Professional Documents
Culture Documents
ميكانيك النقطة المادية 3
ميكانيك النقطة المادية 3
( )
- - - - -0- - 1- - - - -
LMD / PHYSIQUE-1-/ .- .-
( )
100
( ! " # $ )
% $ &'
(( )( *( )( )
( & + ,'
.- .-
' & / &
Formules de dérivation 1
Formules de dérivation
. /1
: v= ( x) u= ( x) c
( )
1/ x n ' = nx n 1
2/ ( x )' = 2 1 x 3/ ( sin x ) ' = cos x
1 1
4 / ( cos x ) ' = sin x 5/ ( tx ) ' = 6 / ( ctgx ) ' =
cos 2 x sin 2 x
1 -1
7 / ( arcsin x ) =
'
2
(x 1) 8 / ( arccos xx ) =
'
2
(x 1)
1- x 1- x
1 -1
9 / ( arctgx ) = 10 / ( arcctgx ) =
' '
1 + x2 1 + x2
( ) ( )
' '
11/ a x = a x ln x 12 / e x = e x
1 1 log a e
13/ ( ln x ) = (x 0) 14 / ( log a x ) = (x 0)
'
= 0, a
x x ln a x
15/ ( shx ) = chx 16 / ( chx ) = shx
' '
1 1
17 / ( thx ) = 18 / ( cthx ) =
' '
ch 2 x sh 2 x
1 1
19 / ( Arshx )' = 2
20 / ( Archx )' = 2
(x 1)
1+ x x 1
1 1
21/ ( Arthx ) =
'
1 x2
(x 1) 22 / ( Arcthx )' =
x 2
1
(x 1)
Formules d’intégration
. /1
. C f ( x ) dx = F ( x ) + C : F ( x) = f ( x)
'
/
. A Af ( x ) dx = A f ( x ) dx /
f1 ( x ) ± f 2 ( x ) dx = f1 ( x ) dx ± f 2 ( x )dx /
f ( u ) du = F ( u ) + C u= ( x) f ( x ) dx = F ( x ) + C /
1
(a 0) $ % f ( ax + b ) dx = F ( ax + b ) + C ! "#
a
. /2
n 1
x
I/ x n dx = + C, n 1
n +1
dx
II / = ln x
x
dx 1 x 1 x
III / 2 2
= arctg + C = arcctg + C (a 0)
x +a a a a a
dx 1 x a
V/ = ln + C (a 0)
2
x a 2
2a x + a
dx 1 x+a
2 2
= ln +C (a 0)
a x 2a a x
dx
VI/
2
= ln x + x 2 + a + C (a 0)
x +a
dx x x
VI / = arcsin + C = arccos +C (a 0)
a 2
x 2 a a
ax
VII / a x dx = + C (a 0) ; e x dx = e x + C
ln a
VIII / sinxdx = cosx + C
IX / cosxdx = sin x + C
dx x
XIII / = ln tg + + C = ln tgx + sec x + C
cos x 2 4
XIV / shxdx = chx + C
XV / chxdx = shx + C
dx
XVI / = thx + C
ch 2 x
dx
XVII / = cthx + C
sh 2 x
.+*-61AB* $0C(D /3
:CBD+ ;$< =+ >? @0 ;$A),. 6 B4)8 /
& J ()KL. MN9 O P;,)Q+ M. C BHBI ;$A)+ t #$% x = ( t ) EFG
: R>H
f ( x ) dx = f ( t ) ' ( t ) dt (1)
=>K (1) P5 47. @0 @G Y. Z;[N. R>H #$D9 M. B. 5 $)U VNW X;DG
.=+ >). \$Q9
:@YNY,. 6 B4)8^ /]
x = a sin t +R,W EFG & a 2 x 2 5_`. VNW !R)DH =+ >).
. a 2 x 2 = a cos t a3+
x = a sec t +R,W EFG & x 2 a 2 5_`. VNW !R)DH =+ >).
. x 2 a 2 = atgt a3+
x = atgt +R,W EFG & x 2 + a 2 5_`. VNW !R)DH =+ >).
a 2 + x 2 = a sec t a3+
:F*G4H/I J3/K1)* /4
: R>H J ()KL. c$)N9 O ). C v= ( x) u = ( x ) bG
udv = uv vdu
y" = 0 ay '+ by = c :
b c
C y = C exp x + : , - ./
a b
. ! " '
: y' = 0 y "+ by = c :
b b c
y = C1 exp x + C2 exp x +
c c b
: "
"
F = F ( x , y , z ) :" ' #
F F F
F= i+ j+ k
x y z
F = F ( r , , z ) :" $ % &
F 1 F F
F= ur + u + uz
r r z
F = F ( r, , ) :" #
F 1 F 1 F
gradF = F = ur + u + u
r r r sin
: )* " "
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) V = V ( x, y, z ) :" ' #
Vx V V
divV = .V = + y+ z
x y z
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) V = V ( r , , z ) :" $ % &
Vr 1 V Vz
divV = .V = + Vr + +
r r z
Vr = Vr ( r , , ) ,V = V ( r, , ) ,V = V ( r, , ) V = V ( r, , ) :" #
Vr 2 1 V 1 1 V
divV = .V + Vr + + cos .V +
r r r r sin r sin
: )* " "
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) V = V ( x, y, z ) :" ' #
Vz Vy Vx Vz Vy Vx
rotV = V i+ j+ k
y z z x x y
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) V = V ( r , , z ) :" $ % &
Vz V V Vr
r V +r
z Vr Vz r
rotV = V= ur + u + uz
r z r r
Vr = Vr ( r , , ) ,V = V ( r, , ) ,V = V ( r, , ) V = V ( r, , ) :" #
V V
r cos .V + r sin r
rotV = V= ur +
r 2 sin
Vr V V Vr
sin V r sin V +r
r r
u + u
r sin r
: " "
F = F ( x , y , z ) :" ' #
2 2 2
F F F
. (F) = 2
(F ) = 2
+ 2 + 2
x y z
F = F ( r , , z ) :" $ % &
2 2 2
1 F F 1 F F
. (F) = 2
(F ) = + 2 + 2 2
+
r r r r z2
F = F ( r, , ) :" #
2 2 2
2 F F 1 F 1 F 1 F
. (F) = 2
(F ) = + 2 + 2 cos . + 2 2
+
r r r r sin r r 2 sin 2 2
: " *"
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) V = V ( x, y, z ) :" ' #
2 2 2
2 2 2 Vy Vy Vy
( ) ( ) Vx Vx V
2
. V = V = 2
+ 2 + 2x i + + + j+
x y z x2 y2 z2
2 2 2
Vz Vz V
2
+ 2 + 2z k
x y z
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) V = V ( r , , z ) :" $ % &
2 2 2
2 1 Vr V 1 Vr Vr
. V= .V = + 2r + 2 2
+ 2
ur
r r r r z
2 2 2
1 V V 1 V V
+ + 2 + 2 2
+ 2
u
r r r r z
2 2 2
1 Vz V 1 Vz Vz
+ + 2z + 2 2
+ 2
uz
r r r r z
Vr = Vr ( r , , ) ,V = V ( r, , ) ,V = V ( r, , ) V = V ( r, , ) :" #
2 2 2
. (V ) = 2
(V ) =
2 Vr
r r
V cos
+ 2r + 2
r r sin
Vr 1
+ 2
r
Vr
2
1
+ 2 2
r sin
Vr
2
ur
2 2 2
2 V V cos V 1 V 1 V
+ + 2 + 2 + + u
r r r r sin r2 2
r 2 sin 2 2
2 2 2
2 V V cos V 1 V 1 V
+ + 2 + 2 + 2 2
+ 2 2 2
u
r r r r sin r r sin
:(3*3" -. ) + )*
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) V = V ( x, y, z )
Vx Vx Vx
x y z
Vy Vy Vy
x y z
Vz Vz Vz
x y z
Analyse dimensionnelle 1
" " #$ .I
RAPPELS MATHEMATIQUES
< / / A-I
ANALYSE DIMENSIONNELLE
/1
7 7 : /
:
!" !"
$ ! ! #
J N , I T L M
:2 345
[G ] = M L T (1.1)
@ " %' $* + /)
(G ) (unité)! ! 0 9& A ; ! / 32; ! *
: (Système International des Unités : S.I)
kg m s (2.1)
:/ /5 2 B / 0 ? #0 & , * (5
.
,?,>,< ( # /8
.G - '% . / % 9 F,G,H 05 0
# & A / ! 0 D / +10 0 / D # 2; C
.D / > + & E
: / 0
:1.1 .
. (accélération) F (vitesse) 0 /5 2 / 0
x L
ms 1
:! V = [V ] = [V ] = LT 1
:0
t T
1
v L.T
m.s 2
:! a= [a] = [ a ] = L.T 2
:F
t T
:2.1.
.(travail) / (force)! /5 2 / 0
N = kms 2
:! F = ma [ F ] = [ m].[ a ] [ F ] = MLT 2
kgm 2 s 2
= N .m = J :! W = F .l [W ] = MLT 2
.L [W ] = ML T 2 2
:3.1.
. (capacité d’un condensateur) *( / /5 2 / 0
.310 ! 2 ! 0 , .> & G 32;
5 $I > 2 / 4 2 ! 0+ G H #
.I & <2 (intensité) ! "
: /5 2 / JA
[ G] = M L T I (3.1)
:)
Q [Q ]
C= [C ] =
V [V ]
Q = It [Q ] = I .T
[W ]
W = Q.V [V ] = ML2T 2
[Q ] [V ] =
IT
[W ] = ML T 2 2
IT
kg 1m 2 s 4 A2 = F ( farad ) K :! [C ] = ML T 2 2 [C ] = M 1
L 2T 4 I 2
IT
:4.1 .
#0 / ; . *( K (permittivité) /5 2 / 0
@N 1
m 2 C +2
:)
S
C= [ ] = [C ] L 1 : D /
d
[ C ] = I 2 M 1 L 2T 4 :
[ ] = I 2 M 1 L 3T 4 : I 0
:L 3 9& ! /
[ ] = ( I T )( M
2 2 1
L T 1 2
)( L ) 2
[Q ] = I [F ]
2 1
2
T2 C2 ; = M 1 L 1T 2 N -1 ;
[ L]
2
m 2
C 2 N 1m 2
:1 ' /
: " 90 G /5 2 / I /
[G ] = M a
LbT c I d e
N fJg (4.1)
(température) ! :
(quantité de matière) ! : N
(intensité lumineuse) $ !" : J
32; G ( (( ' 5 / : 2
.1 <
[ x ] = 1 [ ] = 1 [sin ] = 1 ex = 1 [log x ] = 1 [8] = 1 [ ] = 1
EXERCICES **
Exercice 1.1 1.1
Relever les erreurs qui se sont glissées dans les
colonnes des dimensions et des unités dans le tableau
suivant : :
!"
Unité Dimension Relation pour le calcul de Grandeur
l’équation aux dimensions
Kg .m.s 2 = N MLT 2
F = ma Force F
# $
Kg .m 2 .s 2
=J ML2T 2
W = F .l.cos Travail W
Kg 1 .m 2 s 4 . A2 = F M 1 L 2T 4 I 2 1 Q2 Capacité condensateur C )* %
W=
2 C
Kg .m 2 .s 3 . A 2
= ML2T 3 I 2
P = R.I 2 Résistance R
+ ,
Kg .m.s 2 A 1 = V / m MLT 2 I 1 V Champ électrique E . -
E=
\ d
Kg.s 2 . A 1 = T MT 2 I 1
F =q v ( B ) B
Induction Magnétique
% $' /
"%
Exercice1.2 2.1
Le module de la tension d’un ressort s’exprime par
T = k .x .Trouver la dimension de la constante de ,. T = k .x / $ 0%
raideur k . .k $ *
Exercice1.3 : 3.1
Déterminer les dimensions des grandeurs physiques
suivantes : : . 2) ,#
a/ La constante universelle de gravitation G figurant ! G 4 5 + * /
dans l’expression de la force de gravitation universelle mm '
mm ' m' m #, 5 6F = G + 04
F = G 2 , sachant que m et m ' sont des masses d2
d . % d # 5
et d une distance.
0 7 ) % /0
b/ La permittivité du vide 0 figurant dans
1 q
q 1 .E = . . -
l’expression du champ électrique E = . 2 . 4 0 r2
4 0 r
Exercice1.4 4.1
Calculer la dimension de la densité d’un courant
l .E
. - * 0% ,
électrique définie par J= , où l est une l .E
S .R 6 % S6 % l ? J= !"
distance, S une surface, R une résistance et E un S .R
champ électrique. . . - E R
Exercice1.5 5.1
L’équation d’un gaz parfait s’écrit
: @5 2A 0
a
p+ (V0 b ) = RT , avec p la pression du a
V0 : p #, 5 4 p+ (V0 b ) = RT
V0
gaz, V0 le volume molaire et T la température.
Déterminer les dimension des constantes physiques
:T B V0 6 2 ' '(
R , b, a . .
. R , b, a . 2) * ,#
Exercice1.6 6.1
Montrer que les diverses expressions de l’énergie,
données ci-dessous, ont toutes pour 5 #, # % 9. $ / $ %;
dimension [ E ] = ML2T 2
. : - 6B5)%, 6! 5
Energie cinétique en mécanique newtonienne : . [ E ] = ML2T 2
1 2 : $ $ C$ !
Ec = mv ,
2 1
Energie totale en mécanique relativiste : E = mc ,
2 6 Ec = mv 2
2
c étant la vitesse de propagation de la lumière,
Niveaux d’énergie de l’atome d’hydrogène : c 6 E = mc 2 : %$ C $ 5 !
1 m0 e 4 . ( $ % :
E= × , h étant la constante de Planck :# - 4 ! %
n 2 8 02 h 2
L2 MT 1 , n nombre sans D 1 m0 e4
dont la dimension est C$" * h 9E = ×
dimension, n 2 8 02 h 2
Energie libérée par effet Joule : W = RI 2t . 6 # n 6 L2 MT 1
W = RI 2t : ) !
:1.1
V Kg .m .s . A = V
2 2 1
[V ] = ML T I : 2 2 1
E Kg .m.s 2 A 1 = V / m [ E ] = MLT 2 I 1 :
! " 1.1 :
1.1 ! " #$%
:2.1
T [T ] MLT 2
T = kx k= ; [k ] = [k ] = ; [ k ] = MT 2
:
x [ x] L
: 3.1
: !"
Fd 2 [F ] d 2
MLT 2 L2
G= [G ] = = ; [G ] = M 1 3
LT 2
/
mm ' [ m][ m '] M2
:$ %
q [q] IT
= [ 0]= = ; [ 0]= M 1
L 3T +4 I 2 /!
[E] r2
0
4 r2E MLT 3 I 1 .L2
: & "%
B.2 b [ B ][b] = MT I 2 1
L
µ0 = [µ ] = ; [ µ0 ] = M 1
LT 2 I 2
/'
I [I ] I
: ( µ0 . 0 )
1/ 2
( /
[ µ0 0 ] = [ µ0 ][ 0 ] = ( MT )( ) [µ ] = T [ µ0 0 ] = TL 1 = [ v ]
1/ 2
2
I 2 L . M 1 L 3T +4 I 2 0 0
2
L2 ;
: 4.1
: ) *+ +
lE [l ][ E ] = L.MLT 3 I 1
J= [J ] = ; [J] = L 2 I J A/m 2 = A.m 2
SR [ S ][ R ] L.ML2T 3 I 2
: 5.1
a
= [ p] =
[ F ] = ML 1T 2
:-1 &2
a
, -. / 0
V0 [S ] V0
[ a ] = [ p ][V0 ] = ML 1T 2
.L+3 [ a ] = ML+2T 2
: -1 3
[b] = [V0 ] = L+3 : 3 45 67 - + -. -+ 0 b .
:-1 3 &2 RT , -1 8 +
[ RT ] = [ P ][V ] = ML+ 2T 2
[ R ] = ML+2T 2
K 1
:6.1
[ Ec ] = [ m] v 2
= M .L T
2 2
[ E ] = [ m] c 2 = M .L2T 2
M . ( IT )
4
m0 e4
[E] = = = M .L2T 2
( M L T I ) ( L MT )
2 2 2 2
0 h 1 3 4 2 2 1
[W ] = [ R ] I2 [t ] = ( ML T I )( I ) (T ) = M .L T
2 3 2 2 2 2
/B-I
CALCUL DES INCERTITUDES
:( grandeur physique) /1
! "
. ()! * + # , (&" $ ) # $
:(notion de mesure) /2
: + . / . " 0, $ 0 " 1 ,
( 5 3 $6 ) ( 2 $1 " (2$ # 3 $4
6 )7 2 1 &" 6 , 1 " 8 3 9$ 3 $4
( : 3 $
.1 " (2; 4
?1 " + ( x < . " 68 0, = 0 > X " 1"
(erreur absolue) 6) x . " " x0 "" " .@ !
x :
x = x - x0 (5.1)
" ) (2 & = / . A
." "8 2 0 7 $ 8 )
.X "8 (incertitude absolue) 6)
x x (6.1)
. X dX B . dX :! 8 9 X C$ X 4 @8 7 0
.+/: ! 8 "8 D" $ ( . A3 ; , $ .
dX =
f f f
dx + dy + dz $ .
x y z
:7 X 4 X @8 7 0 >
f f f
X x+ y+ z (7.1)
x y z
y = nu + pv - qw + k = n u + p v + q w (9.1)
: ./ !"# 0 * 1 2 . :
y0 = ( y ± y ) u (10.1)
M = (44.565 ± 0.004) g
: (- M $
M 0.004 M 5
= = 9.10
M 44.565 M
M m1 + m2 M 5
= = 9.10
M m2 m1 M
log y = log ku n v p w q
:< B " C
dy dk du dv dw
= +n +p q
y k u v w
<& : I (+ 5 /E ! ; – 5 /E F * ) $ 5 # !; 6
:* *#J &"'
y u v w
=n + p +q (11.1)
y u v w
:$ - , : !
u v
y=k .
(u + v ) t
: ' 1> M
log y = log k + log u + log v log ( u + v ) log t
dy dk du dv du dv dt
= + +
y k u v u+v u+v t
:+ 5 /E – 5 /E * di 1> ' 1> ( $ * * .M
dy dk dt
= + du + dv
y k u u+v v u+v t
y t
= u + v + (12.1)
y u u+v v u+v t
Q R I t
Q = RI 2t = +2 +
Q R I t
R I t
Q =Q +2 + :+"' 5 #O :%
R I t
EXERCICES **
Exercice 1.7 7.1
Pour mesurer l’épaisseur d’un cylindre creux on
mesure les diamètres intérieur ( D1 ) et
: ( D2 ) ( D1 )
extérieur ( D2 ) et on trouve :
D2 = ( 26, 7 ± 0,1) mm D1 = (19,5 ± 0,1) mm
D1 = (19,5 ± 0,1) mm , D2 = ( 26, 7 ± 0,1) mm
.
Donner le résultat de la mesure et sa précision.
7.1
D2 D1
e= ; e=3,6mm :
2
D2 + D1
e= ; e = ±0,1mm :
2
e = ( 3, 6 ± 0,1) mm :
e 0,1 e
= = 0, 03 = 3% :
e 3, 6 e
: 8.1
m m
= = =3,041g/cm3 :
V a3
:
m a m a
= +3 = +3 0, 02 g / cm3
m a m a
= 0, 0063 = 6,3 0 / 00 : !
6) 1$ - 3 4 %% "0 ' 1 # : #
% $ ( %$ ( -8' 9 :$ ,;( )
$ < -) 1$ - 3 4 * 3 ) < # # .
. = ->' #
: 9.1
m2 m1
. )') * & ' ( = : $ %
m3 m1
log = log ( m2 m1 ) log ( m3 m1 ) : % $ , %
d d ( m2 m1 ) d ( m3 m1 )
= : , */ 0 . -)
m2 m1 m3 m1
: 1 * $ 9? % % = -)
d 1 1 dm2 dm3
= dm1 +
m3 m1 m2 m1 m2 m1 m3 m1
'$ 1 * $ ( ) 1. A i @ di * % 9 . 2
: % *< ( 8 "0 $ 4 ) m1 = m2 = m3 = m : ( (+)
1 1 m m
= m + +
m3 m1 m2 m1 m2 m1 m3 m1
2 m
= : *< B4
m3 m1
: 10.1
: /
C = C1 + C2 : $ D 0 < 0) E 0) $
: , */ 0 . -) % $ ,
%
dC dC1 dC2
C1 log C = log ( C1 + C2 ) = +
C C1 + C2 C1 + C2
C
C2 : 6 F G
C C1 C2 C C C1 C2 C2
= + = 1 +
C C1 + C2 C1 + C2 C C1 C1 + C2 C2 C1 + C2
: /
: $ * < 0)
E 0) $
C1 C2 1 1 1 CC
= + C= 1 2
C C C1 C2 C1 + C2
: ,*/ 0 . -) % $ , %
C1C2
log C = log log C = log C1 + log C2 log ( C1 + C2 )
C1 + C2
dC dC1 dC2 dC1 dC2
= +
C C1 C2 C1 + C2 C1 + C2
: 1 * $ 9? % % =
dC 1 1 1 1
= dC1 + dC2
C C1 C1 + C2 C2 C1 + C2
:* 1 # $
dC dC1 C1 dC C2
= 1 + 2 1
C C1 C1 + C2 C2 C1 + C2
: 6 ?.
C C C1 C2 C2
= 1 1 + 1
C C1 C1 + C2 C2 C1 + C2
: 11.1
m2 ( )
µ + m1 = 2 m
:* 1 $
m 1
: *< %$ , % * B%F
log ( µ + m1 ) = log m2 + log ( 2 m )
log ( m 1 )
: 6 # $ , */ 0
d ( µ + m1 ) dm2 d d d d
= + 2 m m
+ 1
µ + m1 m2 2 m 2 m m 1 m 1
:
dµ dm1 dm2 d d d d
= + + 2 m m
+ 1
µ + m1 µ + m1 m2 2 m 2 m m 1 m 1
:H
µ + m1 µ + m1 µ + m1 µ + m1 µ + m1 µ + m1
d µ = dm1 + dm2 +d 2 d m d m +d 1
µ + m1 m2 2 m 2 m m 1 m 1
:H F B4
µ + m1 µ + m1 µ + m1 µ + m1 µ + m1
µ = + m1 + m2 + 2 + m + + 1
m2 2 m 2 m m 1 m 1
: 12.1
: *< %$ , % * B%. %$
t
log y = log e + log y0
: /0
dy d t dy0 d dt dy0 y t y
= + = + + = + + 0
y t y0 t t y0 y t t y0
: 6
t y
y= y + + 0
t t y0
9 9 9 9 : 9 9 9 9 9 ,9 / II
RAPPEL SUR LE CALCUL VECTORIEL
(grandeur scalaire) : /1
.
..... :
( "# $% $& ' ! (grandeur vectorielle) : /2
* +% (,& ) . $ ) !
. -
....... . % / / 0 :
V (1.2 / 2 *) : /3
O
1.2 /. & 4* 5 )' ! : V
.( * * 4* ) )' ! : V = V =V
:$ - 7 :
V2 V
V = V1 + V2
V = V2 + V1
V1
: ) ; 5 ) /<
. = > % & (loi des cosinus)
A
V1 B D
4.2 +,-./
V2
tg = V = V1 + V2
2 2
A =
2
+ ,* : ! "
V1
V = V1 + V2 + V3 + V4 + V5 (5.2 / 2 >) :
V3
V2
V4
V5 O V1
5.2 /
V1 V2 6 ? 6.2/ D 5 /" &: & ' (
D = V2 V1 : @
:
D = V2 + ( V1 ) / ) (,&
D'= D :/ ) $2 ; ,& + - C
(module du vecteur) : D )
D = V12 + V2 2 2VV
1 2
cos (6.2)
V = Vx + Vy @
u V x = V cos
j V y = V sin
O
i Vx X
:7.2
OY OX / ( j i
Vx = i .Vx , Vy = j .V y ; : *2 ;
V = Vx + V y ; V = i .Vx + j .V y ;
(7.2)
V = i .V cos + j .V sin V = V (i .cos + j .sin )
: A V = u.V : * D-
2
V = Vx + V y
2
: % V 5 *
V = x2 + y2 :E D* ! /
x1 x
. R (O ; i , j ) V1 ; V2 2 : < * :1.2
y1 y2
V = V1 + V2 ; V = i (x 1 + x 2 ) + j ( y1 + y 2 ) 8 V = ( x1 + x 2 ) 2 + ( y1 + y 2 ) 2 :/
x1 x
. R (O ; i , j ) V1 ; V2 2 6 ? * :2.2
y1 y2
V = V1 V2 ; V = i (x 1 x 2 ) + j ( y1 y2 ) V = ( x1 x 2 ) 2 + ( y1 y2 ) 2 :/
:( ) R (O; i , j , k ) :. /( ,
: *2 ;
V = Vx + V y + Vz V = i .V x + j .V y + k .V z
Vz
r V
k
i j Vy Y
Vx
X
:8.2
: * &6
Vz
cos = Vz = r . cos
r
sin = = r. sin ;
r
Vx
cos = Vx = . cos Vx = r . sin . cos
Vy
sin = V y = . sin V y = r sin . sin
: %
V x = V sin . cos
V y = V . sin . sin (9.2)
V z = V . cos
V = Vx 2 + V y 2 + Vz 2 : % 5 *
V = x2 + y2 + z 2 : + " 0 *
: & % : * ) :
.D 5 & A D = V2 V1
D = i ( x2 x1 ) + j ( y 2 y1 ) + k ( z 2 z1 ) D = ( x2 x1 ) 2 + ( y 2 y1 ) 2 + ( z 2 z1 ) 2
D = i (0) + j (10) + k (4) D = 116 = 10.77u
: D - < *:4.2
V1 = (4i 3 j ) u; V2 = ( 3i + 2 j ) u ;V3 = (2i 6 j )u ; V4 = (7 i 8 j )u; V5 = (9i + j )u
:
V = (4 3 + 2 + 7 + 9)i + ( 3 + 2 6 8 + 1) j V = 19i 14 j V = 361 + 196 = 23.60u
Vy
! & tg = ; 6 V 5 / * ) 0
Vx
tg = 14 0,737 36,38° : OX 7 V % <
19
produit scalaire) . /7
V1 .V2 V2 V1 = :2
:@
V1.V2 = V1.V2 .cos(V1.V2 ) (12.2)
: *
1
V1.V2 = (V1 + V2 ) 2 V12 V2 2 (13.2)
2
: ! " *3
V1 .V2 = 0 A V2 = 0 * V1 = 0 ,'
: A V2 0 V1 0 ,'
V1 .V2 = ( x1 .i + y1 . j ) .( x2 .i + y 2 . j ) = x1 . x 2 .i .i + x1 . y 2 .i . j + x 2 . y1 . j .i + y1 . y 2 . j . j
i j j .i = i . j = 0
V1 .V2 = x1 . x2 + y1 . y 2 . (14.2)
i .i = j . j = i 2 = j 2 = 1
(dans l’espace) . /( ,
: R (O ; i , j ; k ) V2 V1 +
x1 x2
i . j = i .k = j .k = 0
9& V1 y1 ; V2 y2 V1 .V2 = x1 .x2 + y1 . y2 + z1 .z2 (15.2)
i = j = k =1
z1 z2
(propriétés du produit scalaire): . 45 !"
