Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Rolnictwo świata

Zakres podstawowy. Grupa A

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

Zależność: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju

gospodarczego kraju maleje udział rolnictwa w tworze-
niu PKB. Za sformułowanie zależności ...... 1 p.
Wyjaśnienie zależności: Wraz ze wzrostem poziomu
1. gospodarczego kraju rośnie udział innych działów Za podanie w wyjaśnieniu przynaj-
2
gospodarki w tworzeniu PKB, ponieważ wytwarzają mniej 1 argumentu .................... 1 p.
one produkty o wyższych cenach i w większym stopniu
uczestniczą w wymianie towarowej na świecie.

A B C

+ + +
Za 1 poprawnie wypełnioną
2. kolumnę..................................... 1 p.
3
– + –

– + –

Przykładowe argumenty:
– dopłaty dla rolnictwa,
– preferencyjne kredyty, Za podanie:
3. – tworzenie zaplecza dla rozwoju rolnictwa, np.: – 2 argumentów ......................... 1 p. 2
punktów skupu i zakładów przetwórczych, budowa – 3 argumentów ......................... 2 p.
dróg, elektryfikacja,
– polityka celna.

Przykładowe różnice i wyjaśnienia:

– Różnica – Kanada ma dużo mniejszy udział użytków
rolnych niż Ukraina.
Wyjaśnienie – Ukraina ma duży udział żyznych gleb,
ciepły klimat oraz dogodne ukształtowanie po-
wierzchni o przewadze nizin i wyżyn; w Kanadzie
użytki rolne mogą występować jedynie na południu,
bo w pozostałej części kraju jest zbyt niska tempera-
Za podanie 2 różnic .................... 1 p.
tura powietrza dla rozwoju rolnictwa i mało żyzne
gleby.
4. Za wyjaśnienie: 3
– Różnica – Ukraina ma mniej lasów niż Kanada.
– 1 różnicy ................................. 1 p.
Wyjaśnienie – Ukraina położona jest w klimacie
– 2 różnic ................................... 2 p.
umiarkowanym ciepłym kontynentalnym, dla którego
typową formacją roślinną są stepy, natomiast w Ka-
nadzie dużą powierzchnię zajmują lasy iglaste (tajga).
– Różnica – Kanada ma dużo więcej komunikacyjnych
i osadniczych terenów oraz nieużytków.
Wyjaśnienie – W Kanadzie dużą powierzchnię
zajmują niezagospodarowane obszary położone
w zimnym klimacie oraz góry na zachodzie kraju.

5. a), b) Za poprawny wybór 2 typów...... 1 p. 1

61
 Przykładowe podobieństwa:
– duże nakłady kapitału,
– wysoki poziom mechanizacji,
– wysoki poziom kultury rolnej,
– specjalizacja produkcji rolnej, Za podanie:
– wysoki poziom towarowości. – 2 podobieństw ........................ 1 p.
6. Przykładowe różnice: – 2 różnic ................................... 1 p.
2
– wyższe plony w rolnictwie intensywnym, – 1 podobieństwa i 1 różnicy ...... 1 p.
– większe nawożenie chemiczne w rolnictwie intensyw-
nym,
– większe powierzchnie gospodarstw rolnych w rolnic-
twie ekstensywnym.

Przykładowe konsekwencje:
– zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji
roślinnych (lasów, sawann), Za wymienienie:
7 – jałowienie gleb, – 1 konsekwencji ........................ 1 p. 2
– wzmożona erozja gleb, – 2 konsekwencji ........................ 2 p.
– ginięcie zwierząt podczas pożarów i kurczenie się ich
siedlisk.

Za 2 przyporządkowania ............ 1 p.
8. a) 2; b) 3; c) 4; d) 1 2
Za 4 przyporządkowania ............ 2 p.

Przykładowe przyczyny:
– Ocean Indyjski ma najmniejszą powierzchnię,
– nad tym oceanem położone są kraje słabo rozwinięte
9. gospodarczo,
Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p. 2
– większa część wód tego oceanu ma wysoką tempera-
turę i charakteryzuje się mniejszą zasobnością łowisk.

Za wybór:
10. b), c), e) – 2 zdań prawidłowych............... 1 p. 2
– 3 zdań prawidłowych............... 2 p.

