No.

2 2021

34567

MA TA MAFU A
MAPHYA I SI
NGA KALE
Ina atiya ti mahekako nyamsi ti kombisa ti to
34567
mafu yawa ma hafuhi ni kupinda? I di toneto,
ina tiho ati hi nga ti mahako ti to hi huluka Vol. 142, No. 6 2021 CHOPI
Ka humiswa mtengo wa: 74.210.000
kuguma ka mafu? Nji txani txi no maheka Wa maneka ngu 414 WA TI DIMI
msana ko va mafu yawa ma di pindile? DIREVHISTA DIYA, da Muwoneleli, di
Direvhista diya di na kombisa thenga yo tsakisa dhumisa Jehovha Txizimu, Mkoma wa
wuako wotshe. Dona da thavelela vathu
yi ku ka Bhiblia mayelano ni siwotiso soneso. ngu mahungu a manene a ti to Mfumo
wa Txizimu wa nzumani, i singa kale wu
na gumisa wubihi wotshe ni kuphindula
mafu me va paradhise. Dona di kuzeta
ku va ni likholo ka Jesu Kristu, awu a nga
fa ti to hi mana wutomi wo mbi na ma-
gwito awu konku a fumako kota Mkoma
wa Mfumo wa Txizimu. Direvhista diya di
khatile kuhumiswa mbimo yotshe kukhu-
khela ngu 1879 ni ku hi nga da politika.
Tigondo ta dona ti seketetwe ka Bhiblia.

ATI TI KU MNDANI

The Watchtower (ISSN 0043-1087)
May/June 2021 is published by
Watchtower Bible and Tract Society of
3 Mafu a maphya ma laveka! New York, Inc.; Harold L. Corkern, President;
Mark L. Questell, Secretary-Treasurer;

1000 Red Mills Road, Wallkill, NY
4 Ina mafu yawa ma na khundumuswa? 12589-3299, and printed by Watch Tower
Bible and Tract Society of South Africa NPC,

1 Robert Broom Drive East, Rangeview,
Mafu yawa ma na pinda ditshiku? Ngu tihi Krugersdorp, 1739.
7 ˘ 2021 Watch Tower Bible and Tract
ti Jesu a nga ti womba? Society of Pennsylvania.

Printed in South Africa.

10 U nga maha txani ti to u ta hanya AFRICA DO SUL:

ka mafu a maphya? Jehovah’s Witnesses
Private Bag X2067

Krugersdorp
1740
13 Mafu a maphya a Parayiso ma hafuhi!
 MOÇAMBIQUE:
´
Testemunhas de Jeova
16 Ina mafu yawa ma hafuhi ni kupinda? Caixa Postal 2600
 1100 Maputo
Ti to u wona xaxamelo wa makhalo mamwane a ha
mafoni kotshe wona ka www.jw.org/pt-pt/contacto

s
mwendo kurumela txikombe-
Ina wa ti tsakela kuziva
lo txako ka wumwewo wa
to tala mwendo kuva Bela ka www.jw.org,
makhalo aya ma ku
ni gondo ya Bhiblia?
txitimwi hawa.

Dibhuku diya kha di xaviswi. Dona di maha txienge txa mthumo wo gondisa Bhiblia ha mafuni kotshe wu wu seketelwako ngu miningelo
ya ku tidhunda. Ti to u maha mningelo, bela ka donate.jw.org. Hahanze ka mkongomiso wumwani, mibhalo yotshe yi thavisilwe ka
˜ ´
Bhiblia yo Sawuleka. U txi mana [NM] i Traduçao do Novo Mundo da Bıblia Sagrada.
Mafu
a maphya
ma laveka!
´ ˜
Antonio Guterres, mthangeli wa Naçoes Unidas i
ku mtshangano wa matiko a hamafuni kotshe a
wombile tiya: “Hi hanya ka mafu aya ma
nyeka-nyekako.” Ina wa kholwa?

Ka mahungu a ditshiku ni Ngu ditshuri ha ma lava

ditshiku kha kutxhoti tithenga mafu a maphya. Amu ku
to biha to fana ni tiya: no ta va ni:
Malwati ni mitungu Wutomi wo hetiseka hi si lwali
Tiphango ta mtumbuluko Kuzumbiseka ni kukhaliseka ka votshe vathu
Wusiwana ni tinzala Sakudya so tala
Kuxakelwa ni kunyetwa ka mtumbuluko Mtumbuluko wu na ta xayiseka
Wugevenga, kuxaniswa, kurupisawu Wululami
Ni tiyimbi Kurula ha mafuni kotshe

Kasi hi txi khathu mafu a maphya hi Nji txani txi hi fanelako ku tximaha ti
womba txani? to hi ta hanya ka mafu a maphya?

