drempel om naar de
sportschool te gaan of lid worden van een zwemvereniging te groot. Het zou fijn zijn als deze
patiënten daarbij geholpen zouden worden.
Daar tegenover staat dat de meeste artsen over het algemeen weinig weten over de
invloed van een bewegelijke leefstijl en voeding op de ziekte. Pas sinds de loop van de
vorige eeuw zijn leefstijlziekten belangrijk geworden, daarvoor waren voornamelijk
infectieziekten en ongelukken de belangrijkste ziekteveroorzakers. In de geneeskunde lijkt
het op dit moment pas populairder te worden om je in leefstijlziekten te verdiepen.
[ CITATION Wim18 \l 1043 ].
Kennis over voeding en leefstijl leveren een belangrijke bijdrage aan zowel preventie als
behandeling bij verschillende ziekten. De kennis van artsen over een gezonde leefstijl is
beperkt. In de artsenopleiding die 9 jaar duurt worden maar enkele uren besteed aan
onderwerpen als voeding en bewegen. Daarom is de Vereniging Arts en Voeding opgericht.
Aïsha Rutte
385459
28-10-2019
Deze vereniging vergroot het bewustzijn bij artsen over de invloed van voeding en leefstijl op
de gezondheid [CITATION Wer19 \l 1043 ].

Toename aantal slachtoffers en zorguitgaven

In 2016 was het aantal diabetes patiënten ongeveer vier keer meer dan in 1980. Dit blijkt uit
onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) [ CITATION Wer16 \l 1043 ].
Met name in ontwikkelingslanden vallen er veel slachtoffers door de ziekte. In 2012 waren dit
er al 1,5 miljoen. Dit komt voornamelijk omdat de benodigde insuline maar in één op de drie
arme landen beschikbaar is. Wanneer er niet op tijd of niet frequent insuline ingespoten
wordt, kan het cruciaal aflopen voor de patiënt.
In Nederland hebben ruim 1,1 miljoen mensen diabetes mellitus. Elke dag komen er 150
diabetes patiënten bij. Van deze mensen is er bij 9 op de 10 sprake van diabetes type 2. Bij
mannen komt de ziekte vaker voor dan bij vrouwen. Bij kinderen is er bijna nooit sprake van
diabetes type 2, maar van de aangeboren diabetes mellitus type 1.
In 2017 waren de uitgaven aan diabeteszorg type 1 en 2 bijna 1,6 miljard euro. Dit is
1,8% van de totale uitgaven voor de gezondheidszorg in Nederland. Dit geld wordt besteed
aan genees/ en hulpmiddelen, eerstelijnszorg en ziekhuiszorg [ CITATION Vol18 \l 1043 ].

Valt het te genezen?

Het is mogelijk om van de medicatie en het insuline spuiten af te komen en de ziekte om te
draaien. Dit is voor veel mensen alleen mogelijk als zij bereid zijn om hun hele levensstijl om
te gooien. Door afvallen, veel bewegen en gezond eten zorg je ervoor dat je lichaam weer
gaat reageren op eigen insuline. Toch is het vanzelfsprekend beter om de ziekte te
voorkomen dan te genezen.
Aangezien de leeftijd van diabetes type 2 patiënten tegenwoordig dus steeds meer
omlaag gaat, is het belangrijk om jonge kinderen en tieners de voordelen van een gezonde
leefstijl te laten ervaren. Scholen zouden hier meer op kunnen focussen door bijvoorbeeld
gastcolleges te organiseren en leerlingen meer te informeren over een gezonde leefstijl.
Voor veel jongeren zal een gezonde leefstijl niet erg aantrekkelijk klinken, omdat zij
misschien al een vooroordeel hebben. Het is aan ouders en leraren de taak om te laten zien
dat een gezonde leefstijl niet alleen maar bestaat uit broccoli eten en elke dag zwaar trainen.
Nee, het gaat om de balans tussen de goede en de juiste hoeveelheid voedingsstoffen
binnenkrijgen en voldoende in beweging komen. De jonge generatie zal merken dat deze
leefstijl ook baat zal brengen bij de schoolprestaties en het algemene welzijn. Zij zullen zich
energieker voelen en zullen zich beter kunnen concentreren op school. Daarnaast zal ook
het aantal kinderen met overgewicht afnemen.
Gelukkig begint een gezonde leefstijl steeds populairder te worden onder de
bevolking. De sociale media stroomt vol met ‘fit girls’ en jongens die al hun workouts op
Instagram plaatsen. Het wil niet zeggen dat dit nu de juiste soort rolmodellen zijn, maar het
zorgt er wel voor dat jonge mensen een keer extra nadenken bij wat ze eten en maakt het
misschien toch wel het verschil tussen wel naar de sportschool gaan of op de bank blijven
zitten.