Przykładowe przyczyny:
– duża efektywność rolnictwa (wysokie plony i zbiory),
– niewielki przyrost naturalny,
Za podanie:
– intensywne nawożenie zwiększające plony,
11. – modyfikacje gatunków upraw i zwierząt hodowlanych
– 2 przyczyn .............................. 1 p. 2
– 3 przyczyn .............................. 2 p.
sprzyjające zwiększaniu produktywności rolnictwa,
– duże nakłady kapitału pozwalają na zwalczanie szkodni-
ków i przeciwdziałanie skutkom anomalii pogodowych.

Wyjaśnienie: Głód jawny polega na niedoborze kalorii

i białka w spożywanym przez człowieka pożywieniu.
Jest to głód ilościowy. Natomiast głód utajony to Za wyjaśnienie różnicy................ 1 p.
przyswajanie kalorii w pożywieniu w ilości wystarczają-
12. cej, ale występuje niedobór białka, soli mineralnych Za wymienienie 2 obszarów (mogą to
2
i witamin. Jest to głód jakościowy. być również przykłady krajów).... 1 p.
Obszary głodu utajonego: Azja Południowo-Wschodnia,
Ameryka Południowa.

Przykładowe przyczyny:
– przeludnienie,
– niewielkie nakłady kapitału na rozwój rolnictwa,
Za podanie:
– wojny i konflikty plemienne,
13. – brak stabilnych rządów, które mogłyby prowadzić
– 2 przyczyn .............................. 1 p. 2
– 4 przyczyn .............................. 2 p.
długofalową politykę rolną,
– duży udział nieużytków,
– niski poziom wykształcenia rolników.

62
 Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Rolnictwo świata

Zakres podstawowy. Grupa B

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

Zależność: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju

gospodarczego kraju maleje poziom zatrudnienia
Za sformułowanie zależności....... 1 p.
w rolnictwie.
1. Wyjaśnienie zależności: Wraz ze wzrostem poziomu
Za podanie w wyjaśnieniu przynaj-
2
gospodarczego kraju rośnie efektywność rolnictwa
mniej 1 argumentu ..................... 1 p.
z powodu chemizacji i wysokiego poziomu kultury
rolnej oraz wyższego poziomu mechanizacji.

A B C

+ + +
Za 1 poprawnie wypełnioną
2. kolumnę..................................... 1 p.
3
– + –

– + –

Przykładowe argumenty:
– większe inwestycje na modyfikacje warunków
przyrodniczych dla potrzeb rolnictwa,
– rozwój badań nad udoskonaleniem technik, modyfi- Za podanie:
3. kacją gatunków upraw i zwierząt hodowlanych, – 2 argumentów ......................... 1 p. 2
– wytwarzanie środków produkcji dla rolnictwa przez – 3 argumentów ......................... 2 p.
przemysł,
– większe zasoby kapitału na wspieranie rozwoju
rolnictwa (kredyty, dopłaty, ceny gwarantowane).

Przykładowe różnice i wyjaśnienia:

– Różnica – Japonia ma dużo mniejszy udział użytków
rolnych niż Australia.
Wyjaśnienie – Japonia jest krajem o przewadze obsza-
rów górskich, a w Australii dominują wyżyny i niziny.
– Różnica – Australia ma mniej lasów niż Japonia.
Wyjaśnienie – Australia położona jest w klimacie
zwrotnikowym suchym; lasy mogą występować jedynie
Za podanie 2 różnic .................... 1 p.
na wschodnim wybrzeżu, natomiast w Japonii lasy
porastają obszary górskie, które dominują w tym kraju.
4. Za wyjaśnienie: 3
– Różnica – Australia ma dużo więcej łąk i pastwisk,
– 1 różnicy ................................. 1 p.
a mało gruntów ornych.
– 2 różnic ................................... 2 p.
Wyjaśnienie – w suchym klimacie Australii dużą
powierzchnię zajmują półpustynie i suche sawanny,
które wykorzystywane są jako łąki i pastwiska,
natomiast mało żyzne gleby uniemożliwiają zagospo-
darowanie obszarów pod grunty orne. W Japonii
niewielkie powierzchnie użytków rolnych występują-
ce na nizinach nadmorskich i w dolinach górskich
wykorzystywane są jako grunty orne.

5. b), d) Za poprawny wybór 2 typów...... 1 p. 1

63
 Przykładowe podobieństwa:
– małe nakłady kapitału,
– niewielka mechanizacja,
Za podanie:
– duże zasoby pracy,
– 2 podobieństw ........................ 1 p.
6. – niewielka towarowość rolnictwa. 2
– 2 różnic ................................... 1 p.
Przykładowe różnice:
– 1 podobieństwa i 1 różnicy ...... 1 p.
– wyższe plony w rolnictwie intensywnym,
– wyższy poziom kultury rolnej w rolnictwie intensyw-
nym.