Nji txani txi no maheka ngu mafu ya Ka direvhista diya da Muwoneleli u na mana
tixamulo ta siwotiso soneso ati ti nga ku
hi hanyako ka ona nyamsi?
thavelelako ti nga seketelwa amu ka Bhiblia.

MUWONELELI No. 2 2021 3

Ina mafu
yawa ma na
khundumuswa?

Ti nga maha u txi khala ku tipfa ti to Bhiblia

yi wombawomba ngu kupinda ka mafu yawa.
(1 Johani 2:17) Ina Bhiblia yi womba-womba ngu
ku fuviswa ka vathu? Ina planeta yathu yi na oma
yi sala yi singa ni wutomi? Mwendo ku
khundumuswa da magwito?

XAMULO YA BHIBLIA KA SIWOTISO

SONESO I AHIM-HIM!

TI WO M BA TXAN I TO N E TO : Ngu kuya ngu Bhiblia

Ngu sihi asi si no mbi fuva?
VATH U
Wona ti Bhiblia yi ti wombako: Txizimu
“kha txa ma maha [mafu] diphanga,
aniko txi ma vangile kasi ku
vathu ve zumba ka ona.”
—ISAYA 45:18.
MAF U
Wona ti Bhiblia yi ti wombako: “Liveleko
la pinda, li txi ta limwani; aniko mafu ma
zumba ngu ha ku si gwitiko.”
—EKLEZIYASTE 1:4.
mafu ma na mbi khundumuswa kambe mbimo yo-
tshe ku na zumba ku di ni wutomi hamafuni. Se
Bhiblia yi la kuwomba txani yi txi khene, mafu ma
pinda?
PI M I SA N G U TIYA: Bhiblia yi fananisa kupinda ka
mafu yawa ni ti ti nga maheka ka timbimo ta Nowa.
Ka mbimo yoneyo mafu ma ti ‘tate ngu wubihi.’
(Genesisi 6:13) Kambe Nowa ati maha ta tinene. Se
Txizimu txi fuvisile votshe vale vo biha ngu kuthu-
misa ndambi, kambe kha fuvisa Nowa ni mwaya
wakwe. Bhiblia yi womba tiya mayelano ni ti ti nga
maheka ka ndambi ya Nowa: “Ditiko da yoneyo
mbimo di fuvile ngu kumitwa ngu ndambi.” (2 Pe-
dro 3:6) Wona to ndimana yiya yi khene ditiko di
fuvisilwe. Kambe nji txani txi nga fuviswa? Hi nga
mafu mapune kambe vathu vo biha ava va nga ti
hanya hamafuni. Se ngako Bhiblia yi txi womba-
womba ngu kupinda ka mafu yawa kha yi wombi
kukhundumuswa ka planeta yathu. Kambe yi wo-
mba kufuviswa ka vathu vo biha ava va ku hamafu-
ni kumweko ni ti va ti mahako.

4 MUWONELELI No. 2 2021


Ngu sihi asi si no fuva?
S I KARATO N I WU BI H I
Wona ti Bhiblia yi ti wombako: “Ngu
mbimoanyana ya yidotho, khu na mbi va
wona kambe vabihi; hambi u txi tsimbila
u va lava, khu na mbi swa u va wona.
Aniko avale vo thutha va na mana mafu
va na tsaka, ve hanya ngu kudikha.”
—MASALMO 37:10, 11.
MUWONELELI No. 2 2021
TI WO M BA TXAN I TO N E TO : Ti womba ti to ndambi
ya Nowa kha ya heta wotshe wubihi. Msana ka nda-
mbi mafu ma tshumete ma va ni sikarato ngu mha-
ka ya vathu vo biha. Ngu toneto i si nga kale Txizi-
mu txi na fuvisa wotshe wubihi, Masalmo 37 yi
womba tiya: ‘Khu na mbi va wona kambe vabihi.’
Txizimu txi na fuvisa wotshe wubihi ngu kuthumi-
sa mfumo wa txona awu wu no fuma wu txi khu-
khela nzumani wu txi fuma vathu vo lulama hawa
hamafuni.
PI M I SA N G U TIYA: Ina mifumo ya vathu ayi yi fu-
mako nyamsi wa ditshiku yi na wu tumela mfumo
wa Txizimu? Bhiblia yi womba ti to mifumo yone-
yo yi na mbi tumela mfumo wa Txizimu ni ku yi na
wu wukela. (Masalmo 2:2) Se ngu yihi txhatxhaze-
lo va no yi mana? Mfumo wa Txizimu wu na vhale-
ta yotshe mifumo ya vathu ni ku wona wu na ‘zu-
mba ngu ha ku si gwitiko.’ (Dhaniyeli 2:44) Se ngu
kutxani mifumo ya vathu yi di fanete kufuviswa?
5

