sentymentaln , ro liny, czy kompozycje z suszonych kwiatów.

Czynno ci ucznia.

1. Uczniowie otrzymuj karteczki, na których wpisuj skojarzenia

jakie wywołuje u nich słowo „dom”.
2. Uczniowie rankinguj skojarzenia oraz wraz z nauczycielem
wyja niaj , e dom tworzy głównie atmosfera i wzajemne relacje
ludzi go zamieszkuj cych.
3. Uczniowie rozmawiaj .
4. Uczniowie dziel si na grupy, otrzymuj przybory niezb dne
do wykonania zadania. Słuchaj polecenia nauczyciela.
5. Uczniowie pracuj w grupach, tworz c dom.
6. Prezentacja i omówienie wiczenia. Uzasadnienie dokonanego
wyboru.
7. Uczniowie opisuj słowami swój wymarzony pokój.
8. Uczniowie słuchaj słów nauczyciela.

PODSUMOWANIE:

• Dom to nie ciany, ale ludzie go tworz cy.

• Dom –cicha przysta do której zawsze b dziemy wraca zaczerpn
sił i znale
zrozumienie i miło .
• Nadzieja na pogodn przyszło , która spoczywa w naszych r kach.

Opracowała: mgr M. Szczepa ska.

Nauczyciel ZSI Nr 1 we Włocławku

111
Pod red. B. Charczuk”, „Film na lekcjach. Scenariusze zaj .
Wychowanie do

PRZEBIEG ZAJ

CZ WPROWADZAJ CA:

*Czynno ci organizacyjno-porz dkowe.

*Nauczyciel przedstawia temat dzisiejszych zaj - Dom moich marze .

TOK WŁA CIWY LEKCJI:

Czynno ci nauczyciela.

1. Nauczyciel pisze na tablicy hasło „dom”, prosi uczniów o wpisanie

na otrzymanych karteczkach swoich skojarze z tym słowem.
2. Nauczyciel wraz z uczniami dokonuje rankingu podanych skojarze .
Omówienie wiczenia- zwrócenie uwagi na atmosfer i buduj ce
j czynniki.
3. Rozmowa nt. Dom- cich przystani . Jak rozumiecie to stwierdzenie?
Co według was składa si na tzw. „ciepło domowe”? Jaka atmosfera
powinna panowa w domu? Co wynosimy z domu rodzinnego, jakie
warto ci mo emy wł czy do naszego charakteru?
4. Nauczyciel prosi o stworzenie pi ciu grup. Ka da z nich otrzymuje
szary papier, klej i kopert z warto ciami buduj cymi atmosfer
domow . Zadaniem grup jest zbudowanie z cegiełek domu.
5. Praca w grupach. Wspólnie ustalcie jakie warto ci waszym zdaniem
tworzy powinny fundament tego domu, jakie ciany, a jakie dach.
Stwórzcie otoczenie w jakim chcieliby cie umiejscowi wasz
wymarzony dom. Narysujcie elementy, które maj waszym zdaniem
otacza dom.
6. Nauczyciel prosi o zaprezentowanie prac i omówienie dlaczego dane
warto ci grupa umie ciła w tym, a nie innym miejscu.
7. Nauczyciel prosi uczniów by opisali jak wygl da ich wymarzony pokój.
Jakie elementy s wspólne dla waszych wypowiedzi? Co ł czy wasze
pokoje?
8. Zwrócenie uwagi uczniów, e atmosfer wn trza tworz niekoniecznie
najdro sze meble i urz dzenia, ale wkład i zaanga owanie osoby je
tworz cej. Wa na s tak e drobiazgi, które maj warto

110
SCENARIUSZ LEKCJI

WYCHOWANIE DO YCIA W RODZINIE

DATA: 21 09 2006r
KLASA: 6c
TEMAT: Dom moich marze .

TRE CI: Dom mo e by skromny, ale szcz liwy. Miejsce do którego

si wraca, by zregenerowa siły fizyczne i duchowe.
Dom -cich przytani . Ciepło domowe: współodczuwanie,
współzrozumienie, współdziałanie, szacunek i miło .
Co wpływa na nastrój wn trza?
Ró norodno wizji domu, ale jego istota pozostaje ta sama.

CELE OPERACYJNE:

*Ucze dostrzega e w domu najwa niejsza jest atmosfera.

*Ucze odkrywa urok pi kna, które niekoniecznie jest kosztowne.
*Ucze stara si zrozumie istot współodczuwania (empatii).
*Ucze uwra liwia si na pi kno natury, która tworzy okre lony
klimat domu.
*Ucze rozumie, e zmierza ku dorosło ci i niedługo b dzie
kreatorem
własnego domu.

METODY NAUCZANIA: pogadanka, rozmowa kierowana, wiczenie-

skojarzenia,

FORMY PRACY: indywidualna, zbiorowa, praca w grupach

RODKI DYDAKTYCZNE: szary karton, przybory do pisania, klej,

Podr cznik „W druj c ku dorosło ci. Wychowanie do ycia w rodzinie
dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej. Pod red. T. Król. Wy.
Rubikon”,„Wychowanie prorodzinne i seksualne. Pod red. J.
Miazgowicz”, „Wygrajmy razem. Scenariusze zaj dla szkoły
podstawowej i specjalnej. Wychowanie do ycia w rodzinie.

109
 Nast pnie prosi uczniów o podj cie
próby stworzenia drzewa genealogicznego swojej rodziny. Nauczyciel
rozdaje uczniom szablon z zeszytu wicze , który b dzie stanowił dla
nich pomoc w dalszej pracy.
8. Prezentacja prac uczniów.
9. Nauczyciel zach ca uczniów do dalszych poszukiwa i poznawania
kolejnych członków rodziny. (rozmowy z rodzicami, dziadkami-
poznanie ich wspomnie z dzieci stwa)

Czynno ci ucznia.

1. Uczniowie słuchaj słów podsumowuj cych wcze niejsza zadanie

i wprowadzaj cych w wła ciw tre zaj .
2. Uczniowie ogl daj i zapoznaj si z drzewami genealogicznymi
władców Polski.
3. Uczniowie odpowiadaj na pytania nauczyciela, wł czaj si
w rozmow .
4. Uczniowie wymieniaj okre lenia członków rodziny.
5. Uczniowie odszukuj w słownikach niezrozumiałe hasła
i prezentuj ich definicj kolegom.
6. Uczniowie rozmawiaj o znaczeniu szacunku i wadze
do wiadczenia yciowego w yciu ka dego człowieka.
7. Uczniowie samodzielnie rysuj drzewo swojej rodziny i wpisuj
imiona i nazwiska swoich krewnych. Je eli napotkaj jaki problem
– nie znaj danych którego z krewnych w domu uzupełni ten
fragment po rozmowie i przy pomocy rodziców czy dziadków.
8. Uczniowie prezentuj prace.
9. Uczniowie słuchaj słów nauczyciela.

PODSUMOWANIE:

• Odkre lenie roli rodziny w procesie szukania własnej to samo ci

i własnego miejsca na wiecie.
• Uwra liwienie uczniów na okazywanie szacunku osobom starszym.
• To kim jeste my i jacy jeste my wynika z otoczenia osób w ród
których ro li my, dlatego te dobrze jest zna przeszło rodziny.

opracowała: mgr M. Szczepa ska

nauczyciel ZSI Nr 1 we Włocławku

108
klas V-VI szkoły podstawowej. Wyd. ubikon”,
„ Wygrajmy razem. Scenariusze zaj dla szkoły podstawowej
i specjalnej. Wychowanie do ycia w rodzinie.
Wyd. Rubikon”, tablice z drzewami genealogicznymirodów panuj cych
w Polsce- Piastów i Jagiellonów.

PRZEBIEG ZAJ

CZ WPROWADZAJ CA

Czynno ci organizacyjno-porz dkowe.

Dzisiejsze zaj cia po wi cimy poznaniu naszego pochodzenia.
Ka dy z nas urodził si w rodzinie. wiczenie zda
niedoko czonych- Moja rodzina to …

TOK WŁA CIWY LEKCJI:

Czynno ci nauczyciela.

1. Nauczyciel podsumowuje wcze niejsze zadanie- Ka dy z nas ma

przodków. O nich wła nie b dziemy dzi rozmawia . Zastanowimy si
nad naszym pochodzeniem.
2. Nauczyciel przedstawia uczniom plansze z drzewem genealogicznym
władców Polski z dynastii Piastów oraz Jagiellonów.
3. Nauczyciel wyja nia, e ogl daj uczniowie tzw. drzewo
genealogiczne. Czy wiecie co ono przedstawia i na jakiej zasadzie
jest zbudowane? Przedstawiona tu rodzina to przykład rodziny
wielopokoleniowej. Znamy tak e inne typy rodzin, kto mo e je
wskaza .
4. Jak wiemy rodzina zło ona jest z wielu osób, ka da z nich ma własne
okre lenie. Teraz wypiszmy wspólnie wszystkie okre lenia członków
rodziny jakie znamy.
wiekra, pociotek, krewni „po k dzieli”, krewni „po mieczu” , stryj,
stryjenka, wujenka powinowactwo pokrewie stwo itd.
5. Nauczyciel prosi, aby niezrozumiałe okre lenia uczniowie odszukali
w słownikach j zyka polskiego i odczytali ich wyja nienia.
6. Pogadanka nt. do wiadczenie starszych pokole skarbnic wiedzy
i tradycji rodzinnych, narodowych.
Szacunek wobec starszych osób i innych członków rodziny.
7. Nauczyciel wyja nia jak rozrysowujemy drzewo genealogiczne.

107
SCENARIUSZ LEKCJI

WYCHOWANIE DO YCIA W RODZINIE

DATA: 28 09 2006r
KLASA: V
TEMAT: Jestem gał zk drzewa genealogicznego.

TRE CI: Ka dy jest ogniwem w dziejach swojej rodziny.

Nazwy pokrewie stwa członków rodziny.
Do wiadczenia starszych skarbnic warto ci kulturowych,
religijnych i
patriotycznych.

CELE OPERACYJNE:

• Ucze wła ciwie stosuje nazewnictwo okre laj ce pokrewie stwo

członków rodziny.
• Ucze umie narysowa drzewo genealogiczne uwzgl dniaj c
siebie.
Ucze poszerza słownictwo z wy ej wymienionej tematyki.
• Ucze rozwija swoj dociekliwo ci w odkrywaniu przeszło ci
rodzinnej.
• Ucze pogł bia zwi zek emocjonalny z rodzin .
• Ucze potrafi wsłucha si we wspomnienia dziadków i rodziców.
Ucze uzmysławia sobie swoje miejsce w rodzinie i
społecze stwie.

METODY NAUCZANIAZANIA: rozmowa kierowana, pogadanka,

praca
plastyczna,
wiczenie zda niedoko czonych,
praca z
tekstem, pokaz poł czony z opisem,

FORMY PRACY: indywidualna, grupowa, zbiorowa

RODKI DYDAKTYCZNE: Słowniki j zyka polskiego, szary karton,

przybory do pisania, zeszyt wicze
„W druj c ku dorosło ci Wychowanie do ycia w rodzinie dla uczniów
Czynno ci ucznia.

1. Uczniowie słuchaj słów nauczyciela i wypowiadaj własne zdanie.

2. Uczniowie ogl daj w skupieniu i uwadze film.
3. Uczniowie wyra aj zdanie po zapoznaniu si z materiałem
filmowym.
4. Uczniowie sprawdzaj si w psychozabawie. Okre laj typ
komunikacji jakim posługuj si w yciu codziennym.
5. Uczniowie odpowiadaj .
6. Uczniowie poznaj dwa typy komunikatów, zaznajamiaj si
z zasadami ich stosowania by by zrozumianym i wła ciwie
odebranym przez innych.
7. Uczniowie wskazuj zasady, które ułatwiaj nam porozumienie.
W oparciu o podr cznik wyja niaj ich zało enia.
8. Uczniowie zapisuj odpowiedzi zda na karteczkach. Ochotnicy
mog odczyta je na forum klasy.
9. Uczniowie rozmawiaj o wdzi czno ci i szacunku wobec
najbli szych i sposobach ich okazywania.

PODSUMOWANIE:

• dbało o słowo i gest w rozmowie i kontakcie z innymi

osobami.
• umiej tno okazywania szacunku i wdzi czno ci za trud
wło ony w nasze wychowanie.
• empatia- mój przyjaciel dnia codziennego

opracowała: mgr M. Szczepa ska. Nauczyciel ZSI Nr1we

Włocławku

105
PRZEBIEG ZAJ

CZ WPROWADZAJ CA:

* Czynno ci organizacyjno-porz dkowe.

* Przedstawienia tematu dzisiejszego spotkania- Sztuka ycia
rodzinnego.
TOK WŁA CIWY LEKCJI:

Czynno ci nauczyciela.

1. Pogadanka nt. wagi w yciu codziennym rozmowy z najbli szymi,

czasu sp dzonego z rodzin .
2. Nauczyciel zaprasza uczniów na projekcj filmu pt. „Akademia
Dobra”.
3. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie si wra eniami, uwagami
jakie wynie li po projekcji filmu.
4. Nauczyciel proponuje wykonanie wiczenia z zeszytu wicze
strona 14-15- Psychozabawa
( okre lenie zachowania podczas rozmów i kontaktów
z najbli szymi.)
5. Nauczyciel stawia uczniom pytanie- O to jakimi komunikatami
najcz ciej posługuj si w yciu codziennym?
6. Nauczyciel przedstawia dwa typy komunikacji- werbaln
i niewerbaln . Wskazuje cechy towarzysz ce komunikatom
niewerbalnym. Co wpływa na ich odbiór?
7. Praca z tekstem- Trudna sztuka rozmawiania. Wskazanie zasad
sprzyjaj cych dobremu porozumieniu. Omówienie ich.

8. wiczenie zda niedoko czonych:

„Szanuj moich rodziców za …”
„ Swoj wdzi czno wyra am przez …”
„ Moi dziadkowie lubi , gdy …”
9. Rozmowa nt. sposobów wyra ania naszej wdzi czno ci i szacunku
rodzicom, rodze stwu, dziadkom.

104
SCENARIUSZ LEKCJI

WYCHOWANIE DO YCIA W RODZINIE

DATA: 05 10 2006r
KLASA: V
TEMAT: Sztuka ycia rodzinnego.

TRE CI:

ycie rodzinne sztuk , której mo na i trzeba si nauczy .

Poznanie rodzajów komunikatów (werbalne i niewerbalne).
Empatia- niezb dnym elementem harmonii rodzinnej.
Wspólny udział w pracach domowych.
Sposoby wyra ania szacunku i wdzi czno ci członkom rodziny.

CELE OPERACYJNE:

• dostrzega rodziców jako osoby darz cego go miło ci .

• nazywa i charakteryzuje rodzaje komunikacji interpersonalnej.
• wyra a swoja wdzi czno i szacunek wobec najbli szych.
• wzmacnia swoj wi z rodzicami i innymi członkami rodziny.
• pracuje nad ulepszeniem swojej komunikacji werbalnej
i niewerbalnej.

METODY NAUCZANIA: pogadanka, rozmowa kierowana, projekcja filmu,

praca z tekstem
wiczenie zda niedoko czonych

FORMY PRACY: indywidualna, zbiorowa,

RODKI DYDAKTYCZNE: film pt. „Akademia Dobra” z serii „Ja- ty- My”,
podr cznik „ W druj c ku dorosło ci” pod red. T. Król- s.26, zeszyt
wicze str.14-15, „Wygrajmy razem. Scenariusze zaj dla szkoły
podstawowej i specjalnej. Wychowanie do ycia w rodzinie. Wyd.
Rubikon”, „Film na lekcjach. Scenariusze zaj . Wychowanie do ycia
w rodzinie. Wyd. Rubikon”,
 odgaduj nazw tego przedmiotu i wkładaj do odpowiedniej
obr czy ( jedna obr cz – przybory toaletowe, druga –
pozostałe przedmioty) .
• Wspólny taniec przy piosence „Poskacz ze mn ”
- zwrócenie uwagi na wa n rol ruchu i gimnastyki w utrzymaniu
dobrej kondycji i dobrego zdrowia;
Dzieci w rytm piosenki podskakuj o obwodzie koła. Podczas
refrenu dzieci w rozsypce poruszaj si po sali na laduj c: gr
w piłk , skakanie w gum , skakanie na skakance, skok w tył,
w przód, w bok.
• Zabawa „ Zaczarowany woreczek”
Odgadywanie owoców i warzyw po dotyku – rozmowa na temat
racjonalnego od ywiania si i konieczno ci jedzenia warzyw
i owoców, które zawieraj witaminy niezb dne człowiekowi do
ycia.
Zwrócenie uwagi na konieczno mycia owoców i warzyw przed
spo yciem.
• Porównanie zdrowia do drzewa ( na tablicy wisi rysunek lub
makieta
drzewa i napis – Drzewo Zdrowia).
„Burza mózgów” – Co to znaczy by zdrowym?
• Dzieci rysuj na wyci tych listkach własne pomysły
i zawieszaj je na drzewie (mo na tak e zawiesza hasła
np. ruch, higiena, zapisane przez nauczycielk ).
6. Podsumowanie zaj .

Opracowała: mgr Marta Woroniecka – Kozłowska

ZSZ Nr 9 Włocławek

102
• Mydła i wody pilnie unika. Co we mie do r k wszystko poplami.
A jak nazwa takiego chłopczyka? Ja wam nie powiem, nazwijcie
go sami.
(brudas)
• Rozpuszczam si w wodzie, ubywa mnie co dzie . Kto o czysto
dba, ten dobrze mnie zna.
(mydło)
• Schowała si w tubie, u ywa j lubi , a i mała szczotka ch tnie
si z ni spotka.
(pasta do z bów)
• Spogl da z wysoka na kurki, na wann , gdy go u ywasz, udaje
fontann .
( prysznic)
• Jak ten przedmiot si nazywa? Jest za mały by nim pływa , lecz
gdy woda z kranu ciurka, bior k piel, daj nurka.
(wanna)
• Ono pewnie ci przekona, ze twarz twoja zabrudzona
(lustro)
• U ywasz go co dzie wieczorem i rano. Przypomina przedmiot,
którym grabi siano
(grzebie )
• Co tak wygl d zmienia mo e: gdy jej du o zwie si morzem,
a gdy ilo jest niewielka, to jest kropla lub kropelka. Gdy jest
ciepło, wtedy płynie, a na lód twardnieje w zimie.
(woda)

2. Zabawa integracyjna wywołuj ca dobry nastrój Pt. „Powitanie”

(Witam wszystkich, którzy zjedli dzi niadanie, maj owoce na
drugie niadanie itp.)
3. Rozmowa kierowana z dzie mi: Dlaczego nale y dba o higien ?,
Jakie przybory pomagaj zachowa czysto ? Itp.
4. Stwierdzenia, e zdrowy styl ycia to tak e zdrowe od ywianie.
Segregowanie ywno ci na zdrow i tak , która w nadmiarze
szkodzi. (Prowadz cy ma przygotowany koszyk ze zdrow
i niezdrow ywno ci , b d ilustracje; wybieranie ywno ci
zdrowej i szkodliwej przez dzieci).
5. Zaproszenie do Szkolnej Akademii Zdrowia. Aby dosta odznak
Akademii Zdrowia nale y wykona kilka zada .
• Na dywanie rozkładamy 2 obr cze, mamy te przygotowane
ró ne przybory toaletowe i inne przedmioty ( mog to by
obrazki) . Dzieci za parawanem wybieraj jeden przedmiot,
opisuj jego wygl d lub do czego słu y – pozostałe dzieci

101
 KONSPEKT LEKCJI

Przedmiot: zaj cia wietlicowe

Klasa: grupa wietlicowa
Temat: Co wiemy o zdrowym stylu ycia?
Czas zaj : 1x60 min, Data: 14.11.2005 r.

Cel ogólny:
• Stwarzanie okazji do dokonywania przez dziecko stosownych
do wieku wyborów zdrowotnych i rozumienia ich konsekwencji
• Kształtowanie postawy prozdrowotnej

Cele szczegółowe:
Ucze :
• dokonuje wła ciwych skojarze ze słowem zdrowie
• rozumie potrzeb dbania o higien własnego ciała
• rozumie potrzeb dbania o higien jamy ustnej
• zna zasady zdrowego od ywiania
• rozwija aktywno twórcz przez wykorzystanie dzieci cej
ekspresji
• poznaje podstawowe zasady higieny
• utrwala przyzwyczajenia i nawyki dbania o codzienn higien ciała
• rozumie potrzeb spo ywania warzyw i owoców jako ródła
witamin
Metody:
• Słowne ( rozmowa kierowana, obja nienia, wyja nienia)
• Problemowo-aktywizuj ce ( zdania niedoko czone, drzewko
zdrowia, burza mózgów)
Formy pracy:
• Indywidualna
• Grupowa
• Zbiorowa
rodki dydaktyczne:
• odznaki „Akademii Zdrowia”, 2 obr cze, ilustracja przedstawiaj ca
łazienk , warzywa, owoce, woreczek, rysunek drzewa, wyci te
li cie, zagadki w kopertach;
Przebieg zaj :
1. Powitanie. Podanie tematu zaj , celów zaj . Pogadanka
wprowadzaj ca tematyk , odgadywanie zagadek tematycznych:
Lubi je ……………………………………………………………………..
Lubi
robi …………………………………………………………………….
Nie
lubi ……………………………………………………………………….

1. Losowy podział na grupy 3-4 osobowe, przypomnienie zasad

panuj cych w grupie. Wybór losowy jest bardzo wa ny, gdy dzieci
chodz ce do tej samej klasy dobrze si znaj , a o pozostałych
wiedz niewiele. Dzieci szukaj wspólnych cech, zainteresowa .
Zwracaj uwag na wyst puj ce pomi dzy nimi ró nice, poznaj
si .

2. Pozytywne cechy zachowania ludzi (burza mózgów) "Sporz dzamy

wspóln list ", na której znajduj si propozycje wszystkich
uczestników zaj . Nauczyciel wybiera z listy tyle cech ile jest
grup. Zadaniem ka dej z grup jest ilustracja wybranej cechy
zachowania człowieka. Ilustracj uczniowie sporz dzaj
na arkuszu papieru (technika dowolna ). Po wykonaniu nast puje
ich publiczne relacjonowanie (ka da grupa ma czas 2 - 3 minuty-
czas ł czny na wiczenie 15 minut ).