De ethische optiek
Er ontstaat dus een ethisch dilemma over de balans tussen de eigen verantwoordelijkheid
van een diabetes patiënt en het ‘achterhouden’ van een doorverwijzing naar een personal
trainer door de huisarts. Dit kan zich uiten in een niet optimaal hersteltraject van de patiënt.

Aïsha Rutte
385459
28-10-2019
Het is voor een huisarts niet lastig om aan doorverwijzingen te komen. Veel personal trainers
vinden het een leuke uitdaging om mensen weer op gezond gewicht te krijgen en sommige
zijn hier ook in gespecialiseerd. Wanneer de patiënten gelijk doorverwezen worden naar een
professionele sport begeleider zullen zij eerder op goed gewicht zitten en sneller van alle
medicatie af zijn.
De belanghebbende in deze situatie zijn vooral de personal trainers die op deze
manier meer klanten met diabetes type twee zullen krijgen. Daarnaast zullen de diabetes
klinieken ook kunnen besluiten om samen te gaan werken met personal trainers. De meeste
diabetes klinieken hebben al een sportruimte in het gebouw zitten waar een externe personal
trainer aan gekoppeld kan worden.

Ontwikkelingen
De ontwikkelingen op het gebied van diabetes staan niet stil. Op dit moment zijn
onderzoekers bezig met het ontwikkelen van een apparaat, waarmee het risico op diabetes
voorspeld kan worden. Het apparaat noem je ook wel de ‘AGE-reader’. AGE’s zijn
chemicaliën (versuikeringsproducten) die in een hoger niveau aan te treffen zijn bij diabetes
type 2 patiënten. Wanneer deze chemicaliën ontdekt worden, wordt er gekeken naar hoe
riscofactoren verminderd kunnen worden [ CITATION ANP18 \l 1043 ].
Ook presenteren Podotherapeuten en het Diabetes Fonds een betaalbare schoen
speciaal voor diabetes patiënten: ‘de Diabetesschoen’. Veel mensen met diabetes
ondervinden door overgewicht en suikerproblemen een slechte bloedcirculatie. Dit leidt vaak
tot voetproblemen zoals gevoelloosheid, koude voeten, verkleuringen en moeilijk genezende
wondjes. De Diabetesschoen helpt bij het voorkomen van deze voetproblemen, maar zijn
vaak erg duur. Een deel van de opbrengst van de schoenen gaat naar het Diabetes Fonds.
Door het investeren in een diabetesschoen investeer je indirect in je eigen toekomst, dat
klinkt een beetje raar maar het is een inkomstentactiek van het diabetes fonds. Het geld
wordt gestopt in onder andere wetenschappelijk onderzoek en voorlichting.
Tijdens dit onderzoek staat vooral de genezing, voorkoming en een betere behandeling van
diabetes centraal [ CITATION Dia191 \l 1043 ].

Behoefte aan meer begeleiding

Geïnterviewde meneer Muller geeft aan dat hij verschillende soorten pillen slikt. Die pillen
moeten zijn bloedvetten, cholesterol, bloeddruk en suikergehalte verbeteren. Het is hem
opgevallen dat hij genoeg hulp en begeleiding krijgt van een afvalconsulent, maar dat hij
door de huisarts nooit doorverwezen is naar een personal trainer. Uit zichzelf is hij meer
gaan bewegen en is hij lid geworden van een sportschool. De tip die meneer Muller mee zou
willen geven aan de huisarts is: ´Zorg voor een verwijzing naar een personal trainer en raad
diabetes patiënten aan om samen met iemand in beweging te komen’ [ CITATION JMu19 \l
1043 ].
Wat meneer Muller aangeeft, bevestigd dat er behoefte is aan meer begeleiding
richting sport. Meneer Muller heeft het voordeel dat hij zelf een atletiek trainer is, maar veel
mensen hebben een tekort aan kennis met betrekking tot sporten. Voor mensen met
overgewicht is het niet altijd even makkelijk om na het werk nog een uur te gaan sporten. Als
ze geen ervaring hebben in de sport zullen ze moeilijk te motiveren zijn. Zij zullen om
blessures te voorkomen tot een bepaalde hoogte begeleid moeten worden. Ik persoonlijk
denk dat het deze mensen zou helpen om samen met een vriend, vriendin of partner de stap
naar een gezondere leefstijl te zetten. Op die manier ben je niet alleen in je avontuur en heb
je elkaar om steun te zoeken als het even niet zo lekker gaat.