NGU TIHI TI TI LAVEKAKO?
—Kufuviswa ka mifumo ya vathu
TI WO M BA TXAN I TO N E TO : Ti womba ti to vathu
kha va mahelwa ku ve ti fuma vapune. Vona kha va
na kusikota kufuma vamwani hambi kululamisa si-
karato sa vona va fumako.
PI M I SA N G U TIYA: Dibhuku da Britannica Academic
di womba ti to mifumo ya vathu yi nge si koti “ku-
lulamisa sikarato so fana ni wusiwana, nzala ma-
lwati, tiphango ta mtumbuluko, tiyimbi ni tixanisa
timwani.” Yona yi tshumela yi womba tiya: “Va-
mwani va kholwa ti to mfumo wa hamafuni kotshe
ngu wona wu nga sikotako kufuvisa sotshe sikara-
to.” Kambe hambi i di ti to mifumo ya hamafuni
kotshe yo pfana yi va mfumo wumwewo mafu ma
ndi na simama me fumwa ngu vathu ava va maha-
Wona ti Bhiblia yi ti wombako: “Nzila ya
m’thu kha yi nga mtamoni kwakwe. Ka-
mbe m’thu kha sikoti kululamisa
mazambo akwe.”—JEREMIYA 10:23.
ko sigoho se va si na kusikota kufuvisa sikarato si
hi nga bhula ngu sona. I Mfumo wa Txizimu dwe
awu wu nga sikotako kululamisa sotshe sikarato
hamafuni da magwito.
Se ngu toneto, ngako Bhiblia yi txi womba-
-womba ngu kupinda ka mafu yawa i ku kufuviswa
ka wubihi wotshe, vathu va vanene kha va fanela
kuthava nguko kha va na mba ta fuviswa. Phe-
la ayiya i thenga yo tsakisa nguko mafu yawa ma
nga tala ngu sikarato ma na vhaletwa ngu mafu a
maphya a Txizimu!
Se toneto ti na maheka ditshiku? Gondo ayi yi lo-
ndiselako yi na xamula txiwotiso txonetxo.
Mafu yawa ma na
pinda ditshiku?
Ngu tihi ti Jesu
a nga ti womba?
Ka gondo yi hi nga yi wona ka mapajina a msana
hi woni ti to ngako Bhiblia yi txi wombawomba
ngu ti to mafu ma na pinda kha yi wombi ti to vo-
tshe vathu hamafuni va na pindiswa mwendo ku
mafu ma na khundumuswa. Kambe kuwombwa
kufuviswa ka wotshe wubihi kumweko ni vathu
ava va wu mahako. Maji ina Bhiblia ya womba ti
to wubihi wonewo wu na fuviswa ditshiku?
WONA TIMHAKA TIMBIDI TI JESU A NGA TI
WOMBA MAYELANO NI MAGWITO:
“Ngu toneto, wonelelani, nguko ditshiku
kha mi di zivi, hambi ni txikhati.”
—MATEWU 25:13.
“Ti woneleni, rinzelani, khongelani, nguko
kha mi tizivi taku i nava mbimo muni.”
—MARKU 13:33.
Se kha ngaho m’thu hamafuni hawa a ti zivako ti
to magwito ma na hoka ditshiku. Kambe Txizimu
se txi vekile “ditshiku da kona ni txikhati txa
kona.” (Matewu 24:36) Ina eto ti womba ti to kha
hi na ku ti ziva ku ditshiku da tshuketela mwendo
ahim-him? Nadha, Jesu a gete vagondiswa vakwe
ti to ve wonisisa simahakalo asi si no kombisa ti to
magwito ma tshuketela.
MUWONELELI No. 2 2021
JESU A WOMBA-WOMBILE NGU SIMAHAKALO
ASI SI NO KOMBISA TI TO “KUGUMA KA DITIKO”
KU HAFUHI
Jesu ati khene: “Ditiko di na wukela dimwani diti-
ko, mfumo wu na wukela wumwani mfumo, ku na
va ni tipaya ni mitungu ni kuzinginikela ka mafu,
ka makhalo a mangi.” (Matewu 24:3, 7) Jesu a wo-
mbile ti to ku ndi nava ni “mitungo”. (Luka 21:11)
Ina awe wa tiwona eto ti txi maheka?
Vathu vo tala nyamsi va xaniseka ngu konaha ka
tiyimbi, tinzala, ku zinginikela ka mafu ni malwati
aya ma humelelako ditshiku ni ditshiku. Ngu 2004
ku vile ni kuzinginikela ka mafu khe ka linene la
´
Indico ati ti nga maha to kuva ni tshunami ayi yi
nga daya kona mu ka 225.000 wa vathu. Ngu dile-
mbe dimwedo basi kona mu ka 2 wa timiliyoni ta
wathu va fite hamafuni kotshe ngu konaha ka
COVID-19. Jesu a wombile ti to simahakalo siya si
kombisa ti to magwito ma hafuhi.
7
“MASIKU A KUGWITISA”
Bhiblia yi wombile ti to ma si se kuhoka magwito
ku nava ni mbimo ayi yi no va “masiku a kugwiti-
sa.” (2 Pedro 3:3, 4) Ngu kuya ngu Dibhuku da Tiyimbi
2 Timoti 3:1-5 masiku a kugwitisa ma na tikomba
Kukhukhela 2007 kala 2017
ngu vathu vo mbi dhunda Txizimu. (Wona dibho-
mtengo wa vathu va vanga dawa
kiso di di ku: “Ati Bhiblia yi ti wombako ku ti na ngu tiyimbi ni ngu terrorismo wu
maheka ku si se hoka magwito.”) Ina wa tiwona to kwete wu hokela ka 118%
ku tate vathu va likungo, vo dhunda male, va tika-
no ni vo mbi na lirando ka masiku a nyamsi? Atiya
ti kombisa to ngu ditshuri hi hanya ka masiku ya
kugwitisa.