3. Mój zawód.
Zastanów si jaki zawód chciałby w przyszło ci wykonywa .
Spróbuj przedstawi go za pomoc gestu, mimiki twarzy. Ch tni
uczniowie prezentuj swój zawód, a pozostali odgaduj .
Nauczyciel zadaje pytania dodatkowe: przedstaw wi cej czynno ci,
poka cech główn zawodu. Pozostali uczniowie przedstawiaj
si .

4. Podsumowanie zaj . Wszyscy siadaj w kr gu. Dziel si swoimi

wra eniami
z lekcji. Mówi czego ciekawego dowiedzieli si o sobie nawzajem,
co ich zaskoczyło, co ucieszyło. Prowadz cy zwraca uwag na to,
e ka dy jest inny, e ró nimy si , ale mamy te podobne cechy.

Opracowała: mgr Marta Woroniecka – Kozłowska

ZSz Nr 9 Włocławek

99
 KONSPEKT LEKCJI

Przedmiot: zaj cia wietlicowe

Klasa: grupa wietlicowa
Temat: Poznajemy siebie – kim chciałbym by ?
Czas zaj : 1x60 min, Data: 05.09.2005 r.

Cel ogólny:
• Budowanie poczucia własnej warto ci

Cele szczegółowe:
• Rozwijanie umiej tno ci komunikowania si z drugim człowiekiem
• Wyrobienie umiej tno ci współ ycia i pracy w grupie
• Opanowanie sztuki otwierania swego wn trza w obecno ci grupy
• Wyra anie swoich emocji, rozwijanie wyobra ni i fantazji
• Zdobycie wiedzy na temat mo liwo ci pracy nad samym sob
• Opracowanie poj cia <poczucie własnego „ja”>

Metody:
• Słowne (mini wykład, rozmowa kierowana)
• Problemowo-aktywizuj ce (drama, burza mózgów)

Formy pracy:
• Indywidualna
• Grupowa
• Zbiorowa

rodki dydaktyczne:
• chusta, kartki z napisami wyra aj cymi uczucia, materiały
pi miennicze, kartki z bloku rysunkowego, flamastry

Przebieg zaj :
1. Powitanie. Przedstawienie tematu zaj . Krótki wykład na temat
poznawania siebie. Nast pnie ka de dziecko wypełnia kart pracy:

Mam na imi …………………………..

Jestem……………………………………………………………………
Moje oczy s
koloru…………………………………………………………..
Moje włosy s
koloru…………………………………………………………
Podsumowanie
W ka dym przypadku dziecka z niedorozwojem umysłowym (nawet
w stopniu gł bokim) nale y dokonywa wszelkich mo liwych
zabiegów rewalidacyjnych.

Zasadniczym celem pracy rewalidacyjnej z dzieckiem upo ledzonym jest

rozwój sprawno ci w yciu codziennym.
Koniecznym jest usprawnianie wszelkich procesów poznawczych:
odbioru wra e i postrzegania, my lenia, uwagi, pami ci, ruchu
i komunikacji z otoczeniem a tak e uaktywnienie ró nych form
działalno ci dziecka: samoobsługi, zabawy, działalno ci u ytkowej oraz
ekspresyjnej.
Dziecko upo ledzone nie stanie si wskutek działalno ci rewalidacyjno –
opieku czej dzieckiem normalnym, stanie si jednak dzieckiem lepiej
przystosowanym i przynajmniej w podstawowym zakresie
zorientowanym w otaczaj cym je wiecie.
Efektywna terapia wymaga jednak przystosowania społecze stwa do
mo liwo ci osób upo ledzonych, zarówno pod wzgl dem technicznym
jak i psychospołecznym.

BIBLIOGRAFIA
1. B a l c e r e k M.: Rozwój wychowania i kształcenia dzieci
upo ledzonych umysłowo. WSiP, Warszawa 1981 r.
2. P i l c h T.: Zasady bada pedagogicznych. Ossolineum, Wrocław
1977 r.
3. P i l c h T.: Zasady bada pedagogicznych. ak, Warszawa 1995 r.
4. S k o w s k a Z.: Pedagogika specjalna. PWN, Warszawa 1985 r.
5. Z a c z y s k i W.: Praca badawcza nauczyciela. WSiP, Warszawa
1997 r.
6. K o t t T. : Zaj cia pozalekcyjne i terapia zaj ciowa z osobami o
obni onej sprawno ci umysłowej. WAPS, Warszawa 2002 r.

opracowała: Małgorzata Domanowska ZS Nr 9 – Włocławek

97
 Kierunki działania rewalidacyjnego to:
• Maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które
s najmniej uszkodzone. W niedorozwoju umysłowym zdarzaj si
przypadki niezahamowania rozwoju manualnego. Nale y wskaza
mo liwo ci rozwojowe, zaktywizowa i ukształtowa najpełniej.
Tu efektywno jest najwi ksza.
• Wzmacnianie (fortioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych sfer
psychicznych lub fizycznych.
• Wyrównywanie (kompensacja) i zast powanie (substytucja) deficytów
biologicznych
i rozwojowych. Działanie kompensacyjne zmierza w kierunku
wyrównania braków przez rozwój funkcji zast pczych.

W ka dym przypadku rewalidacja musi by oparta na :

1. Poznaniu ka dej jednostki i warunków jej rozwoju, historii jej ycia,
na poznaniu charakteru i stopnia kalectwa i czynników etiologicznych.
2. Uwzgl dnieniu w metodzie pracy typu układu nerwowego.
3. Zorientowaniu si w zahamowanych przez upo ledzenie potrzebach.
4. Zorientowaniu si w charakterze oddziaływania rodowiska
na jednostk upo ledzon .
5. Jak najszerszym uwzgl dnieniu czynników podnosz cych próg
tolerancji na frustracj .
6. Zastosowaniu warunków kształc cych nowe motywacje.
7. Dostosowaniu pracy do sił i mo liwo ci jednostki.
8. Stosowaniu w całej pełni metod kompensacyjnych, koryguj cych,
usprawniaj cych
i dynamizuj cych.

Rewalidacja musi by oparta na ogólnych zasadach:

• Zasada akceptacji.
• Zasada pomocy.
• Zasada indywidualizacji.
• Zasada terapii pedagogicznej.
• Zasada współpracy z rodzin .

96
 Ostatnia wersja znana pod skrótow nazw DSM-IV, obowi zuj ca
od 1994r, (DSM-IV 1994) i wyró nia nast puj ce stopnie upo ledzenia
umysłowego:
• upo ledzenie umysłowe lekkie (II od 50/55 do 70);
• upo ledzenie umysłowe umiarkowane (II od 35/40 do 50/55);
• upo ledzenie umysłowe gł bokie (II poni ej 20 lub 25);
• upo ledzenie umysłowe bez okre lonego stopnia.
Stopie niedorozwoju umysłowego okre la si na podstawie bada
psychologicznych przeprowadzanych przy pomocy przystosowanych
do wieku testów. Identyfikacja osoby jako upo ledzonej mo e
nast pi jedynie wówczas, gdy zarówno funkcjonowanie intelektualne,
jak i zachowanie przystosowawcze s w wietle kryteriów
obiektywnych zaburzone. Wyst powanie wył cznie jednego elementu
nie wystarcza do postawienia diagnozy.
Upo ledzenie umysłowe daje o sobie zna głównie w niemowl ctwie,
wczesnym dzieci stwie oraz latach szkolnych, kiedy opó nienie
w rozwoju psychofizycznym objawia si w postaci:
• trudno ci w rozwoju,
• trudno ci w poznaniu wiata,
• trudno ci w przystosowaniu si do wymaga ycia codziennego
i rodowiska społecznego,
• w kłopotach z rozumieniem i posługiwaniem si mow , zwłaszcza
w pojmowaniu ogólnych i abstrakcyjnych poj .
Dziecko upo ledzone bez specjalnej pomocy i wsparcia nigdy nie
osi gnie optymalnego rozwoju i celów kształcenia.

REWALIDACJA – wychowanie specjalne osób upo ledzonych,

zmierzaj ce do najpełniejszego ich rozwoju.
W wyniku rewalidacji osoba ma osi gn optymalny rozwój
i najlepsze przystosowanie do ycia w rodowisku normalnym.
Rewalidacji jest poddawana jednostka, u której upo ledzenie jest
nast pstwem uszkodzenia mózgu, a mówi c dokładniej zaburzeniem
czynno ci wy szych. Cz sto zaburzenia czynno ci wy szych wyst puj
ł cznie z zaburzeniami funkcji prostych. Dlatego nale y poł czy
rewalidacj neurologiczn z reedukacj utraconej funkcji prostej.

Aby rewalidacja była pełna i skuteczna powinna si składa z trzech

elementów:
• diagnozy neuropsychologicznej,
• mechanizmów kompensacji,
• metod rewalidacji.

95
 Niedorozwój umysłowy powstaje wskutek uszkodzenia
o rodkowego układu nerwowego. Uszkodzenie to mo e by wrodzone
lub nabyte w yciu płodowym i we wczesnym dzieci stwie. Mo e by
uwarunkowane dziedzicznie lub rodowiskowo.
Niedorozwój uwarunkowany dziedzicznie.
Zaburzenia metabolizmu – powstaj na podło u genetycznie
uwarunkowanych zaburze metabolizmu tłuszczów, aminokwasów
i w glowodanów. Zaburzenia te wi si prawdopodobnie
z niedotlenieniem układu nerwowego.
Aberacje chromosomowe - zjawisko to wi e si z obecno ci
dodatkowych chromosomów w garniturze chromosomowym jednostki lub
te z ich przemieszczeniami.

Niedorozwój zwi zany z czynnikami rodowiskowymi.

Czynniki działaj ce w okresie płodowym – infekcje i intoksykacje.
Czynniki uszkadzaj ce w okresie porodu - przedwczesny poród, zbyt
szybko przebiegaj cy poród, przedłu aj cy si poród, urazy
mechaniczne w czasie porodu.
Czynniki uszkadzaj ce we wczesnym okresie ycia dziecka - powikłania
po przebytych chorobach, urazy mechaniczne.
Niedorozwój umysłowy polega na zahamowaniu lub upo ledzeniu
rozwoju. Defekt ten powstaje ju w okresie ycia płodowego lub te w
pierwszych latach po urodzeniu si dziecka wskutek niedorozwoju lub
uszkodzenia tkanki mózgowej. Jedn z jego podstawowych cech jest
nieodwracalno zmian z nim zwi zanych. Tak wi c osób dotkni tych
upo ledzeniem umysłowym nie mo na za pomoc zabiegów
rewalidacyjnych doprowadzi do przeci tnego poziomu intelektualnego.
Upo ledzenie umysłowe jest trudne do rozpoznania a przyczyny jego
powstania w wielu przypadkach nie s znane.

STOPNIE UPO LEDZENIA UMYSŁOWEGO

W 1968 roku wiatowa Organizacja Zdrowia przyj ła 4 – stopniow
klasyfikacj upo ledzenia umysłowego:
- lekki niedorozwój umysłowy – iloraz inteligencji: 52 – 67,
- umiarkowany niedorozwój umysłowy – iloraz inteligencji: 36 – 51,
- znaczny niedorozwój umysłowy – iloraz inteligencji: 20 – 35,
- gł boki niedorozwój umysłowy - iloraz inteligencji: 0 – 19.

94
 Praca z dzieckiem upo ledzonym

Pedagogika specjalna zajmuje si nauczaniem osób z ró nymi

zaburzeniami a mianowicie:

- jednostkami, które maj trudno ci w poznawaniu wiata

i komunikowania si na skutek uszkodzenia analizatorów
zmysłowych,
- osobami, u których procesy poznawcze przebiegaj w sposób
nieprawidłowy oraz u takich, u których wyst puj uszkodzenia
narz du ruchu lub wskutek przewlekłej choroby ograniczona została
zdolno do działania i aktywnego udziału w yciu społecznym,
- jednostkami wymagaj cymi wychowania resocjalizacyjnego,
poniewa wyst piły u nich zaniedbania i bł dy wychowawcze.

Problematyka pedagogiki specjalnej w aspekcie teoretycznym

i praktycznym obejmuje:
- etiologi (przyczyny zaburze ),
- fenomenologi (zjawiska i objawy towarzysz ce upo ledzeniu),
- profilaktyk (zapobieganie wyst powaniu i pogł bianiu si
upo ledzenia),
- rewalidacj (wychowanie i kształcenie specjalne).

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - dział pedagogiki specjalnej,

rewalidacyjnej zajmuj cy si nauczaniem i wychowaniem jednostek
upo ledzonych umysłowo.
Zadaniem oligofrenopedagogiki jest ustalenie takich metod i form
rewalidacji, które jednostce upo ledzonej umysłowo zapewniłyby
optymalny, wszechstronny rozwój i maksymalne przystosowanie si do
warunków społecznych.

Obok terminu upo ledzenie umysłowe u ywa si terminów:

- niedorozwój umysłowy,
- obni enie sprawno ci psychoruchowej,
- opó nienie rozwoju umysłowego,
- oligofrenia.

Etiologia niedorozwoju umysłowego.

93
a nie wietliczanka czy pani ze wietlicy, to wi cej ni nauczyciel – to te
opiekun i przyjaciel, to człowiek, który równie zasługuje na szacunek
pozostałej cz ci społeczno ci szkolnej i co akcentuje T.Kott: „...kadra
wietlicy jest integraln cz ci szkoły i wychowawcy s pełnoprawnymi
członkami rady pedagogicznej...”
Czego ycz i sobie, i innym pracownikom wietlic szkolnych.

Małgorzata Domanowska ZS Nr 9 - Włocławek

Bibliografia:

1. Babicki J.Cz.: Pisma wybrane. Warszawa 1980 r.

2. Czajkowski K.: Pozaszkolna praca opieku czo-wychowawcza.
Warszawa 1970 r.
3. Internet: Polski Portal Edukacyjny Interklasa
4. Kot T.: Zaj cia pozalekcyjne i terapia zaj ciowa z osobami o obni onej
sprawno ci umysłowej. WAPS, Warszawa 2002 r.
5. Kulpi ski F.: Józef Czesław Babicki, ycie, działalno , dorobek
pedagogiczny.
Lublin 1986 r.

92
 Pedagog pracuj cy w typowej szkolnej wietlicy to „człowiek
renesansu” – musi by zorientowany w wielu dziedzinach wiedzy
i posiada wielorakie umiej tno ci i cechy, z których najwa niejszymi
wydaj si by : empatia, uczciwo , komunikatywno ,
odpowiedzialno , dobrze poj ta tolerancja, kreatywno , umiej tno
radzenia sobie w ka dej sytuacji, wysoka kultura osobista i takt. Musi
mie czas (du o czasu) i ch ci na rozmowy z dzie mi, o ich problemach,
rado ciach... Takie „pogaduchy” s w wielu przypadkach wa niejsze
i po yteczniejsze dla dzieci ni nauczenie si na pami kolejnej
piosenki lub wierszyka. Je li dziecko chce opowiada o swoim yciu
i dzieli si nim z wychowawcami to sygnał, e ma do nich zaufanie,
e czuje si z nimi bezpiecznie, e liczy na pomoc i wsparcie,
ale równie na pochwał i „pogłaskanie po głowie” .

Wychowawca w wietlicy – któ to jest?

Od wielu lat deprecjonuje si to stanowisko. Panuje powszechna
opinia, e do wietlic trafiaj nieudacznicy, w ka dym wymiarze, lub ci
nauczyciele, dla których zabrakło etatów „przedmiotowców”.
O szkodliwo ci takiego rozwi zania pisał ju na pocz tku ubiegłego
wieku prekursor pedagogiki opieku czej J. Cz. Babicki (zobacz: J.Cz.
Babicki, „Pisma wybrane”, F. Kulpi ski, „Józef Czesław Babicki, ycie,
działalno , dorobek pedagogiczny”). Pisze te o tym Tadeusz Kott
wyci gaj c wniosek, i cz sto rzutuje ten fakt na niedomagania i jako
pracy w wietlicach uwidaczniaj c si zwłaszcza w:
- czynieniu z nauki własnej wychowanków centralnego
przedmiotu działalno ci w zaj ciach wietlicowych,
- stosowaniu rodków przymusu,
- niedostatecznej indywidualizacji pracy,
- braku systematyczno ci w udzielaniu pomocy
wychowankom,
- zbyt cz stym organizowaniu zaj w formie pogadanek,
- niedostatecznym zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych
wychowanków,
- zbytnim zaostrzaniu dyscypliny (Kott 2002).
Trudno te si zgodzi ze stwierdzeniem, e praca w wietlicy to
zaj cie „lekkie, łatwe i przyjemne”. Nic bardziej mylnego. Brak regulacji
prawnych, standardów, nowatorskiego poradnictwa i ogólnego
zainteresowania sprawia, i zaj cie to przypomina zmagania
mitologicznego Syzyfa (zobacz: www.Forum Interklasa).
Nale y wi c zauwa y – pedagog pracuj cy w wietlicy, podkre lam
słowo pedagog (taki wymóg stawia przed wychowawcami w wietlicach
ustawodawca),

91
BIBLIOGRAFIA
Joanna Kobosko: Moje dziecko nie słyszy Materiały dla rodziców dzieci
z wad słuchu
Kazimiera Krakowiak: opracowanie Jak rozmawia z osobami
niesłysz cymi i słabo słysz cymi?
Aleksandra Maciarz: Z teorii i bada społecznej integracji dzieci
niepełnosprawnych
René Jacob Müller: Słysz – ale nie wszystko Dziewcz ta i chłopcy
z uszkodzonym słuchem w szkołach masowych
Roman Ossowski: Trudno ci w komunikowaniu si osób
z uszkodzonym słuchem Socjalizacja Rehabilitacja

Kilka uwag o wietlicy

wietlica szkolna jest miejscem, gdzie uczniowie, w okre lonym

czasie, s zmuszeni przebywa ze wzgl du na brak opieki domowej.
W naszej szkole dotyczy to zwłaszcza dzieci, których rodzice pracuj
lub, które doje d aj do szkoły ró nymi rodkami lokomocji, tak
z innych osiedli jak i okolicznych miejscowo ci. Du a grupa dzieci
przychodzi do wietlicy gdy wła nie to rodowisko uwa a za najlepsze
dla siebie. Takie te jest zdanie wielu rodziców.
Ucze po zako czonych zaj ciach szkolnych id c do domu
podejmuje si ró nych zaj zwi zanych z jego potrzebami
i zainteresowaniami. Zadaniem wietlicy jest rekompensowanie tego
stanu oraz przeniesienie i przystosowanie zaj domowych
do mo liwo ci placówki opieku czo-wychowawczej w taki sposób, aby
wychowanek nie tylko bezpiecznie i ciekawie sp dził czas wolny, ale aby
równie mógł rozwija swoje zainteresowania. Plan pracy wietlicy musi,
wi c uwzgl dnia równowag pomi dzy zaj ciami edukacyjnymi
a wypoczynkiem w ci gu całego dnia dziecka. Przypomnijmy, czas
sp dzony przez dziecko w wietlicy to jego czas wolny, który definicja
K. Czajkowskiego okre la: „Czas wolny dziecka to ten okres dnia, który
pozostaje do wył cznej dyspozycji po uwzgl dnieniu przeznaczonego
na nauk szkoln , posiłki, sen, odrabianie lekcji, niezb dne osobiste
zaj cia domowe. Wolny czas dziecka obejmuje tak e dobrowolnie na
siebie przyj te obowi zki społeczne np. spełnianie jakiej funkcji
w organizacji, prac w samorz dzie, wietlicy”. Niezgodne wi c jest
z zasadami higieny dnia codziennego i z powy sz definicj
„bombardowanie” wychowanków w czasie pobytu w wietlicy typowymi
zaj ciami dydaktycznymi, w których uczestniczył lub b dzie uczestniczył
za chwil w toku zaj lekcyjnych, lub te zmuszania do udziału
w zaj ciach, które nie le w kr gu jego mo liwo ci i zainteresowa .

90
udzielanych odpowiedzi. Równie umiej tno cichego czytania
ze zrozumieniem jest dla dzieci, a szczególnie dla dzieci z uszkodzonym
słuchem, bardzo wa na, poniewa ucze samodzielnie przyswaja sobie
nowe wiadomo ci z ró nych dziedzin ycia. Nie mniej wa n spraw jest
równie nauka pisania. Dzieci z wad słuchu maj zazwyczaj dobr
pami wzrokow i nie popełniaj du o bł dów ortograficznych,
natomiast robi bł dy wynikaj ce z niedosłuchu. Cz sto pisz , tak jak
słysz . Popełniaj bł dy gramatyczne, maj trudno ci w poprawnym
budowaniu zda rozwini tych i układaniu dłu szych wypowiedzi.
Szczególnie wiele trudno ci sprawia dziecku niesłysz cemu pisanie
ze słuchu.
Bardzo dbajmy o to, by dzieci niepełnosprawne były w stałym
kontakcie z dzie mi pełnosprawnymi i miały jak najwi cej okazji do
wspólnego podejmowania z nimi ró nych czynno ci. Inicjujmy takie
sytuacje wychowawcze i dydaktyczne, w których dzieci pełnosprawne
i niepełnosprawne współdziałaj , s partnerami współprze ywaj cymi
pokonywane trudno ci, wypełnianie zada i osi ganie sukcesów.
Prowad my przy ró nych okazjach rozmowy z rodzicami
wyja niaj ce im potrzeb rozwijania poprawnych kontaktów i wi zi
kole e skich miedzy dzie mi pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi,
wskazuj c warto tego rodzaju wi zi dla jednych i drugich dzieci.
W czasie spotka z cał grup rodziców unikajmy eksponowania
trudno ci sprawianych przez dzieci z wad słuchu, a raczej pokazujmy
ich post py. Kontaktujmy si indywidualnie z rodzicami dzieci
z niepełnosprawno ci w celu ustalenia jednolitego toku post powania
z dzieckiem, udzielania rodzicom porad dotycz cych pomocy dziecku w
nauce i post powania wychowawczego.

Unikajmy dzielenia grupy na dzieci pełnosprawne

i niepełnosprawne. Wszystkie dzieci maj jednakowe prawa
w grupie klasowej i w społeczno ci szkolnej.