Aïsha Rutte
385459
28-10-2019
Conclusie
Al met al blijkt dus uit onderzoek en uit de mening van een diabetes patiënt dat het
noodzakelijk is om meer te focussen op sporten als het gaat om het genezen en voorkomen
van diabetes type 2. Om te voorkomen dat het aantal diabetes patiënten blijft stijgen, is
informeren op jonge leeftijd belangrijk. Ook hebben patiënten er zelf behoefte aan om meer
sturing te krijgen als het gaat om meer in beweging te komen. De mensen hebben de ziekte
vaak omdat ze kampen met overgewicht, wat zou betekenen dat ze niet veel sporten en er
waarschijnlijk ook weinig kennis over hebben. Dit betreft de mensen met aanleg voor
overgewicht minder. Het is niet lastig om als huisarts de patiënt hier meer over te informeren.
Het is aan de huisarts om te zorgen dat de patiënt in ieder geval op de hoogte gesteld wordt
van een personal trainer. Het is belangrijk dat de patiënt weet dat hij/zij ook op die manier
geholpen kan worden bij het afvallen. Doordat de huisarts een verwijsbrief meegeeft, wordt
de stap naar een personal trainer kleiner gemaakt.
Nog beter zou zijn als de huisarts de patiënt ook zou motiveren om het te proberen,
aangezien kennis over sport en bewegen belangrijk is wanneer je kampt met diabetes type
2. Wanneer huisartsen dit concept aannemen, zal het probleem in ethisch opzicht een grote
stap in de goede richting zetten en zullen diabetes patiënten hier veel baat bij hebben.

Aïsha Rutte
385459
28-10-2019
Bijlagen

Bibliografie
ANP. (2018, 11 22). Onderzoekers ontwikkelen apparaat om risico op diabetes te voorspellen.
Opgehaald van nu.nl: https://www.nu.nl/gezondheid/5587331/onderzoekers-ontwikkelen-
apparaat-risico-diabetes-voorspellen.html

Bolle, J. (2016, 4 6). Vier keer meer diabetes wereldwijd dan in 1980. Opgehaald van nrc.nl:
https://www.nrc.nl/nieuws/2016/04/06/vier-keer-meer-diabetes-wereldwijd-dan-in-1980-
a1408109

fonds, D. (2019, 5 16). Diabetes type 2. Opgehaald van Diabetes fonds:

https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/soorten-diabetes/diabetes-type-2

Fonds, D. (2019, 9 20). Diabetesschoen maakt goede schoenen voor iedereen mogelijk. Opgehaald
van diabetesfonds.nl: https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/nieuws/diabetesschoen-
maakt-goede-schoenen-voor-iedereen-mogelijk

Köhler, W. (2018, December 31). Genees toch zélf je diabetes-2. Opgehaald van nrc.nl:
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/12/31/genees-toch-zelf-je-diabetes-2-a3127417

Muller, J. (2019, Oktober 4). Leven met diabetes . (A. Rutte, Interviewer)

Poortvliet, M. C. (2007). Diabetes in Nederland. Bilthoven: RIVM.

