3.

SINIFLAR

TÜRKÇE DERSİ
ÇALIŞMA FASİKÜLÜ 1
 DOĞA VE EVREN
Zıt Anlamlı Kelimeler:
Zıt Anlamlı Kelimeler: Karşıt kavramları karşılayan, birbirleriyle çelişen
anlamlar içeren sözcüklere “zıt anlamlı sözcükler” denir.
Örnek-1: büyük-küçük
Büyük bir ev aldık.
Ayakkabılarım bana küçük geliyor.

NOT:

Tüm kelimelerin zıt anlamlısı yoktur.

Eylemlerde de durum aynıdır. Bir eylemin
olumsuzu o eylemin karşıtı sayılmaz.
Mesela “sevinmek” karşıtı sevinmemek
değil “üzülmek”tir.

Örnek-2: uzun-kısa

Uzun boylu olmak için sağlıklı beslenmelisin.

Kısa saçın bakımı çok kolay.

1
1) Aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlarını karşılarındaki kutucuklara
yazınız.
galip ağır
önce evet
doğal bolluk
medeni çekmek
hatırlamak dağınık
bekar tekil
bulanık acemi
düşmek atılgan

2) Aşağıdaki cümleleri karşıt anlamlarıyla tamamlayınız.

 Yaş pastayı mı seversin kuru pastayı mı seversin?
 Oyun odanız düzenli mi yoksa …………………………………………………..?
 Sınavın kötü mü geçti ………………………………………………………?
 Köye gündüz mü gideriz yoksa…………………………………………………?
 Bu yiyecekler doğal mı yoksa …………………………………………?
 Masayı itelim mi yoksa ………………………………………. ?
 Çok hızlı sürüyorsun biraz …………………………………...kullan.
 Sabah hava çok sıcak, akşam ise çok …………………………….. oluyor.
 Güneş doğudan doğar, …………………………… batar.
 Önce kolay soruları, sonra ise ……………………. soruları çözmelsin.
 Kirli elbiselerini çıkardı, ……………………………… elbiselerini giydi.
3) Verilen kelimelerin zıt anlamını kullanarak bir cümle yazınız.
“Tüketici”………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

“Çoğul”…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2
4) Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını kullanarak
yeni bir cümle yazınız.

 Uzun boylu olduğum için kitapları kolay alıyorum.

ÖRNEK
 Kısa bir süre önce geldim.

 Ömer çalışkan olduğu için bu soruyu doğru yaptı.

 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 Lale hızlı yürüdü. Bu nedenle okula erken ulaştı.

 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 İyi oynayan galip olur.

 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 Onu sert bir şekilde uyardım. Her gün geç geliyordu.

 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 İleride kalın ve uzun ağaçların olduğu bir orman göreceksin.

 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 Yaramaz köpek ıslak zeminde kayıp yere düştü.

 ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3
Eş Anlamlı Kelimeler:
Yazılış ve okunuşları bakımından farklı fakat anlamca aynı olan
kelimelere “eş anlamlı kelimeler” denir. Eş anlamlı kelimeler, genel
olarak aynı anlama gelen, birbirlerini birebir karşılayabilen ve
birbirlerinin yerine kullanılabilen kelimeler olarak da ifade edilebilir. Eş
anlamlı kelimelerin bir diğer adı “anlamdaş” dır.
Örnek-1: cevap-yanıt
Bu soruya kim cevap vermek ister?
Lütfen sen yanıtlar mısın?

NOT:

Fakat bazı durumlarda eş anlamlı kelimeler

birbirinin yerini tutamaz: “kara bahtlı” kelime
grubunda “kara” kelimesinin yerine “siyah”
kelimesini kullanamayız.

Örnek-2: hediye- armağan

Bana bir saat hediye etti.
Armağan benim en yakın arkadaşım.
.

4
 1) Aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlarını (anlamdaş) karşılarına yazınız.

Öğretmen Misafir
Tutsak Öğrenci
Mektep Vazife
Beyaz Sonbahar
Siyah Doğa
Cevap Ulus
Yoksul Sözcük
Yurt Fayda
Sene Sınıf
İhtiyar Doktor

2 ) İlk sütunda verilen kelimelerin eş anlamlısını bularak boyayınız.

YOKSUL Zengin Fakir Akıl

DÜŞ Rüya Uyku İstek
YAZIM İmla Kıymet Dilbilgisi
ÖĞÜT Konuşma Nasihat İstek
YEMİN Ant Yasa Dilek
KIYAFET Etek Giysi Pantolon
ŞEHİR Kent Yurt Vatan
YÖN Doğu Batı Taraf
DOĞA Mevsim Güneş Tabiat
ACELE Tez Yavaş Hareketli

3) Verilen kelimelerin eş anlamını kullanarak bir cümle yazınız.

Doğa:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Onarım:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Yüzyıl: :…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Kuşku: :……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Sonbahar: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Sağlık: :………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5
Eş Sesli Kelimeler (Sesteş):
Aynı şekilde yazılıp okunan, dolayısıyla da ses bakımından birbirinin
aynısı olan; ancak anlamları birbirinden tamamen farklı olan sözcükler
arasındaki anlam ilişkisine “eş sesli kelimeler” diğer bir ifade ile
“sesteş kelimeler” adı verilir.
Örnek-1:

Dedem kaz besliyor.