Zarysowany problem ze wzgl du na zakres pracy jest tylko

szkicem i uwypukleniem najwa niejszych działa , jakie powinien podj
nauczyciel pracuj cy z dzieckiem niedosłysz cym w klasie integracyjnej.

opracowała: Anna Ma ek

Nauczyciel
Zespół Szkół Integracyjnych Nr 1
we Włocławku

89
 Zach cajmy dzieci z uszkodzonym słuchem do aktywnego
uczestnictwa w ró nych czynno ciach w toku lekcji i w zaj ciach
pozalekcyjnych. Dajmy im mo liwo „wykazania si ” w wykonywaniu
ró nych zada , pełnieniu znacz cych ról, w wypełnianiu podj tych
obowi zków. Dbajmy o to, aby dzieci te na równi z innymi uczestniczyły
we wszystkich działaniach, imprezach, wycieczkach klasowych, jak
i przygotowanych przez klas inscenizacjach stosownie do swoich
mo liwo ci. Dyskretnie udzielajmy im wsparcia w chwilach zniech cenia
lub napotykanych trudno ci.
W klasie nauczyciel powinien stworzy dzieciom z wad słuchu
optymalne warunki odbioru mowy. Uczniowie ci siedz w pierwszych,
drugich ławkach, w niewielkiej odległo ci od nauczyciela, co umo liwia
im obserwacj twarzy, a tak e daje mo liwo odwracania si w
kierunku odpowiadaj cych dzieci. Dobrze by było, gdyby ka de dziecko
niedosłysz ce siedziało w ławce z uczniem prawidłowo słysz cym, który
uwra liwiany jest na niesienie pomocy swojemu niepełnosprawnemu
koledze. Nale y jednak zwróci uwag , aby ucze
z uszkodzonym słuchem nie uzale nił si zbytnio od swojego słysz cego
kolegi, przez co nie wykształciłby w sobie samodzielno ci
w pokonywaniu trudno ci.
Poniewa dzieci z wad słuchu komunikuj si z otoczeniem na
drodze słuchowo-wzrokowej, kła trzeba nacisk na kształtowanie u nich
dobrej koncentracji uwagi, spostrzegawczo ci, dojrzało ci kojarzenia
sytuacyjnego, a tak e umiej tno ci zapami tywania wzrokowego.
W pracy z dzie mi z wad słuchu nale y kła szczególny nacisk
na rozwój mowy. Uczniowie ci powinni by obj ci opiek logopedy
szkolnego oraz ucz szcza na zaj cia dydaktyczno-wyrównawcze, na
których maj opracowany indywidualny program terapii mowy poprzez:
- wiczenia koordynacji ruchowej;
- wiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, pami ci, długo ci
koncentracji uwagi;
- wiczenia orientacji słuchowej;
- wiczenia rytmiczne.
Zwracaj c si do dziecka z wad słuchu posługujmy si prostymi
zdaniami, które w pewien sposób ukierunkowuj je do udzielenia
poprawnej odpowiedzi. Niezb dne jest, aby podczas omawiania tre ci
dydaktycznych na lekcji panowała atmosfera spokoju i yczliwego
podej cia nauczyciela i dzieci z klasy do udzielanych przez dziecko
niesłysz ce odpowiedzi. Daje to tym dzieciom poczucie bezpiecze stwa
i pewno ci, e ich odpowiedzi (nawet niekiedy bł dne) b d
przyjmowane yczliwie i ze zrozumieniem.
Zwracajmy uwag na poszerzenie i bogacenie czynnego
słownictwa dziecka oraz na poprawn gramatyczn wymow podczas

88
 U ywaj pełnych zda , ale nie nazbyt skomplikowanych
i wyszukanych.

Je li Twój rozmówca czego nie rozumie, powtórz t sam

my l innymi słowami, staraj c si wyja ni jej sens. Nie nale y
powtarza wielokrotnie tych samych słów gło niej i wolniej.

U ywaj c gestów pomocniczych, staraj si , aby były one

jednoznaczne.

Staraj si zachowywa wyrazisty i jednoznaczny wyraz twarzy,

zgodny z tre ci wypowiadanych słów.

W celu ułatwienia wzajemnego rozumienia si mo esz u ywa

pisma.

Czytaj c pisemne wypowiedzi osoby niesłysz cej, nie zra aj

si bł dami i usterkami j zykowymi i stylistycznymi.

Traktuj ka dego człowieka niesłysz cego z nale nym mu

szacunkiem.

Warto wiedzie , e osoba niesłysz ca ma ogromne trudno ci, gdy

w rozmowie uczestnicz trzy lub wi cej osób. Trudno jej zorientowa si ,
kto w danym momencie mówi i skoncentrowa uwag na ka dej kolejnej
wypowiedzi. W takiej sytuacji nale y zadba o to, aby rozmówcy
zabierali głos po kolei i za ka dym razem sygnalizowali, gdy zaczynaj
mówi .
Informujmy dzieci o trudno ciach kolegów z uszkodzonym
słuchem i potrzebnej im pomocy oraz w jakich sytuacjach i w jaki sposób
tej pomocy udzieli . Róbmy to w naturalny sposób, najlepiej w realnych
sytuacjach, w których dziecko potrzebuje pomocy.
Uwra liwiajmy dzieci pełnosprawne na potrzeby i prze ycia
zwi zane z niepełnosprawno ci ich rówie ników. Uczmy je
wyrozumiało ci (ale nie lito ci) dla nich.
Traktujmy dzieci z uszkodzonym słuchem na równi z pozostałymi
dzie mi we wszystkich tych sytuacjach i czynno ciach, które nie s dla
nich przeciwwskazane i w których mog one samodzielnie sobie radzi .
Nie eksponujmy nadmiernie w grupie obni onej sprawno ci
dziecka z wad słuchu, by nie deprecjonowa go w ród rówie ników.
Starajmy si eksponowa te dyspozycje dziecka, które mog zwi ksza
jego atrakcyjno w grupie.

87
 Przez kształcenie w systemie integracyjnym nale y rozumie
sytuacj , kiedy dzieci z uszkodzonym słuchem ucz si i s
kształtowane bez adnych ogranicze razem z dzie mi normalnie
słysz cymi. Sytuacj , kiedy dzi ki zwi zanym z t nauk kontaktom
i interakcjom ze swoimi kolegami i kole ankami z klasy rozwijaj si one
pod wzgl dem społecznymi intelektualnym mo liwie tak samo, jak dzieci
b d ce w normie.

Prac w klasie integracyjnej nale y rozpocz od wnikliwego

rozpoznania umiej tno ci i mo liwo ci dzieci z wad słuchu.
Nast pnie nale y poinformowa dzieci, na jakie trudno ci mog
natrafi
ich niesłysz cy koledzy oraz wyja ni zasady działania aparatu
słuchowego. Konieczne jest ustalenie z dzie mi, e do naszych kolegów
b dziemy mówi nie za cicho, ani nie za gło no, jednak wyra nie aby
widzieli oni twarz osoby mówi cej. Wytłumaczy nale y dzieciom,
e ich niesłysz cy kolega mo e ich nie słysze albo nie zrozumie od
razu, nale y mu wi c wyra nie powtórzy .
Na pytanie: Jak rozmawia z osobami niesłysz cymi i słabo
słysz cymi? Kazimiera Krakowiak odpowiada:

Przede wszystkim nie bój si rozmowy z kim , kto le słyszy

lub nie słyszy.

Sta lub usi d w taki sposób, eby osoba niesłysz ca mogła

dokładnie z bliska widzie Twoj twarz i r ce.

Uwa nie i cierpliwie słuchaj tego, co mówi Twój rozmówca.

Nie zra aj si napi tym wyrazem twarzy niesłysz cego

rozmówcy.

Mów w sposób naturalny: gło no, ale nie krzycz c; powoli, ale
płynnie, nie dziel c na sylaby, zachowuj c prawidłowy akcent
oraz intonacj .

Poruszaj ustami wyra nie, ale bez nadmiernie szerokiego ich

otwierania; nie stosuj przesadnie „wyrazistej” artykulacji.

Na pocz tku rozmowy jasno okre l jej temat; nie zmieniaj

tematu bez zapowiedzi (ka d zmian tematu wyra nie i jasno
sygnalizuj).

86
 WSKAZÓWKI DO PRACY
Z DZIECKIEM Z USZKODZONYM SŁUCHEM
W KLASIE INTEGRACYJNEJ

Wychowanie i nauczanie integracyjne jest now ofert edukacyjn

dla dzieci i młodzie y z ró nymi rodzajami niepełnosprawno ci.
Mówi c o oddziale integracyjnym mamy na my li, zgodnie
z obowi zuj cymi przepisami, oddział, w którym ucz si dzieci
niepełnosprawne razem ze swoimi pełnosprawnymi rówie nikami.
Oddział taki zazwyczaj liczy od 18 do 20 uczniów, w tym
od 3 do 5 dzieci z ró nymi typami niepełnosprawno ci. Dzieci ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi realizuj obowi zek szkolny przy
dostosowaniu tre ci, metod oraz organizacji pracy do ich mo liwo ci
rozwojowych. Placówka prowadz ca oddziały integracyjne powinna
w taki sposób zorganizowa zaj cia dydaktyczno-wychowawcze, aby
dzieci te otrzymywały dodatkowe wsparcie w celu zapewnienia
skuteczno ci ich kształcenia.

Je li mój rozmówca nie słyszy, to ja nie

umiem mówi .
Aby wyzwoli si z kalectwa, musimy nauczy si
rozmawia .

W pracy z osobami niesłysz cymi potrzebne s umiej tne usta

i r ce, które potrafi wyra a miło i przekazywa prawd .

Integracja dzieci z uszkodzonym słuchem to do dzisiaj kwestia

sporna w ród wielu fachowców. Jedni wskazuj na nieuchronno
niepowodze dzieci niedosłysz cych w szkołach masowych, gdy
tymczasem inni mog poszczyci si do wiadczeniem w integrowaniu
takich dzieci, przy czym nie stwierdzaj oni tu negatywnych skutków.
Poniewa jednak integracja jest prawem człowieka, nie ulega
w tpliwo ci, e tak e dzieci z uszkodzonym słuchem maj prawo by
wychowywane i kształcone z dzie mi normalnie słysz cymi.
Jak wykazuje badanie w klasach zarówno młodszych (IV – VI SP)
jak i starszych (I – III gimnazjum) s dzieci akceptowane, jak
i nieakceptowane. Przewa a liczba dzieci z niepełnosprawno ci
intelektualn w stopniu lekkim akceptowana w klasie. Prowadzi
to do wniosku, e niepełnosprawno nie musi by przyczyn
odrzucenia jednostki w grupie.

Opracowanie i badania:
mgr Adamczak Karolina
Zespół Szkół Integracyjnych Nr 1
we Włocławku

84
 Na powy szych wykresach socjogramu mo na zauwa y zró nicowane
rozmieszczenie, co jest wynikiem ró nej liczby oddawanych głosów
na dzieci z niepełnosprawno ci intelektualn . Podział ten obejmował od
0 do 8 głosów. Za dzieci akceptowane przyj łam te, które otrzymały od 5
do 8 głosów. Dzieci nieakceptowane to te, które otrzymały od 0 do 4
głosów. Dane z wykresów socjometrycznych przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Pozycja dzieci z niepełnosprawno ci intelektualn w

stopniu lekkim w badanych klasach.

Ilo badanych
uczniów w klasie
Klasa (dzieci z akceptowane nieakceptowane
niepełnosprawno ci
intelektualn )
IV a 4 3 1
Va 3 1 2
Vb 5 3 2
VI a 4 2 2
IA 5 3 2
IB 4 2 2
II A 4 3 1
II B 5 4 1
III A 4 1 3
RAZEM 38 22 16
ródło badania własne.

Wyniki pomiaru pozycji socjometrycznych uczniów z badanych klas

ilustruje powy sza tabela. Zgodnie z danymi zawartymi w tej e tabeli,
mo na stwierdzi , e na ogóln liczb dzieci z niepełnosprawno ci
intelektualn w stopniu lekkim we wszystkich badanych klasach (ogółem
38) 22 uczniów otrzymało najwi ksz liczb głosów „pozytywnych” daje
co 57,9 %. Najwi ksz liczb głosów „negatywnych” otrzymało ogółem
a 16 uczniów co daje 42, 1 %.
 Wykres 2. Socjogram klas I – III Gimnazjum.

Legenda:
IA
Og – 8 g – suma wyborów
IB (ilo oddanych głosów)

II A

II B

IIIA

82
Wykres 1. Socjogram klas IV – VI SP.

88

Legenda:
IV a
Og – 8 g – suma wyborów
Va
(ilo oddanych głosów)

Vb

VI a

81
 FUNKCJONOWANIE DZIECKA Z NIEPEŁNOSPRAWNO CI
INTELEKTUALN W STOPNIU LEKKIM W KLASIE SZKOLNEJ NA
PODSTAWIE BADA WŁASNYCH

Pozycja społeczna w klasie szkolnej dziecka z niepełnosprawno ci

intelektualn w stopniu lekkim

Zasi g zjawiska akceptacji i nieakceptacji w badanych klasach

Badania do poni szej analizy zostały przeprowadzone w placówce

specjalistycznej w maju 2006 r. Badaniu poddane były klasy
do których ucz szczały dzieci z niepełnosprawno ci intelektualn
w stopniu lekki. Ł cznie w badaniu wzi ło udział 9 klas. Ł czne
ilo uczniów – 180. W ka dej klasie znajdowały si dzieci
z niepełnosprawno ci intelektualn – ł cznie 38.
W celu zorientowania si , jaka liczba dzieci z niepełnosprawno ci
intelektualn
w stopniu lekkim w badanych klasach jest nieakceptowana (to znaczy
wybitnie izolowana b d odrzucona), a jaka akceptowana przez
rówie ników dokonałam pomiaru socjometrycznego technik Moreno.
Kierowałam si nast puj cymi motywami:
- zakładam, e badanie socjometryczne pozwoli mi uchwyci
pozycje jednostek na tle grupy,
- zakładam, e badanie umo liwi mi wyodr bnienie jednostek
z grupy, które wymagaj specjalnej troski nauczyciela.
Wyniki pomiaru pozycji socjometrycznych uczniów
z niepełnosprawno ci intelektualn w stopniu lekkim z badanych klas
ilustruje wykres socjogramu oraz tabela 1.

80
taki program dzi ki któremu Kasia b dzie mogła uczestniczy
w ró nych kursach i szkoleniach z zakresu ksi gowo ci. W Urz dzie
Pracy te udało jej si zdoby prac w firmie budowlanej we Włocławku,
na stanowisku zast pcy głównego ksi gowego. Prac rozpocz ła we
wrze niu a od pa dziernika rozpocz ła nauk na uzupełniaj cych
studiach magisterskich na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu,
na kierunku ekonomia.
Uwa am, e Kasia jest doskonałym przykładem pokazuj cym e
osoby niepełnosprawne te mog osi gn sukces zawodowy. Musz
tylko potrafi mówi o swoich marzeniach, nie wstydzi si korzysta
z ró nych dost pnych form pomocy, poradnictwa zawodowego.

Karolina Adamczak
Zespół Szkół Integracyjnych Nr 1
we Włocławku

79
 Zbli ał si czas rozpocz cia nauki w Szkole Podstawowej. W czasie
nauki Kasia cały czas chodziła do logopedy, który był w jej placówce.
Nauka Kasi szła bardzo dobrze. Miała bardzo dobre oceny, pomimo
swojej niepełnosprawno ci. Była bardzo ambitna uczennic . Cz sto
brała udział w ró nych przedstawieniach i apelach okoliczno ciowych.
Kasia była skarbnikiem klasowym. Zawsze potrafiła na czas zebra
pieni ki od uczniów w klasie. Potrafiła te je m drze zainwestowa .
Cz sto mówiła e zostanie ksi gow . Nauka w szkole nie sprawiła jej
adnych problemów. W ostatniej klasie szkoły podstawowej razem
z cał klas wybrała si do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej
na warsztaty, które miały pomóc uczniom w wyborze odpowiedniej
szkoły, aby pó niej wykonywa swój wymarzony zawód. Był to wtedy
pierwszy kontakt Kasi z „poradnictwem zawodowym”. Warsztaty te (z
opowiada Kasi) były bardzo interesuj ce i pomocne. Warsztaty
prowadziła Pani z poradni, która pomagała uczniom dokona
pierwszego powa nego wyboru w swoim yciu. Warsztaty odbywały
si w klasie, gdzie na podłodze poukładane były materace, uczniowie
usiedli w koło. Ka dy z nich przedstawił si , powiedział o swoich
zainteresowaniach, co by chciał robi w przyszło ci. Kiedy kolejka doszła
do Kasi, powiedziała, e lubi czyta ksi ki, lubi uczy si nowych słów,
lubi te (co wydało si wszystkim troszk mieszne) liczy pieni ki,
kupowa . Było ju jasne, e Kasia b dzie ksi gow . Na tych warsztatach
ka dy mógł spróbowa czy nadaje si do zawodu, który sobie wymarzył.
Pani zainicjowała kilka scenek, w których np. odbywała si sprawa
s dowa (próba bycia adwokatem, s dzi , prokuratorem), „kupowania”
w sklepie, „płacono” w banku, itp. Kasia brała udział w scence gdzie
była ksi gow firmy i przyjmowała i wydawała faktury, robiła wypłaty.
Zabawy na tych warsztatach dały Kasi bardzo du o. Dowiedział si
e mo e by ksi gow , e jej niepełnosprawno nie przeszkadza
w wykonywaniu takiego zawodu. Dostała szereg informacji gdzie
powinna i do szkoły redniej, gdzie zostanie najlepiej przygotowana
do zawodu ksi gowej. I tak si stało. Kasia wybrała Liceum ekonomiczne
we Włocławku, specjalno rachunkowo i finanse. Nauka w liceum
szła jej dobrze. Radziła sobie ze wszystkimi przedmiotami zawodowymi.
W czasie całej nauki w Liceum Kasia cz sto spotykała si
z pedagogiem szkolnym, który pomagał jej w wyborze studiów, pomagał
z załatwieniu niezb dnych dokumentów. Kasia zdała matur
z wynikiem bardzo dobrym. Postanowiła rozpocz nauk
na Uniwersytecie Łódzkim na kierunku ekonomia i finanse. Dostała si
na studia dzienne. Po trzech latach uzyskała tytuł licencjata
z zarz dzania finansami (tak specjalno wybrała). Nast pnie po
powrocie do Włocławka zapisała si do Powiatowego Urz du Pracy
jako bezrobotny absolwent. Tam Panie poinformowały ja, e istnieje

78
 Kształtowanie kariery yciowej osoby niepełnosprawnej
wspomagane poradnictwem zawodowym.

Ustawa o systemie o wiaty zapewnia prawo ka demu

człowiekowi do kształcenia si w zale no ci od indywidualnych
mo liwo ci i potrzeb rozwojowych. Ka dy człowiek je li tylko chce
mo e podj prace, która przyniosłaby mu satysfakcj , realizacj
samego siebie, a co chyba najistotniejsze rodki finansowe na
dalsze ycie. Takie same prawo do tego wszystkiego maja osoby
niepełnosprawne.
Chciałabym przedstawi krótk histori pewnej dziewczyny
niepełnosprawnej, która mo e by przykładem wytrwało ci, mobilizacji
i wielkiej pasji w d eniu do robienia w yciu tego co uwielbia.
Kasia ma teraz 25 lata. Jest mieszkankom Włocławka, pracuje
zawodowo w jednej z firm budowlanych we Włocławku. Do tego co
osi gn ła prowadziła ja długa i nie zawsze pomy lna droga.
Urodziła si w Kutnie. Była naj liczniejszym dzieckiem (opinia
wszystkich poło nych i piel gniarek) na oddziale poło niczym
kutnowskiego szpitala. Wszystko si zapowiadało na to, e b dzie
miała cudowne i bezproblemowe dzieci stwo. Ale przyszło pokazała,
e tak si nie stało. Na pocz tku wychowywała j babcia, gdy
rodzice pracowali. Wszystko wydawało si by w porz dku, Kasia
rozwijała si prawidłowo, ale kiedy poszła do e mówi coraz gło niej
oraz nie reaguj kiedy kto ja woła. Udali si z Kasi do lekarza.
Okazało si , e dziewczynka ma obustronny, znaczny ubytek słuchu.
Zaburzenie spowodowane było zbyt silnym antybiotykiem podanym na
przezi bienie. To był oczywisty bł d lekarza – pediatry. Wydawało si
e wiat si zawalił w gruzy, ale rodzice Kasi nie poddali si . Zabrali
córk do lekarza, aby mogła otrzyma swój pierwszy aparat słuchowy.
Na otrzymanie aparatu trzeba było poczeka . Okres oczekiwa był
trudny zarówno dla Kasi jak i jej rodziców.
A wiadomo, e kiedy człowiek siebie nie słyszy, to naturaln rzecz jest
zanikanie wymowy. Bo jak nie słyszysz siebie, to po co ma mówi ?
Zgodnie z zaleceniami lekarza jej rodzice robili wszystko aby podczas
oczekiwania na aparat - mówiła jak najwi cej. I tak si stało, piewała
w wannie, mówiła cokolwiek przyszło jej do głowy, a rodzice byli
zachwyceni. W ko cu otrzymała pierwszy aparat. Wtedy Kasia zacz ła
słysze siebie. Rozpocz ła si długa nauka mowy. Kasia chodziła do
logopedów, aby nauczy si wyra nie mówi . Je dziła z rodzicami
równie do Łodzi do surdopedagoga. W roku przeprowadziła si
z rodzicami do Włocławka. Tu miała wi ksze mo liwo ci pój cia do
dobrej szkoły.

77
slajd 15 ko cz cy prezentacj multimedialn

Opracowała: mgr Ewa Zdanowska

Nauczyciel
Zespół Szkół Integracyjnych Nr 1
we Włocławku

76
1 osoba (slajd 14)

Halucynogeny mog spowodowa , e b dziesz widział, czuł

i słyszał rzeczy, które w rzeczywisto ci nie istniej . Powoduj stan
rozbudzenia organizmu wywołuj c eufori i uczucie odporno na
zm czenie, lecz po chwilowych stanach euforycznych nast puje
stan depresyjny, wywołuj c pragnienie ponownego si gni cia po
ten rodek. Dla za ywaj cych halucynogeny niebezpieczna jest
niezagospodarowana przez mózg cz narkotyku, która
zatrzymywana jest w w trobie, nerkach i jelicie cienkim. Uwalniane
z tych organów po pewnym czasie powoduj powstanie objawów
jak po bezpo rednim przyj ciu narkotyku. Mo e to si sta
w najmniej spodziewanym momencie w okresie od kilku do
kilkunastu dni po ostatnim za yciu. Mog one spowodowa gro n
i nieodwracaln chorob umysłow , psychoz paranoiczn
i depresj nerwow . Długotrwałe za ywanie prowadzi
do wyniszczenia organizmu, niewydolno ci serca i zgonu.

