EGZOZLARDA MALZEME SEÇİMİ

Hüseyin TEKŞAN 20160803049@ogr.akdeniz.edu.tr

GİRİŞ
Motorlu araçlarla ilgili talepler, sürekli olarak artmaktadır. Daha katı uluslararası mevzuat bir yandan sürekli
olarak emisyonların azaltılmasını öngörürken, diğer yandan enerji etkinliği ve düşük ağırlıkla birlikte yüksek
performans gerekli görülmektedir. Egzoz sisteminin kalitesi ve performansı, modern araçlar için temel
gerekliliklerdir.
Emisyonları düşürmek ve ağırlığı azaltmak için, katalitik konvertörler ve dizel partikül filtreleri gibi egzoz sistemi
bileşenleri için daha yüksek çalışma sıcaklıkları ve azaltılmış et kalınlığına yönelik bir trend söz konusudur. Bu
bileşenlerin uzun hizmet ömrü için etkin bir şekilde üretilmeleri gereklidir. İmalat sürecinde kaynak sarf
malzemeleri, ince etli bileşenlerin güvenilir ve yüksek hızlı kaynağında kritik bir rol oynamaktadır. Egzoz
sistemleri, aşırı mekanik ve aşındırıcı yüklere maruz kalmaktadır. Bu sistemler, -40°C ila 950°C aralığındaki
sıcaklıklara dayanabilmeli ve bunun sonucunda doğan baskılara karşı gelebilmelidir.
İç kısımdaki kondensat ve dış kısımdaki tuzlu su, malzemenin korozyona karşı son derece dayanıklı olması
gerektiği anlamına gelmektedir. Bu da çeşitli çelik türlerinin kullanımına yol açar.(1)
AKDENIZ UNIV
A K D E N Düşük
I Z Karbonlu
UNIV ve Düşük Alaşımlı Çelikler
Otomobillere emisyon standardı ilk olarak 1996 yılında uygulanmıştır. Araçların egzoz sistemlerine baktığımızda ise
tam bu yıllarda egzoz sisteminin (1990’ların ortalarında) malzemesinin seçiminde farklılığa gidildiği görülmüş ve
paslanmaz çelik kullanımı terk edilmeye başlanmıştır. 1990’ların ortasından itibaren düşük karbonlu ve düşük alaşımlı
çelikler araçların egzoz sisteminde kullanılan malzeme olarak karşımıza çıkmaktadır.
Malzeme seçiminde meydana gelen bu değişikliğin farklı sebepleri vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
Uzun garanti süresini gerektiren pazar ihtiyacı
Yanma teknolojisinin gelişmesiyle birlikte artan egzoz gazı sıcaklıkları
Emisyon standartlarının getirdiği sızdırmazlık, araç ömrü boyunca kullanım gibi kısıtlamalar (2)
Titanyum
Titanyum motorsikletlerde oldukça fazla kullanılmaktadır. Bunun yanında Formula 1 araçlarında da egzoz sistemi
tasarımında titanyum kullanılmaktadır.
Motorsiklet ve Formula 1 araçlarında boyutlar küçük, motor güçleri yüksek olduğundan kompakt egzoz sistemleri
tasarlanmaktadır. Kompaktlık egzoz sisteminin içten yanmalı motora daha yakın olması, bundan dolayı da daha çok
ısınması anlamına gelmektedir. Bunun yanında Titanyum çelikten %40 daha hafiftir. Bu iki sebepten, yüksek ısıya
dayanım ve hafiflik, Formula 1 araçlarında ve motorsikletlerde titanyum tercih edilmektedir. (2)

Şekil 1.0: Egzoz Sistemi (2)