Masiku a magwito ma na teka mbimo muni? Ngu

kuya ngu Bhiblia “mbimo . . . nja yidotho.” Se Txi-
zimu txi na lovisa ava va ‘onhako mafu.’—Mtulete-
lo 11:15-18; 12:12.
Malwati
Malwati ya ma dayako ngutu ngu
yawa: Malwati a mbilu, malwati a
´
maphaphu, madhiyareya, cancer,
ndere ni mamwani
ATI BHIBLIA YI TI WOMBAKO KU TI NA
MAHEKA KU SI SE HOKA MAGWITO
“Kambe, ziva tiya: Ka masiku a kugwitisa
ku na hoka timbimo to karata. Nguko va-
thu va na va vo ti randa vapune,
vanyatimbiti, va ku ti mahisa, va kutikuli-
sa, varuketeli, vaeyisi va vaveleki, vo mbi
Tinzala
ziva kubonga, va vo mbi khongela, ava vo Ngu 2019 kona na mu ka 600 wa
timiliyoni ta vathu va txi fa ngu
mbina lirando, vo mbina kutsetselela, va- nzala hamafuni kotshe ni ku 21%
˜
lumbeti, vo mbi ti nola, va tshofu, valala wa vanana va ku ni malembe a
va ti i ku to lulama, vaningeli va vakwawe, hahatshi ka 5 va ti xaniseka ngu
mhaka yo pwata sakudya. Eto ti
vathu vo mbi na txithavo, vo ti guleta, ava
maha ti to va si kule kwati
va randako ngutu so tsakisa nyama kupi-
nda kuranda Txizimu. Va na nga vo va ni
wukhongeli, kasi va lamba mtamo wa
wona wukhongeli. Va vayilele evo ni
vona.”—2 TIMOTI 3:1-5.
Kutxhumayelwa
hamafuni kotshe
Kona na mu ka 8.4 wa timiliyoni
ta vatxhumayeli i ku Tifakazi ta
Jehovha ta ningela mabhuku
mahala ha mafuni kotshe ngu
tidimi ati ti pindako 1.000 wa tona
I SINGA KALE MAFU MA NA VA PARAYISO!
Txizimu se txi vekile ditshiku ni mbimo ayi a no fuvisa ngu
yona wubihi hamafuni. (Matewu 24:36) Kambe ku ni ti-
mwani to tsakisa, Txizimu ‘kha txi lavi ti to ni wammweyo
a txi lova.’ (2 Pedro 3:9) Se ene a ninga mbimo vathu ti to
ve hanya ngu milayo yakwe nguko a lava ti to hi ta huluka
mbimo yi a no fuvisa mafu yawa e tisa Parayiso.
Hamafuni kotshe Txizimu txi vhuna vathu ti to ve ziva ti
va nga ti mahako kasi ku ve mana ku bela ka mafu a ma-
phya aya ma no ya fumwa ngu mfumo wakwe. Jesu a wo-
mbile ti to Mahungu a manene a Mfumo ma na “huwelelwa
ka dotshe ditiko” mwendo hamafuni kotshe. (Matewu 24:
14) Hamafuni kotshe Tifakazi ta Jehovha ti hetile kona mu
ka 2 wa tibhiliyoni wa maora ngu 2019 ti txi txhumayela ni
kugondisa vathu ngu ti Bhiblia yi ti thembisako. Jesu a wo-
mbile ti to mthumo wuwa wa kutxhumayela wu ndi na ma-
hwa hamafuni kotshe kala kuza kuhoka magwito.
I singa kale mifumo ya vathu yi na fuviswa. Kambe ku ni
to tsakisa, i ku ti to awe u nga sikota kuhuluka mbimo yi ko
no loviswa mafu yawa u ta maneka ka mafu a maphya a
Parayiso a ya Txizimu txi nga thembisa. Gondo ayi yi londi-
selako yi na kombisa ti to u nga maha txani ti to u ta ha-
nya ka mafu oneyo a maphya.