! "
! # "
! " #
! !$ ! %
& '
" ("
! % " slajd 14
) $&! "

2 osoba
Młodemu człowiekowi trudno jest czegokolwiek skutecznie zabroni ,
ale mo emy was ostrzec przed nieodwracalnymi skutkami
narkotyzowania si .

1 osoba:

Kole anko, kolego, jak podejmiesz decyzj ?

75
halucynacji. Doprowadza do wychudzenia i wyniszczenia organizmu,
powoduje niewydolno układu kr enia i układu oddechowego.

$ % &' $ ()
* +, + - -

#(" %!. "(

! slajd 12
$"/ )
&
% # % &
%

1osoba (slajd 13)

Kleje i rozpuszczalniki to „gwiazdy w ród rodków odurzaj cych.
S łatwo dost pne, a ze wzgl du na szerokie zastosowanie nie mog
by wycofane z handlu. Wprowadzone do organizmu opary rodków
chemicznych przy jednoczesnym utrudnieniu naturalnego dopływu tlenu
do mózgu, powoduj bezpowrotne niszczenie komórek najwa niejszego
organu człowieka. Mówi c krótko, je li kto jest na tyle głupi, eby si
„klei ”, to mo na mu zagwarantowa , e po w chaniu b dzie jeszcze
głupszy. Coraz trudniej b dzie mu zapami ta dowoln informacje czy
wykona proste zadanie. Wdychanie klejów wywołuje efekty podobne do
ró nych stadiów zatrucia alkoholem, od utraty równowagi do pi czki..
Notowane s przypadki zej miertelnych, na skutek zablokowania
przez trucizn , zawart w rozpuszczalnikach i klejach, pracy serca
i pora enia układu oddechowego.

' % ' *
0 * 0 - 1, - - 2

' ! # " $! &$ )

!
$ " ! ) ! " .'
$ ) ) slajd 13

74
2 osoba (slajd 11)
Kokaina i crack s przetworami li ci krzewu coca. W pierwszej fazie
za ywania
wywołuje eufori i szczególny rodzaj odurzenia, który objawia si
wzrostem aktywno ci. Odczuwa si wzmo one mo liwo ci intelektualne
i poczucie siły fizyczne. Taki stan trwa od 20 do 40 minut. Po nim
nast puje wyczerpanie, rozdra nienie i depresyjny nastrój. Szybkie
uzale nienie psychiczne, powoduje nieprzezwyci on ch ponownego
za ycia rodka.
U narkomana wyst puj urojenia prze ladowcze trwaj ce nawet do kilku
dni. Objawiaj si one zm con wiadomo ci , halucynacjami
słuchowymi, dotykowymi i wzrokowymi o przera aj cej tre ci. Kokaini ci
s agresywni i bardzo niebezpieczni dla swego otoczenia.

$ % &' % '
20 2 * 2

) ) & )$

! " # slajd 11
$ " !
' % "
$) "/$ ' '
) % %3
$"/ "

1 osoba (slajd 12)

Marihuan i haszysz otrzymuje si z konopii indyjskich. S one bram
do innych narkotyków. 60% palaczy marihuany si ga po inne narkotyki..
Narkotyk ten zawiera około 400 substancji chemicznych zmieniaj cych
si podczas palenia w około 200 zwi zków. Najsilniejszy jest (THC),
który nie zostaje wydalony, jak wi kszo narkotyków, ale pozostaje
w komórkach.
W przewa aj cej cz ci odkłada si w mózgu. Przyjmowanie narkotyku
zniech ca do podejmowania jakichkolwiek czynno ci fizycznych
lub umysłowych. Jest przyczyn panicznych l ków, powracaj cych

73
CZ II

slajd 9

NAJCZ CIEJ ZA YWNE RODKI

NARKOTYCZNE

1 osoba (slajd 10)

Jest wiele rodków powoduj cych uzale nienie. Opium, morfina czy
heroina s to rodki pochodzenia naturalnego. Młody organizm uzale nia
si od alkoholu po 5-6 miesi cach.
Heroina powoduje zale no około 280 razy szybciej. Objawy
uzale nienia mog wi c wyst pi ju po pierwszym kontakcie.
Za ywanie tego narkotyku prowadzi do wyniszczenia organizmu, zawału
serca i mierci. Leczenie narkomanów typu opiatowego jest bardzo
trudne. Na 100 narkomanów z nałogu wyleczy si 8 do 12 osób.
Pozostali musz umrze . Narkoman pod wpływem tych narkotyków
znajduje si w stanie letargu. Oddech i puls jest zwolniony. Po kilku
godzina trzeba dawk powtórzy inaczej dojdzie do objawów głodu.
Pierwszym objawem jest uczucie gor ca, wymioty. U ytkownik za
ka dym razem ryzykuje mierci . Wprowadzenie zbyt małej działki grozi
wyst pieniem objawów głodu, odrobin za du ej – zapa ci i obrz kiem
płuc, ko cz cych si mierci . rednio przyjmuje si , e okres prze ycia
u opiatowców wynosi około 8 lat od pierwszej iniekcji.

$ % &' % + 01 , 0*
+ *0

) &$&
.' "/ $
! " #
slajd 10
! $ % . $
."/ " "
$ " !
# "

72
Po pewnym czasie dawk nale y zwi kszy aby czu si w miar
normalnie i móc wykonywa codzienne czynno ci. Organizm potrzebuje
ich coraz wi cej, aby normalnie pracowa . Ludzie przyjmuj cy narkotyki
musz liczy si z konieczno ci brania coraz wi kszych porcji, gdy
narkotyki wywołuj głód, ich brak w organizmie odczuwany jest bardzo
bole nie.

slajd 6

JE LI ZA YWASZ RODKI
ODURZAJ CE B DZIESZ ICH
POTRZEBOWAŁ ABY CZU
SI NORMALNIE

2 osoba
Głód komórkowy nazywany jest zale no ci fizyczn . Ujawnia si
wyst powaniem zespołu objawów w formie dreszczy, uczucia gor ca z
poceniem, skłonno ci do wymiotów i biegunk , kołataniem serca,
bólami mi ni i stawów w postaci darcia, rwania i palenia.
Aby zlikwidowa objawy głodu, narkoman musi za y porcj rodka
odurzaj cego przekraczaj c wielokrotnie dawki miertelne dla zdrowego
człowieka. Cz sto dochodzi wówczas do przedawkowania narkotyku
i zgonu.
JE LI ZA YWASZ RODKI ZA YWANIE
ODURZAJ CE TWÓJ NARKOTYKÓW
ORGANIZM B DZIE ICH NARA A CI NA TO,
POTRZEBOWAŁ ABY
PRACOWA NORMALNIE

E ICH BRAK ODCZUJESZ

BARDZO BOLE NIE

slajd 7 slajd 8

71
2 osoba

Narkotyk, podobnie jak alkohol, jest rodkiem odurzaj cym. Zaburza

prawidłowe procesy my lenia i sprawia, e otaczaj ca nas rzeczywisto
postrzegana jest zupełnie inaczej. rodki odurzaj ce zmieniaj
w człowieku sposób my lenia, post powania i odczuwania. Ludzie
korzystaj ze rodków odurzaj cych po to, aby zmieni to, co czuj .
Np. pragn u mierzy ból, lecz nie likwiduj jego przyczyny. Chc
poprawi sobie zły nastrój, ale nie rozwi zuj problemów, rodek
odurzaj cy pozwala tylko na chwil o nich zapomnie . Ból i zły nastrój
powróc , gdy narkotyk przestanie działa .

NARKOTYKI
TO RODKI
ODURZAJ CE
LUDZIE slajd 4
KORZYSTAJ
ZE RODKÓW
ODURZAJ CYCH
PO TO,
ABY ZMIENI TO,
CO CZUJ

1 osoba

Organizm szybko przyzwyczaja si do dawki za ywanego narkotyku.

Ju po krótkim czasie ta sama „działka” niczego nie zmieni w naszym
samopoczuciu. Osoba odurzaj ca si b dzie potrzebowa wi kszej
porcji aby odczu ten sam efekt działania.

JE LI ZA YWASZ RODKI
ODURZAJ CE B DZIESZ
POTRZEBOWAŁ ICH CORAZ slajd 5
WIECEJ ABY POPRAWI
SWOJE SAMOPOCZUCIE

70
 B D OSTRO NY!
ABY ZAROBI NA TWOJEJ NIEWIEDZY
DEALER ZROBI WSZYSTKO EBY
SPRZEDA CI NARKOTYK! slajd 2
SPRÓBUJE PRZEKONA CI , E S
BEZPIECZNE.
NIE B DZIE MÓWIŁ
O BÓLU, SAMOTNO CI
I MIERCI!

2 osoba

Jedni zechc zarobi na waszym braku wiedzy i do wiadczenia

wiedz c, e człowiek uzale niony zrobi wszystko, aby zdoby
pieni dze na kupienie nast pnej porcji narkotyku. Zwi ksza to ich
obroty i zyski. We wszystkich społeczno ciach s ludzie, dla
których wzbogacenie si za wszelk cen , kosztem zdrowia, a
nawet ycia innych, jest najwa niejszym celem. Wykorzystuj c
niewiedz i brak wyobra ni młodych, wprowadzaj przy pomocy
dealerów rodki odurzaj ce, dodaj c kłamliwe informacje
o wspaniałych prze yciach, które mo liwe s dzi ki ich stosowaniu.
Nigdy potencjalny klient nie usłyszy o piekle, którego przyjdzie mu
do wiadczy wtedy, kiedy oka e si , e bez narkotyku nie sposób
ju y i całe ycie zostanie podporz dkowane zdobywaniu za
wszelk cen kolejnych „działek”.

1 osoba
Najcz ciej jednak innych do nałogu wci gaj ci, którzy ju za ywaj
narkotyki.
Osoba uzale niona w czasie „narkoma skiego ywota” potrafi wci gn
do nałogu od 5 do 10 osób. Dlaczego to robi? Nawet ten, który jest na
dnie nałogu nie chce y samotnie. Nie mo e liczy na otoczenie, dla
którego w pó niejszych fazach staje si
odra aj cy. Bardzo cz sto odwraca si od niego rodzina. Wci ga wi c
innych, którzy staj si mu podobni.

slajd 3

69
 slajd 1 rozpoczynaj cy prezentacj

REFERAT NA TEMAT ZAGRO ENIA WYNIKAJ CEGO

Z ZA YWANIA RODKÓW ODURZAJ CYCH

Referat odczytuj na zmian 2 osoby (uczniowie) , jednocze nie

odbywa si prezentacja multimedialna.

CZ I
1osoba

Kole anki i koledzy, jeste my tu po to, aby was ostrzec!

Powiemy wam to, czego nigdy nie usłyszycie od osób, które b d
próbowały zach ci was do brania narkotyków. B d to robi
z dwóch powodów.

68
komunikowanie si . Uczniowie nie tylko otrzymuj informacje. Musz
je przemy le , zinterpretowa i odnie do posiadanej wiedzy.

Patrzenie w podr cznik to jedna z najmniej wydajnych metod uczenia si

faktów. Łatwiej fakty trafi do pami ci, kiedy przetworzymy je, kiedy co
z nimi zrobimy. Kre lenie mapy wiedzy jest technik , która wietnie si
sprawdza, gdy trzeba opanowa obszerny materiał faktograficzny, jak
w przypadku chemii, fizyki, geografii, historii.
Mapy mog przybiera ró ne formy i wspomaga uczenie si przy wielu
okazjach. Mo na skupi na nich dyskusj grupy i wykorzysta
do uczenia si we współpracy.

• zapami tywa poprzez skojarzenia

6. Faza ko cowa:
Czy dzisiejsze spotkanie wzbogaciło Pa stwa wiedz na dany temat?,
prosz umie ci krzy yk w odpowiednim miejscu tarczy strzeleckiej.
1

3
4

Rozmowy indywidualne z rodzicami.

Opracowała : Edyta Połuja ska

67
 Aby dzieci lepiej i efektywniej uczyły si musz :

• m drze gospodarowa czasem

• uczy si systematycznie
• dopasowa rytm nauki do swojego zegara biologicznego:
a. „sowy”- nie powinny odkłada utrwalania wiadomo ci na rano
b. „skowronki” –nie powinny uczy si w nocy
• tworzy dobre notatki w których podkre la najwa niejsze informacje
kolorem
• tworzy mapy pami ci ( mapy mentalne)

Mapy mentalne:

Zapami tywanie polega przede wszystkim na tworzeniu poł cze

mi dzy nowymi informacjami a posiadan wiedz . Zapami tanie zale y
w du ej mierze od słów i poj kluczowych przemieszczanych z pami ci
krótkotrwałej do długotrwałej. Wł czaj c informacje do istniej cych
schematów, dochodzimy do nowych znacze . Je eli nie uda nam si
rozpozna kluczowych słów i poj , rozumienie i zapami tanie b dzie
fragmentaryczne.
Na mapach mentalnych słowo lub poj cie kluczowe poł czone jest
z wielu innymi; jest w złem, w którym skupiaj si poł czenia. Forma
jaka powstaje, kiedy wychodzi si od centralnie poło onej, głównej idei,
ma liczne zalety:
- centralna idea zostaje wyra nie zdefiniowana
- poło enie innych poj pokazuje, jakie jest ich znaczenie w porównaniu
z pozostałymi
- wyra nie wida zwi zki mi dzy poj ciami
- poniewa schemat ma posta wizualn , łatwo go poprawi i przegl da
- struktura ma charakter tymczasowy
- proces kre lenia mapy poznawczej jest otwarty
- ka dy schemat jest niepowtarzalny i indywidualny.

Wizualne przedstawienie my lenia za pomoc mapy mentalnej mo e

słu y wielu celom, najwa niejsze to :

♦ przeszukiwanie tego, co wiemy

♦ wspomaganie planowania
♦ ułatwianie oceny.

Mapy poznawcze aktywizuj my lenie, kształtuj umiej tno ci

poznawcze analizy, kategoryzowania i syntezy, umo liwiaj wizualne

66
Czy jeste w wi kszym stopniu wzrokowcem, słuchowcem, czy te
uczuciowcem?
Powiniene wiedz t wykorzysta i w wiadomy sposób u ywa
sposobów spostrzegania i zapami tywania typowych dla:

wzrokowców:

• ucz si z tabel
• robi plany, mapy
• stosuj podkre lenia, zakre lam w ksi ce, zeszycie
• najwa niejsze informacje, wzory, pisz na kartkach i
wieszam w ró nych cz ciach domu
• cz sto uwa nie patrz na to, co chc zapami ta

słuchowców:

• ucz si na głos
• nagrywam najwa niejsze informacje na magnetofon
• słucham walkmana z lekcjami
• uwa nie korzystam z tego co mówi nauczyciel
• prosz kogo o przeczytanie mi najwa niejszych informacji
• ucz si przy muzyce
• przypominam sobie głos nauczyciela

czuciowców:

• staram si mie emocjonalny stosunek do tego, czego si

ucz
• zapami tuj chodz c po pokoju
• pisz , rysuj to, co mam zapami ta
• u ywam rytmu do zapami tania
• zwracam uwag na zapach, smak, dotyk przy
zapami tywaniu informacji

Im wi cej razy co widzimy, słyszymy, mówimy i robimy, tym łatwiej si

tego nauczy . Uwa a si , e przeci tnie zapami tujemy:
20% tego, co czytamy
30% tego, co słyszymy
40% tego, co widzimy
50% tego, co mówimy
60% tego, co zrobimy
90% tego, co widzimy, słyszymy, mówimy i robimy.

65
 mog odtworzy w wyobra ni tabelki
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)------(5)-------(6) nie
pami tam kolory i podkre lenia w notatkach
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)------(5)-------(6) nie
"widz " w wyobra ni wzory
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)------(5)-------(6) nie
zwracam uwag na kształty rzeczy, przedmiotów
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)------(5)-------(6) nie
suma punktów:……….

II. Łatwiej mi zapami tywa informacje odbierane słuchowo

wol słucha wykładów na lekcji

tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie
wol słucha informacji ni patrze na nie
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie
ucz si na głos, powtarzaj c tekst
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie
lubi słucha otaczaj cych mnie głosów
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie
pami tam z wakacji odgłosy: szum morza, głosy ptaków
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie

suma punktów:…..

III. Łatwiej zapami tuj , gdy czuj oraz wł cz element ruchu

najłatwiej zapami tuj ciekawe opowie ci

tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie
ucz si pisz c wszystko to, co mam zapami ta
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie
zapami tuj chodz c po mieszkaniu
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie
wyobra am sobie i czuj to, co mam zapami ta

tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie

pami tam dotyk piasku, trawy, wody
tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)-------(5)-------(6) nie

suma punktów:…..

Podlicz otrzymane punkty, w której cz ci uzyskałe najwi cej punktów?

64
 3. Dyskusja na temat, która motywacja jest najlepszym warunkiem
procesu uczenia si .

4. Rozmowa na temat sposobów przygotowywania si dzieci do prac

klasowych, sprawdzianów, odpowiedzi.

5. Miniwykład na temat zapami tywania i sposobów uczenia si :

Miniwykład:

Istotn rol odgrywa okre lenie w jaki sposób dziecko najlepiej odbiera
i przyswaja informacje.

Wyró niamy trzy typy komunikacji i uczenia si :

- wzrokowy (wizualny) uczenie si poprzez patrzenie. Osoby te lubi

obrazki lub diagramy, pokazy i filmy video.
- słuchowy (audialny) uczenie si poprzez słuchanie. Osoby te lubi
kasety audio, wykłady, dyskusje.
- ruchowy (kinestetyczny) uczenie si poprzez czynno ci fizyczne
i bezpo rednie zaanga owanie. Osoby te lubi "działanie praktyczne",
ruszanie si , dotykanie, do wiadczenie.

Ka dy z nas w pewnym stopniu wykorzystuje wszystkie trzy typy, ale

wi kszo ludzi wyra nie preferuje jeden z nich. Zidentyfikowanie
i zrozumienie wszystkich odgał zie osobistego stylu uczenia si jest
pomocne w osi ganiu lepszych wyników i bardziej wzbogacaj cych
do wiadcze we wszystkich dziedzinach ycia.

Nauczyciel rozdaje przykładowe pytania i proponuje, aby rodzice

wykonali je w domu z dzieckiem, a nast pnie na kolejnym zebraniu
przekazali informacj o wynikach.

Przykładowe pytania dotycz ce sposobów odbierania informacji:

Poni ej znajduje si lista pyta , na które daj odpowied zaznaczaj c

wła ciw cyfr w skali od 1 (nie) do 6 (tak). Pytania zwi zane s
ze sposobem odbierania informacji.

I. Łatwiej mi zapami tywa informacje odbierane wzrokowo

pami tam stron , w ksi ce z definicjami

tak (1)-------(2)-------(3)-------(4)------(5)-------(6) nie

63
 „Mi dzyszkolny Zespół Wychowawców”.

Scenariusz spotkania z rodzicami

Temat: Po co ucz si nasze dzieci? Jak uczy si efektywniej?

1. Cele spotkania:

• analiza problemu i wiadoma współpraca z dzie mi w celu

wła ciwej organizacji procesu dydaktycznego, dobieranie
wła ciwych metod
• zwrócenie uwagi na sposoby uczenia si dziecka

2. Metody pracy: podaj ce, praca w grupach, dyskusja

3. rodki dydaktyczne: du y arkusz papieru, kreda i pisaki w ró nych

kolorach, karty pracy

Przebieg zaj :

1. Powitanie rodziców, przedstawienie tematu i celów spotkania.

2. Podział rodziców na cztery grupy. Rodzice otrzymuj karty na

których maj odpowiedzie na pytanie „Po co ucz si nasze
dzieci?” Rodzice uzupełniaj główne promienie podrz dnymi
promieniami (np. dla zysku- dobra ocena, prezent itp.)zaznaczaj c
ró nymi kolorami odpowiedzi.

dla zysku

dla satysfakcji dla przyszło ci

ze strachu
LOKALNE

Kluby osiedlowe
Komisariat Policji – najbli szy
Komitet Ochrony Praw Dziecka – najbli szy oddział
Organizacje pozarz dowe działaj ce na rzecz dzieci, młodzie y,
rodziców i nauczycieli
O rodek pomocy społecznej
Poradnia psychologiczno – pedagogiczna
Poradnie rodzinne
Poradnie specjalistyczne (alkoholizm, przemoc, wykorzystania
seksualne, zaburzenia psychiczne)
Przychodnia podstawowej opieki zdrowotnej lub najbli szy o rodek
zdrowia w którym dy uruje lekarz pierwszego kontaktu, pediatra,
ginekolog
Punkt informacyjno – konsultacyjny gminy/miejski/ dzielnicowy
Stra Miejska – najbli szy oddział
rodowiskowe Ognisko Wychowawcze TPD
wietlice ró nego rodzaju dla dzieci i młodzie

61
 co wolno, czego nie wolno robi

w ka dej trudnej, przykrej sytuacji spowodowanej zachowaniem

ucznia zauwa enie tak e dobrych stron jego post powania

okazywanie ch ci zrozumienia uczniowskiego działania

akceptowanie ucznia jako osoby, a zajmowanie si jego

zachowaniem: ucze jako osoba jest w porz dku; to co ucze
robi nie zawsze jest w porz dku

dawanie uczniowi pola do popisu w tych dziedzinach, w których

ma szans zaprezentowa swój talent

docenianie wa no ci uczniowskich problemów

otwieranie si na pomysły i sposób my lenia oraz działania

ucznia.