RIVM. (2007, 12 15). Diabetes in Nederland. Opgehaald van Mulier instituut:

https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/260322001.pdf

Volksgezondheiden. (2018, 3 16). Zorguitgaven diabetes mellitus naar sector. Opgehaald van
Volksgezondheiden.info: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/diabetes-
mellitus/kosten/zorguitgaven#node-zorguitgaven-diabetes-mellitus-naar-sector

Wereldgezondheidsorganisatie. (2016, 4 6). World Health Day 2016: WHO calls for global action to
halt rise in and improve care for people with diabetes. Opgehaald van World health
organization: https://www.who.int/en/news-room/detail/06-04-2016-world-health-day-
2016-who-calls-for-global-action-to-halt-rise-in-and-improve-care-for-people-with-diabetes

WKOF. (2019, 5 26). Meer kennis over voeding onder artsen. Opgehaald van Wereld kanker
onderzoek fonds: https://www.wkof.nl/nl/kanker-voorkomen/professionals/eerdere-edities-
kankerpreventienieuws/meer-kennis-over-voeding

Aïsha Rutte
385459
28-10-2019
Interview

Interviewer: Aïsha Rutte

Geïnterviewde: J. Muller
Datum interview: 4 oktober 2019

J.Muller is een oud kogelslingeraar op hoog niveau geweest. Hij geeft al lange tijd
atletiektraining bij AVW (Atletiek Vereniging Wieringermeer) en is diabetes patiënt.

Hoe lang geeft u al atletiektraining?

“Om en nabij 25 jaar. Best wel lang.”

Heeft u daarvoor zelf ook aan atletiek gedaan?

“Ik ben begonnen op mijn 17de ,denk ik, en een jaar later ben ik atletiektrainer geworden
omdat ze een tekort aan trainers hadden.”

Altijd lid en trainer van AVW geweest?

“Ja, nooit bij een andere vereniging gezeten.”

Wanneer werd er bij u diabetes geconstateerd?

“Ik denk een jaar of 12 geleden.”

Hoe kwam u erachter dat u diabetes had?

“Tijdens de Arbo keuring. Na een bloedafname is het geconstateerd, na een vingerprik.”

Had u daarvoor ook klachten van de diabetes?

“Nee, niet echt. Ik wist wel dat ik te zwaar was.”

Bent u voor de diabetes nog langs de huisarts geweest?

“Ja, nog steeds ga ik elk jaar een x aantal keer langs om te checken. Eén keer in het jaar ga
ik naar een diabetes kliniek voor een jaarlijkse check-up. Dan word je gewogen en doen ze
testen met je voeten. Dan moet je je ogen dicht doen en prikken ze met een pennetje in je
grote teen en dan moet jij aangeven of je merkt dat je aangeraakt word of niet. Daarmee
meten ze het gevoel in je zenuwen zegmaar. Als je geen gevoel meer in je voeten hebt
betekend dat je bloeddoorstroom niet goed is. Ze meten ook je hartslag in je voet en
checken je hele bloedcirculatie.”

Zit er nog een verschil tussen het advies van de huisarts en het advies van een
diabetes kliniek?
“Ja. Bij de diabeteskliniek heb je nog een gesprek achteraf. Je krijgt eerst bloedafname,
urineonderzoek en een hartfilmpje en twee weken later kom je nog een keer op gesprek en
ben je nog een keer een uur bezig en krijg je misschien nog een testje en daarna kom je bij
een soort van diabetes verpleegster die daar in de kliniek echt over diabetes gaat en daarna

Aïsha Rutte
385459
28-10-2019
ga je ook nog naar de afvalconsulente. Je krijgt advies over wat je moet eten en wat je mag
eten.”

U geeft voornamelijk dingen aan over onderzoeken en voeding, krijgt u ook nog advies
over bewegen of hoe u het beste sporten bij de diabetes toe kan passen?
“Ze vertellen je dat sporten goed voor je is en dat het beter is om meer te bewegen.”

Geven ze daarnaast nog iets van schema’s of tips mee?

“Nee, ik ben wel in contact geweest met mijn huisarts. Hij zegt: ‘Je moet dit, je moet dat’.
Toen zei ik tegen hem van: ‘Joh is het niet verstandig om gewoon vanuit de huisartspraktijk
een personal trainer aan te stellen die dus met diabetici aan de slag gaat en mensen die te
zwaar zijn op dat gebied kan helpen. Is het niet verstandig om wat te doen met alle mensen
die meer bewegen moeten’. Want de huisarts geeft wel pillen weg, maar met bewegen doet
de huisarts niks voor de rest.”