V 1 + V 2 = V 2 + V 1 :(commutatif)
.5 &B - (
V1. V2 .V3 ) 9 > :(non associatif) 6
( )
V1. V2 + .V3 = V1.V2 + V1.V3 : 7 (distributif) 7
V 1 = 3i + 2 j k : < ! : * :5.2
. V 2 = i + 2 j + 3k
:
V1 .V 1
cos(V 1V 2 ) = : ! : = ;
V1V2
:$
V1 .V 1 = 3 + 4 3 = 2 ; V1 = 9 + 4 + 1 = 3.74 ; V2 = 1 + 4 + 9 = 3.74
V1 .V 1 2
cos(V 1V 2 ) = = = 0.143 = (V 1V 2 ) = 96.2°
V1V2 14
:
(produit vectoriel) . /8
4 W 5 V2 V1 = :2
. % 4 )
: ; < :
W = V1 V2 = V1 × V2
V1
O
V2
= : 9.2 /
(caractéristiques du vecteur) : W *7
$& V2 V1 / 4 ) W
: : $ * ( W)' %0) )
i i = j j =k k =0
i j =k ;i k = j ;j k =i :8 99: W = W = V1.V2 .sin(V1.V2 ) (16.2)
i j = i k = j k =1
+i j +k
y1 z1 x1 z1 x1 y1
W = x1 y1 z1 = i j +k
y2 z2 x2 z2 x2 y2
x2 y2 z2
W = ( y1 z2 y2 z1 ) i (x z 1 2
x2 z1 ) j + ( x1 y2 x2 y1 ) k
: : A
W = [ (1 × 2 ) (0 × 1)].i (2 × 2) (1 × 1) . j + ( 2 × 0) (1 × 1) .k W = 2i + 3 j k
V1 = 22 + 12 + 12 = 6
V2 = 12 + 0 + 22 = 5
W = 22 + 32 + 12 = 14 = 3,74
W 3,74
W = V1 .V2 .sin = 3,74 sin = sin = = 0,683 = 43,06°
V1 .V2 30
:. /( ) 87 /10
(moment d’un vecteur par rapport à un point de l’espace)
:9 2 : . /( ) 87 :2
O = OA V (19.2)
(J*J10.2/ ). AOB ; 2/ = O : 0 1
u
O O
B
O'
B V
O' V A
( ) A
- u? O> V 87 : 2
:) " .
= O (
.u = OA V .u ) (20.2)
5 ! 5 & = H? 5 ! :2 ;
J:J10.2/ . %
% A f ( x, y , z ) + ,' (gradient) :A
: I
"f "f "f
grad f = !( f ) = i+ j+ k (22.2)
"x "y "z
f ( x, y , z ) = f = 3 x 2 y 3 z F : * :7.2
grad f = 6 xy 3 z.i + 9 x 2 y 2 z. j + 3x 2 y 3 .k ::
: : * :8.2
V ( x, y, z ) = 2 xyi 3 yz 2 j + 9 xy 3 k
:B
divV = 2 y 3 z + 0 = 2 y 3 z
2 2
+i j +k
" " "
rotV = = A+ B +C
"x "y "z
Vx Vy Vz
: 7 C , B, A : /:
+i
" " "Vz "Vy
A= = +i
"y "z "y "z
Vy Vz
-j
" " "Vz "Vx
B= = -j
"x "z "x "z
Vx Vz
k
" " "Vy "Vx
C= = +k
"x "y "x "y
Vx Vy
:(24.2) ) /< % /F
+i j +k
" " " "Vz "Vy "Vz "Vx "Vz "Vx
= +i -j +k
"x "y "z "y "z "x "z "x "z
Vx Vy Vz
. V ( x, y, z ) = 2 xyi 3 yz 2 j + 9 xy 3 k :5 : *:9.2
:B
(
rot (V ) = 27 xy 2 )
6 yz .i (9 y 3 0). j + (0 2 x).k
rot (V ) = ( 27 xy 2
6 yz ) .i 9 y3 j 2 xk
: FM & ;>J
EXERCICES **
. ! ! "#$ %& '( :
(A
2 1/ 2
+ ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2 2
S=
( Ax + Bx )
2 2 2
x
S=
Bx ) + ( Ay By ) + ( Az
1/ 2
(A Bz )
2 2 2
D= 1/ 2
( Ax Bx ) + ( Ay By ) + ( Az Bz )
x
2 2 2
D=
: 1.2
V1 = 6, 40 , V2 = 5,38 , V3 = 5,91 /
A = 10i 2 j + 3k , B = 9i 15 j + 15k /
C 8 5 7
C = 8i 5 j + 7 k = uc uc = i j+ k /
C 35 35 35
/
V 1.V 3 = x1 x3 + y1 y3 + z1z3 V 1.V 3 = 15 + 4 + 12 , V 1.V 3 = 31
V 1.V 3 31 31
cos = cos = = , cos 0,176 = 79,86°
V1V3 41. 35 37,88
V2 V 3 = 5i 26 j 17 k /
:2.2
Ax Bx
A = Ay ; B = By
Az Bz
S = A + B = ( Ax + Bx ) i + ( Ay + By ) j + ( Az + Bz ) k
1/ 2
( Ax + Bx ) + ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2 2 2
S=
D = A B = ( Ax Bx ) i + ( Ay By ) j + ( Az Bz ) k
1/ 2
Bx ) + ( Ay By ) + ( Az
2
D= ( Ax 2
Bz )
2
:3.2
V = V 1 + V 2 + V 3 , V = 6i + 6 j + k V 8,54
Vx 6
Vx = V .cos cos = = , cos 0,70 45,6°
V 8,54
Vy 6
Vy = V .cos cos = = , cos 0,70 45,6°
V 8,54
Vz 1
Vz = V .cos cos = = , cos 0,70 83,1°
V 8,54
:4.2
S = h. B : /
A
h = A sin :
h h
S = A B sin : !"#
B
S= A B = A B sin : $
1 1
S0 = A B= A B sin B A " %"& '
2 2
Ax Bx
B = Ay ; A = By ! /(
Az Bz
1/ 2
+ ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2
( Ax + Bx )
2 2
A+ B =
1/ 2
Bx ) + ( Ay By ) + ( Az
2
( Ax Bz )
2 2
A B=
/ 0/ Ax Bx + Ay By + Az Bz = 0 :*"# ! + , - ) . ! ) !)
( A.B ) = 0 A B ," 1 2 3! 4) )
:5.2
x 2 xy + z 3
= V = x2 + 2 y : !# , )# (
y
2 xz 2 2
z
i -j k
V= = 0 . 5- /$ 2 ( )6 7
x y z
2 xy + z 3 x2 + 2 y 2 xz 2 2
:6.2
.;) & %! ) B = . A 9 :7 (2! !! B A # !,
:) ! /
2
1
B B 3
=A = =
: , !9 & !9 $
2
=1 =2
2 1
3
= = 1,5 B= 3 ; A= 1,5
4 2
4
= =2
A B=0 ( ) ! 2! :7 !
:B A !# : <
A 1 1,5 2
A = i 1,5 j + 2k = uA uA = i j+ k
A 7, 25 7,25 7, 25
B 2 3 4
B = 2i 3 j + 4k = uB uB = i j+ k
B 29 29 29
:7.2
180 ( 25 + 50 ) = 105° :,/ !# !) ! ; !4 $
V V Vy
= x = : 9.2 9 :)4 !
sin105° sin 50 sin 25
V V sin 50
= x Vx = V Vx = 23,8
sin105° sin 50 sin105°
V V sin 25
= y Vy = V V y = 13,1
sin105° sin 25 sin105°
S 1% 2 $ 3 - .# " 4 5 $ 5 :
.S 1 % 2 $ (repère) 6 (référentiel)
: /2
(repère géocentrique) :
" >$ " 9 : EG = ? " CD. B G "$ 2
(repère terrestre) :
"9 : = ? = ? " CD. B 2 /;
.@# ;
* .9 : 2 $: # 2 /; 5
. 9 : 2 /;
+ " 2
nd
M’ .
9 : M
G "$ 2
1.3 5
$ (repère plan):
/#
/F M /,-. •N1 234$ 5*51' !f * ‚ *4 X$ MN1 ƒG M JK
: OM … 34$ † d# ‡ y x …" "a 5OQ# (3.3 efd ) R(O; i , j )
OM = x.i + y. j (2.3)
("'N : y Š :x :C
OM = r = x.i (3.3)
Y Y
M
y M
r
j
u
r
x X
x X
: % & !" /4
(coordonnées polaires)
M •N1 /01 234 !"" ' !f * ‚“ ]M .^ ‚4 X$ W K I X / .* !"O
.(4.3 efd ) . ( r , ) !" "S,- !" "a 5O• #
(angle polaire) "S,- * H : (rayon polaire) /S,- N,- ”•G :
: = (8.2) !D E % 5.
:5 E ? - .# * )" I = , E"
OM = r = Ar .ur + A .u (5.3)
( u , u ) `5_ -
r
/F OM ' SMN$ ^ ( Ar , A ) :’"O
: ; ? - .# " - .# = !D
x = r.cos = arccos x
r
(6.3)
y = r.sin = arcsin y
r
: ' $ !" /5
(coordonnées cylindriques)
‚•N1 234$ 5*51' /F H" $ I + P S ' oz ’"O "% EF I X P M JK
:’"O ( , , z ) "G 4,gl h "a 5O• i g !X1 X*
(angle polaire) ( om, ox ) "S,- * H :— ‚ (rayon polaire) /S,- N,- ”•G :
(altitude) 4 :z
Z
z
r
uz
z u
M
u u
O Y
m
X
OM = r = i . .cos + j . sin + k .z
(8.3)
OM = r = i .x + j . y + k .z
OM = r = A .u + A .u + Az .u z (9.3)
h "a 5O• *H"'I f h "a 5O• !"# ™& š . XG ( 8.3) (1.3) !"'I S -# , #
: "G 4,gl
x = cos = x2 + y2
y = sin = arctgy / x (11.3)
z=z = arccos x / = arcsin y /
r= x2 + y2 + z2
= arccos z (13.3)
r
= arctg y
x
= r sin r= 2
+ z2
= = (14.3)
z = r cos = arctg
z
Z
z
Z
u r
u
M
r M
r
u y
O O
Y Y
m
X
x
m
X
( u , u , u ) `5_ -
r
/F OM h SMN$ /^ ( Ar , A , A ) :’"O
. ¡ W K 0 !$ — ‚ 2 ¡ W K 0 !$ • ‚ W K 0 !$ r
mM = z.k = k .r cos .
= r.sin
r = r i.cos .sin + j.sin .sin + k .cos :š . XG ….$
: u @# " I $
u r = i.cos .sin + j.sin .sin + k .cos (16.3)
:I B
u = i .sin + j .cos
4^ u `5O 4 † j PQF `5$ $ ( ur , u , u ) @#E ? = " 6u I = ?
:u u !"# /_ d • 5) eŠ O
u =u ur = i .cos cos + j .cos sin k .sin (17.3)
OM = s (18.3)
EXERCICES **
Exercice 3.1 1.3
Convertir le vecteur suivant des coordonnées
cartésiennes (i , j ) en coordonnées
(i , j )
polaires (u , u )
r : V = Xi + Yj
V = Xi + Yj : (u , u ) !
r
:1.3
V = Xi + Yj
. V = Vr .ur + V .u
.V " V # (i , j ) u " u
ur = i .cos + j .sin
V = Vr ( i .cos + j .sin ) +V ( i .sin + j .cos )
u = i .sin + j .cos
Vr cos V sin =X
:V " V ")* +* " ,"
Vr sin + V cos = Y
:* . * V " V #- "."
Vr = X cos + Y sin ; V = X sin + Y cos
2.3
. V = Xi + Yj + Zk -+ (i , j, k ) / V = Vr .ur + V .u + V .u 7
:/, " i , j , k 4 (u , u
r ,u ) " 2 8
ur = i .sin cos + j .sin sin + k .cos
u = i .cos cos + j .cos sin k .sin
u = i .sin + j .cos
: "
(
V = Vr i .sin cos + j .sin sin + k .cos ) + V ( i .cos cos + j .cos sin k .sin )+
V ( i .sin + j .cos )
: -+ . $% &' &
V = i Vr sin cos + V cos cos + V sin + j Vr sin sin + V cos sin + cos +
X Y
k Vr cos V sin
Z
: )'
X = Vr sin cos + V cos cos V sin
Y = Vr sin sin + V cos sin + V cos
Z = Vr cos V sin
: (i , j, k ) / 7 V = Vr .ur + V .u + V .u
V = (Vr sin cos + V cos cos V sin ) i + (V sin
r sin + V cos sin + V cos )j+
( Vr cos V sin )k
:3.3
V = V .u + V .u + Vz .u z : -+ (u , u , uz ) / V 7
: i , j, k 4 (u , u , uz ) " 2
u = i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos V = Vr ( i .cos + j .sin ) +V ( i .sin + j .cos ) +V k z
uz = k
:/, *
V = X cos + Y sin ; V = X sin + Y cos ; Vz = Z
:4.3
V = Vr .ur + V .u + V .u : -+ (u , u
r ,u ) / V 7
: i , j, k 4 (u , u
r ,u ) " 2
ur = i .sin cos + j .sin sin + k .cos
u = i .cos cos + j .cos sin k .sin
u = i .sin + j .cos
(
V = Vr i .sin cos + j .sin sin + k .cos ) + V ( i .cos cos + j .cos sin k .sin )+
V ( i .sin + j .cos )
:* $% &' &
V = i Vr sin cos + V cos cos + V sin + j Vr sin sin + V cos sin + cos +
X Y
k Vr cos V sin
Z
X sin cos cos cos sin Vr Vr sin cos sin sin cos X
Y = sin sin cos sin cos V V = cos cos cos sin sin Y
Z cos sin 0 V V sin sin 0 Z
:/, * "
Vr = X sin cos + Y sin sin + Z cos ; V = X cos cos + Y cos sin Z sin
V = X sin + Y cos
:/, " V = Xi + Yj + Zk $% /
V = ( X sin cos + Y sin sin + Z cos ) ur + ( X cos cos + Y cos sin Z sin )u +
( X sin + Y cos )u
5.3
: - B= 2
.u + cos .u " 2
A= 2
( i .cos + j .sin ) + cos ( i sin + j cos )
: A - . )' &
A=i 2
.cos + cos .sin + j sin + cos 2 + 0k
X Y Z
X = 2
.cos + cos .sin ; Y= sin + cos 2
; Z=0
: " - >, " ? +
:4.3 * @1
A = ( X sin cos + Y sin sin + Z cos ) ur + ( X cos cos + Y cos sin Z sin )u +
( X sin + Y cos )u
:>; 2 ) ) X ,Y , Z A " 4 ? +
A= ( 2
.cos + cos .sin ) sin cos + ( sin + cos ) sin sin 2
ur +
( 2
.cos + cos .sin ) cos cos + ( sin + cos ) cos sin 2
u +
( 2
.cos + cos .sin ) sin + ( sin + cos ) cos u 2
6.3
V = V .u + V .u + Vz .u z :", ( u , u , u z ) / V
: i , j, k 4 (u , u , uz ) " 2
u = i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos V = Vr ( i .cos + j .sin ) +V ( i .sin + j .cos ) +V k z
uz = k
:- .
X = Vr cos V sin
Y = Vr sin + V cos
Z = Vz
zN Z
zM N
OM
M
uz = k
y N yM
O j Y
i
M
M
xM u M
N
N
xN
X
u N
:/, u z " u , u N M
" 2
u N
= i .cos N + j .sin N
u M
= i .cos M + j .sin M
uz = k
: (1) / u ,u N M
A"
MN = N ( i .cos N + j .sin N ) M ( i .cos M + j .sin M ) + (z N uz zM u z )
:9 . : &'
MN = ( N cos N M cos M )i + ( N sin N M sin M ) j + ( zN zM ) k
:* ; 1 &
( cos ) + ( zN zM ) ( 2)
2
MN = N
2
+ M
2
2 N . M N .cos M sin N .sin M
71 N( N , N , zN ) " M ( M , M , zM ) 1 * : /2
:
MN = ON OM = ( N u N
+ zN uz ) ( M u M
+ zM u z )
MN = ( N u N M u M
) + (z N zM ) uz
) + ( zN zM )
2
MN = N
2
+ M
2
2 N . M cos(u N , u M
: < N M D" 1 u , u N M
" / " 2E
) + ( zN zM ) ( 3)
2
MN = N
2
+ M
2
2 N . M cos( N M
Français-Arabe * - /II
Français
A
Abscisse
Absolu
Accélération
Action
Aire
Algébrique
Altitude
Ampère
Amplitude
Angle
Angulaire ()
Anneau
Application
Arc cosinus ! "#
Arc cotangente $ "#
Arc sinus ! "#
Arc tangente $ "#
Artificiel % &
Atmosphère
axe
Azimut
B
Bar
Baromètre '( "
Barre * ! ()
Barycentre # #
C
Candela +&)
Capacité
Caractéristique
Cartésien % #+* #
Centre #
Champ
Choc +
Cinématique #
Cinétique #
Circulaire ,+
Classification -&
Classique +
Coaltitude .
Collision +
Colonne +
Communicant
Composantes #
Compressible ++
Condensateur /0#
Conservation $/ &
constante () 0
Contact " 1
Continuité
Convention 21
Coordonnées 0+ 3
Cosinus !
Cosmique %& #
Cotangente $
Courbe 4& &
Courbure 5& &
Creux -
Curviligne %& &
Cycloïde %
Cylindre &
D
Degré +
Degré centésimale ou " , +
Celsius
Degré kelvin &/# +
Densité 0#
Dérivant 6
Dérivée 6
Diagonal )
Diagramme 7
Différentiel (/
Dimension +
Discussion 6) &
Disque 8 )
Divergence +
Dynamique 9
E
Effectif %
Elastique :
Electrostatique &# 5 ;# * :# ;#
Elément &
Elongation
Energie )
Entraînement
Equation +
Equilibre :
Equiprojectif <
Equiprojectivité <
Erreur = 7
Espace 5(
Exercé
Exponentiel +
Expression
Extérieur % 7
F
Figure %7+
Fluide >,
Fond )
Fondamental %
Force )
Frottement 9#
G
Galiléen % ?
Gaz ?
Géométrique % +&@
Giration +
Glissement < &
Gradient A +
Grandeur +
Gravitation %& +
Gravitationnel +
H
Harmonique %
hélicoïdal %&
Horaire %&
Horizontal %
Hydraulique %,
I
Incertitude ! 3
Incliné ,
Incompressible ++ +
Inertie
Initial %, +
Instantané %&B * %$
Intensité +6
Intérieur %7+
Isolé(e) ()
K
Kilogramme ? #
L
Liaison *
liquide ,
Loi : &)
Longueur
Lumineuse , (
M
Manomètre &
Masse #
Matériel +
Matière +
Matrice /
Maximal % $
Mécanique 9&#
Mesure " )
Mètre
Mobile 9
Module " * +6 *
Mole
Moment
Mou :
Mouvement #
Moyen
Multiple - (
N
Normale % $&
Notion ;/
Nutation # C&
O
Opérateur
Ordonnée !
Oscillatoire @
P
Parallèle
Paroi +
Particule
particulier 87
Permittivité D /&
Perpendiculaire + *+
Pesanteur D
Phase / *
Plan
Plane E/
Plaque /
Plein
Point &
Polaire )
Position >) *>(
Potentiel : #
Poussée +
Précession + -
Presse "#
Pression '(
Principal ,
Principe +
Produit 5+
Projectile / D)
Propre % D
Propriété 7
Pseudo force )F6
Puissance
Pulsation .&
Q
Quadratique %
Quantité #
R
Rayon )- &
Réaction / +
Rectangle
Rectiligne
Réduction 7
Référentiel >
Relatif % &
Relation )1
remarque F &
Repère
repos :#
Résultante
Retardé G
Rotation + :
Rotationnel +
Roulement : +*A +
S
Satellite % & )
Scalaire
Secondaire &0
Seconde &0
Simple
Sinus !
Sinusoïdal %
Solide !
Somme
Sous multiple 5
Sphère #
Stabilité
Statique :
Superposé !#
Surface E
Symétrie $&
Système $&
T
Tangente $
Température +
Temps :
Terrestre %(
Théorème $&
Tonneau
Torseur ; $&
Trajectoire
Translation ! &
Travail
Tube ! &
U
Uniforme $&
Unitaire +
Unité +
Universel
V
Variable '
varié '
Vase 5
Vecteur F * 6
Vertical % )6
Vitesse aréolaire E
Volume
Volumique %
Arabe-Français * - /I
Français
instantané %&B
Initial %, +
Frottement 9#
Coordonnées 0+ 3
Réduction 7
Terrestre %(
Incertitude ! 3
Fondamental %
Puissance
Stabilité
Continuité
Cylindre &
Collision +
Convention 21
Artificiel % &
Maximal % $
Horizontal %
Cinétique #
Universel
Ampère
Tube ! &
Conservation $/ &
Courbure 5& &
Glissement < &
Translation ! &
Oscillatoire @
!
Bar
Tonneau
Simple
Dimension +
Divergence +
Roulement (: +)* A +
Gradient A +
Giration +
Rotationnel +
Gravitationnel +
Quadratique %
Ordonnée !
Nutation # C&
Accélération
Equiprojectivité <
Classification -&
Application
Différentiel (/
Classique +
Contact " 1
Coaltitude .
Symétrie $&
Remarque F &
Equilibre :
Harmonique %
I
Constant(e) 0
Secondaire &0
Seconde &0
A
Pesanteur D
Algébrique
Produit 5+
Paroi +
Entraînement
Sous multiple 5
Particule
Atmosphère
Sinus !
Cosinus !
Sinusoïdal %
2
Volume
Volumique %
Mouvement #
Champ
Hélicoïdal %&
Anneau
J
Extérieur % 7
particulier 87
Propriété 7
Erreur = 7
+
Circulaire ,+
Intérieur %7+
Poussée +
Exponentiel +
Degré +
Température +
Degré kelvin &/# +
Degré centésimale ou Celsius " , +
Rotation : +
Gravitation %& +
D
Propre % D
Principal ,
Liaison *
Réaction / +
Angulaire ()
Angle
Temps :
Horaire %&
"
liquide ,
repos :#
Vitesse aréolaire E
Surface E
Amplitude (% $ )
Capacité ( /0# )
Scalaire
permittivité
Azimut
Vertical % )6
K
Energie )
Précession + -
Phase / *
Longueur
Module " * +6 *
$
Tangente $
Cotangente $
Expression
Incompressible ++ +
Moment
Inertie
Arc sinus ! "#
Arc tangente $ "#
Arc cosinus ! "#
Arc cotangente $ "#
Relation )1
Dynamique 9
Statique :
Cinématique #
Altitude
Travail
Colonne +
Elément &
L
Gaz ?
Galiléen % ?