Przykładowe konsekwencje:
– zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji
roślinnych (lasów, sawann), Za wymienienie:
7 – jałowienie gleb, – 1 konsekwencji ........................ 1 p. 2
– wzmożona erozja gleb, – 2 konsekwencji ........................ 2 p.
– pustynnienie obszarów,
– obniżanie się zwierciadła wód podziemnych.

Za 2 przyporządkowania ............ 1 p.
8. a) 1; b) 3; c) 4; d) 2 2
Za 4 przyporządkowania ............ 2 p.

Przykładowe przyczyny:
– Ocean Spokojny ma największą powierzchnię,
– nad tym oceanem położone są kraje wysoko rozwi-
nięte gospodarczo i o dużej liczbie ludności,
9. – najzasobniejsze łowiska znajdują się w wodach
Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p. 2
o niższej temperaturze, w szerokościach umiarkowa-
nych, w których położona jest duża część tego
oceanu (na półkuli północnej i południowej).

Za wybór:
10. b), c), e) – 2 zdań prawidłowych............... 1 p. 2
– 3 zdań prawidłowych............... 2 p.

Przykładowe przyczyny:
– niska efektywność rolnictwa (niewielki plony i zbiory),
– duży przyrost naturalny,
Za podanie:
– niedobór środków intensyfikacji rolnictwa (niska
11. mechanizacja i poziom nawożenia),
– 2 przyczyn .............................. 1 p. 2
– 3 przyczyn .............................. 2 p.
– klęski żywiołowe zmniejszające plony (susze, powodzie,
inwazje szkodników),
– niewielka powierzchnia użytków rolnych.

Wyjaśnienie: Głód jawny polega na niedoborze kalorii

i białka w spożywanym przez człowieka pożywieniu.
Jest to głód ilościowy. Natomiast głód utajony to Za wyjaśnienie różnicy................ 1 p.
przyswajanie kalorii w pożywieniu w ilości wystarczają-
12. cej, ale występuje niedobór białka, soli mineralnych Za wymienienie 2 obszarów (mogą to
2
i witamin. Jest to głód jakościowy. być również przykłady krajów).... 1 p.
Obszary głodu jawnego: Afryka Środkowa, Ameryka
Środkowa, wyspy Oceanii.

Przykładowe przyczyny:
– pomoc materialna,
– edukacja społeczeństwa,
– zwiększanie powierzchni użytków rolnych poprzez Za podanie:
13. rozbudowę systemów irygacyjnych i osuszanie – 2 przyczyn .............................. 1 p. 2
bagien, – 4 przyczyn .............................. 2 p.
– zahamowanie rozwoju rolnictwa plantacyjnego,
– rozwój rybołówstwa,
– zwiększenie nakładów na inwestycje w rolnictwie.

64
 Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Rolnictwo świata

Zakres rozszerzony. Grupa A

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

1. b), d) Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p. 1

Przykładowe odpowiedzi:
Obszar A: sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to
Za omówienie czynników
kotlina otoczona wyżynami, niekorzystny, zbyt suchy
1 obszaru ................................... 1 p.
zwrotnikowy klimat, mało żyzne gleby półpustyń
2. (najczęściej szaroziemy i buroziemy). 2
(uczeń powinien odnieść się do
Obszar B: równinne ukształtowanie powierzchni,
przynajmniej dwóch cech środowiska
kontynentalny klimat o przewadze opadów letnich,
przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.)
w czasie nasilenia wegetacji, duży udział żyznych
czarnoziemnych gleb prerii.

Obszar B
Za poprawny wybór obszaru ...... 1 p.
Uzasadnienie:
– znajduje się w kraju wysoko rozwiniętym o dużych
3. zasobach kapitału,
Za podanie: 3
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– ma żyźniejsze gleby,
– 3 argumentów ......................... 2 p.
– występuje wilgotniejszy klimat.

A. Kolejno od góry: Francja, Stany Zjednoczone, Ukraina.

B. Przykładowe przyczyny: zróżnicowany poziom Za poprawne wykonanie polecenia:
4. rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżni- – A ............................................ 1 p. 3
cowane typy gospodarki rolnej, różny udział po- – B ............................................ 2 p.
wierzchni użytków rolnych.