EGZOZ SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ

Şekil 3.1: McLaren MP4-27 Egzoz Beslemeli Difüzör (5) Şekil 3.2: Ferrari SF21 Egzoz Çıkışı (5)
Inconel
Şekil 2.0: Egzoz Sistemi Elemanları (3) Inconel, nikel-krom tabanlı bir süper alaşımdır. En önemli özelliği yüksek sıcaklığa dayanımdır.
Özellikle Formula 1 araçlarında tercih edilmektedir. Çünkü Formula 1 araçlarında motorlar çift turbolu, yüksek devirli
Egzoz sistemi, her biri farklı mekanik, ısı ve korozyon koşullarına maruz kalan üç bölüme ayrılır. Ana malzeme ve kaynak ve yüksek güçlüdür. Düşük motor hacimlerinden de yüksek güçler elde edildiğinden egzoz sistemi oldukça yüksek
sarf malzemeleri, bu koşullara dayanabilmelidir: sıcaklıklara maruz kalmaktadır. Inconel alaşımlarının tercih edilmesinin en önemli sebebi ise sıcaklığa dayanıklı
Yüksek sıcaklık bölümü (Egzoz manifoldu, katalitik konvertör, dizel partikül filtresi): Pullanmaya karşı yüksek direnç , olmasıdır. En çok tercih edilen türü ise Inconel 625’tir. (2)
düşük gevrekleşme eğilimi.

Orta bölüm (Ön susturucu, bağlantı borusu): Yüksek sıcaklık ve korozyon direnci.
Son bölüm (Arka susturucu, kuyruk borusu): İç kısımdaki kondensata bağlı yaş korozyon, dış kısımdaki tuzlu sudan

kaynaklanan korozyon (1)

EGZOZ SİSTEMİ MALZEMELERİ

Paslanmaz Çelik
Egzoz sisteminin ilk yıllarından itibaren uzun yıllar kullanılmıştır. Minimum %11 Krom içeren düşük karbonlu çelikler

kullanılmaktadır. Bu çelikler egzoz sisteminin içinde yoğuşan su moleküllerinin oluşturacağı korozif etkiye karşı da direnç

gösterebilmekte ve çok yüksek sıcaklıklara dayanabilmektedir.

Egzoz sisteminde motora yakın olan bölgelerde sıcaklığa dayanım büyük önem arz etmektedir. Zira bu kısımlarda yanmış
egzoz gazları çok yüksek sıcaklıklara (773 Kelvin civarı) çıkabilmektedir. Paslanmaz çelik tüm bu özellikleri sağladığı için

egzoz sisteminde en çok kullanılan malzemedir. Aşağıdaki grafik incelendiğinde egzoz sistemi üzerindeki sıcaklık dağılımı

daha iyi anlaşılacaktır. (2) Şekil 3.3: Racing Point RP19 (6) Şekil 3.4: 2018 Honda RA618H Güç Ünitesi (6)
EGZOZ İMAL EDİLMESİ
Yapılacak boyutlarda çeşitli kalınlıklarda sac ve dikişli borulardan meydana gelir. Egzozun yapısına göre ya tam preste
kalıbı üretilir ya da önce sac kıvırma silindirinde şekli verilir. Eğer silindirde şekil verilmişse buna alt ve üst kapaklar
pres yardımıyla şekil verilir.
Asıl önemli kısım ise egzozun içidir. Biz egzoz alırken sadece dış yapısına bakarak egzozun kalitesi hakkında fazla bir
bilgi veremeyiz. İçine delikli borular yerleştirilir ve kalan kısım İzocam gibi yalıtkan bir malzeme ile doldurulur , gelen
gaz bu borular vasıtasıyla egzoz içinden geçirilip yalıtım malzemesi sayesinde sesin absorbe edilmesi sağlanır. (5)
Egzoz sistemi elemanlarından olan Partikül Filtre ve Katalizör ise farklı malzemelerden, özel yöntemlerle üretildikten
sonra egzoz sistemine monte edilmektedir. (7)

Şekil 3.0: İçten Yanmalı Motorların Egzoz Sistemlerinde Meydana Gelen Sıcaklık Değişimi (4) Şekil 4.0: Egzoz Üretim Şeması (2)

Paslanmaz çeliğin birçok farklı iç yapıya sahip türleri vardır. Fakat bunlardan iki tanesi egzoz sistemi için oldukça
önemlidir. Bunlar Östenitik Paslanmaz Çelikler ve Ferritik Paslanmaz Çeliklerdir. (2) KAYNAKLAR
1-http://www.atsan.com.tr
2-https://otomotivlab.net
3-http://www.matay.com.tr
4- International Journal of Recent Development in Engineering and Technology, Materials for Automotive Exhaust
System, S. Rajadurai, M. Afnas, S. Ananth ve S. Surendhar, Sharda Motor Industries Ltd.
5-https://tr.motorsport.com
6-https://www.racecar-engineering.com
Şekil 3.1: Ferrit ve Östenit İç Yapıları (2) 7-https://www.muhendisbeyinler.net