Obesitas

Patiënten met artrose en overgewicht moeten

afvallen, maar wel multidisciplinair
Multidisciplinaire beweegprogramma’s lijken goed te werken bij artrosepatiënten met overgewicht. Dit is een van de vele conclusies
uit gegevens die werden gepresenteerd tijdens het voorjaarscongres van de NERASS (Netherlands Rheumatoid Arthritis Surgical
Society), op 30 maart 2012 in de Maartenskliniek Woerden. De titel: ‘Obesitas een gew(r)ichtsprobleem’. Aan bod kwamen obesitas,
de relatie met gewrichtsaandoeningen en behandelmogelijkheden.

Obesitas is een wereldwijde epide- schijnlijk dragen factoren die het kelen van artrose, het beperkt ook
mie. Het aantal mensen dat van- vetweefsel uitscheiden, zoals adi- de behandelmogelijkheden en
wege artrose een gewrichtsvervan- pokines en cytokines, echter bij maakt patiënten gevoeliger voor
ging nodig heeft, neemt jaarlijks aan het ontstaan van handartrose. complicaties bij chirurgie, zoals
toe. Prof. dr. Sita Bierma-Zeinstra, Bij RA heeft obesitas gelukkig geen een slechtere wondgenezing, meer
bijzonder hoogleraar Artrose aan nadelig effect op het ontwikkelen kans op trombose, falen van de
het Erasmus MC, gaf een uitgebreid van schade, zo liet dr. Annette prothese en infecties. Omdat obe-
epidemiologisch overzicht van de van der Helm, reumatoloog in het sitas het ontstaan en de progressie
relatie tussen obesitas en artrose. LUMC, zien op basis van gegevens van knieartrose versnelt en omdat
Door overgewicht verdubbelt de van de Early Arthritis Clinic en de andere gewrichtssparende opera-
kans op knieartrose ongeveer en is BEST-studie. Een hoge BMI lijkt ties, zoals kniedistractie of osteoto-
de kans op handartrose anderhalf juist gerelateerd te zijn aan min- mie, niet zinvol zijn, hebben obese
keer zo groot. Ook de progressie der schadeprogressie en geeft ook patiënten eigenlijk te vroeg een
van deze vormen van artrose is geen verhoogd risico op het krijgen knieprothese nodig. Wie te jong
sneller bij overgewicht. Bij heu- van RA. een knieprothese krijgt, heeft een
partrose geldt dit overigens niet. grote kans dat de prothese op een
Dat overgewicht ook het risico op Niet te jong opereren gegeven moment vervangen moet
artrose in de hand verhoogt, lijkt Overgewicht maakt mensen niet worden met alle complicaties van
niet voor de hand te liggen. Waar- alleen gevoeliger voor het ontwik- dien. Obese patiënten zijn dus wei-
nig aantrekkelijk om te opereren.
Niet opereren? Eerst afvallen en
dan pas terugkomen?
Laatste redmiddel:
Opereren of afvallen?
bariatrische chirurgie Mensen met overgewicht hebben
het op de kinderleeftijd al moei-
Als afvallen dan toch echt niet lukt en de risico’s voor de gezondheid lijk gehad. Als volwassenen wor-
te groot worden door obesitas, kan bariatrische chirurgie uitkomst den ze eveneens met vooroorde-
bieden. Ronald Liem, chirurg in het Groene Hart Ziekenhuis en bari- len tegemoet getreden, ook door
atrische chirurg van de Nederlandse Obesitas Kliniek in Den Haag, artsen, zo stelde Mark Stegeman,
liet de verschillende soorten bariatrische chirurgie en de resultaten orthopeed in de Maartenskliniek
en ervan de revue passeren. Er wordt ongeveer 30% gewichtsreductie Woerden. Hij nam het op voor de
bereikt. Het belangrijkste deel van het effect is mogelijk niet de ver- artrosepatiënt met overgewicht. Bovendien stelde hij dat patiënten tje Willeboordse, bewegingsweten-