Tarlayı kazıyoruz.
Örnek-2:

Birazcık yüzün gülsün.

Rüzgâr esince burnuma gül kokusu geldi.
Örnek-3:

Bu yaz nereye gideceksin?

Söylediklerimi defterine yaz

6
1) Verilen eş sesli kelimeler ile cümleler oluşturunuz.
Ben çayımı soğuk içerim.
Çay
Bu çay yazın akmıyor.

Saz

At

Yaz

Bağ

Ekmek

Ocak

Gül

Yüz

7
 KİM DAHA İYİ GÖRÜYOR
Adamın biri, ilk defa gittiği küçük bir kasabada şaşkın şaşkın
gezindikten sonra yol kenarında duran bir arabanın yanına sokulmuş ve
arka koltukta tek başına oturan çocuğa:
-Buraların yabancısıyım, demiş. Parkın hemen yanı başındaki fırını
arıyorum, çok yakın olduğunu söylediler.
Çocuk, arabanın penceresine iyice açtıktan sonra:
-Ben de buraya ilk defa geliyorum. Ama sağ tarafa gitmeniz gerekiyor
herhalde.
Adam çocuğun da yabancı olmasına rağmen bunu nasıl anladığını
sormuş ister istemez. Çocuk:
-Ihlamur çiçeklerinin kokusunu duyuyor musunuz? Kuş cıvıltıları da
oradan geliyor zaten, diye gülümsemiş.
-İyi ama bunların parktan değil de tek bir ağaçtan gelmediği ne
malum?
-Tek bir ağaçtan bu kadar yoğun koku gelmez. Üstelik manolyalar da
katılıyor onlara. Hem biraz derin nefes alırsanız, fırından yeni çıkmış
ekmeklerin kokusunu duyacaksınız.
Adam, gözlerini hafifçe kısarak denileni yaptıktan sonra, cebinden bir
kâğıt para çıkartıp teşekkür ederken fark etmiş çocuğun gözleri ile ilgili
bir problemi olduğunu. Çocuk ise, konuşurken bir anda sözlerini yarıda
kesmesinden anlamış, adamın kendisini fark ettiğini.
-Üç yıl önce bir kaza geçirmiştim, görmeyi o kadar çok özledim ki
sizinkiler sağlam öyle değil mi?
Adam çocuğun tarif ettiği yerde bulunan fırına yönelirken:
-Artık emin değilim, demiş. Emin olduğum tek şey, benden iyi
gördüğündür.
Komisyon

(Metne göre soruları cevaplayınız.)

1. Adam neden şaşkın şaşkın gezmektedir?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Sizce çocuk fırının yerini nasıl anlamıştır?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. Çocuk adamın kendi durumunu anladığını, nasıl fark etmiştir?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4. Metnin ana düşüncesi nedir?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
8
5) Hikâye haritasını oluşturunuz.

ANA KARAKTERLER

ZAMAN HİKÂYENİN ADI YER

OLAY

6)“Kim Daha İyi Görüyor” metninde geçen eş anlamlı, zıt anlamlı, eş

sesli kelimelere birer örnek bulup yazınız.
Eş anlamlı:

Zıt anlamlı:

Eş sesli:
9
 7) Yazar siz olsaydınız “KİM DAHA İYİ GÖRÜYOR” adlı metnin
başlığını ne koyardınız?

8) Yönder Okulu Aylara Göre Ağaç Ekim Sayısının Çetele Tablosu

Ağaç
Ekilen Ağaç Sayısı
Ekilen Aylar

Eylül

Ekim

Kasım

Aralık

Not: Aşağıdaki ilk soruları yukarıdaki çetele tablosuna göre

cevaplayınız.

a) Yönder Koleji Öğrencileri en çok hangi ayda ağaç ekmiştir?

b) Yönder Koleji Öğrencileri en az hangi ayda ağaç ekmiştir?

c) Yönder Koleji Öğrencileri, Ekim ve Kasım aylarında toplam kaç ağaç

ekmiştir?

d) Aşağıya ekilen ağaç sayılarını aylara göre büyükten küçüğe doğru

sıralayınız.

10
 YAZ
Benim adım Gül papağanımın adı Yaz. Yaz’ın siyah, beyaz tüyleri var.
Sabahları erken kalkar. Minicik gözlerini açıp kapatarak etrafa bakış
atar.
Kafesini açınca garip davranır biraz. Önce perdeye konar. Sonra
mutluluktan başlar şarkı söylemeye. Neşeli sesler çıkarır, “günaydın”
der bizlere.
Evimizin güzel kuşu konuşmayı da öğrendi. Bu akşam omzuma konup iki
kez “ Beren, Beren” dedi.
Pınar Türker
(Metne göre soruları cevaplayınız.)
1) Metinde geçen zıt anlamlı kelimeleri yuvarlak içine alınız.
2) Metinde geçen eş sesli kelimelerin altını kırmızı kalemle çiziniz.
3) Metinde geçen eş anlamlı kelimelerin üzerine yıldız çiziniz.
4) Gül’ün papağanı Yaz gibi papağanların hayatını anlatan bir
belgesel çekiliyor. Sizden bu belgesel için bir afiş tasarlamanız
isteniyor. Verilen alanı kullanarak bir afiş tasarlayınız.

11