Wuprofeti wa Jesu mayelano ni

“masiku a kugwitisa” wu hi
maha hi va ni themba

9
U nga maha txani ti to u ta hanya
ka mafu a maphya?
Ka gondo ayi hi nga yi wona ka mapajina ya msana
hi woni ti to Txizimu txi na fuvisa wotshe wubihi
hamafuni kumweko ni sikarato. Tsaniseka ti to eto
ti na maheka, ngu kutxani? Nguko Dipswi da Txizi-
mu i ku Bhiblia da thembisa tiya:
“Ditiko da pinda.”
—1 JOHANI 2:17.
Mbimo yi Txizimu txi no fuvisa vabihi ku ni va va
no huluka nguko vhersi yoyi ya yimweyo ya the-
mbisa tiya:
“Awu a mahako kuranda ka Txizimu, a zu-
mba ngu ha ku si gumiko.”
Ngu toneto ti to hi huluka hi fanete hi maha ku-
randa ka Txizimu. Kasi kuziva ti to kuranda ka Txi-
zimu ngu kuhi hi fanete kukhata ngu ku txi ziva.
NZILA YO HULUKA NGU “KUZIVA” TXIZIMU
Jesu a wombile tiya: “Wutomi wo mbi guma ngu
kuva va txi kuziva, awe, u ku Txizimu txa tximwe-
txo txa ditshuri.” (Johani 17:3) Kasi ku hi ta hulu-
ka mbimo yi ku no hoka magwito ni kutshumela hi
ta hanya hi si fi mbimo yi yi tako hi fanete “kuzi-
va” Txizimu. Atiya hi nga kuwomba basi ti to
m’thu wa txi ziva Txizimu, kambe ti womba kuziva
to tala ngu ngene. Hi fanete kuva ni wuxaka nayo
kufana ni ku ngako hi txi maha wuxaka ni m’thu ti
lavako hi tiha mbimo, ngako hi txi lava kumaha wu-
xaka ni Txizimu ni tona ti lava mkama. Wona tigo-
ndo ta lisima ati hi ti manako a mu ka Bhiblia ati ti
nga hi vhunako kuva ni wuxaka ni Txizimu.
Tigondo ati hi ti manako amu ka Bhiblia
Hi gonda ti to Txizimu txi txi lava
ku vathu ve hanya Parayiso.
Txizimu txi mahile Adhamu ni Evha e va veka ka wu-
khalo wo tshura ngutu awu wu nga txi dhanwa ku i
Jaradhi ya Edheni. Vona va si na sigoho ni ku Txizimu
txi di va ningile sotshe si va nga txi si lava ti to ve ha-
nya wutomi wo tsakisa. I tiko va to ko simama ve va
ni wuxaka ni Txizimu, vona va si nga fa. Kambe vona
kha va maha toneto, va sawute kwa mba engisa mila-
yo ayi Txizimu txi nga di va ningile.
Hi gonda ti Txizimu txi nga maha
ti to txi hi vhuna.
Bhiblia yi khene: “Txizimu txi kombile lirando ka va-
thu, ahawa txi nga za txi ningela Mwanana wa txona
wa Mmweyo ekha, kufela ku, votshe va va no kholwa
kwakwe, va si lovi, aniko va na mana wutomi wo mbi
guma.” (Johani 3:16) Txizimu txi rumete Jesu ti to a
ta hi fela. Wamwamna mmwani a dhanwako ku i Pra-
´
bhakar wa India aku ni 86 wa malembe a txi pimisa
ngu lirando la Txizimu a womba tiya: “Lirando la Je-
hovha li ni ninga themba yo ta hanya ni si fi.”
1 Bhiblia yi kombisa ti to Jehovha ditina da Txizimu.
Hi gonda ti to ngu kutxani hi txi xaniseka.
Aku Adhamu ni Evha va nga mbi engisa Txizimu, va
luzeketwe ngu wutomi wo mbi na magwito. Se ti ma-
hile ti to ni nathu hi tumbunukako kwakwe hi fa. Bhi-
blia yi womba tiya: “Ngako txionho txi nga wulela ha
ditikoni ngu mhaka ya m’thu wa mmweyo, ngu msana
ku txi wulela lifo, ngu toneto lifo nilona li wulelete vo-
tshe vathu.” (Varoma 5:12) Kufana ni m’thu awu a
nga velekwako e tekelela vaveleki vakwe nathu hi te-
kelete vaveleki vathu Adhamu ni Evha ngu toneto ha
maha sigoho. Ngu toneto ha kumba ni kufa.
Hi gonda nzila yo kombisa ku bonga
ati Txizimu txi nga hi mahela.
Bhiblia yi womba ti to hi nga sikota kukombisa ku-
bonga ti Txizimu txi nga hi mahela ngu ‘kuveketa mi-
layo yakwe.’ (1 Johani 2:3) Aku Jehovha Txizimu a hi
randako ene wa hi gela ti hi nga ti mahako kasi ku hi
hanya wutomi wo tsakisa konkuwa. (Isaya 48:17, 18)
Txizimu kha txi lavi ti to hi xaniseka. Ene a thembisa
ti to ngako hi txi maha kuranda ka txona kha hi na
mbi hanya wutomi wo tsakisa dwe kambe hi na ta ha-
nya hi si fi mbimo ayi yi tako.
11
Ti to u huluka mbimo yi mafu
ma no ta fuviswa ti lava u maha
mkombelo u kombela txivhuno
ka Txizimu ni kumaha kuranda
ka txona
GONDA DIPSWI DA TXIZIMU
DITSHIKU NI DITSHIKU
Hi dya sakudya ditshiku ni ditshiku ti to hi hanya.
Kambe Jesu a wombile tiya: “M’thu kha na kuha-