-
Abscisse
Torseur ; $&
Espace 5(
Action
Effectif %
Loi : &)
Projectile / D)
Disque 8 )
Barre * ! ()
Polaire )
Diagonal )
Fond )
Satellite % & )
Candela +&)
Force )
Mesure " )
9
Cartésien % #+* #
Masse #
Densité 0#
Sphère #
Potentiel : #
Quantité #
Electrostatique &# 5 ;# * :# ;#
Cosmique %& #
Kilogramme ? #
Instantané %&B * %$
Cycloïde %
Mou :
Fluide >,
Incliné ,
Hydraulique %,
Matière +
Matériel +
Manomètre &
Principe +
Retardé G
Mobile 9
vecteur F
Mètre
Superposé !#
Equiprojectif <
Perpendiculaire + *+
Variable '
varié '
Compressible ++
Moyen
Somme
Creux -
Résultante
axe
Diagramme 7
Référentiel >
Composantes #
Centre #
Barycentre # #
Elastique :
Aire
Trajectoire
Rectangle
Rectiligne
Plan
Dérivant 6
Dérivée 6
Plane E/
matrice /
Plein
Multiple - (
Elongation
Exercé
Absolu
Equation +
Opérateur
Isolé
Repère
Notion ;/
Grandeur +
Baromètre '( "
Presse "#
Condensateur /0#
Caractéristique
Discussion 6) &
Uniforme $&
Courbe 4& &
Curviligne %& &
Parallèle
Communicant
Position >) *>(
Mole
Mécanique 9&#
:
Normale % $&
Pulsation .&
Relatif % &
Rayon )- &
Système $&
Théorème $&
Permittivité D /&
Point &
M@
Géométrique % +&@
Unitaire +
Unité +
Vase 5
& c'"7/A-IV
CARACTERISTIQUES DU MOUVEMENT
: /1
!" #$% &!' ( ) *+,
.(.....567 89$ ! ) &!--." / 0 1 23
! <= 7 >27 ? !2@) !-3, AB" C !7 *.D E !" #$%
. ,9#$" F!." !@ = !$7 !'+", +"G7
: /2
I%B 1 J -.% !@ A ! E-H !F :
F !G'+, !7 E 'K L M B 8 CN 1 L A, >'2@ OP " -.% !@ Q 37
. (
E+ S CN (*+27) 2D 7 R!<= A''2S ( CL T > /+, OH
:A'+BU >() /+, > ?N *3S .I -.% !@
a \ !.3 v , . [ OM ZK9" 2X) R >Y3 !@ : ,!2X -
.A]'27 !.7 ^F !27 > > 3@ : C -D -
(position du mobile): /3
(vecteur position):'()
*+,-
Cc'S ! d!eF *+27 F t < + F M !7 #$= ZK97 b 2
: OM ZK9" \!2U@ ( 1.4 ) (O; i , j , k )
Z
z
M
OM = r = x.i + y. j + z.k (1.4)
k
O y
j Y
i
x
X
(équations horaires):
/0+, .
A, +$3.7 x, y, z &!'z >({ |=! }0 (repos) 9B F M #$% 9BS
.A7c+ Z@ 9S &!'z >({ ?N | -~) }0 (mouvement) ( F 9BS [A7c
:l@ !G c7 =
x (t ), y (t ), z (t ) (2.4)
x = f (t ), y = g (t ), z = h (t ) (3.4)
(trajectoire):1+2
. -P!237 %7ƒ) •5„ !G3+3( 3 ' !33" ZK 9" \9"H7 9 !7 #$= !.7
.( "$ !.7) !'" ) (^ # ) ! !7 9B ) !."+ AB"
…-† ‡'( R(O; i , j ) *+2" F +'#3." &!'z >({!@ *3S 93."
. x(t ), y (t ) :!" A'3'z >(ˆ@ b 27 ZK9"
x = a sin( t + )
y = a cos( t + )
(vecteur vitesse) : /4
.A7c M>( •5„ ,9#$" , . ) -32= F!."
(vecteur vitesse moyenne) : FG)8 = 2 *+,-
M ZK9" Q 3" !G'F E“U 3 t < + A'@ : 2.4 EBU ’(5=
b 27 # 93" , . \!2X ˆF M ' ZK9" Q 3" !G'F E“U 3 t' < +
: ' !3 M !-2 !@
!."
MM ' MM '
M vmoy = ; vmoy = (4.4)
T t' t t
v (t)
2.4
(vecteur vitesse instantanée):
"t !
: $ %& (dérivée) #
: + 4F?
) (* + #( M ! ' # v(t ) :
.(3.4 )
%& / / 0* * $* 1
:2 !* 34
:3.4
(conventions):
5 ! %& $ !* 56 $ :(Newton) ! "
89 7* : !* ; 46 . 7* 5 6 $ 4
. 7* 5 6 $ 4 ' < %& = $ >
4= . dy :@ A7c+ -.% !@ y 7* !* 56 $ :(Leibnitz) " !# "
dt
dx dy dz :A*
x= ; y= ; z=
dt dt dt
(module du vecteur vitesse instantanée) : $
(7.4)
v= x2 + y2 + z2
m / s = m.s 1
: MKS ( /
x x = vx : v OM ; B 6
OM y v y = vy
z R z = vz R
(vecteur accélération): /5
. $ / <8 ! 7* * *
(vecteur accélération moyenne):HG)8 *1+28 *+,-
OM ' OM %& * t' t * *8 * * 46
* * > (4.4 ) v' v
:/
M v
v' v v v
amoy = = ; amoy = (8.4)
t' t t t
O
amoy
M’
v'
4.4
v' v v dv d 2 OM dv d 2 OM (9.4)
a = lim t ' t = lim t ' t = = a= =
t' t t dt dt 2 dt dt 2
$ * /$ : *8 ; E< ( / * D
:$* *
.(5.4 ) !* + ( * :
a= x2 + y2 + z2 (11.4)
a(t )
* :5.4
: * * 1 : '(
x x = vx x = vx = a x
r= y v y = vy a y = vy = ay
z R z = vz R
z = vz = az R (12.4)
OM = r = x.i + y. j + z.k v = v x .i + v y . j + vz .k a = a x .i + a y . j + a z .k
) (* . a.v 0 46 * # a.v 0 46 * :) #!
.v ) (* # F
x = 2t 2
0* * 6 . OM y = 4t 5 = %& 46 :3.4+ ,
z = t3
. / A 1B *
: *( * 5 6 G * ** 2 !* * 1 ! :- .
v = 4t.i + 4 j + 3t 2k a = 4i + 0j + 6tk
v = 16t 2 + 16 + 9t 4 , a = 16 + 36t 2
EXERCICES **
Exercice 4.1 1.4
Le mouvement rectiligne d’un point est défini par
l’équation horaire : s = 2t 9t + 12t + 1 .
3 2
Exercice4.4 :4.4
Un point est mobile dans le plan à partir de la date
t = 1 . Ses équations horaires sont : " : ; '
1 : ." ( .t = 1
x = ln t ; y=t+ . 1
t x = ln t ; y=t+
a/Ecrire l’équation de la trajectoire. t
b/ Calculer les valeurs algébriques de la vitesse et de . /
l’accélération au temps t .
) 0 /
.t
a b 8 # M " . 2
+ 2 = 1>
l’ellipse par l’angle . a b
Déterminer les vecteurs vitesse et accélération v et
v 6 . -
en fonction des dérivées et . . 2 " 6 5
t 0 1 1,5 2
v + 0 0 +
a 0 + +
a.v + +
+ +
:2.4
7 cos 2t = 2 cos t 1 : 6 6 ( .
2
y 7 y = 2 cos 2 t :9 y + 1 8(
+2 B
7 y = 2 ( sin 2 t 1) : , ( :; 6 6 (
( 1 x = sin 2 t 8!( . 3, < (
O
A . y = 2 (1 x ) >
+1 x
( 7 0 sin 2 t = x +1 ? 0 x +1 . ,2 3 * #
. B ( 0, +2 ) ( A ( +1, 0 ) % %B (> C1 / ( . t 4 @ A>
:3.4
:t D 1& 4 6 E 4 , FG 43 B , /1
(
vx = x = 3 t 2 1 ) ax = x = 6t
v v y = y = 6t ; a= a y = y = 6
(
vz = z = 3 t 2 + 1 ) az = z = 6t
( ) ( )
2
v 2 = 18 1 + t 2 v = 3 2 1 + t 2 :F( (% /2
: ) * (% #( A> *. . Oz ( v ( <
( )
v .k = v.k .cos v , k = v.cos v , k ( ) , ( )
cos v , k =
v .k
v
x 0
v y , k 0 ; v . k= ( x.0 ) + ( y.0 ) + ( z.0 ) =3 1+t 2 ( )
z 1
3 1+ t2 ( )
( )
cos v , k =
v .k
v
=
3 2 1+ t2 ( )
( )
cos v , k =
2
2
( v , Oz ) =
4
rad
:4.4
: HA /
x = ln t t =e x
1
y = ex + x y = ex + e x
e
:t D 1 ( /
1
vx = 2 2
t 1 1 1 1
v= + 1 2 ; v= +1
1 t t t4 t2
vy = 1
t2
1
ax = 2 2
t2 1 2 4 1
a= + 3 ; a= +
2t 2 t2 t t6 t4
ay = 4 = 3
t t
:5.4
: BI% :
Y x2 + y2 a2 = 0 (1)
2 2
x y
y1 M1 2
+ 2 1= 0 ( 2)
a b
M x1 = a cos
a M
j y1 = a sin
O (1)
i x1 X M , a cos 2 2
+ a sin
2 2
a =0
2
cos 2 + sin 2 1= 0 ( 3)
( 3) , ( 2 )
x y
( 2 ) = ( 3) : cos = x=acos , sin = y=bsin
a b
x y
cos = ; sin = :L ( JB K% M %
a b
= a ( sin + 2
cos ) .i + b ( cos 2
sin ). j : M %
:6.4
: HA ( /1
t x
cos =
2 2 x2 y2
+ =1
t y 2 8
sin =
2 2 2
. (> A,
: 1 /2
2 t
vx = x = sin
2 2
t
v y = y = 2 cos
2
: 1 <
2 t
ax = vx = cos
4 2
2 t
ay = vy = sin
2 2
:K"( (/ BI * + <
1 1 1 1
a=
4
x.i
4
y. j a=
4
( x.i y. j ) ; a=
4
OM
. ( 0 5 *. @ 3 , C1 JB K%B #
.K"( M M & ( + T
t
x = 2 cos :t D 1& 1
2
(t + T )
x ' = 2 cos :t + T D 1& 1
2
:/ ( 7 x = x' ( . *
t (t + T ) T
cos =cos ( +2 ) ; cos = cos =2 T =4
2 2 2
5
: / (% *. 4 6 ,(& K" ( /3
4
5
@1 ( :a = D
4
2 t 2 t 5 t t
a 2 = cos 2 + sin 2 = 2 cos 2 + 8sin 2 = 5
16 2 4 2 16 2 2
t t t t 1
2 1 sin 2 + 8sin 2 = 5 6sin 2 = 3 sin 2 =
2 2 2 2 2
+ + 2k
t 2 t 4
sin = ± , t 0 ; =
2 2 2 3
+ + 2k
4
: (* 1 O- (7 0 t 4 % 3 A:N
k t x y vx vy
1
0 +1 +2 +1
2 2
3 1
1 1 +2 1
2 2
:7.4
OM = x.i + y. j :/ . K"( + . /1
Y
A' A
b
2b
y M
b
O B' x B X
: 3 6 E F. <
: HA O
x 2 = 9b 2 cos 2 x2 y 2
.JB K%B = =1
y 2 = b 2 sin 2 9b b 2
: + , FG K"( 6 /2
2
d OM
a=
dt 2
= 2
( i .3b.cos t + j .b.sin t ) a= 2
.OM
! 0 ! /B-IV
MOUVEMENTS RECTILIGNES
x x
x0
= v0 t t
0
x-x0 = v0 t
: &(! " ! " '! - . ! &! ! ! '( )* + % %,
x = v0 .t + x0
(13.4)
.,8 , -./# x0 " (! (* /! x
.
O
.
x0
.x X
t=0 t
! ( :6.4 ) !
(diagrammes du mouvement):
! ! )! "! ) # ! ! 0 %
.(7.4 ) ! ) &! !1 " ) 2
x = v0 t + x0 v = C te
x = v0 t + x0
( x0 = 0)
a=0
O O O O
t t t t
0 ! ) ) x = 2t ; y = 2t + 4; z = 0 : ! &! 01 ! :4.4
. ! 5 " .( ! ! ( .!
. % ! y = 0; z = 0 . ! z=0 :
. 67 ! z 0; y 0; x 0
:. ! ! 8 " 9! ).5 : ! 51 5 " :
. ! ; ! y = x+4
! < : "# ! 5 "1 ! '
: ! + < # =7 ! > "
. ! v = 2i + 2 j v = 22 + 22 v = 8 = 2.83ms 1
'! - . ! (! ! ! '( %- )*
: &(!
v = v0 .t + v0 (14.4)
>" @A t = 0 ; x = x0 %5 : !
x t
dx
v= = at + v0 dx = (at + v0) )dt dx = (at + v0) )dt :<
dt x0 0
: &! ! ! C
1
x = at 2 + v0 t + x0 (15.4)
2
:
.) 2 ! ! )! ! 0 % 8.4 ) ! A
x v
1 2 a
x= at + v0 t + x0 v = at + v 0
2
a= Cte
x0 v0 = 0
O
O O
t t t
! 0 % : 8.4 ) !
v2
2
v 0 = 2a ( x x0 ) :"# "$ "# % ! "
a.v > 0 " (accéléré) ! : &
a.v < 0 " (retardé) 6 " !
dv
a= = 2ms 2
: ! + " > " ! ! '( )* / :
dt
.0" #
: ! + " ) " ! )* (! &! ! !
dx t t
v= x = x0 + vdt x = x0 + (2t 6)
dt 0 0 x = t2 6t + 5
x = x0 + t 6t ; t = 0 , x = 5 x0 = 5
2
:0 ? (! 1 . : ! 5/<
t 0 1 3 5 b
v - 0 +
a + +
x 0 -4 0
av - 0 +
6 " ! * !
1.4 0 ? ! ) .
t t
v = adt + v0 v = v0 + (4 t 2 )dt
0 0
1 3
v = 4t t + v0
3
:) H! ! + " ! '( )* ! . )
t
1 4
x = x0 + vdt x= t + 2t 2 v0 t + x0
0 12
< . .(! 6 "1 v0 ! x0 (* /! ) I ! "
: t = 3s !" &! ! )* ! "! J ;0 !
3
t = 3s x0 = m ; v0 = 1ms 1
4
: (! ) 2 ! " < %-
1 4 3 1 3
x = 2t 2 t t+ v = 4t t 1
12 4 3
: )*
(mouvement rectiligne sinusoïdal) /4
,8g9C# ,#$. # , . ?:9h i5 ,>$.9 ,Bjg# ,828k , 8j <9 , !%# lm:; :,- ./
:6:"#. .n !%#
x = X m .cos( .t + ) (16.4)
:4 o 'h
x = X m. sin( .t + )
(élongation ou abscisse instantanée) ( p% # q.B # 'h , -./# : x
") ! !8t > :(amplitude ou élongation maximale) p3r q.B # 'h , <# : X m
1 cos( t + ) +1 Xm x +Xm : @
dx
v=x= : &! ! ! > :
dt
v = X m . sin( t + ) (17.4)
: @ " ! E ?
1 sin( t + ) +1 X m. v + X m.
dv
a= x=v= : ! ! > :'
dt
a = Xm 2
cos( .t + ) (18.4)
: @ " ! E ?
+Xm 2
a Xm 2
a= 2
.x (19.4)
.E . 1 C ) ! = < !
( )* /! 5 " ) & ! =7 9 ! ! ; ! K
. - C! 9 ! L (" 5
: " .! ! ! M6 *% 5 9.4) ! '( *%!
. x = A cos t + B sin t :) ! (7 / ! ! ! E ) 7
. x = X m cos( t + ) ) ! '( #(# ! 0A ! " ! ! E "
X,V,a
+amax a=h(t)
+Vmax V=g(t)
x=f(t)
+Xm
0 T/2 T 3T/4 2T t(s)
-Xm
-Vmax
-amax
! 0 % :10.4 ) !
1
N= N = 1.59.10 2 Hz ; = 0.5rad .
T
: ! ! < /<
: 6 "2 ! /O
: t = 5s ! ! ;=7 ! /
t = 5s : x = 4sin(0.5 + 0.5) x = 3.36m ;
v = 0.4cos1 v = 0.22ms -1 ;
a = -0.04sin1 a = 0.034ms -2 .
x,v,a
4 x=4sin(0.5t+0.5)
a=-0.04sin(0.5t+0.5)
0 t+T
t t+T/2 t+3T/4 t(s)
-2 v=2cos(0.5t+0.5)
-4
:11.4
EXERCICES **
Exercice 4.8 :8.4
La position d’un mobile en fonction du temps est
indiquée sur la figure ci-dessous. Indiquer :
1/ en quel endroit le mouvement se fait dans la : .
direction des X positifs ou négatifs ? !" #$ % & #$ /1
2/ à quel instant le mouvement est retardé ou
accéléré ? ( ) " X '
3/ quand le corps passe par l’origine ? ) * & #$ /2
4/ quand la vitesse est nulle ?
5/ faire un graphique de la vitesse et de l’accélération ( +,)
en fonction du temps, ( ' - % " /3
6/ estimer d’après le graphique, la vitesse moyenne
pour les intervalles de temps :
( % ./ /4
1s t 1,8s , 1s t 2, 2 s , 1s t 3s 0 ) #/) % %1 /5
2
% 1 2#/) % )13,/ /6
: / ' " ,
1s t 3s , 1s t 2, 2 s , 1s t 1,8s
X ( m)
1m
0, 2s
0 t (s)
:8.4
X /1
%! & %!' % #$ . ! 2, 2 s t 2,8s :
. t = 1,8s t = 0,8s
%! & () ' * t = 2.8s t = 1,8s %! & /2
. t = 2.8s t = 1,8s
. t = 0,3s , t=2,8s , t=3,2s + & ,' % #$ $ ! /3
. t = 1,8s & / t = 0,8s :%! & - . /4
x
v= & !0 :% ' !' - /5
t
(
v m.s1 ) 1
2m.s
v = 10, 62m.s 1 0, 2s
v = 5ms 1
v = 3, 75m.s 1
v=0
0 t (s)
v = 15ms 1
:) + /6
1 t 1,8s , vmoy = 0
1,5
1s t 2, 2 s , vmoy = = 1, 25ms 1
1, 2
1,5 9 + 2
1s t 3s , vmoy = = 2, 25ms 1
2
:9.4
dv dx A
2v =A , 2v.a = A.v a= :% ' ' . ) 1 2 /1
dt dt 2
. %3 -!0 +' 4 5 %6 '
:' ' 8 ! 97 -& ' !0 %6 7 ' /2
v = at + v0 v = a t + v + 2a.v0 .t
2 2 2 2
0
1
v 2 = a (at 2 + 2v0 t ) + v02 v 2 = 2a ( at 2 + v0 t ) + v02 2a.x + v02 (1)
2
x
v = Ax + B
2
( 2) :+ !).
a
A= ; B=v02 :: ( 2) (1) %! '. 0' ) '
2
:10.4
./ > / , OZ = .- & ' ; !< !0 %! ' '
: OZ / A 6 4 4 ?@ ! 4 ; A .)B
1 2
z1 = gt1 ; z1 = 78, 4m
2
. A 9B % 4 8 .' ! 4 ; / > ; %6 : + !).
:& 97 A
1 2
z2 =
gt2 +v0 t2 ; z2 = 78, 4m
2
# .' 4 4 / > D9B .' 4 8 ( z = z1 = z2 ) . C / %
.$ ) 0 )0 ! 4
:11.4
.; . D0 6 ' / > / , = OZ @ /1
DB A -. & > A ; E ' .- & ' ; !< !0 ;
: > / , )0
v02
v2 v02 = 2 gh h= , h 7,35m
2g
.( t = 4, 25s 6 )F > ' A ) ; !; .
1 2
z= gt + v0 .t ; z =37,5m
2
:F > I ; - )
v = gt + v0 ; v=-29,65ms -1
( OZ =! % – ; 2J )
:12.4
2 2
! a= x x+ x = 0 :/ > % !L . ! $%6 & ? /1
4 4
. !'! !0 ; $! !L .
. x = A cos t + B sin t : 2 % 7 C !6 AM
2 2
. !" : 7 !'! !0 + ! /2
: 2 /, ! . ! % ' +' 4 97 -!B !J
x = X m cos ( t + ) (1)
:%3 !( ' ) 2
t = 1s , x=4cm , 4=0+Bsin B = 4cm
2
t = 1s , v=-2 cm.s -1 , -2 = A sin A = 4cm
2 2
x = 4 cos t + 4sin t x = 4 cos t + sin t : ! . ' %N !
2 2 2 2
2
:/ 0 . ) L
2
2 2 2
x =4 cos t + sin t
2 2 2 2 2
2
: 2 / 0' . ' % ! sin = cos = %6 '
4 4 2
2
x=4 cos t.cos + sin t.sin = 4 2 cos t.cos + sin t.sin
2 2 4 2 4 2 4 2 4
: 44 ! ' %N - 0
x = 4 2 c os t.cos + sin t.sin = 4 2 cos t
2 4 2 4 2 4
1
x = 4 2 cos t x = 4 2 cos t ( 2)
2 4 2 2
%! !0 / A ?@ % %M ! . ; ' /, D) @O
: ( 2) (1) %! . 0' ) ' # 9 %! !0' %! !
1
x = 4 2 cos t = X m .cos ( t + )
2 2
:13.4
:! 4 % !L . 75 ; ' %6 & ?
a = 32 4v
v + 4v = 32
4
v = Ae 4t + : 2 % AM
32
t = 0 , v= 4 , 4= Ae +8
0
A=-4 : !( ' ) 2 P A +' 4 !B .
v= -4e +8 -4t
(1) : 7 % ' %3 =!
: ! . / /
dx
v=
dt
= 4e 4t
+8 dx = ( 4e 4t
+ 8 dt) x= ( 4e 4t
+ 8 dt )
x=e 4t
+ 8t + B
t = 0 , x=0 0=e 0 +B B= 1
:678 9: t x
x=e 4t
+ 8t 1 ( 2)
: ( 2) (1) %! . %!' % D9 v ' x #$% &'()$*
: (1) %
1 8 v
v= -4e-4t +8 t = - ln
4 4
: ( 2) F .
1 8 v
4 ln
1 8 v 8 v 8 v
x=e 4 4
+ 8. ln 1 x= 2 ln 1
4 4 4 4
8 v 1
:+,-./*0 1 ! x = 2 ln v +1
4 4
/ C-IV
MOUVEMENT DANS LE PLAN
Y v : /1
M :
.( C ) !
v
v $
: %
r M (21.4)
OM = r = xi + yj
j
C
u ur : '(
O i X
OM = r = r.ur (22.4)
:12.4+ ,
. :)
ur = i .cos + j .sin
:!
OM = r = r (i .cos + j .sin )
. = g (t ) r = f (t ) : $ * r :
:
: $
(23.4)
v = r = xi + yj
ur - !. *, ! . 12.4 +, :
: j i - !. *, / u
: ' , 0
dur d d d dur d
= i .sin . + j cos . =u . =u .
dt dt dt dt dt dt
(25.4)
du d d d du d
= i .cos . j .sin . = ur = ur
dt dt dt dt dt dt
:(25.4) - * * . - . 1 0
dur dr dr d
v =r =r + ur v= ur + r u v = r.ur + r. .u (26.4)
dt dt dt dt
: vr 3 v . . 2
v = r.ur + r. .u vr = r.ur
v = r 2 + ( r. ) 2
v = vr + v v = r. .u
:
a = v = r = xi + yj :
+* $ . (26.4) - * % , :
:(25.4) - *
dur du
a = v = r. + r .ur + r. . + r. .u + r. .u
dt dt
d d
a = r.(u . ) + r .ur + r. .( ur ) + r. .u + r. .u
dt dt
7 7 *, 8' - * +9 $ + * - * 4 56
:
a = r.u . + r .ur + r. .( ur ) + r. .u + r. .u
:a . ar 3 7 ' 6 :
a = ar + a (28.4)
:!'( ; ,
a = (r r. 2 ) 2 + (2r. + r. ) 2 (29.4)
(mouvement circulaire) : :
:. 7 *, <( = r = R = C te
v=R u (30.4)
:7 7 *, - .
a = R. 2 ..ur + R. .u (31.4)
: 7 6 :
;>? 56 ; 2 (accélération normale) !
: " A ,B = a 4? @ . $
ar = a N = R 2 u r ar = a N = R 2 (32.4)
!( @ ; 2 (accélération tangentielle)
. # A . ,B M
a = aT = R u a = aT = R
(33.4)
- +:D $ + ! $ . . C * )
.( rad .s 1 ) . ' $
: '( 7
2 2 v2 2
a = ar = aN = R =R = aN = R .ur (35.4)
R
v = v.uT (36.4)
a = aT + aN :0 ( 7
: <( !
a = aT .uT + aN .u N (37.4)
N
aN
a
(C )
uN
M uT v aT T
( 5 * !( 7 . :13.4 + ,
: <( % *
dv
aT = 2
dt v2 v22
a = v.uT + .u N a= v +
v2 R R
aN =
R
( 5 * !( 7 . ! (37.4) (36.4) * !
.