5. b), c) Za poprawny wybór 2 cech ........ 1 p. 1

Przykładowe korzyści:
– duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży,
– sezonowe zatrudnienie dla rolników indywidualnych,
– rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych.
Za wymienienie:
Przykładowe zagrożenia:
– 2 korzyści ................................ 1 p.
6. – zmniejszanie się powierzchni występowania natural- 2
– 2 zagrożeń .............................. 1 p.
nych formacji roślinnych,
– 1 korzyści i 1 zagrożenia .......... 1 p.
– upadek małych, indywidualnych gospodarstw
rolnych,
– monokultura stosowana na plantacjach prowadzi do
wyjałowienia gleb.

Ocena: Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego

charakteryzuje się kraj A.
Uzasadnienie: Za sformułowanie oceny ............. 1 p.
7. – rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB, 3
ponieważ ceny płodów rolnych są niskie, Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.
– niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ
w tym kraju jest wysoka mechanizacja.

Indie – 23 dt/1 ha
Za dokonanie:
Argentyna – 40 dt/1 ha
8. – 2 obliczeń ............................... 1 p. 2
Wielka Brytania – 72 dt/1 ha
– 3 obliczeń ............................... 2 p.
(+/– 1 dt)

65
 Przykładowe przyczyny:
– zróżnicowanie żyzności gleb,
– występowanie różnych typów gospodarki rolnej,
9. – zróżnicowany poziom intensyfikacji rolnictwa (nawo- Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p. 2
żenie, mechanizacja),
– zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów,
– różna wielkość powierzchni użytków rolnych.

Wymagania klimatyczne: klimat gorący i wilgotny, Za scharakteryzowanie:

Wymagania glebowe: gleby o średniej żyzności (np.: – wymagań klimatycznych .......... 1 p.
10. czerwonoziemy, żółtoziemy, czerwone i żółte gleby – wymagań glebowych ............... 1 p. 3
ferralitowe), zasobne w wodę.
Uprawa: trzcina cukrowa Za podanie nazwy rośliny ........... 1 p.

Przykładowe przyczyny:
– osłabienie organizmu człowieka w wyniku niedoży-
wienia,
Za podanie:
– brak dostępu do środków higieny,
11. – niewielki dostęp do czystej wody,
– 2 przyczyn .............................. 1 p. 2
– 4 przyczyn .............................. 2 p.
– słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali),
– trudności w upowszechnianiu szczepień ochronnych,
– przeludnienie.

Przykładowe czynniki:
– długa linia brzegowa, dostęp do morza,
12. – występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb,
Za podanie 1 czynnika ............... 1 p. 2
– duża liczba ludności.

Region Region
Zachodnioeuropejski Południowoazjatycki

intensywne intensywne

wysoki niski
Za 1 poprawnie wypełniony
13. pszenica, buraki cukro- ryż, trzcina cukrowa, wiersz ........................................ 1 p.
5
we, słonecznik soja, bawełna, herbata

hodowla bydła i trzody

hodowla bydła
chlewnej

wysoki niski

Przykładowe korzyści dla środowiska przyrodniczego:

– nie ubywa powierzchni lasów,
– nie wzrasta zagrożenie powodziowe,
– zachowane zostają siedliska zwierząt,
Za wymienienie 2 korzyści:
– poprawia się stan zdrowotny lasów,
– dla środowiska przyrodniczego 1 p.
14. Przykładowe korzyści dla gospodarki kraju:
– dla gospodarki......................... 1 p.
2
– wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu,
– z różnych podpunktów............. 1 p.
– nie ubywa zasobów runa leśnego pozyskiwanego
w lasach,
– na terenach leśnych może rozwijać się rekreacja
i turystyka.

66
 Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Rolnictwo świata

Zakres rozszerzony. Grupa B

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

1. c), d) Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p. 1

Przykładowe odpowiedzi:
Obszar A: sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to
obszar nizinny, niekorzystny, zbyt wilgotny, wybitnie Za omówienie czynników
równikowy klimat, intensywne opady powodują 1 obszaru ................................... 1 p.
jałowienie gleb, mało żyzne czerwone i żółte gleby
2. ferralitowe. (uczeń powinien odnieść się do
2
Obszar B: nizinne ukształtowanie powierzchni, monsu- przynajmniej dwóch cech środowiska
nowa odmiana klimatu, w półroczu letnim występuje przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.)
duża ilość opadów, duży udział żyznych gleb aluwial-
nych i wytworzonych na lessach.