nya ngu dipawu basi, kambe a hanya ngu otshe ma-
pswi awa ma wombwako ngu Txizimu.”—Matewu
4:4.
Nyamsi hi nga gonda ngu Jehovha amu ka Bhi-
blia. Mbimo yi u lerako dibhuku diya do sawuleka
u na gonda timhaka ta lisima mayelano ni vathu va
kale, va makono ni ti Txizimu txi no mahela vathu
mbimo ayi yi tako.
KHONGELA KA TXIZIMU PARA TXI KUVHUNA
Se u nga maha txani ngako u txi zama kuleka to
kari ati Txizimu txi wombako ti to ti bihile u txi ta-
ndeka? Ti di nga eto kuziva kwati Txizimu ti nga
kuvhuna ngutu.
He woni txikombiso txa wa msikati a dhanwako
ku i Sakura awu a nga ti dhunda kuotela ni majaha.
Mbimo yi a nga khata kugonda Bhiblia ene a gondi-
le ti to Txizimu txi lava ti to hi ‘thava wugelegele.’
12
(1 Vakorinto 6:18) Sakura a khongete ka Txizimu
ti to txi mninga mtamo kasi ku e leka kuotela ni
majaha, hambi keto ene a nga di a txi lwa ni mina-
velo yo la kuotela ni vavamna. Ene a womba tiya:
“Ngako yi txi ta minavelo yo maha ta walo ni kho-
ngela ka Jehovha nguko na ti ziva ti to kha ni na
ku sikota ku xula txikarato txiya nokha. Kumaha
mkombelo ti ni vhuni ku ni va ni wuxaka ni Jeho-
vha.” Vathu vo tala va gonda ngu Txizimu kufana
ni Sakura. Txizimu txa ninga mtamo vathu vonevo
ti to ve maha kutxitxa ka wutomi wawe kasi ku ve
hanya ngu nzila ayi yi tsakisako Txizimu.—Vafilipi-
ya 4:13.
Ngako u txi ziva Txizimu nanawe u na ‘ziwa’ ngu
txona u va ni wuxaka natxo. (Vagalatiya 4:9; Masa-
lmo 25:14) U txi maha toneto u na faneleka ku u ta
hanya ka mafu a maphya. Se mafu a maphya ma na
zumbisa ku txani? Gondo ayi yi londiselako yi
na txhamusela mhakeyo.
MUWONELELI No. 2 2021
Mafu a maphya a
Parayiso ma hafuhi!
Txizimu txi mahile vathu hamafuni i di vo lulama
ti to ve hanya va si fi. (Masalmo 37:29) Ene a ve-
kile Adhamu ni Evha ni vanana ava va ndi no va
veleka ka Jaradhi ya Edheni ti to ve dima ni ku
kuxayisa.—Genesisi 1:28; 2:15.
Mafu ya hi hanyako ka ona nyamsi hi nga Para-
yiso nga ti Txizimu txi nga ti ti lavisa tona. Kambe
Txizimu kha txa txitxa maplano a txona o maha ti
Ku na ta va ni Mfumo wa wumwewo
hamafuni kotshe
I si nga kale mfumo wa Txizimu awu wu khukhelako
nzumani wu na fuma mafu otshe. Se hamafuni ku na
va wukhalo wo tsakisa ahawa vathu va no hanya ngu
wumwewo ve maha mthumo wo tsakisa. Txizimu txi
sawute Jesu ti to e fuma hamafuni, kuhambana ni
vafumeli va nyamsi Jesu a na va mfumeli awu a kha-
talelako vathu. Mafumelo akwe ma na seketelwa ka
lirando, a nava mfumeli wa mnene wo pfela wusiwana
ni ku a na mahela ta tinene votshe vathu. Vathu vo-
tshe hamafuni va na pwana. Hamafuni kotshe kha ku
na mba va ni txi sawu-sawu mwendo ku vathu ve ha-
mbaniswa ngu matiko.—Isaya 11:4.
Votshe vathu va na ta pwana
Votshe vathu ava va no va va txi hanya ha mafuni va
na randa Txizimu ni ku randa muakelani. (Mtuletelo 7:
9, 10) Ni ku va na thuma ngu wumwewo ni kupfana
kasi kuhetisisa makungo a Txizimu. Vona va na thuma
ni Txizimu ko maha to mafu me va Parayiso.—Masa-
lmo 115:16.
to mafu me va Parayiso, a na hetisisa makungo
akwe. Nga ha hi nga tiwona ngu kona ka gondo yi
ku ka mapajina a msana, Txizimu kha txi na mbi
khindimusa mafu ya hi hanyako ka ona. Ene a na
tumelela ti to vathu ava va mahako ta tinene ve
ta hanya ka mafu a maphya. Mbimo yi Txizimu txi
no hetisisa makungo oneyo mafu ma na ta va ma
di njani?
Mtumbuluko wu na ta thuma
ngu nzila ya yinene
Mbimo yi mfumo wa Txizimu wu no khata kufuma
hawa hamafuni kha ku na mba va ni tiphango ta mtu-
mbuluko. (Masalmo 24:1, 2) Mbimo yi Jesu a nga ti
hamafuni ene a thumisile mtamo wu Txizimu txi nga
ti mningile kasi ku malata moya wa hombe. (Marku 4:
39, 41) Ka Mfumo wa Txizimu awu wu no fumwa ngu
Jesu kha hi na mbi thava kambe tiphango ta mtu-
mbuluko nguko ti na mbi vaho. Mfumo wonewo wu
na maha ti to mafu me va ti ma nga di ka tona ma-
khatoni.—Hoseya 2:18.