:7F GH7I@4 J2?K 1L MNOPQ@4 RS 1789: ;<=>?@4 A2BCDE4 7F ds 123 456
r = uT .ds (38.4)
:8.4"
: * 2 *
.cos 2 =a
2
) v=k : 0 4 . v -, I J . a )
.k > 0
.. 7 *, v * v 6 0
:"
v = .u + .u v =v +v : C *
.(!! C 6J / ) K K r ( 6 /
: 5 * 3:
a
cos 2 ( / 2) = a =
cos 2 ( / 2)
:v 6 . . +9 - .%,
d d d a.cos( / 2).sin( / 2)
v = = . v = .
dt d dt cos 4 ( / 2)
:!'( * .
v = .
v2 = v 2
+v 2
3: ' 0? = '? L
: <( * 0
a2
v2 = k 2 . 2
= k 2.
cos 4 ( / 2)
:; .
2 a2 a 2 .sin 2 ( / 2) 2 a2 2 2 sin 2 ( / 2) 2
k . 4 = . + . k = +1 .
cos ( / 2) cos6 ( / 2) cos 4 ( / 2) cos 2 ( / 2)
2
= k 2 .cos 2 ( / 2) = k .cos( / 2) : ;
:0 +9 v v ! . !( ( ' I *
a.k .sin( / 2)
v = v = v.sin( / 2)
cos2 ( / 2)
a.k
v =
cos( / 2)
EXERCICES **
Exercice 4.14 :14.4
Une particule se déplace dans un plan XY selon la
XY
loi : vx = 4t + 4t et v y = 4t .
3
. v y = 4t vx = 4t 3 + 4t
Si le mobile se trouvait au point (1, 2 ) à l’instant
!t = 0 (1, 2 )
t = 0 , trouver l’équation de la trajectoire en . " # $ % &'
coordonnées cartésiennes.
x = 2 cos
t t
et y = 2sin .
c:dAG e: ( O, i , j ) CD9EFAG _` \aWb9: M \]^IA
2 2 t t
1/ Déterminer la nature de la trajectoire, . y = 2sin ; x = 2 cos : RD67^AG HEU
2/ Déterminer les composantes du vecteur vitesse v , 2 2
ds .f7EFAG \=SMg h<U /1
3/ Déterminer l'expression de la vitesse , ainsi k v \PWEAG i7=j _9MaW: h<U /2
dt
ds
que celle de l'abscisse curviligne s du point M à s \STG<UVG lf7MP Gma ; \PWEAG lf7MP h<U /3
l'instant t , en prenant comme condition dt
initiale s = 0 quand t = 0 , _oG<9pVG qWrAG mstp k t \nb?AG _` M \]^IA \SIbIFAG
4/ déterminer les composantes normale et k t = 0 7FA s = 0
tangentielle de l'accélération dans un repère de Frenet, >?=: _` if7E9?A \SFu7IAG ; \Sv7FFAG cS9MaWFAG h<U /4
5/En déduire le rayon de courbure de la trajectoire.
kwIJW`
6/ La trajectoire reste la même, mais maintenant le
point M subit une accélération angulaire
.x7Ib6yG W]Q z{6 |9I9vB /5
if7E9p M \]^IAG WTt9O cSU _` NA7U @?P ~7p f7EFAG /6
d2
= = 0, 2t . A quelle date le point M d2
dt 2 M \]^IAG •?MO \nbA •L _` . = = 0, 2t •;G€
1 dt 2
atteindra-t-il une vitesse de 10ms , sachant qu'il est
parti du repos. Quelle distance a-t-il alors parcourue ? _„ 7: .RD‚EAG c: w^?]6G 7ƒ6L 7F?P k 10ms 1 \PWv
…7ƒ9=]Q _9AG \`7EFAG
b b
b sont des constantes positives. k\aWb?A \PWEAG i7=j HEUL /1
1/ calculer le vecteur vitesse de la particule, …\J;GdAG Km„ •;7EO >a .\9p7T ( v , u ) \J;GdAG RL c•Sp /2
2/ montrer que l’angle ( v , u ) est constant. Que k\aWb?A if7E9AG i7=j HEUL /3
vaut cet angle ? Km„ •;7EO >a .\9p7T ( a , uN ) \J;GdAG RL c•Sp /4
3/ calculer le vecteur accélération de la particule,
4/ montrer que l’angle ( a , u N ) est constant. Que
k(2ŠG‘EA7p cS=9E6)…\J;GdAG
.f7EFAG x7Ib6G W]Q z{6 HEUL /5
vaut cet angle ? (On se servira de la question2),
5/ calculer le rayon de courbure de la trajectoire.
u
uT
M u
uN
O
x
Y A
R L
t B
O A0 X
:14.4
:
vx = 4t 3 + 4t , x = ( 4t 3
)
+ 4t dt x = t 4 + 2t 2 + C x
v y = 4t , y= 4t.dt y=2t 2 + C y
t = 0 , x=1 , y=2:
: Cy Cx !"
Cx = 1 , C y = 2
x = t 4 + 2t 2 + 1 , y=2t 2 + 2 : #
: $ " %& '
( ) ( )
2
x = t2 +1 , y=2 t 2 + 1 y=2 x
:15.4
: /1
ax = 4sin t vx = 4 cos t + v0 x , x = 4sin t + v0 x .t + C x
a y = 3cos t v y = 3sin t + v0 y , y = 3sin t + v0 y .t + C y
: Cy C x * v0 y * v0 x ) !"
t = 0 , x=0 , y=-3 , vx =4 , v y =0 v0x = 0 , v0y = 0 , C x = 0 , C y = 0
: #
vx = 4cos t , v y = 3sin t
x = 4sin t , y = -3cos t
:16.4
ds
v= : $ & -" " s ( t ) = 2t 2 ,
dt
ds
. $ y x 1 2 # /$ . v = = 4t : " ./$ -"
dt
: '
x = t 2 + t + x0 vx = 2 t +
y = t + t + y0
2
vy = 2 t +
v2 = 4 ( t +
2 2 2
+4 .t ) + ( 4 2 t 2 + 2
+ 4 .t )
: 3 45 +
v2 = 4 ( 2
+4 2
)t + (4 2
+4 )t + 2
+ 2
v 2 = 4t 2
: $2 6 )/ ) 76 2
(4 2
+4 2
)t 2
= 4t 2 (1)
(4 +4 )t = 0 ( 2)
2
+ 2
= 0 ( 3)
. y0 = 0 x0 = 2 18 " * = =0 : 8 " ( 3)
: $ /#
x= t 2
2 , y= t 2
( 4)
.
y = ( x + 2) = 3 ( t2 2+2 ) y = 3 t2 (5) : " & x 9:
y = 3 t2 = t2 =3 : < ( 5) ( 4) ; "
4 2
+4 2
=4 (1)
: /#
=3 2 2
=± , = ±3
4 2
+4 2
=4 5 5
: ( 4) &9 * 2 /2 > # y = s 1
2 2 2 2
x= t 2 , y=3 t
5 5
:17.4
1
t= x y = x2 2x : y & ?/ : " /1
2
. "
: " =A B C :@ " /2
vx = 2
v y = 8t 4
v = vx2 + v y2 v= (8t 4 ) + 4 ms
2
( 1
)
dt ( 8t 4) + 4
2
:; " + B "
16
aN2 = a 2 aT2 aN = ( ms )
2
( 8t 4) + 4
2
:D <? /5
v2 v2 16
aN = , r= r= (m)
r aN
( 8t 4) + 4
3
:18.4
* ? & E 2 E @/ * " ?/ /1
#$ O ! " $ @: < =: " . x2 + y 2 = 4 "
.R = 2
: " B /2
t t ds
vx = sin , v y = cos ; v 2 = vx2 + v y2 v2 = 1 , v = = 1ms -1
2 2 dt
ds
: ) , v= " /3
dt
s = v.dt v =t +C
s=t : $ C = 0 %& s = 0 * t = 0 & 1
:B " " " C /4
1 t 1 t
ax = cos ; a y = sin ; a 2 =a x2 + a y2 = 0, 25ms 2
2 2 2 2
dv
aT = = 0 , aN = a 2 aT2 aN = 0,5ms 2 :) &3 < &
dt
v2
R= R = 2m :D <? /5
aN
d
= = 0, 2t : " " C ; " ; B " /6
dt
= 0, 2t.dt = 0,1t 2 + C : $ " %& '
= 0,1t 2 :; " " C = 0 %& * s = 0 * t = 0 & 1
v = R = 0,1Rt 2 v = 0, 2t 2 : 4 " F " G
10 = 0, 2t 2 t = 7,1s : + & 10ms 2
" H
: &" -" : " & "
0,1 3 0,1
.2. ( 7,1)
3
= t , s=R = s 23, 9m
3 3
:19.4
:@: "B -" & ) ? 4 <6 /1
r0 bt t
r = r.ur = e .ur ; = ; ur = .u ; u = .ur
b b
dr r0 bt r t
r0 t
v= = r.ur + r.ur v= e .ur + 0 .e b .u ; v= e b
( ur + u )
dt b b b
: " D 2 I 4 J " (v, u ) = -" /2
v .u
v .u = v.u .cos cos =
v.u
: E v v 9
t
r0
e ( ur + u ) .u
b
v .u b
cos = = 1
v.u r0 bt
e .u
cos = =1 (v, u ) = = 0 ; v // u
u
b
ur .u = 0 ; u .u = 1 , u = 1
.( ) E2 LM E u v 1 K 2
t
r
a= 2 02 e b
u
b
:20.4
:; " $ B + M 1 + 6 /1
( )
2 2
AB = OB OA
AB 2 = OB 2 + OA2 2.OA.OB.cos t
L2 = x 2 + R 2 2 Rx cos t (
L2 = x 2 + R 2 sin 2 t + cos 2 t ) 2 Rx cos t
L2 = ( x R cos t ) + R 2 sin 2 t ( )
2 1/ 2
x = R cos t + L2 R 2 sin 2 t
Y A
R L
t B
O A0 X
.t = 0 : x= R+L : 1 C
: " )+ /2
dx R sin 2 t
v= = R sin t + : " 3 1 -"
( )
1/ 2
dt 2 L2 R 2 sin 2 t
: "
R sin 2 t
v= R sin t + =0
( )
2 2 1/ 2
2 L R sin t
R sin 2 t
sin t + =0 .t = k . t=k
( )
1/ 2
2 2 2
2 L R sin t
:21.4
IP = OP OI R2 = R2 + r 2 2 R.r.cos : 1 + 6 /1
Y uT u
u
y P
r uN s
R
=2
O I x A0 X
r 2 = 2 R.r.cos r = 2 R.cos : $3 /#
r = 2 R cos
r 2 = x2 + y2
x x2 + y 2 2 R.x = 0 :3
cos =
R
x
x2 + y 2 = 2R
R
. P 3 /2
:=A B 3 C B " " ) -"
r = OP = r.u
: " B 3 " 5 C
dr
v= = r.ur + r u
dt
r = 2 R cos v = 2 R .sin .ur + 2 R .cos .u
r = 2 R sin
=2 s = AP = R. = 2 R
. P R (u T, uN ) / 3 •
a = aN + aT
v2
aN = u N = 4 R 2u N a = 4R 2
u N + 2 R uT ( 4 ) :B " " •
R aN
aT
dv
aT = uT = 2 R uT
dt
: 8 & 3 45 ./$ +
(
a = 2 R 2. 2 .cos + sin ) .u r + 2R ( cos 2 2
sin ) .u = ( 2)
. ) 1 G " /4
t
=2 = t = : $ t 3 64 P < " •
2
r = 2 R cos t : E& 3 1
2
t t
v=R sin .ur + cos .u
2 2
a= 2R 2
.cos t .ur R 2
.sin t u
2 2
a=R 2
.u N v = R .uT
# /D-IV
MOUVEMENT DANS L’ESPACE
!"
. # $ % # $
OM = Om + mM = .u + z.u z (40.4)
.(6.3) * + , * -". / 0
:* 1 ! 2 $
ds 2 = d 2
+ 2
d 2
+ dz 2 (42.4)
:
# $ 45 6 7 8 ( 9 ( : +
;2 /< 0 , = 5 / 1> . 4 . %
7 u =5 # uz = k / 6 " @ . 7 /? .
./
dr d du dz
r = .u + z.u z v=r= =u + + uz
dt dt dt dt
du du
: (25.4)
dt dt
v = .u + .u + z.u z (43.4)
. ( vz ) (v ) ( vr ) :# 5 + / 0 A
:* % # $ 5 *(
2 (44.4)
v= + ( . )2 + z 2
:
:8 + 5 ( * 1+5 2 9 (A + 5 +2
dv du du
a= = .u + . + . .u + . .u + . . + z.u z
dt dt dt
: ,B * 1+5 2 (25.4) * /
2
a=( . ).u + ( . + 2. . ) u + z.u z (45.4)
: ( 1+5 * = /
2 1 d 2
a=( . ).u + ( . ) u + z.u z (46.4)
dt
. ( az ) (a ) ( ar ) :# 8 + / 0 A
(étude du mouvement en coordonnées sphériques): /2
(15.4 ( )
:D ; 6 7 /< : 0 ".
r (t )
OM (t ) OM = r = r.ur (47.4)
(t )
: (i , j , k ) (ur , u , u ) * 5 ( / 18.4 17.4 # D E"
ur = sin .cos .i + sin .sin . j + cos .k
u = sin .i + cos . j
u = cos .cos .i + cos .sin . j sin .k
u r
u
:* 1 ! 2 $
v = r = r.u r + r.u :7 8 ( * 5 9( :
:1+5 2 * @ * :0 : u 8 ( 9 (
ur = .u + sin .u :/ !
:5 8 ( B * 1> 2 H
v = r.ur + r .u + (r sin ) .u
:5 8 ( # 1+@
dr d d
v = vr + v + v v= ur + r u + r sin u
dt dt dt (49.4)
/ + M 7 ( . * ( * * 5 (ur , u , u )
: 1> 2 I (t ) (t ) r (t ) #A
8 ( / 5 8 ( # + v v vr @
.5
:8 * 5 1> 2 9 (A :
dv d
a= = r.ur + (r sin ) .u + r .u
dt dt
a = ar + a + a a = a2r + a2 + a2
:@ -". / J / ! 5 8 (9 ( @ +
2 2
a = (r r. r. .sin 2 ).ur +
2
( r. + 2r . r. .sin .cos ).u + (50.4)
( r. .sin + 2r. .sin + 2r. . .cos )u
@ : 1> 2 (t ) (t ) r (t ) #A 6" .
.a 8 ( 8 8 ( # + a a ar
:9.4 "
7 8 ( % # $ M
k , b, c / +5 OM = k .u + bt.k ; =ct 2 :K OM
. @ #
./ A 8 5 /1
. OZ + * $ D ;2 /2
:"
:7 8 ( 9( v 5 /1
dOM
dt
=v =
d
dt
ku + btk ( )
du v = k . u + bk
v =k + bk v = 2kctu + bk
dt = ct 2 = 2ct
v = 4 k 2 c 2t 4 + b 2 : 5 8 (*(
:5 8 ( 9( 8
dv d d du
a= = (2kct.u + bk ) a = 2kc (t.u ) a = 2kc t. + u .1
dt dt dt dt
a = 2kc t. .u + u a = 2kc t.2ct.u + u a = 2kc 2ct 2 .u + u
:8 8 (*(
a = 2kc 4c 2t 4 + 1
:(rayon de courbure) (= ) $ D ;2 /2
2
= 2 = ct 2 t= = : : + *
c c
: $ D ;2 - 0 8 / H :
.(!!! " $ " % &' ( ) * ! )
v2
R= ; aN = a 2 aT2 ;
aN
dv 4 k 2 c 2t dv 16k 2c + b 2
aT = = a = !!!!! aN = 2kc
dt 4 k 2 c 2t + b 2 dt k 2 c 2t 2 + b 2
( )
3
2 2 2
v 2 4k c t + b 2
R(t ) = =
a N 2kc(16k 2c 4t 6 + 4c 2b 2t 4 + b 2 ) 12
( )
3
2 8 k 2c 2t + b 2 2
R =
( )
1
c 2kc(128k 2c 3
+ b 2 1 + 16 2
) 2
EXERCICES **
Exercice 4.22 :22.4
On donne les équations du mouvement d’un point
M
(
M dans un repère O, i , j , k ): (
: O, i , j , k )
1 3
x = bt 2 , y = ct , z = bt 2 1 2 3
2 2 x=
bt , y = ct , z = bt 2
Où b, c sont des constantes positives.
2 2
1/ Trouver la vitesse et l’accélération ainsi que leurs
. c, b
modules. . ! " # $ # % /1
2/ Quelle est l’équation de la trajectoire du point m # ' m # & /2
qui représente la projection verticale du point mobile
. XOY ) # $ M (
M sur le plan XOY .
ur = .u + .sin .u ur = .u + .sin .u
(
= OZ , OM = ) 6
rad , = t2 , 6 = OZ , OM =( ) 6
rad , = t2
Avec constante positive. .? 1
1/ Partant de l’expression du vecteur position en = 12 " - . $ ;F /1
coordonnées sphériques :
:
a/ trouver la vitesse et l’accélération de ce mobile
4/! " # $ # % /
dans la base (u , u
r ,u ) ,
6 ( ur , u , u ) . $
b/ calculer les modules de la vitesse et de
l’accélération, 6" # $ # ?# % /?
d/ en déduire l’accélération normale. . 3 " # D #0 /C
2/ Partant cette fois de l’expression du vecteur
12 " - . $ . 4/& ;F /2
position en coordonnées cartésiennes :
a/ trouver la vitesse et l’accélération dans la : I=
(i , j, k ) . $ " # $ # %/
:22.4
: /1
1 2 3
r= bt .i + ct. j + bt 2 .k :
2 2
:
x = vx = bt , y = v y = c , z = vz = 3bt
v = 10 ( bt ) + c 2
2
v = bt.i + c. j + 3bt.k ;
:
x = ax = b , y = a y = 0 , z = az = 3b
a = b.i + 3b.k ; a = 2b
. y (t ) x (t ) " " " ! " #$ :m ! /2
1 2 2x 2x
x= bt t= , y=c
2 b b
:23.4
d
(v = & ' /1
dt
dr
v= = i .6sin 2t + j .6 cos 2t + 8.k : &
dt
v = 36 + 64 v = 10m.s 2 :) *"
:v * " C ' T +!
v 3 3 4
T= = sin 2t.i + cos 2t. j + .k
v 5 5 5
d
v= /. t - '. M & $, /2
dt
dr
v= = i .6sin 2t + j .6 cos 2t + 8.k v = i .6sin 2t + j .6 cos 2t + 8.k
dt
3 3 4
v = 10 sin 2t.i + cos 2t. j + .k
5 5 5
v = 10.uT = 10T v = v.T
:24.4
OM = r = .u + z.u z : " " 0 1 "2 ! 3 45 /1
dOM
v= = .u + .u + z.u z : 6
dt
uz v
z =R u
vz
M uz
u
r uv
M
y
O
Y
x M'
X u
vz h h
tg ( v , u )= = tg ( v , u )= = Cte
v R R
:25.4
#$ ?$8 ! . XOY 7 '. 5 m / /1
+ @ ! XOY '. m x + y = R : y (t )
2 2
x (t ) " "
2
" ! "
.R & A# ( 0, 0 ) &
." A - " 4 :" z = .t " ! ( OZ /
.' )4 " A " " & C: /B
:" 0 1 "2 ! 3 D '. /2
r = OM = .u + z.u z r = OM = R.u + z.u z : /
:M /
v = r = .u + .u + z.u z
v = R .u + b.u z , v = R2 2
+ b2
u = .u = R .u
a = R .u
a= R 2
.u z , a=R 2
u = .u = R .u
/. * E 4 :u 8 "' "
vz b
tg = =
v R
.) @ ! *D )4 ) 8. 4
:F 3 A# /B
2
v
r=
aN
R2 . 2
+ b2
aN2 = a 2 aT2 aN2 = R 2 . 4
(R .
2 2
+ b2 ) r=
a =R .
2 2 2
+b 2
R2 . 2
( 2
1) b2
T
Z v
uz v
z =R u
vz
M uz
u
r uv
M
y
O
Y
x M'
X u
ur = .u + .sin .u
:u +
u = sin .cos .i .cos .sin .i sin .sin . j + .cos .cos . j cos .k
u = .ur + .cos .u
:u +
u = .cos .i .sin . j u = . cos .i + .sin . j (1)
.... '& 1 " D" ?$&
: cos '. " 2 ( sin '. 0 .u u ' ,!
ur .sin = sin 2 .cos .i + sin 2 .sin . j + sin .cos .k ( 2)
u .cos = cos 2 .cos .i + cos 2 .sin . j cos .sin .k ( 3)
:6 ". " !"!D " ! D
ur .sin + u .cos = cos .i + sin . j
:9 (1) u + '. G H
u = .[sin .ur + cos .u ]
:" 1 "2 ! 3 '. + & /2
: +
v = r.ur + r. .u + r. .sin .u
: I 5
a = r .ur + r.ur + r. .u + r. .u + r. .u + r. .sin .u + r. .sin .u + r. . .cos .u + r. .sin .u
: /1 '. +! D 8 u , u , ur H
a = r .ur + r. .u + .sin .u + r. .u + r. .u + r. . .ur + .cos .u +
r. .sin .u + r. .sin .u + r. . .cos .u + r. .sin . .[sin .ur + cos .u ]
27.4
r = OM = r.u : " "
1 "2 ! 3 /1
v = r.ur + r.u : D KE '. /
r = R = Cte r =0
ur = .u + .sin .u
v = R t.u
= Cte =0
= t2 =2 t
:1 "2 ! 3
L KE
v = R t.u
a = v = R .u + R t.u a = R .u + R t. ( .[sin .ur + cos .u ])
u = .[sin .ur + cos .u ]
a= .R t sin .ur R .u .R t cos .u a= R 2 2
t .ur 3.R t .u + R .u
2 2
v=R t : " /
: "
( ) +( )
2 2
+ (R )
2
a= R 2 2
t 3.R 2 2
t
a=R 4 t +1
2 4
:' - /B
a =a
2
N
2
a2
T
dv
aT = =R aN = 2 R 2 2
t
dt
a2 = R2 2 4 t +1
2 4
(
: i , j, k ) +! '. /
v = r = R t sin t 2 .i + R t cos t 2 . j
a=v = R sin t 2 2R 2 2
t cos t 2 .i + R cos t 2 2R 2 2
t sin t 2 . j
: "
v=R t ; a=R 1+ 4 2 4
t
. /1 = D" "
: /3
x2 + y 2 + z 2 = R2
1 2
3 x2 + y2 = R
z= R 4
2
3 R
4 . 0, 0, R & & A# + @! 5 M 4 $& 6
2 2
.+ $ + @! *. O * A J 5 " 8.
" @! $, (1 2 ' 2 +! ( ) @ ! : " /4
.5 - "M
Z
3 O' R/2
.R
2
O
Y
R
BBB BB B B B /E-IV
MOUVEMENT RELATIF
: /1
:
. ! "
! + %' , . )* ' ( ) ' $ % &
/ 0 1 2 3 - ' .!