kleinde maag, maar veranderde uitscheiding van hormonen door de Stegeman herinnerde ons aan de die afvallen en door fysiotherapie schapper van het MUMC, vertelde
darm. Hierdoor ontstaat een feedbackmechanisme op de hersenen, eed van Hippocrates, die stelt dat betere kracht en conditie krijgen over de MIKADO-studie, waarin
waardoor mensen minder behoefte hebben om te eten. Het ondergaan de arts verplicht is patiënten te hel- minder gewichtsklachten krij- een multifactoriële interventie
van bariatrische chirurgie is ingrijpend. Er is een uitgebreid voortraject pen en respect dient te hebben voor gen en vervolgens nog helemaal voor kinderen met astma en over-
en dito nazorg. Patiënten blijven de rest van hun leven onder behan- de levenswijze van de patiënt. Het
deling van een arts en een voedingsdeskundige. Ook psychologische is dus niet ethisch de obese patiënt
begeleiding is vaak nodig. Geen sinecure. een operatie te weigeren en aan zijn De patiënt met obesitas en knieartrose:
lot over te laten. Bovendien zijn de opereren of wegsturen om eerst af te vallen?
klinische resultaten van een knie-
vervanging ook bij obese patiënten
Schuld van de patiënt? helemaal niet zo slecht. geen gewrichtsvervanging nodig gewicht is onderzocht. Met deze
Er ontstond een levendige discus- hebben. Uiteindelijk was ieder- interventie wordt geprobeerd om
Overgewicht is vaak niet de schuld van de patiënt. Dr. Bram Felius, sie in het publiek over het dilemma een het erover eens dat eerst alles obese kinderen af te laten vallen,
kinderendocrinoloog in het LUMC, liet zien dat 60% van het risico een patiënt met obesitas en knie- moet worden gedaan om de obese comorbiditeit te verminderen,
op overgewicht erfelijk bepaald is. Daarnaast vergroten intra-uteriene artrose te opereren, of weg te stu- patiënt te laten afvallen, en hem gezond gedrag te bevorderen, de
factoren, waar de patiënt evenmin invloed op heeft (zoals diabetes ren om eerst af te vallen. Enkele dan eventueel in aanmerking te negatieve effecten van eetstoornis-
in de zwangerschap, of ondervoeding van de moeder en een rokende orthopeden meldden dat hun laten komen voor een gewrichts- sen te verminderen en de kwaliteit
moeder) de gevoeligheid voor artrose. patiënt met deze boodschap inder- vervanging. van leven te vergroten.
Er is een schrikbarende toename van obese kinderen: hun aantal is in daad na een jaar terugkeerde met Hoewel de mate van gewichtsver-
twee decennia verdubbeld. Er blijkt een relatie te bestaan tussen impul- 20 kg minder overgewicht. Van Multidisciplinare lies beperkt is en afhankelijk is van
siviteit, het gebrek aan vermogen om verleidingen te weerstaan en het Heerwaarden stelde dat van al zijn beweegprogramma’s lagere BMI bij aanvang, jongere leef-
risico op obesitas. Ook kinderen met ADHD hebben een grotere kans obese patiënten er slechts één na De meeste patiënten hebben hulp tijd, participatie van beide ouders
op obesitas. Pogingen deze kinderen te laten afvallen zijn bijna nooit de knievervanging is afgevallen en nodig bij het afvallen. Multidis- en motivatie, kan een verbetering
succesvol. Het gewicht stabiliseren of hooguit enkele kilo’s afvallen dat ook de literatuur laat zien dat ciplinaire behandeling door een van 1-2 punten op de BMI-score al
lijkt het hoogst haalbare. mensen na hun operatie niet meer fysiotherapeut en een diëtist heeft duidelijke verbetering van de insu-
gaan bewegen of minder eten. de meeste kans van slagen. Maar- lineresistentie geven. Willeboordse