Kha ngaho wu a no lwala mwendo kukumba
mwendo kufa, ni ku ku na ta va ni sakudya
so tala
Ku na va ni sakudya sa singi kha ku na mbi lalwa,
votshe vathu va na ta va ni wutomi wa wunene. (Isa-
ya 35:5, 6) Vathu va na ta zumba ka wukhalo vo basa
wo tshura wo fana ni wu va nga txi hanya ka wona
Adhamu ni Evha ka Jaradhi ya Edheni. Ka mafu a ma-
phya kufana ni Jaradhi ya Edheni mafu ma na ta
pfuna ngutu, futshi ku na ta va ni sakudya so tala, se
ava va no va va txi zumba ka ona va na ta ti dila.
(Genesisi 2:9) Kufana ni va Israyeli va kale votshe ava
va no ta hanya ka Parayiso va na ta “dya sakudya
ngu kuenela.”—Levhi 26:4, 5.
Ku na ta va ni kudikha ni kuzumbiseka
Ka Mfumo wa Txizimu votshe vathu va na hanya ngu
kudikha ni ku va na ta hanyisana. Kha ku na mba ta
va ni tiyimbi, kha ku na mba ta va ni vafumeli va
tshofu ni ku sotshe si hi si lavako hi na ta si mana.
Bhiblia yi thembisa ti to: ‘Mmwani ni mmwani a na
khalahatsa hahatshi ka m’vhinya wakwe, ni hahatshi
ka mkuwa wakwe, se kha ku na mbi va ni wo va dhu-
kisa.’—Mika 4:3, 4.
Votshe va na ta va ni tinyumba tawe ni
mthumo wo tsakisa
Timwaya totshe ti na ta va ni tinyumba tawe ni ku ti
na mbi thava ku ti na thuka ti hingwa ni ku wotshe
mthumo wu va no wu maha wu na ta va ni wuyelo yo
tsakisa. Bhiblia yi womba ti to ava va no ta hanya ka
mafu a maphya a Txizimu “kha va na mbi ta thuma
˜
mahala.”—Isaya 65:21-23, Traduçao do Novo Mundo.
Ku na ta va ni gondo ya yinene
Bhiblia yi thembisa ti to: “Mafu ma na ta tala ngu
ku ziva MKOMA.” (Isaya 11:9) Vathu ava va no ta ha-
nya ka mafu a maphya va na gonda ngu wutxhari wa
Jehovha ni ku va na gonda kambe ngu so tshura asi
a nga si vanga. Vona kha va na mbi thumisa wuzivi
wawe kasi kumaha sibhamu mwendo kuxanisa va-
mbenyani. (Isaya 2:4) Hahanze keto vona va na
gonda nzila yo hanya ngu kudikha ni vamwani ni ku-
xayisa mtumbuluko.—Masalmo 37:11.
Wutomi wo mbi guma
Txizimu txi thumile ngutu kasi kulungiselela mafu
kasi ku ti dila ngu wutomi wo tsakisa ditshiku ni di-
tshiku. Txizimu txi lava ti to vathu ve hanya ka mafu a
maphya ve hanya wutomi wo mbi guma va sifi. (Ma-
salmo 37:29; Isaya 45:18) Ti to txi hetisisa makungo
oneyo Txizimu txi na “fuvisa lifo ngu ha ku si gwitiko.”
(Isaya 25:8) Bhiblia yi womba ti to: “Kha ku nambi
swa ku txi maneka kambe lifo, hambi kudila, hambi
tihuwa, hambi kupandiseka.” (Mtuletelo 21:4). Txizimu
txi na ninga wutomi wo mbi guma votshe vathu ava
va no pona mbimo yi a no ta fuvisa vabihi ni va txi
no va wusa ka mafu a maphya ti to ve hanya va sifi.
—Johani 5:28, 29; Mithumo 24:15.
U nga ti lulamisela konkuwa
kasi ku u ta hanya ka mafu a
maphya aya ma no hoka i
singa kale