2 4 %, $
5 ! 3 6 + 7 7 " 1
.5
: $ + - ) + 89 $ - :
3 : ; / < %"
.(cycloïde) $
. ?$ / : $ -
&/ 0 - %' 1 , '@
. 4 $ %, -
: /2
/ 0 $ A . OXYZ %, $ - B A
16.4 ; .O - %,
Z
VB
B•
rB rBA VAB
rAB VA
VA
rA •A VB
O
Y
X
drA
:B B B + 1C VA = :%' O / 0 A +
dt
drAB
. rAB = BA = rA rB D 7 VAB =
dt
::
:11.4
1
110km.h %+ C - )+ B A ! /1
: %, B B A B + 6 ; $$ .% ) + 90km.h 1
7H 9 3 %, /
. ' %, /5
- - )+ + 3 & /2
.A I B I + %' , 7 30° F
:
6 ; + . v AB = v A vB :%' B I A I + / /1
e H 7(L L17.4 ; ) H 9 3 F + J, K e I$
:%
1
v AB = v A vB = 110e 90e v AB = 20e v AB = 20km.h
vB vB
vBA vB
e e
30° vA vA
vA
: J, (L5L17.4 ; ) H 9 F + ( /5
v AB = v A vB = 110e ( 90e ) v AB = 200e v AB = 200km.h 1
( )
1/ 2
v AB = 1102 + 902 2.110.90.0,87 , v AB = 54,5km.h 1
- ! F % v AB + ) $$
:5
vBA v vB 90
= B sin = sin 30° sin = .0,5 0,82 = 55,1°
sin 30° sin vBA 54,5
55,1km.h 1 + B I N A I %, 5 % '
B I %, 5 . 55,1° F ) * (LML17.4 ; 5 )
1
F : )* 55,1km.h + A I N
.180 ( 30° + 55,1° ) = 94,9°
1 ,. 3 - ' .! ! + H'&
'2 4 %, $ / 0
.% %, : + 5
: /3
. $ O - $ ( Rr ) ( Ra )
; )* /
.18.4
. H (repère absolu) - : Ra
. - H (repère relatif)% :R
. %, (point matériel) $ - : M
(Ra)
z
Z’ . M
Y’
k'
k j ' (Rr)
A
i'
O
i y
j
X’
x
% - :18.4 ;
:% $ %, S? H' .: / 0 5
( Rr ) %, ( Ra ) %, / 0
(Ra) I U i ', j ', k ' Ra %, T i , j,k
r ' = AM r = OM "
dr ' dr +
vr = va =
dt dt
dv dv 6
ar = r aa = a
dt dt
: #$ % #
: 18.4 ; / 0
OM = OA + AM (56.4)
(
x.i + y. j + z.k = ( xA .i + y A . j + z A .k ) + x '.i '+ y '. j '+ z '.k ' )
OM OA AM
: % #
0 )+ 8 F (56.4) I ;
:& + 1
dOM dOA di ' dj ' dk ' dx ' dy ' dz '
= + x' + y' + z' +i ' + j' +k'
dt dt dt dt dt dt dt dt
va ve vr
. ( Ra ) M + (vitesse absolue) -
: va +
( Rr ) ! + (vitesse d’entraînement) : ve +
& * ( Ra ) 9: M ! va - + ' + 7 ( Ra ) -
: ( Rr ) M * T ( Rr ) 9: M & T $ *
vr = 0 ve = va
% M - + (vitesse relative) + : vr
( Rr ) * ( Ra ) 9: M ! va - + ' + . ( Rr )
ve = 0 vr = va : ( Ra )
:%' & %) % T0T & + 0
va = ve + vr (58.4)
. + + %+ ; 6 - + 6 ;
: "
J, ( ve = 0 ) 4 $ ( Rr ) ( Ra ) *
" %+ ; < 3 % 7 + 3
.( OM OA )
D ( Ra ) (9 / ) %, ( Rr ) *
.M + ve J, 7 T i ', j ', k '
di ' dj ' dk ' dOA
= = =0 ve =
dt dt dt dt
: % #
1 0 )* 8 / T F (57.4) I ;
: &+
d 2 OM dva d 2 OA d 2i ' d2 j ' d 2k '
aa = = = + x' 2 + y' 2 + z' 2 ae
dt 2 dt dt 2 dt dt dt
d2x' d2 y' d2z'
+ i' + j ' + k ' ar (59.4)
dt 2 dt 2 dt 2
dx '.di ' dy '.dj ' dz '.dk '
+2 + + aC
dt 2 dt 2 dt 2
:( ' )#
dx ' dy ' dz '
= = =0 aC = 0 : ( Rr ) M *
dt dt dt
: ( Ra ) (I U ) ) %, ( Rr ) *
:12.4
& H' 5 " + O . 8ms 1 + ; ST & W -
1
2 50km.h + I % @ M F
:
ve
va
v
v va ve
ve
va = ve + v r vr = va ve ; vr = va + ( ve )
50km.h = 13,9ms 1
1
( )
1/ 2
vr = va2 + ve2 vr = 16ms 1
ve
tg = = 1,74 = 60,1°
va
1
= 60,1° 16ms
:13.4
.V 4km/h + (N60°O) 5 < 60° ; H 9 %, &
5 U H %, A X D %' %?
.A X %? + 5 .5km/h +
:
N % $' ': $ 5
v . ' 9: $
60°
ve 30° + I$; 5 '5 - 5
O E . $$
va
7A X + - + : va
20.4ABCDE S 7A X %? + + : ve
.%? + + :v
: &9$ )* 8 ; $
va = ve + vr ve = va vr
1/ 2
ve = va 2 +vr 2 -2va .vr .cos30°
1
ve = 2,52km.h : - $$ -
:5 ! F 5 $ 9 $$
vr ve vr
= sin = .sin ; sin = 0,4 = 23,6°
sin sin 30° ve
23,6° F 8 A X V + 6 ; % '
. O 23.6°S
: /4
: % #
: D * #+ ; )+ F + "
$$ ) $ I$+ $$ H %, N )+ $ +
$ H %, $ %< $ H %+ ; V $ +S 6 ;
.
: 21.4 ; ) + / 0
v = R sin J, : v = .R 1 R = r.sin
: *
dr
v= = r v = .r.sin (60.4)
dt
d
= .k :/ 0 5 Y8
dt
O' / 0 R - O / 0 : / 0 A (22.4) ; %,
$ 4 $ $ %, ' R' -
.
Z
M
Z
Z'
r=r'
Y'
C R v= r
O k
Y A
r
O
X X
Y
X'
$ %, :22.4 ; F + 6 ; :21.4 ;
/
. F + $ ( / 0 N / 0
; M $ - + J, OXYZ - O / 0
: " 6 ;I +
dx dy dz
r = x.i + y. j + z.k va = .i + . j + .k (61.4)
dt dt dt
: $ Y 8 (60.4) $ %, ' T
: (63.4) $
di ' dj ' dk '
x '. + y '. + z '. = x '.i '+ y '. j '+ z '.k '
dt dt dt
di ' dj ' dk '
x '. + y '. + z '. = ( x '.i '+ y '. j '+ z '.k ')
dt dt dt
di ' dj ' dk '
x '. + y '. + z '. = r ( 64.4 )
dt dt dt
:) + 8 (63.4) $ %, A
va = vr + r (65.4)
' / 0 7 A - + 0 %- I H'
. $ %,
: "
+ T (t ) = (t ).k J, F & * . = .k
/ ?$ %, T F + F . / $
. (t ) B I @ H F J, / $ +
: % #
. 3 C &+ 1 0 )+ 8
: ' OXYZ O 5 : % M ! 6
d va dv dv y dv
aa = = i. x + j. + k. z
dt dt dt dt
$ 7 OX 'Y ' Z ' O' 5 : % M ! 6
: '7 $ +9
dvx ' dv y ' dv '
a r = i '. + j '. + k '. z
dt dt dt
:) + 8 7 T " 7 (65.4) I ;
d va d v r dr
aa = = + (66.4)
dt dt dt
vr = v ' = i '.vx '+ j '.v y '+ k '.vz ' :
d vr dv ' dv y ' dv ' di ' d j' dk '
= i '. x + j '. + k '. z + vx ' + vy ' + vz ' : J,
dt dt dt dt dt dt dt
:) + 8 J, (64.4) $ )+ 8 T
dv ' dv y ' dv '
i '. x + j '. + k '. z = v
dt dt dt
di ' d j' dk '
vx ' + vy ' + vz ' =a :! $
dt dt dt
: J, :
d vr
= ar + v' (67.4)
dt
:" $
dr
= va = v r + v (68.4)
dt
:D
va =
dr
dt
= (v r + r )
dr
dt
= vr + ( r ) (69.4)
aa =
d vr
dt
+
dr
dt
aa = ar + 2 vr + ( r ) (70.4)
. ( r ) 2 v
"# " ( )
. $ %
- *+ (1.4( & ) & ' ( ) " *+ ,
./ 0, 1 " " .$ 23 % 4 *+ , #
* 0& *+ ." .+ * "5 ' ( "67
6 8 *+ *# 0& *+ " 6 9
(23.4 )."
N N
O E O E
S S
d 2 OA d dr '
ae = + r+
dt 2 dt dt
r'
d 2 OA d
ae = + r '+ ( r ') (71.4)
dt 2 dt
:B "% ; < C$ %
d 2 OA
( Ra ) ,7 , "# # ( Rr ) , A 3 # , "# D " < : 2
dt
d
E C ( Ra ) , "# # ( Rr ) :$ : E < : r'
dt
( Rr ) , <
. 8 < : r'
dOM d AM d OA
va = vr + ve = + + AM (72.4)
dt dt dt
va vr
ve
aa = ar +ac + ae
d 2 OM d 2 AM d 2 OA d
dt 2
=
dt 2
+2. vr +
dt 2
+
dt
AM + ( AM ) (73.4)
ac
aa ar
ae
EXERCICES **
Exercice 4.28 28.4
1
En roulant sous la pluie à 100km.h sur une route 100km.h 1
plane, un conducteur remarque que les gouttes de
pluie ont, vues à travers les vitres latérales de sa
voiture, des trajectoires qui font un angle de 80° avec 80° !" # $% & ' (
la verticale. Ayant arrêté sa voiture, il remarque que la - # .* .) * +
pluie tombe en fait verticalement. Calculer la vitesse /* 0 ! . *+
de la pluie par rapport à la voiture immobile et par 1
1 . 100km.h $ 0 !
rapport à la voiture se déplaçant à 100km.h
Y
M
R
A
O X
O'
O
X
:4.28
ve v va
.
va vr sin10°
80° = va = vr ; va 17, 4km.h 1
Z' Z Z'
h h
g 2 g
z' = h x'
2v 2
g z z'
z' = h x'
ae ae v
x ' = v.t
O' O'
X' O X'
1
x ' = aet 2 x'
2
4.30
ur , u , u z 5* . M 6 . ( ur , u , u z ) ( M .
(" 5 ) .
+ vr = r.ur OM = r = r ' = r.ur :9: + 5 /1
ar = r .ur
z Z
y
k = uz
u
O, O ' Y
i ur j
•
X M x
ae =
d 2 OO '
dt 2
+ (
O'M +
d
dt
O'M )
O ' M = .u z r .u = r 2 ur
ur u uz
d ae = r 2 ur + r u
O'M = 0 0 =r u
dt
r 0 0
:. + /3
ur u uz
ac = 2 v r =2. 0 0 a c = 2r u
r 0 0
: OXY = % * > M )* /4
va = ve + v r va = r.ur + r .u
: OXY = % * > M + )* ? +
aa = ae + ar + ac aa = r ( r 2
) .u + ( r
r + 2r ) .u
( (i , j, k ) " / = * 1@:
ur = i .cos + j .sin :6 & @ 3 = = AB ( u u
u = i .sin + j .cos
:4.31
: OX ' Y ' / 9: + 5 /1
OM = r = r.i '
1 2
r= at + r0 .ur
i = ur
'
2
1 2
ve = at + r0 .u
2
1 2
va = ve + v r va = at.ur + at + r0 .u : + 5
2
2
1
( at )
2
va = + at 2 + r0 . 2
:C
2
1 2
at + r0
v 2
tg = =
vr at
: t = 3s 4 (/ = % @ /2
1 2
= t, = 1,884rad = 108° ; r = at + r0 , r = 0,1m
2
x = r.cos , x = -0, 031m ; y = r.sin , y = 0, 095m
1 2
vr = at , vr = 0, 06m.s 1
; ve = at + r0 , ve = 0,0628m.s 1
2
: + + 52 "3 ( + 5 ? 5 /3
ar = a.i = a.ur'
ar = a.ur
v
tg = = 1, 047 = 46,3°
vr
:;< +
2
d OO ' dO ' M d dO ' M
ae = + + O'M , = O'M
dt 2 dt dt dt
0 0
ae = O'M
ve
1 2 1 2
O ' M = .u z at + r0 .u = r 2
ur ae = at + r0 2
.u
2 2
r
va
v
a X'
v
aa
M
Y'
M0 a
O X
:. + /3
ur u uz
ac = 2 v r =2. 0 0 a c = 2at .u
at 0 0
:? + (
1 2
aa = ae + ar + ac aa = a at + r0 2
.ur + ( 2at. ) .u
2
:? +
2
1 2
+ ( 2at. )
2
aa = a at + r0 2
2
:? C< ? + (" *) &<
a 2at
tg = =
ar 1 2
a at + r0
2
:4.32
OM = OA + AM : * 4 # ( ) " 5 :M % @ /1
; &: t M E t "#$ :
. x = OA ' + xM' :C . OA ' = vt ( B 9 )1 =' ( = t
2
OA ' = v.t = R t
xM' = R.cos
cos t = sin .t
2
y = R + yM' :( )" 5 )
y = R + R.sin
y = R (1 .cos t )
sin .t = cos .t
2
0 9 OM 9: + 5 & C )1 2
: C-
x = R ( t sin t )
OM y = R (1 cos t )
z=0
.(cycloïde)! " =- F1& "%
:M /2
x = vx = R (1 cos t )
dOM
va = va y = v y = R sin t
dt
z = vz = 0
dOM
va = =R (1 cos t ) .i + R sin t. j
dt
: + 5
(1 cos t ) + [ R sin t ]
2 2
va = x 2 + y 2 + z 2 ; va = R
va = 2 R 2 2
(1 cos t )
t t
va = R 2 1 cos t = R 2.2 sin 2 va = 2 R sin
t 2 2
2.sin 2
2
+ 5 )* OX 3 , + 5 &<
: I < JB 3$ " K 1& .(GHG" 5 4 *) va + 5 i
va .i = va .i.cos =x
x = va .cos va .cos = 2R (1 cos t )
x = 2R (1 cos t )
:2 "3
t
2 R .sin .cos =R (1 cos t )
2
: '2 "3 = 3
t t t
2 R.sin .cos = 2 R.sin 2 cos = sin
2 2 2
t t
cos = sin + + = , =
2 2 2 2 2
cos = cos ( )
d AM
vr = :C X ' AY ' / 9< M
dt
: X ' AY ' ( M % L *
xM' = R.cos = R.cos t = R.sin t
2
( R. s cos t ) + ( R. .sin t )
2 2
vr = vr = R :C
vr .i = vr .i.cos
vr .cos = xM' = R cos t cos = cos t ; = t=2
vr
cos t = cos ( t)
: ve < /3
– H – " 5 2@ 4
0:) ( B . & JB 3$ 2
* 0 (
. 2.M ' A ' M = 2 ) B . ., 3 2 '
) B (
v . M ' AM = 2 = vr , OX ( )) & #:*
.M (
Y
Y'
v=R
M'
M ve = v y M
yM'
2 R
va
t xM'
A v A
R
X'
/2
O
A' X A' x X
33.4
:0 : 5 I < H
ve = r' = r = r0 ( cos t + sin t ) .u
ae = r0 ( cos t + sin t )
ur u uz
ae = 0 0 ae = r0 2
( cos t + sin t ) u
0 r0 ( cos t + sin t ) 0
: '# ? + Q H
ur u uz
ac = 2 v r =2. 0 0 a c = 2r0 2
( sin t + cos t ) u
r0 ( sin t + cos t ) 0 0
aa = ae + ar + ac := H ' ? + A
:? + < # =
a a = 2r0 2
( cos t + sin t ) ur + ( sin t + cos t ) u
: % & * P
a a = 2r0 2
2 = Cte
35.4
OM = r = r.ur r = v.t..ur :/ ( 1 9: + 5 /1
0 = 0 * 2@ C * :/ ( 1 +
. % J' C( " )1 H F < # 9< 1
vM = r = v.ur + vt.ur
vM = v.ur vt .u
ur = ( ) .u
aM = r = v.ur v .u vt .u
aM = v 2
t.ur 2v .u
u = ( ) .ur , ur = ( ) .u
: " < ( AB 3 . M , xM , yM = % M H /2
0, 2 10 2 2
v= = ( m / s ) ; = = ( rad / s )
60 3 60 30
2
10 10 2
xM = vt cos t = .t cos .t ; y M = vt sin t = .t cos .t
3 30 3 30
t (s) 0 15 30 45 60
M = (
t rad .s 1
) 0 /2 3 /2 2
rM = vt ms -1( ) 0 5.10 2
10.10 2
15.10 2
20.10 2
xM ( m ) 0 0 10.10 2
0 20.10 2
yM ( m ) 0 5.10 2
0 15.10 2
0
." & ( %
" ( H / 1 + "% /3
. =4 (
t = 45s : t=60s:
vM = v.ur v.t. .u aM = v 2
t..ur 2v .u
vr = 0,33.ur ; v = 1,57.u ar = 0, 22.ur ; a = , 07.u
+ + 5 + 1$* . + 5 1$*
. :
vr = 0.33ur vM
2
15.10
v = 1,57u 3. vr .u
5.10 2 m
5.10 2 m
2
5.10
:36.4
:" 5 4 # OXY ( 9: + 5 H /1
OM = OO ' + O ' M
. = t : = % A & t "#$
/1 ) O ' X 'Y ' / t C , "#$ M &
. OXY 2 =2 t E = t
. + OXY M +
: L( " 5 2 @
OO ' = R cos t.i + R sin t. j
OM = ( R cos t + R cos 2 t ) i + ( R sin t + R sin 2 t ) j
O ' M = R cos 2 t.i + R sin 2 t. j
: + 2 "3 OM 6 ' 5
dOM
va = , va = R ( sin t + 2sin 2 t ) i + R ( cos t + 2 cos 2 t ) j (1)
dt
dv
aa = a , aa = R 2 ( cos t + 4 cos 2 t ) i R 2
( sin t + 4sin 2 t ) j ( 2)
dt
Y
M X'
y
A
Y'
x'
y'
i'
j'
O'
j
j' i'
O
i x X
dv
ar ' = r ' , ar ' = R
dt
2
( cos t.i '+ sin t. j ' )
:" 5 4 # O ' XY ( 9: + 5 Q H
O ' M = x.i + y. j = R ( cos 2 t.i + sin 2 tj )
va ve vr
dx ' dy ' dz '
vr = i ' + j' +k'
dt dt dt
0
: "5
i ' = cos t.i + sin t. j ; x ' = R cos t x ' = R sin t
j ' = sin t.i + cos t. j ; y ' = R sin t y ' = R cos t
:2 "3
:) OXY 6 M / $D (
vr = R ( sin 2 t.i + cos 2 t. j ) ( 3)
" @ v 5 ) - OXY 6 M / +
:(59.4)
2 2 2
d x' d y' d z'
ar = i ' 2
+ j' 2 +k' 2
dt dt dt
0
:2 @ "3
ar = ( cos t.i + sin t. j ) ( R 2
)
cos t + ( sin t.i + cos t. j ) ( R 2
sin t )
ar = ( R 2
cos 2 t.i R 2
cos t sin t. j + R ) ( 2
s in 2 t.i R 2
cos t sin t. j )
ar = R 2
cos 2 t sin 2 t .i R 2
2 cos t sin t . j
cos 2 t 1
sin 2 t
2
:) OXY 6 M / + $D (
ar = R 2
( cos 2 t.i + sin 2 t. j ) ( 4)
:= H '" < / / /3
(1) ( 3) = ve = va vr
ve = R ( sin t + 2sin 2 t ) i +R ( cos t + 2 cos 2 t ) j R ( sin 2 t.i + cos 2 t. j )
:= H '" < + /H /3
d 2 OO '
OO ' = R.cos t.i + R sin t. j , = R 2
.cos t.i R 2
sin t. j
dt 2
i '= 2
cos t.i 2
sin t. j ; x ' = R cos t
j'= 2
sin t.i 2
c os t. j ; y ' = R sin t
:2 @ "3
ae = ( R 2
.cos t.i R 2
)
sin t. j + R cos t ( 2
cos t.i 2
sin t. j + )
R sin t ( 2
sin t.i 2
c os t. j )
:M / < + $D (
ae = R 2
.cos t R 2
sin 2 t + cos 2 t i R 2
sin t + 2sin t.c os t j
cos 2 t 1
sin 2 t
2
ae = R 2
. ( cos t + cos 2 t ) i R 2
( sin t + sin 2 t ) j
: + *. + O @
dx '.di ' dy '.dj '
ac = 2 + :59.4 * aa = ar + ar + ac ac = + aa ar ar
dt 2 dt 2
: <
i '= sin t.i + cos t. j ; x ' = R sin t
j'= cos t.i sin t. j ; y ' = R cos t
dx '.di ' dy '.dj '
ac = 2 + = ar + ar + ac
dt 2 dt 2
ac = 2 R sin t ( sin t.i + cos t. j ) + R cos t ( cos t.i sin t. j )
ac = 2 R 2
.sin 2 t.i R 2
.sin t cos t. j R 2
.cos 2 t.i R 2
.cos t sin t. j
ac = 2 R 2
. sin 2 t cos 2 t .i 2R 2
.sin t cos t . j
cos t 1
sin 2 t
2
ac = 2 R 2
( cos 2 t.i + sin 2 t. j )
aa = ar + ar + ac )0 0"* 34 5
/V
DYNAMIQUE DU POINT MATERIEL
. # " !
. !# ( # % " &' %
1 / 0 ! . %- +# , )*#
. "
(172741642 ' . 3 '0 ,) /1
(Principe d’inertie ou première loi de Newton)
: :' / 3 89 76 # " :
#; '# # 0 # % #
. % '# % #
": - (! # ' # " '
." # " !
?' , !9 #' >!# = / )', # # " . 0'
./ 0 @
# " : A ' 6 !# # % ' )*# , #
% ( , % 7 !# ?# ) , %1 ' B - !# -:/
.( C # " .0 ' :
(quantité de mouvement) : & & /2
m v p
D " %- # " # :'
:1.5 .) E !@ )
p = m.v (1.5)
% C 8N @ - # - ) C m ' ) ! : # &
: (%' ' ' #
d (mv ) dv
F= F =m F = m.a (3.5)
dt dt
C - a=
F
E C F # ' : 80
m
. ;' / 1# #0 #
" / CH G 3 ? (0 % "K ( 9 O 6 - -
P = m.g :) # : # ' # ,
:. @ ? A F # B-% : &
d (mv ) dv dm
F= F =m +v. (4.5)
dt dt dt
dv = (12t + 4)dt v = 6t 2 + 4t + 6 ( ms 1
):
0 0
F1 2
= F2 1
(5.5)
: ; 4 : ) , :5 & /5
(mouvement d’un projectile dans le champ de pesanteur terrestre)
:" # g C E M*' ) G 3 " ( 0 (0 % N 0 .
. g = g. j = 9.8 j (m / s 2 ) :. @ ? g # ..* 3 '
.+ 3 8# > 8' V0 N 0 (, * &' #
: ! ? , .# @ , 6 'C ( % '# !
: % #
Vx (t ) = V0 x = V0 .cos
Vy (t ) = gt + V0 y = gt + V0 sin
: '#> !#
x(t ) = V0 .cos .t (t=0; x=0)
1 2
y (t ) = gt + V0 .sin .t + y0
2
: 0 '#> !# # #> ) . ': # !#
1 g
y= .x 2 + (tg ).x + y0
2 V0 .cos 2
2
V0 2 .sin 2
ymax = h = (g<0) : # /
2g
2
:%0 3 L #
V .sin 2
xmax = 0 (g<0)
g
./ (!# VN ' # H ,A ( ? % . C# . ' ' E" =
:2.5) #
. 10m.s 1
? 3 ' @G 3 L # # * +(
W * 0 :1 E* 6, /
W ) '# 1.5s ! * 0 %- # /A
8# * 0 ( ; 0 ; * / # %- # /X
WG 3
(champ gravitationnel) : : )
.g " E ( .0C A ' ' # % ..0C %- 9 3 " /
:g / # .0C / 0 ' ' ! A" ' .9*
:% # 9 3 " .0 E !@ # ? . ' :> 4 = 7"
* )( m
RT
M T .m MT (7.5)
F=P G = mg0 g0 = G
RT2 RT2
MT
G = 6.67 × 10 11
N .m2 .kg 2 :$ # "!
M T = 5.98 × 1024 kg :*)( '&%
RT = 6.37 × 106 m :*)( . -,+
4.5
g0 = 9.8 N .kg 1
:
m.M T
P0 = mg 0 = G
RT2
m.M T r
P = mg = G
r2
RT 2
g = g0
r2
:%) !@ / ! #,
RT 2
g = g0 u (9.5)
r2
:3.5 ) #
. 7.36 × 1022 kg #0 5.98 × 1024 kg G K 1.99 × 1030 kg M#@
(0 ' , # 1.496 × 1011 m - M#@ . G 3 # ( # (0 '
. 3.84 × 108 m - G 3 . #0 # ( #
.M#@ . G 3 #. (? #@ " .0 ( # /@ A ,/
.M#@ . G 3 #. (? #0 " .0 ( # /@ A , /A
3.33 × 10 5 N .kg 1
/A 5.9 × 10 3 N .kg 1
/ : 4
( #0 - # +0 ,A ( ? )
#3 B) G 3 R( E * =, - ? .!*
. ! # > # " '( =
#3 + ( # !# G! 9 # E (J A # 9
.O ' % #- " ' # # ) # '( =
# . " / , .0C %- % '( = #0 ? / C&# / / 0
% '( = #0 ) Y % # 6, # %- '- #
> # " N = V0 .C# (0' B - % 6.5 .@ A . M0 (0'
R( ) * Z O M0 G 3 > # # r0 M # #0
G 3 C ! , A" = # , # # 200 100 # G 3
CH . #- .", # G 3 ( ' # @ 89 > " = O
.M#@ %! ( #0
V0
M0
RT 2
(deuxième vitesse cosmique) : # & "
% '( = #0 )1 , A" % > # " %- ' C '
:/ ! A .G 3 " # ?