Obszar B
Uzasadnienie:
Za poprawny wybór obszaru ...... 1 p.
– duże zasoby pracy,
– wyższy poziom kultury rolnej,
3. – ma żyźniejsze gleby,
Za podanie: 3
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– występuje korzystny klimat monsunowy, w którym
– 3 argumentów ......................... 2 p.
równocześnie występują wysokie temperatury i duże
opady.

A. Kolejno od góry: Niemcy, Rosja, Kanada.

B. Przykładowe przyczyny: zróżnicowany poziom Za poprawne wykonanie polecenia:
4. rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżni- – A ............................................ 1 p. 3
cowane typy gospodarki rolnej, różny udział po- – B ............................................ 2 p.
wierzchni użytków rolnych.

5. a), b) Za poprawny wybór 2 cech ........ 1 p. 1

Przykładowe korzyści:
– duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży,
– rozwój przemysłu wytwarzającego środki produkcji dla
rolnictwa (maszyny, nawozy mineralne, środki ochrony
roślin), Za wymienienie:
– rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych. – 2 korzyści ................................ 1 p.
6. Przykładowe zagrożenia: – 2 zagrożeń .............................. 1 p.
2
– degradacja gleb, – 1 korzyści i 1 zagrożenia .......... 1 p.
– nadprodukcja płodów rolnych, co może prowadzić do
spadku ich cen i zmniejszenia zysków rolników,
– spadek zatrudnienia w rolnictwie i możliwy wzrost
bezrobocia.

Ocena: Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego

charakteryzuje się kraj A.
Uzasadnienie: Za sformułowanie oceny ............. 1 p.
7. – rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB, 3
ponieważ ceny płodów rolnych są niskie, Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.
– niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ
w tym kraju jest wysoka mechanizacja.

67
 Nigeria – 10,5 dt/1 ha
Za dokonanie:
Australia – 20,3 dt/1 ha
8. – 2 obliczeń ............................... 1 p. 2
Niemcy – 67 dt/1 ha
– 3 obliczeń ............................... 2 p.
(+/– 1 dt)

Przykładowe przyczyny:
– zróżnicowanie żyzności gleb,
– występowanie różnych typów gospodarki rolnej,
9. – zróżnicowany poziom intensyfikacji rolnictwa (nawo- Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p. 2
żenie, mechanizacja),
– zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów,
– różna wielkość powierzchni użytków rolnych.

Wymagania klimatyczne: klimat umiarkowany ciepły

Za scharakteryzowanie:
(morski, przejściowy i kontynentalny) i podzwrotniko-
– wymagań klimatycznych .......... 1 p.
wy.
10. – wymagań glebowych ............... 1 p. 3
Wymagania glebowe: gleby o dużej żyzności (np.:
czarnoziemy, brunatne, cynamonowe).
Za podanie nazwy rośliny ........... 1 p.
Uprawa: burak cukrowy

Przykładowe przyczyny:
– słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali),
– niski poziom wykształcenia i brak wiedzy na temat Za podanie:
11. dróg przenoszenia się wirusa, – 2 przyczyn .............................. 1 p. 2
– brak dostępu do środków antykoncepcyjnych, – 4 przyczyn .............................. 2 p.
– przeludnienie,
– obyczaje i obrzędy.

Przykładowe czynniki:
– długa linia brzegowa, dostęp do morza,
12. – występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb,
Za podanie 1 czynnika................ 1 p. 2
– duża liczba ludności.

Region
Region
Północnoafrykańsko-
Północnoamerykański
-zachodnioazjatycki

ekstensywne ekstensywne

wysoki niski
Za 1 poprawnie wypełniony
13. pszenica, bawełna, proso wiersz ........................................ 1 p.
5
pszenica, kukurydza,
i sorgo, rośliny strączko-
soja, buraki cukrowe
we, ryż

hodowla bydła i trzody

hodowla owiec
chlewnej

wysoki niski

Przykładowe skutki dla środowiska przyrodniczego:

– ubywa powierzchni lasów,
– wzrasta zagrożenie powodziowe,
– zniszczone zostają siedliska zwierząt, Za wymienienie 2 skutków:
– zmniejsza się zawartość tlenu w powietrzu, – dla środowiska przyrodniczego 1 p.
14. Przykładowe skutki dla gospodarki kraju: – dla gospodarki......................... 1 p.
2
– wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu, – z różnych podpunktów............. 1 p.
– wzrost dochodów z eksportu drewna,
– obszary wylesione przekształcane są na użytki rolne,
tereny osadnicze i przemysłowe.

68