Gąbki - zwierzęta beztkankowe

OGÓLNA BUDOWA CIAŁA GĄBEK

● ciało gąbek nie wykazują symetrii
○ zwykle mają kształt worka
○ dolna część jest przytwierdzona do podłoża
● w ścianie ciała znajdują się liczne otwory wlotowe (pory) - prowadzące do sponogoelu - obszernej
jamy centralnej
● górna część ciała kończy się otworem wypustowym
● u gąbek o wyższym stopniu organizacji ściana ciała może być pofałdowana i zawierać kanały
promieniste lub kuliste komory
● przez ciało gąbek nieustannie przepływa woda, która zaopatruje komórki w pokarm i tlen oraz
odprowadza zbędne lub szkodliwe produkty przemiany materii
● woda dostaje się do spongocelu otworami wlotowymi, a odpływa otworem wypustowym
● komórki gąbek nie tworzą tkanek, ale są w jakimś stopniu od siebie zależne
● ściana ciała gąbek jest zbudowana z 2 warstw komórek:
● mezohyl - galaretowata substancja która znajduje się między tymi 2 warstwami
● pinakorderma - zew. warstwa ciała, tworzą pinakocyty - komórki okrywające
○ pinakocyty - wieloboczne, płaskie i mają zdolność kurczenia się
■ między nimi i w niektórych z nich tzw. porocytach, znajdują się otwory wlotowe
kanałów wodnych
● gastroderma - warstwa wew.; choanocyty - komórki kołnierzykowe
○ choanocyty - zaopatrzone w wici, których ruch zapewnia przepływ wody przez ciało gąbki i
umożliwia wychwytywanie cząstek pokarmu
● W mezohylu znajdują się różne rodzaje komórek, m.in.
○ amebocyty - komórki pełzakowate uczestniczące w np. trawieniu pokarmu i transporcie
substancji odżywczych
○ komórki amebocyty są komórkami totipotencjalnymi:
■ czyli komórkami które zachowują zdolność do podziałów
■ przemieszczają się w obrębie organizmu
■ mają możliwość przekształcania się w inne typy komórek
○ gametocyty - komórki z których powstają gamety
● większość gąbek zawiera w mezohylu elementy szkieletu wewnętrznego
○ szkielet wewnętrzny tworzą mineralne igły, składające się z węglanu wapnia lub krzemionki,
albo tworzą spongina - włókna zbudowane z białka
● szkielet gąbek zawiera liczne włókna kolagenowe

CZYNNOŚCI ŻYCIOWE
● gąbki należą do filtratów - organizmy pożywiające się przez filtrację drobnymi cząstkami pokarmu (np.
bakteriami, protistami lub martwą materią organiczną)
○ pokarm wychwytują z przepływającymi przez ich ciało wody
● wyłapują pokarm za pomocą choanocytów
● trawią pokarm wewnątrzkomórkowo przy udziale lizosomów
● nieliczne gatunki gąbek należą do drapieżników
● ciągły przepływ wody przez ciało gąbek umożliwia
○ usuwanie zbędnych lub szkodliwych produktów przemiany energii - gł. amoniaku
○ dostarczenie tlenu na potrzeby oddychania komórkowego
● gąbki nie mają komórek nerwowych i mięśniowych
● reagują na działanie bodźców ze środowiska bardzo słabo - zamykają otwory wylotowe i otwór
wpustowy
● nie wykonują ruchów lokomocyjnych
Rozmnażanie bezpłciowe
○ przez podział
○ przez fragmentacje ciała
○ przez pączkowanie
Rozmnażanie przez podział
● polega na podziale pojedynczego osobnika wzdłuż długiej osi ciała
Fragmentacja ciała
● polega na oddzielaniu się części kolonii, a następnie regeneracji jej brakującego fragmentu
Pączkowanie
● na powierzchni ciała pojawia się wypukłość, która stopniowo rośnie, rozwijając się w nowe zwierze
● powstałe w ten sposób osobniki potomne nie oddzielają się od osobnika macierzystego tylko tworzą
kolonie
● w niekorzystnych warunkach środowiska gąbki tworzą pączki przetrwalnikowe tzw. gemule

Rozmnażanie płciowe
● zachodzi rzadko, bo większość gąbek to osobniki obojnacze (dwupłciowe, hermafrodytyczne)
● gąbki nie mają gonad
○ ich gamety powstają z gametocytów

ZNACZENIE GĄBEK
● tworzenie siedlisk
○ gąbki porastające dno zbiorników wodnych tworzą siedliska dla zwierząt m.in. ryb, skorupiaków
lub szkarłupni (np. osiadłych liliowców)
● źródło pokarmu
○ ze wzgl. na twardy szkielet
○ dla niektórych żółwi morskich i ślimaków
● udział w oczyszczaniu wód
○ udział w procesie samooczyszczania wód, odfiltrowują z wody mikroorganizmy i szczątki
organiczne, którymi się żywią
● zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym
○ gąbki z rodzaju Halichondria są źródłem halichondria - związku hamującego podziały komórek
nowotworowych
● gąbki kąpielowe
○ ze wzgl na dużą chłonność, trwałość i elastyczność sponginowe szkielety niektórych gąbek