2M T G
V2 = V2 = V1 2 (11.5)
r0
V2 11000ms 1
G 3 " M0 (0' '
(troisième vitesse cosmique) : # # & "
#0 )1 , A" % > # " %- C C '
. #@ #"# # ? % '( =
: #0 ? ,
V3 = 16800ms 1
(12.5)
N
. "
F
:%0 , 6 #? E 9 # "
fs
? F (L 1 ) ' / + ( A"
.(8.5 . @ ) ( ? E 9 # "
P
Fi = 0 : % "
i
= / : 8.5 . @
:% @ %0 3 # ? (0 J
N + F .sin P=0
f s =F.cos
F .cos fs = 0
P N=P F .sin , ; = .P = N fs = F ' # !# > '
. / @ # .R( : # F 0 (# / 0 # ? ' " ?0
hs O f s = hs .N : '0 / # #; 3 ) # J / Y E =
. #; ' / 0 N %' J .# !#
:' R :
fs f s ,max = hs .N (13.5)
: - ' C# %
N=P F sin f s ,max = hs .N = hs ( P F sin )
:4.5 ) #
20N ) @ / : + (' . @ %0 , R( ? 80N : 0C " 89
. 0.30 %' J .# !# .+ 3 8# 30° > 8'
W %' J / /@ #/
W #; ' / 0 / @ # /A
W #; 3 %' J / / @ # /X
W " 80 ? 0 (# / 0 / @ Y , A" /
F = 24.1N / f s ,max = 21N /X N = 70 N /A f = 17.3 N / : 4
: 5.5 ) #
. 20N ) @ / CH @ %0 , L #? 10, 2kg : " + >'
% = .# !# .? 3 ? 45° - 0# > + 3 8# 8' / 0 .#
:/ @ A , . g = 9,8ms 2
H' . 0,15
.A # E / L 0 # /X % J / /A #( ' / 0 /
a = 0.12ms 2
/ FR = 1.24 N /X f c = 12.9 N /A N = 85.82 N / : 4
:A* /&& @
H@' ' * !9 (.N , > 7 ) 8N # % A " .0 '
: '0 A /
f f = K .v (15.5)
.8N # . # " . @ + ! .# !# : K
:'# K = 6 .R "' / ' : C#
( Loi de Stokes ) M ( '0 !# f f = 6 .R. .v (16.5)
0( # = / 6, ) 8N # = + ! .# !# :
" > ?# 8N # % % = .( * # % 8N #
" E* " > .# !# G* ' .N % ." > .# !# ?#
. >1 % / " E* > #' /
(forces élastiques): 3 /9
. O ' # L 0
:/ ! A E , ', " #0 # ' % :-#
a= 2
.OM
: 8( ' 3 ! + (
Fi = F F = m.a ; F = m 2
.OM F = k .OM (17.5)
? 0 (# L 0 . # " #0 # % , %'! -
)" # %- B"= % : ! 89 # E !@ 8# ( A ' # (0'
. # % = !' = ( > # / 0 ?# A ) )> # ' #N
: B-% / 0 ' ? . ' OX # ? (0 J
F = kx (18.5)
:A : ( # A # + (# % (! !# '
dva dv
F = maa = m ; v=va F =m (19.5)
dt dt
:A : ( # A # % ( 7 - % ' !# '
dvr
F = mar = m ; F = m(aa ae ac )
dt
:A ' C vr = v 89'
dv
m = F + Fe + Fc (20.5)
dt
dv
F =m :A '% 1 !# % : 8-0
dt
dv
m = F + Fe + Fc : A ' % 7 1 !# %
dt
% ' + ( # :% #X ' # #) . # ! ' 0#
6, " 0 0 " L 0 .C# 6 F ? 9' , ( @ ( R) % 7 7 8" #
( R) a ( R / R0 ) ( R) a ( R / R0 )
T T
Fe
F
P P
( R0 ) ( R0 )
b a
( R) ( R0 )
dv
m = P + T + Fe + Fc
dt
. ( R0 ) !# ' ' % ( R) 3 # !# M / ,=
dv dv
m = P + T + Fe m = m( g a) + T %
dt dt
dv
m = mg '+ T ' R# ## g ' = g a 89'
dt
C+ : ! . H 6 " D%@ . , / 3 !# B -
g'= g a a g g'= g 2 + a 2
: 1 , * # ! '
l
=2
g
P + R + Fe = 0 R+P Fe = 0 R = P ' = m( g a)
P ' = 65(10 2) P ' = 520 N
ur u uz
r 0 z = OM F = ur (0 z.F ) u (r.Fz z.Fr ) + u z (r.F 0)
Fr F Fz
= z
= r.F ( 23.5)
. T ' >! % #- = Fz # Fr (0 # ,; '
: 8-0
A ? 6 .! 6, ) M # % % Fr (0 / 0
.(:! 0 %- )
A ? 6 .! 6, ) M # 6> % Fz # / 0
.(:! %- )
? 6 .! ) - %- # 8# # ! % F #! / 0
.A .) # #. E # . .A
LO = OM p (24.5)
LO
O v / 0 > / 8# / ! B - : @ ;'
r
> - % >! ,. 0 # 22.5
M
F
: #
# L # LO = OM p O
= OM F
13.5:. @
: & !
> ! X ' # # ' / > ! 8# ' 0#
: # ' # (0'
L = LO .u (25.5)
(0' % LO (% !@ ) % >! (0 # - L (%# )% >! ,; '
. # ? O 89 # 0 # # %- # #
(0' % >! / ? . ' ' 0# ? (0 ' / "
:) # 9 ! C J = Oz # ' #
L = Lz = r. p (26.5)
p = m.v
v = r. L = Lz = m.r 2 . (27.5)
L = Lz = r. p
. C = r 2 . 89' ( = L = m.r 2 . ) C ?0 ,/ ! B) # : + -
6 OP1 P2 O C# t2 t1 ; 89 # E !@ R # > #L CH
1
.(14.5:. @ ) ds = r 2 .d :: #
2
: dt ? ( 0'
ds 1 2 d 1
= r = r2. (28.5)
dt 2 dt 2
ds 1 2 1
= r . = C = C te : ,; '
dt 2 2
t2
P1 , t1
t1
P2 , t2 O
: & ! +
% >! #> ' 0 @# % 7 8" # # O C (0' %
: (0' B - % : 0 (# / 0 > 6 # (0'
dLO
= O (29.5)
dt
.
:/ @ # A ,
O X
15.5 . @
A.FIZAZI Univ-BECHAR LMD1/SM_ST
Dynamique du point matériel 20
: @
: ( O, i , j , k ) / 0 % O (0' ' M (0' ? 0 (# L 0 > A ' /1
O = OM( P ) i j k
= x y 0 ; = mgx.k
P = Px + Py = mg. j O O
0
0 mg 0
: = OZ # ' #,
= OM( )
P .k ; = mgx
: = OZ # ' #,
L = OM ( )
p .k ; LO = m ( xy yx )
EXERCICES **
Exercice 5.1 1.5
Un corps D de masse 5,5kg (figure ci-dessous) se 5,5kg D
déplace sans frottement sur la surface d’un cône
"$ %( !" ) ABC
ABC , en tournant autour de l’axe EE ' avec une
vitesse angulaire de 10tours / mn . Calculer :
:) * . 10tours / mn & ' & EE ' "
a/ la vitesse linéaire du corps, % "& " & " /
b/ la réaction de la surface sur le corps, % " " - /)
c/ la tension du fil, % " /.
d/ la vitesse angulaire nécessaire pour rendre nulle la - - " & '/" & '" & " /
réaction du plan.
. g = 9,8ms $ 1 .0
1
On prend g = 9,8ms 1 "
E
B
4,5m
60°
D
A C
E'
l1 O l2
A B
m1 m3
m2
Dynamique du point matériel 2
m1
m1
m3
m2
(a) m3
m2
(b)
Exercice 5. 4 4.5
La figure ci-dessous représente un corps dont le
< 6 5N ; !"
poids est 5N et qui repose sur un plan rugueux
incliné de = 35° . Le coefficient de frottement
7 " 4 - . = 35° > = !
statique est 0.80 . On prend g = 10ms .
2 . g = 10ms $ 1 . 0.80
2
a/ Quel doit être l’angle d’inclinaison pour que le @ " ? " & '/" " & ' 7 /
corps décolle ? @& A " 4 2 5 7 /)
b/ Quelle est la force de frottement statique @ 35° & A " 2 " 7 /.
maximale?
c/ Quelle est la force normale pour 35° ?
@ 35° " " 4 2 5 7 /
d/ Quelle est la force de frottement statique pour une
inclinaison de 35° ?
m
Dynamique du point matériel 3
a/ Quel doit être l’angle d’inclinaison pour que le & " " & '/" " & ' 7 /
corps glisse avec une vitesse constante ? @& ;
b/ Quelle set la force normale pour une inclinaison @ = 35° & A " 2 " 7 /)
de = 35° ? @ = 35° " 4 2 5 7 /.
c/ Quelle est la force de frottement pour = 35° ? @ = 35° B " 7 /
d/ Quelle est l’accélération pour une inclinaison
de = 35° ?
B
F
A
m2
m1
X
O
A B F
P0
X
O
1
A
G 2
B
Y
Z
A
l
O
Y
X M ( m)
Dynamique du point matériel 9
On prend g = 9.8m.s 2 .
A
b
C
Dynamique du point matériel 10
@ ( Oz ) "
point M a-t-il un mouvement circulaire uniforme de
rayon 0 sur le cône, autour de l’axe ( Oz ) ? : $ & 6 " &" -" 2 ) 6F /6
6/ Multiplier par 2 les deux membres de l’équation ) * . t ' " & " 2 2 3 r (t ) "
différentielle de solution r ( t ) et l’intégrer une fois : !" 3 J " & 6 " &" - "
par rapport au temps t . Présenter l’équation r2 = f ( r0 , v0 , z0 , r , g )
différentielle obtenue sous la
forme : r
2
= f ( r0 , v0 , z0 , r , g ) .
z
H uz
u
M0
u
z0
O
0 y
0
x
Dynamique du point matériel 11
:1.5
v= r : /
10.6, 28
= 1, 05rad .s 1 : !
60
: EE ' #$% & ' ( )*! " !
r = l.sin 60° , r = 4, 5.0,87 r = 3, 9m
v = 1, 05.3,9 v 4,1ms 1
:!
2 ( /0' ' 1'! % & : + , - ( - . "# /"
.( . 1!5) 2 & & ! .m 2
#$' . - ( #$' *
E
y'
60° = Ry
T
Ty R
x Tx x'
D Rx
E' y
P +T + R = m 2
r.i
T .sin R.cos =m 2
(1)
r
P R.sin T .cos = 0 ( 2)
: ( 2 ) (1) ' #, %# ' ' )7 !
T .sin R.cos + m 2
r R.cos + m 2
r
= tg =
T .cos P R.sin P R.sin
(
R = m g.sin 2
.r.cos ) ( 3) ; R 37 N
:2.5
R '. - /0 2 & / ! /1
O , = % > # 7 :&
l1 l2
A B % ! #% " ?& &% 2 &
T1 T/
= T / : =5 # , (
1
)
T
T1 7 5 . T ' ' - . " ! 5 #!
F T
% ! #% m3 m2 '' > # ' @ 5 " !
m1
T2 T3 (<, : % '% "# ! % ' ' - %
P1 :A ' # B
T3
m3 P3 T3 = m3 .a m3 m2
a= g
T2 P2 + T2 = m2 .a m2 + m3
P3
m2
P2
:!
P3 T3 = m3 .a T3 = m3 ( g a )
P2 + T2 = m2 .a T2 = m2 ( g + a )
m2 .m3
m m2 T = 4g
a= 3 g m2 + m3
m2 + m3
T = T2 + T3 , T = m2 ( g + a ) + m3 ( g a )
P1 = T1 : m1 C % ! #%
T/
= T1 /
T1.l1 = T .l2 : , 1! "
m2 .m3
m1 g .l1 = 4 g .l2 m1 ( m2 + m3 ) .l1 = 4m2 m3 .l2 : B
m2 + m3
: T1 T ' ' ' & * = # ' " ?& #$&% ' - & /2
4m2 m3
R = T1 + T R = g m1 +
m2 + m3
3.5
( ; 5 . 1!5):
. % ! #% & A ' ' #5 !
: m3 m2 D m1 A ' # B % : % '% 5 %!
T1 = m1a1
P3 + T3 = m3 .a3 T1 = m1a1
+ R1 a1
T1 T1
m1
+
P1
T
T +
m1 T
a1 ae = a1
P1 T2 T3
+ T
ae = a1 T3
T2 T3 m3 a3
T3 T2
m3 a3 P3
T2 a2 m2
P3
P2
a2 m2
P2
(E< 5 . 1!5):
: m3 m2 D m1 A ' # B % : % '% 5 %!
T1 = m1a1
P3 + T3 = m3 .a3 T1 = m1a1
2m3m1 2m1m2
ar = g (13)
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
. &%' # ' 8#'!' $ F #%
: m2 ' a2 > # ' - #%
2m3m1 2m1m2 4m2 m3 m1m2 m1m3
a2 = ar a1 ; a2 = g g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3 m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
3m3m1 m1m2 4m2 m3
a2 = g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
: m3 ' a3 > # ' - #%
2m3m1 2m1m2 4m2 m3 m1m2 m1m3
a3 = ar + a1 ; a3 = g+ g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3 m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
4m2 m3 m1m3 3m1m2
a3 = g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
4.5
: J& < /
A# ' @ ' ' 0 ><( 5 1 B #$' ( ! A# ' @ - ( K %' #
: J & #$! D Px &/ % J 0 # ''
f s ,max = Px = mg sin 0
: 1 B A# ' @ - ( - . /"
f s ,max = µ N , f s ,max = 3,13N
: 35° ! 1#! - & /8
N = Py = mg cos , N = 4,1N
: 35° ! ! A# ' @ - ( /
f s = Px = mg sin , f s = 2,87 N
y'
x'
N
fs
m
Px
Py
P x
5.5
: , 2 & > 5 !, 7 D '%#/ % &'! < /
fc + P + N = 0
: #& G#%
Px fc = 0 mg sin 0 = µc N
tg = µc , tg = 0, 40 , = 21,8°
Py N =0 N = mg cos 0
0 0 0
y'
x'
N
fc
m
Px +
Py
P x
6.5
M;! #' #% M;! 5 #, L#&% J :@ ! . /
: > # ' = # 5 " % ! 1! ). %#/ 2 ' % ! #% > # '
.( A > # ' B
.(5) . .#, L#&% J : !' A #$& % ' " - & NF '
: > # '" ! A ' # B (<, :% !
:A % ! #%
F
F + P + N = ( mA + mB ) .a , F = ( mA + mB ) .a a= (1)
0 mA + mB
A# ' @ - ( 7 .A % ! #% # !5 @ %#/ , % ! #% ' O :B % ! #%
:"' ! 5 . ! A# ' @ - ( - /P
f s ,max, A = mA .a
µ s mA g
f s ,max, A = µ s N A a= a = µs g ( 2)
mA
N A = PA = mA g
: ( 2) (1) ' #, %- # ; F - & - . 8#'!' @
F
a= = µs g F = µ s ( mA + mB ) g , F = 15, 7 N
mA + mB
N NB N
B + fs,B B +
A F A F
PB
P P
F = ( mA + mB ) a ( mA + mB )
PB PB
PB + N B = 0
f c , B = mB a ' µc mB g
a' = a ' = µc g , a ' = 0,98ms 2
f c , B = µc N B mB
N B = mB g
. ! " # $% B
2 ( J% B J?# B .( . ) ;! &% - & !# 7 B > # '
:B A ' # B (<, :% ! . f c, B PB , N B , F
P+N =0
F f c , B = mB a " F µc mB g
a" = , a " = +0, 98ms 2
f c , B = µc N B mB
N B = mB g
. " & $% B
:7.5
: '' A ' # B (<, :% !
f2 N2 P1 + N1 + N 2 + f1 + f 2 = m1a1
f1
m2 N1 P2 + N 2 + f 2 = m2 a2
m1
: # 2 ' = ' #%, & !
P2 m1 g sin f1 f 2 = m1a1 (1)
P1 m2 g sin 1 f 2 = m1a2 ( 2)
: A# ' @ ' ( %,!
f1 = h1 ( N1 + N 2 )
N1 = m1 g cos f1 = h1 g ( m1 cos + m2 cos )
N 2 = m2 g cos
f 2 = h2 N 2
f 2 = h2 m2 g cos
N 2 = m2 g cos
: ' ' #, * ! ( 2) (1) ' #, A# ' @ ' ( I ,!
m1 g sin m2 gh2 cos h1 g ( m1 cos + m2 cos ) = m1a1 ( 3)
m2 g sin 1 h2 m2 g cos = m2 a2 ( 4 )
: ( 4 ) ( 3) ' #, # ' F 9'!' !
m2
a1 = g ( sin h1 cos ) g cos ( h2 + h1 ) a1 = 3,53ms 2
m1
8.5
L % =5 ><( . .( ) % # - /P 2 & /!
: T = PB T = f s ,max
T = f s ,max
T = PB = mB g
mC =
( mB µs mA ) , mC = 15kg
f s ,max = µ s N µs
N = PA = ( mA + mC ) g
mB + mA
f c = µc mA g
N N
C
f s ,max T T T T
A f s ,max A
T T
PA PA + PC
T T
B B
PB PB
9.5
:) * & /I
#$ J? ' ' - - & .A ' # B (<, :% ! / . #$ / ! D2 & * ! /1
: . P #$ &/ # &!
F = P = ma
a = g = g .u z
P = mg
v = vx + vz 1 /2
: 1'! &' :X C :
Fx = 0 vx = v0 x = v0 .cos (1)
: #1'!#% - T' &' :Z C :
Fz = P = mg az = g = Cte
vz = gt + v0 y = gt + v0 sin ( 2)
: 7 1 >#,.
v = vx .u x + vz .u z v = v0 .cos .u x + ( gt + v0 sin ) .u z ( 3)
: OM ( t ) J? >#,. * ! ( 3) - #%, # ! /3
OM t
dOM
v= dOM = v0 .cos .u x + ( gt + v0 sin ) .uz dt
dt 0 0
1 2
OM = v0 .cos .t .u x + gt + v0 sin .t .u z ( 4)
2
x
z
0
1 2
gt + v0 sin .t = 0 t = 2v0 sin
2
g
:2 ! x / G #, I ,!
2v02 .sin .cos v02 .sin 2
x = v0 .cos .t xmax = , xmax =
g g
E7 ,! 1 H %! . vz (#. ,!' # zmax 1 B #$ #;' ; 7& K %' /5
: ( 2 ) #,
v0 sin
vz = gt + v0 sin = 0 t=
g
: ! ( 4) #, z - #% F I ,!
v02 .sin 2
zmax =
2g
:: ;< => = /II
P + f = ma : ' & ,?# ; 7& L 7 /1
: ?#;' #, :& '! /2
P + f = ma
dv k
dv + v=g ( 5)
a= dt m
dt
: ?#;' #, % - .#% v ( t ) 1 #,. - #%, 9'!' ! /3
k
t m
v = Ae m
+g : #$ 5 :& '!
k
: ! D t = 0, v = v0 : ' '%G . * ! =7 A %#/ ' &%
m m
v0 = Ae 0 + g A = v0 g
k k
:
k
m t m
v = v0 g e m
+g ( 6)
k k
m
vL = g : ( 6 ) #, * ! D P # &
k
: * ! (6) #, & !
k k
m t m t
v = v0 g e m
+g v = ( v0 vL ) e m
+ vL (7)
k k
: uz ux #,. @ % >#,. F %,!
v0 = v0 cos .u x + v0 sin .u z
m
vL = g m m
k vL = g uz vL = g
k k
g = gu z
k
t
v= ( v0 cos .u x + v0 sin .u z ) + vL .uz e m
vL .u z
k k
t t
v = ( v0 cos )e m
u x + ! vL + ( v0 sin + vL ) e m " uz
! "
vx vz
: ( 7 ) - #%, # ; J? >#,. - #% * /4
k
dOM t
v= = ( v0 vL ) e m
+ vL
dt
OM t k k
t m t
dOM = !( v0 vL ) e m
+ vL " dt OM = ( v0 vL ) 1 e m
+ vL .t (8)
0 0
k
k t
k t
OM = !( v0 vL ) e m
+ vL .t "
m 0
k v
ts = ln 1 + 0 sin
m vL
m 1
xs = v0 cos 1
k v0
1+ sin
vL
km v
ln 1+ 0 sin
m m v
zs = ( v0 sin + vL ) 1 e
mk vL
vL . ln 1 + 0 sin
k k vL
m 1 m v
zs = ( v0 sin + vL ) 1 v
vL . ln 1 + 0 sin
k 1 + 0 sin k vL
vL
m v0 sin m v
zs = ( v0 sin + vL ) vL . ln 1 + 0 sin
k vL + v0 sin k vL
m m v
zs = v0 sin vL ln 1 + 0 sin
k k vL
k k
m t m t
x (t ) = v0 cos 1 e m
, z (t ) = ( v0 sin + vL ) 1 e m
vL .t = ( 8)
k k
:t z (t ) x (t ) (9) /6
m
x ( t )t = v0 cos = A x ( t )t =A (10 )
k
m
z ( t )t = ( v0 sin + vL ) vL .t z ( t )t = vL .t + B (11)
k
B
!" # t (11)
. (10 ) $% &
z z
m
xL = v0 cos
k
O x O x
10.5
:+ ,
- ( N- + , - ( D P &/ 2 ( H</ ,?# /1
A ' # B (<, : % '% U ; B U(5) . #(< ! . f A# ' @
:"' ! 5
dv
P + N + f = ma = P+N + f m
dt
: MN MT 2 & & !
dv dv
PT f = maT = m mg sin f =m (1)
dt dt
v2 v2
N + PN = maN = m N + mg cos = m ( 2)
R R
: A# ' @ - ( - #%
f = µN
v2
v2 f = µ mg cos m
N = mg cos m R
R
: ?#;' #, * ! (1) #, I ,!
v2 dv
mg sin µ mg cos m =m
R dt
dv µ
v 2 = g ( sin µ cos )
dt R
:+ , /2
: ' ' ! f V '! (1) #, ,! /
dv dv
g sin = 0 = g sin
dt dt
d v
: = = 5 , J d " ?!
dt R
d
dv = g sin .d
dt
vdv = gR sin .d ( 3)
d v
= =
dt R
cos 0 = +
3 3Rg
.m ' &' &%' #$!5 O g R D v ( 0 ) C% : ,'' 0 # E7
: % #! "# /8
v = 2 Rg (1 cos
2
)
0 0
v0 = 2 Rg (1 2 / 3) , v0 = 3, 65ms 1
cos 0 = 2/3
M M v0 x f
M0 N
X M
FN 0 R PT
v0 y v0 PN +
FN 0
T T T
P
N O
N
Y N
P
( ) ( ) ()
v = 2 Rg (1 cos 0)
2 0
0
: $ >#,. - #% # 5
v = v0 .cos 0 .i + ( gt + v0 sin 0 )j
(8 . ): 1#! # ' & #' . /"
dv mg ( gt + v0 sin )
FT = m.aT = m FT = 0
: .
dt g 2t 2 + 2 gv0 sin 0 .t + v02
v2
$ L#! !@ ( )*! B A 7 FN = m !#& # ,' #% +*! @ : / .
r
. R !5 #&' @ 7
P = FN + FT FN = P 2 FT2 - #%, - & E7 9'!' ! 7
g 2t 2 + 2 gv0 sin 0 .t + v02 sin 2
FN = mg 1 0
11.50
: & I B % )*'! W #* # ! ? B %7# & -./
MT 5,98.1024
gT = G , gT = 6, 67.10 11
gT = 1, 08.10 2 N .kg 1
(1,92.10 )
2 2
d 8
2
: & I B % )*'! W #* # ! & %7# & - . /"
22
ML 7,36.10
gL = G , g L = 6, 67.10 11
g L = 1,33.10 4 N .kg 1
(1,92.10 )
2 2
d 8
2
W #* # ! & %7# & ? B %7# & 9'#! & - . /8
: & I B % )*'!
g R = gT gL , g R = 1, 07.10 2 N .kg 1
12.5
#! #,' 2 & #& % . A &! - /P 2 & . #! /
: ' #
P0 = T cos
O y' l0
P0 = kl0 l1 =
T cos
T = kl1
T cos
F = T sin
x A x'
F = kl2 = T sin
T sin F kl0
P kl0 sin = kl2 l2 = l0tg
P0 T= 0 = cos
cos cos
y
13.5
: - /P - & /
F = ma = mr = 6 ( 6i 24t. j ) , F = 36i 144t. j
: % % ! #% - & /"
i j k
= r & F = 3t 2
6t 4t 3
3t + 2
36 144t 0
( )
= 432t 2 + 288t i + (108t + 72 ) j + ( 288t 3 + 864t 2 k )
: /8
p = mv = ( 36t 36 ) i 72t 2 . j + 18k
: % % ! #% ,
i j k
L = r & p = 3t 2
6t 4t 3
3t + 2
36t 36 72t 18
( ) (
L = 144t 3 + 144t 2 i + 54t 2 + 72t + 72 j + 72t 4 + 288t 3 k ) ( )
dp
:F = 5 0'! /
dt
p = ( 36t 36 ) i 72t 2 . j + 18k
dp
= 36i 144t. j = F
dt
dL
: = 5 0'!
dt
( ) ( ) (
L = 144t 3 + 144t 2 i + 54t 2 + 72t + 72 j + 72t 4 + 288t 3 k )
= ( 432t 2
+ 288t ) i + (108t + 72 ) j + ( 288t 3
)
+ 864t 2 k =
14.5
: R C % ! #% M %,' /1
OM = r = lur
v = r = lur
v =l u
ur = u
O = OM & T + OM & P ( ) ur u uz
0
P = Pr + P O = l 0 0
Pr = mg cos .ur mg cos mg sin 0
P = mg sin .u
O = OM & T + OM & P ( ) i j k
0
O = x y 0 ; O = mgx.k
P = Px + Py = mg . j 0 mg 0
0
: , 1! :% !
dLO
= 0 ; m ( xy + xy xy yx ) k = mgx.k xy yx = gx ( 2)
dt
: #' # ' ' '! 5 :& '!
x = l sin ; x = l cos ; x = l cos l 2
sin
y = l cos ; y = l sin ; y = l sin l 2
cos
: (1) #, ! ( 2) #, *#!, I ,!
g
N + sin = 0 ( 3)
l
O
:+ , 4 23
T ' ' P #$ &/ : ' & 1 m ' J? '
T
M
. F C% # $' * !H %
. ) 1#! # '% * ' #!!
u P cos
u :(:
P
F = P + T = ma
P + T = FT + FN
F = FT + FN = ma
> # ' > # ' % (<, A 7 % (<, ) ,!