18

-%)  s 6/,  s .2 

 Obesitas

stelde dat het belangrijk is reële

doelen te stellen en de verschillende
Ron Ostenk, orthopeed in het
Groene Hart Ziekenhuis, en
De patiënten verliezen beperkt
gewicht, maar bewegen meer en
Agenda
factoren die van invloed zijn mee Petra Prins, fysiotherapeut van met minder bewegingsangst, weten
te nemen in de behandeling, met Beweegpunt Fysio in Gouda, pre- beter om te gaan met de balans tus- Congressen en symposia
name de participatie van de ouders. senteerden hun net ontwikkelde sen belasting en belastbaarheid en
Ook voor volwassenen met over- KnieFit-programma. Een team kunnen in het dagelijks leven beter 1-3 mei 2012
gewicht zijn multidisciplinaire bestaande uit een fysiotherapeut, functioneren.
programma’s ontwikkeld om af een sporttherapeut, een diëtist en Multidisciplinaire beweegprogram-
te vallen. Joep van Poppel, fysio- een orthopeed probeert de obese ma’s lijken dus goed te werken voor
therapeut te Lopik, liet zien dat patiënten bewustwording en ver- artrosepatiënten met overgewicht. 3-6 mei 2012
mensen met overgewicht suc- antwoordelijkheidsgevoel bij te De gezondheidszorg zou gediend
cesvol kunnen afvallen door een brengen en hen te helpen meer te zijn met meer navolging hiervan,
multidisciplinaire behandeling (Fit bewegen en af te vallen. Doel is maar de bezuinigingen op de
Afvallen) van een fysiotherapeut, om hierdoor een knieoperatie uit gezondheidszorg maken de finan- 9-13 mei 2012
diëtist en psycholoog. Het gewicht te stellen. Mocht het toch tot een ciering moeilijk. Niet onmogelijk:
nam gemiddeld 10-15% af. Vooral knievervanging komen, dan bege- Fit Afvallen in Lopik wordt geluk-
kracht en conditie namen toe, wat leidt het KnieFit-team patiënten. kig vergoed.
al tot klachtenvermindering leidt. De eerste resultaten lijken positief.
Conclusie
Samengevat is obesitas een groeiend
19-23 mei 2012
probleem in deze tijd met verhoogd
Hoffa’s vetlichaam en risico op schade aan de gezondheid,
waaronder artrose en een verhoogd
biomechanica risico op complicaties bij operaties.
Hoewel afvallen moeilijk is, is het 6-9 juni 2012
Speelt de infrapatellaire fatpad, ook wel het vetlichaam van Hoffa wel mogelijk met multidisciplinaire
genoemd, een pathofysiologische rol bij het ontstaan van knieartrose? beweegprogramma’s en verbeteren
Deze vraag werd besproken door dr. Andreea Ioan, immunoloog aan deze programma’s de algehele con-
het LUMC. Hoewel dit vetlichaam heel actief allerlei adipokines en ditie. Als laatste redmiddel kan bari- 6-9 juni 2012
cytokines uitscheidt, lijkt toename van BMI eerder gepaard te gaan atrische chirurgie soelaas bieden.
met de anti-inflammatoire veranderingen in de infrapatellaire fatpad Afvallen en de conditie verbeteren
dan dat er toename van inflammatie is. Kortom, de fatpad lijkt een is alleszins de moeite waard als
beschermend effect te hebben bij het ontwikkelen van artrose bij over- hierdoor een gewrichtsvervangende
gewicht. Er zijn dus andere factoren die bijdragen aan het ontwikkelen operatie kan worden uitgesteld en
van knieartrose. comorbiditeit verbeterd. Dat is niet
1-4 juli 2012
Dr. Ronald van Heerwaarden, orthopeed in de Maartenskliniek Woer- alleen gezondheidswinst, maar ook
den, toonde aan de hand van de biomechanica overtuigend aan hoe economische winst.
overgewicht het ontstaan en verergeren van artrose bevordert. Hij liet
zien wat voor krachten er op het been van de mens staan en hoe krach- Dr. W. Noort-van der Laan, 22-27 augustus 2012
ten op het kniegewricht kunnen veranderen bij mensen met overge- reumatoloog Maartenskliniek
wicht, met name mensen met een varusstand. Dan is het heel begrijpe- Woerden en bestuurslid Nerass
lijk dat de overload op het mediale compartiment van het kniegewricht
tot problemen leidt. 26-28 september 2012

Niet inflammatie maar botformatie 12-15 oktober 2012

reflecteert AS-activiteit
Op PET-CT-scans wordt de ziekteactiviteit van ankylosing spondylitis (AS) niet zozeer gereflec-
teerd door ontstekingsactiviteit als wel door botactiviteit (botformatie). Dit blijkt uit Nederlands 9-14 november 2012
onderzoek, dat ook de potentiële waarde aantoont van de 18F-fluoride-PET-CT-botscan bij het in
beeld brengen van de AS-ziekteactiviteit.

Al bekend uit eerder onderzoek
was dat een tweetal specifieke PET-
tracers, namelijk 18F-FDG en 11C-
(R)PK11195, synoviitis bij RA in
beeld kunnen brengen. De Amster-
damse onderzoekers keken bij 10
AS-patiënten of deze tracers ook bij
de imaging van AS bruikbaar zijn;
ze onderzochten daarnaast bij twee
andere AS-patiënten de waarde van
18F-Fluoride, een tracer gericht op
botformatie.
Bij de eerste 10 patiënten werd geen
en van 11C-(R)PK11195 gezien op
PET-CT-scans. Daarentegen toonde
MRI 5 botoedeemlaesies bij drie
van deze 10 patiënten aan. Bij de
twee extra patiënten die 18F-flu-
oride-PET-CT-botscans ondergin-
gen, was op 17 plaatsen de opname
van 18F-fluoride verhoogd, zowel
in de vertebrale kolom als in de
sacro-iliacale gewrichten. Ter ver-
gelijking: met 18F-FDG werden bij
deze patiënten slechts drie laesies
gevonden, en met 11C-(R)PK11195
patiënten 9 MRI-laesies gevonden, 23-26 januari 2013
waarvan 6 overeenkwamen met
18F-fluoride-positieve laesies. De
auteurs concluderen dat de ziekteac-
tiviteit van AS beter is af te lezen aan
25 januari 2013
botformatie dan aan inflammatie.
18F-FDG en 11C-(R)PK11195 zijn
minder bruikbaar voor AS-imaging.
Bruijnen ST, van der Weijden MA, Klein JP,
Hoekstra OS, Boellaard R, et al. Bone for-
mation rather than inflammation reflects
Ankylosing Spondylitis activity on PET-CT:
a pilot study. Arthritis Res Ther. 2012 Apr
2;14(2):R71. [Epub ahead of print]

toegenomen opname van 18F-FDG geen enkele. Er werden bij deze twee

19