Hambi konkuwa vathu vo tala va ti lulamisela
to ve ta hanya ka mafu a maphya. Hambi ku
va mahako tiphazamo vona va maha mizamo
yo ve hanya ngu nzila ayi yi no va maha ti to
ve faneleka ku ta hanya ka mafu a maphya a
Txizimu. Va mahisa ku txani toneto? Vona va
gonda ngu Jehovha Txizimu ni ngu wu a nga
m’ruma Jesu Kristu.—Johani 17:3.
Ngako u txi la kuziva to u nga maha txani kasi
ku u huluka mbimo yi ku no fuviswa vabihi u
ta hanya ka mafu a maphya. Kombela gondo
ya Bhiblia ya mahala ka Tifakazi ta Jehovha
mwendo ku maha kurso ya Bhiblia online ka
site ya jw.org.

15
INA MAFU YAWA
MA HAFUHI NI KUPINDA?
Vathu vamwani va ti gela ngu kuprofeta
ti to mafu yawa ma na pinda ngu ditshiku
do kari. Kambe kala nyamsi wa ditshiku
kha ku si maheka txilo! Se, ina ti lava
kuwomba ti to mafu ma na mbi
pinda ngu ditshuri?

NGU TIHI ATI BHIBLIA YI TI WOMBAKO?

˘ Ma na pinda ditshiku?

˘ Ti na maheka ditshiku?

˘ I mani a no huluka?

˘ Ngu tihi ti no maheka msana

ko va mafu ma di pindile?

Tixamulo ati Bhiblia yi ti ningelako ti na

kuxamalisa ngutu. Siwotiso sa xamulwa ka
direvhista diya.

Tifakazi ta Jehovha ta ti lava ngutu kukuvhuna ti

to u gonda to tala ngu Txizimu ni ti txi lavako
kumahela vathu.

NI KOMBELA MI NI RUMELELA DIBHUKU DIYA: LIDIMI 

Tikhorisi hi wutomi la ku kala li nga heli! DITIMA 
Ti to u mana to engeteleka mayelano ni AMU U ZUMBAKO KONA 
wumangwana wo tsakisa awu Txizimu txi
FONE 
wu thembisako, kombela gondo ya Bhiblia
TI KHOR IS I H I WUTOM I
ngu kuthumisa dibroxura diya, dona di Kasi kuwona nzila yo rumela ngu yona, wona pajina 2. Kuprenxera
LA KU KALA LI
NGA H E LI humisilwe ngu Tifakazi ta Jehovha ni ku ni kurumela diphepha diya ti womba ti to, na tumela ti to Tifakazi ta
T I D J O N D Z O TA K U S U N G U L A TA B I B E L E

Jehovha ti thumisa matina a mina ni timwani kasi ku ve kota ku ni

da maneka ka site ya www.jw.org
tendera ngu kuya ngu Mlayo wa mathumiselo a jw.org.

s n p
U nga bhaxara U nga lera Bhiblia Bela ka site ya
wp21.2-CPI

direvhista diya online ngu tidimi jw.org˙ mwendo

o
210521

ni mamwani to tala kumaha scan code