:=
dv v2
v = l , aT = = l , aN = = 2
l
dt l
T
= FN
=0
mgl sin = m l 2
P
= P.l sin
FT
= FT .l = m l 2
: #, * ! 7
g
+ sin = 0 ( 4)
l
. 5 6 7 ( 4) (1) ,
:#! 1#! #& G#% . P + T = ma 1 #! /3
mg cos + T = maN T = mg cos + m l 2
g
= 0 sin t
l
: !
g g
= 0 cos t
l l
: ,!' ' J? M ! !
g g
=0 sin t =0 t = 0 ± k(
l l
: 1 5 ' #$!
g
= cos ( 0 ± k( ) g
l
0
= 0
l
cos ( 0 ± k( ) = ±1
:= # # 1 5 ' ' +%*
g
T =m g+ 0
l
' 5 5 =5 D J &! @ ' T ' ' E '" . 7
. ! @ ' - . E7 (B
15.5
E7 #!' # . #! , > = # ,
D '' # H DG &! = # (L ) O O/G &! % ! #% ,
. G C % ! #% ( LB / G ) B (L ) A A/G ' &! OC % ! #%
LO = LG / O + LA / G + LB / G
: ( LO / G ) "# % 5 %!
LG / O = OG & pG / O
pG / O = 2mvG / O
LG / O = 2m OG & vG / O ( )
i j k
LG / O = xG = a cos 1 yG = a sin 1 0 = ( xG yG xG yG )
xG = a 1 sin 1 yG = a 1 cos 1 0
LG / O = 2ma 2 1
2
(1)
: ( LA / G = LB / G ) F " !
LA / G = GA & p A / G
p A / G = mv A / G
(
LA / G = m GA & vA / G )
i j k
LO / G = x = d cos
'
A 2 y = d sin
'
A 2 (
0 = x A' y 'A x 'A y A' )
x = d
'
A 2 sin 2 y =d'
A 2 cos 2 0
LA / G = md 2 2
2 = LB / G ( 2)
:" * ! ( 2) (1) ' #%, J ! 5 @ #! &% #
LO = 2ma 2 1
2
+ 2md 2 2
2 , LO = 2m a 2 ( 1
2
+ d2 2
2 )
16.5
# ( )*! 1'! % &' ' ' #$ &/ ,?# M &! 1 /1
- ( ! 9'! = & ' & #& . AZ OXY 2 '
. T sin
:
T + P = ma
T sin = ma N = m 2
r
T =m 2
l
r = l sin
: ; 5: . #(< ! # ! #5
2
T sin sin m l sin
tg = =
mg cos mg
g
cos = 2
l
:O % 7 ! B #/ G#% A C % ! #% M C , - #% "# /2
LM / A = AM & p
AM = AO + OM = zu z + rur
AM = l cos .u z + l sin .ur
v = zu z + zu z + rur + rur = r u
0
v = v = l sin .u
p = ml sin .u
ur u uz
LM / A = AM & v = l sin 0 l cos LM / A = ml 2 sin ( cos .ur + sin .u z )
0 ml sin 0
: M C % ! #% A &% 2 & *
= # ' % ! #% '&'. 5 0'!
M / A = AM & F :
A &! % ! #% 2 & " ! %
: F '()*+,
F = T + P = ma
F = T sin = ma N = m 2
r
F =m 2
l sin .ur
: AM >#,.
AM = zu z + rur
F =m 2
l sin .u
Z
A
l
uz T
uz Y
O
u
T sin M
X u
P
ur u uz
M/A = AM & F = l sin 0 l cos M/A = ml 2 2
sin .u (1)
m 2l sin 0 0
: % ! #% , :#&'.#% &!
2
120.103
O 3600
T R= R = 631N := :% '
9.8 × 0,176
" * # # ( !#/ /</ < # & J & /3
R
Fc
.#$%#
d = vt , d = 1000m : 30s < & #
P : % ' # & 5 !, 7
d
d=R = , ' 1,59rad , ' 91°
R
:5.18
B
. P2 AB L &/ P1 BC L &/ t 1
: A ' # B 5 % :% !
A P1 + P2 = M 1 + M 2 a
x
M
x=b
t=0 # 7 '%@ . '!' ! # 7 .B A '%#/ ' &%
v= x=0
2g 2g
2g t 2g t
v=x=A e L
B e L
( 2) : - #%
L L
:B A ! ( 2 ) (1) ' #, I ,!
L
b = A+ B +
2 b L
A=B=
2g 2g 2 4
0= A B A=B
L L
2g
*# #(<, ) #,' #// ) ,! # = J?! #%# $ '
L
: 0 ( ch ) = #' " ( sh ) = " #%
e t
e t
e t +e t
sh t = ; ch t = ; ch 2 t sh 2 t = 1
2 2
: #' ! ( 2) (1) ' #, "' !
2b L e t + e t
L 2b L L
x = 2. + x= ch t + ( 3)
4 2 2 2 2
t t
2b L e e 2b L
v = x = 2. v=x= sh t ( 4)
4 2 2
2
: ( 3) #, = #' " - #% 8 ' ! ( 3) #, I ,! x = L 5#%
3
2 2b L L L
L=2 ch t + ch t = (5)
3 4 2 6b 3L
:= " 8 ' ! ( 4) #,
2b L 2v
v=x= sh t sh t = (6)
2 ( 4b + L2 4bL
2
)
:# $, % ' ,% ) ) ( 6 ) ( 5) ' #, J ! . ch 2 t sh 2 t = 1 5 #!
2
L
ch 2 t =
6b 3L
2
2v 2 2
sh 2 t = v2 = 2
b 2 + bL L
( 4b + L2 4bL
2
) 9
ch 2 t sh 2 t = 1
2g 2 2
v= b 2 + bL L
L 9
b = 7m L = 12m := , : % '
v ' 10, 6ms 1
: . 3
2g
: x *#; @% - #% * '! #' ,% Dx x= g #, #(< !
L
2g dv 2 g dv 2g
x x= g = x g dx = x g dx
L dt L dt L
dx 2g 2g
dv = x g dx v.dv = x g dx
dt L L
v x
2g 1 2 g 2 g 2 g
v.dv = x g dx v = x gx v2 = 2 x 2 gx 2 b 2 + 2 gb
0 b
L 2 L L L
2
& . L = x < +% 9 . : "%; 2 3 2. 4 .
3
: !* , >
2g 2 2
v= b 2 + bL L
L 9
19.5
(OM , Oz ) = 1 + M &! J? # # $ /1
r r0 r0
tg = = z=r : #' #%
z z0 z0
: ! B #/ G M &! > # ' 5 M ) ,! /2
a= r r 2
ur + r + 2 r u + zu
ar a az
r0
# # &! #' /P #' & . z = r : + &! &% 7
z0
'% 7 R + , - ( D P = mgu z - % =7 P #$ &/
. R = Rr + Rz = R cos .ur + R sin .u z
: * ! ! @ , /</ # ' & & ! /A ' # B 5 % :% !
P + R = ma = F
F = Fr + F + Fz = m r r ( 2
)u r (
+ m 2r + r )u + mzu z (1)
F = R cos .ur + R sin .uz mguz
F = R cos .ur + ( R sin mg ) u z ( 2)
R cos =m r r ( 2
) ( 3)
(
0 = m 2r + r ) ( 4)
z0
mg + R sin =m r ( 5)
r0
z
H uz
u
M0
u
z0
O
0 y
0
x
. '% .% @ O 7 . z ( 0) @ r ( 0) % - #% #! I ; V!
: '%@ 7$ #!' . 0 (#% ? ';! # 7 . r (0) = z ( 0) = 0
v (0) = r ( 0) (0)
:H % ' * 7 #,%'
r (t )
(t ) = r (0) ( 0)
2 2
r 2 = C te
r ( 0 ) .r ( 0 ) . ( 0 )
(t ) =
r (t )
2
rv
v (0) = r ( 0). ( 0) = 0 20
r
v ( 0 ) = v0 , r ( 0 ) = r0
( 3) ' #, M D r (t ) J%#' #$ B P 7 !, ( 5) #, /4
: %#' ( 3) #, .#, (t ) r (t ) ' ' ( 4)
1 z0
R= ! mg + m r "
sin r0
: * ! ( 3) #, - B - #%, E7$% R I ,!
v02 r04 1 z0 r0
r . = g ( 6)
r02 + z02 r 3 r + z02
0
2
A( r0 ,v0 , z0 ) A( r0 , z0 , g )
5 # D r (t ) = r ( 0) 1 5 !, 7$ 1'! !# 7 /5
: '' ( 4 ) - #%, . ( ( t ) = C te )
v12 r04 1 zr v12 z
. 3 = 2002 g = 2 0 2g
r0 + z0 r0 r0 + z0
2 2
r0 + z0 r0 + z0
2 2
v1 = 2 gz0 : 7 %
2r
2rr + A = 2 Br :#! +%* 2 C% ( 6 ) #, " ? ,% &! /6
r3
2r A
2rrdr + A dr = 2 Brdr r2 = 2 Br + C ( 7 ) : ! 9'! B #$ # '
r3 r2
: t = 0, r ( 0 ) = 0 E< 5 #$ #. '%@ . J ! C %#/ *
A A
0 = 2 Br + C C= 2 Br
r2 r2
:+%*' ( 7 ) #, B
1 1
r2 = 2A + 2 B ( r r0 )
r2 r02
:20
:> # ' DJ? >#,. #% %,' ' ! ' ,' !
x x x
r y , v y , a y
z z z
:- & - #% " !
i j k 0
v&B= x y z = Bz
B 0 0 By
( ) (
F = q E + v & B = q Ek + 0i + Bzj Byk )
F = q 0i + Bzj + ( E By ) k (1)
:"' ! 5 A ' # B (<, : % '%
F = Fx + Fy + Fz F = mx + my + mz ( 2)
mx = 0 x=0 x = C te = x ( 0 ) = 0 ( 3)
q q
my = qBz y= Bz Bz ( 4 )
y=
m m
q q
mz = q ( E By ) z = E By ( 5 )
m m
: ( 4 ) #, #$' &% y I ,! ( 5) ?#;' #,
x=0 (6)
y= z (7)
2
q q
z+ B z= E ( 8)
m m
q
: (8 ) ?#;' #, =B J?!
m
2
qE m
z= sin t + , cos t +
m qB
mE
z= sin t + , cos t + (9)
qB 2
: ' #, # ,' #% '%@ . #(< ! , '%#/ ,!
mE
z= sin t + , cos t +
qB 2
z= cos t , sin t
mE
t = 0 , z ( 0) = 0 , z (0) = 0 =0 , , =
qB 2
: z ( t ) - #% * '! B
mE mE mE
z (t ) = 2
cos t + 2 z (t ) = 1 cos t
qB qB qB 2
a
z ( t ) = a (1 cos )
: y ( t ) - #% * '! # ! / D z I ,! ( 7 ) #, . y (t ) #, ' #! &%
y = a (1 cos ) y= a a cos t
y ( t ) = a ( t sin t ) y (t ) = a ( sin )
: #$!
x (t ) = 0
y (t ) = a ( sin )
z ( t ) = a (1 cos )
.0 , # - X @ #, E7
z
2a
O 2( a x
%&&&'(&&&)&&&*+ , -&&&.&&&/&&&*+/VI
TRAVAIL ET ENERGIE
(travail et puissance) : /1
(puissance) :
.R v M :
: ! " M F
watt(W) P
N F P = F .v (1.6)
m.s -1 v
:
" M ' t & F ! :
M' " M ' t + dt & ' OM = r () M
:! * + ' OM ' = r + dr ()
dW = P.dt (2.6)
M M ' FT v T
B : ,
r
A C
F OM ' OM = MM ' = dr = v .dt
O F ! - )+
1.6 ! 4 :d . / ! 0 ! 1
dW = F.dr (3.6)
. 4 & 2 +! 1 3
dW = F . dr .cos (4.6)
dW = FT .ds (5.6)
.! 0 5 6" ". / ! 0 2 . ! 1 .1
! 5& ( tB & " ) B 5 ( tA & " ) A & ! !
: ! ! 4 5& & ! 5& !/ 'C 5
B B
W = F .dr = FT .ds (6.6)
A A
5& ! 8 9 : 4 ; F 7 / "
: <" 8
(7.6)
B B
F = FT W = F .ds = F ds W = F .s
A A
. ( = / 2 ) ! 0 5& = +! 0 =
. 5& ! + ;= > ? 2.6 ! 4 5& !; 8 :
. "1
v N
F
FN
f
C
+
:8 ! s
WF = F .s.cos :F !
W f = f .s f : !
WP = 0 : P ! ; !
WP = 0 : N !
.(3.6 ! 4 ) @ " !
T x
1
F = kx dW = kx.dx W = k .x 2
0
2
+ F W = 2.25.10 J 2
4.6 ! 4
!> B ! , 1 . 2kg & 5& ;D F = 2t ( N ) > :2.6
. " ( 1 & 5 ? ; !3 9)+
:
W = F .dx :! 6&
0 ) .! 0 E B 0 " 1 F
: B 0 0 1, . B 0 ! 0
1
dv t 1
F=ma F=m = 2t v = 2. .dt v = t 2 (m.s -1 )
dt 0
m 2
: B 0 . / ! 0 G H
dx 1 2 1
v= = t dx = t 2 dt
dt 2 2
: &/ dx C ! 5
x 1
1 1
W = F .dx = 2t. t 2 dt W = t4 W=0.25J
0 0
2 4
:
OX & B I& 6" ! 1 3 ( !3
.y=0 dy = 0
: ! B ! , ;
:! : A 4 5& ? )+
F = x2 . j
F dr W =0
dr = dx.i
(énergie cinétique): /2
: & J 9)+ >3 . dW = FT ds 1 1
dW = FT .ds = m
dv
ds dW = m
ds
dv dW = mvdv (10.6)
dt dt
:. / ! !
B
W = m vdv W = 12 mvB2 1
2 mv A2 (11.6)
A
.B "I vB A "I va 7
+ v & 4 m & > :
:
Ec = 12 mv 2 (12.6)
: p = mv 1
p2
Ec = (13.6)
2m
: P *& ; + 8 :
Z
v=0 mM T
M (t ) P0 = m.g 0 = G
R2
P h mM z
P = mg = G 2 T
v0 r
z g
P g R2 R2
= = g = g 0 2 ; g=-g.k
@AB+ R P0 g 0 r 2 r
O X
W = Ec : > 6
R+h R+h
1 2 1
mv mv0 2 = P.dz = mg.dz
2 2 R R
R+h R+h
1 R2 1
0 mv0 2 = m g 0 2 .dz = g 0 .R 2
2 R
z z R
R+h
1 2 g 0 R.h
v0 = g 0 .R 2
v0 =
z R R+h
:$ $ #% # & # /3
(les forces conservatives ou dérivant d’un potentiel)
3 & ) 4 > 1 " 1 > ! :
63 0 ! ! 0 I&
.! /
: <" &L C )
C , W= F.dr = 0 W =0 (15.6)
C
: y = x 2 :*! ( )&
y = x2 F = ( x2 x 4 ).i + 3 x3 . j
dy = 2 xdx ; dr=dx.i + dy. j dr=dx.i + 2 xdx. j
W = F .dr = ( Fx .dx + Fy ).dy = (x2 x 4 )dx + 6 x 4 dx
2 2
1
W = ( x + 5 x )dx = x + x3
2 4 5
W=34.6J
0 3 0
. " F 9)+ " F <" * & F 3
(énergie potentielle ) : ! /4
> ! 7 '( ; + > :
& & 8 ! . ! / 63 0 ) D
. @ 5 @ 0
: <" 4 > F ( )
B (17.6)
W = F .dr = E p A E pB
A
> .( E p = 0 ) 9) R 5 @ >
. " ( ; "G Ep
: ! + ,! $ -
(relation entre différentielles du travail et de l’énergie potentielle)
: # # . !
(énergie potentielle de quelques champs de force)
: / ' 0 1 ! # *&
(particule dans le champ de pesanteur terrestre uniforme)
<" ' > & ) D C ? O ' & + z )
A : +C ? O & >
dE p = dW E p = mgz (19.6)
1 Q (21.6)
E( M ) = . .ur
4 0 r2
: () > 4 1 6 !
1 Q.q
Ep = . (22.6)
4 0 r
Q M
mM (24.6)
q m Ep = G
r
1
G
4 0
:! 4 5& (24.6) @ ! @
E p = mV (25.6)
M (26.6)
V= G
r
.m " " ) 5 +B :V
: 3! ) % * ! $ - ! & # # /5
(expression du champ de force conservative à partir de l’énergie potentielle dont il dérive)
5 6" + F .cos 1 ! & P " 4
6" F 5& ! / E p ( x, y , z ) )<" ' * & U ds ! 0
. Ep & + : 4 5 dE p / ds 4 , I) .1
: H , 1 6
dW = dE p
dW = F .dr
dE p = ( Fx .dx + Fy .dy + Fz .dz ) (27.6)
dr = dx.i + dy. j + dz.k
F = Fx + F + Fz
65 $ $ #% F $ / $4 !
: 5 .V ,
Fy Fz F Fz F Fy
rotF = ( )i-( x )j+( x )k = 0
z y z x y x
: 4 F 1 (; (0 6 1 ) P
Fx Fy F F F Fy
= ; x = z ; z = (32.6)
y x z x y z
. E p = 2 x2 xy + yz $ $ :6.6
N 4 !+ . B ( ; : & " F 1
: (29.6) !3L I) ( 7 :
Ep Ep Ep
Fx = =4x-y ; Fy = =-x+z ; Fz = =y
x y z
F = (4x-y).i+(x+z).j+y.k : + & 4 <" *
: rotF = 0 .1 E p ( x, y, z ) 4 F 1 H 6
Fx F Fx F Fz F
= y 1 = 1; = z 1 = 1; = y 0=0
y x z x y z
. 4 !P
6" ! : <" ' ; : ! ( )
.(8.6 ! 4 ) rd . . ! : d . / A 4
F dr = dr.ur + rd .u
F A'
rd dr
dr
A
d
F Ep 1 Ep
Fr = ; F = (33.6)
O r r
: ( + 1 ED 0 P 9)+ 8
+. / ! : 7 (r , , z ) ! ' 8
dr = dr.ur + rd .u + dz.k
Ep 1 Ep Ep
Fr = ;F = ; Fz = (34.6)
r r z
+. / ! : 7 (r , , ) 8
dr = dr.ur + r sin d .u + rd .u
Ep 1 Ep 1 Ep (35.6)
Fr = ;F = ;F =
r r sin r
(énergie mécanique) : ! /6
> A . " > :
: >
EM = Ec + E p EM = Ec + E p ( x, y , z ) (36.6)
: $-
* k * ( ; C & >
: + v & m & ;D ( t & " l l0 = x
EM = 12 mv 2 + 12 kx 2
EM = 12 mv 2 + mgz : 8 "
. > L <" = 1 1 EM = 0 :8 + L 1 .1
. Ec = E p > L
. P > <" B & ( ) := 1 1
= >! 1A . > " L <" ( "
:( W frott ) I :
EM = W frott (38.7)
: ! # *&
(cas d’une particule dans un champ de force élastique)
*& C 8 & ( m) & 8 & 9.6 ! 4 !;
. (l0 ) S " + * (k ) * ( ; &
m
1 1 2
Ec = k .x A2 k . xB = E p (39.6)
2 2
:, > P ,
1 1 1 1
EM , A = EM , B k .x A 2 + m.v A 2 = k .xB 2 + m.vB 2 = C te
2 2 2 2
8; ( x = 0 ) * B >3 (x = a) "1 8 5& L
8 B . @ * D4 *
. x = +a x= a
&; .( x = l l0 ) C 0 > ( L 10.6 ! 4 !;
. > ( L ! 4 EP 5&
EM
Ep Ec 1
k .a 2 EM = C te
2
Ec
Ep
a O +a X
x
! " 1 3
1
E c + E p = ka 2 = C te (40.6)
2
E > ! 4 5& * > ! 4 5& & 9 P
.O /
A m O C
E p ( A) = E p (C ) = 0
R
: > P 1 6 :
EM = 0 1
2 mvB
2
mgR = 0 vB = 5ms 1
:8 : ; *&
V )+ vB > vB' : 4 1 & 4 1 3
.(
:* & EM = W frott :8
EM = W frott = 12 mvB' 2 mgR W frott = 4.5 × 10 3 J < 0
.( l * : 8 ) ( ) 12.6 ! 4 !;
. & T P &;' & m &
" 5& . *& 1 8 T ! 64 !;
! 1 .O "? = > & ) D . !
: B& ,
E p = mgz = mg (OH ) = mg (CO CH ) = mgl (1 cos )
v = l .u : + & @
Z
Z
C
C
l
l
T
N T H u
m
H m z
z0 z
O ur
O P
P ()
( )
12.6
(équation du mouvement) :
6 4 & !/ . ; & P +
: B& (43.6)
2
+ 0
2
sin = 0 (44.6)
+ 0
2
=0 (45.6)
: + 9) 8 !
= cos( t + ) (46.6)
: + 0 1 .1
2 l
T= =2 (47.6)
0 g
I) P + T = ma I > >3 (44.6) 5 ! /
:. 5 5& ? 9)+ <
2
mg sin = ml + 0 sin = 0
: 3 - !; )+
& ( ? 9) " ' ( E ) 5 ? & P -
"! .I > ( D) ; & P (0
5 ? ( 4 + ( D) .1 ) ( D) (0 & ! ? ! + (E) 1 9)+
.( ( E ) &
.(44.6) & ! ? ! + (43.6) ' "
(collision de particules) :8 1 , /7
(conservation de la quantité de mouvement) : 9 !>
( L + / ( 5& (1 ) /(& 1 & !
> "! 7 7 ' / !> ' &
. / &
p1 p1'
9+++++ 1 !> p2 p1
++++++;
p2
p2' p2' p1' 8 /0
+ ++5 67
89+++++:
13.6 ! 4
( ;D . B & .8 /0
7 m2 m1 & )
. 8/ 1! ) L/ S P "
: . P > <" B & 1
p1 + p2 = p1' + p2' = Cte p=0 (48.6)
m1 .v1 + m2 .v2 = m1 .v1' + m2 .v2' (49.6)
.$ * % ?
(choc élastique):$ 1,
& & Ec & > ( ) 8/
.8 / 0 .8 / 2 ;1 P
8/ Ec' W Ec W 8 / !> > 5 B )
p2
: Ec = >3 )
2m
Ec = Ec' Ec = 0 (50.6)
p12 p2 p' 2 p' 2
+ 2 = 1 + 2 (51.6)
2m1 2m2 2m1 2m2
1 1 1 1
m1 .v12 + m2 .v22 = m1 .v1' 2 + m2 .v2' 2 (52.6)
2 2 2 2
$ & (52.6) (51.6) $ .8 * ?
.1 , # B +
: 8.6
" + , / 1ms 1
"1 8 6" I 800g & P )>
. 30° 6"? / 6" , / I . 800g * &
.8 /: P) 4 /
.8 /: 4 /,
:
(14.6)! 4 1: 4, P) /
p12 p1' 2 p2
= +
2m1 2m1 2m2 p12 = p2' 2 + p 2
m1 = m2 = m
+ ! = 90° = 60° :! A3 ? .B 8@ > OAB 7&; )
p1' v1'
cos = = v1' = 0.50ms 1
p1 v1
A
p1'
p1 p1
O B
! = 30°
p2
: 4, /,
mv v
cos( 30°) = = v = 0.87 ms 1
mv1 v1
(choc mou) :$ 1,
& 8 /0 ) F 8/
. EP O/"
8 / !> &/P p2 p1 ( ) : 9)+ "
: 8/ & p' (
p1 + p2 = p ' = Cte p=0 (53.6)
p12 p22 p' 2
+ = (54.6)
2m1 2m2 2(m1 + m2 )
1 1 1
m1 .v12 + m2 .v22 = (m1 + m2 )v ' 2 (55.6)
2 2 2
& 8 / 20ms 1
5kg & I :9.6
: 8 /0 ) .15ms 1
I ( 6kg
N & & /
.8 /0 , 1 /,
12.23m.s 1
/, 134.5kg .m.s 1
/ :
Ep
E p ( x)
(4)
K
I (3)
H
M2
C D F G (2)
(1)
A Ec B M3
EM M1 E
p
O x
A' B'
-++++>? -++++>? -++++>? -++++>?