INSTYTUCJE POMOCNICZE

OGÓLNOPOLSKIE

Młodzie owy telefon zaufania 998

Niebieska Linia – Ogólnopolskie pogotowie dla ofiar przemocy
w rodzinie
0-800 12 00 02
Rzecznik Praw Dziecka (22) 629 60 79, 696 55 43
Telefon dla dzieci i nastolatków zaniedbanych, wykorzystywanych
seksualnie, tych, których rodzice pij .
Stowarzyszenie „Opta” (0 - 22) 827 61 72
Telefon zaufania dla osób z problemem alkoholowym
(pn - pt 15-20)
(0 – 22) 842 26 00
Telefon zaufania „Zatrzymaj przemoc” 0 800 12 01 48

60
 okazywa swoje uczucia wobec dziecka nie rani c go
przedstawia swoje zdanie na temat zachowania ucznia
wła ciwie nazywa problem dotycz cy ucznia
proponowa pomoc uczniowi w poradzeniu sobie z rozpoznanym
problemem
wspiera ucznia w trudnych sytuacjach zgodnie ze swoimi
przekonaniami (bez szkody dla ucznia)
akceptowa dziecko i aprobowa w nim to, co pozytywne dla niego
da zawsze uczniowi szans
wyra a swój niepokój i dzieli si nim z uczniem
pomóc uczniowi szuka pomocy
współpracowa z rodzicami ucznia, wspiera ich, pomaga im
w miar swoich mo liwo ci

W sytuacjach trudnych nauczyciel – wychowawca powinien:

podj interwencj , je eli wymaga tego trudna sytuacja ucznia

lub problem z jakim ucze ma do czynienia
informowa rodziców o swoich zamiarach i decyzjach

Nauczyciel nie powinien:

nie podj adnych działa aby pomóc uczniowi

u ywa wobec ucznia jakiejkolwiek formy przemocy
działa za plecami ucznia

Konstruktywne sposoby budowania relacji nauczyciel –

wychowawca – ucze

ujawnianie przez nauczyciela tego, co widzi, czuje i my li

w zwi zku z danym zachowaniem ucznia

nazywanie rzeczy po imieniu: co jest w porz dku, a co nie

w zachowaniu ucznia

59
poczucie przynale no ci do grupy i nawi zywa przyja nie. Ma potrzeb
opiekowa si innymi (kim ) i samemu doznawa opieki. Anga owa si
w sprawy wa ne i mie przekonanie, e jego bycie w grupie jest
u yteczne i sensowne.
Ucze , b d cy w okresie intensywnego rozwoju, chce odkrywa
swoje mo liwo ci, zaspokaja ciekawo , odczuwa satysfakcj ze
zdobywania wiedzy. Ma prawo podkre la własn to samo
i odr bno , prze ywa rado z poszukiwania artystycznych form
wyrazu dla swoich my li i uczu . Potrzebuje swobody, niezale no ci
i kierowania swoim yciem według własnego programu.
Młodzie woli mówi i działa ni słucha , uczy si bardziej na
podstawie własnych ni cudzych do wiadcze . Zadaniem nauczyciela –
wychowawcy jest stworzenie uczniom warunków umo liwiaj cych
odkrycie siebie, uzyskanie poczucia własnej warto ci, dojrzewania
społecznego, a przede wszystkim prze ycia rado ci z własnego
rozwoju.
Nie ma jednej słusznej koncepcji pracy z klas , tak jak nie ma
najlepszej , zawsze skutecznej metody wychowawczej, istniej sposoby
pracy bardziej uniwersalne ni inne. Tak metod mog by wiczenia
grupowe prowadzone w klasie przez nauczyciela - wychowawc .

Nauczyciel – wychowawca ma ograniczon odpowiedzialno za

post py ucznia w nauce i uzyskiwane przez niego wyniki. Nie jest
odpowiedzialny za co , co nie zale y od jego wyborów, decyzji
i zachowa . Nauczyciel ma wpływ tylko na własne post powanie. Swoj
rol jest zobowi zany do przekazywania wiedzy i umiej tno ci
z przedmiotu, którego uczy. Nauczyciel – wychowawca to osoba, która w
ka dym uczniu widzi mocne strony i nie powi ksza ilo ci negatywnych
opinii na jego temat.
Odpowiedzialno za jako kontaktu nauczyciela z uczniem ponosi
w 80 % nauczyciel.
To on wyst puje w roli autorytetu, eksperta, opiekuna, przewodnika.
W tpliwo ci nauczyciela dotycz ce post powania w relacji
z uczniem wi si ze wiadomo ci własnej roli zawodowej – granic,
które ona wytycza, etyki zawodu.

Co mo e czyni nauczyciel – wychowawca w kontakcie z uczniem ?

rozmawia otwarcie, pyta wprost

rozmawia z uczniem, je li tego chce
by asertywnym, wyra a swoje opinie
wyra a swoje uczucia w zgodzie ze sob , bez szkody dla dziecka

58
Jest to proces trudny, mudny, nie zawsze przynosz cy oczekiwane
rezultaty. Działania integruj ce uczniów stanowi istotny element nie
tylko procesu wychowawczo – profilaktycznego, ale s skarbnic wiedzy
dla nauczyciela – wychowawcy na temat uczniów, ich problemów,
trudno ci, systemu warto ci, zainteresowa , a tak e umiej tno ci
psychologicznych i społecznych poszczególnych wychowanków
i uczniów jako zespołu.
Rola zaj integruj cych ma olbrzymie znaczenie dla samych
uczniów. Uczniowie maj okazj do nawi zania dobrych relacji
z rówie nikami w klasie, innych, jak te formalne w trakcie trwania zaj
lekcyjnych.
Tego typu zaj cia dostarczaj dziecku nowych do wiadcze , pomagaj
pozna nie tylko kolegów ale tak e samego siebie – swoje mocne i słabe
strony, doceni swoje sukcesy.
Dobrze przygotowany metodycznie i merytorycznie nauczyciel –
wychowawca potrafi stworzy atmosfer zaufania i bezpiecze stwa,
a tym samym dzi ki prawidłowemu prowadzeniu zaj pomaga ka demu
uczniowi zdoby szacunek dla samego siebie, doceni siebie oraz uczy
radzi sobie rozwi zywa trudne sytuacje, problemy.
Tego typu zaj cia sprzyjaj budowaniu prawidłowej atmosfery w klasie,
zaufania i szacunku dla innych, tak e tych ró ni cych si od reszty
rówie ników ze wzgl du na niedoskonało ci fizyczne lub inne.
Główne zadania nauczyciela - wychowawcy to pomaganie
w rozwoju, towarzyszenie uczniom w osi ganiu celów i we wzmacnianiu
umiej tno ci radzenia sobie z yciem. Trudno jest osi gn cele
rozwojowe. Nauczyciel to osoba, która stoj c na pierwszym planie w
yciu szkolnym ucznia, tworzy szczególny klimat zaufania, akceptacji
i wolno ci, dzi ki któremu uczniowie robi krok na przód.
Nauczyciel – wychowawca mo e wspomaga rozwój ucznia
odpowiadaj c na jego potrzeby, zainteresowania i problemy wieku
dorastania (adolescencji).
Jedn z podstawowych potrzeb ucznia jest potrzeba
bezpiecze stwa. Ucze chce si czu bezpiecznie. Ma potrzeb
wiedzie , e otaczaj cy go ludzie darz go sympati i zaufaniem,
e mo e wobec nich by otwarty i mówi o swoich problemach,
odczuciach, kłopotach, e otrzyma wsparcie, którego oczekuje. Istotn
potrzeb dla ka dego dziecka jest czu si warto ciowym, zdolnym,
akceptowanym. Ucze ma potrzeb uzyskiwania od osób, do których ma
zaufanie, potwierdzenia o swoich zaletach, oczekuje dowodów uznania
i aprobaty. Ucze jak ka dy człowiek ma potrzeb odniesienia sukcesu
i dzielenie si rado ci z osobami, które mu ufaj i którym on sam ufa.
Ka dy młody człowiek pragnie by z innymi, uczestniczy
we wspólnych działaniach i prze ywa satysfakcj z pełnionych ról, mie

57
 „Zaj cia integracyjne w klasie – ich rola i znaczenie
w procesie wychowania.”

Zintegrowanie uczniów w klasie to bardzo wa ny element

oddziaływa wychowawczych, b d cy podstawowym obowi zkiem
nauczyciela – wychowawcy.
Funkcjonowanie psychiczne

Samoocena

Samoocena dzieci, które wychowały si w rodzinach dysfunkcyjnych

cz sto ulega znacznemu zaburzeniu.
Dzieci patrz na siebie o wiele bardziej krytycznie ni ich rówie nicy
z rodzin funkcjonuj cych prawidłowo, maj ni szy poziom
samooakceptacji.

Problemy w relacjach mi dzyludzkich

O relacjach i zabarwieniu relacji dziecka z otaczaj cym wiatem

decyduj interakcje zachodz ce miedzy członkami jego rodziny.
Rodziny dysfunkcyjne nie zapewniaj prawidłowego podło a dla
rozwoju zdrowego modelu relacji mi dzyludzkich. Rodzice nie odgrywaj
wła ciwych im pozytywnych ról. Nieufno dziecka wobec rodziców
podlega cz sto generalizacji i zostaje przeniesiona na wszystkich
dorosłych – nauczycieli, innych rodziców, nawet duchownych – co
prowadzi do urazu wobec wszelkich autorytetów oraz brak mo liwo ci
ich zaakceptowania.
Relacje z rodze stwem s pierwszymi wa nymi zwi zkami
z rówie nikami, jakie nawi zuj dzieci. Przygotowuj one do
pó niejszych spotka z lud mi spoza rodzinnego domu.
W efekcie dzieci cz sto obarczone nawałem obowi zków domowych,
które uniemo liwiaj im sp dzanie czasu w towarzystwie rówie ników,
maj małe do wiadczenie i rzadko odnosz sukcesy w pozyskiwaniu
przyjaciół.

55
post powanie wła ciwe i niewła ciwe. Dziecko doskonale zdaje sobie
spraw , e obowi zuj ce zasady w jego rodzinie nie s równie ostre
i klarowne. Ustalone prawa i reguły nie znajduj zastosowania w ich
domu, o ile w ogóle istniej , a je eli tak, to podlegaj codziennym
zmianom. Dzieci tkwi w ci głej niepewno ci nigdy nie wiedz c, czego
si mog spodziewa .
Dzieci dorastaj nie maj c pewno ci, co jest „normalne” i jak nale y
post powa
w zmieniaj cych si sytuacjach.

Zawstydzenie i izolacja

Wstyd to uczucie, które nie odst puje adnego dziecka z rodziny

dysfunkcyjnej. L k przed wstydem powoduje, e dzieci izoluj si od
swoich rówie ników, podczas gdy ci w tym czasie zawi zuj i utrwalaj
przyja nie.
Wolno nawi zywania i odwzajemniania przyja ni podlega
ograniczeniu. Dzieci nie s w stanie nawi za normalnych
przyjacielskich wi zi, poniewa musz ukrywa to, co dzieje si w domu.

al

al jest reakcj emocjonaln , której wi kszo dzieci do wiadcza

na wielu ró nych poziomach. Nieustannie odzywa si w nich t sknota za
„normalnym” yciem rodzinnym.
Utrata do wiadcze otoczonego magi , szcz liwego, beztroskiego
dzieci stwa jest tak e cz st przyczyn odczuwalnego alu.
Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych do wiadczaj traumatycznych prze y
z powodu np. utraty rodzica na rzecz alkoholu, mierci rodzica, rozwodu,
ci kiej choroby.
Dzieci do wiadczaj uczucia straty na wielu poziomach i w sposób
przewlekły w okresie, gdy rozwija si w nich poczucie warto ci
i to samo ci.

54
L k i przera enie

L k i przera enie, to uczucia bior ce si u dzieci z rodzin

dysfunkcyjnych z powodu tego co dzieje sie w ich domach. Sytuacja
w domach dzieci zmienia si jak na hu tawce i jest podło em, na którym
rozwija si l k. Strach i obawa s normalnymi reakcjami dziecka na
nieprzewidywalno rozwoju sytuacji. Dziecko ma nieustaj ce poczucie
zbli aj cej si katastrofy, której cz sto towarzysz gwałt i przemoc
psychiczna, fizyczna, a nawet seksualna.

Poczucie winy

Dzieci cz sto obwiniaj si o spowodowanie złej sytuacji w rodzinie

np. o alkoholizm rodzica, chorob , rozwód, itp. Nie b d c wiadomymi,
cz sto czuj si winne i odpowiedzialne za sytuacj w rodzinie,
a za swój obowi zek uwa aj konieczno naprawienia tej sytuacji.

Smutek i depresja

Dzieci nazywaj to uczucie smutkiem, doro li – depresj . To cz sta

reakcja emocjonalna, na to, co wydarzyło si w rodzinie, na sytuacj ,
która w niej panuje.
Dysfunkcja w rodzinie prowadzi do rozerwania wi zów rodzinnych,
i dlatego dzieci dystansuj si od rodziny w sposób fizyczny (aniołek),
psychologiczny (maskotka) lub w sposób społeczny (kozioł ofiarny).
Przyjmowanie przez dziecko roli – strategii w celu radzenia sobie
jednocze nie odsuwaj je od głównego ródła wsparcia i pomocy
wychowawczej, jakim jest rodzina.
Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych uwa aj swoje dzieci stwo
za nieszcz liwe, a sytuacj w domu za niepewn . Cierpi na depresj ,
która najcz ciej towarzyszy im przez całe dorosłe ycie.

Niepewno

W rodzinach dysfunkcyjnych niestało i nieprzewidywalno

post powania rodziców wystawiaj dzieci na ci k prób . Dzieci
desperacko próbuj odgadn i spełnia yczenia rodziców, zanim
jeszcze zostan wypowiedziane.
Zadnie to jest trudne dla dziecka, które nauczyło si ju my le
w sposób konkretny o swoim wiecie oraz rozumiej , e w wiecie
wszystko podlega pewnemu porz dkowi i kategoryzacji. Wiedz ,
e istniej etyczne kategorie dobra i zła, e istniej reguły okre laj ce

53
Jak pomóc „błaznowi klasowemu” (maskotce) ?

po wi ci maskotce indywidualnie wiele uwagi i pozna go

osobi cie
da mu do zrozumienia, e nie powinno ukrywa swojej prawdziwej
osobowo ci
pokaza , e ludzie b d go lubi nawet, je li nie b dzie wszystkich
bawił
pomóc uczniowi otworzy si przed grup i pozyska jej zaufanie
wci gn dziecko do zaj , daj cych mo liwo ci artystycznego
wyrazu (plastyka, muzyka, itp.)
nauczy dziecko wła ciwych reakcji i emocji, adekwatnych do
wydarzenia
by otwartym na potrzeby dziecka

Urazy emocjonalne dzieci z rodzin dysfunkcyjnych

Wychowywanie si w rodzinie dysfunkcyjnej (np. alkoholowej)

prowadzi do powstawania w psychice – a cz sto i na ciele – dziecka
wielu bolesnych ran. Niezale nie od tego, jakie intencje przy wiecaj
post powaniu rodziców, jego wpływ na dziecko pozostaje taki sam.
Reaguje ono prawdziw burz silnych emocji, poddaj c si w ciekło ci,
to znów rozpaczy. Emocje te, ci gn c si za dzieckiem przez całe
dzieci stwo a do osi gni cia dorosło ci, wpływaj negatywnie na
prawidłowe funkcjonowanie relacji z przyjaciółmi, rówie nikami
i osobami kochanymi.

Zło

Uczuciem najcz ciej ywionym przez dzieci z rodzin

dysfunkcyjnych jest zło . Dziecko uczy si w rodzinie dysfunkcyjnej,
e wyra anie zło ci (oraz wszystkich innych złych uczu ) uznawane jest
za rzecz zł i w zwi zku z tym najcz ciej skrywa swoje uczucie
za parawanem fałszywych u miechów.
Zło ma wiele przyczyn: brak wsparcia ze strony rodziców (np. w
sytuacjach konfliktowych), zdrady, sprzeczne komunikaty, złamane
obietnice, niszczenie przez rodzica rzeczy nale cych do dziecka.
Przyczyn zło ci jest m.in. tak e wstyd z powodu biedy, niepełnej
rodziny, złych ocen, itp.

52
 przekazywa swoje uczucia dziecku (mów dziecku o swoich złych
uczuciach, które dotycz tego jak si ono zachowuje, powiedz,
e uczucia te nie dotycz osoby dziecka)
nauczy w sposób konstruktywny wyra ania złych uczu
dawa przykład, jak nale y radzi sobie z silnymi emocjami
unika zbytniej surowo ci i skłonno ci do karania
nauczy gdzie s granice tego, co wolno, a czego nie wolno
poinformowa o obowi zuj cych regułach i zwyczajach
mówi czego si od niego oczekuje, a nie czego mu nie wolno
chwali za zachowania pozytywne (nawet te najdrobniejsze)
wyznacza role przywódcze, gdy wiemy, e sukces jest pewny
zapewni dziecku opiek ze strony osoby, która zajmie si nim
indywidualnie (np. wolontariusz)
zach ci do uprawiania sportu (mo e wyładowa emocje)
rozwija pozytywne relacje interpersonalne
nauczy , jak by członkiem społeczno ci (grupy, klasy, szkoły),
liderem
pomóc innym uczniom zrozumie „kozła ofiarnego” respektuj c
ich odczucia i prawa
nie zmuszaj uczniów do zadawania si z „kozłem ofiarnym”

Jak pomóc dziecku zagubionemu (aniołkowi) ?

da poczucie przynale no ci do grupy

integrowa z grup , ze rodowiskiem szkolnym
zach ca do brania udziału w zaj ciach wymagaj cych interakcji
społecznej (praca w grupkach, w zespołach)
budowa pewno siebie ucznia (eksponowanie jego prac, ró nych
osi gni np. wywieszaj c na tablicach)
budowa adekwatn samoocen
wykorzysta umiej tno ci, zainteresowania dziecka aby mogło
dokona czego interesuj cego na rzecz grupy
pomóc rozpoznawa i wyra a własne uczucia najlepiej za pomoc
rodków artystycznych
zaproponowa zaj cia wymagaj ce rozwi zywania problemów
opracowa socjogram w celu ustalenia, z kim dziecko chciałoby
współpracowa
i które wywierałoby na nie dobry wpływ

51
 trudne zadania
wymagaj ce długiego
zaanga owania, uwagi i
brania
odpowiedzialno ci.
Wyra nie rozdziela czas
pracy od czasu zabawy.

Jak nauczyciel mo e pomóc dziecku z rodziny dysfunkcyjnej ?

Jak pomóc „rodzinnemu bohaterowi”?

znale równowag pomi dzy prac a zabaw

nie bra na swoje barki zbyt wielu obowi zków
u wiadomi mu, e nie ma nic złego w zrelaksowaniu si i
bezczynno ci
upewni , e nie zawsze musz si czym zajmowa by robi
przyjemno innym
da pewno , e mog liczy na bezwarunkow pomoc
akceptowa niezale nie od tego czy odnosz sukces czy ponios
pora k
nauczy rozpoznawania i wyra ania swoich prawdziwych uczu
pokierowa , gdy musi podj trudne i wa ne decyzje
nauczy akceptowania faktu, e niepowodzenia s cz ci ycia
człowieka
zadba o to, aby dziecko miało okazj do zabawy, relaksu i rado ci
akceptowa miech, arty, nawet „wygłupy”
da szans sp dzania czasu na zabawie z rówie nikami
cieszy si i korzysta z przywilejów dzieci stwa

Jak pomóc „kozłowi ofiarnemu” ?

patrze na zachowanie kozła ofiarnego jako wołanie o pomoc

nie spisywa dziecka na straty
radykalnie zmieni swoje zachowanie wobec kozła ofiarnego
( to ucze , którego nikt nie lubi)
pomaga w zaspokojeniu potrzeb
dba o uczciwo w wyra aniu własnych uczu

50
 zapatrzony w filmy, nie
odrywa si od komputera.
Ma du o opuszczonych
godzin. Jest zal kniony (by
mo e si ga po narkotyki
halucynogenne)
„Maskotka” Psoci, wierci si , nieustannie
z kim rozmawia, na uwagi
reaguje artem.
Wygłupia si , mieje si
nieadekwatnie do sytuacji,
jest roztargniony – zapomina
o swoich obowi zkach.
Elokwentny artowni , im
gorzej, tym bardziej
dowcipkuje; znakomity
organizator ycia
towarzyskiego. Jest
powszechnie lubiany,
znakomicie organizuje
wszystkim rozrywk , uwodzi,
kokietuje nauczycieli,
uczniów. Wszystko chce
załatwia na „pi kne oczy”.
Zaprasza do wspólnych
przedsi wzi
klasowych, powierza
niedu e, ale wa ne
zadania, nagradza
uwag i
spostrzegawczo .
Ma dla ucznia czas,
stwarza klimat
bezpiecze stwa,
intymno ci – chce
rozmawia , pozna jego
twórczo .
Inicjuje jego kontakty z
uczniami o podobnych
zainteresowaniach.
Pomaga mu
ukierunkowa swoj
aktywno na realne
cele.
Ustala jasne reguły
zachowania i
konsekwentnie ich
przestrzega, powierza
wa ne zadania.
Okazuje trosk o niego.,
prowadzi z nim
powa ne rozmowy.
Nazywa po imieniu
sytuacje klasowe, w
których ucze rozbawia
wszystkich. Urealnia
sytuacje: co mieszne,
co powa ne. Podejmuje
rozmowy na powa ne
tematy, pyta ucznia o
zdanie i liczy si z nim.
Zawiera z uczniem
powa ne umowy,
modeluje komunikacj
„wprost”. Powierza
49
 najlepszy.
Nadodpowiedzialny, nie ma
czasu dla kolegów.
Chorowity, miewa silne bóle
głowy, oł dka, omdlewa.
Wszczyna bójki, nie słyszy
polece , przeszkadza innym
uczniom.
Zapomina zeszytów, nie ma
pracy domowej, oboj tny na
uwagi, zaci ty, małomówny.
Opuszcza lekcje, jest
arogancki wobec nauczycieli
„Kozioł i uczniów, nie przygotowuje
ofiarny” si do lekcji. Ma głównie
starszych kolegów „z
marginesu”.
Pali papierosy, popija
alkohol. Ma czarne interesy
ze starszymi kolegami.
Ignoruje uwagi, kpi z
nauczycieli i kolegów, ma
kłopoty z prawem.
Bawi si sam, siedzi z boku,
nie miały, niepytany nie
„Aniołek” odzywa si .
Nie podejmuje kontaktu,
mówi cicho, nie słyszy, jakby
był nieobecny.
Siedzi ciało, a duch
nieobecny. Samotny,
zaczytany w ksi kach,
towarzyszy, akceptuje,
„nagradza” kontaktem.
Wzmacnia warto
czasu wolnego
sp dzanego z
rówie nikami.
Powierza
odpowiedzialne funkcje
w grupie, ustala jasne
reguły zachowania i
konsekwentnie ich
przestrzega.
Po wi ca uwag , gdy
ucze jest grzeczny,
docenia jego talenty.
Rozmawia, chce pozna
zdanie ucznia, powierza
wa ne zadania,
koncentruje uwag na
uczniu, gdy jest
grzeczny.
Chce pozna zdanie,
zainteresowania ucznia
(jakiej słucha muzyki,
jakie filmy ogl da).
Odkrywa i wspiera jego
talenty, okazuje du o
ciepła i akceptacji –
cieszy si na jego
widok.
Zaprasza do grupy,
zach ca do mówienia o
sobie w grupie. Zach ca
inne dzieci do kontaktu
z uczniem, wzmacnia
korzy ci z bycia tu i
teraz w grupie, klasie,
podkre la talenty
dziecka.
48
Rodzina dysfunkcyjna (zaburzona)

rodzice nie opiekuj si dzie mi, zaniedbuj je

potrzeby dzieci nie s zaspokajane
dzieci sprawuj opiek nad rodzicami
dzieci wychowuj si same
od dzieci wymaga si dojrzało ci
w rodzinie panuje chaos lub skrajna surowo
komunikacja jest zaburzona – wyst puj podwójne komunikaty
dziecko jest nieustannie zawstydzane i poni ane
granice członków rodziny nie s jasne i cz sto przekraczane
nie wolno wyra a uczu (uczucia s tłumione)
ma miejsce przemoc fizyczna, psychiczna
sytuacje trudne rozwi zywane s przy pomocy agresji
dzieci otrzymuj informacj , e nic nie znacz , nic nie s warte
komunikaty ze strony rodziców mówi dziecku, e nie zasługuje
na miło
dzieci nie maj poczucia bezpiecze stwa i akceptacji
dzieci maj nisk samoocen
dzieciom towarzyszy nieustaj cy strach, l k, niepewno
rodzina nie radzi sobie z sytuacjami kryzysowymi

Ucze z rodziny dysfunkcyjnej funkcjonuj cy w szkole w danej roli

– strategii.
Zadania nauczyciela.

