Rozprzestrzenienie się roślin okrytozalążkowych

BUDOWA OWOCU
● typowy owoc jest zbudowany z jednej lub kilkunastu nasion i owocni
○ w owocach właściwych obie te części powstają z zalążni słupka
○ z zalążków powstają nasiona
○ ze ściany zalążni tworzy się owocnia
○ w miarę rozwoju owocu pozostałe części kwiatu zasychają i odpadają
● u niektórych gatunków w wytwarzaniu owoców uczestniczą dodatkowo inne części kwiatu - są to
owoce rzekome (szupinkami)
○ przykładem szupinki jest np. jabłko, którego mięsista część powstaje w skutek rozrastania się
dna kwiatowego
● owocnia chroni nasiono i pomaga w rozsiewaniu
○ w zależności od tego, czy w czasie dojrzewania wysycha, czy pozostaje soczysta, owoce
dzielimy na suche i mięsiste

POWSTANIE OWOCÓW
● owoce powstają z zapylonych kwiatów
● jeśli w tworzeniu owocu uczestniczy tylko słupek, mamy do czynienia z owocami właściwymi
○ np. jagoda pomidora, która powstaje z zalążni słupka; ze ściany zalążni tworzy się soczysta
owocnia, a z zalążków -, nasiona
● jeśli do tworzenia owocu biorą udział inne części kwiatu (niż słupek) - z owocami rzekomymi
○ np. jabłko jabłoni, jej mięsista jadalna część owocni jabłka powstaje z dna kwiatowego, otacza
ona skórzastą część owocni, która zawiera nasiona i powstaje z zalążni słupka

OWOCE I OWOCOSTANY
w zależności od sposobu powstawania owoców wyróżnia się owoce pojedyncze, owoce zbiorowe i
owocostany

OWOCE POJEDYNCZE - rozwijają się z jednej zalążni jednosłupkowego kwiatu

● owoce mięsiste
○ mają soczystą owocnię

pestkowiec - brzoskwinia jagoda - pomidor

 ● owoce suche
○ mają skórzastą lub zdrewniałą owocnię

owoce pękające owoce niepękające

w owocach pękających dojrzała w owocach niepękających dojrzała owocnia
owocnia sama się otwiera i wysypuje nasiona pozostaje zamknięta

mieszek - kaczeniec orzech - leszczyna

strąk - fasola ziarniak - kukurydza

torebka - mak niełupka - słonecznik

łuszczyna - rzepak rozłupnia - jesion

 OWOCE ZBIOROWE
● powstają z wielu zalążni jednego wielosłupkowego kwiatu

owoc wieloorzeskowy - truskawka

OWOCOSTANY
● powstają z przekształcenia kwiatostanów

owocostan pestkowcowy - figa

SPOSOBY ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OWOCÓW

● samosiewność
○ rozprzestrzenienie się owoców za pomocą mechanizmów własnych rośliny macierzystej, np.
■ znaczne wydłużanie się pędów rośliny macierzystej, umożliwiające wytwarzanie
owoców w pewnej odległości, np. rdest ptasi
■ gwałtowne wyrzucanie nasion za pomocą specyficznych elementów budowy owocu, np.
szczawik zajęczy
● obcosiewność
○ rozprzestrzenienie się owoców za pomocą czynników zew. typy obcosiewności.
■ wiatrosiewność (anemochoria)
● zachodzi za pośrednictwem wiatru
● owoce są drobne, lekkie i często zaopatrzone w aparat lotny np. mniszek, klon
■ wodosiewność (hydrochoria)
● zachodzi za pośrednictwem wody
● owoce utrzymują się na powierzchni wody, są wyposażone w miękisz powietrzny
i nieprzemakalną owocnię np. palma kokosowa, grzybienie białe
■ zwierzęcosiewność (zoochoria)
● zachodzi za pośrednictwem zwierząt, gł. ptaków i ssaków
● niektóre owoce rozsiewane za pomocą zwierząt są zaopatrzone w elementy
czepne - kolce i haczyki, dzięki czemu przyczepiają się do sierści zwierząt np.
łopian
● inne owoce mają smaczną, bogatą w składniki odżywcze owocnię, przez co są
zjadane przez zwierzęta, a ich nasiona są usuwane wraz z odchodami np. wiśnia
OWOCE WIATROSIEWNE

owoce grabu i mniszka są zaopatrzone w aparat lotne, dzieki którym unoszą się na powietrzu, są lekkie

OWOCE WODOSIEWNNE

owoce grzybienia białego, namorzynów i palmy kokosowej unoszą się na powierzchni wody i kiełkują po
wyrzuceniu na brzeg

OWOCE ZWIERZĘCOSIEWNNE

owoce łopianu mają wiele drobnych haczyków, za pomocą których przyczepiają się do sierści zwierząt
owoce jarzębiny i jemioły pospolitej są zjadane przez ptaki, jemioła dzięki swojej jaskrawej barwie przykuwa
wzrok zwierzętom i są wydalane przez nie

BUDOWA NASIENIA
● u roślin okrytozalążkowych dojrzałe nasienie składa się z
○ zarodka - powstał z zygoty;stanowi młodociane stadium sporofitu, czyli zawiązek przyszłej
rośliny; podczas rozwoju jego komórka dzieli się mitotycznie, wykształcając korzeń zarodkowy,
łodyge zarodkową i liścienie
 ○ łupiny nasiennej - z osłonki zalążka; chroni zarodek przed wpływem niekorzystnych czynników
środowiska np. przed wysychaniem, urazami mechanicznymi
○ tkanki spichrzowej - zawiera subst zapasowe - które zostaną wykorzystane w rozwoju zarodka i
siewki
● ze względu na pochodzenie tkanki spichrzowej nasiona dzieli się je na bielmowe, obielmowe i bezbiel.
○ w nasionach bielmowych
- tkanką spichrzową jest bielmo (3n), które nie zostało zużyte podczas tworzenia się
zarodka
○ w nasionach obielmowych
- tkanką spichrzową jest obielmo (2n), jest to zachowany ośrodek zalążka (powstaje z
niego), który występuje zamiast bielma lub obok niego
○ w nasionach bezbielmowych
- tkanka spichrzowa znajduje się w obrębie zarodka i wypełnia duże, mięsiste liścienie 2n
● materiałami zapasowymi tkankę spichrzowych nasion są: gł.skrobia, tłuszcze i białka
● w zależności od rodzaju przeważających związków organicznych stosuje się podział nasion na:
○ skrobiowe - mączyste np. żyto
○ oleiste np. rzepak
○ białkowe np. groch

ROZMNAŻANIE WEGETATYWNYCH ROŚLIN OKRYTOZALĄŻKOWYCH

● rozmnażanie wegetatywne polega na powstaniu nowych roślin z fragmentów rośliny macierzystej,
najczęściej z przekształconych pędów
● w zależności od gatunku są to najczęściej : rozłogi u truskawek, kłącza, bulwy lub cebule
● rozmnażanie weg. wykorzystuje sie m.in w uprawie roślin ozdobnych, służą do tego gł. sadzonki, czyli
oddzielone od rośliny macierzystej fragmenty korzeni, całych pędów lub części, np liści
● nowa roślina powstająca z sadzonki jest identyczna genetycznie z rośliną macierzystą

- rozłogi