B++++++++A A @ + ++++++/A B++++++++A A @ + ++++++/A
(positions d’équilibre):$< ?/
dE p
L/1 1 1 > <" F = 0 =0
dx
.$< ?/ + 9)+ . M 3 , M 2 , M 1 "
: =, E p ( x) $ C
> <" 1 ' M3 , M1 " '3 &> ( ) ) # $<
.( B 5 : & ;V
( ) ) # ; + ) $< : E p ( x) $ C
.( B + : & ;V > <" ' M 2 " '3 &>
($ $ #% = ) & = # /9
(forces ne dérivant pas d’un potentiel)
I : " .I ) 5& !; I : > . " F = > I + "
&L 5 I& 6& *& ! 0 @ E >0B :
. / F (30.6) E ! <"
6& E .) @ " I T ? I)
. ! +
. X " " F= " = 1
:
> 64 P &; " :?D *& #
. 4 L I :
" + F = kx.i A : :$ E ! *&
1 & " L F ' = Cv >0B : I : I)
: ? 9)+ !
W ' = F ' dr = C.x.dx W ' = C.x 2 .dt < 0
P )+ & > Y ( : 1 + 4: !
.
EXERCICES **
Exercice 6.1 1.6
Une particule est soumise à une force définie par ses
coordonnées cartésiennes :
:
F = ( x + 2 y + z) i + ( x 3y z) j +
F = ( x + 2y + z)i + ( x 3y z) j +
( 4x + y + 2z ) k
Où , , sont des constantes. x, y, z sont en ( 4x + y + 2z ) k
.! " F x, y , z , ,
mètre et F en newton.
1/ Trouver les valeurs de , , pour que F dérive ! ( F ! ' , , % & /1
d’un potentiel. .!
2/ Trouver l’expression du potentiel E p ( x, y, z ) *" + ( ,- E p ( x, y, z ) ! ) & /2
dont dérive la force sachant qe E p ( 0, 0, 0 ) = 2 . . E p ( 0, 0, 0 ) = 2 !& .) F
paramétriques : x = t , y = t2 , z = t , sachant
M
k m
v0
de la forme : E p ( M ) = Kr e " * 4
2 r 2 / a2
, où K et a
sont des constantes positives et r = OM la distance M% r = OM ! ! a K
entre le corps M et l’origine O d’un repère inertiel. .1 4) %. O 6 !)
1/ Représenter graphiquement E p ( r ) en fonction ( !& .) 9 E p ( r ) '" " % & /1
de , sachant que la dérivée seconde de l’énergie est r = a ") r = 0 ") 4. "
positive pour r = 0 , négative pour r = a et tend vers .r &! % 7: " N
zéro en valeurs positives quand r . . E p 4. ' B ) /2
2/Trouver l’expression de la valeur maximale de
X ' OX '.) ! /3
l’énergie E p .
. X + :% .: X
3/ Trouver les positions d’équilibre sur l’axe X ' OX .? 6 .) < ! 1; /4
où X est l’abscisse du corps: X + .
4/ Quelles sont les positions d’équilibre stable ? . F (M ) ) /5
justifier votre réponse.
5/ Trouver l’expression de la force F ( M ) .
2/ Exprimer h en fonction de et . . 9 h !) ) /2
3/ Appliquer le théorème de l’énergie mécanique vC ) 8 " 4 B" + 4 /3
pour calculer la vitesse vC au point C en fonction de
. vB h 9 C 4 " 1
h et vB .
P" 6 ? . H B" + 4 /4
4/ En appliquant le théorème fondamental de la
dynamique, déduire la valeur de la réaction R en
. g m, r , , vB 9 R 7
fonction de m, r , , vB et g . '.) 8 1 E:H ) !& !; /5
5/ Démontrer que la vitesse minimale que doit S 4" O. B 4" 1 2
acquérir la particule au point B pour atteindre le . vB ,min = 2 gr 1;
point S est vB ,min = 2 gr . 7 8 & B 4" 1 ) vB ,min - /6
6/ En prenant vB ,min la vitesse au point B , calculer % "4 " ,& 1 <Q. - .S B! 4 " 1
la réaction aux points B et S . Que conclure ? En quel < 7
point la réaction s’annule-t-elle ? 2 .) !& 8 1 v0,B ) 1; /7
7/ Quelle est la vitesse v0,B que doit avoir la particule
!& ! S 4 " ' 6 : 1 B 4 " 1
au point B pour atteindre le point S sans que la < " H 1; < G 7 E
réaction ne change de signe ? Quelle est la valeur
de H correspondante ?
A
S
H
O
C
h
B
m
A a
2a
B
l0
M0
R
O
O
y
P
x
1.6
rotF = 0 F /1
: ! " ! #!
Fx Fy
= =2
y x
Fx F
= z = 1
z x
Fy F
= z =4
z y
F = ( x + 2 y + 4z ) i + ( 2x 3 y z ) j + ( 4x y + 2z ) k : F %& ' () * +'
%& ' - . / ! + ) #+# 0 1! 2 F = gradE p ( x, y, z ) ,& ! /2
:3 ' %& 0 % *! 0
Ep 1 2
= Fx Ep = x + 2 xy + 4 xz + f ( y, z )
x 2
Ep f ( y, z ) 3 2
= Fy 2x + = 2x 3y z f ( x, y ) = y yz + g ( z )
y y 2
1 3 2
E p = x 2 + 2 xy + 4 xz y yz + g ( z )
2 2
Ep g (z) g ( z)
= Fz 4x y + = 4x y + 2z = 2z
z z z
g ( z ) = z 2 + C te
: %& ' 0.
1 2 3
Ep = x 2 xy 4 xz + y 2 + yz z 2 + C te
2 2
E p ( 0, 0, 0 ) = 2 C = 2 : 4 5 1 & - .
te
! C te
: +1 ( ) ! 1 %& ' () & 67 )
1 2 3
Ep = x 2 xy 4 xz + y 2 + yz z 2 + 2
2 2
:2.6
2 rotF = 0 F /1
1 2
Fx = X ( x, z ) , Fy = yz , Fz = x 2 + y : ;! " ! #! . X ( x, z ) ! " ! #!
2
Fx Fy Fx
= = 0 Fx = C te (1)
y x y
Fx F Fx
= z = 2 x Fx = 2 xy + C te ( 2 )
z x z
. .z x Fx = X ( x, z ) (1)
Fx = X ( x, z ) = 2 xz :" . !
: F = gradE p $% & $
Ep Ep
= Fx = 2 xz E p = x 2 z + f ( y, z )
x x
Ep f ( y, z ) 1 2
= Fy 0+ = yz f ( y, z ) = y z + g ( z)
y y 2
1 2
E p = x2 z + y z + g (z)
2
Ep 1 1 g ( z) g ( z)
= Fz x2 + y2 = x2 + y2 + =0
z 2 2 z z
g ( z) = C te
1 2
'( & $ ( ! ) . E p = x2 z y z + C te : !
2
: * + ,-. / 0 ( .(z = 0 E p = 0)
1 2
E p = x2 z y z
2
:1 2 . /2
:
dW = dE p , dW = F .dl , W = F .dl = E p ( B ) E p ( A) : 2 3
L
x = R cos
y = R sin
z=h W = h R2
1 2 1
E p = z x2 + y = h R 2 cos 2 + sin 2
2 2
E p ( A) = 0
1 W = E p ( B ) E p ( A) = h R 2 ( 3)
Ep ( B) = h R 2
cos 2
+ sin 2
2
:
B
:W = Fx dx + Fy dy + Fz dz 2 1 !
A
x = R cos
dx = R sin .d Fx dx = 2 R 2 h cos sin d
Fx = 2 xz = 2 Rh cos
y = R sin
dy = R cos .d Fy dy = R 2 h cos sin d
Fy = yz = 2 Rh sin
z=h
1
dz = R.d Fz dz = R 2 h cos 2 + sin 2 d
2
1 2 1
Fz = x 2 + y = R 2 h cos 2 + sin 2
2 2
1
W = R2h cos sin + cos 2 + sin 2 d
0
2
1
W = R2h cos 2 + sin 2 W = R2h ( 4)
2 0
. ( 4) ( 3) +
. 4- & * " 5 6 7 8( 1 2 /3
:3.6
. W = Fdr <+# F% '
: # <+# ) F% '/
>? Q ( xQ , yQ , zQ ) P ( xP , y P , z P ) 1! & # =&6 #! :
:
x xP y yP z zP
= =
xQ xP yQ yP zQ z P
: # &# 30 ! )
y = 2x
x 1 y 2 z +1
= = z= x
2 1 4 2 1
1
z= y +1
2
& + ) x &A d &/! ! F% %& ' @ !!
:z y B <0
F = 5x ux2
x u y + 2 x uz
2 2
:- 7 ) % ' C# !
F dr = Fx dx + Fy dy + Fz dz F dr = x 2 dx 2
1 7
2 2 W = x3 W= J
W = Fdr = x dx 2
3 1 3
1 1
(
F dl = x 2 + 2 dx ) 2
1 19
2 WAB = x3 + 4 x WAB = = 6,33 J
WAB = (x 2
+ 4 dx ) 3 1 3
1
: D- . A % + +
WAD = WAB + WBCWCD WAD = 5, 67 J
: x = t , y = t2 , z = t : 3 , ) F % ' /9
:1 2 1 . ( ;
( )
F = t 2 + t 4 u x + t 2 u y + t 3u z
dx = dt , dy = 2tdt , dz = dt (
dW = t 4 + 3t 3 + t 2 dt )
( 2 4
)
F dr = t + t dt + 2t dt + t dt 3 3
:4.6
&A & &F ! ! 1 () 2 . &A D& % /
&A . F = Ep ! 1 % 0. .< 0 .
k dE p
:! 1 " ! #! ! : &1 ,/!
. &= ) + ()
dr r2
k k
E p = 2 dr E p = + C te
r r
:* +' . C = 0 () *! . r
te
Ep = 0 & !
k
Ep = (1)
r
. Ec & Ep ! 1 G ! 1 E + 1
: 0. . D '&# - . D & +' 2 v = () &4 & # &4 &
1 2
Ec = mv 1
2 Ec = m 2 r .r
2 F = Fc
v= r
1 k 1k
Ec = .r Ec = ( 2)
2 r2 2r
1k k 1k
E= E=
2r r 2r
: ( 2) '&# %& ' " ! #! /C
1k 1 2 k
Ec = = mv v=
2r 2 mr
:%&4 D& #! ! 1#7 5 ) & D C # /=
LO = r mv ur u uz
v = vr + v = r u m r 0 0 LO = mr 2 u z
0 0 r 0
: # & D % & 67 )
LO = mr 2
1 k
v 1 k LO = mr 2 LO = mkr
= = r mr
r r mr
:5.6
: # 0. D ! . % F !/
dW = F dr
3 4
W= Fx dx + Fy dy + Fz dz W= Fx dx + Fy dy
0 0 0
3 4
W= 7 dx + 6dy = 21 + 24 W = 45 J
0 0
: 1# ' 1 #5 /C
W 45
Pmoy = , Pmoy = Pmoy = 75W
t 0, 6
!Ec = " Wi !Ec = 45 J : & 1 &F! 1! & 1 ) & A C # /=
: 4 5 '&# & ' 4 ! '&# /
1 2 2!Ec
mv 0 = !Ec v= , v = 9, 48ms 1
2 m
:; ! %& . * # D ! . ! 1 ) & A /3
!E p = W !E p = 45 J
7 16
WAB = 7dx + 6dy = 28 + 72 WAB = 44 J
3 4
:B 1 ! ) E p,B ! 1 C# @ !!
EP , A E p , B = WAB E p , B = 44 , E p , B = 44 J
6.6
& G # & H!5 & () & FH ! . C#
:& H!5
p = p1 + p2 + p3 Mv = mv1 + mv2 + mv3
3v v1
M = 3m v = v1 + v2 2 v2 =
2
v2 = v3 = 11, 3ms 1
A
p2
45°
p O
45°
B
45° p1 p2 + p3
p3
:7.6
M +m
) # >1 , M + . 1+ #! F'7 1 A?! C #
+ m> / ! # & 1 .& LH! 1 A?! x0 F'
.B ! !D6 ! & ! 1 -.
1 1 M
Ec = E p , Mv 2 = kx02 x0 = v , x0 = 2,33cm
2 2 k
1! '&# C # .M + '&# # m + '&# () / /2
: ( M + m) + -+' & FH !
mv0
p1' = p2' , mv0 = ( M + m ) v ' v' = v ' = 0,17ms 1
M +m
: !D6 ! 1 # ) &/ & 1 . / /3
1 1 M +m mv0
Ec = E p , ( M + m ) v '2 = kx0'2 x0' = v ' = ,
2 2 k k (m + M )
x0' = 2,33cm
: & 1 &F! 1! C +1 -+' / +
!Ec = " W 1 '2
W= kx0 , W = 2,17 J
!Ec = !E p 2
:8.6
. ! 1 & A *+H# /1
Ep
0 a +
E p ,max
dE p r2 r 2 / a2 +
= 2 Kr 1 e 0
dr a2
d 2 Ep
+ +
dr 2
d 2 Ep dE p
+
dr 2 dr
0
Ep ( r )
0
a
: I #! 1+ - 7 ! F'7 ! 1 M+ /2
dE p r 2
r 2 / a2
= 2 Kr 1 e =0 r=a
dt a2
r=a E p ,max = Ka 2e 1
dE p
:r $] ,+ [N =0- 7 ! ) D >? /3
dt
dE p r2
= 2 Kr 1 e r 2 / a2
=0 r = {0, ± a, ± }
dt a2
dE p d 2Ep
<0 =0! 0 + >? ) & # D >? /4
dt dt 2
: () ;! C#
2
2 r
d Ep r2 r4
= 2K 1 5 + 2 e a2
0 r = {0, ± }
dt 2 a2 a2
: F (M ) = Ep ! ! #! F ( M ) % %& ' /5
dE p
F (M ) = Ep F (M ) = u
dt
r2
F ( M ) = 2 Kr 1 e r 2 / a2
.ur
a2
:9.6
1 2 1 2
mvB mv A = mgH vB = 2 gH : vB '&# C # /1
2 2
0
h = r (1 cos )
'&# B ) # ) '&# 7 -+' S 1 ! # M+ /5
: &A/
1 2 1 2
mvS mvB = mg ( 2r ) vB ,min = 4 gr
2 2
0
: hB ! (1) A #! S B 1! ) H & C# /6
m 2
RB = 3mg cos 0 2mg + vB ,min
r : = 0, h = 0 2 B 1 ! )
m
RB = 3mg 2mg + 4 gr RB = 5mg
r
: = ,h = 2S 1 ! )
m 2
RS = 3mg cos 2mg + vB ,min
r
m
RS = 3mg 2mg + 4 gr RS = mg
r
0 .C # - . C &A H & %& . () & 0 1! # !
! 1 ! .( I 1 ! ) H & ! 0 H! ) I 1 ! ) H &3 L ! -+'
:( (1) 4 ) # &! I D )& H &
m 2
RI = 3mg cos I 2mg +
vB ,min
r
m 2
0 = 3mg cos I 2mg + 4 gr cos I = I ( 132°
r 3
C BS L 1 -+' - S B 1! H & ! - /7
: 1&
vB2 ,0
R)0 3mg cos 2mg + m )0
r
vB ,0 ) 5rg
: #! H
1 2
mvB ,0 = mgH 5
2 H) r
2
vB2 ,0 ) 5rg
:10.6
:
/ . # ) m2 %& ! 2 7 / m1 %& + 4 '&# v1
& FH ! 1! . v2 '&# C# m2 %& ! 2 v1 '&# m1 %& + P /
'
7
:C !) & 1
m1v1 = m1v1' + m2v2 m1v1' = m1v1 m2v2 (1)
1 1 1
m1v12 = m1v1'2 + m2 v22 m1v1'2 = m1v12 m2 v22 ( 2)
2 2 2
" ! #! m1 ) ! C&? - 7 >& ( 2) (1) v1' ,0 !
: v2 '&#
(1) ( 3)
2
m12v1'2 = m12 v12 + m22 v22 2m1m2v1v2
( 2 ) m1 m12v1'2 = m12 v12 m1m2 v22 ( 4 )
2m1v1
( 3) = ( 4 ) m22 v22 2m1m2 v1v2 = m1m2v22 v2 =
m1 + m2
:
! / . # ) m3 %& ! 2 7 / # m2 '&# v2
& FH ! 1! . m3 %& # '&# v3 ! 2 v2' '&# m2 %& + P /
:C !) & 1
m2 v2 = m2v2' + m3v3 m2 v2' = m2 v2 m3v3 (5)
1 1 1
m2 v22 = m2v2'2 + m3v32 m2 v2'2 = m2 v22 m3v32 (6)
2 2 2
" ! #! m2 ) ! C&? - 7 >& (6) ( 5) v2' ,0 !
: v3 '&#
( 5) (7)
2
m22v2'2 = m22 v22 + m32 v32 2m2 m3v2 v3
( 6 ) m2 m22v2'2 = m22v22 m2 m3v32 (8)
2m2 v2
( 7 ) = ( 8) m32 v32 2m2 m3v2 v3 = m2 m3v32 v3 =
m2 + m3
:-+' / ! #% v2 B !
4m1m2v1
v3 = (9)
( m1 + m2 )( m2 + m3 )
C m2 + + !7 %& A v3 ) v1 , m1 , m3 & ;! H!
C v3 = f ( m2 ) ? & -. O# . F' v3 - !
. m2 & A + #! v3 ! + m2 'N
: -+' ( 9 ) C ! m2 = x , v3 = y D & >?! 1 # +
4m1v1 x
y=
( m1 + x )( x + m3 )
:-+' / !) y = f ( x ) !
dy ( m1 + x )( x + m3 ) x ( m1 + x ) + ( x + m3 )
= 4m1v1
( m1 + x ) ( x + m3 )
2 2
dx
dy m1m3 x 2
= 4m1v1
( m1 + x ) ( x + m3 )
2 2
dx
dy
: =0 F'7 M+ y
dt
dy
=0 m1m3 x2 = 0 x = m2 = m1m3
dx
:11.6
f = µN
f = µ mg cos , f = 4,9 N : AB # 1 -+' < % /1
N = mg cos
: & 1 &F! 1! B 1 ! ) # ,&1 # '&# C # /2
!Ec = " Wi
1 2 f
mvB 0 = mga sin fa vB = 2a g sin , vB = 3,88m.s 1
2 m
:<+# BC ED ) . > v '&# C# ! &1 LH!
1/ 2
1 2 1 2 1
mv mvB = mg ( 2a l0 ) sin v = g ( 2a l0 ) sin + vB2 , v ( 4, 6m.s 1
2 2 2
! & ! 1 -. B ! * / - # # & 1 /3
:B ! )
1 2 1 2 m
!Ec = !E p , mv = kx x=v , x = 14, 5cm
2 2 k
-. # *1 A?! 6B ! !QD6 ! 1 :N L ! /4
:< 0 ! B ! / <+ # '&# # +1! N & 1
1 2 1 2 k
!E p =!Ec , kx = mv v=x , v = 4, 58ms1
2 2 m
:B ! * & A # / d )# C# ! & 1 &F! 1
1 2 v2
0 mv = mgd sin d= , d ( 1, 23m
2 2 g sin
:12.6
. ( E p ,O = 0 ) ! 1+ > & %& D& & )7 J # & ! /1
: M0 1 ! ) ! 1
EM 0 = mgh0
EM 0 = mgR cos
h0 = mg cos
:M 1 ! ) ! 1
1
EM = mgh + mv 2
2
1
h = R cos EM = mgR cos + m 2 R 2
2
v= R
: D '&# " ! #! ! 1 FH ! . 1
1
EM 0 = EM mgR cos = mgR cos + m 2 R 2
2
2g
= ( cos cos )
R
'&# B ! F! & -+' 1 #! + ! J / ! H & C# /2
:C !) 2 7 R# ) ! D
R P sin + = ma N
2
aN = 2
R N = mg ( 3cos 2 cos )
sin +
2
: # K& ! ! D H & ! %& P1# 1 ! & A /3
2
N =0 cos 0 = 0 ( 48°
3
'&# &A ! 30 &S . + %& &1 ' + # %& A D : !"
.P1# ' < 4
:13.6
( &F! )-! ! + /1
: ! ) - 7 ) ! & # D >? /2
dE p d 2Ep
=0 , 0
dx dx 2
x0
Ep
K B
2a
a
+a x
K
A 2a
d 2Ep
0
d 2Ep
= 2 Kx
(x 2
3a 2 ) dx 2
x =+ a
(x 2 3
)
2
dx 2
+a d Ep 2
0
dx 2
x= a
:14.6
: ;! F ! / .1
O ' P = OO ' + OP
OO ' = au x O ' P == a ( u x + ur )
OP = aur
: +1 %& -+' / ! u u ux % G '& !
u x = cos .ur sin .u O ' P = a (1 + cos ) .ur a sin .u
: 0. G 0 + 1
a (1 + cos ) + [ a sin ]
2 2
O'P =
2
% G u l = O'P N 2 T = k ( l l0 ) u & ' #$ % ?6 & /C
& () * +' . u = cos ur sin u & -. u G + .O'P - ! )
2 2
F = P +T + R : R H & T& P :J N +/ F% /C
(
+ = F .v = P + T + R v )
Pv = ( mg cos ur mg sin u ) a u Pv = a mg sin
R,v Rv = 0
(
+ = F .v = P + T + R v ) + = a mg sin + a 2 k sin a kl0 sin
2
dW =+dt
dE p = dW dE p = ( ka mg ) sin kl0 sin a dt
2 d
d 2Ep 3
= mga cos 1
d 2 2
d 2Ep 3
( 1 = 0 ) = mga 1 0 #$%&&&&&'( #)&&&&&* +,-.&&&&&/
d 2
d 2Ep mga
( 2 = / 3) = 0 #$%&&&&&&'( +,-.&&&&&&/
d 2
:15.6
&F! 1 <0 2 B2 & > %& 1/ B1 & + v0 '&# C# ! /1
!Ec = "Wi :( B1 & *! & 0 G H & h0 ) & 1
1
m1v02 = m1 gh0
2 v0 = 2 gl (1 cos 0 )
h0 = l (1 cos 0 )
% / :
+ ! -!# - F H & 1 & B& H!
:-+' / !) ,&1 ,&1 #!
m1v0 = m1v1 + m2 v2 (1)
1 1 1
m1v02 = m1v12 + m2 v22 m1v02 = m1v12 + m2v22 ( 2)
2 2 2
( 2) v = v + v
( 3)
(1) 2 0 1
m1
: O ) 2 v1 '&# " ! #! x= +' (1) ) v0 v2 B !
m2
x 1
v1 = 2 gl (1 cos 0 )
x +1
: O ) 2 v2 '&# " ! #! (1) ) v1 v0 B !
2x
v2 = 2 gl (1 cos 0 )
x +1
: )& ! D ! & -+' & 1 &F! 1!
1
m1v12 = m1 gh1
2 2
1 x 1
h1 = l (1 cos 1 ) m1 gl (1 cos 1 ) = m1 2 gl (1 cos 0 )
2 x +1
x 1
v1 = 2 gl (1 cos 0 )
x +1
2
x 1
cos 1 =1 (1 cos 0 ) ( 4)
x +1
1
m2 v22 = m2 gh2
2 2
1 2x
h2 = l (1 cos 2 ) m2 gl (1 cos 2 ) = m2 2 gl (1 cos 0 )
2 x +1
2x
v2 = 2 gl (1 cos 0 )
x +1
2
2x
cos 2 =1 (1 cos 0 ) ( 5)
x +1
: !"
v1 0
&A/ A1 '&# N / 3 LH! ) / Q& : x 1
v2 0
. A2 '&#
v1 = 0
. v0 '&# +1! A2 & -. 1 / , A1 & : x = 1
v2 = v0
v1 0
& & A1 & N # ) / & :x 1
v2 0
.L 3 ) <& A2
: % /C
: / %& /+ & '&# 2 F H &
x
m1v0 = ( m1 + m2 ) v v= 2 gl (1 cos 0 ) (6)
x +1
: ! & 1 &F! + -+' 1!
!Ec = " Wi
1
( m1 + m2 ) v 2 = ( m1 + m2 ) gh
2 v = 2 gl (1 cos ) (7)
h = l (1 cos )
: + / ) ,& ! D !1 (7) (6) % #
2
x
cos =1 (1 cos 0 )
x 1
:& '( /2
) & ,& ! x 5 : # ,& ! D x /
: ( 5) ( 4) #! D LH! #
2 2
x 1 2x
cos 1 = cos 2 1 (1 cos 0 ) =1 (1 cos 0 )
x +1 x +1
x1 = 1
3x 2 + 2 x 1 = 0
x2 = 1/ 3
: ' #! D 2 x = x2 = 1/ 3 C
2
x 1
cos ' = 1 (1 cos 0 ), cos ' = 0,875 ' = 29°
x +1
:x=2 ,& ! D /C
: ( 4) )B !: & / )
2
x 1
cos 1x=2 =1 (1 cos 0 ), cos 1x=2 = 0,94 1x=2 ( 20°
x +1
: ( 5) )B !: + / )
2
2x
cos 2 x =2 =1 (1 cos 0 ) cos 2 x =2 = 0,11 2 x =2 = 83, 7°
x +1