Zadania – pomoc
Rola strategia Zachowania nauczyciela

Wpatrzony w nauczyciela, Zach ca do kontaktu z

„Bohater poucza inne dzieci,
rodzinny” powa ny. Wzorowy ucze ,
przewodnicz cy klasy,
„wieczny” dy urny, „donosi”
nauczycielowi na
niegrzecznych kolegów,
słu y nauczycielowi rad .
Skupiony na zadaniu, nie
potrafi godzi si z adn
pora k – musi zawsze by
rówie nikami, do pracy
w grupie.
Zach ca do zabawy z
kolegami, proponuje
zadania, w których
trzeba współpracowa i
polega na innych.
Zaprasza do korzystania
z pomocy kolegów. W
chwilach pora ek

47
W rodzinie dysfunkcyjnej wyró niono cztery grupy ról – strategii
zachowania dzieci.

Role – strategie to mechanizmy obronne dzieci, mechanizmy

przystosowawcze do funkcjonowania w rodowisku.

„Bohater rodzinny” - mały rodzic, rodzic rodziców, terapeuta rodziny,

geniusz, perfekcjonista, opiekun, wizytówka rodziny, przyjaciel rodzica
współuzale nionego, siłacz.

„Kozioł ofiarny” - sztandarowa ofiara rodziny, szczególnie rodzica

uzale nionego, le , czarna owca rodziny, delegowany pacjent,
uzale niony, kumpel rodzica uzale nionego, wspólnik, buntownik, łotr.

„Niewidzialne dziecko” - mała królewna, zagubione dziecko, liczny /

liczna, aniołek, osoba pełna wdzi ku, drewniana królewna, pi cy
rycerz.

„Maskotka” - klown, błazen, osoba po wi caj ca si , słoneczko,

przegrany, s dzia rodziny, prze ladowca.

Ró nice pomi dzy rodzin zdrow (funkcjonuj c prawidłowo)

i rodzin dysfunkcyjn (rodzina zaburzona)

Rodzina zdrowa (prawidłowa)

rodzice opiekuj si dzie mi

dziecko jest kochane (nawet je eli le si zachowuje)
rodzice s dla dziecka przewodnikami i nauczycielami
dziecko ma poczucie bezpiecze stwa, przynale no ci, akceptacji,
aprobaty
komunikacja jest jasna i zrozumiała
istniej granice, które s respektowane i szanowane
wa ne i akceptowane s uczucia wszystkich członków rodziny
rodzice nie tylko daj dzieciom ale równie stawiaj wymagania
adekwatne dla wieku dziecka i jego rozwoju
widoczne s rozs dne ograniczenia i zale no ci
dzieci odczuwaj , e s szanowane, cenione
ycie w rodzinie jest zorganizowane
rodzina potrafi radzi sobie w sytuacjach kryzysowych

46
 Wsparcie i rozwój osobisty

• rozwód
• mier
• uzale nienie (np. pracocholizm)
• choroba przewlekła
• rywalizacja w rodzinie
• wyjazd
• rodzina nuklearna (babcia, dziadek, ciotki, wujkowie, itp.)

Kategorie dysfunkcji w rodzinie

• zachowania kompulsywne
• przemoc fizyczna (bicie, wykorzystywanie seksualne)
• przemoc emocjonalna (szanta emocjonalny, odrzucenie
emocjonalne, „aborcja” emocjonalna”
• wyuczona bezradno

Rodzina dysfunkcyjna

Członkowie rodziny tworz układ, który tworzy system.

Funkcjonowanie systemu jest wynikiem wzajemnych oddziaływa
poszczególnych jego elementów (członków rodziny) oraz samej struktury
rodziny tj. Wewn trznych interakcji zachodz cych pomi dzy emocjami
a my lami u danej osoby.

Osoba uzale niona - w rodzinach dysfunkcyjnych (ró ne problemy,

np. uzale nienie) osoba uzale niona wchodzi w rol prze ladowcy,
ofiary, tyrana, kata, „ wi tej krowy” i dzi ki temu mo e dalej zajmowa
si przede wszystkim swoim nałogiem i nie odczuwa adnych
dolegliwo ci swojego zachowania poza zdrowotnymi.

Osoba współuzale niona – to osoba uzale niona od martwienia si ,

smutku, religii, strachu. Podejmuje rol idealnego partnera, wspólnika,
m czennika, wi tego i dzi ki temu odnajduje sens trwania w zwi zku –
jest wa na, wr cz niezb dna, by układ mógł trwa .

45
Rodzina – powstaje z mał e stwa w celu wychowania przyszłych
pokole , w taki sposób by przygotowa nowe pokolenia di wychowania
nast pnych pokole .

Funkcje rodziny:

• prokreacja
• materialno – bytowa
• zabezpieczenie odzewu emocjonalnego (miło , przyja )
• wsparcie i rozwój osobisty

Gdy która funkcja jest zagro ona to jest to rodzina dysfunkcjonalna

(dyfunkcyjna)

Rodzina dysfunkcjonalna (zagro enia)

Funkcja materialno – bytowa

• zagro ona ubóstwem

• zagro ona bezrobociem
• trudna sytuacja mieszkaniowa
• przewlekła choroba jednego z członków rodziny
• rodzina rozbita
• rodzina niepełna ze wzgl du na mier
• zakupy itp.

Zabezpieczenie odzewu emocjonalnego

• rozwód
• choroba (szczególnie psychiczna)
• wypadek
• rodzice z zaburzeniami emocjonalnymi
• konkubinat
• długotrwały pobyt w delegacji
• uzale nienie
• przemoc i wykorzystywanie seksualne

44
„Dziecko z rodziny dysfunkcyjnej”
 Akty prawne a SEKTY

1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r. w art. 18. głosi:

„Ka da osoba ma prawo do wolno ci my li, sumienia i religii (...)”.

2. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolno ci:

„Ka dy ma prawo do wolno ci my li, sumienia i wyznania (...)”.

3. Deklaracja w Sprawie Wyeliminowania Wszelkich Form

Nietolerancji
i Dyskryminacji Opartych na Religii lub Przekonaniach:
„Ka dy b dzie miał prawo do wolno ci my li, sumienia i religii”.

4. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w Sprawie Ruchów

Kultowych w Europie.

5. „Raport Cotrella” - wydany przez Parlament Europejski w 1984 r.

Raport Biura Bezpiecze stwa Narodowego - „O stanie

bezpiecze stwa pa stwa” z 1995 r.

6. „Raport o niektórych zjawiskach zwi zanych z działalno ci sekt

w Polsce”. Z dnia 15 maja 2000 r. Opracowany przez
Mi dzynarodowy Zespół do Spraw Nowych Ruchów Religijnych.

42
 O RODKI INFORMACJI O NOWYCH RUCHACH RELIGIJNYCH I
SEKTACH W POLSCE
(wybrane adresy)

Centrum Bada nad Nowymi Religiami Rafael.

31-416 Kraków, ul. Dobrego Pasterza 4
tel. / fax (0-12) 411-14-52, (0-12) 411-75-41
telefon: poniedziałek – pi tek od 9.00 do 19.00
dy ury: poniedziałek od 17.00 do 19.00

Ruch Obrony Jednostki i Rodziny

01-361 Warszawa, ul. Anieli Krzywo 6 / 124
Warszawa, ul. Konopczy skiego 4 / 207
telefon:(0-22) 827-89-67

Fundacja Przeciwdziałania Uzale nieniom

„DOMINIK”
02-738 Warszawa, ul. Dominika ska 2
telefon: (0-22) 843-62-11
poniedziałek, czwartek: 12.00 – 19.00

Dominika ski O rodek Informacji

o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach
61-716 Pozna , ul. Ko ciuszki 99
telefon: (061) 852-31-34
poniedziałek – roda 12.00 – 19.00

Gda skie Centrum Informacji o Sektach

i Nowych Ruchach Religijnych –
Katolickie Stowarzyszenie „Jezus yje”
80-838 Gda sk, ul. Wawrzynicza 1
telefon: (058) 347-60-00, fax 305 -14 – 45

Centrum Informacji o Sektach

(przy Kancelarii Archikatedralnej)
20 – 109 Lublin, ul. Królewska 10
telefon: (081) 743-79-84
poniedziałek – czwartek 7.00 – 15.00
pi tek: 11.00 – 19.00

41
Je li osoby, które polubiłe niemal e od pierwszego kontaktu z nimi,
zapraszaj ci na jakie „wa ne dla ciebie” spotkanie...i nie udzielaj ci
konkretnych odpowiedzi na cho by jedno z powy szych pyta , ale....

• posługuj si ogólnikami
• szybko i zr cznie zmieniaj temat rozmowy
• tłumacz , e nie s zbyt zorientowane w kwestiach, o które pytasz,
ponadto zapewniaj , e najlepiej zrobisz, gdy sam udasz si
na spotkanie i zapytasz osoby bardziej kompetentne .....
dobrze zrobisz, gdy zachowasz ostro no i skontaktujesz si z
któr z placówek podanych na li cie (wykaz adresów o nowych
ruchach religijnych)

Lista – wykaz o rodków o nowych ruchach religijnych powinna

znajdowa si w ka dej szkole i placówce. Powinna by ona łatwo
dost pna dla ka dego ucznia i osoby zainteresowanej
np. rodziców, nauczycieli, uczniów, wychowanków.

40
Profilaktyka – rady dla Młodzie y

Gdy spotkasz sympatycznych i przyjaznych ludzi, którzy zaprosz ci na

interesuj ce spotkanie, masz prawo domaga si od nich (w sposób
równie przyjacielski) konkretnych odpowiedzi na pytania o:

podstawowe cele grupy

• Czy grupa ich nie ukrywa ?

• Czy nie s zbyt mgliste ?
• Czy s jakie niezgodno ci miedzy tym co członkowie grupy
twierdzili na pocz tku, |a tym, czego dowiedziałe si pó niej ?
• Czy z grupy oferuj cej pozareligijne cele, np. rozwój osobowo ci,
terapi , popraw pami ci, korepetycje, nauk j zyka obcego itd. -
nie „zrobiła si ” nagle grupa religijna?
• Czy ta konkretna grupa w twoim mie cie rzeczywi cie realizuje to,
o czym mówili jej członkowie ?

pełn jej nazw oraz imi i nazwisko przywódcy

Wiele skompromitowanych grup celowo ukrywa podstawowe dane

o sobie, ewentualnie zmienia swoj nazw , aby nie odstraszy
potencjalnych wyznawców lub klientów.

pozytywne i negatywne cechy organizacji

Spróbuj poprosi swoich nowych znajomych o podanie trzech rzeczy,

które im si podobaj , i trzech, które nie podobaj si im
w funkcjonowaniu grupy lub u jej lidera, a nie u poszczególnych
członków.
Trudno ci z odpowiedzi na pytanie o negatywne strony mog
wiadczy o zaniku krytycznego my lenia w stosunku do własnej grupy.
Bardziej wiarygodne s osoby, które dostrzegaj zarówno silne jak
i słabe strony np. szkoły, uczelni, Ko cioła, terapeuty, firmy, nauczyciela
itp.

dopóki nie dowiesz si z kim masz do czynienia:

• nie zwierzaj si nikomu z nowych znajomych ze swoich problemów

• nie podawaj swojego numeru telefonu i adresu

39
Krytyka i odrzucenie przez stoj cych z zewn trz jest wła nie
dowodem, e grupa ma racj

Grupa ocenia siebie jako prawdziw rodzin i wspólnot .

Grupa chce, by wszelkie dawne relacje z rodzin , przyjaciółmi

i rodowiskiem zostały zerwane, poniewa przeszkadzaj w rozwoju

Grupa oddziela si od reszty wiata poprzez: ubiór, ywienie, własny

j zyk; ograniczenie swobody w relacjach mi dzyludzkich
Grupa da cisłego posłusze stwa regułom albo dyscypliny,
poniewa jest to jedyna droga do zbawienia

Grupa narzuca sposób zachowa seksualnych, np. kontakt

z partnerami za zgod kierownictwa, seks grupowy, całkowity zakaz
kontaktów seksualnych dla osób ni szych w hierarchii grupy

Nigdy w ci gu dnia nikt nie jest sam. Kto zawsze towarzyszy osobie.

Grupa wypełnia cały czas osoby zadaniami, np. sprzeda ksi ek,
czasopism, werbowaniem nowych członków, udziałem w kolejnych
kursach, medytacjach.

Je eli obiecany przez grup sukces b d uzdrowienie nie nast pi ,

grupa uzna, e sama osoba jest za to odpowiedzialna, poniewa nie
zaanga owała si dostatecznie lub nie wierzy dostatecznie silnie.

Członkiem grupy powinna osoba zosta natychmiast, ju dzisiaj.

Nie istnieje mo liwo uzyskania obiektywnego obrazu grupy, gdy

wa niejsze od refleksji jest prze ycie, zgodnie z zasad : „tego nie da
si po prostu wyja ni , trzeba przyj do nas i wzi udział
w spotkaniu, kiedy prze yjesz – zrozumiesz.”

38
Kontrola my li

Rozpoczyna si w momencie wytr cenia człowieka z równowagi

emocjonalnej.
Wyra a si odpowiednim (zaplanowanym) stymulowaniem ludzkich
emocji i uczu .

Kontrola informacji

Obejmuje wszelkie płaszczyzny ludzkiej egzystencji: kontrola prywatnej

korespondencji, rozmów telefonicznych, rozmów członków grupy oraz
mi dzy nimi, a ich rodzinami i znajomymi. Wyra a si zakazem czytania
gazet, ogl dania telewizji, jak i cz sto prowadzenia rozmów z lud mi
spoza grupy.

Symptomy zaanga owania si w grup psychomanipulacyjn

Pierwszy kontakt z grup otworzył całkowicie nowe widzenie wiata

Obraz wiata jest bardzo prosty i wyja nia rzeczywi cie ka dy

problem

W grupie osoba znajduje wszystko, czego do tej pory na pró no

szukała

Grupa ma mistrza lub przywódc , Ojca, Guru lub najwi kszego

my liciela, który jedynie posiada cał prawd i cz sto jest czczony jak
Bóg.

wiat zmierza ku katastrofie i tylko grupa wie, jak go uratowa

Grupa jest elit . Pozostała ludzko jest chora i zagubiona. Je eli nie
b dzie w grupie współuczestniczy , nie mo e si uratowa .

Grupa odrzuca nauk w szkołach i uczelniach. Jedynie nauka grupy

jest uwa ana za warto ciow i prawdziw .

Grupa odrzuca racjonalne my lenie, umysł, rozum jako negatywne,

sataniczne, nieo wiecone.

37
 niskiego poczucia własnej warto ci, co zdecydowanie ma wpływ na
rekrutacj do grupy.

PSYCHOMANIPULACJA W SEKTACH

Trzy etapy zdobywania kontroli nad umysłem

Etap pierwszy

Dezorganizacja dotychczasowego sposobu postrzegania i

warto ciowania wiata. Wyra ne zakwestionowanie dotychczasowej
to samo ci człowieka.
Etap drugi

Indoktrynacja. Narzucanie nowej to samo ci.

Modelowanie nowego sposobu my lenia i postrzegania wiata.

Etap trzeci

Scementowanie i utrwalenie nowopowstałego wiatopogl du. Jest to

moment, w którym nast puje radykalne odci cie si adepta od
przeszło ci.
Tworzy si nowa „to samo grupowa”.

Efektem procesu zdobywania stopniowej „kontroli umysłu” człowieka jest

stworzenie nowego „lepszego”, zazwyczaj u miechni tego, na pierwszy
rzut oka wydaj cego si „szcz liwym”, zawsze lojalnego wyznawcy
sekty.

Działania psychomanipulacyjne wobec członków sekty

Kontrola zachowa

Wyra a si tym, i wszelkie działania s podejmowane wspólnie przez

członków sekty (cz sto obwarowane licznymi zakazami i nakazami),
zazwyczaj pod cisł kontrol lidera (guru).
Indywidualne, spontaniczne zachowania (np. rozwijanie własnych
zainteresowa ) s tłumione i wyciszane.

36
 mo liwo wsparcia emocjonalnego i psychicznego
tanie wyjazdy wakacyjne

Przyczyny przynale no ci do sekt

Przyczyny przynale no ci do sekt to współwyst powanie dwóch grup

czynników:

• podatno osobista
• manipulacyjne oddziaływanie grupy

Czynniki podatno ci osobistej na zwerbowanie to:

• Czynniki rozwojowe – dotycz wieku, w którym nast puje

zwi zanie z sekt .
Najcz ciej wst puj ludzie młodzi – uczniowie gimnazjum i szkół
ponadgimnazjalnych, studenci.
Wolni od zobowi za rodzinnych i zawodowych, zdrowi, pełni
zapału, poszukuj cy własnej to samo ci i sensu ycia – s
najbardziej atrakcyjni dla werbowników.

• Czynniki sytuacyjne – dotycz osób prze ywaj cych sytuacje

kryzysowe, zwi zane
z silnym stresem, gdy potrzeba wsparcia z zewn trz jest
szczególnie silna z powodu jej braku w dotychczasowym
rodowisku.

• Czynniki rodzinne – zwi zane s z zaspokojeniem podstawowych

potrzeb w rodzinie oraz jej struktur .
Dotyczy to zarówno rodziny autokratycznej, charakteryzuj c
si surow kontrol , jak i liberalnej, której główn cech jest brak
wi kszego zainteresowania poszczególnymi członkami.
rodowisko autokratyczne sprzyja ukształtowaniu si osobowo ci
biernej, liberalne z kolei nasila potrzeb blisko ci i przynale no ci
do wspólnoty.

• Czynniki osobowo ciowe – dotycz wi kszej wra liwo ci

i podatno ci na sugesti , upodobania do do wiadczania
odmiennych stanów wiadomo ci, potrzeby zale no ci oraz

35
SPOSOBY WERBOWANIA DO SEKT

Werbunek pod pretekstem

Organizowanie kursów j zykowych, wyjazdów wakacyjnych, lekcji

medytacji, kursów jogi, kursów szybkiego czytania i pisania, wykłady
dotycz ce ekologii.
Pomocne w tym działaniu s ró nego rodzaju czasopisma, ulotki,
kolorowe broszurki, ksi ki.

Podpieranie si autorytetem

Autorytetem mo e by pojedyncza osoba albo jaka uznana instytucja.

Sekty bardzo ch tnie wł czaj si w rozmaite akcje humanitarne,
edukacyjne i o wiatowe.
Dzi ki temu zyskuj rozgłos i silne plecy, na które si pó niej powołuj .

Sekty werbuj podczas:

młodzie owych koncertów

du ych plenerowych imprez
spacerów ludzi na ulicy
wychodzenia z teatru, kina czy ko cioła
chodzenia po domach

Sekty werbuj c, mówi o:

pomocy humanitarnej dla potrzebuj cych

dialogu mi dzyreligijnym i ekumeni mie
pokoju na wiecie
„prawdziwym chrze cija stwie”
mo liwo ci odnalezienia własnej drogi yciowej

Sekty werbuj c oferuj :

drobn pomoc w yciu codziennym

darmowy pocz stunek (uczty wegetaria skie)
kursy i szkolenia (np. nauka j zyków obcych, wschodnich sztuk
walki, technik medytacyjnych, itp.)

34
Czynniki chroni ce

silna wi emocjonalna z rodzicami

zainteresowanie nauk szkoln
poszanowanie prawa, norm, warto ci i autorytetów społecznych
przynale no do pozytywnej grupy
regularne praktyki religijne

SEKTY

SEKTA – za sekt uwa a si ka d grup , która ma silnie rozwini t

struktur władzy, charakteryzuje si znaczn rozbie no ci celów
deklarowanych i realizowanych oraz ukrywaniem norm w sposób istotny
reguluj cych ycie członków; która narusza podstawowe prawa
człowieka i zasady współ ycia społecznego, a jej wpływ na członków,
sympatyków, rodziny i społecze stwo ma charakter destrukcyjny.

WŁADZA – jako kontrola ludzkich zachowa si ga w sektach sfery ycia

prywatnego i rodzinnego. Ingeruje w yciowe plany zawodowe,
zainteresowania, kontakty towarzyskie – a do ich zerwania, zmiany
w od ywianiu, ubiorze, stylu ycia.

CELE DEKLAROWANE – w oficjalnych dokumentach,

propagandowych broszurach czy podczas rekrutacji nowych członków s
zwykle bardzo szlachetne. Realizacj celów wła ciwych umo liwia
wprowadzenie systemu norm, czyli wzorców zachowa akceptowanych
i nieakceptowanych w grupie.
Nowicjusz poznaje zachowania akceptowane, wymagania natomiast
pojawiaj si wraz ze wzrostem emocjonalnego zwi zku z grup .

Raport o niektórych zjawiskach zwi zanych z działalno ci sekt w Polsce.