Dus u wordt wel doorverwezen naar een diabetes kliniek, maar wordt verder niet
geholpen met het meer in beweging komen?
“Nee. Ze kunnen je wel vertellen om meer te bewegen, maar ik ben uit mezelf naar de fitness
gegaan. Vanuit mijn werk kom ik dan in de sportschool rond half 5/5 uur, maar rond die tijd is
het erg rustig. Ik hou niet echt van drukke sportscholen, maar in je eentje fitnessen motiveert
ook niet. Ik heb een jaar of 4,5 terug heb ik in Middenmeer meegedaan met een ‘fysiofit’.
Dan heb je een personal coach die je helpt met bewegen en afvallen, en ik merkte wel dat
dat hielp.”

Dat heeft u uit zichzelf gedaan toen?

“Ja dat heb ik uit mijzelf gedaan. Dat wordt niet gecontroleerd of geadviseerd door een arts.”

Wat is uw ervaring met sport en bewegen verder?

“Fitnessen, training geven, wandelen. Toen ik nog thuis zat, toen ik geen werk meer had
naast het training geven liep ik wel drie keer in de week 9 tot 10 kilometer.”

Wat voor medicatie gebruikt u?

“Simvastatine en uuuhhh.. godkannonen Tolletine ik kan er niet op komen. Metformine. Ik
heb een uitwisselingsstoornis, niet dat ik er last van heb maar daar slik je dan meta blokkers
voor en daar krijg ik dan ook weer trombose pilletjes bij. Omdat je hart minder gaat slaan
zegmaar heb je ook weer meer kans dat je klonten krijgt in je bloed en dus vandaar die
trombose pilletjes. Het is niet allemaal voor de diabetes maar het zit wel allemaal bij het
pakket zegmaar. En ik spuit s’avond elke dag nog wat insuline bij. Ik zit aan mijn hoogste
score qua pillen. Op een gegeven moment komt er een eind aan of ik moet meer gaan
bewegen.”

Voelt u zich beperkt in het dagelijks leven met training geven/ sporten omdat u zoveel
medicatie gebruikt?
“Nee.”

U doet eigenlijk alles wat u ook had gedaan zonder diabetes?

“Ja”

Wat zijn de tips die u aan iemand met diabetes mee zou geven?
Aïsha Rutte
385459
28-10-2019
“Vooral meer uit jezelf gaan bewegen. En het makkelijkste is, dat is denk bij iedereen zo, dat
je zorgt voor een stok achter de deur, dus met iemand samen gaan bewegen. Dat je niet
altijd alles alleen hoeft te doen.”

Heeft u advies voor een huisarts?

“Geef door aan de patiënt om samen met iemand te gaan sporten. Zorg voor een verwijzing
naar een personal trainer. Ik zou het vanuit de huisarts gaan regelen dat andere mensen
meer gaan bewegen en dat doe je door minder medicatie, maar je moet wel meer bewegen.
Raad een personal trainer aan die jij niet hoeft te betalen of deels vanuit het
ziekenfonds/verzekering. Maar je zult wel het abonnement moeten betalen en als je dat dan
niet hoeft te doen denkt de verzekering misschien van “Ah dat is mooi dan hoef je minder
pillen’. Dat kost de verzekering dan ook weer minder.”

Want u geeft dus duidelijk aan dat je als diabetes patiënt minder medicatie hoeft te
gebruiken als je meer in beweging komt.
“Ja dat zo wie zo.”

Denkt u dat u als u geen diabetes zou hebben ook minder zou sporten?
“Nee, want ik weet dat het goed voor je is.”

Doet u zelf nog wel eens aan atletiek?

“Ja ik probeer altijd op zondag mee te doen. Met het discuswerpen en kogelstoten. Mijn
diabetes heeft hier voor de rest geen invloed op.”

Aan welke doelgroepen geeft u training?

“Pupillen, junioren en senioren. Ik ben algemeen trainer.”

Weet u of u aanleg heeft om diabetes te krijgen?

“Ik weet dat mijn vader ook diabetes had, maar wel op oudere leeftijd. En mijn oudste broer
ook. Verder rook ik niet en drink ik bijna niet. Het ligt echt aan mijn voeding en dus
waarschijnlijk aanleg, ik ben nooit licht geweest. Ik hou van lekker eten en snoepen en ben
niet echt een groente man. Wel vind ik fruit lekker maar ik weet dat daar ook veel suikers
inzitten. Ik heb verder nooit last gehad van hypers of hypo’s. Ik probeer wel echt op mijn eten
te letten.”

Aïsha Rutte
385459
28-10-2019