Ν.

Καζαντζάκης: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

Σχέδιο μαθήματος - Φύλλο εργασίας

Ο Αλέξης Ζορμπάς - για την ακρίβεια Γιώργης Ζορμπάς - είναι υπαρκτό πρόσωπο.
Γνωρίστηκαν με τον Καζαντζάκη στη Μάνη, όπου και οργάνωσαν μία αποτυχημένη
επιχείρηση εκμετάλλευσης λιγνιτωρυχείου το 1917.Το μυθιστόρημα, επομένως, περιέχει
και αυτοβιογραφικά στοιχεία, παράλληλα με τα στοιχεία μυθοπλασίας.
Ο συγγραφέας αναφέρεται στον Ζορμπά στο έργο του "Αναφορά στο Γκρέκο", ένα είδος
μυθιστορηματικής αυτοβιογραφίας , στο οποίο σημειώνει: "Ο Ζορμπάς μ’ έμαθε ν’ αγαπώ
τη ζωή και να μη φοβάμαι τον θάνατο". Όπως δηλώνει ο ίδιος ο Καζαντζάκης, ο Ζορμπάς
άσκησε σπουδαία πνευματική επίδραση στη ζωή του.

Θέμα του αποσπάσματος : Η γνωριμία του συγγραφέα με τον Ζορμπά

1. Χρόνος και τόπος : ..................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
2. Ενότητες του αποσπάσματος -Αφού τις εντοπίσετε στο κείμενο, να αποδώσετε με έναν
πλαγιότιτλο το περιεχόμενο της καθεμιάς:
α. →.............................................................................................................................................
β. →.............................................................................................................................................
γ. →.............................................................................................................................................

3. Το σκηνικό - η ατμόσφαιρα μέσα στην οποία τοποθετείται η συνάντηση: Να

παρουσιάσετε γραπτά στο τετράδιο τα εκφραστικά μέσα : τις εικόνες (οπτικές, ηχητικές,
οσφρητικές), τα ασύνδετα και τις μεταφορές που βοηθούν στη σύνθεση αυτού του
σκηνικού.

4.α.Η παρουσίαση του Ζορμπά →έμφαση στην ανάδειξη των εξωτερικών χαρακτηριστικών:
Τα μάτια α)→..............................................................................................................................
β. →.............................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Το περπάτημα →........................................................................................................................
Το πρόσωπο
α)→..............................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
β)→..............................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Η γενική εικόνα του σώματος: →...............................................................................................
Τα χέρια: → ................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω γνωρίσματα, ο Ζορμπάς περιγράφεται ως ένας άνθρωπος
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

4. β. Η προσωπικότητα του Ζορμπά, μέσα από αρετές και ελαττώματα, σε αντιπαραβολή με

την προσωπικότητα του συγγραφέα : Να προσδιορίσετε τα γνωρίσματα του καθενός, όπου

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 1

 Ν. Καζαντζάκης: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

αυτό είναι εφικτό, με βάση τα αποσπάσματα του κειμένου από το βιβλίο σας, που δίνονται
παρακάτω:

απόσπασμα κειμένου Ο Ζορμπάς Ο συγγραφέας

Γιατί! Γιατί!, έκαμε με
περιφρόνηση. Δεν μπορεί
τέλος πάντων ο άνθρωπος
να κάμει κάτι και χωρίς
γιατί; Έτσι, για το κέφι του.
Τι συλλογιέσαι;, μου κάνει,
κουνώντας τη χοντρή του
κεφάλα. Κρατάς και του
λόγου σου ζυγαριά, ε;
Ζυγιάζεις με το δράμι, ε;
Μωρέ, πάρε απόφαση, κατά
διαόλου οι ζυγαριές!
Έκλεισα τον Ντάντε.
Κάτσε, του είπα· παίρνεις
ένα φασκόμηλο;
Ήπιε το ρούμι ρουφιά
ρουφιά· το κρατούσε πολλήν
ώρα στο στόμα του να το
χαρεί, κι έπειτα το άφηνε
αγάλια να κατεβαίνει και να
του ζεσταίνει τα σωθικά.
«Φιλήδονος, συλλογίστηκα,
μερακλής…»
Είμαι, να ξέρεις,
καλός μιναδόρος·
καταλαβαίνω από μέταλλα,
βρίσκω φιλόνια, ανοίγω
γαλαρίες, κατεβαίνω στα
πηγάδια, δε φοβούμαι.
Το περασμένο
Σαββατόβραδο ήρθα στο
κέφι, και μια και δυο κινώ,
βρίσκω τον ιδιοχτήτη που 'χε
έρθει εκείνη τη μέρα να μας
επιθεωρήσει και τον σπάζω
στο ξύλο.
Έτσι μου κάπνισε, βρε
αδερφέ! Από της μυλωνούς
τον πισινό ζητάς
ορθογραφία. O πισινός της
μυλωνούς είναι ο νους του
ανθρώπου.
Πολλά φρόνιμος μου
φαίνεσαι, είπε, και να με
συμπαθάς.
Με λένε και Τελέγραφο, για
να με πειράξουν που 'μαι

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 2

 Ν. Καζαντζάκης: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

μακρύς μακρύς καλόγερος

και πίτα η κεφαλή μου. Μα
δεν πάνε να λένε!
Με λένε και Περονόσπορο,
γιατί όπου πάω, λέει, τα
κάνω μπούλβερη και
κουρνιαχτό
...άκουσα για πρώτη φορά
σαντούρι. Πιάστηκε η
αναπνοή μου.
Εγώ θέλω να μάθω
σαντούρι!…
Έκατσα μαζί του ένα χρόνο
κι έμαθα. O Θεός ν' αγιάσει
τα κόκαλά του, θα 'χει πια
πεθάνει.
Παντρεύτηκα. Πήρα την
κατρακύλα. Έγινα
νοικοκύρης, έχτισα σπίτι·
έκαμα παιδιά. Bάσανα!
Κατάλαβα πως ο Ζορμπάς
ετούτος είναι ο άνθρωπος
που τόσον καιρό τον
ζητούσα και δεν τον
έβρισκα· μια ζωντανή
καρδιά, ένα ζεστό λαρύγγι,
μια ακατέργαστη μεγάλη
ψυχή, που ακόμα
δεν αφαλοκόπηκε από τη
μάνα της, τη Γης.

5.α.Ποια χαρακτηριστικά του Αλέξη Ζορμπά φαίνεται να γοητεύουν τον συγγραφέα; Να τα

αναφέρετε, αφού πρώτα εντοπίσετε και υπογραμμίσετε μέσα στο απόσπασμα του βιβλίου
σας τις κρίσεις που εκφέρει ο Καζαντζάκης για εκείνον και τα συναισθήματα που
προκαλούνται εντός του από τη συνάντηση αυτή. β. Πώς θα μπορούσε να εξηγηθεί η
εντύπωση που του προκαλεί ο Ζορμπάς, με δεδομένο ότι είναι 2 εντελώς διαφορετικοί
άνθρωποι; (γραπτή στο τετράδιο)

6.α. Εσείς με ποια κριτήρια επιλέγετε τους φίλους σας; β. Θα μπορούσε να σας γοητεύσει
ένας απολύτως διαφορετικός από εσάς ανθρώπινος τύπος, ή αναζητάτε την ομοιότητα ,
την κοινότητα προτιμήσεων και χαρακτηριστικών σ’ έναν φίλο; (γραπτή στο τετράδιο)

7. α. Πώς περιγράφεται η σχέση του Ζορμπά με το σαντούρι; Να αναφερθείτε και σε λέξεις

ή φράσεις-κλειδιά του κειμένου που επιβεβαιώνουν όσα γράψατε.