(wg Raportu ustalono definicj „sekta”)

33
Zadania dorosłych w przeciwdziałaniu zachowaniom niepo danym

tworzenie klimatu bezpiecze stwa i zaufania

• udzielanie wsparcia
• po wi canie czasu i uwagi
• uwzgl dnianie specyficznych trudno ci dziecka
• analizowanie wa nych dla dziecka problemów
anga owanie si w ycie dziecka
• poznanie kolegów, przyjaciół
• jakie ma zainteresowania
• co robi w wolnych chwilach
• poznanie problemów
udzielanie pomocy
• wra liwo na komunikaty werbalne i niewerbalne
• nauka prawidłowych zachowa
• nauka umiej tno ci radzenia sobie z negatywnymi emocjami
• zaspokajanie potrzeb dziecka
• rozwijanie empatii
• uczenie wra liwo ci
• okazywanie miło ci, szacunku, akceptacji

Rozwijanie umiej tno ci intra – i interpersonalnych

kształtowanie inteligencji emocjonalnej

budowanie i rozwijanie poczucia własnej warto ci

rozwijanie ró nych form aktywno ci

uczenie konstruktywnego odreagowywania napi

kształtowanie umiej tno ci współ ycia w grupie

nabywanie umiej tno ci rozwi zywania konfliktów

uczenie si sztuki negocjacji i współpracy

rozwijanie umiej tno ci komunikowania si

kształtowanie zachowa asertywnych

32
 stosowa zasad „ograniczonego zaufania”, stara si zawsze
wiedzie , gdzie jest
i co robi dziecko

!!! To trudny problem dla całej rodziny, dlatego nale y szuka pomocy
tak e dla siebie
i bliskich.

Trzeba korzysta z pomocy terapeuty, a tak e z do wiadcze

innych rodzin, które miały podobne problemy.

Przyczyny si gania przez dzieci i młodzie po rodki

psychoaktywne

• nie zaspokojone okre lone potrzeby

• brak zainteresowania ze strony rodziców – rodzina dysfunkcyjna,
zaniedbywanie przez rodziców
• przemoc fizyczna, emocjonalna, seksualna w rodzinie
• frustracja wynikaj ca z braku dobrego kontaktu z dorosłymi
• brak akceptacji w ród rówie ników
• izolacja, odrzucenie, samotno
• nuda, brak zainteresowa
• brak mo liwo ci odnoszenia sukcesów w nauce
• niskie poczucie własnej warto ci
• brak jasnych i przestrzeganych reguł ycia w domu i w szkole
• nieumiej tno radzenia sobie z prze ywaniem silnych i
negatywnych uczu , zwłaszcza zło ci
• nieumiej tno konstruktywnego rozwi zywania sytuacji
konfliktowych
• frustracja spowodowana brakiem perspektyw yciowych
• nieznajomo norm, reguł ycia społecznego
• nieznajomo granic
• sytuacje traumatyczne – mier bliskiej osoby, rozwód rodziców,
choroba w rodzinie

31
Nie mo na wtedy:

wpada w panik i przeprowadza zasadniczych rozmów

z dzieckiem, kiedy jest ono pod wpływem rodka odurzaj cego

udawa , e to nieprawda, nie wierzy w przedstawione fakty,

bezgranicznie ufa dziecku

usprawiedliwia dziecka, szukaj c winy w sobie lub np. w złym

towarzystwie

wierzy zapewnieniom dziecka, e ma kontrol nad narkotykami

i e samo sobie poradzi z tym problemem

nadmiernie ochrania dziecka przed konsekwencjami u ywania

narkotyków, np. pisa usprawiedliwienia nieobecno ci w szkole
spowodowanych złym samopoczuciem po za yciu rodków
odurzaj cych, spłaca długów dziecka

poddawa si

Trzeba koniecznie:

wysłucha dziecko i spokojnie z nim porozmawia

zastanowi si , dlaczego dziecko si ga po narkotyki; czy powody

nie s zwi zane z sytuacj w waszej rodzinie, je li tak pomy l,
co mo na zmieni

działa !!! nie liczy na to, e problem sam si rozwi e; szuka

pomocy specjalistów

wspólnie ze specjalist i z dzieckiem ustali reguły post powania

i konsekwentnie ich przestrzega

30
Na jakie pytanie odpowie test?

czy dany narkotyk znajduje si w moczu Twojego dziecka?

Na jakie pytania nie odpowie test?

czy kto jest uzale niony

czy bierze te inne narkotyki
jak cz sto bierze
jak du o za ył

O czym powinni wiedzie Rodzice i ich dzieci w zwi zku z

za ywaniem przez młodych ludzi narkotyków.

Posiadanie narkotyków jest karalne, zagro one kar do 5 lat

wi zienia i grzywny

Produkcja rodków odurzaj cych jest zagro ona kar wi zienia od

6 miesi cy do 10 lat i / lub grzywny

Za handel narkotykami grozi kara pozbawienia wolno ci od roku

do 10 lat i grzywny, a w przypadku sprzedawania małoletnim na
czas nie krótszy jak od 3 lat

Kto udziela rodka odurzaj cego albo nakłania do u ycia takiego

rodka inn osob , zwłaszcza małoletni , podlega karze
pozbawienia wolno ci do lat 5.

Podstawa prawna:

Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997 r.

(Dz. U. Nr 75, poz. 468 z pó n. zmianami)

Co robi , gdy dziecko ma ju za sob kontakt z narkotykami ?

Mo e si zdarzy , e mimo najlepszych stara Rodziców, ich uwagi

i znajomo ci problemu, dziecko si gnie po narkotyki.

29
 wypowiedzi zawieraj ce pozytywny stosunek do narkotyków

bunt, łamanie ustalonych zasad, napady zło ci, agresja

nagła zmiana grona przyjaciół na innych, zwłaszcza na starszych

od siebie

niewytłumaczone spó nienia, pó ne powroty do domu lub te noce

sp dzane poza domem

kłamstwa, wynoszenie warto ciowych przedmiotów z domu, trudno

wytłumaczalny przypływ gotówki

tajemnicze, krótkie rozmowy telefoniczne, nagłe wyj cia

Testy do wykrywania narkotyków w moczu

Je eli podejrzewasz, e Twoje dziecko za ywa narkotyki,

a wyczerpałe ju inne sposoby by zdiagnozowa sytuacj mo esz
sprawdzi to za pomoc testu. W aptekach dost pne s ró ne rodzaje
testów do wykrywania narkotyków w moczu (na obecno amfetaminy,
kokainy, morfiny, marichuany / haszyszu).

Zanim kupisz i zrobisz dziecku test powiniene wiedzie :

jaki narkotyk wchodzi w gr

ile czasu upłyn ło od ewentualnego za ycia
czy to na pewno mocz twojego dziecka

Kiedy test mo e by przydatny?

gdy dziecko zaprzecza, a Ty masz podstawy s dzi , e jednak

za ywa narkotyki
gdy dziecko przestało u ywa narkotyków – dla kontroli utrzymania
abstynencji

28
 Zmiany w wygl dzie zewn trznym i w zachowaniu u dzieci,
wiadcz ce o ewentualnym za ywaniu narkotyków

Zmiany w wygl dzie zewn trznym:

nowy styl ubierania si

spadek ci aru ciała, cz ste przezi bienia, przewlekły katar,

krwawienie z nosa, bóle ró nych cz ci ciała, zaburzenia pami ci
oraz toku my lenia

przekrwione oczy, zw one lub rozszerzone renice

bełkotliwa, niewyra na mowa

słodkawa wo oddechu, włosów, ubrania, zapach alkoholu, nikotyny,

chemikaliów

lady po ukłuciach, lady krwi na bieli nie

brak zainteresowania swoim wygl dem i nieprzestrzeganie zasad

higieny

Zmiany w zachowaniu:

nagłe zmiany nastroju i aktywno ci, okresy wzmo onego o ywienia

przeplatane
ze zm czeniem i ospało ci

nadmierny apetyt lub brak apetytu

spadek zainteresowa ulubionymi zaj ciami

pogorszenie si ocen, wagary, konflikty z nauczycielami

izolowanie si od innych domowników, zamykanie si w pokoju,

niech do rozmów

cz ste wietrzenie pokoju, u ywanie kadzidełek i od wie aczy

powietrza

27
Za ywa nałogowo: by w ci gu, grza .

Narkotyki lub przybory do ich u ywania

fifki, fajki, bibułki papierowe

małe foliowe torebeczki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub

suszem

kawałki opalonej folii aluminiowej, ły ka

białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami

leki bez recepty

tuby, słoiki, foliowe torby z klejem, butelki z rozpuszczalnikiem

igły, strzykawki

UWAGA !!!

• nie wszystkie z wymienionych objawów musz si pojawia

• dopiero pojawienie si kilku z wymienionych objawów mo e

wskazywa na narkotyki

• jest mało prawdopodobne, eby wszystkie objawy wyst piły

jednocze nie

• im gł bsza faza uzale nienia, tym objawy choroby s bardziej

widoczne, wynikaj z utraty kontroli nad braniem rodków
odurzaj cych

• wzrasta ryzyko przedawkowania lub mierci

26
Akcesoria do u ywania narkotyków:

• do palenia, wdychania: lufka, fifka, fifa, bongo(fajka wodna),

srebro, folia

• do ylnie: sprz t, strzykawka, igła, pompka, gary, garnki, ły ka

Handlarz narkotykami: diler

Ko cowa faza działania narkotyku: zej cie, zjazd, dół

Miejsce handlu narkotykami: bajzel

Narkotyki ogólnie: towar, dragi, czady, materiał

Narkoman: pun, grzejnik

lub ze wzgl du na rodzaj za ywanych narkotyków

palacz marichuany – trawiarz, zielarz

palacz heroiny – brałniarz

za ywaj cy rodki wziewne – klejarz

Porcja narkotyku: działka, gram, giet, setka, cent, gruda, linia, cie ka,
kreska

Stan po za yciu narkotyku: kop, jazda, odlot, trzepanie, odjazd, kr cenie,

miechawa, trip

Stan zwi zany z odstawieniem narkotyku: głód, by na głodzie, skr t,

absta

Za ywa , za y narkotyk: pa , bra , przegryza , nagrza si , zapoda ,

nawali si , przychajcowa , r bn sobie, dawa w kanał, wjecha ,
puka , hukn , cykn , jara , spali , przypali , upali si , kopci ,
snifowa , zasfinowa , kira , klei si , dmucha , bucha

Zaburzenia psychiczne po za yciu narkotyków: łapa paranoje, łapa

flesze, łapa haluny, mie schizy.

25
przyjmowa coraz wi ksze dawki, pogarsza si ogólny stan zdrowia,
obni a si poziom intelektualny, istnieje du e zagro enie
przedawkowania prowadz ce do pi czki lub mierci.
Gro ne w skutkach mo e by tak e mieszanie leków z alkoholem
lub innymi rodkami.

10. STERYDY ANABOLICZNE

koks, deka, wino, metka, omka, omen, prima, te ciu

Głównym powodem za ywania sterydów jest ch zwi kszenia siły,

kondycji i poprawienia wygl du poprzez przyrost masy mi niowej.

Objawy u ycia: poprawa nastroju, przypływ energii, poczucie siły

i kondycji, zmiany skórne – plamy, zaczerwienienia, obrz k twarzy,
zaburzenia równowagi hormonalnej, nerwowo , impulsywno ,
agresywno .

Sposób za ywania: doustnie lub do ylnie.

Zwró uwag na: szybki przyrost masy mi niowej u dziecka,

nieproporcjonalny do czasu po wi conego wiczeniom na siłowni.

Długotrwałe przyjmowanie mo e prowadzi do: ci kich uszkodze

narz dów wewn trznych – w troby, nerek, serca, osłabienia pop du
płciowego, uszkodzenia chromosomów.
Sterydy powoduj tak e zaburzenia psychiczne o ró nym nasileniu, jak
rozdra nienie, nerwowo , agresj , l k, panik , urojenia prze ladowcze,
depresj z my lami samobójczymi.

(nazwy slangowe podane zostały w pisowni fonetycznej)

Nazwy slangowe zwi zane z narkotykami

24
Sposób przyjmowania: wstrzykiwanie.

BROWN SUGAR – br z, brałn – jest to odmiana heroiny, która

w ostatnich latach zyskuje niezwykł popularno . Zarówno objawy, jak
i skutki za ywania s takie same, jak w przypadku heroiny i innych
przetworów maku.

Wygl d: brunatna, ró owa lub be owa granulowana substancja

wygl dem przypominaj ca cukier lub wirek.

Sposób przyjmowania: najcz ciej wdychany jest dym, czasem

wstrzykiwana, rzadziej przyjmowana doustnie.

Objawy u ycia opiatów: zw one renice, brak reakcji renic na wiatło,

szkliste oczy, opadaj ce powieki, zmniejszone łaknienie, nudno ci
i wymioty przy pierwszych dawkach, senno , powolne wypowiedzi.

Zwró uwag na: wygl d renic, igły, strzykawki, lady nakłu

po wstrzykni ciach, lady krwi na bieli nie, a w przypadku heroiny
do palenia (brown sugar) na okopcone sreberka z folii aluminiowej,
po czekoladzie itp.

Nawet jednorazowe za ycie mo e prowadzi do: uszkodze w troby,

zaka enia wirusem HIV, ółtaczki, pi czki, mierci z przedawkowania.

9. LEKI USPOKAJAJ CE I NASENNE

dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguly, rolki, ziomki

Wygl d: tabletki, płyny.

Sposób przyjmowania: małe dawki daj poczucie odpr enia, wi ksze

powoduj senno i stan jak po upojeniu alkoholowym.

Zwró uwag na: leki, opakowania po lekach, igły, strzykawki, ampułki.

Długotrwałe u ywanie prowadzi: do uzale nienia psychicznego

i fizycznego, zwi ksza si tolerancja na leki, co oznacza, e trzeba

23
7. RODKI WZIEWNE

solwent, rozpuchol, budzio

Wygl d: kleje, rozpuszczalniki, lakiery

Sposób przyjmowania: najcz ciej wdychanie oparów z worka foliowego.

Objawy u ycia: stan odurzenia, euforii, omamy, kichanie i kaszel, katar

lub krwawienie z nosa, zapalenie spojówek, zamazana mowa,
dra liwo , niekiedy agresja, l k.

Zwró uwag na: foliowe torby, tuby kleju, smary, zapach chemikaliów
we włosach i na ubraniu, charakterystyczny zapach z ust utrzymuj cy sie
nawet kilka dni po za yciu, nas czone chustki, szmaty.

Długotrwałe u ywanie mo e prowadzi do: uszkodzenia płuc, w troby,

mózgu, niewydolno ci serca, pi czki, mierci przez uduszenie podczas
wdychania.

8. OPIATY

Opiaty s to przetwory wytwarzane z maku lekarskiego. Do tej grupy

nale mi dzy innymi: heroina, tzw. polska heroina „kompot” oraz brown
sugar

Heroina – hera, hercia, helena, proszek

Wygl d: jasny lub be owobr zowy proszek o gorzkim smaku.

Sposób przyjmowania: wstrzykiwanie.

Kompot tzw. polska heroina

Wygl d: jasny lub ciemnobr zowy płyn o wyczuwalnym słodkim zapachu

i gorzkim smaku.

22
5. LSD

kwas, kwasik, kwach, papierek, kryształek, kamyczek, trip, ejsid,

tejbs, listek, oraz nazwy własne bibułek z kolorowym nadrukiem np.
Asterix

Wygl d: malutkie bibułki z kolorowymi nadrukami, kolorowe „kamyki

do zapalniczek”, tabletki, kapsulki nas czone roztworem LSD.

Sposób przyjmowania: doustnie

Objawy u ycia: rozszerzone renice, wymioty, przyspieszona czynno

serca, podwy szone ci nienie krwi, wzrost temperatury ciała, zaburzone
postrzeganie rzeczywisto ci – widzenie d wi ków, słyszenie barw,
chwiejno emocjonalna – od euforii do depresji, omamy wzrokowe,
niekiedy l k, nawroty dozna nawet po długim czasie od zaprzestania
brania.

Długotrwałe u ywanie prowadzi do: pojawiania sie powa nych depresji,

stanów urojenia.

6. GRZYBY HALUCYNOGENNE

grzybki, psylocyby, psylki, baluny

Wygl d: ró nego rodzaju suszone grzybki o zabarwieniu od ółtawego

do czarnego z br zowym prze witem.

Sposób przyjmowania: doustnie – suszone lub surowe.

Objawy u ycia: halucynacje wzrokowe, zaburzone postrzeganie czasu

i przestrzeni, rozszerzone renice, zmiany nastroju, zupełne
wyizolowanie z rzeczywisto ci, prze ycia mistyczne, l k.

Zwró uwag na: ró nego rodzaju grzyby.

Niebezpiecze stwo za ywania: nigdy nie wiadomo jak zadziałaj , istnieje

wysokie ryzyko miertelnego zatrucia oraz przewlekłej psychozy.

21
Sposób u ycia: pali si w specjalnej fajce lub wdycha opary.

Objawy u ycia: poci ganie nosem i / lub katar, nadpobudliwo ,

gadatliwo , niepokój psychoruchowy, rozszerzone renice, poczucie
euforii, mocy, siły, osłabiony krytycyzm.

Zwró uwag na: biały proszek, a w przypadku cracku jasnobr zowe

kuleczki - „kamyki”, fajki, flakoniki, igły, strzykawki, małe foliowe torebki,
lusterka.

Długotrwałe u ycie mo e prowadzi do: stanów depresyjnych i tendencji

samobójczych, uroje prze ladowczych i l ku, stanów delirycznych,
impotencji, zakrzepów krwi, utraty przytomno ci, mierci z
przedawkowania.

4. ECSTASY

eska, bleta, piguła, oraz nazwy własne tabletek, jak UFO, Love,
Superman, Mitsubishi, Vogel, Herz, Sonne, VW.

Wygl d: białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami, ale tak e

proszek, kapsułki.

Sposób przyjmowania: doustnie.

Objawy u ycia: wzmo ona pobudliwo , wyostrzone postrzeganie

bod ców zewn trznych – kolorów, d wi ków, brak łaknienia,
przyspieszony oddech, nieadekwatne do mo liwo ci poczucie siły,
zgrzytanie z bami.

Zwró uwag na: białe i kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorami,

pop kane naczynka krwiono ne zwłaszcza twarzy po całonocnych
zabawach w dyskotekach.
Ecstasy jest za ywane najcz ciej podczas dyskotek i rozmaitych techno
party.
Nawet jednorazowe za ycie mo e prowadzi do nieodwracalnych
zmian w mózgu, zaburze w pracy nerek i w troby, mierci
spowodowanej zablokowaniem sygnałów pozwalaj cych mózgowi
kontrolowa funkcjonowanie organizmu !!!

20
zoboj tnienia. U osób za ywaj cych przetwory konopi indyjskich
w stanie obni onego nastroju mog wyst powa stany depresyjne, l ki,
a nawet psychozy.

2. AMFETAMINA

spid, proszek, proch, amfa, feta, witamina A

Wygl d: biały lub be owy proszek, tabletki, kapsułki.

Sposób u ycia: doustnie lub wstrzykiwana b d wci gana przez nos.

Objawy u ycia: przypływ energii, poczucie mocy, podwy szenie nastroju,

wzmo ona aktywno , słowotok, zaburzenia snu (bezsenno ), brak
apetytu, rozszerzone renice, przyspieszona czynno serca i oddechu,
zaczerwienienie skóry, wysypka, sucho w ustach, podwy szone
ci nienie krwi, silny niepokój, napi cie, dra liwo .
W ko cowej fazie działania zm czenie i senno .

Zwró uwag na: biały lub be owy proszek, tabletki, kapsułki, kryształki,
małe foliowe torebki, folia aluminiowa, igły, strzykawki.

Długotrwałe u ycie mo e prowadzi do: silnego uzale nienia

psychicznego, zaburze zachowania, rozwoju stanów depresyjnych
poł czonych z my lami samobójczymi, a w skrajnych przypadkach
do psychoz, pi czki i mierci.

3. KOKAINA I CRACK (odmiana kokainy)

koka, koks, gram, porcja, nieg, charlie, biała dama, witamina C.

Wygl d: krystalicznie biały proszek.

Sposób u ycia: doustnie, wstrzykiwana lub wci gana przez nos, palona
z domieszkami innych narkotyków.
kisielek, galaretka

Wygl d: białe, bezowe lub br zowe kamyki, wir sprzedawany

w woreczkach lub folii aluminiowej.

19
d oint, skr t, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa,
huana, mary ka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka.

Wygl d: zielonobr zowe li cie i nasionka, mieszanina suchych li ci

i kwiatostanów przypominaj ca troch wysuszon natk pietruszki albo
majeranek.

Sposób u ycia: najcz ciej do palenia w postaci własnor cznie

zrobionych skr tów.

Niezwykle mocna odmiana marichuany uprawiana jest w specjalnych

warunkach:
hasz, grudka, czekoladka, afgan, kloc, plastelinka, kostka.

Wygl d: br zowe i czarne kulki lub kostki, cienkie paski.

Sposób u ycia: najcz ciej palony, mo e by tak e dodawany

do potraw.

Wygl d: zielonobr zowy olej sprzedawany w małych fiolkach

lub poduszeczkach.

Sposób u ycia: najcz ciej stosowany jako dodatek do papierosów lub

skr tów z marichuan .

OBJAWY U YCIA KONOPII:

euforia, gadatliwo , poczucie odpr enia, zaburzenia koordynacji

ruchowej, zwi kszona wra liwo na wiatło i d wi k, obni ona
koncentracja, trudno w zapami tywaniu, nagłe napady miechu,
chichot, zwi kszony apetyt, przekrwione oczy, kaszel, czasem spadek
nastroju, zamkni cie w sobie, milczenie.

Zwró uwag na: słodkaw wo oddechu, włosów i ubra ,

zielonobr zowe li cie i nasionka, nagłe zainteresowanie hodowl ro lin,
fifki, fajki, bibuł papierosow .
Długotrwałe u ycie mo e prowadzi do: zaburzonej oceny sytuacji,
spadku koncentracji uwagi, obni onej sprawno ci w prowadzeniu
pojazdów, przewlekłego zapalenia oskrzeli i krtani, astmy, ogólnego

18
Uzale nienie

Według ekspertów wiatowej Organizacji Zdrowia, uzale nienie

to stan charakteryzuj cy si zmianami zachowania i innymi reakcjami,
do których nale y konieczno przyjmowania substancji w sposób ci gły
lub okresowy, w celu do wiadczenia ich wpływu na psychik , a niekiedy
aby unikn przykrych objawów towarzysz cych brakowi substancji.

Substancje psychoaktywne

Przez substancje psychoaktywne rozumie si substancje chemiczne

pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, które maj zdolno
wywoływania dora nych zmian w stanie psychicznym ludzi i zwierz t,
a tak e w ich zachowaniu.
Nale do nich przede wszystkim alkohol, nikotyna, ró norodne
substancje okre lane potocznie jako narkotyki oraz niektóre leki,
na przykład nasenne lub uspokajaj ce.

W definicjach substancji psychoaktywnych akcentowane s przede

wszystkim dwie ich wła ciwo ci:

• dora nego modyfikowania niektórych funkcji organizmu

• oraz wywoływania uzale nienia

Substancje psychoaktywne to z medycznego punktu widzenia

substancje farmakologicznie czynne. Maj one zdolno do przerywania
lub modyfikowania przeka nictwa chemicznego pomi dzy neuronami,
czyli podstawowymi komórkami układu nerwowego człowieka. W ten
sposób działaj na układ nerwowy (OUN) oraz przez nerwy obwodowe
na inne organy wewn trzne.

Rodzaje substancji psychoaktywnych – narkotyków.

1. KONOPIE INDYJSKIE.

Marichuana, haszysz, skun, olej haszyszowy to wyst puj ce w ró nej

postaci przetwory konopii indyjskich:

17
 Warsztaty:

Profilaktyka uzale nie – narkotyki.

Sekty.
- 15 -
Kierowanie rozmow w czasie spotka z grup rodziców

sprawd ile czasu uczestnicy s gotowi na nie po wi ci

staraj si przestrzega zawartego kontraktu
kontroluj czas
wyra nie przedstaw swoje stanowisko w sprawie sposobu
porozumiewania si
nie pozwól na zdominowanie spotkania przez osoby nazbyt
gadatliwe, ograniczaj ich czas wypowiedzi
nie pozwól przemawia rodzicowi w imieniu rodziców
(„my rodzice...”) – odwołaj si do kontraktu
poka , e liczy si ka dy rodzic
nie lekcewa rodziców
nie przerywaj niegrzecznie rodzicowi „gadule”
nie pozwalaj na zdominowanie spotkania jednemu rodzicowi
b d stanowczy i jednoznaczny
je li nie musisz nie krytykuj
rodzice oczekuj od ciebie na spotkaniu dyscypliny
to nauczyciel – wychowawca odpowiada za spotkanie
unikaj rozwi za nie satysfakcjonuj cych wszystkich rodziców –
takich jak głosowanie, losowanie

...i inne dobre rady dla nauczyciela – wychowawcy

postaraj si rozpozna , którego z rodziców zdanie liczy si

szczególnie w grupie rodziców
postaraj si uaktywni rodziców, którzy milcz , proponuj c im
prac w zespołach
nie mo esz pozwoli rodzicom na osobiste ataki wobec siebie
mobilizuj rodziców do zaj cia si spraw , a nie osobami
unikaj pos dzenia o tworzenie koalicji z niektórymi rodzicami
unikaj roli s dziego rozstrzygaj cego, która ze stron ma racj
b d mediatorem
zawsze dbaj o dobr atmosfer
pami taj - to ty jeste gospodarzem spotkania

- 14 -
 nie udzielaj rodzicowi rad, tylko opisz co dzieje si z dzieckiem
w szkole, klasie stosuj c konkretne przykłady
uwa nie wysłuchaj uwag rodzica, zapytaj o zachowanie dziecka
w domu
zapytaj rodzica, jak on rozumie trudno ci dziecka
wspólnie z rodzicem ustal plan działania dotycz cy pomocy
dziecku i pracy z nim
ka de spotkanie zako cz pozytywnym stwierdzeniem
nie pozwól rodzicowi na scedowanie pomocy dziecku na ciecie,
szkoł

Propozycja pisemnej informacji dla rodziców o post pach ucznia

Imi i nazwisko dziecka: Kuba Kowalski Data: 16 listopada 2006 r.

Oceny od 1 wrze nia

Przedmiot 2006 do 16 listopada rednia ocen
2006
3.8
J zyk polski 4,3+,4, 4,3
J zyk angielski 3,3,4,5,4,4,5 4
Matematyka 5,4,5,5,5,4,5 4.8
Informatyka 5,6,5,5,5 5.2
Historia 5,5,6,5 5.2
Biologia 4,3,4,3,3 3.4
Geografia 5,5,6,5, 5.2
Muzyka 5,4 4.5
Technika 5,6,5,5 5.3
Religia / Etyka 5,6,6 5.7
Wychowanie fizyczne 5,6,5,5 5.3
Osi gni cia: poprawa z gramatyki j. angielskiego (!!!), bardzo dobra
praca z historii, ogólnie bardzo dobre i dobre wyniki ze wszystkich
przedmiotów, systematyczne odrabianie prac domowych, wzorowe
pełnienie skarbnika klasy, dobre stosunki z kolegami.
Zadania na najbli szy okres: poprawa ocen z biologii i j. polskiego
(ortografia), bardziej staranne prowadzenie zeszytów.
Zachowanie: Kuba jest kulturalny, grzeczny, nie sprawia problemów
wychowawczych, wykonuje polecenia nauczyciela.
Anna Malinowska

- 13 -
 planem wychowawczym klasy w danym roku szkolnym
zapoznanie rodziców z zasadami przeprowadzenia sprawdzianu
w klasach VI, egzaminu gimnazjalnego i matury

Zasady gwarantuj ce dobre poprowadzenie wywiadówki

termin spotkania powinien by podany odpowiednio wcze nie

godzina rozpocz cia powinna by dogodna dla mo liwie najwi kszej
liczby rodziców
zaanga owanie uczniów w przygotowania do spotkania
wychowawcy z ich rodzicami
przygotowanie sali w sposób sprzyjaj cy integracji i współpracy
ustali list spraw do załatwienia na spotkaniu
porz dek spotkania powinien tworzy logiczn cało
nale y posługiwa si j zykiem prostym i zrozumiałym dla
wszystkich rodziców
spotkanie nale y rozpocz informacj o post pach i osi gni ciach
klasy
mówi o klasie „moja klasa”
sprawy trudne nale y przedstawi w sposób obiektywny poddaj c je
ocenie i dyskusji
mo na zorganizowa wystaw prac wszystkich uczniów
na koniec spotkania nale y przedstawi rodzicom ogłoszenia
organizacyjne, porz dkowe, nale y ustali termin kolejnego
spotkania
na koniec nale y zarezerwowa czas na spotkania indywidualne
z rodzicami w odpowiednio przygotowanym miejscu

Trudne rozmowy z rodzicami

nale y zacz rozmow z rodzicem od tego, co dobre

- poinformuj rodzica o mocnych stronach dziecka
- o jego poprawnym zachowaniu
- o pozytywnych, najmniejszych zmianach w obszarze
szkolnego funkcjonowania
nie mów rodzicowi czego dziecko nie zrobiło, ale powiedz co
dziecko powinno zrobi by zmniejszy lub wyeliminowa trudno ci

- 12 -
Zasady dotycz ce spotka nauczyciela – wychowawcy z rodzicami

nale y zadba , aby program spotkania nie był zbyt ubogi ani zbyt
bogaty
nale y zarezerwowa czas na rozmowy indywidualne
unika nale y zbyt długich wyst pie (nie czytaj z kartki)
zach caj rodziców do zadawania pyta
zwracaj uwag na reakcje niewerbalne rodziców
uwa nie nale y słucha tego, co mówi rodzice
staraj si przyku uwag rodziców

Formy współpracy nauczyciela – wychowawcy z rodzicami

• spotkania z rodzicami przynajmniej dwa razy w semestrze

• dy ury konsultacyjne co najmniej jeden raz w miesi cu
• pisemne informacje w sprawach dotycz cych uczniów
• pisemne wezwania rodziców w sprawach niecierpi cych zwłoki
• wizyty w domach wychowanków
• organizowanie zaj integracyjnych np. pikniki, wycieczki po bliskiej
okolicy
• organizowanie imprez z udziałem uczniów i ich rodziców
• udział rodziców w ró nych formach pracy szkoły
• organizowanie szkole w formie warsztatów w celu doskonalenia
umiej tno ci wychowawczych rodziców
• informowanie rodziców o usługach wiadczonych przez instytucje
działaj ce na rzecz dziecka i rodziny
• zaproszenie rodziców do współtworzenia i opiniowania planów
wychowawczych i profilaktycznych klasy
• wybór i praca „Trójek klasowych”
• wybór i praca w Radzie Szkoły
• pomoc w organizacji sali lekcyjnej
• udział rodziców w zaj ciach otwartych

Obowi zki nauczyciela – wychowawcy we współpracy z rodzicami

zapoznanie rodziców ze Statutem szkoły

zapoznanie rodziców z programem wychowawczym i profilaktycznym
szkoły
zapoznanie z programem rozwoju szkoły
przedstawia rodzicom kryteria ocen zachowania oraz WSO

- 11 -
List do Rodziców w ostatnim tygodniu wakacji

W li cie skierowanym do Rodziców w ostatnim tygodniu wakacji

nauczyciel – wychowawca powinien zawrze nast puj ce informacje:

• jak mo na w czasie wakacji nadrobi braki z poszczególnych

przedmiotów
• jakie rzeczy b d potrzebne w nowym roku szkolnym
• jaki strój obowi zuje w szkole (tak e na lekcjach w-f)
• jak rodzice mog zaanga owa si w ycie klasy
• jakie b d wymagania w nowym roku szkolnym
• jaki b dzie program nauczania
• jakie podr czniki b d potrzebne
• jakie zwyczaje b d obowi zywały w klasie
• opisz zachowanie wymagane od uczniów i kary, jakie b d
stosowane
• podaj numer telefonu

Czynno ci, które nale y wykona , przygotowuj c ka de zebranie z

udziałem rodziców

• opracowanie programu spotkania

• ustalenie czasu, terminu i miejsca
• zawiadomienie rodziców (najlepiej pisemne) z odpowiednim
wyprzedzeniem (około dwóch tygodni)
• przygotowanie potrzebnych materiałów
• przypomnienie rodzicom o zebraniu na kilka dni przed jego terminem
(telefonicznie lub za po rednictwem dzieci)
• przygotowanie z pomoc uczniów sali, w której spotkanie si
odb dzie (stoły powinny by ustawione w taki sposób aby rodzice
widzieli siebie i nauczyciela np. prostok t, podkow )
• stworzy atmosfer sprzyjaj c dobrym relacjom

- 10 -
 Klaryfikacja

To wypowied zbieraj ca wa ne informacje zebrane w trakcie rozmowy

z rodzicem, to ustalenia wynikaj ce z przeprowadzonej rozmowy.

Negocjacje – elementy

Przeniesienie perspektywy problemu, z którym przychodzi rodzic na

płaszczyzn „wspólnej sprawy” nauczyciela – wychowawcy i rodzica
ucznia.

Zasady dobrego spotkania z rodzicami

List zapraszaj cy rodziców na spotkanie

List zapraszaj cy rodziców na spotkanie nauczyciel – wychowawca

powinien napisa 2 tygodnie przed planowanym spotkaniem. List nale y
skierowa do obojga rodziców. Kilka dni przed dat spotkania nale y
poprosi uczniów o przypomnienie rodzicom terminu zebrania.

Włocławek 05.09.2006 r.

Szanowni Pa stwo Maria i Jan Kowalscy

Nazywam si Anna Malinowska i jestem now wychowawczyni klasy

IV a. Chciałabym Pa stwa serdecznie zaprosi na spotkanie w dniu 15
wrze nia (pi tek) o godz. 17:00 w budynku naszej szkoły, w sali nr 8.
Bardzo mi zale y na Pa stwa obecno ci, poniewa chciałabym jak
najszybciej pozna wszystkich Rodziców moich uczniów.
W czasie zebranie przedstawi Pa stwu zadania, przed którymi stoj
dzieci w tym roku szkolnym. Przeka tak e informacje o dodatkowych
zaj ciach, kołach zainteresowa oraz wycieczkach zaplanowanych na
pierwsze półrocze. Program spotkania z Pa stwem jest bogaty, wi c
potrwa około półtorej godziny.
Jeszcze raz serdecznie Pa stwa zapraszam i licz na Pa stwa
obecno .
Z powa aniem
Anna Malinowska

-9-
Umiej tno ci interpersonalne przydatne w budowaniu relacji
nauczyciel – wychowawca – rodzic

Umiej tne słuchanie

Skupienie własnej uwagi na rozmówcy, utrzymywanie kontaktu

wzrokowego, swobodna postawa ciała oraz reagowanie w taki
sposób, eby rozmówca wiedział, e go słuchamy

Komunikat „JA”

Wypowiadanie opinii, uwag, stwierdze przez pryzmat własnych

odczu i emocji, np.: „Nie lubi gdy mówisz do mnie
podniesionym głosem”. Unika si w ten sposób oceny,
os dzania i etykietowania innych.

Zach canie do rozmowy

Mo emy zach ca poprzez okazanie, e słuchamy, e jeste my

zainteresowani rozmow . Mo emy u ywa stwierdze : „prosz
mówi dalej”, „to bardzo interesuj ce”, „słucham z uwag ”,
„to wa ne, co pan mówi”. Przydatne s równie pytania otwarte,
np. „prosz opowiedzie co wi cej”.
Nale y wystrzega si zadawania pyta typu „Dlaczego?”

Parafraza

Mówimy o tym, co usłyszeli my od rodzica. Sprawdzamy w ten

sposób czy dobrze go rozumiemy, budujemy równie
porozumienie. Np., je eli dobrze zrozumiałam Karol ma
problemy ze zrozumieniem polecenia”. Parafrazowanie polega
na powtórzeniu w skrócie i za pomoc podobnych słów tego,
co powiedział rozmówca.

Odzwierciedlenie

Wymaga umiej tno ci empatycznych i skupienia du ej uwagi na

rozmówcy. Polega na przekazaniu rozmówcy informacji
dotycz cej tego jak rozumiemy jego uczucia, np.: „My l ,
e zachowanie syna bardzo pani martwi.”

-8-
Oczekiwania rodziców

• oczekuj bie cej informacji o post pach dziecka oraz

o ewentualnych problemach
• oczekuj bie cej informacji o ocenach dziecka oraz
wskazówek, jak pracowa z dzieckiem
• licz na rad i pomoc nauczyciela w rozwi zywaniu problemów
dydaktycznych i wychowawczych
• oczekuj od nauczyciela fachowej wiedzy w formie szkole ,
prelekcji zorganizowanych dla rodziców w miar ich potrzeb
• oczekuj zrozumienia, wsparcia, a nie obarczania ich
odpowiedzialno ci za kłopoty dziecka
• pragn mie poczucie wpływu na to, co dzieje si z ich
dzieckiem w klasie, szkole
• oczekuj otwarto ci na sugestie i pro by
• oczekuj szczero ci, taktu
• oczekuj poszanowania swoich uczu
• oczekuj aby zastrze enia dotycz ce ich samych i ich dzieci
nie były zgłaszane w obecno ci innych osób

Oczekiwania nauczyciela – wychowawcy wobec rodziców

• oczekuj cz stszych kontaktów w sprawach dziecka

• rezygnacji z krytyki szkoły, podwa ania autorytetu na rzecz
autentycznej współpracy
• zaanga owania w podejmowanie jakichkolwiek działa
• zainteresowania nauk dziecka w sytuacji, gdy dziecko osi ga
pozytywne wyniki
• aktywno ci podczas zebra
• konsekwencji w post powaniu i pracy z dzieckiem
• zrozumienia dla obiektywnych przeszkód
• doceniania pracy i zaanga owania nauczycieli

-7-
• okre lenie działa , które b d wiadczy o znaczeniu tych warto ci
dla społeczno ci szkolnej oraz o koncentrowaniu wokół nich
aktywno ci szkoły
• stworzenie programu działa rodziców
• ci głe doskonalenie i ewaluacja programu

Przyczyny braku dobrej współpracy mi dzy nauczycielem

wychowawc i rodzicami.

Po stronie rodziców:

• brak zaufania do nauczyciela

• brak czasu i miejsca do spotka z nauczycielem
• strach przed odpowiedzialno ci
• niepokój i l k przed krytyk
• brak wiary w szczere intencje nauczyciela
• zła organizacja spotka
• poni anie, naruszanie godno ci
• brak realnego wsparcia ze strony wychowawcy
• boj si urazi nauczyciela
• obni anie poczucia warto ci

Po stronie nauczyciela – wychowawcy

• lekcewa enie przez rodziców

• l k przed naciskiem rodziców
• brak zainteresowania współprac
• brak realnego wpływu na post powanie rodziców wobec
własnych dzieci
• agresywne zachowania rodziców
• l k przed spotkaniami z grup rodziców
• brak zaanga owania ze strony rodziców
• brak miejsca i czasu na rozmow
• brak pozytywnych reakcji ze strony rodziców na zaanga owanie
nauczyciela
• wypalenie zawodowe
• obiektywne trudno ci uniemo liwiaj ce autentyczny kontakt

-6-
 Ustawa z dnia 7 wrze nia 1991 r. o systemie o wiaty

• Art. 1. system o wiaty zapewnia w szczególno ci:

2) wspomaganie przez szkoł wychowawczej roli rodziny
• Art. 13. 1. szkoła i placówka publiczna umo liwia uczniom
podtrzymywanie to samo ci narodowej, etnicznej, j zykowej
i religijnej, a w szczególno ci nauk j zyka oraz własnej historii
i kultury.
• Art. 14.b rodzice dziecka s obowi zani dopełni czynno ci
zwi zanych ze zgłoszeniem dziecka do przedszkola lub oddziału
przedszkolnego w szkole podstawowej, a tak e regularne
ucz szczanie dziecka na zaj cia
• Art.16.1. Na wniosek rodziców nauk w szkole podstawowej mo e
tak e rozpocz dziecko, które przed dniem 1 wrze nia ko czy
6 lat, je eli wykazuje psychofizyczn dojrzało do podj cia nauki
w szkole.
• Art.18. Rodzice dziecka podlegaj cego obowi zkowi szkolnemu s
obowi zani do:
1. dopełnienia czynno ci zwi zanych ze zgłoszeniem dziecka
do szkoły
2. zapewnienia regularnego ucz szczania dziecka na zaj cia
szkolne
3. zapewnienia dziecku warunków umo liwiaj cych
przygotowanie si do zaj szkolnych
4. zapewnienia dziecku realizuj cemu obowi zek szkolny poza
szkoł , warunków nauki
5. powiadamiania organów gminy o formie spełniania
obowi zku szkolnego lub obowi zku nauki przez młodzie
w wieku 16-18 lat i zmianach w tym zakresie.
• Art. 54.1. Rada rodziców mo e wyst powa do organu
prowadz cego szkoł lub placówk , organu sprawuj cego
nadzór pedagogiczny, dyrektora, rady pedagogicznej oraz
szkoły lub placówki z wnioskami i opiniami dotycz cymi
wszystkich spraw szkoły lub placówki.

Procedura aktywizowania rodziców do współpracy:

• przedstawienie celów wspólnej pracy

• opracowanie wspólnych warto ci, które s istotne z punktu widzenia
pracy w szkole

-5-
 „Współpraca nauczyciela – wychowawcy z rodzicami.”

Akty prawne dotycz ce współpracy szkoły z rodzicami.

Status prawny rodziców:

Konstytucja RP

• Artykuł 48: „rodzice maj prawo do wychowania dzieci zgodnie

z własnymi przekonaniami”
• Artykuł 53: „rodzice maj prawo do zapewnienia dzieciom
wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi
przekonaniami

Kodeks rodzinny i opieku czy – stan prawny na 10. 05. 2002 r.

„Władza rodzicielska”

• Art. 92 – dziecko pozostaje a do pełnoletno ci pod władz

rodzicielsk
• Art. 95 §1 – władza rodzicielska obejmuje w szczególno ci
obowi zek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad
osob i maj tkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka
§ 3 – władza rodzicielska powinna by wykonywana
tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes
społeczny
• Art. 96 – rodzice wychowuj dziecko pozostaj ce pod ich
władz rodzicielsk i kieruj nim. Obowi zani s troszczy
si o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowa
je nale ycie do pracy dla dobra społecze stwa odpowiednio
do jego uzdolnie .
• Art. 100 § 1 – s d opieku czy i inne organy pa stwowe
obowi zane s udziela pomocy rodzicom, je eli jest ona
potrzebna dla nale ytego wykonywania władzy rodzicielskiej.
• Art. 111 § 1 – je eli władza rodzicielska nie mo e by
wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo je eli rodzice
nadu ywaj władzy rodzicielskiej lub w sposób ra cy
zaniedbuj swe obowi zki wzgl dem dziecka, s d
opieku czy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej mo e by orzeczone tak e
w stosunku do jednego z rodziców.
Spis tre ci

„Współpraca nauczyciela – wychowawcy z rodzicami.” 4

Umiej tno ci interpersonalne przydatne w budowaniu relacji

nauczyciel – wychowawca – rodzic 8

Warsztaty: Profilaktyka uzale nie – narkotyki. Sekty. 16

„Dziecko z rodziny dysfunkcyjnej” 43

„Zaj cia integracyjne w klasie – ich rola i znaczenie

w procesie wychowania.” 55

„Mi dzyszkolny Zespół Wychowawców”. 62

Kształtowanie kariery yciowej osoby niepełnosprawnej

wspomagane poradnictwem zawodowym. 77

Funkcjonowanie dziecka z niepełnosprawno ci

intelektualn w stopniu lekkim
w klasie szkolnej na podstawie bada własnych 80

Wskazówki do pracy z dzieckiem z uszkodzonym słuchem

w klasie integracyjnej 85

Praca z dzieckiem upo ledzonym 93

DIAGNOZA KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA
WYCHOWANIE AGRESJA I PRZEMOC
PROFILAKTYKA STRES
RODZINA UCZUCIA I EMOCJE
OPIEKA UMIEJ TNO CI WYCHOWAWCZE
TERAPIA PEDAGOGICZNA PRACA Z KLAS , GRUP
SOCJOTERAPIA WYCHOWAWCZ

MATERIAŁY WYPRACOWANE NA WARSZTATACH

METODYCZNYCH

o Współpraca nauczyciela – wychowawcy z rodzicami.

o Profilaktyka uzale nie . Sekty.

o Dziecko z rodziny dysfunkcyjnej.

o Zaj cia integracyjne w klasie, grupie wychowawczej.

o MI DZYSZKOLNY ZESPÓŁ WYCHOWAWCÓW

Opracowanie: mgr Ewa D browska - Prus

Włocławek 2005 / 2006