.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 3

 Ν. Καζαντζάκης: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

β. " Άνοιξαν με προσοχή και τρυφεράδα, σα να 'γδυναν γυναίκα ... μη μας κρυώσει."
Να εντοπίσετε τις τρεις παρομοιώσεις του παραπάνω αποσπάσματος στο βιβλίο σας και να
επισημάνετε τον λειτουργικό τους ρόλο .
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Χαρακτηριστικά της αφήγησης :

Ο αφηγητής-συγγραφέας είναι ομοδιηγητικός, συμμετέχει ως πρόσωπο της ιστορίας στη

δράση και αφηγείται σε α΄ πρόσωπο. Δεν γνωρίζει ωστόσο τα πάντα για τους ήρωες, αλλά
αφηγείται με βάση όσα ο ίδιος αντιλαμβάνεται → εσωτερική εστίαση.

8. Η αφήγηση είναι ευθύγραμμη, εκτός από 2 σημεία στα οποία έχουμε 2 (τις κυριότερες )
ένθετες αναδρομικές αφηγήσεις. Ποιες είναι αυτές;
α...................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
β. .................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Οι αφηγηματικοί τρόποι-δώστε ένα παράδειγμα από τον καθένα:

α. αφήγηση → ...........................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
β. περιγραφή →..........................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
γ. διάλογος →..............................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Ποιος από τους τρεις κυριαρχεί και ποιος είναι ο λειτουργικός του ρόλος;
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

9. Η γλώσσα του αποσπάσματος : Δημοτική, πλούσια σε περιγραφική δύναμη, με αρκετά

στοιχεία προφορικότητας ("Κρατάς και του λόγου σου ζυγαριά", "από τον πισινό της
μυλωνούς ζητάς ορθογραφία"," που 'μαι μακρύς μακρύς καλόγερος και πίτα η κεφαλή

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 4

 Ν. Καζαντζάκης: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

μου" κ.λ.π.)και ιδιωτισμούς ("Έτσι μου κάπνισε","τα κάνω μπούλβερη και κουρνιαχτό","τον
σπάζω στο ξύλο" κ.λ.π.).

10. Ο Ζορμπάς αφηγείται στη γυναίκα του σε α΄πρόσωπο τη συνάντησή του με τον
συγγραφέα σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων .

11. Να κάνετε τις σωστές αντιστοιχίσεις, προσέχοντας και το ενδεχόμενο να συνυπάρχουν

περισσότερα από ένα εκφραστικά μέσα σε κάποια αποσπάσματα:

Απόσπασμα κειμένου Εκφραστικό μέσο

το μάτι του ήταν καρφωμένο απάνω μου πολυσύνδετο
Μου άρεσαν οι τσεκουράτοι τρόποι του ασύνδετο
Θέλω, θέλω, μα δεν μπορώ
Όταν με σφίξουν οι φτώχειες μετωνυμία
Άνθρωπος δεν είμαι; Άνθρωπος, πάει να πει μεταφορά
στραβός
με τις καφετιές από γιδότριχα φανέλες κύκλος
Έκλεισα τον Ντάντε επανάληψη
Ήπιε το ρούμι ρουφιά ρουφιά παρομοίωση
θαρρείς και βεβαιώθηκε πως εγώ ήμουν επαναφορά
αυτός που ζητούσε, κι άπλωσε το χέρι
αποφασιστικά κι άνοιξε την πόρτα
το πρόσωπό του ήταν γεμάτο ζάρες, υπερβατό
σκαλισμένο,σαρακοτρυπημένο, σα να το
'χαν φάει τα λιοβόρια κι οι βροχές
Oι γλώσσες, οι σκορπιοί, τα σελάχια, προσωποποίηση
γυρνούσαν από τις νυχτερινές επιδρομές
τους να κοιμηθούν
Όλες τις δουλειές· του ποδαριού, του
χεριού, του κεφαλιού, όλες.
ν' ανέβουν στο πρόσωπο του νερού τα
ψάρια να τσιμπήσουν

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας γ΄ γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού

Λίνου Πολίτη, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Νικήτα Παρίση, Η ερμηνεία των αφηγηματικών κειμένων
Μ. Παπαλεοντίου, Στοιχεία θεωρίας της αφήγησης

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 5